I
Nel mezzo del cammin di nostra vita
mi ritrovai per una selva oscura 1.
ché la diritta via era smarrita. 2.
Ahi quanto a dir qual era è cosa dura
esta selva selvaggia e aspra e forte 3.
che nel pensier rinova la paura!
Tant'è amara che poco è più morte;
ma per trattar del ben ch'i' vi trovai,
dirò de l'altre cose ch'i' v'ho scorte.
Io non so ben ridir com'i' v'intrai,
tant'era pien di sonno a quel punto
che la verace via abbandonai.
Ma poi ch'i' fui al piè d'un colle giunto, 4.
là dove terminava quella valle
che m'avea di paura il cor compunto,
guardai in alto, e vidi le sue spalle
vestite già de' raggi del pianeta 5.
che mena dritto altrui per ogne calle.
Allor fu la paura un poco queta
che nel lago del cor m'era durata
la notte ch'i' passai con tanta pieta.
E come quei che con lena affannata
uscito fuor del pelago a la riva
si volge a l'acqua perigliosa e guata,
così l'animo mio, ch'ancor fuggiva,
si volse a retro a rimirar lo passo
che non lasciò già mai persona viva.
Poi ch'èi posato un poco il corpo lasso,
ripresi via per la piaggia diserta,
sì che 'l piè fermo sempre era 'l più basso.
-Ed ecco, quasi al cominciar de l'erta, 6.
una lonza leggera e presta molto, 7.
che di pel macolato era coverta;
Na polovini puta našeg života
našao sam se u mračnoj šumi
jer sam skrenuo sa pravog puta.
Avaj, koliko je teško da se kaže koliko je
ta šuma bila divalja, neprohodna i strašna
da mi se na samu pomisao vraća strah!
Toliko je strašna da je smrt samo malo gora;
ali da bih pripovedao o dobru koje sam tamo
našao, reći ću vam o drugim stvarima koje
sam tamo našao.
Ne znam dobro da kažem kako sam u nju
ušao, toliko sam bio omamljen snom do tog
trenutka da sam napustio pravi put.
Ali kada sam stigao do podnožja brda,
tamo gde se završava ona dolina
koja mi je srce pogodila strahom,
pogledao sam u vis i video njegove obronke
odenute već zracima one planete
koja svakoga vodi pravo po bilo kom putu.
Tada se strah malo umirio
koji je u jezeru srca trajao čitave noći
koju sam proveo u velikoj muci.
I poput onoga koji je zadihan
izašao iz mora na obalu
okreće se prema opasnoj vodi i gleda,
tako se duša moja, koja je još uvek bežala,
okrenula nazad da pogleda pređeni put
koji nikad nije pustio živog čoveka.
Pošto sam malo odmorio umorno telo,
ponovo sam krenuo pustom padinom,
tako da je noga koja je mirovala bila uvek
niža.
i evo, gotovo na početku uzbrdice,
jednog risa, lakog i hitrog,
koji je bio pokriven šarenim krznom;
e non mi si partia dinanzi al volto,
anzi 'mpediva tanto il mio cammino,
ch'i' fui per ritornar più volte vòlto. 8.
Temp'era dal principio del mattino,
e 'l sol montava 'n sù con quelle stelle
ch'eran con lui quando l'amor divino 9.
mosse di prima quelle cose belle;
sì ch'a bene sperar m'era cagione
di quella fiera a la gaetta pelle
l'ora del tempo e la dolce stagione;
ma non sì che paura non mi desse
la vista che m'apparve d'un leone. 10.
Questi parea che contra me venisse
con la test'alta e con rabbiosa fame,
sì che parea che l'aere ne tremesse.
Ed una lupa, che di tutte brame 11.
sembiava carca ne la sua magrezza,
e molte genti fé già viver grame,
questa mi porse tanto di gravezza
con la paura ch'uscia di sua vista,
ch'io perdei la speranza de l'altezza.
