OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica VII

Primjer 18. Jednostupna akciona parna turbina unutraxe snage 1 MW ima Kertisovo kolo sa dva
podstupa brzine. Ukupni stepen reakcije ove turbine iznosi 0.25, od qega se 60% odnosi na sprovodno
kolo izmeu rexetki radnih lopatica, a 40% na drugu rexetku radnih lopatica. Odnos obimske
i apsolutne brzine na izlazu iz rexetke pretkola u/c1 = 0.226. Koeficijenti brzine mlaznika
φ = 0.94, prvog radnog kola ψ1 = 0.87, usmjernog kola ψs = 0.90 i drugog radnog kola ψ2 = 0.92. Date
su vrijednosti uglova α1 = 19°, β2 = β1 − 4°, α10 = α2 − 6° i β20 = β10 − 20°. Para ulazi u turbinu
sa 20 bar i 380 °C, a izlazi iz turbine sa 1 bar. Stepen parcijalnosti puea iznosi 0.15. Broj
obrataja 50 s−1. Gubitak uslijed prolaza pare kroz radijalne zazore zanemariti. Gubitak uslijed
trea i ventilacije iznosi 40 kW. Proces prikazati u h − s dijagramu, konstruisati trouglove
brzina i odrediti unutraxi stepen korisnosti stupa.

Slika 11: Kertisov stupa

Rjexee. Stae pare ispred stupa za p0 = 20 bar i t0 = 380 °C

h0 = 3204.9 kJ/kg s0 = 7.0635 kJ/kgK v0 = 0.1461 m3 /kg

Izentropski izlaz iz stupa za p2s 00 = p2 = 1 bar i s2s 00 = s0 = 7.0635 kJ/kgK

h2s00 = 2555.0 kJ/kg x2s00 = 0.95

Izentropski toplotni pad u stupu

∆hsS = h0 − h2s00 = 649.9 kJ/kg

Na osnovu stepena reakcije i izentropskog toplotnog pada u stupu

∆hsRK1 + ∆hsSK + ∆hsRK2
r=
∆hsS

23 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 25

OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica VII

Slika 12: h − s dijagram

i na osnovu date raspodjele stepena reakcije po rexetkama imamo

∆hsRK1 = 0.0 · r∆hsS = 0.0 · 0.25 · 649.9 = 0.0 kJ/kg

∆hsSK = 0.6 · r∆hsS = 0.6 · 0.25 · 649.9 = 97.5 kJ/kg

∆hsRK2 = 0.4 · r∆hsS = 0.4 · 0.25 · 649.9 = 65.0 kJ/kg

Izentropski toplotni pad u rexetki pretkola

∆hsP K = ∆hsS − (∆hsRK1 + ∆hsSK + ∆hsRK2 ) = 649.9 − (0.0 + 97.5 + 65.0) = 487.4 kJ/kg

Apsolutna brzina iza pretkola

c21s p √
= ∆hsP K ⇒ c1s = 2 · ∆hsP K = 2 · 487.4 · 103 = 987.34 m/s
2
c1
φ= ⇒ c1 = φc1s = 0.94 · 987.3 = 928.1 m/s
c1s
Obimska brzina
 
u
u = c1 · = 928.1 · 0.226 = 209.8 m/s
c1

Relativna brzina i ugao na ulazu u prvo radno kolo

q p
w1 = c21 + u22 − 2uc1 cos α1 = 928.12 + 209.82 − 2 · 209.8 · 928.1 · cos 19° = 733.0 m/s
   
c1 cos α1 − u 928.1 · cos 19° − 209.8
β1 = arccos = arccos = 24.35°
w1 733.0

23 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 26

OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica VII

Relativna brzina i ugao na izlazu iz prvog radnog kola

2
w2s w2
q p
= 1 + ∆hsRK1 ⇒ w2s = w12 + 2 · ∆hsRK1 = 733.02 + 2 · 0.0 = 733.0 m/s
2 2
w2
ψ1 = ⇒ w2 = ψ1 w2s = 0.87 · 733.0 = 637.7 m/s
w2s
β2 = β1 − 4° = 24.35 − 4 = 20.35°

Apsolutna brzina i ugao na izlazu iz prvog radnog kola

q p
c2 = w22 + u22 − 2uw2 cos β2 = 637.72 + 209.82 − 2 · 209.8 · 637.7 · cos 20.35° = 447.0 m/s
   
w2 cos β2 − u 637.7 · cos 20.35° − 209.8
α2 = arccos = arccos = 29.74°
c2 447.0
Apsolutna brzina i ugao na ulazu u drugo radno kolo (izlaz iz sprovodnog kola)
α10 = α2 − 6° = 29.74 − 6 = 23.74°

c21s0 c2
q p
= 2 + ∆hsSK ⇒ c1s0 = c22 + 2 · ∆hsSK = 447.02 + 2 · 97.5 · 103 = 628.3 m/s
2 2
c10 = ψSK c1s0 = 0.90 · 628.3 = 565.5 m/s

