A 9 \. c -,- n -r P" i ,f r\ r ^. .

' v/ - - -* >

ARISTOTELIS OPERA CUM AVERROIS COMMENTARIIS

Vol. II

V E N E T I I S A P U D JUN.CTAS 1562-1574

M I N E R V A G.m.b.H., Frankfurt am Main

Unveranderter Nachdrudc 1962

Secundum Voliimen..

ARISTOTELIS
DE R H E T O R I C A, ET POETICA
L I B R I,

Cum

AVERROIS IN EOSDEM
PARAPHRASIBVS Quorum ntunerw, ~Voft pagmtnonflrtf*

VENETIIS APVD IVNCTAS. M. D. L X I I.

IN HOC SECVNDO VOLVMINE HC C O N T I N E N T V R . A R I S T O T E L I S Artis Rhetoricae libri Tres, M. Anto nio Maiorano interprete. Rhetonca ad Alexadru^Fracifco Philelpho interprets. DePoetic^Petro Vi&Qrio,patritio Florentino interprete. A V E R R O I S ParaphrafesinlibrosTresRhetoricoru, Abramo de Balmesmterprete. DeRhetorica Perfiiafiua Traftatiis. De Rhetorica Demon ftratiua Tra6:atu5. Paraphrafis m librum Poetics, a Jacob Mantino/ latmi tatedonata. Libri quid em omnesrecogniti, ac in Summas nonnul liiomnes vero in Capita diuifi. Summarum5acCapitumindex5in volumiais inido,

INDEX SVMMARVM, AC CAPITVM

L I B R O R V M , QVI IN HOC VOLVMINE C O N T I N E N T '/R. Sum ma , ac Capita Primi li/ De rtilitae totu.c*. 6. bri arris Rhetoric? Demaioreacminorebono. Caput Ariftotelis. 7. H.X> SVMMA LIBRU E xhetwitei cw mcntiA, eitu utility tc,eJfentt4,(Ml>ie{to ac inftrumentis.Dc triphft nht torices, cauptrumttf gcntnbm, tpjorumfmlftu, circa <JH* unum quodfy uerfitur,ac qititmt utatttr cxqwjttaenarratto. foLi.^t De tifdcm xhetoncam ac dialeflic* ejfc. EOS , ^m A* Rhetoric A AMe^nft.feripfcrnntJefettHo fefac non rcttejcripfijfi . <2u*Jit ipfius utihtM.cap.i* f.i.B Quta'JitJKhetoncarfuoeleittfJubte fhun , qutmodoje ad Dtaletftca jpecics , ac cutitatwn mores ad le DC Honetto AC Uitdabilt: demonflrtttmum genus fertinef. cap.y. 14. J> DC accHfati<me,& defenftone,e[H ad iudtctale germ pertinent iat prtmum tie eo,eptod eft inmriam afferre.Cap.lo. iG.ff Z)e lucundis.cap. n. 18. S <^Homodofe habentes , & epubui tmuriantur.ca.il. lo.C De tnmnAtiwre^3fa DC maiorc *c mtnore cap, 14 De inartificialifidc.Ca. i f . 23.7

r> o j-f 0 ; / t .-'-(ipalib.oratto cohctatur. C.2-t.a Summa,ac v . .Capita r,Y Secundi If f J ^ -, , - r .> bn aras Rhetoncae De Trwtts Rhetoric *,/tu Carum ipforum . ^S V M M A L I E R r. ^\ E homtnu Affeftiliu De quiltm Dehberatio ejjefeleat. J^/ tum,ac firtun* Monk. Cap.j.. 6\L De pofithh ac impofibili,4)npli De DehyeranttumfnetFelicit(tte fcatione Cf ' utttenttAtione cm fcilicet:de ys,in quibtu ipfa conji ftis orattonibus communions . fat:ae de tpfirum unotptoifrfinDe fro\>Atiomgtneri\nut Exem plo'f.ac Ethymemate:eo^tuu8 + ij to

Index in lib.
De SententU itemt tstmptcatoe&r' 4ttenU4tione i6.B noeecnthymematislocu.necreauditor es afficiendi font . futatitta,et afprmatiua enthyme matatlttterfaeeftes.C.zj. fi.J?

Summa^cCapitaTerrijIi Rhecoric?.
IK timore,et eitts cotrario.c. f. )of s uerewndia, CT" initerecufidia. S V M M A LIBRI*. \ addttttonej do1 P \ E tfs, qu,* addttttonej 1. J 1. J . qmtioneite ptrtmet . De

I>eGr4tia.ca.j. tfJ Dep&ttbus hetoric*.c.i. ibid. Decommiferatione.CaS. 34-C Dt eloquutimis iurtttte.C.i. Deindt^MtUne.CA.^. tf.B DeFngtdis.Ca.^ Deinutdia.caf.io. $6,D De imagine.Caf.+ De^emtdatione.c.u. $7'<*>* De Lattnitate.Caj. Demonyutwuenum.Ca.il. yj.l De^mplittultneacbrcuitateeto DemonbMfenum.Ca.i$. 38.1) qmtioms.ca.6. De monb.atatv medi^.c.i^9.a ne Decora t eloquutione.c.j. Dcmonbusnobilmm.C.11). }9-E De Numero.Caf.S. Demonlw diwtum.c.iG. }9- H Defendente Orationt> ac eius can Demonbuspotentiumcr fortu- traria.c<tp.9. tfJG iMtorum.ca.ij. tf.M Deyrb<ims.Cap.io. fi.K Quodfunt qutdam omnibus gene Quidfif ante oculos ponere . Cap. ribus commuma.c.i$. 4o.c n. W-M DepofiiyHi&impofi.c.iq.^o.K Dedmerjts dicendt renenbus . De amplificatione, ac attenuate- cap. i i. 6i.f3 ne.cap.zo. 41.7 Dcpartibusorationis.C.i^. 6i.F DeExemplo.ca.ii. 41. De Exordio.cap.i4f. 6i.L DeSententia.cap.ii. 42.JST ioci ad dtjjolnendv,m calttmniam. DeEnthymemate.ca.i$. 44.5 Cap.i^. 6^.D De lotis enthymemam.c ,24-4f d De Narratione.cap.i6. 6^M. Pe apparentutm enthymematttm Decvnfirmatione.Cap.ij. 66.S
Deentbymematwnfoltttwmbus.. De Peroratione.Cap.i?. 6%.D Capita

Rkct&Poe.
Capk&Paraphrafis Auerrois Sermo de accufttlont, & ttefenfo in librQs R.htorkorum ne.ca.i$. 5)0.1: Ariftotelis. &e tocudis it Minna. C A P I T A **ti(x

\De utilitate art is o~ 7i,C

Tradatus.
definition xhetonc*,&> CM dmjione.Ca.1. i. Degenerthus prtmiffiiritm artis.cap.$. jjeExemflo.ca,^. t>e Enthymemate.c.j.

capt-ta Paraphrafis in
dum lib. Rhetoricora.

73. Sermo huitts Dereb 74.0? CM/ jyp sermodeiramlenienttbus. 7f./ 107. //

pe fine Jingiilorumgener urn can?* DC timore.cap.6. is pr&prus umcui^ ge-> aruWjCrprtntodepro/?y;w delileratiuo.c.%. jj.G &e locts wferenttbus WHaMMiCr n.oxia.cap'^' 8i.E DC locis infer entibus magis IUHAtitiumsielmagunoxium. Cap. 10. 8^.G $>e rebus , quiets fit bond perfH<t~ fa> (tut difliiafioftatutvrum. ca. 11. $6.L Sertnp de Uiide.y ttttuperatione. Cap.ll. $7.7 Sermo de v,erecnndu } rioi^r inner ecundia.c.S. 113.1? DC con&tttttione GratiA^ reditugratiarurn.c-9' liG.^4 De dolorc.Cap.io. l\6.l De/itperbt't.cap. H. 1 1 8. H Detnmdia.Cap.ii. liy.F negauaio.Cap.l$. I1O.C D e c owpafione W contrifiatione. Cap. 1 4. ilo.fi &e ntorilus iHuenum.C.1^. iti.F Dfdecrepitorti monlf.c.iG.nz-C Df, morilttsfenum.c.ij. ityS De

Index in Lib. Rhet. & Poe.

ftdrify texetes fabu las oporteat : & a qmbus Ions , Tragoedi* ipjiw opus ducatttr. cap.u. zop.<_/4 DeAfonbus.cap.il. iio.D De agmtionujpeciebus.c.i^.iio.2 J^f ftfto decorumjit in ippsfabtt Its muemendum. cap.i^.. ln.c Confiffos/ermones prius tn\nitter Jjtm-tjfe expltcados: foftmodttm Efifoebalegitime con&itttenda. cap.i), 2,11. De conexione,folutione% Falwl** cap,i6. 21 i.l DequatttorTragceJivegeneriltus. Quopatfo Tragoedia appellanda el dtuerfa,ae de emtan Capita Paraphm(Ts 4 Gordubf nils' in. i'i^ Poerioe Anno, telts. -.__..__ Vot&' ^t-.t fat imita fe^^^j ttoms Bettera:ac. ex qtti ^^^)M tus fennoM^utnit^fi^^aj] tto oratnefttr.Cdpi i .-85^ De duetts alijs imttattonis differenttjs penes res 'imitate :acp#? nes imitrtndimodum.cd.'L. $9, De caufis, aquiitMt ortaefrpjetiv ea,zr'de dlujHilxts ipfimfyectbbus.capj. 118.1: OH* fit Tragcedt* ejjenttedefni* tio:et quot,ac ^Hajlnt ipfiut p4r

gaedi4.cap.ij. ^ll.L pe jwt&us. TragRdi De choro.cap.iS. iu,C cap.j, De Sententia.ca.i9. 2ii,D De Tragofdi* parttlms eptanm : De ditfione,eiu4parttl?(ttf acpar- wfde dtcatur ems opus..rje Mori" tium fpectebw.cap.io, zizJ? buSjuAgnitione&ptfodqSjConn*DetHc1ionisMrtttie.cap.il. 113.^ xion6,SolHtiqne^fabtdee. <^MDe Epopaeia Heroicaue imitatio- tuor Tragcediarum gmer&us > <J3 cum Tragoedi* conuc W^tiffeftionibus , Jen SentfyDe obteflionibtis in poet**, carun- De ditti<mct<te tins fartilusjy if demtfcfiluttombus.cap.il,. 11^ jius "\irtute , pe imitations ffc~ ytra mehorjtt tmitatio, Epopoei- rotca, grpeccatis ac defenJioHt(4 ne,4n Tragtc4.caf.il. u6.L bus Poetarnm.cap.j. 11$.^
FINIS.

ARISTOTELIS
A R T I S RHETORICAE
LIBER PRIMVS.

M. Antonio Mnuardgio
S V M M * t I B R l .

De Rhetorices cum DialccTica,conucnientiaJeJus vtilitatc, eHentia, fubiecto,acinftiumcntis,Dc triplici Rhetorices, Caufarumve gcaenbus,ipforum finibus,circa qua; vnumquodq; vciictur, acquibus vtatur, cxquifiw enairatio.
Dttifdem fJKtoric4m,acD:aletficAmcjft.Eoiqitide ?J)ttorica ante \riflottlemjcrifjerunti deftfluo/etac non rtflejcriffijje. Qwefit iffitts Cap. i.

Hctprica Dia lecfticae t era par te rex fpondet, amx iufmodi reb9 Tune, quxa cumfUshominibus quodamo^ do cognofci , acq ue intelligi pof funtmec fun c in aliqua dennita, accertafcicntia.Quocirca, om nes homines vtraruncp funt ali quo modo participes4omnesn adiquo vfcp dC exquirere, dC ra> tionem reddere,&defendre?c5d accufareaggrediun tur,at ex im peritorum numero quida hsec temerCjCafu'qifaciunf, quidam autem habitu quodatn animi , longo vfu comparaco . cum au^ cent hacc vtroc^ modo fieri con

(ingatjperfpicuu eft,certa via, atquearte comprehend! poiTe* licetenim caufam itueri, cur fid quiexvfu,0qui fortuitohacc faciunt,id, quod voiu^affequa tunhoc autem ipfum iam arris opus cffe, nemo eft quin fatea' tun Sed qui hadcnus de Ar* tedicendi confcripferunt: pai> uam quandam eius particuJarii confecerunt,probationesenim ^ folae ad artem pertinet/eliqua vero funt additamema.at ifti nihilde enthymematib9loquu tu'r,quod corpus eft^c funda* rrientumfideifiaciedae,der)S ve ro,quac funt extra rem pofita, plurima pertra<flatnam crimix natio,mifericordia, iracundia, cacterxqj huiufmodi animi p< turbationesnequaquam q ~ Rhet,Poc,ciiAuer, A rei

Rhctoricorum
G reipropMOEfutttjfedadinoiujQx duiudiceni pertinent- Qu'odli id in oiBus iudici'is fieret, quod inaliquibus'ciuitatibus eriam IK>C q?e fiXatqj in iilis prsccipue quic bonis legib5' fundatae funt, nihilfaneifti haberent,dequo uerbum facere poffentcesn exiftimantjlegibus hoc caueri oporterctquidametiarn eovtii turjCVprohibent oratorequicx quam extra cam dicere, queadx modum Athenis fitin Ariopax go.cVredequidem hocfentiut: " neqj.n.conuenitiudicemdiftor quere,atque infledere ad indix gflationem,vel midiam, uel mi fericordiarn.idem.n.eftjac figs eam,quavfurus eft,regulaobli quam, ac tortuofam efficeret, Praeterea non dubium eft, eius, qui cotrouerfiam habet, nullas alias eife parteis: quam docere, rem aut efTe,aut non efife,aut fax (flam aut no factam fuillevtru autem magna fit an parua,iufta aniniufta,filatorlegisnon defi niuitjipfumperfeiudicem itelx ^ ligere oportet,non aut ab adori bus difcere. Maxime vero expe/ dit bene inftitutas leges omnia, quaecunq? poflun^coplecfti, ac definire,minimam^{ parte ipfis logefacilius eft,vnum,aut paux cos inuenire,q? multos, qui bex flc fentianr, & leges ferre,ac vex rciadicarepoffinttdeindejquia legum lationes logo tgc,diligex titpc6fiderati6efiut,iudiciave ropierunqjfubita atqjrepetina
r Jpfos dfce> K ptatoresxquitatei-njatqjvtilita tern rc(Ttegfpicere',ac tueri .Illcf tn maximum oium,c^ legislato n's iudiciii non de fingulis, necp dc prccfennbus rebus eft, fed dc futuris,cY de vniuerfogne, fen/ tentig vero rnoderacor &. iudex de prxfentibus iam,cV definiris rebus difceptant,ac ftatuu t,qui fapenumero vel amore,v?odio velvtilitate propriarriouehtur ita,vtnullo pacfloampliusveri tatem intelligerCjae viderefatis qucantjCumpropriavoluptas, t autmoleftia vero iudiciotene' bras offundat, In'cxceHsigitur rebus(vt antea dixi)quammini misiudicemipm dominum co (lituere oportet. verum vtru fa eta res fit an non facla>ruturaa:rt no futura,fit nee ne fit, iudicib* ipfis omninoftatuendurelique renecefleeft^ecp.n.vHomorle ri pot,vt hf c legislator puideat* Quae cum ita fe habeant:perfpix cuu eft,eosad artcrn ea reducex re 5 qfunt extra propoHta matex ^ riam, quicu'qj res aiiasexpiicat, vt quid piocemium,quid narra tionehabereoporteat, & quid vnaquf'qj aliaru partiu.mhil.n. aliud ribi,pponunt,qp,vt iudioe aliquo mo afficiant. de artificio fisvero,pbationibus ne verbii quide faciut,quib9folis acer I ar gumetatioib9, dC argut^orator fit: Atcp hac de ca,cu eadc via at que rone deliberatioes, &Ciudi' ciatradent: fitcpdeliberationis tradatio fpeciofior 6cciui tatib9 vtilior

Liber Prim us
. A vtilior, qp conuetofu dt iudicio cidcius,N6dui)iueftigitur,ea, D rurdeillaquidenihil dicunc,de qui perfpiciedi facilitate he^ex iudicrjsautoesarteconfcribere quibus proponibus,^d quo pa>aggrediutunnain deliberatiuo cio collocacis iylfus fiat, acerri-* gnt !cge minus ,pdeftjea,q funt mu in argumentando, di arguextra cam5diccre:minusqj calli' tiflfimum orator em futururmo-* dicatis^acfallaciaecapaxeft fen do prgtereaitel:igar,qu3E{Itma teti^didiOjCpiudicium/ed rna teria,quam tra<ftent: dC in qua gis aperta eft, ac populans.hic verfentur enthymemata cVquo n,difeeptator ipfe de fuis, ac,p' modoademoftratiuis fyllogifx prtjsreb 9 iudicat. itaqjnihila' misdiftinguantur, eiufde,n.fax liud opus eft, qjoftendere,rem cultatiseft,cV quid veru, 8C gd ita fe habere,quemadmodum is uerifimile fit,intelligere.Huc ac ait,qui fententiam dicit. In iudi cedit, q>holes ipfl anaturaad B crjsvero nequaquam hoc fatis veritatem fatis informati func eft, fed auditoris alum occupa^ &(. in maiori rerum parte verita re per m agni intereft: qm de a^ temconfequuntur qua prop ter licnis rebus futurn eft iudiciii', eiufdchoiseft,qui ad vemcoqitaqjfaepeiudices ad voluptate ciendum aptus lit, et ad res pro fe fe references^ ad gratiam an babiles ita fe habere, vt facile dientcs,!itigantibus gratificanx easindagare queatJaigitur cur tur,non vere iudicanr.Arqj hoc fj,qui de Arte dicedi fcribunt,q| in ca eft,vt multis in locis (Hcut funt extra cam perfequutur, 6C antea dixi) lex prohibeat,alicjd curadiudiciale genus magisin extra cam dicere,q<f in fentetrjs clinarunt,fatisoftenfum eft* ipficiifceptatores, quoru dere Vtilis eft aut Khetorica ggea agitur,f2tis diligenter obferuat. q> res verae, ac i uftoe natura melaveroiiludccrtUjStqi explora liores,acpotentioresfunt, q5c5 j tueft,eaviaatqjrone,qadarte trariar.qj fi no recfte iudicia exer pertinet, totain probatioib^ee ceantur,necefleeft, easa falfis, poiita.probatioautac fides,cp dC iniquis fuperari.Iioc autc vi" da eft argutnenti conclufio. tiic tuperatione,ac reprehefionedi n.maximecredimus, cu re<fte gnum eft.practerca apd'quofdl cCclufum efie putamus.rhetori homines,etfi exquiOtam fcien^ caporro conclufio ,probaeioq5 tiam haberemus.non facile eiTee vocatur enthymema:hoc enim argumetis,abea dudis, dicedo oiunj.pbacionii plurimn valet, perfuadere.q,n.a fcientia profit Eftaiic enthymema fylflis, ac ci fcituroratio,munusoperant' rocinatio qda. de 01 vero fy Ifo quedodoris requirit,quodia tracftare Dialedicae.ppriu c vel perfuadendo fieri nonpoteft, fajUel certe cuiufda par*- Sed oem probation?, di orone A i acorn-'

Rhctoricorum
C a*c6ibusacprobabilibus ducex re opus eft,vt in Topicis et dixi ntus,cum doceremus,quo cum imperitamultitudinecogredie dum fit. iam vero etop9 eft,res contrarias dicendo perfuadere poll^quemadmodum in fyllox gifmis ac differed! rone fieri fcv let:nonquidem,vt vtrunquefa ciamus,neqj.n.quze mala funt, perfuadere oportet,fed ne lateac nos, quo hoc fieri poffi t, dC figs huiufmodi oratione non iufte vtatur,eam refellere valeamus, H Ex alrjsant artibusnullaeft, q in contrarias parteis ditferatve rum Dialedicx, ac Rhetorics tin hoc proprium eft. ambae n eodem mo in vtranqj parte difx feruntj&contraria colligutfed tfires, qua: his artibus fubie<fbe funt,non eodem mo fehabent. fem pen n.quac verac, ac meliox res natura funt,ill3c faciliusetia probantur,& perfuadentundix coau^vtgeneratim,^ pleruqj fit.practerea fi turpe eft homix I ni,nonpoflefibiipfumcorpore opitulari: quanto turpius erit, oratione fe defendere non pofife qux magis,qs vfus corporis,ho minispropriaefti'Qudd fiquis obijciat, maximaincouimoda cumimportaturum^qui iaiufle hacdicedifacuitate vtatur, hoc iam coe eft cum alrjs bonis oib9 prater virtutemjdCcum eis prg cipuac,qmaximasvtilitates ad ferrc folent:vt cumfortitudine corporis,cum bona valetudie, cu diuitijSjCU arte imgaton bus fi iufte quis vtaf, plurimu K pdeflcjfininiuftejno mediocrix ter obefle potJa igit,dicedi Ar/ temnoneflein aliquo certo ac definite gne, ficuti neqj Dialc/ (ftica e,6d magnopere vtile efle, perfpicuum eft:pr(tereaofficiu eiusee,n5 gfuadere^edeavidc re,qad perfuadendum acc5mo datafintrqcfetinalns oibus ar tibusvfu uenit.neqj.n.medici officiueftfanarCjfed vfqjcorc perduccre, quo ro curandi pati tur.non fieri pot,vt is bene,atqi exartecurctur,quibonamvax L letudinc recupare nullomo pof fitjlludetmanifeftum eft,eiuf de artis eiTe,^ qd' appofitu eft ad perfuadedu, dC qd* vf appoQ tu inuenire}queadmodu Diale clicae eft veru fy llogi ftnumtdC qui verus vr,intelligere. falJaac n.dC captiofusdifputator non ex facultate,fed exvolutate,atqj deledu det xftimari. fed ea eft d?ia,q> in arte diccdi tais, q falx lacibus vtitur argumetatidib9, q^ is,qui fcia cdtetus^as refugit M orator vocaturtin diiTerendi ve rorone diftincla funt noiana qui ftudio fallcdi ducitur,fophi fta,qui aut iacultatem quidem hct fajlendijfcd ean6vtitur,dia ledicus appellatur.Sed age iam de ipfa arte diccre aggrediamur 6V quo, quibusq; argumctatiot bus ea,qux,ppofita f u n t , affe* qui poterimus. rurRss crgo,tail qiiam a pncipio, naturam eius definiendo ,\periamus, dc:nde etiain de reliquis dicamui* Qyid

Liber Primus
A. QtaJJitKljttoriea, tfHeJeimfubieflum
odo Jiad Dialcftica habeatt tx tjvilnu rtbtufrincipa lilusoratio conficia* tut. Caf.i.

amciendo,prOUtOplufuerit,au

ditore:aliae denique in ipfa oratioe,cum aut probatur aliquid, aut probari videturQuj a vi< ta,& moribus probatio nafcit, St igitur Rhetorica vis fy ea tune nY.cum ita habetur ora dam,acracultas inuenien tio,ut eum^qui dicit,dignii,cui di, quid in quaqs re fit ad fides habeatur,videri facia t, g* perfuadendum accommodatu * bis.n.viris dC magis, & celerius hoc.n.nulliusartis alterius offi credimus,atcphocgnatim inoi Ciu eftmam artes,!ix fingule ta bus quidem rebusiat in rjs praex tueadocere>acprobare conten cipue, quac certo fciri non pofx d vint, qua: materiacilliusfunt,i funt/ed varie traduntu^omnix qua verfantur: vt medicina,cjd nobonorum virorum fentetrjs B falubre,quid ifalubrefit,geome acquiefcimus.hocautem etiam tHa^quae fint euenta,q magnitu ipfo genere orationis confequi dinibus accidunt,arithmetica oportet: necgfatiseft,efTeorato numeros,eodemodoali3e artes rc,anrecoceptam de fe,-bonam 6t fciae.Rhetorica vero de ol,pe opinionem ad dicendum adfer nedixerim,propofitaqoneap re.neque.n, audiendi funt qui' pofite ad perfuadendum dicere dam arris fcriptores, qui orato> pot Atqj io dicimus,eam non i ris ante perfpecfbm probitatem aliquo proprio,aut definite gex in artecollocant:tanquam fi bo nere arris fuac vim habere. Prox ni mores,ad tempus oratioeex bationu aut alij quide expertes pre(Ii,nu]lamad perfuadedum artis,alixvero artificiofacfunt vim haberent. quin aufim dice Experteisartiseasvoco^Qnra re,4Daximamfereomniumvini oga non pariuntur,fed extrinfe fidei faciendf in moribus expri C cusafifumuntur, vtteftimonia, rnendiseHepofitatn* Alterum Qt qones,& eius gnis cxterztar genus probationis.quod ab aux tificiofas autem eas.quasartisp ditoribus proficifcitur,flt,cum iidiodifcimus,6^cuminhxreat motumaliqueanimi mifcet o* inipfare,repiri induftrianra, ratio.necp.n.eodemmododeax atc^indeerui pnt.itainfupiore liquareiudicamusxummcerex genere de tra&andis argument njus6dgaudemus,autcum dili tiSjin hoc etiam deinueniendis gim 9 5dodio'profequimut:qua cogitatum efti Earum vero pro in una re tantum eos laborafie bationum}quas dicendo acquix dicimus^qui ha<ftenusdeArte rimuSjtriagna funt.nam alie in diccndi confcripferunt * fed de vita,ac moribus oratoris pofitg his omnibus figillatim tra<ftabi funt:aliein permouendo,atque mus,cumotiones aiorutn expii A irj cabi

Rhetoricorum
G cabimus.tertium probatioisge tmvidenturdemonftrarCjquex f riusofonefir.cum autveru,aut admodum in Diale<flicis indu^ quod veri fpem het,c6cludim9 <flio eft,& verus fyllogifmus,^ exeisargumenta ducetes,quae practerea tantum apparens fylx inquafy re funt ad perfuadedu logifmus: ita etiam in hac arte: accommpdata. Cum igitur oes exemplum.n.Id udtio eft,enthy artiHciofae probationer per hec mema vero fyllogifmus t voco fiantrperfpicuum eft, eum fohl autem egoenthymemaquide, haec triaconfequi pofle,qui dif- oratorium fyllogtfmum,exem^ ferendi rationem^ morum atx plum autem indudionem ora^quevirtutum cognitionem,& toriam.omnes.ti^oratores cum* perturbation um animi natura aliquid dicendoprobarevolut, perceperi t: vt fciat, quid vnax aut exemplis, aut enthymema. quaequeperturbatio fit,&qua tibus vtuntunfli praeter hie ni L H lis,& ex quibusexcitetur, & hil habent. Quare,fi omni no ne quomodo* Itaque fit, vt Rhe> cefTe eft,eum qui probare aliqd torica fit propago q uaedam, & velit,autfyllogifmo, autihd'ux quafi pullulatio Dialedicae: & dione vti,quod exrjs}qux funt facultatis eius, quae de moribus anobiSjinlibris Analyticisex^ tradat, quam redeciuilem fcie plica ta,perfpicuum eft: neceflix tiam appellabimus. atqaejideo tascogit,vtvtriufque illcrum Khetoricafibi habitum,'ac forx natura vtriqp eorum par, atqut tnamfcientixciuilis inducit:cV eadem fit. Quac aut differentia qui huic arti incumbut,partim fit exempli, ddenthymematis ignoradonererum, partim ina/ facile ex topicis intelligi poteft, ni gloria dudijpartim.alrjs etia ibi.mde fyllogifmo^indudio humanis}caufis ciuilem fe tenex neiam antea didum eft. n5 cu re fcienriam profitentur : cum ex pluribuSj&fimilibus ita,vt M I particula tantum q uaedam, dC volum us,rem fe h abere oftendi imago Dialedicae fit, quemadx muSjibi quide indudio eft,ac tnodum initiodiximus.neutra hac arte exeplu.neque illud ducnimearualicuius definitae rei biu eft5artem ipfam,facultatejj fcientia eft, vt quaerat, quomox dicedi hoc vtruc^ in fe bonu ha do res ea fe fe habeatrfed faculta berevtn4in libris de difierendi tes quaedam funt inueniedi, qd r6ne,quosMethodicos infcripfi I quaqp re probabiliter dici pofx rrjus,iaa nobisanteadidueft, fit, lam igitur de vtriufqj vi ac fie et in his de Arte dicedi res fe poteftate, quocp modo inter fe het,Cum vero^uibufda^pofl coniundae fint>fatis(vt opinor) tis,aliudquiddaabeis com ca didu eft Jn probationibus aut, contingit ,-eo q> iliavel genera/ quae aut vcre demonftrant, aut tim vera fint,vel plcrun^ fiantt in

LibcrPrlmus
in DfalecYica qaidcm fyllogif' tnuSj in Rhetorica uero enthy* fnema vooaturfuntn. dittoes quxdam oratori3e5quaepotiffix mum exemplis coftant,funt ct, c/act tctae argUmentis&enthyfnematibus conrlciantunficuti cratores qui<fam exemplis max gis^indem a rgu mentis deleda fur.orationes autem, qua: conx ftant exemplis, fun tquidem ad dicendum acommodatae no mi nus,quam alix, fed illx, q flint enthymematibusfefert2e,maia B re quodam impetu animos cox mouent.Verum qtiae fit vtriufx qae caufa, quoqp mo fit vtroqj Rtendum,alio in loco,poftea,dt c^areccepimus, magisenucleax te>diftin<5te^f diHeramus* Nam quod probabileeft, id eft ei9 na turg:vt per fe eflfe non polTit:fed alicui femg probabilefit,id aux tern duplex eft:aliud.n.fimul,at queauditum eft, ex vi fuapfox baturj&creditur, aliud autem arteindiget, vt.ppofitisrationi ^ bus demonftretur* nulla vero ars eft, quae quid in fingulis rex busfieridebeat confideret. vt medicina no docet, quid Socra ti,aut Gallif falubre,fit/ed quid homini fie aftedo,aut cundis, qui eodem morbo laborathoc n,ad arte < ipectat, ,qd'aut fingu lareeftjatqtindiuiduUjidinfini tu bifydC nulla fcietia coprehedi poteft.neqjigitur Rhetorica.p Labile quaeret eiufmodi, quod Vflius alicui9 opinioicoucniat;

vtSocratis,autHfpplia5,fedqd' oib'quiitaaiofuntarTecftirque admodumet Diale<fcica, nam neq? ilia i ta rocinaturyvtvndiqi arripiatfinevllodifcrimine, alicui videantunfiquidem cede lirishominibus probabiiia qug dam videtunfed ex qs ar^umS tatur quae ratione allata ,pbari poflunt. Rhetorica vero ex rjs quae in confultationcm veiiirc confueuerunt. Eft.n^His orate* rioe propriutn munusca tracts re-,deqiiibusconfultatTius : qubrii adhuc arteis tradkas no habemuSj^apudauditoreseiufmodi,qui per multas ratioes acute reni imelligere non poCfu n t, neqj procul pofi ta ac lon> ginquiora fpe<fhre.deliberama autem de rebus illis quae videri tur in vtraqj par tern caderepof fe:derlsvero,quae nullomodo fieri pdteftjVtaliter aut fuerinc aut futura fint,aut fint^nemo eft qui deliberetrfi mo, ea ita fe hax bereintelligat,neq3,n4in rebus eiufmodi quifquam aliter,qjeo modo tantSjConfilium dare po F teftAcciditaute rjs qui aliquid rationeconcluduntjVt qua?da aliquando colligat ex rebus anx teacondufis: quaedam autem ex rebus quae nondum quide conclufx funt:fed probati6cin> , q> minime , digent eo, eflevideatur.quorum alterurn neceiTe,eft difficile efic ad itellix genduoblongitudinem. difcex ptatore.n. rude ec ponimus^c-" quc i difciplinis minle yerfatu: A iii}

Rhttoricorum
<* alterurn autem ad pcrfuadedu Quarepfpicuu eft^eoru^ttqui K
haudquaquam accommodatu busenthymemaiafuint,aliqua eo,q>ne<u ex rebus manifeftis> quidee^necellariaifedplurima c<jjexprobabilibusprofieifca ex eis ee talia, q plerunqj tmfir* tun Itacp jaecefleeftenthymex neVila tieceffitatefiuntduciini ma,atqjexemplum ex rebus^x auenthymemataexverifimili' iufttiodi efle, quae nihil in fe fuv bus,& fignis.i tacp necefleeft,v< nitatishabent: fed aliter atque hortivtruqjalteri eorurndeat, aliter fe habere po(Ttint> vt exeV atifc ide fitna verifimile eft taqt plum quideindudtioniSjCnthy id}qcJ'pleruncpfit:n6 tn abfoht mema vero fyllogifmijlpem ac te,ficuti quidam exiftimantrfed imagine habeat* Ex paucis aiit, q> in eis verfetur,quac aliter etia ^faepeexpauciorib^enthyme euenire poflunt: ck q ita fehax mafit^primus illeatcpiteger beatadid,cuius eit verifimile t; H fyllogifmus.fiquid enim notu, cud fe habet id, quod genera^ L at<$ exploratum fuerit, id fane tim atque vniuerfe fit, ad id,q# nihil attinet dicere: quoniam ip fit figillatim cV in pane. Sigmv ft auditor illudadiungittvt fix rum vero duofuntgenera:quo quis probare velit, Doricu cer- rum alterum ita fe habet ad id , tamen vicifle,in quo vicftor cox cuius eftfignum,ficuti quodin tona donatur,fatiserit dicere* partefitrad id, quod I vniuerfo Vicitn.Qlyropia.q>autiOlyitt genere, alterum autem ficuti, pijsvi&or corona donetur, no quod in vniuerfo genere fit, ad opus eft addere:omnes- n. hoc id,quo in parte* quin ex his ip^ <cint Pauca veroneceflaria fis id fignum, quod neceflariii funt eorum,ex quibus oratorf) eft}indicium vocatur vel^ppria fyJlogifmi conficiuntur.tnaiori nota.quod autem non eftnecef/ ,nex parte,quae m iudicium,ac fariu,caret certo ac proprio nox I deliberationem veniunt, etiam mine,quo ab ali)s diftmguatun M aliter fe habere poflfunt, folet,n At vero neceflaria ilia voco ex hominesderjsrebus deliberare quibusfyllogifmusacfirinu co &cogitare, quas in vitagerut: clufio fit, quocirca genus hoc il qveroagunturjeiufdegnisoia gnorum tecmcriudicitur,hoc funt:necpquicq?3penedixerim, eft,indicium acproprianota^ oruex neceffitatefit; *h#caut cum enim id, quod dixerint* ipfa,qpleruqjfiunt,nec eodem nullo modo folui poflfe exifti/x mo fe femghatent)nece(Te'c ex mantrtuncopinantur, id fignii proponibuseiufde naturae con tccmenumeflc, at<j itaipfum firmari: ficuti neceflaria ex nex appellantjtanquamjquodiani ceflarqs,pbantur:q<i'ex analyti probatum,atqueconfeclum fir^ cislibrisciariusintelligi pot, prifca*n.Grecoruligua rU(Mtf idem

Liber Primus.

A idem em, qudJ extremum M* antea difputauimus.Qudd atix I> quc vltimuin,genusautemil* teexemplufit idem,q3indu> lud fignoruqitjita fe habetad cliOyetquibusIrebusinduclio id,cui9 fignum eft,ficuti fingux fit, oftenfum eft, fed mnon ita lar res ad vniuerfum genus, tax fe het, vt pars ad totu, neqj vc le eft,vt, figs affirmaret, fignu totu,ad parte, neq? vt totu, ad eftevirosfapientds eflfeetiaiu totUjVerun^vtparsadparte, itos, quia Socr. erat lapiens, & & quod fimile eft, ad id cui eft. iuftus^iocquideniccne ftgnii fimile,crun.amboilla,qfumux e,icd facile dif&Iui ac refelli pox tur,fub code genere polite fue^ teft,ct fi verum fuerttid ,q3di rint,&alterum altero notiuset cirur.nihil.ti.in fe nrmijiabet, apertiusfit,tuncid exemplum neq; ntcelTanococludit.Quod eftjVtjfiquispbarevelit, Dio^ iiquis ita dicat, Hunc homine nyfium appetere dominatum B acgrotare fignum e eo, q? febrix regiu,cu falutisfugcuftodes pe ? Iaborat5aut, Hacc mulier pepex tat,c\ dicat,Pififtratfi anteacu rit, qrnlac habet: iam hoc erit ftodes peti)flfe,cum regnu appe firmu,etneceflarieconclufum. teret,c\,cii eosimpetraflet,eyx hoc fignorum genus folu rannide occupafife, Theagene* tegmerium ac propria nota vo qne ideMegaris fecifle,et aliosy catur,folutr,'qj fi vern fueritid, quofcunqj nouerit, idefeciile, quod dr, refelli non pot. omnes exemplu fient Dionyx rum genus fignorum, qctitafe fii^ueadhucignoratjaneade habetad id,cui9eft fignum cacuftodespetat,h{c.n,oiafub cuti, quod eft in vniuerfo gene code genere ac propofito conti re,ad id, qc! in parte eft ,fithoc nentur^quicuq? regnu appe-' tjfiquis dicerer,Hunc ho tit,cuftodes falutis fuse pet it. I a minem fcbri laborare fignu eft igitur vnde probationes illf du eo,q> crebro refpirat* fed hoc fa cuntur, q fpeciem habet demo cile folui pot,etia fi verura fue^ ftradi,declaratii eft.In ipfisaux ritjqm accidit it euj , qui febri te enthymematibus maxima non laborat,aliqn crebro refpi eftdria,qu3eocsfer^ plurimii rare.Quid igitur verifimile fit> falli t: atqj cade eft enthymema &quid fignu,& propria nota, tudria,qu3eindiflerendi rone quafy rone diflferant , fatis pro fylPorum eft. na enthymemata temporedi<fm fit. planius,nat qugdafuntipfius artisdicendi quedilucidiusdehisoibus,6i propria :ficutifylfi et quidam qua de caufa panim quide nix Dialecflicf proprr) funt . quedi hil certi concludant, partim au aut ad alias arteis, dC facilitate* te coclufione firmam ftabile^j pertinent, quaeveliaminuetac habcantjin Analy ticis libris ia funt^ excultx, vel nondu pla

 nScogtiita, penn '<perfpe&ae; funt.Itaq3fajpefit,vtauditores fallant:cqui eiufmodi enthyx ttiemata magis^coucnia^am pledihur, artis oratoriae fineis tranfiliunt. hoc aute, quod dix co,clarius et apertius erit,(i plu ribus verbi s explicetur * Eos.n. ego Diale<fHcos,et oratorios fy I logifmosvoco,quidicuturcx. I6cis,inquibuslatentargume> taXociverodiCunturrjtquico muni terde rebus, quac ad mox res, 5Cad naturam yd(.ciuilem H feiam pertinent, dddenique ad alia multa, q fpecie inter fe difv erant,argumenta cotinent: vt locus,quiexmaiore,c\lminore dicitur,neq?,n. ex hoc loco ma gis rebus idftis, qp de rebus nax turalibus,aut dequalibetalia re,vel (ylfo cocluderealiquid, vel enthymemate .pbarelicet. atqui h^cfinedubio fpeciedifx ferunt.Propria verocuiufq?ar tis argumenta funt, quf coftat proponibus,ab arte ilia ip~ fa defumptis. exempli gratia, t J rebus naturalibus propofitiox nes funt, ex quibus nemo pote rit autenthymema,aut fylFum formare,qui advita,et moresg

Rhetotkomm
fubie&am materia jratqiri prox priasaniupropofitiones.quari. to quis exquifitioresclegerit* ranto magis a propofito fur. ah berrabi t,ck in alia fcienci a vcr. fabitur,qu Dialciftica,aut i'.he torica 4 fi.n.ad alicui9 arris prin cipia peruenerit: iam non eric Dialectica, aut Rhctorica, fircl eritillaipfaars,cuiuseaprincix piafucrinnmaioreautem par' tern enthymemara fiunt ex propolitionibus iliis, qug prox- L prix pcculiaresqjiuntJicuius artistecommunibus autem lox cis longe pauciora. Qjjeadmox dum igitur in Topicis, ita ?tia inhocoperediftmguendgfunt enthymematum fpccies, dC kv ci,vnde fumuntur ai-gumenta* voco autem fpccies cnthymex: matum,proprias cuiufq? genex ris propofitiones, locos vero fe desargumentoru. qualiter oi buscommuneis,pri 9 igitur de formis enthymemathum, qua delocis,dicam9,ac prime Khe j toricj genera videamus: vt,cu ea,quot numero fint, explicuex rim9, figiliatim deinde cuiufqi generis elementa, propofitioxx nesque trademus,

ris oib9 ratio* ilia vero a r u m e ta,qc6muniter ex locis fumiix fur,neminepofTunthuius } aut iili us artis peri turn facere,quox niam nullam habcutcertaiibi

dneat,C\: I moralib9 rebus funt Br Tnlm Khetorice,feu caufarumgtM ribus,wfinibusipforum. Cap. j. aliac propones, ex quibus nihil Vnt autem Rhetoricxge/i concludi pot,quodadnatura ipcclet: atq? eadem eft in cxtex nera numero trattot cnm;

ct auditorum genera repc periunt.na ex tribus rebus ora* tioconftat,ex eoquidicit,ex materiade quadr,exeoapud qucvcrba&ittquincccuiuslix bet

Liber Primus.
A bet titetioiiis finis ad auditors fituse,& cum tria fint genera, 0 refeiiur.Neceffe eft aute, vt is, tres et erun c fines: nam in deli qui audit,vel aufcultator taiv berando finis eft vtilitas,& de^ tumfitjVel et difceptator,difce trimetu* qui.mfuadetaliquid, ptatdrvero,cj uel de pteritis fta illud,tanqua melius, fuadet,cV: tuat,vtl de futuris:et defuturis qui diffuadet,tanqua deteriua, cjd ftatuitjVt is qui in concioe diffuadet:alia vero ola hue re/ dicente audit: deprxteritisaux feruntur, yt fiquid iuftu aut ia tem,vtiudex.at vero aufculta/ iuftu, honeftum aut turpe dica tor ooratorisfacultate iudicat* tur.in iudicrjs, quid aequu,aut Quare neceffe eft tria caufaru iniquu fit,qrit: fiqua vero funt effe genera,deliberationis,iudi alia,huc referuntur. in exornactj,exornationis 4 Deliberation tionibus,quilaudatetvitupex nisautemduae funtpartestal' rant, honeftu dC turpe fibi pro/ B terafuafio,altera diffuafio.na ponunt;cV rcliqua oia hue refe E dC quipriuatedere aliquadeli runt.Quod autem hi fine fines, berant ydC qui publiceconciox vnicuiqi generi propo(iti,illud nant/uper bonu alteru tru effi/ agte declarat, quod de alrjs rex Ciunt. iiidicii) vero partesfunt bus interdu ne contendunt qui accufatio,& defenfio: qui ,n.in dem:vt i iudicio, quin, fecericr tudicio verfantur, horum altex autquin Ixferit: fed nemo un> rum facere oportet* exornatiox qua,iniufte fe feciffe, fateretur: His deniqj partes funt laus,et vi alioquin omnis ftatirn control tuperatioQuin etiam horum uerfia tolleretur.eodemmodo, frium generum teporadiftinx qui confulunt, alia fxpenumo &a funt. na deliberation! futux ro non curant, fed nunquamfa ru tempus datur t qui enim de/ terentur,fe vel inutilia fuadere^ liberatjfiuefuadeatjfiuediiTuax vel ab vtilibus retrahere * quid ^ ^ dear, defuturis deliberate iudix facpe non verentur dicere, non do veroprxteritu tempus eft effe iniuftum,aut finitimospa propofitum, nam de rebus ia pulos,aut eos, qui nihillg ferut, fecfhs Temper hie quidem accu/ in feruitute redigere. fimili rax lat,illeautem defend! t exorna tione, qui laudant aut vi tupex tionis jnaxime quide propriu rat,no illud attedut, vtru is,de eft pracfens tempus. qui enim quo dicu t, vtilia an inutilia fe* hudantjVel vituperant alique, cerit: fed et i magna facpe laude *a quf tune in eo funt, confide/ ponur,(iqs, vtilitate ^ppria no fant,fed tame ctpracterita renai gle&a, honeftu aligd erfccerit J nifcentes comemorant,et de fu vt Achille i eo laudat,q> opitu^ turis conie<fluram faciunt. Fi> latus e Patroclo fodali fuo, qua Jaispractereacui(j generi ^ppo^ uis fcirct ca de ca fe morituru, cu

Rhetoricorum
culiccTeteiviuer^huicigituf ratim &figillatim,vt,q3 mai* K tnors eiufmodii primishone/ bonu auc minus, q3 maius pec fta fuit, vi ta vero fuiflet vtilis . cam aut meritu}et de alns code Perfpicuum eftauteexrjs, q di modo. Sed hacflenusdicftueft, <fta funt, non ahter hec tractari quarumrerfi praepofitionesfi/ pofle: nit! quis primo corum bi parareoratorem neceiTe eft* propones habuerit* propones deinceps vero de vnoquocpge vcro rhctorn , funt propriae re/ nere feparatim dicemus; vt, Q rum notaf,verifimilia,& figna: fint ea, ex quibus deliberatiuo nam omnis fylftis ex proponix conficitur,et,ex quibus orario> bus conflatur.cn rhymemave/ lies demoftratiuar, tertio vero, ro fylFus quidam eft, qui con/ de quibus eftiudicium ftat ex praedicftis rhetoru pro/ De <juilus detiberatio ejfejoleat * Cap. 4. ponibus.Srd quia,q fieri nullo H modo put, ea neq; pntiam elle C primo quidemviden * facra,necp poftea fieri:(na ea tax dum eft, in quibus bo/ turn flunt,qu3e fieri pofluntjCO nis autmalis ver/et is, dem mo, quf nunqua fuerunt, qui deliberat: neqj.n* verfatur nec^ futuraiuntjCajno fieri pox in omnibus, fed in eis tfn ,quae teft,vt aucfada fint,aut vnqua naturam earn habenr,vt dt fie> fian t.) id neceiTe eft,vt qui con* ri dC non fieri posfin t. qu^cucp vero necclTarie vel ia funt, vel denioftratiuo genere verfatur, pofthac erunt, vel q fieri no po propofi tiones habeac de eo, qct teft vt aut nuncfinc,autaliqua fieri poteit,aut non pot: ex qui dofiant,def)sfane deliberatio bus intelligatur , vtrum res ia^ non eft.Neqj tn de omnibus, ^ <fta fit an non facfia , <X vtrfi fu^ c8tingere folet, eft deliberatio: tura fit an non.Prgterea}cii om cu aliqua vel natura, vel i for M L ft - V I iies,quilaudant&vituperant, tunabonalint, qux auc contm qui fuadetet diituadent,qui ac gere,aut non cotingere pnt, de cufant & defendunt, no folum quib9 nemo deliberare poteft fiidida demonftrareconenrur , Sed planu eft in rjs effe delibera (ed et, rem vel magna vel par/ tione,de quibus confultamus*. u5 ee , vel bona vel malam, vel ea vero funt, quaead nos tm re* honeftavel turpem,velxqua ferri pnt:&quoru principiurn vel iniqua, aut per feconfidera agendi innoftroarbitriopotex taaut aliarum comparatione: ftatecp fitum eft, na vfcp eo con perfpicuum eft, eosetiaoporte fultando procedimus,donec in re demagnitudineetparuitate uenerimus, vtru a riobis ea fie/ reru,& de maiori Qt minori.p/ ri,an non fieri posfintSingula pones habere,atcB illas di. senc igicur diligenter enumerare,at que

Liber Primus
A queinfpeciesdigcrere,dequix neconfu!turuseft,efiredditus D busftatuerefolent* &quatum ciuitatis nofle oportet,quot,qx fieri pofletcxveritatepcrpenx lesuefinnvtjfiquisncgligentia dere, nihil opus eft I prxfentia, reli&us fit,adiungatur, dC fiqs neqj.nJioc Rhetoric^ artis offix minor eft,qp connci posfit, aucium eft, fed alterius, q diligen geaturpr^terea publicos ciuix tius etaccuratius veritateinue tatis fumptus nolle debet: vt,fi ftiget,tm vero abeft,vt aliquid quisfuguacane j eft,adimatur, Rhetoric* detrahamus,vt etia ec fiquismaior eft.,qpcoueniar, # k>ngc piura concedam us, q? minuatur.non.n.folu bona am reveraconcedi debeant.Qupd plificando ditiores euadunt ho ,n.ancea diximus,veru eft: nex mines,fed et fumptus detrahex pe Rhetorjca ex analy tica fcia, do.hgc autcm non tm ex priua parteciuilis fecultatis,qin tarumreru fcientiapojTuntinx $ moribusverfatur,eflfecoflata. telligi.fed ethiftoriaru peririi E (loiilis eftautepartimquidem efle oportet, qui bene de his co Dialecfticf, par tim vero fophix fulturusfit,vt fciat,quo alie na fiicisdifputationibuStQupd (i tiones,ad hanc re idoneas ratio quis vd Dialeifiica, vcl hanc ar nes inuenerint.Qui vero de bel te,nontanquam facultates/ed lo & pace cSfulturus eft,copias tanqua fcietias, exquifitius tra ciuitatis nofle debet :& q para ^fare volueri t,impr udens caru te iam tint, & <3 parari posfint: natura penitus euercec eo q>, ilx qualcs'qs fint & ille, quf funt in lasornandi ftudio captus, tran promptu^illf ,quac prxterea (eat in fcientias,^ ia res aliquas pnt adiungi: quin et qux beUa ccrtas,i quibus verfentur, fub^ gelTeritjCV quo exi tu-, neqj tanx iedas halsent, no aute ratioes, tu proprieciuitatisbelia,fed ec 6C argumenta tm. verum nos, finitimarn ciuitatumexpende ^ $ vtilitatem afferent huicarti: re opus eft,& praeterea vireis ^ inpratfentia pertra<flemus,ita eoru,c5tra quos bellu fore exix m, vtexquificam eoru explica ftimatur: vt cum potentiorix lione ciuilifciae rclinquamus, bus paxhabeatur}cu infericrix Resigitur maxima,dequix buSjineorUjquibusconfiliUrn bus omnes fere coful tan t, dd de datur,arbitrio (it, vtrum bellu quibus deliberates in concio/- gerere velint. copias quoqj fpe nefniam dicunc}qumq} numcx (SareoportetjVtrum limiiesan ro funt, hoc eft,de vedigalib9, disfimiks fint: nam hac dccau de bello d(. pace,de cuftodia rex fafaepecotingit, vel fuperiores gionis, de rjs q.importantur dd in bello vel inferiores eire.praexexportanf, de ferendis kgibus* ter hate ctia op9 eft,non tm fuac Zta<$ fiquis de vedigalibus hex Reip bella, fed alioru et popax loru

Rhetoricorum
G loruanimaduerterCj&queexi tu ilia habuerint, fpedare: na e fimilibus rebus fimiliaeucnire confueuerunt. De cuftodiarex gionis qui di&urus eft, fcire de bet, qua ronecuftodiriposfit, &quoteirei copiac,qualesque fint neceffarix, praeterea locos, przfidiafintcollocanda,q,nifi fit peritus regionis, fcire no po terit, Atqjhaec ideo nofcenda funt,vt, fi minor fit, qua oporx teat,augeat cuftodia, fiquarex dudans,auferat,8 ad locos ma H gisopportunos traducat.dean nona videdu erit,quanta., qua-lisqj ciuitat i fufficere posfit, er, cuiusgenerisfit ea,qu3e ibi na^ fcitur,&quaealiundeimporta tur^,q linteae res,quas expor tare,& quas iportare oporteat: vt conuenrioneSj&padiones cu eis r7anr,quibufcu opus eft duo funt.n. hominum genera, quos obferuare neceiTeeft}nea' ciuibus offendantur: nempe,cj potemioresfunc,&qui rebus fuppeditadis vtile ee poflunt, I Haecoia fubtiliter viuendi fa^ cultate habeat oportet, qui de ciuitatis fecuritate cdfultufus eft* Sed illud non parui pondex riseft ferendariilegum ratione intelligere, cum in legibus pofi tafittotius ciuitadsfalus.Itaqj fcire necefle eft,quot fint Rerux pu genera, dC quf cuiq? generi profint,cV quac interitum adfex rat: fiue ilia Reip.propria fint, fiuealiena,& ei cotraria, voco autc ea propria Reip, qux inte ritum adferat^uonia, cepto optimo ciuitatis ftatu, re liqu3eomnesRefp& cu remit tunt:&cum efferuntintereut: vt popularis ftatus non folum remiflus fit imbecillior, Qi tanx de in paucpru dominatum dex labitur/ed et,fivehementer ef feratur,interit. queadmodu vi tia praukatesqj nafi, g vel gryv puSjVel fimus fit, non tm remif fx ad mediam recflaq? formani veniunt,fed et vehementer au> (ft3c,vt fi valde fiat gtypus, aut fim us nafus, co tandem peruex L niant,vt ne nafi quide formam nafus habere videat. Illud autc inferedis legibus vtilisfimum eft,non folum aduertere 3d con fiderare, quifnam Reip. ftatus ameacto tern pore pfuerit:fed ctapud exterasliationes, quqe Reip,fpecies,cjbus hominibus conueniant, itaqj perfpicuu eft ad legum ferendaru fcientiam plurimu conducereterrarupe ragrationem, i qua multarum gentium inftituta, legesqj licet agnofcere. at vero in cofilfjs pu M blicis hiftoriaru, di antiquitax tiscognitio mirifice vtiliseft. Sed haec omnia videre,ciuilj|s fciae non autem Rhetorics pro priu officiu c Resigit maxlae, quaru cognitionem eu habere oportet,qui bene cofultur9 fit^ haec fere funt.deinceps vero di cam9,quo vel ex his ipfis,vfex alrjs, qindeliberationecadut, di ad fuadendu,& ad di(TuadeV> du argumeta ducereposfim9* De

Liber Primus.
A

tutes, vt bonam vaktudinem, & pulchritudinem,vireis, magni tudinem,certandi robur: quin Stautem & priuatim fin etiam gloriam}honorem, prox gulisj&publicefere onr fperam fortunam,virtutem, ajt nibus finis quid a propofi que eius parteis,prudentia,fofx tus, ad quern aciem mentis di/ titudinem,iufticiam, temptra^ irigeteSjOmnia vel expetut,vel tiam. hac.n.ratione nullius rei fugiunt:atq$(vcinfummadix ad bene,beateqj viuendu indix ca) ca eft felicitas,et partes eius, gepit is,cui bona omnia ecquae Quare fumamus,xempli gra, ineo funt,& quae extrinfecus non fubtiliter quide/ed fimpli adueniunt,afiatim adfuerint, citer,quidfelicitas fitj&excj' nam,pter haec,nulla bona funt. bus conftenteius partes.de hac In ipfo vero funt ea, quae vel in B ,n,&deiisqu3eadhancreferu' animo fant,vel in corpore. ex^ lur, ft. de contrari) huic oes fua trinfecusadueniuntjVt nobili' fiones , di diffuafioues ee folec tas : }amici.pecuni^,honor.opes q< n.foelicitate efficere pnt , auc etiam atqj fortunaadefTeopor aliquam eius partem , auc ex terecenfemus:iic.n,Jiecvita(e minoremaicre^a funcamplex curisfima.Haec igiturfingula, <fknda, quac vero illam vel cor quid fintjdcfinicdo aperiem9* rumpuntjVel impediut, vel co Nobili tas gentis, et ciuitads traria funt, omnino funt fogie^ ca eftjfiipfaex fefefuosciueis da. Ponam us igitur , fdieitat^, gepuit,vd faltem vetuftam oH efife vitae profperitate, cum vk gine habuit, di. fi primi duclov tuteconiuncfta, vel poffesftone res eius iljuftres fuerunt.<3dfj earum rerii,quibus vitaconte> multi principes,atque impenu ta fit, vel vitam cumfecuritate tores ex ea nati fun t,quos xmu C iucundisfima, vel bonurd , fir^ lari ali) ftudeant* Priuata vero F mumqj datum poflesiionu, 6C nobilitas vel a viris uel a mulie corporum^um facultate cufto ribus pendetjCt cum vtriquclc diendi,atq? amplificadi:omnes gitime coniundifunt,5dqueV n .fere con fite tur, felici tate aut ad mod um etiam in ciuitatc,cu vnum horum ,aut plura fimul primi audores gnisclari fue^ efle.Quod fi felici tas efthuiuf' rut vel virtutCjVel diuitijs, vd modi rnecefle eft, eius parteis aliare,quoein precioapudho> fle nobili tatem,gr2tiam,ami' mines fit,et fi ex ea familia mul ciuam proborum hominum, ci illuftres fuerut &C viri 6Cmux diuitias,bonam prolenr,multix lieres,&iuuenesetfeniores.Bo tudinem filiorum^acilemfene na vero proks,& multi tudo & dittem^praetercacorporis Yir^ tiorum, quid fit, oibus notum eft.
EeJtlilerattlumjwef/tlicitate.fdehis in quibfipficojif!at,etc de iffortt .C. .

Rhetoricorum
eftAtqj in Repu* bona proles ee intelligitur,cumulti, boniqj iuuenes in ea fuerint: & bona dr vel ex vi rtute corporis, vt, cu magnitudine, pulchritudi' ne,vireis,certadi robur habet, vel ex vi rtute animi: na tepera tia, & forti tudo iuuenis virtu/ tes funt, priuatim autem bona proles, di multitude filiorum f telligitur,cum quis multos, dC hmdi virtutibus inftru<los,ha bet filios d(. mareis,& ff minas. Fozminaru virt9 i corpe,venu/
-7

atqj eo modo pracdia posfideS/ tur,vt eorum ufus I domini ar* bitrio fit. id vero aiicuius pro-' priumeffe, aut no eiTe dicitur, cum in eius poteltace eft aliena re:dico autealienate, donare, & vendere otno diuitem efle magis in vfu, qj in poifcsfione fitum eft: nam hmoi rerfi acft*, atqj vfus ipfae diuitix funt. Box na exiftimatio,eft virtutepraex ditum ab omnib9 iudicari, vel tale aliquid in fe habere, quod omnesexpetant,aut muki,aut boni viri,aut prudetes. Honor per^tia,et fedulitas, ftudiumqj autem eftjfigna gloria, ex plux fuorum operum, mo tamen ne rimisinalios mentis compara inctdat in illiberalitatem,(imili toe. lufte vero maximcq; hono ter aute et priuatim et public**, re afffciunt i^cjiabeneficiacox &lviris ckmulieribusvrhaec tulerunt.verumtnetiaillefolec fingula fint,ftudere oportet. na honorari, qui alrjs benefaciedi qui ipudicashabentmulieres, facultate habet. Id autem bene Vt Lacedacmonrj, dimidia ferl ficium honore dignu putatur, (elicitatis parte carenc. Diui tia vel quod ad falutem vitamque rum partes,funt pecunix,praex tueda pertinet, vel ad opes, vel diorum multitudo, regionum ad hmoi bond aliquod,cuius poflesfiones, dC pratterea fupel nofitfacilis acquintio,quodqi fine magno labore paratur, vel feruorum t qua res rauldtudix femper,vel eo in loco, vel eo tcV ne,6Cmagnitudine,& pulchrix pore: multi.n. propter res quaf tudine excellant,& omnia fecu dam,quac paruac vidcntur,hox ra,liberalia,dd vtilia fint. Dicu norem affequuntur, fed id aut cur aut vtiliaea,quae magis fru propter mod urn, aut propter &uofa funtjliberaliavero,quae occafionc accidit.Honoris fpex animi voluptatisqt gratia pof< fideturfruciuofa ilia voco,vnx menta vel carmine vel foluu de redditus ve<5Hgalia<5j capiu> oratione cofcripta, praemiacer tur,voluptuaria,equib9 nihil, ta, luci, fuperiores infededolo prxter vium,capitur,quod alix ci, fepulchra, imagines,& pa* quo precio dignum fit. Securix blica cibaria, 5C quibus barba* tatisillefiniseft, vc com loco, ri vtuntur^iabitusadorantio, et
* * f

Liber Primus.
A cV confpecluseuitationestnuv morbiscareat, qui feneclutem mera, quoc apud fingulas gen/ deprauare folent. Vires ex eo J* teisin precio iunt.Etenim mu^ telliguntur, cu quis ea faculta/ nus eftcVpcffesfionislargitio, tc habet, vt al terii moueat,quo & honoris indicia .quo fit, vt cunqivoluerit. Necefie eft aut auari,<S ambitiofi munerutn al terii mouere vel trahedOj vel fintappetences.nam vtriqjin impellendOjVel tolledOjVel de^ eisinueniunt,q^ concupifcut: primendOjVelcollidendo.qua efl.n.iniliisvtiJitas, quaappe" rerobuftus iile valcsq; aut his tunt auari, & honor,cui maxi- oibus,autquibufda horum va me ft udet ambitiofi. Corporis lebit.Magnitudinisvirtuseac, virtus,eft bona valetudo. Qu cum quis 6(.longitudine,flCaU itaaccipienda eft,vt morbo va titudine, 3t larirudine multos cuu fit corpus, & ad vfus bene alios antecedit, modo ne tanto ** conftitutum . multi.n.fanocor maior l\t> vt pj> exuperantiam ^ pore funt,vt Herodic'dFjquos corporis mot^tardiores efficia^ nemo mob ea valetudinebea/ tur. Decertandi robur ex trib* cos iudicareteo, q> vel abomni conftat,magnitudine,vjribus, bus humanis adlioibus, vel ab dC celeritate.na di qui celer eft, earum maxima parte fe abfti' robuftus appellatur: qui.n.cru nent. Pulchritudononeadem ra quodammodo uibrare ,et ce efti omniactate, fed diuerfa. na leriter mouere,atcpexlogiquo adolefcentis pulchritude eft, fi locopotjisnaturacurforeftjCj corpus itaconfti tutu habet,vt vero praemere,fortitercjj tener, ad labores fuftinendos vtile fit, ad lutflam *ft idoneus, qui lon>vel ad curfum, vel ad infereda ge a fe pellere,plagamcp inferre vim:<3dfiquandaore fuauita/ pot,is erit pugil.Sed cj i vtrifqp tern prfferat^quz fpe<5lanteis vajet,noceiucta,cxpugiiiatio-' voluptatecopleathacdecape/ ne,pancratiaftes eritjCjintrib* tathli pulcberrimi habetur ,q> illisoibus,pentathlus vocatur. ad vim infereda,(3i ad celerita- Bona feneduscft,cu tarde}at(^ tem fimul apti funt. Viri aute, finetrifticiaaduenit: netp.n.c| cVjCjiaconftantiaetatefit, puU celeriter Tenefcitjbonafenedlu' chritudo eft: vt corpus ad mi- te frui dici p6t,neqj,qui fero cjll tareis labores idoneu habeat, defitfenex,veriicum multis, cVoris fuauitatem,cum quoda magniscp doloribus. Ad bona terrore coniuncftam, pratfcrac * vero fenccT:ute et corporis vir^ Senis denic^ pulchritudo eft, fi tutes, et fortun^ bona cdcurrac Corpus habeat neceffarrjs labo/ oporr.et.na, nifi fine morbo fue ribus large fufficiens,cxl fi. nulia ri t,et nifi vireis con fer uet: non oretnftmamoftendaccojCj.iis erit expers moleltiaru,ac dolo> Khet*Poe*cuAuer B ru,

Rhctoricorum
6 rfl, nee vitam prod ucerepote' nit,aut fi is,qui prope ftabat,ia rit,necprofpera fortunamreti culopercufTuseft, hie aut mini nere Eft et alia ratio, qua quis me,vel,cj anteafolebat frequex et fine viribus,& bona valetux tare, tune non venit.cu alrj, fe> dinediu viuedi facultatem inx mel tin venietes,iterfecli funt. ueniat: multi .n.fine corporis h^c.n.omnia fortune beneficio virtutibus inlongumtempus contingere videntur. De virtu vitam prorogant. fed in prjfen te, qm in exornationemaxime tianihil opus eft dehmoireb 9 proprius eft eiusloc9,cii delau exquifitedifputare. Gratia vex dando verba faciemuSjtuc, gd ro, bonorum'qj virorum amici ftatuendu fit,accurate explica* tiaquid fit,ignorari no poteft, bimus. Quac igi t fpedare opor mo,quid fitamicus,intelligat. tet eos,qui fuadent, tanqua fux Eft.n.is amicus, qui quecunqs tura, aut pncfentia, perfpicuii ** arbitratur ei, quc amat, bono eft,cVrurfusquidiftuadct:funt' ee,eiusipfiuscau(afacit.cui igi .n.eis,quac iam dicta funt, con tur multi funthmoi,isgratiox traria: Sed qm deliberanti pro fusdrrcuiveroboni viri tales pofitaeft vtilitas,cV qui,delibe funt, is bonos amicos habere p dicatur. Profpera fortuna eft, qfpeclant ad finem deliberat: cu,qux a fortuna proueniunt ea vero funt, q in fingulis a<ftio bona vel omnia> vel plurima, nibus profunt. cV,quod ,pdeft, vel maximaalicui vel Hut, vel bonii eft, ideode bono atqjvti iam prjftoadfunt.Eftautcforx li g?neratim mihi dicedum,6V, tuna nonnulloru caufa, quae et qua: lint eiusinitiaato^elemcx abartibus efficiuntur: fed plex ta, quxrendum arbitror, nin(peorum caufa eft, qnulla C. 'Dtvtili,acbo>H>. artefieri poffunt,vteorum, q M * natura quidem fiunt, fed etc5' Onamus ergobonumid tra naturam fieri pnt. nam box efle,q3 ip fum gg fe fit ex; use valetudinis ars caufa e,pulx petend um,^, cuius gra chritudinisautem,cVmagnitu dinis ipfa natura. Omnino box folemus aliud expetere:&q<3 nailla proficifcii tur a fortuna, resomnesexpetunt,vel faltem qu( maxime folent inuidia cox iliac ,quac fen fupditae funt, vel citare. quin eteorum bonoru, intelligentiam habet, vel fieis quae prf ter omnem ronem eue intelligentia daretur, 6C niunt,f or tuna caufa eft: vt,ficf ratio atc^ intelligentia cuicpdi teri fratres deformes funt, hie claret* d(. quaecuncp fingulis in aute formdfus, aut fi thefauru reb^vnicuicp ratio tribuit,at<p alrj nonviderunt, hkautinuex affignat,eafuntvnicuicp bpna* Illud

Liber Primus.
A IIludquQcpbonueft,quoprxx prjtcrea bona eft: omn enim D feme res bene fe habecy nee go ani mantes naturae inftinduea quaampliusdelideratjdt, q3 expetuntquare<3d quxiucun perfefufficienseft.quinet, qef da funt, & qua: pulchra, bo/* hxc ipfa conficiendi , & cuftox na efle,nece/Te eft,iucuda enim diendi vim habec, bond eft, & funtefficientia voluptatis, rex quod hxc eadcm confequunt, rum autem pulchraru aliquae &quod co.ntraria depellic,afqs i ucundac funt, aliquae ipfa: per interimirpuobusaut modis fefefuntexpetendftVtaute fix aliquidefie cofequens dr,vel giilatim aliqua dicamus,hec ee enim fimul, vel poftea: vt, fixbona neceffe eft.primo felicitax quis difcit,cofequitur,vt fciat, tern, quia per feexpetenda eft, fed poftea, fi bene valet, confe<> dC fe i pfa eft cotenta,& eius gra quit, vt valeat,fed fimul. Qux tiamultaaliaexpetimus:dein> B conficiendi vim habent,tribus deiufticiam,fortitudinem,ma * modis dicuntur, parrim , vt gnanimitatem, magnificentiS, bene valere,ccorp* habere be acc^alioshuiufmodi animi ha tie conftitucum ,conficiens eft bitus: funt.n. hae virtutes anix bonocvaletudinis, partim, vt mi, turn bonam valetudinem , cibaria,qug falubria funt,cVco pulchritudinem, caeteracp eiut ficientiaianitatiSjparcin^vtex generis, qua: corporis virtue ercitatiocorporis,quar plerun^ tes funt,& multarum rerilbov quebonam efffcitvalcrudine. narum coficientes: vt bona va His ita pofitis,nccelTe eft, bo no letudo voluptatis,^ vit{. itacp ru adeptioes efte bonas, acqj et res optima videtureebona va malorum depulfiones: huic.n* letudo, quoniam duas res efffx fimul malum no habere confe^ ciat,qux plurimi ab homi nib9 quens eft :illi au t poftea bonu xfttmantunhoceftvoluptate, ^ habere.item et pro minore bo^ ACviram-Diuiriarum vfus,tt-u * no maioris adeptio,cV pro ma^ ctusqj bonus eftthxc.n.eft pofx iore malo minoris bona eft: na fesfionis virtus, & multorunt id totum,quo maius minori px commodorum conficiens. ftatjfitillius quide adeptio,hu^ Amicus,et amicitia bona funt: iusautedepuKio.Virtutesetta nam amicus propter fe eft expc bonas ee necelTeeft, na, qui eas tend us, & multorum bononl posfident, bene afFecfti funt t dC efficiens:honor pr{terea,6Cglp ipfte multa,ac magna bona co^ ria,funtenim resiucundat,mul ficiunt: atqj earu la9 in adione tacpcommodaadferunt: etple confiftit. fed de fingulis virtuti runcp accidit,vtmhomimbu$ bus, qua:, qualesq; fine, alio in ea fint, propter qux honorani, loco diccndum erit. Voluptas diccdi quo^facultas, cV agen/ B di

Rhetoricorum
C di,qn"iexeismultabona,pue/ niunt. Item ingenri acumen bo an eft,et roemoria,et docilitas, df. anitni celeres mot9, cgteraqj rius generis oia :nam eiufrrxv di facilitates bonoru conficien tes elTe folent: code mode fcfae ocs,et3rtes,viuere quoqj ipsii: nam etfi nihil aliudboni confe quatur, pp fe tii ipfum expetcV dum eft, id etia, q3 iuftum, eft bonutnam ad cocm vtilitatem pertinet,Hfcquidefere funt,q oesbonaeffe corifitentu^funt H alia, dequibuscotrouerfia eft, quaeillis argumentisbonaetTe probantur: Cuius contrariii e malum,illud bonfi eft,& id,cu ius cotrariuhoftibusprodeft: vt,finoftrosciueisee timidos maxime conducit hoftibus: g^ fpicuu eft,ciuib9 maxime pro/ delTe fortitudine.& omo,quod inimici cupiut, & 4110 gaudct, eius contrariu vtile nobis ec vi detur: ideo re<fte didii e ab Ho mero, Certe If ticia Priam us af ficeretur.neq;tnhocperpetuo verum eftmainterdu fieri pot, vteade res ad uerfarr'jsv tilt rate adferat: vnde prouerbio dicit, homines ab infortuni]S,(3C ma' liscociliarhquotiesidcvtriftp detrimentu adfert. Id ct bonu eft, in quo nihil nimium ec po* left: quod,n.maius eft, qi con^ ueniat.id eft mahim. Et, cuius camulti labores lalcepci iunt, autmultifumptusfaAi,bonii iam elle videtur, 6>C ia finis exi^ ftimatur, multarfu^ moleftiax rumtinis,quicquid aute finis 1C rationem habet, id certebonu eft, vnde hmoi didla vulgo iadantur, Certe Priamo gloria, 6C Turpe eft manere diu, dt $* uerbiumiJiud,In foribus hy> driam:dd quod multi expetfit, Si pro quo digladiari inter fe confueuerunt,q3,n. omnes exx pctunt,id bonum efife fupra di" ximufynulti vero, tanquaom nes,vulgo vidctur ,& quod eft laudabile, nemo n. id laudat, quod bonu no eft,5C quod etia inimici acmaleuoli holes lau^ ^ dant:na,quod illi laudant, qui malainde perpesfi funt, perlde eft, acfi iam omnes bonu idee faterentur * qucadmodu .n. illi funt improbi,quosamici vitu perant,fic illi bom,quosnequc inimici vitupcranr.io fecontu melia :iffe(flos a1 Simonide poe^ taCorinthnexiftimarut, q?ita cecinilTetjCorinthios non mcu fat Iliu: & q3 aliquis ex prude tibus &L bonis viris,ac mulieri bus pcellere iudicauit,vt, Vlyf fern Pallas, Helena Thefe9, tres M ilJardeae Paridem, Achille Ho/ mcrus:6d omnino qcfiqj altjs cunfultoprxponum, ftatuunt .n.hommes eafacere, quoe fu^ pra dida funt,cV,qug mala fint initnicis ,amicisautebona:& quae fieri posfint.harc autcduo bus modisintciiiguntur,velq quoquo mo fieri poiTunt, vel quac tacile nulloq; negocio. faci liaverodicunturea, qup'd fl' ne moleftia, velbreui tempore confici

Liber Primus.
A confici poflfiint: difficile nanqj vel moleftia, vei temporis loirgitudinedefiniturJBonaquoqp ilia funt quae ita fiunt, vt homi nes voiunt, voluntautc uelni' hil habere mali , vel falte min9 niali,qVboni: quod tuceuenit, cum poena vel nos latuerit, vel pufilla fuerit *Et,quae propria iimt,& qnullusaliusposOdet, & q reliquis pftant, bona funt: in his n. honor fpedatur: & q ipfis congruentia funr.qualia funt,quae vel propter genus,0 B familia,velproptereiusipfius facultatem alicui conueniunt: &qua:fibideeflfe putant,etia ii paruafuerint, nam nihilomi nuseafibi agenda efteftatuut: ctquf fine labore ad exitum g* ducuntur,na func ex eo genere, quae fieri polTuntjtanquam fa^ cilia: dicunt ur aute ea line labo re ad exitum perduci, qug vel omnes,vel multi,vel pares,vel infefioresre<fte perfecerunt: & a,in quibus gratifi'cantur ami cis, aut inimicisdolorem infex C runn&qcuqjilliftudentagex re,quosadmirantur:&:ad qug natura funt aptiores^ in quix bus exercitatiores,facilius,n, a, meliusqj fe perfecfturos exix ftimat: di q nemo vir abiedtus aggreditur: funt.n,ea maiori laude digna: & ea,quoru appe tentesfunt 3 naeanonfolu iucii da, fed etalrjsmeliora elTe vide tun&eaprgcipuCjad q natura procliues funr,vtvi(ftorigltux diofi,fi uicftoria fperent,

ii

risauidijfi honor proponatuf, D auari fi pecuniac, &i cf teri code modo. Ac de bono q uidem atx que vtili ex ijs, quae dida funt, argumenta fumi pofTunt* De minor e,acKtiore bono.Ca.f. Ed qm f pe accidit,ut duo proponantur, quae ambo fintvtiliajfedjVtru vtilius fit^ubitant: deinceps de maio ri bono, magisq? utili nobis dicendum eft4td igitur, quod prg ftat,eft tm,quantu id, quod fu/peratu^atqpampliustfupera-' E tu aute in eo,quod praeftatjin" clufum eft.et maius quide,atqj plus femp ad aliquid, qft min* fit,refertur: magnu aute 6t par uu, dt multu & paucu cu mul^ toru magnitudine, multitudi/ neJj5 confer unt, dt quide quod proefi;at,magnum eft,quod ail' tern fuperatur,paruum:atqiea demro eftdemulto&pauco, Qm autem id bonum efle dicix mus,q3ipfumpropterfe,non pp; ali ud, eft expetendu, & q3 resoesexpetunt,velqu3z,fieis F mens atqj intclligetia daretur J expeterent,& q3 efficiendi, dC conferuandi vim habet,uel cui reseiufmodi funt cofequentes, 6d qmid cuiusgratia, eft finis, & cotra finis eft, cuius gra fiut alia, idqj priuatim alicui bonii eft,q3 illi eft accommodatu,ne ceflTe c,vt, quoe plura funt uno, 5d paucioribus, maiora fint bo na,moineis unuiUud^atqpilia paucioraconnumerent.hoc.n* mo pftantj&,quod in eis inclu B ii) fum

Rhetoricorum
C Aim eft,fuperatur,&fi, qct max gis eft expetendum, qua}quod K ximum eft I aliquo gcnere max eft iucundum: cerce bona vale arimo alterius generis pftabit, tudo volupcace maior erit: cV, et genus generi, 3d contra fi gex quod pp fe expetedum>eo> q3 nus generi praeftabit, et q<J eft propteraliud: vt vires corpo^ maximum maximo: vt,fi max ris rebus falubribus pneftantt xim* vir maxima muliere max hae nanqp propter aliud,illae ve iorerit,etiafimplicirerviri mu ro propter fe expetutur. Qupd lieribus maiores erut: 6V,fi mu eft boni proprium, & quod rax lieribus viri maiores fine, etia tionem finis habet, eo maius c, maximus vir maxima muliere quod non habet, nam hoc ake^ maior erit.eandem.n.habet rax rius graciaeft,illud autemfui ttonem exuperantiae generu,et ipfius, vcexercicatio fttbonae eorum ,quae funtin ipfis genex valetudinisgratia. Et quod mi H ribus maxima :&qn huicill3 nuscgetaliOjVelaliis, maiuse, ! fiierit confequens, hoc aute illi quia magis,c alia,fe ipfo eft co no fueric, cerce hoc maius eric ten turn, illud autem minus in> Tribusaute modisaliquidcox digere dr, quodvel pauciorix fcqui dicitur,aut vnocVeode bus,vel facilioribus indigetEt tempore,aut delceps, aut vi ac qn res aliqua fine altera no eft, poteftate: nam vfus eius,quod auc non eJTc pot, altera vero fix confequitur,in altero con(iftic ne hac,certe ilia maior eft,idn vno vero & eodem tempore vi magis quam alia,fe ipfo conte^ ta bonam valetudinem confeq turn eft, quod no indiget.itaqs tur/ed non contti, neqp.n. box maius bonu videtur: 6V,fi hoc navaletudo confequitur vita: alicuius rei prlcipium fuerit,ilx deiceps autem, vt difciplinam lud autem non fuerit: dttfi hoc confeq ui cur fcia: vi ac poteftax caufafueritjillud autem no,eax ^ ce,vt facrilegi urn facere plus e, demfere radone:qmfinecau' ** qjfurarirnamqui facrilegium fyydt fine principio fieri no pox fecit jCtiam furabitIlia quoqj teft,vtaliquid fir, aut fiat * Et, tnaiora func, quae rem magna cum duo principia funt, quod nagis exuperarm necefle eft.n, a* maiore principio pficifcitur, Vteciam illam maiorem exupe maiuseft:cV}cum duacfuntcau rent,6d, quae maiori boni confi far,quod a maiori canafcit,max ciencia funt,ea maiora funt box iuseft, &cotra propofitis duox sia: hoc enim maioris boni nax bus principrjs, qct rei maioris tura poftulatjVt maius bonum prtcipiu eft, illud eft maius, et, conficiat.fld concra,maius illud propofitis duabuscaufis,qma bonum eft,cuius conficiens eft ioris rei caft,illa eft maior. Ex tnaiu8:vtjfi,q3eft fajubre, ma rjs, quz di<fta funtjBfpicuu eft,

Liber Primus

12,

A vtroqjmo pofle aliquid maius maior eft.na ill* fines flint, hec D videri.iia^fihocprincipiume, autemno funt fines. Etquoru illud aut non cft,videbitur effe opera pulchriora autturpior? maius,& contra, fi non princi' funt, ipfa funt maiora, 6>C quox pium hoc eft,illud vero eft pri* rum virtutes aut uitia maiora, cipium.quod.n.vltimu rTnisqj etopera,maiora funt, quonia, cft,maiuseft:no,qc! principiu: ut fe habentcauff dC principia quemadmodd Leodamas, cfi ita etia cuenta.atcp ut euenta fe Calliftratii accufaret,dixit, eti, habentjitactcaufx&pncipia, qui confiliudederat, magis in 6(1 quorum exuperantia magis culpaefTe,qr,qui feel us com mi expetcda,aut mclioreft, utacit ferae,necp.n.fcelus illud com- te uidere magis expetendu eft, rnifTum fuiiTet, nifidusauctor qi olfacere, ergo etia uifus olfa^ &confiliarius extitiifet. at ve- cftu prarftatior: cV fociorum ftu ^ ro,cum accufaret Chabria: di^ diofum efle,magis decet, qp pe^ xit,eum magis peccalTe., qui t'e^ cuniarum, quare ftudiii focio.cerat,q,quiconfuluerat: neque rum comparandorum,qua pe^ .n.flagitiumexmilTet,nifi ellet cuniaru laudabili us eft,<3d conx inuentus, qui faceret.huius.n* uerfo ordine reru meliorii exii* gratiadeliberanc,vt, quod fta^ perantiac meliores funt, &ho^ tutumfuerir,efficiar. Ht, quod neftiorum honeftiores,Et,quo rarius eft, afflueti eft prjftati9: rum cupiditates honeftiores,et Vt aurum ferrorq* quamuis mi meliores sut , ea quoqj meliora nus fit vtile: tamen eius pofTefx lunt,<3dhoneftiora : maiores.n* (10 maioris jftimatu^quia difx rerum maiorfi funt appetitiO' ficilior eft.quod i alicjuibus re^ nes,atc^ ideo honeftiorf^dC me buscontrafehabet:iiquidem, liorum funt et meliores, quodvulgareeft,ei,q3craru, neftiorescupiditates.Et,quax anteponitur : qm frequentior rum rerum fcientiac pulchrio^ evfusJd.n.quofxpi'vtimur, res, cVexquifitiores funt, ipfae przftatei } quorarius:vndedix quoqucresfuntpulchriores,6d citur.Optima quidem aqua.Et exquifitiorestquemadmodum otno,quod difficili9 eft, proclix enim fcientia fehabet,ita etia uiore maius eo,q>ctrari us eft , uerum,& unaquaeque fcierv/ dL contra,nonnunqua,qc! pro/ tia,quod ipfius eft proprium cliuiuseft,difn*cilioripraeftat: praecipit,actradit.atque hac fic.n.fe habet,vt volumus. Prg de caufa rerum exquifitiorum, terea id maius eft, cuiuscotra^ &pulchriorumetiam fcientif rium,eftmaius,etcuiuspriua/ funt eadem ratione tales. tio>maior:<3C virtus non virtu/ Et quod prudemes homines t,^Yitioiuas nonvitioiitate uelcundi,udniuld,uelpiu// B iirj res,

Rhetoricorum
nu eflfe iudicarent,aut an tea iu dicarunt,id efle tale neceffe eft, flue fimpliciter in omnibus rex bus.fiue i ea re,cui* pcrin funt, iudicare.eftautem hoc etiain alqs omnibus com une, u-t priv denies intelligant, dC quid, dC quancu et quale: prout unaqcp ars,&fcietia tradic. At nos,hoc loco de bonis uerba facimus: na anteabonum id efleftatuix mus,quod res omnes,fi prudeV tiam haberent,fibi eligerent,ex quoperfpicuueftmaiusidelTe bonu,quod prudentia magis expetit: 6c id, quod meliorib9 adeft, fiue fimpliciter> (iue ex a parte ,qua meliora funcvt fortitudo robori pr(ftat: 6C q3 vir rnelior cligeret vel abforux te,velquatenusmelior eft:vt iniuriam acciperc potius,q^ inferre.Id etia, quod iucundus eft magis eft expetendu, qp minus iucundu.nam omnia voluptax tern fequuturt&eiusipfiusca iucundeviuerecupiunt.quibi? * rebusboni,ffuisq5natura ia a nobis fupra1 definita eft. iucunx di us autillud, eft qcf& minus habecmoleftiae,& diutius perx durat: & q3 pulchrius eft mix nuspulchro :nam pulchruauc eft iuciidu,aut propter fe expe* tedum, Ea quocp maiorabona funtjquorufibi homines,aut amicis audores ee malunt,quo ru aute minime volunt audox res dTe,ea maiora Aim mala: et diuturniora bonabreuiorib9, & ftabiliora incerttoribus: n5 K diuturniorum ufus temporep ftat,ftabiliorum autem volun* tate: quonia quod ftabile ac fir mum eft, uoluntatibus noftris praefto temper adeft:& eopax (3o,quo d coiugatis, et cafibus fimilibusalia confequunt: ut, fi fortiter fe gerere pulchrius, 8t magis expetendu eft,qua teV peranter,edamfortitudo max gis erit expetcnda, qp tempera> tia,& fortem eile magis,qu^in eflfe tmperatem.Et,quod onv nesexpetunt,maiuseft,qp, q3t non omnes, & quod pltires, qp q9pauciores:bonum,nid effe dixim9,quod omnes expetut, itac^ maiusid bonum eft quod magis expetitur:6V quod aut aduerfari),authoftes,aut difceptatores,autqui uereiudicare poflecenfentur, Illud.n.perinx de eft,ac fi oes tale eiTefaterent: hoc autem, acfiqui in fua pote ftateremhabent,6ieius ualde funtintelligentes.Atc^interdu illud maiushabetur, cuius oes participesfunt:labes.n,atque ** ignominia eft, no illud partici* pare :interdumillud}cuius nex mo,autpauci fun t parti cipes: id.n.eft rarius: cVqujlaudabix liora: nam eade funt honeftiox ra: 6V ea,quibus maiores hono res tribuuntun honor enim ta quam 5ftimatio quf dam eft :et quibus pcenx maiores coftitu> tae funt:3d quae maiora funt ets: quae omnes magrtaeffe confite tun aut qux magnoru fpeciem prx

Liber Primus
A prx fcferunt.ECjquac in parteis diflecantur,maiora videtur: na in eis apparet plurimum rerum quaedam exuperamia.vndeetiam Poeta fcribit Mcleagrum ab vxore ad bell u m hac ratide fuifleconcitatum: Quot mala concurrut, quoties crudelitervrbem Diriptunt hoftes: pereunt iuue^ Ilicet ignis edax euertit tecfta do morum: Abducunta'i) natos.B Praetereacomponendo^qua fi fuperftruendo fic,vt maius a^ liquid videatunquemadmodu Epicharmus facere cofueuit.na partim eadem fere ratione, qua . diuifio,ctiamcompofitio, ma' gnam oftenditexuperantia,par timquiaprincipium, dC caufa rerum magnarutn efife videcur. Quoniam autem id,quod difffx cilius eft,&rarius,habcturma^ ius,accidic,aut etiam occafioes, xtateSjlocijtempora, facultates resmagnas efficiant. liquid em C fupra vireis,6ifupra ftatem,6C fupraxqualeis}dC fi opportune, filocOjUtempore geftu fuerit, magnicudinem habebit&in re bus honeftis ,& in bonis, &in iuftis, atq? etiam in contraries: quo fenfu fadum eft epigrama in vidorem ilium Olympiorii: His humeri s ante,impofita mix hi corbe,redibam Ex Argo,preilus pifcibus, in Tegeam: & lphicrates,fe ipfum laudans, icadicebattEx quib*Jnitqs ad D hfcpueni:Atqjid,qcJ'inam,5d infitum eft, aJTumpto & aduett tk>maius,quoniam etiam diffi cilius eft,vnde Poetainquic, Ipfemeodidici Marten &rei magnx maxima pars, vt Pericles,cumfunebretn oratio^ nem haberet,dixit,iuuentute & ciuitatebello fublata, no aliter, ac fi ver ex anno tolleret:& quae ingrauiori temporefuntvtilia, vt in fenectute, 6d in morbo.Ec duobus propofitis, id quod fini propinquiuseft,etiamaius & & quod priuatim alicui prodeft* maius eft ipfi, qp quod omnib9 abfoluter&quod fieri poteft,me lius,cp qd'no ponillct.n.i ipfo e, g deliberatjhoc aut no: cV quae in ipfo fine vita: manent:na ma gis finis rationem habent, quoc (tint ipfi fini accommodata, at- que vicina. Etquac rei veritate fpedan tes/umimus, antepone da Aint ris,qux ad opinione, eo rum autem,quaead opinionem fpedantjhaec definitio eft: utea fint,quacnemo aggrederetu^fi ^ ilia clam hominibus foreexifti maret.hinc eft^quibufdam ac ciperebeneficium,quam face^ re,prxftantius videri pofTettil* lud enim,etiam fi lateat,expeti tur,conterre autem beneficium in alterum,filateat,nonfanevi deturquifquamexpetere . EC quicquidmagisoptat homines efire,quamvideri,maiuseft: na ad veritate magisaccedit: ideo Atnc,qui dicanciuftiriam tenue

Rhetoricorum
G pufillacpre efle: quoniam praex ftatiuftum videri,quamee fed bene valere non item : 6i quod admultasrcs eft vtilius,vt ad viuendum,c\Iadbene viuendu 6i ad voluptatem, di ad res ho' neftas conficiendas: quaobrem diuitiae,cY bona valetudo tnaxi maeflebonavidentur,qmoes commodi rates in (e habent:6C qd'minus her moleftigt&quod voluptati coniunrtii eft,na plu rafunt vno:elr.n .illic &vohix ptas,qct'e bonu,&indolctia,Et H duobuspropofitis,idqd'eidem rei adiudtu1 erTicit, vt toturn ma iusfitjmagiseftexpetedum.Et, <j cum prefenria flint, clam efle no poflunt,maiora funt,qp quac latent ,qm ad veritatem magis accedutjitaqj locuplcteefTemax iusbonum videri poteftjqpexix ftimari:& quod amabile, &ca>rum efr,his quidem folum : illis autcualiisbonisconiudu qua re non gq ualis pcena le^ibus eft conftituta,fiquisalterocaptum I oculo caeca uerit,<3dfiquis duos oculos habenti, alterum effbdcx rit:nam illi id ereptum eft quod maximejcarum erat. lam igitur vndefumenda fint argumenta & in fuadendo, di in difluadendo,fere didum eft* fuadendifaeu!tatem,&benec8 K fulendum id eft,fiquis Refp.om neis cognitas habcat, &vniuf^ cuiufq?moresinftituta atqpvti litates intelligattoes, n. vtilitate mouentur.Illud aiit vtile eft,qd ciuiratis ftatum confer uat.prac tereadecretum id firmum eft, quodabilloordine fa<ftumfue rit,in cuius poteftate oia conftix tuta funt.fummae vero potefta^ tes fecundum Rerumpu. ftatus diftributacfunt, quotenim Re/rump.generafunmotidem etia funtfummxpoteftates. Sue aut * Rerup.genera quatuor, demo^ cratia, oligarchia, ariftocratia, monarchia itatpfummapotC' ftas,quDe de rebus iudicet, aut e eorumgenerCialiqua pars,aut to turn. Ac democratia quidem eft Reip.ftatus. in quo fortitioe tm magiftratus diftribuumur, Oligarchia vero eft, in qua ex cenfu magiftratus eliguntur. Ax riftocrariadr ilia, in qua magi' ftratusdiftribuunturf]s,qui dix fciplinam perceperunt: difcipli nam,autem cam intelligo, qux alegeconftitutafitnam quijv manent in infti tutis ciuitatis,in ariftocratia magiftratus gerut: necelTeeftenim huiufmodi vix rosoptimos videri,vnde etiarn Ytrnofetndas ejje rcrumpublicarum fyc- ariftocratia nomen haber. Mo^ narchia eft,vt nomen indicat in cies,ac ciuitMum mores ad Ixne co~ qua vnus oium dominus eft: Q fulendum. Qu^t, & <j<e fit fyccics. fi definita eft,c\l ordinem quenx Cap. 8. dam fcruat regnum vocatur, fi Aximuin aut , df. poten veroinordinata, atcpexvnius titfimum oium ad perx libidine^tirauis appdlat, Opor/

tec

Liber Prim us
A let igitiir, finem vniufcuiufque Reip.cognitumhaberernam ea iingulx qurunt,quae ad finem fuumtendunt:eftaut democra tiaefinislibertas, oligarchix dix uitiae ,ariftocrati qujad difcix plina legesijj ciuitatis pertinct, tyranidiscuftodia Perfpicuu eftigitur,oporterediftinda, &C cognita habcre omnia,quaead finem fpeclant,vt mores,vt ifti tuta,rcs vtileis.nam ofs,quxcu que eligunt, ad finem fuum refe runt* Et qm fides non tmargux B mentis fit;fedtorone,qug dice tis mores exprimit(credim9*n. ei}quiitaaffedus effevidet,vt aut vir bonus appareat, aut bex ncuoluSjaut vtrunq;.) opus eft vnmfcuiufq} Reip. mores bene cognitos haberetmores.n.cuiuf que ciuitatiSjOrone exprcffi,nex celTeeftjVtadperfuadedu vim habeantmaximam, qui quide exeis,qante dida funtfacile co gnofci potcrunt.na ex eo, quod fibiquacijjciuitas propofuit,ax perte mores cognofcunt:propo C nuntauteafibijquf ad fine refe runt.Sed ia q fibi.pponere debe ant illi,qui fuadet aliqua, tanq? futura,& inftatia, dt vn poflin t argumenta deco,qcfvtile eft fu mere,& pterea de moribus, & I ftitutis,quib9finguli ciuitatum ftatusreguntjquibusronibus, cVquopolTimus dicendi copia habere,quantu decuieinhacar te quaerere diximus:na in libris de Rep,de his accurauus per tra datum eft.
uf ad demon- D JbratitmmgtuMt pertinent. C4.j>.

Eincepsautem de virtu tecxl vitio, de honeftate &turpitudine dicam9: laudanti.n, dC vituperanti funt hi propofiti fines fimulet illud commodum cofequetur, vt dii haec agimus,et ilia declarcmus, vnde mores noftros oftendam* quod erat fecund urn probation nisgenus:cxt)fdem,n Jocis6i nosipfos,<3daliumquclibetita ornabimuSjVttangprobisvi' E ris,& virtute pracditis fides ha^ beatur.Et quoniam faepe fit, vt vel animi gratia, vrferio,ftudio fecjjlaudcmus nontatumhomi nem,aut Deum, fed eciam ea,c) animacarent, dC quodcuqp aial nobis vifum fuerit:eodem mo, quo in fuperiori genere fecim9, etiam de his rebus videndii, un de propofitiones fu mendf (int. quarenonexquifit^jfed exemx pli tantum gratia de his etiam dicamus. Pulchrumigiturideft,quod F cum pg fe fit expetedum, eft et laudabile, vel quod cum bonu fi t,eft etiam iucundum, quatex nus bonum.Qupd flpulchrum cfthuiufmodi:necefie eft virtu tem cite pulchram : quoniam cum fit bona,eft etiam laudabi lis.virtusautemeft,vt ferevi* detur,facultas comparand! qug bonafunt,& eadem conferuan di, ex facultas multa,& rna^x gnainalios merita conferendi,

Rhetoricorum
G &quaepoteftomneis omnibus in rebus adiuuare.partesautem virtuds funt iuftitia, fortitude, temperantia,magnin*centi2,ma gnahimitas, liberalitas,manfue tudOjprudehtia/apietia. Necef feeft autem , omnium virtutu eas efle maximas,qu3cTuntalrjs vnliflimj, fiquidem virtus eft facultasbeneficia conferendi Atcp hac de caufa iufti, deforces viri maximehonorantur:hi ,n. inbello, illi vero etiam in pace multis vtilesfunt, deindelibera H lesideo funtl honore, quo d for tunas fuas erogannneque de pe cuntjsdigladiantur, quarum re liqui mortales magnopere cupi difunt. Eftautem iuftitiavir/ tus,perquam finguli res fuas ha bent,&eomodo,quoiex praeci pitjiniufticia vero,pe.r quam a^ lienacontra legem poflldentur. Forti tudo eftvirtus, per quam homines res honeftas inpericu lisaggrediuntuneasip gerut,vt lexpraecipitj^ felegum minix ftrosprebent,timiditasverovi * tiumeftcontrarium.Temperax tia virtus eft,cuius opera homi nesitacorporis voluptates mo deranturrvt lex i ubet. intern pe ramiavitium eftcontrarium. Liberali tase^qu^pecunrjsfup peditandispluribus benefacit: cui cotraria eft illiberaliras.MaV gnanimi tas eft virtus,quae max ximainaJios beneHciaconfert* huiccotraria eanimi paruitas4 Magnificentia virtue, q in fumx ptibus faciendisamplitudinem fequitur. huic etia auimi parui^ K tas,&tenui tas eft cotraria* PrU dentia eft virtus ronis, per qua de bonisi rebus ,&.malis-,q ad beatam vitam pertinent, holes beneconfiilerepofiTunt* Ac de virtxite quidem ,8t vitip,de^p partibus eorum,quantii ad hac prarceptionem attinet, fatis in prxfentia di<ftum eft* nam caete ra dtgnofcere, non eft difficile t planumeft.n.easres quoc virtu tis efficictes fun^neceflario ho/ neftasene,quoniam ad virtute referunturSi quf a virtute pro rTcilcuntu^qualesfunt virtutis fignificationes ddadtiones.Qm autem figna, & huiufmodi res, qux funt alicui9boni opera,aut aflfectioneSjhoneftoe funt: nerefx fe eft,vt quaccuncp forti tudinis opa, aut ngna funt, vel fortiter gefta,0ntetiahonefta4 Etqux iufta funt opera ,quxque iufte fiut:no tn,q iufte patimur,funt honefta.na i hac fola virtute,no fern pe^qd*! ufte fit,eft honeftu: in Iucda.np02na,qlegibusipo>fita eft turpi us e i ufte, q; ini ufte pleclicfedialijsvirtutibus vno atqj code mo fe fe res het. t ea, quibus premium propofitueft honor,honefta funt: c^ qua; ma gis honore,q?poecunia compex fantuncxl qux, cum fint expete da, potius aliena caufa, qp fua fiut:6<:q use funt abfolutebona: 6t quse negle&a propria falute, propatriagerunturab aliquo: cVquacbona dantur a natura: dC qua; non illi ipfi, quihabet,

Liber Primus

15

A frudumafferuntinam qafferut hofteis potius vlcifci qua cu iL D eius ipfius gratia funt: S>C quae- lisingratiam redire honeftum cunque mortup faepius,q5 viuo eft.nam par pari referre,iullum contingerc folent:. nam,quae vis eft:quod autem iuftum, eft etia uo fiuntjipfius gratia fada vide honeftum, praeterea viri fords ri poffunt:& quecunfjt opera fix eft,non pati fe inferiorem efle unt aliorum caufa: minus enim VidoriaquoqjcV honor i reb9 ipfius gratia: dC quae I alienis ne honeftis sutrexpetuntur enim, gocrjscurandiSjbene conficiun/ et fi nullum frudum ferant: 8>C tunnonautem in fuis & quejv quandam virtutis exuperantia ptereosfiunt,aquibus benefit oftendunnEt quae memoria ali cium accept um fuerit: hoc.niu cuiusornat,honeftafunt:&qua ftum eft: (3d bene fada in alios: to magisornant, tanto funt hox quoniam ad proprium frudu neftiora. Et quf mortuu et con B non referuntur: dC eorum con/- fequuntur,6Cquibushonorco/ E traria,propter qua: folent homi mitaturdd qua: eximia funt,qx nes erubefcere.nam propter tur quefolusaliquis posiidet,hone pia > cumauteadicut autfaciut ftiora putantur:magis.n.reshu velcum diduri faduriqj funt, iufmodi celebrantur: cY prxdia crubefcuntquemadmodum Al minime fruduofa,magis.n*libe caco poetae refpondit Sappho ralia funt, Et quf propria fingu cum enim ille dixifletjCupio te larum funt, habetur honefta:cV cum quaedam loqui,fed me dex quae funt indicia reru,apud fin* terrec pudonillahcinquit:Si te guJas genteislaudataru: vt apcf bonarum authoneftarumreru Lacedg monios alere comam ho defiderium teneret: neq; lingua neftum eftteft.n. ingenuitatis fi tuaflagitiurn aliquod proferre gnu:neq?,n.facile e ei qui coma tentaret:non fane pudor oculos alit,aliquid leruile op9exequi, tuos occupafletrfed dereiuftali Honeftueft etnullaarteexerce F bere verba fecifTes. Ht ea}dc qui re mercenaria: na liberi holsp^ bus homines anguntur, cum tn prifieft,n6adalterius arbitrill non metuant funt honeftade viuereAfTumeda prjtereafunt rjs enim angutur^ foliciti funt ea,quxvicinafunt6d proxima homines}qux redaad gloriam rebus ipfis,vel ad laude,vel ad tendunt. Honeftiores etiam eox vituperationem: vt ii cautum rum virtutes df. operafunt, qui & fibi fidentem hominem>timi natura funt meliores, vt viri, ^ dum6dinfidiofumvocemus,fi mulieris,& virtutes illcc^quib9 fatuum bonurii: filetum mafue ali) magis frugi poflint qiram il Cum:cVinquaq; re fern per ex co li i quibu s funt:qua de cau fa i u/ -fequentibus id,quod optimum ftu Dciuftitia honefta eft ;Qui ec videtur capiamus: vt fiiracunx dum,

Rhetoricorum
6 dutn,&truculentu,ingem) dm autopibus)&dignltateau<5hi8 ( plicis hominem dicamus: & fi melior,&placabilior euaferit:ta con turn acem magnificum, 8i lefuitillud Iphicratis dictum, grauem:& qui in co quod eft ni E quibus initijs ad quas res,& snium peccant, (i ita probemus vicftoris Olympiorum, quafi in mcdiocritate virtutix His humeris ante, impofita mix busip confiftanttvt fi temerariu hi corbe:fortem,prodigum liberalcm ap atqj illud Simonidis, peHemus,fic,nimperitae multi' Hare habuit patrem atqs virum tudiniefievidebitur* Quinetia fratresq; tyrannos. fubeftratiOjCiirm erroremplex Quoniam autem lausladio riijs ducantunnam qui pericula nibus confiftit, 6t boni viri pro non necefifaria Cubit, multo ma' prium eft,in rebus gerendisdex gisvideturidfa<fturus:cumalix lectum adhibere,dandaeftopex , r _ H quareshoneftapoftulabit:&cj ra,utoftedamuseumquemlau I pcecunia* temere profundit, is dam',dele<flu adhibito,res fuas ctiam amicis facile fubueniet. geiTilTe:ad quod probadumvti namab exuperantiaquadavir le erit oftendere ff pius ilium rex turisprouenit,omnibusbenefa <fte fecifle. Itaque ilia etiam,qu$ cere Sedvidedueft,apudquos cafu fortuito'qj contingunt,tanx qucmpiam laudes: nam vt aie^ quam confilio di ratione fa<fhl batSocratesrno difficile eft, Ax fint,laudaredebemus,nafimul thenienfeis Athenislaudare.o- ta,& fim ilia prolata fuerint :ea porcet autem id,quod apud fin uirturis, &confilnfignumefte gulos in precio eft, tale fua vi efx uidebuntur: lausenimeftora^ fe dicerervt apud Scy thas,vf La tio, quae uirtutis magnitudine cones,vel philofophos:8domni explicat, Quare res geftas eius, no,quod in precio eft, ad hone^ quern laudamus: ita tradareox I ftum referri debet, qfh propin/- portet,quafia uirtute profe<fbc M quum efle videtur dC quzcuqj fine: laudatio enim totam ab ax illi conueniunt, qui !audatur,di (flionibus pendet.Quac uero ex cendafunt, vtfi resdignas max trinfecusalTumuntur, adfidem ioribus ruisgefTittcVfihocalrjS faciendam ualent: utnobilitas rebus,abeo,praeclaregeftis rfix atqueeducatiotcredibile eft.n, dettcft.n.beatfijCV honeftu, hox ^ bonis parentibus,bonos nafci nori partohonoreadiugere:auc filios: cV cum qui bene fuerit H peer id,q9 coueniebat alicjd f educatus,bonum futurum,qua meliorem}honeftiore^ partem re laudamus cos, qui Jam prxx cffecit,vtfi cui resfecudae funt, clare aliquid geiTerunc : adiox tsmoderatusfit,c^iicuifortux nesenimcVoperafigna funt ha naeft aduerfa,is magno fit aio, bicusanirai, dC ccrtc ilium ctii law

Liber Primus
A laudarem',quinihiladhuclau dc dignum geffit,ficcrtumha' beremus,eum talem futuru. Ac ucrobeati & Felices appcllatio eadem eft:diflfert tamen a laude atcpencomio.nam quemadmo duni fehcitas uirtucem cotinet: itafelicisappellatio laudem di encomium compleclitur. Hax bencautem quandam commux nem ipeciem demonftratiuum genus, &deliberatiuum. nam qux utiliterin fuadendo confix lia dantur,ea commutato dicen B digenere in laurlationestranfex unt: Cum igitur eafine cxplica ta,quac uirum probum agereox portct:fiuoluerimuseadem ad prceptiones,fuafiones*qj tradu ccre:dicendi tan turn genus mu tare,&conuertere opus erit r u t fiquis i ta dicaf.No oportet quex quam efferri animo proptcr ea, quaedanturafortuna:fed pro.* pterea.,qu2einipfopofita funt. hoc praeceptum crit/ed illo mo Jaus: Animo fe fc efferebat,non ob ca,qux data fibi tuerac a forx C tunaifed qug in fe ipfo pofita ha bebat.quare,cum aliquem laux dare uoluerisconfidera, quae illipr^cepta dares:cumautcprx cipereuolueris uide^uideHet in eo laudandum. dicendi uero genusnecelTario cotrariumeft: cum id quod Imutatur, exprox hibente in non prohibens trafie rit, Vtedu eft ec mulcis argume tis,q amplificadi uim habeant; utfifolus aut primus, autcum paucisfocfjs fecii!cdicatur}auc

16

ipfi^potififimuteouirt^enituit* D haec.n.oia funt honefta. Atpi^ bus ec,& occafioibtis amplinca relicetrut fi quapter expecftatio nem fadafuerint:cV fi fepius ea de in re fe re<fle,foeliciter^j geflc rit:hoc.n. magnii ur, cVno a for t una/ed ab ei us cofilio fadutfli fi ea quac holes excitant, & ho^ uorem adferut,abeoquelauda mus inuenta fuerint?dd pparata cVinqueprimafuitedita>lauda tio,utiHippolochu:ficuti Bar modio,6i Ariftogitoni primis in foro ftatua: colJocatx funt,eo de mo res fe fe hct in contraries* Quod fi no poteris eu per fe co piofelaudarerex alioru coparatione laudes eius amplificabis: q3 Ifocrates faciebat ex confue^ tudine docendi, q ux ad iudicia Icgenus pertinerenc* fed cu ei* com parare opus eft, qui cu lau^ de uixerunnfic.n.eiusdignitate am plificare poteris, fidocueris eumpraeftantibusuiris antepo nendum.Cadit autem i exorna tiones potiftimum amplified" tio:nam in exuperentia eft qug * ipfarerum honeftarum una ha betur.quarefi cum preftantib9 uiris no potueris:cum alrjsqui^ buslibet coferas:ols.n,exupera^ tia uirtutem quandam uidetur idicare.omnino ueroexuniuer fis dicendi formis > qux tribus generibuscoesfunt,amplifica/ tiodemonftratiuogeneri maxi me eft accommodata ,nam qui laudat res manifeftas, & cc ^aa fumuncicaque rcftat eis can/ turn

Rhetoricorum
G tummagnJtudinem &pulchri tudiriem adiungere, Exempla vero deltberatiuo gencri maxi' meconueniunt:nam ex praeteri tisfutura consciences, quid fit agendum itatuimus.Argumen tationesiiudiciali gnefunt ma xiine neceiTariae :. quod.n.fac'Ki efifediciur,propterea.q>eft leer tumjCaufamj&probationem re q ui n c.Haec fere fun t ex quibus laudationes oes d(. vituperation. nes ducumur : & quae refpicere cos opcrtet:qui laudant dCvitu H perant:3d vnde encomia oppro briaqj conflantur. his.n , cognir tisquoccontrariafunt:facilecoy gnoicuntur,nam ex contrarqs vituperatio conftat*
dtcialegenus pertinent: acfrimum de co,quoejl iniuriam afftrrt. Cap. ip.

Eliquum eft igitur,vt de accufatione,& defenfioe verba faciamus.-: 6C ex quotnumerOjqualibus'qjratiox nescolligereoporteat, Triavo rofunt,quae in hocgenere fume reoportetjprimo quaenamfint &quoc } qu3evtconfequamur, homines iniuriam faciunt:dein de quomodo affe<fli,quempia iniuftelzdantjtum quos, qua^ leis^offendant: quae fingula de inceps declarabimus,fi prius* quid (It iniuriam facere, deffnix uerimus. Eft igitur iniuriam fa cere} fpome contra leges alicui nocere* leges vero fun;. vel pro-r

priaejVelcommunesrpropriam K legem earn voco,quas fcriptaeft <3dquavtimurinKcp.commux nern vero, qua? licet fcripta non litjtn ab omnibus probari3conx firmari'qj videtur.Sua fpontedi cunturfacere, qui fcietes faciut dC a nemine coadi.non tn quarx cunq; fpontefaciunr, etiam con fuko,<Sd delectu adhibito faciut: fedquoscunque faciuntconful^ to,& adhibito delecliUieafcien^ tesomniafaciunt: neqs.mquif' quam quod ignorat ideJigit* Qux vero impellunt homines, L vtcotraleges aliquem offendex re velint,6^miufta facerenodu bitent duo funt, vitiofitas d(.in eontinenda.nam qui vel vno yitio,vel pluribus tenentur, in eoipfoquo vitiofi funt: etiam iniuriofl efife folent,vt auarus dC illiberalis in pecunia quaereda, intemperans in explendis corx poris voluptatibus,moliisaux tern di ignauus in ocio amplex xando, timidusin periculiseui tandis: nam eos qui cum ipfo periclitantur,proptertimorem M deferit.ambitiofus propterhonorem iniurius eft: iracundus propter iram: contentiofus pro pter vidoriam,amarus afper'qi natura propter vltionc,mfipies eo,q5 deaquo,& iniquo peruer feiudicatjimpudens eo quod fa mam dC exiftimationem fuam negligit.Acqaeodem modojin guli alij in rebus r)s funt iniurrj, quasauide cupiunt.Reliqua c nim,quac multa ium,partim ex

Liber Primus.
A ijs perfpicua funt>quac ia de vir/ tutibus diximus, partim autem intelligentur exrjs, quae de per' turbationibuspoftea dicemus, Reftat, vt explicemus, cuius rei gratia foleant homines iniuria inferre,dC quomodoaflfe<fti, &C quibus nocereftudeant: primu igitur diftinguamus,quacnam appetetes,6d quae fugieteSjiniu^ riaquepiam afficeremoliamur, Perfpicuu eft4n.accufatore opor tere diligeteraduertere, quot eo rum,6dquatafintinreo,quxcu pienteshomines iniuria inferat, defenforem autem,quot, dC qua tanoninfint. Omnes autem omnia faciunt partim non per fe ipfos, partim ueroper fe ipfos:ck, quae non per fe ipfos faciunt , partim forx tuito , partim neceflarie faciunt &eorum, quaeneceflarie,parx tim ab externa vi,partim ab in fita naturafocerecoguntur* qua re omnia,quae no per fe ipfos ho mines agunt, partim a fortuna proficifcuntur, partim natura, partim ab externa vi, Quaeciiqp vero per fefaciunt,& quoru ipfi audores funt,eavel propter con fuetudinem,vel propter appetix turn fociunt, dC appetitum qui/ dem vel rationis compotem , Vel expertem rationis , eft au ' tem voluntas,appetitus boni cu ratione,nemon4 ali ud vult cj id, quodbonum efTeiudicaritjap^ petitusueroronis expertesduo funt,ira,oc cupiditas. Quamob-' run omnia, quac faciunt homi'

17

nes,necefle eft, vt feptem caufa/ rum oriantur ab aliqua, hoc eft, vel a fortuna,vel a vi, vel a natu ra,velaconfuetudine,vela ra/ tione;, vel ab ira, vel a cupidita/ te, Velle autem, quae aguntho/ mines,etiam exqualibetactate, authabitu animi diftinguere/u peruacaneum eft.nam, fi contin git in iuuentute citoirafci, aut cupiditatibus trahithaecnoaeta ti funtattribuenda,fed irae,ficu piditati, necjj propter diuitias, aut paupertatem quicquam a/ gunnfedvfuvenit pauperibus, E fuadcte egeftate,vt pecunias cu/ piant,diuitibus autem,ob facul/ tatcm vtcupiantminimeneceCfariasvoluptates.fedetiam hi, q uae agunt,non aut diuitrjs, aut paupertate impellente, fed hor/ tante cupid itate faciunt, eodem modoiufticV: iniufti,c^ alrj,qui ex h abi tu animi quippiam face re dicuntur propter haec eadem faciunt,uel enim ratione,uel mo res fequutunfed in hoc diflferut, cf> aliqui bonis monbus, S>C affe F cflionibus ad agendum impellu tur,aliqui vero contrarijs, Illud quidem certecontingit,ut diuer fos habitus animi diuerfae adio nes confequantur , confeftirmn. fortafletemperanti propter tern peranriamcontingit)vteuopi/ niones , dC cupiditates bonae co>> mitentur,intemperanti vero,co trariacdeijfdem rebus uifioneshmoi practermittendae funt , atq; illud confiderand um, quae quibus confequentia fint Rcth.Poc'ciiAucr. C fiuc

Rhetoricorum
G fiue,n,alb9fit,fiueniger,fiuerna quam finest uel tSquam ca,qaae K gnus, fiue paruus, nihil eoru, q ad finem perducunt:6C,hoc,qu5 dicta funt,ideo cofequi foletrfed, dopropteripfamvtilitate fiiit, fi iuuenis fie auc fenex,iuftus auc nam eriam intemperantes quxs inmftus: ia plurimi intereft. &C dam quae funt vtilia faciunt, no ofno videda funt oia quae, cum tamen propter vtilitatem,fed jp accidunt,hominum mores va/ pter voluptatem.Propter excan riant,atfp commutantrvt, fiquis defcentiam autem 6>C iram fiunt fediuiteefleexiftimetautp.vu s ea, quae ad vltionem pertinent, perem, permagni intererit, &CR differunt autem inter fe ultio,<3 fortunatum autinfortunatu.fed caftigatiotcaftigario.n, eius gra' de his poftea fuo loco dicemus: tia eftjCtii dolor inurir: vlrio ve> nunc ea,quae reftantprimo pep ro eius, qui fuam iniuriam vlci/fequamur* Afortunaigiturdi' fcitur, utanimum expleat, ve> ** cuntur ea prouenire^quorii caux rum,quibus in rebus excitetur * fa incerta at^; indefinita eft, nee ira,perfpicuum erit, cum de per certum fibi finem propofitu ha^ turbationibus animi poftea di' bent:neq?iemper,neqj plerilqj, cemus. Propter cupiditatem ea neqj ordinate fiut: quoe q uidem fieri folent,quajcunqj iuciida6C oia,ex ipfius fortunae definition fuauia vnrnam & quod alicui ne perfpicua funt 4 A natura pro familiare eft, 56 in quo quis din ueniuntea, quorum caufainip^ verfatus fit,inter res iucudas ccv (is conftituta eft,<9C ordinata,vel numeratur, multa.n,qux natiP enim fern per, vel plerunqs eode rafuaiucunda nonfunt, tamen modo fiunt.de ijs vero, quae con iucundefaciuthomines,cum ai> tra naturam fiunt, nihil attinet fueuerint. Itaqj (vt fummatim hoc loco fubtili us difputar,vtrii dica) qufcuq; per feipfos holes . a naturae aliqua vi, an ab alia faciunt,eaolauelbonafuntvel quadam cauragignanturtnafor bonavident,vel iucundafunt, tuna eteorum omnium videri uelfpeciemiucunditatis habet* caufa pot.Per vim ea fieri dicun cV,quoniam, qua; per feipfosa^ tur,quxcunq; fiunt quidem ab gunt homnes,ea fponte faciunt aliquibus, fed tamen contra cu-* 66, quae non per fe ipfos, ea non piditatem^ voluntates eorum fpontetfequitur, vtquaecunque ipforum,qui ilJafaciunt.Confue fponte faciunt, ea uel bona uel fi tudine faciunt homines ea, q ia mulata bona fint,uel iucuda uel antea faepius fecerunt: dC ideo iucunditatis fpeciem h abend a. nunc facilius efficiunt, Confilio Ego enim etiam liberationem ac ratione fiunt, qu^ prodeile vi malorum, dC eorum, quaemala dentur, 6C funt e numero bono^ uidentur,66 minoris mali optio rum,qu3e fupra diximus:vel tan nem promaioreinboniscoll<v
CO,

Liber Primus.
A co, quodam enim modo fun t ex petenda: 6>C practera rerum mo^ leftarum,& earum,quac moleftg uidentur, liberationem, ucl mi' noris moleftiae optione pro ma^ iori, code modo in iucundis nu^ mero* Videdum igitur,quaefint utilia,quaeiucunda.fed, quiade utili ia fupra in deliberateuo g&> nerediximus,reliquum eft,utin pre/entia de iucudo difTeramus* Has uero difinitiones huic prae/ ceptioni fatisfacef debcmus exi' ftimare, quaede fingulis rebus prolat,neq?obfcurae>neque>ex.' quifitaefuerint* fit,non multum abeft ab eo, qcF D Temper fit4quf uero Temper fiiit, a natura proueniut, quj crebro aconfuetudine,Et,quod non eft uiolentum,eftiucundum: uis,n, contra naturam eftadeo necesfi/ tas omnis eft molefta,recleip di^ clum eft a poeta quodam, Infuaue eft Temper, fieri quodcunq ue needle eft, Etfedulitaces,ftudia, contention nes'qs animi moleftac funt.h^n* omnia neceflaria, ac uiolenta funt: nififbrtaflequisineisdiu uerfatusfuerit,tunc.nconfuetux E doiucunditatem parit, cotraria uero funt iucundarideo ceflatio De locundis. Cap, 11. nes,ocia,relaxationes,l ud i,q u ie> Onamus igitur, uolupta' tes, fomnus in i ucundis ponun/ tem,motum animi queiv turrnihil enim horum eft nece dam effe, d(. fubitam, Tub farium.Id etiam omne, cuius cu fenfum'q; cadentem inftauratiox piditate tenemur > eftiucudum: nem ad explendam naturam cupiditas.n.reiiucundg appetix huic autem comrariaeft mole^ tus eft,cupiditatum aliar ratione ftia. Quod fi uoluptas eft h uiu carent, alisc funt cum ratione co moditperfpicuum eft, id efle iu' iun<ftae: ratione carenteis eas ud cundum,quod eius affe<ftionis co,quasnoniudicie,cogitation F efficienseft: quod aiit earn effe^ ne^noftrafufcipimus, funt an dionem interimit, aut quod illi tern eiufmodi, quae natura nox contrarium ftatum inducit^mox bis ineile dicuntur: uc, qux pro leftu eftneceire eft igitu r efle iu pter ufum corporis nobis hf ret: cundum plerunqj, cum quis ad ut alimenti gratia fitis S>C fa ' id accedit, quod ipfi eft ex natU' mes, 6Ccuiufque nutriment! ap ra:& pra:cipue,cum ea,quxfmt petitio:5C, quaeguftatu perci^ anatura, fuam ipforum natura piuntur: dC quae in Venereis re* recuperarint.Eccorifuetudo iu bus: dC omnino, quae taclu dele cunda efbid enim,cui quis aflTue cftant: dC odorum fuaui um, qui uir, iam illi tanquam innatum, naribus fentiuntur:6daudien* infitumqj eft,nam ipfa confuetu dituidendique cupiditates.cum doquandamcum naturafimili ratione coniuncflae funt cupidita tudincm habet quod.n.crcbro tes ille,quas alicuius oratione jp^ C ij fuafi.

Rhetoricorum
C fuafihomines concipfunt: mulx adferuntcumprffentia funtjea' K ta.n.&videre,&acquirere cax dem &C fperanteis, dC recordanx piunCjCum ab alrjs ea laudari au teis plerunqj deledant.itac^ etia diunt,<3eorum uerbis fidem ha irafciiucundum eft,nemo.n.iili bent* Etquoniamiuctiditasin irafcitur, quc fe nullo modo pu/ quadam affedione fentieda pox tat ulcifci pofle,necp illis,quival {itaeft,phatafiauerofenfus quix de ipfum opibus, potentiacp fox dam eft, fed infirm us, &ei, qui peran t,aut, fi irafcitur, Icuius rex recordatur,aut,fperat,phan tafia misfiusijs irafciturtqueadmodu comitatur eius rei, quam recorx etiam Homerus de iracecinit, datur, aut fperat: perfpicuii eft, Dulcioreffufoquxmellein pex hoc ica pofita, voluptates etiam ctoreglifcit* ex acriori recordatione, flCfpe Quin maxima cupiditatum par H concitari,fitenimaliquomodo tern voluptas qugdam confequi fenfusjtaq; necefle eft,omnia iu tur nam, autdum recordaturfe ^ cunda aut propter fenfum efle cupiditatcfuam expleuifie, aut praefentia, aut propter records du expleturos fe fperant, quoda tione practerita, aut propter fpe genere voluptatis afficiutur: vr, futura. fentiunt .n, homines res q ui febre laborant,cii fiti premu praefenteis, recordantur practC" tur,SC recordati fuerint, fe aliqfi ritas fperant futuras. Necp tin ea bibifle/perantCB futurum, vtbi iucunda funt ex recordatione, bant,gaudio afnciunturt cV, qui quic.cum adeilent, erantiucun/ amat, cum de amoribus fuis aut da,fcdquacdam etiam>quxmo' loquuntur.,autfcribunt,aut cax lefta fueruntjfi poftea quippiam nunt femper Ixtantur: na in his honeftum,atq? vtileconfequat* omnibus, cii apud illos ddicia/ quo fit, ut illud rede didum fit* rum fuarum memoria vfgeat, ^ Suauis eft laborum prxterito/- quafifenrirefeeaSjexiftimat.fiC hoc omnibus amorisinitiu eft, ** rum memoria: cum non tin prarfenti fpeciegau & illud, Nam iuuat, infanos hominem dent,fed etiam abfentem reuocS tesin memoriam^iliguntjita'qi meminifle dolores, Quostulit, infeftisfortunaccax tuncamareincipiut,cum id^d* cupiunt, abefledolent, Qiiin ct iibus adus. huius autem rei caufa eft,qm eft inludibus, Xiamen tationibus ctiucundum,nihil haberemali* quaeda. voluptas innafciturdox In fpe funt ea iucunda,qu,cum lor .n. exiftitex eiusdefiderio, pracfentiafunt.uel obledare, uel qui mortuus eft: voluptasaute prodefle multu vnr.vel, quf n> ex recordatione,cV: quafi confpe ne ulla moleftia profunt, Et in du eiufdem: dum fibi ilium pe xcun^ nobis laeticiam ne cernere videntur: fit, quar, dum

Liber Primus.
A dum vixit>egit>Squibusmori> bus erat prgditus, apud fe repe/ tunt* itaqj illud etiam ab Home ro dictum eft:Sicait, dC cun<5iis flendieftexorta cupido, Vlcifci etia inimicum, fuaue eft, nam,quod moleftum eft, nifi affequarnur,id iucundum eft, cu aflequimun irati.n.maiorem in modum dolet,nififuasiniurias, vlcifcantur,q>fiiperent vlcifci, gaudet* Vincere etiam fuaue eft non folum victori^ ftudiofis/ed edarn alrjs omnibus: nam in vi/ 5 (ftoriaquaedaeftexcellentiacopi nio,cuius deiiderio cenentur oes aut remisllus,aut vehementius Et,qrn vincere fuaue eft: neceiTe eft edam, vt oes ludi concertato rij,vt,inquibuspugnfimula/ chrafunt ,3C inquibusfiftula, cantuqscontenditur, Sdinqui/ bus difputatur,fuaues fint, qm: in eis vincere faepe condngit, dC talorum lud us, dC pilae, dC alex, &. teflerarumEodem modoin grauibus honeftisqjludisfacpsc C iucunditasexiftit. nam hi tune iucundi funt, cum quisaffueue/ rit:illiveroftadmfunt iucundi, vt venatio,<9 omnis ars,qua f& rj captantun vbin.cotenrio eft, ibi eft edam vicftoria * Iraq; iudi cialis etiam labor, dC controuer/ fxdifputationes rjs iucudx syt> qui iara afiueuerint, dC eas tra/ flare poffunt. Honos praeterea, bonaq? exiftimatio inter res fua uisfimas numerator propterea, q>vnicuiqj nafcitur huiufmodi defe opinio:q> talis fit, dC q> vir/ tutisfitftudiofus,&multo ma/' gis, cum haccaudiuerit ab eis, quosverefentire exiftimat.ta/ lesautem funt vicini podus, q, qui interuallo locorum difiucfri funt:5^femiliares,c^ nod: & ci/ ues potius,cj externi, dC qui nuc viuunr,porius^j pofteri, dC pru^ dentes magis, q imprudetes, dC. muld magis, cj pauci: verifimix liuB.n.eft eos:quosdixi,vera fen dre.quam > qui funt eiscotrarrj, nam,quosaliquisvalde conte/ mnit, vt pueros, & belluas, ab eisnon curat fibi honorem aut gloriam attribui: intelligo aute ipiius gloriae caufa:nam,fi curat, propteraliudaiiquid curat* EC amicusres eft iucunda: na ama/ reiucudum eft, neq?.n.quifqua vinlamator eft,qui non vino gaudeat4contra vero,fuaue eft edam amari:nam, qui amatur, cogitat, fevirum efleprobum: q? eius probitatem expetantom nes qui earn cognofcunt. amati autem eft,ipfum propterfe]carii efle,atq} diligi* Admiradone ^ quoqj affici iucundum eft,quia, qui quempiam admiratur,eum edamhonorat* Adulari prgte/ rea res eft i ucunda* atqj etiam af fentatoripfetfiquidem admiran tiSj&diligedsfpeciem habetaf fentator.Eadem etiarn ffpeface re iucundum eft, quod enim fa/ miliare eft^etiam iucundum *Et commutatio res eft i ucunda, na commutari naturg aecommoda turn eft, quod enim femper ide eft, in exuperanciam tranfit6C C xij pra:-

Rheiroricorum
G pre/entemhabitumcorrumpit: vn bene didKi eft, Omnium rex rum vicisfitudo eft iuctida*hac decaufa, quaefiunt interpofito temporis fpatio,iucuda funt, dC homines, dC res poftlongum te> pus deledant, quoniam pracfen tern ftatum commu tant.h uc acx cedit etiam, quia id,quod inters pofito tempore fit,rarum eft. Di icere quoqj iucundum eft: & ad miratione duci plerunqj eft fuax enam,cum admiramur, difcex H recupimus,&,quodeftadmirax bile, defiderium excitat, atq? in difcendo proficifcimurineufta tum,qui nobis naturalis eft,Prae tereabeneficia in alios conferre, &C ab alijs accipere, iucundu eft, nam accipere beneficium, eft id aiTequi,quod quis cupit^ confer re autem,eft habere, dC praeftare alrjsjacexcellerecuius vtriufqj rei homines cupidi funt, Qm au tern iucundum eft, darebenefi^ cium: ideo propinquos etiS cor/ rigere,&emendare iucundum * efttfii abfoluere, quae ab alijs in/choataatqueimperfeda relida fun t.Et quia diicere, 6t admira/ ri iucundum eft: ilia quoqj om> nia, caetera^? eiufmodi iucunda cffe neceffe eft,quae per imi tatio nem fadla funttvt pi<flura, &C ars ftatuaria,3L poetica, dC denique quicquid imitarionebene exp fumfuerit: etiafiillud minime iucudum fuerit, quod exprimit imitatio.necp.n.quifquam ex hoc voluptatem capit :fed quia colligit hoc illud elte, quo fit, vt aliquid difcere videatur.Et fubi 1C tae rerum mutationes, vt in tra* gcedtjSjiucundasfunt: ft perix culis euadere, quibus aliquis pe ne oppreifiis fuerit: ha:c.n. om^ nia concitant admirationem. Ety qm,quod eft ex natura,iucii dum eft: cV, qiile funt eiufdc gex neris,funt ex natura:fitideo, vt, quj funt eiufdem generis ac fix milia, plerunqj iucundafint:vt homo homini, equus equo, iu^ uenis iuueni. vndefluxerunt ilx laprouerbia: Aequalisaequale L dele<ftat:cV,Simile femper fimili gaudet, , Fera feram agnofcit: 6d,Semper graculus cii graculo: dC reliqua huius generis4Qm au tem,quod fimile eft,cognati^j. iucundum fibi ipfiomneeft,fiC vnicuiqj erga fe ipfum maxime hoc accidir.necefle eft,omnesho mines fui ipforum amatores eiTe aut magis, aut minus: vniuerfa enim huiufcemodi maximesut erga feipfumEt, cum omnes fe ipfosament: neceffe eft, vtetia fuacuiq;iucundafint,vtopera, M &orationes,ideopleriq? folent adulatores amare, &C eos, a quix bus amanturjredamere,^ hono ris appetentes effe: &C filios fuos diligere:funt.n.filii,tanquam pa rentumipforu opera. Etincoha ta perficere,iucundum eft: nam eorum,qui perficiunt, iam fllud opus efie videtur, Et,qrh regna/ refuauisfimares eft,etiam fapie tem videri,eft fuauetprxditii.n, efifefapientia regium eftteft.n.fa pienda,multarum,dC admirabi lium

Liber Primus.
A Hum,reru fcientia, Et,quia ple^ riqs homines sut honoris auidi: necelTe eft, vt alios reprehcdere, &coarguere, iucundumfit. Et quoinftudioquifq; putat excel lere,ineo asfidue verfariiucuiv dii e,queadrnodu Euripides aitt N5. quifip ad id frequens ad eft, Magnanique in illo tcporis par^ tern terit, In quo ipe fe pftatiore exiftimat Eodem modo,quialudus,<3ois animi reiaxatio, $t rifus i rebus iucundis eft^necelTe e(l,vc oia ri/diculaiucunda fin t:fiue fine ho^ B mines,tiuedictajfiuefact:a, fed q ad iocos ridiculaqj pertinent, in hbrisdeartePoetica feparatim a nobis explicata funt. Hxc igix tur de iucundis dicta fufficiauia <q molefta funt, ex contrarrjs in^ teiligi facile pnt. Et hacften9 qui de oftefum eft^quarum reru gra tia holes iniuriacgteros afficiat, deincepsaut,quomodoipfiaffe c"tifint,quiiniuriafaciut:3cui9 gnis hoies offendat, explicem9' deantur, & qua: non poflefieri, D poftea declarabimus: funt enim partium omnium artis Rhetori cxcommunia* Atq? iJli potisii^ mum maleficiorum impunita^ tern fperanr,qui dicedi facultate prxftat, &, qui in rebus gercdis mukum ualet:6C,qui iudicialiii cotrouerfiarii bene periti funt: cV^,(l amicorumjdiuitiarum'qj co pia habuerint. maxime vero ,q his pfidi^s fuki funt, elabi fe pof> fe confi'duttfin minus,etia rii co^ fidunt, cum amicos huiufmodi, vel adminiftros, velfocios ha> buerittpropterhxc.n.c^iniuria ** racere,c\C latere, dC non dare poex na pnn^fi amici eis fuerii^qui^ bus iniuriafecerut,aut ipfis iudi cibus. na amici no prxcauentes ad iniuriam funt expofiti: dein/ de antea placantur,c| res in iudi cium veniat:iudicesautem illis gratificatur, quibus amici funt: 6,aut penitus abfoluiit, aut par ua pcena multant * Latere folent illi, quibus crimina non conue' niunt:vt:fiquis infirmocorpore ^ QHpmodofe habcntes, ty quibtts iniu~ dicat, aim vfcp ad nece verberaf * riantur. Cap, 11. fe,8dfipaup,6Cdeformisho de Tqueilli quidem ad iniu adulterio accufet:6i q valde illu riam faciendaaggrediun ftriloco,atcp anteoculospofita tur qui fperant rem effici funtjin eislatetiniuria,qineane polTe,<3d a fe effici,cV; praefertim, mo cuftodit:etenim exiftimant, cum facinus fuu putant fore cla, nullu in eis peccaturii,&,qug rJi aut, fi forte res patefacta fuerit, magna funt,ac talia,vt ea nullus impunefeabiturostaut, fiiudi^ vnc| admiseri t:na h fc q uoo^ ne cr) pcena lenior,g facti pmiu: fix mo pcauet,autcuftodit.ocs.n.ut ueipfis reseafructu allaturaeft folitos corporis morbos, ita et fo (iueillis,quos caros habent-Quj litas iniurias diligeter obferuat: Verofiatea, quae fieri polTe vi^ quo vcro morbo neo vnq oppfx C iiij fus

Rhetoricorum
6 fus cft>cu nemo rdbrmidau Eos autvtroq; mo fe habetes iniurio K etiam inuadunt,qui aut nullum fi funt,no tn f)de,fed vita dC mcv inimicunT,aut multos habent.il ribus inter fe cotrarfj:&,qui fla^ li enim fe latere poife exiftimat, gitia fua faepius occultarut, aut quia nullaeftcuftodia : hi vero, deprehefi pcenasno dederut:&, latent ideo , quia nemo putaret, qui faepe fua fpe d eiecti {unt, 5C cos in quequam impetum facftu infelice exitu habuerunt: quida ros , qui fui corporis circa fe cu/- enim in his et rebus,ficut in beLftodes habeattcV, quia paratam lo,reperi un t,qui rurfus bellijfoiv defenflonem habet/e talem hox tuna tetare voluerfitrflC, quibus minem nunquafuifle aufosag^ voluptas ftati exfacflo .ppofita gredi Jlli quoc^ faciunt iniuria, eft, moleftia vero poftea , vel \us qui vel modum, vel locum , vel cru eft pfens , pcena uero fera ta^ difpofitam occultandi rationem les sutincotinetes hoies,na inco facilem habent:&, qui, etiam fi tinetia verfat in eis reb9 oibus, facimus celare non posfint : ta^ quas vehemeter appetut: 6V, cj> men vel iudicr) periculujma fe buscotraia moleftia aut pcena remouere, vel in loginquum tex pracfens eft, voluptas aut dC vti> pus diflferre,vel iudices ipfos cor litas pofterior dC diuturniorcon rupere pofTunr.cV, qui licet mul fequeturtna cotinetes, dC prude tatipecunia fueritttame pcena, tiores holes talia cofecftaturrSt, mukamcp poiTunt a fe depellex qui videri pofTunt autcafufecif re, aut in longum tcpus differre fe,aut neceslitate ipolita, aut nax folutionem: velpropter egeftax turaipulfi,autcofuetudine, atit tern nihil habent, quod amittex denicp,qui fperat, fe,pbare pofreposfint:6^,quibuscerta funt feperimprudctiampeccaire,no lucra, uelmagna, vel proplqua: aut (cienteis, volehteisc^ larfiile: pcenx vero vel parug,vel incerx cV,qui fperantfore, utnon funv ] tae,vel longinqua::<3d in ea re, in mo iure,fed ex aequo dC bono fex qua nulla pcena par atq; acquax cu agatur:& quicfiq; funt in dix lis vtilitati reperitur, quod in fe geces. d tiobus aut modis indige dominatus regius habere vr: 8>t teSjdnrjVr'reru neceflariaru qua quibus iniuriac quxftum adfex les funt mendici,autpauperes, runt, pceng vero tm ignominia: vel exuperatiu rerfi, quales funt 6Cquibus contra accidit, vt,fi diuites:6 rj,de quibus oes bene quemlacferint, exearelaudem exiftimant,cV r), de quibus pesfi adipifcantur,vt, fi vna cotingat ma eft opinio.na illi fe latere pof patris,c\: matris iniurias vlcifci, fefperant, qnemode eis male quod Zenoni accidit, pcenf vex exiftimat,hi vero, q?nullam am rofint aut pecuniarii, aut exilr), plius exiftimationis iadhiraface autaiicuius hmoi rei } vtric^.n* re pnt, Atcg his quide de caufii ad

Liber Primus.
A act iniuriam faciendam aggre/ diunturhomines.quos autem, qualeis laedan^iam videamus* Eosigiturlaedunt, qui ea pof fident,quorum ipfifuntindigev tcs vel ad vfus vitae necefTarios', vel ad exuperantiam,vel ad per fruendas voluptates, & cos qui loginqui^eosqui propinqui funt,na hi facile celeriterfu poCfuntexpilari, ab illis vero venit tarda vltiOjVt, qui Carthaginie feis depopulantur: 6C > qui funt incauti/e^ac fua no cuftodiiit, B fed creduli funt, taleis enim hox mines facile eft occulte laedere: #,qui funt inertes ac defides,ne queenimabeisin iudiciumvo can reform id ant* dC qui vere-> cuttdi funt,huiufmodi enim h<y mines propter pecuniam digla^ diari nolunt: &, qui iam a mul' tis iniuria funr affecfti, neq ue tn vn^ quequam in iudicium vo caruntjfuntenim hi/quod pro uerbiofertur) Myforum pracda: 6t,quos nunquam, dC quos fe' ^ piusl3eferunt,nam vtriquefunt incauti, illi quia fufpicione ca^ rentjhi vero quia non amplius timenttfl^qui funt infames, aut qui facile poffunt accufari, tales enim iudicio experiri non aux dent,quia iudices refurmidant, necp fi experiantur,fidem facere poflun^quoinnumero funt et ii,qui multisodiofunt,5iqui \" uidiam habent: <5t, contra quos anfam arripere polTunt, q> aut maioribusfuis,autfibi, aut ami cis^auteis,quorum falutemca^

ii

ram habet, vel malefecerint vel facere ftuduerintnam (vt eft in prouerbio)Sola occalio maliciae fufffcit Eos etiam lazdunt, qui vel amicijVel inimici funt, nam Amicos laedere facile eft,inimi cos autem fuaue: dC qui vacui funt ab amicis}6 qui diccndi fa cultatem non habent, nee in re* bus gerendis ftrenui funt,hi naque vel iudicio non experiunt, vel antea placantur", vel rem ad exitum non deducunt: &, qui^ bus non vtile eft tempus terere, dum aut iudicium fiat,autmul> tadiflbluatur,qualesfunt pere^ grini,& agricolf,5C opifices, na hi,parua accepta pecunia,remic tunt iniurias,6d facile defiftunt: &,qui I alios facpe iniuriofi fue/ runtjCV qui taleis iniurias intu lerunt,qualeis patiuntur,nafere nihiliniuriaevidetur is fecifle, qui quempiam liedit in ea re, quafolituseftillefaepe alioslae' dere, vt, exempli gratia, fi quis eum pulfaret,quimultcsfolitus fit cotumeli]S vexare:c^,qui prg terito tempore male ipfis fece^ runt aut facere voluerunt,aut in pradentia volunt, aut poftea fax cturi funt, habet enim hoc in fe iucuditatem,& honeftatem, dC taleeft,vt, omni fere iniuriaca/ rere videatur: S>C, quos fi lacdut, aut amicis gratifi'cantur, aut eis quosfufpiciunt, aut amoribus fuis,autdominis,auteis a qui' bus omnino pendent,aut i qui" busaliquidcommodi fperant: fiCquibus crimina iam intule-rinc

Rhetoricorum
G rint,& quibufcum amicitiam dirimerintj-haec enim fere videx tur nullam in feiniuriam conti' nere,quemadmodum fe Callip' pus contra Dionem geffit,S, quosvidentabalrjs laefum iri, nifiipfipraeoccupauerint, tune enim fibi non amplius delibera dumcenfent, quemadmodum dicit ^tnefidemus Geloni quae" dam muneramififie, quod eos in feruitute redegiffet,quos ipfe inuadere ftatuerat}nifi is pracocx cupaffet,<3,q uos fi laeferintjinul * tas deinde res i uftas facere pote> runt,quibus culpam earn facile deleant: quemadmodum lafon Theffalus dicere folebat, oporte re quaedam iniufte facere, vt fax cultas acquiratur, qua multa de inde iufta fiant.Ea vero peccata commitunthomines, quse vel omnes alrj,vel multi commictex refolent, quoniamfe facile ve/ niam confecuturos exiftimant: 6,qu3efenon difficulter occul/ tare poile fperattalia vero sut, quaecitoabfumuntur:vt cibax ria:veljquaevariari facile pof" funt commutata forma>vel colo re,vel temperamento: vel, quaz multis in locis facile eft ita abde re,vt non appareat: qualia funt a,qu2efacilehucfii illuc tranfx portantur:<3d, quxparujsinlo/cisoccultantur: 6^ prxterea, cu au<ftoriniuha:posfidet aliqua, quac vel eiufde generis fine, vtl cis fimilia,quac furatus eft Has etiaminiuriasinferut,quasqui patiutur,pude proferrervt^quoe vxoribus fiunt, autip(is, aut rl/ Kf Irjsi^quas fiquis iudicio perfe^ quivelit,nimisappetes Htium ee videatur,tales funt leues parx u2E^jiniuriae,quibus vulgofo/lent h omines ignofcere* Quern admodumigitur affedi homix nes iniurias faciant, dC quas, 3C quibushominibus, S>C quibus decaufisjexhisintelligi ferepo teft.Nuncvero:quaefint iniuftg adliones,6C quae iuftg,diftingua mus,atcp hinc initiu fumamus
T>einiuriaittrf<i; faflis. Cap. i j .

Vxiufta funt,atqjiniu/ fta duplici lege definita _ unt,cV duplici perx fonarum genere. Legem autem duplicem voco,quod aliqua $>' pria fit,aliqua communis,prox pria eft illa,qu3c ad fingulas tan turn ciuitates, aut nationes per tinet,qug vel non fcripta eft, vel fcripta* Com munis vero lex ea dicitur,qu32Jnfitaeft a natura* eft enim quoddam iuftum, atq; iniuftum,natura commune,q<i' omnium mente is occupauit: _, quamuis confenfio nulla homix numintercef(erit,necj? ita inter fepepigerint: quemadmodum Antigona Sophoclis dicere vi/ detur,iuftum effe Polynicem fe* pelire,quamuis interdictum eet tanquam id natura iuftum fit, Hoc nanqj non hodie aut heri > atfemperfuit, Neequifquam homo fcit, eius ortus vnde fit: 5L quemadmodum Empedo.* clcs

Liber Primus.
A clesaitdenon interficiendisani mantibuSjhoc enim non aliquix busquidem iuftum eft, aliqui' bus autem non iuftum: Sed lex fumma haec eft > extenfa per aethera magnum, ^ra'qjimmenfum, cunclisnior talibus alma: &quemadmodum ait Alcida' mas in oratione MefTeniaca 4 Quod aute ad perfonas attinet, duobus modis diftin<fta funt ea, quaefacere, aut non facere oporx tettvel enim ad totam ciuitate, B vel ad vnum aliquem com, q ui in ciuitate funt^referuntunitaqj duobus modis iufte, dC duobus modis iniuftenos gerere pofTux mus, vel enim erga vnumcef turn ac definitum ciuem,vel er/ga totam Remp. nam qui adul^ terium committit,aut verberai^ vnum certum hominem iniux ria afficittqui veromilitiam de^ tredat> totam offendit Remp, Cum igitur iam diftindti fint in iuriarum modi, dC cum aliae in Remp.aliaevclinvnum priua/ C tum^elinplureisfiant iniurig: deincepSjfiprius explicuerim9, quid fit iniuriam pari,reliqua g fequemur* Eft autem iniuriam pari,c6traiufticiam offendi ab ijs,qui fponte orfendunt,na iniu riamfacere,iamfupra docuim9 effe voluntarium,Quia vero ne cefife eft eum,qui iniuriam pati> turjdetrimento affici, dC inuitu illud accipere/atis ex eis,quf fu pradufhfuntj intelligipoteft, quxfintdetrimentorum genex

11

ra;nambona,6Cmalapriusdix D ftindafuntf>fe:6d, quaefint ea, quae fponte faciunt horn ines,ne pe, quae intelligentes faciunt. Itacp necefle eft omnia crimina vel contra totam ciuitatem, vel contra priuatos commitri, vel ignoranteilio dC inuito, qui in^ iuriam facit,vel volente dC intel ligente, Qiias autc iniurias fpox te,c\;intelligens quifpiam fecir, eas vel confulto &C cogitate, vel perturbationealiqua animi fa" cinacdeira quidem tune dice" mus,cum animi perturbationes explicabimus: qux vero de inx 5 duftria faciunt homines^ quo modo affedi, iam fupra dicflum eftEtquoniamfaepereife fecip' f confitentur, dC tamen fadti no men non concedunt, aut id qd* nomine illo appellatur,vt fufto< lifle quidem/ed non furtum fe* cifftydC priorem percusfifle, ve/ rum contumelia non arfecifle, fiCremhabuiflejnon adulteriiS commififle4& furtum feciflejno F autem facrilegium > q? ea res dei non eflet, 8t coluiffe quidem agrum,fed non publicum, df, CVL hoftibuscollocutum eiTe/ednS prodidifle:ideohacc omnia deff nire atqj explicare opus erit, gd fit furtum,quid cotumelia,quid adulterium,vt,fi crime illud reo velhaererejvelnon hxrereofte'' derevoluerimus,aperiedi quid acquum fit,facultate habeamus. In omnibus enim his queftioni bus controuerfia eft, vtrum qd* fa(flum dicitur, iniuftum impro bum.]-,

Rhetoricorum
G bumij5ht,annoiniuftum:nam in deliberatione Confilio^j pecx catumeft, &omnisiniufticia, hisautem nominib^animifen^ lus &confilium indicatur,vtco tumelia/urtum.necp enim, qui percusfit,omnino contumeliam impofuit,nifia!icuius gratia id fecerit,vt3fi voluiteum ignomi^ nia afficere^ut ipfe voluptatem capere: neqj omninoqui clam aliquid fuftulit,furtum comim' fit,riih id fecit, vt alteri damnti afferret,6d id quod fuftulit, ipfe " habcret. eadem ratio eft etiam reliquorum omnium, quam ho rum effediximus. Quia veroiu ftorum,C\liniuftorum duoeMe genera docuimus,c\:aliqua qui dem fcri pta effe, aliqua vero no fcripta:derjs,quae fcriptafunt, &C legibus conftituta, iam dicfKI eft.,q ux vero non fcripta funt,ea rurfusbipertito diftribuuntur, Nam alia funt> q uac 6>C virtutis >Cvitr) quandam exuperantia in fe continetj in quibus funt vi tuperationes&:Jaudes,ignomi' nise 6d honores,& prarmiatvt ei quibeneficiumdedit, gratiam habere,c\l ei beneficium redde-' re a quo acceperis, &L promptii efleadamicos auxiliofubleuan dos.,& cactera, q ux fun t ei us ge>neris.alia vero funt proprix le./ gis,cV fcriptx quafi fupplemen-' ta quaedam,nam, quod xquum &bonum eft, id etiam iuftum eflevidetur, Eftautem fquum&bonum id quod prater fcriptamlegem iuftum eft, quod quidemaccv K ditpartim inuitis,partim inteb ligentibus legum latoribustatcp inuitisquidem,cu aliquid eos latet, intelJigentibus vero cum omnia definite nequeut explica re,fed nece/Ie habent generadat fcribere,quamuisnon ita femjj fe res habeat,fed pleruncp: &Cycii propter infmitatem non facile pofliint omnia perfequi,vt vul' nerare ferro,c\: quatos 6C quali *. Deficeret enim pri9vita homi nem, quam omnia dinumerare poiTet, nam liquid adhucindefi L nitumfit^equolegemferreo^ porteat,de eo necefle eft fimpli^ citer,6c vniuerfeftatuere. Qua.' re,fiquis annului ferreum hax bens,elata manu quempiam g^ cufferit.exverbislegis ille reus eft,c\liniuftefacit vre vera autc non facit ini ufte, St hoc eft, qcf xquum Scbonum appdlatun. Cum igitur aequum d(. bonum flteiufmodi,perfpicuu eft, quae nam xqua 5t bonafint, dC quac cotrariajCV, qui fint xqui S>C bo ni homines,& qui contranam M ilia funt xqua <3d bona, in quib9 quamuis lapfi fint homines, ta^ men eisveniam dare oportet* ^Equum etiam eft,non pari pee" nadignosftatuere errores dC in iurias,necp errores 8t ffortunia* funtautem iliainfortunia,quac praetercogitationem eueniunt, dC* nullo animi vitio, errores vero,qui non quidem prf ter co gitationem accidunt,fed tamen malicia carentiniurix funt ille,

Liber Primus.
A qua? dC a* cogitarione , &C ab anix mi vitio proficifcunturtnam ct, quoe impcllente cupiditate fmt, a malicia proueniunt.Humanx etiam naturae , imbecillitati'qj ignofcere,aequum acbonum eft dinon ad legem ipfam,fed ad le gislatoremaniniumreferre: dC non verba legis, fed legislatoris fententiamfpedaretneq; faclfi ipfum,fed eius,qui fecit, animil conliderarcneq; pattern tantu , fed rem vniuerfam perpendere: 3,qui reus eft,non qualis nunc, ^ fit, fed qualis anteado tempore /uerit,&maiori ex parte: 5t pcv tiusbonorum, quae quis accepe rit, quam malorum recordari : fitacceptapotius beneficiame^ taminiuriamsequo animotole rare6 verbis magis , quam fax clis,de re decerni velle:dC ad ar bitrum potius quam ad iudice, remdeferrivelle: arbiter enim sequumfidbonum fibi propox nit;,iudexautemipfam legem* necpvllaaliade caufa repertus eftarbiter,nifi,vtaequum&bo num va!eat4Acea quidem,quae deaequis3dbonis dicenda erat hoc modo declarata fint*
'Dtmaioreacminorfynittria. Cap. 14.

13

^.Niurise vero maiores illae I funt,quaea'maioreiniufticia JLproueniunt* Itar^ minimae quxcp iniuriac maximx fun^vt Calliftratus Mclanopum accu/ fat, quod tribus dimidiatisobo lis,deo

tores fraudaflettfed in rebus iux D ftis,iufticiacp contra accidit.hec autem talia funteo,quod maiox requadamvifuperant, vt qui treis dimidiates obolos furatur, etiamquiduisaliud facile com'' mitteret.interdum igitur,quod mains eft hoc modo iudicatur, interdum etiam ex damni ma/ gnitudine. Ilia etiam maior eft iniuria,cui parpcenanullainue niri poteft,fed omnes funt infex riorestc^, cui nulla medicina po teft adhiberi, difficile eft enim, &omnipotentiamaius:&,in * qua cj paffus eft malu, pcenas iu dicio fumere no poteft, id enim infanabileeft, fiquidem pccna eft caftigatio, >C medicina quaex dam:3d fi,qui laefus eft, &, iniu> riam accepit, in fe ipfum grauix ter animaduertit, namulto max ioripcenadignuseft, qui iniux riam intuli t, vt Sophocles: pro Eu&emone, qui, cum iniuriam accepiffet/e ipfum iugularatjdi xitfenon minorem reo pcenam irrogaturum ea,qua,qui contux ' meliam paffus fuerat, fe ipfum muldlaueratrc^jquam folus,aut primus^iut cum paucis fecit.Sae pi us etiam in idem peccatu in' cidere,graueeftJllud quocp ma ius eftjpropter quod remedium ac pcenoe quacfita: funt,cV inuen taervt Argis eoa puniut:qui funt in caufa, vt noua lex conftituat, a ut career acdiiicetur. Et,quod magis beluinos mores imitatur peccatum grauius eft: 6C, quod confulto c^. cogitate committit:

Rhetoricorum
G 6T, quod in 3'nimis eorum,qui audiun r,porius metum, qua mi fericordiam,excitat. Et haec qui dem propriarhetorum funt: vt vnofedomulta iura fuftulifle, autviolafle dicant, vtiufiuran' dunijdextras, fidem datam, ius coniugr):fic enim multarum in/iuriarum exuperantia demon" ftratur:&,in eo loco, vbi !fontes puniuntur,quod falfi teftesfa' ciunt:quem enim locum a fcele re vacuum relinquent,qui etia inipfoiudicio fcelus admittere ** non dubitant:"cV ea, in qui~ bus homines erubefcere maxv me confueuerunt:<5t, fi eum Igfit a quo beneficiu acceperat: mul' Lsenimmodisiniuftus eftrcV, quod damnum inferat,5d quod benemerenti non gratiam refe" rat.Maius etiam oftenditur, qcF contra ius no fcriptum commif fum ed-.nam viri melioris indi' cium eft, nulla coa(flum neceffi-' rate iuftum eiTetquae enim fcrip ta funt,ea neceffario feruantur: I quae vero non fcripta,non necef fariocontra etmagis peccare vi det,qui contra iura fcripta quip piam committittnam,qui fcele' rajqugterribiliafunt, comittit necpcenas reformidat,quanto magisin eis iniuftus erit,vnde nullum fibi damnum impende re videatc'Ac de iniuria quidem maiore, 5dminoredidum eft* bationes,artisexperteis,pertine K revideantunnam hf iudicialiii controuerfiarum propriae funt funt autem numero quincp It" ges,teftimonia,tabulx,qu3efti(v nes,iufiurandum Ac primo quidem delegibus dicamus,6quoeis in fuadedo ac difluadendojin accufando dC defendendo vtendum fitJPlanu eft^n^fiquisfcriptamlegem cau fae fuse contrariam habeac,ad co munem legem ei confugiendu efle,cV; xq uo ac bono, tanquam * iuftioremitendum: 8C dicendu, hocefleaequisfimafententia iu> dicare,fiquis nonoino fcriptis legibus adhacrere velitt&equu cV bonum femper idem manerc nee vnqu5 immutari, ficuti ne/ que cois lextinfitum eft,n Jn ip^ fa natura, fcriptg vero leges fgpe varianturvnde illud in Antigo na Sophoclis diclum eft,vbi tue tur ilia factum fuum:q9 licet co tra Creonris lege fecerit, non tn M contra legem non fcriptam: Hoc nancp non hodie aut heri, at femper fuit* Ideo ego non timeo viri vllius minas: &C iuftum id cfle,quod eft veru, atcp vtile,non autem,quod fpex ciem rrn nabet, itaqp fcripta lex non eft iufta,nec^,nJegis officiu exequit:dC rebus iudicandisp' pofitum efleiudicem,tanquam argentarium,qui id iuftu, quod De artificial* fide. Cap. I J . (imulatu dC adulterinu e, ab eo, Eincepsa nobis ea per' qd' eft vere iuftum,difcernat:cV: currenda funt,quae ad -p fi lex,quapremimur,aliquomo do

Liber Primus.
A docontraria eft iamprobatj Ic/gi,aut fi fecu ipfa pugnat: vt in/terdum altera lex i ubet raca elTe quaecunqs inter fe homines pe' pigerunt,aJteravero vetat,pa^ ctiones fieri con tra Ieges,6d fi fit ambigualeXjVt quis ea torque-' re posfit:timc videre oportet, in quam partem iuftum, atq? vtile conueniat,deinde illo vri: dC fi res illae,gg quas lata lex fuit, no ampliusmanent, lextn adhuc feruatjtunc laboradum eft,vt id notum fiat,& hac rone cotra le* B gempugnandum.Q3fifcripta lex pro nobis facit, tunedicedu eft,3equisfima fma iudicare,non eflfe ideo i udicibus cocefifum, vt contra legemaliquid ftatuant* fed,ne fortafle peieret, fi vim ac fmarn legis non bene gceperint & neminem ee5qui,quod abftv lutebonumeft,quaerat,fed, q<J* fibi ipG.:8t nihii difTerre,non la< tasleges,6 in nullo efle vfu t dC in aliis artibus non vtile efle dis fcedere a prxceptis, & callide a^ liquid excogitare,vt eontra me'' C dicumjneq34n,tm detrimenti ad fert erratum medici,quantu ma lacqnfuetudonon illi parendi, qui imperium habet:^ hoc ee, quod in probatis legibus prohi betur,nequis ipfis legibus quxx rat,aut velit efle fapientior, Et de legibus quidem haec di <ftafint, Teftium vero duo funt genera: nam altj funt and qui, air) noui nouoruautpartimpericuli par ticipes funt,partim extra pericu lumpofiti,Antiquosteftdsvo^ D co poetas,6C claros auctores, vix ros'qjilluftreiSjquorum funta^ taiudicia,vt Atheniefes Home/ ri teftimonio de Salamine vil funt,nuper et Tenedr) contra Si' gienfeis Periandri teftimonio funtadiuti,cV;Cleophon contra Critiam Solonis elegisvfus eft, dicens,eius familiam iampride fuifle petulantem, neq? enim all ter Solon vnquaitaceciniflet, Die flauo Cri tiae, vt ftudeat pa> rere parenti 6Creru:quidem praeteritaru te/ ^ ftesfunthmoi/uturarii aute et vates,5d augures: vt Temifto/* cles,cum nauali prarlio conflige dueireprobarevellet, oraculu interpretatus eft,quod iubebat, vtfeligneo muro defenderent, Quinetiam prouerbia funt ex eo genere quod dicfium eft,teftix moniajVt^fi quis cuipia fuadeat nefibi fenem amicum facere ftu deat,hocvtaturprouerbio,in fc nem nequod beneficiu contule^ ris:c\l,{iquis hortetur quern pia, vteosfiiiostollat,quorupatres iam necaritjillud proferat, Stultus,qui natos, occifo patre, relinquit. Moui aute teftes funt,qui, c3 notiilluftres^fintia de aliqua re iudicium fecerunt: nam horii iudicia funt eis vtilia, qui der)(x dem rebus ambigunt,vt Eubu/ lus in iudicrjs contra Charetem vfus eft eo,quod aduerfus Archi biu Plato dixerat,re hanc incre/ brefccre, plureisfy effe in ci uita/ te.qui

Rhetoricorum
G te,quifcimprobosel!efateant* eifdemlocisfumuntur,vndeet 1C nouietteftesfunt, qui periculi enthymemataducuntur, Q* participesfiunt,fi mentiri vifi ad tabulasattinet,quibus pacta fuerinkAtqjhmoiteftes tatum dC conuenta continentur, nulla illud teftantur,fa<ftum fuerit nee alia oratione opus eft,nifi,vteas nefitan non fit: de qualitate ve^ orator augeat, aut deprimat: fa rojiihil dicut,vt, fi iuftu an iniu de eis addat,aut adimat.Nam,fi ftu fit,vtile,an iutile,cj aut remo pro fe faciunt, illis fidem addere tifuntet de his maxime sut ido ratasqj facere: fi pro aduerfario nei teftes fed oiam maxime fide fidem adimerecontendat.quod digni funtantiqui, quia corrii- autem ad fidem eis addendam, pi non pnt, dC probatione ab eo autadimedam fpedar,nihil dif rum teftimonrjs ducunt. Quod fert a teftium tradtatioe: quales fiquis tefteis non habeat,poterit 4n4i) fuerint, qui tabulas (cripfe^ H dicere,iudicium ex argumentis rint,autafferuarint, talcetiafix L fieri debere,& hoc effe aequisuv dem habebunt ipfac tabulae. Cii ma fmaiudicare:neque.nargux aCit certum eft, tabulas efle cofe^ mentapecuniis deprauari pnt, dastfi pro fe faci unt,debet eas o/ necp coargui folenc,q> mentiant rator augere,dicenSj eas proprif ac fellant,Qui tefteis habet, con ac priuatsc legis vim habere dC tra eum,qui non habet, dicet>ar tabulg quidem ratam legem no gumentanequaquam poengfu feciundegesaiit eas tabulas,q[ biefta efle, nihilijj opus fore te' legitim? funt>corroborant:& 01 ftimont)s,fi ad probandum ver no lex pactum quoddam dtco' bafufficerent. Suntautem tefti^ uentum eft:itaq?: fiquis pa<fti dC monia vel de fe i pfo, vel de ad" conuenti tabulas aufert, leges et ueriariOjVel de fado, vel de vita ipfas tollit*Praeterea maior pars acmoribus,Itacp perfpicuu eft, eorumquoe homines inter feco I nunquafore,vtteftimoniovtili trahunt^fpontefaciuntjtabu/- M careamus.nam>fidefaclo tefti> lis continetunitaqj, fi quis eas ir moniuhaberenon poflums,q3 ritas faciat, oe comerciii hoium aut caufam noftram confirmet inter fe tolletur.Et alia,quf huic autaduerfari) refellat, certe de difputationi coueniunt,fatis pa moribus non deerit teftimoniii tentjin promptu^jfunt.Quod fi quod vel xquitatem noftraofte tabulae nobis contrariac fuerint, dat>velimprobitatem aduerfa^ dC pro aduerfarrjs faciat, prime, ri),Reliqua vero,quae de tefte q^ quaefupradiximus de cotraria rifolent,amicusnefitan inimi/- lege,conuenient ad hanc ronem cus an neutril, 5t fpedlatae fidei omnia^nam perabfurdum eilet, aninfamisanmedius:6 quse^ cum male pofitis legibus, quib* cuncg funt eius generis dfiae, ex noslegislatores decipiunt, pare dura

Liber Secuncfus.

15

A dum efle non putemus, fi tabu/ num difputando, qiiibus.n.vnev D lis parere neceflarium efle dica' cesfitas adhibetur,fj non minus mus.Deindeiudicemipfum ef' falfa,quam vere dicere folent,: fe iufticiae difpenfatorem certii nam vel dolorem tolerantes, vc eftmonigiturtabulas fpecffare, rum occultant, vel facile men/ fed id,quod iuftius eft debet, 6C tiunturvtcitiusa cruciatu libe iuftum quidem nemo detorque rentur*Adhaec proderitexenv re poteft necp fraude,neqj neceP plaproferre, qua: alias accide>" (itatevlla,quia natura tale eft: runtj&ipfis iudicibus cognitji tabulae vero dC deceptis. dC coa^ funt. cftis hominibus faepe fiunt. Ad lurisveroiurandi ratio quadui haecfpedlareoportet, an alicui pertita eft. autenim aduerfarip legi vel earum,quacfcriptae funt dat,6Cipfeetiam capit iufiuran vel qux funtcommunes, an r&- dti, autneutru facit,atalteriifa busiuftis&honeftis tabulae co cit,alterunequaquam:vel.n.iuf * trariaefint.videndumetiameit, iurandumdat,neqptamecapif, an tabulac,qu3e proferutur, airjs vel capit ipfe,neqs tamen 'aduer tabulis vel pofteriorib9 vel prio fario dat> prxterea videndii eft ribus contrarif fintrvel enim po etiam,an iufiurandum iam coa fterioreseruntratae vel priores ceptumfueritjfiueipfe iuraue/ irritae,vel,fi priores recl:ae fint,in rit,fiueeius aduerfarius.Quijui' pofterioribuseritfraus: id aute iurandum deterrenon vult,is 4i arripiefnus, quod caufe noftrx cet^aduerfarios facile peierarei: Vtilefuerit.confideranda eft et vtpofteaquam iurauerint,nihl Vtilitas^fi qua in re tabulae iu reddanttfe vero confidere, fore* dicibusaduerfentur, 6C cactera vtiudicesnoniuratos aduerfa>eiusgeneris,qua:facile videri, rioscondemnentt&fe malleiu atqj intelligi poffunt. ratorum iudicum periculum fa/ Quaeftionesvero,teftimoniaq^ ceretquodmelius eft,quia iudi/ dam funt quae videntur ea de ca cibus ipfi credat, aduerfarrjs au< fidemfacfcre,quia necesfitas qug te non credat, Qui non capit ob dam eis ineft. Itaqj non difficile latum iufiurandumjdicetjfepey eft earum vimitlligere,cV: quae cuniarum caufa iurare nolle: <$ de ipfis dici poflunt excogitare. fiimprobusefletjfacile iurarett Nam,fi pro nobis faciant,eas au melius enim efle, alicui us vtiU' gere poterimus, ac dicere, folas tatisgratia,quanullius, improy ex omni genere teftimoniorum bum efie:iuratus.n,pecunia har efle veras* Quod fi nobis contra beret,non iuratus aute minimc riae fuerint}dC pro ad uerfario fa" h aberet* fie enim p ropter bonix ciantjVeritatem earum euertere tatem acvirtutem,non autem licebitjde genere toto quaeftio/ propter peierldi timore iurarc Rhet,Poc.cuAuer. D nolle

Rfeetoricorum
& nolle videbitur.eui loco Xen<v phanisillud dictum bcne con/ gruitmon efle aequam prouoca tionem imprj aduerfus plum ho minem,(ed confimilcm efle,ac fi quisrobuftus imbecillum, vel ad verbcrandum, vel ad vapu> landum prouocaret Quod fi iuhurandum oblatum rccipit, dicet ,fefibi ipfi credere,non aux *em aduerfario, atque illud Xe/cophanis di<ftum ita conuertet, Vtdicat,parem efle prouocario/ ncm,cum impius iuiiurandum ** defertjpius autetn iurat: praete" tea indignum cfle nolle fe i ura" rein ea re,de qua petit, vt iurati iudices fententiam feranc,Si vex fodefert alijs iufiurand'um., di* cetjpium efledeis ipfis rem tota eommi ttere,neque opus efle ad' erfarir>,vtalios iudices roget, cum ipfi de tota re iudicandi po teftas detur: &, rem abfurdam eufacere,quiiurare nolit in ea Kjde qua poftulac,vt iurati iudi centQuia vero planum iarn fa" ^lum eft,quid figiliatim dicen,dum fit: patetetiam, fi copula'' re duos modos opus fuerit,quid Ctadferendum:vt,fiipfe quide capere velit,no autem dare, aut li dare quidem non abnuat, fed minime velit oblatum accipe^ Ie,aut fi fimul dC dare,& accipe^ re fit paratus, auc neutrum face^ revelit^namex eis, qux dida funtjhaeccopulanrurt itaqtrera' X tiones etiam ex rjfdem copulati necefleeft. Quod fi iam ab ip' fo conceptum iuiiurandum foe' rit, quod huic prgfenti contra^ rium fit, dicec non efle periu/ rium.namqui facit iniuriam, illcfpontefecit, fed peierare eft, iniuriam facere: quac vero fiunt velvi, vel dolo, nequaquam fpontefiunt. hue igitur referre periurium oportet, ac dicere,id in mente, non autem in lingua, efTe, Qu,6d fi aduerfarius alias iurauerit: dicendum eft, cum omniafubuertere,quinon ftat I* eis, qua: iurat us affirmauit: hac enim de caufa fecund um leget non nifiiurati iudices fententil ferunt* Ncs igitur, inquiet il> le, poftulam ns, vt vos i udtce* eis maneatiS) qux iuratiiudica* uiftis, <9d ipfi non manebimus i Cetera edam huius generis qug renda funt, quac ad plificandum pertix neant* Ac de probation nibus quidem, arris exper/ tibus,hgc dv <fta fufff/ ciant.

ARISTO>

lem cfle oporte^pKcpaiarc, per & A A J U S T O T E L I S magni enim intereft ad faeien^ dam fidem primum in delibera tioaibuSjdeinde etiam in iudi" L I B E R II. cijs,vt oratorvir bonus efle vi^ dcatur,atq} erga eos,qui difcep' S V M M A t I B ft I. tant,bcne animatusrpracterea re De hominum affcdibus^rtatum ac fert edam,quomodo illi ipfi iint fortunz,monbus.Ucpos(ibili, ac affe<fli.Etoratorem quidembo impos(ibili,amplificationc, &attc numvideri,vtiliuseftin delibe nuationc,cuuctisorationibus co- rationibus: auditorem vero ber rn unibus.Dc probationum gene* neaffe<ftumcllemultum in iux E ribus, cxcmplo .f. ac cntimeraate, dicis prodeft. neqj enim eadem eo q? turn vero, turn apparenti : ac ciufdemfolutionibus. De fenten- fentiunt,quiamant &quiode> rut,quifuntirato animo&qui tiaucm,tanquam ipfius pane . placato: fed vel omnino diuerfi fenriimtjVelfaltem magnitude audttoresafpciendtJtMt. ne diueria: qui enim amat eum, Cap, I. de quo iudicium fa<flur*eft, vel A&enus ea Cunt a nihil inique fecifle,vd parS pee nobis demoftrata, caflecenfetrqui autem odit, con quaeadfuadedum trarium fenrit. Quod fiquis con &C difTuadendum , cupifcit>5d bene fperat, cum iu'' vituperandum 3C cundum eft id,quod fore putat: Jaudandum, accufandum dC dcx libi id euenturum, 6C bono futu ^ fendendum neceiTaria funt:ncc rum arbitratur:at,fi nuila cupK non,quaeopinioncs,quxcp pro^ ditatetrahitur,cVaegre fieri pof pofitiones eis rebus accommtx fe putat: con trarium exiftimar. ^datzfunttexeis enim fumunt, Quod autem oratores ipfi fi> dedigni videantur, tria fun tin fiCcxeisfiuntargumenta, qui' businvnoquoqjdicendi gene" caufa: tot enim etia ea fun t, qui re vtamur.Sed,quoniam Rheco bus adored end urn inducimur, rica finem fibi proponit ipfum praeter argumetailia veno funt iudicium: (nam etiam in delibe prudentia^irtu*, dC beneuolen rationibus iudicanr. 6^ iudicia^ tia.Decipiunturenim homines le genus nihil aliud eft5qudm iu ini|s,dequibus verba faciunt, dicium.)neceflarium eft non ti' aut confultant, vel propter haeC tumadipfam orationem aduer triaomnia, vel propter honim tere,;Vt probSdi vim habeat, 6C aliquid.nam vel propter impru fidem facere posfit : fed etiam fedentiamnon rede fentiunt,vel ipfum afficere,6iudicem , qua-- fire& fentiant, propter impro> D ij biratem RHETORICORVM

Liber Secundus.

Rhetoricorutn
6 bitatem fentcndam fua non ape m\is:dC eodem modofinguladi C riuntjVel denicp prudentes quix ftinguamus* deni,ac boni viri funt>fed non ta Dftr4. Cap. t. men amicitquo fit,vt aliqui fcic It igitur ira, libido cum dcv tes intelligences^ non optima lore fperatae punitionis,pro confulant,praeter haec autem ni" pter apparentem negligen-* hil eftNecefre eft igit, vt is, qui hec tria haber yifus fuerit,apud tiam vel I fevel in fuorum que" aiiditores fide inueniat, fed quo piam,cotra id, quod oportebat. modo prudentes , 6iboni viri Quod fi ira eft huiufcemodirne-' videantur , ex eis, quae funt a celfe eft eum,qui irafcitur,fingu nobis alibi devirtutibus expli' lisTemperhominibus irafci,vt catatfumendumeft: ex. eifdem Cleoni, non autem homini:& enim locis poterit orator dC alifi quiaautipfum,autquempiam L H oroare,c3feipfum talem often" fuorum vel contempfit,vel id fa deretdebeneuolentia vero atqj cere cogitauit*quin etiam,omni Smicitia niiCjCum de permotic^ irxvoluptatemquadam comb pibusanimiverba facereaggre tari necefle eft, quae a* puniendi fpeproficifcitur* iucundum eft diamur , pariter dicamus, Sunt autem iliac permotiones, enimarbitrarife confecuturum quae efficiut>vt homines immu^ ea,quae quis vehementer optat^ tati,non eodem modo de ij fdem nemo autem ilia cocupifcit,qug rebus fentiant : quas aegritudo, nullo modo fe confequi pofle ar voluptascp confequitur : cuius bitratunfed qui alicui iratus eft generis funt ira, mifericordia, ea cupit,qu32 a fe fieri poflunt, metuSjCxtera'q? huiufmodi : dCy itacp de ira bene illud didu eft: quae funt rjs contraria, Sed, quae Dulcioreffufo quacmellein pe^cloreglifcit. M in fingulis fiunt,treis in parteis I diftribuer oportettvt de ira, exe nam,cum pg hoc voluptas quae pli gratia,quomodo afledi faci- dam confequitur, turn et, quia le irafcantur,6C quibus, irafci tota mente,quo posfint inimicu vlcifci,cogitant:illa igiturvehe foleant , dC quas ob res .nam , fi Vnumaut alterum tantum hox mens cogitatio voluptatem pa>< C non omna rittnon aliter,atcp in fomnis ac> teneamustnullo modofieripote cidit4Et,qfn negligetia, eft opi/ rit,vt animos audietium ad ira nionis adio in ea re q nullius ee commoueamus : idem etiam de mometi videat,mala.nc^ bona reliquis per motionibus fentien ftudio digna ec putamus, dC ea dum. Quemadmodiiigiturin pterea,qad haECreferuntjqve*rebus traditis propofitiones dex rovelnihilifunt,vel valde exi' fcripfimusjita etiam in his facia gua,nullo in pcio habemus:tria funt

Liber Secundus.
A funt negligent!* genera, conteV ptio,violetia ^cotumelia* Na 6C qui contemnit,is negligittquze n.nullius momenti eile cenfent, ca contemnuntratqj eadem qug nulli us funt momenti,negligut Et,qui violentus eft, negligere videt.eft aut violentia,ftudium impediendi voluncatesalienas: no,vt ipfe aliquid acq uirat fed, ne alri,q(F volunt, affequantur. quatenus igr nihiliibi acquirit, negligit,perfpicuum eft.n, cum B credere fibi nihil illud nocere pofTe:nam timeretsnon aute ne/gligeret:neqsi aliqua re alicui9 ponderis prodefle pro pofle: na ftudium adhiberetjVtilli amic9 iTet.Et,qui cotumeliam infert, negligit.eft autem contumelia: cum quis kedinac dolore afficit aligue inea re, vnde illi qui pa' titur,ignominia nafcitrnon, vt, qui contumeliam infert,aliquid p!9habeat qua ante haberet, fed tnijVt voluptatem capiat* nam, qui talionem reddunt,non con C tumeliaminferunttfedvlcifcun tun Caufa voluptatis eorii qui contumeliofi funt,ea eft,q> exifti mantes, quib9malefecerint, ea ronefemagispraeftare: 5Cquo fit,vt iuuenes, dC diuites contu-' meliofifint:qrn,in cotumeliain ferenda /eantecellerecaeteris exi ftimant,Ex contumelia vero na fcitignominia 3 6 quiignomix niaquempiam aFflcitjiliu negli git,qcf aut nulli us precr) eft, id nullam habetaeftimatione neqj boni,neq? ma!i:quaobrem irat9

17

Achilles itainquit, D ArTecit me ignominia: quonia abftulitipfum, Quod Danai dederant munUS mihi,^ fid alibi, Me,tanquam in&mem,tempfit, profugumfc|j rebellem: cum gg haecindignaret: dignu aiitcenfentjfeab illisobferuari^ qui gne,opibus, virtutefuntin feri ores:cV deniq?, in quacunqj requifpiaplurimuexcellit, i ea vultobferuari,vtdiues in pecif niisdpauperedifertusindicedi E facultate ab indiferto 8C infante 6(. qui imperat,ab eo.qui fubie' duseft imperiOjC^qiiiimperax redignuseft,abeo, quiparere debet,vnde dicftum eft, Ab loue natorum > certe ira eft maxima regum, & alibi, Quin etiam deinceps iram fub. pectore feruat* indignant,n,pg excellentia fua Abillis etobferuari vult, a qui busaliquisexiftimatjfebnficrjs * affici oportere,i) verofunt,deg' bus alias bnmeritus eft,vel, qui bus in pntiabnfacitautipfe>aut jppinquus eius aliquis,aut alius quifpia ipfiusgraivel et fi velit, aut alias volueritconfequi* Ex hisiagfpicuueffe p6t,quoaffe cli hoiesirafcant, S>C quibus, dC quas ob resarafcunt,n.cu alo do lent:na,qui doletaio,femperali cuius rei defiderio tenetJtaqj, fi uequiseidirecflo reftiterit,vt(l tienti,nebibat^fiue non diredo: D iij tamen

Pvhetoflcorum
6 tamen idem facere vr: S^fiquis iiJi aduerfetjfi^fi, cu posfit, non adiuatjfiuequocucjj aiio modo fie aio affefhim perturbarit01bus.n.irafcitunQuare, qui mor bo laborant,qui pauperratepre munt,quiarnantjqui fitiunt, 8C denies qui aliquid defiderat, dC id aiTcqui non pnt,iracudi fuht, & nullo negocio concitant, prac cipueveroillisirafcunt,qui cos inpraefenti ftatii ncgligunt,vt aegrotans ei,qui men-bum fuum H neg!igit>paupere,qui paugtate, miles ei,qui bcllu,amansci, qui amorem,atcp code modo in reli quis^ucifn. vnufquifcpabani mi pturbatione, in qua priuse" rat,ad irara, quae infiugulisrr bus excitatur* Ad hxc irafcitur, fi c6traaccidit,quaxpe<flabat: maiore.o,dojore adfert magnu, & infperatum ineomodu, quc; admodum ermagnum,6^ infpe ratum bonum magis deledlat, I cuexanimifniafuccedic* Itacp ex his inteUigi pot,quae horae,q tga5quac affeftiones,quae ztates facile ad iram commoueant > 8C qn,quocp in loco magis concite tunillud c tplanu eft ,os magis ad iram pronos eflfcjcum magis his rebus renenturAtq; hacle^ nus quo affecli homines, proni fint ad iram.,di(fHifit.Eis aut ira (cuntur,qui vel deriden^vel lu' dibriohabet,yd di<flis lacefsut, nam haec facere, contumelia eft, 6i rjs quiIxdunt in rebus, quae fpeciem habent contumeliac,ne ccfle eft autem,vt talia hnt ea, q faciuntjnecpvttaliememreddat K necp vtaliquam vtilitatem ha> beant,iam,n,per contumeiiam facerevidehtur, &r)squiipfos vituperant,cV; contenunt in eis rebus quibus ipfi maxime ftu^ dent,vt,fiquis J philofophia ma ledixeriteis^fpreuerit,qui fe multum in ea profecifleglorian tur,<5<:,qui formae ftttdent,fiqui eos in ea re vituperec, acc^ ita in reliquis:6imulco magis irafcii> tur,qflfufpicantureaiibi no ad eflc,quibusftudent:vel olnofe experteis effe: 4vd non firmiter ^ teneretvel et teneanc, non exifti mari.nam,cum eftimant eaiibi firmiter adeiletnihil curanteos, qui fe in ea parte vituperant,Ec magis amicis irafcuntur, quaijs qui funtinimici:putanc.n4 con' uenire magis ab eis fe bene tra' dari.quim contraJllis etirafcu turaqui vel ipfos honorare,vel de ipfis curam fufcipere confue/ uerant,fi poftea non ide efficiut, nam ab eis fe tune contemni pu tant,nifienimhoceiret, ide eos M eile faduros: cV r)s, qui accepta beneficia non reddunt1, aut non aequalem gratiam referunt:-9i fjs,qui conatibus fuis refiflunt,ii inferioresfuerint, omnes enim ifti contemnere videntur: dt, hi quidem,tanquam feinferiores, negligunt, illi vero',;tanquam ab inrerioribus beneficia accepe rint.ttjs, qui in nulla funt exv ftimationejfi negligere videan/ tur, magis irafcuntur: diximus enim iram eiTe propter neglige" tiara

Liber Secundus.
A tiam aduerfus cos quos non co> uenit,conuenit autem inferiorix bus, non negligere praeftantio" re>,Etamicisirafcuntur,nifivel benc dixerintjVel benc fecerint, dC multo magisjfi contrariafece rint,6C, fi non aduerterint, qui' bus rebus indigeant,ficut apud Antiphontem Plexipp9,Melca/ gro irafcitur,hoc enim negligen tixfignum eft,no aduertcre, na quac curam us, ea nos la tere non folent:6 rfoqui infortunrjs,qu ipfisacciduntjlaetantur & omni B no,quiin aduerfa ipforum forv tuna fecuro funt animo, hoc,n vel inimicitvel negligcntis indi cium eft:6d i)s, qui non curant, etiam fi dolorem adfcrut, vnde ctiammalanunciatibus irafcii' tur.&aequo animo audiccibus ea,qux exiftimationem ipforu lacdunt,aequoc^ animo res ma^ las intucntibus,nam,qui hoc fa-ciunt,vel ncgligcntibus,vcl ini-micisfimiles sutiamici enim an guntur,nec quifquam left, cum C /PPa mala videt, quin doleac Practereailiisirafcuntur, quife negligunc apud quimp homix nura genera,apud cos, quibuP Cum de honore contedut, apud cos,quos admirantur,apud cos, quibus cflfe admiracioni ftudet, apud eos,quos verecundantur, denicp apud eos^quibus ipii sue venerationi,apud hacc hominu genera fiquis ipfos neglexerit, maxime irafcutur:6i i)s, qui ne^ gligunt ea,quibus opem no fer/ re turpc eflet;vt parcntes, tilios, vxores , imperio fubditostfid, E> qui beneficiorum acceptorum grariam non referunt : eil enim hacc negligentia praeter id,quod conuenit : dC rjs , qui disfimula> tionevtuntur, cum ipfiferioa^ ganc,fignum enim contemptio" nis eft disfim ulatio r dC fj s > qui funt in alios benefici ac liberates nifi etiam ipiis benefaciant, con temptionis enim fignum eft,n5 ijfdem rebus aliquem dignum iudicare,quib9omneis alios iu/ dicant, Obliuioquoqpiramcox mouetjVtfiquis nomen alicui9 peneoblitusfuerit, nam etiam obliuionegligentiae fignum ee videtunfiquidem abincuriana fciturobliuio:incuria vero ne' gligentiaeft. Qiiibus igiturhc^ minibus irafcantur, & quomo/ doafFedi,5Cquas ob res,fimu! explicatum eft. Planum autem eft,oratoreoportere iudicesora tione fua taleis efficere, quales i) func,qui in iram procliues funt: Atcpaduerfarioseis culpis affix neiseireoftendcre,quaeiuftam F iram commouent, dC taleis elTe, quibus irafci merito debeant .
Demanjuetudine, Cap. 5. Voniam autem irafci , dC

leniri contrariafunt , ^ iralenitati: videndu eft,quomodoarTefli homines le nesfint,flerga quos feleniter geran t,5C q uib* de caufis lenia* turreft aut?eaitudo, fedatio ani mi^atcp ab ira ceHatio. Cum igf homines irafcaatur negligend> D iiij bus

Rhetoricorum
6 bus,negligentiaverovolutaria fictpcrfpicuum eftefle leneis ad uerfus eos,qui aut nrhil horn fa^ ciunnautmuiti faciunt,autfahe facere videtur:& erga illos, qui aliquidfecerunt contra, quam voluerant:3aduerfus eos, qui infeipfoseadem committunt: ncmoenim videturleipfum ne gligerer&l ad uerfus eos, qui fa-' tentur q uidem/ed fecifle pceni' tetjCeiTantenim ab ira non alix ter,acfi illi, quos pcenitet eius *ei,quadolent,poenasiani dede H lintjhoc autem ex punitionefer uorum intelligi potefhnam eos, quipernegantjCYcontradicunt, atrociuspunimus, ineosvero, qui fatentur,fe iufte puniri, mi' tiores firm us <3d ab ira ceflam us id autem in caufa eft,quod aper tajncgare impudentiaeft: 6dim pudenda eft negligentia,6(r con tempcio quceda;quos enim val de contemnimus} eos non verex IMurJneosetiam lenes fumus, qui fehumilrdemiflecp gerunt, necp contradicunt, videntur.n* j feinferiores cofiterircV, qui funt inferiores,timent:nemo autem timentibusirafciturquod au-temiraftatimceiletineos, qui fehumiliter &C demifle gerunt, declarantetiam canes, qui pro' ftratos non mordet Jis etiam Je^ nesfumus, qui ferio nobifcum agunttcum nos etiam ipii ferio agimus: videncur enim noftri elleftudiofi,nori autem nos con temnere:& i) s, qui pluribus in tieramus, nobis grr^ tificanttflC fls, qui rogJint, precant: nam humiliores demif fiores^jj fiunt: df. r)s, qui necp co tumeliofi funt^ neque derifores, nequecontemptores aut vllius hominis,autbonorum, aut eo' rum qui nobis fimiles funt* 6C omnino excontrarijs rebus fern tari oportet^qug lenireanimum posfint. lis etiam lenes funt-, quos timent,, dC quos veren" tur i nam , donee, ita afFedi fimt,illis irafci non Ibkntrnullo enim modo fieri poteft, vt quis fimul timeat,6C irafcatur,Eti^s, quijirapercitijCommiferint ali>quid,autnon irafcuntur,aut le^ ut us i rafcuntur,neq ue eni m pro pternegligentiam feciJle viden tunnamnemo iratus negligitr liquidem negligentia fineani^ midoloreefb, iravero femgeft cum dolore.Etrjs lenes funt^qui ipfos vcrenttrr* Er,q.ui contra> rio modo funtaffcctijqu^m, cil inirafunt, pdrfpicuum efle eft efle leneis t vt, cum ludunt,cum rident, cu dicsfeftos agunt,cii quid reAegeflerutjCum aliquid exanimi fententia fuccesfit,cu faturifunt. In fumma, lenes $ funt, quibus doloris vacuita* adeft,ckvoluptas non contu-v meliofarAT, qui bona fpe ducun tur:c\T,qui multoante temporcy non autem recenti re, iram con-* ceperunt,tempus enim iram mi tigat.Quin ab altero prius funv pta pcena,maiorem in alterunt iraminuit,atcp fedat.vnbfi Phi locrates.cum iratum in fe popu lum

Liber Secundus.

19

A tumhaberet,&quidameidixif pequimaloruextremumiaper D fet, Cur non caufam tuam diet s, pesfi fint, neqj amplius doltturi & te defendisc'Nondum eft tern fint,aut fenfuri, quaru reril den> puSjinquit.qn igitur t cii alium derio tenentur irati,quare bene prius condemnatum uidero 4 le/ de Restore cecinit Homerus.vo lies enim fiunt,cum in alium ira lens Achillis iram contra morx fuam effuderint, quod quidem tuum fcdare, Ergophilo contigit. cui cum iu/ Quis furor eft , terram fenfu ve> dices magis infenfi eflent,c| Cal xarecarentemc' lifthenitn cum abfolueruntyCU Planiiigf eft.exhislocisduce-' pridie Callifthenem morte da/ da efle argumeta ab illis>qui pla mnaflent.Et fi iudicio conuice / care aios volut,at(^ eos quidem rint Jenioresfiunt,cV;r)s,quima^ his ronibus mitigare oportet. II ius aliquod incommodum acce los aut,quibus irati sut,oftederc ^ perinc , tj illis irati ipfi feciflent, dcbemus,aut terribileis efle, aut * exjftimant.n,idem efle, ac fi ipft veneratioe dignos,aut bencmex pccnasdeeisfumpfifTentt&jfi ritos,autinuitos fecifle,aut deni priores e laefifife putant, ac fe iu/ quegg ea q fecerunt magnii aio fte pati,neq;.n.c6tra id, quod iu dolorem fentire f ftefaclumeftaraconcitatunqm -. ,. r ~ ^ Deamittthtj & amort, veorum nonamphusfecontra^oport* ira commoueri,quaproprer ora -^ ^mvero >(luosamare foleat tione prius caftigar oportetrhac I holes , dC odifle, quibufqj de enim ratione minus etiam ferui JL caufis oftendamus,fed prius, dolent,cum puniuntur, Ceflant quid amicitiafit, >C quid amar, etiam ab ira,qui putant,non in^- doceam us* Eft igr amare, uelle telleclum iri vltionem a fe profe alicui bona euenire non fua , fed da,aut non propter ilia quxpaf illi9ipfiusca,quediligit:c^,quS fi funtrna ira contra fingulas per turn in eo eft,efficere,vt ilia eue> fonas acceditur,quod ex eius de niat : amicus vero ille eft, qui a> finitione perfpicuum eft Jtaque mat,& redamaturjlli igr exifti/^ recie dictum eft ab Homero matur amici,qui inter fe mutuo Dicito.Me,euerforTroi3e, caeca/ fie affedi efle vfir* Hisitapofi/ uit Vlifles: tis,necefle eft illu,amicu ee, qi tanquam (ibi non videreturvl^ gaudet alicui us rebus bonis,dotusiniurias, nifiillefenfirTet,cli letqj malis no alia,fed illius ipfi9 a quo,& qua de caufa tarn male tfh caufa.oes.n, gaudet, cu illis, tradatus fui ifet , Quare ne^ vl> quos amat q volut,euenerut:&, lis alijs irafcutur , quos no fend/ cu accidunt c 6traria,dolettitacp uip/ dolores,& voluptates idicia sue voluntatis

Rhetoricomm
6 volutatlsJlli etiam inter fesunt let: vel, q ui in honoreac preelo X amid, quibus eadc bona,ac max sut apud omneis,aut apud optiV al siit:cY,qui eofdem habet ami mos viros,autapud eos quos ad coSydC eofdem inimicos: necefie miramur,aut deniqueapud eoa eft.ruvtineisfit voluntatumco qu"i nos admiratur. Amamus,ct iuntfionam.cumeade uelitalrj, eos,qui moru fuauitate prscftit, <|iibiipii, certeilli amicus efle dCquoni iuciidaeftcofuetudo, VrJllis ctiam amici funt, a qui^ tales aut habetur,qui funt inge/ busbencficiu acceperut vcl ipfi, nio placidimeq;, liquid peccarii vel rj,quos diligunt carosip hnt, eft, faciles funt ad reprehendenx & praecipue, ft beneficia fucrint du,6<:, qui necp contendoii funt, vel magna,vel propto aio colla/ necp litiu amatores: nahmoi ho ta,vel opportuno tcpore: dC aut mines pugna^aduerfantq* aliis, H ipforiica^auteoru, quibus ipfi qui au^pugna^velle cotrariavi benefacere velle exiftiman tur. dent:fi qui iocofe fecetecj alios ^ Amicos et amicoru amant,& a/ mordet, dC alioru morfus xquo manteis eos quos ipii amant, dC aio fuftinent, qm ad eundem fi' amatos ab eis,qui ab iplis aman nem ambo tendunt, cii dC inua/ tur:66 eos,qui eifdem funt immi di xquo aio,cYinuadere inge^ ci, qui i!!cs odio profequiitur, niofe pofsit.Eos quoijjamam9,^ quos ipli oderut:6C, qui odio ha noftra boa laudat, di ea pcipue, bencabillis3quiipfis odio funt. q veremur.,ne I nobis planelint: h is.n.olbus eadem cflc bona vi/- cV,qui mudi sue ,at'qj elegates in detunquofitjVtillisbcncvelit: apparatu,in veftitu,in oi denicp quod amici propriumefuAmat vita:cV,qui netp vitia, necpbnff etiam cos, qui benefici funt vel cia exprobare folet, nS, qui hacc in pecuniis erogadis,vel in faiu^ faciunt, contentiofi funt: dC qui I tedadarquareliberaleis, 6dfor^ norecordantiniuriaSjneijjalioteisviroshonorStjatcg etiuftos. rum peccataobferuant,fedpla/ ** taleis vero exiftimat eos, qui no cabileis sut,na,quales ergajalios viuut ex alienis reb9:vtj qui fuo eflevnr, taleis et in nos futures (ibi labore vi<5oi qugrut: quales exiftimamus:6d qui, neqj male^ prgcipuefuntagrico!e}v%qui ip dici funt, necp incomoda rnacu-* fimet opus faciutTeperateis et laso^ uel propinquorunijVel no> amat proptereas c^ mini me fin t ftra fcirevolut/ed bona tm, hoc iniufti: atcp eadem de ca diligut cni vir bonus facere foletzcV qui eos^qui remoti a negoci)s vitam iratis non aduerfant.aut aliquid c'gunt.Eos etamamus, quibus ferio agetibus,na,qui hoc faciuc, amici fieri ftudemus, fi modo, fe contetiofi funt, illos qujoqj amat id velle,oftederlt. tales aut funt, omneis,quos fui ftudiofos ec in-* qui praclaraaliqua virtute va> telligut,vt quiipfosadmiran^

Liber Sectmdus.

3o

A &dTeboB<3aciftinian^&ipfo fi,quinihilapudfefingunt.ta> D rucofuetudinedelectant: dC prf lesautem funt,qui mala etia fua cipue,cjhocfaciuntin eisrebus, narrant,6aperiunt:nam (vtfu> in quibus ipfi cupiut admitabi> pra dictum eft) cum amicis noa Ip videri, vel viri boni, uel fua^ non pudet ea dicere,aut facere,c][ ues,&iucundi,Parcis etamant, vulgo turpia videntur, icaqj Ji, atqj eifde ftudiis deditos,nifi for quem pudet, is non amat,certe, te molefti fuerint, aut ex cade ar quem non pudet, is amans eiTe te viclum qfierint. tuncenim ac vr.Eos q uoqj amam us,qui non cidit quod ait Hefiodus, formidolofi funt,<3 quibus con* Etfigulusfigulo:' fidimusrnemo.n.quemmetuit, &,quiarundem rerum defide^ diligit. Amicitie fpecies funt foMO tenentur, modo fint eiufmox dalitas,necesfitudo,cognatio,eae dires,vteas acqualiteramboco teraec^eius generis* Conficiens ^ fequiposfint:finmiiius,idemac autamiciti{beneficiueft:cV:pr{ cidit,qd'inartificib9.Eos quocp cipue, quod vitro defertur t non amat, quibufcu adco familiares expectatis prxcibus: dC., q uod funt,vt no pudeatcoram eis ilia qn collatum eft, non com memo fecere,q vulgo turpia videntur, ratur 4 tune enim intelligitur ip^ nifi forte illoscontemnat.E{eos fiusgratiafa^umeiTe, non alia ament,apud quosverenturilia de caufa* committere, qua re vera turpia Qupd autem ad inimicitias, func dC apud quos in honoreac dC odium aidnet, perfpicuu eft, precio efTeftudt.Er,quos optat ex contrarijs locis fumenda eflc ^mulos atcg imitatores habere argumeta. Inimicitiarum vero reruna fuarun^nonautera obtre conficientia funt ira, violcntia, ctatores,eos aut amant, atst fibi criminatio* Sed ira cocitatur tm amicos fieri cttpiunt: 5C quos in ex rjs rebus, q ad ipfum tm reiV p ** acquirendis aliquibusbonisad runtur, inimicitig vero et ex iis, iuuarent, nifi forte in ipfosgra/ qminime ad ipfum pertinent: uioramalacafuraeffencEorurn faepeemm aliquem odioprofex quoc^ amicitta expetunt,quos quifolemus,fi talera efTefufpica Videntno minusabftnteisamix mur. Hucaccedi^q>irafemper cosdiligere, quam praefenteis. contrafingulosexcitatunvtcox ita'qj nemo eft, quin eos diligat, tra Calliam, aut Socratem:odi(i quimortuorumetiam amicitia autem etiam contra genera ho^ colunr<5i ornnino quicii^ami^ minum: nam furcm, 5d calum" cis valde amici funt,<5 eos, cum niatorem omnes oderunt. atqp opus eftinondeferurit, cum.n.O' ira quidcm tempore fanari po/ mneis bonos diligant, turn eos teft, odium non pcteft.Praeterea prsccipuc, qui boni amici font: ftudet ira dolore inurere:fed ini> mici-

Rhetoricorum
C micitiae magis damnu importa teritu adfcrre pnt : QC praccipucj 1C
re geftititna, qui irat* eft alicu/, fi ilia non Joginqua fint/ed pro* vult eii fentire,cu vlcifcitur, inix xima, vc iam impedere videanmicus uero nequacj hoc curat.q tur,nam,q ualdelonginqua sut, vero dolore faciut, ofafensu mo non metuutur:fciunt,n.oesforej uet:fed q maxima mala sut,mi' vt moriant,fed, qm id prope no jiime fentiutur, vt iniufticia , S>C efle putat,ideo nullam cura fufci dementia,prauitas.n, praefentia piunt . Quod fi metus eft hmoi, fua nullu dolore adfertIra e t ad necefle eft, vt ea oJa fint horribi iun<ftihetaegritudine : fed odiu lia.&perrimefcenda, q nosper aegritudinevacat:nam ,qui ira^ dendi vimmagnS haberevnr, tus eft,dolet3qui aut odit, no do aut eiufmodi detrimenta impor let Et iratus,ob multas aduerfa^ tandi , cj acerrimos animi dolo> rij calami tates nonnung ad mi^ res pariant, Itaqj taliu etrerura " fericordiaflecflitunquiaut odit, figna terrore incutiunt,tuc.nin nunquSvlJamoueturmifericor proximoia eflevrid, quodeft dia:nairatusvukeum,cuiirafci horribile, hoc vero ipfumperv tur,vicisfim angi, dC dolore fen/- culu eft,horribilis rei appropin^ tire, fed, qui odit, vult eum,que quatio.talesfuntinimicitiaearae odk,xtingLiiacperire Exhis queillorii,quimalualiquodini perfpicuu eft, quo quis amicos , portare pnt : manifeftu eft enim &. inimicos oftendereposfit qui eos QC velle, dC polle, quo fit, vt fiht,&, qui nofintquomodofa ad inferedum malii paratifint* cere posfit, dC, qui fe dicunt efle Et iniufticia , fi vireis nada fties quomodo diftufbare queat : cxT, rit,horribilis eft,iniuftus.n, is e, cueft controuerfia, utrii aliquid qui confulto fe imuftegerit:vir' propterira,anpropterinimici'' tus quocp affecta contumelia,fi _ tias factu fit,quo valeat,in q par vireis adepta eft : perfpicuu eft te voluent^qui dicit,id traduce^ enim,cum afficirur contumelia, re Qua: vero timeant holes, 3 femper ea vlci fci defi d erare, fed, quos,cV quomcdoaffecl;i,planu- cum poteft,tunc id efficere, Me> net ex fjs,que modo dicemus < tus eteorii,qui malii aliquod in Detimorf.creiuscontrario. Cap. 5. ferre pfit,horribilis eft: nam hifc Stautmetus,ggritudoqu iufmodihofes femper ad offenx da,vel perturbatio ex opi' dendu parati sut, Et qm plerio^ f nione impedetis mali, qd:' funtimprobi,cV;cupiditatis fiti atitinteritum nobis, aut dolore trahun^ato^ in periculis dmidi, adferre posfitne^<n<ola mala ti plerunqj cthorribile eft,in alio/ mecur,vt,neiniuftusfiat,authe rueflepoteftate,quare,qui alicu beti tardoqp ingenio, fed ea tin, ius magni facinoris confer] sut, quae vel magnos dolores, vel in" rjdemfuntet horribiles: neauc faciuus

Liber Secundus.

