M

J&
*-*"""

*&

4*

r^yy ",/'///

y/V /J/ J"/>//<

// / // /"/'/,/>'
'
.

Digitized by the Internet Archive

in

2010 with funding from

Research

Library,

The Getty Research

Institute

http://www.archive.org/details/reconditoriumacrOOmont

CHARACTER

ADE P TORUM
^fn vmce
fuv

sybzni
*

venifrJag&MtLa.

vcnL

Jfcn

HJTT3J

yI

H3

JL

H Q.

"~r

\
>

^-

* j

J*.

%\
r-

/^
o
u^inv- *
t\av/.

--.

&*
v\\

Reconditorium ac Recluforium
Opulentu fapienti&que

Numinis Mundi Magni,

Cui deditur in titulum

CHYMICA VANNUS,
Obtenta quidem

& ejredhTAufpice
5*

Mortale Crepto; Sed

Inventa Troauthoribus Immortalibus Adeptis^

Quibus

Conclufum efl^fancitum
\Jt

decretum%

Anno

hoc per jMyfieriarcham J\dercurinm^

Vclut

Viocurium
aVrca

feu

Medicurium
>

MatYt* oraCYLa sYa eXorDlne JnoLesCerent

Yerltas- perfplCaClorlbYs Ingenlh

nYDc

breYIterqVe InnotesCeret.

Orbe poft Chriftum natum Millefimo,fexcentefimo, fexagcfimn fexto

Idibus Majij.

TE LO DA M

Vpud

Joannem Janssonium
c

WA

r.

SBERGE,
666

El

ze

m Weyerstraet, Anxo

EPIGRAMMA
I

ZOILUM.
Invide mrtutem femper
<violare fecute,

Semper
ISfon

in alterius dentibus ejfe cute.

ad cujufuis funt hac &quata fateram^

Pr&teritis irreprobata Sophis.

H&c funt
JSlulIius

indulta temere maftige petenda ,

H\c nihil ergo noce, <vel meliora doce. Gclria mipatria efi,fed V enloa propria terra JMe mihi fcito data non nifi lege loqui. Non tamen a Piceo vultum defiette Bacillo, Quin legey quody forfan^pruriat^intus erit^ Nec tetrico ritu cenfuram defer in illum ,
Claufula ni fuerit pagina leta
tibi*

Qshorus

PHTLOSOPHORUM
Scnvyer htmtt
<tc

hurml&s

hcsc^irtis

OJtmtfyLs

aul

arccs
zslT:

<V\cl rur&rcL "DoCtrljta, Itt

h\JM.TLItatc slta,

^z%

t lUfr^

Idoneum ad Le&orem
Interverbmm.
fc

di lafcivia,

Udiciofe mi frater, quia hodie infinita maledicen & ego non femel hdc parte graviter va

pulavi,

quod nimirum aliquid vigiliarum publicc bono aliquando feciflem, ac force nonnulla juxti

non

adcflent, metaleptice, aut tropologice fumpta, cujufvis captu ita ftatim obvia, ncque reconditiorum tamen vocum, phra-

iiumque indicem adjeciflem, idcirco nunc damno meo cautiot inde eftectus, vocabulorum abftrufiorum, fententianimque acutiorum gloflTcmata atque paragraphos aftituere propofui. Sunt enim aliqui tam fcioli, tamque prxfracti, ut omnia, 2.

qux
cent
fi

ipfi
,

nefciunt, vel

non fentiunt,

facile

prxdamnent,

velli-

&c

perdcfpuant, nihilque etiam probent, aut addicant,ni-!

iibi fuerit

folummodo, quod

cognitum

Sc

compertum. Moxj

ubi fyntaxis, five verbum occurrit, quod minus fortaflis prima fronte apprehendunt, ajunt: hoc ficTum eft, non autem rece-

ptum latinum,quiahoc numquam

lentes per id

ampliiis legi, nec audivi-, voj haud obfcure indicare, proprcrea quoque minimei

tolerandum: fcitum profecto , tum Platonico, tum Socratico orc dignum dictum! quafi vero hujufmodi glorioli, gulofique lcctores, feu magnis nafis panfophi omnia legifle aut audifle debuiflent,

qux inamplivago

latinitatis

campo

delitcfcunt

quem

profundiflimum rite appellare licet oceanum vix annorum noftrorum funiculo plcne explorabilem Nihilominusintantiim calumniandi cacoethes, Iivorisquc 3.
:

virus glifcit

& incancrefcit,

ut nihil

nunc

in prxfenti exulccrati

hujus fcculi facie magis agere videatur, qui ad

protrahit,

luccm opera

fua

quam

detractoribus

malevolisquc

menfam quandam

adornare, quiomnia, quxapponuntur, non dico acidis, aculeatisque Iinguis, & moriibusj veriim vLIcntis rupribus,ac Theoninis dentibus difcerpunt, corrodiintquc , npfl (\ux difplicent

moddj

Idomum

Interverbiam.

qua magnopere fubinde placentj haut abfimiles fcd felibus, quae tanto acrius in aliquem folent obgrunnire, quanto lautiorcm fibi ofellam fentiunt exhibitam quoniam ut nuncfunt

mod6,
e

&

mehercule res, nullum negotium, vel opufculum nullum tam- juftis de cauflis fufcipitur^ quin adfint, qui illud obelent , aculeisve fuis pungant.
affe&us
nulla

hominum,

Nemo
4.
ille

pol Jntimacho

nec tutior

ibit

Homcro ,

Vellicat

&

maonos
ita

livida ^Parca
,

Deos.

Accidit non

pridem
,

dc medicina

univerfali

ut traclratus qui hic ad calcem libri fubtextus,

,

circiter ante

annum

& a me Londini in Anglia

germanifmo in latinifmum

trans-

fufus eft, oftenderetur aliquibus a rebus naturas &artis utriusque inftructiflimis perluftrandus viris, fi, qui typis procuderetur,diingnus foret, nec ne, judicium fuum, calculiimque darent ter illos pleraque pars erant Dotores,aliqui etiam divi,nec genere minus, quam prudentii confpicui. E quibus uni valde valetudinario, jam omnino mortuo f. (Ted alias maximo Philomago , mufarumque Msecenati, ac Hermeti velut fuppari) in animo concluferam appingere dedicationem iftius praedidli traclatus, quia aliquoufque me noverat,
-,

&

&

&

ego ipfum hinc compofueram eo fine aliud fecretius quoddam piclatium, in quo planis,& non longis logis (proprer fpecialem aliquam rationem foli Deo, & mihi notam) communiciram eidem propriam facile mentem dePhilofophorum Invento,proindc penitius imaginabar, rem ex toto, & voto mihi evcnturam: 6. Scd eheu ut frpe in contrarium tendunt fpes firma: mortriduo enim vel quatriduo poft, typographus perenti talium
:

mihi, num quid refolutionis haberet fuper opere ifto, refpondit, fabam nigram intercidifle , cenfum & conclamatum, non bonum efle latinum tranflationem iilam, fedfcatcre barbarifmis, & carere fapore,in qua tamen (licet intra pliis minus deciduum ^totaperactafuerit^) prjeterfolum titulum, & pauca admodum
vo-

ldoneum ad LeEiorem
ita communia, atqui ad rcm appofitifllnK quidem immutata eftj Ego autem auriculas dimittenj

vocabula, forfan non

ne

litcra

& una impense obftupefcens adeo

llniftrum confenfum, hos Ai

,

ticos arbitros protinus conveni, hodie iftum , cras alium peti quc ab unoquoque perhumiliter,quatenusamab61uminibusmei( non obftrueret, at faveret nonnihil, Sz a^quam fuam dignaretu fcrre cenfuramj nam tres omnino, vel quatuor,homines itidem non indoctos, fat dextre dc re fententiaflc. Surdis fabulas, nihil efFectum eft; nemo non quafi in fer 7.

mento

exifterc vifus; multi etiam fuperciliose &z prxcipitante'

tandcm non erubuerunt coram in os dicen , (ecquid enim non eloquuntur culmites?) videlicet interpreten illum , quifquis ipfc fuerit, Chymicam artem prorfus non intel ligcre,nec me femcl tantas efle authoritatis qui archaizare pof fem, vel genium meum prodere, verfionem illam, e gcrmanif 1110 in latinifmum, fafram efte pueriliter; Hem ccecos, vidiftifn( unquam colores? &: ilmul cum his diclis humaniter rrionftratuir mihi aliquoties dorfum. 8. CvTterum dum ego femel , ceu jam in oftio , novifli me a certo quodam illorum fupplicarer, ut fraterne quaefo & ju dicato rem penfaret, adjecit adhuc remifTe & leviter,in ipfo di fceiTus momento, ubi typographus rediret, vifurum fe tamen quid dicjurus eflet & fupra omnia ha?c mcmorata fuerant mih. aliqui multum concionati de humeris , fique occurrifTet , ve
aufcultantes
,
:

me

tenuilTent iflud Horatii,

Sumite matcriam
.

veflris

3
,

qui fcnbitts

ceqnam

Viribus

(3 penfate diu

quid ferre recufent.

dubium, quin &z illud occentaflent: quia videbantur quafij hoc indicare voluifTe, me tanto operi pertegendo fcilicett per ut transferrem aliquid de una lingua in aliam prxcipue Romanam, longe fore imparem. 9. Et quamvis potentiam meam nauci, ac nihili hic libens
,
,

Non

agnol

InUrwbmm*

agnofcam* nolimque me vei ulli, Jicet minimo, sequiparare, multo minus gloriofe praeferrc,nihilominus, nifi humilitas ranta forct in Dcum venuftas & apud homines utilitas , affirmare fere aufus eflem plerofque cx illis, quantarquantaz eti2m emun&x naris, & obundi Laris, cum omni fua fapientia atque foler, ,

tia,
ierr

vix femel

fic

fafruros fecuncium.

itei

Et hoc adhuc amplius, itenimque mecum dkcs^ xquc io. lctor,modd rem femel paullo ftridtius trutinas appenderisjtunc quippe, non criminandi, veriim potiiis vehementer admirandi, luculentiflimam invcnics rationem quomodo nimirum ego adhuc, fpatio tam perbrevi, opus iftud & hoc qualecunque, aufu pariatque formidine, (etiam exconditionatus, & peregrinus,
:

tc|.

line rc
lo

& aere in itinere^ fine igne,validiflimain hyeme:

&: nul-

Ine

, neque hbro , neque focio habito) aggrefTus,inpefiimis nimirum dierum,quos totosplane extremae neceflitatis onera, & curx conquirendi vicTrum ac amiclum diverfiflimas extorquent, evigilarim ad limam talem, qualem vides*

Sed mca mufa

rudis^ eanimus^ quas pojjumm , odos

rejecit

>

uie non doffa Jirepit Jcepe

avu.

4 h
veU

ii.

Ego porro nunc

illos peritiilimos,

fub meridiem , nunc fub vefperum , apud fagaciflimofque Ariftarchos fic convivatus , re~

ji dii

perpetuo tam ventre vacuus,quam mente ruptus,religiofiisque domum , fed fuper viam multimodas ufque cogirationes jaftavi, Sc per animum traxi: aliquando namque cervicem ocquinifcens , barbare inclamare Proh quantus parafitus, quantus fpheudocrites mundus eft catuli judicantur a talpis. Ut irrec-u-,

lata fchola eft

d
!cet

g us

formicas inftruuntura picis, ut turbulentum pelaparvipifces devorantura magnis, quam male ordinatum
!

ftabulum

J tis

m
;no-

eft oves opprimuntur a bobus, Pauperes, & bonx menhomines varie deprefli rejiciuntur, negliguntur florenc alii tam vitiis, quam divitiis fcelices jus fuum^non obtinet,at cadit caufla, qtii tamen cauffam defehdic tfquiilimam Vah mortaliurri
! ;
:

moro-

io

Idoneum ad Lefforem
,

morofitatem

fed 6 fcelefta,

&

funefta filiorum

Ad#

daemonia

cum obfecrationibus loquitur pauper, & dives effatur efFere: nam quicquid dicunt, quicquid faciunt, ab omnibus laudatur &
acceptatur, five bene
fit,

fivemale.

ISlemo malusfirliXy quis dives nonfacit aptl i

Hxc

una

res &c lacrymas

&

cogitationes ingerit mceftiffimas.

Vah probrofa

nibil paupertas duriuS in te 9

Quhm
12.

qubd ridkulos homines facis atque rudentes

Aliquando etiam ajebam mihi, profe&o fortuna favet fatuis, hodierno tempore adhucfit in mundo, quemadmodum xvg Salomonico,pluris penduntur animalia, quam dofri & literati.
Oppida tota canes venerantur , nemo Dianas.

pelibiles.

Dominelli placent, mifelli jacent, eruditi & fapientes funt feMagni mercatores fulphuratorum majoriin pretiofunt*

quam

ipfe Plato.

Vir bcne veflitus pro veftibus

effe

peritut

Creditur a mille^ quamvis idiota ftt ille. Si careas vefte , necfis veftitus honefte;

Pileus attritus, fifceda Z3 fiijfa lacerna , Si toga (ordidula eft , ruptcl calceus alter

&

Telle patetyvelfi) confuto vulnere , crajfum

jftque reccns linum oftendit non una cicatrix,

Nullius

es laudis,

teneas licet

omne quod

audis.

Interea autem, dum ita lepide mecumlitigo, occurrebant identidem ex vere aureo illo libello (qui meis quidem aufpiciis, tam a valentulo rerum fucco, fententianimque gravitate, quam occulto fpiritus fanH trafru, omnibus orbis voluminibus confimilem materiam tangentibus facile palmam praeripit,
13.

&, ex quo ipfum

vidi ac lcgi, unice

femper cordi meo fapuit)

de

interverbhm.
fy
l Jr

11

de imitatione Chrifti,
hasc.

vitas viasque

meae perpetuo comite verba

h
&

14.
cognofcat

Bonumnobis
tiec

eft>

qubd aliquando habemus aliquas gravitates,

cor revocant,

&

tontrarietates , quiafzpe
>

hominem ad
re
,

quatenusfe in

exilio ejje

Jpemfuam in altqud

mundiponat. Bonum nobis

Z3

eft,

quod

patiamur quandoque contradicJores

fentiatur, etiamfi bene agimus

quod

maU ,

G? imperfeclk de nobis

tem,

&

& intendimus, ifta fcepe juvant ad humilitaa vana gloria nos defendunt , tunc enim melius interiorem teflem
Quando
itaque ego tam

Deum

quarimus, quandoforis vilipendimur ab hominibus, 5 non bene nobis

treditur.

1 j.

fum

rudis, fiupidus,

&

ignarus,mundiisquetam infubide judicat,

& hominibus

fc

mea fpccimina ufque obibrdefcunt, tibi, O indeclinabile Tetragrammaton^ cuiparvitas perfbna^ mese non ignota eft qui judicio tuo numquam labafceris, apud quem frequenter infulfus & incultus plus pollet quam prudens &
,
,

eruditus, huncgenii

& ingeniolimei informemPrimoge,

nitum appronabundus adoleo , ante te, inquam infantiam meam, pueritiam & infcitiam,fubfequentibus duobus fyn*
graphis, cordatiflime recognofco atque emphatico.

t)

SO-

ce

u
S

O Q^U
vetum facrare

U M

Paraphraftae

Matutinum
quotidiana hojiia ma*
confvevit.

Quo Phyfiarcham tanquam

c~lare y

eique

Xpergifcere Sc exilias de melancholia mentis anima mea , quare vano moerore laceraris , cur fuperfg^jjSl fluis curis fatigaris? aufculta quid ftillare in te velit l|8p* ^v^^^J) Dominus Deus. Beata anima propter Jefum paupertina, & peregrina facla. Beata anima, qua? Chriftum Domi" iium in fe loquentem legit, 3c de oreejus confolationis favo pai
.

^~K||r

fcitur.

Beatae aures,qua? labellis inhalantis Deiobtemperant,8c ad fabellas hujus orbis obfopiunt. Beati oculi, qui carnalibus

claufi funt, fpiritualibus autem aperti. Beatum os , quod lac ex pectoris divini venis aiTugit,6c ad vita? hujus la&ationum fcenas

obbrutet.
advertit.
ixculari
2.

quamprimum

Beatum plane cor, quod ad pulfum cceleftis fponfi diftertit, &de mundi hujus lubricitatibus nihil Beati inquam qui fe Dco devotant, fque ab omni

fomnio excutiurit. Animadverte hcec anima mea, quin converte te ocyus extotocorde ad Deum; obfera fenfualitatis tuxoftia, fpira foliioquia tua,afpira fola habitare tecum nullius require fodalitium, fed magis ad Deum devotam ingemifceprecem utvaleas percipcre,quid muflet in te Dominus Deus,utcompun6tam retineas mentem, puramque confcientiam totum orbis amphitheatrum nihili pcnde, Dei feriaomnibus exterioribns antepone; neque enim poteris illi vacare, & in temporalibus pariterdelectari, fi dcbetappropinquaretibi Deus cum Angelis fan&is, oportet te a notis, acharis,abamiciselongari,Sc ab omnihumanofolatiomen, ,
:

tcm tenere

feclufam.
3.

Hxc

SOLILOQUIUM MATUTINUM.
.

ij

Hxc dicit chariffimus tuus , fors tua ego fum , falus tua , & 3 pax tua, ferva te apud me & pacem invenies. amputa firenicam cupidinem ,defere hunc amarulentum, hunc felleum, hunc miferum mundum, & reperies requiem mitte peritura, qua:re manfura,quid namque funtomnia tranfitoria,nififedutoria?Sequere me,quia egofum via, veritas, & vita j fine via nonitur,fine veritate non fcitur, fine vita non tranfitur,ego fum via,quam fequi debes,veritas cui cedere debcs,vita quam defiderare debes^ ego fum I via falutaris , veritas fphceralis, vita intemporalis ego fum via re,
: ,

'

:'

fuprema, vita vera,vita beata,vitaincreata quam hxreditare, prsefentem vitam dedignare, fl vis inquilifi fufpiras terra, fi cupis triumphare mecum nare in ccelo, peregrinare
friillma, veritas
3

'

fuftenta

crucem mecum

foli

enim

bajulatores crucis inveniunc

viam beatitudinis,&
4.

vera: lucis.

O dulciilime,6 mulfiilime protomartyr

ita arcta eft

Jefu! quandoqui-

dem
te

eademque mundo defpe&a, dona mihi obfecro cum omni orbis opprobrioa^mulari, neque enim ma
viatua,

jor eft fervus Domino fuo, nec difcipulus ultra magiftrum , exerceatur fervus tuusjugiter in vita tua, quia ibi eft falus mea, &fandtitas
pfifti

mea, fiquidem tu Domine Deus meus in nianibus tuisfcrime, omnia bona mea tu es unicus, tu mihi in corde ftas, tu

mihi in defiderio es, ideo poft te currere, plorare, obfecrare neceffe eft Sed quis ego fum, utaudeam fic confidenter ad te lo:

&

&

qui?

Ego fum pauperrimus,cumperditiflimus,tumignominis

ille

homunculus tuus, atque abjecliilimus erro, nihiliflimumque ccenum, multo indubie fceleftior, & contemptibilior, quam fcio, vel
dicereaufim.

f Sum > fumme ac metuende mi Pater , informis , perfldus Sc nepotinusille prodigus, qui funbundo adolefcentise Aquilone abreptus, jugiqueimpariensprselibertatisamoreinfolenter me erga te geifi , violentum pafTionum impetum fecutus, domum tuani defcrens , in longinquas , peregrinas regiones fecefli , in quibus molliter vivendo, diflolute agendo faculf ates omnes , fubftanti.

&

&

&

ai:iGuep:ofundavi3coblimavju

6.

Doce

i4
6.

SOLILOQUIUM.

Doce me tamen hodie coram te digne & humiliter conver fari, quoniam fapientia mea tu es, qui in veritate me cognofcis, &
antequam jaceretur fundum,&priufquam natus eflem mundo,quiquoque continuo majorem pro me clientulo tuo fubis curam,quam cor maternum pro fua prolecula , vel quam ego ipfe habeo aut gerere pofliim. y. Ecce ergo, propofitum meum pendetab arbitrio, ftat ad be* neplacitum tuum,in gratia tua potius, quam in propria fapientia fido; nam homo proponit quidem, fed tu difponis femper nec eft in homine via ejus Quanto quis in fe humilior fuerit,& Deo
cognovifti,
in
,
,
: -

fubjec~Hqr,quantoque aliquis magis fibiunitus,ac interiiis limplificatus fuerit, tanto in omnibus erit fapientior, pacatior, tantoque plura altiora fine labore apprehendit, quia defuper lumen intelligentias bibit , graditur Deus cum humilibus , aflbciat fe mo-

&

&

dicis,
8.

appropinquat parvulis.

Eft larga fatis differentia inter fapientiam illuminati, devoti viri , nec non viciflim fcientiam literati , bene verfati fcholaftici , multo femper nobilior eft illa doftrina , qux de furfum ex divinainfluentiamanat, quam quae laboriose noftro conquiritur ingcnio ; quia meliiis eft fapere pufillum cum humilitate, exi-

&

&

&

integra fcientiarum plauftra cum vana complacentia. Diu parvus manebit , infrajacebit, qui aliquid magnum cenfct , nifi folum unum immenfum aetcrnum bonum quicquid Deus non eft, nihil profe&o eft , jure pro nihilo computari debet. 9. Vere itaque magnus eft , qui in fe parvus eft , &pronihilo omne culmen honoris habet,Vere prudens eft, quiomnia terrena arbitratur ut fordes, quo Chriftum lucrifaciat vere bene doctus eftj qui Dei voluntatem exequitur , propriam mentem negligit,

gua intelligentia

quam

&

&

&

&

&

quiadeoque aliud quazrit, quam nude Deum,animxve fuas falutcm, non mctet, nifi naufeas aliquot, anxietates & aeerbitates, non potcrit ctiam diu ftare pacificus, qui non afpirat cfle minimus, omnibusquefubje&us.
10.

Qui

MATUTINUM.
1Ver

Qui magis innititur induftria* fux, vel propriaz rationi, i 10. ^&uam difciplinae fubje&ivae Jefu Chrifti , raro & tarde erit homo ^luminatus, quiavultDeus nos fibi perintegre fubdi,&omnem itioqemper inflammatum amoremfupervadere}beneautemfemer agere, & tamen modicum de fe tenercparvuli animi indiciu m ftj Humiliscuide& fimplex Spiritu in multitudine pacis com&|iorantur, fublati &inflati nunquam contentantur nec enim :quendopafliones, aut abeundopoft concupifcentias fuas inveniirpaxvera animi,fed eis refiftendosDeledtare in Domino,
:

&

abit tibi petitiones cordis tui

ribulatio, vel anguftia,

fi

eft

gaudium in mundo , hoc uti-

ue deguftat vacui ac parvi cordis

hoc

homo,& fi eft e converfo alicubi quoq-, meliiis novitplena confcientia.

omnia, beatus eris, fi pia-

11

Fili mi, quia hsec fic fcis,& legifti

fcrvat ea, ipfe eft, qui diligit qui habet mandata mea, ac manifeftabo ei meipfum, faciamque um confidere mecum in altithronio Patris mei. dilarge, mique lelliflue Dominejefu, lampedo asterna? gloria?, mulcedo peregre modo defidcrium meum fit redrum, nec ieas divagantis animas promififti , fic utiropria commoditate infedhim , ficut dixifti , mihi promereri contingat Apud te nunc eft os meum ue fiat , ne voce, & fufpirium meum loquitur tibi,ufquequo ceflat venirc
eris ipfa,

&

ie,

& egodiligameum,
!

&

&

xoptatillimus meusMeflias?
iciat,
)

veniatadme orphanum, Sclxtum

manum fiiam & mifellum eripiat de omni anguftia. utlongaeft, & amara ifta procraftinatio a nido sterna? mcx
mittat
,

lanfionis

12.
i,
li

A bi vero

veni,

quoniam fine te

nulla erit laeta dies, aut ho-

quia tu taitia

mea,&

fine te infipida eft

!

menfa mea:

Oh

oh

ftillaoculiflimePomine, ngit efuribundus vermiculus tuus , favos enim irroras xtcmx via, explicando me in amore faluberrima? integerrimxque cupidiis tuse jaculo cor meum confaucia,utdifcam interioricordisore telibare, quamfuavefitamare,&in amoretuiliquefieri ac natare, dc fiquis amet, novit utique quid hacc vox clamet.
13. Bea-

Emmanuel, mel

& lac fub lingua tua

16
.

SOLILOQUIUM MATUTINUM.
,

Beatus fane, qui mtelligit quid fit amare Jefum , & con 1 3 temnere feipfum propter Jefum :nam amor Jefu efficit hominer feipfum calcare. AmansDeum anima fub Deonaufeat univerfs oportet diledtum pro dilecto pcrmutare , quia Jefus vulr iolu fuper omnia aman. Cernifne ha:c vota animula mea, qui ama u mafcule zelorypec? dilectulus tuiwfciHs eft naturx velit admittere,icd foh?s praroptat cor tuum habcre tanquam Rex in proprio federe throno. Procus vero teneirimus,6 amafiuncule fauciatidlmc, in 14,. dica mihi fodes, iiBJ pafcas, fpeciofe fponfe, qui nafcens inter li lia,ubi furgas in matutino,ubi cubes in meridie,ubi fis jucundif fimejefu, qui flc ambeas animam meam? deofculer te feme ofculo oris mei, ut Adamantinos ac Magneticos oculorum tuo rum radios, quiavolare mc faciant,in me contorqueas,utinquan inveniam amodo te femper folum,& develem tibifolitotumcoi
fius tuus
,

alienum non

&

mcum,deperedmque

te, ficut

adefurit

mo

difpiciat, vel ulla creatura

me

anima mea,& jam me nc moveat, aut refpiciat, fedri

mihi loquaris, & ego tibi, ficut folitat diledtus ad dilecTun: fuum fari, & amicus cum coamico convivari. Revera tu es diletus meus eleclrus ex omnibus, inqup complacuit animse mea thefaurizafle fuum reliquis diebus vivx fux folamen Amen.
folus

H O M
ind

I7

vi
io!i

Ejufdem cum Meflla Vefpertina

cordis Jui JMonarchulo occurfare^
eft.

H TW/Vj* z^elotjpo

illi

feque ad fodes ejus abjicere fulitm

Argire mihi amantiflime atque indulgentifftme Jefu

Spiritumtuum,utmecumfit,

& mecum

collaboret,

mecumqueadextremum habitum ufque perfeveret. Dona mihi hoc conftantcr concupifcere & veile., quod tibi magis acceptum eft, ampliufque placet, tua voluntas mea
uai

Ifit, meaque tuamferaper fequatur&peroptime eiconfpiret. Sit mihi unum vellc nolle tecum, nec aliudpofie velle, aut nolle, nifi
;

&

n|

quod
jj (
j

tuvis,acnolis.

Non fit mihi curae de magni nominis umbra non de multo,

:

nd

rum familiaritate , nec deprivata hominum dilectionej Singulariterfemper amari vel laudari renuam ifta nutriunt fuperbiam generantdiftra&iones, maximas in corde caligines. Humilem tu adjuvas,& de fe prafumentem humilias,humilem tu defendis & liberas, humilcm diligis confolaris ; humili homini te inclinas,humililargirisgratiam grandem , poftque ejus fuppreflionem elevas ad gloriam ; huraili tua fecreta revelas, ad te dulciter

&

&

&

trahis ac invitas.
3

Bonum ergo mihi Domine, quod humiliafti me

Sz

depau-

peraftiutdifcam juftificationestuas, vanaselationes cordis , atque praefumptiones abjiciam. Utile mihi, quod fubinde confufio cooperuitfaciem meam, ut te potius, quam homines ad Confolandumrequiram. Outlibenterfrequenterloquereris mihi amantia verbatua, &abfconditamanifeftares, modoadventumtuum diligentiusobfervarem, tibique pulfantioftiumcordis mei quampri-

&

nrum

18

H O M
4.

A.

mum aperirem,vah inconfiderantiam 6c incuriam meam

Revera amabunde Paftor, ego fum
,

magnaml

perditailla ovicula,

quamtuambagiofam
in

poft aberrationem venatus, congermanitus

humeros tuos aflumpfifti & ad virecta vinex tiKEreadoptafti. Hofanna itaque, gratia gratia miPurpurate Lucifator, quiomnino jampridem votis ac fufpiriis matris mcx Monicae incoram ipfa me tibi fuppliciter ligavifti. Obfecro per amicitiam illam qux eft intcrte&me, nondenegcs intellefruimeohocluminis, utfcilicet
,

pronunck impofteriim metotum

ni,

dedamtusepaterncedifpofitio&voluntatiofreram,velimqueiralibenter setatem eflepauper, defolatus,defpecl:us&rejiculus, ficut dives, honoratus, gratus, vel multusin orehominum Eiablandicellejefu,irremunerabilis Vcrbigena, converte 5. mihi pofthac in amaritiem omnem confolationem carnalem ab ceternorum amore me abftrahentem, & ad fe fomite cujufdam boni delefrabilisp*ra?fentismaleallicientem. Impertireprecorprotraniitoria terreftri fcientia
,

omnique

dilabida fucati

mundi magnifi-

centia

micam ambrofice&:

mera:tua:cceleftis fapientia? cuntaha2c

infimaabdicantis, teque folum zelantis. Tabula? tux, litersetua: fophia funt jucundiflima , fophia profundiflima omnem Philofo-

phorum
6.

& fapientum hujus mundidoclrrinampraetergrediens.

femper tanquam peregrinum, tanquamErecarnis tu:

Teneamme

mitam &exulemfuperterram,adquemnihil fpc&et de

mulnbus

quienimglifcitadinteriora, ad fpirituales tuas perveniredelitias, oporteteum tecumprocul aturbadeclinare,fatiuseft utiquelatere, totiimqueprorfuspoflponere, fuicuram gerere, iequeunicum prse oculis habere , quam fe negle&o, phafmata tere-

&

rc,

fuoque fegefto, alienum arare fundum. Non me etiam pudeat, aut ta^deat aliis lubenter femper 7. auscultare amore tui, & pauperem atque inhonorum in hac vita vidcri, fierique ftultum propter te. utinam mci ipfius nihil amator eflcm,fed poflemme tibiexintegrorefignare, &plene relinquere meuiet, anmhilare ac abjicere propter te

8.

Agc

VESPERTINA.

19

8. Age vero,dederis mihiomnibus mori,qua? in mundofunt monachari, & propter te amare defpici, &nefciri in hoc fseculo! Perhibeproomnibusorbis.muftisfuavi(limum(piritus tui guftum, Scprocarnaliamore tui nominis infunde dulcorem. Des fuper univerfa defideratain teferiari , & cor meum ex re pacificare , ut difcam te an te omnia qua?rere, & invenire, ante omnia fapere & diligere j In te fuper omnem creaturam recreari , fuper omnem falutemScpulchritudinemjucundari, fuperomnem fcientiam&artem voluptuari, fuper omnes thefauros & opes hilarefcere, fuperomnem gloriam & honorem inclarefcere, fuper omnia vifibilia, atque

invifibilialibefcere,

&

tandem fuper omne, quodtuDeusmeus

folus fuper

non es,
p.

refidere.

Quia tu Domine Deus meus

omnia optimas
,

es, tu folus potentiffimus, tufolus fufficientiflimus

tu folusfuavi-

dulciffimus

pulcherrimus integerrimus,tufolusnobiliffimus, &gloriofillimustumhonorofifIimus fuper omnia, tu mera faxanimas, tu verapaxcordis , tu fola requies,

& folatiofiffimus, tu folus

&

vita,falus,finufquefolus,extratedura funt

omnia
,

&

irrequieta;

hoc ell , in te uno fummo eodemque fempiterno bono dormiam & conquiescam. per Patrem, FiUum, & San&um Flamen, Amen.

Cum hic ergo face, inquam, in hac pace in idipfum

Autho-

20

Authoritas 6c Majeftas
l

JL Quas hic inaffveto referet Symmifla cothumo ? Aut qua* Aquidicas Gloffarius ille Sorores (Ceu facer Eudamon flipulans e tripode Diijum)
Ducet
2.

Otius in fcenis palmas magnalia mundi Non nifi pollucens afflataper ora Sibyllum

in odeum> Alagica tefudine Vates ?

Hoc quid obtentum mediando JManes^ Inferos omnes^ fuperofque Divos

Promit Hermetis
<veneris

diploma?

2.

H&c quid
Nominis

fine tutore tabella^

exfpes^ temporis expers,

Rari^ cari, parit in lucem?

Quid

'vero^

novus

hic,

novi

libellus^

Donatus noviter

latinitate
.

Nova

dogmaticat procacitate?

i.Pro-

21

Horum

Magioraculorum.

JDRoferet in lucem <veterum monimenta Sophorumy

Dignafuisfanis doffarumfata Dearum ?

quidem JMortale , fed infpirata per illumy $5\funtius Elyfu qui diciter Aliger auU JEthere cum lumen difcejferat^almaque Phcebc
,

Pa&a

JSfoffurnis
Z.

medium

bigis gyraret

Olympum.

Gnofidis reda remeante filo,

jMillibus mendis, laqueifque te$os

D&dali prodit fuperare flexus.

3.

Aurea faufka

feria vit^ 9

Augujia throni juffa Coati 9

4..

Arduaque Senum diffa recludit. Antiquiffma denotat JHagorum, Qu& tamen nihil orbe confenefcunt ? Sedfemper novaper Tatrefque Avofque^ Et feros nova filios videntur s

Nam

novis noviora funt novella.

TRIUM

TRIUMPHALIA
A D

Auripara

alumnos anonymo Perphrafla tranf mijfa a quodam fuorumintimo confocio.

artis

i."E Xultate venit femel fub auras

L* Auguftaliberimpetratus
Attenta liber expeditus aure
,

urna,

Myftica liber expolitus arte, Nocturnis liber actus umbilicis:

Cultus charitono liber decore, Liber plaufidicus , cly tiifque totus

Qui

tritis

calamis, manuquefefTa,
pluteo, locoquerafb,

Quifra&o

Quimorfislabiis&ungve rolb Infbmnes olet omniquaque Mufas*

Pollens Aurifico liber Lapillo Prole Palladia poli potitus,
Fartus dapfiliter
,

Midx

culina,

Extemplo in mediam ruat coronam Et Longas hominum efuritiones Obefet dapibus fuis , fitimque
Laetetque artificum
fuis

amcefta

Lectis myfteriis typifque corda; 2 * Prorfus amentum refbnante rhombo

Aureo tentum retonante bombo

A&a

confert^ fynodi Deortim

Qu

Triumpbahd Auripara ad Artis Alumnos.

%\

Qua patet terram crepitet Qua patet totum ftrepitet

per

omnem

per orbem.

Eja tentando, titubando, flando

Jugibus Bofcham lacrymis cibantes, Phcenicem multis tenebris coquentes

Qui

vacillantes nimis inter

umbras,

via veri procul exulatis,

,

Quique fufpenfam Jove conticente > Atquefufpe&am reputatis Artem, Mente queis inquam Labyrinthus hxret,
Efte perftantes
3.
,

vigilate macli.

Ecce SlC
Lubrica

AMBERprimus
Martis

adorfus

validi pradia

^Equoris hujus bella ciere:

Hoc

Dadalese fleximen xdis

Piceis Sertis,Recavis Alis

VeNLOUS aufus

primus

inire

Lare luxurians praepotis

aulse,

Gravis aufpicio Phrygii zeli,

Genioque valensnifus & arfit Praeferre facem facili fato. 4 Hic ut protinus ufque fe beavit, Hujus muneris impetratione, Et nos illius ufitatione!
PJaudat

G E L R I A, viciefque vivant
lepido fuo volatu.
In*

VANNlSTiE

*4
Interpretis Taranefis

A D

Aureae veritatis amantem

D E
Suis Sibyllinis fortibus.

-^-*-

\f[ E

tibi

Scribentum Paraphrafte neglige nugas,

Et

Qui noftris cerebris lubriciora docent. glyphicis, typicis, me diffvafore, Chymiftis

Parce falebrofis, nomina nuda canunt. Flexiloqucs inquam fuge, Philofophumque libellos, Qui vix nota Diis Sphingis ab ore fonant. Quotquot enim tales ferme fcripfere, per umbras Semper obiverunt arduiora capi. Ambiguo femper, tropicove tenore locuti,
Florigera ficu candiditate citi. Nunc his, nunc illis, variifque ambagibus ufi, Ceu fatuos ignes quos fecus ire patet. Quemquam pofle putas cundlros comprendere gyros, Philomagi primi quos ftatuere fuis ? Quis mihi tu,minimum, legiturqui turba Sophorum Percepturus eris rite fatisque librum? Dic quotus Lapidis poftit tenuifle Geberi, Perfe&ive operis dogmata fcifle Rhafis? Cui potuit, lefro, mens vera redire, Platone,

Vel cui materiam gemmina fecit avis ? Cujus, ineptit, alat Raymundus Lullius aurcs, Tot cui fallaccs enumerantur aqux. Arnoldufne nova de villa pafcat ocellos ? Abfit, quod retulit fegne , vel omne fibi, eft.

Ro

PAR^SNESIS.
Rofida, mi diccs, fonatille Rofarius ore, At quoque fponte fuasabdiditarte rofas. Allicientneprecorrofulenta recepta Rofini, Omnia cui fulphur prsevaluiffe liquet? Teve magis Morienia fors monumenta juuabunt,
Pofteritas fruftra. quaz rcplicare ftudet?

2f

Atque ita de Chymia multi primique novique Vix aliquid nudse flmplicitatis habent. Aft Labyrinthseo fimulacro mille Moeandrum
Explicitus qusevis implicuere plicis.

quidemliquidum,Sapientibus Artem, Eft ea corrupto fed fociata duce. Regia perplexis crepet Aurigraphia logismis, Nonne tibi totum tsedia neclet opus?
Hifce
fuifle,

Sic hic non agitur,neceofervefcitur ceftro 5

Qui

nifi deiitiis
ille

Numina magna piat.

illisj

Spiritus

polo,

fednon de fedibus

Verius afflatus provenit ille dolo. Jugibus Ars, mirum, quod diafepulta tenebris$ Quod lateat luteo fulvida gaza folo Aurea mufa data eft, nonadfecreta premenda* Rebus at utendis Aurea mufa data eft. Tale genus volucrum per mille volatile rupum In noftro minime nidificabit agro. Ingenue, nude, nonlivefcente loquela, Publicitus , licite, nil laqueante labro , Tradere prifcorum chartis Arcana Sophoruna Hujus erit bellum BeUerophontis Equi.
Ergopalaeftrites,

me velificante Veredo,
amne
ratim

Phafidos Auriveham nafrus in

Mox io, bifquehifcat Patrice Oppiduliqueprogramma^ Gelria gens gaude, Venloa vive vige.

Has

2d

INTERPRETIS
Hasinterquoniam decumanasTethyos undas, Continuo tutum noftra carina tenet.
Fulgida propterea clavum, gravidiilimanauto,,
cur adeatur, habet. Omniaperfimilis, veliimque, Coronidaque Argo,, Auricoma: fpoliis arris onufta cutis. obliquat, nunquam peritura profundo Lentat, Carbafeo ventos fed domitura finu.
,

Ocyus & potius

&

Sin ejus novitasaursefpirarerelinquat, Alipedi noftro reftituenda Deo.

Hinc volat, & viget, haud primo delebilis 32vo, Ni vacuus vates, alteraprxla feret. Sol, Mars, Luna, Venus liquefient Jupiter auri,. Ante finet plumbum fumificare rogo
Mercuriufque
acri fugitivus in

igne manebit,

Quamjovis auroii vividaNympha ruet. At quo lingva labas ladtantis nefcia famx,
Nominis eximii quse vice fa*pe j ocus ? Ut tamen, undeprofec~his,e6dem fermo
reclinet

hocfubapluftre locum. Per breve namque, levi, pro privisPhcenicisalis s In ftadio, ftudio, hic curritur, itur, iter. Qui cupit optatam Colchis avertere pellem y Hiceft Aurivomsevellere divesOvis. Hic eft nata Dei, decus admirabile mundi, Dignius aut melius quo nihil ifte dolat. Hinc fine fraude meus graphiarius omine cantat,

Ut fapias, capias

Humanis manibus quod potiorc venit. Singula qua? retincnt aliena volumina fparfim In fimulilla merax hic coierecaput. Hic nihil infcritur prarterquam Palladis ora , Hic, nifi quod tradit dcctaThalia, latet.
Dedi.

PAR^NESIS.
Dediturhiccuivis Diatribse Glaurea merces, Hicque palaeftamm publica palma palam.

27

Hic Midicas omnesCylleniusexpolit offas, Explicat hicartes compta Minerva fuas.

Totius hic Nemefis naturae vnit ad haftam, Totius hic orbis proftituuntur opes. Cum omnibus hic adytis cortina repandaSiby Uis,

Omnibus hic refonat turba Novena choris.

retonat ParnalTus arundine Mufis, SpaltriaDenacanit. CumomnibusZw recubat difpanfus Apollo Camamis, Omnibus hic chartis SpartaPatilla falit. omnibus hicque catis celebres panduntur Athense,

Cum omnibus hlc

Omnibus

hicColiis

Cum

Omnibus hic Scoliis

prefla

medulla cadit.

Cum omnibus
Omnibus hic

hlc

SagisMagicum eft intrare theatrum, foliis Aurea Vena fluic.

Argumentum
A D

Of?eris y

Pneveniendum temerariascenfuras,
i

\^J

Vmmam Q hk

totius opufculi,

mi aurece veritatis fectator, quaftriverbio,

C? op er&

tibi in icone ob oculos ponere, prafentis rei fatale genium ,

infoliti

pretwm cogitavi, ne

procedendi modi ,

&

intentionis noflrce ignarusy

remimpcrtinentem pramature ccnfeas , aut inadultum de e* feras judicium. Itaque infpice tehmmeam, confdtraipfam, acobferva, divifam effe in tria pmicipaliora fila> P neludium falicet , Sortes Sibyllinas,& Granum

Erutum.
2.

profa

Praeludium, cognominatum Profimetricum, idefl, covflans e% metro, mhilfere , mfvalde volubiliter , (3 tamquamfub velo , ad ar-

tem

28

ARGUMENTUM
3.

tcmfpeffans continet,fedtantumthecrica qutcdam illius fragmenta> acfacro-prophana aliqt/ot philofophictc,feu potius Chrifiiantz vita documenta y

metequemonumenta.itatamen omnia intermixta,ut potiorratio , veloculus femper redeat,^ defictlatin Chymiam.

MagicarumNoclriumSortes Sib^Winx exhibent

nimirum
,

negotii cauffam

&

circumflantias, cur

& quomodo fit adorfum,atque una ahquid

fubjetlum planijfime fic-

adArtem

conferunt:

nam ipfumTlnlofophorum

piiis deintenttone prtcdicant,canunt s fedtamartificiofo

ventztono^utquif

que moxnonfit apprehenfurus, nififortl accuratijfime omnia perlegeret.

Denique Chymica? Vanni GranumErutum folum eft , quot 4. argute identidem emedullat : Qui igitui rem totam ordine complcBitur

&

non vult, nec cupit hic legere, nifiprcecije

dium

ad Artem pertinentia is Praduprofimetricum cum Magicarum No&ium Sortibus Sibylli,

nis tranfilire debet,

&

Chymicae VanniGranum Erutum tantumper-

lujlrartyfedadhoc horis multis non indigebit s quia negleclo omni typico ac jimilitudmum , quiolyphico apparatu parabolarum, circumlocutionum,

&

bus adumbrata, Ars in (e maxime brevis efi, levis , Unearis,fimplaris. lam autem contra me oriri potefl qutejim, quorfum ergofpeflet tanf.

tam rerum

repertitiar.um ftrulluram inferere ?

Dicam , idfeci, quia

morii

non efi, necfieripotcft, ut ex una unica pagella compangatur liber aut hbeleb Nympham digniori habeas loco lus, ? ut credas, verum ejje vcrunts

&

qub gemmarum ac bullarum ornatu

eft

venuftior. Sacris atque facramentis

"
i

oravibus fane de cauffis Ecdefia adhibet ctcremonias s res cnim crude inco? nude propofita, quantumvis myfiica velfacra , citb evadit ludus,

&

tcmptum venit:
'Rexfifohsfine omni pompti regiove comitatu per phteas incederci habitu tgnota, qms eum crederet effe Regem, quis ei regium honorem defer6.
.

ret ?

Eodm

viodo

Ars

J{egia

mtmdi nuda ,
,

(3

omni fuo phalerarum pompali

vefiituexuta, cui habcbiturpro tali

quotusGe.im,q.'tis

Rheam credat

effe
'

t>eam, ccquis liligentt reverentiteficllat ? Neceffum ergo fuit Nymphtc ?ioflrcc aliquam hononficam affuere tunicdm, ut augufte publicum frequentare ,

&

\laoiiorum virorumaulaspofjttintrare. Et-.profeclb, nondubito, qttin,nifi quisTirefid 1.

ceeciorfit,

autpeni
tia

O
?

P E

R
,

S.

29

h &$ Ioligineo wturgefcat fucco,faciU fit vifurus, quantummihi devorandum

uerit laboris in contexendo hoc galericu\o
:

ac affi?igendisDece tot omnimodis

?imeiiis

~Kialuiffem triplb libentius cofnam ejus confvetis fuis rationum >

,

teflimoniorum fajciolis exomhffe \ obumbraffe

quam

adeb verficoloris ac

h mufitatis^Poefios machims expatrajfe s

H
k
j

fedhocfieri hic

nequaquam debebat,

yuia aperte mihi

ipfi

bellum indicerem

& diretlt

agerem contra "Magicorum-

)rdinationem Deorum.
8.
"fo

^uando

itaque iific nvn voluere, erisfufcepto calamo

& extraordma~
tibi

ritu contentus.

Nihilrefert quocunquedemiimordinistenore resrecen-

imfejtur, modo eamperfeBe

& reHe habeamus.

Vale,

&

Erutura

Gra-

nurttfac caute caleat } atquelaute t^fureas abeai in fficas.

Fr -

I TL

MA
Juc anatcr
vn

US

S,C)(Lliaul

fc&ui Jistltje iwjtra

3l

Profimetricum Pradudium
A D
iccinffos jilios artis quarentes eruere

gravem pr^
?

onantemque Philofophorum Galenam.

> i.

A
^*

Lchymicus trino, divoque vir ille talento

Praxiteles, leni, ftabilique

teporecalentem

Exftruxit vitreum miro molimine ventrem

Ingeneiirat huicquaevis fyftemata ccelum

Aftronimque vagos cunctos exordine nixos,

Sedulitate pari,

qu vixeft credula vifa

Annis triginta ut Saturni fcilicetorbis, Atquejovis bisfex,Mavortispeneduobus Ignea fax Phoebea uno, fed Lunadiebus Viginti feptem , neque non bis quatuor horis.
Eluti in

mundo illo

fuperiori

fieri folet,

hoc

infe-

rioridevolveretur:

Hic
;

conftellationes prsedomi-

nantes,

& recurfantes

erraticx,

non

erraticae.

Hic fiderum, xtheriimqueordia& occafus, Hic

uminarium folis, lunseque eclipfes optice demonftraantur: Ubere utiqueartis, nec miniis artiftse miraculo. ^det? Sodes, utvobis de hoc vitreo Phcenicis buftoele,

anterlufurus, audite.

Her-

32

PRiELUDIUM
Hermogenes noftro fpeculatus fecula Mundo Subftitit, argutoque Deos fic tranfigit ore
Siccine progreffa
eft

humana?induitriapraxis?

Viliajam penitus vanefcentmunia terrae. Zodiaci Solis curfus, Luna:que meatus Arte gubernantur cardo mortalibus Augis
;

Flectitur ingeniis prxfcriptis legibus ire

Etialcata fuo redivivaluce Diana

Tempore
Noctis

plena nitet, quoties, quantiimque laborent

diei
>

& umbrarum Rectrix Rectorque

Cum caputoffufcaferrugine nubit

,

uterque,

Quandoredireftatumgratiffima lumina Phcebi,

Perque fubire vices pofitus quis Dsedalus orbi Cynthia qui celeri repara fua damna recurfu;

Cur modo cornuta eft,modofceto Delia vultu,

Et

modo deficiat fraternis privacaballis Qind Teftudineis Saturni grelfibus obftet> Qui vis reptitia? naturx fabricet aumm,
,

Quadrijugefque fua unde

IJthac in vitreo

rotae

primordia fucnant,

fpeciavimus omnia nido.

Archimedes primarc
,

machinam gravidam mundo , ccelum geftabile com pendium naturx fpeculum naturae ad ipeciem astheri: mcomprehenfibili mobilitate concinnavit Verumenimvero, \liroritm natura mtga a//fcr>Itatores, Supremus ille rerurr Architedton Deusnonne longe abfolutius opus milleplo perfe ftiu, admirabiliiis& fubtilius, fabricamnimirumhumanam moli
,
:

COmmentum

profedto perdiferte.

tuseft? inquavidelicet inftar maflae cujufdam aurea: omniumj

PROSIMETRICUM.
numifmatum valorem continentis

33

quidquid fub cceli natura: , fornicibus ufpiam aut cujufpiam pcrfe&ionis eftjintelligereCcelitibus, fentire belluis,vegetare plantis, preeminenti quodam mo-

do&nodo
llle

comprchenditur, cui aptius fane anaglvpho applaudcre licebit.

quam Archimedis

etenim parvo conclufcrat a:thera vitro,

fimulatis ftexibus orbes,
;

Complexus veros

Sed fragilis periit labor &jam nulla fuperfunt Fragmina, tu terra: ac celfi FabricatorOlympi,

Unum opus effecifti Hominem , cujus azternatam prarcellentiam nuilapoterit fatis admirari vetuftas. Remacuaflignaflevidetur abftrufus ille Zoroafter, qui res eriam profundiilimas , fubtiliflimafqueingeniifui bolidefolidedeguftavit, dumMagiafua\hominis pra:fctionem , ac perfe&ionem meditato contemplatus , tanDcifequum mirificium impendcm erumpit , hotno audacis ?utura c fibiliscertefententia, perindefi dihim, tuncdemum fagax natura audax opus aggreflaeft,quando de fabricatura hominis ccepit
!

cogitare.Animalhocprovidum,

folcrs,

multiplex, inquies, acu^

rationis & confilii, quem vocamus homiquadamconditione generatumefta fupremoDeo ; folumeft enimextot animantium generibus atque naturis particeps rationis , & cogitationis, cum csetera fint omnia expertia, quid eft autem,ne dicam in homine, fed inomni caelo, atqueterra ratione divinius ? qua:, ubi adole vit, ac perfedlra eft nominatur

tum,memor,plenum
praeclara

ncm,

rite fapientia.

:on>-

heri:

iiiii.

ergo immerito ceflit in praeconium Hierographorum , quodrexille operum & onerum Altiflimi ftrudhirianguftivafculi fui ac palatii confinium "Kdagni Mundi gerati atque ob id grandibus quondam, aureifque chara&eribus, non in tranftris, nec mefa, verumin ipfb limento Apollinis Delphici longe celeberri-

Non

afii
]0 li..
'

mum,pulcherrimumqueillud metrum 3 ac prophctici lum depingebatur.

oris oracu-

liiuji

Con-

H
ta utpote
,

PHjELUDIUM.
Confule tc ipfum,nofcastemet, &ambu!aabintra: Tanquam fcntcnria de ccelo lata divinitiifque in ejus animo na,

omnis initium , adquc Deum inaureis, nam & elogium aureum, aurotroituSj rcfre vero literis quecompenfandum, nunquamutinam cordium noftrorum laminis obliterandum, fedfigendum & memori tra&andum pefrore
fcicntia:

&

fapicntix

brevequidem,aft quodiincreliquis

fufficit,

hoc fint & profint parum 5 qua fummi monefimus,innofmetipfosutfaciem & aciemmentis defigamus, inque notitiam haud alterius rei potius , quam eam , qua feipfum quifque confulat & agnofcat,pervenireproximecontendamus. Multumquippefcit,quife fcit,hic fblusfapit, &reliqui omnes dementant Subeunda funt igitur rerum penetralia natura:, &: quid ca cxigat,penitiis pervidendum, aliter fiquidem nosmctipfos noiTenon pofTumus Quod prxceptumquia majus erat, quamut ab homine videretur prolatum, eapropter afiignatum eft Deo nosmetipfos nos nofcere volenti, & ciim cognitio hacc fit omnium maxime neceffaria, dehincDelphicacortina Crccfo Regifemel fcifcitanti, ecqua rationc fcelix foret ? fata fertur fite ipfum noris s Refponfum revera omnium farculorum gentiiimque dignifllmum
:
1

tametfi caetera extra velutifaculairradiaticom-

-,

mcinoriaifefenamquenoflepoflefcientiarumapiailuseffjquiinantiquando totiusChriftiana?vita:eulogiocompendium complcdticreaturarum pracfeferc tur, ficiiti & ambulatilis illa arbos homo argumentum Expolite & cxquifiteinhocpropofitum adftipulatus eftmecumEvangelus, hocprimumaDeo peccarori tribui bencricium, ut radium iucis in cor ejus ejaculetur , quo feipfum intimius cognofcat Primumindubie donum, inquiens, quod datur liomini cx rcfpcclu ad lumen, cognitio fui eft ;
:

Nofccrc

fefe,

&

qua: fibi

Hax

via, qure fuperas

fit cccJeftis origo, ducitadire domos.

Pracclara autem carmina, vereque digna, qua? non e terra accinercntur; hautequidemfane video,quidreligiofius, quidfan&ius,

quid

PRQSIMETR.ICUM.
quid fapientius poetari poflet j
rare

3f
fcire; nihil ignoir>

hocunumenim

cft, hoc nefcire, nihil fcire eft ; veluti &: Nationes , etiam ccenoGentilitatisnubilocaligantes, copiofe difplicarunt.

Teftis veritatis hujusprimusinfcenamprodeat oraculum illud Philofophorum atque unusdefeptemSapientibusGrsecia:Solon, qui ut fuperbientes & Alexandrinos animos compefceret, infolentes reframaret, arrogantes accontumacesintra rationis regulam revocaret, medium unicum adhibuit, nominatum nimirum

verficulum Delphici faniforibus ac utrifque parietibus infcripfit

Confale te ipfum

nofcas temet 5

& ambula ab intra,

&

habita tecum, confule teipfum , & nofce nofce videlicetquifis, undevenerisj nam ipfum nihil teipfum, vermes vera tua intibipatereft, limus Sc fimus tua nobilitas ,

Ambula inquam tecum ,

fignia.

Hunc non inferiorem indutus togam infequaturejufdem exhibitionispeneprimusThales Milefius, qui , teftc Laerrio , cuidam percun6tanti,quidrerumomniumforet difBcillimum ? feipfum , Hem apographa Orcheftrx antiquorum viinquit, nofcitaile ecquid enim juvabit ccelum ros doctxini penitus admirabiles terramque ingenio complcdti, & exilitatem ac vilitatem fuam non
:
!

capere ? quid profuerit folerter rufpari rugas Solis", &: nihil meditari maculas fuas ? ad quid vero conducet obfervare deliquia Lunce &nonvideredefcctusproprios? Si omnium fecretorum artiiimprodeft, ipfum fi te quecognitionemobtinueris,quid hoc eft ignores ? continuo fpatiaris forifque vagaris, cenfens confulta te, multa fcire, cum tamen de te nil fcis fis fi noveris cceli celfitudinem& pelagiprofunditatem,omnefque fimul fcientias habueris, temet vero noncognoris, fimilis es illi, qui citra calcem

&

&

&

-,

ruderat

Fundamento etenim,
I

cundta, ruente, runnt.

Ut perpauci tamen fequuntur &

aflequuntur illud

quod

fnis

il-

mili-

36

PRiELUDIUM
viderur y in foro vix decimum, ajens,

militcr tcmporibus
tafle

Philofophorum princeps,paterquePlato noqucmque cfle, quifemet norit: Pcrfius aurcm nc unum quidcm reperit, unde fkculi fui morcs Satyra acida perftringens, arguit
In
fefc

nemo

renrat defcendere,

nemo,

Semper

at alrerius

fpe&atur mantica tergo

ethnicus licet philofophus
,

Cordare itaqne Plato

folidamque

prefatum

lemma coronavit, dum dixir,fui notitiam Sc mcmoriam, abfoluram

efle fcienriam,

& ab hoc confummaro verfu,

Confnle

te

ipfum, nofcas temet,

vira:

& ambulaab intra.

fapicnriam atquc juftiriam progerminairanr, inquir,ut mareromniumbonarum arriumfapienriafir,acujus amorcerymo: grarco, philofophianomeninvenir, qua nihil aDiis immorralibus uberius , nihil florenrius , nihil pradtanrius hominum vira: darum
fine lite
re.

Omnem

UndcRomanaefacundiae faxflofqueTullius,

enim una nos , cum ca^reras res omncs rum, quod facillimum , cdocuit , ut nofmeripfos nofceremus , cujus praxepri ranra vis, tanta fententia efr , ut ea non homini cuipianV, fed Delphico Deo tribueretur nam quife ipfe norit, prialiquid fenriet,fe habere divinum, ingeniiimquefefuum, iicut fimulachrum aliquod dedicatum putabit,tantoque munere Dcorum fcmper dignum aliquid , faciet, &fenriet, cum
eft
:

hazc

eft

-,

mum

&

&
:

femet ipfe perfpexerit, touimque tcntarit, inrelliget quemadmodum a narura fubornarus in lucem venerit , quantaque inftrumenra habear ad obrinendam, adipifcendamque fapienriam quoniam principio rerum omnium quafi adumbraras inrelligcnrias
,

animo ac menre concipir, quibusilluftrarus,fapienriaduce,cernir fe bonum virum Scob eamcauftam bearum fore. Aft aliunde alleviamenrum hoc depromprum eft, ut autem
,

&e noftraquoquefagitram

cmirramus pharerra

:.

jure mihi dicere

PROSIMETRICUM.
uo! '

re pofle vidcor, in confultatione , habitatione ac cognitione, feffletmemoriaque fui ipfius confiftere altitudinem fcientix Chrifti,
l! ui

cujusfublimisfapientia: comparatione, qusecunque cactera, vere

ignorantia: infigne vero , terefque telum, quod homines etiam ftupidiflimos derepente in fapientes Sacerdotes commutat! crgo tnvcrbium aureum , vah augufta cantilena, proriindius fanc humani cordis triangulo incudenda! In hac enim ille
eft

atque in hoc confpehi , cognitioneque Verbi iftius inenarrabilis, Dii immortales quamipfefe confuquam conlet, internofcet , quod Apollo prscepit Pythius temnet,utdefpiciet, utpronihilo reputabitea, quasvulgo dicunturampliflima Sedaliis adhuccoloribus,&:novo,utficdicam, carbone, eandem vobis inalbo depingam. Antasus ille Terrides, deGigantum ftirpe prognatus , dum cum Herculc jadatus in terram procumberet, matremque illam indulgentiflimam ofcularetur, vires Aftmox, utin altum, ubi ei perpetuo, robiirquereftaurabantur infublime caput efferebat, imminutis iterum lacertis, ab Alcimagnificentia rerum
,
,
!

de profternebatur: Veriim fabula: reli&o cortice , veritatisnuicleum, qua: in ca latet, eruamus Dicendum itaque, idem omnino acciderenobis,animosquandogerimusGiganteos, &c defingulan quadam pra^rogativa nobis Terrigenis praefumimus , noftriquc oblivjfcimur dum namque terranl tenemus, oculofque in efle noftrumdefigimus, fimiilquemente fazpevolvamus illud
: :

Confule te ipfum, ^Nofcas tcmet & Ambula ab intra. Acexpendamus,quid fimus,unde venerimus, &in quid redi'gen,

di, nullus reperiripoteft hoftis nihil ufque arduum, ufqueque Herculeum, quod nos evincat, aut profternat ; nihil adeo fecretum, adeoquefupprefTum, nos. quod lateat, autpraetefeat;: Enim vero fi inani,& vano quodampr&'fumptionis, fapienti^qsVento, inelatio* nem,in fublime nos abripipatiamur, nuDefque&ihaniafeclemur furfiimque nos erigere enervemus ; fi denique, quasnam fit noftra &undevenerimus, ignoremus, origo , nequeprcfixum femper
5

ver-

PRiELUDIUM
,

verfiailumanceocLilos habeamns, vincimur, fuperamur, aberramus. Hem emphafisedolaca, documentum diutiflime dignum,

quod non modo idioca: verum etiam doctiiTimi quique xmulenturLAdhujusproindethefim&mimefim, authentiw Aurectque^Phi* lo(oplm noflrx \jilurmi , continuo , quotquot fummse fapientix
hujus

Nympham intueri

itis,

agitaminor, excitaminor.

Hic modus, Haxnoftro fignabiturarea cnrru Hoc quod inaurato termen agetur Equo.

Hxcnempe

philofophiaeftomniumprofundiiTima,hic primus

&

imus,pra:cipuufqueiplendidiilim'iilliusplanet3e artium Alchymia: radiusculus ; hic inquam fercilifTimse Aurex hujus arboris fingularis ramusculus j hsecque unica fun&ionis hujus fax
a fcatebris falientis aquoe

& lux qux

,

dimanans jubare fuo quodam incredibili

modointelleclus veftri tencbras irradiatura.

. 2.

Atenim, quia nil fine magno vita laborededit mortalibus, oportec omnes, quicunque huicLithoIitant, Pancratice infudare totis mocis ingenii rocis annici, remis & velis in hac anfra&uofa Argo
,

viriliter infurgere

Nocturna verfare manu, verfare diurna, Non datur ad Mufas Magicas via lata meandi Aurea nec molli recubat Sapientia lecto Uc quoque nunquam afEe vento venere columbx.
Quis namque unqUam acediofus aut otiofus trophasa five brabia
compofuit? Ecquisinquamathletaunquamfinefudore coronatus? Ncmo utiquemittens manum ad aratrum refpiciensretroaptLis approbandus, vel qui talentum Domini fui in fudario abfcondic &ipfum mulripticare negligit nec enim focordcs, aut EndymionisEpimenidifque fomnum dormitantes, torpefcentefveotio Philomagia unquampro filiisfuisamplexa&exofculataeft:

&

Au-

PROSIMETRICUM.
tui,

39
,

lum,

Aurca Philomagiaftudcntes quxrir agentes Afiiduum noftri ftudium depofcitur arte,

,

ihj

?k\
ntit

Hic quiaddit progreflum,addit parirerque laborcm, Qui ftudct hoc curfu fperatam tangere metam, Mulra tulit, fecitquc puer, fudavit&alfit,
Abftinuic ludendo, chorcis atque placeis

rum fubje&o

Voluptas enim corporis cum cognitione ftare nonpoteftj

&

horum Philofopho-

Venter,pluma, VcnusLapidem fugienda fequenti.

Eft& hazcCaji Marii, apud Salluftium* Imperatoriafane vox, non tampurpura, quam fago fapiente digna^ Nemo igmvid immoitalisfacliis eft) Otra fiulverem fiemovicerit Olympia, quodtantundem, tan'quam taciteeditum,neminem, qui remifllore fit animo, brabio Magiagonismatis donari, nifiproeo ftrenue defudarit, acplurimum laflatus fucrit Nemo ergo fic defipiat , ut putet per anfrac~tus,perdiverticula,ambages, penetrarc ad Indias glorias pofle; falfapriusmariatransfretanda, procellofi innumcrabilium fatigationum fluftus fuperandi, seftusplurimarum vigiliarum emetiendi, angufti inquietudinum fmus,audacioris conatus ftudii, vexationisquc frequentioris,&variarum corporis animique emaciationum, devorandiil!i,qui in iftiusChryfomalli Arietisportum con:
,

tendit:

ty*

Pinea Peliacoprognata cacumine teta Neptuni Jiquidas quondam navre perundas, Phafidos ad rlu&us Aurofaqueftagna Cytara; Ciim keti j uuenes A rgivas robora pubis Aurata optantes pelle intervertere Colchos, Verrere Pegafea iunt aufi Cacrula puppi, Salfa peragrantes abiegnis compita palmis.

Nam

quorum animos Philomagias fplendor femel occupavitj

neque
dolo-

gloriceque calcaranimosdelenivit, iincclaborcm fentiunt

4o

PRiLUDIUM

dolorem, & fi tantus cft, ut aliquando erumpat, eo tamen non ma gnoperc moventurj toti enim in. hoc funt, ut profmt proximo. immortalemque fibi gratitudinis merccdem comparent j Quiigi tur putat, ad hujus Galenx requiem pcrveniri pofle pcr amcen; viridariorum per pampineam paiTamque planitiem camporum pcr umbrofa vallium,peroria voluptaturri is deridiculuseft, gra
, ,

vitcrquc

fallitur,

& Anticyrica laborat opinione.

Ncmo

quippe novi deguftat Veris odores, Mella nec Hyblxo fpoliat fragranria rore Si fronti caveat, timeatque fcabenria fpicla-, Armat fpina rofas abfcondunt mella Meliflae.
,

Errores comitantur artes

eft iter

anguftum anguflas

fapientia
j

ad arces^ Ars fiquidem

rit

&

virtus verfantur circa diflicilia

ne<

fine

magno

periculo facinus

magnum

&

memorabile:

Ad

vitam

& verum

Ardua per

lata via eft 5 vadit iter, praeceps gloria

facili lecTa

non data

Non
Honor

juvat ex

coiona jugo.

alit artes, omnefque incenduntur ad ftudia gloria , ja centque ea femper, quse apud quofque improbantur, folum fci licet ex arduis perpetuum nomen

Hxc,

nifi mentitur Colchas, monumefcta laboris Sunt longi, cujus fama perennis erit.

Quod

fic

fuccinclrim fuccinuit

Archiemblematafter

ille

Alciatus

quando depinxit draconem, quem paflcribus devoratis decem tandem in petram commutatum finxit, ut ita decennium, quc
Graici obfedere Trojam,praxieflguraret, fed
iftores evaderent
-,

agere, facilia h, quid hifcc rebus poflit fubefle gloria: ? aut quale facinus gotium adoriri, quod nullo ncgotio pertraclrari poteft ?

demum viclores & Egregie quidem contechnatum, quia a&un periclitari , fecundo flumine defcendere, levia moli
fit ,

ne

Cim

PROSIMETRICUM.
mi-

41

itaquc res horum myfteriorum minime fit pofitura? poftenunquam ^iifiorisjat plane prioris,r.uneex requifito jurifque indole, 'm informes,& cnormes trunci,nequeunquamad Philofophicum Rofetumpermittendi funt reftantes ac pandiculantes, qui vitam fuam inertiis fylvefcere finunt, qui ftatim plenis velisj recloqueamite vigilantes Anachoretcc, qui tefte Lu8R tramite, fed ftrenui, gnavi, antris,in fpeluncis, in cryptis terras exadmirabilia &c difficilia in

Cum

cenai

&

&

antlarunt, qui perdeviaSc avia, per (entes

& dumos, pcrafpera

rupum per confraga montium manibus pedibufque ad palmam

vi&ona: tendunt,quiinquam per Syrtes&fcopulos ex turbinofis procellis ad quietum pacatiflimum portum navigia fua vettare quxrunt, fapientiamque magni cgeftate mercantur, qua forma, Dta: uti nihil in rerum natura excellentius, ita hac imitatione &: fimi00|!

litudine viva nihil praftantius, nihil melius, nihil dignius j Ecquid enim efle poflet, per Deos, optabilius illa, quid pra>
ftantiu, quid pretari velitis,

homini melius? hanc

eft

igitur qui

magi nominantur-, nec quidquam

expetunt Philoaliud Philomagia, fi inter-

fci*

Opulmtia fifiimtiaque NuminisMundiMagni, harc autemeft,utexconfiftorioAdeptorum definitum, rerumnatura2arduiflimarum,cauflarumque, quibus hasres continentur, fcientia, de qua illud Socraticoorefonaturus jureufur-

quam ftudium

pem

O fpeciofiflimam, nobiliflimamque pifturam

arva,sedificia, veftes,ac fimilia:

quaquam,auroputa, vel

At pretio neargentocuipiam comparandam, quem!

admodum
Ltus

-quinimd divitisonv

nesin fymbolizatione fapientiaeexfordent & nihilescunt. Prsepofuimus illam inquit Rex Regum mortalium fapienx tiflimus Salomon regnis fedibus , nec adasquavimus illi lapiqua dem pretiofum, quia omne aurum in comparatione illius aretanquam lutum exiftimabitur in confpe&u k na eft exigua , illius, Hoc hic imitari nos non pigeat, ac omni in illud ftudio \m incumbere , quomodo noftrum indies mentale peculium adaueoijt

&

&

aoli

.ne

geamus,

quomodo de

virtute in virtutem crefcere

,

& fapientias
*

theiauros concumulare valeamus

ante omnia enim thefaurus

P re

42

PRiLUDIUM
,

prctiofiillmuseftfapicntia, oraculo Orientalium

illius quorumlibetfacileditinimi&potentilllmi^quippenonnulli quem Regem fuifTearbitranturj prophetxjobi, qui nihil ei exsequandum repe-

rit

Non comnmtabitur aurnm obryqtm pro ed s Hinc Oratorum O mega, Philofophorum princeps, & Theologorum teda Dodloriimquefol Aquinasfapientiam inter maxima hominis bona computant , qux dicitur Fax mentis botiefta, Gloria, fplendore cujus vel integerrimiquique capiuntur.

Tantusefteniminnatusin omnibus cognitionis amor Sz fcien* ut nemo dubitare poflit, quin ad eas res hominum natura , nul lo emolumentoinvitata,rapiatur. Videmus,ut'pueri, ne verberibusquidem, a contemplandis rebus perquirendifque deterrean tur, utpulfirequirant&aliquid fcirefe gaudeant, ut aliis narrare geftiant, utpompa, ludis,atqueejuscemodi fpedtaculis teneanturj ob eamque rem yel famem & iitim perferant Quid vero , qui in genuis ftudiis ac artibusdelectantur, nonne videmus eos, nec vale rudinis, necreifamiliarishabere rationem, omniaque perpeti ip fa cognitione & fcientia captos, & cum maximis curis ac laboribus compenfare eam, quam ex difcendo hauriunt voluptatem ? Mihi
tia:,
:

quidem Homerushujusmodiquiddam vidhTevidetur iniis qux deSirenumcantibusrinxiti nequeenim vocum fuavitate viden,

tur,aut novitatisquadam prurigine atque varietate cantandi re

vocare eos
ha:rerent
:

folitce,

qui prxtervehebantur, fed quia multa fe fcire

profitebantur, ut
fic

homines ad earum faxa difcendicupiditate ad

invitant Ulyftem.
linuas,

namque

Qain puppim
Auribus ut

Argivum ofidus UlyfTes,

poftis noftros haurirclepores:

Hoc etcnimnemo arquor homo pra:terlegitunquam> Ut prius haudfiftat vocum dulcedinc tracTus,
mnibus appotus cupido poft corde Mincrvis, Ad patrias femper dcvenit dcctior oras: Nos grave Mauis onus, mifcramclademquefubimus,
<.

Gra:ci

PROSIMETRICUM.
Graxia quam dio vedtavit pignorc Troja?, Cundlaquedelatisrerum veftigia terris. Appenderatenim Homerus,probarifabellam nonpoffe,
tiunculis vir tantus irretitus teneretur,

4J

fl canfcientiam pollicenrur,

quam non erat mirym fapienria: cupido patria cariorem, atquc omniaquidem, cujuscunquemodifint, cuperefcire, curiofomm duciveromajorum rerum contemplationc ad cupiditatem fcientix, fummorum virorum cft putandum. Nec quoque vacabit hic, 34 fed pertinebit ad rem, quod & alibi in Officiis Romanse robur, rosd que eloquentise Ciccro de virtutis venuftate & fplendore loquitur, tam fcilicet venuftam eam &eximiam efle tradit, ut modo humanisoculiscernipoflct, admirabilefuiinanimishominum excitaret defiderium, atque omnes in amorem fuum * pertraheret *
j
I

II

:ur

im
c

Ulexeft virtus, virtus pulcherrima virgo eft, Qua: omnes vifa femel torflt amorefui.

,'P

,.?

QuodOratorillede virtutis venuftate,idemreriusde fapientia edere lice>it,dicendum igitur, tantum illam pulchritudinis tantum decoris continere, nullus ut unquam propius illam fit intuitus,
,

ul
[

qiiinoneandemadmiratus,ejufqueformaadvirtutem acvita?

vi-

:a

ll{
.

Oculorum, aitPlato , cft in gilantiorem frugem fueritincitatus. fenfusacerrimus, quibus fapientiam tamen non cernimus, 'nobis utillaardentesamoresfufcitaretfui, fivideretur! Pulchrum ac fcitum in hanc rem legi apophtegma. Diogenes illeCynicus (quemridentemverumdixifTe,atque optimererum humanarumconditionemexpofuifle conftat) quodam die ab Antifthene repulfus, fcipionepoftremointentato, abigentifefedixit,
Ctvdejivis, at

vullum aded ferum, adeoque dutum reperies baculum

quo

me

abs

te,

dumaliquiddocutriiy abigas,

O zelus
!

fapientiaeque fervor fin-

gulariterunicuiqueaemulandus
riis& Babyloniis.

Facit&inidempropofitum, quod legifle me memini de AflyAdducebanthiin prseamplamquandamaream, quafiin publicum forum,filiasfuasj dequehistria conftituebant

fyn-

44
,

PRiELUDIUM.
:

Primum erat earum , quas natura longiore manu fyntagmata cxortiumque dotum venuftate & dexteritate locupletaverat
exiftebanc in medio, Enimvero fecundum , qureeatenus qui neque pulchrse, neque deformeseffent: Tertium autem iftamm,qu3erejiculx,& dereli&a: quafi a natura, ufque adeo fobrie provifx erant,quocitra injuriamdeformes invenufta?que dicipoffentj Venientes eaproptcrjuuenesfponfamhabendi avidi, ordinis priminecnonpulchritudinisfiliasprimodumaffumi volebant, nihilofecius talifub conditione,utillasaccipiens ingcnti pccunia* rum fummadotare ditareque cogeretur, Scpecunia: illse non puellabus illis impertiebantur , fed in maritandis invenuftis, ne conquererentur,confervabantur, iftasenim qui ducebat, lucrabatur; Ifbe jam autem mediocres , qux neque fpeciofae, neque varofe erant, extra nJlum lucrum, aut folutionem obtinebantur. Noa
illarum

ergo poteratjillorum judicio, flmul pofllderi corporis pulchritudo 6c divitia:, tantidem pendentes fceminam formofulam accipere, ut,nedumextradotemadipifcendaforet, verum etiam pretium, quatenus habere illam poftent, pcrfol vendum Fadtum hercle , Sedeja nuncproconfvetudodepra:dicanda,verequelaudabilis Vnigenitce Thilofophorum refpondete, ecquseautem fuit unquani ci
:

&

tam
Bella, glabeHa, nivella, teneHa,terellapueIla,

Utfapientia? qux
ra, cara

unquam

qnatfo virguncula ufque adeo fuit ra-

quam
dor

prrcclara ut fapientia , ecqusenam, inquam, Cynthia un, pretiofitareautfpeciofitate fapientia* fuit fuppar? Harc ca?>

&

perfonam aliquam 1 pulchritudinis donis, &bonisvalde volumus laudare, Soli illarn comparare folemns, quipurpureo claritatis Cux colore auricomifque fplendorum jubaribus univerfa refarcit x & teificat; fed at>
lucis (Thrnt?) ?3

fpeculum flm maculd

Dum

folty (3 cinte

tendite, Solelongcpulchrior eft fapientia,- tfl enim omvem difpoJitionemfleUigeram probata pv.ior.

hcec jpecioflor

PuH

PROSIMETRICUM.
Pulclierab accin&is redivivus Apollo caballis/ Pulcher efTcetis ciim juga laxac equis Pulchra Vcnus rofei quum lucec nuntia Phcebi, Pulchraque cygnceis Cynthia vecTa rotisj Pulchrior at qusevis praeftansfapiencia vifa,

4r

&

jor'

'P<jf

Pulchraquidafemet

fola feracur

habens

)na

fapientiam fumraum bonum efte de~ rem ullamaliamperfeexperendam, condecens confendic, nec

Hoc uno harficansHerillus,

venienfque cenfens, quacenus propter fe (blam amaretur,

Ipfa

quidem fophia fibimet pulcherrima

mcrces.,-

fatius prxftarec contribuere pro acquifitione illius, ad imitationem Evangelici mcrcatoris, qui, Inventa una margaritd pretio[S } divendidit omma , qua babmty c conquijivit eam NonincafTabitrem, quod narratur de curiofb ftudiofoque illo naturse arcanorum rufpatore Alphonfo, Aragorum nec non utriufqueSicilias Rege: Hic cum forte fortuna obambulando femel a quodam audiflet, indecorum efle, quod Rex, aut Princeps ingentium gentium, meliorifque dignitatis, foretliteratus, refpondifTe traditur j Vocemillam nunquam fuifle hominis, aft Afellicoronati, feu, id non efie loqui regie, fed bo vis inftar mugire ; DicTrum profefto peregregium, dignaque, qus floreat in omnium ore ac mente fententia,quid enim potuiflet melius obrogafle? Cum fapienrid

Et minime propter lucellum, adde quod omnia

prxditum efle vel maxime regium, & egregium fit Ha?c enim eft vivaveraqueillanobilitas, quam non facic atrium plenum inani:

busimaginibusj

Stemmata quidfaciunt, quidprodeftfanguinelongo Cenferi, pictofque oftendere pariece vultus ?

Nequidquam noftrum numeras,nosquodfuicanCer

Nam genus,&Proavos,&:qua2non fecimus ipfi,

Vix
ea noftra voco, nulloquevehenda cochurno.

Ridi

PRiELUDIUM
& qualis
fit,

Ridiculumfane,aliquemaflcriberefibi, cujus non femel extititcaufla,autquod non promeritus eft. Cum eapropter volucris

veram hominis xftimationem videre,

fcire,
,

nudum

in-

fpice, dcponat patrimonium, deponat conditionem deponat honorcs, calia fortunce mendacia, corpusipfum exuat,&animum in-

tucre, qualis, quantus, quotiifque

fi

t,

alieno , an fuo magnus

;

nam

genusquilaudatfuum, alienalaudat

Remota

jadtantia, dicite,!

quidfuntomneshomines,quamhomines? remotispofleflionibus, lplendorc veftium, auro,gemmis, caeterifque hominesfunttantumhomines,nonmutantur, nifiquoad extrinfeca

QuidProavosja&ent, quod
primordiafpectent, Authoremque Deum, nullus tunc degenerextat, Omne pari mortale genus confurgit ab ortu.
fi

Vera notaque

nobilitas eftEfle

clarum docTrina, confonanter

arrogantem, fed Socrati, qui hominem confpicatus prardivitem eruditionenullaprxditum, Hic inquit equus ejl argento circumteSlns
>

&

Solent enimequiflragulis,phaleris,ac bullis argenteis circumcircaornari, cum tamen mtusnil aliud lint, quamequi ; P^atio itaque' &perfpicuitasipfadeclarat,folum fapientem efle nobilem, quid enim prodeft ei, quem fordidant morcs, generatio clara , aut quid nocct ei, quem mores adornant & nobilitant, gcneratio vilis ?
;

Malo

pater mihi fitTherfites,dummodo ego fim ^Eacida: fimilis Vulcaniaque arma capeflam, Quam mc Therfitae fimilem produca't Achilles.

Quisquisproindenaturafuaproclivisad bonafuerit nobilis cft, quanquam matrc progenitus ^Ethiope Meritiflime jgitur mo:

duler.

imago, Nobilitas hominis virtutum clara propago j Nobilitas hominis mifcrum relcvarcjaccntem,
Nobilitas hominis
c Deitatis

mens

Nobilitas

hominismentemfmiarefurentem,

Nol

PROSIMETRICUM.
e\ti
,

47

tieris,

nin,

:k
aiiil

Nobilitas hominis naturx jura tenere Nobilitas hominis nifi turpia nulla timerej Nobilitas hominis terrenos temnere pontes, Nobilitas hominis cceleftes quazrere fontesj Nobilitas gemmis non auro vera paratur, Nobilitas aliquid depofcit majus habere,

Res etenim fophice tantum ornamenta putantur, Quas fortuna fuis manibus donatque rapitque Hascigiturnequeunt generofum reddere quenquam,
:
.

Nobilitatis avos in fe doctrina refervat.

'

s 1' \ , Rhythmi vero venuiluli, & Phcebi tripode digni verficuli quibus tangimur omnes Chrifhana* Philofophise mancipati, majorem femperoportere habere rationem asternorum, quam terre
,
.
_,

norum,- Res terras& temporisinminimishabendaefunt,Quodil certenobis, quantum conniti animo pofTumus, quantum diiigentid confequi , eontendendum, ut ne fegregemur ab iis, quorumeftpropriumvitafruifempiterniae beata , quod efficerc quivoluerit(omnes autemveile debebunt, quifeipfosdiligere, convenicnterque naturas volentvivere^nunquam committet,uc,
eft ita,

qua^casterisperniciofafore crediderit,eaipfusprofequatur.
EfTet

enim multum fane

res flebilis iila,

E6 temeritatis infaniac devenire phiiofophum quempiam, utpropter puntum umbratilis & imaginarii gaudioli cruciatibus femetobjicereacerbiflimisprudens acvolens non vereatur, cuni
fugitivavoluptatulamanfurabonacommutarenon metuiscat, ob fugaccm vix probe delibatam delitiolam in omnium miferiarum abyflum pra:cipitarinonpertimefcat,obunicam inordinatam cogitatiunculam torquerier igne intemporaliin iternum non perQuis fortem mn defleat illam f ob momentaneam deleftatiunculam gaudiis excludi fempiternis, Quis talta fando temperet a
horrefcat,
lacry"

&

4S
lacrymis ?

PRiELUDIUM

Vah carca, craffaquc ftultitia, non alio equidera , quara cxtremocaftiganda fupplicio. Ah cofmophile, calamitatis minitantis miferere tux , Creatori recordare tui,eftocertus &memor, quiaparcaadmodum cxre raoniarumfoletmorsefTeergahomines,fed veteranahaec verfuta quc trivenefica adeo fe gerit Tigrine , truculenrer, barbare, ut nullocumconniveat,aftomnes exomnibus bonis fpoliet: Inauri rahxccnim&implacabilisParca, truxhax acManliana Libitina ur variis nosin leclo doloribus afflixit & morbis confccit, lcnto quodammodo nos igne excoquens , tandem penitiis enecat, ac miferum in modum ujfTocat,nudos denique in alterum fiftit Mundum, &ciim captivitatis noftrse epheroeris expiravit , ceu fumma omniumhujusorbisLatomiarumlegislatrix, vincula noftra com-: pcdefque illa abrumpit , &liberos iecedere exilioque edudtos in
patriampoftliminio renare permittit j

Imusad obfcuram LethenStygiamque paludem*

Unde relatura: nulla

nos voce carinse

Imus ad horrendosManesproperantitis, unde Umbrofum ferimus, devidta morte, triumphum 5 Pallefcens erimus nudatis umbra lacertis, Langvidulis cum corde genis , pendenteque collo Attamen unverfos puppis nosdeferet illa, Vah unatranfire vadum tot millia cymba!

MendaciorumFabriPoetxjam pridem Pandoram quandam

fin-

xerc,qux a:rumnis infadicitatibus, qtias quotidie nimis eheu expcrimur, rimam referiflet, Sc mille miferiarum , malorum , morbcrtimque hamaxam in orbem invexiflet Hoc quidem commen titiumeft,atindubiratum,verumvcrius vero,Phlegethonta:amillam Proferpinam ( qua: ferales iftas Deas humanortim fatorum penfa trahentcsfemper occupatas habet, & nunquam fabbatiflare finir , mortem intelligo peccato genitam} adamuflim quandam
,

&

cfle

Pandoram,

qua: ftragium

quoddamdiluviumlliademque in hoc

49 M hocconfufum mundi chaos induxit interqUeJapetidas rabiem :& fcabieminfoelici proh femineinfeminavit.
3
oij

PROSIMETRICUM.

Tnaitemab

tfidus nimirum,tro(Tulus,

iifdem fabularum ficloribus cxca defcribuntur, nuformofulus cum arcu infans, depiclus

&

Jt& efficlus folis

ex oflibus

cum

falce

homo,

Et pulchellatenensmanibus gladiumcumlancepuellay
Quafi Nugivenduli illi per hoc fignificare nobis voluiflent , ea Cupido five amor, Mors, & Juditiaj & medius-fidius annon Jtingeniofumiflud inventumeft? fane fic,
i,

niffimt,

Atque etiamnonabsre animis egofsepepcpendi,

injNum ingeriofius quid comminifci poflet; iipotiflimum de cauflis >
i

j>rimb

enim, duabus

Verus amor

carcus dicierefTe poteft.

Tr/ma, quodomnespromifcue fme ullo intuitu feriat,

Csecat
Altera
,

amor mentes dementes atque

fcientes

quod defe&us deformitatefque dilec1:iinmoremca?ci non

videat

-,

caecus, non eft amorarbiter a^quus, deforme pecus judicat efle decus Quisquis amat ranam, ranam putat efTe Dianam, Qinsquis amat cervam, cervam putat efle Minervam, Quisquis amat lenam,lenam fore cenfet Helenam: Quamvis foedatur, femper placet id, quod amatur.

Errat

amor

Nam

uj

Deinde flmiliter Juftitia exoculata depingitur, quod omnes citra refpeclrum , aut perfonarum acceptionem dijudicet ; demum

irt

Mors , quod omnia

que demetat,

fine ullo difcidio perf ringat

& obvia

qua>

ij|

iEquo

5o

PR^ELUDIUM
JEquo conquaflans inopum clamore
tabernas, Regalefque aulas, ferto diademaque planans,ac

Mors enimmagna,potens,actcrribilis, &quse pcrfonam non

cipit,
:

nec munera, pauperes divitesjuxta habet, & ficuti panni ne gotiatrix eadcm ulna holofericum fabaniimque metitur ita mor tam dominum, quam fervum ad idem trahit piitrinum s Mors mo res verecundos neutiquam patitur, Baronibus, Comitibus, Prin cipibus, Ducibus, Regibus, Imperatoribus nihil bcnigniorem f<
prxbet, quam ruflicorum, aut mendicorum infimis, pede pulfans populos AiCtoo

eodem nemp<

Frigore decoclos, propioreque folc peruftos,

Quos

videt exoriens, quos inditusaxmorePhoebus, Qiios breve,quos longum rutilo jubar axe pererrat. Hxc lex, huc Rex, grex huc primus & ultimus ordo Efl: mala, fed cunclis via lugubris ifta tercnda eft,
:

>

Pcrvigil inferni mulccndus janitor antri,

ConfcendendaSenis

fquallentis publica

cymba,

Qux
Non

nullo pollto difcrimine tranfvehit omnes.

Mors ruit, & veluti maturas meflbr ariftas Omnia vulnifica prarcidit falce cruenta,
fortunatis parcit,

non

illa

beatis,

Divite

cum

Craflb penetrat fub tartara Codrus.

Q.iemadmodum ergoin frondidenfodifrarat6qucnemore,quaml

diu viret , genera arborum fpcctamus pcrdivcrfa , glandiferal quercus, umbrificas fagos, nodigeras j uniperos, aculcata aquifolia iublimc nutantes Populos perpetuo vcrnantes pilantefque pi nos,ac arboresalias ,tamcumulo,quamnnmero infinitas , colore
,

&

que

& vigorcmukifarias,
Sc
,

comam
floribus
c

intcrquas hx tcrram pcrfcrpunt, illa capillamcnrum intra nubila condunt: quarum ifbe ha:afrondibns: aliae autcm afruclibuscommendantur
i

quibusha; vulgarcs funtSc abiecShe

illac

verb fingularcs, nobi

liiim

PROSIMETRICUM.
iumqueufibus ac
delitiis deftinata?, atqui

71

quamprimumutfecula

n illasimpac~taeft,&:ifbe inignem jac~he,inque cineres redactce, ^uis obfecro rubum e cedro dignofcere,geniftamamyrto,facras
nacauros e fylvcftri Erica queat difcernere?
lini

Qaotus jam ufquefudegenerifque judicii inflcietur, hanc tumultuum affultuumque abyfTum mundum, eodcm quoque modo, fylvamdici pofTe, aomines vero plantas ? juxta Theomaginoftri vetus efFatum y hooini

>no eji

arbor inver[a>

Et converfa quidem

plantula dielus horno,

CJiioniamut arbor inimo , flc homo in ako fuas habet radices , hoceft,capiIIos,quitotiuscorporis arcem,ideft, caput velant,profecto nemus hoc, quamdiu viret, variegatiseft diftinclum coloribus,hosnamque e verborum frondibus difcernerc eft, nonnebardi funt quidam autem facundiatque dimines vero tardi

&

&
:

ferti, aliqui

etiamPhilofophi,

artifices, rarifices:
eft

floribus, hi

enim formofi, illi deformesj neque

:

Iftos autem e eadem omnium

adolefcendiratio Alios tandem dignofcere datur ex fructibus, fuppleopcribus feu aclibus heroicis Quofdam videmus animo-

fosScgenerofos: alios opulentos,alios porro pavidos, meticulofulos, nihilque propter penuriam aggredi audentes, Sedftatimut trux&violenta illa Magazramors incifionemfacere ccepit, ac iracundix (ux jacula in illos intorfit, omnefque in pulverem putredinemredegit, nulla amplius diftinctio obfervatur, parem omnes fortem obeunt,nu!la tunc differentia* fit mentio

&

Sed quicunque exaequo fune dolantur ab uno.

p

Elige tunc femel capita, qua* aureis olim redimita diadematis confpexifti y felige tunc, fi potes , corporum cadavera purpura quondam &cocco contedlrorum delige inquam linguastam prasftantium philofophorum , tam difertorum olimOratorum com:

monftratunctroniasNympharum decorarum,Dianarum,Helcnarum,quibusOrientis gemmx omniaque Arabia? nemora adorna-

J:

tum

5i

PRiELUDIUM
,

qux tantum ftibii , ftaejice tunc genas fufTccerunt des, fublimati & purpurifla: pridem infumpferunt: defignatunc femcl fpeciofamillam Junonem,cujusclegantiaomnes inadmirationem&invidiamtraxir,quamtot deperiere proci,qua:quefemper gemmisonufta, auro fqualens, byfloque cooperta fuit. Occalionecujusplacuit jocofofemel racTo Philofopho Cynico Alexandri fiftum ludcre illo namque praeterambulante fanum

tumnon

quoddam, Diogenes in fcpulchreto, in ofTuariis defunctorum inter calvariastumultuabaturj & nunc unam, nunc aliam contemplabaturj nunchanc arreptamabjicicbat , nunc alteram arripiebat: hunc Alcxandercontuitusinterrogavit,quidifthicinter mortuos
vivus agcret ? refpondit Satyricusphilofophus, quarrere fe craniumPhilippi Macedonis parentisejus, cseteiumhacTrenus rcperire non potuifle, quod nullum inter ipfa difcrimen Nam utvariabene vernotemporeherbarum flonimque genera in apricislocisvivifcunt vigescuntque?quantacolorum,nitorum, nidorumodorumquediverlitas? quantainlatitudine, longitudine varietas? quanta in vigore & virore ina'qualitas ? fed quamprimum ut meflbr falcem injecit, florefque ac herba: ad tcrram difc fcclxftinc, nullum ampliiis difcrimendignofcitur, aft omneseandem, magnaefimul fcparva:, pulchra: non fccus ac abjecta: fortem fubjcrunt: Annon jam ha:c mortis monarchia mundus prati auc viridariicujufdameftinftar? inquo homincs florum herbariimque parre f unguntur at hi om nes magnitudinc inter fe difcrepant interfiintque, honoribusSvfortunisfuntimpares: enimvero quamprimum GorgoniaLibitinafcculaminjecit, omnes ocyflime pares
fic
:
-,

&a:qualesfiunt
./Equat

enim rapida immitimors omnia falcej Eft fatale mori, morsnulli parcit honori, Debilis 3z fortisveniunt fub fpicula mortis.

Magnos<Scparvos,dites,juvencTqu,fenefque Mors trcmulcnta capit, mors truculenta rapit.

Dic

PROSIMETRICUM.
fcAchilles?