E qual è quei che volontieri acquista,
e giugne 'l tempo che perder lo face,
che 'n tutt'i suoi pensier piange e s'attrista;
tal mi fece la bestia sanza pace,
che, venendomi 'ncontro, a poco a poco
mi ripigneva là dove 'l sol tace. 12.
-Mentre ch'i' rovinava in basso loco, 13.
dinanzi a li occhi mi si fu offerto
chi per lungo silenzio parea fioco. +
Quando vidi costui nel gran diserto,
«Miserere di me», gridai a lui,
«qual che tu sii, od ombra od omo certo!».
Rispuosemi: «Non omo, omo già fui, 14.
e li parenti miei furon lombardi,
i nije mi se sklanjao sa puta,
čak je sprečavao toliko moj put,
da sam se više puta okrenuo da se vratim.
Bilo je vreme početka jutra,
i sunce se pelo iznad sa onim zvezdama
koje su bile sa njim kada je božanska ljubav
prvi put pokrenula one lepe stvari;
tako da sam imao razloga da se dobru nadam
od ove zveri šarenog krzna
čas vremena i blago doba
ali ne toliko da nisam osetio strah
kada sam video lava koji se ukazao.
Činilo se da ide na mene
uzdignute glave i besan od gladi,
tako da se činilo da vazduh podrhtava.
I vučica, u svojoj pohoti
izgledala je ogromna u svojoj mršavosti,
i već je mnoge ljude uvila u crno,
toliko mi je zadala teskobe
svojim zastrašujućim izgledom
da sam izgubio nadu da ću stići gore.
I poput onoga koji rado grabi,
a kada dođe vreme da to mora da izgubi,
u svojim mislima plače i rastužuje se;
takav sam postao zbog zveri koja nema ni
trunku mira, koja me je, dolazeći mi u
susret, malo po malo gurala tamo gde sunce
ćuti.
Dok sam propadao prema dnu,
pred očima mi se ukaza
onaj koji je zbog dugog ćutanja izgledao
promukao (slab).
Kada ga videh u velikoj pustinji,
“Smiluj se na mene”, povikao sam mu,
“ko god da si, senka ili pravi čovek!”.
Odgovori mi: “Nisam čovek, čovek sam već
bio, a roditelji su mi bili lombarđani,
mantoani per patria ambedui.
Nacqui sub Iulio, ancor che fosse tardi,
e vissi a Roma sotto 'l buono Augusto
nel tempo de li dèi falsi e bugiardi.
Poeta fui, e cantai di quel giusto
figliuol d'Anchise che venne di Troia, 15.
poi che 'l superbo Ilión fu combusto.
Ma tu perché ritorni a tanta noia?
perché non sali il dilettoso monte
ch'è principio e cagion di tutta gioia?».
«Or se' tu quel Virgilio e quella fonte 16.
che spandi di parlar sì largo fiume?»,
rispuos'io lui con vergognosa fronte.
«O de li altri poeti onore e lume
vagliami 'l lungo studio e 'l grande amore
che m'ha fatto cercar lo tuo volume.
Tu se' lo mio maestro e 'l mio autore;
tu se' solo colui da cu' io tolsi
lo bello stilo che m'ha fatto onore. 17.
Vedi la bestia per cu' io mi volsi:
aiutami da lei, famoso saggio,
ch'ella mi fa tremar le vene e i polsi».
«A te convien tenere altro viaggio»,
rispuose poi che lagrimar mi vide,
«se vuo' campar d'esto loco selvaggio:
ché questa bestia, per la qual tu gride,
non lascia altrui passar per la sua via,
ma tanto lo 'mpedisce che l'uccide;
e ha natura sì malvagia e ria,
che mai non empie la bramosa voglia,
e dopo 'l pasto ha più fame che pria.
Molti son li animali a cui s'ammoglia,
e più saranno ancora, infin che 'l veltro +
verrà, che la farà morir con doglia.
oboje po rođenju mantovanci.