31

(acinus ill udindicent, aut ibcios media non fane in noftra, fed in D deferankEt,qui iniuriam facere aduerfarioru poteftate:&,in qui pofluntfempereisformidabiles b9 vel nullasutauxilia,vel mul funt,qui funt ad iniuriam expo turn arduaVt aut fummatim di fititpleruncp.n.hoiesfacultatem cam,horribilia funt ilia o?a,qu, naffi iniuriam inferunt: &, qui cu alijs eueniut, vel impendent, iniuriamacceperunt,velfeacce mifericordia digna funt. Atcp pifle arbitrantur,fempcr,nvlcix haec quidem fere funt, quae horv jfcendi tempus obferuat,Et,qui ribilia dicutur: 8C quae maximc iam fecerunt ini uriam,fi potefta homines timere folent, fed quo ternhabent. horribiles funt, cu afFecSi fint aio,qui timent, ia dix femper talione reformident,hoc cam us* Cumigiturmetuscum autem efle horribile,iamfupra expedatioefitpatiedialiquid, dictum eft:&, qui derjfdemhox quod perdere valeat: perfpicuii * noribus, aut pracmiis certant, {l eft, neminem eorum efle in me/- E eadem ambo confequi non pnt: tu, qui nihil fe mali pafluros ar. talesa,inter fe perpetuo digla bitratunnec^.n.quifquam ea tix diantur. Et,q ui funt horribiles met, quae fe no pafliirum putatt ijs,qui meliores funt,et infirmio nec|; eosmetuit, a quibus nihil ribus funt horribiles/acilius.n* mali expeclat: neqj eo tempore infirmiores, quam meUoresf,lx^ timet, cum nihil mali futuiii arx dere pofllmt. atqj eadem de cau bitratunNecefleeft igitur,eos ef fafuntetiam horribiles illi,quos fe i metu,qui fe aliquid mali paf meliores reformidant:cV!,qui ne furos exiftimat a certis perfonist cem eis attulerunt, qui ipfis prae &,qui,quae palTuri funt, 3C quo ftantiores erant: 5^,qui minores temporCjCogitant. qui aut pluri , aggredi folent: veln.iam horri- mis fortunaebonis abudant,aut ' biles sut, vel elatoanimoftatim feabundareputat,i) fenihilpaffient, Horribiles etia funt r),qui furos arbitranturratqjindeoMV * iniuriam acceperunt:cV,qui inix tumeliofi funt, dC aliorum negli mici funt^aut aduerfarr), no fi ad gentes,c\: audaces ac confi'detes* iram procliues funt, 3t libere lox taleis autem efficiutdiuitiac, ro quuntur,fedfifedati funt,dCdiix burcorporis,amicorumcopia, frmulatores,& verfuti4incertum potenria. Ne^illi timent, qui fc eft.nan prope fint ad malefacie- iam grauia paflbs exiftimat: dC, dum, ne% vnqua perfpicuu eft, qui iam omne futuri fpem abie longeabfint. Omnium autem ceriit, vt, qui ad extremum fup' horribilium ilia maxima funt, pliciiiducunrjfed^qui timet, nein quibus, fiquid peccatum fue>- cefle eft, aliquam falutis fpe harit,non eft emendandi locus, fed beat in ea re, de qua folici tus eft: Vel oino corrigi nequeut,vel re** cuiusrei fignueft,quod metus

6 eftgithofes diligentiusconfulta pcruttvdjfipIurwfimfjquffeuB K re,nemo afude rebns eis conful' cade coducunt, aut preftatiores, tat, in quibus nihil ampiiusfpe autvtrunqjfimul.Ipfiveroho' relicfHi eft. Iraq?, cii vtile erit in* mines hoc modo cofidentes efle duceretimorem iudicibus, tune folet:fimultisin rebusprofpere eis rationibus uti oportebic, qui fe geflerunt,fi nullum incomo> bus oftedam us eos taleis efle, vc d um pasfi funt, &, fi in pericula patiposfint:vt,fidicamus,alios fepiusincideruntj&tnincolii' et maiores paflbs fuifle,vel, cfte mes euaferu t Difobus^ff.nrodis damuspareis authoctcporepa homines timorrnon coruriun> ti,aut an tea paflbs efle, &C. ab ijs, tur: vel,q> ea mala norng expera a quibus nihil mali metuebant, funt,vel q> auxilia parata habe> 6 pterea paflbs ea,q nuqaa pu^ ant: id quod accidie in marinis tafsentjCXlquotemporeminime periculis:nam,qui tempeftatem expedabant nunqulexpcrti funt: ij fe incolu * Cii autplanu facfKl fit, quid meis euafurosconfidunt. qui vc fitmetus,6iq (inteaq metueda rohabetauxilia, proptervfum siit,& quo affecfti holes metuSt: 6C experientiam confidfit. cofi" ex eifde perfpicuu et eft,quid fit dunt et, cii vide^ re ilia parrbui c6fidere,cV: quibus in rebus cofi dCfimilibus metum naadferre, detes fintydC quo affedti cofidatt neqj inferioribus, dC fa, quibus na cofTdentia timori contraria feprzftatioresarbitratur,exifti> eft,<3 q confideiitia adferunt,eis manraoit} fe illis pncftarc, quoc contraria funt.q metuincutiut vicerut, aut fi rjs vel potetiores, Qu^are cofidentia, fpes quacdam vel fimileis vicerut: cV, fi plura, eft cum opinione proximae falu & maiora fibi adefle putant eo> . tis futurj,5^ rerum horribilium ru,quibus qui excellut.horribi^ veln6futuiaru)uellongeremo>' leselTefolent:qualia funrpecu* tarum.Confirmatur.n.animus: ni3e,raagnitudo,roburcorporir, M cu malaloge abfunt, &C, quae co &t amicorii,& regionis6i appa> fidcntiam adferunt, funt vicinal ratuii belli autoium, aut maxi> &. fi peccatum corrigi atqj eme^ morum 4 Confiduntet,fi iniuria dari pot:cV,fi auxiliavel multa, intulent aut nemini> autpaucis, velnjag,velvtraq?fimul adef autnonhuiufmodi hominibus, fevtdewnSC, fi iniuriam neque quos timeredebe!t:6C oino quo nos aeccpimns> neqj alfjs intulv ties fperat deos fibi fore^ppitios, jnu$:5f,fivel nuljifuntaduerfa^ &aliquidboni portedere uelfl riifKlJi funt, nocedi facultatem gnis, vel oraculis, vel alijs ^buf/no hnt. vel et fi hnt facultate no da rebus, iracundta nan<Jj con& bis amici funt:uel^i beneficia in denteis hofes faci t: cu aute quii nos cotulerunt, aut a nobis acce non iniuriam facit/ed earn acci/

pit,

Liber SecunduS.
A pit3tuneiraciTdiamouetur,deus vero credit eisefTe auxilid*. qui iniuriam acceperunkConfiden" tes et funtrcu priores aggrediun cur : & exiftimat vel tuc fe nihil in comodi pan , vel poftea non pafluros,vel quod cupiuntcofe <fturos.Ac de rjs quide,q metum incutiunt,fi de rjs q confidentia adferunt,hadenus diclii fit. Qui bus aut in rebus verecundi fint hoies , atqj inuerecundi, 6C erga quos,& quomodo affedii , cepsexpiicandum eft.
Cap. 6.

St igi d5 $gritudo,perturbadoqj in eis malis, qignominiS ac dedecus ferre vfincii aut funt^ autfuerunt 3 aut futurafunt,inue recudia verc,negligentia qdam eft,6d animi fecuriras in eifde il^ lis malis , Quod fi vereoidia: na tura ea eft,qua explicuimus, ne^ ceflfc eft.,in eiufmodi malis holes C verecudarijq vel ipis turpiasut, vel eis,quoru cura hfit* Talia ve ro futit ea oga, ^ ab aairai vitio proficifcuntunvtin plio clypeu abrjcefe^el in fuga verd , quod '4 timiditatenafcitunvel depofi^ tu no reddere: quod nafcitur ab iniufticia:3 re haber, quibufcu nefas eft,vel vbi,vel qn no opor ret, quod intemperatiac propriii eft:<S<lqu3efi:umexminutis reb9 facere,aut turpibustaut ex iis^x quibus fieri nopofle videacur, vc <t pauperibus, 6C mortuis: vn

celebratueftprouerbiurn iUud: D era moituo tributum exigere: a fordibus.n.hoc, dC illiberalitace nafcicur,& eis, qui indigent, no pecuniafubuenire,cu posfis:auc minus,qua operteat, fubuenire, dC a tenuioribus minufq* abiida tibusauxiliu,& pecuniam cape re:aut mutuo earn fummere, cu exiftimat aliquis a repetiturus: aut iterum petere, cum aliquis, quosdedit, numos repetiturus eft: aut contra repetere,cum ite^ rii ilk pedturUs eft 4 Turpe eft et aliquidlaudare,vti]ludpofcere 2 vidcaris, cVcufemel repulfam pafTus fis,nihilominus idem pe> tere.nam haecomniafordiu^illv beralitads^j figna funt: in pra> fenda vero coramque laudare quempiam, adulatj^onis eft: dC bona, plufquafads fit, laudare, mala vero obfcurare:&, cii quia dolet,maiore eo dolore oftender ret&aliaqu&cunq; funthmoi, turpia funt: qm indicia fun ta fentarionis.Turpe eft et eos iabo res ferre non pofle, quos autfex ^ niores, aut delicad homii;es,aut qui cumimperio funt: autdeni^ que imbecillioresferunt.hajc.n, omnia mollitudinis figna funt. Sdabalio beneficium accipere; idque fxpius,& alicui beneficia exprobrare turpe eft, haec enim figna funt a! pufilli,ieiuni,atque abie<fti:6defeipfo prtedicare, acmagnaquxdam polliceri:^ quse aliorii func,fibi vendicare: quod arrogantiaefignum eft. Ac que code mo in fingulis ai vid)g fafia

Rhetoricorum
jriiHa,turpiafuntj5infamia ad ferut. Praeterea turpe eft, no efle participe reru honeftarii: earii, inqu a quas vel gfiatim ocs par*tici pant,uel paresfimiles'qjvnix uerfijVelfaltemplurimi: pareis aut limileisfcu voco illos, qui sut eiufde nationis,ciuitatis, aetatis, familiar.denif&qui jquoiurevi uun t. na omnino turpe eft, non huiufmodi reru efle participe i vt eruditione aliquo modonon deguftaflcjatque ita de reliquis. H Qupe oia turpiora funt ,fiipfius culpa euenifife vifa fuerinttfic.n* abanimi vitio magis proficifci vnr: fi ipfecaufatuerit maloru, quac vel antea fuerunt, vel nunc adfuntjvelpofteafutura unt,Ve recundanturauc homines: cum autpatiunturjautiam pcrpesfi funt, autfepaflurosintelligunt ea,quae ignominiam, dC oppro bria ferre pnt, hmodi vero funt ea,qu3e vel ad obfccenum corpo ris minifteriii,vel turpium fa<flo ru pertinenttin quibus quis con * tumeliaafficiturEt,qugadinte pcrantiam attinent,fiuequis vo lens,fiue inuitus patiatur: turpe eft:3,q ad violentia,cum inup tuspatiturmam huiufmodi pa/ tientia ab ignauia.cV timiditate proficifci tur, ficut ct iniurias ac^ ceptas non vlcifci,H2ecigitur,cg tera'qjliuius generis fun^qho-' mines verecundan tur, Qm aute verecundia opinioquaedam eft ignominie,atqueeius ipfius gra da, non autem eorii, q indeprcx ueniunt:8t nemo bonam qugrit K famam,nifi propter illos, qui de fe exiftimant: necefle eft, homines affi'ci verecundia propter il* los,quorum rationem ducunt. Eoru aiit rationem ducunt, qui fui admirationecapti funt:6 eo ru,quos ipfi admirantur,quoffg in admirationem fui trahere de^ fiderant,cV,quibufcum dehono re,ac dignitate con tedunt 8>C de/ niiRquoru exiftimatione no co tenunt,At vero fui admiratione apud eos mouere uoliit, atqj ipfi JL eteos admiratur,quibonuali^ quod in fehnteorum ,q honore dignaiudicatur:cV,aquibus im pertiri fibi quippiam ardctercu piunt, cuius illi domini funt, vt amatores, Cii paribns autem fi/ milibustjj de honore,ac dignita/* te conteduntmiros vero pruden teis obferuat>tanqua eos, qui ve ra prxdicare foleat, tales autem funt fenes>atqjeruditi. Ilia etiam verecundia mouen^ quse in ocu lis olum ac propala fiut: vn etia prouerbiiiillud, pudorcin ocu^ M lis efie. Atq? hac de caufa magis eos uerecundamur, quifemper nobifcum futuri funt,6C qui no/ ftrasaduertunt adiiones, eo,qi haec vtraqj fint in oculis: dC eos, qui eide culpf minime funt olv noxrj. perfpicuii eft,n.eos in con traria elle fententia.5C,qui mini meprocliuesfuntad ignofccdii eis,qui peccare videatunnam cj[ aliquis ipfe facit, ea dicitur vici nis non vitio vertere:quare,qu9 non facit, fine dubitatione vitio vcitit

Liber Sccundus,
A vtrtit. Eosquocpveremur, qui ofa facile eniitiattnihil.n.differt, non videri peccafTe, & peccatu no enuntiari. illi vero facile enu tiat,qui ini uri. acceperunt,e <j obferuare foleantrck maledici > nS|fi,nihil peccatibusdetrahtit, quantomagis peccanteis inua/ dentfcV, qui I notadis proximo/ rum peeeatis occupati funt, qua les funt derifores, dC comici poe/ tf:nam hi quocp quodammodo maledici funt, dC peccata enuiv tiant. EOS etiam verem ur,apud quosvoti compotes femper fui B m9;i) enim nos admirari quoda/ modovnr, Atcpideoveremur etiaeos, qui tune primum a no/ bisaliquid petunr.quippecum apud eosnihil adhuc exiftima/ tio noftra Ixfa fuerit, tales et sut i), cj nobis amici fieri defider&t: confpexerunt n q optima funt in nobis.quare Euripidis. refpS/ fumad Syracufanosiurelauda/ tur,Veteres quoqp familiareis no ftros veremur, qui nullius flagi til nobis confer) fun{,Solcntaute C vereeundariiiomines no folum in eis, quae dicfta funt > q re vera funtobfccena,fed eriam in eis, q figna funt,vt non modo cum Ve neri indulgent,fed etiam,ciieius reifignum aliquod edtint: ne quetantum,cum turpiafaciunt fed etiam, cii de illis loquuntur* Eodem modo non tantum prae/ dittos hoies verem ur,fed eos e t, qui pollunt illis,quac fiunt d nox bisjenantiare: qualesfunteorii ierui aut amici, Nihil autc omo

33

ueremureos,quosvalde conte> D mnimus,^, qutbus no credi fiv lere putamus: nemo eftenim, qui puerulos, autbelluas uereji' tur, necg eade de caufa veremur familiareis dC extcrnos: nam fa/ miliareis in eis rebus ueremur tj ad veritatem fpeclant externos vero jn eis, qujc ad opinionem, 5d initituta,Qui autem verecun d ia capiutun ita funt affecfti,prv mo, fiapud fehabeanthuiufmo di homtines,qualeisdiximus eos ciTe, quosvererifolemus, tales E aucem erant,vel qui nobisadmi rationi funt, vel qui nos irantur, uel quibus admirationi nos etfe cupimus,vel quopii ope aliqua in re indigemus,qu5 non obtineremus,fi e^ciftimationem perdidiflemus* Atcp hi vel fi pr{ fenfesfint,ac videant: quemad/ mod urn Cydias in concione di/ xit,cum de Samiorum agrorum diuifionetracT:aretur)rogaba,t4n Athenienfeis, utmentibus fuis cogitaret,omrteis Graccos n6 fo/ lum audituros elle, fed etiam in F coropa ftareratcp adefle, v.t fpe/ d:ai4ent,q ab ipfisdecerneretur: ve^fiiri propinquolocofint,5C facile percepturi,q a nobis fiaftt Quare,qui icalamitate funt,al> rjs cofpici nolunt,qui ipfos olim aemulabant4n5,qtii acmulan^et admirari folent* Quin et illi pti doreafficiun^quicunqp aliquid hntjqd* dedecus adferat. uel a fe c6miiTum,uel a maioribus fais, vel ab alrjs quibufda, quibufcu propinquitate aliqua coniuncfti Rcth.Poc.cu Auer. E fun<

' jfitnt,& denifc, quorum infamil ad fe pertinere putant.Tales aut fimt rj,quos prfdiximus: dC prae terea,qui ex ipfis pcdct,vt,quo/ rum magiftri, autconfiliari fue/ runt * Prxterea pudore affici uiv tur,qui pareisaliquosfimileisijj habet,quibufcum dehonore,ac dignitate certant: multa4n4eorii Verecundia commoti,faciunt, niulta etiam practermittunt. Et, cum in confpeiftu eorum futuri funt,6 cu eis verfaturi, qui pec/ cati confer) funt,magis etiatunc verecundanturtvnde Antiphon poeta, cu iuflli Dionyfii ad fup/ pliciii duceret, &C videret alios, qui vna fecum erat morituri, cu icarcere exirent,capitaobuolue terdixitjQuid eft,q> capita obuo luatisc'an ueremini,nequishoru eras vos videatc' De verecundia igitur haec dicta fint: queroad inuerecundia pertinent, ex con/ "trarrjs erunt manifefta. Quibus aut hominibus gratia habeam9, & quibus de caufis,& quo after j cli,tunceritperfpicuum:ciigra tiam ipfam definiuerimus,
De Gratia. Cap. 7.

it igitur ilia gratia, per qua is,qui facultate het, dr egen ti beneficiuTuppeditare,n6, cp aliquid iam acceperit,necp,q> vtilitatem aliquam inde fperet, fed tfh,vt illi commodet, cui be/ neficium traditMagna vero il/ Ja gratia eft, quxualde egenti/ bus prarftatun Vel, qua: magna, & ardua tribuit: vel qux oppor

tune fit: vel, quattl aut loltf, aut 15 primus,aut copiofe pracftititJri' digctiae vero, funt appetitiones! att^ *illac prarcipue, qua? nos an/ gunt,ctieasexp!erenon polfu> m us * tales fun t oe's cupidi tates j vt amor:6C cii quis eft in aliquo dolore corporis, aut in periculo, nam qui periclitatur,c\L qui do/ letjConcupifcir. Atqj hacde can/ fa,qui paupertate prcmiitur, 5C qui i exilio funt,fiquis eis in mi/ nimis et refb9 fubucniat,propte/ rea,Q) multum indigent,^ in ta li tern pore coftituti funt,magnu * fe beneffciu accepille exiftimat: vt,qui ftorea in Lyceo pntbuit. Oportet igiturin hmoi rebu&i I O ' ac teporibus fubuenire5q>fi non finteiufmoditfaltem fint vel pa/ ria,uel maiora , Cum igitur pla/ num facflum Cit,dC quado,AL qui bus in rebus beneficiunrr7at,<3 quo aflfetli fint r>,qui faciiit:per> fpicuum eft etiam, his rationib* prxparandoselTeauditores: vt demonftret orator, bos quideo! auteiIe,autfuiiTeinhi:iufniodi ^ trifticia,at<p indigenria:illos aut in tali necesfitate fuppeditaflt aliquid,quod eos fubleuare pof/ fet. Ex his etiam facile perfpici poteft, qiio remoueri gra posfig, & efffci, nebeneficium prarftitif fe videantur, vein, dicemus eos commodi fui gratia fubuenir?, aut iam fubuenilTe, quod benefi cium vocari non debet: vel cafa fortuitocp accidilT^vel necesfita te coactos/ubuenffleruel eds be1/ neficium reddidiflel, non autem dcdiflc

Liber Secundus.

34

A dedifle,{iue illi fe debere fcirent, eiufmodi, quale dicJKi eft in deft* D (iueignorarentrnamvtroqj mo nitione,autilli fimile,aut .ppm.doaliquid proaliquoredditun quu.Atqj hac de ca>qui otnnino quare,ne<]3hoCmodo beneficiu perditifunt,mifericordian6 mo efluSmgiila et stima gna confide uentunnihiLn, anrpliusfc paffu rada funt nam benenciu eft, uel ros exiftimant,cum iam ptrpefquod rem hanc tradidit, vel tan fifinty&tqui fe valde fortunatos tam,\?d talem, vel tali tempore, exiftimant,nam hi potiuscontu vei ic opportune locoSignum meliofi funt: cum.n.omniafibi autem non beneuoli animi eft,{l adeffebonacefeant, planum eft in re minori non fubuenerunt: eo non timere y ne aliquid malt aut/i inimicis eadem comoda, patiatur, nam hoc etiam ipfum tiel scquaJia, vel maiora tribue^ bonum eft.rj vero putat, fe in ali runf:tuncn.perfpicuum eft, eos quod malu cadere pofle,qui an" noftri cauia nequaquam earn fe teapasfiquidem funt,fed inco^ cifleivel fiq uis fcies, res Vileis dC lumeseuaferunt. At<^ etiam fe> abif:<flas tribuatme .n.eft, qui fe nes cu propter prudetiam, turn Vilibus dC abiedis rebus egere propter vfum multarum reru?t fateatur, Ac de gratia quide col> imbecilli, di r), qui natura timi> !ata.,autnon cofiatafatis dictum diores funt:cV,qui dodrina funt fit. Qaaeautemres miferabiies exculti: na hi res humanas bene reputant:6C,qui parentes,aut li*fintjCV: quorum hominum mife^ ream us, quomodocj ipli affecfti, beroa,auteoniuges halxfnt: hare cnim ipforum funt,& prazdidtis deincepsdicamus. malis expofita:5i,qtii in fortitivDe Cotrnni/erAtione. Cap. S. dinis afFecftioneno funt. vtiirat' undia,autc6Hdentia: nahmoi Siautmifewcordta, quae-- affectiones,qui futurum fit, non dam acgritudo,fufceptaex cogitet:& quinequaqua ad cS> * opinione mali,quod aut in tumeliam procliues funr, ^aut dolore adferat ei, qui iufmodi holes,qui contumeliofi ilia fortuna fit indign us, I q uod funt,non cogitant,fe malum alv quide malii, fieri pofle putam9', qcf' pati poffe.Sed, qui inter hoe vtvelnos incidamus,veleoru, interie<fti funt miferieordes ef& aliquisqtii cari nobis effe debet: folent :-neo^ rurfusj), qui in may 6^ prefertim1, cum id main pro^ gno timore pofiti sut^ neqj.n.mi pinquum effe vr.Illud ,n. planii fericordia mouetur,metU percul eftmeceffe effe, vt is, qui moueri fi, qmdepropria falute foliciri tnifericordia det, talisfit, vt ali^ funt. Et (J putat aliquos aequos, quid mali pati pofle exiftimet fiCbonosefle, mifericordia mo> aut fe,aut fuoru qucpia:5C malii uenf:na,qui nemine,pbu ee piv ii tac

Rhetoricorum
C tat,isomneis hominesmalodi' (is,cuad fuppliciuduciffliufuu K gnos efle iudicabit. Atqs omni' videret lacrymasnoeffudit,vt no taliseftquifq?, cum recorda? fertuncuaut amicum medicSte fibi, autfuis talia malaeuenif' confpexifTet,tunc illacrymauit: fe,vel timet,nealiquandoautfi' ' hoc.n. miferabile eft: illud vcro bi,aut fuis eueniant* Quo igitur atrox dC terribiie.quod.n4 atrox effedH holes mifericordia mox eft,differt ab eo, quod eft mifera ueantur didtu eftQuse vero mi> bile, quippe quod efjciendi m\' ferabiliahnt,ex definitions fatis fehcordia uim habeat,& faepius patetq^n^gritudinem* dt dolo in contrarium ualetMouentur rem adferunt.^ ad interim per/ etia mifericordia:cu intelligunr, ducun t, oia miferabilia funt, 6C rem atrocem efle propinquam, quaecunfcp perdendi,St deftruen Pariuet ac fimiliiimiferentur: di vim hnt, dtqmafa afortuna funt aute pares ac fimiles uel jta T proueniunt,inagna% funt,Quae te,vel moribuSjVej habitibu^vf ^ verodoloremadferunt,&intev dignitatejVel genere,in his.n.oi-' ritum/untmortes^ verbera cor> busmagisapparetjCifdem peri-' poru,vexationes,fene<flus, mot' culis expofito efle, nam omnino bi,6Ccibi penuria,q afortuna jp hoc etiamin loeoitaftatuendu neniunt,mala hacc fere funt,ami efboia, quac ne accidant nobis ti cispenitusfpoliari,autcum pau memus,cum aliis euenerint, fole <is relinqui,quo fit vt miferabi' renosad mifericordiam conio/ lefit, ab amicis, 6Cfemiliaribus uere 4 Qupniam autem res acerx dTuellitdeformitas, imbecillitas bg cum propeefle videntur,mi/ corporis, mebri alicuiuspriuax fericordiam mouet t cum autem tio:&, vndebonu aliquod pro^ longe abfunt, vt quae multis an" venire oportebat, inde malu ao nis antea fuerun t, aut poft futu/cidere: atqjhoc faepius eucnire t rafunt,quas heqt timent,neque j| '&cumbonum aliquod tune ac recordantu^uel no omnino mix edit, cum iam prodefTe no pot: fericordia illarum mouetur, uel Vt EHopithi, qui, cum ei a rege no eodem modotnecefle eft,eo^ munera mifla fuiflent, mortuus qui reprefentanturformis,voci> eftinuetus^ficui nihil unqua bu^veftitti, ac deniqj acftione 15 boniaccidittuel fi accidit>eo frui ge miferabiliores efle. hocenirft nonpotuit, Atqjh3ccquide,8d modo efficiut, vtmalum prope cscterahuiufmodifunt, qhofes videatur,cum ipium oculis fux admifericordiam moueantJvlix biiciant,quodaut futuru eft>aut ferentirr aut eoru,qui familiares iam practeriitJ^tqjhac de caufa, funt: nifi forte fin t magna neceC- quae nuper acciderunt., aut brex fitudineconiuncfli.nam hos non ui futura funt, miferabiliora vi" aliter,ac fe ipfos, hnt itaqt Ama^ dentunquin et ipfa indicia, atcp facta.

Liber Secundus.
A

alterius res fecundas: non tn ob D eius res fecudas, qui fit indign9, fed,qui fit seqlis,aut fimilis, Corn une aut eft oium, qui inUidet, 6C qui indignatur, vtid effidat, no quia fibi detrimetum aliqdP ex eo prouenire posfit, fed quia bonu ei,cui nolet accident: neijf enim ia eflet i uidia,aut nemefis, fed potius metuSjfiquis ideo dcv leretjaiit perturbaretuf, q? exalv teriusbona fortuna fibi malum aliqudd eflet euenturii* Ulud ve ro perfpicuu eft, diuerfasanimi n De Indignationt. Cap, 9. afFectionesabinuidia,arfjfabm E . _,Ifericordiae vero maxi/ dignatione cocitari.na, qui mce \ l\ meopponiturilld,qne^rorecohcitur,cuvidetindigno3 j. V Jl mefis dr,quam nos indi aduerfa fortuna cocuti,ide laeta^ gnadone appellare poflumus + bitur,autfaltem dolere carebi^ alicuius infortunio, qui indigne cu viderit.malo,dignos ho! in patiatur,angi ac dolere, quauis fortunes agitarineq?4n.quifqua abeifdemoribus proficifcatur, vir probus dolorecocipietCum tamen ei quodammodo contra^ parricidas, autficariosextremii rium eft,quod eft, dolere profpe pati fupplicium intellexerit, do ra alicuius fortuna, qui ea fit in' cet.nin reb9 eiufmodi gaudefe t dignus. Atq; hg comotiones am quemadmodum et,cum aliquis C bae^bonaeindoiisacnatur^funt. prodignitat^fortunatuseft, dC f decef.n.cunl eis dolere,at^5 eorii beriere fuagerit. hgc,n,amboiti mifereri, quimalialiquidindi^ fta funr,<3cbono virolaeticiaad^ gne patiiintur: illis aut indigna/ feruntmam necefTe eft, vtfperet ri,qui practef merita fua fortuna ad fe quoq? peruetura efle corny ti funt^quicquid.n.pneter digni moda^ fui fimilis confecutus e tatem accidit, iniuftum eft * atfjj Haec aut ora funt eiufde vitae^at^ hac decaufa deis etiam ipfis hoc q? naturscjiicuti cotrariacontra> attribuimus,vt indignetur<Pof-' rios ct mores indicant: ide eftn fetaiit aliquis fufpicari inuidia qui malisalioriLdelectat, dC qui mifericordioe eodem modoefle eftinuidus4na,ex qua re quifpiS contraria,tanquam vicinafit,6i angitur,cu oritur,aut iam adeftr ade,q nemefis: fed ab ea diuer^ necefleeft hunc eadem gaude^ faeft.-quamuis.n. etia inuidia fit re,cu ea videt euanefcere,atq? in acgritudo, q alum perturbat ob terire. QuapropterhajCOiamifc li] ricordia focTa,vtveftesillorutn,quicafus acerbos pejtulerunt, 6V. quoc silt ciusgnis:8t or5nes,quas habue runti), qui eflentin calamitate, vt qui ia efTent morituri. Maxi> meveromiferado concitatur,fi in illis acerbisfimis cafibusforv tes, dC coftanti animo fuilte dica tur.natn haec omnia quia uicina videntur,magis mifericordiam mouet:q> iik,qiii patitur, ea for/ tuna fit indignus,6Cacerbitas il* la q uafi oculis fubijciatur

Rhctoricorum
G ricordiam cxcitari prohibet. iiv filios,&hui us generis caccerahu R ter fe vero differunt rjs de caufis* per adepti funtratqs etjCum pro^ q traditae funt: S>C omnia aequali pter haccaliquod aiiud eis bonu tervtiliafuntad efficiendum,ne acciderit.magis.n4ofTendut alos res aliqug mifcrabiles efTe videa noftros no ui diuites, fipropter timPrimuigiturde liberaindi' diuitias alique honorem.ac ma< gnatione,qu. nemefin vocat di' giftratum acquilmerint, g, qui camusjd^quibus holes indigna iapridem diuites erant: quod in tur, fi quas ob res, &C quo affex reliquis etrebus accidit eodem ftijdeide et de reliquis verba fa<- modo.Huius aut rei caufa eft, q ciamus,quauis hec plana fint ex alteri res fuas habereviir: alteri rjs,q ia fupra dicfta funt.Na,fi in> vero minime:quod n. femg eo^ dignari nihil aliud eft,qua dolex de in ftatu fpedatu eft, id equil re profpera alicui us fortuna, q ui iuftu'qj vr;quo fit, vt alteri mini " eafitindignus:primii illud per<- me fuas res habere videatur.Er, fpicuii eft>n6 fieri pofle, vt quis qm no omnebonum cuiuis ho-' j>g oia bona}qeueniut,indignex mini congruit: fed eft proportio tur^icnao.n,ei>qui iuftus,autfor quaedam,^ couenienria, vt exc tiseuadi^autvirtutcaliquaao pli gratia, fpeciofaarma non iu- qumt,idigna:t. neq;n,ob res, q ftoviro}fed forti conueniunt, 5t funt his contrariar, mifericordia clarz nuptiaruni affinjtates non eommouerur: fed ex diuitijs. >t TfSy qui nuper diuites fadi funt, potetia,&ca:terishuiufmodi re fed nobilibus, atqj illuftri gene/ bus indignatio nafcit}quib?( vt re natisycongruentes funt, fit, vt in fumma dicam ) boni tin viri etiam,cii probus vir,q uod ei no digni flint, atq; illi, qui a natura c6uenit,aJdequitur, aduerfus eu confecuri bona funt.vt nobilita-- indignatio concitetur 4 Res et ii/ _ tem,pulchritudine, 8t q uac funt lamouetindignationem,quan-' .. cius generis cf tera.Etqm,quod do inferior cum fuperiorecontc antiquum eft, parum diftare vr dit, &praecipuefi eodeftudio, ab eo,quod eft naturale: necefTe atqj artificio difpares fuerint:va eft,vceis,qui bonum idem posfi illud ab Homero dicftum eft: dent, fi nuper id acquifiuerunt, Hie redit retro, non aufus tende> atq? ideo f^lici ter ac profpere vi^ re contra uunt,magis indignemur, tnaio/ Aiacem,Telamone fatum: nam rem .n, nobis dolorem inurunt, luppiteripfe qui nup diuitesfacfti funt,qu5, Indignabatur forti committerc qui diu in amplo patrimonio ui inertem. xeruntjCodem modo, qui magv quod fi non in eodem ftudio fue ftratus,<3^ porentiam,6^ copiamritinferior,tamen quocunqs mo anncorum, 5t mulcos ac probos do minor cum fupcriore coten/ dit,

Liber Secundus.

dit,indignationem rrtouetr vt^ fi Quapropterhisratibnibusora/ D muticus cii iufto viro de dignita tor fane iudices ita prccparar fua K contendat,na iufticia multo p oratione poterit: vt, eos, qui fui ftantioreftartemufica. lamigr mifereri dntoportere,doceat iiv planum eft,cotra quos holes, dC dignos effe,qui mifericordia co/ quibus decaufisindignatio mo fequantur: no aut fieri poffe cer^ ueaturhaec,nfunt, q diximus: turn eft,vteoru quis mifereatur, &C, fiqua funt eius generis coere- qui mifericordia funt indigni* ra.Eorum aute animi facile mo* Dclnutditl. Cap. 10. pen tur ad indignatione,qui ma xjmis bonis digni funt,6t ea pof Eqj illud obfcurumeftt fidentrcum indignos eadem pof propterqbona,3C quib9 fidere vident:necp,n.iuftum eft, hominibus,&qiio affe* disfimileishofes paribus bonis ' accumulari.Secundolocomoue cfti foleant inuidere:fiquidem in tur ad indignationem, qui pro/ uidia^ftacgritudoquaedaconce * bi,ftudiofiqjviri funt: nam hu> pta ex felicitate eorum bonoru, iufmodi homines vere iudicat, q diifla funt,cum parib9 ac fimi-' <&,qu2e iniufta funt,oderunt. ter libus eueniunt:non,ut,qui inui> tium genus eft eorum,qui hono det, aliquod inde comodum fe> res appetunt, dC aliquas fibi res rat,fed,q uia nollet eos, q uib9 in/ geredas madari cupiuntjfiC pre/ uidet,eabona posfidere.Illi aute cipue, fi illos honores defiderat* inuidiamouetur, quibus aliqui quos alt) iam,eis indigni, confe/ pares funt, aut videntur: pareis( cuti funt. Deniqs illi facile indi/ autem voco aut genere, aut co/ gnantur, qui praeclara de fe ipfis gnatione, aut state, aut habitu iudiciafaciunt, atqj eis rebus fe animi, aut dignitate, aut fortu/ dignos putant,quibus alios non nis:6C,qui of a fere bona confecu ' putant4atq? hac de ca,qui feruili ti funt,quon*t,vt,qui res praccla/ ingenio funt,6C abiedi hof es, 6C ras gerunt, dC qui fortunati siitj lionoris conteptores^on moue- ad inuidiam fint procliues: qm, tur ad fdignationem:nihiln.eft quicquid alr^sboni contingit,id ciufmodi, quo fe dignos exiftv fibi eripi exiftimant,<3C, qui exi* ment. Exr)s,q 4icfta funt,etiam, mios honores in aliqua re funt manifeftum efl^quando vel gau adepti:& praecipue: qui fapien*dere, vel faltem non dolere debe tig jVitaeqsbeatae compotes efte mus,cum aliqui homines aduer vnncV, qui gloriae funt appeten fa fortuna prernutur, c^ re fuam tes,magis fuidi funt,cj quos glo^ infehciter agiit:aut, qug cupiut, rianon comouet:cV5 qui fapien* non confequuntur: nam ex con/ tesvideri volunt, cum eius glcv irarrjseontraria perfpicua funt, ri* iiot appctentes;^ fapie tig de E iiij betur.

Rhetoricotum
fjetur, D<*nicp,qui in aliqtio ftux Etfigtriiigfigulo tx
dio laude aflequi dupiunt,omni Et,qtii &ro,Vel nunquam,id:qtt bus inuident, qui in eoderfl Curx cupiebant,aflTecuti funt, rjs inui> fu verfantun &C qui angufto pux dent,qui celeriter iderri, ac facile tflloq? funt animo : narn eis oftv acquifiuerut,Atqj illis etia inui> nia videntur eflemagna. At Vex dent,qui id qu3?runt,quod,(i af> Tbpropterquarbona foleantin> fequipoturint.6Cadexitfipei uidefe , ia d icftum eft oes.n,res d ucere,prot>ro ipfis futurum fie atcpopera,exquibusltude,hox na"n^j ^tiahuiufmodi homines notc,dC gloria qrUnt, & oia for/- propinqui acfimiles funtuperipi tunaccomoda gignre inuidia. cuum eft,n.ipforumculpafierij folendC ea maxime,quae aut ipfi vt id nort afiequantur, quare do appetunt,aut fe habere oportere lor,moleriiaq?3qua ex eo capiii^ cefent.Obeaset res inuidia mo/ inuidiamgignit, Eis praetefea uet,quibus fe aut paulo fuperiox folentinuidere, qui posfidentil/ tes,autpaulo iferioreseevidet* la,qujip{isconueniebant:autq Jslec dubiii efle pot, quibus inui quondam ipfi posfidebant: qua de^antthS hocuna eft alijsdicflu re fenes iunioribus inuidentEt, eft < IJlis < n.inuidet,qui ,p pin qui quimagnosfumptus in aliqua funt, aut tempore, dut loco, aut re'comparanda fecerunt/ijs inui &Cate, aut gloria: quaniobrem dent, qui paruo fumptu rem eax illud vulgo celei>ratuff dem aflecuti funt, Q^m' itiud Vicinus inuidere Vicino folet* quo%planu eft, quas cib re"sfiir> Inaidct 5tillis, quibufcudehox iufmodi holes gaudeant,cY q ndre c'ercatx:erdit aut eft rjS,quoS bus in perfonis, dC quo affe&i I rtio dixim^cli ijs Vero.qui mulx qud.n.modonOnfunt affedijCii tisatnteafeciulisvixerti^autpo/ dolent,eodem modo aflfedi, c*ori fteafuntorituri,uelcjiamortui trtfijsrebuslaetabunfUr'. Quod Jii funtjnemo dehoriore c6tedit:ne fi ita prseparati iudices fuerint, <^ cii tjs, qui apud HerCulis colu dC demonftratum erit, eos, qui mnashabitat: ne<^ cfir)s, aquix vel miferfcordiam, uel aliquod bus putat fe logo interuallo aut bonum Cdfeiqui digni habiti fue fuo > autalioriiiudicio fuperari, rant,taleis effe,qualeis diximus, nec^c5tracur)s,quiinisfernul" planumeft,eos nungmifericor^ tu pftare exiftimat, 6C qu6d de diam cofecuturos ab illis,in quo perfoniSjide et de rebtts fe'ntienx rum poteftate res tota pofita eft. dii* Qm autgmulosftudiorurn lam vero quomodo aflfecfli fint, fuoru,6i riualeis, 8t deniqj oeis, qui aemulantur, dCqux bona, qui eade defiderant,;fuperareco dC in quibus hominibus pofita tendunt,neceile eft et, vt eifdem foleat, aemulari,deinceps perfpi maxime inuideat: vn didu eft, cuum fiet, De

Liber Secundus.
A

37

tV Emtt&tt/W. C/tf>> ii. fedignosarbitr5turQu6dfibo St enim ajniulatio, quaeda na,quibus honos debetur,aemuc aegritudo.quae nafeitur ex landa funt,necefle eftvirtutes & .-rfeo,qjinfimilibus ac pati iufmodi cfiki6C quaecunq; bonat bus videantur efle bcna q uacda funt alijs vtilia,&benefica:nami honorifica,qn3cbona poffintet omnesbeneficos, dC probos vi* in eum cadefe, qui ita afficituf t roshonorant,atcpin precio ha^ non, quod alrj bona ilia euene> bentrnec non cii&a ilia, quibua rint,fed,cp eis ipfe careat, quo fit ^ppinqui ac vicini frui poffunt 1 vtaemulatio bona lit , 8tbon<y qiialesfutnt diuitiac, pulchriW f Urn virorum affe<flio: fed inuK do iiiagis,qtiSbona valetudo+ dia mala eft,Sdmalorum homi Neqj obfcurum eftjquinam fmff riiimmarti gmulatio concitat ho xmulaindijnempe t), qui huiui> minenijVt talisfia"t,quoposfit il modi bona pogfidet,qualia funt B labonaconfeqititftd inuidia,!)' ea,quaddiximas,Vtfortitudo,fa ximurti conatlif eifdem bonis pientia^agiftratasina qui max fpoliare. Necefle eft igituf eos gjftratumgerunt,demulrisbe> adaemulandump'focliuels efle, nemereripofi"unt,impet'atores,dui fe eis bonis,qu3e non habet, oratores,c3etericp omnes,qui tax aignos exiftimant* nullus eftirti liapraeftarepofTunt: Illieriant els f^bonis dignum cenfet, quae amulandi funi^ quibus plurimi fiullo modofieripolFe videtur . fimiles eiTeftudent: vel, quibus' Quaproptef adolefdente-s)& ma plurimi noti, vel amici fieri cu> gnanimivirifolentaemulatores piuntrfiCquosmuiti admiran^ eire:6V,qui ea bona posfiderit, q aut,quOsipfi illi admirantur:6C honoratis uirisconue'niunt. tali quoru laudationes, &C encomia Vrd funtdiuiriae, copia amices vei3ipoetis, vel aboratoribusp" c rum,magiftfatus,5Ccaeteraeiug dicantuf* Contemnunf autem: generie.nam, quiahuiufmodi eOSjquifunthiscontrarrijContex bonaconueniunt eis, quibene ptio enim aemulationi contra*' aniftloconformati funt; tanqua ria eft,6i asnlulari, atq; contenv ipfisquoque conueniat probis nerefunt inter fecontraria.necef eeViriSiidcircotaliabona aemu ft eft autem eos. qui ita affecli lantufAtqj illi etiam acmulato/' funtjVtvel aliorunt lemaJatores' res funt: quos alt) bonis dignos lintjVel fui acmultores, habearit:exiftimant. Etquorumautma contemptores efit eorurn homiiores,aut cognati,aut domeftici, hurilyquifuntitial autgeris,autciuitasin precioac 'qiiaccontra'ria funtillisbonis,^. honore fuit,earundeiti rerum af aemulamur.Quare fsepenumeW mulatores funt:nam eaiam pro fortunatoshomines^ontemnufpria efle bona putant: atqj illis Cum eis quide fortuna profper*

Rlictoricorum
O eft fed tamen fine rjs bonis, qui' agrotorii fttis,ac/ame^ ecfokt. bus honor tribui folet, Sed iam Praeterea facileexcandefcunt,6 fads diclum eft,quibus modis p> leui de c& irafcuntur: Atcp ilium t urbationes anirm's inferantur, animi impetum fequuntur, 8C aut euellantur infitz: vnde fidei omnino femper inferiores,di vi faciends: rationes ducuntur, Po di ab ira difceduntrnam rjp am ftea de moribus fermonem infti bitionem,ac honoris ftudiupa/ tuemustquifm animi commas ti non poiluntjVtab vllo neglix tioneSjhabituSj aerates, fortunas gantur,fed grauiter ferunt, cum variatur.vocoautem animi co^ fe iniuria affici exiftimat. Etam motionem, iram, cupiditatem, bitiofi funtjVel potius vicftoriae eacteraq; eius generis,de quibus eupiditcupitenim adolefcentia fupra diximuSjhabit9 vero, viry caeteris antecellere, vitfloria ve< tutes,&vitia: fed de hisetiam roquaedam excellentia eft. Et K antea dicftum eft,& fim ul explix hacc ambo potius, quamftudiu catui,quf fibi finguli homines pecunix fequutunnecp.n/pecu* proponant,6^ quarum reru ge^ niae defiderio trahutur: quonia rendarum ftudio teneanturtaeta cgeftatem autindigentiam non tes autem funt adolefcentiajHie-' dum experti funt, quemadmo* dia actas/enedtus/ortunas vero dumilludPittaci didii in Am^ phiaraum oftendit. Ne<^ prauo !em potentiam,5 ea, qua: funt ingeniofuntjfedfimplices &a* hiscontraria:<3Cdeniqj profperi perti,quianondummulta flagi tia didicerunt, Sunt etiam cre^ tatem,<SC inforcumum. duli,quianof3Epedecepti funt, Df moribus lnutnum. Cap. it. Etbonafpealuntured q> natu' Dolefcentes igitui-, quod ra calidi funtrnon aliter,Atcp illi ad mores attinet, Cupids qui vinomadenttfirnuletiam, ratibus xftuant: Atcp ilia quianondumultisin rebusfpe conantur efrTcere^qua: concupie fruilrati funt,magnaq; ex partc rinp,Sed ex omnibus corporis fpeviuunt.eftenim fpes futuri voluptatibus maxime Veneri temporis, memoria vero prxto dediti funt:Atq? in ea porisfimu riti:adolefcentibusautem,quod incontinentes die folent:verum futurum tempus, longum eft, Jacile m utantur: ea, quorum quod vero prseteritum, eft par^ cupiditate trahuntur, citofaftix uum 4 primis enim temporibus diunt.Etvehementi quidem cu aptatis nihil eft, q> fe meminifle piditate mouentur,fed in eis arx putentiomniaverofperant. Et dorilieceleriter extingujt: illo^ propter hanc, qua dixi, caufani rum-n^yoluntates acufaj quide facile decipiiitur, quiafacillime funt/ed non tn diuturnae^qualis fp<"-^*n,Fortiores quoque funt

Liber Secundus.
alrfequoniam iracundi, acfpei femperpleni. quorum alterum non timere,alterum confiderefa <:it:neqj enim quifquam iratus timetj&qui boni aliquid fpe^ rat,audentior euadit. Etverecu difunt quia, nihil aliudhone/ftum efle ccfent,ni{i quodex in' (litutione,legeqj didicerunt,S(it Ctiam magnanimi adolefcentes quia nondum vitae miferias fen ferunttfed expertes funt earum, qua: in vita accidunt, necesfita/ tum.nl, iemagnis rebus dignu 1 eiTecenferejiTiagnanimitaseft: hoc autem eius eft propriu, qui fpei plenus fit. Et ea potius am' plecti volunt,quaE honefta funt, quam,quac vtilia,magisqj ex in ftitutioneviuu^quam exratio^ cinatione: nam, ratiocinatio ad vtilitatem impellit, virtus aute ad honeftatem, Et ftudiofi funt amicorum,atqj fodaliu magis, quam in aliis aetatibus conftitu i3propterea,qu6d eorumcon" , fuetudinedelecftantur&nondii quicquam ad vtilitatem refe>x runt,ita neque amicos. Et q uio quid peccantjin eo,quod eft ma ius dC vehementius,peccant, dC contra Chilonis pracceptum CK mnia nimisfaciunt.nimium. n* amant,nimium oderunt, atque ita in alrjs rebus omnibus: quip pe qui ck fe fcire omnia exifti' ment,6C affeuerent omnia)qu{ caufaeft,vtniraisetiam omnia feciant. Et,quas iniurias faciut, caspropter corrtumeliam, non propter malitiam, infcrunc

38

Et facile mifericordia commo' uentur, quomam omneis boseflfejacmeliores quam fint, exiftimant: fua enim ipforum innocemia caeteros metiuntur, itaque ilios indigna pati iudix canj. Et rifus ftudiofi funt, quo fit,v faceti iocofiqs fintrvrbani^ tas enimjCrudita quacdam con-* turaelia eft, Tales igitur funt au dolefcentium mores*
Cap.

Tverofenes, &quiiam grandes natu funt,contra rrjs fere moribus pleruiv que prajditi funt. Qupniam.n. multos annos vixerunt, plurix busque in rebus decepti funt,:at queipfiabenarunt, &t magna negociorum pars malis abun' datmihil plane confirmare folct aclongeminus,quam oporteat, oinnia tradant,ck fe opinari,n6 fcire quicquam,pr3zdicat. dC de quaqjreambigenteSjfemperad ^ iungunt,Forfan,6C Fortaite^tqj ita omnia dicunt,nih il autem af feueranter efferunt. Etingenio prauOjmorofoqj funtte.n.cacoex thia,virium,cum in deteriorem partem omnia capiuntun Et fux fpiciofifunteo , q> nemini crex dant:credunt autem nemini p> pter experietiam &C vfum. atqj eadem de caufa neqj vehement ter amantjneqj vehementer ode runttfed ex Biantis pnzccpto a> m,6t oderunt, ti Parui quoqj animi funt,

Rhetoricorum
6 funt, quoniamlongaortas eoru fpiritusfregit: nihil cnim ma^ gnum,nihil eximium appetunt fed ea tantum, qua: funt ad vita neceflaria3cupiunt,Atqj illibera les funtmam pecunise in eis nu< merantar,.qufuntad vitam ne cefiaria:ilmul etiam longo vfu didicerunt, quam difficile fit pe cuniam acquirere, dC quam faci le fit eandem amirtere.Sunt etia timidi/emper'qj verentur,ne ali quid fibi mali contingatrnam contrario modo affecti fum atqj H adolefcentes/unt enim gelidi ac refrigerati.,adolefcentes autefer uentes^quarefenecflus aditum ti miditatipatefecit, timorem.ru refrigeratioquedam efl.Etcupi di vitae funt,pra;fertim exacla f tate5atq? extreme temporexupi ditas enim abfentium rerum eft &omnes,cuius rei indigentes funt,eammaximedefiderant, Difficiles etiam qu^ruli funt* quod ipfum quadam animi an'' guftiamindicat. Etinviuendi rationc iibi vtilitatem, non HCK neflacemproponiinatqjhocrux pramodumfaciunteoq? fuiipx ibrum amantes fint.nam, quod vtile eft,priuatu vfum refpicit, quod autem honeftum eft,comx munem Jnuerecundi quoq; pCK tius,quam verecundi funt: cum enim non seque honeftatem, ac vtilitatem curent, parui faciunt etiam,quales videantur.,Neque vlla fpe ducuntut cum pp expe/in deteriorem pattern plerafjj ca K dant,tum etiam propter timidi tatem.viuut^j memoria potius, qua*m ipe,quod enim reliquum eft vitae,paucum eft .prgteri turn autem eft multum, 6C fpcfsipfa futuri temporis eft,memoria ve ro praeterki.qux quidem caufa eft etiam loquacitatis in fenib9: necjjenim cellantea narrate,^ fuperiori teporegeftafunt,quor nlam ex recordatioe volupcatc capiunt.Ii-a: fenum acres quide, dC. acutx funt, fed tarn en imbe> cilles,cupiditates vero partim ^ ormiino defecerunt, partim au' tem languidaefa(ftse funt. itaq; neq? cupiditate flagrat, netp alK quid impulfu cupiditatis effi^ ciunnfed ad lucrum omnia refe-' runt:quare temperati efle vide/turhuiufmodi homines: cupidi tates enim remiferunt: dC pecu^ nix feruiunt, Etmagis in degeri da vita ratiocinationem, q'uam morem fequuntunnam ratioci^ natio ad vtilitatem, mos ad virx tutem fpedat Et, quas iniurias faciunt,magis proptercontume ** liam,inferunt. Mouentur etiam mifericordia: non tamen ea ra*tione,quaiuuenes,nam iuuenes propter humanitatem,fenes g* pter imbecillitatem mifericor^ desfunt:exiftimant enim oni'' nia incommoda fibi ita vicina efle,vt ea ia pafTuri fint'< hoc au-* tem mifericordiae propfium eft. vnde queruli funtacmorofi,mi rientiamjmagna,n,negociorum nime vero faceti, neq? iocorum pars malis abundat,vndefit*Vt ftudiofi:querulum enim, cV iox cofum

Liber Secunctus.
A cofumcontrariafuntAdolefcen tiurn igitur^i&feniorum mores huiufmodi funt*Quare,cum ex nines eas orationes approbent, qua: moribus fuis conueniunt aCjfimiles funt: nequaquam ob fcurum eft,quomodo posfintcv ratores ita dicere,vt dC ipH,& <x rationes fuse tales efle vidtant.
Dtmoribusttattsmtdi*. Cap. 14.

39

S~\ Viin media aerate con-' funt, I f f tuti t i t perfpicuum u i eft, cos mores etiam /^S < * medios feruare &,quod in vtrif que illis nimium eft, amputate, nequeenimvalde confidentes, quod eft audaciae, neqj valdeti-' mentes funt, fed in vtroqj fe be/ negeruntNec^ omnibus teme/ recreduntjneqp omnibus fidem derogantjfedexveritate potius omnia iudicantuNecp tantum il bihoneftatemin degendavita, ne<$ tantum vtilitatem/ed vtra queproponunt* Necj ad parfl/ snoniam, necp ad largitione in" clinant:fedadid,quod maxime conuenit.Eodem pado fe habet in eis,qux ad iram}dC ad cupidi tatem pertinet * Et temperantes funt cum fortitudine^ dC fortes cum temperanria.nam in adole fcentibus,& fenibus hscc diflin^ <fia funt t adolefcentes enim forx tes lunt^verum intemperantes, fenes autem temperantes funt, fed timiduAtqj (vt in fumma di cam)quafcunc^ res vtiiejs adole fcefltia^CfeneAus interfe diiri-' ferunt,eas fimul omneis habct

aetas mediarin quibua autem ilx D lac actates vel excedunt> vel defi' ciunt,eas ad mediocri tatem, dC conuenientiam hjceademaetas adducit* Vigetautem maxime corp'ab annotrigeiimo ad quin turn dC trigefimnm vfi^tmentis aute vigor at<p animi nono dC quadragefimoanno maximejj fpicitur4Acdeadolefcentia qui/ dem/enectute, 6i media aetate, earum^ fuigularu moribus hgc dida fufficiant.At vero de fortu naebonis^q mores hominum va ^ riare folent,deinceps dicamus*
DemoribHsnobilmH. dtp. IJ.

Obilitatisillemoseft,vt qui earn posfidet, hono^ ris fit appetentior, eft.n. hoc commune omnium,vt cum bonum aliquod posfident,illud accumulareftudeant. Nobilitas autem parentum, ac maiorum dignitas eft^quam qui posfidf t^ ad alioscontcnendos pronifunc atcp illos etia,qui in eifdem ho> . noribusfunt, in quibus ipforfi maiores fuerunt, q uoniam hacc ihteruallo temporis remota ma gis,quam propinquaacnuper fa(5fa,folent honorari, <. glori.ax tione digna videri. Nobile vero dr id,q<?infamiliac virtutecon fiftitrgnofum, qcf a maiorufup ru natura non degcnerat.quod maiori ex parte nobilibus non coringittmulri.n.vili atcp abie> <flo animofiint.Vt4n.in agriSjflC f)6,quac terra nafcuntur, tic etia infamilijsplerun^ foetus vbe^ *rioi

Rhetoricorum
riorcxiftit. & interdum, fi b<v eft Simonidis poets dictum <Je R
fapientibus, dC diuiribus. cum enim Hieronis vxorab eopetif fet,vtrum praeftare^ diuitem ne efle,anlapietem diuitem, refpo dit: dixit enim,fe pasfim videre fapienteis,inforibus diuitum co moranteis*Atcp etiam ideo funt arrogante8>quia fe dignos impe rio cenfent. nam ea fe tenere pittant,quar qui posfident, alijs irrt peraredigni funt.Verum (vtin fumma dicarh) infipientis fortu natidiuitiscmores exprimunt* H DC moribus dwftum. Cap. 16. Plurimii vero differunt mores Viautcm mores a diuK eorum,quinuper diuites facfli ti)s proueniant,in prom funt,ab eis,qui iaprrdem eratdi ptu eft omnibus vis uitestqrf'noui diuites magisoi* dev*. Sunrenim dtuitcs contu^ busvitf)s,atcpillis deterforibus nielio^ac fuperbi. hanc vero la cumulati fitnttquacdam enim e beminuriteis diuitiarii copia, quafi ignoranriadiuitiarum,nu na ita funt affedi, quafi omnia per efle ditatum:6d inf urias irife bona pos/ideret/untenim diui^ runt^non quidem ob majiciam, ticc^quafipreciumac acftimatio fed vel per cotumeliam, vel per dignitatis omnium aliarum rex incontinetiam: vt, cum pulfant rum:vndefitjVtdiues omnia fi" homines, Sdflupru committut M bi emere,ac pararepolTe videa^ s:ur.Sunt etiam delicad, dC arrcK J3emoribnsfroiemium e?* fortunatorum. <$. if. gantes.acdelicati, quidem funt cum propter ipfas diuitias, in Odemmodo mores eorir, quibus verfantur,tum,quia feli qui cum imperio ac potecitatemfuam often tare gaudet: ftate funt, maiori ex parte arrogantes autem dC elati, funtperf picui. Partim enim r} dem moribuspraediti funt^ui^ niaomnesfereineis rebus fari fojent,quas ipfi amant, busdiuites,partim melioribus: admirantur,*^, quia putat alioa funt enim potentes honoris apr eademajmulari,quae ipfi fufpi-' petenriores,cV animo magis vi> ciunt, Atc^haeciure fuo quoda rili,quam diuites* expetunt,n, mode faciunttmulti funt enim} eas res, quas propter potentiarn qui lllorum ope, qui facultates trac^andi facultate habent.Sunt habent,indigeant* vndeillud etiammultomagis ftudiofipro nafamiliafuerit, nafomtur in ea p'er aliquod tempus cximij viri: deindc paulatim iterum fe remittit,nam prseclari ingenrj familix in more* infaniores de' generam,vt,qui abAlcibiade genus d uctit,& d Dionyfio prio re: quae vero ftabili pacato'qj in genio funt ad ftoliditatem, SC ignauiamdelabuntur,vtqui a Cimone,6ePericle, dC Socratc progeniti funt.

prcr

Liber Seciindus.
A ptr curam ae diligentiam , qua haberecoguntur, vtpotenciam Conferuent Sunt excelfo pocius animo,quam molefto : dignitas tnim cos cbnfpecftiores efficient quehacdecaufamodeftef* ge/tunt.eft autem excelfitas, anirhi quaedam lenis,6hdneftagraui tas,Quod il forte potentes iniu^ riam infefant: non in paruis , 6C ininutis rebus, fed in magnis obefle ftudent. Fortunae pr<y fperitas eos mores habet, qui n> gillatim explicati fant . na quae B magnarprofperitateseflcviden tur,ad ha:c,qu3emododixiriius tenduntrSd preterea bona'm ma gnaniqjliberorurrj copiam, dC qua: corporis bona funt fortunf profperitas adfert.Solent autem homines fuperbioreSjflC inconfi derantiores ob profperitatem ef fe:in illo Vero vno qd' optima eft/ortunati excellut : quod pie decs colunt, Atcp in illos ben af fcdti funt, eiscp confiduntppter eabona,qu3cbenefi'cio fortune ^ confecuti funt 4 Acdemoribus quidem,qui ab xtate^tq; d for^ tuna proueniunc, fa'ris diifcil eft. ftam,qux funt rjs, quce diximus contraria}facile ex contrdri]s in^ tclligi pofTunt, vt , qui fint pau^ peris,6anfortunaiii& impoten tis mores, bent, ad iucficiom refefratur .in rjs enim rebus,quas nouim9, dC de quibus iam iudicauimus, no amplius opus eft cratione. Eft autem iudicium etia , fiquis cu vnotautum probabili oratione vtatur,vd fuadedo^vel cliiTuade do,vt qui admonet, aut aliq uid perfuadere conantur/acere folec ne^p enim minus eit iudex , qcF vnus tantum fit. nam quicuntp eftiikjCuialiquid perfuadendu iit,is(vtin fumma dicam)iudex eft,fiuecontralitigdntc quisdif ferat,fiue propoiitam aliquam caufam defendat: nam oratione

quae contra did poflunt: caeis cniiTJjtanquam cum aduerfario contedit:eadem ratio eftetiam in exornationibus : ad aufculta* toremenim,tanquam adiudi>* eem,habetur oratio^ Sed omni-* no tamen proprie diciturilleiu dex^qui inciuilibuseoncrouer-' iusder)s,quaein quaeftione ve^ niunc,fentetiam fert.nam de co trouerfiis}quae in foro verfantur 6C de quibus in concioneconful tant,quomodo fefehabeat, quasi ritur.Qiiod aute ad Rerfip. rno^ res attiner, in deliberatiuo gene refarisanobisantea didtu efti quafeiimul etiam deelaratfi vv deri poteft,quomodo,quibu9iu ratijOnibus posfintus orarione Quod font qitttcLtrfi omnibus gtnfriltts noftrafingularum mores expri^ c*mmttnia. Cap. 1 8. mere. Curnauteminvnoquo> Liud vero non dubiam eft quedicendi genere diuer/i imes qum,omnis vfus oradonurh unt:i de oib^eis fum;j ta: fint ac qu perfuadendi vim ha?' oo

Rhctoricorum
#tioties,exqmbirsfide faciunt, &:quideliberant, 6C qui lau'/ dant,& qui litigant :&praete' rea demonftratum fit, vn4e du> cantur oration es^quae bene mo/ yes exprimant ; fupereft^ vtea f ommemoremus,quse commiv niafunt omnium generum.NeselTe eft enim , vt in omni gene' re dicendi quaratur > quid fieri, iautnonfieri posfitt ftquidem demonftrare conentur aliquid futurum, illi vero fatfum efle; quinetiamde magnitudine rei H differere,commune eft pmniu generum: omnes enim # am,plificare,& imminuerefolent, SCfuadentes&difluadenteSjC^: jaudantes dC yituperantes , 6C jiccufantes dC defendentes, Hacc poftquam explicuerimus, tune communiter de enthymemati*bus,fiquidhabemus, dicereco* nabimur: ac de exemplis etiam Vt, quae reliqua Aint, adiungen teSjincceptooperi finem impo,< namus Ex locisautem com* munibus amplificatio demon/ * ftratiui generis eft maxime pro pria t ficuti antea dictum eft , quod yero fadum eft, iudicia" lis generis: defe(flisenim rebus iudicium fieri folet denique, quod fieri poteft, ^C futurum eft deliberantibus conuenit, Primum igiturdeeo, quodfieri,autnon fierj poteft, yerba ciamus>
DepejZtlili&impojMi. Cap. 19.

C quidem ,ficontrariuni eiufmodieft, vtautefle, ^utfe(flurn efl? posfif ; e* tiam alterum contrarium can' dem atram habebit j vt,fifie n poteft, vtahquis bonamva^ recuperet , eundem e"3 *n morbum incidere po/ tuitfe,certum eft, eadem enim ftcontranorum poteftas, quatenus contraria funt Et, quae fimiliafunt?fialterum eorufi^ ripoteft?etiam alterum poterjf. j, Et, fi quod difficilius eft,effici poteft: etiam id,quod eft facir lius,poteriteffici. Et, fi quid poteft fieri bonum, aut pulchm id etiam fimpliciter fieri pote** ritt difficilius eft enim, domum pfl pujchramjqw^m domum ?f fe Et,quodprincipium habe re poteft,id etiam finem habe> bit t nihil enim fit, ne<jue fieri incipif eorum,qu3enullomodo fieri pofftmt: yt, quod dime/ tienslaterifiteomparabiliSjhoc necp initium capit fui prt:us,nex M quefit,Et,quodfTnehaberep6c i4 etiam pr|ncipiii habebip t na prouenunt, princi ~ uod pofterius natura, aut ortu^idiie?contingit^ctid,qcf prius eft;vt,fi fieri poteft,aliquc ufle ~" virum ' fadlum^dem et puer fi0ri potujtJ nam hoc prius fieri foJetjcV:contra,fiquispuer fieri poteft etvirfieripoterit,narn & lud eft principium. Ilia quoquc effici poffunt,quorum amor,& cupiditac

Liber Secund us
A cupiditasanaturainfitaeft.na plemqj fit,vt nemo diligat, aut cupiat ea, quae fieri nullo modo potfunt.Etea quorum fcientiae atqjartesfunt,naturam hacha/ bent,vt eflfe,& gigni poiTtnt.Ec ca fieri pofrunt,quorum princix pium ortuseft in eis,quf nos co gere,aut perfuadere polfumus. hecautem funt,quibusautopix bus praeftamus, aut domini fu/mus,autamici.Et quorum par tesenici poffunt, etiam totum, tVcontra,fi totum fieri poteft,et B partes.nam fi obftragulum, dC ligula,& folea fieri polTunt:etia calcei poflunt fieri: & fi calcei, poteft etiam obftragulum, & li gubjCVfolea.Et fi genus fieri po teft, etiam fpecies fieri potent, &fi fpecies eciam genus:vt fi na uisfieri poteft, etiam triremis: &fitriremis,etiamnauis.Et fi alterum eorum, qux fub eande rationem cadunt, fieri poteft,et alterum poterit:vtfi duplufiex ripoteft,etiamdimidium pote rit,6d fi d imidium^etia duplu* ^ Etquodfinearte,atqjappara' tufieri poteft,id magisadhibix taarte,acdiligetia fieri poterit: vndeab Agathone dictum eft, Fortunaqujdam agenda nobis obrjcit, Quaedamfimulfert cafus,&ne ceflitas. Et liquid a deteriorjbus, uel im potentioribus, vel imprudetio rib^fieri pot,id multo magi sab i)s,quuuij.niscotrarr)ficri pox tcrit:vn didu illud Ifocratis: tj

41

uem,fiEuthynusquidc didicif fet,ipfevero non pofletinucnix re, Quae vero fieri non polTunt, facilepercipiuntur ex cotrarrjs eorum,qux dicla ftinr. Quod fiqua:ratur}vtriim ali quid fadum fit,an non facflum, his modis cofiderari poteft: Pri mo, fi quod a natura fieri min9 eftaptum facftum eft,etiarnid eritfadtu , quod fieri magiseft aptum^Et fi quod pofterius fie^ ricofueuit,fac1:um eft: id etiam E quod pri 9 facftum eft: vt fi quis rem aliquam oblitus eft etiam aliquando illam didici t. Et ficjs quippiam erTicerepotuit,& vo luit,nodubium eft quin fecerit: oes.n.cumaliquid pofifunt,6C volunt,id etiam efficiunt, cum nihil eis impedimento fit: 6V, fi voluntatem habuerit, nullaijj res eum cxterna prohibuerit:^ fi res ilia fieri potuit, 6V qui fecif fe dicit ur,iratus erat: & fi facub tatem habuit,6Vconcupiuit:na pleriquefipotuerint,eafaciunt, p quorum deiiderio tenentunimx probi quidem propterinconti nentianrprobi vero quia res ta turn iuftas defiderant, & liquid futurumerat,autaliquis facere paratus erat, nam probabile eft cumquisfa(flurusfuerat,etiam fecifTe:6C fi omnia facfta funt, q[ naturg ordine uel ante illud,vel eius gratia fieri folct:vt fi fulgu rauit,etiam tonuit,6d fi folicitax uit,etiamconfecit.Etfi eafacla funt,quae nature ordine poftea Rhet,Poe,cuAuer. F c5'

Rhetoricorum
confequuntur,uel quorum gra* tiafiunt aliatfadum etiam illud eft,quod eft prius,& quod alio* rum gratia fittvt fi tonuit etiam fulgurauit,& ficonfecit,etiam folicitauit. Exhisautemomni busaliqua neceffaria funttali* qua maiori ex parte fieri folent* Quod vero non fa&um effe di' citur,facile probatur ex contra/rrjs eorum,quae didfa funt. Atqs exrjfdemlocis intelligituretia, quid futurum fit. Na quod eft in poteftate noftra,at<pvolunta H tefitum, id etiam erit, Et quae cupiditasiubet,&ira,&cogita tio fi poteftati coniun<fta funt e/ runt. Praeterea fi in procindlu eft,vtnV,autii futurum eft & rit^nam picrunqjfiuntea poti9, quae futura erat, quam quae no futura:6d fiiamomnia extite^ runt } quaenatura praecedere ftv lentivt fi nubes coaclia: funt, im ber erit. Et fi quod huius gratia t7t,fadumeft,verifimileeft et, hoc futurum: vt fi fundamentu etiam dom us.
De magnificatione ac attenuatlont. Cap.10

tas:perfpicuum eft,inde fumeti' dasefTecuius^ gnisamplificationes. At veropraeterhaec de magnitudinefimpliciter, dddc exuperantiaquacrere, inanem eft fufcipere fermonemnam ad vfum,maiorem adferuntvtili^ tatem, quae figillatim tradutur, quam quae generatim atq^vnix uerfe.Ac de eo quidem quod He ri poteftautnon poteft,&vtrii aliquid fadum fit an non fa<ftu, &vtrum futurum fit an non fu turum, denicp de.magnitudi nc & paruitate rerum, hxc dida L fufficiant. Reliquumeft^vtde probationibus,qu^ communes funt omnium generu viicamus, cum iam de proprrjs dixenm5'*
Deexemfh. ap.il.

E magnitudine autc, & jparuitate rerum, & de 'maiore & minore,& of" no de magnis ddparuis ex rjs, q iam traditafunt,nobisperfpicu um effepoteft.naminfis, quae dixim^degenere deliberatiuo, de magnitudine etiam bonorii, &de maiore ac minore fimul di ximus.Quare,cum in vnoquox quegenere finis propofitus box

Vnt autem communiu pro bationum genera duo, exe plum,atcp enthymcma: na fententia enthymematis pars e primo igitur deexemplodica' mus,quod inducftioni perqua fimile eft, indudio vero quoddam eft principium. Duo funt** exemplorum genera: alterum quo resgeftas commemoram', alterum quo nos ipfi fingimui aliquid perinde5vt geftum.atcp hoc fecund um genus iterumdi uiditurinduo, quorum alteru collatio,alterum fabula dicitun quales funt Aefopicae, Qi Lybi^ caefabulx. Efi; autem exempli! resquaedam huiufmodi: vt,lS quis diceret, opor tere cotra Per farii

Liber Secund us

41

A farumregem armaparare,nei$ indorfumafcendere pateretur, pati,vt in fuam poteftatem Aex manu iacula geftante: qua cum gyptum redigatiRtenim antea equuscodone accepiffet,& box Darius non prius in Graeciam minedorfo recepiltet, non mo traiecit,qudm Aegyptum cepif ceruiinon puniuit,fedihisfer fet:fed ea capta traiecit tattpitex uitutem redaduseft. Vos igit, rum Xerfes no prius Graeciam ingt cauete ne cu velitis hofteis Iuafit,qj Aegyptum occupauit: veftros vlcirci,idem,quod equ9 qua cum potitus effet,tunc lua ille patiamini, iam.n, fraenure^ fit Graeciam. Quare etiam ifte, cepiftis, poftq^ duceexercit^cfli capta AegyptOjCopias in Gracx fumma poteftate Phalarim ele^ ciam traijciet+nonigitur hocil^ giftis:quod ii cuftodes etilli cor Ii permittendum. Collatio eft, poris dederitis,6d afcendere per qua Socrates frequenter vti fole miferitis:iam in eiusferuitutem $ bat:vtfiquisdicat}magiftratus deuenietis* Aefopus i Samo,cu E forte creari non oportere: Nam oratorem quendam turbuletu id effet fimile, ac fiquisathletas defenderet,qui.rei capitalisind cligeret forte: non qui pugnare mulabatur, S>C de vita periclita^ Valeant, fed qui forte1 contigex batunita dixit,Vulpes quaeda, rinnvelforte du(fla } nautarum cum fluuium pertranfire vellet aliquem fumeret, cuinauisgux in voraginem decidit:8dcuexix bernanda traderetur; tanquam reindenullomo poffet > multa oporteat eum, quern fors volue maladiugpefia eft, plurimf^ rit,non qui peritus fit,nauegux- caninac mufcac cuti eiusadhxfc bernare* Fabula eft, vt ea Stefix runt.cum autem herinace9 per chori contra Phalarim,& Aefo earn regionemvagaretur,atqp il pi de turbulento oratore * Stefix la cofpexiffet: mificordia mot9 chorus enim cum Himerenfes iterrogauit, an caninasmufcas ^ ducem exercitus fuiciifumma a fe abigi vellet* ilia vero nongx F poteftatePhalarim creaffent,at ,& cii hui^rei cam herina^ queilli cuftodes corporis dare ce9peteret>dixit: Qmiftaciafax conftituiffent: cum alia multa tiatae funt,& parii saguinis exu differuiffent, tade eis hac fabula gut.qS fi tu iftas abegeris aliae: narraui t:Equus olim pratu fol9 femec6fedae,fugueniet,q relix depafcebat,cu ceru9 fuperuenix quufanguine meu totum abfux ensilli pafcuadifturbauit. equ9 me^EodemSjinqt ouiri SamrJ uero^ceruu punire cupies,quex nihilhic orator vobis amplius dam holem interrogauit ,an fi/- nocet:eftn locupks, q> ii hunc bi fua opera i puniedo ceruopx interficicdu curaueritisralrj pau ftarepoffet: ille,fepoffe,riidit, peresfuccedent,qui depeculan mo frxnu equus reciperet,ac fe tes Rep, pcecunias oeis veftras F T\ cony

Rhetoricorum
C confumcnt. Sunt autem hmoi quibusde rebus, quo tgc ,quix C fabulaccocionibus accommoda bus'qj perfonisconueniatin ora tae:atqjhancin fe com modi rate tione fententias proferre. "Deftntentta. Cap.n haber,q>arduumeftres geftas: & exempla rjs, quae traclantur, Ententia igitureftenuntia fimiliainuenire:fabulas autem, tio,non quidem fingularu facile eft* na eas ita fingere,ficu' rerum,aut hominu, vt qua ti coltatioes licet,md quis id,q3 lis lit Iphicrates, veruni gnis vfimileeftjperfpicerepoflit: qcfrj niuerlitneqj tn oium rerum ab facile faciunt,qui fapientiaeftu' folute,gencratim^j,vtfi quis re di)s incubuerunt. Ac fabulg qui cflum curuo contrarium efle di> dem facilius excogitantur,fedi xerit, fed earum rerum omniu, deliberationibus exemplaloge qux ad humanas adiones perti funt vtilioraml quac futura sut, nent, & quas in agendo vel ex^ H plerunqjpariafimilia'qjfuntijs, petimus}veldeclinamusQua^ I* quae Jam fa&a funt.Is autem po recuenthymemata nihil aliud teritexemplis, tan$ demfaticv fere fint ,quam argumentation nibus vci,qui argumctorum co nes,fiquis ieiufmodirebus,vel piam non habueritniam per ea conclufiones, vel prinetpia eilx ea fidesfit.q>fiquishabet argu^ thymematum fiueargumenta^ mentatdetexcplis pro teftimox tione fumaterut fentemiacrqua ni)s vti,quae tanqp probationes, lis eft ilia, & conclufiones fint argumento Qijicunqjprudenseftvir.is ne rum. Nam exem pla li praepona liberos, tur argumentiSjVim indudiois Optet fuos nimis fcieteis effici. habenr.fed oratoribusindudio haec quidem eft fentetia; q> fic;s no eft,nifi paucis admodumlo adiungatcaufam,cVcurita fit, cis,accomodata:atvero,fipoft explicetjiam totum fimulerit M * ponantur, ceftimoniorum vim enthymema:vt habent,teftis autem vbiqjadp Nam practeream,cui applicant fuadendum aptuseft.atq?ideo, fe,ignauiam cu quisexempla proponit:nex Parant fibi liuorcm acerbum ci ceileeftjVtmulta cogerat:q> fi u u m poftpomtjVnu fans eft ;na t tex ilisvnus,qui probatae fideifit, Nemo beatus rebus eft in oib*, mulcuadiuuat. Qupcigitdnc rurfusilla exeploru formf ,quoqj fit eis V' Nemo omnium omnino virO' tendu,6quotnedeclaratu eft rum liber eft, Q3autad fentctiasdicedasatti eft fententia, fed fi iungantur tiet:cu quid fentctia fit expofitu cum fequenti , fiet enthyme/ fuerit:fimul etperfpicuurn crit, ma, For

Liber Secundus
9

43

A tortuna ehim aut eft feru , aut Neimmo'rtale odium ferues, D eritfententia,id vero quod ad* pccuniae. Quod fi ea eft fententia? natu iungitur, ra,quam diximns,neceirecqua mortali in peclore.tuorcirefententif fpecies.vel.n* caufam exprimi t.eodem mo et rarionem adiundatn habet, vel illa,Eum mortalia curarejdecer, fineadiecftaratione profertur. quimortalisel^noimortalia, Atcjjilloerationisacprobatiois Exr)S,quxdidafunt,iam jjfpt egent,qugveladttitrabilequip cuumeft,quxfententiaefpecies piam,vel controuerfum enuiv fint,& quibus rebus fingulxco ciannquxveronihilalienum a ueniant. Quoties.n.deillisamx multorumopinionibus habet, bigitur,aut aliquid prxteropi* nullius ratiois indigent. Ex his nionem continent, tuncfemper quaedam funt, quae necclTario addenda eft ratio: fed vel praepo imllatn rationem requirunt co, nere licet rationem, fit vti feme E q> ab omnibus cognofcutur:vt tia proconclufione: vt fiquis ita ilia,Corpus habere beneconllix dicat:Ego quidem qm declina^ tutum,optimumeft: vt nobis reinuidiamoportet,atqueigna quidem vJdetur:inhanc.n.fenx uiaenomenfugeredico/apictij tenciam plericjj ocsconfentitlt. ftudi]soperam dare nonoporx quxdam vero,fimul accnuntia tere:vel ipfam enuntiare fenten tur,perfpicu* funteis, tiam, dcinde rationem addere. uertunuutilla: quotiesautem non funtquide Nemoeftamans,qui fempiter- prgteropinione,fed aliquid obx ne non am at, icuritatis habent,tunc rotunde, Earumauteni,quxrati6isegct &concinne roeftadiungenda. aliqux funtenthymematis par Conuenientethmoi locisapox tes,ut ilia: phtegmata Laconica : QC quxp Quicunqjprudenseft vir,enigmata proferutur, vt fiquis F 6d quse fequuntunaliquae vero idem diceret,quod Stefichorus vim habent enthymematis,vn apud Locrenfeisdixit,nonopor de vocatur enthymematicetnex terecontumeliofoserfe, necicax que tarn en funt enchymematis dac humi canant.Seniori autem panes : quae quidem etiam max homini potiffimum conuenit, gnopere praccellunt. tales funt fententias dicere,atq? illi prxcix i!l^j in quibus eius quod dicitur pue,qui magnum rerum vfurn caufaapparet:quemadmodum habeat: Tdccoru eft.n,puero,fen tetias dicere ficuti ct,fabulas co ilia: Neimmortaleodium mortali! minifci.der)svero quenqjdicc re^uoru ignar9eft,ftulti,ac rux pecftore ferues, dis igenr),ppriu eft, hui^aue rei ram fiquis itaenun tier, F ii) fignuni

Rhetoricorum
G fignuefi:,<j> agrefteishoiesmax xime fententias loquutur,& fax cile de re qualibct cnun tiatXrex neratim autem aliquid proferx re, quod nequaquam gnale fit, maxime conuenit in cdqueftiox ne,atq? amplificatione t & hoc velin principle ,vel poftquam aliquid conclufum fuerit,Licx bit etvti peruulgatiSjCommuni busfjj fentenujSjfi case noftrae ,p fuerint. na quia com unes font, tanquam omnium confenfu.px batae,redefehabere videntur: ^ vtfiquisquiadhortetur adpex riculum fubeundum eos,quilix tare non potuerint id dicat, Au guriumvtpatriam femes Bella re/ecundum eft: di qui cocitat inferiores, Mars eft communist 6dquiadhortaturad filios inix micorum,etiam innocenteis in terficiendos, StukusquinatoSjOCcifo patre, relinquit. quaedam etiatn prouerbia vim fentemiarum habent: vt illud p uerbium, Atticusinquilinus. Licet etiam fententias proferre contraillas,,qugiapridem funt peruu!gatae,vocoaiit peruulga tas, vt ilia eft,Nofcc te ipfum :<3 ilia,Nequidnimis Atquehoc tune faciendum eft, cum vel is, qui dicit,exeare melior efle vix debit,vel aliqua perturbatione eomotus erit.eft aut cu ai gturx bationedi<ftum,vtfiquisiratus affirmet/alfum ee,q feipm nox fcere oporteat.Na hic,inquiet fi feipfum nouiJTet,nunql;exercix turn ducere fe dignn eflc cenfuif K fet.melior efife videbitur, qui di xerit,no effe verum, quod aiut ita amare opor tere, vt aliq uado fis ofurus, fed potius oportere i/ ta odiffe,vt fis amaturusSed ox portet oratioepatefacere, quid ipfi fentiamus:quod fi non conx dngat,cam addere oportet,vt fi vel ita dicamus, Amare oportet non quemadmodum aiunt, fed tanquam fis femper amaturus: illud enim alterum infidiatoris eftivel hoc modo'Nequaquam mini placere poteft id, qtfvulx t godr:verumenimamicum ita amare oportet, tanquam perpe tuo fis amaturusfed neqj illud probo,Nequid nimis: nam imx probds homines fupra moduni odifie conuenitMagnam aute indicendo vtilitatem adferunt fententiae propter inanem audi torum laeticiam^ opinionem: gaudent.nfiq uis generatim lox cut',easopini6es tetigerit,quas ipfifigillatimhabentquod aut dico,clarius exponam,fimul au ternperfpicuumerit,quoipfas M opiniones venari oporteat* Namfententia, quemadmodu antea dictum eft,gnalis eft enu^ tiatioqui vero audi unt, tune Ig tantur,cum idgnatimdicitur, quod ipfi antea in parte verum elTecredebanc:vt fiquismalos vicinos,aut filios improbosha beat,eum fane probabit,qui di xeriu Nihil eft vicinitate mole/ ftius:aut,Nihil ftultius, qi libe/ ros procreate* Quare d iligenter oporx

Liber Sccundiis
A oportetaliqua ratJoneconijcex re,quid femiant, exiftimetq? au ditores * deinde gnatim illud e* nuntiare, Atcg haec quidemvna eft vtilitas-.quaeex fententrjsdi cendispercipitur* Eftetiamal' teralongemelior, q>fententiae moratasofones em'ciunt.Onv nes aut mores habere dicuntur, in quibus dicencis fenfus apex ritunquod i oibus fententqs di cendis accidit eo q>, qui fentenx tiam dicit, generatim enuntiat, quid ipfe de rebus expetendis fentiat.quare fi bonse fententiac fuerintjprobu ctoratore videri faciunt, Atcp haec quide defenx ten tia,& quid ipfafit,&quot eius tint fpecies,& quomodo fit vtendutn ea,quam<5 vtilitate habeatjdida fufficiant,
Deentbymttflote. Cap.l}

44

Eargumentisveroiam generatim prime dica* mus, quemadmodu ea quacreredporteat:ddnde figilx latim eteoru locos explicemus funt.mhaeduaeinter fediftindg fpesQuod aut enthymema/yl logifmusquidamfit, ante idi^ ctum eft: 5t quo fit fyllogifm9, & in quo differ at a dialedicis: necp,nq remota funt^neqp cunx (ftaincolligendo fumere oporx tet,illud4n, obfcuru eft gg difta tiam,hoc aut garrulitatis eft eo, q> perfpicua dicuntun Attp hec etca eft, cur imperiti holes ap3 plebem facili9^ eruditi, quod uolunt perfuadeant;queadmox

dumpoetacquocpteftanc,impe ritos in corona plebeiorum elegantiusdiceredo(fli.nviri ad res fuas probadas communib 9 &gnalibus vtuntur:indodi ve rofumuntea } quxcognita ha^ bct,atcpin promptu funt.Qua-' re non ex oibus,qug probabilia vident/edexcertis ac defining fumendafunt argumeta,vt ex eis,^[ vel difceptatores ipfi,pbac vein ,quorufententiafequunt, & illud perfpicuuefTedebetjVi* omnibus, vel maxima: parti ita eis videri.neqj tm ex neceflarrjs colligedum eft,fed etiam ex eis, qux plerunqpfiunt* Atque illud primo fciedum eft,necefle effcjVtqui de aliqua rediclurus eft, d(. argumentatu rus,vel oratorio fyllogifmo,vel quocuncpalio.quae in ea re flint cogni ta cV peripe<fta habeac vel ola,vel fake aliqua.nam fi nihii cognitu habueris.nihilerit, vfi argumentari posfis. Dico aute hoc mo, vt fi confilium dadum fit Athenienfibus,vtrubellfifu fcipiendufit,necue,quoidface re poterimuSjUifi copias eorum cognitashabuerimusc'vtru na> uales fint,an pedeftres, an vtri> ufqj gniSjCV; quatae fine: deinde, q fint eoruve(ftigalia,qui amici qui inimichpraeterea, qbellaia an tea gefiferi nt,5i q uomodo,cae tera^eiusgnis* Btfilaudandi fuerint, quomodo id pracftabi' mus, nifi naualem eorum pU" gnam,c^vi<floriam ap3 Salami neiniula,aut terreftre pracbu in F iii) Max

Rhetoricorum
6 Maratlionecogmtumhabuerix inus,autqutc pro falutefilioru Hcrculi3elTerunt,& fiquid eft aliud luiiusgnisj'oef.ruabonis, quxinfuntin aliquibus } velitv efle videntur,laudare con lueuc runt.eodem modo excontrarrjs vituperant:adumunt.n.fiquid in eis turpe eft,aut inefie videt, vt q? Athcnienfes reliquosGrac cosm feruitutcm redegeriitjflC q> Aeginetasfid Potidccatas,qui cum ipfiscontrabarbarum pa/ gnauera^cVfeftrenuefortiter'qj H gefferant,fibi feruirc coegerut, ^fiquafunthmoi.priicterea ?]' runtedam,anin aliquem alifi errorem,autpeccatum vniuer^ faciuitasdelapfa fir. Idem quo' que in accufando,ac defendcdo fieri folet:nam ea fpe<ftates,quae infunt,accufant,<3<l defendunt. Nihilautemintereft fiuedeAx thenienfibus fiuedeLacedxmo iirjSjtiuede aliquodeo, lluede hole agatur4 etenim, fi Achilli confilium dare voluerimus^aut eulaudare, aut vifupcrare,3ut I accufarc,autdefenderc:qun:ip^ fms pcrfona* herent, aut hf rere videntur fumendafunt:vtdeil lis dicamus,q> fi laudamus, aut vituperamus, fpciftarc opoi tet, fiquid ineo fit honeftum, aut turpe:fiaccufamus,autderendi mus:fi quid iuftum aut iniuftu: ficonfilium damns,fiquid eft, quod prodefTe,autobeiTepofx fit4ldem et in qualibet re facien dum eft,vtfiqurat,vtrumbo nafit iuftitia ; an nobona, exrjs qipfiiuftiri^autbonoinfunt, K colligereoportet.Quarecu oes itademrare videatur,fiueaccu ratkiSjfiuenegligctius argume tent,necp.n.exoibus finedifcri mine, fed exrjs,q fingulis rebus adfunt,prop6nes fumut,& hoc cu rone faciunt, qm pcrfpicuu eft, aliter fieri nullo mo polTe: baud dubiii efife pot } quin fit nc ceflfariu,',queadmodu ITopicis didfi eftjin iingulis rebus dele* <ftas habercpropones earum re rfi,q fepeaccidunt, acmaxime opportune funt* Atq?etin reb9 quenupereueneruntjidtordo fcruanduseft.necp.n.relpiccrc oportetadea,qu^runtinrinit3: fed que rebus iliis adherent, de quibus eft oratio, Atque ilia po nflimumcolligere,quf ad rem ipfam quamproxime accedat* quato.n.pluraquishabueriteo rum,qug rebusadfuntjCato faci liusdemrabit.&quantoeapro pinquiora fuerint,tantoadpro bandumerunt accommodatio ra,cV minus communia . voco M autem communia hoc modo: vt fi quis Achillem 3audet,q)ho mofucritjCV quod exnumero femideorum, dC quod ad bellii Troianum profe<flus fit.h^c.n, ali]sctiamuJtisaccidcrunt:qua re,quiheccommemorat, non magis Achillem, quarn Diome dem laudarer.Propria vcroilla dico,q!ig!iemini alrj cotigerut: vt quod Heclorem Troiano" rum optimum interfecerit,& Cygnum, qiii cum vulnerari non

Liber Secundu?.
A non poltet, Graces omneis exi redcnaui prohibebar,et,q>om nium elTet maxime iuuenis, df. qjiureiurandono aftrictiis}ad idbellum prefect us fit ,& alia, qux funt hui 9 generis.Atq? hie quide vnus eft acpri us delect9 habcdi locusts fimilis, qm in Topicistraduntur.QuoE vero fine enthymematum elemeta, jam dicamus.elementum aute, di locii enthymematisproeo* de capio, Primutn igitur dica/mus, de quibus necefle eft pnV roudicere.nam enthymematu funt fpecies duf: qufdam enim demonftrat,alicjd ciTe autnon elTe, quoedaautem refellunt. q i'3 niter fc differiitjficutin Dia Jcdicisclenchus^tfyHlis.Atq; iHud enthymcma demoftrare dr,quodexconcesfisproponix bus concludit: illud au t refeSIe re dr, q3 ex propofitioibus no concesfisjConcludit. Aciam fex ic. fingulisindiccdigeneribus dcclarati funt a nobis vtiles ,ac ncccllarii loci. na in vnoquoqi genere deleclae funt a nobis ,p' poluiones,& often fum,ex c\b9 locisargurnentafumant debo no 3t malo,de honefto <3d turpi deiufto&iniufto, quinetiade moribus,6danimi commotiox nibus,5<: habit9 code mo locos antcadeclarauimus. Nuncve^ ro alio mo generatim atqj vnix uerfe de omnibus agamus,6 dicamus accurate, qui loci fine adrefellendUj&quiaddemo ftrandu accommodati: nee no,

45

vnde ducaturca, quat fpccicm D quide habent enthymematu, licet revera non fintenthyme* mata,qm neqjfyjfi funt His an te declaratisjdefiniemus etiam, vnde folutiones,& obiedioes ad argumenta labefacftanda fo miposfint. ue LOCI<. Entbymematum. Cap. 14. De locii Tq?vnus quide eorum, quzdemonftrat, enthy ; mematu locus eft a coiv trari^s, fpedare enim oportet, ancontrariocontrarium infit: nam^fi non infit, eri t negandu 531? In E fi autem infit, eri t affirmandu: vt,fiquis probet, temperate vi uere bonum efle, Qm intempe rantem agere vitam,noxiu eft: vel, quemadmodu in orationc Meileniaca^'amjfibellum prg fentium malorum caufaeft, ea per pacem emendare ,ac corri^ gere opus eft, & illud, Si iniufta in ilium eftomnis iracundia, Qui quempiam laefit per im prudentiam: Non eft habenda ei vlla iurc gratia, Necesfi tate g coacftus.pfuit: & illud: Falfum quod eft > vtlacpcfit probabile Dicend o,fic plerunquc con* travfuvenit, Vt vera non queantprobari vllo modo 4 Ali us loc9 eft a cafibus fimix libus: nam eode modo vel in* cffe, vel non ineffeoportet: vt, fiquis

Rhetoricorum
G fiquis probarevelitjnoomne Demofthenis,cVeoru ,qui Nix K i uftum efle bonum, Na et quic canorem occiderat,poftc,n,iu quid iufte fit,bonum eflfet, nuc fteinterfecifle iudicati funt, et autein iufte mori, no eft expo ille iufte necatus exiftimatus e: tend urn. Alius locus eft abtjs, &C de illo,qui Thebis necatus e, qfub eandem ratione cadunt. de quo iudiciueft conftitutu > nam fi eoru alteri cotigeritvel vtrumori dignus efifetrtaqua honefte,vel iufte aliquid face- no iniuftu fit,eu iterficere, qui re,et alteri perpetit&fivniiufx mori dignus (it, Alius locus eft fiflejCtia alteri paruifle:vt Diox ex maiore,6d minore t vt, Si ne medon publican us deve&iga' di) quide oia fci unt, multo mix libus dixit,Si.n,vobis ea vcdo nus hominegjhoc autem eft hu re no turpe eft, neqj nobiserne iufmodi: Si res non ineft in eo, re,&,fi,qui damnu accepit,hox in quo magis efife deberet: pers H nefte,6d iuftemultatuseft:ita fpicuum eft,necp in eo ee,i quo L et,qui damnu illud dedit,& co minus eile debetallud aut.Qui tra,fi,qui damnu dedit, hone^ patre caedi t,et propinq uos cat' fte,& iufte fecit: ita etiam, qui deret,ex minore: na,fi id ineft, paffus eft, Sed hoc i loco poteft q3 minus ee debet,et id inerit, exifterecaptiotfi.n. quifpiaiu/ quod magisefleconfueuit.Hic ftenecatuseft, etia iufte pafifus aute locus in vtrano^ parte va-eft : verum a te fortaflepati no let: fiue re inefle demonftradu dcbuit.atq} ideo feparatim cofi eft,fiue non ineflfe: item etiam, derare oportet: an qui pafTus e, ft nec^ magis,necg minus.vnde pati dignus erat,6V:, qui fecit,fa illud dictum eft: cer*1: debebat: deinde ita eis vti, Dicenduseft ergo miferpares tuus, iicuti caufapoftulatnaiterdu haec inter fe difcrepanttneqj cjc Qui filios amiferittnoaiiterit qua prohibet, quin difcrepare OeneusmiferjCuijGraeciaeflos M totius, posfint: vt in AlcmaeoneTheo Extindus eft natus :^ dedlis, Qiiis non tux fcelus parentis &,Si no iniufte gesfit Thefeus, oderat: ne^ Alexa,cV! fi Tyndaridg n6 at ille refpondit, oportere feorx miufte geflerut,neqp Alexa, dt, Aim hacc diftindecp confidera-- Si Hector iufte Patroclu intere re: cumqp Alphefibcxa rogaret, mit,etia Aclnlle Alex. cV, fi ali) quomodo: fubiunxitille, artifices no funt improbi, necp Dignam mori illam cenfuerut: philofophi:&;, fi iperatores no nontamen, habenturmali,quamuis facpe A me necandam: vocatur,ita necp fophiftg :Si pri dC quemadmodum in iudicio uat p quifcp glorig vcftrae det ec ftu/

Liber Secundus.
A ftudibfus, etvos Graecoru gUv autabfurdus efth6ille,quiinD ria curare debetis. Alius locus alr)seareprehendit,q vel ipfe eftatepore,quod fpeclandum facit, vel nacftus occafione, face ft: vt Iphicrates in oratioeco ret,vel,qui alijseafuadetjqip^ tra Harmodiu: Si pri us, q* h jc fe nee facit,nec vllo mo f aceret* gererem, population a vobis, Alius locus a definitioetv^Dex uc mi hi ftatuam crigeretis,fi ea monium nihilaliud ell,qi vel confeci(Tem,non nc ea mihi dex DeuSjVel dei op9,qui vero pux creuiffetis < nunc,poftqua conx tat aliq3 opus ee dei,necefle eft fcci,non decernecis < ne igit cox ilium et deos eflfe putare: 6d,q3 mittatis,vtquodbeneficiuexx Iphicrates dixir.ille maxime ge pedantes,pollicemini,id accex nerofus eft,cjoptimus,etenim pto beneficio,auferatis: >C rur- in Harmodio: 5t Ariftogitone fus,fiquisThebanis diceret, de nihil ante generofum fuit, qua B bcrc eos aditu in ActicS Philip generofefe gefTerunt,&, q> ipfe E po tradere.nam, fi hoc pcdiTet, propinquior eflet: Na, res, in* priufqua cotra Phocenfeis eis quit^meaegeftarmagisfunt p> auxiliu tuliflct, ccrte polliciti pinqugfacftisHarmodr),c^ Ari fuiflfent, abfurdti igitur erit t fi, ftogitoniSjCp tuse: c^,queadmo qmillis fidem habuit,neq?id dum Alexandro fcriptu eft,om tunccontendit,ei nunc tranfix neis in hac eflfe fma, vt internpe rum non dederintAlius locus ranteiseosexiftiment,quinon fumitur ex r]s, q con tra nos dix vnius corporis pulchritudine cunt: cu ea vertimus in aduerx frui conteti funt* vnde et Socra farium, locus aute hie multum tes dixit,ad Archelaum fe pro^ cxccllitjVt in Teueroquo loco Hcifci nolle propterea,q? contu vfus eft Iphicrates contra Ari/ meliafitjbeneficiano pofle red ftophonte,eum interrogas, an dere,non aliter,atqj no poffe V ^ ipfe accepta pecunia naueis $' iurias vlcifci* Omnesnafti: re $ diturus eet * quod cu illi negaf" ipfam definientes,&gd fit,ape fet: Ergo inquit,quodtu, cum rientes, cocludunt ea,q^ voiut (is Ariftophon,no fecififes, ego AliuslocuseftjCum aperitur, Iphicrates feci < fed oportet ad/ quot modis aliquid dicatunvt uerfariutn uideri procliuiorem in Topicis de eo,quod rede fa" ad iniufticia, alioqui res ridicu clum dici turAlius locus a dix la videret: vt fiquis hoc contra uifione,vtSiomnes,quiiniux Ariftide accufantc diceret fed r Jam faciunt, trium rerum alix accufatoris perfidia hoc refer e/ qua impelluntur,velhac,vel du ert,omninondebetaccufax ifta,vel JUa:& duab9 rebus Ipel tor e/Te reo melior, hoc aute fg li nuilo mo potuit: de tertia uex ^oarguere oportet* generadm ro ne<$ ipfi aduerfarr) ifim ulat Alius

Rhetoficorum
C ^Aliuslociiiabindudioe,vt contrarrjs, 5^ prarcipue, fi om* K illud ex Peparethia: macrcs de nes Temper ita iudicarunciin filrjs vbicp veru difcernere. na niinuSjfalte quamplurimi, aut AtheniSjCU Marias orator defi qui fapientes funt vel oes, vel Jiodubitaret, illi mr indicauic maioreorumpars,aut qui pro & Thebis, cu Ifmenias, dC Stil' biviri funt: vel,fiipfi iudices bo defiliocontenderent,Dodo .alias itaftatuerut, vel n quorii ni s Ifmenif film efle dixi t, i tacp iudicium ipfi iudices fequunf: poftea Theflalifcjj Ifmeniae cen vel fi ita illi iudicarunt, contra fuerunt: &!,quo Theodectes v quosftatuerenihil licet, vt qui fus eft tlege: Si nemoproprios domini funt, aut quibus no ho equoseiscommittit,qui negli^ nefbum eftcotradicere, quales genter alienos curarunt: neque funt deijpareteSjmagiftri: queV quifquanaucis fuaseis tradic, admodum inMixidemide An H qui ali_enaseuerterut, &, fi hoc toclesdixitjSiEumenidesfibi L in rebus omnibus itafehabet, honeftum elTeduxerunt,in A na dcbcmuseis vci in falute no riopago caufam fuam tradari, lira tuenda,qui falurealienam Mixidemides non honeltu fibi inaic dcfcndertinc: OC quo AJci ducet: vel,quemadmodum Sa dam us vtituiyvt probet,fapie^ pho dixi t,mori omnino effe mi teis ab oibus honorari:Pariq,n ferum, qm et dei ita iudicarut: Archilocii, quamuis maledic9 nifi.n.ita ect, mori voluiffent: eiTer, honorarunc: 6d Chi) Ho' vel,quemadmodum Ariftip^ merii, quamuis eoru ciuis non pus contra Platone, qui nefcio elTet, &C MYthilenji Sapphone, quid (vt illi videbatur)arroga" q uaqua diet mulier,& Laced f tiusdixerat,Atquifodalis no^ monn Chilonein fcnatu elege^ iter nihii unquam hmoi protu runt, cum tn ad literarum ftu^ lit: Socratem vero innuebattet ' diadurioresefTent>6dItaliPy' Hegefippus inDelphisApolli M thagora,&Lampfaceni Anaxa neinterrogauitjCum iamorax gora peregrinu hominc fepulx culii Olympicilouisaudiflet, ehro decorarunt,c\lihucvfqj aneadeillijquncpatri viderenx diecolunt,atq? Atheniefes, So^ tur,tanqua turpecfiet,c6traria lonis legibus vtenteSjbeaci fue fen tire :c\T,quod deHelena fcri re,& Lacedaemoni), dii Lycur/ pfit Ifocrates: earn efle rarac vir gi Jegibus\Tfi funt,etapud The tutis,qfnThefeusita iudicauit, banos,cii primuciuitatisprinx &de Alexadro, quern tresdex cipesftudio fapictiae fcdareccc iudice elcgerujtit,&de Euagox peruntjftatim beata ciuicas exx ra,quod vir efTet eximius, qiti, tint. Ali us locus a rebus iudix vt ait idem Ifocrates,Cono, fra catis aut ijfdem, aut fimilibus, cflis opibus, alios omneis poft/ habuit,

Liber Secundus.
A habuit, atqp ad Euagoram pro fccftus eft. Ali us loc9 ab enumex rationc partium: ficut etiam in Topicis,Si anima motus c, qui nam eft motus: vel .n.hic, vel il le: & illud exemplum ex Theo dedis Socrate,Quod fanu viO' lauit < quern deum non coluit eorum,quos ciuitasveneraturc* Aliusaconfequetibus.quonia in plurimis reb9 accidit, vt eas bonum&malumaliquod cdx fequatur}exeo,quod fequitur, licet fuadere aut di lfuadereacx B cufare aut defendere, laudare aut vituperate: vt,Erudition5 confequitur inuidia,quod eft malum, cVfapientia, quod eft bonum, non eft igi tur fcientns danda opera,qm inuidiam fub ire non oportet. imo vero fcien tiis opera danda eft, qm fapien tern fieri oportet. Hie locus in arte Calippi proccipue tradat, in quafumiteuanijqQ fieri po^ left, & alia ,dequibus a nobis jam antea dictum eftAlius et aconfequentibus,qnex duo-* C buscontrart)S,quaeconfequun tui^autfuadere^utdiiTuadere, opusfuerit,c\leo, quo dixim9, modo, in vtranqj partem vti. Differtautemhiclocusafupe/ riore ,qin in eoquzcuqj euene rint,opponuntur,hic au te tanx turn ea,q contraria funt, vt Sax cerdos quxda filium fuum in concione verba facere,6i: agere cum populo prohibebat. Na,(l iufta dixeris, aiebat, homines teodio profequentur, fi. vero ix

47

iufta, deos offendes.Imo vero, D dicec aliquis,cOncionari oporx tet.nam fi iufta dixeris deos ti> bi concilias, fin iniufta, holes * hocautetn idee,cum eo,quod vulgodicitur,Oleum, dC falem oportet emere. Et hsec ro AM> ffeofid hoc eft fuerfio, vocatur, cum duorum contrarioru vtru que.bonum&maliiconfequi turita,vt vtraqjfintvtrifqjcS traria. Alius eft locus :qnqui' dem homines non eadem pala, da occulte probare folent,fed palam quidem iuftaethonefta maximelaudant, occulte vero magis vcilia cupiunt: cu ex his quifpiam conatur alterum cdx cludere. Atq? hie quidem loc' praeter cxteras qui contra com munem opinionem proferun> tur,plurimum valet. Alius lox cus, cum cod em ex proportion ne conueniunt, vt Iphicrates, cumeiusfilium,qui magnocj' de erat corpore, fed adhuc eta> te puerili cogere vellent onera publicafuftinere,dixit,Sipuex ros}qui magnofuntcorporc,ui F rosexiftimatis,ergo etiam vi^ ros,g pufillo corpore funr,pue' ros exiftimare debetis, cV quo Theodedes vfus eft in lege. Na fi propter moleftiam, probita temq? mercenarios mihtes ciut tate donatis, vt Strabacem, QC Charidemum, non eos milites mercenarios exterminabitis,cj nefaria fcelera perpetrarunt < Alius locus ab euentu > fl idee, vt etiam eade efie dicantur ea, aquix-

Rhetoricorum
G aquibusideuenitivtqctXeno etil!3 ex AntiphoisMeleagro, phanes dicebat,eode modo im Non tarn necadi caufa apri cox pioseffeillos,quidiceretdeos uenerant, ee natos,atc eos^diceret decs Quam maximac virturis ut tc^ f terire, Na vtroqj mo fit,vt ali ftes forent qn dei no fint, cV omnino, q9 Meleagri apudGraecos, euenit, ex vtroo^ probare opor 8t illud ejc TheodacfHs Aiace,o> tet,urwm atq? ide etfe:w, Non Diomedes Vlyfse fociii elegex n.dc Socrate,fed 3 toto hoc ftu rat,n c eu honoraret, fed vt co dioiudicaturieftiSjVtru philo tnesfe eet inferior, na ethacdc fieri potuit* ibphi g danda fit opera: nee ne: ca hoc a Diomede & terram,cV aqua dare, eeide, Alius Ioc9eftc6isdi(ceptatm^, .quod feruire: cVcois pacis fieri et deliberantiiu vt ea confidere participeSjideelTc, atqj impera mus,q vel impellere, velretra^ ^ tu facere. Cum aut alterutrum here pnt, dC quoru ca folent ho fumi posfit,id erit fumedu, q3 mines alicjdaut efricere,aut eui nobis vtile eft. Alius locus e ex tare, hf c.n.fi adfunt,re aggredi eo,^ rjde non eade femjjj eligut oportet, vt fi fieri pot, fi facile aut antea,aut poftea, fed diuerx e,fi vtile vel fibi vel amicis, vel fis ccporibus diuerfa, vtinillo noxiu et perniciofum inimicis, eft enthymemate, Si cii in exi/- aut,fi minor eftpcena,q^ id, q3 lioeiTemus,pugnauimus,vtin expetunt, na his ronibus fuade patria rediremus, nuc poftqua re folet, et cotrarrjs difluadere reuerfi fumus, i exiliu abibim9 quin exiifde S>C accufant,dC de^ ne pugnemusc'aliqn.na patria fendut, quibus.n.argumentis manere pugnando elegerut,ah* dilTuadent, i^fdem etdefendut, qn vero patria potius difcede^ dC gb9 fuadet,etaccufant. Vno re,qppugnare,voluerut.Alius vero hoc loco tota Pamphili,et ioc9 eft, cum quis dicit aliquid CalippiarscotineturAliuslox eius gratia efle,aut fecflum efle, cus ex r)s qug fieri quide viden cui us gratia neqi eft,necpfa(fhl tur, fed fua fponte incredibilia eft,vt fiquisalicui quid dona/ funt,qm no crederent, nifi ant ret,vt illud deinde ide auferes, ia eent,aut prope eent,Imo ma dolorem inureret*vnde et illud giscredi debec, holes, n.aut ea, dictum eft, q vera funt, aut verifimilia ere Felicitates, Atque opes dat ma dut.q3 vero incredibile e, neqp vcrifimile, 8t m fit, id vt verii ximas For tuna m ultis,non quod illos fit needle eft,neq;,n.quia verb iimile fit, aut probabile i ta vr, diligat, Sed de gradu pncftantiore vt ficuri Androces Pitthe^dixit, cu lege reprehederet,et ei dicex decidant, ti

Liber Secundus.

48

A ti obftreperet + Egent leges alia cxtiterit,non eflfe factum 4 nam D lege,qcorrigat} na &C pifces fax fimul eft caufa cum eo , cuius c lis egent Atqui verifimile no caufa , dC fine caufa nihil eft : uc eft,neqj probabile,cu i falfo pi' Lcodamas in defenfione fua di/ fees nutriantjfalis indigere,atcj xit, cum enim Thrafybulus eii etoliuae egent oleOjCu tnhocfx accufaret,acdiceret,iusnome" credibilefit,vt exquibusoleu tanqua informs, cVhoftisinco/ conficit,illae oleo indigeat, Ah9 lumna^uein arceerat,olim in locus ad refellendu accomodax ci Aim fuiffe , fed ab eo, cfi xxx tus,cu inter fediffidetiafpedlax rerum potirentur, fuiffe abra/ mus, fic;d in aduerfari) perfona fum: refpondit,illud non ee vex posfimusluenire,q9diffideat rifimile,Nammihi,!quir,xxx* ex oibuseius tcporibus,adioix tyrani magiscredidifrent,fi,qsbus,orationibus,vtlftequide cupopulogesfifseinimicitias, fevobisamicuee ait, fed tame colunafcriptasuidiffent,Ali 9 cuxxx.ty ranis coniurauit,aut locus eft, videre an meliusalia ctfeorfum in perfona noftra,ut rone ac via potuifTent eageri, Ifte quide ait , me fcctatore efle q vel fuadet facicda efife,vel fax litiu , fed tn non pot oftendere eit, vel ia fecit, perfpicuu eft4n quequa,a me vnqua in iudiciu nifiitafit, eun fecifle : na nemo vocatu, partim uero in noftra , fcies, voles^jea , ea q deteriora atq? I ad uerfarr) perfona,vt Ifte funt,digi t.Sed hoc falfum e, fx nemine vnqua (uapecunia fab penaccidit,vtq3facere meli9 leuauit,ego aute multos veftru erat,poftea cognofcanf, c.u icer abhoftib^captosredemi^Ali 9 turn eetanteaAlius locus cvi/ locus eft,ciiholes,vel res no vi dere, an quicqua geri deb:at, dentaffineseiculpx,cuiusacx q3 rebus iam geftis contrarid _, cufantur,caeiuscriminis,q3fit:utXenophanes cumabeo . prater opinioneaccidit, explix petrjffent Elzat3e,vtrum, cum care.eft,naliquid,prj| quod ita Matute. facrificaretjlugeretnee videatur, vt, Mulicr qda, cu fe ne: confuluit, vt fi deam illam filio fubieciflet,vt eum bladius effe putarent,nelugerent,fi hox falutaret,vifa eft ftupru cii ado minem, ne facriflcarent. Alius lefcente illo commififfe,fed exx locus eftexr)s,quacmalefacfla plicata caufajftatim crimen fox funt,vcl accufare, vel dcfendex lutum eft.&in AiaceTheodex re:vtinCarciniMedea,quida clis, Vlyffes Aiaci cam explix earn accufant,q> filios interfece cat,cur,cum i pfe eet Aiace for/ rit,quoniam illi nufquaappax tior,no tneflevideretun Alius rebant, in hoc enim peccarant locus eft a caufa, vt fi caufa exx Medea, q> filios fuos amandaO titerit,fadu effe dicatur, Q non fet fed ipfa fe defendit, q? non filioa

Rhetoricoriim
G fflios verum ipfum lafonem in terfecilTet* Namomnino pec^ caflem,iquit, nifi hocfeciflem, cum illud alter u perpetraflfem* Hie autem locus, atq? hacc fpe^ ciesargumentandi totamprio rem Theodori artem continet. Alius locus eft a nomie,vt quo Sophocles vfus eft, Ferrina vere dicere,nam feiv rea es, &,quemadmodum indeorum laudibus canere confueuer unt, &quemadmoduConotiThra ** fybaluma nomine,tenierariu in confilqs capiendis appella^ bat, 3d Herodicus Thrafyma^ cho dixit, Semper Thrafymax chuseSjSd Polo, Semper polus es, 5t Draconem legislatorem infimulabat,q>eius leges non hominis/ed draconis eent,erat cnim afperae,<5^ quemadmodu Hecuba apud Euripidem con^ traVeneremdixir, Accommodatum nome eft tibi inditum, I ReginacumdcmeiHiaetufo Jafis, et queadmodum Cheremo j Pentheus futurx fortis agno men tulit* Enthymemata vero^uae re/ darguunt, magisexcellunt,qp ea,qua: d^monftrsnt, ppea ,qj paruo anguftoqj in loco coira^ riacolligtint, quo: inter fecolla ta,ftatiaudicori ccrtiorafiunt* Omnium autc argumencatio/' nurn & q ux rekllunc, 3d q dex monltrar.t ilia maxinie como/ uereanimum folent^quae, cum proferri incipiunt, intelligunx turrnon tarnenquiafintin pro ptu,namfimuletiam ipfifecu gaudetauditoreSjCum vim arx gumenti pracfenriunc.proban turetilla argumenta,quae,nx mulac dicta func,inteliigutur Sed qm plerunq? accidit, vt ali quis vere fit fyli'us, aliquis non vere,fed tan rum fylfi fpecie ha^ beat, needle eft, vt idem etiam de en thymemate eueniac,ut ali quod uerefitenthymema,ali' quod no vere,fed tm. efle videa tur, cum prsefertim enthymex ma fylFus quidam lit.
De apparentium Enthyniematum torn. Cap. t J.

Oci vero fallacium enthy mematum hi fun t, Ac primus quidem eftx elocutione, cuius vna pars eft, (vtindiiTerendi Ratioedocui" mus) cum quis, etiam fi no col Icgeritjtamenextremam parte afleueranterconcludit, vt,No eft igi tur hoc,c\: hoc, quare ne* ceiTec,vthocatq5hocfitquin enthymema videtur quoties quis oratione cotorta,cxi ex cos trarf]sconflatavtitur,nam hu iufmodi elocutio fedes e enthy mematis.hgc vero fallacia fimi lis eftei, quae in Diaiedicis a forma dicftionis vocatur.eft au tern in hac re utile, ut quis dice dovideaturconcludere,multa rumargumentationum capita fimul

Liber Sccundus

49

A fimul proferre :vr,Nos quide lubre, neq? fimplu eritfalubre, feruauit,alios punitus eft, Grf na abfurdu eft,fi ambo fun c bo cos in hberratem vindicauit* na,vnumeemalum, Atq?hoc ram vnumquodqj capita hox quidemmodoin refellendova rum ex alrjs probatum eft : cu let,ilJo vero in demonftrando ; autem fimul ola com ponunf, neqj.n.exduobusmalisvnum vr ex eisaliquid confici. Altera bonum elTe pot Totus autem parsnafcitur ex multiplier no^ hie locus captiofus eft tale eft il minis fignificationervc fiquis lud Polycratis in Thrafybuli diceret,murem magna virtute laudem q> Thrafybul* xxx. ty pracditum efle, a quo prgftatifx rannos fiiftuliflTetjConiungit.n* iimaomniu facra denominata atqt illudTheodedisin Orefte, funt, namyfteria funt omniu exdiuifione prolatum : aliorum facrorupr^ftatiffima. Earn, maritum quae necauit, emori, vel fiquis, cane laudans,eiiam eumcjieftccelocelebraret,aut Patrifque mortem vindicare Pana deum^m Pindar* dixit, Hlium, Beate quern magnac deae, luftu eft,vt hf c effeda funt : * Varium vocantdei canem , nam haeCjfi coniungantur, for/ Vel,q> nullii liabere canem , in^ talTenoneruntiufta.pot ctiam decorum eft : Quare perfpicuu hf c , 5 defedione failacia.pgre^ eft, canem eflfehonorificum:et, di ) qmablatumeft > a'quoAli* fiquis diceretjMercuriu deoru locus eftscu quis ampliffcaiioe omnium maxime liberalc ce, vtirur in confirmando , aut re' folus.n. dicitur c6is Mercuri9 : fellendo, hoc eft , cu rem i pfam & fiquis diceret, oratione ee re am plificat,antequam fada eiTe prfftantisfima:q)bonivirino oftendatreus.n.cum crimen v pecunrjs,fed oratioe digni fint* amplificat, inducitopinionem *" nam cite dignu oratioe no vno q> ipfe non commiferit,accura modo dr.Alius locus cftjCU qs, tor contra.cu indignatur,facijr, quodfeiundumeftjdicedoco vtreus feciffevideat. Hocigic ponit3aut, q3 compofitum eft, non eft veru enthymema: deci feiungit : qm n. idem vr , cum pitur.n.auditor % di faclum aut tn non idem f;penumerofit,id nonfacftumcredit^quamuisni ampledendueft,qclvtiliusee hilfueritdemonftratum.Alius yr. eft aut iiaec Euthydemi ro, locy eft afigno. nam hoc etiam VtjScistrirememinPiraeoefle, veram concludendi rationern nam vtrunqjfeparatim nouit : non conferuat: vt, fiquis dice*' cV 3 fiquisdicat,um,quifcitek retinciuitatib 9 vtileiseeama^ menta, fcire ct carmen , na car^ tores,nam Harmodr), atqj Ari' me idc eft : &,Si duplu eft in fa ftogitonis amor Hjpparchum Rhet,PoctcuAuer. G

Rhetoiicorum
tyrannum faftulit: vel, fiquis cipifit quafi pg facfrJa eueiierifc probarevelletjPionyiium efle &C hocrjprjcipue vtunt,qui in fure co, q> improbusfit.,hoc. n. Rep.verfanf j vt Demades aiex n-ihilcocludit: neqp.n.quilibet bat,Demofthene in adminiftra improbus eft fur, fed cotra pox none Reip. malorum omnium tiuSjOis fur eft improbus. AH9 c3m, cV a u Acre fuiffe, Na poft>; locus eft b accidentervtquod, qua is ad Kemp, accesfit, bellft ait Poly crates in laude m uriu, exortum eft. Aii us locus eft,cu qd auxilio fuerint,deuoratis ar nee qn,nec quo res gefta,fit ex^ Cuum neruisrvf, fiquis diceret, plicaturtvtjfiquis dicat, ab Ale ad coena vocari rem ee honorix xan< iufte Helena abducla fuif' fe,qm illi pater optionem ded ficentislkna, AchiUes.n.cum i Tenedo vocatusad coena non fuifletjGracis magnppere fuc^ ,n. ferog code modo , fed initio * cenfuit.Atille,tanquamrcontcx tihoptionededit,quotempore ptus,& ignominia affecftus, fuc pater ea in poteftate habeoat: cenfuit,q3 accidie, quia no inx vl^fiquis dicat , caedere liberos uitatus sld coena fuerat. Ali9 Io^ holes , efle con tumelia. neqj.n, <:uS eft a confequente: vt in Ale hoc quocunq? mo verum eft, xan. q> vi r eiTet exceltb ani mo, fedqnquis iniuriofecacderece quiafolusin Ida mohte}relida p*rit.Prpcterea, ficutin conten aequalifi confuetudine, Vitam tiofls difputationibus fit adQy ageret, na, quia excelfo ammo bratus falfus'qj fylFus , cum al>/ viri tales funt, ct hie tafts vide^ folute (impact terip ponit aliqd ri poffet: & quia veftitu nimio q3 no fimpfr/ed cu aliquaad/ ind tilget,& nodu vagaf", ad ulx iunclione ponidebet,vtapud ter eft: tales.n.funt adulteri-.eo^ Dialecflicos probalid,qtlnon dem mo, fiquis mendicos dice eft eire,Q3,n.non eft,eft id, q.3 * ret eflebeatosj, q> in facris locis non eft <3dq3 percipi non pot, ' fuo arbicrio canunt,dd falranr, fcia comprehendi/citur.n.id g atqj exules itidc beatos,q> vbix cipi non pojfTe,q3 non pot per* cunq? terraru voluerint,domix cipi :fieet in Khetoricisfitadd 9lium habere posfinttqrn.n. bratum enrhymema falfumq^ heci) facere pofTunt,quibeati cuid fimpliciter efife verifimije vident,et,qui haec faciunt, bea ponit ur,q3 aliqua ex parte tan ti videri pofifent, Differtaute, turn eft verifimile Hoc aut gc-? quo hf c fiant: atq? ideo etI dex neratim non fit: fi ficut et Aga^ fedione incidi t. Alius locus e, thonait, cum ea dicimus efTecam,q cau Verifimile forfancjseedicerec, fa non eft: vt, q3 vna en fadlo, Multa euenire , quac efife non aut poft accidie: na illud ica acx verifolent,

Similia,-'

Liber Seciinclm.
A SitniHa*'
/equitur,vtdicamusetil, qua 0 fit cnim aliqn id, q<J no erat vc rationediiTolui posfint. rifimile;quare uerifimile eft et, De YntbymtnutHtn Soltttienibus. prxter vcrifimUe, Q3 fi ita eft: Cap. 16 . id ct quod verifimik no eft, ve Vobus aut modis argu> rifimile erit: fed non tn fitnpHx mentationes difioluurtciter: verum, ficut in cotentio tur, vel corra argum eta iisdifputationibus,cu non ad' do, vel reprehccfcndo. pfpicuu ditu^ex quaparte,etquocum eft aut, ex fjfdelocis i cotrarias collata, etquoinlocOjgignitur partcis difputandi facultatem captiOji ta etia in hac ar te, cum fuppeditari: naargumctatioes de verifimili verba fiut,quod ex probabilibus ducuntnr: ve> non fimplicite*, fed aliquo mo rum probabilia fjcpe funt inter fitverifimile*exhoc auteloeo fecontraria.Keprehcfionesvex B ars Coracis eft c6fcripta.Nam, ro(licut in Topicis tradit) qua^ fi reus affinis no eft culpac,cui9 tuor modis adferuntur :v*Kn E accufatur,vt,fifuerit infirmo ab ipfa re, vel a fimili,vel a cox corpore, qui pulfafle dr, facile trariOjVel a rebus iudrcatis.Di dcfenditur,V)O,neft uerifimile. co autem, ab ipfa re: vt, fiquis <>) (i c ul pae a ffinis eft, vt fi fueri t concluferit amorem eflebonii, robuftuSjdiceturnoeffeverifi duobus modis adfertur repre^ tnile, qm fciebat ille, fi feciflet, henfio jvelgeneratimatqsvni veriltn-jile vifum iriieodemo uerfe, cum quis dicit ,omnern et in alrjs 4 nans vel affinem elTe indigentiam eiTe malam,vel fix culpXjVel no affinem oportet* gillatim atqj ex parte, Qupnia vtraqj aut videntur die verifix vulgo non diceretur, Caunius milia: fed alterii tm e veriifimix amor,nifietiamamoresquida le.alteru vero no finipfir verifix elTentimprobi.In contraries ad C mile eft, fed qucadmodudixi' ferturreprehenfio;vt,ficoncla mus.Et hoc eft, q> iacftant, cam fum fit, a bono viro cuncflos a** inferiore ,dicendo fuperiorem micos benefices accumulari^ fieri poffe:vnde holesiureop^ Sed neq? improbus(dicetalv' timo Protagorx profesfionem quis) euncftosamicosincomor aequoanimo ferre nopoterat. dis afffcit: in fknilibusautem: falfum eft .n.non aute veru,fed vt,fi conclufum fit cos, qui iiv tm verifimile vrr,ne'q? in vlla ar iuriam acceperfit, fern per odip tereperitur, preterqua in Rhe- profequi: Sed neq? i), q bfiffctu torica,c\l fophiftica. Acdear^ acceperiit/emper diligutRes gumentationibus quidem, dC uero iudicatgfumuntapclaris, qua: verx funt,5d quae tantum 6d illuftribus viris:ut,fiquis co apparent,ha(ftenus didum eft clunXebrrjsignofci oportere^ G r, Qm

Rhctoricorum
C Qmimprudentes peccant radx verifimile,fed fempfternum& K fertur reprehenfio, Non igitur neceflfariumludex autem exix eflet Pictacus laudand us,c; ma ftimatjCumita refuta turn fit, iores pcenas in fuis kgibus pro autnonefTc verifimile ,autnix pofuit,fiquis ebrius peccaltet hiladiudicium fuum pertinex t qm ea, ex quibus enthytnc' re: fed fallaci eonclufione decix irjata fiunt, quatuor numero pitur: (vtdiximus)neqjenim funt,probabile,exemplum,in/ oportetipfum tantum exnecef dicium,fignum,nam enthyme farijs iudicare, fed etiam ex ve-> mata,quae conltant ex eis,quac rifimilibus: S>C hoc eft, quod di plerunqjita fiunt vel fieri vide citur,acquisfima fnia iudicare, tur,ea funtex probabilibus, cj Non igitur fads eft, fi defenfor autem indudione conftant, ex docuerit non efle neceffarium: Vno fimile vel pluribus, hoc e, fed oportet,vt oftendat ct, non ^ cum quis,pofitogenerali ,vult efle verifimile. hoc autem fiet, * illudex fingulis probare,funt fi in reprehenfione docuerit, re fieri folerePo abexemplo,quxveroconftat pier unquealiter 9 ex ncceJlario (igno, funt ab inx teft autem duob modisadfcrx dicio^quae deniqjfiuntvel ex ri reprehenfio, vel a tempore, generali figno vel fingdlari, fix vel a rebus.q* fi vtrunqs coniux ueillud verumfitfiuenOjfunt gatur: tune erit firmisfimatna, aiigno,fed probabilenonfemx fi plerficp res ita fit,hoc erit ma per verum eft,licet pleruncp fix gis verifimile. Reprehendfitur atrperfpicuum eft, nos hmoi etiam figna: 5C argumeta,qu enthymemata (em per euercere afignis ducuntur, etiam fiex" pofTe, at'q? illis occurrerequae tent,apertacp fint,quemadmO' reprehenfio eritquidem appa^ dum antea dictum eft. nam in rens,non tn Temper vera: nam, Analyticisdeclaratumeft,nulx quioccurrit,nonideorefellit, lumngnumvim haberecoclu quia no fir probabile, fed quia dendiAtque etiam exemplo' sum fit neceflfarium, Ato^ ideo rum eadem reprehefio eft, qug propterfallacem hancconclux verifimilium :nam,fi vnum ta dendi rationem argumetisma turn proferre poterimus aliter gis abundat defenfor, quam ac fadhim,folutaeft argumctatio, cufator: quoniam accufator ve quonia non eft nccellat ia,qua^ rifimilibus vtitur ad proban" uis dC plura, di facpius ali ter fa/ dum,fednonideeft,foluereali da fuerint. at vero,fi plura fue quodargumentu,quod non fit rint,fld faepius eodeni modo fa/ verifimile: 6^,q3 non fit necefx dla: conteridendii eft id,de quo fariutn:q3.n.plerunqi fit, fem^ agitur,velnon eiTefimile,vel per refeili poteft, aliter non eet non fimiliter fedum, vel denique

Liber Sccundus.
A quealiquomodoabalrjs differ re. Indicia vero cVpropriaenox tac argumenta nequaquam in eo reprehendi poftunt, q non rede co ncludant, q uod ex rjs, quaedi(fla funt in Analyticis, perfpicuu eftreftat igitur, vt demonftretnus id non cflfe vex rum ,quod dicitur.quod fi cefx turn eft effe vctum,6V efTe,prox priam rei notam: nullo modo labcfadare poteft: iaenim onv niademonftratione clara funt* B _./;;:.._: :
tjje Enthymtmatit locum.ntc ref tatiua, & affirmatitfa Enthymemata diner/at tffe (peats.

51

C.i7.

Am vero amplifTcatio,c\: amplifTcatio,& di minutionon funtenthyme ^m\^^^ IA-~ matiselementa. Idem: enim ego elemctum & locum appelx lotHftautem elcmentum fiue locus,in quern m ultae argumex tationes mcidut: amplificatio vero ,& dirninutio funt argU'x mentationes ad aliquid often^ dedum, quod fit magnum aut paruum,quemadmodum etia, quod fit bonum autmalii^d iuftumaut iniuftum ,&incaex teriseodem modo. haecaucem omniafunt.inquibus fyllogiCmi, at<p enthymemata verfan* tur.Qupd fi nullum horum eft locus enthymematis, neqp amx pliflcatio^utdiminutioeritlo cus: neque argumenta,quibus

rcfellimus, diuerfam habet fpe O ciemabf)s,qaibusconfirma'x mus.perfpicuum eft enim duo bus modis argumentum folui, vel perdemonftrationem,vel per reprehenfione: per demon ilrationem: vt cum probatur conrrariun^exempli gratia,fix q uis demonftrauit rem faclam elle, qui foluere vult, oftendit non efie factam: di contra, figs oftedit no efie faclam, qui vulc foluere,fa<bm efie demoftrat. quarenon eft in argumentadi rationedifferentia.amboenim 1 rjfdem vtunturrcum auceite, aut non effe argumentantur* Reprehenfio vero no eft enthy mema:fed,quemadmodum in Topicis docetur, nihil aliud eft reprehenfio, $ opinionem alix quam in medium adferrc, qua planum fiat, non effebenecon clufum, aut aliquid fumptum, quod falfum fit* Acde exeplis quidem,dC fententtjs, fidargux mentationibus, dCdeniquede rjs, quxad fenfus animi profex rendos pertinent,qua ratione posOmus eis abundare, 3C quo modo ea foluere valeamus, fax tis di&um eft. Reliquum eft,vtetiamde cutionc,& dix
tJ
f

ne verba facia mus,

Arifto,

Rhetoricorum
Ac primo quide( veordoiiatu K rac poftulaOquaefitueftid, q3 RHETORICORVM re ipfa primu erat, vnde res ip* fae probabilitacem habeat,fecd 1 I B E R III. do loco quffitu eft, quo in ora^ tione,<3C elocutioe res inuentae 8V M M * 1 I B R I . Deijsquc, ad dj&ionem , eloquu- difponant. certiu id eft, q3 ho> tionermie pernnent,de partiu or- ruomniu vim habetmaxima, fed nonduma quoqua pertra^ <dinc in ipla orationc . datu eft,q3 ad adione dC pro/* nunciationcfacit.q resetiami tragiciSjatqjepicis poetisfero Vm triafint,qin animaduerfaeft :na mitio poex dodrina dicendi tacipli tragcedias fuas agebat. pertradare oporx Perfpicuu eftautem,ccinartc t teat,primuvn ( j dicendi talealiquid elle,qclad battones ducant, adione pertinet^quale inarte alteru qua fit vtenduelocutio' poetica:d>equarecum alrjqui ne,tertiu quo panes orationis da ftudiofe c traclarunt, turn di fponedx fine: ia de probatiox praccipue Glauco Teius.Eft au r ibus didum eft, & oftenfum, tern adio in voce pofica :quo quotfint illa,exquibusducanx dvoc ipfam vari are opus fit, turjdiximus.n.cffe tria, atq^ea adfingulos antmi moi9exprix q fint explicuim us,dd cur cum mendos:naaliqnmagna,aliqn iiumeru n6 excedat :oes.n.qui parua,aliqn media opuseft: t deaHquareiudicaturi funt,uel quo fonis vocis,6d acuto,et gra quia ipfi afFe<fli func aliquo mo ui ydi flexofit vtendu tquibus dOjVcl quia putant cos, qui di' pr^terea numeris in vnoquoqj cunt, dignosciTc,quibus fides dicedigenere.Triafunt.n.quae M habeat,velquiaclaris argume cofiderantn, qui in hoc ftudio tis probatueft.in perfuafione verfant,hoc eft,magnitudo,fox inducunt.didu eft et, vnde tra nuSj numerus tquibus qui bex hant <nthymemata, funr.n, q nevtuntur,!) fere folentexcerx dicuntuf enthymematu fpes: taminibus vidoriareportare* funt et,quiloci nominatur.Re- Si queadmodum in arte poeci/* liqufi eft , vt de elocurione dica ca plus hoc tern pore valent hi^mustneqi .n. fatis eft ea tenere , ftriones,qp Poetac.fic et in ciui^ q diceda funt : fed ct fcire oporx libus controuerfijSjqd:'vitio fk tec quo (int dtccnda*hoc.n.m ul Rer umpu.nondu tn de r)S>j ad cum etprodeft ad efficiendum, adione fpedant,ars vlla cofcri Vtoratio bent morata vidcat pta eft: q3 no miru eft ,cum et ilia,

ARISTOTELIS

Liber Tertius.
il!ajquibusornaturoratio,fe/ ro in lucem venerintEt fane, (iquis rede reputet,tota res le uisacrer)culae } uerum,cuomnis ars dicendi ad opinioes h<v minum accommodecur, ei cu^ ra,c\! ftudium impendere debe mus,nontanquam redae hone fbcqj reefed tanqua neceffarif, iiam certeequum erac, ut nihil aliud inoratioequaereretur, qj utrjSjquiaudiiit^ecmoleftia, neclxticiamadferremus:iuftu eft .n. ipfis tm rebus in i udicio 1 contedere.caccera uero omnia, quae prarter probationes adhi' bent fuperuacanea funt, fed tn ( ut antea dicftu eft)pg auditor risuitiujplurimuualet.Quin cloquendi ro, genus'qj dicendi quidda neceffariu habetinom ni difciplina.,aliquatum.n.inte reft ad re explicanda, hoc,an il lo dicedi genere cjs utatur, non tn tm,quantum in hac arte.uex ru haecexopinione pendet,fld auditorisgratia qruntur, itaqj nemo geometria hoc m6 doce^ reinftituit.Arsigiturilla,cum in lucem uenerit, idem efffciet, quod arshiftrionica, quida ta' menhaden9 nonihildeeaprae cipere tentarunt, ut Thrafy ma chusiMiferatioibus. Atq? hoc quide, quod ad ageduattinet, anaturapotius habetur,6cpar uoegetartificio: quodautead ornandam orationem fpedat, id iam artisindiger.quare, qui hocfacere poifimt, code cnodo ui&eria/n excotcntioaibus re

51

portat,ficut oratores il!i,cj piu/ Q rimum in acftione ualent.nam, quaefcribunturorationes ma^ gisornatuipfo uerborum,qua fententrjs ualent. Coeperut auteprimi poetac, ficuticofentaneueft}aliquid de elocutione tra(flare. funt.n.nox mina fimulacra queda: atq?in nobis nulla pars eft, q magis , q? uox,adimitanduaptafit } un deetiamartes c6fe(ftasfunt,uc epica,&1iiftrionica,atq?ali3c E^qm poetf, qui plerunqs res infulfas proferunt, pg elocutio E nejgloriamjethonorem acquifiuiiTe uidebantunideo facftum eft, ut elocutio poetica primu ,pbarec,qualiseGorgiaequinx etia hoc tge,multi iperiti holes exiftimat, taleisoratoresoptic loqui:fed hoc mink ueru e,alia eft.n.oratoria, alia poetica elo^ cutio, q3 ex ipfo euetu pot itel ligi.neqj.n.qui tragoedias con^ fcribut,adhuceo dicedi genere utunt: fed, queadmodu tetra^ metres uerfus reliquerut, etad iabosfecotuleruteo,q>ex onv F ni metroru genere iambicii eft ofoni folutgfimillimu, fie et ea uerbareliquerut,qacoiloque di cofuetudine abhorret, et om neilluornatumabiecerut,quo prifci poetae tragici utebant, ec quoadhucutuntrj,quiucrlas heroicos pagut.Itaq? ridiculu eft,eos imitari, qui ipil no am^ pH9eo dicedi gene? utunt.Qua re pfpicuii eft,no die nobis ola diligeter cxpiicada, q ad elocu" G iirj tione

Rhctoricorum
tiotiemattinent,fedtantum,q td fit inferius,$,n. eflfct indeed adelocutione oratoria,dequa rum,fi ferup, aut valde iuuenri fermoneinftituimus. nadeilla elegStiori fermonevteret:aut, altera diximus in r]s,qug de ar* cu quis de valde exiguis rebus te Poctica funt a nobis ptracftax verba facit i'c.n.et in foluta ora ta.maneantigiturillafirma. tione decoru,q3& contrahi,et D eloquutioms virtutt. Cap.l. dilatari debeat.Quare dada eft Oc autin loco definitu opera,vt id clam fiat: ne videa fie, elocutionisvirtute, mur ficleacqjartificiofedicere, effe fplcndorem,cuius fed vt nobis diclat ipfa natura: rei fignum eft, q>niii oratio fit (ic.n.eric probabilisoratiojllo clara cVaperta,fine fuum non vero mo totum accidit contra^ aflequet. Sed nee hurhilis, nee rium: nam oratorc, tanquainx nitnis elata efic debet, verfi ipx fidiatore, fufpeclu niitn aliter, fis rebus conuenicr.s.nam poe^ atqjgmixtavina. Debetigitec ticalocuttonon humilisquide oratio, qualis ee Theodori vox eft, fed tn folutac orationi non videbat,ad aliorfj hiftrionu vo conuenit, Ex nominibusaute, ce coparata; na eius iplius,qui & vcrbisilJaprsccipue dilucix dicebar,ilJa efle videbat, voces dam orationem efficiunt, qux aut reliqucrfi alienx. Facile ve propria funcrnon humilem au ro artifici il occulrat,fiquis,e co cem,fcd cxcultam, &L or na tarn munifmonis cofuetudinever alia rcddunt, dequibus in artc ba feligcs,orationc fua co'mpox Poetica dicta eft. nam verbo^ nar q3 Euripidcsob/eruar, 5C rfi immutatio facit orationem prim 51 hacrone cnditcuaiire videri grandiorcm, Quemad" noniinihus, er vcrbisoro cofti rnodu.n.erga pcregnnos,6d er^ tuat,et nominu tot fint fpecies, gaciueis afFecfci funt hoies, ita quotiartePoeticadeclaratu e, etiaergaorationem.quarepere rariusoratorjCtpaucioribusin grinam reddere oportct oratio locis vti debet peregrinis, etiu ne rres.n, cxternas homines adx cns^omtnib^ct fadis: vbi ucx mirantur,quod autem gignit roliceat uti,pofteadicem9.cur admirationem fuaue eft, Ac in autrjs abftiner debeat, iadicftii poetarum qutdcm fcriptismul eft: nernpe quia magis,q^ opor tafunt,qua:hoc efficiuntrfed teat orationem immutant,Pro ibi ea coueni unt, nam res,& & pria uero tantum nomina,8i fon^ dequibus agunt poetae, fua, & translata adfolutam ora valde a cocteris remota: sut fed tionem exornadam funt utilia* ihoratioe folutamulcopaucio cuius rei fignum eft, quod his ribus vti licet ornamemis:cil folis omnes utuntur: nam in lo ctiam ipfumarguraentu quendo translates, & fuis, S>C proprrjs

Liber Tettt us

53

4.fif6pr$$noIr3UBqutlibetvtitur.rifu"ma)traftstariOne(imiefe<fo'8 Quare dubium elTe r.on pote(l4 bes/i vero vituperareabeis, tj quin fiquis hoc re<fte feceritcon funt deterrima. dk)o autem hoc fequatur,vtc\:pei-egrina videa mo,qniCqncraria funtineode tur eius orado, 6C ars lateat, 6(. generetvtflquis aperte dicat,qugiocutionis ora cantem deprccari, deprecante toriae virtus eftt Vero mendicare ^ quoniam v> Exnominibusea , quaefunc truque eft petei-e, certc id faciet ambiguafophiftar conueniunt: quod ante dictum eft, quemad ex eis,nfallac:tcr cccludittquae modum IphicratepCalliam vo verocognominata ftir.t, poet^ cabatmetragyrtem,npn aute funtvtilia.vocoaucem propria daduchfijfignificabat enimeii & cogncminatat vt eoydt proff* rioii efTeinitiatum,nam eum no cifcorrnam hxcambo propria metragyrtem/ed daduchunap B funt,'5c inter fe cognominara. pcllaffet, ambo enim haccnomi Quid igitur haec fingula verba na funt miniftroru magnxdex (\rn5c quot tint translatiois fpe fed alterum honeftum eft alte> cies,K quern fruclum poet,5C rum abie<fturn: cV cos, qui Dio> oratori ferant translatione,dix nyfii fodaleserant,alr) Dionyfit e*cum eft (vt antea monuimus) adulacoresipfi fe artifices appel in arte Poetica,Tato autem ma^ laban t:h xc a u tern ambo tr asla* iorcm induftriam in transferen ta funt/ed alterum fordidorurri disnominibus oratiofolutapo eft hominum,alterum cotra: 3d ftulat}quanto pauciora ad exor pracdones hoc tern pore felucri* nandumadtumenta,quam vet faAores vocant. c^uare licet eu, fus habetrcum praefertim oratio qui feiniuftegeil'it, dicere lap-' nemdilucidam,c\ iucur.dam, fum elTe,qui vero lapfus eft, i fidperegrinam translatiofaciat, iuftefegeffiffe:& eum,quifura C neque earn ab alia re quifquam tuseftfumpfif{e,autdepopula r i M acciperepoirit. Oportctautem turn effe:lllud autem quod apa 8i addita ad nomen.. 6d transla^ Euripidem Telephus aitrcmis tionesaccommodatas fumcre* impefati, atinMyfiam afcen/ hoc aiit fietjfi proportio confer^ dens,indecorum eft tmaiuseft uabitur, fin minus indecorum enim irriperare, quslrr coueniat apparebit:contrariar,anqi;inter itacpnonlatet, Eftctiaminter^ fccollata tnaxime perfpiciunf, dum in fyilabis ipfisei'rOrjCurn ftd videreoportet, ficuti iuuent noniucundacvocis figna funt: purpura,icafeni quidcoueniac, VtDionyfiusCognomento Ac neqj.n.eadem eum veftisdecet. ntus in Elegtjsfuis poefirrt ap, Etfi queexornarevoluerisab pellauit,ftridofeCalliope?,quo eis^qfunc ineodemgfk prscfti niam ambae Voces funt:fed Ipto Hda

Rhetoricortim
bandaefttranslatiojquae fit in faaliud alio pttlchri 9 ,autdefor> K vocibus non iignificantib^Prg mius nomen exiftimandu eft. terea videndum eft,ne longe du amboquidem 6Lhoneftu,&tur canrur translations, fed ex pro pefignificant,fednon quatenus pinquis,atque eiufdem gnis, vt eft honeftum,auc turpe,vel can quae proprium nomen non ha^ dem rem aut magis, aut minus bent,cisillud imponatur,quod exprimunt > Translationes igit ftatim affineefife videatun vtin hincducendiefunt,hocefta re> celebri illo aenigmate 4 Vidi hox bushoneftis vel fono,vel pote* mine,qui alteri homini aes igne ftate,vel afpc(ftu,vel alio aliquo coglutinabat.harc. n.res,pprio fenftr.plurimum.n.intereftjfic|s nomine caret, fed tarn en in am^ auroram dicat (vt Honoerus)ro bobuseft appofitto quedamtco feam,5d fi purpuream, di quod glutinatione igitur appellauit adliuc eft deterius,^! rubram, ipfam cucurbitulac adie&ione. quinetiamineis,qufnominib 5 I Atq? omnino ex bene confectis adiungutur,liceta deteriori,^ antgmatibus licet egregiastra turpiori additamentum fumo slationes fumere, nam ex trasla re,vt Oreftes matricida, licet et ttonibus fTiint xnigmata:quare ab honeftiore,vt patrisvltonfii non dubium eft,ratio'.ie fumx SimonideSjCum illi parua mer^ ptam elTe translationem.Debet cedem tradereris,qui muiabus ctiam a rebus pulchris ac fpe^x vicftoriam confecutus fuerar ^no ciofis duci translatio. nominis luiteum carmine fuo celebrare, aute pulchritude (ficuti Lycim tanquam indignum putaret in niustradiOauteftinfonOjaut I mulas carmen codere. poftqua (ignificatione,&turpitudo filVvero iuftam illi mercedem tri* Sed prater hare, tertium quid^ buitjitacanereccepit, dam eft, quo fallax eaconclufio Sa 1 uete o volucrum filiae equo^ ** fophiftarum foluitur, Neq? eni rum: Verum eft id quod Byrfon dixit atqui etiam afinorum erant finemineeiTr 3 qui turpiterloqua liae, Pofifunteci am ipfanomina tur,cum praefertim idem fignifi diminui.eftautemdiminutioq cetur,fiue hoc,fiue illo modo di vel bonum,vel malum min9 vix xeris.hocautem falfum eft:na deri facit:vtAriftophanesinBa aliudalio nomenmagiseft pro byloni^s cauillatur: cum pro ail prium,<?d'rei magis fimJle^ma ro dicat aurulum, vtpro veftix gis accom modatum, vt res ocu mentoveftimentulum,8d pro lisquafi fubijciatur.prajterea li conuicioconuiciolum. Cautc cet idem fignificent, non tamen vero rem vtranquc tra<5lareO" codem niodo fe habct hoc,cxlilx portec, 3i in vtraque niodum lud nomen, quare hac et de cau feruare De

LbicrTertius
Op.j Vatuorautem modis ex locutiofrigida fit, prix in coniungedis tiominibus:utLycopriiron ccelu appellauit multiforme, di terra magniceruican^&litusangufti uium:&Gorgiasadtilaore vo cauit ptochomufum, dix.it etia
tTTlOpMO'&VTctf X* K,U.T<eVepX,l'

neimmutatj&eTocutioncpegri na facie, fed mediocntare opus e^qinfimodu excedit,mai 9 eft vitiu,qi fi quis ex tpeloquaturt nam fubita didio victute caret, nimis autem ornata vitiofa eft. Quapropcer AJcidamantis oro frigidavr, qui non tanqjcondi mentis, fed tanqpciBis}vtitepix agtavfurpat.no. n.fudoremdtx at fed humidum fudorem,neqt Adlfthmja, fed Ad Ifthmipru celebri tare, neqj leges/ed ci ui ta E tu reginas leges,neq? curfu, fed Animi ipetu curforio,neqj mux feu,fed in$t, CO naturae mufeu accepifiet, &L trifte animi cura, neq; gratified Popularisgratig fabricatoi-jcV di fpenfator volux ptatis audientiu,neq? ramis,fed fylug ramis occulfauit:neqj cor pus velauit, fed corporis pudox rem,dd cupiditateanimi rt^ro fcntatricem: hoc aut cViudtum eft,& epitheton, quare poema fit:3dita imefem iprobi tatis exu perancia. Ita%cum poetico mo $ reloquant,quia rem indecora faciunt:6VridiculicV frigidi fix unt,cVpropterloquacitatem in ciduntinobfcuritate.quicquid n.inculcaturei quiiarepcepit fplendortm adimi^cV tenebras orTundit.Solctaut homines vul goiumftis vti nominibuSjCum aiicui rei nome no eft impofltu & facilis eft compofitio,vt %j> ox voTpi$HVt quod eft tempusfru< ftra cofumere:fed fi hoc freque/ tiusfiatjCritomo poeticu.qua^ re

ffAvrttty ideft peieranteis,& dex ieranteis: 5t q uemad mod um al cidaxnfts, Furore quidemalus plen uSjigni uoma v.ero fades ex fi rat:&Finiferentemexiftimauit *orum alacri tatem fmuram, & Perfuafionem orationu ftatuit ffe f7niferentem,c\: CaeruUcolo Km maris planicicm. quae otn" rtiaproptcr duplicatiohem vi> dentur effe poeticajAtqj haec V' na quidem eft frigidac locutiois caufa. Altera vero eft/:um quis peregrinis vocib^ vritun vt Ly cophron Xerfempeloriumhox minera appellauittdixitetiajSci ron finnis homo: dd Akidaraas dixit, Arhyrma poefis,c\lNatu ^ rae ataftaliam,6d Mera animi in <enfus ira,pund:us^j-. Tertius modusfrigidxlocux tioiseftjCumquis epithetisvel longe petitiSjVel iotempeftiuis, velcrebris vtiturNam in poefi lacalbum,dicereconceditur: at vero in foluta orone funt Jdcccx ciahmoi epitheta.Quacd5 et,iv quisicrebrius vtatur^artedetex eunt;pjanfii^ faciut,e5 efle poex lim}qua quid e vti opon,qrn quotidiani fcrmonis cofuetudi

Rhccoricorutn
G reiun&a nominadithyrambix cis poetisfuntaptilTima:funtex nim maxime confonantia: v<v ccs atitcm externae poetisheroi' cis conueniunt: habent enim in fe granditatem,0<!: maieftatem: at veto translatio iambicisap" ta eft,quo metri generc nunc V' tuntur, ut an tea dictum eft. Quartus modus frigid^locu tionis fit in translation bus, Ainc enim ctiam indecorx translatio nee:& IJCE quidem propter ridi/culuni. nam ctiam comici poc' H taetranslationibus vtunturtil' lae vero propter nimiamgranx ditatem tanquam tragicxfunt. Quinetiam obfcurx ffunt,fi Ion ge petaritur:vt Gorgias, Palli' daatque exanguia negocia:Tu vero hxc turpiter feminafti,ma le a u tern meiTuifti. nimis enim poctice didla hare funt:6d quern admodum Alcidamas}philofox phiamdTelegum propugnaclumj&Odyfleam cfTe pulchrn hutnanxvttx fpeculum,Sinul I lumhuiufmodi ludicrum poefi adferens, nam haecomniafunt aliena a fidefacieda propter ea, quac dida funt, IHud vero Gor^ gix contra hirundinem, quac fu peruclanscibireliquiasineum dcmifitjOptimepoeta: Tragico conueniret:dixitenim,turpe tix bi 6 Philomela, nam aui quide licet id effecerit,non turpe fait, virginiveroturpcfuiflet. fcite igitur conuicium fecit, dices id, quod fuerat, non autem, quod eft. Dclmagint. (^.4. _ Mago vero etiam ipfa trSsIa I tio eft^parum eni ab ea difx j[ fert.nam cu poeta de Achilx le dicit, Tanquam Jeo irruebat, imago efhcum autemLeo irrue bat, eft translatio, quoniam eni ambo fortes funt, translate no* mine Achillcm vocauit leone. Vtilis eft autem imago etiam in foluta oratione/ed ea raro vten dum,quoniammagispoetasde cet.vfurpandac vero funt imagt nes eo modo, quo translatioes: nihii enimaliud funt, quam tra slationes,modo tantum,quo di xi,diffcrentes.Suntautem ima' gincshuiufmodijVtAndrotion contra Idneum dixerit: en firm km eficcanibus,qm vin<ftica' tenisdomi renentur,nam illi fo luti pofteainomneisincurrunt fie Idrieum vinculis folutum fa (ftum eflfeacriorem^Theoda'' masArchidamum dicebatEux xeno. geometria priuato,efle fimilem :hac igitur proportione etiani Euxenus eritlimilis Ar^ chidamOjgeomctria audlor&id quod eft PlatonisPolitia : eo qui mortuorti corpora fpoliant catellise(lefimileis,qui lapides quide mordet/ed cos, qui iece^ runt } no attingiit:c\quod depo pulo dixit: eum eflefimile nau^ clerovalidoquidem fedfurda* ftro:dquod de poetaru verfib* quos adolefcentibus nulla pul^ chricudine prfditis, dixit efle fimileis. nam illi quide cu deflo ruerintjhi vero fi diflbluant,nc qua/

Liber Tertius
A quaquam fimileis eflevidenf: &q uod Pericles de Samrj s d ixi t <os fimileis infamibus effe, qui cibum quidem capiunt, fed tax fnenplorat:&de Bxotijs,quod fimiles fin t ilicibus,qux fe vicif llm frangunt, ita Bceotios inter feprfliari: & Demofthenes dix xit, populum efle rjs fimilem, cj in naui naufeant: dC Democrat tes nutricibus oratores compay rabat,quae cibos ipfe deuorant, faliua vero pueros inungunt:& AntifthenesCephifodotum ,te 8 nuem ac gracile hoiem,thuri di xiteffefimilem,quod cum abfu mitur lact itiani adfcrt.has enim oeis,& tanqp imagines^ tanqp traslationes prefer re licet. Qua^ requaecuncpprobanturcum ta quam translationcs prolatf fue rint,perfpicuum eft etiam imax gines efle poffe: nam imagines tiihil aljud funt,qp translatioes, O oronis conformatione ii geatjVerum femg oportet earn translationem,q a proportione ducitur,abvtraqj partejfibi rnx C dere,atap in rebus eiufdem gnis fieri:vt fi phiala clypeus Bacchi dicitur^tia clypeus red^ Marx tis phiala vocabitur. Acoratio quidem ex fjs, quae didafunt, componitur.

55

in ordine collocet,utinter fe rfix D deant.vtjllle quide, & Ego qui dem:Poftulat vero,cVIlle vero. fed eas oportet ita inter ferefpo dere, ut facile memoria compre hendi polTmt: quod n*et,fi noa nimislongointeruallodtfiudx fuerint.Neqp opus eft coniiidid neni vllamaliam anteconiunx dionem neceffariam collocare: nam hoc paucis in locis conuex nit:vt,Ego vero,poftquam mix hi rem narrauit: venit.n.ad me Cleon rogans,atcpobfecras,pro fedus fum, eis in focietatem afx fumptis.nam in his verbismul taeconiundioesiterpofitx func anteq^ neceflaria coniudio red daturcVfi magnum interuallQ efiet inter initium, & illud verx bum,profedus fum,cfletobfcu ralocutio, Atqjhic quidem Vx nus eft emendate loquendi mox dus in coiudioibus. Alter mo^ dus efticum propri^s ac fuis no minib'res appellant, non aute circunfcribuntumertiuscu am biguavitant:nifl fortaffe quis id deditaopera faciat. hoc aute ? faciunt^quicum inhil habent, quod dicatraliquid tndicere vi den volunt:hmoi.n. holes poex tico more talia ,pferum,q3 etia Empedoclesfacit.na circuitus DtLatinitatt. Caf.f ille verboru,cu longusfit,facile ^.NitiuautcV fundamentum dccipit:cVaudi tores itaafficiun I elocutionis,eft emendate lo tur,ficutipcrita multitude,cu Jtqui,quodex quincp prxcix ariolosauditambigua loquenx puereb9coftat.Prima curaefti teis:temere.n.aflentitur:vt, coniudioibustvt quis eas ficuti CrcefusHalim penen-as,magn5 naturapoftulatjVfame vFpoft peruer tet opum vim* nam

Rhetoricorum
G naariolide of negocio gnatim incertum eft enim, vtri parti i!x 1C loquuntur.'fic enim omnino mi lud aduerbrum femperfitappli nuspeccatur. qui cnim pariov candum . Pracfereafitfolcecin' parluditrmultofaciliusdiuina' museum non redditurvnicuire poteft, fi vel paria,vel impa- que verboyquod exigit, nifi for riaeffedixerit,quam ficertum te inter le coniungantur eo ver numerum explieare voluermi' bo,quod vtri'qj couenic: vt Stre taqui dfcit aliquid futurum fa* pitunij & colorem non bene di cilius diuinabit,qu^m quiexx xeris,videns,quianon eftconv plicuerit,quando fit futurum, mune:fedfentiens quod eftco^ quofit ut uatesnonadiungant munc. Fi ec etiam obfcuralocu/ quando.Haecenim otnniafimi tio,nifi initio pofuerisid, quod Jia furit: quare nifi frant alicuius multisinteFpoiitrs pofteadice/rci gratia funtfugienda. Quar dum eft'VtParaueram,poftqua Z. J-I tusmoduscft,Gum genera difti cu eo collocutus fuifiem hacc,8<l guuntur,quod Protagoras fecit hacc 6d hocmodojdifcedere.rex qui dixit, alia nom ina effe viri^ ftius ergo dixeris,Paraueram lia,ahamuliebria,alia ncutra. difcedere, pqftquam collocutu* hacc enim etiam accurate ferua^ cum eo fuifiem haeCjfid hxc,dC da funr.vtjllla autem reuerfa,& hocmodo. collocutadifcellit. Quintusmo dus eft,cum res muhas,cVpax Ve Amf>lit>idine,ae&rniitate Cti. 6. casjdd iingulas redequisapptl lat,vt,Hi cum acceHifient,rrjeg . D locutionis autem am/ cufferunt . Omnino uero quod fcribiturhuiufmodi effe debec /\ vt&legi:c\: proferrj facile pofx _ / j ^ tern hzc proderunt: prix fitrquod eodemodofit.hocatix mum fi definitionem loco no- M I temnonhabetealocutio,i qua minis ponas,csempli gratia, (i multae funtconiuncftiones: &C q noncirclumdicas,fed figurS non facile diftingui,atqj inter planam,cuius extremitasparix pungipoteft,qualiafunt Hera/ bus a me1 >o radrjs attingit, qui cliti fcripta: magna enim diffi' verobreuitati ftudet, is contra cultaseftjfcripta Heraclitinox nomenlocodefTnitionis ponat* tis^tq^interpuncftionibusdifti <^uod fiquid accident obfccex guere,quiadubiumeficuinam num,autparum decorum: id fi parti verba harreant, pofteriori erit in definirione, nomen vfur/^ ne,an priori. quod exeiusogis pabimus,fi autem inomine,de/ initio intelligi poteft, vbi ita in finitionem. Erit etiam grandis quinKationis eius, qu j vere eft oratio,quae translationibus , dC fcmperimperitifunt homines: epithetisilluftrabitur-.modo ne in

Liber Tcrrius

5<s

fa pbetfcam licenltem Dr Atcoryt in tkqtutttonti 9 Cap. 7.. fiex vno plara&mt}quod pocx ex faepc faciunt: vt quamuis Vx Ecorutn autem ilia fer^ nu tantum portus fit , cameo uabit oratio,qiif motua dicunt, animi mifcebit,& quac Intra portus Achaicos, & illud: mores expri met j&qusc fubiex Ludu fcatcnceis, has tibi do epi dtis rebus conueniet, Erie ante ftolas: rebus conueniens: fi neqj dere &(inominanon coniungatur, bus amplifTimis fenuiter &Cf\an fed feparatim fingula proferanx mitfe,ne<pdetenuibus rdb9gra tur,v t Ei us m ulieris,q uf noftra uiter dL ample quis dixerir.Scd 9 jtft,& cotra breuiter hocmodo, neq? abiedo nomini ornat eft adhibendus:alioqui comcedia. copulac adiungantur, nam conx videbituriqd'crebrd facjt Cleo trabreuiusdicitur detradtaco/ phon.taliaenimquxdam pro/ B, pula, tnodd ne dilfoluta fit orax fertjacfidiceret; Venerandani tiotvt Eo profe<flus fum,ac difle ficum. Motum animi mifcebit rui,&E6 profTt9, dififerui.Atx pratio iraru plena: cu dealiquo queetiamilla Antimachi ratio contuwielia agetun Qu,6d fi ims vtilis eft: nempe ea comemorax pia, 6d Turpia fadla tradanda fCjqufrei rionad'"unt:quod iile funt,id cum indignatione, ea* facitin celebrando colle Theux teqj,&quafi timide faciendum* mefo:vt Eftquidam modicus fi yero laudabilia, cii animi vo> ColliSjVento perflatus.natn hoc Juptate,fi miferabilia y demifife modo infinite potcftoratioam atq?humiliter:&in cxteriseox plificari , Quz ratio in vtranqj dem modo* Ipcutio enim rebus partem vtilis eft,hoc eft df. I box accommodataad perfuadenda nis,& in ma!is,qu3e non adfuuc plurimum valet, nam animus Oommemorandis* vnde etiam auditprisin errorem trahitur, f poetaenominaconfinxerunt x qui ea yere dici putat:quoniam ^op<To/, &AAupcp, hoc eftexx in eiufmodi rebus, ita fe homir pertem cliordae,fiC expertem ly nes habent. Quare, licet ita rx:quasappellaticnes a priuax je res non habeat, ut orator db tionefumpferunt:quz resleis eitttamen ita fe habere putanc podiTimum translationibus no atque auditor Temper eodem fnen habet, quae ex proportiox modo afficitur, quo orator e* ne ducuntur; vt fiquisdi tiamfi non veredicat qua de ceretjtubam caufa multi oratores ita veho num ., lira menter commouentaudi tores, vteosquafiattonitos reddanttern* Quin, hf c afignis duda dem&v

ftratio

Rheeoricorurn
ftratio bcnemorata eft.quonia fingulahominumgenera,fingu losq* habitus fuaquxdam pro priaqj confequi tur oro, gtia aut ftelligo fingulas ftares, vtpuer vir fenex,c\! mulier 3d vir,cVLa Con vel Theflalus:habitus vero Jtelligo,quibusvitahominum jnformatur; non enim quolibet habitu uita coformatur. qui igi turhabitui nominaaccomnxv dabit,mores etiam affingetora tioni'.nc-ca enim eadem, aut eox demmodoimpolitus atcpagre H ftishomodictret, quxpolitus ft bonisartibusexcultus, Affi' ciunturetiam auditores earox pe,quaad fatictatem vfque vtu (ur i),qui orationes fcri bunt* Quis autem nefcit^Omnes iiejx Jigunt;aflentitur enim auditor yeritus,nequodcaeteri omnes intelliguntyipfefolus ignoret, Hac autem ratione cV tempefti ue4^intempeftiue vt licettficut iam reliqwis preceptor um gc/ neribqe.fed omnisexuperantif remediu eft id^quod vulgo dici ^ tur, Oportetipfumfefuavoce corrigere:tunc enim verum vi' detur, quoniam ipfumoratore non latet id ,quod facit^Neq} fer uanda Temper eft proportio, ut omniaconfentanea videantur, ftcenim falliturauditor , Dico autem,vt fi nomjna dura fuerit non femper etiam dura voce,,^ multu^ reliquis,qu5confenta nea funt,vtaturis, quidicit:a> Hoquinaperta fient omnia, ne^ quequicquam laterepoteric.fi vero aliquid fcruatum fueritali quid non,non tegitur artiffciu, cum tamen idem faciat: verunx tame (ImoHiaduriter aut fi dux ramolliter proferantunfide,prx fuscarebit oratio. Qui autem commoucreanimos velit,ei ma ximeconuenient epitheta,iunx (fia nomina, dt peregrina.Ignox fcitur enim irato ii dixeritfe paf Aim efie malum vfqj ad ccelum extenfumjaiitadmodumvaftu c\!quadoiam orator auditores obfederi t, atcp extra fe rapuerit veUaude,velvituperarione,vel * iravelamicitia,vt etiam Ifocra Its facit in Panegyrico in extre ma parte, cum aitj'amam aute &illud,Qm quidem tolerarut. nam extra ferapti oratoreshux iufmodi verbafundunttquac q audiunt, eodem pado affecfli re cipiunt.atqj approbant,quare etiam poeficonueniunt,cu poe fisresquacdam diuinafit.Velix gitur hoc modo,yel cum ironia licet hujufmodi verba vfurpax retficuc Gorgias faciebat, 6C in Phacdro Socrates, M . T veroformaorationis j\ neqj verfibus conftare, _/\.r.eqs numerorum pror* fus expers efle debet. illud enim orat ioni fidem adimit, quonia artificiofefTcTtaefle videtur: dC (imulauditoremauertit a diet, quando iimile aliquid ad aureisaccedattiicati pucriiblet prse/

Liber Tertius

57

A prceconempraoccupare, quern num fesquialtera media eftatx' D fibi patronu adoptet is, qui ma que hie paean.Reliqui igitur ^3x numittitur,vt Cleonem.hoc au pteriam pracdidascaufas rclin item genus orati6is5quod eft nu quendi funt, 6c practereaquia merorum exper?,fine caret ,nex funt apti verfibus, paean autem queconfiftit.Oportetautem ali admittendus: nam ex. hoc vno qua terminatione concludi, no prscdictorum omnium, verfus tamen metricajnam infuaueeft nullo modocoficitunquare ma fidobfcurum, quod non termix ximelatet.nuncigitur vno tanx ijiatunomnia vero numero finix turn pxane vtuntur, atqj in ora untur. Sedisnumerus,quiin tionis principio:fed a principio orationis forma fpeclatur, ryth finem differreoportet. Duae vc musefttcuiusetiam metra parx rofunt pacanis fpeciesiterfeco tes funt.quo fit,vt oratio rhy th trariae.quarum altera principio B mum quidehaberedebeat,non conuenitjficutietiamvtuntur: E autem verfum}alioquin eet poe atque is eft paean, cuius prima ma:neqmme exquifiterhythx fyllabaJongaeft, tresverdpox mumferuare oportet,fedquax ftremae breues funt, ut Delogex dantenus.Ex numens autem o/ na > SiueLyciam,c^Auricome ratorrjsherous grandiseft,6ex natelouis : alter autem contra, .leganSjCV indigens harmonise cuius tres primae breues funt, iambus autem ipfa eft imperito poftrema longa, vt Domuerat, rum oratio: ideo ex omni genex Sonipedes:atque hie bene coclu re carminum,i n iambica maxix die, breuis enimfyllaba, quox me loquentes incidunt.opof tet niam eft imperfed;a,mutilatam autem in dicendo effici grandix ac mancam efficit orationem: tatem,c^inadmirationem idux itaquefententiam oportet lonx cere. At vero throchacus cordax gafyllaba termtnari:atque tpx C ci aptior eft, quod aperte tetrax fum finem notum efle,non fcrix F metra declarant,in quibus nux ,ptorisopera}neque propteralix merus inci tatus eft,ck lubricus, quam appofitam notam } fed Reliquuseft pean}quo quidem propcernumerum* lam igitur vfifuntr),quia Thrafymacho deciaratum eft,numerofamefx profedi funt>fed tamen ei us nax fe oportere orationem, non aux turam non intelligeban^eft aux tern extra numerum}& qui nux meri tales cam faciant, tern tertius paean,atq} inter illos medius, quos diximus.eft enim quoqj modo fint in eacollox vt tria li ad duo conferantu^ex illis vero alter eft } vt vnum ad can/ vnum,alter autem ut duo ad Vx di. &umaharum autem propertiox RhePoecuAuer H DC

Rhetoricorum
"Deptndtntt orationt, ac tins contraria Gi/>. 9.

vero duplice , effe neceffe eft, vel trada, , ac pendentem,quac copux latioe fit vna, quales funt dithy ramborum cantiones,vel ambi tu comprehefam, & fimilem ve terum poetarum antiftrophis. Sed trada ac pendens elocutio prifcorum eft,qua Herodotus Thurius in hiftoria vtitur, atqj eo tern pore fere omnes vtebanx tur } nunc autem perquam pau/ H ci.Voco autem tradam acpen^ dentem elocutionem,quf nullu ex fe fine het.nifi res,qtiac expo/ nitur,ad finem peruenerit, quae faneeftiniucundatquoniamin finite fertur.omnesnviderefi/ nem exoptant.quapropter cur/ fores,cum ad flexiones peruene runCjVehementeranhelantjCV penedeficitint,cum antea non laborent,quia meta profpiciut. Ac trada quidem pendensqj ox ratio taliseft. Ambituveroco I prehenfa eft, quae periodiscon/ itatperiodum voco oranonem quae principium,oc finem ex fe/ fe habetj&eam magnitudmem qu? facile perluftrari poflit.Hu iufmodi autem orauo fuauis eft 6d facile percipi poteft.ddfuauis idcircoeftrquiaeftilli cotraria, quae infinite fertur, & quia fern per auditor aliquid fe tenere exi ftimatjCum fern per aliquid con clufumac determinatum acci/ piat,contra vero* nihil praeuide re,nihilqj abfolutum habere,eft

( Locutionem

iniucundum.facileautem petti C pitur,quia memorise facile ma/ dari poteft.c\ hoc accidie, quia numerum habet in periodis q3 omnium maximeaptum eft ad recordandum: arque ha?c caufa eft,cur omnes facilius carmina, q5 folutam orationem recorden tur,quia numerum habent,qui eametiatur. Oportet autem in periodofentetiametiam ipfam fininaio autem abrumpizquod fit in illis iambicis Sophoclis Haeceft quidem Calydon folu L potituseft, QuoolimPelophs, fit enim quandocp. vt fi perio/ dus diuifa f uerit, fenfus contrariuseliciatur, fict.it in praediclo excmplopoteftquis fufpicari, Calydoncm in Peloponefo effe Duplex autem eft period9: na altera membrisconftat , altera limplex cft.ex membris conftat ea locutio, quae perfecta eft , dC diftindas parteis habet, &t fpiri turn dicentis non impedit., non ipfadiuiiione,ficutin pracdida M pcriodo, fed in tojoambiturme brum vrro eft altera periodijgs. Simplicemperiodum cam ap/ pello,quae ex vno membro con ftat,Oportet autem 5t membra ipfa,& periodos neq? mutilas ef fe,neqj longas, nam,quod muti lum eft ac paruum, farpe cogit auditorem offendere,atque hae rere:neceffeeftenim,vt cumau ditoradhucvltra tenditanimo &ad menfuram illam termini, quern infeipfoconccpit,ccfifan te

Liber Tertius
A teoratoi*e,quafi rtro trahatur, cYquafiobicequodam impedi tusoflfendatur.Longae vcrope riodideficerecogut auditorem quemadmodii enim fj, qui fpa^ tia conficiunt <3 vltra ftatutum terminum progrediuntur,eos poftferelinquunt,qui vna dea^ bulabant,ita longae periodi iam in orationem exeunt, cVlyricO" rum cantionibus fimilesfiunt* quare idem hacinrecontingit. quod Democritus Chius Mela nippidiperiocumobiecir,cum 1 ilic pro antiftrophis anabolas vfurpaiTet, Vtnocetiilefibi,aliumquilfde re quaerit, Sic carmen longum uati ipfipef iimareseft: hocenimipfumetiamieos ap^ tedici poteft5qui longis mcbris deleccantur. contra vero,q bre" uiora,quam opus fit, habc t me bra, ne periodi quidem funt: namipfumauditorem prxcipi temrapiunt. Elocutio vero,quaf membra tim prefertur, partim diftinda ac libera eft,partim oppofita ac fibi mutuo refpondens. difticla vtillalfocratis.Saepiusadmira' tus fum eos, qui celebritates co gregarunt: & eos qui gymnica cerramina conftituerunt-.oppox (ita vero acfibi refpondens eft illa,cum vel in vtroq? membro contrariumeft alteri contrario conftitutum,vel idem mebru e contrarr]sconftat:Nam rjs, qui fccuti funtmultoplura3q^ domi

58

poflfidebant aequifiuerunt: i)S D vero qui domi remanferunt/a' tisagri,quo ealerent,reliquex runtthaccenim funtcotrariare* manere,3d fec],plura&fatis:ita que& pecuniarum egentibus, <3d frui volentibusrnam acquire re,&frui inter fc opponuntur: 6Cillud 3 Srcpeacciditin eiufmo di rebus,vt prudentes aberrent &infipientesre<fiegerant:Stax timquidem premiafortium vi rorumobtinuerunt/ed non ita multopoft imperiummarisac qui(luerunt:Terramquidena^ E uigalTejmaria vero ambulafife: Hellefpontum quidem iunxit, Athonem vero perfodit:cV Qui naturaciueseflent,legepriuati funtciuitate:exeis n.alrj male perierunc, air] turpiter feruatt funt. Priuate quidem feruisvti barbaris, publice vero neglige^ rejociorum multosferuoselTct Vel viuenteis habere,vel morie teis relinquere:&:quod in Pitho laum , & Lycophronem quida in iudicio dixit, Hi cu domi efx fentjVosvendebantjpoftcjuam ad ncs venerut,ipfi empti funt* inhisenimomnibus ideft,qcf antea diximus. lucunda vero efthuiufmodi locutio: quonia contraria maxime nota funt, cum inter feconfe/untur,fiunt etiam notioratdCquiaratiocina tionisformam praefefertjclen' chus enim nihil aliud eft,qu^rn concrariorum colledio, atque haec quidem exornatio content tio vocat, Copar vero dr, cum H ij acquax

Rhetoricorum
G aequalia membra funt, AffixT qudn jam de his iam fax milatio vocatur, cum extremae tisdixim9:fequitur vtax partes vtriufqj membri fimiles periamSjVnde vrbana dC runt* Necetfeeftautemhocvel JnitiOjVcl in fine fieri,Atque ini prxclara d ida d educantur.ac il tioquidem nomina femper fix la quidem conformare}vel inge mtliafunt: in finevero fimiles niofi hominiseft, uel exercitati: funtextremx fyllaba?,veleiufx viamautem ac rationem oftenx dem nominis cafus^ vel nomen dere,difciplinx huiusprbpriu ipfumJnitio igitur fiut hoc mo eft.De illis igitur dicamus > atcp do,Agrum enim accepit {grum enumeremus omnia:fed hicpo tillimum exordio fumpto. abeo, Natura hoc infitumeftomx Placati donis , pacatique ore nibusivtcumaliquid facile dix fuerunc: H in finevero hoc tnodo,Non pux fcunt, voluptatem fentiant.nox tarunt hoc iplum fibi peperifle mina vero femper aliquid figni fed cius caufam fuifle, In cura ficant* Quarequascunquenoia quidem plurima,in fpe vero mi rei alicuius notitiam nobis infc nima:cafusautem eiufdemmv runt,ea iucudiffima funtac pex minis hoc modo, Dignus vero regrina quidem vocabula no ftatuaaerea, nondignusacre: i^ bisignota funt,propriaveroJa dem nomen hoc modo, Tu illi cognita:translatio igrturmaxie cum viueretjdicebas male , & hoc efficit: cum.n.quis fcnedux nuncineum fcribis male, fit t* temappellat ftipulam,nobisin tiam in vna extrema fyllabatvt ferit cognitionem,ac notitiam QuodnampaiTusefles malum, proptergenus:hocenim ambo fi hominemvidiHes ignauumc* viriditatem amiferunt* Quinex Pofiunt etiam interdum hzc tiam poetaru imagines idem ef I omniaconiungitvtidem fit S>C ficiunt.quarefibene pofitaefue contention compar, Of. fimilix rint,vrbanusfermovidetur:eft terdefinens.Principia veto pex ,n* imago, ficut antea dicftu eft, riodorum in librisad Theode^ translatio, quaetantumadiunx c^em, fere funt a nobis enumera cftione differt.atquc ideo minus ta Sunt etiam quaedam falfe, eft iucunda,quia logius protrax fimulateque contentiones: vt hitur,nequedicithocillud efife, Epicarmus fecit, Inter/x quod animus auditoris quacrit, NecclTe eft etiam,eam elocutio dum enim ego cam nem^tque ilia argumeta vrbax illis eram,inter dum vex na el!e} quae nos i alicuius rei co gnitionem celeriter ducut.quax roapud reneqs argumcntaillaprobaht illos* qua:

Liber Tertius

59

A qu(patem,atqs in proptu funt. & Cephifodotus j cum Chares D dicoautcm efle in proptu, quae Olympiad belli cempore vellet funtomnibus nota,& quae non adminiftratipis fuae ratioes red indigent,vt quaerantur. Neque dere,id{gre feres dixit, cum cu ilia probantur,quae cum expofi in furno populum inclufum ha ta funt,adhuc tamen ignorant: beret,yellereddere rationes:ide fed ilia quaecum/exponunt,ftax cum Athenienfes aliquadp hor> timnos in cognitionem ducuc, taretur,vt in Eubceam irentfru ttiam fi prius nihil fcirem^vel mentatum, dixit pportereMilx qua? paulo poft cogitatione per ciadisdecretum in expedition? cipiutur.hoc enim modo gigni proficifci: & Iphicrates, poftq turin nobis cognitio,fed illo, Athenienfes cum Epidaurijs>& quern fupra diximus nequaq? omni ora maritima feed us per/ Atqj in fenrentia quidem eoru, cufft ffent, id aegre ferens dixit, quf dicuntur,talia potiflimum ipfos belli viatica fufiuliffe:&C excellunt argumcnta.in locutio Pitholauseam nauem,quai Pa" re vero conformanda, fi contra ralus vocabatur,dixi t efle claua ria contraries opponatunvt Cu populJ:Seftum autem arcam Pi alijs omnibus comunis fit, pax rxi frumentariam: cV Pericles tamen exiftimantfuis priuatis Aeginatolliiubebat, quseeffct rebus vtiliusefle bellum: bellu Piraei lippitudo, dC Moerocles, enim paci contrarium efta verx cum probum quendam homibiserir vrbanitas fi translata nem appellafiet,dixit, feillo n5 fuerint: modo ne traslatio fit 3' efle improbiorem: ilium enim liena,quae non facile perfpicijpo ternis vfuris improbitate exerx teftmcqj vulgaris quae nihil co cere,fe vero denis:& illud Anax tnouet/ed quat rem oculis fubt) xandridg iambicum de filiabus citmagiscnim oportetresvi fuis,quz nubendi tempus tranx dere,qua;fiant,q? quae fieri ppx fierant, * flea debeaht Tria igiturhaec O virgines,vosnonftetiftisnu funtconfideranda;traslatio,c6 ptqs: tentip,euidctia.cum autem trax &Polyeucli in quendam Speii slationum genera fine quatuor: fippum:hominem corpore atto illxmaximeexcellunt,quaefiut nitum:eumnonpoffeconquiex> exproportione:quemadmodu fcere,quamuisafortunain pen Pericles dixit deiuuentute,qug tefyrfgo morbo colligat9 effetj in bello perierat, fie e ciuitate d(. Cephifodotus triremeis vox fublatam,vt fiquis ver ex anno cabat piftrina varia:Cynic*aiit tolleret: QL Leptines de Lacedsv cauponas vocabat, Attica phi> monqs dixit, non oportere pati ditia:Aefion yero dixit,Athcni utGraeciae alter oculuseruerel: enfeis in Siciliam ciuitate cffu' H it) dille.

