provimet.weebly.

com ARHAHO 049-373-681

8. Paraja Primare
Funksioni kryesore i Bankes Qendrore eshte rre !llimi i vellimit te "re#i$e #%e te $a$i$e $e para$e &e 'ar"!llim(mases monetare) nepermjet politikes monetare-kreditore. Banka Qendrore &!" e "o&trollo& #rejteper#rejte $a$i&e e para$e &e 'ar"!llim (ma$e& mo&etare)* por &e me&yre i&#ire"te &epermjet "o&trollimit te per%er$%em te li"!i#itetit te +a&"ave A,ari$te , ajo ne menyre indirekte rre !llo& vellimi& e pote&cialit "re#itore te +a&"ave A,ari$te, pra ajo para'et ba-e& per e"$pa&$io&i& o$e re$tri"$io&i& e "re#i$e $e +a&"ave A,ari$te me qrast ndikon ne rritje& o$e -vo limi& e sasise se parase ne qarukullim (ma$e$ mo&etare). +a&"a .e&#rore sipas rregullit &!" be& emi$io&i& e parave #epo-itare , por kete e ben vetem &e ra$te te ja$%t-a"o&$%me duke kredituar drejteperdrejte komitentet e saj p.sh Qeverine, Federaten etj. randaj emi$io&i& e parave #epo-itare e bej&e +a&"at A,ari$te. +a&"a .e&#rore be& "rijimi& o$e emi$io&i& e parave primare (ba!es monetare), me qrast rre !llo& Pote&ciali& /re#itore #%e li"!i#iteti& e +a&"ave A,ari$te . "he nepermjet arase rimare +.. &#i"o& e#%e &e rritje& o$e -vo limi& e ma$e$ mo&etare, ndikon pra ne vellimin e saj. Paraja Primare (ba-a mo&etare) para'et $%!me& e te jit%a obli imeve te +a&"e$ .e&#rore ndaj $e"torit te +a&"ave A,ari$te #%e $e"toreve tjere ,i&a&icare , $e"torit te pop!ll$i$e si dhe ndaj $e"toreve te tjere jo,i&aciare te #ilet i kane depo!itat ne te pare te Banka Qendrore.

Bilan#i $ %jendjes se Bankes Qendrore

Aktiva
1./re#ite e +.A 'e ia jep +.. 0./re#ite e "omite&teve te #rejteper#rejta ('everia* etj.) 3. 1lo arite #evi-ore

Pasiva
1.2epo-itat e +.A te #%e&a & a +.. 0.2epo-itat e "omite&teve te #rejteper#rejta ('everia* etj) 3. Parate e 3at$%me &e 'ar"!llim

4e a&e& e a"tive$ te bilan#it te B.Q gjenden te regjistruara /re#ite e +a&"ave A,ari$te 'e i! "a #%e&e +a&"a .e&#rore dhe /re#ite e "omite&teve te #rejteper#rejta ('everia* etj) si dhe llo arite #evi-ore, &#er$a &e pa$ive& e bila&cit te B.Q paraqitet shuma e parave primare (ba!es monetare) si jane& Pp 5 2e 6 3* ku Pp 7 Paraja primare, 2e 7 2epo-itat .e&#rore dhe 3 7 Parate e at$%me.

provimet.weebly.com ARHAHO 049-373-681

provimet.weebly.com ARHAHO 049-373-681

4e perberje& e Parave Primare %yj&e& 1."epo!itat e B.' te dhena nga B.Q* 0."epo!itat e komitenteve te drejteperdrejte (qeveria, etj )* 3. arate e %atshme ne qarkullim. (dersa 8a$e& mo&etare e perbej&e 8 5 2p 6 3* ku 2p 7 2epo-itat &e te pare dhe 3 7 Parate e 3at$%me. /ompo&e&ti 9 perba$%"et $ arase rimare dhe )ases )onetare eshte araja e %atshme (%). Banka Qendrore permes rregullimit te arave rimare, ne menyre indirekte ndikon ne rregullimin e mases monetare (sasise se parase ne qarkullim), kjo paraqitet me *ormulen & 8 5 m:Pp , ku 8 7 8a$a 8o&etare* m 7 m!ltipli"atori mo&etare, Pp 7 Paraja Primare. ra ne kete *ormule $%i%et li#%ja e 8a$e$ mo&etare (sasise se parase ne qarkullim) dhe Para$e Primare. ra me a&e te rre !llimit te Para$e Primare(Pp) #%e m!ltipli"acio&it mo&etare (m)* Banka Qendrore ne menyre indirekte e rregullon vellimin e plasmaneve kreditore te Bankave '*ariste dhe likuiditetin e tyre. )ultiplikatori kreditore paraqet shumen e kredise te #ilen Bankat '*ariste e kane emetuar per njesine e parave primare dhe vlene kjo *ormula&

+jo ".).,- se sistemi $ Bankave '*ariste ne ba!e te ./ te arave rimare mund te bejne plasmanin e kredise ne shumen prej 0/. P.$% 1 (ese ne nje vit araja rimare (2misioni rimar) eshte .3.333/, dhe nese )k 4 0, atehere 8 5 m:Pp* 8 5 10.000:4 5 40.000;. (ese Banka Qendrore ben projektin qe vitin e ardhshem ta bej rritje& e 8a$e$ 8o&etare ne normen prej 17<* duke menduar se nje rritje e tille e )ases )onetare i pergjigjet )ases )onetare 5ptimale e #ila eshte e domosdoshme per reali!imin e prodhimit material. 'tehere ne ba!e te *ormulas kemi&

ra Banka Qendrore #!%et ta beje "rijimi& e para$e primare prej 1.700;* ne menyre qe ta rrite sasisine e parase ne qarkullim per .67. Banka Qendrore pra &!" m!&# ta rre !lloj #rejteper#rejte 8a$e& 8o&etare , kete e rregullojne Bankat '*ariste me aktivitetin e tyre kreditore. )irpo B.Q me a"tiviteti& e $aj rre !llo& $a$i&e e Para$e Primare permes se #iles ne menyre indirekte e rregullon edhe )asen )onetare. 8ellimi i arase rimare varet prej m!ltipli"atorit "re#itore (m) ne te #ilin B.Q m!&# te &#i"oj me ane te politi"e$ $e &orm$ $e R# . 9a me i madh te jete )ultiplikatori )onetare (m) aq me i vogel eshte krijimi i arase rimare ( p) dhe anasjelltas.

/a&alet "rye$ore te "rijimi te Parave Primare(Pp) ja&e= provimet.weebly.com ARHAHO 049-373-681

provimet.weebly.com ARHAHO 049-373-681

1. 2%e&ia e /re#i$e +.A & a +.. 1 qe paraqet kanalin kryesore te krijimit te p me te #ilen &#i"o%et Pote&ciali /re#itore dhe likuiditeti $ Bankave '*ariste. )e kete menyre ne menyre indirekte B.Q ndikon edhe ne vellimin e )ases )onetare. 0. 2%e&ia e /re#i$e "omite&teve te #rejteper#rejta ('everi$e* etj ) 1 ketu eshte *jala per *inan#imin e de*i#itit te bu:hetit te shtetit. 3. >ra&$a"cio&et #evi-ore te +.. 1 ketu eshte *jala per transak#ionet devi!ore qe regjistrohen ne llogarite e B.Q. ?!,iciti &e bila&ci& #evi-ore ndikon ne rritje& e "rijimit te Parave Primare sepse behet shendrrimi $ devi!ave ne mjete te pageses se vendit, dhe anasjelltas. ra

; p 4 Kba + Kq + Td

provimet.weebly.com ARHAHO 049-373-681