Relativna brzina i ugao na ulazu u drugo radno kolo

q p
w10 = c210 + u22 − 2uc10 cos α10 = 565.52 + 209.82 − 2 · 209.8 · 565.5 · cos 23.74° = 382.9 m/s
   
c10 cos α10 − u 565.5 · cos 23.74° − 209.8
β10 = arccos = arccos = 36.48°
w1 0 382.9
Relativna brzina i ugao na ulazu u drugo radno kolo
2
w2s w20 q p
0
= 1 + ∆hsRK2 ⇒ w2s0 = w120 + 2 · ∆hsRK2 = 382.92 + 2 · 65.0 = 525.9 m/s
2 2
w20
ψ2 = ⇒ w20 = ψ2 w2s0 = 0.92 · 525.9 = 483.9 m/s
w2s0
β20 = β10 − 20° = 36.48 − 20 = 16.48°

Apsolutna brzina i ugao na izlazu iz drugog radnog kola

q p
c20 = w220 + u22 − 2uw20 cos β20 = 483.92 + 209.82 − 2 · 209.8 · 483.9 · cos 16.48° = 288.9 m/s
   
w20 cos β20 − u 483.9 · cos 16.48° − 209.8
α20 = arccos = arccos = 28.36°
c20 288.9
Gubici u rexetki pretkola
c21s 987.32
∆hφ = (1 − φ2 ) = (1 − 0.942 ) = 56.7 kJ/kg
2 2 · 103
Gubici u rexetki prvog radnog kola
2
w2s 733.02
∆hψ1 = (1 − ψ12 ) = (1 − 0.872 ) = 65.3 kJ/kg
2 2 · 103
Gubici u rexetki sprovodnog kola
c21s0 628.32
∆hψs = (1 − ψs2 ) = (1 − 0.902 ) = 37.5 kJ/kg
2 2 · 103

23 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 27

 OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica VII

Gubici u rexetki drugog radnog kola

2
w2s 0 525.92
∆hψ2 = (1 − ψ22 ) = (1 − 0.922 ) = 21.2 kJ/kg
2 2 · 103
Gubitak uslijed izlazne brzine
c220 288.92
∆hc20 = = = 41.7 kJ/kg
2 2 · 103
Specifiqni rad na obimu
∆hu = ∆hsS − (∆hφ + ∆hψ1 + ∆hψs + ∆hψ2 + ∆hc2 )

= 649.9 − (56.7 + 65.3 + 37.5 + 21.2 + 41.7) = 427.4 kJ/kg

Na osnovu unutraxe snage stupa i ukupnih gubitaka uslijed trea i ventilacije

Pi = Pu − Pt−v = ṁ∆hu − Pt−v

moemo odrediti maseni protok pare

Pi + Pt−v 1000 + 40
ṁ = = = 2.43 kg/s
∆hu 427.4
Sada moemo odrediti unutraxi stepen korisnosti
Pi Pi 1000
ηi = = = = 0.633
PsS ṁ∆hsS 2.43 · 649.9
Primjer 19. Parna turbina sinhronizovana na mreu 50 Hz ima regulacioni stupa tipa Kertis.
Ukupni stepen reakcije stupa je 0.1, od qega 50 % pripada sprovodnom kolu, a 50 % drugom radnom
kolu. U stupa ulazi 80 kg/s pare sa 170 bar i 580 °C, a izlazi sa 110 bar. Koeficijent brzine
mlaznika 0.96, prvog radnog kola 0.89, sprovodnog kola 0.92 i drugog radnog kola 0.90. Koeficijent
iskorixea izlazne brzine iz regulacionog stupa iznosi 0.5. Broj lavirinata na zaptivaqima je
z = 4, a visina procjepa δ = 0.5 mm. Unutraxi preqnik dijafragme je za 30 cm mai od sredeg
preqnika stupa. Odnos obimske i izentropske apsolutne brzine na izlazu iz stupa u/csS = 0.24.
Date su vrijednosti uglova α1 = 17°, β2 = β1 − 6°, α1 = α2 − 8° i β2 = β1 − 8°. Stepen parcijalnosti
0 0 0