Rhctoricorum
G diffe.atcp hate quidem transla' tio eft, SC fubiedio fuboculos. t illud, Ita vt Grxcia clamore cdiderit,quodammodo transla tio eft, & fubiedio fuboculos; & quemadmodum Cephifodo tusadmonebat vtcauerent, ne multas hoftiles irruptiones.face rent in concionibus:<3dfocrates apudcos, qui in celebritatibus concurrunt,ddin funebri oratio neacquuttieffe, vtin fepulchro, quo fepelirentur rj, qui in Salamineoccubuerant, Graecia tun H deretur,quoniamvnacumcox rum virtute etiam libertas Grg cixfepeliebatur, nam,fi dixif' Jet. aequum^ffejVt Graecia luge ret, cum vna cum eis virtus fex peliretur,effet translatio, & fub iediofuboculoSjCum vero du acerit 4 vna* cum eorum virtute etiam libertas Greciae,eft etiam quaedam contentio: dt quemad modum dixit Iphicratesjter o^ rationis meat, fiet g medias res, a Charete geftas, haec enim traf slaxioeftaproportidej&quod * addidit, per medias remoculis fubrjci t:cV qui i ta dici t,Pericula conuocanda funt,quf periculis auxilium feranc,translad6e vti tur,quaeremoculis fubrtcit:6C Lycoleon pro Chabria, Neque eius aeneam ftatuam reuerebix rflini,quae vobis pro illo fuppli catc'translatio nanc^ fuit illo tcv pore,fed non femper,veru fem^ per eft fubiedio fub oculos, na eopericlitante lupplicat imago ita$inanime fit animatum,Q eft commetariam rcrom ^ciufx cate geftarumc'Et iliud translate didum eft. Omni ftudiomedix tanteSjVtfpiritus fragant, Atcp humilia fentiant,nam meditari eft quodammodo augere: 5t il> lud, Deus mentem in animo fa' men accendit, vtrunc^ enim alt quid illuftrat: Neqj.n.bella difx foluimus,fed difFerimus: ambo .n.futura funt,cV dilatio, dC huiufmodi pax: & dicere, fcedera trophgum effe multopulchri*, quam ea, qux in bellis ftatuunx tur,Q.upniamtrophfaminutis facpe rebus geftis, S>C vno fortu^ ng impetu ponuntur, fcedera verooibello,ex fententiaconfe do,translatio eft:h^c enim ambo funt infigna vidori5,cV ill3> Ciuirates propter hominum vi tuperationem graui pcenamul tant,nam multari pcena,eftde* trimentum exlegtbusaccipere* Ac vrbana quidem dida duci a translatione,quae fit ex proper* done, S>C fubiedione fub oculos declaratum eft* ' _-^ Icedu eft et,qu;d fit fub^ 1 |iedio fub oculos,cVquo JL-^eafieripoflitDico aut, exeisnoib'coftare fubiedione fuboculos,^reseas fignant, q aliquid agatrvt fiquis dicat ho^ minem,pbu eequadratu,trasla tio quidem erit,na ambo gfeda funt,fed tn nullum adum figni ficat.illud vero, qui florentem ftatis vigorem habeat^ adum ex/
Quid jit ante centos pottere. Gap. ll

Liber Tertius
A Gcprimit,cViIlud,Teverotanx temducereoportet(vtanteadi D quatn iolutum ac liber um,acftu Aum eft)a propinquis rcb9, no tn perfpicuis, quemadmodu in continetj&illud, Hinccocitati cum impetu Grz philofophiafolertisacutiqj box ciruunt, minis eft cernere, quid in rebus concitati enim 6V aclus,& tranx tnultum inter fe diftantibus li/ slatioeft:quogenere multisllo mile fit:ficut Archy tas dixit, \' cisHomerusvfuseft, nam per dem efle arbitrum,<3<: aram,qm translationem, qux inanimata ad vtrunqjis } quiiniuriam acce funr,ani mata,eile dicic. Sed ex pitconfugerefolet:yel fiquisdi omnibus ea maximeprobant, ceret,anchoram,i3d cremailram in quibus acftus exprimitur, fi' idem eflerambo.n. idem efFici-' cutinillis . unt,fed in eo diiferunt,q> alter u llle pudorevacanSjitcrura lapis infernejalterum fuperne pedet. B ima petebac, & dCadaequatasee ciuitatesimul E -volateccefagitta, turn diiiantibusrebus,idem va lct:nam &C in fuperficie,& in po & -cupiensattingere:teftateeftaequalitas. Maioraut & pars vrbanorum diclorua tran Srantterraedefixa,optanttu in 6latione,6d aberrore quodam corporc figi < pf7circiturmagis.nperfpicue Spicula: & resintelligitur, cum aliter quis Aupcufpis pecflus pertrafitple' exiftimabat:nam tune animus fecum dicere videtur,Qu5m ve na furor is, in his enim omnibus,quoniam rum hoc eftcfed ego decipiebar, animaca f}nguntur,adtus appa* quinetiam apohthegmata,quae ret.nam pudorevacare,6dfuro funt vrbana, ex eo gratiam hax requodamagitari.,od aliafunt bent, quod aliud fignificant, f C adus.Haec aucem inter fe copux quam verba dicant, vt illud Ste lauit per translationem^x prox fichori: Quod cicadx apud eos portione:Sicutenimfehab:tIa humi cantabunt.& voces, quoc pis sd Sifyphum, fie impudens acute formantur in xnigmata, adeamrem,cuiusipfumno pu propter eandem rationem iu* det.hac eadem ratione vti tur ct cundae funt:nam in eis cftcox inprobatis imaginibus in eis, gnitio,c\l translate dicuntur* Id etiam fuaue eft, quod ait quacfunt inanimata: Curuae albefcentes nunchinc, Theodorus, res no uas dicere. Fitautem^um praeteropinio^ nuncinderecurrunt: fingitetiam omnia moueri,ac nem id uerit,c\l riullo inodo(fi^ Viuere:e(lautem ipfeact 9 quac^ cutilleait) confcuraneum opu dam imitatio.'I rkslanonem au nioni, quam de eo prius ha" H lirj bebant:

Rhetoricorum
G bebant: fed quemadmodum in ridiculis leuiterimmutatadele dare foletquod idem etiam fa' ciunt cauillationes, quaemuta' fisfiuntliteris:quae resin verfi' bus etiam decipit,cumaliud di citur,q?auditorexpedat,vtln gredkbatur autem, fub pedib9 habens pernicioes:ille vero pux tabat 3 calciamenta velle dici, Hoc autem oportet ftatim vt ,p latum eft,perfpicuum effe,Ridi culaveroquae exliterisnafcun tur efficiunt, vt non dicatur id, H quod dici videtur, fed id quod inuerfum nomen fignificat, vt illud Theodori in Niconemci' tharcedum Spdrleiere. fingit enf dicere,Conturbat te, fed in erro reminducit,namaliud intelli' git.quareiucundumfitei, qui poftcaremintelligit, quoniam nifi Thracem effe exiftimaret, non vrbanum didum effe puta ret,&illud:Vultipfum depopu lari 4 fed aduertedum eft,vt am bo commode dicantur.Idem ac cidit etiam in vrbanis didis, vt fiquis diceret,Athenienfib9ma ritimum principatum non fuif fe malorum pncipium .,quonia profuit: vel quemadmodum di xit Ifocrates, imperium ciuitati fuiffe malorum principium: na Vtroque modo id didum eft, <Juo<3 quifquam dici non exifti fnaffet,(3^cognitumeftcffc vex rum.nam dicere principium ef fe pncipium,nihil habet, quod argutum fit: verum r.on ita ait, neqj negatid,quod principium dixeratjfed aliomodojnhis,m ^ oibus fiquis nomen commode protuleritjin quo vel translatio fitjVelambiguitas, tuncbenefe fehet:vtlntolerandus,noninto leradus,ambigue dixit. verum fit commode femper, cum ver/ bum iteratur,dC illud, Hofpes non poteris fieri, q? fis, magis hofpes, vel non magis,q* te oporteat,na idem eftjVel, Non decet hofpite femper efle hofpitem: nam haec quoq? diuerfa funt 4 hac vim ha bet etiam illud Anaxandridgce L lebre didum, Pulchrum eft fa^ ne mori prius,q^ quicqua morx te dignum gerasmam idem eft, aciidixiffet, Dignum eftmox ri, quando quis non eft dignus mori,vel ita Dignum eft mori, cum quis non eft dignus morte vel cum quis no facit,quae mor te digna funtEt forma quidem locutionis in his omnibus cade eft,fed quantobreuius,magis^ contrarieprolata fuerit, tanto fit elegantior oratio, caufa vero eft,quiacotrari3eres,propecol/ M locata,rem meliusintelligifa' ciur t,ciibreuitas teporis celerio regignit fcietiam.veru oportet vt femg adfit, vel in que dicanf vel elegans diccdi ro, fiquidem id,quod dr3 verum effe,nonaut inane videri deb:alterum.n. eoru fine alterohabere pot :vt, Mori oportet,nihil in vita deli' quentem,fed vrbanum non eft Dignam oportet dignu vxore ducere,atvrbanitate caret:fed

Liber Tertius
A vrbanu m,fl vtrucp fimul hax piamitain4uiti buerit:vtDignum eftmori,qn Diftorta, vt apium, Cf uta pro/ quis non eft morte dignds.Qua densgerit: to vero plura coniuncta habue SieutPhilammon ,iugagercni rit,tantofietvrbanior oro:vtfi cum Coryco. nomina translata fuerint:&ea At'qjhuiufmodi cfterafut ima/ translatione,qu3e probatur,& gines,q>aut imagines finttran> contentio,& copar adhibeatur: slationes, iam fxpedictum eft* fteuidcntiam habeat. Atq; ct Etprouerbia funt translation imagines (vt iam fupra dictum nes a fpecie ad fpeciem, vt figs eft) funt excelletes quodammox domum importet aliquid,vn/ do translationes, femper. n. ex decommodum fperet,6dexeo duobusconftantjficuti transfa' poftea damnu accipiat, vt Gar/ tio, quae fit ex proportione, vt pathiusleporc. amboeuim id, 3 clypeum dicimus elTe Martis quod dictum eft,pertulerunr phialam, 8i arcum etTe cithara Vndeigi tar vrbana dicta ducax finefidibus.quxcum itapronu tur,iam dictum eft: di cur ea taV tiantur,non eft fimplex transla turn bbledlet. Quinetiam fu> tio:fed cum dicimus, arcum cix perlationes ingeniofa: quardam tharam, & clypeum phiala,tiic translationes funt: vt in eu,qui eft fimplex. At^ hoc edam mo fugillatisfaciem iquinatam ha^ do flngiitur imagines: vt fimiae beat, Exiftimaui/Tetis eum efle tibicinem eflfefimilem:cV ftillax mororum calathum . eft enim ti lucernac lufciofum: ambo.n. quidam ruborin fugillato, fed contrahuntur.bene verofiunt mod us non feruatur.quinetiam imagines, cum in eis inclufaeft imago,in qua dicitur,tanquam mctaphoralicet enim vti ima- hoc aut illud eft fuperlatio,quae ginedicenteSjClypeumelTeMar dicendi genere tantum diflfert, tis phialam: &parietinasee pal SieutPhilammon ,iugagerens Hum attritum aedificr]:ckl Nice cum Coryco: ratum effe Philoctetem demorx Putauiffetis ipfum Philamm b/ Aim a Pratye: quemadmodum nem prgliari cum CoJyco, Trafymachus alTimilauit eum, Diftorta vtapium crura proce/ cum vidifTet Niceratum, a Prax densgcrit, tyefuperatum inheroicisverfi Putabam eurn non crura/ed'a/ fibus componendis,adhucforx piahabere,adeo diftorta funt, didatumeffe,6dinc6pta coma. Habent autem fu perlatiSes puc In quo genere maxime explox rile quiddam:vehemente enim duntur poctae,nifi bene fe geflcx animi motum indicant: itaque rint:etiam fi aliter fuerint excel irati praecipue fuperlationibus lentcs:dico autem vt cum quifx Vtuntur: Non

Rhetoricorum
C Nontnthi fi tamultadaret, qua magnusarenaceft, Pulueris S>C numerus,Non ducam vxorem (mini crex dc) Agamemnonc notam, Quamuis ingeniofapictem Pal lada vincat, Et pulchrae Veneri praeftati cor porecertet. hoc genere maxime vtuntur At tici oratores:quarc fencm vti fu pcrlatione minime decet. De diutrfu &ctndi genmbm.
Cap.
11

^ _Llud vero fciendum eft,in vnoquoqp genere propriam JLatcp fuam efTe locutionem. neqi.n.eademcft locutio, qua fcribimusaliquid,&quainc6' tetionibus vtimur:ne<p ea,qux addcliberatiuu gen us pertinet, ademeltcumea,quacad iudiciale:verum vtruncp fcireopor tet,nam in altcro fatis eft em en dace loqui, in alcero vero fcribe rernecogaturfilerejCum quisax lijsqujppiam impertiri cupit: * quod rjs accidie, qui fcribcdi ra tionem ignorantLocutio apta fcriptionibus eft exquifiti(Tima contra, qua; contentionibus ap taeft,ma<ftione maxime confix ftit:fed huiusdugfuntfpes^ua rualteraad mores,alteraad mo tusanimipcinet.Atq^iohiftrio ties hmoi fabulas potitrimu exquirutjdtpoetx taleishifirioes defidcrant.probanturauti) poe tae,qui etinlcgedo delectat, vt Chacrcmomna diligcs eft no ali ter,atq3 is,qui of ones fcnbit: dC

Lycimnius exeorfl nuero <jdi^ thywmbici dicuntur. Quod fl inter fc coparent orones,q fcri/' ptf funt:in cotetionib^humiles ang'uftx^j vnr:quae 9vero habi^ t( funttcu in manib fumunr,fi' miles funt imperitoru oronib9. huius aut rei ca eft,quod in cd' tentiombusillacoueniur.itaqj ilia etiam,quorum vis in adioc pofita eft, fublata adione, cum fuo munerenon fungantur,frix gida atijjinfulfa vnr, vt q funt diflbluta.Eteandem fentetiaix pe repetere,in fcribendo nonlix necadamnatur.in contentionix bus aut etiam oratores vtunt: funt,n4hacc actioni conuenietia, necelTe eft aut, ut orationem va rient, qui idem dicunt>quae res taquam aditum munitad adio nemrlfte eft, qui vos expilauits iftceft,quidecepit:ifte eft,qui denicjj voshoftibus prodere tcx tauit: queinadmodum etiaPhi lemon hiftrio faciebatinAlexa dridae Gerontomania, qn ver/ bafaciuntRhadamathust&Pa lamedeSjCVin prologo Pioru: vbi egofxpiusiteratur.Nam il hccc adtionc non adiuuantur,flt id,quod prouerbio dr, Trabem geftas:ficuti et difiToluta: vt Vex ni,occurri,rogaui,necefle eft.n. a(ftionem adhiberetnec vtjfires vna tmdicat,eode habituanix mi,;ic fono vocis vti. Habet prj terca quidclam peculiarc, q diu foluta funt,in azquaii.n.tge mul ta dici videntur:nam coniucftio ex multis yuu eificic: qua: ii

Liber Tcrrius
A trahatur,perfpicuu eft fieri con trarium/vt ex vno fiant mtilta* habet igitur amplificationem, Ven^narraui/upplicauijinulta nfunt: Videntur autem otnnia regligere,quae narro,quaedico hoc idem etiam Homerus faces re voluitin illo locotNire', qui exSimo:Nireus,qui Aglaiaefilius: Nircus,qui pukherrimus: nam, dequomultadida funt, needle eft etiam , vtfzpius di' dum fit,& fi fxpius, etiam m ul tadicividencur.itacpamplifica B uitjCum fetnel tantu de illo metionem fccerit, cV hac fallacia fe cit,vt Nirei nome memoriae hf reac,etiam fi poftea nufquam il lum nominee. Ac vero delibera^ tiui generis locutio fimilis eft prorfusvmbracili pidurac, in quaquantomaior fueric eoru, qux pida func}turba canto loiv giu^fpedacur.quare quac excifi ta func in vtrifcp, cV fuperuacatiea, &deteriora videntur. At in iudiciali genere,debet ex^ quifitiof efle locutio. cj fi cora C vnoiudiceresagatur}tantoma giselaborandum eft.nam min* praefidiosarris vtlicet: facilius Oal perfpici poteft id, quod cau fx proprium Rt,dt quod alienu & contentionis iludiu abeft.Ita que iudicium eft incorrup turn, Quapropter no in oibus dicedi gnibusfjde oratores excellunt* fed vbimaxime adioe opus eft ibiminimcdetelTe minutadili' gentia.quacriturauc adio, vbi opus eftet voce,3C p(ercim ma/ gna, Locutio igitur demratiaa maxime ia'onea eft ad fcribcdu, quoniameiusofficiumeftjVtl'gatunfecudo oco iudicialiscd adfcribendum idonca. Quod autem quidam ita Jocuttoncm diftinguuntjVt dicant 6t fuauc, SCmagnificam elTe oportere,fu peruacaneum cfttcur cnim max gis earn ita,quam temperatem, fidliberale } cVfiqua huiufcemox di virtus eft:nam ea fuauem (vt ptrfpicuum eft)eflricient ea,quf dicTa funt, iiquidem locutionis virtus a nobis rede deffnita eft: cuiusenimrei gratia diximus, dilucidam locutioneefleoporx tere}cV nonhumilem ato^abiex dam/cdcum reconuenietemc' nam fi nugatoriafueri^non eric dilucida,ne<p R fuerit breuis 6C concifa: fed clarum eft medium conuenire:& quac dida funt fua uem efficient,!! bene mixta fuex rit,3d loquendi confuetudo, 6C pcregrina verba,&oratori* nu merus, & vis perfuadendi cum eo.quod decorum eft* Ac de lo cutione quidemdidumeft,& communiter de omnibus di fpe ciatim de vno quocp genere Supereft,vt etiam deordine dix camus,
DC fanihu orationis. Cap.ij

Vnt afit ofonis panes duet necefleeft.mreprimo, de^ ag'tur exponere,deJde ilia arguments confTrmare.Quare cum rem narraris, poftea r.oco firmare>aut confirmare,cum rem

Rhetoricorum
6- rem non expofucris, tale eft, vt prxftari non poffit.nam qui ar gumenris viitur, aliquid confir mat,& qui rem exponit,id ideo fed t,vt poftea confirmet. horu autcm alterum propofitio}aitex rum probatio eft, quemadmox dum fiquisdiuideretaliquid in quxftionem.cVdemrationcm* Nuncaut ridicule diuidiit:narx ratio.n.in iudiciali tmgenere verfatunnam demonftratiui dC deliberating gencris3qualem ip/fivoluntjquo narratioeflepox H teftcvelqux contra aduerfariu dicuntur, vl'peroratio quenam eftinexornationibus { Prcccx mium autem3& comparatio,6d enumeratio tuc in deliberatiuo genereponuntur, quando inter cos^qui fentemiam dicunt,conx trouerfia eft, fiquidem etiam ac cufatio, cVdefenfioadhibetur, fed no quatenus eft deliberatio. fed necp peroratio in omnib'iu dicijsadhibetunvtfi paruafue ritoratio aucreseiufmodi,qux 1 facile memoriacoprehendipof llt:namexlongitudine detrahi folet.Necefiarix igitur Hint par tes duf,propofitio,& probatio* ac proprix q uidem h e dux par tesfunnfed nplurestuerint:tuc erit procemium,propofitio,pro batio,peroratio: nam qux ad re prehendendum aduerfarium at tinentjprobaticni fubt^ciuntur, comparatio veroeftamplificax do fuarum rationumrquo fit vt pars quxdamfit amplificatiox nis.na qui hocfacit,aliquid con flrtnat:fed nonprocmium,nev que peroratio hocfocit,fedtanx turn reducitin memoria,Quod fiquisitadiuidat, vtTheodori difcipuli faciebat : erit alia pars narratio,alia fu^narratio,alia p narratio,alia reprehefio, alia fuprepreheiio,fed tucnouu nome ponere oportet,cum aliq? rent nouam,ab alr)s dincerentem)ad'' ferimus}alioquin eftresinaniSj cV nugatoria , ficuti Licymnius in arte fuafacit, qui nominatag grefl1ionem,
DeExorcGo. Cap. 1 4,

Rocemium igitur,princiV pi uni eft orationis,ficut! poefiprologus,in tibici" niscantuproaulium:nam hxc omniaprincipiafuntjC^ quaff vix munitio ei, qui pertrandre velit* Atproaulium quidem fimileeft procemio demonftra* tiui generis, nam tibicines quic quid fibi videnturbene canerc pofle,id prgcinentescum feque ti cantucopulant. fie etiam ide monftratiuo genere fcribendae funtorationes* quicquidenim volueritorator.,initiodicerepo teft, deinde progredi,cV cum o> ratione id coniungere:cuiusrei omnes exemplum fibi afTumut procemium illud Ifocratis in en comioHelenx:c^ quamuis a,p^ pofita materia aberrari t orator: tamen ilia commoditas aderit, uttota oratio nonficvniusgex neris, Ducuntur autem exor/ dta

Liber Tertius
A dia dcmonftratiut generis a lau heroici carminis txordia.nam D de,vela vituperatione,vtGoi> principia dithyrambicorum fix giasinOlympico,Apud mulx miliafunt demonftrstiuigenex cos admirationedignifuntviri risexordfjsrvtPropter te,cuaqi GraecUaudatenim eos,qui ecle munera,atque fpolia in fabulia britatesconftituerut tlfocrates autem,& heroicis uerfibus prix autevituperat,q>corporisvirx cipium eft fpecimen orationis tutibus prxmia ftatuiffent,fapi futuraCjVtpraeuideat auditorea entia vero praeditis nullum vi x de quibus rebus fermo futurus (Ttoriz premium pofuiffent.Du fitj&ne eorum animus fufpenx cuntur eciam exordia a cofilio : fus fit: quod enimindefinitum vc Quoniam probi uiri fun t ho eftjhuc dC illuc vagari cogit. at, norandi, ideomihiAriftidem qui principium tradittaquam laudandumfufcepi:vel fiquis inmanutn , facit eum,qui tenet B dicatjfehuiufmodi uiroslauda orationem , fequi,ac percipey re uelle,qui vulgo noncelebran re* Atque hac de caufa dixit Ho tur : non quia fuerint iraprobi, merus, fcdquiacum fuerint egregij,ta Iramdiuarefer,menin tenebris latent.ficut Ale , xanderPriamifilius* nam qui Die mihi mufa virum*iicexorditurconfultac. Quins etiaabijs,quxpropria funtiux -efto mihi carminis auftor, dicialis generis, exordiaducun Vt magnum ex Ada bell urn ,p/ tur,quacperfonam auditorisre ceffitinoras fpiciunt ; vtfidere incredibili Europz.fiatoratio,velardua,velcoi ac Tragicietiampoetaedoccnt ini peruulgaca:tunc.n*venia peten tio quid totafabula cotineatur. Quod fi non ftatim facianc, vt da eft,vt Chcerilus, C At nunc , cum omnia iam vul" Euripides, at certe in prologo prius,qudm abfoluaturid fax Qu^apropterexordiademon ciunt , quemadmodum etiam ftratiui generis ex his ducutun Sophocles, exlaude,ex vituperatione, esc Pater mihi fuit Polybus*fuafione 6d difTuafioe3ex rjs quf dC comocdia idem feruat* perfonam auditorisrefpiciiint* ProoemrJ ueromaximenecef oportet autem vel peregrina efx fari urn ac propri urn m unirs eft, fe, vel accommodatarei , quac fineminftitutae orationis aperi sd ipfam orationem ducunt. re4Quare fi caufa perfpicua fue^ Prooenuavcro iudicialis gene rit,aut parua^icebit non uti prf risaduerrendum eft idem vaiex cipio.reliquac uero fpccies, qui requod tabularumprologi,fiC bus utuntur, remedia qudam funt

Rhetoricorum
G jTunt,cVcommuniaeaverodux cuntur vel ab oratore ipfo, vel ab auditore vel a caufa,vFab ad uerfario. Ex oratore ipfo,atque ex aduerfario ducuntur ea,quae ad inferendum crimen,6d dilTol uendampertinent,fed nontax men eodem modo.nam qui dex fendit ftatimcriminibus occur reredebet:qui veroaccufat,dex bet in peroratione criminari reus enim, cum feinfinuarecon tendat,necclTe habet omnia , cj obltant remouere,quare in prix H mis aduerfarrj criminationem diffoluere oportet: accufator ve rodebetin peroratione crimix narijVtfacilius audirores earex cordan pofl'it. Quac ad audito rem pertinent, eofpedant, vt vel eum nobis beneuolum facia muSjVdinaduerfarium concix tennis^ intentum, vtattetum reddamuSjVel contra:non enim Temper prodeft,attetum reddex re.quare multi rifum conantur excitare. Ad docilitatem uero conducunt omnia, fiquis etiam 1 id ftudeat,vtvir bonus elTevix deatunnam talibus viris fe prae bentattentioresj. Attend fiunt auditcres proptcr res magnasp prias,admirabi!eis. cV iucudas: quare ad m oner e eos oportet de huiufmodi rebus orationem efx fe,q> fi eos non attentos efTe vox lumus: dicemus, rem efTe pufilx lam,nihil ad eos pertinent^mo leftam,acodiofam.illud vero te nend um eft:hacc omnia efle ezx tra caufam pofitanam ad dex prauatumauditoremfpe(?hnt, H 6dadeum qui libenter audit,q[ nihil ad rem faciuntoiam nifi ta lis fit nihil opus eft progmio,fed furTicitid, quodcaufa poftulat fummatim dicere,vt iudexcax putillud tanquam corpus caii' fe totius liabeat. Attentos vero facere commune eft omnium partium,cum opuseft:nam aii' bi magis vbi^quaminitiOjremittuntanimum,itaq}ridiculij eft,hocinitioconftituere: quox niam attenti tune maxime funt audi tores, qua re quotiesfefe of t fert occafio, captanda attentio eft.Mihi animum aduertite:ne> queenim mcamagis,quam vex ftra,resagitur:c\: dicam nobis acerbum facinus ,nunquam a^ lias a vobis auditum, aut non tarn admirabile.hoc enim eft id quod Prodicus dixit/CjCum au di tores dormi ta tei s ad uerteret, aliquidin mediofermoneinfcx rere , ex ilia fua quinquaginta drachmarum demonftratione* Quod autem ad audi tore habea turprooemia,nonquatenusau M ditoreft,hauddubiumefie pox teft.omnes n. in procemijs vel criminantur,vcl metumdifiix ciunt:Dicam,o rex,non quanto ft udio.-Quid exordiris ? Et qui malam caufam habent, vel hax bere vidctur: procemfjs vriiturt nam in quouislocopotius com morari melius efteis,quam in ipfa caufa, itaqj ferui eriam non ad interrogata rndent, fed verx borum ambagibus vtuntur, di lun/

Liber Tertius
A lungisexordtjs. QupmodovCx

LociaddijfolutnJamealumnlarH.

to beneuokntiam cap tare opor teat,antea didum eft>cV de caete ris hmoifinguliSjcVqmbene di ctum eft ab Homero, EfFice,vtadueniam , diua,ad Pheaces amicus, Autmiferabilisthxc d uo diligen ter confiderada funt.Inexordrjs demonftratiui generisefficereoportetjVtaudi tores vna laudari puterit fe, vel genuSjVel ftudiafua,vel aliquo aliomodo. Quod enim ait So* B crates i n Menexeno,verum eft: Non difficile eft Athenienfeis Athenis laudare, fed Lacedgmo ne. Deliberationum auteexor diaaiudiciali genere fumutur. Datura enim dcliberationes nul lahabentexordia,qfhfciunt au ditores,dequareverbafint fax cienda:c\: resjpfa nullo indiget prooemio.nifi vFpropter ipfum oratorem,vel aduerfarium, vel fi res non tanta exiftimet, quan tarn ipfe vulr,fed vel maior vel minor. Itaque vel criminari ne cefifccftvel criminadilToluere, vel ampliffcarevel minuere.ho rum igitur gratia deliberation nes procemio indigent,velorx natus caufa:nam nifi procemiu habuerit, uidetur temerCjfubin to^effutita. tale eft encomium Gorgix in Elienfeisrnulla enim brachiorum extenfione, nulla manuum commotionc ftatim incipir, Elisbcataciuitat*

Cap. 15 E criminatioc id primo diccndum, q valcnt ad _ delenda ex animis mala exiiumationCjeade it ad crimi>na depelleda,nihi!.nrefert;vtrij alicui'fermonc fuexcitata ilia opinio}nec ne: quare hoc gnat! jpdeft,Alius modus eft vtitacri minationi occurramus,ficut in iudicioillis,dequib*arguimur: uel non efTe fa<flum,uel non efle perniciofumjVelnonillijUelno tarn magnum effe, uel non ini' quum,vel non magnum vel no turpe,aut rem effe pufillam, na de rebus huiufmodi folet effe controuerfia,quemadmodum Iphicrates contraNauficratem^ dixit enim, fe feciffe quod ille dicebat,atqueetiam latillTe, i hil tamen iniqui fe commifi/Ie: velfiquidiniuftefadumeftjid compenfare hoc modo:Si detri mentum attuli^atfuithoneftu: Si moleftum,j huiufmodi,Aliusmoduseft,cu dicimus,auterroremfuilTe,aut ^ fortunx culpa ueniffe, aut necef fitate: quemadmodum Sophox cles fe tremere dixit, non,ut ca^ lumniator obiecerat,quo fenex uideretur,fcd neceffario, non enim fua fponread annos o<ftox ginta per uenifife.Licet etiam ff/ nem, cuius gratia facftum eft all quid,commutare:ut Lg dere no lebat fed aliud efficere,&, Non hoc ftudebat, quod caluniator aitjfed accidit uc is laederet; eec aut

Rhetoricorum
G autem odiodignus, fiid efficex reftuduiffet* Aliusmoduseft: cum aduertitur an is,qui calum niatur,in eadem culpafithoc te pore}uel antea fuerit uel ipfe, uf aliquis ex. eius propinquis. Ali* modus, fiilli comprehendutur in illacriminatione, quosonv tics fatetur,nequaquam illi affix neis etTe:ut, Si purus eft adulter ergo etiam hic.atqueilk* Alius modus,fi aiios falfo infimulauit uel alias eofdemtuel fine crimi' nationealicuius tales exiftimax H bantur, quails ipfenuncqui tn no culpaeaffines efferegti funt 4 Alius modus,fi criminantem re crimineris* nam abfurdumeft fijilledignuseft^ui noncreda^ tur,uteiusoratio fidem faciat. AliusmoduSyfiiamfadum eft iudicium.quemadmodum Hux ripides contra Hygiaenontem ! caufa5quae anridofis dicebatur, cum accufaretur tanquam im^ pius,q>carmen illud feciiTet, lurauilingua, mentem iuiura^ tam gero: I q> iuberet peieraredixit cnim cum iniufte facere, qui iudicia ex certamine Liberi patris in fo rumadduceret,fe enimibi ra^ tionem iam reddidilTe}aut red*' diturum, fi ibi uellet accufare* Alius modus, ficalumniam ip^ fam uitupercs,c^oftedas}quam graue malum fit, quoniam iudi cia commutat, ac perturbat Cois locus ambobus eft figna commemorare:ut in Teacro Vx lyiTes ait,Teucrum effePriamo fanguineconiijclium, quoniam K HefionePriamiforor fait: ille verodixit,patrein fuum Tela^ monem Priamo hoftemfuifie, neq? fpecula tores indicaiIe.Ali* mod us accufa tori s propri us, (i paulum laudet,vt gram^&diu tiusuituperet, cV}li quodmaxx gnumeft,breuiter tranfeac,uel fi multa bona propona^deinde unum, quod ad caufam faciat, crimen proferens uitupcret. ta^ les enim func maxime arciffciox fi,atq? iniquilTimi calumniatox res^qui in rebus bonisaduerfa-1 rium l3edereconantur,cum ea malopermifceant. Illuduero commune eft Si crimen inferen ti,& depellenti, quoniam fieri poteft,ut eadem res plurib9 de caufisfadafitjquicriniinatur, earn deprauare det}atq? in detex riore parte iflecterCj contra qui criminadifloluit, inmeliorem partem trahere: ut q? Diome x desfocium elcgerit Vlyffcm } io fac^umefTe, quoniam optimii eu Grjcoru exiftimabatrlmmo uero dicet alias, qa folu eu,taqp M ignauu ac imbelle, (ibi non fore aemuluiudicabat, Acdecrimi natione quidem hfcdiclaiint* Df narratione. Cap .16. _ ^.Arratiouero in exorna TV J tionibusnongpetuaeft JL ^j fed I plureis gteis difle^ ctatna adtioes}6d res geftas 9 com memorare opus e,ex quib oro coftituitur.Coftat aut oratio ta tu ex ijs,qu? funt artis expertia: nequc enim is, qui dicit auctor eft

Liber Tertius.
A eft rcrum geftarum t turn ex rjs, quaeabarte proueniunt: vt cii rem fadam efle docere opus eft, {ifueritincredibilis, vel qualis fit,aut quanta, velhaec fimul omnia,Qii3propter interdfi no oportec vti perpetua narratio ne,quoniamdifficulter memo riaemandantur, quae ita confix manturtvt, Ex hisquidem &/ dionibus fortis efle cognofci" tur, exillis vero fapiens,aut iu' ftus: acque hare oratio flmpli' B cior eft, ilia verovaria, cVlnon exi!is: fed, quae notafunt dC per uulgata, tantum reducere in me moriam opus eft. quo fit, vt multa narratione nihil indige^ ant: vt, fi volueris Achillem laudare, fciunt enim omnes e" iusresgeftas, fed eis vti opof tet:fiveroCritiam, narrare o/ portet, neqj enim multi fciunt, quae gefferit 4 Ridicule vero faciuntrj, qui dicunt narratio/ nem breuem efle oportere. at' qui,quod quidam piftori,pa/ G nem fubigenti, percontftanti^ que, durum ne, an mollem fu/ bigeret, QuidV bene, inquit, omninofubigere nonlicetc*ide hucetiam accommodari poteft, Neque enim prolixa vti narra^ tione oportet , neque prolixo exordio, neque probationibus: fed neq? hac in parte rede fe ha' bet,breuiterconcifeque narra^ re: verum > quod medium eft feruare decet ,hoc eft, dicere, quacfatisfintad rem explanaiy dam, vel qusc in opinionem in"

65

ducant,rem eflefaclam,vel eu 0 laefifle, vel in iufte fe gefifle, vel caetera eius generis, quxcuriqj voluerit* Aduerfarioverocon traria conuenienr* Inferere e-* tiam narration! debes, qua: pro bitatem tuamfignificenc:vt, Egoquidem nunquam admcc neredeftiti,qu33 iufta efle fen*tiebam:ne filios deferere,vel, quae declarentalterius improbi tatem: vt, Ille vero mini refpon dit, fibi vbicunquefuerit, altos nondefuturosfiJios:quod .^-gy ptios refpondifle , cum a rege * fuodefeciflent, fcribit Herodo' t us, vel, quae i ud i cib us i pfis i u.' cunda fint* Defcnfori autem narrario m inor eft, fed fun t h u- iufmodi controuerfiae, vel, noil eflefactum,vel non detrimenturn attulifle, vel non ini ufte fa cflum, vel non tarn magnam eP fequarenoneftineis commarandum,quaecertafunt,nifi cau facprofinttvt, fadum quidem efle, fed non efle iniuftum* Practerea res eas geftas narrare oportet, quse dum fiunt, neque nriferationem, neque indignax tionem commouent* exemplii efthuiusrei apologus Alcinoi, quern apud Penelopen fexagin ta verfibus explicuit, & , iicut Phaylluscirculum abfoluit: c\T, qualis eft Oenei prologus * Moratam aute oportet efle narx rationem : quod facile fiet, fi, quid mores efficiat, intellexeru mus, Atqueillud primo, qua mentefadum fit,oftendere,mO' Rhet. POC.CU Auer. I res

Rhetoricorum
G res indicattnam,qua1is efle mes Quod fi caufam nullam adferre &
oftenditur, tales etiam mores habenturaliens autem a fine, quern fibi conftituit, vel bona, vel mala dicitur, atque hac de caufa mathematics locutiones nonhabetmores,quoniammex tern ac dele*ftum nullum habet, nam axiomsfinecarent: atvex roSocratici fermoneshabctmo res, quoniamderebuseisfunt, cjuae alicuius gratia fiunt, Sed ea quoqj morata dicuntur, quae cuiufquemores confequuntur: jfl vt, Hcec dicebat, S>C eodem tern pore difcedebat, hoc enim au' daciam,& rufticitatem morum indicat:6V,non tanquam ex prg fneditatione dicere,quemadmo dum huius temporis oratores folent,fed tanquam ex mente atque dekdu:Ego quidcm hoc volelDam, 3i facere conftituera, 6^ quamuis mihi non prodefle, tamen honeftius efle putabam. illud quidem prudentis eft , at hoc probi viri: prudentis enim id eft fequi, quod vtile fit, pro/j bi vero, quod honeftum.Qupd fires fide carcat, tune illi fam adiungere oportet, admodum Sophocles exemplo nobis eft in Antigona, quae di' cit, femagis fratrem curare, qj maritum,autfiiios: nam hos, etiam fi perdiderit, fe pofle re^ cuperare, Vtrifque vero mortuis paren^ tibus, Non frater vllus exoriri vnquS poteft* poteris: die , te non ignorare, quaedicis, incredibilia videri, fed tamen tuam efle naturam e' iufmodi, neque enim creditur, aliquem fua fpontefacereid,q3 vtilenon eft. Debent etiam in narratione poni, quae mow reanimumposfint: vt, fi nar/ rentur ea,qu3ecommotionesfe quuntur,aut,quaenotafuntrjs, qui audiunt t &., quae priuatim vel fibi, vel aduerfario propria funt:Illeverodifcedens,adme frequenter oculos conuertebat: ^ &,quodde Cratylo dixit &("< chines, quod exibilaret, dL ma' nibus exploderet haec enim demfaciunt, quoniam ea,qux nota funt,eorum funt indicia, quaeipfinefciunt: plurima ve^rohuiufmodi licet ab Homero fumere, Aft anus ad faciem palmas v> trafqjtetendit: nam,quilugereincipiunt, ocu-? los manu tangere folent: Statim vero te ipfum infinua ^)bumqiievirum oftende ,con tra,preme ad uerfari um,vt dein^ ceps in tota oratione te, atque il lumtalcmexiftimenttfedoeul' te hoc facito. Quod autem hoc facile fit, licet ex eis intelligere, quinobis aliquid annuntiant: quamuis enim deea re nihilan* tea fcirem us, tamen ftatim qua dam opinionem concipimus* Multis autem in locis narrare o> pus eft, dC aliquando non eft in principio narrandum Jn delibc rationc

Liber Tertius.
A rationc narratio locum non ha' bet, quoniam de rebus futuris nemonarrat:fed,fi vlla narra/ tio fuerit, depraeteritis erit: vt in memoriam ea reducentes, de futuris melius confultent,Sed ea quae praeterita funt, vel vitupe^ rant ,vel laudant: itaque tune deliberantis munus non exe*quuntur * fiquidem Quod fi fuerit incredibile,q3 Jiarras t debes polliceri, tefta^ tim caufam allaturum, vel eo~ rum arbitrio rem commifurum B quorum ipfivoluerlttvtlocafta in Oedipode Carcini femg pol' licetur,cumeaminterrogaretis, qui filium quaerebat,&Amon apud Sophoclem*
r

ignorantia, contfouerfiae caufe I> eft: vt, fi quidam inter fe dc ae^ quoiufto'qscontenderent,qua/ propterinhoc diu commoran' dum eft, in alrjs vero minime. In exornationibus ea cura eile debet,vt, qux honefta atque vtilia facta dicuntur,plurimura amplificentur ea credi opus eft: raro probationem re' quirunt , niti forte fint incredi' bilia,velaliquisaliusaucl:oreo rum exittimetur In ddibera tionibus poteft aliquis diiTere-' re,velnonfutura ea de quibus deliberant,vel futura quidem, fednoniufta,non vtilianonta magna. Aduertendum eftetia, vtrum aliquid, quod falfum fir, dicat, quamuis extra caufam: De confirmatione. Cap, 17. nam hoecaliorumiudiciavide^ ^Robationes autem ad ft* tur, nempe eum mentiriAt ex " dcm facicdam plurimum probationibus exemplafunt dc val ere debent. E t q uonia liberatiuo generi accommoda^ quadripertito quaeftiones diftri tisfima, enthymematavero ma butae funt, ea confirmare opot" gis iudiciali conueniunt. nam tet,qu3c in controueriiam deliberatioeftdefuturo, quare niunt dC de quibus cum aduer ex rebus iam facftis exempla ad C fario contenditur: vt, fi de fa' probandum ducereoportett iu' clocontrouerfia eft, in iudicio diciumauteeftderjs,qug funt, maxime hoc erit argumentis co autnon funt, in quibus magis firmandumQuod fi te non la:' eft probatio, dC necesfitas,quod fififedicas, hoc probare debes, enirn praeteritum eft, in fe necef aut, fi dicas non eiTe tam fitatemhabet. non oportetaii' gnum, aut i ufte factum, non e> tern nculcare,c^ continuare en' nim h f c ali ter confirmada funt, thymemata, fed cum alrjs pro/ quam,iifuerit de fa<ftocontrox bationibus permifcere,alioqui uerfia. Illud vero fciendum eft, fe vicisfim infringunt, nam eft in hac foia de fadlo controuerfia etiam modus in quantitate : neceirariumefle,vtalter.litiga/ Caremihi,poftquamtot tantCt tium improbus fit t neque enim es verba locutus, I ij Quot

Rhetoricorum
C Quptfoleteffari prudens.x futuris diuinabat, fed de pree K non enim dixit talia, Neque teritis, quse tamen eiGTent obfcu res omnes argumentis confirroa ra Quin in iudicialibus con^ dae func: alioquin idem efficies, trouerfiislex eft ranquam funx quodnonnulli faciunt philofo damentum: qui vero principiu phi, qui fyllogifmos adhibent habet,is facilius probationem ad ea,quae nociora funt^ac certio inuenirepoteft* neque in deli/ raquamea > qu;e fumunt* Et, beratione multac funt commora cum animos commouere vis , tiones,vt in aduerfarium,vel de neargumentovtarisrvel enim fe ipfo,vel in mouendis affecTi' commotionem extrudet,vel ina bus: haec enim in hoc genere mi ne fruftraqrie dictum erit argu' nime omnium reperiuntur, niff men cum . nam commotiones quis A caufa difcefterit quare animifevicisfimexpellunt^nec debenthsec tantum fieri, cum ** fimul efTepofTunt, fed vel eua/ alia non habet orator,qug dicar. ^ nefcunt, vel imbecilliores recV- quemadmodum Athenisorato duntur. neque, cum mores ex> res faciunt, atque etiam Ifocraprimere orationem volumu^cv tes in deliberation ibus accufat, portet fimul argumenta quaerex vtLacedaemonios in ^Panegyri' re, nam demonftratio , neque co, dC Charetem in orarione So mores, necpvoluutatem ac de^ ciali* In exornationibus vero cy lecflum exprimit. Sen tend) sau^ portet laudeshincatcp indecu^tern vtendum eft dC in narratio mulando, refertam, &C plenatn ne,dC in confirmatione nam ad orationem reddere : quod Ifty mores exprimendos valent: vt, crates facit, fempenim aliquid, Egoveropecuniam ei credidi, quodlaudet,adiungit. dC hoc quamiiis fcirem nemini fidem eft, quod Gorgias profitebatur . habendam efle . quod fi vehexfibinunquam orationem defif inencius^cum animi mom, turam,nam,ii Achillem laudat, M Neque tamen me pcenitetjqua^ Peleumcelebrat, deinde/Eacu uis iniuriam ac detrimentum ac deindelouem: atcjj eodem mo<> ceperim: ifti enim lucru fugeft, dofortitudinem extollit., 5>C haec mihi vero seq uitas ac iufti da aut ilia tangit, quod idem eft. Eft autem difficilius in delibera Quod fi argumenta poteris in> tiuo,quam in iudiciali genere uenire, debes fimul dC mores ex verfari: 6d merito y quoniam de primere,&C argumentis vti:fi futuro deliberatio eft, iudicium te argumenta defecerint, totii te vero de praterito. quod iam ab ad mores conferas, atq ue hoc fa auguribus etiam fciri poteft ., ne ,pbo homini magis congruit quern ad modum dixit Creten" vtipfe potius bonus appareat. fis Epirnenides: is enim non de quam oratio exquifita. Ex ar> gumcutis

Liber Tertius.
A gumentisVero, quaeuim habct tefellendi, magis excellunt,qua quae confirm an t:quce enim refu tationem continent, maiore vi condufa efle planum eft propte rea,quod inter fe collata contra/ria func euidentioranam, quae contra aduerfarium dicuntur, non diuerfam habent fpeciem, fed funt e probationum nume^ ro. partim enim refiftendo atcp occurrendo foluiitur,partim co tra argumentando.Oportetau' B tem eum,qui vel in deliberation ne,vel in i ud icio prior dici t, cau fam primo fuam confirmaretde indeillis,quaecotradici poffunt occurrere,& ea diflbluere,atque extenuarefed tamen, fi multa funt,quacin contrariam partem dici pojflunt j prius erunt ilia re' futanda: quemadmodum fecit Califtratus in concione Meflani ca,prius enim ea refutauit, quae contra dici poterant, deinde fua confirmauit. Quod fiquis fecu do loco dicat^prius ea, qua: obie eta funt ab aduerfario, refutare Cdebetvel difToluendo,velcon' traargumentando:6 praecipue fiillarldem fecifle vifa fuerint, ficutenim animus eum homix nem non recipit, qui multis crix minibus in fimulatus fuerit, eo-dcm modo neque orationem ,fi aduerfarius vere dixille vifus fuerit.Oportetautem auditoris animum ad futuram orationem pi-xpararequod facile fier,fi co^ traria refutaueris quoe curn vel omnia reprehiideris adiicrfaricv rum argumenta,velea q xime firma fun t, vel q uap excels lut, vel qug facile refelli poffunt, tune rationes tuas confirmare debes: Primo refellam,qu3e de is obie' eta funt, lunonem ego: / in his enim id primum atrigit quod eratinfirmisfimum* Ac de confTrmationibus quide haec dicla funt Quod ad mores attinet,quoniam defeipfoprae^ dicare,vel inuidiofum eft,vel ,p E lixum, vel habet qui contradix cant,3C de altero dicere,vel con*' uicium,Vel ruflricitatemoften^ dittopus eft aliquem, qui hoc fa ciat,conformare, quod Ifocrates facit in oratione, qua ad Philip^ pum mifit,6 in ea,quac antido' fis dicitur: quo modo vituperat etiam Archilocus,nam in iambi cis fuis patrem,de filia fie loque> teminducit, Nil prorfus eft,quod non fiatpe cunia, * Aut, quod futurum non queat iurarier: Et Charonem fabrum inducit in eis iambicis,quorum princi/ piumeft: Nil euro opes Cygis: / quemadmodum etiam Sophov cles Amonem inducit, cum pa^ tre pro Antigona loquentem,ta quam eadicerentalr).Quinin" terdumlicebitargumenta com mutare at$ ex eis fententias <&.<" ceretvt,Suntautem5 prudentix um hoftibus fcedera ferien I iij da,

Rhetoricorum
mafTet5Fieri ne poteft,inqtiit,vt aliquis putet deorum filios efle, ipfos autem decs eflfenon putet: Tertio debes interrogate,cum oftendere vis, ipfum aduerfariii fibi ipfi contraria dicere,vel qug fint ab opinione communi alie^ na:quarto cum nihil habet, qci* refpondeat nifi fallaciter & cap tiofeaiamjfiitarefponderit, Eft Dcoccafioneinterrogandi. Cap. 18. fane,cV Non efl,vel Partim quix dem eft,partim non, vel Ex ali^ Vod ad interrogatione qua parte eft,ex aiiqua non: per attinet, maxime oppor' turbanturauditores,acdubitat. H ^"^^^. tunumefteavti,cii Alitcr autem interrogatione vti alteram partem aduerfarius ip' non debes.nam ii tibi occurrerit fedixerit,vtdeinde exinterro' aduerfarius , fuperatus eile vi-* gationefequaturid,quodabfur deberis , Neque enim multa dum efttvt Pericles Lamponem licet interrogare,propteraudito interrogauitdeinitiationefacro risinfirmitatem,quareetiam ar rum dex Salutaris: SC, cum ille gumeta,quammaxime fieri po" dixiffetnefaseffeiliaaudire,nifi teft,contrahendafunt Cumau quiscffeinitiatus'petiui^num temadambigua refpondedum ipfc eas cirettquod cum affirm af eft,tunc diftinguere opus eft, dC fet.Et quomodOjinquitjCum mi longa vti oratione,non aute con nimefisinitiatusc'Secundo tem cifa.Ad ea vero, quac contraria peftiuumeftinterrogare,cumal videntur,ftatim in refponfione terum planum eft, alterum non folutio adhibenda eft, prius, q?, eftdubium,quinis,quiinterrox quod reliquum eft,interrogee gaturfitconceffuruscum aute aduerfarius:fitconcludat. neqj Vnam propofitionem in terroga enim difficile eft videre, q uana ueris,nondebesiterum id inter inpartefitratio:fedexTopicis, rogare,quod perfpicuum eft,fed cum hoc intelligi poteft,tum et, concludere,quemadmodum So qua:folutionesadhibend^funr. crates,cumMelitusdixiilet, eu Verum,qui concluding ex inrcr nonputaredeoseffe,petiuitab rogatioueconcludit,caufamde^ co,num exiftimarctdfmonium bet adiungerervt Sophocles in/aliquid efle: quod cum iilefatex- terrogatus a Pifandro,num ipfe retur,dixit, Dcmones vel deoru fentctia fua,ficut ali^ publici co' filn funt,vel aliquid in fe diuinii filr) aucriores.(dominatumQiia-' habct.quod poftquam ille affir/- dringentorum coufirmaiTe, ita refponda,cum fortunam habentprcv fperam^ic enim maxime pote^ runt efTe fuperiores4argumentax do verofic proferetur.Si foedera cum hoftib'ferirc oportet, quo tempore funt vtilisfima,<3 cum melioresconditiones eflefolct: tune maxime ferienda funt,qua do fortuna eft profpera,

Liber Tertius.
DeVeroratione. Cap. 19. I A refpondit: Quid?* ait ilk, nonne Am vero peroratio quatuor. resimproba tibi illavidebaturc' ex partibus conftat,primum Ita,inquit Ergotufponterem exea,quzefficit,vt auditor improbam confirmafti < Cerfce, inquit,neq? enim erant alia me/- nobis bnvelit,aduerfari)s male, lioraJic etiam Lacon,cum magi deindeex amplificati6ejfl dimi x ftratusfuirationem redderet. nutioiie,tum ex animorum c6 Ephorus enim fuerat interroga motione, vtafficiatur auditor, tus,an eius foci), 5t collegae iufte poftremo ex enumeratione, fit condemnati viderentur3refpon' enim hoc naturae quodam ordi dit,videru Quid c" non netuea x ne:vt,poftquam orator oftende dem Cenfuiftic1 Cefui,inquit* rit/euera dicere, aduerfariii au' Ergo eciam tu iufte condemna' tern falfa,tunclaudet,cV;vitupe> ri debes.Minime,ai t ille, na col-' ret^caufam vrgeat,atc^ expo-' & B kg3e,pecunia corrupt!, ilia cerv liat.Alterum autem ex duobus faerunt,egovero non pecunia, confiderare oportet:ve!,vt often fedquiaitafentieba* Itaqjpoft dat/ebonum ipiis auditoribus conclufionem nihil interrogare fuilTe^el generaliter bonumtad oportetynec^ ctiam ipfam coclu uerfarium vero vel ipfis audito> fionem3nifi,cuadeovera6C cer^ ribusmalum,vel abfolutema' taeftcaufa,vtlabefa<fiari no pof lum. Sed alibi funt a nobis iam fitDe ridiculis vero, qm vfum expofiti loci, vfi bonos aut ma.aliqueminforenfibus caufisha los conformare homines posfi" bere videntur,6^ Gorgias dixit mus * Poftquam autem hoc de/ res ferias aduerfariorum rifu di>- monftratum fuerit>tunc naturae fcuti debere, contraqjrifumre' ordinefequitur,vt vel augeam9 bus ferr)s,{atis didtum eft in rjs, velimminuamus:op9eft enim, C qug de arte Poetica funt d nobis vtres{intconceflaeprius,quam F tradita: nam ibi, quot ridiculo^ de earum magnitudine difputa rum fpecies fint,oftedimusSut ri posfit,nam etiam corpora aux enim ridicula, quxlibero atque <flio at<p incrementum fit ex eis, ingenue homini conueniant,: quae iam prius aderant.SedjVn*' funt etiam quae non conueniat de vel amplificatio velimminu ita videndum eft, vt apta fibi tio ducatur, iam fupraloci funt quifcp fumatDisfimulatio ve^ expofiti, Poftea vero, cum iam romagisingenuum decet,qua perfpicuum eft,qux, &C quanta fcurrilitas,nam disfimulator,px fint ea,qu3e tra<ftantur,permifce prigevoluptatisgratia ridiculis re motus animorum opus eft. vtitur: fcurra vero, vt alterum Sunt autem hi potisfimum: mi; fericordia,indignatio, ira, odiii, cbkdet, inuidia,aemulatio^imultas, qui I iiij qui-

Rhetoricorum
G quidem vnde fumantur,antea declaration eft. Itaq? reliquum eft enumerare, quae fparlim anx tea dicta fimt.Koc autem como de fit,li id fcrucr, quod in proce<fnrjsquidamdcbere feruari no re<fte iubent. aiuntenim eadem fscpiusin proccmio i epeti debe' re,vtfacilius percipiantur. Scd ibi rem tan cum exponere opus cfbvt ne lateat id,de q no futuru eftiudiciuni :hic vero fumma x tim ea repetere oportct,qucc de^ H monftrata func. Iniciuni autem cnumeracionis illud erit,cum di cet orator,ea fe prarflitille, q ux pollicitus fucrat.itaq? repetere oportet,quac funt expoiita,(S^ quare. Quin CK aducrfariorum contentionedicunturea,quocin perorarione repetuntur, confer/ re autem oportet vcl q ux de ea^ dem rcambo dixerunc,vcl qua: non cxaduerfo: vc, Ifte quidem dehacreilcdixie: ero verohxc accphacdecaufa:velpef Jronia: ^ vtjlftequidem hare commemo rauit,ego vero hxc: &, Quidna fecilTet,fi hxc probaflec,non au^ tern ilia c' per interrogationem , vc,Quid a me non exquifice $* batumeftc'vel, Ifte quid con>t7rmauitc'vel igicur hoc modo per collationem, vel ordine na' tune no immucatOjficuti res aiv teadi(flicfunc,hoc modo: veil pri us ea rcpecas, q ux ipfae pro-* bafl:i,deinde fi volueris etiam ie orfum qux dixitaduerfarius. Jn peroracione conuenit illud * diccdi genus, quod diflblutum vocacunvc pcroratio, non autem oratio lit: Di< xi, audiuiftis , rem tene' tiSjiudi catc.
Lilrortim Ir'tum artis Rj>etor!ce fins.

A V E R R O
IN LIBROS R H E T O R I C O R V M ARISTOTELIS PARAPHRASES*

Abramo deBalmes Interprete.

L I B E R PRIMVS. Prtfatio li\>n dtwditw in dm capita.
B
Rhetori ca |afhne fl; am; Df libri ntctsfitate, &> cuifcientiarum attincat. Cap. 1.

Rs quide Rhetoricae affinis e artis Topica; : quoniam ambe_ vnum finem in tendunr, quiefl eloqni cualio. exquoneutra iftarum artiuhomo fecumipfevtirar.ficuteftdifpofitio artis Demonftrationis:fed vtitur eis cum alio. & quodammodo conue, niuntin vnofubiecloiexquoamb? ' largiutur (peculations: in omnibus rebus,&earum vfus eftcommunis omnibus:hoceft, q> vnufquifq; hominuni naturalucr vtitur orationibustopicis, & orationibusrhethori cis.Hocautern itafuit: quia neu:ra carum eftfcientiadeterminatain ic inter fcientias.& hoc,quia fciftiz ha bent fubicfta propria,& finguh homines vtuntureisparticulamer. Ex quo autem amba; ifta; fpeculantur arnbitum entium,& ambitus fcientiarum fpeculatur ambitum entiu: ambitusitaqueentium cltquodam niodo communisambabus.Quando autem iftxdiix (cientiajfuntcomunicautes, iam fequitur q? (pecula

tio de eis fit vniusartis, quac eft ars E Logicz. Reperiturautem vnufquifq; hominum vtensahquo modo rhetorica, &.perueniens in all* quam eiusmenfuram . & hocfccundum duas fpccies orationum , quarum vna elt contcntio, & fecundadodrina &direclio.& magis fit hacc in propriis fubiecliis hui us artis, qua? funt ficut a ecu fa tio, 8c defenfio,&reliquajorationes,quae funtex rebus particularibus. piures autem corum reperiuntur, quiperueniant in eorum intftum hoc ope re.Quidam vcrohominesfuntVqui hocaguntcontmgentert&quidam F funt,qui hocaguntconfuetudine& habitu hrmo. Notum autem eft q> quiagerethacartcm habitu firmo. pra:ftantior fit, c ille, qui id age ret contingenter. quado autem hocita fuerit,qui ageret illud habitu firmo & fciret cam,qua ageret fuam adtionem,eflet perfcdior & dignior.H^C autem eft res, quamfcitvulgus,& eo magis fingulares egregii. & ideo debueruntpartes huius artis defcribi in aliquo libro. Non fufficit autem id quod reperitur ex hocnatutura-

Rhetoricorum
G raUter folum ,ncqoc confuetudine: uitates corngantur ftcundura aoi- K ncuteft difpofitio plurium artium mas ciuium omnibus rebus,qu^ im fyllogyfticarum . Quilibet autem preffioncm habent ad vertficatio Auerfus nofirbrum maioru,quilocutuseft ncm: fiue fuerint res facientes catos.q. an - <je nac art^.de nulla re,quae fit cofor dere verificationem, (cures ex trinarte'khe- m'sParti neceflaria: fuit Iocutus,ne- fecx. Etquxdam earum eft, qua: torica fcri q> de re,que magisdigna eft,cj? fit ar prohibet meminifle alicuius repferuat. tificialis&illz funt res, quazfaciunt rum, quaefimtextrinftcus, &przcaderc ventatem oratoriam,prx- cipuecoramiudicibus: ficut res eft cipuerationesqux vocanturinhac in loco incolatus Philofophorum, arteenthimemata,qufuntbafisve & Athenarum, &aliarum cinitarificationis,quasinHenituriu hacar tum Grxcorum . Qijidam autem te,hoceft qua: fit ex eaper fe.Hi au- vifi funt fibi quod vfusomnium retem nonloquuntur de rebus,qu^fa rum habentium impreflionem ad ciunt cadere veritatem oratoriam verificationem confirmation's re - ^ H omnino, nifideenthymematibusq rum, quarum confirmatio intenfunt digniora ad hoc, Veruntamen ditur modo rhetorico, eft maxime qui loquuci funt, multiphcarut ver conueniens. &fihac regula vtereq> eius ba, qua: funt extra venticationem: tur aliquishomo conuenit r fedconcurrunt vtresadminiculates vfiifit peritus huiusartis, ,animo f afui venficationis :ficuteftfermo fiis, morigeratus. Sigmficat audeterrore,&mi{ericordia,&ira , & tem quod rebus qua: extrin&cus paffionibus aramalibushis fimilib9, funt , non fit magna vuliras ad [u non difponunt modum rei, cu hancartem: quia quiintenditconiiis expofitiointenditurprimo & j? firmarealiquamrem coramiudici fe: (eddifpoaunt modum boniiudi bus,aut cofirmaret rem qua: eft,aut cantium &contendentium :immo qux no eft (blum, hoc eft q? ip(a fue diriguotad veritatem,nonefficiunt rit,aut non fuerit.& hoc quando leipfam . Etfitnuenireturcares par- giflator decreuerir,(j> ilia res, dequa tium Rhetorics in quibuQamciui eit accufatio fit magnaautparua, & T. ^ tatibus,qua; reperitur nunc, non eC~ q? fit iuf titia vel iniquitas.aut confir fet vtilitasei de quo loquuti funt ifli maretambas res.& hoc,quando lex dc Rhctorka : licet iam loquuti fint nodecreueritillam rem, dequa eft de eo (ermone exp edienti.Et funt ci fermo. Vfus vero paffionum ad con uitates,inquibus lion difcernit (tarn firmationem, q? inrefitiuiquitas, tumearumcoramiudicibusres, q vel iuftuia, eft impoilibilis. & hoc, inclinant iudices & cogunt eos ad al quiapaflio per amorem vel odium -tcrain duarum rerum, fed difcernit fit rci particularis: iuftuia autem,& rcs.quiefaciuiu cadere ventatem fb iniquitasfuiit res vmuerfales . Per lum.Ethoc,quia honnnuraciuita- viuin vero earum, quando resfuetum hoc tern pore reperiunturduaj rit, aut non fuerit, eft eis impreflio quardam, fed non inferuntipfam re libi videtur <p cosueniat qiconnr- cfTc aut non efl'e per fe: fed inclina,^ dicat q? fit vendicus menturfbtutajquibusljouiinescideea

Lib'ri I. Paraphrafe.
A de ca re, deqna argumentaiuseft: axitnonfueritveridicus,abfq;-co q? nouiterfada-ht iudidaut aduerfario venficatioadliocdere,cf quaefl fermo. lam autem oportet tj> fpfa {tatuta{Intdecerne"tia > q>resfintini quitasautiuititia:iud-icium autem <j>rcs',fithuius fingularisautnofit, eltiudicum . &harumexcau{aipfi iudicantpaucasres. Ethocduabus rebus.'Primo,'quiararoelt q?repeliaturiudex, quipoflit difcernere res fecund urn fuam veritatem,&po natbancremeileituquitate,&hac iiifthiatTi,nifi per paufillum tempo B ristplurimi autem iudices qui reperiunturin cimtatibu5,pro maiori partetemporisnon habenthacpoteftatem. Secundo autem,quia ad conftituendrnnq?resfitiultida aut iniquitas,indigetipfeconftituensil laftatutatemporeprolixo.hocaute noncontingeretpaucotepore,quo cadit controuerfia<le re coram iudi ce.Perlocumautem iftarum duaru rerum difficileefletiudicibusiudica re, q? hate res fit iuftitia autiniquitas,&vtilisautnoxia:(ediudicant,q7 cecideritresabhochomine,autn6 C inciderit.&hocproptereiusmanife itationcm,&quiaeftres,quarnimpoiTlbile eft q? mflituens impofuetit earn. Quando autem resita fuent,notum eft 9? ifti, qui loquuti sut de Rhetorica ex rebus qua: funt extrinfeca?,hoce{ldeexordijs&narta tionibus&afFedibuSj&illis quantahsconditionisfunt,nonfuntloquutidealiqua re,qux concurratinora tionecocurfu partis: fed funtloquu tide rebusqnaeconcurruntconcurfupailionum, fed non funt loquuti de aliqua rerum,qnibusfiunt verifi catioaes artificiales,qu primo funt

7o

ipfaerrthymemata.Quiaautem ncs D videmur nobis , q? enthymemati (intbails huiusartis,crcdimusq>ora tioqua:fitfecundum modumiudicij &cotrouerfias coram iudicibus, &oratioqua;fitfc:cundum modum dire<5tionis&docl:rine,fintvniusar tis,qua:eft:h:Ecars.his vero,quiloquutifunt dehacparte Rhetoric*, oportet q> nonattiibuant huicarti exfermonibushuiusartismfi ilium quifueritfecundum modum controuerfiz, &iudicij:nequedeom nibusfpeciebus quibus fit iudiciu: fed de viliori fpecie, qua; funt res noiiorum, de quibus fit)mdicium coram iudicibus. De iudicio vero quod fie in impofitionc infti tutorum, non habet vtilitas in earn partem Rhetoricae, de qua hi lojquutifunt:ex quoiftinonloquun turdealiquare ipfbrum enthymcmatum,fedipfiputantqu6dexquo loquutifuenntderebus,quibusvituperaturres,autcommendatur, cj iam loquuti fintde omnibusrebu$> quibus vtunturfermones oratorij. Vti autem in oratione rebus quae funtextrinfec?abiq;vfurerum,qu5 funtcorporis fermonum oratorio- F rum^cit opus vile . Noneitautem cuiufpiam dicere,q? orationes, qua: funt in iudicio, non indigean t cum rebus,qux funtextrinfec^ aliqua re, qua: fitcorporisrei,ex quo in maio riparteciuitatuinftitutafunt,qux defcribut quid fitiniquitas, & quid iufHtia,& magnumautparuum.& non indigetur in hac fpecieorationis,nifieoquodinclinetiudices(blum.&hocdiuerfbmodoadifpofitioneorationum,quf fiunt in rebus deliberatiuis:quiaorationesdeliberatm, quatenus vtuatui eisin peccatorcs,

Rhetoiicorum
G Mtores, ex eo quod eft vtilc aut noxium,suntmagisconuenientesoratori g~orationesiuditatiu,hoc eft, quibus confirmetur,q> illifecerint iniquitatein,aiufecerintinftitiam. Etnon efthocinpeccatonbusfblu, quiaha:ceft difpofitio fermonisde rebusdeliberatiuiscumfermonede rcbusiudicatiuis.&hoc,quiahidices iudicantres,deqHibusfuitdeliberatioapud vul^i]s,quod eft,q? h<jc res, dc qua fuu deli beratio, Jit vtilis aut noxia: aon eft timendurh neiudi ces pannpendant cam.Quando auH tem resitafi;crit,loquenscoramillis non indigct,qj conh'rmet vltra Q res fit vtilisautnoxia. &inhoccon nenitfccum ipfeiudex. &impo(libi Ic eU (] contendant propter coxqua tionem notiiis plcbis,&iudicis dc vtili & noxio.Loquens verocoram iuditcdciebusiudicialibu5,indigct cpcauesntiuclices,quandodefiniut fermone, q? hoc lit luftum, aut hoc finniquumjquoniam notitiaiuiHiix, & iniquitatiseft resextranea apudplebem,hominesverolciuntiludplebem,hominesverofi:iuntillud udper per lesem. Iegem.&ideo & ideo pofftbile poffibile eft qjiudcxadmitiatloquetirem,qua intenderetconfirmare, &nonperueniateiidiniquitatisaut iuftitix, quod eft in ea. & ideo indigct loquenscoram eis,q? cognoicat res, q luntiniqiutas, &quxfuntiuftitia, & resquibuscon(lituitur,<j> tint mftitiaautmiuftitia.Etpropterhunc locum inhibet ftatutumpluriumci uitatum loqui coram iudice dcrebusquxinclinarent &cogerenteos contraalterutram partiurn,(ed periniflumeft eisloquicoraillisde rebus terminatis,ex his quas defcripfe ratimponensftatutum.Loquensve rode rebus delibera:iuisnon indiget tali cautela. iudices.n. vltra mrf* K dum cauentdiceredere vtiliq? nott fitvtilis: aucdenoxiaqmoniltnoxia:cxquohoceftexhis,qujedepri merenteorum gradumapud plebe proptercoquationem,fua:notitir &notitia:iudicumdeilla. Qjjando autem resirafuerit igiturinrebus iudiciariisRhetormagisldigetnotitiarcrum, qujeinciderefaciuntirt verificationem,^ indigeatipfe Rhc tor in rebus deliberatiuis-Qjaoniam autem notum eft q? ille,adquem fie. fermocinatio dere,circaquam eft controuerfia,intendit verificatione &acccflionederebus,qua;attribuu- I. turbuicarti:iiocautcmnonfic nifi. conftitutione rei apud ipsumet qua (lit ipfemet vtcs:&hoc quia noscocedimus rcm,quando videmusqj ia conftituta fit apud nos.res autem illa, qjaconitituunturresmodoora torio,eitipfumenrhymerna,quoniamhoceft fundamentum verificationis:&eiusbafisderebas,quib' ponitur hie modus verificationis, hoceftverificatiooratoriarenthymema autem eft qua:da (pecies fyllogilim: notitia autcfyllogifmi eft panartisLogic?, ncq;iamfequitur q> Logicusfit,quifpeculetur hanc ; artem,aut totam ipfam, aut quafda eiuspartes. Manireftumautem eft, q7C|noueritex quotrebuscoponaf ro,&qualiter fit &qnfitmagispoteftfacereipfumcnthymcrna^qui noueiit ipfum enthymema folum abfq;q7cognofcatiyllogi(rnum,qui efteiusgenus. Atillequiexcederet vltrahoc, &cognoiceretquarefiac ipfa enthymemata&differennasq funt inter enthymcmata, & inter re liquos{yllogifmos,quibusvtuntur ali^artes,habet maiorem potcltatc quam

Libri I. Paraph rafcs.

71

A quam illi . Noritiaautem iftorum clarum . & quando non co^unt cos D eftartis Logic?: quoniam eiufde po fermones oratonj, prxualcnt eis co tcnti^hoccltartisvnius&ciufcleni trariaoperu redonim. hxcauteeft ft cj> cognofcat rem que,eft veritas, res tnrpis,cuius author dign* eft coc &eam quz eft fimilis vcritati . the- re<5tione,& inibi:ione,hoceft ille, torioeautem vcrificarioncs, & fi no declmaret ad contrarium rcdlorum (intip(averitas,funtfiroilesverita- opcrumrautredorquinoncogerec ti. Ruriiis quia homines fecundum poliricosfermonibusoratoriisad re fuam naturam funt difpofici omni &as virtutes. Intendo aucem pec rexiifpoficione ad confiftendum fupra etas virtutes,eas quo. f imt virtu tes in ipuun vericatem,&vtplurimumin ter alter utros homines: hoc eft inter clinanturadipfam.&afficiflturca: ipfum& eius fbcium, qiuccunq; res illaeautem, quaenobilioresfunt, ex fuerit ilia fbcietas,non quo ad feme^lubusfuntipfacnthymematajfunt tipfum.Secundaautem vtilitas eft, (imilesveritati : quoniam oriuntur quia non contingeret, q? vtatur deB plebi ortu veritatis . id autem qiiod monftratione cum quolibetfingueftfimile veritati ingreditur Icien- lari homine dc rebus fpeculabihbus tiamveritans,qu3eeltrcientia Logi quasvoluerimusverihcare.&hoc, <cx:qaando autem res ita fuerit, iam aut quiahomo ia adoleuic in famodeclaratum eflqjimminutioiftoru fisdiuerfis a vericate . quado autem abeoiquoloqimtifiintdere ipfius proceflerit contra resin quibus^do Rhetoncaj,fuit:quianon erat apud leuit,vilefcitcius perfuafio:aut quia eosnotitia Logica: : & <j> reliqui qui eius natura inepta fit ad reception^ Joquuti fuut in Rhetorica, &quiv- demonftrarionisomnino, autquia tutur orationibus rhetoricisfblum, impofllbilis ell eius manifeftatio p praeter o> prxmittant fcire has res q illam ex illo paufillo, ex quo intcniunttafisRhetoricgjipriloquuntur Jitcafum verificationisper eam.jEt de rebus, qua: concurrunt in orato- propterea iam indigemusvifaciatia concurfuornaraenti & decoris. museandem verificationem p. prxquodfitinpatulorei&eiusextrin- miflasc6munesnobis&illi,ad<]ue feco , non de rebus quaseraduantur eft (ermodnatio,hoc eft per probaineagradu eius, quo eftconfiften- biles. Etinhacvtilitatecommunitiarei&fuum efle:& fi iam putetur cathxcarscu arte Topics: ficut me tp inhis quz fecerint, iam perue - minimus dehoc in libroTopicx, nerintadvltimumorationum rhc- iuxta verba noflia de rebus, quibus toricaru,&proceflerintinhocpro- poflibilc eft nobis cj> declaremus diceflu reditudinis& veritatis . uerfaquaefita. Artiautem ifti p*lHbiliseft perfuafto duorurn-contraTtc-vtilitAtt artisOrMori*. Cap. ^. riorum fimul,ficuteft pofTibile hoc s~\Ratoriae autem funt duae vtili- per rationem Topicam.& hoc,quia V_/*atcs.quarum vnaeft,q?eain- iamnos pcrfuaderemus in adultcducanturpolitki ad opera fludiofa. rum,cpfaciatmalum Scq^nofaciat & hoc, quia homines naturaliter de malum. Non incendo antem q> iios clinantIQcontrarium virtutumre- faciamusambasresfimul rno ternpore,

Rhetoricorum
6 porc,{cdnocfaciarnusvnoternporc lum damno quo d eft ipflnsiu flit far, K & hoc alio tern pore, fmq? magis ex led etiam damno quod eft ipfius mi pedierit. Ethoc,quiavaldefit cprei quitatis.quoniatn iam putatur,q? quod expedit vno tempore illius,c6 hacc res reperiatur communisomni trarium expediat alio tempore. Ac bus virtu tibus, quarum hxcarseft etiam, quiaquandoresqu^confti- Tna prater artem theoricam &motuuntrem,&iuum contrarium fue ralem :& eo fnrtius in rebus magnis rintapudnos confuetae,& audire- experiientibus, ficuteftrobur, &6inusaliquem loquentem,qui ia tra- nitas,& diuitia?,& imperium, &fididerit perfuafionem contrarij qd^' jnilesifhium rerum ex expedientinoneftiuftun),po(Tibileefletnobis bus:hoceft,qjfingulahorumbona hacvirtutcq-" dtltruaraus eius fcir- rtimaptafint,vtpo)IIdensea'iuuet moaem.He itaq;dug vtifita;es funt alium afe vtilitate vehementi,qua~ in ipfapoteftarejquzefthuius artis do vtereturiuftitia,&noceretpca ad perfuau'onem rei ,& eius contra- damno vehemed, quando vteretur L H rij:& non reperitur haecpofhioali- iniquitate:quoniamfanitate,&racui rei artium rationaliuin hisdua- bore,&imperiohomovtituradaabuartibuSjhoccftRhetofica&To mnum&ad vtilitatem.s&ficeftres pica.ECamba; iiix artesfuntarquali Oratori^.Sicq-.iamdeclaratumeft, terdif^'ofitaead pcrfiufionemduo- c^ha:carsn6fpeculeturalteruduorum oppofitorurn,hoceft,q? neutra rum oppofitoru, ledfpeculetorameaium rcperiatui vehemetiorisapti boasqualiter, ficutefidifpofitioTo tudinisad perfuafionem vniusduo pic?,& q? ilia valdeexpediatad hoc. Rhitorirumoppoutorum qipfafitadalte- Non eftautem huius artis tradere cacoput. rum: (c-d aptitude quse reperitur in perfuafionem omnino, hoc eft, q> ambabusad perfuafionem duorum nonfequaturadeiusaiftionemperoppofitorum eftxqualiter. Rerum fuafioueceflario-jficutactionfcarverofubditaruhis duabus artibus, pentarij lequitur eflefcdis iieceflahoc eft rernm, cum quibus perfua- rio , quando non fuerit ibi aliquod I detur,&perquasperfuadeturaptiru extrinfccusimpedicnsrfed eiusopedoadreceptionempeduafionis,no riseft tjinotiricetomniaqua^trade- M eftajqualitcr,ncq>bonitasperfuafio rentperfua(ionemrei,&cdducatea nisineiseftitqualuer. 5ed quando inillamremJicetnoBCecideritperreSjquibusperfuadetur, fuerintveri fuafio.Difpo{uioaiKe(nhuiuseft{ifermonesoiatonj,& topici , quibus ciudifpofiuoplurium artium: ficut vtitnr,funt magis vtiles & magis ad eft ars Medicine, quia emsadioois mirabiles. Nonconuenitautemo,? noneit iana tiooninino, fed eius oopinemurcf) turpjsfit homini fati- pcriseft,qjexhocproueniatvltimu gacio nocendi fuis manibus , & non rei,q> pollibileeft fieri in ilia re,quac opinemurqjfit turpisfatigatio no- intenditurfanari. Ecideoiam concendifualinguaxuiusdarnnum eft uenit opcribusharum artium, qui damnumpropnuhominis.hoceft non fuerit fuorum vitiorum,ficqt tj? fatigctui homo a nocendo pfua finat qui non fuerit mcdicus,&pet linguam damno vehementi,non fb fuadet quinon fuerit orator.fed v^-

rum

Libri I. Paraphrafes.
A rumopuseftipfiusartificis.&hoc, quiafinisfequitur hoc opus vtpluri mum: illudautem vtinpauciorib 9 . &ficutinTopicaeftfvllogifinus,& eft, qui putatur efle ty jfs, led no eft fylFs, ^eftfyll'sfalfigraphus: ficefli fermonibuspcrfuafiuis, qui fiutin hac arte, eft qui tradit|perfuafione, & eft qui putatur efle perfuafiuus Sedexquofalfigraphus non fit falfigraphus propter vl &habitu,quo efhcitorationesfalfigraphus: fed eft falfigraphus, proptereaquiaintcnditintuituillarum orationumgloriam,&ipfabonaex B trinfeca: &hocvtconducatadpnta dum<j>ipfefitfapiens.Topicusaute cftTopicusperhabitum prouenien tcmeiexip(aarte.Sicq;confequentcr (erraonesfalfigraphi no sut pars artis Topic*, hoc eft, q? putetur de cisq? (intfyllogifmi ropici,quando fedifunt vi hui us finis, quando veto fadi funt ad modiim tentationis, tuncfunteiiispavs. Rhetor autem, exquoeft Rhetor propter res qua: (untextrinfec?,Ccut gloria &alia re liqua bona,&eft Rhetor proptei ha C biturn liuiusartisndeooraClones tra dentesperfuafionem,cumnon fint. perfuafiu3e,ftint pars huius artis.qm juod intcntum eft per has orationesin hac arte,efl idem quodeftintentum Sophiftica;. Hocautem ita fuit:qmmtentum huius artis exeo cuius perfuafionem intendit eft ipfapaffio, vel ipfa paffibiiisqualitas. quadoautem prouenerithocabeo, non eft differentia,fiue eius prouen tus fit ex orationibus perfuafiuis ve re,aut ex orationibus,qua? putantur fle pcr{uafitias,{ed non funtperfuaiiuae. Et fi hoc opus intentum fit fpe cieseius,ad quern eft (ermocinauo:

7 2-

autafftftuseftquodda'bonu'ilfinJ, non Rhetoris,orationesqu?putanturefleperfuafiux&nofuntperfua fiua?,ingrediunturhancartem,modo,quo orationes,quae putantur e feTopicasScnonfunlTopic^ingrc diunturartem Topica?,ex quo non intenditur perillasdeceptio.SiauteT intentum Oratoriseft,q?proueniat cialiquodbonorumquas intendut Sophifta:, oratio qua? putat* efle per fuafiua,cum nonfitperfuafiua,qua tcnus eft falfigrapha, eft pars huius artis, & non ingreditur artem Topi ex. Licet aute" fitaliquis qui loquutas eft de hac arte: cuius vtilitatum meminimus:attamennonfuitlocu tusquatenus fufficeredefuis rebus, dequibusintenderamus haberefer monem ab initio rei . &hoc, quando referemuscx quibus rebus componatur hc ars, & qualiter com po natur.Id autem, de quo loquuti fumus ante hoc, eft ac fi non eflet nobisprimum intentum :ideo conue" nit quod feramus hie (ermonem de iilis. Rcdcamus autem ad noftrum intentum , ac fi nos incocpcrimus ab hoc loco .

TRAGTATVS.
Df definition* Rhetoric*, Jione. Cap, i.

T Ncipiam us autem primo,&dcfi1 niam us hac artem , &enuciemus quid ipfa fit, & circa quxdt.&hoc, qnnouerimusfuu gennsproximu, & fuam dfiam ei propriam . deindc procedemushincad narratione fua ru partium ad modum refolutionis definitionis. Rhetoricaauteftvis ampleftcsin fe onus^fuafionis pof
fibilis

Rhetoricorum
G fibilisdequalibet rerun? feparataru. Intendoautem per vim artem,qux agit in duo oppofita,& eius finis no iequitur fiiam a&ionem neceflario. Intendo autem per amp!eclens in fe onus, qjponatfuum fciutmiumad apprimeperfcrutandum aclumper fuafionispoffibilis. Intendoautem per poffibilem perfuafionem,pofiibilemadhacrem,dequaeftiermo. hoc autem fit ad vltimu eius quod poffibile fuerit de ilia. Et quando di co de qualibet rerum feparatarum, intedoacfidicereturdefingulis fin *i gularibus,quaefuntfingulorum decem p"dicamentoru.Et haeceft dna, quahxc arsdiffertareliqtiisartib 9 , de quibusputaturq? tradant perfua fionemderebus, quxfpeculantur. &hoc,quia omnisarsdocet, boceft demoftrationedeclarat, & largitur perfuafionem de genere quod fpecu latur, nonde omnibus generibus. exempli gratia, quiaMcdicinadocet Demonftratiuam, & perfuadet defanitate&a'gritudine& fuisfpeciebus:fic& Geometria Demonitra tiuam docet,& Perfuafiuam de maguitudinibus& figuris, qua:infunt * corporibus.Rhetoricaverolaborat ad tradendum perfuafionem de om nibusrebuscuiufq;pr;fentifuerint, &quodcunq; fuerit illud genus. & ideo non attribuitur generi appro. priato.Resvero,qu^efrlciuntfidern S?Lhuiusartis,qua;dam tacienua- .,. , > ... ~ funt, qua: .' funt /,artihcialesi&iltefuntquarumefle ales eftnoftnarbitrij &animaduerten' tiz:&nosefficimuseas.Etquardam earum funt non artificiales: & funt ille,quarum efle non eit uoliri arbi trii&animaduertenti<e,ficutfuntte ftimonium,coaclio,& ftatuta &con iimihaeorum, de quibus infra net mentio. Artificialium vero rerum, K quarum nosfumusefficientes,quae- Artificladam funt res.de quibus iam prarcef- ^ium 8"* fit& vftiseft ipfisinartealius ano- ttia * bis:ficuteftacceptiocontrouerfiz p exempla confiieta, quar pofita funt & famofa . Quxdam autem funt, quas nos nouiter inuenimusad ora tionem, inquaeftperfuafio,&acquifiuimuseas. Verificationesvero, quas nos facimus & nouiter inuenimusjiunttriumfpecieru. Quarum vnacft conititutioloquentis, qua confiituit virtu tern (ujeanima* , qua conuenitvtfit veridicus. &q> apudlocutionem fit fecundum difpofitionem fui vultus& membrorum,cuius moris fit, q? facia toccurrereinverificationem rei de qua eft fermo. ficuteltraritaSj&podus ver borum ,& alia praster hxc. Virtus autem,cujusbic eft mos,eftilla,qua Arifto. vocat conuertibilem prsedicatione. Difpofitio autem,cuius hie eitmos,eftilla,quam vocat nobiltta tem diredionis vernjsjpfiimintentum. Iam autem fignificaturqjvir tutifitnomenad verificationf.quia iufti (ludiofiveridicihabenturcito .. ab(q;fermone,quemonere ample<Santur de ilia re.hoc autem fi t de re busmanifeflis(enfui,quasputant q? fenferint eas: ficutq>religiofusaliqtiisbiberitvinnm,autinterfeceric quemquam. Narrationes vero corum de rebus latentibus fenfum, & funt ilia: de quibus putaturq? illud quodienferantdc talibus,autcogitauerunt de eis } quando ill^ respofli biles fuerint, qi fenfiis fufpicaretur deeis,non verihcanturderebus,quf argumcntantur de talibus rebus,abf qise q? vtantur ovationead conftuu tionem huius rei.Et ita eft ficut putauerunt

Libri T. Paraphrafes.
A taHenjntW,<Jeqnomctione'fecim', ^>ipfidixeruntdeRhetorica,q>gra uiras& virtus expediatad capituJ-u affedior.is iblum.Sccunda vero fpe ciesverificationurvi eft fpecies,qua; facit acquireie audienti aftedil quedam de oratione, quern fcquatur ve rjficatiorei,deqiiaeoratio:qrnno ftra venflcatio rei,& nofter aflenfus ilUnobisexiftentibusfub difpofitio nelaetiria;, & nioeftitjeyiQ eft vna ve rificatio,&fic,qneflermisfiibdifpo fitionecomplacendi nobisdc aut funt res, de quibus loquuti flint iftijdequibusrnentionernfecimus, q? loquuti fuerintdehacarte. Tertiavero fpecies verificationum eft (onftjjutioreiperfermonem trade" tern perfuafionem, a u t q u i putatur cp tradat perfuafionem. & hocde re busparticiilaribus,de quibus perfua dethxc ars.Q^uando autem verifica tioncshuiusarrisfuerint hismodis, jnanjfeftum eft quod ille,qui valet perfuadere perfuafionem poflibili de vnaquaqj re, eftqui nouerittrcs res. quarum prima eftipfanotitia oracionum tradentium perfuafione. fecunda autem eft tjotitiaraoru Scvirtutumloquentis. tertiaauterfl eftnoutiaaffeduum audientis. & hoc,quando nouerit vnumquenq; afR-dum quid fit,& ex qua re fiar,& quando fiat, &qualiter fiat. Hare itaquearseftcompofitaexarteeloqqentia:, & ex arte morali, hoc eft Politica. Non reperitur autem pra: cedentibus tradatus perfedus de illius partibus,aut propter fiiam igno iatiam,aut quia ladantur prxalijs: &fierent fibiauari de eo quod illis tonftiterit dehac re per locum bonorum, quxfuntcxtiinfecus. Fixe

75

ergoarseftpaisartis Logicar, qua:-Q fimilis eft Topics ex eo,i &neutraoarum fpeculatur rem deternunatam ipeculatione,quarradaturpio'jentus veriratis.fed traduatex fpecuiatione prouentum eius, quod eft infra veritatem . lamaurcm dictum eft de hoc in premiih's fermone furticienti. D* wf/ OnuL-nit autem qudd: mus notiticationem orationii perfuafiuaium, & eius quod appa-> reatefletradens perfuafionem. Et dicamusquod orationum, quibus fitcofirmatio&confutatio, ficutia artcTopics, funt dua; fpecies, qua- Qiue arp rum vna eft indudio,& id quod pu mentancU tatur efle indudio: fecutida au tern fpecies eft fyllogifmus,& id qcf puta turefle fj'llogifinus. Sicoirationes confirmantes&confutates in hac a( tefuntduarumfpecierum: quarurrt vnaeftfimilis indudioni,quod eft exem phi m:altera autem eft.quas fi^ milise fyllogifmo, quod elienthy- mema. Enthymemaautem,quod putatur op fit enthy mema, & no eft enthymema, aflimilatur illi fyllogif mo, qui putatur qj fitfyllogifmus, cum non fit fyllogifmus). Et fie exe-1 plum quod putatur q> fit exemplu, & non eft exemplum, fitnile eft illi indudioni, quxpuraturq? fitindudio,cum non fitindudio.Igituren thymema eft fyllogifmus rhetoricus, & exemplum eft indudio rhctorica.Oratoresautem (quandoani maduertiturfuum negocium) inanifeftatur q> faciant fummam vcriRhet.Poc.cu co. Aucr. K fica

Rhetoritorum
6fieationum,^ufiantin oratione (e mus in medium poft nac, ae etiant cundutn hasduas fpecies, hoc eft, qualitcr faciamushasres.hic vero autexemploaut enthymemate. & couenicq) determmemushos duos hoc, quia ipfi intendut hocfuo ope modos perfuafionis, hoc eft enthyre aflimilationem inductionis& fyl mema & exemplum. Etdicamusq? logifmi.Id autem quod agit ex hoc, oratio perfuafiuaaut largiturper* agitillud inquamu eft verum exem fuafionem vni hommi,aut vmuerfi pium,& verum enthymema:aut in- tati hominii, aut pluribushominiquantum putaturdeeocpitafir. la bus. Acetiam quxdam eft,cuiusper autdeclaratumeftinlibro Prioru, fuafio fit de re vniuerfali, & quaeda quod omnis verificacio fiat per fyl- eft,qu? fit de re particular!. & vtriuf logifrnum ,& quodinductio & exe que iftai i3,qucdam eft cuiusperfua plum faciantacquicere verificario- fio eft n ota per fe,& q uardam eft c\i* nem, quatenus in eis eft de vi fyllo- iusperfuafioeftperaliud. Eiusaut, H gifmi. Quid vero fitiyllogiimus ) & cuiusperfuafioeftper aliudin parti quarfitdna inter eum & inter de- culanbus,funtdua: fpecies. Quaru monftrati0nem,iamdid:ueftinli- vna eft,qj diceret quifpiam,quia i ta bro Topicorii :& ia declarata eft ibi eft generi, eft ita per talem locfi : fi.ftdfia inter fyllogifmu&indu&io cuteft(ermodntis,<j>potusoxymel ne.Indudioaiit &exemplu conue lisexpediatrali,quiaeftfebricitans: niunt in eo,q? ambo conftituunt, <J> hocauteft,quod df enthymema.Sc h^cresficita.autnon Htita,propter cundaautfpecieseft, o^dicaturtalis efle huiusreiautnon efleeiuslfuo ita (it,quia ipfe eft ficut talis, ficut q frmili. Enthymemaaut&fyllogif- talisdiceretur, q? tahs recipiatvtiliinusconueniuntin eo,q?ambosut tatem potusoxymeliis,quiarecepit orano,in qua poni tur aliqua res, & vtilitatemdeec,&hoceft, quodvo infcrtur ex ea alia res. Quando aute caturexemplu. Arsaut ifta non vtt jes ita faerie, m an i felt um eft quod tur orat)onibusperfuafiuis,-qux siat in vnoquoq; iftorumgeneru ora- perfuafiua:vnihomini:quiahoceft J tionisfitfpecies rhetonca. fpeciesto mfinitum& ignotum vtentieis.& pica,& fpecies demonftratiua,& fpe ideo hxcarsnon fitex pra?mim*slau ciesfbpbiftica: quia ficut-reperiun datis,hoceftcreditis,qcreditarfunt turinnisartibus indudtio& fyllo- vnihominum,quxfuntopiniones, gifmus,ficin rhetorica reperiuntiir qux nouiter fiunt hominibusapud exemplum &cnthimema. Seddif- defyderium &appeticum:(ed vtitur ferunt in hisartibus per modum fa- laudatisapud pluresaut omnes,ficiendi, hoc eft in arte Demonftra- mih modo,quoytereturarsTopitionis,&inarteTopica:.Syllogifm' ca.Quando aut res ita fuerit.'id quo autftopicus efttutior^ induclio: diirertfyllogi(mus,qui fitin arteTo exemplu vero in rhetorica eft ma- picx,&inarte Demonftrationisab gis perfuafiuu Q enthymema, quia enthymemate quod fitin hacarte, inagis procedit contradidio in en- eft,quia fyllogifmus regulatur regu thy memaquam procedat in exem- la,quaoratioconcludit necedariot plum. Caufamjauthuiusnosferre- nthymema vero regulat ftias prxmiflas

Libri I. Paraphrafes.

A miflasregnlaconfuttajCheiaflentia illaededarantur,&rcguhintfregula turaplcbc. Hocaiitefteconuerfo artificiali,& he<eft res,qua non fiat regulaeartificialis.& vnrfibi,g?hoc jpfpera opera iudicum, imodefatifequatur ex pane artis, non ex pat te gant loquencem coram eis, cj> eius reiinfe. Aceciam quiaregulaartifi ifermo fit (implexnoarnple&eson 9 : cialis deter mi nat <j> dcclarentur in il ficut eft cofuecudo plebis in hoc. ga lo oeseius praemifl? neceflari? ad de quando fit fermo,q ui no eft talis diclarationem illius qu^fiti: plebsauc fpofitionis,n6 traderet perfuafionf, non valet mtelligere illationem con hoc eft,q> res fit.aut non fit, & cp qii clufionis,qua:infertur ex pluribus eft,fitlaudabihsautnonlaudabili$. pr^mitlis. Acctiam,quia ipu non po Sicq-,etiam ,qn faceremusverificanunt di ftan tiam inter conclufione, tionem pmodu acceptionisfimili& rem ex qua (equitur coclufio,hoc tudinis,&perfcrutatum & pou'tum eft <f> ip(i no declarent fyllogifinos fueritftn modu indudionis,accidit per duas prxmiflas fimul cum con- difficultas,quadefcnpfimusde proB clufione,iedinducuntvnampremif tradionemore&multiplicatione. E fam,deindeconnedunteamc6clu- Q_uando autem hoc itafuerit, igifioni.Sicut <int, hie deabulat node: tut fyllogifmi rethonci , qui sunt ergo eft latro,& non dntjCjjomnisg. enthymema&exemplum ,fiuntdc ckambulat node fit latro , quae eft rebus, dequibus fit fyllogifmus & prxmifla maior. Ac etiam quiaen- indudio fimpfr.Resautillijaccepte, ihymemata vt piunmum fiunt de funtfTnaliamdefcriptionej^fitdcrcbuscontingentibus,quodmanife fcriptio, quaaccipiebant J infyIFo & jftum eftde rcb'deliberatiuis: quia indudione. Quando autfiuntill; non confuleret vnusalteri de re ne- resfm deicriptionem,quxdeclarata cefl'aria in efle, neq; de impofllbili I eft in libro Priorum,exemplu reddc elle.& praemifla maior in talib 9 ma retur indudio, & en thy mema fyll's. tcriiseft falfafecudumpartem, qua Ilia autem defcriptio eft acceptio fyl non declarant homines in fyllogif- logifmi, &difcretio przmiflanun ] mis,qui fiunt in hac arte, vt non in- paucarum breuium:quia pevfualio telligatucfalfitasqua; ineae't. Ac vtplurimufit pracmiffispaucisbrcetexquo fyllogifmi boni vtilesin uibus,autpra;miiTis,quxfuntin vlhacanefuntduarufpecierum : aut timo manifeftationis&cautelxab fyllogifmi qui componutur ex pr^- eo quod earum latueiit. Acetiam c^ miflis,quarum perfuafioeftmanife i!Iud,quodeftlaudabilein hac arte,
ftap(e:autcxpra;miflis,quari"pra:- fithypothefis,cuiasipcciesinfcrcns

74

nuflaedeclaranifper alias prazaiiilas fccum permif tas:& fi no, non declaretur earum laus.Sicq-, iam adueniyicceflario in hac fecundafpeae, .cjjdifncilisfiatcompofitioprqmifli rum,quasregnlarer regulaartificia Its loco mulcitudinis premifiarum, &protraciio morstfpons, qaoofs

feratin idquodmfcrtur.quia doexprtmeret homomfercns, &il latum cflct, ac/i mentionem feciCfctbisdere, &eflet nugatiojappirens, &(ecundum hoc non dcclararetur incdio terminoper fyllogi miinififemcl, &nonexperimento, fedper vnialiFe,&efletipiefyllogit K ij mus

Rhetoricorum
rnagis vniactfelis q vcriras contin- K gentiu vtin pluribusrex quo nece fariarfunttotiusfubiedi. Contingc tesaut vtin plurib 9 non funt totius: &ficetiam proportio contingentiu aequaliter ad contingcntes vtin pluDtgeneribwpr<emi{ptruni htttu* ttrtit. ribus eft talis proportio: hoc eft, q> contingentes vt in pluribus verifiG*p. 3. cantur demaiori partefuoipJubicRemiflaeautem rhetorical f/llo floif c verificenf'cotingentes^quagifmifuntneceflariae,& hocin liter.Signoi(;aut,qua:accipiunf'terpaucioribus.&fiuntcontingenres, minusmedius.quardamsiit,quoru &hocvtplurimum;qrhplurimum terminusmedi 9 eft vmuerfahor mi perfcrutationisvulgarisefteius,qd r norjextremitate,&propriormaiocontingenseftefiecuiufHamdifpofi ri.Et^dameovfunt,quoifeft vFiop H tionisr&connngenscftqjnonntil ambabusextremitatibus. Etquajda L liusdifpofitionis.hocautem manife eoru funt,quoif eft propriorillis.ilftu eftdereb ? ,dequibuseftdelibera ludaut,cumseftvftor extrememir tio. &hoc,qiuaomncsilliefuntres nori&propriqr maiori,componif* fada:abhomine,impoffibileauteft neceflario in primahgura.qii ant fit q?resfadtajabholefintneq;necefla inmateriacontingent vtmpluririajfmefle,neq;impoflibilesfjn cC- bus',eftilludqd r antiqui vocantfi(e:conclu(iones aiitrjeceflariz funt mile. Exempluautcius inmateria per fe ex prarmiflis neceirariis, cotin neceflaria eft; hare mulier het lac,erjcntesautexprajmiffisconttngenti go jam pepent. in contingent! aut bus.Enthymematuautqufdafunr, vt pluribus eft:talisaccingu fibiglaqfiuntexprajmiflis laudatis feu ico diu&congrega,thoies,&npnhabec tibuSj&quxdamfuntex fignis. In- inimicil.ergo vultdcficere a rege. tfdoautper prarmiffas laudatasfeu Exeplfi aut comingentis arqualiter icota.easq nonsut fignacficutq? ex- eft: talistatigaruseft: &qui fatiga-^ I pediatbenefacerebonis,& malefacc turfebricjfat: ergotaliseft febrici- M re malis. Per figna aut intcndo res q tans.& hoc eft quod voca^fimile.11 fignificateflereiinaliquare. Etam ludaut,cuiuseftcommunioramba bariftas fpcciespracmiflaru reperiu- busextremitatjbus componi^in fe? tup in materijsneceflarijs,& contin cudafigura: fed non concladitnifi gentibus, hocefticotibus&fignis: fmapparentiam .exempli gratia in & no reperiunffolum in contingen matena cotingenti vtin plurib 9 , eft tibusvtinpluribus.Sedincontinge" fermodiccntis:Socratesanhelatfretibus<equaliter,& funt ilia,*, quarum quenter:anhelans aut frequenter fc proportio ad praemiflas contingen- bricitat: eigoSocratesfebricitat. tes vtin pluribus, eft proportio ea- quiacontingeret qjambat ha: pra:rum.qua: funt vtin pluribus adne- mirtaefuntvera::Scc6clufiofalfa,ex ceflarias, &eft proportio totius & quocontingir, quod Socra.anhclet partis. quia vcritasneccflariaru eft frequenter propter cms cursu.Quia autcm (3 mt neceflario cnthymcma,hoceft jmminiuusalterafuarum pramiifla rum.& ideo vocatur enrhymema, ex quo altera earum eft infinuata:& induftioneceflario eftexemplum.

Libri I. Paraphfafes.
A authoclatukplures hoies: qnipfi flfpiciiithaspraemiflas veras,cp coclu dintfalfurn,putatproptercaq? iam dependeat falsu ex iilis,& intendunt deflruere prajmifias.boc autem difficile fueisoccafione veficatis illaif, : propterea hnr pcrplcxi. Ilia veto, cui'medius terminus fueritvniucr lahor ambabusextremitatibus n con ciuditT tertia figuta particulare no vfeifedin hacarteaccipic eiusConclufio vfis.Exempligratia,in ma'rie ccfikriacftfermo<licentis:cudacres funtinmundifphera:re$autoe"ssQt intemporc:tcmptiscrgoeftmundi B fphxra. Incontingcntiautcftfetmodkentis: philofophi funt iufti, qtiiaSocr.eft philofophus&iuftus. A<aioncsaut,qu?fiuntintertiafigu ra&fecuda,appropriariturnomine ligni. Ilia: aut,qua; fiutin pnma fi* gura, appropriantur nomine probationum.Iliaautem.quaJeft iccnn da:figura;,eft proprior nominefigni,quam eaqua; eft terti^: ficUt C2)<]uxfuemin contingenti vt in pluribus, appropriatur nomine fimills. Si autem fueritcontingentis a;qU2liter,appropriaturnomineCntymematisfirrnlis, ficcjiexhoc ferC monedeclaratumeft,quidfintlaudata? feu icota 4 & probationer, & fina: &qux fit differentia inter ea. d autem, quod declaratum eft dcorationibusfyllogifticis fecundum vetitatemeft inhbroPrioru : quia ibi declaratum eft quid fitfyllogifmus,&quotfiutgeneraorationum iyilogifticarnm,& de finguliseorum declaratum eftquisillorum litlyllogifiiius, Si qui non fit (yllogif&eex<:mj>lo.

75
Cap. 4.

mus.

XcrripIum vcroiam dcclarauimus in his q praerhifla funt, cjr fuinduclioqudam.Seddifrerrab.i induclionejquianbnprocedim 9 in P1^' & co ex particulari ad dcclarationenl"~ irei vris,ficUtprocedimusinquibu dam fpeciebusin dnd:ionis: neq;dc vniuerfali ad articulare, ficutproce dirmisinaliquibus fpeciebusindudionis. & hoc, qn declarauimusia Vniucrfalijquodcoftituimuspetin dudionemaliud particulare Pf^tct particularia,quorumindudionec6 ftuuimusipfumVniuerfale.Etcon* uejjitfecum ,quiaproceditexparti- * culariad particulare pp. connexioneeoruminrevniucrfalij. Qnific coniunxenmus ambastesfimulifl induclionejhoceft } <j procedamus in ca ex particulari ad vniuerfale,& vlteriusex vniuerfaliadaliudparticularerhocquidemopereproceflim us ex particular! ad particular md diateipfo vFi, flcuteftdifpofitioexl pli. qrn in exemplo procedimuset particulari ad particularem ppeo^ conuetiientiam in re vniuerfali qn cnunciatio tranflata ab vnoilloru fi duotum ad alterumfeperif'in pat ticulari notiori, proprer illud vni ucrlale: aut putatur cp tepehatuf ia eopropter illud* SiaUtemnon,n6 vcrificaretur tranflatio ex particula riad particulare .'nifi efletibi vniuetfalc propterquodcfletefleillius cnunciationisljparticulari notiori. Exemplum autem eius, quodinda dionc accidit ex hoc,hoc eft' quando tranflatio fuericex particulari ad particulare media tranflationc ad vniuerfale,eft,vtfermo eius,qui dizcric: Heus textile talisquarritefle K iij <ic

Rhetoncorum
C denumerorepofitorum vafbru tui monftrationesin ilia arte,non{c(;t? vfus, qui iam fucrat de numero tuo d um modum, quo facit ea Rhetor rum inimicoru: ideo no tradas ca il in materia, cui appropriate Rheto li,quiaillevcrfutiavtitur: vtexten- rica : ficut q? ferret in ilia earn parte" dat manum in regem : qm talis, pe- Rhetorical, & reliquafres, qiiibus rierat hoc ex tali regc r & talis ex tali fiunt orationes rhetorical. t ex his tege, & noluerunt aflentire illis ti- rebus, connenit q? numcrenf' in hac more ne dolo interficiat funm rcge. arte reS,quac funt differentiaeenthyIlle.n.qui dixerat hunc fermonem, mematum: non ex illis rebus, q uas iampofuerattranflationcm expar- con tineretars.Quanto autem maio ticulari ad particulare median te vni ris communitatisfuerit oratio, tanucrfali,qnod eft, q? quicunqj fuerat to maiorisconuenientia: fuerit: vt <Je numero inimicorum regisquae- eavtatur in pluribus rebus, quanto re's ingredi repofitionem vafbrum autem minoris comunuatisfuerit', vfus regis,intf ditipfum dolo interfi con uenientior fuerit vtfitparsartis , cerc.Nifi quia.licet non fit manife- appropriate. &ideolocamagisc6H ftuminhocvniuerfali,quoddefcrimunia funt q fyllogifmi rhetorici, ptum eft in anima in potetia ipfum & fyllogifmi topici. Et hxcloca reopus tranflationis ex particulari ad peri untur communia rebus logicis, particuiare:quando tamen tranfla- & naturalibus, & moralrbus:hoceft tioeiusfecunducogitanonem fue- arburariis.& hoc ficut sut loca a ma ritex maiori pane particulari um ef iori.&aminotirqua! numeratur in fet inductio. fi autem ex vno iilorii fecundo libro Topics. & hoc, quia autex minori parte, cflet exemplu. ex his locisnon fiunt fyllbgifitii in S ufficiat autem hicoratio de his re- reliquaharum trium artium qua bus,quibus dicaniur ipfa cxempla, rum memmimus. fed in cunctis, ex quo non fiunt ipfamet, fed earu vis efteaquffit, Species veto funt ipfe Delntbymtmatt. Cap. 5. prarmiflac ,proprirfiogulisartibus Q Ermo verode differentia cnthy- particularibus, ficut funtprxrnifia; I Omematumex parte reru,ex qui- exquibus fiunt fyllogifmi dc rebus ^* busfiunteft prorundus&latens: & naturalibus: & non fiuntex eis fyleft maxime neceflitatis. vtdeclarabi logifmi de rebus moralibus,(neq; ex m us hie, Caufa autem eras profun- his.qus funt moratium, fiunt fyllo clitatis eft, quia enthymemata fiunt gifmi de rebus natural ibus. C^uan* in omnibus deccm praedicamemis, do autem res ita fuerit, igitur ex ipiicut fiunt fyllogifmi topici. Sed fisiocis non conftruitur lyllogifmus quxdam enthymemata funt. quae in aliqua determinataarte:ex quo ii fiimtin materijsartium: ficut funt lud)quodformatur, eft commune jcnthymemata,qua;fiunt de rebus pluribus,cfitvnaars, Speciesvevniuerfalibus,& particularibusin ar ro funt, ex quibusconftruuntur fyl te medicine,& in aljs artibus. Hau: logifmi, ex quibuscomponitur ars, autem cdnuenitq? fiantin his arti- quae fpecies funt illi propri^. Sed fpe 'busfecundum modum faciendi dc- cics, quarum intcnuo ooftra eft me minifle

Libri I. Paraphrafes.
A miniffeinhoclibro , nonfuntipCe prxmiflx veraj. quia fi ita eflet,tunc lyllogifm^rhetoncieflent veri fyllogiuni,&none{setfyllogifmitopi ci,&eo fortiusrhetoric!. Enthymemata autem, qua: nunt in hacarte, vt plurimumconftruutur ex hisfpc ciebus,qua:appropriata:fuenntfingulistribus generibus oratona?: & ciquodvniuedalefueritipfistribus generibus,quaepofteadefiniencur. lam autem expedit,vt fiat de his rebus ,ficutfadum eft in libro TopiC, & ficut faclaeft tibi me"tio de ma B terijsrerum topicarumdiuifisp, loca&fpecies.fic expeditcpdiuidam 9 hie res,ex quibus hunt enthymenia tamloca&fpecies. Species autem font ipfe praemiflae vniuer(ales,quas fiuntinfingulisarnbus. Locaaute funtprxmiflae vniuer{ales,quaifpar ticularesfiuntinfingulisartibus.Ex peditautem,cpprimoloquamurde his fpeciebus:deinde vlterius de ipsiocis&hoc,quando primoinceperimus, &definicmus genera re1,rumappiopriatarumhuicarti,hoc eft,generi(ubiecl:orumhuius artis fibi appropriatorum. quandoaute C eamdefiniuerimus,tuncincipiem 9 numerationem fundameutoriifingulorum ipfbrum per (e.
DetripUcigtncrecait/arum. Cap. 6.

76

Eperta autem funt generaregenera re_ ^rum,quasfpeculacur rum,quasfpeculacur Rhetorica ex^rebusarbitrariis, efTe tria gna: ficut tres reperiuntur fpecicsaudiecum oratione rheconcam. & hoc, quia locutio ex tribus connectitur: exloquentequi eft orator :&exeo, <ui fit fermo: & ex eis, quibus expeditoratio.quifuntaudientes. Finis aut orauonisfledtic ex omnibus his

ad audiences. Audientiu,autindu- 0 bitanter eftautipfe litigans,aut iudex,autille,cui intenduur tradi pcrfuafio.Iudexautautiudicardereb* futuris,c|uxsutip{xvtiles&noxiae: atncxbisqiamfuntrquaruquxda infunthomini fuoarbuno,ilia:auc funt virtutes&vitia:& quartern infunthomini finefuoarbitrio/cdex aliohomine, qfunt ficut iniquitas &iuftitia.Iudexautteiffuturaifeft princeps.iudex vero reru pra:feniiu ct illc.quem praipofuent ipfe princeps: ficut eftiudexharu noftrarum regionum Litigator verolitemhabet vt rei rhetoricac. Sicq; ergo tna Efunt genera orationisrhetonca;, videhcet,Deliberatinum,&Iudicial& & Demonftratmum. Enthymema vcrodeliberatiuumquoddaeftipfa permiffio,&quoddaeftipfaprohibitio.& hoc, quia oisconfulens fiuc. confulatvnihomini ciuitatis deeo quod fibi proprium fuerit, aut coi munitatehominumciuitatisdeeo, quod fibi fueritcommunejfemper confulit oratione;qua:eft perfuafio&diffuafio.Perfuafioautemeit oratio deliberatiua, quainrenditur perfuafio, q? res expediatq? fiat.Di(fuafio vero eft oratio, qua intendi- '. turperfuafiojCpresexpediretq? no fiat. Etiamfubhisingrediturpras ceptum, & inhibitio, & incrcpatio, &reconciliatio.ha?cautemnondi& fcruntnifi defcriptione Joquentis, & cius cuifit (ermo . Quia pra> ceptum eft,quod oratio fiat a priii^cipeadinferiorem. Siautemfieretab infenon ad principem, eflet fupplicatio. ludiciahs vero oratioms funtetiam dux fpecics: ac* cufario,&defenfiocriminis. Der fcnuoautcmcriminis eft quxlibec K iiij oratio

Rhetoricorum
G oratioquaintetidii?fj> illlld,qdquif piamfecifler, efletbonuexpediens cuid?,m,aut q? prooedies non fucrit inalu,autq5nonproueneritabil!o hcq^bonuneq;malii.jJaccufarione vero intelligif'orojquaintendif'cfi <juicia fecerit contrariitillaif rerum pirardidaru. Increpatioafltingredit" fubaccufatione.Demonftratiua; ve toorationisfudtdu^{pecies,autla 9 , aut vituperium.Lausaflteft oratio, quafitperfuafio,&resarbitranq ho tninis, dequoloquitur,fintbonajj dequibusfitperfedtiofuaralx. Vitu perii5 auteltoratio,qua tradit J jjfuaH fio cj? resarbitrariaehois,dequolocjuiturfint malae: dequib'eftdefcusa!cEfux:&gj tempus approprta til reb',dequib'eftcofiliu fittpsfu turuiqirihoconfulithoidereb'pri iiatis. Tpsautpfopriurebusiudicia libuSjcfttpspteritiTiqmhoiConquejit J irjrebus 4 qiaperuenerunt.Siaut Coquenf'dereb 9 , q timet neprouejii^t ab co,de quo cqn<iuerit'',bajc Srelaeftad modiiconfilijdeeOjqc^ adidexpedirec.ficq;etacadir, q? fit cofiliu dereb 9 ^iSfuerut.fedexpar tequa thnereteas, qn autaccufatio fitdevnarenonpgalia.femph'tde I rcqiaaccidiflet. Re^: vero demon^ conuenienrifiimu tempo ifi eltipm tpsproefens: hoceftproxi jnG huic infianti,qm holes laudant &vituperatres,qinfunttpe laudis &vituperijipfi laudato &vituperato. Aliqnautlaudaret quafdaearu permoduexinduflriaad augendu virtuteilaudatij&eiusvituperiudc rebus,quarum innouationem timet indeeuenire, autquatum innouationem fperarcr, &permi(ceretlaudi confilium adlaudatum per opera tionem illarumrcrum. Defntfiitgutotumgtntram Cap. 7. taiiptftatit T^IdesdUtetH harum otafionusut Jf*tres,triiiniorationum. Oratto* nisquidem delJberatiu*ficti$cftip'+ futtl expediem& noxrum.quoniant quiconfulit,perfuadetexpedicns,& idquodexpedientiuseft r&diflua. - . 8 detnoxiumaotnocentius.OfatiO' nis veto iudidalis finis eftiuftitiaSc ihiquitasJinisautentorarionisdcmonftratiuieft viruis& vitium.& fi vnosiftoru vteretur fineaheriusj hocnon eft fm pri fed propter finem eiproprifi. exepfi L gratia,qm c'onfulensfeii delibevai^ traditpeduafiotlem, q> ha:c fit iufli* tiaautiniquirasjVtperfuafionecori fulat vnlitatem illi, quae eftiuftltiaj &difluafiorte id quod fit inique t P id damni, quod inert iniquifati c\ff timet * Etficetiam vteretur virtuttf & vi tio.hoc ef r ex parte ei* vtif is 3UC noxi^quodeiadueniret. Quandd au'cemhorumtriumfinium fmguliappropriantfingulas harumctfationum,hoeeftex parte,qnafufttfi nesfrn primam inentionem,defini tiones difiinguentcs fingulas hatfi trium oratio'num AirttdifFerentiXf M qua; tradunturdeeis per lios fines.; fi^nificat autemqjlii fines fiat pro-* prij fingulis horu mum genera ora tionurn .quiaquantdoperftiaklet J dc eis per finem alteriusgeneris,aliqn nofitadaerfarioobiedlio&deltru-' dtioperhoc,(edpluriraumqja'flreti tiretureihoc, nonartentiretureifi* nisilliusorationis , qui earn appropriaret. Exempli gratia, quiaquado argumetasargumentaret^quifpia accepifl'et bona cuiufdam , illeautff nocueratei, aliqn aduerlariusaf fentiret

Libri L Paraphrafes,

77

A fentirethulc^fuctkjfednOhafTetv: &probau6nes,&figna-&hoc,quta tiret ei,q7 acceptio fuorum honor u fyllogifmus fimpliciter fit ex pr*~ fuirtetiniquitate; Deliberatiuusau- mifusabfblutistfyllogifrnusautern, ttrh au*entiretei,(jjagensillud con- proprius fingulisartitus fit ex praetingensfitiniquu*:(t-d nonaffcnti- mifhspropriis. &ldeoenthymema tctqjfitnocens. OccafioheaUterri eft fyllogifmus compofitus ex his $ ingreflushorum finium in fe inui- mifiis,quarum meminimus. Quocem mulfotiensacciditconfulibus, niam autem ptimoexpeditfcirede <j> confulant de rebus noxi/s fbphi- difpofitione rei,de qua eft cbnfiiiu itice: ex eo qj fint iuftitia?,autq?ho qp fit contingens, quoniam reSimfintiniquitatis : fed non concederet pollibilesnon poflunt fieri,neq;in tjif5ntnoxia::fed aliquando vtuht"" prajferiti 4 neqjinfutui'o:&ideonoit Veifutiaih argumentations adefle caderetin jpfam confilium. Sicque ipianunadiionum in illis. Exfpli etiam indigetduobusreliquisgene; gtacu,quia confulunt ferre ffiort^ ribushuiusartiSj hoceft, q?primp g mbel!o,&non fugerei^xquo fuga dignofcaturo^resiarnfueritj&acci iureeftiniquuatis.Etfitquandoali djflet,hoceftdegeneredemonftraqui viriccgerent quofdam homi* tiuo,&geriereiudiciali.Sicq;igitui: neSj&dommarentur eiSjConfuleftS impofiibile eft huic artifici, quin aliquandoconfulereteis,nedoleSt fintapudipfum prarmiflz, quibus ea vi,quia non efletiniquitast&ali tradefetdeliberatiuoperfuafionerri quandoputaturdeea^non fittllis g>resfitpoffibiIisvelirnpoffibilis^5C noxia.Sicq;etiam qui laudat, afleti o^fueritautnonfuerum iudiciali tiretq?resnoceat.fedargutnentatur autdemonftratiuo,vltraprasrhifias q>fitvirtt!s,ficntquienperet hdmi quibusdeclararent tres fines illos, hetnamorte,&cognofceret ipfe iteru m ex quo non fufficeret rhetdfttoreretureripiensillum homine tieisadhucexeo Op rhetorica: funt iamaduerfariusaflentiretjqj mors lausindemotiftratiuo,&perfuafio, RoceatUedoftehderetq? fit virtus. &difluafioinddiberatiuo,&accufie aliquando ibphiftice laudaret vi fatio & defenfio i n iudiciali, fed intium,ex eo quod fit vtile.fed non c6 tendunt q> coniHtuant cum hoc cederct,cj> fitvitiu:immoargurnen res,qua:expeciiatautfitmala,iicma taretur dteo,q? fitquardam virtus, gnaautparua,vilisautnobilis,dec 9 occalionevdlitatisquxefietd. Sic autdedecus, & hoc aut fimpliciter, queergofingulse harum orationu Velincomparatione. hoceft, QJ fit Vtuntur fine leliquaeearum per ac- maior & nobilior,autecontra. Notidens. & ideo h^c non effet obie&o tum itaq; eft,q? expediat q?apud oinipfamifedabfqjdubioeflctDbie-'. ratoresfintpra.'min>,quibusconfti c'toinfinemillius, quatido autem tuantq>bonumautmalumfit,maVttavtiturfinealterius,eft fophilti- gnumdUtparuum,vileaUtnobile, ta* Ex quo autem ha:c arscfl tyllogi lecorum ei cui attribuitur aot dedc fhcajnotumeftq/oporteatq? in ea cus.Heitaqjfunt omnesfpeciespremiflarum quibus fint prxmifix. Sux autem przmifviirurhxcars. fx fuut tres,quasnarrauimus,icota)
De

Rtietoricorum
ratiuo

itfrofriu tklibc8.

Oftquam autem iam declaratu eft hoc, conuemtquod incipiajnusnumerationem przmiflarum, quibus appropriantur (ingulae tres intenriones.Feramusautem prime fermonemdenumeratione pr^mif farum deliberatiuarum. deinde (ecu dodedembnftratiuis.rurfus tertio deiudicialibus.Primum autem, qcP expeditq?fpcculemurdedifpofitio nererum,dequibusdatur confiliu, cltquidfitbonumdequoconfulic quia non eft confili urn de omnibo o,leddebonis,qua:pofluntee"aut Don eflc.de bonis autem , quorum efle & non eflb eft ex neceflitatc,no t confiliu m.Neq;etiam fit confiliumdcoibus bonis contingetibus quia funt hie qujedam bona poilibi lia,quoruni eeeft ex natura: fedde bonis qua; noftra eft cj> fintjautnon iint.&illxfunt res , quarum princijpiumeflendi eft per arbittium,& volunratem.&ex hisetiamdceacu iusefleautnon efle fit confequens j noftramopinionem & operanone vtinpluribus.Illieaut, quajaccidut ex opinionefortuitu & in paucioribus,non funt in plaribus, ex quibus confulitur:nifl quando non elletaliudgenns.Significaturaurf,c}jcon filiu fit deLis rebus: quia homo pri mo fpeculartir rern, quam intendic operari,an fit po'Mbil:svelimpoflibilis.Dcindefi fueritpoflibili.s', per quam remfaeiitpofTibilis,&:quarr fitpoffibili 1 ;. Qn autem fucrit hoc dcc'araturr ei,!nc!picperfcrutaride jlia.Siaut.icclararunieflet eiq>illa

cjuibns confuli muSjfunt ha*,de qui- K buseftopinio . Sicqj iam declaratu cftexhocfermonejqd^fitbonii de quoconfulimus.&perquam re fir: & illae funt res voluntarix, quarum initium eflendi eft a nobis: non res neceflari^quarum efle non eft noftra:& largitio difrerentix perfect^ inter res voluntatias& nonvoluntarias.Verificationisautnumenfua rum fpecierum & notitixquiditatis fingularum earum fm vltimiieius, quod fuz naturae eft , q? cognofcaf", noefthuiusartistradere ipfiusade ptionem ex notitiarcru voluncaria rum:fedhoc intereft Philofbphia?, L qua;excedithanc& formatione & vciificatione.&pmifraCjquibusvtif 1 , funt magis veridicse & vcriores c ifta?.&hoc,q uia non intcdimushic fcire ex ittis rebus res effen dales eis (Pportionatas^fed resfamofas. C^n autdifpoharum rerum fueritficue narrauimus,iamdeclaratum eftt-x hocfermone,cj7quicquid diximus de partibushuiusartis,fit veru: hoc eft,<j>ipfafic compofitaex fcientia Logic<^,& fcientia Morali.& q? in ea fint res topicx,aut fi miles rebus topicis:acetfbplnftica:,autfimilesfo- M phifticis.Resaut,q funtpluriumar tium,fi fiat partes vniusards ,fitqh accipmnt'oesfm modum & difponen),quaiuuent&expediantadintentionem illius vniusartis , & deijciunturabeisdifponibusquibusdif ferunt,hoc eft res,de quibus non eft adiumentumadintentionem illius vniusanis.Qnauthocitafuerit res morales redeunt, vt procedat J circa easinhacarte,quainiendere faciut mouiim locutionis & orationis.Sut afitartismoralis,qua funt vniien-

bus

Libri I. Paiaphrafes.

78

A busatktopicis& fbphifticis proce- hocc,an fintplate,auta!a!ia aut mi D difinhacartc.-quaidquo vtitfhaec neraliaauroesha:,autduecaru.-vift ars,eftidq<! eft priusin prima noti deticeret aliquid ex nobihori earn tia homin,non cjct eft remotum a ad aggeganonem diuitiarum,connocitiaplebis:ficutvtiturnotitiafyl fuleretadaugendumillam. Sccunlogifmi per fyllogifmum notii vui- daeft,vtfciatcum hoc omnes exigo,quodeftexemplu & enthyme- tusilliusciuitatis.Tertiaautemcft, jrna.Sicq;eteftdifp6 rerum fbphi- qjcognofcatfpecieshominum,qui fticarum.vtiif.n.eisquatenuscofuc- funtilliusciuitatis.vt fi fitex eisalitus eft vfusearuapud vulgus: ficut quis homo futilis:& eft i lie cui non fundoca fimpPr &fm quid,&caete- ineit virtus:aut ociofus,cui non eft fa,quibusexfe vulgus vntur.Illaau ars,confulatexpe!lereilium excinice" differt ab his,quo ad menfura fpe tate.& fi cflet ibi aliquis magnarum culationis.fifrdifrertftquoadmen expenfarumvltraftatutum modcfura fpeculadonis huiusartis de re- fti,aut vltra necefTarium, cofulat ex B bus voluntariisafpcculatione, qua: cerpereabeoexceflum illorum bofitdeeisiQfciaMorali,hoceft,quia norum,quoniam non fiuntdiuitiz E iliafpeculat'resvoluntariasfpecula- perfblumaugmentum bonorum, tione,qujEfithoiftn ipfam notitia: fedctiam per imminutionem expf & dimmit ^fedione fpeculadonis (arum, propterea prouerbio df imhmoi fciaeMorali.Resaur,dequi~ minutioexpenfaeeftfortuna ditas. bus confulit Orator, quaedam funt, Ex neceflansaut eft quiditas iftaru dequibus confulit hoibus ciuitatis rerum & menfura indigetwiac card fin eorum communitater&quxda conftaretOratori id quo indigetet, funt^le quibusconfulu vni hoiilli9 cp confuleretde fingulis harum reciuitatis,autcuidam[particular!coi rum,&nonindigeret traditioneca tan eorum. Res vero, ex quibus fit filij ad augendum plantas,^ fit agri confiliumde rebus magnis rerum cola,neq;animaliaq?eflet armenta ciuitatum,funtpropenumcruqui- rius,fe<lfufficereteieius notitia ftn F C carium. Quarum vnaeft traditio menfuram indigetizearum fed in- confilii adaggregationem diuitia- drgeret&ipfecum lioc,q> cognoxum,qua;theteaurizantur duitati. fcatconfuetudinem prazcedencc de Sccundaautern eft confilij ad bel- his rebus,& quid fit dc cisapud holumautpacem.Tertiaauteeft tra- mines. Confulensvctoadbclium DcbeJIo ditio confilii ad cuftodiam ciuitatis autadpacem.indigetqjfciac van e- &pacc> abhis quat extrinfecus in ipfam de- iusquipropugnat, & vimeiusquc Jccnderent. Quarta aut eft traditio rpropugnaret,& r -p , mcfura rei K confilii deeo,quodingrediturciui- tisper oellu,fitneparua vel magna. tatem,&exitabea. Q\iintaautem &qux fitdifpofitiociuitatis, fitnc eft traditio confilii ad expeditions aperta aut accinta fbitibusmocniis. Confula- legum. Illaquidem,quae confulit & plcbs in habitas earn, fit ne dcbihs tiodeag deaggregatione diuitiarum, indi- autrobulta,pauca vel multa:bjoce" gfaretresres. Quaruvnaeft,cj> anmenfuraiilorumfit.qukpoflet cognofcac fiugcsciuitatisqu* fint: eosdebcllaxe, autfuamenfura noa fit

Rhctoricorum
G fit talismcnfura. Et an fit fccundum dcfcriptioncrn, qua bellum fit pofTjbilecisnecnc.Etquod/ciatcu hoc par urn bellorum pracedentiu, vt defcribatillisqualiter pugnarent fieis confuleret bellum, &paruifaccret in eorum confpecJu difpofitioncm bcllorum . am notificarct eisquid pcrditionis& mortis fitin bcllo , fi confulerer cis omitte rebellum.Indigeretetiam, vt coenofceretno fblum difpofkionem r r ciuuatis,ied r \ etiam hominumlua? drfpofitionem fuarum circunftantiarum fuorummercatorum&neH gociatorum:hoceft,quahsfitfuadi fpofitiode his rebus. &fua difpofitiocum iuisinimidsex vicl:ona& depreflioncab eis: quia hincaccipc ret prasmifljiscxpedicnies ad traditionemconliliideillisad bellu vel pacem.lndi^ciet etiam cum hocq? cognofceret bcllanotadaex exadhs beflis,& 9 Tciat difpofitionem copiaruin,{intnefimilesrobore,&for titudine,& opimone,& bono decre to,fingulisearum fpecierum,ex co/tantja/ingnJarum partium belli, hocef},quod fintc5fiii)ilesad hoc. I quiaaliquandoeflentmulti & exce dentes,(cdnonefietin eis iJoneus adbellumautadpartem belli,qua pofitumcft gjconiiet. Etcum hoc vifi funt fibi cj^ non fpeculerur id ad quodconduxcrurrum bellum, fed etiam in quod conduxerintbellare liquoruni hominum prxcedentiu, quifucrunt eisconfimilcs. quia ex fimiliaccipituriudicium de coafimili:hoce{t,quiafibellaconfimjlia fuo bello conduxiflentad perditioDC ciuita- nem & moftcm ) con 'ulai paccm. fi tum cuito vcr conduxiflent ad vidoriam,c6 'iia. fulatbellum. Ad cuftodiam YCro ciuitatum indigeret confules dc K cu{todia,q)fciatquaI)S fit cuftodia ciuitatum,&qux fit mcnfura catitc larnecefiariarad cautelam fmguloi rum eorum,qua: nouiter fierent:& quotfintipeciescuftodia:. Etcum hoccognofcatloca quorumcuflo* dia lit potentum, qui vocantur ipft feniores.& fi cuftodia illorum loco rum fuerit pauca,adderetei, &fi cet in ciuitatibus aliquisquiiodignus efletadculiodiam , qua non intent deretintentionemcuitodix ciuitatis,(edintentionempropriar perfbnae,expellafilium. Etexpeditei,ch valdecuftodiatlocalatentia.hoceft t in quorum cuftodiaeftma^navtilitas.Etfinoueritharc, pofltbilecfl ei cjjconfulat cuftodiam, modoperitns fit in ciuitatibus quarum cuftodiam confuleret. Ad tarditio- De iliraf nem veroconfilii de alimcntis do- t!i> musj&reliquarumreftim neceflariarum,quibusindigctuitas.Con fulensitaq;indigeretfcirefuam m furam, & ex quot illarum aleretar ciuitas,&:quotearumfintquajfepe riunturmciuitatetempore prajfen ti,&anintroiuenr ciuitatem quod ** fumciatci,&ieruatum fit, aut nori introiueriteam. Etquarfintrcs,de quibusconfuleretqj extrahantur a ciuitatej&eftidquodruperaretho 1 mimbusciuitatis: & q tint resquas expedit ingredj eam,& funt quc defeccrintaneceflariiSjVteisconfiliii quo vteretur,eflet tale, quoniam ia indigererquicuftodiretfuos conci uesduabus rebus:quarum vna(eft locus irudiofbrumr&iecuda eftlo cusdiuitum,qui funtjppter fhidiofos.Etvniuerfalitercuftos ciuitatu indigeret,<j> cognofcat omncs has quinquefpeciesadfuaillarQ cuftodiam.

Libri I. Paraphrafes.
A. diam. Specnlatioverodc irffpofi teJmpofitionclegum,&traditio confiliide tioclegu. cis,noneftparnaadremciuitatum: quoniam ciuitatcs legibus permanentpacificav&ordinantur in fuo ee,Etideoexpeditagricobe,vtfciat, quotfintfpeciesregiminumfeupo litiarum,&qua?lexexpcdiatadfingulaspolitias,&quxlexfit inutilis, &quibushominibnsdeecantfingu la: leges,& fingulx politic, & quib* hominibusnondeceant. Et cjjfciat res quibus eft timendum,neproue niat corruptio ciuitatis. & hoc, aut excontrariisabextra,autexhominibusciuitatis: quoniam rcliquxci uitatesvltraeiuitateslaudandas,tirnem leges fibi impofitas.& hoc,qfi lexeflctexcefliuaidebiHtaus & imbecilhtatis,autexcefliua; vehementiz fiuefueritperopinionem,autp vfum autpera<flionem.&hoc,c]uia depoiit!difpofitione,qua:libertas feu nobilitasdicitur,manifeftueft, <j> propterhancdifpofitionem multostrasferat ad primatum vicioru], hpceft,primatum voluptatum,aut primatum diuitiarum. Id aute qd* 4ixerunr,manifeftum eft apud nos ex difpofitionepolitiarumrquarum hiftoria; peruenerunt ad nos. Non perueniret autem difpofirio huius politic, hoc eft politia: nobilitatis ad politiam vilium prqpter imbecillitatemlegum &earum debilitatem fblum,& fi hxc fit maior pars: fed ,ppter excefTum.quia plures res quando excederent, deftrueretur fuumelfe :ficutdeftrueretur fuum cfleperdebilitatem & imminuiionem. exempli gratia: quia fimiias quando excederet & profimdaretur prope effc. q? ptitaretur, q? non cflet ibi naris:quando autem non eetex-

79

ccffiua^ropinquacffetasquatrtari. D Etindigeretcumhdc,q?fciretlcgcs quasimpofuiflent plures homines: &profecerintcisinfinguhs politiis famofis,&fingu!is nationibus,vt vtereturca,qua;exillispropriecxpediret,&nationicui propria'eflcr. Etideonotumeft,quodnotitia \e* gumlatorisde complexionibus ho minum,&eorum moribus & confuetudinib 9 fit ex his, qua; expediuc ad' regimen legum. quia ' hincpoffi' " leeflet,q) imponatlegesvtilesfingu lis nationibus diuetfarum naturarum.Corruptio verojqu^extrinfccusaggreditur ciuitates,hoc eft ex inimicis,eftres perfemanifefta.la autem plures homines fciipferunt modos,quibusfignificatur vidtoria inimicorumr&modos, quibus caueamus eos.& ex his rebus afiumerenturpra:mifla;,quibuscon(blcrct hominibusfuxciuitatisdecuftndia abinimicis.lllud autem,quoddizi mus de legum impofitionc , & quibusearum lator indigeat , eft fciennxMoraliSjiion (cientix Rhetorics, hie autem tneminimus deeis, Quantum fufHcit huic arti.Hx itaq; flint maxima; res, de quibus confutes confulere (blent hominibusciui tatum:& ex ejscft fignificatio reru, dequibusconfulerent fmgulis hominibus . Nos autem loquamur DC quib modo dc rebus,ex quibus fit perfua rebus pera t fto&difluafiofingulis hommibus. a'j.0,[ _ 'aa* &pnmoincipiamusde enunciatio ne rerum,propter quasconfulcs cofulerent & eisperfuaderent, auteorum contrariisdifluaderent.Etputaturq?(ingulishommibus fitquidam afTe6tus& defy den um naturaliteradbonum,qnoomnes ,ppter feipfum appctunt, & deeoconfulunt

Rhetoricorum
6 Iumalio5,ab%q>vllujcorumfciat quid fit hoc bonum:& prarcligu c ip fum,&cupiuntipfum prxaliis. qn autemaliquis homo Iterrogaretur dcillo,refponderetrefponfio extollcnteciusnaturam:fedapud finguloseorum eft fuum eflefbliim. Qn autemfingulieorum interrogaren cur,quid ngnificatfuum nomcn?rc /pondereraliorefponfoabeo, quo refponderetahus. omncsautem eh guru ipfum occafione huiusafreidns,einaturaliter inexiftetis apud omnes. Hoc bonum vniuer/aliter cftipfabonitasdifpofitjonis,&parJJ tesbonnatisdifpolitionis. Et ideo c6iienit,qu6dpnmo diftinguam 9 quid fit bonitasdifpofitioisvniuer.(ah oratione: deinde diftinguamus fuaspartes,8cnumeremus uiacontraria,&res,dequibus fit pcrfuafio &difluafio:&funtresvtiles bonita ti difpofitionisautvtiliores,& noiia-feu magi.snoxi^.Hisenimperficiturnobisfermode rebus, ex qui buscomponuntu'roratictnes delibe ratiuc,qua;fiuntcum omnibus hominibus. Qiiiautemloquucifunt dehacarte,non fuerunt loquutide hisrebus,nifidehis,qu?curruntad I modumrerum vniuerfaliumrficut eft quod ipfi dixerunt quod expcdiatOratoriqudd magnificet rem paruam,quandovelletextollere illam:&paruifacere rem magnam, quandovellet vilipendere earn , & quod non ex pediatei, quod perfua deatde rebus qua: corrumperftbo niratc difpofuionis, & de rebus qua; impeducnt bonitatem difpofitionis, auttransferrent bonitatem difpofuionisadfuumcontrarium ,& non dicunt que fint res, quz inferrentcorruprionem bonitatisdifpofitionis,autipfim impedfrent,a3t K eamtransferrcntin fuum contra rium. Bonitasvero difpofitionis eft conuenietia a&ionis cum digni tate&longeua^tate,& vua decora &dele<5tabili,cum {anitate,&ampli tudinediuitiarum,&decoredifpofi tionis apud homines cum adeptio nererum tucntiumhasres, & efficient! um eas.Teftatur a u tern quoct hccfitdefcripti'o bonitatis di(pofitionis,id,quod famofum eft:- quia omneshominesfibi videnturquod bonitasdifpofitionisfithuiufmodi autaliquaresquse fitquafihoc. X Quandoautem bonitasdifpofitionishxcfuerit,parteseius funt gloria genologias feu pro(api<e,& multitude fratrum &filiorum,&diuitiarum,&decusaclionum&honcrum,&decens{eneclus.Dignitasau tern corponsin diuitiiseft,quod (it eius negociatio circa bona vcndi tione&emptione.Decusvero ditirtiarum eftearum vfus,qiia delecTiaretureo. Appofui autem diuitiw hancclaufulamrquoniam magisex pedithomini vfus diuitiarum qua eiusacqui(itio:quoniamacquifuio eft efficiens di ui tias, vfus vero eft ip M farum met diuitiarum in fc. Decus vero aftionis fecundum decenteni opinionem,eftid,quodomnesputant Iaudabik:& eft ilia, qua acquiriturres:quamappetunt pluresmdubitanter^utrneliores homines, &difputatiui r &:di{pofitiui. Honor vero in hacnoftraartateeftprouidc tis decus adionis. Hominum aute, quibus eft bona prudentia,ille eft ip forum praemiurette&vere: ex quo non eftaurum praemium talium a<Sionum,nec prxciofa efletloco earn m,nec honorantur folum illi,qui bus

Libri LParaphafes.
nibus.Sedquandopoflunt vtfit eis jlla[bonapvouidenria:hoceftilh,^ bus eft potentia ad hoc, licet non operetur tempore honoris.Prouidetia autem dehominibus,qua:inferret honorem, eft illoi um prouiden tia ad ereptionem eoru ab illis malis,ex quibusereptio non eft facilis: aut adipi&i eis ilia bona quoru adeptio non eft facilis. Hsautempulchrx actioneSjfunt ilia; qua: finnt ex dHiitiis,autimperio,authisfimilibus ex his,quibus homo valet ad tales adiones. Praitereahonorantur B plureshominespropter multa bonarfed ip{a funt bonain refpedu hu ius temporis,& huius horz. Fi tame honor propter res paucas per accidens,hoceft,quaaccidit illis rebus, <j> Tint plures in refpeftu illius ho re, velilliusternporis. Reru vero,quibus fit honor, quxdam funt com unesomnibusnationibus,& quzda funt propria:. Propria; autem funt, ficutfacrificia&ob!ationes,quibus morisGrarcorfifuit honorare fiios defunftos. Communes autem funt gradus prarfidentia; & obtemperanC tijBverbisalicuinshominis&ceJfio litiscum eoj&donaqu^inferuntamicitiam& conformitatem;: quoniamdonu amplecliturambas res, diftributionemdiuiciarum &hono rem.& ideo placet cundis hominibus&omnis homo reperit eo qd1 appetit.&hocquiatres funt fpecies hominum,aut fpecies amanshonorem vel fpecies amans diuitias, feu fpecies amplcdensambasresfimul. Doniim autem ampleftirur optatu iltarum tntim fpecicrum. Virtus ve ro corporis eft ipfa fanitas:& hoc oj> homines fint fimpliciicrcxeplamor

So

A buJeftbohaprouidentia de horai- bi^&componantfdicorpora.quia 0

eiusqui non componereteiusfanitatem,fuaanimanongauderetfani A ' ~ j jtaterhoceft q> -_/_._-/ipfeno fit decora; di fpofitionisfecundum eam,quod eft remotumabomnibus humanisac"tionibus,autexpluribus earum. Pulchritudo vero& decus varianturfecundum hominum varietat* Decusenim puerorum & fua puichritudo,quapueri funt, eft q? fua corpora & formationes eorum fint difpofitione,qua difficile fit cos reci pereanguftiam&paflionem: hoc cft,q? noferant damnum, & q? fint iucundiafpediiisincurfu & vi(ftoria.& propterea eft, q> appareant ho minibuspueri,qui prompt! funtad quinq;cxercitia,& ludosvaldedccoros. Intendo autem per cxercitia&ludosres,quibus Gratciexerce refaciebantfuosadolefcentcs, qui funtcurfus^quitatiOj&lutftXj&fal tus,&choreas. Vifiautemfuntfibi homines,q?illequi prompt us fucrit hisaftiombas,q> fitpulcher: quiaf eis promptuspropter agilitatem & vjcloriam.Qfi autem talesadolefcf tuli redderenturiuuenes,eflet iocu * di afpeftus in opere belli: & hocftn difpofitionem,quaprompti fueriic adbellum.Senum vero pulchritudoeftfruitiofuarum aftionii opcribus,quefuntipfabeatitudo: & sile funt propter quas adole/centuli exercenturhisludis, quac funtipfa bella. & q? cum hoc fin t fani no nice fti neq-,triftes. &hocquia meflitia &triftitiaqn v n r i n fene,putatur^ infintei ppaliquidnouitc-rci aduc niens,qd* noceat fuz fencdtur.Micuc cgeftas,& vilipenfio, & cxrcra talia. Solertia vcro eft vis,qua homo mo ucretaliu qualuercunqjci libnerrt.

Rhetoricorom
G Qjuiaitle eftiblersvquando attraxe ritalium,autpTopelleretipfum,aut ipfurh eleuaucrit, velexpellereteu, autpjemeret ilium,& tieretabeo bjecacbo in omnes,qui ei obtempe rarentautpluribuseorum, Roborisautem virtus eft qj excedat plures homines,& fupereteoslongitu<Jine &latitudine, & profunditate, & cum emsgroflitie eius motus no fintdefatigates occafiono bonitatis huius virrutis:groflitiesautem cius Don fitpinguedo nequeres acquifi ta.DifpofitioverOiquapvocaturfor t:iiudo,cft compoCita ex groflirie, & H jroboreAagilitaic./^hoc, q?qgado agilitasconnefteretur vitibus,pofli bilecflctq? cito perueniret adrem diftantem.quia u eflet agilis fine ro bore,non perueniret cito ad remdi ftantem.&hoc,quiaqui ampledie" groffitiem &roburfitlu<ftator.ille autem,quiampledereturgro(Iitie, &robur,&agilitate,eftfortis. Qui veroamplexusfuerirlucftam &agi litatem fimul,nuncuparur apud eos nominederioato aperjtia vfus roborisSfagilitatis.-quiautem ample xus fuerit omnes bos mores,e(l qui vocacut apud eos dominns quinq; I ludorum. Laudanda verofenedus eft perfeuerantia magnitudiuiscu puritate ex triftitia.quia fi propinarent homini labores ante eius aduetum ad vltimum (enedutis,non baberet (enedutem laudandam, Siau tern redirct,vt fit mundus a triftitia & fi non acquieuerit vfq; ad vltimu (cnedutis,& fuiflet in triftitia & an uftia,fieref habensdecentefeu mo eftamfcnedutem.fieretautem exe ptusexanguftiis, quando baberet bonam portionem beatitudmis & ^viriutumcorpcH:is,hacft, <|> eflct fanus,& non omiparentipfom im K pedinienta turban tiafuam fcnedutem.&hoc, quia quando ipfeeliei morbo(tis,auteiusrortuna eflctaduerla, quia iam ipfiim occnpafient impedimenta.non eflet decentisl'ciiedluttsi&fieiletlongeuus&morbofus fimiliter .lam autem dubitof quomodoeflet longitudo vita? cii motbis:(ed putatur q? visFongitudi nisvit^non fit vis(anitatis:quonia nosafpicim us plures homines, quorum vita proJ6gatur,cum fint moc bofi.Huiusaute vcrificatio eftfcie tia; Naturalis:noftraj autem veriticadonishuicfcientias noneflet vtili L tas.Rhetor autem perfuadet per ea rem huius,quxmanifeftaefh Co^ piaveroamiciti$& certitude motusbominisadfratres non lateret, quando definiretur quid fit amjcus & foci us ; quorum vterq;eftquiagererbonum,quodputaretq> iuua retalcerutrum non bonum,exqiiQ ipfemetfblum adipifteretur iuuamen. Qnauteamicitia&fbcjetas funthxc,manifcftumeft q? homo babeataptitudinem difpofitionisg multosfratres. Aptitude verofortu n3ebeatitudiniseft,q?cafusbominis fitcaufaeflcndieiipfnmbonum:& M hocaut ex bonis,qua?funtei perfe, aut ex bonis quasfunt ei extrinfec". Capfa vero cafusefletipfa ars,auteC fet ipfa natura, qu^ e vtplurimum, Exemplum autem eius quod fit e% cafu naturali,eft q? oria^ homo habens vires & difpofitionem; qua dif ficilis ci eflet fufceptio rerum {venic tium ei extrinfecus.Veruntamen q homo (it fan us, can fa eihpfecafuf naturilis:(icutq>oriaturfanus. Fie autem cafusartificialis;ficut fi haufillet venenunij&curareteu ab aliquo

Libri I, Paraphra(es
quo morbo, <qui cam oppreflerat. Caufavero pulchntudinis&grofli tiei,eftcafusartificialis&naturalis. Etfumma rei eft:q>bona , quorum caufa eft bona fortuna: quxeftipfa bonitascafus/unt ilia bona, quibus homo gauderet poflidens ea. Prastc rea,bonuasfortunae fitcaufabonorum,qux non funt vere bona,(ed ap parent bona in habitudine & comparatione ad alium: (icut turpitudo alicuiushominiseiletquoddam bo num,quandoafpicereturalius turpioreo.Etficutfi duohominesexiB fterentinvnolocobelli,quoru vni illorum duorum ofrenderetfagitta & non offenderer alteri, quia appareret,<j> maximum bonum proucnifleteijcui non offenditilia fagiita in habitudineadaltcru;& pr^cipue fi morisillius,cui non offenditfagic ta.fuifletq? in pluribus bellis milita tuse|let:alterautcm non militatus ciletpenitus,nifi inillobello fblu. Sicq;etiam,quandovnus reperiret prxdam quam qusfiuerat, appareretc^efletqiioddambonum in habitudine ad ilium ,qui earn non inueniflet.licet fuiflet parua prxda. C Hzcitaq; &con(imiliafunt,ex qui bus confuleret Orator profperitate bonaz fortuna:.Noiificatio vero vir tutismagisexpeditjO^habebaf1 (crnjo deea circa fermonem de rebus, ex quibus fit laus: quoniam virtus propria eft laudantis. & ideo opor tet(j>qui laudarerdiftinfte,fciat vir tutes.& licet ear urn qu?dam fmt fa turz,&qu$dam pr^fentes, laudans confulerctdeeisqua eflent pr^fentes,deliberatiqusaotem,(]uaefletfa turae,hoceft iuijantes. Hi iraq-, funt fines,quibus confuleret deliberatiuu$. z his autem mamfefta funt

81

fua contraria,quibusdeliberatiuus, D difluadereti &funt illi,ex quibus fiunt orati<iesdifluafionis,cum nu merus illorum fit ille idem numerus,&fitusillorum ad orationes de liberatiuaseftilleidemfitus. Qjaoniam autem primaintentio cogita tionisconfulentis eft, q?confulacdc reiuuante, exquafequcrentur finguli fines iftorum.&hoc, quia hi fi nesfunt initium cogitationis,& vlti mum operis.res autem iuuatesfune vltimum cogitationis,& initium operis.Intedo autem per initium cogitationisconclufionem:&per vlti mum cogitationis ipfas prazmiflas.
De locis infertnttbus \uuantia, o* Noxia Cap. 9.

Portctitaq;qj Rhetor habeac bafes&regufasquibuscognofcat ip(as res i uuantes per finesrquac funtaccideutia tempo ranea,ex quo ipfafuntinidum operis. Eaautem qua'iuuart.&fi non fuerint boni fimpiicitcr,funtbonum,quia funt viaad bonum fimphciter. Bonum. autem fimplicitereft illud,quod ell eligibilc propterfeipfum,&aliaeli-. guntur propter ipfum, quod omnesappctunt.Intendo autem hicp omneshomines,quihabent prudetiamdecoram & daritudinem. & hoc,quia bonum aut efletvcrebonum,auteflet bonum extimatione. & hoc/ecundum verificatione ifti* boniapudfinguloshomines.qi mando ergo rei,quam homo crederet, inuenircturhxcfides,iamfufficerct &completum eflet eius quantum, & non relinqueretur ei defyderiu alicuius rei penitus. Res aut i uuan tesfm hoc bonum vfius, funt quamorgenerum,rcscfHcicntcs,& res Rhct. Poe.cu Aucr. L con-

Rhetoricorum
G cpnferuanre$,&<:onnexaj efKcientibus,&conncxa:conferuantibus. Et hoc qni.i conncxum rei numeratur cu i p f a r e : (icq;etconnexumcorru penti reinumerareturcumipfbcor rnmpente:&connexum cotrarii cf ficicmiscum cotrario efficicntis ia rebu^exquibusdifluaderetHr.Con iKxio.Tutcm finisad efficiens aliqii lit fiiyinlficutconnec'btur laus acp rerum laudabiliu: & aliiU) fir poftcrius, ficuteft icientia,qiivltimofequiturdo&rinam. Res aurcm efiicicntes funttnu fpecierum,per(e,autperaccidens,qua: H autem funt per fe,funtdua:,aut pro xima,(kmalimentum eft efficiens fanitatem,autremota, ficuteft ipfc medicus:ea autem, qu.r eft per acci dens,e(tficutadio exercitii defatigationisadfanitatem.quando aute oportetqi fpeaesefficientiu ipfum bonum,{inthxtresfpecies.Necefla rioitaq; resiuuantesadbonu.qua: dam funt bonx per fe, (Icut eft colla tionlimenciadninitatcni:&qua:da mal.v per (e,& bonum quodda, qua i u u a t u r a d b o a u m , ficut eftpotus veneni ad (anitatem. Mala aute,q ne I feruntad bonum, fimtduobusinodis:quoiinn vnuseft^excisacqui ratur maicsbonum qua fit malum prouer.iensexeorum operc: ficute acquKitiofaniratisex potu veneni: & ficuteft pauca anguiha ad acquiiitionem multarum diuitiarum .& ^uxdamecrum funtexquibuspro uenittutc!aa mciori maloquamlit illud,quoclex eis prouemret: ficut eft tuitio quxaduenit nauigantibus quandoproiiciuntfiiasmerces:qm proiedio mercium eft mala: (ed ex ca acqniritur tuitio a maiore malo, quxeftfubmerfio in mari. lilaaute bonaqujcaequirunturexbonJSjVO K cat Arifto.vulitates fimpliciter: illas vero rocat bona tranfumptiuc. &intcndit per hoctranfumptioac a malo in minus malum,auttranfumptfonem a malo ad bonum. Virtutesat, licet fintfines^untetia bone per fc,& iuuant propter bonu quiaearum po/Ieflbrcsfuntdecora rum difpofitionum: &cum hocipfc efficiunt bonum,& vtuntur eo. Conuenititaqjqjnarrcmus defingulisharum, quomodo fint,quid bonum pec (e,&quomodo fine efficientesipfum bonum,& diftinguemusiptamremperhoc. Voluptatcs I, autemfunrbonxper(e :quoniaomniaanimantiaexpetuntcas. Res autemiocundxiiintquid bonum, quandoillcquideledtatureis, fucritdecorxdifpofitionis.lndudionc autem declararetur,q? ipfe lint quid bonum, & q> iam expediant etiam ad ipfum bonum.Partes autem vni uerlahus aptitudinis difpofitionis, quzdamfunt,qui funt fines folum: & qua:dam iunt,qui numerantur fi nes,(ed etiam expediunt ad ipfbs fines.&hoc,quiaquibu(dam eft or- \f do ad aliquasearum:hoceft, q? qua; damearum fintcaufa en titans aliquarum earum,& precedentes illas. cxempligratia:quia fortitudo,&fa pientia,& temperantia, & magnani mitas,& liberalitas,& cofimiles vietutes animx e liguntur per earu vni uerfitatempluresres partium aptitudinis di(poms.Sicq;per vniuerfi tatem fanitatis &pulchntudiniscz virtutibus corporis eliguntur plurcs res,qux funt aptitudi nisdifpofitionisrillx au t effici unt i lias. S icq uc ct eliguntur eiBcicntes alias res ex aptitudine difponis: ficut funt Cuki etes

Libri L Paraphrafes,
A tesvoluptatcm, &cfficientes decorum rea;imen.Hinceft,quod putatur de diuitiis.q? fint bona?, q uia su t caufe harum ambarum rerum nobilium,quarumvnacftvoluptas,& alteradecus regiminis. Etaptitudo difponis per fratrum multitudine reperitur eificiens pluresrcs bonas. & hoc,qnamicitia inter eos efleCjp pceripfamamicitiam infe>non q? fit amicitia inter eos propter aliam rem,qm fratres,qui funt tails defctiptioniSjfaciunt vtile & honorem,& gloriam,& alia prater hxc,qux eodem bonorum curfu curfitat. Hoc B autem fit iu effeftu & oratioue, qa orationes&acliones qua: fiunt ad honorem &gloriam & alia prxtcr hare,qua: curfu harum curfitant,sut bona&vtilia. Vtiles autem per ft funt habitus naturales, quibus homo fitaptusad res decoras: ficutcft claritudo,& memoria,& difciplina, &agilitasmotus:hcq;etiam liintj? fediones fcicntiz & artes.Sicque & iaudabilesconfuetudines,quxomnescum fintiuuantesadaliaabeis, ipfae funt in Ce bonae per (e eligibiIcs.Etipfafanitasetiameft quid bo num vttle.Hxc itaq; funt bona que. omnesconcedimt,&conueniuntin eis,f]? fint bona & vtilia. & quando declaraturdealiquaillarum rerum 97 fit bona,illa declaratio no eft mo do faldgrapho , & fbphiftico, qux fit in hacarte.qn vero declararetur de aiiq u a re contrariorum i ftaru m q? ilia fit bona, & de his q? fint quid malumjhocfitinhacartefophifticc,hoc eltpei dcclarationem fallen tern.& hoc,quiamalum iuuat per accidens,ficut declararet vir orator ciuibusaiicuiuscmitatis: q? pufillanimitas fit eis bona. quia fi efficcren

8i

tar fortes,eiirentab ipfa ciuitate, ic D adhxreret eis inimicus:(ed pufiliani micas non eft bona fimpliciter,fed efletbonahominibusciuitatisjquibushocaccideric. vtile vero, & vt plunmum,&perfeeftipfum bona ficutipfum malumcontrarium illi bono eft vtile inimicis.& hoc ,quia ipfapufillanimitaseft vtilis inimicis.qua eft mala per accidenshomi nibusciuitatis.Sed iam contingerec qjaliquidquodefletquoddam malumalicuihomini, q? noceret fuo inimico.&id,quodeieflet quodda bonum,iuuaretfuuminimicum:fi cut eft pufillanimitas hominum ciuitatis,qn exeunt a ciuitate,non ha bent vires,vt refiftant fuis inimicis. decetautem oratori,vt Gepe apprimeconfyderetvtilem harum rerii. hecautem enunciatio non eft vniuerfalisrhbc eft, q ux aflerit q? omnenocensinimico&dolere faciens eum,id fit vtile :&q> omncmuans ininucum &lamficansipfum,fit no xium:quiamultotiensfitq7vnares noceatalicuihomini& fuo inimico,&iuuetaliquem hoiem & fuum immicum. Exemplumaiitilli'qcf f iuuaretambos,& vterquegauderec eo,eft receflus inimicorum a Ce inuicem,qn fuerit inter eos magna cla des &iam{aturfitvterq; eorum pditioe & morte fuoru, abfq; q> vter eorum pr^ualuerit alterutri. quia qii illico poft hac rem geftam recef (erinta(einuicem,vterq;eoriigauderet illo receflu.& io illud vtile et etiam vtileipfisinimicis. Noxium vero ambobuseft id, quod multotienscogitadamicitiam inimici.& hoc,quando coxquarentur ad peruentionem maliincidentisin ipfbs abtqucexceflu alterutrius eoru: & L ij tolkran-

Rhetoricorum
V C tollerantia plurium nationum di- mottuos.& fecerant vrpeticrat, tit- K uerfarum fit bac de caufa.& ideo di bueruntq; ipfutn illi: qui gtatulat* itur 9? malom aggregat homines, eft eis pj> hanc paruam rem, quam tbocetiameftvnumhorum,quo eieonceflernnt. V tile autem bonii malumfit vtilcthoceft, q>noxium &opus,quodmagnificareteiusmo cadensinahquem hominem cadat duraapudillos,ad quostalia fiut & JQeiusjnimicu. hoc eaim cogeret eius agenti proucairet maximum amicitiam inimici: & tune illeini- bonum abilhs,adquosillud fieret, micus,qui extrinfecus defcenderet, eft q? homo eligeret aliquem homi appeteretcontrariumeius,quodap ncm excelfl modi cuiufdam genepeteretvtecq-,duoruminimicotu , rishominumrcuietiamefletinimi in quosdefcenderet exterior inimi- cuscxcelfi modi aiterius generis ho tus.&hoc,quiavterqiduoruroinU nunum.&ageretmalumin inimijnicorum appeteretamicitiam alte cosilhus hominis,& bonum amicis nus occafioneauxiliandi fe contra fuis. Sicutaccidit Homero cu GraeH inimicumdefcendentemin eos ex- cis&fuismimicis.ipfecnim intenr L ttinfecus.Illzautem inimicus, qui densdequodam magnate antiqux defcenderet,appetitreditum fueini- profapiac Grxcorum, praerogatiua zniciua!adfuumrobur,autilla au- laudisdcterminauuilium,&Graegcri. Arift. autcm dic'tt o^ ideo fit vt coseiusamicos. quedam autem ex plurimum ems qd* faciunt excefli- tremum eiusinimicum determina uadifpendia,& operantur vcheme- uit vituperatione,& fuosetiam,qui tesadionesad tale bonum, quo re- cram inimici Grxcorum in quibuf |>elleretur vehemens malum.Boni- dam bellisquae intenfa fuerunt inficatur autem amma difpendiis ad ter eos.Fuitautemille magnidecotales res,p.p manifeftationem illius, ns& excellcntiffimusapudGraccos, <juiconnrexusefteisexfinibusillius & magaificauitilium omnimagni quaefiti,& eiuspropinquitatis:adeo ficentia: adeo q> putauerunt de eo q? quando reperiretur hxc res,repc q? ipfc eflet vir diuinus: & primus nretur &ille finis, ac etiam excefli- doilorum cunctorum Grxcorum. I uum malum cadensin inimicum cf Etvniuerfaliusinimicis malefacerc M fee cauia admiffionis pauci boni, & amicis benefacere eft ex rebus ex quod illi prius proueniflet. & nifi ef pedientioribus. condi tionis autem fetillud,non admitteretur. quia fi- huius opens, qua laudctur fuus ca<ut refert Anft. vt illud idem fcribit fu^cft q> fiat ex eo id quo appareat, ipfe poeta Homerus: accidit cuida 9 vires fui agentis non fmt vigoraiegi,qui inimicuseratGrxcotum, taeabalioabeo:heq;aliusadaptauit qui bora conflduscapmsfuit:que eumadillud,(iue agensfuerit mapofueruntanouftiscarceribusma- gnuminfe,autparuum:&q) putccipatumperpluresannos.inquib 9 turqjemsoperationonfitoccafiocarceribusinterfecerunteiusfiiium netimoris,ncq;r<:i quam fperaret, & illc petiit ab eis, vt darent ei eius fed fecundum q? cius appetitus & de *adauer,vtconqucreretur, & deplo fiderium ferret ipfum ad hoc. quo rarctipfum,vtfuimonseft in fuos niam per hoc aaus perfeuerarcc ab

Libri I. Paraphrafes
A abagentc,&eflrentei faciles noftra: operationes,qufiuntproptertimo rem,&peraliquod paucum tempo risnon moleftarentipfum. quando autem prolongaretur eis temp us, redderentur molefta:, &pau(arent. quando autem ceflarentex hoc, fie ret odium agentiabeisinque'ac'b: fui(Tent.&ideo annexum eft a&ui, <j>fitfacilisagenti. Hzcitaquefunt conditionesprincipiiadionisbono rnm,quorum ca(iiseftlaudabilis,& vtilkas eft inucnta. Premium vero cuiusca(iisnooettlaudabilis,cfl:ilE ludpra;mium,quod fit fm id quod (upeiet naturaliter ille, de quo merecur ab omnibus hominibus: qd' eft op careat beneficentia, qu* perucneriteiautquantitate,autvtilita te:aut quia id quod eft ipfum premium elfet fuperfluum mcnti. & nonindigereteo. Illu<lautem premiumcft,quo (bphifticefallitur. II le autem,de quo naturalitermcref', c(tilie,qui expetitqj eiuspraemium {it fci rcliquam harum trium imen tionum:quoniamille,dequomere tureft,acfiefletauarus ad largiendum.ill2eautemcuperet,autq?non contingeretinde ei defeftus boni, Cquodperueneratei,autq? defedtus /itpauciorqua bonum quod ei per uencrit. Quando autem ipfum prai mium fuerit tailsdefcriptionis: immoconueniretbeneficenti?,autge nereficutde aureis per drachmas, aut virtute,ficut fit premium.diuitiarum per honorem,quo acquirerentaliquidrale,qualesfunt ill? diuitiat,idq;eftiuftum pra:mium,im moefta:qualiterconuerubile. Qua do autem ipfum premium non fuentconuertibilea:qualiter, neq; fieretcofraus,fcd putareturdcillo dc

83

quomeretur,qu6domninofiteiu$ D aibitriipremium deficienSjDcque excedenseiusarbitriumadidquod efictmaiuSjfiue eius premium ccciderit ad idquod eflet minus, aut act aTOualejautipfnmfimile.llluditaq-, efiet premium decens: quoniam c? ius premium per minus non fuit ta le ex arbitrio,fed quia non fuit ci ap turn aliudvltrahoc.quandoautem contigerit cum hoc, quod illea&us fitexnis,quibusgaudentamici>hoc eftamiciillius, de quo. benemeretur per ilium actum,& male fit furs inimids,&cum hoceflet res excel- E lensapudplebemr&hocin habitudineeiusex quo proueuit, & maxime quando beneficenna fuerit eK hisquae decftappetitui eius', adquc fieretficut mererctur: aut amator honorisbeneficaret honore,&ama tordiuitiarumdiuitiis,&amatorvi Aotixviftoria. Ha-citaquebencficentia non fblum eft iocunda rccipienti beneficcntiamfeufu(cipienti praemium,(ed etiam fibi eft valdc laudabilis: & ficeft difpofitioreliquaramfpccierum bonoru.A&ionesvero beneficentiarum ) &prac- F miorumincipienti,&eidequobcnemeretur,funtfaciles,&deceretqr peiieueraretagensinipfis, quando efletfecundum fbam naturalem difpofitionem aptusadillas adiones, -&iam perueneritei habitus,quog ueniantexeisillxoperationes. De numero autem bonorumaptorum qua: non putatur quod imminuanc benefaclorem penitus,funtdiredio ad viam vita;, &increpatio:ics mo rales. Ex hisitaqjmodisorator fiifci peretpremiflas,cxquibus traderec perfuafionem, quod res litvrilis vcl inutilis. L iij De

Rhetoricorum
C Dr locls mferentibus mags luuatiuum, ueltnagtsNoxium. Cjf. 10.

/^\Voniam autem aliquando oV^rator figmficat <j> ipfa res fit vtilis.fedargumcntaretur, cp hie fit aliquarcs,qua:fitrnagis vuiis,idco oportetqjfintci loca,quibusvaleat declararc, q? res (it magis vtilis, & magisIaudabilis.Quorum quidam eft q> id quod omnibus rebus fuerit vtile,fit magis vtile qua id quod eft vtilequibufdam rebus. Etquodid cui-usvtihtaseftdurabilior,fit vtiliuscocuiusvtilitaseft breuior. t H maius eft vtilius minori:&q<f plus eft vtilius pauco,&quod amplecUcur pliuesdefcriptiones ipfius boni, autqiiod ambiret cundas illas, id ef fctvtilius.Defcriptio autem perfeli boni eft,q? res fintcligibiles propter fe non propter aliud, & quod ab omnibus expcftatur, fcftudiofi animofapicntescligantillam.Idau tcm,quodamplcdereif omnia hacc attributa,aut plura eorum eft fummebooum &vtilevquodeft fioisaHarumrerum,quxbonx denomiHantur.Resautem denominatx bonx dependences ex hoc bono, quod I ampleftiturhzc atmbuca, dicitur dceisq? fint vules, quando vni iliarum tec* peretur vnum horum attributocum autplura vno attributo:&<juzlibetharum rerum,cuiin funtpmraattributorum ipfius bonijillaeft vtilior,ezquo vnum attri bututn oon eft vtilius duobus aut tribus. Acctiamquando nobiliflimum vniusgniseft przftantius no biliffimoaltcriujgnis,genuscui*eft illud nobihus.eft prarftantius altero generc.llliusautem generis quod przftantius altero, nobilifTimum p

ftantiorisgeneriseftpneftantiusno K biliflimo alteriusgeneris. id autem eftconuerfum primi. exempli gratia:quia fi mares funtprxftantiores foeminis,vir przftantior eft muliere:&fivireftpracftantior muherc, mares prafftantiorcs fun tfoeminis. Hoc autem itafuit: quia proportio nobili/Iimi ad fuum genus,eft ficut proportio alterius nobiliffimi ad fuum genus: & fit proportio generis ad genuseadem proportioneno biliflimi ad nobiliflimum.Pr^tcrea quado res infert aliquam rem qu; non infert cam,ilia ex qua infertur res,eft eligibilior,quam ilia ex qua L non infertur ilia res. exempli gratia,principatus&diuiti3C.quoniam diuitix anneftuntur principatui: principatus autem non anneditur diuitiis:ideo principatus eft eligibiliordiuidis.Sicq-,etiameftdifpofitionoxiorum:quiaegeftati anne(ftitur auaritia:ideo egeftasdeterior eftquamauaritia. Inferens autem triuiopartitur:autq? fimulfintpre. ccdens&annexuaitlicuteft efiealbi&albedinisfimul,& ficut eft nexus hominis&animalis: autquod reperiaturipfumannexum port remo fuccedensrficut eft nexusfapien M tiz ipfi difcipl:iix,aut (uusnexus fit in potentia,hoceft,cp alterum eoru opereturadione alterius, fed non conuertatur,hoceft,quod illud alte rum non operetur aclione primi. exempli gratia,de egcftate & auari. tia: quiaegeftati anneclitur quod homo operetur adione auatitix , fed non anncditur auaritiz adio egeftatis:quoniam egeftas impcdit maioresres quam fit pnuatio v fusdiuitiarum, qux eftauanua. Rurfusid,quodagic rtiliusbonu, eft

Libti T. Paraphrafcs.
A eftvtiliustgratii exempli,folertia & pulchritudo,ambx funt vtiles, & bonXjfedfecundum fblertiam maiusbonum fitquam fiat pulchrimdine:illaitaquceftvtilior. Sicquc criam fanitas eft maiotis vtilitatis quam voluptas: quoniam plura bo nafiumianuarequam fiant voluptatibus. Adhaecquodefteligibile, ipfum (implex maioris extimationisvtilitatiseftquam idquodnon efleligibile,nifi appontumcumaltero:ideo quia pulchritude non eft eligibilis,nifi compofitacum (aniB tare: fanitas autem eft eligibilis fine pukhritudine-.iccirco fanitas e maioris extimationis vtilitatis quam pulchiitudo. Acetqnfuerintdua: res,quaru vnae"ipfa pfedio, &alteravia adgfedioneullaquaseftipfa perfedio, eftprasftantior,ficutfunt fanitas& voluptas: quia fanitas eit perfedio,& voluptas eft eiusgeneratio. ipfaautem generatio eft via adperfectionem. Praetereaquando fuerintdua:res,quarum vnaefteligibilis propter fe ip{am,&alteraeft eligibilis propteraham,illa,quaj eft cligibilis propter fe, eft praeftantior C eligibili propteraliam.exempli gra tia,ficutfuntfcietia & diuitiae: quia (cientia eft eligibilis propter (e,diui tixautem (unteligibiles propter aliud. Adhucillares, qua; conftituit ciuspofleflbrem minus indigentiae amicis,aut vllo viro,elt pr^ftantior <juam ilia qua: ipfum conftitueret indigentiorem. quiaqui fufficientiorhbieft, &nonindigens hoininibus, eft illequi indigcret pauciolibus rebus numero,&inuentu faci lioribus. Prxteiea quando fuerinc duarrestquarumvnaadeiusacquifitioucmindigetfccunda, iecunda

S4

aatem no indiget prima ad ciusac- 0 qui(itionem,illaqux non indiget alteraadeiusacquifitionemeftcligibilior. Cuiusexemphim eft de di uitiis&filiis. quiafilii indigent accj. fitioncdiuitiarum :diuit;a autem non indigent acquifitionefiiioru: ficq; diuitiae funt przftantioris vtilitaris.Poftea autem declarabitur q> resquazeftprincipium, non oportetq^fitrnaiorre, cuius ilia fuenc pnncipiuai.&hocquia volutas eft ipfiusboni principium:boni autem opus maius eft qua boni voluutas: ficq; ctiam eft de difiriplina &. (cientia.Quando autem fuerint du? res duo principiaduarumrerum,quorum principiorum vnumeft vehcmentiusfecunJo,illacuiusfucritve hemeritiusprincipium,cft veheme" rior.Atconucrfahuiuset, quiaqfi duat res fuetit principia duaru reru, quarum vtraq; eflct efficies, vna au temillarum veheracnaorfueritfecunda:illaquxfueritprincipiii vehementioriseft vehemetior. Sicq; i qn eflent principia,qu3s cflent fines.Qn^ autem compararetur principium efficiensad finem,poi'ect, q> putaretur g? eiHciens eflet vehementiushne.& hoc, quia efficies eft p quod efHcitfine:&nifi eflet ipfum, non reperiretur finis.Pofeautem e( (ctetiam,q? putaretur q? fin is eflet vehementior qua ipfum principiu. fr hoc,quia nifi eflet tinis efficicns, eflet fuperfluum. Exeplu itaqjeius quo c5ftituitur finis vehemetioref hciente,eft fermo ei us, q u i nariaret turpitudinemalicuiu$,&diccret,q> expediat,q? referatur ad iniquirate, quandomagishoc effecericquaali quisalius,qui condiSeratei hoc. cja mfi vcnifletad illu, no ^pucniret ab L iiij co

Khetoricoriim
G eoilluclotms, ex quo nifi ipfenon cfrecifletilludopus,nonaccdifletil luddamnum. Exemplum autcm il lius,quoagensconftituitur v'eheme tior fine,ef t fermo dicentis,q^quidi lit magis laudabilis hocopere qua aliquisalius.quiailletalisconfuluif ietei illud opus:& nifi confuluiflet illud:non egiflet illud opuslauda bile.vtrobiq;autemvtimureo qd* eft ante finem occafione finis. Rur fus cuiusefle eft rarius eft excellentius.ficut6deauro&ferro. nifiaa fi aurum eflet rariorisefle,non eflet jj vtilius. Ampliusetiam eftoppofitu huius quod eft, q? cuius farpius eft fiium efle,eft excellentius eo, cuius efleeft rarius propter mukitudine fuarum vtilitatum. & hincdicitur fl?aqua fitbonapropter frequcntia luiellc,&communitatem fux vtili tatis. Ac etiam id quod eft difficilius inuentu,eft excellen tius.quia id cuiusdifficileeftcfle,immiimitur inuentio:idautquod eft difficile inVentu.eftextraneum , & homines gloriantureo. Oppofitumautehuj iuseft,<jiidcuiuseecftfacilc,fitexccllctius, quia illud reperiretur quo tiensexpeteremus ipfum. Item res, cuius contrarium eft vehementius, ipfa eft excellen tior. Ac etiam cuius contrarium eft fortioris damni, ilia eft vtilior.Non conuenit autem pervehementius&rariushicintelligaturvehementiacomparationis fm bonumfblum,(ed etiam fin ma lum , & f m id quod non eft bonum neq; inalum. Sicq; etiam eft de fini bus& re'ni5,propter quasfiunt hare opera,qnquidam finesfueriutinte fiorisboniij aliqui alii intentions mali qua aliqui alii, res praxredentes hospotioresfinesfiintpotiores.Pre. tereaillihabittw,&virtut & voluerfaliusresefEcieces,qua:vehcmetioresfunt,operaprouenie"tia cxeis funtvehementiora. qm proportio operum ad principia eft eadem pro portioniprincipioru interfe. quia fivifuseflereltgibiliorolfa&u,afpicere eft eligibifiusquamolfacere. Sicq;eft difpofitio omnium operation um ad fuascaufas efKcienresno eflentialium fblu, fed etiam earum qux cafu acciduntex recquiaexcellentisreicafus,quoaccidit,eftexcellens. Et accidcnnum etiam, qua: inexiftuntrei,hoceftq> reiexcelle'tiorisaccidenseiinexif lens fit excellen tius. Ac etiam qn amaturhomo diues,excellentiuseft q q> amenturdi uitis:quiaamicitia hoisexcellctior cft^amicitiadiuuiaru.Prartereaip fx virtutes excellentiores funt ^ habentcs virtutes. Et res,quarum appc titus eft ftudiofus,j> ftantiores sut c^ illxquarum appemus non eftftu-* diofus,exemph gratia, quiaappetitnsfcienriarumeftftudiofas,appeti tusautem cibi & potusnon eft ftudiofus,quiafcientixfuntprxftatiorescibo&potu. Sicq;&econuerfo, videlicet q? pratftantioris appetitus M eft magisftudiofus.{icut quia fcientiaeftprxftantiorcoitu, ideo eius appc tituseft magis ftudiOfus g appetituscoit9. Rurfus fcientiarum cj funt magis decorx,& f tudiofx,operationesfuntmeliores& magis ftu diofx.exempligratia,quia ex quo fcientif fpeculatiux funt magis ftudiofx quam pradtica?,earum operatio quxeftipfa veritas,eft magis ftu diofa reliquis , quarum operauo eft ipfa praxis. Et econuerfo iliac fcientie , quarum operario eft pr? ftantior,(unt pr^ftamiores .&hbe quia

Libri I. Paraphrases.
AqmaeTqnoeonftitucrefccuduvcriratemeltpra'fta'tiuscppfa praxis, icier, tix (peculatiuat (lint pr^ftantio res praclicis. He.caiuem duoloca funtconnexa,quia proportioartis ad artern eft proportio operationis adoperarionem. Etidquodiudicat omnes vulgares,aut plures,autprudentiores, &melioresiuftas mentis q> fit bonum & preftantius, eft prxftantius fsmpliciter &per(e quandoillorum iudiciumfuerit fm fuS. natutam, qua pnidentcs function fmcf extrinfecusilkd acquifiuent ex opinionibus. qin homines pruB denies frn fuam naturam dicunt vir tutes,& bona qu^ fint,&quot fir.t,& circa quam refint: licet id quod coft'tuerint fm fuam naturS, fitaliud ab co,quod conftitueretur fm fcien tiam. Idautemquoddiwlumeftin definitione ipfiusboni,Qj fit quod omncsexpetunt, intendimus illud bonura,quod omnes expetuntfecudum faam naturalem creationem, hoc eft prudentem. quia quod expe tit creatio prudes,qu a eft creatio pru dens,eft bonum fimplicitcr,autprae
ftantiusbonumtficutnotitiaeiusqj

$$

forritudo, & modcftia, & folertia C finrbona,&eorum appetitusillaru. Id aurem, quod eft bonum in habitudinealicuiushominis, eft, ficut quodapparethominibus ftndiofis, cj> ferre iniuriam fit prseftantius^ iriiuriam inferre.namhocbonum con comprehendunt homines (ecu dum fuam n?.turam.^ed hzcopinio apparet illi homini,qni f tierit in vlti mo iuftitix &ftudiofitatis. Et rurfusbonum.cui coneditur ^oluptas, eiigibilius eft,ij illud, cum quo non eft voluptas. Et id bonum quod eft maioris voluptatis,.eft eiigibilius.

hocawemitafuit/qiiiawrnrmini- D tasvulgi propinaturad voluptatc, &qua:runteam:illorum inquifitio voluptatis eft propter ipfatnmec voluptatem.non proprer aliam rem ab ea. Id au te m q u od fu er11 ta Us defcriptionis,hoc eft omnibus cxtima tu,diciturq> htipfiim bonum &finisrigitur voluptaseft bona. ea ailt, quxfiantintcfiorisvo!uptaris,fiinc deleclabilia,que;magisdcpuratafuc rintadamuo&moeftiria,& magis perfeuerantis permanentia?. Vo.luptasetiampulchri jocundioreft vo luptate turpis:qm ipfum pukhrum eftper(eeligibile,&finon efletio- cundum.Etillaeftex rebusquascx petit homo,<j>en*etcauOi Aii e(fe,aut fibi, autfuisamicis. & vniuerfaliui qua?libetresdeleftabilis,qua:eftprae ftan tior,eft mae is iociida g>i lior. Etillaqua;durabilioriste"porisfuerit.eft magis iccuda ^ illx,qu2 fuc.rintbreuioristemporis. &illud bonum , quod Srmiusfueritnobiseft iocDndius,?quodinfirmius fueric &hoc,cja ex quo fanitaseft firmioc nobispulthruudine,cflefanitatis iocudiusnobis^eflcpulchitudinis. resautnobisiocunda: autiocudiores.funtill^quar'acaufaeflcndino ' bistalis difpofitioniseftaltera duarum rerum, aut prolixitas vfus rei: adeogjdeledtemurea propter vsu , ficut eft difbofitio voluptatis prouc men tisexfaentia:.?ut quia ills sue nobisiocunda;,& cxpetimuscasnaturaliter.Sicq,ergoresfuntmaiorij voluptatis, autlongitudine temporis,autappetitu & naturali conuenic tia. omnesaiitres, qux facileexpednmtmaiori conuenientia,confc runt nobisfua ftabihtate & fii mita* lc.Sumunturquoq-,pncm)fleexpcdiciUiorcs

Rhctoricorum
G clientibres& magis ftudiofi ex locis fimilium &coriiugatorum. &hoc, quia (t fortitude eu eligibilior qua temperatia:uir fortiscit eligibilior tiro temperate: id etia quodehgiit omnesefte!igibiliuseo,quod nocli guntomnesvulgares. Acctiamid quod eligunt plures holes, eft eligibihuscpd quodeligunt pauciores: quiabonum,vtdidum eft, illud qcf omnesexperunt. Atq; etiam illud quod clegerunt primi iudices,hoc e illi,qui no aflumpferutiuraab aliis, quifuntlegumlatores, prxftantius eft eo,quod illi non elcgerunr. Illud H etiam,quodeligerentilli,qui ordire turiuraexhotum verbis, prxftantius eft, c id quod illi n5 cligere"t. II lijautemquiordiumur iuraex verbis primorum iudicum, ex quibus fumuntur bafesiurium, funtduarii fpecieriim. aut fblumaudienteseloquentes ad alios: aut audientes fcieteSjhoc eft valentes acquirere ex illis bafibusqu<edam iura,quae no expofuifTent primi iudices. hiautem sut ctiam duarum fpccierum, aut comUiifli primorum iudicum,aut no co miffi qui funtlcgales.hacautsutres omnium (pecierum ordinantiudiI fta primorum iudicum,quibuseloquantur quod audiuerint, aut oculatim viderint a primo iudice. Qu; dam verofunt, quxpeculiariter atuibuuntur fapietibus eorurn: & eft oratio rerum quxargumentaturex pnmis iuribus,qmj elegerat primus iudex:& audientes non haberentfacietiam.quapoflcntlocjui de his rebus. Ea vero,qux pecuiiaria funt pri misiudicibus,vtdeilhsloquantur, funtbafes,qu^graduant gradu prin cipiorum. Rehquaautem,qua:iudi tareniaudicnteshabcnteslapienria, hoc eft com mi fli Sc legales, quar A ri K fto.vocatrcsexcellentes. ludicium autem excellentiu hoium pura; m tis,quorum moriseft,q?(umanf > om nes,autplures,eft praiftantius: quia priuatio aflumpuonisputaretuf vituperium: &defe&usuoisftudidfi nobilis, & pauca acceptatio f iiae oratioms. Aliquandoauteputaturres econuerfo huius.& hoc,quiaaliqua do hi.qui funt pura: mentis,ftiiHioft funt acceptor oronis: & fl nemo plebis aflumeret aliquid ex cis, auraftfi pfiflet parum ex eis. & hoc.quia horumorationes putaturo^aliter fint accept$:quoniam quod placet plebt L eft,quod per fe non eft acceptu.pau ci aut ex plebe funt di&ernentes. Ac etia ftudio(i,qui celauerintfuas vir tutes a plebe funt magis laudabilcs, licet fintrari fm efle. magis aut ode ditur,quonia illi celauerantfuas vir tutes a plebe: ex quotimuerut,neab illis adueniret eis ignauia. Pr incipa leautem quod pernceretho!em,qfi ei adoeniret,cft, q? eflet cauia eflendihasresaduenientesfuisvirtmib 9 , quac intendunturab illis ad virtu tes. Hinc itaq; funt huius fpeciei ora tionesaccept3e:ficut fuerunr accept? orationesprimxfpeciei huic contra M rias,quas accepts fun tillx autem sut illa^exquibusacceperatplebs. Oratio aut fpeciei valde accepts ab bominibus eft illorum,quoru honor eft maior,quoniaexquo honor eft prxmiu virtutis,putaturq? quanto honorabihorfuerit homo,tanto effetmaions virtu tis.hoisautemilli* fpeciei, quosoftendifletmaximum damnum& plurimapoena virtutu occafione, illi funt prxftantiores 5c. maiores. hiq-, funt homines, qui qn clcgermt aliquam rem,alij aute elegerint

Libri I. Paraph rales.

A gerint aHam rem prater illam, ilia quam hi eligerent>efiet przftantior eligibilior. Diuifio autem rei in fuas panes conduceret putare derc Of fit magna & praeftans.& ideo Ho merus, quando voluit magmficare malum quod contigit cuidam cinitati, loco eiusaflumpfit fuas partes, & meminit de interfc&u infandum,& vlulatu propter eos,&combuftioneciuitatis, &alijsfpeciebus nalorum,quxcotigerantilli. Sicq; edam Gompofitio conducitadputa dum de re q? fit przftandor, & eft ccontrario huius:hoceft,q> acdperctur loco particulariu ipfum vniuerU falc,quodcontineretilla. Caufaau tern proueudonis ipfius perfuafiocisin his duabus fpeciebus eft tranfmutado&commutatio. Exquoau tern res difficilioris efle fecundum ft & rariorisefle, putatur q> fine prx ftantiores, res qua; funt frequentioris efle fecundum (e,& facilionscflc Tidentur exccllentcs, quando reperiuturin locis, quibusfuum cflecft raco, auttepodbusquibus raro sut, &zcadbushominumetkm,quibus xaro reperiuntur. ficut efle homing oratorem $ tatepuazrida^aut ea,quo f , turn mods non eft q>reperianturin eo in fucccflu fui temporis: ficut cfi ille,qui ageret breui id,quod ei9 codidoniseitcpagat longiontempore.auzilJa: resprouenirent ex poten dis,exqui bus raro proueniunt.ficut fi imbecillis ageret opus fortis:& asgeropusfani. Omniaautemhaec, & eis fimilia funt ex his,quac conftituunt ercellentem & admirandum hominem, qui non eftexcellens, Ac tiam parsexcellens vniusreieftex cxcellendoribus rebus, ficut eftcor animalium aut cerebrum,; aut vet

86

exanno,&iuuenisexciuitate. Prx- D tereaidquodcxpcdit prxftantiori, eft maioris vtilitatis ^id quod magis noceret imbcciHiori, ficut eft fanitasin (ene<5lute& morbusinea: quiafanitasineaeft cligibiliorqia puero: rgdcudo vcro elt nocibilior inea. Icerumidquodficinvlcimo vit,eft pf?ftantius:quia res qtix fo lent fieri hoi bus in vltimofuc. YIUC funt pr?ftantiores:ficut eft (cia, &fa picntia,&caetera; virtutes,q* pcrficifi cur longitudine vita;. Item res,q qfi fiuntaux accipiuntur, earum aclio effetfaa veritas, funtcxcellentiores g iliac q qn fierent,no eflct fua adio veritas fuajperfedionis. Arift. aute vocatillas, qu? qn fiunt, earu adio fuerit fua veritas,eas dequibusintcditur veritas: alias vero vocat illas, de quibusintediturlaudabilitaSjhoc cft,quarumadionon eft fua veritas. EtdefiniuitreSjdequibusintenditur laudabilitas,q> fint illx,qu^ qn igooranter, auterrore fierent, non laudamuuromnino. Illxautern^ie quibusintcnditur veritas > funt res, quaequalitcrcunq; fierent attigifsec pcrfeilionem.&ideo bonitasreccptionisdecendseft praeftatior adio F nereidece0tis.quiaqnfierceerrorc autignoranrer aftio decens, non ac ceptaref neq; laudaretur eiusage's. ex bonitate vero paflionis & rcceprionisipfiusqualitercunq;contingeret, eiusrecipiensiam acquifiuiP ietindeipfum bonum. Acetiam id, cuiusacliio eft eligibilis propter fe,& fi nemo cognofceret ill ud, eft cligibiliuseo,quod non efteligibi!e:nifi qua cognofceretur, ficut eft difpofitiofanitads & pulchritudinis, quo niam fanitas eft eligibilis proprer fc,pulchritudo aut eft eligibilis pi opcer

Rhetoiicorum
G pteraliud. Acetiamquarcxpediunt plunbusrebusfuntprajftantioresifi ciitqexpedient longitudini vitxSc & dccori v jclus,hQceft vidhri deledabi!i,& voluptaribus holum & lar gitibrnbonorum. Ethinceftquod putrrurdufanitate&diuitijs,q?ipfa: fintcxrclientcs, quia ample&untur dimiflictif inifcria:,Sr adiom'iocuo.i: hoceftcjuiafanitaseftca adtionisiocuda;, diuitizverofuntcauia omiflionismijerix.vtraqjauteiftarum per fe eft pra.'ft.tns,& j> feeligibilis: hoceftdemiffiomiferije &aH diones iocudx.qnaut coniiigunif inhoie,conihtuutipi!immagnu & prxfiantiflimum quorucuncj; ,fiuc nouerithocquicuna;noiieritil!ud, fiueignoraiicricillud.qinharcfunt bona, qua: vereacquiruntfnoex his bonisjdequibusintcndit laus. ExiAentibusautipfisdiuitiisca ceflatio nis mifena' pmant quida viri,q? ipfefintip/afelicitas. Alijsautapparet,q7fclicitasfit,cuillis connedi^ alia res,quod eft neceflariu. quia co ucnietius eft, cj> beatitude (it coftas & tuta,<Jq?periclitef'.quiadammi ?duenifsilli,quihctduosoculos,& I defeccritvnuseoif, noeftficutiili 9 , qui hcret vnii oculu, & deficeret ei. quia ab ipfb monoculo auferet'maoisamanda res c auferrcf ab illo q. herct duos oculos.Et fie fifelicitasef ictdiuitiis &aliare,damnum aduenien? exablatione diuitiarum non eflet (icut exipfat urn ablatione, fi ip fe fblaeefleutlipfafeiicitas. Sermo autdc omnibus his rebus hie no eft fm modum verification is, fed locutio deeis eft fm modum, quoindigeteisorator. Expeditautfempora tori,quando intulcrit concluuones ex talibus praemiflis $ eas cofirmec exemplisfumptts ex Tiris,qai oprra JC tifuerintiliasoperationes,&aducncri nt eis vti litas,ant dam n u m . HTc eft q? expedit oratori,<j>obferuet nar rationes&hiftonas. Ka:iiaq,fiint res,quibusconftituiturcj?rcsfit vtilior,aut magisnoxia.
Derelttf Juafio jlattttortim. Caf. i l .

E rebus vero,quibns firper/ua &dinuafiojam prins dictuin ertfufScienter. Pieftantior vc ro &cxtelicmior earQeftfc-rmo de rebns,quibusvalemusadbonitatcm fuafionis ftatutorum , & largitionis confi!ijdeipfisflarutis,quibusnnn eft quid prasftantiiis.ideo expedit q> perficiamnshicfermonemdeeis . Etdicimus<j)Iargitioconfilij ftatutorum iuuatium , &perfe<ftafuafio deeiscontingit per notitia fpecicm politiarum & morn & ftatutornm, quxpecularia funt fingulispolitiis. &hoc,quiainvnaquaq;politiasut M iratuta luuantia ipfam, qua? funt fta tuta,quibnsfiteuafioilliusciuitati$ &eiusftabilitas.Nobiliaautftatuta iuuantia funt ipfa iufta,hoc eit, qua; iuftefuntimpofitaiquaEdefcripferit primusprincepsciuitatis, an t cornminus fug ea a prio principe. Difrerutilla ftatu tanobilia, hoc eftiufta ftatuta politiarum fm varietate'fui finis , &numerabimus ea numero poli tiarum. Exempli gratia, quia in politia vi&orix iuftitix eft,cj> no fit eztimadum,quando imperator vcr beraflet ilium, qui eflet fub imperatore. In politia autem nobiluatisiu ft itia eft,qi ille, qui eft iiibimperato re,verberetimperatorem:ficutrunt ucrbera,quibus vcrberauerit ipfum maxil-

Libri I. Paraphrafes.

87

A maxillam. Polittar autem vniuerfa- & idco vocaturhaecpolitiahccno- D ru 1msfunt quatuor: videlicet politia mine. Hocautimperium,dequo fpcs qua- popularis,& politia tiranidis,&poli meminimuscftduarum fpecicru:vi tuor * tia regia,& politia vniutis, qua: elt delicetprincipatusrcgius: & eft ilia jpj^honor.ln fingulisautem hispo politia cuius opiniones& a&ioncs litiisintentum ftatutorum impofi- iuntficutinferrentfcienti^fpeciilati torumineiseftipfaciuitas, &com- ua;.Secundus autem eft principatus mune,non priuatum. Ciuitasitaq; optimatum,cuiusa&ionesfuntftupopulariseit,cuius prlcipatuseft ca- diofie tantu. hocautcm vocatur fafu &fortuna non conuenienti decre cerdotiura. & fertur q> inuetum fuc to:exquoin hacciuitatenoeftpr^- ritiprimisaPerficis,vtnarratAbu, latura vniusad alterum.Tyrannidis fiiazar. Vnitatisautem eft principa veroprincipatuseft,inquo propo- tus,quoamatres,q?peculiariterdinuntur magiftatus fupcr politicos fcernatur honore principal!, & non ad omiflionem ociorum &occafio- deficiateialiqua res.quae com muni B num.non modo quo expenla fit ad catur alteti hzc autem eft contra- cautelam&foruficarionem,neq;ad riapolitixoptimatutn.Statutaauce componendum thefaurumadciui- harum ciuitatum aliquadofuntim utem, ficut rcsfehabctinalijspoli- Pofita determinata eisimpcrmutatiis:fedmodd,qupcollediodiuitia- Kiliiperpctuo vna: ficut eft difpofirum perueniatprimo principi: & fi tio legum nautarum . & aliquando gratis diltribucret illis portioneali- non nut tiatutadeterminata,(ed diquam ex colledlioneillarum diuitia mittitur resimperatorib9 earu, fm rum principatus eflet collediodiui quod magis expedieritpro fingulis tiarum.Si autem non gratificaretur teporibus: ficut hodiernisteponbus illisaliqua portioneimuscolledio- eftdifpoplurium legu romanoru. nisdiuitiarum eflet principatus vi- Nonconuenitaut, Q?lateat nosez <3oria:,ideft pote"tum, & eflet ingra hisquibusdefcripfimushaspolitias, du ferui ad primum principem: & finis fingularum earum.qm qn nos C eiuscautelaabeisefTetfecudum gra nouerimus finem ,cognofceremus F ducautelaehominisafuoferuo.Bo- res,qua?eligunturpropterfinem. num autem regium eftdominium, Finis autem polinx popularised liquod fit modo morigerationis&e- bertas. finis vero tyrannidiseft colducationisad id, quod expedit fm ledio diuitiarum. finisautern boni legem. qm qui confulunt quod pre imperij eft virtus & corroboratio le cipitlez, dominantur bono rcgio. gts. finis autem vnitatiseft honor, hocautemeftimperium, quoper- Finis autem imponentispolitias,in uemtdireftio difpofitionis holum quibusnon inftituuntur leges imciuitatis&humanafelicitas.&idco permutabiles,cftcautela&tuitioab hi funt fiudiofi, & valentes ad ope- etrore occurrcnte legibus mutatio* ta,qu Jargirentur felicitatcm ciui- jie temporum,& iocorum. Conuctati, & facit fblertes & cautos ah bis, nit autem q? (cias, <j> ha: politiar, de quorum conditioniscflet cor rum- quibusmeminit Anflot. non rcpcpcreciuitatcm interius vel cxterius. liuntur fimplices, fed vt plurimum inuc-

Rhetoricorum
G inuenianr*copla::ficuteftdipo{itio politiz,qus nunc reperitur, quia <jnperfpiceremusea, inuenircmus ipfamampleftent virtutem&honorem,Iibertate & vidloria.Qjiado autfunt notae nobisfp&poliuarum, roanifeftumeftq? nospoffumusco gnofcere mores & leges,q conduciit sidfine vniufcuiufqjhaiu policiaif, hoceftquiexpedirenteis.&intendamushabitum illorum moru noftrxanim^, &pofleflionemfpeciei iilarum legum, quibusintendimus fua{/eneiT!.qinoraciones,qtiibusdif fuadenm^fm !;gc'sfuadet,qn hiqui H confulunr liinti:.jfli& decori operii: adco ij- ha* ics bicptxdi&x lint nobis nota;,&exiftantinnobis,q^ qn nobi* incxiftat mos,quem f bade nuis, nofrra oratiodeillafuafione c/tvcheanentiorisfuafionis.Eridco expcdit,qj no cofiilamus, nifi de bis quasreperiunturinnobiSj&percipc remus,q?nobisinexiftercnt. Nom autcm cl\ Of conftantia legum iuua tium iineacquiritur modo refolutionis&fpeculationisadfine. lam itaq-,expo(Itumcflexhoc fermonc vndefumanturea, qua? fuafioncm vtilislargiunturcxipdslegibus fm I g ularu policiarum r & quouint modi politiarum,& legutn, verfusquas Yerfantur:hocautenifit,fm quod fa tisefthuicarti. Sermoverodchis rebus fm verificationcmhabcturin JibrisPo'iticorum. Serme it laude <y mtupiratione. Caf. II. Oft bzc veto lotjuamur de virtute&vitio, honc(io& turpi. quia hzc funr, quibusahqua res lau datur&vitupcratur.&contincritcx n -i- r i noltia nonncatione harum rerum, (j> notificemas rcs,quibos homo c6 fUtueret pra;ftantia funpfius:ex quo hie eft fecundus trium modorum, quibus occurritfuafio ,ficutexnoftro fermonc pr^miflum eft.& hoc, quia eft fpeciei laudis.hoc eft, q? rcbusquibus poflumus laudare alias valeamus laudare nos ipfbs:licet no coueniat omnibus rebus,quibuslaa daretur alms. Sed hocfolam fitfm virtutes,qu (ant res, qu^ vcnuntur adarbitrium. Quoniaautemfxpe acciditjqjhoTcs&fpiri tales laudenf virnuib' & reb* alij s vltra virtutcs, & no {blum laudibushoru hocaccidit, fed ctlaudibus rerum animatadcnt'aliis iebus,exceptis virtutibus. Conucnit itaq;, <y loquamur hiede rcbus,ex quibus fumerenturpr^mir farad laudandum per virtutes,& per aliasresa virtutibus,vtfermo dehis fitvniuerfalis. Dicimusautemquodhoneftum Hone*1'*' fi t , quod eft eligibile propter fe, qd' eftlaudabilc, & bonum , & iocundum , qua eft bonum . quando autemipfum honeflum hocfuerir,ma nifeftum eft, quod virrusfinedubio fithonelta, quia eft bona&lauda- vj^^ bilis. Virtus autem eft habitus, qui ^ metitur omnem ationem,qux bo* na eft ratione illius menfurx aut pu tatur q> fit bona-, hoc eft conferuans hancmenfiiram,& efficicns ipfam. & idcoeftqui facitefle omnem a<5tionem,qua intenditurverfusaliquem finem nobilismenfuraiexccllentismodi ad prouentiooem finis abilla.Partes vero virtutisfunt iufti virwo* tia,hoc eft vniuerfalis ^quitas, & for titudo,& magnificentia, & tempera tia et, magnani mitas, & humanitas, &liberaiicas,&prudentia, &fcieotia.

Libri I. Paraphrafes.
A tia.Quaedam autem harum virtutu funt,qu2efuntvirtutes folumineffencia ftudiofi:& quxdam eaif Hint, q funt virtutes,quibusagut in alios holes. Ha;auc,qiieaguntinalios, homines, jjftatiorcsfuntapudquof dam holes cf apud alios, & aliquo te pore magis ^ alio tempore. Exempli gratia, quia virtus fbrtitudinise* eligibilior tempore belli JJ tempore pacis:fed virtusluftitiseeft eligibilis in pace & bel'o fimul. virtusautem liberalitatis & magnificentia: eft eli gibiliorindigeiKibusc^nonindigetibus.DirTert aur virtus magnificen B tic; a liberalitate fm magis & minus: cjuia vtriuiqueadrioeftdiuitiis: fed magriificetia eftmaiora&io cop9 libeialuatis. luftina vero eftvirtus xqualis, qua ftudiofuslargitur fingulishominibus portionem illisex pedientem:& hocfm menfura, qua precipiclex. Iniquitasautefrmos, qua homo accipit aliena,quxlegc non'eflentfumenda.lortitudo vera eft virtus, qua homo agu operationesdicentesexpedientes ad iolertia, vt prarcipit lex:adeo cj> hacci9 adioncdirigatadlege.Puiil!animitasve roeft contrarium huius.TemperaC tiavcroeft virtus, qua homo opera uir circa voluptates corporis fm me furam,quam praecipitlex. Intemperandaauteftcontrariuhuius.Libe ralitas vero eft virtusagenshoueftu circadiuitias, quod famofum fuetit. Auaritiaautem eft huiuscontrarium . Magnanimitas vero eft virtus, qua fit decus excellentium adionum. Pufillanimitasautem & infenfibilitascft eiuscontrarium. Prudentia vero eft virtus intellect', qua fit dccus animaduert^ntis, & confilii, cum cflc vircutum mora-

88

liumilltqua:funtexrcclitudinedi- D fpofitionis. Hicitaq; eftiermo dc virtute & fuis partibus, quatenusin digem9 eo in hac arte. Coftituef ve ro reliquas res vltra virtutes quibus homo laudatur non eft difficile. & hoc, quianotumeft, quod agenda virtutum ficut furu intelligentia. & vfus rerum, quibus attinguntur virtutes, funt res decora: & Jaudabiles': res vero, quxinfunt iyhCmet^virtutibus, hoc eft accidentia quzinflmteis: &res, qua:connexsefuntvirtutibus, funt ilia;, dequi bus nuncloqucmur,quxfuntfigna virtutum,& accidentia connexa vir tutibus .Laudatur aut ho fuisadti- E bus, quandofucrint decor i &lauda biles:quia pi u res actiones virtutum (unt res,quibusno laudaif. SiFretia funtplura|accidentiu.xeplu actio num&accidentium, quxfuntlaudabiles, funtadiones fortitudinisin bello,autilliusqui aftionem virtutisegeritinbello.&fi non fueritex iljis, quibus eft habitus fortitudinis. Sicqueetiam funt accidentia, qux adueniunt forri tudini, quibus laudatur ahquis. Exemplumvero a&ionum, quibus ahquando non laudatur, eft ficut diftributio diui- V tiarum : quiaeftde numero adionum liberalitatis. fed hie eft aftus modi prodigalitatis. Exemplum, autem accidentiu, quibus non laudatur homo , eft paffio hominis ab jequitate,& ei9 receptio& hoc, quia adtusequitatiseftlaudabilis: paffio vero ab canon eft laudabilis: quoniam putatur de ea quod fit de preflio& dcdecus. Etvniuerfalius adtiones virtutum funt laudabi les, quandoiuftemetitinmr: opetationes autem magnxdifnciles faftu.

Rhetoricorum
clu,quibushomolaudatur,quaru autei peruenifletvalcreadilla<,aut K premium eft honor, funt laudabi- easpercuperet.Sicutretulit Anft.q? lioresg operationes, quarum prar- accidifietcuula mulieri nota;fapiernium funt diuitias.Ideo quando ef- tiae apud eos,cui quidecertus ho obiethicaiftioample&ensambasresfi loquutus fueratturpia:qn dixit t-i mul,&*fuusagensquioperatureflet velletibi dicereoratione, qua ferrc tantumpropterhonorem,laudare- impeditpudor.Illaauttranim, nee turex ilia. Etquantohomonoope deditrnfumilliturpi orationi,neq; rare<?virtutespropttrfe,magislau- adeptafoitindetriftitiam, necjipaf darecur.&fiadusefletrerum,qsut fione aliquam. Namip& fibiui/a bonx fimpliciter,fimiliterlaudare- fuit:g? occafione fuarum virtutum turfuusagens.Acetiamlaudaturip nemoobloquerct'ei,neq;nutu, hefisrebus,qu3efuanaturafuntbona?, quec6ifermone,q funtdu^fpes lo&fifintnoxia:agcnti:ficuieftdea- cutionis:TmotunciIlac6ftituitnar dtioneiuftitiae: qmfepeiuftusagit rare virtutes,&laudareeashntesco L H Abi noxium. Operationesaute qua; tnftataeisexclamans ad illas.Nec vi proprisfunt rebus defundlotu, sut ri t,qui (ecu erant, irati funt verbis laudabiles:<]uiexadtionibus, qua: illius viri, necfuo obloquio: cu nofuntviuentium,homo^peintendit fceretcp talis matrona no fufpicaret' vtilttatem fuiiplius. & vniuerfalius tale.Et ideo exclamatio ad res, qua: quilibetadus,quointenditur alie- adipifci facerentlaude,& inflamed j3U,&norecipiteo vtile fuusagens, ad illas, conftitueret cxclamantem aut indeadueniret ei damnum illo, adilias, &ei$inflamatuinter viros ipfelaiidaretur. tacl;usetiamipfe hntesvirtutes,qua:non.perueniunc cltlaudabilis benefacientibushomi hoibus, nifi vehementi mclinatiojiibus,quia ip(e e iuftitia,ex quo fu9 ne nature,ficut eft te"peramia,& for agens non recipitexeovtilitatem. titudo,& cxtetx. & hoc qnillicflet &ex hisquae fignihcanthoiem ftu- habit us ad redu<5lioneiu^operatiodiofum,eft, quia ipfe no operaretur nis,& exclamare ad illas & excalcfce I ddiiones,quastribuerenteiviriin- reeis: ficutacciderathuic mulieri, temperatitimmoincrcpareteosfcr- de cuius mentionem fecirrjuscum mone&opere. Sicq;etiamcautio illo viro.& hoc, quiatahbusoperaftudioforum, &eorum commenda tionibusrcdditur virdenumerovi tioex bis,quibus laudaretur aliquis rorum habentium virtutes,qu*no ho, & pudere ex comniernoratione per uenjret hpmini nifi maxima adturpitudinumeftexhis,quxfignifi uertentia.decusautboni,qnipfede cantvirtutem: quiaputaturdeillo corus non acquireretex eo aliquam viro,q?verecundiaprohibereteic6 rem,eftexhisquibuslaudaretur,ac duceieillud vitium.Acetiaminue- ideo laudatur hoa?quitate & iuftirecundiaadcotnmemorationetur- tia,qafunt vtilesficuclaudarec eis, pitudinumeftfignfi,quohomolau quafunr!ionefta;,Vendicanethodetur,&hoc,qutaputaturq?pudo- minecx inimicis & non parcereeis, rc comprebend^tur ho,qn comme- eft res, qua mcretur laudem. quia moranDurturpitudinesquasegctit, vcudicaricxciscftmeritum: meritum

Libri I. Paraphrafes.
A turn afit eft iuftittahonefta. Amor etiam viftoriaz ac amor honoris eft ex his,quibus laudaf homo:quia am bo font figna, q uae fignificat electio ncm virtutu m, no occafione acquifitionifdiuitiarumpereas. Amor autviitoria; fignificat eledionf for titudinis. Amor vero honoris figni ficatelectionem cunclarum virtuturn . Et ideo optatae elefta: virtu tes funtillae.quibusacquirenseasno in tederet acquifitionem diuitiarum. boc.n.fignificat ejccellentiam virtutis. Illis autem actionibuslaudatur homo,quarum mot is eft, q? perma B ncatfua memoria perpetuo obferuatahominib 9 . Resaut,quibuslaudaref ho, funt laudabilesdifpofitio ncs apud hoTes.quascoftituerent fignu excellentiumficut holem efle aecoif verfibus,poematibus, & hym nisapud Gr^cos.hoc.n.fignificat no bilitatem & excellentia:ex quo non cuique hoi urn facile eft decus verfuum & poematum.Na decori poetx non tacerent opusillius, qui non fueri t poeta decor u s, n eq , acci peret pro fuaarte,quamcunq;artem qua; contingeret. NobiKtatisautcondiG tioniseft,<jihomon6indigeatalijs, fedfibiipfifufficiat. Expcditautem cp accipiamus in laude, & vituperation&res proximas vitijs &virtutibus.Illaautem funt vitia, eiquibus reperiuntur opera virtutis, aut virtutes.ex quibusinueniuntur opera fitiorum. Laudaturautetn homo vitijs,ezquibusinueniuntur opera Tirtutis, quando p1 utatur q? ill? tint virtutes, quia ilia operafunt opera virtutum:& ficputaretur q? virtutes fin t vitia, quia accidit q? ex eis inuenianfopera vitioif. Exempluquide" vitiojf. ex quibusinueniuntur ope-

89

ravirtutumAputaturcpfintvirtU" D tes.eft vt defatigatus,a quo fiut opera patieuter tolerantisj,& putatur rj? fit tolerans. Ettorpens,ex quo repe riuntur opera circumfpedi: &propterea putatur cj? fit circumfpec'tus. Etfimiliter in(en/atus, qui putatur c]?fittemperatus:cu (itabeo opuste peranti per accides.& fie praecepsau dax putatur q? fit fords: & corrupt* mentis,qjfitvenerandus, Exempli! autem huius quod putatur q5 fit vitium & non eft vitium,cft,q> accidie magnanimo, q> timeat res paruas: & putatur q> fiterrans, & fubdolus. Magnanimus autem facerethocin rebus, exquibusnoadueniretei ma gnustimor: neq; vehemcsdamnii* &hocetiam vbi decetei q> negligat illas.Acetiam putatur hiclocusecouerfb huius, q> dicatur de timido q> fit magnanimus. Et ex eo,quod lau. damusholem diftribuentefuaami cis&aliis^ amiciscognitis, &incognitis.nam putaf cpexcellentia virtutis liberalitatisfitdiftributio diuitiarum omnibus.Expedit aut, q? la9
fitcoraamicisilliuS,quilaudatur:fi

cut dixitSocrates, q> facile fitlauda- F reathenienfesathenis: & expediat laudarefinguloshomines,quafunt laudabilesfux natiotii:& virisei cociuibus,ex quo hoc eft varmm. Ex laudibusautrerum quazfuntextra, eftlauspatru& commemotatioge ftoif Antiquorum.Ethominislaudiseft.quafuacogitatioafcfditvirtutibus:&non(atisfithis,quieiprouenerint. Virautem magnanimus, qui non fatisfit fuo animo hisgradi bus dignitatum,quazei peruenerat, laudaf1 ambabus his rebus cxtrin/ecis:hoceft,virtucibusluoif maioru, & quibusipfe acquifiueritconuerKhet.Poe.cu Auer. M icndo

G tendofeadilllas. ficutdicereturde quodam excellenti opere, quodincgepifletex parte fuorum maioru , & ad quod opus finirefex parte fui aoimi.Ille vero,qui non animaduer teretadadipifcendii maioremgradum dignitatisg|perueniiletei,laudaretur cantummodo ex rebus,quae funtexteriusex parte fuorum maiorum.acfi putaretur hiccpnonco* eniat,<j> (atis fit homini,cp lausglo ire maioru fuoru abfq; eo q? cu hac laudetur propria virtute.ficut veteri prouerbio dicitur; non eft noftra H in profapijsmftentari: &fi nobiles extiteritnoftriprimi maioresequites. (atis vero nobiseft lauspropria? virtutisabfq; mentione maiorum. V-era au tern Jaus fit operib9,q use sut ex voluntate & arbitrio.qmadus qui voliitate&arbitrio ^t, eftadus itudiofus:laus aut per res: qnasfortuna&cafu Hunt,eft, quiaqn ilia; anned:unturvirtutibus,efleteisdeCHS & gloria: ficut eft dignitasgeneris,qfux>nnedtitur virtuti: &eufortuniumquod connexumeftaftib 9 virtumm. Tune aut adusquifiunt fortuna, & accidentta qua: per acciI dens,coniunguntnrailibusqui voluntatefiuntjingrediunturlaudem, qn pluriesfm vnam defcriptionem rediennt:adeo g? putetur cp fint per fe. & hoc, q uia qn eis acciderit hoc, putaturqjfintfignum virtutis,ficut multotiens puderet holemcafusin locis,quibuslaudaturpudor.Ingre diunt ur au t ha; res laudem, quia la9 eft oratio defcribens magnincentia virtutis.hajautresfnnr,quibusmagnificaretur virtus.Quandoautem vtimur his rebusad laudem,expedit q? vtamur eis,quafa<5tajfuntexani madircrtentia.Qnzdam autfuntre

ruqu^cafiifiunt,quarfi homo non K eftcSneq-, perfe ncq;peraccidens: ficutprofapia, &educatio ftudiofa. Et quxdam earu funt res,qux accidut ex operibus, qu contingut ex? animaduertentia. bonaautem cafii fada,qux accidunt ex aftionibus,fc miitur vtfignum virtutum.Ea aut, quxcafu fiunt,qua:hominem prxcedunt, fumuntur ad confiftentiam & firmitatem virtutis. ficut q? dica^ inlaude,q)exboniscreantur boni: & in vituperio q? ipsu turpe:gignat turpe:&vniuer{aliusip(3e operationcsfunt,quibuslaudatur agens. Ele- L ftionesvero aftionu funt figna act9. horaoauteislaudatwr,qnexillisco Aituerimusa6tu.Bona.aiit fortuna, quam diximusinprasminls,^ fitip 1 ia beatitudo,vt fibi vr vulgus, & rett qua; res cafuales, quibuslaudaf'homo,funt vnafrngen 9 :fedipfa& vir tutesncn funt vna fro genus, fed ficutdiredio difpofitionis eft fuperior,hoceftcontinenseam: ficutillud, quod fit cafu, eft quoddam genus, cStineasbeatitudine.EtVtraq; haec genera, hoc eft ipfe virtutes, & id quod fit cafu Cm ul,ingrediuntur capitulumlaudis,&capitulu confi- M lij:(ed duobus varijs modis.Resaiit itafuit: qniaqn nosiciuerimus res, qua? experlit fieri, ia kiuerimus res, quibushomolaudabirur, qii fah fuerint.Et ideo, qn de his rebus fueritfadta mentio fimpliciter,poflibtle eft q? ingredianturconfiliu & ku dem.& hoccu additione modi quo ingrediunturconfilium, aut modi quoingrediunturlaudem. Ethoc, ficutquifpiamdiceretq? nonexpediatq? debeantur magnificentia & extollentia rebus, qua: fiunt hominiperaccidens,(edrebus,quefiunt ex

Libri I. Paraphrafcs.

9o

A exfuaanimaduertcntia & arbitrio. a&ioejfet excelled* :&operatic>fles, D quod qn fuperadditur ,non conuc- quasJjomo ex eis contraheret, tion nit,q?laudentureoilli,quorum bea eflen t a&iones, q uae fieren t cafu, fed ntudoefta fortuna: fedexpedit q? illoperationes,qux volutate&ani laadenturilli, q no ru beatitude eit maduertentia fieren t. Has autem ex ammaduertentia & arbitrio , (I- res poffi bile eft ingredi eon (ilium : cutquidam qui ingrediebaturcapi hoceicres,quxmagnificarent ilia tulum laudis . Quando autem huic rem : ficut confuleremus homini ^ addidifletdicens, ideonon expedit q? con formedprimo laudabili illius cj)expetanturresqua:ca(ufiut: fed gcneris:aut fi milis ei fiat (ecundurn illx res, quae fiuntex animadnerten illamlaudem,autei confuleremus tiaingreflijfucrunt confrliu : rebus q> eflet yniuer(itatislaudabilium,in autemcafualibuspoflibileeftq? vta quorum laudemnemo contendit: tur quisaliqn ad laudem,&nonnu- ficut funt homines, qui foro & puqadvituperium . Namopiniones blicelaudantur,autillisfiatfimilis. B hoium variantur.quidam.n.homi- Et ex eis, qnibus magnificantur lau E nes fibi vnr,q> bonis , qua: cafii fiut, dabiies, eft ipfbrum comparatio ad non expedit q?ipfis homo laudetur: illosqui faciunt contraria fuorum ex quo funt res, non obie&a,neq; fir operum: & hoc mentionem facien-? miter acquiutaipfihomini. Ahjau dofuorumlaudabiliumoperum. tern aiunt, q? expediat , q? eis homo Expedit autem quod his aflimilenkudetur,&q? ipfcfignilicantdiuina turilli, quorum conditioniseft, q> prouidentiam ad illum,cui accidut, fimilesriant maxime laudabilibus, Illeautem,qui laudatur rebus, qua? &contmuofecomparent illis,&fa arbitrio fiunt,(empereis laudacur, is confuettidmibus vtanturad lau& quiillis vituperatur, (em per eis vi dem : &finon peruenerint adeoDeampli- mperatur. Conuenitetiam,qjvtat J rumgradum dignitatis. nam ilIo-< catwii rum virtutesfunt incontinuoaugn /-. r^r gniticatur, &exollitur, quod eft q? mento. Comparatio autem ipliui conducatadputandurhdeip(are,q7 met hominiscum alio non conuepoteftatefitpluresres.&hoc,quan- nit,nifi fiat ex (hidiofo viro occafio- IF do diceref" q> illefuiiletprimus,qui neaffeclusproprijamorishominis hocegiflet:ficutferf'dehiftoria Ha ad(e. NamillevideretfuavitiaeA bel & Caincaut q? paufillo tempons fe pauciora vitijs alienis, & fi eflent fecillct id, cuiusconditionis eft fieri maiora. fuasautem virtutes faceret magnotemporis(pacio,&q7 mira- maioreSj &(ifintminores.iccirco biliafecerit.nam omniaharcconfti- non cuiu(cunque eft vis comparatuunt excellentiam agentis. Et fie fi- tionis. Valerent autem ad illaro militer,qndicereturq7agerettem- ftudiofi homines, vt Aiiftote.repore,quofuaactioefletdifficilis. & fertde Socrare, quodip(e compahoc,quandofuerit, ficutexpediret raflet inter(emetipfuni,&interafingulis hominibus.Preterea,fi ages lios ab .eo: & ferebat iudicium de efletillorum ,ex q uibusadipnes & propmsmoribtis circa difpofitioorationes (cepius luccederent , eius nem, quam animaduertebat inter M ij fe

Rhetoricorum
G fc& inter alios. &ficaminueniflet omnislaus&vituperiumfitcompa virtucem,commendabat(edeea: fi ratiouelaudabilium &vituperabiautem earn reperiflet vitium,punie Uum,quiprxceflerunt. Expedit ct bat fe pro co.Comparatio aut expc- ei, Q laudaret & vituperacet > 9 (ciac dieos Uli, qui vcllet adolefccre virtu coramquibus fiat ipfalaus aut vim tibus,conuenit q> fiatad valdelauda perium hoc eft,^ laudet coram ami biles. Significaifatitq) tales fintlau- cis, & vi tuperet coram inimicis: (idabiles,hoc eft illi, quorum vir tutes cuteiconuenit,q? fciatloca, vndefa funtin continue augmento,qn coe mat laudem & vituperram: dequigerint fuosaoimos,vtattingantade businprarmiflisiam fa<flaeftmenptioncm ftudiofoif. Siautdefatiga tio,quzfunt virtutes & earum agen render hqc,cffetlaudabileapud pie tes,&figna,&fuaaccidentia. Manibem.Mahifeftum afitcftq? magni- f eftum aut eft ex his, de quibus meficario rei ingrediatur laudem. quia minimus. q?ex harum rerum diffiH magnificatio rei eft eius excellen- nitionibus fciantur defimtionesfuo ria,excellentiaauteft ex rebus, qui- rum contrariornm:cx quo contrabusaliquareslaudatur,Expeditaut, riumfcitur per fuum contrarium. |n vellcs magnificare pec nmilitudi Quando aut haec a nobiscognofcu* netn, cpconrormarespluribuslau- tur ex fuiscontrariis, & vitupenum dabihbus.nam hica&useftexcellen eft contrarium illis, manifeltu itaq; tix laudabilis, & oftenGo fax virtu- eft,qjexhoc(ermone nosnonfolu tisad plebem.Et vriusfuaoratio eft cognofcimusres,quibusfitlaus, fed ipecierum communium tnbusge- etiam res, quibusfitvituperium. ncribus orationum.quia ctfi magni ficario fitcommunistribuseeneriSermo de Accitfationt & Defeitjlone. * . - & bus rhetoncaruoranonu,propior Cap. IJ. tameu eft laudi & vituperio. Nam homo lauda^aut vituperatur rebus Oftquam autem loquutifum* exiftentibus:quaru efleomnes coa de rebus deliberatiuis|, & laudc I fitcntur. magnificatio aut rei pro- & vituperio, iamexpedite}? loquapior eft enti , fit ei quod eft priua murdetertiogenerefubiecloruhu tu.& ideo expedit ci, qui laudat ali- iusartis, quae eft accufatio & defenquid g> defcribat nobilitatero reij^& fio.hocautem fieret,qnnarrarem* eiushonorem &gloriam. Vfusaut exquotfpeciebusprcemilTarum coa iignoif & exem ploif proprior eft ip neftuntur fyllogiimi, qui fiunt fm fi confilio.qm qn ex rebusadeptis,q modum accufanonis,& fm viam de iamexadaifunt, fitopinio dehis, q fenfionis, & notificaremus (ingulac filturae funr,quejargiatur caufam & illasfpecies. Species autem prxmifoccafionem rerum, quae prardicatae arum,exquibusfiuntorationcsacfucrunt, nosaptioresfumusadacce cu(attonis,vniuerfaliusfunttres fpc ptandum& magnificandiim fuam cies.Quarum vnaeftpraemiflarum cnunciationem & iudicium. Noti - fumptaruexefficiente, hocelHaiu tia veto iuftitix, & miquitatis pro- riaute. Secunda autem fpccics eft pria eft iudicialibus. & vniucrfalius praemiflarum fumptaruex patiente,

Lirbi I. Paraphraies.