Rodio sam se pod Julijem, jako kasno,
i živeo sam u Rimu pod valjanim
Avgustinom u vreme lažnih i prevarnih
bogova.
Pesnik sam bio i pevao sam o pravednom
Ankizom sinu koji je došao iz Troje,
pošto je oholi Ilion bio spaljen.
Ali zašto se ti vraćaš tolikom jadu?
zašto se ne popneš na lepo brdo
koje je početak i razlog svake sreće?”
“O ti li si Vergilije i onaj izvor
koji je prosipao veliku reku zborenja?”,
odgovorih ja posramljenog čela.
“O, drugih pesnika časti i svetlosti
bilo mi je od koristi dugo učenje i velika
ljubav koja me je naterala da opet čitam
tvoje delo.
Ti si moj učitelj i moj uzor;
ti si onaj od kog sam uzeo
lepi stil zbog kog sam postao slavan.
Vidiš ovu zver zbog koje sam se okrenuo:
spasi me od nje, slavni mudrače,
jer mi se od nje ledi krv u venama”.
“Valja ti da kreneš drugim putem”,
odgovori mi nakon što me je video kako
plačem, “ako želiš da se spaseš ovog divljeg
mesta:
jer ova zver zbog koje vičeš,
ne pušta druge da idu svojim putem,
toiko ih sprečava da ih ubija;
i priroda joj je zla i opaka,
tako da nikad ne zadovolji svoju pohlepnu
žudnju, i posle jela je još gladnija.
Mnoge su zveri sa kojima se pari,
i biće ih sve više, dok ne dođe hrt,
koji će je ubiti u mukama.
Questi non ciberà terra né peltro,
ma sapienza, amore e virtute, 18.
e sua nazion sarà tra feltro e feltro. +
Di quella umile Italia fia salute
per cui morì la vergine Cammilla,
Eurialo e Turno e Niso di ferute.
Questi la caccerà per ogne villa,
fin che l'avrà rimessa ne lo 'nferno,
là onde 'nvidia prima dipartilla.
Ond'io per lo tuo me' penso e discerno
che tu mi segui, e io sarò tua guida,
e trarrotti di qui per loco etterno,
ove udirai le disperate strida, -pakao
vedrai li antichi spiriti dolenti, -limb
ch'a la seconda morte ciascun grida;
e vederai color che son contenti
nel foco, perché speran di venire -čistište
quando che sia a le beate genti.
A le quai poi se tu vorrai salire,
anima fia a ciò più di me degna:
con lei ti lascerò nel mio partire;
ché quello imperador che là sù regna, 19.
perch'i' fu' ribellante a la sua legge,
non vuol che 'n sua città per me si vegna. 20.
In tutte parti impera e quivi regge;
quivi è la sua città e l'alto seggio:
oh felice colui cu' ivi elegge!».
E io a lui: «Poeta, io ti richeggio
per quello Dio che tu non conoscesti,
acciò ch'io fugga questo male e peggio,
che tu mi meni là dov'or dicesti,
sì ch'io veggia la porta di san Pietro
e color cui tu fai cotanto mesti».
Allor si mosse, e io li tenni dietro.
Taj se neće hraniti ni zemljom ni kovanim
novcem, već mudrošću, ljubavlju i vrlinom,
i njegovo poreklo biće između sukna i
sukna.
To će biti spas ove ponizne Italije
za koju su umrli Devica Kamila,
Eurijal i Turn i Nis od rana.
On će je terati od grada do grada,
dok je ne smesti ponovo u pakao,
odakle ju je pre toga zavist izgurala.
Zbog toga ja za tvoje dobro mislim i
smatram da ti valja da me pratiš, a ja ću ti
biti vođa, i povešću te odavde do večnog
mesta,
gde ćeš čuti očajničke krike,
videćeš tužne antičke duhove,
koji za drugom smrću kukaju;
i videćeš one koji su zadovoljni
u plamenu, jer se nadaju da će doći
kad tad do blaženog sveta.