Dicubi funtnamjamSampfones&Gedcones? ubinamHcrcules

vento, funt turbine lati. Apollo, Cujus ad Hefperios erratica luna vapores Dilaflata levat nodturnae cornua bigce, Defer ad a^ternos Alciden pergere Manes Atquc canis regnum Stygiam recubantisad aulam
rapti

Sunt omncs

O decus Uranicum mundi radialis

Unde

regrefTurus

non

ullus dicitur

unquam:

O mors, mors crudela, tyrannica, mors &, amara O mors, ut dura, &: quam triftia funt tua jura!
Concedit populus quantus
fubftrata per urbis

Ante novi ludos avidus fpeclare theatrij Quantus Scaccurrit Lenad ad Numen Iacchi,
Quinta coronavit cum Sacrum floribus asftas Quanta DeamCererem fecretam turba frequentat,

Cum

longse fancita renafcitur horula nofrisi

Tanta per ignavas obtorpet turba paludes,

Pars gradiens triftis longaque evanida viti, Pars adhuc currit viridanti congrua verij Virgineo nondum fpoliatx flore Corinnae,

&

Atque comis nondum pofitis de vertice pubes, Et modo perdo&us maternum pufio nomen Ut minus his cautum folis xtate timerent Lumine pradato tenebrofam pellere nottem Schemate lugubri reliqui per opaca vagantur, Eft qualis nobis animus , ciim luce remota Quifque fibi mceftus fentit caput efle refertum Unverfa terra, vacuse ftant turbine nubes,
-,

Atque chaos

denfiim, turpes tetrasque tenebrse,

noclis;
illo

Et rcquies mundi cum casco chromate

Sera gravasvaque nos

demoliat

astas,

Nullus

PRiLUDIUM
Nullus ad id fcrd,fed tempor e fat venit,unde Quum femel advertit, potuitdifcedere nunquam, Quid juvat edurum, miferiim, prxvertere fatum? Hxc omnis mundi terris vaga turba faccflet Ad Manes, facierque quietx carbafaLethx, Omne tibi crefcet,quod Vcfper luftrat& Orrus, Parcito venturis, tibinos Libitinaparamur, Quanquamtu fegnis, nos ftamina rumpimus ipfi,

Ukima,qu2Evitam nobis dedit,

abftulit, hora.
iftius flnis necefliras

Quoniam

itaque in rebus naturalibus tanta

eHeperhibetur,quo Phyficieumomniin re primum ftatuere non

vereantur, ut, quamvis in executione operis poftremus
,

in inten-

primus, tuncmors, cumrerum omnium extremum lit atquelinea ultima , omnibus noftris in acTionibus prima fit, ac principem in omnibus operibus locum teneat, necefliim eft Sicuti cnim navicularius, dum in mediis flufruum ncceflitatibusnavimgubernat,inpuppi, qua: navis parseft extrema, confidet haut fecus Philomagus , qui mundi hujus difficultatum
tionc tamen
:
:

& mente fit

occultiilimarum Oceanumenavigat,utdebite& redbe vitaepartifque iux navim dirigat, non in prora munerifve fui conditione confidere debet fuam fcilicet prarrogativam admirando, quia antc
,

alios adarcana prceelectus cft (nunquidnamque defc lutum pra> dicarepotclfjproferetqueconvafculisvah, quod in fcclicioris for>mx poccllum fub figulitornorotatumfit^Nec etiaminanquina, medix nimirumasftariabblandiendo, honores& dignitates, divitiarumque fuarum affluentiam numerajido , at in puppi , in mortis nocle , &noviflima ad mentem revocando. Hoc,hoc eft, quod ingcnii do&rinae princeps Plaro (quem divinum, quemfapientiflimum, quemfanfriflimum, quem Philomagorum Homerum appellare mihi mandatumj) dicere folebat, videlicet, prudcntes & fapientcs fcholam fibi quampiam conftituere, in qua aliud abs vitx brevitate mortifquc celeritate nil docere-

&

tur

PROSIMETRICUM.
tur, ejiifque

fs

mcditationem
,

philolbphia?

ftolidos

quoddam, probxque gcnus eilc autem & fatuos Academiam oblivionis,

verse

quod nunquam Libirina: noviflimorumverecordarentur, &nullo non tcmpore de annis prorogandis penficularent: Eft enim in
comperto, fapientes,fimplices,&virrurumfophixque armulos
,

vi-

vendo ienfimmori>improbosaurem,faftuofos atque nefarios moriendo viverc,vitamquefibifemper pollicitando mortempcdibus contererej Evidentereapropter nunc innotefcit, ftudiispalasftradiujusquianimumformat: mancipatque, nullius rei avario-

rem

eflc oportere,

quam folius facrofandbe fapientix

tellure licebit,

Sis

domibus multaque potis

calfa fuis

Nil tua

portabitManibus umbra,

Omniahicmanebunr,omnibustuis, Scquidquid in hac vita defiderare poteris privatus, vile & anguftum intrabis fepulchrum y

Haud ullas laturus

opes Acherontis ad undas,

fifteris in acla:

Cocy ti Tragica nudus

Reges, potentes, Principes

divitcs Dii terris tantum prcftituuntj Hinc verus fapientix amator, \t\ fibris /^r/j,ytdicitur, guftatafolummodo fapientia, nunquam poft aurum, aut vanam honoris auramabiit, fedpotius circaPhilofophorumGalenam, qux, exfonofcripturaefacrar, natura: theca eft, ha:fit, fiquidem adeptus, nedum imperii unius, veriim rerum omnium, totiufque orbis valorem, fuispoteftcircumgeftareloculis, &tanquam totius machinas mundiDominusomniapoflidere, meritoque dicere, mecum omnia
porto mea.

&

Divitice noftrse nullo latrone

pavebunt;
fales.

Subfannent

alii,

mifceto morio

Quidnamque, interpreteParasmiographo, prodeft

divitias,

ftulto

habere

cum fapientiamcmere nonpofllt.

Ad

f6

PRiELUDIUM
. 4-

AD

eam ipfam ergo authoratus fum ego vobis in

prreludiihuauxilii fui

jus theatro

(modo

Iivangclus

mcus auguftiflimo

afRatucymbarnper procellofum hoc a:quor dirigere ne dedigne

rur) calcar fubderc, &c raram ac claram ad

fummos honores & opes

viamcommonftrare; Ecce verotorrem ex apertavobisvallepra> lucetphilofophorum Dcus dcciifque Socrates-, qui humanam di vinamque naclus Adoream, & famafuperxthera notus, ficad fe-

quendum

hortatur:

Quia hic, cum femel die quodam obviam habuifiet in platea adolefcentem Zenophontem ut ex Apophtegmatibus adverti tur, contuensineum, ac ex phyfiognomia animadvertens v nacurafhnce&inciinancead fapientiam comparandam habiiilfimum,
,

extenfofuo,quemhumerisgerebat, baculo, quancocyus detinuit

eum, talesproferensvocesjheustujuvenis, unde venis? ubi venditur panis, ficubi veneuncpifces? acque aliaifiiusmodi, ciimque ad interrogata compofite refpondifle ipfum perfpexiflet phyfiognomus, fubjunxitmox, ubilocorumnam habitent ftpientes? refponfadeditjuvenis, feignorare,tumilIe: fequere me, aic,&ego teinftruam, quiaturpe eft, nefcire ceid, quod maxime fciru dignum cfl, pofleaquam fcias alia minus neccflaria s Dignum profecto
Socratico ore

documencum ac illud inftituto meo adaptans, dico. Sapientix ifle inflitor Mercurius meus, caduceo fuo continuo per vicos obcurfitat, obviantes vos vero ipfi, fcitantique eidem fe!

mel de nucibus,
bie
vis

& illiusmodiaffaniis, miniifque neceflariis

indu-

quam

exquifitiflime ftacim refpondere fciretis,fin

veflrum femcl de fcitu rarum fimplexprobique philofophia,five ipfam continentes

deliteant, aut reperiantur,percunc~cari inciperec:

autem a quocitimis, nominatim,ubinam alicubi terfafti

Utique aqua hxreret vobis,&lingva palato

Vcftro, ac efletis muti> tcntiquc cerebro
,

Et

PROSIMETRICUM.
Etmeisquidem
,
iilij,

57

aufpiciis, ut hac in parte non obflinem (tot, inde ubique cmiflis, refertis multiformibus, frauduJolor, hinc jjg-entifque receptiunculis) cumtotacuria&iftudprreterirevos cla^marepoiTetisy Heergoartemdeplorandam! & ores noftras desLperatiflimas at hem, evax, etiamnum macli, mihi vobis, fapientita r oholes deauratX) non numifbe, nec auri fame laborantes fophifta: p jj50cratice phyficularecommiiTumeii,fequimini me,1(
!

rx<

Vos ducam

in

Terram

latam, valdeque probatam

,

Futurus vefteranteambulo, duftor & dotor qui Apollinea mecum fubire facraria,ac fublimis inflar aquila? ad altiflimam afeendereLibaniCedrum, Chryfogonumque Alchymias Athlanta confcendere nitimiriij harmonicoSpaltriarumhujusOdeitono, tannaiam jufculoLethxipoculiinebnati, adhocafylum , roburneamproperate: que arcem Capitolio Romano inexpugnabiliorem rios Magicos coccos e paieis erutos, vindemiashas meflismex abs ramentis,zizaniifque exfcalptas, inquam, fruclusculos hofceNofturnos, feugeniiic ingenii mei Phrygios fcetusculos , folenni ac
,

Ambrofio choro approbatos , quantulacunque cupiditate comtnentaminor, imo duabus ulnis amplexaminor Nec enimfumus ii, quibus nihil verum efle videatur, fed ii, qui omnibus veris falfaquasdamadjuncta efledicamus, tantaflmilitudine, tantaque fimultate, utin iis nulla infit certajudicandi& affentiendinota^ NamPhilofophorumqusefita, quodpenitus fcruc
" !

'

J*

picafint&hieroglyphica, accaliginofissenigmatum opinionumq,perplexitatibusopacata, nomnifi a divinitus illuminato viro, feu Adepto philofopho comprehendi per fe poflunt.
Si

j}j

modo me modicum

vobis audire lubebit,

Ab
Et
E'

ipfls

nafcentis Magise incunabulis

altiiis

exemplis parvis ingrandibus uti) vobis rem repetam, atqueparadigmatiricabo Fara canam, fed erunt, qui me finxifTe loquentur,
("Si licet

An-

58

PRiLUDIUM

Antiquasiymbolas,cuculicantum,innovashafce centurias re digendo. Efringe dc viro, & muliere circulum rotundum , deque eo ex trahcquadrangulum,8cdequadrangulo triangulum, dequetriangulo effice itidem circulum cyclicum, & magifterium expleveris cftenimres, cujuscaput Carbunculeum, oculiGagatici, & pedes Adamantini, artificium> acmilleid genus alia ubique occurrentiaj quorumnon ultimum , fed carterorum velut fupplementum (ut Stoicorum foccis incedamus, qui ad fummam conftringere folentargumenta}fit hoc. Purpuricomus Phcebus genuit inferiori in mundo filiolumj quem MajugenaMulcibronutricandum,& Philyridxdeditadimbuendum hunc primodiim jubemus pofteritatem omnem curr. leonis Eoicruore(quiex continentide pruina cceleftina, terreoqueteporeconceptus, inmarismediterraneirivis, a Lucina JEoJo, Ennofjga:6que obftetricante, obdufrus fuerit) capeflei e exhii betenimhicMercuriumPhilofophorum,fpiritumillum mundi fecretum, Syriacumque rorem , quia fpiritus ejuscircumdeditfa ciem terrx, &intcftino illiuseduceturcolubertortuofus. Poftmodo a marcore inutili Amphitrites falfilagine feparare ciimque lixivio purgare, nonquidem excineribusfageis, quernis;
:
:

ve,

rabilius

eonimque fale, compofito, fedmetallico, quod cazteriseft du nec fimiliterex vulgarrlarice, ateo, quide Parnafli fca
:

( abs-aliorum indole fontium in verticc montis exi ftcnreabungulaPrsperis Medufxi ingenerata) quique fub juve ne lliadein glaciemcryftalhimque abierit, urpote qui fit partiun; iubtiliorum,quamftagnantes, lacunarumvepaluftres aqua: , propter quod ad nigri fqualique philofophici corporis intima, ad

tebrj petitus

abluendum ipfum, penitiuspenetrarepoterit.. Tandem Gemelliparam pra:gnantem Dcam blando tantispei tcpore,benignequc ignefoverc, donec per elementari^orbis rotas, artis, naturarque ftratagematc adfextanguli formam Cynthi: fios, Cynthixque ros in indivifum quoddam confurgant corpufculurrr

PROSIMETRICUM.
H
Ij

fP

':

'n::
r

e;i

f
ec 1

rren

mafculum atque foeculutii) & ftupendarum virium duplioncm mellamediderincurrumquetuncilatimfeorfim^proquefuouniuscujuscunque geniodecenternutrire, fapone fapientum dealbificare, lacteque Virgineo ad (olidam ufque a:ratem fccillare, germano fuo Pseani Cinnabarinfi ftola, Corallinoque fatellitio fqualenti, dcfpondere ac connubiali teda jungere hujus namque proliilco ingravidaraieminio ubi, elapfodierum curriculo, cumNeptuno
,

ttui

iVulcanusinreconciliationem redierit,

dequeOpe

Phcebi

Phce-

ieci

^belqueparente feu nutricejupiter Appollinem & Dianam progenerarit, exoptatumillum tot precibus pretiifquePhcenicem, qui
,'
1111

humanam prorogare vale> fibimet nedum perpetuare vitam, fed vereque Aurca revocare valeat iarcula, enitetur. tudinem,
bile

&

Cuu

'rci

Maremeherclepncaltum,perplexum, etiam eruditiilimo innaquanra: hic voragines, & abyffi proh quanta profunditas
! !

:xln

iic

Hic Zanclaea charybdis, Scylla, Capharea (axa Hic Cyclopan fcopuli cum milleMxandrisj

Et nefcio,quid labyrintho ipfb inextricabilius; quomodocaptus tyronum tantis intricationum fluctibus exurgentibus poterit transw fretare,ubi OEdipodum mens propemodii iufpenditur & fubfiftitr*
.,

qualiter

mortalis intelligentise velapandentur, ubi immortalia labefacTratacontrahuntur? vahlaboremlaborumomnium

!

mquam

Alcidasorum fupremum &extremum hem prseruptas rupes, hem naufragos anfractus imperceptibiU periphrafi ambages Laby!

rincharas
)ro

omnia in hoc monimento magno fubjeclafunt crucibus,

3;

f P

fedquaquaverfum inhofpitainibi confpicimus Dindyma, pro quot hyperbatorumaltaria, quot icones &echones/ hui quotinhocperiftylio exftruffce exedre, quot emblemata pidtitiis fi&itiifque hinc inde literis con ftgna'ta! quis leget bcec f O qualis nodus ipfo fane Gordio indiflblubilior,polaifTicilis&omniacon(imilisHerculeo, inquo nec princaillbus,cafibus,nihil hic intelligibilc,
!

cipium apparebat, nec

finis,

qualis

&
2

fuifle

ferturGordius

quem
poly-

cum Alexander enodare non

poflet, enfe diflecuit: experientia

6o

PRiELUDIUM

polydxdalcaquiane, ArgiTquecentoculis,& ipfa rhompha*a Delphica, ad Vulcaniahasc vincula, gryphofque diflblvendos, opuj crir,adcc arcanorum myflcria perfabulofas, ambagiofifque fen tentiasacvoccsillis involutafunr* plenihbriphilofophorum, refcrra? allegoriis,

diftcnrarparabolispagina: fere omnes, tantaqui-

dcm

limilirudmum copia, ur nihil pcflit efle cumulatius iraquc, ncquismihiflmilemquoqueinvidia^notaminurat. talibus circumlocurionum involutioniimque palilogiisConfulta PrarteritorumPhilomagorumnoninnodabo, fed rupto Pythago-

Ego

rico ftlentio,candidislecT:ifque di!cipulis,paucis&planis

rem

to-

tamdeclarabo: Hancigiturprovinciamreliclamcxplebimus nullius adminiculis, fcd, ur dicirur, Marte proprio, neque cnim quidquamde hacparteftri&edivulgatum, quod mihi probaretur, del cum itaque aliqua fpecics utili iis, qux in manus meas vcnerunt taris nov'iterobjecl:ae{r,commoveri me necefle fuit, nec vero denon enim hofcrtarum prorfus rerum parrocinium fufcepimus minum inreriru arres quoqueopperunt, fed lucem Authoris tantummodo deftderant ; excipietis eaproptcr hoc Orthomagio* pufculum lucubrarum hisjam conrractioribus Noclibus quoniam illud majorum vigiliarummunus fub noftris aufpiciis poftea excudetur, & gaudcbirisciincliarchio hoc aperro Verfuum meorum, quos forticompofui ciim ea, quas fparfim tracTanrurab aliis rara atque prarclara, omniapariter ad meum hoc Metricum preflumqjl transferam fcribendi genus. Incrcdibile quippc videbitur, quan-i tumrcrummagnarumhicvobiscancre intendam, pracipuum ut:

,-

porchumanorum votorum puncTum propherarc, recondirilTimum

h)Cc, fed nudj circumcife propinarc eritvidelicetrurcmea regula fcu teflera Jincarisac certa,quaceuducciiloincedcrepotcritis :Oclegantem
&z
:

iccrcrorumomnium hujusmundi thefaurum, non

vobisphilomathiamin medium producam, quavclut mandibulo

aflniPhiiiftacosinfugamdarc, portafque gazae arrollerc valcbiris, luculcntiilimum,uti opinor,vadimonium fponiionis mex pra:ftiturus. caproptertalcmmidecetpraebeatis attcndcndi fidem, qua-

lcm hic vobisprocemiorfcicntixforttcm.

Ve-

PROSIMETLICUM.

61

Veruntamen ad aureashas dapesfruendas, efl: ante omnia omm\im,quibuscunquefummacum gloria jucundam huicpulveri o* peram navare, paremque fortunascommitterealcam,animus, Archimandritas agere, ciimque Diogene in iladio currente curfum
nonremittere, qui traditur, etiam inter negotia publicas perturbationis, proje&opalliolo, pra;cincT:us

dolium

fine

morafuum, tec-

tiimqueverfatile (inquo,velutidomiporta,perpetuoconclufus, a-

fnimum potius quam vitam agebat , haud

, a

iecus acafrixamens lig-

Jieo ccelo) circumvolutare huc illuc prarquam ardenter incepifle hic namque fudare^ hicin otio gnaviter occupari, hic multum acti-

DC

iiii

tandonihilmolirftam ferioomnialudo,utindolio,tanquamequo Trojano, falus Grxcice incltidi videretur ; ccepere vero ad hxc mirari & indignaricivium plurimi, qui cum ex ipfo qusererent , quid fibidemumvellet?equidem,edifleruit,commoveodolium,ut, cxterisaliquidagentibusjme quoque cerneretis ahiofum, qui enim
nihil agit
,

nibil ejje videtur.

!

Magnificum vero & divinum Diogenis ditum

per quod non

31

obfcureargutulus ille philofphus indicare voluifle videtur, Anacharfidesfi natura domi non genuit, arte&exercitatione multa multos adhuc poflibiles etiam ipiis Hermetibus ^Egyptiis Hermetiores, velPlatonibus ipfiflimisPlatoniores,quinullis fradti laboribus, nullis pepercerunt fumptibus, nulliiifque illos improbi faH,utfalteifi inceptum exanimi fententia fuccederet, piguit, tantus philoibphisehujus in iis afiurrexerat ardor. Tria reperiuntur animalia (inquit Adamidarum iapientiflimus Salomon, quippe qui fapientiam fuperne adeptus fuerat) qure quidemterrse minima vivunt, fed fapientiorafapientibus, ea funt, for-

&

..rnica,lepuscu!us, iocufla, flellio:

de poilremo hoc verficulus ex-

jleliio mamhus hititur 3 e? morjturin csdibiis. Parcemiarum autem Salomonicarum Scoliaflx habentex HeI brseo, aranea manibus nititxr s quxHunc fereformantfenfum. Aranea negotiofis tenellularum manuum fuarum telis vitalitium fibi parat,nec,quod aitParcemiaftes*pmergrediendum,quatuor nimi:

tat

eatenusj

'

rum

6i

PR/ELUDIU
&
,

M.

rumha?cceanimaliaad certamen provocare prudentifllmos quos quepofle, ignorantixquejudicareetiamcos, qui lapientiflimi & ipfa fsMl fafianiorafapwitibus. audire volunt videri Inquoaranece vilis&exilis beftiolarfapientia arfque fir fita? ir co,quod, tametfiin aulisRcgum morerur, nihilomninomanuurr fuarum laboreufquequourarur, quo longirurniorem in annos plurimos viramprorrahar, immo videri queat imprudenria: incurrer^ calculnm,qu6d,fiquidem mdomibus Regumdegar, ubiranra ef ciborumcopia, annonarque affluentia omnis, illa mhilofccius uf quc fcmper folicite, ufque impigrc, operoleque mtra vifcerurr fuorum offlcinam retia texat quibus incautas capiat mufcas ui cruore earum propriam fibi coniervet viram^quod fieft ita, cui huic animalculo fapientia: tirulum tantum fapientiflimus tribuii gloriofum fa Para^miafles? Auguftumprudentis cncomium,
,

&

pientisepithetumperoptime mereturanimalculum hoc proagen! digenio, quo Spagirice fru&uoie viroserudit,inftituitqueSopha chymicos.
Jranca enim manibus nititur, & moratur in adibus T^egum tanj quamdi&um-, quidrefert, quod palatium abundctlautitiis , quocj affluat delitiis, habeatque promptuaria, quorum hxc rucTentuii in illa (i ego inter hsec non mihi manibus meis vidhim quseritem \\ quem ncquidquam mihi ex ifto aulas rerum omnium luxu promii
: ,

fero,

me ni evifcerem, nullafquenon noc~tes,&:dies,ducendisfilis contexendis retibus,& mufcarum venationiimpendam,paribus-! que laboribus ac cuns alimoniam mihi conquiram.
;

Hoc ipfummet,muto quodam

ingenii fui

exemplo, inclamai

&

edocet induftrios Aurece fapientia confecratos , qui etiamfi exort: Deidignationevi6toriofamfedem,fortunatumque obtineant domicilium in opulenta Alchymia: bafilea,ubi fupremus^Operatoi adeo magnificasdelirias, tamque fmgulares favores difpertit , ub; totfunt magifteria,tanta tinclurarum meflis,adeo fuperabundam fublimis artisManna,pufillum nihilominus atquepauxillumexin. de habebuntemolumenti, niquoquepro more aranex anticipi
rinr,

PROSIMETRIGUM.
int,
:

c3

fuamque fudoris partem perfecerint, ut delitiis illis fruifci, Aranea maniinque iftius fcelicitatis portum penetrare poflint
)us nititur 5

nifi

namque magno

fe ftudio doclrina: filius defati-

garitjdelaiTaritjdiligentiilimequeallaborarir, erit in
:opix, ceu

medio

tanta?

quidam pater Pelopis.

ENimvero, quia tam inextricata Sc erronea viarum omnia,quibus ad A uream illam Jafonis Regiam,copia?qy cornu contendi,
|

f.

tur,utciimhominum myriadesmultae inattenuatofemperftudio, nullonequefumptuum, neque difcriminumrefpeluhabito,vexationibus, vigiliifque plurimis, atque labore indefatigabili
,

Sify phi

majeftatem contemplari , ac "eonquirere defudarint, &etiamnum defudent, nihilominus vix ? uni, aut alteri natuncporta, rerrojecto divinopeflulo, referatafit, morigera illa Theano uxor evenerit , feu acciderit adire Corinthum, ducatum quendam amufsimve Ariadnaram in hoc irinere finuofo, erroriimque Ma?andro, nullo via? gnaro duce dato, prasvaricantibus^analemmatisinftar, inquaminftartriformisProferpina? ^probofcidisffaltuofisincompitisconrixas ad viatores edocendos) ego compendiam,reclamquefemitam,.acfchema ftrictum inibo,quo ufque gravem , prsegnantemque Thtlofophorum Galenam invenire queant;
faxum vol ventes
,

Auratilis Tufoifculi

mi "
lisl.

m
ffij

SiclegiturThefeus monftrum proftraftc biforme Incafttim feriens obccecis cornua ventis, Inde pedem fofpes multa cum laude refiexit, Errabunda regens tenui veftigia hlo,

iitt

Ne Iabyrinthseis

e flexibus

egredientem

1&.

Tecti fruftraretur inobfervabilis error,

Gratis accepi, gratis tribuo , fapientiam ftne fid"rione confecutus

lC

fineinvidia
:

tcgenitales
ta

communico, & honeftatemilliusnon abfcondo, Anquidem noftri non nifi difcipulis devotis monumennifu,

!J
ltt

ambagionibus pleniftlma, proprio abnucleanda

per quafi

ma-

64.

PRiELUDIU
Adde

M.
lignum latum,

manus tradiderunt, cgo vero hiulcabo

,

hic

quocl heptathyras, feptem velut oftia Nili,

Et centum Thebarum portas:

Hcec mea porta patens nulli claudetur honefto, Tros , Tyriufque mihi nullo difcrimine ridet.
lucerna pendula, ardens Sclucens, veratri inftar ignaad phyfiologanvos derepente in philofophos tranfmutans, dum impellens j

Hxcmea

&

Hac, inquam,
Sic

noftra.

per litora curritur Argo,

tamen

^Eoliis tenfuri carbafa ventis

Ut
ita

naufraga fempcr, arenofaque nimie loca relinquamus , nec in profundum velificemus, ut terram omnino deferamus, fed
Alter remus aquas, alter rafurus arenas, Nempe eft medio maxima turba mari.

Ea duntaxat ex

cclebrioribus,qux precise concernunt, confetando

rem ipfam

vel praxirf

Principibus placuifle viris erjt ardua fama.

Utvidelicet animos cxcultantes corroborare , ac diu mulriimque mobilitacos mitigatoria demulcere dottrina , adque expedite experimcntandum ( quatenus per itiis congruos certum fuum fortitum adimpleant} valeam fufcitare; at nec eo quidem decreto, ut quxlibet mox monachorum more de objcfro textu fermociner, inque apricum producam exigui corporis vocularque viribus efiet enim id abruptis Amphitrites flucTibus fragilem ingenii mei cymbulam committere,
:

Immenfum modica pelagus fulcare carina Et parva vacuum penna volitare per axem An non eft impar Troili congreflus Achilli?
;

Pkmxus,

PROSIiMETRICUM.

65

Pigm;eus,Satyrufveco]latusGiganti, Chius adCoum, Darus ad Entellum: quid enim agat agniculus interlupos, quid pufio laftensin medio molofTbrum, fi mater vel nutrix non patrocinetur ? eflet profectohoc Echidnam Lernsam fine viribus Herculis aggredi, cujus capite attruncato uno, decem fubinde alia coorirentur > neceftenim aliud mearatiuncula 9 dumcryptica harc univerfa rransvelificaretentomyfteria,quamlinter quidam angiiflus&exi!is

vaftisprocellofillimioceani jactatusgurgitibus,

mei inquam in-

jnigcnioli nihil aliudaccinclio,

(lio
,

dumamethodicahsrc

quam audaculus quidam

reconciliare geparvi culicis aut cyniphis volatus

qui altius folito fe tollere nixus,ventorum follibus arreptus,in ter-

ram dejicitur &enervafcit. Quare mechanica tantum , infufurrandaque per Hermogenem njtangere annitar, adjungendo pufillitatem noftram fublimitati Gigantum Majorum nofzrorum, facile efienim inventis addtre fuper fefd
fingula, qucein materia: hujus latifundo adumbrari pof!unt,cumclara rei veritate &experientia ex Authorum interpretiimque fenfu pariare voluero-, fuffecerit ut
nesintellexi,,-

inflnitusfim,

fi

al

propofitum profequamur noftrum

fatales penitiorefque lineas

quas Dei digitusTerrannfcripfitjin remnoftram plenius enodare. Quia nihil ad me fpe&at fcire, fpirentne fub aqua pifces, nec ne, fitne halex an balenaRexgregis fquamigeri? fitnefol lapis ignitus,

utrum verocurrusigneus?

Scfitne verafaciesin

lampade

lu-

xtl

aliaquehujufmodifexcenta,ex quibus frucKis nihil, quam labor & afHiclio fpiritus , meraquepretiofitemporisjadturai m parumquipperesreprefTk, at tempus tritum irrevocabile nomen efl, conteftante Acacefio Metrico
nari, Steccur?

Damna nihil rerum, fcd pliis fore damna dierum,

Res femper rebus
fuccurrere, nilquediebus
aftris

Traditur Diogenes Cynicus fubtiliflime femel plurima de

apologantem irriforie interrogafie , utpridem e plagis cethereis venifiet , utpote tam gnarus politia: cceleftis taliter Thales
:

I
Ui:

Mile-

66

PRjELUDIUM

Milefius unus idemque illuftrior interfeptem fapientesGrarcia;, cum,pra:henfis oculanbus cofmocolophonem vagafqueerrantium, fidcrum finuationes, atque coruscantem iftum ftellarum exercitum

ad prafandum ex iis aliquid futuri, modo Dii innuiftent,in contemplationem abforptus , fpcculabundius intueretur , in luteam foveam,quxantepedcsejuscrat, ciim forteincaute illos moveret,
incidit, tibiifque, ut dicitur
;

fra&is rediit ridiculus

,

domum

ob

quodargutxcuidam

adftanti vetula: meritoludibrio fuit, qusejureideumpatiajebatjqui,ciim adjuxtapedespofitaobhrutesceret, cceleftia vellet explorare: j uvatne, ut itidem illud Prarpes Poetafter

acute attenuet, audire

Forte Thales celfi dum confpicit setheris ignes In luteam foveam, pede caecultante, labascit } Hunc ubi collapfum quaedam muliercula vidit Qujcveniebat aquas craterra forte petitum,
Sic fuperinfultans, ciim perveniflet ad ipfum,

Alloquitur falfa caput intra voce tremifcens.? Aftra quid ophtalmis cceleftia ftulte perdgras, Non fat multa tibi terreftria commoda cernis? Diimque futura ftudes aliis prxdiccre fata, Non potes, ante pedesjaceat qux, cernere foffam
Sic piurimi

adhuc nafuti contemplanturccclum,

hic omina hiat, ifte

& mille

nugato-

rias fubtilitates,

&

ille

nominum inhiat jurgiis,

Alterrixatur de lana fazpe caprina, Propugnat nugis armatus, fcilicet ut non Sit mihi prima fides, verc quod placet, ut Acriterelatrem,fed fiat dottusin omnes>

&

non

Etinterim ad errorumfoflam, in qui continuo carcutiunt, nihil 2dvertunt,quousquctandcm profineadinfaniam redigantur hic cnim dumnixos aftrorum, &vertigincs ccelorum accuratius ru
,

patur
In-

PROSIMETRICUM.
Ingeniluftrandofentit fibi contorqueri um. Ille& lfte demurmurandis vcrfibus mentem vcrtit,
tncidit
Iftefibi

6-

&

in

rabiem

pangendopcdcscere comminuit brum.

iProinprudentiusdixit Pythagoras, Samius iileScncx, nobilifquc

[nomotheta,
Arduirate fua
ilk

qux

fupra nos, nihil ad nos.

hic hautinconcinne ufuvenire poteft illud illuftris Efc drar,adhuncfcilicet ajcbat Ange!us,fiquanta: habicationcs rcpe-

[dem hoc

rianturincordemaris,aut quantarfint venazin principioabyfti, eflempercunclans te , fortafiisdiceresmihi,ca:rula non cbivi, tenebrofam nec defcendi in abyiTum, nuncautemadhucnon interrogavr te, nili de iis, a quibus es infeparabilis, & non refpondifti mihi de iis quidquam, quanto ergo minus percipere potes alas A Itiflimi? Itidcm& ego illos panfophos, qui dequovis vacuo argute ac iftute difterunr,difputantque,ad araneacea, ad aquatilia remitto, &dico cedofu, quiinaniaiiderum,qui erraticos aetherum, aftrorumquecurriculos, &conftellationestam curiofe, tam fcrupuloie fcrutaiis, feclarifque,quomodo fiat ex ovo avistambellepennata, atque avis, cui fenum ferculum ? eccur torpefcant manus , utpri3

mum Narcus inciderit in retia , &quarequoque is torpor, manu aliquidgeftantibus, impediri pollit ? aliaque id genus innumera, qua: cafu quo fagire nequis, res fuperas quomodo comprehendes?
nunquidne tu, qui fapientiam ufqueencycliam
tis

&

circularem tibi

arrogas, relponderepoteris, qualiter terra, quae verticofa gravitare fuftinefcat?

.

ila

(ux mole deorfum pendet, in medio aquarum , librato fe pondevel qui mel apes,araneitelas,autbombyces fuaficontexifcant? quod fi autem animalculorum , vermiiimque

opellasnoncapis, quomodotantumtibitribuis, divina: ut manus admirabiliftimacognofcierabstepofleprasfumas? na^ifta gloriofa

fapientia haud

magno seftimanda eft, non multum fiquidem difTert

I 2

ab

infania.

Ani-

6$

PRjELUDIUM.
A nimofi attamcn vos, qui aufpicato, auguratoque
in

hac noftra naumachia claflica tantorumcfiepra:miatorestalentorum pracelegimini, rclittis, rcpudiatifque illis vulgarisvexillilegionibus, huic mcnfe mese honorificae, perfpendidoque convivio, circumflua ciborjimluxuria& dapfilitate decoro(in quo fympofiarches Atlamiadcs) accumbite, fcmper in Apolline, fempcrincubiculo Solis

cocnaturi

Fercula trademus prcciispra?gnantiafuccis,

Inftruet

Aurofashxcmeamenfa

dapes.

Inclytum illud hauddubie eflet epulum, & omnium ore celebraretur, dignumquc, ad quod prudentes, fapientipotefque vocentur II in eoPhcenix, privaillainterris avis, Arabia?que deferta pervolitans, qua r.ihil m orbe rarius, apponerctur quid igitur de conviviohoc Adcptorum Ambrofio dicetis, inquoveretotiusuniverfir vivaxPhcenix, folislunarque Bofchas , publica in menfa, manducandaprofcrtur? annedefimiliquisunquamcpulatione loqui audivit, an non ha:c, in qua non philofophi & pruden tes , fed Reges ac Monarchae delitientur, digna ? Dapale itaque Cleopatra: con viviumapagefisantiquitas, quod Hiftoricorum omnium prxconio cclebratumeft quodque illain gratiam fui Antonii Alexandrix apparari curavit, in quod illati fuerunt uniones duo pra:ftantiflimi
,
-,

pretiofiflimique
liccbant;

centum Coronatorum, qui millibus & amphus quandoquidemlonge eminentius, excellentiiifquecpu-

lum, hicquodinftiruitur,inquo praxlariftimus, qua:ftuofiflimuf que illc unio, natura: totius thefaurus,MeIelris Trifmcgifta orlertur,uniovero pcrfplcndidiflimus , cujiifque valor vix verbis expreflilis,

&gemma
tali

mium

<k

Iuculentum, ut

margaritumquc adc6egregium,ade6que exihomo fapiens illud emere cupicns, omnia

fuaazrecommutct:

Atcnim

magnifica.

mcnfa convivando non nutriemini

placaritis pra:falutaritifque
,

ni

prcccs prius prafari,

Deum

qui fokim-

PROSIMETRICUM.
<:.

69

itAum amicis , inauguratifque hoc bafilicum ad falutem benedicit elJcpulum, eoquidem Minifteriarche, omni dubirationis caligine 'elegata, haut dubie tunc facile pervenietis ad Paradifum Vek j"talem,in quoTmoliacarpetisMalaexillo Maronico aureo ramu1

lo,

Qui manibus nitendo volens

facilifque fequetur,

Si vos fata vocent,aliternon viribus ullis

Vellere, praedurovepoteftis ftringere ferro.

enim hic termesdemeti non poteft, nifi ca^remoniofo cum prxvio Divino Numine natura:que lumine, ipfe namquc Duce itaqueillo, cu1/apidisduxeft, &-laborantum emendator
Dives
:ultro,
3

useftea:ternum eft, cujuspotentiaillimitabilis , cujiifque fapientia >enitusadmirabilis,quitenetclavem, cuftoditque cardinem the-

auraricchujusTheriacesjinquoomnes fapientise gazae s quiquc ter infantium facit fortunatum, in univerfitate omnifcii hepta.echni, & omnium , qua? Apollineo acceftu, recefluque reperiri jueunt, facultatum Encyclopasdiafta:, mancipaminor, hicerit equiffimus Brabeura,ifto Dogmatifte

Vela datoteNoto portos habitura fecundos.

Zolumbam
lobis

labuerit, nos in

du&ricem ^Eneas in nemore errabundus hacumbrofa, venofaquc Alchymica fylva e ccelo columbam,
itineris fui

Phafidisad flexus,Hermique rubentis arenas,

^omitem

deftinari poftulemus, precantes,

Efto dux , 6 fi qua via eft, curfiifque per auras Dirige per lucos^ ubi pingyem dives opacat

RamusHumum////^ gemmantem conicc fruclu

I 3

Ccc-

70

PRiELUDIUM
&

Coclerafquc hujus candelabri cynofura , ac vigidce via* Dynafte duti, ad ipfum Tntonia. tcmplum corriculo cbncertemus. Mellificatricum ingcniofarum apum indu(rriam 3 experientiam hic fequi defidero, qua: de prcirantiiiimo , fragrantiflimoque apiaftn, ac rlorum fucco,celluIas fuas thymino mellc conflipant,ofmelligena abs rancidis fepa-( ficulatimque colligunt , optima rantcs, &: utilia tantum traclantcsj Atque fic hinc jam quidenu eft, quamobrcm libuerit his Orthomagiopufculis facerc epigra-i phen, federitque illa venditare fub facula vtntiiabrJ Cbymici. wm Quemadmodum enim inllrumento hoc res nihili, filiquce, rc-iouro fegmina, ftrigmenta , corticcs, crafliorefque exuvix propulfan-: tur, & cxterminantur, quodqueiarmentitiarum qualitatum vap-i pam & amurcam fapit,foras diftruditur, ac efarculatur, puro, nudoque nucleo, meditullio remanente. Haud aliter ex hoc; meo centro, umbilicoque Adcpti Corporis, monftrofa.,confufa, abfona magiftellorum multorum, fpheudoartificumque exercita^ menta, efrigmenta, ne dicam, deliramenta concellavi, peniciisc]ue climinavi, dulci folum, integra, emedullati farriturce, fcientiasque pupilla, ab omnibus parabolarum pelliculis, translariomimque tunicis defsccata, retenta, inque horreum palmati portusuna reportata, ntque inim trituram inftitiiimus profter JlrA ?nr mcn , fed proptcr fr:imtntum. Nolo nihilominus proptercahanc empyriamlampadcmitafuc- w ccndcre, quafi, quam qux hic habeantur, nulla alia magnalia, eaque eximiaeflent (nam non fum adeo ofcitabundus v tamque dcgeneris animi,hebes auterTrons, ut.negare poflim aut vclim, in univerfa hac hofpiralitate , nullum tot emolumentis efYartum liudium , quod tot nos bonis-, totque donis beet ac cohxredet, p quam unum lllud Philomagiac exercitium, qux tanquam myfreriorum thcatrum, fccretorumque fpeculum homincm heroum, iiKcgnimquc confervat, dcbilem incolumitati rcftituif, natura: abdira eruit, animum folida fcientia, fercnat , corpiifque omnibus vitxclinodiis cohoneftat &coIlocupletat,actandcm ad lpfam

&

&

&

Crea-

PROSIMETRICUM
J

7i

t:>eatoriscognitionempertingere patefacit} fed quod metallofc|>um metamorphofis, feu potius, ut vulgus loquitur, probumau^ficium extra hos Aphonfmos prorfus impofllbile , natureque Mire&e bellum indicat. Tria, teftificatum eft , antiquitus celebrata fuifle impoflibilia, vertere Herculi clavam, Jovi intervertere fulmen , Homero h erfum, quibus qui quartum addiderit, multifario fcilicet Alc;n rymiftas aurum , argentiimque inculpatum effingere pofle, me;c(
-I

infipientiaeque minime purgandos lenimen aut pulvillum 'eorundem cubitis fupponunt, uftinentes videlicet, vario, diverfimodeque probum aurum Sc rgentum per particularia , ut illi arguunt, conftrui pofle: quoiiam ficuti tales quotquot ab inftituto & navarcho nature re&o k ecedunt, ita quoque oleum omne , operamque perdunt,hydor i lydriis ftillantibus, Danaidumve doliis hauriunt,&, uthabct ditum , Penelopes penfum refuunt, illud Sifyphi
i

um te.nebit,inde &infcitiae,

uto, qui

ao

ap

ro

ii3

Sublimabundi faxum, neque

w!

proficit hilum.

jai

\n

fix

ijufmodi enim prorfus irritus eft /Eolii Senis labor, qui ingens axum in montem provolvere molitur,adcujus fuperciliumdum )ropius accedit, rurfus devolvitur* Quoad hoc ergoomnes Alrhymiftae merito mendaciftae , inanefque fufHones habendi ac :enfendi, non nifi opera adulterina, fcetiifque fpurios proflantes j

lia

T
lm

Prima leo, poftrema draco, media ipfa Chimaera, Cur ego fi nequeo , ignoroque , poeta falutor ?
,

.
et

6.

(li

/~^ Onfimilia itaque notha portenta, fomniaquehac in aedelo<_>cum non habebunt,arborum non corrodam ccrtices,neque
tramentitiarum fuperfluitatum faburras-, at ofla conabor,&meiullas intimas pericrutabor , nova nec non vetera ,quibus facile quitque Artem Antiquorum confequatur, prolaturusj inoraculis vacabo, narrationem Philofophorum Adeptorum confervabo, in
ver-

ioi

iiri

mj

[J

id

72

PR^ELUDIUM
Philomagorum exquiram
5

veriutias parabolarum introibo,occulta

c ia

abfconditisSibyllarum verfabor. Gigantum noftrorum poftncpotes Pclion QlYx fuperponemus, adjovcmpropius acceilitri, Hquatius auribus melos accenturi. Quia ad hunc iblum fcopum, unicumque intuitum hoc metri-

cumcompofui holigopomenon, cuni, ut Banauforum & Chymi-i corum plurimi (qui nafum Ariftotelis autumant ArtemChymicam nafum quidcm cereum undiquefecus flexilem , duclilemj

que) ab impenfis fumptibus, ac inianis (adfit vcriverbio fidcs) laboribus avocentur; tum.vel maxime, ut certificentur fins;uli,, qui hortos hos Hefperidum omniobkclamentorum luxu fcaten| pi tcs aut pcndulos Semiramidis, Adonidis, Alcinoi, Phasacia:, Ma-, u hometisvc, paradifos quondam pras delitiarum compendio ha- h bitos, ingredi, dumosquehos plusquam Herculeos tentare <Sc ex!

:r.

fflc

atque ingenio acerrimo opus, habere, Diisquepropemodum profatos,acTheophilos efie debe-L re, hoc cil, Dei dilecTos , devotosque efie oportere, qui refra> natione externorum fenfuum fuccidant, refecentquc omnia incitamenta malorum, humili mente, fimplici Tonanti obfecundantes , inviolatis ipfius praceptis , in quo totius indubie phi,
tf

antlare flagrant, dudlore Delio

&

lofophica: navigationis

fummarium

confiftit, fcilicet ut Chriftia-

des Creatoris

mo

iui continuo fit memor, futuri etiam am, &: fumftudio perpendat prasfentis vita: fugacitatem, cadivitatem-

queeorum,

mundi funt, cum oculo ad asternaj quod hic tangitur, tantce virtutis eft, & energia?,, totque prodigiis pollet , ut non in poiTe volcntis, nec currentis, ^
qua*

Nam opus,

fed in velle miferentis Deifervetur, harc utpote Sphingis amigmata , etiam OEdipis graviflima non nifi intuitu annutiique Altifiimi difiolvuntur , qui tantum gazarum impertit communicat, non ut propudiose lubricitatem carnis ("cujus cuilos Afmodxus ) aut Aphrodifia colamus, non ut in vertice pretiis'

&

arcium

fitisvc veilibus pollucibiliter

Mauioleorumque, aut Damafcenis, Porphyriacis niteamus, Sc volutemur in

fufferi1

co,

PROSIMETRICUM.

75

b , byfTb, cocco, oftro : aut auro, gemmifve calcaribus, ocrcifque .oftris fulgentibus efThcnes,exleges, &: legirupse fuper inimicos iumphemus ; ncque utinter mateas,inter fyflitia cum Hclioabalo&Philoxeno delicate, afotosque heluemur, iifque abutajur,atututamur juxtajura& dicas juftitixdivinse, nec enim ap prata 8>z extenfa profundit manu clementiflimus, dile&ionifque lenifTimusDeus totius fublunaris naturarreditus, hujiifque orbis f blecTamenta adruinam&excidiumeorurn>quosnitibundusmors fux talento, &c eftufione vivifici, facrofandUque fangvinisfui, n triftiilimo tartarei tyranni fupplicio, in novaj libertatis refrigeab ipfo perditionis Erebo, arrumnariimquc umreftauravit,

&

jyflb relevit.

x quo quidemmanifefhimevadit,quamobrem totmilliesmilbus ad illud Oiibalise pellicis

?fliis

praxludatur, nonutiqueideo,

pharmacum , Delixque balnea acquodhoc olochryfum minus

lolycalleant

am,

&

(aufimenimmihi,quivixfum Philofophorum cceneque fcientia, nec ingenii fcelicitate venditare me pof-

im, omni ambitionis ja&antia fepofita, iftud inaugurare) fed ^ ropterea, qudd vel mente praedicta pura non aufpicentur , aut fl ^ : rorte, quod humiliori loco oriundi, quibus fimilibusvacare neitum, Fruftra namque venatum itur fine canibus, caflibufque invita Minerva, pifcatum abfque hamis&retibus, aucupatum
li
:

1 rtra

vifcum,milvumve,nundinatumfinemarfupio, aquatum ad
;

lteos citra craterram

12

eodem modo inane

eft,

& pauperculo

iafi

iti

lm

fatis efl,

impoflibile,BafilifcumPhilofophicum,fine divitiarum,quancommuni inftrumento, excludere velle

::

21

Nam

11

mare Marshominumeft, Regina Pecunia, nauta Navigat incertus, qui caret hujus ope.
illse

lh.

m-Juc inexaturabiles
lij

ldefinitiGigantei aufusvergunt, tendiintque

:e

mortalium partes&artes, huc omnes illi hanc uno cuntti

,

ei

clamant,

& amantj

;4

PRiELUDIUM
Da Deus

hos lasd loculos turgere moneti eft hic amor. Unicus hic clamor, folus Proin fcite femel Diogencs olim interrogatus , cur aurum ret? qui multos, refpondit, invenit infidiatores,

&

palle-

j.

Utpote follicita: tu murva occafio vita* es, Ob te immaturum mortis adimus iter,Tu vitiis hominumcrudclia pabula prasbes, Semina curarum de cute nata tua.
Veruntamcn, ut rette inproverbio, eflnervus mundi-, operiimquc heroorum,ut enim avis non poteft evolare implumis, fic nequc
tyro abfque argentoj

Haud

emergunt, quorum virtutibus obftat Rcs anguftadomi, tenuiquc pecunia panno.

facile

Per quod docere Poeta nos voluit, quod paupertas fitimpcdimen tumingeniis excellentibus. Ad docT:rinam&: virtutemeft gravi tas,qua:trahitdeorfum, nullum pauperie durius eft onus,eftofTen diculum ad honorcs, ad dignitates >

Nam parent opibus, quas qui

Clarus
erit, fortis, juftus,

conflaverit,

ille

fapiens, etiam

Rex.

Exiens femel, fi placet, forum circumfpice, quidquid humanis ufi bus cornmodum,congruumque, idomne arc venale eft. Offici nasingrederc, nundinas contemplare, quidquid oculis delefta
bile,

quidquid cupiditatiacccptabile, idomne pecuniil mercalc

Tanguntur narcsmajoris odorelucellis

Addiverforium diverte,modo femel farcina
diatur,
t-ua

argentifona au

Mox tibipercipiesconclaviacun&a patcre, Olfaclo nummo, quafi vifo Principe fummo,

Difliliunt valva?, nihil auditur, nifi fal ve.

Quid

PROSIMETRICUM.

7f

iuidquiddelitiarum,quidquidcupediarum, quidquid palato aceptum,etiamex ultimisfinibus terrx,ad tinnitumpecuniarum,ad P^&cem, tintinnabuliimque, quod in tabernis, ad manum advolat j
Maflica, Chia,

Comata, Mofella, rubella falerna,

y

Quidvis intrepide, nummispra?fentibus, opta

^eniet,

&eveniettibi,feujuftum,feu injuftum, fivercbum,fivc

urvum.
"Mutnegra
llljl

cum murva

facient rectiflima curva

1 rametfi velformofasinftarFIora:,&auricomas
eretis,

inftar

Aurora: cu-

Moxeritin veftris formofa corinna

lacertis,

Namque & amatores Reginapecunia

:

reddit.

feriiHma ergo iftafententiacujusdam, cujus videlicet verba dulci (ulciora ambrofia Divitia: , dicentis, ut impedimenta funt im >robis, ita bonis funt adjumenta virtutis s Alius fane efTe atque fe terum facile alius potuiflem ego,ni paupertatis pondere depreflus,

Opprobrium magnum paupertasquidlibet urget

Etfacere arquepati, refpectum perdere ccgens, Precelfeque bonum virtutis deftruit ufum
Simplice

me videas natum Tatre, & in tenui

re

Majores pennas nido extendifle loqueris,

Ut quantum generi demas,virtutibus addas, Summis multa viris me non facienda patrafTe
Corporis exigui, cenfiis nullius alumnum Pondo premit dextra, Iseva geftantur at alse, Ut me plumalevat, fic grave mergit onus,Ingenio poteram fuperas volitare perarces, Me nifi paupertas durateneret humi.

Quantumcunque proinde fint quidam philomathac, fk alati, id eft, nati,propenfi,atque inclinatia naturaadhoc,vel ad illud, ac amba-

rum

76

PR^LUDIUM
,

rumctiamalarum remigio, cquis & mulis toto orbe profequendo,vchementereo contendant, in pulveretamen perpetim Pal-

nunquam mafculefcunt, fed pedetentim reptantes patiuntur duplex cum ftadii labore, & cum egcftate cerramen, vixqueunquam gloria:culmen attingunt,quoc paupertatis onufculo defetifcantur, & prceterea Meccenatum rariladisiftitogatx' milites harrent,
tate,

velutRemeliginibus naves, alioqui velis remifque celerrime iturx, retardenturj Partum vero perdifficilem , Scograveacae-

lumnofum pauperium
Ecce Cleanthcs, potius Phreantes, Philofophus ille Stoicus nonne pecunise penuria,quam in chartam emendam exponerer cogebatur ea, qux aZenone audierat, offibus boum, teftifque ficti:

libus infcribere?

Similiter Plautus Poeta

ille

Comicus

feftiviffimus,

omni

fa-i

is ob paupertatem addictus fuit lium laude maclatus , nonne mola: afinaria:, ciimque vacabat ab ea, fine ulla temporis intcrcapedine, fabulas componebat,quas vendebat? idemquoque, ob> JiriozftOi fuitque in me multo verius, adco ut meritiffirne canere poilim,

&

Pauperibus prarceptor ego, quia ftudui pauper , Cum deerant nummi, exponebam induua venum.

Inquam, eadem quidem exempla multo

tiora, qui, m^rifiam* nifi
vitae

ih

me

fuifte

eviden-

continuo, perque omnes mcrc annos, pra: zelo mufarum, plurimas, incredibilefquc adveriitatcs, Sz tenuitates fuerim perpeffus, innurrieraquc cordolia habuerim, ac quafi aquis tribulationum integerablorptus; congerie calamitatum,plcneque afrliclionis mceftitii oculi oftus* cati, noftu & die in profundo Pimplx fui,foliifque in alienis oris crravi.in campos fcccdens ac fubPapilionibus degens, finere &a:re,finefacundo in viX convena, qui pro vehiculo , cum tamen fulatium fit mileris focios habere pcenarum. Immoj modo referrefas eft. Antifthenisillo didaculo difcipulo
adolefcentino!
,

re-

PROSIMETRICUM.
!

77

'Crum omnium egeno,longe quandoque miferior fui, illi quipjoe dolium femperdum tornatile, quod ad folium folis herbacfolfjftitialis inftar circumagebatur, reliquum erat, mihi vero , proh dolor! prce nimia faspicule mendicitate, vix porca quaedam viminea, fub quam gallina cum pullis fuisfuccubare poffit, fuppe"jjitavit: erat illi tunica, pallio!um,quod fupenus circumfterne"bat, mendicabulorum fupellex ftipes , peraquc panaria-, mihi lautem nihil frequenrer horum fuit , non modo non vifus Dioquovis pannofo mendiculo pauperior: poft fcene , carterum ccepi ftatum , cailremporis aliquantulum , at cum Phrygibus jfiifque meos multiim ingemifcere, & vacuas fsepe palmas comcplodere , pedefque incertis greflibus quatere, nunc hanc, nunc jillam capitis partem,qux mihi nihil pruriebat, adfcalpere, & ore ifemiclaufo fingultiens, nefcio, quas querimoniasebalbutire, lafTus in die anguftia? mese gemibundus crebro triftiore anima pciR iies me ipfum inclamavi:
<

&

Hei mihi! cur unquam

ki

didici, libriimque relevi,

Literaque eft oculos ulla morata meos Alchymiae ftudium ftolidus quid inutile tentem? Res Laris eft lauti nulla relicla mihi:
colonus fum, ut quid me torqueo? vix, aufim diceperfecutionum adoriibus Alcmenades odio Junonis fubactus, quam ego, modo his, modo aliis irapetuofis afHiclionum 'nimbisj accedit,qu6d pii. fenefque Parcntes mei hoc ambo anno ad plures profeclri, finiftre aliquando informati, lugubri oppidatim fchemate , quirituosifque fufpiriis fuis abs rubicundulis madidulifque oculis meis lacrymarum ferventium diduxerint rivulosy ii arboribus ac arvis femel fieret loquela! atteftaren-

Terra

arida?

>re, tot

tur utique, ingravefcentibus indies

dolorum

aculeis,

tanquam

defpectiflimum me circumforaneum, vironimque noviflimum, feu trivialem Allobrogem,acriiis quamRomulidas a Saturnia ob raptum Ganymedis Phrygis, divexatum, difcruciatum

Non

78

PRiELUDIUM
mille mihilingvce fint,oraque mille, Curarum fpecies cunttas perftringerc poflTem,
fi

Non

Verbis valeamadumbrare,nedum enarrare, totum pene vivcre flcre fuit:

Adverfis tot adunatus, quot barbula fetas, Quotque meum cirrata occiput arma gerit

meum

>-

Ovula ranarum,formicarumque bacillos Vere mihi pofTes dinumerareprius, Quam mala laflatus paflim quibus obrutus orbe,
Extera

UM

dum

luftro fidera folus inops.

Ah
re
,

quotiesegofletibusuberibusfaucius,&ambefus, catpas edein luclu ac planftu heautontimorumenos atque Hcraclitus

Frigidulo potius numerabis gramina

compertus!

Majo

Multa paludofis fitqueutarundo locis, Et quot manevagis culicesconfultibus errent, Quotque micent calido vefpere certus eris Quamtibi mcerorum notefcat creta meorum, Florejuventutis quos bene paflusego.
Heradaus, etymo fuerim complexus,verbum vere abbreviatum, 6 quot comprehendis!

Quam,inquam
I

credideris, ut multa illo,

nunc, &faciasaurum, pretiofaque mille, Niterisexcelfumqui culmen adire Sophorum

rccipis- |t

Noxa itaquemea, documento, amicifque monitisomnes

cunto,&ediscunto, Qucis eft cunque nimis dcprefla, &curtafupellex, Refqueanguftadomi, faperehaut fublrml wwifqtiam, Vitare illam Alchymiamtanquam demeflbriam floris adolefcencum Dxdalis Sc Icaris e Creta, aut carcere Minois non evotia:
,

lare,

Si

PROSIMETRICUM.
Si jaceas plano, non erit unde cadas , Daedalides fublime nimis dum fertur in auras,

79

Dasdaleum
Sii aliis

vitreis

murmuradhasfitaquis.
velint efTe ludibrio

aliquando

cum ignominii

&

manci-

)ium, quemadmodum ego nunc, qui videlicet portavi pondus diei k azlhis,gnaviterque in vinea vacavi, jam alter metet, ac quideoi

&

argiter, ubinihil, aut paucifllme faltem infeminavit

inque labo-

executus, acconatus, auus, alteri jam autem pretium, falariiimque fudoris mei, lucri :ontinget } Ego mellificavi, in coitione, confli&uque femper no-

es meos introibit >

Ego perdius, pernox

&

piflimus,
riundis.

Scjamalter eritprimusin mellibus meis, pradifque po-

Has ego fcirpo rofas, alter fibi fumet odores

Sicfibi gallinse

non parere ova

ubera
ladtis

folent,

Nec vslccx
Sic fibi

fibi fic

habent;

bombyces non

fua filatrahunt,

Sic vos nec vobis bajula fertis equi.

Atqui, praefagio quemquam forfan hic penes fe tacite trafraturum, [emper utpote efle eos, qui fubfidiari facile pofilnt & velint, modo uperreiftd^interfortunazacMinervasamantiores, candide comiclmunicetur adftipulari,exvotoPhilofophosfatis (qui ubicunque ^mnia fecum ferunt
:

Et quibus omne folumpatriaeft,utpifcibus unda, Utqucavibusvacuoquidquid inorbe patet )

i$

Tn occafione tali

ade6exiguumrequirente,progredipofIe: eftato

Ariftippiphiiofophi, cui,ubidie
boris fui i

quodam

exegiflet

mercedem
,

la-

Dionyfio Rege Sicilix talentum auri, quomodo tu inquitRex, cumfisphilofophus,aurumamepoftulas? fapientes ta,

men

locupletat ipia natura,

,

& opes afpernando

.

non videris imitari caeteros, qui aurum prasdicant, philofophis&fapientibus nihil

unquam

deefle pofle:

Refpondit ille, tinni mihi primo, quod abs te peto,

80

PRiELUDIUM
,

peto, talentum auri,.& tunc objeclioni tuae fatisdabo, aufiim itaque ubi acccpit, dixit Non mirare Rex, quiaPhilofophi docent, iapicnribus nihil unquam defore pofle, rattonabiliter hoc ajunt,

nam

fcmper, fineque

magna

difficultate reperirepoflunt

eos.qui

ncccflitati

ipforum fuccurrant.

VErum ha:c & confimilia occlamanti in promptu

fuumque
KK'

manetremonftrandi os } primb namque talia nunc non appa rent tcmpora * Terra malos homines nunc educat, atque tenaces, Veriiis inverfbnnnc quselibet ordine fiunt,

Quantum quifque fua nummorum fervat in arca, Tantum nunc habet & fidei, nam raditur Orbe,
H|UI

Plurima fraus nunc, nulla

fides, invertitur

Orbis,

Ima

fimul

fummis

in

nequam

diruta

Mundo,

Inverfa; feries funt, ftatus,

ordoque rerum

Dum fincera malis fobolcs poftponitur, & dum

Per cundtos reprobi populi vectantur honores, Ipfo femet agon Mundus deluditur ipfe.
Ficri hodie videtur in
co, pluris

mundo, qucmadmodum xvo Salomoniquippe animalia fiunt, quam erudiri & literati

-t

(Oppida ubique canes venerantur, nemo Dianas)

Coctores piuris,quamDocl:ores, Arcades pluris,
lcs
,

nefti

quam Socrates s fcurrx ac audaculi verecunduli quia iniquitas regit Mundum , hypocrifis imperat,indignipoflIdent dignitates,ignorantesdominantur doclis , fapientes vero reguntur a ftultis ,*& equi judicantur ab afinis: Scelcrari ftant in culmine, vitiavigent, virtus eft vituperio mendaciloqui, logodxdalique laudantur, veritas honeftas exulant fapientes expe&ant ante fores divitum, non divites ad oftium fapientum.
Glauci,

quam Ariftotcpluris, quam ho-

&

&

-,

&

En

PROSIMETRICUM
En
dives eques plauftrjs rhedifque curiilis, Pone Plato peditem raptat Ariftotelem.
it

Si

n ardibus opulenti Epulonis canes catterxque befria? laute lurmifellus ac lacer Lazarus, vir innocentiilimus, Dei|ue. delitium fingulare, ante januam illius lupiens tmoriebatur; feteriiis profecto etiamdum in domo Mundi res peragitur,quam juondam in Epulonis palatioy nam immites , improbi, impii, rui canum & beftiarum ritu vivunt, cupediis delitiifque redunmiticordes vero, Deique fervi,paulant, heluantur, epulantur >eres, & humiles pras fame pene pereunr, extremaque neceflitadyfpraxiain murido le premuntur j Vah ecqua ataxia ha?c :cquis abufus, ecquse turbatio, ecquod chaos Fortuna favet fatms: ncpti potiuntur honoribus , frolidi fuftolluntur, adque dignitaes decernuntur j authentici autem in infamia & opprobrio viamuniis deturbantur,ignari im^unt: fapientes abdicantur, )eritique adoreis donantur bardi lenonefque locupletantur, Dxdali ver6 a pileis pedibiifque funt, fapientes ad extremam iecidunt egeftatem: equi pro beneficiis folicitant, at afinis policitantur, digni negliguntur , indigni ut habiles judicantur, nventiones do&drum , proboriimque uti nugae, ut anilia comnenta ridentur, & confilia ftultorum ut oracula ampledhintur* Vlundus proinde nonne optime democratia baptizari poteft, in qua quisque fapremus efle prasefle vult ? an non regnum sft male ordinatum fophiae ac poliriae expers , in quo homines brutales , appetitus qui fuos brutorum inftar fequuntur , precirabantur,

&

-,

&

&

&

&

&

piunt

, ,

gubernant

fapientibiifque leges prazfcribunt

,

Nun-

quid

inquam

ad vivum, ut verbo perftringam

proftibu-

lum?
it

In quo Tartareos ob nummos omnia fiunt, Vix ubi confpicias, qui non tangatur amore

Ar-

U
Argenti aut

PRjELUDIUM
auri, potioris

fpeve

lucelli,

munere gaudet, Ob nummos patitur fibi rumpier hymena virgo, Ob nummofque locant ingvina nudaLupae.

Quid

faciat ftultus? fapiens Sc

Ob nummos Vetulo nubit pulchella

puella,

quoque ducit Anum: Junis Ob nummos homines animas & corpora vendunt,
vir

& ob nummos

Ob nummofque vides quodlibet

In

orbe

geri.
,.-

quo funt homines

ficut limaces,vei illecebrae argentaria:

Qhg Non
S/

non cohnt amorem, bamant ocellos ,

locellis
,

Seduohnt datorem;
Sed amant
locellos j
ocellis

cares

Non

places

Nam

tenax

glabellis

Eji manus pnellis.

Tantifper adolefcentulum amant foventque lubricum,

Dum

porrigif,
,

quod

poflidet,
fi

& poflidet quod

porrigat*

Si quid feras

acceptus es,
fi

nil feras, exclufus es

Si quid feras, amator es,

nil feras,arator es>

Si bene difcutias,facies,

non uxor amatur,

aft:

Non
.

glabra pellicula,

fcabra pecuniola

fua credat amari, Taida fiquis amat, non Thais amore carens, munus amantis amat Thais dorophoris comis, quod fi hinnit inanis, Thais in adverfum comprimit ufque pcdes.
fe,

Ib

Curia Mundus, ubi per munera munia dantur, Hon nummos & opes Hebraica lingva vocavit,

Or aurum Galli, prodiit hinc

&

bonorj

Ut

vulgare habet Grazcorum adagium, femper profpere caduntlovi

Diligitur

tax/Ilt.

nemo, nifi cui foeliciter omne , Cenfibus exundans omnibus ille placet:
Pluris

PROSIMETRICUM.
Pluris

8*
,

cnim nunc fiint, quam prifci temporis xvo Dant vel amicitias,pauper ubique jacet:
cuiiclra,

Suntque Diis proclivia

reclivia cuncta,

Ad ie Magnetes velut omnia Ferrea praenfant, Ad fe Magnates ita quadibet Aurea raptant, Ad fe ficque mifer qua:vis faftidia capcat.
obfecrationibus loquitur pauper dives efTatur rigide quidquid faciunr, ab omnibus laudatur, juidquid enim dicunt,
,

um

&

accepratur, five bene, five male,

Nemo
[ocutus eft,

malus

fcelix,

quis dives
,

non

facit apte

Humilis locutus
nubes
hic
?

eft fenfate & non eft datus ei locus locuples & mox omnes tacuerunt ,.& verbum illius ufque ad perducitur, pauper autem locutus eft, & dicunt quis eft
,

peftilentiam, fed ofcelerata filiorum Ads rlagitia! accidit, proh dolor, ut divites fedeant, pauperes ftent retro, toga holoferica ante forum fe{c ventilet, lacera ante januam, ante feneftram, claudatur cito lapide Lazarus, ut ne fceteat, vel exhalet , nefcio quid Aiphalticum, aut

pauperculus

ille.

Hemmortalium

Mephiricnm.

Vah

probrofa nihil paupertas durius in te, Quam quod ridiculos homines facis atque rudentes.

Beindh dicendum, nullos habere amicos, qui paupertate obruitur.

Dileclros

mutuo
,

nullos habet

ille

fodales,

Qui femper queritur quod fibi pauca pecus. Cur nullus qui Hecalen, nulla eft, quse diligit Irum,

Nempe quod

eft

hic egens,illa
fuiflet

quod

eflet inops:

Ciim femel fapienti cuidam

rum & divitem, fummos

efCc

diclum, duos,pauperem nimiamicos, aftute arguit, hoc efTe non

2
polTe,

84
poflTej

PRjELUDIUM
quia
divcs alioquin pauperi opes fuas communicareti dives nunquam rire confpirant,

quaproprer pauper

&

Non

bene conveniunt, nec corde morantur in uno

ille

Diviris

puer, pauperis ille puer, Si qua voles apre nubere, nube pari, tibi junge pares. Eft ld, amjcitias

&

Qux
bi

enim pars

diviti
fi

ad pauperem, ecqua communicatio cab

fe colliferint,

que

ad ollam ? quod fe focium efle,

confringentur

ditiori ita

nihil pejus eft,ut evulgavit orbi

miraculum
,1:

illud antiquitatis,

omniumque Regum Rex Juda

(ic

juftiflimus idul

mauis. Denique>

quod
nulla

Fronti nulla fides,homini

prophano,

Oportet moderno tempore vulpinari , Archimandritas agere. Argi vel Lynceos habere oculos multi fiquidem bilingves, &
;

inftar

Cerberi trifauces funt: Difficillimum item, ex vultu foloj pauculaque converfatione, hominem noiTe, nifiquis forte fene^ ftellam Momi in pccTore geftet, ut fpcclantia lumina ad cor uf

que transmirtat,fed ncque Dii lurnus, ut omnia arcana, c praecipue humani cordis abyflum perfcrutemur, ubiplurcs,aufim dicere, vertibilitates ac volubilitates funt,

quam

in ipfo

Eunpo

quod tamenEuripi fretum,uniusduntaxat diei nccTifque fpario. iepries ferunt redire Plures inquam fkxus ac reflexus, quam in quatuor flmulPiiniilabyrinthis quinimo nullus Mxander, nul: :

lus labyrinrhus

adeoque implicitus null adeopcre intricatus vorago adco obcarca, nullum mare adeo profundum, nibilran dem adeo impenerrabilc, adeoque impcrforabile, quam corhumaniTm.
,
:

clivins,ambagibu(quc retoftas fine aberratione inccdere grave quidcm cft diflicile valde: attamen cum pcrfona:,a quibus fcirando eo^nofcere, atatfve conjecTuris adexftum pervenirc pofiumus, reperiantur, iperanaum eft, nos tanulla

Nam inter vias

&

dcm

PROSIMETRICUM.
em
evafuros
:

.8?

Enimvero cor humanum diverticulis , anfra&iufque plenum, pravum & infcrutabile quotus cognofcct? Quis
rgo cogkatione illud fuperpenetrare , quis pcrTpeculari potequis ab errore ullo audeat vindicare? quod adhucpejus, [uas ad viarum direttionem conftituta funt figna, fcpe nos duunt, &: feducunt, atque a refta femita abducunt: pulchraenim, ;ratiofaque facies cor fane benignum &" amabile indicat, fed firnum eft fraudax,quiafallax gratia,&: vana eft pulchritudo:
jit?

&

'Ut

Pelle fub agnina latitat

mens fcpe

lupina:

leclit Sc

ingva quidem ut dux hujus femitse concinnat dolosy

fe offert,

fed varios con-

Non
am

tot ventivago ftabulanturinarquore monftra,

fcelerata dolos lingva frequenter obit.

Quot

ei1

vero, ex omnibus cordis adinventionibus, mala? cegriiiscoghomo namque, quantum poteft, qua:rit eas femper palliare. Expifcamini femel in deliquia, :elare huic, alterive
ipfcuntur,

&

&

cauflarum, latem >rarum, argumentorum, mantelorum mille umbracula*in prom\* ti funt, quibus prava intentio, vulpinus animus honeftiflime
,

nalam fuam

mentem

objicite

mox rationum,

&

'eftiatur: nulla
rix vitio ulli
lulla:

enim perverfitas, nulla aftutia rationibus caret, fuum deeft palliolum nequitiae & fallacire pene
,
, ,

non formofo prartextu excufantur nulli latebra fui dcftiuuntur nemo non aliquid argumenti obtendit quod cxoi biaverit, omnibus nimirum va/culis fuum invenitur operculum,
,

pfo meridie
:ur,

& dies

:erti(limam
'

mero claro tenebrae denfiflima? fuperinducuntam artificiofo fa?pe noclis fchemate invoivitur, ut cfle juretis eclipfm j quot autem ejusmodi cclipfes,
,

Deus, hodierno tempore

eft

cernere

JEvo

vidclicct

nimiumquam

vivitur beato

vix quifquam

Ci-

niftre agit,

&

intenditj vel fane

nemo

fe oblucinafle fatetur,

&

quam-

3o

PRiELUDIUM.
,
,

quamvis fraudulenter, atquc etiam nequitcr &r perverse fiaiv plurima ea tamcn fpeciofiflime femper operculare novimus nam jam ufitati, & notiilimi artificii cft juftitia: cercam nafurr decoro fpecillo affi^ere, culpam a fe in alium derivarc, quotidia ni moris eft,crafliillma mendacia finceriflimis nominibusobtexe
,

re, frequentiflimum

hic fodinas pollicetur tibi aureas , auxili; omnia, ncc ferreas femel praftiturus, fed nec digitum autpederr
j

moturus, quare
intcrmittere.

nihil melius?

quam

fua per fe curare, vel plant

Rem

Lapidis reris

cum
fociis

multis pofle manere

Non

bene cum

Alchymia atque Venus.

cura,

Jaclanda fuper folum

Dominum

& ipfe

enutriet,

Hunc mutare

fidem

nunquam

palinodia prefllt>

Difficillimum enim cft in hoc inconftantia: theatro mundo br> nos aliquos repirire amicos, ficuti diflicile eft, in flne Autumni invenirc flores primi Vcris; quia fxpiflime , qui magnum in noj

proferunt favorem,
nihil fperant
,

nifl

conchylia, quse ciunt:

& negotia ufquemodo promovere ftudent omnia peflum cant funt fane amici, quafi crefcunt, crefcenteluna, deficiente eadem, defi
ut
.,

Umbra

Cum
Sic

velut fequitur radios perSolis euntes, manet hic feptus nubibus, illa fugity
eft facibus fortuna:

comes

mobile vulgus,

Nube quibus tefris, protinus illud abit, Tempore foelici multi numerantur amici
Sors dum dextra perit , nullus amicus erit. Alternis tumeant fi turgida carbafa ventis,

Eque ruo voto profpera cunfta fluant, Mille tibi focios, centumque videbis amicos, Cognatus cuivis, ac Dominellus cris,
Afl

PROSIMETRICUM
Aft ubifallacis fbrtunae Numine verfb, Lasva femel velis flaverit aura tuis, Tu qui jam circum fueras tot cinclrus amicis* Et modo Cognatus qui Dominellus eras,

%7

Hsec a

fola tuis triftanter dicla reportas,

,

Faufta dies bone vir

cogor abire

domum.

fjuam ergo diu tu divitiis afHuis, & torrente fortuna? abundas, ^mnes velut limpidiflima aqua ad te invitas, ubi evanuerit , aleumproculcant >

Dum

favet,

&

blandis plaudit fortuna labellis,

Magnifkas ultro cuncla fequuntur opes

diu fortis fons eft ftillando liquores Ejus aquas omnes abfque quiete petunt. Aftubi diftabuit, remanent, necpofcitur ulli, Centenis comitum qui modo cinctus erat.
i

Quamque

\
IllL

Scilicet

expendunt

utilitate

fidem

!DC

NilfiMagne/enw

ibis

Homcre foras.
his fpatiati pratis, ut
:

:nl

'IB

Ed

fatis

Iongum jam videmur in

autem

ict

3 & e proprio femel flofculum decerpamus horto Experimur hymifta? & eft veriflimum, quod maxima fit conformiras auum inter & argentum vivum Sc quidem tanta, ut, cum aurum
,
,

extra ignem , quocunque etiam loco argentum vivum fit , iladhaereaty atvero ud quafi quserat, quatenus ipfi fe uniat , juando illud in fornace vivificamus, punficamus, hoc in fu~
ift

&

&

verfum, illud deferit^ ita omnino fit in omni hujus orbis imicitia,ei fiquidem non obftante, cum tu velutaurum in ignem
rribulationis, adverfitatis, vel anguftia? ingrederis, ficlus, fucofiis-

num

}ue amicus,

tanquam Mercurius, inquam, uelut

alter ille fer-

vws fugitivus te derelinquit,

relinqueris in clibano

&

in

fumum

fatifcit, ftcque folus

serumnarum tuarum: Quoniam vero noftrum fubiimus viridarium

juvat

&

ahos

adhuc

88
iet

PRiELUDIUM
1

adhuc inde depromere

rlores } cum amicorum par nobile vidi olim Spagiricx philofophise illudabftrufifiimum mareThexIiM phraftus , e quibus unus opibus inundabat, alter vero rerum tci itf nuitate afHigcbatur, jocabundus ait>/4m;cz fi funt) quorfum tunc alte !&' ita dives->alter ita inops e/i t oftendere volens, ubi iincera figillatu amicitia, adverfirates & profperitates communes efle deberc, ne Hc a:quum efle: fed contra amicitia: jura, a divite pauperem & inc
anr?
ircun

pulum amicum

deferi.

itrap

Verus amor miferum nunquam demittct amicum.

Profundius hoc fuccedamus rofetum, videamufque de amor quid quafi quidam Deus philofophus Plato nofter dicat^- illeii dialogo amoris ait, dmor mmietatis ejl & voluntatts parens ,-nonequi dem fatis hic capio , quod dixit, fi nimietatis, cur fimul ftatin & voluntatis eft parens ? ego econtra potius dicerem, Amor volutt tatuejlp nimietatis parens at abfit hoc, Plato divinus divine hi
:

wf

M
va:
flpoi

tn

k
1

irid

eft, quando dixit Amor nimietatis cfl & voluntatis parensi quod tantundem eft, tanquam protulilTet, apud eum qui veracij ter amat, poft omnia pro eo, quem diligit. profufa, poft omnmi

locutus

:uoc

dili

ab illms honore & exiftimatione impenfa & erogata, reliquumn;; manere folum plura profundendi, impendendi, & erogandi de fiderium,idque tam magnum,tamque candidum, ac fi nihil pra
fudi(rct,impendi(Tet, erogaflet nimietatis & voluntatis parcns: hic efl veri, germanique amoris lapis Lydius.

Hic

Sed unicum duntaxat adhuc profine ac quafiin corollariu Rofario hoc cxiturus Icgam florem. De Heliotropio , cui reconditas <k flupendas, variasquenature proprietates, Veterej quoque nomina indiderunt diverfa pafiim notum eft , quod fi Solis amans, ut quem a crepera in creperam , aque primo ufqu ad occafum ortu , avidis fpeftare ocuiis nunquam definat, tanquam a Solis afpc&u vita illius tota pendeat, Sc hoc illi viver* fit, quod fcreniflimum illuftriflimumque iftum planeram videat fed iorfan , utrum tunc foliim ad folem convertitur heliotro,

pium.

PROSIMETRICUM.
!l
'Q

8p

Lum

cum

abillo pulcherrima ftellantium radiorum circumve-

ft itur
j

luce?

nequaquam,

ait,

arcanorum
i

ille

naturae curioiiis ftu-

ni

^fi
lllai

quantula ha:c cnim benevolentia tantiim Phcebum prono capitc devenera>ret,fifplcndicantem

ioriifque obfervator Plinius

;tur

Mi

Heliotropii miraculum multoties memoravimus cum fole fe :rcumagentis, etiam nubilofb die: quanquam nubes fein medio
itraponac,

& graciflimi dilucidillimique fideris afpcctum , veluC per invidiam, occultet, ne cernendi cupidiflirmis illius os^perfpicere adipfum poflic,fequi nihilominus illud non defimo it, fcd obnubilo quoque die , cum omnia vencus mifcer, medias lter injurias,ad amicum planeram deflccTitur, quid ita, quihoc? eqt ifpondec Plinius exquo fic, ut nubilum 5 tantusftderis amoreft, on minusj quam ferenum profequarur; Si rutilum admirabilis 'A lanetam planta tunc folum fequeretur, cum is illi fulgidus velut ehrridec, nullum ea re exortis amiciria? daret argumentum, fed ni uod die etiam nubilofo, quafi fubmiflb ad reverentiam capitc, ra i illum quaquaverfum acclinec , tametfl tempeftas intcrjectu m ubium videre prohibeat, id veri ac finceri luculentifllmum auu loris eft indicium,^<* tantus ftderis amor eft: tacito itaque floris id ujus monitu,
immam
ille

ati

A
iui

pulfu debet cognofci verus amicusj

i(

:n

il

\i

Jon dextm, profpericacum & fceliciratum.,- dum quis fcilicetforuna potitur fecunda&valetudine bona,fubque prolixo Deo reusomnibus hujus virx afHuit,fed a pulfu Iw^ibque eo, fiquis alicum dilcxerit conftanter, etiam ciim illum averfata fuerit foriuna, &bonis omnibus enudaverit,adqueexcitasredegerit, &in friendicabulorum ordinem dejecerit y hsec integerrima eft amianitia, haec fincera,&quse magnam mereatur laudem, diledTio, hic
asvis lapis

tj

Lydius.

Scilicet uc

fulvum cencamus ia ignibus aurum, Tempore fic duro eft experienda fides.

Qui

90

PRiELUDIUM
Qui tibi nudato, tibi fuppetiatus egeno, Hic raros intcr dandus amicus crit.

Fallaccs funt

cnim & falfifilmx hx tux amicitix , quas tibi tenv pore abundantix reconciliafti, 6 vanitatum vanitas, 6c inanitatum inanitas has hominum velle curare confvetudines? nuga liint merx, puerorum pulegia, occupatio otiofifTima , & fraudi bus pleniflima,
!

Qui per vina tibi eft, per munera factus amicus, Hic quod amicitix fidx fit rerene pefrus? Quxrit, amatque fcyphos, & vina, & munera, non
Si dare defiftas, ceffabit amicus

te,

& ifte,
,

Et pennis abitum

corvi aggredientur hiantes

De

his

haud

infcite exprefllt

quidam
dapcs-t
:

Vultures rcvcra funt

cx-

fpcflant cadavcr^apes volantcs

ad

cum Vulturum, apumque

in

pappifque inhient Hem rem jufta redargutia ne dicam, Novercali dignam, 6 peftem ne, fcelus anathematizandum !ad quadrimeftre vel trimeftre cum hirundinibus apud homines nidulari, etiam in domibus pauperum modulari, hyemc autem algida appropinquahte , homines dcrelinquere , tan quam adulatores, tempore tentationis abfcedere Atque fic 2 planta pedis ufque ad cacumen capitis mendacii argumenta mil

morem prxdx

&

&

le in

homine

reperies

Tu

quicunque igitur, noli confldereMundo Labere fallaci fi gerisOrbe pedem.

eft in

Fides fiquidem rara

mundo

&

amicus verus, qui omnil

tcmporc

diligit, ut rarus, fic carus,-

Rarus

homo

tcrris,

qui verus habendus amicus,

Quin imo. ut unica voce vadum videre valeatis, Omnia mendacium funt veritatis colore fucata. Obite orbem & infpicite, ple>>
nifli-

PROSIMETRICUM.
ifTimus eft fimulatione, dolis, hypocrifi, fraudibus
,

pi
mendaciis,

arvis,mangomcis peribnatorum gregibus repleta ubique omnia,

hantatis
fficina

cazremoniarum nullibi non plurimum eft, parnm verba fpeciofa, cazremonia: blanda? funt, fed Non igitur immerito harc hypocrifium or amarum natat fclle

erborum

&

&

fidei,

mundus

in iacra fcriptura diiTimulator,

mendax,&

ioipo-

tor baptizatur, quia exteriori facie pulchraiane omnia, blanda, inceraque oftentat, atqui emptorem circumvenit, cum intusfcelitatem, faftidium, fucum, mendaciumque tegat , vah vafer orbis
Lt certe,

an non re ipfa id mihi non raro accidit,

& expertus fui

,

anno Domini 1657 Amftelodamum in HolLondinum in Angliam appuliilcm viaticoque neo, quod fuerat tenue, propemodum abfumpto (nec , unde lu>ra:cipue vero, ciim

andiam,
rarer
lei

& 1662

Nam
itn

fumptum, fcirem non rarus eram

gallinse }| us a lba^

nftar hirundinis

tempus vernum prsevenientis,

abunde
res

Cui

fuerat fat

non

vidta labore,

Jed relifta) publice perurbem fchedas, inPhyficochymicis )peram exerciturum, hac affigi curaflem formula.

me

PARiNESIS
A L
i.Kl On
fuit

PHILOSOPHI./E U M N O S.
ad

legitur a divina munificentia majus emanafle donum ]_\| fapientia, quapropter antiquitus ipfa , prx omnibus huexpetita ius mundi divitiis, maximo femper habita seftimio ,

&

ut liquido e

monumentis philofophorum antiquorum (qui

cceleftis

de divinoMagico,
ta veritate,
''

fux Artis veraci antiquitate,inviola-

miraculofis

& iingulari nobilitate, mirificaque prarftantia, cum & incffabilibus conjunda fruftibus prolixum infti,

tuerunt fermOnem)innotefcit,atque colligere

eft.

2.

Vefti-

92
2.

PRilLUDIU
Veftigiis igirur

M.
in.

prsdeceiibrum

Seniimque noftrorum

ftcndo, fimplicihac animadverfionc norificare volui, vetuftoru medicla Magorum orrhodoxis , le&ifque ingeniis interpret;
vclle, fuper

myftico corum, veriflimo tamen,ienfu,quema?terri

typis,allcgoriis parabolis, p.riphraiibiisque obtec"him

,

&

obvelii

tum iverunt qua: eft mbftantia illa temperata, quam nonpotej ignis violentia ieparare,nec terra: fscculentia defcedare, nec aqi: limofitas alrerare,nec conraclus aeris obumbrare, qui omne ccs
pus edurum mollefcit
;

& molle

indurefcit,

&

fugirivum

figitu

fcedumque colluftratur candore mirabili^qua: dictatft a patre philofophorum propheta, totius foriitudmis fortitiuio fortis , qt nominatim in fabu iridem cft illa veritas occulrara a poeris Gorgonis,Jafonis,& Medea: de Aureo Vellere, eftque de nat ra Solis,cor, & forma, &flosSolis,& Arbor Aurca, de qua fi fr
,

& hic eft iconifmus il novi ilicet recrefcunt luteus, qui femper in igne durefcit, & ha:c imago illa cerea,qu
e~his

auellanrur,

in

eodem

hqueicir,

Utlutum

durefcit,odoraque cera liquefcit

,

Uno
ta:,

Sc

eodem igne, infumma

hoc

eft illud forte

,

& fortif

mum, quod omnia

ratum
a fuo

vincit, & ad fe trahit hocque eft illud fep corpore,de quo tanta mirabilia philofophi, proph

poera?, reliquique cecinerunt.

9

3. Eja igitur dotlrina filn pergite, jam, jam inquam, janua coj nivet,ad ftupenda & abftruia naturar percipienda, temere acc dire cadoque ut alter fuftulit Aurea cuftode viclor Mala rinrhiusjita eviclo langvore fordido, difpulfifque infcitia: caftri una mecum e portufolvite:crunt enim verbamea,tanquam ve ba fspienris, conclufionefque mca: novaz & inaudira: , certacq veritatumin hac materia determinationes. Ca:teriira pra:ter hxc jam enarrata, quce conccrnunt Ph 4. lofophiam philoiophorum primorum fuper fccrcro fccretorurr erudit quoque prxfentator hujus difcipulos in philofophia, qu
,

PROSIMETRICUM.
'
3

93

sin univerfitatibus di&ariconfvevit: Poterunt itaque Domini, Uiercarores, mercatorumque filii huic fc magiftro infinuare, ex^(enfifque magnis, qure liberos foras ad academias amandandos

omitari folent,fuperfedere,cuiquefiet ex beneplacito fuo, talia^ [ue audient, qualia fe nunquam, ab orbe condito, a quovis puen

hlice doceri
iqi

audiflefponte fatebuntur&c,

cc

re

OT

E P

TICO-M
^D

LOS

qm

PHILOMUSOS.
i.

ali

in exigua pi&or quandoque tabella Unverfas propera hneat arte plagas. ij Aureus Eois oritur qua Cynthius undis,

Q Icut

Occiduoque fuum fupprimit amne jubar Sic &, neUarei \lu\arum roris Alumni, Qua^libet Aonii muneris acta mei

Hacce

repentina, vilique fiudebo fchedella Poplite declivis rumigerare genu.

Pulcher ab accinctis redivivus Apollo caballis, Pulcher & effcetis cum juga laxat equis> Pnlchra Venus rcfei quum lucet nuntia Phcebi,
Piilchraque cygneis Cynthia vecla rotis Pulchrior at quarvis prseftans fapientia vifa,
:

Pulchra quid a femet fola feratur habensj

Hoc uno

haefitans Herillus, fapienriam

fenditjnec

rem ullam aliam per

fe

ultimum bonum efle deexpetendam, condecens con-

'Yenienfque cenfens, quatenus propter fe folam amaretur^

i

Ipfa

quidem fophia fibimet pulcherrima merces, &c.

2.

Quem-

5>

+
2.

PRALUDIU
Quemadmodum

ergo fieriamat inter indigcnas, aut qi funt quapiam probe in urbe noti, rarius fcripto, vel pagellisqus ftuari, nec ulhs negotii fui fitum philyraceis mdiciis aufpicari,e parte, quod quisque>eorum fatis feria nofcat, partim & propte lllubentiam, ieu verius pudibundae mentis rumentiam,quia ietri per proprio in patrio ftridet, quod hofpito, vel alieno ridet ; Si ediverfo extcrorum ea eft confvetudo advcnarum , ut, quarcij primum crepidinem allamberint, fociimque aut locum, quo an
I

navigabant,attigerint,plurifariis cominiis confultis cceptifve viti

3

iux partes figniticent nonnulli choragiis , corollisj nonnemine foris, loculis^aliquammulti etiam (quos videlicet prolixius fortu nceNumen afHavit) literis demum recommendatitiisad amicos ad antiquos: compendiario nemini non quamcontentifllmeftu detur, ut ftatus fui aleam promovcat. 3. Quando ego itaquelitato, ac finiftro,uti timeo, aurasaucu pio, nuperrime' huc, fed prorfus peregrinus appuli, & nundini me conditio de more vulgi negotiari vetet, atque viciffim patroni caream,necfautores, quicauflam fervefcere faciant, habeam,fchc dulis his haJt intempeftive neque famen arbitrato , veriim po tius uti fato ftri&us, Meccenatum vice, utor, inque horumhypo
-,

)i

thccam illas fuccenturio. 4. Quibus quidem membranulis omnibus Artisamatoribushi< operam rncam vendito,&c. Sic volante calamo fubtexuit tridua nusBritannici fidcris hofpes&c. Cumprimis ab honoreDei glo! riofi & excelfi,deindea fervitio quorumlibet eorum,qui open
egere pofllnt, five in philofophicis, philomagicis,& myfteriijj naturae reconditioribus, five etiam juuenta ingenioli noftn boftra

lidc folide

imbuenda:

Kobilitatis avos in fe docflrina refervat.&c.

D ha?c

9
machi-

plurimi nafuti homines,obfcuri, duplices, Sc profufr di corde, nodos in fcirpo quxrentes, fpeculativi, animuir

IPROSIMETRICUM.
::

9S

achinationibus tegentes,fenfum verbis velantes,quibus nimium rte otii erat,venerunt,occurrerunt,gratiam meam prcenfatum, n partes fuas tractum, ac fibi devinctum prece, fed non pretio,

:;

,aluratum,gratulatum,colacum inftar palpatum, palliatx aflentaionis poppyfmate blanditum,

JAjentes
Solvere
nperantes

noftriRegni confcende cubile,

mercedem nemo, omnes

fcire volebant.

aut venari fub favoremco,Ovo fe ovem rtaptaturos aut bovem, qualiter faciunt Monachi,Pra:dicutii, aid genus alutafi alii, qui nihilum nidoris afe iinunt provenire, ifi videant genuagraeca, dextrafque dativas, in fuggefto fane
fcilicet pifcari
3i

&

tyitcntantur

omnia gratis,

at

domi dativo

cafu,imitantur enimha-

aos dona,

Munera magna quidem fpondebant, munia magna, Perfida fed dulci fub melle loquela latebat.

um autem

paullo poft, fama hsec efenuiflet

ac omnis

ifte cla-

oor & amor in ventum fumiimque difperfus, rriox falutationes tiam glaciegelidiores, calendis cceperunt elTe rariores, deticuit
lulcedo cithara?,canefque cevere,

Sirenum
,5uccinas,

celTare melos,pocellaqueCirces,

fonofque lyra? illorum non amplius audivi , nec candi,lis chirothecisdotatus! fidos Amicos frontetenus, fed fyco^hantas & aftentores cute, cordetemifque corvos, ac verosVultues & iic comperi pro fine,

Quod,
\t

brevis

fft,

verum,

tnagni fortuna favoris,

quo progrederis? delabi alioverfum videris , rcgrediendum, quod fi namque de hodceporico, vitajue mea incepero,Iliademfacile complevcro: quamvis enim in ,'ernantis, vegeta:que adhuc aetatis flore conftitutus, perpeffione
Heraclite,
)rotinus

hem

tamen

96

PR^LUDIUM
in miferiis tota vitii

tamen moleftiarum, & expcrientiamundanarum Iarvarum pol) tropum vel fexagintarium indubie exsequabo & fuperannabo

nam

mea lu&atus

iiim,

Scyllxam quafi

rs

biem,& Cyclopasa

faxa expertus,

Poflxemus pullusfatus infcelicibus ovis, noftra tulimus Lernas serate malorum, Ignea ftelligero quot in sethere iidera lucent Totque jocos patfus, fpecies quot in sequore nantes, Et quot ad Oceanum rivi, quot flumina vadunti

Tot

SLhaec in viridi ligno, in arido quid fiet ? Vere manus Domir tetigit me, caftigavit, cicuravit , eruditus fum tanquam juver. culus indomitus, Pernimis afrlifrus, quia crimina plurima fcci, Pcr proprias vibrata manus hinc fpicula pendo Sed quorfus funduntur inanes hsece querelx? Poft tenebras fpera Iucem,poft nubilaPhcebum, Cafibus adverfis agitatum luminat sevum Attritiique novo tribulatum robur adauget, Et prefium melius deterio candicat ore, Flebile ut incceptum melior fortuna fecundat,

&

::

Qiiam tamen,
cordis

vadum

difpeream, credite mi hoc , etiamfi forfan antc^ loquor, nunc non expcto.

a<i

Non
Nec

ego nunc avidus mnrva fine fine parandi, Abftrufum Chymise ignibus sequor aro>

peto, qua: quondam juvenis,fccreta, petivi, VincentemLapidem cruda metalla Sophum j Nunc portum tenco, fpes & fortuna valete,

Luditc nunc alios, fat quia lufus cgo, Ego ?wi fum jam> qiti fueram> ampUiis ego. AfTyriis menfas extructas luxibus odi, De viridi philyrd nexa corona jacet.

Eg

PROSIMETRICUM.
,

S7

Ego nuncprprfusDiogenizOj&omnia rideo,fufque dequehabco, jt Diogenes , qui interrogatus aliquando ab Alexandro, num
nihil inquit aliud , nifi ut a fole paululiim dequid a fe vellet :lines , qui apricanti mihi umbram facis importunam,- quo refponfo adeo ferunt Alexandrum deleftatum , ut revcrfus ad fnos
dixerit,
tis

Diogenem

fe efle velle
>

fi

Alexander non

eflet.Sic

mul-

imo inintelligibilia vifa funt , lautiflirnas penitus paradoxa ofTerentibus nihil refpondhTe me aliud , quhmutimconditiones iicum ahejjentalumine y hoc eft , placere mihi meome viverc moJO
e;

Idque vel maxime propterea , quodrem nullam efle fcirem* quantumvis utiliflima,gloriofifiima,& jucundiflima ea fit, in qua :or hominis quiefcat, prasterquam in folo Deoy Exquo occafiolem mihi fumere bene pofle videor quseftionis hujus perpiae hic Droponendse, cur icilicet Deus, rebus cseteris conditis, hominem i:ondiderit? creaverat caslos, eofque angelis repleverat, terram jjuoque, in quam animalia immifit aerem, quem avibus appro;

3riavit

s
,

& ubi omnia jam condidiflet

tum demum

creavit ho-

minem
1

eccur autem obfecro Domine partem adeo nobilem, jam condis, cum nullus e creatis locus, quem lliattribuas,& in quo commoretur,fuperfit?Ubinamigitur honinem collocabis? quem locum occupabit ? quod fubiturus elenentum?anne cceloinferes?fedrefragabunturangeli,fibiclaman:es ccelum efle deftinatum, an in aerem transferes? at volucres )bluc"tabuntur in mari ergo habitabit? aft non ferent pifces, :erramne incolet? at obftabunt animalia , cedo igitut exhseres lomo, quidtibi ruturum eft? ne quid vero nimis, ftate nonnihil,
.antarque dignitatis
,

:auflam fentietis.

Voluit nimirum Creator omnium Deus, rebusjam cazterisconiitis,locoque difpofitis, ad extremum condere hominem,ut oftenderet,fe unum hominis haereditatem,& pofleflionem,fequoque (blum hominis efle centrum , in quo feriari eum oporteat , fi ^equiem animas {ux velit invenire ; at quid ita ? quomodo

hoc?

5)8

PRjELUDIUM
?
-,

qualis harc philofophia? Quid res habeat in fuo centro quietem, confervacionern & reipondct mcus ab auribus tria -unionem,omnia nimirum in fuo centro quiefcunt,fblpitantur uniuntur, hinc plcno fucclamat. gutture Dci delitium, Du&c uimque decus: Fecijt? me Domine ad te t & inqmetum eftcor mcum, dcnei Verba vero emphatica , & turgida fpirituali vena rejideat m te quorum dum occafioncm fagacis mentis examine pertracTamuj vidcmus quod res omnis in folo fuo centro otietur, nihilque doncc indiclum fuum finem adipifcatur, contentum fit-, univer fa cnini divinse bonitatis opcra circularia funt & perfecla, adip fum, a quo prodierunt, rotata fphasrice. /\b initio, ante creationis fux primordium , naturam cun&i prarponens Dcus, fecit corporafimplicia quatuor, ex quibus con frituit poftea corrjora quarque mixta , mixtorum vero quaedan

hoc

fecitintellecliva,
tellecliva

quxdam
,

tantum

qua?dam in qusedam autcm folum cx raritate elemento

fen'fitiva& vegetabilia,
gratia.
>,

rum

creavit,

&ideojam

hujus,inquietum

efl:

cor nofrrum

quoad veniamus ad ipfum nam omnium elemcntorum rafitaj afcendit ad ignem, qui eft fupcr ftellas, idcirco ergo & nos, al illa eadcm c;nditi, merito furfum tendimus ad Deum, tanquanf ad unum principium fenfitiva vero cuncTa, nccnon vegetabili de fpifiitudine elemcntorum effccTa in fpecie diftingvuntur di vcria,ciim diflblvuntur per mortem, non immerito revolvaintu ad tcrram & aquam, veluti ad m^trcm fuam fpifiitudo quippi elementorum naturalirer continuo tendit deorium ad centrun
-,
,

fuunijvidelicet

terram,qucmadmodum
,

infernus hic nofler igni

femper

ferpir
,

furfum

gnatum

Sic ftudiis
j

uiquequo atringat clemcntarem fibi co totus incumbit philofophus, quoufquc fcien

propcrat affidue ibl, ufqucdum ab \ )rienrein Oc cidentem pervcniac. Vadunt fmuofi amncs, quoad inOceanumj

tiam obtincat

cui funt tnbutarii

inclinat ad

dcveniant. Iniumma, res qusevis naturaiite fuum fcopum,quo habico, in eo quiefcit, qunrecun cordis noftri ccntrum folus fit totius ille univerfiCondicor, x
,

ternus

PROSIMETRICUM.
ternus
,

59
fit

& optimns

Deus,

&

cor noftrum fandliflimce

eft,

imagp

t:

capax infiniti,quidni, fi inquies, ufquequo ad eum, qui fecit illud ad fe? quidni porro Dmnem afYecTum, amorem omnem , totum cornoftrum in nobiliflimum anathema, in monumentum, pigmisque amoris appendamus? ln fano Fauni, haud procul ab amne Letharo, legifie me i:memini hanc infcriptionem amigmaticam j

Jriados, bonique,ad

quod creatum

Semicyclum
Legi idem 5c

fpha?ram

primamque
fic.

in

nomine

Roma

Exigit a nobis Divinus Conditor orbis.

aiibi alio

modo

Toile caput canis ac ovis , atqui vifcera cervi Ifta Deoque lites , inde beatus eris.