91

A te ,'hoc eft exilic, in quern infertur fione malorumorum, autabufus. D iniuria. Tertiaautem eftpraemi (la- Manifeftu aut eft <j> qui ex animad rum fumptarum ex ipfomet actu. uertentia faceret aliquam rem q?ipAcceptarum aucetn ex efficiente no lecognitioneeam faceret. Quando tinafit,quando numeratur res,qux aut res ita fuerit, manifeftu eft q? ^ quando fuerintalicui homini,puta- illam facerentex ammaduerrentia, tur q? iam fecifletiniuriam ,& <j>in aut imbecillitate opinionis noxiisamedium feram us, qua? (int illae res. clibusautlatentibus, hoceft mixSumptarum autem ex patiente ,,eft tis ex damno & profedu, illi fint ini quando numerantur res,quarquan- qui: & <j> hoc fit aut eorum malitia dofuerintalicuihomini,eritip(ea- aut imbecillitate opinionis. tq?ilptus,vt recipiat iniuriam. Sumpta- le,cui fuerit vna return, qua: fun tea rutn vero ex adibuseft,quado nar- imbeci!litatisopinionis,&illefueric raremusquibus aclibus fit-iniqui- caufa eflendi illam rem, q? ille titleB tas,&inquadilpofitioncac'hwm*in ritmalu,&eiTetiniquus,ficuteftini telligat' iniquitas, & quo pado hoc quitasdiuitia^: ( cuiuscaeftillajfap' E eiscontingat. Expeditautcm {ante petitus&iniquirasvoluptaturcuius hoc q? narremus quid fit iniquitas : cSeft vehementia fjbmerfionis in deinde procedam9 ad fermoncm dc venerem &mgluuiem,&ocifi: qd? Iniquitas fingulisbis tribus rebus. Dicimus eft caufa iniquitatiscircapluresrcs. 3UK** autemqjiniquitasfii voluntarium Sicq; & pufillanimitas.&ideo timinocumentumlipropter peccatum in dus & pufillanimis recepit ab ei us Co ftatuti legem.Statuti aute funtduae ciis, & deficit eispropter pufillopocfpecies. quiaquoddam eftpropriu, nar,quod ei inferretJ. Sicq;&philo>&quoddam eft commune, propria tim9, qn recedita fuisfociispropter autflatuta funt ftatuta fcripta, quo- honorisamorem:& (icamaroresvi rum nmemus ne obliuifcatur,nifi cloriaf recederent afuis locijs pro(criberentur, quacpropriafuntfin- pter Victoria: amore": & virpraeceps gulispopulis,& fingulisnationibus. irafuribudus&iracudus nocetfuis C Communia vero ftatuta funt ftatu amicisoccafionecuiufdam iniurisc, ta non fcripta,qu; omnes concedur, quam apprehenderet. Stultnsvero F ficut eft honor parentum, & benefi- amensoperafiniquitatem quiacocogratulatio. Aclnsautem volun- plicafin eoiuftitia& iniquitas. Pra: tarie fit quando efficiensageret ip- cepsveroeftiniquuspropter pauci fum eiuscognitione no coa<ftus fim tatem eiusappetituslaudis. &ficsuc plici vi,autkcundum aliquem aliu illae,qua: his fimiles funt rero, q sue modorum,de quibus infra fiet m en c miquitatisnon exanimaduertc tio: & cam hoc ille aftus eflet ex il- tia.Res vero,qua: notificantar prolis,quosillecuperet &optaret. Qui- ptereaqnar przmiflafuntex|comdamautemaciusvolnntari 9 cft,qui memoratione virtu tum,5c ex comfitanimaduertentia &arbitrio pra: memorationeafre<5tuii, qua; poftea cedenti: quidam vero eft, qui fit ex lcribetur,&qj vniuerfalius funtaut animaduertentiaprarcedenti, fed ex exmalo more, aut malo afreclu. imbccillitateanimaduertentixocca Mali aut moresnotificanrur ex his, M iJj quz

Rhctoricorum
G qu*pracmifTa:funt,hoccft ex noti- res (ecu extrinfecusctfncxa.Illea'u't, JC tiafuorii coutrarioru,qua: fiuit vir- qui agit, quida eftqui agit propter tntes &afretus,qui notih'cabuncur abufum.autmalosmores.Etaliquis infecundolibro.Poftquamauthoc eftquieftftn appetitum&defydeconftiterit, iam peruenithobisfer- tiii.Ilieaut quidcfyderioeft,quida jno,q? narremus j?g quid inferatin- eft defyderio premeditate rationaiuria iniqui,&quo pacto fitiniquo li,&aliquis elt defyderio phantaftiru q? inferant iniuria : & quib9 reb9 co.Ille aut,qui defyderio phantaftiinferaot iniuria, vltra qj neceflariu co eft, quida eft qui eft iracundo de fit:q?incipiamus&exponimus,qu? fyderio, &aliquiseftrationeappeci liutilljeres,quibus iniquiinferunt tus. Qn^ aiit hoc fuent,iniqui fine Septemdc iniuriam, hoceftres,quasqiicupie- dubio inferut iniuria rmionefepte cau lni rint>inferrcnt iniuria, &qneafdem cau(aru:quarii vnaeftoccafionecaadiflentjintuhflentetiaminiuriam. rus:{ecuadaoccafionenatura;:tertia H Mamfeltu aut eft q? traftatus accu- vi : q uarta abufu & malis moribus : fitionisexpedit, q> praccedattrafta- quinta ratiocinatione : (extaex ira: &ti defenfionis. qih qn aliquis vult (epcimaautc rationeappetitus . ocs accufare quenqua, oportet q? ei no- aiit excepta ilia, qua: fit ratioeinatio tz (int res, dcquibusaccufet,&quot ne/untpartesimbecillitatisopiniofint,&qua: fint.Locaverodefenfio- nis, dequa fadaeft mentio in pr$nisnonfuntdeterminata,ficutfunt miflis.Diuifioautiniquarumopeloca accufationis : fed determinan- rationum ex parteajtatum & imagi turloca.iefenfionisfmloca accufa- nation um,&eoru,qnouiterfiunt, tionis. Accufatio aiit eft quxda ve- noeftdiuifioeflentialis.quiaetfiini heraens resadpolitiam humanam: quitaspueroru fitmaior,hocn6eft ideonosafpicimusplures,quiquan- primo&perfe, quafuiitpueri,fed do noaccu(ant,nocetfuis arfinibus quapuen silt iracudi aut voluptuo (ius_ fint &confanguineis.Omnisautquiefri fi- Similiteraut acciditpauperibus, ci cu'us^ini- *aliqua reminique,autillam agit q> aueant plufqua diuites p. g eorum iuxrei. exfefuo voto,&eiusarbitno folu, indigentiam.ficutacciditdiuitibus, aut non ageretillam ex fe &fuoar- q?appetant diuidasoccafioneoblebitrio.& hoc,aut ageretipfum con- itamentoru non neceflarioru,pluftingenter,quivocat''cafiis:autillud quampauperes-qnautreferrencdi cJficeret neceflario . Isautquiage- uitesautpauperesad iniquitatealirct neceflario , quidameftquiage- cuius generis caufa propinquitatis retillud per eiusnaturam,ficut fief- noneflentdiuitix& paupertas,fed fetmalorummorumnaturaliter:& appetit 9 & mail mores, quosamma quidaineftquiageretipfumaliquo expauptate&diuitiisacquint.Sicf]j cxterion cogente^hoc eft , q? non (it et eft res iniaginationum, hoc eft q> voluntasprincipiuilliusoperis,qd / fi referrentur aliquse researum ad ageretjfedaliqdexteriuslatibulum, iniquitatem,hocn6efletper{epnautinimicitia&confimilia.Idaiit, mo,fedquaimaginationesruntcaii quodex(eagit,eftillares,qip(amet (avmusautplunumillaruleptf caa ibla eft ca fux generationis,non aha farum,quaj fuot pruno & per fe caufa

Libri I. Paraphrafcs.
A {ainiquitatis.Etideoabftinentes, & intemperau,&reiiqui,dequibusdi citurqjagantfrn fuas imaginationes,operantur pec vnam illaru fepce caufaru pramiularu,autper plures gper vnam,autex iiiiscontrariis.il li aut funt habentes imaginations pulchras,]oceft iatemperati operaturillis^aufisj, abftinftesautex fuis contrariis. exempli gratia,quia tern perato anne&unturvoluptates iucnndxlaudabiles: intemperate aut confequutur malc^ voluptates. Ideo expedite^hie omittamushunc diuifionis modum. vltimo aut ferem9 B fermonede his rebus,qua funt caufq harumfeptem caufaru: nenquaipf^eflentprim^cauf^operationisini quitatis.Mentio vero caufiuu, qua: fun t per accidens, expedit q? auferac hinc ornnino: ficut q? homo fie ni geiit albus, pinguisaut macer: qm per accidens aduenirethis variecas moru & voluptatum.Sed conuenit, q? faciamushic mentionem de cauCs,quas numerauimusanteacciden fia,qua: variat,moresperfe,fiue fuenntanimamiu,fiuecorporex, aut extrinfecus: ficut funt fenedl9 & pue ritia,paupertas& opulentia. qm qh C aliquis homo fit pauper, putatdimi nutametamfuianimi, &pudeteu quaicunq-, resquam faceret. qii aute ditatur,x(timac magmtudinem me tx fui animi,nec vlla res pudet eum. Sedde his nosloquemur poflea.hic uero redeamusadilluditer, inquo fueramus. Etdicamusq?iam expofi t funt caufae effediuae iniquitatis, &iam declaratxfunt (ingularu cau Quzcafu fefinales. Illis vero qui cafuagunt, ^^ non eft aliquis det.-rmmatus linis: ideo illorum iniquitas non eft permauensueq; vtplurimum , neqj fit

9 2.

habicu&meditationelbbili.hocau !>' ttmnotu eftper nacuram eiusqcK fit cafu. & hoc >q uia cafus eft cau fa rrum vtinpaucioribus,ficutdiclu eft in libro Poftertorum. Iniquitas Qi vero,qua:fitexnaturaipfiusiniqui St. fuis elemctis,rit ex difpone ftabili firma:&operationes,qu3eab illana tura proueniunr, (emper funt vnius de(criptionis.&hoc,aut(emper, auc vtplurimum. Suusautem finis eft finis malorumaffe&uu, dequibus po ftea loq uem u r.ea vero, q uae ab i I lo rtuntex difpofitione prxter natu ram,ficuteft dementia,&reliquaof fendentia^uasnoncurtunrprocef- (uuaturx,putaturq7 referanturad . cafum,& non attribuant alicui rei j> fe. Operationu uero, qua: vi fiunt, Quxvi. hoc eft,qux arbitrio funt, fed fuum initiu eft vis illata, finis eft finis iniquarum operationum,qu? arbitrio fiunt.ex quo visacciditcunclisoperationibus,qux arbitrio fiut. Finis Q".1 P m vero iniquitatis, q fitanimaduerte ^ltatiorictia & pr^meditatione,eft aut ilia? res qputantur q? fintvtiles,quxfuntil1^ res,de quibus mentionem fecim* in capitulo largitioniscolilij, (cu de liberationis.hacauteftres,dequa putatur,(j fitaliquid bonu.quaputatur de ea, q? ilia (it finisproficicns, immoq?fit maximevtile. aut funt res iucundx.& ideo ipfi intemperatifaipeaeutiniquaratione volupta . . . rf . & . ' . . . C. Ouaciia. tis.rmis vero imquuatis,quae ira fat, ^~ eftexpetitio vlcifcendi (anguinem fanguis autem vindicl? expctitio , eft aliquaresvltrapoena. Nam poe narecipitur pro codemnato.& hoc, autconuenientionei, autexpedien tionipficiuitati, autoccafionedeleclationis obeflc-iuia dacionisfuac posna;.ha:c aute eft hypocritica, Tea M liij fida

Rhetoricorum
6 fia condon nario. Ifleaut, qui fu- di. Ex quo a&tiam dedararnoi ftf K
jnitfanguinisvindifta,intenditco cg>illndquod iniqaos optarct, ant qnationern delicti ipfi delinqnenti, eft vale velinncanda,expedit<pnic hoc eft q? fora ar*abeo, quantadedc feramasvrilia &Jucunda,quot,& q lit, & hie dt finis fanguinisvindi- finr,de rebus vrilibusiampremiflui He, quam in fbo animo conftitnit eft ferrool capitulo deliberationis. ille,quieam intendiL-Denotitiave- Sermoaat,quifingulariterefttraxo definitionis >rx,q? ipfa fit, & nod ftandus, eft tra dams iucundor urn. tiafuaifpaf&onii,poftea loquemur, Sermo antem deeisbic,& perfedio mendonem fadendo dcipfisaffcdi foarum definitionam fiet, qaod fabos.Illiusvero.q fitmorib'autabu ris fit huic arti, quac funt &sao(x ib,eft occafione voluptaris.& fimili definmones. eriniasqoiaaid'efL&.deoomDes J)tlofims>^Trifit ^ ^.14. J Zcs,deqaibusputatq7iucundxliDt, TV fiunt voa iftaru qoatuor caufaru: "rxlcamasjitaq; q> obledamrntu oUefta. quibasbomocxfcoperarar,hoceft JLyefttraolmntanoad difpofino nxta ^<J H animaduertentiafcrio, & ira, & mo nem fubito faflam ex natural] fen- ^u libus,& vfu. Cnpido aut& volupta (ationerei.qaac feodtur,boc eft, qn tes,qaac moribos& vfii fiut,sut plu- fenfatam fueritnarorah ipfi fcnticn modis. hoc eft, quia qu^daro earu ti. Triftitia antem & angnftia font eftnatuialis,&quedam nonnata- hoiascontTarium,boceit,quiafunt jalis. fed ea deleftatur radone vfus. tranfmutatioad difpofirionem fubi Et vniuerfaliusomncs, qui ihiquita to fadram ex non naturali lenfatiotcm ex (c operantnr,hanc faciu t pro ne. Quando autem bare fuerit depter rcs,quz verefunt bonar, aut de fcriptio oblectamend. manifeltum quib* putafq> finr bonz: feu p.p res, eft <j> iocandum fit fenfamm, quod q verefunt iucudar, aut propter res, agerethancanima; difpofirionem. de quibus pntaf"g> fint incud^: qm Conrriftanua autem funt huiuscon qni ex fe operantur, agut occafione trarium,hoc eft,ipfa corrnmpentia, prefentaneiboniautfururi.Ideoali quxagerentcontrarinmbuiusdif1 quando agut occafione roali quod pofitionisin animam fenfiauam. ** cisproaenit,qn putantq? eo adipif- Qjuando autem ipfa iocuda fuerinc cant'maiusbonu, q fit illud bonu, her,neceflarium eft 9? id quod nata quod eisanfertur aduentnillinsma ralircr fuerit tslis defcripdonis, fie li. autputantq? per hoc propellatur maioris voluptsris:& prarfcrrim qn ab eis maius main, poftea aut inde hzc difpofitio eflet paffibilis qoaliproueniens eflet paru Ideo|edam ali tas,non paffio. Id vero quod moriqn eiigimus celeresanguftias & no- bus aut vfu fuerit,fitiocudum:quia zias voluptates,qn eis fperam' q? in res, qnz moris ell aut vfus, rcddifuturu'perueniam'adaliquodma- turficatres, quac natnraiiter eft Ximum bonu,aut ad minus malu, continuo iocunda : qnoniam vfus eomaximo malo quod fieri rime- fimilis eft naturae. &boc, quia id mus, nifi ilia res fieret. Harcitaq; quod eft pluries, eft properemcacft manerics mteutionis fecudi mo- taralcm : res autem naturalis fit pcnitus

Libri I. Paraphrafes.
A dims fine vi.Weo vis eft habitus, quo doletcontriftasanimam: ficut inpoematibusGracorum (cribif*, q?omnisres,qua; vi fit, eft metis do Ior,&animxtriftitia. Cur autera rei,& aftutia,& labor funr quxdam rescontriftates,quia vi fiunt, & coa dionefiunt>nifihomo cisafluefceretreorum verocontrariafuntiocu da,(icutcft odofitas, & omiffio metiendi a&iones fecundum legem : quiesautem &fbmnusfuutres,qu placent,quianullaresearum fit vi. quandoautem appetitus eft nomen obledamenti, fit quia appetitus eft g obleftamentorum defydterium. Ap petituum au tern quida funt rationales,quidam vero irrationalcs. Intendo autem per ir rationales, quicquidappetiturnon peranimaduer tcntiam &meditationem:&hifunt dequibusdiciturcpfint naturaliter optati:ficut funt appetitus relati cor pori:quemadmodum eft appetitus nutnmenti, qua: famisvocatur: & aqu<e appetitus,qux fitis nuncupaf*. &appetituum fpecies proptia: fingulistaporum fpeciebus. & vniuerfaliusauicquid refer tuifenfui tad9, &[enfuiolfadus,ficut eft coitus, & cibus&potus.&boniodores. Appe titus vero auditus & vifus rational! tate quadam appetunt, hoc eft q> or tusfuorumappetituum non denu datur a quadam principii rational! tate,ficuteftdifpofirio appetit'coitus,& cibi.hui us autem ca eft. nam hiduoftnfusfuntmaions inconue nientizipfirationalitati qua alii. & hoc,quia auditusconuenit rationa li taii ex pane diftionum tvifusaute c ommunicatur rationalitati ex parteradiorum &infinuationis,qu9fit incommerciis. Auditusauteraeft

95

vehementiorisconuenicntiaf ratio- D nalitati qua virus. & ideo vifus valdeappetit,q? videatid qc! audiuit, & non appetit qjaudiatid quod vidit. nam (enfitiua pafTio eft potior fmfpeciemqua paflio corporea. Phantafia vero eft imbecillisfenfatio,quf femperagitautmemoriam aut fpem. qn autem priuarur rerninifccntia priuatur fpe. & hoc, quia fpeseftconexio poflibilis futuriad res,quae in pranerito ftferant (en(atz:&ilia eft ipfa memoria. quando autem phantafia,eftqu3edam fen (a tio.Manifeftumitaq;eft q?obleda menmmreperiaturin memoria & E fpe.namambanpfe Hint qu^da res fen(ationis:adeo cj? omnia obledamenta neceflario reperiuntur fecun dum {enfationemradeo cp, quando (entata fuerint in adu, obledamea mm fitperfuam obiedion6& fen{ationem:&qn ilia fuerint in pnete rito obledamentum eft illoru m re minifcentia.quando autem ilia fuerint defuturis obledamentum eft J> fpem.& hoc, quia fenfatio eft pro* priarerumprajfentium, & memoria praneruorum,&fpes futuroru. locundaautem obieoa non funt ea qua: olim funt tempori pr^fenti pro P xima, immo reperiuntur quedam res,qu?quanto(uum tempus foeritpropius,tantoerunt iniocundio res:&quandofuntrcmot^,funtiocund^.tremmi(cenua hominisde fatigationis & labor is, qui iam vela ti fumus confumpti funt,& ab eiscuafit,eft ipfa vafde iocunda. & hoc, quiavirlaboraus ^grotus obleda^ memoria defatigationis& laboris, cm inhisfua negocia ^ruerafuccef feruttaut in illiseuafita malo. nam euafio a malo et eft ca obledame'd. Res

PJietoricoram
G Res vcro delc&antesYquaifperanttir,funtillar,qu3e, quando fucriht proximjefaciuntgaudere, autadm uant.& hoc, quando extimatae fuerit riobiles vel vtilescufua nobilita te,quando fax vtilitati non adueni recdamnum &vniuer(aliusfperan daiocunda fun; proxima tempori prxfcmileuis inuentionis. & ideo irafitiocunda.&hoc,quiaira fit, quando homo fperareccafum mali ira?, quern irafciturdcillo. & cum hocilludeftpoflibile cafu. & ideo dixit Homcrus.qjillafitmelle dul* cior.Etex quoirafit.quando vindi H ctapoflibilisfuerit,neqjpraefensneque impoifibilis, nemo iraicitur in imbecillem,in quern cecidit malfi: neque in nimium excellentem ,in quedefperareturqjradat in ipfum malu.&illee(t,cuiusgradusadgraduin irafceocisin illum,uon eft aliquaproportio: ficutfunt d^mones & angeli & fie nemo irafcitur in ad modum minimum ,|ad quern non habetproportionem. Etplutesvoluptates funt,quas non fequitur obledamentum :'.&illaj funt in adu, hoc eftjfenfatas: fed (equitur eas oble<Sa men turn, quando futnimagi' natas.Etideoillis qui reminilcutur rei defyderata: quomodocunq-, recordentureius, aduenit quoddam obledamentum .& fie qui fperant vincere aliquam rem , adueniteis quoddam oblectamentum de ilia vidoria.Etideo febrientes, quibus Medici prohibent potum aqus,obledantur propter reminifcentiam fui potus,&eorum fpe <j> conualefcat&potentlilam. Etilliquipetut abhomimbusidquodeft eisbonii autfcribuntdeilloliteras,aur nego cianturadillud, Inquiimoneitaq; & negociation^ obleclantur.nam il 1C li fperant.q? eisperueniant fui cordisexpediuones,adeo q? ipfe adfint eis,&obledencur illarum fen(acione in adu. Res autem, quas omnes amat veroamore,funt tresres.quarum vna eft, q? resiocunda fit prxfens.& fecunda eft,q?illam imagine tur quando non eft praefens : & hoc autfuireminifcentia.velfui fpe.& tertiaeftcitumfolatium anguftiarum & triftitiamm. & ideo hoirrinesodiuntlugubrium vifitationes, & non comparent in locis vlulatus & fu(pirium:nam illi augent moefti tiam.Et in quibuflam voluptatibusineftitriftitia & oble&ametum L fimul.& hoceft,ficut reminifcentia amiciabfentis & mortui, quando recordaretur quis,&cogitaret qualis vir ille fuerit, & qualia opera fue nntilliusgefta.Et ideo illisqui con ftituunt eiegiam, meft obleclamea tum,&contriftatiofimul.nam An ftot.ait,q> inelegia fit reminilcentialaudumipfiusmortui voccploratusteu querula. Quam ob rem optimedixit Homerus de hac ic : quando ait,q> ex quo elegus elegia conqueftuseftlaudumipfiusmortuivocedepbratusamaritudinum M qua: eft ipfa elegia,auditores vocife rauerunt voce amaradelectante. Et expetitio redeptionis (angiiinisputaturq^numeretureiTe huius capituli.nam expetitio redeptionis fanguinisdeleclat& contriftat fimul: &pofletputari tj numeretur inter resdeleclantesiolum.Etipiarum re rum deiectantium eft,q? non fuccedantprofperae res inimici. Et iiafcens s quando no peruenit ad id qdr (peratdeexadionepoena; fimul deiectatur Sccomnftatur. cotnftatur quidem,

Libri I. Paraphralcs
A quidem,qaia non pcruenerit quod rolebatde poena: ex aftione:fed deledaturquaeftei fpes ad oifcnfionem.Vi&oria autem placet,non tatum vidorix amaroribus, led ecia omnibus. Natri Victoria eft quaxla fiiperationisvoluptas,hoceft,<j> vbi ipfi vincenti fitquiddam cercus exceflusapud ho mines.fuperationem autem omnesappetunt:& fi in hoc differantfecundtim magis & min9. Quando autem vidoriaeft iocunda:tradttionesetiam Scexerciua, q* funtloco vidoria:,funtiocuude:ex B quoexpediuutvteisperuematoble dame turn ex illis. nam vidoria de illis eft vt plurimum: & hare funt ficutluduspilar&luda', & trochoru, & taffilorum,& peritia oniniii confuetarum traditionum,hoccft,folitarum,quibus intenditur adeptio cuiufdamhabitus. Harum autem fblitarum traditionum funt dux ipecies.quaedam funt, quasnon dele dant illico, donee homo afluefcat eas&propter vfumerunt Jocund?, &funttraditiones,quas nonfequif obledamentum.quod fcquiturhabitum vltimo prouenicntem ex illis traditionibus:fedabinitio fequi C tureasfolus labor, ficuteftfcientia: adeptio. Etquqdamfunr,quxillic deledant.ficuteft venatio& fcacho rum ludus.nam initians illas res, co municatcumperito in illis in fine quern intendunt,quxeft victoria: & delcdatur fblo intuitu, & ab initiorei,ficut deledtatur perfedus in eis,& reda victona eft iocunda. Vidoriaautem, qua; fitdecepnone & crrore,placetSophiftis,qui vfi funt vt illis perucniat quisin fuaintenta uasq;cogitationes ex exterionbus bonis,ficut funt diuitia;, Si honor.

5) 4

Etexiocundisrebus funt honor & D magnificentia.nam honorescondu cunt honoratum,q? fuo aaimoputetq7fititudiofus:autcx hisquidili genter procurant virtutes,quando honores fuerint ab illis,ex quorum veneratiombus accideret honorato talisimaginatio, & animx meditatio,hocefl,q7conducant ad putandinn qi ille fit ftudiofus. Patefacere autem virrutesipfishonorandis, di gniusefthuiusoperis quain eas ab Iconderercum illatum euidentiajrefte.turdeilliusdifpofitionejqtf non teftareturipfarumlatcntia. Etideo E quandohomines veneratur alique virum ille homo honoratus putat: q^illiipfum honoraucrint propter aliquam virtutem,quam nouerinc in ipfb. Venerationesautem cognofcentisdignioresfuntad hocquam venerationesillius,qui non noueric ipfum honoratii,propter ipfam can demrem. Et holes fuqciuitatisdieniotesfuntad qua .remotiores & f. . hoc ,* - ^, &przlentesetiam digmoresfunr g. fuccefTuri poftea:hoceft,q?jlliqui ipfum vi ue tern vencrantur,dignioresfunthuiusreiquaquieuvenera F tur pofteius obi turn. Et venerationesmaiotis partis hominu dignioresfunthuiusreiquani minoris. Etexpedientius eft quod vcrificetur fermo harum fpecierum homi num,quando fuerinthabentesintel ledum,&maiorparshominum, & eorum teftimonium eft maions}?fuafioms.quam fpecies quxftabiluinturabhominibuSjquifuntgraduspnerorum &beftiarum ,& il|i fontignari&plebs. Etamicietiam funt ex rebusiocundis,qm amicitia eft iocunda.& quicunque amat aliquam renijilladeledatur.Etick u vi

Rhetoricorum
G nttm non deledatcum,qui nonada mutatio.Huias ante caufacft. qoia C matipfum.Huiusautem caufacft. res,qu^ reperitur, eft in termino ilnam amatumeftapud amatem ex lius,dequo animaadimpleuitfuam numero boni,quodomnescupiut: indigentiam,& nonremanfit eiali peromnesautem intendoillos,qui qua res,qua illud acquirat,& eo ma femiunt &imaginantur.Quodau- gisquando dm durauerit fuu effe, tcm homo amet creaturas, eft pro- & animaexpeteret inuenire quiete pter ipfiimmet proximum,n6 pro- inrem nouarn,ex qua acquirerct pter aliuddele$asapud hommem quod non eft apud ip/am,&idem9 amatum,hoceft,cj>fit amatus pro- eeneratio eft ranoris temporis ippter fe.Etfimiiiter cp homo fitad- fumeftiocundius. Etdifciplinaetia nmabilisapudalios,hoceft,q? ad- vtplurimum placet: appetitusautc mirentur ipfum :& fit etiam aliud a difciplin^ ipfius plebis fit jppter hoiocundo propter hanccau/am, hoc minum volu prates, vtfm fuamanieft,propter bonum,quod omnesap mam fintadmiradi,vel <%> homines IT petunt,namaliiadmiranturipfum, admireturrexquoamb^heresfunt ! quandoignoratur bonumfuxcon per feiocundx. Ac etiam difciplina, ditionis,cpnoninfit maiori homi- ex q uo eft i pfius gen eris comprehcnumparti.&hoc,quiares, qua ho- fionis,qua naturaliter proceditur a mo exceditmaiorem partem, eftio potentiaadaclum,eftetiam iocuocunda.Ecquando intenduntcpalii da.Etvniuerfaliusdecus adonis& adiriircnturipfum,iJlifuntficutvi- decuspaflionisfiintde numero reri,qui congreganthominesad ofte rum iocundarum.dccusautem paf^ dcndum cis,cj>feccretexaflumptio fionis deleftat no propter fe,(ed ocnererun) excellencium & laudabi- cafionecupidinis perfr&ionis pro1mm. Aflcnratio etiam eft iocunda: uementis,queputaturq7 proueniac quoniamaflentatorconducitadde inde.operis vero decns deleftathocipiendumhominem, cpip(e fitab minem propter fe,& propter ahum eoadmirandus,&quod fit ex his in quem caditoperisdecus.Etreftiquosamar.igitur a/Tenrator eitfi- tudo affinium eft iocunda, &eeco , dusamator,vclfalfusexaltator. Et tetu & fufficienna opportunorutn ^ repetitioeiufdem rei eft iocunda , funtiocunda;.Quandoautem doquiaeiusrepetitionepr^dominatur ctrina eft iocunda, & fimiliter hoanim^.confuetumautem eft iocun minemefleadmirandum,autcf)!ip dum.permutatioautem &transla- fum admirentur homines: Aflimila tioabvnarein aliam eft naturali- tio itaq;,& confidio etiam affimila teriocunda: quiaiam acquinrnr p tionis doclcina: funt iocunda;. Et earn fenfatiorei,quenouiter fit. Et hajceft ficutconfidio pidurarii & ideores,quf naturaliter fuccefliua: fculpturarum & reliquorura operfi fiuntin mundo, Hint locund^ficut quibns intenditur confidio primoeft translatio caftrorum,ciuitatum rum exemplarium, hoceftipfarum & r egni per mu ratio, &vniuer(alius rerum,quae funtprajter opera, qaipenr.utationeSjqu^fiunt inhomi- busconfinguntur res, quz no Ant. nibus, fcipforum hominum per- nam ea,quibus cofingimus res, que non

Pataphrafe.

95

A noo function delehuit>qiiando il- kdamcntom &amor cofimiliscft D beimaginatxfbrmx fnerihtdeco- tnaior. Eiquoaatem homo amac xae feu turpesjedexqnoilliseftque, &ip(am,niaedi(pofitionis funt indu dam ratiocinattonisrpccics & noti- birancer fibiipfi iocuda:, hoc eft fua fiearionislatentis,quQdabfcon(um opcra,fuiq;(ermones.&ideo inuc(trmaginatnr pet id, quod magis nimus malhtudinem hominum , patrt,qubfteft ipfum exemplar^d* hoc eft ipfam plebem,cj? amentope lao loco eft ftabilitum. Sicq*,crgo ra decora,& honorem, & n'lios proiHraslocoquodam modo eft quz- pteramorem prop ri urn. $r hoco^a 4am dodrrinc. (pecies,quac fit per fyi nliiTant quxdkm ipforum fabftanlogifinu. &hpc,qttiaaffimilatiocd ria. Et opportunorttHi-lafficicntia ihtuirur iniflisin gradu prarmiflae, exhacpartceft iocunda.nam ipla & res cuius afiimilatio iotcnditur eft<jaxdam fuaoperatio,ficqi fimi (uiq^intelledus largirio conftitui- liter &impenum. Etquando hotur in etadnconduSonis. & jpptcr mo reputatar q? fit (apiens,cft quid hancumi!iradinem,quzeft inter af iocnndnm propter hominis amofimilatioaem &dodrinam,affimi- remmi:ficq;& amor honoris eft io E ladoeftioconda.Aftutiaedam, & cuados ex nacre. Etexhacparte et eoafioaviokotiae iflationc eft io- adinuareaffineseftquacdam resiocuada.Confidio vcro, & dodrina cuda.& illis praedominiiun eft quid fuot iocuodac.nam ha: fiunt per af- iocnndum.Ethominemnt rebus, fumpdofiem Taionis,quxeft inter quibusadipi{ctcar rirtusfea cxccllf res-.notiriaautem Toionis, quzeft tia1eftiocundum,&nobile.nam ointer enda,nararaliter eft ab homi- pinatnr <p iam adeptus fuerit illas neconcupi(cibili:& ideo aflimila- Tirtutes,quibus vatur.Etideo lautiones&ezemplaplacenc.n2m ho- dauit*Homcrus quendam homi- *Eor^ifcs mo deledatur nomine ei confimi- nem,quidiuiferatfaudieni inplal^&equuseqaOr&pucr puero. Et respartes^nquarum vnaquaq;par hinc oriuntar proaerbia,qnae dicuc te operaretur aliquod opus,quo acC 9>pucrgandetpacro : & graflator qnireretaliquam (pedem virtutis, ^ docet graflatx>rem:& auis auerena q> ille iam adeptuseflet illas virtutcs tar:&rapaznon odit rapacem,(& qua diuiferat fiinm diem i illas parcon(imilia>& rniucdalios ynita, & tes,&q>illee(Iet perfede ftudiofus confimilia omniafunt fibi iocuda. illarum. Etiocofeeriara res funcio quodaatem vnu(qai(q; reperiatde cundae:& bedficantes blanditix fine kdamentura in fuo fimili,eft rcs& dubio (ant locnndz apud homines moia.Nonadaenicautein confimi &opcribus&(ermonibus. Sicq;de Jibas odium nifi peraccidensroble- finiuimusres^xquibnsfiant acyro ftamentam ante eft per adcptione logiac nimium exceffiux: ((en fcrvni^nis,qaa; eft inter duas illarum mones modum excedentes, ad lanierdm,qax(antin mundo.Et vnuf demyel virapcrium:)&exhortatio qai^; bominum amatfe,fedinhoc nes(eadehortationes in libro Poecxcedunt&inaicem. &cum(cunq; tica^& quo modo fiant Poftquam cqi magis ineft amor fui, (ham ob- aotemexhoc fermonc dcdaratum eft

Rhetoricbrttfti
G eft quid fintipfe res iocundae,iam hincdeclaratum eft quid fintresdo lorofzcontriftantes.namftintillaturn rerum contraria:.quandoaute" cognofcitur vnum contrariorum, cognofcitur&alterum.Poftquam autem ex hoc fcrmone declaratz funtres,propter quas,&quibusinm riamfacitiniquus,iamexpeditq,p ccdamusad fermonem qualitatu & difpofitionum, per quas facilis eft iniuria,&promoueturad illam. & qua? difpo/itio fit ilia difpofitio, ex qua fitiniuria hominibus. &nfoa^ftbiM. Cap. 15. u J I Ji * T^TdicimuSjO;) fiat ex illis iniuria J^quandoputantilludopus ee*ex his,qua:funtinfuapoteftate,&illis poflibiIefucrit.Etq?/itexhis, qua: latent & non Iciuntur, velfueritex his,qupaufillotemporis mandan tur obliuionijfi non fueritex his q latent.EtfifueritexhKqu^neq;latent neq; obhuioqi mandantur,fue rin t tamen ilia ex quibus non prouenitipfiiniuriofuoopere malum aliquodpenitus,nequefibi nee vlli cui faueat.nam illceflet apud eum, i ficutpropriaperfbna. A in malum indeprouenienseflet minus quam vtile, vel obledamentum, quod ei proueniretex ilia iniuria. & hoc vel ipfi iniurio,aut iili qui ei faueret. De rebus vero,quibus fiat opus pof fibileinvhimo,hoceftinfecundo libro,fietmentio, nam fermo huius ampleditur omnes tres orationes. Veruntamededi(pofitionibus,quibusnunquam adipifcitur ompino aliquoddamnum,veladipifciturde ilJomfraipfumbonum,quodinde fperatur,velop 9 ipfumfuerit cxhis quzelatet.velpaufillo temper is ma danturobliuioni,loquemurhic,ei quohocefthuiclocoproprium. Putaturautem q>. hominibusfit visadiniuriam vltra alios ab eoru fpeciercum ipfi putent, o> eis fit prac ualitudoaliis.Etq?ipfi tutifint,ne eis aduenturum fit malum, quando iniuriam feeermt. & hoc fibi, Sf. fuisfautoribus.Hi autem funtdua^ rum fpecierum,autfpeciei,quz lace ret iniuriam virium pix yaletudir ne,velfpeciei,quaeefficitillam arbitrio &circun{j>edione: adeo q? iner ditetur in fe modum & maneriem, q'buseuaderetamalo:&hocfua longaexpenentia&vfupracceden-; ti.Iniurii autem vltimo fuinegocii euaduntabiniuna,quando habuerintpluresconfratres,velfuerintfin gularesdiuites:& tan to magis fi ma uusfratrumfecumfueritin re,hoe eftjOj ex iniuria fequatur illis y tile, vel obledamentum: quiatunc maioreflctfuus valor ad iniuriam. Et fimiliterfiilli,quibustang!t res fua cumillisc]uieisaflbciantur,fucrint fratrum fratres, velfratrum miniftri autftipendio condudi a fratribuSjVel partem fecum habentes, feu fuifocii. Naniquandoiniurii tales M fuerint.baberent vigorem ad iniuriam faciendam,& ad cauendum a dandopocnasveltalioncm. Etaliquandoacciditeis,q?lateantfua ger fta,&obliuionimandentur,lateant quidempropterfuosfbcioSj&obliuioni mandentur. namipfi noninciperentprimoiniuria am'cerc allquern virum tniurium. Ex hisautem^uibusfaciliseftiniuriajdj,^ iniuriifintamiciillorum,quosafre cerintea,vclf|%tamiciipiorumiudicum.e|eori}meflearnicoseoru, quos iniuria afficiunr, fitquidedoa bus

Libri I. Paraphafes.
A bus ex rebus, quarum vnaeft,nam amicusnoncauetfuosamicos: &io facileab eis aificif1 iniuria. altera at eft,quia quando ei fecerint iniuria1* minima teipfum placarcntanteaduentum ad ludicii tribunal: nam amicieft.obtemperare amico. propter iu dices au tern efle fuos amicos

96

ipfi initient penitus iniuriari quern D quam. Et adiuuat iniuriam poteftas ip(a celadi.& hoc, aut qua apud eumfuntloca latentia, vel quiaei infunt quzdam difpofi tiones, quarum conditionis eft quod abfcondant fua gefta, vt id quod de eo pateat (it.quod liquet de eo,cuius noa reputaretur tliquod turpe opus. Et fit,c]uiaiuiiicesfuisamicisiniquum prefer untius. & ex pane volupta- nonnuuquam quidam homines, tis.&hoc, aut quod ilium hberent quorum iniuria non latet, poflidet omnino a pcena, aut ipfum rondo-1- ip{aminiuriam,quado indices fiint ncnt in rein paruarn. Hie autem ad iniqui fccundum alterum duarum fuutquxdam res, qua: fiint contra- rerum,3Ut extorquendo ipfum ius, riaj ilUrum terum,quz attribute vel moram trahedo ad veritatis fen E B funtpoteftate: qua: quando infunt, tentiam, adeo q> deficiat facultas ainiurio,funt caufa illius omiflio- doris & omittat fuam. adtionem. nisiniurix.&hxc fiint ficut m,orb* & ideo quando iniurius habueric imbecilhtas& egeftas.nam imbecil vim euadendi apocna,auta tali one lis & arger reputantur, quod non fa vel ille fueritegenus, facilis eft ei in ciantiniuriam,quianon fenent p; iuria. Acetiamillis,quibus vtilia, namfuiscorporibus.egenus vero, qux ex iniuria acqnirant, fuerint quia non habet,vnde foluat pocnas; manifefta,nota vel magna,aut pro^ Iniuni autem opus, quando fuerit ximaprzfentanea. & damna indc irt fummo euidentix, paruifacit ip- prouentura fuerint pauca, vel latea fum,& putat q> 116 fit iniuria.& hoc tia,vel remota tempore tarda, feciquia quando iniurii opus fimile eft liseftipfisiniuria. & hoc, quiailli operi errantis vel iocatoris/allit ho- non omitterent verum vtife promines, & rcputantipfumnonefle ptcr noxium, cuius cafiisfit igno- * iniurium. Etrurfusquianemo eft, tus. & ideo non omitterent vtiled, qui caueat feab iniuria, quae publi- to venturum, propter noxium tarcefit,propterfuicafusraritate": fed dum,neque vtilia multa propter no cauet ab iniuria, modo quo confue xium paucum.Etex his, quziniuuiterle,quxeft ip(a latcntia. nemo riam facilitant, eft, quando ipfaeft vero cauet modum inufitatum. & operatic, qualaudaretur iniurius, ideo homines non cauent eos,qui & memonade eo haberetur: ficut non habent vigorem contra ipfbs, accidit illi, qui ex petit nonnunqua. neaucfratres,nequefilios. Etqui- ab illo,qui culpam commiferit con dam homo eft ,qui non cauet fills tra ipfum, & fuum pattern fuamq; opefibus,vtex hocputetur,quod matrem,fanguinis redem pdone,cu ipfe ignoret quod agit, aut obliui- fitvnusvirorum cuiufdam ciuitaicatur eius.& aliquando fingunteos tis. At ille interficeret cundos ciuita lacefe cjuafdam res illis accidcntes, tis viros: &pnecipue,qn damnum sdco quod non putetur de eis,quod illis proueniens cflct in opibus, & vilipenfio-

Rhetoricorum
G vilipenfione. namhzc cflet maior parsillarum recum,qaibus laudarc tur.hiautem iniuriam faciuntfub tra&ione & detencione:fubtraftioneinquameorum, qua: non Hint iua,&detendoneillorum,quae fiia font Haeitaquc funtres, quarconfti tuuntiniuriam facilem babcatibus cogitatum & anitnaduertendam: harum veto contraruc (tint fecundum mores & opinionem,qu fiint deic<5beopinionis&morutn. lam enim promouetet cos adinioriam cafus paucXjVtilitaris ignqt, hoc eft non vere,qp fit prouentura, vet H non fit future prouemre.Etaliquado fpmoueteosad ininriam rimor pauci damoi, quod cafurum eft in cos, non <j> per fuam ioiuriamacqui rantaliquam rem,qaamadipifcantur,(ed neperdanc paruam remex planbus,quashaberent, Etaliquaa dohanchominam (pedem promo ueretad iniuriam, qaiaipfi iuiuria feciflent.&fefelMentfuom in tentum,necprofpere fuc<^Jfiflet quod exquifiueratexiniuria. & hocfcrret,eo q? multoticsfiiccefliueinferrent iniuriam,ficutpluribusilloru, qui in belio vincunrur, accidit, qui I redeunt ad interitus, locum rebella do.poftquam bis&ter fuperarifue rinLAcillieriam, qui promouent ad iniuriam,quibuseft inini rei obleftamentum cum dolore in vitimo, aut prxcipitesad vtileprimo cum cadi damni in vltimo,ipfi eria (untbuiusfpeciei natalesinueniun turimbecillesingenioad quicqoid appecunt: horum aotem contrarii fun till:,quosmoueret ad iniuria. quiacontriflansnocens efleteispri us,& iocundum vole poftenus, aut poftmuhumtemporis.& bifunc, quihabentintelligentiam & aTofi- K catem in fummo.& illi fun t viri ma ximx malidf.nam putarefq? ilia vtilia&obledamenta poftcriorano proucniunt cis ex pane fox iniurie. & q> id quod cos peruenirefeccratI caHim iniuriaT,eft damnum,' quod fbbito pneceffit,aut triftitia ilia, & no reputarecurcispenitus iniuria. Etaliqn habentesaftariam & vcrfiidam .ipfospromouct adiniuna, quia ipfi illam educunt difpofirione,qua non reputatur q> fit iniuria. Hoc aut fit plunbusmodis. quoru vnus eft q reputetur, q> illod opus L fuifletconringenter,aut reputaref fuiflcvijautreputaref'q? fueritpg quandam naturam,& q> fucrit erro re vel ignorantia non ex intentione dcliberantis,& q? fueritcz parte c5fnetudinis,qu^ precedent, ut<]> opusfitmodo,qao non acquirac*ex eoaliquares,quaconferatui vtilitasin pienti vel futuro.nam id,quo non acquiritur aliqua res in pr^fen ti,reputat q? non fit hominis intcntum,& q> non indigeatco, & q? non expediatnifiquailliqoieo idiget, indigentaltera duarum fpecierum, vel neceflitare ficut pauperes,vel la- M fciuia velutdiuitcs. Etmagisexcufadone habet iniuna,quar fit necefli tate,quainiuria,qu^fitlafciuia. EC idco hi cauentnimium: & fi nimm fecudarentur,&aTofiscaarJ$qn pro fpere fibi fiicceflerit rcs,pp qua fcce rint iniuriam,videf'ac fi no placuiffeteisresiUa,neq;eal^tarentur.habentes vero imbecilleingenium videntur gaudcntes illo,qd eis p. iniuria p. uenerit. Et ia vcnficata: eflenc coie^ur;illoru,qaiiaiuhifunt pp. vllam harum caufarum facilitadu iniuriam,quandojp(perccis fuccef fiflet.

libri I. Paraphra(es
& mlefiquod hincfpjeraflent.Haccitaque eft fumma corum, q uac dicfet font de rebus, quae facilcm reddunt iniuriam ipfi iniurio, & ipfiim projnouentadiHam.

97

Vin vcroquibus iniunj nocenr, qui funtilli,quibus naturah ter Tfer tur iniucia, hoc eft, quos habcntes malitiam fperant miurian,funt illi qui ignorant quod fit contra cos,& son viderur cis q fit miutia:aut qui citoobhui(cunturillorum,quc ex iniuria merit contra ip(bs:& (i illud non ignorarent,aut aliquid huic co fimile cflet illi,qui non haberct fraB trcs,authabcrentcgcnosfratrcs Iniuria autem,qua; fit in opes,cadit in ilium qui habetopcs, qn in illis opi bus fiieri t aliqua res, qua indigeat iniurius.& hoc aut loco neceffitatis fi clletegcnus:aut loco lafa mac, (ief ict dices, cuius intendo eflet opum coogregatio tantumtaut loco voluptans,(i eius intenno fuifletopnm difpcndium, &oblectameri in illisi tinillis,quivniuaturpFopter expeditionem fiii iuris,cadit nimium iniuria.Et fift in ajoibus Sc frarribus.&hoc,quia homo no cauctfuu amicum: & quando feccritei iniuC riam,ignoraret q> eet iniuna.& om nes hx (pecies impediunt illos vendicari ab iniurio.aut redeptoris pnBado,(Icut eft egeftas & fratram prj uatio^utvendicat oois ipfa tarditas,& ipfum efle morofum. Sc. idco plurimumq>(ecunda: respraedatorum fuorum affinium {uccedut,cft qn ignorant fiiam iniuriam ab inifio rei,adeo q? lateat &obliuioi mil tatur.Etiilahominutn (pccies,qui cauent malum temouences (e ab co qui fe nimium tutantur at ignomi jaia contcndoncm, eft illorum,qui-

bus nimiu infcrtur iniuria. EtfilrD accidit viris,qui non cauent fua negocia ab his,q ui habent veram ma lidani,3cconndunt in eis,&reputan tur apud cos redi: hoc eft, q u ia illi femper fperent, &iam poFe eflet q? hi ignoraient has res,& non mul tti obftaretinfcrreeis iniuriam. Et pi* ger&vecorsacqunitomnem miuriam, & fifr ignorantes quid fit in iuria&x.juitas.&vfiusea,oHx Hint a iudice deccrneda.nam debiti edu <Sfaocftiudicum.Etei illis,quib'in fernir iniuria,(unt homines illi' ipe cici,quibuspixualetpudor.na no habent verfudam, neq^ decepdonr ad f iia vdha expetenda. Ac edam il li,quibus plures viri intulcrunt iniurias,fit iniuria.nam illis iam deie di funtanimi,&tutum eflet ejsma luminferre . Et illis,quorum iura nuqaam venerunt in lucem,quando in iudicum &imperatorum tribunalibuscomparuerint,exquo no Talent,fitipfis imuria.namvtdi4tu cf^horum poteftas perpetuo immi nutacil. EtilUsedain,quidiligeter multodens procurauerant trahere aliquid, &nullamrem traxerint, ipfisfiendaeftiniiina. nam amba; F hae dux Cpedes (unt deieCbc: nee (iintcauendi nee fimpfr neq; ahqn, ex quo Hint homines vilcs.vilesaur nonoportet hominescaucre,quia non habent tutorem hoc autern ita fit.nam hi no abfbluunt (iiam mccm nee mum habitum.nam dmec loqui,neq; valent permitterevelia hibcre.& hoc,quia nemo horum cuaderet,quin repenretatiquem hominem prxfidem ci, aut ipfum vili pendentem^utiactentem ipfum fu gere. Illi autem Iter quos & aliquos TUOS cflet annqua inimiaua, aut Rhc.Poc.cuAucr. N ?

Rhetoricorum
<5 ^toptwfuosmaiore^Tcl^pptcrfuos Et illis qui pluribos iamrijs aflece--R patres,au t propter feipfos,autj{>pter nni hommes,placet iniuriaillorum , -paires,(hnt / - apri,vt illi MI-I iiios homines nonproptcraliqaidvrile:reputa inferanteis inmriam maiorem inia turdeeis<j>quafi iniuria in illosnd xia praecedenti.& fift fi vilipediflent fit iniuria. Et hoc,(icut <j> vllus ho* cos relfoospareces,autfoamfami- mo percutiat '" illum,qui obloquerc" liam.&idcodicitvetus prouerbin, tur nominum ritupeha,& defectus <j> paruum malum exam maias.Il pcrcutiens & vulnerans. Et in illoJ lis auiem, quibuspr^ceflcrit vetus enam,qui iniona inducfitaKquara aduerfitasjfi fucrint amici, & aduer tern turpem, & vituperofam apud iitasfuentparua,excaiaudisaa(cul homines,fiueferiofe (euinaduertl tario efler eis facilis -s nee cius cafus ter^ipia eft iocunda decens apud ho cflct abominabilis iilis,quibus excu mines: & huius opus oon apparel iatiofieret.Si autcm aduerfitasfoe- iniquum. Et viri deleiftaniriniuria rit magna,eiusauditusefletiocon- fada in illos,qui ^audct horumgc L H dus apud illum,ad'q ucm fbillet ad- ftibus aut fuis amicis, aut in itlos 5 uerfitas.Et fi cflent inimici, fuus au glonantur horum operibus:& vniditus eflet cum vilipenfione, & Don uerfalius opcre malum operantis.& appareret illis ftabilitas eorum, qu? fie vniuerialius in imitatores mal5 audircfecerentfuosauditores, uifi facientes,autfecumdegetes.led de4 dicerent aliquam rem, vclq? oppu- ledantur homines eo, qui iferret in gnentdicenubus,autminuantfer- ioriam in illostqui aflheciflentiniuraonem vel augeant. Hie autem no ria homincsparientesin veritate fit font homines, qui afficiamur iniu- mos. Et iniuria cadensin illos qui xia,& eis perueniatdamnum & tri- iniuriari cocperint, verifimiieeft q> ftida,non ad vQlitatem,fcd loco ob non fit iniuria.& ideo proucrbijs v-i le<ftamenti. hi autem funtaiieni a tentes,dicunt initialised mapisin* eiuitate,vcl familiataut morib9, vel lurins.hocautem eft, fiintexficeree idiomate,aut lege.nam homo dele- hominem,qut veiiiret ad ipfum mI ctarerur iniuriaTalienosaliquo ho tcnmendnm.H;itaqjiuntres,qu; M ram quinq; modorum. Et iniuria quandoalicuihominiinfuiu,4)mo cadensinitioseftipfa?i:iptffio.nS iient iniurium adinferedum tlliin iniuria fit opibus,&honorc,& pace: iuriam,&iUifunt naturafriniuriaa & negligentcscriam ipfi affiaurar di.Rcsvero,quibusfacilisfi.tiniuri 'iniuria. Placet auteiniuriaalicms. &quibusomnesautplureshamTcs nam ipfi nefciunt quid fit paruifa iniuriam mferunt,funt ilia; res,qu &io & vilipenfio apud viiosiUius ci rum eft indultus,& qua: cdantur Si oitaris^ut apud illam famjham. 8c latent.Res autem>qnarum fit indui iic res Ce habet de ilUs neglirnrib*. tus,fiint res paucac viles. Er res/jux Et ex illiSjin quos iniuna eft iocun cclantur & latent, Hint res,quaruim da,eft fpecies hominum qulpaucis fubftanri? ato corrumpHatur,ficu< rebus contriftantur, & illis trcmut. font (apores: & res, quarutn figurac hocantemclarum cftcxopcrib'io aut colorum pcrmuuao,autquac catorum in hanc/pecicm hominii. complexione & pcrmiftumciaut6tur,

Libri 1. Paraphrafes
A tur,fimt quid facile. Etviucrfalias res,quarum figure poflibilecft q>I pluribus fuis locis varieutur, Hint fa ciliorcs&latenriores: &co fbrtius, quando illarum vanatiofueritilo cis paruis. quia quanto ici variario fucrit maioi & facilior, Cm etiam la tenriaeflet facilior.Et fimihtcr iatec tes,quarum fimilesnotum ef truffle apud ipfum iniurium,autetiam dif miles:fedeas introducitiniummam confimilium illis, aut cas per mucaret ad diflimiles illas,ex quib* no turn fietq? fint apud ilium. Et io pluresillorum, quifuran intendut, B praemittuntemerede/pecierei,qua furari intendunt,aut de fpecie illius rci,ad quam illam permutareinten dunt. Et quanto ille,in quern iniuxia eft coromifla, crubefcit mi uriae jpfius fieri mcntionem ,illa eftmagis lateda:ficutertdeiniuna patrata T mulieres,cuius manifeftario eft verecundiae:& vituperium illarum, in quas fada eft inmria & fuorum filiorum.Hz itaque res fibiq; cpnfi miles funt res,quibus facilis eft iniu ria,ex quo earum eft induitus & latentia. Sicq; iam declaratx fiint ex hoc fcrmone rcs,quibusmiunusin C iuriaminfert:&difpofitiones,qua: quando alicui bomini infunr,facile in ipfiim infertur inmria: & dtfpofi tioncs,qua; quando cuidam homini mcxiftunt, viri iniurij (perant in ipf um.Rcliqua autcm eft icrtiafpe cies trium rerum,ez quibus fumantur pr.rminre,q> miuris intuliflet ipfam iniuriam,& eft notitiaoperum qua; quando mfunt,declaratumeft q? illi quibusinfunt, iam patrarcnt iniuriam,& difpofitiones: quac qua do non fucrint,fitipfi iniuna.Ezpe dit autcm piius prxponereiuiuria: fpccieSj&fpecres cipedicnris: hoc D eft,quod no eft iniuriaJam autcm di&umcftinprc.miflis, q> iniuriae ipeciesfinecirca duas res, quac funt ipfiim iocundum,&ip{um vrile. & quod quando cis funt, reperiuntur altero duorum modorum,vel ad fu gandum damuum, aut ad tuedum Vrilc aliquod. Statuta autem,quarconftituunt Qs? *ni quid fit miuria& quid nonfitiniu- ^tc j J^ na,qucdam (untpropria cuidam Ce iniuria,& <a?ciuium,&qua;dam funtcomu- yd non nia cundis ciuibus.& vtriufque Cpc ciei horum ftatutorum,qu^da funt {cripta,&quaedam non kripta.Intc H do aut per .non (cripra,illa q u; func naturae cundoru,autquae dicuntur natur^omnium^q? fiute<|uitaris vf iniquitatis: & fi no eflet inter finga los illorum couenietia ad hoc,neq>; foederisftabilitas-& hzc et vocatur coia hoc modo.hacc aut ftatuta nefcitur,qn fuerint conftitota, neque quiseacoftituiflettimmo vt plurrmu ilia funt contraria (criptis,& ca ditineisfufHcienafeu perfuafio q> n6fintiniquaea,qfmfcripta repa tatur o^fintiniqua:ficut Ariftot.retulitdequodam viro no to apud il- F los,dequo relatum fuerat,q? fepult* e/Iet praeter fepulturac ftatutum pro prium fuae ciuitan:quiexcufatur q> illefit fepultusfecundum commune ftatutum,quod naturaliter, &^> eius (epulturaeflete^ua,n6 iniqua. Sututa vero fcripta propria fmguhs gen tibus funt ficutillud, quo videtur,q?non expediatiterficereani mata,hoc eft ipfa animaHa,&qu6d illud fit iniuna.nam hoc non eft neceflarium apud omnes neq; natn rarr. Quaudo autcm ftatutaconfti tuentiazquiatem Stimquitatcm, N ij qua:-

Rhctoiicorum
tas,Yt limdidtum eft in pnehabiris eftdamnum^uodfpontefir. Iniuria itaq; ergo eft,^ noccatur homini voluntateiniurianris. Etoporterct hie nutnerare ipecies rerum noxianim.fediam numerate fun t ia prxmiffis, & hoc in capitulo delibe ranonis.namex quoioi dicta font expedienna,faeru0tdeclarata fii* contraria,&fiHrerJam rclacr funt f capitulo vituperarionis. ficq-, edam iam pneceffit fermo de (pccicbus re rara^ux (pontefiunt-Accufaoocs rataturant vulnetat, pattatiniarii autem vniuerfalium communes & H re(ped]ivniDstetraiAatij}k;aacem propri^conrinenturquatuorlpecic L quitfeparatura communitatismo- bus.Qtiarum ma eft,qa^ fit fine j>dis,qui ap3 Arift. fiiitt does mutuo co^udoae agcntrs,accft iUa,qu?ca fe men,iam patraret comtnune in- (unt-Secunda autem eft,qux fit cu ianam.tfirqui (eabftiaeretacQ cognidone fine voluntate,& ilia eft Aodiathoc e a cnftodia dmtam ab violenta. TertJa autem eft, qua: fit. ij^qai earn graAarcntHFab extra & ekdione,& animaduenenna . f t non trifiretadfuatn cnftodiam,ci- qnarta,qu(eez aliquapaAionu.& uitaos ^rminos; aut ifleqm tergi~ piurimam,qiKxi hxc fit^ft ex ira, ezercitusySc fepa- De)p(airavero&his,qaxcz ipra ratpraaifuibiisciimatis: qaoram fiunt^Kcetur poftca,de illis rero , cf auimvsatdetiaTifiosalieoosad (u fiuntelo5Hone,8c animaduertenda peraodum fuospraepofitos, ant (eip ianadidameftinprarhabids . Et fi>$ vd&amciaitatem.namqaan- no iblumaccufansldigec cognidodom{quique borum non opera ne fpecicram iniuriarum^ opera* I tar fuamopus^auitascxiiocadipi- tioDum,quae funt ituqiut, aut noa- X| icitur commanem iniuriam &ma arimqm daainnm. Hacciraq;diui- iari*Jk iniquitas : fed edam cxcu fiocaditdeoindisiniunx (pecie (ans.nam multodensconcederetac J)os^hoccfr,^quxdam earumfint cufand cUc rei,quam argnmentare tor contra ipfbm^d ncgaretcondi coDamunes,&qaa;dam aam autem rtrta- dones,quibusillud opus en^tiniu. hmusfpeciesiniiina:,iam expedit ria.& hoc quia ipfc concedcrct q> ac itaq;ebreferamusquid fitioiuria, cepiflet,(ca non q> furtum commiic hoc eft res^qiut qnando ceadiflet T ri^Sc q> interdixerit , fed non q> blaaliqQemhominem,& patzeturab iphemauerit:q> concubuiflet fegird iila.vocarerariniuriatus.Ftdicam' mo concubitu,non q> patrailet adul ^iaiuna fit, q> homo toliat aliqaid tenum. Etidco expedit accufann & ib aho homioe ioique, fua (pome excuianQ,<p Iciant quid fit furtum, 6 qtiacdamfiint,qn? fhnt*erfas mul titudinem,*oranesciues: &quxdam font Terms ftngulos,hoc eft,j> qnxdameorum fint,quarconftnutmtquidexpediat fieri, & non fieri dc re mukitudinis:&quxdam ftam tacoaftimumhanc rem dere fingulorum.Manifeftum itaqueeft,^ jpecies iniurix & opportum,hoc eft quod non eft iniuria,conrinenmr his duabus fpeciebus, hoc eft, q>i* iuria & opportuni opus ant fifit refyc&u vmustecminati, ant fiuntte

Libri I. Paraphrafcs
A & quid fit Wafphemia,& quid (it a- (cripta, &dequibuf3amfdnt non D dulterium.& hoc fecundn m legem fcripta. & quodlibct boru dtfcnbit comffiunem &proprium illis viris, xquitatem & iniquitatem, & bonu quorum illc eft. Nam ex notina ha & rnalum.Bonum autem (ecudum turn rcrum poflibilccflct accufonti ftatuta non Ccrtvtz fiint ipfa opera, cjjconftituerct, q> opus fir iniuria & qnibus quanto homo magis accroimquitas:& excu(ann q? i'lud no fit (cereti infininim,tantoaujgerct'fiia imutia.nam hseft, an ilie (it iniuri* lauseiuk); commedatioyfucsq^ho vel no iniurios. Vera antcm iniuria nor &exaltatio.ficuteft amicorum qua: non iufdpit cxcufationem,eft auxilium,& gratitude benefia.Ma iniuria, quxfitexprxexifiendani- lumautcmfecnndum Ifetuta non maduertcnda,& cledionc.Sun t aut fcnpta eft opus, quod qua to homo hicquzdaminiunz,quanim noia augeret tanto magis amcerrtur T de ipfa fignificantia fiifEciant ad con- tutpatione,rel vilipenfione. Si hoc conccflionem, q> fin: (urn mar miu- enam in infinitum^iicutelt reiproB na:&pra;exiAennxc!ectionis>&a- peratio beneficentix & maleficed; E nimaduertcntia^ abt}; q> ad hoc in ipfis amicis.Bonum veto & malnm digeamus iua definidone: ficut dl iectindum ftanita (cripta eft menfii Ainum & adultcrium. nam non co iatum,vltraquod non eftaddedu. cipttur q> aiiqDisfuretur.aut adulre necabeoeftminuendum. Ex quo returab(qneprxeleftione. Etideo aotem res ita fuit,& ilatutum men^ quandoconceflerithxc nomma,q. Airatum nonconueniretcuiq; viro busipic arguitur,non relinquitur il neq; omni tempore,nec omni loco, liexcu/aaonislocos. Expedirergo nee fufficcret de bono & malo, qd' fempcr excufanri, q> caueat conccP menfuraretur negocifs finguloram fionem horum nominum. & fi con hominum:opportunitas ergo addi cedcret non conccdat ilia nifi (ecu- tionis Scminurionis eft (econdHmj dum genus:ficutq> concederetq? in q> deccrneret ftaramm non (cnptui tcrdixerit,non q? blafphemaucritret Oportetergo^p horum flatutorura diceret,q> blalphemiafithominis non fcriptorum fitdircftio & ma* C vilipenfio,vd (ai patris vilipenfiop gnificario ad (cripta:& illud auteft I adulterium.Sc hoc}quia ntupena p addiuoad (tatata/ciipta,autdimiTitia cxceduntfeinuicem.nam hie nudo ab iliis.& fi addi do eflet vltra funtquedam titia, quib'homo no bonum (criprum, vocaturbenefice afticcretur yerecandia,fi ei ftabifire tia:& fi additio eflet ad malum fcri tur,(icut eft auarida.& Hint hie qu; ptum vocatnt poenar&fi eflet mina damvitia,qurquado ftabilircntur do a malo (cripto, vocatur indult*, homini,afficereturillis maxima ve & toleranua, & fimilibus nomiim recnndia,ficut eft adulterium.Deg bus.Hoc autem acadit ftatuns fcri bu(<iam auteminiurijs,& dequi- posfuis conftuuentibuSjVel necefla bu/Ham,qu2 non funr iniuria,funt no,ant per fe.fiint veto per fe, quan Aatuta:(eddcquibu(Ham no funt do ipfi errant & pouunt terminario ftatuta.3c illarum, de quibus funt nem communem, & non eft comu fcuuta,dequibufdam luntftatuta nis, fed propter ipfam rcm m (eeib N iij quia

Rhetoricorum
qnianemo poteftconftirucreftatu tu commune f m omnes homines omnibus temporibus & omnib'locis:c] uia hoc eft mfiaiturn: hoc eft permutatio vtilis & noxij. Finis aut czperri ad conftitutionem ftatutorum eft, q> conftituat ex his q<F fue rit vt plurimum,hoceft plurib'hominibus,pluribus temporib9,& pltt ribus locis. Q_uanto auttm ipfe con ftitucns diligenter procurauerit,q> ftatutum quod conftitueret,fueru vtilitatis longions tenipons & plun bus hominibus, tan to ftatutum efietpneftamius.Quando autem res H ita iuerit,necefTe eft q> ftatuta conic clata no fint temper & perpetuo ve ra,hoc eft, de omni homine & omcitenjpore.&ideo indigebimus ad ditione & minutioneeotum. Tibi autem declaretur hoc ex fegib' icri pris hoc noftro tempore, adaitioau tern & minutio prxftat,quando afficeretur hoc laude vel houore.Tol leranda autem vniuerfelirerefteiculatio diminutionis rei (cripte^aut illius ablatio in loco, quo aduenu huiclausvel honor.cuiusexemplu eft,quod recuht An Ho. q> ftatutum etat apud eos, <f nemo ferret annuI lum:qui autem hoc ageret,mulclaretur,& g> ille habeatur iniqu*. No fcriptum aute ftatutum dccernit, p tali iiidulgeatur.talis ergo indulluseft jequitas. Et quado nax eft to leiada,raanifeftutniuque cft,qux yes funt ipfius tolerantix,& <yax res non flnteius:& qui homines fint to ierantes,& qui non fint iuLiiam ho mo eft tolerans res}quarum indult9 eft decorus. Licet autem fpccies ma leficentia: & iniuriae no fint vna fpe cies,fed plures ipecics,non couuenit coarquaie inter illam earum,qu; ac cidit ex partc cr roris , & eft qux fit K, crrore & deceptione: & inter illam , qu; non accidit crrore, q ua: fit dolo & malitia. Maleficentia autem potelt efle ex ignoranua non ex malitia. Iniuria vero fit ex malitia non Vndecf cX ignorantia.Prarmifli autem.qui m'ffisPc i ** j i idulbusoraietquipetcretindultiim pec cati Q ^^p. catijcumsagentem lex fcripta mulclaueilt pocna,hoc eft illar, quas rc^tulit Anlt.in hoc libro,funt vndecf. Qijarum prima eft, quod ipfc culpans dicat mulclatori q? expediat q> in hoc no imitetur meru ftatutum de ca pacna,quaipiuml mulclauerit fedcpinduat habitum conftituctis I* illud venia & pkrtate.Secunda pmif fa eft,q; lion expedi at,q> fpeculetur literate oiationis legislatovis in hac pccna,quam ftabih'uit fed fuum intentum:& hoc m eo loco quo intel ledus textusefletcontrariusilli,qd decerneretfualiteraquoad pccna. Tertiaeft^dicato^no expediat A conftituatur poena fm euidcns ipfi* opens, fedfm mcditationem &elcdionem.& hoc, quando putaretur, op illud opus no fuerit ab eo eleclio ne faclum.Quartaefl,quod dicatq* no expediat ^ mulcted deeo quod M faclum fit ab eo raro & in pauciorieo , quod repctitur ab eo quideliquent.&hoc,qn non procef lent phus ab eo hoc opus. Quinta eft,q?dicat q> non expediat ty homo muldet'fm prarfentem fuam difpo fitiouem, donee fpeculentur fua: di fpofitiones prxcedctites & fux futu tx difpones.& hoc apud ilium ,per quern ilkedi fpofitiones tune incipe rent mitiari. Sexta elt,cj; leminifcat' bonorum,qux prouenerint ab ipfb dehnqucte ad illum,m qucm patra tu fuerat dchdum.nam hoc ipfum pro-

Lib H I. Paraphrafes

100-

promooeret,vtconfequeretuiTdul- tiadamni magnitude quidl darn- D tumabillocx fummailloru bencfi ni in paruareeft,ficutillius,quiexciorum. Septimaeft,<jjreminifcu? poliataliqucm hommem z tiippelvirtutum delinquehtis,fuxq, nobi- ledihfua: domus, quando eft paulitatis,fuorumq; maiorum genero- cuSjfednon hetq?ematalmm.Mafitatis nobilitatisqj.quia hoc ipfum lum vcro, quod eft in fe vehemens, promoueret, q> non confideret ma- & fi opus fit pavuum, eft,ficut relalum perpetratum.Odauaeft,q> ex- tum eft de homine quodam, qui in horteturipfumadmatuntatem ad iuriusfuitofficialibVquiapud illos iniuriam puniendarn, quando dice vocabanturofteremes,&illifuntpe retei,q? non expediat homini fefti- culiares officijsfacroru, qui proprij arc,q uando in cum illata fuerit in funt diuino cultui in tribus drach* iunaabaliquohomine, vt reddat mis facris ex bonisproprijs templi. illico illi fuum talione,fedexpedan Tres uaqi drachma: funt parua res dum eft.nam forte in huius vltimo f m conditionem iniuria; opum:fed I perueniet ei bonum aliquod.Noua tollere illas eo modo, quo f ut ex bo E eft,q7 dicat q? expediat homini q? le nis facris ab officiahbus offeretib9 niter (e gerendu fit cu hoi bus.ex cj- eft maximum malum.& hoc,quu bus iblu verbu deberet fufficere ab- hoc fignificat vim nuli,quod eft m fc[; effediij&qj no fit vehemetis in- illorum acceptionc,ex quo lam paquifiuois.Decima eft,q? dicat q> ex- trauit facrilegium in Dei dono, & pediat homini expeditu ef a litibus facriseius bonorum.&ideo qui hoc & pccnis.Vndecima e,q? dica^q? to- facit,non videtur caueri penitus ab Icratia &!dultus feu venia huius fit iniuria,fedattinx:tillius (ummum. qdrtudiofum.Etaudaces&vimin quandoveroconuderamus rnenfu fcrftescoceduthocpropter eoruaf ram damm furreptionis triti drachfimilanonem tolerantibus, tato for mar urn, non eft ibi iuiuria fenfibitiusalij. Hinc icaqjdeclaratum eft hs.Taliumautem miuiiarum,in q quid fit virtus & tolerantia & venia, offendutur ad templa De<,fuoruq-, Si quid fit tolerans & indulges,^ ex prophetarum, non eft venia nequc ; quibusmodts praemifiarum fumi- tolerantia.nam illarum venia & to jf tur ratiocinatio tolerantia? & indul lerantia non iudicatur aequitas: im Oemaior tus.Et quia ille,in quern eft dehdii, mo oportet q?iudex i tahbus decerac miore magnificatinuuiamcadentemi ip natfhTam muld^oino,autpp. vedi funi,dchnquensautem minoratip catioaea31iquetcfblu,autqua})ui fum,expedititaq; hie, q? loquamur fecitcoem aecjtate.& pjjhuc locu di defpeciebus magn^iniuiia;,& iniu xerutlegifb: apcf nos,qj g. dixent ri2eparuK.Ex magis autem iniurijs <1 legiftis <p fimbria fuqclamjdis fie eft,qua: fit a poteuti homine in im- coKjnata,teneatJmor!.Et maxl^ inbeallem: &ilhuseft,c]uefitadiuite iuriaie, q;aggregetJc6traa!ique ho in pauperem.& ideo imuria t qu^ fit minefubrcptio{uaruopu,&iili 9 af<de rebus patuis,eft magna, aut pro- flidio. Et maxia: iniuria: et e, cj? arcj pter ipfum malum in ic quod rcpe- & iufti & ftudiofi coreranf* propter iiturIhacicparua:aut ex vcheme fuasvirtutes. tcidcoiniuriacadtsi N iiij iftos

Rhetoricorum
G iftoseftcisglorift,&nonpaucusho auorum iniuriorum .-iltimo etfpe- K nor.Et ideo nos videmus multos ty ditvilipendereillosincapitibus trirannos, qui intendunrvilipendere bunalium vuacum ip(apoena,ficut fapientes veiberibus, & reliquis ma eft peua falfbrum telhum.n \ m n6 Jis. Hoc aatem fit ilhs ad gloria ip- cftfaus haberdum pctfuam pamS {isviuentibus &pofteorumobittr nifi fiaterubefcaein tribunal:bus ficut accidit ipfi Mallet,&rcliquis le iudicum,&vilipendantur,& induac iftis.EtfiPrilhsiftorum,quiinter- vituperij indumentum. Et turpior nciuntur a regibus ex hoc,quia port eflet dolus,&iniuria, quado fierent mortem acciditipfis maximus ho- illi a quo pr^ceflerit beneficentia il 9 nor: ficut peruenit fbcijs Hieiu Na- li,qui dolum commilerit& iniun zarcni port eorum mortem honor fuerit. & quando appareret beneraa fin's fequacibus.Et vmuerfalius il- ciendu m,& ei us in ten tion is ellet ip le,cuicunq; nocetur propter aliqua fum malum,]lludefthuiu(rnodi. rem,quahomo honoraretur,peril- Etiniuria in leges non fcriptas,hoc H luddamnum acquiritfummuho- eft illarum tranfgreflus eit veheme norem. Et fumma: irtiurie. eft.q? il- tior q inuiria I leges fcriptas.& hoc L lius miuria: fpecies fit noua, quam quia ftatuta non fciipta funt ac fi non fccentalius pra:teripfum, ncc efletqufdam res,ad quam homo antCjiieq; port ilium. Etexhisqu? cogeretur,ex quo funt ficut res namagnificantinmriam,eft,q?ille fit turalis illi, ficut eft honor pare turn primus eorum,qm fccennt jllam,& &gratificarebenefico.Statuta vero omnesfucceflores quiilludopusc- fcripta no funt ho mini neceflario. gerint,imitatieflent ilium: ficut de & fi tranfgrederetur ftatutum Ccti* Abel & Cain. t maximq iniun^ ptum, miuria cllctabominabilisia eft conducere vlcimam perditione iuna,& ilia eft,ficur interfedio Tfari illorum,quorum intentum eft con tium &mulierum.Eti!losmultiarf ducere bona ipfis hominibus: ficut de rebus,quibus non eft poenaI fta eft iniutia, qu^ cadit in legumlato- tuto fcnpto,eft maxime iniuri^. & rem.Etfumm^iniuri^eft mulctan ideo ell potirtima can fa corruptioI diexceflluispa'nisfecundum leges nis principatus.Iam itaq, ex hocde fcnptas,ficutapudqua(dam nat:o- claratumeftipfainiuriaiiimma & M nesefttradifcris. Et maximeiniu pari>a,ex quo parnum eft contranu ri? eft ilia iniuria,qu infertur ab maximi :res autem cognofcitur pec liquohomineinfuum affinem,e- fiium contrarium. Modo autem ex iufcj; fbcium . nam hxc fitpropter pedit^loquamur de conftitutioni " fuum odium &cordishuorem. da- bus,qu^ vocantur inai tificiales,hoc num autem affinium,fuumq; odiu eft,qu?no fiuntpenitusexfyllogif infert eis exceflum maliti^.Et maxi mo rhetoiico.nam conuenientiilim% iniuri^ eft dolo vti in confiden- mus locorum,dc quibusfacieda efl tes.Et periunum,& fccderis violatio meno,cft hie locus:ex quo illc funt &confimilia hisexrebus,qu^ nar- magispropria: iudicialibus,5 fini tanturfcriptishiftorijs. &ideo no- duobus reliquisgenenbus reru rhcrum pa-na non eft f.cut panareli- toiicarum,hoc eft, deliberatiuis, St dc-

Libri I. Paraphrafes

i ot

A demonirrati'uis. Hae autem inarti- &egregiorumhominum. Tertiui D) ficiAlcsconftitutiones funt quinq;autem locus cft,quia ftatuta fcripta Bumero.quarum vna eft ipfa ftatu contriftant,ex quo cogunt homine taySc fccunda tcftes,& tertiaconfti- ad determinatas res: ftatuta autem tutioncs,& quatta tormeta,& qum- communiaconueniuntnatuns ho ta ipfa iuiamenta.Sermo autem dc minum:&hoceft praeftanti'.C^uat jllishic cft>quomodo vnaqimjue tus autem locus cftquiamulto exearum fiatinaccufatione, &excu> cellentius,& vtilius,& prxftantioris fsuione. boni eft relinquere ftatuta fcripta: ex quo res determinata non conucDeStattttis. Crf/.T7. Rimoitaq; loqucmur delta w nit cuiq; homini,neq; omni tempo tis.& dicamusq? ex quo quaida' re.ftatuta vero non fcripta conk-cti ftatuta funt camntiunia,& qu^dam tur modo conuenienti cuiq; homifcripta,expediacitaq,^ fi ftatutum num,omniq; tempore. Qumtusau fcriptumefletcontranum rei, qu& tern locuseft,quia ftatutum no fcri B intederct declararc accufans vel ex- ptumeftperpetuum luariabile: n5 E cufans,q>ratiocinandum fit per Ha eft fecundum naturam hominum. tutumcommunefecum conuenies ftatutum autem fcriptum eft umuhocertcontrarium ftatuto {cripto tabile &!variabile.Etrertur dc[qua ipfumq-, confirmet: & tune inhabi- dam muliere nota apud illos,quae litaretutftatutumrcriptuni. Vnus cxcufata eft de quodam viro,qui (k autem Iocorum,qmbus meminit Q? pultusfuerat prjeterflatutum fcri inhabilitandum fitftatutum fcri-- ptum,dicens non fepeliilium fecuptum,eft<j>dicatar,qjexpcdiens fit dum ftatutum hodiernum,quodeaflumprioftatutorum non fcripto- rit cras,fed fecundum ftatutu, q<F lum.Nam quando hommi fatis eP nunquam perditur. Sextus ioc'eft let quod affirm at ftatutum fcriptfi, quia ftatutum fcriptum acquiritui non eflet benefeciens,neq, toleras , meditatione:exquofuitreceptu au ncq; indu1gens:ex quo homo deno ditu ab aho. ftatu turn, aute-non fed minatur hisrebus,qua'loimttatus ptum non eft receptum abalio,fed fucmfhtutum commune,ficutde- eftnaturaPrnotum.Et oratioexpe f claratum eft. & vl'ius laus & honor diens ad hoc eflet,qj diceretur,qj fta dirigmirper ftatuta non fcripca.na tutum commune eft, quo iudex aquifacitdebitumnon laudatur.& gitoperationesdiuerfas fecundum ideo<^ui largitur menfuram opum expediens fingulis vins&tempori1Hebitam fecundum ftatutum fcrip- bus.& ille index eft ad modum dctum.non vocatur libcralis.Secudus purantisargentum a fcoria.Et idco autem locuseft^dicaturq? ftatuta oportet excelleutem iudicem,qino fcripta fufficiunt multitudini homi fatis ei fit folum ftatutum fcnptum num,apnd quos no eftanimaduer- fed vtatur ambobtK ftatutis fimul: tenria.&hoc, quia iliac funt res per- adeo q? ficei declaretut veri'tas,&me fc<flz apud illos.Imitatio vero ftatu tietur apud ilium oratio propria de torum non fcriptorum,illorumq; creto quo mdicaiet.Sc ideo, quado ccnieduia, eft animaduercentibus indicate:dealiquare,& ftatutum fcri-

Rhetoricorum
O /criptum effetcontraiium non Cm pto,vcl eflentduo ftatuta contraria cxpediret ipfi iudici, q> faciat ftatutum perpetuum temporc, hoc eft, non (criptum quodam loco, & re riuat ipfum alio loco.& fie eft difpo fitio ftatuti fcripti.hac eni m difpofitione auferfipfa contiadiclio,qu5 eft illis iuxta literam, & verificaref aggregatum.Hoc autem quod dici tui,manifeftum eft in adu legiftaxutn.& hoc eft apiid nos de ftatutis fcriptis contrarijs. Qjuando autem ei dubius eflet aggregations mod* expediret ilium (mere pedem,& no H tranfgrcdi alterum duorum ftatuto rumzfedmoram contrahetiniudi cio, donee ei declaretur locus dubij & ambiguitatis inter duo ftatuta,& tranfeat cum communi vtili, & cu fcripto debito.H^c itaq; eft fumma eorum, qua: dida funt ad redargutionem ftatutorum fcriprorum, qn client contraria alicui iei,cuius con ftitutio intendif". Quando vero ftatutum fcriptum conueniret rei, cuiusftabihtas intenditur, commune autem contrariatur, vnus itaque illorumquibus inhabihtatur ftatutum non fcriptum contrarium,eft I quod dicatur, q? ftatutum comune fit fermo fubiecli &fermo temporum^ vniueifaliter ipfum eft mde terminatum, fed indiget limitatioe & terminatione : fcriptum vero eft eompletum, Etquando ftatutii co> trarium no (criptum eflet dubium &iguotnm,tuncetiam nobis conuenivet ftatutum (cnptum notum, iam expediret credere,q5 non debea tur <j>ludidum tranfgrediatur ipm (latutum (cnptum. Alius autem locus,quo mhabilitatur ftatutum no Icnptum, eftjCp ftatutum non Icriptum decernatvriiuerfali (ententia 1C ficut benefacere tuo benefico: (criptum autem decerncret terminato iudicio,qua: eft menfura illius bcne ficij,fuumq; tcmpus. Vfi autem comuni nullus vtitur, (ed bene vtutur particular!, illud ergo, quo vtedunt eft,expeditcoftituere. Alius autem locus inborat ftatutum fcriptu. ni fi conftitutio ftatuti iciipti debeaf, fuus itaque vfus debetur. & nifi fie eflet,quid conferret vtili tads rei coftitutio,fi no vteremur ilia. Etalius locus eftfortis ad ftatuti coftitutionem,qui eft,quu ilia conftituentis propordo fecundum fui prioritate L congruae mentis ad vulgus eft proporno medici ad illos, quibus medc tur, & vffus habitude ardficum ad illum,qui non eflet illius artis. & ficut non expedit homini,q? negiigat medicum, aut tergiuerfetur in red-? piendo fuum dictum feu fuam opi nionem, fie res fe habet in receptio nedicli conftituentis ftututum (cri ptum.immo damnum oppu?nado nis ftatutorum imponentis eft vche mentiusdamnooppugnationisme dici.Et hoc, quia ex oppugnationc medici confequitur damnum vni* hominis:ex oppugnatione autem M ftatutorum imponetis prouenitdc perditio ciuium omnino.Et ah'locus eft,quia ftabilmntur ciuitatum iudices illi,qui nofcunt ftatuta fcripta,non ftatuta non fcripta.nam in iilorum comprehenfione tota multitude eft qqualis.Quando aut hoc ita fuerit,expedit itaq;q?conftitua tur ftatuta fcripta:& nifi fie eet, fuif ietiudicum conftitutio vana&incaflum.Ha:citaq;eft fumma eorii qus dicimus de ftatutis.

De

Libri I. Paraphrafes
O/M7.
Eftes vero quida funt viri prio res tge, quidam funt noin & prxfeutes.Et ex nouis quidam funt c[ui communicant illisin eo bono, cjuod fperant aut in malo, quod timetur. fntedo autem per teftes prio res pr^cedentes tempore nocosacce ptos apud multitudmem hominii, quorum dignitas eft famofa. narri teftimonium horum reciperetur de rebus prauerms,fiue retulerint,cb ip fi vidiflent illas, due non retulment hoc.quiaiam fufcipereturfua intelio viiter <le eo,q uod nartauerih de B illis fm verifkationem.Teftimonia iuntrerum pKeteritarum: & flint il la,qux non comprehcndutur eo te pore a maiori pane entium, vel teitimonia de re przfemi, aut de reb' futuris.Teiles vero de reb'ptenris fi. ne dubio funt tpe priores.Rerumve ro pr^fentium nfo tj?e teftes font ex illis ,qui prajfentesfuntnoitro tj?c. Dercb9 verofuturis quidam teites ftnt vki praecedentes,& quida funt viri nof Iro tjjeprxfentes.Teftes au^ tern rerum futurarum funt duaru ipecicrurn, habentes experientiam, fiue fua experientia fuerit per arte, C flue fine arte.Et homines vtentesfb liris exemplis,quae prohibent vfper nittuntillud opus: ficut quod dicif honora paren tes.nam lam dixit legislator , q? parcntum honor addit vitam,& confimilia. Accepti vero,& quorum teltimonio vtimur, pr^fen testeftes fuatilli,quosjexperti funt viri (ibi aftines, hoc elt,fui vicini, vl" fui conianguind,aut fui confcij: & eosrepericruntconftantesfupcrrebus,dequibusrecipiturfuu teftimo mu^uariabik'sT illis.Pr^tcntorum vero teJtmm dilponem peilcru tan-

damnabemus apud acccptatione: D &io non indigent cxperientia. Per acccptationem autem intendoaut teftimonium quod teftati fuerit dc reb'pteritis:aut veritate inexifteti^ habituum illis, de quibus refcrutur rcsfutuix, fi fua teuimonia fuerint <ie rebus futuns.Conditio vero,quac debet elle ad acceptionem teftimoni j nouorum tedium, c(r,q? non c5 municcnt illis,ad quos teftati fuerfc in bono quod iperaret,nequei malo cuius cafum timeret: ficut patres illorum,pro quibus teftanturaut fi lij,vel amnes. & hoc, quia fi illi rebellent de eis,q? mentiantur nonnu E quam,vt Arift. ait mentirentur.De tempore vero prioribus no eft imaginandum hoc,ex quo Jam priuati funt.Nouorum vero teftium teftimonium accipeictur,quando tefta ti fuerint, q? res ita fuerit,aut no fuc ritnon acceptatur autem fuum tcftimonmm,(j> res fuerit iniqua, vcl aequa.Priori vero tempore teftimonium iam accipiturde hoc:cum ipfi non fintfufpec"ti, quia non communicant cum illis, pro quib9 teftatuntum quia fu 9 fermo ferret, q? iu dicium itafuifletantique tempore. Verificauonesautem iam accidunt F pr>teftimonia:&aliquando accidut propter ipfas res comprobantes res dubia*,& ftabiliuntur loco teflimd niorum. Indicium autem reru com probantium res dubias eft operatio num iudicum habentium prudentiam &peritiam.tideoexpcditiu dici,neerret in rebus dubijs falfigra phisrficut nondccipiturcambiaW deargentofophifhco.Qj.iando autem ha: res conftimunt iudice'm fu per re ipiam vera,aut (i cflct rivlfiim teftiihouiu eis couanu ,<li'gnio'res fi:r.t

Rhctoricorum
fuutconflituerefuperipfam,quan- cos & inter tcftes.Et quando condi- -K do uon cflet ibi teftimoniu,aut qu& tiones fuerint fcripta;, aut atteftati lo tcftimonium fecum conueniret. cflent eis teftes, ipCx habcntur loco Et ideo apud iudices hx res exiftimt teftium in difpontioe rci dc qaa eft locoteftium. nam nihil rcfcrt, fiue iis,& in declaratione difpofittonis It iudiccntperteftes, autiudicent per tigantium:hoceft,quomodo fint has res dubias,quas loquentcs com fuz difpofitiones per vinutcm & vt probarent. Hxautcmresfuntalic. tium.& hoc,quia conditionis ncxuv aficrnis,&ideo numcratx funt cum fignificat yirtutem, &ilhus0mifteftimonijs.Quoddam autern tefti fiofignificatvicium.Quando autc jnonium fit dc re, circa quam eft lis contcndens concederct ipfam eodir &quoddam eft deipfis teftibus, & aionem,& alle^aret q? IIe non con? quoddam eftde duobus contcnden ncdetur illi,indigeret itaq; loqucn* tibus.Tcftimoniumautem deipfis tradere perfuaftone necertitatis ncr teftibu.t,quoddam eft ad eoscorro- xus ipdus conditionis,qn dicerct a? ** borandum, & quoddam eft ad cos conditiofitproprium&particularc L faUificandum. Teftimonium vero ftawtunr& cxpediretillius ftabilir de duobus contcndcntibus eft iufti tas, ficutexpedit ftabilitas ftatasoficando vnum,& culpado alterum. rum.Quando autern ftacutum five Teftimonium autem de teftibus c- rit differens a conditione, dixit icab rit,aut q> fit illcamicus veLinimic9: queqjftatutum non iudicetipfam aut mediocris inter atftorem & reu, conditionem, neqjeiprxdomine^ qui non eft amicusneq; inimic'al- nam flatiuum decernit vl'em coftiteri iliorum. Hie autem (unt ali^ dif tutionem.Conditio autem eft parti ferentis tef Hum prxter has dfias:& cularis confti tu tio: particulare autc lurfus infra dicetur de illis, quando iudicat ipfumvFe.ficigitatcoditio loquemur dclocisvi)ibus,eT quibus eft caput ftaturi, &ftatutum no eft fiuntenthymemata.&hocinfecun caputcondiiionis.Si autem non dif dohbro hui'libri.Hxcitaqjefum ferret i pfa condi tio,diceretur g? ipfk I ma eoru,q dicta iunt de teitimoijs. condition*! ex ftatuto,fiftatutum M De Conflitutiombus. Cap. 18. apud ipfbsefletimpofitum per con y*^Onftituriones autem funt con ftitutionesiaui^ipfum ftarutuecn V_yditiones,in quibus conueni ant ducat ftabilitati conditionem,fi fta quidam homines. Conditionesau- tutum eflet apud illos per Dei protcm,in quibus conueniiuu,(untvti phetiam. Alter autem locus eft,q? <U )csduabusrebus,quaruvna eft par catur,cj) conditiones finr,qua: decer uifaciendofe operans,quando illas nunt conftitutiones proprias fingu cognouerit,& ip/ius vituperm,qua- lis viris & t^ibus coucnietes:& fi co do non ftabiliret itlas: & eiuslaus, don is ftabilitas no eet, deftruerenf quando vere proferret de illis.Secu- c6ftitutides:&q7c6dd fit,cuiho vni da autem v tilnaseft in verifi canoe reifperfuam elcclionem &aiaduer ac^oris & falfih'catione rci, quando tentiam.Idautem,quodeft talisdi ilJam piopofitam adionem nega- fpofitioms,non habet excufationcV rct.Et in hoc loco non eft dfia inter mfiipfum conftituat.Et prster hue funt

Libri I. Paraphrafes
Hint loca ei fimilfa, in quorum rela tioncprotrahereturlongus fermo: i\ intendcremus illori m perfcrutatiottem in hoc loco. Hoc itaque eft, quod dixetunt de rebus,quibu$ con ftituuntur \ofx condinones.Rcs vcro,quibus falfif catitur conditiocs, qn oratori videretur, qrdecc*titfimu r <&conuenicntiflimum "** fit, q? ' condi" tio&irificetur/untipfa {bttutafcri pta,& ftatuta commumarficut dkitut<j)ipfa ftatuta fcripta fintfordo tis aflimilationis & habitudinu ad ipfascoiiftitutiones.nam ftatu turn ktiptumcftcommunecipfum autc B commmveeft vfiorconftiturio qip fum propnum,qug eft ipfa coditio. commuais autem eonftitutio pluris facicixda eft ^conftuutiojppria. Alius autem lo cus eft,q? dicatur, q? ittdex fit^quitatem perfcrutas &ipiam patefaciensihoc eft ipfam e^ui tatem,qua:eftrecundumip(am ciAiJtatc^Et ideo ei cxpcdit,q? perfirrutemr^quitatent,quam fuisanimis conditionatierunc conftitutionum inftitutores.&fiinciuitate aaqukas cflet, permitteretur conditiom aute noocfletyquitas, deftrueretur ip(a conditio. Ac epam ftatuta non imC ponuotur vi neqj ex errorc. in condinonibus autem hocefletpoliibiIcJk vFius expedit,q? contraria con^itionvm(equanturipfoftatuta:& non inucuircmus illam in ftatuto antiquitus fcripto, inuenircmus illam in ipfoftatuto vFi:& per hoc felfificarcmusiplam. Si autem ilia inuenircmus in (cripto,indi^erem9 deftruiftionc iilius: fiue illud ftatutarn fuent ftatu turn ilhus ciuitatis, tut ftatutum ciuitatis,qux c/lct me cropolisadiliam ciuitatc.Et ex his, quafipfascbuftitutioncsdeftruuar,

103

eft 9 fint ibi coritrari? eonftitutio- D ncs,vclillisprioresauteispofteriores.Et vt plurimum poftenores iudi cantpriores,& nonnunquam priores ludicant ipfaspofteriorcs,quan do pnoresfucrint vera:, & poftcriores deceptorijc & fubdoke. Sift ctii expeditilli,qui falfificaret iptam co ditioncm(q? con^'deret fuas didli 10nes.&fieisinfitahquid,quoc t fct diuertere,illud diuertat &cducat ab intelledu, quod decerncrct enunciationisdidio. Hocautepoffet faccre, qui haberctcuidentiam zquiuocatum di<5tionum,&fimilm rerum. rerum Hocitaqueeft vltimum, E quod Philofophus dixitdc conftitutionibus. De Tortitris. C^>. 19. O nfellio veto per torturas eft di^H illius,qui torqueturtcfti monium quoddam,quo fit ei credu litasquacdam.namhomo timerct, ncfinegaret,redirctTipfum pocna. Etquatenus triam putaretillc,q>jplanonis veri tans eflet cuafioabillo malo,quodindeaccidcret,uinquift eftquxdam veritas qua: illi remitti tur.& ideo difficile eft comprchendere res,a uibus podet ftabiliri coflT fio,qna: ueret Tub tortura,quando il F kefletconueniens priponcntiea, & q> fal fificetur, quando con ueniretaduerfario:non q? eiusfalfificatio & aftutia fit ip&met veritas. na non eflet confeflio falfi per torturM loco contriftationis paueior quam confeflio ventaus.fcd illi conntcnr tur quicquid ipfi interrogantur Idco cuafionis a torturis, &fi cflet falfum. Ac etiam, quando illi tulcrrnt torturam,& non diccrent vcrum,jp pinantadralfum:vtdcillopiuetur, <j)fitipfum veruin, & per hoc cito quie

letoncorum
G quiefcereiflos faciant abipfistortu ris paruifa&io. Secunda autem eft ris.Et ideo iudicibus expedit, ne vta" coaclio^ue. ad cum peruenit fum6 turhacfpeciefumptionis fignifi-- dum am dandum. nam homo fern cation is: fed vtantur& faciant alias perapit minus noxiumduorumei fignificationes.Namplureshomi- neceflariorum.Etideo quidamho nes propter fuorum corporum ro- mines quando iurant, verum profb bur,& fuorum animorum experie- runt:&quidam falfum pronuncitiam vchementi tolerantia, ferrent ant.Et hoc eft vnum eorum,qux ft pcenam,&non confiterentur verua gnificant, q?fallatur communitas tern. Pufillanimcsvero,&imbecil- pej iuramenta: fed ftudiofus vir vcles homines confitentur de feipfis rum profcrt,& videtur quod verum falfum, antequam videant tormen ip(e proferat,g> fi won iur:fed illjP ta: ideo non eft ipfarum tortura- veritatis aflertio non eft, quia non rum aliquares,in qua expediat con iuret,fcd propter eius digmtatcffl. & fidcre. quia illc non eft talis,q? fit trafgreffor,& no inuenirefurin eius ore me t. Delttramtntis. Cap.io. Vramenra vero funt propterlo- daciu fine iuramenlo: & tanto for cu quatuor rerum. & hoc, quia tius cum iuramcnto. Fuga vero fuqui iurat,autiurat dare aliquam re ftentandi qucfitum per iuramentu &aflumerealiquam icm, ficut fit i eftneceflaria,illaquidemquxfit a cmptione& venditionerautnon fu viro tranfgreflore, eft ad vincedum mere aliquam rem nequedarerem ipfos fide tutos.Nam edudbio confi aliquam :autfumere& non dare: dentice a iuramento, eft ex his,que autdare & no fumere.Si autem ho- inducunt verificationem diesis traa minisiurametum fueiitdare, fitde fgreflbiis. Et hoc eft fkut,q? audar .aHjs rebus ei nocentibus,hoc eft, fi vmccret timidum,aut fit ei obuiant eas renurnr,& non tradideiit.Iura- vt ilium vincat,& diuerteret ab co i 9 mentum autem fitab a<flore,auta quia ipfe timid fiigeret ipfum: fed reo in quern agitur. Nulla res aute n res IM fuent apud fide tutum,non I venficationis eft iuramento,quado fieret quod fumat fine iuramento M fciturq? iutansfitvirtraufgrcflbr. quando aduerfarius non videret ip(^uado autem iudex prxciperct iu- fum tutuih: immo non fumeret ni rametum alteri (itigantium: illeau fiiuraret . Quando autem vehetem ipfiim renueret,iam de illo con mens fieret iuramenti indudio m firrnaretur adionis argumentatio. fide tutum, in quern eflet adiio, fi nam per iuramenturn expetere de- ille vellet attribucre Deo gloriam, term inatveritatem, Quando aute" &nonferre ciusnomeiuvanum, renueretiurare,confirmaturde eo oporteret ipfum no negare falfam adionis argumentatio. Ex quo au- actionem, quando daret quod pe<temperiuramentumexpetitiover- teretur.nam fi negaret&daret,rer~ titur inter duas neceffitates res,qua retadputandum,quodadiorprotu rum vna eft id,quod prouemtjppter liflet veritatem,& q? ipfe dediflietoc iuramentum,quando periuruseet, cafionem iuramenti in vanu,quod qux eft Dei vilipenfio, fuiq; hono- ei opportunum cflet. Et ideo non expc-

Libri I. Paraphrases,

i o4

Attpedit,ft|>rfeinducat ad hoc, q> ab ftiturione ftaratorfi, & iuramcmo- 0 eo petatut iuramentu. quia qn qrc iu, & corroborationem illoru eft, tetur iuramentfijSc non iuraret$pu <J> dicatiu q? iam expediat vobis vitaretur de eo q? fit mendax. Notu rorum vniuerfitas, <j> ftabilitas vcautem eft in propno & comuni iu fha mramenta,& non varietisipfa. dicio,quo pa&o ho excu fetur,qua- na iuramentum Si legale ius, quod do fuum iuramentu permutatum h5 alien t ex fe fponce, & cognitio^ foerit: & qualis fit increpatio rebel ne,pedit ergo ei ne ipfum varict. lis iuramenti fuaq; caftigatio. nam Illi vero,qui dob aut ignoratia, vel bus,quibus comutat iuramentu, proueiv^ ad abnegatione,& veloci funt ilia?quatuor res,quibus mrare promptitudine ad lurarnentum iutur: & ilU (unt, quas finguli holes rant,non ftabiliut fua iuramenta, cupiunt. & hoc q? fumat & ttadat, & alia: res prater has his confimiles aut non fumar,&no tradat,aut fu- (unt huius tratatus,quibus magni mat & non t radar, aut det & no fu- ficarctur & exaltaretur. Hie itaqus B matQaautem ho iurauerit jpali- eft (ermo de verificatioibus feu ap- E qua harum quatuor reru,non eua- probaaonibuSjqu^fiuntfineraticH dit itaq^ qum (ermo , quern fert ad cinatione: & modis illarum yfus in e. Hie itaque complete funt illius rei conftiturione,"fit coformis i!li,dcquo mrauerit, aut fitdiffbr- res,quas conrinet hiclibei, o^eft pri mis.&hoc,qniurameiitonegarct. nus. Laus fit foil Deo, cuiusno* Si autem eflet difibrmis, .vnum eo- men cxaltetur , & eius commemoiu,quibusaflerereturmejjdtufiiif- rationi benedicatur . Amen. fc iuramentOjdifforme eft,q> dicat', q> iuramentum fit qu^dam lex, qn A V E R R O I S aut fponte ho ipfum per mutaret,& eo mentitus eflet, ia feciflet iniquiP A R A P H RASES tate.oa iniquitas eft permutatio leIN II. L I B R V M gis rpote.Ille vero,qui excufatur ex Rhetoricorum. C iuramenti difformitate, ipfeexcula murcpeiusiuramctu fuirtet vi,aut Dtnccejfcriji gcveri ludictoH. dolo,aut latenter (eu ignoratia . q.a Cap. I. qn,illeiurauerat,no cogitabateam r?,de qua iurauerat : fed fua cogita X quibus veto ora no ipfum deuiauerat in aliud. Aut tionum fpecieb* fiat <b illud, qct ilium fubduxerat ad ipperfuafio, & diflua fum iuramentu,(it debellario,& op fiOj&laus&vitupcpugnario, liuor, & impatientia, & ratio, &accttfanoi{ nimia pamipenfio, & ira contra ad uerfari!i:&vr[usvfus,quieiieftad cxcufario feu defenfior.&exqwiiuramentu,& peruenirc inipfum ' "** " -!. bus przmiffis,&enunciarionibuf fubito : & prompta velocitasin ip- fumantur harum orationum parfum,& ad abnegationem & meda- tes,qux faciunt fidem,feu qua: veri ciam.Ex his aut,qu* Hunt ad con* tatcra inferunt in ha artc, eft

Rhetoricorum
0 eft in prime librb.q? orationcs dc re busparticularibus fiatproptcr has fexintenti6nes,quasdiximus,& fyt logifmis& prxmiffis,quas numera ijimusin prcJiabuis.Ex quo autem impote eft in oratione fine iudice,cj. determiner alteram duarum oiatio num Rhetorum: ex quo orationes, que. in ilia fiunt,non funt ver^.& io indigentiaiudicum in concionatiiiiSjfeu deliberatiuis eft maior,ex quo funt de rebus pofllbsHbus:ficqJ indigemusil isiniudiciali,&laudc & vituperio.ficq; hie expedite]? fpecu lemur non fblum orationes conH ftituentes & deftruentes feuconfutantes,fed ctiam fceundum orationes,qua:acquirereraciunt iudicib* paffiones,quipfos cogunt mdicia inclinarefecundum vanetate" fidei prxftarionis ipfius mdicis propone tisverbis. Proponenrisautem fidci preftano iudicis iudicio eflct,quati do proponens cognofceret quis vir j^tipte mdexfecunduraluara atnjcitiam aut inimicitiam erga ipfum & iudcx cognofceret quis vir lit ipfe propones ucundum eius uirtutem luamq; (apientiain. Cognitio autc iudicis de proponente colert vt plu* rimumin rebus deliber.uiuis.rcceptio autem vtili tatis cognitionisjpponentis de difpofitione iudicis, vt plurimumeft in litibus.nam no eft mum iudicis iudicium de eo quern amat,& de eo quern odit, neque de his qui contra cumirati funt } aut non irati, aut ipfum ti metes vel no timetcs ipfum: fed iud>eum iudicia font diucrfafecudum hoc'dfia magn^ monfurx &prouentus. Q^iando autem iudicium proferret deeo ^ucra amant,nifi illi minuantali quamrem vel parum minuantab eo.iudiciu vcrodeco quemocfiunt K eft huius corurarium.Et fiii cfI differentia <ji judex iudicet contra pro ponentern,quieflet nobihs meaita tionis,autii}dicetvquandoille ellet pauci momenti,Sc toleranti?& cotriitans fe deillo.Loquentcs autem funt fills orationibus veridici vt phi rimurh propter tres caulas.nam a!i quando homo fit vendicus histribusabfque oratione confirmante. H^ autem tres (unt, (cientia, & dignitas& fumptio cofilij focietacis: hoc eft.ne fe feparet ab illo q ei coti fulit,autoccafionefje. ignorantie illius,aut propter ipfum efiediftin- L dtu ab illo genere,vel loco,aut idiomarc.Conuilcs autem (unt non vcndici fed mcntiotcs aut propter priuatiouem,(eu defeclum harum trium rerum, veidefedu quarundam earum.nam autipfi non confiileret conuenienti opinionc propter fua ignorantiam fuumq;errorcnn:hoc ett.qma ipfi confulerentid, de qua no recipituraliqua vtilitas propter iiie. mentis imbedllitatc: aut q? fin* fapietes ftudiofi oportet difformes cue illis,quibus confulunt. & hoc-: quiaquadoipfi fuerinthuiusdifpo fitionis,poffibile eflet cis, q> cogno- M fcantrem magis ftudiofam & noa confulantipfam. Mauifeftum autc cft,qi pr^ttri hos tres habitus no eft aliquis habi tus,qui quando inert IQ quenti,poflet eo efle veridicus apud audientes. Vnde vero fciatur,q> lo~ quens fit talis difpofitionis,autcon fumeturapud ilium, qui non noue nt eum.q? fit talis difpofitiois, illud eft ex rebus,dequi bus fa&a eft ractioincapitulolaudisjhoc eft,quit ipfe eft habeas fajpientiam & virtir>. jan.g> vero ilk fit focialis creaturi*

Libri II- Paraphrafcs.

j o5

A &amieus,&{ermodehiseft pars inqueindeberctirafci. difponibus D fcrrnonisde praeaiiffis,&ex quibus vero, quibus ho aptus eft irafci,coconftituuntur pafliocs,pp quas dif- ftitueretur qjtlleirafceretuc . Sed ha fount indicia mdicum : & ill? fuoc rum difpofitionu notiriaexpedw il qua: cis inrerut voluptatc aut dolo- li,qui vult kafa.na ille fciret icpus, reVficut fimr ira, & timor,& eius co- quo ho fit aptus ad receptions ocajrarium,& his fimilia.Iam aute ex- tionis,quje ipfum promoueret ad il jpedic ffg loquamur hie de Hlis . hoc la paflione, * Ira au tern eft diCpofi- '"* dcfiautem fict, qn (pecujabirmir vna- tio, vel impresfio animalis, ex qua aiuo' quajj; haru pailionii tribus rebus ; fit animx appetiuis pa-ne,^ videajiocr/l, rebus agentibus illd pa/Ho- tur opportuna illi , in quern eft ira ne, & vjrisaptis ad ilia pajQlone , & pp eius vilipenHone in wu irafcen cui |j?c pa/Iio fit mcides preualens. te,aut in eii qui fit eius pedfflequa , Strmode Ira, Cap, 2,. &eicontinuus,ViIipenfioauKejr, Vius autem e^etnplu de (pe- quam Arift. vocat pufillauimitatf, culafione iraceft, q^dicaf'qua nam anima rccipit viiipenfiojae: ac difpone ho fit iracundus : & q hat fi ipfi minueretur rebus paruis,q u; res agentes ira^c qui holes funt, in in ea imaginan tur. & qn h?f fucric jquos eit naturaiiter ira.na oTno re- ira? defiuitio ; Ira itaq ; fit ex aliquo pcrj^ira, qn con^regaturh^c tria, holedernfo, autaliquibushomini ^qn qu^dj corn inueniun^,& que busderopnftratis, in aliquS homida 6 mueniunt;finedubio nee ira ne demonftram , yel aliquos holes inuenitur . Et vfius nps facicmus in dempnftratos, no in ipf um hoicm hoc ^cwpre., ficut redimus in prece- vfern. & hoc pp al iqua rem,qua ira dentibus capitulis,hoc eft in capitu fcens fuerit iratus, vel in aliquem il lo lirigioru leu iudidalis,& in capi- lius pediiiequam , Ouine aut iram tulo confiUj, feu dcliberatiui,qn de femper fequifaliqua pauca res vofimuimus res qiiar.fi conftitutip in- luptatis,na irafcens fperat veiidiwtenditurriScrurCus res, quibus ordi- nabillo,inquefuentiratus.quannaretur fuu ee: hoc eft vtile vej no- do autem fperat , acquirit voluptaC xiurn>aquiKisveliniuria.Dua:au- tern. na(pes ilia eft qucdaeiusima jern har.ii trifi reyfi ftnt , ex quibus ginario , qn futurus eft vincerc vi- F f ojnpprmntur j>ra?iniila; , q qn ho- rum, in que irafcitur t qua iilud elt jno procederet i ejs , condncerent quafi impose in aliu . ^c ilia eft pccipfum ad illarn paflionern:hoc eft, na,qua anima fperat. & io ualcens in illpsjqui illarn ageret, & m quos maguificatur m fua aja,qua ipferc paderet ilia pajfio. Reperiuntur ve- putat in ea vigore ad illam pocna . to ex difponibus illorum , qui coa- Si ideo ho non irafcif'ui illii,qui ni A} (unt ad illam paflionem qu^da> miu eft fupra fuu gradu,neq; I hoquibus jllr apri fiaptaftici, ^eis^p- mine qui eft infra fenimis. Etqua moueri ad jllam paflione , exempli pulchiu eft,qd dixit poeta de ira, cj gfa , quia jpmoueres hornincm ad id,qd inde anima mouef"& trernit, jraro, qn ci annunciates eflc rerum lit res dulcior mel|et& q? ille qui tecooperanuu ad iram: & horrunem git mente eius , eft fimihs fbrnacis Rhe.Poc.cuAuer. O furao.

Rhetoriconirn
G fumo. Et ideo itacundi non intelligum neq; animaduertunf. Dicitur autem de eajO^fit dulcior melle,occafione voluptatis, qua: inea eft ex imaginatione vindicteaiam imagi natiooptat<L'reiipfamq;agitari HI am ma eft quid iocundom, quando ibi non fuerit meditano,qu?fecum intendatabhommabilem rern con nexnm optata:reirncq; res, qua: im pediataduentumfiixpoflibilitatis: ficuteftdifpofitiophantafmatum, quibus homines dele&atur in fbmnijs. Rei autem vilitas,& vilipenfio fit propter res,ad quas non habet vi H gorem,neq;conuenitqvhomoprouideatdecis:hoceft,qiillas acquirat, fi fuerTt quid bonum, aut ad ea rum cxpulfionem ingenietur,fi fue rint malum aliqcf. Et io putafde bo ms&malisfimul,q>ip(aoppoitima fintqjprouideaturdeeis:& fiFrres confequentes bonum & malum,ficut mali timor, & boni fpes funt etiam laudabiles.Ilh rei autem videt hoks,q? nonconueniataliqua reSj^ uidenux*: quia putaturq^ non infit illi bonum, de quo fit fperandum : neq; malii,cuius fit timor: & q? ilia fitobmifla & nimifi parua.Vilipen I fionisautem fpecies, quam Anfto. pufillanimitatemvocat,funt tres, delufio,& iocatio,& derifio. Dclufio autem eft vituperioru memoratio. & hoc,quia vilis,m quern Hunt con trariaoperationum magnitudmis, eft plebis vilipenlus.Deludit autem ho ilium, quern videt,q?non{itdignus vt ei loquatur: & fie ille,quem hoTes derident,eft et vilipen(us,Qn aut denfio fuerit rei,impedit fuum appetitum,fuamq; voluntatem.De rioafit,qeft talis, eft qua ea ages non intedit aliquam rem, quamac quirat pter damnii illius,quem de* K ndet.Et hoc,quia ex quo ille,quem deridet, eft vilis,notu eft,<j> ipfe non timeat.q? ab eo fibi ptoueniat dam num.nam fi hoc putaflet, trmeret, & non vilipenderercum. Illi verojcj delud-unt,vt ilia delufione eis proue niat aliquid vtilitatiSjCouenuo^ vo centur iocatores,& aftuti:ficut funt mimi, quos reges voluptatis ca famut:& non introducutillosadhoc genus,fedingiediuntur genusaf hi toru.Etflrrblafphemia: hoc eft dcfectuum commemoratio eft et blafphemati vilipenfio.Blafphemia aa tcm,q eft hmoijcfldea-ptio & verfiida, qua imenditur contriftatio L blafphemati de re,q u^- q n de eo declarata fuerit,puderet Ide ipfam bla fphematu.& no eft blafphcnua defe<ftuum commemorationis, qeft hmoi:nifi qn res , qua ho blafphemat,inefletblafphemato in pra^tcri to non in future : &-q? blafphenvia fittuipis,qua pudeiet blatphematu:& q? non intendatur per illam aliquid vtilitatisipfi blafphemato.fi cut ell blalphemia,qua intendi^ipfa correclio.nam hcc non eft vilipe (io,(edeft pa-na. Blafphemiaautde ledat,qiiia blai'phemantes putatde fecpipfifint ftudiohores ip(is blafphematis. Et 16 blafphemaiues & deturpaniesfum ipii diuites&nmc nes.nam illi putantfibi exccllentii vltra alios.Hoc autem mamfeftum eft de co^itatione blaiphemantiu : quia blalphemia eft vilipenfio. Vili penditur autem ille,qui non eft dignus alicuius rei: &eitille,cui non eft aliqua res honoris:neq; pgaliqcl bonu,quod deeo fperetur : neq; j?g aliquod malum, quodabeo timeatin Illi autem, dequibusputaturq*
es

Libri II. Paraphrafcs

A eisinfitqujedamcondoopportuna vltra plurcs hoics gnrofitatc & vigo re & virtuter& vfius omnibus his,q bus aliquis homo alium (uperat,ficut eft exceflus di-uitis ad pauperem & traquilli ad laboriofum,& architcftonici adprincipalitatis (uicepti uum, velcuius anima videturapta ad principalitatem, & ft non fit primus.hi omnes apti Hint irafci in ho mines ex pauca re,quam putaret vi lipenfionem eorum. Et ideo fertur tpvehementiairacundia; & furotis &irzinfitflijsregum,&hisqni re gibus annecliun^qui folui funt obU fedamentis,& non oftenderunt penitus nifi ea,quibus gauderet ex ho minum honoribus, &decorisoperi bus. Et huicfpecieicum iracundiae vehementia inf'unt quaedam res,q conducerent iracundiae ipfius vehc mentiam,(icuteft nimia vedicatio: &q> non fint contend in illos,punie doparuare, (edexcefliua po:ha.& hoc, quiaincenditurfua iracontra illosppfuaiexcellentia; magnitudi nem in (e ipfis.Ex rebus autem,qua qn ineflentahcui homini, reddimr illis aptus,vt in eum peruaiiat ira c,q? ille homo vfus fit, <>> ab ipfo bo num ipfum proueniat,& non opera retur hoc in nomine, ad quern vfus fuerat hoc agere,aut ad ei connexu aliquem .& hoc, quando ille homo (ciretjqjhaeceiusobminio iitadei' voluptates:vel fciat q? ipfe cupiat-ta le,&ri non obmitteret. nam iam nu meraretur folitxvoluptatisobmiffio in iracundis. Quado autem hoc itafuerit,ira2 opus vii eft ipfavilipf fio,autid quodputareturefle vilipe fio.Vin autem apti ad iram,funt ilh,quibusinflmt quaedam difpones facietes illosputare de plurimo ei9,

i o6

quod in ipfum dcfcenderet,cj? fit vi D lipenfio.Eaautem,qu?apta(unt vt eis irafcatur,funt quibus alij putit. q^maior parsoperum,qua*exilfis proueniunt,fint vilipenfijonis. Qua do autem vniuerfahter declaratum eft qua de re fiat ira, & qui fint iracundi,&qui fintinquoscadatira: iam expedititaq;q? numerem'hic has difpofitiones. De rebus iratnfromontntllw.
Cap. j.

r> Icq; ex difpofitionibus, quibus ^homo fiatiracundus,eft,cj>homo cupiataliquamrem,&eiusap- petitus fit cum triftma & anguftia. nam in his feftmatur ira, fiuefacia fuerit vlli eorum aliquares,qu^ expediret ad iram,fiue no fuerit fkc"la:quia ille pp eius paucam toIciA tiam putaret q? hasc iam facia fuerit in cum.Et hoium quidam funt, quibus funt aliquz ies,q ipfbs contriftant, & cupiunt remotioneillius conuiftantis.nam hi irafcunturdc omni re &ex omni re:ficut funt qui bus occurreret aliquis morbus vel paup.tas.nam hi cupiut fanitate, & res q fiuntad fanitatem.&diuitiaru cogregationem, & res aduenientes F congregationi diuitiaru. Etio non df j>p id hui9 defydcrij,quod firmaf in horu als,qj fit ca,q? de|eis dicatur qj ipfi fint concupifcentes: immo hoc eft ca,q? de eis dicatur q? ipfi ab horreantfua vita. & plurimu q? hi iraicun^eft,quo vilipeduntrcmeis occurrente,ficut funt vilipedetes do lore,qui occurrit patienti, qn ei occurrit. & fie de his, qui vilipendunt indigentiam & egeftatem, qua: occurrit ahcui homini tepore mae pau pertatis. & fie de eo, qui vihpendit iniuriam occurrence aficui homini. O ij Ee

Rhetoricorum
G EC hums generis eft qui vilipcndit reciperctux ex illis vtilitas deillis te C hpminis amicu. Et vrms quicunq; bus.ixa ex .quo non conferut fibi ip vilipedi tidy-quo ho cotrifta/Scdo- fiSjdigniuseft q? non eoferantalijs, Ict,amqu0delee'raf'&gaudct. Eti qn autem vulgusputat dcpJuribus horaine^ui' fpes falli t,fcftmat ira. ham rerum,q? in eis fit vtilitas,licct na Ute cogitatus eft coguatione, & ipfas habentes non rcciperet de eis ceflauit eius cogi ratio. lam aut de- vtilJtatem,aliqn ipfos reducnnt ad claratu eft ex his rebus, qua difpo- bonum,5credeuotad mifcrendam neex homines di{p5nibus,&quib' eorum,poil vituperarioocm.& hoc accidentibus ex Cuxanimx accnti- qneisindiKUt,&eisexcufanturdc bus,& gbus annis, & {patio fiat ve- eo qr! pteriiu eft. De hoc ante red hementisaptkudinis ad irafccndu: pcrent vulitate,qn prxccdcns vitu& in que homines irafcutur,& que perauooon ructitexccfliua,ne<j; pderiden,t,& que vituperant, quan- let confuctudioe. nam qn efiet exdo inaliqua refueiit aliqua harfi cefliua,putarctur de cis,q> ipfos deri H rerura4ifp6nibusquide,HCUteira derenttemporeconueruooisad bo L habentium priudpalirate in quern num.Etqui benefaciunt, deidecefnon Itabct principalitatem: accnti (ant 119 beneficeti?,& qui no ra bus veroj ficut eft ira doJentium in tificant homini de fuo operc, rlis q gaudentes: /pacio vero,jdcut eft ira expcdiunt ad Uludjopus, aut agunt potentum in pufil!anirnes:& an- cum iljo contxariu eius operis: & nis^ ficuteft ira (enu m juuenfs.Ira quibusbeneficj vidcal vilis difpQve, & vilipenfio eft, qn res /uoru nis. & hoc, qn recipiens beneficiu opera, fuoiumq; fermonu & fuaru putarctq? illud bnficiu fit vile, aut difponu eft resillius,in cuiusopciu q? eius vigor cflet ad maiora q a<$ & {ermonu & difpofidonu aliqua hoc,inillos caderetira.Omniaaut xe no recipiatur vlla vdlitas, vel pu ha;c opera funt prouocantia iram taremr hoc de eis. nam qn pcri~ nadc eisputaturqjfintvilipefores. remur resbla/pbemj? & vjjjpcfiois Sunt aut hie quida homines g. jrainueniremrxj>n6 tranfgrederentur (cuntur ex vilipcnfionccadentc in I hac(pern. .& io piua^q? id viljpcn- eosex vilibus teb9: aut qn ipft fijnt M J(i6is& derifiois, qd cadcretl ftudio inter viles vili/!iini;& funt illi.quos fbs &fapiemes,fit res neceflaria,na nemo reputat alicuius mometunevulgo yf ,q? jpfi fi vjlipendat aliqua quc eft eis res, qua cxalten tur peni* zem fuaru difpo(uionum,& fimili- tus,& nemo expetcrct coru magni" ter de reliquis yirtutibus,quz non ficatione .Non conuenit aut, <$ res funt vtiles: & pra^cipueqa exillis ita fiat hoc eft, q? ho irafcatur I cu, peruenit poft maximum laborem, qui vilipenderet eius minimas res, & poft eiusaduentum coferuaretur fed expediret q? caderct ira \ ilium, etmaximo labore.& hoc,quia vuN qui vilipenderet res alicuius homigus,ex quo putat de talibus, q<f no nis,qu; funt alicuius momenti. Et t eis aliqua vtili tas de co, quod ex in amicos cadit ira, quaiido non di hoc acquirut,neq; resin qua fit vis cuntdefuis amicis conuenieatem adiua, expedite t(j>putaietur $ nS fermonc aducnicntc eis aliqua vi:

Libri II. Parapfirales.

107

A fell triftantnr,quado rccordatur co- vilipcndemes his q uinq; fpetiebus. D ruminmalum:&smplius,quando riam illi viriputantd'>eis)q? illi non non benefaciunteis,cogenteeos nc atrxiliaretur eis ad aclionem honeceifitafe:ncG;fallunrin eoipforum fti,&non darenteiscongraurrfdon <juodeisdeundit.Etideodicitan- filium,& irafecrentunn cos . Hxe tiquum pKMJerbiam. Amicus t<r nu autcrwira cfrficutirapatrirm iff tffriret,aut tibi mutuabif, aut coftfri liostnoc eft , quia illi irafcuntur in ftabitirr tua anguffia. Cadi t autem cos , qui rpfi non auxiliantur eis ad in hos ira.quia priaatio cotriftario- honef ia.F rtatitem ira I illos,de qui ais dc vi/jujc in cos cadir,fignificat busputatuf,q? vilipefldant vna fiaillorum vifipefioflem. Ethoc,qnia ruiriquinq; ipederuffl:licetresn5 manifcftam eft OjT homo irafcatur, itafit.Hoc autem accfdit multoties qudndo noccturifli, quern ipfccu- vinsprimatib'cum illis,quibusdoiatr&; {milliter iialcacrur in arnica minantur propter paueitatem; Cus6 qui malum lafpicarcturin firam a- cognitionis.Etex iram etiam agenK micum & malath cogitationem ha tibus eftobliuio rerum,quarum ob E fcct dcillo:& in ilium qui vilipendit fcruanfia erat plunsfaeienda apud id fui (crmoms, qui ei perucnerit. illos.fic0t facpe accidithomini, qn1& his rebus illi fimiles eflent fuis rafcarar in ilium, qui oblituselftt jnimicis. Ethoc,quiainimid funt, fui nominis:& ficutaccidit ex obli tfui nonontriftantr<Je vi^qu^de uioncrerum,qu?funtfacilisobferftcadit ift fuos inimkosrneq,' eis ap uantiaf,qtia: eflentextimandae.obJi paretmalumilludmalum,q'uod=eis aioauttmfecithorftinemirafciaiS prouenit. Amici vcs contriffantur ipie putat, q? eius caufa fit vihpefia malaoccurrentefuis fbcijs, & con- obliti.Etquiincipmntbenefidfim, triftanturex hoc,& dolcnt.Et aliqn & non perfidutipfum, quairafciicadirira ift illum,quem vilipendiit, tur eriam in illos, qui eis lion grata <tt rebus homini cxtrinfcds. Tales latitur, fecundiim quodoporteret. afem fernquirtq; (pecief um.Qua flam defedus ab opportune induce ram- vniuSeft ille^ qui vilipendit tc, ret vilipenfionem;Etin illos tu iraC quando tu ipfum honofares. tu en! fceris,qui derident rem, qua tu veri F irafccrisinipfnm.Secundaeautem ficaresopinionem. Etquatidoquieft,^aiviftpenditillud,quodefta- damhomo,qutucognofceres,bepud sse arfmirandum, fed non cflet neficaret alijs & non beneficaret tiadmirandum apud ipfum. Tcrtix bi,tu irafcereris in eum.Iam itacpift antemeft,quando nxn admirafef declaratumfte^hociermbtie,qoi illinijcjiiod velles efle a'dmiradam fiftt homines apti ad iram,vtineo$ apurfhommes,lieetn6itafit.(^uar irisC:aff^& non irafcan<;& q fint res tz a'utem eft, q? vilipendafhomles, agenfesiram. Ef illz funt res,q^u. de qutfms arfmirarentur, fimul qui <fo reptriunt" homini, eis ftabitireif adffiirarenfuf de te. Quinta; autem q? fromo iratus fit. Et ex his eififeni ft,q>ilfolroitto nonerubefcerctde trib'feb9 fumunfuam'placatesfeii rcbus,quibus tu erubefceres, & cas reconcifiationcm agentes. Na quaabhorreres.Et rebellio auget iram f do fiabiliunif alicui viro co n tram O -iij rcrfi

Rhetoricorutn
G rerum iram agcmium, aut linitut ciusira,autcxpeditq? ei placetur:& fimiliter,quando alicui homini rcpetiuntur contraria difpofitionum quibus fitaptus vt in cum cadat ira Icuis eflet linitio ira: ab eo,aut ei in eflet placatio.Et ftmiliter,qusufo ho mini infant contraria difpofitionu, quibus fit iracundus, facilis fiteius placatiomsrcceptio,autciusuaelejaitio. namirxfuntduo contraria: quorum vuum eft eius priuatio: & alterum eft eius cotrarium,qiueeft tpfaplacatio.Sed Ariitcum eius no tificatipne harum reru hie tulitrcs H iiam lenientes fm vfus modum, Sarmo dclramlettimtibus. ite cotrarium eft ira: laeni tipi, expedititaq;, q? fpeculemurinteiitioncm irclemlionispercotrariaillarum trium re tum,auasprxdiximus: hoc eft,qua difpontione Tint homines,quorum iiae lenitio fiat facilis, & cuius difpo tionis fmt homines,in quos irx le laitio facilis h~at,& qua: fmt resirara lenientes. Etleuitio^eureconcilia&o eft irx pduatio,aut ei'obmiflio. Quandoautemira-'caufa (Itvilipe I (io,qux fit toto corde &libentiani mQ,rnanifeftum eft,g? qui non vili pendunt,aut (i vilipenderent^iocagunt vi,aut iiiaduerteuter,aut de q.Busputatur,q? fint tails difpofiriois, g? in illos non cadat ira:& ex illis fie xet ira; lenitio facilis.& aliquado fit iiatlenitio,quandoiiiiiafceuti fiut tormenta & martyria,qux omittereeumfaciatvilipefionem faclarn in eum:quando fua? it? cau(a fuerit px intentione & voluntatisad hoc. iiocautem faceient vcrfuu habentesfummas maiitias.texhis,qua;
0^.4.
.

iram lenium,eflg> illevirin /eipfo K feciatcas res,quasputaueratirafce$ in eius vilipcnfionem.nam hoc ferret ad putandum de eo,q? non putet de illis q? tint vihpenflorex quo nemo putat q; ipfe vilipendat (e ipm, t ex his, qua; reconciliationem agunt,eft peccati confeflio, aut q? vo to polliceatur, qj non redeatin illif, qua; apud nos vocatur poenitentia: & q? conuertatur in Yilipenfioisco trarium, qu^ eft ipfa magnificatio. Confeflioautem lenitiram:quiaco firmat ipfam pocnam. Poenaraiue confitmatio eft ex his, qua: leniunt dolorem eorum, qua; geflerat,& co L rum contnfta tionem. Hoc autem manifeirum eft apud teftimonium fenfatarummulctarum, quoniam nos pluries condemnamus ieucre,& vehementios, ficut viros ha;reticos, & in {e arguentes. Ex illis vero, qui confitentur & cognofcunt poenam eisillatam efle iure,deficitomnis ira:& vlrenus quia caufa negationis rei patentis eft pr^fumptio & often tatio. Prxiumens autem eft viiipen for deridens.Et rurfus,quia cofeflio eft humiliatio & defe&uscognitio, &(ecundum hocimponitur grad* pccue, cadcntis in illos.Illi vero, qui M no n coufitentur, videtur non timetes,neq; fe humiliates irato ineos. Hoc autem eft ex his, qua; conducunt ad imaginandum vilipefione in eos irafccntis.Et aliquando figni ficant, <j> ira lenietur &quiefcet ab homine,qui le conftitueret contritum & fpiiitu depreflum, feu nimis humanum. Qjuodapparetex canu opere: quia ipii non latrant in homines fcdemes & tardos, ipfbs aute pra;cipites mordent. Et aliquando funtquidam loci,quoium uegationes

Libri 11. Paraphrafes

i o8

t'n won jratararg> fmt vilipenfio, <fiftum eft. Leuifafit ira abhoTc,itf JD
.(ed Veritatiserror. & boc,quado pec quem cflet ifa,fierubefceretdeillis, catum non eflet manifeftum. Ex qua: egerit. Res autem,dequibus fi Ipcciebus autem Hlorum, in quos ira eflet, e/let turpis aut inhonefta, non irafcitur, aut in quos vat condi funt quib'ho aut non irafceretur ip rionis eft,qj quiefcat, eft fpecies ho- fis ex rebus itam facientibus,q in ip latnutnjqui (ant btmi aninir, ma- fum vcniuc & fi irafccref,eius ira ci gpspohcix,nobilium morum tole to ieniretur. & hoc eft, ficut opus vi raates:quos Arifto. illas vocat. Atn- lipenfionis,quo ho corrigitur & do piius in illos, qui (unc fpeciei indige cef: ficut eft docenris increpatio, & tis,minuitur iraoceafionecomini- ficut eft optlsvilipenfionis,quointe feratioms illius:ex quo neceflitasca ditur ipfe lufus,quando etiam intfdens in ilium eft in gradu muldtx. turn P illud eflet iocus. Et dfia eft Icnitur autem ira, quxeft in homi- apua Arift. inter lufiim,& iocu. fll num fpeciem, qui humiliantue ex lufu intendif beneficare alum illi', B caufa aliqua,& non Hint pertinaces in quem eft lufusrnon q> eo lufus,p in litigio occafione humilitatis, & uemat obledamcnturn.ioco aut in jnanmetudini$,qua;eisinexifHt.Et tendit*,^deleftefiocans ciiillo ,ia noacaditiiainiHum, quinonbla- quem eft iocus. &io boni ludut& Iphemat alium comemorado fuos non iocant^ & fie et eft opus vrlipen defedus,neqi ipfum deridet, neeeu fionis,quo inteuditur calbgatio, & odit,vel ilium, qui hxcfecentIpau corrcdio apudhnpcdimenta,& ma eioribus.&ficecidiHet ira,Ieniretur la accidentia. Ftexillisetiameftfa ex eis cito.Et viiiuerfalius iram leni risfacere neceflarijs paucis reb', qui coda vt plunmum fumutur ex fuis bus indiget abominator. nam non contrari]6,quaz numerata (unt in ea irafceretur illis, quando eis eflet ei' pitulo irax Etinadmirandos,autm ncceCitaus fausfacl:io:licet fitparu, illos,ex quibus homines erubefcut immo minimum & abominabile. non cadit ira, quotiens per/eueraue Et vfms omne opus ex vihpefionis lint in hac difpofitione. nam impof aut vilipendentis operibus,quando C fibije eft, q? aiiquis homo irafcatur eo non intenditur damnum fpren, f in vllum hominem, &eum timeat nequeturpeobleftamenrum,aut(e fiinul vua difpofitione. Qui autem cum connecteretur fpes & expeclaTtunturodio &vilipenfioneiuali- do,eo non irafceretur. Exemplum quem hominem quando irafcutur autem illius,cum quo nonannecli inipflim,autiniHos, nonirafcitur, turvihpen(ionisdamnum,eftiUud aut parum iraicitur I eos.Nam qui quo homo corrigeretur.. Et exemicafcitur in aliquem homincm,non plum illius, cum quo no coneclitur PUtatur <$ ilium vilipeudat, & in eu turpe oblec^amentum,eftiufus,qui ira(catur fimu;l.&hoc,quia non eft nonperuemtadfornicanonem. EC damnum fpreto per vilrpenfionem, exemplum illius,cui annedtif'bonu fiue per earn fit obleCtamentumjfi- fjpei,eftneceflitatisfatisfa6tio. Qiia Ue non.Ira veroeft obletAametum do aut tempus prolongaretur,& no cum damno,ficuc in ems dcnaitioe (equeretur, ab illo, in quem eflet O 111; ira
15 II

RKetoricotum
Cr ira.aliquod opus , qcf inducetet if z ifo eis ptouentetts iuris faem.riaiW K nouitcr fadione, iam temporispro hi no putarefct q> eis proueniret dt logatfo liniret iram. x his autem , ftum . Qoi autem no conicsftanttfc <ju? lettireni veheffienterfi irl, eflet vilipenfiotie & fprcffi in eo* pfotftf* cxpetitio fanguiiMS^edempti^nis, niente,nonira(cunftir.Hoc auKitt aut primo ab ipfb delinquents , vel accideref gp ignorantiam; Sc ahcjn ab anncxis ipu deliriqtienti . t ali- accrdit pp magnanimitatc. naitf il iqn hon lenitcf ex petitione (aftgui- li pirrant q> aftfls, quibus Vilipetidfi jiisttdcm^iEionijfab ipfodelftiquc- ttir,nortfifltctfeis^^qaiefeimmcfV tc prif6 , donee epe3:atuf ab annc- vilipefiofnem . Ef ideo magnanimi xisilfi, qnputarctqj primus delin- cligunf q?auferafl eis plates ahis quens no fit eius Compaf, (ed puta- vmutum,qu* eis attrimiOntur : rt let q?illfusannexusfitfuusc6par. videatnrquomodoethOdfafcipe-' & idco affcjn felinquit ipfurtt ddm fee intpteflioncm. rtaitt q uSw opus qoente, & petit fanguinis redepcio- ablattmi ab hole eflet ttiaius,& no H He ab ifli$,qui illms funt annexi. Et itafcefetur de eo, tanto ftiagis figni L aliqn lenit ira vldida ab alio ab ficaret eius magnanifn i tare, & hcf jniurio,& ab alio g ab ilU' conexisy ius occafione, qn q^iidant volu'it fe fed z quociiq; homine contigerit. ferre nTfagnaninrffatecuiufd^,c|ui $rTj it fefiiret irS cafas ffiaxrmorfi apcf eoserat vir nwagnanimitare nd1 flialoru rn ipfos delinquentes: licet tus^ixit ei,ta no numeraris I fum* hoc non fuerit eo quo in ipfum do- ma ciuifate regtium r vrnoftcteti li^uetint-naffl illi pufant,ac fi in il- an irafcef ttur et hoc,ffec ne.& vni" lis eflet fanguinis redemptio. Et qn uerftlius qui tt&tt eontf iftafffr vif? credunt de fe,c{> rpfi fiwt miufij , no penfione ,aut j^ nfwnintonT fpteti irafttrntur de adibus eis dccurren- monsentu>el p.^fpreti^ & vilipenfft tibus d'billis , in quosrmurratifuc- magnum itiomentu,ille non rrafcf tint.na ipfi pntant, ac fi adepti cent tur.nS iafti'diftu eftl iriz definitk*ianguinKredemptionem . Etqdc ne,qjipta fitdafflnQcuni cupidine fe ciedunt^ ipfi fint miurij, no rra vindiclx At\ corruptos aut non eft I fcuntur ex adibus in cos occurred- iraicendu . nam' illi iam ceciderant M bus ab hisjquib9 fueiinc iniuri f . nil in detenus <| fit maI5 , quod deeis iiliputantq?illiad 9 fintaequitatisrfpentur, Ethincefl^jno vfusfuit de xquitate aut non ellirafcendit . Homerus hat re leaielid'ani'if cff Et ideo qcf conueitit q? cond emnas iufdam in aliquenralium , qni frtfpiimo prarponat & fermone decla- bentur viri famofi apud ilfosi-qaa'ft ret, efl q> condenams fit iniurius,& do dixit deeo,in qarenreffetrrayfk tunceu condemnet.nam qnresita ex niic fepnltusin obfcura terra eft fuerit, non prouenireteidamnum exqnanunquarft'fepararetur.Rcf a condemnato, Aliqii autern conti autem ita fiiit, quia'eius mifcfcre^ gir de aliquibus paucis hominib9, cui offenderet mortisttrifOr,Xquo qur funt praui & robufti dmrtes , q> eft maximu terribiliunr. Sicq^nant Jciant q? ipfi fin t iniuri j : fed cfi hoc declaratum eft,qj-qui vo ui volunt lenirc irafcanrur & conqucran^licer mul iram, aut ipfam fcdare , conueniat

Libri 1 1 . Paraphrafes.

109

& fumant pMtmiflaS lenienfes ex dct& Imtulin eo.Etideo viri, qui 0 his tocis,hoc eft horQ bcoru parti- communicant rjaturalitef in malis eulatibus. Etvnitierfahusira lenifi &damnis/untconnexi Jnimici au & fcdatur de fex hofninu fpedebus tern funt horu cbntrarijrhoc eft, q ficut di<Stum eft : quarfi vrta" eft cr contriftsntur bonis jttouenitibu* admifandis : & lecunda fpeties eft f uis iniffiicis,& delectatut malis ilex illis,quoru pudet hottiines:& tef lis cadeiitibus . Quartdo autem in da fpcs eft ex hortimibus iniurijs:& amicitia hoc cotf tingi t , manifeftfi tiuarta ex agentibus vilipenfiotiem eft,q? fipjhu quoftabilimu$,q?ali^s iineeledlioe: & duinta ex illis,qao$ Kortlo fit amicus & diliges, (it q> cd fuppeditatet mar malt/ni ^ eis Ap- qaeratuf de malo caderite in fuunt J>ctef et ille,qui in eos irSfteretuf . & amicu, & gaudeat bbiid illi prouefextae>jjiapefdi(i&corttiptifinf, ftientc. texfigtiistamieitiaeert & hoc eft vltitnum eorum, qux di- cofnmunicafio in bone & I malo . Effiffiilitef fuorfifignorurheft,<]p xeraf de ira, eiflfqj cofitrario. Df ktriicitiatfy AMort. CAp. f. a&tis amrei fit cohtrarius a&uiini- ^i Vero homiftesfirtt,qui na- fltiici de vfla & eadem re,qfi aftetiiturahteramaflt&amanttur,&: i triscofripatati fuerintrficutv^puqa* fint tes amicitfaffi age fetrt ilfqcfis, q> ei fuffragaren^dutf {kbiHemus,-qnpr3epone~ tiji,quotu vnUseiopitulatetur, alamteitia: X amabilitatis defi- fcr ati^e ipfnm ptoderet.Nam ille* fiirfofle. Etdicemtisqj amicitia fit, quieifufftagaretuf>efletamicus,&: <Jj ho cupiat ipfiifli bonom altj ho- efi ptoderetieilet mimicus.Poftc| Airri pp iHius hominis fubftan tia < autem IS dedaf atfi eft,-q7 athic9 fi tj /&qjei infit vis& cui fuoamicocKjpeietbonQpp iphabitti^quo agat i'lli ipfutn btfflu . lummet fuu amicumf & o? hi Aniabilifas aute eft,^) vterqy illoru ci fin t n afuraliter , manifeftfi eft cp adaherutru firhuiusdifpofitionis. fjuibenefecerunfalicui homini vel qn au f Iftfc ita fuerit, veru$ arnicus hofflinib*,aut illis, qui' pro eis furif, ,qurfimul amat& amafuf, Et p- illi fint hofuffi amici,quibus bene* tafuf q> nic IdigearrSus ad perfe#fi fecerunt. Et q? beneficium fit vnus F a mo re tettia conditionejqOJ& eft}qj aftuuM amkiti*. E tfimiji'terquit Gitti hoc q> vtetq, eofn amet bonfi afios Virbs eg'erhit maximalfes laatterfltrius fui focij f ubftStiam , bofiofas & dcfatiwates leuifef &fb(ciat vterq; eoffi artticitia fiii copa- fertet,fuht etiani difccli eOfum,qui f fs ad illu. qfi antern hoc fuppofitu bus harcegefint: fiue illae fimpliciftobisfuerit deaTfliciti? dennitioe, tef defatigintes re$ fuerint, aufCofnclnifeftfteftq? afhicus fit/ quide- lo terhpore fuz fadt'fonis fintdefsf Icftetur bono af teri u$5& com fffufi t' tiganfcs :ficfe ipfimet ha?c egerintf tet in dantnfs dofori btfs ,- qui in efi fine noft egef in f ha;c ipfinier, fed ip deftenderint,n6n propter fe,- fed ^ fi eflet cadfa aduentus iflrus exccllc .qnadoau- tis fei illis.&illi, de qujbui putatut tern amicusfuerit tafisdifpdfitiois,- <j? ipfi cogitetbenefacerejfuntami' urrl amtcorum gaff ciEf amante$amantem fantami-

Rhetoricorum
G ci, & fimiliter qui amantur ab ami cis: & qui odium etiam illum,que aliquis homo odit, funt illius amici,5i fie illi, quos ahcuius hommis immici admm,funt illius amici. Et omnes hi,hoc eft amici, videnfefie amici, ga illis vf q? horu bona fint fua. & io optat q? bona, q funt fua, fint etfuoru amicoru, ficutsutfua j?g fuos amicosrhoc e,cja ipfi, bnfacifit eis, 3c illos venerau^huiusocca fione liberates & potenccs venerantur,hoc eft, occafioe ,qua homines putantq? eis conferatur vtilicas ex illis.Bonum aurem, quod illis proH- uemtex hominib9, eit ipfe honor, ftudiofiaute gratifici funt,qui largiuiuur viucuiq; ex bono,iicuti fer ic poflunt fm nngulas fuas difpofi tiones. Minima autem ftaium difponumeft, quiaillineminempenitusdefetigarent,ficutdicit Arid. Talis autem difponis funt, qn non viuunt ex fuis fbcijs: hoc eft, q? fui foci) non tradant eis fuum vidu. fed fuus viftusfitex fiiotnetexerci tk>,&fuicoiporislabore. Horuau temftudiofioreftille,cuius vidus eft ex renobili: ficuteft viclus,qui eex militia,q fit fan lege no return I vtcfiliii ,aut m9 vift9 fuerit ex vena tu & armetaria. Et vfius fu9 vid9 e ex modo, quo non indigent conciuibus,ni(i cos ad hoc conduxerit ip fafencdus. Etdehacfpeciehomimim putatur q? fint magis tempera ti<j aiij nemiui iniuri) perfedt^ecouenientiaJ.Et illi et funt dile<n:i,qui bus conuenit q? de eis fiant adlus,q dcamicisfiunt,aut hocelegennt. Hi autem funt ipfi boni Itudiofi fibwhet ipfi de Ce fiiisqi excrarijs reb9 cententi. Et ideo qn aliq uis homo 'vellet amici bencficuim gerere ver fus fuos ami cos, hoc eisbenefido K v[us Hlet,ac Felices fortunati et due cunclis boms, hoceftanimi&coaporeis& exteriorib't fiue benefices illis,qu folum virtutes funt:fiuerc bus,ex quarum proiientu homines admuantur:fiuefinipliciteifiuere jfpedlu hoium,quibus pioueneirnt illi funt amici.Et illi, qui boni animifunt, & quorum focietas placere t:& fi tota die com itaientur occa fione obledamenti qd fenent,ab(que q? fuum colloquiii fit faftidio, horum finguli fum amici: quia corum mores funt optandi & faciles, & non vertuntur ver fus peccatum I. & malitiam.& illi, qui non feruant iram, neq; funt verfuti, neq; valde fenfibiles funt: hoc eft non excitatur ad operandum malum, qn pro mouentur.Et ideo quicunq, eis coiunguntur, oes has turpes difpones film vim inferentis, hoc eft vtemis hominibus terrore quodam,& clamoribus apud orationem. & fimili ter funt rudes homines, qui lobore fuorum corporu ferret verbera, vel fcrrent quamcunq; vim, quf in eos inferretur: vcl in quibus congregantur amba? difpones,funt piompti ad lites & ad corre&ione fuoru 'M affinium,& vicmorumac amicoru. & hoc, fiue qn illi valerent illos cor rigere, vel qn ferrentcogitandu, <|> fua cortedtio fit quodammodo comiferatio.Et illi tj laudant aliquos, amant ipfbs laudatos. nam Iperat, cjjcommunicent eis bona,q apud eos funt,propter qu^eos laudarint: & apud illos laudantes habentur amici illorum,quos laudant.&qjaado la us e/Iet verbis,iion eft laudandus ahquis vllo bono, quod ei non infit.& vita eoium,qui egre^ij haD entur

Libn II. Paraphrafes.

A bentur pp. indumenta ornata,& vcftes mundas, non eft atnanda. nam videnturq? venerentur homineea jnunditia,quasnon faftidiant cos turpibus afpetftibus. Illi aute, quos non pudec vitioru m, neq, coingun tur ex patrata culpa, qui haec com jnittunt, violenti fimt. violeuti aute odiendi funt. per vitia autem inten do malcficia, qua: homo committitaduerfusDcum^&pculpascas, quasdelinquitinfocium.Illi aute qui non feiunt odium, nee permanent in animi rancore & odij ob (eruanria,(ed cito placatur & auferB turfoaira,ip(i habenturamandi. & hoc,quia putatur de eis,g? ficut il ii font talium conditionum verfus homines,(ic fine vers9 fuos amicos: immoilh dignioresadhoccenfen tur.Etillictiam funt amici,qui no pbloquuntur neq-, dignofcunt maleficia fuotu cofaugumeorum,&vi cinorum atcj; cognatorum, & qua illi funt bom,nou eft apud eos malu aliquod. Ac illi funt amandi,qui non feruant iram contra illos, in quos irafcuntur, vel fuo animo vel lent illis inefle bonu. nam qui contrarium huius funt, contentiofi cer C nuntur.Etquosadmirantur abeis ipecie diiteientes ac ipfi fe ipfbs admirantur,funtamandi.nam nemo admiratut feipfum, nifi de re, qua: vere virtus fit apud eum, qua fit ad mirandus. Et congaudemes hominibus,qui funt apud eos, funt amici ilbium quibus conga.udent: & cuidentiusquandogaudiutn fue ritex noto afredu,quoniam deillo putatur qj dignius fitilludgaudiu Habile efle, & q> ille non fingat illudgaudium. Ethonorati amant honorantes eos; & honoraci habe-

11 o

tur amici apud fuos hanorant.es, D c ilii viri funt amici, q uos homo cuperet,q>eia:mulentura:mulatio-ne,cuiusnonfitexcufatio,ncq;accufatio in ipfum. quia ho non cu peret hoc ab alio, nifi ab hole cui cuperet vt conftarent fue. virtutes. Appetit autem hoc ab illo, qua eft apud ipfum dignus hui9 rei.& idco qui apud te eflet tails conditionis, auteuet tibiamicusraut cupeiesip Cumefletuumamicum.quoniam quando eft tuus amicus, dignipr e, vteicpnftent virtutes, qua: tibiinfunt. Etbcnefici habentur amici apud illos, veifus quosegerltillud E bonum,uifi fuccederefaceientilli boiio malum, quod fit vehemenrius, & fortius: ficut eft magnu ftir pedium,&graue '"' " feruitium. ' **' Et '" ilk, qui amant affines, & vemotof illos oorum,qui viui,& qui mortui funt: hoc eft, quoru mors eft tge proxia, inter ipfos affines vel cofanguincos vel et alien os,quia mortui no con* iunguntur nifi duabus codonibus: quaru vna cft,q? fua mors fit proxi mi tcmporis:& fecunda,o> fint affines vel alieni et. qm vnufquifq^ ho minii amat occafione iuris amicitiaeilloru.namqnho amatextra- F neu, digni9 eft q? amet affine. & qn amat mortuu, dignius eft q? amet viuu.&ideo funt de numcro illoru homm, qui nimis amant fuos ami cos: & non parcunt amare eos. na ha: hominu fpecies funt bon^. homo aute amat bouos qui non funt fuiamici, tanto magis amicos, & quorum amicitia no eft fida, neq; funt apparenter amici. Et illi funt hois amici,quoru no pudet eu mcrionemfacere eorum in turpe partern: quia amicus eft ille, que non pudet

Rhetoricorum
G puder obmittere illavres, quas ho- Barbaros,&ip(I odiuntnos. Sttimi C mo ageret laudis occafione. Et vir liter inimicitia fit contra fpecicm, inuerecundus amat inucrccundum quia nos odimuslatrones & bilinvim : quia non timct ipfum, tu- gues, & hominesoes fimulodiunt tus c de co. Et fim ilitcr itaq; homo illos.Et tertia dfia eft, quia ita tern amat, que non timer & confidit in poris cuiriculis pacatur, abfq; q? il co.nam nemo amat virum, quern Ie,in quern eft ira, aliquid egerit in timct.Spccies vero aclionum amici irafcentcm,qdaufcrfctiram abco. tiq Cum comitatus, & couerfatio cu odiu autcm non pacatur temporis hominibus.& confimilcs huiusfpe lapfu: quotiens inimicus non egeciei ex his, qu^ mutuo amici alteru rit in aduerfaiium,quod inferret ei tris agunt.Aniicitiam vero agentes amicitiam. Ac etia ira eft appetitV funt amici f uflentatio, & prouidc- q? occurrat qda certa res in illu, in re ci, & cj? ho benefaceret ali cui, qfi que eft ira.craium vero eft,q? ab ini non indigct eo viro. & qn egcrit ali mko occurrat ? fuu adueriariu res H quod bencficium,no rcferretillud, indeterminata: hoc efr,^q-uoticns t &ofteriderct<jjhoc egifleicontcm accident eimalii,adhucini'nfiicus plationeillius,cui illudegerit, non appereret, cp ei adueniat aliud maoccafione alteriusrei. Heciraq; eft lu.& hoc,quiaqui irafcitur,cupitcj> fumma coru,q dixerut de amicitia. cadatinillu,in qucm-irafcitur^a In inimicitia vero, & odio cxpedit certa" res, qua Icniretur fui cordis <$ fumand" h? trcs res cxdifponib9 jeftus.inimic9 vero no cuperot hoc", haru contrarijsrq notx funt cogni- fedindcterminatu maltfm>hoceft D inimi- tionc harum,quas retulimMmmi- fcrapcrpei',qa<rcidiflet,lnimicitia :, & o- citiam vero agentia (lint fecere id f itaq,diitert ab ira hisdifcminib9. ' quo ho irafcitur,& vitij attributio, Praetcrea quia noxiar res facruitt o& accufatio. Intendo autc per vitij diu,& magis nociuarmagisgignfit attributioneviripcnfioncvniuerfa- odium, ftcu t eft iniuria & ebnetas1. litcr :& peraccufatione obloquiii & vlteriusjqurairafcctraxiuenifdd inter duasperfbnas. DifFerentia'au lor cu volupfate,vt df&fi eft: ill'rtcr te inter inimicitia & iram eft, qma ro jui odity non aduenit voluptas. M Rurfus,quia ira; a ufertur paudsreI ira fitrebus,qu5fiuntiniraiccnte, autin illu,qui fiiolocofuerit: odiu bns,quas ho ageret, hoc eft lenibus autcm & immicirfa fiunt,&fi nihil vcrbis rodium vero no auferfpcc inimicus egcrit I flium inimicum. hoc.Pbeterca quia irafcens cupit,cp qm nos odio habemus vitijs manci accidat in illu,in queeft iraviqua patos: & fi nihil in nos deliquertt. vis tantu modo cum hoc,qj no pri& vfiusqfi putarcm'dealiquoho- uetur efie. Inimicus vero'ptat,q mine,q> eiusodm expediat, temper fuus aduerfarius oTno-priuerur mfi ipfum odimus.Etalia dria eft.nam do.Notum aut eft,cp his reb', quat ira fit in fingiilares: ficut funt 2a- narrauimus, poflumus oratide fta yad & Aomar, feu contra certos nu bilire^qui fine inimicivel amici,aut mero. inimicitia vero & odiu pof eos ita conftituamus & fi ita non fet cfle contra genus.na nosodim* fint: hoc eft,aut inimid vel amici.

Libri 11. Paraphrafes.

|t EtfitnilitdrpoPcnobiscftpernotinam haru carundcm rcrum confa tarcrationesloquentcsdc amicitia &amore: hocc,q? tails fit inimic9, & talis fit amicus.Hocaut fit,vt dilimus, per notitia <juid fit amicitia & inimicitia, ira: & per notitiam illarum trmierumdefingulisillatu, hoc efteasagenda vires aptos, eas opcrari,& pan ab eis. Cofert au tern notitia conftitutionis inimicitia: & irx ad conftitutione iniuria:. na vna caufarum, qiubus iniquus iniuria afh* ci t, eft inimicitia & ira, vtq? c6ftitueremus(j>Zayadfitno B bis iniuriustquia inter nos&ipfum fit inimicitia. Et hoc eft vltimu eorum, qua: dicuntur de amicitia, & inimicjjia. Uf Tityore. C.af. 6. Otiuam rcrum ilU', a quo fit umor,&dcquofiat,hoccipfum agentium., j& illorii -qui timet, nos itaq;dedarauimus nic,poftq definiuerimus quid fit timor, ficui iuprzctdexibus capitults fecimus. Eftat timor dolor, vel titubatio ex Timor ma jj jmaginatione,quem homo ti ^ met, neipfum corrupat vel torqueat.Intcodo autperdolorcmmoefti f , tiam &anguftiam,quxanim;aduenit: & per titubationc crrore ani maduertenti^:& per corruptionem ipfam mortem: & per tormentu id, qcJeft citraipfam mortem. Adicdtum autem eft in malo ternbili,q> corrumpatjArel torqueat. nam pofli bilitasecndi vitia homini funt mala contin^entia , fed ho non timet ca,ficut &int iniqui & pigri: neque eorruptioois, qux fit pauca corruptio vel toimentum perterrens, fed qd (It vehetnens. quia nemo timet <Jcf paucum eft. Ncq; etiameft ti*

11 r

mendu m ea, quorum cains cflet fu D turo & remote tcpore, fed qu? flicccflurafunt proximo futurotepore.quia nemo timetmalum futu rum, quod eftremotu. cuius fignu eft,qa quilibet homo fcit,q> fit moriturusabfq; dubio, fed quia ncfcit g? citius futura fit de proximo, non timet mortem. Cum autem timotis h^c fit defimuo,notum eft cj> ter tibilia funt ea,quibus putatur,q? in fit vehemens vis ad corruptionem, hoceftperditione,autad inferedu aliqua jpecie damqi conducetis ad dolorerri vel tormentu vehemens, aut corporcu, ficut funt morbi, vel E animi, ficut funt depre/fio & vtilitas. Quod aut id qcf eft tahs conditionis fit terribile,eft per fe notum. Nam ternbile eft malum,qc{ putatur propinquum. &ideopcnculu, &inuafio vehemens eft prope rent terribilem, quod agit odium, & ira inipfo rimido,&:ipfum promoucret ad propulfionem&obiedtione rei tembilis. Quado autem homo cupit malum,& valet ad illud, certum eft c|?eius malum eft adui pro ptquum, & neceflario eft tenibile. Pcrterrentis aut difp"ofiuo eft, ficut diipo inig: hoc eft,^ainiqu* fitini F quus facienscadercnequinam his duabus rebus: hoc eft,valore ad ne quitia, & defiderio ipfius nequitiz. nam iniquus aftu infert nequina, quando valet ad nequitiam,& vult nequidam agererquia iniquus fine dubio temper vult agere nequitia, & eiusappetitusprzccditfuaac'ho nem.Acciditautem ipfanequitia, tpe, quo vimhabetadilliusadtionem. Sic ergo, quando ambo hate congregatur in eo, eius nequitia fi t propiqua. & fimilitcr umor etiam fit

Rhetoricorom
G fit ei in quo cSiiinguntur hcc duo, fiue hxc difpofitio eis penrcnerit, X hoc eft valor,& voluntas.&ideonc an magnificat! client, Sc audtus cf> jnotimet imbecillium malu, licet fet fuus valor .Et amici illorum, in Tclint malum inferre: ficut non ti- quos facia fit nequitia, funt timenmentur robufti, on nolunt racere diab inferenribus ineosncquiria. malum, & plures notes impedit a & fimiliter amici inimicorum funt maleficio ipfbrum imbecillitas, vcl timendi, ficut eft rimendus inimitimor mali perterrens cos, ne eis fi- cus.Viri autem iracundi, qui citius at.Malum autem cadens in alique, prbmouentur ad iram & cholera; quodiam faclumeftinalium vi efrufionem, no funt timendi apud ru, eft magis terribile. Et illos,qui iram & futorem: nam ci tius auferhabituati (unt facere vehementia tur horumira. fed ftabiles fijnt ti-1 exceffiua mala, viri naturaliterip- mendi in ira &odio: & viri tenaces fos timent. Etquipofluntfumerc aftuti, qui no patefaciunt malitias po:nas,funt terribiles, nifi habeant quas intendut, an fint propinqux, H moremindulgedi.Etvfiusquiha- vel diftantes.Etilli funt cStiarijira L bent valorem ad damnum, temper cundorum. & hoc, quia de iracunfuntterribiles apud illum,m quern dis putaturq? non oftendantahjs vi pofllbilis eft ilia fpecies damni. ex- gorem,przter ilium quem habent. empli caufa,quia latrones perterret Tenaces autem oftendunt hoibus diuitesjiion inopes. Hoc autem ita valorem pranerfuampoteftatem. fait: quia nequina vtplurimum fit Et omnes hae res timendz magis hommibus apud poteftatem: hoc terribiles funt,quado corruptio caeft,q? Tbi reperitur valor, ibi inueni fura ex re timedafueritex his,quotur nequitia. & illi,in quos aliqii ca rum corruptio non poteft propelli: ditnequitia,& putant q? futuri fint, immo fux corruptiones eflcnt tovtin eos nequitia inferatur,fempei tali tans corruptiones.& eo fbrtius, timenttalesvirosiniquos. Etilli, quando fufeipiens corrupuonc n5 quibus femper prouenit oppofitu poflet reTtegrari de fua corruptioc, cius quod fibifperant, funt timidi. immo in eum acciderentcontraria I Etilli, quoru nature eft nequitia, abhorrenda ab eo.Etillorum,ex 3- M qn habuerunt valore, fiunt ternbi- bus non eft homini euafio, timot les.Et quicquid eft, in quo non prit eft vehemetior. Et Vniuerfalius ma duo communicaie, id eft vehemes la terribilia funt ilia mala,qux fiut & minim terribile, ficut eft princi- alijs,quado illorum fieri in hisalijs patus,& fungentes dominio,& im- eft ex his,qux conducunt ad imagi perio,{empei-funt timedi: & eo ma nadum fiium cafiim in aliqno hogis quando haec fuerint noceie cu- mine. & hoc occafione Amilitudipienbus illis, qui in promptu occur nis,qua: eflet inter illum,& inter ilrerint,& aljis dignitaubus fungen- los alios,q uibus accidit illud maliz.tibus. Etilli, quos timent homines Exempli gratia,quia iuuenis pauet ftudiofi & habentes perfcctiones, a morte,quando videt q> apprehen fimt rimendirfiuefintdeillis,qui diflet talem iuuenem,qualis eft ipnon fint remoti ab hac diipofitide: fe, non quando accidiflet feni, yd decrepito.

Librill. Paraphrafe.

in

A decremto.Hoc aurem, quod retuli- robuftus putat de fe,q> bene valeat: P mus de particularitate rerum terri- & fi non ita fit. Decentis autem dibilium,& rerum,quas funtfbrtioris fppfitionis propter, res extrinfecas terroris vehementions,proximu accidit hxc imaginatto duabus .ex eft vt fit intrpdu&oriuni ad omues rebus, nimijsopibus, amicoru alias,exccpris paucis,quas ho pollet copia.quapropter ^ftimant fe,vt fiet feferre. Qua: vero lint difpofitio gntim ad lagittam cuiu(q; aduerfi. n'es hominum, quazquando eis in- fed imbecilles ad mala, qui timent iiant,fiunttimidi,nunc nos nariabi iiium cafum propter debihtatem, mus eas. Et dicimus q? terror fit ho funt illi, qui adu patiuntur ipfum minis timor, ne ei veniat malii ter- malum. Sed eft differentia inter ilnbile. Hoc autem eft per & notum. los.quia his inert fpes euafionis :illi. ^uia nemo eft qui putet, op ei no fit autem procurant fuam adepuone. peruenturum aliquod malii, om Signum autem hoc oftendeus eft, nino timeat. neq, fi meditatusfue- quia illi apudtimorem indigent co rit mala, qua? ei veniem,nmet ilia nlio. Nemo autem timensconfiilit B omnino. nequeeriam timethomi de eo quod timet, neq; de eo qd. tines,dequibusputat, q? an illis non met non fperateuafione ab illo, ptouenhet ei malum vl!opa6lo. ne Et io definitio timons clt,quo timi que timet,quando putat,q> cum no dus (perat ex actu, quem ab illo inapprehcndat malum. Cum autem tendit fuam ablationem,eft timor, bocitafucrit, timor ergo necefla- cu quo coniungitTpes euafionis ab riafitillis, qm putent q?eisprouen ilia re terrete eum. Et Ule eft timor, tura fintmala: malorum,que. pu qui confert huic arti: hoc eft ,-quc tant qj eis fint prouentura: horni expeditotatori, vt ipfum ftabiliati >m,quos putat,q? illaturi fint aduc*- animum illius, quem vultterreret tum hmoi malorum, qn putant hoc eft iudex vel auditor. hoc,qii apprehenfione eoru ab illis malis, ilh's conftiterit, quod poflibilefit, & ipfa ee imprefla. Cum aut vFicer quod illis proueniat malum ex fua hi fint timidXmamfeftum eft, q; H- iite,au quod malum exitum habc 3i,qui putant q> eis on fit ruturum bit.vtquandadiceret eis^uod alijs F maliialiq#, iur,tcorporibusrobu- hoccotigiilet ex fibi conlimihb^s. C ftiadmodu decorarumdrfponutn talibus: qdddipultotiensacci fm res.q extriniecus funt.Etilliet, dunt homini mala,qua; non putat qui putat fchabere hasduasdifpo efle mala,aut mala, qua.* homo puaes,lket non ita fin t ? hoc eft* cor tat quodei non fiiccedant: vel ab poos dectts, <onuenientia rerum hominibus,de quibus non putaret exninfecaru, difpdnumq; decetia. hoc, vel tempore quo non putaret. Et hiuc eft, q? hui 9 ipeciei homines confimilesorationeshis. Hinc icperiun^qui culpant homine fijis itaque declaratum eft, quid fit ti-~ . mor, res ipfum aentes,& vitijs,inmtij,audaccs tradcntes homines apti ad hunc le pericuIis.Ca ante huius imagina afre&um . lionis eftvalorisquideexiuuentu" te robore. hoc, quia iuueois

Do

Rhetoricorum
Detortttitfitu. C.ip, 7, geftorumno&iMum &<*ceffc'tiym K jrjXpedit e> q? declare^* quid fit viwwum, & diligat<e6ntimttari ew, JLlforjjtudp, (& qu# fintres jpfam vel operarcrur acliones amiwura agentcsr&quae fini4i(pofiooes,^ fpacierom fimul . Djfpofinpnes vgim Ifunt hpminibjBSjfiujjt eis apti rp, qua? quandp.jnium qujbufdaro ad fufcipjendu hun afleftum,hoc vjris, fiiin t eis fortes, flint ha? ; qua* eft fprtifudine, Et df, q?.fortitu!dp& rum ynasft,q> jmteturg? paratt fine tonfidenjia fiw jcpntrariu pimoris . pjropcllerc 3f cojfrigejre mala eisoq* Jlla? aut fiuj apud jnjagjiriatjonem cwnentia,pi?dpniinando rei quam feu cogijatione fpei eUafionjs , qua; tiipent coHaturam eis ilia mala : & fit quaij prpjfiroa; &imagip^rjo- q?ipfinjon dokrentea,velnpn pro pienda efle au t oino ablata aut jrc- ucnijre ex eis peiditio ; hoc eft ex ilTOoti cafus : & putare res laigienjtes jis mahs eis caflitis . Et jjjarii eft, q> forritudine ee pippmast ex qqibus jam fepe pa/Ii fueqnt flagellfi fum fequi jur fpjrti tudo. Et intendp p lat mi maji , & ab PP euafennt hoc.n, H gientes brtitudjnem,cppia (Jmitia- eft ex his , quae tibi largireptwt pr- | ruip, qua prppellpren t terribilia PC titudifteph cpiitra timiBnduin IP9currenria. Apetft ho imajgioacetur JUm. E? jaliquandb reperiunwr hp* rcpulfione, &reuerfipnchpininjs, qui ipfufp terjrefaceret pe>r tsfl^qua gentU,neqj dplenteis duobys n0 pertejrrefecerer, illud eft ex his,quas >s: qporu vnuseft , q (avgitui ipfa fprtitudp . ]Ec finiiJifeF rjnt ijjam tern timpnaam; hoc eft, fi putaret, q? feabegt plures fautores g> illius fint ignari. & fecundus |Q yiros npbilps,qui cum cauerent, nq aus eft: quia jam expert} fint illam, nulumejajccidat. Ejexhis, ^Jar- & cogupftant earn. &hpc eft nptii giuntm fcrritudjnem ipfi hoipiui , ?x CP , qubd accidjt in flu^tuatipe ^ ipfurn tufantur, eft, q? jpfe HP fit mari$ , eiufq$ procella nauigltibus inmrius pp timprem pjerita: poena? per ipfum, qu>a qqi noc (Unt expec jpfiijs in iuria: , pcq> fit laceflims jq? ti maris tempeftate ,fiintfertesV^ iuria pj? timoreffl redjtus iniuiia iu ignprantiam epnl Cux fubmerfio* I ipfum. |it ex his q ax te mtanwr ab js . Et illi}qui can? experu fuot,f|aliqup homine,eft?qj iuter VPS UPQ gnt eti.a bf tes aduerfus illam > qua fit cpntenfio , nee liuoj: alicuius tci cpp/equuta eft eis cpnfidentia de ill pmninprfiue pytetuf dc te,qjtibi fit la, Et ex his, qua? jutum reddunta vis ad cpnteiuipne,(iuc on habeas timeudp majo , eft quod noq fit tihiijufcefliP-di vim. Et ex his,qu? Jar mendum apud cpnfimilem vjrum, giuijtur confidenwa ab ajiqup. hp^ <^ ei confbrmem : vel apud ilium > mine, eft amor&intuitus fibi pra:- quj efib mfta ipfum, licet iam pute eedens f m eifeftum vel afFccTium : tnjr q? malum (altii tranfgrediatur hoc eft , (lent eft rondonatip bo>w 4pmos vijium, &: itigrediafdo.mos rutn aut cornmiferatiQ eprum., Et exirojojnjm :fedid} qupd magis eft ex his, qua: largiumut cppfidentia fopfuetu eft primii.Et ilji , qui pu-. de aliqno homi ne, qui ellet timcn- taxit (p fint pftantipres magiftratidus , cit , 5> ilk hpmp fit pjfficipfus bus eis imperatibus, no timet ilJes. 0

I.ibri II. Paraphrafes

l EtfiniflHterqtjiYere funtprarftantioresillisj&quiiliis scquanturdignitate,non timcnt ipfbs. Et fimiliterquiputant,quod abundent rebus,quibuseiSGonueniret perfectio & magiftratus, ficut eft diuitiarum copia,&corporisrobur, &cuftodia fratrum &couciuium & vaientium militum,vel omnium aut nobiliorutn &excelleociorum ex iilis apud iilam gcntemrquia hoc nihil refert. c ex wis,qua:largiuntur fortitudinem &tutatur,eft, quod homo no fitaiteri iniurius,nifi fuo inimico B intuna,qua terreautfuum aduerianuns {bluru,Etvniuerfalius homines illius(pccici,qui bonse difpofionisfuntcircaea,quae funt inter ijfbs& inter Deum Cunt tutiores. tfimilirerqui fuerunt decentisdifpodtionis circa ea, qux funt inter eos,& inter homines. Et fimiliter qui apud homines fuerint talis di(pofitioms,con{tituunturin commctciisquodam fignorum fignificantium decentiamdifpofitionis. Etillietiara,quorum difpofitioncs (unt conuenientesapud dicaces,hoc eft fualingua vaientes: ficut funt oC ratores&poet2:&apud intelligences non timent. quia quando tuti Hint de his,tanto tutiores funt de aliis. Et ira etiam eft ex his, qua: fortttudinem iargiuntur.Etexhisqu; fortitudinem largiuntur homim,& fuam iram extendunt, eft, quod (it lacefTitusmiuria non iniuriis.Lacef fitusveromiuria fortificaturirxoc cafione,& ex eo quod credit, quod Deuseripiarlaceiiitisiniuria.Etex liisquaeconferunt fottitudinemin opere ipfius mali,cft,q) homo putet < ei non accidatmalum: vcl ft ei ac ciderccipeilhrepugnarct.&deftrue

113

retfuascaufas.Iamitaq;fufficicntcr D didtuede largientibus fortitudine Scinfcrentibustimorem. Strmo de Vmcunjiit, cy Vituferio, Cap. 8.

Vac vero fintres , quanim hominem pudeat, vel no pudeac ccapudquos homines fit verecundia,&qux fit difpofitio.quae quando homini inelt, accidit ei hie affeclus,(cieturcx hisquxdicemustqtt eft,qaia vituperii vel verecundi^de
finitioeftdolor,velperturbatioac-

cidensapudmalorumcafum, qua; hominem conftituunt non laudandu m,vel tempore pra:(enti,vel pra:terito,aut f uturo.Inuerecundia vero eft paruipcnfio, & paucitasdolo ris&contriftationisde fadione harumrerum: hoceftillarum rerum, vnde fi exquibuseft verccundia.Cumau- vitupcratcm hate fit verecudiaidefinitio, ma nifeftum eft q? hinc fiat vituperatio hominis:hoceft,ex eo q? ex malitiis reputaturj vilis abhorrendusjquando fibi hxc de ipfo apparuerinc , vel illi qui in ipfiim in(piceret. quic quid ftierit,huiufmodi eft vel opu* prauorum.vel fceleftorum . Intedo autem per opus prauorum,illud, de quoprouemtaliisabcodamnum: ficut eft commiflorum abnegatio, &detentioiniquitatiscaufa. Per fee leftorum vero opus intelligo vitia, ex quorum maioriparte non prouenit damnu aliis, ficut eft proiiccre arma,& fugere rone pufillammitatis&tiinoris.Etexrna!itiis(celeftibus,quibusho verecundaf',cft fbcietasalicuius cuius fociecas non eft: conucniens,qnfuafocictas non dcceret illi :aut quorum focictasnoa Rhct.Poe.ciiAucr. P eft

eft contieniens, funthabentes mail- ficutaccidit fenibus , qui cotvdacut 1C tias&habentesvilesmorcs.Etexre putarc,qu6deiscontingat exfcnc bus abhorrendis criam , ex quibus ftmisimbeciHitate plufquam eisinhomorecederetpropterpudorem, fit. Et ficutaccidit delicatis,& funeft emptioex rebus abominabilib' gentjbusimperio,qtiitremunt raYel fceleftis, aut imbccillibus : ficut tione fui dominii ex minima cau<jui emerct rem mendicorum auc fa, quaieisaccidatrcum putaflent mortuorum. Etex moribus, qui- quod nulla vis eis inferatur. Etfi bushomo vituperatur,eft quod fit militeraliisabhis , qui fucrint n's diues,&nonfunaturaliquavtilitas imbecilliores : hoc eft hi, quibus exfuisdiuidis.&fiquavtilitasexeo minima debilitas videtur fumma fumereturefTet minimum quid. & imbecillitas. nam omneshaedifpohuiufmodj eft, quod petatresmu- fitiones funt vituperanda:,& font tuoabeo,quiillis ind^eat: &eflet figna vilitatis& deprertionis Eter qn pollicitusefletalicuialiquam re, his,<j.bus aliquisfit vituperadus,eft & illc peteret earn ab eo , fi ipfc po- q fit ille-vir vituperans & deturpas L ftulareteam,quafieaindigeret,vt aliumdebomspafllonibusveladli^ illeabftineret ab ex petitione rei ab bus :ficutquod ipfum vitupeiaret coquampromi/eratilli. Et huius deaduliberalitatis,veldecompaf contrarium,hoceft, qjquandope- fionefui amici,autdepietate&cotereturaliquaresapetente,ipfepe- miferarione eins . Et huiufmodi tetetq3illepropofuerat,vtexfeip- etiam eft, qiidd homo laudetfeipfa repellatut petitio. Etex illis, qui- fum.aut narretde (cres decor as, vel busvituperaturhomo,eft,q>laudet tribuat fibi opetationes aliorum aliquem virum,qnando videreteu nam omniahxc funt figna iadan^ anhclareneceflanoruni ex petitio- tix. & ex hismoribusiceleftis,quos nem,& vltrailludtempus nonlau- diximusfumiturfignumillorum, darct ilium: immoquando viderct dequibusmentionemnonfecimus q>eiusfpesfitamifla&pcrdita,ali- quiafingulariumfimpliciummaliquandoconuertereturin illius vi- arum,& vitiorum funt quidam tuperium.Et ex illis, quibus homo adus&(igna,quzeosfignificant. M vituperatur,fiintaflentaciones,qux Etex hominis vitupcratiombuscft fint quafi laus.& hoc, ficut fi lauda- quod eius gefta fin tad modum vir.em hominem per plusquam ei in tuperandorum , & fi non font vitufit,vcl proferatfcelera , & vitia Tub peranda :ficutquod quidam vir cCformavirrutum,vel q? alicuiviro fetfamilixautreipubiicx^quaeleTeontingerctanimi dolor vel angu- fentfccleftar. namexhishominiac ftia,&oftenderethoininibus,q5ip(c ciditvituperium,liceteinon infint fit vehementiorisdolorisquam fit, res,qnarumipfiim puderetfecundu & fortioris moeftitix.&ex his confi (e.Et ex his,quibus homo vuupercmilibusexeis, qua? funt huiufinodi tur,eft,quodeiusconfimiles & cocx fignisaflTentationum. Etex his, pares viri agerent decoras operaquibushomo vituperatur,eft pa- tiones, quibus ipfe communicaret rumfcrredolorem veltormcntum fecum : hoc eft in omnibus illis , aut

Libri II. Paraphrafcs,

A aatearum maiori partc. Intendo autetn per eius confimilcs, genere sequales, & qui fuerint vnius reipo blic3e.& per com pares intendo illos, qui fun: animis propinqui: & jui vnadifpofitione fuerint conneii,autfociecate velamicitia,autc]ui Tnum finem intendunt: & vniuerialius quicunque cozquantur vna re: ficut quod Ant homines vnius ar tisvelvniusexercitii. Hoc autern fuit,quiahominisdiflerentia &diucrfitasabcis,qui ei coajquantur, eftilli vituperium, abfque excufaB tioneetiampcenarumeis occurcen tumi,Si malorum, qua: eos opprimerent.&hoc, quiaquando homo non commumcaret cum conciuibusiulaboribuseis contingenribus,&cumamicis in anguftiiseis accidentibus,efletei vituperium: & fimiliterin omnibusreliquisbonis & mails, ttomnes a&usvitupera tionum,quos diximus, adueniut hishominum fpeciebus,quasnume rauimus: & hoc fecundum plurimum : ficutfuntfcelefti animoviles,&confimiles. Echi adus,quos narrauimus,funtaclusprouenietes C cxmalitia & turpicudine morum: & canto maois, quando homo ex feeffetcaufaillorum talium adtuu. Vituperationcsvero, qua: homini sdueniunt ex hoc ex his,qua? ei pro ueniuntabaliisjfi fuerint ei obtperantes,aut lecum annexi, quocunquemodoconnexionisjfuntqcutKjuefintexhis, quibuiiintenditur ilium vilipcndere apud homines,& ipfum vituperate. & hocetl ficut omnibus difpofitionibus vilibusturpibus:ficutquodabraderet iuambarbam, aut inducre virum veftcm muliebrem.ficqucdeomni

114

busco5tibus,quifiuntcummulic- D ribus&pueris.&huiufmodi eft tar pitudo & vilipenfio. Et intendo per turpitudinem famofitatem rei turpisapudhomincs. Per vilipenfionem vero, ficut quod paruipcndatur & iniuriecur,vel fitfolus, neminem (aluum facientem habens. Et ex his rebus turpibu; funt ilia:, quas homo componeret,& easconftituc ret ex aliis, occafionc malitix & tuc pitudinis: ficut eit aclus illorum, qui non animaduertuntquo modo acquifiuerintdmitiasex modistur pisacquifitionis. &a:quum eir,(iuehx resaduenerint homini ferio velab(queelcdione:ficuteftfornicatio hominis vxorum fuorumque natorum . iam enim ex hocilli adueniret opprobrium, fiue hoc fueritfuo arbitrio,fiue fuerit non przmeditate. Etexhis, quibushomo efletvituperandus, eft quodexpetatfuifangninisvindicT:am.Ha:itaque, quas diximus & eis confimiles funcdi(pofitiones,quibus quando ineflenthominibuSjvituperarctirr & o pprobrio difcernerentur. & ipCx funt res, qua: agunt verecundia. & vituperationem. quoniam vituperatio & verecundia accidunt ho- p mini,quando imaginatur rem lau dabilem ,qualaudetur,&iam eflet abeoablata. Quoniam vituperatiofitpropter imaginationem priuationis laudis: laudis autem priuatione homo contriflatur, quando eflet ex vencrandis hominibus: manifeftumd^quodipfumnopu . deat cuiuslibet. Quando autcm jcJiideiur resitafuerit,pudet hominemvni- homines, ucrfaliter viroru r quorum laudatio nis defectum doleret, quorum eft fpecieshominumquite admiranf", P ij & te

Rhetoricorum
G & te riment magno exceffo. & fimi literpuderet tc fpeciei hominum, quos tu admiraris:fr puderet te etia illorum,quoscupcresq?te laudcnt. Ac illos oportec te adinirari, q uora laudes homines non vilipcndunt. Hominesautem admiratur quern cunq;,qui habet ahqcf bonum excel Ifsnobile: ficutfunt pofleffiones & fcientia: vel homines admirarentur illum,qui habet aliquod bonu,quo admirantesindigeretvaldenimiu: vel quo indigeretquieflet prior tj fapiensadmirandus: & vniuerfalius j^ qui efletaltiorispartis,quam homo admirandus. Illi autem,a quibus ho mo cupit honorarijfunthommesei confimiles: & hocautfutazquales, Tel qui funt fuaegentis.aut eiuscon ciuesracetiam fpecies hominum , de quibus homo putat, q?eorum xfiimationes,&credulitates fintverzcreduiitates.nam videturei,cj> il lifinthabentesingenium & intellc <flum,ficutfimtfenes& redores. na homo cupit honorari ab his. & res turpes,qua:oculatifunt euidentes, | &publicefiunt, funt quibus homo verccundaturmagisquamab aliis. Quandoautem resitafuerit,cxpcditqjpudorfit maior illorum,qui femperfuntprope hominem, &illorum.-quiipfumapertisoculis infpiciunt.&illi, quos non pudethoxum,funtturpes(pecies hominum. cjuia certum eft, q? infpicientes hominisge(b,autlaudaritvel vituperantipAim.&imaginatio priuationis laudis,eft quae operatur pudote, ficutpraemilfum eft.Et illius fpeciei hominum, cum quibus homo non anderet iocari,& caueret eos, ia puderet hominem ipfum. hare cnim fpecies eft hominum,dc quibus homo putaret, q> non habeat opinio- K nem,inqua (itconn'dendnm, & m ea fuftentadum:ficut eft res, in qua illchomo erraretjvcl putaret q?erretin ea.Illi autem ipfum dingcrer, fierrafletmilla,vel oftenderentei fuamimaginadonem. nam homo extenderec fuasadiones aut ipfas pa blicas faceret fingularibus egregiic hominibus.Illi autem funt iffa ^ccieshominum,quosputaretqjcontinerentregimen & diredionem cius.&ideodifcipuium nopudet fui magiftri aut amici,cum quibus homo verfatur quiete & humaniter: fed ab his qui funt alii ab his duabusL fpcciebushomo detinereturfermone abfblui,autin cffedu audere corameis.namilli ipfum vituperarfft de hoc: adeo q? fi ipfeliciram diceret aliquam rem,quamipfeputarec &non eflet ficutipfeputaflet, putaretur deeo,q> iam egeritid, quod li citum dixiflet,& vitipenderet obloquentesin fuum honorem, quo ad hoCjfiueea res eflet ficutputaucrat, flue no eflet. & ideo no reputatur vtilitas in laceflito in iuria malum, quodobloquereturineum, qui ei iniuriusiuerat:fedtamenalteri ha- M rum duarum fpecferum hominum, hoceft,in quibuseflet confidedum &eisfuftentandum, quando timetur error,autipfisamicis. Acetiam pudet homines ilh us fpeciei hominum,qui obferuant hominis fcelera,& ipfum arguuntdeerrore.&illt funt homines viles apud omnes.& fi militereft fpecicshominum,qui fia gunt fe mocftos proprer conftitutio nem (celerum ex fuis verbis,& ftabi litasillorumerroris eft per aftum vilipenfbrum derifbrum. Intcndo autem per vilipcnforcs paruifacientes

Libri II. Paraphrafes

A tcshominem:& per derifbres finge tcs:hoce{t,quifingunt rem admodum vilipenfionisillius.&hi homi Htsodiun^&eoru pudet ho mines. & nomen Mtuperii veriuseftdehis qui difti funt, quam nomen pudoris.&hoc,quiapudoreft illius, dc <juo putaturq? bonum :& vitupc*iumfitdeillo,dcquoputatur malum.&ideo pudor virorutn malitiam habentium eft miftus timori. Et illi,quorum ho mine" pudet, fun t homines,qui ilium non vituuerarent oino dealiqua re. nam ille pu tat,& q? ipfe fit apud illos i gradu il* IrSqueadmirarenif.&illiusrepude ret,qui aliquaneceffitate teindigue rit,& tu {atisfeciflesei'ltbito.njulle apud te eflet ex illis,qui te laudare"t, &non vituperarent. Et hi etiam, hoccft,quorum hominem piideret funt,qui vcllft hominis amicitiam narrarc.nam fecundnm hancdifpo fitionem notih'carent eius virtutes (olum. iliumautempudet, ne illis conftaretaliquares vituperanda. Etquorum teeft pudendum,funtil li ) quinonin(pexiilentin homines aliquam rem ,cuius fit pudendum. Prxterea, qm holes no pudet horu feeler u,q diximusfblu,(ed t fignorum & rationum,quxillafignifica rcnt.& hoc, quia no puderet eu for nicationisfolum,fed rationum,que (isnificarent ipfam fornicadonem ccnmiliter non puderet eum operisipforum (celerum, fed etiam locutionis de ipfis: nam locutio de eis eftfignum, vel ratio decoru A&ione. Hzc itaq; funtfpecies hominu, quorum eft hominem pudendum. Illi vero,quorum non eft pudendu, funt,cQ quibus homo comiter oble darctur ,&infpiceret fua negotia.
*/
'!

i r5

Hiautfuntduarumfpccierum, vi- D delicetfreSj&fautores.Fratresquidemfunt,cum quibus homo fungi tur operc decoris, quod decoru eft apud multitudine ab(q; ^TereitA fit. Fautores veto funt, cum quibw fuogif1 opere fimpfr decoro quoc verc decoris eft, veli imaginations initio. Et illi,quorum hominem no puderet, funt homines viles &abominabiles.namilli,|uorun opinio nem non arftimaret,fit ne bonaaut maladeeo,neq; qjqui(piameorii laudet vel vituperetipfum,fimilitcr eum non. puderet illorum: ficut no puderet hominem beftiarum &infantium. Et pudor hominisfuotrfi gnatorum &alienoruno eft vnius modi pudor.&hoc,quia pudor qui habetnr apud te cognofcentes,eit ve re vituperandorum, ignotorum ve roeft cogitation e&fecundum famam turpe. hcjtaq;funt fpeciesho minum, quorum hominem puderet^ quorum non puderet. Speciet vero hominum^quibusrnaximeia eft hare paflio, hoc eft pudor quida, funt viri, qui credunt fe efle vnius fpecierum, quorum diximusquod fit pudendum :ficutfunt illi, quos * homines admirantur: &admirandi,quorum dixim* quod fitpudeadum. nam quando homo crederee de fe,quod fit vnus iftorum, pauca ex re feftinatverecundia inipfum, ratione fui timoris,ne mirum fie apudillu,quiipfiim admirarecuc, fi fibi crederet, q? admiraref ipfum. Illi vero, qui ahosadmiratur, feftinatverecundia occafione , qua, qui omnem rem admiratur, oinnis res magnificaturapudipfum:&ipiear ficitur minimo turpi,&ii!udtimet, quodplures homines nou timeret. P iij Et

Rhetdricorura
G Et huius (peciet hominum,hoc eft, aut fuis dominis,& omnibus hfs fi- K quibus feftinat pudor,funt viri,qui milibuscx illts,quoriinTgloriam & eupiumefleadmirandi apud alios, honorem cupiuntrquoniam quara & qui hominibus indigent necef- maximum eft quod agunt iracun* fitatefuorumjnegotiorura ,di valdc & magnanimi intaubusexccllcn eocpudet. Etaliquando feftinat pa tiis, necobmutuntaliquam rem ia dot fpecici hoHunum,qui noafunt cognitam,quaexpofceretipfa can fammo laudandi > neqjegeni. nam tela>adeoqu6dpropter hanc foam iHitiment tie eis feftinet vitupetiu. negligentiam ciscontingcret rhuHiautem funt fecundum quadam perium.& magiS'fit ex eishoc opus inenfuram laudandi .nam non eft quandoputantquodhi,quos torpudor illi,quipenitus non eft lau- quent,in(picianteos: nam ipfi noti <Undus.Etvcplurimum hominem dcfiftcrent tergiuer(ari eis.& duplapi*Jct,quando viri,quorum ipfura tur fuus pudor, & verecundia propudet,infpicerentipfum. Etideo, pter id,quod aeglexerint,& propter H quando quidamvoluit augere ir ipfumceciderintinvituperium. Et L cuiufdam proptcr verecuudiam^ & idco quando quida vidor rex Gra: vituperium,quodei contingerecex corumeducerefeciflet quoidam vi negligcntia cautelx a columbis, fin ros,vt interficereutut, in quorum xitcicolumbosdTe cxereitus infpi- coctu fueratquidam poeta, quando cientcsipfum.cgitautem hoc* vtjaa illi abfcondebant fuos vultus,& pu*erurfirruor uiicotdisad cautda. debat cos illius vituperii quod eis tjdeo,qaandoiracundi& furiofi contingeretex fuainterfedione, il> fuittunt poenas aitcuios hominis, le dixit eis:audite quzfo fratres: ex TC! quorundam virotura per vili- pediebatvobishocfacerc, hoc eft> t>enfioncm,quaip(bs afficiunt,cu- vultusab(confionem,& huius opepmut cuwftis gcnribus ofteodcrc ris pudor,fifingulisimmanefcentipoenam,quam abillis fumunt illos bus diebus tcrgiucrfi efletis: adeo afficientesca viHpcnfione, vtiuaro quodfucceffiuefagittatores vosper M I gitatio vertatur, vt venerentur ab fequuti efTent. vos vero non itaegi jlHs,quosea vilipcnfioneaffic^ rent, ft is, nee timuiftis hucufque infpifcoceft,abipfis vilipends. Et quatn ccreGrajcos:quid ergo nunc voWiirabilc eft,quod apparet dcfurio- bis inert cuius vospudeat? Hacc itafis&iracundisinafftrdu,qui eisad- queeft fumma eorum, qua; di<Sa ocnit,cui us fit pudendum: & eft re- funt de pudore. Inuerecundix ye- Inuereei turn.quacadueniunt eis,vel aduenc ro (ermonem,certum eft quod nos <b*. tint fuis parentibus, aut aduencrint po Humus cognofcere ex rebus,qux admirandis ab cis:& vniuerfaliusin dida;funtin capitulo pudoris,cum, illo,proptet quern cos puderet& ii- fint fibi inuicem contrarii: hoc eft > lifuntviri,quos prxdiximos.&d- quod nos cognofcemusde muercmiliterezillis apparent vehemen- cudia tres res cotrarias tribus rebus\ tesaftuycautelae &fcruons ad illos, quas nouimusicapfopudorisrhoc quibusattributionera habcnt: ficut eft cuius hoiem pudeat, & cuius no firisdodonbus,velfuis coafulibus, pudcat ,& de qua re fit pudor. De

Libri II. Paraphrases,

116

A.T)ec0JHttioeGrati*,errtdititgr4tandafunt,quorum defeftumdolc D ttarttm. O/. 9. naus, velipfenostorquet. Appetir>Gire vero quid fit gratificus, Q biliaautem,qua?funthuius difpofi^efHlle,cui dcbeifgrauaru a&io, tionis,funtduarum fpecierum.qua: 8cqua:fintres,qu2efuntgratia:,&ci damfpecieseftconfueta & opcata, lint viri grati hant, qua:funt tria lo & funt ipfa dileda: &aliqua fpecies ca,exquibusoratorconftituit ipsa eftillorum, qua;homocuperet,& gratiam, uos itaq; illud declarabi- appeteret,quado in ttibulatione & jmus.Etdicimusq>gfafitid,quoeo anguftiaexifteret.namqui cecidic fungensdfgratificus.Resaute,quae inabyffum anguftiarum , appetit qnoperata:eflent,funt gratia,illae exitumabillo.&ficlugubria agens fuatalteraduarumrerumiveloffi- appetit a lugubrjbus releuari. &io cium q<feft(ufFragium corpore,vel vna,quae magnificaeft, quando all beneficium q<f eitfuffiragium opi- quifunt in fuccumbentiaj difpofibulvel hoirore. fitautem (uffiragiii tioiie,velfugx afuisinimicis,&illos g ^ corporis&opumpp honoremroffi cauerint,&abfcondcrint ab inquicium vel beneficium fuutgratia,qn rentibusfuam vitam.nam&fibcne jrecipiensillud beneficium vel offificiumin(efitparuum.illudtamett <ium,uon reperiret illud officium eftmagnupp vehementiam mdivel beneficium ab alio holequam gentix&temponsdutitiem. lam a benefico.& ilia eft gratia, .q u* c u itaq; ex his patet, q? paruum benefihocetiamnonprouenitabeafuoef cium magnificatur in talibus,vel fitientialiqua res,fedtotaeftjppter ineisa:qualibus:hoceftillis,quord beneficium fufcipientis.Etaliquan difpofirionesfunt fimileshis difpor do gratia fitexcellens refpediue, & fitiombusftn indigetiam, vel apud fi. fmfefitparuaex vna quinq; re- illos,quifiantexcellentioreshis:hoc nun.quaru vna eft, qn fieretapud efl,quoru difpofitiones funt vehevehementem eiusindigentiam, vei mentiores.Sicq; notu eft, q? lam de tern poretribulationis,qn nemo vl- claratum fitex hoc,quod diximus, y li viroprouideret,ficutiefttempus qui fit cuiconcedenda fit gratia, & g pauoris,quo homines terrentur fc dequare fiat gratia, &quis fitgiati inuicemaBiuuare,velfifblusipfeef ficusj&qjproptereanos memineti fetbeneficus, vel ipfe eflet pririus museorum,qua:diximus,vtftabibeneficus,tuncfuum beneficium ex ham9 has tres res. Exempli ca,quia cederetbeneficium aliorum.Resau qui no narrat bnficiu qct fecerint,il tem,apudquaseft vehemens indi- lifuntgratifici.Etq?illi,quibusper gentia,efttrium fpecierum vna eft ucnit bnficiu ipfisexiftf tibusin trioptatoruad vitam neceflariorum. bulationibus&anguftiis (ficutiam &fecunda eft illorum ad qua:auge pnarratueft)funtg.gtatifadi (int. turanimcupido,&finon fintne- Etq?opabnficioru,qtahbusfiunt cefiaria,ficuteftfrucluu defideiiu. & in talibus difponibus, ipfac funt certia autem eft, qua: eflet renam, gratia ipfa. Certain etiameft,vnde quarum defcclium dolerernus,vel lumauturpra;miflac,quibusvnum nos torquerec. nam appetibilia op- auferaf, &fua abucgatio cotirmetl P iiij Hoc
16 II

Rlictoricorum
C Hoc autem fit ofto modis.Quoru bulatio quardam coritingenJjppMfr X primuseft, q> bencficifi fit propter aliquod malumjperterres vel triba bencficum: hoc eft,q> eius vtileei, lans,qcf hominibusaccidit abfq;^i ipfireuertatur.Erfecuduseft.cpbe- quo termino.& hoc, quando tinieneficium fit minusdebito .Tertius ret ne malum fiat ei, vel alieui fuo* cft,q> fit tempore,quo illo non indi rumfamiliariuin,& efletproximi geatur.hxcenim non e/letgratia. cafuj. Pertcrrentia autem intendo Quartuseft,q7beneficium cecide- ea, qua: corpon adueniont, &,pe? iitilli,ad quern eft beneficium for- tribulanriaca,quxanimidolbreaf tuitu,nonexintentione. Quintus ficiunt. Qn autcmdofoiisdefinirfa eft,cf beneficium eilet vi &necefll- eft hxc,non eft q? non dotensfit ftn tatc.Sextuseft,q? quando per bcne- hacdi/pofitionem quam defcriba: ficium intenditur prxmium alte- quieftitk,qiuputantq; non fit ci tius beneficii,quod prxmiflum futurum malum vllum, nee in ipfet benefico ab illo'qui beneficium fum neq jin alium,qtii pro eo eflet: H fufcipit. Septimus eft, quando per hoc eft, tale malum defcriptum in L beneficium intenditur ipfum patc- ipfaden'nirioncjvelilii confimilc^ facere,&inde refumere gratiarum vel ei propinquam.Nam dolor eft, adtiones-Oftauuseft, quando bene quando quisumet cafuirualismafi ficus elTet importunus beneficium in ipfum,cu (peeuafionisabro, ilh lufcipicntire,quail!e non indigc- quos oftenderint fumma mala,non iet.&hec,quiaperfenotum e(t,qj dolentita,fictuquiiam mortuie^ beneficium non inferat gratiarum fent,neq;)lli qui fbrtunati putatur, aftionem, quando e/Tetlecundum &hoc,quiaqui putantoreileiortu vnamillarum ododifpofitionum. nati,putanturctiam,q?cisnullama Sumitur nutem aliquando vtilitas lares proueniat, cum confidereot cxhispfxmiflis.inaccuiatione ab- hoc efle fortune, hoc eft 9 eis nets negationisbcneficii, &eius intere- proueniataliqd malum. Ethorucn ptione&in cxcufatione uc illa.& enam funt il!i,de quibus putatur q? hoc.quia gratia eft gratia, quando non dolcant.nequefuis corporibus 1 fuenrjVtthrtum eir,propicr benefi nccfuisanimis.&boc,autesc]tioia ,. cii recipicntcni, &(ccv.nuum nien- i'lisaccidcrant niala^ex qtnbuseuafuram mdigentix,tcmpore quo ne derctrvel oa ilh finttcneSjquoif vs* minem faluum (acicntem habercr, maloru ia iogatraserat mora : vel aut loco in quern f ugiflct.Ex figms r5Remuhitudinisexperietia::veloc utem gratiam figmficantibuseft, cafi6ecuiuiHac6iuetudjnis,,qua{<> cpnonimminutum fit ipfum bcne leatfruifuisalsad modu fruinonis ficium,nechocfadu fitinimicis.Et aioru illo^oaccepti funt fortanati: oratio conftitutionisgratix, fuajqj veloccafioneftic timofitatisapif ho abnegationis ex hispnemifl'isfit. mmes,&hoc,quiailiis quorum faDe dolore. Clap. I o. ma volat,videtur,quod malafrnt T^ X quo vero fiat clolor,& 55 do- ab eis remota occadone excetlentia; leat,& quid fit dolendum, nos (us magnitudinis,& quiacun&iho cnunciabimus. Doloritaq;eltui- minescosadiuuant.Etaliquado ac cidit

Libri II. Paraphrales.

cidkharcimaginario occafionc vfus rtiu, & reru, qua: propellcrent ipfa mala. EthorG viroru cactus sutilli, cjuoru cogitationes sutdecoraedccentesoccafione, qua cis fintparentcs,&fihi,& vxoresdecentiu difpottfiihoceft, qui non torqueant cos, neqj ipfbs dolere faciSt tempons cafus.& vFiussGtilli,quibus accidit eu fbrtuniu his trib* fpecieb'. nam ma lahisconuenientia conftituut hojninem pu(illanimem,dolorofum, timentemminimam reru. Achorfi coetussutilli, quibusaccidilt&adueniut pa/fioncs,quae fortitudinem appropriant, (icutira,&audacia,hi enimnullum malumcogitant,quo eoscundti timent. Et huiusfpcciei etiam funt viri,quoru moriseftc6jnemoratio vitiorum &vilipenfio. nam hi ctiam non dolenr, quia non putant (f> eisfuccedataliquod nialu. &hocpropter Cux nature defcdu. Viri aut qui dolent, sue ilh, qui funt mcdij inter illos qui omni mode codunt fortune,& inter iilosqui penitus diffiduntab e, nam qui funt ^uarfi (pecierfi, quz funt fm extrema,nondolent.&viriqui nimis^timent,non dolentpropteralio$,quia qui tcrretur pauore,non dolent pro pter alios: cu ip/i fine impediti propeer dolorem eis accidentem. Lt qui putant aliquem,^ fitpauper & vilis, non dolent propterillu.namillicofiderant illu dignu vtei fuccedatipfum rnahnvelnon reputant q?fuccefTio mali iili fit mata.& ideo, ficut dicit Ariiio.quiptuatgjin mundo non(italius,iamputatitaq, 9homines fimul fintdigniipfi us mali. TT*..lt. J i i * n i ' 9 Qjt Etvriusdolethomo,qnefthui difpofitionis, quam narranimus: hoc > tit, <].n cognac & iuiagi natur, cj> ei

117

vdfuis familiaribtis infitalicfud fes D contraria harum return, quasi maginatur,qui non doleret. H^citaqi efifumma coru,q*di<3a funt defcriptionisdifpofitionfihominum, qui dolent. Quzverofmtresdolorem efKcientes,not3ffunt ex his quae dicta funt in dolorisdefioitione, nam quecGqi funtex terrentibus,hoc eft, corpustranfmutantibtis: &qusiie extribulantibus, hoceft,animnm variantibus , omnia ea funt dolorem efficientia : & fignantur qux funtrterribilium, interficientiom, & qua; funt fpecierum malorum, qua; continetdefinitio, quaudo fuc ritvehementiflimumillorum. Ef terrentibus aGt conducentiu ad interitu,funtcorporisdolores, & pet turbatio,&alienntio,& morbi, &in digentia rerG domefticarfi, &fra trum priuatiojvel illorum paucitas, quatenus ef I ex inforcunio, eft malorum perrtrrentium dolere faciendum . Et ex efficientibus dolorem funt ilia difpofitiones, quae confuctum eft, q? quando infunt hominibus,eis efBciant dolorem : ficut funt difpofitiones,qua:infuntoccupatis corruptione,& thorbo fixo malitiz * afpedus,& motus, ac exercitii cefla, tionis.Et ex his,^ dolorem efficiut, eft,quandoproceditin malueapar te,q ua eflc t fpccies adeptionis boni,: vel procederet in reload qnam pluresprocedentes inueniuntbonum, illiautnon meflec aliqua res illius boni omnino: vel c^ procedatad bo nfitemporequoei dcfieeret fruitio illius boni.ficut funt diuitia: decrepi ta state. H^c itaq; eft fumma reru dolorem efficientiu,pioqibo$ve re homo doleat:hoceltd:aliis,quS donmst nstis asci4aii alum, vel com.