puea iznosi 0.32. Koeficijent povraaja toplote µ = 1.04. Odnosi visina lopatica pretkola,
prvog radnog kola, sprovodnog kola i drugog radnog kola su 1 : 1.3 : 1.5 : 1.7, redom. Odrediti
unutraxi stepen korisnosti, unutrxu snagu i dimenzije stupa.
Gubici uslijed trea i ventilacije
h i u3 1
Ptr−v = λ 1.07 · d2sr + 0.61 · (1 − ) · dsr · lsr
3/2
·Z · [kW]
106 v1
gdje je λ = 1.0, lsr = (lRK1+lRK2)/2 [cm] i Z = 2.
Rjexee. Stae pare ispred stupa za p0 = 170 bar i t0 = 580 °C
h0 = 3399.1 kJ/kg s0 = 6.4095 kJ/kgK v0 = 0.01954 m3 /kg

Izentropski izlaz iz stupa za p2s 00 = p2 = 110 bar i s2s 00 = s0 = 6.4095 kJ/kgK

h2s00 = 3261.5 kJ/kg x2s00 = 0.95

Izentropski toplotni pad u stupu

∆hsS = h0 − h2s00 = 3399.1 − 3261.5 = 137.6 kJ/kg

23 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 28

OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica VII

Na osnovu stepena reakcije i izentropskog toplotnog pada u stupu

∆h0sRK1 + ∆h0sSK + ∆h0sRK2
r=
∆hsS
i na osnovu date raspodjele stepena reakcije po rexetkama i koeficijenta povraaja toplote imamo
∆hsRK1 = 0.0 · µ · r∆hsS = 0.0 · 1.04 · 0.1 · 137.6 = 0.0 kJ/kg

∆hsSK = 0.5 · µ · r∆hsS = 0.5 · 1.04 · 0.1 · 137.6 = 7.15 kJ/kg

∆hsRK2 = 0.5 · µ · r∆hsS = 0.5 · 1.04 · 0.1 · 137.6 = 7.15 kJ/kg

Izentropski toplotni pad u rexetki pretkola

∆hsP K = (1 − r)∆hsS = (1 − 0.1) · 137.6 = 123.84 kJ/kg

Izentropska brzina na izlazu iz stupa

p √
csS = 2∆hsS = 2 · 137.6 · 103 = 524.6 m/s

Obimska brzina
 
u
u = csS · = 524.6 · 0.24 = 125.9 m/s
csS

Sredi preqnik stupa

dsr u 125.9
u = (2πf ) ⇒ dsr = = = 0.802 m
2 πf 3.14 · 50
Apsolutna brzina iza pretkola
p √
c1s = 2 · ∆hsP K = 2 · 123.8 · 103 = 497.7 m/s

c1 = φc1s = 0.96 · 497.7 = 477.8 m/s

Relativna brzina i ugao na ulazu u prvo radno kolo

q p
w1 = c21 + u22 − 2uc1 cos α1 = 477.82 + 125.92 − 2 · 125.9 · 477.8 · cos 17° = 359.3 m/s
   
c1 cos α1 − u 477.8 · cos 17° − 125.9
β1 = arccos = arccos = 22.88°
w1 359.3

Relativna brzina i ugao na izlazu iz prvog radnog kola

q
w2s = w12 + 2 · ∆hsRK1 = w1 = 359.3 m/s

w2 = ψ1 w2s = 0.89 · 359.3 = 319.8 m/s

β2 = β1 − 6° = 22.88 − 6 = 16.88°

Apsolutna brzina i ugao na izlazu iz prvog radnog kola

q p
c2 = w22 + u22 − 2uw2 cos β2 = 319.82 + 125.92 − 2 · 125.9 · 319.8 · cos 16.88° = 202.7 m/s
   
w2 cos β2 − u 319.8 · cos 16.88° − 125.9
α2 = arccos = arccos = 27.3°
c2 202.7

23 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 29

OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica VII

Apsolutna brzina i ugao na ulazu u drugo radno kolo (izlaz iz sprovodnog kola)
α10 = α2 − 8° = 27.3 − 8 = 19.3°
q p
c1s = c22 + 2 · ∆hsSK = 202.72 + 2 · 7.15 · 103 = 235.4 m/s
0

c10 = ψSK c1s0 = 0.92 · 235.4 = 216.6 m/s

Relativna brzina i ugao na ulazu u drugo radno kolo

q p
w10 = c210 + u22 − 2uc10 cos α10 = 216.62 + 125.92 − 2 · 125.9 · 216.6 · cos 19.3° = 106.3 m/s
   
c10 cos α10 − u 216.6 · cos 19.3° − 125.9
β10 = arccos = arccos = 42.4°
w10 106.3