Qux

nil aliud

denotant

me quidem

interprete

quam Deum

;ornoftrum fibi depofcerej nam quot habet voragohsec naviganium, Syrtiiimque macander Mundus defiderabilia , totidem&
feperire eft inexplebilia.

Teftis es infatiabilibus qui faucibus Optafti nimia calliditate Mida.

Teftis, qui duplices

aurum

clamando Neftoris annos

oflium plauftrum pra?p-atum aflignamus,

Euclio, congeftas grunniit inter opes.

^uemadmodum enim equo non

ep o immittimus,nec cani,
)ropterea
)enirus
fi

fatisfit,fi

amplum
eft

fceni

quod

ofla

equo non
,

cibus fuus,

&

fcenum cani,

fic

eoaem modo

mens hominis nunquam

exatiabitur re

nliqui creatl, quia nulla ipfi cibus proprius eft, fed folus Deus-,

^am animus
3

nofter,five cor noftrum trigonale eft, feu triangu-

are,
iibi,

unde

fphserico

mundo

fatiari

non

poteft

fed fola compari

fimilique triade,

quod hac

decretoria, at trita, explanabo hi-

toriola.

Philippus

Rex Macedo in

dapali folennique convivio, ad

quod
inter

ioo

PR^ELUDIUM
,

intcrOptimates, complures ingenio , dodtrinaque praecellentc afciti philoibphijUt animumpaulifperoblefraret fuum,eorumqu fcicntiam cxpiicaretur hanc illis quaeftionem, feu problema d fceptandum, difcutiendiimque prseftituit, ^uidrerum omnium i\\ itatura oiaxinwm ejfetl hic arreclis auribus omnes ac animis, qui dam ajunt montem OJympum, quem ftadiis perhibent altumdc)

cems
Arduus
aetherias

nubes tranfccndit Olympus

Qucm,
iia

cft,

fubjungit alter , fi de montium fublimitate controver longe Atlas exuperat, qui nimirum, non folum rcgio

nem
Aeriam primam, fed toto hoc vertice fupra
In viciniam Lunaris
circuli educitur,

&

Cselum ipfum firmamenti fulcire videtur, Tangereque ailidue ftellas,quia maximus Atlas Axem humeris torquet ftellis ardentibus aptum.
Tcrthis

quid majus excogitaverat tota terra,nempe aquam,quc tellurem univerfam primo circumdedit, Scambivit: quartus de rnuai papagallum jaculaturum fe ratus, rcrum omnium maximun folcm pronuntiavitjUtpotequicentiesfexageficsfexiesuniverfun magnitudine exuperat: atquivero quintus proxime veritati locu lus eft, dum cor hominis rerum omnium maximum, capaciifi mucoquc protuht, quod in pullo illo Martis Alexandro ejus filic re ipfacomprobabatj- hic enim,ciim aliquando Ariftarchumau diftetdocentcm, plures efle Mundos,lacrymis legcm dicerenoi potuit, quod nondum unum fubegiflet , adeo ut prazceptoren ejus Ariftotelem libellum faccre de monocofmo, neceftum fuc| rit,quo tamen jam fubjugato,cor cjusUniverfoeapacius,pIuribu inhiabat
I

nunc dementansjlupienfque

facefie
fias,

pcr alpes,

LTtpueris placcas,& acclamatio

Unu

PROSIMETRICUM.
Unus Pcllxo j uveni non
fufficit

xoi

Orbis.

mo nec
!

mille

apacitatis
f

mundi cor humanum exaturare poflunt,quia hoc eft infinita-, iftud autem quo lenius in aures animum,

ue admittatur
\

capite theoraculum tintinans

Cor

humanum

urigine aternitatis

nonfixum

nunquam Jatiabile

(3 ftabile poteft ejje^

'domni volubilitate volubilius de uno tranfit in aliud^ qucerens requiem> H non eft : Sibyllina fane di&a, verbique penficulatu digniffima!

erum difluadentia in mari amoris terreni hujus mortalitatis quia error eft i (omicilii anchoram navis cordis noftri firmare , Jtridiculusjfi putemus, haec temporalia & momentanea nonquieire pofle

Non
mamine

pretiis tranquilla,

beataque vita metallis,

:

Vut mercibus paratur Indicis

qucerat

/Inimadvertite ut perpetuo
,

totdque
re-

homo

adhcerere illecebris hujus vitce

nift

tanquam bono

;(etizo,[atiativo

&

quietativo^unde tamen non

laborem, anxietaterriy

olorem (3 inquietudinem reportat

,0 coeleftium certitudo

verborum!

[uorum

fi

lr ocet,confulat

quis forte veritatem devotse mentis lance in ipfos

procos

dubium

Lenarum, Venerifque
u:

anagrammate/oratf,

ui

\rdenti libidinis fcabie exseftuantes, teftesnon alios compellat, juam ipfos cofmophilos,mundique fe&atores, ingeminantes il'ud fapientiae quinto, ^Ambulavimm vias difficiles , viasfaftidibiless 'aftidium autem hoc undenam ortum habet? ex ftrophis 8c techlishujus mundi, quiinftar Dxdali, Rtgifque Minois Labyrin:hi, proclivem habet ingrefTum^cgrefium vero improclivem,peraboriofumque, maxime fi in Minorauriungulas incidebat ingrediens^ hanc ob ditticultatem,periculumque,locus ifte, opinor, * Labyrinthus vocabatur,quod bene interpretatur, Labor intw.
"
2

Non

Labyrinthus enim, fed Labor

intus erat.

Per-

102

PRiELUDIUM
commentatum
,

Perfubtiliteracdepol

quia hoc ftimulorum ft; dium , difcriminiimque cequorMundus apte Labyrinthus nuifc cupatur, cum totus fit labor intus ; Politicx civilefque dignitatl etiamfi quietem nobis multam videantur polJiceri, mentiuntuiL quia frcculi hujus profpera funt fortunce mendacia-, fis multis
j

titulis,

imaginibiilque illuftris , multa armorum glorii celebql vario difciplinarum gencre , do&rinarque fupelle&ile probe inl
butus,

Divite progenie

cum

prifco natus Iano.

illud

Verilllmum tamen pro coronide comperies

latct intns

lemma,

labt

Sub tonitru multo Stimmates atque tumultu.

TjNde Rex

10.

Demctrius, no&is nimborum mundi,fraudium,u

dariimque gnarus,prae caeteris dicere foiebat, quod, fi qu, n6lTet,quam grave foret fuftinere fceptrum , & quce fub Regui gradibus 32rumnce,anxietates, inquietudinefqueftabulent , vi qLiifquam e plebecula haberi queat, modo aliquanta eidem faluti quietifve fuce fit ratio, qui Regnum ambi.er, imperium accept ret, imo vel e terri diadema tolleret, uis enim in honorefine di
iore>

hiprccUtione Jme tribulatione,

m ftblimitate jme
,

dtfficultate ejje pot

vero infignisille Rex de regno, hoc utique i plenis faucibi omnibus huj us vitx lenociniis ufurpanuum
rit?

Quod jam

&

cxclamandum,

Ut grave
Contuere cor

fervitium folvit levidenfe lucellum

ab ortu
folis

humanum

ufque ad occafum has mundi nundi

nas perambulare^alios javorabilis aura fuavitate captari, ahos vohiptatt fetlari^alios pofi divitias palari,qu/v cum labore acquiruntur^ cumtimt
re pojfidcntur t

cum dolore amittuntur : Verba mehercle magnific^ crgo Cofmocortifani erratis,penitufque labatis, dum vos cojj
dat
J

IPROSIMETRICUM.
te
-,

103

agere putatis vobis quippe confvadetis magnam efte in mundi agcnda, honoribus digniratibiifque comparandis, olupratibus ftcTandis, divitiis corradcndis , prudenriam ac faSienriamfitamjcreditisciviliratem,elcganriamque efleinfignem, ;>daliria atque confortia hominum frequentare, &: palam effe coicm j dies jucunde, Ixteque traducere, luxuriari, nec non volup,

hujus

res venari,

honeftatem

ciTe,

denique ridere, tripudiare, jocari,

audere, veram efTe hominis vitam , hascqui non facit, non :>fle illum cum hominibus verfari. Sed phy hem vosPhxaces,
!

&
,,

amentes mundi clienrcs, ca?cultaris conceprus veftri inanes inr,& prudentia falfa,quia non nifi labor latet intus ,
:

Vanida duntaxat quardam fimulacra falutum.

>iviriarum etiam pofleflionem, auri argentique afrluentiam dul-

m&

mulfam

iibi

futuram

facile

fvadent illam ardenter concu-

fcentes,ar mentiuntur, funrque folum labor intus>

Retia eeftantes hamatis plena

lofcrirate ipfa,

falebris

magno

illo

mundi ^Efculapio Chrifto Domino

ejjc

itpnrcftante, Dhitias fcilicer [pnas

ioftr32 celliE,

pungentes ;

Licet eapropter

domus, omnia aurea appareant, lutfearamen funt&fordida,quale fuic olim Babylonicum iliud idoebm-Bel,qucd totum videbatur aureum, cum tantum tale extus |jppareret inrus uero foret luteum, quem dolumDaniel divinohm ille arcanorum interpres detexit, Ne errcs I^ex 3 inc[ULQns ^ ijie
cloacse, feneftras,
3

vim intrinjecus luteus

efl>

? fhrinfecus cereus y

Bel erat exrerne nitidiflimus, undique te&us /Erc, fed intus erat non nifi vile lutum.
irundines ac canna? in paluftribus, uliginoftfque locis crefcentes, lactereuntium oculos pulchritudine exrerno virore ad fe ra-

&

iunr,

ent:
;

quod autem aperianrur, inanes funt,oculisque difpliHuiquale myfteuum, &ut oportunum rei, quam tra&amus:
li

io4

PRiELUDIUM
nifl

musi annon enim mundus codem omnino modo non

cm

opes canic nofa & obfccene olens palus eft ? cujus honores funt,arundinefque, extus quidem fplendida*, pulchrxque, fi

&

tantum fpecietenus, cum intus

Grande

nihil fint,illarumquc imporiat

Omne quodOrbe
Plurima talia ubivis
:

vides,

imago, grande merumque

nihil:

gentium terrariimque vifuntur

illuftria

oc-

lorum, fcnfuiimque irritamenta; multa, magnaque pukhritudiii Quotus enim nefcit, alibi fpe&ari nemorti narivx miracula viridaria amceniflima, hortoriimque pullulantia prata, in quibs pafllm, aut rofarumardentium purpura,aut vioke vcrnantis gi?
tia,

aut

uvx

livefccntis

vindemia commendantur

alibi pub-

fcentium florum areolas , liliorumve nives aeftimariihicSapiev tum Lapidis AuratilemPulvifculum difcupi, illic auri graviflijli pallorcs blandiri, ibi argenti divites venas , galenafque adulaij Jam & unionum candentium , corufcitantiumque pondera, c gemmarum, baccanimque fcintillantium pretia quid nobisaliiff
videntur,
6c

quam uberrimx venuftatis, voluptatifque argument? tamen,vah! hxc omnia qualiacunque tandem fint, merae j>
fifrura:

dturx,inan^fque aliquot
tus latente.

funt, non

ntfi'{qualore

&laboreip

in

mendax fomnium ei, dormimus,& dormiendo aliudpraeterinanes,f;-i fafquc imagines non videmus , mors autem ipfa eft cxpergel-j cl:rix,qux oculos nobis aperiens, rerum quoque omnium verit; tem difcludit & revelat, quodque inter dormiendum bonun
tota haec vita noftra nil praeter
nifi

Nam

qua non

voluptatem , honeftatem , jubilum, jucunditatemquc putabamui ubi mors nos ipfaexcitarit, nil nifl malum , dolorem,laboreif serumnam,infamiam,&opprobrium efle cognofcemus Proinc cum in delitiarum letodecumbimus,voluptatumque plumisii' dormimus, mens noftra mira fibi flngit phantafmata , videmf quippe nobis divites, fublimes, fcelices, ac mortalium beatiflim veriim ubi nos fuprema illa Morta femel fufcitaveritj vcritatei
:

agn-

PROSIMETRICUM.
t

107
nifi ina-

agnofcemus,&, omnia, quae habere nos rebamur, non

:

jjpias aliquor, fallax

fomnium,Chim^rafque extiti(Te,videbimus,5c
rerum

Quod

prarter larvas, fimulacraque vanida

liceat

Nil toto

Mundi

reperire Theatro.

Ahanima mea!
ojflam
j,,ut

.haec profundiori femper petorc ponderares,utihujusmodicogitationesnunquam memoria tua exciderenr,

;

fincere tunc,ut fecure, quieteque viveres

quantum
ita
!

fellis,aloes,

oblefrant, ia credis latere mellis, reperires ut repente ab x^uibus tantum j.xumnofa hac vita,quam modo tam perdite amas, tam deperis-ac in mortis fcilicet horul^, inquam JjVelut idolum colis, diverteres
ir[j

accti,

& amaritudinis

in

illis,

quce te

modo

&

Jn

illo acternae falutis

Igvitur,
jjj/atius,

punftiftitio, in illo quo vita & mors diftinmomento, anima mea deprehendes quod fuiflet multo
, ,

centuplo falubrius, milleplo melius foli Deo tuo ferviifle, jjjufcultaiTe, quam tempus pretiofum vanitatibus,& inanibus illud Jjmpendifle curis; Quid tua fubtilis tibi tunc dodtrina metallum * Proderit, aut Chymia? prodere pofle minam ? ,[parnis denique petulantiam, libidinofofque attus arnentesamanres faccharo mellefibi confvadent dulciores Omniaridiculagjria hi cortifani agitant,fermocinariones imprimis hilares, illices, ^amabiles hinc inde inter illos proveniunt , quur fcilicet Venus

&

J^ingatur nuda? quid puerulus infit oculis Cupidinis ?

'

quid defignent tela

n:
lj::

Quid notet hamatis manus exarmata

Gnofiaque ex humeris

fagittis,

r
,

rite pharetra jacens t

{!:

ij
:

>imiliaque egregia adagia, ibi fubinde fermo trahicur fuper :onftitutione microcofmi, ex libris de generatione corruptio-

&

&

ie, juxta
jj

fl

phyficam Ariftotelis Quae caput, ac oculos, & labra rubella puella:, Quaeque canit,foleant ut molliter ire verenda:

Unica enim

haec nobis arridet philofophia,

Hujus

io6

PRiELUDIUM
Hujus
appetimus folum replicafque plicafquej Nec rerrahetnos da*mon ab his,ejiifve noverca, Unica mens nobis ha?c tantum gaudia nofle Vivcieque in tali, cumfali occumbere turba: Ipfo contingat Veneris langvefcere motu, Fataquc claufuri medio folvamur in actu.
Sc

&

At,6 vos profundi Venerimyftx

rnini,

Afmodaei Nobiliflx

calv

Carnis delcclamina non

nifi carnificina,

Emoriuntur, graviterque mentiuntur,

Ah

operam carnem non exaturabis ad iftam Luctifico ludens Cypridis orbe puer!
hic inquam maximus latet lahor, & fqualor inttis, id e: fupremo fpiriru infames fuas Helenas Bolenas, Len
,

Hic enim,
perti, qui

mo

celebraverunt, tuque fub Veneris vcxillo antefignane,qui extr haliru Cornehas, Hoftias, Cynthias hias,jamque candelai manu renens fuccinis,

&

Cynthia

me miferum primo

laclravit ocellis,

Conractiim Veneris nullius ante face. Cynrhia lxvorem,nec neminis oprar amorem, Conrinuo noftros ponderat illa finus, Cynthia fola placet, nunquamnon fota placebit, Cujus in amplexu morte perire juvat. Laus erenim eft, in amore mori, laus altera,poffim Si Phimis fruier folus amore mea:

mors invida claudet ocellos, Rclliquias capias Cynrhia fola meas $ Nam neque amare aliam, neque ab hac difcedere dignun, Cynrhia qux vita,Cynrhia morte melbs.
igirur

Quando meos

Confimilem

&

intus

Uborem

angoremque

experieris,

cum

tu

ol

ferv.'

PROSIMETRICUM.
:um male agens odis lucem,

107

crvas caliginem adultcr,profpiciens per feneftras, per cancellos,

Veftequc fublata dulce

faceflls

opus

^unc cum hac, nunc cum illa meretricula, hodie cum Laidc,eras rumThaide, mane cum Cyprica aliqua, vefperi cum Corinthia, 4 [nortique vicinus,ac fatojam jam conceflurus,amorofoamafiam ;uam nidhi & nutu infonando afpicis,

O
Siccine

mea

Chriftina,

quam fxpe coivimus una,

!

nunc feparat amara mors

,

cum inquam Alexandram

,

igens

Pamphilum ad

cubiculi fecretiora perducis

,

vagaque

libi-

catellarum inftar , Atticos iine equiens proccs cumClytsemneftra admittis,

t

./Egyptiofque

omnes

Stans cuivis carnali perterebrabilis enfe:

;trCum
!i

Adbeone multo pejor per rimam obfervas in balneo nudam cum fororibus nymphis iine vefte Dianam , tibique tacite

applacendo canis, Ludicer 6 nude

cum nuda

ludere lude

Cum demum duos

Dulce

fcnes imitatus in horto, Sufannse in fontela-

yanti ais, Oftia pomerii claufa funt,

finus bella?

& nemo

nos videt,

jam

ventris inibo puellse:

intolerabilifque ftultitia!

Vah autem abominatio,

& mera,

cum

fenes niventes illi vertices, atque albentia tempora, qui cum ad !occafum vitse- vergant, ad auroram refpiciunt, ac juvenum more lafciviunt Sufferendum quidem aliquoufquc foret , fi in floreaetatis conftituti, aut jam vefticipes , ad Orientem juventutis oculos acclinarent aft incana illa capita filicernia , qux rantojam irinere a matuta vitse retroierunt , morti vicinos , alterumque quodammodo pedemin cymba Charontis habentcs, lumina ad Orientem adhuc convertere, deplorandum eft Seneciones 2
:

&

:cS

PRiELUDIUM
&
manifeftum faciunt, irridiculum
eft,fatiiis

corollis redimitos incede* cioncs fub vita? terminum floribus re,longius vitse fpatium iibi pollicentes 5 fafciculo uti naribus api

plicito

adOccidentei

oculos inflecte veterane

&

recane fenex:

Ducere grandcevi rcprobantur aratra Caballi, Depofitoque vetus fecubat enfe pugil.
Noli temet fingere corvum, novit teProferpina canum,Noli nos mentiri,
an

Aut

ritu

juvenum, confpedH, hinnire, puella:

Noli amplius attendere procacitati mulieris,favusenimdiftillans labia fcemellse, noviflima autemillius amara, quafi abfynthium y
Sit tibi confultum,

cultum contemnere vultum,

fibi

*l

Dat

vulvse vultum,quia vult ut des

multum:
ficta,
w

Fcemina nam dicta ex hoc, quod det verbula Extus pidta, fed interius maledifta, relidta.
In ore mel, in corde
fel,

in

cunno aculeum habet

Flos Veneris

rofa eft, fed fub ejus pufpura multa: latent fpinx.

Mille latent mortes, velantur funera mille, Ofcula,non arnat,indulgendo, fed hamatAmica Poft mortis morfum, vertit dilectio dorfum
:

Tot Venere
Maximus ergo

angorcs, quot funt

Hermete colores.
Utct
intus.

hic plangor

& angor &: Lafor

fi

Curis jaetaris, Vcneris Poft triduum delcclat

Si

caftra, fequaris,

& ingvcn.& hofpes & imber, maneant porro,cum porrojure valebunc & de
cum eadem

Notatu dignum eft\quod legitur de Grxcix Oratorum Principe Demcfthene: hic enim cum quodam tempore ad meretriculam.
condefcendiflet,

raercede

ftipularetur,

ac illa mille

prosimetricum;
fllle

J09

drachmas

in

rem inhoneftam
,

petiiflet

pretii enormitate

iterritus difcedens
ty, noio ba/iare tanti.

braccamque

colligans, ait, 'Tanti poenitere

nm

Exhilarat terne belke luttafle puelbe, Quadriduana dolor, quinia prorfus onus. FronsVeneris dulcis,fed finis amoris amarus, Verna venire veges, vergere verfa Venus. Semper in Oceanum fic flumina dulcia currunt, Aft ubi guftarunt sequora, falfa fluunt. aod inde ortum habet,quia ftultus credit confilio vulpis, (Stultus quando videt,quod bella corinnula ridet, Mox fatuus credit, nunquam quod pulchra pepedit) lubricitati carnis,tranfitorium, mutaeft, concupifcentise

&

ejpiftumj-bonum^verum, permanens

&
,

ftabileefle

cum

ta-

ipfa lihidinis oera awcuptta inardefcunt

adepta zilefcunt, avnjja

nefcunt,

&

transeuntia torquent, vaftdntque

bofl?li i'aftatione$

Omnia

labuntur, certe labuntur amores, Lactare, aut la&as, hxc in amore rota eft.
,

de videmur nos cofmophilr

otidie

hujufque mundi cultores iilud

pene experiri, quod evenit Patriarchae Jacob; Meminit :ra Genefeos hiftoria, quiaexiftimabatille fibi in uxorem danm pulchram Sc gratiofam Rachelem , propter cujus amorem )tem integros annos magnos eXanclans labores, patri-ejus iervierat,- veruntamen nofte Hymensei, non comella Rachelfed fceda, lippifque oculis Lia ad ipfum ingrefla eft ; Non fe,

s nobis accidit hujus mundi amatoribus, qui,ubi poft oleum Soperam perditam, poft perpefloslabores ingentes, defiderium rftrorum bonorum, divitiarum ac voliiptatum- abunde nos ex-

*turos,

fperabamus, ridiculi dekidimur,

relicto,

pro fuavi odore,

Btore,

Portantes magium prseter inane nihil

j'

Nam

iio

PRiELUDlU M
nidus nofter,quem vocamus

Nam

adulterinus quida mango eft, hamiota, falfariiifque verfutiflimus , unumquemqj fane exftimulat, honores, quos fucat,ut ambiat s opes , quas ft ginat, expetat: delitias voluptatefque , quas ofFert , fe&cturjinterpolat , inan, eludit, quidquid enim elimat mentitur
1

mundum,

&

&

inutilc, futile

&

mutilum

eft.

Apage

ftultitiam intolerabiler

maximamque moriam, mundi

fatuitate dementati.

videlicet paflionibus excxcati,

Ob

tot follicitas orbisStygialisopellas,

nihil efle fcio, fed vanas retenus efte,

Quas

Et vano phantafmata vanidiora vapore.

Prxterit quippe mundus, concupifcentia ejus: voluptatcsilli refplendent quidem inftar accenfx candela?, cujus rlamma pulchra, fuftentatiirque quamdiu ejus durat materia, atqui ip

&

ad vadum perdu&i, omnia abeunt

in

fumum

&

fcetorem

Fumus opes, & fcetor honor, dumufque voluptas, Et fpecics fumi dumique eft,quidquid amamusj Et tamen hic dumus quem non hic fumus inefcat, Non premit efca jugo quem dumea fumea flendo!
3

Talis eft terminus

omnium rerum mundanarum, quamvis

enil
p|

fplendor vanitatis illarum nunc nosobhihrct, in fine tamen riet plurimas naufeas 'Sc remorfus,funtque omnia

In pulverem 5 Sz flatum, favillas Et tenues abitura fumos.

-

&

n-

bcnt antiquorum ingeniofa commenta magna fua faspe d cumenta, Sc cgo in fabula regina: Junonis, qua* pro Dea d vitiarum colebatur, eximii aliquid reperio. Pluto ergojunoqi duo divitiarum Numina habebantur,quibus hocnomine proprj dicabantur ar-c, & litabantur dona cseterum in Junone etiam a adur
:

HA

PROSIMETRICUM.
iil

ni
,

dumbrabatur,

& quemadmodum Jupiter ignem

Neptunus

a-

itft]uam,Cercs terram, ita aera

sj

ir

m
i|

Juno in comcedia Deorum exhibeExpendite hicjam geminaSaturninesofficia,quod &opum >at. }ea erat, & aerem referebat, regionique illi,iub qua refpiramus, praefidebatj quid vero voluit dodra antiquitas, quando junonem >andem & aeris & divitiarum Deam finxit? illud haud dubium Talvo tamen myftico philofophorum fenfu) fignificarc voluir, juod in hoc orbe opes & aer, majeftas & asftas , voluptas & venusidemfint:

Extima

labra

quidem

mellitis

mundus

inungit,

Pliifque fatis blandis fingitur ire rotis,

ped intus mille fentibus configit, cera complet, quia,

& interitu,ac amaritudine vi-

Ut Juvcnalis, pliis

aloe,quam melle redundat: Gaudia, quse comi creat orbis imagine, fallunt, puer in pcenas Cypridis arte tuas.

LJniverfipotens

ille

rerum , Conditorque Deus

lis,

delitias triftiriis

Drofperitates adverfiratibus ailiduo permifcet, ubi uber,

ibi tu-

ubi mel ibi fel. ^uantus hypucrita mundus conceptiones illius dolorcm fpirant, Darrus inquietudinem redolent, uterus mera ofricina fraudium,
ber* ubi nux, ibi crux, ubi Dis, ibi
!

Hem

interfemincum non nifi fterquilinium, & feminarium doli s muicrum maxiPse, mamillae non nifmseniarum ftilla?, exterius quiiem pulchra: & libitae apparent , at verte femel faccum, interius

non
I

nifi
,

nequitia

& falfitas.
lethalia fpicula capta,

nunc

&

mundi

Vanidafi tantogaudiafelle natent.

Merito eapropter hsec cun&afublunaria, & omnia mundi bona pro nihilo ducenda, illudque kpulchn lapidi lerrma infculptile > quod pdft genitis perpetuum relinquo monumentum,

Uni-

ii2

JE

I/U D

U M
&

umbra, Et fpecies fcenar, nihilum, quo remate dicam. Mundo nulla domus tutelar,aut ara falutis,
Sed vanitas funt omnia,ac inanitas Quazlibct ex nihilo, qui fceit, is unicus omne,

Unicuiquc maneto profunda mente repoftumy Terrca cunctavapo!: , flatus funt,fumus

Nam

Deus ex

nihilo

quod

fecit,

id

omne

nihillum.

Iftud fucaciflimum

nihil ut fugeret fereniflima illa piellalfabell reconditiore auloe receiTu hos indies dcfcriptos verikulos e aureo cordis fui thuribulo le&kafle traditur.

Sunto mihi vires, lautus mammona, quid iftud ? Efto argenti, aurique redundans mafla, quid iftud.? Si mihi fint prolcs Regis de ftemmate,qnid tunc ? Longaque fervorum ftipato catcna,qurd inde >

Me

rota fortunae fuftollatad aftra,quid iftud?

fi

Milleque

fcelixannis regnaro,quid inde?

vanefcunt hxc omnia, quod nihil inde, Tutius ergo DeO famulem, quia iic fatis inde: Undique qui quoriiam bcne viderir, undique cuncTam, Rurfus & undiquc in unverfo Mundo levitatem, In toto pcnitiis Mundo nihil efle loquetur.
cito

Nam

Quas metra nonviragini

dum

attentiori mentis acie

citata: adftipulari;

totenim

Jis mulicres folx,

quantum

facile in

appendo, non poftur^ tantis obruunturmi, tota eft rerum univerfitate<

&

quandoquidcm malum omnc ex

und< L ipfis fumpferit originem a:quum, juftiimq;, ut ad caput, a quo fcaturiit, redeatj& fane renJL hancprolixius paullo fecundufe expenfurij cedo,quid fodes dejr litiarumfit uxorivirofuofociatx,e6queceu corporeo fuo cenrrcl poticnti, nili materno condecorari titulo,& natorum quorundarri iui lpfius fimifli frutice congaudtrer' porro autem momentum il lud, pun&umque gaudioli immenfo dolorum, maloriimque acer vo
,
|

PROSIMETRICUM.
10,

113

imo labyrintho

intricarur:

nam germina

tenellula inceiTanti
,

pus habenr relevarione, rcfocillatione, advigilantia pubefcenjia conrinul cuftodia, adultiora ikpe non niii cordolia iunt. Quid igitur inquam voluptaris iit rem ex fundo penfanres per lategrum viras fpatium fcemineo fexui ? ubi fcmel afluclum eft omnis perfedtionis , virarque Iji utero marerno femen earum, iiunere doratum,in ergafterio vim paricur, loriique fatis lubncis fciritum trahit, putridis, fcetidifque innarat aquis , obicceno Iteri volurabro obvolvitur, difrupris his clauftns, confractiique Ibfcuri carcens clathris,ut jubare folari,ru]gidaqueorbis lampa-

&

&

le fruarur, biennii faltem ad minimum fpatio, lemnifcis & cunis, Imquam compedibus, manicifque circumiigatur,rorum deinceps> laetcriimque vita: tempus, parrim parentum,partim manri itriIriflimo iemper jugo coercetur , arclifque veftimentorum prefluis infibulatur. Harum adolefcentia, non quo iibi, fed ut viris |laceant J & dum ipiis placent,perennibus mterea fodicantur torlicntis, iiquc quid forte delitioli eft eis, dum ipiis viri adhinniInr, & uidcm funr oble&amento, adeo vanidumeft iftud fu-

&

|ax, ur

meniium

curriculo

novem iblummodo
,

quotidiet hujuice

olupratulas exiriale fupplicium,

lolenro vita? difcrimine

ruciatu

quo perfungi nihilominus fine membroriimque omnium exquifito

ntqueunt,ac fi fupremus ille orthocrites, aftioniimque riminofarum icitator juftus Deus videatur adhuc ab ipfis expoulare rationem multae , qua viros praecipitarunt omnes & fe
'>fas.

Mulierem eapropter merito dixeritis, calamitatis cumulum, menti originem,gemitufque initium: Quodfi proinde, ut in tntate eft, tot tantaque mala fexum illum infirmum circumftent circumvolvant, tunc mehercle oprato & fidere fortunato navirgines incontaminatx, quas beato periftylio liberse feclufaz,
(j

a fua ccenobia colunt,priuiquam feiant,quid valeant hujusor-

ble&araenta , St fiuxas voluptatis delimmenta,

......
P

O ani-

ii

PRiELUDIUM
O animx torni
melioris forte rotatae, Eft quibus ha:c fcite nofcere velle datum! Indubium eft illis cimelia tanta manere,

Quanta nec humano corde voluta latent. Ecquaitcm gloria major, qua: lausmajor, laborque major?quar
infcvincere naruram rebellanrem, pedibus prorerere tyrannur Cypro, retr dome(ricum,Parrhum& Lacedaemonem vivere abjicere immundiria: omnis receptaculumjnihihpulchc! tergum rimum, nihihcudinifque pelagus

Mundus enim

haur mundus, fed polluit hercule

mundos>
I

Ergo manens

Mundo quomodo mundus

eris?

Pifces oceani incola?,Neptunique parafiri femper, ne capianturlc in periculo lunt, quibus piicarores nulla non hora infidianturW

mtlle retium,
tificia,

faginarum,hamorumque generaadaprant, mille aip dolofque ad incailiculandum adhibent. Cofmopolitis i mau hujus mundi exipatiantibus majoraciam imminenr diicr: mina, quibus, fcilicer diaboli, mahgni 1II1 fpiritus, nullo non teni pore infidias ftruunt, hamiota: hi veriutiilimi, qui diu nocliiqu cxplorant, & in occuito latent, varia tendicula,cafies, laqueofqu in eorum perniciem tendunt. LadlarorSataras perpetuo perho partt m cxcubans arquor obvolitat , iemper navigat omnem

rece femper

&efcam manibus

prarferc,

urincauram animulam dc
,

faginet,ac in cafies iuos concludat. perrrahatque. Ah ergo! nec de nihiloingemino , fcelices jure
lara:,

terque

qua

terque, millsefque beara: dicenda: virgines,virguncula:que invic qua: Zcphvro benigniorc affiata: optarum in terra vivefi
,
1

tium portum intrarunt & ab omnibus Labyrinthi hujus flex bus fe expediunti Mundos muliebrcs omncj, floccipLndunt, v* ftes aurcas limbis circumdatas rcjiciimt carcnulafque adamanr radunte, nec non umonibus rutilantibus cxornatas,annulos,mc niliaque preriofa qualucunque negligunf,-5c cxt.era cofmia bland. mcma dcipiciunt, utobfequio divmoperpetuis devinciantur fa der
,

PROSIMETRICUM.

n?

eribuSjChriftiimque intcrris mendicantcm, nudum ac crucifium folenni fibi tedi jungentes, eodem in coelis, Rege poli fo-

;.

que,gcnitore lucis & vitse, mortifque menfore potiantur,&ipjm in perpetuas defponfent aeternitates, 2 quo fponfo donabunqux mens concii .ir his omnibus inexcogitabilibus muneribus, .ere non poteft, majeftatem, opes, & quidquid humanos ad fe apit animos, non dabit, at profundet pedibus ipfarum fidiflimus le,prsetenerrimiifque amafioDeus,cilicii loco limbus illis erit vel
3

)fo ccelefti balteo fignis ftellantibus picto prseftantior

Merce-

emenimvero incomparabilem, proh ternobile tenerafcentium irguncularum prsemium ut fibi fcilicet foli inhasreant,ipfiufque leditentur obfequium, laudem & gloriam , cui pura & cafta me:;)dia, miritonaque voce perlitabunt,infufflante pneumone amoii.s divini flamine turgido, cujus occulto caloris ne&arc delibutx | jperccelcftibus delitiis medullitiis perfundentur, ac longe lon!

iiori

quidem tum candidiori

honeftse voluptatis face ,

quam

per-

crui poiliint, quse terreno

hoc incolatu , tetroque (Jrbis carcerc

jlauduntur.

Imo

vcrofi

omnia

illa,

Stqua?cunque mundus habet deleclabi,

la, ad ea, quse in ccelis funt gaudiofa, vel delitioia, expendatis quidquid eft enim in hoc meJpedores putores videbuntur

&

rlhitico

puteo Venerts vel amoris, pellicator nominari debet de

xapanaribus exortus plagis. Qiiia infcrior hic nofter Globus inftar falfse, deceptitioeque eft ^fficinse, cujus merces omnes, creatura? inquam etiam ncbiliflimaz |: prseclarifllmx, non nifi figna funt, typi, ac notaz qusedam di~ Jitiarum merciiimque, quae in ampliflimo illo divinas majeftatis
:<econditorio continentur^

Quptus

itaque,

modo fapit, non liben-

defudabit, decertabit pro ccelefti illa polyplufia Hierufacxiguis urbeculis,qus tantum opera:, cala!aitatis, fangvinifque fteterunt, autquantum pro pufillo terre,
iflime
-f

tm

quantum pro

ninutamunitiuncula exantlatur? ciim tamenOrbisuniverfus ad :ienfuram cceleftis illiusUrbis pundtulum fit.

Quod

m6
Quod
ii

p-RiELUDIUM
igitur tellus;

qux nobis tam

vafta,

adeoque arapla

vi

detur,ad axem,

fuo rotatu agic,ufquc exigua eft,quan rula finc caetera minutiora, exilioraque corpora , fi jam non cun il!o planetarum principe, quinimo cum rebus grandioribus , qua coelum inrerius cenec,conferancur? plus dico, ac fi omnis Gra
fol

quem

cia in armis fteceric,

verfam urbem Heroiimque fangvine& vah peftilenciam

!

decennali bello Trojam cxrenuaric, uni inccnderic, Canco generofiflimorum juvenum

fi

incericu

depugnacum

firpro

unaHelena

digne eapropcer effervefcens infanio,

Expecicur canco cam Curpis adulcera bello

Quid
fima

icaq-,
illa

nos pro incrcaca illaDei fpecioficaCe,pro cranfvenuftif feu divinitacis forma concempland. aecernse vericacis
,

facere par eft

incomparabilicer enim pulchrior

cft

hieroduli

Chriftianorum,

bella imaginaria, uc fsepe nos ccelo,

quam Helena Gracorum ; Deo, bonis omnibus

creatura^

hic Camen,eheu,

um

orbat

raalifque involvic ascernalibus

Homo Dei
Ec

in carnc orirura,

Quare brevi moritura Eft cibi cam parva cura,

Pro fempiterna gloria? Quae quod quanta fic fi fcires, Non utique deperires Nec mundana fic ambires , Aut humana fic fitires, Vanida traftcoria.
Melliflue mehcrcule mclleo cxcurfum flumine
gloriofius,

quid namqtfi ecquid vicloriofius , quam, mundo poftcergaro, Cocutt mundnm habere fubpedibus? Vah lumen incomparabile, 6 fcin cillam torris inexnsftuabilis cu pedtus force & inexpugnabile,n
!
!

poces,

quod nemo poceft,

eflicere, illicere, ecquis

rum

vifco folirse libidinis illaqueatum ab

enim adulrc inveceraca fpurcae lu

,

bricicatis

confvetudine avellere

in pelle pellicem

cui omni.

orbis balnca ad

munditiem non

fufticiunc

,'Ba

PROSIMETRICUM.
(Balnea corniccm non purgant,& meretricem; Nix nec enim cornix, meretrix nec munda fic unda)
Prece vel pretioex profundo vitiorum ccenoabftrahere
rit
?

117

abftra-

ipfam ufque divifionem anima? pertingens gra;ia, charitafque divina, abduxit Magdalenas, Lenas,Pelagias, Laidas, thaidasj atqueindies tot teneras, Sybariticeq;educatas filias parentibus^patrimoniisjmatrimoniisjdivitiisjdelitiisaquafi ab uberibusmundiadChrifti vulnera perducens-, Prae hujufmodi eri

& avuliit ad

*o,fimiliumq> pertrcclatione,
erretur mihi ad

fi

velipCumpbilofiphorumpharmac^i of-

impendendum, renutarem, &, modo eloquar, ut entio,pro eo ferme, quod Hecalc pauperrima daret, reputarem % iam ut verbo abfolvam,ditatus fum ego nunc fol&rerum harum
5 ;

:ognitione, fuaviter propria inpelle quiefcens

Nunc folum

mea me fulcio, flrmo > Pauperiemque probam lauta fine dote requiro,
virtute

Ha^c efl una meo pliis apta medeladolori, iiuod fciam,non omnibus, & prsecipue mihi, cxpedire ad laluem,habere cum fanitate divitiarum & honorum libertatem, Sz d,anne tritum,non in divinis tantiim, fed & humanis efbliteris? mjufce fvadeke nunquid hagiographa , codicefque faeri pleni
;

lunt

Nonne homo,quando locum

:3erebrum
.
"

fibi

fentit inverci

ita

nimis afTurgifcit in altum, ut de rebus minimis fubtus

bene non poflic? Noctua fimiliter, nonle quanto fublimius de die volat , tanto miniis videtK? Non fecus nos in aitis majeftatibus 5 & in die ac claritate munjhnx dignitatis , proiperkatifque conflituti, vifum verce fanentiaz perdimus , Cum ejjet in honore bomo, non intetlexit j quia 'enflimum eff veroque verius, voluptates, dmtias, mundf:xi(tentibus judicare
'

jue hujus bianditias,

'

torum hominum

>

principalem efle caufiam lapfiis tot fcelehorribilifque damnationis animarum ipfo-

um>

Tur-

n8

PRiELUDIUM
Turgida nunquid enim Crcefum fortuna
fefellit ?

Cofmophilus faruus, & infanus, cui omnia ad votum fluunt, qu profpero fortunse vento utitur , qui blanda in rebus fuis malaci; gaudet, qui inquam extra tempeftatem eft, & in delitiarum, vo luptatiimque rivis obnatat , is de Deo nihilum laborat, de mort< non cogitat,judicium non pertimefcit, tartarum non horrefcit nullam animx falutifve rationem habet s atque hoc folum lll cervicem infringit hoc ipfius ruinx, exitiique cauffa & occafio
,
.,

Hic ego

fed balbus,quia

non

intelligar ulli,

Terreus

& carpet talia texta puer.

illa
,

Non

domina luna occrecari vel pati eclipfin nifi cumplena,quam enim diu dimidiata eft, kin cornua curvaj eodem modo homc ta, ab hujufmodi deliquio immunis exiftit non confpicitur a bono deficere,nifi honore madtatus, diftentiifj Sed haec hic latiiis exporrigenda funt feriefqu< que divitiis harc pertexenda eadem Phcebe,cum plena,afole, unde lumeij fuum mutuatur, eft'remotiorj itanos, quo locupletiores fumus
dicitur noclis
,

opibufque pleniores, eo fere femper remotius vivimusafole ju ftitix. Fertur dc certo quodam pelagio pi(ce,qudd,animadvef tens mare commotum, fecurus intrepidufque per undasvagetur
prefciens quafi fe

tempore a pifcatoribus non captum iri haud aliter quoquc homo prudens , cuique res animae fua* cord eft, tempore tribulationis tempeftuofo laetatur,cognofcens fepe hanc a carnalibus faginis, cafllbufque tutum futurum.
illo

fiquidem luxus, &opes, & honores Transmutant mores, atqui raro in meliores.
Divitiaz
,

Tunc Helotarum inftar vivitur, graecatur, pergracatur fragilita tis nempe humanas nimia in profperis rebus oblivio eft volu
:

ptatum cceno, divitiarumque fceno obfepulti heluamur, popina muri

I

PROSTMETRICUM.
nur, bacchamur,
)rates
'

u9
fibi

neporamur ; tunc relinquitur ccelum Deo,

>erpecuain terris vita opratur,

tunccum

fcpicuns propter volu-

dilcedimus a ccetu phi!ofophantium,tunc cum m.agnis ilis Babyloniorum MonarchisNabuchodonoforibus(illis inquarn, jui fanctiflimum limulac ampliflimum Hieroiolymorum tem)lum diripucrunt^apotheoiin^cum Alexandns & volumus nos,
Se

jubcmiii) adorari, ac in

Deorum numerum, canonemque

eft

rc-

tanij

Ad

fcelus

atque nefas quodcunque

purpura ducis

)eftrahitis, ecaftor diftrahitis, &: divenditis glorix

hsereditatem ninoripretio,quam lentis edulio, vos opraefentes puiillitates, & enuitares voluptatum, cupediariimque mundanarum,

Nemo putet dominis fimul infervire duobus, Non poterir pariter Thens & Galarea procari>
Alterms vires amor
alter caflat amoris,

Ut

perit, in plures rivos qui ducitur, amnis,-

)ulcedinis exintegro mellilo fuffundimini mari , 'Periclitatur ca^ itas in delitiis, humditas divitns, pietas in negotw , veritas in multiiqme j charitas mfircuio nequamsjugite di medio babylonis> & falvate

nimcis vejlras,

Quisquis amas

Mundum, bene profpice, quo fk eundum,

fracidam fortita mephirim,
via peflima,

Ut

via, fic vita eft via,

Nam

qua vadis,

plcnaque

cladis^-

^
i
'

Arnalis igitur volupras (

12.

quemadmodum fcite & ophtalmophaner^s prophetarum omnium rex regumque prophe^>

,

Salomon fub fymbolo procacis fceminse

;

prsefiguravit_) cu

ave-

nos via abftrahisi ac abducis Turius cft mulro Bafllifci cernere frontem,

Quam

bene

fcemella* fpcftare falads ocellos

efl

Lxpertus dico,nulium

fub fole venenum,

Quod

120

PRiELUDIUM
tantoperc fugiendum
eft
-

Quod

juvenilibus praefertim

anni?

c^uan confvetudo exercendi furta/ hxc enim fcabics, c o:iIis juventutis pernicies.ubi femel prcbe inolevit,
lanuginis artatem mifere illattavit,
plius

& prav & prim

poterit quafi
luxuria?

de cartero eradicari Vitium ac pene infanabile malum eft,

,

nunquam aoj horrendum proriiisi

Omnes humanos
Solus nulla arte

fanat medicina dolores,

eft

medicabilis ufus amoris.

Id ipfum non inepte Veteres fub fabuloforum myfteriorum frl volucris indicarunt. Deperibat Apollj in formoiam aphnenl dedignata amatorem,omnia illius afpernabarur officia, vehl illa in iilicem durata fuifteti tam implacata, mdeliexa, lllacrymabj lis,ut nec precibus feexorari pateretur, vocefque ullaj> trattab lis audiret, nec pretio ullo induceretur, ied neque minaciis quai| quam terribiliflimis moveretur, utvoris illius quidquam conce deret; fubpudefahis Apollo, deiratis quod-fuse potentiam fn ftratam ccrneret, in laurum transfiguravir muherem , cui amc rem fui infunderenequierar,cumque fupenora cogiratione vo veret, ac amoris incendiis prxcordia ilhus perdite , pertinac

&

ter deflagrarent,

Hanc quoque Phcebus amar, pofiraque in ftipite dextra, Sentit adhuc trcpidare nova fub cortice pcclrus, Complexiifque fuis, ramus, ut membra, lacertis,
r,a

Ofcula dat ligno: Laurum diftuaviari cupiens, quodDaphnedi negabat.refugit quoque ofcula lignum quam difficilis Dapli ne, tam rigida laurus, non permittebat fuavia, & defugicb.it arr
,

plexusj Quorfum, putaris, hxc Veterum fabula fpcftat? ur lie niflcarent confvctudinis in amore eflicacitatem & quam n* m tcr animse adhxreat , utque difBcile eam deferat Averfabatii
,

Daphne Apolhnem, qui, tametii eam in laurum commutaflet cquidem illam amabat,& ipfaecontra, eciam in arborem verfa
a:qu

PROSIMETRICUM.
eque illum refugiebat
es-,
,

121
,

dedignata amplexus

abominata amo-

Ofcula dat ligno,refugit tamen ofcula lignum.

^uia veneria paffio, quse frequentiore ufu in habitum abiit, ea* enus occupat animum , quatenus vix eam cxcutere poflimus, el fi omnium virium contentioneid velimus, unice curemus. Jluftrabo hanc vobis adhuc, quanquam fuopte genio, ipfomec xperimento notiflimam perfpicuitatem , illo alio Antiquorum
r

&

&

ommento,quod
lli

affinxit alas
,

tum
>ido.

fecerunt Deo ingeniofa vetuftas,nec imprudenter hercle id faa quocunque factum , quod fcilicet alatus pingeretur Cuilli

in

Deum amoris Cupidinem

Is

quicunque

Nonne
Hic

fuit, puerum qui pinxit amorem, putas dofras hunc habuifle manus ? homines primum fine fenfu vivere vidit,

Etfacili

magnasfruge perire penus:

Idem non temere ventofas addidit alas, Fecit & humano currere corde Deum $
quoniam jaftamur in unda, Noftraque non unquam fpes requieta manet. Hamataque manus merito munitur habena, Gnofiaque ex humeris rite phartra jacet: Lymphat enim citius, tuti quam cernimus hoftem
Scilicet alterna

Exque
In

illo

immunis vulnere nemo

redit.

manent, puerique falacis imago, Sed penitus pennas perdidit ille fuas.
tela

me

Nam
Quid
Eft

volat e noftro defixus pectore

nufquam

Inque meo femper fangvine

bella gerit.

juvat enervis, ficcifque habitare medullis?

Si fic eft, alio fpicula mitte tua.

ifto

haud ta&os

Non

veneno, ego 3 fed volupis faucia vena mea eft,

fatius tentafte

Q_

Quam

iiz
fi

PR^LUDIUM
Quam difpuleris, quis erit qui talia cantct, Hxc mea mufa levis, gloria magna tua eft,
}

Qua; caput, ac oculos, & labra rubella puelke, Et canit ut poflint molliter ire pedes,&c. Ut jam autem alatus erat Cupido, fic mater ejus teftudiner calcabat Vctcribus, at quae caufla, quod alas Cupidini, Veneri
pedibus tcfludinem appinxerint? Venerem

Deorum
quid

nuntius ad

mirabundus

lic aftatur.

O Paphia!

ecquaenam hsec

facies, teftudo

illa

} ceda valet, molli

quam pede Diva premis?

Tali enim forma edolavit eam infignis ille ftaruarius Phidias , al; pernicitatem fignin*cari,tarditatis veroindicium efle tcftudinen id pervulgatiflimum eft,fic ut nemo nefciat, idcirco namqueO' ftudo dicitur fangvine crafla, Spifligrada, herbigrada, domiporta, Sub pedibus Veneris Cous quam pinxit Apelles. fuum perpetuo circumfe Qux modicum habet fangvinis , domicilium, hcrbifque praepcdita, foliim inambulat prata^quij, miruni, quod lanee, lenteque incedat f Recurrit nunc quxftic cur quado axillis Cupidinis alas , quur Veneris pedibus teftudnem addiderit docla antiquitas? dicam (moraliter nunc fcilicit

&

&

hanc fabulam fic exponendo; alias orthophyfice& propriiflim, per alas Mercurius Philofophorum perque teftudinem fal mudi, feu centrale, quod tanquam fixum, in,vel fub eo cooritur, dfignatur) id fecit, ut eo emblemate duo amoris effe&a ingenife adumbraret, indicaretque eum, qui amat, habcre alas quiba
, ,

perniciflimo volatu inferre fe poflit aedibus ejus , quam diligi:, fed ut inde difcedat, id tam argre perfpifleque ficri , ac fi tefl> dineos, plunmumque pra:gravatos aut impeditos habeat ped<.\
, ,

Carnis proinde mollities miferrime homines obcsecat,incaitat,atquea vacatione rerum fublimium,maxime vero ad falutca animce pertinentium, detinet, omniumquc jegerrime aliquano
ob)-

PROSIMETRICUM.
}bfolefcit,

123

& fc

femper,

dum

profpere nobis res ex voto fucce-

Hinc finxerunt iidem Vereres, Jovcm ipfum cap;um fuifle amore fpeciofiflimas puella? Jonis Jnachi amnis filiae, reicifle autem idjunonem Jovis uxorem, quce zelotypia in raoiern accenfa interimcre Jonem voluiflet intellcxir hocjupiter, jrque jonem ab adornata jam neceeriperet , transformavkeam
jit, prodit.
-,

n vaccam,ne aemulajunoagnofcereti

Jupiter Ionem redeuntem fede paterni Viderat, virgo, 6 Jove digna, tuoque beatum Nefcio quem fa&ura toro,pete, dixerat, umbras , Aut horum, aut horum nemorum ( monftraverat ambas) calet,& medio (ol eft altiflimusOrbe, Quod fi fbla times latebras intrare fcrarum,

&

&

Dum

Praefide tuta

Deo nemorum

fccrera fubibis,

Nec de plebe Dco, fed qui cceleftia magna Sceptra manu reneo, tremulentaque fulmina vibro, Ne fuge me s fugiebat enim jam pafcua Lernae,
Confiraque arboribus Dircaea reliquerat arvaj Cum Dcus indu&i totamcaligine terram Occuluit, tenuitque fugam, rapuitque pudorem. Inrerea medios )uno defpexir in agros,

Et noftis faciem nebulas fecifle repentes Sub nitido mirata die, non fluminis illas
nec humenti icnfit tellure remitti j Atque fuus coniux ubi fit circumfpicir,ut quae Deprenfi rotics bene noflet furta manti, Quem poftquam cceio non repperir, aut ego fallor, Aur ego ludor,ait, delapfaque ab arrhere fummo, Conftirit in terris nebulafque recedere juflit Conjugis adveritum prarfenferat, inque glabellam Pulchcllam Ioncm mutaverat ille juvencam.
Efle,

Hic jam videte, quanta

fuerit

Antiquorum ingenii

fublimitas,

&

Qj*

qua-

124

PRiELUDIUM
1

quarc nimisquam verum fit,quod dixi, nimirum, vitium luxu rise JEgerrime aliquando defvefieri, occultarique pofle*, quid vc luit|upiter,ciim puellam in vaccam vertit,nonne ut cum tran! formata amica 1 ccretim fua exerceret furta, ficque lateret virgc quam dcperibat ? imo fane hoc voluit, fed advertite, qualiter fu illum aftutia luferit , & cautio , qua ipfam contegere fatagebat rem detexerit,urque per eofdem gradus, per quos ille ad occu

tandam eam perrexerat,in cognitionem fuse luxuriei, nequitia que alios adduxerit; ipfanamquein vaccam tranfanimata pue
la,ubicunque veftigia imprimebat, feipiam tacite

& facete

Prodebat, nomenque fuum , cafufque premebatj Litera pro verbis, quam pes in pulvere duxit, Corporis indicium mutati trifte peregit:

Etenim ut vacca pedem habet rotundum ac arenam aut faburram calcabat fidlira quidem
,

fifliim,

fic

quotic

I; rotunditate

au

temOformabatjigitur quovis
defigebat,

nomen fuum
,

pafiu, quonefque pedes in terrar Io exprimebat,ac veluti defcribcbat,i

per eandem viam qua charam amiculam fuam ignotam Jupit voluit, cognita fieret , qux nunquam pedes in terram fubmitt< bat, quin fimullo Io velut clamarerliquaraque vocediceret,Eg( ego illa Jovi in amoribus Io,ego ejus diktla, ego illius delitiun, ego rivalis Iunonis &c. Eundem jam fic petulantem animum i anno rebus fecundis excitate item nos docent paginse facrse enim portentum lllud virorum , miraculum orbis, victoriifqu
:

plurimis,

Robore

&

Herculeo notus fuper aethera Sampfon

InDalidse refidebat finu, ciim a Philiftxis comprehenfus Sz vir ftus, harcque inadvertentia ruinx illi fuit occafio ? ita profi 616, qualirer & plerique adhuc noftrum virtutum operibus illi ftres, quod nimiiim incurii nobis ipfis non providearaus, intei

dumqu

PROSIMETRICUM.
,

*j

:umque in voluptatis, ac carnis gremio, quae Philiftsea & rjrodifxpc ab inimicis obruimur , inque oria Dalida eft, jaceamus txtremam decidimus captivitatem,qua2 tandem exitii>interitus, erditionifque noftrae occafio eft Rem hanc fcite deintegro o:
i

ulis fubjiciam, audite mira. Die quodam fub occafum vir opulentus magni nominis cum otafamilia in amceniifimam villam ad pollu&um feceilit, vo-

&

hicdomus abletta& abunansj condavia , praefertim Domini, vario cum periftromate ledHcse conopceis veftitae , ad voluptatem nihil non xornata gregie paratum^inter famulos autem homo fuit fceleftus,quiin amhilari potatione Hero &confervis aliis lethargum mifcuit,ita lenque tam vino , quam medicamento in veternum dati funt Jo&c media,cum vivi pene ut mortuidormirent,nequam illc
iptati liberius

cum

fuis indulturus,-

v)omini

fui

proditor,laverniones
referatis

&

praedones

fpumam

ac fedi-

en hominum, pa~ ^ilarunt, ii* domus Dominum vim omnem converterunt um illis fuerat mgenti damno afFecifte, nifi & horribile iperaculum adjungerent:igitur Herum veternofum e cubiculo, ex Mibus velut internecinum exportant & campo aperto depofonbus
recepit, hi ubi sedes ex,
'
:i

domo

tum relinquunt
fulgura
,

i&iicare
1

s interca ccelum fcedis tempeftatibus mifceri, mugire tonitrua , nimbi precipitare , itatan-

-em diftertereHerus veternofus,circumfpicere, pavere,in alium u rbem fe delatum putare, horrere ac obftupefcere , nuda fe hu] 10, extra cubiculum,extraque xdes, fine famulis , citra omnem
!

pem

&

folatium, inter pluvias,inter turbinofas aeris injurias at-

ue procellas, rigentem gelu,irato cceio deftitutum,&

omniqua-

ue occidiiTimum.
Vultis

jam hunc virum femel nominem

ue noftrum eft vir ille perditiilimus , amus , quibus nequiifimus proditor fervus , videlicet muni luxus, catalepfm propinat , ita boni nos Heri in exitium

date veniam , quifquando voluptati va?

Q.

P ro

"

126
proprium
fopiti,

PRiELUDIUM

non dormitare tantijm, fed infigniter Ietharlaborare incipimus, moveamur, vellamur , moneamur, impel mur,at e vttcrno nolfro non ex< iramur, oculos inrellcctus n apcnunr,quos cataleptica prolubia vincunt, nec fcnrimus, dum

hdo

Volitat fane mebriari obfopimus quando rn fublime accipiter, oculos tamcn fuos in terram con nuo detorquef , ut praedam, quam mde diicupit, eripiat nai. ram hanc milvi ac morcs nos, quando in fpatulisJuxibiifque rfublimia enim nonnunqiud bis videmur fapientes, imitamur quidem perimus, alra fapiendo.ccelique ipias tranicemlendo r bes, a(t humanarum cupiditati rerum inhiantes, perpuiuo teli

cupediarum

canm

sj

rcmintuemur.

mus
gce
ille

13-

VErborumfuorumfubtilitate-Scamplitudincquod rudifasm tenuirafqne non potett, det rem hanc mage deiicatam ft
Eccleiiae
J

Dcttor Aurelius. J^etment

bic

&

irretiunt nos
,

-,

qua lacerant vejhs nojlru cames> Divitiae dividunt, dantque animos, ftus, flatus: Interrogatusego femel a difcipul quopiam meo r deirion,cxteriique meliori, quaiis fortaflis fierem, ii fcmeldi
vanitates vanitatum^ volupt^ divttm, amiciUce
>

nugarum,

cito

forem

mox

adjeci fimul

cum quxiko,

dic

mi

qualis el

filiyCi

femel fecreto leo fieres?

Sarpe rogas//', qualis fim forte futurus, fiam locuples,ilico iimque porens^

Cum

Mene

Dic ubi

putas mores narrare potefle futuros, tu fies, mi, leo, qualis eris ? ,

Tantundem

refpondifTem,

dum

quippc

omnium

radice

idcm funt,leo &dives,nec vacanl malorum ope pecuniarum valeir

divitiariimque torrente fcatemus, tunc ad modum lconis fuj bimus,& fupra nosimus,tunc vcrmiculus opum iuperbiaanin

nottram fauciat, inebriat, lumenque racioms amulitur, tunc

PROSIMETRICUM.
eam
peftilens
ille

127
illa efta-

tumor, demens

ille

fumus, infernalis

cogitationes corrumpit, proprias pafliof rs fortificat,vitiifque materiam ac facem fubminiftrat,nec lon 11 tunc, ut clarus fons Narcifli, quiipfum inamoratum mifere r rire fccit, illadl:at,tramitemque avernalem nobispatefacity Ex-

nathx nos

inflat, pias

umem

ergo meritoj

infcelices

Divitias

&

cundtarum nequitiarum opes irritamenta malorum!

:

Dextris rebus homo nunquamnon pene protcrvit y Fortes namque pedes,qui tolerare dapes

Hasfubit

illa

comes

fortunce dira libido,

Non
J:runt

lolitae veftes,

aut prior aula placet.

illse

bombycum

cuftodes, quia fericinese

tineae,

quamdiu

lori viridibus vi&itant foliis,

adeo tenerse

&

delicatse fint, ut

cceli fragorculum , tonitruque perterreantur , ac filandiopus interrumpentes, fa:penumero emoriantur* li omnino & nos viroribus affvefadti , id eft, voluptatibus ve'bntes, ufque teneri &: molliculi fimus, ut, fi quarido bonum, Jumvefubinde opus cceperimus,primula peccandi occafione ob:i, pnmoque tentationis tonitru ingruente, ab inchoato defi-

l.jninimum

pptum

tmus, ficque fomentis

flos,
1

faxquelnfubrise, re

habuifle in ore,

plerumque noftris immoriamur idcirquam nomine dulcior,qui& melanquam voces videtur, taliter in hoc propofitum
.,-

lellca.

fua egreditureloquentia,-

Res plurimos

Supplantaverunt,

Quos non
'enuitas

la&avere fecunda?, crudeles potuerunt frangerc pcena?.

&

quidem vena, at virtute divinorum pulchritudo me'orum> Vah ergo noftram dementiam, fed 6 immenfum divi->
irremunerabilemqueDei bonitatemlcum,
,

pe clementise pelagus,
E

quod acerbl frequenter atque iniqua nobis accidere opina':ur fortuna,non nifi ex paterni, clementique Dei providentia
nobis

128

PRiELUDIUM
,

nobis contingat, qui nutricis inftar, ut infantem ablafret, fcll iinapi, aut abiynthio papillas oblinit, quatenus ille amaritudine; prxlcntifcens a lare fugendo fefc amoveat Eundem in modu ut nutricatrix perbenigniflima Deus ab uberibus hujus faxul dulciquc carnalium voluptatum lacte alumnos nos abducat, pr priam imbecillitatcm aflidud nobis in memoriam reducat , al quo fcelicitas vitas noftrae tota confifti quejugem morris , meditationem nosadducat, confulto prsemeditatoque divitia, voluptates, ac honores abfynthio, aloe,& amaritudine obungit At funiculum hunc latiiis obiter ref >luturus, per quaii tri. dem extenfurusy primus A&orum trium in hoc fe theatro pn. fentat Lacedcemoniorum Imperator Paufanias, qui, cum olim inni quodam fuperbiae typhone inflatus , in magna hominum cu

&

rona a Simonide

Mago popofciflet

ut

fibi

prseclarum aliquc
,

dogma,e philofophicis fcriniis depromptum aut prseceptui quoddam memorabile efFaretur, adquod & vitam & mores, orij nemque agendi rationem dirigeret Simonides pro ea, qua pr>
,

ditus erat, prudenti,perfpecH Regis infolentii,

quo eum&fai-

ac infanos illos tumores , i! nimium infolefceret, deturgere faceret>iVadet ut mortem ufq^ in animo haberet, femperque cogitarer, vivere fe mortalem

tliorem

& fapientiorem redderet,

proinde variis expoiitum miferiis , brevique moriturum$ Qul Vero jam aliud efrato hoc Philofophus dicere voluit, quam nilam legcm probatiorcm , nullum praeceptum falubrius j nullut ad arrogantiam, contumaciamque alicujus retundendam, effic* cius medium & remedium haberi poile,quam vilitatem originj, conditionifque fua: nihilitatem ei ob oculos ponere, exitun, Libitinam ipfifque exequias ad mentem rcvocare ? Elogiui aedepol peregrcgium, dogmaque excellentiflimum Sed fequutur rariora Teftamenti tabulis ftatuit quondam Regina Sen-

&

ramis fepulchri fuimonumento ut hi characteres infculperenti

y

T.QJ^F.R.N.I.A:D,L.S.QJ^O.

PROSIMETRICUM.
itex
aie

129

Tu' QuisQuis Fueris Regum Nunc Indigus Auri, Devolvens Lapidem, Sumito QuotQuot Opus autemPerfarumDarius hos characleres cum legiffet, eonim-

-lulturam, thefauri ingentis fpe

interpretationem percepiflet,auri cupiditate exftimulantej fe reperiundi fibi propofita; reclumandavir, fed fpe iua digne ludificatus eft, voto excidit, nili lil enim prseter ofta , fcetorem, ac putifcenscadaverillic reper-

&

|Uin,
1

cum

his verficulis,

Ni

malus,
eris,

&

auri famis infatiabilis efles,

Functorum nunquam
Talis

voluifles mungere peras, qui calce teris mea bufta pedefter, Qualiter hic jacco putrida,talis eris.

SisCxfar, Macedo, moderator totius Orbis, Aut Cato, vel Cicero, denique talis eris. Difce morh quifquis referas hsec fcripta viator,
.^Equa

manent omnes

funera, dtfie mori.

Difce mori dives, difcat

Doctus
ijflfquamvis

&

paupere Rex, Grex, indoctus, junior atquefenex.

cum

hoc ridiculum, Reginaque ha?c pudoris tantum in^utiendi gratia, id fieri juflerit, hinc tamen myftiCe edocemur, hjfullum haberi thefaurum in mundo meliorem, nullum luculenJJtiorem, quam mortuorum interdum excuflifle oflaj Et fane, fi
lituis
\

morti confulenti aufcultare voluerit, ditiflimus brevi,

fapi-

omnes enim virtutes diligeret , ac omnibus valediceret, nuntiiimque mitteret , & cunclam u nt:iundi negligeret vanitatem.,- Trias autem ut completa fiat, fubiucdtendum apophtegma sequis auribus excipite.EditurdeZenoe philofopho, eum, cum aliquando ab Apollinis cortina qua ra^ 2 |ione vitam honefte inftitueret , morcs dirigeret , vitia vitaret
ntiffimiifque futurus eflet,
iriis
|

i^irtutes confetaretur

&ccquonam modo
eflet
,

vitae

fpatium

cum

onore traduceret , fcifcitatus

ponfi
,

hoc ex adytis accepifle re-

UY filutos corfore

confiikret.

Dum

i;6

PRiELUDIUM
;

Dum jam hoc Delphici Dei oraculum maturius mccum appei do, &excutio,videtur veridicus ille Deus eum, ac poft eum or> nes omnino mortales edocere voluifle, unicam ad vitam iancT laudabiliterque tranfigendam,&: diem fupremum fumma in fo licitate claudendum , efte viam , rapacem illam, falcigeramqu Parcam Mortemconftinuo anreoculos habere,ac nofte fe ipfur,
nofTe inquam momen, nofte hominem fe elTe, qui,ubi oritur,i| moritur^ debilitatu excmplum, quoniam nihil eft homine debilu, rafmam temporis> quia unico anno, menfe, die, rapir eum tempu, exuirque nunc pulchritudine,nuncvifu, nunc cnnibus,dentibi> viribiiique corporis

Fungus homo levis eft, minima" aui corruit aura, Qui manet in nullo ftanfque tenaxque loco.

Nam modo
Et,

frigoribus premirur,

modo

folvirur asftu,
erit.

modo quam

portat, cras cruce funus

Jfortuna lufum, quia projecTis taxillis,

de divite

facit

pauperem,
eft

cconverfo, ex honorato contemptibilem,&econtra, litate cafus taxillorum;

Si fortuna volet, fies Si
Si

pro qu*

Si

dc paupere dives, volet hrec eadem, fies de divite pauper, fortuna volet,fies dc prseftite miles, volet haec eadem, fies de milire praeftesi
,

Calimititis bilincem

appenfamque

elTe

miferiam

quia in arquali pondere trutinre, appofitai profperitatem, experitur ;

&

LucTibus admixtam vitam mortalibus olim Dicirur inftruxifte Deumque hominumque Monarcha.

Quam

itaque diu hac luce utimur

vivere

quidem videmur,
,

fil

morimur, aur falrcm viram vcrbo retinemus : ipfa aurcm amifimus, ( ur viram hanc noftram caducam polio clcgaatuloque fermone quidam, fancTirate non minus,quam err
veniis ailidue
>

ditio*

PROSIMETRICUM.
t

131
Ejusmodi vita no~
in/om-

litione notiilImus,prodelineavir

quando

ait

ra cji^fratres, qui fluxam vitam trahimus 3 cujusmodi in terrd ludus, ut>

iimnon /imus, nafcamur; cum nati fumus ,

1

rurfum diffohamur
non
poteft
,

-.

lium lumus
\euntis

minime

confftens, jpeclrum-, quodteneri

avis prcttc,

X
liii

volatus, navis in mari ve/ligium non habens^puuis, vapor

,

ros

ma-

utimis^flos fuo temfcre pullulafctns

& fuo temporc etnarcefcens s

Sa:cu-

orum iraque temporumque ludibrium eft vita noftra, propudioliuiam cx re obfcoenifllma ducimus originem, vixque ea fceditare pifcmerfimus, quando in eandem magno vclut impetu rcdimus : omnium fumus hominis miielluli, quem iua noclu imaginatio udificat, ut fublimem fe magnifico in throno Regem fecundum
r

[uictcm videar,qui, ubi iub dio atque in trivio nocTrem tranfe;it, ex duro fractus iolo, ex frigore rigidus, ex egeftate nudus, ex

onga efuntione famelicus evigiiac

<ra_nfare

manu

velitis,
illa:

non

poteftis:

Nonne

Umbella fumus , quam ll aves, an non naves

,

umus? quarum
|i

pennarum remigio ventos

ied iola veftigia

i,i|lispelagus fulcant,

hx carbaforum qusedam earum, qux in tran-

itu

relinquunt,

aft talia,

quo

nuiiius fint ufque radiantes,perfpi-

aceique luminum obrutus, ur ea perluftrare poflint. Pulviscufumus, qui eo graviorem fibi ruinam paric, quo fublimiiis fe a xnrorum alpiriru ferri permittic Roiculus fumus , qui vix foem confpicarur, quando vel pro reverentia ceditde loco,velprx imore arque admirarione Cam fplendidaf majeftatis confumicur
us
:

k diftabeicit:
Eiragran
jue
,

Flofculus fumus quemfol unus videc aperCum, rem morruum C iim ergo cam mulca fimus, & nos, vitanoilra equidem dicendum, quod eapropcer nil fimus, jufte,
:
;

|ue

exclamandum
Stamina quam pendent fragili mortalia filo, Ut miferum noftrum vivere volvit onus!

>i

enim fpeftemus corpus noftrum, angufta domus

eft, ofricina

imferiarum, per
!

anagramma porcus,

fterquilinium nive cooper-

um, quod

levis

febnculauno die dilcooperic:

Quan-

ijt

PRiELUDIUM
Qtiantula mars

hominum

corpufcula

fola

fatetur.

Nil eis abjcHus,nil calamitolius s Merito ergo catur,parva bullula, qux cum
Suftoilit fe

homo

bulla vc
.:

atquc

effert,

mox

vanefcit in auras

Cujus infame fuit exordium,vita aerumnabilis, finis vero affl ftionem involvens , e corruptione nafcitur,inter lotium & fte cus parvo vivit tempore, & Iliadem proccllarum , infortunkr riimque fecum trahit; Ilico mortalcs inter mala multa fenefcunt. Qui lutulenti adhuc, & madore matcrno diffluentes,futura vit prxfagire videntur mala,cum a vagitu prima ducant initia. Vociferant A vel E quotquot nafcuntur ab Eva; Jufte proinde hx vituperationes , nil homine tellus alit infcel
,

ciusi

Vita hominis Mors

eft,

finifque ab origine pendet,

Cui praftat non nafci, aut quim ocyffime aboleri, ut habct C Tullio deSilcno fabula, qui, cum a Mida captus foret, hoc ci mi neris pro fuamiflione dedifle fcribitur, docuifleRegem ,non n; fci homini longe optimum efTe,proximum autem quamprimui mori. Qualibus ah vitx tenebris,quantifque periclis, Degitur hoc vefci,quod nobis dicitur, aurac
!

Sanc vellem, ut lingvam Ciceronis de confolatione hic paul lum mihi pofTem accipere mutuo, qui nimirum humanse naturift

incommoda ita diligentcr & accurate exprefiit ut quafi luendc f rum fcclcrum ergo nafci homines, &: in hanc luccm ingredi poi.i
,

fis

agnoicere

F*c en?m, inquit, nafci bominem,

tinuo fcnfies y non rerum

fed ver/hs miferiarum

bumanarum dominum

&

& in faccm cdi , coi\ guhernatorem exortum

:

fenum aiqr.t incommodor/m Optarcm inqua

ut lingva Hegefiai cujusdam philofophiCyrenaiciraihihic ade

fct,

qui aliquando

Tr;

PROSIMETRICUM.
tam dicere

>
3

Traditur eloquii tantl virtutc fuifle, potuifle mala hujus vita:, ut homines fibimet lat ueos injicere vellent. Non dubito, quin noftis,jam olim duos ^lebres apud Veteres extitiflc philofophos , genio moribiifque
ildediflimiles, at doctrini

dogmatibufque parum,quorum unus

Perpetuo
Si

rifu laxabat falfa labella,

.bderitanus

Democritus nimirum :

alter vero

Planctibus afliduis fufpiria clara novabat )uem dixere Heraclitum

Ifte nihil nifi rifit,

& ille nihil nifi flcvit,

ille magisf' hujus vanitates, infanrafquc falfas exfibilabat, hic hu~ z|4anas deflebat miferias> Et digne profeeto, magna cum ratioIr, nemincm enim fore credo, qui corde fuo non abyflbs quaslam fufpiriorum Jamentoriimque erumpere fentiat,fi animo perInbulavcrit abjecliftima illa naturae noftrae epiphonemata, qui|us poetarum principesfortem noftram deplorant,Bullulam bul|:,Umbellam umbra,Somniumomniu&c.Si mente percurrcric ':,iasquerimonias,novercam naturam belluisplus,quam hominibus Jiviflc, cum accommodatis cas naturse fux inftrumcntis exarma-

Iftene ridendus, flendus an

.\c fa:culi

tjhominem vero inermemproduxeritj- quodqueipfasvivaciohominem autem temperamenti cutif:s fecerit & veeetiores, ue mollioris, ad afliduas tam animi,quam corporis paflionesabcerit; Si deniquepenes fe tacitus deliberaverit tot facra*painae loca, quibus ufque adeo deprimitur natura noftra, ut verUtinam vero hxc interlibus poftponi aliquoufque videatur
;

arquiorem rationis ftateram nos inteftina terrae pendere& ardenter perpenderemus , quia a rra,putredo,pulvis, cinis iimus, merumque nihil , non dubito )re,quin alas noftras brevi eflemus conftricluri, Quid cinis& pulvis, quid fordida terra fuperbis?
ms,

um ad

nobiscumque frequenter

Cum

ruis in cineres, ficut cinis ante fuifti.

Ec-

i3

PR.ELUDIUM
m
e<l|

Ecquis ergo in mcdiis, quibus patcmus continue, anguftiis, fcrns , &Tcjlamitatibus de fe vel tantillum audeat polliceri?

qmsprudens
fcat,

dum humanx

forcc fua inturgefcat , fuiique geftis liberius infol<B vitas varia reputabit mala?ecquisingeniofu

fcu fortuna: bonisconfidat,cum audiet

tyrannum SamiorumPjfib
aflixuri

lycratem, ab opibus&fpIendoribusinftru&ifllmum,cruci
ria pra^dicat,

Lydorum Regem Crcefum, cunctorum, quos hominum meme

ditinimum,CyriPerfarum Medoriimque Regis
iti

perio iubJitum,quinimoCyrumipfum, qui potentue iiue corni immenfum tollebat, in aliorum carcenbus conftitutum ? ub nam veronunc aulas,regiufque illorum omnis comiratus,ubi on

ncspnores honores, ubiomnes, quas

opes
?

priiis

habuerunt,

divitias

Ortus cunfta fuos repetunt,Matremque requirunt,

Sic redic
111

nihilum,

quod

fuit

ante nihil.

Egic igitur

homo

..-- 14in hac infortuniorum curia,

& serumn;

rum, procellarumqueomnium vaftifllmum pelagus nangal Cor humanum quid efte cxiftimatis? omnium mifenarum eft r conditonums ied adhuc ad vivum melius lllud depingam, fuiiq coloribus delincabo, valleculatft., quo naturahter omnes aqu tnbulationum decurrunt. Porroautem ha:cipfacertiftima,ehe cum animis noftris,dum laetis nos flabris fortunaafflar,non pe trciflamus^quin potius omnibusiilhxc anobis conatibus,dump,
bulis volupratum,delitiariimque carnis vefeimur,

amolimur,
;

ns

turam
tautes,
aurce

pifcis Nautili (didti fic,

quia navis

<

:Hgiem habet

im
J

de quo fcnbitur, quod mari filenti & pacato eatenus fuavi exponat, ut,quail conditionis fux oblirus, de pell

navis figuram formans, vcntos excipiat, ac ventre furium natet nec fe cafibus avium rapacium,pifcatorumve objicere formide

enimvero procellofa apparente tempeftate,in fe rediens^ profui dum maris repetir, inibique fecure moratur & conquicfcit.

Xdemomnino

nobis evenirefoiec,quiprofperitatistempore

{<

ren

PROSIMETRICUM.
jno follescentes

135-

ingrandefeentes, toto corpore vitiorum nojrorum paludibus,velut rana:, immerfi, vento vanitatis nos inlrcimus,aliifque preeminere geftimus, &, falutis propriac pcriulo , homines nos efYe oblivilcimur j adverfitate autem pre:ente, humiliati homines nos efle recordantes, fuafflicTi

&

&

ad fecurum pcenitenriai, ac timoris Domini afylum airipius Id quod experientia domus funerarise palam vobis , & ad culum demonftrabit s hanc enim cum admiratione fubeuntes, lucTum defurcTi expendentes, cuncTa bene fapienterque ordiuta & compufita efle videbitis, fummo ltem iilentio ac quiete t.nnes lbidem adefTe, & , fi quem forte loqui contingat verba :us prudentia plena efie, perinde ac fi alter Plato aut Cato fojt, quodque magis adhuc admirandum , non viri & mulieres intum, ca:teriqiu setate provecTiores,verum etiam ancillx, alias jjifcrum more blaterantes , juvenes, fervique viliores repente rudenrcs, morigeri,& modeftageftione confpicui, mirabiles proIrunt fententias Quojdam enim in;bi audies dicentes, hominem i>n aliud,quam miferiarum efle compendium, vereque tetigifI philofophum quendam interrogatum , quid efTet homo? resim
:

[liondendo inter caetera, Quod effet viator travfens-, & bofpisloci^ modque ex hac vita difcedat, tanquam ex hoffttio, non ex domo, comrnoran1 enim naturam nobis diverforwm feaffe, non habitandi locum s hocque llem velle Apoftolum , non habcre fcilicet nos hk manentem civita[W, (cdftituram mqmrere.

Vira viatoris caupona, coronida cuncTa, Qusecunque immundus Mundus honorat,habent. Tranfit honos,tranfit fortuna, voluptaque tranfit, Mente Deo fuppar corpore tranfit homo. Tranfivere patres, fimul & tranfibimus omnes, Patria ei ccelum,qui bene tranfit,erir.
l<4Iios,
!i

peroptime naturae

noftrae

conditionem

intellexifTc Solo-

m,qui,

dum,

quid eftet homcr' lnterrogaietur, refpondiflet} Vutredo-

\\

6
cfi

PR^LUDIUM
in exortu* bulla in omni vita, efca vermium in morte^ terra

tredo

is.

Quare,

cum limus,cum

rcs vilifllma fimus,

Ergo fupcrbimus, fub tcrram cerra redimus? Alios, prxfcntcm viram potiiis efle mortem, quam vitam, ind. quc acute protuluTe moraliura philofophorum primicerium S< necam, quando dixit >Quotidie morimur, alttus autem veritatemi tuentthm omnis vita fuppliaum, Quid cft enirn diu vivere, quam &
torqueri
?

Ecquid longa dics nobis, nifi longa dolorum

Congerics, longi patientia carceris setas?

Qui bene
Alios,

confideraverit toc vitatnoftra: fruftraneos conatus,fo liciorcs longe judicabit eos,qui in fepulchris fu^t, quam in vivi

Ephcmeron fquod animal eft vivens uno tanrum die, cundum herbarum ammalculoriimque illum natura* gnarum Dio coridcm, unde 8c appellatur fcbris ephemera, quam latini di^
(i

riam dicuntj jureoptimointelligipofle de homine,exCitharo do Regio, Mane flor.t, & tranjit s vefpere decidit >induret & arefct Ah vitam triduanam, vitam umbrd magis umbraticam, vercqi vitream! vento velociorcm, fumo inconftantiorem Vitam ii quam perdirioni objcdtam, vitam, cui mors ufque fuas tcndic h
!

fidias!

dlws, nosomnes

fafces,fceptra,fccures,

omnino eodemcogi, non infulas , nc mortem vcreri,aut revererij aftalba,

dicitur, amufii, fine cura difcriminis tondere.

Ca?ca pari pulfat, miferum

Mors

fufte tabernas,

Rcgalefque domos,& fcepcra ligonibus acquat.

Non

refpicicns

Comitum galeas, nec Prxfulum

tificum mitras,ncc

fonarum,fed ficut pannustmoliusmetitur,ficMortamorsjusidemRegibus,mend; cJs,Principibufque reddit, eddem nimirum forfice telam crafiar,
c fubtileni fivc

nonPoifj coronasj quia non cftacceptrix pc eduem ulna pannus villofus, linum crudum
tiaras,

Regum

pcplum

rufticam

& Coam

perfcindcns

JU
dc

PROSIMETRICUM.
<:niqne a pundto mortis, vitx

1*7
:

honoris ftipcndium pendcre philofophi efle videntur, curn in illis affliftiocajifumma omnes f.edram fuam fixit, fcholamque inftituens, difcipulos fuos refriwtj Ac fic anguftia> qux philofophia* , fapicntisque mater eft,
iformante, fapientes cito evadunt, Deiimque jugiter exquirunt. Venatrix illa mufcarum,cafliumque, quibus eas implicitet, indiftentrix aranea, mirabili hac dicitur dotata (:niofa textrix Joprietate, ut ccelo terfo non laboret, kd aere nubilofo, & nigrifollicite operatur, forte quo serhra: fereniscnte,valde impigre tte, lucifque candiditate fruatur ; optime proinde homo,quoad t)C,illi affimilatur s qui nimirum , tempore profperitaris fereno f tranquillo,otioie degens laborare renuit, die autem fubnigro, ^bibiifque tedto, anxietate premente, ad Dominum clamat , Sc iimen ejus invocat, tunc labori, bonifque operibus gnaviter inI Jare gaudet, tempus nullum perperam frangipermittens. Et fic laffliclionis,crucifque cathedra conftitutus, conclufiones amoris I erga Deum animoie fuffert, demonftrationefque fcientiarum rregie exhibet,
1

&

&

&

Atque venit
:

fic

tunc miferis folcrtia rebus.

hac jam vero longa exemplorum ferie manifeftum redditur, od univerfitas artium ac fcientiarum eft penuria & adverfitas^ mes fiquidem adeo perfecl:e,exacl:que edocet, ut nulla imper-

Fda

remaneat

omnes item

artes in phrontifterio paupertatis

l-Iifcuntur:

praecipuos, plurimofque philofophos, Orato:<,acPoetas fecit egeftas

nam

Et Laris

Ut

& fundi paupertas impulit audax, facerem verfus,ut nocTe dieque ftuderem

Aque imo,virtutis fchola,noninfcite,aliquibus dicTaeft,-eft enim fccax virtutis gymnafium , etiam nolentes ad difcendum coquemadmodum coegit Zenoncm Scythen , quem paullo Jfs we,cumquafi fenatum philofophorum recirarem,in fcenam profri i hic namque de philofopho mercator effecTus, omnes fimul merces S
-,

I3 3

PR^LUDIUM
fuas in

merces

per mare fcelicitc ferretur, ad fcopulos allifa , cuncTas naufragio merces fimul pc wrtie ex divite fubit didit s rcpentina fane rerum vertigo

una conftituens navi,

dum
!

illa

pauper

faclus,
fortis variatur,ut

(Lufus enim

ordo cohortis,
fiftere nefcit)

Crcfcir, decrefcitque, in

eodem

Projecla fuaSoli tunica ad exficcandum , gratias referens fort nx,exbilarabundus complicatis manibus prodidit illa verba , #| advcrfitate nefacis fortuna^quce me ad phtlofophiam revocas s profeciro fuper aurum &Topazium diligendae, vah bcnedicla ti bulatio,non^^///^, fedflabellum Et fimiliter illum, qui , pc

Hem

naufragium,amifTisomnibus, qux ad victum amicliimque fpecl:; bant, dixiflet, Te riiffem, m pernffetis, Bonum mihi, quia humilia depauper afti me Domine utdifcam juftificationes tuas, rccipias me, quam parcas mihi lius ut flagelles me Deus, ergo auro redimendx afflicliones, qux cceleftc deferas me. gloriam in prscmium recipietislScntcntias veroaureopol digt

&

&

in cordis penetralibus i cothurno,iufcipienda?,cuftodiendae, condcnda? Indifputabilc idcirco illud dicTum Phalerei Dem
!

&

trii.nullam cfle perfonam infceiiciorem

infortunium accidit
verfitas eft

illa, cui necdum aliquc Sicut ergo paupcrras, vcl anguftia,vel a

magnum donum Dei,

(anUifiu bonum zia,

Et ad beatum
Ccdcfte ac

Igwta vulgi finfibus<>

pharmacum, quod Dcus ut medicus ufurpj & quo nos ut a?gri curamur,ira & pauper non incongrue imax Dei dici porcft s quemadmodum enim Dcus fibimet cft fu
falutare

ciens, lic

&

aliquatcnus pauper, juxta iapientiffimum terrico

rum parcemiographumSalomonem,
Dignior
Tratere*) ficut
eft

pauper, fufficienfque
cft

fibi.

Deus

immcnfurabilis

eodem modopaupi
nj

PROSIMETRICUM.

139

am totum univerfum ei pro domo eft, ciim nullum habeat lolum proprium. Vaha qualis excellentia, qualis gratix prxrogava! ubi mifellus Chriftus,ccelorum toparclia, AngelorumMo'archa, fpeciofus ille

forma inter

filios

hominum,melIitulus

'i\lc

irginum fponfus cft , ibi fimilitcr futurus eft pauper! in Parabeatorum i(i de!itiis,inter cceleftis glorice gaudia, incer choros )irituum,in brachiisPatris ^Eterni eftChriftus, fic pariter erit auper Sc afflictus Hcm tribulationes, 6 omnibus votis exopi

xndx perfecutiones, quas tam ampla mercede compenfat ipotens! verax itaque profatum,
i

Om-

Te judicamus effe miferum, qui mifcr Nunquam fueris, adverfitatis infcius:

tque
is

fic nunc cauflaeftin liquido, curdi&us Demetrius, Atheprincipatu expulfus, Thebas profettus, cumque Crate philo|)pho ratiocinari ccepiflet , ex eo tantam perceperit confolatio,

'

em, ut cecinerit,
Sors maleditta, fovens foelici lintea vento, Qike me huc ufque viri privifti fcedere tanti ah beata, fandra, ac ter beata paupertatis conditio Non igitur fcripfit procul abs ratione poeta
:

l^m

&

divitias comttesfugit inclyta virtus.

n non ftolidus ille, demenfque dicendus eflet, qui montem alflimum confcenfurus, grave fufciperet in humeros onus?annon

mnes clamarent,nihileumminus,quam de clivo condefccndenpcogitarefidem omnino &cenfendus facere eft phiiofophus, !oim ad fcientiam atque fublimia ele&us, folicitudinibus opum, Wilibus undis, curiarque curis fe implicet, aperte demonftrat, de jteo, de fapientia nihiliim fe laborare, ac ne fomniare quidem: lon proin indigno de divitiis ore concinam
\

fi.

Divitias fugito ca:lum grave

pondus amanti,
velle finunt.

Narn perdunt animum, nec bene

S
2

Cdnm

140

U D

U M
Diftichon,init.
;

Mum

idquam gravepondw amanti s propter quod

Trtdudii No/iri pro paupertatis parte allegatum, divitiis quoqi

accommodarc pofiumus hoc modo.

Ingcnio potcram fuperas tranfcendere fedes, Per nili verfus humum praxipitarer opes.

Hoc ipfummet

oprime tenuiiTe videtur Anaxagoras,philofophi ille Clazomenius celeberrimus, qui ut melius, quicriufque ph Ab I lofophia: incumberct, opes facultatefque repudiavit enim latereMundus, velut Briareus centum quafi brachiis, quinquaginta ventribus divites infeftat,- ab altero Argus infor* & leo apertis oculis dormiens , opulento nis , draco pervigil excarcat, oftendcns illis omnia regna mundi &gloriam eorun) Sunt fane divitiae atque prolubidincs mundi dulcis quardam gina, fub qua deccptionis lactationifque hamus abfconditus, J ubicunque eft enim efca, poti ^zk^qua: femper prasdam capit
: ,

f]

diftenduntur retia , ufitato fit prasd; qui volunt voluptuari, fieriquc divites,incidunt in tentationen
tiirque vifcus in ramis,
&c in

&

laqueum

diaboli.

Lccupletibus ut plurimum evenit id , quod evenire farpii obfervavi mufcis, qua? cum vel maxime cxpetant mel, ncfciui poncre modum in appetenda dulcedine mellis,atqueideo, fi m alicubi invcniant, eatenus fe illi immergunt & intricant, ut p dibus,alifque amplius ex eo, tanquam ex retibus fc eripere nc
poflint:

Sic

quorum gravida

eft

obryzis arca metallis,

Qui ncftcs ac dies nil,nifi divitiarum mel, fomniant^hinc pe grata ejus fuavedine comperta, ita immodice fe replent , infe ciunt &c ingurgitantjUt cordc animoque ulteriiis exeo, quafi 1
queo, libcrare fe non poflint, {cdin tendicula avaritix interean finemque, ob quem providcntia divina divites fecit, non confi quantur ; Poficaquam vero, velut ultro, jam bis, ni fallor, de pri
vidc>

PROSIMETRICUM.
idenria

+i

eft , oportune hic hercle refricatur mihi femel nimirum audilTe me, quofdam fatuos fibi Hem calva pol [taeque fapientise aflcribentes, quia divites funt. vefana Poftpartorum Adx hypotypofis! 6 vacillantes in fidc, |us tribuentes oculo.quam oraculo! vos utique enormiiis, quam 'iccx deliratis,hac quisquis opinione ducitur Sc feducitur, ami-

fermo ortus

iemoriay

Non

orum

illura

maximum Job

audiat dicentem

& docentem /

Fit nihil in tcrra fine caufla,quadibetautem Exiftunt numero, menfura,pondere creta-, Quotquot mortales, omnes pendemus ab Uno, Prsefcriptafque fuas cceli tenet orbita leges>
lala,

bonaque vita,mors, paupertas

& honeftas a Deo

Orbe

funt,

Non
I

igirur, cafu dites reperirier

Cenfendum, Ut quoque nec curax hominum prudentia

Dommus

Superi quidquid voluere, peradTrum eft

ditat,
y

^:d providentia divina, Dives

\<tem operator e/i
y

& faufer obviaverunt fbi

utriufque

Fecit utrumque Deus, neuter fine

(oc
,

numincDivum.
,

tamcn addere lubet quod fi res ipfas progreflus, procef#fque vitx humanse ad noftram duntaxat five providentiam five rticntiam expendamus,plurima certe cafu quodam, ac forte fori:na fieri exiftimabimus s fin vcr o ad Divinam, cui ab xterno ngula,& minutiflima quxque etiam profpe&a funt, fitnihilNulinc fortunse, fed omnia ad Divinae providentias regimen, qux
i
ulti

impii quafi cafu

fieri
fi

temcreque, feu nulla Divina adminiftraplacet, habete patientiam/

nne
i>uam

autumant , referuntur.

exemplo inexplanatum dabo. Paterfamiiias e domevobis ^:.cis duos,intentionis fua? ignaros,diverfis emittitviis, fedeunde 1 locum jhic altejrum alteri occurrere fortuna? cafus eft, nonHero, at S 3
Paululum,
fi

modo

vultis, id

<

PRILUDIUM
in.

ac

fervis.Eodem prorfus modo, thefaurumreperiria fofTore

,

pauperculo, at nonDeo,q pc fortis eft quidcm nimirum iftas ibi ideo opes recondi voluit, ut eafdem hicip mcrccnarius,co defofliirus loci, inveniret , & collocupletaretu non fane cafu,afr mera paterna Dei providentia,- Dicere idci co,res orbe gericafualiter& fortuiro,adeo efl: impium, adeoqj
benignitas
illi

imprudcnsScimpudens,

Dcum ipfum

ur e

medio

tollere habc;

Quisfluere indidris rerum neget omnia cauflis? Fatapatent homini, nemo temeraria credat, Fortuicoque geri mundana negotia cafu,

Omnia

lcge

meant,quam rerum Conditor

fuae

illis

Sanxic in cEternale,

de mentis abyflb.

Quapropter ingenue decernamus,

fitfortmd) Nil quiafic cafu,fed legibus

& concludamus sNihil in m

omniaMundo,
voluntas.