Rhetoricorum
-G eommi{crcafUTcorum,quandoeis accideret,& alliceretu r p ietare pro il lis.nam ha?c eft differentia intendolorem & commiferationem. illi sue affi nes,&qui funt hominisfamiliares;hcetnonfinteimaxime propin qunadeo q? malum accidens illis fit Hialu accidens illi ho mini, ficutsut pater,&films. Ethincfert J dequodam viro,qui apud Grxcos erat no tus, ty quando videtit fuum filium paflum, periculum mortis, non fleuiflet, nee doluit de eo, cum autem vidiflet amicum mendicu,doluit & coutriftatus eft. Eft aut dolor de H alio, quando timeturcafus maliin ilium:commiferatio veroilliuseft, quandoiam eiaccidit,namquado eft timorcafus maliinipsumethominem,vel in illu qu i ponitur quafi jpfe,tucillius cafus efletimpedime"tu,q? illi homini fucceffiflet, vel timcret illius fucceflionem.S ucceffio vero impediment! ipfi homini, vel limor fui fucceflus ei, vel illi qui fit quafi ipfe, eftambiguusde dolore dealtero velcomiferationeillius.& ideo fxpe fucceflio im pedimen toru homini conturbat iplum magis 'g dolor alteri us, vel illi us co m m i feraI tio. &qh homini fucceditaliquod wialu, non dicitur <p illc commifereatur fui ipfi us, & qn timet fuu cafum,non dicitur <$ dolcat,fed q? palieat. Illi vero, qui magiscondolent illis,runtmultirudohominu,quiil iisfunt cofimilcsjhoceft, morib9 & cogitationibus,&dignitatibus,&jp fipns:qn impcdimeca ilia cflent pro ximi cafusinipfos. Et vniueffalius, cuiufcunque quod timct homo,fibi ipii condoRt,cjni!lud timer alteri. & hoc, qn imaginaret illos dolores, & e proxmii cafus. quia mala imagmaria funtcaufar doldtil,qn K imaginant"1 hocmodo. Mala vero quoru c?njs imaginatur in practeritoftnpluresannos, homo non dole tipfa:neq; ipfum terrent,qm ipfa non funtfutura, adeo <f timeamos fail cafuin. Nee etiam reminifceivtiaefteoru,qua: timorem autdolorem efficiut.Et fimili ter ea,quxsut impoflibilia efle, non terrent penitus,neq;homo doleteis.Etaliquan do ho condoleret vins,qui fuis voci bus&fuisfenfatisdifpofitionib 9 fin gunt, q? malu iam illis perueniflen> &q? iam prope fedu fit vt fucccdat. ! Namquailli, quahocimaginant, conftituut malu eo modo,quo ima ginetur ipfum eflepropinquum: Sc ftabiliut ipfum oculatim, vel q? ipfum iam fuccefliflet. Nam dolor fit rerii, q in pr^fenti iam accideranr, velnmcmuspropinquitatem fuica fus. & notitiafignoru & ratiocinations , qfigmficantipfumnialuni, ficut funt ip& difpofitiones, quas di ximusefledifpofitionu timentiurrr. Efliciuntautdolorem,qn fignificat hanc difpofitionem: hoc eft q? iam fadu fitj, vel fua fadtio fit prope, & przcipueqn putatur,q? hxc,dequibuspatuitfignum mali, fintdiruta. | | &eomagis,qhhaec,dequibuscogi- ' tatur ruina,funt venerabilia. & fortius qn fua deftiudio efTet tempore, quo ilb'sindigetet magis, vel de eis fpesfit magis poffibilis:vtq> interficiatur,velq? muenespereant. nam omnia hxcefficiunt dolorem plusc| alia: hoc eft interims virtutu ad iateritu nobilium ,qux non eipediebant huic tpe, quo eisindigeretur. quia qn tales res accideret, vel figna, &uuiocinationesfignificantfuucafum ,putaret q? malu fit proximu, acfi

Libri II. ParapHrafes.

A ac fi oculatim videretur. Ac etia reperiunturpallionescontrariaedolo ri &tremori,hocefteosdettruetes, quaru eft liuor,qui eft illorum, qui bus fuperuenit indeterminatu bonu:quse fuperbia vocatur.nam dolor eft difplieenua mali prouenientis ci.qui indignuseft Hlius.fed hxc paffio eft mos excellentix, hoc eft li uorillius,cui prouenit in dctermina tu bonu. & hoc quia nimiu eft dol6 du illoif qui procedunt ad id aliud, Tltra quod dignum eft eis, finebonu,fiue malu fuerit. Illi aut, qui in malulabunturexcaufiscertis&mo B disconfiietJSjquibushomodccernc iet,&iudicaret illorum lapiiim in li lud,iatn putamboies,qj digni fint il Jius.quiverolabuturmhasrestnodis incertisexpedit, q> fint in medio inter has: hoc eft q> non credamus malu, quod eisfuccefleritfuiflecon dignum vel indignueis:fedexpedit gjfua difpofiuo remittat' ipfi Deo. quia quod iniquum vel malum pro ucnithomioicxfuisnotismodisilliuscaufacft iniquitas& malida, ^ infuntilli homini. Illud verotale, quodciprouenit^ditergexfuismo C dis,nosremittioiusipfiexcelfoDeo. In uidia aut eft vehemendoris cotra rictatis dolori, ^ipfe liuor, qui eft boni, quod prouenit indigno illius, quamdiximusvocarifuperbiam. Eth?cpa/fioeftquafiinmedio,hoc eftinterdolorem&inuidiam, quia ipiaeftaffinisinuidiac.&hoc,quia ip/aeft contriftatio boni.ficut inuioiacft contriftatio boni,feddfiaintereaseft. quiainuidiaeftcontrifta tio boni prouenientisilli,qui dign' fuerit eius. liuor aut non eft contri ftatio boni proucnientis illi qui di gaus fuerit illius, &defecufibiipfi.

118

nam nemo euaditexlioc. neq; etiS contriftatioilia prouenitei:quiaip> fcputaret,c uenerat codigno illius, vcl non pro ucnifletilli,eratprouenturum ei. & hoc,quia cotriftatio boni,quod pro uenit alteri ab eo, & no prouenit ei, cotriftatio, qua illud bonfi no pro uenit ei,& ipfe no eftgratificat'illo. & cotriftatio boni qct ipfe gdidit^a prouenit alteri ab eo, & cotriftatio, quia ci prouenit infortunium caufa eurbrtunii illius viri. Qn^aut resita fuic, inuidia itaq; eft cocriftatio bo ni ei prouenientis codigni,vt ei proueniatilludbonum. Etcertueft,cj> E ex contriftatione prouentusboni & mali illi,qui dignus eft eorum,& ia dignoeorufequantur paflionesc5trari*. q uia qui cocriftatur propter aduentu boni illi,qui dignus fuerit eius,& illi,qui non fuerit dignus ei9* lamdoleretillius, qnaccideret: & mederctur ex illo dolore.cafu ipfius mali in illum.& hoc dignum eft dcterioribus,hoceftillis,quinonfunt digni illius boni. Etideo qn accidit poenafpecieihorninu,quipcrcuriut luosparentcs, velcoinquiuantfuas animashomicidio,nemolugeteos: F imm o gauden t ob ilia: etiam reputatip&m bonum, quia eft ficutgau dium,quod eft qn prouenit bonum condigniseius,&hoc,quiaamba:di (pofitionesfuntiuris. Etexillis,auibus gaudentboni&(apientes,eftca fusboni illicj. dign9 cftci9,&cafus mali et illi qui dign" eft ilti9. & hoc, quiaambaeha:dilpofitiones,qnflmulfuntcouenientesapudtapietes, fimulsuttnorisvni'fpei holum. ambasappetith^cfpesholum. Con trariuverohuius, eftliuor boni jf ucnietisiUi,a^dignustucntei9,ip
fum

Rhctoricorum
G film reperitur his,qui funt concrarii huius moris. quia qui non gaudent hoc,5ccontn ftantur eo, funtalceri 9 ipecieihominur&illiMntvirifungcntes mali tia & inuidia. quia abf q , dubio, qn homo contriftaturproptcr gcnerationcm rei, & fuum efle gaudet fua corruptione,& fua priua uone.Et ideo ille ho, qui contriftaf propter ineflebonu condigno,gau act priuatione boni ab illo: & profterincflcmalumetiam,&econtra: Iioceft,quia qui gaudet propter in ellebonum illi,qui eftindignusei', contriftantur fua priuatione, & pro H ptcrine(Temalumilli,|quiindignus efteius: & ilia eft, qua: dicitur contriftacio &deploratio. Omnes ante bae pafliones,qux componuntur ex hisrebus,hoceftexbono&malo,& ex condigno & indigno conueniu t, ouaeisineftcontranctas^&licet ill; different occaflone compofitionis, .omncs tamen connedtuntur, qua conucniuntin ablatione dolotis. rum ipiaru rirtutum in i!To. fed fit' K perbia eft de diuitiis & poteftatc, & vniuerfaliusdc bonishominidcfbrisprouenientibus.vndcapparet, o> bonifintdigniillorum: &q?praui non fintiilorum digni,(icutfuntnu mi&diuitix. fed homo infuperbif his,qn nouiter fiunt,quiaea,qu? an tiqua funt,putatur op fin t prope tiifpofitionem naturaliter confequcntem. & ideo vt plurimum homines non infuperbiuntur de diuitiis haereditariis, neq y deantiquis principa tibus: fed fine dubio infuperbiutur de bonis nouiter prouenientibusrficuT&mnouaimperia,&copiaopu, ^ &fratres,&caEterabona. Huiusaut caufa eft,(quia homines vehemcnti* irafcuntur propter illosqui nouiter ditantur,q propter ;llos,quorum di uitiae funt hereditarix. & ficeft difpofitio reliquorurn bonorurn,qua: deforis funt. Huiusautcaufafunt duxres,qua^ vnaeft,quiailli putat, qjilliusboniipfi fintdigniorcsillis, &fecundaeft,quia ipfi putant^op Dt SuferUa. Cap. 11. portunaeisefietperieuerantiaillius Vnc itaq; loquamur de (iipcr fm antiquam difpofitionem : qux bia.&hocquado narrabim*, cxe"pli caufaeflet egeftas vcl deprcfquishomo in(iiperbiatur,& quo in fio. Et ideo holes non infuperbiunI fupcrbiatur, & in quosiniuperbiaf: tur de bonis antiquis: quia ilia (imt rieidepoftealoqucmurdeillisaliis, fibiconfueta, &quafi'finteisoppor M quasnumcrauimus.f deinuidia, & euna.Bonuautem,cuiushomo non ncploratione. Dicamus itaq; cp (i i\i fitdiguus,variunieftapudfuperbu. pcrbusfit qui contriftatur propter & hoc quia bonii, cuius finguli hobonurnalicuiusdifpo(itionis,quod minesfuntdigni,eft varium fm deinertalicuiviro indefinite, notum centiam & menfuram. & hoc,quia per fe itaq; eft ex hacdefinitione,qj non omne bonu decetcuiq; hotm(upcrbianon fitdeomnibus bonis, ni,neq; menfura decensalteri rimquia nemo infupeibifalteri deforti mo vniu(cuiu(q;hominuert quodtudine,velgratihcanone, & vniuer dam bonu decens, & menfura illi jp faliusdefingulisvirtutibusquxho- po rtionata.quiaferrearma,& belliminiinfuntexvolutate:ficuthomo c^difpofitionesfuntbonXjfedfiint non contriftatur de eflecontrario- non dccetes eremitis: fed decent vi-

tit

Lirbi II. Paraphrafes.

A (if fungentibnsrortitudinc. & fimi liter dilpendij exceflus no decet his, quorumdiuiti^funtnoua:, feddccctilhs,qui habe*t antiquas dmitias. quiaiUe,cuiusdiuitia:funtnoua:,in digetconferuaticne diuitiarum:ille vcro,cuiusdiuitiat;funtantiqua;eft, ac fi eius diuitiae eflent ftabilitac,qui bus no eflct timendu.qn aut ahquis homo non cfletcuideceretquodda bonu.quodnonconfcqucrctureius earo,ipfum dolerct,&eiusanimaip fum deploraret. Qn aut alicui homini peruenitbonumipfum fuperansfrn qualitatemvclmcnfuram, B hoceftDeidonum,&gratisdatum, & fancitafors, de qua df, q? ex Deo excclfo fit. &hocqn prxualeretpar uus magnovqiieiinimicuseflet,vel vilisnobili,&peccatordiuino religiofo.&nifi ficeflet,nonefletpecca toris,q? pracualeat religiofb.nam refcgiofusprxftantiorert peccatore. Ethincdeclaranturbona, dequib9 dkitur,q?hominesea adipifcantur diuinodecreto.Acetiamhomines, dequibushocdicitur. &hoc:quia hc bona,& talcs holes funtilli,quo xumbonaeisaccidentia attribuunturdiuinodecreto. Etilla,quibus C infuperbiunturhomincs,funtquorum (lint maxima bona, quorusut digni boni viri, infuntipfis prauis. & ideo deplorat homo & infuperbitur, quando boni prasftantesno pof funtprxualerehis.quorum funtdigni,& illis pr^ualent illis inferiores. Illi vero qui infuperbiuntur,funtvi ri amatores honoris, &reliquarum rerum,quibuspra:ualeret,qui no fit i liar urn dignus, Nam harchominu fpccies vniuerialitcrdeplorat: &in(uperbitur dc omnibus rebus,quaru ridentfedignh&non reputitalios

119

dignosilhs,quandocis deficiunt, & D alijsadueniunt.hisitaq; hoium fpcciebus quas diximus,& de reb9 quas diximus, deplorant & infupcrbiunf fuperbientes. Ethuiusfpeciei quant prxdiximus,funt homines fuperbjc tes. Etilliquibusinertinduftriaad conducendu ipfa bona insuperbiun tunnam fua forte contention reputant,< hie fint aliq , tquaru x t ux res, ipfifmtdignioresaliis.Siauthabcn tesinduflnam rcputarent hoc, non rcputantcjjipfinon pnuentur illis. Notum autem eft ex his ,quzdid* funt hic,&dehisqua;antcna:cprxmiflafunt-Quarumrerum quando acciderint,pudeathomincm,&ipfc B nimisverecundetur,qn nongaudc retillisqu?inferrcntgaudium,ncq; con t riftar ecu reo quod inferretillo rumcontriftationem.Exhisautcm rebus,qu did^ funt, conucnitq? iu dicem trahamusin fupeibiam contraipfum aduerfarium.velincommiferationcmeius,autilliusdolore. &hoc:quiaquandohiceflentdigni boni,qui funt quando praeualuennt & fortunati fuerint:vclhicefsethomines digni boni,& noti przualucrint|:ncq,rcsfibibencfuccefliflcnr, non eflet dignum contriftari cis: 1 immogaudendu eflet propter hoc. &econtra,fi hie fint homines digni boni & non praeualent, conuenit <p commifcrearurcorum:&contnftc tur propter fuasdifpofitioncs.
Delnuidia. Cap.

Otum aut eft qui fint riri,qui bus finnuidcndu,&dequib* fiatinuidia, & qui fint viri qui inui deant:quado in inuidix definitionc conflituim9,q? ipfa fit liuor,qui homini accidit propter alterius profpe ritate & eius eufortoniu. & hoc, on ilh

Rhetoricorum
G illiinfuntillabona: qualiafuntea bona,q in capitulo (liperbix defcfipfimusinefle homimbus, qui funt digni illorum &decentillis:&linor ille inuidemisnon fuerit. quiaipfe cuperet, q? illud bonu efiet foil fibi, TCI q> auferatur ab muifb,& fit in eo fedfolu vtauferaturabinuiib.Qua doautinuidia fuerit haec,manireftumeft,g7inuidesinuideatfpeciei

honiinum,qui funt ei fimiles, & fibi zquales: vel putetur de is, q? fint fibifimiles&zquales. Intendoaut perfimilcsillosquihomini confer mes funtgenere,& profapia, & animis,& poflefiione,&laade, &confi H milibus:quoniamhifunt,quibusin uidec.Inuidivero funt illi viri,qui magnificat perfections fm bona de cjuibus inuident: (ed ipfi non perficiunturbis:neq-,eis peruenerutom niabona : , neqjomniafimulcisdefecerunt.fed pauca exillis.&ideo qn non inueniunC' agentes magnifica, hoc eft, ipfi magnind& fortunati, qui beanrtn rebus perfeda profperi tatcinuident.nailliputat^eisnon deficeretaliquares,&q)qu?iibetres fiteojf .Et fimili ter eft fpecies horni nu,qui qn excelluerintaliqua re,ilIliuscahonorantur: &eofnrtiusp.}> fcie"tiam,&difpofitionis onginem. Ethonorisamatoresfuntveheme"tiominnidla; ^illi quinonamant honorem.Et illi,qui funt f?.picntes, diliount.q?venerentur hononbus, quibus honoran^fspientes. & idco inuident illis,qui his hononbus venerantur. Et vniuerfalius quicunq-, amatur &Iaudatur de aliqua re, ilie itaq;innidetalijsdeillaeademre.& ideoquicuipiutveneran de aliqua re,funtinuidi deeadem re.Ethoies pufillanimesfuntinuidi.nam,inui-

dent prop ter quancunqjrcm, q*ma gnificaturapud illos, licetin Ce cflet par ua, adeo q> illi inuident de pluri bus malisaccidenttbus hominibus. Ha?itaq;funt fpecieshominuinuidorum. Id vcro de quo inuidf t,eft, qua illi inuident appetentes diadema laudis, vel in tf denies illud & di& derna boni nominis. & dignitatem dhmiarum &feruorum.&vniucrialius modus profperitatis& fcrtunx,quanto maiores fuerint, & omnesresdecoras:&eo magisresqaas appetunt,autputantcb debcrent ha bere illas . Et inuidi funt, qui fupe rantur abaliquo hominepaneisopi bus,vel funt minoresillo parumper. Et notumeft, vtdiximus cuiinuideant:iam enim diximus,q> illi inui deantpropinquiseistempore,&lau de,& gloria. Et hinc dicitur q? fimilitudo inter homines bcneficet inui diam. Etinuidiaquidera eftilliufr fpeciei hominu,qui cum ahquo ho mine quadam menfura funt propinqui.& hoceft,qn fuerint in vno tempo re vel proximo: &in vno loco autproximo &ideo fenex nomuidetpuero,neq;inuidetillis, quite poreetsfuecedet,neq; illis qui przte riti & eorrupti funt, & maxime fm pluresannos.Etfimiliternon eft in uidia inter loco diftates ab ipfis bonis.nam optimi Gra:ci,exempligratia,non inuident bonis, qui funtincolumnis herculis, vel Andalufir apud noftram regionem. E t fie hominesnon inuident nimis imperfc
ftioribaseis,necnimisperfectiori-

buseis:fed inuident illts, inter quos &ipfoseftaliquaconuenientia, & hoc de contendentibusin vna re, & amicisin alia re.& vRus quicunquc duohoies,quiappetuntvnam rem, fed

Libri II. Paraphfafcs.

A fed thus cupitg> ilia non fitalteri,& Cf fit fibi propria, &feccrnaf per ilik.&io inuidia dignior eft, vt fitin his. & hoc eft, ficut de viro gloriofb &ia<3atore. nam hicupiuntvnam rem ,& vterq-, eoru cupit difcerni p illam. Inuidetautgloriofusiac'tatori de illis rebus,qua:qn easacquifiuerit,per illas fieret ei fimilis. Ex titnore aut harum reru in initio & contriftatione deipfis,qn tadicata fuerit animae fit inuidia illoru, quibusinfuntillabona, velcupiuntea fibiinefle.hoceftm futurum, vel <j> 8 iam eis inuenta funt,hoc eft in prailerito. & ideo res, qua: di&ae funt in capitulo contriftatioms & fupcrbiar, ingrediutur capitnlu inuidia;. quia qii conttiftatio corroborataeft,aiat reditut inuidia. Et ille puer,quieft maior natu, inuidet illi, qui eft minor natu, qn minor adept9 efletaliquod bonu,quod non efletadeptus maior: veladeptusefletaliquod bonum,quale &ipfe adeptus fuiflet.Et aliqn ille, qui adept' eft aliquam re magno exercitio, inuident illi, qui C illam adipifcitur pauco exercitio. Et fie illi, quiadipifcutur fuaqfita folertia & tarde & labore, inuidet il lis, ilia adipifcuinfleuiterj&cito.
DcGaudio. Cap. I}.

no

inuidia cxiftet in contriftatione boni quod adeptuseft inuidus,& qui il lo fit dignus,Gaudium itaq; eft letitia bom, quod adipifcitur,qui dign9 fueritillius.Notumitaq-,eft nobis ex his rebus,quo modo nobiscoucniantmodiiudicum, qneosconftituerem9 fm aliqucm afFedum,quo expediat q> inde confequat vn9 clietil bonu,& alter malu :ficutq> conftitueremusipsu iudicem commifc rantemvniusj&inuidum alterius.
D< Compasftont , & Contrijlatioue. Cap. 1 4.

Otum etiam eft, quogaudeSt illi qui gandet,& propter quos gaudeat,&quaru difpofitionefint gaudentes:cu res quibus homo gau det,fint contraria; rebus quibus dolet,&de illis ei inuideatur.&i5 pra?raifla eft notitia harum rerum:& il lequasipfe conftituit,fnntcontratia?,conftitutisab inuido.&illequi bus homines gaudentj, funt contrarizillis,dec]uibtis inuident&idco

iViusverodifpofitionisfintqut ; vcontriftantur, &dequibuscon triftantur , & quibus contriftantur, nommfit,quando pra:fuppofuerimus,q?contriftatio &cnmpafliofit out dam dolor,ciui aliquo modo vid e f ' d e f e d r u m bonoru honoru, quosho cupit fibi ipfi, v el illi qui lo cofui ipfiuseft.& hoc,qn ilia fuerit bonorfi poffibiliu : & Hie Homo tOfct fm fuam naturam, vel fuum genus,auteius antiques parentes Hlojf, qui dignis6tilliusboni,abftj;97 cu* piat q? ilia bona non fint aliis, fed ctl peretqj infintei,&doleat,quianon funt fibi. Qiiando aut res ita fuerit, * manifeftu eft q? cotriftatio & compartio fint bona?,&(j> no fintnifi bo nx: St q? inuidia fit quid malu & de feet us :& cp ipfa non fit nifi malorfi. & hoc,quia compafHo coftitui t homine" mo quo aptus fit adipifci bona,& dignusfit illoru, quia hxc paf fio non accidit nifi illi, qui reputat fua aiam apta bonisipfis,& dign am illoif .& hxc eflet cS acquifitionis vir tutu. Inuidia vero con ftituithoimnem modo , quo fit aptus adipifci aliud bonu.Illiaut,qui contriftanf, funt

Rhctorieorum
6 font iHi,qui rcputant fuasanimas di gnasbonorum,qux non habent. na nemo contriftatur rer u turpiu pauci boni, vel rcrum, quae turpesfun t: nifi rer urn quarum non reputat fua anirnara efle digna .& ideo qui funt huiusdifpoiitionis, funtiuuenes>& magnanimi, & illi, quibusnon funt bona,q uorum digni funt nobiies vi ri&boni:ficut flint diuiti,&fratru multitude :contriftanturetiam pro pter principatum, quicisdeficeret, Etilleetiam,quihabetprincipatufi nediuitiisj contriftatur propter defc&um diuitiarum.&aliquando hi H"contriftatu r propter id, q uod eis deiicitde augmeto & multitudinc ho rubonoru,qux infant aliis. Hisaiit accidit hie affoftus, quia putant fuo annno q> ipfi fint boni: no quad bo nij, ex quo habent rem, cuius digni funt boni. Verbigratia,quia,qhaliquisprofequitur principatum &di uitias,putat 97 ipfe fit bonus, ex quo horumduorum funt digni boniip fi.&qn cogitathoc, inuenitcontriftatiojiem propter id,quod deficit il liex hoc.Specieiauthoium, quoru primi parentes & afEnes funt nobiies , farpeaccidithzcpafllo circa taI lia bona. nam reputant, q? illacongruant illis, & q? illi fint digni illoif. Qn^autres, quarum eftcompaflio &contri(tatio,funtresnobiles, hoc ciiiaudabiles&eximix, oportetq? fine virtutesanima;,vel reslaudabiles,hoceft, bona corporea,vel bona extrinfeca. &hoc, ficutomnesres, quarum fitnliis aiiqua vtilitas, vel decus,& perfedio, aut obledamentum.Etideoahquando holes hono tarn viTosharum trium fpecierum bencficos illis.&iHi funt virivtiles & boni, & funt viri iucundi, & iucundoru-m operum. Etipecieshofarn, K de quibuseftiucunditas, & illi func iocundia;qualiter:(iuefueritbencfi catio ex illis & iocunditas illarum (i bi ipfis, Aue illis qui fecum coniunguntur. Et ex quo res, ppquas homo contriflatur,funtres, exquibus alijs fitaliquodbonum iucundiim vel vtile aut pulchrum, digniorcft cotriftado,q> fitcircadiuitias & pulchritudine, <J circa,fanitatcm.Iam autenotificatur ex definitionequi lint viri,propter quorum difpofitio nem nomeflealicui viro contriftatur ille.& hoc quia corrpaffio eft jp pterdifpofitionem hoium ,quibus L itifuntresnobiles,quaspra:diximus:
ficuteftdecus,&diuitiar,&fortitu-

do,&/apientia.& principatus. Priu cipatusaut e reru, propter quaru de fedlum contriftatur homo, nam ho mines habentes principatum pofsuc bencfaccrepluribusholbus: &prx fbntifllma fuaril operation u quibusagunt, hoc regimen eft regime exercituum,& Rhetorica,& ah} habitus ex principatus babitib9, & fuis difpofitionibus^]uibusaguntbencficium hoibus. & ficeft quicunque vtiturvfu principuhabcntiu principatushabitum, vel principatus di- M fpcfitionem, qua proueniatbeneficium alteri. Etquidam viri,quibus homo contriftaf, non efle ficut sue illi, quibusfimilesefleappetuntalij viri, & <j? fint ex virisfibi affinibus. Ethorum etiam funt illi, quorum admirantur pluresholes. Ethuiut fpeciei funt illi.de quorum laudibus loquuntur poetse,& oratores, & hiflorid.nam ha:tresipeciesfunt,qui loquutur de hoium laudibus, &fui nomims fama. Acf t fpecies hoium, quji non contriftantur propter bona.

Libri II. Paraphrafes.

in

A na.quac funt aliorum,&: non contri- ad quern oremus, quocunqiinodo D flantur eorum, quiaeis mfunt om- fiia vis declinet in ilium moretn. & niabonapropter quorudefec"tueft hoc,qn conduxerimusinfuafimilicontriftandum:veleisinfitnobilif- tudine inefle illius difpofirionis illiv fitnum bonorum & maximum . & vel q? ineffet illi. excpli gratia, quia homocontriftatur, qua nofittalm admagnanimitatem fequiturlibedifpofitionum:quia priuatio tribu- rahtas. Qnautnarramusahcui holauoniseft contraria contnftatio- mini,<j> fie magnauimus, conduxini$:&quinontribulatur,eft contra musipfumin liberal] tatem, quaei riusilli,qui contriftatur. Illiautem, conltituac" talis oratio, tu es magnaqui contriibnfjfunthomines^qui- nimus: magnanimusaut eftnecebusinfunt mala contraria bonis, ex (ario liberaTisrtu ergo esljberalis.& B quibuseftcontriftatio.& hincdccla (icde fimihbus. H^autem funt di rataeft priuatio tribulationis, quae pofitiones, quaru m n umeratio eft eft contraria contriftationis, & quis noftrum intentum.& qui mores fefitqui non contriftatur.neq; contri quantur vnamquamq-, earum,funt E ftaturaliquis propter ipfum : quia primoaffedus,&fecundocogitatio nemo contriftatur propter difpofi- nes,& tertio anni,& q narto nouitationeshoiumdefperatorum. Etex tes,&quintoanimi.Intcndoautcrn holbus, propter quos non contrifta perafrccT:us:ficuteftira &commife turholes,funtfortunati,hoc eft feli- ratio.namhasfcquif'propriusmos. ces: qn habent fortunam vacuam a Et per cogitationes, res quasquzlivirtutibusconuenie tibus illi bono, betfpecies cuperct, & eliger et in fua <juod fortuitueisprouenit: quia ho vita: fiuefuerintars, vel virtus,aut mines vilipendunttales,&non con- oblecltamentu, quoconfumeretfua triftanturpropterfuasres. Difpofi- ztatem.nammoresetiamdifferunt tionesautqua>qninfuntho!bus,ac harumdiuerfitate.Pcrannosautern cidunt illisearu afreclus: & (unt qui intendimusannos iuuentutis,& anbushomo eft aptus,&quibuspraepa nosfeneclutis, &annos decrepitar ** raturadreceprionemaffeituum:& aetatis.&hoc,quiahisannisfuntmo resexquibuseft affedus vel affect* resproprij.Etpernouitatesintendo E ablatio,&declinatioabillo:&funt res,quaehominiproueniuntin fho illx: exquibusfiunt fyllogifmi ex corpore,&extrafuumcorpus cafu. aficclibus, iam difta: funt in hoc li- & hoc eft, ficut generofitas, & diuibro.Resvero,exquibusfiutfermo- tix alien3e,& " " exceffiua "" fblertia. Et p nes verificatiui fingulorum triuge- animos intendo difcretam creationeru,hoc eft,deliberatiuorum,& de nem,qua homines funtcreati, & di* monftratiuorum,&iudicialiu, iam uerfas confuet udines. dibefuutinprimo hbro. Reftater o,q>loquamurhic de difpofitioni De mortbiu luucnwn. Cap. 15. us,ad quas fequuntur finguli mo- jVuenumvero, quifuntilli qui tes per notitiam, qui mos confequa j[ trafiuerintduashebdomadasfuo turaliquam difpoiitioneni.Poflibi rum annoru verfus tres hebdomale nobiseft, <$ conftuuamus quis fit das,morum eft tpappetantomncni Rhct. Poe. cu Aucr. Q rem,

Rhetoricorum
6 rem,&iuntreflinirepentiniadperfcquendumquodappetunt. Voluptatesautemmagiseis prazdomini tes func voluptates corporcz attribute veneri.Etcum hocipfifuntva riabiles.& ciro diuertunter,rem cito appetunt,& cito ipfam ahhorret. Caufa autem,quaappetuntrem,eft quiafua menseftconturbata.&nodum Uabihta ad aliquam rcm illoxum,qua: e ligenda fun tad hanc mu danam vi ta.& fii intelligently non func firmae:&illa:funt,qua:n~untex intuitu & infpeclione & imaginaH tioneillorum,qua:eisadueniuntex inuafione appetituscum velocitate fox ablationis:ficutcft fitis,quando aegri (itiunt: quia eft fitiscitx ablation is,fed eft nimis vehcraens.Etilli cu hoc funt veloeisira:,pro(equen tes ipfam :adeo q? illiusacuties, & ve hementia eft violentia, nam illi pro ptcr honoris amorem non ferunt,(i aliquiseos paruipenderet,(ed contri flantur .qncogitantqjfpernantur. & amatpolitiam, &magisip(am vi roriam. & hocquiaiuuencsamat gloriam. vidoria ante eft aliqua res glorix. Etilli funt vehementioris amoris,honoris,& vidoria:, gfintdi I uitiarum. non diligunt aute opes, quia nou funtezperci ipfum difpen dium: &citoverificantfermonern, quia non multum errant. t fua co gitatio eft decora,&animaduertetia eft ampla^pfua? naturae calorem:fi cutacciditilli,qui bibit vinum occa Gone caloris accidends ex fuo potu. Ac ft non debilitanfymmo feruttri bnlationes,&eas (pernut, et hoc vigorefuicaloTis.&vtplurimum ipfi luntin animaduertentia:quiaanimaducrtentiaeft tcmporis fururi, & reminifcentiaprxtcriti.Futurum autem repcritur magi's in adolefceo R tibus c pra:teritutn:quia ipfi funt in initiofuiefle.&ideonimium ani* maduertunt,& non reminitcuntur. & fuus error & fellacia eft pauca: Sc hoc, quiafui mods eft verificatio abfq;rauonedebili. quadoautinte ditureosfallere,leuish"teorufallacia.&cum hoc,q? ipfi funt animaduertentesfunt fortes.& hoc,quia for tes funt iracundi. Decusveroipfiuj animaduertentix facit eosnon terreri.&hoc,quia vis,quzfperaturin fortificatione,largitureisfortitudinem, &vltraquodlarguurfbrtitudinem,elHpesipfiusboni.Iravpro ^ gignit eis magnanimitatem : quia nemotimet aliquemhominem,& irafcitur in ilium. Et corum moris cft,q? ipfe pudor eis prajualcat. nam ipfinondurndi(cernutres,quarum deberet cos pudere,a rebus quarum non eft eis pudendum. & ex quo fu fpicanturin femenpfosinomni re, cuiufq; rei pudeteos,qua timentne errau erint ,Et fuftentat leges quod nimiseft,&easampledunuir.cuius caufaeft >quia ipfi non conuertunc (ead illarum pcr(crutationer,adeo q7eis(ecernantur,qu3eearu fintfm reftitudinem,&quaenon fint fmre , ditudmem. Et funt magnanimi, & putantq?nun<|fimmnntpauperes cuiuscaufa eft, quia ipfi non funt ex perti varietates fortuna: & perditio nes,& Temper cupiunteximiasopcrationes magnanimorum.hocaut eft morisamplitudinis.Etfui moris eft,q7 ipfi magisappetantiocudum q v tile propter paucam eorum connderationem damnorum fortunar. Etfuaeledioeft yirtutum propter eorum eledionem laudis& vitupelii. EtcomitantufibciosvJtrarcll* quos

Libri II. Paraphrases.

112,

A qtlos holes, nam complcmcnti oble tern funt conuerfb horum morum D ftameti, & gaudij eft focietas & ami propter fuamvitarn logi temporis. corum conuerfatio. Ipfi autin nul- &fuafpeseftpauca: &Txpe decepti lareexpetuntvtile,neq;in amicis: fiintj&fxpeerrauerunt. Etfuacogi &fuus error in rebus eft pi u rim us, tatiode hominib' eft mala propter &magiseftin rebus vtilibus, quas jpfbs obiter factosefle caufisfortitu dccrepiti preeligunt.fuaq; opera no dinis, & defecifleteisintentioneexfunt determinata neq; mcfurata, na perimenti ,& propter malitiam ope nimis arnant>& nimis odiut.Et vni- rationum eisoccurrentium, fiue ouerfalius in omni re excedunt mo- mnes fuerint mala;, fiue conduceddum.& hoc propter fuam praua di- tesadmalas. Etfuorum morum cfr, gnotionem damnorum fortuna?.& q? ipfi non decernanc aliquam rem ipfi putantcpfciantoes res, quiam dc msvque funt infrafc ipfbs, neque omnibus rebus fe inuoluunt. Et co- admirentur aliquam rem eisfucceponutiniuftitiam cum violentia,& dftem,neq;eam magnificant: quia B resexquibus eft vitiu& vituperiu. iamfzperepetitaeft eis.Et cum ipfi p & hoc etiam eft propter fuam ia&a iam experti fint omncm rem, nultiam,&nimiam magnificentia reif. lam rem fperant,neq;contriftamur tfuntmifencordes,quiaoeshomi laudis vel vituperi j .nam fua vera in nesfimulputatefTebonos&iuftos: tentio eft,q?eis non fit penituspote& propter paucam eoru malitiaipfi ftas alicuiusrei.Et eorum etiam eft, odio habent virosprauos. nam ipfi Of ipfi non decernantaliquam rem, putant,q?praui viriagantquodno neq; determined deeaomnino :fed fitcondignum. Etamatdcrifiones femperinfermonibuseligunt forte &ludos. Eteorumdiuerfioarebus &forfitan. & hoc propter plurima eftleuiscita,quoniadiuerfionisve- eorum fallentiam,& multitudine*il locitaseft imbecilhtatismftis. Hi lius,quod experti funt,& fua fpesfru ftrataeft. Et ipfi funt maloru moitaq^mntiuuenum mores. Pf Decrepitorum mortbus. Cap. 16. rum propter fux aeftimationis maccrepiti vero,qui annosfene- litiadeomnire. Malitiaautern fua; r Autisprzterierunr, funtcon- ajftimationiseft propter fua: verifitranj moribusiuuenu,hoceftmori cationis paucitatem. Et paucitasfu; busadolefcentia? & contentionis.In verificanoniseft propter fua; expetendoautem peradolefcentiam,mo rientixmultitudine.Etfuaeconfueresillosquitribuuntur excefluimf tudinis,eft cp ipfi necexcemueamec fura:modeftiaj:ficut eft amor deri- ncc exccffiueodient: neq, ha;c patefionis,&luxus,&cupidocorporea^ fad fit nifi vi & neceflitate du&i hoc voluptatum, &hominum commi- eftatnicitiam&odium. &arnicus feratio & fubdudio. Et i n tendo per & inimicusapud eosfunt,acfi efsfc contentiofbs mores, attributes pot vni* forma: propter fua notitia obli Ii3e:ficnte(rciraira,&magnanimi- uioni mjflam.& hoc per res, quas di tas,honoris& vidorix amor,& fpei ximus, qua eft fua vitalongi tempo protra<ftio,&iniuftnizcompofitio, ns.&aliieosfafpefefellerint, acipfi &reliquihuiusfpeciei.J)ecrepiuau plurieserrauerut, &confimileshis. Q_ij Et

Rhetoricorum
C Etsutpufillanimes)fperne"tesres ezi eorumpudoreftpauctis.hocautita K mias,non cupiuntaliquam rcm nifi fuit,quia fua eledio vtilis eft magis, eas, inquibusconfiftitfuus vidus. 5 eoru eleclio decoit . pudor aut eft Nccfuntgratifici, neq; honorific!, timor defe&us decori. Et cotu ipc$ uam muhdanx neceffitates funt re- eftpauca pj? fuaiexpcrientizmulri rum,quaru eft eis ncceffitas.& inte"- tudinem.nam maior pars reru ver<Io per mudanas neceflitates,res ne- titur ad malum,vel ad id,cuius mactfariashuic mudanx vit^.Hoc ve lumeftmaiusgbonum. Res aut ,q TO eis inert propter experiential mul funt fimpliciter bone,vel in quibus eitudihcra. & propterea quia ipfi pu bonum praeualeatmalo, funtrara: tantjCj? inuidia fit dura,&cotruptio i n uentionis.& ind igeref ad fuae ineftpropta. Et propter hasduas res uetionis exceflum longo temporc. ipfi valcntrefifterettarioni:cx quo -idautquod rdiquueft vitaedectepi res vtileshuicvitar funt neceflaria:, torum,eftparum.EtmaiorparscoH &precipue inaetate decrepita,&oj> ru vita:& oblec^amenti eft in remicorruptio (itprompta.Ipfi aut pro- nifcentia,n5 in fpe: ecotrario illius, L nofticantur&pronuciant quod eft quod eftdifpofitioiuuenu.&hoc, fax notiti? przfens de fortunae dam quiamemoriaeftprxteritoru. Denis.&ideofuntpufillanimes. Etin erepitiau tern iam exegeriit maior e hoc ipfi funtaliterc| luuenes: quia partem fua: vite:ideo eoru eft bonu ipfi fiint frigidi fm corfi complcxio reminifcentiae, & conieclurx eius nes &quieti,adolcfcenicsaut sfitca quod futuru eft. Eteorum ira eft ve lidi iacenfiui. Etdccrepitaducit ad lox,acuta, propter fuse tollerantia: pufillanimitatem & timorem. pufil paucitatem: quia ipfa eftpauca pro lanimitasautconfequiturfrigus. & pter fui caloris debilitatem. Et eoru adamant viuereznec oportet noc di voluptatu,quxdam iam ceflauerut: cere in ultimo lux vita?. Eteosada- &quxdamdebile;efrebefunt. Et marevitamnoneftad fruenduvo- non mouetur verfus voluptates,fed luptatibus, fed propter fuimetamo- verfus vtile.Sc ideo reputatur eis co2 rcm trn:qm iam priuatac funtab eis tinentia propter ceflationem fuaru caufae voluptatum omncs pr?tcr vo votuptatum.Suntautemcontkien- M iuptatem cibi inter voluptatesreli- tesnominezquiuoco,&rcnuuntin quoru fenfuum .illaenimnimium quifitionem laudabilioris.Suum ve eis ineft,quia cibus eft eis necelTari': ro iuuamen, & refugium eft ipfum, &cumoble<5tamento coniungif'cis neceflarium.&pluritnum iuxcon^ipfaneceflitas. Etamantoptimates uer fionis eft ad res, quae largiuntur regu & imperatorum principespro adeptionem virtutis& decori mopter eorupufillanimatem.cuius cau risaion ad res.qua: reddutur aduerfacftdebilitas ipforummet, Si fax fusiilum,quiconuerticuradeaspro ibcietatis hominum. &fua mten- pter ipfum vtile. Et eorum moris tio eft circa vtile, non circa dcco- eft iniquitas, fed verfutia & dolor rum,quia amant (eipfos . V tile aut nonvituperij multitudinc & meneft res,qu eft bona ipfi viro.deco- tis captione occafione magnac dilif tum auteft,quodeft bonualtcri.Et gcntiz adopum congregationemt ficut

Libri II. Paraphrafes.

A ficut eft difpofitioiuuenum. Etipfi funt mifericordes, fed eorfi miferatiocftproptereoru imbecillitatem, & eorum imaginationem facilita!tiscafus inipfos maliqd / ceciderat illis,quorum miferti funt, non propeer ipfosamare holes: ficut eftdifpofitio commiferationisiuuenum. Et patienter ferunt dolores: no sut velocis alterationis, quia patientia &quietatollerantiaeftcontraderiiionem,feu fubfanationem. iuuem's itaq;nonamatiuftificaiione &patientiam.Hicitaq; eft fermo de mo ribusiuuenum,&decrepitorum. reperiturin extremis turpibus ad- D uenientibusdecrepitis,& iuuenibus naturaliter.Ha;caut mfuracftme dia,&fin exceflumalterutrrusextre moruinmoribusfenectutisvltraal terum, fiue fiat illoru declinatio ad malum,veladbonu:hoceft, adextrcmum laudabile vel vituperabile. &hocetiam variatur fin q> mosipfc fit, qm in pluribusdifpofitionib* fitaugmenturn fortitudinrs,&eius appropinquatio ad cxpofitione ad periculaeligibilius^terribilisdifpo fitionismediu inalia difpofitione. & fie homo auget malu, quando eo indiget adipfo vtendum cum qui- E bufdam hominibus: & auget bonu, quando indigeteoad vtendum ipfocumalijshominibus. Anniautf fenedutis funt a trigefimo quinto anno vfq;adannu quinquagefimu. Hicitaq;eftfermo demoribus iuuenum,& decrepitorum, atq j (cnfi.
De rebus ntctflariis > fropri'a ludieiali gtneri. Cap, 18,

B
De moribw Sentun. Cap. 17.

.Viverocommunitcr funtfm ' vigorem,qui funt fenes, ccrtfi "^> ipfbru moresfuntmedii Itef hos mores, & q? ipfi remoucanfab exceflu extremoru . & ideo aequioresfunt. &non funtaudacesneque pufillanimes: fortes in eo quod expedit,& tempore opportune, & qua titatecondigna.nec verificantomnem rcm,neq;falfificatomnem re: fed imagmantur resfm fuum effe, C & verificantcas verificationeconfe quentefuasnaturas.necfuus vi&us, neq; fuainquifitio vertitur circa de corum (blum, neq; circa vtilefblu, fed circa ambas res fimul. neq-, etia ipfifuntviri perfedf verificationis neq; fubfannationisperfects;fed in ter has.Etfimiliterfuntin voluptatibus cum fortirudine,hoc eft q> ipfi funt conrinftes cum forti udinc. Adolefccntesautem funt ro r tesvoluptuofi,&decrepitifuntpu/j/lammescontinentes. Etfermonisfummaeft,g>eisperuenitparsvtilisfinguloru moru ab(quepartenoxia,(]

X quoaute fermo oratorios fit perfections operationis&maio F ris perfuafionis, quando orator pUtat,q>nonremanferintin illolocus perfcrutationisneq; animaduerten tia;,neq;dubij,fcdiamtulericea,& fuerint confutata,oportet q? conftituat partem orationis, & ea ratiocineturaliam rem. hocautperficitur contendente&iudice. Contendentisquidem opus eft largitioperluafiontsfm orationem,6cilliusconfutatio.Iudicis vero opus eft dignotio rationum vtriufq; fec1:a::hoceft,jpponentis&contendentis: ficut inue niturdifpofitio contentionumciui tatum. fed quando voluerit, q? oraQ.__ iij rio

Rhetoricorum
G tiofirperfeclaiperfuafionis.oportet <j? fupponatur iudcx, & con ten dens in omnibus generibus orationutn rhetoricarum:hoceft,dehberatiuar<um,&iudicialium > &demonfttati uatum. Differentiaautcm interiudicem & contendentem eftquia iudex eft fuperior contended: & ideo Bon quasritur ratio de eo de quo iudicarur. contendens vctoeftaequalisproponcntK&ideonon fufficitci ad orationisconfutationem,nifi du cat rationem ad hoc. Etaliquando in quibuflatn ciuitatibuspcrfuade't fermonibus contentionsinoratioH neiudicis.abfq; fermoneproponen tis&contendentis: ficuteftdifpofitiogentis maurorum,quia vruntur in contentionibus fermone iudicis cum rebus, qua: funt deforis: ficut funtteflimonia&iuramenta. Differentia aut inter tefte&iudice eft: quiateftis teftatur veritati concluiionis,& iudcx tcftatur veritatisfylJogifmieam concludentis,&contedensaduerfaturad fuam confutatio nem.&maior parsorationum molalium&afFeduufiutcuiudicibus,
D* rebus communibtis conjlitutionibus frofofitionum trium generttm orationis. Cap. 19.

O res v ero prop r i j fi ngulis po litijs quatuor poJitiarum,qu in prxmiHis numeracy funt, ia prad^idli funt i capitulo deliberationii: & cxpedit vt fint nobis prompti, vt eisvtamur in moralibus orationibus. ibi enim przdidi funt vt ex eis fiat enthymemataintribusdifpofitionibus. Cum autem hoc ftabilitu fit,& ia declatata; funt res,ex quibus fiunt verihcationcs,& enthimema-

taintribus difpo(itionibns,hoceft 1C deliberatiuis,& demonftratiuis,& iu dicialibus.Rcsautem,ex quibus fiuc orationes morales & afre&uum,sur, quando expedit q? procedamusad declarationem propofitionum comunium,qua: iunc in tribusgeneribus.hoceltindeliberatiuis,&dem5 ftratiuis,& iudicialibus. Res aut em communes,quarum coltitutio quae ritur prxmifiiscommunibus in tribusgeneribus, funt quatuor fpecierum. Prima, an res fit poflibilis vel irapofilbiIis.Secuda,an res fit ex his quaj.iunt omnino in futuro,nec ne. Differentia autem i nter hoc & poFe eftrquiaprarmifDequxfiuntdepof- L fibili,fiunt per dicliionem pol'em. & deeocuiusvnius duorum poflibiliura no eftexceflTusfm efle vltra alterum. przmiflie vero quae fitfnt q> resfitprxfensinfuturum, fiunt fm formam illius, quod finedubio eft prae(cns.& fi fint vera; nos non veri ficamushas,(ed eis vtimm in hacar te hoc modo.Et tertiaef t,an resfuif fetin prxterito vel non fuerit. & id quod fithuiusin hacarte,fitfm for mam illius), quod iam notii eft efle fmexperiftiam & (enfurri: & fi nos non verificaremus hoc. Quarta eft M hononficatio rei t &ip(am facereab horrere,&magnificatio &paruificatio,glorificatio & vilipeniio,& ip fiusdecoratio& fpretus. nam ha?c cftresvniuer(alis,qua?fitin tribus generibus.quia quando homo confulitde re,hoc eft de ipfius faclione, cam magmficat.Qjiando autem co fulitipfim obmittere, ipfam deprimu.Et fimiliter faciunt hommes,ft laudant vel vituperant-, vel accufanc autdefcndunt.Et quandocomplctus erit fermo de his,deinde loquuticrimus

Lirbi II. Paraphrafes.

A ti erimns de materiebus fpecierum cnthy mematum & fpecierum cxem pli,&coniunxerimushis locacommunia orationi b'rhetor icis & alijs, iam conduxerimus intentionem in ten tarn ex hac arte. quia in primo li broiamloquucum eftdeenthymematibusex parte fuac connexionis non ex partcfua: material & ex par tefua: connexionis poflibile eft, qp fiantin Rhetorka&inahjst fedsut ptopria Rhetorica: ex parte fuz ma teriae. Etdicimus,q? ec & fi hzc qua tuor quxuta eflcnc coia tnbusgnibus,quxdacorum funt ma^is proB pria aliquib', &magis expedit, q? attribuaac g^bufda.& boc,quia magnificatio & habitusfunt magisappropriatidemonitratiuis.quaefunt laus & vituperium,& proprioressuc contentionibus.&fimilitcrqua; fiut ficutprsfens, quiacontenriofitin talibus rebus.Ipfum autem poffibifc,&quod timemus, &quodfpcramus,magisproprium eft dchberati uis. Cum autem hoc fit ftabilitum, loqucmur itaajdcprxmilFis, quibushomoperiuadet,q?resfitpoifiDepoR, bilisvel impoflibilis. Intendimus rfi autem hie per poflibile vclimpofliC bile, quod eft nobis comenfuracu, &ad quod eft poteftas magis q ad idquodeftincommenfuratum : & aonhabemus ad ipfum poceftatct con ipfum poflibile quod eft poflibile cflcex natura returned " cftfm voluntatcm&poteftatem.& qu^damipfarumeft.quoniamfires habct contrarium, & (hum contrarium fitpoflibileefle, velo;agatur, res itaq; etiam eflet poflibihs q> aga tur. ficutq^fi homo poflibile eft 9> fit fan9,poflibile fit qjaegrotet: quia foteatia&poflibilitasamboru coo
17 II

114

trariorum eft vna. Et fecunda prx- D miflacft, q> d fimileeflec poflibile, id eciam quod eftci fimile,elt poflibile . Et tertia cft,q? fi difficilius eft poflibile, leui us eciam eft pofe.Ec fi res pr^ftantior& nobilior eft pofli bilis,illa res ctiarn, quando fimplici ter profertur,eft pQiIibilis:hoc eft ft ne hac cooditione.quia bencgigncredomumeft difficilius q gi ^0 0 domumfolum.Etquarta eft: quia fi q uod iam initiatum eft (it poflibi le, fuum vltimqm &complementu eft poflibile . Huiusautem loci per- fuafiocftrquiaexquoquodimpoifi bile eft cflc.impoilibile clteflefau. initium.fic cui initium eft poffibilc* ipfum eflc eft poflibile. Iam autem. declaratusefldefedus huiuslociin, fecundoTopic^.Quinta autem eft, q?cuius complcmentumeftpofTibi k,eiusininumeftpoFe.&illceftcotrariuspraccedentis.Etfcxtaeft,q7 (I pofterius natura vel generatione hoc eft tern pore fblum eft poflibile, priusitaq; eftetiam po/Tibile. Exfplum prioris natura eft, fi poflibile fitqjhomofitfenex,poffibilecftipfumeflcadolcfcentcni. Etexemplu F prioriitcmporenonnatura,eftfani tasruccedenspofteoritudinem.Hic autem locus partitur in duaspremif fas.& rurfusconuertcmus vtranque bar um,& giguetu r hie quatuor pra? miflae. quiafipriusnatura,vcl ternpore fit poflibile, pofteriusitaque ctiam eft poflibile. Oclaua prarmiPfaeft,q?quicquideftnaturaarnandum&cupiendum,illud eft poflibi lc,q? fit, ctcjp fiat: quiancmo, quando eius cupido fueritfecundum fua naturalcm confuetudmem > appetit quod non eftpolfibile. Nona ante quas continent fcienua;& Q iiij aitcs,

Rhetoricorum
G arte$,funtnobispoffibiles:hoceft,q> risprudetia*,magispoffibileeftIncCK fciatutfquod eft in fcicntiis,& q? fiat fe horutn cotrariis. ficuteft fermo cjuodeftinartibus. Decimaautem Socratis,quandoait,in veritatcdieft, q> res, quarum initium eflendi fplicec mini me defatigari,eo q? Cdo eft in ipfis vel in noftro decreto, fi- <j? ignarusillud ageret: & ficut dici^ cut funt q> nos manu ducamus no- q> turpe fit dicere,q? AriC careatfcie ftros (eruos vel rogemus noftros a- tia illius,quod " " perceperat Zeno.Prc ~~ micos,ipfiesut poflibiles.& hoc, ^a miflx vero,quibusconftituimus q> id, quod eftacquifitionis amicoru res fit impoffibilis,notificantur ex eftpoflibilerficutid quod eft noftr? contrariisharu^quardidaefunt. ex acquifitionis eft polIibile.Et vndeci pli gratia, q? id quod prudentiorib* jnaeft;q? quando partesfuntpoffibi eftimpollibile,utimpoffibilemin' les, & totum itaq; eft poflibile. Et prudentibus: & q? quando totu eit duodecimaeftrquiafitotum fitpof impofe,partesfuntIpoPes.Prmiflae H fibilc,&partesitaq; funtpoflibiles, vero,quibusconftiruimusq? resfue L ver.g.quiafi prsmiflasdemonftra rit velnonfueritquafifuntvnafm cionisfintpoffibiles, &fuaconexio fubiedu}duxfrn modum.Quarumeft poilibilis, demonftratio itaq; eft eft,q?G id quo4 eft minus honorapoflibilis. Ettertiadecimaeft,qjfi bile, & minus conueniensefle, eft demonftratio fitpoffibilis,&conne id,quodaptiuseftefle. Secundus xio itaq; eft poflibilis: & econtra, fi locuseft,qj fifueritoppofitu,quod eonncxio fit pofTibilis,ficq; deraon- confueturneft prarcediafuooppoAratioeftpolfibihs.. exempli cau- fito,&alterum itaq; iam fuit. exem fa, fipoffibilisfitnauis plutium te- pli gratia, quia fi aliquis homo laumorum,poflibilisitaq;eftq?fittri- dauitaliquamrem,iamnouiteamr remis:&ecotra,fi poffibile eft q? fit &fi aliquisfuitperiurus,iamriuratriremis,poflibileeft,q?fitplurium tuseft. Tertiuslocuseft,fiquisharemoru. Decimusquintuslocuseft, buitpoteftatem & cupidinem agen fivnum relatiuorumeftpoffiblle,al di,&non adfuit ei deforis vllares * terii correlatiuumeftpoflibile.ficut iptum impediens ,iam ipfeegit. & M eftduplum &dimidiu. Etdecimus buicaffiniseft,quodfiquis habuefextuslocuscft,quiaquaecunque res rit poteftatemad aliquam rem, & poflibiliseft alij q artifici,magispof iratuseft pro illa,iam itaque fuit. libiliseftartin*ci.&hoc,quiahicsut Et locus vniuerfalis ambobus his quzdam res,qux aliqn Hint p accns eft, q? fi potensfueritaliquatn rem, ailquandoperfc,&aliquado per ar &ip(amappetit,iam fecerit illam. tem,&aliquando finearte.&quan- eftautem vniucrfalis, quia appetido has fnnt poffibilesperaccidens, tuscontinetiram,&cupidinem. earu poflibiluas eft expedietior pet Largiturautem hie locusperfuafio fe:& (iccontingit, quando reperiun nem: quiahomiues vt plurimum turfinearte,&perartem. Decimus aguntquodappetunt,quandopoffeptimus locuseft: quia quod pofll- funt: iuuenes quidem : quia mm bile eft in efle depreffiori & viliori funt fatures, boni autem quia fuus & magisfpretOj&illiqui eft minor appetitus eft ad bonu.& quando res funt

Libri 11. Paraphrafes.

A funt props gcncrationem,quarum eft fpeSjipfaMtaqj funtquan rcperircntur.Quartus locus eft:quia qua"doholscuiufdam moriseft, q> eius fit aliquis ac~tus,qui elt faepe, iam ita queilleadusfuitabeo.Qjjintuslocuseft,quando voluerimus perfuaderealiquamre*,q?iamipfafuerit, fpeculabimur anipfam pr^cefliflent ics.quarum natura; fit illam re prafcedere, quam intendimus temporc fui efle.& fi ilia: res iam praeceflerut pronunciabimusq? ilia res iam fuerit.Ha; autem res prsecedentes aliq. rem,aliquando funt caufa; ,& aliqn B funtfigna.ficutficerium corrufcaait,iatonauit.&ficutfialiquis homo fecit aliquam rem vt fpeculetur anei conueniatilludopus,necnc.ia itaq; fuit ab eo opusillud.Sextus lo cusefthuiuscontrarius,quieft, q? quando reperiuntur respofteriores aliqua re,iam ilia resinuentaeft.exe pli caufa fi codum tonauerit,iam ita que corufcauit: & fi ipfe homo nuc operatur,iam incorpit prius operari.Harum autem reru ,quibusfunt aliquxrespofteriores, & quxdam fun tcispriorcs,qua:dam funt nece C fario,& quxdam vtplurimum.Exg plum itaq; neceflarii efl,q? fi laudaueritaliquemhominc,iam ipfum noueritjEtexemplum illius, quod eftvtplurimumeft,(j>fi coclum tonauit,iam corrufcauit. Hantaque funt pra?miflaj,ex quibus confti tuemus,q> resiam fucnt.notitia vero q? resnofuerit,eftexcontrariisharum carundem rerum. Prjemiflzvero, exquibnscollituemusq) resfutura fu,&q>(itfpes fuz generationissut h? eedem.Etpiimo,quiafi ipfafue ritres,adquameftpoteftasalicuius &illeipfamappeteret,ipaitaq;erit.

115

Intendo autem hicperappetitu aut fenfata obledamenta, aut res quas homo appeteret,abfq; 9 fint res fen fata?,ficut fimtdiuitias & honor.& fimiliter fi eflet res, qua homo poffet,acetiam ira ipfa: aut pofTet ipfam,&ipfameligeret cogitatioe & animaduertentia.Ipfaitaq;eritcu fit poffibilis:& fimiliter afrectus cofequentes operationes voluntarias, qui eorum fuerint neceflario,& qui illorum non fuerint neceflario, oes numeranturin eo quod futuru eft, quandoconuenerint rebus ipfospceden tes.Et exemplum illius, quod fequiturvtplurimumopusvoluntarium,eftexitusconfequens proie S ftionem^ cafus vifus in rem confe quenspalpebrarum apertionem. Ac etiam fi praceffifTent res, qua; pra> pararent,q? ex eisfiat aliqua res,ilia itaq; rcserit in future,ficut <$ ficoslum occuparetur nubibus, in futuro itaq; pluet.Et ali us locus eft,qjfi res,qux eft propter aliquem finem, eftens,ille itaq; finis eft res, qua; futuraeft.exempli caufa, qui adorn us eritin futuro,quae e finis ipfiusfundamenti, fi fundamentum iam fucrit. Loca vero, quibus conftituemusmaius&minus,& multum& paucum,& prxfta tius & vilius, funt eademillis,qua? numerata funt in catione. vtiliori &eligibiliori per fe: quado ftabilirentur parum vuiucrfaliora. & hoc, q? afcenderent ex capitulo vtilisincapl'm boni. quiaboniieft genusc6etribusfinibus,&triumge neruipfbrugeneifi orationurheto ricaru.&hoc,quiain cofultiuis eft ipfum vtile,& in inhibitiuis eftipfa vilitas,&iniudicialibus eft ipfeiu* ftitia.&vfiusloca,&rocinatiofunc jppria&vfiaiadeocjjpoFeeft q?repcrian-

Rhetoricorum
G periantureommuniaomnibusque. iamfucrunt&inuenraerirntjficm? 1C iitis,ficutdeclarataeftres in fecun- ferm6dicentis,<j> regi cxpediatq* doTopicorum.fedhicfumiturvti- non faciactale opus, neci fucccdat, Iitasde vniuerfalibus,quadofccutn ficut accidit com miflb talisregis. conueoi unt particularia,& cis fierce EC fccunda (pecies eft, q? orator faipfum communeillis.& hoc,quan- ciat exempt urn ipfum opere, &no <lovnumquodq;eorum definite^ uiter illud gignat:& aliquando fuc& defcribcretur per id, quod ipfum ritpr*crajfla,&aliquando loganar appropriates qrh finis buius arris e ratio.Longa autem narratio aliqn locutio de particular! tate, node vfi eft tnanifeftx falfitatis apud propotatevFium:&deilliscontingit fer- nentem &audientem :ficuteftdimocmatio vulgi fibi inuice. & hoc fpofitio narrationum pofitarum ia quiaiamhomoindiget in applica- libro Chalila.Et aliquando non eft tione vftum ipfis materiishabitu& manifeftxfal(itatis:ficutfunt plura vfu:&illudeftvnumeorum,quib' aenigmata,quibus vtuntur Politici. H excelluntoratores. lamitaqjdidu Etnomcnndioniseft magis proeftde poflibili &impofTibili,&qua priumpraimiflacfidleapud Arifto. L do resfuerit vel noil fuerit,8cquan & cxemplum eft magis proprium do eri t vel non ew,& de magnifica exiftenti.Et prxmifl^e, quibusconfueuit vti Arabum vulgus, & alii in tione & paruifactione. fuis orationibus,ficuteorum didu: Df complemtnto locorum rbetoricorum, facias me reminifci ratiocinationis, cuius oblitus fueram,& cancra, inWprimo de Conieflura, & Oft' grediuntur hoc genus. Sedquxda ntont. Caf to. corum funtpracmiflkjquasinuencT Am autem remanet nobis loqui ratprimus,qui loquutus eftde cis, J dercbuscommunibuscundisve vt eas poneret exempla communia rificationibus.&hocexhisdequib' pluribusrebus.&de quibufijamlonon eft perfedus fcrmo in primo li quuturn eft fbhim fecundum conbro.&incendo per verificationesco uenientiamillius prxfentis tempo* munesfyllogifmosrhetoricoSj&lo ns.&obreruatumfuithocj&pofi- M carhetofica.Etdicamus q? oratio- turn eft exemplumplurium rerum nes rhetoricar, ficut prazmiflum eft, ficut eft fermo dicentis,facias me re funtduorumgenerum,exemplum miuifci ratiocinationis,cuius obli&indudtio.C6ieduca vero eft pars tus fueram.quia hacc enunciatio eft gni:& maiori horum parteindige famofa multitudini Arabum apud bimusincofiliis,dequibusinfralo- primum,quiloquutusefthoc exe"quemur. Et exemplum, ficut di- plo,&caufahuiusetiam. Exempli! dum eft,in hacarteeft fimileindu autem orationum fidtarum eft ferfiioniin arteTopica?,&entkyme- mo cuiufdam antiquorumad fuam ma eft fimile fyllogifmo in ilia. rempublicam, quando exfe, & ex DC cxtm Excmplumautcininhacarteedua vinsluaeciuitatisconftituere volepl rumfpecierum.Quarum vnaeft,q? bant reftorem &imperatoicm quc" kxjuensexeinplihcecde rebus, qux dam,virum notx fortitudinis 3c vigoris,

Librill. Paraphrafes

n<>

t goris,& Villon*,vt fibi vinccret moinpluribuslocis.cftdifficifis. luos mimicos.Atilleeisconfulebat, Loquutio verofictae facihsloquu <j? non faccrent hoc alicuius rei an - tio.hocaiucmerit,quando homo gufba,necxhocproccderent inve- haberct vim fumcndi ipfum fimile fiementiusmalum, quam fit malu & propoitionabilcj&fequantur res fiioruminimicorum,quodeft,q>il- &difpofiuones,qu3ecx illisgignun levireosfuperaret&fubiugaret.Et tur.Ethzcviscftviaadipfam phittilitfuum exemplum ,& d^xit, q> Iofbphiam.& hoc, quia per aflumquidamequusdominabatur cuida ptionemfimilisfiet coftitutio vlls. agro,&foluspermanebatin eo : & Vtihtasautem exempli exiftetiseft, ingrefiuseftqmdamveruexj&dc- quia magis largitur perfuafionem ftruebatur pafcuaagri. equus aute inconfilus.&hoc.quiacontingen1 ' ' ' tia fuccedentia in future vt plan Yolensvindicari a' veruece, perilt hominem fi ei pofletauziliari ad vl mum,acutdkitArifto.fimiliafunt dicandum (eabillo.qui conceffit ei prxterius. Afllmilationesauteroa- I dicens,bcne valebo.fi tu fetes frenu gisconfcrunt,quandofacilioressuc &gcftabismefupcrtuodorfbtene- &quandopoFeeflct homini q> eas tem virgam & corrigiam in manu. conftimeret vehementioris fimilicum autem cquus obtemperafletei tudiniscum rebus,dequibuseft lo&iplehomo fuperquitatuse/Iet,lo- cutio. Res autem prarteritac, exquicoquo fperabat vindicari a vcrue- busargumentatur, aliqn nonmnt cc,redJitad id quod homo ipfum vehementis fi militudinis, (ed ficuc fofledit^copprcflit, &fubiugauit diximusfunt vehementioris perfua iduraferuitutc.& au:intueammi er fionis.Iam itaq; didfi eft, quot fine go itaque,&infpu:ite fi fumatis fire fpecicsexcmplorum, & quo modo niim,quandoilludcoftituetisin ve cxpcdiatcaneri.Coniedura vcro, firo ore verfus veftrum imperato qn notum fueritquid fit notu,eft in xem,& ftabilietisillum ad confcrua quibus reb'cxpediatipfam fieri,& tionem&aux lium, ne vobisfecu quandofiat,&dequofiat,&qui ise^F Dicimus accidat,ficutacciditequo cum ho- faciat,&quisfitfuusfinis. Dicin mine. Et narrationes Chehle & Diconiedura fi tcnunciatio, manefunt huius fpeciei. Ariftotelcs cuius fubiedum funt res totales no autem votatbanc fpeciem narra- partiales.&hocinrebuseligibilibus tionum fidarum loquutioes: quia & remotis, non in rebus fpeculadvnapratmiflaineisdiftitMSa eft, & uis,quando iliaenundatioeflctcon pofitaplura vcrba.Etdicitur,qj lo- clufiocnthymematis&principium quutio fiat ad tradendum rei intelli enthymematisaltcrius, abfq-, q? degentiam,&adipfamapprimedecla claretur lyllogifm'ipfam inferens. randum. hoc autem fitperaflump- neqifecundapracmifla.quaefecuni tionem rei vniuerfalis,abfquc fepa- fit parsenthymematis neq; concluratione. Vtilitasautem fid? loquu- fioconfequcns ipfam .quia qnhotioniseft,quia eftfacilior excmplo modcclaratduasprxmiflas fyllogif eziftenti.nam inuentio rerum,qu^ miconcludentis ipfam, iiia orano fucrintiam fimiles rei,dequae" fer cftcnthymcma.Etfimilitercjfideclaraueric

Rhetoricorum
claraueritcoietfuram ex parte, qua eftpnncipium enthymematis,&de claraueritconclufioncm confequetem ex ea,oratio eteft enthymema. &hoc,quiaenunciatio vfisno cuaditquin fit principium enthymemaris,velid qcf aggregat am has res fimul.Et haec eft conie&ura, quando non declarator prxmiffceipfam concludentes,neq; ipfa premifla, q fecum fit pars enthymematis, neq; conclufio,quxfequiifex ilia ex parte,qua ilia eftprincipiu.Exem plum autem enunciarionis,qua:qn fit c5clufio fyllogifmi fubtradli, eft conjl iedura,&quando fit cum ratiocinationeeftenthymema, eftferma dicentis,q? non deceat,neq;fit coniedurafermo cuiufdam, licet fuerit doctorfapientix,& magni nominis,q ui dixit q? pueros efle fapientes eft fuperfluum,velfruftatio mudanorum negocioril. quiafi (itin habitudineadfyllogirmumipram co cludentem vel deftruentem fuum oppofitum,eftenthymema. & hoc, ficut cj? dicatur q? fermo illius, qui dixerirq^pueroseefapientes fitfujjfluu vel ociofum: ga fuiasmuli,& aemulifuoruparetu muenire"t locu 2 orationisadeorurnociu,quin6 fit verus.&hoc,quiainuidiiairt inuenirentorationemprxterfuu ociu, neq; fequitur ex efle fcientia: nioris ocium ,q? homines non addifcant cam,licet non tulerit hanc oiationem.Siautem ferret conclufionem feparatam,eft coiedura. Exemplu autem enunciationis, qua? quando fit principium enthymematis , & fubtrahereturfecundaprzmifla, & conclude cfletconiediura Si autem quoddeclaraturin conclufione eft en thymema,eft fermo cuiufda dice tis,quidixit,egonon intueor inter K riroshuiusxtatisaliquem bonum. hxcenim eftconiedlura,quacnunciauit,9 ilia fit fuaconiedura. intedebat autem q?eius filius fit viroru huiusastatis-.virorumaQt huiuseta tis nemo eft bonus :fiiaergo filius non eft bonus. Qn aiit fubtraheref hxc prxntifla,&conclufio eflet con ieclura.qn autem declaratur in con clufionecft enthymema. Cumaut hocftabilitum fitdeintentionecoieclura;,{pecies itaq; coiedtura: sut tuortpcquatuor. Prima: partis eft ilia, ex quadiuifiis eft (yllogifrnus exparte quaillaeftconclufiodemonflratio ^ nis,& principiu demonftrationis'. Hoc aut fit, qn fyllogifmus de ilia c propinquzeuidentia:per{e,quam audienslibaret aliqua conie<Sura, qnloquereturhabensillam conic* cWam.& hzc eflet a pud audient^ neqjefletineadubius. &boc, quia qnnon eflet talisdifpofitionis,con ieduranonlargiretur perfuafione. Hxcautem pars diuiditur in duas ptes.au t eft opinio,cui9id quod d& ficileeftprajlibatur,qndeea loquitur omnibus aut pluribusiaut eftopinio,cniusdifficileintelligi^alripfisintelIigentibus&cordans.Secu- M da aut pars opinion (i eft, qua oportetprofequi perfyllogifmum &ora tioneroboretur.&hoc,quando opi nio eflet abfurda, vel dubia latft no manifefta.&hjccetdiuidtif in duas partes,quarum vna ef t,quam lyllogifmo profequimur,quieamc6cla dft:& hoc:qu3dofyllogifmus eft p. fenotus,&concluuonon eft nota. Secudaautem eft, quam profequimurfyllogifmojcuiusipfa opinioc* pars.&hoc,qn m eminent S opinio ne & cius conclufione. & uTr,quando

Libri II. Paraphrafes.

117

A doenthymemaconcludens eft per nonfacitacqtiirere alieni homini, D fe notum,& conclufio no eft mani- ncqjcommemorat peccata & opifefta.Exemplum aut opinionis, ex nionesociofas:quiaegoecce mcpcuaauferfyllogifmus,& non fit ps ftofum,non expedit ad corrigenlyllogi{tni,neq$ ipfam iyllogifmo dum ,& tradendumdocumentum profequim ur ex his, qua; apud o tu- prudentiae. Qn veroopinionesfunt nes fumutur patenris argumetatio- latentes,expedit q? eispraeponaturil nis,eftfermo'dicentis, qVbcnum re lud quod easaffuefcerefaciat & ex. rum vt puto& vt opinor,eft q? ho- ponataduenit autcm opinionibus, fintinfmuationes&resextrane^. xno fitcorporefanus.Etcxernplum q? cxillis,quaerecipiuturapud intelli- &hoc ficutid,quod retulit Arift.dc gentcs,& apud illos eft patentis ar- aflimilatione vfitata apud illos, gumentationis, eft fermo dicentis, nonconueniat q> hominibusreim mihi videifq? non fitamicus,qui no properentur fua vitia, nc mulriplifemper amat. Et cxcmplu opinio- centur hirundincs in terra, nam v% nis,qiuefitparua pars, eft fermo di- tuntur hirundinibus pro viris locentis,qj non expediat op fufcipiat1 quacibus, & fufurratoribus contra fcrmoilliuSjOjUi fueritcuiufciam de homines,& vtuntur terra pro taciftriptionisjfm quod putat& opina turnis.ac fi dixiflent,q> noexpediat tur.Etexemplu opinionis,quxen- nobisqr blafphemem9 homines co thymemate ipfam concludente ro- memorando cisfua via a, ne pcrmu boraif,eft fermo dicetis, q> apud me tentur qui taccant de nobis, & redfit opinio de homine, q? non ftabi- dantur blafphemantes nosblafpheUatluam iramimmortalem,cu \\ miareimproperante peccata, &adQuibusin fefitmortalis. lamitaqjdeclaratu uolent circa nos,& exdamcnt, ficut rebus cole eft ex eo quod dictum eft, quot fint faciuthirundines. Hominemaut6 fturis uti- fpecies opinionis ,&in quo loco fit introducere in fuii fermone ipfam nur> aliquafpecics,&cuquofuit.&hoc opinionemmoriseft,qjfignificetur conftiquiaquxdam eft opinio, qua; non dicftionibus ' "' " ffignificantibus "~ indiget enthymemate, qua vtimur turioncmipfiusopinariilla opinio ^ cu vulgo,& quzda eft, qua vrimur ne:ficut eft fermo dicetis id, qd* eft cfi praecipuisegrcgiis: ficut dixim' apnd me,cftqcf volo^autqd puto. illarum,qu indigent enthymema Id aut couenit holfausdecrepius.& tc,quaedam eft, qua indigcretpro- hocdereb',quasexperti fuerint, & ptcraudientem,quandohomo vel comprobnaerint.Cuiusvcrondeft Jct,g>largiaturpcrfuafionementby haredefcriptio,hoc non introducejnematisconcludentis,& quardam ret'abco.&fifr vfusaffimilarionu cft,quaindigeturaddeclarationem conuenitdecrepitisexpertisafiumcdclufiohis,quxinferturexea.Qn ptionisonerisalicuiushominisKe: autemopiniones funt turpes extra- ficut fert Arift.fcrmone de eo, qui xiea:,expedit q? eis prxponatur qui- no eft expertus,eft ignoratia?, & ma damfermo,quiaufcratfuam turpi la: cducationis. Expeditaurq?fignu tudinem. ficut eft fermo dicentis: quo vtimur in opuiiombus, fit vie, Ego vcro ecCc me prxfto fum. fed ficut eft fermo dicentis, q> venerei fint

Rhetoricorum
G fintmcntecaptitqaiailli dtodiflipant qua: apud eosfunt:& mente ca lm citodiflipantqu^apudeosfuut. hoc enim fignum eft in tertiafiguxa,&eiusprmiflxfuntvniuerfales. Siautemconfulensnonpoffet ferreopinionem vniuerfalem,expedit eg ipfam ferae vtplurimum. & fi ei pofiibile fuerit ferat ipfam, qua eft plurium quam vnius,&eam fumat vFem,&conducat imagmari de ea ipfam vFitatem,&fihoc neceflario fuerit. hocautern vtimur in (ignis in figuratertia,quiaibi inferturco clufio particulars, &putarctur qp fit H vniuerfalis.Etexpeditcji inconfilij traditione?nopinionibtjs, vramur Tulgatisaflimilationibus: ficut eft fermo dicentis,q> aurora nota fitoeuloshabentibus,quoniam tales afiimilationesipfx eaede funt opiniones,&cumhocfuntteftimonia. t cxpedit,q?vtamur rebus prohibitis omnibus, & conuenientibasfecundum opinionem ,hoceft(ermonibus qui am mam deledant, vel qui ipfam dolerefaciunt& contnfbnr, cxalcantvelvilipendunt.ficutq?dicaturmodus,quiahqnorditurverj fusdepreinonc,&aliqn verfus magnificationem :& ficut diceret quiP piam,nonnbi difpliceat cpiam nouerim tuosmores.nahicfermoferretlaudem & vitupenu.& tales fer mones,qnfiuntfm modum opinio nis,magisoccurrunt:ficutfiquifpia diceret illi,qui efletirarus, qn nunciata ilii fuiflet deeoaliquares,q? il lafitfalfafm mrx opintonis facultatem,c]uia tails fermo auferreteius iram,& efficacior eft, qn fitfm hue modum,hoc eft, fm modum opiionis. Et moralislocutio, quando fitfm modum opinionis,eft vtilior &illaexmoralibus,qoarc6uenit , X locutio,qux couenit virtutibus: ficutq?dicat',(j>n6expediatnobis,<j amemusftn earn mcnfuram,quaodimus:hoceft,q>amicitia dignafit eflcmaior.Expeditautcm,q7ilIefer mo,quo homo fermocinatur, fit ex fermonibusmoralibus ftn opinionem audienus :& ftn qd* fibi placet de illo more,& in potentia conexus fitilli.quiaperhocefTet fermo vtilior,quiacoftitueretcitoin fuoato ina&uqcf eft in potentia. ficut qua do videret decrepit6 agcntem opus pueri & ei dicerer, hoc non couenit decrepitis:fedeisconuenicnseft fie, {, &hic.quiaqn hie fermo fuccederct illiin cuius alo eft cogitatio illius moris,expedit itaq; op fuccedat motusad ilium. Si aacimpoPcectq?far monicetnr moralt locutkme ahgs JHoru,in quibuseft cogitatio illius moris,expedit,(]>confequatur owtione moralem pcrenthymemalar giensj?fuafioncm.exempligfa,(crmo diccntis apud me noo cxpedit alicui hol.q? eiusamicitia fit paoca fccudummcnfurameiusodu: ficuc qui dam holes fer unt,fed oportetqr femperamiciriafitmaior :qiu hzc opinio eft mc"fura:,vel loci . na hoc exemplnmaggregat paruipenfionc moris)qucm deicriplerat, & f ui cMt trarii turpitudine,cu mcnrione enthymematisfufficietisadhoc.velficut,fi fiedicerc^hicfermo DO eftapud me couenie"s:hoc eft, <$> homo ametparfi fm mefiira,qua odit, fed expeditamanti,^ eiusamicitiafitp feueras vehemes. nSi cxpcdies eft, <J> oditprauorGfcda vehemeti odio. quiaqfihocmodovfus fuerit hie* c6gregauerittresrcs,q? fitopinio.fic cntbymcma,&mos. Illud quidecc opinio-

Libri II. Paraphrafe

118

A opinione,qua vfuscftdiclioc figni confuetum eft ipfum obmitti: &cA D ficateilia,hoceft,qndixitapud me ftuuerctaudientcm modo,quo in more autem,quiatctigit more" ami fuoanimoconcipiat, quod fithaciriar.& premifla enthymematis,q<! bentium neccflitatem & notitiant fit.eftjqndiciturexpedit,quaefumi fuifyllogifmi,&ficrethajccaufave tur ex loco contrarii.quia fi expedit rificandi,& ipfum prolequeretur. q?odit prauos vehementi inimici- EtcxfuisvrilitaribusetiSeft. quia 1 ' "'*' ' tia,expedit itaq-, q? diligat bonosex- quandoaliquis homo oraret dealt, ccmuaamicida. Et vtilior locutio qua re,& renuiffetfuo refponfo hie jnoralis eft.qn aggregaucrit omnia oranonem, confiderans turpe efle hzctria.Etvfuslocutiomsfm mo- quod inclinetur oratione alterius dum opinionishabetquafHam vti- ad rcm,m qua firmatacft eius aniliratcs.Quaru vna eft, quia notidae mo pcrtinacia&pcruicacitas, quart &cogitationesplebis funt ex rebus do autem oraret pro vniuerfali illi9 B particularibus & hoc, quia impofe rejlocoipfiusrei, poffibile eflet _ B e*,q? fuisintelledibus infint resvfes, non obiiciatilli oradoni. & ipfara fed cas imaginantur cum particula reciperet, poftquam eum latuiflct litate &qnfermocinaremur eis de resilla,quoderatoratoris intentu. ipfo vniuerfali per fignum particu- Etquinta rtilitas,quae eft magis & laritatis,quam comprehenderant, pria,&prjeftanriorhisomnibus,eft gaudereuteo quodadepti efTentdc quiaopinioconftituitmoraiem lo Illis rebusparticularibusex vniucr- cutionem.Fitautcm moralis locufalitare.hominesaurem naturaliter tio in opinione:quia opinioeenQamantperceptionem. Hoc itaq;eft ciatio vniucrfalisde rebus., quas c!ivnum,pp quod proucnit opinatiua euntur vel abiiciuntur. Vniuerfalocutio. Alia vtilitasetiam eft: quia Ks autem enunciatio de rebus, quas euiuslibethominisfuntquatda res, homo cuperctjipfum promoucrer, quaseligit&cupit,& resquasnon qjmduatmoremillius,quiill?.seaf^ eligit. & quando eum oraremus > de rcscligeretautabiiccret. & ideo F co non cuperetTniuerfale comma- opiniocnetiocundaaudienti &oC ne illi,& illi quod cupi t> feftinat re- ratori. Et aliquando ipfa eadcm opt cipere ipfum vFc. & hoc propter in- nio fit moralis, fi fepararetur abfq; digen tiam illius, & perficeretur res eius materia: hoc eft abfque rebus perfuafioniseius dcilla re. & fi illi cligibilibus& vends, quia ipfamet conduxcnmuspropcillud,reciperet opinioferrethominem ad iuduenillam.fcd non occurreret nobis per dum morcm illius,qui eligeret illas fuafiodeilla.Exempligraria,quiail res. Et illas rcsfunt, n Ariftote. le,quihabet prauos vicinosvel traf aitin quasfemper Tettitur volungreflores filios/ufcipcrctdidum ,p tas&cordisimaginatio: hoc eft, in ierentis,q7 in mundo no fit deterius quosvcrtitur voluntas&anima. Ac quam vicini & quam filii. Etexil- illarfunt, quas homo diligerct fibi Jius vnliiaribuscft^ oftfdat, quod ineffevcl ipfum notum dc eis eflc Ynufquifqjpoffitexfcipfb ferrefyl & diuulgari. lam itaquc didum logifmtimconftitocntemillad,qotf tft quid fitipfiopinio,fcqootfint eius

Rhetoricorum
6 eiusfpecies,& quod fint quatuor, & ex quibus rebus fiat opinatiua oratio , & qua: fit proportio opiiuonisadres,&jq? ilia fiat vni uerfalis,&qjvtpluriniu fiatde rebus mo ralibus,& quod ipfa vtatur aflim ila tionibus^&did^funtetiam fu; vti litatesj&dequo fiat. fpcciestutpium praEmiffarum ip- K forum enthymematum. Tertiaautem fpecics pr^miflarunijquib' imperiti vtuntur,funt etiam przmifl^ quxindigent pauca deciaratione. nam periti derident tales prccmiflas & non feftinant loqui de eis,ficut iu uenes raciunt.& vniuerfalius no ex pedit,cppraemiflajharum artiufint ex omnibus.qu^ vulgusnouit & pu Cap. li. tauit.fedex rebusnotis conftantib' Oft hac expedit q? loquamur iudicibsvniuerfaleillis,qui accedemateriaenthymematum : & pt! funtapud multitudinem, aut & quibus difpofitioibusoportet quod acceptisapud iudices, licet in fe fint fiant.deindeloquemurdelocis.Ve- decentes &hoc,quando prxmiflie L H runtamen q? entbymema fit fyllo- fuerint notae omnibus hisacceptis gifmus quidam , iam didum eft in velpluribuseorum:& fimiliter om praemiflis:&declaratueft quis mo- nibus acceptishisapudiudices, vel dus fyllogifmi fit-Praemifl^ veto en pluribus eorum. Expedit autem thymemarum expedite}? no fine ex qj prxmiflarenthymematum Tumi rebus diuulgatis nimiumreconuer- tur ex rebus necefiariis, non tamen fbdifpofitionispraemiflarum topi- omnium:immo& ex pollibilibus car umrquiaillx vbi fuerint magis vt in pluribus.quiaiam fiunt in the diuulgatajprasftantioresfunt. neq; tonca pra.Mni/la: ncceflaria: vt pluri etiam fint ex rebus latentibus , quas mumrquoniam vtimurinrhetorideclaratione indigent : fed oportet caprjemillis necefiariisfibi notis p qjfintcxmediisinterhas duas fpe- res non neceflari as. Et expedit, q? ^p eies, Et ilia; funt prxmifia?,qux non ponensfciat rem,de qua intendit lo funt in a&u apud audientem,fed illi qui,& ratioci netur per ipfam,vel in co quam primu proferuntur , reci- rebusconfultiuis,veldealiis capita M I peret illas ipfe audiens, & ei occurre Jorum necefiariorum ad ratiocinaretverificatioillarum . nam ,ppter tionem,hocefl inhibitiuorum vel fuam diuulgationem aflereremus il iudicialium.&hocquando fcientia las: nam nuUam rem facit acquire- iam compiehendent genus illi us re,quaz non eft apud andientem. al- rei,dequa vellet loqui, vel re illi9 gc rioraautemignatiplebis renuutre neris de qua vellet loqui. quia mft cipereea,&quxnon confueuerut: fuerit apudeu notitiadeillare, no led loquunturde latent! vtplurimu pofletlargiri pfuafionedeea. Quo &feftinantloquidetalibus prazmif modo.n.pofTumuscofulere hoibus s.nam ipfiopinanturdiuuigata,q de'bello.cunosnonouerimus fuas lion funt apud audicntes. Scliocpj? copias,quxfint:hoce(t,an equites parumpaucam necellitatem: &pu- vel pedi tes,vel arci feri, vel aftari i4 vel antqjid,qc} eltapud eos notum, q? gladiatores,neq;quot9 fitilloru nu t notu apud omncs. Hx i taq; fun t rnerus,neq;quifmt eorum confoc^ derati,

Libri 11. Paraplirafes

dcrati,necqui fintfuiinimici,neq; quibus bellis militati eflent, neque quos debellauerinr, & quo modo militati efient:adeo <j> fciamus fua Iblertiam&rcctitudinem in bello. aut quo modo poflumuslaudare vi ros,quorum nefcimus honores,& eximiosprimatus.laudati cnimla' fitdcrebuseilexilleutibus propter deces decus, quod fuo animo inert. c(tmiliterqn de aliquo enunciajnus,<j>ipfefitconfulehs,vellaudas vcl vituperans, autaccufansvelre(pondcns,narraremusdeil!o,qjip(e B iaoperaru<> (uillaseafiiem res, quas noseflemusoperati, fi nosconuerfi cflemusinilludopus:hoceftres,q infuntrei,quaeper illas difponitur fin decorum & turpc, laudem & vituperium,vrdictum eft in capitulo laudis: vel denominaretur per illas in operatione& damno in confilio, velmiquitate&rcditudinein accu fatione.&hoceodemodojhoce j> difpofmoncs inexiftetes,qtiibusdenominanturalijercsqua homines, ficut eis denominamus homines. quoniam hicetiam funt aliqux res prxter homines,quaclaudantur & C vituperantur.Etvniuedahus deno minamusbonos & malosperoperationes.quaefuntexipfis, qua ipfi funt boni vel mali, non per quancunqjremcontingentem, fed qua funt appropriate rei, dcquaeftfcrmo fingularum rerum,qua fiat per fuafio per fermonem fyllogifticum (iuefermo fyllogifticus fit debilis velfortis.Vnusautcm fyllogifmus excedJtalmmfyllogifmum,quado eiusprxmiilk ruennc notiorcs, & conneziopartiumfuarum praemif farumfibimuicemfueritmaior,& fui termini mediifuerint proprio-

r 2.9

rcsrcucuiusftabilitasintcnditur. D Manifeftum autem eft, <j> non cxpediatq? enthymematum prazmiffazfumancexquacunq; reconngerit,ncq;quomodocunq;contigerit fedexpeditcpfumantur fm conditiones,quaediC'bEfum,&fmdefimtiones,quxnarrat funt: ficuteent exrebus,qux lexiftiit rei,dequae* (ermo:&cj)(intreceptx apudpraci puos egregios viros,& cuius nomen promulgatumeft.&hocin duabus fi>eciebuspra;rtii(Iatum,hoccftpof ubilium,&inuentarumfeudeincffe:&ficdereliquis condttionibusq E didx funt. Et qn pratmiflk funcez rebus,quae funt,hocefl verx,& quas magispropiiacfucrintipfirei, ma gis traderent perfuafionem, quarn Ulzquae funt vniuerfaliores & paucions veritatis. Pra:mifla; aute vniuerfales infant plunbus rebus.v.g. q?quifpiamlaudet Arift.quia fueratfapiens.namhaecrescontinet A;if t.& alios fapientes.Illae vero, quas ipfum appropriant,eft itaq;, ficut ff diceretur de co q> ipfe fit,qui initiaui t fapientiam, & cam compleuit. Hie itaq; eft fermo dc conditionibuspracmiflarum, qua: funtplunu fpeaerum. Df iocis, qufjiattfides tnthymtntatum. Cap. it. Xpcditautem, q? loquamur et ,delocis,ex quibuseducun^en< thymcmata.Et vfiusloca, quzfunt enthymematum fundamenta. qui poflibiiecftnobiscpinueniamuspmiflas enthymematum per notitia locorum modo artificiah,qua;funt initiumfermonis, qui expedit nobiseflede notitia difpofitionu prac* miflarumrquia loca vfr funt denoRhct. Poe.cu Auer. R mm*

Rhetoricorum
G minattonespremiflarum,&ip{arfi dionibus & oppofirionibus , & vndifpofitioeSjVniuerfaliores illis,qux dccxpediatqjindicantur enthyme fumuntur ad efle przmiflarum, t maraillarum. EtvnuslocorumcS diipofitiones przmiflarum, dcqui- firmantium eft fumptuscx contra- loon et bus prxcefiit (ermojfunt etiam attri riis.Ethoc,quiacxpedit q> fpeculcbuca proptiora quam loca.loca au- murancontrarium prxdicati infit tcm primo diuiduntur ad diuifio- contrario fubie6ti:& fi infit ei,iudincm enthymematum. Etenthyme caremnsq?prasdicatum infit illifiixnatum primo funtduz;ipecie$,con biefto.fi autera Ineniremus-ipfum firmans & probans, ficut eft difpofi- negatum ab eo,iudicaremus,o> pra? tio fyllogifmorura topicorum,. Et dicatum fit negatum a fubieclo . confirmansquidem eftiryllogifin9, Exempli caufa:fi helium fit augme* jui concluding? res fint ens vel non turn maloru.cotingentiu , pax uaq; ens,ex praemifTiSjquaiconcefle. funk expedit,o^hoccQrngat,&ipfumau Enthymema autem probans eft , ferat.Secundusautf locus eft ex 6- * H quod concludit rem ex praemifiis militudinibus,&cafibas , qni difti JJ interemptisdenegatis:ficuteft fer- iunt debonisrquia cafuj & fimiluu- Cccafibus mo diccnris, op illius fpecies fit rtilis dinumiudiciumdeeo quod affirilli:cui fi eflet vtilis, eilet primum, matur.vcl negatJ, expedite^ fit vnu. ad quod cofulensfeftinaret. & hoc, &hoc,quiaficontinentia fitboniquiaconfulensomittit rcm, cuius tas,continenseftbonus.Tertiusau- Et rdadomiflio c(t denegata. & cum pom-, tern' locus eft ex relatiuis. quia fiapleuerimuslocafccudum has duas ftio fit iocunda & refta : paifio ita(peciesipfiirum fpccieru enthyme- queeftioconda&re<fta,v.g. quiafi xnatum,illafientnobisconfueta: fi- venditio fit iocunda,emptio itaque cut iam declaratum eft,cum perue- eft iocunda. Etaliquaudo acciditin ncrint ad nos in adu omnes pr? mif hoc fallacia,& putatur q? fi iure fucfeparticulares vtiles fingulis rebus ceffit aftio in patie*te, iure paflus eft difpofitionum particulariu,dequi- patieni-vel ecotra. Defe/ftus autem I busdiximus,q>vnafiiarum condi- huiuslocieft.quiaqnadodehomitionumfir,gj fint receptarapudiin nealiquo decreta fit (ententia morgulasfetas.xhisitaq; locuindu- tis,qniainterfecitipfiim zayad.&li cemusenthymemacain confolrinis, cuit illius confangumeisipfum inoux fuut de noxio & vtili. Et in ip- tcrhcere.alius autem fuperuenit , & fisinhibitiuisillorum,qu2funt de cum imcrfedf.qui no erat illiuscolaude & vituperio. Et in iudicialib9, fanguineus.deindeille dcfendere^ &hisqua;funtftnius & iniuriam, dicens,fi iure hcuit ipfum mori , ei* &ahceftus&exultationes. Etdici- itaq; intcrcmptio iurelicuit:dicen mus,j>exquolocafunt trium fpe- dum eftjO^ftn legem non hcuerit.& cicrum,vel locus confirmatitius,vel ideo opottet qj fpeculem ur duas res probatmus,vel fallens:expedit itaq; quziumunfex pra>dicamento rela flobismemini/Iefingularum haru tionis,an furnptx fint vno modo , (pecierurn per fe.deinde port hoc jp vel duobus modis:& fiat expediens cedemus in Icrmonem de contraai* largitioni perfijafionishuius.& hoc, quia

Libri 11. Paraphrafes.

qtria iam perfuadetq? duobus rclati uisadneniat vnares. Ethoc,qaado fumuntur vnomodo, &illius contrarium ctiam perfuadetrquiaduobus rclatiuis aducnit resdiuerfa,qn fumuntur duobus modis:& decet oratoriqjeligathuiusvuleinfingu t aiagis lislocis.Quartusautem locus eft ex <minus. magis& minus,{icut fi diceretur,q> quando quifpiam percurit fuu patrem percutiatfuum cofanguineu. te hoc,quiaquadoideftens,quod eftpaudoriscflejuiitaq;, quod eft plurisefle,eftensneceflario.&hoc, quia percuffio ~ parentum eft " paucio " risefle,quam percuffio confanguineorum. In deftruedo vero eft huiuscontrariumthoc eft, q? quando non eft ensid,quod magiseft,id itaque,quod eft minus,eftnon ens. & hoc: quia quando homo non percutitconfanguineosjdignius eft q? non percutiatpatrcm.& quando ep vrimurin dcftrucrone,procedam' _ ab eo quod e magisad minus. Ali* autem locus eft proprius Rhetoriui opera cz,quiconrinetcundaloca,quen6 u eft. reperitur orado ea cotinens: nifi q> illc vfr decernatpropulfionem oratoris,per id,quod iam effct opcrat', vel per id,quod operaretur, vel per aliquamrem,quamnecoperatusef iet,aeq; operetur. Ex quibus eft, q> defatigetilium,qui tepederitali^ rem,velaliquasrcsdifficilestibi,q> ipfeopereturquo-iecidiffiale,vel non valeret illud operari. Etex illis efr,tp tu petasalterum, q> operetur

136

id quod CciSyCp non valeret illud ope rah:&quodillenonhabeatipfum, Ytputetdete, qjtufis illorum ,qui babent illam rem. Etex illis eft, op tutribueresalteri vitiorem, quam fcistibiineire.-vtputeturcjjidquod deturq7fitrecl:a.& vniuerfalius q> R ij fit

tutribuis vino alteri, non infittibi. D &hoc,quiaid, quod aliquis homo tribuitvmoaliis,conducitadputadum deeo <p ipfe illud aufugiattcu id quo ipfe afficerctur, tribueretaliismio,&putareturp hoccontrarium.EruTrgjaliis expedite afferas aliquod bonum,quod lion mcft tibi,vt putetur q? ribi indt& hui'gcneris eft inculpare fine culpa. EC ex illis eft profecutio additionis coditionuminaliqua oratione:adeo q?reddaturratiocinatio,&diminu tionis conditionum, donee reddaf ratiocinatio. Etex his, quibus fit in creparioaccufantiseft, q? accufatus declaret,qjille fitei cozqualislfm malitiam i&qjille non fiteo prxfta donquiacoxquauo fm malitiam non ponitalicuihomini contra aliquem hominemlocuaccufationis. &hoc,quiaficutcoaequariofm bonum infert laudem a fc inuicem,fic cozquatio fm malitiam rcmouet vituperationemafeinuicem.Alius autem locus fumitur a definitione, done. quajcoiseftcundhsarribus. Intendo autem dcfinitionis hic,eft quicquid recipitur q> fit definitio, vel putet'de eo,q? fit definitio, fiue haec F fuerit vera definitio,aut defcriptio: vel commutatio cuiufdam nominis loco alicuiusalterius nols,vel no rificatioreiper fuum genus, nam omniahxcingrediunturhoc capitulum.affumptioautem huiusexe* pli eft ex ea re proxima rei,qua: diuulgataeapudnos.Et Anft. memi nit ad hoc quoruda exe"ploru qua? fueruthoIumnotorufuacaztatis.Et A t aliuslocuseftadiuifione,quieft,q7 ne. diuidasprzdicatuvelfubiedu.quia quando res fumitur vnmerfalis, vi-

Rhctoricorum
C fit alicuiutdifpofitionis. qn autem eft fcrmo dicentis, <j morsfit caufa diuifa fuer it,patet,q? fit econtrario materiz:&per hoc ferret iudicium, illiusdi(pofitionis.ficutfidiceretur, <j> Dcuscxcelfusnon fitmortah's. op qui nequam fuerit, fm aliquam Exeplum vero huius de magiftro trium cau(arum,nequitiam commi & pare ti bus eft manifeftum.& hoc Cent tali vel tali aut tali caa(a.quarii qnargumentatur, de hole fu is ope' dux impofeeft q? fint, terna antem ribus & fuis orationibus. Et ali*loExindu- non putatur remota. Etaliuslocus cus eft diuifionisprardicati, qui coJhone* eftfumptusexindi&ioneahcuius, munis eft t ribus artib'.exempli gfa, qui prarce/Ierit. Exempli gfa, Q. vel ficut ii q uifpiam diceret deftruedo. letvilipenderealiivirodifpofitione quopadto talisclbeatfuftigarirquia legis,vel folertcm ad illam illu red facrilegu vin u bibit,aut q uia adulte deret,& ferret cptalis&talis fie & lie riumpatrauit,autquia ftatutaeft opera tusfuiflet ex his, qua? legi ad- tranlgreflhs, vel quia abnegatione T uerfantur:&n6nocuitei,immoau innotuitqjdetinucm bonafuifb3a eft eius ufp6,& exaltatum eius cii. Aliusautem locus putatur <j> fit Excoone. dominium:veldiccret,qj talis&ta- locusconnexi,cuiusmeminimusin XO. lisobferuauitfui Deilegem. &fuit bonum,aut eft pars loci connexi: & hocca q?pcr(euerauerit,&c6tinua- hoc,cj>/pecutemurid quod boni vel turn fit eius imperium, & adaptatu mali accidit rei,& ei conncdatur:5c fiteiusrcgnum. Et aliusloc9eft ex vfmsex connexis conuertibilibus: Wk. locisoppofitionis,quieft,q>feratiu & hoc in mbusfpeciebus,hoceft,c6 diaum dealiqua re quodam iudi- fuitiuis,& iudicialibus, & inhibiticio,quiaeo tuliffetiudiciu, qui eu uis.Vcr.g.qjdiceretquifpiam,cj)afprascefleratjvel de ilia eadem re, vel fumptione document! intelligetias de fuo fimili, vel de fuo contrario: ab ipfb difcipulo conneclatur ei ma hoceft,q? iudicium de aliqua re fit lum,q> eiinuideatur.id autem boni fm contrarium iudicii de fuo cotra quod ei conneditur,eft q> ipfc fit la tio:&maximefiilli,quituliflentiu pies.Sicq-,expeditergohomini,ne diciurn cfrentomnes,& multitudo, fumatintelligentia: document urn, I &(apientescum iilis, vel plures illo ne ei inuideatur, vel q? fumat intelli rum.&cffet illud iudiciu continuu gratia;documentum, vteuadat(a- M vcliddc quo ferret iudicium ipfe piens.&hoc,qnsvfus efletcautione multitudo,velfapientcsomnes, vel abaltero duorum conuertibilium, quidam eorum. Et fimiliter ctiam, vel illius prxelcftione. Hie autem quado tuliflen t de illo, client hi, de locus fit in ipfis poffibilibus, & in re quibus putaretur,q? non ferrent iu- liquis rebus. At ille placetfm id qd1* diciumperuerfe,econtrario ipfius cieftordinationisduorum conuer boni, vel econtrario vtilis, vel ccon- tibilium mutuo vnum ad aliud. Et trarioredi.ficutfuntriaticumparf aliuslocuseft.q? conftituatvtraq; tibus,& cum magiftro, horum iudi duo contrariaaut duo oppofita vfr eiumfitoratione,&aliqnfit opcrc, oppofita duobus,autfimul: vel q>v. & aliqn fit natura: hoc eft, qn non num vtriufq, adtieniat alteri duorii rucritfuxaptx naturae res ilia: ficut contrariorurnfolum. Primus autc eft

Libri 11. Paraphrases

A eft locus,qui pracmifTuseft. & hoc, quiavtriq-jduarumreru &aflumptioni documenti fuarq; prinationi aducnit bond & malum fif. Quod Ycro adueniat vtnq; eorum altcra duarum return, eitaq-, ficutfermo dicentis.fi loquar dicatn verum vel falfum.fi afit dicam falfum Dcus odcrit me:& fi dicatn vetum, oderut mehomincs.Silentiumergo expcdit,veldiceretur.fed cxpcdit eloquium:quia,fitU dices veru, Deus teamabit:fi autem diceres falfum, amarent te holes. Df ia autem inter hunclocum &pcimum eft,quiaco g nexaibi alteri duorum contrariorum noncontrariantunquiainuidia&fapientianon contratiantur, fed poPeeft q> coniungantur in vno fubiedo.hicveto conneza impoPe eft coniungi.& hoc,quia Dei amor eft iuftiriae,& amor hominum eft iconua ncquitije.Alius autem locuseft, q> iis. intelligat prxmiflas contrarias ,hoc cft,q?percipiatvnum duorum contrariorum illorum,q? fithoneftu.& q? omnes ipfum concedant manifefte,&exprefle.&aliud contranum fit vtile:& omnes illud cocedantap C parenter,/tinnarratione. nam qn oratorapprime cofideraret in hoc loco talesprxmiflas, poPecfletei lar giti perfuafionem alicuius rci,&fui contrarii. fr ii!ee/t admirandus& bonsinduftrix.Exempli cnufa,q? quifpiam diceret intendens difluadetesHinhibitionem vini, q-illud fit prohibitiTn5:qimillnd fit abhor rendum &dd!ctoru;nianua :quia fm manifeftum & honcftum conre detent hoc homines. Aiiusaute diceret,cj> illud (it homini vtilend faa fariitatem,&bonificet fua: di/politioni & fuo ingenio: na cordisima-

131

ginationibushoTesconcedcrethoc. D Alius autem locus eft copofitusex E* duob* duobus locis locorum opinionis: .contra * oco I. . ru n quorum vnusclt compolino con- Ti5?CMmx trariorum,&alterelt contrarietas przmiflarum ipfbrum cotrarioru. hoc autem eft,ficut fermo illius.qui increpatus eft feruilis fubiedionis fui filiigrandioris,qn illedicerct.Si vos ftabiliretisgrandioresadolefcetulosincoetu virorum, (equeretur q? viri minores fint adolefcentuli. quiaotatio,quxdicitadolefces gra. dioreft vir,cftcontrariailli, quadf vir minor eftadolefce"s: cum vir & g adolefcens fine oppofiti, & firr gran dior&minor.Et aliudexemplum huiuseft,q?dicai^,nifi vosftabiliretisillos,qui vobisfamulantur abhor rendos & reiiciendos,qn turpia patraflent,non leniretis continentes, nee eis famularemini. Aliusautent locuseft,quandofunt duo contraria duobus oppofitis, quibusanncclatur vna eadem res. ficut eft fermo dicentis,qj Deus fit creatus, & q> ipfcnonmohe^velqn diccremus, q? non fit creatus,& morietur: quia illud quodfequiturex vtrifque his oppofitis,eftvnaeademres,qu^eft _ cj>DeusnonefletipfeDcus. fequit* autem ilia vna res,quia non funt vc re oppofita, fed per accidens: ficuc dicitur de diuulgataquafftione, an expedicnus fit homini philofbphari vel non philofophsri: quia quocnnq; duorum modoru aliquisvir refponderet,fequeretur ei q> philofophandum fit. Et ex hoc eft repulfio Pytbagorx a Platonc: & huius loci eft fermo iiicen:is,q> arqualis fit Ex affumoffendensin Dcum, &ofiendensin eiuspropheMm. Aliusautemlocus cxpeditin afiumptioneprxmiflaru rum. R iij con-

Rhetoricorum
contrarJarum, qui eft, <|> hie fmt q*dam difpofmonesrerum,que, difpo fitionesadueniunt rebus cotrariis. It'quando iliac difpofitiones fumerentur medii termini,poflibilceflet per eas largiri perfuafionem alicui9 lei&fuicontrarii.Hic autem locus contrariuseft reliquis contranis: quiahx difpofitiones funt contraxiat v.g.quia aliquis diceret apud ti morem, ego non interficerem, fed fugerem,quia per fugam euadam. & quando conhdcrem, interficere. vel quifpiam diceret,quando timerem interficerem ,quia hotnicidio euaderem .q n au t confidere" no'indi gerehomicidio.In hoc autem exeploconftruimus rnodos, ex quibus iequuntur varii fines.quod fit quado fpeculamur res,qux quando fue rint.ferrenrduosfines diuerfos vel fines plures.quia non omnino, qfi f umimusillasres medios terminos, eflet nobis pofTibile per easperfuadere rem & fuum oppofitu. & hoc efl,ficutqndiceretur,q? talisno tor queat talem,quia lex ipfa decreuitil liustormentum,fedquiaille '.iuore oditjjlum. Etficutaliquis diceret de re,quam aliquis homo condona tusefletalterum,tu condonatus es ilium earn rem ad ipfum jvituperan dum & vilipendendum,quia carbo nestuproiicisinfuum caput :ahus autem diceret, cp donum fit fidum amicidonum. Jlleaute locus fit in Et conti- tribus fpeciebus oratoiiis. Aliusaua^nie con ueuedias tem locus eft continens controuertv conful fias&confu!tores:qui n't,quando cotes. fpeculamur resquas homo cupit, & res quas non cuperet: & difpofitionesquibusn*untres:quado ilia: flint vel non fiunt,qn fun t priuata?. Et hu iufmodi e(l,q> ii res eflet poflibilis, &&ctlis,&vtiHsfibiruisq;amicis)ft K uefitnocensinimicis,fiucnon nocens: vel illius damnum eflet minus quavtilitaseius,expediret q? fierft hxCySc fimilia. ilia vero, ex quibus homo fe abftinerct, vel fubtraheref cxeisjfunthorum contraria. Et ex hisaccufantilli,quiaccufant,& refpondent hi qui refponfuri funt, Ac cufario quidera eft ex his, ex quibus homofeabfhnet,&ex hoc loco. & putadu Arif 1.9 fumi tutor atio duo rum virorum veterum dmulgatorum in oratoria apud illos.Expcdit autem q? pracmiflx, quae fiunt hie, fintex rebus cogitatisacceptisinini L tioimaginationis,u6 ex rebus,qux non conrfimantur: fed oportct q> fint ex his,qu; poflibilia funt,vel re cipiantur,&occurratineisquafi p.fuafio cito & leuiter.& hoc,quia res, quaru occurrit confirmatio, funt duaru fpccierumrquaru vna eft ilia rum,quasqn homo eas audiuerit, confirmarec illas,&ex feipfb easreciperetAltera autem eftillaru,quas quando homoaudireteas, recipe* retppfuamdiuulgatam notitiam. &hoc,quiaill^ fintapudomneslau dabiles.ln prima autfpecie occurrit confirmatiorquiaputareturefle fe- M cundx,hoc eft diuulgatx notitix. Etprajmiflieputataeiuntduarii fpe cieru:quxdam fpecies eft illarum, quasconfirmant,quia fit diuulgata;:&aliqua fpecies eft illarum,quas cofirmant viri,quia putant diuulga tx.&hoc,quia cofirmationes funt trium fpecieru, vel vera:, vel diuulgatae,velinconfideratae. Qn autent Rhetorica ofo nudaect ex his duabusfpeciebu$,&non e/Ice ex his, in quaru occurrit confirmatio cito, & leuiter,no eft digna v t ea v tamur in hac

Libri II. Paraphrafes.

A hacarte.ExemplaraautemilJius,in quaoccurritquafi perfuafio, eftqcf dixeruntveteres,<jj leges indigetlege,quae eas coferret,ficut pifcis,qui e inmariindigetfale,cu in man fit fal:& (icut oliux indigetoleo oliuo cu in eis fit oleum oliuu. quia licet. hoc non perfuadeat, eii prope illud quo occurritperfuafio. quia qn ei adderetur q? pifcis indigeat (ale, qn incendimus ei us confer uationem & perraanentiam, & q? ei ftabiliatur almsfapor,&fieaddatur oliuis,qn intenditur carum permanentia, & faponspermutatiOjhoceft, q? in eis B ponatur oleum olitmm. Etfinon, quonam pa&o eflet quad perfuadens q? dicatut id quod eft in falejn digeatfale:&inquoeft oleum oliuum indigeat oleo oliuo?
Delocisincrefationis. Cap. ij.

131

VadamIcrepationisloca funt qh hominesconfiderantbona mala,quibusmentionem faceret deaduerfario in laudem vel vitupe rium ex his,quz funt extra rem,de quafitofo.&hocfiuefueiit ex his exquibuseft pronunciatio nouorumapud homines & aflueti funt C eadicere,velaptieflent afluefcereil ladicere,licetnondum ea pronunciauerint, hoc eft ex operationibus aduerfarii & fuis orationibusprxfentibus & pmentis.& faciunt hinc increpationem aduer/ariorum,fm quod eis resexpedit. ficut fialiquis homodiceret: vos nunquam mihi dediftisaliquam remjCgo vero pluribus veftrum condonacusfum. Et vniuerfaliusperfcrutatio hie eflde omnibushis,quorum mentionem feduntcontendentes fimul ex his, qus funt extra pra;niifias, quibus

vtunturadreideclarationem. AH' D autem locus eft acceptus ex fimilitu dinibusoperationu, quibus homo increpat.&ex fibi fimilibus & fimilibus contendentibus viris, & hoc, qhille,qui accufatus eft,non poflec conftituerecaufam perillam rem. Caufaauteeius, hocefteiusremotionisabeo,adeocj7 auferaturturpi tudo,qua?deeo eftdida. quiaiatn defenderetfe,qui accufatus erat, qn. accufatoroperatus eflet fimile illi9 operis,vel cjp illud idem opus fuifTet a fimilibus hominibus. hxcautem eft cozquatio.orator vero vertitur g ad illud,quando nequit tradere can fam,quremoueret fufpitione ab eo.Almsautem locus eft, q> ipfaeadem res ftabiliatur caufa: & ilia eft verapetitioprincipii.hie verolargi turperfuafionem propter eius diuulgatam notitiam:& plebs no putatdeeo,q?fitfallacia.&hoccu mil taueritaccentum, vel in fui permu-r tatione,non quando ferret eandem orationem.ficut cp dicatur,q? fit ens vel non fit ensrfed ficut dixerutqui damveteres,qnexpulerantquenda virumafuaciuitate,&ex regione p fuaefamiliar,cumdicerent q? illeerat ingenuusin fua familia, & in pa tria eius. quia hoc fcriptum eratiu capiteciuitatis:in marmoreis colunisftabilitumefteiusnomen, marmoreae ergo columna: funt teftes.& hoc,quia confuetu fueratapudeos, <j> fcriberentur nomina habentium generofitatemciuitatisin locis publicist hoc erat apud eos,ac fi quif piamdJcerec,q3pio(apia tails fit talis,quiahabeatur de eoteftirnoniu inhbrisdiariorum. AJius veroloc" increpationiseft,quandoaliquisoperat us eflet, & omififlec quod eft R liij pieftan-

Rhetoricorum
C prxftantius illo, cum illius deftruftione.Alius autem locus eft, g? con liderctur an confulens faceret, ficut eft difpofi tio illius rei,dc qua confu leritTqhpoflibilcei eflet illud faceje.quia u ipfenon faceret id,de quo confulerat,cum fuerit ei poFe, adeft ibi locus incrcpationisipfius. quia id,dequoc6fuli,fiifitbonum quod dcberetacquiri,autmalum qtf debcrctfugari,noncligerctfua volun tate,deinde boni acquifitionem auc IP all fugam,Hicautcm locus eft fal fus.quiaaliqnhomoconfulit deali jj qua re,quam quando confuleretpu taretefle bonam: poftea autem ei declararetur,q? non fit,&non opera retuream & confuleret de ipfa. & huiufmodi apud nos eft,q? recipiat oppofidonem enuciationum,& ob xnitcatopusfmipfas. Aliusau;em locus eft,q>con(iderem us ambasoperationes, quas homo operaretur, an fequatur exalceraearum, quando operaretur ipfim,qj deinde non opcreturalterum &fieretfm hunc locumlcrepatio.ficutgj flerermor| tuum,&propeaccederet adipfum. <jm flcrus fignificarereius mortem, propeautem acceflusfuam vitam. JEtalius locus eft, q? confideremus xem,ex qua conihtuitur ratio conftitucsaccufationem, quando pofis eflec ratio ad defenfionem,vel exea dem re dcquadefenderetur, intelli geretur ra ti o ad accufa ti o ne" Hoc autem fit duobus modis-. aut q? naturahterintelligereturhaccratiojficut q? reperirefaliquis homo in me dia domo permans, & diceretur q> illcfitgraflator: quia repertuseftin hocloco.ipfeautcdiceret,fifuiflem grai'Tator,non permanfiflem in me dia domo.Sccundus aut modus eft, q? in ilia orarioe, qua (fcfcnderetar C excufans (e, vel qua accufaret ipfc ac cufator,reperiretur locus,ex quo fignificaturccntrarium fax fignificadonis.fi eflet defenfionis fignificaretaccufationem, & fi cflet accufa tionis (ignificaret defenfionem . & hoc eft ncut error, qui accideret in orationeex additione & diminutione,vel latenda alicuius fuarum conditionum.ficutputatur q? aligns homofuratuseflet aliquam rema quadamdomo, cuiusdominus con tigerito^interfeduseffetin ea. ille autem diceiet, cur ego furat9 eflem inde atiqua re",cu ego no interfecc- I> rim illius dnm ? qm tali loco remoueretur fufpitiodeillo, poftqua la erraflet,& declina/let ad rndendum ad id,qd nofueratinterrogatus. Et aliqnliintquxdam diuulgataihac arte, quoru oratio coponeretur ex hoc loco. Etalius locus eft, in quo prxmiiTxacquirereracerent nomc rei.&hocaut(fnolatiue,autfm traf latione,autfm accomodatione.Exe pli grana,fi aliquis homo, cuiusno men (icadulter vel homicida,& accideret q> ipfe in fe eflet adulter vel homicida,& diceretur eitu adulter M esadulter,&tuhomicida es homicida.&aliquadofit translatione no minis,ficuttuamradicem eradicabo,vel defraudantCm te defraudabo. Hzcitac];eftfummalocoru,q continentderaonftrationes.&incrc pationesfm quod narrauit Ariftot. Et vniuerfalinsincrepationes effica ciores& vtilioresfunt quam dem6 ftrariones.nam il!a?conducuntau c.ientem putare rem cum fuo cotra rio,&fieretei' concepno perfeclior &iocundior. Acetiam,quiaincrepatioucs propter vicinitate fuz dcclaratio-

Libfi II. Paraphrases.

A thrationisconftruuntur expaucis dtdtionibus, & client faciliorisobftruarionis,&velociorisdignotio-ntsrei. Etvniuerfalius ambae'illae funt vicinac:& fint increpationescla xiores & patentiores apud audienicm.& amba: ilia: operantur perfua fkmero promouentem animum:& co magisin quibus, quando orator inciperetluagefta, auditoreseflent in vlnmointend ab illis. & vfiusq> ex his conftituant rem connexa cofcquentcm exordiii orationis:quoniamordine,quiefttalisdi(pomionisjgaudentilluproferentes ,quanB docxillispercipiturhzc res, tanto magisipfi auditores. Et vfiushaec Joca,duperuenerintalicuihomini, poffibileeieflet, q?eisacquirerctur de hac arte, breui tern pore & pauco laboreid,cuius mods eft q?acquira tur longo tempore,& maximolabo re.jEtficutinduabuspraimiflis arti bus, hoc eft arte Demoftratioms&

133

arteDern6nftrationis,quin6cftin arteTopica,ficaliquandofit fyllogifmusfalfigraphusinarte Topica, &hiccritverumcnthymema:ficut eft fyllogifmus figni,qui fit in fecun da figura. Loca autem deceptoria funtduarum (pecierum propterdidiones,& propter res. Enthymema Endtyma* turn vero fallentium eft propter di- ma!! diones. Vnafuarum fpecierum eft, q? fintfigurasdidionum vnz. id au tem,quod fignificant didionesex il lis rebus fit diuerfum.Hic autem lo cuseftprincipiumpluriu fyllogifmorum.quia quando hi conftruun tur hoc modo,fit ex illis patatiuum enthymema: praterq? fie verum en Ex?quiuo thymema-EtquidameorumeftjCi cationc. fitexnominis vmuocatione,&fua xquiuocatione. ficut qn dicimus,q> ille fitgnecanis feu cynicustcanisaa tern eft vilis. huiusaut fallaciaeft, quianomecanisdfdeprofapiacyni ca,&deanimali latrabili. Etaliuslo
to%

phus,dequo putaretur,q?fitfyliogifmorum illiusartis,cum no lit ex C uiisfyllogifmis:ficeftdifpofitioartis Rhetorics, quiailliusquoddam eftenthymemaverum,&quoddam cftenthymemafaifigraphu.res hoc aeentesiam numerate funt in libro Ilenchorum. nifi quia ipfc Ariftot. meminit hie de magisdiuulgato illorum, hoc eft de com mum, &de eo iliorum, qui ctia eft huic arti appropiiatus,cum quidam fyllogifmi ibphiftici fint communes omnibus artibus:& quidam fin tqv.i deter mi rent vnam artcm, exceptisalijsarti .quiaficutahquandoeft f/llogifmus fophifticus iu

quiaputareturcpefletvnares. Exepligratia,q? veriflcet'diuifiis, & men tiaturcompofitus.ficut fidiceretur, B q? qui nouit literas alphabetiper fe hngulas,noueritipfum poema,quia poemaeftcompofitum exliterisal- - - - phabeti.Omniaautem hxclocafbphiftira funt commnnia tribusartibus,hoceft,Demonftrationi, &To picaCj&Thetorica:. Locus autem jp prius Rhetoric^ eft,q? orator confti tuat auditores, modoquo-vcrifimilem eis rem faciat, adeo q? fuo animo im primat,q? ille, de quo eft can (a,qua feceritillam rem,quam ipfe argumentatus fuerat contra ilium.

qm ador dcmonftrarethoc, %> ille hoc

Rhetoiicorum
C hoc fcceritt velin fuo animo impri cus eft com munis ad largicndfi fat- K meremr,q> actor mentiaturfiiisar- laciam in arte Demonftrationis,& gumentationibus,quia reus,in que Topica,& Rhetorica;licetfua: mate eftcaufa,fedefenderet.Primumau- lix different in his tiibus artibus . tcmeftexhis,quxdixiflec,ador,vel quialargitio fallaciaein Topicaeft caegiflet, ficut q? magnificaflet id, per resfalfas,inquibusquado fume* quod argumentatus efleteius aducr retiir fimpliciter,quod non eft fimferius, vel tremerct ex illo, & illi ad- plicitcr in aclu,illud eft poffibile , <| uenirctabeotimor, &anguftia, & fitfimpliciter . Cafus autem fallaciae triftitia.Secundum autem eft,quod per ipfum in arce Demon ftrationis ageretille,inquemefl:atftio, velil- eftperpriuata,qu*funtfeliaimpor lud ageret,' ficut q? fleret velj'mane- fibilia :eius autem materia in rebus tet percutiensems maxillas,& appo- oratoriis eft ex rebus expedietibus. neret cinerem eiuscapiti,vel profer- Eft autem hie locus largiens perfua retorationes,quibusperturbaretau fionemrquia plurium rertim verifi- L H dientemveliudicem,adeoq?impe- catur particulare & vniueriale,& pu diretur & erraret in eo, quod confi- taretur de quocunq; de quo verifica deraret,nec poflet illud coniectari. tur particulare,q? verificetur vniuec Exaccide- t alius locus communiseft,ex eo fale . Coftaret vero nobis falficas ha *** quodeftfecundumaccidens.ficutfl rumprajmiflarumabfolutarum in diceret". Mauros nobis auxiliari, ex hismbus naturis,quandoorationi quo funtcontranoftros inimicos, -addereturconditio,quafignificare Zxnon a *]mai^iruPerunt cordasfuorum ar tur falfitasprajmiflzab/blutz. ficut yccaufa. cuum. Et alius locus eft q?coftituat quando diceremusdeeo, qui eft iunoncaufam alicuius reicaufam il- ftus fuis diuitiis, q fitiuftusfimpfr. lius.&hoc, quando fumeret conge- quando autem patcfieret, q? non fit jiitum cum ilia re, vel poft ipfam ca- iuftuspondere,adijciemusconditio ufam efTendi rem, abfq; q? fit caufa. nem fecundum opes,& tune verificjuoniam oratoresvtunturillo,qd r careturipfaprxmifia, & patefierct eft poft rem,loco eius quod eft ante falfitasabfolura: & quando res e/Tet I ipfam rem.& non oportetdicerede vera vniuerfaliterdealiquare,quacon filio, ficut fi diceretur q? regime" dofumeretur fecundum aliquodat ipfius Bmari haumar fuerit propter tributum, & falfa, quando fumereeiusmalam inten tionem,quia poft tur fecundum aliudattributum,pof Ir dluer- illud fuit bellum in Andalufia. Et fibileeflet, quandofumereturfimhsaimbu aliuslocuseft.quandoreiconfuetu- pliciter, qjlargiatur perfuafionfop fmgd & diniseflet, 9 fumeretur fecundum pofitorum fimul, &orirentur hinc pfr. aliquodauributum,&fumeretur fe orationesreceptajcontrariz rhetoiimp cundum aliud attributum.&hoc, ric^.Exempli gratia,q?efletquidam autex tempore,velloco,autmodo, homo,cuiaccidiflet aliquadifpofiveldifpofitione,velefletexillis,quo t o qua tenereturadaliquampcerum confuetudiniseft, qjfumatur narumlegalium,tlleautemfita;ger, fecundum aliquodattriburum,&fu qaiapoflibileeflet q?dicaturdeea, meretur fimpliciter. HKautem lo- 0,7 dignuslit darepocnas , & q? no (Ic dignus.

Libri II. Paraphrafe.

J| dignus,&hoc,qttiaquacornmiferit deYiclunvenetur ad poenam quatenus autem ell aeger, non eft dignus illius.&cxhoclocoftabiliretur res pauci defedus non perfccta fimpliciter,& res paucae excellentias fumeretur,qua eflet excelles fimpliciter. putaturautcp hie locus fit ialfigraphus refpedtu artis demonftratio nis, refpeftu veto arris Topicas>[& huiusattis eft que.dam carum parsl. nameftperfuafibile, cpquandoid, quod non eft ens fimpliciter, no fit ens fecundum aliquod attributum, expediens itaqueeft,qjidquodeft ens fecundum aliquod attributum, B fit ensfimpliciter.lam autem facia eftmentiodehoc loco in (ecundo libro libror um Topica:, qua ipfe eft quaedam pars illi us artis.
DC locif confittationis, quibus piitur auditor. Cap. 14.

134

T Am icaque dictum eft de locis, ex J[ quibusfiuntenthymcmata vera, & eutfay memata falfigrapha.Expeclititaq; q?loqtiamur de contradi<ftionibus (eu confutationibus, quibusiefellunturenthy memata, quibus vtitur auditor.quia illis, de quif busprzceflit (ermo,vtiturinitians fermonemfeuproponens. Etdicimusq>vniuerfaliter confutatioora tionisfyllogiftice fiatduobtis modisrvehj) homo confutetfuam forinam,q?declararet,cj?non fitcondu dens: vel quando obiiceret prxmif/>sfyilogifmi,velipfi conclufioni. Conclufionisvero confutatio fit en (hymematibus,qua: educutur ex his locisiquiaenthymemataexadasut tx cogitationibus:ipfis autem cogttacionibus aduenitc^.fint contra* de vna re, & cum hoc conclu -

dant contrana: hoc eft, quod ct eis D componatur enthy mema, quod cocluderetcontraria. & hocctiam con ftitutt pracmiflas famofasin Topica, econtrario illius,quod'eft difpofitio artis Demonftrationis. Confu tatioveroprzmifiarum fyllogifmt eft quadruples, qux dicta eft in Oclauo Topicorum: vel confutatio prarmifle,ex qua (equeretur conclu fio:aut confutatio orationis: vel fie confutatio fecundum ititerrogan tern: vel fit propter longitudmem temporis contentions. Loca autem, ex quibusfumitur hie confutatio pra.-mifTamm,(unt quatuor.Aut H ex rebus,quxiniuutrei,cuiusconfu. tatio intenditur,& hoc eft ficut vniuerfale & particulare. Aut ex rebus, quxfuntdeforis: haJautcfuntduarum ipecierum :aut ex contraria, vel a fimili.Etquartaeft oppofitio,qu^ fit (ecundum opihionem virifamo fi accepti (apientis,quando eiusopinio eflet contraria ptxmiffx fuppofitac. Confutatio quidem,qu3c fit ex Exreifuf> ipfarei fubftantia,eft, ficutfiquif- ^aatia* piamfuppofueritqj magiftratusfit quid bonum,&qjhominem eflege rentem magiftratum fit bonum . quiaillius confutatio vniuerfaliter I eft,exquo homo fungensmagiftra tuindigetalionr.digentiaautemeft mala: magiftratus itaqueeft malus. illiusautem confutatio fecundu par tern eft, fidixerit non quilibet magiftratus eft expediens: & hoc, quia viclonaeft magiftratus, & non eft bona. Ha: itaq; funt duae ipecies con futationis, qux fiunt ex rebus mexi ftentibus rei, cuiusintenditnrconfutatio.Exemphim autem confuta- X contra tionis^quaefitex contrario,eft,qia- iio. dopr^miflafuppofitafucrit, q^ lx)-

Rhctoricorum
G nus tir fit ille.qui benefacit fuis fratribus:huic'autem obiicitur,qn did tur fi boceflct verum. maJuscflet 11 Ic qui malefacit fuisfrattibus.resau Afimili. tern non eft ita. Exemplumautem obieclionis& confutationisafimiJi cft,fi fupponerctur qj aliquis odit illum,a quo ei fucceflerit malii.obij citur autem huic,quandodicitur,cb hoc non fit verum :quiaquandoali cui fucceflerit ab aliquo bonu, non amatipfum. Modus au tern fimilitu dinishuiusexempli eft fm proper tionalitatem.& boc,quia proportio odi j ad illum,a quo proueniflet ma lam, eft proportioamicitisead illu, ^ aquoprouenifletboniij&hocexeplum amplexum eft obiedione ex duabuspartibus, ex parte (imilis, & ex partecontrarij.&hoc,quiaamici tiaeftcontrariaodij: &malumeft contra um neludkk " boni. Exemplum aute ne 1U ' obie&ionis,quxfitfecundum opinionem iudicis,fepereperitur in co ft itunonibus,c]iiibus contrarian tur leges, & magishxc contrarietasreperiturinter leges vniuerfales&jfprias. Etintendopervniuerftlesip las communes omnibus gen ti bus, j & per proprias intendo eas, qux appropriant fingulasgcntes. PoftquS autemiamftabilitumeltjquo modo obiiciatur praemiflis perenthymemata vniuerfalirer, dicam' itaq; quomodo obijciemusipfis enthymematibus, vel alicui fpecierum en thymematum,qu2riuntin Rheto_ , rica. Ethymemata autem, vt diclu Imhymc- n r r\ j j marffpcs clt,(untquatuor.Quoddamcorum quatuor. eft,quod vocatur necerTarium.quod eftenthymema, quod gignitur ex laudatis, feu probabilib' cuiufq; figurae fuerit:& quod ex his fitin primafigurajvocaturfimiliusjvelverifimilc. Etquoddam eorum TOcatur dcmoftratiorquod eftenthymema, quod gignitur ex (ignis in prima figura. talibusautem appro* priaf nomen demon ftrationis,quia ipiafunt necefTaria. Tenia autem (pecies vocatur fignum: quod eft, quodcomponiturcx (ignis in (ecu* da figura. Etquartafpecics vocatur notarquod componitur ex (ignis in tertiafiguraj. Ex quo autem cnthymema,quod vocatur neceflarium, eft quod componitur ex laudatis in figuris concludentibusjimpoflibile eft illi obijcere ex parte compofitio nisfyUogifrni'jfedexparte fuarum prxmiflarum. Ex quo autem fa prxmiflx (unt laudatz,hxcautcnt (pecies conftruiturin materiif pofh bilibusvtplurimum:hoceft, quc reperiuntur in maiori jparte fubicdi,(icuteft inuen tio canitiei ipfi ho mini in sttate feneduris: vel quz reperiutur in maiori parte temporis, (icuteft intentio caumatisapud'ortum ftella;,quxeftindor(bgemino rum,qui vocatur AlhaburCanaph: poiTibilc eft ilium confutare tnbui modis. QuoruvnuseftjCpillenon (intlaudata:. Etfecunduseft,quia id quod eft vtplurimum,noeft neceflarium. id autem', quod non eft necerTarium,poflibi!e itaq; eft cjjfal fificerur. He_cautern confutatio eft falfigrapha: nifi quia fitin hacartc: quiaiam putaretauditns, hocjcft, ludexcjjquando prxmi/Ia non fue rit neceflaria), quod non fitlaudata. &accideretaudientialtera duarum rerum,autqu6dputetquodei non expediat, quod iudicet de re. fi vcro iudicaret, hocefletper ftatutum proprium in icriptis: immo per vniuerfale, quod eft illud,quod de* ceruit

Libri II. Paraphrafe.

13 5

A ctrnit conuenieotius illi occurenti finite,&conFutaretur pcrindefini- D cotingcnti: quoniam iudexiudicae tarn, eflet confutatio veri per veru: pecalteram narutn rerum, aut j> fta & laudati leu probabilis perlaudatutum, rel per vniuerfale. Tcrtius cum fiue probabile: quia verum eft autem modus eft, <j> declarer,q? il- dicerctp feribasfintpraui, &qudd lud quod fumptutn eft, qua eflet vt feribaenon fint praui:ficuteft felsu, p)uhmum,non fit vt plurimum :(ed quod omnisfcriba fit prauus, & o/ fitin paucioribus vel arqualirer, & omnisfcriba non fitprauus.Sedexhoe uelfecundum fubieclum,aut fe pedit, yconfutatio fitconcluftonis cundumtempu&exepligratia,quia oppofiti,quodrcperk* vtpturimu: accu(ator 15 diceret iudici, hie inter- quia quando fecundum laudatum fecit ipfum Zayad.quia ipfe perma- teu prohabiJe conclufurn fucrit opnet habcnsgladiura in raanu;aducr pobtum primi iaudati,(eu probabifirius diceret,q> licet hoc fit vt pluri lis,&illud cflct vtplurimum,primu t mum,non eft ncceflarium . & hoc, laudatufeuprobabile eflct vt in pau quianonquicunquercperiturper- cioribus.Expeditergo,^> confuta- E inanfscum gladio ineiusmanu,eft turus caueatqu6doppoatum,quod homicida.vel diceret % no fit?t plu inferret conclufio, quam intendie lira urn, fed xqualiter: quia ille qui confutarc, vt plurimum, hoc eft efttalisdifpofuionis, poteft eflTegr quod reperiturin maiori pane fufithomicida.&poteftefTeQ>fittuta biedli, in maioriparte-temporis. tor aliorum. Species vero enthyme Eft autem hie locus confuutiuuc. matum,qu^componunturexfignis quiaquandonosvcrificaremus, o^ in tertia ngura, confutaturduobus prardicatum infit maiori parti fu modis.Quorum vnuseft,quiaillud biecli,&non eflet hoc fecundum co non fitfyllogifinus.&hoc,quia con gitarioncm & imaginationcm, hoc cluditparacularem,nonvniuerfa- cfIetnecefIarium:veliUud paucum C lem.Etfecunduscft confutatio con fubic&i,cui non incft,eftccrturn de clufionisadconfutandum pra;mif- tcirainatum. Signumvero,quod (as:quia praemiflae in hacfpccte en- eft in fecunda figura, confutatur ex thymematum funt fcnfacetficut qn pane qua non eft fyllogifm us. Si- f dicimusftribac funt praui,, quia Za- gnum vero,qupd eft pnma; figurat, yad eft fcriba, & Zayad eft prauus. impoflibileeft ipfum confutarc,ncc quia ad confutationem conclufio- ex parra:fu? figure, neque ex par tc nisconfutantur pracmiflae: fed non fuae maten;.& idco eft enthymema eipcdit ,q? vtamur in confutatione conftitutiuum neceflario.Magnificonclufiomsoppofitocontrario.ne ficatio verorei&ciusparuipenfio, que indefinite: quia qn ilia fuerit licet ipfares quaciam fequaturex Tfis,&confutareturpcrc6trarium, vtnfque ficreideiedio eiufque aceflct haecconfutatiofalfi perfalfum, quifmo,illas tamcn non funt enthy &abfbni per abfonum: ucut fi con- memataconfutantia &conftituenconfatarcturfermo dicentis, omnis tia. Et licet magnificatio & parnipf (ctiba eft prauus, per hocq> nullus fio fintdeenthymematibus: immo (criba fitprauu$.Siautem cfletindc firccipcreturres & verificaretur ex ipfa

G ipfa magnifications, autreijciatur &obmittatur ex ipfa paruipenfione, non eft ear um ipfa conftitutio, neq; confutatio per fe;ncq;ha:c eft exenthymemamm fpecicbus, ficuc locus non eft aliqua ipecies en thy* rnematuin.Acetiam nonquodcunq 5, quo fit confu tatio, eft en thyme ma. Ethoc, quia confu tatio eft dua rum fpecierum:autconfutatio figu raefyllogifrni: vel confutatio enuneiationum tributai^ {ylPo&hxc ft eftduarum (pecieru confutatio ipfmfmet conclufionis,qii cocluditur H fuu oppofitu,vel confutatio prxmif far u conciiulcntium illatn. Confutatio vero enunciationum,(iuefuerintconclufiones, vel prjemife: fit enthymematibus,qua:componuntur exappropriaushuicarti,Confti tutiuumautemhic& cofutatiuum vtitur vno genereex generibus Cyllogifmi. Confutatio vero figuraru fyllogirmorum inhacarte,&Jalijs fit per fyllogifmos dialedicos: hoc eft, qiii componuntur ex materiis diale&icis. quia in quacunque arte funrduzfpcciesfyllogifmi.quidam fyllogifinuscjui comppniturexrna I teriispropriis illi arti:& quidam fyl logifnius,quicomponiturex materiisaliarum arnum.&ambajfpecies fiuntin omni arte. & coputatio con nexionis/yllogifmi inquacunq,ar te fuerit^ieceflario fit per fyllogifjnum certum ex materiisdialedicis, cfi fyllogifmorum verificatio,& ipIfbjf confutatio (itartis Logicz, Hie itaq; ad Dei laudf co pletum eft,qud declarauimusex hoclibro.

A V E R R O I S
P A R A P H RASES
IN III. 1IBRVM

Rhetoricorum.
Jorum in hoc lilro.

Cap.

1.

Es, dequibusexpedic Logico loqui in hac arte, qnando vuultfu L um fermonem effe ar tificiofb inore,sut trej res,Quarum vna eft enunciatio om nium diipofitipnum, & rerun), dc quibusoccurreretipfaperfuafio. So cundaautcm eft enunciatiodidionum,quibusdeclaranturipferes,& eorumqu?(ecumfiunt,qua:fuocur ("acurfitaqc,. Tertia vero eft,quoc fint panes orationis Rhetorics, & quomodoconueniatdTeearum or dinatio,&ex quibusdiftionibus, & rebus componaturvnaquzqjillaif partium. Res vero agentes verificationem iadidaefuntin duobusprae M cedentibuslibrisr&ibjexpofitueft, quot modis fiant, & propter quam remfiant: quiaiamdidumellibi, g> fint triumfpecierum.Primafpecies eft orationum, afredionum, & morum, quibusintcnditurcondudio iudicum, ipfbrumq; pr^paratio ad receptionem illius,quod intendc retexverificationerei dequa eflec largitio perfuafionis. Secunda aute fpeciesefticrmonum,quibusintert ditur conftitutio dignitatisloquentis: vt eius oratio fit magis largiens perfuafionem apudiudiccm &ad-

Libri III. Paraphrafes

A nerfarium. Terriaautefpecies eft orationum, qua: primo fiunt incafu perfuafionisrci,dcqua intendituc inuen tio perfuafionis.& illae sut duae fpecies orationum fyllogiftica rum, qua: fiunt in bacarterhoc eft, enthymemata, & exempla. Nee fatis nobis fuit in exadis notificatio (pecicif haif orationii fblu, fed cum hocnotificauimusloca, exquibus cxtrahuntur hxorationes:& <$ qu; dam hoif locoif tint vfia, qua* conti B nententhymemata, q fiunt in trib9 intentionibus intends a Rhetorica: & quaedam funt parricularia,qua: ap proptiantur fingulis illarum intendonu .& eft diclu,q> res participates, quibus conltr uuntur ha: tres oratio ccs, vel funt confultiux,vel inhibitiux,veliudiciales. Illudaut, quod reliquuhic eft,eftfermoduarureli quarijpartium.&hoc, quianon de quibuicunq; rebus con tigerit,accidit perfuafiotneq; de quibufcunque attributis, q contigerint quibus fiat ilia: res:ed de rebus propnis & attributis jppnis,&difp6nibus propnis. Etdicliones et quibus exponuntur \\\x res,funthuiusconditionis: hoc C eft,cj?bonum trium illarum fiat pro priisdidtionib9 fumptis/rn propria attributa fingulis intentiombusex intentionibus orationum rhetonca rum:Scillaeft,qua vulgusjvocatelo quftiam.nam DOC nomen apud cos abfoluitur pro tribusattributis diiHonum. Quaru vna,qux eft principaliorihacre,eftqj didionesfint Optima ad largitionem intellediouis&cognitionisrerum. Secunda aut,q? fine iocundi auditus. Et ter|ia,<jjjargiantur magnificationem, Tel paruipenfionem. Propterhanc cali/am eftneceflam Logico

i$6

fpeculauo dc diclionibus oratoriis: D (ednon ipeculatur deillis attributa propria ungulisgentibus,fed ex his fpeculaf ilia attributa,quae coia func cfidisge"ribus. & ideo fpeculatio de iHis eft pars artis Logic?. Huiusvero fpeculatio in his,qua:fingulisge tibusfunt propria, eftconditionis Oratoriscoftituti in fingulisgenribus.Neceffitas vero fermonisnabedi de tertiaparte,hoceft q> fint partesorationis, qua: nominatur rhctorica,maiores, &minores, &il" laruprdo,& ex quibus componanl, & quo modo componantur ,eft res perfenota. 9 Priusautcpoquamur E dedidionib ,expeditq? loquamur de rebus, qua: fiunt cum diftionib* fm modu iufrragij ad bonum largi tionisintelligentia:,&ad cafum vcrificationis, & adeptionem intenrio nisintentaequasveterum moriseft dicere vultu geftire.& hoc/]uia qaa tenusfui moris eft inclinareaqdica tesad porrigendum aures,&adau(cultatione,& vultus hilaritate, felt adcomitcr Cc gercndum verfusloquente&mentis amplificationead id,quod conftituit,ideo eisaccommodatu eft hoc nomen, Hgautera resfuntduarum fpeciernm:vel funt I figura:, aut voces &accentus. Figurarum autem quxdam funt,qua5 uint forma: totius cprporis, & qua;* dam funt,q funt figur^ partium cor poris :ficut sut manus,& yult9,& cat put:&hassutmaioxis vfos apud ora tionf. Ex figuris aut vftter intewditur alteraduarum ierum:yel largitio intelledionisaiicuius rei',illiuuji imaginatio faciens occurrere verificationem-aut fimilitudinem alien, ius afredus vel alicuius mods . & hoc,vel de loquente;hoc eft, $ pu/ tetur

RhCtoncorum
lefdceoejf ipfefit illiusaffcdusvel mons: ficut q? loquerctur rubicundus facie apud timoris am*c~tum,qn vellet facerc intelligcre,q? ipfe fit timidus, velgrauitatequadam,&ani mi roboreconduccns putarc q?ipfe fitprudens. autdeillo ,ad qucm fit fcrmo,quando velletillum dcfcribe xe (ecundum figuram timentis vcl prudentis, velinduceret ilium affetfum, autilium moretn in animu audietis,adeoq>fitpropriusadhoc, vcl (ecundum omnimodam vcrificationem occurrentcmdeilloafFe&u, vel more, aut circa adum profi uenientcm abillo. Accentus vero fiut in oratorioiermone multis mo dis. Qjioif quidS eftadcxtimationem aftecluum vel morum. & hoc etiam fit tribus modis. Quorum YD us, eft quando loquens velletcon ducereaudientesad extimandum, <j> ipfe fit illiusaffedus vel moris:ficut quado vellet, q? putaretur de eo pietas, leoiret eius vocem: quando autem vellet q? de eo putetur ira, in cenderetur cius furor.&fimiliter eft de moribus.hocautcm uafuit,quia ha: voces reperiuntur, q? educantur naturaliter eiillis, qui afficiuntur f talibusafFedibus. Secundusautem modus eft, quodeiusintf do fit pro motioaudietium his affeclibus vel moribus, vel vt eis proueniat vetificatio proueniensex illo aAeclu, vel more, vel operatic ab illo proue niens. Tertius autem modus eft, quando enunciaretaliquam narrationem dealiquibushominibus, de fcnberet illosco affedu vel more. Etquidam etiam illorum eft ilia rum, qux fiunt quadam fpecie metri fermonisoratorij,(icutpoftea di ccmus. Etquidam eoium eft,g> fiat pocmarain orationisexordio,&ei' C conclufione,& locispcrmanentiz. Expedit autem quod fcias,quod n5 indigctur nutu in orationibus fcriptis: indigetur autem coin coram prolatis: & q? Arabum confuctudinisfiuevfusfitrarus. Etideo,vtdixitAbunnazar,id,de quo exemplificat Ahltote.inpluribusharum rcrum, nee eft intelligibile apud nos, neque vtile. Hicautem nutusfaciei eft vtilis pluribus orationibus ordinatis fccundum modum con tentionis:quia in contcntionisloco homoindigetauxilio omnium re {, rum largientium perfuafionem, vt fuccedat fuperatio. Hi vero aftuc adiuuant largitionem perfuafionip fccundum quod in eis eft xqualitatisdidionum, &illarum pcrmutationis,ficut poftea dicemus hui9 caa (am. & hicaduseft qu^dam fpccics falfieraphi &fallacije, quz illiuseft hisdiiabusartibus: hoceft Poeticae & Rhetorical, exquo inOratori* intenditur occurfusprajdominij co gitationis,& in Poeticaipfamet pha tafia. & ideo vtitur figuris,& accentibusad adeptionem impreflionis: quififierentin Oratoria,eflctcxi- j^| tusadebiuftatuto.
De Diflionibtu fimplicibm. Cap. i.

TVOftquam autem ioquuti fum* J; de confcquentibusdicT:iones.loquemuricaq^uededidionibus. EC dicamus quod fermo de condition! busdidlionum ,quibusfiuhtpcrfeclioresad cognuionem reru,&me liores ad largiendum intelligentia earum , fit neceflariusin orationc dcmonflratiua:tanto fortiusin ora tiombus Rhetoricis& poeticis. & hoc, quia modus vfus illarum in orationc

Libri IIT.Paraphrafcs
A orarione clcmonftratiaa eft, vt per hunc fit ,puentus demfonis intelligibihor,&facilior,&manifeftior: lieut dr,q? eipediat cj> didtiones, cjbus ilia vtiturjfint vniuocjc, no juoc(^famof^apudmultitudine,vel apud viros illms artis, in qua fit ilia demfo.&fieflentequmoc&qjdiuidatur ola fignificata, de quibus df il'ud nomeu^quiuocu:8cferrctur demio de fingulis illoru fignificatorum per ie.C^uiaaut diflionueft auxihum ad additione verificationisprouenietis ex demfone: & fua vis eft ficut eft di(po aliarum artiu, B quia ineft eis auxiliu ad cafum verificationis,q in illis fit, & fi in hoc lint varix\& ilia, q minime indiget hoc,eft arsTopica: & poft ea eft So phiftica:deinde e Rhetorica: deindc eft ats Poetica: na ha; dux artes maxime hoc indiget: & io expedit bis duabus artibus,q? copendio am plcftantur conditiones, quibus qii vfumfuerit indiftionibuspereas, fiunt oratioes rhetorics peife&iorisimagiaationis. na ficut f m nut' faciei vtilitas haru duarum artium eft hxc vtilitas, fie eft difpo di<Stionutnifi quia fermo coditionum diC 6tionu,quibusfiuntoiau'onesharu duaruaruu, funtperfedionsadt', & maioris vtilitatis, magis expedit cp f mo de hoc fit artificialis. aciei autnums vtplurimueftnaturalis. Agunt aut didiones & voces hunc actum in his duabus artib9. na illae faciuntimaginarideremagnificatione,vel paruipenfionc,& vhusali quam rem additam fignificato di lionis: ficut eft lepos^iAionis.na eius claritas conducit putare clarita tern rei: & fimiliter eius excellentia confer c ad p utandu ici cxcclicn da:

137

& ipfclepos fimiliter facie eas acq- D tere hac difpofitione*. Manifeftum, autcmeft,qjhocfitintentum natu raliceripfi loquenti fm modam ha ru duarum artium.& non intenderet hoc alias loquensfmmodutn Geometrix, neq-, f m modu Anthmetic?. Illiautem,quiprimooccur rerunt ad defcriprionem harii conditionum,diclionum,&vocumin oranonibus,funt ipfi poet2e.& hoc, quiahxcres manifefhflima eft in oiationibus poeticis: adeo g? confti tuuo orarionu poeticarum fit prior tempoie conftitutione orationnm rhetoncarum. Poftq aute hoc fta- S bihtum eft ex neceflitatefermonis didionibus,eft,q? appropiiet Rhetoiicam:& qtf comune eft illis duabus artibus fimul.Et dicimus,^ diClones incoplex?,fiue fuerintentia feu didli6es,noc eft verbum, vcl no ta connexa,diuidutur ex pane modorum fiiarum fignificationum inodlo partes. quaedamfuotvfitatz: & qusdam permutatx:&quxdam extranex feu inufitatx:& quxdam idiomatic^:&quxdam metricx: et q uxda compofitx: & qda decepto rier&quxdaimpofitx.Permutata: quidem " funt " famofiffimx " "" illarum F & locutio de illis facit ad ambas artes.Intentio au t permutanonis eft, cp fignificet ipfum intetum aliqua dictTo,lococuius fieretaliadidio. Hxc aut em permutauo eft duarfl fpecierum.Quarum vaa eft ^> vtatur quis " didionealicuius fimilis ip fi rei cum diftione ipfiufmet rei: & componatur illi aliquod fignii fi gnihcans in illo idiomate aflimila none. & hxc fpecies permutatioms vocatur coparatio, & eft valdc propria Poeticx. Sccuda autcm fpecies khc.Poc.cu Auer. S afli-

Rhcroricornm
G afliffliUtionis eft, q> loco di&ionis ticx vrro funt duarum fpecierum. ipfius rei afreratur didio iufi' fimi- Quarum vna eft, q> homo vtatur f lis.nam diclio fecum asfimilatio- oratione fpecieigenusalicuiusalinis eft, q> loco dictiois ipfius rei af- qua didione, qua non vterctur ilia feratur diftio ipfius fimilis,uon di- fpes illiusjretis^ed bfi vtere^ ea alitio fecum connexi: prater q> fecu qua alia fpes illi9 getis. Et fccf a fpcferatur didio ipfiusmetrei. &hax cieseft,^ vtatur quisin oratioeali? fpecirs vocatur jn hacarteipfo per- cuius gentisaliqua didioe, qu? np mutatio,quam homines noftre ?ta fit virorum fui idiomatis: fed fit altis vocant accomodationem & fi~ terius idiomatis alterius gentis: ficlione.vtraqiautfpeciespmutatio- cut inidiomatc Arabumreperiunniseftfimplexjvel compofita. Etin turplures diclionesex Perfaru di vtraq; harum modus connexion's dlionibus & didioibus fibi vicinocft not9 patens ab initio rei, vel no rum. Hoc autem fit duob9 modis. eft notus. eft aut ignot9 j?j>alteram Quoru vnuseft, <j> afferat ilia eanH duaru rerum: vel quia non eft no- dem didionem, abfq; q? permutet' tus per (e apud omnes.vel apud plu fuam confhuctionem & copofitiores gentes, ficut funtplures compa- nem.Secundus autem modus eft, q rationes,quibusvti eftmoris Ara- earn permutetpermutatione, qua bumrqmverifimileeftgjpluresea- earn propinquam rcddat conftrurum non fint notx apud reliquas dlionibus,quen'untiufuoidiomagentes.Copofitaererofuntpropria: te, & per hoc eis facile fit loqui per Topicc^ficutfimplicesfuntproprie, illas.Metncajvero&compofiteno Rhetoric?. &hocelt, ficutfecerat reperiutur in idiomate Arabico, ac Abuanazar AlpharabiusT compo- etfunt raro,& extranex: ficut dicifitis reniota: compofitiois latetis co turarciferuus vir fagittano feruies: nexionis in fuo famofb poemate.& & fbliferuusille.qui proprius feru9 hoc, quia ipfe pofuit terr^pluuiam fblis exiftit.Deceptorie vero funt di loco effufionis fanguinis fupra ea ,- dioncs, quarum pronunciauoeft & fanguinis efFufionem loco vehe- difficilis. Hoc aute accidit propter j mentiscladis.quiafangumiseffu- plurescaufas. Autcjaill^liters fint M fiofitvehementiclade: &veheme- liter^,quarum pronunciatiofitdiftiam cladis pofuit loco eximix rei. ficilis;& fi pauc^ fint. Aut,quia can hzcaute eft maxima permutario. fa difficultatis eat urn fit mulutudo quse,vt diximus, couuenit Poetical. litcrarum,ex quibus funt compofiVfitata; vero funt dicliones, q pro- tae.Illx vero,quarum pronunciado pri? funt viris alicuius idiomatis,& eft difficilis, aut fit pp. prolationem famof apudeosillisattribute,fi- illiufmetliter?,&filoquaturp.eam cnificantes res,ppquas impofitx per fe, ficut funt plures liter^guttufuntab initio rei fine medio.Inufi- ris. vel quia difficultasearum fiatt tatx vero funt didioes,qu? no funt illarum compofitione cum alijs, & attribute multuudini hominum, hoc propter vicinitatem fux prola nee illi vtuntureis, fed apud fingu- tionis. & hijc eft caufa vehementuc lares cgregios funt I vfum.Idioma- grauitatis fbni in Arabico idiomate.

Libri III. Paraphrafes.

te. Ycl fit proptcr illarum duplicita tem,ficutquandodiciturfuftuli.& nonnunquam huius caufa eft contrarietas fue. prolationis. Impofita: veto funtdictiones, qua: nouiter fill in in idiomate alicuius generis: cjuas inuerieiint quidamviriillius idiomatis f m modum compofitionis,qu fit fuarum luerarum. Hg itaqifuntfpecies nominum expe<lientiu his d it a bus artibus: hoc eft Topjca & Rhctorica, qu font illis iicut materia,hcet fint magis^ppri? Poeticc.& ideo Arifeas numcrauit inlib.Poeric^.Cum autem hoc ftaB bilitum ftt,expedienshicdeclarari a nobis de illarum difpofitione eft, qua har-um {pecierum vtaturhxc ats,&<|uanon vtatur.&qn vtitur aliqua fpecie,quo mo vtatur Ila,& f m quam mcnfuram finiatur fuus vfus:&vbi vtac''illa,quavHtur.& vPius apprimecoBuMerabiinuscxpofitione eoru, que Arifto.dixit dc hoc brein 9 ,5nobispon f ibileerit& perfecting. Et dicim us cp ipfe ait, q> dignitas Rhetorica; oratioms vcl Poetic^, Si fuum bonu fiat permutatione. Etintendo hicper permutationem vfiim (epte fpecieru noC minum & divtionum, exceptis vfitatis: quia in vnaquaq; earum pretcr hanc fpem eft permutatio qu?dam.Dignitas autem oratiois, quz fit in duabus his artibus,eft fin per mutatione: quiaoratio eftlitcra fignificansintentionc, q penitusno ftitur, vel non (citur fcia perfedta. Oratioaut eft huius diipofinonis, qfi facit acquirere de re, q ua figuifi cat, aliqua mtetionem, q nondum fuifletapud audiente : vel (I fucrit, non eflet fan pcrfcclione. hxcaute rtdifpofiuoorationis,quefitexdi

138

ctionibus pernlutatis: qilia ofatio D compofitaex didioibusvfitatisno facit acquirere ahquam intentione addicam illijquefueritapud audietem,{ed facit nanc acquirere, quan docft permutata per a/fimilacionc, quam largiunturdidtionespermu tat^. Hacc atit res muenitur in ora,tione duabus conditionibus. Quarum vna eft,q? dicliones permutat? non fint ex numero di&ionum attributaru hominibus,qunon faciunt aflimiiarireialiquaintenno nem additam illi, qua; fuerat apud audieme: vel cum merit paucaadi milatio, & coparauetinc rei alique defe&um: vcl fiiacompofitioeflet corrupta compofitio. Secunda autc conditioeit, quod hon tranfcat ter minum menlursc, qui expedit (ecu dum rem, cuius lar^ienda eft perfuafio. hoc autem fit, velquadonS comparaturei aliqua res excellentor,quam ferret res, cuius declaratio intenditur:vel permutatio in ea fit non mamfefti nexus. Quando autem oratio Rhetoiica vcl Poeticacompleclitur cum permutatioe has duas condinones, fit perfefti aclus.&h^c eft eius dignitas. &illa eft oratio, quac vocatur ornata el6- F qucntia, Teftantur aute mefle hue aclum orationi permutatas poetici (ermones: quia ipfi placcnt qua eis infuntcoparatio & metrum.ambo autem ilia funt permutatio qu^da, Dictiones veroaccommodataecoa ftituunt orationem veridicam , & nona/umilanteialiquidadditum. &ideoilleconuenientiores funtdc monftrationi^alijsartibus:fcd qri eis vtuntur hxartes, expedit ^j fua compofitiofit copofitiocoformis, copofitionireruminalathoceftco S ij pofuioni

RJietoricoram
G pofitiom, qux fit dc eis f m naturafem vfum.Et vfrus expcdit q ex co ditionibus coropofitionisinfintjcis illae cotiditioncs, quc. poftcadicenIUL& quando fuerim hmoierunt, {rtait Arifto.) difpofitionisnobilis lion reijciende.. Hie itaq-, vniucrfa lius eft differentia vfus nominum confuetorum & pertrmtatorum in oratwk rhetotica & poerica. Didio IKS veropermutatae largiunturdc re aliquam tern additam occafioc difluetudiniseamm. quia ficut acciditciuibus op admircnturcxtcros eis aduenietes,& inclinant fuosani H mos ad ilios: fie e difpofino cti&onum extranearum apud venientes ad porngendam antes ad audicndum.Expedit aute illi,qui volet bonificareorationem i his duabusactibus,q?ea ftabiliatextraneam. Di diones autem pcrmutatae fuperant ie innicem fm magis & minus,! eo <j^ affimilatur vni & eidem rei nutgnificatione &paruipenfione,fm cxceflum eaiu admuiccm I extraneitate. Ars aut Poeticaex his vuf illis/qux siit maioris fimilitudinis. Rhetofica veto ars vtitur iex hisco, I<juodeftpaucu,&fm nlenfuram fauic conucnietem. Ha&c autem eft Irtefuta,qu2 BtcitacouirerepetTualionem rei,de quae lermo: quonia h^cquoq; vaciatut in arte Rhetoti c^ fm varietatem illius, de quo eft (ermo. Exempli caquod narratum eft dc quodam certo regc,qui quan ^do ittodujtiflet fuum pedem mxra limkia templi,vidit quend5 virum, quiptaeceflerat ipfiim in ifigredieoo i cum ille iam promulgafletedi idum, g> nemo plcbcius ingredcreturanteeum.Dixitqj ilH.nonne au difti prom uigatum edidmn. At ille ait: audiai.&dixmnonnecogno K fcis: at illc,nom te.atillcdixit,quo nam pacto pracpofuifti te mihi. cut rnditille vit: quonam modonon praiponam me tibi, fuiftin tu f tuarura return iairio, nifi guttafbetes? an cris in vldmo nifi. cadaocrputridum ? & inna h^c tempora tu es ferens priuanonem aptus -ad inferos. cum aute illius.f.regisanimtw paruifaclus fit hac orationc ,"fubripuit feab illo.erataute illius vti fecum ahquibus permutationibus, <f minus permutaflent^ has. vtqu, uan do dtxifletitli, es ne tu maioi q rex L tegum: vel es ne tu magis ho,<| ipfi homines: vel es ne tu magis Dei fer uus c alij eius ferui. na h^c foperat leihuice inparuipenfioe: nifi quia ille non eua(ifletpoena,nifi tali par uife<Sioe,qua vs9 fuerat cu illo,qin ilia e of o paruifacics, & cf primes ex ceffiue. Et aliqrl oratoies in famofi. tate fuaru orationum vtimtur permutationibus poeticisr hoc eft, remotis.&ille, quinonhabcteuiden tiamdfiarinter permutationepoeticam Sc. oratoiiam, putat o^opus il lud proucniens ab ilia permutatione ut opus orationu thetohcarum, cum res no ita fit. Huius autem exe plum cft,fimilitudoillius, qui permilccreticamonia fyropo rofaceo: & qn ille fyiopus folueret verrem , putaretUTQ) folutioilla fit opusfjropi rofacei ab illo, qui no haberet penes (e notitiam virtutis ipfiusrofk.Et fimiliter poeta etiam aliquado conftruitcx dictionibus coniucris (bhas oratione metricam,& putarctur q? efletpoetica cum non fit poerica. Cum autem declarant fit, q> dignitatis rhetoric? oratioms fit, $ vtaturpamutauoncj&vniuerfalius

Libri III. Paraphrafcs.

139

A (almseftdeclararam,qua*ncnfura ricae. Poeta autem vdtur hac fpecie D expediat vti ilia: expedititaq;,<j> IP ^p, quafdam caufas:quarurn magis ejuamur de mefura, qua vtendum propiia apud ipfum eft illoru vfus eft finguhs feptem fpeciebusdi&io ad metri, & verfus verificationem. nnm nmplicium: hoc eft,illarum, Orator autem vtrtnrilFisppcuiden qua: flint vltra vfitatas:quia permu tiam. & aliqn vtitureis iecundura taiio df de illis coiter, & proprfe.Di modum Sophift^e,& coplementi,& c;im9itaqj< expediatoratoriqrra abfconfionis; multiplications rei il to vtatur idiomaticis & c6pofitis.& laram mutciplicatione apud diuiqn cis vtitur,non vtatur fecum his, fionc. Poeta vcroexpe<lit,q?exeis qii asfimilantur rei difpofitioe val utatur illis, qua; largjuntur rei alide excesfiua: ficut funt nomina ex- quam rem aaditam illi,quam facie tranea ex idiomate altcrius genris, asfimilareahud n omen: heat quan vel nominibus copofitis fignifican do dicimus merum,& vinum, & nc tibus res, que, affimilare faceret rei, clar. na ota hxc nomina, licet tint B quam pet illas ipfam fignificarent fynonyma,tameufaciuntasfimila- E aliquant rem addrtam, & valdeex- re res diuerfas. AHqn autern oratoc ccdentem id,qcf <Iecemeret ars Rhc vtitur {ynonyrnis,qn. veHet replicatoricij: & pnjcipue in orationibus, re vnam eademremad ipfam ob'quibusintenderetpei'fuafipne cun (eruandam.& roboranda:quia con. Riorum. & quia tales orationes,ex- uenientiuseft illud, g replicariorci pcdit q>componanturexvfitatis& per vnamdidipnc. Qua: vero fine non xquiuocis diftionibus,qu vo permutationesiocunde, nobiles,co catur vfitate. & ex permutatis illis, uenientes huic arti, quibuseft vten qtuefunt proxima? permutationi, 4u,&quefintfrigidiufoif?,quibus econuerfb difpofitionis poetics: & non eft vtendum:expeditq?prfpocconuerfo et difpofitiois orationu, natnus noting ilhus, q(f hiuc iequitjuibus inteadhurperfuafio egre tur notitiaipecierum permutatiogiorum virorum. nam magis con- nis&fuaram partiu: licet hoc proC uenit ,cp in his fit extraneitas, & in prium fit libro Poeticc..quia permu illis nomenxquiuocumeft magis tationis vtib'tasexpedito^inamba 1? proprium g nometi vficaturn, & f- bus artibus fit pauca fm proporuo cipuein prationepoetica. quiailli nem vtrtitatis metri in vtraq> earu. conuenir aggregare extraneas vn- & ideo magis propria eft Pocricar, diq-, & in fummo, ficut e de didio- cum metrum fit magis propriuilli. nibus fumme permutatis,& diilio- Hare vero ars -vtitur permuratione r.ibus filming extrancis &: a-qumo- ea mefura,quavti(fmetro; h^c.aute cis, Equiuoc^ autem magis proprie eft parua res. Perm utatio au t vfi ter funt-Sophifhs q alijs artibus. Ora- la.rgitur.ei bona intelligentia,admi tor aute vtirur illis camenfura,qua ratione,& oblecliamf rii.Ht permuvtiturSophiftain hacane, ficut p- tatioes iimtduaru fpecieru,pe rmumi/Ium ell. Nomina vero fynony- tatiOj&excpIificatio. Etexemphfi* ma valde conuenieiuiora funrarti catio eit duaru fpecieru, vcl rclatiPoctic?,5c congruunt et arti Rhcto ua,aut reliquoru prardKamentoru, S iij ficut

Rhetoricorum
G ficut alibi didlum eft. Permutatio aut eft,vel permutatio a fimih, aut permutatio a confequcnti. Confeques aiit eft tripliciter,vel precedes rem,vcl coiuucium ei,vcl pofterius ipfa.precedens autem eft duaru fpe cierum, vel caufa rei, vel vPe ipfius tei. coiun&u autem vel eft tempus rei,aut eius locus, vel fu fpecies diftinda:, vel eius quatuor oppofita, hoc eft cotraria, & affitmario & nc gatio,& habitus & pnuatio, & duo correlatiua.Res aut,que funt cu ali qua re per accns, & pofterius, funt pallioes rei,& ptes rei:& vnaquxq; H narum eft fimplex, vel compofita. Compofita auteft,q? pcrmutet rem cu aliqua re,& loco illius rei permu tet fimm fimile: poftca veroloco il liusfunilisfumatcofequesiliud fiinile:deinde fum.it loco illius cofequetis acciis illius cofequentis. con ftitutioaut tails fpeciei permutatio nis eflet profunda.Iam aut in pmif {is di&um eft, qualis fit modus copofitionis huius permutationis.
D pr&ceptis or.itoriji in tarum diflionum. Cap.

autem hoc ftabiiitum 'eft: initiemuspr^cepta,q Arift. yult q? cxpediat oratoci vti in tranf mutatione & permutatioe.Et dicamus q? Arift. ait, q? expcdiat orato ri vti tranfrnutationc & permutatione, q fint proportionabiles confi miles illi,de quo eflet oratio. & inte du per confimile, q> ipfa eadem res posfit trafhiutari cotrarijs tranimu tatiombus.proportionabilis autem cft,cuiusdifpo conuenit dilpofitioni,de qua eft perfuafio. Exepli ca, quia qui vellet magnificare re illi', quifuratus fuerat3per confimile di-

ccret,q> ille militatus cflct. qui ante !* vellet ilium vilipcnderc, diceret,q> fubripuiflet.Pr^terea no etiadit ora tor, quando tuliflet confimile proportionabile, quin confimilitudo it liuSjde quoeftoratio, fit patens & perfuafiflet latioe fblius proportionalis: vel confimilitudo non eflet pates, & fecum anncc-terctur ipfum cotiaiium.& hoc, quando duceret contiarium illius proportionalis SC contrarmm rei, loco cuius fumeretur ipfum proportionate: quia cotrariorum confimiliafunt contrana: v.g.in lenfibilibus. quia qcf putat decrepitus vir,aliud eil, ^quod L putaret ipfc iuucnis. &fiFrconuenit q> fit res in diftionibus. Haecuaque praecepta funt duo. quorum vnurft eft,^ h'at fimile patens : & alterum q> fiat non mani(eftum,quado fecum annecleretur I uum contrarium: quia illud faceret ipfum accjreremanifeftatiofle, & euidentiam.Permutationes autc proportionales expedit q? fint ad id, quod eft intra ipfum genus,non ad res exeiites a genere,de quo eft oratio . qii autem orator vdlet ornare orationem,conftituere permutatio nesadprxftantiflimum in genere M illo.Exempli gratia, quia pentio Sf, fupphcatio ingrediuntur fub vno genere,quac eft ipfa iterrogatio:fup plicatio autem eft vilior peritione, quia fupplicatio eft illius, qui elliferior:petitio autem a;qualis.Quado autem vellemus ornare fupplica tionem, diceremus ea petitionem . & quando vellemus deturpare ipsa petitionem, earn vocaremus fuppli cationcm. Et fimiliter qn vellemus magnificare vnam eandc rem, nominarem9 illani per maximam in illo

Libri III. Paraphrafes.

Ik illogencre'.fi autemillamvellem* paruifacere, appellaremus tram per minimum. Exempli gratia.quia quando veilemus rnagnificare difpofitionem iHius, qui hiratus eflet niceremus<j?ille militacus eflet. fi autem illam veilemus paruifacere, ciiceremus q? ille corn mififlet dolu. & hoc, quia omnes hi adtus ingrediuntur fub oblatione opum, proter opinionem dominorum illaru opum.& quando vellet,op ipfa permutatio larguetur intelligentiam huius rei, expediret quod ferret res, quc funt ynx fecundu fpeciem . & hoc iii rebus, quibus non funt nomina impofita.quia i!l?,q.bus funt nomina,ucutnominaillarum,rurli citearum dignotio.Et permutatio, qua: eft huius difpofiriois, coftituit orationem verificatam, & fua aflimilario eft pauca. Et aliquando expedienrius locis eft, q? in permuta-..^.._. _.. tjonefiat aliquis nutus,&figura.Et n.^ :~,~~jr~..p^~.^ nominislepos fit, quando iuud-coduceret per did:ionem non abhorccndam,neq', extraneam.Sc hoc fit, qn nou exprimeretur nome rei fibi proprium.& hoc eft, quod vocatur agnomen: quia expo fi do p. no C minaierum vc plurimum difponis eft res abhorrenda. Hoc au t fit plunbus modis. Quprii vnus eft, c\> du catur in medium per diclione vFiorem re, vel propriorem. Secundus jaut ef t,qn res,quam exponeret, ef^ fct turpis: & conftitueret ferrnone -de ilia per dictionem t^quiuocamil li rei turpi,& ahj rei,q non eflet turj>is.& ilia eft,quam Arifi. vocat loutione,ingeniumq5. Tertiusaute eft,<j> conftituatur fermo de ilia per ^ignum fibi proprium, fecumconucitibile fm. prc.dicationcm.Er he.c

140

permutatioftabiliretremexpofitS, D ac fi eflet circa rem. raro autem fit talispermutatio.&hicefteconuerfb rei primi modi.& hoc,quia quafi non inueniretur aliqua res, cui fit nomen proprium, nifiiam decla rata eflet per dictionem vPem. Signorum veto inuentio eft rara: fed ^ qn inueniuntur, fiius vfuseft ramp fus,& funt affiiiis fignificatiois rei * Et quart us modus eft, <f appellet re fiio contrario, vel permagis & minus.&hoceftfic, uexcitaretadmi nus per ma<ns, vel ad magis per mi nus.exempli gratia,q> laudaret hominem cora aliquo qui eflet pftan- E tioris dignitatis eo: & per hoc tefta returexceflui fu^ dignitatis. r aliqn laus cuiufdam via eflet nutus vi tuperatiois turpitudinis alterins viri: & ecoiitra. hoc, qn notum eC&t ex difpofitione illorum duorunt virorum,q>ipfi fint diftidti fm mores,& regimen, &genealogias,& re liquasres,qua; ftudiofum difpo nunt. ficut fi quifpiam intendens publice vituperarefuum fbcium,di ceret: fum ne ego adultei ? an mea mater fit meretrix.Etaliquando fit infinuatio vitupenjperquafi fimile hums loci.Sed quando fit expofi F no hums rei turpis, vfus fimilis remoti, hie eft conuenienuor propinqui,quia eadcm res permutaretur varijs permutatioibus, & variaretur ilia res .per pulchrum & turpe -fen varietatem rerum, in quas ceci^ dit permutatio, hoc eft ipfaruconfirmliu. Exempli caufa, qn aliquis defcriberet quadam muherem ma uu coloratam muliebri fucu, qui alhanna dicitur Arabice: & dicereturdeea (pipfa fit extremitatiLus rubea pro decorc:& firr quado dice S in) rem us

G reams Yueam extremis, ac et& dice remus viuofam extremis, quod eft viiius illo. & turpi' q hoc, eflet (j> di ceremusfanguinolenta diguis: qa dicere digitis fanguinolenta eet jppinquius turpitudini, tjfitlaudi. & 16 variatur affimilatio pp varietate reru quibus cecidit permutatio decoris & excellently. Res aut funt co fimiles fm relio.ua trium reru, vel fm confimilitudine refpechis morfi, vel coloris: aut quia fua: fbes vel fua genera fint vna: aut qa fu; ope rationes fint vn;. E x quo au te orationcs rhetoric; & poeticar funt deH fcnptiones rerfi inuentarii immo fictaru, quas poeta vel orator vt in lib. Alcalile&Dhamanefinxiflet, licet fictio jpprior fit Poetic? qua m Oratori; . & ideo modi fidionis diftindi funt in lib. Poetics. Expedit itaq; etiam q? {cias,q? cuidam permutadom fpecici fidionis aduc nit decus & turpitudo,ficut aduenit permu tationi, qu? fit de rebus inue tis. & aliq n hoc aduenit ct vni eide rei.exempli gratia, q3 retulit Anft. de quodam viro illoru veterum,qui dixerat narransinfuolib.q^quida mulus ?ratulabaturq;ipfeeetequi I propago: qn ipfe et eflet propago ipfiusafini. &dicitq?qndixit mulum ee equi propaginc, erat ili ma gnificentia: & qfi di de eo propago afini,eftei vilipenfio. Etqu^da permutarionueft,qua:Iargiturrei exeeflum paruipenfionis & magnifificatiois,qu? appropriate (unt Poeticse. Expeditaute, q? in Rhetorica fiat magnificatio & paruipendo ex intentioerficut qui diceret ex Abra ham Abraim Arabic; : Latin;vero Abramu!u,ex Amnon Am no nulum,& ex Bagar Bagarulum.Co

ftitutio vero praeter locum eSflittt* K tionis,vel poutio enthymematum, qu;fignincaretHabilitate in alio i fuo loco, eft et q'dS fpecies malje pmutauonis. Frigidiufcula vero nomina, ^[ expediret oratori <j? ipfa au fugeretjfunt quatuor (pecierum, & funt ex numero nominu, quoru,fignificati TtellecT:io eflet dimcilis,vel a/Timilarenf" fm quahda difpofitio nem attribuds acidi tis, eo quod opportunu eft ex eis.Et vna quide fpe cierum nominu fiigidoru eft, q> ex fbebus nominu copofitoru vtamur tlla,qu?eftrei fm aliqul difpofitio ne non famofam, & difficile eftet il I la conftare, autputaretur deea aliq3 accides remotu.talia aut nomtna non reperiunt* in idiomate Arabico.Sccundaaute fpecieseftvfiis idiomatum.h^c aut eft duobus mo dis.Quoru vnus eft, q? vteremur itUs in orarione alicuius gentis, qux eflent prater fuum idioma, fed fni idioma alterius gentis aliens illi. Et fecudus eft, q? vtant* in oratione illiusgentis nolb' alienisexceffiuje cxtraneitatis, q reperiuntur in fuo idiomate.Tertia aut fpeseft, q? vte ret' ex nominibus impofitis, q cent translata illis, q non aflimilaturfi- M gnis rei, ad qua eflent tiaslata propter ;quiuocarionem, qu;in illis e, & propter vniuerfalitatem ad mulritudinem, quse fub illis ingredcrerur: vel propterea qi illud, quod ei affimilaretur, eflet accidens remo turn: velo^aliqii ei asfimilaretur, quando non reperiretur ilia res, ga oTa hgcfuntnominaftigida.Exeplum aut nominis e/juiuoci tranf> latieft,quod lacvocaretur ipfum album: quia album dicitur de rebus mulus albis: &eetdifficilisintelligentix

Libri III. Paraphrafe

141

AttIHgenti?illis,quoclperhocinten tern fuamrftd vtenduia eft Hla cum D dcretunSc fift eft res,cui transfertur illo,cui vcllet altam reddere ietn:ne nomen fui generis. Et Arifto. refert que ctiam illis,quibus eflet affimila quendam antiquum, qui vtitur tali re fecundum diipofitionem rei exbus nominibus frigidis , & vocabat cellentioris <J ilia, de qua in teditur . fudprem humorem nomine fui e- Nomina autem conipofica funt jf>neris:& voluptatem vocabat traSfi pria fpeciebus poenutum prolixoin contrarium animav& amm di- rum,quar confequuntut mulmudiligentiam vocatinuidiara.Illud ve- nem luerarum,ex quibus-'compofiro,qnod affimilatur aliquo tempo- tafuerunt.Etinufitatafuntpropria te prxter tempus rei,eft,ficut fignifi poematum, qu^ dicutur de eximijs caret a<^um futuium , vel illud cui9 rebus,quibus quifpiaml prxualeret cfleeflet practer tempus, quod 6gni cum confiHentia & cautela,quia no ficatur per fermonem fi^nificatem mina innfitata largifitur rei magni tempus.his autem fpeciebus non ex ficentiam &exaltationem.Nomma B pedit vti in Rhctonca ,fed fiuntin vero permutataiter fpeciespoema E Poetica:hoceft,qu?faciuntanima turn conueniuntpoematibus,quiimaginari aliquod accidens rcmo- bus intenditur obledamentum , & De noib' tum.Nomina autem translatal prT bonum largittonis intelligetiae. hoc tt5slatis ' cipiofiijerei funt extranea,& tune autem diceiur in artcPoenca.Quar lunt proprioraPoeticae. quando au ta vero (pecies frigidarum di&ionui tem protraheremus tempus incis , fitpermutationibus, quse non funt fiunt diuulgata,&conuemunt Rhe decora:.Hoc autem accidit illis pla toricar.Si autem augeatur f'ua famo ribus modis: vel ff fint ex rebus re^ /itas humerantur inter didiones vfi motis.aut ex rebus propinquis: vel tatas,quibus vfiusexpedit,cf> vtatnr ex rebuspatentibus,autex rebus lahxc ars in altero duorum locorum: tentibus: vel ex rebus qu facerent TC! quando nou repenretur rei , de imaginan de reexcefOuam additio qua eft fermo, aliquod nome,& tra nem,autexcefliuam minutionem: -, sferreturei aliud nomenjicet no in aut ex rebus vilibus;vel q?compone tcnderetur in co, q? longis tcmporu retur plures harum fpecierum. nee curriculis vfi tetur: vel quando in ten (untdifficiliailli, qui meminitoraderetur, cj? eo nomine ilia res vocan tionurn & poematum exempla hada fitin future tempo re fecundum rum fpecierum. Et comparatio eft _. ... ftatuta: r De noib modum . . ., conftitutioms ., - Lipfis I quardam * fpecies i rpermutarionum.& n ubtit i- nominibus.Illa autem, quibusvten hoc,quiaqua:dampermutatio elt, dura eft hie , f unt ea,qua; faciFi lar- quz m exemplum, & fimile . Dfia gmnturreiinelligentiam,&perea autem, quaeeftinterea,eft, qaiaio imaginetur aliquod attributum (e- permutatione ftabilitur exemplum cundummenfuram,(ecundumqua locoillius cuiuseftexeplum:incoraindigeturm hacarte, nonillis,q parationeverojferturcumnotisafll runtprorundiftnfusrquia noneft milatiois. exemplum autem vfr eft ytendum fenfus profunditate cum fidhim,vel ens. Permutatio autem omo intend! t aperice men exemplaris expedu <j> fem
por-

Rhctoricofum
6 pottionalis rei,qu$ fit lococius:& p cipue, quando pcrmutatio fit p res diucrfas-Sicut Arift. (ppoetae lui tepons vocabant louem crateram ferentcm, & Martcm fcutiferum. hoc,quia ex quo credebant cj? lupiter fit planeta com i tat us amicitiae, & vnionis & ttiumphi, & fbcietatis &pietatis. homines autem.quando funthuius diipofitionis,habentcra terasin fiiis manibus: ideo accomrnodauemnt illudnomeproporno hale creduhtati, qua de illo credide fan thane credulitatem. Etexquo Mars apud eos fuu plaueta bclloru H &odiotum&contentionum:homi nes autem in bcllo habent fuis ma iiibus fcuta & arcustidco illi accom modauetum hoc nomen.ambaeer gorix permutationesfunt propotuonalesjfedfunt ex^rebus remotis. Arifto. autem aitq? permutationes clecorx exemplares fint ex reb',qu? vox fiint fpeciei.& hoc,q? homo co parctur homini ei proRdraonali,ficut Of pulcher aflimile^ipfi lofeph. Si autem non fuerint vnac {ecundii lpeciem,eflent vnaj (ecundum gen* p roxi mum: lieu t, quando compara mus decoram mulierem ipfi ceru^. I & fi hoc non eflct poffibile, fieret ie cundum genus remotum:ficut qua do dicunt de decora muliere, j>fit <lara ficut Sol.Permutatiovero,qu? fit ex rebus, qu non afcendunt in vnum genus, & fi fit remotum,illa eft vilior.Haicitaque eft fiimma illorum ,'qua: dicta funt de fimplicibus didlionibus, quibus vti expedit oraton. Infra autem ipfe memincritquarundam icruni dequibu(<ia attributisdiitionum (imphtium & eompofitariim prxteieas,qus exaftx iunt,& hoc ,quiaattributadi dionum,quorummentio facia eft 1C funteis attributa.qua largmtur exr plum. Attributa uero.quoru pdiiea mentionem faciet,funt attributa, ^ quando annecluntur didionibus, funt perfections fignificationis, & manifeftioris vnlitatis & intelligen tix:velattributa,qux funtpterh^c, & confulet de remotione illorum,& yfu horum.Primum autem,quo in digetorator,eftq> fit peritusin idio mate virorum, quorum idiomatc orat: & q? fit fuo ore tritum,adeo q> eius ofo fit ^m omnia ems dida pre. ftantiori mo, quo currit cofuetudo virorum ilhusidiomatis. L
De Oratory's obferuativmbus.

Caf.

4.

pvRima autem rerum, quas opor X tetobfeiuare,vtoratiofit perfe ctioris fignificationis &reiadeptio nis>eftconftitutioliterarum coniu gentium in loco orationum,vbi ex pedit q> fint. Conumcliones autem vrr funt liters, quibus coniungitur oratio,& copulantur fua: partes fibi inuicem. lam autem Abunazar nu merauitfuas fpecies alibi. Quarum qu^dam funt,quarum femita eft q> ftabiliautur in initio orationis,ficut M funt coniundiones,qu^ inferunt af firmationem cuiufdam rei dealiquare:ficut funt literx conditioms &pofitatis:& ficut funt liter? largie tes intelhgentiam,& decifionem.Et qu^damearum fuut,quaru mons eft,q? ftabiliantur in medio ofonis: ficuc vau, & phe.i. &, vel, & diclio hodh Arabice,i.vltenus . Etque/ dam earum funt,quarum moriseft <j> itabiliantur in vltimo orationis: & funt litero.' occafionis & caufar: fi cut eft , ii diceres honoraui Socrate

Libri III. Paraphrafes

141

i propter fiium bonura,qaia eloque- grediaturintcrprimnm coniundio I> uuseftqfidiceres propter fuum bo nem &(ecuiKlam alia coniundio, num honorauiSocratem:aut bono cuius condition is mm eft. q? cadat fciui propter fiium bonum Socrate. inter i!las:quia hoc liabiliret oraHocautcmuotumeft in Graconl tionem pcndentem non intelle-idiomate.Decet autem oratori,<j> or dam.Ahqn autcouenit,q7interpo dinet has coniudiones Iocis,quib* natur inter primam coniundione, locutio fit eloquentior fccundum il & (ecundam in locispr^ftantib'ralud idioma. Ac etiam ille_coniudio ris ahaextranea coiundio. ficut eft ues,qua: deeernunt q> cooiungatur fermo dicentis,quia ego quidcm^pcum ilia didione,cum qua copula- pter hocfeci fie: tamcn talis itaq;jp tur ipfieconiufidioiies alia didio p pter hoc fecit fie. Ac etiam coucnit, ttr illam. cum<]ua coniungiturip- ^introducatur coninndio fignififa. coniundio, vocatur decifio. Con cans cau(am,vt quando dicerestpio ditionis autem huius coniundi ali- ptcr hoc.autprimum, vel fccundu, B cubi eft,q> prxcedat ipiam coniun- quoium vnumdeciditinalterum. clionemi&alicubi Cuxfemitx eft, Aliquando autem ferturconiudio tj? fit port coniundionem. Expedit cxtranea in tali loco in vltimo oraautem q? litera: dccifionis in (aiibus tionis:ficuteft fermo dicentis: quia erationibus ftabiliatur in locis, vbi ego faciam hoc: vel talis facict hoc fca:feni-ita:eft(j>ponantur.& hoc propter fie & fic,& propter fie & fie. aut aatedidionemcomundlamdi fed eftdifticilistraditio regul^ notidiofiicai annedtitur coniundio,vf ficantis, vbi expediatq>ordinentur poftea.Exemplurn illius,mqua di- tales coniundiones extrane^infin dio eft pofterior didionc ooniuda gulis locis partium talium oratioipfi coniun<5tioni,eft,quandodicis: num.Expedit vero q> apprimc con vclSocratesambulat,aut PlatoCe- fideretur nic,in quo ofo fuerit perfc det. Vfus vero orationis,qu< iudicat diorisdignotionis fm locutionem. decifionem abfque coniundioibus Etaliqn et decet in raris locis, q? fta expedi t q? auferatur. Qjuando aute btliamus diftantiam inter coniunC fithoc,in talibus expedit,^ nou po dione & Iter fuas panes. Hocitaq.; F naturdiftantia inter decifionem & eft primu pceptu,quo pcepit,q cjui decifum peripiamin multoeloo^o voluerit ene peritus in idiomatc ali intendentibus huiusdiuulgationc. cuius gen tis,qj circa illudinfiftat.Se Ac etiam qu^dam coniunctionurn ciidum autpr^ceptum eft,q? orator ^qu^decerm^qjpoftipfam fit a- caueat,vt fua declaratio fit pel noTa lia coniundio. Hoc autem fit, aut vfitata propria rei qu df :hoc eft ilfu? fpeciei,quandoipfametconiuu h vnraoca no per nomma commu dio repetitur.ficuteft didio an, vel nia faftidietia. Tertium preceptum veiuntamen,vel aherius /peciei, fi- eft,qj locutio no fit per nomina am cut eft didio ym,i.an,quando pro- bigua,qu?raciuntimaginaii rcm, uenitpoftHeadmirantis,vel port &fuum contrarium, & falk-icntau Lamedhlargientem-intelligetiam. dicntem. h^c aute nola funtjjipria it amemm tahbus locis nei- Sophiftis: & magis propria llint aiti

Rhetoricorum
G arti Poeticar,cf huic arti. Vatcs aute illos viros:hoccft,q> fint Hgnata ft* C Joquuntur tahbus nominibus>quia gno,quo (blent viri illius idiomatis minoraturconftantia fuarumora- ngnaredefincntiasnommum hui* tionum, quando loquuntur talibus fpeciei in (ingalislocisorationis; vF nomimbus, cum ferant plufquam nntdeclinata dechnationcproprix >num fignificatu.Sicutacciditcui- illis.Quintum prseccptum eft,q?ca dam viio vaticinacori cum quoda ueat in vfu figurarum nominum ft rcgc,qui dixeratilli,quando tranfi- gmficantium fingulare^c dualitatc bis talem fluuium,perdes eximium & pturalitatem.Et caueat in fpecieprincipatum.& putauit ille rex,q> il bus nominum fignificantium com Jcefler-principatusaliquorum fuo- pofitionem.& hoc,quiaquqdam co rum immkorum.quando aute" tra- rum funt,quar fignificant compofifiuitfluuiurnipfum,viceruntfuiini tionemrquoniam nomina nominfi mici,&eum interfecerunt: &fim<j) funt varia apud Arabes.&oratori ex perdideritprincipatum propiium. peditjtjj caueat in er$rvt vtaturquaH Quando autem vatcs loquuntur $ libet figura eorum in fuo loco,& q> L nomina vfitata,& magnificanr tern ftabiliatfuas definecias variasinopus & quailtitatcm^rroraugctur. ratione: hcurdiximns devancute C^uartum prxceptum^ft,q? caueac confuetaapudvirosilliusidiomaris figuram didionum fignificantium apud vanetatem fignificatorumomafculinum & fbeminmum,ne vta rationis, qua; vocatur fignatio apS turfigurafignificantemafculinum Grammaucbs Arabum :& claofula ieu cenfiira apud GrammaticosGre. in fignificatofximinino,nequefigu ra fignificante fcemininum in figni cos. Sex turn pr^ceptum eft,q? cxpcficato mafculmo.mafculinum aute diat q? (ermonis fcripti fit intellige& fbemininum rerum repcritur in tia fuorum fignificatorum,& quart animalibus.Pr^terea iam in quibuf do profertur,& quando exprimitut dam idiomatibus tranfgrcditurhic orctenuscoramntfacilis fiaaexpo, terminus :& quaedamcntiaexpri- ledi autem (ermonis fignificatorii muntur per nomina,& per diAiocs inteliigenria fit facrlis in eius pro fa- M I quarumfigura^funtfigur^focnaini tione,quando in eo fuerint literqco nx:& aliqua per illas, quaium figu tinuationis & paufx. Hxc aute res rajfiintfigiiratmafculinaj.m aliqui nnndurr. conftituta eft in fcriptura bus autem idiomatibus non reperi^ Arabicarfed reperiturin plurib'fcri mafculo & fcstn'mx figura propria: pturis reliquorum idiomatum.Scrficutferturg? efl in idiomate Perfi- mo autem oretenus coram didus, co.hocautern reperiturin nomini- cuuis fignificatorum inteliigenria bus & litcns.Etin quibufdam idio- eft difrlcifis,eft fermo muklarii con matibus reperiuntur nomina, qux iun<fhonum,qui vocatut fermo co(unt media inter mafculinum & fee tinuatus.nam vfusconmndionum mininum^ficutfertur q? ita fitf Gr? in fermone expedir q? fitmenfuraco.t cum hoc oportetin hisnotni tus,quando omnimodusdefcclusil nibus,q7 fuxdefinenti? fintillarum larum in fermone ifertdefeclum in Ggurarum, qua: coniueue funt ap3 tclligentiaefua: continuiuns: ficut ilia.