Relativna brzina i ugao na ulazu u drugo radno kolo

q p
w2s0 = w120 + 2 · ∆hsRK2 = 106.32 + 2 · 7.15 · 103 = 160.0 m/s

w20 = ψ2 w2s0 = 0.90 · 160.0 = 144.0 m/s

β20 = β10 − 20° = 22.88 − 8 = 14.88°

Apsolutna brzina i ugao na izlazu iz drugog radnog kola

q p
c20 = w220 + u22 − 2uw20 cos β20 = 144.02 + 125.92 − 2 · 125.9 · 144.0 · cos 14.88° = 39.3 m/s
   
w20 cos β20 − u 144.0 · cos 14.88° − 125.9
α20 = arccos = arccos = 70.3°
c20 39.3

Gubici u rexetki pretkola

c21s 497.72
∆hφ = (1 − φ2 ) = (1 − 0.962 ) = 9.7 kJ/kg
2 2 · 103
Gubici u rexetki prvog radnog kola
2
w2s 359.32
∆hψ1 = (1 − ψ12 ) = (1 − 0.892 ) = 13.4 kJ/kg
2 2 · 103
Gubici u rexetki sprovodnog kola
c21s0 235.42
∆hψs = (1 − ψs2 ) = (1 − 0.922 ) = 4.3 kJ/kg
2 2 · 103
Gubici u rexetki drugog radnog kola
2
w2s 0 160.02
∆hψ2 = (1 − ψ22 ) = (1 − 0.902 ) = 2.4 kJ/kg
2 2 · 103
Gubitak uslijed izlazne brzine
c220 39.32
∆hc20 = = = 0.8 kJ/kg
2 2 · 103
Specifiqni rad na obimu
∆hu = ∆hsS − (∆hφ + ∆hψ1 + ∆hψs + ∆hψ2 + ∆hc2 )

= 137.6 − (9.7 + 13.4 + 4.3 + 2.4 + 0.8) = 107.0 kJ/kg

23 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 30

OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica VII

Stepen korisnosti na obimu stupa

∆hu 107.0
ηu = = = 0.780
c220 39.32
∆hsS − ηc20 137.6 − 0.5 ·
2 2
Preqnik procjepa
dpr = dsr − 30 cm = 0.502 cm

Povrxina zazora
Apr = πdpr δ = 3.14 · 0.502 · 0.0005 = 0.0007885 m2

Pritisak ispred pretkola 170 bar i iza pretkola 115 bar tako da moemo odrediti kritiqni pritisak
0.85 · p0 0.85 · 170
pkr = √ = √ = 61.6 bar
z + 1.5 4 + 1.5
koji je nii od pritiska iza pretkola tako da je strujae kroz procjep dozvuhno i protok iznosi
s
p20 − p21
ṁpr = Apr = 8.56 kg/s
zp0 v0

Specifiqni gubitak uslijed procjepa

ṁpr ∆hu 8.56 · 107.0
∆hpr = = = 11.5 kJ/kg
ṁ 80
Specifiqna zapremina pare na izlazu iz pretkola v1 = 0.0275 m3 /kg tako da je visina lopatica
pretkola
(ṁ − ṁpr )v1 (80.0 − 8.56) · 0.0275
l1 = = = 17.4 mm
πdsr c1 sin α1 3.14 · 0.802 · 0.32 · 477.8 · sin 17
Sada moemo odrediti i visine lopatica ostalih rexetki
lRK1 = 1.3 · l1 = 22.6 mm lSK = 1.5 · l1 = 26.1 mm lRK2 = 1.7 · l1 = 29.6 mm

Gubici uslijed trea i ventilacije

 u3 1
Ptr−v = λ 1.07 · d2sr + 0.61 · (1 − ) · dsr · lsr
3

/2 · Z ·
106 v1
h i 125.93 1
= 1.0 1.07 · 0.8022 + 0.61 · (1 − 0.32) · 0.802 · 2.613/2 · 2 · 6
· = 253.5 kW
10 0.0275
tako da su specifiqni gubici uslijed trea i ventilacije
Ptr−v 253.5
∆htr−v = = = 3.2 kJ/kg
ṁ 80
Unutraxi stepen korisnosti stupa
∆hi ∆hsS − ∆htr−v − ∆hpr 107.0 − 3.2 − 11.5
ηi = = = = 0.675
c220 2
c20 39.32
∆hsS − ηc20 ∆hu − ηc20 137.6 − 0.5 ·
2 2 2 · 103
Unutraxa snaga stupa
Pi = ṁ∆hi = 80 · 92.3 = 7.38 MW.

23 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 31