Non
Ni

etiam cadit in terram paflerculus unus,

fit fixa

patris /Ererni veftri

Ha:c utinam intimis cordium fuorum paginis bene infcribere fl delicati ac comptuli Creefi dum immoci, fixis ipfis durioresi
!

mendicantibus, oculos fuos dcflectun,i fponceque avcrcunt,recordantcs illis velpuiillum de mammorB fui adjicere iniquitate,ne prolixi Dei,tam munificencia,quam pr,| videntia, (qua: abundantiam bonorum temporalium in huncfjl lummodo finem, & neceflarium vitalitium conceflit) abufi,
Chriftis in viis
Pofl:

& vicis

fcenam

vitae,

dicente

Dco ,ite

venite,
fatis

Secundum Evangeliciverbum Vatis,male habeant,& cum audiant irrcvocabilem illam vocem, Non efi olenm in lecythos
lanua cl.wfa Orcina fcd
Veftrce
eft,

vah, qua! lamentabilis haec vox pugnis,

diffringerc ferra.

fruftra. pulfabitis oftia

namque manus nequeunt

Di

PROSIMETRICUM.
""\ Ixi

143

quia diviriaeomnes ordinarie cx iniquitare alrer reliquerir, alrer pofiidere non poteft, eaefcendunr, nifi topter videtur pcrvagara illa fcntentia efle verifimillima.,
,

aurem,<& mammomfta

tnjuflitici

neque

& hoc citra ani-

madverfionem

&

Injufti eft locuples ha2res,aut ipfus iniquus,

^quus
Juid iftud,

vir

nunquam multum

cito pofiidet auri.

hoc,qualis hsecTerpfichore? videor mihi audire divircs>dicentes iic plumatos,infiatofque confpicere <broganres,de gcntium, fideliumque illo omnium Parre Abraha-

quomodo

&

&

jiio,

qui tories in facra fcriptura amicus Dei nominatur, cuique jllus fuit unquam virtute obedientise , propriarque voluntatis

::fignarione fimilis:
1

De Jacob,

Parriarcharum Vererum dccorc

canirie Tobia-,

ornamcnro
ae virrutum
dllc aliis
,

-,

dc longa:va venerandaque

de-

omnium,

rt

fl

'

qui & & >rDei. Ar ne quid nimis, bonavcrba unigeniii, Luftis nondumfalt fuerunr , fic cft, fed illi babenres divirias, qua!f fabtiW; tales non habenres cranr, non fibiillas, aft peregrinis &egenis copiofe libri :>acervabanr,veluti abunde fatis libri Gencicos, pb reftanrurj infuper pofteflus eorum, nonin praeclaris a:dibus>

prsefertim parienrise, fpeculo Job, ac innoccnrcs, Scviri fecundum divites fuere

&

&

&

aut pretiofa fu:ilerile, fed in pecoribus erant,qua? fane pofleiliones , inno],& divinitus permiflx funr,arhem ru.cedo femel obfccro,
ercibus, veftibus, in vafis aureis vcl argcnreis
,

&

Unde
r

ribi

ram ingens argcnri pondus

& auri,

illi? fed ab avita, inquies,ha:redirare,rcre quidem,Qua:vero jam nunc fcmel irerum poren' bene, longam propaginis >eciem reperens,probare, cpes iftas crimine carere injuftitia:?

nde

>

Jnquam
ura

profcclro id poteris,

verum neceflum

eft

deducere

ini-

& fcaturiginem,

ex aliqua iniquitatis maffa: Dcus enim ab

ini-

I44

PR^LUDIUM
aliia

humani,non fccit alium divitem, pauperem,fed candem omnibus humum aperuit,

inirio crcationis gcneris

(Omne
Quo

genus

hominum fimili
illa

igiturpacTo,

quando

communis

confurgit ab ortu) eft, tu illius tam

mua

jugera poflides, Et mihi telluris non fuppetit unica gleba? NecefTe etTerg6,per retrocellionis lineam afcendendo, invenc injuflitia: Authorem, qui conquifivit mammonam iniquiratis. Ii citisjdivitias facultateique noltras nequaquam paupenbus imprtiemur, hseredium & patrimonium nolTrum, quibus pro libituitemur,6 filii rlculnei, concava lane Mortalium imaginario, vh
frolida

Adamidarum

condirio

Dicis,quia dives
ccectts,

cs, tfplenus,

& n\

hus

nudus, Veflse funt dicitis? aft ehodum vos honi viri , ecquis vobis gratiam aimae fecit, quis in tellecTus, quis viras, facultatum , dignitatum , Jc omnium, quibus gaudetis, bonorum ? nihil hic opus longum ivinare, aut diu indagare, res efHn aperto, quod folius Dei mnifica manus hxcvobis omnia afruderit,agenerofoilHus profera funt pecTore, quazcunque in vobis dona, qusecunque bona ipfis
e^co, Z3?ic[cis,

quia paupcr es\ Z3 mijcr, Z3

Z3

inquam largirati debetis,quidquid vel eftis velhabetis, & veflae adbuc funt diciris? quare vero eas vobifcum,cum hinc breviiiris recefluri, non recipitis? an non dicetur vobis,

Ubi
iTus

Claufa ubi conftiterit Magni cortina Theatri, mortales omncs partes fuas egerint, ubi denique Antichifatalcm epilogum tragcedia: pofuerit, 1{eddite rationem viHitquia
no?i potejlis ?iunc ampliiis villicare f

tionis vc/irw,

Veniam

por),

veniam mihi dM,prcemeffbrum prati mei letfores, quihxrere hicnincam tam diu feracitate amceniflimi hujus campi (in quo ^i,

ger Agricola florcs fuos difpergit) tanta illecTusrcum itaque v.~ ra illa Sc fumma lex a philofophis dicatur. Ineftin cadem <cplicatione natunr infatiabilis quxdam e cognofccndis rebus v* luptas, in qua una, confecTis rcbusneceflariis,vacui negoriis, I>ncfte ac libcrahrer polTumus viverejTunc vero potius etiam cciveni*,

PROSIMETRICUM.
enite,

145
fic
,

& vafa, fcnfufque

veftros aptate, in quos

uentia
sftra

documentorum moralium

ifta hinc nectara transfundatis

pro-

ne, ex

negligentia accommodandi,ftare

& fterilefcere cogatur vequam mundi

tam divcs.

Animus quippe mihi major

srtraclandae magnificentise
,

vcrce fapientiseDei,

quod omnis
flt

pientia,fluxa,vanida, &inftabilis

im
ngu

minime perfeverans
ejl

Thilofophia

hujus vitse, fi qua eft ea,apud hominem poft faqua verfatur circa clcmmta, ,
,

falfa

& fucilis

quam vera fapientia

rufpatur enim orbicularis

*gas mundi, [patiafcrutatur^ftadia rimatur^ quce fibi nihil prcdejje po[~

nt\

ius

Deum autem^quem unicum deberet inquircre , tranfilit. PhilofoThymelicus mille argutationes fophifticas,fubtilitatesSco-

fticas

animo

volvit ac revolvit,

Dum
.t

vero placida dilaxat

Ideac, fpccies,

membra quiete, mox argumentaque ceflant;

quam
ftolidus
,

nihilo tunc plus,

quadratufve rufticus

fapit.

-auflidicus, controverfiarius,

aut confiiiarius,

Difponunt animo
/aput Bartholo
'Ibent
1

cauflas,

& jurgia,lites.
,

& Baldo oppletum

auroque guttur faginatum

non angina

hi Vultures Togati, ut

quondam Demofthe-

s,fed argentangina laborant:

huc enim

omne conamen, huc

.innis

eorum defudatprudentia.
fibi

Jurisprudentes vocitantur jure periti,

Cum
Hi
1

duntaxat prudentes atque periti:

nifi.

Ixte nullam excipiunt partem,

gravis sere

norint,

dextra redire. Quserit avarus opes, fubrepit vanus honores, Adque jocos fcense recitat prolixa theatra, Ubernator , praefedtufqne militum machinationum ftratagemaB J 8c incurfus hoftium vigili mente peragrat. Aft ubi fopito perflavit peftore fomnos,
poflit fibi
J

Quod

domum

Nec

46
rei bellicae

PR^LUDIUM
gerundae folertia
,

Nec

nec vifes aut virtus

militais

quam folutum in fomnos Sampfonem obumbrabit: V<is promde philofophis difcenda in terris fapientia eft,qua: poft prmngis,
duret, qui ftimant,

cnim cxtra hanc unicam fapientiam fapientes non fapientes, at amentcs funt, difcite hic,
,

fe ei<

Qua

ratione venire probe poflitis ad illum,

Quem

fifemcl videritis, ftatim fcietis omnia,

Hxc

eft ceternal-

la veritas,

Ha?c

eft nulla
illa,

animi importuna curiofitate violatapi-

finceraquc fapientia, cujus vel unicablommodo gutta pluris eft, quam vaftiflimum quodvispelagusapientiae hujus vitse, Stire non multa,fed unum magnum,fe , faluttrme tutan\magnum & multum ejl, quia fapientia hujus mundi ftultitiait

lofophia, Hsec vera

apudDe.um. Veruntamen ne videamur multicavas pcr vias oftros ferre paflus, & perperam eccentrici evadere, pergemutfx fcopo, amufllmque profequemur,

Nos

iter

inceptum noftrum

modo thema

fequamur,

Et Orthomagicam noftram officinam ,unde merces utraqucl rundunturpretioiiores India, fuccedamus, quia hoc praeclant mum Sapientum pancratium vifum Adeptis Immortalibus rindcntum animos efle convocando omnes in fui pervenationi, tanquam fapicntias humanx faftigium horreolumque honda: voluptatis, in quo incxfupputabilia fine numero dona, querrdmodum olim omnia gcnera florum frugiimque cornucopiaA,

chcloo ab Hercule detracla,conftipabantur,

Divitc mecaftor plcnifllma copia cornu
!

Scd
ipfo

fiftamus nonnihil dc hoc,

reftant,

pergamufquead
gratiora foi

reliqua, qua? pc
auj

multa
,

& fcitu ac cognitione digniflirna, dipbmate

taflis C<

quod praxipue fpeclandum,

uberi^

At quid incipifcam?qu\ego
ut de celfltudine tua,

atypus arrogantia frontem att( (acrj Pbyficomagia omnium merito

dnh

PROSIMETRICUM.
%umj
?
1

47
in

pracconiorumquecommcntariisilluftriflima,
.

fcrmoncm

"lituam?

Ore
atque
rione

tuos titulos, Sc avitse laudis honores

iis

^Tonarc? cum

impares

fint vel lingvse

facile

ipforum Ciceronum

Plautorum, tametfi

vctcrrimus,

&

fine ul!a durpita-

Romanorum

eruditifTnnus Varro de

illis

ait, Si

Mufa

latine

'oquerwUtr, Ciceroniano

&

Plautino fermone uterentur.

Define confimili texto perftringere tcxtum,

{

Define, pra:fatis potius vel

JS

membra

refolvas:

Te fiquidem jam pridem ab

ipfo la&entisOrbis exordio antiqua

1]

\oraculaGentium toc obfcuris aenigmatibusjhieroglyphicifque pifuris defignarunt, te toc omnifariis apocryphis ofcillis,atqueiignaculis decantarunt, te

SE

inquam

tot myfteriatis iconculis

,

&ima-

u5

Jgunculis emphaticarunt,-

De te ^gyptiani

de te

tribus Phcebi,

de te Sibylla- folia

ominarunt,

te Colchidis cuftodes avito fibi

patrimonio vindicarunt, te ora doctiflimorum poetarumjdivinif* fimorumque propherarum , fohanninx apocalypfes, Ovidianas C bomceofes, metamorphofefque praedefigurarunt: Exclamem igi^turjure, ars digniflima, ars nobilifHma, mundi miraculum, naFturae prodigium, portentum equidem toto vitae mese flupor tempore nil unquam tantopere prsedicabo &demirabor,

&

iS

Orbicus Unverfi motus dum definet efle, Carrula circumagent claufum dum fludribus Orbem,

Cynthia devexam dumplena revinciet sethram, Rofcidus addicet creperos dum Phofphorus ortus, Altaque fpumantem dumNerea nefciet Ar&os, Famofam celebri refonabimus ore Magiam.

Tu

infciriae

'ccelum

nubeculasdetergis,mentemqueclarificas,tu tanquam nebulofum obfcurumqueconfpelu fedabundantiae&fer;

tilitatis terrae occafio, tu cs illa,quce reliquas

mundi

fcientias,

Acartes, radians ut flellasLuna minores,

Plu-

+8

PRiELUDIUM
!

Plurimis parafangis prxcurris-, Vahaars fublimisj quae es iner artes , quod fol intcr planctas tu in te cauftam complccteis, alix non niii efftftum continent, tu oceanus es, cxterx non ;fi amniculi, tu effe habes in facto efle, ut loquuntur philofophi, liqux duntaxat in fierij-

Tu Sophix illa Domus Septem

fufTulta

columnis

Tuilla, quam abOrbis incunabulis Arabes, Grazci ufquem( mille emblematibus, ftatuis, figurifque hinc indecxprefleruntru virguncula AureiSoeculi, monilibus undiquacie es illa virgula velut fponfa, condecorata, tu vera illajoviana Diana, tu coniusilla cafla Ulyflis, quae multos annos inviolata permanflt, quamis nullo cuftode habito, mille invafa adhinnitibus,

&

&

Penelope vixit viginti falva per annos, Foemina tam multis follicitata procis. Penelope manfit, quamvis cuftode careret,
Inter tot cupidos inviolata viros.

Tu

Dea incontaminata,& immarceflibilisab ingenoampliter fuis typis adumbrata, imaginibiifque 4picta, tu Aureumillud TheflalicumVellus, quodDanai,incrediili tui difciplinarum addifcendarum cupiditate inardefcentes, c*. clrore Pelafgo pariter cum ipflus aflervatrice Medei ademeruit: Scd nihil funt hxc adhuc,fi cum iis,qua: mox diclurus fum, cciferantur. flaccefcam timeo deficiam, Aurifera Artis Spudafta&L cceptis adjuvetis, micantia vcftra laudum fulgura, verxque <Icomiorum voces perpetim infonent, vcl utinam, in tanta: aiis pondere, utiPericles, qui ab Ariftophane fulcurare, & fulminfe
itaque
illa

fa antiquitate

&

&

&

diclus

cft,

("Ejus erant fulgecra

mcraca tonitrua voces)

Radiantia
cx

Sc

modulo

five virili evibrare

nos mittamusprarconiorum fulgura,quod fi verorjc non pofllimus, faltem avicularfli

PROSIMETRICUM.
nftar in

145,

fermunculos prorumpamusj quoniam nulla tam ampla ie Arris hujus prsftantia poteftefle praedicatio, nullus tam huimanus hymnus, nullum tam fublime carmen, quod ejus non fuxretur immenfitate, & altitudine prsecellatur. Sane celiitudo inlavigabilis hujus Amphirrites humana* intelligentia: ar&itudinem, totiiifque prope vincit eloquii faculcatem,adeout excellcn:iflimis ingeniis, facundiflimifque lingvis longe fublimiorfit, Exloendialiquo modopoteft, comprehendi vix poteft, In contem:!)latione myfteriorum tuorum,eorumque, quse fub eflentise tua: nvolucris delitefcunt, ad nihilum fcientia: ac cognitionis redaAnnon Hxc vere eft infignis ille liber incomprehen;~tus fum. tus literis aureis fcriptus,alciflimis magiftenisplenus, & profunliflima fcientia absque minimo errore refertus? annon Ha:c eft llc torrens, qui tranari nequit ? anne Hcec eft aquarum illud omrium recondirorium, & catholico-thefaurus Oceanus, cujus altiudo nulla bolide inveftigari poteft l anne Haec eft ille Labyrinhusmille millies fe gyris & fpiris intorquens , qui femel ingrefbs circumducit & circumagit ? quid tandem Spagiria fit? quxri
ii

ic

is

ncfcio hercle, & dum omnia dixi, nondum frixi, id unum quiaMagico-chymia eft illa Jovi confecrata pyxidula, quaj i.ntra coopercula fua, tanquam maritimum conchylium, conferet unionem fulgentiflimum, margaritiimque pretioiiflimum.
ni>oteft,

deneo,

,c

oj
cc

16.

H Abularum
l

filii

poeta: de cerebro neverunt, Deos Pandoram

',

omnigenis donis muneribiifque concumulaffe, quod cceleftem lvinamque fobolem edidiflet , ut ex nomine illius fatis colligi
,

quod tantundem fonat Argolice,acomniadona: Fabulor.m hoc quidem eft & commentitium , at certum Ortho-chyliam tam peregregii partus prolis metaphyfica;, folis luna?que fioli. exiftere genirricem quid autem ad ha:c dicitis; Clientespa, -ocinii tam exortis^tdmque aviti? annon in admirationem rapimiA i, ciim adeo inexfpectata hicnuntia vobis prasferri, tantifquc ^rtem veftram auditis expoliri encomiis?
ani'C)teft,
r

Spal-

-G 1?

PRiELUDIUM
Spallerc

fcptcm miracula mundi, Nobilis hic major texitur Artis honor;

iiftatis

Dardala

Pyramidum

taceas

miraculaMemphi,
,

Tollimus hic decuplo grandius Artis opus. Opus fub virginis philofophica: veftimento reconditum q-)d nec frater fratrem docere voluit,hoc eft, omnipollensillud,
prefTumque in mentis , memoriseque fcriniis fecretiflimis Sefctum,fuper quo facramentilicaverunt fepofitiores fagaci ingnii
fubtilitate Philofophi,

quod non indicarent

in aliquo libro,

ie-

que etiam quifquamillorum,in codice cordis cognirionem Lnc lervantium, patefecit illam unquam, nili fenfum panentibujparabolicum. Hic ergo invidiofe os tibi refncnandum, ut ne quid objpinias, huc Cicero, huc attende Homero-maftix, quitine pucirc vexaris, qui xdis noftrse idolum injurix dente corrodis, qujn* obrem fclle calumnise experimenta planae veritatis infamas iuri integritatem juramentis mille ftabilitam Theoninis probriJnceffis? nolo hujus majeftatis veftcs difcerpas ne charram tftic; candidiflimam fuligtne prxftigiarum commacules, Hem hjc* ron proreron obmutefcat os talia proloquens, hebetefcat u:ns talia cogitans, contremifcat cor talia meditans,
11

Faucibus harcfcat denarrrans talia lingva, Ut non refpiret proclamans talia guttur.

Neque

impedit,fi aliquiPhilomagorum reperiantur tenebridjts,Sc homincs noxii, quibus frequens, unicaque cura eft, fub Alby-j miae eluderc titulo, hscc enim non funtartis,fed artiftarurr|iritia,

Quoquo
Laborat
ars,

fis

populo, videas quocunque fub axe,

quxvis vitx conditio fuis abufibus, habetubs, probos Sc improbos, nec, ut dp* muni dicitur proverbio, Omnes molhoresMercurii [unt mpotes&*\
fk quadibet orbis regio, fuos
oilci

&

PROSIMETRICUM.
iraviratem s

i fi

,mnes in Beetia fues> invenire eft in clafleCaufidicorum fures [on minus, quam curiones, quid ? in Angelis ipfis Deus reperic
, quod ea lupi abuquod e melle fella fuquod por;at aranea ? an fampfychum fuaviter fpirare definet & fetigeris fuber acre venenum fit, quod nos tanquam merla recreare videtur? Ars monetaria non carer falfariis, parapfalnumismatiimque acciforibus, horum nihilofecius vitio & iftis

an oves deponenr pellem fuam

antur? an mellificarione cefiabunt apes,

:is

;;

.loli

fic,fi quid eft in Alchymia hoc eft zizanium interfrumentum, lolium in horto )enitus averruncandum, fudefque nullius frugis ferro detruncanla: Terra profecto ram beata, tam pingvis, tam fcenebris nulla,

raude,non definit efle rcs nummaria:

&

fuci,

^usnon
ja

ftypticos,tribulos, aut urticas ullas alat,

fiabefle

Multafolent aurofispe

mala,

niaquoque non infiretur Spagiria propugnacula & convallia, e juibus infidias moliuntur cacochymici & fraudulenri errones,hi unt gurguliones & miilepedse artis , qui cocca Chymica depacunt, cuftodiendaeft ars ab his gulonibus, na^vofifqueanimalcu,is non vero grauiflimis malediclorum aculeis laceflenda,auc oDelifco notanda: nam fane minus bene faciunt, quotquot artem gnotam arrodunt & explodunt, hoc vir prudens nemo faxit, ut :onvitietur& confceleret imperfpetum,fed potius venerabitur, )mnique ftudio ac honore profequetur. Omnia inter volatiiia 7 naxime obfonio quoad guftum & nutrimentum,commendatur
5

Regius
"

illeales,

nomen dePhafide

natus:

\ttamen,nifi probe condiatur,

crudus vel ambuftus comedaur,parum nidoris $c frporis habet; itaquoque Alchymia,omnia arres,facile citima, nter fcibilia,cuncUique fublunares partes

&

&

'iljequidem, ni bene ufurpetur, nil valoris,atfoedoris, laborifque )lurimum continet , quanquam in fe alias honeftiflima fatis

&

)robiflima

fit.

Eft ergo

Alchymia

ficuti

ager

in

quo bonum, malum-

ip
malumve femen
literis virtutes,

PRjELUDIUM
&
feminari poteft, ficuti papyrus, in qua,& auris carbone vitia,defcribipofiunt, inquam,ficuc f>

bula rafa,

In qua nempe poteft pidtor depingere ccelum Aftraque cum ftellis rutilante micantia luce,
Poteft etiam depingere ftygias tenebras, furias,

ignemque

inl

nalem,

Quid

Chymia eft aliud, fchola

tibi

quam

fecreta

Sophorum,

monftret opes? Quid Chymia eft aliud,pra*ter Stoa porticus, unde Exftru&us quis abit, myfteriifque potens? Quid Chymia eft aliud, quam totius Orbis Athenar, Unde fuperrara prodeat Artis homo ? Mundo quidquid opum, medicina? quidve medela:, Id Chymia eft totum fuppeditando fatisj Sed Chymia efle folet cunfrorum pus nebulonum, Exeat hoc ccetu, qui volet efle probus.

Unverfa* phyfios quas

Sed Chymia efle folet verges, valiefque dolorum, Longius hinc abfis fpe procul efle volens Sed Chvmia efle folet deceptrix plena dolorum, Labra favo mellis, vifcera felle narant.
,

fpeculum, poftremumq animalium omnium pricceps & capur, non hercle repudiandus , aut conculcandus ei propter capillorum lepores pediculos fuos , aliafve impuras c
illud
,

Qucmadmodum

ergo Dcificum

creationis divinx fimulacrum

homo

pons fordes,quas
malluvio
facile

natali forte contrahit nam pefrine, aquaet integer puriifque confervari poreft haudfec
:
:

nominofa

& inclyta ars

illa

Magochymia,omnium indubie

pi

ftitium veraque Heroina, non, quia quid fquamofi, glareofiq retrimenti, aut fumi denigrantis olet, pro turpi mox asthiopi^
eft,

vel exoleta

habenda meretrice, nec ad oletrinam, aut defpj

ftiflira

PROSIMETRICUM.
1

j^

riflimaorbis excrcicia detrudenda, ac fatyrice infc&anda, id elim lucis,vita:que indicium eft,& profundae do&rina:fcrutinium,
>retiofique

tegminium s
fere

Quarque latent meliora

,

plerumque putantur.
conchyli pretiofiflima

>Junquid fub
lelitefcit

nube

fol,

fubque

vili Sz exili

margarita?
florigena:

An non

de putri vifcere paffim

Enafcuntur apes, generafcunt crine colubri?

^ane fic effe, ratio ipfa

evincir,

& rerum

probat exitus s quia na-

nunc undique feptus eft; offenfione lapfum in calamitofam fortem mutilata, & perpetuis p errae, ccelique injuriis obnoxia, non profert nobis eflentias puas,nec opfonat mel abfque aculeo,rofas fine fpinis- nucleosfine Ipariis , fed qui e nuce nucleum vult ejje , nucifrangibulum ufuret,&nucem decuflet,oporret.; ficque majeftatem fuam myftio premit filentio, & nobis caftanex , amygdalorumve medulim, non nifi afpero ac fento tegumento, offert obfigillatam. Hjec caftifllma virgo haud facile confpicicndam fe pra:bet,nec idumenta deponit, fi non agendi ftratagemate fingulari furtim etrahantur,id quod obftetricia manu faciendum,- proinde non ifi acutiflimi artificis vifui fe reprsfentat j Nucleavit videlicet
urx vis,ejiifque finus fpinis
ft
livina*

Wagnus
in

ille

totius univerfi

Dominus,

i:operandum nos excitaret,

ue admirabilia
1

ut ad philofophandum occulto maxima , maximein

,

occultum fieri 'lanifeftum , eapropter pyronymica hoc diflecandum anato! Me, utita Nympha," qua/compofitionis, compadtionifque vi& "lergia opacatur, per ingeniofam fubje&i refolutionem, in lu?*m prodeat. 8 Quam viam, vere philofophicam & interni reclufivam, fi fu-rciliofi multi moderni,faepenumerodelana caprarum indirem,

in aperto

minima

viiltque

wo litigio
U

rixantcs

depofita ambitiofa? contcnti6nis ferra, in-

grcdc-

74.

PRILUDIUM
ifti

gredcrcnturj2)r//j-^w,quot quantique myfteria de natura 'ilanis eruerentur, qux nunc invidiofa oblivionis umbra ncglijLv tur & exolefcunt! nuliam aliam proptcr cauiTam,quam quo^vi,
tilitigatorcs

tanquam

quxftiunculis , nominibufque fuis contentifis, Platonis inter fubfellia ,Therfite Homerico , Itra-

&

fone Comico Goliathque Philiftazo gloriofiores dierno temporc acroamata extundaht,

,

fputalicsho-

Candida de

nigris, Sc

De

cygnis corvos,

&

de candentibus atra, de cornicibu* cygnos.

Unde quemadmodum femel Spartanus quidam, cujus mihi|homen modo nOn occurrit quamvis de rci veritate nullus aibi,

gam, ciim lufciniam curiofe deplumaflet, cxploraturus ecqurjarr tam canori corporis , tamque vocalis & arguti gutturis iret fabrica, tamque infignis modularionis conditio fub plumisfcn
j

dem minimum
fifque

carnis admiratus,

folam vocem ipfam

lufcitjan

definivit: prorfus

eodem modo

excuffis diligenter animacrer

omnibusCathedrariorum incedcndi viis, nil nifi vodk& nomina tantum, nil nifi macrologiam, & logomachiam, pugir que verborum tantum feu fputa Ariftotelica ejicere eos ipc ries, Cum tamcn mn in verfo's fed in rebus pbihfifcbia conjijlat quaEci licet univerfus cxterus orbis, cumprimis vero Chriftianus,|lu! omnialio tempore videre & experiri potis non fuiflet , Jaa
, y
,

unicus

ille

Paganus,

quem

in multis

enormiter conftatimpelfTe

Non ego juraboParacelfi, aut Scripta Galeni, Non in Ariftotelis fcita, nec H ippocratis Horum vera probabo dogmata, falla negaboy Horum vcraplacct regula, hlfajacet.
Quoliber Hippotades rapiet me,deferar hofpes, Nullius Authoris deditus ora fequi,
Nulli, inquam,facultati

memancipare, fed

fimilis Achilli illPer

ieo,qui de omnibus matcriis acquc fceliciter diflertabat, eiT(pcr

PROSIMETRICUM.
olo; nihil eft
iabile 5 nihil

ff

enim tam incredibile, quod non dicendo fiatprotam horridum, tamque incukum, quod non fplenJefcat oratiohe,& tanquam excolatur,quod ciim ita putarem,feAmicus mij|i etiam audacius, quam illi ipfi, de quibus loquor.
Hippocrates, magis dilecta veritas. tam diu ab illorum partibus ftabo,quam :d itiu illi a veritatis, tam diu mihi cum illis conveniet,quam diuilfeipfis, a quocunque enim dicatur vcritas, a (pmtu S cum veritate, inStoefl s tam denique diu vobis erit mecum negotium, quamiiu(adfitaugurio fldes , nam non vivo caffus eventuronjm vazs) nova aliqua ftella aliunde non advolirit , novitate cujus teni,adnovum velut aftrum occurratis, nec eft, cur prseteream hoc, h fiquidem novitas vel Demofthenem Grsecorum principem limduxit feduxit. Quia hic , dum fe conferret ad fcholam Platonis , confpexit
iParacelfus, fodalis Galenus, etiam Ariftoteles
,

&

&

J
3C

Jsmelin foro Athenienfi ingentem hominum turmam novum 'hilofophum Callifthenem avide aufculrantem, ad quem popuc jj'.. r ijs novitatis prungine confertim accurrerat,accedit auditque n^fiim & Demofthenes, ejufque garrulitate captus, decaetero Pla.

pncm
1
'

qui tamen fua do&rinas foliditate hunc millies icile praecellebat; itaadhuc aliqui , etiam de fuo faepe fenfu faientes novitate ducuntur feducuntur, fermonumque illecej ras, ceu Domicellae, fimiasve Erafmianae aflfe&ant, neque atten: unt, quid veram fapientiam fapiat. Inhis meisPragmaticisSortibus bra&eatam eIoquentiam,pha'ratimque ne infedtemini ftylum,nonprsefcite inftru&os, polifaftidivit,

&

tfque difcurfus, ua; veritati operam dat oratio

?

incompoflta debet ejje

:

nec JimpleXffmc plicis; non delectent verba mea, fed profint infervire ft enim folas demulcere aures illecebrifque earum , nhianimus^Theoricisjafcititiifque quibusdam pigmentis,TuUia,];afcriniaredolentibus,excurrerej& grandiloquentiismerisabun-

d arc i fy intelktta y

m verborum uju faciles

rjfe

debemus.

QiLcd

lf6

PRiELUDIUM
Quod
Efie,

non ego quasro Pericles nec ^Eolidcs, nec Nelei nomina vettans
fapio fatis eft mihi,
meliflas,

Facundse vense generantes ore

Abs

fe

quando melos, mellitaque carmina fundunt,

exporrettis fulgetrant verba labellis,

Atque

Terfa receptatas tonitrantes fibila Svada*, Hyblaris mifcenda favis exculta decora: Auree profe&o & hic inftitor cloqucnticc^ verborum flofculos , quarramus, qui maturi*atis frudtum petit,defpicit amcena camorum, quid prodeft clavis aurea, fi, quod volumus, non aperiatin hac ergo luce meridiana toti caligant, qui cothurnofum me cc cxfpectant Oratorem,aut facrum de fublimiori loco rhetoricntem Ecclefiaftem, cgo planipes plane & Laconicus magis efle jidebo, quam Afiaticus & redundans, ego fynecdochic^s ampiis
i\

agere conabor, quam paraphraftics, allaborabo inquam , iin brevibus tantum verficulis fquales plerumquefuhtElyfiicolaritij fed & fignis, fyllabifque,imd mere monofyllabis, fi ita fieri tlffetjquantacunque hoec ftriclim,quafi in fpeculo reprafentareJeritatem videlicet vobis^ quod res eft, intimare, adeo ero mtitibus veftris gratificandi ftudiofus: De vero difTeram, de pllo agamj non fum enim eloquens ab heri nudiustertius. Haud equidem hoc nitar, bullatis ut mihi nugis Pagellx excrefcant, cerufla. comere chartas: Veritatem penitus profequi, meus erit fcopus 5 in hoc totiusfei cardo verfabitur s mavultis, credo, fub fordido cucullo plani)2> diam, quam fub cyclade auro tecla philologiam.

&

enimblitei imprudentia fua multum erditis fapientibufq-, profuntyprudentes vero&ab artibus infrufti nil ftolidis conferunti ficin folida philofophia rite inftitundaOrchcftrarii ifti (quibus ad veritatem, velut abreptse nydYsoraci ad folem,caligant oculi) ad fophicam potius haram , qiim aram accedcntes , femper difcentes nunquam ad fcientun pcrvenicntcs, digladiationibus fuis perpetuis, pertinacifllmifuc

QUemadmodum

17-

&

PROSIMETRICUM.
:

i$j

iirceptationum plagis, fapientibus non parum gratia* praeftantj um quotidie in ipfis, quae cavere nos oportet, cernuntur exemNihilominus habent infulfiflimarum fuarum nugarum unipla

quod propemodum modernum fseculum defenforem mirum, ciim Mundus non quaerat veritarem, fed fuas tannon :ummodo larvas. Prorfus agunt> ac (i quis abfurdiflimi eunu^chia Hylse aut Hyacinthi perfonam fingeret,neque tamen, uti ar.bitror, proptereaNymphis pra?da auferretur, nec ipfius exftinfti
/erfum
,

Jumbellam Apollo ad florem renovaret. Sagaciflimus ille arcanorum Explorator exiguum opis ab eruditione ea nervofa crat confecutus, dum in natura culicum peramplius rjfcrutanda , puliciimque faltibus metiendis, fexaginta jannos infumpfic * nae ifti haud abfimiles videntur mihi omnes, ''.quotquot in orcheftris acroafes nectentes , fub Corona Magica abfolutiflimi cenferi haberique geftiunt, fi altercationibus fuis,
.

&

^velut ferricrenulis,in theatricis

1

illis

congreflibus,invictiDifputa-

Pantomimi(qui cuilibet acute difceptanti fubblandienti bucca accom* modabilem fucum facit) mirifice verba dent,palpitatione tanta conciri.perinde fi omnigene encyclopsediam abfolviflent, & Apollineis icoliis,vcl ipfis Sibullce foliis potiorae tripode protuli ient oracula, interim Maxima de nihili viffltu fulgura fiunt. Omiferas araneolas! quse totam in fubtilium verborum leviculis 'telis texendis vitam confumitis,- Vah infenfati! hem authentica, & faftuofa fucati mundi dementia Huc accerfiendus Apuieus Megarenfis, qui negabat , quemquam ad Sacra fux Ifidis |poiTe ingredi myfteria , ni ex fuperbo philofopho in humilem "priiis afinum converteretur Huc inquam adducendus Italiacx difciplinas caput nobilifque ille philofophus Pythagoras, quiinanes illas verborum tricas acrius horruit, quam Lunaticus
/tores,parieres atque fubfellia fragoribus repleant,ac inftar
,

[.genium
in

malignum

aut Clirasmneftra

Agamemnonem
,

unde
difci-

conventu fuo

fic

obfervavit taciturnitatem

ut

nullum

i 5

PRiLUDIUM
& peneplacitum
ipfius
,

difcipulum, aut auditorem admitteret, qui ad certum fibi fill tcmpusjvelad quinquennium,utplurimum, vel ad bienniunut

minimiim, ad arbitrium,

pro azftimio

captu folertix utriufque, non fponderet-, filere inquam, &c ufcie adeo ftrice quidcm, uc omni illo conjurati iilentii fpatio,necie percunc"bari,qux parum intellexerant,neque fermocinari,auc cctmcntari, qua: audierant, fas
efTec,

&

qui deputati erant intra

fji-

audiendiconticendique audicores vocabantur: vir prxcipua calliditate vafer! Qui,utficdicam ferreo hamo delphinos ac cetos, Scquidemcrto pifcabatur, aliis interea tritologis illis ad ravim ufque vocirrantibus, aureo vix lumbricos caprantibus, quod gallinarum nbre Africanarum fenfibus mancipati,crecos mentisoculosin tri|> fo verborum ftrepitu adeo contumacicerdefiganc, ut natura? fj:cum fuavifllmum , reique veritatem ipfiilimam indipifcere nitquam annitantur. Anacharfis philofophus degcnereScythanjti Achxorum infipientiam , ineptiamque exibilando canere fcj ;-

tium

illud,

bat,

Sunt Danai magni verborum philofophantes> Sed vita & vitiis & moribus afTaniantes.

Timazo Plato in iis ipfis Grarcis reprehendit, Vos /fr,fnquiens pmri ejiis,fenex autem Grivcorztm nemo-, garrulitat ft eorum & verbofitatem uterque coarguit , quod multa quidm
Sc in
,

Idem

docerent, varia magnificis foliim ampullofifque verbis praccjta tradcrent,opere vero nihil, aut faltem perparum exequerencr. At quanco hoc recl:ius,veriufque deLaureatis Cathedrariis, qibus alterutrum horum deeft, dici poceft

Aft eho, quorfum lingva ruisr' de his mu faciendum, Non hoc convcniet chordis,quolingva labafcis? Define regnantum mores taxare Deorum, Magnaque metiri parvis aquifundia penfis, Adfore fperatum tandem prcfagio tempus,

PROSIMETRICUM
(
I

ijy

Quo Palladem noftram, raptamque Helenam ab iftis predonifbus recuperabimus Vah magiftellilab erroribus demum pedem hxc fa,;retrahite,veritatemque mendaciis opprimere definite Jjalis lilia tcmporis quanquam prefla,
:

i
'?At

Non

penitus femper tenebris opprefla manebit,

tandem aliquando ex orcoOrphei,deciduoqueDemocriti elu^cefcens, inque compellucidum fubve&a fpeculum,preinentes opprimet, opinionum commenta fubfannabit , & natura; ratiocinia confirmabiti eft enim veritas,
Vilibus exemplis
,

tij

fi

fas cft

Vatibus

uti,

|Veluti pertica,

qux

in

aquam projecla,ftatimad fundum defcen:

fic per!Jdit,fed ex natura fibi indita,eveftigio rurfum emergit Adrafti^ Nemefi rriumfepe veritas mergitur, at tandem cum phar, omnia exuperans , ac veluti oleum omnibus liquoribus fu'fjpernatans s Solem quidem nubes ad tempus tegunt, & mendaCatonis enim ceniura , jus atque aequitas cia pariter veritatem Egrire poteft, premi ad tempus, nunquam opprimi Quemadmbdum ergo ea eft falfitatis, vel erroris innata conditio, ut , nullo etiam impugnante,plerumque confenefcat, & defluat, ita exadjverfum hac eft veritatis a natura infita proprietas,ut,quantumitecunque fepulta,multis etiam oblucTantibus, fufcitetur & crefcat: k Maxima enim vis eft veritatis , utpote quse contra omnium cpingeniorum calliditatem, folertiam, &adverfus fictas hominum
n
lll
,

ininlidias, facile fe
(ji

per feipfam defendit

Cum

itaque excellentia
,

Artis

Magochymicse ejus conditionis

,

efTe perhibeatur, ut

pluri-

mis infane oblatrantibus,aliis impudentiflime in

tibus
lius
tis,

eam debacchanil-

fupprimi fopirique non potuerit, quinimo infeftiftimi

hoftes,rei veritate compulfi, a praeconiis

abftinere fe

tam Myfterialis Arnon pofliim non vehemennon habuerint,Tunc

quofclam hujus noftrsetempeftatisScribentes^ non contra totam

ter fatifque mirari,

alioquin doctrina femofos, au/os fuiffe muflare,

folum
%

i6o

PRJILUDIUM
etiam
rei

folumPrimorum philofophorum venerabilcm antiquitatem , i evidentiflima veterum voluminum monumenta , ied adverfu
difertiflima

experimcnta

irrefragabilemque veriii

tem.

Quamvis tamen , fi propius paullo res in fe penfetur qud fortailis multum hoc obftupescamus,non eft-, quoniam fecus v|
,

fentire quis poteft,

quam inftrucStus fit, eritque miraculo fimi), quare cum nunquam tales aliter audierint, nec difqutfti fi fiat, rint,quid mirum ? fi in ea pertinaciter opinionc perfiftant, &,

;]

Qua

arte dati circum, reliquos fruftrentur

eademj

Nam omnes lubentius femper credere volumus, quam inquireftjr otiari, quam operari; & fane veritatis hujus hoftis ipfus aliquaji*
non alio ex motivo, feu caufla, quam qu<i aLectoribus in Academiis eatenus imbutus s profundius autejf & altiiis poftea rem appendens , & ab ipfis naturx operib expendens, implanatum me mifere comperi,

do

fui infeftiflimus,

umbri, fplendore fcientise Ut pulchrum digito monftrari, dickr9 bic efl Sic inrlat ftudium, hinc me plurima fcire putabam
fallit

Error enim

&

&

Et revera

denfiflimis ignorantiseinerrabam tenebris, palpans

1

cuti cxci parietes exftimulant,

ad fimilitudinem fpittaci, e re quor, nil prseter aflertiones aliquot

Illarum Cathedrales, verbaquc nuda tenebam:

Quanquam modo adhuc nil certi cognitum & compcrtum h bcam nam quantum zdTheoloriam fpedtat omnium prorfus
,
:

ij

narus fum, quoad Tbilofophiam, paucorum valde callidusj qua c Mathejiy fum alter ignorans; infumma , quoad reliquas omm gratia gloria Scientias Artes^ nihil novi , Deo fit laus ,

&

&

&

quantum fiquidem

zdjuris intcrfintamentum , aliter redtum, qu<

adeji

PROSIMETRICUM.
^lejus
[ii

161

fceminse veftra: procul dubio mclius,

j

quam

fciunt

& vos fatis informabuntj quantum

Philofophorum, illum
fcitius,

ego, ediffercporro ad Alchymiam^

rijiasLapidem

piftrices, foffores vel latri-

nrum purgatores
],c

igirur contulero

atque cgo,cffingere poflunt ; quod fi ad Abbatem Clericorum Anticyras, fecero

incipiam, neicioiin omiibusaudio valde ingeniofus, fed pene decies aliquid tranfpicedebeo,antequam legere poftum. Ego ipfe paullo ante, cum tanquam ftemmata philofophorum \
jirfolla
i

mea haudindignum,ubi enim

icenferem,

fummos
fi

viros defipere, delirare

vidit

dementes

efle aje-

Im, quorum
cim eft,nefit
rt

nemo verum
nulla,

deRe

philofophorum,veren-

omnino

nam

ifta, quse

ego

fcribo, funt to-

] commentitia, vix digna lucubratione anicularum ; propter .gjoiod nihil ambigo, quin paradoxon plurimis videbitur, me ( qui [inper fui,inque prefens fum, afinorum fus} huc temeritatis ^dacix proccflifle, ut oberrantibus porrigerefilum,inque vaftiffno hoc pelago fluctuantibus, Helicem & Cynofuram figere, pfumpferim: At definent illi tandem mirari,fi me philofophum cmpererint, qucm, Artis, quam profitetur,legibus, naturamfecii , illiufque Bofchadem semula operatione excudere, non fugit,- ncque enim credendum omni rumufculo , atque incerta? J me famse , filiis Sapientum absque ulla demonftratione cre-

&

.cndum

eft:

Hoc enim
c plane

Atlantiades teftatum voce reliquit,

his placitis nil prius efle fide.

Utpotein

difcipulizandumPythagoric^s, qui, rebus etiam miniaudito folemni illo , |iola:que Cux famofo verbo,//^ dixit > tantum Pythagorae pra> func P tori fuo tribuebant, ut ei crederent de incredibilibus alti quippe meri fycophantae,Mercuriique fabularum,
\

apparentibus, tacebant , credebanfque

>

Plu-

162

PRiELUDIUM
Plurima vcntifequum proferc mendacia vulgus,

Nofque malo

ftatim credula turba fumus.

j

Dicunt unum multum, multum unum, verum falfum,falfum u rum, bonum malum, malum bonum Homunciones humiles, r i: milix, fortuna:que tenuis etiam aliquando ardua callent, non h; thenis tantum,fed Sc inScythiaquoque nafcuntur Anacharfid , : & LacedcemoneHelense s nonne & ^Egyptus etiam Antonios.-ji lit, & Democritos Thracia ? \
:

De quibus infignis nobis prudentia didtat, Summos pofle viros,documentaque magna

Vervecum
Poetarum illud archetypum fibi non adrogant?

daturos

in patria, crafloque fub aere nafci?

Homerum

quot urbes jam certatv

Quem

vivum, asterna laceratum lumina ncte,

Indigum, ftipemque petentem vix quifquam bene norat,

Septem contendunt urbes, ubi natus Homerus, Smyrna, Rhodus, Colophon, Salamis, Chios, Argos, A the

Ut

ergo multi vocanturMedici, qui curare non pofTunt, mul que infomnes, qui nodte tota dormiunt , flc multi vocantur pientes, & in rebus minus inveniuntur, quiahoc,quod vocanti non funti & iterum , Quemadmodum plurimi habent nom fapientis fine fapie nt ia, fic multi habent fapientiamfine nomir Ferunt Hippomachum Aliptam, generofum illumalacrmq Ducem, cum in corona celebrari aliquem audiret, qui corpc erat procero,ftaturaaltiore,longimanumquoque,& duellis idc

co,manuiimque confertionibus
J{efie quidimyfi corolli i3

aptiGr cenferetur
alto penderet
,

refpondifl
nifi ma.

hrabrum in

adcu utnon

forer decerpend/m s infinuans corporis proceritatem parum, a nihil in palaeftra ac gymnafio prodelle , ni pariter robur, gl

&

diatoria

quxdamfirmitas,ni membrorum nervi, dexteritas, m

ti

PROSIMETRICUM.
is,agilitas,

163

& imprimis

animi vivacitas, cordifque magnitudo

jeflent.

Idcm omnino
s

& in propofitodicendum,efleprofecT:6 non mcargumentum, aliquem celebrare philoibphum

iocre ftoliditatis

Iice^philofophiorem,perfonareCommeiuorem,Ca?faKk quanquam clariorem,fi animaillius fapientia yera non fitim: uta,Chriftianifque virtutibus undequaque circumveftitaj quid? ;uod experientia compertum fit, ficpiiis iub interpolata vefte inenium latere excellens, judicium acre,acindolempra?claram> diverfo autem Narciflbs, comptos, balteatos,delitias parentum^ upidos,obtufos,fungos,atque & pervcrfos, intra&abiles , indo"Jjljermetc

Jefque

efle.,-

audite mira.

Officinam nundinatoriam Dominellus , undque Pauperculus beunt, illedivite, bullato , limbatoque veftitu s hic vulgajl, lacero , fordidoque amictu incipic inflitui de his calcu,iis,uter plus ferat? de Dominello haud dubium , quin reftimelar, tam venire auro argentoque onuftus , quam amiclru habiique corporis eft venuftus j Inopulum vero prseter cento J;es fuos , obfoletamque lacernulam nihil conferrre: ubi ad rem Jenitur, &: quifque feorfim exploratur, plurimumlapfum efleariitrio deprehenditur , qui enim exiftimabatur opulentus, ille lauper, citra nummos comperitur , folaque exteriore fpecie ifenus, quam oftentabat , fplendicans qui vero inter mendicaula recenfebatur, penes hunc nullum reperitur in paupere veftiiu aflumentum, quod non fit fcutatum , aut punflimi auri ducaiis infartum,Hem!quis hoccogitaflet? f Recte itaque magna cum venere dixit moralis illud philofo|[hix fidus illuftriilimum Scneca gladms bonui utique non efl , cui meauratum eft balteum, aut vavina gemmis diftrncla fed cui ad (ecandum wcies fubtitis $ quid vcro ? annon in putri pluries vagina chalykEus enfis reconditur, &exadverfo feiTugincus,pIumbcuTque in
:

&

-,

y^emmeafnonne fub fordido

idemus,

palliolo

fkpe fapientia eft? nonne

Mul-

164
Multos

PRiELUDIUM
fa:pe viros, nullis

Majoribus orros,

Indolc pra:ftantes, aliofque fuifle Catones ? p fa?pe olitor, molitorque juvantia cantat Nonne necat niorfu levicellula vipera taurum? A cane nunquid aper non magno fcpe tenetur? Ut crebro prxterea non videmus, quosdam plagofos, fatuos,f i pientum doctorumque loco haberi, vel ex conftitutione , yel c dicacitate: ediverfo vero fapientes & eruditos,deliros, afinoii aut vulgares homines credi, ob folum, vel cultum, vel gefturr.j

Nunquid

sti

rm

vel taciturnitatem ? cum tamen hortus conclufus florulentioi fons fignatus femper illimior,nec hoc adeo aiienum:
'
T ,

ms,'

ipn

fiquidem Mundus nihil,atque ESt aliudquisque fuas prefentat imagine theatrum In quo partes;
IcCrcefi,iIle Codri, hicCatonis,
eft
ille

Morionis, nonutiqu

jpei

thcatrahbus fcenis vita noftra difllmilis nam ut ifrhic i U le Imperatoris,hic gubernatoris, altcr militis implet ofriciun; ita hic j ubi autem confecuta nox fuerit,nec Imperator agnofc tur, nec gubernator,nec miles^cortina clauditur,&: perfona exu i tur. Scite in hoc propofitum lufurus eft Angelicus Vates

&

Plebs agit in fccnis mimos,pater, illeque dives, Filius hic, alter nomine prodit inops: Mox vero cxhibitas ubi claufit pagina partes,

Vera redit

facies, diflimulata perit.

Eodem

plane

modo

comperictis in

illa

noviflima cataftroph

Domini,fed & eum,qui hic fecutus hortantem,confulentem,fa muli perfonam fuftinuit bene, seternabili non raro Regia,inte Ccelires, intcr Empyrii incolas, impertiendum corona, cu n interim non modici Optimatum fcrvient fervirutem omniun miferrimam , sternas mter flammas,ina2ternum non remitten

dam

Quan

PROSIMETRICUM.
Quando
femel Stygias fubjerunt funera fauces>
Flexibiles nullo funt

i6f

adamante

Dii.

Cernat ut infernas Rex te plorare paludis, Surda tuas equidem lingec arena genas: Fata preces torqucnt,ubi vero retrograda cymba Navigat, obturat Porritor enfe fores.
,Iutat

nimirum

tribunal illud

Domini theatrum,fcenas,partes
,

: e primariis ultimarios,ex ultimariis primarios ftatuit, prsemiat

Eugcpa? fortunati tunc Servi quonm prazmia fcclici& perenni commenfurantur libertate infccl:es econtrari6Heri,quorum vindidtae, miferandae,32rumnalij a> nulla tunc erunt ampliiis,inilla irnaeque refpondent lervituti [ie,difcrimina purpurae & fagi, non diadematis & cudonis, non jeptri Sc ligonis , non docta: & indoctas mentis , non divitis & luperis,non domini, fervi, Regis , Gregis: fola enim virtute iibi difcriminabimur, folis meriris, demeritifque difcernemur; lura nimis, heu, nimisquam dura fors,Regum,Principum, faecubrvos, vindicat dominos.
!
!

Magnorum, divitum, nobilium, dottorum,- ineruditas

rcense, mifella?,

abjetee

vah & toties pedibus conculcatse adasquariplebi! loc videlicetSummatibus continget, ubi forfan cras,forfan hole, forfan hdc horuU fabula: (quam agimus , redufra cortina}
ierint expurpurati, exfericati,
|s

exholofericati, nulla dignita-

cujuscunque prarrogativa. , nullo difcrimine ferti & coro|e,tremuii ftabunt, quibus illud cataftroph.es A&or Deus aeciLufiftis fatis, ediftis fatis,atque bibiftis,

Ultimus hic
Ittisdiu
kirpura,

pulfus, icbis difcedere tempus.

cum

corona,

cum

cudone,fatis diu in fago, in toga, in

Ukimus

hic pulfiit, vobis difcedere tempus,

Funebris 6 dixx funefta tragcedia fcenae,

Tot

166
Ventofa

PR^ELUDIUM
Tot Regum, tot
gefta

Ducum

Proceriimque Coronas
!

dum

forte tument,reperire Popello

Inquamigitur , nihil aliud, quam omnium mortalium comcedi,quJim ludus, qui in thcatro exhibetur, ubi multa: quidem indi cuntur perfona:,fed omnes habitu transformata* incedentes, nu lo fuam veram formam,eunuchiamque habente, prout ab afroi quxquc induitur exornatur, ifque fcit, quam ad rem uti um quoque debeat, fuam unicuique congruentem perfonam tribuer

&

licet

ludi exigit ratioj Alium facit icnen juvenem, alium fingit juvenern,licet alioquin fenenij hun auro, gemmis, txniolis, pretiofifque veftibus adornatum ceu d vitem qui quandoque pauperrimus eft Illi contrarium fac; mendico eum aflimilans,alioquidivitcm> Alium inducit ranquai mire potentem , Principcm feu Regem, perfonam cxteroqui pc ie contcmptam Sxpius in hoc ludo amplo quis honore cond<
,
: :

& larvam,fecundum

quod

coratur

ICI

Qui tamen

eft tituli nullius

nomine dignus.

Alius habetur contemptui, qui tamen omne laudis encomiui mererctur. Deus Dramatiftes ille folus eft, qui nos in hocfuui
ftriim

amphitheatrum producit, is fcit,quid ad ludum pertineat, nc omnium opera a i fuum utitur opus,nov it quo fingula d( ftinare habeat ad fuam gloriam: is unus eft, qui nos omnes fc
r

lus nofcit,

quemque

in fua vera forma, alioqui fcire

nos pofliimu: $

quis quihbet fit,donec vitx noftras fibula pera&a eft:quia quot

hoc ludo funt, nullus genumam, propriamque fuam foi habet quamdiu ludus durat, nemo dignofci poteft, domi nus an fervus, divcs an paupcr, juvenis an fenex fit
in

quot

mam

,-

Aft ubi in arternam noftem clauduntur Ocelli, Et fua vox ubi quemque fonat, ludiifque pera&us,

Et Archhfror Deus funcftam

illam

vocem intonando

reboat,

N:;do, fmzs L\!o,pro lamentabilis echo!

PROSIMETRICUM.
.

167

:r,

fuam cuique larvam detrahir, tunc apparet, quis itnusquifque Fazx invenitur , qui in ludo tunc quandoque Mendicus, Rex erat,- alius,qui in ludo pauper erat,longe nunc Jenricus, aus deprehenditur, tunc multi filii Dei vocabuntur, qui in hoc ;nphitheatro,in hac vita, in hoc ludo defpe&iflimi fuerunt.
c

&

&

Noftra proinde fua cenfura vifio fallit, A diverticulo quo femita tendat in unum.
)ux AlbanusFerdinandus Toletanus traditur ita dicere folitus ^Gallis,Portugallis,Britannis,Hifpanis &Italis,ex ipfis alios vieri,ciim procul abfunt , fapientes.,- cum autem prope adftant, dituos: alios eminus videri dementes, fed cominiis infpec"r;os,fa:)entes invenirij alios videri ftultos, alios fapientes,

wam cominns
jpimi dotibus,
rf:

tam eminus, ideoque vifum in cenfura de quorundam Labi

acutifTtmusy

ur,quem

certiflimum eft, etiamfi fenfus vifus vel omnium nonne capitur afpefru arcus cceleftis, qui iris diftatuit efte coloratum cum nihilominus iana philo,

nullum ibidem colorem adefle? Absque dubio Iteft multo major terra, & tamen homaagreftis barbariifque, quod non mirum cum \i folo vifu regitur, diceret oppofirum
iphia doceat
,
,

ioras

&

rufticos philofophia cireumfcribat

fed

& peritiflimos

ofque in iua fubinde arte fallitpotentia vifiva. Quemadmodum decepit Zeuxim prsclariflimum illum quonlm Heracleotem pidorem, cum pi&os a fe racemos in fcenam ptulerat, tzhti fimilitudine tantaque identitate, ut ad eos edenParrhafius autem, alter celeberrimus pi|)s aves advolarent ttorF.phefius,pihim attulerat linteum, fuper quod leviflimo foJrtiflim6que penicillo tenuiculam duxerat carbafum,adeo perfi3ilem,ut vera omnibus efle videretur,tumZeuxis,judicioavium i^acior^Parrhafium rogavit, ut,remoto velo,picT:uram oftendeit, rifit hic comiterque in illum cavillatus eft,indeque errorem
: 3
:

um perxrpexit Zeuxis>ingenu6que pudore

fufTufus,

majorem
,

illi

arte fua peritiem adfcripfit, facete ac jocole

refpondens

ego
heti

16S

PRiELUDIUM
talentis,at
,

hcri aves dcceperam , tu vero hodie me artificem fefellifti. Errar igitur, ut vidimus,vifus nofter,fcilicet in judicio de al

quorum animi

fi

auditum quoque confulamus,

&

ljj

mox ftultos Sc bardos cfte cognofoBj rrofque loqui jubcamus mus, qui vidcbantur nobis fapicntes ac docti, &: e converfo. Indft ciim olimfcmcl homo opulentus filium fuum adolefcentulum ajm Socratem mififTet , indolem illius ut infpiceret, ac psedagogus dftB tunc fcnex /1.. ceret, 'Pater ad te, dSocrates.mifit filium, ut vidercs
:;

dbcus ad puerum, loqucre ergo> inquit, adolefiens,ut te videam , quaM, occulto infinuans,ingenium hominis,non tam in vultu relucerm quam in fermone, id eft, non tam vifu,quam auditu dignofci.

Cum

tamen

invidia*

mordaci faucia fempcr

Incorrupta fides confpiciatur acu* Sitque comes livor folitus virtutis hoftis, Qup celebris fcedo virus humatur honosy

&

Veluti diferte

& decore Nuntius

&

meus ,

Sicuti non

eft

ignts

ir.

quiensj/ins fiumo^fic nec virtus fne bividia ; &, quemadmodum pcr fi lem euntihus umbra eflyita quoque per iter gloria virtutifqm gradientibt hvoris rabies $ fimihter,cum exurgentium, mortaliumque fui

cefluum pedifequa fitinvidia, atque nec Jupiter quidem ipfus feu pluat, feu dnTerenet, omnibus placeat , ac randem, ingrat

Mundo operamgratam

pra^ftare pofIe,graviflimum

fit,

miferatic

ne fraterna hi potiiis, quam iracundia digni funr, donec aliquan do de cruciante livoris fui carcere feCc liberent, quo,ad talionen
torquentor, qui illorum efto equuleus Rabiofum vero virium inferorumque malum! vah fangvinulenta beftia,ut miferenduni quod invadis,cordis,&, quam occupas,quamque torques, animai Quis crgo homo, cui alioquin pe&us fapiat, de invidia, fi quan forte patitur, queratur? eftne enim aliquis, vel fortunatior invi diofo, vel infcelicior invido ? ecquid laudabilius, quid encomiil; dignius magis fcmpiternis,quam talia operari prodigia, e quibu
:

livor oriri aliis poflit

Oni

PROSIMETRICUM.
O nimium foelix, 6 terque, quaterque beatus
In
(uis
,

itfp

quem homines

odiis,in

quem

livore feruntur!

unquam malo? bono quis nunquam invidit? Hem virtutis coBonos infequeris plerumque, atque adeo infeQuanquam equidem facile credam, haud paucos homicaris i:s,viros alioquin doctrina confpicuos, ea folum de cauffa,vigil.s fuas in lucem prodire reniufle, quod garrientium contumeI s, ac oblatrantium ora (praut hodie inrlnitum maledicendi cacethesjquae nemini,quantumvisfapientiScriptori,parcere confeverunt, valde pertimefcerent & reformidarent Nec fane abs
jes invidia, quse
.'

rtionc

vere enim nullus

eft

qui pluribus fe

illigat arbitriis ,

ciam qui
ILterfi,

animum ad elucubrandum applicac , h&c maxime xvi sate, qux archaifmicis delitiis eatenus inaflvevit ut, nifi fubti,

limati,& curiofiflime culti fint aphorifmi, vix fiant ven|biles,ita ut.merito triumphare poflit, cui licet latere , tefrolie concedere idcirco ergo ego nunquam mecum conftitue|m,aliquid typis evulgare^ prsefertim cum non ignorem in ilusmodi commentationis genere, multos fe ante me in vanum,
:

ItenuaiTe,

quorum

libri

irndicule circumferuntur^- deinde

in

ne

sbam minime nafutum hoc fseculum,

quo

Er pueri nafum Rhinocerotis habent:

Uapropter turius cenfebam multo,

domi

tranquille molirt, quam.

quoniam, ut nunc funtmores 'minum, nulla res, nullum negotium, nullum opus tam juftis de
liuflis

m dedecore in publicum w/r;;

fufcipitur,quiniqui illud carpant, maledictifve fuis figant,

afint^

Nemo pol Antimacho,

Vellicat
t

nec tutior

ibit

Homero >

& magnos livida Parca Deos.

fibi

ldores
|::us

cenfores contra fe afliimit,qui in publicum cogitat,^o? nam quidam in illum querimonias excitant , quia pro} efti alii, quia brevis, hic quod nihil novi adferat, fed antiquu

a:um agat^ ///equod a communi tra&andi

modo

decedat,-

ifle

notat

170

PRjELUDIUM
,

notat ftylum, ille loquendi filum, alter taxat textum multi ind;d nantur, quia carminice proceditur, quamplurimi barbara, exole r &fefquipedalia verba,qua: fibi forfan non fuerint comperta, c4 mantj infumma, tot pene contra fecalculis materiam quivis Co;^ mentor fubminifirat,^//^ verba gloflat. Res hinc cunctis fapientibus perpetuo fuit plena timoris,a quid in vulgus dare : id namque eft manirm in ferventiflims flammam mittere,confodientiumque fe lingvis prodere, & oj u nium maledictorum tela adverfum fe torquere, prsefertim fi n

de quibus rhombus,ponderofae

fint ac

momentofa^ cum

itaq

reconditus thefaurus,qui hic oraculis cantatur, humanum pi pecaptum tranfcendat, perfidiam incurrere formido,dumabcL ejus myfteria, tam clare &fummatim revelarc pergOymaxime qut fciam , oportere
fcribimus, aequam Viribus,& penfare diu, quid ferre recufent:

BT)i

Sumere materiam, noftris, qui

Imprudentis
terea t

eft enim hominis nefcire menfuram fuam; G? / qudd memini, unumquemque faikre fua fcripta,& Aufj

^,

prxterire^ quia ut filii etiam deformes deleclant parent< indecc iifdemque videntur formofiflimi. , fic quoque, ferrei

cem

&

verfus, Jnventores titillant, ipfifque videntur optimi s ex <j fitjquod, cum iifdem arrideant, facile eos in publicam luce prodire, finant.,-aft id inde commodinancifcuntur,ut, unde h dem, nominifque gloriam comparaturoj> falio blandiebantur,i de contumcliam, dedeciifque non modicum fibi pariant> du eorum, qux latebat,infcitia &ftupiditas,jamtoti mundo fitm
,

nifefta.

\Jt fcabies

& glabrities plus digna cachinno Quas nudata prius ftabat amicta coma.
humanam formam geftiimque facete Simius aflequitur,dum fedet aptus humi.
S<

Callidus

PROSIMETRICUM.
tanto magis ipfe Confpicitur culo Simius efle glabro. Sic Sc glorioli, quos ingcns nomen adegit,
fc plus efFert,

i7t

Sed quanto

Quo mage
Si
fit

confpicui,funt

mage

ridiculi:

qui fe majora capeflic, confpicuus, fit quoque ridiculus ic vero,rogo, quem,etfi fortifllmum Achillem, non perterreoerent? revera ifthsec ego mihi tantd firmius appendenda

Quandoquidem temere

&

quanto minor eft,tum ingenii mei facultas, tum vitae knmoditas,majorqne nuncTratatuum,nonScriptorum folum werum, fed & modernorum copia atque ubertas s fsevior proe proniorque lafcivia, & rejiciendi omnia lubido ita ut niifenuncjin praefenti exulcerati hujus fseculi facie, magis agere vilitur, qui in lucem opera fua edit, quam detra&oribus , obaceiiDribufque menfam fternere,qui omnia, qux apponuntur , ne
fcifebam,
-,

lo morfibus, fed violentis ruptibus , obliquifque dentibus, difIpunt corrodiintque , non quce difplicent modo, fed quse f gnopere fubinde placent, fimiles felibus, quse tanto vehcmen|s in aliquem folent obgruhnirc, quantd lautiorem fibi offam itiunt exhibitam. Quanquam equidem ego,de hujusmodi occentatoribus nihil, admodum parum, viro prudenti curandum,fed floccipendenn femper cenfuerimy

&

Nam

mihi quod vivo detraxerit aemula turba, Millecuplo reddent fcenore morte tubse.
in viti

Nominis

Surgere poft
prudentia? igitur

nunquam prasconia clangunt, mortem fed prius ifta folent.

quis

& pufillanimitati

non

afIcribat,ob inci-

tium detrahentiumque timorem,quempiam abfterreri ab opealias curiofo,& pluribus mirum in modumdefiderabili?quia, inquit Ecclefiaftes, qui obfervat ventum, non feminat, & qui jifiderat nubes, nunquam metet
.

Rufti-

i7i

PRiELUDIUM
Ruftice cun&eris,
Labitur,

dum

defluat amnis:at

ille

& labetur in omne volubilis

,

asvum.

Nequc

eft: etiam, cur Ariftarchorum Sc Criticorum obdud ut enim mihi ipfi n, frontes , cenfurafque multum timeam periochis ducor, quin, me in aliquem f blandior,fic his-non ita Lapide lapidem ofrcndifle, lubens agnofcam^ adeoque non rj

mihi

ita inter

fcribendum

difplicui (

quod

in alios

interdum

non veneris minus quam docl xix \ym& depolitos, incidiflem) ut, modo liceret per genium m um, tam Vulcano libenter , quam typographo darem } jufti
fualiter libros,

decorifque lima,

haud dubie,

rum

rationabiliiifque agens, quam Epicorum ille Latii princeps poetarum Virgilius, qui poft editum pen lebre illud,& vixunquam fatis commendatum ^Eneidos deci fibimet in fuo opere adeo difplicuit, ut, cum,morbo opprefli adventare mortem videret , petierit oraveritque a fuis amicii mis impense ac obnixe, ut opus abolerent, ignique commiti % rent abforbendum,indignumillud interpretans, quod Sapienti
facile

prarfentaretur oculis

liceat

ergo mihi millies potiore jure

ft
11

cinere

Perdius

& pernox decompfi pumice

chartas,

ik

Quas per inane fimul parva favilla vehet. Scribere flagravi,jam fcriptos lampade verfus
Mulciber abfumet,comminuetque rogo: Pingere fic volumus,fic fingere quserimus omnes, Ipfeque depidtus difplicet arte labor,Hinc, cum quisquilias relego, fcripfifle rubefco 5 Plurima nam fpurco podice digna cano. Ablatum mediis opus hocincudibus efle>
Teflatur fatuansSc fine mufa chely.
.
19.

r m

IXll

VEruntamen, fit,ut

non vult legere , intermitt; podic^mque codice detergeat,ego opufculum hoc ab Hqjic mog 1
ut fit,qui

73 afymboi ogenc acceptavi, ne fine merce in forum prodirem , Jfque faberna exirem,&ut commonftrem exemplo meo,in mag4S vel folum animum plerumque fatis efle, five itaque inten-

PROSIMETRICUM.

mm aflecutus fucro,fivenon,\:niuscujusque proprise confcientiar,

impori

& experientiae relinquo, meis nihilominus

11

ego fum fun-

ius partibus,

Quod
Laus
tuia
fi

defuerint vires

audacia nobis
voluifle fat eft.

fuit, in

magnis nam

eft, quanto majus quibus propofitum veri reJpriendi caufsa , & contra omnes philofophos, pro omnibus ficere, cujus rei tantae tamque difficilis facultatem,confecutum ile me non profiteor , fecutum efle prasmefero s Quanquam Iroinde multis parafangis me huic negotio imparem fcirem, maJi nihilominus omnium oftentui , ludibrioque obnoxius efle, Ec non mundanotheatro, temerariorumque calculorum pericume ipfum committere, quam in tam utili religiofo propo-

fingulas difciplinas percipere

magnum

ijnnes

quod

facere necefTe eft

iis

&

&

operam Paraphraftae Mercurio meo denegafle, volentemque um non fequi, omnem potius aleam experiri refolutus , quam utius anceps fpemque metumque interhaerere. Et quamvis iterum, praefens degeneris hujus xvi conditio, ab iusmodi adorfu deterrere faciie aliquem poflit in quo nimiimanimi hominum ufque adeo male feriati & exacerbati funt, fi fieri poflet,omnem conatum & ufume medio femoverentj ideo (ni finiftre addivinem} fexcenti erunt, qui mihi boc meum tale penjum pro ftultis animis; alii vero pro impudente fuperbia itelligant & interpretentur, quod ego, qui neque ftudiis,neque 'axibus, fortifque meas talentis pradentare me nequeo, rem ufuearduam aggrcdi fim aufus^ cumprimisin eo Artis genere, qua tum alii tam illuftres , tantaque experientia & eruditione rasditi viri,fumma femper cum diligentia vacarunt, tumin qua
:o
,
:

>mplures,navifragaingenii defperatione abrepti, mifere inaqua kfere.

At

17+ Atqui hoc unum

ut
,

PRiELUDIUM
eft,

quo

iftam

meam

animofitatem,five

p.
i-

:;i

illud

mihi invidi interftingvant,

cum coram Deo(cujus

benignicate hasc confignavi, adque foietTabili in me gratia, deducentur) tum coram .pp cem colophonem dedu&a funt , defendere pofle fperem, me fcilicet, non tam favoris, ipfo minus humani honoris aurx aucupio, quandoquidem caput o pufque cclem,quam genii duntaxat fatalitatis, utilitatifqy publi c

&

&

mu^

folummodoevallendae veritatismotivo>eflead<i*; tum,ad labyrinthumhuncmillemaeandrisxrroribufqjimplexuk, & inaufum hoc,fyrticumque pelagus,extentiflima etiam ratio.ji; bolide quafi inveftigabile,quinimo myfterium omnium fublu rium arcanorumDei maxime abftrufum & obtextum ,ingredi
itudio,ac ipfius

dum. Hinc profectojcuirem

paullo aequius trutinatio fuerit,non

vj

licandum, veriim potiiis impense admirandum , quomodo ni rum ego adhuc opus hoc qualequale, aufu pari, atque formidi are in itinere , Sc nullo> nec libro etiam peregrinus, fine re

&

focio habito, aggreflus, in peflimis

nimirum temporis, quod tot plane extremae ncceflitatis oncra,& curas comparandi victum amiclrum diverfiflimae extorquent, perduxerim ad portum opi tum verius, quam fperatum,Duce fcilicet Scientiflimo,qui fici
prsefentis hujus tehe author fuit,idem ita,ad

rem
fam

proprise imbecillitatis facile confciam,

rceliciter reget,

exitum ufque,m dextram denique i

fpero

Multis modis fui circumdu&us, morbo, carcere, atque inopi Tum pavor fapientiam mihiomnem exanimoexpedrorati
J^lures^edicuh, &glires, quotidie mihiper fomnia JErumnabilia minitantur vita [upplicia & mala $

Qua: nemo eft,tam firmoingenio,

Quin

tanta confldentil, refugiat timido fangvine,atqueextabefcat metu.

&

Ex

quibus jam liquido patet, non hercle fatis profperos fortun ftatus his Symbolis, Symbolographoque afpiraffe, proin nc

&

rai

PROSIMETRICUM.
iro

i/jr

v\\e

mecum ipfe in ea opinione verfatus fum, fortaflis nimirum Deum, utinpublicum prodirent, eaque de caufla faepius onftitueram penes me ipfum, ab eorundem evulgatione prorfus
j.

nimum avocare: enimvero ignoro, quo tamen minus

fati

propofirefponderit eventusy quodfi qua forte,mearum ergo lu-

dbrarum

Le&ores eritis, dextras nihiliimque gravati Admovifle mihi, veftrafque dedifte monetas, Irrumabo ego vos laudabo, vofque beabo.
y

4 ilcfiusilleTriales(qui,ob prceftantem
f

ingeniifui aciem

quon-

(im in Grecia primus fapientis titulo eft falutatus) ubi cognoitfet,

(:ris

Pherecydem Scyrium,minime

vulgari dcctrina

virum,de

4e, fcriptoei fignificavit,fatiiis fibi videri,

^tte

myfteriis,convocata concione, diflerere in animum induxfi quasfuper rebusufarduis retinuiflet domi, ifta, fevocatis tantummodo confodajudicio sequiore,

l>us,

mageque adulto

deJibutis,

proponeret di-

)ticnda-,fubtilia

fubJimia illacaptujcrafla: ac imperitas mulit:udini,nullum aut certe prarquam cxiguum operse pretium fo:i allatura. Egregium hodviri accintli , Thaletis dccumentum

enim

&

nefcio quid de profundiflima illa HermeticcC zmis parte, qua: de Lapide Thikfopbieo tractat, fcribere, faspenuxeditanti

mihi

<rerd in
cius

mentem

iJliusmodi efte,
confultiiis

..trec,

auremque vulfit, in humeros fufceptum quod temere difleminari in vulgus non devero pra:ftare, ut in familiari eruditorum homiuenit.,
:

r;m congreflu recenferetur.

at ubinam obfeAlluberet mediusfidius rem fic geri pofte b locorum quos myftica iJla,de gravi pnegnant/que pbilofopborum (/!*> non lateant, invenias? quia, licet nulla propemodum oris plaga, nullave urbs , haud fcateat aliquibus faltem PhiJoma,

deditis, qui animi fui animis freti,aufint etiam mire ja&anA*,cumquelitigio,cyclopa:dicam fibi hujus magifterii cognitio:t

m pollicerijufqueadeo hodiefuumcuique commentum placet,ve-

\j6
veruntamcn,
fi ifti

PRiELUDIUM

quid proficiant, qualiterque agant, liquet, i perfpexeritis,comperietis haut dubie ,eos nedur^ qua orthophyfica hujus Secreti materia,qu# item ejufdemdi, gendse,perficicndaeque notities necefiaria,& quce fitdenique pi ba illius informandse ratio, ignorarej porroautem videbitis,0 etiam talia fibi, qua: abs reLapidis conftruendi, aliena peregB naque funt, Sc nimiumquam illi contraria, aiTumere, unde fit,

rem rotunde

tandem,quanto diutius,impenfiiifque operi fuerunt intenti,ta to verius lllis contingat illud, quod eventurum ipfis quidam n
Scriptor divinarat , nempe ut pro Magiolitho t riolitlmm rcperiant cum ejusmodi ergo cerebris , efletne obt cro, qui ea de re libere libenterque ratiocinetur? Quapropter , Fratres in artcm propenji , candidam laconismica

ftrorum

falfior

meam poefim phantaftica lllorum vacatione, mihi quidem n gotiofiorem, vobis autem gratiofiorem , longe utiliorem fo exiftimavi quoniam nifi plane obftinent , hic ad minimum

&

revocando fuo male

eft, dicitur,

inftituto

opere commonefient-, vulgb y

,

fati

recurrere,

quam
quod

currere male: rcpetiro itaque ita

fcias
fatis fcire,

cum reputo,non

eiTe,

fed

& ad ucilitate
, 2

pertinere publicam,publico, publicitus, quod , fcripto , intcrfi patefacere. Procul igitur hinc, procul faccflte fubdoli, fupert

que, non aquilas, quae fublime,

volucres, volucres

volumus

in his retinendis elingves fin fan&ifllmi religione jurisjurandi ora obfigno, hi, Fratr maugurati, ubi hsec nobifcum tenuerint, tenebunt juxa nobi

pe /^w^nidulentury talibus tiore creii ifta infufurro , utque

qux in pinibus penes folem qux depre/fim, quse in tefto, ac non metro, fed voce velut, & fecr
f;

eorum

cum,de tanto
in

privilegio,

Deo

ceviterno

& & inafcenfo,grates coi

cinere immortales. Sed jam, uc omni me invidiapurgem,ponai medium fententias Prseteritorum de Invento Deorum, qi quidcm loco convocandi omnes videntur,ut, qux fit earum v ra, /udicenr:

I)

PROSIMETRICUM.
Incipe nunc alro verfus excuderc torno

17;

Subque
nt

tuas partes Parve

Poera veni.
videbirur;
fi

um dcmum mihi procax Lyceurh

aut confenf:,

omnes,aut erit inventus aliquis,qui, quid verum fif repejrit> itaque mihi libeat exchm,;re, utiStatiusin fynephebis, roDeum popularium omnium adoldcentium/ clamo, poftulo, bfecro, oro,ploro atque lmploro: non leviillma de re, uc queriir

ille,fieri in civitate

facinora capitalia/

Ab

amico amanie accipcre argcntum mcretrix non vult.

animadverrant,quid de Immortalium lventoPhiiofophorum, quid de fublimi magolithi rnagifteno, exiftimandum fit bsec enim omnia,ad hanc de li ii prsefunt ,
^d ut adfintjcognofcant,
:

hymica zanno infcriptionem, rcferenda funtj- profeclro eosipfos,

Ui fe

aliquid certi habere arbitrantur, addubitare cogit docTifli-

torum
ir, ;

homirmm de
i

72

artem

Agitedum igitvqmjfimiy quse philomagiam noftram Adeptorum

re

maxima

tanta diiTenfio,

aneant aphorifmata, Hxc cgo non humili referam cantanda cothurno, Magnum iter ad doclas proficifci cogor Athenas, Ut me fupplicio via longior exuat omni, Accingamur avos antiqui vifere Jani, )fa facra aulara luftremus,arcanorum maximum,quod fecreta
^rat

fu-

omnia,& quo nihil eft in ipsa naturalitate fecretius,ad quod nditis, quodque intenditis,guftemus: umbras,quibus obnubitur ortalium acies,quibus & natura fe tuetur a prophanorum coneftu,abfr.ingam, atque Deam ipfam demonftrabo, ipfamvidelicet Nympham ornatiilimam, ejiifque thalamum, ac nu|un TTne vefte Dianam 9 qux ubi inte&a vobis vidcbitur, quin in;et

&

edibiles fui
>.

Sit

extemplo proritet amores,minime in dubium vercrgo nunc tempus ad id, quod inftituimus, accedere fuerit,

emum. Congruum tamen condecenfque

antequam tam magnificen-

i-S
centiflima

PR^LUDIUM

dona imperriam,ut omnes,fi non condigno carmi; : pofiumus,faltem eo,quo fas cil,eulogio, fupplices devenererrii lncomprehenfam Dei poteftatem, inluperabilemque Divinitas fublimitatem (ni namque humanse mentis langvor divinae lu
jubare lllucidetur, facillime in perniciofiflimos ambagum anf clus, crroriimque diverticula abduceretur) quam ego quidJ adgeniculo, meum non diffitens U pronus ac cernuus adoro morem , tantum arcanorum Oceanum, humili futili ingeni mei lembo, tranare tremifcens > cum in tam vafta, voraginoi que navigatione,perfpicaciflimus quifque nauclerus & habeat :formidare naufragium fapientiflimi quippe hi ineptiunt , rc centralitatem ufquc inexploratam, oculis irretortis, pofiunt <* tuerij eft enim abyflus, in qua ratio abforbetur , barathrum,Q quo induftria quadibet circumagitur, pelagus,in quo omne hmanum ingenium elufcatur,& naufragio periclitatur. Ne itaquealiquo erratico fidere devii,fyrtiiimque vadis&^ guftiis intercipiamur, refpicienda nobis crebro lucis divinae Ci nofura, Angelorum ille doctor, verbiimque seternum infij tumj ut,ubi facula humanse rationis deficit,aut tenebris obv vitur, llla, ceu magiftra gubernatrixque,curfum dirigat naviga nis,occulta fua thefaurorum fcrinia nobis detcgat , ac tand opus potends fuae dcxtrce pertegat, ne tam fcintillans tanti fterii torris,imbecillesmentisnoftrx oculos derepente invades, nimio fplcndore perftringat. In minimisimplorandum eft auilium divinum,quid ergo in arduis, maximis facere debem;? Arabum ille magus fagaciflimus Alfonfus,in principio libri *ji

&

&

&

&

philofophia? occu'tioris,cui titulus, Clavis fapienticcS^ infit.,Z,^Jf. musfrimiier Deum, qui efl mjpefhr omnium, nec efl, quod ipftm latet;
ipfe efl

enim alligatus
in

fuis creaturis per

verbum (um,
llmiliter

& feparatus ab
fili

i-

dcm

qunntum

ipjas tranfcendit s

&

cseteri

chymico Phcenice

craftare aufpicantcs,v^/Z)*ww,

&

mtntem convertito,quam ad artem potius: ipfa Beifummum ejl, cu/que be?ieplacitum fuent^ eam largitur.
cor, (j

de phyfi> mi, adDeMT namque do?:m

* Tan>

PROSIMETRICUM.
.

175?

20.

Antorum

igitur

documenu

nhorum, ei,qui

cft

portus

&

novifllmus, ftolocauftomata, &l prctiofifllla offeramus buthyfia-, Promago quoque noftro vitulum labioim macT:emus,facrificiumquejfeuthymiamatis oblationem, pertemus.

ortusj primus

&

Nunc 6 Summe, tuis humiles provolvimur Da mihi folenni vela fecunda ^Pater
!
i:

aris,

'ibi

videlicetOmnipotentiflimo, bonitati inexhauftae,

&

exube-

wtiflimo
>

bonorum

fonti,

phosphoroque

gratias, gratias

agimus

nmortales, rogantes quatenus, fuper velificandum, dirigas con-

"

rmeTque nos inveritace tua,atque aviislubricis immundi mun4,ne collabafcant pedes noftri, abducas
:

femper intus remini-

:amur,
ate,

& extus
;

commemoremus

beneficia, quibus tu nos innu-

leris arTecifti
i

O incomprehenfibile,

trigloriofumque in maje-

cujus radiorum claritas ofTufcat noftra lumina,Lumen!

!

hem

fubftantiaMonas,& in Deitate Trias proh fcrinium irremuerabile,omnique redundans thefauro! n Tu es, a quo omnis largifllme ad homines , adque quamlibet rcaturam dimanat bonitas, tu es inquam ilfe, ad cujus nutum uit refluitquc mare, cceli moventur & quiefcunt, arbufta germiant & fterilefcunt-, ad cujus pe&us la&e gratias quotidie nutriiur } natu frater major,fponfus prastenerrimus , amicus fideliftlius, qui ab omnibus nos malis eripis, munificentifllmiifque beefa&or, qui infinita nobis fingulis momentis charismata imperiSj- neque enim vigilans, neque dormiens,fed neclabori , auc tio quisquam deditus, tuis fruftratur muneribus, vigilanri quipe prarceptorem, dormienti protectorem , operanti adjutorem tio torpenti pium te prsbes monitorem-, Quae cura? qualis li>eralitas, ecqua ceconomi hujus largitas quae fi adhuc cxigua rbitremur, fufpiciamus ccelum tanta magnificentia exftru&umj 3le,luna,6c ftellis,veluti le&ifllmis quibuidam pyropis>tanto arifc
;

'

tificio

iSo
tificio

PRiELUDIUM
,

adornatum,refpiciamus terram tot herbis,floribus fnu nemoribus, graminibiifque curiofiflime confita intucamur acrem, &numeremus, fi poftumus, omnia volati harc harmonia mirabili, hasc canoro tinnulx rremulatque ling iux pleftro, innumeris nitidum concentibus aera mulcent/ llla fapore carnium -oble&abilia , ifia decore varietate pcn rum laudabilia; unoverbo, quaquaverfum oculos contorqi musvfurfum,deorfum,dextrorfum, rini(lrorfum,nihil aliud in niemus,atquefummam in nos Plasmatoris noftri munificenria quam Ambrofiatusille ceconomusin noftri educatione&conf vat.ione vel maxime patefacit , quos jam amplius,ab hinc ani rum millibus quinque,tamfplendide tamque benigne nutrica\ nunquam ut nos dcferuerit, ex quo in ieiiiiccpitdebito nos te pore enutrire j Vah ut magnificus hic pateriamilias eft nii unquam in domo deiideratur, femper de proviiione indeiici< ri nobis profpeclum eft; maria noftri penuaria funt, agri horr cauftae naturales annonas prxfeclri, atque adeo totus mundus ftrum culina,- quamam enim reconditoria CumTellus cum cund animalibus ? acr cum volucrum ccetu, oceanus cum fquamig< civibus, ac orbis univerfus cum creaturis caeterisf' & quanto p de hoc univcrfo comeditur, tanto pluria etiam adhuc reftant quibus voluptas hauriatur, comedenda j At ecquxnam obfec 1II2 culina, quas tot alumnos & convivas una excipit menfa?
bus, plantis,

&

Vah una
Dis

vefci
,

menfa tot

miliia mille,

&

inops

patres, pueri, Rgx, Grcx, vir Sc uxor

Er eodcm fimul tcmpore,- convivium fane ftupendum, epulu que admirabile, 6 menfam magnam, cuique nulla unquam
extitit!

mortalcs, fi ifta frequenter verfaremus, utique at mantina noftra corda tali confideratione colliqucfcerenty H<

Hcu

palpi-rans,

hem fracefcens anima mezjofilta AltifTimi, Szfifa JimukuiiineiriCrearorisIfurge qua: dormis,expergifcere,ut q^

PROSIMETRICUM.
';$

181

recurva in terra delitefcis ? exulta aliquid Hierufalem, I Ad libiti contende Dei frellantia tempe, Dia putans,reputansque pio plangenteque corde^ onne vides, ut nunquam ille tibi fubfidium atque juftam operm deneget? ille te profrratam,humique jacentemerigic, teque 'Infervat, ille ftatad ofrium cordis tui, puliat, & clamaty Aperi ihi foror mea fponfa mea, dileela mea, habeo phialas plenas iloramentorum $ Hem eufebium, entheiimque Dci intuitum, 6 'iiEmmanueljmel & lac fub lingva tua! quando amabo pauperclam meam animam intuebere? quando fcelices,fauftos, & auta in

coeno cubas,
filia

&

a Sion, jubila

&

jrantes oculorum tuorum radios,qui avolare me faciant, in me tntorquebis? nunquando tafrus dolore cordis intrinfecus,per
tf)rum

im

influxum , tui,mei,omnium peccatorum meorum , quonon eft numerus, habebo, quod ita igne amoris tui inardete nihil,aut faltem

non seque, ac te amem! Cum jam cerra condidici, quodvis humanum folaftm vanitati obnoxium efte, ideo ex hoc nuncpropono, mecumlie ftatuo,dulciflimumJefum folum habere in mente mea, &de
hm,ut prxter
iim experienrii
lius

dulcedine in omnibus cogitare; Vale ig;tur, Lucifer 6 auriga poli, ccelique decorum,

Qui

fcintillivomis

mundum

tranfgrefie caballis,
,

>

optataque gaudia veclas .ltgida illa mundi fax, mirabile natura: opus, ocule totius uni;rfi, diei delitium,totius univerfi fratumen,columen & lumen, liquorum planetarum Princeps, cunroruraque mobilium fuemum,infiuentiarum thefaure,iummi Dei imago, horologiom omnium gnomo & dircctor, virasque meas textor, qui toties AntipocHbus,
terricolis,

Tempora

( Vix ubi tota cohors

pede

terris

eminet uno)

urorum reducendo,ut jucundumocuiis meis radiorum tuorum

imen afHares, redirifti /

Tu

i8i

PHILUDIUM
,

Tu quoque, fumc vale fupremum argcntca Luna, Humorum omnium difpenfatrix, tenebrarum Regina
folamen, fida
fclis

triftii

mariti tui uxor

& compars,
vit a?que

noctis vela explicas

ras ac difponis:
licet

& expandis

qux fenfim tei meas momenta temj

Vos etiam corufcantia

& ignefcentia aftra,qu,

quidem nixu quam celebcrrimo ferimini , attamen in 1gione ccelefti,certa quadam ratione ac menfura. , in debilia r ftra corpuscula,vividam vcftram potentiamdemonftratis.Em; cefcitc prata & viritjantia hortorum fylvanimque nemora, v exalbuerit, fiorum, fl vultis,decorem, & divinos illos.colores delitias exuite. Arefcite & cum volueritis vos,6 cryftallinas turigincs, ac vos,6 limpidi rivuli, per confragofa infufurrant vadere definite: nam jam
fii

Singultire juvat, juvat indulgere dolori,*

Turgefcant tremulis fuperas plangoribus

orse,

Omniparenfque folum, & vaga ponti mobilis unda:

Sum

etenim fum,Summe, Omnipotens,

Sc

metuende Deus,

formis, fceleratus, perditus ac nepotinus ille prodigus , qui ti bulento adolefcentise Vulturno abreptus, jugique impatiens,p
libertatis amore,infolcntiLis me erga te geftl , & violentum p fionum lmpetum fecutus,domum tuam deferens, in longinqi & peregrinas regiones fecefll, in quibus molliter vivendo & fulute agendo, facultates omnes fubftantiamque diftlpavi& d
<

pidavij-

non tot caput

meum

habet pilos

aut

nemus Eryma

theum totfrondes,
Sed nec tot ccelum fiel/as, aut pontus afellos, Subterranea tot venas,ve[ littus arenas,

Quot ipfe tota vitse periodo delicla commifi fuit videlicet ai ma mcafcclerum receptaculum, & omnigena? nequitias domi*
,

lium:Quoties, heuquotiens immanis

illa

luxuria,

chhomumiU

tW/m,violentoStintolerabili fuo adorfu,extra rationis limites ab

PROSIMETRICUM.
ibipuit!

183

HJc igitur nunc anima mea dolores ingemina, &:, in velut fafcem colk&os, planttus effunde , hic crucio mceirim 0; intermorere, hic vos,

O oculi,fcopuli potius, poflefque vocandi,

Heu
quibus incantatae tot periere puellse
oculosjocutosy fallacia, lurida luftra,
tres

Hem

Luftra,quibus venatae

obiere Sufarmal

L:rymarum abyflb mergi oportet* hic tuMkmdo incancratum, rsum ac prophanum cor meum rumpare , loquere ad cor amorh c tem ardoru fornacem, & dicito,
,

Cordis mei cor dileflum,In te meum fer effeEtum, Mille mortes opta mori, Flamma caftiflimi tori.
E:e

vero fyntaxis,
efTeres

& perpia praxis

contexenda? corolte amoris

in ccelo,

Jjini!qua
leis eft,

dile&um tuum Jefum,fuper omne, quod

_,-

&

illum igitur, 6 miferrimum ccenumlzd triverbium dulciflimum interrogantem, lubens femper aucfulta.-f/Vi a\kme?zd quod pcramabilequaefitum,intimo cordis arTe&u,rc toidebis, tu fcis, oDomine, pater pulchrse dilcclionis , fpeciofe

ue fllioshominum,quia
|i)d eft

amo
,

te prae oculis

meis,& ultraomne,
tui

afpefru deleclabile

Amo te, mellitule

,

En
tfiii

dulcedinem,

& guftus

fuavitatem

amore

Jefu,ante omab omni ex-

ciborum temperabo, ut delibem, quam fuah fis Domine,quoniam habes favos aeternae vitas: Amo tc,6 fponfcqui pafceris inter lilia , praz omnibus odoramentis florumque 5"5rantia,quia odor tuus ut thuris: Amo te plus vita & anima nfi; Amo te de toto corde, flagrantiflimo voluntatis aclu, erga
Sc fenfualitate

Kjugiter obtenerafcendoi imo vel amo te tcnerius,quam pater S:am unigenitum , tui moriar pro fi redamem te, ut amore

tcqui

mori

voluifti

pro

me

b quam
p>pter

dulcis es Jefu dikte

mi

qui tot

& talia

fuflinuifti

me tam

vilem

vermem

Hem dile&ionem

penitusadmira-

i8+
y

PRiELUDIUM
!

mirabilem, amoycm omnem qui tranfcendit amortm fcio equidei fcire me fcis, quia modus diligendi te, 6 ignis,qui femper ard nonextingveris/eft fine modo-, quod fi iraqueTerentiano pamphilo ufqueeo infanire licuit,ut fuae Thaidi diceret,

& &

Dies,no<ftefque ames me, me defidercs, fomnies, me exfpefres, de me cogites,

te oble&es, mecum tota fis, Meus fac femper fis poftremus animus, Quando ego fum tuus amafcus intimus.

Me Me fperes, me

Quod

fi inquam hoc ille, per infani Cupidinis improbas ieg depofcere ab amica poffe exiftimarit, ut diceret, nociu atque terdiu adames me,curne ego in amore Dei fluam die ac notl
,

fert vulneris mei profunditas mc amplexus Creatoris creaturcula fau< & femper animo percurram? Orbe, a partuVirgineo,miliefimo,fjl(

eatenus ut illum, fanter cogitem ,

quantum
ipfius

centefimo,fexagefimo fecundo, fub mediumMartium,compo femel procacem poelim , quam die Dominico mane,ab ecck redeunti, cuidamMargareta: in plateaporrexi,forma fafciculi, fchcdam amatoriam inferueram, adfcripto ad calcem ifto lemn te, Cogzta ta de me, & ego de tejhoc prope tono.

CONGRATULATORIUM
Redeptae incolumitatis,cum cncomio
natalitii lcclifTin

atque prsedodatiflimae Virgunculse ac iconcula^&c.

SUfcipe Tlwiti mei pudibundi pignus amoris, Quod tibi fic dio minimus canit omine fervus,
Pulchricomo pulchclla futura cs fponfa marito> Mella, mitella, matclla, umbella rotella, labellay
,

Sella, favella, glabella focella, piclla Rachella:

Bella, nivella, novella, tencila, terella puella.

PROSIMETRICUM.
'Paragraphus.

183

^Roteorum horum rhythmicorum trium

prolixiori periodo
,

indoles, genium & profequendum erat,atquiver6, ingenium qui titillanti id animo htis iia aliquando defore nihil diffido asftando funt, oceano undas,vel quod dici affblet, ccelo addefidera fuperiedeo.

Extemporarium Poematium,
fub

Cafli amorisfaculL ad

dile&am.

amorum OMne pharetrati tenerorum Corinna mufa pulcha Quod

vatis

celebri

fuit

Blando de chara quidcunque Propertius ore Lufit,cui ficTrum Cynthia nomen eratj Lesbia nobiliter lafcivo plaufa Catullo, Cytheris Gallo, Lydia leta fuo Delia feftivo prasquam cantata Tibullo^ Atque tam amorosa qpx cecinere lyra, Aptius illa quadrant potiori forte Rachella?, Profpera quam nobis lux hodierna parit 5 Inquam de vegeta fatiiis modulanda Rofella, Langvidulam fecitquam revigere Deus^ Quas mihi Thisbad cordis retinenda medullis*
:

Rumpet

Laninea

dum mea

fata

Dea

Clarus luciferas feu flabis Apollo quadrigas, Seu ftabis rutilo ningida luna polo. Una Polyxenio dotata puella decore,

Nempe

fonanda meis Margaris Anna

choris.

Aa

In-

184

PR.ELUDIUM
Inta&am
convolvcns findone pellem, Quae fuperat cana lilia fparfa nive.
petila

Ah

Clam

Nam

quoties fattum, lueret quum morbida lefto, noftras lacrymis immaduifle genas fimilem Rodicis vidit vix Phcebus habenis, Nec mergens vapido fervida plauftra mari.
!

Omnia

perfimilis,

Labra rubella, Ha:c utinam noftros nunquam cepiflet

vulnimque, comamqueDianar, manus, lumina nigra, pedes.

ocellis

Qux

laevore fatis ferica

fic

Coa

praeit,

mihi fecit amor Acer enim Deus eft,tigres domat, atque leaznas.&c.

Catholicus damor

ALiud
Vah

21. vero carmen,aliud dico charifma,fed myrrba*, fed ris ccelicus ille amafius fuis mittere confvevit , dum corculum ejus occupavit, tum jure dicere licebit,

tfoi

Quem nullus potuit vincere,vicit<zwor. mulfiflime Jefu, ah dulciflime paftor an imarum

fuperaurum

vulnera

1 M
1.1
.

defiderabilia

&
!

lapidem preriofum mukiim,

fibjiit

vox tua
cora/

in auribus meis, fonus

enim tuus

dulcis,

&

facies tua

Ah expeto te toties Defidero te millies,

Mi Jefu quando
Verba fane ante mel
nes, incenfa date
,

Vis dic tu rhythme quoties

Statera mille millies venies, Mi jecur quando lenies,

te fic faties
/

MelxtumquandoraciesjUt me de

fuper favum dulciora, agitc ergouna ol magnificate toto mecum pe&ore Dominu:.> ingeminatej;T)om/'ne Dom/ne, non eram tu me creafti , figu fti quafi in facculo deli&a mea,& greflus meos dinumerafti .,-m<ruus eram,tu me vivificafti, deviaveram, tu me reduxifti, pect-

&

&

&

tis eram coopertus, criminibufque diftertus, & tu ignovifti,ceideram & rexifti, defperaveram & confolatus es, damnatus ern &i

PROSIMETRICUM.
libedfti, fubhaftatus
,

185-

vintus eram *c venieram & redemifti infirmus& refpexifti; Btnedic benedic igitur anima mea omino, & omnia,qux mtra me funt,nomini fanfto ejus, Eheu omine, dulcis bofpes, (pes an non tu magnus llle Figuius qui ie, in omnipotentiar&: azterniratis tux torno, ex nihilo formai ? vah admirabilis creator, mihi cum non eflem , efTe dedifti, iiagine me tua exornans 3c confignans , ut te in hac vita per
flblvifti,
!

|ariam aemularer,in alreraper glonam hasreditarem! Tu es,fcilicet Summe totms univerf Domme , eflentias
f~x,

mex Au-

trra,

profe&o minus, quam quique nihil omniho romereri poteram, tam mobilem, tamque nobilem me crearuqui ex nihilo,quod

eram ,quod

eft

quam pun&um,

& denique nihilj

cum in illis nihili cavernis verfarer, bonitate inmifericordia impulfus, citra omne meum meritum,anfcilitaque ex mera tua graria, omnipotentiam erga t omne meum jus, \z tuam oftendere voluifti,quando de tenebris,compedibiifque,
imeffecifti,

&

&

aion efte

ad

efle,

pantodynamia

me

tua protraxifti,

& aliquid

nen^e voluiftij
,

Bonitas certe

ineffabilis,

n merui, amor major,

quam quis
dtc

hem mifericordia, quam charitas incogitare pofllr

!