Libri III. Paraphrafc

143

A illarum pluralitas Iferret defcftum tionem,i.fuppofitum,& enunciatu, D intelligent!* paufic. Ethuiufmodi .i.appoiitum,plures(ermones.ficut eft :$> m orationibus compofitis au quando diceres: Ego inteiidebam > fugianturdtdiocs,qua; quado per quando loquutus (urn: & fuit hie easfit fermo, nefcitur, an continue fie & fie,tali & tali difpofitione^atur primer parti orationis vel vkime, gerem tali modo:hoc cft,ego,quan parti,ficut eft fera>odiceatis,quan- do loquutus fum,intedeba <j> agerc do hie fermo eflet cymcus, cret ad tali modo, &interpofuifles talia iu virum fapientcm.quiaquando dici medio.quibusdifficilisfieretrei Itcl mas cynicum,fert,^ fermo fit deno ligentia:fedrecipitur ex hoc vtilitas minatus,adeo n> huius fealus fit, q> in orationc, quando orator intedit hicfcrmo,quado eflcrcynicus, cflct augere orationem & crefcere diflio ad virum (apientem,Etferret,^>qn nes.&hoc, quiafi taliainuriliaipfc dicimuscynicum: fit denominario tulifletin vlnmo, ftatim dcclararei" viriiapicntiscx femiliacynicoru,& <$ ilia eflet fuperflua. qu5do autem B iron fit oratio perfe<fta,&idigeai re atuleritinmedium,conduceretau ^onfo:& efletillius (enfus,9>hicier dientes putarc, 9 fintopportuna* jnoyquaudofieret ad virum fapien- Quando vefo mtentio oratoris ef- rj^ la^i. temcynicum,&indigeatexprcflio- fctbreuitas,nonexpediretferrehoc 6ecab ne.Caufa autem harum ambiguita fuperfluujn.Ex his autem, qua: ad- ^Kuiatia turn eft defedus figui continuitatis iuuantbonamlargitionem intelli- ncorontt .Et htriufmodi cft,quando geariz rei,&orationis aementum, conrigent,q? fint duas res ingredien cft,quaiido orator intenditvrioraies fufe aliquo^enere^& vellct decla tiombus sequiuotis loco uo'minum tare vtranq, earum.per id,quod ilia flmplicium.quando autem eius inappropriatct, expedirct itaq; 9? fta- tentionis eft ipfa breuitas,erpeditqj biliaturoratio de vnaquaqy per4i- facial huius conaarium. Et aliqua <&onem,quaeillam appropnarct. do orator recipit vtilitatem ex hac Si autem veUemusfaceiemenuone permutauonejhoccltpermutatioe de aggregate ex eis, fietet orario ex orationis loco nomiuis, & nominis C his,m quibus conueiiireneexcmpli loco orationis. quia quando rei eet veilemus facere men aliquod attributum turpe, opportu tionemdeverbo vifionis in orario- num eflet orator i q? per mutet loco ne,qux ipfum appropriaret,dicere- illiusorarionisfignificantis illudat mus,vidimus: ex verboauditus, tributum ipfum nomcn. & fie fi no audiuimus:& fi vellemus ea aggre- men raceret imagiiian de aliqua re gare,diceremus percepimus-Si aute lermocinaremur ex verbis vifionis cum oratione fibi coaequa. Vfus au(blum,vei aaditusfolumperdi<3:io tem orationurn loco nominum eft nem perceprionis^flft oratio vitio- ex his,qua;iuuantorationiscrenicn la.Et ex his, qua: conftituunt diffici turn. Oranones autem permu utx Icm intelligentiam enuciationis rei loco nominum font que. componu qna:intenditurenunciari,eft,(j pro tur ex rei exceflu,& ex operatiomb* unciansinterponatinterenuncia- proucmcnabusiccuudum modum de-

Rhetoricorum
G declinationis. Oratio autcm permu tata,poffibile ef t,q? conftituatur bre uis:& poteft eflc q? ftabiliatur loga, Etpermutataeorationcs vtplunmu funt Poetica:, & iam poet? vtuntur cis.& hoc, fecundum quod intendit deorationis prolongation, & eius abbrtuiatione.quia poeta aliquando intendit defcribere vnam rem,& loco ilhus ponit plures orationes: & aliquando quando intendit abbreuiationem, intenditdefcribcreplures orationes,& ponit fiio loco vnicam orationcm.-& aliquando ponit locovniu{cuiufq;earum vnamora H tionem,quando intederct periphra fim.Etex his, quib' orano ponitur abbreuiata,eft,q?conftituaturdifiu das fecundum eius partes a feinui cem.difiuda autem oratio eft, qu^ quando mitiaturdeea,profequitur in id,cuius moris non eft <j> denomi neturperillud,fedindigeatintrodu cereintenpfam & inter fubfequcntcmaliquod medium. & quando il lud mediumomirritur , fit oratio cufiunfta:adeocpputatur primaoratio alia a genere (eciinda;. & hare eft fpecics fetmonum,qui vocantut nugatorij. & in hac (peciedid"tide. I namdeficiuntfignacbuiunclionii: licet vnafpeciesdifiundje'orationis fitcxparteommmodidefccluJ fi~ gnorum comunc~honum,ficutpra;miflumeft. Oratio ergo difiunda eftduarum fpecicrum/pedei defeclus fignorum coniundionum, & fpeciei dcfedus mediorii, qua: fiint interorationispaites. Ait Abunnazar.Oratoresautem Aiabum quafi putantq?cloquentia;fitvfus oratio iiis difiundar. Didionibus vero priuatis & nominibus infinitatis,& lo cutionc infinitata,& vniuerfali'om nibus ncgationibus & didionjbus, K qua: fignificant piiuationem, non return fubftatiam, expedit <$ vt plu rimum utamur apud infmuatione vitupeiationis,& apud libitum ilh9 occultationis&abfconfionis. Illae autem funt magis poeticx,(| rhetonca;,& praecipue quodfueritextremarnVnificationis,quia illudnon fignincaret rem finitam. &ideo fi orator illis vteretur in latidem & vi tuperium, non vituperaretur per re finitam,neq; laudareturperrem finuam: & ideo non fumeret de illis vtilkatem qui laudatur, neq; noccretilhqui vituperatureodamno. I Et fili ctiam parum vrilitatis eft,q^ lufcipitur per hoc in concionatiiris neq; in iudicialibusrnifii derenfionem,quia ilia fufcipit vtilitatem de ca.Oratio autem titdecora,quando fueritex didionibusimaginari facicntibus mo:ahbus,qus conucrtu tur verfus rem intentam redis.Inte do an tem,qn dico morales didiocs fblicitum facientes;ad virtutcnr.cu ius moris eft, <j> ex ea proueoiatille actus,ad quern fbhcitareinteditip fc fermocinator. nam hie funt qua; damdidiones,quibushomo non fblicitatur ad raores&pailionesa- M nimx*, ficu t qn dicun t,nonne fcitiifti,fi non audift.?Quando autem di co qua; conuertuntfverfus rem inte ta,^ mos vel paflio ilia fit, qua: fbli citum redditdeeo,cuiusfemita:eft, qi ab eo proueniat adus intentus. Qn^ant dixi redis,intendo <j> n6 tra dan: oratori extimationem mom nimiii excellentiu fua coditione, & minueref>eiuspaflio,vel qn ipfeirtdueret ex ilia ofone aliquem more, neq; mores nimis viles apud fuam condonem,fed tradunt in ea fimili tudin"

Libri III. Paraphrales

A tudinem morum fibi conuenietiu. Etex his,quaeconftituuntoiationc vilem,eft,q?ore:di<tionibuscofuetis,& non oret ex il!a vi'r, fed per res diftinguentes.& vl'iiisexpedit itaq, tj>non fufficiat di<5tionibus,q? fint men fiirata: fola (bnoritate> vel alijs difpoinionibus,qua dcforis funt, q nota: funtfaciei nutu: ied cum hoc expedit q? per fe largianf'fimiiitudi nem.Morales autem orationes,qu do memineritalicuius peccati vituperij&defe&us, promouent iram. Qjjando autem memiuerintiriftitiarum,& rei excellenux, transferB rent ad tremorem,& timorem,&rei difficultatem:& q? homo ex Cc non largiretucquodquajriturabeo. Et (juando fiunt in laudem, faciut gra datim procedere verfus rem, cuius aclus imenditur, & ipiiim faciluat. Quando autem fuerint contrahx laudi, promouerent in triftidam & tremorem. Morales autem oratioes largiuntur perfuafionem, quando homo eas fignificaret quibufcla di<ftionibus fuo regimine fignificanti bus fblicttare meres, non duftionibus fuo regimine non fignificantibusillum c morem,neq, ifiam paflTio C nem. Extatitautemorationesmorales fortioris perfiiafiois per diclio ncsfibi proprias. nam his didtiombusftabiliunturanimae, &de!e<ftat illarum cafus ab ea:& putatur de eis cpfintipfa ventas,cum proprium veritatisfitq? ftabiliantur animx, & deledet fuus cafus ab ea.aliquan do autem erratanima circa hoc, & fallit earn locus ab accidente.Prste rea,quando audiens afficitur ab eo> quiei lermocinatur per afFecl:um,tj funt defons: ficut funt afFeclus faciei,& alix rcs,quae numerate funt^

144

taflto magis afficeretur,vet fdueret D aliquem morem ex didionib'^ue. fuisnominibus fisnificamillu mo rem vel afFe<ftum. [am antem decla ratum eft ex his,qua: dida funt,qui mores & affe&us conuenian: cuiq; generi &cogitationi. Etintendog genus,ficut adolefcentem &, fenem. & muherem & virum, Arabem fie Romanum, per cogirationem aute intendo rem^ quam fingulae genres intenduntin mundo viuentes.ficuc eftftientia apud quofHam viro$,& apud alios ipfae diuitiae, & voluptates at>i1alios,&alia:res,queportent ftatilirivltimusfinis.EtartesetiS, E &magiftena habet impieffionem quadam adprzparationem recipic di fingulosmores, &fingulosafreclus.Et expedit oratori, q? appnme con fideretadueniens cuiq uehominum ex monbus & affeclibus,& ip fum folkitet ad ilium, quia quando hocintenderet, eflet fuaoperatio prxitantior.E tex his,qua: expediunt ei intendere, eft q> fermocinc turviris cuiuiq; actisper di&ioncs morales, quz diuulgatae fimtapud habetes illam artem,ficut op fermocineturphilofbphisperduftiocsmo rales,q , diuulgatae funtapud oes phi F lo(bphos.& fie in fingulis artib'.qa huic actui eft vehementifTimus caius ad perfuafionis largitione. Morales au tern orationes non funt ora nones affecruum,neqj materia?, ex quibus fiunt,funt vnse eaedem: licet rn^ralibusiaminfit aliquaresafre cliis,ficut eft fermo dicentistE t quis nefcit hoc?omnis homo, fcit hoc: quia hoc fignifkat ei pudendum eflequ^rerequonam paclohocfcouatur.pudor autem eft afrecVqui dam.Et vniuerfalius expedit, g?om

Rhetoiicorum
G IMS res fiat ternporefibi conuenicn ti,& fiant orationes morales in loco fibiconnenienti, & orationes affeftuum in loco fibi conuenieti etii. Et ante hoc expedit oratori in his,q infra fe ipfum {unt,q> prxponat, & confideret vias,&modos,quib'perfuadeat audientibusrquoniam per hocfiercteius perfuano magis nota,& non lateret ipfum quod dicere ei Iibuerit. & iam Topicus praecepit tali prscepto in oclauo libro Topicorum.Nec expedit Oratori g> conftituat omnesiuas orationes fecundum dictiones vnius generis, adeo H cjjomnes client fecundum didtioes accommodatas vel inufitatas, aut dmulgatas: fed conuenit has permi fcere. quonia fm hoc oratio fit for tiorisimaginationis. quia quando ferret eas vnius generis, & non cflet in eis aliqua res infmuata,non face ret per hoc acquirere quid extraneum,neq; admirationem promouetemanimam:(ed apparet exceflus orationis imaginatae vltra oratione famofam,quando fecum coniunge retur.&ucetiam eftdeoratioeinu (itata. Quando aurem cranes illas I conduceret vniusgnis,facerent ima ginari c5fuetum,& non eflet ibi qd extraneum promouens animam.in orationibus a u tern afreduum expe dit,q? vtamur nominibus inufitatis Si iropofins,& duplicibus: immo illaefuntconuenientiores ad hoc. & hoc,quia ha: tres fpecies didlionum faciuntiinaginari quadamremad ditam rei intents perillas.Quando autem aliquis vir (ermocinaret'de iilis ex orationibus affe&uum, fece luntmiiiis acquirere quandamre additam circa iem, quxpromoueict ad adeclum illum,& lecundum quod adiecerunt conditioners illi fei K ex imaginatione.& expedit illas ,pferre apud fuam (peciem, q? vtatur orationibus moialibus, & afrecluu cumaudientibusde ac*tioneahcui* rei vcl eius remotionc, q> enuciet dc ipfisq?infuturum agent illamrem de qua quxrunt, cum illorum promotionead ilium morem velaffeclum,cuius moris eft.qj promoucat ad illam rerh. & hoc, quando ilios direxiflet ad rei aclionem: & ad ilia eos follicitandum in laudem oratio nibus moralibus, vel ad promotionem ad amicitiam orationibus afre<Stuum, vel ad fe abftinendum ab X, illa:&eos(bllicitare ad remouone vituperij per morales, vel ad promo tionem ad odium per eas, qua; funt afFediuum.Verbi gratia, quiaquan doquifpiam vir vellct promouerc aliquem hominem verius ahquam acliomrm per oratioes morales,hoc eflet ei pom bile per laudem illius, cuius femitx efl, og ab eo proueniat illaa6tio:ficiit cjjillidicatur,q?hoc operarentur viri excellentium cogi tationum,& eximiarum progenierum. Quando autem fecum vfus ef fet tali oratione,expedit q? addat hu \| ic,& tu rafturus es illud,quia tua co itatio & excellemia hoc decernut. t fiPr fit, quando promoueret orationibus aireiftuum, ficut q? dicatur ei,hocfaceret qui adipifceretur bonum nomen, & hominum laudes. tu autem hoc in futurum acquires. EtnTrfitin remotioneadionum vi tuperij vel odij. & hunc aclum Ari. vocaret pronofticarionem futurorum.& dicit q> Oratori expediat, q> vtatur hac pronofticatlone. & dicit q? caufa occuifus perfuafiouis de ilia eit, <$> dicatur de ea $ futura fi t. Re-

Libri III. Parahrafes

A Rcmlit autem id deea,quia fu co ditioiseft q futuca fit.& dicit <j> hie aftus nimisconueniat Poetical,qa poeta eft I gradu prophet,hoc eft, qui narrac ea,quae futura funt. Qua do autem ilia pronunciatio eflet cu dclufione,vel derifioncjdignior eft, <J> agat in audientem.
De tcmporibw partdntt W4tionis of parturns Cap. 5. trumex <e<jttalitate numtrifyltabarian0 conftituunt, & tempora ex flmtijst^y pou/is numeret. quare deuiauit nedum ab Ariftote.opinione,fedab ipfa M/zc< natu ra,-bipes ex tutmerojts dimenjiontbuijyl labarum conftat.vbifit compttratiofyU.it barwnprolationis adfi tnice mfccudwn Mitjicam, i.proportwnalem menjuram mo tut eloquendi>nutto habito rejpeftu adfilentium yrlpattfam,fedhene ad eleuatiotte Wpofittonem vocisper longatn vel brette fyllabamprolatam. Per metrum autem tntelligitproportionalium pedttm congeriem. cy dicitur ilia dimenjio numeroja: quia modulatio conflat ex diuturrutate E prolat tows/ylLtbarum, feu ex mora dura tioniripfarUmpromtnciationii,Jecundum quod mora vnius partis pedif eft pars mor* alteriuspartis, "vel mora excejjus,quo dtittunuorfettlongaexcedit breuem, eft parsmetiem moramvtritifquefecunduni aliquem datumnumerttm,quemexcejjum interuallumproprie dicimus,quem Aucr~roisfaljo caufampittautt. Pro his lege M i ftceun Auguflmi.

Vm autem iam loquutus eflct dedifpofitiombus didionum C 2 compofitarum fecundumqualitate fua; compofitionis,& illarum ordinarionem & prolongadonem,&tra didifletvnicuique horum modoru pr^cepta coaferentia,incoepit loqui de temporibus, qua: funt inter partesorationisthetoricx. Etdixitq? oratorius ferrao expedit, q? fit non habens metrum,neq; umerum.& quandodicic non habens mctrum, intenditq?non fine tempora,qua; funt inter par tes fyllabarum,tempo ra ex quibus fiant harmoniae,& me lodix.&quandodixit nequenumc rum, intendit quod nou hnt litera: - fyilabarum xquales. Fit autem ora tio metrica, quando cougregaucrit ambas has conditiones. Tempora autem,qux funt inter fyllabas, aliquando funt ex iilentijs &paufis,ficut eft diipofitio metrorum Arabu: & aliquando funtcompofitaexfllentijs&pulfationibus, lecundum quod eft difpofirio metrorum reliquarum gendum.
Ait Abraham, Non duximtts huitu lo fiittterpretesfdintioprttereundtimerrorw magni Auerroit in hocpajjit ex abujtt ttr/iutm Arabwt:<itii,yt iff* refcrt, me-

Metrum autem non largitur per fuafionem inorationibus rhetoricis propter duas res:quarumvnacftfa cere cadere in ani mum au dierium quod iam ingrefla fit orationem a- F liquaars&altutia,adeoqj putarctur,q? huius perfuafio fit propter artem,non propter rem in fe.secunda autem eft,q?puteturq? ineaintentum fit ipfa admiratiOj&deleftatio, & perturbatio audientium :&conringeret oratioapudillos conunge tiaillms,in cuiusperfualionem erra uerint. Ex quo autem orationes co pofitae funt trium fpecierum:aut orationes metrical, in quibus aggregantur harmoniar, & numerus: vel orationes,interquarum didioncs iimpliccs non funt tempora largieRhe.Poc.cu Aucr. T tia

Rhctoricorum
C tiaaclaentum cmufqydiftionisilla nes,nonexprimuntorationem,<5) T-K turn apud audientcm,vel not$quae ea fit metrum.& vniuerfaliusexpefignificarentfuum aduentum: aut dit,q? pulfationes & differentia? ora orationes, inter quarum didiones tionis rhetorics fin tin caipituloilfimplices non funt difpofiti6es,que, lius,in cuiusintelligentia ftabilitur faciant cas peruemre apud audien- animus.Hocaute fine dubio varia tem,&easdiuidant & hoc vel filcn- tur ad varietatem orationum. quo> tijs,aut pulfationibus. Sed ilia: non niamquaedamorationum funt, in funt pulfationes,qua; conftituerent ter quarum partes expedit q? ftabiorationem metricam. quiametru liatur fpatium. & qua?dam earum perficitur pulfationibus, & paufis, funt, in ouibus expedit hoc facere <juae fiunt inter fyllabas.Per nume- magis.Puifauones autem fiut, aut rum autem intendo q? literae primi in fpatio,quod eft inter orationes: pedis metri fint xquales literi s fe - velin fpatijs, qua: funt in ter fimplicudi pedis.Iam autem manifeftum ces diclionesrvel in fpatio, quod eft H cft,q> orationes metricae non largia inter fyllabasrvel T fpatijs, qu$ funt I tur perfuafioncm. & patefiet etiam inter litcras. Ilia; autem, qua: fiunt Co orariones,inter quas no funt pul- in fpatijs,qux funt inter fyllabas,de fationes, licet fint ordinatae, q?fint cernunt metrum poeticum: &quac paucz perfu adonis. & hoc propter fiunt in fpatjs,qua? funt inter literas ouascaufas.Quarum vna eft: quia decernunt harmonias Sicq; ergo ildi<3:ionum,inter quas non fuut tern ia: harum,qua: decernunt oratioes poranea difcrimina fignificatorum rhetoricas,funt qua: fiunt in fpatijs jntelligibiha, eft difHcilis.quia qua quac funt inter diclioaes fimplices, doiliaponunturextenfa inintelle- & orationes. Orationes autem funt him, non flabiiiturintelle&us ad duarum fpecierum. quxdam funt intelligetiarn vnius illor um, donee breues,&qua;dam longarrquxdam con fuperucneritei alter um: ficut perfecla?,<& quxdam imperfecte. & acciditilli,qui vellet afluefcereali- perfecl;arum,quxdam flint prima?, quam rem velocis motus,quiaille &funtoratio enunciatiua,&impe- M I non ftabiliretur in ilk.Scctinda au- ratiua,& inhibitiua,& reliquc, quz tem efl,quiaoratiodeillis no eflct fiib eis ingrediuntur & quxdam ea iocundi auditus: quoniam auditus rum funt fecnnda?, & illi' funt rhci. dele&atur pulfationibus, & paufis, toticx. Pulfationibus autem vtitut <juje fiunt inter partes orationis. Ac orator in vno trium locoru m^vel in etiam cum differentiae talium ora- vltimo di<ftionum fimplicium &o* tionumfint ajquales propter fuam rationumbreuium,qua; proximae vicinitatem,ipfx contriflant: quo- funt di&iombus fimplicibus, vel iu niam delec~tatioeA,quando trafgre vltimo orationum breumm,quas ditur de genere in genus.Sicq-, curri funt partes orationum longarum: hoc ita fit, non relinqnitur,(j> partes vel in extremis orationum perfect* orationisrhetonca;fint, ni(i tertia rum fecundi modi, vel in mis me pars illarum partium,qux eft inter, dijs,hoc eft in partibus magnis ora rionis. 111% autem, quibusvtitur, iff cuius partes funt pauf^& vlu-

Libri III. Paraphrases

1 4

A Vltirtio orationum nimis breuium, du<5brum,& finiuntin fylfabasbre D & didionum fimplicium , fimilcs ues:&quedam funt,que.ineipiunt funt fermoni metrico propter vici- ex breuibus , & finiunt! produclas: nitatem zqualitatis diclionum fim & quedam funt qu Hint omnes Jpplicium,& orationum breuium ip- dud^.ill^ autem, ou^ fiunt ex fylfafisfyllabis.&ideoexpeditoratori,o t > bisproduchs conueniuntinmedio caueat in vfu hartim pulfarionum, \ loco quietis.Expedit autem,quod Cf conftituat fermonem metricum. fcias quod quando pauf; conftituu & hoc , quia quando cadunt inter tur loco tonoruro,redditur oratio ri fyllabas,nt oratio menica:quando gida. Arabum autem vfus tonorfi autem caduntinter didtiones fini- eft rarns.Toni autem fiunt,vel cum plices & orationes breues, fit oratio fyllabis produclis , aut cum literis , metrica metro oratorio. Sxpe aute qu? producuntur cum tonis,& con acciditorarionibus,q? haepulfaoo- iequunmreosrficutfunt Mem",& nes , vel (ilentia cadant apud illam Nun in idiomate Arabum . Syllab; B gentem, quz vtitur filenti js vt pluri vero breues apud neceflitatem pro- E mum loco pulfarionum inter fylla dude fun tad faciendum pulfatiobas,abfq; q? hoc intendat,& fit ipfa ncs . fed Arabs vtitur polfatronibus oratio metrica,cum ipfe non putet. tonorum apud fyllabas produftas, Verificatur autem ora tori hec fpe- fiuefuerint in medio orationum, cies metri , quando ex didionibus vel in fuis finibus. In fyllabis vero fimplicibus &orationibus breuibus breuibus non fiuntpulfationes5&to elegeriteas,quje vicinac funt, vt fint ni,quando fuerint in medio oratioa-qualesipfis fyllabis. Illis autem, num. Quando vero fuerint in finiquibus vtitur hie in p lie i n partibus oratio busoranonum,conftituunt fylla num breuium,qu funt partes ora bam breuem produftam. & fi fuetionum longarum,vtitur vt fignifi- rit fbni A, raciunt ipfi fiiccedere A, cent feparationem cuiufdam ora- magnum, fi autem per o, faciunt ei tionis ab aliqna oratione. H^aute fiiccedere o, magnum. & fi fuerit fiunt in orationibus perfedis pri- per i,faciunteifuccedereimagnu. Hoc autem reperitur in vltimis .C maperfedione(vrputo)&funtneceflana: bonx largitioni intelligen claufularum, qui verfus dicuntur tiac.Hec autem (pecies eft raro,cum apud illos.Et aliquando producuncadant in vlchr.is orarionum, quac turfyllab? breues in medio oratioper fe exiftunt.& hsec, vt puto,apud num, quando quidam verfus maArabes vocantur loca paufa:: quo- gni finiuntur in fyllabasbreues. Et niam Arabsfacpevtitur loco pulfa- vniuerfahnsfyllaba breuisproducitionum paufis. Tertia autern fpe- turapudpiufam. Hicitaqueeftfei cies fitm inirijs fermon'jm,& in fii mo dc pulfationil>uf,& quo mo is vltimis, & in fuismeciijs in loco do fiant fingul^ earum quietis harum pulfarionum . qua? Ipecies in f:ngu- nuntinhistribus locisapud illam lis fpeciebas getem,qua: eis vtitunquedam funt, locutio quarum imtium eft fyllabarum jpnis.

DC

Rhetoricorum
G BettetertsobfertiancKsinfimplcibta conflituentibui oratioacm. Cap. 6.

T7 Xpeditautem<|>orationesrbcJZ, toricx fint habentes verfus, vcl cpfui fines fintvniuseiufdem definentix,aut cum eo quod funt vnms & eiufHem defineiui^ fui fines funt exdem literx,veleadcm di&io repe tita,vcl cum hoc fint cotinuat per iigna coniun&ionum. Excmplum autem verfificatx confbrmisdefine tix eft, quando dicitur: pioratur lachrymisamiflapoecmua veris. omH nesenim funt vnius regiminis: Sc maior pars ora ton) eloquij non eua dit ab vna harum fpecicrumverfus. Verfificatum autem eloquium,qua do verfus f niunt antefinemfignifi xati,eft diflbnus auditu:quia audit9 cupit finem.& accidit interloquuto ri de his rebus,q? pauftt apud finem verfuumante finem fignificari, & pauftt prater quaminlocopaufe, hoc eftjouando fignificatum eft 15 giusverubus. quando autem iiiterloquutor conuituit fines verfuum orationis fecundum finem fignificati,non accidit ei hoc. Nugatioau I tern & repetitio orationum rhetori carum eft,c^ initium orationis & fu urn vltimum fit fecundum vnam didionem,&quafivnam. Eloquiu autem quod eft tails difpofitionis, quando fuerit habens menfuram aequalem,fitiocundum facilisintel ligentixnocudum quidem,quia eft econuerlbillius quod noiihabetfi nem:& Icuis difciplinx, quiafacilis fit illius memoria propter repetitio nem diclionum illius:&quia habet numciura & metrum.Metrici aute doqui; rcminifcitur vnufquifq; ho

minum.&ideoi-esrepetita cftfad- X lioris rem inifccntix quocunque eio quio.Expedtt autem q? repetitio finiaturfinienubusfignificatisrficut eft difpofitio vcrfuum.Et expeditq* conttnuitasiocutioisfit non nimis prope,neq-, nimium remota, fed fit adeo vt facilis fit tranfpiratio inter fiios verfus & fuas partes,(icut eft di fpofitio eloquij reperiti: hoc eft, q> nou oporteat q? cdftituatur magna ipacium inter vltimam illius partc & primam partem.& idco cloquiu decenus contmuitatis eft oratio per fedadifiunda pertonostianfpirationis, hoc eft,per paufam fuorum L verfuum &partium. Etexpedit q> verfus eloquij non fint breues,neq; iongi.breuesquidem,quia eorum breuitas eflet caufa erroris, & illoiu negligentiar.longi vero quialongitudo eflet caufa obmiffionis atifcul tationiseorum,&fequeftrati6is au dientiumabillis,& abftinentix a porrigendis auribusad illost ficut q. tranfgrediuntur finem, & procedut longo tramite.quia accidit illis.qui fecum coniunguntur, q ab eis fepa rentur. Orationem vcro,cuius verfus funt nimium breues, ipfam audientcs vilipejadunt,& derident ea, M &easaufugiunt.Continuum vero eloquium per literasconiundionii, quoddam eft difiundum abfque q> inter eiuspartes fit contrarietas: fi" cuteftfermodicentisitalisitadixit: & talis ita fecit.& quoddam el^qd1" diuiditur in res contrarias, vel qua: infunt rebus contrarijs : exempli gratia,deipfisc6trari)S,vtfermo di centis,fi illi funtprudcntes,fua gefta profpera fuccedent: fi autem ignari funt,falletur fua fpes. Exemplum autem aduciuentium rebus con-

Libri.IIT. Paraphrases
A contraries eft fermo dicentis: tails optat vtilcttalisautem luxum.quia defidenum Ttihs fequitur pauperta temrdefidcrium autemluxusfequi turopulentiam. &eloquium,quod eft talis difpofitionis, eft mmis ioctl dum.& hoc,quia res cotrariz iuxta fe pofitx magis innotefcunt.& hoc, quia ipf^ mnote fount duobus moois per fe,&per additum:hoc eft per earum comparationem ad ipfum contrarium. Sicq; etiam aliquo mo do eft fumptio rois de ipfa rc.&hoc pafto fimiles funt fumptioni rationis de argumentationibus.Et quod B dam eloquium continuatum etiam eft eloquium confimile, cuius partes continuata: funt con fimiles :& hoc, vel in principle verfuum,vel I fuovltimo. Confimilitudo autcm incapitibusverfuum,fempereft p nommatficuteft fermo dicetis:bea titudo ilium mouit: beatitude illu corroborauit. Confimilitudo verol vltimisfit per fyllabas,hoc eft per li teras,qua: fitcafu nominis vel cade vna dictione. per coufimiles vero fi ne & cafu contingit cj? intelligat illas,quarum figure diclionum conueniunt.&fert op intelligat per eas, C illas,quarumdic\ionesfunta feinuiccm deriuatse:& vtra:q; harum gi gnuntoblcdamcntum ineloquio. Ilia vero,quz fit vnius eiufdem dicliois,fepeetiam fitcficut eft fermo Deofoni- dicentis:fuamenseftrcda: Sc. fiius iocudis intellcftus eft recTrus. Poftquam au tern iam numeratac funt has res,hoc eft res, qua: infunt didionibus ex parte qua funt compofitar, expcdit (jjdicamusjvnde fumantur orationes,iocunda:efiicacis adus.ficuti tu dicis,cp ha^c ars operetur perfuafionem iocundam & bonam. Et dica-

147

muscjjinitium huiusrei e*ft, q? di- D <5rioncs^U5 fiunt,fint bonz intelligentia:,iocund^ vnicuique hominum. Didionesautem fignificant illam rem earum,quar cum fignifi^cationeagat bonam intciligeciam & obledamentum,illx itaqae funt quxagunt bonam perfuahone.n5 accent autcm huic a&ui nomina,q funtextraneorum idiomaramyquia funtignota,non bona; intciliged*. Neque etiam decent huic nomina tradita diuulgata: ga licet ipfa fint bona: intelligentiae,funt non iucun dje.ficq; ergo non omnis permutatio&varietasdecethuicarti.Illave ro varietas,qu;e ei conuenit, eft ilia cui inert hocadditum,hoc eft bona intelligentiacum obledtamcnto. H?c autem permutatio eft ficutfer mo dicentis,qj fenedus operetur bo na,loco dicendi, oj fenex operetur bona.hare eft enim permutatio:fed eft latens,quia eft ipfiusgeneris,fenex operatur bona ex parte feneftu tis.Et operatic diclionis ad hocfimihs cu operation! exempli &enthymematis, hoc eft,g? aliquado eo rum muenitur aliquid, quod opere tur bonam intelligentiam & oblec^amentum,&aliquando inuenitur F aliquod eor um,quod operatur iutel ligcntiamfine obledamento . Et ideo etiam permutationescompofi ta; accommodatioies propter earii ionginquitatem funtminorisobleclamcnti quam alia;: quia ill; funt Iongx,hoc eft, pauce^ intelledionis. Hoc autem.quod hinc accidit, fimi le eft illi,quod accidit exemplo com pofito remoto. & ficut animus noa cupit exeplificationem talibusneq; delecla^ fie ei accidit oj? non delecre turaccommodatioibus remotisco T iij pofitis.

Tlhetoricorum
C pofitis.Quandoautem hocitafuerit,opportunum eft,q? didiones decentes,qu fiuntm hac arte,& ratio nes decentes fint 111$ in quibus con gregantur amb? res fimul, hoc eft, obledamentum & bona intelligen tia.&ideo lion fecundatur in hac ar teopus,qodagitur, fi eiusenthysnema,ta & excmpla fimex reb'noxisnimiumpatentibus cuiq;homimim,quas nemine oportet pcrfcrutah.taliaenim numerarcntur inter viles oftenfiones. Etfimiliter aon expedit etiam,q> fitex his, de quib* iam didum eft,q> non intelligatur H vel difficilis (it fui intelliwena: ficut nonexpeditq? fit, quando dicitur il lico notum:neque fit ex his,qu<j ne ceflario funt:fedfitexhis,inquib9 cogitatio patum errechoc eft,q? ei' mteliigentia prouenut pofl aliquatulam confiderationem.&hocsquia ex re,qu^ illico fit nota, bene fit Cyllogifmus,{ed non fit locund us: ficut bene fit intelligentia ex didionib' veris,hoc eft,noa accommodates. Iam itaq, declaratum eft ex hoc, q? entb.ymemata,& exempla,que, flint cfficaciaiu hac arte,funt que, copoI nuntur ex tahbus rebus: Sc didioes efficaces funt ipf^ per mutate, hoc eft,accomoda4 permutationc, qu? ageret obledametum. exempli cau fa, ficut eft permutatio, quae fit ex con trariorhoc eft,q? res vocetur nomine fui contrarij ad modu fui vili pcfionis:ficuteft appellate bellum pacem .Sicut autem oportet fugere permutationem, qu$ fit ex nomim bus inufitans, fie expedit fugere per mutationcm,qufitex nomimbus ^quiuocis: quia nomims fquiuoci intelligentia eft ciifHcilis, cum hoc ^ilhuihilfimilitudimsadeft . Et vniueifali9 itaq; expeditloqueti de K ahqua te oratorio modo, cj>f tabiliat rem,de qua eft loquuturus, ac fi ad oculutn eflet euidens. & hoc de attri buns fuaruui aclionum occunenrium,& occurrere aptarum.Intetio aut,qu; conuertitur ad ftabiliendu rem,ac fi obiter ad oculum eflet, fit de tabus rebus. Quarum vnaeftde com permutatio.Et fecunda eft con ftitutio fui oppofiti fab eo. Et tertia defcriptio adionum occurrentium & qu^ apt; funt occurrere.Ex effica cibus vero permutationibus,qu^ alias fuperant in hoc,eft permutatio ex rebus proportional!bus:hoc eft, I, quando hiceft aliqua res, cuius pro porno ad aliquam rem eft proportio terti?, vel quart^&fumereifprima loco terti?,&fumeretur fuo nomine.&hoc,ficutdixitquidam An tiquorum, quando meminit iuuenum,qui obierunt in bello,^ illi de fecerunt ex ciuitate: ac fi quida ho* moeduxiflet verexanni temporibus.& ad hoc meminit pluriii cxeplorum ex fermombus notis apud illos, quorum orauonis intelligetia eflet dimcilis fecundum uoitrum idioma,Scconfuetudinem.Accom- M modatio autem, qu? fit hums fpei, frequenter reperitur i Arabico idio mate,& orationibus.Orationes ant quas viri noftri idiomatis, qni ftu dent Poetic? & Rhetoric?, determi nant accommodationi,ingrediutur hocgenus.& ideoaiunt,q?poemata fint accommodatio & afltmilatio. Oratori autem expedit omni mgenio tradare ad multiplicanduparu? rei attributa,quanc!o de ilia loq.tur:quoniam attnbucorum multitudo eft magnificacio &exaliatio qu^dam. Ethoc,ficut eft ferrno dice us,

Libri III. Paraphrafes

148

A centiSjde pads decentia,q?pax fit ex te temeritatis, cum apad HIu fit res, D fignis vidori^& proiperitatis,&lau cuius pudendum eflet, <p ille fit ad dabilior fit <J bellum. quia in ilia vi modum lapidis refpe&u hominis, &oria & profperitas frequenrior, & qui quidem eft comrarius primi. la. citior eft fine ^abore & anguftia:bel enim talis permutatio,hoc eft, que, loautem fit victoria & profperitas eft per coe/juationem, Sc propertio port complementum & oneranone nalitatem, fit per exempla efficacia angufti?, & deperditionem anima- in hac arte:hoceft, q> comparemus turn & opum. Vtrunq; itaq-, illoru animara manimatis fecundum mo eft ex fignis victori?, & profperita- dum co^quanonis. ficut dicitur, q> tisrfed vnum eorum eft aptms,& ci agncola refpeftu ciuitaris fit ficut tius. Expedit autem, quando volu- fundamema te4e<ftu parietis, & q> mus conftituere tem oratione cora homicid? reipettu illius, fint ficut oculis 97 exponamus quid a^at, & tami refpeclu vinearum, & 9 talis quid inferatillum afledumihocjeft confequutus fit ex tali amantudine B ^reminiicamucrerurn,qu;funta- &dulcedinemmellis. & hoc, quia E Deofone diones & figua. Ipfa autem permu huius fignatum eft,c[jille confequu eora ocu tadoagitambasresfimuhhoceft, nisfitabilloquendamhabitum}ca *"* cjjipfaconftituatremcoram oculis iusproportioadhabitumabhorre& promoueatad id, ex quo h?c fu- dum fit proportio amaritudinis iptura fit: led no intendit commemo fius aloes ad tes amaras. Et vims ex ratiouem aclionum.& ideo expedit pedit 9? permutatio,qu? fit in a6Ho quando imaginari faceret adioncs nibus,fit,ficuteft permutatio,quam habentium extimationem & hono uarrauimus, q? oporteat fieri in ipiem,8c vniuerfalius aclioes attnbu fifmet tebus:hoc eft, in illis, quaru tas claritati & animi glori?, q? fiat funt ill? ac^iones,& hoc, q? homo fc permutatiomipfummetgen'aclio latdictiones vfitatas,qu^nonfunt ms. & hoc ficut oportet m fingulis of notitia not^,neq; etiam otmoda locis.C^uod bonum autem eft I per ignorantia iguotf, led medie, inter mutatione,quq fit in atidibus,hoc has.quia ficut vfusfimilisexpedit \ f f , eft, qu permutat^ denominautur, Philofbphia,quando ill?,qui eo vti q? res,quaium adlioncs defcribunf^ tur,intendit efle huiusmedi? deno quando funt inanimate conftirua- minarionis ijgnoranti? & fapientie.: tur,adeo q? putetur de fuis adlioai- fie res Ce hec in ipfifhiet didionib'. bus,q? ipf? fint aftiones alatorum. Et aliquando occurrit iocunda per & hoc,ficutin fuis comparationi- fuafio fecundum permutationem , busfacit Homerus. & hocf?pefiti qu^ fit dere fecundum modum jnpoematibus Arabum,hoc eft, eoru phrafis & exceflus. Hoc autem eft, fonftitutio eleftionis & voluntatis qii res,cx qua fit |?mutatio,efletadlijs a ammatis. Perm u tatio autem mirabi lis & eximia, mfi eflet mani qu^fitacl:iouum,qu^iuntanimato feftum mendacmm.ficutquadodi (um,fit modo proportionalitatis & cunt de aliqua re clara ficut eft Sol, coqquationis inanimatorum: ficut & Vcnerisfbror,vel pulchrior aftro dicitur de obmiflioc pudoris ex par Veneris, & fuperior loco Solis. Hie T iiij aute
20 II

Rhetoricorum
C autem modus permutationis eft vi tuperandusin orationibusfcriptis, hoc eft in hyftorijs. Et aliquado fal lacia,que. fitjppter permutationem, qu$ eft fecundum dicliones falle*tes oeleclat,hoc eft quando loquens in tcnderit per eas fallere audientem . Hoc autem fit duobus modis- quotum vnus eft,g> velit proferre oratio Bent in qua ell mendacium , & accommodaretur illi nomen ecpriuo cum, quod diceret ur de eo,& de re I qua non eft mendacium . & fit notiusdc re,in qua non eft mendaciu, <j de re in q ua eft mendacium:& ac U cideret audienti q> erret circa hoc,& fuperaret manifeftum didionis , & conduceret loquetem de hoc ad for roam illius, qui uonloqueretur de K,dequa loqueretur: Secundaaute fpecieseft,(j3 conducat diftionem fquiuocam, qua: dicatur de quibuf dam rebus : quarum que.dam Hint nes ?quiuocas: & aliquando fit pf K res probantes ipfas res. ficut eft fcrmo dicentis illi, qui cum vituparet: ego non (urn adulter, neq j mea ma ter eft meretrix.quia ofonis manifb ftum ell,q> illeremouericomne tut pitudinem a fe:& fignificati coprooatio oftenderet^qjilleeamconfirmaretdefuoaduerfario,cum funs aduerfariusfuppofuerit eius contra rium. Contranj autem vilipefio fie vel per (e,aut per laudem fui contra rij.&ideo legalesaduerfanturdefinirioniscompofitioni ex talib'ora-^ tionibus,quasillivocant cognomi na.Ex illisautem , qu^ (imilia funt fecundum genus huic, hoceft,per- L mutationiiocund^,ert,qic6duceret hoTem adcofequensexdiclioe cor ruptioistficut eft fermo dicentis, q> oporteat hotem op moriatur, antecj: faciat aliquam rem culpabile: quia fm illam ofone eflet deledabihor, a fit fm has ipfas diftiones,cum h^ nifi quia fignificatio earum per di- fint v(itatf,ill^autem inufitat^.con Konem,eft 2equaliter,veleftmani ueniret aut h?c fpes ofonis,qn jpfec feftior de falfis,g (it de yeris.ille aut tur breuiter &oppofitione contra-* intederet de ea ugnificatum falfiim didionis.quia intelligently largitio non verum:quiaiam pole eft q? ex $ fit ex via oppofitioms,qu^ eftj ea cufetur per id, qd* ell fub ilia didio eft conuenieiuioir&illa q fit ex par I ne defignificatovero,quod non in te brcuitatiSjfit citius.Et ficut fit per tenderer, ficut fi quifpiam aflereret mutatio operationum,fie fit nomi- M vituperium principatus fapienti? : num,&eorum (untfpeeies permuquia principatus fapietum non eft tationum,quas narrauimus:hoccft principatus. quia fi erraret in hoc, permu tauo ex oppofito,& permnta fellacia delec"taret,&quando hoc ca tio ex proportionalitate,& permuta pitulum eft falfum , fua abnegatio tio a fimili,& permutatio etiam feflele&at, & largiturperfuafionem. cundum fpeciem cxemploru. OmSi autem proferret mendacium per nes autem he,quandofiwnt,ficutdi dic*honem, qu; non patitur varies ximus,funt efficaces ad hanc artem jnodos,& quando vituperaretur ab vehementiefficacia. Exempluminegaretillam,eius abnegatio no de taq; permutationis fm modu ,ppoe lcctaret,neq; largiretf perfuafione . tionalitatisdeipfis rebus, qu^ none hoc autem magis fit propter didtio knit alat;, eft quando vocant feu-' turn

Librilll. Paraphrafes.

149

t8mdypefimarti$,&arcu fine cor- ex permutatioibus fteftorationu U da lyra fine fbno. & hoc,qn hee per vitimatio, &cxtrcmus excefTuSjqui mutatio fit f m modfi cop5nis:hoc fignificat ex loquetis difpone pane eft, f m modum proportionalitatis. cordis,& moru grauitatem, & fum QfijerofitfimpFr,quieft mod9 a ia ira .ficuteft fermo dicetis : & fi fimilatiois tfn,no modus ,pportio- mihi traderefauru' ,ficuteft arena, nalitatis,dicitjde fcuto q? fit Martis % I littore maris exiftit,ego no agefcutu:&dearcuq?fit lyra.Etaliqn re ita.& ficut quidadixerunt: nee aggrcgaf" ex talib'qualis e rei for a, Veneris aftr(i,q3 anro fimile eft,n6 &ei9 operatic: ficut fi diceretMe ho etjuaretur puichritudini huius puel mine q> fit fimilis fimi? fbnanti ly- 1?. & h?c fpecies locutiois plurimu ia.Affimilatioatnimisdelectat,qn fit in fermonib9 Arabu,&fuispoecouenit, q? coftitua^pmutatio , vcl matibus. Orati&es aut non fcriptas De <fior accomodatio. Qn aut hoc no con- funt maxime ^>pri? huic generi g- ^gf *^ aenirctei) hoc eet remotu & defati mutationis. Quod verofiatin ora- ueniant . B gas,& i& f?pe peccant poeta; qn co- tionibus (criptis,q funt hiftori?, eet ducunt affimilatione, q no couenit vituperandii. quia no queconq; <j> imponatur rei fm modu permu rii reru couenit orarioibus no fcritationis: ficut eft fermo dicentis, q> ptis,couenit fcripris.neq; q couenit cuiufda viri crura fint crifpa, ficut orationibus deliberatiuis, conuenic apiu. Omnesautfpesharu permu- orarioibus iudicialib'.&io oportet tationu funtexempla.&exftnpla,q q? fciatur hoc. &dicamusqj,bafisil proprie dicunt* funt permutatiocs lius, q loqueref'Iocuttone oratori* xei in fimile,quas ho faceret de his, no fcripta,fiquide eflet in operatioq" fibi acciderent bonoru vel malo- ne, fit qn beneficat aflumptionera ru: hoc eft, ficut exempla, ^ conri- onfiouis & coftitutionis. fi aut eflet Jienfin lib.Chclile, & Dhamane.& rndens, q? no indigeatfilentio & j* ficut fimt res particulares occurren- fuafioe.Oratioes vero {cripte. expe* tes, de q u jbus fermo occunens per- dit q? fint fortioris verificationis Sc m utaf in pi u res res f m locu affimi iuftificatiois,(| oratioes no fcript?, larionis:ficut eft qn dicu t,facias me cu fcript; fint perpetuo p. manfurse: leminifcironis,cuius oblitus fuera. ill; a^t finifit nniete locutione de il C Vnde vero fumanf couenietes per- lis. Cotetio aut &iudiciu magisinmutarioes, & qua ex ca fint conue^ diget n utu faciei,& illis ipfe eft pro & morales fa nietes,ia declaratfi eft ex hoc fermo prior: 'hoc eft,afrectus "" ne. Haec aut, $ dicta funt,ipfa funt ciei nutus funtduaru fperu , quarfi loca cloqueti<j,& coditioneseloque una cogit audiente ad alique arTctif.Etoratioese"texponetes, ([ effi- ctum : &altera quenda morem.Illi caces funt in hac arte, & pp. copofi- aut,qui utunf hac fpeciepfuafiois, tione inufitata in oratioib9, funt jv exquirut libros, <jbus coftituuntur mutatioes,hoceft^m copone,non fpecies nutuu faciei : plusc[ perquifm dictionesfimplices.Hoc aut, fi- rat libros,quibus coftituunf1 fpecies cut puto,eft ficut prioritas &pofte- reru & dictionu.hoc aute ineft am* tioritas,& minutio& crementu.Et bab9 foebusfunul:hoc eft, poetis & oratovibui.

Rhetoricorum
<3 otatoribus. Orationesautem ,qua: dicentisnueni ipfum:accepiipium: K audiutur,oblmi(citur earu, neq, co conduxi ipAjm. Ex proprietatibus firman tur,neq,mtenditf ex eistan- aut locutionisdifiundi eft, q> quata translatio quata inteudtfex ora- do fua; didioncs fuerint xqualis jp tidibus fcripm. & ideo no (equitur lationis:hoc eft.^quahs teporis,puex illaru verificationeillud,qtf feq.- taf'vnaoiatioq) fit plures,quiacd tur ex verificatione oration urn (hi iundliones comtuut pluralitarcm ptaru. Et pp. varietate haru fpecie- vna : & q n omittuntur, reddif* vna x&funt pluresoptimi coftitutores plures. Hocafitexpedit,qn intendi hbroru.qn autem intendut perfua- tur magnificatio & multiplicatio: fionem fermone,n6 funt boni elo- ficut eft fermo dicetis:difceffi: locu quentes. Etquida etoratoresfunt, tus fum: fupplicaui.Ioco dicendi di qui bene perfuaden t abfq, experie- fcefll,& locu tus fum,& fupplicaui: tia nutuum faciei, & geftationum quia qii omitti^ coniunctio huius, mambuSj&ceteris fuis membns. putat" q? illud fit magnu opus. hoc L H cuiuscaufaeft,quiailli no vruntur aut fit per didliones affinis fignifiorationibus contentions: quia ora- cau,& repctitione vniusemfde notiones: quibus vtuntfm contentio- minis concinne. & hoc, cja qn repc tiibus,fimt vehementis venfimilitu titur ha:c eade didho, putatur muldinis pp. nutus faciei. & ideo qii in- titudo fm rem. & hm5i eft vfusno telliguntur,apparet fermo loquen- minu fynonymorurquiacontingit tiu iniquus. & hoc, quia %>e locu- qjvtarrrtjreis obmisus conmncliotio illoru fit omiflis conmndioni- nibus. Orationes aut deliberatiuas y bus,& nugatoria. Hoc aut no con oportet q? fiant.fimiles corpori, qcf Uenit in (criptis, fed ell poFc in nuti defcnbunt accidentia formjc ante bus: immo circa faciei nut9.Faciei forma:hoc eft,q? ho colligat intenautem nutus, qnfecumpermifcet'' tione,de qua locuturuseft vFi mo : didionalis permutatio,fit veheme- & ad hoc nimiu couertunf libroiu tisfallaci^ ad cogitatione & perfua audlores,& oratores. Huius aut ca I ilonc.& hoc,quia faciei nutus I ora eft : quia ad largitioneintelhgetiae M tione coniundra conflituitur, ficut oportet, q? fit maior confideratio in reclificans&dirigens. Illeaut, qui orationibus conciouu & reru publi vtitur faciei nutibus,eltille, qui va- caru, q fit in oranoibus priuatoru. let cxcedere in pcrmutatione, & ad quia expeditq? largitio intelligetiae pcifual'ione vfi.]; ad fummu extre- ibi fit fm vehementisfima intellimu: ad qct fu^j nature eft excedere, gentia,adeo q? oes aiqualis fint Ttelqm faciei nutus facitiuciinatione, figenu^. Perfuafio veto ptebis fitvi & diuerfionc.Ille rero,qiii non vti- libus pcrfuafiuis, econuerfb difpotur faciei nutu,eft,ac il ip f e condu- nispfuafionis ^cipuoru egregioru. ceret ad perfuafione coacie. Et fiFr Orationu vero coatentiofaru p._ locutio, q fit oiTJisfis coniunftio- fuaiio oportet, q? fit vehementioris hibus,no euadita facifi nutibus, & verificatiois & iuftificationis: & eo tj> illcdidiones no dicanc1 vno acce magis, fi orationes fiat apud vnum tu vnaqj difpone: licut eft fcnno iudice. vjuiaperfuafiomsopuseflet faciius,

Librt III. Paraohrafe

L facilius,quia illu nonoporteretcp fe hores q hitroria:: ac ipfae flint deco D oneraret tot accomodarionibus & recxtimand^. fi aute in eis cent piu permutationibus, quotfc oneraret ra latentia, no ertent verificatiusc. in fermone, qui fieret coracoitate &i6oporretq?nofiant breuesom & republica. Quado aiit perfiiafio nimoda breuitate, quia client igno eflet fine rebus extrinfecis,vicinum tae:& qp fint mediae, quia medium flet> q? veritas dignofceretur in ip- femp deces proportionate. Ac expe(a magis cj in alia: & q? res, de qua dit et, <j> non fint uacue ab ufu uerloquitur in ea,fit vfitata non extra- fus,neq; a permutatione, fed utannea,hoc eft nota no negata.Pra;te- tur ex his eo, qcf propiquu fit famo Tea, quia qn in oratiombus coten- fitati & uerificatioi magis a extratiofisfiuntrcsextrane?, accufator neitati & ignoranti^:& perfuafiuj, remoueretur a {ua intentione. & io qu^ in iliis funt,coponuntur ex recxpedit q?orationes contendentiu bus honeftts laudabilibus ,cj pr^difint propicres ventad g^errori. Fit dje funt De dictioibus uero orato( 8 aut op9 oratoris efficax fm permu rijs & rebus lam diximus, quod fa- tiseft,quaeeftresiiniuerfalis cuntarione didtionu,vbi faciei autus Si fignificatoru infinuario magis ex- <ftis partibusorationum.reliqu? uc pedit cj alibi. Hoc aut fit in oratio- ro funt partes ofonis, fuusq; ordo. mbuscocionu& magnas reipubli- Departtbtts orationum, zrfuo or dine,et C:quiain talibusoratiombus non prime dt Exordia. Cap. 7 requiritur verificatio, ficut requirtf TTvArtes aut oration u rhetoricaru circa priuatuiudicm .Orationu ve X neceflan^ funt dugtquaru una K>ciuiliu,hoceftfcnptaru,quzda eftipfa intentio feu argumentum , funihiftorica:,qu?dafiint,q fcribu :, q intendi^ '' per locutione. tur circa contetiones , q fiunt cora ga necefle e q7cognofca^res,de qua iudiabus.& ill? funt,qu apud nos eft of o,& fciatJres,uerfus qua uertit' yocan'iiatuta,& hbn canonu.Hi- cofirmado uel inhibitio. Altera auv ftorijs vero propria eft bona ledio: te eft i pfa uerificatio: & eft ofo con C hoc eft,ip(as legere fit facile bonu . firmas uel inhibes.Pars uero, q uoIllas vero,q fiut circa lites,oportet, catur narratio,qua; occurrit in ora- F q? fint fine permutatione & remota tionibus , eft propria feimoni convarietate, (\ coftitueret ipfam locu- ten tiofo. In (ermone uero inhibitirione profund? intelligcnti? vel g- uo & confultiuo non fit narratio . turbatf, nifi contineantre extima- quoniam narratio fit in illo,quo re bile ahcuius moris, vel pacl:i,vel co felhtur aduer (anus, non in fcrmonexionis legis . quia tune expediret neextrinfeco : hoc eft, qui uaritur d> ornaretur locuuo, & eleuetur, & circa audientes.Opportunuas uero tacef":ficutfunt libri canonu , qui paites illius,q uocatur exordium^c apud nos dicuntur hbri cmptionis. partis q uocatur cocluiio,c m'agna Scripta: vero circa lites , expedite]? in partecofultiua. quia ilia (htbihfin t verificata.vemot.'E ab his, q ip- tur loco coparationis rei de qua iia &s conf tituertt abotninabiles , vel betui" fcrmo , & circa quern pri r-.K> viles.quiaiibii canonum funt nobi inteuditur, & ultimo profcrtur c"

per

Rhetoricorum
per 5115 prouenitintentfi, dcquo fit lermo optimo jpuentu.Eft aut indi getia hui9 rei in hoc gencre fermonis ad coparandum inter rones cofirmates & cofutatesip.'um.ac et,vt nopcrdaf" res j> multitudine repetitioisorati6is,eiusq; conexionis. AH <jn aut ho indigetexordio T feimonc cometiofb,qn eflet connexus,tiinens ne in ipfb argneretur intetio. on veto fermo fieret breuis, no inigeretJ illo. &fiFrno indigeret* illo in cofultiuis paucis,vPparu illi9 fuf ficerct in illis. <^n aut res haru partiumfuerit. ficut narrauimus, parH tesitaq; neceflariffuntdue.tintetio intentafeu argumentu:& verrficatio,&quicquideft,quo cofata^aduerfarius eu ex verificatione. Et c5 clufio et f^pius fit in oratioibusrga ipfa eft pars ipfius verificatiois qua nt comemorario rei,de qua eft lermo vfr,& ad rem de qua df :no vt p ilia confirmeif vel dicatf oratio, fed fm tnodu comemorarionisilli',q3 pr5miflum,& didtii e. Qn aut imaginau fuerimus, vfr partes orariois rhetoric? eflent quinq,. q funt nar ratio,fequens narratione:q eft ipfa conclbjcnius reminifcifin verificaI tione & argumento. & eft narratio cedens nairatione,q eft defcriptio iutetionis precedes intetione.&defcriptio venficationis pcedens verificatione. & eft oratio cofirmatiua, vel Thibitiua.Sed expedit,q? hisijnquerebus qndifrerunt impontur nomina,ficutfaciutartifices:hoce, q?pnma parsvoceifexordiu, & (ecu aa argumentu,& tertia narratio, & quarta verificatiofeu probatio,& quinta codb. Exordiu aut e inmu fcrmonis,& eft ex quo ordtffermo: cuius propordo ad ipfum fermoue eft propertioinitioria rei at? ipfam 1C re, ficut funt incunabula pfalmoru ad ipfbs pfalmos,& qux his fimilia funt. quia exordia funt initiareru, q eis fucced fi t, & dire&iones ad ca, q poft ipfa fucceffiue veniut.Etin^ cunabula pfalmorum fimilia funt exordio fermoms inhibitiui: quia ficut tubis pfallentes,qn volut pfalmum ornare, pnmo fbnant quoda iocildo pfalmo,deiude in vltimo re colligut&cocludiit ipfum pfalmu, fie expeditq? faciat fermotiocinans conftitutiuo & inhibitiuo fermo' ne: hoc eft, <]? quando velit fecarc fua oratione,declaret de quo fit lo- L quurunisrdeinde fucceffiue ^>cedat per reliqua fua verba, & colligat Sc coitingat.Sc fie inuenimus q? ciut oes oratores fimul. Demfo aut incflendi hac re ipfi exordio: hoc eft, Of ipfum fumatintentione feu argument u de quo eft oratio, & ma gnificatillu,adque eft fermo. Etq eoru,qua: famofa funt, fint fucatia fermone. & hoc, cja qn orator hoc feceret, non eflet ei poFe declinarc dextrorfum & finiftrorfum abinte to, cuius meminifiet, & proueniret eiusfeimototusequalis. Etfil'raliqnvtiturexordio ipfe fermo dchbe M ratiu9 ex laude vel vituperio.Etfirr exordia,q funt cofuliiuaru, funtet pars ipfaru confulriuaru: ficut quadoho velletintueri hominuhono res,incipere,& dicere, q? expediens fit honorare bonos. qn aute vellet fpeculan vituperatione viliu homi nujinciperetpiomulg5s,& dices, ^ no expediatlaudari hoies,qui peiii tus no fiint efficaces. quia no educi nir ab eis aliq.ua res bona,quare de eis appareat aliqct bonu, & aliqua virtus. EtfiTrin contetiofis fiut exordia

Libn III. Paraphi'afes.

151

/A ordia illius fpeciei ferraonis,q incli Opus aSt propriuexordioru, qtf D nare faceiet aure audicntiu, no ad- cis inert ncceflario, &eft coru finis uerfanj.Indiget aut ho exordijs,qn & perfedio,eftq? innuat re, de qua fermo e multus. vel quia res de qua ell loquendil, qu?cuq; fuerit, adeo eftfermo fit miradarvel quia fitdif q?fitaudietibusqu^danotitiadeil Hcilis, vel j?p. cautela apcccatoah- larc.Qn_autresitafuerit,id,dcquo quo,qcf in ilia cflet. ficut eft fermo, eft paucus fermo, no indigct exorquifitadgratificationeindultus.& dio. Aliqiiautpreponuniffcrmoni hoc,ficuteetfcrmo dicctis in initio de aliqua re quida modifgenioru, oratioisindultusnuc rclinquit', qcf quos diximus in pr?misfis,qui funt fuerat,&oia fiunt cafia.t vfius fer proprij no yfesjlloru aut modi inmono exordia vel fiuntm coftituti gemoru,quida funt qui fumunf ex Maj&fiutitaq^exlaude&vitujjio: ipfo loquete,&quidacxaudicnte, vdacofuiaua, & exobmisfione & & quida ex re de qua fit fermo, Sc no obmisfioue: vel in cotentiofa,& a uida ex aduerCirio.Illi quide, qui B fititaq;cxaccu{ati6e,adquamau- nuntexloquete&eiusaduerfeiio, B die'sporrigeretaures. Expeditautc, inaccufationcquideeftlausi&ma at exordia (ermonu fint infolita vel gnificatio fui ipfius, & deprefllo fui folita.vbi inteditur, vt puto,q7 illud aduerfari;. Loquens aut & rndes in de quo ordiforatio, fit exemjplu no exordio fermonis talis difpofitiois te.c6uenieti?rei,de qua eft fcrmo : nofuntvnu.namindeti expcdit^ tclexemplu famofiim,ficut ordiu- incipiat rndcrcperabnegatione ac tur<orati6es,quibus<dai?confiliii fu cufatori. accufaton vcro expedite^ mendo fa\ coparatione fumpuone incipiat in initio locutiois ab accurei-confideter & fblerter deceti cofi fauoe: quia ia accufator impcdmit deratione.Etexordiaexpeditet,q? indente abinnuitioncin initio fui fiantin(ermone cotentiofb, quial fermonis de ipfaintentiSe: & ideo eis repertf opus,qct ageren t exordia no indiget exordio locutionis. Et hiftoriaru,&poematu. Naexoidiu vFiusexpediensrndentieft,^>feftivfiter eft queda innuitio fermonis net aufene a fe accufationem,& rcC intend, qua intending; audietes p- moueat oiaimpedietia,& no negli F cognofcat de quo loquuturus e fer gat hoc,&illas res,q funt aftutic;,ct mocinans, & q? no fufpendaf cogi- dircftiones fuoru iudicu poftpona tatio tp,e locutionis in cognofcedo tur vfqj ad vltimu fiioru vcrborii. re de qua loquaf": ficut accidit ei lo Accufatoris vero qrela expedit, q> cuti6ec6fufaindeterminata,^fer- fiatin fermonis initio: hoc eft vfus tur.&io fermo,qui e talis denomi- cxordij,vt audientes magis rcmininationis, hoc eft, cui no einitium, fcant'ipfius rci.Ingenia vero,ex qui no fignificatillud, ficut fermo qui bus debetincipcrccx his, q funt vcr fuccedit fuisinitijs, hns innuitione fus audiente, funt inductio mifeiacoftruda de co. Nee agut hoc folu tiois cius,& fiii amiciti^, & n$ I fud oratores,fcd etipfi poet?, & qui vtu aduerfariu:&hoc coftuuatci, q? fit tur laudatione, & qui funt aliarum inter cos affinitas, vel (p inter cos fit fpccierum poeurum. depedetia alicuios kabitudinis, vel contra.

Rhetoricorum
G ecotra.Ethoc, cja n cofett vbi <% co flitutio afEnitatis,& coitatis genea logic; Tmo aliqn hie fieret tfnfio & tflufio.ficut fi hoc argumetaref, qn eflctignotUjCjcf argumentaretur.Id afit,qcf largiretur direclione audietium, eft illorii focietas, & fuus luxus.Et hoc,qa fbcictas & luxus funt ex his, dequibusrecipitur vtilitas apud oem nobile virum &diuinii principem. Expedit autem illi, qui vellet c6ftituere,cj> fit bonus & laudandus, <j> intendatcorS illis, inter quos & ipfum eft affinitas, vel confanguinitas. Et fift coram hominiH bus, apud quos ipfe efleracceptus, vel vifu iucundus. Si autem ipfe no (it apud illos vllus horum, expedit ne fe impediat in rebus, qua: ex terms fiint. EtfifitrndenSjCoftituat, <p res, de qua ille conqueftus eet de illo,fit vtilisnonnoxia.Si autem fit accufans,declaret q?fit noxia & abo minandaexcesfiue. Omnesauthx res funt extra re, de qua fit fermo, q oes vertuntverfusaudientes: hoc cftextrinfeca:aftutie,&exordia.& ideo qnoportet loquentevtiexordioadfermonem. expedit q? exordium fitfni menfuram (ermonis: I qmexordium debeteflefermonis, ficutcaputeftcorporis. Oiatoru ve 10 conftitutio confanguinitatis eft cois cudis partibus oratori j fermonis.Hocaut fit, qncunq; audientes nofcuntip(am confanguinitate, & non dubitant deea.Ea aute,ex quibus expedit q? fit opus ad vilipefionc,eft,qj vtatur exordio per res diffi ciles ipfisanimisaudituabhorrendas:& eo magis, qfi audientes expe rirentur,vel nieminiflentilHus, qc{ hmoi e/!et,ficuteft {ermo dicentis: En refera vobis quanda hiftoriam, qualem nunquaauditiiflis itiex-K tranea, vel excefliuam vltra modu. Et hums fpei,cuius meminit, fiunt pi in a initia poem a mm Arabu,fuarumq; orationu. Illse vero harii rerum,qua: fiunt verfus audioes funt not?. & ill? qu? fiunt verfiis re ipsa, eft manifeltfi patens ex his reb'. Illi aut, q fiequentat exordia & aftutias verfus audiente ageret hoc, qn ad eos verteret?fermo, & minueretur g fuafio, aut pp com ignoratia, velp,p eorii defedu virtutis, velgg ambasresfimul.& ideomali,dc^busextirhafmalitia,agunt hoc: ga femp fua diredio & (erics rerum,de L quibus loquuntur,' deuiant a recl:o. Et hinc eft qp ferui non loquantf de aliqua re,qua interrogantor:fed loquunf'de rebus,q funt extra rf,qua Iterrogant". Vnde vero cotingat ani moru audietm attradlio, & eorura fbcieras, vel fiat aftutia ad fuorura am moru attra<bone,& Cux fbcieta tis acqfitione dehis &alijsafrecl:ibus coferetibusaudie*tibus,&quo mo fiat huiusopcris bonum, iadeclaratu eft hoc in (ecudolib. huius libn. Oportet aut hominef rebus,quibus aliq uis laudat, procurare vt audiens coprehendat reillam, qua M intendit coftituere, & obiter ipfam facere fu^cogitationi. &cum hoc, expeditq?laudethomine, vellfua pr?fentia,hoc eft in fua ciuitate, vel cora (uogenere,vel coram his, qui eifuntconnexirquia illimagisfeftmarent ad fufcipiendum fua laudem .quia ficutSocr.ait,no eft diffi cile Athenienfes laudare cora Arhc niefibus:fed difficile edeteos lauda re cora Lucauis,hoc e (uisinimicis. Sermo autem cofultiuus fimilis Deeroreftfermonicoutentio(b:qm vtplu Aji coful* rimu duis-

Libri III. Paraphrafe.

rimf5h6hoindieetineoferrnonis exordijs,& vfu exordiorum: qm au dietcs nouerant ia re, de qua eft fer mo, nifi Tdigeret (ermonis exordio j>p fe ipfum, vel propter confideran tes ipfum fermonem, on nofcerent re,de qua fit feimo: nifi g fiia imaginationem vellet,q? resmde proue niens no fitei propria: neq-, minor vniuerfalior & pr^fcantior,vel q? fit huius contrarium, hoc eft, vilis & parua.Id autem,quo neceflario indigetur in lite,eft oratio coftitutionisaccufationis, & inductio ratiocinationis ad illam, ac eius paruifiB catio & magnificatio. Expedit auQuxpona tem,q?fpeculemur res, qua: in oraturiofoni tjonjtjus ihetoricispouuturadmo I>9 adinO" ,_ - i r du orna- u ornamenti &tuci. &hociicut nieti, & (u fit i rebus fidis, de quibus putatur ti. q>fintcuiufdamdifpo{itionis,aim non fint ita f m veritatem.Hoc ante fit in laude: & fit fimiliter in defenfione ab accufatione.ad accufationc autem aduenit perfuafio, qn ho coftitueret de iliis,de quibus coquetitur malaopinionem vel maItim regime:Ille aut,in quern eft ac culatio, oportet <j> conftituat q> no fit differentia,fiue induxerisilia ac ^ cufarione,fiue non conduxeris ilia. & hie eft vnus locorum, quibus re(pondere habet ille,in quern eft ac eufatio. Etqfi non coucederent op tesfueritvtriu(q;aduer(ati| fimul, tune eflet lis inter eos:vel qp res non fuerit,vel q> ipfa fuerit, (cd non noxia neq; iniqua: yel q> opus no fuerit fm hanc difpofitione, quam dixerat accu fans: vel q> non fuerit illiusmeniurx,quam pr^dixerat:vel Gp no fit vehemens,vel q? no fit turpe,aut q>ei* no (itculpa.Circa ha:c itaq;,& confimilia fit lis,& contenA

151

tio inter litigantes&contendentes, D & ex his locisfit defenfio. Pnmo eg concedat $ nocucrit: (edno intenderit illud,neq> vacaret ad illud,fed intender3tpufchrum,vel vtile,non aliud. Alter vero locus eft, q> conce dat,9> nocuerit: fed vi non metcfta bili,& eleclione,& fponte. Alius au tern locus eft,q?iueniat,q? accufans ia ante meminerit turpitudinis accufationis hominis non extimadi, vel 9 ille eflet notorius in accufario ne,& reminifcetia turpitudinis. Et vniuerfalior hie locus eft, q? refpon densdeclaretq> non fit confidendu inaccufatore,&Qjillius fermode eo non fit verus. Alius au te locus e, qui fumitur ex ratiocmatioe varietatis interioris ab exteriori propter aliquam virtute, quamconducerec per aclum exteriorem, qui fitq? ratiocinetur,q> in illo aclu no conueniret interms cum exteriori:& q? ip fe vacabat alicui virtu ti, quam hoc conduceret.ficut q> mendacio juratus eflet, & rariocinaretur q? in hoc fuum exterius non coueniebat fuo interiori: & q> per hoc ipfe vacabat fuperiori intention!. Qmmus aute locus eft,q> ratiocinetur qj illi9 opens fit aliqd in ten turn vehudicium, V vF aliquid aliud cj putauent accufa tor.& hoc,qfi <f fcriberet, quo paclo contigerit illeadus. Alius autem. locus eft, q> pudeat cum rei, quam dixerataccufator: qui fit quod parum laudet,& multum vituperet. quoniam accufano, quando coutinget, non eft vacua ab anguftijs, vel referat multas virtutesdeillo, pofteavero ipfum vituperet ex par te fuortim vi riorum. Et fie agunt viri fliperantes, Sc malarum cogitationum & uerfuo;

nam

Rhctoricorom
nailli intendcrentnoccrebonisviJtis,qneosdenominant fm ambas res fimuhhoc eit,fm bonu & fecun du malu: quia pofe eft q? malu c6 tingat ex bonis viris. Si aut fblo ma lo eisdenominarent :hocnonpulareturde illis. Locus aut fumpt* ex eo q? ho vacet operi, eft cois illi q ue pudet,& illi qui defendiffimul. <ja contingitqjvnares fiat varia propter caufas,& ille que pudet, poneret fua mente ad malu,ille aut, qui defenditur, ftabilitfua mentem ad eeNarra- bonu. Narratio vero eft partis inhi tioa. bitionis.Et expedies ef t,cu nartatio H fit verificario qda, ad quam homines couertereutur p.p veloce fiii calum, ante verificatione perfe<5tam, ig> no duca^ fm ordine & copofitio ne, q fit in oratioibus vrrificatiuis, fed duceretur fimplex fine ordine. Expedit aut q? declaremus efle oper5, ex quibus fiut fignificatioes reru, de quibus intenmt' conftitutio. Horu aut operu,qu^da Hint, q con ftimant p res extnnfecas: & quxda funt via artificiali:& qda funt, qua; oratione conftituant.Quia aut coflitutioes difrerut, qda cai^i funt im plicit?, procedentes per implicitate I rei f m plures gradus,qui infiint lau dato,vel q; res q ei infit, fit quida ilioru,vel q? q ei infit fit quida nume nreilloru, vel q? q ei infit fitols res illoru :ideodecetq?nanatio haru reru non fiat fm ordine: qm cofti rario,q fit f m ordine, e difficilis coieruationis memoratu: fed expedit <>haru narratio fiat abfq; vfiordi ne.Qiiado ^-o fit ex quoda attribu to.fit (eparatafrn vnum gradu: ficut q? fit fortiSjVel fapiens, vel exper lus ftriba. coftitutio itaq, taliu eft fimplex. Piima vcroeratimplicita & no fimplcx,ac fl diceretur ep nar- |C ratio laudis limplexno differtico ftitutionefm priuatione copofitio nis & ordinis: fed differt g hanc in conftitutione copofit?,cu narrationis maris fit q?proueniat fimplex non copofita :noc ett, q? fit fignificatio fimplex breuis n copofita ncq; ordinata: fiuc conftitutio fit ex his, q indigent copofitione & ordine, fiue no Idigeat. Nee couenit tra dere rone de rebus nous. Et io i lau de plurium hominu no indigetuc narratioe:& illi funt viri,quoruexcellentia eft colter nota. Id autem, qcfignotum eiletapud audientes, L efletfuaru dignitatum diftmctio. qm narratio cofirmaret de eis rem certa.in talibus aut no oportet impediri per a&ione narrationis vfis ante conftituuone diftindtiua. vtfi quida vir vellet laudare Abubechir & Socrate, non indigeret ad eos lau dandu,declarare q? ipfi fintexcellctes,antequa incipiatcoftituerefiias dignitates diftinde:mfi iudex & au diens cent ignari ipfius laudati,hoc eft, extraneis: cja talibus indigeretf v(ii narrationis. Qm aut lauseft qdares conftructacxdignitatisex-ceflu,expedit q? laiis fiat de reb9 ex- M tenoribus, q no funt arbitrariae f m modu verificationis, q accidit per operationes: quia laus fit per operationes: vfusautrerum,qexterius (unt,fiut f m modu remotu ad laudem proueniente per operationes. ficu t efiet fermo dicentis poft coftitutione dignitatum q? iure fit tahs: quia expedit q? ex boms proueniat bona: & q? q. tali educanone fitcdu catus,ille fit talis difponis. Aliqn au te aliquis ho laudafj & fi nulla eius operatic i;cferaif.& hoc, qn ia intelledus

Libri III. Paraph rates.

A le&us eflet cafus verificationis, q? il leeet felix,vel hilaris,vel ftudiofus. H^c au t laus per operatioes fit, vt g lllas fumafrndiciu ad digni rate. & dignitatis laus eft, vtpea fumatur indicia ad felicitate^ gaudiu:quia proportio operauonu ad dignitate eft proporno dignitatis .ad felicitate, aliqfi aut funt qu^da loca coma nia laudi & confiho fimul:& couer tune* ad altera duaru fpecieru panca vanetate,q fit in eis.& hoc, quia id,qif expedit holem facer,e id quo eft laudadus,qn illud opera 6 & qui nouerit qcf e dignu fien,nouerit qcf fitid,qddignufit,vteolaudetur. Qn_aut hoc ita fuerit, ille ruberec vim ad ambas operationes fimul, hoc eft ad laude & confiliu.Et hoc, quia res, qficonductffm modu co filij &fblicitationis, qfi pauca mutatione variaf & comutaf* redditur Jaus. exempli ca, qn quifpia diceret <j? no expediat cplauoetur: quia res nobiles excelletes fint ilia?, ad quas ho peruenit g felix fidus & eufortu niu.fed q> res excelletes fint, q proUemuntdiligentia &folertia & bono iudicio,quia qn dr fie, fit oratio confultiua. Qnautpermutatur,& C df q? talis peruemflet ad res excelle tesfuadiligctia&eiusfblertia,non fuafortuna,efletlaus,&res,qua fit confilm in his reb9,eft qua fit laus. & abqn oratio eft copolita ex lau de & cofilio, Et hoc,qii orator perinutat''ab vna illarii duaru i alterutra, vtfi dicereif ,Tuguenifli ad res cxcelletes tua fblerua & fblicitudie:no es tibi auxiliatus his q eufortUnio & felici fiderefjunt. EtexpeDe quati' "H> ^ narrat'fitf^cilisno longa, tatenaaa led lit moquoillico concipiat I'm liotiis. fignificatii, quo imendu g? cocipia

153

tur:& hoc vel fallaciaorationis, vel 3 fubmifle autmediocriter: ficutcouenit fingu!islocis.& fil'r expedit q> exordiil fermonis no coftituaiurlo gu, nee in eo iefcrant"'verificati6es, quia fi ita fieret, fermo non eflet or natus. & fift oportet et, q> no fit bre ue;fed fit equali mo direftu.&hoc, qfi,m eo rerercretur res,ad cuius innuuionem illud fuerat coftitutura ex dano vel iniquitate, vel alijs ,ex, g.bus fit oratio. Prxtcrea orator adr itertat q? fermo fit fm modu Ularu rerii,de quibus eft fermo, & f m flia menfura non difreres ab i!hs, neqi maior ' neq, minor ' eis. ' r Etex cofere~r ~ E, tibus bomini in narratioe funt ora tiones, q figmficant fua dignitate; vt fuus fermo magis latgiatur gfua fione,(Sc q>ex bis vtaturea,cuiusca fus fit iocundior iudicibus. Rndens vero expedit,q> minuat narrati' >ne, qn lis eflet q? res, qua argumetatur pponens,no cotigerit vefno fuiflet noxia, vel no fuiflet in ea iniquitas qn no efiec f m dif pone cui9 merninerat. & hoc, quia no conuenit rndenti,q> contendat cu fuo aduerfario circa id,qif in ipfum argumetatuseet: uififitinilloeivnlitasqda. & hoc, ficut q? cocedcretq? ipfe ege F ntilludjfedo?opusnofitimquum, verutn expeditrfideti q?negetopera,qu? qfi non eflent acta, no anne (SereC'ei poeua,vel eflet ca,vel expediret ad indultu.Et expedit, qj natratio fit cofueta;hoc eft vfitata nor ta, n5 negata.&hocfit, qn proponenspermifceret (ecu orationes, q promoueret homiae ad bonii mor re,& fblicitat ipfum ad Lonu opus, q funt orationes morales.Fiuntaute orationes morales ex rebus volij tarijspra#icis,n6 ex rcb* thcoricis; B.het.Poe.cuAuer. Y

Rhetoricorum
G Ofl motes Hint principia opcru,qu? uint verfus fine aliquem no principiaopinionum.&ideononvtimur oratioibus moralibus in rebus mathematicis, neq; his hmoi quibus 'vtunf Spcratici. Orationes am morales funt, q coponunt* ex annexis moribus,hoceft, que_qn funt,repeliunturilli mores . & io aliqn contendes vtic talibus ad fignificandu morem (ui aduerfarij: vt fi diceret o> ille fit prxceps & inftabilis: cuius lignum eft ,quia ipfe loquitur ambulans: quia hoc fignificat motus velocitatem, & parum mentis mati turitare,quod eftcontrariuoratiois dicentis: talis certe loquitur con fiderate & arbitrio: quia femp peli git pr^ftantius, vel apud virum pru <fcK?,autapudviriibonu.& hoc,q.a prudes digit vtile,& boa9 eligit no neftu. Qnjiut no occurrit verificano rci, expeditinducere cam mfere te ilia re. vt qn df,talis eft ficut talis, q~ diligebat fuos fratres plusg amatateiusvim fuofq; filiostquia poClet acquirete tales, quales funt hi,(I delicerent: fed fratres non acquiru/ \ i~ * T* i- " r f tur,n denciat.Hxpeditautfi fermocinans vtaif nutibusfaciei, & induI cat ad verificatione ca qua; deforis funt,qi conftituaf',& dicat ci, q> hoc fit opus eius,cui no coueniat fmo: & opus illi9, g. e magis beftia, cj fint beftia; naliter. Et expedit,q? narras $mifceat fuis narratioibus aliquas oratioes afrecluu,q eflent cofequetes & couenictes: & ille funt,q copo , q eis mfunt, vel fibi annexis: quia ha; res funt apud eos ot?vfitat,hoceft, q? h^res fint, q inferat amicitia & comiferationc il li cui ifunt.ficut fi diceret', q? hie fit ipfemet intelleclus, & res addita ipfi intelle&ui. & ficut dicefeif de all- 1C ,*,ma quo, q? in quocuq; imponit cr hus^texcelles^occftjjpvtputoex aptttudine reru ad ipfam, & ea effe prompta ad illas.& hoc &pe reperi tur in poematibus Horneti, hoc e, talesoracioncs afficientes, q inferue rei extraneitate & ei* admiratione: qtlfrequeter inuenitur poematibus Arabu,& fuis oratioibus.Et aliqn e aliqua operationii,q infertafreAu. & ill? funt operatioes, q proucniu t exaliqbusholbus, ^ funtfm difpo (itiones inferentcs inclinatione ad eas,ficut agunt q ui amouct lachnmas,ineoru.oculisfuismanibus: L quia holes comiferantf illorii,^ apparet talis difponis, & inclinan t ad illos. Et ideo c6tedens,qn eft hui n< difp6nis,falluiudice.tiaconcedes fignificaret receptione vtilitatisper hunc afretii,quia h^c difpofitio ad luuat eu cii delido qif ille confitcr, tan to magis,qn ill ud negaret.Scpe aut fcrmocinans indigetonere vfus narratioisilliusqdfuturueft,&ali qn non indiget hoc. Setmo verocS Sermonfi (ultiuus no continet aliqua narra- ^ujnuii ' * * n Conner noneomnmo: quia no couenitnar ailc,ujnat ratio illi,qr{ futurfi eft: fed narratio rauonem. eftillius, q<1 iam fui t vel eft picas: M fed rem i ni feu ntu r reru prcteritaru in eonhlio t:m modum dcmfonis: hoc dt,q? j> eas declaremus eile reru futuiaru.& io quanto magis cofulens cogaofcit res ^temas oeciirrentes, tanto dignior eft ad bonum confiliu illius,qcf pofterius em. Difpo vero laudis & vituperij eftecouerfb huius:hoceft,q? in eis remini fcitur rerum prazteriuru & prafentium fm modii nairauonis. in con fiho autcm no eft narratio, nifi ova tof ex cpulilio transffvretur in laudem.

Librilll. Paraphrafe.

154

A dem.qn. autcm res, quam cnunciat apud indices gentiu Mauroru. Tafueritexhis, qua: noti verificantur lisautem lis cofeit accufatori,& no fuo cafu, ei expcdit q? indncatcSm Cel reipondenri:hoceft,quarmo rerei, cuius cafiim enanciat: deinde fpondensconfefluseft, cf>i pie eflet pToftea loquereturde cofequefibus iniuiius: &ratiocinarnscflcr, q> ilDererifi- ilium cafum.Verificationes veroex Irus caufa eflet eiusaduerfan 9 . Alij eatkme. peditq? fintorationesconititutiuc;: vero modi & przcrpue q? res no fue quia coftitutio eit res propria vcri- rit, magis conferimtrefpondenti (j ncationibus fm omnes fpecics (cr- accufanti r in mhrbitiuis vero plumonisoratorij. Res aut, quibus fit riinum rtilitatisrccipitur deilns,& -contentioin lite,quarii oporteat in : vfu fimilis, &orationecomparatiducerc verificatione, funt qiiovun- ua: hoc ell, ad declarationem ip(idarn modoru.Quorum vnusert-,q) us efleillarum operationum. quaa loquaturno pfentialiter.&hoceft, do. vero illx opcrationes funt pulqn rion coparet aduerfarius eo exi- chra*, vel vtiles, (lunptio figninca^ nente: hoc cfi,qp ei oppugnet. & io rronis ad hoc cft.ex ipfifmet rebus. E qtf expeditaccufatori efr,q? inducat & faltem fumitur ratio ad hoc per aa efle ilhus rei demfonem,hoceft exemplum,quod Arillo. vocat deexemplum.Secundnsautmoduse", monftrationem huiusartis. vtpluq? res fit noxia vel innocens. & hoc nmum aua-m indigent Tti exem-qn adaerfarius confiterctur, $ ilia plo, qn res eflem non verificat^ fin. iam fueritjfedabnegaretillaeeno- efle, vel ibiefletcaufaimpedies ve^'xiam.Tertiuseft, q>illa fit iufta vel rificationem fui efle. In orarioe veiniulta.&hoc, qii cofitereturq? fit, ro confultiua fit conftitutio,fed de'& q? noceat, & abneget ipfam efle claratur q? res non erir, ve! q> erit ia iniquitatis.Qiiartus aut eft,q> con- future, vel q> fi ilia fuiflet non eflec tendens confiteafq? ilia fit noxia Sc. iuris,vel non efiet ex illis,ex quibus iniulta,fedargiimentet!qjcomedes non fiimereturvtilitas.vel '' '"' '' quod ' ' no ' fuiflet ei ca quaten 9 prarcefleritftia fit digna vt fit taiis diipofitionis. Et iniquitas. ficutquicofiterefqjipfe expedic confederate mendaciumlo tratuseflet inalique viru, fed rfide- qucntisin confiilciuis, &iHius vfus F rctqj ipfehocegirlecpjmaoceden rerum qua?fu:u extra res, magis -*MI. in :.. eu,ipfearu _ - r _ - hoc i tecit, vt quam funt rehquaru-m fp. cicruia. 'te ab illo vindicaret'ab illo. hoc aut quafi rc- Signisautcm Hcec fint faifa feeunditad rocinatione ipfius iuftitije. dun partem, vtdiclum cft,ipus vti Qnaut comedesc6fiteret"'q?il!ata tnr hxc pars Rhctorica;, ficut eis vfit ei danf, (cd q? ci'p.ciucifan9 fuif- tuntur reliqua: parres. Exemp'a aufct cailiius, manifefcu eft, q> tile lis tem funt magis propriaconillio eet, an ei9 aduerfari 9 fuiflet ca nec- rum, &priotain iliis. Enthymene. & qn lis fieret in illo,?.n iiccat ii mata vero funt magis propria conli,q.an t ectuseiniuiia,q?ipfeafrlciat tentioni. nam coftlii:mntpcrrem iniuriafoneamenfura,quaipfcert optatam . & ideo oportetquodad inuinaafrcduSjabfqjqpofFerathoc illam inducatur demonfttauo ex iudici: ficut eftdifceptatio dehoc his, qua; iam fuerunt. V ii Illud

Rhctoricorum
C illudauremeftexeplu. Lis mo fit, confili u eft futuri, & lis pr^teriti.il- K
fit ens. & io conftituno in ea lad aut,quod eft pr^teritu,cft nod* ex rebus neceflarijs, a infcrut il- ^ id qS eft fututti. & ideo vaticmiu fII.tres re,quia illius q3 iam wit connc- pr^teriti eft facili q futuri: ficutali
9

xu,eft neceflarm m efle: hoce.ens quis dixit dc quoda, q-> illecflet rain ai3:u,n6 potfibile effe. Reru vcro tes pr^tetiti, & no eflet vates futuri, futuraru conexa funt poflibilia ec. hinc eft,vt puto,(uus defe&us. Oratio afit fxemplans eft rcrum & ideo exepla funt in eis magis pro pnacfenthymemata. Non expedit nimiu manifefti iuoicij. & facilis c autlducerepnjmiflas enthymema inueriodemfonisderepcr ipfam, turn, fm ordine artificial!, fed expe & illius venficatio. & non eft in ea ditcas adfeinuicepcrmifcerp. &fi difceptatiq magna plusq de ipfa re: no, tune impediret fe inuice.Ea au- ficutq?aduerfarius cofequa^ illius te I troducere fra ordme artificial*, vilipenfione, rel fuus animus con qui eft ordo, qui putatuj. q> fit fyllo fcquctetur eius excellent ja vel conH gifticus:hoc eft,plusc[alia.ficq; no ftitutioneiudicismaftcclu: nififer L oouenir,q7 hoc fiat in oibusemhy mocionator deuiaret, feu declina mematibus, ficut faciebat quidam ret a via per illudrhoc eft, q? hac de yiri Philofbphi. Qnjaut velfes face- ca naa^s propriu eft confilij. Expere oratione afHcientc, non facias ex dit aut dubitanti circa propofitioes ea enthymemata. ga fi itafaceres, fumptas a lege, q? faciat dc illis, q4 vel propelleres ipfum affedu, qua faciebatSocra.cu oratoribus Athcfacere intfderas, vel enthymema ef nienfiu, qui quada pauca deturpalet fruflxa: qa tu poneres ^te otren- tioe deturpabat illas propones:hoc dente alteri parti.qn aute aggrega- eft, vtputoqn vtebat'opmione. ni retur fimul vnaearucorriipetetal- vfusopmiois eft deturpatio oratiotera,vel ipfarn remitteret. &fifr, nis.Ininhibitionibusvcro expedit, qn. introduceies fcrmone morale, q^vtaturlaude fetmoois conftituti non couenit q> Ttroducas enthyme- ui: ficutagebat Socr. in fuis laudan ma &conftitutionc cum illo: quo- tibusorationibus.ipfe.n. introduce I nia no eft eonfti tutionis, q> ajfficiat bat in fuaconftitunoneinitiu fer- M audiete in rei imtio,ficut ipfum af- monis.Sermo aut conftitutiuus,qn ficerentoratioes morales, fed expe- eo fitlaus,eft conftitutiuus moraiis dit g? in oranoibusmoralibusfiant fimul, & fi no fuerit ibi oratio mo?oratioes eflentiales, & in nanatioe ralis,ficuteft fermo illius,qujpoftg[ orajiones vcrificatiu?. Exemplum tulent ipfam conftiturione, dicitq> autoratiouu moraliu eft (ermodi- fermone iuftificatu veru non intel centis,tucognofcis hos,& no coue- ligant nifi illi, qui funt cxcellentes, nit 3>eosiuftifices,feu hbcres. Exe- cxcefTiue boni. Probates itaqj fiint pluauc afficientium eft fermo dice efficadores,i|conftuutiu.Intendo ris,lri funtiniuriati, & non fuatan- aute per probantes, illas q funt (ecu guftiadi.Venficatiu^ vero fiut,qua dii oppofuu modu propofiticnum noc e iuris, & hoc vcile. vt plurimu quas confiteturaduer/arius:p.coa aute confiliu eft deHilius c[ lis: quia fututiuas,aut ipfa eiithymemata.cj fermo-

Libri III. Paraphrafe.

155

A ftrmocionator ferret ad confutadu fi dicercfeius adiierfarioitu incubis D orationeipfiusaduerfari j ex fe. Pro eloquio, & vales ad illud,& conftibames verofunt efficacidrcs iquia tuisomnefnlatn ,quam coftituerc flotum eft g? ipGe probates fuperat vis*&deomnirelar?irispeffuafioaliasoratic>llesperte,qua(antota- nem,q7ipfafirnece'flaria,&q}fitex tiofles fyllogiftic^: hoc eft, quia il- celles, & q? fit vtilis, vt credatur ma la: funt tnagis fyllogiftica:, q alia?; ioretii pattern tux orationis efle ve quia ilia: confttuuntut ex pre_miffis ram & iuftificatam, & fi non fit moppofitiSjvel e* illis,q funt fucpote Itificrata apod omnes, &apurfipsa Hatis.contrari? autc, qn ad fe mu- vcritaterti. Et aliquando per hoc fit tuo coponunfynagis expedit q> pa- vebememiflimum vituperium (ertefiat eatQ tnedaciu. Sertno aurem monis,&vituperium loquentis: ficuius obicdta funt verflis aduerfa- cut quando ef difetctur tuum eloriunijno fitcx aliafpecie, ex ora- cjuium eft vchetnens dolusj& vanitionibus verificatiuis. Quarfiquje- tatu vanhas t ficut verba hominij, B dam eft, cuius oppofitio eft f m di- cui noo eft ftabifitas. Tali's autem E cM aduerfarij r & illr funt fylFi qui locns,cttius memittit, redit in vitufiont ex pramiffis oppofitis 5 vel ex periu eloquij aduerfarij, vel ex parillis qaarumuis eft vis oppofitarfl f telatefltis, vel ex patternanifclti. & ferurtt ad probationes. Ef qucdl Vitupunumaute ipfiufinet aduerfunt,c[ fiut ex ipfamet re,& illi funf farij,aut eius eloqui; eft oppofimm fylft fe<fti,leu oftenfiui cathegorici. laudis fecumloquentisfuiqaeefoxpedit aut in confilio & contetio- quij.Memmimus autem harum re iiefimul*qn loquensinci^itfermo rum hicpermodum diredioriis: & fie,q? primo meminerit venfkatio- fi noniamprxccflitfermodeillis. nUjCjuaj coftituant luam oratione' Expedit autem aliqn q? corroboredeindepofth^c intendatdeftruere mus enthymemata per orationes Wppofica, q adueffauf fu?otationi. morales,ficut diceretorator,quado & hoc,qn ea, que^ ei aduerfanf, fue- confulerit de pace & rcrum reconci rintpauda,vel paucx perfuafionis. iat prudetibus ftaC si Vefo eflent plura vel fortis perfua bilire fiiam mentem ad pace & re- F fionis,tunc expedlens opus ef t,q> ip- Cocihationem. & vfius opoftetora aflurhat & deftruat illas orationes. torem in fe fufapereonus, qua: enEt qn conduxerit putafe illaru im- thymemata flnt fortin'ima illorii,q foffibilitate, poftea introducat coft pole eft incite ilh rei de qua loquaf. ftitutiones, qua: verificentfiia ora- quia quoticns enthymemata, q intionem . EtvPius expedit loquenti, troduceret orator, cent efficaciora, tjuivultloquicontrariofermbneil illedigniore,vtiuaoratiofufcipialius.quo locutus fitalms,q>fuoam- tur: &q>magispateat, q fermo fui mo attingat oratione illius,& repel adaerfarijtficut q? enthymemata, q lat fiiu fermoiiem. &! eo magis, qn ipfeitroduceret ad acceptatione pa frrmo, quolocufusfuerit ilfcafius, cis,fintforrioracj;enthymemata,q cflet cfficax, hoc eft largiens perfua fiius adaerfari9 introduceret ad refionem.hocautfit varijsmcdis. vt pulfionepacis,&conliliu adbellu. V ii DC

Rhccoricorom
dereteconucrfbillius.quodipfiim: K intcrrogaret, poflct ei mferre abfur dum. difrereana autem inter bunc Nterrogatio vero, q> cxptdit <|> loca & fcdm e . quia abfurdum ibi fiatinhuiusartis pluiibuslocis. eft contranu illius, quod ipfum inQuorum vnuseft,quando interro- terrogaret: hie autem interrogator gator fcit, q? fiue ipfe refpondcns re infertilli abfurdu per fyli'm.Quinf pondeat ad illam, fiue non fequa- tus autem loc' eft,qn res,de qua eft tur ilium vna eadem res , quam lo- intenogatio, cogcret ilium refponcuensintenderatinferre. ficut qua- dere p cotradidoria fimul.qa ad iloo intcrrogaret : Nonne acceptus ium fequeretur probatio, quam facs prope interfcctum habes gladiu ciuntSophifta;: ficutqjeum fequain lateie : qui fi dixiflct fie , oicere- tur per interrogationcm refpondetur,erg.o .to ilium interfecilli .fiau- re de re per fie, & per non, quando tem dixiilct uon,diccretur , tu cum tune eiprouemret vilipenfio &ira y H interfecifh, ideofugilti.Secundus ficut faciunt Sophiibc.. Sextus autc L autem locus eft, quando. fcit quod locus eft,q> mterrogct interrogatiofi non rcfponderet ad rcrn , c!e qua nem contmemem pluresjfes: rePilium iuterrogaret,iam dixiflet ab- ponfio autem ad cam diftinguatut Jiirdu. ficut clt (ermo dicentis:Nou ad rcipondciuc: quia li illerefpon nefcimlHqjtnbutum fitiniqiium. deret per liac rein, qua intendebat qa fi ilicduceiit non eflet, abiurdu. interrogator, fequeretur ipfum ilia fi autcm dixeritfic, dicereturei : tu res. Si autem itabilirct fuam menaiuem tollis tributum.: tuitaque es tern fingillatim illas resdeftrucre, iniquus.Ternus autem lox:useir,qn & refpoderet ad illas per fin<mla rc-r , . { . , . \ o ptopofitio, quam eum interrogat, Iponla, audientes vulgares pj? eoru iitpatentis vcritatis : id autcm , qd imbecilhtatem inferret, qi i!te eflct ex ea fequitur, non fit patens apud perplexus, & quod eius refpofio fit Jtefpondente.quia in tali locoopor- perplexa: cum videat q> veridicus, tet interrogantem, q? contenter* vni quando interrogatur , refpoudeat 2 capropofitionefolum,& non inter vnicorefponfbnonplunbus rcfpo M xoget fecundaoa pra:miflara . ficut fis: qm hjc eflet perplexio,& pel tur nuando quifpia interrogaret<juen- batio refpofi. Refpondenti vero excam Romanum: Nonne patres & pedit in hac arte, q? neget confeque filij funt vnias generis : & quando tiam enthymematum,qn nequiret le/pondes Jiceret fie : diccretur his, negare propofitiones, quas eflct inli ergo non eft ita,certepoffibileef- terrogatus. Et quado po/TtbiJis fuer fet^harcpraemiflalatcat propter lit ei negatio, non neget didioncra fuam euidentiam & diftantiaan fui ferentem pluresfigaificatioes,quz cofequentis:& ipfa eil larais vt plu communioreitt|i!la res,cuius eft ximum rhocellininitioopinionis fallacia,neque magis propria. Expc lefpondentisad hanc interrogatio- ditautem ei pr^fcire pra;miflas,qu^ nem. Q_ua: tus autem locus eu,qua efficcrent fyllogifmum de re,qiram dointenogator Icitj ^> fi ille rcfpon uuenderct eius aduerfarius coftiue
C Dt Pf */>/ itfterrogationum toricarum. Cap.vlttmum.

1C.

Libfi III, Paraphrafe.

re.hoc enim eflet ex his, qua; facile redderent illius noririam, ex rebus qua; di&a: funt in fecundo Topicorunuquia aut omnes ilia; res, vel qdam earumconueniunthmcloco, & recipitur ex ipfis ytilitas. Si au tem perfedus eflet fyllogifinus de ilia , oportet ilium aflerere q uod raufa conclufionis fit alia a caufa, quadixerataduerfarius.ficutquan dp illeconclufifletei, quod ipfefiib tipuifletfuasres, atipfe diceret, verum eft quod easfubripui, fedoccafione conferuadoms, non occafione irae, feu malo animo. InterE roganti autem expedit quod no interroget de pra^miflis remptis, ne que de proximisipfimet.conclufioni: fed expedit q uod interroget de pracmiflis, qua; funt ad conclufionem fecundum mediam difpofitio nem remiotionis Jcpropinquitatis. Quia autem orationibus, quibus fit derifio & delufio, indigetur in li tibus,expedit itaq; quod ingredian tur orationes, quibus fiunt lites. t ideo quidam dixit, quod expe diat,quod deftruas iuftificationem per fiium contrarium: hoc eft, per orationem fufiirrationis: & fiifurC ratio deftruatur per fiium contra rium: hoc eft per iuftificadonem. hie autem fermo eft fatis conunviens. Iam autem dictum eft inlibro Poeticae, q uot fint fpecies fufur rationis. Ipfmsautem fiifurrationis fpecies quardam eft,quai conuenit viio nobili, qua; eft fiifurratio, qua credatur dicere rem legalem,& infinuare vituperationem turpis, iramo quod conuenit fufurrationi eft fubf tantia rei, qua intenderet in finuare vituperationem turpis, & ideo dicitur quod iocof us fit hilaris

156

in ioco,&patefaciat tibi ea,qu? ha- U bet in ammo. Ille vero, qui in-nuit vituperationem, fallit te, & tc deuiat,& conducit te ad putandum quodipfeloquaturdealiquare,cd ille,quafi fagittator fua fufurrationc veitatur verfiis aliam rem tur pern. IQC.US ergo conueniendor eft, nobili, quia ex (e ipfo profert veritatem. Innuitio autem vitupera--) tionis magis conuenit vili,quiaillc quafi fagutator vteretur dolo & odio. Etvniucrfahusrerum,exquii Epilogus. busconftituitur fermo oratorius,& maior fua pars flint quatuor res. Quarum vnaeft,q? apud audientes; E ex fe conftituatur verificatio: Si ex eius aduerfario conftituatur fiifpitio.Secuda aut eft magnificado lei, de qua fit fermo, & eius paruificatio. Et tertio funtorauones afifediua:& morales.Quarto aut fuiuora tiones,qu?veituntur verfiis rem,dc qua fit fermo. oes aute hx res funt communes omnibus partibus orationis. Nos autem iam locuti fum' de locis,ex quibus fiunt omnes res k Summatim itaq; iam copleuimus omnes res,quarum meminiflepro^ mifimus Tprincipio huius libri. me minimus iraq-,de his rebus Ireiini F tio, vt id de quo fieret fermo, eflet no turn non ignotum , ficut eft difpofitio operis volentium docilern reddere doclrinam: hoc eft, quod determinentprimointentiones,& res, de quibus vellent loqui.Hic autern in vltimo fecimus de illis men tionem, vt fciatur quod iam nos j>fecenmus, quod de his promiferamus. &ha^ceft adeptio conclufionis , qua; appropriat loquentem: hoceft,quodnotificet ,quod iara perfecerit id, cuius meminiflet. V iiij qua?

Rhetoric* Lib* III. Paraph.

6 qttaeYeroapprbpriatatidiefltes) eft aperite oculos: & infpicite : remimfcentia.Cbmpafationes ita- res pOirigiteJ&iudicium,quod venue expeditefle vniuerfaliter, mo- ftrumeftjVeroiudicioiudicate.HiC do quo ex eis intelligatur res: ciiius itaque completa: funt res huius tef loco (umpta fuerit ipfa coparatio, tij libri: & declarauirnus itaque id & ex fuo contrario eius conttariu . ex eis, cuiusintelle&io perueriit ad Hoc autem fit, quando ilia? due tes nos: & noftia; cogitation! appatuit eflent notiores de ip(a compaMtio^- efle illius intentuni draiites coram negfiotdeipGi re,lococuius vfum Deo, vtgratis nobis praefletfpa'tiiJ cftconiparatione: hoc eft q> ipfa fit ad perfcrutatioiie oiigiftis iuofUM notiorexempliricaro.&eiuscotra- diclorutn dc his rebus pr*cipue, rium (it notius quam contrarium cum ad nos nondum perueneritej: exemplificati.quia quando compa- pofitio alicuiu* viri accepti ipfbrfi lano nou fit ita,aut nihil coftituit, commentatbrum. Sicque compleaut conftitueret rem, quae iam fta- ta eft huius hbri expofi tio, tcr ft bilita eflet t & hoc vel per aliud extio menfe. 510. anni ^re emplum, vel quando ipfa eflet na* Maurorum,ad Itu turaliter nota. Et fimilitereftdifpo demDd,cui firiocognitiois contrarijipfiusrei nihil hoc eft: quod quoddam eft per fe cftoccultuffl. notum, & quoddam eft notum per Amen. iXemplum.Conclufiones vero ora*| tionum expeditg> fint feparatse ab

ipfaoratione, non coniuua^ fecu, Paraphrafis^fuerrois inhbros ncquc continual,ficut exordium: '/ ' . .n

fed conuertantur verfus exadum Rhetonconim ^trljtOiermdnem: ficutefletoratioorato tfotelis finis, ris confultiuis orationibus: lie eft meus feimo,ficq}eft mea intentio: Fraocifci

f R A N C I SC I

PHILE1PH.I

PR^EFATIO IN ARISTOTELIS RHETORICAM

Vmfuftrwrtanno Hononi* JoceremycUriftim6 fattir, quod e4ut vrfee nemini tnaioribus aht konofibttt autprxfttijs imqiia fontigtt titpere nonnuUi ty ncbiles & magni -iri dare Optra. Grids titeris>quippe qtu tarn tuadutrtijjeniji fetus fatertnt, ntpro dignitatt ad Latmttmeloqutii tnittrtntur.QtutrecH Aritf-pritceptu ilia his authors More doflij?iMe,tttm, vtJetnper>diJtrtitfimeferiptujHnt,fummisam)bispre^ tibusto)ttenderuntidefficereM,-i>t <a LatineloqHtrentur.GenJebdnt.h.prdttes viri, tjifod. long pints %y vtiiitatis y ornamenti ex his Lattnis a Me fafKs > qttonia %y tlli Latin* toqtti quaM Grtce Mallent,quamjt Gr<tca ejjenttajjequerentur^on.n.eo Gr* tte literAS taiopere oes dijcereftudemus> quo his apitd Atheniefts ty^jitioyvt 'vtarmtf ftdvt illartijttbfidioattfut duflit Latina literdtittaM atq\ eloquttia toieliiti tineaMiit %y lautitts, Vrxttrtajtefcio qvo paflo qui Minus (y din (y multii Grteas' codices pertr<ii:larmt,tyfijeillts totos dediderint,nujqatncredibileittuacpropt diuintom laflet Grtforft eloquijleporeatq', dulcedinttneqi apudoratores neq, apuljipottAs niq\apui pbtlojophos percipiuttquofit t>t noftri fere oes,tjtti aura dtlenire coitcupieirint, Malint initio Gttca L<itint,quam eadc Grxctleclitare: tgnoratttes hi quidezy vtilitts ad^o* dafore voletibtts Gr&ca dtfctre,T>t Grtecx "voces Gr*c/g; c'ocentus illoru auribus die no fttiq; obftrepat:tr qutadnJodiigraKitate Latinos Grecis,itu nob'n Jitakitate illol& Qltada quaji diftionit ambrofia ac ne flare Miru in modu anttcellert. Id igiiur ita fami liaribits a Me illis efflagitatibus obftinatifliMcrejragaricapKtumquia videbarem A n6bi*ptti,cknifua nature diffifileleSl.tt.inartevtrbufepitM e uerboexprMtedwquod )te abfurde fiat,laloris ncnunqua maxinii>inttrdu autfffertnonis i>el difiimilitudtne' T>tlangu'$lidSi:\>otiieft)tu qttianoeo Mepollere ingento "vfurvtintelltgerti qttimaitftate Ariftotelicx diflionis Latin* interpretation's fto exprtmere. Vrotde noleba out ineptui OpudaliqHos,aHt ttmerarimitidicari. Sicigiturpro viriliparterefragaubuisnobu,cla tKf 1fir,ffiihiq: amiaj?imttt,zy tlti nominis eximitu prxdicator A'berttts, it qui per id temporu Roncni*cjutfftorempro fuMnio Pdtificegerebat,ide ciepit,qtfbdilli anteaco~ fuejfenj,fludiofi^irne a rubif contindere. Q/ tametfipro fuo inre o'la apud me pot, eo tanttn focitius perfuafit, qkod i>na hanc re fore dtceret, quam prfcipuegratificari mar fuetutimi tutt quireM. Aiebat.n.te i>nii ejfe,qttipro regiaifta %y innatatibi znimi iAA gnifittntia genercfitate^^y inattduo quodaMjplendore,magnttudineq; invent],c reli quasoeisiHuJtref dijctplina4,!nfig>us<i;'vtrtlttesmaxim'ipenderes,tumhafce clegantit resartesmprimis. \drntbii>iriUe&'amicittzygrauifperfHafithauddifiictt'ter,vt* pote qutM \trA locjuinon mmUfnojJe quanfielle, tarn pndeManiMaduertiJJem.Quod qttidfM tktn alijt inultif rtbtts dt tllo expmtnfum,tu in iff landibus quas de tuajehti

ty aagttfta ilia KoHontenJt legatione dies noflerq;ffr<tdicabat:e<tt. n . itaponebat artttociilo.<,vtnibill>os'teaBononienJiumK.eipub.i4cciderit,qttodnonmulto anteimpendere vel Ltpide's ipJiprMtiderint.Etprofeflofi tuafeqtii *veftigia,qutbm eu res tratin ma mt>~i>clMij}ent,neq; ipfi excidijjent,neq; tanta, tamq;prteclara "vrbs in tantat calamita tes rumtktsq; decidt/Jet. Sed de hit alias. Cum hone igitur traduflionem non ingratam till fttittrum intelligerem,vt amicifiimo homini moremgerertmj.vt me iffum tuo no mini cum \lberto meo d?dicarem,oblitusfum no$iri, (ofa "v'mcit amor) rent dtfficillir mum, & men imparem tiribttffum <tggrejju*. AudtnteffortWM iuuat. Votuit Hometrie m ille Aiax Heflora, cjitemneq; Vlyfles,neq; NeJtoriripr&ltumproHocantemexccr fiJJet,Jola audacia & agqredi z-yfinnttlxri certaminefoperare . I'otuit CT* Troas itltm obincenfisutmrMuibuStfttfis Aclxuis omnibus,arcere . Valuer imttf fortafiuetiamnos fffiminusorationis Ariftotelicitnitorem^tipjftcertefenfa Latinis -verbi* explicare. "Verum ne idfnum omi(erim,nos afabio Qutntiliano noimullu in difliombtn inter' fretatione diferepajjettdq; no inconfultofaftitutumm quod ille frtifttiyop I'AdV, 1>er tumeT>erboexprimes,cocionalegenMs,&"7rpox.a,Ta}(.V'l,iV prtfumptionem dibitror)exprtmere maluimus.Sic ey aliapleraq; inueniri contigerit,Nam quamuifper tloflits die fjtiidem er aeutws virfitit,velitticerte efl,-volutt tamen in nottnullis verbs CT* rebus ma^isfefui,ijtiam Ciceronisftmilem dici.Nos autem er M.Tullij , &- HOT ratij lacci,&> Eufebif,cy Hieronymi.qw Lttmifimtfimttl^-do^uentiKtmi extiterunt,te$iimonio & anthoritatefreti,in idmaxtmeftudemus,yt qttoe a Gr&cts transfe rlmus,nibd aliud quoad eius ret fieri pofitt, qnam iMmitatemfapiant. froinde <& hoc prtfentis operis ad numerum charaflera acfyura pro virili- pane traduximttf. Sufcir fies igttur prat/ens hoc quicquideft munufitdimagnifice pater:tjt>d,fi quids authore iffum tecum reputes Ariftojion te minus e regtaprofapia gemto magnanimoprincir pe,qnam Alexajro Macedonum rege dtgnum exifttmes.Si vero nojtram in te obferuar tiam,fi noflra in Albertum er inprtclara omnem Albertorumfamilia , dtleflionem, amoremq; confideres,ev eximiu certe id>tnprimitq; deuotum. Cfternji hifcete rebus 4elcflariintellexero, ejficiesvtpropediem bttic qttafiprtludio maiora fortafft qu&dam valenltoraq; certaminafubncflam. Interea vero httnc AnHfl" idem leflitabit , intsteberifq; magna exparte quf a maiortbtis nofrit de bene dicehd'-feientia Qrtradita vobit o* reliflajitnt, abAriftotelico fonte pracepta iUa cpnec^ emanamfli . QHaquidetn exreeo magit eorum iaipttdmtia mirtiinli tft , qut cumft Arijlotelicos

diet "noltint , cy toqucitdo grfcribendo abfurjijiimi JimiU

<T infanttfiiau plane reperiun * tar.

158

ARISTOTELIS
R H E T O R I C A
AD ALEXANDRVM, Fr4ttajco Phiklpbo i
A R I S T O T E L E S A L E X A N D R O S. Vm tuis lit*x lat,videre humi Itimisgbufpia f risfaduscerx dicedo cedere: pfertim cu no fis rior, nonnul" nefci^eoscjl populari principa E los faepe ad cu ver fen^r es oeis ad populuxj Arifto.fta nosmilifife,cj vero fub vni9 imjjrj duclu cofti gince, vc nonnulli vtciuiliucau tuti fint,ad rone oronrip refer>credunt,e faruprecepta re * Qiieadmodij liberas ciui raafcriptus: eus'forte ad te perfcriberCja me peterent* tes coiskx , q ad honeftiffimii Schber'a Ego vero haiidegligentia qui aliquc fine ducat, dirigere conx Mudo.ad dem vlla in hoc vfque ttempus fueuerit,eodetti mo Koroma rera diftuk/ed vt quaererem ita qat eos quos impio tenes , ad icl diligenter dehisadtefcribcre , agere q^ cod ucibile fit,& vtile. vtaliuscerte nemo qui hifcein eteni lex (vtitadixeri ) oro qda rebus elaboraffetjdiligenti^vnx iejqcoiciuitatiscofenfu 3finita quam fcripferit* Hacc igitur r&/ iubet quo padto vnuq3qj agen ftemihifueratfenteutia. Nam du fit. Accedi t ad re, q3 neqp ti^ quemadmodum veftium deco biobfcuriiexiftimOjfoJere nos F re,atqj magnifTcetiacaeteris ho^ laudibseos pinde atqj honeftos minibus praeftare maxime ftu^ d(. fprtespfequijCj di rone vtun des, ita etiam dicendi inuentiox tur,& ola ea duce agere pgut:g nem}ac vim earn vtaccipias ni> vero abfqj rone &orone quicq? xeduoi eft,qux pulcherrimafit, faciutjtanq? atroces immanesqs apprimeqj pracclarillima.Loge odimus.Quaquiderefadu eft npulclirius eft, ac regale ma^ vt&maloseoru vitiu ondetes giSjanimoelTebene conftituto, maleaffecerimuSj&bonos eox <qp habitum corporis veftibus m virtute declarates quafi bea^ imnandostp vo ornatum pulchris intuen 4 Alv tos.,adrnirados 9 furdum enim "ft, eucn qui rera luerim .Sic^j & qGofuturas ca geftarum gloria caeteris antecel
flan-

Rhetorica
cem,qu ftanfirjusfVuefefnur,adinueni' mus.Proinde& imtninctcsdif" Ainexpugnabilisquidem fit}| ficultates eflfugimuSj&abfentes primisqjfecuraopinanda, Sed vtihtatescomparauimus.Nam vereorhac de repluribusad, te vdutivita Cjiiulli moerori rub' fcribcrCjiiefortaflis oftctaremc iacet,eligendaVita prudens eft ipfum videar, hifce praefertim ( oratio diligenda.Neqj id te prac rebus qucprobatione non indi terear oportebit,q? hbminu piu gent/ed plan^ patent <LV i prom rimisalijs quidcm lexipfr alf/s ptu Turn omnibus. Qiiamobrc vcrotua turn vita, turn oratio hare omnia mifla facienSjilla iix xerrplodatur',Vtcun<ftisjigit aterim folum, de quibus in onv turn Grarcis tutti Barharis ante nem viramdicendumeft, hoc cellas, omni tibi ftudroanniten Vnume/Te quocarteris animali dumefcquor/squi Verfanturi bus preftamus, pracclarn quod H hisexempliSjitahorumimita' dam abimmortali Deoadepd \ tionem per virtunselemetapul videamur . chreeflRngant, vt hatid libi de^ piditate trriora confulant,fed eius fe par modi aflfedionibus vtuntarft ticipes fieri &i cupiant & exo- reiiqua quarif anrmaiiajOratiox pter.Rerumeftprscterea huma ne autem homo dfitaxat:abfurx narum auguftifllmum ,conful' dum profec$o maxime omnifi tationevti.quarenec ifupeirua cedat,fi q ua \Tna re belli) s an tex caneis vulgaribus?j5 rebus ftux cellimus,eam bene viuendidtTx dium tibi terendum eft/ed pro cem prarnegHgentia reliquerix virili potius parte elaboraJum, mus. Profde te iampridem tua vtipfam belle confukandi arte fpontcincitatum eciam 6dperdircas,8dteneas, Quis.n, etia hortor, vtdi fanxmentisdubitaric^Hquisin phiam omni (ludio comple<5faI confulto quid egerit3amentiae re.nam vduti corpus faonavaquidcm:finautem rationeduce letudine, i at A'animus difcipli^ fapientif fignum efTerlntueri ct na eruditioneij! fcruatur < hufir* licet eos cmnes qui optima in* ;n/dudu haudquaquam tibif ter Grf cosRepub.vtuntur,ora wbusgerendis abcrrarecotigc tionepriusq^ rebus conuenire: rit,<|ifi potiusoia (vtiradicS) itemqj apud eos qui inter Bar/- quat tiiti 'A parfa funt bona, pla bares digflitate praefl:ant,orax n tuebrff.Quod fi practerea ox tionem rebusanteirerquippecj culisviderejiucundum eftiani^ probe noricteam, quas ratione mi luminib 9 cernere, penitusqt oratione^j perfpeoio vtilitatis perfpicefe,admirabiJecerte plu cognitioijj fit, elTe quandam fax rimum.Rurfus autquemadmo lutisaxcem^eiufmodi certear duimjjatorfui eftferuatorexer citus

Ad Alexandrum
A citus,itaetiameloquentia,quae fapientia: coniuncta fit, humax nae e vitargubernatrix, Sed hec omniaatq? hisfimihaoperepre tiumputovtmifla hoctempox refaciamus.Monuifti aut tuis li teris,ne quis 01 no mortali u hue librii aocipiat, qppe qui non fis liefci9, ficuti pantn tes quos tx fe gcnuerintjOiagisq* ij quib 9 fup pofiti funt,partus amarefolent: codem'q; modo rj, qui proeclam aliquid exfeinuenerint,maiore * bus eo vti contigeritNon fecus *Ti4proinuemisatqj pro liberis emori periclirentur.enimuero ^quos Parios vocanr Sophifte, qmnihil ipfi proinerti quada negligentia pariunt^ne diligunt quide, fedacceptispecunrjs ab fcdimiMuntHancigJturob re te vehementer moneo & exhor formica hxcdicendi prjceptafer ucs^atque tueare,vtcum dCipfa adoieicuntjn ulli us opib9 violen tur, fed honefte tecum decorecjj Vna viuant: 6t cu inadulcam e/ * tatemeuaferintjimmortale glo riam nancifcantur. Adfumpflx mus aut (ficuti nobis Nicanor cxpofuit)fi quid hifcede rebus apud cxteros artis fcriptores ex politum elimatum^jinuenim'* Impedes autem operam etiam hifceduobus libris: quorum alx ter meus eft3eas continens artes quas adTheodecften fcripferam, alterautetn eitCoracis.Reliqua veroomnia,qugf:ue adciuilia pr*cepta,fiuead iudicialiaper tinent, feparatim hoc inlibro fcriptafunttqaapropter exhix fee ad te commentaries ad ea cox fequendaabundetibi adiuinen ta fuppetent. Vale,
S V M M A LIBRI. Ue tribus Caufarum gnibuSjProbarionib1* oibu$,locuticne,ac Oronis piib*,tura invniuerfum, turn fingillatim in vnoquoq; caufarum gencre. DegenereDeliberatiuo.

I.

Ria funt gna ciuix liumcarutdelibcx ratiuuniydemrati ufi, iudiciale. Hox rum aut fpcsfunt peratio:accufatio,defenfio: 8t cj ftioautipfa fecundum fefe,auc aliud.fpesigitur, inquibusols verfatur of o, hae funt numero. Hisautem vtimur& inconful/ tatione ciuili, 8>C apud iudices, dL circa alicuius certae perfonac di(flionem:dequibus quidcoix busitapoterimusaptediccre,fi figiliatimvniufcuiufq;fpeivim &vfum.cV exercitatione micro coprehenderimus, Erprimum quidc defuafioibus e,dilTuaiiot bus^ dicld fuipfaru.n.vfus I dc mratiuo ddiberatiuoi^gnefox cuinprimishet.Vtigitfumma A Suafio ae tim dixerimjfuafio cad aliquid &u*(\o eligedumautdicediijageduve qui exhortatio. DiJTuafioverOjne quid eligatur aui dicaturagax turye,dchortatio.Hisautem ita actinias, fuaforoftendatcpoiv
tet

Rhetoric*
* tet h*c ad qua: exfiortat, iufta, & legitima,& vtilia, & honefta & i ucunda,& fa&ilia facftu cfle. Q3fi min? id poterit,demoftra dum erit cu ad laboriofa &C gra uia quaedam exhortatur,hxc fa <3u & pofia efle,cVcj5 neceflaria: diflfuafor aut ex cotrarrjs dehor tetur oportetjVt neqj iuftu, ne^ quelegitimum,neq? vrile, neqj honeftum, neqp iucundum } nequc fadu poffibile hoc fit, vel faltem SdlaboriofifTimum id ef fej&mimmeneceflarium.Om *^ nesaucemacftiones harumvtri uf<p font caufaruin participes. <juaredubitandum noeftquin oracio harum alteram cotineac* Qux igitur fuadentes difluade/ tesqjdefiderare conueniat,hfc func Definire autem iam aggre diarvnumquodqjhorum quid fit:demrabitur^vnde eanobis in dicendo fuppeditemu&.Iuftu luftfi gd. jgjtureftjhominumplurimoru non fcripta cofuctudo, honcfta turpia'q; determinans : idvero I fthonorareparetes,amicisbe nefacere, & beneficesgratiam referre.hxc.n.6^ his fimilia non iubent fcriptx leges hominibus faciunda/ed confuetudine non fcripra,& com muni quadamle gelegitimum fit. iufta igithxc font* Lex autem eft communis ciuitatisconfenfus,qui fcriptis pracceperic quovnumquodque Vulf agendum fit, Vtile vero eft prae fentium bonorum conferuatio, autabfentium com para tio, aut malorum inftanuum propulfa" ti6,autftttur0rurii incommodo 1C rum inhibitio.Hoc autem diui^ das oportet,priuatis quidc hominibus in corpus,& animunr, dC res extrarias,corpori.n.eft v- tilerobur/ormac drgnitas, box navaletudo.animo verofortr/ tudo/apientia,iuftitia. extraria vero funt amici,pecuni3e,poflef fiones.his autem contraria inu> tilia funt. Ciuitati autem vtilia talia quxdam font, concordia, viresad bellum,pecunig,& pro uentuum copice ,;ibciorum virx tus,atq? multitudo, acfomma^^ tim reliquahisfimiliavtilia effe ducimusrquoe vero his contra*' ria -. fonr. inutilia" . r *Honefta j i-v.cro Honeiu, font ex qurbus fplendor ahqins atq? illuftris honos in eos qui a-Ii quidgefiferint,emanaturus fir* lucuda aurem,qu3eafficiutgau lumnda. diu,Faciliaverofont,quazbreui Facilu tempore dC minkno labore inv penfaasabfoFuuntur.Pofia aur, y0fa qcuncp fieri natura poflimt.Ne cefTaria vero,quic vt:fiant,arbi^ trrj noftri non eft, fed tanquam exdiuinaquadamauthumana M neceftitateoinc fiumJuftaigit, & legi timas&vt j]ia}cx; honefta, &:;iucuda,& faci3ia,6s: poRa, dC neeefifariahaecfunt. De his aut dicereabunde poterimus&ejc antedi(fiis,Sdhisfimilibus,6Vip fis contrarr]s,6d ab rjs quae iudix catafunt autaDrjs immortal^ bus^utaclarishoibus^autaia dicibus,aut ab aduerfariis nr is. Cutufmodi igi tiir iuftu eflfet,de clarauimus.Simileaut iuftoeft hinoi

Ad Alexandrum
A hmoLnam quemadmodumiu ftiiexiftimamus obteperarepa fentibuSjitidem conuenitfilios parentum res geftas imitari: d(. veluti beneficis bnfacere iuftii eft,itacYrjs aquibusmali nihil fufcepimus, iufto fimile eft non nocere,Hoc igitur mo fimile iu^ fto capiendum eft*Ex cotrarrjs autopus eft exemplum ipfum perfpicuum faciamus. Nam ve luti iuftum eft in eos aiaduerte/ requialiquidperperam patrax uerint, ita r]s qui nos benefTcio B fouerint, referre gratiam decet Id am iuftum quodabaliquib9 claris virisiudicatum fuerit,fic critaccipiendum* Verumneqj nos foli odio hoftes infequimur maloh? aificimus, fed &C Athe^ nienfcs, df. Lacedaemonij iuftii efleiudicant inimicosmultare, Iuftum igitur hoc modocrebra exercitatioeaccipieSf Legitimu veroqualeetiam ipfum fit,anx tea nobisdefinitu eft, Oportec utem vbi vfui fit,vt is q ui fenx C tentiam dicitjlegeetadfumat: deinde fimilelegi fcripta:]. eflec vero hmoi.Nam ficuti legumla tormaximisanimaduerfionib* furcs pleflendos voluit,ita & fe <iu<ftores maximopere funt m& tandi:etenim hi furantur eius quern deceperinthominis men tem.fld veluti legumlatorhaere de? eos ftatuic qui genere proxi tni i]s effent qui fine fili)s interif fcnr,eodern mo d(. hui 9 pecunia Turn rerumty Hbern me nuc do niiiium<iiri dietitian) cum fjs

160

quiipfumliberar?t,hacluceor B batiSjproximusipfe fum cogna tione,iuftus certefum qui illius resoes dominio teneam* Legiti mo ergo fimile adfumit hoc mo do.Contrarium vero fic.Siquix dem lex prohibet publica pri< uatim diftribuere, perfpicuum eft eos qui ilia diftribuunt, iniu riaomnesafficere alegumlato/* reiudicatos.namfieos leges or nari iubent qui honefte reb9coi busiuftecjj praefuilTent, nequa/ quam obfcurum eft quin & pu blicarum retudiffipatores mul ^ tadignos exiftiment. ex contra ri}s igitur ita legitimum clam Ht.Exiudicatisautemhoc mo> do 4 Neqj ipfe folum prsefentern legem harum caufa rerum a lex gumlacore pofitam dico, fed et antea ipfi iudices authore Lyfi^ tida,3Equeatqs nuncamedicic, fententiamdehacre protu'pre Legitimu igitur hoc modo tra^ <fiantes,multipl\-demrabimus* Vtile autem quale fit,anteadefi niuimus, Affumendumeft aut jndicedoetfiquidex vtiliinci * derit:eodem^j mqdo tracflandtif quemadmodum in iufto legiri" mo'qjtradidimus:cV ficcrebris in locis oftendendumEffetaut vtili fimile huiufmodi* Sicuti nancp in bello conducit eos qui plurima valentanimi magnitu dine,primos iacieordinarejeo^ d mo in rebufp.gmagnx vtilix catieft prudetifTimos mul tit ux dini iuftiffimosij; peffe. & queV admodwm hoibusinbona vale tudinc

Rhctorica
<3 tudine caucrc nc in aduerfatn ix cidantjVtile eft;ita et pacatis vr bibus,concordiaq; vtctibusco ducibileeftfefeabomni feditio necuftodiant.Similia ergo vtili hoc modo crebro tra&ada funt. Excotrarijsaut vtile lie perfpi cuum fit. Nam fi coducit eosci ues qui aequi &boni funt,hono ribus profequi}ita punire iprobos,vtilitatis plurimum adfert: & B quidem inutile eft nos f<v losaduerfus Thebanos bcllum gerere,vtileeritvt LacaedemoH aiosfocios nobis adfcifcamus, itaqj aduerfum illos belligerex mus.Excontrarqs igiturficvti leclarum efficies. Vtile vero a Claris viris iudicatfi hocpafto adfumes.Nam dt Lacedxmontj vbi Athenienfes bello fuperafx fent,vfui fibi foreexiftimarunr, ne eorutn vrbem I prjdam ver^ terent:fiC Athenienfes rurfus cu poflfent Spartam funditus euer tere , conducere fibi arbitratt funt:fiLacedf moni) fupereffent* _ Etiuftum quidem & legitimu 1 dC vtile fie tibi tradand um eft HoneftumverOjdC facile, dt iux cundum,6C pofe^ neceJTariu quo & h?c fuperiora te tradlare conuenietjdC de his quidem & hifce diccre comode poterim9* resipfgprovnaquaqi nobis co K fultatione verba fuppeditabut. Goes aut fpes quas diu ante no uerimus, facile in vnamquanqj caminducere poterimustqua< propter ea funt nobis diuideda, de quibus vutgo confultat ocs Vtfummatimergo dixerimus, e^de quibus orationem habe" muSjpropofitiones/eptem funt numero*neceffe.n.eft nos cV cox fultare, & orare turn in fenatu, turn apud populfijautdefaCriff ct)s,aut de legibus,autdeappa' ratuciuili,autde ibcietatib3 ac . foederibus ad uerfus alias vrbes, ^ aut de bellis,aut de pace, aut de pecuniarupuentib'.hf igitur.p pones funt,de quibus ois eft no bis & cofultatio di of o Harum aut vnaquaqj diuidamus,confl deremusqj quib'modis oronel hisvtendiifuerit. Defacrifictjs aut abude dicerenecefle e * Aut " ndicimus pfenci in ftatu ea fer uadaee,autvt magnificentius, aut vt in hishumili^quodamo-. do agedii fitCfi igil dixerim9 f pr^fenti ftatu ea feruada ee^cas inueniemus}exiuftoquidedice M tes,iniuftum apud omnes efle, pterconfuetudines patrias qo quam agerejquod'qjomnia vati cinia hoibus iubent patrio mo* re facrificia effe faciunda, 5i q eorum qui vrbes primocondiVrfusautemdeffnicmus deruntjdC templadnsimmorta libus erexere, diuini cult9maxi m n . w c u a , turn n con me fun^diuip obferuadiExvti clone confultabimusnam fi ho li aut dicemus q> ad rei pecunia rig Ipeftm^ut pri uatim aut pu rum fingula plane btice

Ad Alexandrum.
A blicecoducetjiibipropatriomo re facrihcrjs fitindultum: dCq> sid ciuium audentiam ea res co/ fertnonmediocriter, quippeq? grauioris armaturze peditibus equitibusijj ac vel itib9 ludos ce/ lebrantibus ernes ea ambitione deledati audentiores fient. Ab honefto aut dicemus, fi hoc mo/ do celebritates pulchras fpeclari contigeri t,A iucundi tate vero,fi &varietas qu-xdam-ircaDeo/ rum facrificia ad fpectandum ac ceiTerit.A posfibiii aut,fi in eiu/ fcemodiludis nihtifiatneqjpa/ rum,neqi nimis.Cu igitur in re/ bus dm conftitutiscofultatio no bishabetur, cti haec traclamus, operaepretium eftde antedi&is aut de horum fimilibus confide/ remus, dC ea pro rei natura edo / ceamus * Cum verocofultemus vtad fplendidiorem quendam apparatum facrificia traducant, cae funt caufae nobis adferendae, quibus merito cofuetudines pa/ _ triasmouerevideamur,di(ftitax tes,addere pr fentibus quicqua, idhaudefle foluere,fed augere potius resanteacoftitutasacfir matas, deindeqjSCcofentaneu fit Deos immortales beneuolentiores in cos efle,a quibus magis Venerentur.Item quod neqj ma iores ipfi eundem femper modii in facrific iis obferuabant, fed ,p tempore, procp feciidis rebus dC priuatimc^plubiceDeoru cul/ turn legibusfanciebant. poftea vero q>velutiincfterisrebusox moibus confueuimus > ita dC refpublicas>atqjpriuatasdomos adminiftramus* Dicas.n.opus eft^fiquahisita conftitutisvtili tas ciuitati,aut fplendor, aut voxluptas future. eft,quae quide om nia ita tracflabis, ueluri in fupe/ rioribus dictii eft. Cu ad humix liusexhortamur,primu quidc. temporibus eft accommodanda oratio,dicendumt]5 quibus in re bus deterius nunc habeant c| art tea habuiflentdeide vero q> ne confentaneum quidemfitDeos facrificantm fumptibus,fed piex tate potius gaudere. item q> eos quifupra viresquicquafaciut, dC DrjSC homines gftultisfimos iudicant.demum vero q> nee in hominumarbittjs publicifumx ptus modo > verum dC i n fecunx dis aduerfis^fj rebus exiftut*Has igitur caufas &C haru fimiles iri facrificiom propofitionibushax bebimus. Vtautem5iquaead optimum facrificium pertinent fciamus, dC exponere &C fancire hocetiamdefiniam.Eftenimid vnum omnium quidem optix mufacrificium, quodaduerfus Deos pie ac diuine, ad fumptus vero moderate, ad belium aute vtiliter,ad fpecflacula vero fplcn didehabuerit. Aduerfus autem Deos habebit pie, fi patrix confuetudines inftituta^jnonfolua tur: moderate ueroad fumptus, fi non quxcunqj ad pom pa mifx fafuerin^confumantur* Ad belx lum autem vtiliter, fi equites S>C milites vna copofite ludos agat: adfpe<flaculaverofplendide, ff Rhet.Poc.cii Auer. X &

Rhetoric*
K auro, & fjs htriiifrnodi rebus quae haud confumuntur,magni fice quis vtitur* Qug igic adueiv fus Decs feruanda funt, per puk chre ex his conftituemus. Ex rjs vero quae antea dixerimus, pla> Iiefcire poterimus quibus mo dis oratio de vnoquoq? facrifica DcTeglb - di genere haberi poffit . Delegi^ ft cmiii busautem deqjconftitutioneci uili rurfus eodem modo trade/ rous. Etenim leges funt,vtfunv matim dixerim,ciuitatis publi' H ciconfenfus, qui fcriptis termi' nan t atqs imperant quid vnunv quodq? agendumfit.Eacvero le gescolendaefunt quibus magi" ftratus parui quide ac multi ex fortitione,id q3 feditione^vacat, snaxime aut ex toti9 multi tudi / tiis fuflfragrjs in popularib9 prin cipat5 defignent.ita4n+5Cipie po pul9 , qm I ipfo fit eos donare ho norib9 quos voluerit, haud qua C(uam accipientibusinuidebit, &clarioresmagismagis<35 pro^ bicati ftudebunc, vtpotequi in* telligant vfui fibi futurum apud ciues fe probari . Quae igitur c\v cacomitia in populari domina^ tu saciri oporteat,ha:c funt Qug vero ad reliqua adminiftratio/em pertinent, fingillatim expo jiere operofum ad modu fueri t, Verum vt breuiter dixerim , id obferuari oportet,vtmultitudi/ni leges impedimento fint ne kv cupletiireiinfidientur: diuites autem inducant vt vitro ad pu' blicamiiiifteria munificentisfi^ mifmtHoc aut afTequi poterut, fi locupletes pro ea quam in pUx K plicummunift'centia exhibent, ftatutis quibufdam honoribpab ipfis legibus doneturjfi'qj dC agri colas pauperibus di nauium gu bernatores ve&oribus antepo-' nan t^fic,m6c locupletes non in> uiti reipubli<inferuient,6 plebs non calumnigfed miniiteriisftu debuntOpus eft praeterea in c5 ditis legibus feueritatem inefle, qua neqs agrii ad egeftatem re- digere,neqj morientiu fubftan/ tias publicare fas fit: dC magnos i)s cruciatus infcriberequi ha;c-* obferuare neglexerint. Decet au tern aliquerjshoneftum fepultii raelociiantevrbemdari, qui,p patria bellando periflent, dC eo ru filios ad pubertate vftp publicis alimetis enutriri, huiufcemo di igitur leges in populari prin^. eipatuferedaesiit. In oligarchies vero, quae paucorum dominatu adminiftranr,magittratus scqiiq fiuntin otfsiliius ordinis viros diftribuendi legibus. Horn aut plurimi quide ex fortitione, ma ximi vero magiitratus occulto fuffragioc^ iureiurando&ma/ gna cum diligentia atqj ftudio decernendi funr: in eos aute qui vlla in ciues vti contumelia per rexerintjinaximf funt poenac co ftituendx* plebs nanqj nonita 5gre patitur q> magiftratibus ca ret, quSgrauiter&moleftefert q> afficitur c6tumelia.Ciuiu aiit cotrouerfias per breui d i llbluex re,neqj in tepus trahere couenic* Neqj vulgusinvrbem exagro eft

Ad Alcxandrum.
ribusinfirmifunt,aatbefiu alk uentibus plebs turbant, pauco / quodvideatimpendere, auteo riiip principatus refcindunt , Vteft cii aliquibus ineiida focietas* paucis igit dixerim, debet in po quod bello quofda a fe defed:u> puiaribus principatib9 leges ccv rosputet.HeigPfum caaehis^j hibere plebe,ne locupletioru bo cofimileajquib^plures nobis ad nis inhient infidientur'qj, in pau fcifcimus focios. Necefle eft autc com vero principatibus auerte/- cu ineunda focietate perfuadere re illos qui Remp gerunt, dC ab volueris^eam maxime tepeftiua imbecillorum contumelies dC A calumnrjs inhmularionibusqj f prime iuftitiaeolere^ben clues* Qu { igr dC in legibus, dC tea Rempub, aftecifle,efle% pcv in 01 conftitutioneciuili defide/ tentisfimoSj&i proximo refidex E randa obferuandatp funt, ex his re, q> fi minus haec oia potueris, cognofces Js aiit orator qui quic qug fuberunt, oratione coplede cj'lege fuadere voluerit,hanc on/ re* Cu aut focietate diiTuaferis, dat oportet f qua! em efle ciuib9, primu ondas oportet haudnuc 8t reliquis legibus confentanea, earn facere op9 efle: deinde q> nc ciuitatifyconducibilem ad quie qj hi i ufti funt, poftea vero q> dC te & concordia maxime, vel ad malenospriusaffecerint, fin id ciuium probitate . autad publi" minus poterim us,dicem us eos a ca tributa,aut ad ipfiusReip.glo nobis porro habitare,neqj facul ria, aut ad vrbis potentiam , aut tate his efle quo nobis opporw ad aliud limSi aiiquid viui cede neadsitauxilio*Exhis igf his^ mAduerfarius vero primum c6 fimilibus circa faciiidas aut nori (iderabi tan minus fex ilia cois faciundasfocietates,6Cdifruade fit omnibus, deindean reliquis di fuadediijj vfum facile cogno^ F legibus no confentiat, fed aduer fcemus . Rurflis aiit di pacis dC De fetur potius guodamodo,praete/ belli faciundi maxima nobis ar/ & bello. rea an ad horii q ante dicfta funt gumeta capiant.Caae itaq? bella condu<flurafit nihil, fed contra di aduerfus aliquossiithmodi* nocitura potiusDe legibus igit, Par aiit eft dei^s tepeftiue nunc deijs coftitutioneciuihexhiscY vltionccapiam9, qui nos antes cotendendo ft. orando nobis fa^ ini uria lacesfiuerii t:vt niic iniur liusaditusfiet, De focqs aute, ra ( puocat, n - deijj aduerfus alias vrbes foederi cognatis, aut,prjs qui benefici alias busdicereincipiemus, Fcedera erga nos fuerint,aut q uo auxilio *JPtur at^eorii ordines neceJl~e llm'iniufte aflectis focr)S,aut pu eftpublicis conttctionibus nat plica ,f>vtilitate, autad gfiaaut focr) vero pro ea teporii funt cox ad opes,aut ad vires , aut ad ali'' ditionefaciudi, cu aliqui fuis ui ud ijppw hmoi blelufufcipiam* X ii Cum

Rhetorica
G Cum igr ad bellii voluerim9au ditores exhortari, debemus ex hiscaufisquaplurimasdicendo cople<fb,ac demii demoftrare eo ru plurima,quibus bellates fupe riores fiant,ipfis auditorib9 adef fe Superiores etenim oes fiunt aut Deorum beneuolentia qua bona fortunam appellauerim9, aut corpora mukitudine atqj ro bore,autpecuniaruafHuctia atx que impcratoris prudentia, aut virtute focioru,aut opportunita telocoriiEx his igr dC fimilib9 q maxime rei cogruant, bellum fumi oporter exhortabimur,adx uerfarioru partes deprimcdo,no ftrasaiitaugcdo atqj amplifies-' do,Quod fi futurti bellum impe dire ftuduerimus,primu ex cax inueniedx funt,quib9 demoftre tur aut oino nulla^aut paruas hu miles' moleftias affcrri,quibus ad bellum rapiamun Deinde q> bellii minime conducit:eriti|j p-' currendu q hoibus bello foleant acciderecalamitates* Ad hocite _ ondendum)qvifloriamfolctin bellandoefficere,eahoftib9max gis adetfe. hare aut funt q paulo> ante comemorauimus. Futurii itaqj bellii exris rebus difTuade^ mus. Quod fi ab inftanti bello quiefcedum eflecohortabimur, fi quide confultores fuperiores fuerintJioc ipfum primudiceiv j j dum ent,decereeos }qui mcteva lent,haud operiri quoad cafum eant,fed cu vincunt,pace faciun damijs eile. Deinde qm ea belli natura fit, vt &'plerofque ex eis qui fecudain eofortuna primu vfifunt,ad poftremum perdant: pacisveroc6tra,vtSvicT:osfer uet, 6C vidoribus rerii bello ade ptarum fru<5him adferat* Expox nendum et erit eas qux in bello, cum multx, turn varix mutatio ties fieri folent. Qui ergo fuperio res in bello fuerint, ex huiufnv di ronibus ad pacem exhortabi mur: cos aut quibus aduerfx in bello res extiterint, turn ex ipfis cafibus exhortabimur: turn vex ro a quib9 iniuria an fufceperi t, fuis calamitatibus admoniti ir * ntare eos ne pergant: turn ex rjs periculisq anteacfpace noluiCfent,perpesfi fuerintttum denic^ qjfatius partealiqua fuatiifor> tunarum potioribus ipfis cedex re,g bello periculofe decernere, quoipfivnacum fuarepereat* Summatim auteidfciam9opor tet,tum folere oes holes bellum inuicem foluere, cu aut iufta hox ftes rogare arbitrentu r,aut cum aduerfusfociosvlla fueritexor tacontentio aut bello defatigatt fine,autaduerfarios timuerint, aut ipfi inter fefe disfideant.Qua obre q ex his omnibus atqj ho^ rum fimilibus coinmodatiffirna in rem fuerintcolligens^facilli me di de bello poteris cY de pace diflerere* Reliquu eftvtdepe De pecucunriscomparandis iam loqua^ niis ,c6P' -n PJ randis. mur.Pnmum igitur conlideran dum erit,fi quid ex vrbis poflef fionibus neglevftum eftjqd* neqj redditum aflferat, neq; Drjs inv mortalibus dedicatum fit: velux ti funt

AdAlexandrum.
A tifuntquidam public! loci iam & quo pado fjs abude vtamur, fleglecTti, ex quibus aliquis prox in fuperioribus didu eftOpor^ uecus,vbi tj priuatis hoibus aut tetauteeum quilaudat, oraticv moducT vcndiri autmercede exculti fue^ ne oftendat in hoc,feu hofe, feu f rintjduitati f7at,hmoi nanqj c<> rebus huius aliquid inefle,quod fus of um maxime cois eft femg* autipfe geflerit,aut per ipfum Quod fi nihil fit hm6i,necefle e* manarit, aut ex hoc contigerit, ritprofingulorii coprjs tributa aut hmoi gratia factii fuerit, aut inferantur:vtpauperibus quix quod fine hoc patratum no fit* dem indicium fit corpora, looi/- Eodemvero modofiCvitupera pletibusautem pecunias,opifici torondatoportethorum cotra> bus Vero arma praeftent aduerx ria ineflein illo quem vitupera-* fum pericula * Summatim aute turn velit Q uod ex hoc contige oporteceum qui dehuiuimodi rit,hoc modo.Ex ftudiofa corpo prouentibus narret ,dicere cos risexercitationevicloriaecotinx acquales ciuib9, dC diuturnos ac gunt, dC ex otio in aegrotationc magnos efle: hoftibus aut fecus, inciditur. ite ex philofophiae ftu Propofitiones igitur de quibus dio holes circa prudetiam funt in deliberaduo verbafaciemus, acriores,cV ex negligetia funt re & harum partes de quibus ora-- rum neceflariarumindigentes* tionem 6C fuadendo dC difluade Quod h uiufmodi gratia facflum do conftituemus, exantedicflis fuef it,hoc modo:Vt d ciuibus co cognofcemusRurfusautem pro ronetur,per m ultos labores perx pofitiones delaudariuajVitupe^ muiraqs pericula mortales perfe ratiua'qj fpecie deinceps dicere runt:dC vtrjs quos diliguntgra^ tificenc,aliudcuratnihil. Quod aggrediemur* autem fine hoc patratum no fit, Degmtrejetnonflnttitio Cap. j. hocmodo. Necp fine nautis na^ p ^ -r Audatiua igitur fpes (vt uali um pugnarii vidloriae, neqp I compendio vtar)eft vt vo fine potu ebrietates Hunt * Hacc JL^luntatunij&reruni gefta^ autem atcp r]s fimilia perinde vt rum, & verborii illuftrium aitix fuperiora percurrens,&laudare plificatio, dC eorum quae abfint SC vituperare abunde poteris, accorn m od a tio: vi cuperati ua au Amplificationes vero extenua> tern contra illuftrium horu exte tionefqj ac talia fimul quocp hoc nuatio, obfcurorum vero exag' modo tra<5labisfPrimum quide geratio. Et digna quidem laude ondens (veluti mo docebamus) ea funt quae iufta,qux legitima, ab hoc m ulta vel bona effecla ef quae vtilia,quae honefta, quac iu fe,Vnus igituramplificandi mo 5^^, cuda,qu2c facilia facfla funtrquae dus hie eftSecundus aut mod us quidem omnia cuiufmodi funt, eft, cu iudicatu aliquid trasfers, X iij Cquid

Rhetorica
G fiquid laudes Bonumt fin autem patrif benefacerel Sumatim aux K vituperes,malum:deindeconfex tern fi multarum iiue bonarum ras oportet quod abs te dictum fiue malarum rerum cum causa flt)&adinuice compares,ex tuis oftenderis,ef magnac videantur maxima, ex aduerfari) verodix necefleeft, Confiderandumeft dis minima [enarrando, dChoc et qualis res ipfa videbitur,eam modo magnum illud iudicatu fuis partibus diuidendo,fingilla Tmtas oftedas.Tertius modus eft,vt ad tinj'qj narraudo,quazq? maior vi illud quod abs te didum eft, mi fafueritjcam hoc modo explicar nimum quid exrjsquxfub can conueniet. Amplificando igitur de fpecie cadut compares: fic.n*vbi hoc pacfto trac^aueris,^ plu qtf abs te dr,maii>apparebit.ve nmas facies di maximas. Extex luti mediocri ftatura holes ma/ niiabis autem in dicendo 3t box ioresapparet,cuadminoresc6x na<5 mala ,fi contrario motrax ** parant,Amplificareantpoteris cftauerisjficuti in magnis dixera ^ hoc modo. Si magnu fit hoc box mustdC turn maxime,cn nullius iiu i udicatu, magnum appareat cum rei authorem demoftraris: tnalu necefle eft, vbi cotrarium vel fi id minus, q> minimaru dC huic aliquid narraueris. Eodem paruisfimaru.Quo igitur dC lau veto modo, fi magnu malu exix dando&vituperando amplifix ftimatur, vbi huic contrariu di^ cabim9 atq; extenuabimus q ug xeriSjOiagnu bonii apparebit * cunqj voluerimus/cire ex r)s po Ampiificabis aute cY hoc pado terim us* Amplification um aute velboa vel mala,fi eu gradatim caufac in alrjs quoq; fpecieb9 vti oftenderis,q pnemeditatus iam lea funr.fed plurirrta ipfarum vis > diufuerit,cf)deinduftriamulta in laudationibus vituperationi' gerere aggreiTusfit,q>per multu busijjconfiftittdequibusquide tpus geilerit, q uibus cu nemo exantedidis plane adiumenta alius,c|> poft hos pod quos all us nobis fuppeditabimus. nemo^q? fponte,q> ex fentetia:q> Degenereludiciali. Cap. 4. fiomnes pariter atq; hicfeceri^ Vrfum autem fimili mo^ muSjprofedo bene beate'qs, aut doaccusadi defendedi'qj contra male mifereqjvixerim9* fpeciem,q circa iudiciale Oportet aut <3d confequenti con tinuarione vri, 6C rem altera tan Verfatur cam.,quibus^5 rebus co qaam in alteram properando ftat,& quo ijs vti conueniat, di> amplificarejhoc modo.Cuiusve uidamus. Accufatioquidem eft Accufaifc to amici curae funt, hunc rede ( vtbreuiterdixerim-) iniuriaru .qw confentaneum eft fuos eriam cox delidorumipexpofitio. Defen> Defenfio. lere parentesrqui autem fuos pa fio aut eftdelidorum dC iniuria rentes colit, hie profe<flo volet et rum, q vel in accufacionem vel la

Ad Alexandrum .
* * & O

164
' **

A infufpitionemveherintjdifTolu uerfe fucceflerit, oportetipfum D Accu&n- tio< Cu vtraqj vero fpecies hanc tarn ob cafus atqj imprudentia i vimhabeat,accufatori quidem longemultari magis,a hi horu dicendum eft>quandoquideim neutrum perpetrailet. Pratere? probitatis aduerfarios criminex q?eriam legumlatoreos qui inv turjeorumfacinora&iniuftacV: prudenterdeliquiilent, nonpce iniquaefie,acciuiummultitudi naeimmunes, fediudicioobno/ ni gniciofa: cu vero ftuhitiac crix xios fecit, ne oibus errando no/ minetur, q><3ipfiagetiinutilia ceant.Dicendum eftcr. 3 q>fitalia eafunt,&turpia<Siniuciida,S refpondcntem admiferint, noiv quoeperffcinulJopacco queant, nullossiithabituri ad iniuriac^ hx6Cfjs iimiles aducrfus impro proptisfimosnacfti nanqj occa^ bos vanosiu argumentationes fionc,qii3ecunq5 voluerint efE funt,Eft praeterea dihocaccufa^ cict.ii vcro aberrauennt, rem in B toriobferuandum,aduerfus c\is fbrtunam rerjcictes, fuppliciofe E iufmodi crimina fupplicia funt liberabunt.Accufatori igitur ex a legibus coftituta, dC circa quac h uiufmodi rebus venig locus au; ipfi iudices mulcflas definiunt. ferendus eft: ficuti an tea dicfturn Culexitaqj pcenamdefinierit, eft.Multorummalorum caufsc,> hoc eft dutaxataccufatori confix ad uerfariorum racinora rj exag" derandu,vtdemonftretfacinus gerationes demonftranda funt patratum effe. cu iudices aut cri Speciesigr accufandi perficitur me admifium fciunt,criminailx ex his partibus.Defendendi aut Defend^la quaeqj aduerfariorui}j delicta ipecies tribus prgceptis conftat*Hl ncputa augeri couenit,ac maxime qui/ Aut +n. defenfori oftendendu eft de demoftrari fponte illu dC de fenihil eorum quorum accufac induftria, no forte quadafed dex patrauiife.autfi cogaturfateri, dita vehementer opera iniuria enitendum eft vt geilum a fe ne C intuliffeqjfi minus hocfieriabs gotium/SdlegitimumjCXliuftu, te potuerit putasijj potius ab ad dC honeftum56 publicae vtilitax uerfario demonftratuiri,femo ti vfui effe oftedat. Ji hoc autem quoda deliquiffe,aut q? hacc age oftendere nequiuerit} aut in inr re probe meditate libi,min* pro prudentiam aut in fbrtunam ge fperefuccellerit, debes venioc & fta riegotia cSferens, >t iacturass pud auditores aditum interclu^ ab his profectas quam minimas dere,inquiens nequaqua aduer^ ondenSjVtfibi ignofcatur opera farios decere, vt poft geftum nex dabit Jniuria afitcV iprudctiacxS gotiumfeimprudenter errauiC- cafum ita definias, quod ex mz' fe dicat/ed an potius vereri o ge dilations ma!i tit qi;ippin..iu intanLDeindequodquamuisilJe iuria ponete, inquito oportcre imprudenter geiTent, aut ei tad/ pcenas pcre

Rhetorica
6 pete, quod vero perignoratiam detriment! quid agitur, impru^ dentiam efTe dicedum eft, quod autem non fponte/ed aliena po tius viautfortuna quada nihil eorum quae redisconfilrjsadmi niftratafunt perficit, cafum eflc ponedum eft* dicitoijjiniuriam inferre,malorum efle hominum propriumtimprudenter vero de Jinquere,St circa rem gcrendam aduerfam fortunam pati,non e fe fibi priuatim modo, fed conv mune dCipfoni iudicum,& alio H rum quorunq? hominumCoa- &us autem ex huiufmodi caufis quid fateri} vt tibi ignofcat pre/ cabere,cV vt per imprudenriam eafum'qj delinquere tibi cum au di toribus ipfis commune efle cv ftedas,ftudebis. Oportet autem defenforem vndiqsintueri quix bus in criminib9 leges fupplicia iuflere, ludicesveroipfi pecu> nfjs puniuntt cii lex fupplicia iuflerit demonftradum eritaut omnino nihil patrauifle,autlegi _ timeiufte^jfecifle* cuiudicesve iro conftituti fuerint punitionis eftimatores, rurfus eodemmo' doaud dicendumeftq? haecno egerit, fed elaborand urn eft pOf tius vtoftendat fe paruo detri' mentoaduerfarium affecifle,cV: jnuitumreliquiiTe, Ex hisigix tur atque fimiJibus accufando, defendendo'qj verba fuppedita^ bimus: reliquum eft vt iam quaeftionis fpeciem pertrade '
Cap. J.

Tigitur fummatimdixe rim,qoeftvoluntate vel rerum verborumueadin uicemautadaliam diiTentiente vitam demoftratio,Oportet autem quaeretequxrereficubi aut verbii eius que qugret,aut aclio nesaut volutates inter fedjfcre" pant.praeceptu vero hoc fit: Co' fiderandu eritin praeterito tpe,fi cui^santeaamicuscu eflet^rur fuminimicus, SCiteruhuicipfl amicus effedus fuerit, aut aliud quid contrariu,aut quod petula ria&flagitiuferatjgefleritjgeftu rusuefit,fiqnipfideturoccafio, quod anteadis rebus eius con-* trarium fit.idenridem quoqj in tuere, liquid dicendo cotrarium nuc ijs dicit, q pri us ab eo dicta fuerint, autfi quid rjsquae dnr, aut q use an tea dida funt, contra riu dixerit.Eodem'qj mo fi quid dicere voluit r)s contrariiiqab ipfo ante dida iunt,aut velit op> portunitate oblata, identide ve/ ro atfumendae funt et ad alia prg claraftudiaeiusquiquxritvitf cotrarietates, Quperedi ergo fpe cie il hoc pado tradans.nullum relinques quaeftionis modu. Ha ru autoium fpecieru, quas fupe lius partiti fumus, oportet et di' uifim qualibet pro comodo vti, dC vna ipfarum proprietates co mifcere. hae nanq? drias habent maxim as.enimuero communis earueftadinuicem vfus,&ide quod dC hominum fpcs patimv tur, namqj partim fimiles funt, parti m

Ad Alexandrum.

Cap. 7. Apartimverodisfimiles cuafpe^ T igitur a probationibus clabusjtumetiamfenfibus. Sic primum icipiamus, duo autem determinatisfpeciebus, funtearum genera. fiuiit rurfumquibus indigent, coiter enumerabimus, S>C quomodo enim aliae quidem ex ipfis ver* his vti conueniat quxrem us* bis 5>C negotrjs dC hoibus,alig ve rooppofitae funtrjs quxcp dicui Qttscommttmafunt omnibus gt* tur,6 quaegeruntur.nam icota,

i<r 5

ntribus.

Cap, 6.

CO

Rimum igitur dC iuftum, &legitimum,& vtile, 6C honeftum, dC iocundum, reliqua^s deinceps, quemadmo dum ab initiofum parti tus,fpe^ i ciebus omnibus funt comunia: veruntamen in fuadendo maxi mehis vtimur* Secundoautem loco amplifications extenua^ ciones^j proe cacteris omnibus vtiles funt.harum vero vfusin laudem ac vituperationem max ximecadunt.Demum aute pro bationes funt, quibus etfi circa omnescaufarum partes vtendu ell:,in accufationibus tamen de' fenfionibusijj quam vtilisfimz funt.hisnancp plurimoecontro' uerfiacindigent.Sunt practerea literati ones, &orationis4> lixitas,c^ prolixitatis modus, &breuitas,&interpretario.hgc enim 3C his fimilia fpeciebus 01 busfuntcommunia. Quoniam jgiturde iuftis dC legitimis,ac dehisfimilibus prius determi' rauimus,5Ceorum vfum enar*rauimus, 6C de amplificationK bus quoque extenuationibus^ que diximuSjiam de aliis declax rabimus,

mentationes,6C fententiae, dC fi/ gna,6c argumenta, dC probatio nes ex ipfis verbis dC hominib9 GC negotrjs funt: apofitae autem probationes,teftes,iurameta, dC quxftiones exiftunt. Opus eft E autem harum vnamquanijj $* bationum intelligere qualisfit, dC vnde idonea in earn verba a' bunde nobis fuppetent, dC quid demum ex inuicem differunt * e/KoV igitur, quod probabilem i propofitionemdicimus,illud e q>cum dixeris auditoribus,in mentibuseiusexempla tenent, Dico aut, veluti fi quis inquiat vellepatriammagnam efle,cV: neceitarios rebus fecundis vti, aduerfis aute ininaicos. atq? his fimilia fummatim .pbabilia vi" deantur.Quilibetenim auditor riiquihuiufmodi defideriis te' neatur,ipfefibi dehifcedeijj fifi' bus rebus confcius eft, quamob rem hoc nobis in dicendo fem/ per fuadendum eft, fi rei de qua loquimur,confcios auditores g<" ceperimus.hifce enim rebus par eft credere eos maxime. Vis er> goprobabilisefthuifumodi: ip fum vero in tres diftribuemus fpecies.vna quidem eft que eas
pertur-

Rfietorica
' gturbationes accufando aut ~de' fend en do verbis compreh cd i t, qiiibus homines natura afficiu tunveluti fi quem aliqut flccci penderint,aut timuerint, aut ea dem rem fgpisfimefecerint,aut iterum voluptatevel dolore vel libidmeafFedifuerint,aut cupi ditate vacarint, autdiuitiis abii darint,autaliam huiufmodi j> turbatione fiue animis, fiue cor^ poribuSjfiue aliquo illorum fen fuum,quibus homines afficiunx tur,pasfimerinthaccnaq5 5L his [ Iimilia 3 quaecommunesfunthu iriani ingenii gturbationes, au* <3itoribus notafunt, Quae igitur fm naturamhominibus fieri co fueuere,quaeiu dicendo compre hendendadicimus, funthuiuO modiAltera vero,pbabilis pars eftmoSjquem pro cofuetudme finguli facimus.Tertia vero fpex cieslucrum eft* nam faepe lucra" di gratia naturae vim adferentes confulto mores inducimus. His autem ita determinatis in fuade do quidem ac diiTuadendo de^ [ monftrare pro quaefitis oportet, Vthoc negotium ad quod ipfi cxhortamu^vFcui aduerfamur, itafitficutidnobisdicitur, vel vteaquae huic negotio fimilia funtjhcc modo fiant quo nosdi cim us.au t plurima, aut omnia. Contra res igitur hoc pacto pro babileeft capiendum. Contra homines vero, in a ccufationib* quidem,fi potueris,demonftrax bisaduerfarium hoc id em nego tiumfaepe antea patrauiffe.lin id minus poteris,hu5cfimiliade K moi iftrato.odendere autem ela. bora,qjhxc facere conducibile ei flierarJiommum autem pluri miqmipfivtile omnibus reb9 anteponunt)itidem etiamalios. omnia gererehuius genera faci le putantJiquidem igiturabip fis ad uerfariis probabile capere potueris^itaillud iducito 4 fin id minus quiueris,afimilibus tibi quaehominesconfueuere, infe/ reda funt.Dico autem,vt huiuCmodiriuuenis eft quem accufas, ^ quacr) qui id xtatis funt agunt, hcec ipfum fecilfe dicito. Na pro fimilitudineetiam, quaeaduer x fus hunc dicuntur,facillime eredentur* Eodem^modofieius focios tales oftenderisjqualem hunc efTe dicis. Etenim ob earn quae huic cum illis confuetudo eft, videbiturijfdem rebus idul" gere,quibusamici folent. Itaq; probabile accufatoribus hoc pa cfto traclandum eft Defenfores autem maxime oftendantopor tetjVtminimeprorfusomnium M quicquam antea earum rerum quaruminfimulantur, neqjipfi neq? amicorum aliquis}neqj ip' forum fimilium quis vnquam egerit,vtq?nihilin r)s vtilitatis cofequi pocuiflet. Q.uod fi liqui dum fithoc idem te antea patra uifle,caufam in actacem reijcies, c^aliquamhuiufmodi aliaaffc res caufam,qua tune non abfutv deerraueris. Die autemnecea temperate, dum -haec geileras, conduxiiTe tubi,nec euam nunc con-

AdAlexandrum.

166

eonducerepotuifle. Sinautem murcontranoe. lisverd'vtendil D nihilhuiufmodiabs te patratu eft,cum quod ipfeaffirmas, vbi iitrfed ex tuis amicis aliqui tali a minus verifimilefit, id te perfpi quaedam fecerint, dicendum eft cuum fa<fturum dieas. na fi mi> haudquaquam iuftum eete ab nusfidei per probabile praeftet, illis calumniaaffici Jeritij5 demo vbi didicerint rein aliam ei firm ftrandum,eorum focios qui tibi lem de qua loqueris. ita habuipconfuetudine iuncli fint, &. m<v fe vt a te dicitur, magis credide^ derates 8C honeftos ee, fie enim rint verbis tuis. Suntauterh exc infimulationem ambiguam red plorum duo genera:res nanque des,Quddfifimiliiialiquos de.> partim ratione, partirn prazter ftnonftrarinteadem patrauille,rationem fiunt. quae vero ration abfurdum efle inquies,fi propte ne fiunt/acile creduntunqug an rea tpalrj quidam deliquifleap' tem practer rationem.,non credu pareant, creditum cant te eoru tur.Dico autcm ficuti fi quis ait aliquid quibus in iudieium ar^ diuites efie pauperibus iuftio^ ^ ceflerJSjfac'titafle.Siquidem igit res^adduciti^iuftas aliquas vi^ inficiatusfueris baud ea feciile rorum diuitum a<fliones, huiu-' quorum accu(aris,fic te per pr<v fcemodi exempla Fm rationem babiliarefpondere oportet, ita videntur efle: plurimi enim pux nanc^ accufadonis verifimilituv tant-diuites pauperibus iuftio/ dinem infirmabis.Si verofateri res.Quodfiquis rurfus enutiet compellaris,exmultorum conx diuitum quofdam ob pecunias fuetudine fimilitudinem neg<v iniuriam intulifle,eo vfus exem ti]s tuis vindica, q^ maxime in^ plo quod praeter ratione fit^pla*' qliiensvtplurimivel potiustx neefficiat,quo locupletibus fi" mnes &L hoc fid fimilia agant, fL dei minus adhibeaturJden tide cutietiam abs te faditatum fit* etiam^quisearum rerum exe' * Quod fi hoc 3moftrari nequeat plum afTerat qug rationi fimiles confugkndu eft ad cafum,& ad funt. Quoniam LacedaemonrJ imprudentia,6C vt tibi ignofcat qncpaut Athenienfes freti cent enitendii,omnesqphoium gtur magna fociorum manu5hoftes batioes quibus rone deficimur, expugnauere, &fieauditorib* comple(ftendac: hse autem funt fuadet focios multos effe faciuri amor,ira, vinoientia,ambitio, dos. Huiufmodi ergo exempla ifiCrjs fimilia. Ita^i)S pceptis fm rationem funt omnes enim babile pulcherrime tra^abim** exiftimantin bellis multitude Deexemplis. Cap. 8. nem non parum mometi ad vix XempJa aute funt res his (floriam ferre.Si quis aute often quac fadae funt fimiles, &C derevolueritnon hanc cITe vi' uehdicaufajn,earum rerum vt: his de quibus nu

Rhetorica
turexemplis,quae prater ratio nem fadtaefuerint,inquiens, Vt Athenarum exules cum quinx quagintaprimum viris dunta' xat,c\: tribu aflumpta etiam ad uerfus eos qui admod um plures invrbefuerant,quanquam Lax cedaemonijs fociis vtebatur,belx 10 in vrbem rediere4Tliebani au tern Lacedacmonrjs atcp omnix bus prope Peloponnefrjs in B^o tiam impetumfacientibus,hi fo 11 ad Leucftra commiflbpraelio, Lacedaemoniorum vires perfrex j gere.DionveroSyracufanuscu militibustribusmillibus Syrax cufasnauigans,Dionyfium lonx ge maiore vi fretum dcbellauit. Itidem autem dC Corinthiicum in Syracufanorum auxilium no uem triremibus iflent, Carthax ginenfes qui cetum dC quinqua gintanauibusin Syracufanorii portusapplicuiiTent,att^ vrbc omnem prater arcem haberent nihilo tamen minus expugna^ uere,Summatimvero hacc atcp jjsfimilia,quaepra:terrationem Ifintgefta,eaincofultationesim probare confueuere quac pro rax tionefiunt.Exemplorum igitur naturaeft huiufcemodi4lis vero vtroqj modo vtendum erV, Na cum res quse ratione fi'unt dixex rimus,oftendemus vt plurimu hoc pado negotia perfici. Cum autem quse practer ratione fiunt loquimur,afferemus quarcunq? temeri tate videntur fa&a, re<fliC fimo fine conclufa 4 Cum aduer fa autem hare dixerint, oportet oftenderehaecperindeac fortux K nato cafu aliquo accidiife:erit/qs dicendum eiufinodi res c^ rariix fime contigifletquae vero a te narrarentur,q? faepislime, Exex plis igitur ita vti couenit4Enim uerocumea quae nulla ratione funtfacta,in medium attulerix muSjOpusefteorum quamplux rimacomple<ftamur,dicamusijj nihilea magis quam hxc fieri confueuifle.Exemplis vero non ex rjs folum,verumetiam ex. co; trarrjs eft vtendem:ficuti fi ofteV L derisauarequofdamvfos foc^s 6c propterea ipforum folutam amicitiam,6cafleras,Nos vero fi qualiter ac procommodiser ga ipfos rem geilerimus, focieta tern multum temporisconferua bimus.&iterum,fiquos alios, quonia imparati defcendillent inbellum, dcuiiftos Atperatosqj oftendaSjitadixeris^ inftrudi bellum aggredi voluerimus,me liores ccrte fpes de victoria hax buerimus.Multa veroaflumes excmplatumexpracteritisjtum "* etiam ex inftantibus negotr/s: plurimx nanqp res partim fimi' Jes partim disfimiles inuicem funt.quamobrem ob id caufae exemplis abundabimus-,5^ qug ab aliis dicuntur, baud difficile refellemus. Exemplorum ergo genera,c^ quomodo qs vti opor teat, 6C vnde multa capien da flint, ex antedidis cognofcere pot* fumus, De

AdAlexandrum
A D* Conitflr!s. Cap. 9.

Oniedurx autem funt,c[x cunqj hifce rebus de quix bus omnis habetur dicflio repugnarint.St quibus ipfa fibi oratio aduerfatunauditorum.ru plurimi rjs cotrarietatibus, qua: dicendoagendove contingunt, coniecftant fani inefle nihil neqj in dicftis,neqj in fadis quidem. Multas autem capies coniedu/raSjintuens ime ipfa, fiueaduer' (artj contradicit oratio,hue res B ipfa eft didioni contraria. QMV iecflurae igitur huiufmodi flint, 6ita vti vbertim poteris*

DC Comment.it!o>ubnf.

Cap. IO.

Ommetationes vero sut non eac modo quae oratio ni atcp negotio aduerfan' tur,fed dC alr)s rebus omnibus* AlTumesauternultaSjeas'qj <Ttabis}quemadmodum in quao rendi fpeciedicftum eftConfide rabis etiam ficubi ipfa fibi dip fentitorario,autfi gefta negotia iuftis,aut legi,aut vtili,aut hone C fto,autposnbili,autfacili,aut,p babili,autmori dicentis)ajtr<*/ rum c6fuetudiniaduerfatur.hu iufmodi igitur commetationes funtcontra aduerfarios aiTume"' dac. His vero contrariac pro no^ bis dicendcc funt: quippe qui o<> ftendamus 8C negotia c\:verba noftra iniuftis,(3d ex legibus, dC inutilibus, di improborum ho-" minum moribus,^ fummatim iis qui nequam cenfentur,maxi me aduerfariOportet autem ha

rum fingulas breuiter &C nomiV nibus qua paucisiimis eloqui. Commentationibus igitur hoc modo copiofisfime vti, optimc'^jpoterimus. D* Sententia. Cap. 1 1 . Ententiavero(vt fumma' timdicam)eftaduerfus res omnes opinionis propriz declaratio.Sententiarum autem duo genera funt: alterum quidc credibile,alterum vero incredK bile. Cum ergo credibile dixe' ris,nullaefunt reddendze caufar. namneo^quod dicitur ignorax tur,necp non creditur quidem* Cum vero incredibile dixeris, caufac paucis funt dicendac,vc & dicacitatem dC incredulitate effugias, Sententiae autem cat sentcndz femper afferendaefunt, qug fint expioptia natura< rebus pracfentibusquam cofen taneaeme quod dicitur, incocin' num,violentumve appareat. Eas autem multasfaciemus,aut ex propria natura, aut ex fuper' latione,autexfimilitudine.Sen tentiae autem ex propria natura huiufmodi funtNemo mea fen tentia rerum imperifus grauis imperator efTe poteft. Altera au/tern taliseftPrudentium virOx rum certe eft ex rerum praeteru tarum exemplis operam dare, vt inconfulta efFugiant errata Ex propria igi tur natura h uiuP modi fenteritiasfaciemus.Iix fir perlatione vero tales. Acerbiora EX fuperb mihi videnturfures quavn latro tlonenes admittere.nam hiclanculii: hi vero palam pecunias eri pifit, Sen ten-

167

Rhetorica
G Sentcntiasigicur ex fuperlatio quoq? aflumedo tuit! ex magni nehocmodomultas faciemus* tudine turn ex paruitate eorum -" ,fimili ExfimiJitudineautcni funthu> qua; ncbis mala bonave contin L iciinc. / i /"v f lUfmodi.Qmpccumas aurerut, gunt:i tem ex teftimonfjs, ex tcr idem faciuntmeafentenria,q<F ftificatisrex noftris, ex aduerfa/ hi folent qui vrbes prod fit,vtri/- riorum fautoribus, ex ipfis illis, queenim crediti iniuriacieden ex prouocatidnibus,ex tempori tes affici tint. Alia vero huiufmo buSjexali^smultis. Hincigitur dieftVidenturmihi aduerfarij iignorum multi tudine abunda^ tyrannos plane imirari. aam e^ bimus DC Argnmmto< Cap. l}. tiam illi,quarum ipfi rerum in/Kgumentum autem & iurias alrjs faciuc^'poenas dare in (ficenim Elenchon imrir dignum put&t: quae autcm alrjs pretamur ) quod aliter *i crimini dant, vehementisiime horum caufa illos cruciant.6^ hi habere non poteft,atq? ipfi dici-fiquidc ipfi alicjd mihi debet^ musAiTuinituraucem exnatu< haud reddunt:ii quid vero r)s ^ ra necefian%vt nos dicimus, aut go debeo, ft. id & foenora reftK aduerfaris.'6dexi)s qua: natu' tui fibi decere arbitrantur. Sen^ ra fieri aut poiTunt,autnon pottentrjsigituritatravftando aflat funtjficuti aduerfarr) dicunt, Na tura igi tur necellari um eftjficux' tim abundabimus* DeSigro. Cap. II. ti viuoscibisindigere,5 rjs fiIgnum vero elt alterius 3s milia.Vt vero nos dicimus, neliud,nonquoduis cuiufuis, ceilatiirm eit arleclos verberib9 neq? onmisomne, fed quod eaconfiteriquac cacdentesiulle^ autantefucrit,autiuipfo iiego^ rint,Natura autem fieri non po/ tio,aut poft fieri cofueuerit. Hit teil puellum argenti tatum fur' * autem fignum, &C facftum, non to fubripuiile, quantii ferre ne^ fa<fH folum,fed &. non facfti.iden queat,cid ferentem abiiflc. tidem vero dC non fa<ftum no fo Vt autem .adjuerfari us dicat, fie-' lum non facfti,verum di facfti. Si ri non pot.erit,fi quidem dixerit gnaveroefficiunt alia quidem quibus temporibus Athenis de opinionem3alia vero fcientiam. biti tabellas nos fecifTe: ipfi au^ Id autem pulchcrrinuim eft,qci' tem poiTumus auditoribus de^ fcientiam efficit: fecundo autem monftrare,vteatempeftate ad loco quod opinionem maxime aliam quandam vrbem abera> verifimiJem operatur* Signorii mus.Argumentaigiturex ijsat autem copia nobis vbertim erit que fimilibus faciemus, Prorfus (vtfummatim dicam)exeorum vero& ex ipfa conditione, dC fingulis q use dicuntur, quae gex ex negotrjs, dC ex alr)s probation runtur,quae videntur, pro vno/ nes omnes tranfegimus, Conff^ deremus

AdAlexandrum.
A (JeremuseiJam quid item inm> tiam, q>fignohtin^uidf aliqua 0 opinionem duntaxat faciunta^ cemeaedifTerunt* pud auditores,argumen turn an Deprobabili, e?" differentijsjiipracltflotemomnem veritatem iudices fiorum, C*if>. IA edocet.Verborum igiturreruijj Robabileigiturab exeni probationes eiufmodi funt> QC plohoc differt,cj>probabi vnde his abundemus,quidbjin lis ipfi auditores notione ter fe dirTerun^pofTumus ex an^ habent,exemp]a vero ex contra tedicftis cognofcere : qua; autem riis oL ex fimiiib9 fieri poiTunt, opponuntureis,firgil]atim per conjecture autem folum exdi' curramus.Opinio ergo dicentis <ftionibus actionibusijj contra* eftfuam aduerfus negotiadccla rrjs conftant* Verum commenta rare fen te tiam * Opus autem eft tio a comedtura hanc habet di earum fe rerurn de quibus ora' E B ferentiam 5 q> coniectura quide tionemhabuerit, peri turn effe circa diclionem adionemcjs con oftendat,derhonftraretfc[5 fibi co crarietas quxdam eft, comment ducerenonmediociter vt-verix tatio vero 8t circa reliquas fpex tatem de his loquatur : aduerfa> cies contrarietates excipit:aut rium vero demonftret nuIJam cj> 3d coniecturam non eft in IICK prorfus de quibus contra enun^ bisa-fTumere,nifi circa res &C ver tiet,tenere peritiam^opinionefjj ba repugnantia quacdam fuerit, identidem oftendat4 Sin hoc fie" commcntatio*\^eroe multis lo rinequiueritjdicendumerit ftx cis trahi dicendp poteft. Senten lere etiam rerum peritos errare tiacautem dcommentationibus nonnunquam. Si hoc autem dv difTerunt,cj> ese folum ex contra/' cinequeat,dicetur perniciofum .ijs conftantrfententias vero dC aduerfariis ee de hifce rebus ve^ ^ C -cum repugnatijs dC fimpliciter ri tatem loqui Itacp hoc modo ipfasfmfefe oftedere polTum9, dicentis opinionibus vtemu; , SignaautemafenteHtrjs,3d ab QC noftra ailerendo , dC ad uerfax omnibus antedicftis hanc habet rr)s contradicendo. dirFerentiam,q> reliq ua quidem omnia opinionem faciuntapud Eftimonium vero eft rei auditores:fignorum autem quae cognitae voluntaria con' dam vtetiam perfpicue hi co" fesfio* Necefle autem eft gnofcantefficiunt.item c^ ex re aut veriiim i le teftificatum efle , liquis nequaquam coniigerit, autnon verifimile, aut ad crex vtipfiplurimafuppeditare pof dendum ambiguum.Eodcquo limustiigna vero plurima facile que modo teftem aut probabi<* queunt fieri, Item di argumen" lem.aut improbabilem3aut am^ turn a figno hanc habet differen biguum efle * Cum ergo teftifK

Rhetorics
G catumverifirnilefuerit,6 teftis igitur modo teftium fidem infTr verax,teftimonia epilogis mini mabimus,Poterimus autem 5t me indigent, ni fortaile decoris teftimonium imprudetibus ad" xgratia,vel fententia,vel comen" uerfarrjsnoftris fubducere,hoc tationevtipaucisvolueris* Cu pado: Die mihi o Calliclete^ teftis autem fufpe&us f uerir, dt" ftimonium. Per Decs immor' monftrandumeritvt neqj gra' tales nullo modo fum didlurus. tianeqjcruciatuneq? lucro ah' nam me prohibente hacc gefta quohicmendacrj quicquamte abhocfunt.5Cobid in ferenda ftificaretur. Docend um eft etia fententia ralfus teftis falfi tefti/neqj conducere quidem mendo monr) pceng non erit obnoxius* fum teftimoniumnam dC vtili' Cum igitur teftimonium fub" tates paruas ec, 5l argui difficil' ducerenobisconduxerit, ficeo limum:praefertim cum deprehe vtemur* quod fi aduerfarrj tale " fum non folum argento, verum quidfecerint,demonftrabimus &gloriae S>C perfidiae poena le^ eorum verfutianijCXl fcriptiste' * Q-otcfti gespledendumvolunt, Dete' ftimonium dicere iubebimus. Quomodo igitur 6d teftibus<9C buscotra. ftium igiturfide ita loquemur. dicedum. Ii autem qui teftimonio contrax teftimonrjs vti conueniat,ex his dicutjOportet teftis moribus dex fciemus Cap. 16. trahant.fi improbusfuerit, aut vero eft inuita teftificatum quserendum efle di confer] hominis confeO cant fi minus probabilitatis ha^ fio. Cum nobis igit buerit,authorumvtriq; contra dicant,6dinvnu omnia aduerx vtilefuerit earn vehementem ef fariorumvitiaflagitia^j conge^ ficere,dicedum erit vt priuatim rantConfiderandum eft etiam quidem homines de valde ne> x an teftis ei cui teftimonium dix ceflarijSjCiui tates autem de ma I cit,amicuseft,autfifecumnego ximis rebus ex quaeftionibus^p * tr] alicunde eft particeps, aut fi bationes capifit,quod^j certior ei quern contra teftificatur, ini' teftibus eft quaeftio 4 na teftibus micus eft,aut paupen hi etenim mentiriconducitfaepe: quibus air] gratia,alr) cruciatu,alr] lucro autem quaeftionesadmotae fine, mendacr) fufpicioni obnoxij te> veritatem loqui plurimum vtiftificando exiftunt, S>C falforum litatis aflfert.fic enim cruciatuce teftium legem de his legumlato lerrimeliberantur. Cum vero rem tulifleinquiemus.Proinde quxftiones improbare volueris abfurdum efledicemus, quibus primum quidem dicedum erit legumlatorno crediderit,iudi vt quaeftionibus cruciati,rjs i ces qui m leges iudicare iurati quibus traditi funt,hoftes fiunt, funtjteflibus ipfis credantHoc dC propterea nonnihil in heros mentiuntur

A d Alexandr urn.
A mentiiintur delude c quaercnti bus pleruncp non vera confiten tur,quomaturius doloribus fefe eximantJriri t etiam demonftra dum nonullos liberos homines, quo celerius fupplicium effuge' rent,aduerfum femetipfos tor^ mentis affedos ementitos* Qua obrem magis confentaneam ee feruosaduerfus dominos, quo fuum effugiant cruciatum, erne riri,quam multos dolores dtcot poribus cVanimis toierare, quo caeteri nihil mali patiantur, vbi mentiriipfivoluerint.Qupeitio nes igitur ex his atqj horum fvmilibus probabiles&improba biles conftituemus*
Delureiurando. Cap. 17.

169

tim autem omnes probariones, quemadmodum propofuimus, iam percurnmus, dedimusque non earn vim folum, quam eax rum quaelibet haberet,verume'< tiam quid inter fe difFerunt,^ quo pacfio his vti conueniat, exftendimus* Nuncautem edocebimus de reiiquis partibus,qug &C trium fpecierum funt,6C in omnem orationem plurimum de coris S>C vtilitatis adferunt.
De Yrxocctipatione. Cap. 18.

Vfiurandumeftcum diuina venerationedidio probatio nis expers.Cum igitur augex re ipfum voluerimus, ita dicen'' dum eric Nemocertepeierare velletjCumdiuinifupplici) me/ tu,tum decoris apud homines, erit^jfubdendumjlaterehomi" nespofle,Deos autem non pop fe.Cum aduerfari) vero ad iufiu randum confugennt, fi extenua re id voluerimus, demonftranx dum erit eorundem efle homi^ num vtmale agant, <3d peierare nocurenr.nam qui iacinorofus Deoslatere putat, hicneque pe' ieras fupplicium fe ire fortitum putat,Etiufiurandum quidem eodcmodo, quo etiam reliqua antedida tractauimus, plane di ccndo nobis fuppetere.Summa^

Racoccupatio igitur eft , qua& auditorum exifti^ mationes, dC eoru qui con tradiduri funt verba prseuenie" tes obuias difficultates remoue bimus* Auditorum autem exix ftimationes hoc funt modoprae tatiuogcoccupandae.Admirantur autem nere* aliqui fortalTeveftrum,qudd ip feiuucnis ita de rebus magnis verba facere aggreflus fuerim, &rurfum,Nemofefemihi diffi ciiemobuiamorTerat,qu6d de hisfimvobis rebus confultatU' ^ ruSjdequibusalr) quidam auda der apud vos eloqui cunctaiv tur Qua:igitur moleft e audi' tores laturi funt,fic prceoccupan do,caufas feras oportet, quibus rede facere confultando videa" rervtpote qui demonftres orato rum inopiam,periculorum max gnitudinem5aut publicam vtili tatem}autaliam huiufmodi cau fam,qua auditorum indignatio nem foluturus ils. Quod h nih p lominus auditores turbentur , Rhet.Poe.cuAuer. Y brcui-

Rhetoric*
<6 bfeuiter di contra de fjs fenrire, Vt njue m K. quaminfentetiaevelutin com" fimuiationi reos re/pondentes mentationisfigura, quarumo' audiatis. &C ilium quidem ob trmium abfurdisfimum venire maius reorum periculum hanc quidem tanquam ea hifce de re ipfis praerogatiuam atque priui bus cofuleuros qug optima fine, legium inferendisfententrjsirn nunc autem quadoquidem vo partiritvos autem contrafjs qui lunteos audire qui fententiam vllofinepericulo accufatumve dicunt,arbitrari pulchre confux niunt,neque contentiofos neqj lere pofle.SC rurfum honeftum pertinaces efle: eos vero qui oil <eft,autipfosafTurgentes fenten' metu periculoip criminibusro tiamdicere,autdicentes audire fpondentjClamoribus corripefe quaccunqueex fufFragrjs facere atqueperterrere*' Si quidem igi .^ ipficenfuerint, Deliberatiuoigi tur in orationum initfjs turbaz & H turingenereficeftfi pracoccu' fiant, hoc pa<flo erit r)s occurren In indicia Patinibus vtendum,6 tumul" dum.Qupd h quid in dicfdonis it. tibusoccurrendum Iniudicia progrefludicentem turbauerit^ li autem praeoccupationibus v fi quidem pauci quide id agant temur, quemadmodum etiam erunthi corripiendi, dicendum in praedictis, Occurremus aute fjj ipforum profecflo cite iuftitioe turn ultibus,fi quidem in oratio vt fefe nunc ad audiendum pnc num principr)sfiant,hocmodo ftent,neali^s recfle iudicandi im Nonne igitur abfurdum eft Je- pedimento fintrcum vero audie gumlatorem quide iusfifle duas rint,vt tune quicquid libuerit orationes j aduerfariorum Jcuiqj faciant.Sin multitudo omnis tu reddedas,vos autem iudices ex multuetu^non ipfos iudiccs,fed lege iudicare iureiurado adftrin ipfum te corripias oportet. nam | gi,deindene vnam quidemora fi illis moleftusfueris, iram in te Vi rionem audire velle, 6>C earn qui contrahes.fi te vero accufaris,ac dem orationem quac tan turn co dixerisdeJiquiiTe,vtveniam co lilrj vim habet, vt in ea audien' fequarefacilepi-aeftabis Opus darecftisfime fitis fententiam la eft etiam iudices deprecemur, turi: vos autem in his adeonex vt nos dicentes benigne audiat^ gligenteseflejVtcumneqtre irx dC quarum rerum clam fen ten" fa didlionum initia pertuleritis, tiam fun t la turi, iam perfpicua iam omnia accuratisfime didix mentem ponant* Vt autem bre* cifle exiftimetis t 3C alio m<x uiter compleAamu^turbis fum do,qui no abfurdus eft.Legulax matim occurremus, vel fenten^ torem quidem in pari fententia ri)s,vel commentationibuSjOfte rii numero imperare reo viclox demusijjperturbantes aut iufto riam dari: vos autem vfqj adeo autlegitimo,autpublico vtili, aut

I7O A authoneftofepugnare4xhifcc fimulata, qoas nofi mediocKs D nanque maxima fit vt auditox dixerim efle coieclura^eum nix resatumultibus acquiefcant, hil niinc fani diditare.Vtitur au Qupmodo igitur praeoccupatio tem & Euripides in Philodete qotabad nibusapudauditoresvtendum pulcherrime hac fpeciehoc mo/ nerfariis jj^ quo pa&o turbis occurred do.Dicemus ipfi,licet cV: h ic no/ dicipnt. dum,exantedi<3is cognofcem9, ftram putet iam perdidiffe dix Quae autem ab aduerfarqs verix clionem,fuggerens iniuriam fe iimiliterdici poterunt,rurfum cifle. verum ex me meas res di' quomodoprauenienda funtde fce/efe pandet hie de fe loquens* monftrabo,Forte^fuam deflex Quemadmodum igitur praeoo bit inopiam, cuius non ego q ui cupationibus 6C erga iudices*d dem, fed huius mcs erit caufa, erga aduerfarios fit vtendum , 1 Etrurfus, Audio ipfum 6C hoc ex his fci em us, illud'qsdidurumIn fuperiore Dt^oflnltttis. Cap. 19. ergo oratione, quae aduerfari) did:urivideantur,fic praeoccux Oftulataveroin orationi pando &C foluere SCinfirmare ox bu<> funt,q uae ab auditor!" portet.etenim tametfi firmisfix busoratores poftulant,ho sna funt quorum infimulamur, rujm autem alia funt iufta,alia nonitidem magna fjs qui iam vero iniufta, luftum qui dem an tea audierint,videtur. Quod poftulatum eft,per quod*r)s qug fi fecundae in dicendo partes n<y loquimur , attentionem praeftax bis data: fuel-hit, & aduerfari) ri^cbenigne audiri petimus quaedi(fturi fumus praeoccupax Iniuftum vero quo fecundum rint , ea rurfum contra anticipa> leges nos iuuari, ac nihil practer do , ita a nobis foluenda funt . leges in nos decerni, S>C cafibus Hie autem nedum multa de me ignofccdum poftulamus.Si qui ' mentitus apud vos fuerit, fed dem poftulatum praeter leges certo fciensfefe a^ me redargutu fuerit,iniuftum,fi verofecundii iri,meamorationem occupan' leges fuerit,iuftumdicitur do calumniae dedit, ne ea quam ftulataigitur funthuiufcemodi: oranti fibi praeftiteratis,in me ipforum autem differentias dix audiendo attentionefitis,velne uifimus,qud <3diuftum &C iniu> ipfe orarionem h abeam apud ftum poftulatum dignofcentes, vos ob earn qaahicdemeprius noninepteiisvti posfimus, dC calummarn habuerit. fed plane ne nos ad uerfarrj lateant,cum in putooporterevos meam diclio iuftum quicquam a iudicibus flagitant, E t de i)s quidem nemexmeipfopotiusquamex ad uerfario meo cognofcere,cY fi &C ex-antedicfiis fcire potenmus, hscab eofunt prius dicendo in Y DC

AdAlexandrum.

Pvhccorica
DC Iteration. Cap. id.

Teratio autem eft breuis ad> monitio.Eaverovtendti eft turn circa partium turn cir> ca totius orationis exitum Jtera bimus autem fummatim, vel ra tiocinando, vel interrogando, Vel enumerando,vel eligendo. Ipforum autem vnumquodip qualeiltdemonftrabo. Ratioc^ nari igiturefthuiufmodi.Ambi go autem ipfe quidem quid hi fecerintjiiifi vos plane antea re^ liquiffent: arguebatur autem aduerfus hanc vrbem noftram cum exercitu procesliile : nihil veroeorum vnquam quae fpox pondiirentjfactitarunt.Itaqj ra" ciocinari eft huiufmodi.Enume rare autem tale eft 4 Dcmonftra^ ui autem ipfes qui priores focie tatem foluere, qui primum nos funt adorti,quo tempore aduer^ fusLacedxmoniosbellum gere bamus, quiqjmaxime ftudere vrbem noftram in prxdam ver I tere.enumerareigiturefthuiuf modi. Ex eledione autem ad' monereerthuiufmodi, Recorda ri oportet cotigifle nobis,vt po^ fteaquam focietatcm cum r]s ini uimus,nihil vnquam mali ab hoftibus pasfi fumus.Nam cum faepenumero nobis auxilio vex niflent,Lacedacmonios, qui no' ftrum agrum deuaftarent, pro^ pulfarunt: multas eriam pecux niasetiam hoc tempore ad nos deferuntex electione igitur hoc modo admonebimus.Ex inters

rogationeverohocmodo,Libc D cer autem ex iftis quxrere,quid vobis pro conuentis haud foP uunt.nequeenim indigentesfe dicere audeant,quippe qui tan' turn pecuniaru ex hoc folo quo* tannis accepifTe demonftretur. Nequedixerint quidem mulrii arris circa rempub. confumpfiCfc.prorfus enim minores impen fas,quam reliqui omnes infula> ni pertulere, ex interrogations bus igitur hoc paclo traclabixx musEx ironia vero,quam turn fimulanditum disiimulandica ^ uillationemvocamus, eft cum aliuddicimus,(36aliud dicereii mulamus. Ei us autem forma fit huiufmodijVt in antedictis bre' uiter commorando perfiftam NequDxjuamvero dicere oportet,mea fententia, vt hi qui mul tafebona factitafle pracdicant, malisplurimisciuitatem affece rint:nosveroquiabr)s ingrati tudiniscarpimur, & r)s auxilio faepefuerimuSjfld iniuriamnc' mini intulerimus Cum igitur aliquid fimulamus omitterej eo quod breuiter dicimus, hoc pax cfto admonemus. Res vero con^ trarrjs nominibus appellare ita fitHi quidem probi viri multorum malorum focij extitere, nos autem ignaui plurimorum fuimusbonorumauthores Ex ijs igitur breuiter admonentes iterationibus vtemur, Qi circa fingularum partium dC circa totius oratio^ nis exitum DC

AdAlexandrtim.
D facettis,J>rolixltate orationis, Itre ac earum me >. zi.

Ndeautem facetc dicenx dum,fl pro arbi trio ota/ tionis prolixitate vtenx dumfitjrurfusexponemus . Hie igicurfacece dicendi locus eft, li quidem commentationes cocas mediasvedixerimusticavcqd' reliquumeft, medium audittx res ipfi comprehendanc,quolo' cis&fencencrjs vci conuenic, 3 Opus eft aucem in tocam oracio nemfaceciashafce difparciam*, verbatjj commutemus^neq? cap dem femper,in eandemfjj (ence/ tiam frequences arTeramus t &C hocpadonoftracomis apparex bic oracio.Qui vero dicendi pro lixicace vti voluerit>opus e rem diuidac,&quae qualibecin par-* ce infint,quam^j nacura fapianc edoceat,eorumij5 vfum omnem turn proprium cum commune, &ipfascaufasenarrec Quodfi longiorem quo^i voJuerimusox C racionememcere, pluribus no^ minibus circa fingulavtendum eft: eritfjj fingulis in orationis partibus iterandum,5C iteradox nem ipfam paucis abfoluendu : in fine vero orationis hxc om/ nia,dequibus figillatim dixe^ ras,cogertim ponas, ac de rebus omnibus dicas conuenit* Hoc igitur modo prolixiores reddi orationes pocerunt . Qui autem dicer.di voluerit breuitate vci, Gpcmertocum negijciu vno vo^

cabulocompledatur)&hocma E xime quod in ipfa re breuisfix mum infit. Opus eft etiampau/ cis vci copulis, plurima vero co iungeretnominibus ica vci,vt vna didtio duabus feruiac reb9: eritxq5 frequens ilia iceracio e par cibus amouenda, dC in oracionu duntaxat finibus iterandum* EC hoc quide modo breues poce rim us oraciones efficere Quod fi mediocricace vci in dicendo volueris,parcium maximas 4ex ligens,de hifce verba facias o' p porcec Efteciam medr)s vcenx dum nominibus , quae fcilicec neque longisfima , neque bre> uisfima,nequemulcadealiqua vna re finc,fed mediocria poci9 4 Oportec cV epilogos ex incermc drjs partibus neque omninoau ferri, neque vbiq? rurfum infers ri.fed quaemaxime audicoribus noca efle volueris,in r)s maxime adfinemiterationibus vci con'' uenic 4 Exhifce igicur quandov cunque libueric prolixicate vci in dicendo quibimus. Quod fi facetam volueris orarionem fcri bere3permaxime cibi obferuan' dum eft vt verborum mores ho minibus fimilesqueas reddere* Id aucem efficies, fi qui magni, quicuriofi,qui mediocresfunt mores, confideraris Derjs igi' cur poteris hac via cognofcere4 De nominum vero compofiticv ne iam declarabimus,eft enim eciam hoc ap' prime neceflax rium. Y iij De

Rhctorica
rum. horiim autem vnuquo^x K ^jexhifceperfpicies. Quod etc Rimum igitur figurx no> nim ipfe poteft & hoc dt aliud, minum funt tres,fimplex, huiufmodi eft* Ego autem non compofita, dC translata * harumduntaxatrerum author Eodem etiam modo pofitiones vobis extiti, veru 6>C Timotheo, funt tres.vna q uidem quf in vo qui aduerfus vos eflet expedi tio calem connodonibus terminat, tnes duflurus, impedimento fui. &C d vocali incipitJecunda vero Quod vero hie non poteft, alter quae d muta incipiens, in muta autem poteft,taleeft* Ipfe qui' definit.tertia autem quae mutas dem non potis eft qui pro vobis vocalibus iungit * Item ordines legatione fungatunhic vero qui funt quatuor * quorum vnus &> Spartiatarum ciuitati amicus milianominaaut inuicem col" efl^fecillimeapudeos qua vul' L H Iocat,autdifpergit:aliusvero3 tis queat efficere Quod hie aux eiidem rationibusvtitu^autin te poteft dC hoc & ali ud^ hu* uicemmutat: tertius vero qui iufmodi * Non autem in bellis vno multisve nominibus rem folum hie fe robuftisfimum 8 appellattquartus autem ordo fortisfimum praeftitit/ed dC con cft,quogefta negotia nomina' {ilrjsciuiumeeditnemini* Qd/ mus aut prxterimus * Quo aute autem neque ipfe heque ali us paclo pulcherrimae orarionis &> poteft.takeft* Nequeipfepar^ lum texendum fit , nunc edo^ ua munitus manu hoftes queat, cebinius. neqjalius quifpiam ciuiumexx pugnare* Quod vero ille poteft, DefiloOrationistexendo. Ca. 3.). ipfe autem nequit, eft huiufmo Rimumqtridem interpre di Nempehiccorporis valet vi tationeipfam in duas par ribus: ego vero fumcorporeim M a tesdiftribttere,deindecon becillus* Quod aute ipfe aliud uenit dilucide dicereIn duas ve poteft,ille vero no poteft aliud, ro pattes interpretationem di> huiufmodi eft equidem* Ipfe itribuimushifcemodis.vno ^ quiclauo&gubernaculis prac^ ipfe poteft &C hoc dC aliud,fecun fim valeo, hie autem neque qui do quod hie quidem haud po^ remo vtat potis eft*Figuras igit teft,aliusautem poteft *tertioc|> interpretandi in dttaspartesfa.' hie dC hoc dC ali ud poteft* q uarx cies, hoc modo: omnibus in re' to quod neque ipfe nequealius bus idem modusferuandus eft* poteft * quin to quod ipfequide Quibus autem rebus dilucida poteft,alter vero non poteft.fex/ tua reddatur oratio,id rur' to quod ipfe quidem alterum Cum eft confideranr poteft,alius vero non poteft alte dum* De
15 TSe Nonunion compojitiont. Co. zz.

Ad Alexandrum
A De Qnuiont JHttc'ida. Cap. 14.

172.

rev ctvQpairov et^/xei'. hie-ipfe

Rimum igitur quodcun' quedixeris proprfjsfuistp nominib9appella: dC quic quid ambiguum fuerit,euitato. Caueas etiam oportet ne voca' les deinceps ponas. Ad uertendu eft practerea vt quos articulos vocant,oportune<5dapte loces. Item confideres opus efcne con' fufa fitjneq ue pcrturbata nomi' num compofitio. talis enim ora tio &C obfcura eft, dC cognitu dif B ficilis, Coniunctionibus vero quafcunque ante dixeris, confe' quentesreddi to copulas, coniii' diones autem coniundionibus reddereita fit: ego quidem ad quid temporis dixera, affuitu autem quando te venturum di' xeras,non venifti. Item cum ea/ dem coniunclio confeq uens fit, tuetenim cVillorum author ex^ titifti,cV:horum author ipfetu, De coniunclionibus igitur dix dum eft,ex quibus Jicet 6V: reli^ qua quac^j coniedari. Ipfa vero nominum ftructura neq; confu^ C fa neqj perturbata fieri debet*6C confufa quidem eft huiufmodi, ficuticu dixeris: Graue eft hue Verberibus afficere. nam obfcux tumefletquieiTetcacdens. q?fl ita dixeris,graue eft huhc verbe ribus ab hoc affici, perfpicuam reddes orationem.ftruclura igit nominum confundere tale eft Vt autem ad uertas q no pacto ar ticuliipii tempeihu^ spieij?ad^ dantur,rv.hi'ce nbi liquidum

homohuncipfumhominemin iuriaafficit. nunc enim interiex (fli articuli dilucidam faciunt di dionem, exempti vero obfcura apud Graecos efficient. Contin/gitautem&aliquando contra': rium.Quaeigiturin articulisfer, uariconuenitjhuiufmodi funt, Vocales autem iuxta inuice po, nenda: no funt,nifi aut aliter ol? fcura reddatur oratio, aut repli/ catio q udam.,aliave fegregatio fiat.Ambiguaverofugereitac^ bimus.quccdam noinina diuerr fisferuiuntreb9:ficutludus que ludimus^cVlludusfchola* opor* tet autem in hmoi nominibus femper id compleclamur, quod propriu eftfignificatii,fidiluct de quidem in nominibus, fi hf c fecerimus^oquemunex fuperio ribus vero preceptis in duas par tesinterptationes diftribuem9^
De Contentianibus. Cap. 15.

E contentionibus aute, dL comparibus,cVfimili ter cadentibus iam dice' reaggrediamur.nac^hisquoq? riobis opus erit. Eft igitur conte tio quac cohtrarium nomen fi' mul 3C vim oppofitis rebus bet,aut horum alterii Quf igi/ tur contrariii nomen fimul dC. vim habet,hmoi ee poterit.N5 enim iuris eft hunc meis rebus vfurpadolocupletari, me vero meis priuatu rebus pauperie ita premi.Ccntcntio vero nominix TOUTOV b^lbliserit hmoi. det enim iocu Y iiij pics

Rhetorica
6 pies ac felix pauperi 6i egeno * Vi autem cbntenrio haec fitrEgo quidemhunc aduerfavaletudix ne laborantem curaui, hie aute tnihi maximorum author malo *um extitit, nam hoc loco no in xiominibus , fed in ipfis rebus contrarietas eft, Quae ergo SC vi & nomine contentio fuerit, ea critlonge pulcherrima, reliquae Vero contentiones duae funt,
Df Compart. Cap. 16.

Omparautem eft,quan^ do dux pares enuncianx tur claufulae. Pares autem cHepoteruntmultae edam par^ tiaeclaufulae paucis magnis,& pares magnitudine paribus nu" mero.Figuramvero habetcom par huiufmodi, aut propter pex cuniarum inopiam,autpropter belli magmtudinem.hae nanq? claufulae neque fimiles neque contrariae, fed tamen inuicem pares liint,
Defimilittrtadentt. Cap. 17. Imiliter vero cadens eft qd*

non enim pares folum clau fulas,verum &fimile& fimili^ bus efficttverbis. eft autem htix iufmodi, quantum te docet ora tionis imitatio, tan turn adfit de ledationismachinatio, Maxix me vero fimiles fieri oportet exi tus duftionum.rjs nanque vel in primisefricitur fimiliter cades. Similes aurem dicliones fimt ex fimilibus fyllabis}in quibus plu

rimae literae caede funt: ficuti mi K litibusnullis valet, &C viribus multis caret, quae'qj vero extra artem pofita funt, ea vitro idi'p" fum demonftrabunt. Sed dehis haclenusfatis.etenim iuftum dC honeftum dC vtile reliqua^sfiC ipfa quae funt ten em us, 8t vnde his affluamus,ex antedidis pla^ ne cognofcimus. Eodem autem modo quae fin t amplificationes extenuatioesig, dC ex quibus hf locis defumantur intelligimus, identidemvero & proeoccupa^ tiones,6V:pofi:ulataab auditorix bus,& iterationes dC facerias, &t orationumprolixitates,6dipfi? interpretationisftruciluram om nemfcimus,:quas ob res com' munem omnium fpecieru vim atcpdifferentiam,ipfarum% \~s fum omnem fi ex antedicftis te' nuerim9,afruefecerim9facile noi metipfosqui his omnibus pro arris praeceptis exercitati aburix demtiSj&adiumeti exiplisplu rimum turn dicendo turn fcribe doconfequamunlgiturpraecep . ta caufarum hoc pado accuratif' fime per partes deftribueris, Vt autem pro vnaquaqj fpecie ad humani corporis efngiem ver' ba locari conueniat, & quae fine circa orationis partes obferuan^ da,3dquomodo hifce partibus fitvtendum,rurfum oftendam* Deexordrjs igitur dicedumeft prius,ea verofeptem fpecie^ bus communia funt, dC cy mnibus in negotrjs con-' grue dici poterunc, De

Ad Alexandrum.
A De exorctifsin delilerjtiuo caujarum

gtnere. Cap. t8. Xordinm eft(vtcompedio dixerim)oratio quedam q -w rebus rjsdequibus reliqua futura eft dufrio, mmmati m exx pofitis,auditorum animos ad at tentione idonee, dC quo ad fieri dicendo pot, ad beneuolentiam nobis comparat.haec.nper exor dium preftari conuenit.Quoau tern eo vtamur,primu quide de liberatiuo in genere,6 infuade' pocflitas. <ji fpecie oftenda, Cu rem igitur * auditoribusproponere,acliqui dam facere voluerimus,fieri pox . terit hoc modo, Surrexi-, vt q uo pacto pro Syracufanis bellandii fit confulam.vel hoc modo.Suf rexi,vt quid fentiam dicam,qui non deceatnos Syracufanis aux xili um ferre Hoc igitur modo Attentio, fummatim rem exponem9,Qni uero ad attentione cxhortemur, fcire ex hifce poterimus,fi nos ip fi animaduerterimus quibus 3C ^ verbis S>C rebus ad audienda fen ten ti am atten ti fum us* Nem pe his fum us attend, cu de magnis vel terribilibus ve! ad nos perti nentibus rebus cofultamus, aut cum orantes ipfi demonftrarux rosfe dixerint'iufta ilia efle dC honefta &.vtiliacVfacilia&ve ra,ad quae ncs gerenda exhortax tur,autcu nos rogauerint featte te audiamus.Quemadmodu igi tur ipfi alrjs folemus^ta di nos,fi quxex proEmisfiscommodisfi^ ma in praefentem rem fuerint de Sjea'q; auditoribusper*

fpicuareddiderimus, eosnobis 0 attentos faciemusAd attention nem igit ex his auditores exhor tamur, Beneuolentiam vero co parabim9, fi cofiderauerim^ pti mumquoinosanimo ipfifint, beneuolone an infefto, aut neqj bono neq; maloSi beneuoli er> go fuerint, debeneuolentia dice refuperuacaneum cedat.Verum fi omnino id facere voluerimus oportet Baucis cu disfimulatio, nequadam id fieri,hoc modo,' Quanta fit mea inhancvrbem beneuolentia,vtquacffpenume E ro fuafu meo q ux fa<flu eflent v tilia geflerids, &C qua me prates rea ad coia comoda prebeo iu^x ftitia,quippequi publicaruma gis g priuatarum mihi rerii ha/ bendam rarionem cenfuerim,ne quaquam a me dici opus exiftix mo4hoc.n.vobis perfpicuum eft cY cognitum.verum q> & nunc, fifidemadhiberemihi volueri/ tis, confulerisinrempulcherri> me,hac de re vt vos edoceam da bo opera. Koc igitur modoeos quibonofuntinnos animo, in P confultationibus beneuolentiae admonebimus, fi veroauditox res neqj nobis infefti sut,neqj be neuolijdicendii eft dC iuftn effe, & conducibile, eos his ciuir^be neuolos fieri, qui nullum fui de> derunt experimentum ,deindc oportetlaudeauditores demul* cere,q>iufte&grauiter qugdi> cuturiudicareconfueuerint, ite & extenuariones afTerendae:ficu ti fi dicatunSurrexi non tarn vlx ladi-

Pvhetorica
0 ladicendi vi elegantiaue confix teparatum plane dicito,quiad K fuSjCjexifiimaseaame narrari, infinuatioes in hoc ipfo pulcher qua: ad coniunemvtilitacem co rimd confeffu refpondeas, 6V.fi modum'q? accedant. Cuigitur quid aduerfus Rempub. per iiv audi tores no.]? a nobis alieni, ne iuriam patrauifledemonflreris, quebeneuoli nobis funt, exhu' te morte multatum iri Sin autc iufmodi rebus beneuolentia ca/ accufatores minus in caufa perfi ptabitur. fin autcalumni j obno ftanteadem oportet vti conie^ XT) apud audi tores fuerint, necef dura , quoniam falfam de no^ fe eft aut ipfos in fefe, aut res de bis calumniam detuliflent.de> quibusdicunt,>autipfam demii fillunt caufa. non eniin confenta orationem calumnias continer neum videbitur nolle eos iudix Har autcalumniacautex praefen cium capere, qui veram accufo' H ti aut ex preterite tempore tra^ tionem detulerint, Vfquevero huntur. Ex praeterito quide t<v in calumnias acerrimeeftinucx * pore, fi qua improbitatis fufpi' hendum , dicendn^s quam trux cio dealiquohabeatur,primum dC comunisSd multorum malo/ in auditores poccupatione vten rum caufa. Oftendatur quo~ dum eft,atqj dicedum ita Necp que oportet permultos iam in; ipfe quide ignar9 fum me apud iufte per calumniam periiTe. Vos calumnia affecflum eile, fed Item monendum , ftuicum efTe, omnem egodeme infimulatiox eos qui derepublicaconfultant, nem falfam efTe demonftrabo non quae ab omnibus dicun tur Poftea fummatim enumerado audire : & quod vtile fit animo in exordrjs dicedum ent,fiquid volutare,fedaiiquorum infinua in re taa. orone coplecfli queas, tionibus commoueri . Com " 6Caut vituperandaiudicia^ne^ monefacias aut atcp polliccaris 1 cefle.n,eftfiuepublice fiuepri^ oportet,ea te de q uibus confuleir M uatim calumnia de quopiam fa <fla fit,vel eile vel fore iudicium, honefta demonftraturum , Eos Vel nolle accufatores iudiciu fti" igitur, quorum ex praeterito tcy mereteritfcjsdicendum vtiudica pore calumnia delata fit, conue/ tu ini ufte fuerit, quodijj inimice nit hocpado infimulationes in nobis homines nocuerint: aut fi confultationibus foluereEx prf minus hoc verilimile vifum fue fentiverotcpore oratoribus ca- rit,dicendumeritfatis ideffede lumniafolet afferreprimuquix bere,quod minus tune ex fenten dem gtas ipfaaiam fiue omnino tia nobis ceilerit: iniuilum aute iuuenisfiuefenior concionatur , eile,cn res iudicatx iam fuerint, audi tores molefteferunt* Huic rurfum eafJe calumniari. Si vex enim nondum incipere,illi vero ro celebre fit i udici am futurum, iam quiefcere decorum eile pu/ tant

Ad Alexandrian.

174

A taut* Demdeficrebrooratione gnitudine, turn abeo quod ne^ D habere confueuerit.hic.n*impor cede omninofit eum qui ciuitatunusvideturefle.Etfinunqua ris eft particeps, de rjs qua; in antca orationem habuerit. nam prxfentia aguntur, fententiam &hic alicuius priuati commcv dicere. Eas igiturinfimulatio/di gratia praeter confuetudinem nesquxin cocionibuscircahox videtur concionari.Ex praefenti minemfiuntjhocpadto refeJle^ igitur tempore huiufmodi pote reftudebimus. Fiuntautemcir runt in ilium infimulationes fif ca rein* cum quisnihilnequefjs ri,qui apud cocionem oraucrit: aquibusnulla fimus iniuriala^ fedcaufaderjs afferatur necefle cesfici, neque r)s qui fortiores po eft.A iuniore quidem ex conflux tentioresiu funt, pernofcendum tantitt ittopia,& ex eo quod fuii efle confultat, aut pacem t urx E efle potisfiin urn videturtquenv pern fieri perfuadet, aut circa * admodufi dixerode ludicrola/ Deorum immortalium facrifi / padardiiae,vl d gymnafiOjVei cia quam minimos effici fum ' de armis, aut de equis, aut de re ptusmonet,aut huiufmodi quic bellicahorum nnon minima quam narrat, Oportet autem pars adhxret iuueni.Dicendum in huiufmodi rebus praeoccupa eft autjCj? tamedi nondum iuue> tionepriusad auditores vti,qua nis per ftateoi prudens eflepot, rumcaufemauti neccsfkatem, verurn natural diiigenria qua aut in fortuna,aut in tepora, aut dam ceitepoteft.Oftendendum in aliquod commodum refera/ eftet qui atiquid imprudencer mus jdicamus^; non confultanx geflerit, ad uersu cafum fibi ptv tibus quidem efle, fed rebus po> natim dari:aflecuto vero comux tius huiufmodi caufam adfcri^ netn efle vtilitatemcu reliquis. bendum* Hoc igitur modo eas F ^ luuenis igitur exijsatqj fimiiixquz circa rem funt infimulatio' bus,argumentabitur.Senior au> nesaconfultantibus remouebix tern argumentabit^ ab inopia mus* Oratio veroipfa in conx cofultantium,& ifacultate fua, cionibus folet infimulari, cum pneterea dC A magnitudine S>C aut prolixe, aut nimis prifce,aut nouitate periculorum, dCaba/ minus probabiliterdieatur. Et Irjs huiufmodi rebus* Crebro fi quidem longa fuerit,in rcrum autem di<ftionem habere con s multitudinem caufa eft referent fuetus, ab experientia argumen darfinprifcafit, doceatur oporx tabitur, & ab eo qudd turpe fit tetnuncipfam tempeftitiamef^ non eum fententiam nunc div fe.Sin aute minus probabi) is iir, cere, qui antea confueuerit. pollicearis oportet ea tevera I di Non autem confuetus argumen cendi progreflu demoftraturiij 9 tabtiur* turn 4 periculorum ma Confukationes igitur ex f)s reb principio

Rhetorica
G principle conftituemus.Qupve r o vcamur ordine, animaduerti Conucnic.Si quidem nulla pror/ fus infimulatiofit neqj nobis,ne que orationi,necp ipfi rei, a pro/ pofitione continue eft inchoan" dum.Atten te aut qit dicunt,hu maneqjaudiread poftremiiex/ hortabimur. Sin vero aliquafu' musab illis qui an dixerunt,in' flmulatione praeuenti,poft ami/ cipata auditorumopinione eo/ rii quorii infimulati fuerimus, H refponfiones<3 caufasbreui/ tcr in medium differentes,ita,p ponemus,8 auditores ad atten^ tionem exhortabimur.Exordia quidem in confultacionib^hoc modo fun t confti cuenda*
Dt Netrrationt in todtm gentrt. Cap. 19.

Ofleavero necefleeft aut res geftas a nobis reniicia / ri referriue,aut res prf fen / tesdiuidcdoexponi, autquxfu * turaefunt,iam praedici. Cum igi turdelegationefitnobisrenunx tiandum,oiaqii3cdi(ftafuerint, dilucidenarraroportet,quo pri mum quidem grauitatc oro prg feferat* hxcn.renficiatiofolum eritjnulla'qj alia orationis figura incidet* Deindefiquide nobis ex fen ten ti a minus res contige/ rit,n6vliaid negligccianoftra, fed aiia quadam caufa accidifle auditores exiftiment4 Sinvero ex fententia contigerit,non cafu aliquofed noftra diligeda dC in/

duftria id faflum opinetur. H(c K autem eo facilius credunt, ii qm geftioni negotiorum nequaqua interfuerint,noftram inoratiox nem negligenciam, promptitu/ dinem'qs perfpexerint, vtpote c| nihil omittam9, fed vnuquod'qs g accuratisfime referimus.Cum igrlegadonem renunciemus f)s caulis, fingula quae'qj quo pado geftafuerint,renuciari oportec, Cum veroipfi concionantes ali quid prgteritu narrarnus,fiue et praefentiaexponamus,fiueprac/ ^ dicam^futur^necefle eft vt vnu quodqj horum & breuiter & di lucide dC non fine probabilitate faciamus.dilucide quide,vt quf dicuntur,coprehendi queat:bre uiter aut,quo quae dicfta fuerint, memoriae auditores teneat Pro> babiliter vero, ne ipfi auditores priufqua probationibus atqj iu> ris partibus noftram orationem confirmauerimus,noftras ia nar rationes falfas eiTe reprobentDi lucideigif exponemus auc ano minibus,autanegotf)S. A-nego/ ** tris quidem,/! non ea perturbatc exponamus, fed reril ac tepom ordinem feruemus^reiiqua vero deinceps collocemus: Alfineqj code quo dicere cceperimu^re/ lido negotiOjin rem aliam tjran/feamus.Anegotrjsigithocmo-' do dilucide narramus. A nomi/ nibus vero, ii qua maximeido/ neis rerum nominibus negotia appellemus, dCfi non ambiguis vtamur,neq? perturbate ipfacol locemus/ed vfqj cohaerentia de/

Ad Alcxandrum.
A incepsordinemus,Dilucideigit exponemuSjfi haec diligentet ob feruauerimus.Breuiter vero nar rare poterimus, fi turn ex negos trjs, tu ex nominibus ea remoue rimus, qug non fint diclu neceP faria,& ea folum coplecT:eirmr,fi ne quibus obfcura reddetur ora tio, Et breuiter quidem hoc mo do exponemus. Probabiliter au tem a nobis narrabitur, fi ad ea negotia quae minus verifimilia videntur,caufas attulerimus, o/ B bus ilia non abfurdegeftavidea tur. fiqua vero omnino incredi" biliacontigerint,ea relinquam9 necefTeeft. Sin autem neceifaria funt qu dicantur,ea te fcire ofte das oportet,fed ad confutationis partem,quiacum ilia implicata fint,diceda referuare,orationis^p progrefTuid teverum demoftra turum polliceri. ea vfusargutia, q> quf prius abs te dicla fuerint, ea pri us vera iuftafy demoftrar, galiudhuiufmodi quicquavelis.EthocquidcmodohiscJ mi C nus verifimilia stltmedebimur. Vt autem fummatim vna 01 a co pledtamur,fld renuciando, 6i ex ponendo,6V: prxdicendo, ex his omnibus quae ante diximusdiJucidas,breues,c\:^)babiles nap rationes faciem us. D*ordineNarrationum. Cap. JO. As autem tripliciter ordix nabim us. Nam fi quidem 1 ea,de quibus dicimus, pau ca fint auditorib9 cognita, exorx dio narratione coni ungemus,ne pars haccieparatim poilta bre^

175

uisadmodumfiat. CiiveronegotiacV. pennultadC incognita lint, ad vnumquod^s conitlctas narrationes faciem us, eas'qjiux ftas dC vtiles dC honeftas often^ demus:quo non modo in narra-dis reb9 occupati fimplice 6>C no varietate quada infigne orone faciamus, verum &C auditorurn animos capiamus.fin autem nex gotiamediocna,cVminime no> tafint,opus eft vel renunciatiox nem vel expofitionem vel prae^ dicftionem in exordio vno dC eo de quafi corge collocemus. Hoc autfaciemus,fi a rerum initioad extremu vfqj narrado profequa mur, fiCnihilaliud complecia^ mur, fedipfa negotia expedite declaremus.Quemadmodu igi^ tur in exordio narrationes ordis nadg funt>ita fcire poterimus. DeConfirmatione. Cap. ji. Einceps autem cofirma^ do fequatur neceile eft,B quam praenarratanego^ tia ex probationibus dCjuftis6 Vtilibus,ficuti nos demonftratu ros pollitici fumus, confirmabv mus. Cii igitur coniunclias nar^ rationes facere oportet,probatio nesin confultationibus q como disfime dicuntur a rerum cofuex tudine,ab exemplo, a comemO'ratione,dd ab ea, q ux de oratore

fitapudomnesopinione.Vteii"

dum eftetiamcY fiqua ex alr)8 probationu partibusincident* eae vero fie funt collocandx. Pri' mum quidem dicentis opinio. fin id minus poterim us,reru co^ fuetudincs

Rhetorica
corifuetudines ordinabimus de/ t fibi inuicem disfirtiifcs attufe K monftrabimustp & haec quae di rimus,fiquideea pars longa fit, cimuSjVelfidhisfimiliahocmo eiusijj meminifle ' '" voluerimus , do fieri cofuefle.deindevero exe paucis iterabimus : fin autem pla adferemus: & fi qua eft cum mediocrisfit, comemoretur^j, his qua? a nobis dicunt, fimilitu tunccvbieafinierimus, aliam dine adducem9. ea aut ex em pla quoqj pane adiungemus. eft an capiamus oportet, q turn rei co/ tc id hmoi. Quod iuftu quidem gruant, tu ipfis auditoribus vel eauxiliunosferre Syracufanis* loco,vel tern pore fint proxima* fatis ex r)s q dicta funt demoftra (I aiit fecus fint, debem9 ex alrjs, tu exiftimo:q? aut et id nobis co q maxima dC notisfima fint acci ducT:urufit,enitaredocere. Etcu perepoft haec vero fentetrjs vte/ rurfus code mo vt de i ufto facti' H dumeft^Oportetauteaspartes, taras,vtile percurreris,cVeius ex quibus probabilia dC exepla tra tremapartevel breuiteriteran/ 1 <3atafuerint,infine comentatio dOjVelfiniendoabfolueris, iti/ nibus & fentetfjs terminemus, de aliam parte, quf cunqj tjbi in Et probatioes quide hoc mo ad manu fuerit,adiugeHocigitur negotioru confirmatione addu/ mo aliam air) pattern addere, 5C cem us. Si vero narraris rebus co orationecotexere opus eft, Cu tinuo fit fides adhibita, .pbatio/ haec vero omnia profecutus fue/ nes ipfas relinquemus,8ta iufti ris,quibus ea quae perfuades, co &legitimi 6C vtilis &L honefti firmare queas, oportet in his de &iuciidi 3(.fa.ci\isdt posfibilis omnibus fummatim cum com/ 6dneceflarrj partibus antedidla mentationibus cVfentenrijs co/ negotia cofirmabimus.Etfi qui loribusqj demonftres non ea efH dem iuftu ineft, id primum cok- cere&iniuftu &perniciosu dC . locabimus&perhoc,perijjhuic turpe dC trifle admodii fore, con fimile^Sd per contrariii3cV: per iu tra vero fummatim addendum 1 dicatumiuftuenarrabimus, 6C eft,& iuftum 5ivtile & honeftu fimiliahisiuftis dequib^loque voluptuofum^jfuturum ,fi haee ris, exepla sutaffereda.habebis ad q eos exhortaris, effecerint, autpermulta exepla tu ex his q Vbi vero iam fatis abunde'qj fea priuatiapud fingulosiuftaexi/-tentiarum grauitate vfus fueris, ftimant,tu etex his q in ipfa vr/ quae perfuades, conclufione ter/ be ubi orationem habes,tum de minabis, &C hoc quidem modo muexhis qin alr)s vrbibusiu/ quaepropofitafuerin^confirma fta duci folent, Cu vero haec ofa bimus+Poft hanc autem partem hoc mo percurrentes narraueri/ depraeoccupatione dice/ ipfiusfy iufti fine fenten/ reaggrcdicx tias comctationesijj moderatas mur. DC

Ad Alexandrum.

Cap. jt. ptiim ire crediderinthis aut ha-Stautpreoccupatio^ora bet grarias,qui fiue ipfi fiue ipib Jocoru,qui contra tuam di rum amici, aut in eos aut in eox <Sione haberi poflent, prae rum neceilarios boni quippiam occupans reprehenfio. Oportet opportune, vel contuliile,vel c5 autquac abaduerfarrjsdfirexte ferre,collaturiueputetur. Si hov nuare,tua vero amplirTcafe , ve^ ruigituraliquid unum incidar, luti fuperiusin amplificandi tra id breuiter doceamus, di ad mix datu audieras.Qpus eft^t confe fericordiam redigamus oportet. ras vnum vni, cu tuum.Cmaius Id aut aflatim facere poterimu^ fit : dC plura pluribus , <9C vnum fijcognouerim9 folere omnes in multis,& multa vni>ficftn oem eos mi<ericordiamoueri,quosfa fpeciem varietate dejbemusvti, miliariergafeanimoeile opine noftra q uide augendo , aduerfa^ fur, aut indignos calamitate fu> riorum aut inrlrmandoatqjde' fpicant, Haec aut in r)s efle ofteV primendo* Ethocquidemmo des,quos mifericordia dignosvc praeoecuparionib9 vcemur. hxc lis demonftrare'.eft^demonftra aiitvbi fuerimus proiecuti,itera du eos inicp paflbs, vel pad, vel tionibusexirii terminabim9,co paflfurosvbi minushis auxilio lores(jjantdi<flos rocinationis, audi tores fuerint. fin vero hf c in vel enumerationis , aut tle<flio> ill is non funt, demonftrabis eos is,aut interrogation's , autirxv oium bonorum inopes efle,quo nieailumemus. rum cxteri omnes aut plurimi fine participes, qui^j nihil vncj boni vel nadti fuerint,vel nancif Cap. 3 33. cantur, na<fluri ue fint, nifi audvVod fi ad feredum aliqui toreS -hoc tempore ad mi(ericot> ^"VVodfiadferc I f busauxiliu ifuaferimus , diam moueantur* Ex his igitur ^*C^_ iiuepriu; homini audi tores ad mifericordiam in^ _ iiuepriuatis i>usfiucvrbibus, paucisdicere ducemu&DifTuadereaucex con Difluado quo pad conueniet, dC fi qua his in audv trarrjs locis poterimus, eodem'qj acbunt9 tores fiueamicitia, fiuegratiajfl' modoexordiemur, dt narrabiuemifericordia praecellerit,! me muSjiSd probationibus vtemur, diu referre congruum erit . ma/ auditoribusy oftendcmus.,q fa-xiineeniin omneshis auxilioee cere aggrediuntur, efle<6pra& volut, qui tali aio in eos fuerint^ ter leges, 6Ciniufta, dC pernicio^ diliguntenim cos, a* quibusvcl fa,& turpia,ci: triftia, ck impoifl abipfisvelipforum amicis ali-* bilia,& difffcilia, ac minime no quid benefictj fiue ipfi, fiue air) ceflariaIn diifuadedo vero idc qui eis curae funtjVel opportune difponis modus feruabitur, ^[et fufcepifle}vel fufcipere, vel fufce infuadendotquaobrem qui vis tro Deprtorcupatione.

Rhetorica
<5 tro difluadentjdifponere ita po horu amieos efle, quos ad id fa^ K terunt* Qui vero aliorum fuafio ciudu exhortamur,aut hoc,gra/ nibus cotradicere voluerint,pri tiashisdeberi qui deprecantun mil quidc ea in exordio proper quibus vero auxilium ferredi& nere debent,quibusfint contra/ fuaferimus, eos uel ita, vel inui> dicturitin reliquis vero fingilla/ dia}vel odio dignos oftedemus* tim eft exordiendumtpoft fingu In odium quideadducemus, fl la vero praedidoru exordia eft ab illis aut ipfos auditores, audi fm vnumquodijjpropolitiima torilue amieos, autalios qui his ximedemonftrandum minime curaelint, mali quippiaminicp oium ea efle ad qug aduerfarius paflbs demoftrabimus* In iram cxhortetur,neqjiufta necp quae aut rapiemuSjfi vel auditores ip ijs fequuntur;. hocautfacies vt fos, vel ipforii amieos, vel alios ondas,vel iniufta ee q ug ille nar qui hisfunt curae, indigne negle <H:os iniuriaueaffedlosondem9. ^ rat,velinutilia,velhis fimilia, aut iuftis contraria,aut vtilibus, IninuidiaverocontrahemuSjfi ** authis quaetaliaefleiudicatUr* fummatim indigne fortunatos eode^quoqj mo 3>t caetera qug in extitifle, aut efle aut fore, vel fi ciderint,tra(flare debebis. Opti' nullius vngbom fuifle inopes, mus igitur diiTuadendi modus aut eile aut futuros, velfinunij hie eft * Quod il minus hoc face- malorum quippiam paflbs, aut re comode potueris, ex eo quod pati, aut pafluros demonftrabi/ reliquerisgenere diflfuadereora mus.In inuidia igr 5>C odiii atcp dopoteristvtfiquidem aduerfax iram hoc modococitabimus:be lius iuftum efle oftederit, tu vel neuolentia vero &t gratia dC mi turpe efle,vel inutile, vel difficix fericordia ex his poterimus com 9 leveliposfibile, velaliud quidx parare,q in fuafionib dicta siit, _ uis hmoi enitere demonftrare: Easaiitexantedidis oibuscon 9 fin vrile aduerfarius efle oftende texereordinare'qj poterim * Spe rit,iniuftuipfe 3 cYfiquidaliud ciesigrfuadedi 5dqualisipfalit, opportunum ad id habueris} de & ex cjbus coftet,5C quo ea vte^ 9 monftrabis*tua prgterea augen- du (it,ex ijs liq uido cognofcim * dOjSdaduerfam deprimendo^ De orationis f>.trtibus in Jemonftratino cies,qucadmodumin fuailoni/ nmtre. Cap. 34. Vrfum aiitlaudadi, vitux bus dicTii eft. Decet code quocg rnodo fententia cometationes^ perandi'qjfpeciein dein* afferre,prgoccupationesi[j refel> ceps conflderemusCum lere,acbreuiter ad exitum itera^ in hoc gne exordi rivoluerim us, re, Practerea quoqj in fualionib9 propofitiones primum ordina/ oftendendu eft, auteosquibus mus, inlimulationesi|j diflblui * auxilium ferendum fuademus, mus,itidem atqj in fuadedo, Ad atten-

AdAlexandmm.

*77

A attentionemvero exhortamur, nitoresinfignesfuerint,debem* Q turn ex his quae in confultationi oes ab initio ad eum vfq? quem bus dida funt, tii ex eo q> mira/ laudatu volumus,refumere, dC t bilia illuftria'qj dieam^vt zeq i fingulis progeni toribus clarum tatenoftra,eoruq5quosvellau/ aliquid fummatim apponere . damusvel vituperamus,facino/ Quod fi pmi induftrrj ifignes^ rademoftremus.in hmoi.n.cau fuerint reliquos vero nihil ora/ fisvt plurimu non difceptatio/ rione dignii gesfiflecontigerit, nis,fedoftentationispotiuscau/ primos quide illos code modo fa orationc habere cofueuimus, profequem ur, ignauos aiit atqs Primu aut exordia code mo co/ degeneresomittemus, ea vfica* fonua. ftituemus,quiindeliberatiuoa viilatione3q>proptermaiorum nobis gne demoftratus eft, Poft multitudine nolimus auditor^ exordiii vero partiri debem9 6t bus orationis logitudine graues eaqextra virtutem funt, effici:pracfertim ciinemini fitob q in ipfa virtute bona confiderS fcuru,qui ex bonis clarisq; pare> tur,hoc modo:externa quide bo tibus nati funt, eos confentanec na in bonam valetudinem dC ro fieri fuis maioribus non disfimi bur>&form2cdignitatc,&diui/ les.Sin aut veteres progeni tores tias:virtute vero in fapientia,iu obfcuri fuerint, qut vero proxix fiitia>6^fori;itudinem>illuftresq{ me extiterunt,illuftres: ab r)s eft difciplinas diftribuimus. Horii laus generis capieda,dicenduqj, autquaeivirtutepofitalocataqj utdeillis quidelongam repeter funt,iurelaudant, extraria aute quanda orationc fuperuacaneu fubducunturRobuftosnanqs& admodum fuerit Sedfieolau/ pulchros,&nobiles atqj locuple des referantrqui proximi rjs qui tesnequaqualaudare/eddicere laudaturextitiflent, plane di hi beatos conuenit.His aut-diligen quoq; boni probiqjviri ondent, ter confid eratis, poft exordia de quodq? perfpicuu fit h orum ma gneprimudidionemordinabi/ lores induftrios quofdam inv mus.Hoc.n.primu hoibusac re/ gnesqj extitifle,Haud nanq? vex liquis aialibus clarum ineft, vel rifimile videri, hm5i holes ho> obfcuru* Proinderedequidem neftoscVbonosefle,quiexim^ authomineiTijaut aliud taleani bis progeni toribus nati elTent, mal ex gne commemorabimus. Vbi vero nullus maioru fit fplen Cu vero autarlediijautrem^ut dor, dices ipfum in fe generosu oratione,poflesfionemue lauda/ efle,colligesqjeos oes igenue na/ revoluerimus, continuo exrjs q tos efle qui ingenitam libi virtu honefta adfunt, non abfurde lau tern hnt,6C eos alijs quoq? omni dabimusA genere autem lauda bus longe antecellere,qui fuos,p reitaconuenit.Siquidem proge genitores laudannpermuhos.n, Rhcc. Poe. cu Auc r. Z qui

C qui ex Claris maioribus natieC- gnas demonftrari.Et temper res fentjdegeneres extitillc. addesijj ita comparand augend* dC ex q>dehuius nunc &C non de'prox ornandaefunt:vt,Vbi, dC quis iu genitoru praeconrjs agaturEox uenisita Philofophusvncjfuit, dem aute modo in vituperariox qui velfenior magnum adeo in nibus origo generis i improbos crementum habueritc* Etqui maiores referenda eft.Et italau^ adeo robufte gymnafiorum la> dando ac vituperado quce ad ge bores perfert,vehementer is Phi nus pertinent,ordinabimus, Et lofophiaeftudiu SCinduftria ada (i quid illi de quo loquimur,prf mabitEthoc quidc modofimix clarumfbrtunaconceflerit, hoc litudine dC collatione vfi amplix duntaxat tuebimur,vt ea q actax ficabimus. Cum veroquae circa ticonueniunt enarremus, 8tid aetatem adolefcentis cofideranf, H quidc haud prolixe t pueri naqj abfoluerimus, in fine huius par^ 3 tarn fuo ingenio c| eoru qui ipfis tis fentctias comentationesij? lo pracfuerint, diligentia, honefti, cabimus,aut quse dicfla funt bre pudicifyfunt. Quarebreuisde uiter iterantes, aut ad poftrema ^sefthabendaoratio. Cilhunc partem f?nictes,Rurfus vbi pro> aut modii percurreris,habita ad pofuerimus qu^gefta fint ab ip^ pofterii comentationeatcj? fnia, ibviroque laudamus,de iufti^ debcs hancpartcin adolcfcctis tiaprimii dicere aggrediemur, f tatc terminare,Etpropofitione qua code mo vein fuperiorib9, deinde facla,aut cius qui laudat, exornates adprudetia,fifuerir, res geftas, aut mores, autftudia defccdemus. Ethficeodcquocp amplicabis,quemadmodum ab modo abfoluentes/ortitudinem initioin demonftrariuo genere fi fuerit,proponemus.Qiian) ea^ prius dixim^.Exponesqj ab hu/ dem amplificationisratione itc J iusqueipfelaudas,cu eilethac percurrentes, cum ipfiusfinem actatc, aut per h unc, aut per ftu partis attigerimuSjC^ omnia gedium, aut ex hoc aut huius gra^ nera profecuti fumus, fumma^ tia,tu hoc tii illud prxclarii facix timquarantedicla fuerintitera nus geflu fuilTe.Oportet &C carte tes,exitum vel fententia, vel co xorii quoq? iuuenu procclarafaci mentatione tori orationi appox nora eolligendo conferre, 8C hux nemus.Cogruet autem laudib9, iuslongerjs maioraefleoftende nominibus eriam multis circa retilloru quide qminimafunt, vnumquodip vti, fplendida huius aut quc tu laudas,q maxi facere didionem, atqj magnifi'x ma funt enarrando. Conuenit cam * Eodem quoqj modo cum ^"con aiit<5C qapudalios res illuftres denequahominibus orariono^ ftitucndj. pariipro dignitate collatas fue^ biserit, vituperationes conftix tint, eas abs te dicendo itide ma tuemus. Oportet autem nuliis in

Ad Alcxandrum.
A itteurnvtamurcauillisquecar/ pimus,fedipfiusduntaxatvita enarremus, Sermones enim Ion/ ge magis qum iocofae obimv gationesatq? cauilla& audits ribus perfuadent,& aegritudine quosvituperamusafnciunt.Na huiufmodi quide fales ad idea, vel ad fubftantiam referuntur. Sermones vero funt ingenioru, morumipvelutiimagines* Ca/ uendumeftetiamneres turpes nominibus appelles turpibus, Id enim adfert grauitati calum/ * niam, Sed quae huiufmodi funt, tanquam per aenigma fignifica/ bimus, dC aliarum rerum nomi/ nibus rem ipfam manifeftabil/ mus.Debemusauteminvitupe rationibus ironia vti,& in r]s ad uerfarium deridere,quibusille maximeexultat:3priuat? qui/ dem paucisijj praefentibus cum dehoneftare. In vulgus autc dC multitudinem comunes maxix mevituperariones maledicere ^ Vituperationesveroeodemmo do poterimus,quo etiam 8C prae conia Si. augere S>C extenuare Itaqsharum fpecierum exfjs^ fuperius dicfla funt, vfu omnem intelligemus.
Accttjationis Qttfflionisq; prtcepta :tpnt ad ludictalegmitsjpe float.

Cap.

) 5.

EKquumeft vt accufan/ di quzrendi^s praecepta peragamus, quae rurfus quemadmoduminiudicialige/

neredi<5tumeftcop'onents,oi> D dinabimus,percurremus Pri* Exordium mum igitur in exordrjs rem, de qua fit accufatio vel defenfio pponemus,vtetiaminalfjs praex misfis fpeciebus. Ad attention? A ttenti* autemabijfdem locis exhortabimur,quos in fuadendo diiTua/ dendofy docuim us, Item etiant de beneuolentiaide quoqjmo/ du&feruanduserit,quiindelibe ratiuogenerepremiiTirseft* Na is cui auditores beneuoli funt ex na* praeteritoautpraefenti tempore, QC isjne calumnia afFedus fit, ad eos irri tados vel in fe, vel in rent ipfam, vel in orationem, bene/ uolentiamcaptabiteodem mo/ do, vtillicdocuimus* Isvero, in quern neque beneuoli audi" tores, neque infenfifuerint be/ neuolentiam captare poteritex praeterito praefentiue tempore, vel per fe ipfum, vel per rem , vel per orationem, Illeautem, qui apud auditores calum mac obnoxiusfacSus fuerit, partim g mixtim partim priuatim bene/ uolentiam captabit. Hie igi / tur modus erit, per quern bene/ uolentiacomparabitur* Enim> uero hi aduerfus quos neque bono neque malo anhrrojaudi/ tores fuerint, paucis funt lau/ dandi, 3C aduerfarr) vituperan^ di. Oportet autem eos ab rjs laud are quae viden tur maximc auditorum intereflfe:(dicoau/ tern ciuitatis Audiofum , ami/ eorum obferuatorem, gratum, mifericordem , dC fimilia)
Z ii uerfarios

178

Rhetorica
verfarios aurem ab rjs vitupera/ re,quibus auditoresad iramuv ritantur.Hxcautem funtciuita tis inimicus, amicoru hoftis, ins gratus,irnrmtis,&huiufmodi Opus eft et laude iudices deleni re, qpiufti iudices grauestpfunt. Aduerfarioru pr^tereadefectus, ficubi tibi minores exti terint fix ue ad dicedum, fiue ad agendu, feuadaliud quicquamquodin difceptatione verfetur,eruntora tione compledendi,& iuftuprg terea,cV: legitimu, &C vtile, & q] deincepsfequuntur,induceda Cu iudices igitneqj bono neqj fnalo animo in nos fuerint,ex ijs beneuolentiam capcabimus* Si quis vero i calumnia fit, id^5 ex praeterito tern pore, dC circa ora^ tionem fcire ex antedidis poteri m us, quo paclo infimulationes lbluereoporteat.Qupd fi ex prae lenti tepore calumnia fuerit, ne^ cefle eft circa ijpm hofem eS fie> ritaut fi ineptus pracfenri contro * uerfiat,autficriminibus fubcon trarius,aut fi pro confeflb accufa tioni obnoxius videaturJnept* quide fuerit, fi aut iunior aut fenior pro alio difceptct, Subcontrarius vero effet,fi quis robuft* irabecillum verberationis accu> fet,autfi quis contumeliofus cox tumelix temperante inltmulet, aut fiquis admodu paug hoiem ditisfimu pecuniaru agens in iu dicium deuocet. itaqj hmoi h(v mines fub contrari) criminibus funt.Pro confelTo aut eri t,il quis fonis robuft us'qj exiftens> ab iny firmo &C imbecillo verberatiox 1 nis accufetur, aut fi quis fur exix ftimatuSjfirrtireusin iudiciuar ceflatunVt aut oia vno copledta mur verbo hi quorum moribus fimilis eft hominu opinio, vide*butur criminibus efle obnoxii Circa ipfum igr hominem ex in. ftanti tge calumnia; hmoi fieri poterunt.Circa rem aut ex con* tingent, fi quid adueruerfus do> mefticos amicos, aut aduers9 ho fpites,autin fuos,velde prauis vel de turpibus reb9 negotia ad ferat.hsec.nanfamiam difceptan ^ tibus afterunt.Quemadmodun) igi tur eas infimulationes fumus diilbluturi, deinceps oftendam, Duoeite comunia in omnibus elementaexiftimoralterum qui/ demj, vt quibus rebus correptiu rosiudices aduerfarios putes,hts eos prxueniens corripias. alterii vero eftjfi res in aduerfarios qiii de maxime:fin id minus,in alios quofdam transferas,ea vfus ca^ uillatione, q>non ex seteria tua, fed ab aduerfarrjs coadus in cer/' tamen defcenderis.In vnaqua'qj vero calumniam haec argument tari conuenit. Junior quide cau/ fabitur aut feniorum aut amico rum,qui pro fedilceptentjfolitu dinem,aut criminum magnitux dinem,aut temporis prf fcriptio nem, aut rerum multitudinem, autaliud quid hmoi. Si vero ha bueris pro alio di<ftionem,dicen diieritteamiciti.c graria'aduo/ catum fieri, autaduerfarr) motfl inimicitrJBj aut quia negottjs in/ terfueris

Ad Alexahdrum.

179

A tei*tieris,autob vtilitate publi/ bus primum quid? teftimonia, cam,aut quia is cui patronus ve 5t fi quac nobis ex qua:ftionib9 nis, G ab omnibus eft defertus, confesfiones fuerint.Demumve &iniuria premitunQuod fi crv ro fi nullo modo verifimilia ea mini proconfefib obnoxius, vel fuerint+fententrjs 6d commenta/ fubcontrarius accufationi effici tionibus:finautemnonomnino videatur, cum praeoccupatione verifimilia, probabili, dem um Vtendum eft, turn etiam dicenx excplis,6conieduris, &Cfignis, dum vt necp i uftum,ne< legiti/ dC argumentis, demum vero co mum,riecp vtilefitex opinioue mentationibus dC fententrjs co-> ac fufpicione ferre pri us fenteiv firmare debem ts<$ fi verifim\* tiam,c|resfueritaudita.Qugigi liafuerint,probationes quidem tur circa ipfum hominem funt, omittemus, iuftis aut quemad hocpacloinfimulariones dilue^ modu in antedidis vteniur Et B mus Eas vero quae circa re siit, hoc quidem modo confirmabi^ ita repellemus.Caufain in aduer mus . Poft confirmationem aut Prxoaeu farium rerjciemus3vel fi maledi/ vbi ea quae in aduedarios funt P3"0 <fluni ei crimini demus,vel d in collocauerimus, prarocupabim9 iuriam autcupidiratcm,autper eas res quas verifimile fuerit ad tinaciam,autiram prjtendam9, uerfarios diduros. cVfi quidem <j>nulloaliomcdo iusconfequi aduerfarr) renegarint,probatiox poslibilefit.PMuatas igiturcalu nesillasdnobii didas amplififx mnias apud indices ita diluem5, cabimus quas vero illi didurt comunesvero omnibus fpecicx funt,reprehendemus,& extenua bus foluere poterimus, quemad bimus.Si vero feteantur dC legix modum in fuperioribus dictum tima SCiuftaefle c} fon fcriptas icgibu* eft.Exordia vero in genere iudi> leges 5 nobis indudas oftederi^ ciali eodem modo coHocabim*, m uSjeni tendii eft vt his fim ul le ficuti etindeliberatiuo Eadem ges, quasi?iiuftas &C honcftas Karratioetiam ratione narrationes exorx ^conducibilesvniuerfx Reip. MS. dioconiungemus,quas vel par/ plures iudicarint^tales et eas efle ticulatim ^pbabiles elie, iuftas^j oftcdamusquas aiitaduerfanj oftendemustautipfas feparatim induxerunt, eas cotra habere de tanquam in vnum corpus ordix monftremus. Quod fi minus co c<m rma ^ nabimus,Deindeveroerit con/ modehacc diciquiuerint,iudb no> firmatio,quam,fi quidem rebus cescomonefaciendi funt,eosno ipfiaduerfarr) cotradixerint,ex delege,fed dereiudicar,quodtp probationibus:fin autem conse i urati fint Pm leges latas fenteox ferint,exiuftis &C vtilibus dC his tialatiiire, 5^doceas haudhoc (Imilibusconfirmare debemus* tempore decereleges,fed in con> Collocanda funt ex probation^ ftituti s diebus eas ferre/ed fi c5 2 iii ti^ciic

Rhetorica
4* tigetltremhislegibus agieariq ignofcipoftulari^fi^taliaopoiv K iniquaeeife videantur, dicendu tet confutare. Prim um q uide di critnon legemrem huiufrhodi, cendum eritdeterioris eile mo* Verum iniquitatem eile : culex ris,quodig tucilli crimen in im^ quidem ad vtill tare feratur, hgc prudentiam refjciunt, ciifede^ autem aflerar ciuitati pernicie prehenlbsintuentur. proindeii Dicendum etiamerit haudcon huic ignofciris, alios ite ocs fupx tra kgcs faduros,fi h uic kgi con plicrjs atqj cruciatibus liberabi^ trariam fententiarn tulerint, fed ris.Dic et dC illud,fi eos qui pec leges potius laturos, nefit inv cafle confitentu^abfoluetis^uo probis ini quis'cji decretis vtcdu* pado inficiantes condemnabiOportetautad id colledionem tisc'Dicendum et erit,edi impru afferre,q> nulla lex prohibet Rei denter errauit, non tn decet me pub*benefacere:fed improbas le ob huius imprudentiam detri" " gcs authoritate priuare, aliud ni mentoafficiPrtEtereadicet, cu hil efle,tj ciuitatem beneficio do neqjlegumlatorimprudcter de * nareQua(cunqj igitur ex his le^ linquentibus ignofcit, eo neip a gibus,quarnullam ambiguitate iudicibus qui fm leges iudicat, continent,habucrimus ex talib9 ignofci iure poteft.Ex his igitur pracuenieiites abundeconcradi^ atqj fimilib9 eos qui fibi f m po * cere poterinitiS4Deambiguis ve ftulant confutare poterimus: fi> ro legibus iudices ita fenferint cud et ab inino expofuimus. Vt Vt tibi expedit, oportet hacc de- copedioautvtar qujcunqjfint monftrare.qj fi mdex dicat queV aduerfarij diduri dCad proba/ admodum aduerfarfj condocefa tionc, dC ad iuris fui partes afie" ciendus ell, legumlatorc no hoc rendas, SC ad veniam poftulan" fenfifife quod ab illo dr, quodqj dam,ex antedidis pracoccupabi . conducit ipfis iudicibus legem m us. Poft hanc aut caufam tota ica dicereVerii fi nullo mo poC- eftoratioper enumeratione su' ** (is in contraria fententiam com-' matim repetenda,&. breuiter (ii mutare, oftende aliud nihil pot- fieri potefl) iudicii aninii in ad> fecontrariamlege dicere,atqj ip uerfariosquide vel ad odium, fedicas* Et quo quidem pacfto vel ad iram,vel ad inuidiari nos oporteat vti legibus,ex his quac aiit ad beneuolentia, vel gratia, diximus abudabis. Summatira vel mifericordiam commoueiv vero fipeccalleomnino fateanx duQ.uibus aut rebus hoc fiat, in turtdt ex i ufd tn S>C legitimi par deliberatiuogcnere, in fuafionv tibus defenfione parent, ex his bus cV dilTuafionibus diximus, eafuntconfutatione prxuenien ac rurfum in defcnfionis fpec.ie da,quaj dicfluri illi videaturfin adrlnempercurremus. Oratiox awt neccafTe fate.intur. &L iibi tn nisigiturprincipiu in judicial! aenere,

Ad Alexandrum.
A generesfiquidemaccufemus,ita pe defcn componemus dC ordinabimus, fione ' Si vero defendamus, exordium quemadfnodum dCin accufan^ do coftituemus. Has aut res qua rum accufamur, quibus'qjaccu/ iatorfcientiam auditoribusfece rit,relinquemus.quib9 vero opi nione reliquerit, hafce vbi poft exordium propofuerim9, difibl' uemustteftesqj 5t quaeftiones dC iuramenta refellemas, quemad' g modum an tea audifti. Etfi quix dem res credibiles fuerint, pote^ rimus ipferum refponfionem in eius quod relidlum fit, locii tra ferre.Qupd fi teftes per quacfticv nes fidem fecerint, aut in oratio* ne,autinnegotium}auti quod^ cunc^ aliudfueritin aduerfariis maxime verifimile, ipforum eft refponilo transferenda. Si ve ro autcotravtilitatem publicam, aut contra confuetudinem accu^ fator te fecifle criminetur, debes defendere id maxime eile vti^ le quodab eo crimini datur : vel fi id minus potueris, dices Vt neque abs te, neque ab his quitibi fintfimiles, autq> non hoc modo huiufmodi res ge * ri confueuerit. Probabileigix turita folues, Exemplum vero debes primu5fi potes,demoftrax re id haudquaquam efTecrimi-' nationi fimile, velaliud tibi ex contraries praeter verifimilitudi nem exemplum ferendum eiTe. Coniecturam autem potes con^ futare fi dicas quibuscaufis contrariafignificarecontigerit.Sen'

180

tentiasveroatqjcSmentariones D aut improbabiies aut ambiguas ondas oportetSigna autem no eius folUjCuius ipfe fis accufatus, fed rerum plurimaru figria eflc olede,& ea quide qug ab aduer farrjsdidafuerint, in contraria aut ambiguu couerter tes, potex rim us hoc modo improbareSi vero q uorii nos accufator criminat,ea feciflfe fateamur,idijj exiu fti ck legitimi partibus defender pergamus magis legitimas res noftras,iuftioresiu demonftrare elaborabimus.Quodfimin5c6x g mode fieri potuerit,ad imprudc tiam cafum% defugiemus, iaclu ras^j paruas ee ondem96C igno fcendu nobis effe argumentabv mur,demonftrantest|oium qui de hominii per imprudentia de linquere com une fit: fed afficerc iniuriaimproborii efle propriu Dices et >C aequum df. bonu effe &iuftu di, conducibile his igno fcerequi per imprudentiam d&liquerint. neminem enim oium fcire,fi quid aliquando fibi hux iufmodi euenturufit* Oftenden f dum eft etfi.quid aduerfarius ip fe aberraueritjSd veniam tamen confecutus fit. Poft hzc esc pre/ occupationes fequuntur quae ab aduerfari]s didlae funt. haru igit alias fatis fuper'qj a reb9 ipfis fol uere poterimus. Sed fi calunrmie turfcriptasnos orones recitare, aut quo eas red tern us meditari, autmercede coductospatronos fierijadhaectaiia cocraueniam9 oportet, disfimuladoqj d scam us 2 iiii mitu'me

Pvhetorica
minimc omnium legeprohibo ri aut fe fcripta, aut ilium no fcri ptaloquUegenancp talia patra/re non permitti, loquivero vt quifq* velitjfacile fini 4 Dicendu quoq; erit vfqj adeo aduerfarij delicta vel i pfius ei us fma g ma' gnaefle, vtexiftimet menuncj digne in fe accufandofatisfacere pofle,nifi quse didlurus eflem,6 antea fcriberem,ac multum tern poris meditatus fim. Ad fcriptax rum igitur orationu calumnias ific occurrere poterim usSi vero jj dixerintnos difcere meditarify dicendi facultatem.cofitebimur id quide, dicemus^j, nos quide quos ais difcere, necp caluniato es,neqj cotentiofi certe fumus, tuveroquioracoriatenes, cum lioc tepore, tu fxpe alias nos ca" lumnijs circuuenire deprehefus csQuare conducere ciuibus vr, vt Si ille oratoria dilcat 4 non,n fie malii neqj inlimulatorem eu fore. Eodequoq?modo fi quis nosmercede conducftoscaufaru patronos dicat, fiifatebimur, dC I cauillabimur, huiusqj rei autho reaccufatorenoftru acreliquos demoftrabimusMercedii aute fpes diuidem9jdicem^j alios pe cur]s,alios gratis,alios fupplici)S alios honorib9aduocatos asfifte/ reTe igrgratis id obire miieris onde: aduerfariu vero dicito, ne paruoquidem pretioaduocatu asfiftere. Eum nanqj vtaliquid argenti iniufte capiat. non aute ne perfoluat,in iudiciiiirejdem quoqj modus feruand us eft,fi cjs nos aut aliquos ectoeere dixerit, It qui controuerfiis apud iadices vtantur.aut iudicialesorationes confcribere.nam 6C alios omnes oftendes proviribus adiumen> to amicis efle, 6C docedo quidet fiCconfuledo:& artiffcionsfime in huiufmodi rebus occurres* Opportet ailt dC circa interroga riones atq? refponfiones, quot* quot in huiufmodi fpeciebus in ciderint, ne nos negligentia vlla capiat>fed qurac refpondeOjConce dantur,quaeinegentur,funtco ^ fideranda Concesfiones igitur funthuiufmodijMihifiliurn ene cafti.enecaui equidem: nam ille in me priusdiftrinxitgladium* Filiu mihi pulfafti, pulfaui equi dem: iniuriaenim in me prius man us iniecit . Mihi caput con^ fregifti.confregi equidem : nam noclu impetum in meam fecifti domum. Tales igitur concesfio nes legibus freti nonnunquam facimus, Huiufmodi vero nega^ garioneslegem declinant* Mihi filium occidifti : non ego quide, \ fedlexoccidit. Hscautemom-' ilia ita oportet refpondere : cum duaru legum altera iubethocfa ciundum,altera non \ etet.Qux igitur in aduerfarios dicedasut, ex his omnibus colliges* Poft haccaute eorum quaeante dixe^ rim as iteratione breuis eft ad^ De . monitio adhibenda,Ea vero eft vtilis omni tempore : quamob' re dC fingulis in fpeciebus ea ite ratione vtendum eftVerii in ac> cufationibus maxime &defenx fionibus

Ad Alexandrian.
A Ronibus ca congrumltide quo' quein fuafionibus atqj diflua' fionibuSiNeqj folum ca hie com memorarequxante dixerimus quemadmodumin laudado 6C vituperado, verfietiam animos iudicum in beneuokntiam no ftram conciliate,&Cin aduerfa' rios concitare debem us. Hac ve ro iterationem in orationis par^ tibus poftremam conftituimus* hxcenim facit,vt reminifcaris fummatim quae dkfla funt enitmerando,aut ratiocinando, aut B interrogando, tua quidem quae optima funt:aduerfariorum au' tem,quae nequisfima,fi quidem interrogationis figura vti voluc ris.cuiufmodi aute \Tnuquodp horum fit,ex i^s cognofcere pofx fumus,qu3efuperiusdicta funt. In beneuolcntiam vero noftra iudices conciliabimus, 5t in ad' uerfarios concitabimus ex ijs be neficifevt ctiam in deliberatiuo genere fummatim oftendimus, quibusnosautamici noftri ipx fosaquibusiniuriafufcipimus, c ipforumveneceflarios,feuiudi' ces ipfos,vel eos qui eis curg siic fiue affecerimus, fiue afficimus, (iae fumus affeduri, 8.L fi ipfi di' xerimus nunc tempus elfe refe' rendarum pro fufceptis benefix ci)s gratiarum. Et fi eos in conv miferationem/i opusfuerit, ad" duxerimus.Hocautem eo faci" mus,quonoftram in auditores beneuolentiam demonftremus, 6Cqttamindigneobeaquf ma Jepasfi fuerimus aut patimur,

181

palTurivefumus,miferiapremi D mur>nifi hi nobis adiumeto fue rint,Si vero nihil nobis adfit h it iufmodi,comemorabimus quv bus bonis priuaci fuerimus, auc priuamur,autpriuabimur,vbi iudices nonneglexerint* feuvt nuquamboni quippiam nacfli fuerimus, aut nancifcimur,auc natfluri fumus.nifi ab fjsauxiliii meruerimus.Exhisnanoj com miferatione nos dignos confti' jSC auditores nobis con" ciliabimus.Aduerfariosveroca lumnijs circunuentos in inuidia 6C odium apud auditores exho rum contrarijs adducemus,cum oftenderimusabrjs aut horum amicis auditores ipfos ipfoioive neceflarios mali quippiam indi gnepaffos,autpati, aut paflli-' ros,Exhmoienim rebus ad o> dium SC iram in aduerfarios rax pientur.Sin autem hicc fieri co> mode nequiuerint , ea in vnum redigemus,quibus auditores in aduerfarios ad inuidiam conci' p temus.Inuidianacjj propinqua eftodio his autem fummatim inuidebiturjfi eos indigne fortu natos,6Cabauditoribus animo alienos oftenderimus percurrert tes qua m ulta bona ini ufte pasfi fuerint,aut patiuntur}palTurive funt,Autqua nunquam nullius boni indiguerint, vel indigent , velindigebuntrautquam in nix hil vnqua mali inciderint,fcu incidunt/eu incident, nifl nunc jUudicibuspuniantur. Ex iris igitur rebus auditorum nobis

Rhetorica
C animos ad beneuolentiam in co clufionibus conftituere, 6d in ad uerfarios contra commouere po terimus* Ex omnibus veroiux pradidis accufationes defenlio^ nes'qj quam aptisfime ordina' bimus*
De Qufflionisjpeciebiu Cup, $6.

cam vtilitatem proferemus. Ex i)S autem 6dhis fimilibus exor dioconftituto, acfingulis deinx ceps propofitis aut didis aut ge ftis aut cogitatis quxremus, legitimis^&priuatis dC publi-' cis vtilitatibus aduerfari.Et om niademumconfiderabimus, fl quo in loco ipfa fibi vel morib9 proborum hominum, officijsvc dii!entiunt.Sed ne in fingulis f narrandis longiore vtamur ora/ tione,quo pluribus illuftriu ftux diorum aut rerum aut verborii L aut confuetudinum res eorum quos quacrimus,aduerfari often derimus,eoipfos obfcuriores ax pud auditores conftituemus, Opus eft autem non trifti dC Zf cerbo quodam,fed miti manfue to'qj vultu quframus,Hoc enim modo verifimiliores reddentur apud auditores habitx oradox nes,6^ oratores ipli nullum de fe relinquent iniimulationi locu* Vbi vero diligenter omnia quae fieris,atqj amplifi'caueris, oratio nisexitumbreui iterationeter^ M minabisscV;vt eorum qufdida fuerint auditores reminifcantur efficies * Has igitur fpecies , vbi hocpado conftituerimus,pul' cherrime ipfis vti poterimus*
feroratio antediftoriim omnium per tnn~ mtr.itionem,^y amplificatioHtm Cap. 31.

Vaerendi aucem fpecies fe.paratim quidem ipfa _ rarocoftituitur,fed alqs Ipeciebus commifcetur, &C aduerius contradidtiones maxi' jrjeeftvtiiis.Veruntamennehu ius nos ordo lateat, fi quado vel oratio,vei vita hominam,aat a' <ftio,autciuitatis adsniniftratio qu^rendacontingere,item etia hacdepartefummatim percur-' ramEftigitarquaerentibus c<y demquafimodo exordiedum, ficuti etiarrr calumnia circunue^ tos oportere docuim us Quare cumidoneas in principiis cau^ fas attulenmus, quibus id recle facere videamur,ita ad quaeres dumveniemus* Caufae autem I congruentin ciuilibus quidem conuentibus, quod aut content cionequadam, quin potius ne auditores lateat,id facimus: demum quod nobishi priusmole ftifuerint. Inpriuatisvero vel irimicirias, vel paruas eorum qui qua:runtur confuetudines, velineosipfos beneuolentiam, VTel vt qusc agunt remittentes, nonampJiushaecfaciantjprofer reoportebitIn publicis autem, filegiumum >L iuftu &C publi'

Pus eft praeterea orando (5fcribedoin id quam maxime euitamur ela/ bore-

Ad Alexandrian.

181

JL bpremusi&vt pro rerum natura fitioncm abs te deuemii eft, q ug D Verbaaccommodemus, & ita cuncjj propulfationcm malorii, xiofmetipfos trita confuetudine bonorum aut continent exhibi' ijscunctisexerceamuSjVt eoru done, facile apudilios admitrii Vfus nobis in promptu fit, atqj turrquaecunq? vero fecus funt^rc Vtexartequidem dicere posn> rjciuntur.Sedproceleri draper mus,tumin priuatis publicises ta >C verifimili narratione haec difceptationibus,ru:m rjs etiam funt tibi faciunda. Celeriter aut in fermonibus quos aduerfus a/ abfolues,)li non oninia volueri* Jioshabuerimus, plurima hinc limulagere,fedpriusprimo,6 fi artificioiisfima adiumenta fu quod reliqui eft deincepsDi!u> fcipiemus* Elaborandum eft e" cidevero,finonftatim relidaax tiam,vt non circa verba orator (Ttione in alias res prius tranfio duntaxat, verum etiam circa vi ris,quam iJlam abfoluerisVeri E tam,quamantedi<flisfpeciebus limiliterautc,finihila tuo mox cxornetatquemagnificet/uam realienuagas.itefinoeofdefin diligentiam omnem ftudiumiy xeris et mimicos tibi> dC amiccw accommodet. Nam vitoc conv efie.Ex his aut pbationibus ea pofitio dC ad fuadendum, dC ad affumemus,de quibus ita fcienv boni dC acqui viri exiftirnatiox tiam ad perficienda negotia tc^ nemadipifcendam coducitplu nemus,vt earn ali)s interpretari rimum.Primum igitur diuiden G explicari posfim 9 De quib* daefuntfecundum omnem difci autem fcientiam non habemus, plinacdiftributionem,quidpri eas prout fsepi us acci dere folet, mum,quid fecundum,quid adfumemus. tutisfimenanq; in tium,quid quartum traclandu huiufmodi rebus egeris,fi conx lit.Demum ea tibi funt praepa/ fuetudinem fequi volueris. In F C randa,quaccircaaudi tores atte certamine vero contra aduerfa^ dutur,de quibus in exordrjs do^ rios,fi quidem oratione conteiv cuim usEnim uero beneuolenx ditur,exrjsquae dicla funt tiam a perfona tua captare pote ftram confirmationem faciem9* l-is,fi promisfis infiftas, dC eofde Sin vero contractibus hoc facie amicos in omnem vitam tuea^ mus, fi fecundum leges 6C non re,nequein aliis actionibus in^ fcriptas&fcriptas^um teftibue conftans elle., led qfdem femper quam opdmis,at tern pore prgfi vti videare.Attenti autem fient nito eos confecerimus. Ex coclu auditores^i his in negotrjs ver/ fione vero eorum qua: dicta fue feris,qitae cVmagna fidhonefta rint^reminifci auditores feciem* funt 3 muitifqjconducant Cum fi quxgeftafunt,fumirj?.riin rur verobeneuolos auditores reddi fum dicemus 4 Ex his aur q agi^ dcris vbi ad negotiorum expoy mus,ita

Rhetoric*
tacfemnegotiaveHimiliaprio' ribustrademus,Beneuoli aute nobis erunt auditores, fi ea geP ferimusquibusaliquid benefit crj fufcepifle,aut fufcepturi vide buntur. Magnas autem res gere xnus,fiea negotia tracTauerim* quae multorum fint bonorum caufa. Hocigiturmodoquae ad Vitam pertinent, praeparanda funttexpriore autem inftituto circa orationem eft exercitatio adhibendaSacrificia vero, vti j prjemiflum eft,faciemus ad De.' osquidem pie,ad fumptus au' temmoderate,ad fpecftacula vo rofplendide3adciues autem vri litenEtaduerfus immortales c^ dem Decs ea habebunt pie,fi pa trio more facriflcem us: ad fum^ ptus autem moderate, fi no qug cunqjmifiafuerint,ab his qui fumptibus prscfunt, confuman" turrad fpedacula vero fplendi" de,fi magnifico fint apparatu conftitutaradciueisautem vtili' ter,fi &C equites fi^grauioris ar" I maturac pedites belle inftrudi pompam celebrent, Quaeigitur hocmodomortalesin Deos fe^ eerintjpiecertefecerint, Eoffaux temamicos coparabimus, qui lint nobis moribusnon disfimi leS)6C quibus eadem qua: etiam tiobisconducant,3tquibusma gnis in rebus communis nobiP Cumfortunafit.talisenim ami' ciuaperduratrnaxime* Socios autem eosfacersdebemus, qui ^iuftisfimifin^&non medio^ cri valeantpotentia,6c in proxi mo habitenthoftes autem fecie & mus qui horum fint con trari) * Sufcipiendum autem bellum in cos eft,qui rempublicam, aut eiusfiue amicos,fiuefocios iniu' ria violare moiiunturPrscfidia aute habeamusoportetaut nor ftra,autfcciorumaut hofpitum cau(a&primo quidem noftra, dem urn focioru, tertio vero ho" fpitumDetributisaute idqui/dem eft optimum, quod d priuatisprouentibus ac poflesficy nibus proficifcitur : fecund um vero Si cenfibus: tertium autem ^ Spaupcribus, qui fua corpora minifterijs pracbent, ab opifici" bus autem arma,a locupleribus vero pecuniae,De adminiftratio ne autem reipublicae popularis quideprincipatuseft optimus, in quo leges dptimatibus hono res diftribuunt.plebs vero neqi dandispriuaturfufFragrjs, neijt ferendis quidem fententfjs. pro^ ximaveroillaeft,in qualegesi M ditioribus affici contumelia pie bem non finunt Principatus autem paucorum d uo fun t gene raautenimeftexamicitia, SC focietatequadaaut d cenfibus* Necefleautem eft focios facia'" mus, cum ciues minus ex fefe potentesfunt,qui turn folum,ta oppida tueatur,aut hoftibus rex pugnent Eft autem focietas o/ mittenda,cum aut earn facere non fit opus,aut focr) longe d no bisdiftent>neque potentes fint qui opportune adfint.Ciuis au<* tem bonus eft, qui amicos ciuix rat!

Ad Alexandrum.
A tativtilis&moscomparatjmimi cos vero Sf. paucisfimos 5t infir misfimoEjqui'qj fine vlla priua^ torum bonorum publicatione prouentus comparat quamplu rimos,^ qui fefeiuftisfimu prae bens,eosm quaeftionem agit, qui rerumpublicarum aliquid periniuftitiamviolant* Largb tionibusvero vtuntur omnes, autquoniam aliquid inde fpe' rant cornmodorum, aut quo fit' fceptorum beneficiorum gratia referant, Obfequuntur autem * omnes aut Iucri3aut honoris,aut voluptatis,aut timoris gratia Commutationibus vero vtun^ tur omnes aut fbonte, aut inui' teomnes enim a<ftiones,autvi, autfuafione,autfraude.,autocca fioneperficiuntur + Inbello au/

183

tena vincitur aut forttina,autcx>r porummultitudine, robuftira* teve, aut pecuniarum copia,auc opportunitate Ibcorum, aut vir cute fociorunr,aut confilio S>C cal liditateimperatoris. Sociosvex rodelmquendosputantautma iore vtilitate,autbelli folutione* lufte autem agere eft commu/ nesfequi vtilitatis confuetudi'' nes,parerelegibus,priuata^[5pa <fta feruare.Conducit autem cor pori quidem bona habitudo,6C formaedignitas^utvireSj&box na valetudo. animo vero /apie, tia, prudentia, fortitudo^ tempe rantia, iuftitia, his autem vtrip que pecuniac &C amici. Inutilia vero funt horum contraria.plu> rimum vero vtilitatis affertb<x norum ciuium multitude.

Rhttonces *d ^texandrum frits*

A V E R R O I S
TRACTATVS DE R H E T O R I C A DEMONSTRATIVA.
Hctorices demonftcanux funtquatuorp ces. Rhctorica dodrinae, &difciplinsCj&rhc torica litigiofa vere,&rhetorica inftitutiontsconfidionis,& rhctoricatentatiua.Indpiamusiraq; a rhetoricadodnna: & fcientia:,& dieamus, <j> omnis difciplioa,& dodrina fpeculatiua no tint apud nosnec adu, neq; in potc tiapropinqua adui,quaseftipfarejninifcentia,nifi veniat ex cognitio nepfaecedentinobisinadu. Etex <]iiofcicnti 1 r/untdua:partes,fbrma t io,& verificatiojoportet.^j hare no tioprxccdens/cientiam fitduarum fpeciernm,notio pra;ccdcns verifi^ationem ,&notio pra'cedens formauoncm. Dumautem confiderabimushasduasnotiones,inuenieaiusvtranq;duiifam iteiu in duas partef,inagcntern,&indirigentcm agcns cjuuiem vcrificanonem eft przmiflarum qua:fumunturinfyl logifmo.Dignior anrem qua? eft ha rurnduarumagentium veriffcatio nem,cft prxmifia maior, quoniam ex eapendetin potentiaipdim qux fitumiDirigensvcroadillameftde tentioquxhtiin daabuspartibusip fiuspraemiflacidirigensvcro ad for roau6necftid,quod fignificarnomcn.Parsautem agensitlam eft rerum , ex quibuscomponumur definitioncs, quas numerauimusia his qua: exada funt.Rcrutn itaq; nc ceflanaru addodrinafunttrespac tes.Prima eft ordo ofonis: ordo veto eft duarum fpecierum, quariitn vna eft ordo, qui eft fecundura naturam,quieftdum incipinrusafim pliciadcompofitum, proutrcs eft * in arte Medica-Secunda autem eft, qnincipimusaleuiori & diuulgatiori,du faerie hoc poi'e:ficutincipe remusin arre Geometric a corpore deindeprocedemusad (uperficicm pofteaadlineam:&hancintracdo* iirinam,qux dr refblutio definitionis.Rhetorica vcro,quae fir in db<5trina,conueuit,q7 fit demonftratiua,&eft,quz fignificatur per didi'o nesorigihalesvnratas, non accoramodatas,&q?non fumamusadrei intelligentiam fuum exemplar, ant aJiquod fuoru cucntoru.Quantum veio hKcrhetorica vtatur comutationeeli,Q7 ferat definitionem vice JVJ rei delinKX, & ofonem vice nominis,&aliqnitt quibuGam locisfert nomcn notius,vtinte!liga^!arenti' & (trValiqnad rei inreliigenriam fil rnitfuum oppofituni,qm rei intelli gentiaperfiiuoppofitum ponitiplam notiorem. Etfifr vtiturexero plis non fm modum verificationis, ledfm modum diredionis. Acetia diuifioiuuathuncmodam dodrinx. Expcdi t autem auferre Rhetori cam litigio(am,& Poeticam.Hae ni que dax of ones non vtant* didioni bus

De Rhetorica demon
A busoriginalibus vfitatis,neq,rebus originalibus.fed di&ionibus comu tatiSj&accommodatis, &viccreifii immt fuum fimile,& ipfiusexeplar. Et ahqn multi vin errant in hoc,& vtunturhacinrhetorica doctrinali.Iam autcofutauitillos Arift. pro utfuitfermoPlatonisde mareria,q> (itfcemina,&deformaq? efletmas. Hic.n.(ermoremotuseftabintcllientiafubftantixipfius materir. rxmiflz aut vfitate, in artibusfunt quatuor fpecierum,videlicetpropo fitiones,quas fumere oportet, ficut q? totu fit maius fua parte. Et fubieB ciiones,qua: non funtaddifcentino txabinitiorei,neq;apud ilium eft contrarium illarum.Hocautcm Ac ob multas caufas:aut quia ille patiatur defedtu (ax (cientia; ob paucitatemfuorumannoru,aut quia non concedat vfitatem illaru.vcl quiail \x indigent ad occurfum ventatis earumlongotpe:&io conuenitq? iftaeponaturin doclrina: principio fubiedionesfuppofitas^uoufq-jCor roborcturintell'scircaillas. Si vero fuerint diuulgataeapud gen tern, cu iuseftaddi(cens,fupponunturilli, C ex quo funtintelledas & diuulgate. . Etillarufuntfuppofitiones,&funt illa;,quaeapudaddifcentemruntc6tra id.quod fiint apud docentem. Et harum quidefuntduae (pecies.quarum Vna eftq? res,ad quarum often fionem fumuntur,indigeantprolixitate,ficq;capiunfadexplicatione" reru,priufqua oftendanf'per demo Orationem ob expetitioncm facilitatis,& poft haec procedetur ad ferec!um demonftrationem de illo,jput ininitiolibri Euclidisdic1:umeft,q> oulineacadit ftiper duas lineas,& fiunt duo anguli,qui funt ex vno la

ft,

184

tereminoresduobus rec-tis,illasco- D incide"t. Dicimusitaq; q> ingreflus / r ^-' rEuc!idesm6fuppofitioms,& --- 1!J -rfit oemij inillaapudinicium fmlibru Sofa aut pars eft, q? res fit oiifai alia fcietia,&in{cietiailla,in quaoiidtf fitcoclufio,&infcietiain quaefup pofitio,& jpcemiu fit ptincipiii . EC ionoeftiterq? jpportionef'adilla, q?eaaddifcar,quatenus e"habeshac {cie"tia,in qua eft fuppofitio, fed Ccit ilia quatenus h et ilia fcietia , in qua ipfa vcrificaf'.vt.v.g.acceptio Phyfi ci & Aftrologi a Geometra q> latus exagoni fit xquale femidiametro. Etex illisfuntde(criptiones,quibus . cxplicat J nomeilloru,qu notu eft inefle rei notz numerata;in .ploeis quae rccipere oportet,quando vero non fuerint notx numerabunturin prooemijs inter fubiecluones fuppontas. Itigiofaorationeorat,quipari^ De H^Q ignorant reru fm modu difpo- facomianis,&habit*,videlicet,q> crcdac re didione. aliter quaiitjlicut e ofo dc pte idmi fibili,& fiKbus^otra id,de quo habitusin rhetoricadifciplinae &doftrinat.Errorautoccunxsi art^eft y v duob'modis,autI fua principia,aut F in ea q principijsfiiccedut. Error q. dein principiaelt,ficutillius, gabnegauit natura ee, aut motu elk ia fcla Pby fica.Error vero in ea,q pria cipiisfuccedut,e, ficutillins,qui in hac ilia (cientia credit efle vacuum* & efle mouens (eipfum.Et iteru erroruquidameftefTentialis,&quidS noneflentialis: eflentiales quidem funt,q? afiirmetur de re quod e/t ne gatu ab ea in eo qtf dicimuseflentia mer,autec6tra,hoceft9ab illane^ get"qdeiinefteflentialiter,ficutq> confirmeturc6tinuoe vltimu,inquantum.

De Rhetorics,
G quantum cotinuum eft. Non eflen ^llogifmo , ipfum dcftruct (blum tialesvero aliquando funt vcraces, res , in quam cadit error , & non eft &aliqnando iuntmendaces. Etcx differentia inter fyllogifmuni confallentibus funt quxdam orationes, tradiclonj,& dcmonltrationem co vtprzhabitumeft,quae vfiterfunt ditionalenv& confu tanonem.-aliqn res quoe affirmatur alicui rei, aut ne enim fit per contrarium ,& eft pofli gantur ab ilia prxter cp inter illas,& bilis,& aliquando fit per contradiinter illam fitaliqua^ppottioexip- clorium. fis proportionibus,quas numerauiJEc quide rhetotica conflitutionis confidioniseft compo m us. Hosau tern errores uon eflentialesimpoffibileeft, qjjpfbsconfi- fitaexhisduabusrhctoricis.hoceft c rhetoderethabensartem illam exeapar- exrhetoricadodrinaii&exlitigio- nca c6fti* tequaeftexviris illius artis, ficut (a,quando vnaearumaffirmaburd confial impoflibileeftgj confidcret crrore autipiam negabitfecundum modu nit. occurrentem in principia illius ar- demondrationiSj&alteraipfanideil tis. Veruntamcn confiderat ilium, ftruetfecundum modum eundein. qui occurritin illud quod fuccedit EtTopicarpoteftatieft hie magna principio,&cnm hocefteffentialis. iuuaminis collatio , & quail eft hie Ac eriam error aliquando occurrit neceflaria. cxfyllogifmo,&abfq; /yllogifrno: EdRhetoricatcntatiua experiquandoautem occurritex fyllogifmentieftrhetorica, quaexqui; mo,conuenit,(j.confuteturryll us& rit interrogans, vt fallat in omni arcatenuu * concluilo,qm quando breui nos ex te r per errores ad uacxpen* ,. , eflentiales . in arte c pediremur in confutationeconclu- cognoicendum quantitatem perfer fionis ab(q j fyllogifmo, remanerct ctionisfuxinarteilla.quoniam pet coclufio dubia,qm eflcn t duo fylFi, feclio artis continet quatuor res ; quorualterdeftrueretipfam ,& al- quarum vnacft, q? cognofcat printer ipfamc6firmaret:&talescofuta cipium illiusartis:fecudaautem eft, tiones fufficiu 11 artc Topica.Refpo q? ex fe excertiat ab ea , quod expcI densenimn-cipitinfefblum obfer ditq7oftendaturabeo,quod 060* uantiam pofitionisprzter q? confti {tenditurinillaarte:tertia,q?reniotuaturdeillaoftenfio perrationem ueat erroreseflentiaksab ilia: quar led confu ratio fyllogimii abfq; con- ta aute eft quod (it ei poteftasad ilclufione eft habentis Rhetoricam, lam addifcendum .conuenitautem qrhnon(equiturexab!atione fyllo tentatori quod confideret acceptiq gifmi ablatio conclufioni;;, ficut no nem interrogationum ex parte qua fequiturexablationeantecedetisab latcat ten tatorem, ficut quod ilium latio con(equentis in fvllogifmo co interroget principia remota , & per ditionaliconiundiuo,quia propor hocintendatillum fallere,acipfum tiofyU'iadconclufionem eft hare ea interroget fecundum fyllogif dem pioportio.Syllogifmusautem mum compo fitum, non confuutur,autex parte forma;, aut fecund um {yllpgif ex parte materis,aut ex parte vtriuf mumfimplique. Ille veto, qui occurrit abfquc cem.

IN

Demonftratiua
dixitlapidemq?fitlapis:ergoSocra D tes ipfe eft lapis. Aequiuocatio iraq; ELENCHORVM. hiceflfblG in dictioneipfa.Diftionu aut diuerfiuocarum,qda funt di D Elcnchiffeu Sopbifticis fallafijs. uerfiuocaiin fe, &quxda diuerfiuo car fm fua agnomina.Et diuerfiuoVando locuti fiimus C3efmagnomina,qdam fumdiuer He rebus', quibusco- fiuocse to agnomina earuqfuntt gnofcitur quid pofi- eis,& qdam funt diuerfiuocae fm atum fit fecundu mo gnomina earu,q funt extra illas.Di dum demonftratio- uerfiuocsnl vero in (e,qdam funt q ins,qua?ettipfa demfatio, & quid difFerunt fm (e totas, & loco carum pofmim fit fm modtim vera: defini j?mutafvnadidlio,& qda f u n t q dif tionis,qua? eft defini tio,iam loque- fcrunt fro quafla fuas partes, & cu mur de rebus,quibus falluur.Notu fuisconnotatis.- Diuerfiuocaru ve E $ autem eft,q? cadat error inhisgni- rofm fe totas funt multa: fpes Qj.ig bus ex notitia praecedenti duas par- dam Aint,quibusmutaturnomcn tesqua:ftionis,hoc eft fbrmatione, loco nominis, ficutdummutat'' vi& verificationem. Cognitio autem num in flauum Etquaeda funtqtii agens vtranq; illarum,&dirigens,& buspermutaturnome inofonem, falles,eft duum generum,fm di&io vt qii mutatur vinum in fugantem nes,& fecundum res. moeftitiam.& earum funt qufdam, De diftio TTxI&iones autem,fiuefint nomi quibuspermutatur oratio in oratio nibus.J j^/na,fiue verba,aut litere, funt nem,vtpermutatur animal nfibilc duarum fpecierum,autaequiuocae, in empcorem & venditorem. Diuet aut diuerfiuocx. Aequiuoca: autem fiuoca; vero fm partes,qua;da funt, quaedam funt incomplexar, & qua;- vt diceudo habens manus, Si habes dam complex^. Incomplexa: aute, duas manus.Erficut eft permuratio quaedam funt ^qumocx fecundum quod dam ipfarum regi men, vt dice fe,&qua:dam funtxquiuoca; fecu- do impoPe eft qj agat,5c non eft pof F _ dum dechnationes. ftequiuoreau- fibilitatis vt agat. Et haru funt,qui ** tem fecundum fe,qua:dam funt fm bus petmutatur fuaregiminaefieu quandam contingentiam, & quae- tialia,vt diceodo aiyzmel, & alyuadam funt analog,& quaedam traf mal. Diuerfiuocarum vero fecunlatae, & quxdam accommodat^.Ia dum agnomina illorumquse ineis autem prxmifimus praslibamma funt,quxdam funt qua: peimutande his. Aequmocae vero fm declina turadiuifione in compofitionem, tionem funt, ficutcuuis declinatio prout dicendo,Socrates eft ca;cus,& eft vt declinatio pluralis,& non plu eft fecundum mentem:ergo eft ca: rificatur.vt Venetia:,autcuius decli cus fecundum metem.Autex comnatiovffoeminina,vt fbphifb.Co- pofitioneindiuifionem,ficut dicen pofuorum vero exemplum eft, que do,quinanus eft aggregatum ex pa cunq; Socrates dixitq? ilieita lit,iile ri & impan:ergo eft par . Etque.eft illurn,quem dixu:Socratcs aute dam funt, quibus permutaiuur loKhet.Poe.cu Aucr. AA ca

IN L I B R V M

De Rhetorics
capaufa?,ficutdicendo,homo videt nis,& illas fignat noie atquiuoco^pu K qmcquid videt: & homo videt lapi- tatur de illo, qc? eft qfita multa, q> dem,fequitur hiuc q> lapis videt. Et fitvriQqn^fitu:autdeillis,qfuntco quaedam funt permutata? ordine,fi- tradidtoria multa, q? fint duo cotra cut dicendo,no eft dignum q? agat, dictoria:ficut eft an mundus fit co& dignum eft q? non agat.Et qdam pofitus ex materia & fbrma,aut no flint quibus permutatur vox, qua: fit c6pofit9ex eis.nmdus itaq-, df dc affimilatur alicui rei,in vocem qua? olbusei us parti bus fm quandafpfc affimilatur alij rei.Diuerfiuoc? vero ciem aiquiuocationis. & fii'r matef m agnomina illorum,qua: deforis ria & forma Fallacia vero in fciara funt,quoedam funtquibus petmuta agente verificatione eft,ficiudiccntur ipfarum difpofitio & forma, & do verfum cflecirculum:&circulus hanc pattern fubnrat ipfe accent9. eft figura,in cm9 medio eft puclus, Etqui'dam funt, quibus mutatur a quo omneslinee^ exeutes ad circu difpofitio difti,&eius forma & ha- feretia funt a:quales : ofo itaq; mell bitudo, vt q? res explicetur per fuu trica eft tabs. Fallaci? afit nois ?cj- |* agnomen,aut per fuum genus. Et uoci funt multx nimis:& conucnit, quedam funt diuerfiuoca: fecudum vt caueatur ab illis.Loca autem,qui agnomina extrinfeca diclio: & h^c bus conftat,q? nomen fit fquiuocu, i untjficut agnomina patetia diuul- aut q? hoc non fueius,notum eft ab gata quae connecluntur: ficut jpnu initio reijfiueconfydeiemus defirii ciando aliquam orationcm cum di tiones harum rerum, quas fignant cT:o,qur aflimilare faceretaliquid, no!a:& qii illas inuenenm9difftren . quod non facetet aflimilare fineeis, tes, nomen eftequiuocum:& fil'ret quandoilludcilct feparatum. Di- fi fuerint differc-ntes f m pattern der ftiones vero qucdam fallunt in illis finitionis,vidclicetgne,aut dfia. Et quatuor generibus fcibilium:&qu^ aliqn conftitucmus hoc exfuispro dam fallunt in vno illoiu m: & qug prietatibus,& defcnptionibus.Et itc dam in pluribus,g vno. qu^ quide rumdum reioppofita fuerititmulfallunt in quatuor partibus funt, fi- ta,reseiunt mult3?,hoce p. oppofita I cutnomen ^quiuocum,&eiuspar- eis contraria,& priuationem & ha- M tes.Excmplum vero Cux fallacix in bitum,& affirmationem &negatio fcientiam dirigentern ad fbrmatio- nemrqm vnicuiq-, illoium eft vnu neni,manifeftum efto^nonfacitT- oppofitum neceflario.Vt gratia exe telligere rem,cuius formatio inten- plijgrauitas df de voce & corpora: ditur.Sua vero fallacia in fcietiam vnumitaq;oppofitoru eft leuitas, agentem formationem eft,quando & aliud eft acumen.Exemplum au fuerint diclioes incomplex?, qua; fi. tern illius, quod fallit plunbus vno gnificani panes defiinitiones ?qui- horumgnum diuerfbruminordiuocx:ficut eft legisdefinitio,<j>(ito- ne. ilia.n.fallunt in fcientiam duepevationumdirediua. Suaverofal cliuam ad verificationem,& in age lacia in fcientiam dirigentern ad ve tem:v.g.q>ordinemusdiclionem in rificationem fir,di!m quajfittim di- finitantem vicediclionis negatiua:, uiditur in duas partes ccntradiclio aut econucifb: ficq; ^ftimabitur de

Demonftratiua
negatiSe <j> fit ifinitatio.& cm pone tur minor in prima figura,de illa,q non eft conclufio,q> fit conclufio. Quando aut acciperem9 duo oppp fita,quatenusfintoppofitaoppoiitione nominis fimplicis & infinitati5q eft oppofitio habitus, & priuationis, ifla opponuntur oppofitio ne affirmations & negationis, fit il la fallacia in fcientiam dirigente* ad verificationem.Et fiFr eft huius con trarium,vtq? capiaturgraue & leue <j> fint oppofitaoppofitioeaffirmationis & negationis. & qn diceretur fbrtafle inuenitur aliqua pars, quas non eft grauisneq^leuis, no admit teretur hoc, nee apud illueflet pofli bile hoc efle. Exemplum autem illius:quod fallit in vno gne tm,eft di clio mutata a diuifione in compofi tionem,vel ex compofitione in diui fionem : quando autem alicui viro peruenerit aliqua harum rerum,po tcritcauereammam fuam aberra do in id.i quod errarur vno gne harum notionum,autpluribusquam unogenere. De rebus f) Es autem rallentes funt odto _ ^^ generum.QuoddamJef i t accii tis.Et quoddam eft confequetis. Et c quoddam eft vocis fimpFr,& conne xz clauful^.Et quoddam eft,q? capianturmulta; interrogationes, ac fi eflet vna. Et quoddam eft,q? igno rentur aliqua: conditionum oppofi torum. Et quoddam eft locus petitionis principij.Etahquod eftacceptio non caufe vt ca.Et aliquod eft locus traslationis & commutatiois. De fallaIllud quidem,quodeft fm accns eiaaccnCIS. vlr oppofitum eft illi quod eft eflen tiaFr,vtpr^miflumeft.id. n.quod eft eflentiaFr, eftq? prcdicatu iitde eflentia fubicdi, aut fubieclum de eflentia predieati.ld ergo, qnod eft D f m accns,eft ita,q> ncutnus eflentie, fit q> alterutri infitHoc aut cftduarum partium.quarum vna eft,q? he. tesiqu^coniungunturperaccnSyinfint alicui fubiedo eflentiaFr.qn au tern vnum illorum prcdicatur de al teio,aut fecum conne<fhtur,eft pr$dicatio f ua per accns,aut conriexio peraccns: prout inert rifus illi, qui vendit &emit. Secunda aut eft, <j> h$ res,qu coniungunturper accns non fint connexq fm difpofitione illius quod eft eflentiaFr.vt q> corru feat corrufcatio, & moriatur aliqd1 animal.Et h^c pars eft remotiffimaE illarum,qu^ funt per accidens. & eius notio n't facilis,cum ipfius cafus fit raro. Prima vero pars eft mult; fallaci^,cum fit fcmpcr & vera,&ip fa fallit in fcientiam agentem verifi cationem & formationem.Fallacia quidem formationis eft, vt q> conci piatur corpus naturale q? fitdiuifibile in trcs fuperficies, quia fuperficies diuidunfin lineas,& linef in pu cta.h^c itaq; eft formatio corporis naturalis per accns. & 16 h^c forma tio fallit in verificationem, adeo q? puteturq? corpus naturale fit copo fitum ex pudis. Et ex hoc loco erra F uit,quiafleruitparternindiuifibile, au t ex quo res eft poFisj? accns, impoFis eflentiaFr. Quando itaq; cape remus quod eft per accns vice illi9, quod eft cflentiaFr,putabiturdeillo quod eft poflibile,q? fitimpoflibile: prout eft apud ilium, apud que impoFe eft fuifle res trafmutabiles fuc ceffiuein inhnitum in predicate:ta le itaque aque forfan eft poFe, per accns, a : fit impoflibile eflentiaFr., & fimihter eft efle inh'nitam virtntem corpori ^quali, licet fit impoflibile AA ij cflcn-

DeRhetorica
G effcmiaPr,non eft impoFeperaccns omnis homo animal,quod non efl hoc eft ex parte, qua accidie huic animal non eft homo. Oftenditur corpori aliqua difpofitio.Etahqua- autem ventas huius loci, quia fi no do res eft poFis eflenpaPr , impofis verificatur id quod dicimus , quod per accidehs. Id autem,quod eft fe- non elt animal non eft homo, vencundum accidens,fallit in multis di ficatur eius contradiclorium, quod eft aliquid quod non eft animal,cft uerfis locis. ccfallaLocus vero confequentis eft , o> homo:ipfum autem eft falfum:fim cia c6fc- res denomitietur f m aliqua difpofi ergo cotradidorium neceflarioeft cjueos. jionenv.deinde denorhineturah hud verum,videlicet quod non eft amper illam,&exprimatfecundame inalnoneft homo,& vfr vis illi* lofeprimam,aut ficutiudiciu prim^e, ci,m quo repetitur oppofitum con verbi gratia, q? denominemus g He fequentis condonalis coniuncli. Ve ramum aliquem virum,qui fit Dio rutamen errauit hie, quia euerfum genes:deinde deiiomiuemusalium contradictor}j,quod non eft veru. Connexiones vero funt tres, qua L per illud,& putemus q? fit ille prim9 aut ficutprimi iudicium. Et fur vi- rum confuetudiuis eft q> fumanfco De fallademusmulierem,cuiuscorp9 tume nexae cum tp.e, aut loco, & putetur < feat ob impia:<*nationem:deide cer q? vcrificentJfimpl'r,v.g.hoc acetum nimusaliam mulierem,cuiuscor- cftvinumpermutatum ergoeft vi pus tumefcai,& putemus illam pra; num. hoc autem eft falfum . qn vegnantem.& hoc ajftimantes g> fern ro abfbluuntur connexa, funt vcra, vfis - conuertaf" -fm dumferuanrurineisdures,quaru per affirmatiua fuam difpofitionem lecundurn fua vna eft,qj non teneatur in otatione quantitatem & qualitatem. Et vfr oppofitum illius,quod iecum cone hoc loco conftruitur fyllogifinusex cTitur,fiue fuerit nomen illi oppofiduabus affirmatiuis in fecuda figu- to,quod fignjficetipflim, eo q? eft ra:hic autem non concludit,vtprae oppofitum fumptum fm fiium no miflumeft. Etaliqnandoetiamfal men,fiuefiaeritoratioipfiimfignilit aliqua fp^s fallaciae, fed fecunda n*cans,qua: fit f m illud nomen.Exc _ intentione,verbi gratia qii hoc lo- plum aut connexi,quodqnabfblui M coeuenent nobisahquodpredica- turjtenefin illo fuum oppofitu ex turn conuertibile cum fuo fubiecTio parte qua fumif* ^m fuum nomen , putamus Of conuerfe contradidtorij eft,Socrateseft alal mortuum . qn huius pr^dican conuertibilis fit ve- itaq; hocabfbluif, tcnetur I eo fuu ra.Vt v.g.dum putamus de tumore oppofitum,& dicim'Socrates e aTal, corporis,q) fit impr?gnatio,& verifi ex illo intelligif'oppofitu conexi in, catur nobis conuerfa contradiclorij co,q eft mors.Exem plum aut cone huius orationis, videlicet cui no in- xi,q<! dii abfbluit, tenet"'iH eo oppoeft imprxgnatio, illi non eft tumor fitio ex pane, qua ipm figiiat ofo,e, corpons.hoc autem eft falfum.Fal- dum dicimus,hic ho eft mortu'.id um autem non accidit hie occafio- ,n.qct intelligitJex fignato hoTs,du ne conuerfi contradiclori j,qui eft lo abfolm^eft oppofitu moituo.Secucus demonftratiuus : quia fi fuerit da vero coudo cit,q> pdicatum con ncxum

Demonftiaciua

187

A nexum non fit predicatu ca illi'per eptionem,quoniam ipfum fciemus D quodconneditfvt dicedo,Socrates expartequaeftnotum:acet,duoccftpoeta,qraverificat:' nuncpdica- curreretnobis,nefcirem9q>illud fit tiodelyeft,ob ipfum conuecfh cum idq^fiuimus.ficutquiqritferuu, poetria.& io qn abfoluiiffalfificaf'. quenopnouit,que, duelilleoccur AbColutx vero funt res,que. fumpte. ret,nefciret ee ilia. Locus autfallafimpfr,putatur q; verificentur cone ci$ in hac ofonc eft, q? ipfe vtif hoc x* claufulis,& fequiturhinc meda- loco notoyno mo,illeaut df duob9 cium,aut nugatio. Et exemplu qui- modis,quorfi vn"eft in potetia,& al dem illmsjcx quo fequitur menda- ter in actu. E/let tn neceflaria haec cium,eft,vt dicendo Socrates eft me am biguitas,fi noftru q fitu eflet no dicus.& Socrates eft in foro: Socra- turn in aclu,aut ignotum olb'niotesitaq;effc medicusinfbro.Exem- dis,eft vero ignotu in aftu notuin plum autem fuperflui, & nugauois potetia,ex quo ofifum eft, q? (ylFus eft,Socrates eft homo, Socrates eft jpcedatjpceflu a toto ad parte: pars B alahficq, Socrates eft ho aTal.hoc autcontinetur in toto inpotentia. E aut eft fupcrfluum, quia aTalitas co Plato vero,quia no fuit ei notificat* tineturmhumanitAteeo mo , quo mod'fblbnis hui'ambiguitatis, fiipars continetur in toto.C'onueniter ftmuitfcientiaefle reminifcetiam. go, dum voluerimus de his abfplu- Qn aut volumus,q? hie locus no fit tis,q? verificentur eonnexa,q> fint fi- fallens,conuenit q? diuidamus quoc bi inuicem connexa efleutiaPr, & q? modis dicatur res, & confyderemus non fequatur ea fuperfluum & nu- fingulos ipfbrum feparatos. gatio:fiaufudicedo,SocrateseftaIgnorantiaveroelenchifitinlo- De felianimal:& Socrates eft ambulans: So co fue, fallacia:,qn ignorant aliquc. crates itaq, eft animal ambulans. conditiones,qu?appofit? funt clause falla- Sumendo vero multas interroga fulg conditionum oppbfitorum, & tiones,ac fi eflet vna,fitfallacia hu- tune fintoppofita.iam autem retuli iusorationisin qua^fito,cui9fubie- mus hasconditionesinhis,qu^pre., fva*. dumfequunturduoiudiciaoppofi miflafunt.Autquandocapitur, q^ C ta,ficut eft dicere,anlutum fit aqua non eft oppofitum,ac fi eflet oppofi & terra. qn itaqj non diftinguitur tum,dijudicans veruatem & falfita ofo,& df in po tend a, aut i a<ftu,pof tem.Fallacia aute huius loci fit duo fibile eft nobis putare q? lutu fit ter bus locis, quorum vnus eft fyltogi(ra permifta cum aqua, ex quo duo mo contradidtonj, & alter e/r fyllb mifcibilia non mueniuntur in gne cathegoricoj fed in il!o eft fuppofimiftionis in aclu. Et huius loci eft tio.In fyllogiffno vero contradi&oambiguitas Mennonis notoria, qn rij capimus,quod non eft comraditoluit deftruere difciplinam, & fu- (ftorium illi,cuius confticutione inmendam demfationem,quando di tendimus, ac fi e/Iet illius contradixit:Noneuaditquantum, quin fit clorium.qn itaq, fecerimushoc ,& ignotum , vel notum. fi fit notum, coiunxerim9 illi propofitione vera, no fit de eo nobis qo,fi aut fit igno- & ex illo fequitur memiacium,puta turn,non eft nobis modus ad ei'ad- mus q? falfuni fequatur ex contraAA ii] diclorio

DeRhetorica
r di&orio pofitionis.v.ff. q> dicamus. creator eft extra mudum ,.aut intra ipfurn. fi aute fit extra mudum,aut intia,cft corpus, ex quo illud quod eft extra mundum, aut intra ipfum cft corpus:iequitur itaq-, ex hoc me dacium,videlicet q?creator fit corp' quodquidem falfum fequitur,ex eo quod dixim',q? ipte fit extra mu dum,autTtraipfum. Locus vero fal laci? in hoc eft, quia extra & intra dijudicant veritatem & falfitatem J lubiedo proprio eis, ilia aute "funt corpora,?m, q> illorum confuetudi nis eft dijudicare veritatem & falfiH tatem.de illo vero,quod non eft cor pus illud eft mendacium. lam aute oftenf^funtift^rcsinpr^miflis. IIKus vero fel lacia in fylib categorico conchidit iUud,quod non eft c5 tradiclnrium illi,cuius cautela inteditur a rndente,q> fit illius contradi itorium icaperet itaq-, quod no eft De fall*- P0^1'0jfecundum q> eflet pofitio. cu petiuo Pcritio vero principij eft duarum ms pilci- fpecierum, aut petitio ad confirma P'Jrk>nemprim^pofitionis,aut petitio a d deftru&ionem illius. Petitio qui dem ad confirmationem illius eft duarum partium.Quarum vna eft, * qu^crediturefleverapetitio,& non cft.Secunda aut eft ilia, qu? vcre eft peririo. Incipimus itaq; ex hac parte & dicimus,q> petitio f m primam pofitionem vFreft, q? res fitmat'ad fuijpfius oftenfionem, & hoc fit in venficationem,autin formatione. resaut,qu^(umitur adfuiipfiuson fionem,nonfumiuufmdenomina tioncm,qua peruenitur ad qu^fitu: tale.n. non latet, fed fi mutareifmii tatione,quaputetur q?nonfitipm qufitum,fit tamcn ipfum qu^um. & hie quidem modus occumt ex parte dicti6num.Altera aut,cft q; fa 1 matur ad quefiti oftefionem idjqd7 oftenfiim eft cflc per efle ipfum qfi tum,& hoc notum eft in oftenfioe per circulu. Ilia vero,qu$ fit ex parte commutationis diclionum, & ip (arum mutatjois, occurri t quatuor modis. Quorum vnus eft commutare nome vice alterius nominis, vr quioftenderetq? vinum I^tificet,ga aiomaticum l^tificat.Secundus auteft commutare ofone loco no?s: ficut qui ofideret vacuum cfle in mu do,quiain ed fit locus,in quo no fie corpus. Tertiu^ aut eft commutare nome loco orationis, & eft illius co trariii.Quartus aut eft commutare L ofonem loco ofonis:ficutquionde ret,<j> locus,in quo non fit corpus.m uematu'r, quia inueniatur {padum abftfaclum.Notu aut eft,q> medius terminusoium horum fylforum fit ipfummet fubie&um qiiti, qd7 eft minorextremitas (ylfi, & maxime qfi df ia inter ilia fuerit per nomina (olum.In illis vero,quorum loco no minum commutatur oratio explicans tlla,potenua medij erit potetia minoris extremitatis, qn ofo explicans,& nome fimlpex ruerint^qua lisiignatioms,&neutrumeritnoti* alteio.qn vero vnu fuetit altero no- M tius,tunc non erit vere petitio, quia nomen incomplexum non eft oratio explicans in adu,fed in potetia, ex quo fua hgnificatio eft confute, &figfiationesorationis exphcantis, ^quahter,fiue fuerit defcriptio, aut defimtio,ill3efuntdiftin<ft^. Etfic pot efle,q> accipiantur defimtioncs, & defcripdones medij termini de monftrationum. Aliquandovero cotingit q> ipfe idem medius termi nus fit maior Sc. minor. Hoc aut eft pol'e

Demonftratiua
A pombile,dum capiuntur due partes quefiti,quatenus fint duf res,& T ve ritate (unt vna res, non eft impoFe <j> talis eueniat per fynonymitatem nommum,immo tale fecundtl veri tatem non eft quotum, fed eft diclio incomplexaj&h^e^dem partes petitionis occurrunt in formatione ucinquidefiniuitmotump idjqd* fit corporis receffus. Oftenfio vero fecundum circulum eft, ficut diximus,qj capiatur ad oftenfione qiifiti id,quod oftenfiim eft per ipfum qu^fitum,ficut,<j> oftendamus figu ram ftellarum cue fphericam,quia B ipfenon moueantur,deindeofteda muSj^jipfe non moueantur,quia ip farum ngura fit fphcrica, & nee eft perfemanireftfcadentif. Quando veroacciperemus aliquid aliudad oftenfionem huius rei prim? rei fecundum aliam difponem,hoc non cflet impol'e,vt, g> oftendatur Iph?ricitasperluminiscremetum,deinde capiatur ad oftenfionem ca? ere meti fui luminis ipfius fphericitas. Italiquandooccurrit oftenfioarculi in fbrmationem, vt qui definiretfblem,eo cb fit ftellaoriensT die: dfia.n.iftius definitionis,qu^eft or C tusfblis,eftcaufataafble,ex quo fbl fuit fumptus in definitione dirt ficq; qui recerit tale, fblum petit in dennitioe,& fie eft qui definiuit im parem,eo qj non fitpar:&parem,eo g> non fit impar. Pormatio vero vtrmfqj relatiuorum per definitione aherutrius expedit neceflario, quia quidditas duorum relatiuorum lar gitur hoc,quia,quando nos formatemus patrem, & fihum feparatim, impole eft quin accipiatur filius in clufus in patrisformationem, ficq; cftillorumdifp6,licet nonformcn

188

tur,inquatu flintfelatiua. Etiaex- O pofuithoc Abumazar Alpharabius manifefte.Veruntri didoAuice.de hoc non eft aliqua ro. H?c itaq; ve re funtoia loca,q funt petitioes pr7 cipij fm prima pone. 111? vero,q qftimanfjq? fint petitioes, & no [unt petitiones fm veritat^dintqu^dani loca, quorum eft,q? capiatur vie ad onfionem particularis, autparticulare ad onfionem vFis. Et q uida eorum,eft,q> capiatur confeques rem ad rei oftenfionem. Etquidam eorum eft,q? capiantur confimilia ad oftenfionem aliquorum aliorii cofimilium eis.Et quidam eorum eft, E1 q? capiant^partes rei ad onfione rei. Quando vero capitur vie ad onfionem particularis eft demfatiuus,& eft moduSjfine quo non eft pole, q? fitoratio concludens eflcntiafr,tuc .n.contmet fignificatii ditfti deom ni,proutexpofitumeft inlib.Priorum.iam autem prolata funt uerba multorum uirorum noftn temporiSjOpfylFicategorici fint pentiones fmveritatem.Dixerunt.n.hoc efle, quia uFe rei eft ipfa res,qui fcit,q? oe atal fit fenutiuum,fcu, q?oTs homo fitfenfitiuus. Et hecfallacialubintratlocu,inquocapiunt"'q{ita con- F tradidtoria,ac fieflentquefitum unum,qm vfe rei eft res in potetia,& no eft res in actu.acceptio ucro par ticularium ad ofifiouem uPis eft induclio.ego autfutur 9 fum ferre fermonem de ea in topicis.acceptio ue ro cofequentis rei ad onfione rei eft etiam locus demf atiuus,ficut, qj ou datur,q? mundus habeat partes gra ues,& leues,qn oftendicur, q,-- mundus habeat partes graues tin : deinde oftendetur,q> ipfi habeatfb!u partes graues: deinde of lendet"c}> ha A A iiij beat

DeRhetorica
IS beat parte?graues & Icues fimul,5c coiu tria font petitiocs fm veritate, K hocquidem verificaturdereb%qu & funtlocaofonu,&deduodecim vcnficantur feparatc^&verificantur putatur,q> fiat petitioes,& fm vericoniuncle, tarn autem prchabitum tate no funt petitiones. Exeplu auc eft,q iint he. res. 1 ocus vero eonfi- Iocorum,qmntpetiti6esaffirmano inilium eft locus rhetoricus, vt po- nis,& negationis fm veruatem, eft Itca vcniet-H^citaqjcft fumrnape hoc,equalitas eft vtilis,& medm no titionum fm prima pofitionem. eft vtile. hie aut locus dimditur fm Pcti eti nones vero,' vero,qii funt deoppofi- diuifionem modorum comutatioto aqueliti, quelui, & funtill^, hint ille., quib"lemper quib'femper num di<5tionu,quos numerauimus. indagatur deftruclio font duarum In priuatione vero & habitu eft, vt partium. Prima quidem pars facit fcrruraiqualitategaudetur,&medie petitionem pnncipijdeoppofitoil- tate tnftatur. Etcontrariumcxem liuseiufHein quaruti fecundum mo plum eft,^qualitasiuuatj&mcdium dum,quo fit petitio deoftenfioeqfi nocet.Aliorum vero locorum, que. | 1 ti.Spesaiithuius partis fiint^quales non funt petitiones fecundum veri ] his,quas numerauim 9 . Secunda ve- tatem, exemplum vniucrfa'is eft,<p to pars eft,q? ipfimet qucfito conne fupponas omne animal mouct ma ftamus fuum oppofitum, prater q? dibulam inferiorem: demde admit puteturdeillo,q7 fitipfiusoppofitii, temus^crocodillusnonfithuiuP& fequatur ex illo falfum necefla - modi:& h^-cquidem eft vera deftru rio,&putetur,qifalfum fequaturex dio.Excmplum autem toti9 &parp6nequ^fit;,ficut, q? poneretur, q? tiseft, q>ponatur mundustotahter iciacotranorum fit vna:deindepo- antiquus:deindeadmittamus,q> fit jieretur,q-quorund.im cotraiiorum nouus fm quafdam panes eius: & fcla. no fit vna:ex hoc.n.fequerc^q? h^c etiam eft vcra deftruclio.Exem qdam cotiaria no fint c6tiaiia,fed plum autcrn confirmlium eft,q> po no accipereturl hoc rei oppofitum namus couenire reges efle multos: oftenfum peripfam,niii mo quo la deinde admittamus q> proporcio re J teret,resautem,quelateientin illis gisad rcgionemfit,ficutpioportio ; cfle oppofitas,f unt ip^- e9dem,mfi, Dti ad mundu: Dens aut eft vn9,er q? aliqua earum lit,de qua putatur, go non couenit rcges eflc multos: cf non fit oppofita,& e oppofita fm hie aiit ]oc*us eft deftruclio rhetpriveritatern,& funt loca diCtionum. ca,&: non efI petitio.Putntur autem Sed dequatuorlocisputatur, qj fint dehislocis, qj fint petitiones, qm, petitiones de contradiclnrio qua;li- quod allimilatur alicui rei in prmci ti,& non funt petitiones,fm,qi funt pio confyderationis eft ipfa res, & petitiones de ipfbmet < filr et eft de toto,& fuis partibus ,& aut res,quefumuntur hicex oppofi de re,& confequenteipfam, &: de vtis fimt triuiti (pecioriim,afHnnatio muerfali,&fuis particular!bus.Exc & negatio,& habitus, & priuatio,& plificatio vero horu quatuor in con cotraria immediata,dum multipli- trarijs,&pnuatione,& habitu, noa camus ilia qumq, p hec tria,pioue- eft res dimcilis apud illum,qui conciunt quindecim loca: quorum lo- f}'derat ilia. Accc-

Demonftratiud.

189

A AcceptioTcronocaufc,vtc5,ca- terensnoeft:&qtfnoneft,non eft D -- ditincaiegorico,&m fy lib contra- aiiquid,ensi:aq,eft vnu. hicitaq; Befall* da ft CMC, * di&orij fimul. Ipfiusquidem cafus concludit,q> id, quod eft no ens,no nci. I categorico eft duobus modisrquo- fit aliquid,n"> q? ens fit vnu.Et ilioin vnus eft oratio corrupts fo ru ahquiseft,qiii ion concludit qflcutcpcocludatiirex duabusnega- fitum primo,fcd fecundario. vtqui tmis: fecundus aut eft, q? fit corru- oftedit,q> partes fubftantic fint Tub pta: materiq,vr,q! prarmiffe accept? ftantiar,diccndo j? deftrudionc" par fintfaHomnes,autquda,velag- riumfubftantixdeftruiturfubftan fijregantur ambae res limul,& ille di tia,& g def trudiione illius,qd no eft citur corruptus genere, vt qui dice- fubftantia, no dcftruitTubftantia^ ret, oes res Uint in tepore, & oes res concludit in fecunda figura ef t, q funt in fph?ra mundi: tcpus itaq; panes fubftati? non fint no f ubftaeft fph^ra mundi.Et de i His ef t,q? ^ ti^.Et de illis e quida, qui caret mamifl^fint verjB,fcd no proportiona ioii pmifla, putado, q? ipfa defitob B t^.ficut, q>oftendatur,q? c!uo latera ipfi9 diuulgatione,proutconfueue- E tnanguli fint longioia reliquo Ute runt faccrehabentesdemfone, ilia ie,quia vnu mobile mouetur per il aut fm veritate eft falfa , licut clum la longicre tepore,, g| fit tepus , quo dicimus,hic nodu pr^datur, ergo e mouefpcr celiquu latus, & hac par latio . Verfitn in fylFo cotradictori; tcfubintiant logica quodamodo . hocfitduobus modis.Q_uoruvnus Deilliseteftquida, quicocluditvc eft, -ll qii 'fubieftii ^-' --^ -proponis vene ei at iu,fed per accas, qm accidit,q? fblii tribute no fucnt ccpofttum copojppofitio minor fylPi fit falfa, & co- fitione fyllogif tica, adco, cp ex hoc clufiofitvera:vtdicedo,hoe equ9, fequatur ' ~ r " " ' ~ " clt, ^ falfum. Sccundusaiit &cquuseftanimal,ho itaq; ealal. c^ralfum fitfeques i;bfq; fubiedlo Et quida eoru eft, q? modus cocl'o- axjaaliter, fine fuerit non coniudu - . - f .fitfm ^ c vna ~.? o.^ :/! fm c \.z cu fubicdooTno,autverifimilefit, ms re & pmifli alia re, vt, cpconcludat conclufione ne- q? fit coniundlu, prater q? ita fit fm ceflariam, & i fylib fit iam fumpta veritate. Sed primus modoru haru prarmiflacontingens,vtdicecio, ho duarii p.tiu, ipfe redit ad corruptio- F ambulat, & q<1 ambulat e ar.i ma!: ne forme fyll'i: alter vcro modus co ho itaq-, neceflanoeftaial.Eialiys tinetduas ciuspartes,q?falturn fe illoru ell, q? medius termin' qui ac quaf" fine fubiedo, &aditus fubiccipitur ca in demfoue fimpFr, aut I dli in il'u erit (iiperfluus,& incafsu. demione ca^ tm,fit ca per accns: vt Exempluautillius, i quofubiedu dicendo,c]ti non hctline n(5 moue- eftfupeifluuAincaflum, & putat*, tur, quia no habct locum ad quern q- concclatTubiectOjcft du dic ; m% moueatur. I hac jtaq-, ca fine dubio fi munnus no fuerit nouus, eft anti eftjpportio acciiietalis,ex quo ima- quus: qn aute munduspofitus fuc;inati fumus locu,ad que moueat". rit muentus in adu,& infinitus erit _j 1 t de illis cft,qi fit fylfsconcludens, inuentus,& no muentus fimul, hoc fed non concludat quzfitu,ficuteft aut eft falfum, mudusergo eft nooratio Parmenidis, quicquid eft p- uus: qin vcro attributu no coniung^tur

De Rhetorica
G gitur fubieclo, quafi non eft falfigiaphus.Et aliquado muenitur tale in fyHb categorico, & illud fit, <p capiamus id, cui non eft aditus ad conclufionem, ac fi ei eflet aditus, hoc autem contingit in oratione vi rorum fbphiftarum nugationis. DeTrasla ryiRanslatio vero, & permutacio u6e,&e- J^ eft, q?translatio Temper fit ad mutatide. id, q<! poteft capi vice rei, & putaf, Of fit ipfa res,& fallit. Hoc aute e di <ftio,aut res, ipfa aut res aut eft fingulans, aut vns, aut gticularis, aut cofequentia priora,aut pofteriora, aut coniuntfta, aut imagines reiin TT a!a,aut fua fimulacra fenfata, & in his rebus funt qu^dam res, qua; appropriant eas in fe, & qn in eis ima ginantur res aliar,oportet, qc!in eis imaginent*res, quae inueniantur in his rebus. Exemplu vero dictionu coftitutaru vice rerum eft,ficut qui credit proponem, cuius fimt normna fynonyma ee propones multas. VRs vero,& particularis eft,ficutq> attribuamus homini ronem, deinde transferamus illam ad animal, aut e conuerfo. Translatio vero ad (imile eft manifefta. Si ex hoc loco cxitoratio aflimulatiois. Cbniun- Gum vero eft, ficutoratio dicenris, tepus interfecit ipfiim,tepus. n. non interficit, fed eft coniunctu interficienti. Similitudines vero rei, notu cft,q? ipfe du capiunt*,q? fint res, ip f^ in (e fallen t,(ed maior pars fullacixharu fimilitudinu fiut inreb9, juas difficile eft imaginari I fe, fed imaginanf"in ahjs ab eis, aut fi.iitt rebus, quas impoPe eft imaginari t fe.v.g.prima materia, q non eft for mata cei tc,po t imagi nari i n fuo jpportionali: qnaiit intenduurima ginariinfe, capitur formata cum imagine forme,& hon imaginatur K f m id,qcl ipfa eft in fe,ficute,qn dicimus, q> non fit extra miindfi vacuum, neqs pleuu,non pot hoc ima ginari,fed femp -^ftimatur, q?xira mundu fit vacuum,aut corpus.Hic aut locus eft, induxit ad orationem de vacuo, & ideo dicunt loquentes de Creatore,q? fit,que non conciperent ipfum intellcdcus, hoc eft, du imagiharet*. Fallaciaitaq;eoru, q dicTra funt,cadit ex hoc m rebus,ex quibus fit doctrina, q' vocatur conftatiaadoculunv: hoc autem fit in Geometria Mathematicorum. Oftq aut Jam locuti fiirmis de L rebus,exquibuscognofcit'veri ficatio vera,& formatio perfecT:a,& poftea locuti fumus de rebus,q fallunt in eis, loquemur itaqj de verifi cationibus topicis, & htigiofisjfecu dumquantitate quaiuuaturvaa queq-, illaru,fermo vero, quo compleant' ha: artes,non eft neceflarius noftro propofito.Hinc aut incipiemusde fermonibus topicis, & dicemus,q?quantitas,quam adipifci fa cit, eft coniefturae proximo veritati.Conieftura autem vfteft^qjcredatur de re, tj> fit fm quanda difpone,& pot efle fecus q credit*. Etilli*' propnetatis eft,qj auferatur in controuerfia cotra id, quo e demratio, quia illius propnetatis eft, q? no au leratur g cotiadidione, hie aut eft duaru partium, quarum vna eft,q> non coniedet'eius cotradiclorium, & hec eft topica.altera aut ef l,< no conieclefeius cotradiftoriu,& haec eoratoria. Quod vero hoc fit quan .,- ^r . i ' r rationuna Btas venhcanonis,quam h$c ars ra to?ic citacquirere.efteuidensex deuni- ma. done orationii facientiu ipfam ac^fere, ex quo oratio topica e fylFus compofitus

Demon (Iran ua.

A copofitusexpmiffisdiuulgatisnons.Iti ipfisautep'miffisdiuulgatis euenit verificatio ex p.te atteftationistotisipfis,aut maiori ipfaru par ri,no ex pane qua res ita fit in fe: e couerfb illius, q3 eft res in demfone,qm in ilUi occurrit nobis veritas certe vera ex f miffis, qb9 nobis cue nit ill? veritas ex j>te qua ill? funt, Itebiis fm q? funt extra anima, no ex pane qua eft fignificatu noftri <h<5h.Hoc aut fie exiftente,vtplurimu kx propones topics funt faltx fm parte .Si aut inueniant* vere fm totu,hoc inert eis j? accns, hoc e ex B parte q cotingit diuulgato,q? fit extra alam id cius,q3 eft i afa. nos au t non fumimus ea in his fylfis ex hac parte, vt diximus,(ed fblu ex gtc diuulgationis. & ideo oportet ne ceflario fjrlftn veru fm figura copo fitu ex talibus pmiffis,q? taciat adipita opinionem occurrentem. Dforina Poftg^aut expofitaeftquantitas wpicaru verificationis,qua fecit ac^rerehec -*onu. ars.dicemus fpecies orationu agcn tiu illam.Et dicimus,cp fylFi, ex qui bus iequituropinio propinqua veritati,neceflario oportet,q? fint veri f m figura: fin adt, eflentorationes falfigraph^.Et i6 fpecies fylForu, q fiunt hie, funt tres fpecies diclx in Hb.Prior.hoc eftcategoricus,& coC ditionalis,& fylFs contradictorij, ta fimplex,q copofitusilloru, poffibilis n5q, eft coftru&io ^[fiti ipfiusq, deftruc^iotalib* fylFis topiciscompofitis,ex quo inueniunt'apud nos ifl^ diuulgat? conferentesqfi . aliqn -i- --1 :. alia i r . fpen.to .Et hxc ars vtitur cie verificationis propria ei, qu? eft induciio.H^caut fpecies reru age tium verificatione eft ilia, q enunuat aliquid de re vft enuntiatione

190

vfi,que^fTirmat,autncgatcflehac D enuntiationem inmaiori parteillorum,quae funt fub ilia re vFi.v.g. enuntiatio.quaenuntiamus, q? om ne corpus fit nouum, cu nos inueniamus maiore parte corponl taiis denominationis.Et eft oratio,cui us vis eft vis fylfi primae figure, cuius minor extremi tas ef I hare res vPis, medius autem terminus funt ipfae partes, & maior eft ipfa enutiatio. Sed res eft contra illud, qcf eft res in ipfb fylFo, qm per fyUm femper jpccdim9 ad verihcatione rei particularis ignotae,per vPem, qua: fit nota apud nos, & per xquale notum ad E squale ignotu, fm q? no fumemus hie vfe atquale notum prxmifiam maiorem, inquantum eft xqualc, (ed ex j>te qua eft vPe,fiuc fit natura liter,autTpofitione.Illud vero, quo mnuitur verificatio rei particularis ex vFi,quod eft apud nos, eft, ficut, qjoftendamus,q>omnishofitfenfitiuus, quiaomne animal eft fenfi tiuum: ficq; homo, qui eft minor extremitas, hie fubintrat maiorem pi^miflam,& continetur in ea. Exemplum autilh', quo procedimus ab a;quali,eft,q> oftendamus,q? ois homo fit rifibihs, ex quo ois ho eft F ronalis:r5nale.n.eft ^quale rifibili, quona pa&o rifibile fiimitur Tpiter difHndum g rationalitate,& fubin trans eam,& fi fitilh ^quale ex quo hoc non nocet, & ideo diximus de tali,q>fitvFef>m fuppofitionem. In induftione vero femper innuuui a particular!ad vfe.quia^n^faexcpu',ondimu5,q>oecorpus fitnouu, cu inueniamus quaeda corpora 110ua:patet,cjj nos procedamus ad hac enuntiationem viem,videlice, omne corpus eft uouum,cum inuenetimus

DeRhetorica
G rimusquedam corpora noua, ficut j?accidens,ficutquiopinatuscrt,<|> 1C funtaqua,&terra,&acr,&ignis,& oeqcfgeneratur,genereturexente ca'tcra.&venietcompofitiooratio- in adtu.&io talesprarmiflaefuntpnis,cuius vis eft vis fylfi prim? figu miflx diuulgata:. Indu&io veto, q ra?,fic,corporum quoddJ eft ignis, fitindcmfone, fit ad dirigendu ad aer,aqua, terra:& hax funt noua, vermtem, non ad illius acquifitiocorpus uaq; c/l nouuni,cxcepto,cp, ne primo & per fe, magnu aute diqn hoc fvcerim us per indudhonem fcrimen eft inter id, quod fit ad diri fcparata in fe adoftendendu qfitu gendu, &interid,quod fitvnle pet jgnotum , non erit fortis perfuafio- fe. Et ideo no opoitet in prjemiuis, nis lis: q m du videbitur per indiitlio- quarfi veritasacquirit^per mdudio ic,q> pdicatii infit fubiefto.qfitum ne,vt inquiram' oTa fingularia,(ed erit prymifla per Cc notaoftefo per fufKciunt ad hoc qdam illoru. Vcindtidtione,& non eriti*nota. H^c ruitim ad facereindudionc indige aiit arsexparte,quacoftitnit fylftn bimusobalterjlduaru reru: aut,qa L H de quxfito ignoto non fiimit per fe adhiic no intelligitur hoc genus pnotu,inquantu fitqu^fitu, fed tale miflarum per fenfum fuorii finguconuenicntius eft in regulis rhetori latium,(icut qui non fentitoiiio,cj cis: & 10 ilia ars jp rnaiori parte vti fcamoneapurKt cholera: talisitaturinductionead verificatione ma que indigetindudioejquoufq; cue ioris prxmiflie. Verumtn induclio niat pdicatu eflentiale. Et ha? font no eft vtilisadtale.qrn,qfi nosin- nota;interprJdmiflasexpertas:quae duxcrimus per multitudine fingu- quidc prxmiflie mutuo fe exceduc laiiuingrcdietiufubprxmifia ma fmquantitate illoru,qux oportet iori,&in illis, q inquifiucrimus, n5 (entire de fins finp-ularib9, Vt occur erkaliqcf, quod fit (ubiectu qu^fiti, rat veritas illarum. hocaiiteftfm vnde eueniet nobis,q? hoc fit coten data materiam : de quibufiiam.n. tu fub prnifla maiori,& vfiusIqua, oportct, ^ fentiamus vnum finguvnde nobis proueniet veritas vfita- lare (bium, ficut fiint mult? propoI tishuiuspmillae.Siautfubiedtumfitionesarithmeticarj&dequibut1M qfiti fuerit in furnrna illoru,q indu da oportet,q> (entiamusplusg vnu. xerimus,redderet*ipfumquefitum Alteraaut rcs,qua indigcmusfacefmfcpmi/laonfa perinduclione, reindti5tione in demonftratione, & redibitprimil dubiu. In arte jj-o eft, quia tnaior pars hoium non co Topica no perficitur res tali perfe- cedit vniuerfalitate mulraru pmif^ ilionc,fed ilia enuntiatcflccni5tia- farii, fed conceduntvna fuaru partione in 01, ob ea efle in maion par tiu,vt, q? (hatur,q? cognitiofanitate.diuulgatij.n.eft, q? paucii fequaf1 tis,& egritudinis fit vnius fcTx, quz roultu.Indudio vcro.inquantu in- eft fcTa rnedicine,qn autem dicercduclio eft, licet I ea copleta fintota mus illi, q? cognitio contrarioru fit particularia, tn non largitur per fe vnius fcia^non concederet hac vnipno pdicatfi neceflariueflentiale, uetfalitatem donee ipfamlquirat, ex quo no eft impoFe,qj illud vFe fit & tune occurritei illius^vPitas. H*cc pdicatum de olbus his fingulanb9 itaq; eft forma orationum topicalum.

Demonftratiua.
A rum.Sua vero matcria funt pmifl^ diuulgatae, vt premiflum eft. Orationu Illms aute fpecies funt ifhe, quia topicaru qu^dam eft, qua: e diuulgata apud B " oes, & h?c fpecjes eft nobiliflima il larum,& poflibile eft, q> in hac con ueni.it oes gentes diuerfx cu difcrimle fiiaru regionu,& fu? educatioins,iicut, cpcommedatio ftudiofbif fit bona,& honor parentu fit oppor tunus.Et q"da illaru funt, q funt diuulgate apud maioi e pane, prater ty fint apud reliquos, & in his e difceptatio,vt, q? De9 fit vnus.Et qda funt.diuu1gat apud fcientes,& haB bentes fapientia,aut maiorem partem,vt, q? coehl fitfph?ricum.Etqda funtdiuulgat apud artifices, $xer q> vulgares repugnen t illis? ficut qcf eft in medicina, q? fcammonea purget cholera,&coloqntida phleg ma. Aut fint apud notu inter fapieles inarte,pter q? repugneteis aligs vir illius arris. ficut eft di&u Hipp, q? labores prouenietes fine ca pcede ceprognofricetiir morbos. Aut fint ajpud maiore partem illoru,& item fint fimilesdiuulgatis,ac fieentdiuulgatx. vt, qj fcia contrarioru eft vna, ficcj;, & fenfus contrarioru eft C ynus idem.Et iteru,q?eft conuariu diuulgato eft dmulgatum. v.g.fi fit diuulgatu,qi amico expediatTbenefacere, inimico itaq; expedit malefacere. Nobiliffimu autem horii e, cui atteftanfoes,aut maior pars. IIlx vero, quibus oes atteftatur, funt vulgatx teftimonio oTum,aut maions partis, ficut funt opiniones fapientum,qu^quidem funtdiuulga t,quia omnibus, aut maioti parte vf, q^conueniat, q? admittantur illoru opmiones.Et tales funt opinio nespropria: arubus, & reliquae. Hae autem pramifHe diuulgata; ne D neceflario funt vniuerfales, ex quo particulares funt latetes, & no funt coes omnibus fm fenfiim, licet capiatur in his fylRs indetimta;,& no aduertatur in eis nimium cp eas ex ponant cum fignis,& ideo metiuntur fecundum partem. Vresautem,vtprxmifTumeft,ta Quot ilnt fimplices,quam copofitx* illarum, funtodto,partium,genus,&fpes,& ' dfia,& proprium,& accidens,defini tio,& defcriptio,& oratio,qua; non edefinitio,neq; defcriptio.Hocaut fie exiftete, prazdicata topsca neceffano fimt vniusiftarupartiu.Quia vero fpecies no prxdicaf nifi de fin gulari,&in enuntiatione,cuius fub jeclium eft fingulare,qua non vtun tur in hacarte, ideo no numeratur hicpdicatum .Defcriptioveiofubingreditur proprium, qn illoru poteftas eft vna:& fifr oratio, q no eft definitio,neq, defcriptiofubintrat accidens.Sunt itaqj pr^dicata topicaiieceflarioquinqi partiu, definitio,& genus,& dfia, & propiium,& accidens. Definitiois aut defcriptio ni fufficit,q> fit oratio fignificas difpone rei,qua eftipfius conftatia & cfle.Genus vero iam definitu cfl, q? fit praedicatu de multis difteretibus fpcciei eo q? quid eft. Dfia vero eft predicarum de multis differetibus fpecic in eo q? quale eft.Propriu au tern eft, qct non fignificat rei quidi tatem,& iuuenitur toti ei, & (bli,& fern per. Accidens vero defcribifhic duabus defcriptionibus.quaru vna eft,q? ipfiim capiatur pro j.e, & non fitgenus,neqj dfia,neq; piopiium, neq; definitio.Secunda aute eft, q? fit id, quod pot vni eidem rti inee, & non inefle. Defcribitur ve: o his duabus

DeRhetorica
G duabus defcriptionibus,qm aggregatumex eiseuenitadaccnusfbrjnationem abfolute: qfn vna defcri ptio illaru attribuitur accident! infeparabili, &altera illi quod fepara tur. Notum autem eft, q? ha: defcri ptiones hicpofita: nonfumciatad formationem vnius iftarum perfec"la formationc, fed fufficit de illius figmficato hic.perfectio.n. foimationis rerii,ex quibus coponuntfdefinitiones,eft in lib.Pofter. Sicq; qcf accepimus hie in generis definitioue,notu eft, q? generis vltimi generum . EtfiFrde dria non fufficit, <j> H fit pr^dicatum in eo q? quale,pr^ter < fit propna rei,cuius eft dfia . Qn aut prxdicatalproponibustopicis fuerim vnius iftarii quinq; partiii, oportetneceflario fpecies fyHbrum topicoru, q> fintfrn q? coponuntur ex his quiq;, qu< f unt fbrmata fm. hunc modu fbrmatiois; & hoc eft, cjnaccipiunfpr^dicatanaturaliter, vel e couuer/b,& fuer unt pofiti ties termini fyllbrum, qui proportiona tur f ubijuuicem fm vna haiu quin queproportionu,prout eft proportio deiinitionis, aut alia proportionu.vel fm compofitas, vt, q? vnius I termini proportio fit dfix,& fecundi fit proportio accidentis, aut alia jpporno:autcapianiffemj> vno mo do, videlicet q> duo termini femper propertionentjad tertiii, autmaior extrcmitas, & mediu ad minorem, aut minor & mediu ad maiore, pre^ tercf inter duasextremitates proportionatas fit aliquajpportio iftarum proportion u, fed fua pr^dicatio cut per accidens.Hoc aut e duo bus modis.au t, q?ponamus amboruilloru,ad extremitate proportio nc vna,vt, q? fit proportio medij ter mini ad minorem fblum proportio- K dcSnitionis,aut quis harum quinque jpportionu, vel e contra, hoc c, cp minor &medius proportionetur ad maiore fm hac proportione,aut alteriusillorum: aut,q?ppnam' ,pportionem amborii ad alitid extremum duasproportiones, vt,c]j proportio extremitatis maioris ad minore fit proportio definitiois,& me dij ad maiore fit proportio df if ,aut aliqua alia proportio ex illis. Qiftat proccflerimusin cobinationibnio ru fvllbru hoc mo, fiuntfpes fylForum topicoru duplum fperu fylforumdemfatiuoru.hocauteft,quia ! illi non feruantin illis pr^dicatione naturalitcr,neq; pdicationeefkatialem.Ob vehcmentia autaflimilationis illoru, Si fux amnitatis ad fpecies fylforu demfatmorii,multi viri putauerunt q? multi iftoru fyllogifmoru deiiifatmoru ceciderint ex lib. Abumazar.illi aiit fm verita te funt fylFi topici. Hie aute eft vua pars fpcru orationu vcrificatiuaru, q not? fimt inter logicasofones, vi delicet fpecies,q compontf ex praemiflis veris, q non funt eflentialcs, fed fuut comuniores, ^ genus quo vtuntiex parte itaqj qua e vera,^fti M naf1, q? lit numerata in fpebus demfonu:&ex pte,qua no efteentialis,?ftimat"'deea q? fir topica. Themift.vero ondit de hac parte, q? no fit topica: q<f vero vf ex vi verboru Abumazar,e,qj ilia fit topica. Nos at dicim9, q? fi ca occurfus ventatis in aliquo qluo no fuerit cf putat"" in aTa,q? fit pdicatum de eflentia fubiedi,aut fubiecH de eflentia pdicati,in hac verificatione no fit aliqua res ^ter diuulgadohe, aucitiductip nc, ilia aut, q eft talis cofuetudinis, necefla-

Demonftratiua.
A neceffario efttopica.Verumtn tales fylPifimt in eminentiori gradu, <| fylFitopia,quianon funtfalfi, nee in parte: h^c itaq, quantitas,qua di ximus, eft fufficiens f m noftru pro pofitu hie. Arift. vcro,quia apuct eu rue orationes topicadiftinctae funt a demonftratiuis, no (blfi in materijs, fed et fm oratione,opinatus e, <j tales,&fi non fintdemoftratiuej ha bean t de illis exercitiu ex magis diuulgato illarum.Ex quo.n. $> ma ioii parte pmiflj diuulgatc. funt op pofite.,pol'e eft,c|j vna eade res conftruat & deftruaf ex his f> mim^qn B proponi minon coniunguntf dux propones contradictori?, Si opinatus eft,q> tahbus fylfts vtanf" ambo aduerfari) ad confirmation^ & deftrudione rei,f m q? alter eoru intedat cautione illius', & alter deftru:&ione. Et eueniet inde niagnu ex.crcidu,m6 quo euenit in artibus,q (lint prxuix mo aliaru,(icut eft ars Dialedtica,8c ahae ab ea.Et ppea po fita eft hxc arsIter interrogante & xndete: & inftituitinterrogate mo, quo recipiat a refpondente id, quo xteftruat illius poiitione:rndetis au<e modu inftituit, q? non admittat C ie,qua deftruatur eius po. Et tradi<litad hocoialoca,quibus adipiica tur fylPi in oibus qiitis fm clauiula jd6nis>(icutqritJfimpi'r,fiueruerit ^fitu fm codirione annexa,vt qr^tur an fitgcnus,autdefinitio,aut vl la quinq;proportionu:demde cum hoc tradidit quo mo interroget interrogans,& riideat rndens.Et cum hoc dedit pcepta propria interroga ti,& pcepta propria rndeti. Et hinc eftjqj haec afs definif*, q? fit habitus, quo valeat interrogans facere ex jp ponibus diuufgatis iylFm ad deftru

192.

clionemvtriufq-jduoruextremoru D contradicl:ionis,quod interroeas re cipit a rndente:& illo valet relpondes nonadmittereinterrogantiali qua re,ex qua fequatur cotradiclorium illius qcf pofuit.Huius etartis sut alia iuuamina, q numerata sue in hb.Top.Sed taleexercinu puta^ q> non fit neceilanu ad perfedionc attis demfatiux:fl veto ruerint,fine dubio eft ex parte manifeftions. In 1 ibtum Rhetorices. Oftcjexpleuim9fermo- DeRhew ne defylfts topicis,quan J.id.s r -r UU1S. tumiuuatvenhcatione, loq uemur de rebus perfuademibus,& fm quantitate, qua perluafione adipifci faciant. Euides aute eft, q> perf uafio fit opinio pualens,ad qua anima acquiefcit, & cu hoc imaginat* illius cotradicloriu. lam autem in prehabitisdefiniuimus quid fit opimo.Res vero agentesperfuafionem {crutinio,&induclione, apparet q> pnmo diuidatur in duas panes. Qjuarum vna eft ex iplisorarionibus. Etfecundaex rebus , qua; defbris font, qu? no funt orationes, ficut funt fides & teftificationes. Et nmilitei etiam fcruti- nio videtur,quodfermones, quib9 vtuntur orationes diuulgaca;, diuidantui in duas partes, in exempla, & argu mentationes, qua: dicunt? in hac arte figna: hoc autem fit,quan do vnum illorum prasfagitaturalte n acceptionem alicuiusnominis,di cendo, fac hoc, quia praedeceflbr fecit illud,& iuuiteum, ficqueperfuadebit illud exemplo. Aut dicitur, quando fie eft, concluditur fie. &fic in fingulis rebus, de quibus eft oratio.

Et

De Rhetorica
G Et ex quo i& notu eft,q> hie modus oiatiois vtaf* hisduabusfpeciebus fermonii , loquemur de vtrifq, primo: deinde pofteaprocedemusad fermones de ahjs perfuafionibus: hi.n.fuerunt veriores,<f) perfuadeat <j illi, & priores naturaliter illis. De Ggno. TTXlcimus autem,q? fignu fitfyl.L/logifmus concludens fm initinm opinionis praeoccurrentis 01bus,aut maiori parti hominu. Initm aut opinionis pra*occurretis eft opinio, quam du aliquis vir offendit, occurnt ei de ilia conie&ura p*ualesjcui animus acquiefcit,priusi| H videat illiusfine.SylPiaut cocludut fm initiu opinionis prepccurretis, aut j>p ftias formas, aut p. j; fua materia. Propter fuas quide formas co cludit f m initium opinionis, fed p.p fua ma m e ct fua pmifla vcia f m Deformis initm opinionis. Formae aiitfylFohgnoram rum concludunt fm initiu opinioEumnC nis,qnnegliguntillas)& fubtrahut ab eis aliquS re,qua eft neceffitas il latiois,f m modu vulgi eft, g? obfer uent ilia interloquedo ad fe inuicc. Et ideoconuemt,Q5 confideremus hac rem I vnaquaq; fpecie fylforu, quos numerauim9. numerado nan j que hac,euenient nobis fpeciesom nium fylForum rhetoricorum ex partefuarum formarum. DC fylfis Et dlcimus,<j? ex illis, qu? exafta Gatcgori- funt,patet, q?illud,quodagitnecef " fitateillauonisinprimafigura,eft prafmifla vfis.id autem, quod facit combinationem, eft,q> przmifla minor fit affirmatma. Hoc autem ficexiftente, qn fubtrahemus pi3smiflam maiorem,figura redditur oratoria,aut fimiliter,quando capi tur indefinua:fed illius defeftus eft magis oratorius, quoniam iarn intelligitur ilh' defe<lus,q?illa fitim- K perfc(fTa,q uia non e(t i n ea locus c6 tradidionis, & cp ilia fi t notar dmul gationis nitnium eo modo, quo fa ciunt artifices demfonis. Et nmiliteraliquando eftrhetottca inquibufdam ob defedum muioris ,aut ob acceptionem illius ncgatiuar.In fecunda veio,& tertia figura fit pro pterea, quia in eis non eft pr^mifia, qua; faciat acquirere rem in conclu floe nota ab initio rei, quae aliquaa do eft minor,& aliqn eft maior. Et fimilitcr eft in prijmiffis,qu^faciut combinationem, non nocebit fi in ambabus oftedenmsduasprxmif L fas fimul,fedc6uenit, quando hoc fit,& non deeft vna illaru, q? capian tur am bx indefinite :finaute",non remanebitin eis omnino locus con tradi&ionis .Et iterum ex fbeciebus combinationum non cocludentiu eft, qua: creduur in initioopiniois, prater <%> ita fitfecundum veritate: & h? fpecies fermonum etiam funt perfuadux fecundufuam forma, v.g.qjcomponantur ex duabusaffirmatiujs in fecunda figura. Et fpe cies concludentesin tertia figura, dum funt duaeconclufiones vniuer M fales,funt huius fpeciei. fed conuenit cum hoc,q?no explicet in eis figna,& fumantur indefinite ad con itruendtim in eis latenriorem locu contradiclionis. Yllogifmi vero conditionales, De (ylfis quidam funt coniunfti, & qui C6ditio~ dam difmndi. Coiundus quidem nallt>us eft fignum,dum adhuc remanet in eo locus ad contraduftione. Et iaoi oftenfum eft in lib. Prior, ojille fit concludens, dum fuel it perfeclx illationis, & repetitu in eo fueruoftf fum per fyllogifmum categoiicu:

fi

Perfuafiua.
A ft autem fiierit repctitum in eo per ie notum, iam neceflario conitmclio eft ex eis, qua: oportetoftendere: & ottenfum eft ibi, quod repetitum in eo non eft perquodcunque antecedens,aut couiequens qcf con tigecit, neq; quxcunque res ex illis conrigerit elt ipfe concludens.quado autem hocita fuerit, ergo hate fpecies lyllogifmient fignum,dum fubtrahem9 ab eo par tern if tar urn conditionum,fed pnus, quo ponatur peifuadens, eft, q> fubrrahatur reperitum ineo, &ian> rcdderetur perfuadens,quandoperipfum con B cluditurquodcunq; contigcrit ante cedens, aut confequens,aut eorum contradiclorium.Sed in illo,qui no fuerit vera;illationis,conuenit cum hoc, q? no exprimat repetitum pro maiori parte ob timorem & metu, q? putet aduerfarius eum, ficut qui repent confcquens, &concluditan tecedens,autrepetit oppofitum antecedenris, & concluditoppofitum confequentis. aliquando in tali ezprimitur repetitum & fitoratio perfuafiua, ficut eft fermo quorundam Anriquorum dicentiu: fi ens fit genitum, habet principium, fed C non gignitur, ergo nou habet prin cipium.Galen.autem,& multi Ana lytici vtuntur hacfpeciefyllogifmi ad oftenfionemilhus, cuiuscaufae operationum ammalis ignorantur Ter.gra.dicendo dum aufertur os re flexum aufertur vox, ficq; ergo du Suenitur os reflexu, intienitur vox: & non fequitur,ficutiliud, dum au fertur animal,aufer^homo, & non lequitur ex inuentione ammalis in uentio homims.Quando vero con cludens erit verus,ef t, ficut q? fit op pofitu coniequentis,antipfiitnmet

195 auteccdens.Oportetitaq; q? no ex- D pnmatur in illo repetitum: finautem, non remanebit in oratione lo cus contradidionis, mfi infinuetur coiundio, & non exprimatipfam. Difiunctusveroaliquado redditur perfuafiuus,quado no complentur omnescontiadictiones in eo, dum fuerint plures ij dua:,neq; complen tur in oTa repetita. Si vero aufcrtur repetitum in hoc (ylfo, no reiidituj: perfuafiuus,ftddum hoc feccrit,remanebit in forma illius,perquem quxritur oftenfto vniuscontradi<ftoriorum,quandodiuiditurinea. Exemplu autem illius, in quo non complcntui omnia contradi&oria, eft fermo Abualmaphal in hbro, quem direclionem appellauit,dum voluit deftruere gencrationem ex elementis,dixit: Si inueniretur genitumex quatuor elcmentis, non euaderet q uin hoc fit, au t q u ia corpora penetiat (e mutuo,adeo,quod corpora congregatur fimul in vno loco, aut hoc erit, quia vnumqtfq; illoru ftatinfeipfo.accipiamusitaque ambas has fpes ee (alias: ficq; falfum eft, q? inueniaturelemenui plusquam vnum,ex quo generetur aliquod vnum ens. Ex hoc autem F fermone cecidit vnum contradido rium ,quod debebatponiiufyllogifmo, videlicet quod fit geaeram fecundum modum miftioais,ficut videtur in oxymelle. Species vero,q incipit a negationibus, & definit in negationes, erit tantum perfuadfs, quandofubtrahemus repetitum,& of tendemusconcJufionem, quado enim deeilct repetitum, & coclufio fimul, nefciret audiens quam rein intenderas concludere. impoffibile autem eft inuenire repedtu, quod Rhet.Poc,cuAuer. BE oftc-

DeRh
G oftendai quancunque rem contige ric etiatn apud ioirium opinionis: fed fempcr repetitur in ilhs affirma tiuum, & concluditur negariuum, quando au tern fecerit hoc, nonremanebit locus perfuadens. De fyVo Yllogifmus veto cotradiclori j, S^0^ ^quadovolumus,quodreddatur ulCtOllt ^"^ /* r /* * i i ' pcrluafiuus,nt,quodexponatur locus dubij & improbabilis confeque tis in eo, & notemus propofi tione, ex qua fequitur falfum < & per ilia ondetur, du oblatio no fuerit mani fcfta.v.gr.dicedo,finon omnis ho eft fenfitiuus, non oc eft animal eft ** fenfitiuum: quia omnis homo eft animal-hsL'c enim confecutio eft in tertia figura. He itaq; Hint fpecies fignorum ex pane fuae forma?,qua: funt fpecies fyllogifmi fimpliciter. De fpfib' Diuifio vero alarum (pecierum fignotum ex paite fax materiae, oportet,q? ac ex parte. cipiatur ex parte,qua fm fe pitpaiCmateiix. faHiuidunturinipfam:&pi^cipuc pizmifla maior, quatenus ip(a facit acquirere coclufiones. minor ve ro poteft capi vt contigerit, cum fit rhetorica,aut diuulgata, aut aliter. Et dicim9, g; f mifla fa<fta hie i hac parte orationum, & maxime ipfa * maior,eft vt capiatur ex parte^ qua eft diuulgata in initio opinionis co munis. lam autem definiuimus in exaftis, quid fit initium opinionis communis,ficut, q? prxmifix topicx vtuntur illis, quatenus funt diuulgata: fm veritate, & ficutdiuulgataj contingit,g? fint vera:,& g? n8 fint,fie pnjmifla;,qua.' funt in initio opinionis contiiigitperaccid&,g^ fint diuulgata? aut vera,& non co> ringit, nifi 9? ipfe vniuer/aliter acei piuntur, inquantum funt diuulgata; in principle opinionis, fioit pr^miflje topics accipiuntur, inquan* K turn funt famofe fm veritatem fb lum.Famofjeaute, qux funt minitio opinionis preoccurreris, vanan tor in cuuntiatioes icceptas, & funt prasmiflie, qu<e fumuturvl'es in iui tio opinionis praeoccurrentis,&in res fenfatas, quae accipiutur inditia aliaium rerum in initio opinionis eriam. Quatdam autem horuminditiorum unt, qua: fumuntur indi da cflendi rem fimpliciter, ficut eft nos aeciperevas vacuum indicium vacuitatis:& quxdamfunt,qu?accipiuntur inditia eflendi prxdicatum in fubieclo. Hate aucem dum IL fuerint vniuerfaliora^ fubieclum, & magis propria ^ pr;dicatum,aut xqualia illis, componitui in piima figura, & appropriatur apud Aotiquos nomine inditij. Si an tern fuerit vniuerfalius duabus sxtremitatibus, componitur in fecunda figu ra.Si autem fuerit magis particulare eoponitur in tertia figura. & am bohxc appropriantur apud Antiques nomine fignorum. Hxc au j- r \ ttern inditia, qua; fumuntur hie, ah quado funt res pofteriores ficut paf noneSj&aliquando iuntpriores,ficUtiuntcauf^.Etvtrfqj panes ifta- M rum propofitionum ieceptarum,& inditiorum aliquaudo ciunt in ma terijs neceflarijs, & poffibilibus ia maiori parte, & posubilibus ^qualiter. Receptas vercsquariuntin ma terijs neceflarijs, funt ficut g? cuiq; patienti fit agens, quf vero funt in materia poiubili in maiori parte, fiint,ficut,g? omnisaeger, qui fequi tur appetitum fiium,& non obtem perat dicto medicorum, no fanabitur.Illarum vero, qua: funt xqualiter in poflibilitate, exemplum eft,
1

Perfuafiua.
A qjfrineaptius& faciliusfiteligibi Jius: quoniam per hoc idem poteft argumentari de re q? fit eligibilior, Indicium autem, quod eft i prima figura, & eft quod appropriatar no mine inditi; in materia neceflaria, eft fimile illi, quod dicimus, luna auget faumlumen paulatim fmlu narcm figuram, ipfa itaq; eft fphe,rica. Qua: vero ex illis eft I materia pofTibili pro maiori parte, eft, ficut congregat hoies,& preprdicere : ille: conarecat paratenfes, & arma,& fbrtincat mcrnia fua; terra?, & non habet ini micum: ficq; ergo vtitur verfutia B ad rebellionem patrandam in re gem. hxc autem nota eft apud An tiquos in inditio fimil|imo. Qua: vero eft in materia poflibili ter,eft,(icut exemplum dicendi, ille non receflita fuoloco,&ftiperatiit (bum riualem, adeo q? fiicceflitilli laflitudo: ergo ille eft fortiSi Aliqfi etiamvtunturhocad euidientiam ftpra pufilianimitate, q? ille vir no valeretcumilloadfuga. Ethxcinrtitia primi appeilabant coie(5turas. Signa vero quxdam funt inmaterijs neceflanjs in (ecunda figura, vt dicendo,nerui onuntur ex cerebro, quia radicatur in eo, quod vero fue rit in materia poffibili pro maiori C parte,eft,ficutdicendo,illepercurTit inimicumobterr?iniuriam:ille.n. afcenderat ad moema,& obuiam fa dusefteiipfeinimicus: fignificans autcm iniunamefthica<Sus.Illud vero, quod eft in materia poflibili zquahter, eft, cuius viseft.visinditij,quod fit in hac matcna, rxquo vjs vniuei alium in hac mateviaeft vispauicularium.Parricularesaute conuertuntur, & redetintin prima figuram ;&rjuando fiunt res vfes

non funt magis fafff,nifi fm falfita D tem parncularium. Antiqoi autem abijciunthanc fpecie fignorum, q filntt hac materia. Inditia ncro, funtl tertia figura i ma neceflaria, ftmtjficutdicimuSjq? tepusfitorbis iph^-ncitas: qm oes res flint intern pore, & iterum omnes res funt I orbis iphxricitatc.llla vero,quaj funt in materia pro maiori parte, funt, ficut,exempli gratia dicere,philo(b phi funt ftudiofi,quia Socrates philofophus eftftudiofiis. Qux vero lunt in materia poflibili arqualiter, caufa abi jciendi ilia eft ipfiimet ca abijcicndi ea in fccunda figuia. Co E uenitautem^fciamus^haecdiui fiononfiteflentialispmin'isfignorum, inquantum funt prxmifla: fignorum , hoc eft fiia diuifioinneceflariu & poFe.qm pmifljeiigni 111 munf'ex parte, qua fiint recepta? in initio opiniois, vtdiximus,& iqua^ tu funt figna,&iditia ab initio opini6is,n6 ex quo (lint in materia ne ceflaria,aut poflibili. Illa.n. incubus {umunt'tales pramifDe, funt fyllogifmi demoftratiui, hoc eft,g> fint, inquibus fumunturpra7miltje,ex quo funt neceflarie, aut polTibiles I maiori parte. Poffibiles vero ^qualiterfunr, quajarftimantur magis propria: his orationibu;, ex quo no vtitur illis ars demonftratiua. hxc .n.ars, dicoartem Rhetonces, non vtitur illisex parte qua funt a?q uali ter: quoniam fi vtcretur illisfecundum hnncmodum, no fequeretur ex eis magis res, cj eius contradido rium,fcd vtitur illis ex parte qua co gnofciturvnum illorumodica iudici) mclinatione in mitio opinionis. hoc autem eft f m aliquod tem pus,& f rn aliquam difpontionem. BB i; Qma

i5>4

De Khetbrica
Quia autealiqui viri ignorai* norauerunt xc ars hanc rcm, & abiecerunt, q> ha vtatur mdicio in materia ^qualitatis, illi e.f timauerunt, qj non cadat perfuafio in illud quod eft e,quarr. Ars Rhe-He.c autem ars, vt didrum eft,no torices, & habet fubieclum propriii, dcut nee AnTopices h hnt arris TopicKeft pioprium fubic ftum: quoniam ha: dux artes non fumunt prxmiflas,qu3e fiunt in eis in anima,proutfunt extra anima, fed (emper iudicant q? prxdicatum infitfubie&oobdiuulgationem ab initio opinionis, autfm veritatem, non quia nature ipfius prxdicati fitq? infit fubiefto,aut natura: fubiefti, q? ei infit ipfum przdicatum, & non fol urn fu m i t hxc ars pre_mif fas,qu funt notx diuulgatx ab iui tio opinionis, prseter q? apponatur eis modus eflendi,(ed etiam accipit neceflarium fm q? eft poflibilein initio opinionis, & fimiliter ipfum poftibile,inquantum fit neceflariu. Acceptio vero ipfius neceflarij mcjuantum fitpoflibile,eft, ficutille, qui putauit,qj coelum poflit eflealterius figurar, & q? generetur omnis res ex qualibet re, qua: contigerit. Qjjae vero putantur efle impoflibilia, & funt polfibilia,funt multe res quas efle non eft difficile. Qui vero confyderat credulitates vulgideilliSjlicet modus verificatiois, quem proponunr, fit ei ab state pueritia,', eftjVtqjomnesres fintpoflibiles, & o> non fit res impoffibilis, adeo, q> fequaturilli,qui hocdixerit, q? hoc iuum didlum non fit neceflarium, ficut eft diclum in c6futatione,Pla tonis in Socratem,quando Socrates cidixerat,nihil fcttur.Plato dicebat i,ecce re (citam,vidclicet he,c enii tiatio.Iam auccm recdlimus ab eo, quo tendamus: redeamus autem K ad id, vbi cramus. Et dicimus,qj id, quod coegit Antiques ad diuifione propofitionum fignifm materia, fit,quia aliquando contingit pmiffis euidentibus in initio opinionis imbecillitas,& poteftasquasdam fe cundum materiam: & ideo pmiffe,qua; fiint in initio opinionis, qn contingit eis, q? fint ex materia pof fibilipro maioriparte,nant vehementioris perfuafioms, Q fint dum, fiint fm ^qualitatem.Sicq; iam expofimm eft ex hoc fermone, q fimt fpecies fignorum ex parte form?, & materi?, & conuenit, q? loquamur L de exemplo. Xempli autem funt quaeda par Deexeplo tes.cudam eorum lunt^quod enuntiemusprfdicatum ineflefub ieclo,vel ipfius negationem ab illo, ob illud prgdicatum inefle fimili il lius fubiecli, autob illius negationem ab illo, quando illud efle in fimili,aut illius negatio ab illo fuerit quid notius, ficut dum dicimus, q? coelum generetur, quia panes gene ratur. Etquxdam illoium funt, q? enunciemuspraedicatum inee fubie<5to,aut negari ab eo, ob inefle fimileilli'prazdicatiin illo fubieclo, M aut illud negari ab illo, quando inefle fimile, aut ipfum negari fuerit notius. v.g.quod cnuutiemus de coc lo,q? tranfmutetur,quia mouetur fm locum. Et quxdam illorii funt, q? enuntiemus prxdicatmn iueflc fubieclo,aut negari ab eo, ob ineffcfimileil ius prazdicati fimili illi" fubiecl:i: autob illud negari ab illo,dum inefle funile prxdicati fimi li fubie&i fuerit magis notum, aut negari ab illo fuerit notius. ver.gr. mel refoluit, quia zaccharum rclol uit.

Perfuafiua.
A uit. Aliquando autem eft enuntiatio vniucrfalis,& fimilcparticulare, ficut dicimus voluptas eft mala, qa vinum eftmalum. Differentia autem inter hoc,& inter indudiotiem eft, quia in induclione verih'camus vmuerfale per particulare, hie vero verificamus vnii peralterum, quia illud fit fimile, non quia vnum eorumfitinaltero. Simile autem eft duai urn fpecierum, fimile in re domuni, aut fimile fecundum refpe dtum.Exemplum fimilis in re com muni eft,ficutid,quodpr2emifium eft texemplum autem fimilis fecuB dumre(peueft,ficutdiximusjrex in ciuitateeft ficutDeus in mundo, & ficut Deus eft vnus,fic expcdit,q> rex eft vaus.In hoc itaq; excmplo, vtcunq; fueiilL,non eftenunriatio vniuerfahs de particulari,fimilium enim non eft vnum vniuerfalius a! tern, neq; inueniunturduo limilia ex hacparte.Manifeftum ante eft ex eo,qc1 prehabitu eft in lib.Prior. q?oratio neceflario concludeus fit, in quaoftendimrpais per totum. Qiiando autem hocitaeft, ex ipfo rxempio nonfequit'neceflariovn' fermo ueccflarius, neq; eft conchi' densefientialiter.V.g.quia, qfi nos enuntiamusde coelo,q? fitgeneratu ob ipfius fimilitudinem ad corpora geneiatis per fbliditaeem, & ^quaIi tatcm,& contrarietatem > & cartera: cerium itaq-, in hacorationc eft cxtremitas minor in vno fyllb, q3 eftfubiedum qiicfiti: generatum autem eft extremitas maior,exquo cftpra^dicntumqua?fiti:mediusau tern terminus eft fbiiditas,& equalitaSj&caitcra. Qjjandoitaq, copo nimusfylrm,dicimusfic,c;lumeft /rliHum,& fblidum generatur, ergo ccdum generetur.orario vero di D cenri,<}7 fblidum generetur,no fuffi cit,q> fir Tdefinita, fi voluerimusco cluderc ccelu neceflario in ilia, nifi, & quoufq; funiamus ipfum vi'eqcf eft,omne fblidum generatur.Skqi fi perueniflet hoc vFe apud id,quod fcrutati fumusqueda folida,eo mo quo conf iieuir,q? eueniant prarmi (? expert?, oftenfio per exempli! in hoc eetfiiperflua, nifi capereturfm modn pr^ui; apparatus,& daedtionis ad occtnfum veritatis de vritate licet non occurrat nobis veritas ip* fius vfis ad fenfum huius rei necefr fario,fedininitioopini6is. Ethinc ofteditur, q> eucntus veritatis vfiter de talibus premiflis non fltex fenfu,fed ex alia virtutc, fenfus.n.concipit de il'is fingularia terrninata numcro, & qjgradus cftimationis fintftn fuam propTquuatem huic vfi enuntiationi, &ipfiusdiftanti abilla. >ftimatioaurem vFitereft iudicium de vl'itatefblumfenfu. Quia autem imagmati fiintquida pofteiiores loquentium hoc, quod eftid,quoddixit Abualmahal, qui ait,q? faciat acquirere ipfum exemplum veritatem fm modii direftionis&aduertentiae trn,fedexquoip F fum no dfdef)'lFo vero fm figura, oportcret, q? omnes fcientiz eflent principia, ficq; non eflet ibi ali<jd, quod doceatur per fylFm, adco, q> gratia exempli, poffibile fit q> liber Almagefti legatur abillo, qui non confyderauitomnino resgeometri cas, Sc nouitas mudi eflet per fe nota. lam iraq; oftenfum eftquis fit ^radusexempli in verificatione, & inhac artefimile & conforme eft induclioni in topica, ficutfignum hie eft fimile, & conforme fyli'o to* B B iij pico.

De Rhetorica
pieo.Expedit iuqae poft hzc q? reDC Rheto aeamus ad locutionem de rhetorii K is, q no cis, quae non funt f m orationem,& jquatum tnbuuntde verificatione, .Haeitaque orationes vniuerfaliter fiint trefHccim gcnerum, quotum <juoddam eftexeccellentia dicetis <& defectus fui aduerfarij, quia notum eft, q?illud faciat homine adipifci bona ^ftimationc de illo,& faciatadmittereid,quodille dicit. Et aliquod eft pra;uius apparatus auidientium per affc&um ad verificationem,prout poflibileeft in verificatione audietis afte6tus,cogeseius verificationem ex dolore, aut mife ricordia,aut nmore, aut ira. Et hoc t vf q? declinare faciat holem ad iierificanonc. Et de illis eitallicere audictes j> ofones morales, hoc aut fit, qn vcnli mile illis fuerit, q> didu illius admitceret pelariitelled:u,& viri nobilis educarionis, & qui non vtiturdeprauataopinione, neqjeft peruerfus. Et de illis e/l magnmcatio rei,de qua eft (ermo,& illius purificatio. oratio.n. quando magnificatur, anima erit decliuis ad ilia: & e contra,dum paruificatur, recedit anima ab illa,& no occurrit mclinan ad illam. Et de illis funt con ciones.Et de illis funt teftificatioes. t de illis eft fupplicatio. Et de illis eft fidemlfio,& pignoratio.Et de illis eft folitudo in eremo, & tolleran tia laboxum, & vitamonaftica. Et de illis eft,q> qualitasoratiois, & vo cis, &accentus fit f m diipofiiione, qua putetur efle rern, quam proponitcofirmaie, (icut qui nairatrem terribilem palieicn, &erubefcitei9 facies,& eleuat eius vocem.Et de ilJiseft deprauatio (ermonum, Si ipfomm deciinauo,& deiedtio maioris partis illorum , & eosporiere fm K fbrmam,qua detegat illius turpitudinem , & facilem reddat illius oppugnationem.hsec autem magis in grediuntur Sophifticam, g Rnetoricam. Hjecitaqjfuntomniadefbris perfuafiua: &afuo initionotu eft, q> ipfa faciant adipifci iblu per> fuafionem, in quibufdam autem il lorum latet hoclatentiaquadam . Nos autem (ermonem faciemus de vehemetioregradu iftorum,qui eft ipfa atteftatio.Vniuerfaliter autem atteftatio eft uarratio quxdam . In narratioe autem eitnarrans vnus, aut plures q vnus . Plures autem q L vnus aut erutvniuerfitasqu^dam, quapoflibile eft numerare , aut vni uerfitas, quje non poteft numeran. Rerum autem nairatarum qua; da funt(en(ata:,&qua;dam intellede. Natrantes autem res (enfatas , auc narrantillas quas viderint,aut narrat quae audiueunt ab alijs,qui finr tales, quales funt ipfi aut minores , aut maioreseis.Res autem narrate fenlatar,aut funt res preterits, quas noa fenferimus nos,aut fint in prefenti teporc, fed lateant nos.ln nar ratione verorerum,quas{entimus, M non.eft nobisimmorandum , neq^ vlla vnlitas. Et (imiliter putatur , q? fitin intelleftis apud artifices, quorum cofuetudims eft, q? exponatur in fiia arte hxc intellecta. i'ed apud vulgus poteft efle, q> atteftatio agat de ijlis perfuafionem.Et hac de cait fa luenimus ieciam hominum nor^ gents, n5 fuftineant notuia nouicatis mu di,& eendi creatore excelsi1,&c.alia ab his ex radicibus legis fu^j actcfta tioe legis folum, fed vtuntur fyll'is. Sedta autem , qua; Deu cognofcit, abhorret

Perfuafiua.
A abhorret hoc.In narratione autem, & atteftanoe rerum fenfataru non videmus,q>fbrtiricetur, Scdebilitetur verificatio per nnmeiu narrantium,& per alias fimiles res,qu$ his innexae funt. Fortioris autem fidei fumquaseueniuntexillis, quarnar rauit vmuerfitas,quam no efletdefinire,&dixerint, q? illi vidennt ita. Et fimiliter qua: narrauit innumerabiiisvniuerfitas alicuialteri vniuerfitati innumerabili, & dixerint, cpficviderine. Etn'mihterquanto excedit vna vniuerfitas alia, & magisfuntadepti exccllciuiamillius, B quodattigerunt, qn couenenntin uioinido &medio& vltimo: impoffibile enim eflet, aut difficile foret illos cSfundere.Et hxc pars narratiois eft, qua: vocatur Rora,i.Scri ptura facra. Et euenit huius veritas aliquo mo in miflione Mofes prin cipis prophetarum, fupra ipfum fit pax,& muentione Sinai, & Horeb, & in cseteris alijs. Conuenit itaque icrutari quo mo hoc eueniat. Veritas enim quzdam eft eflentialiter, & qu?dam eft accidentaliter. Mani feftu autem eft,qj vcrificario eflendi rem fenfatam primo & eflentia' liter eueniat a fenfu:&ideocuidefi cit fenfus aliquis deeft aliquod fen fatum: efle autem fenfata no i adi pifcitur folum per (enfum, fed etia perimaginationeeoru fm q? funt. Et aliquando etia euenit veritas eP fendi fenfata eflentialiter ex folio v.g. hie paries eft fabricatus, ficq; cms eft fabricator, fed no peruenit ex eo forma fabncatoris eflentialiter. Ad adepuonem vero eflendi res fenfatas, qua: penitus non fentiuntur, noneftnobismodus, perfylim aliquado euenit veritas eflendi eas,
/i j* i
/ * i ^ -

196

fed raro,(icut aliquando euenit nobisipfarum forma de illoquodiabricatumeft raro. In talibus vero, licet non penetret (enfus in fua fingularia,penetrat tn in fua nomina, aut que ilia fignificant. Id autem, quod agithancverificatione apud maiorem parteai h6minum ,eftex legibus & hiftori js. Sed fan's notum eft,q> hec actio fit per accidens, qin veritas illius fequiturqdeftimatur, q? fit eius caufa, q ti eft hiftoria vt inpaucioribus mo quocaufatafequiitur fuam caufam accidental^. Caufa vero adeptioftis huius verita tis,queft per accidens-, & quo mo- E do euenerir, non eft ex his, q oporteatconftare ex hac fcientia,& iam dictum eft de ipfis in libro de ilenfu &fenfato.Qjiia autem quidam viri opinati funt hoc, conati fimttradere in hiftoria uumerum, ex quo eueniat veritas eflentialiter. & quado non euenireteis, dicebant,q? cue niat ex fe, licet non euenerit ad nos. Hie autem eft manifeftus error.na, fi eflet aliquis numerus,ex quo cue niret veritas eflentialiter, res dmulgat non fe excederent f m numerii narrantium,& pollibile eflet, q? hie numerus eflet proportionatus,& co F ftaret multitudo veri,& paucitas funt co polity ex combinationibus. Ex quo autem quidam illorum innituntur apponere in legibus conditiones, ex quibus eueniat veritas, qu$ non fint neceflari?, dixerunt ex fuis conditionibus efle, o> ex eis eueniat veritaseflentialiter.H?c au tem ars vtitur hiftoria, & atteftatio nibus ex illo qd fumitur pro maiori parte, q eft ipfa ^ftimatio.qd vero fumitur alicui rei,vt in paucionbus, non vtitur eo aliqua ars oino. B B iiij Diuuigatio

/**

G Diuulgatio vcro ftatutorfi fcriptorum eft res uota: id vero,quo cuenit de illis verificatio, eft ipfbrum confuetus vfus.Confuetudo ant eft magni vigoris. Etideo videbis mnl tos illorum,c]ui cducati funt in con fuetudine f tultorum,credentes nouitatesfic~ras,&non poffumuseos deuiareab illis. Couenimusetiam perfnafioni atteftationis legis,deco ri, &conuentioni vjrorum legaliu dcaliquare ipfiuslegis.& ideoex quo dtimauerunt hocquidamviri dixeiunt, q> fcindens congreganone,nonfithaneticus. Abuhamadh H autenv Alga/el locut'eftde hacre congreeatiois in principio fui hbri deDifreretia inter tylauros& Ama zonides.dixit,q>ipfe non du cogregauit quid fit congregano. Conten tiones vero flint in different!js vei> borum,fed magis pcrfuafiuii.T quo funt conten tiones, eftde 1'aflb fcmdente promisfioes legis,& funt res, ou^ videntur homini imposfibilcs. led notum efl,q, qfi rescft diuina, licet agens fit maxime enormis,no facit adipifci aliquam rem ^ter bo nam efhmationem de (uo opere,& I confidentiaiinllo,&de (liaexcelle 1 da. fam aucexpofuit Abuhamadh Algazelin fuo libroiiifcripto circa hare, & dixit fides fimplicter in via la(Ii,proateam dercripferut loquetes,eft via vulgaris: egregiorum.n. via eft aha.Sicq; nunierauimus hec J rcbus,qux (unt deforis, de quibus f ftimatur, q> ex eis cueniat veritas. Rhetorica.ai3t refidui huius eftnota. Signa vero funt nobiiiora & ve* hementioris priontatis, ilhs.n.vtimur ad confirmatione ilhus, quod fuerit ex his ignotis efie, aut ignotum efle. v.g.quando pr^ftantia lo-

quetis nota,neq; diuolgata,vtimur K. hums expofiti6e.hocautfit,qn aliquis ^ftimauetit,quodputauite(Ie miraculum, q? non fit miraculunij vtuntur hoc ad oftendendum hoc eft miraculu. Et fiFreft I atteftatio-, nibus,& iudicijs,& reliquis,qn acci di t d i (putatio de illis. Olbus autem his rebus pole eft, q> ipfis vtStur in olbus artibus coniecluratiuis,prouc vfi funt illis pi^teritipdeceflbres,q.a illiconiec^abantur,qj eflet via veritatis. Arift. vertex q uo expofite fue runtei fui gradusin veiitate, opina tus eft, q? opportunitas harum ere- L duhtatu fit vfus vulgi,quo vtan^illisiterfein rebus paiticulaiib* volutarijs,de qbus decernit iudiciu, q> fintbon? vel mal^.Qni autreru vo lutariaiu,deqbus iudiciu decernit: q? fint bonaj, aut mal?,qda funt, q inueniunf in hole in fe tpe pfenti, & h? funt virtutes & vitia:& qu^da funt, q inueniuntur tp^ pr^fenti m alio,&eftec|iiitas,&iniquitas:&qda funt,q ei inueniunf pro tpefutu ro, & he funt res iuuantes & nocen ces:quaru primarn df oratio demo ftratiua,fecundaru vero dr i udicialisjtertiaru vero dr dehberatiua. ho M .n. e quodamodo fbcialis, & ciuilis neceflario.Quod aute fiantoratior nes oratoii? in his tribusgenerib% expofiiit Arift. tradendo regulas, & res,quibus ho valeateloquenter di cere de vnaquaq; haram reru perfe disfimo mo, qui poffibilis eft huic rei.E t ideo denniuit hanc artem, q> fit via, qua homo valeat agcre per-^ fuafionemde vna quaq; re particu lari perfedtiffimo mo,qui illi c6uenit rm fuam naturam. Id aute, q3 diximus dehoc fm noftrum propo iitum de eloq uentia, fatis fit.

IN

IN L T B R V M
P O E T I G &.
Df Orationibut Portia*. Oetice aute orones funt ofones metric^ quib'qrituneiaflimilatio, & exempli! in ofone ad jpmoue du re verfus fuga a re, au t fug? enor mitate.Tnftitut?ai5t funtmetricx, ga fie fit aflimilauo profecljor.Et fi. cut in maiore parte artiu, q affimiB latrebusftniatiSjficuteftarsPicliuT,& ali?,non lunt ver^ipf^ res fen(at?,fic ofones,qu? affimilant re,no funt ofones,q uib'intelligitnr illi'ef fentia. Affimilattonu aut flint du^ ^)es,videlicet fpes, qua affimilaf res alicui rei per vna diction fi affimilatiois:aut fimulacru {umptu, ac fief fet eflenria aflfimilati. hoc au t fit fecudu c5mutatioiie,& accommodationc: ,put tiicimus terr^ (udor eft ipm mare,quolibetillud tulerit.He axltindufhicqucdam funtpropinc|ur,&qn^dam remote. Notuaute cft,q? h^cars non fumat adimiiatio C nes,q7fintiplametres,fedaliqfierat znaiorparshoiuminhoc,& fumut rei aflimilanone fm q? fit ipfamet res:jputdi6tum Empedoc. deaqua nvans,(j? fitterr^ iudor,que cogrega ucritin eius vefica.Fallut ailtift^ af fimilationes.quadofumunf fm mo Iupermutadoim,&n6 venitin illis h'itio aflimilatiois.Maior aut pars illms,quofallunrh^ fimilitudines, fit,qnfumunf' fm modu pmutatio nre i res,quibus impol'e eft imagina ri allimilationem ,aut difficile cu il-

Himaginari.HejtaquefumpIures D fallaci,ficut no eftima^q?imagine mrens,quod noa finntra mudum, neq;fitextraipm. Locus vero magisjpprmshuicerrorieftlib. Elen* chor u. Hec au t ars,licet fit fyllogifti ca,tn n5 vtiffylfo inaclu,neceftei (ppriafpe^quaapproprief. Qn vcro vteret'ofone fyllogiftica in adlu, id fit fm modu crtoris, & aflimilatiois alij arri. Arift.au t,quia uidit,q> iuuamen hui'artjs fitmagne^ ncccf fitatis,quia peajpmoue^vulgus ver (us fide alicuius rei, &ad no creden du ilia uerfus a&iouem aliqua, auc illiusomiffionCjnuerauitres, quib' E ho ualet aflimilare ie alicui rei de o,cuiusafnmilatione^pponit perfe ftiflimo mo ,quo pomt fieri in hac re.Eft itaq-, ars Poetica,ars, qua ?fti matfh6,qj aflimilct re alicui rei,pfeAioe qua pot. Verutn h? pfecliocs funtextra }>fed:ione humana.Con ciudedo aut dicimns,q? qui intellexeritea,q (cripfimusin nistraclati bus,&no fitfcies natura!r,polee(l, q> inftituat oem ofonem,qua audiuerit in nerificatioe &foimatioe.in hac aut arte eft honor,& preftantia mo, quo ho fit per ipfam^prnptus uerfus ulnma pfedtione, fi ma j>fe- P <5lio fit in adeptioe ueracis fpeculatiois,& p hac quantitate pueniet, q? fltaptusillamrecipere. Hac ergo quantitate pueniet ei grad',quo fit feelix ad ultima pfedione.Excelfiis autem Deus eft ,qui eft Deus adiutor, & fuftentans,& non eft Deus, nifi ip[e,qui femp laudc tur. Araca.

197

PETRI VICTORIT
IN LIBROS POETICS ARISTOTELIS

Ad Le&ores Prafatio.
Agnifimptr honeres habltifltntpoetis:necttnipui vllum put, quofludiumcondendi carminis nonextiteritjquantum cprifcit literKyfttereq;'omm memoria Ucetjufpicari.fcripta nanc$ H.ebrorum,qu Jatis antiquajunt, ttftanturgenttm tarn ad modum hoc ttrte deleflatamfui/fe: in qua. etiam non pauci apudeos mavnopereflorueruntfommMnq; indt laudtm, acglo riam reportarunt . Extitere poftea Graci, qui cum cxteros onmes mortales omni dottingenijfuperarcntjn Jtudium & Iffi idem totopeflore inctt buerunt:inprimuq;genuthoc orationis,pedibm <juibnfdam li^Atum,coluerunt:nec^Ke tnm tantum cju<e oblefteirepoffent,etcJuauUate quadam aiumos bomnum permulce rt,numeris quibuJ(lam,-vtrfebtis^complexifHnt,Jed^rattesetiMn material, triftesq; hoc tamjuam condimenti cjuodMngenere a/per/erunt. Teftarttur hoc, verumq; ejje declarant, Varmenidis, Xetwfhanu, Empedoclis opera,c[tti cum ant theologi > aut phyftci fHerint,JubtditeraJe,optimeq;cogitatahacip(aorationeinclHferunt ' Vixeruntijfi dem temper thus nonpauci:ac mtdtoplurcs ipjbs ftale conficutifunt, <jui rum verier em materiamjut carmini* cepij?cirt,majtisq; aptam huic lepori,fejliuttattq; recipiend<fom nemoperam,indJ:lriamq;Juam inpoematibttf confciendi* confitmpferunt.vt taceam, qut cunflos ttlos tempore anttcefiitjumtn eximium ingmiorum: fontemq; omnis elega ti<e, Homer urn, de cuiusfttmnM-irtute,naturq; diuinitate cum omnes confentiant, reliquaipjttnomniavalde incerta,%r obfcurafont neq; enim omnino compertum eft, aut qua tatevixerit,aut-binatusfit,aut qttbddeniq; pftitit,natur<t nt ipfiutT>i,ait arte,doftrinaq;prafliterit. Aefchylus aute inprimit, qui. 7* philojbphuf erat:&> in om nififofaflo,vitaq; amplitudinem nc dignitatem colebat,grandt argumentum feftattu eft, tra.vpedt<[iftril)end<tfe totum dedit, quam cum vndiq; rudem, CT* inchoatam accepijjit,plnribttt rebus ornauit, ac magnoperefludiojuo expoliiitt. Huicjuccejfire Sophodes,atque Euripides,qui in eadem fcena magnacumlaude Terjati font, acfiquij illicdefi({eranpoterat,cura, diligentiaq;Juaaddidere.Nonenumerabonunc,qui <etatt ilia in eodemftudio vixerunt, quamuis longe diuerjagencrapoematis amauerit,alijsq; mufisfitolasdicauerint. Et/anecummecumdsligentercogito:menteq;, qu<efueritft taeorum,efui tune Athenis*tatem degebant,reuoluo,fortunatos illos,beatosq;fuijjeiu dico.quilus cotidie Uceretatiqitodjpecimeningenijguftareteodemq', tempore Jinceraaliqua tiolupMe fe t/ndiq, explere, & moresJtmul,t>itamq; ab omni labe,culj>aq; emendare:in en emm prcipae -vrbe,domoprofitlo qu.tdam Mujltrurri, flt-re reliqua docirm*,<O'l)<s.cuiprimit eltgutu, cypoltto bomine di^)

refle txtflimatur ampttts ittegranditqtpoeta dixlffe, me fine can/a tantum buic cittita jbprclarisq;ipfiMfiuJtitHtistrtbuifle, quiajfirmauit \thenas GrxiiitGrtciamefie. quod vtvniuerja Gr&ia cnn}<e ftarbaritprtflarct, ha hxc VIM Gr<cct emit At rehIJUM omnes eiufgentis ctuttates Jigiiitatet,icgloriaJiferaret, Now opus eft nunc accurate docere,quanto fludio Athenimfesparttu oplimomm tngeniorum fouerent: qitibttsq;,quafi condimentis quibujilatn,buncjuauem etiamfua Jponte cibitm aitimorutn concmnarent.cumpotiutiuhacrequibufdam alicjmitido'vifi fmtplus i]K+imoportety fecijje:iuflain(^ipfiuf menjuramtran/tlMiJJe.^iiifartaffefalioJmferimcuecquantum ijomindt capi pojjet, Jlyuif ~trt exiftimtt,cogiiotterunt:canttis eiiim <]nidani,tnt:Jic<e<i; artis lepores,vt magna voluptate aures afficiunt, & ea qnidem pur<x, acfnicera, ita & (Uiimts moigrantWtZy motitsipfirum turbtdo* extiiigiittnt.'vtjionfiuejutunio cofilio till di&ijint agrauifiinuf ,JapieiitiJ?imtf^; tiris maffnam Tim babere ad veteres mores tctimndoSyfttitumq, ciuitatis optimum conjkrttattdnm^nam qtMto faciliut i-rrepant in pelorabominum:<]K fesitnitatibns lnS:fommendatafaerint,felpotim hoc eximio bo no ornata,neminem arbitror ignorare, quantum iero fludium velercs poet* adlribere folitifmt,-ut "vitA hominttmprodfjjent: cxemfloq; aliorum,quos tanqtuim imagintm quandtiM magiurum virtutum, aut ingentium vitiorum eff{ngerent,nos expolirent, Cr ab omni citipareuocareirt, expleratum efl:nt(jut enim illi}fejvtem aliumjuorum In borum habKijfent,tantopereprobatifuiJJent:nec adoltfcentes ipfe voluntateparentum: confilioq; eorum,ijni> later* illi <xtatipr<xjunt, omiitilludtempitsittiHis gr dtligenttr ItgendtijZy adverbuniedifceudisconfumpfijjeiit.quareexiftimaridebent, buic etiam parti doElipimi -iri prouidijjf,^f cospotifiimum numeros,modonj; elegiffe^qui C7* re bufillu, quas tonerent tnirifice conuenirent,& atiimos etiam nojiros ab omni labe.,ma ctdaq; purgarent.Quos etiamjumptttf nobilit ilia acgenerofa ciuitat in/cena ornanda fitftineret,&'quantaartificio res ea*,e[u<eilliagerentur, referenda* curaret, nemmi dttbiitm.efl.namfcripta etiam cpicorum, quibttf in tbeatro loctu eodempafto -vttragi cisyComicisq; non erat,noncarebant ornatu,nec yllo modo deflituta,impolitaq; niMUiant:ad lyram nanq; autiquitus Ulacanebii>ttur,&' certos quofdamjummojtudio inftrttflos, atque omni cultu corporif expolitos,quos pa.-^aS'Kf focabant, babebant. De melicit yero:^randioribtttq; illispoetis, qui ditkyrambici Jicebantur,ntbil opus efl diffiutare:bif eivm pocmattbttt exorn*mdifpr<ecipue mujtca inueta erat: magiamq, itt frimitconitmflionemilla,cumhacarte babebat. Nw exiftimare debemtts t-tt erudi tam,optimisq; legbus inftittttam ciuitatem,aurespatefafluranififijJepoetK,nifi ex ilUrumftudiofrKfltMmagnoscapipo]JeintellexijJet:fenanquemaiitfaliquo(ltnconim0 dum ex leftione illoram nafciplerttnque cognoutfletylongt illant afe -voltiftatetn protinut exturbajfet:qu!S enim eft verier fruflturerumfectutdarnm ,atit qua alia in re meliut tranqtiillK temper'tbtuhomines acquie/cunt?finefludto iianque idi quo,relaxAtioneq, qK-apiam twinioru nullo modo "vita traduteretur.Sed R.omana etiam rejp.qu* ^ensgra!<isnif>rimis,^(efieYtifiiii::duram<i\admjdum,atque aJ]>eram~iiamdiHCobtit,qp.ippe cu in militaribits Libonbustota occupataforet,cito httc (ludia. receptt: foe tasq, tn magno bonore.acpretio habwit.quodftudtum in ta nobdi cmitau& qu<s i>n fenum in omnesgenta haberct,tantopere cretnt,~vt qneadniodum cgtcr^ bon>t co comfortatafiajje ex omni orbe terrarum tidebantur, ita quoque ipfitm reliclif vfterihu*, btiif cotiflttxijje in earn vrbem nonfine caufa exijlimaretur. Statim igitur il-

Ik onifttnt H,nntj, Vactutij, Aectf, ejnitragafdiitsfa"iberent:ff'andeq; bocpoemamagnl fceexplicaren^JententMrumqianiplitudinemtCum^anditateyierborum^noqy^li miorecopularent.nec tameneodemtemporefcena^tera deftitutafuit , ac finehonort ita demam tenuem illam materiam colerent,atq; omnijiiauttate expoltrtnt,"t nonpar niteret grauem ilium populttm, &gloria vndiq;,magnitKdineq; rerumgeflarum florai tem,in theatre federe,atqueaurefvocibtttcomkorum> iocuq;pr<ture : Ii autemfuer* Cfcilius^rabea, A.fnmiuf,alijq; complures, in quibus Platttus, Terentiutq;Jitmmut locum tennere. cum eorum alterfacetijs,Jalibttsq; mirifice animos eorum oblecJaret:al ter vero,feueritate,fi>tguldrumq; naturarum proprietate^aje mirabilem in modum tx* frejjit : rerumq; ipjarttmprudenti conflitutione , eofdem captaret.non dtfoerante-* tiam ipjis, qtti reh(juagenerapoematum adumbrarent: vrfifarem in illis laudcm La* natiJifnt,(jHidoc1riKa, acfludio nonparuo in eagateraadlnbrto, ncnmuhttm Grtcit ceif rent, nee valde infer lores ipjts Liude acgloriaforent. yuamHtt, vt verttmfateamur, tuttura tpfi Graces illos diuinos poetas,fuo auosq; ingtnerefrimos^ideatvr infcrmaf fears ~vero CT* diligoitMnoJtrospotius exfoliffe.^mfane taittuin ta reprogrefiifiintl flu-f minus i>e bonori<,comme>idationiiq; acquijuterunt, quantum adittosproptus acctjfirunt:melioresT>e,aut deter lores eorum imitatores exttterunt. Cum autem infrin ape omnium ciuitate bac $~{t<diaflorere>/t, C7* <jue Mnquam mattr cgt erarum vrbium foret,faulatim ilia in mnicipMtcoloniasq; majtarunt - ac per omnem Italiam Jpargi, dijjfmtnariq; cceperunt.^ eadem df cauja etiam InfrotanciM tranfierunKquibtu om mbvi in locis "vebementer cokbaiKur,/uimoq; in honore eraitt. HuitH veroreijignKtn tfaacjatif quidem Ulttd certttm ^y exploratum,fjuodft(nc'l<e ill* ctuitates tbeatra tdi ficaraiit, quorum vcjtigia tnulta manent ttdbnc:velf>ottMf nonfaucistn locit adeo integra, & ab otnni temporis iniuria conferuatajunt^t certo intcliigatur cvgitajfi illos o * peris ipfius, ac materinfrmitate naturam ipjam -vinccre, qux vt noa aliquajempergi onit,a.c[irvcreatjia i-etera)fac~}a(fccunflaconfiat,itiffi conjitmtt, valuerant autem tlH frttflc (tbt.femperfacnltatem omnem efje huiu< "olnf>tatif^fuend,atqKe cmniaprom* pta,parataq; manere,au<e ipfemadiuuM-ent,atque umitire Viidi<iiornatam,injirt(claq; rrdderent.Sed non tarn fortajje his obfuit vetufla-s ipfa::ninrneii;,qH nafcuntur ab iff rebtu,qu<e inpropinquo tellert hoc ccelo fiunt,quam humana-u,inipetMq; mortaliu: qut alia niente vji, longey, dtuerfum cenfiliumfecutijlla eueriemnt^qufjedulo mtuores,ma^Hiiq;/u}nptib^fucltsfabricaratU.qucauJaetiam,vtarlnror,frit,vt optima rum ingemcrum mon'mienta, quibut illaferuiebant, eodemfato v'ttrentur, ^yip/a quoapud Graces nou cemofdi* pern<tus interierunt.~vt qux tenet x e(]e,z-rpojjc mores iuuenum corrumpere exiflimarentur. Cum tamencontrarix rei ejjtcisndx ill* inuent* fo ipfim certe pr&ftandx magnam poteflatem haberent. Seddcero quoq-y-tilitHamimiiationewvit^Jpeculumconfuetudinisjmaninem teritatisvocattit. & P/tarcbttfpr<eterea,optimtishutuireiexij}imatory-\>itxq;cultor tnTtifiimus,eximieipfam cdebrauit, cum Menandrifabula* commendaret, ac quotfruflut ex Uliut ingenio ttntro adi>ucprodijjjent:adole/cens .n.tlla mortuw eft,fi<rmficaret.NamSocratcm,Xe nocratem

199
ttocratem, Zmontmtjeiterififnos quosq; philo/ophos, In theatrum venire filitos, litter if mandatum eft. Ammut fane iUorttm,qinipfatoUendact{rartsnt,reprehendi non debet: frode/fe nanqut human* vit<e voluerunt : confiliitm fortaJJ'e non omninofaptem fuit : tjuod enim nocere tantum conftteuit,nec boni quicquam vncjHamgignerepoiefl^ id fun ditus excidtndum eft,attfc omncs eiusfibrtftite dubio elidaid&contra ante, quodmixtum eft,zyquafi e duabttt maxime contrary f rebtw temperatum,quarttm etller<e detrt mentofxfunf.alterxvero t>tilei,^f.a!esfere omnes rts in hoc noftra i>!tafKn^necjue.tj. pur<tfincere<fcill<t-pllo paflofiait ipfewtllo modovidc>iturextirf>Mc{f,we*acnm malo,bono et $rwemur:potiM enim via ali<jua, rat toy eft exce<ritand<i,c]Ha -vitium it (tttm illud Lycwgi,}lHltiat<j[iie importmi rtgu, msrito mfimnLitur, at<] ; ab ommbtu vtrifumftmftr eft atq\ exagitatum. qui cum vtdiflet, ffHtlufdam, (jui iffo vji fuerant immoderatt,tinum alic/ttidnocaijfe , fitbito vites excidi iufitt,M:ftirf>em ill,im mitem, ^ndttotbonaadhttmunumgennfferHeniunt, quantum in ipfifuit,f<euiti.ijiia,mttgnoifc opinionu errart obtrimcatut. cadent igi-ttt-r ratio fuit earurn, <juifabulasf>oetaru, Juauijiimumpaftum animorum,ma^nnmq; ornatum rerumfecHndarttm, ddeuerunt : acpttruofattio temforufrufitu may torurn in*eni<rrHm,c[ni valde vtiles erant alif's in gtniji excolendit,ac cfuidquid de>nq;adeos exfoliendospertinebat,perdidfrunt. Q<" re nonp arumfortajje in dies quadraret,quod Spartiates quidam in Yhilip/wm W<t dontm^llum Alexandripatreni,fertur dixiJJe:cum.n.Laced<emonem nuntiusvenijjct, Qlyntbum turn euertijje, atq; in nobilem,ac copicfam Grtcorum vrbem rabiem omne fuam exercui/fe,inqutt,re<(em eum tqaalisilli vrbh condend* facultatem nunquam kabitHrum. Sed vetut hoc incommodum, &* quod longtnqttitate temporis pxne tenebrninuolutum eft, ampliut non deploremut:optemuspotim,ne huiufiemodi aliqu.'d tit mtnttm veniat noftrifeculiprincipibtts,ac matunort confilio in deliberatione omni de hacre,vtantttr.VtJi quando etiam dttri quidam acp&ne agreftes,jiuequi trtftitia hac fua commendari vtlint, bttiufcemodi aliquidfita/erint , confilia ipjorum mala vafraq; contemnant^tcnullo modo MufisbeUumindicant:cum.n.'vitano$ira, malts niultif.ac moleftif's vndiq; cinla,aliquet egeat obletatione,nec continenter verjaripofiit in laboribttfseqttitttmq; nulLim caper e tantartm defatigationum, qu<e rtmiRto animi honeftior eft,*c magiiprobo viro,liberaliterq; educate digna? Nam tmbealla etas, ty quf nullopaflo volttptate diutias carere potent > nifi in animi voluptanbtttalif(uibtti occupatHr,corporifetotamtradit,atq;:lltuscupiditatibttsexplendisardentfrincumbit.vt yitamita degere videatur magu belux alicuitts,quam bomimpropriam : quia neglela mtliorepartefui,deterioriferuit,rationemqi appetttuifatitur obtemperare. frte reofruflttm ilium, qui maximus ex bocftudioperciptpoteft, de quojupra diftutatum tft:qua,n,al/a re magis advirtutecoleda adolefcentei,qnam vocibufpoetarit mflaman turlaut quo illi magis a viiijs reuocantur, turpitudinemq; eartiprops oculit intuetttr, qHtimJpeclatit,& tanqtmm xntepedfspofitis exeplts illaru reru, ciu<efi<mmo confilio apoeti*,ea de ca,defcribuntur?Nec flatonisaufloritaf,quominttfpoetiU diligamus,ftu <f:umq; ipforit totopeflore colamuf,debetnobis obft.tr e. quipiitatitr no valdc amifuf if> jisfuijje.quippc cfi duceeoriiopiimuerep.ilfaquamfinxittquauisornatii-viidn^ac fummo quoq;honoreaffec}u,eduxerit,at<i;exterminarit. vt quirrederetfeittenti/sipfius ynibit/<ia:tota$ demtt rone iifainfia multfatq, dfprauari mores hotum corum, quos

tptosfa quodwyMnouo mode injlitutosjjllcvinm t>ota!t:etefiidf4eerent,ptene,feir fccleq,!>eatosfuturosexiJKmaitttJpJenanqueperJj>icitiffmagnoperrhacartedelecia-' tffmJj,Jhmonesq,ipft^eruditifimi^t^uepolitiJ?imirefirtifHnt'vocibHspoetarH: Mcuratt "vcro eiufdem interpretes longealiudipjumjenfifle arbitrantw.nec minus alttfnid'vnquam cogitaffe,qHam'Homeri dignitatem iolareiquemadmirabatur,Mium aliquameiuireioccafionemndflttiefat,libenterornabat,acjumma virtuteprtdttum' effeafftrmabaf.itademumtllipurgareconanttar hoecrimen,tanquam nuUammotore maculam doclorifuo,auftoriej; Tntx:tmripoffeexi$}imarmt: nee alia flla re tantmm dignitatem iUim, exiflimationeq; Udi M labefafjariyquamfi crederetur illepoetam ttt infec~tatusfu!ffe,quem cfteri omnes iure optima colerent, acvenerarcntur. Qupdjf alia magnum ilium pbyficum, & tjiti if hoc etpr*clarepotttiti*dicare:ipje naiiq; mirifice "Komtrum celebrattitjcnpjitq', ipfum:qu<e verbaadkue eius iUuslri locopofita leguntur , cum diuinam naturam nacltu ejjety ope ipfitu ornatum ilium "variorum carmintim potuiflc fabricare . i>t qui putaret fine div.mo cdeftiqi'mgenio, ntdlo modo fotuijJeipjKm,adeopMlchra,Japientifq-,pleiMcarmitMCon]icere.nameandenietiamf qnodfimile huic eftt/inequodam afflalu furoris negajje qitemquampoetam magnum tffepoffe,Ciceroteflatusefl.magnamautfm'vimapudm habet adHomeri t>irtttt*m ferfyieiendam,&' quafi ante ocules mihi collocandam,cum cogito virum ilium ipjo co tentumfmjje, ac nihil amptius in ea re defiderafj'e, ci vntet hie mundfttfatit ncnfuit , Jedinntimtrabiles -el infnttoipotiufymenteanimoqyperagratfit. Hancigiturartem, lUKtoperegenerihuniano vtilem,cum ipjam valdeprobaret: & quanta! fruflus ferre pojjetyprxclare videretjudiciofoo ac cognitione mtfltafulcherrimarum mum omarcvoluit Arifl.Jimulq;)quxipfiiutraftand<e optima ratio eJJet,aniaiorilnniUitKindi eare:gratiteq; multumipfi,acdigntatisaduer/Ufeos,<jut earn non magnopere diligeret conciliare.num non deerantetiam qui,eam colentes,in aliquare,i<moratione dnfti,pte earent:quos corrigere^atq, in veram ~iam reduttre,reflnni ejje exiflmamt, Qyodfi quit hoc vnqnam ejficere extmiepothit,ille inprimi?,i>elpotiMi vnui omnium morta." liumtbuicreipraflandtidonetufitit: CT* quia quLivdi,ant viiiopoetis danntHrJcn go temper ehtbenisobJfrHaretKzy quiaingtnifim(d,iud:fiinnc]'J balcliM-, quodmetiri res omnes facile valentwramq, illarumformamcernerct,atque alijs etiam, qui cupt dilate ipfurum capti firent,demonflraret. Semper tero eumfludintn hoc an:a{Jc multcf modifinteUigitttr,inquibttfhoc etiam nonparuum animi iffiui erga illttd indicium eft:quod/criptajifa omniateflrmonijspoetarumreferfitfopeq; ~t>erume(fe quodfentit quacunque df re, cuifloriiateipjorum comprobauit. Valet etiamplwimitm ad idem dfelarandum, quod cum apatre ipjttM. prKdentifimo rege, filexandru'infufiepiflet infli* ty^f omnieleganti docjrina:&>,qn<t tatefyti puero contteniret,expoliendum, dtf exercntt:cu.n.alteru Homer i opm ab ingeniofe i>iro,ac multu- in hoc re wdete,voct$ tufit ptilchrithumanxTitgJpeculu.'quitnonfateatifr imagine magnanimi "viri^for ttfiimi regislliade expreflam ejfi:necpotuijje optimti ,Japientiflimtiq; preceptor eve tius illtt iaf 'ormare,fy fimulacbru eitts vitt, qua fiquipoftea ipfltm oporteret,ante oculos illi melt us collocare, quamft monflraffet ei Acbillis turtutes, artificiuq, pbett da

10O
ergam*
gutm eum poeta,quem multismodHfynificauit,ac nutto teporepajjus eft minutjuo itf feflore,attjue extenuari <juodmirarinondebems,cuminanimumeius tenerumftngularts rtrtutts:iatrcdibilemt], induflriamhuius diuinifinni poet* acutifitmus magiJlerftudio/e,W quanta maxime diligentiapoffet, tnfeuiJJit.Ntim AlexandrumpofteOt Trirumftftum,mi!itariscj; di/ciplinf vfitet valdeperitum,lliadem bellicte virtutif via ticumtxiflimafjejemferat^appell^e^abijs quires ipfiusgeJ1tuferipJert,comites^ itineru tins fuerunt, litteris proditum ejt. Ettndem et Achilltifaffa magnopere admira tumfuiflc-.e numeroq; heroum omnium plurimm ilium amaflc,tef}atur bonos,tjuem ciiuri ipjitts atque of thus habutt. Cum.n.bellum illaturus regi fcrfantm, Ilium ~enif Jit:vel,vtalfj-volunt,in Sigeum'.iilicq; Mineru<eboftjatimmoIa.ffet,Jimul<j; beroitf re diuma illi* fafla , fibi propicios reddidiffet, columeUamfufer ttimulu* Achillujtantc ynxit T>ngumtM:nHdttsqi vna cumfidalibusfms circum if jam cttcurrit : coronay, i/lic impoftta beatum AcMltmprtdicauit^uoddtto ilia mvLtuperuAgattKcy qatpait cis admodum in vita coritigereyconfecutus effet . Confecifftprttertti Arifto.libros non paitcos Homericarttm qu-eflionum, mtmont a, vcteriliu proditum eft , tjutadmodum etiamjeparatim turn tragaediam ornaffe:omne^-t demum hocftudiam alijs quoquefiri ptiewbusfuif iUaflraJJe. Incubmt igttur tile in bane rent toto ammo, at<j;,vt exiftima ttrpertraflauit. Cum autem dicendi etiam ftudittm expolifftt: at<j; ad mtimeu if fins fanes acie ingenif/utpenetrafletfmagiflrosift demum Ulius,artem,<iHamprofitebatftr, docuij]et,*at nature diuinitote qidkom,maliq, tbac ipfa comittipofiittdeclaraitit? in quo tt plus ne,anmintu laborartt,non facile affirmarim. Na ctt iUicplures babuerit^ui ante ipjian in id opus incubutrmt , dofloresq-, illius ^ndiitUtfotueruttextite^ rintJ}accontraarteprimHJpJimagffejJumfwi/feiudico;neq-).n.vllimem^ id $ cere tentannt:vtpvfl Anft.et, <jut aliqmdiffi addiderint,multuq; in to progrefti fint,niHiim<fcruntur.Nonfalso et fortafle putaret,<jut crederethuc doflifitmi -vin U herein magitprofuijje adjcriptateterupoetarum iudicanda:virtHtetty,ac -vitia iliorft intettigmdot quam nouum alic}utm,quiieofludio-cum laudeverfatusjityinforma/je, & -perfeft vnditj--,, aty, abjolutum reddidifje-.iKq; tamen id aufJoris ipjius culpa faftu efl-fidfitio pottus eorum tern for um,qu<epoft<juam tile editus ac diuulgatus eft, Athenii,reli(jiM(]-}inGr4cia,confecutaJunt:itaenim omniaMafedonumarmis, inteftinisqi malii tUicftnurbatafunt,ftftterainflitutaAtbenienfes dimifirint:acnoo$ moresitnijerf illifortune conuenientes,paulatim didicmnf.otij fero,ac facts htcftuibajofiajiattyflorentibus*]; rebusgentis alumus acpopulijton temtum tranqtntiis tfitfts,maximefreeiuentantta:Komaniasitpoet4 adpr*ceptahxc,nifefitttor,non mult* aifrtsfate^ert-.tuq; aufjoritate buiusfitmmi doftorit mftudiojito fecuti magnopere fwere.tragici mme/^ac comici totos ft adfahultts Grtcas vertendas dederunt, nee notut multa rtrgttmtntaftudiojcfnxerunt. Efico vero carnuni eoledo apti inprimis, vt at bitrorJLucretiuf, CatuUusq;faijfent,ft eorum alter ferioremmattria tepiflet , in qua yerfibus compleftenda ingnuum exerceret:alter vero longtore tateT>ixi/fetyriuemsadhttc talejpecjmehuiuspoemati*dederit>tt no male At ipjo hoc ariolari pojtimut: ambo out magnis mgenijspr<sditifnere:ijs<j; Ittminibuspoemata illajua refirjerc,-ptfi in hoc amplumargumeatHiacubuijJent,nHUo negocio farts Ulitrtflandt,

e enmuLmdo,futurifiii/Je intetligantttr.nam quanta MVtroyfuerit fai, elegant iaq; oratlonis,tnm ea <etate vtxi/J(nt,t;uA maxime Ltitinttsfer mopurut)fincertuq;ejjet,quidattinetdijpittare? Succefiit hit V irgditMjwn wwgKO/ine /patio teporif tnierieflo.Jid,quograuia tpnmis malajatroctaq^exortafint,^1 qme W veteremftatum eius ciuitatif Ltbefaftarunt acpene Romanum imperium eutrterut ita Latinurrtjcrmonem,extincla omninobilttatejotum ntquinarunt: CT* antiquu cent leporcm eieripuerut. hicigitur,fmidoneam nMteriam,prcpriamq\eiHtcariiuifftttn fftfjetjplurimum tp/amjludio dihgentJaqiJitacxor>Muit:ac<]itodarte ittdiciotj;pr*ftaripotfut,egrcgieperfecit,at<]uecftmulauit.nam CT* Howeraw dttcnnftbi f>rvpojuitt ipjitmq; omni inparte fitipoematit accurate exprefiittvel-t quidam volxnt,potius ex filauit. yum certe tanqnam apis ejutdamJtn^Hlos eitttflores,-t tragtcorum etiam> reli optimorum,zy Grtcorum, zy Latinorum Juo,CHraq-yadiutuf,primum facile locum inter Jttosftbi wndicarit, ac iudicio mitUor cum Homero ttiam deprimo loco acpalma concertarit. Sed ~t ad optts Ariftot cleum, artemq; hancredeam,iacHitdiuipJa:(ypeneT>ndiqitcnebrif opprejja at(j; extiidla fuit.quippe cum e tribus libri*,prtmitf tantum in vita rclifltnfit:relt<jtti autcm duo <\tn confeqttfbantur,tHterierint:nec vefligium eorum -vllum rtfliterit.nam adhunc numertan librorum,quosjcripjerit de hoc arte,peruenijje Anft.ttftmioiHJs \>tierum aucloru ferfpicitur: & Plutarchm,n.inHomeri vitatertijiibri mentionemficit,nonln^;a frincipio eius bene lottg<efcriptionu,vbi de origine tiutpoet* diJpuMttac quid de re tlla mtmon<e prodider it Ariftotelu, diligmtertommtmorat.SedetiMn Lacrtittt ' Sofratif Tfitanarrat Ariflottlein lij.ltb. 6m TO/WT/X.B f dixijje optima tilt virofedulo aduerfatoffuijje Anttlocbum Lemmum, ty Antipbontem tnterprete mportentorum. Fr<etereaipfemettnviij,libro de optima ftatreip.tcftatifr,{eaccKraie, copiojeq; di~ JputaJJ'e depurgationeperturbationum in his,qu<eferipfit de poetica.necnon 0^ inprlmo itidem,zsr in Mf. libra de arte dicendiexponit,fi de facetijs , omniq; ipjarum Jpecie Jiorjum diflermfle in tjfdtm depo eticajcrtptis.quarum rerum fix vmbra qitxda nuc reperitur in hoc ldaro,quem in manibuf habemiu.prxterquaw quod nullo modo fenfi mile tfl tpjum,accuratum inprimis doflorenf,multas partes huius opens Kegleflnrutn fuiffe.fyeasquidemnonparuM:imperfeflumq;demumid, atq; tnchoatu reliquijfe: 4t.n.nonattingtndum idfititjOutpoftquam manus illi admouij]ct:partesqiipftM alt quas accurateperjecutus ejjet,reliquas et txpolirt debuit:propofttumq;fuum ad txit ferducere.na qumjtatim in principle huius operis comcedia appelLtrit:ipfamq; orna-JaJibtpropo/uerit,dubitarnH>pote$l.quomodo igitur ipjam,jl opusplenum,integritq\ tjJet,omitterepotHtt?Vti2potius huncvnumlibrum, qui reftitit,totum, integrumqi tffi ajftrmarepojjemuf,"tfcriptionem hoc ipfam ma::cam,debilemq; ejje ajjeuerare no timemtu.Nequt tamen ob id minus nobisgrMum,acceptumq, hoc, quod tenemus, e/Je Jet:cu.n.tpfitm e magna quada procella, nanfragioq; falitumfit,'vidftur)a nobis ej de ta magitcuftodnri) ornariq; debere.preterquam quo4ita multapr<ecepta in ipjo coti~ netundijputationesq; ta acute, cr poets inform jdo nece/Jaritt illic exiflunt, T>t omnu opera in eo diligenter legendo bene coUocetur:frufluiq;ftne dnl>to maximus hide capitt tur Sed,'vtji*nijicaui,iacebathocpclaru opus:ntc aliquos adljuc acresfui amaioret na ,n.formn exc^itm ia,diuvl^atuq,forettGeoroiusq-y VaUatLatinti

1OI
to illujh-ando adhibitafuerut,tn -vfujnonortcfiyllo erat. <jnum conflet erudilifiimos el t>iros,qui oem <etatem in humanioribitt ijf litterisexpoliendif confitmpfirttnt,accurate ipjum nonlegijfe:neq; inde vntjuam teftimoniavllacitajje. r.xortntpoSiea eft fdexa der facciuttCiuif meiu,qn-ij\ndioprxterea hocip/o vehenienter ienebtitnr:ac tragacdtii itc[nandam,mKento nouo <renere-ticrfostnoftro patriot}; firmone confcrtpfit, vtplures If e Grxcupoetif, nan fine Ltf.de er induflria multJ,partim eodem }softro:partim Lati noftrmone expre(?it:iile igitttr i-ta acriter hoc opus amauit^t femper in muntbus Ulud babertt:ac de nttUa re magit cum bomittibm do flu , verjluifc^ in fcriptis huiwpbiiofo fhiloqutrttur.Quarecum tncenjttf dffderio ipfiutcfjet,ac nulli labori parceret, t>tei adiuuaret,canti<juu librif,ct(itts ret pot eftat em ma<rnam natfw eft,citmffratia apudClementem VI I. Vont.M>ix.floreret,peruul^atam fcnpturam contulit,& multosjtue dubio locos emendAuit.Sedet,cum idem arderetftudysomni<ele<rantii do ftrin<e:inf>ritnitq;,vt traditum e^l,artem hone coleret ac frequtntaret,'vt magufaniUaremfibi hue Kbrumredderet,ftngulaiq;feiitenti.-tf accurate ponderuret, tn I.atinumfermoneipfittn gio mors obuiam ijt, acfingulare bonum, (juod inde tMfci potuit,fregit ac dislurbauit. incboatus igittirjmperfeclttfty lab*r tile hone&i acprobl Wn exi/t:nec temen nonftu&<t aliorum nonparttm excHattit. Inidtm oput non multopoft Trjntifctts R.obortellm totopeftore incubuif.qui & armu,ty eruditioneflorens,conjitmptifin tarn pr<ecla.ro , caliginit indejuftulit atty dtfipanif.necnon ope antiqwrum librorum, nonnullts prfttrea ex to matultis deleuit ate/; exturbattit:cum.n. mttlta ille le*iljet,fabul<uy; ae$ om ntttmpottarum diligenter verfajjet,ac fedulo inprimti Gr<ecosjcriptores,in ijuibuf T>a rut,mttltiplexq; doflrina exiftit,volittaflit,beneparatttf in bancpaleftram venit, qua-' re nonfine caufa, magnam inde lfwdem,gloriarn(^ reportauit. Dejcendttftntim in tan dem arenam egregie (y iffc aliaparte ornatus,acJcientM offitbtilt comttattM,Vincent$MfMadittf.e[tiicp.m*tate, .nin^rauioribuslibriseiMfSemaclorifcolriuiJJet,atq't in celeberrimit gymnajiiifiripta ipfitts inttrpvttatut ejfitjaborem et hunc viribtttjuit indignmn non ex!ftimatiit,al<j; in eojuflintndo oeingenijjui robur contendtt : hie 9* ftngulafjenttntias diligenter examinauit,ac qtt<e obflare illic,pHgnareq; inttrfe vtdebS turtcognouit:adlnbitaif;diltgentia plurima nodeiplnres dij]oluit,att^extricauit . & He longwr in laudibus ipfius perfeyuendufint vlla necefittatejim, quippe cum liber tfJi,plenuseruditionc$ ac dtligentix,inmahibtjit,vtilem t>aldi eperamfuam 1 hocpr* buitatq', collocawt. Sed nefcio ijuo paflo ego,dum Ins -ere orti4Ut,zy quantopere ad fyoc munta obeundum inflruf{tafcejjerint,ji*nificaui,eirorem animi mei magx indie* ui.cjuinon itafortaffe idonembuic operi,neq;partMUo oneri (uftin'edo.tame dludfuJcepitfyquajtcum illis cotendere~i>oluijJe,pofj'Krn exiflimari. a tjuajaite me't-e^ccjilioq; logefemper abftu:ac quiduis aliud magis ato meo cogitaui. tjuodfone ver ejjf,aie^; ita q; othuitu turpiftimicriminisfufpicione liberabit. Sed,"t roncm mei tonfi" lij aperia^ac tjuiddeniq; nte,vt tarn erumnofo n.tuigartmfido, tmpitlertt,ftudiutdff<it iuuandi}& amor ergtt hunc optimumjcripterem incred}bilis;cum.n.olim diligenter li foot tiits deartt diftndt ley-.acflttdi^-vigtlijui; mtis <iHantHntpotwtlluflra.tn , eodfm RJaet.Poe.cu Auer. CC tfc

ipfuts obfiuritate atadue rtijjem,ac quam male ille a vetuftatt tratfattufui/Jet, cogn tHf}em,aliquid IKCM ipfiadportare: plaguy nonnull.u aliquando etufdent fanarc mihi yidebar.cumq;diMi^inhacmehtefui^/Jem,ceepiJpertire,fiidfacereperrexijJemttepo-refutarum ejje,i>t adinmento aliciu ad turn intelligendum tjs,qui non tantum in to Lt dm non ej}tcum mhi! tarn difficile omni hommifety quantfcirc^qui fit , ac quidprtJtare pofitt, videre . hoc i^itur forta/Je mtlrifraud*fait, ac quodprtmo, fe totum mihi fropojitum fuijj/et,merito mepmurl}affei,atcf, ah to conatuptnituf ul>dnxijj'et,paula<timjufccpttim, tun tarn arduum , laboriofurfiq; mihi Trifom e ft . $ed his otbut rebutnunc relifHf,ignofei arbhror oportere illu,<]ni defiderio tKuandi cetera capti,J]>lendoreq;LiudaoccfMti,niaitnalii]uodviif^fufcipium,(jiiam vires eoram valeantfujliitere. baiicigiturmthi f/uotj; leniam dari ro^o:pr<e(ertiniftliuorntilluf, obtreftatioq; t hoe, tnto Ijbore app>urebit: quorum rerum. vmbram oem yfyemfyW ilU(iufifortajJ'e mmit tnihip!aceo)al>MO meo abjitnt,ita inde dekre,acfundittu extinguere coMtmfum. Ac cefferuntpojleapreces aricorum,aflidti<cq; ipjorum T>oces,T>t quidfjutd V ipfi inticnif Jem ad hocftudiunt Hlnflrandum aptum, diuulgarem, cjr cum amatoribus ipfefu maxi mif commtuucitrtm'.ego.n.'e.t timidcjemperacpedetentnn ad hoc obttt accej^i',^ in fin gidif ipfiuspartibus multum h<tfnaui,ita ad extremum hoc confilium cafii ndu falde ro/rri,C7> tanquamjcopttium alitjuemprolationem tit medium mearum harum -v/gj liarttni rtforniidtwi.Nam tjuincupidiipjiutmulti inuenirentur tmnquam dubitaui: ueq;.n.contin^it hie, quodin altero illofludiOjitrteq;dicendi vfo enit,vt in liberit tan turn ciMtatil)Wtilacutfit,yl^eatq;filumtrimquilloflatH reipub . atq; omni ftrepitu b:lliproci<lfugftto. cum.n.O" iUicmaximejloreat,acfecundtfif>(ltrum remts magnope re deltf1ftur,ratum tamen eflrenibuf,honoresq;iicpriemia m<igiiaadipifeittfrab op ]; ho"tbtu:tdemc[irerumadHerfarumJoLuium Mperfugmm tntignti Aefehylo ab Hieratic Siculo maximoi honores habitos ejje ? qui ci*m Athenis dijcepifjet,txiflimansfe ignominia nottitum,quodtpfifem adohfietem Sopho cli-m.qui tumprimum infcemun venerat,delefli iudtces ajitepojttijjent , eumcj, -viclortm dliuicertaminisfintentijsfuisdeclaraffintyiHejmponfiimum tellurem fe cotulii: tyrannoq; illi mirificegrattts ZFMceptMffiut.vndeftatimprtclartim ipfim faflimiybe nefictumt]; in illos hofes maximum ingtniofuo celebranit:condektt.n.l-iieron tune t\et nam T>rbem.vndepoetaille,argumentum bocfui carminis fec!t,fal.'UUmc[; eo noiedotut,qua & auflorem eittf benefcij ornauit,Cfho'ibttt, qui illic fiuerent , be.itam vita ominattu eft. Apttd Archelaum et M acedonem,T>ixijJe multtan Euripidem,notum eft qui rex tarn benigiitu ineumpoetamfMjJ'efertur,^y tamfope maxima pecunia,mune ribfq;amplifiimifeumornajje, vt magnum Jane pondttf attri aliqitando Euripides tnaffto ammo recufaretiatqut into contra, preccs ipfiits perftiterit : aliijuando totam iUampecuniamfodalibnifuKnecefjartjsq; Athena* mijerit,ne antm regiterga (epenitttffidereturrepudiare.namMenandrumet, qi alteramfcenam colnit , a Ytobmxo prime Aegypti regt magnif propofuii donis euocatufuij]c,memorixpr(>ditHm eft. Bed tdiaplunma,fimaiore confirmatione res e<reret,exempla oicurrtrent: necfulum vetera,veru- et noua, magisq, huie ipji xtati propinqua, quauis negari non pefiit, qttin h<cc

uerr,

2LO2,
Vt,qulbti lauclitoto anlmo incun&trtntfltiamHis nonpenttwilla+nquant extinfta ftt.cum in aliqutt fempergentt ornni xtatealiquiextiterint^qui vtpotuere tune/India hxc colerent,atq; amarmt.ln quo ttiam verepatria h<tc noflragloriaripste'sl.qu* in gcnia ilia tulit,qttteprima bane laudem renouarent,atq; omnibus alijs, qui aliquidip jittt lingua fcripfijjent,longo interuallopr<t/iarent.ij autemfuere^vt vno omnium conJenfupMet, Datttes, ac Yetrarcba, qui inter alios eiwfxcuUpoetaf, tanquam lumen ali quodemicuvrunt.eoritm tero alter,tttatc prior,cy amplitudine argumenti motor, c?* cognitione omniumfcientiarum inluftrior;poema confecit,ftuporHplennm,zy diuinita temulta refirtum. Quodji aliyuem inferior-estate natura armav.it, ac Jlquis ft ad Jcribendumdiuinofyirittt afflattucontttlit,bicprofefloiifuit:neij, enim humanif "tri Inu nixA mens vlla, qu* fidit if ft, & vt nos tideremut ejfecit,potuij}et tmquam con. templari. Qtdjwcefiitattte illi, qttttmminortm materiumfumpferit'.eftenim fetrar chffoefts, ft de Anacreonte illo Teio, Cicero memorix matidauit^ota amatoria: multum tamen ipfi dignitati* attulitjionefleq; inprimif atq; amplt teneras illas ret,ac mot les pertraftaitit.cum contra Grfctft ille & tarpiorem amorem celfbrarit,er vim fittutm,temttlentiieqipoemacondiderit:itajedemum nofler,in eo opercgefiit, vt niinlin eo"vide<tturj>offidefiderari,qtH>dadargumentum illad ornandum,atqneomni laude cumulandum faciat.Cum igitttr elegunsbocftudiumtantum adiumcnti ceperit4no~ jb-Khominibt4:nectantum inufntifintapudnos,<jM magnifies, pneclareq; ipfitmcoluerintifedetiamfalmam exw tulerint, curnon debut & ipfejiquidopittpfeadferre pojjem, valde conari. %y cum eximium carmenfcribere no valeam:nec etiamfortaffe re fie id faciendi ratinnem alij! trader f, rum fait em., quijitmmo ingenioprtdititt hocferit. anemcj; bane docatt atq, omni eleganti/itptlltchlt locufletauitjcriptis meis adtu>.'.:ire: &r pnecepta, quf dedn,t>etuflate if fa, cjrj'rxterea alif's malts corrupta mnltnm atque oblcurata,fednlitate mea illuftrare'Cttm aut mmc explicatlonem bunts libri,finem meilalorite(fiftatuerim,babeam tamen mftttiitdqu<edam alia, qu<fvaleantaUqutd ad artem hancipjam ornandamycommodiore tfe ilia. diuulgabo,~vt nulla re, qmt pofiim, defmam ipfam expolire,ft mo do id, quod conatutfitm, fllam in partern ejficere potui,at(],pr<eftare. Vtautem omnes ingenij mei -vires contendiin fingttUtfenttntijs txplanadif,ita diligenti*plnrimu,ftKdq; adbibui in antiquis exepl-aribut conquirea dis:cumq; oes,qux apudnosJiiHt,b>l>liotbecasperfcrutatui ejjem,opera etamicoru, in duftrtxq; in bac re vftnjum.qui ftftudio meo injernirent, ceteras Italif tmnes excujje runt,T>nde altquid aptum adhtinc lilrumpttrgandum pojjet expromi. Sed fi potittt iit boc illifludiofos mei,dtligentc$q; prtebuCrnnt^qu^m attxilijmultum mil, opvq;, ad id quod quterebam, tulerunt. quod fane ipfe admirattts nonjum:fciebam.n.-vulntra qu<e impoftta erant buic optrt, multt* ab biticpeculu eo eomportata fuijje: vtderamqi ipfe olitn,ac ddigenter tratlaram "volumen quoddam antiqutfiimum, tn quo cum yn^ cum altjs nonuilis bonis auc!oribus,fideliterferiptistbic et liber ejjet, nibilo meliorillic til: multis locis,qKamperuulgatttf qmlibet,typisq; excufuserat,quare defyerauiatiqK'dbonttKdepoJJeexpeclari. "Totumiviturmccontuliadleftionem coem dilig*ter Jpefland<-im, qttam tamen arbitror me multis locis emendajje, ac ftudio meo meliorem reddidi/Je.qKodpartim feet ope tilorumipforMm,CKicuimodieranttJcnptorumlibrorii: partim coUattonealiorKmlocoriimyacteftimoiuo^denique, auchritateq; quorundam t coniecluraetiamaliqnando,acerrimaq>animaduerjionani-

CC

ij

w>

ml me}.e[uedtame>tpuJenter(niJifaUor)cy etute fecl:Jemelq;tantu,autiteru, aliqaij tnihi,necefiicate coaflus,in hocpermift:aut,fiquis et hoc vult^arrogaui. nee recufo et, Jifortedtcepttufom:nimis$inhoc mtbitr&m, quinopinio mearefcllatunvcritasq; if fa luditto meo anteponatur-.o'it.n.malo, quam huic diuino,atq; ft ill inprimis opcri,cui plurimum prodejje (ludta,i>ideri obfifle,aut aliquidipfi macuU afperftjje. Nam i hoc qHoq-,fimblicttas4nimimei,cupiditasq;infimtaiuuandiapparebit.qttod'vt tabor hie mstu color fit :fiht eatit q; aucloris miuore cum moleftiapercipiantKr , ab his et, qui ipfMshngKom nori didicm,fmguLi verba exprcfii,ac ne ordintm quidem illorum pltriir ^uevartaui:hanc.n.rMioiiem,rHdfmpenitusat<i;inornatam,aptiori!mJimpfrex!jli~ ceptf retur, hicftudio tllojuo(vt opiwr)potiuf officer et, quant leflorem adiuuaret:acjlrpit lospefe magnof in afttm eius injereret:oratto.n.eorum, qui aliquttnt artem tradunt,loit ge dttterfa eft agenere dicendioratorum:y coritm denifytjut multum in eoftudio t>tr fatijttnt:quamuif.n.illt tunclonge4Hjftriptioniincumbant,retineM tamennonparii frequentat* ab ipfis locutio>w:res^ off out multum augere ,aut contra conterere valdf, CrextenttareconJuerunt.tlocet^tappare^viditMelaiithittf : acutut valde er inge niofuipoeta,T?itiHmq;nimis cxpolit<e orationKfigruficciHif.cum.n. qu<ejltum ejjet ex eo quid/entiret detragxdia Diogmis,reJ]>ondit nonpojjefe adeam ociilupenetrare,nomi nibm "vndiq; teftam atq; objcuratam. Eodem igitur potto acutifenjut Anfto.nonpote rttntindagariifigranditate erbornmjpety tanquawseltt quibitfdam , opcrttfitermt atq; adumbrati. Qua in reforta/Jeplures,nonparum lapfijunt , qui dm verfati in ilia (criptore,verbcrumq; (plendore, ac copia ddigenternotaMy Hilton Cieerotuoiwm hue tranjlulertmt, attain hocpotiut ftudium oefttum:qtiaminjenfibutphilofophi exprimtndi*poferunt.quodnuUo modo (nififallor)fieri oportuit:eruilitto.n.doclrinaqj alt /couditahincpetitu^r,nonflorestornatitfq;fermonitabhitaitftoribtttexpecJa>ttur.Vece AriTioteleos libros tnterpretantur.qui cum eruditifiimi ^irijlnt^ac de h pofiint exiftimare:qttippe cum ipjostanqnam incudem quandam>continenter mndat: nee vlLtm quamuis miiwtam & exilemparlem eorum relinquant,quam nonfubttti* ter perpcndaHt & exctttiant,reliflo laborehoc ip(brum)doftoreq;fuo ita concinnato, ft fix agnofiant:"vetcrem tUomfimpUcem puromcfc trolatiotemfequnntur . n:c <tb (4 ^nquMn,inquofanemultum'vident,dfceptielegantia,j^lendoreq;'llo verborumdiueUuMur:fiqu'uM.UltcaUqtiimtulumat>eroJenfuauftoru digrediatur , quod necejje e$l,fipluribm verbif,ant ornaiioribaf ~vtatw,fl4timplurt$,ac wofcH* qutcjlionei e.\o riuntur,qti<e magnopereperturbant leflorem,acfine caufit wgenikipftut exercet: cwn tale nihil ab auftore vnquam prolatHm,aut cogitatumfet. Cogmui ergo Vetru Hal c'yonium,qui mirum qttantu in hoc ~ualuh:acfi conatut hie laudetn mje magttair- allquam het,n-t debuitnon magnopere commendari.itafecerte ille m ea rone arnawt-.'vt non verititsf.t Theodora infeflari,accetetoi oe$,quos ille docltfiir}ini"ir,plurtm)tmtfc in hoc mitntte latidattts,Jecututftterat,prfe contemnere aiq; conculcare. hie nonnul' los lib. Arijl.interpretaiw eTl,atq; oem indvftriam fuam in copofuit,~tfeiuenUMphl lo/ophi Ctc tTonK verbts cxprimeret:cuius eloquentiam meritofemperprobarat, CP* c Jcribebat et aliqitid,nontnf:ltciter reddibat.quidautprtftareuthoc de quo qu<erimut

Pdtntrit,tt6n eft ttmps ntmt accurate dotireJabonm certt illum.non efleproba& teJtatur.fjuodinfiholatpbilofipborum receptus non tflyprxterquam quodftatim txortm ejl,eruditus Jane <& aecurams vir^ta W</ ipjitm accufaait, ac "volwmtn et dt illitts in eo optre erratis diuulgauit. foflem et exeplis pofitit certorum locoru,-ititim hoe ipjbrumpatefacert)&> <juam nullo indicia in hocT>fiJintdtclarare:fed<juia ab aliorum tutpis exagitandis toto animo abhorrto, e? rem ipfomfais iam planam,zy apertam ef Je arbitror,omni hoc laborejuperfidebo . Nam ipfi qttoq; buiujctmodi ali^jutdfortajje efftctrepotuifltm,ficonatns i/}em,ati]fieidrecJKmeJJe, aclaudetnagiut dignum tseiJlimaJJem : earn mim lattdem e/Je , dignamijue prorfus, qu^ hoc nomine appetUtur ptito ejje , quf a japientibuS firis , iudicioque prtditis proficijcitut '. non ab bis naJcitur, quitmbram potitff reritm, ^y<ynoAm promptueflfyeftitni, ^uam^imHlarum,natftram<jy reconditam intutntur.Trtuic igituv (juoqtte periculo. me expofui-.nec facts tnaleuolorum , imptritorum<jnfi-uelH5atiorumgratiareformidaui.&' cum fide demum me in koc,qttentadmodum in alijsoibusp/airtibttsgefii , aty; earn inprimisferttaui. Nee tamen no auElorfum ijs,qui haru Utterarum: artium^ cutm optimarttjltt tliofijuntjvt Gttcumfermontm perdifcant. quodnon magno ntgocio,fi tantum ipfius ptrcipcre Joiner int,qtMntKm hiticeruditifltmojcriptorilegendo, ceterisq-tfcientijs to firiptis percipiendisjatis ejl,neqt longo tetnpore impetrauunf.ita.n.paucorum menfwm labore,maximos labores,inquos neceflario aliter (tngulis diebus inenrrent,declinabunt:ac multofaetliusadocctiltosfenfui auftoris peneirabttnt: ntq;.n.exifttmandti tffjjuemtfuam meliitSiaptiusqiJeHfiM animi ipfius oratione editurttm , ejttam auffor ipfefecerit, e cttius mente,intelleffuc[) illi prodicrunt. Q vero/fmelgu&ataJiHtuitate,copia<j, btiiusftrmoms^contentus bocnon trit,fed adfontts etiam poetarumacce dtreaufttsfinritiOtqut inde lucundifimum liquorem baurire,fy tanquam in atnarnif fmis muferumpratis requiefcert voltterit,laborabit hie quidtm magis . quippe cti illi feJUtfitates oes,^yleports tmdi^jj collegerint,cy e fttere efam memoria,peregrinise[-t tegtonibus verba qtnedam ertteriitt , ttnonpauca quoy, liberefatit & contra confite* tudinemipfamautiniunxerintautimtnutarint.VndefacJutntft.w qutdam ipjos alia gere maynopere treformidarint.nec tamen non labor ille maximum frttftum, volupta% aucptando in animis ipferutn creabit,&> moleftiam illam nonfine grandi fatftort compenfabit, Cum autem iam,qte dicer e cogitaram,ac confilio meo conflitutn jo,nfcejptria exiftimaram,expojuerim,alacri animo ad auflorem ipjim ireiubebo.zy vt omnesjlngula ipfius verba diligenter expendant, admonebo. quern ipferum'Jaboremj/t Ttdio, diligentiaq; mea flurimum leuaut^gaudebotac tjuodmagnopere cupij, mepltntconfecutumputabo. SinnullumtnaItaitaf certe non dcfuit : conatusy buisreieJficiend<e,Wnituicj; apparere pof* feputo, non tHedio'-

CC

iij

AVEfc

ARISTOTELIS
P O
M

E T
M A

C A
B R t.