:3

$mprehenfibilis! quid quaefo

<5

ecquod tiDomine in me lipfe obfequium impendi, quibus te operibus devinxi,pro tantin me amorum congerie? Ah cordis mei fuavis homilia, 6 cariras Deus meus accende me! ./Eftuans fiticulofiifve cervus lidius non anhelat ad limpidos fontes, quam ego ad te frevidifti,

cienter fufpiro,

iioa

Vulture vaftatur, qui femper amat, nec amatur, Heu dolor ut longse funt in amore moraeErrat, qui

requiem divini credat amoris, Divus amor nullum novit habere modum.
-,

Defiftent vigiles prius indagare Chymiftse, Et citius dignos dilapidare dies

Obryzum

rapido

priiis

aurum corruet

igni, finet

Verterequc Artilapis fpurca metalla

a 2

Quam

i86

PRiELUDIUM
Quam
potcro noflros
,

alio transferre calores,

Hujus ego vivus mortuus hujus

Nuntiate dileclo meo, quia amore langveo,

ero.
dolore fangvino ,

Jefu decus paranymphicum, In aure dulce canticum, In corde nectar ccelicum , In ore mel magneticum

AfTatim autem ambrofia,verbique vere aurea,fed & quibus latum aurum, non ita carum hei mihi, quando folutusamolef fervitute, villifque operofis diaboli, villis fuperbix vitae, conc)
!

pifcentix

&

lubricitatis carnis,in

quasme

mifit

dxmon,dudiir

quc detmuit, vineam tuam reperiam t

renidentis florefcens inftar olivse, Candida clementis Domini quam cura tuetur,

Quando

Veniam

&
}

apparcbo ante faciem tuam

ecquando vero

laval

me aqua &emundabis fangvinem meum exte & ungcs meoh Ah cordis mei dulcis amor, pro amores dulccs, 6 delitix
in te eft/ow vitse, flumina de ventre tuo fluunt aqua? patete aures cordis mei ad fuaviflimum ejus interna* inffj rationis fibilum,quis enim, obfecro,fuavior Favonius,quis inqu; lenior fuuVrus aurce teiuiis,ecquistandem"refpirationis /7.7/7////

patris

vrc-,

nraritidr f

Si

modo

tu Jcfu faris^ mz2.fatur

amicay
amica,

Nam
Si

labra

mi

Jefu funt tua pafqua mihi.

modo

tu Jcfu ridcs,

mea

ridet

Nam
Si

labra mijefu funt tua meila mihi.

tugesi

moiid tu Iefu

mezlugct amica,

Nam
Si Si

labra

mi

Iefu funr medicina mei,

modo

Nam
modo

tu Iefu muffas^ mihi jubila mujjas, labra mi Iefu funtHymenxa mei.

flilias, mihi balfama///7//w, milefu funt tua labra dapcs. mihi

tu Iefu

Nam

Quano

PROSIMETRICUM.
Quando
igitur rtde% luget^flet^fatur Icfus,
,

^87

Rjdet)$tt, luget

fatur amica

mea
,

Ac ego

dflilloifleoyfir

quoque, lugeo

muffo j
:

Sic ago, fic Iefu mibone

namque

facis

la faluberrimo integerrimoque cupidinis tuce nnsfigas,

jaculocormeum

Te

folo liqueat, tibi

femper inhaereat uni^

It at te vitce

fontem,velut cerva faucia,recurram;quisenimceruspreilus a canibus aut quis Monoceros ad finum confugiet

,

(llx,

fi

mortem

inibi putet,

quam

cavet, invenire?

Monnoceros langvens, canibus pavefa&aque Audent ad gremium fefll trepidare puelte.

<

cerva,

mihi daret potum aquae de cifterna , quse eft in BethDomine Dctts y ah amor,ecquando ha:c erunt ? aut fi ftempore hocreftitues regnum Ifrael? rerum vero vices, valirii & lubiranea metamorphofis ex Clyta*mneftrA, turpique x|iopifla formofam Penelopem fieri,exThaidecaftam Lucretiam, Tm miraculum dcxtra* excelfi , heu quis vi&uruseft, quando ia mihi facier Deus! indica mihi femel,ubi pafcas J^flotype fpon/ubi furgas in macutino,ubi cubes in meridie, ubi fis jucundif/nejefu,quem efurit anima mea!quando fedeboranquam mceiicolumba fuper fontes aquarum,cogirans & recogitans quam levis, quam labilis & fragilis vita fit ifta? ut Vana hic folatia & nfolatio, ut crebra vero tribulatio, & multiplex inquietudo intr homineSjUt longa& amaraprocraftinatio a nido arternx mcx
fiquis
!

Jpem

hem

lanfionis!

IVah Deus meus quando tandem elangvefcentem agglutibis me glutine magneticse tux gratia? ut nunquam dimo'ar quando me tibi vinculis patheticis 6c adamanta:is jun,

'

s? quia ligatura*
ila

mollia, fiiavia, decora

domus,
]f

&

hyacinthina funt, vininebriatus ab uberta $ torrente voluptatis tua* potatus > in curia tua
tuee^

vincula tua^

fila

nunquando
3

Aa

cceleftij

i88

PRiELUDIUM
&
>

Sanetorum tuorum domicilio , in p<. petuas aifernitatcs,luc~tuose probrose , non dicetur amplius I me,adha?fit uni civium regionis illius, fed porius adhxfit Dc, unus fpincus eftr Hem adhaefionem anaticam, conjuncStionei. que periublimem, prater naturae homceoiim ferri rubigin<li; cum orthochymico, cum obryzo, cum fepties caementato aufy; hominis cineririi & pulverulenti cum Deo' enthufiafmicsii metamorphofin metamorphofibusomnibus Ovidianis, vel it| forum mille 'Pbilofophicorum Lapidum inefTabiliter mirabiliorem fe meliorem vah quantam cacophoniam ac diapfalma edunt raj-a cefcentes chordx meas / ah Domine, te te proclamat tympandu
ccelefti, in beatiffimo illo

&

&

meum,
Turofulente Deus mihi gratia^bafia
fias,

Tu
Ofculare

vice Philinnse pettore fole cuba.

duc me p te, ut curram in odorem ungventorum tuorum duc quoda modo invitum,ut facias voluntarium, trahe torpentem, ut rd das currentem,erit quandonon indigebotratore,quia volunU
ofculo oris
tui,

me

confaucies cor

meum

ric

& cum animofitate curram:congcre, aggere, ingere, dJefuJj

difparis azternitatis punclifiitio^

hoc bivio^m hoc tam

lis rotae,

tam

inarqiil

mala quotlibet, qua potero, feram^ quia ego in flage paratus fum, ad facram tuam cautem, ad iacrofanhim faxetis

tuum clamo, per decaphonam relponde echonem amanti:

O quanto melius, clamanti pe&ore Jefu,

Hxc referent Jefum fcrupea faxa meum amor, 6 Jefu, quoties clamaris, amaris, Qui mea, morte tua, crimina demis cmis.l Quo fugiam ? praedo ftygius difquamat & bamat>
!

Non

mifereris

amor? non

mifcr efcis, ait:

Ergo quid

hic flebo? cautes fonat oxea y noxasj

Siccine tunc tutum

me

fore reris f

eris,

Ui

PROSIMETRICUM.

i8p

Umbrifcr cjefu, vah dulcis hal<e[e pcrefe, Mente mea nunquam, cordeque cecie pedel Te Petram, quoties milvo prascludar, adibo, [i|| Omnibus echantem juge juvamen^^Amen. igitur , quando divina: facis jubar cimmerias ignorantiae entnimque tenebras, ac caliginofas oculorum umbreculas faris puht, paflis portis ingrediminor,ut cum NymphdQxbis bafi,toifque natura? fulcimento, remotis peplis,abruptoque hymene, renti.iquam fine indutu Diana libidinari valeatis, ipfiiifque blandifntljpae

frontis afpec~hi lentefcunto

omnium animi, &

ejus amoris

mo
nis

inflammantor, flque ex hac aqua bibant , illiiifve riguis potent,iterum fitiant, ac continuo fiti tenentor hydropi-

quibus a diris undis obturguit alvus, plus firiunt, quo pepulere magis: lympbas haurite hydropici, his inundate, fitimque vene; u vobis funt illae am fedate, funt enim optimse ac faluberrima? j uod iuae Patris Pelopis, ad quas anhelantes invito, ut veniant , abfque ulla commutatione ,iant gratuito, absque argenro , nora vero vox, grataque philofophantmm auribus-, fons di^iarum inexhauftus veritatem juftitiamque firientibus , hem jfragorum fcrupulofltatibus prasfentaneum afylum Antecefies fuis duntaxat coamicis, & nihil promifcuas multitudini von runt interpretari , ego autem fublimis Aurigraphise Theoreomnibus hic offcram, idque gratis :ex penitiflimo quippe I.ta iloris receffu, liberaliflime porricio hanc concifam metrica (e:is meffem, frugiimque mearum primitiasCleanthis ante canderum ablatas,& ab Immortahbus Adeptis prarlodeputatas,quonon o potuiffe me prazftantiusaliquid aggredi, liproindequid digs porro fcirem, totum omne in lucem darem, typifque evul-

Ut

Semper

Hx

ut

&
,

&

fljj

ldum communicarem j Sed mea mufa rudis,canimus, quas pofTumus,odas, Qlke non dccla ftrepit faspe refecit avis.

Non

icjo

PR;ELUD-IUM.
Non ego fpumofum
pelagus fulcabo carina Omnis in angufto flumine nollra quies. Nam tcner & parvus fum, mente retufus, ortu Non, nifi qua? natus, dona mifiHm habec.

&

Uti.mini intcrim pro aufrario me fufcepto Commentore, oi acta vobis confiftorii Stlmtum^ factaque tota recenfeo eorundaj enim placita fancta hoc SibjlUnum propalat delubrum. Atqui j;a facis femel fuperque,in magnahac rt^W//fylva, provecli fum vulgo di receprui cancndum, refque ad umbilicum duccnda tuXyjucundi aB-i labores, nec male Euripides, conciudamfi pot latine,Argolicam enim hanc fententiam nuftis omnesj Suaw prcetcritorum mcmoria laborum r
, ,

II

Hanc

eaproprer amccnam nunc intremus aremm y Nemus grande falum,dabit aurealaurea vires, Ex nauci nihili m<va?uiro rlt jalamandra.

Ad ipfum eburneumDearum folium penetremus, Penelopa?a< Nympbte procacitate, nedlareis fuaviis voluptuemur ipfiuf permiflu ac annutu, fopito dracone pc\'vigi\i y durea Mala in fll dis Hefpcridum hortis decerpta congremiemus s Tutiftimi crit vobis iii. hoc meo trifolio,herba,in qua non funt ferpem abnoctare, qua: enim avis adeo ftolida, ut in cannis arundinii

&

que vcnto

nullam umbram facientibus, nidulari m; quam in Cedrorum Libaniculminibusr'

agitatis,

Cum

bcne prarcavit matcr de tegminc pullis, Nititur algificum nullus adire nemus.

Sic ergo nunc appetit gloftatus venuftulufque campus> qui fcu ntate fua pclliciet ignaviftimum quemque,ut pedem inferat; nonnullas inibitrahat morz.iy hk HUa libaboyfcrta vobis contexb & amaranthos lcgam, hic f/2 etiam viridarium,ubi ad folemapl cemini, efl umbraculum, ubi tuto obumbreminij
2

&

Cer

PROSIMETRICUM.
Cernite qui quserant viridiilima prata j uvenci, Accipiat nullas torridus agger oves: Strata petant nunquam ftrepirantes afpera feles, Nullus ad aufteram currat amator anum.
[e

i^i

|Eja igitm y naufragzJHii rem,

artis deaurata,

agite, adeftc animis,cla,

run

qii

il

qua transformem fontinam referare valeatis porriamjtemeie accedite, fores Opis &intima Galenaedeneacula difpeffulata connivent: jam fcoparum lignis re,

}
l

luntiatur,

& fub contrariarum aquilarum

fignis militatur;

am magno

in ftadioftudio,Olympico interagoniftas cer-

:amine curritur, ad

brabium AureiVelleris jam ad corol;

am,ad chryfocollam athletice intra iepta dimicatur,pro aJorea aureaelaureae:

Atvero, ecquid opus

ops

kffis

enerve tenendo
laffare
?

pl
inl

Ufque diu
:
:

digitis

graphium

valete,

Affe&umque meum
.

grato fub corde viete.

liiii

rpe:
|

idin

sn:

Bb

Stra-

C:

StratiL

U, TPra&L

E
Seaucr-e

lt S
*
It

1
z

vtrorvnt, v~ttms

alxnilentiint

axL rvr-errv

Strata

&
,

Prata

ELYSII.
i.
i.

e.

ium, feu
aratt/m

Campi, ut enim campm a capiendo nomen obtinuit, qubd infignem animapratumzparando , qubd nimirum rerum aliarum meifem facile capiat ita fit ad capiendum fru&um, in quo icilicet fecula duntaxat eft opus, ad perci-

&

)iendum illum.
2.
i.

e.

Plenum

3loiTemate feptimo. vulgariter concubia , propterea qubd omnes 3. i. e. Media, multa, adulta &c. aliter eretunc cubent; vel contkinium , qubd cunSia tunc taceant: dicla autem mihi atque ;6titrara videtur Kox intempefta ab intempeftiva, forte qubd ea pars noctis intempe'ipa, id eft, inopportuna fit parvis rebus agendis.
(eu reQius proba "pox, quafi a delinquendo probibens. Perpetux, fempiternae &c. Quemadmodum enim fempiternus compofituin 15. anntvs a ftex femper aternus, tanquam alpitcrnus j fic quoque perennis ex per
4.
i.

& diftentum auro &c. vide &

fufius infra

Monumenta Deiphobes

e.

Bona vox,

i.

e.

&

&

erfo in e, quafi per

6.
io,
''

annos omnes durans. Hiceft, Confolationem fubfidium afferentia

&

quiafalm fumitur pro remef

Phryxei Vellus ; a iceo, noncerteperantiphrafim, qubdminime luceat, utvulgb creditum eft, fed verius ropter ftvquentia lumina facnnciorum, quas fiunt noffuin luco hoc Martis, fic dicti, uia maribus inibi pr^eeft lirantibus; poetice Ma\ors, qubdmagna tertatfkc.
pervigili aflervatur

medela&c. 7. In quo fcilicet a dracone

Aureum

Arietis

8. i.e.

Immortales,nardificantes,fempercomitantes,&c.

nam

elimus nolinius,dicTaquafiw/&er,

qubd umbne omnes

fint

imbrka,ku

tmibra corpus fequitur imbrifera, ideft>

umidas, fumidae, &c. 9. Penfatione fua digniflimum eft, quidhic& alibi Orcm prastendat, di&us (me uidem fcoliaftej non fane ab urgendo, quia ad mortem nos urget, fedpotius tanquam \iortus opacm, qubd nimirum rerum omnium fit orfm ortm. 10. i. e. Triumphalis,averbo o\o,m, quod eft lastor, laetitiamque vociferando , feu anendo demonftro, unde o"vatio, quas minor efttriumphus, quo videlicet in Capitolio 'e oYtbus facriflcabatur, ut in majorede tauris; DiCra ficquafi ohatio, ab interjeQione :ilicet geftientis ohe: vel fortere&ius etymologizare poflumus commentando, ver-

&

um oro deducTurnefteavoce eorum,qui latus ovantis ftipant ; illi namque 00 gemiatum exhilarabundi folent acclamare,exquo (interpofita t> confonantej verbum o"vo,
rimi brevi, refultafle opinor.
11. tus quafi
>lem,

Poetice hicprocoelo, quemadmodum& fuperiusinChoroPhilofophorum, dioM( AaKrr^95,ideft,totus &undique fplendkans , quia clarum ufque habrt ncc ullis unquam nubibus infufcatur.

Bb

POST-

POSTPRINCIPIA,
Quomodo
Magicamm No<5Hnm

& quamobrem
HJE

Sortes Sibyllinx fignatx fint

atqueablatx.
..i.

COmmilitonum

quidam meorum

in ftudiis humanioribus,ii

jocis juvenilibus/

Plus minus ante

decem Autumnos, fi

rite

recordor,

Sardoa feftivo diffingens gaudia vultu,

Gratulabatur de fcelici mihi (adpatrium fcilicet folum , curii philofophico Ubiorumin Academii peradto, Parentise pcdibj tumtemporis paralyfi, uti apparebat,laborantis,invifendi cq noviter reverfo) adventuj & eccum , Nafutus ac loquaculus coi patriota hic uno asgre atque altero ( nam erat adhuc in limii noftri gurguftioli) verbo integre prolato, haud fccus, ac fi a mJ giftratu,quodego certo rebar, exprefse mifliis, barbarie videl cet,prout conjicere erat, non mediocri excitus, uncis in me nj ribus decachinnari, inque prasfentia alius mei, ac ipfius utriqt conjunftiflimi confodalisjphanaticx inftar fagx, fubfannanter ironice concrepare, hoc pene tenore. Vaha! putabamus certe,te ad venturum fuifle in rheda quati equis, allaturumque urbecula* noftra? minus bene de prcefei provifa: (quam profe&o , fubtexebat fannio, reverfionem tua) vel exoneratione tormentorum bellicorum non excepifte fui mopere mirorjaureas aliquas maflas., percepra nimirum muflit
,

tione,

(ALmuh quandoquidem fama

QuodChymico me

repente volat)

ftudio abdidiflem, hinc in

idcm propofitu
prefo

MAGIC. NOCT. SORTES SIBYL.

>ihenfo ferreo
:e

i9

quodam

e pergula noftra aflipondio, quo Paren-

venalitia iiia iolebant eponderare , quantu forpromercalia valeat,quantiimque in eo auri efle poflit, ex me miirismic^s logodsedalus ille pifcariyTalis quo quseftio vergeret rcfpondi nihil, non enim,cenfcbam, me:.:}p probe fubodorans 5 qui fraudulenter interroges porro ille tis audire veritatem , nlmulta ultro citroque ficjoculariter cxfa,T^ hahes, inquit,ad B,internam quandam fuperbiamj
ais iftud
:

&

Ingentes animos angufto incorpore geftas,

ftUjeodem utens venabulo fmox ajebam ego ) externam , ut norunt , locutus fum ego Colonias Principibus, ac ptimatibus multis , quid tu , dicaculiifve pater tuus fciat de cit? adeo ut verbum verbo trudente, feroculi tandem ifto veiVenit itaque non multis poft dieicdii-re ab invicem difceflerimus
fr.nes fatis
:

jjcfofortafie

]sc;iiis(animi paulifper
)-h

duodeviginti, aut undeviginti, ut pariter cum condeframandi, cordifque nonriihil a*gritudi)

decuriam feu tabernam quandam in:-|:(Tus, l.i fphxrifterio (quo gcnere lufus tunc infaniebamj geliter me recrcarem & ecce ciim ludus (quod dici foletj foin optimo,cumque a bynes vinique protervia incalentes,hine* ,|iter compotaremus , intrare alius quidam Megaeras angvibus l)gnatus,jam antefimiliter e condifcipulis meis unus, fed non in hominis, quam urfi, aut beluae omnium deliriflimse habens
decoquendar caufsa
\

nifaigia.

Hic enim Achemon,plurimis farcafrnice efFutitis, ubi ludi nx.i eflef, ultimufque pulfus convocaret (nam gladiatus erat, ferhorrendum in modum raifiis diariam ad portam ftationem ) ringi , contumelias ignominias, Cyclopicis carnificamfie, liiifque etiam imroaniores, in me penitiis confternatum , malo adftantium ftu>ore, ne verbum quidem tunc , quod non Iveti , in morem oviculae, obrogantem (" prudentis enim , jj-fminabar hic , naucieri eft 5 ventis fazvientibus curfum non proBb 3
i:

&

ip6
lentiae

MAGICARUM NOCTIUM

profcqui,aut contraobniti velle,fed velis corrugatis eorum y cedere, ut ne forte difcrimen quod adeat; Philofoph reputabam viciftim , mundi hujus oceanum enavigans, hoc non velit nominefaltem taliseiTe, imitari debet, non refiften quam iniquis, &exurgentibus injuriarum turbinibus, aft vela tius conftringere, & furorem contrahere, ne iracundioe,autv di&x tempeftatibus compulfus,anim2e naufragiumincurrat) cularij obfccenam denique illuviem cornutorum verborum, fcio num ex corde, utrum ex cerebro truculentiore ejectare,] inde ac fi prodiiiTetefentinaputridiftimorum tcnebrionumj-i ut fic dicam (^magis nihilominus , qua a dicleriis ac improp<i fuis,abfque ulla ratione,tam enormiter cvomitis, nullo, ne vcrecundix, neque honoris, refpe&u habito, quam qua ab hc fta familia fua ) verbero trifurcifcr hic yix erat dignus de hi, in impenfum urpote dilpar priori: hic quippe fpra:ter q ingeniofus, &,a fuis elTet inftrucliftimusjEphebus erat (Si tamen hanc longe non mittat faucibus auram, Inque fuo tacite gaudeat afte finu) Non indoclus,imo vero tonfuratus &togatus,jamque, faHs tiamentis, altari adauguratus, proinde criamiterum priftinae a citix noftrse coagulo propediem invaluimus,

I!

&

&

Et

modo

qui

falfi

lenivimus ora fodales.

Palpo inquam tunc

triotis perculTus,

bis ita humaniter ab ambobus illis meis fteteram nihilominus primo lmperterritus,

riimque perculfus, alterius vero trifcurra* fcommatis adeo t( iracundia & attonitionefqux tamen fuccelTu temporis, quo (
nia,ut vere adagiatur, intermonuntur ac obliterantur, Quidquid fol oriens novit, quidquidque reclivisj Quidquid vel veniens, fugienfve per aeauora purgat Oceantis, curfu feftino corripit aetas, Ex partc remittere atque defrigefcere cceperat) derigui &irt bui, ut continenter trepide inclamarem }

SORTES SIBYLLINiE.
g

97

Heu
Aut

quse

quse

nunc tellus, heu quae nunc unca fpelunca nunc fupportabunt me caerula laevum
.'

Profugere a me lftos rabulas, ]ujlijj\me vmdex, Perpetuoque jube Stygios habitare caminos.

.2.
haud paucos , vel viros alioquin dc6Trina\ confpicuos, iterum, nefcio quo parrheilae fremore confimiepenumero orifulgetra erucTari audifTe me non dememineac quidem exuberantiiis multo s & prseterea Amftelodami, dim,alibique quodam fortuito femel tempore,libellum quenin abftrufioris illos philofophiae Confultos Chymiftas indiliter invehentem , atque vix ipfa lucis ufura dignos adopiJem, offendifle me recordemj fenfi fubito foporatam illam lam meam paflionem (qpx jam inter proficifcendum huc ilid tempufculum deferbuerat) contra bovinatoresiftos, juinter
,
:

Xinde cum

n:

i!E

il)

jsi

:er

ique

maniam adversus Aureae

noftrse veritatis vituperonesj

,

nuam refricatam & refufcitatam, ita recanduifle cum primo (erum dicto depalmare, libratumque confeftim pugnum, ad
ivas
t

omnes edentandas, in eorum ora impingere decerneEatenus inquam redintegratam, recruduiffe & refasviifTe, ox mox propemodum optarem, pleros iftos diabolos fundibolitos

atque illuminos, fique legum aut virium indulgen|cimTet,eccere!maniculis hifce meisjam jam extirpafiem,excorrepto e facco meo cultro excereJS) 16 capira elingvafTem
,

em, extinxem

&

cafu

quo unicum totum

iliud infultatofciflu

(fubfannatoriimquefedimen collum habuifTet,ipfe uno niverfum cbtutum obtruncafTem,perjugulafTem:

Sed quia vana

Difficile ac

eft unius,
eft,

& fine viribus

ira^-

durum

unum compefcere

multos

Quam
t

faciunt parvi levis eft vindidTa lacertijtaliter fcemi-

erba in

ventum , vocefque incafsum ferebam

lfta

ailo,

lingvifque anilibus

garrulando>

Hcec

ip3

MAGICARUM NOCTIUM
?

(Ha?c quid Sifyphiis demens fucceffibus optem Qux non ulla mihi datque dabitque dies )
Exifti

ai , re hilare carinatorum iftorum ac oblividi ccetus tanta talitra,ta

mavi efHagitandos, obfecrandos, inquietandos ,ore, re, quoquo modo, qui obliterare, obnuntiare
,

clar

las

fi

vellent, polTent

feu Praefentes adhuc, feu

jam

Silei

ipfos

Quilibct urgendi Viventes atque Quientes,

!II

Mente miniis fana" partes prorumpar in omnes , Unde animum pcenis ultricibus ungere poffim.
has meas proteftarer?quos turbarem ? apud quos prxtortam hanc cauflam peragerc penes populumne plebellam ? aft ea fermonibus hac ft re fic lima eft , qui plerique Chymiam (" cujus nihilofecius
utribi

At

primodum querimonias

m
i

&

cialem cxortemque prserogativam etiam cum lacte la&ent matribus quaft imbibere oportcrct } plane nolint , vel vix no ex nomine,aut fi ficalumnos ejusparcepanePhceboque con< nos putcnt. apud vos , 6 Docli & Dofrores , Cathe rii & tricones ? fed plurimis vcftrum ( fcolafticis illis fexc$ inutilibus battologiis & paralogifmis ufque irretitis ) ne yaca bus quidem femcl ad umbram venit, Orthomagiam nedum mana: fapientiae , &omnis profunda* ac abftrufse lituraturae rothecium, verum etiam elTe metropolim, id eft , quarumc que artium mirabiliiimque omnium officinam utqusejam

ih

Num

dum

fapicntes illas , inventriccs altricefque

&

plerarumque difciplinarum ac art Athcnas , primam inquio univcrJ

efflorefccre fecerat.
!

tem Univerfi, honorifke

quoti qui ha:c videant , funt ? defci vit , heu nim defciitfceculum hoccenoftrum fcrrcumab aureo illofa:culo,a
,

At vero

ira

quidcm

dcfciit

ut integra: artes

fimpliccfque fcienti;

centones Sc ftolones degencrarint s elephante excreto , cij coUtur,!uxatis lumbis,de afini Apulciumbra pailim difcept a ir

SORTES SIBYLLIN^E.
,

99

^iquo xvo ante perfpicaciora ingenia difquifitione rerum recndirarum & excellentiflimarum dodtrinse fecretioris, myfterioJfoque naturalium, quibus fubditis mis univerfis,tum fagi,tum
,

K;2E

diebus fuerunt prsefidio, defetifcebantur feduliflima

prse-

"fere
|

autem

a:tas

modema ficulneas
illa,

lirium phantafias, infauial-

inutiles,

quibus quasftuofa

injuria exinanita eft, excolit&expolit:

us
tia

penfiorque VeterumPhilomaAntegenitalium Se-

Sophorum Mufas

illas nobiliores creti notabat, hariimque lmpenfifiimis (cfh moleftiarum nimbis,quatenus illis potiti

oatriamque redderent famofiorem, objecerej noftra vero temiirate, ne modo Artishujufce irrifio ac tortuofitas increbrefcit, perum violentia atque abhorrentia in tam frugiferam baci, culmenque myfticorum debacchatur. Amatores ergotann ipfos? Reges, Principes, acOptimates adirem ? hodie hunc, tino iftum, perendie alium,ordine demum humilis homuncio

&

is

omnes? Auderefne fatis tali pudibundule fronte Ufe fub obtutu Regis Ocella loqui ?

Vah opus immenfum

>unite oblatratores,

performidabile/wrro, Herculeafque ipfas grandius ante manus

ftupendorumque thefaurarii oppreflbres, olum omnifariorum myfteriorum melle fluentem per fillos icula adeopere dentata,ludificarint, exibilarint?
,
i

Impune ergo in me jaftaverit ille cavillas? Hic fannas? impune laceflerit ore Lyceum?
|

Salibus aut fatyris Orcheftra? five tricones ? Scriptus obliquo famofus felle libellus?

&

Non
i

ita,

non

ita,

quae rabiose lingva locuta

eft,

Blafphemae rabie lingvae lsedetur eadem. }A procandosputaviac probaviPhilomagos frpellandos igitur &
lentis,

Lethen habitantes,leflubus, lacrymis,laraentis,li.tarnentis, quaqua tandem poflem commodiflimev ut operantes ndum philomathas ipfi jam Indigitesinforment, imbuant,
ros

Cc

obfig-

200

MAGICARUM NOCTIUM

obfignatis oraculis, prophetiis, phantafiis (etiam extraordinaj incxfpectato fane more, fed propter inopinas quoquc inaif

&

tafque injuriasj ad eosexOpaco emandatis, cafu quo forte di tantes homotcchni (philofophis aethere noftro non amplius ut tibus cpifcopantibus , ad rem Magiarchae Hermetis infumm dam , adversus omnium tantorum tamque egregiorum viror conviriatores, fcientiarum illi Bafilifllc Spagiriaz, tam parum B lice, per tam truculenta minimeque Bafilica codicillaria lab infultantes) vel nunc pariter tum demum inaugurato enutar

triumphare queant

Atquc

fic

in progeniculationem cernuus,

certum adhuc obteitabarNumen^

Ordior has telar, vos Dii fentite querelas, Crura meiyfc//lf,jura meique metuf , Et poft miWejocos, aftra beate rogot, Milleque pottf(tces,Orce capefle/ra-a.
fic incipiebam ego jam incubare Jovi, admallare , profi dere vota, Elyfiicolas quiritatibus, ejulatibufque denfis def gare, plaufus planctus fubdiu no&uque ad Majores noft parturire,adPlatoncs, ad Bacones,ad Gcbros,Rafes, Rofarj Avicennas , peraeque ad Morienum, fagaciftimum jam o feriorum horum patronum s Ad avicularum geminarum exh torem Seniorem, Zadith filium Hamuelis,eheu!quondam tot in Arte hac, fi qui ex ipfis Lrfan, aut (quod maluiflem) conc

ITa

&

&

diter una

omnes dignarentur

refpectare fuos, veritati

(quam
2

vi

tam

fancte tenebantj jam ufque

& ufque lubricae Abfentes

ftere,

6 demens c PhyJ:archa\ animseque beatae ./Echeris orarum, quasfo miferefcite noftri, Etrjuftas audite prcces, aurefque benignas

At

tu,

Pracbetote mihi,
'

fic vos 3 fic

ambio

votis

Cri

SORTES SIBYLLIN^E.
k
1

201

JJ

Criminis huc ultrix,huc huc Rhamnufia tangas,Nunc, 6 Summe tona per totum Stator Olympum, Intendifcc manus, vindicTse fpicla parato, Nimbofifque pluas fuper omnem nubibus orbem, Hxc fafrura dies, nullus quod fupprime: unquam, cundta furore glabrabo Defecrabo Deos, telares ego iftos ita fatigabam , nihilque propius fadbum ad hanc haerefin fupremo delabaflem,

&

eft,

Ergo ego

fi

Superos

nequeo

vos fle&ere lefTu,

ad mea vota traham Ni fiam precibus compos, furiabo Vedtos, Priftina fulcigeri vincla levabo Senis s Immifcebo diem no&i, fulcimine rupto Fulgidus infernis flabitur axis aquis. Vel fi nondum magna fatis fulgetra putentur
Ferales furias

Sedibus El;/iis,vocc ciebo Styga,

pn
sdj

Atque chaos

caccum,tetrae caliginis Vmbras,

Afticolas Erebi, Tartareaeque fpecus.

.' :ft,extremum

tentabo vadum, unofquoslibet prorfus depre-

^
1

or

& folicitabo,quicunque aliquando noftrseMagixjre, opere,

fcriptis, fufFragati funt,

ei
!

^Egyptios, Grsecos, A rabes, Chaldseos, Latinos,

mIi
CCI
!

Lombardos, Boemos, Slavos, Boroflbs, Polonos, Germanos, Gallos, Italos, Hifpanos, & Anglos Omnem omnino gentem, omnemque omnino loquelam, Quo me cunque feret, fpes,iracundia, mceror, Huc errore vehar, committam fl ucTibus alvum

Mens ubi

caecultat,

fupremum

eft fidere

cafu

,-

Antl mihi,*?* oculi langvefcent morte myopes, Corque prius voto vaciium fpirabit amoris, Quam fuero juftam nadtus pro crimine pcenam, CuncToriimque fidem poftrema comprecer hora.

Cc

Ufque-

202

MAGICARUM NOCTIUM

Ufqueaded videlicet arbicrabar prodefle & expedire Minorib^ hancThemifta femel palam prodere, atque e medio exploforu {modo tamen unquam intcgre eft, denfiflimis immerfa nubibiu tot votis cooptatam lucem vifuraj detondere:

ij

\s\

tJi

Vix

ita quasftus

eram,feriebat jam atria clangor,

fn
ticii

Audierant lamenta \lagi, fecumque volutant, Diverfis animis ftantes,quo talia digna Supplicio, qusequc in tales vindi&a maneretj

Candida

fufpenfis

tandem

fententia fedit.

repentine indo ccepi, nulli tamcn mandragora, aut potiuncula fo nifica pradibata,& manfvetior me, quam folebat,lethargus corr puit,cujufmodi pene dilaflos, &; maximopere triftabundos inf< porare confvevit
Cic inferias faciebamcgo,

HAs inquam & mifcere

Nam jam

cum

vefper erat, penitufque micamine merfo,

alatis

Dempferat

jam juga Phcebus

equis.

t illuni cun&a caligine opacabantur,tefquifque& vicis threno umbrae viciilitudo interminabatur, armenta cum jumentis ftri bant,equi pafllm & juvenci,quos perpefli fudores, blandi qui te,gratoque fopore permutareanhclabant, atque adempta av bus vox, torrentibus rhonchus, vento tufledo, frondibus floribu que colorum luxus erat
-,

Tiimque diu curis animum mordacibus uftus, Labimur in fomnos, vix toto corde qui&ram, Cernimus en miras alludere protinus Umbras,
tempora circumj Paulatim molitur coelum,&redit oceano lux, Hora venit, vitrea qua primum tcrra pruina Candicat, ac teclae cantillant fronde volucres,
Subluftres oculis, ftrepitantes
Difte

SORTES SIBYLLIN.E.

203

C'ftertui,& ocelli fane mei ita lema obfepti erant,ut segerrime ?lere pofiem, nec fatis, qua ambagc aclrus, fcioy falebrosa in"rta collium , afpretouimque barbarie circumventus eram , ac frrat is fomnus equidem diutinus,& (uti apparebat} medium me

&

reddiuifque fum bieficio dulcis illius exigui temporis mortis, tantillo hilarior, &fpe meliorum longe ditior s mihi enim tunc (quantum per irntem memini) Vifus eram pulU recubans Hermetis in umhra t
qafi
,

vivum mortuumque interaquilibrans

Qua
Iiillum

fluit ctterni

vena

liquoris

aquas,
efle

inquam locum, per viam mirabilem,

dedu&us

&

i:tmfportatus,quem poetae ac prophetas pingunt fingiintque Elyfim:

Elyfias vifus fcelix tranfmiflus

ad oras,

Cioanimar piorum,& vel maxime Myflarum, poft corporei vintii folutionem, per viamjafpideam diclam deveniunr, qua Aboriines noflri inceflere,

nam

bcec illis eft iter,

Hccc via fcintillans,fubluftri

ra
i
I!
i

no&e rete&a

iq
itai

Innumeris nitido ccelo rutiliflima ftellis, Sappbirina cluety fat cognita frondibus ipfis, ftlanihus ha?c iter eft felicis ad arva palati,
Secretiimque thronum, no&iique diiique piorum Succenfis Genium facibus celebrantur hypsthrasi Hic fiquidem locus eft,quem,fi des jura poefi,

&

Haud timeam fedes Divum dixifle Senatus. corporene, utrum extra corpus, ambigo, Deus novit , five infcmium illud fuerit, five reciprocatio rerum vera, mifire cum
Ii

k>is

luftabar,

Mira vagabantur paflim per compita fpectra, Somnia cefsarunt, fi dicere fomnia poflim y Culos neque fecius eo meos verfus lu cidum illum mundum cont tentem, memini (ni fomniem adhuc) orafle me, f

Ccj

Ah

204

MAGICARUM NOCTIUM
Ah
,:

gratante tibi perfolvo pe&ore jufta AltifTime arbiter, &Univerfiporcns.Deus! qui nonrefpuifti a. ribus vota cordis mei, quod ego indignus , priufquam oppetan videre dignor interangelos pernices, fautorefque fideles , qui i cjufdem patritios perferant rletus , quaeftufqi Elyfiarcham, meos , ac indidem rcferant adjumenti, folamentique copian

&

fi

qua forte fpes,adjutoriumve fuperfit,feu ludibria iftaplufqua: Momica dilucndi,feu ("quod malo,6c precari fere foleo) ipfos of
res
,

obtrectatorefque penitiiis pudefaciendi

Pater 6 rerum Princeps 6 maxime nodtis Arbircr, umbrarumque comes cui nofter anhelac Spiritus , unverfis quo portus ordia dantur ,
,
,
!

&

Nafcendique vices alterna forte novantur ; Qui tenebris , lucique fuas praefcribis habenas , Ef vitam cum morte tenes , terramque gubernas Materies quoniam quidquid progignit ubique, Quidquid ubique creat, te proritante, vigefcit, Debemiirque tibi,feu concedamus in auram, Luridulo vultu feu defolemus eandem.

HJEc

ita

i,
;:

fuper exobfecrandum,primo quidem obtutu, neqt longam adeo viam emenfo, cum ecce cominiflime, nubiv gx inftar turris, ante oculos oboritur ipfiflimum Indigitum nc ftrorum commoraculum, rcgifica fabrica, atque ornata elegant exftrudliflimumicontinuoautemjinter raviendum,pendulus pr<j micat torris,& patulicanc valvarum pondera, confpicorquc qu
vis feceflus, penecralia omnia:atqui,

bonumNumen
terras!

Summa Deum

pietas, cujus cariflima ccelo

Rara prophanatas infpeclant lumina

Quantus ibi micatus, nictatus, nutatus,& promifcua Amyclsicat Py thagoreitas, ac Harpocratxitas

Pei

SORTES SIBYLLINiE.
Pcrculfus

iof

modicum

nihilominus accelcrabam

Ipfa fed ut veni velaria verfus averni

Vifa mihi morfae delugubris Artis imago, Ningida , diradians , totoque graviffima vultu

Aurigera

ni^ros
,

Vertumnans fronte

colores

Casfarie pidra

pavique adftare figura,

:

Et loquier permifta metu , fpe piftaque fari j Ulterius tentare nefas , inftare negatum Huc etenim tantum ufque licet, mortalefaceflas, Eft aliqua prodire teniis , ne gry datur ultra.
vifui illic fecundo tale obfcoenabat oftentum , cui ullum Q ne adumbratiliter quidem ) a quopiam ullorum monricidarum defcriptum portentum exasquare queo namque ca-

orroautem

habebat feptangulare, recalvum, broncum, carie fcabieque cefum ac exuftum,incurvum, uryum , acuminatum , aluminaim* Vultus ad umbilicum ufque decidebat, munitus mento, rtuiflemus ungulas vitulinas fuperdecutere. Nafus erat refimus, luilinus,uncinatus,probofcidis inftar elephanti.Os bucculentum, trorfum, obliquum, diftortum,viperinum. Dentes aprini,proinentes, pradongi, llcut ftipites illi dealbatitii, quibus lintea, lando albefcunt infolando, folemus finuare. Oculi Cyclopici,
at

cini.
rnbi

Aures onagrinae, pendulae, obfurdar. Collum coafrum >ccyginum,picis inftar olorinum. Barba,bxtica,hircina, pedalis,
Squalida,linaris, fetolls fentibu' fenta.

:gar

aresrecurvse, virofas,accipirrin3f, fpirantes

s

mephitim, halan-

afphaltum,odorantes

Amfan&um.
,

Facies varofa, cadaverofa,

Trucofa, plane

^fopica Therfitica , Marcolphica , fphserica in orem venatici canis j Cutis cariofa, fcabra s Corpus denique tum horricome, feminece, crenis, compagineque cralTa, ac cailis

Crocodilinis fylveftre

Monftrum barbutum, hircofum, pexum, paricidum.

Et

2c6

MAGICARUM NOCTIUM
Et
Rure fub
viden'? afpccTru dum palor, perque fcneftras aperto, fecretim torqueo vifum j

Ex voto jam tum juxta aciem conjicere mihi vifus fum,in una inter multas omnium iftorum Fugillatorum, vicinam umbr;
fpe&abilem, toto vultu ac cultu nimiequam notabilcm, anteq reliquas urbanioremj

Quarum,qu2E mihi confpe&u vicinior,una Vifa loquiy prohlcarpe pedes,quin pone fecutor Te lateri defige meo, quid flebile terris Obtigit? aut noxx paflus? quod plurima volvas Anxius? audacter noftris committequerelas
Auribus,haec rebus, ftipulor, votifque medelam Allatura dies, alnwm tibi largiar Orcum^ Omnia condifces in quo myfteria mundi,H;cc refponfa canit, dextro rtupefaclus inefcor

Omine, fortunaeque gradu

prsefagia fenfi:

Dcitatisenimfcrupulum, moxque reverentiam mihiincutieb omne quidem tibiale, laxum,peronatos pedeshumaniterhum fufpendebat, munda ac oblonga corrugata canufina corpus cc velabatur <Sc colligati crines hinc latam atque lasvigatam fron
5

planiriem, illinc detectas auriculas fcapulas oculatas cum I lo feminudas obumbrabant verius, quam inumbrabant ad< que fic canufinata , baxeata , petafata , fculponeata , corrigiat reprasfentabat peregrinum , fuccin&um accindbum , jam end
,

&

procin&u, acvelut inftructum itare & reditare libellare men poftulatum in fe fufcipere , perque depittam viam Smaragdimil ad Elyfiicolas illos Adeptos eodem defungi,- Rogo te vero , f debar ego interrogare indica raihi fodes lemel , cujatis , dee qua domo, aut tftbu es tu fupernas , infernafhe ? & eccum , tiam inter fcifcitandum , continuo
, , ,
!-

Qui pede

Mercurium

pennato

tranfit abyflbs

I..

20; probe audivi& rememoror^ ca:tera errantium ac oberrantiura

SORTES SIBYLLIN^:.
vocabat.
.

cterva

Umbrarum

S-

6.

Ui Cerdoo nomini quiaGcntilium auguria&

ua;

vaticinia

vim

_j fermocinandi re&eque loquendi vindicant, ut qui primus eras enarraftet: Unde Athenis jam olim in quadam porricu, >iinter cxtera Deorum templa,ctiam gymnaiium, quod Meririi nuncupabant, fuit, is emm,artibus a fe inventis,fummoftuo alios imbuifTe traditur,ut ad pefteros propagarentur, & non mortuorum animas deducere ac Charonti ;1 Infercs tantiim ansferendas offerrc, fed & imo maxime interSuperos verfari,
,

iyiimque interpres eiTej Fertur Atlanriades magni Jovis atque Deorum Nuncius, auguftufque/^rtf gymnafta/tf/tf/?rtf, Commune lnfejnisjfbperifque exiftere Numenj Qui fas obtineac folus pcr limen utrumque,

Cundtdque confummet gemino commercia mundoj

Ipfe pias Utas animas traducit ad oras
,

Auraroque levem conftringit vimine turbam,

Principibu^s cceli, ca^cique acceptus averni Ipfe parens, culciifque lyrae fobrinus Atlantis,

Cr^ironomo quidquid perdcfrus condere furto, Rufticulos geftus hominum fermone revulfit *
Ipfo informarore cato, vafroque magiftro, Nobilis AmphionThebanse condiror urbis, Hircanas potuit tigres, comitefque leasnas Ducere cum iylvis, celeres rivofque morari, Et mulcere chely cuftodem Ditis acerrae, Ejus ut armarent centeni bregma colubri, m," Teter 5c ore putor,tabum,faniefque mearet, Integra cum rigidis inflt&ens montibus arva, Aoniaque lyra fcopulos lapideTque focillans Dimovit refona vaftas teftudine cautes 'um itaque caterb fcirem,eum viandi minime infvetum:

Dd

Nam-

?o8

MAGICARUM NOCTIUM
Namquc
ncc Alcides tantum tclluris obivit, Emenfus patuli greflibus Orbis iter: Hcfperidum quamvis decerpferit Aurea mala, Et Diomedis equos, Geryonifque boves. Nec juga pampineis qui vidtor fleftit habenis,

Dc
nomen

varo

Ni&

vertice tigras agens-,

(

Ac facilem feriis ponderofis adftipulari dum ad /Egyptios legum literanimque

rea
,

ex ejus

fcilicet

jam

miflloneJ Atque prse

omina, & quae Hciorem exitum promittunt fupputandum efle annotarent clefirc Doctores (seque qua fauftum reputatur in omnes, qui fett nundinas>negotiationes& contrafrus convertunt, quam qu^ nebrarchse diabolo, ejiifque fatellitibus prorfus ingratum hujus nominis die, qui quartus extitit a creatione mundi, fc Deus duo luminaria magna, luminare majus, quod prseeflet d
lpfura, intcr fauftiflima gentilitatis
,

& fomhiarc minus,quod prseeflTet

perrimum, & optimi ominis
luna,

nofli ftellifque

propterea pr
i

ftatui pofle

autumabam ego,quo

ftellse, produfra dicuntur, quse totius gaudii lastitia:que,t metallorum &lapidum,quamfru61:uum funt exordia) crcdidi JumTryphonem opportuniflimum fore, negotiorum hujus fa gpertaque Zrth adeopcre collutulata:, adPafronos illos \Jdmb\ paracletum. Non quidem clam me erat, omnilingvcm illum tricum \ltrlinum^ toto folis ambitu celcberrimum , potiflime llla fua mipera in Undiquebpacum Orbem peregrinatione,fel quc ex eodcm reditu , altcram in eadem Acherufia Ditis rq profc&ionem meditari

Nam

pede pernici quas non

iit ille

cavernas

Et erat mcdjjiisfidius vir ille maxime glorius ac curius , digi plunmis plane_parafangis,qui interRomuli trecencos celcres numcrctur, cordmque Laribus ftet-, Verum enimvero quia M|9 linum illum,proptcr monftrificam & fcmimonychicam corp(ji
fui

compagem, non

ita fatis fortaflis

Druidaj noftri norant,atc^ mi-

SORTES SIBYLLIN^E.
fuper

205?

parum laudarent, qubd lcpiilus,nimiopereque Plautinus, eriam in rebus feriis ut plurimum minimeque idoneum iftum (cui de tantis, tamque momentohomines graves
,

& induftrii

haberetur)juxtaillifcum judicarem ego,renui ejus coam implcrare, ahum melioris rlducise , notiorifque religionis >gitans, Athenienfium inftar, qui rcs magnas a ftulticulo invenis,non ab ipfopromulgari,fed ab Ariftide merito voluerunt. P Et obluftrabatur iftic ante oculos Apuleius ille Madaurenfis, pus Magzca noftrac Mimicaque Artis , vir curacifllmus, & cui a |fciplina,quam Athenis addidicit ac profelTus, Platonici cognoen lnditum eft, cui tuto certe tabellse mex ad SUentes Umbras -^&cdiverfb Umbrarum ad meMortalem fubdelegari poflent,
fides
[

, fuifque femper, publiccC ftudiofo,& innegotiis pertrac~tandis,vel arca>,cumpnmis exercitatifIimo,ut qui (Carrhagini prius pueritia, ea ibura ikidiis, ac Athenis* juventute)poftea Romam fe contujudicium peracre, hof ,ubi propter llngularem prudentiam, fummos fine repulfa eft adeptus , quem item monumenta ^ >res iptorum ipfiufmet manus teftantur , reverfionis fuae exUndieumbrofo Mundo figna darepolTe evidentiflimaj ideoque fif!' iliter hunc, ob vkx integritatem fpecialemque fanctimoniam, provincia Africa,ad facerdotium eveclum fuifte fubfcribit fan!is Auguflinus s Sed quia haud fatis iciebam,an is etiam omni'Ti fodalitioEudrcmonum iftorum a dextris foret infertus,forta s denuntiatus abs Rhadamantho,

.nini in jure videlicet verfatiflimo

&

"'

ilitatifidelifllmo,

&

;>

ini

^.

Tendere laevorfum profcriptum versus acervum

Icecipue propter
^lWa graviter

>

abominabilem illam nefandiflimamque, qua in infimularuSjmaculamy nigrarum nimirum artium, ciibus fibi&Pudentillam uxorem viduam in amorem fui pellex| :t, & proprium privignum fuum Pontianum e medio fuftuliftetj $1 rnecellarium verb erat,inipfasMardonii noftri manus, aculeal-trum lingvarum tabellas tradi,& res mea: moram longam non
12
;

Dd
I

patie-

ito

MAGICARUM NOCTIUM

7,

paticbantur,ctiam abhoc internuncio,alioquin digniffimo &Iic

facile aptiflimo, defeci.

HIc

ergo

cum

diu inftuperem

imoque corde indolerem,

\c

fpiritus

longos traherem, crebriufque rcpeterem illud,

,i,

qnis b/c ibit nobis ?

Ecquid agam? tentabo fuppeticntur Erynnds? Ultricefve manus in mea membra feram? Yifus eft mihi Mercurius ille jam diftus dexrram fuapte fpoi prcefcntare, tam mei,Themidofque facrae intantum deauthor; commiferatione, quam fugillatorum inviforumque iftorum rc liationc-, Quanioquidem itaque is adeo liberalicer ac ultron operam ofFerebat, & titulum tam boni ominis prxfeferebat (Urpotc portenfum quo nil fcelicius unquam, Necquidquam fuppar reputatum,five fecundum; Ac, in quo totius rei cardo vertitur, jam jam ad eos,qui fe fhnarant , renandi inftare tempus inquiebat pluribus lon quumqua:fitis,cum appronatione,& obfequio quanto potui m
,

;;:

imo, delegavi illi fycophantias iftas & fatyriftarum fannas Adeprorum Coryphceum curriculo tranfportandas s

Defernunc igitur fic ha:c,& nuncius ito Philomago Summo,illi mea probra, cavilla, Orique pcrpefli virus narrare mementOi
Succlamato tantummodo Cprarut reminifcor) commendati verbo ad HermereminquamTrifrnofynum, propterea pri
,

paliter,

quod myftica quadam pronirate, ac fato ut fic dic corripiar, ad Archilynagogum lllum obfervandum exfpedt quc ab ipfo cflcdtum lri cnixius,quae liro, cito credo, & ^ro Ibis ad Ehjfm propcranter epiftola fampofi
(

,l

Hasperlata

vias, ifticque retradita, cunt>i

Cum

turbante

Chon ftatim

rclinere ftupore:
fricantes,

Nutabunt quoniam mentcs perfxpe

SORTES SIBYLLIN^E.
Unde,&quid

s*i

Qnod

fibi mortali

venias ignari,quidque fubumbret> proventent Orbe tabells:

Mordacisfedenim tu confcia, pandaque caufiie, Singula patritie primo de more ferenans,

Poft tua denarrans contenta exordine, fulvo Aulai in medio filo figere tuenda.
radidi, inquam, ita ergo Mercurio totum apograpbium & farnulam fatyricoriun iillorum ad Prseteritos homotechnos temfpjbrifiime pcrferendam, inanem illam quidem mole, verum rerum noj)ndere immanem, non quod rerer(de qubrundam judicio} Haui ullos Lemures,& fubterranea regna, T I Lingenrum Lethen hominumManefque vagantes^ |
;ro

utjilinime

gentium , funt enim ifti, fane funt fuperne jnftrudhis, fed ut vel hoc zelo im

& efle ipfos certus

tanto,

meo

tamque

jixio injuriar obfiftendi, juftitiarque afiiftendi,

magis magifque

fjiferefcerent
j

fuccurrerent s Dii conantibus favorabiks y Prefiatur timidos, fortes fortuna veretur. jc barbare quidem videbar omnia tradefiinifle , ciim ut melius iperetProtofophus dentata illaacidarumlingvarum convitia 3 toque
a

&

eadcm Senatuilegerentur, ifio idiomate, quo AureaMamaxime militat,tum & ut pari fimul manuclamarent omnes,

huc inprimis opus iiat, & conclufa, feu placita fua fingula, lilomagi illi Majores ad Philomagos Minores,mortui ad morlles^itidemnunc tranfcribereRomane ne gravarenturjquamprium iEthalides meus, auxiliarius adminiftratoriufque ille fpiri* jKprcpter eos, qii qusefierunt verba utilia , & confcripferunt 0rmonts rcclifiimos, ac veritate pleniflimos, reditum tentaret, %' p:illo forrunatarum Infularum palladio,inOrbem nofirum, per imiramSapphirinam,qua confve\re nuncii ifliusmodi codicilurum irarc fc reditare. Sannse igitur, ofcitationes acfales, oblilid

Kiotum iftorum incilatorum, in

filios

Sapientias erant tales*

Dd

Troto-

112

MAGICARUM NOCTIUM
libel
lis

Prbtotypon ja&orum naforum,cum

Magiomaftigiim pfbfeflbribus cjus fycophantiurrJ] & fubfannantium.

Auriperdae Alchymifrae, Carboniteri, Caminico

AUripeta?,

in valle Veneris

Artem

fe

fuam nadcos jadTant

,

unde mi

mum

faltem,quod fciunt, csetcrorum

,

conftru&io Lapidis ch

Midas in aurum tranfa mant , fulvas circumgerunt fodinas fermento indeficienti p pagabiles, fed ventrinas-, nam totam fuam fubflantiam tabifica abs re, hiante femper ore, cuml antalo
fopcei efl

folo contattu

omnia

inftar

Tantalicos hortos, poma fugacia captant,Fraus efT atque jocus depittus pluribus umbris, ArcTanimis prsebent olidx convivia Capraey Cornibus horum unus taurum retinere videtur^ Alter raulgere, & cribrum fupponere tcmiu, Quidquid habebat opum,quidquid mercedis, ubi omnc Verterat in fumum&cineres, non hcrcule miror, Ajebat , fiqui peragunt male, cum fit hzulc*\ Nil pejus Stygifa nil Arte malignius i/id s Expendifce femel, nunquid pulcherrima vifu? fandTos fynetos! quibus haec arcana patefcant: Hem rem ridiculam, Cato,pra:crafleque jocofom, Auribus & condignam fplene, tuoque cachinno! Quidquid agas,depinge V<?carbone Catullum, Deprendi modo Solifequum de nocTe popellum j \lurva Mida:, fcimus,prodibant quadibet ofTae, Obflrepera: fedenim hx vefpse plerumque cicadis Eft quibus in folo mammona caufla falutis,

&

Quxlibet

in

merdam tranfmutant

ventris oletum,

SORTES SIBYLLIN^.
olore
:rfo,

213

quidem,

uti apparet,

fempereodem,

at

odore valdedi-

Prarclaros fane parafitaftros medicina?

mfti

perpetuo pede cundem induentes calceum

Hanc
Q

quis Japetides, quis

amabo prodidit Artem

experientia cepit?

Unde nova ingrcflus nequam

:m
!

utinam mihi eveniant ea, qua? funt inter Sicyonem atque Conthum nihilofecius eft haec una quorumvis vox , hoc una cun1

an

crepitant Scftrepitant, hedtas

has

omnes omnino ofcitant,

-,

i
f

nfialit

Mordicus haec illis natura eft omnibus una quotquot funt , faccularii, holophantse, adulteratores s nenifi vulpes , nemo qui non idem 10 namque prodit teftaturus ique relaturus , quod ha?c curia nimirum fuis tantum verse fapntia? alumnis pateat, reliquis autem fingulis claufa fit, Attici
1

jofecTo Elufina

abfque

rivali

amafci!

Frivola

fcilicet exiftunt

& inania folum

,

Somnia, non quodcunque putamus

uis

id evenit

omne,

enim nefcit? univerlls iftis thrafonibus ad triarios , reftimerem r^/>,fingulos Jfthmum perfodere,fluetuare,ac circumti quovis ventOi&,experientiadoccnte , omnes naufragos, iledici , faftidiri, ejici, profcribi, cduddque publice trahi, reali:e metamorphofeos metallorum ab ipfis ita diftante
Sicuti

flamma mari

differt

& fidera terra.

9.
,

s)

Alatroncs
,

Bardocucnlliferi Banaufiftas
,

Nudipodices

Nufu,

Jgigeruli
rue falso
s

Marfupicida:

Numicifores, mifcellaneis

fuis

fifque tincTuris

&

holpottrullis lucrum
-,

immenfum
,

inefle

ufu-

cum

faftu afleverant

prodigiofis contendentes viriexiis arte fe

ftia

pollere metallica et mineralia corpora

(

rrara

Aquila enim non captat mufcas ) effingere Magolithum,

feu

214

MAGICARUM NOCTIUM
omnia
infen.

feu Pulvifculum illum Aurificum,cujus projectu, ra metalla ocyfiime in

aurum perfcftirlimum puriflimumcc

!

commigrcnt

delenifica fane ac defricata dicla

ied palacpapa

papyrus, ut facile vulpes

Illius in

pyrum comeft
Nereus

pelagus tantillula mica foluta,

fi

Integer araento

vivo

iret,

Amplivagum totum mare

vertere poilet in aurumj

!

O cornu Caftalium, anilefque liras, nugas & curas pueriles

incredibile, etiamfi mihi proconcionetur
!

vah gulones lacones hem hyperbolem, hypcrbolis hercle poetarum omni hyperboliorem
,

Caro

operas

hominum

ftultas,6 falfa cere^bra!

'

Quod

cuivis Crcefi pollicitentur opes

-,

Sed quantumfatuis mendaces flantibusumbras

Fallacis Laftdis dilapidatur

opum

Ciniflones Chymifta? , Fumivendi , Fucifi Fuliginivori , in aqua hcerent , &in aere pifcantur , caelum jaculantur, seternofque cumPrifciano ac JEAio animi x perferunt , perdii enim pernoctes occupantur ac dclaflanr ab afno lananit Atlas coelum^ quatenus fcilicec fcianf , qui fint aj inferos triones , atqui milere linguli falluntur & failunt , fa

CAmpivagi

&

lantur, fatuantur, proh

hofannam
V

Non mihi mille licet fint oraque, milleque lingvaz* Omnes illorum potero diftingvere gerras O pater Omnipotens! ita me cuftodiat Argus:
,

Hine
tes

funt myftici illiTheomagi, fratrefque Rofacea crucis? q

cani ac balneo?qualem porro

theomagiam excolant
te

montibus agglomeranr. ut

ex

Olympo

qui mfldeturbent ? qu
hi,
'

quseso fcitentur myjhria,

c[ui ferias

verius veftigant!

oleuma

camino,

SORTES SIBYLLIN.E.
Quales vos
Scit
eftis focii, ftat

217
horis>

morio
;

teftis,

meus intonfus genitor

rudis

omnibus
ofellse,

Paucillis fruftis

& pultis

alumnus

Cujus harae

fitis

A^y?<r,qualeique Tbeijfa.

DEblateronesjDefraudatoreSjDsedalifta?, fburrae, ftrativoli , fufflones,folis fuis diicurfibus bullatis & loquutuleis,Crceio ip{ funt ditiores, re ipfa autem Iro pauperiores, aunfodinas indifcsomnes habent domi, ciim tamen vcl eorum quilibet animam ropemodum cogatur prae paupertate divendere, atque ira nihil Jibentes, quovis Liberide glabriores funt , extrcirfam enimvero iopiam calamitatem deplorandam,fed 6 fraudes, praeftigiafc

&

cic

potius intolerabiles

Optat equus ftivam,piger optat ephippia

taurus,

Quam
J

fcit

quiique lubens, fodes, exerceat artem.

,

Rrones,iErufcatores,Epicuriftae

Deambulones, Deco&ores,

^Delinitores,induunt Charetem,agunt Antigonum Macedopr im regem, di&um Do[onem,hoc eft,daturum , eo quod perpetuo
j

)rologiifti,verbis

folummododogmatibufqueampul!ofis,equas

in veritate, mira de len^j leflahcas, ac aureos montes promittant, \defumo: nam titulo tenus tantummodo funt fpeciofi, pyxides r
\

&

[cuae,
t
i

& equi

imbelles bene phalerati, hic Rhodus,hic faltus^

Detrito tandem cum votis tempore vita*, Vanida confumptiique fuis in flamina nummis, Iftud adinveni veri, ficio nil, habeo nil.
J

Umivenduli,Focicolse, Furnifta?, Lirilogi, Legirupae, LoculiPygmseorum Acrothinia Colofla adaptantes, inutiii ac ili labore defatigantur, de quibus non infacete infanire poffecae,

nus,

Quaerunt

difltciles

habere nugas,

Nam

ftultus labor eft ineptiarum.

Ee

Capra

216
tefris,

MAGICARUM NOCTIUM
fcmel peperit,
!

Capranondum

cum

illis

hcedus omnino ludaii iai:

!

vah Azana:a mala hem ut ignicanes,curvipedes, pJ iconfragum ac afperum iter tenent quamft culique Piatonis omnis illorum infruduola vigilandi vita! ut nullum moven ne certo praecipitii periculopedem
!

GErrones, Gloriatores,Gryphofophifta?, ftultiloqui,

ga?, fulphuripotse,

ftudi

clarere fe venditant

omnis terfioris locutionis ignari, docti tam excellenti & egregia, utin minimo

quidem (fuo fuafu) cedere teneantur Veteribus, Myfticos T magos, tametfi vel nunquam viderint, adeo exa&e callent, quamvis ignominiofi idiotae, afini,fues, picae, & epocae, cum e ritis tamen Minervis,Lufciniis, ac cygnis, certare & decer illos non difpudeat: tot enim methodos,tot indies mirabu
tot denique

dogmatizant nova,inaudita,inufitata, antiquita

fe volunt vocarij ut obfcurare videant Reconditioris,elegantiorifque notse authores fvix ubi verbu aut alterum citra hallucinationem Romane fciant fonare) nor tlos examuftim ftatim intelligunt ; a folo archinugifta Parace pra?ftigiatore,impoftore,agyrta, jatralepre , plicaturarum pri pe, arnigmatum artifice, polifol/que odio, edocli* Carmine fi prurn Bavius, nonMevius urit y Sponfi Penelopes nebulones, Alcinoique.

ipfam fcujus cuftodes

10.. q Ellcborofi Hetcr^i^ascaii Hermiftae

Gannitores , Gn[

tores

Gcfticulaf ore

di#f.ata>

ftringebat, cathena, finguli fe

qua Cofmarcha illos <|** ad lautum Orbis latus receperafc

argento fuo attondcatj

ut homines, mille ftrophis

&

arrificiis,

pars bomas rnrffes ,lacque gallinaceum,feu eqvtn 'Seianum poflident , aft gallos excarcantfode arena funiculos i:c-

horum pleraque

tunt , feu calvum vellunt , LapidemgueSapientium odoran3> defipientium perpetuo oftendunt. Infequunrur hos vulgiv;" qui braccas & burfam ,ut cribrum, difcuneatas habent.Alii ijl
fei

SORTES SIBYLLTN^:.
s

n7
funt,quod nul}

fuas, filios

focos

filias

ac aras, jucundaque patrise deferta-

jrnt arva iapienna?

^

ob otium.
quafi voluntarie pauperes

k
c

'Nonnemincs eriam
vlit

u aliquid accipere poflint , vel quod nemo eis quidquam dare plurimi item origine Comites, Barones,& Hercesyqui qud

fluCtalibus clariores, eo
,(j c

quoque femper fcientiorcs

,

nec defunt,

$.i

niIt

qui Judasi cluunt baptizati abaptizatis utcunque vrfutiores,qui videlicet per Kabalam didicerunt , Mereurium
Saraceni
,

rsjiyjltifario
|

mortificare, redi vificare, irredivificare^ fimiliterqy

ominfi-

fr: rf

aconita millemode prsepirare, ut ad

omnes morbos,

&

numero accidentias conducant^ lingvam Hebraicam artium [ecerUnium primordia & impenfa fecretiilimaque rerum publicaieque eventurorum prsenoticie afflitos ^.fjm refervare myfleria nj$arguunt.frequenter fuos recitanr Rabbinos, Talmud, nablumrjp.^ie Naboluhu cum lacello Salomonis, hinc nihil mimis futura,
uiD*Jas
,

i-

cr

$am

pjji,

prxtenra ac pa: enria loqui valent; menrefque Abdenncas

!

hem

icopas difiblu-

n ,.Sunr denique,qui religioncs folemnizant,cucuIIos monachales rr|jirrant, nudipedefque oppidantes, eremitam, hyp ^cnfi celata, fnulant, quibus Deus velutparvulis fvcreta fuarevelavit,Ooves Ibitu, at adTu vulpes , hem panagseas Dianas! vah ulmitribas fbruitraiiofque nunquando vero veipera forfan illorum fcepl:orum , lychnobioriimque Laronum , e flamma cibum petentim,tandem femel adveniet? quorum princeps archialchymifta >fr*coda?mon eft , antifliror no&is, qui femper per fumos nidetj
!

iloscschibeanus

enim tantummodo cum beanis

defaltat

cafcus ca-

ep^bat

calcam^ Pocula fer tecum,fi vis accumbere mecum, Pingve coronati caput opfonabor alelli, Qiiod comedent comptiPhlegerhontis Ditis alumni.

:-

btMplanatores, |ararores, Icariftas^Ollifequi, Otiiyeftiga?,Orbi.perduse, eodem gruentes gypfo quofvis mficiunt.

fc,e

Omni-

2i8

MAGICARUM NOCTIUM
Omnibus idcm habitus, longi impexique Atque hodie folum propter bcllaria pexi,
Iift

capilli,

paftoris hic hirti

filius, ille

bubulci.

Nunquam
liculus

pluresin manu habent,quam unicam,chirothecas, utcunque ab uno a*griter latere dependet, quem ftat non,uti mos, quando domo egrediuntur , admovent, fed quam jam aliquot ftadia fpatiati funt, continuo interim fuper ricandum, ungves arrodunt, in fe ipfis fibilantes bombilantt,^ ac Phaeaces, phanaticofque homines! ^ Lapidicinantes, 6 blaces funtur porro hujufmodi fxpicule aurifoJJoreSy inquam aunprofliu torcSi fubucula retro,infignker tyrio colore tin&ili, ad fefqui ge ulnam,extra braccam pendentej
, 1

Ni
Sic

credas, tibi

non juro,quia vidimus iftud, tamen interdum ftatuo contingere poftc.

,

KAlones, Kepphi, Kabalifta*, Ludiones

latebricolx

liriv

duli, pennis pavonis confpicui, cornicula: plumis alien

diculx,jugeratim gregatimque volant, ut grues, fuatim vora ut fues^. ntu fimiarum ,petulcis & mfulfis motibus faltibufc rufticulis, vitulantur, gefticulantur canum etiam inftar, ipfo d
,
:

ro,

omnem

poftem permingunt, &angulum permerdant

b|

profecto Diogenis Cynici iraitatores,6 mores ovilli,6Arcadics>

vah mimos> (combros

Hem Samii

morcs,

Tunc ego vedabor

res, 6 peftora mora \ phalerato farpe caballo,

Quottidieque traham genialem ne&are vitam,

Res pulchra,anne futura diebus congruaRegum? Quohbet aurifona proficifci pofte crumena, Fingere nuncCrcefum,nunc dementirier Irum, Formofdmque fubinde finu trarare corinnam? Sed dolor, in tctto vos omnes Artis habere, Ejulddmque domi non ullas efte columbasy
Lft afinus teftis, quales vos

Arcades

eftisj

SORTES SIBYLLINiE.
Concludo, quia fum petulanti fplene Cachinno,
i

219

cum Jwnlibus mjlttoribm forio in Jporta

.

II.
!

vah titulos famofos, aculeatarum lingvarum plauftra farcaffalfbs ac falfos, proh iycophantias, &micl:erifmis,

Em

&

s,totique rabiendi lafcivia, bibeftias,tribarbaras!

Litoribus conclufa vagis audite profunda,

Has,quocunque
jh

recefliltis Dii, haurite cavillas:

Judite inferni, audite \J mbrx, audite charybdcs, Noxque, gravis phlegethontaeis nubibus atris, Vocibus aufcultato meis, verbifque vacatoy

&

Iquis enim,fyncerusPhilomagiccE veritatis Scholaftes,iftos

cjurgitet obftrigillatores

non

iio probro ducat

? non haec fibi fugillamina immanifejufmodi pafquillos ac cavillos ad certamen

nn provocet? cujus inquam haec profundum penitiilimo animo I Inus non infligant joca? nonpofliim, equidem non potero, chirothecam (ut dicitur) fn clarigare, five paludamentum

&

in mittere,inque campum cum

cfcendere
!lt
i

illis

efFrontibus confciflbribus

(Enfibus
z

Nefcit inufta femel generofa quiefcere virtus, Ne gry jufta quidem caufla timere poteft : Ibo, ibo, ftaboque feris ego folus in armjs, & mediis foflile bregma.datjo.

quisitaque, inaugurata imet,

mefolum
galli

palaeftra

animofum

efle,exi~

Duntaxatque domi,
J;o,
[cile

de more, crepacem,

tl

etiam inermus , iftos incilatores , omnium orbicolum extimus , in fuo ipforum aequore expoftulo , fecumque 1 Tulliana aut Ovidiana, inquam in veteri , reconditave , dlofophorum planitie conflidtari , nequidquam extimefco

Ee

folus,

220
folus
,

MAGICARUM NOCTIUM
s

fedvero fuper

flagiriofis pipulis

&

rhonchis
nil

me dodtnnxque

clienrcs

arrolerunrfcum aliud

quits a:lrarep^ p
illis
r

ilnr)parum erunt habiruri refponfiy hxc namque nihil, nih [delicet vtritatis vtflem diiraranr, haec Orcheifranos, virofque g ves prorfus dedecent , quos nimirum menri, feu fenrenria? ft obludtantes, demonftrauonum iru obequirare oporrer,non tienrium pomariarum ritu acclamare,aut furienrium ri&ucam allarrare Quaproprer, ut ne infultano ranra tranfeat lrretaha calamomachus fiam, filTipedemque prehendam ln eos, quos n depuduit , nos nafis confcindere modo caereriim & eos , rumque lacerare lacernam quorum rorum confiihr molimerigjp circa reconditam hujus Artis venmoniam eruendam iplisPi fenribus obgrunnire nemo vifus elT , jam incilanrur Ablentes Mucli igitur ^palt/lceftrinuijjani , infurgire rcmis, contralfemi ne caculx ifti prorervi fyllabo adaucli ti non jure, faln m
1
..
,

II

juria

feftivilfimas

fiiias

paacercum earum mauibus

fcihs

univiris mcelhs, dcvenultare perganr j

Parvas ecce manus armaris ofFero turmis > Ira dabit vires Herois ad Hcttoris oras: Jdftmplex Hermeris ( pus fummr fque lab ^res, Planitiem de more ducis pnmanus nubo, Audaces primuique gradus in pulvere ponam: Debet enim ralis generofus Promachus efley^ Corque ejus, nucja qui riempe volutus arena Excubar,arq'?e^6mni fortunam provocat hora; Ulrimus & p.imus ftragernque aciefque ciere, ^Primus inire manus, imus deponerc Martem.
,

lll

cumque Orthomagia? tutari caf fam cceperim,utraque fum digladiaturus manu, lasva quidem p lographos iftos profligaturus. dextra vero artiftas ejus ad rarffl claramque femitam perdu&urus,
infeftari geftio,

Equidem hoc

Niu

SORTES SIBYLLIN^E.
Nunc
igitur ftandum ventis,quserendus & hoftis Continuoque novis arma gerenda viris.
. 12.

221

m n

Udaciflima arborum Amygdalus> ut quae , ob ipfos brumx \ vix elapfa: oculos, pofleflionem veris velut arripiens, protrukM: flores fuos, nihil verita inclementiam temporis ; & quando
i

eutpores reliquseque plantae, aeris afperitates ac injurias pertimefU3!

ntes, colores fuos

ita
cat

05.

irc

provide inclufos tenent, illa ceu nihilum fode periculis, fed metum omnem dedignata, gemmas fuas & profert floresj Hoc eft, hoc, ad quod fe gnavum princi,

Jiistjpm
ea:

iles

[ifi

componeredecet, ut videlicet llt primus & imus qui conomnibus incommodis, necefliitibus clientum occurrat ardui namque facinoris Aufpex, amyglorum aemulus, non apum imitator efle debet; Cseterum, ad
aiptisfudoribus,proculcatifque
;

jitu

redexcachinnandos, nihil oportunius un<am allcgari polle puto fabula ifta cujus narratio perccpru iud infaceta, hancllc ergo obiter hic, & velut fub curfu colle{.m,quxs6 difpicite femely Antiquorum autographum eft, evocatas in prelium a SirenibHippocrenides, de cantandi fuavitate ut contenderent, contiderunt utrimque, triumpharunt canore Camoenas, eazque pmas Sirenibus detraxerunt,e quibus fibi corollas fecerunt,in ^rorias flgnum, inquiunt commentiteftes-, omnia harccontechf ti funtVeteres,quo innotificarent,quidquidThamyrides,quidtid falfse fallacefque Sirense , adverfus Aonium difertum cho*n, vel invidiofa penna fcripferunt , vel a:mula lingva effutient, inclytorum dodtorumque virorum ampliflimas virtutes ac peclara facinora ut obfcurarent, id in eorum gloriam cedere Tijorem,coronarique eosad pompam pennis, quibus obfufcanSs fugillatores fperabant, qui detegunt plurimum, illuftremque Tidunt, quem detrahere & obcaecare volunt, honorem fciunt cim hominum hxc monftra nihil operis egregii eximiive, quod
culatores illos lepide
,

&

non

222

MAGICARUM NOCTIUM

non fecerint ipfi, ferre pofle. O ut fcite, utque politeadhc, ponam vobisinicone,adto acerba& malignaindole homines,dm Phcebum delineo nive nub jque denfa ac obfcura circumquauc
obductum, qua: novercalitcr mvidae & ingratae,conantur con gere lllius pulchritudinem, & radiorum fplendorem tenebrisj volvere hoc adicripto verilculo
!

De
Illuftre

cccno

lutctfque locis quos ipfe levavi ?

pol tam obliquorum conviriatorum hieroglyphici Ardentium radiorum fuorum calore fol,lt<minum pater , ab umili loco,in cceli fublimem regionem, adducit denfos terrara-

pores,qui ubi in obfcuras verfi funt nubes, eatenus inverecude lngratifunterga fuum benefactorem , quatenusomnem ejus ilgorem tentent obfcurare , ita ut eidem ipfimet vapores , quue terra* infimo loco furfum cvexit, graves illi moleftias ciear&j Quam feftivu& vivum exemplum Axiomaticoru ingratorunfc Magiomaftigum/ quos ciim do&iftima magiftra,Dominaqi artim Alchymia, e pulvere terrae, atque infciriae condicione abjcdMk; ma, iolida: fapientise fuae fcintillis, fublimes egit, adverfus ihm eriguntur , luminibus ejus obftruunt , filiofque illius maledtis
inceiTunt
,

&

beneficia

quae

habentab eadem, ad

dcipeclim

illius, felle

recompenfant. DeMinerva, exjovis capire citra matrem profiliente , prslicant, quia penesTritonem exorta fitamnem, eaque propterritogcnia appellata f nam trito Bceoti caput vocant) quod fcilxt temporibus Ogygii regis,Ao.2i89,adlacunfl ritonis,ex quo'riton erumpit rivus, Veftali primum habitu apparuerit fapieiia: non immerito idcirco diraDea,quod decercbro^ubifapientislccus>nara; hujus quoque natalitiaRhodiquae infula lata ficarfetis) aurea pluvia condecoravit, ut in memoria hominum pe:nnaret , quando in hanc lucem edita fuit: Quoniam in pubc triumphojieu fcfto,puta Regis coronatione,celebratione, aut ..egia rmedis generatione , aurea aliquando numifmata jatai:ur
,

>

in

SORTES SIBYLLIN^E.
n
,

223

fic ergo in Palladis exortu vulgum , velut tmolia irroratio adem contigit, eft enim Minerva fapientia fivePhilomagiajquas

miratem dextra, divitiafque

mortaliiimque falui& incommodis confulit, huic perhibetur Perfeus faxificum Melufa: caput ( ferpentinis, vipereifque capillis horrendum)adduxe, [uoipfa pro umbone ufa eft in ^Egide, contra hoftes fuos inculos, malignofque populos> & revera fapientia ,utpote Magochynia,qua* ipfamet fophia, blafphemos illos Minervomaftiges rados reddir,& fenfus intellectiifque expertes, per illud ipfum, x quo Chryfaoremifius eft,(quiGeryonis, aliasdi&i tricorpofiniftra geftat,
1

is,parens fuit)
[ui

hoc

eft

, ,

cruorem Gorgoneum lapidificantem,

atque Lapidis pharmacum Philofo-

nil

aliud fignificat

hici.

J
[

13.

f) Ulchrum adhuc idemque delicatum quid, fed nec minus cu}JJl riofum,in hanc rem,fi libet, expatiemur nonnihilum, obferb ravi fsepius,idque ingenti admiratione dignum efle reor j quod imirum tempore nodturno, quanto luna lucidiorem clarioremrumore, in ; ue fe oftentat,tantoecontra canes, elatiore voce r lam oculorum aciem detorquentes,ob!atrent,cujus rei deliberaundus rationem inveftigans , reperi tandem,nullam me pofle >P1 ppofitiorem excogitare illa, fi dixero, canes infpicientes lunam ernere in ea,tanquamin refplendicanti fpeculo , fuam proK riam imaginem,fimilitudinem ac figuram , indeque imaginaf- illos,adeile ibidem alium canem fimilem fibi, atque ob id bauari,utcrebro confveverunt canes , quando alios vident.
,f
.

idil

i,ed

&

rei

enttf;

ficit

p(
;

ipi

Infpiciunt de notte canes, ceu fpecla, Dianam ; Dumque canem cernuntalium fe rentur inefle, Et baubant, fruftraque latrant, vox irrita ventis,

Surdaque Luna fuos curfus abfolvere pergit.

**

Eorum oblatratione nihilum prcpedita

ulterius

omnino
pro-

Ff

224

MAGICARUM NOCTIUM

progreditur, pernici fuomotudefungens, haud difllmiliter quauguftioris fapientiae advocatis accidere folet , fic inquai xnalitia Thymelariorum clamat latratque adverfus Magiofophc,

que

quos etiam exoculaflere vellent s rabies fane brutalis, choler. que tartareas, fed 6 odia ccelo exofa & diabolo congenita Nrabile fortaflis quibusdam bene videbitur, quam ob cauflam r*
!

cT:ua

olim dedicabatur Minervae,at praeter

aflignari
,

alias vel illa praecipa

(meo quidem arbitratuj poteft

quantur
volatilia,

quod nottuam

peri.

ipfa habet claros,

videntur ei let fapientiam, honorem,acreputationemPhilomagorum. Polemopatres in fuis prseceptionibus , quibus dilciplinse mi taris ftudiofos informant, ftrategum , vidtonae cupidum , jubd eatenus femper ordinare ftratiam,ut nc exadverfo fohspugn<;$

fi intcrdiu aliquando comparuerit ideo , qia candidos,lucidofqueoculos, quos alia volaria velle exculpere $ fic omnino Orbis interveliere vli-

Namquc
Et ob
id

ajunt

vifum faciem fol

eripit ante s

nunquam adverfus illius micatus dimicandum,-ut

pei

pofite profcfro hoc cadit in eos, quorum animos odium xti latio Spagirici Solis totos invafit hi invidi glol occupavit

&

&

perpetua Alchymiam $ Jivione fepelire, & e memoria hominum exauthorare volueruj at non attcnderunt cxci & amentes do&orum prazceptum pc:- j mographorum non enim adverfo folummodo fole prxliari pj|i ccepere, veritm etiam mirabilium omnium naturae myropoliui, Hyperionemque ipfum bello lacefTere , utpote Jovem ipfumfc fede dejicere, hinc perfacile eft divinare , hos in confliclu , rem ufque inconfultam aggrcdi funt aufi,oppetituros>
incredibiliumque myfteriorum ejus
,
:
i

Nam

rutilus

vifm faciem

(oleripit ante

Sic nofter Tiranjucidaque illa humana? mentis fax Phyficocfmia, illos deriforcs, pro blafphemia: fux merito, occxcat, rutiln-

iibufque profundx fapientix fux radiis

vifum lllorum hebei*

"

SORTES SIBYLLINiE.
r

nf

amitaverunt quidem una omnes adverfus hanc, di&eria &c exv robria horribilia illi, ejiifque filiis obtrudentes s

Nec tamen annorum

h
!

ferie,

clamore, nec ore,

iEternum poture hoc abolere decus.

pendentes has falfas falfafque calumnias, conk nuo progrediuntur ulterius profundiores indies veritatis fux ).dios emittcntes, apparentque hoc patto fcandulario fimiles, in ftigio turris fedenti, qui, licet ad infernos caeteros collatus, erulum imaginet, nihilofecius , ob fitum fublimiorem , emiprofpicit, quam illi , accuratiufque decernit objedta. Bunimirum, eos virtuteSumlcitarunt infuper plurimi, dicendo ni adjucos,fua prseftarcquemadmodum Rabbini,adiebusChrifubinde nova machinati funt mendacia , quibus cxci popelli jUjUiimos magis magifque adhuc collutulent , interim tamen nunjam deficiet David progenies , jrujlra Herculi , tribus videlitlaborantium&indagantium in Alchymia, nullo unquam tem,)re ceflabit , quamdiu etiam aftra mundum illuftrabunt
.lifcilicet, nihili
,
ti,

:pj

Nitimur Hermetis fruftra jugulare volucres, Oblangvent , fed cx non moriuntur aves.
.

mpl

arbos quidem , concedatur , e radice Platois prognata, cum ramisfuccidetur, radix nihilominus ipfa pulluns ufque regerminabit. Utputa ergo Dux Dulichius , cum Sinum fcopulos perlegeret , earumque cantus illicia pertimefcet

plane intereant

t,

malo
:

fe voluitalligari,

Fafcinatus, illarum

agaretur

ne modulaminisdulcedine tentus & ad faxa navis impelleretur,ficque allifa, nauita fimiliter prudens quifque fapientise asmulus atqu:

natorhocimitaridifcatjmarenempeintroitus Artis hujus polt-

wm confcendit
icoc

Et pelago jam dulce malum

antillantes audit
,

volucrefque puellas

exibilatores

puto
2

Acheloiades

aftutitfi-

Ff

masj

22 6

MAGICARUM NOCTIUM
&

mas, periculofiflimas, maligniflimas, mox Argus noftra: arbori obncctar,ne fugillatoriorum labiorum carmine fedu&us can tus, caligantium catalogum incurrat , inque infcitise prsEci^

tium delapfus, fortis fuae navim confringat. Contra hanc nur effrontem effhsnemque perditiflimi fseculi malitiam, Mares MJ giciy & priva>divimeque Artit acerrimi TatroniyQ^. re, qua calamc" nullas non movebo machinas, nullos non torquebo arietes atq jacula, quibus ego pumilio,licet viribus ac ingenio imparem r: &fentiam &concedam, zelum tamen, alacremque animum n<i potui non intermittere, faxint fuperi, voti compos fiam , fimc vero affecutus necne, alii judicanto, mihi fatis erit,operam n* vafle, ut, in commune bonum,aliquem laboris mei teruncium c* farem Tin&us crgo lacrymis, tacitoque rifu exiliens, mcerens ac ga> dibundus ; bono, non fatis hilari tamen animo,fui illo tempor, quo ha:c compofui, & triftitia quidem mihi nafcebatur, recordtione craflk illius cazcitatis , caecaeque popularis allucinationi qua: utpote,referatricem illam arcanorum naturae,ufqueadeo i| dignis fputis cloacat, nec non inter viliflima& abje&iflima Cl

Heliconigenam hanc Artem,propudiofiflimacalA Nefandam profe&o odibilium hominum peflentiam Frontem autem totam undique late exporrigebai, dum humanitatem facilitatemque Mercurii mei expendebar, qua: tanta cft,ut,pra: vehementi fuo erga me (creaturam fubrfticam& plumbeam,)amore,pauculo fe finat interplacari,tamcfi de nihilo indigniflime,iftis bovinatoribus fit catamidiatus, cc*temptuique publice habitus: charitatem enimvero, quam nubis exercitia,

latione fupputat
!

quam

certe fatis dcprardicafle fufKciam

At

precis interea noftra

redeamus ad aram,

Ut

taSti

properent ad

mea vota Diu

E:o

SORTES SIBYLLIN.E.

14

227

go ergo,ad calcem
Trifmegifte
,
,

libelluli

licerarii,commodum mihi arbitra,

bar fubfcripfifle fic:Dignetur quarfo tua fcientifica majeftas

ifta

:x

nries

ejuimodi femel faepiiisatque comacclinibus delimare oculis , ac ex ungve , religiofeque

lcgere
,
,

imare
sai^a failis

&

cum

confociis aliis, in facratiori illo auguftali,

jam

, meditato cogitare , adinventionem citare, arma adnturare , ac demum dccretorum calidorum fummam, non fcriimop , fed hujus fldeliflimi Alipedis viva voce , Philomagis alese iijeamnunc dubiae, nominis exercitiique tui profeflbribus , tranfr ttere , propere prarpropere properrime:

Has
;|

Bafia

ubi verborum refonas , mentifque rigavi , confeilim cauflam Cyllenius Ales

,

Cepit

& ingreflus
,

turbatis atria plumis

Ifiifque tradidifle

rhaxima flducia mordaces

,

illas

incilatorum,

tioaijiO

diabolorum

ciconias

in ipfas fecundiflimi

Archimagi maPropontifex,

is,

porrefras fine

mora

legifle Augufliflimus ille

,

Milporefque prodige geminafle iiclumina vibrifle

,

fecors ftetifTe

nunc huc, nunc

T
;..:

Indomitas mentis rabido flagrafle furore , Horrilium nullumque modum fervafle minarum

quidem iterum
,

&

iterum
,

totiefque infolitum circumfpec-

tamifTe
s,

crucibiifque crebris &: ingentibus, faciem coni1gnafle,imd

ctftrd

i^delicet

animo vultu oreque expallefcens horrore verborum , potiiis telorum cornutorum , quas nefaria u tartarea fpumaeru&arat , nedum
confternatus
,

Obftupuifle
^riim etiam
lcis
,

cutique comas

& faux faucibus haefe

uti votis
,

communicdfle

[<m ceri amandafle

ardebam, casteris Capitibus caufla* coaAngelum fuum Pennipedem quantocyiis ad me renare mandlfle MasnaF f 3

2i8

MAGICARUM NOCTIUM
Msenalius ftatimVolucer parere ftatutis, Flare moras, jam jamque locis omnino meafle, His nifi Pratfedtus revocaflet vocibus illum

Heus,quorfum?de more
Siftito,

tuo,

mi

fide minifler,

Pergis inalatus, nec corrigiatus, ineptasj

nam nobis excultus nuntius ibis. Dixerat, extemploque pedes talaribus artit, Terrea qux fupra,quae trans Acheloia tempe, Aere fufpenfum celebri cum flamine librant petafo contemperat aftra> Inde comas ligat,

&

Tum

prendit digitis virgam, foteria fomni Cogere, vcl rurfum qua nolle, negotia noftrae Tollere qua fortis , vel qua detruderc difco, Qua fifus fulcare Notos, tranareque nubes, Lurida qua torvi Ditis fuccedere ftagna, Quaque vadis Erebi Stygios educereManes, Et fimul extin&as animare fueveratumbras Taliter accindhis tenues gyrafle per auras,

Improper6que celer promptis delabier alis, Et raprim per inane fuos carpfifle volatus,
Nubila prolixo prius articulando rotatu. Circulumque abs tunc cominusdiris aufpiciis conciifle , intrquatd ac clancularia illa Silentum cavea , cocceis velis claviiuc aureis ampullanti , ubi ille cum manibus fuis cereis amplenisagenis finftar Phaethontis, ftellicante vertice , adque pedes leganti forma geniis , tanquam Regibus ccelici chori , collcatis, fedens in delubro,in throno,qui longe fuperiorSalomomo, claro & Heroico illo,cui par nihil,aut fecundum vidit Orbis,oerejfuit confpicandus,

Totus

Sz argcnto contedus, totus auro: fuerant Myftae, tot rebar adefle Dynaftas Coccineis ftabant induti veftibus omnes,

&

Quot

,-

Omnes

unimodis ornati tempora

fertis,

SORTES SIBYLLINNE.
Prarter

22*

Tns crocino prsefatum thure

\iegijlum

Auratis olidis fqualentem pellibus armos.

1

yflrabilium Ikculi fui fecretarii hiftoriographi,Juliani Caefaterrons terrae, triumphum defcripturi, nefciunt qua vergranditate, qua fententiarum gravitate , venere ac vena, rum Quotusquifque enim non :ndem effabnflime elocuturi llnt ipcndio miretur^ Induperatorem hunc vi&oriis fpoliifque ce/_1 ris
:

l)rem folio triumphali

(quod quadraginta ducebant elephanti}

i/edlum, ingentique

fic

cum pompa
?

plaufu ac plebis gavifu,

,

bmano Capitolio exceptum

&

Aurelianum

cujus currum

[uorum vice trahebant cervi ? tum Antonium , qui fubftratis bafrifque variis gentibus, carpento infedit, cui bis gemini adIbiti

Leones? Domitianum item, quinori traditur bijuga,quafejugave lectica, fed humeris

tijuga,

hominum

fuifTe

introdu-

!?

Atqui non minus hic conniti videor, in magnificentia Magi;:hinoftri, ejufdemque faftuofiflimisnycleiiis exprimendis,qui nnifticin fella foliari magnificabarur,vilibus armentis percelelatus, mortali plebecula ftipante,aut populari demum applaufu mdecoratus, quinimo Gargaricis Immortalium Geniorum my;:iidibus,& formicofaPhilomagorum multitudine^omnique thylauinorum aromatum, ac pretiofiratum genere affluens, fympholeniiiainenarrabih, in fpirituali illa regione, perfonabatur.,- Hem proh pompa 6 infande triumphe ignoro fane,quo:dcs^oria , fi totus Mundus papyrus colim hunc optimo perftringam ftylo mooiitt,omnes arbores pennae, omnefque aquas atramentum,longe 'bityftfl fufliceret, ad prarftandam prodendamque loci iftius majeftaicn, mihi fiquidem lllum adhuc videre videor, orbibus ftella]m rku fcintillannbus ca?fane ut cera, lenibus veftimentis, matidis inftar ^Egyptise,nigricantibus,& zona,de cirimoChylicoque auro, renes accinftum adamannbus velut infula fafciaaira,characTeremque hunc inlignibus incifum geftantem.
.

<

gu

230
T UM.

MAGICARUM NOCTIUM
plurimse ftabant baccha*, aureis cunfoe lemnifcis

GUS MAGORUM & PHILOSOPHUS PHILOSOPHi Pone

biatx,

com-

Archimandritam fpeciofo fuo choro circumdantes, du fimam incentionem ex mufica fupelledtile fidiumque dehiis
,

minuricntes,6cmir2e agilitatis tripudium ac artificium, fcena ta demuflata,exhibentes: tranfilio hic odorum fuffimenta, bus infulatus ille Elyfiarcha nardificabat,totamque,qua ibat.

cumfecus viam imbuebat $ afcendiffe me autem ifthinc in clavium fuperius commemini, vidiffeque periftromatis Muq nis contabulatos parietes , & rigefcentibus auro inftratis
i

non

inibi collucere,

Laetitia,ludifque vias, plaufiique fragere.

Compendiari6,per omnia mihi fcelix apparebat,agravitate,fc ritate, granditate : quotus enim tantarum facetiarum honoenh non hiet ? quis vero tam pompali celebritati, tam thymofifc: reifque tempe, non applaudat, non ambabus inquam palmisag'
gratuletur?

Conceffus peramcenus

erat, re ftru&ilis

omnij

Compita cum

luftris

gilvo fragrare virore,

Claudebatfluvios radiumque Dianius ordo , Et juga Carbuncli, fparfiquc pcr arva corufci Pene fuo ftabant Adamantes lumine Phcebo.
.
16.

Nteribi obdormire ego altius folito, fecurusfemel curis

i nibus, tam

his,

quam
mea
:

aliis

:.