PetroViftorio Florentino i
De Poefeum conuenientia , ac differemijs: Poefis origine , acincremento: Tragcedix efieiuiapartibus,ac fpecicbus : Epopoeie paritec : Poetarum incrtpatio oibus , ac defenfionibus : Tragcediacq; & Epopoeie compaiatione . d fit opffff propojitutri. QH* Toefeum conumimtia,ac pents imita* Cap. tones
m

E Poetica,ip faqj&formis ipfius, quam vim vna q<jj pa&o tetcoagmenx tare fabulas, fi pocfis bene fe ha biturafePr^terea exquot,qualibus vecft partibus : eodemip no ctdealf>s,q eiufderationis, Viaefc|? Aint, difTcramus, initio { umpto,vt naturae mos eft,prix X-mumaprimis . Epopoeia iam & tragoediae poeiis : adhuc aut comoedi a dL di thy rambica, at/que eius qua: vtitur tibijs pluri tna:necrion citharifticae,om^ ncsimitacio funt, fiquis totum fimulfpedetDifcrepat autern inter fctribuSjaut^n.quod reb9 genere diuerfis imitantur,aut q3 res diuerfas,aut quod aliter, & non eodem mo , Qu^eadmox du.n.dt colorib* &figurismul ta quida imitatur, effigie illoru

exprimentesthi $de per arte: hi Vero per confuetudine: air) ve^ ropervoceimitantunficin arx tibus dicftis, cun<fhe fane* imitax donem efficiunt in rhy thmo &C orationedCharmonia. Hisau> te aut feparatim aiit mixtis ceu harmonia dtrhythmis vtiitur foluydC ea quz tibias inflat et ci thariftica^Sd fi forte aliquae alix huiufcemodi funr,vtars ilia, q fiftulis vtiturIpfo aute rhythx mo imitant abfq? harmonia, g c numero faltatoru aliquos imt 1 tantur: hi nanqpper rhythmos figuratos imitantur 6Vmores, & affe<n:us}& adiones,Epopoex ia vero folu fermonibus nudis, vel metrisj&his qdefiuemixx tis illis inter fe, due yno quoda genere metroru vtenSjVt vfque ad hanc diem fecitNullo enim haberemus nominare commux ni Sophronisac Xenarchimi" moSjdd Socraticas fabulas: neq? fiquis per trimetra,aut elegos aut

DePoctica.
A autaliaquxdam huiufcemodi genera carminum, imitatione non fecerit, nifi quod homines coniungentescum metro, TTO/hosautemic -Non vt cos, qui fun t iecundum imitationem, poetas,fed comu niter fecundum metrum appel lantes: etenim fi quidpiam me dicinae praecepta continens,aut arris mufioe propriu veriibus ediderintjficappellare confuerunt. Nihil autem commune B eftHomero & Empedocli prex ter metrum, Quapropter hunc quidem poetam iuftum eft vox care, hunc vero phyfiologu po tiuscjf; poetam. Similiteraute, &fiquis omnia metra permix fcens non efficiat imitationem ceu Chaeremon Centaurum co feci t,opus mix turn ex omni ge nere verfuum,non oportet iam hunc poetam vocare.Dehiscjx xlem igiturhuc inmodumexx plicatum fit. Sunt autem non/ nul]ae,qu^vtuntur omnibus di C clis!intelligoautem } ceurhyth mo 6t concentu cV metro: quex ad mod um et di thyrambcrum poefis, &nomorum,nec no tra gcedia,&comcedia. difcrepant vero hf iter fe, quod partim ha rum vna cundistpartim aute (ingillatim vtuntur. Has qui' demigitur dicodiflfcrentiasarx tium } inquibusefr7ciuntimita tionem. Quiaautimitanturi], qui imitanturagentes: neceile auc Cjhosautftudiofosautimx

104

proboseflTetmores.n.fermefem per comicantur hisfolis:vitio .n.& virtute,quod pertinet ad mores difcrepantoes^fiue me* liores^qjcomparati nobisfint, fiue deteriores,fiue& tales ne* cefTeeftimitari,quemadniodu pidlores . Polygnotus quidem .n.meiiores: Paufon,autem de* teriores Dionyfius vero fimi> lespingebat. Planu autem eft, quod vna qugcjj diiflarum imi^ tationum habebit has different uerfasresimiteturhuncinmox fi dum*etenim in faltationCj&tix biarum fldium'qs vfu fieri pot, vtfinthxdisfimilitudines. EC circa orationem <3d nuda carmi na:ceu Homerus quide, meliox res:Cleophon aute,pares: Hege mon vero Thafius, ille qui pri> mus parodias cecinit: & Nicox charis,quiDeliadaverfib9 fcri p(it,deteriores. Simili mo aute et circa dithyrabos,<3d circa nox most vt Perfas &i Cyclopas,Tix motheus &PhiloxenuSjimitax ripofTetaliqs.Ineadeautcdifx F feretia et tragcedia feparata fuit a comcedia: hocc quidc.n, dete^ riores: hec vero meliores,imita ri vult,qua r) q nuc funt.Adhuc aut horii tertia dria e, vt fingux lashasresimitaret aliciSj eteni Jrjfdeet eafde res licet imitari: aliqn c]decxponente,velaliud quippiafavflum,quo Homerus faci t:vel vt eundc et no fe I m ux tatervel oesvtagctesrxirjolic tesali^deos^quos imitamur CC inj In

DePoetica
G Intrib 9 iahisdrr)simttatioVer De ipfitu poet'tcesJitaritmfa/petienOHWi K fatuiyvt initio diximust in qui- gint,if>faruni intremento,ac tnutJ.*iiont Ir^igadi*, atfy F.po~ bus ft&C quac,c\I quomodo. petit Jinjilitudtne. Quapropterhacquidem idem Cap. 1. cum Honiero imitator Sophcv ckseffer.imitar.turenimambo . Identur autem genuiflfe ftudiofos. liac vcro cum Arifto \ / quidem omnino poetica phamiagentes enim imitantur V caufa:duacquxdam,at/ 1 >(. geretesambo. Vnde &Idra> que iix natural es: imitari enim inata vocari nonnulli ipfa aiiir, infitumeft hominib'a pueris: cjuia imitantur agentes. Qua e^ cVhacreillidiflferunt a Cacteris tiam de caufa vendicant fibi tra animantibus,quod animal eft gcediam cV comcediam Dcrien homo maxitneaptum ad imita les. Afcifcunt vero tibi comce* dum cV primas perceptiones ip H diam Megarenfes:cV qui hic,ta- fefacit imirando . Et gaudere t quam ilia exortaficapud ipfos, rebus imitatione expreiTisvni* cum popularcm ftatum ciuita^ uerfos.fignum autem huius rei tisliabcbati&quiex Sicjlia:ex eft,quod contingit inoperibus illiscnim locis Epicharm9 poe^ opificum,qux enim ipfa cum taprcdt}t,qui multo temporc molcftia videmus,horum ima* prior extititChonnide & Ma^ gines,magno artiffcio, exquifi* gnete.Tragcediam vero fibi vc tefy expreiTas cumfpeclamus, dicantquidam e numero<oru, Iactitiaafricimur,ceu beluarum qui incoIiitPeloponnefum,dux formas abie<flillimarum, d(. cn centcs {ignum a nominib us: hi dauerum. Caufa autem hui us enimaflfirmantff appdlare cox etiam rei eft,quia difcere non fo j mas,pagos.Athenicfesvero,de lum philofophis iucundifl'imii mos: tanquam comccdi vocati eftjVerumetiam alrjs (imiliter: nonfintaverbo*w//.t^i' , fed verum parum participes eius M nomea duxcriut ab erroreillo funtrhancenim obcaufamgau perpagos,quoillic vagabatur, dioafficiuntur,cumcernunti> qui ignominia notati ex vrbe magines rerum: quia contingit difcedebant. Prater ea facere ip^ ipfos.fpedantes perdifcere,ac ra fi quidem fe oftendunt vocare tiocinari quid vnumquodque S'f-S.v . Athenienfes vero Trpdr eorum fit.Ceu quod hie ille eft: lav. .Oe ciiflerentrjsautemimix quia, nifiilleantearemviderit, tationum,6c: quot, <. quac tune non imitatio efficiet volofintjhxc fat is ptatem, fed propter artificium habenda iludiumq? opificis,autcolorc, aut propter aliam quampiam funt. huiufcemodicaufam, Cumau tern

De Poetica

105

tern imitari nobis ex natura fit, ftrauit.no vituperationem , fed &harmonia6rhythmus(nam ridiculam matcriam tanquam mccra particulas efle rhythmo^ dramate complecftenszMargj-es rumperfpicuumeft)apricipio enim proportione fe habet , vt qui natura facfti erant praecipue Ilias &C OdyiTea ad tragcedias, adipfas hasres,paulatim pro* fie & hie ad comcedias . Cum mouentes, procreaucrunt poex a u tern apparuiflet tragcedia 6C fimexfubitisftudiis,&rjs quae comcedia, quiad vtranquepoe extempore dicerentur. Diuulx (im ferebantur naturf quodam fa vero poeHs fuit fecundum fu infti(ftu : hi quidem pro iambis os propriosqj mores eorii , qui comici extitere: hi vcro pro he* eamtracftarentrgraJioresenitn xametriSjtrag^ci cuafsre, quia honefta fada imitabantur: 6d maiores,pleniorcsi}5 honoris fix eadeniquequaeab huiufcemox gunehae fun t 3 quam iliac* QUE <3i naturis proffcifcerentur.Hux rere vero practerea , fi tragcidia miliores vcro, facta turpium vi iam,quod ad ipfius fpecies per^ rorumtprimum canentes vitU" tinet,ica fe habetjVt fatis ipll efx perationes: quemadmodum al* fe pofllt,an non : ipfumqj per fe teri illi hymnos d(. laudationes. exiftimatum df. ad cheatra , alia Eorum quidem igitur , qui Ho difputatio eft. Nata igitur ini" merutn actate anteccHerint, nul tio extemporanea & h jc 8t ov Jiuspoilum 9 Imiafcemodi poe^ moedia:^ altera quidem ab his madiceretcredibikaurem eftef qui dithyrambum canebant:al femukos . Si veroab Homero tcra vero ab his qui phallica, <5 initium fecerimus,licet.Ceu eft vfq? ad hoc tempu? manet q tii" Margites illius,<9<l huiufcemodi buldam i ciuitatibusleibus in nonnulla in quibus quod ftitutiscp confirmata,paulatim valdecongruerer, iambi came- creuitjVlcerius fcmperproduce trumvenit.VndecViambicum tibus,quantumipfiusperfpicu vocaturnu^quiain hoc metro iimfuit. Etcummultasniutax fe mutuo l^debant , atque omni tioes fuftinuidet tragoedia,quie contumeliaafficiebatrextitere'qj uit,quia fuam naturam nacTa prifcorum illorum: hi quidem, eft. Ethiftr ionum muhmiuine heroicorum: hi vero, iambora ex vno ad dues primus Aefchy poetac. Quemadmodum aute lusperduxit,&parteschori ini &. in rebus rauibus maxime nuiti&orationequgpnmacon poeta Homer us extitit(foluse' certaret,inftituic. Trcsautcrn, rim non tan turn quia benetve^ &(. fcenacornatum Sophocles. rumetiam,quiaimitatioesdrax Adhucautemagnitudo ex par maticascondidit) iicc^comcex uisfabulis&locutioneridicula dioefi'guras primus leuitermon quia ex fatyrico mutatacft,fer

De Poetka
C ro granditatem honcftatem^j fonas asfignaiiir, aut prologos, K fuam nacla eft. Metrum'qj e te^ aut multitudmem hiftrionum, trametro iambicum natum ed: di. reliqua huiufcemodi, igno^x primum.n.tetrametro vtebanx ratur . Fabulas autem facere tur: quia fatyrica 5i multu reti Hpicharmus dC Phormis in^ nens faltatori j artis erat tuc hf c cccpere, A principio quidena poefis.Locutioe autem naca,ip igitur ex Siciha venit. eorum fanaturafuum propriumq?me vero , qui Athenis nati funt, trum repperit: maxime n.e nu Crates primus coepitjCum abic mero omnium metrorum iabi ciflet formam illam iambicam, cum aptii locutioni eft. fignum in vniuerfum facere fermones authuiusrei eftrplurimosnan velfabulas. Epopoeia quidem quc fenarios iambicos edimus igitur tragoediaecomitataevfx in fermonibus, quos internes que ad hoc folum, quod metri^ H habemus:hexametrosvero,ra ca oratione imi tatio eft ftudkv L toyd(. tune folum, cii eximusex forum virorum* Quod autem modulatione apta familiar! ora metrum fimplex habet, 8d enar tioni, Adhucaut epifodiorum ratio eft, hac partc iter fe difcrc roultitudines,et cetera vt fingu pant, praeterealongitudinethgc laornatafuifiedicutur, Dehis nanque quern maxime pot, nix Guidem igitur tot a nobis dic"r,a titurintra vnumambitumSox tint: multu.n fortalTe opus ect lis redigi, aut paru variare.Epo fingillatim percenfere* Comcex pceiavero indefinita eft tempo dia autem eft, vt diximus,imix re: di hoc difqrepat ab iila:quay tatio deterioru quidem: non tn quam pnmis temporibus fimi in omni vitn genere: fed ridicux li ratione in tragoedrjs hoc facie lu turpis eft pars :ridiculu.n.eft banr,cY in epico carmine.Par*peccatu quoddam et turpitudo tes autem funt hae quidem esc^ * fine dolore,& q noninterimat: dethseveroproprisetragoedig, M ceu ftatim ridicula fades, q tur Quapropter quicuqsdetragce piseftacdiftorta finedolore* dia cognouifjftudiofa etnequa, Tragccdiac quideigiturmigra/ idem ctcognouitde epico carx tiones,& per quos extitere,non mine:qugcunq3 4 n.habet epo^ tefellerunt. Cornoedia vero, qa poeia,t ragcediac infunt, quce ve initio nullum ftudiuineapofix ro ipfa habet,non omnia in epo turn eftjfefellitietcnim chorum pceiainueniuntur. Depoefiqx comoedorum fero magiftratus dem igitur, qucein hexametris dedit: fed vol untarij erant.Cu imitatur, ckdecomoedia, poft autem ipfa iam figurasquafda <iicemus:de tragcedia aut difpu haberer,qui feruturipliuspoe/- 'tem ^collecfia ex didis, q ide na tj memorantur, fcitjdefinitioneellentiaeipfius

De Poetica.
Caf.
j

2.06

Stigitur tragcedia i tio adionisftudiofaedC jv fedae, magnicudinem hax bentis, coditaoratide, feorfum vnaqua'qj form arum in parti" busagentibus: & non per expo fitionem,fed per mifericordia &metum coficienshuiufcemo di perturbationu purgatione* Dico iam conditam quide orationem, quae habet numerum et harmoniam et metrum.illud * aute.Seorfumformis, quiaope metroru quedam folum efficiu tur,6d rurfus alig vicatus. Quia autem agentes faciunt imitatio tiem: primum quide neceflario Vti'qj effe debet aliqua pars tra^ goedi{ oculorum ornatus:dein decantus,& didio tin his*n.fa> ciunt imitatione, Voco aute dix <flionem ,ipfam metrorum co. pofitionemtcantu autem,quod vim perfpicuam habecomne* Qw>t,&- qwcfintipfius Tragejitcpartes yualcs ,& quern inter jeordinem habeant. Caf. 4. ^ia aute acftionis eft imi ratio tagitur autea quix bufdam agetibustquos necelle eft quales quoCdam efle 6C moribus<5d fer>tetv tia: propter hos.n. d(. acftiones efle dicimus quales quaTdam, duaeadtionii caufenaturafunr, fnia dC mores, di f m has adipifcuntur finem fuum :&indeet depellunturocs. Eft axitea<ftiox nis quidem imitatio fabula:ap

pello enim fabulam hanc conv D pofirionem reru: Mores autem fmquos quales quofda eiTeafx firmamus eos,qui agunt: feme tiam aut, ea, in quibufcunqs dix centesdemoftrantaliquid, feu etenuntiant mentem fuam. Ne celleeft igitur oes tragcediat jv teseftefex,fm quas qualifquaex da tragoedia eft: haec aute funt> fabula}mores,c\i didio, dC fnia 8t apparatus &concentus:qui bus quiden.imitatur,du^ parx tes funt: vt autem imitantur, vna:qu3eautimitantur}tres:(9^ E prater has, nulla. His quidem igitur no pauci ipforum, vt ita loquar, vtuntur formis:etenim afpedationem habet oc,& mox res,&fabula, & didionem, 6t concentum,etfniam eodem pa do* Maximum autem. horum eft rerum coagm etatio: tragoex dia enim imitatio eft,no homix num, fed adionis di vitae:& fex licitatis dC infelicitatis:etenim felicitas in actione eft: di finis actio quf dam eft.non quahtas. Sum autem fecundum quidem ^ mores,quales quidam:fecunx dum autem actiones,felices vel cotra, Non igitur vt mores imi tentur,agunt: verum mores co plectuntur propter actiones, Quapropter rescVfabula finis tragcediae: finis autem maxi" mum omnium* Praetereafine actione quidem nullo modo fie ri poffet tragcedia: fine morib9 aut extare poflet:recen riorum 4nplurimoru tragcediae carent moribus:

DcPoetica
G inoribus:&omnmopoctf mul ti huiufcemodi funt: ficut fit pix (Scrum ZeuxisadPolygnptum fe habet:Polygnotusquidem ex nim bonus elt defcriptor mo x ru.Zeuxidis autem pi<fruranul loshabet mores, Pratereaficjs deinceps collocaiit fermoes mo rates' dicftiones 8fententiz>s probe cofe<flas, efficiet quod cfi traggdig op9:verum multo max gis,qua: his deterioribus vtitur tragacdiaerit , habensfabu'um dC coamcntationem rerum, rrjrer:! maxmeres,qui bustragedia capit animos hox irnnum,fabulae partcs funt:peri pctise inquam &agnitiones Adhuc fignum eft , quqd qui fe ad fcribendas tragfdias dant, prius valent &(. locucione d(.-mo ribus exquifite res tra^are^qp res,coagmcntare:ficuti di primi poetaefermeomnes. Principiu quidemigitur/^tanquam ani nus tragf dix fabula eft : fecuiv dum auto, mores:a(Tjmile enim 1 eft & in pidura: fi enim aliquis illiniret pulcherrimis medicax mentis fufim,non fimiliteroble <ftaret,acfiquisalbodefcriberet imaginem. eftij? imi ratio a<fHox nistd( per hanc maxime eorum quiaguntTertium autemfenx tentia.hoc autem eft dicere po> feea,quar in reinfuntj&jqua: ilx lie congruunt: quod quidem in orationeciuilis facultatis,&arx tificti dicendi,opuseft:prifci cjx dem enim ciuiliter faciebant di ccte&noftri vero temporis,thcx torice. Sunt autem mores qui- C dem huiufcemodi quidda, qd' aperit elecftionem qualis quav dam: in quibusnoneft perfpix cuum numeligitautfugit.Qua re non habent mores c numero orationum i!Iae,in quibus peni> tus no eft,quod eligit,aut fugir, qui dicit.Sententia vero inquix bus demonftrant aiiquid,quod eft,a!ttquod non eft,vel vniuer fumaliquidenuntiant. Quarx turn autem eorum, quae in ora^ tioncquidem manent, dicftio* L Dico autem, quemadmodum prius dictum eftjdicftionem efli perverbaanimi ihterpretatiox nem:quod&in vinda metris, 6C in foluca oratione habet eanx dem vim 4 Reliquarum vero quintaeftmelopgia , maximu condimentorum,* Apparatus autem quiddam eft, quod quix dem allicitad fe animos: maxime autem eft expers artis:6imi nime fuum propriumijj poetix ces:traggdix enim vis & fine co tentione6d hiftrionibus manet. M Praiterea maiorem poteftatem habet i n fabrica,conftrucTtioneve apparatuum ars opificisilx li us,q ui fabricat inftr umeta fee nae,quam arspoetarum* De fabifl<e magnitudinf Cap. 5. Xplicatis autem hjs}dicax muspofthfcqualem qua _ d a m oportec conftitutiox nem effe rerum: quia hoc d(. pri mum di maximu eft trag^dix* Pofitum autem eft anobistrax gadia

DcPoetica.
A gcecffa perfe<5ae ac toti iris elTe imitation?: quae habeat magnitudinem aliquam: cft.n, totum &quodnullahabetma gnitudinem. Totum auteeft, qdhabec pricipium,et mediu, &finem. PrincipifiauteftjqS ipfum quide ex necessitate non poftaliud eft :poftillud autem aliud natum eft efl"e,aut fieri. Fi nis autem contra, q3 ipfum q> dempoft aliud natum efteflfe, vel ex necesfitate vel pier uncp: pod hoc autem aliud nullum* B Medium aute, quod .& ipfum poftaliud, et poftillud ite aliud diuerfum abeoOportetigitur beneconftitutas fabulas,neque Vnde fors tulit,temere'qj incipe re; neq? vbicunq? contigi t defix ncre,verum vti didis formis Adhuc autem quia pulchram &animantem dCocm rem,quf conftitit ex quibufda, non folu hxc ordine pofita oportec habe re,verumetadefle magnitudix ne> non quamlibet: pulchrum ni magni tudine &C ordine ma C net* Vnde neqjvaldepufillaali quaefTe poflet pulchra animas: confunditur n. fpecflatio prope infenfile tepus fadla: neq; valde magna: non.n.fiF fpectatio He, fed perit euanefcit^ fpedantix bus vnum ac totum ex fpe<fta^ tioneCeu fi decem milium fta^ diorumfitanimans, Quaprox pter oportec quemadmodum i corporibuSj & in animanribus habere quidem rnagnitudine: hanc autem facile circumfpici

107 poflfe,fic6d in fabulis, habere \j quiJem longitudincm:hancau tern facile memoria teneri pof" fe,Longitudinis autem termi' nusadcontentiones cYfenfum, nonartiscft. Sientm centutra' gcedias oportuififet contedere, ad clepfydras vtiqj contendifx fent: quemadmodum quonda &alrjs temporibus affirmant* Terminus autc reiexipfiusna^ tura,femper quidem quimaior eft , dummodo maneat itra eos fines, vt vnatotus perfpicuus fitjpulchriore, quod ad magni E tudinem pertinet. Vtautefim pliciter}rederinita,dicamus,in quanta rnagnitudine fecudum verifimile,vel necefTarium, dex inceps nafcentibus rebus , contingit in res fecundasex aduer^ fis, vel ex rebus fecundis in ad" uerfas mutari,idone? terminus eft magnitudinis,
DeTabHUvnitatt. Cap. (.

Abula autem eft vna,non, queadmodum nonulli arx bitrantur , li circa vnu fue F rit:multandCinfinita genere contingunt, ex quibus nonn ulx lisnihil eft vnum. Sicautem<5 adliones vnius multxfunt,ex quib9 vnanulla fitaAio.Quax reoinnes vidsntur peccare^ui cunrp poetarum Heracleidem, 6C Thefeidem } di huiufceincdi poemawfecsrunf.'putantenim quia vnuserat Hercules^ynam 5C fabulam elTe oporterc . Box
&

DC Poetica
G etceteris rebus antecellit,et hoc videt pulchre vidiffe, fiuegjj arte,tiue propter nature. Odyf feam.n.factens,non complexus eft carmine illooia,qugciiq3ipx fi contingere.Ceu vulnus accex piffein ParnalTotfimulalTe^in fanireincoitioeexercitus:Quo rum nullum altero facto, necefx farium erat: vel verifimilc altex rum fadum effe* Verum circa vnam action?, qualem dicim9 Odyffeam, manfit: eodem pax clp & Iliadem, Oportet igitur, H quemadmodumin alrjs imitax tricibus vna imitatio vni9 eft: fie dC fabulam,quia acliois imix ratio eft,vni us'qj ee & huius to^ tiustfid partes rerum conftare ficvt tranfpofitaaliquaparte, veldempta,diuerfum reddatur vel moueatur omne: quod.n* cum adeft vel no adeft,nihil fax cit apparens, neqi pars hoc eft Qytftt inter Poe/wn, er Hijloriam dtffe rentia. Cap. 7. Erfpicuumaut exdicTtis, &C quod no ea, quae facfta funt dicere,hoc poete op9 eft, fed qualia vtiqp fieri debuex runt,6d ea quae efffci poflfuntfex cundum verifimile vel necefTa* rium: hiftoricus enim dC poeta non eo>q> aut metris adhibitis, aut fine metris dicant, differut: liceret*n.Herodoti fcripta i mex tra ponere: & nihilominus vtix quehiftoria quedam eiTet^fi cu metroeflet,quam fine metris. Verum hocdifcrepat,quiahic dicit ea, quae facfta funt: hie aux te,qualia fieri debtierunt re & Philofophii magis, et max gis ftudiofum poefis, q? hiftox" ria eft :poefis enim podusqux in vniuerfum: hiftoria vero, q> fingillatim r7ut,dicit. eft autem vniuerfalequidem quali homi ni qualia contingit dicere aut facere fecundum verifimile aut ueceffariii: quod propofitu hax bet poefis, nominaimponens* Singulareautem,quid Alcibiax des feci t, aut paffus eft, In cox mccdiaquidem igituriamhoc manifeftumextitit:cumji.con
ftituerintfabulamperverifimi

lia,ficquxiibet nomina impox nunt: &C non, quemadmodum iamborum audlores, circa finxx gulos homines carmen codut* In tragcedia autem nominib9, quaeiam fuerint}hxrent.Caufa autem eft,quod aptu ad perfua dedum eftid,quod fieri poteft* Quoe igitur facTia non funt, no^ dum credimus effe posfibiliar quae aute facfta funt,perfpicuu eft,quod pofiibiliafunt:neq}.n factafuiffent,liclient e genere eorum, q use fieri non poffunt Nee tamen non etiam in tragoe drjs: in aliquibus quidem vnu, vel duo notorum nominu funt: cetera autemficfta:inquibufda autem nullum,vtinAgathonis fiore: fimiliter enim in hoc dC res & nomina facfta funt :& nix hilominus dekcflat adeo vt non omnino quxrendufit ,traditis a maioribusfabulis, circa quas tragcediae funt,ha:rere: etenim ridiculum

De Poetica.
A ridiculum hoc quaerere,quia ct nota paucis nota funt,& tamen obtedant cundos. Perfpicuu igiturex his, q> poetam magis x>portet fabularum eiTeeffedox rem,q? verfuum, quanto poeta eft fm imitationem : imitatur autem adioes.Quamuis igitur contigerit res fadas pangere,ni hilominus poeta eft trerum.n* fadarum nonnullas nihil vetat huiufcemodi efle,quales verifi mile eft fieri debuiile:3d eius ge neris vt effici illo modo potuex B rint,fm q3illeipfaru poeta eft,
rim*. Cap. 8.

108

duftria apparent fada fuifife. fix cutftatua MitysArgis mterfex cit eum, qui caufa interitus Mix tyi fuerat,cum in eum fpedanx tem incidiffet:videntur enim huiufcemodi non temere fada effe. Quapropter necefleefthu iufcemodi eile pulchriores fax bulas. Vefimplidbus,at<i', i f&nUf ambus. Cap. 9. Vnt autem fabularum hx icesihae autem rum imi tationes fabulg funt, ili co huiufcemodi exiftunt. Dix co autem fimplicem quidem adionem, q ua fada, quemad' modum definitum eft,cotinua & vna, fine peripetia,vel agnix none tranfitus fit.Plexa autem eft,ex qua cum agnicionevel vel peripetia, vel ambabus, tra fitus fit.Haec autem oportet fax da efie ex ipfa coagmentatioxx ne fabulae, vtex ante fadis con tingatvelnecefiario,velverix^ 3 fimiliter,fieri haec: differt enim multum fieri hjcpropterhacc, vel poft haec. Eft autem peripe tia quidem in cotrarium eoru, quaeaguntur 5 mutatio, quemx admodum didu eft.et hoc aut, vt dicimuSjfmverifimile auc neceffarium.Ceu in Oedipode, ciivenifiet vtlftitia afFcdurus Oedipum: di hberaturus metu aduerfus matre, ci! aperuiflet, qui namilleforet,contrariurn cffecit.

Implicium aut fabularum c^adionu, epifodicae funt peffimf. Appdloauteepix fodicam fabulam:in quaepifox dia altera poft altera neqj verifi mile,neqj necefife eft eile. H uiux icemodi aut efficiuntur a malis poetis propter ipfos: a bonis au tern pp hiftriones:concertatiox nes.n.facientes,& fupravires fabula extender) tes, fa: penume ro coguntur diftorquere ordix nem. Qina autem non folum perfedae eft adionis imitatio, verumetiam terribilium &mi ferabiliurn: haec autcfiunt max xime huiufcemddi: & magis quando fuerintpraeter opiniox nem inter fe connexa: admirabile enim fie habebunt, magis quam fi acafu cV for tuna: quia cV eorum, quae a fortuna fiunt, hxcmaxime admirabilia vide tur, q ugcunque taquam ex inx

De Poetica
G eflfeci t. EtinLynceo: hie quide ducfhis vtmoriturus t Danaus a u tern perfeques, vt interfecflux rus : hunc quide contigit ex re^ busgeftis,mori:hunc vero,con feruariAgnitio a u tern eft,que' admodum ec nomenfignificat, ex. ignoratione in cognitionem mutatio: vel in amicitiam } vel inimicitias, perfonarum,quae advitam beatam autmiferam definite funt: Pulcherrima aux tern agnitio eft, cum limtil peri petiae extiterint: quaiehabet, quae in Oedipoeft. Sum quix ** deigitcValigagnitioestetenim ad res inanimes et quaslibet et, eft quando,vt dicftum eft,cctin git* Gfi fecit aliquisautnonfe/ cit, licet agnofcere: Sed ea,quae maximefabulac eft :& quoema xime actionis,eft,quf dicfta eft: huiufcemodi.ruagnitio 8tpe' ripetiavel mifericordiam habe bit,vel metum, qualium acftiox num tragoedia imitatio elTe fup ponitur. Adhuc autem 3cmi^ ferum effici^ valde fecudis rex I busvtijinhuiufcemodicontin^ get. Qjjiaiam agnitio, quorunx dam eft agnitio, agnitiones hae quidem funtalterius adalterii fota y qn fuerit alter manifeftus quis eft: aliquando autem anv bos oportet agnofcere.ceu I phi geniaOrefti agnitaeexepifto^ lac misfione: illi autem ad Iphix geniam alia opus fuit agnitioe Duae quidem igitur fabulg par tes circa haec funt, peripetia, dC agnitio,Tertia autc pasfio: rum peripetia quidem, &agni K tio, di(flx funt* Pasfio autem e aclio,quac interitumaffert,aut grauesdolores gignit.vtquf I aperto fiuntmortes, d(. eiulat9, & vulnerationes, &t quxcunqj huiufcemodi,
Qupt, et qtnejttit Traafgdi<epartes''qit4n t<e. Cap. 10.

Artes quide igitur tragot dia^quibus quide,vt forx mis,oportet vti, prius du ximus 4 Secundii autem quan/turn, dC in quas diuiditur fepa/rataSjhaefunt.Prologus, epifo- ! diu,cxodijs,choricum:ethuius quidem altera pars,parodus: al tera verOjftafimo. Commnnia q uide omniUjhaec t propria autem,quxab fcena,cVcommi Eft autem prologus quide pars tota tragcediic, quae ante parox dumchori* Epifodium autem pars tota tragcediae,quce inter^ iecflaeft inter totas chori canti" lenas. Exodus autem pars tota tragcediae, poft quam noneft chori cantilenaChorici aute: parod us eft prima dic*Ho toti us M chori: Stafimonautem cantus chori ,qui eft fine anapaefto d(. trochseo. Commus aute Jamen tatiocommunischori c^abfce naPartes aut tragocdif, qb9 q^ de,vt formis, op^ vti,pri9 dixu m9Secudii aut quatu,et I quaa diuidit feparatas,hac funt. Qua; aiitoportet coieclare,er q opor tet cauere,coftituentes fabulas, et vn erit tragcedij op^deiceps tradendu rjs, q nunc dida funt. Qu?

De Poetica,
A QtMuitaritfeflariqtte ttxtntts fabulas of on tat, cr 4 quibus locis Trwgedut ifjtta of us ducatur. Cap. II.

2,09

Viaigitur oportet conv pofitionc efle pulchenv mac tragcediae non iim ' plicem/ed nexam:& hac formi' doloforum dC miferabilium efle imitatricem: hoc enim propriii huiufcemodi imitationis eft, pri mum quide manifeftum, quod neqjazquos dC probos homines B oportet mutat os apparere ex {& licitatein infelicitateimno enim formidolofum, neqp miferabile hoc,fedfcderatumeft, Neque prauos ex infeJicitate infelicity tem:hocenim ccuncfiis alien um maximeefta tragcedia: nihiJ.n, habet eorum qux oportet: nec^ cnimgratum hominibus, necp miferabile, nequeformidolosu eft: Neque rurfus vehementer improbum ex felicitate in infeli citatem cadererquod gratum.n* C fit hominibus haberetfane hif iufcemodicoftitutio, fed neque mifencordiam,neque timorem: haec enim circa indignum eft, re bus malis opprefTum:hic autem circa fimilem* Mifericordiaqui dem, circa indignumttimor aux tern,circa fimilem, Quare neqp miferabile, necp formidolofum eritquodcontingit. Qu,iinme dioigiturhoru reliquusteftaux tern nuiufcemodi,qui neque vir tute praeftat ac iuftitia:necjj pro/pteryitium dt prauitatem

tatur, cadit^ in res aduerfas, fed D propter errorem quendam, hox minum, qui funtin magna exiftimarione dC abundantia om> niumbonorum* Ceu Oedipus fiCThyeftes, cV! qui ex huiufce^ modi familrjs clari atcp illuftres viri. Necefleigiturbenehaben tern fabulam nmplicem eflepo tius quam duplicem, quemadx modum non nulli aiunt: dC mu tarinonin ielicitatem exinfelix citate, fed contra ex felicitate in E infelicitatemmon propter praui tatem,verum propter peccatu magnum, vel qualis didlum eft, vel melioris poti us, quam dete^ rioris* Signum autem eft dC id, quod fit: antea quide enim pots tac quaslibet fabulas enumerax bant: nunc autem circa paucas domos pulcherrimg, tragcediae componuntur* Ceu circa Alo majonem, dC Oedipum,& Oreftem, dC Meleagrum, &C Thyo ftem, dC Telephum, S>C qaibufr cunquealrjs contigitautperpef F fosipfos efle atrocia mala,aut fe> cifle. Pulcherrimaigiturtragoc diafecundum artemexhaccon fti turione fit. Quare &C qui inx fimulant Euripidem in eadem re,peccant, quod hoc facit in tra gcedrjs,6C multx ipfius in infeli/ citatem definunt: hoc enim eft, quemadmodum dictum eft, rex (flum. Signum autem maxima: in fcenis enim dC certaminibus maximc tragicac huiufcemodi apparent^! euentum bonum ha buerint. Et Euripides^ fi li<v Rhct. POC.CU Auct. DD ui

De Poetica.
G qui non bene tcxit, veruntame luptatem fabricate poeram,ma> E jmaxime tra^icus vdip poetaru nifeftum, quod hoc decet in rv apparet* Secundaautem ,quae businferere. Qualiaigituratro prima dicla eft a non nullis, eft cia/rel qualia miferabilia appa^ conftitutiOjduplicem conftitif renteorum>quaecontingunt>ca.' tionemhabens, quemadmodu piamus.Necelleautemautami Odyflea,6C definitcotrario mo* corum efle inter fe huiufcemodi do melioribus dC. peioribus: vi> adiories,aut inimicoru3aut neu^ deturautem cfft prima propter trorum.Si quidem igitur inimi> imbecillitate theatrorum: comi cus inimicum inter fecerit,nihil tantiir enimpoet3e,morem gex rniferabile neqj faciens, neqj fa> rentes Ipedatoribus. eft autem durus, oftendit:pra:terquam in no haec a tragcedia voluptas:fed ipfo illo malo: neqj rurfus tieus potius comcedif proprianllicn* tromodohalxntes. Quptiefcun fifuntjinimicisfim^quiextito que autem in necesfitudinibus tint i fabula, ecu Oreftes, dC Ae^ extiterint haec mala: Ceu vel fix gifthus,amici fa<Si in fine exeut, ter fratrem,vel filius patremrvel ^moriturnullusabvllo.Licet materfilium:, velfiJiusmatrem quidem igitur fbrmidolofum6 interfecerit,aut interfeduruS'tue miferabile ex apparatu nafci, \\' rit,aut huiufcemodi alicjd aliud cetautem &C ex ipfa conftitutio' facit,hxc quaerendum eft. Accc^ xie rerum: quod quide eftprius ptas quidem igitur fabulas fol> & poetacmelioris: oportet enim uere non licet Dico autem,ceu &C quamuis nonvideat,fic con^ Clytaemneftram necata ab Ore> .ftitutam eflefebulam,vtqui au fte:&Eriphylem abAlcmeonei ditresq fiiit,6dhorreatflCmifex ipfum autem inuenire oportetj, 1 ricordia moueatex^Sjqu^con &traditisvtirede Redeaute dngunt: in quos affedus cad at quid dicimus, exponamus aper ille,qui Oedipifabulam audit: tius: licet quidem enim fie fieri Ope autem apparatus hoc confi fadum, quemadmodum and ' eere,artifici) magis expers eft,6i qui Faciebant, intelligentes ac magnosfumptusrequirit. Qui cognofcentestveluticV Euripi> autem no fprmidolofum ope ap des fecit interficientem filios Mfe paratus, fed monftrunfum tan^ deam. Licet etiam agere qui/ turn moliuntur,communionem demtignorantes autem facerefa nullam habentcum tragcedia: cinus atrox: deinde poftea agno non enim omnem oportet quaCx fcere amicitiam, quemadmodii rere voluptatem e" tragcedja, fed Sophoclis Oedip9: hoc quidem fuam propriam^. Quia autem igitur extra fabulam eft: in ipfa quaeamifericordia&metu per autem tragcedia, ecu Alcmaeon irnitatione nafcitur oportet vo~ Aftydamantis,velTelegohUsin Vliffc

De Poetica.
A Vliflevulnerato,Adhuc autem DeMor'tlut. Crf. II. 0 irca autem mores, quat> terti um praeter haec, eum qui fas cere debebat f^uum facinus pro tuor funt, quae oporf et n> pter ignorantia,agnouifle prius bi proponere.Vnu quidc <j faceret:& prgter haec non licet acprimum,vtbonifint. Habex aliter: Aut enim facere oportet, bitautem mores quidem,fi,quc autnon:& fcientes>aut non fcieV admodum duftu eft. fecerit ma> tes, Horum aucem cognofceiv nifeftam oratio vel fadum, ele> temquidem fadurum fuitfedt dionem quandam : malos qoi> non fecifle, pesfimum: immane dem, fi malam: bonos autem (1 nanqj in fe habet, dC non eft trax bonam, eft autem fingulis in ge gicum:vacuum enim eftabeo, neribus: etenim muliereftbox quodvocaturflr<*3-of. Quaprcv na&feruus: c^fifortaflfe horfl E peer nemo facit fimiliter, niii rax hocquidem deterius: hocaute " B ro4 Ceu in Antigona Creontem omninomalumeft* Secundum Aemon:egifle enim fecundfi eft, autem conuenietes t eft enim for Melius aucem imprudetem qui' tis q uidem idoles ac natura, fed dem egiile : cum egerit aucem non coueniens mulieri forte vel agnouiile : immane enim non acremefle, Terti um autem fl adeftj 6>C agnirio ftuporem gix miles : hoc enim diuerfum ab gnic. Optimum autem eftpo^ eo,quod eft, probos mores 8t c5 ftremum, Dico autem, ceu in uenientesfingere, quemadmo** Crefponte Merope parata erat fi dumdicflumeft* Quartumau^ lium interficere: non interfecit tern fquabiJes r quamuis enim autem, fed agnouic, dC in Iphix inacquabilis quidam fuerit, qui enia foror fratrem: dC in Helle pracbet imitationem: tali'qs in> F liusmatredediturus agnouit* dole ac monbusfTAus fit: tamen Propter hoc enim, quod fane i5 aequabiliterinequabile oportet ^ pridemdicliieftjnoncircamul efle.Eft aiit exeplum improbi ta tas familias tragcedix funt: que/ tis quide morii, no neceflarum, rentes enim,non ah arte, fed a ca CeuMenelaus I Orefte.EiVero, fUjinuenerunthuiufcemodi con qtf no deceat S>C no coueniat fix ficere in fabulis Coguntur igi/ bi ipi, &L lame ratio Vlisfis i Scyl tur ad has domosoccurrere, qui la dC Menalippf difputatio. Mo bufcuq? huiufcemodi cafus atro riiautinfqliu, Iphigenia in An ces contigere. Deconftitutio^ lide: nulJa.n.inpartedmiliscft nequidem igitur rerum,fi ea, q fuppliciter orac pofteriori. Oportet aut dC in moribus, quc quales quafda efle oporx admodiic\: in rerii coftitutione, tetfabulas,di(ftu femp qu^rere vel neceflariii, vel eilfatis. verilimile, adeo vt tale talia dix D D ij cere

DePoetica
G cere Vel agere, vel neeeflarium, primaquidcnijquf maxi veiverifimilefit:& hocpoft hoc expers artist qua plurimi vtu fieri vel necefiarium , vel vcrifi/ tur proptcr penuriam, ea quac jj mile. Manifeftum igitur , quod fignarHorum autem,hacc quidc &folutiones fabularum ex ipfa innata, vtlanceam, quam ferut oportet fabula cotingere: &t no, e terra natitautftellas, quales in queadmodum in Medea , a ma/ Thyefte Carcinus , Haec autem china:& in Iliade, ea, quac perti aduenricia St. horum hacc qui/ nent ad renauigationem * Sed demin corpore, vtfunt cicatri/ machina vtedum eftad ea, quae cesihacc autem extra,monilia:fi funt extra drama :fiueq uaccuqj vt in Tyrone per cunam , Licet antea facia fuere , quac fieri non autem dC his vti vel melius , vel poteftvt homofciatrfiue quae^ dcterius,ceuVlyflespercicatri^ cunijj poftea , quac egent pracdi-- cem aliter agnitus eft a nutrice, Aione ac fignificatione t omnia dC aliter a fubulcis : funt enim q * cnim tribuimus diis videre. abx fidei faciendf caula adh iben tur, furdum aute nihil efle in rebus magis artis expertes:& huiufce' Si'non,extra tragcediam, ecu q3 modi omnes. Qux vero repenti eftinOedipoSophoclis, Quia noquodanicafu,vtquxin Ni^ autem imitatio eft tragcedia me ptris, meliores. Secundcc autem, liorum 4 nos oportet imitari bo^ qux facliac funt a poetarquare ex nos formarum expreflbres : etc-- pertes artis. Ceu Oreftes in Iphi nim illi,cum tribuerin t fua, pro> genia agnouit fororem , agni tus priamijj formam, fimiles facien^ ab ipfa : ilia quide enim per epLttSjpulchriorespingunt* Sic& ftolamrillevero Hacc igitur ipfedicit,quac poctam imitantem &C iracudos &t inertes . dC alia huiufcemodi vult poeta/ed non fabula. Qua/ j habentes in moribus , tales cxi^ re prope diclum peccatum eftrli ftentes , probitatis facere exenv cebat enim quoedam SC portare. ** plum, vel duritiac oportet. Ceu 5CinSophoclisTereoradr)vox. Achillem Agatho &t Homerus* Tertiajquac permemoriam, fen/ Hacciam oportet feruare,6C prac tire aliquid videntemtquemad/ terliaec,ea , quac d fenfibus , qui modu qux in Cipri^s Dicaeoge/ ex necesfitate confequuntur poe nis : cum enim vidiilet pidlura , ticam:etenimfecundumipfos;li luxit:3CquacinAkini narratio/ cet peccare fepe.Di<ftu aut eft de ne : audiens -enim citharcedum ipfis in editis fermonibus fatis , dCrecor datus,Iacrimauit. Vnde Dcagnitionumjpcciebas. Cap. 15. agnitus eft. Quarta autem eft,^ Gnitio autem quid quix ex fyllogifmp , ecu in Choepho/demeftydicftu eft prius: ris,quodfimilisquidamvenit: fpecies autem agiiitionis fimilis aut nullus practerg Ore/ ftcs:

DePoetica.
A ftesthicigiturvenic. Etagnitio Polyidis fophiftae de Iphigenia: Verifimilenanq? Oreftem ratio/ nemhanc fubduxifle, quodfcv tor imolata eft, dCipti conringit imolari,& i Theodedbs Tydeo: quod cum veniflet vt filium MV uenturus,ipfeperiit: Et quae in Phinifin: curii enim vidiflent lo cum, rationem fad fubduxerut: quod in hocfato editum fuerat ipfismori deberetetenim expofi tae hie fuere.Eft autem quaedam 8c6pofitaexparalogifmothea ^ tri/vrtinVlyflefalfonuntio: hie quidem enini arcum inquic fu' turumytcognofcat, quern non viderat: hie autem vt per ilium agniturotper hoc fecit paralogif mum* Omnium autem optima agnitio eft, quxex ipfis reb9, co fternationenata perverifimilia. Ceueaquxin Sophoclis Oedi/ po, dC Iphigenia: verifimile n velledare literas: huiufcemodi enim folae, fine facflisfighis, dC monilibusSecundaevero,qua c cxfyllogifmoconftant,
Qo/>4(f?o decorum jit in !fjis fabttlls tMttnieridunt. Cap. 14.

Signum autem huius,quodre/ D prehenfionem aflferebat Carcix no:Amphiaraus.n* e fano exijr, quod non videntem fpecSatorc fefellic: in fcena autem lapfus,at> queexplofuseft, ftomachanti> bus hocfpedlatoribus.Quaccu^ autem posfibile 6cfiguris confix cientem facere: maxime .n. apt! ad petfuadendum ab eadem na/ tura^qui in perturbationib9sut, dC flucluarefacitalium, qui ipfe flutftibusagitatundCadiram co mouet, qui ira commotus eft ve risfime* Quareingeniofihomi' R nis poetica eft, autfuriofi: horii enim h i quidem facileforman t tur: hi autem fa<ftifunt ad in* quirendum.
Confiflttsfermontsprius in muntr/um,tfi Jiexj>licandos,f>oflmojitm legnime conftittteada. Cap. 15.

portet autem fabulas co ftituere, di. oratione con ncere.,cjniaximean Ocu losfibi ponentemtficenim vti'qj euidentisfime cernens > taquam rebus ipfis praefensadfuerit, Cii gerebatur, inueniretid quod de cet:&minimeipfum fefellerint eaquar fub contrariafunt,

.Os^j fermones 1. 1 oportet,<3dipfumfacicn^ XTjLtem,exponerevniuerfe: deindeficepifodiainferere&p ducere,Dico autem fie vtiqj fpe^ <ftari>quod vniuerfumeft* ecu Iphigenia:* Cumimolata eflet quaedam virgo,fubiata^[j foret medio,ita vt quiimolauerant}ui dere non potuerintreadem^j co* portata in aliam regionem eflet; inqualexerat hofpitesimolare dex, hoc nada eft facerdoti urn S'equenti autem tempore fratri contigit eo venire, facrorum eorum caufa.cur < quia refponfum deditdeus, quandamob causa qug extra vniuerfum,venire ed DD iij &
T

DePoetica,
6 5f quodvti<|iVTConfcquerctur, folucio . D ico autem colligatio K ex era fabul am eft , Cum venif/ fiem quide efle earn, quz a prin fet vero dC capcus force, imolari cipio eftjVfque ad hanc partem, dcbcnsjagnouicfiuevt Euripi' quac poftrema eft, ex qua tranfit deSjfiue vt Polyides fecic.vt veri in res fecundas , diilblucione atb limilccratdicens, Quodprofe^ tern ,quac eft i principiocranuV <fto non folum fororem, fed dC ip tusvfq; adfinem, quemadmox fum oportuit imolari, & hinc fa dum inLynceoTheode<flis,nex lus Poft haec aucem , cum iam xus func ea ornnia, quae ante ge> fuppofuerit nominarepifodia in fta func,6V; pueri fumptio : difixv ferere : quomodoaute eruntiua lutio aucem aloco illo,quo caufa, propria'qj iliarum rerum , epifo/ mortis obiicicurvf^ adfinem. diavidere. CeuinOrefteinfa/ nia,per q uam captus cf^dC falus j perexpiacionem* In dramatic do tragtdia appellant* fit Hna,utl fousigitur epifodia concifa:epo Jjuerja, ac de tuitando *po poeia aute his producitur* Odyf pott* context* in ipja tragt&a. Cap. feae nanqj longum argumetum eft, Peregrinantis cuiufdam an/ nosmultos, &obferuati a Ne> Ragcediat autem fpeciea pnino,&foliuscxiftentis Ad^ funtquatuontotemm S>C hue aucem domefticis rebus lie parces didae funt:hf c q ui fe habentibus, vt fortunac ipfius dem perplexa: cuius totumeft 4 precis abfumerentur : 5^ filius infidrjs appeteretur ipfe autem peripetia dC agnitio: hacc aucem venit tempeftatibus vexatus,6d pathetica. Ceu Aiaces'cji 5t Ixio cum agnouiilet quofdam , ipfis nesthacc autem morata,ut Phtio imponens , ipfe quidem confer^ tides, 6 Peleus Quartum auce, I uatus eft: inimicos aucem perdi vcPhorcidesfcp, &C Prometheus, die. Proprium quidem igicur dC quxcunip apud inferos. Prae/ cipue quidem igitomnia oporx hoc eft:alia autem,ep fodia* tecconari habererfin autem}ma>e connexion^ xima dC plurima : praefertim dC vt nunc criminantur poetas t cu Cap. 16. enim excicerincvnaquafjj i par Sc autem omnis tragcedig: teboni poetac, fingulos proprio hoc quidem,nexus:hoc au in bono poftulant vnum fupera cem,folucio Ea quidem re\ luftum autem 8C tragoedia quse excrinfecus,ac non nulla eo aliam 6>C eande dicere nihil for^/ rum, quae intrinfecus, faepe func tafleob fabulam: Hoc aucem;, coJJigatio, reliquum aute eft diC- quarum eadem plicatio $C folux tio.

De Poetica.
A tio. Mufti autenvjui com plica autem, quae dantur plus fabula, D runt bene/oluunt male: oportet velalia tragcedia funt* Quare autem ambo iempercum plau^ embolimacanunccum Agatho fuexci pi* Oportet a utem,quod primus principiumdederithux <ii<ftum eftfepe,recordari:<5 no iufcemodi rei . Atqui quid dif/ fecere epopccicam coagmenta/ fert vel embolima canere, vel di tjonem tragcediamiepopceicam fputationem exalioinaliud ac>autem dico, qugeft multarum comodare, uelepifodiumtotu. De Sententia. Cap. 1 9. febularum: vt fi quis Iliadis to/ Ealrjs quidem igitur ia (am facie fabulam: illic quidem dicftum eft:reliquum au/ enimpropterlongitudinem ca^ tern de locutione vel feiv piuntpartes conueniencem ma/ gnitudinem: in dramatibus ve/ tentia dicere . Quae quidem igi<romultum praeter exiftimatio/ tur circa fententiam in librisde ? nem euenitSignum autem, qui artedicedipofitafint:hocenim 2 cunijjexpugnationemllri totam proprium magis illius rationis fecerunt, c^non particulatim: ac viar.Sunt aute fecundum feiv qucadmodum Euripides Nio tentiam hacc, quxcun^j ab ora/ i)em,6d non quemadmodii AeC- tione oportet comparari: partes chylus, vellabuntur, velmale autem horum demonftrare, dC certant. Siquidem&Agathon foluere,6C aflfecflus excitare: Ceu lapfuseft in hoc vno: in peripe^ mifericordiam , vel metum, vel ti)s autem dC fimplicibus rebus iram : 6C quaecunq? huiufcemo^ aflequuntur, qua: voluutadmi/ di: 6Cpractereamagnitudinem rabiliter, tragicum eni*n hoc dC 6t paruitatem.Perfpicuum aute acceptum hominibus. Eftautc q uod dC in rebus ab r) fd em for/ hoc quando fapiens quide,cum mis oportet vti,quando vel m i/ r improbitateaute,deceptusfuex ferabiles , velacerbas, vel ma/ rit: quemadmodumSifyphus: gnas,velverifimiles oportuerit F &fortisquidem, iniuftusaute, conficere : nifi quod tantum diCfuperatus in pugnafitrefl autem crepant,quod h^c quidem opor hocverifimile,quemadmodum tet apparere fine dodrina: quae Agathon dicit:verifimile.n.fieri autem in oratione,ab dicente co parari,6C ab oratione fieri:quod piulta 6t contra verifimile enim vtifcjj *ftet di cen ti s op us, fi DcCboro. Cap. 18. non prq Tchorumautvnum opor apparerentiucunda,6d 1 tet exiftimare hiftrionum, pterorationemc 1 >C parte eiTe totius, & vna fptciebttf. Cap. zo. contendere: non quemadmodii Orum aut,qug circa locutio apud Euripidem, fed queadmo dum apud Sophodem.Reliquis a quidem fpcs eft ani* DD iiij mad-

De Poetica.
G maductfionis fTguwelocutionis, quas percepifle eft hiftrionicae, 6c eius, qui huiufcemodi habec archite<lonicam ceu quid man datu eft, dC quid preces, & naiv ratio, dC minx, &C interrogatio, &t refponfio, dC ti quid aliud hu iufcemodi: ab cognitione enim vel infcitia harum rerum nulla in poericam artem reprehenfio affertur, quae quidem alicuius pretrj fin Qiiid enim aliquis exi ftimet vitiofe tractata eile ea, q H Protagoras accufat, quod cum putet precari, praecipit, vbi dixit. Iram canedea:iubere enim snquitaliquidfacereautn6,prse ceptioeft. Quare ornittatur,vt alius,<3 non poeticaeartis,cpnfi/ deratio. Locutionis autem om^ His hae funt partes > elementum, fyllaba,coniun<fiio,nomen, ver^ bum,articulus,cafus,oratio.Ele' tnentum quidem igitur eft vox indiuidua:nd omnis autem, fed ex qua natura fit, vt nafcatur in telligibilis vox: etenim belua^ * rum funtindiuidu3evoces,qua/rum nullam dico elementum. Huius autem partes,vocale'qs dC femiuocale, &C m utum. eft autc vocale quidem,quod fine iclu habet vocem,qug audiri potefl^ ceu Ay 6C a. Semiuocale autem, quod cu icftu habet vocem, qua: audiri poteft, vt <r,dCp, Mutum autem,qupd cum iclu per fe qui dem nullam habet vocem: cum his autem,qu3E habentaliquam Vocem,effTcitur huiufcemodi,vt e:;audiri posfit,ceu 7, dC ^ Hasc autem differunt interfe fTguris 1C oris,&locis,6dcrasfitudine 5C tenuitate,cV: longitudine dC br<y uitate * Adh uc autem acumine, $grauitate6medio Dequi" busfingillatim in metricisconuenit contemplari* Syllaba au/ tem eft vox,qu nihil fignificac, compofita e muto dC vocem ha> benteretenim y p, abfque A , fyl/laba eft, &t cum A Ceu ypa.: fed Chorum contemplari different tias metricae eft Coniunclio autem eft vox nihil fignificans: quae neque vetat, neque facit ^ vocem vnam lignirTcatiuanijex pluribus vocibus aptam componi, dC in extremist in me* dio, nifi congruerit in principio orationis ponere per fe.Ceu /wev, WTOI , <Tw, vel: vox nihilHgnifv cans:quDjex pluribus quidem vocibusvna,fignificatiuis au.tem, facere apta eft vnam vo^ cem. Articulus autem eft vox nihilfigniricans,qu3c orationis principium autfinem, aut di' ftincflionem indicat, vtro ?/<, dC TO -tsSw, dt reliqua: vel vox ni ^ hilfigniiicans,quceneque pn> hibet, neque efficit vocem v nam fignificatiuam, ex pluribusvocibus natura aptam com poni: fiinextremis dtin me^ dio. Nqmen autem eft vox com pofita, fignificatiuafine tempo re, cuius pars nulla eft per fefiv gnificatiua: in duplicibus enim non vtimur, vt cxi ipfum per fefighificat. CeuinTheodoro, illud doron non fignificatVcrbum

DePoetica.
A Vrbu aut, vox copofira figniftv aut nomen eft vel ^>priu, vel lin D catiua cu tgc,cuius nulla pars ft' gua,vel translatio,vel ornamen. gnifkat per le,qucadmodum dC tum,vel faclu, veLporrecftu, vel in noibus.Hbc quide.n. ho, vel fubtra<flum,velimmutatu Di* albii,ndfignificantqn.Hoc aut, coaiit^pprium quide,quo vtun ambulat aut ambulauit,adfigni turfingulitliguaaut,quo diuer' ficatralteru quidetn prg fens tps: fi,Quare perfpicuum, qd:' cV lin alteru veropteritiLCafus aut eft guacYpropriiiefTe pole idem: nois,vel verbi: hie quidefm id non t)fdem aute fiyu/jovtnt Cy/qct' eft h ui us,vel h uic fignificas, prrjsquidepropriurnobis aute & quxcunq? huiufcemodi: hie lingua* Translatio aiit eft nois aut ftn quod vni vel multis.ceu alieni inlatio,vel d genere ad fpe homines vel homo:h ic vero fm ciemrvel a fpecie ad genus: vel a,quae ad geftus pertinent,vt g fpecie ad fpem, vel ex analogia. B interrogationem vel praeceptio Dico aut d genere q uid e ad fpe^ * nemtambulaui t.n.vel ambulat, ciem, Ceu^ Nauis aiit mihi haec cafus verbi $m has fpecies eft. ftetit:inftatione.n.effe,quodda Oratio aut,vox copofita,fignifi ftareeft* A fpecie aiit ad genus catiitatcuius quaedam partesg Certe iam decem milia Vlyflea fe fignificant aliquidrnon.n* ois bona fecit: decem milia.n.mul" oratioexvefbis ^Cnoibus conx tumeftjquonuncp multovfus ftat.Ceu hois definitio, fed conx eft.AfpeautadfpemCeu Acre tingitfine verbis effe ofonem: aium cu haufiflet. InciditTdefef partem fane femg quampiam fi foaere:hic.n.haurire<p incidere: gnificantehabebit.Ccu in illo 3icidere,p haurirein^ttambo ambulat CleonjCleon* Vnaau n^auferrequiddamfunt. Ana.'' tern eft oratio, dupfrtaut.n. quae logia coftare dico,cum Ctfr fe ha vnum fignificat,aut quae ex plu bueritnn ad primu: 6>C quartii _ C ribusconiun<ftionefit.CeuIiias ad tertium:dicet.n. 43 fc3o quar quidemjCoiuniflionejVna. Hols tum,vel ,p quarto fc3m;6 qnqj vero ratio, quodvnu-figmficet. adponut pro quo dicit,ad quod Nois aut fpecies: hacc quidc fim eft.Dico aut,ceu.Sifr fe het pocu p!ex(fimplicem autedico5qu3e lum ad Bacchum, S>C clipeus ad ron ex fignificantibus conftat) Mar,tem.Dicet igit dL clipeu, po hzc aiit duplextHuius aiit, haec culii Martis:6dpocuiri,clipeum quidem exfignificanteAl figni Bacchi. Praetereafifi-fe habet ve ficatu carentethxc aut ex fignifi fper ad die, >C feneclus ad vita, cantibus conftat^eiret aut c trix Dicet igit vefperu, fenecftutem plex &C quadruplex nomen, dC diei:& fenecftute, vefperu vitae: multiplex.ceu multaMegalioto vel,queadmodu Empedocles, rum,Hermocaicoxanthus Oe occafum vitae, Quibufdam aiit non

'oetfci
6 non eftnorHepofim eoru, qux ,pportionefibi rndent: fed nihi' lominusfilr dicetur.Ceu hoc,fer jrcen quide iacere, ferere: flama yeroa"fole,noiecaret: verii lift ft habethocad fole, &C ferere ad femen. Quare diclum eft Serens a deo condita flama. Licet aute modohoctraslationisvti &ali tertcum appellauerit,qd:'alienu eft,negarequippiam eoru, quac propria funt, ceu fi clipeu dicat poculum,non Martis,fed fine vi no* Faflum aut efl^qd* oino no appellarii ab aliquibus, ipfe po^ ^ nit poeta:vnr.n.aliqua efte hu/ iufcemodi. Ceu cornua epyvystr &t facerdote ed T>7ptt Porredtu aut eft,vel fubtraotu:hoc quide, fi vocali longiore vfum fuerit qj fuafitacpropria:vel fyllaba in*culcatathoc aiit fi fublatum fuex tit quippiam vel ab ipfo,vel ab eo,qdfinculcatu eft.Porrecftu cj" ^.flt<TK,TA/tf <^ea>.Sublatuau' te.Ceu x,pi &C fra.dtpta, yivtT&i ^ A^oTifeovo'^ . Immutatum eft,qn nofati: hoc quidem relix querit:hocautfecerit.Ceu <Te|/Adh uc ipforu vtiijj noium, hacc quide virilia:hfc aut muliebria hacc aut media. Virilia quidem, quaecunqs definut in i/,& ? S>C q cuncp e quopia mutoru elemen torn conftat:haec aut funt duo 4&f.Muliebriaafit quaccunqje vocalib9 cV in femp longa. Ceu in ,&. a>:5L eorii,quie producux tur in 0.4 quapropter acqua conx tingitmuftitudinein quot viri lia 5t muliebria,-vj.,eniin dC r ea^ demfuntjnmucum afit turn nullum nomcdefinit: neq; ivocalebreue.in/aut tria fola. In v autem qun^ T v ,r ctw , yvv, p-j .Media aut in licc,c\: ?35C
Df Diflionisuirtutc. Cap.
XI.

Ocutionis aut virtus, atv tarn dCno humilem eile. Apertisfima quide igitur eft ea,quae ex pprrjs nolbus, fed humilis.ExepluautCleophonx I, tis poeiis,6C Stlieneli. gradis aux te dC immutans vulgare ronem quaeperegrinorufpeciem habc tibus vtit.peregrinoriiaut liini lia dico linguam, dC translation nem,c\: production?, dC oc, qd* praeter proprium* Veru fiquis. fimul ola huiufctmodi fecerit, vel gnigma erit,vel barbarifm9. Siquidem igitur e translations _ _ barbarifm^acnigmatis.n.forma hacceft,dicentemquginfunt,im posfibiliacopulare. Per copofitione quide igitnolum non dat facultashocfacere: per transla^ tione autjContingit.Ceu.Virum vidi igne aes fuper viro giutinaV te:oC huiufcemodi.elinguis auc barbarifm 9 . Quare temperatur aliquomodohis. Nonpopula' re quidem igit facietjiieq? humi lelingua fiitraslatio c^ornamc tfl,cxi aliae didtae form3:propriii autjdaritudine.Non minimarn aiitpartemc6ferunt,vt locutio aperta

DC Poeaca.
A aperta fit SC non popularis^pdu <Oiiones,dC ablationes,& immutariones no!um,Quia.n hoc ali terfehabet,qjproprium:cu fa/ Aum fit con era id,qo? confuetu, reddetin of one non vulgare ge nus.Quia afit particeps eft eius, qcf eft con fue turn , inde claritu/ donafcet, Quapropterno rectc vituperant,quiinfimulant talc modu Iocutionis:vexanrfj5 my ledicftis poetam.Ceu Euclides il leprifcusjperindeatqj facile fit carmen pangere,fiquis faculta' * tedabit,quantumaliquis volet extendere verbatqui iabis vfus eftexeoneverborfuCeu H'T/'

114

caraescomeditpedis* hie afit & comedit , epulatur pofuit. Et vvv <Ts [A icav o l.iyop re ^9" o Crt favor ^a,x,tx,v(r. Siquisdicit locoiJJorum^Jprijspontis. vvi
Mpta'S [AtiLpoy T6 3(5" *ffStVi-

off,xfft a<TV.ideft. Nuc,n meexiftens paruus'qj d(. ibecil

abieclum cu pofuiflet, parua'qj menfam.Et illud. H'/oVef /Sso'affiv.niovtf x/>fltou<r/i'.ideftlitor3i ^ clamitant^ AdhucautAriphra des tragcedos malediclis figex ba^qd* quce nullus vti^; diceret in fennone,hjs vtunr Ceu ill ud tx. eivov tO; \hhtfcopov. Appare' frufjL&rav A-TTO, fed non &rox orequideigifaliquopa&o vten (tct.Tav.dL ffeQev,dCiyaiviv:dC te hoc modo,ridiculu : menfura A^/A/iloK irfpijed non TJ/J/ A* aut cois eft oium partiiitetenim %tKKiuf , dC quxcun^palia hu/rransIationibuSjCV: linguis>cV a/ iufcemoditquia.n.non funt in p lijsformisvtensindecore 5Cftu prijsefficiutquodminime vul" diofead res ridiculas,idem con-' gare eft in locutione oia huiufce ficeret* Idaut,q<f congruit,quSmodi.ille aiithocignorabat, turn excellit in heroicis carmini Eftaiitmagnuquidevnoquox buSjConhderetur iniecftis nomix queeoru,quacdi<ftaruntjConuc^ * nibus in verfum,cV in lingua v nieter vti,flC duplicibus noibus ti'qj S>C in translarionibus, QC in &linguis:multoaute maxima al^s formiSjloco illorii pofiris p metaphoricu efle:folfun. lioc ne prf)s noibus,videret vti'qj quod que ab alio licet fumere:igeni)*jj vera dicimus , Ceu, cum eunde ugnQ eft:transferre.n. rede very iambi cu feceri c ytfchylus dC Eu ba,eftfiTevidere Nolumaute ripides , vno vti'qj tatu noie imx dupliciacjde maxime cog rune mutato,loco^5 proprn confueti dithyrambisrlingua: aut>heroi^ pofita lingua, hoc quidem appa cis-.translationes vero iambicis ret pulchrum : hoc aut humile :Verfibus,& in heroicis quidem Afchylus quidem.n. in Philo' oia vtilia funt,quae tradita funt: cTtetececinittFhagedxna, q mci in iambicis aut, quia q| maxi/ me

De Poetica
neq? helium, quauis habes prin cipiumcV:fine,aggreiruseft ca> nere totum: valde .n, vtiqj magnum,clC qcf non facile vndi'qj perfpici poiTet/uturumfuinvel magnitudine modicc fe habens intertextum varietate.nunc aut cum vnatn partem inde dempx fiflet,epifodi)svfus eft ipforum De'Efopaeica,lierotcatie imitatione ipji mulds,vtnauium catalogo dC ufyttecum ~fragoedia,conuenientia alrjs epifodr)s,quibus djftinguit AC differentia. Cap. n. poefim. Alrj aut circa virumv-' E narratiua aut SC in me num faciunt,6C circa vnum tps, tro imitatrice, q<F opor &vnam adionem, habentem jn tec fabulas quemadmo' multas partes, Ceu qui fecit Cy du in tragoedi]s conftituere dra^ prica,cV paruam Iliadem. Igit fnaticas,&: circa vnam a&ione, ex Iliade quidem 6cOdyfleavx totam &C perfecfta,habente prin natragcediaefficiturex vtra'qj, cipium 6C medium 8t finem}vt vel duac folae.Ex Cyprijs autem quemadmoduaialvnu totufa" multac:cV exparua Iliade plus ciatfuam.ppriam^ voluptate, quam oclo,Ceu,Armbrum iudi perfpicuum eft:6 nullius hifto-' cium,Philo<Setes, Neoptolem9, riasconfuetaec:inquibus necef Eurypylus, Mendicatio, Lacae^ fe eft no vnius aclionis facere ex nae,Ilrj depopulatio, 6C Reditus poiitionejfed vnius tpis,quaecu clasfis,6C Sinon, dC Troades. queinhoccontigere circa Vnu Adhuc autem formas eafdem cy aut plures:quoru vnumquodtp portethabere epopceiam cii tra vt eueni t,fe m utuo habet: Qiiex goedia:velnfimplicemjVel imx I adinodu4n,pereadem tpa<3dna plicitam,vel morale, vel pathe" ualispugnacomiflaeft inSalax ticam oportetelTe. 3C partes ex' mine:<3 prcelium Carthaginen tra meiopceiam 6f afpecflunijeaf fiuminSicilia,quapugnae nukdemtetenim peripetrjs eget, dC lam in partem ad eundem fine agnitionibus,6C pasfionibus.px tendebant:fic&intpibus ,quse tereafniasfiC locutionem habedeincepscofequuntur aliqn fit re recfteQuibus oibus Homer* aherumcum altero}ex quibus vfus eft dC primus,5C i ta,vt fatis vnus null us fit finis. Fermeaut putari debeat. Etenim dC poex multi poetariihocfaciunt, Qua matum vtrum^j conftitii, Ilias re,quemadmodu diximus iam, quidem,fimplex6C patheticii: dt hac re diuin9 vti^j videri pof Odyflea vero: implicitu:agnl fet Homer9 practer ceteros, quia tio.n,per totu,& moralis eft:prg tec G mefieri poteft imitant Iocud<x nemjhaec noJa congruunt, quix bufcunfy in fermonibusaliquis Vteret.Sunt aut huiufcemodi prium,& translatio,6i orriame' tum*De tragoedia quide igit,<3 imitatione in agendo,fint nobis fatis,quoe dicrta funt*

DePoetica.
A terautemhaclocutione tentiaomnesfuperauit. Differt aut&fm conftonis longitudi' nem epopceia,cV,fm metrum. Longitudinis quidem igit ter minus fufficies eft qui diclus e. poflen.oportetfiFconfpici prin cipium &C finem. Eflet aut hoc, it prifcis quidem minores coftix tutioneseflent:&ad multitudi nem tragoediarunvn vnam au' ditionem pofitaru, porrigerent* Habetatitad magnitudinem * extendendamultuquiddaepo' pceia(pprium>quia in tragcedia n6contingit,quae fimul gerant, multas partes imitarhfed illam, qua: in fcena di hiftrionibus eft, partemfolu:in epopceia vero, quia narratio e, licet multas par tes fimul faceread finem perdu-' d:iquibVuisipiius proprijs^j exifte tibus, auget poematis mo les. Quagghochabetbonuad magnihcentiam, dC ad gignen" dam murarionem in eo, qui au' dit,Alaugendum disfimilibus c epifodrjs:fimilenan%citocomx plenSjCaderefecit tragaedias* Metrum autheroicum abexpe rientia quadrauit: fLn. quifpia in alipquopiam metro narratix uam imitattonem faceret, vel in multisjindecorii vti^j videret: heroicum.n.ftabilisitmii dCtu.' midisfimum metroru eftQua> re S>C linguas S>C translationes re cipitmaxime:eximia.n. dC nar ratiua imitatio inter alias: iabis cum vero & tetrametru, mobi > lia.hoc quide,(altationibus idcx neum:hocaut,rebusagendisap D tu. AdhucautabfurdiuSj fi mi" fceat aiiquis ipfa,quemadmodu Chacremon * Quaprj nemo loiv gam conftitutionem in alio fe<* cit,qj heroo: fed quemadmodii dicimuSjipfa naturadocet,qd* congruitipfipartiri. Homerus aut dCob alia multa dignus eft laudari:& iam QC qd' folus poe/ tarum non ignorat, qd' oportet ipfum facere: ipfum.n.oportet poeta q^ paucisfima dicere: non enim eft fm hacc imitator, air) cj E dem igitur ipM quide per totu certantrimitanrautpauca dCta. ro.hic vero cum pauca exorfus fueritjilico inducit viru,velmu" liere,velaliumquempia more* dCnullii vacuum amoribus,fed habentem mores. Oportet qui dem igitur in tragcedrjs facere admirabile: magis aut cotingic inepopceia qd* rone caret, ob qd* euenit maxime id,qd* admi labile eft,quia no fpecfiat in ?ii, qui gerit:quia ea,quac ad Hedo ris infecladonem,in fcena exifte tia,ridiculavti^apparerent,Hi * quidem>ftantee ,6C no perfequc tesihic vero renuens.in epico ve rdcarmineclam funt.admirabi le aut iucundum eft. cuius rei R.' gnum eft: oes.n. addentes aligd ei,qd'fac1;um eft,nunciantjVtre gratamfacientes. Docuitautc maxime Homerus <3daliosfalfa dicere,vtoportet:eft authaec cy ptio quaedamtputant .n. holes, qnhocexiftentehcc fuerit,vel cufitfadumfueritjfi pofterius eft

DePoctica.
eft,St prius efle vel fieri, hoc aut eft mendaciii: ob qcF iam vti<u primum mendacium:fednequc hoc exiftentc needle efle, vel fa-* <3um e!Te,vH adponere. quia.n. fcithocverum eiTe,capiturfalla ciaillanofter animus:6C primu, vtexiftens. Eligereip imposfi' bilia&verinmilia,potius qua posfibilia dC nullo modo proba bilia, Fabulasijjnon conftituex reexpartibus rone carentibus, fed maxime quidemnihilhabe re vacuum a1 rone.Sin aut>extra H fabula:compofitionc,quemad' modum Oedipus,no fchTe, quo Laius interierinfed no in drama te,qucmadmodum in Elecftra, quiPythianuntiantrvel in My fis qui line voce e Tegea in My fiamvenit, Qua^gdicere,qd' interijUet vti^j fabula, ridiculii eftra principio.mnon oportet co ftituere talesrfi vero pofitum fue rit,fldvifum magis cofentaneu, accipere &i ablurdunrquia qug in Odyllea funt rone carentiatil la inquam,quxcirca expoiitiox * nem^d* nullo modo toleranda funtjperfpicuti fieret, fi ipfa max lus poeta tradtari nnunc aut alrjs bonis poeta delet ipfa, condime tisafjsergensillud abfurdum, Locutioneaiitoporret laborare in ignauts partibus,<3t ne^ mo-' ratis, neqj fententiaru acumine ornatis: occulitenim conx tra valde fplendida locutio mores &fenten tias.
S

folntionibus

Cup.

ij.

Eproblematibus folutionibus, ex quotcp &t qualibus vti% formis fine, hoc pado cotemplancibu^ fiat vti^j manifeftiitquia.n. poe ta eft imitator, quemadmodum vtiipvelpidtor, vd quis alius imaginii expflbr, necefle e imi*' tari triu exiftenriii mimero,V' numaliquod femg:aut.n,quai' lia fuere vel funtrvel qualia aiiit 8C vnr : vel q ualia efleoportet , Hacc aiir exponunt locutione, vel Of. linguis dC translationib*. fldmultapathelocutionre funft damus.n.hsec poetrs. Adharc aa te no efteadem recfiitudociuilM! facultatis &C poetics: neqj ali9ar tis QC poericac.ipfius aut poeticj duplex peccatutalteiru quida.n. per fetalteru aut per accrdens:fi> quidem.n.elegit imitari re, cui* facultatc no habet,ipfius pecca/ turn efttfi vero-eligere no recte, peraccidens/edequiiambo dt xtracruraprjciente, Vel pecca^ turn Fm fingulas artes * Ceu q<f f m medicorii artc, vel aliam ar^ te,velimposfibiliain poefi trax (Sauit.Hsec igi^qualiacun'q? fue rint,no g fe,Quapr> op3 increpa tionesinqonibus,exhis cofidc rate,foluere.Primii quide.n.fi q[ aduerfus ipfam arte funt impofx fibiliafecit,peccauit:fed rede ha bet>fi cofequat fine ftri ipfius: fi-* nts.n.didus eft. Ceu fi lie magis apta ad cofternadu vel ipfa , vel alia facie parte.exeplu Hecfloris perfecutio.

DePoetica.
A perfecutio* Si fanefmis,vel ma< gis vel minuSjContingebatinefc&,6Cfm artem dehis rebus, pec catum eft non rec1:e:oportet.n.fi cotingitjOino nufqua peccari. Adh uc vtrorii eft peccatu 5 eorii nejquae f m artc, an fm aliud ao cidens:minus,n.fino fciebat,qcf in ceruorum genere femina cot" nua non heVjjfi mala imitatio nt vfus/cripfit. Prater haec aut fi reprehendit, qcF no vera, fed qualia oportetceu dC Sophocles * inquit.ipfe quide ,quales cpotv tetfaceretEuripidesvero, qua' les funt. Quapp hac foluendum eiTeSi aftt neutro modotqcf ita aiut,ceuquzde dr)s:fortane.n heqj melius ita dicere,neqj vera fed contigit^qucadmodii Xen(v phahes/ednodicunthxc. Fortafle am no melius quidem, fed fie habuit. ecu q[ de armis, Lan' ceac aut i piis recftae in faurotere: ficn.tuc inftituto quodam facie C bant^quemadmodu SCnunc 11' lyrici.De illo vero, qd* bene aut no bene,vcl didii eft a quopia, Vel fa&um: no tm coiiderandii in ipfum,qd* fa<ftu eft vel di<5tu, Tefpiciente,fi ipfum ,pbii vel im probu,veru et in ipfum, qui fax cit vel dicit,ad que, vel qfi > vel quo,vel cuius graCeu vel ma*sons boni, vr fiat: vel maioris mali,vt no fiat, Haec aiit, ad lo cutioncrefpiciente,oportet dif foluere.Ceu lingua O v'/>W qui de pnmu:forta0e.n,non mulos dicit/ed cuftodes, QL Dolonem. Qui fane fpecie quide erat mal* no corpore incopofitii, fed facie. turpe Antef enim Cretes vocat qd* pulchra facie habet. dC iliud Zuportvpov <Te x,tpAipf,no meru, vttemuletiSjfedcitius. Hpcau te g traslatione dictum eft.Ceu, Air] quide d^5 et holes dormie bant tota nodlem.&i illud , Siue hie in capii Troianii refpiceret* Et Tibiariififtularii^jjvoccillud,n'7r-tj'Teo-,id eft oes} ,p multis g traslatione dicftfi eft:oe naOuequiddamultueft* Et illud of <T' appopot gtraslatione:qd? n.maxime notu,folu eft. Per ac cetuaiit,queadmodu Hippias ThaiiusdiiToluit illud, tP/^o/uer $~i o /.nee non illud, ow x.tTztxwHaec aut diuifio ne,Ceu Empedocles,Extemplo aut mortaiia nata funt, q pri9 di dicerat immortalia eflerMera^ ^priusdiftinctaerat. Hxcaiir ov vvi illud enim TAewv ambiguum eft , Hsec aut fm cofuetu dine locutionis.Ceu aqua tcperatu,vinuinquiuntefle.Vndeil 5 lud si poeta dictum eft, Ocrea re censfabrefac'tiftani :dt asrarios febros,q ui ferru exercent, Vnde dictuseftGanymedesIoiii otv* %otve*v , ideft vinii miniftrare, cii tn di) nobibatvinu.Effeaiie hoc potp traslatione. Oportet aut dC qn nome aliqd:' fubeotra rietate aliqua vifuni fueri t ligni ficare,attederquotmodis vti^j fignifjcaret,hoc,in eo , qd:' diclflf

pr<Tjqdniac,phibitu fit, Illud)

autera

DePoctica
G autemquottnodisco'tin^itjfic quodamodo.maximevti$ ali' quisfufpicaretpereajquae efte regionetvel vt Glauco dici t, qci* nonulla fine rone praeexiftimat &ipfireillacondenata conclu' d un t:c\L vt q ui d ixerin t, qdf vr, reprehendunt 3 fi fubcotrari urn fuerit ipforu exiftimationiHoc aut patiunt q ad Icariii pertinet putant.n.ipfum Laconc efle* ab furdu igitnon congreflum cum eo TelemachunijCU Lacedacmcv ne petiuit*Hoc autfortafle fe ha H bet,queadmodum Cephalenes aiiit:afenacpvxore duxifle di^ cunt VlyfTemtflC eiFe Icadiu, fed non Icarium.Propter erratfi aut problema verifiFe eft. Oino au tern impede quidem vel ad poe^ fim}vel ad id^qd* meli us, vel ad opinione oportet reducere: ad poefim.moptabilius eft jpbabi' leimpole,^ nonprobabiledC pol'e.Huiufcemodi autemefle, qualesZeufis pingebat: fed & ad meli us: exemplar .n. oportet excedere.ad qua inquiunt ea, q[ I r5necarent.Sicijj5iiqd'qnque ncn eft vacuum a* rone: verifi' inilc.n. &practer verifimilenax fci, Subcontraria autem vt dix cta,fic aiaduertere, quemadmo^ dum cofutationes, qua: in difpu tarionibus funt:fi idc, &C ad ide^ c^fimilimodo.quapg Q(. ipfum Veladquae i pfe dici t: vel quod vtio^ prudens praeceperit. Rex <5ta aut repreheniio dC vacuitas ronis 6C prauitas eft,qn non ne>cesfitatevlla exiftente vllamin parterriiyfusfueritquppiam va K cuoci rone, quemadmodum u ripides Ageeti prauitatetQuem admodum in Orefte Menclai. Increpationes quidem igitur ex quincp formis ducunt: vel.n. vt impofia,vel vt rone caretia, vel vt detrimentofa, vel vt fubconx trariajVelvtprxter redta rone, qua: eftfm artem.Solutiones au temexdidis numeris quacren" dae:Aint autem duodecim.
Vtra mtliorfit '*nitatio, Eficane, 14. fragiea

Trum aute melior epica imitatiovel tragica, po fetaliquis dubitare:ll.n. quac minus eft importuna,me" lior:huiufcemodi aute q ad mr liores fpeclatores, eft manifeftu* qd* quac cun(fla imitat,importu na:tanqua.n. non fentientibus, nifi ipfe adpofuerit^multo motu mouentur. Ceumali tibicines voluentes fe ,fidifcum oporteat imitari: c^trahentes praccento-* rem,fifcyllamcecinerint* Tra^ M gcedia qui dem igit h uiufcemcv di eft>vt cV priores pofteriores fe putarunthiftriones: vt valde.n. exuperantem fimiam Mynifcus Callippidem vocabat,Huiufcc> modi aut opinion de Pindaro erat.Vt aiithi fe habent inter fe, tota arsad epopceiam habet. Hancquidcigitur circa fpe<fh/ tores probos afnVmant efle. qua re nihil egct fTguris:tragica aute ad im probos. Quae igit impor^ tuna eft,deterior manifeftu q<P cfle

De Poctica.
A efledebet, Primum quideigi' turnon arris poeticac accufatio hare eftjVerum hiftrionicse,quia licet conficerenotis etia munus rapfodorum obeiitem, qcf fane feciebat Sofiftratus: 6C, canente, qcf quidem faciebat Mnahthe9 Opuntius. Deindenecpmotus omnis improbandus,fiquidem necjjfaltatiOjVerum motusne" quam hofum, qcf quidem Catlippidi exprobrabat:& nunc ax Irjs/vtnoningenuas mulieres il lis imitantibus. Amplius tragoe * dia dC fine motu faci t, q<i* iplius cft>quemadmodum epopoeiatg ledione.n.manifefta eft qualis ft.Siigitureftali)sin rebus me liorjhoc vti^j non neceflariu ip/fiinefle. Deindeqmoiahabet, quaecunqj epopceiaretenim mex tro licet ei vri8C praeterea non paruam pattern mufica, dC afpe Itationes habet, per quam volu ptates percipiut euidentisfime. Deinde S>C euidens habet 6C in agnitione, 5t in operibus. Ad** * hucquiain minore logitudine finis imitationis eft: quod enim confertius eft iucundius eft, qua id,quodmuitomixtum eft tern pore,dicoautem.Ceu fi quis Oe dipum ponat Sophoclis in vetil bus,quorIJiaseft. Aducminus Vna qualicun^j imi ratio eft e<x rum,qui condunt carmen epiV D cum.Signum autem.exqualicil queenim imitatione plurestra goediacnafcuntur. Quapropter ilvnam quidem fabuJam fece-' rint necefle eft vel breuiter ofte^ fam,vidcri in extreme imminu tamivel comitantem longitudi ni metrijlanguidam. Si auto plu res.dico autem. ceu fi ex p! urib9 adionibus fuerit i unda,no vna quemadmodu Ilias habet mub tas huifcemodi partes, dC OdyP* fea>q use dCper fe habent m agni tudinem. Atqui hxc poemata , conftantjVtcontingit jOptime, * 8t qua maxime vnius a<ftionis imitatiofunt Si igitur & hi<? pracftat omnibus, dC prgterea ar tis opere:oportet,n.non quamli bet voluptate efficere ipfas, fed illam,qu3t dida eft,manifeftu , quod melior vtity eilet magis adipifcens finem,qua epopceia, De tragcedia quidem igitur dC epopoeiaflC ipns QC formis, 5t partibus ipfarum , dC quot dC quid differunt, &C eius quod eft bene,& nonquac cau de increpationibus &folutionibus tot dida fto, Dtfotticafinis. Rhct.Poc.cuAucr. E

A V E R R O I S
PARAPHRASIS IN LIBRVM POETICS ARISTOTELIS, Jacob Mdnnno Etifpano H*breotM.edicointerprctc>
Viuslibclli propofitueft exponereid, qdinlibroPocticae Ari (lote. de regulis vribus,atq,coib9,olbus vcl plu nbusnacionibus contineif: cum tii iriulta in co cotineanf1, qua; no func rcgulxpropriae Arabum Poefi, necjuc eorum coniuetiidini. & id feptem capitulis compledlemur. Qjwf,er lutfintlmitationis genera: M ex tjuilmfirmonibns inutatio ordinetur. Cap. I. Ncjuit Arift. Propofitu nfm nuc cftdePocticaarte,deciu(cj; gftibustradare. Oportecauc,vtfii]ui$ Tcht rcwlc tradere ei us regulas,vt pn mo dicat,q na fitadio (feu facultas) vniu(cuiu(q;oiiispocmatii:&ex^busipGefabula: pocticor, accxquot rebusconflcnnnecno ,q nafintearum partestum coestuntpropria:, cjuibusftcoftcntipfe :quotvefint gna ronam,qvix in fabulis cofyderanf'nnicio.ffumptoabipfisprincipiis,qua:nobis natura infunccirca lioc. vlHquit.OlsPoefis,ois(]; fabuIa poetica in vituperandi, vci iauda digneconfiftit.qd^qtiidc indudio ne jpbari pot de ipfis poematibus, p fcrtim dc Graccoru poematibus,qi;q dcrebus voluntariis agcbant: ncpe ex honeftis& inhoncftis. ita quoqj rcsfehetinartibus imitantibusip(am Poeticam ,quz quideadpuifationern cithararu, accibiarn accomodan^eay.fhxcduojppofitacofyderare.Fabuia; autf pocticaTu.nt L (crmonesimitatovij: ofia vcro tmitatjonis& (iruudinis funt tria: duo finiplicia>!& tertiu copofitu ex illist J.xduobusaut JUisiirnpIicibus vnu confiftit iu imitatione alicuius rci, acei*filltudinealicuialterir?i. hoc aiuproat eft vnicaiq; u{iom.ui u miliareperdidiones fibi proprras, quatapud Arabeslfsiil'itudinisVo^ Cantur.Alcerum veto coiiftitin acccptionc alicuius (tfis,vicealtenus (I mills: qd'quidi; in liacartepmufatio appellat"1. Nec te latere debet fiib bacparceiucludieagna, q hacnfa .. a;tatc Metaphora,ac Cognomina- *** tionuncupanc. Vcrucoonominationesvcpluriniu funt ^inutatioes ex affcciibusaffeduii rei: ted meuphoracJrcomutatioreru iltt jppor tiouatarii,hocell,cu vnius reiproportio adiccfam (it proportio tertij adquartam,&j>mutcc' nomeiitertiac in prima,vel ecotra. in libro aut Rhetorical explicitum eftquot modisfiant comutationes. Tertium vc ro genus poeticarum orationu ex duobusnuncdidiscoftat. Inquit. Vt naturaq^cia holes imitant J emaJan tur; pLcraq; inter ic (e in adio-

DcPoetica.
A mbaSjitaYtali^coloribuSjfllijfigu ri5,nonnulli vocibusimnen^&hoc YC!arte &habim,qui imitatoribuf inert, vel obcofuctudinf, qua prius drhoc habueruc: itaquoq; in ofonibusfuntnacuraimitatorcs. Imitatio autin fermonib 9 pocncis,atq; aemulatioex tribus quidefit,nepe karmonia ac numero , ac ipfamct imitation?. Horuautvnuquodque potfcparatim & feorfutn ab alio rca,I.fiftrt peririqnq;:vrhatmonial*pfiilmis, lit. numer'vero in citharis (feu choris) ipfaq;imicatio in ofonc: intelligo fermones imitatoriosno metricos neq; numero pliberatos.qnq-, verb pnt fifpmifceri h$ctria inuice,vt fit apod Arabes.fiunt.n.q ab holb'huius infub: poemata funtadinuenta, poflquaresipfainales cotinucrint^ atq:agregarintipfa poemata nalia.ipfas vcro resnalesadinuenerut , . . ipiz^getes nales. in Arabum.n.poe roatibustioerat harmonia,(ed vel to. tm numerus,vel&numcrus&imifatio (iF. Tria ergofunigna artiunx imitantium,velqua:munere imita diflingunt'':nempe, qharmonia,q numero, & q fermonibus imitantibus v ti tJ.& eft hsc ars, de qua in hoc libroa^it. Inquit.Multireperiun^ fermones,qui vocanf'poemata,qui nihilfaculcatisPocticz obtmttprx ternumerum rmivtfunt fermones metriciipfiusSocratis,acfermones Empcdoclis nales.in fcrmonib* vc|o pocticisipfiusHomcri ecotraeBcn:t.c]in vtrunq; liioru repcncin tit Ci, Inquit. Qiiaob rcm no d?t verenolari poema, nihqdhaxduo ampledat'.illaigif'dioniusdcbcc vo can fermocscj poemata:que"admoiu&qui inPhyficis, vtifTermonipotiusrneri-

118

tovocadmcft.quaPoeta.SiPrquo quc fermones imitatorij, qui ex me tris pmixtiscoftat, jffeftonofunc poctici. Ex diclis igif conftac quoc nafintgna imkationis: acex gbus " imitatioordinef'in - : - f fermonib' ipfb {errnonc.iuvtciusacliofu gfe&a
De jii.-iliis atiis imitationis differentia* fents rts imitatas}ac penes imitaaJimojum, Cap. i.

T Nquit. Qm vero qui imitanf'& la.'mulanf'jidcoimitanf', vtinducantaliquosadaJiquam voluntaru adionem agenda,aliquam vero aliam prohibenda: pporcetergo, vt ea,qua: proponit imitari,fmt vel vir tutes,vel vitia.Na omnisadio,oisquemosad alteru horuduoru decli nat atq; in(equitJ:ncmpe vel ad probitatem,velimprobitat<5. Sedcum. quicquid ex adionibus voluntarijs quafrit imitari,fit vel virtusvel viiium,ergo vtpevprobitates & probos ipfasprobitaces imitemur improbi tares vcro j>improbirates& p improbos. Porrd cu quxlibec iroita tio fiat depulchro, vel curpi:ergoomnisimitationispropofitu cuhoneftarc vel dchoneftare.Sequiturq; exhoc,vtquicuhq; virtutes imitaa tur,hocefi,quiaeasimitari funtna tura proni,fintprobi.ccontra vero, qui vitiaimitentur, dehciantnaturaabhis,ad vitiaqjmagis accedant. tx hisergo duorum genetu honjinum daturlaus,& vituperium,hoc eft virtutes laudare vitiaq; damnare.obidq;fi:crunt aliqui poctarapprimciaudantcs,non tiiexadte vitu perantcs. Ergocailibetimitation! infant hi duo aiflus, videlicet laudadivel YUUpcrandi.fiftq;hjeduaedif fereQtixrepenuunimitationc,qu5 ' EE ii circa

De Foetid
C circa/ermoncsfit,nonautcmin<ra <juaefupmetru,neq;inea,queper harmonia. Tertiaprxtereadfia in eft ipnimitationi,q gfermones fit: jie'pequaquzrif'jVtaliquid firealicuialij fibifimili,oinoconueniat:p" terhocqjqujeratur peridlaudatio vel vituperatio, fed tatumodo ipfo lueraconuenicntia, & concordia. hocautgen'imitationiseft,velim materia aptaadduo oppofitatraf mutari: videlicet,aliasadlaiide per exccflum({euaddionem)tranfihu tataraliasveroad vituperiu pexcef fumetrranfmutata. Inquit-H^cin H <]uam eft Homeriimitatio: nempc vt cu effingit aliqua conuenie"tia ,& fifia,idquidem heatexceflumaliquadlaudevFvituperiu.Interpoe tasptereaaliquismaximevaleting n r j . . J . ,f . _ ^ r liandairmtationecoiormi,&coue. f r .... ^ . . nicnti,ieufimiHimatm:ahquisvcroinea,qlaudevel vituperiu het: aliquisaliusineaq vtrunq;horum amplcdrifivtHomerusvfuscft. Arift.aiTtde quolibet horum gene turn exfplu tradiditp variagnacar minu feu poematu,q" tune in jfuis re gionibuscrantnota,fblebantcj; vti I quolibethoru triu generu imitatio nu.Tuautfacileinucnies huiufccmodignaincarminibus Arabu:& fiplurimaeoru,vtinquit Alferabi' funt adluxum attinetia. nailludgc nus,q(famatoriiimvocant,inclinat quidcm holesad re nefanda,ac ^hi bita.idcirco ab hmoi carminibus amoncndiruntpucririmmo inftilucndi funt, vtin vfum habeant ca carmina,qu3Badfortitndin6&gloriam conducunt. na Arabesinfuis carminibusno hortaf'ad alias virtu tes,qua ad has duas. & fi de his etia, non Tthortenfad eas tradlent ,fed potiusiadantf*gratia.Atilludgenuspoematis,inquo quscrifimuatiociufdemmetreiatq; conucnien tia,vtdiximus, eft infrcquenti vfu apudeos:p,p.eaq;eorumfapie'tcsfre quenter dc/cribuntaialia,atqj ftirpes.Grarci veroutplurimumnullu carmen proferunt: quin ad aliqua hortandam virtute,vel adahquod vitiiimdehortandufe vertat, vel(j> aliquem optimum morem velfcif. tiam^ftarcno fuadear. Eriamdi<5tisergopatetgna imitarionum cS tria,carurnq;dftaseffctres.&q fine hmoidna;tres,&ipfa triagenera. Quodfiexaclepquiratur ipfapoemata,videbi tJee verii no dari quartumwenusimitanonurn,ncq;quar taindfiamillorumgenerurn. r\ ^ f ^ ; rtn DeCaujis,aquibusortatstPotttca,& / ,- 7; . r r , dtaiiquibusipiusjpecMbus. fj Jr fc *' TNquit.Vidcc'aduabus caufis, & Iquidcmhoi naturahbus Poctica habuiflcorigine.Primacf^qfh infi turn e a natura holbusa puerisimitari.hoc aut inter cztera aTantia eft maximcpropriumhol. Cuiusrci ca eft,quia homo inter caetera atantiagaudetimitationibusreru,qiias iam pceperat. Quod autemhomo gaudeat natura ipfisimitatiombus, argrn eft,qm nos gaudcmusimit'ationererum,quascu moleftiaafpicimus,& no cu deledatioe: pfeEtim cum ilia imitatio fueritexaitifiirha &concinna. vtinimagimbusmultaru ferarum truculentarum,atque pi#urisearum,quasprxftanti(Timi pidlores cfficiuut, euenirefblet^Et obhaccaufam vtimur imitacionibus in difciplinis pro rcrum intelligentiis,atq;interpretationibus. Sue enitn

DC Poetica
A cnim ip&imitationcs inftfrn conduccnsad intelligentiam rei,quam quxrimus intelhgereob dcledatio ncm;qu5habemusdc imagmibus, pid<juod habent de imitarione, Aiaiguur perfc&iusrccipict,qoan~ to magis gaudebit: q in non fblu m Philolophisiucundifiimum eftdifcerc,(cdftca:terishoininibus:quaquamodice hi in hoccum Philofo phiscomunicemtqmaliquishomo cxaliquo difcetiuxta tariam ratio nem,quac eft inter ipfum docen tern &difccntem. Scd quoniam imagincs funt imitationcsicrum, quassia B perccpimustergoeisvtimuradvclociorem acpromptiorem intclligfi tiam. prasftantautem intclligcntii rerum propter Toluptatem feu dele Hationcm quam prxbefrt, ob fi mill tudincm qua habent. Hxc ergo eft pnmacau(a,qua;poefim pcperit.Sc eundaTerocau(aeft:^anaturahumana gaudet numero,ac harmoma ac metris: qih metra vidcmf ad numerum attinere, maxime apud eos, quianatura habent metra alfaqui. Vbluptasautenaturalis, quaeadimi tationem &rythmos, acharmonia & metra eft prona , genuit ip(am C Poetica: praeftrtim apud eos,qui ab initio fun tad idhabiliores. qua natura auda,orta!de eft in cis ars Poe tica: proptereaquiaprimusdeea ah quaportiunculam tradidit,moxcj^ primum fecutuseft, aliam tradidit iteru portionem,& ita panlatim cxtcmporarijs, donee artes Poetic* pfedtarfHerunt. genera quoq-,earum vanacoplctafunc pro variahominum generis habilitate,& promptitudincad maiorcm deledarionfali cuius{TenerisPoefis.Excmplicaula, prarfca"tioresacdigniorcs animi ua-

i<r

tura primogenueruntartem laudl D di.intelligohoneftaslaudarc a&io nes: vilioresvetoanctn vitupcradt pepererunt,nempeadionesprauas vituperate:Iicetoporteat,quiinten-* die vituperare vitiofbsatq;a6Hoaes viriofas, laudareprobos ac honeftas acliones,vt turpitude vitiorum ma gispropaletur:intelligo,<j>poftqu5.. canarraucrit,moxcontrailla a<ftio nesprauascnarret. Hzcinquam eft lumma return comuniu omnibus vel pluribusgentibus,qu^ I hoe capitulo contincntur: reliqua vcro, quaeineoconrinentur ,ola velmaiorparscorum,funt res, qua;erant propriz carminibus Grarcorum, & confuetxapudcos. Mcminitcnim Arift.ardum poeticarum, quaierat in vfu apud cos : & quo pa&o ortae funt vnaquarqjearu natara,&quac pars foerit prior in gcncratione fua alteripra;fertiminartelaudandi > & vituperandi,qoes crant tune apud cosfamofx. Adhucnarratquisruerit primus gincocpit inuenirc vnl quamqjillaruartium pocticaru,q erant in cofuetucdme apud eos, & gsaddiditfup, illas,&quispofthoC' t perfecit eas. Etl hoc fummelaudat Homcrum,dicitq;cu fuifle,o^tradidit pri ncipia harum arti um: & cp nemo anteipfiiminartc laudandi, aut vituperadi, velin aliquaaliaarte apud eos famofa quicqua egit,q^ efletalictiiusdignitatis,autadmiratu dignu,Inquu.Cu igitur a principioiperfc&iora ac breuiora eflent carmina: quia naturaliter faciliusJ hxc incidimus. Breuiora aute funt, quarexminoribuscoftantfyllabis: impcrfecliora vero, qu? pauciorib* conftatmelodijs. inquit.Inartc vitupcrandinonquemur imitatio E E jij (ecun-

DcPoctica.
<T {cenndutn oeVeniK vitii & turpis d tam,(edeiusvitii olsqc? ridiculum efhnempeqcf quidem vile eft actur pe,dcquo dolendu noa eft. Inquit. Quod aut ipfoderifio hastres obtiCeatcondones , argm eft,quia in fa defer- eic*irrifi haectria reperiunt: videli"* cerfaciesiracundaeft,adconuitiaq* difpofita,partfmq;dolensdeco,qui cuirridet, con tea id q din facie irafcfrntiseueaircfoJet, videlicet q> in facie if aicentis eft iracudia , & iafta tia,atq ; dolor, haec inqua eft difpofi tio aoim i irafcentis cotra eara tern , contra quam uafcitur.
*/(t Tragetdi* ejfinti* definitto : & Juts fortes Cap. 4.

YNqait.Optima ars laudSdi, id eft "Tragoedia,quz mctrico fermonc imiratio pftantium eft, vtif'carmi4iibuslongioribus,n6breuibus.Ideirco poitenoribuspoetis no placuc runt car mitia brcuia,quae me in eo gneerantia vfu,atq',in aliisartium Poctkarxui qmdera proptiura me ttu eft,qd fimplex^no compofitum eft:veruti6debenttanta hfe prolixitate,vtincnatrationt hoibusmo I leftam deuetiiant. Definitio au t , o intelligcntiflentix artis lauda ai(.i.Tragoediac)prxftat , eft imitatio adtionis illuftris,voluntaria2,pet fcd^oui incft vis vfis circa res prxllantiores,Bcm auce particularisde fingularc prxftanti:quaquideimitationc a! rcda afficiunt" afiedione permi(cncordia,atq-, tcrrorem in eis orta.Hoc autfit imitando viros j^bos{an<fritate&paritatc: qm imt tatk) fit dc di{pofmonibus , quz vir tutct inducunt,non dehabilibu$,cu tosimiuri ncqueamus, pecficitur

aut itnitatio in (erJlione, R illi mclo K dia&numerusadiungaf.Repcriun tar tn aliquz di(pones,qua; circa nu mcrum & melodia reddunt (crmo necfficatioris imitacionis: vtfunf pronunciationes^gcftusvuhu$dc quibusin Libra Rhcioricorumdiftumeft.Priroavcro pars Tragcrdiz in ipfaadtipnccftjVt res pltaws enumcre"c',quibusfit imitattormox IKE melodiaac metro conuenienti* bus illi rci.de quo df,apparent*.Vfu aut melodia: in carmine difponit a* nima-ad recipitnda imitationemjil liusrci,qnam quserimusimitari: ac fi melodia pftecipfiala: cam difpo- i, ne,quaquazrif'imitatio rei.de qua imiratio quaerif'.Pracftat vero ipfi a* mm; hac difponera 1 jingulo generum Cat-minis ilia melodia,quae illi gcncn poematis congruit fuis conccntibus,&c6pofitionibus.Naquc admodum videmusconccntusacu tosconuenirealicuighi (ermonisi cui graues non conuenerant, ide do componc mclodiarum arbitrandii eft. Naturx aut vel affedus eoru, qui hiftorias & fabulas en arrant: <| perficiunt imitationem in ipfifmet fermonibuspoeticiscxiftentemjpcr hzctria^empe p imitationem ,& AC numerum,atq; melodiam > qu? qui dem funt elemeta,& bales ipfius imt tationis,duaein generc funt:altera quidem,quzaliquemorem mdicat vt exempli caprudentem loqucntc refcrat,veliracundum: altera vero, quzeiusfniam declaret, ^ppriamq; men tern aperiat,Qm effigies loquc tis,aliquidaffirmantisnbn cit effigies id dubitantis.ni effigies (ermo> niscius,qui alicuiuslaudemenar* rat,atq; promulgat,eiufq;geftus& vuLcus, dcbct one effigies aflerentii &

DePoctica.
J&feccJtin'cantisinon dubitantis & dcridentis. Hiftoriaeaute&rrcrum npuitatesatq-, enarrationes, quas de bet referre hiftoriographus , qui illasdttasidm didlas naturas habet, fiintipfefabulc,cfimitadonefiunt. Inceliigo pcrfabulas compofitione reru,quarum imitatio quejrit*, flue idfitvtres(ehetfmefle> flue vtin Tfuhf.quamuisfit falfum : iJcirco fermoncs poetici appellant' fabul;. Quare & hiftoriographi atq-, fabulacores tandem func, qui habile vim imitaudi mores atq; fnias. Inquit. Necefleigiifeft cuiuslibct TragocB die fex cepartes: nepe fabulas inntaDidio. corias,Mores,*Metru,SnTam,* Ap. paratu,Melodia.Huiusaut rei ro e: quiaoisfermo pocticus diuiditjin wqdcftimitans,&inidqcfimitacu cft.Imitansauttribusconf tat, videlicet imitatione.didione , ac melodiatQuod veroimitatueftinipfa laudetribusquoq;rehquis coplcdi tur.fmonbus,lententiis, &apparatu.itelJigo p apparatu aflumcre ex eoargm,& indicium ad (bifcogrui utem. Suntergo partcs Tragoctentiat funt pftantioresp.tcs,cu TraJice erra- goedia non fitfiiB^ hoim imitatio, quafuntfingulares holes percepti. kdeos|imitatiir ob fuos congruos mores^tq;a6liones Jpbas,ai; q; felt ccsfiiias.C6fuctudmesetenim adio nes,ac mores ampledun f:idcirco co fuetudo fuijt vna ex fix partib9 Tra goedi;, & no oportuit diftingucrc cam ie aftiones, & mores deeisque mentionem fkcerein ea. Apparatus autcftacc6modariofhi^aI.-& fiapit Gr^cosextataliquodgenus, quo fit matur argm per huiufcemodi animi accommodafioncm,(eu apparatum. vcgratUcxrmpliqjalfquisfit D Iftus & hilaris.hoc quide non rcpcriturin Arabu carminibus. atiofef monibuslaudatortjsh^cduo repe<> riuaf:Bcpemorcs,&rnTe. Trium ve ro rcliquoru generii,q funt,indici u fumiturex tnbusrebus,quasimiumur,ffabularu,melodie,& metri. : laquit. Fabtil^panesquidedu^ sue.: ois.n.imicarioeft,velquafuimitationi ppofitum fit aliud quippianv imitatumconficrumq-,:moxexillo: transferaturad illam in)itationem> (ua,qcfapud v>recos peripeti^df.i.-. euentus in cotrarium: aut q> eadem resc6fingatj,preterq<{ deuictad imi E tation contrarn &hocaflumprionera indicii appellant. Inquit. Fabu(aeftprincipium,ac vclatianima Tragoedi(:(ec.undo loco mores: cut pr^eitimitatio,i.quosimitaf.imita tio.n.eftbafis, &principiun>huius artis:quianonfitdeledarioob rela tionem rci,qua referre queritur,-nificonfingatur:fed bene n't deleda- tio&receptioilliuSjduniconfingitur.& idcirco no f que delcclabit > fi quisfucispulcherrirais tabulamfil urn illinat:acfi imaginem albo tm diftinxcrit:ideoq; holes exercetartcmpingendiimagines,&pidura$ F Tertiaautcrn tragccdia: parSyq" f cundam in/equitur,e(lip(a(hta<ncc autem eftpofleexplicare.qufin/lat atq; quadrat, id ell habcre Vim imi tandi id,quod ita fe habct j vcl noa itafehabet. hoc autem eft proprift m uaus ipfius Rhet oric; ad probaq dum aliquid eflc vel non efle. veri Rhetorica id fermonc perfuaftup probat,Foetica vero fcrmone irnir tatiuo.porro imitatio in rebus lega libus quoq; rcpcritur. Inquit. Ala ne YCterc* ciuilitet dicen tes cofingr iiij

De Poeclca
C b5t,poftcriores vero rhctoricc: hoc Cap. 5. eft Antiqui impofitorcs morupro Vm igituriam diclum fit, o^d rmandis fententijsin animo, latis fit Tragocdia, & ex quibuscocrateis vtifermonibuspoeticis: pofteri vcro rhetonca vti (atiuscfleiu ponatur, quot finteius partes ,8( clicarunt.Intercftautem intcrfcr- qu; fint,nunc de rcbus,quibus fit co moncm pocticum, qui (ententiam teftas reram.quibus carmen confifaoitatur, & qui morem: quod qui ftit, dicendum eft. nam tradarc de morcm perfiiader,hortatur quide his rebus eft ncccflari urn in Tragoc fuperaftioneni alicuius rei,autvc dia,atqucm alijs generibus Poefis. illam fugiat. {ermoautem,qui ad hocenim eft vclutiprimum,mafementiam perfuadet,hortaturqui- ximumque principium eius. Quo<letn ad aliquid cfle vcl non eflc, no nia res, quibns ipfe artes confiftunt, adaliquid que.rendum vcl fugien- bifariam diuiduntur: nepc vel funt jj Hum. Qparta autetn pars, qri; tcr res neceflarif,vel res quibuspr^ftao riam fequitur, eft metrum & nu me tioresacpcrfedioresreddantur.Di- L ius:cui us pcrfedio eft explicatio in- cendum ergo eft Tragocdia debere tentionis.na multafuntmetra, quc. pcrficerc finem adionisfu?, videlialicui intention! respondent, quae cet vtex ip(aimitationc,cumaflequatur fine,quern ex naturafua pin alicui alter! non refpondent. Quintaantem pars per ordinem eft ftare poteft. hocautcm propter vaipfa melodia: qu? quidem eft inter rtasrcsfit.quarum vnaeft,vtearom nes has paries, qu? maximeim- men habeatquanda determinatam primat in animo. Seztaveropars magnitudine, qua fit totu perfecln, eft ipfum fpcdaculum.intelligo per Totum autern & perfe&um eft id, apparatum (pedacuhim, (eu aflum quodhaber principium, medium, ptioncm rationijprofcntfti? com-' & finem .Principium aute eft, quod jnoriitate,auta(fhonis commodo, precedit,&non eft necefleipfum re npautemfermoneper(uauuo. hoc perineum rebus, quibuseft princi M * enirii nondecetinhac atte,(ed ftr- piG. Finis vcro, qui eft poftillas res, moneconfido &imiratorio: quo- quibusipieeft finis , &nonprius. niam arspoetica non eft adinuenta Medium vero eft id, quod eft prius ad vfum argumentationi*, &difpu & pofterius, & fi m u 1. eft ergo pre.tatiois,& prefer tim ip(a Tragoedia. ftatJusvtroqjCKremo,cum ipfum & ideo Tragordia non vtitur pro- medium fit in loco priori &poftenunciatione,&geftu^tq; vultusnu riori. Viri cnim fbrtitudineprediti tibas, ficut vtitur ipfa Rhetorica. locum in acie btinet,qui inter puInquit. ArsTheorica,qu?docetcT fillanimes&temerariosmediat. eft ^uibus nam fiantcarmina, &quo aute locus medius,qui ex extremis padotiant, pr^ftandor qaidemac coftat: extrema vero ex eo non con principalioreft, g fitipfametcarmiItant. Ad hec non eft ncccflariu, vt naconficere.quoniaro qu^Iibet ars, ipfum medium fit;quale,(cihcctv-c ^ docet adionc,pftantior & princi- optimam habeat compofitionem palior eft,3 qu^ Tub ilia locatur. atqj ordinem tantum, vcrum ctcogruentem

DePocrica
4 gruenrem magnitudinem.Oportct crgoipfum carmen habere principifi,medium,&nnc,&vtvnaqueq, barum partiC fit magnitudinc mediaroponetq; totu cdpofitum ex eis eficmagnitudinisterminatae.nocuiufuis magnitudiniscontigerit. N5 pulchntudo copofiti (feu bonitas) ex duobusquidem oriturtalterficft ipfe ordo: alterum vero magnim do. idcirco alal pcrexiguum non df pnlchruminrclationeadindiuidua fei generis. Eadem.n.ratio vfeflc in hocipfiuspoetica; orationis, acq; doclrinx demonflratiux. nempe fi B brcuisfucritfpcculatiotempore,ei' intelligentia non eritoptima. Identidf fi longior fueritiufto cademq; ratione:qm a confiderationccotem plantisfacile elabitur, & obliuioni difcipuluseam tradit Eadem.n.eft huiusrei ratio,qiMecftin fpedtationealicuiusfenfibilis;videlicet,q7tuc exade fpedatur ipfum fpeclabile,cu inter ipfum & fpedantem modica intcrcedudiftantia,n6aiit maximc diftans.ncq; cum ex maxime proxi ma.ldem,n.conrineitin fermonib* poeticis feu fabulis,quod in ipfis difciplmis.nam ficarme perbreuefue rit,non poterit perficcrepaneslaudis.& fi in longum protrahatur, no potcrnnteius panes feruari,me!noriaq;tencri:ita vtpofterioribuspar tib' la auditis, priores fine obliuioni traditx. Orationes vero rhetorics, quibusfinntobiurgationes, nullam habentnaturaterminatam magnitudine.&obid'fucnintcoatftihomi ncsmenfuraretepusobiurgationis, qux inter aduerfarios occurrebaf, vel vafe aqueo Clepfydrc vocato moreGrxcorum,cum tatumfigna cjuaerebant,velpartibusdierum,vt

11

ArabcsTtebantur,cum propofirum D eornm in fuis obiurgationibus eCfentrcsperfuafibilesexteriores. Idcirco fi Tragccdia ageret de obiurgatione,veIconuKijs,& cotentione* tuncoporterctmenfuraretfpusor* tionis contentiofx per inftrumen* turn aque.,vel per alia horologia. Ve rum cum non rcsitafehabcar, idea oportct'ipfam pocticam artem ha* here tcrminum naturalem,vrres fe habetde naturalibiwmagnitudini bus,qua:rcbiisipfisinfunt.Naqucadmodum genitaipfa,'fi teporegenerationisnon impediantur ab inc6modafortuna,habcbuntnatural! B terterminatam acdcccntcm magni tudinem,ita in fabulis poeticis cueniredcbct: prjefertim in duobus illisimitationisgeneribus-, videlicett ^ mntatio ' decontrario ' quo fit in con trarium,vcl in quoidemmetimitamur,pr3Eterhoc, Q^fiattranfitusad contrarium. Inquit.Quod maximc etdcledatin cofHtutione carminis Poefis,eftncenarratio multarurerum,qua: vnirei determinate acci dunt,dequapocmaqueritur,in 16* gum protrahatur,vni n5q j rei multaaccidunt,multaeq;adioncs contingunt. Inquit. Vnr peccafTc of$ f poctx,qui hoc genus poematis con* fixere, cum derealiqua in alia rent tranfilirent,vnumq;propofitu noq inducercntpraiter Homerum. Ttt afitinuenieshocin poematibusAr^ bum,praefertim in quibusqusrituj laudatio : videlicet q?qn quxrund enarrarcaliquadeipfblaudabili,y( gratia exempli hbru velgladiu, ma. xime immorantur laborantqueitt eiusimitatione,&dcui8t declinatqj abenarrationeillius,quilaudatur oportctdeniq; vtats ipfa imitetm

DC Poetict.
G natnrStvt.fquicquidagat, propter nit: poeta veto nbmtnaimponit re viuim propofitum vnicunq;finem busquae/unt,&nonnuquain de vni jdj'agat.SicigiruroportetvniusvnS nerfalibusloquitur. QuofitvtPoe cfle i mi tauoncm, vnumq; propofi- fis fit propinquior Philoibphi^qui tum:& vt eius parteshabeanrtermi- qua;fictiones profitetur. Id vero, i) a tarn dehnitioncm habeatq;prin- quoddicit Arifto.hic,efUuxtaGrx cipium,triedium,&fimem:fitq','ipsu corum confuetudinem dc Pocfi.vimedium praftantiusillis.Natnres detur enim q? id. quod eft naturale, habentcsefle ordinatum, atqj qua- infitt gcntibus naturalibus. Inquit.' darn harmoniaconititutum ,fiille QuodmaximeinTragoedia quzri nu"''u* orcio, illaq; (cries harmonica defe- tur, eft vt ea qua: imitamur fine, no ccrint ab cis, deficiet quoq; ab eifde qux habeant nomina fida. quo nil fua p ropria a&io. Inquic. Nee la- lausvertiturin promouendo ad atet,q? propofitum fermonum poeti- dioncs voluntarias. res autem pofH corum non eft vt fiat imitatiorerfi fibifespotiusperfuadenturatq-,crefalfarum ndarumineis. hxc.n.non duntur; vteft ip(a poetica certitu- I, eft poeta: adio, vt qua: vocantur fig do,ieu vcrificatio,quxanimam pro menta& hiftoria:. vtquodin libro mouetad inquirendum velfugienHeracleidz, velThefeida: (Arabics dum. Rebus vero,quse non funt,ra Chelilx,& Dhemenae,)Sed poeta lo ro imponuntur ncque h'nguntuc quitur dc rebus,qu funt vel poCiit nomina in ipfaTragocdia. llle prae cfle.de his enim quxritur,vteasru terea modus imitandi, quamuis sugiamus,velinfectemur,& quxra-1 mopereconducatob relationem, & mus,vel vtipfaimitatio&confidio proportioncm aclionum ilius rei ft illisconueniat correfpondeatq;, vt mulatxatquefidae,eiuiciemq-,pafin diftcrentijsipfiusimitationis di- fionum ad res,qux funt, tamen non flumeit.Atofticium figmentorum dcbetquzri, vel in vfu poni in ipfa profeflbrisatquehiftoricorum dif- Tragoedia, quae eft ars laudandi. fert ab officio poetarum,quamuisil Quoniam is modus imitandi acfin I liexerceantillas fidiones,&rerumgendi non congruit omnibus natunouitatcs, hifloriasatq; fimulatio- ris:immoplureshominumeumir- M nes metrico fermone. Na licet vter- rident, molefteq; ferunt.Ex his igique horum conucniat in metro, tfi tur patctpottam edepoetam per v* alter corum pcrficic ofriciumiuum, fum Tabularum, atque metrorum, quod propofuit per ipfam fabulam: prout habet vim imitandi: ipfe auquamuisnon fiat metro,& eil vide- tem circa imitationem verfaturrclicet ilia intelligentia,quam adipifci rum cxiftentium, qua:a voluntate mur ex illishiuorijs fid:is& fimula pendent,atq; arbitrio,Nec fiium eft tir.Poeta vero non adipifcitur perfe imitari tmeaquxfunt, vcrum & Cie propofitum fuum circa rerum qua: arbi tratur poile efle.ob hoc.n. imitationein,nifi metro, hiftoricus poeta eft : nee propterea a poeta diergo atque fiction uin profeflbrfin* iccdit imitando res, qua: funt. nihH gitvatias res fingulares, qua: non enim prohibet ca extitifle eomo, 4unt vllo padto,UJisq; nominaiaipo quo nunc iuiu.C^cerum non oportct

De Poctica
A tctpracftannsfimfipoctam pcrficcre imi ttttione per exteriora,hoc eft hiftrionc eflepergettuscorporis atqj vultus.rroc.n.pfeudi poeta^acfalfi & fidh cfficiunt: qui videlicet volutap parcrc poecajjCu non fint.neq; probad poetxidagun^nificum quacnuucertare contra vfum falforum poetarum.fed ft contra optimos poe casccrtant, id' nullo modo agunt. Ptjcftandffam taraen poctxquanx <Joq; ooguntar vti epifodijs inipfa fabula.,Jioceft itrodudione rerum czteriorutn,id eft hiftrionum gratia,atq; ahenaru ipfi fabwlac. noo.n. B femperfitimitario rerum perfe&aru,quaspoflumus pcrfcde imitari, fed cerum etiam impcrfc<^arii,qua: difHdle confingunmr in oration*. & ideo in eai^l imitatione introducutur rcsexterioces, prxCctnm aim quzritur imitari ipias fentf tias, qua rumimitatiocftper difficilis:cu no fintaclJoncsncq; fnbftaodaj. Admi fccntur praeterea nonnunquam atq; inttoducuotut huiufcemodi rescxtrinfecz, & cR. id quod vocatur hifirio,&geftus vultusin poet icis imi tationibus:ac ficafu vel tbrtuna,prac C ter aliquod propofitum prouenire appareant: habebuntq; admiranda aftionem,cum ca, qua: a fbrtuna^pficifeuntur,admirationem praefefe rant. Inquit. Pluresquidem fabul^ pollentatq^ prxitantin imitatione fimplici,u6diuifain varies modos: plurcs vcro alif przflantindiuifionc modorutn corporis fimilisatq; imitationis. etenim vtres fe habec inimitatione,itainadionibus,que admodutnergoadionum aliaeffiCitur vnico fimplid aclu (.i.eft vna contmiuabfq; peripetia) aliavcro vno adu compolito & implezo, iu

111

ctdcimitauonc eftdicendum. Eft a iit fimplcx imitatio,tn qua agi t'al- InjtTcerteru duoru gnum imitationis,vidclicet vdquodYocaf" peripetia, vel qcl vocatagn!tio,i.demon{trationisaffumptio . Implcxa vero imitatio eft ciplicinul illa,in qua vtrunq; geaus fii'reperif. '<* toru ic ncmpcc iKoeperit q u s a penpctia,tnoz trasfcratur ab ea ad agnttio ne : velabhacincoepcrit , deindecx n, vel p caad peripctS traosferatur . conuc- ri niendus tiieft primo incipcre a peri *-' ^'' r i i ' petia,mox trankendcre ad agnmonem.nam multu intcre'l- , fiquisin- H cipiatprimoa pecipetio, deindcmu tctur ad agnitionemrvcl econtra ab agnitioncadperipedam. Inquit.In tell igo per per ipcriam imitadoncm cotrari} propofiti in laudado prius pet id,quo animusab eo rccedat,rctrahat ucabillo:mox mutcturtraC feraturq; ab hoc adimitatione ipfiufmetlaudabilis. vtfiquisvolucrit felicitate* vel fcliccsconfingcre,incipiat prius infidicitate infchcesq^ con fingcre,mox ad imitation^ felicitatis & infelici u fe transferat : hoc au t pcrid,quod eftcontrariuimitatronimfcliduiamfaclx. Agnirio*ero ^ eft mera imitatio reitrn.Inquit.Pal, chcrrima au t fit agnitio, (I cum peri1" pctiaadmi(ccatur. Inquit. Fiuntinfuper agnitio, & peripetia de inahimatisatqjaiads: nonquatenus per idquacratur aliquidagi vcldimit ti,fed imitarionistm rationc,hoceft propter conucnientia aliqua.& hoc quidem gen us agnitionis, quod dixit,eftquodtnaxirnein Arabupoftmatibusprxualet, vidclicct'agnitio &pcripeda,qdcinaiatisfiut. Cuqduo"|" tpapoemarfs vtrunq-, genus ta.l.? imitationisamplcdatur ,sut rniximepulchra. Ino^tagnitio htimanas

DC Poetica
G atqjperipetiafiuutpro inquircnda aliquare, vclrecufandafugicdaue. hmdiaiitagnitioquandoq;admifcricordianVquandoq; admctu ani mum parabit.hocautf clt,quodin Tragccdiadcfidcratunncmpeac'tio nes piilchra*laudare,turpcsvcrodcteftari.Inquu.PartcsigiturTragcedise,feu fabula.',funthxduar,quasde finiuimus. Teitiafupereftrnempe, <juzanimiaffedioncs,velpcrturba tioncs pan t. 1 n reil igo p arrcctioncs tioncspant. InrellieoparTcdioncs mifericordiam, & metum, atq; dolorem Id autem fit enarrationecru ciatus,calamitatumue,atq;informH niornm mortalibuseuenientium . Harc.n. mi(cricordiamatq;mctum inducum,qii3efuntpotimmapars, quaad afTcdiones hortamur.qua: quidemfuntpropofitum ipnusTra gocdizapud Ariitotelcm. pan'tlMquantis-Hndtduca r. DcMorib*,,'Armtioi*. *fiJefy,CoKxiontiSfaieo*tf+ cenriamabillo,quilaudatur,autcr tollcrepocmaquod dixcrat.&primaparseftnotior& magis public* hacvltima. Nonnunquam tn am> runtlaudem fineprologo. EtpoftquamexpleuitArifhcxplicare pantespoematis,quarcrantapudcos,di xit.PartesigiturTragoediar,qnzfm qualitatf,&qu<cfmquantttatf,iam anobisdidhefunt. Verumcx quibus locis poffit Tragocdia conftitui, pofthocdicetur.hocqucfupradidisaddemus.Inquit.Qmigf Tra go-diar compofitio (vt dictum iam eft) nodt-bercfleexfimpliciimita-' tione,(ed ex diuerfisgeneribus im- I plexa,videlicetexgcneribusagnirio nis,&gcncribusperipeti3C,acternbi Hum miferabiliuafFedionumjanimi imitatnx,qux.nanimu mouct: q m Iaudespulcherrimar,qua;ad vir tutcshortantur,dctcntcoiiftareex ^itationevirtutum,atq ; imitationcreruin t.morcincitticntium,do. loremq;iniercntium,qutbushomo triftctur, vt eft aduerfa fbrtuna, in quaincidit, quiacft virtutu cxpers omnino.his.n.vchementeraiacom mouctuiadvirtutesaflcqucndas. Nafipoeta ab imitatione virtutis M adimitationcm vitij.autvinprobi adimprobum(ctrasfcrt,nihilqHidemhabet,quodhominemhorte-' turexcitctucadprobitatcsagendas: cuexhocnecamor,ncq; timordc neceflitatcnobisinferantur. In tragicisautemfabulisoportctinucniri tiarum duarum rcrum contrariu. quod quidemfict,fiex imitatione virtutum ad imuationem aducrfae fortunx, in quam probi lapfi fint Cc transferee:vclex hocad proborum imitationcm. hxcn.imitatio animum ad mifcricordiaincitat,eaq; pcrtcr-

Nquit. Tragoedia:partes, prout adquahtntcinattinent,iamfupcriusexpofuimusr/cdvtad quantita * temfpedlantnuncdiccdumeft.Cir eahocautcmipfc Anfto. memorat quafdam partes propriascarmini busGraecorum. QjixvcroinArabum pocmatibus repenuntur funt trcs. Primaeft,qua?fchabctapud eosin Rhctoricaorationc, vt exordium, in quo cnarranturexci tationesquajdam.fccundacftlaudatio , vel epifbdium. tertia,qux eft vcluti id quod in oratione rhctorica fc ha bet vtconclufio (quam exodum vo cant.jHzcautemparsTltimuapud coscrat, vcJcxpcdido,i.quzrercIi-

DC Poccica.
A perterrefaeit,vt ad virtutes rccipicn das parctur. Huiusautem generis imitationis piures inuenics hiftoriaslegismodonuncdido, cuillx biftorixTragicsactionem indicft: Tteflnarratio legisdelofeph Scfuis fratribus,&alijsnarrationibus,qux increpationes, (cu^orrcptiones vocantur. Inquit.Oriturautem mifeiicordia,fienarrcturaducr(am fortunaminuafifle qucmpiam,quiid vllopadomerebatur. Metusvcro xhiiiufccmodi cnarrationequoqi oritur,proprcrcaquiafingiturpofle accidcrenocumcnmmci,quieftilli B inferiorinhoc,idcilinanimoaudicntis,cumcimagishoc dcbeatur. Mceror veto atque nnfericordia ex hijoriuntur,proptcreaq> irnaginalipoceapofleaccidefilli,quiea no merciur. Accum virtutes feorium narrantur, non incunetur in aium terror ex earu priuatione, ncq; mifericordia,velamor. Siquisigitur volueritad virtutttquempiam bor tari, debet par tefux imitationisimponercrebus,qu;dolorem,nietuml mifericordiamueincudunt.Inquit. Idcircopulchra Tragcediaquidem C e(t,quxex hmoicompofitionecen ilat: hoc eft ex virtutibus, & rebus triftamibus,terrificisqj, mifcncordiam quoqueafferentibus. Inquit. Quam obremilliquidemdecipiutur,quiin Tragcediisfuisilludobfcruat,videlicet vtplures partesTra gcedixinmfelicitatemtcrmine'tur. Inquir. Argumento veroilludfit rnaximo, f hocinfcquiTiagcedia: qm in (cenisintroducuntur,qux ira cundiam prouoccnt. Eft autem iracundia dolor cum vchcmcnti appctituadvindic'tam.ergonarrareinfbrtuaia&calamitaccs ) inquasviri

115

probi & pr^ftatrs prolapfi Cant maiorcm inquam infercntillis erga illosamorem.nmorem veto, Ci rirtu tibuscareant. Aliquitiiintroducuc in illisfcenistragicisimitationenrri riorum & feelerum fimulcum rtb9 laudabilibus,cum habcantquidperipetiz.Veru ritupcrare vitia eft po tiusComcedia.'piopniim.^Tragcc dix.idcirco non debet corum imica tioprincipaluereflcin Tragocdiis, fed propter peripetia. Si igif in Tra gicafabulacnarrcnf'vjtia, narrabu turquoqjineaproculdubio amid, quieJfedi funtjinimiciueinuiccm. Tragoedix vcroex cnarraciocadlio nuaffiniuacq;amicorucon(ifl;unt. fed deinimico inimici, autdcamicoamici, nccin Tragcedia, neq;in comoediafitmentio:cuibinecami cusncq;inimicusexiftat. Inquit. Interpt*. Fabul^autterrin'c^atq; trifhtiaafFc Credo AuerrOC rentes debe*t vifuapprobari: hoccfl nftintell.' vtfintvcr{ccrt|jq;.naficflentdubi? xiflc huuo vcl ex dubiaorigincoriren^no fun looszn. gerent* munere fiio fibi propofito. na id,quod homo no certe{cit,no ti metjneqjtriflaturabco.hocau^qcf Ariftotelesdixit,eftcau(a,obquam niulu,quinoreddunt''certioresmanifeftis,fuc vilifTimiviri atq; vitiolt, Holesctcmm natura moucntfahcraduaru rationu:nempc veldemoitratiua,veln6demdftratiua.hocau tem,gcnushoium viJilTimuanulla haru duaru ration u mouef. Ingr, lu T Sutaliquipoetx,quiin^TragcrdiS die introducunt aliquid portcntolum, atqjmonftrofbmduntaxst,&nnec tcrrificii,neq; cocriftas fuenr. to au tern inuenics plura huiusgeneris in (cripturis Icgis. in poematibus vcro Arabulaadcs rirtutu noinucn.ies. vcruhac no/lraartatc repcriun-' ia

DePoetica.
6 JUniiis,atq;{eTmonibusfcriptis.In qnit.Hzc adio,f portentofa,aliena prorfus etta Tragoedia. Qiiippe, <jm non quzcuncj ; delcclatio conri gcrit a Tragcedia quaerenda eft, fed c]uxefreipropriadclec~latio. Inejuit. Manifeftum cft,quac nam fine ies,qua: dele&ationesarTerunt I fuis imitationibus,pra:terhoc,q>{cquatur ex hoc dolor,vel tr.etus.Quz ve ip cum dcledationc mifcricordiam & metum afFe rant, facile quis id cofyderarepoterit.fiqu^rat, quaenam iintrcs molcita:ex aducrfis fortunis,&calarnitatibuscontingentibus, H e.xquibusnecmaximnmdolorem, ncquetimorcm aflequatur: vtfunt ea,quae inter amicos inuicem ex infortunijs, &offenfionibusexfuoar bitrio acadunt:no vt, qnae interim micos inuicem cueniunt. Nemo.n. tnitatur,ncq;mi(creturmabaccide tisinimicoabalioinimico fuo: vt tri ftauir. & timct ob malu illatfi ab amicofuoinamicumfuum. Vcru licetcx hoc quisdolorcafficiatur,n6 in eo dolore, quo afncitur a malo il Jatoabalteroamicoinalterum ami I cu:vcluti il frater fratrcm, vel films patrem,aut pater filiunecet. Etob hoc ilia hi(ioria,i qua narrator pr^ceptum fui/Ie Abra?, vt i ugularet filiumfuuni, vf eflemaxime metum atq; mcrrorem afferens. Inquit.Tra goediadcteile circa adioeshudabi)es,qu2 volunta:e,&fcientiafiunt. qrnrerum,aliae.necpcrnotitiafiur, neq;pervoluntatcm :aliae veroper notitiam,non per voluntatem: aut per voluntatem,& non per cognitio nrm.itaq-,quoq;adionu,ali<efiut 9. /cicntc,aliae ab ignorantc.Qu^cun qoe au tern aclio ab(q; cognitione & voluntatc cuencric, non mtroducitur in Tragocdiam. IdentiJem (i ab- K incognito aliquo ptoucniat: na tuc potius inter nnendacia vel fcelerofa introducetur, ^ inter fabulas pocticas. necoportctillamimitari,: veru optima atq; puicherrima eft indica* tio,qua: abadionibus, quas non du bitamuseuenifle,exYolutate&fcia atq ; rebus fcitisfumit 1 . Inquit.Igii: tu qualeseffe debeat contextusrc^* exquibus fabnlxpoeticarconfbnt, & quo pado confteat,fatis iam di Dcmoribus vcro, quosinTragoediaimitamur,qualesnaefledc- " beant,nunctractatrdum cfh Dica- L mus ergo, q? mores confedi in opti ma Tragoedia, videlicet quacdele&atauditores,funtquatuorgencrc. Vnum, idq;primuiii!T;enus^morfi eft, cum illi mores probicatcmpras fe feruntjoptimiq; flint in co laudato. naquod in animo impnmitur, cftirnitatio rerum verarum illi laix datoinhzrentium. invnoquoque genereahquod ineft bonu,fcu probum, ScCi fint res improbz. Secuodo locoicquitur , vt iHi mores con-* ueniati!li,qt}i laudatur, cogrultq;. multi etenim funt mores,qui rnulie M ri conuemrenr, non conuenient viro. Tertio,vrilli mores in corc^ perti,maxime conucnientesatque fimilesreperiantur in eo , quantum poffibile fuerit. Qnarto , vt fine medij inter extrema, a:qualiq; teno re procedant. Hoc autein ideo fit, qmaimprobis moribusnonlaudaturaliquis, ncq; moribusnon coniicnientibusillijlicet fintprobi. itidem neq; probis moribus, fi no per fedidimo modo,quo fingi potcrint confingantur, vclfifufficicntesnon fuennt. Morum autem, quiprobifunt,

DC Poctica.
A bi Tant, przftantcftiq-, probitate indicant,quidam funt-itarevera.quidam vero apparenter:alij veto sue ijisduob' fimilcs.Optimi vero moi,cs,vel fijnt veri,vel vero fimiles,vel apparentes((eu famofi)vcl apparenlibus&famofisfimiles: omnesq-, hi inTragctdiam introducuntur. Inquit Oportetfabularumfolutiones atq-,carmmum indicareca,qua:prg cnarrata fuerunt demoribusmipiis, qui laudati fuerunt, ficutfitin conciufiombus Rhetor ica:,& vtpoe ta nihi! afferat in fabula fua ex imitotionibus, qua: extra Tragcediam Blunt, nili quatumoratorcsfolcntde iiocaffcrrciita vtnccde excefTu vcl defc<5lu, autaliquoartificiofbTragoedixaheroaccun.*^. Inquit.Tragoedia;funt imitatio return praeRatjflimarum.&qucmadmodumcxcclletiflirnuspidlor plngit boietnvt eft in ie;ita vt iracundos defidesquc &(egnesdepingit,quauisij (intaix arFeSusritaopottctet poetamimitariola,vtfunt,tii morcs,tvnn ttani mi aflcdiones,vt Horr.erus deforti tudine Achilhsdixit. Inquit. Opor tet poetam vti in fua iniitationc rcC busconfuctis iroitan,neetranfcedat inhoclimitesvfus,&Poefis.Tnquit. Wultafuntgnaindicationum, qua: ^ioc ordme procedunt,videlicet ip/a imitatio,cj re&o ordine, & fm artcm procedit.nam quxdamimitan lur res fen fn rasper res fen fa tas, quae fblentamhiguitatemafrerreilli,c]ui easinipicit,&inducuthominem vt credatipfascfle eaftiem, propterea (pcomunicantinaffedtibus fenfibilibus:vt, qui aliquaaftracanctou*milant.ahqua alia ferpenti, quia pp iiqurarn potahquisfufpicari &ima ginari diecadem,juiacommuni-

114

cant in re fenfibili.&maforpars imi D tationum Arabumfunt huiusgeue rrs.& idco literx fimilitudinisapud eosdubietatcmaflfetunt. Etquanto fido tes magis accedu n t ad d ubietatcm afferendam, tanto vnr cfle prae {tantiemes in fingendo. econtra vero quanto minus ambiguitatem a ferunt,minuspr^ftantin imuando, quacquide imitationesremoia; debent otnoomitti .Sunt&quxdam alia > quzimitantur res denominatas,acde(criptas,perquafdam icsfen (atas,qnill$ resfenfatze hfntadlioncs pr oportionatas,& correiponde"tesillisdenominationibus, feu epi- * thctis, ita vtcxiftimetur eas cfleeaf d. vtcudicuntgratiaefle monile quodda,vel eft torques,& q? beneficentiacftligamen quodda,vtdicebat alibi in quodam fuo carmine.& huiusgnismulta reperiunifcarmina apud Arabes,fcd qux non correfpondent ncqjfunt proportionata, velilmilia,vtdiximus.debento!no relinqui. hoc tn genus mul turn reperiturin poematibus recetiorum; Atqufadmoduinea, q funtdifficiliainuentu,debentrelinqui, itaetia _ imitadoreiexcellftis &nobilis per vik:ndebetommi:immoimitatio det fieri p, praeftantiora. Inquit. Extat adhuc aliud genus fabularu, vi delicetqua; potiusad veritatem & peifuafionem accedunt, 5 ad imita tionem & fidione, & ad exepla rbctoiica magis accedunt, Qadimitationepoetica. huiufq;generis multa funtcarmina Arabu. Inquit.Tertiuautegenus imitationiscft illud, quod per reminifcentiam fit: vtcu poetaafrert aliquid,quoinanirnu aliquid aliud reuocatzvt fi fjuisfcripturam alicuiusinfpexcrit, propter quam

DcPoccica
C (juJt reeordatar de co, & dolet de ipfo,fi eft mortuus,autdefyderio amcitur,n" viuit. hoceciam genus car. minum reperiturapud Arabes(?pc. huicproximuseftvfus Arabum ex recordationeamicoruin imitatione,quosreimitatahabent.Multifariam in Arabes vtuntur a/firmlatio ne,mod!q;ip/iusvfusruntplurcs.& ideo xttimatur cjj fit ex locis poeticisproprijsamor mulicrum,attinet tn quandoq; ad mifericordiam.Inquit. Quartumgenusimitationis eftmcmorarealiquodindiuiduum Hfimilealterieiufclemgeneris. Tails auternfimilitudouonerit,nifi vel in more,vel in forma,vt fi quisdixe rit,venuille,quieft{imilislofepho. Dedaratioautemperfimileeftcon traria imitation!.imitatio.n.ett am _ biguitatisfufpitioacintromiflio. Declaratio v'ero flmilitudinis inter duoeft verificare,quoddaturfimile, & iseflfinisconuenientiJE ipfius fimilitudinis, videlicet cu df,taliscft limilis tali. Inquit. Quintum genus cft,quodpcrparalogifmiafit: quo vtuntur Sophiftz poeta:,& eft multum in vfu apud Arabes, ut cum df, I hoftes noftros cornib' percutiem9, liceteflentSol&Luna.hoc.n.totum eft falfum, quod plurimum reperitur in fabulispoeticis Arabum. Datur&aliuslocusfextusapudArabes Famofusjvidehcet ponereinfuisotationibusrhetoricis. atq; refponfis tes inanimatas vice rationalium, Cum habeantaliquas afFedionesfiinilestatiodniorvteftfermopoetaJ de vmbris,&aliaidgenus,qua:mul tai f iantineorumpoematibus.&ipfe Anft-fecitmentionemdehocloco, Hcdixit Homerum habereeumult u m i n v f a . Inqm; k Optimaagnido, & peripetia fiunt de a&ionibus C voluntarij$, & maiorparshuiusge nerisagnitionisconfiftitinlaudcadionumpr^ftanti/Iimarum,&Tim perioimprobanim.&h^crarofitiia Arabum poematibus, Inquit.Opti maconftrudiofabubepoeticzatq; perfcda eius conitittuio fit, cu poctadeucneritad defcribedam aliqua rem,vel aliqucm cafum accidetem, feu rei aduentum, ita vt auditores putent id manifeftiflimu, atq; oculis(cn(atum fit.&hocinfabulispoe tarum Arabum fads reperitur. Vcruhocgenusimitationis apud Ara L bes,veleftdeadionibusinconfinetium ( ,'veldeeocuius conuenicmia fimilitudinistantum przceffit. nam multafunt Arabum carmina,feu fabul,q ux de luxu venereo rradan t multaadhuc, inquibusnihilaliud quacritur ,^conuenientia(imilitudinis, velimitationis. Repcriturq; hocetin Gr^corum carminibus,cu resoccurrentcs, vtfuntbelladcfcribunt, vel aliqua alia, quibushomineslaudantur. optimuauthocgcsft,cu primo (tan m nusimitatiomsel iubftituuntur omnia, quaidefcribe re pt*oponit,mox ilhs fuperaddat, & conftituat illas tres panes poem atis iamdidas,videlicet,imitatione,numerum,harmoniam.Inquit.In dra matibusitaqjfiueadibusagnitioip fa eft res longa valde. &vfinnuerc per hoc multasefleagnitiones, variasq;veiificationcsnabcre.Inquir. VniucrfaTragoediaparnmconncxionepartiumciuscontinctur,partim(blutione.Vfautq7id,quodma ximefimilaturconnexion!,qua:in eorumcarminibus reperitur eft ilia pars,quaj apud Arabes nexus appellatur. Tandemprologuscarminis in

De Poetica.
A in partibus Tragccdix, & folutio eft diftiiiclio illarum duarum parti u, fcilicet alterius abaltcra, videlicet q> feorfum afferuntur. Inquit. Quatuor autcm funt'gencraTragcediz, quorumuiafuntfimplicia, quxia dicta Hintantea, videlicet peripetia, agnitio, atq; patheticum genus ,(eu airediuum,vtcum fufcrmadchis, quiapud infcrosfunt,vt Aiaces,lxio nesqj.Quartum eit,quod ex hiscou ftar,(lueex tribus,fiue ex dupbuseo rum.Sciastamen cjjimitationeshorum quatuorgnumTragoediaifali cuiusacfrjonisvoliiitarieacexcellftis 2 no reperiutur in fabuhs Aiabu poeticis. Inquit. Aliqui poete pftacl car minibus logioribus fue, oronis: ali^ vcro&fabulis atq; carminib'breuio ribus.cuiusrei caufheibquia cu opti mas poeta de&ribat olafm propnetatesiuasatq;fm fuum eflc: hxcaut funtdiucrfa & mukitudine, Si virtu te vniutcuiufqjrci dc(cript^:idcitco optima imitatio non debcttranfcen dereproprictatcsrci, neqj eiuseflea tiatn. Sunt tamcn aliqui qui afTueti funt,uel a naturafunt proni ad imi tandas res, quae paucas habent proprictates. hi autem praeftant in pocC matibusbreuibu^nonauciu'carmi nibuslongionbus. Aliqui veroalij econtra,f!qui carmina longiora effi ciunt.hiautfuntaflucti tra<ftarcde rebus habcntibusmultas proprieutes,Tel sut a natura fua proni eas imi tari,vel vtrunq; horum vna concui runt.Inquit, Aliquxfunt imitationes & res,quae ad carmina longiora, aliqua vero ad breuiora. aliquando ctiam metrum refpondent rci,& no amiutioni:nonnunquam vcro ecotra: quandoque neutro eorura cortefpondet.Inuenireaucem hoi urn exemplain carminibus Arabian eft D per difficile,velimpoflibile. Inquit. Acccdunt quidem ad eas res,quibus pocmataconftanc, anncdunturq,, aliqua: res exteriores.qux funt.Caffetl:usilli,|quiin voce poetxeziftuc eiu(qi figura,vt lam dictum eft.Maximevecohocin vfueft apudpoetas,qni rabulascxgenere pachetico, feuaffediuofingunt: Ttqui deinferistrac^ant.(edquiaiam locuti fumus dc bis, qua* poemata colti tu uc, proutfuDtcorum verxpartcs,nuuc confirnuneum eft quoq; dc his traclarc. D icam us ergo has aftiones fummatim efle , qua: aftediones E indicant. & ideo cum h; aftruutur, debentcum illis orationibusa(lrui uoniam hx oftendunt affcdionf lam,quamqua;rimusin oratione affirmarc & coftnuere, ac fi lam euc ncrit&vcrificata fuerit .-(ediamin librisrhctoricis adum eft de (enten rijs patheticis rhetor icis, degeneribusq;afFed:ionum,quashxorationesafierunt. & idco huiufccmodi acfhones magis attinent ad librum Rhetoricorum,cad librum Poicz. AfFedioncs autcm leu pcrturbationes,qux orationem rhetonca, aut poeticam aHruunt,funt timor, f iracundia, mi(ericordia, exaggeratio, rchquaqjiam in libro Rhctori corum enumerata. Conftat autem quod qucmadmodum dantur (crmoneshasperturbationes affcretcs, ita dantur aliqui geftus,& figurzip fius dicemis, qux oftendunt atq; af* fir man t ea, q uz has petturbationes afrcrunt,& 9? he.ceueniant ad cucnturn rerum, qux ab illis afficiuntur, afficiaturq;,acq; perturbetur, qui ea afpicit.humfccmodi vero figurx & geltus,fi fiant in abula,debCtquidf Rhet. Poc.cu Auer. I'f fieri

DC Poctica
fieri cam fcrmorribus afficientibus pocticis.& hoc fine cxaggerandojfiuc diminuendo, vel j? auqua mifera bilia vel pec tctrifica, cum hxc ad ar tern Hiftrionicam & Tragicam attineant. vt de fcrmonibusaffcdiuis iam di*ftum eft. fiunttamenhxc in fcrmonibus afficientibus, qui non funt vcri, hoc eft quod non funt ma nifcftxfimilitudinis.Quoniam qui funt manifcft? fi militudinis,& corxeipondent propofito, Scfuntveri, con mdjge"t his rebus cxterioribus: qnoniam tunceflcnt potius afcribc" H divitupcrio&dementia:,cum hxc fiantcum his term onibus,qaibusne queunt propofitum a(Tequi,nifi hc,c illisanne&antur, &funt fermones t a.l.fint mali.&idcopoetanondcbcteisvti, cumtantumabeftjVtnon vcrct liceantjfed per cur bant didionem, & dicentcm, quioptimushabcturhiflrioin mcnfurandis poderandisq; rebus. Inquit. Satis cupoctae,fi ex his figuris,v tatur illis, q ux fun t pro prixvnicuiqigencriorationum, vi dclicctfi necelfefit in hishiflrionc icconftituere.Intdligo autcmpec figuras orationis figuram orationis cnunciatiux)atqjintcrrogariux)ncc I nonimperatiux, acq;opcaciux(ea deprecatiux. auoniam figuracnun ciantisdifFerta figura intcrrogantJs.itidemfiguraimpcrantiseualia afignra dcprecantisSc optar.tis.ex iCDuscrgo ezterioribus aliis (atis eftpoetxvtifiguris fermonum.namcum (bleat clemftii afrcrrc (ermonibus poeticis, no debet afcribi parti artis Poeticasjfedalixeiusartispaxu.
D Diflione.aeeiw p4nH>ut,et ipfl tute, Deimitat!oneHeroica, ftceatis,ac dtfenfionibta Foe tarum. Cap. 7.

T Nquit . Elemcntafcrmonum,in 1 qux refbluitur ois locutio poema tumGrxcorum,(unt (eptem;vide- 'Aitintat licet fyllaba,coniundio,nomen,ver|["c'*^ bum,articulus,cafus,oratio, Elemf - &addit cta autem fvllabarum funt indiuifi- lnau.c biles , intclligo per elcmenta jp(as li- ** le^enteras:fed non quidem omnes, fed il Auerfvtoc la tantum,cx qua fuaptc natura con expofuio. ftitui poiTuntlyllabx : qux quidem 9* Pat* funt res (impliciores, quibus loqui * poflit. nam voces ferarum indiuifibiles quid? funt in litcras:idcoq ; dicimus nullam vocem earum ex lite* risconftarc, neq; ahquam pane vocisearum cflcliteram.Vocisautcm, qux eft fyllaba,partcs funt htcra vocali$,aut litcra muta. Vocalis eft,auf refultat ex percufllone^u; fit ex labijsaut dcntibusjvclalijs parti bus gutturis, &cft vox componta inlcparabilis:intelligo per infcparabile, q? non potcft (eparari in locutione a literamuta. Vocantur autem ipfie vocalesapudArabcsmotuSjidcftpu ta.&vocanturetiamliterx adhx- M fioniSj&literxafpirationis. Litera vero muta eft, qu^cuni adiedion* literxvocaliscxiflit: hoc eft 9 ha bet vocem intelligibilem^u audibi lem,ficum mutacomplicctur. Muta quoq;exaudibilisefl,(bnuq; reddit, adiunda his, qux aliquaru vocem rcddunt,vt Ab.Hxquoq; litere difrcrunt inter Cc figura oris , locisq;,quibusinhxrent, &aqmbu< proficifcuntur.longitudine atq;bre uitate,afpirationeactenuitate,&eadem omnibus extremis vocu,atquc mcdijs

DePoetica
A iediis,qua:interipfasfunt,qua:ad mctra,& harmonias pertinent. Syllabaautemeft vox, nihilpcnitusfignificans^ompofitaexmutajacex vocali litera.namg. &r. fcilicctgr. no poflumusfeorfumloqu^fcdori tur vox ex harum aggregate cum vocali vtgra.& vtverbodicam,vox ex duobus quidcmontur: nepeex ca re,qua: fe babct vt materia.& vocaturmutalitera, & in lingua noftra vocantuc mutationes, Scliterx contextus,actenuitatis. Coniundio autem eft vox compofita, minime B per fe fignificans feorfumq;: vt eft apud Arabes litera vau,&diclro ite, tandcm funt illz Iitera:,qux locutio ncm colligant inter fe: & hoc apud Arabesefnciuntetiamininitioorationislocatac,vtcerte,vel vt funt literx conditionalcs , quacannexione & coiunctioncm fignificant Tt vel, Ah Inter- tunc,cum,id cft,qnando. Articulus pres. Non vero^{eu diftindtio Arabiccjeft quo norencapi 1 UCvox compofita minimefignifitur apud cansperfe.& vtfummatim dicam, Arabes vt eftid,quoddiftinguit oratione ab pud Crae oratjone vt an,fed, Sditerx aduerfar cos,idco- UU . vtar ' ' q; non PC- certe&c. quantum in miituscon- tioorationiSjtummfinclocaripofeniont. font. Intelligo autem cum dicitvo C cem non fignificatiuam per fc, voccs fimplices, qua: fignificant in copofitioae.-id eft, cum componun turcumalijs, &funtliteraererum } non literx alphabet!. Quoniam voces per fc ngnific?.ntcs, qua; ex pluribus conftant vocibus, funt trifyilaba: vel quadnfyliabz, & alia: id genus figurarum, quarquidem funtnomen,&verbum. Nomen <juidcm eft vox, vel didtio per fc fignificis,aliquid finctcmpoic,cums nuJja feparata pa rtcm rei fignificat.

116

& hoc tarn flmptjcibus nominibus, > cJcompofitiscommunccft.Nanominum compofitorum ex duobus nominibus vfusnon cft.Ttquzlibct parseorum fignificet pattern rei fignihcatarpcr aggregatum illorum duorum nominum. vt feruus rcgi% fi ita contingat aliquem vocari. Vcrbum autem eit vox vcl didio fignificatiuaalicuius rei', & temponsillius rei,cuiusnullaperfcpars feparata fignificat partemillius rei: vtdcpartibusuominis dictum eft. Diffcrtautem verbum a nomine P hoc,quod fignificat tepus rei fignifi catx.nam homo,&album no fignificantcum terr.pore,fcd iuit, vclibit fignificant tern pus prteritum,& fil tutum. Cafusverotumadnomcn, turn ad verbum,turn ad orationcm pertinent. Nomen autem cadcns feu obliquum eft nome relatumafi cui,vtfiintapud Arabes nominapu &uata cu parhach, Tel cum chirce. oratioveroobIiquacft,Tclurij> mo dum impcrandi,aut intcrrogandi. Obliquum autem verbum eft,quo<J pretentum rcl futurum fignincatj: ? v t r r -2 rectum vcro,quod pratlens lignih" cat: hoc autem eft proprium idiomatieorum. O ratio autem eft fir F mo compofi tus fignificariuus,cuiu q uxli " bet pars per fc fignificatDuo~ busveromodisvna dicituroratio: aut.n.fignihcansrnum per fceft,Tt hie homo eft animal: aut eft vna^ppter coniun^ioncseaconiungftcs: Ttcudfhiftoriavna.Inquit. Nomi nisghum all quod eft fimplcx,&cft illud,quod ex nominibusaliquid fignificatibus minime conftituitur Aliquod vcro copofitum, & eft duplex, nempe vcl quod ex nominib* minime ftgnificantibuscoftitaitar: FF 11 ridclicct

De Poetica
C videlicet proutvmVamrt'nominar iubtra&urnintelHgebantnomeali- 1C quijriturrvt feruusfblis,(eru'arcus. quaadie&ioneautfubtra&ionemu ficenimnihilfignificant. Aliudeft. tatum ,&ab!ationeatq;conuerfioquod ex nominibusfignificantibus nc. inrelligitaurem per hare,canoconfHcuitur.Omnepntcrca nome" mina,quibiis difficile loquimur. per Aper. Hi- auteft^propriu^utabnliahngua, nomenautcm intellectual putoineuueru. aut tranflatuin ,quodparumeftin tcllignt diuerfum. Commutatum vfo,autornatumfeumetricum,aut nomcn eftmetaphoricum,quod ab fi<Sum,aurproduclum, aut fubtra- aliquarefimilivfiirpacur,vtftcllatn dtum,atucommuratum.Proprium vocareaquilamrautaeontrario, vc quidem eft,quod in proprio vfu eft fblem coruum vocarerautabrei feomnibus, quisut in vnaquaqjgete. quela,vtvocarepinguedincm hu- Hicxuet. Abalia vero lingua, feu aduenti- midum,&pluuiamcalum. Inquit 1^1 <*? n itnoieMaftium nomcn cft,quod ex alia natio- pr^ltantiororatio, quacmtelligen- cuiinop.. . nefumptum eft:&ipfum poetaltro tiamprxftat,cfl:,qua:omnibusefl: minmoSc dticit,eoq; vriturin poemate fuo: perfpicua,neminiq;incognita.Hu- L vtapud Arabesfrequenter fit.Tranf iufniodi autem orationesexnomi- neutrotra aic cl lt Jatumfcronomen,quodraroin v? ', . ' . . nibusnotiflimisconftanr,qua;tradi . ,, ' . biisAntt. fum venit,eft illatio nommisalieni none receptaia funt, qucpauloan- hicloeut* tquetranslati'o:velagenereadfpc- tepropria vocauitnomina.anpella- elt. ciem, vt vocarc tranflationem mo- turquoquedominantiaac vfuaha. tum'vcl afpecteadgenuSjVtiugula & oportet obliuioni non tradi, quis tionem mortem rocarerautafpecie fitillepoeta, qui maximehocgcne ad fpeciem, vtdcceptioncm vocarc redi&ionum vtitur. Inquit.Oratio furtum:autquod transfcraturali- ncsprzftantiores, maxitneq; venc^uidproportionerefpondens,vtqn randxfunt, qua?cxnominibusrece aliquod fecundum ad primum fimi ptisconftanr, atq;ex vocabulisperc lir<itionefehabeat,quaquarttiniad grinistraflatafunt,&exc6mutatis, tertium: vt vocabStaliqui Antiqui &cognominibus na fi totu pocma , fenium vcfperam vita?, & vefperam fueritexperspropriarumdiclionu, fenium diei:qmea rarionc'fehabet eritvnq; ^nigma velbarbarifmus: M fenium ad vitam, qua vcfpera ad &ideobarbarifmi&jenigmatacon diem, l i d u m prartereanomenqd 7 ftantexperegrinisnomimb 9 . Voco couiim eft,anemine vfurpam, ied autem percgiina,tiSilaticne,cxten tantumapoetafidum,&primoim fior.e",varietat q;linguaru:hoceft pofitum. hocautapud Arabesnon nome"tranflatu,metaphoricu,a;qui eft in vfu,reperitui tn in artibus nu uocii,& varietatelinguaru'prxditti. pcrrimeortis,&adinuentis: vctum At fi quishareoTa fimulcogerat ,vt jiiod in artibus fit, tranflarum eft, diximus,a:nigmaefh~cietvel barbaonficl:um.Porr6produ(Sum,atq} rifmumrarnigmaquidem,fi tranflt fubtradum non reperiuntur apud tiones.-barbarifmu vero, fillnguas. Arabes.eratautem produftum, qcF Aenigma ergo, ac Barbarifmuscft iongiore vocali vtcretur, <jn"te'us oratio,qua;ex mimmecongruenti propriaadpartiutnharmonia.per businterfe ita, vt correfpondeant alicui

DePoctica
alicui rei.eonfrlt. Quod fi p di&iones vulgaresactriuialesid fiat, tune cogruetia illaru reru inter fe effici no potcrit.fed fi }? didtiones no vulgatas,tuc dfici poterit. Virtus aut ofonispoeticaspftantioris eft, vtez jppriis coftet noibus.fed cu nontriuialeminimeq-,humilegenusc]rat, tune vtaf'alio gne noTm . Itaq; ridituluseft,quiqrit j ; >fpicuitf 1 tf,& vta jiolbusatquiuoci.sp'.'regiinis.autlin uavariis,autfi(Sis.queadmodu riictiluscjuoq; erit,<]ui cjric admirattonc.feuexcludererulgarc.acdele ftationem qrat,finoibusplebeisoibusnotisvtat" 1 . Ergopoetanon dt exccderein vfunoim nonpropriorum,ne ad aenigma labat'meq ; ct ^p priorum,nca forma poetica adfcrmonfoibusvulgatulabaf'. Inquit. Concinnitasatqj conuenientia didionum interfeinuicc, atq, menfu raxquar olbus partibus corrndcns eftquidequxdS regula ncccflaria, coifq-, olbus di<ftionibus,qu* funt partcsofonispoeticae. nanosinuenimuspoetas,qui licet vtant vocabulis jppriis, vbihoics eos irndent pp, hmoi vfum corij, nihil minus eo rumpoemanoneritexpers horum duoru,vcj metri& h'aimoni^Ime" fura,immohoccftcoe ciiclisgnib* poematis.atincarminibns,quar ex Boibusdiuerfisconrtantjhocmagis apparet.Cocinitas verodicTlionum ad mcfura,de qua !ocutuseft,cft ipfacouetneiit).". i n r c r f e f e in numcro Irarum.&rt curn hocadhucconueniantin tota Podi,?ur in parte ei us, vocat'codnnicns Sicorriidcntiafcu proporuo a contfporancisnoftris. tHtttpit*t. Inqint Auerrois Cocinr.itasincar volTk^mi m i n e m u l r i f a n a fit, navel eritin to tar j Anft. ta ofone,& toco negociofeu {ignifi?

117

cato,Tt ftditot jpditor eft,depreda- iotradfndis cxepli1; tor depredator eft, & alia id genus: de concin vel eriti parte ofonis& parte nego- nitate, & cii:vclcritinparteofonis&intoto actulit cxe AT.i negocio : aut in totaofone & parteplain bica ligua ncgocii:autin toraofonetih,autin quz non parte ofot)istm,aui in toto negocio tea t&dct. tfn,aut in parte negocii tin . exeplu concinnitatis in parteofanis ex partcnegocii(fcu fignificati)funtnola dcriuataabeode i fignificato& vfu : vtcudicimu$,quot(unt viri punie"di,toteuenicntpunitiones:& ,pme fura&quantitatcambitioniscrunt ambiciones. Exemplumcocinnitatis in parte ofonis& toto negocio: vtcumdicim'moneta eft excuflio principis,& excufla a principe.Exe plum vcrohuius contrariu in tota ofone&inpartenegocii: vtcunoT* bus vtimurdubm: vtcudicerciftcgebatcarnefoir&comedebatcarnfi fui.&quarconueniunt in parte of 6 nistm:vtfidicar"'petrusvocar"',&pe tram habet quas vero in toto ncgociotm,vtfunt noia fynonyma.YC fortis,robuft 9 .Excplii eoru, qu?in parte negotiitantii, vtfcntnoladifperata & diftincia,quar vna & eandem refignificatdiuerfismodis,vt fauusmei.Carmina veroArabuco cordantiaquantuate(eu menfura, &incalcchneq;ofonis,(iucin vna lfa,qeft vltima, fiueinduabus Iris. Porro mctru (eu numerus paitium orationisquadrifariafitrprimofiaf feraturaliquid&eiusfimilc. vtfidi cat (bl & lun^amcorrariaafhranfy vt fidicaf nox &dies: aiuarK-ratur aliquareSj&qujrfuntadcius vfurn, vtequusfra'num, &(agittaavciift]}: autrescorrndentes&proportionalesarTeranr J > vtr(. i x&c Deus. h.rcaute proportionalia &corrrefpv'detiaex" auanior

DC Poctica
^oatuorfumvnrarrebvf r Inquit. Oratiocft varia,& inutaiaipptia & Tcra,cum afterimnn ea nola me trec6cinna atq-, pcrcgrina,aliaq-, id genusmutationum (Argumetoaut eit,q> ofo poetica fit vaiiata:qfh cu mutaf Tariaturc]} veraofo, vocatut poema vclofopoeticaihe'tqja&ionem poemamfeu fimgitur ofHcio pocmatis.m autem inueniespoctna tacomtnouentia feu incitantia ita fehabcreomnino. Quod fi fucrit expcrs mutation um.nihil Pocfisha bebitprater mecrum tfn.fumf aute" varietates numero,& concmnitatc, H &>tnmatione,& imitation?, & tan dem afftrtofoncnen Yfitata,vtcft <3imiflio,&c6uerfio,addrtio,atque tgatio,priorit.is,poftpofitio,muta tiefcrmoni-vciaffirmatione adnegarioncm. vtfiquisdixcrit quifna Intel fecit hiic pter tc,v ice hui ns.rtu iaterfecifti ei3, & ex negationead af firmationfe"t,&dcmu ex oppofito inoppofitnm.Ex varietatibus tero puichriseficocurfuscontrariorum jneandf rc,ita Ytvnii cotrariumfit caalterinscutrarii prxftantiorautc horumfermonueft, quiclariorac J manifeftiorfimiliorq;.raro tn repc rif'hocin poematc:qm horu quodeunq;fueritclariu5atq;(imilius,in Jicatroaiorf expcrienti5:&hoc gc nus aroplertitur optimam adlione pocmatu:hoccft moucrealam.exe pli ca mos cfi fucrit vchementis fifi tndinis.praftabitoptima itnitatione"atq;intelligentia fimal. Qnq; tn acciditex pmutatione proportiojiatafcucorrndentccxigua intelligenria,atq;pceptioin aloauditoru eius.Ttcum diccbat'.qn dignofcctis &diftingucti$ inter capillos flauos &albos:aliqui.n.putabant albos e Teros.fcd $flauisi terium. Inquit. Nola compofita quadrant ilii metro, in quopublicat'optima fa ma de boms viris pter aliquapronficiatione"alicuiusparti cuiarisTiricoru.hrcautraromucniunt'apud Arabes,vtleruifblrtpro feruusfolis. nola autem uariataqua drantillipocmati,inc]uo agiturde die iudich & perturbationibus quibufdam:&hoc genus poematiscft apud Gi^cos notu.Metaphorica ue ronoiaperegrinafunt propriapoe matibus,qua:de exfpiis & ludicio L achiftoriispublicisagunt. Inquit. Interpres. Aucr.diDeTragcediaigitj&dcimitatione grcfius eft gccomodata ad a<5Honem,ac de h is, vtcomple quzc6iarunrgnibuspoenjatfi,(atis 5-jret'gna poematii hadenusa nobishjecdiclafint. *Hiftoriac vero narratiua^feu fa- poemata bulas partcs,funtprincipiuni,mediu Aiabica, finis.nofecusacin Tragoediis &in & confun imitatione.Teruillaru imitatio no dit Ariit. eft a&ionum,fedt{porum,in quibus sefum,ob. (cure loillaraclioneseucncrut.his.n.fitimi cjucndo. tadodi(p6nu,videlicct,quona mo- 'Deimiu do (e habueruntdifponcstpis prio- none hensad eas,qur pofrerioris :identide translatiopo(terioris&regni,&:dic rum. huiusaut gnis imitatio raro fit in lingua Arabicaj&piflimevcroin hiftoriislegalibus. Inquit. M Partesliuiusgnis funt exdemcum partibus Tragcedia: pftantioribus', (I peripetia &;agnitione,&qu^cx his duabuscoflant .qnq; tn aliquz eius panes funtgcnuspatheticu, vt inTragcediact&iudiciaet eorum in vfu harmonix,& apparatus jfunt fto.dicit iudiciaTragocdiz. hicprxtee Narratautem Arifl.dfiam,qax harmoeft inter Tragccdiam,8caliagenera niS,& appopoeiz,quaceranteis propria, rt paratu,c6 ua fnlatn quxpcnpctiis,agnitionibus, affefli Aucrrois.
bus,

DC Pocrica
buvttq;fhia,&imitatione,<]iio- tetpoettmcorripi. Primumefr, ncue:&<j>daneJquzdani metfa,que, q^imitcturid, qc(cftimpoi'e : qm xnagis congruunt quibufdam poe- imitatio debet efle d re,qu? eft, vel inatibus qua quibufdam aliis. Nar- exiftimaturcflc, vtconfingercmaiatq;Arift.quispoctarum rec"tc,& los pcrda;nionc$,vclpcrid,qd f eft quis non rectcfegcflcritin hoc,ex- poie vt in pluribus, vcl in paucioritollitq; Homerum (upercrterosa- bus,vcladvtrumiiberindifS:rent,er. lios.Totum tn hoc eft propriuraip hoc.n.genusrerum magis cogruit fisGraecis:&n6repcri(?:apudnos fi Rhetor ica;,quam Pocticae facuitati. mile: vcl quia hoc,quod Arift. narSecundum pcccatum poeta; eft, rat,non fit coc pluribus gentibus : vtfalfifleetimirationem . vt pidlor, Tel quia in his comigit ipns Arabi- quiaddatin aliqua figura aliquod jusquid prjeter naturalc,&eft cui- membrum,qd non habet.vclea de* denus.qm abfit,q> Arift. in hocfuo pingatinlocoinquonon dcbetef: Hbrodefcribataliquid, quod fit pro vt h proles in priori partc animanpriumipfisGraxw.fedqd'fitcom- tiseffingatquadrupcdis, manus vernunecunelisgcntibusnaturalibiis. ro in pofteriori . Terjium peccaInquit.Id quod poeta aftcrt, debct tum eft, efHngere roualia alantia j> cflcbrcuiusrdpcdtu orationis imi- irrationalia:qmhocquoq;cftcxlo tationij,vtquod faaat prologu bre ciscorieptionis.nam veritas in;hac uiorem:dcinde ft transfer at ad id, imitationeeritexigua,falntasvcrb quod vulcirnitari,& nihil inufitatu plurima.nifi forte quisaliqueiraitc circa hoc afierat,fcd vfitatum tantu tur aftcitum ipflus ronalis,q ui fit co quia inudtatum negatur . dixit auc munisronali&irrationali: hoc auc hoc,vt opinor, quia genres habetin in confuctudine folct efle, rt afhmi fuisimitationibusprepriosvfusfm larcmulicrcsceruis. Quirtii pec hcoh.N6 tga sc. regioncs. Inquit. Sifcrmo- catum cftjimitari aliquid pcraliq^ n lngiol*sfiant,nullamqjvarie- fimilec6trariocius,autpcr ^prifi tarem,neq-, iHtationc habuerint, contrarium. Qjiintumcf^fiafrc dicit u , tune confyderarc oportct in hoc, vt rat nola , q uae indiffercntcr fignifiC afreraturdidionesnote^quzfigni- cantoppofita,vtamotio, & multa F fi cant res ipfas, noncontrarias,vel alia in lingua Arabicajreperiuntur. Sextum,vtfidimifcrit imitatiodiucrfas,qu2 ex rebusapud cos manjfeftisconftent,Sintq;facilcs infer ncrnpoeticam&transferatfc ad p~ monc,& videtur q? hoc fit , quod a- fuafionem,vcUdverasorationei: ^ pudArabeselegantia fermonisvo- fertim cum o ratio fuerit denfona catur.verum oportet hue fermonf & demfs minima; perfuafionis. hoc efle manifeftc Yerum,& vulgatum. tngenuspotcfle qnq; cbngruum, cam veritas,quam conatur affcne, videlicet cum fueritexiguae perfua(bluitpeccatum cxiguxeloqucnii?, fionis.vel verum:hocclt,cj> in eo fie quamobtinetjcxiguaeq; yarietatis cxiguavarictas. Inquit. Si loca Iatnwr, peccati funt (cx,& loca fbFenis funt Atl ait &imitationij. " Inquit.Scx fnnt pcccaw.qu* in illij oppofita:ergo loca peccati efle uuubui, poematc comictua?, ^^ quac opotpoci,

.^fex peccata etas cfitra &feifblimones,feu corrcftioncs. poctas sut ,cxcmpla uero fblutionisnon repcduociecl, 116 aut ut riunturapudnos:quia no/hi poeAucr. ait: tx nihil horum cognouerunt,uel qui fotte confyderarunt. Hjeciuquam eft habuitma liitoctu. fumma eorum, qua: intclhgere potuimusdefententiis,quas Arifhattulitin hoclibro circa oiationesco inunescun&isgeneribus Poeticz fa cultatis ac propnas T ragcrdiaf, i deft coes omnibus uel plunbus carutn. Reliquura uero, quod dixie in hoc libro de difrerentiis q \ix infun t r<?li quisgencribuspoefis,apud Grxcos, ac ipii Tragcedix eft quidem cis g prium:parum tninuenimusnosde hoc negocio tradare Arifto.in hoc libro,& hoc eft iudicium, op hicli> bernpnfuitrecTicinterpretatus.immoreiicjuum erac tradarc de rcli-

DC Poctica
quisdifrcrcntmmultcrompoematum,qu.te;antapu(i Grscosutp^o mifcrac in inicio libri explicate. Quod autem omifit, quod erut 1.6nrjne,6 traAare de Coinosdns: fed forte fatis fuit de Tragoeaia crafcare,cum cor.crariorum eadem fit difciphna. Tu autem facile cogao(casexhis,qnaehic(cripfimus, cj>id, quodconfyderaueruntnoftri Arabesde regulis poeticis refpeftu ecru quac Aritr.fcripfitin hoclibro,&in libro Rhetoncorunijcftquid mini mum.utdixit Alfarabius.nectelarc bitquppacroillx Regulas rcdtereduc-'ntur adiftas:&q?id, quod illi dixeruncdehoc,eft reclius didum qua qct alio modo didu eft. & Dcus qui dirigitfapieruem ad uiam fiehcitatis humana-,dirigat te ad id.

PdrdphrAps ^Hcrrots in librum de Posticafinif ,

R E G I S T R V M.
4ABCDEFGHIKLMNOPQJ*STVXYZ
A A B B CC D D E E F F.

OmncsQuaterni , J6C F F Duernio, iis apud harredes Lucxantonij lund;^ Anno Domini M D LXII.