Poft aliquod

Finitimoque die

fpettra videns, en gtifcere fato, nam jam vindi&a patrata,

Jam mdedonatus,jam

Sortes

Anis Adeptus;

Auratse pecudis potiuntur tergore Colchi,

SORTES SIBYLLIN.E.
Virginitas, qure rupta, redit, rediereque regna:

131

O
ifus

tandemne Deos, placidofque Quirites Ah feftum fauflumque diem! cane, talio partaeft.
asquos

enim ad

me

tntiiTimi vindicias

remeafle Caducifer concilii quidem illius Ia~ votivas valde optatas crepans, aft nil tamcn

iibens in cera, urbici

]im prxfidiarium

perbreve epiftoliterafve caducas propterea prsecipue, quod,

prseter
;

dc more pedarii ,

.rajebat, in illo Prarteritorum theatridio, rara traditio graphia-

parciffimas folent efTe Ab|a,infrequentefque libelliones, fed rntium lllorum adPraefentes tabella^cum parum confultum fo-

&

^t,multa de hischartis contexere,proptermagnamfrequentiam plegethontaearum Poteftatum , per quas itus reditufque (fi pra> aftutas pervagantes omnes in;ntifcerent ifta, ut funt acutse

&

poflet impediri s Maluit ) Trifmofynufque Prsefes omniaore & verbis lejoinde Lynceus ItiHermogeni didrari tabulario Mortali , ac per eum amatoriQuapropter ScytalamLaconicam , five fcheUsyhYuCque Jrtis tantum, idemque fubitarium,& quafi tetrai;icum refcriptum illabicum, fed idipfum aureis notis (j&zAurea & Arte) atque per|aphice,ut a tantoProphetaexaratum, quatuor pun&is cauflam itam tangens, Mercurius mihi commonftrare, recerarc, coramdepradegere vifus eft, hoc prope tenorc.
iriores

partes terrse

quoquo modo

Gg

LIT-

*ji

MAGICARUM NOCTIUM

LITERjE LAUREATjE,
five

RAT^E PRECES.
HErmes ex jam nunc immortalis
falusfinufque Jblus.
,

mufm

\iagicceque fedis aufp

'Propontifex TrifmegiJiu*,Pbilomago Mortali exercitii nominifqu propugnatori ac propagatori potijjimo, falutem in eo, qui efi vera Z

Non efi, miPlautine Philofophe, cur ie

ulterius, in hoc ccepto,v

rilus curifve f\c magis laceres, maceres s refpefiavimus omnino ani pium %elum> illiufque ivftinUu votis tefolvimus. Nos magionic* hic fi

terno agimus inter tempe, hentque agitamus, te manet mterordinium

diani atque \ierlini

neris

ad nos

quod duodcnarium efl ahs conditivo meo, C5, applaudam tihi proparte hac tua tanta coram. Accefm
,

uM
d

enimfideliteryper

manum Mercuni

Fecialis noftri,de illatis injuriisyltm

in re nobis confeftum
,

tuos fupplices sproinde quidquid hac

refponfa

voce Diacloris infiruSfiffimi,tu modb dtjfeminatf invulga,refolvito l omnia,

Perge tuam facris ftudiis depafcerementem> Et femper modicus fis, humilifque mane. Tranfilis Aonidas perftet tibi vita procanti, Sic lenimen erit dura juventa feni.
Jnterimvide Jis ut vivas jugiter viduum virgineumque'.
nio

Datum ex^vw

Immortahum Adeptorum

idihus

Majis

Orhe ah Adventu Idfuh

1666.

SORTES SIBYLLINiE.
i

233
h%

Enfi

ergo,e/r/W

forticulas

complica,

maximam Mercu~ii

I delitarem atque
p;

folertiam.

Qui
!

fuae

pingcndi promptitudi-

oftentationem quapiam in tabula vult facere picl:or,quantum

bcftudii,

quantum vigilia? vertit quanta inquam fedulitate cup,ut dextni do&aque manu quam abfolutiflime delineet conotam animo ideam Ad eundcm modum Circumpes meus qalis quidam arte Parrhafia exadtus, vehementer uniceque fat;;ebat,ut exhiberetprcquamgraphice naturae totius imaginem
!

injuriarum adeopere attaminatam. 'Alterd, praeftitutum illum pro nunc & femper Caduceatorem eatorum hujus concilii Irreducum Magorum , certamque ipft rimationem conciliari, ne dubitarem, qusecunque etiam perecnainfpiraret,five,utut juberet,quidquidque probaret vel rejpbaret, Archimandritam cumSuffete cseterorum Infopitorum,
Diculis

tlendi fic

eidem exiftere cauflam. Tertia, conclamatum fuifle diclris

noftris Prseteritis flve

Adep-

>diplomate eos fuo fanxifle, per fas perque nefas velle, quam J:entiflime, fub infcriptionibus fcilicet vericanarum Prophetiim, vel maxime tamen majeftate refponfttantis Sibyftx Cuma-

judicatorum fuorum auguftorum nobilitates,quas cidem a me (ineptulo licet, & nullis nec artium, nec literarum aminiculis fuffulto) donari decernerent latinitate, quse quolibet gvse idiomate fublatius fpatiatur, & Solis utraque domopert

,praeconizari

I:

\gatur.

Diverfaeque
Praecinet
hcec

decem

fortitae fcita Sibylla?,

Abfolvent vicibus metrica penfa fua:

Edet,

&

Magioraclis, bcec tripode fata illa lyra fundet adseque melos.

iii&is fuis voluifle

):quibushaut conjeclruraliter eft concludere , maximam illos haruspicinae adhibitum iri credulitatem
:

<im Sibyllinse authentici auguftiflimique funt argumenti&

Gg

momen-

2^4.
,

MAGICARUM NOCTIUM
(
s-

menti de illarum diviniloquarum ProphetitTarum ( fica ftis gcntium patribus nuncupatarum) pondere & authoritate murmuraturos fiftam.

Quod modo proponam, eft fancTrum:nam magnaSaccrd Hos mihi divino fuftulit ore fonos.
Surgixe
,

jam vobis folium cantabo Sibylke,

longaeva eft vaticinata Soror.
inter

Ut mihi

Quoad vero jus earundem agendi

Qiuecunvis Hsecignara
foliis infcripfit

homines

ferunturjto

creduntur communiterfuifle innupta?

carmina Virgo,

viri,

non

tafro corpore, panxit.

,

Atqui

utut
,

fit

illud certiflimum

nulla oracula Sibyllinis

libri

pollere

quinimo prsenuntiarum Sibyllarum

tanta aliqult
,

do apud Romanum populum fuere fide &; aeftimatione ut mulidse omnes urbis fuse futuros eventus & fata, earum codici
contineri crederent.

Hinc ad avernales
Antra
,

opaca Sibyllae rogaturce tendebant undique gentes.

fcopulos,

&

Tanta inquam jam

oHm apud Romanos

:

fuifle

veneratione

cuftodes illorum nobiliflimos viros civilibus omnibus undiljE Rem nullam , nefacraquideiii, muniis exemptos deputarint Romani tam diligenter, quam Sibyllina oracula cuftodiuntyp-

':

DuumviratusaTarquinio traditur inftitutus, folis irpiciendis chartis propheticis delegatus , adeo ut rhapfodarurmi*
inde
byllarum aphonfmis maximafides debeatur. Addequod paim probentur authoritate plurimorum Patr?im> qui de Sibyllis arcebxis, ut veris vatibusloquuntur,eafque in teftimonium ver;.fidei citant s & Ecckfa qua: in officio dcfunclorum pro marttfi*
,

&

bus iftasfaticanasProphetiflas allegat

orans

SORTES SIBYLLIN.E.
Solvet faeculum in favilla,
lt

37

KCI

iinm

Dics irae,dies illa, Tefte David cumSibylla. r,quod reliquum adhuc pracccllit omne,pra?dicant non pauci, jhue notiflimae fanttimonias viri,quiaPaulus Apoftolus commojmTetfuos ad ledlionem Sibyllinorum voluminum, in recondipra qusedam facra: fcripturac loca , quod teftimonium fi indutatum eflet, nihil fane ulterius , pro Sibyllarum authoritate ac te,defiderari poflet aut deberet: Apud Romanos tanta religios vis fuit, ut quidam Imperatores etiam fe ipfos Diis immorlibusjcapite velato, verbis certis, pro Republica devoverent, jemadmodum multa talia ex Sibyllinis vaticinationibus, multa jharufpicum refponfis commemorare habeo, quibus ea confir;entur,qua? dubia utique nemini debent efle, quin Prophetiflaim eflata

plurimum prapoflint. Diftum porro, neque vacanrer, prarcipue vero, fub epigraphe ihylliv Cumaiw , voluifle Prsteritos illos placitorum fuorum utioci^tates venditari, eo quod melopcea Prophetis hsec ( prout clanjlum interpretabatur memoris mea: Evandrus, quamvis tamen ias quoque non ignorarem, idem & graves Scriptores minime imeminifiTe) heri & nudiuftertius femel traditur obtulifle Taruinio Superbo (Teptimo Sz ultimo Romanorum Regi a mohbus a cognominato) faftos novem, totos de Arte hac, emendos vetrecentorum pretioPhilippeorum, qui aurea erant numifmalingentis valoris: Rege autem ob cxceflivum pretium emptioem recufante , illa fub manu coram eo tres ex illis concremait, pro reliquis quidem fex eandemadhuc abs Rege pecuniam opofcit, fed illo morofius emptionem refpuente,&illam velut u eliram irridente, tres pra:terea alios extemplo combuflit,
inis
,

ne

j,

[:

ruffl

C Aurea fex noftras facrse myfteria fortis

Alta Sibyllinae fata crcmavit cpis)

'ropter tres
r

tandem refiduos eandem

auri quantitatem a

Rege
codi-

oftulansi illc

deniqueadmiratusvalde,pariterq; judicans,inillis

Gg

1,6

MAGICARUM NOCTIUM
momenti
llla

codicibus res magni

ac ponderis dcbere efle confcr>. petierat,exaci:ionem, moxei conilgnarijf. fitjlibrofque in Capitolio religioiiilime aflervari, & de rebus <ibiis,aquindecimviris,velut oracula confuIi.Horum jamlibronn

tas,totam,quam

combuftorum, non combuftorum, argumentum abAdeptis ij Prseteritis fuo Volucripedi Myftagogo quoque fuiffe injunclm
mihi lege fatyra fuggerere, jureque exaugurario dictare. Quarta&c ultima, condefcendiiTe in hoc unifone omnes, ut h cernamolens, fub facula pervigiliorum, hoc Orthomagiopuiilum difpalefceret, atque de multa nocte ab Alipedis ore Dei eicubretur,- quo, cum bene ruminor, non obfcure fummum faientia: ftudium indicarunt: quemadmodumLacones, ut in hii)riarum legimus monumentis, res apud ipfos grandiores ac d:iciliores
bii
,

no&u tra&abant, memores utique

illius

prxclari provr-

in notle conflium j

piens

&

NocTrurna enim quies aptiilima eft, adiutile coniilium de rebus capiendum.

18.
,

STatuit Deus,

in origine

mundi

flrmamentum medias

in:r

aquas, ut alias ab aliis difpalaret,/^/, inquiens , firmamentunin medio aquarum: Oratoraureus vero legit, fiat paries , intercedat
rus, qui difparet aquasy ne alice aliis

communicent
fint

Ex

his aquis e<

di

dem

dicere pofium

quod alm

fymbolum tumultuum

aw

typus quietum nodtis, fiat ergo interaquium, fecernat 1] phas a lymphis,ne negotia utraque confluant,quoniam fieri ?!\
poteft, ut reconditis

&

no&is fruatur,qui immodice actuofus

ints

diu fuerit,nec datur inter tumultus diei, ac occupationes luc arduoe atque fublimis fapientia? otium invenire. Unde & Athenienfes, quiflngulari fapientias , difciplinanjj que omnium laude floruerunt , abalienato Aquilarum infigi quod Valentiani vexillis militaribus geftabant , No&uam av* lucifugam ufurparunt, quam etiam fuis numifmatibus infculj runt, ceu fapientix fymbolum , propter quod quoque Pallal ales di&a eft, ScMinervas fcientiarum dicata Dese, ad denoti
din,

SORTES SIBYLLINjE.
onfe

237

^im, conticinium fcu no&em ftudiis magis accommodam cfle, ijam diemy veluti egregie Regius citharcedus , Daniel, Ifaias,

kjacharias, M~editatu* fum notte cum corde meo s Nox illuminatio mea bror Afpkiebam in vifione noBis /mima mta defiderabit tt in { delitiis mtu $ per noUem-i ecce vir afcendens fuper equum rufum, & lpfe \)He; Vidi quis enim graviplpbat inter myrthcta , quce erant in profundo s
,ptis

&

Dum

tc

perfonas fuse,

& authoritate potens

verba facit ,

mox conti-

Mi ifcere folent

omnes, qui adfunr,-

Pax, reticent omnes, intentique ora tenere, Inde throno paterHermes ordibatur ab alto, Semiflem facerent cum fera crepufcula nodtis* Mifta remugitu qui poftquam voce manuque

Murmura

fraenavit,

mox fata

filentia lingvis>

Arma
ilentium

fupercilio Rectoris ut ata qui&runt,

Profophus en iterum turbare filentiaverbis:

autem hoc nunquam majus eft , quam tempore no urno,quo nimirum confveverunt mortales curis diurnis,& exwm xitationibus fuis temperare , proin numere Salomon Dum meiasit
,

:k\

'

umfilentium tenerent omnza, omnipotens fermo tuus de regalibus fedibus

quod anima, quae fublimibus, feceflum colere , & a ftrepitu cu: cretifque vacare geftit, otia ac Mtbrom^afFe&uumque tumultibus abhorrefcere debear.
isecifotfjfi
tn

gnificaturus in hac re nobis,

lenit

Non

benc trafrantur Mufae prope perque

feneftras,

jsill
:sl0Cf

Vix in fole folent,atque valere foro; Nec media ridere die, vel luce favere, Sol, lux,ac homines ad joca multa trahunt. Sic praeeunda forum,fudum fimul atque plateae, Majer & e Mujis tunc quoque mejfts erif.
itaque tempus, quae mater confilii
,

uaw
;

Totis
ui

omnifque operis

ar-

altrix,his myfteriis pertra&andis, convenientiflime prasftitu-

tmmeft.

Inter

*;8
Inrer

MAGICARUM NOCTIUM
agendum
talia,

adque hxc omnia aliquanrum expee*

clus fum,ira ut excubanti aut fomnianri,

quam dormienri

ef

Celeripes coramaftans, buccam fuam furrna cum poreftare mulcendique fuavirare aperuifler, ingenri gatio mihi rorus deleniri vifus fum , prorinus oculi indicibilirer cici clara illa luce vulrus Tranfelyfiani mei, Archangelum runc hjd flylo ifto aureo ordinatiflimciidiflimilanrer repraefentantis, giris Proponrificis noftriTrifmegifti perararo aures melod^ affici)& pendere ab Attica facundia, aque conciliatricula conmnitate verborum blandiloquentuliMercurii mei,grandicrepatis vocis fux fuaveolentia,veiut divinus quidam Orpheus , lin partim hominum,parrim Angelorum,id eft,tum mediocri, rotundo illo fandi texto rhetoricantis, Evce os curatum co trinfeciis aperiri , glifcere gaudio narratu ranrae vigilantiJ
fimilior,arqui

cum

&

&

folicitudinis

tam benignorum Numinum quod vel nnc tandem adveniflet vacationis dies Patronis nimirum proriis, rem adeo cordate in fe fufcipientibus Scprarrerea Legaro iifo (m cujus lingva maximus labor , fub lingva dulciflimum rr.l,
de
fuis
,

quid fupra lingvam?

,

inefFabilia, quae

mihi loqui religio,

cuiiue^

nomen, in cujus mane populus Ifraeliricus dursepiftnnx Pha:ionicse excuflir jugum fymbolum profeclo rorius noftra: faluis,
redemprionis ac liberratis, a Tarrarei ferpenris tyrannide ta animofitate de toto fucceflii lenocinante.
)

|u>
^

QUemadmodum
llluc
,

ergo

ii ,

qui diuturna ac difcriminofa

>cr

Oceanum tempeftate jafrari, & flucTibus flatibufque uic agitati quamprimum ut de longinquo tellurem corpi-

ciuntjinfanum diffundenres vultum,TerraTerraTerra clamit, cujus documenti iconifmum Maro inTrojanis dedit: ubi eim annos aliquot per mare medirerraneum & ALgxum errafliit, multafque interea vitsealeas adiiflent, adverfitates plurimaiJXantlaflent,protinus ut Italia fe in confpecTum
ftitit,

Italiamfa-

hm

SORTES SIBYLLIN^.
m inclamare
;

239
,

ccepere

v,

fxpius

nomen

rei exoptatiflimx repe-

M:ntes;inhxrent adhuc verborum poetx veftigiola

oatus

eorumque

nc
|

Hefperiam Hefperiam primus ftentatur Achates, Hcfperiam reliqui lastante celeusmate tundunt.
ic ad eundem modum ego , ciim longo tempore huc illuc in defperatabiguitatum acerbitatiimque Amphitritc jaftatus,

&

:ii

icri,

U
rd
pn
jato

eminus quinimo cominus Bene1 \\ftam illamfrugiferam Terram confpicatus ac contemplatus, dere\ !snte edita voce, prx magno gaudiorum impetu , fucclamare, uanta quanta, delinite Deus, beatitudo mea papae tatae babx !co \ix mea prolubia, ecqua fcelicitas
cc

onum

procellis agiratus forem,

Triftia

quam

faufro falierunt

pe&ora fato
atque prius:

Nil mihi nunc

memet

lartius

Non
Nec

ita gavifus

Trojo

eft

Agamemno triumpho*
peni^*

JfflCl

Laomedontei cum periere

ra

pjj
jv,

fic^lolides exafro errore revixit, Litore Dulichii cum propiore ftetit,-

Sed nec ita Ele&ra incolumem cum vidit Oreftem, Mceruerat cujus funera falfa diu. Nec pariter falvum confpexit Thcfea Gnofis, Daedalea evafit quum duce flexa glomo, Quanta meo Nomius ftillavit jubila cordi, Immortalis ero, fimodo pergat ita.

w
- :!

Poftquam

igitur,fincipite extra tranfennam, binies

quxsif-

cuftos quid , - rocavi feflibulum

:-

crotaliger quota tendit ? reci? continuo tacita tota Pteropodos ab oi& Dei legens, in Latinum (nam di&abat ea mea materna ~ 'ngva , quanquam non tam napina, & rotunde ruftica , quam unceft^) verti s eo mehercule lubentius, quod falfitatem vel aftnditus elirainatam , Auream, autem veritatem furrogatam,
,

de no&e

&

Hh

non

Ho

MAGICARUM NOCTIUM

non minus religiose optarem,quam facer Princeps nofter ipj$, quando mortis tributanus, tanto quoque vadimonio &c candc] ut (quae vcntura funt) non fic mea fint, quam majeftativi totque Myftar confiliatorii tot Adeptorum Philofophorum pro jam non morientium Sortes & njponfa,
,

Talibus augufto fa&is mihi murmure difris, Per chartas reliquum dextra loquetur opus.

20.

itaLaconice magnafide eorum(Tupere conditorio illo divitiarum delitiariimque Lapide Sapicnt fententiis,figna, infit Hermogenes, haec ac trepida , quate mox mox mortalibus mulgentur. Ab honore facrofandbe T dis,meorumque id tibi prazftantium Myftarum, pro fubleva nc viduorum & folamine piorum, nihil de divina diffidens o ipfius flquidem meoque munite fubfidio, aufpicare augurare lam vcndibilcm, non intonfam, nec adagiorum ambiguitate trovcrfam,quam precari6,proque piaculo li tibi fubdelegarij fere, penes quos ( quando erant in vivis) jus ftabat , ex ann
,

DEnarratis quidem

Dei, pandendi exortem hanc Artem,cui volebant. Quapropter utOrthomagiae ftemmati illorum, qui tand tibi datum contulerunt,^^^/^, apud eos seternum velificeitr,

&

quos tergeminus cceli terrarque Archite&us, ultimus ille Prcophilomagus, ad abfcondita lituraturse hujus vocarit, vel pods
prazelcgerit, fimplici traditionis

ferie,&quemadmodum

tibifg-

geram, fententiose, non feptuose , citra ullam ftudiofam occuationem, negotium totum plano preffoque ordinis tenore perfte:
fatis

enim fcitur, neminem hxc fibi pofTe ufurparcprazterqum eum,cui [ehova conferre decreverit,qui folus, tum tenebras 0rum myfteriorum illucidat,tum clariratem infufcat,ut neque

liquidiflima

&

evidentiflima quis capiat,

nifi illo

illuminatus,!

que nubiliftima quxque detegat,fi ab

adjuro porro te,quatenus hsec

non fuerit* volubjlitcrprocul mora expedis.

ipfo illuflrata
Atc.i-

SORTES SIBYLLINiE.
c c ^

241

quifrer6,auditoego fermone, demirabilium illaprodigiorum-

epithome Magolitho, ha*rebam, horrefcebam & arfcebam mente, ob confilii parcitatem & ele&ionis perplexitatm, nullus mihi fane pra* metu cruor , nullus inquam in vultu
Altiflimi

dorconftitit,
rn totis

cum

Nztmen

illius

auribus infonat

cujus

namque
!

Irrore capilli
c.m

artubus fangvis ex formidine coeat , aut arrigantur quotiens ejusecphrafis animum fubit? manhu ,
finifteritas
?

muflabam, unde hxcce

Lazva mamilhpavet, precor hxc fortuna fecundes Omina, quin rurfum keva mamilhfavet.

cquid

\brandoque tandem vifus tergiverfari, ac neutiquamnon nolle, enim ego, aiebam, aliquid adverfus totum uti vulgus trabm (cujus a tot jam induclibus & experimentis in contrarium

cinio)
ci

&

vel

maxime contra

Pulpitarios illos ingeniofiflimos,

interminum illam tenent,non modb penitus, porro quoque prdicus, cum, qui inter eos praefunt, oppofitse fententiae beneilentiflimi &: addifrifllmi fint,quique publiciter profiteri ipfam f:nquam dubitarunt, Exi a me, inquiebam, quia indignus afinus
ln,an
clitellas

hovi vis imponeref

"Balhus

ago, hlennus, Bacotus, vivo haburrus,

fic

Quid

ingenium gluhis ubique

meum?

Scribere quid miferum tam tortile pofcis ad cequor, Nilcujus tantae propria velarati?

Min' acies fidis, mene,o lepidijfimeSoce, OEdipodionio cernere Marte jubes l

Quaere pcregrinum, nobis homo nemo favebit, Aptius has aliis vende referque nuces. Dum te cemeham, benefvada voce flupeham,

Credebamque honis ota bczrQfonis s Jam fedenim fcivi, poftquam tuajura fahivi, Qui aurea mala ferunt, hi mala multa ferunt.

Hh

Hem

242

MAGICARUM NOCTIUM
,

mendiciiTimum meticulofulum fcalpis eriam fcifca rr nec fubito probas?comiter Viocurius corripere vifus,leviiifquejcj m me animadvertere quid operire,quid tragcedias agis , feif. que nugando moras? nonne vides quo hic judicio opus, &1 dulitatem rcs iftadepoftulet , utque tam attentum , quam cp( cumfpefrum eflc oporteat ? jamne tempus textivilitia frangudi,cum negoriofumpiftrinum, quod tua tuorumquc tibi fimilrn
/ , , ,

Hcm

falus exquirit

exudandum

vo(i,ac nimie fcrupulofi

inquam ingentes iique \..i diflicultatum montes fefe nobisobfiftut?

?

ciim

Vah vccordule

,ut pedepreflim in fapientiarum ftadio progreder:,

quantoquanto vero impetu per lirarum lata ruis! ut iniis prog;ffus maynos tempore nonmagno facis,ut longa hic fpatia intra d> culas breves emetiristnulla.hic offendicula, nihil quod morulj qualcmcunque adferat reperis. Hac noftra focia arguratio ferrd , 11 rem recognofcam , rifum mihi movit \lercurms s
,

Ter

mea trajeci tremulo

ter

prascordia rifu
labclla

Et madefeci

lymphante

cachinno

Sed

ille,
,

poft efYufifllma fibih, graviterfane turgere

mordere

femperpulmo
,

queinfrumicorum
Diffluit

labrumete abundat-in ore ftulcorum , , ajens, ubi gaudia^

,

en Contundit

vifu

nunquamnon morio

rifu,
,

multusfua. rifibus iMzftultus

Sicc^ni fiquidem nafus Sardonius oris Omnibus a^reftis feu treflls habebitur

horis

hancobjurgationem protinus totus fere immutui, haut enn vocem illius audiveram fimilem,ad quam tamen ego qifi adultuf, multaque intelligentia excultior fa&us fum > fedverolle taxim Proteiefcere & in alteram mihi fub oculis fpeclatusft
antea
,

Ad

transfumare figuram,

eand^mque fpeclrabilem multiim, ac veit veftiflu3m,jamque non /irgiphontem^t ipCummetT ropontem vebatj aftrinxit autem me timor non exiguus,ne temeritatis mx
pcens

SORTES SIBYLLIN^.
p-nasdarem, qui urpote,

243

in tanta
j

myfteriorum abyflb, aliquid

etrahere cogitaflem

unquam
fic

('

Imul tamen atque hxc

,

infarcirem,

cum eccum

intermo-

Irior

&

excontinenti ab hinc tanquam diluculo praeparatus

egreftus
.

'ecc

ejus,nequeoque deinde digitis nec ductre nec dicere } meris manufque a fubitanea illa metempfychofi torpebant. Ignoro quid agam,facro fexdque ftatutus, His utinam nunquam dextera duBa foret^ Nunc fi diftulero mandata diplomare fan&a, Mercurius nodhi faevior hoftis erit. O fortem femper patruam, vah Numina dura
l

Cor Labyrinthaso nare

timore moril

Ah

large lacrymiftis fors fcelerata Chymftis

deflende Lapis, tu mea fata rapis Vcntcr emit vittus mendicos, corpus amic7us y i^Erernofque vetus nunciat aura metus, Hinc carbone notes quas dat Chymiatria dotes, Sicco pane vaqud vidrito femper aqua , Finio,& altum inclamo:

Vah

Nobilis ha?c

res procedit

male,

Ideo pofthac Alchymia vale.

Audite juvenes, omnibus dictum volo, Abire poftChymiarn, in juventae flofculo,

Nolite, fructus capite,

dum

dies finunt,

Juventa brevis, Ars tarda,tcmpus prxterit.

vero ythalides acrius econrrario inftare , fubdere , dipraeapmanui calamum per vim etiam intrudere , , demum illam in, perque papyrum rapere tanto vifuseft, w idem impulfu , ur non fic hacc ego exarare , quam ipfe apfcd reret , fuerirque fylva tota Tutelaris fane Spiritus , dex3

&

Hh

244
dcxtcllac

MAGICARUM NOCTIUM
camcn Morralis
fortcmac
,

per
lucTras

quem

fua voluntas
,

non

ftetifft;

nam

vero, inquicbac, tranfversa

me

infpe&ans

^dodica fidei qiM

hczft&Jh? define

tuas mifcrrimas fic ingemifcc,

meliori initiare fortuna:,

& me

tui

cognofce tutorem

Scmpcr

eris mecum,memorique fovebere corde, Nofter inumbrabit te Laris arte finus. .

22.
fiillpede

AD

ha?c

ego parum refpirans, inje&o

erfari-,

atramentar,
tandca

nefcio quas Diras intra dentes

commurmurare, ac

item libere

Eremiticam

&

nefcis,oh bone nefcis, ubi mihi cochleas vitam tolero,

obcallcat calce,

Tu modicum fentis, qua parte famelicus horret, Incita me pmzgit, cot tenec indc pavor. Tu femper manibus varicas in podice retro,

Mc
Mi

folvit valido nulla labore dies,

lux,

nox eadem,lux noclem, noxque

iterum )ugu\um premere,
.

viciflim

Accclerac lucem, fpem neque cerno morae.

Nihilomnino

ille

&

per pz\pz fremere

piitque demulcere,,-

Et dur&s curas blandis his demere ditis: Semper honore meo,femper cucabere chyrfo, Quid cunfrare^morare, quid hasres dedice neucro Si qua: follicicudo, mea eft, meus eftque libellus

Tu modo fufceptis animofiiis

Efl cua vena pufilla,

utexcfejlis,

mea

eft

pregrandis habena.

tradam inftillaboque omnia,^ charader,pileufque tu cgo vindex, fcutumque tuum, Ego, inquit, a?tte teibo, tfglorioftll rce commemorabo; aperiam januascarceris,&: arcana fecrecorum i velabo cibi, vincam 8c exfpcftationem Cuam , cor ne fic vor$, nonne ha:c enim pofita fint apud me , &: fignatain thefaii meis ?
Ego
tibi

Hl

SORTES SIBYLLIN.E.
v

4f

;-

l;

111;

ait,& tali placidat mulcedine mentem, llle ego,quid tardas,genuit quem lucidaMaja, Quid gemis ingcntesnobis habiture lacertos? jn nefcis omnia efle in manu Dei > in tanto fortis cardine ciemque femper publicce magis rei,quam privata: ftudere oportre,unum illud tibi, prarque omnibus unum nunc pra:dico,lonSeniores tuos rerum peritia pollentes antecelles,& fuper maI rfros tuos efflorebis,
,

Hxc

&

Te

nihil

obducet,quin

cras,

Harc

modo componas, tum

eris

quod quaeris, habebis omni tempore laituSi

Uda
Sive

teporabit donec ver rloribus aura, Diimque comam fylvis hyemes Aquilone refolvent,

comam

fylvis redhibebit roribus asftas,

Autumnoque
Invida , eeu

relentefcent vergente racemij

tenebit egeftas. Multa prius falfo generafcet in sequore fruges, Carrulus aut dulci recrepabitNereus unda,
fecit, te nulla

Ante Lycaonise
Et
folita

iidus glomerabitur Arcti,

Quam
luschartis

nautas facie moderare relinquet, tua defiftet populo fortuna citari.

fi

Sibamus, incinebat,ac

rem totam,

ipfius impulfu, volens no-

commifij ubi verofignandolampadem curfu tradcriij& fummummet montis fupercilium confcenderem, in prof ldiflimam fublimium myfteriorum catalepfim raptus fapient mhes tota fimul cum quietum filentium impleret cuncla, & V:mpefta 7iox medium in fuo meatu teneret. iter , uti imber in vlus dcfcendit, magnufque fulphurum fulgor ac tonitruum frag* furrexit continuoque coorra cft e Pimpla hyems maxima cn procellis, nimbis, & turbine infedato >
, , ,

Ter ftrcpitum

ftagnis audivi

vi&or averni,
illa

lertonantemque voccm, qua verba

ingeminabantur,0

ar*

14,6
%

MAGICARUM NOCTIUM
&
fciehtiseh
inexlj,
!

SHtudo 6ampUtudO)Qahititda divitiarum fapientiae ut infcrutabilia, ut infecabilia funt judicia ejus

citae,

quam
!

proh profunda Magicojm inenodabiles vise ejus imperpenetrabilia myfteriorura abyflus hem fecreta
! !

qium

Omnibus en
Spirabatque
pluria(fubtexe
Priftine

gelidus

membris

irrepere langvor,

corcum omni

me

inteftinorum confinio, fodes, eliua meminijfifedet,intime mi Mercuriole,

Meccenas noftri facer Angele captus, Prx penito naflae tramitefola falus., Unica tam triftis fors ob penetralia cordis,

Lamentifque

tneis

Scaeva miferte Deus!

Spiritus a cujus deprefius hic ore revixit,

Utputkpbilofopbum pulvere plumba folent.

Nam jucunda? faucibus

Eugepse,

meis homilia*

tuae,

ante mel ori

me

O rofa, delitiumque meum,mea vita,yoluptas,

quam pulcherrima eft
!

virgmitas, ut vivida vernilitas

tua femperlenitas, ut odori^b dchinc ab interrogationibus

poflum abftinere

trafhis blandidicentiffima tenedine tu

refponfionum,illec*his

inquam vocabulorum tuorum inenarr

iuxurie,fi tu tantopere fcientia? circularis ore inocciduo pr deris, ut ex unifono Philofophorum coneentu fis primipoteiii
le

Faber,

quem

facrificant fapientcsy

perum

& inhonorum pumilum

Inftitor eloquentiae,

qui incidit? ut apud mcf tanta praeftetur gratiae nimidpj

Pauper, OcdUy vago,fi vulnera fpe&et Alexis?

Ecce vero
fetis fuper

quoniam, refpondet,

fuffitus

mc,

utique un&us,

Hermelque ad evangelizan
fordida^tWtm.

pauperibus miftus fum

Sedit

amare tuam,quamvis

{\t

SORTES SIBYLLIN^.
It

24;

fimul cum hoc di&o

terras

dimidio

fe

ex loco momentat, fub-

mc

penetrac,quo maximopere externatus inftupui : nam enfim refurgens, ceu ex veterno expergitus mihi videbar, comprasrogati>licatifque manibus ab oblivia ecftafi refecrare s am regiam privilegium autem irremunerabiie, neminique concfTum benedi&um fit nomen ejus aeternum, qui mihi indign* nifereque pcenitendo, tanta donorum Gargara impertiri non ;ravatus eft , & faciem fuam a me fontiffimo latrone non averit, laudetur, decantetur & fuperexaltetur, Pater, Paftor, Paracle-

ufque

Amen.

ET ecce,mirum fane,quomodofic yixextremo,quod

ubi
IL.U

intemperiis Genii tenear, dicunt,flexu cervicem ad paufandum

icquexem, denuoMyftagogus Medicurius aderat, cedo infuper leripes(Tubjunxifle mihitandem videbar) nifi forte moleftus um quserendo, noviflime ut tecum loquar, cum tu igitur ab^/ia illa Thrygw, Deumque \latre veneris , quos tecum thefauros [uaeve adfers vellera, quibus inopiam noftram locupletes f mi-

&

u refpondifle illum fubinciditi^tperzam in oraculls os meum, erutfa-

pragmatica haec folia immedefcribenda transfundenda. Ego ergo coramipfo ingeniculans,quantapotui cum reveren.ia & veneratione , ifta in finu meo nupfi glifcens, cumque me ararem , ut illi, in memoris mentis teflellam , manum darem > ondum inqmt) ?tondum diluculat,quin ego tecum perfum aprinciio ad ufque finem ; Yzhprox fubfidiaria, 6 nox nimis fingularia, tem dextra , enodifque ftatus noftri inopinabilis Nemefis/ Sic
abfcondita a ccnjlitutioneTerra-, capfis
liate tibi

&

r
'

rgo nunc altiflimi Thilofoph? magifterii, Thilofophos hic PrseteriExpergifcimini erudimini , qui pretiofiflimum nOrbe fcrutamini ab iis ipfis,qui olimitidem illud perfcrutati c exoperati>
os intelligite,

&

Ii

Tanto-

248

MAGICAR. NCCT. SORT. SIBYL.

,

Taniolibi procul hincprocul hinc itote panurgi

Aurea

plaudunc ad flumina Nymphae, Portubus obliquatl iphus,ftat palma pbalangis, Turca fuccenfiique vcgent altaria thymbis:
victrices

Dii quibus iinperium, LapidiYque etl arca Sophomm, Et chaos, atque Lares, Pimpleidcs, opacaque tempe,

Skmihifas ablata loqui, fitNumine veftro Pandere Frugifera myfteria condita Terra.
Hisc ergo,tundcbat^Ethalides, de omnis illo admirabilitatis re teptaculo, & immortalitatis umbraculo Lapide Sapientum, Adepto illos Abfentes, incubantes Elyfium , edidifle, & quae fequuntur
dixifTe;

Continuoque

fuas pergentes vannere Sortes,

totas

Hebdomadas

exordine quinquaginta,

Fonte fuperriguo, Tyrrhenum propter

Olympum
ccepti,

Hxrentes,numereque illichxc Symbola

TaHa concordi condentes carmina

Carmina,
qii2e fraudis

fano,

poft nulla coarguet aetas.

Cavea

SlBYHARUM
'R-e.TThforXs in. vilhl

icTTumftratr cLna SiPylla.

2fO

Cavea Sibyllarum,
: vel puella , cujus p appellatur Sibylla , hoc ef confilium Dci: ^Eoles cnirr S'r Deosdicunt, E?>j autem apud ecs mens , five con) lium vocatur ; igitur Stbyll.ts quali Siobulas , hoc eft , Dci lententiasfonantes , dic poflumus, quibus nimirum Veteres, a confiliis Deorum. cnunciandis, hoc nomen ii pofuerunt. Hic eft , medium , praxis, via &c dift: a fcandendo , qubd hac ad altiffir 2. fapientia; fcandamu*.
t.

Vulgb virginum faticanarum;

late

tamen omnis fcemina

,

frus

Numen

recipit, quaque vaticinaturacprophctat

>

Hic eft , commorari , manere &c alias morari, prima longa , fignificat ex 3. tymograecoincptire, utinilio, dum dicitur ; Defiit Claudius interhomines mora\ quodinterpretarinondebet, quafi fenfus effet Claudius defiit agere& vivere int homines, fed qubd pcr mortem infanire 6c dementare defierit , qui vlvus defipu
;

rat.

4.
5.

Vtdgo aitum

tanquam fnpra limum &c.

eas , quafi Yi# te dedas &c. Animalcula funt nota; figmficationis. Formicx fatigari nefcia, ruricolne, Ch 6. niparentis Tcrrse agiles alumns &c dict: fic a ferendis micis , ideft, gntnis, pro q\ bus mic<e tranflative ponuntur , ut^& pro panis omniumque rerum fruftulis : nsnl proprieloquendo , micaTiint pulviiculiilli , quiin arena tanquam aurum argentumicintillant, undeverbum mico, as, quodeft, fubinde &per intervalla rutilo , utdi
pulvifculi.

Communius

-Hic pro celebris , eximia , excellens 7. i^erbafe.faetumcontraclumtjiie.a riofcibiiisy

&c alias eft nobHis, fecundum etymologiai*

eodemmodo
utfacilis
,

agilis,

fimilicrtj

pkuima.
Velcornucopij; iciemcft, ( quernadmodum&fuprainCircoMngico) quod 8. viahhhecornu, hac luculenta&indulgentiffima prazditum facultate , ut , quidquid'o[ tamus id nobis ex eo largiter fuppullulafcat duoautem hujufmodi fuiffc Comua alic) tradunt., ecjuorum.-?//tvoambrofi<i , alteyqmCtar , cibuspotufque Deorum fluxiflq im rfoc ifjhil habet curri Rpftja philofophia,& Aurea vcritate affinitatis,nec conforn iatiSiT^wsor, D&i<!ius,unM,;ie Tellus, qux omma profert una per;/w.
,
r

Siby^

Sibylkrum
I

Fafti,

SIVE

uicubra , &c pervigilia

Super

Decem

Inliterata ac inedita

,i

ARTE TRISMEGISTA,
Ad
ipfam

ologi

oiiliii

;;,e;

Rare, clariquc perftringendam .

:onfa

Quod fatui
Sapientes

contumeliant, congremiant.

l *i

CHY-

Ifl

CHYMICiE VANNI
adefdum bulla eftjXtei-numnon abolenda, Sophorum.
1

Vellcris aurati chariflime frater

Hxc

* tf

edat

Res

/h v i

il 's

<s>.

/e<?,
Laconifinus iconi

M
M
Rel

tricu i4
I

>nor
;

&fy: lcsntate
SIVE

Recipefme Decipe.

De vera &orthophyfica Lapidis Sapientum

G
delicet illa, quaeartifici

materia, vi-

num, quseque

proxime eft defumenda admacompetenter & graphice 7 , atqui perfubtilicer, bapcizacur s materia fecunda,quam Immorcales Adepti,plani(Iimo proprioquefuohicnomine, cumuniverfiscircumftanciis expreflfam [frcat
a Sendiyogio,

V*

nempe

cives , coloni , omnefquc mundi incolas 5c gences ipfam vocanc) (ic exprofefso 9 , dignis Jedtifque ingeniis, evulgandam clamarunc. io
Isdattr

rerum

srjz

gtv

Jpy

jnjspi^

G R A N U

ERUTUM,

273

Hoc loco
|i.

e.

eft idem, quodfigillurH,fignum,fire obfignatum diploma. Vires, vel facultates magnetis, ku recTius magnetifmum : alias eft

Numen

>*nutus

&nicTus

Dei.

Latine brevilcquentia, aut fermo brevis, fed paucis multuminfecontinens, dicf. Nomen eft de\acomim mos, id eft, comprehenfio multorum in verbis paucis. (laLacedsemoniorum moribus, quibus prolixa lcquacitatenihilodiofius. ic adjccbvum eft pro eo, quodeft metri, id eft, pertinetad menfuram, carmen ahas fumitur quo^ue metricm aliquando fubftantive, ut fit idem, quod

Devotione

& fancHrate vitas, figillo

animi &c. quia

7{e/igio

ufurpatur trcpice
religando,

iacura, fcrupuloconfcientias&c.dicl;. a reiiquendo, feu

potms

qubd m-

nosDeo
e.

religet.

Candiditate animi, puritate, integritate &c. quia fnccntas etymologice idem

>d fmp/icittt-f,

hoc

eft,

candor cordis,/cf//

cera

quemadmodum ergo fmp/ex

fo-

melle, quod* impermixtum, efle debet fne cera ; lamfitfine fuco, firoplex fcilicet, purum lTumus adhuc ahomodo, nequelorfan inargutc , interpretari fyncerum, ut fit mul cum cera : nam quando al veariorum communem fruclum fine dolo cum foumus dividere, partiri folemus mel fmui cum cera, qucd fi autem mel tantum in proferamus,& ceram retinemus,confocios fraudamus,nec agimus illifcum intefyncere,ic\ eft,fmui cum cera ; atque hinc etiam bona erit orthographia , five
plica->ha ftncerum dicitur,

quodelt/we

cera^ traclafimilitudine a

&

.i

jr

fmccrus

latino, five fyncerus

graeco.

Vel

graphic*s,

latine eleganter, venufte,

accurate,ad

ungvem &c.

fumpta fimilitudinea mulnomina folent imponere.

Prirob intitulatur,

miniftris Ecclefiae, qui baptizantesVev-

e. Serib, confultb, meditatb&c quafi ex profeffwne. Hic pro affirmarunt, approbarunt &c diclum autem videtur mihi clamo antiminime cla:s,quafi amo, ideft, ciam ago, qubd amantes perclam agant ,

&

Monu

2f4

CHYUICJE VANNI
d\c*nt

Qu&n3/72
/?,

y
.

Monumenta
-
-

Aufpic^ Deiphobes*.
,

%%
:

o
X)

Mater rerum materia eft Benedifta Sophorum, Sed procul inverfum remove de carmine murem Sum atra> igitur^ mater % fum ficut fpongia prsegnans % Ad vivum almus ager-, Venofa porofa propago. Fons per fe riguus, Phcenix ,& Adamica^ virgo 9 Venter venti, naturas locus, Omniparenfque.,Et confervatrix, & rebus in Orbe novatrix, Nullibi I0 qux non 10 fementat, " petulatur 11 olefcit,' Spermaticat'-,pra!gnat u fcetat' 6 , fobolefcit 17 , alefcit *,
,

t 19 tamen I9 eugio ,9 nullommodo 10 naufragat 11 unquam.

o

Nunc

venio

&
%o 7,^3 v
a

^JV
I

quodfe "Hicmetaplioricc provcra; dictautem />roJw,tanquam probibt*, nvec fumitur pro Lapidis Philofophorummatena , 2. tttc linquendo /wJMwt. 3argenti, frc tw*. muni naturx fubjettcquod propric eft Galena, ideft, auri potentiam habentis rcs exordiendi ac difponendi, quia^wyf eft, authoritatem autnor, a,um,adjeaivum eft ab aujpex,c\uo& poniturpro inventor,commentor , mjpettor &cc. 4, negotii incceptor, dift. ab avfpkando, velut a^twn primus cujuslibet Demophile > vei Sibylla:Cumanx ; nomine Amalthxas, filiae Glauci } quse ab ahis

&

&

<

GRANUM ERUTUM.
&

iff

)h',atquiamehic, &alibi a Virgilio, Veipbobe di&aeft, quafi pboba ,hoceft, coma& ITitusPw: geftahujusproparteaudiftiinSortibus noftris Sioyllinis. 5. Non tranfnotabilifcrupulo, maxime verb pogii item triaiftavocabula,<ttra igitur mater,f\nc lcjs,attamenmifTo tripode,&mutuato unco prioris: hsec enim de intentione, la6. Hiceft taediofo, maturoque judicio,fpecialiter fic combinata funt. ^) longo
Slnta ac differta optimo fucco, lege latius paullb infra gloffam verbi pragnat. 7. i.e. frequenter bundus , Grammaticorum 1(3 venarum, vel venis ; quia ofus, lentus, |iterminationes,quibusplenitudinem denotant, utaurofus, vel aurulentus,id eft, ple-

&

hkdijtcntus auro;
11'tquafiin

Amorofus vel amorabundus, contrafte amabundiK , i&cR , p\eamore fundo tcntts; fic porofus, gaudiofus &c. florulentus rofulentus &c.

Jibundus, deerrabundns fkc. hoceft, redundans

furie,

& plenus

poris, gaudiis, floribus, ro-

HjftoriamdePhcenice(quasproprieintelligendadePhilofophoLapideJ feipfam renovantc, fatisnotam cenfeo; dict. autem mihi quidem Pboenix ur, ceu nix Phoehi , id eft, nitor folis. 9. De qua fcilicet nihil adhuc natum five orMineralia: Lsfl,hincexcluditur materiatertia,utomnia Animalia, Vegetabilia, kvs namque vocabulum abincorruptione trachim , omnibus rebus communicatur, fcemineam pafiioimpollutasfignificare volumus , quafi Yirago,qubd Yt agat, e ignoret. 10. Nullibi non, periphrafis pro ubique, dict. verb nullibi, ceu nullo in Jecubi fenfu idem eft. 1 1. Hoc eft, femcn profert, quiajewe/z/o, as, derivatum eft entunh quod idem eft acfemen-, etymologice fememijico, pro quo contracle dicifemento, quafi femen tento. 12 Proprie eft, luxuriatur coitu,dit. quafi pene Yitulaxquo contraclum fac~turaq mihi videtur; acute autem apte hic pofitum, quia iryfa, id eft, femper vivens materia Sapientum,occulto fuo invifibiliquc femine ufq^
errore.
8.

&

&

&

&

13. i. e. Crefcit, nam olefco proprie eft crefco, quafi olus efco, id eft, ero : |uienim efco, efcis,efcitdixere,pro ero, eris, erit. 14. i. e. Semen emittit , feu na facit, quafi fpermatificat-, pro quo contracle dicitur fpermatico , reftius forfan exletrum fpermatrzo, quia etymon grsecum eft. 15. i. e. Gravida eft, quoniam pra* is,etymologice fonat, efle grandem pra gnatis, hocett, quibufvisfruclibus. i6.i.e. fcetum facit ; nam verbum fieto, as, contraclum eft ex foetifico , quod eft foetum

ptuatur.

:,

,nixurio&c. 17. i. e. Prole increbrefcit^/ofo/e/co etenim di&um puto , ceu fobole 18. i. e. Ampliter craflefcit atque augefcit , quia alefco dictum eft , tanquant \'Mo crcfco. 19* i. e. Ettamen nequaquam patitur damnum feu naufragium virgiis,quia eugium, penultima produfta, idem fere eft, quodhymen,tenuicula fcilicet :ula in pudendo muliebri,quas primo coitu abrumpitur, credita clauftrum virginitataque tranfumptive metaleptics rite prjefenti competit inftituto ; infpice lexijogrjecum. 20. i. e.Minime, quafi nullomodo, compofitum ficut folummodo, tanfenodo&c. 21. Veldeponentialiter naufragatur, quod abfoluteeft damnumpati, Bi tanquam naYtm frango, unde contractum atque conflatum eft.
.

&

&

Kk

2f6

CHYMICil VANNI
Nunc
Hujus
vcnio Veftx
'

jucunda reponere
3

fefta,

&

oftentarefalaria

furta Qianae.*

Vdct^

o^
<?:
<sf

v\* OL^

Spon tt

**fc

Laconiifmus

*V

Metricus Pofterior,

k*

&,

<f

Confcientia

rf
o

&

fit

experientia
nodus.

five

Modus
f

minime

materia ad finale fuum complementum pcrs ducenda: duo enim demum 6 func, quibus nititur totum Philofo E /phorummagifteriumymateriafcilicetdebita,&ritU8, five itus jgendiinea. Materiafecretumeftmaximumyverumenimverovj procedendi cum illa,fecretum eftfupra fecretum. Cumergo,]
[

Qualiter de velata

, !Laconifmo, phyficochymica materia nude 7 candideque porre< S fit>hoc pofteriore (nc quid dcfit ad ufum ejus) intempore 8 traf
\

cu

turmodus

operandi-, in

quo quidem
1

horribilifilmo

fecreto,

ul

^\ &inpra:cedenti,egoprorfusneutr6 lo metenui,niInecaddensJ '*&\ nec demens-, fcdutlatine' illud,deoreEvandri'% catagra,\ phavi 5, & Philofi >phi Prxtcriti iftud perferendum '+ nun'

tj^\ cidrunt,

v\
""

^\
**7

ita&idemhic, aureae literature confecratis, fimpliciffime fic communico-, fin fecus , continuo in nihilum recidero.
1}'

Spiritus oc-

i.

GRANUM ERUTUM.
,

277

Trutinatione fingularhaureazque lancisappenfionecondignumcft quidhfcvatrejjis, qua? Yifuafiati rebiifque omnibus teeavocabulum Vefta* ideft,rwW voluptatem afferentia, dicl. a \u\ando, prcpterea qubd, quae 2. i.e. Lxtitiam ft. 3. i. e. Genialia, grata &c eft enim falarii, e ncida funt, mentem fenfufque;*/lwtt. ibrfan reftius falariws, a, um, adjeftivum dedufrum a fale, quod in genere mafculi10 am fingulariter, quam pluraliter, venufte ufurpatur pro fapientia , deleclatione , fa4. i.e. Jotiana; nam Dianajotu filia fuitexLatona, eodem nempe cum tt &c. ijiline, i.n Delo Inlula. partu edita, unde ipfaquoque Delia difta eft, Apollocme Deliusi am& Diclynna, Libera,NocliIuca,Triy>ia &c prxterea Hecate vocatur,quod centum tl;;turvitimis; item Ltkina, id eft, Dea partuum,aparturientibuscognominata Jumucina, Juno quidem a jt(\>ando, Lucina verb, qubd partum proferat in lucem ; ha?c absque fratre p: fimiliter Luna appellatur, qubd fcilicet noftu tina, hoceft, fola *,feu qubd lumcn a fole accipiat , quafi luminans luce alicna ; porrb Omnhaga, fanha.Yenando, fedqubd numeretur in feptem planetarum tagantibus orbibus: ad"> ro/erfi^ videliceta proferpendo,ferpere namquevidetur, veluti ferpens, dum modb :tram, modb infiniftram iunatur-, infuper Tergemina, quia in ccelo creditur effe in terris P/^w, &apudInferosPrq/ey/>i/w:demumTncepj, qubd tria habeat capimedium Suis agreftis &c quse omnia , licet ttrum equinum, finiftrum caninum, bulofafintpoetarumTheologia,fuamyfticatameniilis ineft interpretatio, quibus

&

&

&

&

5. i. e. ~R,e\elata, propofitione de negantc, quafi Hicipro folwn pofitumeft; tantummodo &c. 7. i.e. Dilucide, <iue , quafi fine ludo. 8. Hicadverbium eft pro opportune , quafi fuo tempore. i&Omnium maximo, quia horribi/is eleganter appofite ponitur pro grandis, prjeCfOl
jJoS

a hxc arcana mentis folent velare.

afa

fine \e/o.

6.

&

myfteriaalta,pledonum horribile &cqubd res grandes, l^ jue horrorem, ftuporem,moram, ac admirationem foleant inducere. 10. Vel neutrl, )IT& xetmobi, id eft, nec adunampartem,necadaliam,fedquafi indifferenter in medio, id eft, non utro, vel utrobiaue. 11. Hicidem valet, qucd plane, aperte &c rjd lceu ne, Irie more Latinorum. 12. i. e. Mercttrii, quia Hvander, vel Evandrus,nomen prcC0, 31 eft Marcurii, quem dici volunt, quafi mercium curam, eo qubd negotiatoribus pra> eexiftimetur; fedinnoftropropofitofcitiusdiceretur^iocrnW, hoc eft , Yiam curaDiisfcilicet ad homines , econversb: vel Medicurius , qubd cmt/t* in w*d/'o, ^j, D (*umnimirumachominum;inter duos enimloquentcs werfw Cf/rm atque reciprocaUD iratio. 13. Latine exfcripfi, quia catagrapho, ^,proprieeft, fcribo ex alterius exjari,dethemateinfpicelexicongra;curn. 14. Hoceft, divu)gandum,publicandum /ftuia perfero tropice ftat pro evulgo, prorculgo&c. 15. i.e.ApertifTime,pure> can16. Hicaptepofitumeftpromox, derepente&c. /ik> /* dolo&/>//'c-.
^inhis, horribi/e fecrettm,
'
;

&

(jflll

&

I
I

Kk

Sym-

2*8

CHYMICiE VANNI
Haud

Symbola

SIBYLL^

?K

PERSiE/

SPiritus * occultus * Mundi *, lente & paticnter > Eft tibi continuo mitiquc tepore fovendus

Hunc
St
'"2r

nixu

&& 4&
mas

SU3IU3AUOD

T.

Communitcr PerJicdjmmPerfa proprie

qui velquac cft exPerJia,

feu fo

mma
Spiritus occultus mttndi ttporefo\endm,hoc cRjSpiritm Unherft-, qui in materiljft 2. priore Laconifmodetecla,tanciuam propriofuo receptaculodelitefcit, moderato atqd J improperato calore cuftcdiendus,lenicndus,nutriendusScc.

Pars major & ima hujus paginae, notls non conjignata, v^at fjgurxjiv, imaginij qua neglclla efl f>roper feflinationem.

GRANUM ERUTUM,
c ft-

259

jfoc

^y^^

Signacula
3

^\
1

PROPHETISSdE LIBYSSiE.
Huncnixu* natura fuo purgetque
Ejus enim pronis^geniis
6 ,

paretque^

intra fpatium anni,

De rudi-

j.

Cemmuniter Libyca ; ram

Hic pro
ritu
,

LibyJ]a,ve\LibyJlJSiidtt ,qua3 eft

ex Z/fytf, ut Perfa, quae

xPcrfia.

duttu, curfu , tra&u &c. alias nixus , w, m? natura extrema \u. i. e. Purificttque, quia/w^oeft/if/wwtfgfl&c. 3. Extra carmcn, mehus forfan feceris, opportunius rei , qua; traclatur, legen 4. \ofeparetque > quam/weirjf/e. Hic tranilative fumptumeft, proinclinatis,propenfis, proclivibus&caliaspro5. Drie dicitur/?ro/j/f in anteriorcm partem flexus , quafi prognatus &c. 6. Hocettj^f ;<?//, feunaturaliinftinc~tu& inclinatione, dicl: autem genium genitts igfynendo: Cenius enim Deus appellatur, qui vim obtinetrcrum omnium generandaxcm; hincaquam, terram , aerem,ignem, quae rerum femina funt elememaque, jure icet appellare Gcnios Deos, ficgenius meus, quime^ewfW, generis parens&c.
2.

feu potius,

modo fuo,

;,

proprie

eft part urientium labor, dicl: quafi

&

&

Pars quoque ima hujus paginas deputata erat imagm,fed illim

tndce

aftitu-

num nonfmt

mihi occafio.

Kk

Apho-

260

CHYMICiE VANNI
r

cccdit.

-ttper

Aphorifmi PYTHONISSiE DELPHIC/E.

Dc rudiore
Quaedam
vernat 1 tua refoluta Pnigite leucopa 3 , er&a*, ovatica ", homufia
-,

*6

Nympha'

o*
ur

uinjnd
1.
i.e.
i.e.

Terranigra,quiaP///V/7/> interpretatur, putredo nigra terra.

Germinat,pullulat, nafcitur, oritur&c verbum eft deductumabadje&ivo //*,#, /w/.fimilitudine Vew, qubd tempore y>erno res renidere, fpicare, id eft , fpi facere,acgemmarefoleant; dici. a Ytrore,(\ubd tum virgulta Ytrere incipiant: fiveet a \>ertendo, qubd utpotctunc \ertere fe incipiat anni tempus &c. c. Naturaliteralba apparens, contractum forte ex leucopans , vel leucopha 3. confulelexicon grsecum. 4. h. e. Divifa, quia erBus-, a, //w,participiumeftab crctfcor, vel ercifceor, vel ercij quodantiquitusinterpretatur dividere, proprie terram , unde remanfit adhuc etBu, divendendus. erctfccndus, vel ercifcundus-, pro divifus transformis, afimilitudine oY/, unde ot>atus d\>aticus, epithe 5. i.e. Unijugis
2.
i.

&

&

&

Mercurii,&propriePhilofophorum, quifcilicetpertotumhomogeneus in quo ft at ratio indeftru&ibilitatis.

6.

&

o\aticus\

L^r/iwe

confubftantialis, feuquodeftejufdem&confimilisfubftantije,

ftantia,

unus, fimilis, vel par. 7. i. e. Dcainftaraquae, quia Nympba cXxcitnx ipfa aqua, quafi Numen lympha; Nympba vulgbvocatur fponfain nuptiis,fic dicira aborficio lavationis, quod etian nomen mibcmis a\\udit y Nympba enimex * <p*if-3-*<, qubd oT^ appareat.

& i^i?

ex

*V'*f

&

SimiUtcr pars /;///W pagellx tfwf/ imagmem, rem oculis fubjicienh

[cd non afipi&am.

Infcrti

GRANUM ERUTUM.
o>

261

s>*

Infcripta

ticrg

SAG^ 5

CUMl^.
6
7
:

fimplex Pura puta^, obryza^illimis , Cryftallina, Quse tamen eft intafta tibi fic igne tcnenda,

Spiritus

f<^^<^

eclin

LacQnifmum pofteriorem,glofTemate auarto. 2.1. e. Brevia in charafubftantivo infcriptum. 3. Hiccapiturfubftantive, a\ias fagus, a, ?/w,proe&infe,adjeclivumeft : faga ergo,rf,f,g,mulier eft perita facrorum, vel anus, qiue Jta fcit, dicl. quafi fagax ; refpiciturenimadfubftantivum facerdotiffa , velaliud fi!.e,prorfus eodem mcdo,ut.v.g. in pecunia fubintelligitur res,autfimilequid pecunia ppe in femerumadjeclivumeft,deduclumab antiquo obfoleto pecu, velnoftro
:.

Vifita fupra

fcripta,

&

tflg

d
>M

;i

fl,

fundamentum,aquohajc refultarunt pro eo , quod eft pecu pecoris, fecudis &c funtque hujufmodi pene infinita in latinitate, quas Videlicet, fecundum fe raquidem funtadjectiva, fed tamen plerumque fubftantive fumuntur: Ejus generis t w/>w/?/Vpleraquenominaartium &fcientiarum,utGrammatica, Poetica, Rhe<ca, Dialeclica, Logica,Phyfica&c Deinde multanominaRegionum,Locorum,Menn,digritatum,offiCiorum,opificiorum &cinquibuscerta fua fubftantiva femper fub:lliguntur. e. Mera nam adjeclivum putus, a, v.m, contraclum mihi videtur ex 4. atus, hinc purus ptnus, id eft, purus & merus, unde ratio putata, id eft, pura fafta eft. Proprie eft, igne excoc~ra, purgata &c de etymo infpice lexicon grsecum, vel pra?ltius aliud Gloflarium. 6. e.Munda, quafi Jine limo,in negante, & n, euphonix caufc migrante in /. 7. Hfcidemvakt, quod impermixta, non compofita &c alioquin p/ex proprie, infe,&etymologice,fonaty?/2cp//w, hincquandodicimus , expiicit pro
yj,qubdapudPrifcosomnis/w*/w/Vf pecus
eflet

cdiiva,pecuarit!S,pecua/is,pecuinus, Hcpecunius, a, ttm,

i.

i.

utiniliomeo; Explicitatpraxismanualis castera pandet. Senfuseft, explicis atumeft, qubdinfine, dum tractandodefiftimus, resplerumque fint perfpicua?, clanihilfcilicetampliusp//'am/whabentes; Sic imp/kitc , explkhe ufurparefere foles pro latenter patenter , tanquam intra, vel extraplic*< pofitum &c.
init,

&

&

Hic

item imaginem appingere conceperam

ad quam inveniendam

&

djlitmndamibdc vice nonfotui mibi frffurari tempus.

Auto-

%6%

CHYMICyE VANNl
*
1

cetto

Autographa S A B Y L L iE

jg.
*

Spiritus ufque

Cujus

erit

ab aqui * dum totus fejugus aftct fignum,u* quid non ante repertum ',

In parva

^o
S3J
,

o^

Hicproconftituto, determinato&c cseteroquin certus proprieeftclarus, a i. tus, indubitatus, a cerno pro vidco quodea, quae cemimus , clarafint, indubiti pcrfpicua &c. Philofophice hic fumitur intelligitur , utpote pro humiditate vitali, natur* 2.

Hi

&

timo, optimo, nucleo &c nec infcite ; vocabulum quippe^jwjconflatumatquec pofitum efle videtur ex a qua , quafi a qua vivimus &c. i.e. Separatus, fegregatus &c quiajejugis, e- velfejugus, a,um, adje&ivun 3. contradtum exfejugatus , id eft , fcjun&us a iugo , quod zjungo, hoc eft, in unum ag, Hic idem valet quod ftt, quia afio refte fubinde ufurpatur profum. 4. Extra vcrfum tamen , in opere tuo , rectius leges confpe&um, quam repertu.* 5.

&

&

Etiam reliauum hujm gagintSy non appofta imagmi five figura, cah
reliiium
ejt.

A\

GRANUM ERUTUM.

2^3

^
.v*
J

notfc*

eft?

i*fc
i3?a

>4

Aufpicia
'

PROPHETIDIS PROPONTICi.
In parva , calido, fe molc cdagulct ipfum Extepidus 2 fuus undecuplex fluidiifque viciffim,
,

V
suuo^
:

oitfou

I.

In par\a rnole

hk valet, in exigua quantitate

alioquin eft moles etymologicc ree

andis& ponderisingentis, fortita nomen a m\endo , quodaegrepofllt7wrt>7. Hic pro fubfrigidus , aliasproprieloquendo, dicitur extepidum , quod extepuh I.
ccft, noneftanaplius tepidum, ideft, frigidum vel caliduro
e aer aequipollet his dictis
;

extepidus

ergo fluiduf-

Philofophorum, Lac

virginis

Frigidulus liquidufque fpiri-

;&c.
&i

Pars potior infuper bujus paginae , non eocarata , exfpeftat imaginem^ fub oculos rem ponentem , auampratermittere debuhob feftinationcm.

Ll

Argu-

264*

CHYMICiE VANNI

tentar.

Simia

***
A*

Argumenta.
SIBYLLi PHRYGIi.
addatur huic, abje&is fsccibus, aer Spiritus ut corpus, hatque volatilc fixum:
,

Mox

Aft immor***i
SJE

1.

Hic adjeQive & tranflate fumptum

irix

&c mmfimms ,
,

eftfimiorum

tinuo fimile ,
ibus depreflis.
2.

eft ut fit idem fere , quod aJmula ars , fafc a y um , adjettivum eft,a fubftantivoyw/iW, v&Jimia, pro eo, q fmiarumYe , feu quod pertinet ad ipfasJimias , fic diclas , qubd faciant < quafiw/w*f, hoceft, imitatricesjautforte, cpiiafima fint , ideft>
,

r.

VidepaullbinfraSortilegiaSibyllceErythreae, gkffemate primo.

Partem adhac majorem hujw paginae

imagini five figurx adfiriffiram
tere
;

nifi

qua charattere non infgni intemperie/w#?;frtf , on*>

'

eam dduijfem *

Arch-

GRANUM ERUTUM.
ricerlt

26f

JS21
Archetypa

Vi s

<

PSALTRLE TIBURTIS 5

Aft immortalem quia vis evadere Bofcham Mune 7 tuum femper fac Sal Centrale fuperfit

so

>f

ximudd

sa*

1. 2.

Vis aqux

, h ic cft idcm > quod fumma \>olatilis ; fubftantia, fi vc natura folutiva &c Vcl ejfiunt ambo enim compofita funt afiunt > idem quafi fignificantia > quod fim
:

lOxfitexfio.
3.
/'.

e.

Robuftaj, fortes

conftantes

&c nam qtternus

ui

4. 5.
ia eft

quod tropologice ufurpatur pro re dura, forti> In prsefenti textu eft mmmttfixa fubftantia ,
;

& infracla &c.

five
,

a , um, adje&i vum eft a quer-

Aliter
Tibure,
i.

& vulgariter Tiburtune, quia Tiburs,g

,

tis

natura coagulatfta &c. qui oriundus , vel quas oriun,

idts , feu Bqfcis : volucris, quas claufa paicitur : itaquefimilitudinarie, argute ac aftuponitur , pro hoc gloriofo Philofophorum , naturaeque fcetu. i.e. Plenum munere , quia munis , e, eft quafi officiofus , feuquilubens muriui 7.

6.

e.

quod oppidum eft Italiae, haud procul ab Urbe Roma. Hermeticam tuam avem ; eft fiquidem Bofcha , a ; vel Bojchis ,
adis

Bofchxs

wraeftat

hinc compofita
fuperet
,

commutw & immunis

&c.

>

qui nuUo fcilicet fungitur

ojficio.

8.

Hic eft ,

vincat

Partem praterea
affingere

paginae imagini quidem dicaram, {edtamen atque appingere eam modb non potui.
hujtts

Ifl

Ll

Sorti-

266

CHYMICjE VANNI
fuo.

Qu*
natn

Sortilegia

SIBYLL^ ERYTHRE/E.
Totius
elixir' verum fic exiet Artis,
3

Quem tua, gaudebifque%enixa

cftVirgo 9 ,Vopilco

vis Dei, rerumquenovatrix; feuratioilladivina, artificialifque facij qua cuncta funt procrcata .di&a enim ab eo eft natura , qubd aliquid nafci fatij 2. Hicprofcparavit, alias fequeftro , as , proprie eft depono apud fequefrum , fi 5. feqiejirem; dictum inde , qubdfequatur pars utraque fidem ejus, qui eleftus eft. Conjunxerit, connexerit, compofuerit&cDidtumenim;'//^o , tanquam/'/; unumap 4. M ic pro officio, re, partibus &c Ca?teroquin communiter accipitur pro dono 5. i. e. Philofl to &c Diu: ab eo, qubd , qui mutuo funt animo , id dent officii gratia. phorumtin&ura, eifentia quinta , magifterium,myfterium &c //'*/> quippe vocat iumcft Arabicum, quocommuniter fpiritumabauro vel herbi, aut vino, rite ext^ clum, affervatumquedenotant; forfana verbo elixo , as , quod interpretatur , ac ufitatius elixtis, a, um: Eiixir ergo dtf coquo unde participium elixatm, contracte quafi elixum hoc eft aqua excoclum ; nam Veteres aquam dixerunt itxam , unde& dicri fur.t , qui vilioris quaeftus ergo, exercitum fequuntur, utpote lavandi, aut coqu rratu; ;icinere> qui Antiquis //'xdicebatur, aquotandem lixiYia-, ideft, aqua,in iavandigratia , decoclus ettciris lix &c. 6. Antiquitusfic, &neceffitatemetri,
1.

Hoceft,
a

tas

&

exibit.

7.

i.

e.

Etde1eO:aberis;^7Jercenimpioprieeft,^e/?/.r//7er, tacite,

&apudfe

quiatuncdicimur^w/ere, quandorealiquaexhilaratura: mus nullum tamen ejus foris apparet indicium ; Contra autem laetari quis dicitur, quu! itaraoveturanimus,Ktin vu1tu& geftibus, lcetitia: fignaprodantur&c. 8. i. e.Pepei< nam enixa propnc dicuntur fceminse , qux partus dolorelevats funt , quafi eYi&rices,i fimplicinitor, quodeft, coi7n'///Zo/;e7e;metaleptice pro,multomolimine&labore,a e. Tua materia, matcr, &c Revife fupra monumenta Deiph quid perficere &c. 9. 10. c. Sapientumcrocodilo,u/iY//c-0 &cEft enim Vopifcus, bes, glofiemate nono. m g, quem matet vi apijlitur, id eit , cum diificulrate acquirit vel qur ope naturas U vatur , cu! & opem fert abfolute ergo illud ,quod venit ad perfcclam fuam nativitatei fe ortum , fcilicet difcum , dicetur Yopifcus. Pars demum paginae bzjtts ordinata cr.it imagini,/ive fgura , qua
tari, ncquerefpiciralium:
,
i.

i.

feflinatiQ

non patiehatnr adjimgerg.

Speci

GRANUM ERUTUM.
1

167

Speculum Minervse compcllucidum 2,

in quo

Philofophorum gemma tum3 ftemma planeac fane repraefentatur;

Clarius ante noifum nuncjuam hoc innotuit
eft.

Ovum

Per
<5fc

^
SPECUS.
T
Inea^naturae vulgaris,lanea
7

SPECULI MINERVi
6
,

lenta;

'

Maga8 eft. JL U nica, fimplaris , pene & ubique Rem vilem 9 recipitque rudem,fic perficit omne, Orbevidcs. Scilicet exRaudo',quidquidin & fphamca moles", Unimodus motus, globus eft, I+ E cujus veniunt- qusque fub axe * finu ' alter, Artifta ergo,velut natursSimius
:
1

quajacet antepedes, Sic quoquc,rof/^o prijcam s -Rtmfihi debet eam bene notam famere

Terram
:

is

adhuc fol,qui femper obmt,obu\

Jo-

%
4

ci\>t\S

auruQnj

Ll3

i.i. c.

ba-

268
t.
i.e.

CHYMIC VANNI
Snpientiaj
,

Antiquorum;nam VeteresmyfterialiterM/Wtow,
:

qua Dec\.

pro fapientia pofuerunt , quafi Mufarum nefpum Sed aliis fic dicta vi I tur a monendo , qubd rete beneque moneat ; aliis autem a minuendo, for fan qubd mk n cerebri aliis porrb a minando , quafi minans Yim quippc't nefvos , ingenii icilicet gifoletmilitaribus/w'/;//c?warmis, &a2gide> umbone, haftaquereformidabilis. Valde lucidum , quafi per totumfimid lucidum. i. e. 2. Hiccopulativefumptumeftpro^tfca^/z/e, necnon y &c. 3. Pfr cbaos antiquum, id eft , cunclarum rerum initium , quafi ante <e\um ; nam 4. teDeosDeafqueomnesfuitnatum, diftumfica xiy ideft,//W0 > ebqubdfuerit/z hoc eft , confufio, &c mixtio elementorum omnium. Hiceft, duttus, traclus, five curfus &c. 5. i.e. Reptitia, nonpropera &c adje&ivumenimefta /.?.*, peroptimecoir; 6. tensnaturse , quas laneis lentifque paflibus ufque incedit. Idemeft, c\uodfimplex, cujus copioliorem refolutionem legere potesinlnf 7. m ptisSagceCumxae, gloflemateje/tf/wo x velultimo. Hic idem valet , ac fi dixiflem , Plerumque agit, "vel operatur , modo nobts incog, 8 Magus namque,diclum czufagus (vox Perfica, qua apud eos fignificatur fapiensj
difciplinarum

&

j.

&

ftantivumeft, &adjettivum , {\cut\fzgus ; amagiz, quceeft confummatus natui philofophix apex , feu fcientia rerum naturalium omnium abfolutiffima , quafi max
fopbia.
9. 10.

Vide
/'.

inferius, Phcenicis five

e.

Rerudi&imperfefH;

Helen3e ovum, glofTemate decimo. 2yzz/z*Wquippe, J^^/-,feu2^ii/w,fubftantivum

fignificans 11.

ponderis ingentis,fccus qi re grandi fupra, in AufpiciisProphetidisPropontiaCce,glofTemate/>r/w<7. 12.' Hicprocrefcunt, proveniunt Hic toto pro ccelo, uni vcrfo fublunari globo &c Alioquin axti proprie fignii 1 3. lignum illud teres , ad quod vertitur rota currus , ita di&um ab agendo , eb qubd rota ca illud agatur , ideft, moveatur.

rem rudem pracrudam. Hic proprie fumptum eft , fcilicet pro

&

&

&c

14.

15.

HicprointimonaturcErecefTu, velario, gremio&c. Vocis Simius fi fcire aves analogiam, revife fupra Argumenta Sibyllas Phry^

glofTemate primo.

GRANUM ERUTUM.
Jovis
2
1

169

aperta tranfenna,
per quam

Opalia ingeniofaE 3 archited:ricis ?

facilcb eft

confpicere:
nuda Diana* lavacro.
^se?*

Siftitur hoc ftmulacro

soP

&&*:

via JOVIS
M
I

A.

PRopriay

natur* generalis praxis agendi, Unijugis 8 , fimplex 9 , fcbene nota via clt,-

Perficit inclufo

moderato cun&a calore,

11
-,

10 Qui tamen externo rite juvandus ent. 12 Purum de impuro^motus in fine,fequeftrat

quodque * infeaum, Continuoque unum, dum aliud corrumpitur,emti Et vice converfa,fic it in Orbe rota. ortus Utque omniin re caufla Cux ftat mortis & Artis amans ) fQuod bene perpendet quilibet + unumquodlibet,eftquepatrandum Sic qu5q-,pcrdcndum Ex illo,in feipfo quod latet^atquefatum^. 17 Hoc qui non memori feponit mente tuendum ,
r

Nam

plus minus, ejus opus:

18 hbros. Utile quid prodet vix peragrando'*

OPERIS
i.i.cTo-

snbuir^

270
1./'
,

CHYMICtE vanni
e.Totiusnaturalitatis;

nam Jttpiter, apudnaturae myftas, ponitur pro elementc;. ve integra rerum univerfitate , huc ipectant illa ; Jo\is omnia plena , Jttpiter <[i nipotens, Rcgum ,rerumque, Deumque Progcnitor, GenitnxqueDeum , Deusur?, omnes,&c F.6 qubd res fit nulla , quze fic omnia julpct ac foveat , quam calor nativti Quemadmodum ergo Prifci Jotem ajirtando nuncupirunt,fic econtrarib Vejotem, id r, malum Jo\cm, appellaverunt Deum , cui jut>andi facultaseflet adempta ; Antiquitas qiti pe quofdam celebrabat Deos,ut prodeflent; alios, ut ne obeflent,placabat &c Dicjuspj^ rbjupiter, quail Jo~\>upater, unde compofitum atque conflatum eft, propter quod, rigc 1se loquendo, habere non debet , minusfanaconfuetudine, ingenitivo^or^Ccumc genirivus fit a nominativo JoVis) fed Jupitris, vel Jupiteris , qui primo, ut retuli , apji. latus eft Jolwytftjndo , pofteaautem adjedtoalcerovocabulo^baptizatuseft^wfr, feftivitates Deae Opis quse fuit uxor fororque Saturni, qua tca 2. i.e. Optimitates denotatur acutifllme verb fic, ab antiquo fcilicet adjeclivo opis , quod Majores nofl nci prodiviteufurpabant,quemadmodumnosadhuc inopem appellamuspauperem num: Veteresnamque, quorum prcecipuse opes coniiftebant inre pecuaria agric tura,Terramhujufmodi opum largitricem divinis quodammodo extulerunt honorifc ipfamque Opem,hoc eii, opulentam nominarunt; Haec eadem etiam vocatur ab iifc Prifcis,minimeinfcite, Matermagna, Materaug alma, quod omnia alat, itemque i ur Detlm, quafi Ccelites omnes, ante in terris fuiflent progeniti , poftea, ob infigi aliquod meritum,in coelumtranfvecli: nec praenimium rorfan aberrabit ille,qui& >| fingulare in myfterium affignet &c Pluraliter valet potentiam,vim, facultates , mami [I '*" rix. copiam &c Quia divitix pene omnes petuntur a terra ; latitant, generafciintque,i eterra, hinc ifta, Eftbdiuntur opes, Operiuntur opes, Ingcneranturo/w &c Dictaquk! indeputatur, qubd hujus ope, vita hominum fuftentetur , feu qubd haec omne opus hac opus ad vivendum Vel, ficuthumusabhumiditatenomen fortita eft, ita quo> Ops, gr?ece >?, id eft, fuccus,humor, ungven, lac, quod immulget indulget nobis ra huber uberrimum &c. 3 i. e. Katttne, qua nihil ingeniofius, nihil fapientius, nihil gacius,&c VidefupraSortilcgiaSibyllseErythrese,gloflemate primo. 4. InfpiceLa nifmum pofteriorem , fuperius gloflemate auarto. 5. i. e. Momento , articulo 6. i. e. Pro ratione temporis. 7. Perluftra Ovum crocodili, inferius gloflemate deci r unijugis, e, quafi trah 8. i.e.Jttntla ttni tantum, dicitur autem unijugus,a, um; habens,tenens, velgerens ttnum jugum. 9. Hiceft, linearis, lanaris &cEtymolog hujus habes fuperius, in Infcriptis Sagae Cumaex, gloflemate ultimo. io- i. e. Decen recTte, bene &c Dict. a ritu, propterea qubd, quse fecundum ritttm fiunt, reSta fint ftl n.i. e. Operationis fuae. T2. Hicpro feparat,ut& in Sortilegiis Sibyllae Erythrc gioiTcmate fecttndo. 13. i. e.Omne,quodcunque&c Quiafignumeftuniverfale. 14.111 eftcorrumpendum,deftruendum &c Alias perde proprie eft amitto 15. Hicmetap)riceprocomplendum, perficiendum, conficiendum &c Alioquin patro,a* y proprieti
nis
ii

&

&

&

&e

&

&

&

&

liberis do operam.quafi patris opm ago. 16. Hic fimiliter tranflative fumptum eft, > potepro//w,generatum&c. 17. Hicprocuftodiendum,confervandum, reponidum&c. 18. i. e. In medium proieret, quafi promet. 19. i. e. Perquirendo , dif> tiendo &c Quia peragrarc eleganter metaleptice eft idem , quod indagare, perveiri &c Quafi inquirendi gratia ; agrum circumire &c.

&

OPERS

GRANUM ERUTUM.

7i

OPERIS
HILOSOPHICI
jlyphica

Hebdomas,
Seit

TYPICA PERTECTIO.

Ma

Orbis SoL

Chym:ic &
j

"Vautkti

o-i4u

OUS
JwTtpkL
I

,
,

Mctto Sofi
evtice..

rJtT^e.

Schis

eir ojrtzmc,

axncntunt' jrr&defypiret;

GRANI7M HRlfTUM

.ris Jiaraz.

OH

MTC

".'avs

I: rntrr.

~m~~
ru.

^*

-%

*<
.

JWi'

n.i.atitttg -r~u~u
...:.~z-r

1 / 'c-a^
tSSIftSi.,

aJ/tu.

"~r->

rr..

.~ua
.hr
~S"

'>i.~~~

ntll_5

Gtla^jtjm

Eilutum

Orhvs

MERCXJ
)ttbj. ttt

ea totats

fttrtut^istct-u

Tzrs

ceftiTM

CHYMIC^ VAKNI
Orhis

'

QubtLunict

,J OVIS; uujemo molo

oytts

&" luJicio

ctumns

c2fer weej ,Jlve ViciSim ^jumpttl Jwtume. VicibttS aJverlnaljter. z - V&ciJen cftr, auoJ. infenJwtvTmn/httntale Jom&aum^iadrtTnentwn. &c.jyietum autem-~Li2Jl O- LacienOO , mwJjrer ilhd infantuJus ^aJmjtis tnam

*U cuUm~*

OrUs

SMurttt.

Chymicjc, va^^ti

.3/tc idcirtefc^
_

j.c.Irt ftnc everis

jtaa.

JUod.perfectua .nlenus KcquLfahcebtum jmphus mutitur vel utficUur .utMvptul ukcrms tmcturjzMt. i .1. t.TtujatU. cmm. , feu. arrjtMtume efusdem ; Jwtum entm. ctrrcms iMs , jhoJL carimA, trjteris
.
'

ic

uma

ck

ufii

anttaiurttm , ^cnttur jtrc

majm

ftrrtis

veLfvriutt* burro tCc.

T^HCEIN" rCI ?

ftlt-

GRANUM ERUTUM.
Phoenicis five Hclcnx* O v u M.
ideft,

279

Lapidis Philofophorum
Orthophyfica
^Tetra
3

&

germana

materia.

meaeji facies^fimilis fed fyiritu* &thr&.

V"
odit.

Mi},

?n,

^c

*,

Ovum Crocodili,
N O N Crocodilinum
6
.

Oligenam quicunque ftudet reperire voliicrenv

Nbngeratabftrufis turgidacordatypis 7 Nonpropter 8 folem, fupraquein nubibus altis*, Interius fcd Humi quserere debet eam.
:

Regius hic Ales fequitur

veftigia Chrifti,

Artiseum: Dedignans tria naturse celeberrima J{egna , In Terra inque imo vult refidere toro 9 Ludat enim ut, fempcr fpeculantes alta fuperbos,
Sit trattans humilis filius
,-

Proprius I0 eft ejus cernua " Terra locus. Sitque Dci mag is omniporentia digna ftupore, lz Phcenicis en Ovumeft fadta rev?Us Humus. Scire ergoquifquis Beneditlum Hoc difcupit I? Ovmt) Definet in cordis Simplicitate fui.

2?

Phoenicis

o
:

V
^v
Nn

^
1.

Titii!n

280

CHYMICjE vanni
&
&
:

occafio fafta eft, exmyftico illo ac pcr I. Titulohuic,dc 0Y0 Helena, locus niofo Antiquoruminvento, quo hiftoriarunt, formofiffimam puellarum Helenam Nam Nemefim, cum ea Jovis concubitum f ugeret, muta mefis Jovis fuiffe filiam fuilTe in anferem ; Jovem autem,in cygnum verfum, ipfam fupervenifle, id eft, iniifft nemoratur Nemefin verb, ex co congreffu , peperifle "oVum idque in nemore opili<e quendam inveniffe, atque allatum Ledas dediffe, hanc porro conditum in arca repoif fuo demum tempore,ortam ex eo fuiffe Helenam, quam perinde.ac fi de fe fuiflet ic pro vera , fincera , non fucata &c Alias germantts, a, ttm r Leda educa vit &c 2.
;

&

prie&exnomineeft, quod^erwi/wVi/^hoceftjgeiiitumeft eadem ftirpe. 3. Sun pere fcio mirabkur ArtisAdeptus, dumpenfabit&fentiet, utacute hic quadret c bulum tctra, fumptum nimirum materialiter, atque unatam aftute ad nomen mar ,\ noftrxalludens, quae reveradictaeftquafi tetra. 4. e. Exterior forma , fpecies , &c Quia abfolute dicitur cujufque rei fuperficies facies, utpote afaciendo nam fici
'

i.

a faciendo,~ve\ a faEtttra corporis , diatur afpeclu fpecies, a fingcndo ngura, ita &c. 5. Peripjirafis pro ubique, ut enim dicimus, Mare vel maria cozlo mifcere, aui /f/wfcre,prp<frnnia turbare,&nihil non facere; ficquoque, Mari terraque qttrtw\ ubique,<fin nullonon loco. 6. i. e. Intortum, intricatum,falfum, fophifticur Qui&crocodihts analogiccdicitur quaeftio fophiftica,proprie verbeft animal quadr dcgenere amphibiorum,taminaqua,quamterravivens,quafi Ytt dttplicis, qubdii bobusdiclisdegatelementis, &nonterreftriatantum, fed aquatilia quoque defic Figura perhibetur lacertse non admodum effe abfimile,magnitudine verb pene incn li,ungvibufqueexarmatum,foliygypto,&iisregionibus,quasalluunturNilo,cogri ogn cuteadebeftobdura,utnulIafuiinparte, prajterquam folo in ventre, pofllt pei Non igitur de nihilo, neque abs re,illud in fimilitudinem traximus cumPytbone Ph\ in tantam cxcrefcat co, nullumfiquidemeftanimal,quodabinitiistamexiguis tudinem, cum ova ejus anferinisnon majora fint ; at hoc illi peculiare creditur, ut,< diu vivit, crcfcendi nullum faciat finem ; Quatuor hyemales menfes non cOmedit,! beftiarum exiftitelingvis Csterum eft hazc belltta terribilis contra fugaces , ccontrain infequentes,oculos habetinaqua hebetes,extraautem vifusacerrimi nem ubi viderit, emittit lacrymas,quem appropinquantem mox devorat, inde in bium ccffit, Crocodili /acrym^,quod dici folet de iis, qui, pie.tatis fub velo, alios falh DicTusficporrb, mihi quidem,per antiphrafin videtur, quafi croci diligcns, hoce vitanSi quoniam fugitcrocum, nihil crocttm crocodilus diligit, ejufquevel odorem midat, hinc, mellaconficientesin yEgypto, croct/m prius iblitant infternere,ne rrj fublimiba fumant crocodili, nam mirum eo in modum deleciantur. 7. i. e. Variis
,
;

&

&

is,

dethemateconfulelexicon graecu.m. 8. Hic cft, quod penes, vel apud, juxta, propc &c Ut in illo, Proptef. humum volitat , p'o infcpibusova.&c rp.i.e. Ultimo,velinfimoloco, quafi topo, quia tont* frequentiu eft, quodlocus,folum,manfio, habitatio&c. 10. i. e. Suus dift. a prope, fortc
phantafiis, rebiifquereconditis,
,

hoc,quod

proprium,

maxime

prope

eft.

11. Picprodefpecliffima,conttrmptiffin

Alias cernt/us,a, r//w,proprieeft inclinatus, quafi cernens deorfum. 12. i. e. ValA particula re fignificationem augente, non reiterationem denotante^contra qua folet in verbis ; in nominibus enim, pra?cipue adje&ivis, eft fere particula intenfij recanus, fecavus &c Id eft, valde canus, cavus, &c Eodem ergo itfodo, reYtlis, ide

\
1
'

&

ieYdis, feu potius,dupliciter tU'ts,^\Qt.

aW/d, qubdomnia^il
//>;'/,

Ytllu Yuiora folean:

quaminurbibus.

13.

i.c.

Anhelat,ardcnter

quafi dupHcher cupit

&c.

Pa

GRANUM ERUTUM.
Phoenicis excubatio.
'deft,

281

Operis Philofophici pars

ftvs

prior,-

Lapidem Philofophoram aufpicandi

atque inclinandi 2

manualis,plana,&prac1:ica Methodus.

Nobilis h&c mundis volucris confurgit ab undis \ Qui tatt&

^v
Helense nativitas

O V
8

ex

o.
6

\
receflum
6

A Ptum principio 5 quendam fecerne

rl

Quo" vitreus nidus perbene tutus erit: Utque fuis gallina indefefle incubat ovis,
Blando
fic
I0

& agas ufque

tuum donec

calore fovens

O^um
Qui

molle

putrefcat ab intra,

Subque

alba @drl?us cortice Tullus erit tacite crefcens,nec non implumis alefcens,

o
o O
a.

In belle alatam tempore furgit Avem. Sed tunc Artificis gerat obftetricia I! dextra,

Ne volet e nido, munera

11

rite fua:

Propterea niveis

w
I.

Vfc^

*I

Kic

232
i.

CHYMICiE VANNI
H?cett,exordiendi,incipicndi,aggrediendi&cQma aufpico y fc\i potius eft, atfpicia fumo de ccelo, ex aYtum cantu gethique fucura pbyficuio, d*
auf\
rci
/\

proprie

tu /jYyj confuto

augurato vcl aufpkato gerell coilu in ufum, ut aufpkari abfolute ponamusdicamufquepro inciptre, negotiur quod aggredi. 2. Hiceft, fermcconficiendi, pertegcndi &c Nam indimre proprie eft inflec" tranflative vcrbdicimus, indinare re;;;, pro eo, quodell, ferme conficere,velprocin
nifi

&c Qjandoquidem vero Veteres nil

&

cam.
3. i. e. amundis, nitidis nivcffqueaquis, parte pofit;\ pro velut v.na. tinda, quafi ?/;/<?, quod nimirum in fe coacla fit,

toto

forteautemdifl
,

&

4.

i.

e.

Befiia bei'a,fera 8cceltta

enim (feu

ut

malunt

alii

bellua) ditVa fic eft

fe

dum

antiphrafim.ab adjeclivo beiio, hocefhbono, pulchro&c. Autpotius(utaliis cet) a fubttantivo bciium,qubd befiiarum fiubcitum fibi m-utub inferre, quibus nim natura ad boc ipfum arma videtur confecifle. 5. Hicadverbialiterproimprimis, primodum, primum,anteomnia&c.

'

6. i.e.Secretwnaticjuemtibi ciige,ve\ excogita,iocum; quia recefus in prasfenti proi tumultu vacuus, quafi fotttt to eft idem, quod fecefius, boc elt, locus fecretior, turba h cxtevis fcpatatus : na fccerno proprieeftdivido,feparo,difcerno&c.Abhujusfit tudine, cogitationes recondkae, quce dirficile perveftigari polfunt , convenienter di tur receffus animi. 7. i. c. In quo, ubi &c. 8. Hicfereidemeftac matrix; nam abfoIuteomneilIud,quodaliquomodo fei vegetabilibus, vocatur matrix, quafi matmke co tam in metalllis, quam animalih.us jbatrix&cc. Porroautem nidus fatnotxeftfigniflcationis, diclusa mdore-, fortaffis, i mali nidoru, hoc eft, odoris,folcant efTeaviuindomicilia, fivecubicula.

&

&

Picpofitumeftprocontinuo, fempei &c. minimedurum, tenerum, ta&uicedens&cQuafimc//e,qu6d inquam tpe partem facile trahi atque mo\eri pofllt. 1 1. i. e. Qua: opem fert parienti , objletrkius enim, a, tim, adjectivum eft ab obflei ideft,partunentiumcurarohabcns; dicta fic ab obslando> propterea qubd obftslat
9.

10. Idcft,

ri,

12.

vel certe fcerui,ne fcilicet, laxaf is uteri genitalibus clauftris, defluat in terram Hoc loco eft, partes,officia &c.R.eviika Sortilegia Sibyllae Erythrete, fupra gl

niatc quarto.

Phoe

G R A N U

M ERUTUM.
5

iSj

Phoenicis enutricatio. u
OperisPhilofophici pars p.ofterior
ii,;

fivk

,apidis

Philofophorum inJummandi

pr;

atqtic atlolvendi

proba, viva^&realis praxis.

Hac omne

inparte nofirk fiat robur in arte

/,

M e^Helenae cducatio
%
II

L E
5

A.

%
5

PRoptcrea

niveisabfciffis ipfius Alis,

Ac heterogeneis excrementifve rejeclis, Mox ahum mundum in nidum transfundatEandem

Laftea perque vices reddat
Infipidi
4

tum

prrebeat Ipfi
vaporisy

propnique

fui

fomenta*
6

Ut

cicur

eque fexifixd

refultet

AVts':

fuas guttatim devorat alas* Vertitur ilhus Struthia 7 vira priorj Et mire rutilans plumisfit pi&aqueBoscHAs*, Gemmea 9 cui corpuspellis honore regit: Iricolor ' rofeo de vertice crifta renidet", Er C^ux in croceo pedtore Rubra fedet'%-

Quando namque

9?

Tintile

I;

graflatur per

membra
l8

revivida

,+

Vinis },
lS
,

Ofllbus in quorumPurpura^muIta micat

Caudaque
Sicque

pollucet
eft

I7

Tyrio
9

perfufa Veneno

fatafequax' AuREA^prorfus Avis.

'"*>

284
1.
i.

CHYMICiE VANNI
e.
C0/;//.7;.v;/ 1m'//,conficiendi )

perficiendi&c.

2.

Hfc

eft, nitiiTalis

non

rN

Hiccopulative fumptum cft pro &, /*c, &c. 4. i. e. Non c rot .< fivi,fed deleftabihs&innocui, quafi fiporis, hoc eft,acrimonia3 omnis expertis. Menftruum, nutrimentum &c Dicl. hfo\>endo, hoc eft, calefaciendo,vel nutriendo. | Perfingulas *////./. 7. i.e. Mutatur illius p:\orfitgax natura,feu Struthia ejus reftris prior indoles \ertitur, diclumfk, ut& alibiexpofui,a Ycre, quod Vm/ tun nus incipiat&c Quia $trutkius,ve\ Struthio, fylveftris, ferox,rapxque eft avis, s faftumeft adjeclivum Struthius, a, um, pro co , quod eft Struthii, fcilicet ferinum,; adjcctiva funt, fubftantiU|' tigrinum nam plurima funt talia in Latinifmo, quce magifter, focius, famulus, faber&c. 8. i. e. Cicurata volucris , quas claufa paf((B quaii bos cicur, aut claufus vide fuprain Archetypis PfaltriaeTiburtis ,gloflemateM' 9. Perappofite hiccehfcquadrat verficulus; />L'fcfiquidem difaa/7e//e////0,qubcWBl 10. i. e. Habens, feu referens colorem iridts. u.i. e. Flgi nas irrjurias tegendo pcllat. rem nitorem reddit, inde fubftantivum nidor, traclum a nimis odore. 12. i. e. Apt<T vel aliud indume drat, convenit &c federe enim fcite&eleganterdicitur veftis, peraccommodumeft. 13. Verbale eft a fupino tinblum, velafuJ quod aptum tivo tittclus, tis, pro /m3//r^,pafl]veflgniflcatid, quod tinclum, autcoloratum eftj

dax,fucax&c.

3.

&

&

&

&

quod

& pttkhcr.

tinSliiis lana: fed in propofito noftro potius hic valet, femen ,vcl pharmacum , aut venenum,'f tiam feuvirtutemhabensnaturalem tingendi, quia Ytrus accipitur, &inbonampaJ &in malam. 14. i. e. Multo Ytgore pra2dita,/'/eww>iV# &c. 15. i. e. Color pttti

tingi,

atque colorari poteft, ut

tincli/e Yirns,

turaftive, unde

16. i. e. Intermicat,extrafplendet&c Quia mico, as, proprieeft, fubil pcr intervalla fulgeo atque refplendeo, ut faciunt mic<e,hoc eft,ut alibi quoque intJ ratusfui, pulvifculi illi,quiinarena, quafi aurum argentumvefulgent , aquibus clumeft verbum mico- 17. Hicvalet ww//K/;;&circumcirca lucet , casteroquin ve polluceo proprie adSacrapertinet,fignificansdedicare, vel vovere ; feupotius/* Herculi libamenta ad aram. 18. i. e. RubicundifTimo falutari colore, quia vocat Vcnenum medium eft, quodtaminbonam, quam malam partem fumi poteft ; qud modum& pharmacum atquc Ytrus i hascenimtriageneraliafunt, adillaomnia, turamejus,cui ipfaadmoventur, valentimmutare: proinde falutaria medicamenj

hoc

ritedicerepoflumus tenena, Yirtts &c.

19.

i.

c.

OucTVilis, facilis

flexilis,

Fulvida, fulgida &c Aurum enim di&um cft ab aura , hoc fulgore, vel fulvore &c. 21. i. e. Secretim nata volucris, ales &c jfvis enim diclaj aYns, hoc eft, locis fecretioribus , quibus ayes maxime deleclantur &c.
traclabilis

&c.

20.

i.

c.

G R A N U

RU T U

M.

28;

Quale opus,6 quale opus! Unum opus feci & omnes admiramini , Nemefin,6 Helenam , 6 Jovem Out ftupendum, quam occultum myfterium Phcenix, Intelligitis modo fecretum hoc profunIrocodilus, 6 Nilus n? O avem,6 ovum,6 opus,0 operum ornatum, & natum operum mirandum opus Dei haec funt mirabiohorum^ :&Omnipotentis prodigia, Summique ArtificisOpus , propquod, non tantum hujus Artis Adepti,fed & Phyfiographi, fim arcanorum iftius nefcii & inexperti, defumpferunt fibi fa,

O
!

::u

tcr

argumentum
in

ut affirmarcnt

efle aliquid

qualifcunque

utatis
ira

Terra,quod luculcntis indiciis varia iescernimus acexperimur, teftantur.

illius efTeta,quas

'"

fef
voc

,ijj

ferram inquiunt fcimus efle folam , qua? nunquam irafcatur Aquas fubeunt in nini , fed ufque & ufque gratificetur. " wresj tumefcunt in flucT:us,pra:cipitantur in torrentcs. Aer At hsec benigna , indulgens, ifatur nubibus, furit procellis fque Mortalium femper ancilla , Quae coata generat quas ,ta fponteque profundit !Quos odores,fapores, nidorcs Quos Jws, quos ta&us, quos colores Quam bona fide creditum fce:

3:

^ ircddit
1

xaxis

in

Tantundem pluribus pra?diftuporem adducere quenquam poflit confideratio pie!

Qux noftri

caufla alit

sclementiflimorum vifcerum, generofiflimique pe&oris TerKquae nunquam fuccenfet homini, nec aliquando ftomachatur,
ft

Deice fuffragatur.

in pluvias impetuofas vertuntur, transformanturque in auas grandines, turgefcunt follefcuntquc in fluclrus, impetu

Kqux

&

cumexundant, bcftias, homines, fecum abripiunt. Aer horrcndum obfcurus,in den6atrafque nubes coit, ac tempeftates, procellas, exitiiimque
itorrentes ruunt,ac faepe,
Kficia tota

rfinibusrainitatur.

Vorax

2S6
ignis
fola

CHYMICil VANNI
,

Vorax quxvis depafcicur

depopulatur, Sc infavillas

fcl

H?

ex omnibuselemcncisTerra ufibus Mortaliumquij s quantaeft! fervitSc affluencuTime, qusecunque ad utilitatem rumfpedtant, profert. Quantam illa rerum omnium vim, non ad neceilitatem < taxat, verum etiam ad fummam volupcatcm eorum quos fu
,

tat, ultro

producit Quot odoramenta olfattui , quot faporc, levia tahii, quot colores vifui,Quot mir lato,quot lenia lia, quoc plantas, frutices , herbafque ianitati, fcecunda pro Tellus gignit!
!

&

&

confceleratorum hominum improbis , vel br rum animalium gravibus , fordidifque proculcetur veftij quanquam, inquam , venerabilis anciqua facies ejus conf cetur , ac variis dehoneftetur modis , tamecfi vifcera premancur conquaflentur, non eapropcer irafcitur , noi dignatur , Quin etiam hinc occafionem captare videtur dendi cum fcenore , quod fibi parce commodatum fuit,qua ro ad eum modum agit , urbaniflime ac liberaliflime luxu

Et

licet vel

&

&

taliterque vices rcponendo, peroptime

DeitatisTypum & lum , litquc inter Numina numerecur , meretur DeitJ nim etiam , quod poceft , maximum fecifle & ad fumi pervenifle videcur, quando injurias gratiis , offenfas favo]
:

compenfavit.
. 2.

HEm fymbola perappofiramquc myfterjofam

aptiffima, fed fubtilitate pleniflima

Efernii

O
w

cum

Placidiant

lationem / anne Hxc ergo endogcnice divinx incomprehei litatisfimulacrumeft,magnique Archetypi veftigiumPannonjB Dea eftillaimmarccfcibilis ab Antiquis competenter culta? nc Hxc emcritiflime cafta illa omnium Virgo eft , quae m

GRANUM ERUTUM.
fc

28;

non indics fobolefcit , & tamen virginitati6 clauftro neuti;iam contabefcit f nunquid Hsec inquam , indulgentifTima illa :;IiterMagna eft, quse omnia nobis e gremio fuo quam affluenJime immulget , nec tamen aliquando fertilitate interquiefsfiHajc videlicet vera eft arbor
illa

Aurea

de qua

fi

fructus

^ ;llantur
nj

p.

:o

continuo iterum novi fuccrefcunt , Harc pretiofa mdi margarita,Ha?c vitisillafru&uum feraciflima,& nunquam, idcmiabilis, uvas albiflimas rubicundiffimafque producens :c fontina eft illa Bernhardina, Fons inquam ille Platonicus, guus, profluus,&femper,manans , in quo lampas ardet iningvibilis, Fons unde innumerabiles,iique amoeniflimi faculim omnium fluvii promanant. Jic puteuseft ille inexhauftus,quifortunas &fanitatem mor,

en

bus editj
n

Hic

pangseus, horttifque

ille

N
tn

fragrantias pratum,

donorum

naturse

omnigepromptuarium , armaconclufus, ac

opum,delitiarum oceanus,divitiarumque thefaurus, autoum opus digitorum Dei, naturaqueGenitricis ipfiflimum taum, totius univerfi fornix omni ex parte abfblutus, & mirarni

omnium complementum,Speculum
ad vivum
eft ille

pertranflucidum, ve-

)eil

m
k

ique incorruptae virginitatis

lic

exemplum.

Phcenix feipfum renovans, feque revi-

:ans,

Qui

fuit indivifa

unka femper Avis;

;;;::

animal illud amphibium , incredibili magnitudine crocos, qui tantum pafcitur propter flumina Nili. Eft profe&d rila, quse nidum fuum in crypticis tenere dicitur , aquila in.~ n,quse longeultra ftultorum captum tranfcendit,&afapienshonoratur. sd telos non reperiret tela mea,ft penefralius acdiutius in >etualis hujus fubjetti amphitrite proveherer , ad illiufque )mium, quidquid e cofmopoeja , five mythologia, de illo myfte-

Oo

288

CHYMICE VANNI
>

my fterialiter dici poteft,referrem quo namque profundius ejua.

dyta fubeo, continuo etiam admirabiliores
alias
,

do quamobrem ftica quadam ab

,

dicis gratia portum ingrediar

illa

analogias ofln. dufra prius ilyw*

cae

fymmetria,
iftius

& relata
3-

hac brevi,fed

roqui certiflima ad notitiam

-

attingendi via.

Uifquis profundse Noftr^e Sapientix particeps

effe,in fimplicitate

\
cji

& humilitate cordis fui illam

quia materia noftra cognitu atque confpectu mi me fublimis eft, fed vilis > humilis ac fimplex, alta fapientiji penitus occulratur, non nifi fui fimilibus manifeftatur. Omnis pene error in hac Arte provenit ex nimia fubtili ii ginatione , dum quifque fibi rem novam , infolitam excj tat, cum tamen nihil communius, nihil antiquius quam cl aperiatur Terra germinet Salvatorem,quid opus velle in
,

rere debet

&

&

&

quando debemus in aqua pifcari ? Fui non longo abhinc tempore, fcd ante dies valde paucos,. Doftore quodam, magis opulente, quam prudente, in navi orto fermone ("ut fieri amat inter filios Artis} de hac matej
refpondebat mihi his
c

ipfiflimis verbis
t

Cogno[co quidcm fatis vi

Philo[opborum fuhjec7um [ed ego hoc tam fuhtiliter conccpi in mcointel ut meipfum explicare non poffimymultb mmus aliis intcrpretari Hei
.

cetam infantiam/jurc optimo iraque mihi liceat dicere,vere| ha?c merum Dei donum eft. Viva, ipfaque proba materia, diferte paftim &aperte,apu mncs fere veros Philofophos traditur, & tamen centies milf mus eam certo non cognofcit,quod efle nequit, nifi Deo fir^l laritet fic oblu&ante, cum fine numero fint hodierno temi
viri dofti, acie ingenii prxditi perfpicaciflima:

Aureum enim
tibus,

appelletis

hoc noftrum faeculuma renatis

ilcja

&

ingenioforum

fupcrciTct

hominum ubcrtate; Jovis menfa fi rf danda (quemadmodum olim trium pulcherrimas)

GRANUM ERUTUM.
um
abfolutiflimo arcanorum magiftro,etiam in
iretque,

28$

necefTum foret,

ita fere

orbem iret reubique maximi inveniuntur

jiilofophi.

Rem ego hic, & plurimis aliis infuper locis fvel omnium fa<eultimus) fimpliciflime, etiam ex intentione, tango, nomino, equidem non defuturos credo, quidifturi funt,me nncupo,

&

1 1

ipfum non capere, qux fcribo, vel obfcurifTime egifTe, quod

to-

oriturex illorum fuperbia,feu putatitia propria fagacitate, itcllectum fuum,in mirabilibus Altiflimi,fubdere aut captivare ulentium, fed femper alta fapientium, quibus Deus obfiftit
irn

&

$ 4|

"TAm

auguftiflima ars noftra

,

Alchymia perintcgre

aflimilatur

fchoks Chrifti, qua? eft altifHE ambulat, id eft, fimplex proficit,Eleus amnis, in quo agnus 18las natat,id eft,dotiflimus quifque opinionibus, erroribus ,
fublimi
illi

N facra* fcripturae
<biis

&

&

fuisflucTuat.

Confiteor tibi Pater, Domine coeli terras s Quid quseso fpeante filios hominum? Quia abfcondifti hanc a fapientibus, D2f revelafti eam parvulis, id eft, Humilibus , fimplicibus pauperiQS

&

>fe

s,& infipientibus mundi cenfura. uper quem enim alium requiefcet SpiritusDei,Spiritus
sntias
?

ille fa-

& intelletus,Spiritus fubtilitatis &confilii, nifi fuper huilem, fimplieem, & modicum corde Cor humiliatum locus eft
ritus fancTi,

ut in eo quiefcat,

quod implet j cor autem, in quo

lpes foveas
:res cceli

habent,hoc

eft,aftutia dolofa poflidet: cor,ubi vo-

ritus fanfri,

nidos habent, ventofa obtinet elatio , non eft fedes fed fpiritus maligni, fpiritus hujus mundi, qui do-

inatur in filios propriae confidentia:.

^Habitat Deus lucem inacceflibilem , fublimis, immortalis, ernus eft, cujus domus repleta eft odore ungvcnti s fiiperbis Parvulis , hurde refiftitjcum fimplicibus fermocinatio ejus ilibus,& abjedtis eft facilis, alta fapientibus, magnis ac infla:

&
>

& Oo

tis

25>o
tis

CHYMICiE VANNI
diflicilis.
:

aditu

Ciim cfTem parvulus in oculis meis

magnu

Arte factus fum Namutadconvallesaqua?, fic ad humiles gratiarum do&ri;. rtimque Dei torrens proclivius delabitur. Non llle quippe^x Aquilarumaviiimque illarum genere eft, qux penes iolem,tn) nubibus, in pinibus nidincant fed ex gallinarum , eariimue volucrum , quae in humili , in cafa , in tugurio , ac crebro tfc. mi id eft, arrogantes, altumque volantesfpernit, Sc ad fubnlf i animi homines divertit.
,

t.

QUicquid proinde verxfapientiseinveniri poteft,five

in

hoc rerreno incolatu , five in fuperno illo Beatarum tium domicilio,aDomino Deo eft , induta habitu humili plici & abjcfto, utaltafapientibus penitus ignota fit, & non ab humilibus ac abjcctis agnofcatur, ubi humilitns , ibi fapit quia humilitas index eft,& cuftos fapientiae, ut fuperbia ftulti Hinc enim Socrates, illud humanas iapientia? ceu quoddam d nura fanum,folus erat denunciatus fapiens ab Apollinis orac quod in feipfo tam eflet modicus , ut ingenue dicerct , fe
,

M
fi
I

Jcire.

Similiter Solis ille Juftitiae illuftriflimusLuciferfis fuitjoan Baptifta) quiahumillime eflefe vocem confefluseft, aercm, tum , idcirco in tantum cft exaltatus , ut ipfius Divini oris de<|e
to, nullus eflet

major ipfo inter natos mulicrum. Beatiflima illa omnium Virgo Maria, quia fuppliciter de fui cordis refpondebat, fe fervam,ancillam, eapropter fola digna
vi!

venta

eft , e qua nafceretur Deus, Stdecujus Cryftallinis ribus ederetur Mefiias.

Prophetis, quos lex vetushabuit, nullum majore fpiritusi ce ccelum donavit, quam Davidem,quod ipfe fatis indicat, cm

Ex

pro tam

infinito beneficio,

immortales Dcogrates rcpendat,fw

quicns,//;r^r.>

&

ocailtaftpicntia

tm

manifeftafti mibi

&

tansa

Cffl

GRANUM ERUTUM.
?44firiftus
^t: ?

291

ipfe, fapientia Patris,

fcis injipientiam

nonne

in perfona Davidis locutus

vel acutifllmum

Deui tu

meaml

^i.Concludendum itaque confulto, neminem

?fo;emque, ad fublimis fcientisc, veraeque hujus fapientise penetra:(, pofle pervenire, qui itineris fuis ducem Humilitatem fueric

^wdignatus.

Hxc

ubi fcripfifTem,

mox

folus nocte relicTus,

aqua?.

UndiqueLetharse rore rigabar

Ls,inquam,itarelatis, vulgatis,ame verfis, facetus meus,facer[elnternuntius Mercurius,ocyffime duxit fe, & difparuit. g

[
10!

Hrec poftquam focia mecum fub voce peregit, Se Citipes oculis abdidit ille meis ad eos, aquibusvenerat,adeoque paratum plura comijere, fic caduciter deferuir, ut orphanus nunc,attoniciifque rentino illo Caduceatoris abfcefTu , non fatis equidem fciam id diclis ejus addere commode poflim , nifi hanc extremam
tverfus
afortii noftri

fi
tuli

ihi

m
fe

claufulam

&

fidemjfcilicet, facile forfan fe pro-

iiem

(modo

recle prius,hanc gratiam

favoremquefuorum,Orillis

aliquid arrififle,percepifTet]ex
[02

inferorum

Bafilicis Laribus,

me

fore regreflurum.

s|

Fatalis interftitio.
quem haclcnus flrinxiJlylum Jiflo neque intendo
y

BEnigne Leffor,
igK

de-

ccctcro aliquid calamo,

de hac jmteria^ in orbem evulgare , quamvis

mTheokptus Vates
dtm, quia
i/?d,

triplo injlruclfior, 3 fecundb^ terti6que rediret:

non

isi

imparatus, vel laborem refuoio sfed quvd vefana fcriptio a rrprorfin vana, qucz ita nquirit omnes ingenii nervos, ut quisfe>

fum

nti

ttemque
\vre
t

quodammodb negligaty
tcnfytioncs.

& ob

quam

graviflimas frequenter fu-

H,(

deba

jal,

\i

Alias (quantum pertentare &pr<v[enti[cere potui) tota quaji exftruSia introdutta V annus adhuc fub manibus ejhnam habes hictantiimifaop.
1

Oo

oica

392

INTERSTITIO
,

oica qucedam prolegomena,feu compendiaria prcelibamina

comparatione^

lorum videlicet, qmprxlo

prxcoci
,

prodire deftinata erant s quodfatis qnoqut

,

monflrofuque fcetu licuit animadvertiffe ventre,peclibu$,atque toto infuper corpore majusjit.

abortivo
,

cum i\
ek

3.

Nihilominus

eflo

bene contentas,tdcitdque gaudio glifce, paucis

verum abfohimuSjfitim tuam, quemadmodum

vi y modb retle ac debitl
,

opinar> ufque affatim refd*

eX fonte hauferis.

Qui
C(tterum

capity iWcfapit,

quadratus rufticus
capit
y

abfit,

Non fapit
rogo,m

hic

inquam, qui

ille fapit.

qucefo feras cegrius

>qubd

tibi

farumjn abftrufiora pleraque vocabula,axiomata & atticifmos aflituet\ rum,non fervarinh ciimpropter mciximam feftin&tionem , operifque nirt\
,

fatla promiffa^ratione j

novitatemy nequaquam potuerim: forfan^ Deo dante^fiet excujione proxi

4. lnterea autcnhhanc infequentem jamdiu aurcam intelligenti

C
m

mentationem [certi cujufdam de

naturce
G> artis fer.rctis fcatentem,
:

\lonte S.) plurimis^tifdemque max

fedulo nepigeat

tam oculis,qucim

percurrere il/am examujfim^ad

tejlimonium^ latine traduxi
,

Commentoris fenfum, ilicet in comi idque tam exacle (3 excusb, ut ne vel la

mimmo
quidcm, ab ejus idtotifmo
,

ungvem, quod memini, aut in

feu propojko difcefferim
,

fcntei
,

fed

eci

confuflone^
:

modo

13 ordine reliqui

Jicu
di

optime vifum fuerat

t "-le

vel exciderant

bene agita ,

&

vale, omen

PORTUS.
Explicitjat praxis manualis caetcra pandet.
filai

co

llit

COMMENTATIO
De

Pharmaco
uomodo nimirum ifiud in tribus
nis^jMineralium^
reperiendum
:

illis

natura Reg-

Animalium ac

Vegetabilium^

atque exinde conficiendum^er

excellentijfimum XJniverfiale Alenjlruum,

w pollens recludendi occludendique^ tum

metallum quodlibet^in primam fiui

materiam y reducendi.
m

ualiter per

NSUPER, idipfum (fupple Menftruum) aliasfixum

1

il-

ud indeftructibile aurum.redigcndum

fit

in
fe

verum&
impo-

inculpatum
fterum

Aurum

Potabile,

quod nullo

artis

ftratagemate,in iolidum iteium aupatitur reduci.

glortoji ? excelfis

reum corpus

Cumprimis ab hcnore Dei

indein fingulare folatium& emolumentumGeneris humani, opalata inque publicam data lucem per &c AtqueLondini in Anglia,ab uno eodemque Paraphrafte, qui ufqueadhuc
5

CHYMICAM VANNUM
lflituit/

celeriter, fed

tamen

fideliter,e

Germanifmo

in La-

tinifmum traje&a;
^ra Chriiliana Milirfima, Sexccntefima, SexageCmi quintaKalendis OSobribus

CHARAC TR

ADEPTORUM
^n
oruct fvS sylM&rd verrvt uttrtavtia vzi*iL

<Pag. I

Commentor
\f^\ Tropbis

induftrio , ingenuoque
I.
filii

L E C T O R
&artificiis,

quibufcnm mundi hujus

nego

tiantur,& infe&i funt,feque

quodammodo

fuftentant

iftafententia proaequiore rationis ftatera penfatis, fundius cordis mei lamelbeinfculpta, qubd<> Qui quarit di|i,

&

non erit innocens, fufcitatus eft

continuo in

me

fpiritus

meus,

d excogitando medio

& via,qud

infons, honefte vivere, proxi-

krque

meo

tirum reconditiorum

proficuus efle poflem: Idcirco ad notitiam myfteexplorandam, abdidi me in Chymicam Ar*

,pra?cipue ubi repererim,

joffenfam

divinam,

me per hanc eandem fcientiam animas mcx proximoque fecurifllme

ci-

fer-

ac fuccurrere pofle.
i. Proinde cum OmnipotensDeus, fa&is impenfis ingentibus, me per peflbque labore magno , preces meas audiveric ,itum fuum veritatis illuminaverit,commotus fum, ex vera ritate Chriftiana, erga proximum meum, hanc mihi fic miferiditer communicatam lucem, non fub fcamno vel menfa abshominiidere, fed fuper menfam ponere,ut circumlucere,

&

&

fervire poflic:
idia ftpelire,

neque enim intendo conceflum talentum ex

Pharmacum
is

fed per illud optime benefacere, Et cum hoc, meum Catholicum, valde congrue fieri poflit,
fivi
j

^hoc opufculum,praelo commiflum, prodire

habet,
Scire

nam

verfi-

tuum

nihil eji,

nifi,

te fcire hoc, fciat

alter.

Hoc autcm Opufculo benevolus hBor in veritate inftruitur, ebitque,quod non ex opinione,aft ex propria mcaexperienrcripferim, omnia in gratiam Amatorum errantium folamenad Artem anhelantium , & ad utilitatem Dotorum in quo, ,
1

omnium favorem, penes me conftitui, talem Univerfalem homedicinam (nempe verum Potabile Aurum nunquam reduPp

INDUSTRIO INGENUOQUE LECTORI.

&inpromptu habere, qualem
p.

reducibile^praepararc,

Aha

in

digentes fempcr apud

invenient,qua jam tum mirabiles jra perfeci,videlicct in Phthificis, capitis, aliifque fervtnubus tor bis &c quas recenfere hic non neceflarium rcputo^ nam alioun fpeciem haberepolTet,quafi qusrerem vanam glorinm cunico ram Deo tefter, me ahud nil prorfus intendere , quam ipfiv fo
,

me

lum honorem , proximique mei commodum brevem claramque Artis revelationem, facere

alias enim./an

nullus potuifli.

Prsefatio in

Commentationem
De

PHARMACO CATHOLIC
ualitcr

verum Amatorem hujus ardui

tum,

\lyflerii oporteat ejfe

au

&

lntentionatum.

in hoc naturse lumine ambulare defide cumprimis dcbent , quantum poflibile? con tia pura, & incontaminata tenereque firmam a tam intentionemj efTe item patientes, prasterea adfummiin ticentes & fobrietati dediti s Quia in cordc gulofo impiD : vacillanti, fpiritus veritatis , nempe Dei , non invenit fibi rfc em nec manfionem s & idcirco gratia divina , Sanfrique tus in Chymica fcicntia infpiratio qux anima: &: proximo prdc fe pofllt, neutiquam fperanda Hinc Sz ceflit in proverbiuni^ Chymia invenit prohum , aut cfficit probum. Nam quanto quis prpu" ad cognitionem temporalium perituronimque accedit , m\ immediatius ad Creatorcm, ejiifque notitiam appropinquaitf: xurfus,quo aliquis fuum melius rcrumquc omnium Coniit* rem novit, hoc intimius eum ipfum Creatorem fuum diligM' <Jue voluntati illius conformare fludet.
efle
, , , ,

Uotquot

2.

)n

PR;EF. IN
1.

Omnifcius

COMM. DE PHARM. CATR 3 Omnipotenfque Deus Alpha eft & O mega,

fcopum ducere

incipium, optatufque finis, intentionis noftra? fcopus, qui nos,

& dirigere debet: lucem fedula ingenii fui acie apprehendunt cutj rque eam illuftrantur, Sc ab erroribus avocantur Et fuppofiquod ex fragilitate humana , frobe & Jincere Artis Fiti, per nw<ntinuos tartarei draconis impulfus, de luce in peccatorum teir

lucis fuae

divina* radios,ad

ati

vero, qui hanc

>

ipi.j,

defperabjs propterea , verum quamjimum,cumEvangelico prodigo,ad patrem reverteris,delicTum

jbras

decideres

non

gratiam , condonationcmque expetendo: iam deplorando, ]am fcias pro certo , humanum efle peccare 5 fed diabolicum,in ifispcrfeverare,divinum autem eft femper parcere, condo-

&

&

ire:ideo nihilumdubita,perfevera in tuo propofito,cum etiam

per hoc r ,hus majoragratis ingratis dare novit &confvevit, i:ordabcris, quod, bonaeefle voluntatis,Deolonge gratillimum,
J '

&

iiftiiHmumque fit holocauftum, sra aclus, hinc illud proverbiij

:

nam voluntatem

fequitur tan-

Si defmt vires> tamtn

3.

ejl

laudanda voluntas.

com

Angeli quoque Domini, non fine ratione, in Myfterio In,

nuiMationis Salvatoris noftri Jefu Chrifti cecinerunt

aiiic

Gioria

,mp

ine,

libii

^15

Dofax hominihm honcc voluntatis j nos illis,qui nos offenderunt , & ulterius iiuc funt offenfuri, peccata prseterita ac futura remittimus, nittere parati fumus,fic tu etiam condona & dona nobis, vetlfis

Deo

G?

in terra

quemadmodum
damus

&

lopli
binc

nos

& condonamus
compenfatur

ita

prompta bonaque voluntas

(tra
{<.

millefies

nspj

it,!imeftj licet
(juii

;ic

Taciturnitas fimiliter in fcientia noftra non exiguum punenim, ratione tuae perfonse, propter obtentam gratiam, te, erga bonum Deum tuum, exhiberes ingratum,

CotiSandtum violares, tuncid fittantum a tua perfona fola, efque jiklammodo obligatus, feverum ante Dei judicium,//fo homhilidi'o ignisyprovvios tuos commiflbs errores excufare ac deplora3.I

Pp

re-,

4
c

PRiEF. IN
fi

COMM. DE PHARM. CATR

&

vero praeterea tam malitiofus, impiufque efle vecs, impcrtitum thefaurum furibus, raptoribus, atqu(tymanifeftares , tunc quoque oi ne rannis diripiendum dares , xnalum, quod ab his patratur , in te foret fufcipiendum ac crivandum , quafique ipfemet fecifles, puniendus. 5-. Idcirco efto cautus,pone veram lucem, qua* tenebras ni-i morum noftrorum irradiat, continuo tibi ob oculos, quanira poffibile, benefac,& inftanter propter hanc lucem folicita,fi.tibi Akiflimus eam communicabit, oculofque tuos aperiet,utip-

xcs quod

hunc

tibi

prehendcre dilucide poffis,quaecunque hic in tuam veram inrulionem trafrabo: Nam^Eterna Veritas precari te juffit, & (ioque daturum fe promifit: nefas ergo eft,cum Deus fit veritainviolabilis falufque infallibilis , fidelibus dubitare de petitioni efcacia\

ufquemdc ait Chriftus Dominus nomine meo, quodcunque vero in nomine ttt petieritis,idem vobis Coeleftis Pater meus,qui in ccelis eft,^ bit,idque propter honorem, & dignitatem Santti Nominis quia invocatum eft nomen ejus fuper nos,tam terribile, am & admirabile, quod eft, ad falutem omnium fidelium ,in
6*.

In hunc etiam finem

aihil petiiftis in

jium laudabile.

^Amm.

hi
K\

Vcrbum

Neceffarium,
CLU O D

Interpres loqui habet

priufquam pergat.
,

b T) ^g/wfl
,

o/>*r tranJpeBa

pkrumque fordefcit

deciesperle&a

fcepc

quar.

JL fplendejcit.
aflfoy J&fc

Oportet itaque necefjariby

mi optimc

lc&or,/? qu/d

kUionem tuam aliquoties reiteres, ac attente X^rpctidas :Nam quamvis resjat crude quidem & nude traftetur, nihilo* /#f magna cceremoniarum pompd involvitur f neque tamtn propterea ovi~
ti)j

confequi dejideres>

mifl

a
erita

antiquae nugae,

w/ tenehrce funt,Jed efi

ejl

quoque

ititer

tlUs lux,

quam

tvdfcr* potueris,

indubie

tibi certa

ad Artem futura dux.

:i

lnquiesautem y odi ego crepax illudinproprium commodum, & tenax minum genus , qui vidtri vohnt pojleritatcm ingmtibus beciffe thefauris,
2
.

10 wfc/o
tine:

0X ff/ ////rn^ ??e(ciunt,

:

f/

y?o,

/// d/V/>,

<p/V/ r*/er/

au t aliunde feleclos ; Sphingico orepropoji, * gemmce cb viliores Junt qubd ,

de imflicato-

e(t,

i <kte f^ tupojfis eas

tyfarum.
3.

e fordibusfuis eruere y noli Jolicitus ejje

wity
am:

ergo tibi rmufete, vel impatientice veniat libido iflflatim minus Ailequi valucris,qua Commentatione hcic ta?iguntur> rejiciens forte culpam

Non

credens tranfiationem non bene peraffam, quce ctrte curioftjfime ptntaycafiigata, longique planior eft> (5 methodo illujlrior^ quam ipfum Gertne,

dnicum Aittographum , quod

tario, vel fubitario
I

fljlo

non cohcertnte , fed rudiprorjus^ tumulin transfundenda hacj^e,

exaratum efl. 4. Sique tibi cura & Jedulitas, quam Jumpf

efle,

tioneipltne perjpecla eJfet,non dubito>quin temere pronunciaturus

jam

h meam

quam

ejus,fub cujus nomine vtnditatur

ahiffem taltmLibelhm de novb ccmpofuiffe,

techartis refolvife.

: nam multo cttius quam ex tam nodofls lubric/f-

ld tamen tituli minime mtln

dari volo,fed hoc tantum

[tiifcarey^uthori vidtndum effe,ut libros fcribat,?/0 exfcribat, imilicct, ? aliquid mutuari,non furari.

m
1 1

Nee ego, duabus Jignatis tabulis ^talia inprcefens propofitum adferre 'fjem^qua ntmim non valde mira viderentur\ at Jdcere prohibeor ,propter
5-

Pp

3.

wte-

C
interionm

VERBUM NECESSARIUM
Deum meumy
ne confcientice fores nimium feriat
.
.

Salvatoriin.

NolitemJlri chirographum ejl: Nolitejudicare , (3 non judicabimini> verl cautus ejl , qui hoc demnare, (3 non condemnabimini Fcelix

&

promijfum ad fupremum Domini tribunal potejl deferre 3 utique conventOala non refcindet ceterna veritas.

6. Infuper} qui alterius intentionem carpitifuamfrpe purgare quaitfi qui ex alterius mercibus pigmenta prodit,videtur occultu mdicare i'' (3 proprias iis carere,prcecipuefifint gtneris ejufdem emptores ergo [oli e
:

judices,non venditores.
y.

Ex his

prcemijfis >non erit alicui

admodiim
te>

difficile,

formare confeqm,

tiam y

quam premo. Veruntamen

accinge

age fpeculando
,

dumad'

etatem, legendo

& perlujlrando, mentem pavtris judicare meliiis poteris Philofophorum Mundum, planius 6 plemhs, vidtris venalem. V

COMM. DE PHARM. CATHOLICO.

Caput primum.

7
5^

Ve menjiruo univerfali omnium metallo'rum y

mineralium.
Ic, capite

hoc,aequos cupidofque Amatores,

fumma

in verirate, iincero corde inftruam atque informa bp, i d que verbis fimplicibus , quae int ell ig enda funt
a d littram $ ideo attende at verba mea totiefque lcionem reitera , ufque dum fundamentalem intelligentiam, |>erum hujus libelli intelle&um fueris afTecutus. duas folutioncs apud philcfophos inveniri^ i. Proindefcias, tma $/?,quando redigirur materia per materiam primamin ma,

tiam

primam, videlicet
Sc

qim in ficcam
a;rto s

quandam aquam,qux non

jjulphur dicitur.

prima iua originalia principia, tanfoliim Mercurius,fed lutio ficca per Xlagica fit elementa igne
in

aftrale per femen , quod iiccus eft liquor , qui atque liquefcit^apud hanc iblutionem deprehcnitaus plerumque feparationem , quia menftruum fumit iitifohmodo nobiliflimam animam, e Sulphure metallico jam prius a pto , idque cum remanentia aliquarum fsecum. Et quemadmodum hoc mcnftruum fe habet ad Sulphur, \. eodem modo fe gerit ad Sulphuris magnetem, nempe Salem, nn haecde fangvine & ftatu ejus provenerunt, ideo metallicus ignis operaturduntaxatinfui iimile , remanec tanquam fol-

Alia

mttm

tx

inftar fluit

fi

i)

infeparabiliter cum fuo foluto Qualiter vero, & quibufcum bamba: fublimcs redudtiones folutionefque confianc , ex ie:nti dodlrina mea colliges, nimirum per Magica elementa,
Vis
:

Caput fecundum.
elementis in c-enere. o QUatuorelementa funt prima fundamenta omnium corporalium: nam ex his elementata omnia provenerunt,5c
tan-

De

COMMENTATIO
, ,
,
,

V<9?V V,\V ->\*V \\

>

tanquam cx matre,in hunc mundum edita ac formata funt j& quando corrumpuntur elementata , refolvunt fe eadem rurfuin clementa vifibilium vcro horum elementorum nullum eft p< fc exiftens neque purum fed fecundum magis Sc minus perrixea in fe invicem tranfmutabilia:Namque fit e b iterum terra s ex aqua evaporata aer, exque conccn. ra aqua , focione aeris repet-ito aqua-, exaere incenfo ignis , ignis hic peip tindlionem fit aqua-, & ha:c aqua per-intenfius frigus terra, que calorem lapis, aut fulphur: Hoc totum-per-agitur eleme rum contrariantibus , concordantibiifque qualiratibus , exqi

tum funtque

&

ratibus repugnantibus antipathia

rantibus autem,

ex corpio, feu pugna oritu.r tanquam per fympathiam, fubfidium fequituat:

, ,

que

vit:oria,id eft, deftru&io, quae eft caulTa novar generaci

Hinc convincitur,remanetqueirrefragabilis eradice veritas, omne hic inferius de elementis fit ortum fimiliter unum liud fit transmutabile, & quod unumquodqueelementatum
>

proprias iuascontrarias

& concordantes qualitates

in fua

deftru

atque ita,fub
tatum,
2.

alia

forma,denuo
,

elementa refolvatur,

deftructio nihilaliud eft

in

quam
6c

veteris

formx

abolirio

&q

formam novam

Quemadmodum

elTentiam meliorem, elevatio. nunc omne fublunare, a groflis vifibil

fic

que elementis, originem fuamhabet,

ta fua ordia,a fuis fuperioribus
,
:

quoque ducunt ele Archetypo Mund nia funt in omnibus fic in corporeo hoc Mundo omnia repe tur inomnifas, modis tamen diverfis, pro natura fufcipienti Et funt hoc modo elementa,non tantum in corporibus o

nam ut

in

ftibus,

aft

&

in

Angelis &c. in inferiori

,

mundo

funt rudes

mx & elementa materialia fuperius vero funt, de propria tute & natura, excellentioris cujufdam ccelicarque elTenti
inde elementa noftra materialia rudia fuam trahunt origin Qiiia ignis fuum habet principium exSole,Marte,eorumqu
miciliis,aer a

nunc autem

& Venere,aqua a Saturno& Mercurio/. fuam fumit originem aLuna, & his omnibus
Jove

DE PHARM. CATHOL.
&
a!

rurfus , omlleftium influentiarum Tcrra eft receptaculum , im mineralium ac vegetabilium Genitrix &c ope elementona.

ty

Etharc funt, dico, in fuperioribus ideas producendorum,in

,

p
K:
ft-

elligentiis diftribufae poteftates, in ccelis virtutes

.us

in inferio-

emt

generata eft, conqualitatibus prasdita, inde fequiriantibus, convenientibiifque corruptio mineralium,vegetabilium,juxta ac animalium , diurque in his corruptio mors. j, Secundum quod vero in elementato qualitates accordant,
crafliores formse, hinc \iattria noftra

&

ki
o:

,prout funt

fixas,

vel volatiles, id eft,difficiles aut faciles

ad

fol-

bdum ,(ecundum hoc quoque compofitum

evadit, fixum fivc

[ui:

;tiii

iatile.Aurum&argentumfunt utraque corpora fixa,fpecialiter rw ram,in quo elementorum qualitates tali harmonia confpirant, icordantque , ut prxeminentiam , dominiumve obtineat m ila. Si jam aurum corrumpendum fit, tunc debet unum elcrntum neceftario dominium , regimenque adverfus inimik n fuum tencre,eum opprimerc, feu fubjugare,totaliterqne fuillum triumphare s hoc fit auxilio qualitatum confentientis ur
r

&i
o

m,per fuifimile&c quando

linc necefiarid,propter

fcilicet

ipore nutritur, incitatur, fuccenditur

elementum unum folari in & commovetur, ita

,

i
eSc

fufceptum afui fimili fubfidium, in oplitum pugnare, triumpharc habeat. Videmus quod mula ignis aquam veiut inimicum fuum fuperet , inque aerem i: ;at: multum econtra aqua fupprimit , ignemque extingvitj id quoque cum Solis Sulphur abundantercibatur, perque SulJT fuccenditur, tunc ligaturadebilitatur,debetque fpiritus coans , nempe aqua Mercurialis, prae multitudine ignis exaref?> inque aliud elementum,quod tamen qualitate pari fecum % lfpiret, commigrarCjpropterquod igitur protinus idem aprof nofuo elemento fufcipitur,& in recipientis naturam tranfmu-

&

repi

usi

liis

pn;

lr.
..

ioj

Hxc eff.
,

fcparatio,anima dilatata

eft

feque a vinculis
,

fuis

y
;

neravit

& jam acrius in proprium fuum corpus faevit & nifi

Qq

nunc

io

COMMENTATIO
j
,

nunc quantocyus corpori fuccurras , tunc anima terreftre oc corpus quoque deferet , feque fimiliter in aliud elementum e* fblvet, nempe in aerem quandoquidem cum fua prima quali te caloris cum alia qualitate aeris, quae equidem calida eft, cor c. niatj Sic impedit , deftruit, progignitque continuo elementm unum aliud , hoc fit fine intermiflionis viciflitudine , etiarin His jam fupeemontibus,alias melioratio nulla fequi poflet. debo hac vice longius de elementis in genere tractare, mequeid ignea elementa Magica convertam,quod, cum triplex fit, vcltm
cis

generis, in fequentibus funditus declarabo.

Caput tertium.

De De
i.

elementis Atagicis,
ideft,

triplici igne Sapientum Antiquorum.

pofTunt Philofophi, nec

\lEc

Chymici,in

omnem

xti

irreducibilem foli JLNI tatem, veram utpote, rectam, trihm his myfticis ignibus , quorum !Pr( nem conficere, fine

&

metallum in fluxum adigere debet ; Alter verb fympathiam^ bet cum ignc metallico, & quamvis hic itidem drflex, five HU fit; volo nihilominus ego illum pro Jimplici fumere, nihilquel rabo, quod in qualitatibus contrariam habeant naturam, fed tantummodo attendam, quod unum in propofito meo praef effectum. Hic )amfecimdus ignis Sulphur metallicum accci clcmentiimque ignis in metallico corpore augmentat s Ten ignis eft frigidus metallicus lgnis, Mercurioferefimilis.>narn ft tallum tanquam fpirituspervadit, proairat fympathicum igrfti( in toto penetrarc , animamque omnibus locis incendere ptu cft,metallura efficir porofum, recludit occluditque, principin. eft &finis,prima &noviflima clavis, iniumma fundamentuncit
opi

DE PHARM. CATHOL.
:

11

nam eft quoque vehiculum ignis fympathici, ab < ceris totius it'j;ic deftruitur atque corrumpitur, hoc provenit ex antipathia
:..

&

&

f-npachia.

)C;i2.

Quia

ignis ardens eft frigido

illi
,

metallico igniin linea col-

habetque , LcmSulphure &Mercurio,five ipfomet ferpente, quandam cog:.^tionem,vocaturaPhilofbphis Sulphur& nitrum, perque idipintellexelectfn philofophi femper duplicem fympathicum ignem ciim dnas qualitates repugnantes fecum vehatj nam frigimt, jts eft & calidusihumidus 8c ficcus, quocirca ergo idem merito pveroMenftruoUniverfali,pro ipfamet materia prima habenquia in hoc ipfb ficco liquorculo ( ex quo Mercurius coni s e(t
Er lerali

cogriatus,

& eft ignis duplex

uti fuperius dixi

ic

fPhilofophicus) metalla lubenter faciliterque liquefcunt,

ce

ab

hoc quod centrum tantillum ne kedatur. [3. Solutionem radicalem eatenus conftitutam efie oportet, iatenus nullo prorfus medio , in priorem faciem, formamque fic iducibilis , & prseterhoc debct tunc quoque metallicam natu|n Sc proprietatem retinere 5 Hoc prsecipuum eft, quod experri.fum, puntum,poiTemque, in tempore brevi valde,ad ocum demonftrare quoniam per meam deftruclionem mox invetnus procuramiifque Sulphur, poftea Salem, Mercurius, qui hom amborum vinculum fuit , eft etiam ad manus, metallica pro)k ietas eft in omnibus nam Sulphur Aurificat,Sal atque Mercuis ambo colorant &c. Si nunc hos utrofque ultimos ignes , per quos deftrucTio 4. m :c fieri debet , recle dignofcis, animamque in igne amburi non rmittis, &in aerem refolvi,tuncintentum tuum obtinuifti,at :de mihi , hic nuccm tibi duram confringendam invenies itae prsevide tibi, & non rctrovide. Et quemadmodum permul>licationem ignis fympathici fuccendifti metallorum ignem iftrutionemque,vel feparationcm perfecifti, haud aliter debes oquc per aliud elementum animam efficerc corporalem sepedire , ne ea in aerem abeat ad hoc vero elementum eft ribi
fol
:
112]

cj3

fc

:ct

I(

&

Q^q

eli-

12

COMMENTATIO.
aeri totaliter
,

eligendum tale,quod
iit,

vel in

maximis contran

quod terra praeftat, quae non nifi per medium aquas ime. ra commutari poteft nam ab extremo ad extremum non d;ur progrefius, nifi per medium, hoc medium eft aer. f Intcllexifti antea, quod Mercurius, tanquam vinculum, r'u mo refolutus fit in aliud elementum hinc refidua folummdo habes duo elcmenta, nempe ignem Sc terram, fi vis haec con rvare, tunc augmenta Solarcm terram, id eft folare corpus M, hoc abfcondit fcignis ab illo ardenti fympathico quod ex c( figno potes cognofcere quod fignum dum confpicis , tunc m ma fedulitatc debcs,incenfam animam cum fuo corpore, ex
id
,

'

i;

liberare, alias rctines

mortuum duntaxat
,

fum, ut Ele&rum: Promptitudo

impoflibilis eft defcriptu

& tali & non alio modo eft anima q

corpus, fpectabiie ad dexteritas, quae hic requiri

per metallico-magneticum corpus falvanda,- Magnes animae eft , in hujus caffibus prxcipua illa duo elementa capiuntur ambo hsec habent tertium quoqueapud fe & in fe,fed modo gularij EtubimetallicumSulphur extrahitur, prout docui dem quoque fimul nobiliflimus ejus Mercuriuscoextrahitur, unum femperalrcrius fitmagnes , & non libentcrab invicem cedant. 6. Mercurius & Sulphur funt fibi valde prope cognata ho gnificaverunt nobis fapientes, per characterem Mercurii& phuris qux duo fub le cruccm in fuis infignibus geftant, ad notandum per hoc, efle cognata & terrenae cruci ullatenus ll le efle fubjccla, fcd tanquam fpiritus volitare gaudcre. Sulplt elementum cft igneum , idcirco id chara&ere ignis infignit eft,namipfueftmerusignis,inque toto combuftibile,&quidq ardet cft Sulphur , debetque pro tali recognofci. Mercurius item merus ignis & calor , qui corpus ejus fimilitcrin contii fluxu confervaty ignis vero fuuseft mineralis metallicusign*; quiardet, nec ardendoaliquandoabfumitur , &duntaxata pK J lofophis incendi potcft,pcr concubitum, Venerifque amorem it
,

&

;'

DE PHARM. CATHOL.
'

13

i potthxc aptus

jm

ad frigidum Sarurnum calefaciendum s hic coagulationem fuam ab ifto habet exfpcctandam , ut

eft

1^iilofophi dicunt,

Coagulationem Mercurii

in

Satnrno re-

SapientesferaperperSulphuranimam, perque Mercurium iritum intellexere , & ut hsec duo difficulter ab invicem fcparari C[: fTunr,fic quoque fpiritus & anima, citra detrimentum,fejungi w queunt. PerSulphur ignis, perque Mercurium aer depingitur, tv jic fit ideo , quia utraque cum igne & aere ccnveniunt s nam Igare Sulphur eft calidum & ficcum , eftque ratione harum b lalitatum igni comparandum. Mercurius humidus eft & calijs, in hoc convenit cum aere,& licet Mercurius omnium ponlohflimum fit aftrum , equidem idem adhuc vult cfte leviffi-

7.

nr

ei

12

us

quoque

& igni ardenti fubterfugere

Ut cnim

fuper fe fcandere

fe-

c in aliud

elementum

re fol vere,videlicet in

aercm,ade6que ju,
I

Sulphur pcr ignem intellitur , fic optime per Nitrum aer interprctari debet & vice rfa , quandoquidem in Mercurio duo elemenra ut ignis r, potiffimum & oculariter orlendantur, & praterea ambo trinfecus frigida fint , intrinfcciis vero ignea & calida. In c nunc ftat apex totius operis , ut fciamus hsec dextre dingvere , figuratum ( ftr literam } loco literae cligeipfo comparatur.
,

cum

&

&

8.

Hic tam exprefse, funditufque de igne philofophico fum

,

:utus

quam mihi etiam

poffibile fuit

dicoque

tibi hic ite-

My pofteaquam cum igne Sulphur , cum Mercurio ignis, mqueaereMercurius, hxc vero cumNitro conveniant, fuife qualitatibus elcmentariis mirabili harmonia confpirent,tunc oque fas & sequum eft , ut iftorum chara&eres fibi invi-

fint fimiles
:

precipue

cum hxc

in terra nafcantur

mtur

hinc Nitrum

illifque

Sulphur fingulanter amant metalin linea collaterali cognata iunt. Videraus qualiter
k

&

&

for-

Qq

Tpiri-

^
fpiritus Nitri

COMMENTATIO
& Sulphuris metalla invadat,inque vitriolum
eac
;;i

digcre poflit; hoc hercle fummoperc etiam admirandum cft, runi-nationeque digniflimum: hoctamen intentum meum non eft illud,ut difcas differentia uti,interignem, Sulphur,Mercuri &: aerem , quemadmodum fimiliter inter falfum nitrum, fpiriu que tartari , &ejus clarificatum confortatiimque falem. <>. Nam licet Tartarus fit quidem de Regno Vegctabili ai mcn Archaeus naturse hoc vegetabile (ingulari quddam c mineralibus cognatione conjunxit , eique miram propri tem communicavit, adco ut hoc vegetabile nil nitro cedat, ccpto , quod, ficut nitrum,ratione circuliSc caloris , Soli e quiparandum ac deditum , ita Tartarus , ratione quadrati I ki cubijterrae fit comparandusjnam poflidet praeter hxc ficcam qu dam terreamque proprietatem , dicitur vegctabile arvu ae habetquc cum Sale metallorum fingularem fympathiam , proii habent fe falia ifta magnetice ad in vicem, quia femen metallor n in hac vegetabili terra fuftentatur , adverfus hoftes fuos p iz pugnatur:feminum cundlorum inimicus eft combuftivus igr
,
ifri

&

jai

&

ant

tartarique adverfarius eft

i

communc
,

fal

Armoniacum.

uv

Tartarus mctalla meliorat reddit ipfa malleabilia , itafac accordat cum Sale metallico, qui per tartarum mulciplicatur abundantia falis metallorum eft malleabilitas,& fi nunc per tarum metallum efficitur malleabilius , tunc imo verum eflc bet, quod Sal fuum fueritaugmentatum.Ope tartari abeunt talla in vivum Mercurium hoc venit inde , quia , dum in qi titatc Sal crefcit , incipit dominari terra, difrumpitque vincul namquando terra increfcit , cogitur fe fpiritus { qui cjl fpirit
o.
,

tenfuSinonextenfui)

nimium dilatarc , ficque caufat feparation contrahitque fe vifibiliter vivum in Mercurium,cum terra tri phaverit , & illi, per quodanimaantehac terreum corpus dir
rat
,

pofthac rcgimcn praEripuerit.

.

i t

Ut habet
s

fc

ad aerem terra
,

fic

quoque
terram

fe

tcnet ad

fjlri

tum

Sal

& iterum

ut intcr

ignem

&

medium

cft

'M
buc

DE PHARM. CATHOL.

tj

d fecus inter corpus & animam medium eft Ruah fapientum > ille nexus conjungcndi animam cum corpore, hocque, de loquor, medium , duplici cuidam igneoviro comparandum inmagno Opere philofophico eft dupkx , & decaetero , prx ;;jj)i:enta fua vivacitate ignea, hermaphroditus , cum vita in igne cofiftat , qui a nemine, nifi folum ex fe ipfo, vivit feque movet
:

eEii.

Ut autem

ad rem,meamque metamaccedam,

fcias ,

quod

neralis
,

qu ae
ille

metallicufque ignis , in pro fe ipfo , materia prima repcriturin minera Saturni , tanquam in fuo receptacu-

&

fivedomo Univerlali, ex hac

e

fua univerfali domo, debet fubdifcedere, prae anguftia ignei volantis draconis, qui domi-

um

jalare fpiritum

, ut in eo mori fuumque cogatur s Si nunc poflis recipiente animatum ic fpiritum capere , tunc aflero , tali modo habes Vniverfak firuum^ arcanum aftralem ignem , qui effigiem ficcx fimulac

frigidi Saturni taliter inccndit

nidx cujufdam metallicae aquse prasfefert , & prasterea in pon~ in e ante omnia gravis levifque eft , Hic inquam iterum
,
,it

or:

pfl

Iimaveritate, niverfaUfcu Philofophorumeft minJlruum>cpio& lulla cum re permifceri finit, nifi quae de fua natura fangvisrofluxit s Hic eft refrus feparator , verufquc Chymicus , qui ando feparat metallicorum fulphurum impuritates &c. di&us,

&

eft

prio

fuonomine,

fpiritus vitae

,-

mortificat
alias

atque vivificat,
,

i!
in(

tallorum
^rcuriali

omnium

eft glorificata refurreftio

de

facie duplici

nfl

\Uxque
(3.

aquae haud abfimilis, qui corrofivum nuncupatur.

quoque

fpiritus acidus,

/rii

tn

gis in

ii
sl

Perhunc fpiritum folum,&nullum omninoalium, anima oleum eft reducibilis; & quemadmodum Sal metallicus ftantiae & indurationis metallorum eft caufla , fic quoque eft
di&usfpiritus, calidae congelatseaquae,occafio vcrx&z radica,

blutionis Sulphuris ac Salis

i\
cl

praeterea

& exoptatum

medium

jungendi

cus portat

animam cum animam in

fuo corpore 5 Spiritus vero hermapbroventre fuo , defertque eam in clarifi-

catum

itf

COMMENTATIO

catum corpus

, nempe in purificatum metallarem Salem , hic Sulphure fuo referatur , inque fubrubicundum oleum rolvitur,exinde caput corvi oritur, eftque fignumprimum , &c<nmuniter aliquid miri fequi folet , quandofol & luna obfcuran tunc Magnipotens nafcitur > qui manibus fuis fpirituale ac danum regnum gerjt &c. 14. Signum hoc nunciat conceptionem , aftralifque fem conjuntionem,poftmodum ver6Sal,in operatione fua,apprer dit folvensj^ femenque fiveSulphur ^ redjgendo.ea,.in jCui. ram, id eft , in ficco-folidum_corpus x.quod_poftea,.per cor nientem Vulcani adminiftrationem, in albijfimam,8c tandem rvi

cum

Jixam

medicinam
,

exaltari poteft.
,

tendere ad ignis regimen

is

Oportet autem fpecialiter debet conftanter in fuo permar

gradu

&

nunquam

ceflare
,

mortem fequi neceftiim cft cundumnaturam fuam operatur&c. Et quemadmodum ignis bet obfervari, fic eodem modo debet figilluHermetis probe impreiTura,& firmiter accommodatum, ut folvens apud folu fuum harrere feque cum illo figere poflit nam folvens no ne caufla dicituraqua permanens,idco fcilicet , ut cum fu luto permaneat inque unum Eveftrumcum illo evadat modonunc obfecro hoc dilucidius defcribere poftem, quam
,
,

enim calore natur fuboririque abortum , qui plane

deficiente

ha&enus narrata
quis has 'ambas^

externaque effetta

& qualitates &c Q

?

nempe ficcam & humidam,/o/^//(?f/,per mater

primam

materiam primam,adipifci.defiderat, idem articu^l attendcre debet adqualitates elementorum, uti latiiis anteaj" periiifque dixi,&prae cseteris oculum mentemque haberc 1 lantem,adfympathicum frigidiimque metallicum ignem.
in
1 f.

Jam

vcra per
,

me horum

rum notitia adepta

te

{ympathico-magicorum elemeta audatter potes obire Orbem, fodinas onj

undique cxaminare

& vifitare, non tamen debes animum cuum clcvare, fed cx doctrina mea, pcnesTerram perpet omni humilitate pcrmanerc, nam omnium mineralium, vectta bil m

DE PHARM. CATHOL.
iumqucTerra
x,
f

i;
rei conferva-

eft progenitrix,

&

praeterea

omnis

fimiliterque

multorum animalium

fuftentarrix.

Hic ccnvenit mihi iterato refricare memoriam, philofonempe femper, facto fermone de Ttrra, per eam nihil a)iud, os ,am corpus s perque corpus Salem tantum intellexifle s Qui :nc fenfum bene apprehendit, feque juxta informationem metexercet reperit in illo omnia in omnibus fimiliter omnia
i6.
,

*$,&
17.

unum in omnibus, id

nam&remotam,
\

invenic materiam primam,pro* in una materia latitantem.

eft,

Philcfophi ajunt. V.ifita interiora Terra, refitifcando , invenies 4tum Lapidcm, veram me.dicinam Haec eft Terra illa ^Adamica , \ic habe continuo tibi ob oculos, in ed invenis fapientiam:Nam qualiter, metalla in demeaculis de cognofces , quo pa&o, ,.1: ac formentur , nempe in officinis fodinis terra s videbis eterea experieris, qucmodo periturum, a non perituro nfuro, fit diftingvendum ac feparandum j Et tibi dico in coiidem,quod hocipfo mundi gloriam expugnafti, tibique ipfum jugum reddiderisj hoc vero efle nequit,nificlarificesTm^OT, jft,ut retuli , ejus Salem 5 nam philofophi per Terram intelliit Salem, Salque metallorum Lapis eft Philofophorum , quan.

&

&

&

&

.m

ego jam non velim

iftud fic intelle&um.

m
rti

Caput quartum.

De metallorum deflructione^
pia reduBione.

in

tliflprmch

"^ Itra corruptionem nulla refurrettio , nec glorificatio, fi^j ve multiplicatio eft fperanda s nam corruptio fupremus
gradus
,

primumque novae
:

ationis

exordium

idcirco

generationis nec non multihic, tanquam de prarcipuo

Rr

punfto

18

COMMENTATIO

punfro tractabimus, nempe de deftru&ione, inque materiam ri. mam redu&ione. Hasc vero deftructio & corruptio aliter ;pn non poteft, quam duntaxat cum hac re, ex qua maceria venit nata eft,inque quam ipfa iterum redibit; Et, qualibet in re tus fui ac quoque interitus eft caufla , hanc ultimam ratior oportet Chymicos praz caeteris ponderare j propterea fi fci

tuum

in metallis multiplicare intendis,aut alias XJniverfalem jjp

fcias,
,

hoc femen quoque de metallo quod-ip debere , ope aftralis Univeri feminis, quod eft fpiritus Mercurialis animaque Sulphurea quo ante, &poft longius adhuc fum adurus: inprxfentiarum ro loquar, nihilque amplius pras manibus capiam, nifi folum i*
parare medicinam^
tiplicare, feu ferere vis, extrahi
,

teriam metallicam,

&

cum

matcria hxc

fit

duplex,

idcirco

fi

quentem
2.

me

fufcipe doctrinam.

Philofophos
>

Opus magnum & ommum primum

eft illud,

tantum habere metalla, ex q Univcrfale confecere, quorum unum meta

fcilicet duo

Metallum/r/| in quo incipit natura metallica,vocaturque materi

aliud vero ultimum dicitur
;

ma: nam
fluentiis,

haec, in

forma& proprietate

metallica, a cceleftib

propagans metallare femen primiter obtinuitj Sccu autem ultimumque metallum eft illud , in quo definit operar tura, & ranquam liftere cogitur , non potens ulteriorem ha progrefium. Ubi nunc natura ceflat atque quiefcit , ibi ar mo incipit, efficitque de natura fuam famulam nam hx obfecundare& fuccurrere debet,quando nempe ars iibi nat
:

medium

fuppeditat. Feriatur natura fuperfedetque laborau auro, iftud metallorum omnium eft finis , altius feulongius
,

tallum nullum per fc natura poteft evehere

fuis principiis,in

quia hoc,ex t
fixatio

puram conftantem coagulationem &

abiit,

hinc deftructu eftdifficile. fepius 3. Jam eftante omnia unice notandum, morandum quod res quxvis corruptionis fux cauflam in cumgerat, &quodres quadibet per iilud, unde venit, &; in

&ame

DE PHARM. CATHOL.
j<:ntidem refolvetur
,

ip

corrumpi debeat. Scimus, quod omnia Sulphure Sale, fint prognata,- volumus fjtalla, de Mercurio oque in materia ultima incipere, eamque vice primae noftre bere,hinc oportet nos eandem materiam,per fua triaprincipia, Sulphur, denuo in tria fua primorlelicet Mercurium Salem reducere. Dicit Bafilius, ex vitriolo & antimoniocuncla crefc e & progenerafcere metalla. Vitriolum eft fulphur, Antimomodo veram habes inforraationem im mercurius quoniam n tantum Vitriolum metallorum eft fulphur , fed eorum fal* Antimonio mercurius intelligitur. ff Etut verifkem feu probem , rem quamlibet cauffam corbtionis fua* apud fe gerere, fcito, quod, dum mercurium metalum perfui fimile fortificas,inde feparatio in metallico fulphui&fale debeat fequi> Et iterum , dum metallare fulphur aug:ntas,acuis & incendis, quod tum fimiliter diflipatio acdiflb-

&

&

-,

&

his duobus Separationum optima eft hzc, ando ad fummum fulphur extrahitur, per incenfionem Magici M us,qui fympathiam habet cum metallo; haecdivifio & fegreio parvo poteft fieri tempore, igne apertoy oportet vero uniattendere,ne metailorum fulphur prse incenfione fua combuhunc cuftour,- debet idcirco cuftos adefle,qui hocimpedit n tibi nominavi, nihilumque omnino dubito, quin fatis noveb prsecipue fi reminifcaris, quomodo natura metalla maturet, tt &perficiat, hoc in Terra per fpiritum fit Terra t qui Terrce eft w ta,per quem iffa omnia gignit. '. Si jam hxc omnia exa&e obfervaveris quod fimile a fui f 31 lcatur fimili,& quod fimile rurfum,per fui fimile, retroagi deit in fui fimile, tunc crrare non potes, nifi forte contrarius ti>:flet Deus,fine cujus exprefta voluntate, nemo ad optatum ef:um poteft pervenire nam Dei Omnipotentis eft dare illuliationem,&cui vera divina lux non eft dux, neque praducet, l nil boni habet exfpeftandum Et pofito, illum etiam quafi ad Rr 2
io in tribus principiis fiat s
:tur,

&quemadmodum cum

ita

&

cum

fale contingit.

tto

ii

ieu

ilt

iii

nii

ati

iii

ni

2o

COMMENTATIO
,

ad rem pervenifie

eamque

invenifie

nihilominus errabit

i.

fumma
cabit
in
,

ld,

quod

quserit, infcius

contemnet, pedibufque conuN

& loco illius, falfum proceflum, feu particulare quoddi-.i.

,

proferet, etiam priufquam illud ex dimidia parte ;. melelaboratum iteruminancm, nulliufque valoris, proceflumd

medium

manus fumpturus.
6.

m^
,

me ipfo reperi quod tametfi hanc deftructionem ac edudlionem dudum fciviflem fimiliterque medium conjungeni,
In
, ,
,

nimirum aquam illam permanentem cognoviflem equidem ruminde profettus habuerim , cum Creator coeli & terrseihd mihi adhuc non faveret,fed potius unum atque aliud infortunim adjungeret , ita ut vitrum difruptum parumque refiduumf rit , quod tamen tingendi poflibilitatem quandam habuit , hujusparsunadecem Saturni in Lunampuram convcrtebat s quamvis diverfis poftea vicibus penes me conftituiflem et^ai
,
,

il

praparatoria neceflaria ad manum fumpfiflem, ad hanc conj w ttionem denuo repetendam , equidem tot femper intervener impedimenta,ut difHcile fit defcribere, imo & propria mihi luntas mea defuit; haec divina eft providentia, quse rebus o bus certum tempus modumque ftatuit. 7. Legimus qualiter Moyfes proptcr peccatum, quadrag in dcferto annos,cum populolfraelitico fuerit divagatus,& ram promiflam e ionginquo quidem viderit, ingreffus vero e non fuerit, fed tandem extin&us fit. Eodem modoteftaturR nanus,oV^ puteo emeroens , quod annos duodeviginti Magn opus fciverit, nec tamen illud unquam inceperit, non quod eo dubitaret,at quod non eflet voluntas Altiflimi: nec eft mirfli hoc, cumDeus fummus illud foli, cui,& quando vultlargitur,:pe
eft vokntisy

aut currentis, fed folius mtferentis Dei.

y

Crede mihi, cordate & Jincere Artis amator hanc medicin: quia ab experientia loquor,quod, licet lux hxc modo tam c luceat Orbi, tamena paucis agnofcatur,nam rotus ftat in calig Mundus, hominefque in tenebris ambulant, Terram> quam p
8.

DE PHARM. CATHOL.
'

21

bs

calcant,

non

agnofcentes,- inveftigant Spiritum

mundi vago
,

ftfora fe

aere,cum ramen ipfum in proximo quafi ante pedesfuos

fi

connolitvidere? Magnus ille error provenit inde, quod fcjtteria noftra confpettu nimis fit vilis , hinc a multis gravicer cntemnitur s Et quemadmodum leprofi procul a fanis collocantanQi-itr, fic etiam materia noftra longe a medicina feponitur, His defino, de duabus folutionibus Magi;:cam nihili penditur. ;:.rj#*elementis, ulcerius difcurrere, de trium principiorum natuifin genere tra&aturus.
f:t!naciter

,fct>eant,quid qua:s6 prodeft alicui lux,feu perfpicillum

&

Caput quintum.
'h

natura

& proprietate primi

intelligunt^prse

principii, Jidercurii*

metallorum communiseft calidascomplexionis, & calor , hinc concorntiam obrinet cum aere, philofophique fub elemento aeris ip-

MErcurius
aMercurium
e tenet.

fua propria qualitaseft humiditas

magna

fua affinitate ,

quam cum

Eft

$c

nitri, cui
:

de natura fugitivus,fpiricualis& corporalis, infpecialirer, tanquam ignis , feu fpiritus, praz aliis adfulphuris
,

his eft

Habet mercurius multum

nihilque falis,

fpropriatus eft in fpecie

pulmoni,propter elementum aeris,quo Imo minime carere poteft. Mercurius velut fpiritus pervadit,

netratque ambo alia principia,

animamy

nempe Sal&c Sulphurfupp\c

corpus

qux ambo, per naturalcm

calorem,conjurigitconftan-

que vincit.

PhilofophivocitantMercuriu
Ticorporej geftat

medium conjungendi animam

in ventre fuo,corpufquefolvit,

enim animam

animain eo habitare

& dele&ari poflit. Prasterhancpenetrabi-

item aliafque proprietates,eftnaturae fblutivxpropterhumidi-

emradicalem.uniceque in infirmitatibus,qua? ex vifcofo tartafuam trahunt originem, ufurpandus,- Etquamvisquidem Meriusnullam videatur haberecongruentiam cum tartaro , nihilonus

hxc intercedit,obinnatum occultumque ignem, &nomi-

Rr

natim,

2 2

COMMENTATIO
cum fuam

natim,

proprietatem tartarus, per calidam merciii humiditatem,elargiatur, mercurioque ipfam accedere permit hoc pafto a mercurio tartarus folvitur & edpcitur , fpecial;| quando aliquid fui proprium, aut alias metallicus quidam fal curio adjungitur s ^dercurius vero antea praeparatus eft , & n\ vulgaris, fed metallorum \iercurius. 3 Adhaec autem unice advertendum eft , quod , prout qu ivis in particulari metalium,aliquam peculiarem in fe habet W cultatem,fecundum id quoque ipfius metallimercurius , illamjii cultatem fpecificam penes fe retineat: Quo fic obiter di&o,ifc vice defiftam, cum hic mercurius,de quo nunc ago, non fit&i curius Philofophorum, fed metallorum , qui in Opere majori rum admodum & parc prodeft; quod fi vero ad hoc etiam culiariter praeparetur, dextre ftrenueque fuum tunc obit mui
.

[)

Caput fextum.

De
i.

natura alterim principii,Sulphuris,ingener

11

Q Ulphura metallorum funt omnia

v3
mabilia, nifi
illis

volatilia,

arte fuccurfum

fit.

ignea & coni Sulphura quadibet f

natura falubri , portantia fecum puram quandam oleofitat Poft prxparationem fuam facile in calore colliquefcunt,pra* ig fua proprietate, penetrantia inftar fpiritus five mercurii. Pro vent fudorcm, uniuntque fc cum fulphure naturse Archa*o, dent fui fimili , exiccant , purgant , fanantque omnibus mo porrigentia rei cuique nutrimentum ac incrementum. Nulla tione poteft fpiritus vitalis feu mercurius, qui utplurimum pc corda fe fubftentat, hoc fulphure carcre, quia calor natu per hoc fulphur fovetur enutritur-, Et quemadmodum h materialis per applicationem lignorum fortificatur , fuftent;ui &invalefcit,haud fecus fit item cum noftro intrinfeco igne. 2. Sulphura metallica refiftunt corruptioni, fpecialiter veo, quando ipfa proprio fuo fale fortificantur, tunc enim expcdii*

&

v%

DE PHARM. CATHOL.
^ftfc

23

'%l facultatem
la

multd magnificentius , idque fecundum inftitutum naturas, rei, ex qua prsedictum fulphur extraftum eft.nam fequuntur naturam illius rci,ex qua funt extracla, & ifta ^&iinia
4ura
illis

peculiariter adha*ret.

Caput feptimum,
"J

De proprietate

tertii principii,

nempe

Salis.

\k

ija

tiai

induratio omnium reconfervatio , conftantia rum , praefervat unice a corruptione ,propterea naturaomh litlpus illum fixis elementatis , vel creatis conftantibus, in comijn prote&oremque adjunxit j Eft principium igneum omnium ftatu confervare defiftantifiimum, quod alia duo in fuo efle

O
2.

JCJ

Al

eft

&

&

:i

r,eftquenatura terrea.

folum eft indeftrufribile, inmbuftibile & inexpugnabile * Propter virtutes fuas praspotenm &excellentes, philofophi veteres Salem divinae majeftati aflilarunt, eidemque vim quandam divinam aflcripferunt , & Eleum ipfum dixere. Nifi Phyfiarcha Deus hoc principium,tanam tutelamjUtriufque debilisprincipii,fulphuris& mercurii,ork uafiet, creatura fua perire debuiflet, & quafi in nihilum reduEft ipfa radicalis veritas , ni Deus omnipotens creaflet falem, jj nam conpis Philofophorum confici in asternum non poflet h vationcm, fixionemque omnis rei fal unicusfolum peragit,-in i jgvine hominum , &in vefica, potiflimum deprehenditur. Sal omnium metallorum eft malleabilitas , & praz inopia 3. isfunt ipfa immalleabilia , hoc verificat Saturnus, qui plurima Sal metallorum g iparte fal eft , utid calcinatio ejus teftatur. .dicina eft prorfus fublimis quidquid mercurius & fulphur in g

Sapientum

terra fal eft,quod

I!

co!

bct

:o,

fifl

lii

meliorare aggreditur , aliaque pradre aatur , hoc fit , quia facilius liquefcit , fe extendit , ac fic humum fulphur fpiritumque vitalem confervat, adverfus om.dicina praeftant, id Sal

&

>

morbos defendit.

Caput

24
.

.COMMENTATIO
>.

Caput O&avum.
ajlris
,

JSfum Aicdicina Vniverfalis in feptem

in feptem metallis

id

^utrum

vero in auro^

mate

aue frimafit invenienda

i
.

philofophi, qui antehae & in hunc ufque diemt V_>/ Medicina Univerfali , materiaque prima fcripferuntj tantum opinionis funt difcrepantis repugnantifque,verum et tam obfcuri , utin fermonceorum fundamentum nullum fil

/~\ Mnes

venire:nam quandoque intendereMercuriumSaturnumque garem , fubinde vero videntur nitrum , five folum vitriolui gnificare utuntur fibi quoque his , vel illis nominibus , cui
:

longe aliud intelligant. Philofophi fuere perpauci, qui' femper metaphorice , vel alias, involuta quadam via,rem im defcripferunt quinimo amplius tra&ant de virtute runt

men

&

dicinali, vi

& efficacia,

quam
,

aliquid
vel ubi
,

de

re ipfa

quomodc
pofiimi

mirura illam probe dignofcere

eam invenire
qua
,

quomodo

habita notitia materise

fine

nihil efficiend

breviffime&certiffime, procedere debeamus s hinc dicitur, teriamenim celantes , folnrn effeUumpatefecerunt Ego hic autem

apertam

certamque demonftrationem daturus fum

quai

quam

non de vir bus, atverius de materia ipfa,& qualiter illa ad medicinam henda verbis plebeiis , ftyloque fimplici afrurus fum , exn ne , quod titulorum prxconiis omnes fere philofophici libri teant, & non de virtutibus, caeterum de materia, huc ufque
ante
fatta eft
:

me

nam

dilucidiffime hic

dubitatum
2.

fit.

Itaque tibi,fub confcientia tuae figillo, iterum comm W qiiod toti mundo terrarumque univerfo Orbi, materia nofti $:; comparanda,ncmpe quoad virtutes:nam eft omniumraineralui metallicarumque rerum vis attraftiva , quia ^Amma, feu Sjfm

25 eftmedicina,menftruumque univerfale, per quod mediciu incipitur, & finitur s talem materiam feperimus in omnibus u:tallis fufis prarcipue vero in non fufis , quemadmodum ego k:uliariter de unoquoque metallo fum dodturus. fyledicina unipndi
,
'
;

DE PHARM. CATHOL:

:'f.

quse cundtas metallicas juxta ac humanas infirmitates nedum in omnjbus metaliis conjun&im, verum faminauro folo, ejiifque magnete. Putant aliqui, ipfam in rarfalis,

rat, confiftit

omniiimque metallorum origine, folum cfle reperibilem s andoquidem tradux, five propagativum femen, inibi occultan fit & femen hoc eft vera noltra materia prima, duplici moarmafus Saturnus, & revera dujtUx Mercurius, qui proprium mi m fulphur fecum habet; ex hoc nunc omnia metalla nafcuni& generantur, funtque folummodo, ob fua fulphura & falia, pirum eorum abundantiam, diftingvenda nam in illo latet rema medicina , praecipue quando Sulphur & Sal ex auro iextrahim , quia koc etiam folum omnium aliorum terreum planetarum facultatem & proprietatem continet. Defeftu vero auri,poteft prcdi&a medicina,ex prima quoh materia,omnibufque metallis fimul in unum conjunHs,proiri, nempe ex eorum fulphure & fale,quse per fympathicum
c:i:e
un:

imi

iqiK

ioli

ci

aii

tnB

noij

j.

icn

iti

tallicum

ignem extrahi oportet

nam

haec }rfagica funt ele-

tta , quse in metallis fui fimile in nobis ad fe trahunt, ea taugmentant, fulphiirque eorum, five elementum ignis,acdunt,ut hinc Mercurialis ligatura nimium debilitetur,&terra terfus fimilem incenfum ignem^prsedominantemque animam, iis parvi fit reputanda , propter quod expertior artifta facile % n adfe trahere & potiri ea poteft. Quod fi nunc talem animam tibi per Idagica elementa k ciparafti , tunc appone ei proprium fuum falem Scjpiritum Andi ex anima Mundi , folveque illa ambo principia in eo r : (piritut proprro fuo fangvine tingitur , proprioque fuo affunde huic optime tartarizati fpirirus vini \ fcrtificatur j S f partes
.tco

oi

len

njs

ti

ii-

26
partes tres
,

COMMENTMTIO
&

digeratur aliquamdiu, fic obtinebis verum fuj-emumque Aurum potabile. Sin vero metallicam difcuphs mc(!:i. nam,tunc prsefatum fulphur falcm figito cum fuo fiiritu Mn(imul retro concomitatur 8cc. di, qui femper prsecedit, me, de Medicina Univerfali,de Magicis elemeris, f. Hdc vice

&

& folutiva necefiarid igneaclavi,fufficienter fatis tradrafle opii]

nam
hic tibi

demonftravi,quod univerfalis medicina in auro| materia prima, &, ncceflitate exigente, fimiliterin metallis qubd per Magiea elementa exil nibus conjunclis deliteat , ilt paranda, proprioque fuo fpiritu in aurum potabile, & met cam quoque medicinam redigenda. Itaque hoc filum perfjj dam,inque particulari de quolibet metallo agam, ut omnimfc

&

materise

primx

recordari >

eamque

tibi pofsis

ufque

&

ufquf"

quide ob oculos ponere.

Caput nonum;

De natura
i.

ac proprietate terrejlris Planet^Satm

eft terreftris frigidse naturae
,

multitudine corL tibilis fui falis omnia metalla prsecedens habet mul prseterea mercurii, fed fulphuris boni continet parum fiint hxc inquinamentis plena,quse illi in matrice eorum agnata f Hsec immunditia prepedit , quod anima Mundi, per aftn fuam influentiam,perexiguam fecerit unioneminter triailla cipia,qusecx hujufmodi infirmo atque corruptibili corporc admodum educuntur; Ifti vero , qui aceto , poft prxcedei calcinationem,falemSaturni extrahere conantur, graviter graviflime decipiuntur , precipue dum vulgari aceto ad hc tuntur, nonSapientum Azoth , quod de immaturis uvis I eft,immaturometallo,fpeciali fit confe&um modo;qui meta A:: hoc immaturum ignorant, falem non confequuntur,fed tant

Q Aturnus

&

DE

PHARM CATHOL.

27

odo

cr

phicus

mcrum Saturnum,ficquc deluduntur. Refrus vcro philomodus eft, quando omnium primo fulphur illius elici-

us,falemque ultimo elixiviamus. Mediator univerfalis, feu meum conjungendi, non potuit in hoc Saturno, velut deftructibili :mt|adam domo, conftantem fibi figere habitationem. iop 2. Sal faturni omnibus numeris frigidus eft, fulphur autem eft lidem aqueum , attamen calidum , hsec difcordantia deftruit gidi Saturni refidentiam. Mirigat temperatque Saturnus caloomnibus metallis aci mfuperfluum in infedto corporc Veneris:
n\
:c,

au:;

illis

:u
pei

orbus eft, hoftis

&

mors

>

&

vice verfa

eorum quoque

eft re-

crc&io ac vita :Inteliigo

mu
ui|i

nunc philofophicumSaturnum,in quo b re&a refurre&io, veraque infeparabilis vita, ftabulatur. Hic vivum eft infantium ille heluo,pater, fratcr,foror,amicus,ini-

Ifj

hinc geftat talis Sacunctoriimque planerarum latro $ utroque latere ambabus manibus fuis falcem,ad denoadum,perhoc,naturam fuam ac proprietatem. Infumma ille fe Saturnus cft duplatus , qui dupliater armatus^ ex incremento decrementoLunae ( ciim ipfa ftaret in ta&u primo ultimo} verum Philcfophicum Saturnum abiit, talique cum conftellaicus,

&

rnus

&

&

:CJ!

i]Q!

de terra[forte meliiis, ccelo] in mundum venir, &perpleniiium,in folarem fplendorem commutatus eft. Ecce vero , uc m | 3ente fe claudicans ille grallipes in celerem aftivumque Merrium Philofophorum convertere transformare novit eft
*ne

&

n Azothi Univerfale receptaculum. | 3. Saturnus vulgaris, ncmpe mineralis, qui inculpatus, veram
jjb

viam ad Mcrcurium Philofophorum fi hunc interro^ mus beneque examinemus , examuffim ab ipfo ad materiam imam ducimur oportet nos vero deliberare, morofiimque Sarnum non priiis pro inftrudtione interrogare, donec cum crefitejam Lunafitfceliciter ex uno latereconjuntus,neque alias, $ altcro latere, a pravo quodam afpectu impeditus j debes ipn liquide habere prz oculis videreque, quicum loquaris cx-oqui nihil efficiesj quia aftra,yelut lumina cceli, habent finguDnftrat
:
)fC

ff

(jj

Y]l

S f 2

larcm

COMMENTATIO

*arem cognationem cum oculis animi intelle&iifque noftri, ui folum hoc apprehendere & capere debenr. 4 Uc vero etiam medicinalem ejus virtutem tangam i Ift fingulare per fe folum pro liene fpecificum , & quidquid ultetus Calent fal Saturni, inque bonum temperamninde dependet. tum, per duas partes fui proprii re&eque praparati fulphurisjjr ducitur. Quid Saturnus porro poflit , id alibi apud famofos expertos Medicos , copiofius expeditiufque defcriptum inv< jnusyquo de praefenti iifto, meque ad benignum Jovem conii
to.

Caput decimum.

De

natura

& proprietate

terreftris

planetA

Jov
(IC

ftanni.
ille probus juftus Jupiter influentiam fuam ha wi terreftremJovem,qui, polt prarparationem fuam, fe ro aerio fuavi cum fale, fulphureque lunari oftentat,&- Mort R bus virtutes fuas prarfentat. Habet quoque fpecialem fuam fluentiam bonus ille Jupiter in jecur, fanat propterea illud, nefque aftedrus qui mde oriuntur. Oportet vero ipfum exjj a fuo cubo,qui huc ufque in ternarium dominatus eft, libera efle, adharc certam portionem primae materias apud fe hab qui Jupiter Q fiquidem in fe ipfo nullos prorfus radios , ne fcintillas feu veftigia, materiae primae exhibeaQ pro refracta; perverfoque Saturno aeftimandus eft. 2. Jupiter cum plumbo neutiquam concordat, hoc valde lum eft, hinc cum materia prima ctiam non confentit, pro hanc cauflam nolo me diutius cum Jove occupare , aft per 2d praepotentem illum belli ducem,quem Ferreum Capitan

Clneritius

$2

<

philofophi intitulant,

Caut

DE PHARM. CATHOL.
Caput undecimum,
ultt

i9

De natura& proprietate Martis

ferri.

eran

?J\
11

lm

Icunt philofophi, Qui ignorat Martem> non novit ^Artem , id eft / qui nefcit, nec cognofcit qualitates ferri , is non eft artifcius juinon fcit, qualiter Mars per illud, quod in fe ipfo latet, deftru-

Cffi

dus,&fimiliterinmateriamfuiprimamredigendus, idemquoq2,Chymicis fuis ftratagematis> martiali inexuperabili belli duci pum eft, extrema ejus in neceflitate, laturus praefidii. 2. Mars habet folare calidum fulphur, ab extra quidem alhus ap[
:

jf

A-et, verum abintra ruher eft

Sal ejus a proprio fuo fulphure ta,

pmaturatus animatiifque eft ut etiam fugitivo raptori , nempMercurio,multum negotii faceflat Nam fal Martis poteft
:

nllsrcuriumconftanter coagulare atque fixare, prsecipue dum illi :usSaturnus duplicifuo gladio armifque fuccurrit , citra cujus :ro vero&fublidium, nihil ardui nec heroici, adverfus inimiffuos,vel in favorem amicorum fuorum, Mars efficere valebit,
n,ft
iloi
fuai
lud,

ratione,

quod coagulatio (ut omnes mecumphilofophi

-

teftan-

.bcn

)folum in Saturno fit reperibilts 9 iwno contumax Mars in aequilibram

s

qua autem via cum hoc

&

fcedus tendet

feque

fit participem aliquatenus fuperius indii ipfum ad triafua principia oportet prius efle reda,i fii nam hoe per Magicos ignes, quceelementa funt philofophiOT, iclavefque falutis^ Itaque vide, qui fenfum meum dextre ca-

Saturni redditurus

acl

&

\i
nt

s,relege fcripta

mea

fcepius

ufquedum fundamentalem
idautem
fieri

in-

eftum animo tuo bene

ij

m
pj

fi

nec cothurnico-philofophicum imagineris tibi, me aliquo modo

infixeris,

non

poteft,

:ere

depinxi, fic quoquefemftylum , ut tibi res defcripfi ,nulla alia formi,fpecie,nec figura, pulchellx inftar piclura^y

&

o oculos tibi ftabunt.

3o
3

COMMENTATIO
:

Ut vero ad rem veniam, fcias, animofo illi gloriofo bell Marti adimere rapinam prorfus efle difficile , oportet i aftutia,inquam mulicbriargutia circumducere: nam omniu tiflimi acfapientiflimi adverfus hanc valent nihil: Sumam cxemplum,qualiterjudith Holofernem,DaliaSampfonem,& lieres Ethnicas fapientipotem illum Salomonem in ruinam cipitarinty quemadmodum & olim cum Venere ejiifque
ci

non fine ludibrio, castero que planetarum ignominia, utde hoc fabulatur poeta&c. Si Venus Marti femel par pari referet , oportet ut rem caute gar, aliter praeparari & exornari debet fimiliter non am priflinam fuam lafcivam falacem faciem formamque hab fed oportet ipfam inverti ciimque Simeonequafi denovo n ci, Signum novi ortus, veftigium vitas, fpeciefplendoris fol
generofus
fatis

Mars

expertus

eft,

auro infercum fuper frontem geftare eam Raphael jam honoravit ac ornavitj
,

Hoc ligno medici nam angelus Domin

prema

, fuos quoque c 6tere vita: infigniturus, quemadmodum fubdolus fatanas fuos tinentes, fingulari perditionis ftigmate, figno videlicet let

illa

die, in clarificatione fecuturus eft

Saturni, qui falcem ftat, dignorat.

4.

fuam a dextra contra inque laevum

latu

Obfervamus etiam &animadvertimus,quod,quando i num occultumque in Vcnere externum , &: invifibile ignoi que viflbile & notum faftum eft Venerem tunc non amj
,

nofcamus/ quia figno

prsecipue facri baptifmatis lava propterea poteft nunc illiMartialis h crederc fidemque adhibere nam veterem fuam formam, ntu ram ac effigiem,plane &plene reliquit s cor calidum illius ir viens adinftar eft cordis frigidi recani Saturni , quando priri
fidei,

&
:

dcnovo regenerara

eft,

'terreftris

Arictisgradum ingreflus eft,&una falce Orientem. vero Occidentem versus, ferit & meflem facit. Talifrigida nere prasfervidus Martis cruor temperatur condefponfa adco ut ambo infinitos fru&us , folaremque fobolem, tantaji

&

DE PHARM. CATHOL.
creaturi
i[
\

multitudine,quanta
;

eft in litore

arcna, Sc quot polo

\\x.

llUt

!ac

:,j

^
UE
i

Concubitum autem illum Martis, & primogeniti Veneris, ioportet in diluvio ignis Si fcies jam hanc Venerem probe :parare, meiimque fenfumdextre cepifti, fortunatus esin hoc ndo, quia opus folummodo habes,uttibi in veritate dico,Veem in mineraleredigere, & illud in aquam Mercurialem, at:exinde clarum quoddam oleum conficere , hoc fingulariter

c S

^ laftrali cuftodi Sale, eftenim generativa& feminativa virtus jo } Idcirco illud bene confiderabis , quia nequit te diutius
nere celatum
*z

^l

t,imo
icntia

tibi

hai

ac

, quod philofbphi in alto & profundo occultaomnes cceli planetae, cum fuis pravis afpcctibus, opulefcentia ad pariendum, nunc non amplius pote-

wi
tflti

toflicere.

ik

m
uc(
iiiM

led

vitriolum Ve\$ per hoc intelligere, ne proprii fua phantaftica imaginatioleludatur ^ vitriolum eft falVeneris,omniumque metallorum ritriolicum obtinet guftum afpe&um , expertus loquor, igicrede mihi, plus non dico , quam coram Deo cogito defene,fique ncceilarium, necOmnipotcnti difpliccret, ad oculum
.

Jam nemo fibiinanimum inducat fuum,me

&

lan

aia ifta
:es,

demonftrare poflem &c.Eapropter diligenteranimadin

nam

hoc totum

confiftit,

idoi

flibileeft tibi, fcelicem

& fi in hoc introitu erres, colophonem attingerei nam inquit

coepit, habet.

igoj

irerbium,

2)imidium facli , qui bene

,

igius

'

hac vice de Marte fcribere haud aufim , antiquus eft es fagittam fuam armis geftans, clypeoque fuo equeftrem lann, per hoc denotat heroum fuum ortum nobilemque profai,dequo Tubalcain teftimonium perhibere poteft. Egopcrro,quod ha&enus occultum fuit,idtotum vero ar.

jam & expedite, ob oculcs pofui manifeA iquereddidi, adeo ut inneceflanum reputem de natura 8c
'..

Vmatori, exprefse
,ine

Martisjulteriorem dare inftrudionemi

Cum

alioquin

quo-

32

COMMENTATIO

quoque, cx forinfecis Martis gefturis atque apparcnte poftra, patre^matrejOmnibufqueejuspraedecefToribus confangvineis,er. facile fatis dignofcerc fit, qui vir fiat, quandoquidem perfonstpj fius totum regat orbem, coerceat,& velut fub pedes fuos rediac Nam Xlars mundo crux eft flagellum , quo inhabitatores im

&

caftigantur,&ademendationem fuorum peccaminoforum itum adiguntur, ideo non debeo illi, ex metu ftomachofi fui iracudi animi, verbis nimis prope accedere, Ccd me ad medicinam convertere s Quamvis hic tamen illius in bonum & favota foflbrum minerarumqueConfultorum,fatis adhuc recordari fem Nam magno perfe&o emolumento, tempore brevi va ferrum infignicum lucro inchalybem,& fimiliter,fpatiolon; rijMarterri valemus evehere in Venerem cujus proba in p diebus adduci poteft, & facit hoc quoqucadconvincendum qui transmutationem ullam admittere nolunt, de quofuo tjl pore plura &c. Curat imprimis ^an 7. Nunc ad medicinam me accingo.

mm

omnes defefrus, qui a bile oriuntur & inde derivantur, fingdl quadam myfticaque fympathia,alias fulphurejus cordi acjdl unice competit. Sal Martis in arte Chymica praspollet; prartjl idem in medicina famofum fibi nomen retinuit nam prorf omnibus morbis, qui ex fulphurc humano inflammato proc| runti & cum fel, praster falem, valde virulentum aquofum feui fulphur vehat, hinc fanat fal Martis omnes ventriculi febres,<ja:

bilis

exuperans cauffavit, fimilefque plures,quas omnia mihi compendiolo recenfere eft impoflibile, propterque motiva nn nota defifto Ideo fcilicet, quod intentionatus fim, poft m editionem, latius fufius de hoc difcurrere s oportet me ^i dcilloadhuc conticere , donec prius experiar , quomodoiii meus labor,& experientia, prsefenti mundo arrideat,&quid ici. inde fibi profe&us confequatur. Forfan quoque Mediciinig narentur mihi , quod nimirum Chymicas rofas tam temcniii
-,

&

dignis proftituam, qui pedibus eas fuis contrituri ac

commaa

33 utinfipientummoseft,omnia contemnere, qux ufque ^ iieadipifcuntur, aut quae apprehendere neutiquam poffunt.
G ?

DE PHARM. CATHOL.

fifunt,

"*
r{

nuini fcientia? hujus fe&atores, feu difcipuli, etiam forfiran, ubi

res

mi
lrj

ignationem Medicorum animadvertent averfantes fierent, timqueTraftatum,quem omnium illorum in favorem confcripmperleftumrejiccrent& deriderent,pra?cipue cum innumeri ochymici ac pfeudophilofophitotum ceu mundum deludant, Itifquc mille praxium prarftigiis homines circumducant &: jngant, ingentibiifque expenfis objiciant &c. Intentum autem imnonefle aiiquemcircumfcribere, velinfumptus praecipitaat tantummodo cogitare , quomodo omni malo prasvenienn,refiftendum, errantefque ad relam viam revocandi finr, lcoramDeo, tumtoto Orbe confiteor, Me videlicet , non ex
,

to

trbia,

fed infpiratione

& impulfu divino

verum enucleafle

fun-

i,quofublimishujusfcientias Amatorestuto incedere poffint; urfus, non ex opinione me, feu ore aliorum,fcripfifie imperter-

ac:

pn

pra

kingemino, quoduni, vel alteri, arquo finceroque fecretipeorarcipuum hujus Artis libenter fimoftenfurus. Jamveroprarcipuum,feu cardo, totius rei eft redu&io, five fimam materiam deftruftio, nempe in tria fua principia^hoc a prascipuum eft ad Univerfale generaliffimumpundbum, unirsedicant philofophi, Facilius fit aurum quatn corrumpitur au.

&

bre^

hoc poflum tnum aurorarum curriculo, omne per materiam primam &c In teftimonium vero hujus
praeftare

Ego autem

flibet

fulphura, faliaquemetallica,fingulariterSolis

& Lunse,

nadmodum& aurum
ii,qui indiguerint,

lunamquePotabilem, adaptari curabo, apud me reperient, omnia candide, non

vide,ut decet.&c.
:ol

Caput duodecimum.
1

jj
ifltf

Denatura ac proprietate
Urum
eft

Solis^idejl ^auri.

\$

metallum omnium purifTimum , fixiffimum l\ perfe&iiTimum,in quo qualitates elementorum peroptioncordant,&quamvis quis ex alticorufcante colore auri ju\\

&

Tc

dica-

a4

COMMENTATIO

dicare vcllet, fulphur in auro aliis principiisjfeu elemento : terrse, anteverterc , nihilominus experientia retam& ftjik mcntalcm veritatcm aperit , tunc videlicet, quando aurumipe anatomiam, vi Xlagicorum elcmentomm,retroagitur in id,

&

fuit ante,

ncmpe Mercurius, Sulphur

,

modi

radicalis folutio peragatur

apcrte indicavi, idcirco unice tibi eft profc&o exiguum quid, veriim fupremum hujus mundi jium, maximeque hujus Artis necefTarium,4ftiufmodi igni corpus redigere in fuaprincipia,&:id inde efficcrc,quod prii adhsec terreftre map te conjunctionem ac fixationem fuit,
:

& Sal. Quaiiterautem juj continuo nullibi non rmi advigilandum eft Nair,

&

tum,feu molem,tempore tam brevi,ab his principiis fcpaH vel alias, per Spiritum Mundiyin conftans corpus figere,quae ijH cina eft, pro metallicis humanifque corporibus , in omnibij||
fctibus, citrapericulum tuto ufurpabilis.

I ;
I I

2. Fit vero hsec conjundtio, interea dum cuntos fupreu aftrum planetas per praefatum fpiritum tranfmeavit, &alias Et quemadmodum eft impoftibile,aliquod Particularc, feufi verfale,abfque Spiritu mundi (wict cujus eft Spiritus Saturnaljp plicati Mercurii ufurpandus3conficere& pcrficerejficquoqu nonpoteft, ut Univerfale generaliftimum, extra tria illa ex auri , afFabre conftruamus &c. Propter hanc rationem SapiH. trcs illas igneas claves , quas ego hic elementa \lagica bapK quibus folidum Solis corpus referamus, illius animam, cla& tumque corpus certo inde cducere pofTumus,tam fummeSoC funde vclarunt,ut aliquis, citra expreflam voluntatem benep tumque divinum,pertingere eo non poftlt. 3. Ut vero verba mea habcant efFe&um fuum , ac matt hic ctiam non pra:teream,quandoquidem fuperius dixerimi materia penes omnia metalla fit reperibilis,cujus tum proi nemfcci,ut apud quodcunquc mctallum infpecie deeadei dicinafeu matcria, mentionem faccrem,fcias, Quod noftra ro talitcr fit confidcranda matcria,qualiter centrum^feupui in circulo&circumferentiaj- namaurum rotundceeft inftarifhl

DE PHARM.
:

CATHOL

&

funde plenumperfectionis materia* prima* folare corpus comKi f licat ftx his rationibus dicitur mareria prima non incon,

lni5

;:

ltci

Magnes,- cum ipfa folare corpusaSole mutuaaurum econtrafulphuream animama prima materia con:fitj& iterfibi attraxerit,ex hisjam perfacile Philofophorum Azoth,
fenter Solaris
*

nor!

imiliter

Menftruum

univerfale poteft
,

fieri

quod Sapientcs

^ im noftrum nuncupant cum abfque aceto pradictam ma^ am non fit reddere lcibilem Nam Cc3.tet materia fulphure,
:

f
;i

c
lc

vero manifeftat vulgare2cetum,dum utpote, quantitate de,acetum illi adjungis, adeo ut tres digitos circiter flipernatunc ex aceto dignofcimus , cujufmodi fulphur fueritintus iiltatumyln hoc jam fummam totius mundi eft invenire meI

nam, ex quo verum aurumPotabile , ope prxfati Azothi, feu :eria primse , confectum eft, qux cum qualitate fua materia plenius nobis per acetum notificata eft , ita ut omnimode f ofciamus,in auro hoc animam&c (piritum^dundi , quemadmo^ ipunctum in circulo fuo,efle occlufum, quod totum hic ma^ am primam nominavi. m Sed poftquam promifi, paucis expreflam fundamentalem, tunc eft quoque P iedicina Univerfali, perhibere do&rinam , k veniens, ut me iterum ad commune aurum convertam. Sol cor omnium planetarum , unde illi compety anquam vita Quemadmo^j i:er {edes deftinata eft in medio planetarum u enim cor humano in corpore ex illo medio quafi omnia E: nbra mover & moderatur , prasterea ab omnibus inibi artute fimul adminiftratur,eodemetiam modo oportetfolem cseteiftris ex illo medio fplendorem fuum, fulgorem , feu lucem, p imunicare Econtrario vero ex utraque parte foli quoque ab 94 planetis fervitur: nam fa?penumero foli,per proprietatem aptf tium aliorum planetarum,ab utroque latere adminiculatur, tfk iifol frequenter,ex aliorum aftantium planetarum proprietat brtificatur&fupraomnem modum cjarificaturacincenditur,
nni
1

,.

10

fl

&

'i

'fy

K*

Mar&igneus Venufque calida expediunt: nam domus Marquae eft Aries, principium. eft elementi ignis; Sic unus ignis

Tt

per

COMMENTATIO

pcr alium iriflammatur, fnque quantitate&qualitate augeturfg. nis auri nil aliud eft, quam ejus Sulphur, ficetiamin Veneafc Marte eft intelligendum ; Ex his rationibus eft quoque dunt in lis fumma nobiliilimaque medicina,imo omnium metalloun
virtus
f.

&

operatio.
eft

fpecificum cordiale, quod moderni Mediciiirei vcritate negarc non poflunt, quando ii rude corporale aurn, aliafque infcparatas gemmasjreceptis fuis prarfcribunt, putates
pofle ventriculum patientis

Aurum

earum virtutem

& facultatem
:

foha-

do
vis

vcl digerendo extrahere, folutamque proprietatem longiufc

eum dirigere, ad quem illa requintur Quanunc autem verus Spagirus, per fundamcntalem expeiotiam, quafempernitor mequedefendo, his lllorum erronbu.fatis obloqui& obftrepere poflet, hac vice equidem ego non fa> fed pmerire finam hoc folummodo pro parte mea inde Om:: vans,qu6d,juxtaillorum propriammet opinionem>inaurofibat: tributa nucleetur medicina Et cum iftud flt ita, quidnitf fumme depuratum aurum,nempe tria ejus principia, multopiL
finem, lociimque
j
'

peditius fecuriiifque poflint efficere

? fiquidem ipfum ab 01 bus inquinamentis terreftribiifque manibus exoneratum, adi rificatum falem animam illuminatam reda&um atque rj clum,quinimo in quandam potabilitatem ada&um fit s Qu|

&

admodum nunc hoc Aurum potabile five liquor, faciliter fcjfc mano in corpore feu ventriculo diflblvit, fic diffundit idexfc
,

quoque libenter, imo protinus fe efTundit, omnia membrape.'* dens totumque fangvinem , exercens univerfalem fuam efca ciam &: operationem, ut Univerfalem Medicinam dccet, &; fumma cum admirationc Qualiter autem ha?c medicina aphcanJa fit Medicis commiflum relinquo, qui ad hoc etiaj propriatum quoddam vehiculum poflunt prasfcribere. 6 Huclenusficca humiddque radicalisfolutio occulra fuit circo Medici indiflolutum corporalc airrum, cum inquinam< fuis, patientibus neccflitati fuerunt prafcribere , adeoque cteum iimul cum cortice applicarunf,nuncver6,infolatium:a
; ,

iuj

DE PHARM.
^
ttis

CATHOL

$}

Orbis, Amatoribus artis

hocTra&atu vera folutio,Univerfa-

^ menftruum,per quod omnia& quselibet metallica' corpora in 8 latcriam primam debeant reduci, exprefse revelatur inque lu^ i;m evocatur,ade6 ut pofthac de veteriOrbe dilucida quredam intillans lux exierit & elucefcat s Et licet ha?c lux a Deo om& jum conditore jam dudum creata fit, nihilominus Mundihujus
non omnes talem comprehenderunr, ex hoc fonte fum ego bonitatem Dei manifeftare, & hoc prafenti nfc e,feneftram & januam ad materiam primam refcrare, quemadM odum jam eas omnino late largeque adaperui , ingredimini ^todo omnes, qui vofmetipfos nofcitis (i ad hoc fublime Opus habiMulti s fitis, nec ne,nam digno quoque jure dicere poilumus itvocatitpciHci veru eletli: Tu autem, qui unice ad hoc delettus
e
a'u

habitatores

pui|ommotus

"xpt

)fii)

non

nde

metu intrepidus ingredere , philofophis te convincito, ;rmitte tibi figillum eorum imprimi , finceram ufque in finem
i,fine

irolii

lum

duc vitam,
obtenta,

fic

hic

&

in futuro gaudebis, cordifque tui vo-

oidfl

>te fiti

Deo

gratias seternum perfolves.

ddIi

ibo
i,ji

jiiei

,-

(j

teri:

tidt

7. Unum vellem fane lubenter adhuc hic adjungere, formi>autem iram Martis juftitiamque Jovis, hinc propofito meo >ortetme defifterej Interim veroefto sequanimis, repete husLibellilec*tionem,donec lucem inde hauferis , quam nemini, quibus etiam plus prseftare paratus fum &c. fi elediis afTaveo , bene meriti, & alii fe crucianto fuumque appendunaudeant Interea quofi ele&i fint fjficut ego feci, atque ita tentent
,
:

>rap

nehoc

meo

labore, fidelique inftruHone,contenti funto

eft,

:Nam

jhi

:t,S

021

:tii5

iisegode fundo cordis meigratulorj iiibus aDeofautum & non ad iperbientes, avaros, qui folummodo ad vanitatem ci honorem, five proximi fui falutcm, afpirant,Q Domine poli ifte Architt&on, ccecitate ferire dignare, ut Sodomiticos punii,ne januam juftificati Lothi valerent invenire. Angelus Do,

continuo illis in via ftet,quemadmodum isBileam,qui votus erat ad maledicendum populo Ifraelitico, refiilebat & pra> omf diebat, ne voluntatem fuam exequi poflct: fic fiat etiam
ife

ini

i2tf

[j0

Tt

nibus

BS

CTOMMENTATIO
iis,

nibus

qui mala cogitant

electi

multominus

nec a funt. ^Amcn.

,

Deo Omnipotente vocal

Capuc decimum tertium.

De
i .1"

natura &* proprietate Veneris^ cupri.

corpus prorfus terreftre,quod fubliii L jlquodam folari fulphure oppietum eft,hoc autem,pra2 c^'' bilitateoflium infirmique impuri habitaculi, non potuic mibi lu bilem fibi facerc maniionem , quando corpus deftructum oportet anima defcedat fuamq habitationem deferat,- Quisqis nunc hanc animam,perX^/Va in igne elcmenta nutrire & conirvare, pofteaque a corpore calcinato extrahere novit,isverumI jus libelli fenfum obtinuit, nam luce, quae fplendet ipfi, pot gaudere > Hoc fulphur, quo Venus circumveftita eft, colore !::( iblare longe antevertic, propterea quod fulphur folis notabilicc:; fulphure Veneris melioretur Etenim quemadmodum verusH:: fangvine konis viridis fe nutricatur , ac iic totus fangvinulenis

T Abct lafcivaVenus

ew

efricitur

& accenditur-,

fic

eodem modo

deleclatur, cibac. ford

catque
gaiur.
2.

fe quoque aurum tinctura Vcncris ac Martis:idcirco eijf non vacanter, nec abs re, dixere philofophi. Sol non tingitytiiji

Rex unam unicam folummodo

quo hxc
contra
ei abftraheretur, forec is

habet honorariam
nudus

veffr

cafu
efTec

pue

omnem regiam rcputationem cum Regum mos fit omnes circumftantes

& ludus> hoc aut| & dignitatcm,pi

auhcos ex
fuis|

galibus ccnfibus,collec"tis&reditibus, quos famen antefemp( fuis fubditis collegerunt, ditare. Si jam philofophicus Rex nof
flve aurum,fuis defervitoribus

& aulicis benefadurus fic, eofcie opulentaturuS)& ad honoris alcos gradus evec"curub,cunc opoiet ipfumquoque priusexigereafuisfubdicis impoficioncs,contri> tiones,vec"cigalia,feufimplicia colleclaj Subdiii autem Solis fnc
N:rs

DE PHARM. CATHOL.
fars

35

atqueVenuSjhi funt cum bonis

fuis

& fangvine tanquam ad&

Sitii fervi
ti:

auri,&inomnem

neceflltatis cafum,regi afliitere pa-

1,

mediis, novit mille viis fatisfafrionum , nunc jnccontnbutionum,nunc evacuationum, ,umtionum,fortificationum,omnifqy generis colk&as indicere, nnia a fervitio regis fui ac Principalis, quemadmodum ille pra>
prarpotens belli
ribit, fic in

Nam

Dux Mars

fervitium

&

rem regni impenditur: Hoc &adhuc

i\\e Jtatiofk ratio eft,

i;
prz

ajus

quid poteft Marsj

nam

quod,ubi fub-

nia

jci

luii

cco:

pauperes $ &, morigeri iinc )i ubi reges funt opulenti, quod inibi inopes Et fi ex jbditi, ac confequenter nulla quoque timenda rebellio efperatione forte feditioaliqua oriretur, Mars mox adeft, rmnc componir,idcirco maximiMars apud aulam fit , quia regni
tifunt divites,ibi reges necefiario

debeant

efle

&

%:
,

bur

&

honor

efl.

f.

lore

li
ven

13. Venus vero quamvis quidem aftu, ut vir ejus Mars facit, gi profperare poflit, equidem ipfa nec die nec note feriatur, dutitur proprio fuo corpore, & ftat omnibus mercabilis xre,

\u
c.fo

rcoi

nt ecclefiaftica?, five fseculares, ca:libes feu maritx y hoc nihil ad ipfam, cum omnibus fe propter opes proftiextraordinariumitjnam debet regi fuo annue ordinarium tre tributum,qub rex opulefcere poflit-,Summatim Venus parre

perfonae

11

&

)i

dus fuis

ftrenue fungitur,eftque regi fida famula, ut in calida,

vei

Jm luxuriofarum regionum primariis urbibus videre eft ubi fflma curia, ad vitandum Sodomitica peccata , Veneri relut
npiteriium fedile ac palatium deputat, &pro certo anniver>io tributo concedit. Quemadmodum nunc hanc Venerem > -fubditam regis, contribuere oportet, fic fimiliter oportet noamVenerem corpus fuum prcecipue anima fua auro divim conferre fplendorem; Et licet Venus fatis hoc fit praftan,attamen non eft illa fola-,nam omne praeterVenerem,quod bicundo metallico cum fulphure invenitur , aftro Solis aftine !,fcque libenter cum lulphureSolis fermentari finit, quia fmiie

u
n,p

(fm
'

e uj

&

gnjj

jC il

C pj

jjji

fui J-mili

ortum habec , ideo Jimije fuijimili continuo

& femper
4. Al-

uder.

4o
'

COMMENTATIO
4.
,

Alma illaVenus proprietate fua haud exiguam prsbetta tioduclionem Menftruum Univerfale prxparandi nam ex ski
pra?parata&vere fundamentaliter inverfa Venus jam amodchu minerale quoddam, mincrale autem in Mercurium Philofopjjb rum abiit,inde jam, fubfidio falis ammoniaci, verum lac virg provenir, permanens illa aqua, quod inculpatum genuinum verfale eft menftruum, verus ille fpiritus Hermaphroditicus^ du^ ille Mercurius,unicum illud medium folvendi, animam c corpore conjungendi&c. Et licec corpus Veneris horribili fic feclrum lepra, nihilominus ipfa, poft prseparationem fuam,
t.

&

niflcos eftettus
5-.

magnaquemira

edic.

mum
ilio

Aftrum Veneris habec fuam influentiam penes micro in renes-, in macrocofmo autem incuprum, five terreft;
aftri fui

Venerem, qua?,vi fufceptorum

venit
s

beneficiorum, renibus a

Caeterum

eft

fulphur Veneris cordialis

quoque

&hoc ideo, quia folaria fui ut fuperius informationem dedi. Quando autem Venus in tnrslucidum vitrum,cryftallum,feu ftirias abiit, per viam foluti reducTionis, tunc ea fuperexcellens eft medicamentum , u que facit ad magntnn Sapientum Opusr prsecipue ejus anima, exhibebit fe fpecie rubicunduli ponderofl olei. Sulphure risinternum hominis fulphur melioratur, roboratur & exinte
dicina,flcuc etiam fulphur Martis,

&

reftauratur^ nam hydropera quoque exiccat,jecinori fervit, datque omnes fangvinisapud mares&fceminasfluxiones,fpe tim vero, quando illi aliquid deuniverfali menftruo adha? quodfe fine illo a?gre ab anima feparari patitur. Et ut diffi^ eft fegregare fpiritum ab anima fua, fic quoque folvens noftrui .|( fuo foluto fine detrimento non eft feparare. H 6. Vitrificata & fixata Venus pellit tantum fudorem fal vW per fpiritum vini clarificatus purificat , debitamque efficit d:j
:

ftionem,folvit calculum
tartaros, quiin vefica

renum

citra

dolorem,& omncs

vifccfc*

Mercurii oblivifcaf

& alibi quoque nidulantur &c. Ne aui oportet me laudc nunc & virtute
praci}tji

4i & ad fugitivum fervum nempe Mercurium ta|:neris defietfere qui pede carpic icer, refleStere, qui feruus eft & non fervus fjftco oainus & quoque non dominus , uc fequencibus laciiis decla,

DE PHARM. CATHOL.
,

m
Caput decimum quartum.

De

natura &* proprietate fugitivi JMercurii.

1,1

icro

PHilofophi veteresMercurium folummodopofuerunt in fecunda honoris menfa, quod fummopere admirandum eft^ fftamen Mercurius de natura generoius fit Scfuperbus, ac fe im fuper omnia aftra evehat,ad denotandum, fedem iuam jutiperitis efte oportere & fibi fupremum honorem deberii ndoquidem in ipfo fummum fanitatis humanse arcanum fic reibile. Eftalioquin omnibus aftris propter aftrale femen focia,

&planeta,
|ue
ii

ii)i

la,

rcV
xini

rvit

s,lji

adii

tdii

ofe

conjungit , in fuo punfto fortificatur: reddirur hicadhuc malitiofioryfin vejenignus, tunc ifte per unionem Mercurii melioratur > inque pofito fuo fortificatur. Infumma Mercurius eft inftar homineutralis & politici,qui neminem lubenter offendit, fed omus applacet s Ahas eit de natura fua calid-us igneus in toto efie. ignis metallicus tam eft apud Mercurium efficax , ut : fuum corpus in continuo fluxu debeat permanere. Ec licet Mercurius hic multas virtuofas medicinales faculsac vires in fe habeat, equidem longe adhuc non eft Mercuf*hilofophorum: namMercurius Philofophorum metallorum Wercurius,qui nunquam calidus frigidus, ficcus ac calidus tc. Quiacomplefriturin fe quatuor elementorum qualitatesy curius autem vulgaris calidus eft in toto fuo efte , igitur is
fe
ille

quocum

maliciofus

fit,

&

&

(fo

citc

vifo

'c*
:p*

philofbphorum efle non poteftj & quamvis hoc fic ita, then non oportet ipfum propterea contemnere ncc rejicere, Sapientes antiqui mulciim & fublimicer de illo femper terint, quandoquidem ipfum,loco bene merita? coronse, luna
tcurius

'narint ac fole infignierint;

3.EfHce

4?
3

COMMENTATIO
Efficc

hoc

vifibik invifibile

& dcpone Mercurium a fuo offio,

facie

& dignitatc,
fic

natus cll,

prxciprtaque ipfum infra fe, rcdige in tcrram, udc multo majorcm calorem, quam antea, potcrit fuftime,

intcrroga ipfum tunc, &porerittibi matcriam primam , vcramjuc. clavcm ad magnum opus monftrare. Piumae ipfius evulfae funr, fu
alae

effigicm vcfpcrtilionis inducrunt,

&

facluseft

draco

terrcft.

ipfius calida in admodum frigidum toxicum commutata hoc fit per dctradrionem honoris , capitifquc clati prxcipiration hoc totum autcm ccdit ipfi in meiius, nampcrinfamiam, ignc niam & propriumcxitium,cxaltatur ad maximam dignitatem & c Oportct vcro fibi ab ipfo nunc caverc, quia eft vcncno. ftantiam quamante; fangvis cjus eft fubrufus, qucmadmodum vcrus dr nis cruor , cx quo csetcroquin ctiam lac virginis folcmus diftill

Natura

quod,ubi
in

cum

igniti lconis

fangvine

& fpiritu aquilae fcu falis

am

niacifuerit unitum,poftdebitam digeftionem cumfpiritu vini,d

probum, verumque Aurum Potabile evadere, quod , etiamfi a tis in lonoinquo quatratur,attamcnin/r^/^(j invcntum cft.

qui 4. Hxc mcdicina fe inMc.curio univcrfaliter exhibct, curium,utfuperius retuli,fpcciali modo praeparare, praecipitare, limarc, aut alias,ut dixi, cum illo proccdere novit, is veritate perictur ,qualcm nempe medicinam fucrit adeptus , quia Merci non foliimpulmoncs curat, ac indeprovcnientes defccl:us,fed &

&

quamfpiritus omnia
talcs,abfumit vclut

mcmbra pervadit,&
fpiritualis ignis

reftaurat in iislpiriru

omncm

matcriam pcccan

quod ctiamunice Mcrcuriusantimonii faccre poteft,quodnullu niineralibus praecedit;Et quanquam vitriolum ctiam fuum ad hoc
dcbeat,dum mediante vitrioloMercuriusin olcum transmut quando idcm antc pcr fpiritum vitrioli in Mcrcurialcm aquam quod absque vitriolo ficri non potcft, fatis tfl. Undc inconft bi Mcrcurius omncm in modum dc humanitatc ac amabilitate quod nafuti fingularitcr cxpcndcnt Et ncris congratulatur fpc&et hoc ad fecretius Sapicntum figillum hinc hac vice defi. interca tibi praefatum Mercurium cum proprictate Vcnerca ad cx
ftarc
,
5

nandum

reli&urus, Dii cocpta fccundcnt.

DE PHARM. CATHOL.
Caput decimum quintum.

+3

De

natura ac prdprietate phlegmaticA Luna*

Luna
aftralem

atia

k
11

fuam influentiam, ope frigidi Saturni, ia mineram argenti , quas tanquam receptaculum lunarium ficulum,fuam ulterius bonitatem Mortalibus communicat, Et quemad}dum habct influentiam fuam Luna in argentum , & eidem opcranem fuam fpeciatim exhibet, fic quoque moderatur ea in microfmo cerebrum; unde venit, quod Luna inferior, nempe prarparatum hoc argentnm,omnibus cerebri defc&ibus ex fundamento medeay quia haecfacultas eft argento a Luna fuperiori communicata; un illud,quod eft inferius, eft ficut illud, quod eft fuperius &c. Et
Xercct
ttiLuna fuperior in benignis fuis operationibus retardatur, per alios
ntrarios

aipedus,quiLunxceu

in

oppofito ftant,aliud,quamLu-

intendit, efticerevolenteSjVel alioquin

eam

inficere,

tunc perhoc

n tantum
itur
tatc

Luna

inferior,

tanquam receptaculum

fuperioris virtu-

led etiam , propterea cerebrum humanum , pro natura fuperioris infeDnis Et exurgit aftralis quafi morbus, quo microcofmus affligtjhae infirmitates vix pofliint communi via per Vegetabilia cura-

infuofpiritu debilitatur ejufque operatio prxpeditur

&c

piiil

gradu collocata fintj exhisratio>us oportet nos talem in hoc ad manum fumere mcdicinam , qiKe limiori gradu, vel faltem ad minimum, in eodem perfiftat , ut exininferiori
inaequali
pli
i.

cumea

&

gratia.

Lunaa

pravis

admodum

venenofis contrariantibus planctis

:fta& fuppreffa eft, inde jametiam

humanum cercbrum,tanquam

eptaculum, debilitatur feu inficitur; fi nunc morbus hic curandus oportebitid fieri per lympathicam medicinam,ha:cmedicinaau11 debetipfa prius ab omni infettionc, quam illa a fuis fupcriori>

fibi attraxit, liberata

,

)ximo, aequali

cum caufla primain atque purgata eflc, vel etiam fupcriori gradu, perfiftcrc Jam poteft
:

&

xio, in rei veritate, ire inficias

quin mctalla ac gcmma: nobiliori

Vv

quo

44 quodam

COMMENTATIO
& fublimiori
fint

gradu

quam

debilia

illa faciliterjuc

deftru&ibilia vegefantia corpora^ igitur oportet ipfa quoqueuK bere prserogativam primas,ideo poteft argentum has vel

&

incurabiles capitis arTediones fanare,fed oportet illud prius , r dixi, a terreftri maledicto fuo fcu inquinamento , in quo fe ili
fuperiori derivata infe&io fuftentat, probe reclequc efle fep

tum.
3.

Hxc [eparatio
hx

eft illa in tria fua principia reduftio^quaiito

tres illas

puras partes fpecialiter ad hoc redigimus,&maiedic1

feu infedtam qualitatem

removcmus hoc
:

modo& alias mini

poflunt

afTectiones curariy

Nam

fuperius ligat

& regit

fu

inferius, &inferius oftendit obedientiara fuo fuperiori, hinc

nenum

ccdere puro lunari fulphuri locum dare cogitur. fulphureLuna! intelligiturLunaPotabilis, quse in sequali ftatj du: Verumenimvero fixa & cxcocTa llla alba rubrdque. Lap noftri fubftantia fupremo triumphat gradu,undceft ipfa infall
I

&

in fimilibus praediclis infirmitatibus , fuper on exaltatum. AliaseftLunanaturafrigida&phlegmatica , con<

le

medium

&

datexpartecumSaturno; namficutiSaturnuslupremus,
,

fici

ilil

na extremus eft planeta, & uterque seque longe a Sole difta qui , tanquam cor omniura planetarum in medio cceli co
Itit.

lii

lia

nv
Btt

4 Habet Luna Sal ftabile,quodpropriumfuuraMercuriura( ftanterfixit, &hicMercuriusanimamcumLunari corpore, n<

fatis harmonia, prorfus sequaliter&pr In hacconjunfrione non potuit maledi&um terref ncmpe exiguum inquinamentum , quod extra tria illa princ, omnibus reperire eft , copularionem impcdire. 5 Prarbet Lunaperfe exiguam introduhonem feu progref nem ad Univerfdem fontem, fivefublimeSapientumOpus:! vertamus eam iterum atque iterum, equidem nihilSolareaji illam reperiemus, niii forfan, aliquo modo arte, Solare quodcifl calidum fulphur Lunariilli frigido fciamus adjungere, ipfan):

pe Sale, convenienti
copulavit
:

D PHARM. GATHOL.
;

iit:alcfacere

folaribiifque radiis incendere ,

& fic in verum Solem

^gere, quod nonficexparte Lunre,(ed beneficiofixirubrifulphuExLunanilfolarepoteftexrrahi, nifi prius idinillam introxerimusi hocexpcrimurin Lunafixa,quandofcilicet cceruleum uofum argenti fulphur per folare incendimus compa&um red.

&

dmis; dumhancfblvimus,autremanetcertaqudam parsauri, :a1iasLunafixa, quodcicra introdudiionem fierinonpotuifTet:

')?
\i\

lim

quemadmodum aurum tingere non poteft

nil poteft

nifi prius tingatMry

quoque

de Luna extrahi ,

niii prius in

ipfam

fit

intro-

:ou

ftum , per fpecialemArfenicalem ingreitum. Qualirer vero hoc

xtreperagendumfit, pertinctadUniverfale, &fecus non conjgit,

quam perPhilofophorum Alkahcftum,

fitque via ficca vel

imida, ut
.

ex prarcedentibus meis credo intellexifTc te. PofTem hic quidem unum atque alterum infererc proceflura/

omodonimirura Lunafixa&c. Quomodo augmentum perpeim per^//tf/#/wMercurium inftituipoilet: fed quiaprolixitatem jugio , teneor manum de tabula auferre , figillum mihi imprime-

netanquamdefraenatusequus, quem quifquis hoc pemo ; itaridefiderat, rem expendere poteft, meofque labores, quos ;ratiam Amatorumartis confcripfi, acceptos fufcipere ; Etil grave videretur , in omnibus his dilucidum impetrare fenfum lvertc te ad orationem ; nam petenti dabitur , & fic proba tejxn, antequam de calice hoc bibas , & fi non cspradejlinatus , fac uc deftineris, quia ektiis nil tenere volui occultum ; Itaque cor tuum
[Sc

habenamori

injicere,

fiftere valet,

mihiipficollum detrudam

:eriJnilia,interroga

ique experientiamadeptuseft,
1
,

MIum,quidamno dexteritatem quandam cerfic ad tuum pervenies intenpro quo Omnipoten ti ad fummum habes agere gratias / pras

f
i

nibus zatempauperes tibi curas finc ,

& attende ad te ipfum.

Vv
i

Caput

45

COMMENTATIO
Caput decimum fextum.

De natura

ac proprietate gemmarum.
,

Qupmodo nimkum e* ad fublimem medichum

per Thilo/o?

phorum Uniyevfale Menflruum^ reducende

i.

T T Abent gemmse principiumfuum&originemab

aftrali
j

L Jmo mobili,a:que ac
illx coloribus fuis
,

eriam fuprema Sc infima metalla,u

fulphuribus, aliifque proprietatibus,

cum

correfpondent , fuam operationem perficiunt, dum ea?demprius,a terreis fuis vinc fafcibus terreni maledifri, fuerint exonerata: , inque tria principia abierint, quod flet per Menftruum Univerfalc. falem dilTolvit, idem quoi ftruum ? quod metalla in fulphur debet,ad cxtra&ionem gemmarum , colorum ac falis, ufurp: cum ab uno fpiritu mundi omncs ad corpus quoddam del fint-, hicfpiritus autem Univerfale eftMenftruum,in quo eft quazdam attractiva omnium rerum,tam mineralium, quam tallicarum, vocatur apud Bafilium, Omnia in Ommbus s Crede hi,qu6dj^zWwTerras fulphur fuum e terra,atquc iterum in ram debcat ducerc, unde eft in hoc fpiritu fupremum totius C micx fcicntias arcanum,fine hoc fpiritu bonitatem Creatoris nc in gemmis non potuiflemus animadvertere.
aftris

tem

fuperioribus

& inferioribus

&

&

fcito

Etut ne medicinam, quann gemmis repcribilis, prsetere quod gemmarum unaquseque proprium fuum habea , ftrum,a quo vim fuam & operationcm fufcipit, ficut etiam tallaj-Sc quod metallica medicamentain feptem pracipuis hoi num membris expcdiunt , idem quoquc gemmae efficiunt Ni
2.
:

Granatus,vifidercas Saturnalis influentia: fui Orphielis, fanatp| fectusfplenicos, quemadmodum fimiliter plumbum , quia un

que unicum tenent aftrum , quod naturam fuam fuperne inBJ deorfum influitj inde jam venit, quod mineralia, vegetabilia que etiam aniraalia aliquauniusgeneris virtutem pollideant.

>
!

DE PHARM. CATHOL.
.,,

Xpazius vi influentiazjovialis Zacharielis jecori , cctibus, qui inde exurgunt,eodem modo fuccurritj & hocnon nus,quam prarparatus jupiter facere poflet,feu valeret. Marr lis fympathicus Rubinus concipit ab intelligcntia Martis,
i

47 omnibufque

ciim

Samucl

fit

influentia

& virtus

fingularis

idcirco

is

y lordinatur, fervitque omnibus defe&ibus, qui hinc proveint.

'

f.

fl

[';
"'

'?
uu
,

Carbunculus cunfrarum gemmarum lucem, fplenrem ac virtutem antevertit, quia ipfius influens intelligentia prapotens ille Miehael, cujus interpretatio quaerit Quis eji ut uf &c. Quafi intelligentia indicare vellet, quod,ficuti nihil eftalrius, (icquoque fublimius in mundo Deo , Solarique Irbunculo^nonfit invenire: Voluit naturaCarbunculumfuper um exaltarcquia illa eundem plenarie maturavit, quin etiam yitrum efufcitavit, quod finis & omnium perfectiflima efl:
j.

Solaris

-,

10t

3
!

re

mi
|

lui

ns:

ratio,quam natura vel ars valet enicere, quia ultra vitrificanem nihil amplius cogitandum efl: unde rationabiliter erit idudere, fulphur Carbunculi cordi majorem indubie fortituem adferre, quam fulphur SoliSj-hxc utraque cardiaca funt,in nibus morbis, convenientiflime ufurpabilia. Jam vero operaVenercusSmaragdus per intelligentiam Anaelis, quiinfluit reflrem in Venerem ejiifque Smaragdum , per quem morbi
,*

Mar[um atque dolores,perbrevi tempore , pofliint curari. is autcm Cryftallus operatur per influentiam intelligentiae iniMedicinalis Raphaelis, appropriaturquepulmoni,&quiddinde depcndet. p Obtinet Mercurius affinitatem cum Saturnali cura lienis,
alioquinejus adfert commotio pluconvulfiones, eftque Saturnus plurimam partem Mercurialis. emadmodum nunc Mercurius,tanquam fpiritus vel aer, po>rn pulmoncm tranfmeat,ejiifque obftru&iones recludit , ictionem aeris, qux alias putrefaclionem in pulmone caufat, ,rigit:ftc fanat Saturnus ratione Mercurii fui fplenem , ejufaere carere

non

potcfl:

&

que

4S

COMMENTATIO

quecompundTiones. Pulmoaereminimepoteftcarere , &omi elementa aere nutriuntur. Aer vehiculumeft, quo aftra fuper influentiam fuam in terrena corpora exercent & communica Et ut fe habet aer ad ignem & aquam, fic etiam fe tenet ae Mercurius ad nutriens fujphur ac falem &c. Verbo, Mercu atquc acr vehiculum cft five medium inter duo extrema &c. quod hic ditlrum efl de Mercurio intelligendum item erit ali< fenfu de Saturno, quia habent fingularem cognationem adii cem. Hanc concordantiam , quam habet Mercurius cum Sa no unice attendent ii , qui in Chymica palxftra vitlorcs & /fi
,
,

cogitant evadere. Philofophi non fine notabili fcrupulo magii

Opus Saturno

tantum fuis fcriptis prcetenc tes , quafi Saturnus eflec materia prima s quippe inquit lius , quod , etiamfi Saturnus minimam apparentiam habea Arte noflra locatufque fit inrlma honoris mensa, equidem circo is minime fic defpiciendus , at in fummo honore hat dus , quia coagulationem Mercurii in Saturno reperimus , cialiter dum illi certa quardam particula fixi Metallici falis ap
aflcripferunt
,
,

a\

nitur.
f.

tum

Forfitan hic fim memor ,

fic

fumme miraberis quod Saturni hic tam n cum tamen intentum mcum in Mercuria
,

Cryftallum
fas fecifle,

direclum. Itaquefcias,

mehocob

fpecialesc

& ad obtenebratum

intelle&um tuum illuminandi

tibi

adque ulteriorem rurainandi anfam

excitandum

Vide

ut in mineris ferri cupri Saturnus cam libencer fe finac veniri , ex hoc poteft fibiingeniofus arcifta faciie formare c clufionemquandam,remquecam diu perfcrutari, donec Me riumSaturni oftenderit,qui de divite quadam nondum fufa nera magni dexteritate efteducendus,& hoc ope aquils ac conis, quialias etiam Rupicoluber dicitur , quod totum eft i

&

habens (blummodo diverfa nomina

qui hoc non apprchen neccordifuoinfigit, is in omnem seternitatem nihil intelle ncque profeclus ex philofophicis libris obtinebit.
,

6.

DE PHARM. CATHOL.
,

49

Hic porro non

oblivifcar

qubd , quemadmodum Mcrcurius

Saturno concordat , fic piriter Granatus n CryftaHo refpondeat 5 nam illorum intclligentia: atquc inin.mundo ccelefti , per fpccialem diftantiam ntia; figuram,
iliquibus punclis

cum

&

m &
lo

harmoniam primo componunt,

&

cx his cauftis eft,

ille terreftris
fit

quod
planc-

Saturni fuerim fic

memor

Nam cum

ficcam frigidamque qualitatcm habeat, hinc idem cum Mcrconcordat, qui aquam reprarfentat, frigida humidaqualific accordat uiteriusMercurius,propriafua frigiprxditus cft, ac iquea qualitate cum Saturni alia correipondente qualitate , qux

&

liter

frigida eft.

2tc

Caeruleus Lunaris Sapphirus efticaciam

pitj
1 ,

i
13

namque
:

intelligentia

Lunae

eft

ejus

fuam aftralem a Luna Angeius, nempe Gaaerem ope elemento-

qui influentiam

fuam per Lunam

&

ide

confummat
[\m

idipfum

nedum
,

in fuo inferiori aftro contingit,

&

in fuo Sapphiro
,

qui
,

irgcntum

qux utraque

in

xque pari facultate delibutus eft, omnibus capitis feu cerebri infirefte&um fumma cum
Occlufa cor,

itibus, tutiflime ufurpari pofl'unt,fuumque

iratione excrunt.
prius diiTolvi
cc
,

Oportet vero illorum

quae fimiliter in

compa&a

nobilemque eorum animam

five fulphur

ac

inde educi

rtebit.

fU eft

quandam abire , Potabilitatem autem ejufmodi conficere fine Saturnali impoflibile, quiquidcm fpiritus, aut ex faccharo>aut popotabilitatem
feci
,

:x
lte

Mercurio Saturni debet extiahiope

mentioncm

id

ammoniaci, ut paulnon parvi aeftimabis , fed maximi fafalis

[jfj

Comparatur fal ammoniacum aquilae , & fulphur aadmodum enim aquila fupra omnem modum
re

poteft

omnia corpora pulverem & cinerem Ex utrifque , ipraedidis fpiritibus,ope Vulcani , grave oleum extorquetur,
quaevis
fic

llc etiam abfumit ,

facit fal

ammoniacus
fimiliter

draconi; fublime Et ut igneus

fulphur

lit

calcinans

ipfa in

Xx

quod

So

COMMENTATIO
,

quodomnia metallica mineraliaque fulphurafolvir, inque 6lJ quoddam rcfolvit ; fed jam tempus eft aures arrigendi Si i| partem unam fuper duas puraz feparatas argenti calcis proj mus,figit fe oleum illud fimul cum metallico fuIphureinLi
fis

calefacitipfam,evehitqueeandem ad naturam folarem&c.Sij hocarte confequijtuncnihil amplius eft tibi ncceflarium, attrahit, introducit, folvit, manetque cum fuo foluto Vider
;

quam

cinnabaris ingredi vigore fulphuris, quom fimiliter illa, ope flxi cujufdam corporis metallici falis , in praebet ukerioris confic) nam tranfmutetur , id ipfum anfam
proclivis
fit

&

tionis

tam habilem reddere M< non alh aquila ipfi praeftabit ? &c. Ubicunque nunc lux talis depre! ditur, ibi films artis continuo ceiTabit, remque eoufque in<
s
fi

Nam

pofllt draco folus

rium

ut ad praedictum opus qualificatus fiat, quid

quoufque ad cauflam efficientem perveniat , haec vera eil fcientia* obtinendae, fecus qui facit, &de uno ad aliud falti
bit
,

aliquando obftaculum eveniat, ju m fe ipfum non poteft, quia nec naturam, nec qualitates ejui ms
nihil expcritur;
fi

&

ipfi

enofcir.

&

5>. His hac vice de Magicis elementis,deMedicinaUniy P ^ \i, ejufqueMenftruo, fcribere fuperfedebo: quandoquidemqi minerale regnum promifla mea abunde fatis adimplevi. S on hcnbmim lcclorcni hanc meam funicientioremdo6trinam,quar mi ad hoc,arqui boniquefadurum , & hunc meum Libellum,
par

obiter vel pcrfun&orie, ut alias

fieri

folet, lecturum: verui

me
tia

clioncm,magna confiderantia,
verba pauca

farpefacpiiis

reiteratuium

fcripfi , habentia tamenomniafuumfpecialem interpretationem funt quoque omnia neceiTaria,& h 'ar-fte in unum colle&a, quam mihi etiam pofiibile fuit ; & !: propter has feci rationes, ut ne benevolo Lctlori difplicentise fi k\ inter lcgcndum obveniret: Ut autem hoc impediam ,mear |ki candidam afFecTionem, erg3 omnes finceros Amatores eo fl bi cxhiberepofiim,hisjCumpr;rcedenslcclio/t^nadhucrecenti
ure

fum

&

.,

kitu

DE
:C;

PHARM CATHOL,

5-1

fcmoria, in

epilogum hujus libelli, brevem valde repecitionem Magicis elementis, de Medicina Univerfali, five Auro Fotavere irreducibili, deque Menftruo Univerfali, per quod hoc fublimiter pra:parandum eft, fum adj un&urus. Eaproprcruniattenderc dignare, quia in ea totum nucleum , a cortice fuo ne pieneque denudatum,dilucidiflime ob oculosponam.

Caput decimum feptimum.

:onfi

< I

medicina Vegetabilium &* Animalium , qu& Je in

ad prinwn medicin.vn fpeclat.

t\

mobv.sillis regnis exhibet^fympathiceque

"*\ Icimus eftque

verum Homo vinum & aurum funtfbi invicem

,

^J

bcnevola.

Vinum

poflidet efficacem fortificantemSpiritum,

ciim cor hominis reficere poteft. Vinum refocillat in fenibus itum,quialias, tanquam.mortuus , apud illos tam profunde

ipfum deprehendere ne poflimus-, ubivero vin, ab hominibus potum, conjundlionem quandam cum animaegetabilique fpintu fecit , excitatur per hoc fpiritus vitalis, npe Mercurius, perque integrum corpus dilatatur , ut etiam
ultus jacet, ut

jji

percipiant & fe movere inde habeant. microcofmum,&:vinum eft vehiculum univerfa[ac particularis medicina*-, & quodplus eft, fpiritus vini non tum eft vegerabilemenftruum, fed etiam mmerale Talem iciriam habet idem , qualem ardens quoddam fulphur cum l)hure metallico, unde venit, quod nullum Aurum poculentum Spiritus mercurii extrahic tinfturam de ;ilio poflit efKeri. )hure folis , tanquam intimum ex anima , fpiritus vini autem

orania

membra

ircurius regit

rahitintimum ex his intimis, quia ibi iterum feparant fe fse,qux non introducendae , nec ad tintturam trahendae funt. lcturaeft ficcum fulphur, quod per Mercurium Philofophorum [blvitur, Sc fe cum eo ita unit , ut folutum a folventi non fic

Xx

fejun-

5i
fcjungcrc,

COMMENTATIO
&
quem
alibi

quia vclut una aqua in aliam abicrunt , Et qucmadn dum nunc una aqua in aliam libcntcr intrat, feque in intimis cc miicet (cparari ie non patitur, fic facit quoquc mcnftruum, nel

animam mundi vocavi Et fpi* tum vini fimiliter efle vcrum folutivum mcnttruum dcmonftrat a perientia in auro potabili, quia hic a primo menftruo , ncc ab tractionc ncutiquam potcftfeparari,a!que aigre ac aquaab aqua/c Ethoc verum eft llgnum,quiaphilofophiinhoc omnes confcntii t, quod folvcns nimirum in magifterio magno apud folutum fu debeat permanere. Hoc eft imo refte & bcne pronunciatum, c verum folvens a foluto non poffit divelli , fed debcat cum eo minimum duodecim dies in digeftionc ftare , rubramque crfig: praefeferre , modo alias verum Aurum poculentum dicendun
pc mcrcurius Saturni,
5
jj

',-

rit.

2. Et cum nnnc fpiritus vini menftruum vcgctabile llt , tunc quoque medicina vegetabilis, alias non eflct opus ipfum apud

rum potabile pcrmanere, cui nihil alienum,nifi tantummodo in medicina, dcbet accederej Et quemadmodum fpiritus vini profj* debet reputari , haud al limi menftruo ac medicina poteft quoque tartarus, cujus fpiritus fimiliter ad reclufioncm metallor poteft ufurpari mctallis enim valde favct , augens eorum malli bilitatem, id eft, eorum falem,quia fal eft metallorum mallcabili ergo quidquid malleabile reddit, augmentat eorum falem. poflemus etiam tartarum bene, vel fatiiis ejus fpiritum,ad obtin

&

dum

tria principia, ufurpare, ut fuperius indicavi

oportere

fcili

feparationem quoque in tribus principiis fequi , quando nimir fal, feu elcmentum terrac, ita augmentatur, ut incipiat dominari,t protinus duo dcbere cedere Quandoquidem autem haec non via nec intentio , ut fulphur deperdamus hoc unicuique libei rclinquo, volens faltem illum de co ipfo ulterius ponderando rc nitum habere j ego quantum ad me facile contentor illo , qi)
: ,

cxpertus

fum

quowique inveniam

mellorem

&

propio:ir

DE PHARM. CATHOL.
n trium illorum
i.

f3

principiorum de

fixis

metallis

cduccndo-

In tartaro

ificatum

non cxigua hcrculc delitefcit medicina; nam prarter falem occulitur etiamnum magnifica tin&ura in illo,

contra calculum aliofque multo plures defe&us, mediante fuo

iculo, tutiflime poteft applicari.

Ex

tartaro,

ope fulphuris,
,

li-

ireum
as

quoddam menftruum
eiTentias, cx
ipfi

fcu oIeum,diftillatur
,

quod
;

tin-

&

omnibus vegctabilibus

fibi attrahit
eft.

jpfaeci-

._dum fpiritus calcis vivae

lftruo potcft fpiritus vini

incorporatus

Ab

hoc autem

tin&uras deintegro auferre , ita ut lftruum propterca illxfum maneat ; utrum etiam hoc oleum alla apprehendat, determinare intermitto mihi conftat , oleum ddam ex his ambobus igneis fpiritibus pofte cxtorqueri, quod
:

jiontinenti diflblvit,

&
,

omnc, quod

naturae fux eft, abfumit in-

draconis
ofophi
fpiritus

quia in ipfo funt ferpens

dracoque fimul &c. Ex

:one praterea folo

fal

ammoniacum nominant

per additionem draconis volantis , quem ,poteft pradgneus myfticufc

educi, qui profe&o

ipfi

tum

fui fimili

non contemnendus eft; Quihunc animare novit, tnftructione mea non opus habet,
illo.
,

ulorque

de

Sed ut iterum ad tartarum veniam

a

& doceam,
;

qualiter tin-

obtineri poftit, fcito breviter

,

Sal tartari
tibi

tam diu debere

in

huic afFunde ficatum fpiritum vini, fic habebis in fpiritu vini tincTuram tarinftar fangvinis rubicundiftimi, haec potes ieparare , veljunimul confervare juxta beneplacitum tuum, mihi iufficit, viam
calcinari

donec optatus color

apparuerit

aperuilTe, qualiter in vegetabili

ia

&

menftruum

poflit obtineri

regno , confimilis infignis meEt ciim illud ex animali quo,

regno tindturas 6t eflentias habeat extrahere

Dreviftime
ni

idcirco tibi

manifeftaturus

fum

quod
3

Quemadmodum

in

virtus

akorum metallorum omnium folum comprehendi-

Xx

tur

74
tur, fic
ftra:

COMMENTATIO
quoqueinMumia, fupplein cordehumano
fit
,

fupremaics

valecudinis medicina certo

reperibilis

Quia vero non f||

per recens

cor habere licet,ad illo in medicina u dum,hinc convenit iftud, quod cordi proximum eft, loco i] ufurpare,vel alias fpecialia praeparare , Scjimile fibi Jimili cur; Per hoc autem non tam fecuri fumus , quam per Univerfa

humanum

Medicinam, quia Medici judicio fuo non femper confentii tanguntque cauflam ac fundamentum infirmitatisadmoduiE
rb
:

re laborant

adhccc etiam plura fubinde, quam unum membra in coi argrotant, &quod duntaxatilli uniconvenit,
,

&

aliquando

nocivum eft In Univerfali vero Medkina rninimetimcndum eft,quoniam in corde, auroac vino,funt
alteri
,

kl

nes animalium

mineralium & vegetabilium virtutes in ur collecTae, omnia ad folatium & utilitatem generis humani, q iibi de hoc fumme gratulari poteft,&'omnium rerum Cond riDco,pro hac excellentiflima medicina, de fundo cordis h

&

re gratias.
f.

^EtemopoliMonarchas

fit

gratia,

quam mihi concedit, in qui non ex vanafama,afttantumide6publicatu5,quia vide,c perdiverfo-varia prolixaphilofophicaicripta, mundu? t; devcnerit crrorem&feditionem,ut fpc&arefitlamentabile,
liter

honor & gloria prc defcribendo hoc meoTra&at

laus
,

:u

nimirum plurimi quoque fe fruftra torqueanc , cruci quserantque in quo nihil eft,dilapidantes,pra:ter opes fuas parabile tempus, & tamen nihii deprehendentes fcaprcpte
,

cft,

ut quis materiaclavique hucpropcret, ante priusquau tus corruat in errorem Orbis, probi ipii defperent, quibus

&

&

ce fortunamtemporalem, fempiternamque faluccm precor. terum Commentationem meam Dco omnium illi fcientiarum fu

abundantiflimo fonti commendo, quiquibus vclit probum ^ fuo tempore fenfum & intellefrum daturus eft, Amcn. Rem
i

igicur

vcrum

Homiuemvinum

& aurumfe invicem amare.

DE PHARM. CATHOL.
<Perfer

ff

ohdura

dolor htc tibi prodcrk

olim

Stfpe
i

tulit

Thyficis fuccus amarus opem.

Caput decimum ottavum.

De
k

Chymico Alphabefo.

modo nimirum yeterum philofophorum characleres^ Jlgna ac Ver-

ba mtelligenda
-eni

fint

&

interpretdnda.

DRsecedentibus capitibus de Materia prima, de Menftruo & Medicina Univerfalij fimiliter de Magicis elementis fi:lavibus, quantum mihi Deus quidem permifit, clare ac exse fatis fcripfi Cum autem id incipientibus tyronibus ali:

l/OI

grave obvenire poflTet , quandoquidem illis philofoadhuc ignotus fit , atque ego aliud nil prorfus iniam , nifi qualiter omnibus fidicordibus probifque Artis Fiicrvire poflim , fumme neceflarium deprehendi abhumili
;us ftylus

modo

&

li

fumere exordium & Chymicum Abecedai ac aliquos novos chara&eres, qui proprietatem rerum deatarum veraciter exhibent, anne&ere Idcirco a*quus techhilus unice curam adhibebit , in difcutiendo hoc Abecedai, & adjunttos novos charateres,nam indeprima luxoritur. Philofophi materiamfuam, fivemen(lruum,aceto acerrimo ailarunt j itemque vitriolo five nitro, quia hoc omnes quaes continet,qua? materia? prima? a philofophis attnbuuntur, illud humidurri & ficcum, frigidum & calidum leve & gra"ecundumquodipfum habere volumus, deprehendatur. Mer0 jam fimiliter hanchabet proprietatern, & efi perfpicuum, jdem Philofophorum fine illo non pofie fieri, eapropter Sates haudinjufte faciunt , quando ii fuam Materiam Mercu^lici

intellettu

vocant.

vero m.uiti ex frigido Saturno, cum opus Magnum afcnbatur , falutem fuam confequi defiderent, idipfum tam diu
.

Qubd

76

COMMENTATIO
,

diu cgo in illorum opinionc perdurare fino, doncc ii fcntiant Saturnus in fc habcat qualitatcs 5 Matcria fapientum folaris cft

&

lida&c. Saturnus autcm cft lunaris, ut idcm dcmonftrat ipfius Sapicntum Saturnus non eft a phil< ratler, qui fcmiluna cft. phis omnimodc dcxtre confignatus , ncc proprio fuo nomini
prclTus, quia illum jure characlere folis oportcrct clTe infigniti

Et quamvis cx ciim circulus figura llt omnium perfe&iiTima. tcria prima cuncta metalla fint nata , & hinc non fucrit incor nicns,quod fignum illud omnium mctallorum characleri rcfpoi retj nihilofecius Sapicntes idipfum,ex fpcciali confideratione, fa non voluerunt,aft folummodo aliquatenus per ilgnum vitrioli
tri, accti,

;A

Saturni, iivc Mercurii,exprcflerunt.

iil

ita ut

Qui jam ex arte novit haec in unum formarc charatteri ctiam harmonia quajdam per conjun&ionem contigcrit idco oportct ad Sapicntum habct materiam ante oculos fuos phabctum te convertere videre, fi tibi fuccedere velit ; Signum tcm accti five Azothiprimas haberedebct,poft hoc alia, quae a< addi&a funt , quamprimum ped omnium proxime cognata fic dc caetero: Hac via mirabilis confurgit charatH infequcntur, qui naturam rerum prsedi&arum per omnia comprehcndit, cxcd
4.
>

&

IUQ

&

&

quod mercurius
dignofci poflit
alis fuis
;

vulgi

non

plenarie ante oculos jaceat,

&

a qu*

cognofccs,

Ego autemajo tibi, quodMcrcurium non tarrt quam ex ignefuo, & hic frigidus cft ac td
iftius

lc

itris,ficuti ille
es,

antiqui

infirmi Saturni,

hoc

modb

ccrtific

iph

prxcipuc

viderc.
ratur,

Ignc
fit

&

dum in hoc chara&ere calidum ignitum fignum p hoc exccilivum venenofum materiae tux frigus ten tandem omnes qualitates, hinc menftruum UniverfaUK

alei

21

balncum Rcgis prxparatur. 5. Hic notandum eft, fub vitriolo fulphur ardens eiTe intelliAf ckim , hoc vocamus quoque aliquando igneum draconem > mt quemadmodum omnia abfumit draco, fic etiam fulphur omnia ^ ne fuo comburi & calcinari facit; Qui vcro frigidum meumdr30f nem probe intclligit, & ipfum in praefutis figuris offcndcrit, idemi;
;
3

lk

DE PHARM. CATHOL.
r

57

ulterius eget,

quam duntaxat rubrum quendam igneum vo,

,

in

tunc duas natuem draconem huic fuo fratri adjungere unam redegit quse tamen ante quoque una unica fuere
in

tantiim )#
uit

qualitatibus

diverfificabantur

retinent vero
:

unam

fpiritualem Mercurialem naturam

Absque hoc

Univerfale generaliflimum confici , deberet jure chare Altiflimi vivace confignari; quiabonitas, quam Deus nipotens in toto Univerfo collocavit , huic prsefatse mateEt quemadmodum generi humano bli communicata eft. taliter progerminat ab hac lia bona de Terra proveniunt , eria fanitas atque divitiae. AiTimilatur, ut ante recenfui , dicomprehendit,& in qua omnia quoque : majcftati , qux omnia prehenduntur. Charadter divinus rotundus eft circulus five fphsera , cuentrum ubique, circumfercntia autem nufquam terminat,litudine divini hujus chara&eris creavit Deus Omnipotens
:m

&

univerfum

Mundum

in

rotundam perfe&am

cir-

em formam

s Et quanto exafrius aftrale quoddam cor:um hac divina figura & fignatura convenit , tanto nobiem reputabimus, quia non geftat tantum figurara illius, a cunc-ta movcntur , fed etiam rudis elcmentaris terrarum

fcu potius

fixi

indeftru&ibilis Salis fui Salvatoris

Nam

fophi , ut fuperius declaravi , intelligunt etiam nonnunifalem fub nomine Terrse. Cseterum in hoc meo propofito nihil refert, five giobum mundi vclut circulum , flve vero falem nitrum exas-, Non autem debcmus cum hisproccdere, ut fupra dieft,fed haec duo bene permifcebis, proprio fuo aceto imbi:aut id in quantitatc materise fupernatet s Acetum autem portet ex praedidtis falibus, per diametrum falis five vitrio:

&

neam pcrpendicularem nitri, fic fit acetum acerrimumy etum Azoth five crux & vice verfa per crucem fa> ntelligitur Azoth, nempeRedemptor, quife de furfum in Yy hunc
,

58

COMMENTATIO

huncOrbemdeorfumdcmifit,fcrturquc, ut fpiritus Domini , (M aquam faiis, fivc vitrioli & nitri , ex quoipfenatus &c cxtrattuil Hic facillime tc adjutum habcre poffcm , fed noneft niihi fupfl permifliim,de hoc longiiis fcripto revclare , propter tyrannos &m dignos hujus mundi,qui ui tcncbris ambulant, & luccm,qu3erjj his ultimis tcmporibus exorta eft,ac clare lucideque fcintillat, nime acccptarc volunt , Et proptcr has rationcs tam crafla ps fuperbia ab Omnipotente Deo in hunc mundum animadvert ut is ie ipfum plane non poffit nofcere Nam mundanus fpir nimirum illorum proprius malus bonufquc genius, qui duplex
;

tualis efl

conjunttio,omnia mortificans atque vivificans, ab ii difceilit. Et quando aliquid lcmel vi feu atte , a terreftri iiic ledicto , aut materia peccandi, quae matrix ac domicilium fuit j| boni& mali, fcjunctum cft; tunc illud fe amplius ita conjung: patitur,nimirum taliharmonia,fubque forma tali,quali prius ,
j

icparationem, ob octilos jacebat

videnfque ccecus.
8.

inde

eft

Mundus

vivcns

"ii-

Jam prorfus

fimplicitcr locutus

fum,

&

illudAbeccdariu

Terrx , ex qua crcatus es , in pulvere confignavi. hac cft mihi unus.unicus, qui omnium planetarum virtutc niumquc mineralium <5c vegetabilium proprietatcm comple
gitis 'incis

tcr

Harc
ta

cft

matcria prima Lapidis noftri,qux cx

ifto

A & d pr
cail
lni

Cft.

Principium

finifque Lapidis npftti dicitur duplex

Saturnus;

hx caudx

funt lunaria:
,

cccleftemque figuram

in

primo

& per fpecialem conjuncti & ultimo taclu Lunx ad

,
1

(Aiji

modiarduam virtutcm acheroicum chara&erem

tranfmutata

ifon

complectitur in fc totum Alphabctum Chymicum ; -N hoc cft ctiam fuprcmus Saturnus omnium maxime vifibilis ?F

Hoc

nvci

M
nijv

ccnturiocx hoc univerfali Charadtcrc dignofcitur, fcd impor caftldcm fuam,tunc praefentatMars officia fua, dcfignat princ

uton

matcriamqucprimam inTerra quoniam illc aUoqunr libentcr

& inmincra fuaexprcfsedemd:

ibi eft.

DE PHARM. CATHOL.
.
i

f9

Mefcurius nihil cft aliud,quae vcra qiwcdam Vcnns, qux lunacoronam gcftat, & cum iila iblare fulphur habeat, difcupit iilaua ms bonufquc jtipiter ad maioretavexaltarc honorem. Esctrrfhc mcr<0 cOrnua, id eft, amburc ipii alas fuas fic cft Venns qu;ciam,cam
,

tunc hdbcs cffkax quoddam fulphur, quia vitriolum cft lultr& antimonium cft mcrcurius, hoc fcmcn cft <5c matrix fcc. quod Tcrra progenitum cft,& tcrrcam facicm formamque circumgcftat,
rrtas,

nOn itcrum, opc tcrra:, corporalitcr coagulandum congruo bcncficio Vulcani, fixandum crit.
Faftuofus
ille

confta:

o.

yfes in dcfertoCrcxit,

iculcatum.

Illi

mcrcuriushabct falutifcrumiftud iignum,quou & fcrpcntcm illi affixit,defpcd um pcdibufq; injunctum cft, ut crucem dcvorarct , ftomacho

concoqucrct, iequc ftatuto quopiam rcmpore cruce cibarct 6c cntaret, acquc ac clatus ille fuperque fe jcns Nabuchodonofor, ifupcrbi pcr contrarium humiliantur, & impiis malum, quod. nidant, omnium primo evcnit. Mcrcurius mctallicus cft Lucifcr, Dcrus & vefpcrusjSpolia ipfum ornamcnto capitis fui , ilc fphxls eft truncus, fuper qucm fortuna circumcuriltat, doncc ipfi nulcntum rudc 8c indigeftum ultra fe fuperius crumpat , tunc cft quam fubmiffus & humilis, codem modo quafi rcdegiifes ipfum itriolum pcr proprium fuum acetnm , quod ipfi fubjcctum eft. hunc re&e novit,probe invcnit,dcxtre traclat, falvus cft diveiufque in fincm fuum Adige mercurium in cryftallum, addc ipii m fuum, fic habes omne, ncmpc Univcrfale. i. Intentio mea non eft de rebus fublimibus hic fcrmocinari, dc Abeccdario, quomodo vidclicct inde fyllaba:, cx poftmodum
.

3a

formanda

iint.

Hoc Abccedarium

funt fimpliccs characlcrcs

tba: vero eorum conjun&io, quando ncmpe aliqui charactercs in im contrahuntur , fyllaba: autem abeunt in verba, &: haec dant iim fivc intellcctum ; explanant item naturam ac proprictatem flguratorum Quod cnim cx aliqua rc faccre poignatorum Ex Catholico jius, id quoque priiis fuit in illa ratione virtutis.

&

fmico charafterc, quj materia: primx appropnatur,poteftMercurius, Yy s

60
rius,Saturnus,
ial,

COMMENTATIO
&

antimonium,vitriolum, nitrum,Venus &c- conf) idcirco omnium illorumvirtus, ficut in iphxrico quodam trun affabre conjunc1:aeit,utfigura ejus demonftrat. native 12. Etut abfolvam, dico tibi iterum,quia nihil pluseges inqij
re, niii

folummodo Chymicum adjun&um Abeccdarium. Opc

;

te

nam exempla dc vero,pro inftruttionc mca,bene advcrtiflc rant,nonautem docent,&quod prae oculis dclincatumhabemu intclle&us multo citius apprehendit, alias tibi Chymicum illud/ cedarium ob oculos non ftatuitTem , & per illud quafi omne , q
,

toi

^
h
^Mi
ticu

recapitulatione haCtcnus tra&avi, tam in principio quam finc tcrtio rcpctiiflem CauiTa autem hujus $ tius Opufculi, dcnovo quod refolutus non fim impofteriun clariiis fcu longiivs dc hac tcria fcriberc ; Proptcrca ergo breviflime tantiim fum feptem i

&

&

verum fuum proprium characTercm, illorum combinationem

&
L

ligantiam,ut etiam aliquorumfemimetallorum,& quidquid alias fim commcmoratum cft, per uniuscujufque propriam figuram

nexaque nomina,fignificaturus,ut fequitur ex

Alphabeto Simplici.
13.TJ

Plumbum,vocatur quoqucLupus niger, Mors & Auruni Stannum, fub quo aliquando Mercurius fublimatus & Sal
,

moniacum
cf

intclligitur.

Terrum.
rubcr,

Aurum,Rex,Lco Q Cnprum Tccmina

,

& Draco.
;;ri

<

Lcoque viridis, Argentum vivum, Mcrcurius, Scrpentiger, Tilbon , Hcrmd intcrpres Dcorum, Angvis, Sal volatile Haec efficiunt m
viridis,
;

id(

licamquandamaquamintcrra; Dicitur cygnccum

J)

balncunj

k\

quo ic Rcginapurificat. Argcntum habct Saturnalia arma,

,

habilitat fe ad Univeil

ratione qualitatis&c.

Metallica Sulphura

&

Salia.

DE PHARM. CATHOL.
)

61

Nitrum , Rupicoluber , Mercurius, Sapientum draco &c. Aquila,ite'mque

Satumus. Sal, Venerea proprietas, Leo viridis,Potus draconis,Balneum Vcneris, Sal metallorum 6cc. Sulphur, Cerberus infernalis, Igneiifque dracoj Diluvium ignis, SaIgitta

mortis,

Olcum

& Spiritus

vitae,

Anima

viviricans per fe vi-

vens, Clavis clavium,

Draco alatus.
:

Sub antimonio femper Mcrcurius intelligitur Vocaturvita noya, Medicina incognita, Arbor Vitae cognitionis boni Scmali, Arifcnicum nigrae mortis, Noli me tangere , Cerberus infernalis triceps.
I

Syllaba Chjmica.

11

Quisquisnunc re&um nomen & chara&erem materiae primar ^nofcere viilt, is fciat, ex combinatione figurarum refultare fyila;,ex his vero verbum fignificativum,vel univerfalcm chara&erem, ?m fuperiiis in titulo prodelineavi ; Non eft autem in iftiufmofimplici deipicabili contraria forma comprehenfus, utphiiofophi
[5.

erunt, (Sceft nihilominus oculariter inibi reperibilis,valde'quefimter inde conftructibilis

;

Ifta ratio cft

volucrin confignare$ hi funt ebent adveramcognitionis lucem. Etquamvis majus quid reve1 hic intcntionatus fim , equidem ab hoc brevitate temporis abftiur, prarcipue ciim mihi conftet, confimiles characteres in typograftis non efte rcpcribilcs, Sc iftiusmodi excudere feu fundere nimis
racteres
,

quod hos paucos foliun tanquam lucioli quiducere

,

Pgiim fore , atquc

Iishifcc

cooriri

hoc rctardatum iri, nc nova haec lux NunpoiTct, quod a:gre ferrcm. i6.QuanYy 3
fic

pcr

(z
16.

COMM. DE PHARM. CATHOL

,

Quandoquidem jam tcmpus advenit, quo per talentumeum,in illis adhuc pauculis reftantibus vitx mca: annis, hdr
idcirco abrumpcrc rfie nibus lubentius gratificatum vcllcm tibi ad fjmmum hoc AlphabetumO lumoportet, intcrim micum rccommendancio;cum promiftis>qu6d, in cafu qiiom Dcus gratiam concedercdignarctur,illas adhuc paucas defrcld

novas figuras prima fim dccafione annexurus; cft autcm, r< vitDeuS) inneceilarium: Sis igitur his contentus , cdmillrs-tl commtmicatis, &fub animx tuae lalute tiBi'cdniiriiiTis^^a/%J hte mentis, duplicibus ignibus,cum Mcnftruo Medicinaque'Onivi fali tripartita, Materia pnma , ncc non reducTione omniumh tallorum in tria fua prima principiaj&fpecialiter cum hoc Q\\ mico Alphabeto, quod expcrtis (imul ac tyronibus in bonum det Eapropter fequeredoclrinam meam , Dei indigique prc k mi tui holi oblivifci, tibi ab intcrno ihimico tuo cane pcj
tcs
:

&

&angve

caveas

memento.

jBfevis

Appendix,
defcrfa

m
cor

Qmniumque
i.jS^

fr&cedenti Commentatiwncula
torum ciira rcpctitzo.

IjPH

7
(i

ha&cnus ex llngulari infpiratione divi; ^quomodouniverfalepermenftruumUniverfalisMedicin; obtinenda^idq^quantum mihi quidera pofiibile fuit,in arftum t
letfor, fcripfi
'

QOBr

degi, Inprafcntiariun vero vellem adhuclubenterdocTrinara &

"' P

Artemdare breviorem,qualiter nimirum Anft J fuam confervarint,& ad fublimius quoddam altare evc ,? rintj Pr6indefcias,qu6d,tametfi coramOmnipotente Deo; omnium cordium fcrutator & probator eft , falva confcientia* ?^ ftari poffim,rac non ex fuperbia vanaque honoris aura, non ?y opinione five procervia, verum ex propria fcripfifte expcrien
trodudtione ad
fanitate

^ *

COMM. DE PHAR. CATH. RECAPIT.

6$

41

uidem idcirco, tam apud probos aliquos quam improbos, dcftionem pati debuero. Probis intelligentibusdifpUcet, adeo rfpicue fcripfifle me improbi autem,quibus Omnipotens illud n fav et, purabunt, nimis obfcure me de re locutum,aut etiam js finiftras opinioncs fupcr eo fuftinebunt. Quamvis jam prorum in arte expertorum ofTenfk jure me dcterrcre poflent, c tamen non obftante , compatior ex altera parte probis incntibus fincerifque Amatoribus , quibus experientiam meam >enter communicarevellem, miferetque me illorum , qui per Itos cacochymicos libros dilafTantur, occupantur& in vanum
} r

orant.

Idcirco fcias primo, res omnes ex tribus eflentiis , in tale fa&afque efTe,per aftralem imprefliom elementaremque operationem Elementa reperiuntur in tallis , &: non metalla in elementisj nam femen mctallorum pn adeo longe remotum eft, utquidam fciolifibi imaginati funt: Ijquamvis elementa,in formatione cujuslibet corporis, coopeii clebeant, attamen philofophica materia prima non funt * five corruptionis cauf*rale illud femen, funt autem generationis jj& corruptio unius alterius eft gencratio. 3. Opinantur philofophi veteres, rem omnem ex odio feu aantipathia tanquam j)r.e fuifte creatam,id eft,ex fympathia Ifduabus fibi invicera contrariantibus elementorum qualitatis>qua: han.c operationcm, per cceleftem influentiam fpeciaaque aftralem imprefliqnera,expediunt&c.Jam funtin metalideo habent eaelcmcnta inque mincralibus coincorporata, m.quoque illorum qualitates. Qualitatcs contraria: tantum)do funtdux, per quas, quidquid eft, gcneratur &nafcitur J-Igajidus.eft,& ficcus, contrarium ejus eft frigidum humidum calidus, cdntrarium ejus mentum aqua^ Aer humiduseft
2.

fimile corpus, formatas

&

&

&

&

Et cum extra quatuor illa elementa coromnibus elementa infcrporata,hinc contrarietas quxdam exurgit in quovis elemenjcca fiigida terra
.

nullum

fit

reperibile,fintque in rebus

dc-

64
tato.

COMMENTATIONIS DE
Ex
his rationibus funt

PH. CAT.
luna:
,

omnia,fub globo
fibi

peritura
ll

uno fubjetto p donec tandem pars una fiftunt, contingit inceflfabilis lutta externo fuo elemento opem accipiat, tunc namquepars oppc
deftrudibilia.

Quia dum duo

contraria in
,

ta protinus debet recedere,

& fortiori

ubc

viclroriam cedere, inde

c
ttiar

tur corruptio

quxdam,feu

totius fubftantix fegregatio, adeo

forma nova
cft.

prae oculis jaceat,

qux per corruptionem gener

dc
lCD

Metallorum elementa eorum tres primordiales funt mat Mercurius , Sulphur & Sal hxc funt velut contraria in cci tinua pugna atque inimicitia quia Mercurius , tanquam fpiri aerius, hoftilitatemadverfus falem gerit, qui terram repradent &calidumSulphur, ceu ignis,aquse hoftis eft, nempe humidit mercurii contrariumeft: nam hic metallorum eft aqua duoq repraefentat elementa,ut aerem & aquam^ Hx prxfatx trest trices, feu metallica elementa, fuum habent nutrimentum a 1
4.

ceSi

m
L

ftris

materialibus

vifibilibus comprehenfibilibiifque elementfc

domo , ufque ad praefixum tempus, t nec elementum unum,per externum fubfidium,alteri nimisfi te evadat & illud fupprimat ciim nullum ipfi a fui fimilif auxiliumj Et quemadmodum homo, dum elementum unum illo dominatur, in gravem infirmitatem incidit , & primo e pingvedo tanquam fulphur , poftea etiam caro illius fang^ que deficit & mori cogitur ni ipfi ad patiens five pradoi
lufrantur mortali fua in
, ,

m
'

;m
:tor

Bfuc

Vnl

k
ar

nans elementum debitara reftaurationem faciamus, congru; quandam harmoniam denovo erigamus; idcircomedicumfcHi neceflario oportet, quod principium five eleraentum inpatu
tc agat,
git,

&

& quod

fufferat

Sicuti

nunc

in

microcofmo cont

mineralibus cvenir, quaeperf tificationem unius alteriiifve elementi contrarium element! h fupprimunt furfocant,uc hinc corruptio feparatio fcqui 4j

ficquoquein metallis

&

&

&

:Ci

beat.

f<

PLANA RECAP1TUL4TIO.
5

Qui cx hac corruptionc mctallicum fcit fulphur vclut cci animam fcu ignem, pcr philofophicum illum M^/V^wigriem^ Ignis hic eft dubkxj erc, ifte mundi hujus gloriam cxpugnavit anice attcndcs, quod , Quemadmodum duo illa elcmcnta duos hoftcs , qui totius corruptionis funt caufla , Eo5 habent modo fapicntcs duo clcmcnta , feu potius reccp1 etiam per qux ii unum , ila elementorum , habeant , aut alte elcmentum augmentant , fortiiicant , ac fic aliud opprii

Percepifti cx praecedcnti

mco Tra&atu,
,

uti

Philofophos

efolutionc
:

duobus contrariis elementis, tunc duos ignes baptizavi,ncmpefympathicumflagrantcm Herproditicum ignem,& frigidum metallicum ignem. Elemcntum 'um, feu metallorum anima,eft fulphur illorum. Frigidus illc igftMercurius,qui metallorum aqua dicitur, & per falem reduUlterius recordare,
,

omnium metallorum

f.
.

omnia per

lierunt

& in quod reditura

&
fieri

funt,

Jem. Sulphur metallorum

d fortificari

fuum
,

deftruenda, ex quo fulphur , proprium habet fulphur , per

illud elTe

ncmpe mercurium

incendi debet

ut

dominium
,

rctinere poflit,

d citius
as

nequit, nifi cedat aqua igni

videlicet aqueus

Mer-

fuo igneo Sulphuri.

Vulgare fulphur
tiffimi inimici
,-

& nitrum
fcis
,

funt

ambo

cfficaces igncs,
,

verum

fi

hos reconciliare

ac
,

lur per illorum

igneum fpiritum incendcre

timc

tum mctallicum tibi nemo ,

Deus

I
1

ad fanitatem divitiafque obtinendum: eft illud,quod mihi folum adhuc refiduum refcrvaveram , tenihilominus jam in bonum illorum ^ qui ad hoc eletti bcne,

officere poterit

&

*e

intentionati funt.

Poffumus praeterea, per multiplicationem falis, metalla bene uere, per mineralem & tartarium falem , ut fupra latiiis deftravi; at non conducit ad obtinendum metallicum fulphur,
T'

7.

quod

66

COMMENTATIONIS DE
j

PH. CAT.

quod anima eft omniutn metallorum Idcirco oportet ipfunu. te omnia,maxima cautela, per fui fimilc capi, ncmpe per ilh ex contrariis conftru&um ignem conflagrantem qua: fulphur nitrum dicuntur, ac nonnunquam fub uno nomine comprehc
,

duntur.
U.c vero etiam notitiam habere poilis frigidi illius met liciignis,fcito, eum nil aliud efte quam Mercurium Saturni,c
10.
]
/

fe

cum
Ti.

metallis

amalgamat,

& ope jam prazdi&i ignei

duplicis

menti in igne

fe patitur calcinari.

Modo

peripicuam, imo omnibus numeris dilucidiiTim;

,

do&rinam quomodo nimirum omnia mctali peraftralem quandam lideream imaginationem elementare*

me

fufcepifti

.:

que operationem, ex fulphure ilnt & mercurio prognata-, Qu prxterea metalla per elementa debeant nutriri vivere a itcrum mori hoc eft, in primum fuum ciTe rcdigi,- Caetej
, ,
,

metalla elementis

non

pofTe carere.

Philofophos

iimiliter'^

duntaxat elementa venerari , quorum utrumque inimicum bet. Harcduo elementafunt ignis & aqua, nempe mercuriua fulphur. Ex his duobus mediante fale , unumquodque irtiC mentatum abiit , oportct idcirco per fulphur quoque & mct rium iterumdeftrui,inque fulphur &c redigi. bixc jam funt menta 'kdagka,qux omnia corrumpunt 5 & novum exortumi nifcftant, Hsec inquam eft Hccsifrima folutio, de qua prolixiiw
,
<

m
1

Bl

^
.

[Uno

principio tra&avi.
1 1
.

per Mercurium SaCurni , qu animam mundi vocavij quoniam ut Saturnus in ccelo prirmjs ^ planeta, paterque omnium planetarum dicitur , ita eft quca terreftris Saturnus primus , & adepta funt omnia metalla Cti y nem fuam ab ipfo,invehitur prsercrea apud ornnia, delnnc h,^, immerito fpiritum c)us feir.ititm mundi intitulavi. 13. Antevero quam de hac folutiohe teeiuJ-longius d [Li ram, debeo te adhuc fcmel ex fideli corde infv,rr:iare , Phil phos fcilicet ncdurn duo elementa Magtca , Mcrcurios duos,
fit
jj

Alnra humida folutio

m
ltlffl(

corp

6/ urnusduos, vcrum etiam duo duntaxat habere metalla. Et Mirum ad duos illos mercurios, propofui cum omni veritate,
t
.is

PLANA RECAPITULATIO.

dolb nodo , breviter me inftruc~turum,quaiiter te :n fimioccafionibus habere debeas. Scias itaque, quod , quando lofophi loquuntur de Mercurio fuo, minime tu per illum injges mercurium vulgi, quia illorum mercurius eft metaliicus,
:

&

npe metallorum mercunus; eft calidus & ficcus , humidus Sc ^idus Mercurius vero vulgaris calidus eft in toto fuo efle 6 nequit ifte pro mercurio philofophorum haberi nec fumi. 4. Mercurius vulgaris femen argenti apudfegeftat, altcr aui mercurius fulphur folis in metallica forma & proprietate a
satore cceli

&

terra? obtinuit-, Eft folaris

magnes,quemadmo-

n mercunus communis poteft dici lunaris magnes; & hoc ita defignat mercurius fua femiluna quicum lllum Sapientes gnierunjc & a vero foJari difcriminarunc ac fejunxere. Hos *s mercurios dignofcimus ex fumo, qui eft illorum fulphur: Drrec autem euam animadvertere , quam volatiles, fixi, feu tivi ii fint, ut cito, five ut tarde ei fe fublimari prsecipitaitiantur: Haec ipfa v ha eft via utrofque illos mercurios dig:

&

cendi.

naturaduos generavit pariter modo per fixis corporibus,fimiIem mercurium pofle fei,exduobus illis parari:imb quod plus eft,poteft quoque ex mediis metallis, "ntimonio, bismutho five arfenico, vivus mercurius fieri, qui e ad medicinam conducunt; Hi funt nihilominus,falvafua jllenti medicina , pro mercurio philofophorum neutiquam fendi nec proclamandi, cum ille mercurius fit menftruum uni"ale, & bis de mercurio fit natus,fupple/r/w^ de lunari, po/faa riyhunc mercurium jure licet duphcem Mercurium nominare. 6. Lunaris mercurius poteft leviori quoque opera ex Satur) corpore educi & diftillari, habeta?que naturam & proprieta,ficuc ipfemet mercurius Iunse > nam per Saturnum luna gef.

Et

fcias ulteriiis

Quemadmodum

rcurios,

nempe lunarem

& folaremi Eodem

Zz

nerata

tfs

COMMENTATIONIS DE
cft.

PH.

CAT.

nerata

ficcrc, ita fimiliter

jam cx Saturno lunarem mercurium eft cc dc minera Veneris calidum folarem mereuril eft cxtrahcrc pcr tartarum ac falcm ammoniacum, qus, lfcet fn mam inimicitiam adinvicem gcrant , nihilominus hoc negotid promovcrc dcbcnt. Qui novit Mcrcurium frigidi Satumi Mj eurium calidx Veneris in oleum rcdigere,is habct menftruumU verfile,firmamquc clavem adeptus cft, qua omnia fulphura in po
Et
ficuti

A>

&

idi:

bilitatcm adigi poffunt. Sed ad

1 7.

rem,
oriun
, <i

quod, cx allegatis rationibus , philofophi n inconvcnicntcr duos habcant Satumos quia fub jam praefato plici mcrcuriali fpiritu intclligunt ii duos illos Saturnos, cx quil utcrquc ille mcrcurius, & poftca corum fpiritus cxtrattus & dif
Scias porro,
latuscft.

atura

corpc

quai

Multi

plumbum aurum

&

aurum plumbum vocaru

'

Sapientum piumbum , & eft quoque in hunc ufquc di mundo incognitum. Altcrum plumbum eft fimiliter quidemAchk pientum plumbum, atvero ab omnibus \non~\ habctur talc-, cft voVa gcntopulcntum &c. Cum ccontra aurulentum illud plumbumjnic 10 apud metalla deprchendatur In ofticinis fub improprio nomlpve diftrahitur minimique flt , colore cjus albo altiflavoque nihii (i flantc; Gravc cftin pondcre,fpirituale ac corporale, arfenico cof, \ parabilc conferendumque, quia illud cx ipfo fratribufque cjus genitum cft, funt in hoc fibi mutuo in linca collaterali affinia

hoc

cft ,

pjfcitern

jjoliti

arfcnicum arfcnico

amicabik fic & rcs fc habct cum hoo cultoSapientum antiquorum plumbo, qui cum & ipfi duobus t tum, ad Magnum Magiftcrium, utantur metallis, his ego fimit nn fiftam , & pro parte amborum illorum mctallorumSapicntumJ tiquorum meam cxperientiam ad lucem protraham. iS. Dicuntphilofophi primum & ultimum metallum tantu ^ modo pro uno metallo eflfe reputandum, ncmpc pro uno metal quod ad artcm & promotionem Univerfalis mcdicinx ufurpand hr. Trur.^ni inctallum cft ipfum fpcrma mctallorum , quia calc, lo eft piopagativum metallieum.fcmen & fulphur vifibilitcr in cena evocabile: Hujufmodi metallum repcrimus in mincra Satil
eft
,

itura

ilaris

;t

aiis

qui

1,

arius

i|j t

oe

PLANA RECAPITULATIO.
ni

69

mctallorum pcrfectorum juxta ac imperfc&orum, Sb;ulari quodam Saturnino fpiritu prxditum cft , Apparet ut mimercurii , Vocatur fapientum Plumbum , philofophiimquc ftth, de quo lac virginis diftillare folcmus, habetque Venercam Vltimum autem mctalhim ideo Vocatur ultimum, jflsrietatcm. ad maturam pcrfcclioncm & finem devenit y finis autem mejrum eft e^E aurum , ultra illud natura non operatur in metal-

Radix

eft

1
.

ufque dum dominatrix fibiars in :urfum veniat; Harc parvo temporis fpatio(quanquam haud finaturae ope ) eatcnus progrcditur , quatcnus cx folari compafed dcbet dcfiftere
ceiTare,

&

corpore translucidum

quam
|

num
te

cxurphilofophi vitrificationem vocant. Hoc jam eft nobiars perficcre ac opcrari pollunt ; Quaquod natura

quoddam diaphanum corpuiculum

&

ivero ha:c vitrificatio facicnda

aut inftituenda

fit,

non polTum

nam confurgcrct, prxter intentum mcum, involumcn dc hoc mco compendio Veruntamen ne videar hoc me folo velle rctinere & id ipfum , ut quam plurimi Sahic defcribcre
;
;

tes vetcres

fecerunt

mecum

portare in fepulchrum

adef-

?.

Rccipe hoc igncum elementum ^iagicum

,

quod ex dua-

infernalibus ccntrariantibus materiis

ut exfulphure

&

nitro,

pofitum
jaturae,

eft.

Cum

id eft,

hoc infcrnali abfumptivo igne incipe in fioppugna 6c calcina illas aliasinexuperabilespor-

>3laris munitii,
et

nempe

auri^ fic inccndit unus ignis alium

:

,.

vi-

unum
,

iulphur aliud

& dum hoc

cft

fit

,.

dominatur elemen

ignis
, t
,

quod fecundum
cft
,

qui in auro
"ibi
,

principium in corpore folari , quia vocatur fulphur anima; Ubi nunc ignis

&

urius

dcbct clcmentnm aqueum , ncmpe humidus fugitivus ad fuum aftrum volare ; Et cum mercurialis ipiritus
,

fit

domicilium
,

vinculumque vocitetur
,

a copulct

fcquitur inde prima feparatio

&

qui corpus cum anima: ac cormetallicus

difiblutio.

Dcbct vero ad hoc

altcr ille frigidus

quoqueufurpari,

quem dc

mineraii
3

quodam necdum

Zz

fufoSaturno

.70

COMMENTATIONIS
zrdct{Jorte \melius

DE

P H. CAT.
ff

turnoextrahi oportet, & qui etiam mercurius Saturni nunc P turj HicSaturnalis Mcrcurius, qui eximmalleabili illo& non Jjl
;

comra plumbo fa&us, non fedhabet in fe terreftrem ficcam quahtatem , mercurius poteft ille fulphur folis defendere & prafervare, ne combur
iegeris
,

currit] ut

:oa(

^
ote
P
3

&

fuo
20.

cum mercurio avolet. Quando aurum cum mercurio Saturni amalgamatum

efficitur

tunc aurum

porofum,poteftqueinfernalis lgnis folit meliiis calcinare , & lblarem ig illud corpus multd citius ab omnibus partibus accenderc, inque cineres redigere^- ex

''

&

Sec

deducimus clarocum

ccelico rore (ulphur,

&ex

remancntc
* c,a

pore elixiviamus, poft debitam reverberationem, fuperpreti llmum illum medicinalemSalem,de quoSapientesdixerunt
metalkritmLapis eft^Pbilofopborum-.Deinde: alius Deus creajfet fa!em,Lapis philofophorum fierinonpoftet-,Hic

philofophus

aili

fa

tem, utdccet,

fulphure fuo qui ex mercurio Saturni diftillatus eft,imbibitur , in uno u M figitur ; Sic eft magnumd "^ vitro atque fornace putrificatur ufque in fermentationem ac augmentationemperfe&um,^ lube Qui ea frii ivia univerfalis medicina in omnibus infirmitatibus
!U

cum fpiritu vini clarificari dtbet, &, hoc faclo, ^w unitur, & cum fpiritu mundi, ideft,illo cum fpiip'

&

renovarionem fpiritus fui confequitur, omniumquc fuarujn 'ifp fe&arum virium robur^ "Et qui fcire glifcit , quomodo &4j Mm do hanc mcdicinam applicabit, hunc ego, ad diutius me n6 ^gat tinendum, ad philofophorum libros ablegabo, & in meo projj &
toperfiftam.
2 1
.

foei

Mirabftur indubie fummopere benevelus letfor perfpi meam radicalem inftru&ionem, quam in repetitione fcci,p: pue quantum ad frigidum illum Mercurium Saturni, & infejt:: illud XlagicHm elementum igneum , citra qua: in tota Chy fcientia nihil utile eft expedire ; eidem vero in refponfum k quod, licet expertis fcientibiifque rem nimis clare, etiam ex k

PLANA RECAPITULATIO.
juam
ullus

?l
pro-

unquam
fit

pbilofophus fcripfit

in

medium

rim,attamen

adhuc exiguum quid,quod fibi occultum teidelicct qualiter ex non fufoquodamimmalleabili minerali no adeo (ublimis,rarus&prseclarus,Mercuriusextrahendus, ^modois prartereain rubicundum fpiritum fitadigendus: id poteft duntaxat per unam unicam viam 6c medium fieri , quidem fuperius lucem accendi, at fpero cui Deus idipion favet, isetiam non apprehendctnecanimadvextere po,

Secundb non folum mihietiam adaptationemfrigidi meverum & praparationem ignese ue clavis, qua?, ut percepifti faepius, ex duobus contrariis reignis ex parte refervavi
,

intibus ignibus prarparatur,

nempe ex

fulphure

&

nitro,

tametfi
?s

quidem ambo

ignes dici poilint , utraque unum pradlare effectum j Quomodo aufebent fiaec unitio fiat, propcerea invoca Deum , pro illuminatione tui, ego luculenter partibus meis fundtus fum, &plusquam

mutuo advcrfanihilominus quantum ad hoc unum

infernales fibique

&

m
in,

|in

ij n

hoc libello revelavi $ Ratio efb charitas proximi mei, lubenter vellem cxigua mea experientia animare , inque quid prodeft mihi (apicntia mea? II viam reducere d fepultum terrse talentum ? profetto nihil s Confidera[hujus efufcitatus fiim ad iftiufmodi perfpicuam veritatis ulgationem,fpeciatim ubi expendifiem,
:

Nam

jp

Scire tuumnihihft) mfii te fiire hoc , fciat alter. ido eft quoque dignum juftum, ut omne, quod

&

bonum

|ume fit, videlicet iis, qui fe cum philofophis devinxerunt voverunt ac intra illorum funt numerum s Cseteris vero non jtcra funt, fiunt omnia per fimilitudinem,ut audiant fgantj videant &non apprehendantynullas gemmas inter ^^argemus , quia illi tamen eas inquinant nihilique fa*

&

i(fas&c.

MJnurn

qiiod tibi

magnam

poflct creare intricatjonem ra-

tione

72

COMMENTATIONIS DE
&
&

PH. CAT.

tione utriufque illius Saturni five Mercurii hic non pra>teri Audivifti fi idcirco unice dodtrinx mex pracbe aures tuas. fimiliter ex fngido illo Arietino Ss rius,quod ex Luna , quod hic ad fapien no Mercurius quidam poftit fieri Opus fpecialiter inferviat t Deinde , quod ex minera Vcr etiamSolarem quendam Mercurium fit efficere , qui folari
,

KC

eft unde &ipfum ibidem Mercuiium 6 quandoquidem is ad generationem Solis fit ufur; Mercurio Sat m dus: Tertzby quod ego hoc non obftante jam penes deftru&ionem auri fuerim ufus itaque ad hoc ^ bium dico, etiam Mercurium rubrum in Lunari alba tin&ura genti & meliori cum commodo,polTe ufurpari. Et quemad m dum non valemus ab uno extremo fine medio ad aliudtenc m haud aliter quoque polTumus ad nullam rubram tincturam d m

phure condotatus
baptizavi,

M
'

llte

:6,

'

nire, nifi habita prius alba-,

fic

poteft benevolus hfior fcrupu

fuum jam
fali
.

ipfus refolvere,

&

recolere,

quod

hic

non de Uni
nc

Generalii1imo,at duntaxat de fimpliciUniverfali fcripfe U niverfale GeneralilTimum ex duplici Mercurio, ut $ 24 narravi,producitur, &cum folari fulphurc animatur atquei

M
icai

mentatur ,
tate
titas

& cum

perdurante auri
alia
,

fale figitur

nec non

ult<

moi

in infinitum per

duo

fulphura augmentatur,

tam

in

qu

17,

quam

qualitate

Qualitas ceu vita per fulphur cibatur,q

augmentatur per jam dicTum Mercurium qui non ir indolem & facultatem proprietatis Venerea2,fed Scnaturarc neralis frigidiSaturni fecum geftaty idcirco duplici Mercuri fimilatur , duphtufque Mercurius dicitur , cui omnes qualii
,

^
cm
bor

habet qualitatem Veneris ratione c fulphuris: frigiditatem autem ex parte Saturni. Candidm *ew, qus artis Amator omne quxsb dubium milTum faciat, ac meas e rientia: in veritate fidcm adhibeat. Feceris quodcunque vc ris,fic nullius me mendacii infimulare poteris,quia egohoc ex aliis libris commendicavi, ad mihi aliquo modo famofiuj rnen comparandum> aft per raanuum mearum laborem pe
,

appropriantur

nam

T,

PLANA RECAPITULATIO.
ante Syncero vcro technophilo contingit fundamentalis myfterii ipientum explanatio , quod fuperius quidem defcripfi, nuncautcm,
,

'ftttus

fum ,

&

poftmodum

intellexi

quod fckc dcbuiflem

25.

ll

hoc fpicilegii

ficilimento, quam fuccindtiflime

complexus fui, qua-

:nus repetiticmcm hancce legcndo frequcntares ac tam diu reiterarcs T oncc omnia intcrne externe edoctus fis 5 Et cum non ignorem, hanc leam Commentationem non pofle impugnari, fic partim ex metu , partuli m item cx odio & invidia,inomnibuslocis coemetur, itautpaucis fciam, ioSi dmanus fitperventura,cgo autem meum inde colligam & quid adhuc impofterum fim facturus. uid feccrim , d 26. Interim his meam repetitionem, ratione duorum %iagicorum emAementorum,MenftruillvcMercurii duplicati, finkam efie volo , quae in mineralium monarchia confiftit , trattando abitea cmedicina, mere Sufcipe proindc has gratiore animo fudoris mci primitias ram \xm~Magicis elementis, cum Menftruo Medicinaque Univerfali, um Materia Prima , per quam quodlibet in tria fua principia meallum poteft rcduci,verumque aurum Potabile debet fieri. Materia
ifi

&

hoi

&

up

rimaexprefllstibiverbis,

quemadmodum
imo

mea

clavis,ufque dilucide,

utraque elementa fivc perfpicue,adumbrata ad oculum

&

&

icmonftrata eft, ut clarius, opinor,

non defiderabis.

2 7. /Eternus, mifericors,poli folique Conditor , primus novik imus,quitenet clavem Olympi Orci, animos ac ingenia dignorum

&

&

umilium illuminare dignetur, & captum voluntatemquc impiorum, pperborum, avarorum, ita occludere atquc obthurare, ne quid ex
r

Jlli

candidaque intentione provenire poflit mali, fed ombonnmilladebeatcxerceri, abhonore laudequeSanfri nominis jus, proximi emolumcnto, propriarumque animarum noftrarum falac
ic

mea

fideli

"

tfe
t
itfi

& beatitudine

Amen.

Aaa
t

MEMO-

74

MEMQRIAU
L E G
-T

O R E
in

M.

TT
-

E&or

bencvole, quanloquidem

pnecedentihus mei\n

unam atque alteram ohligationem fecerim, qu<z benign* mfi Lcdionin rem <t? utihtotem* cedere poffet } prctterehqufy yerum ^Aurum Totahile irreducibile aptari & perfici permittere fffr

W
iwi
s

ponderimfuautiiy quihoc tanquam Vnherfali Medicina indigent

inquirere S

Ww

yalerent .:.

^ yo

gg^tftf

$6 fingularibus

pm

f/j

derof/fque motiYis^

adcertum quendam

locnm', refvdentiam

meamfi

ki

gerefim nitentionatus^ Interea a-utem^

ut ohligationem meamptbuf>
y//r ,
roi

mifaque ex

~Verbo

feryem HU[a
7

candidum Le&orem
;

deberem, uhi exquirendus

tio

informare
7

<^#w defeclu

itlius

obhg$

<ts
j

promijfa obfolefcunt
proinde sequus

& faciem
,

mene jaclatwnis prafefek.

/ice^ Colonitf
,

runt

Le&or/aVtf

^0./,

Agrip
attamje\ in ta

i\i

pinrt ? ubi longofatistempore

f&/</iJ7!

moratu$,non ero reperibihs

5,

^e

?//?</

pnefentia,

apud Iacobum ]anum(cujus nomen

u
)%
fe

hetlarii tablino

>

yulgb Toflce Lomptorio^ alias multis quoque tech m

,

nophilis, diverjis in locis

notiffimum
effe

eft^)

poterithahere infiruilio

nem') %atio

autem^quare igtiotiis
j

yelim^ejl^qubd quieti metrade

y

re cjnjlituerim

intertm

QolonU , apud pnediclum Iacobum

,

jfurun m
1$

(Poculentum pcterit haberi

quodde yeri Leonis fangYine confe

clum

c/i.

2.

Nam dum Rex

injua

ejl

reduclws principia^ fulphurqu\

h
1

MEMOR. AD LECTOREM.

7S

he anbua Solis in promptu , debet per fami liarem i/Ium Philo^phicumSpirkum ca amicabiliter abfque ftrepitufeu aduflwne
i

\i

oleum refohnhc.

Hinc mediante
{

Jpiritu

Ymi Aurum

(Potabile >

(wr ycrb
'

&fine iUo per Vulcanum Jit tinciura^ tunc autem Sal auadejie debet , quod facileex mortuo quodam corpore^a quo aniita ut prceter principia

iacmigrayit ypotefi obtinerih

ftfl

adbuc quar-

ifn

aliquod Videre fit

,

quod ego

terrejlre

malediclum

mate-

nijj

lamque peccantem
apti^o.

fhe

receptaculum mali proprii

,

& boni alieni

,

m
?|
\i

Fbicunque nunc

ope hujufmodi feparationis

exful-

hure Solari^per ^iiverfale

Menflruum } tinBura

extrabitur, ibi in
ejl

mnem

cetemitatem nutla reduclio in priorem

formam

fyeranda,

Quia maUeabile metaUicum corpus debet clSale fko ufi ?c efficienda : m iberemduratmem^ maUeabilitatem fiutm , hic autemtantummonjf ?

eft

mera anima &fpiritm Hermetis &c. Ergo no(lrafolutio y fi*

!iji

aurum potabile nojirum Verum

nihilque dubitet

& irreducibile

dici debet,

quod hk

sUj

\rei yeritate edoceo.

tciat
5

Eapropter candidus mihi

,

Le&or fidem

^
%\
im

quin tinclura qucedam per hoc adipifci

igiffit.

5.

^edde

autemglorificatceiUi igneceanimce proprium

fuumcU'Ve-

ficatumcorpusac

Saf

& reduc animatum/pw/cipiritum per

&c.Tu
,

?ft

ilem in coagulationem , corporale fic fiirituale efficitur

4
{$
fxn

Yidebls^ quidtibi

Altiffimus daturus fit

cui
foli

'oVidentia

tempm

exfjecles

fi longanimitate honorem attribues , quia ego

,

&

m nonfum> quam "Vox qucedam clamitans in de/erto

i
;

quce tibi lu-

0J|

w Sapientix, Opulentia?, Sanitati(que confequendct proclaluxautemeftiUudAliphti & O mega /?/wtf & puppk om14^
tumreruw.

'0

Aaa

^.0 prin-

7 <5 4.
iis

MEMOR. A D LECTOIEM,
principiumfne principio^

& finis jlne fine^omnibus obfecr

adtuum
bono>

,qui a te SapientU hujus exordium impetrant r

rem falutemque animarumfuarum, fdicem ejfeclum donato , utei qui fuunra te Alpha principium habent , apud te quoqm dem
>

inpofterum

O mcga
,

finemf?iefine
fruijci y teque

interminahili bonitate tua y

7

lta

cmnem

aetemitatem

amare

honorare, &grates

tib\ptt
llll,

exohere poffint immortales. jimeiu

rc r morcj ore, re.

Hoc peroro clamore,ama

veri,

F
AngLos

N
&

k d

&

JK,

h
,1

DUM

BataVI praftarent aeqUore bcLLo.

DUM BataVos

AngLI prgftarent aeqUore beLLo &c

Operif

Operis orthodoxia.
Quantum quidem ufqueadbuc fcitur.
fjMta grandia, feu gravia,
aut immutatione/

non infunt

minutuh tamen

(tranfpofitione
:

fcili-

litera:

alicujus)

eaque valdc pauca irrepfcrunt

Legen-

que
3|4 lin. 18. Mccrcnati
'erf.

cum ce diphthongo, in medio, pro Macentti,

4. Nuntius, pro

J4W/w,perMj

errore typographi

itemqueibi-

jdicitur.,
Ti^erf. 3
.

pro

diciter.

Hefperios, pro Hefteridos, fed in aliquibus

lillos, locofiles,

tantum exempkribus.

''ineaantepenultima,

propter carmen.
oe

i]
>.

dem, linea penultima ; Parcemiographo, cum -apho, pcr x diphthongum

.

diphthongo , pro Tata-

11. audite, pro audire, quia fic connexior erit fcnfus.

erf. 2.
erf.

nunc, pro

r.?mc,

pcr tria n.
(proptcrfyllabaz cmantitatem
,

11. defluxit, pro

diflabttit

fenfufcjue

ritatcm) ldcjue in paucioribus exemplaribus.

)

^1)1.
1.

25.

mundum^pro mundnm, perunum

u.

10. conopeis, fine ce diphthongo, pro c onofeeis,

cum eadem ;

in

exem-

J>us quocme valde paucis. 8 1. 1 8. prudentia, pro pudcnti, incuria typographi, quamvis in pauciflimis
ce
5

plaribus.

* 1.
1.

11

Sibylla?,

pro SibulU, at in pluribus exemplaribus.

16

25. catena, pro c at hena, per afpirationem.

Siverf. 2. fivel. 8.

Qui, pro Qui 7 3

cum

notula

& ziphera 7; (ed in qurbuf&

autantum exemplaribus; error typographt.

n
3.

1. 5 . itinerisfui, pro fuis : vitium fere maximunr, quod fcio ineffe. ege tato, pro de, fyllaba ultima feu cauda indicativaj ineuria crrore typc-^

;r* li.

ca

m 67.

1.

1,

Saturnos duos,pro Satnrnns dnos, erratumfanemaximumjCjuod

nd&c,

mo- V3