Ako budeš želeo da se popneš,
vodice te duša od mene dostojnija: -Beatriče
sa njom ću te ostaviti kad ja odem;
jer onaj car koji gore vlada,
zato što sam bio protivan njegovom zakonu,
ne želli da ja dođem u njegov grad.
On svuda caruje, a tamo vlada;
tu je njegov grad i uzvišen presto:
avaj, srećan je onaj koga tamo izabere!”.
A ja ću njemu: “Pesniče, ja te molim
u ime onog Boga kojeg nisi spoznao,
ja te molim da učiniš da izbegnem ovo zlo i
gore,
da me povedeš tamo gore gde si pričao,
da stignem do vrata Svetog Petra
do onih koje smatraš setnim”.
Tada krenu, a ja pođoh za njim.
II
Lo giorno se n'andava, e l'aere bruno
toglieva li animai che sono in terra
da le fatiche loro; e io sol uno 1.
m'apparecchiava a sostener la guerra
sì del cammino e sì de la pietate,
che ritrarrà la mente che non erra.
O muse, o alto ingegno, or m'aiutate; 2.
o mente che scrivesti ciò ch'io vidi,
qui si parrà la tua nobilitate.
Io cominciai: «Poeta che mi guidi,
guarda la mia virtù s'ell'è possente,
prima ch'a l'alto passo tu mi fidi.
Tu dici che di Silvio il parente, 3,4.
corruttibile ancora, ad immortale
secolo andò, e fu sensibilmente.
Però, se l'avversario d'ogne male 5.
cortese i fu, pensando l'alto effetto
ch'uscir dovea di lui e 'l chi e 'l quale,
non pare indegno ad omo d'intelletto;
ch'e' fu de l'alma Roma e di suo impero
ne l'empireo ciel per padre eletto:
la quale e 'l quale, a voler dir lo vero,
fu stabilita per lo loco santo
u' siede il successor del maggior Piero.
Per quest'andata onde li dai tu vanto,
intese cose che furon cagione
di sua vittoria e del papale ammanto.
Andovvi poi lo Vas d'elezione,
per recarne conforto a quella fede
ch'è principio a la via di salvazione.
Ma io perché venirvi? o chi 'l concede?
Io non Enea, io non Paulo sono:
me degno a ciò né io né altri 'l crede. 6.
Dan je odlazio, a mračni vazduh
je oslobađao živa bića koja su na zemlji
njihovih muka; a ja sam jedini
sam se spremao da izdržim muku
puta i samilosti (bola),
što će sećanje koje ne greši ispripovedati.
O muze, o uzvišeni ume, sad mi pomozite:
o sećanje koje si zapisalo ono što sam video,
tu će se pokazati tvoja plemenitost.
Ja počeh: “Pesniče koji me vodiš,
pogledaj moju snagu, da li je dovoljna
pre nego mi poveriš uzvišeni put.
Ti kažeš da je Silvijev otac,
još uvek živ otišao u besmrtni svet,
a još uvek je osećao.
Ali, ako je neprijatelj svakoga zla
bio prema njemu ljubazan, misleći na
uzvišen ishod koji je valjalo da iz njega
proistekne,
to se ne čini nedostojnim pametnom čoveku;
jer je on u Empireju bio izabran za
oca uzvišenog Rima:
koji i koje, ako hoćemo pravo
jeste ustanovljen za sveto mesto
gde sedi naslednik uzvišenog Petra.
Za ovaj put zbog kog se ti slaviš
čuo je one stvari koje su razlog
njegove pobede i papskog ogrtača.
Potom je otišao tamo Sud izabrani
da bi osnažio onu veru
koja je početak puta spasenja.
Ali zašto bih ja išao tuda? i ko to odobrava?
Ja nisam Eneja, ja nisam Pavle:
niti ja niti drugi veruju da sam dostojan toga.
Per che, se del venire io m'abbandono,
temo che la venuta non sia folle.
Se' savio; intendi me' ch'i' non ragiono».
E qual è quei che disvuol ciò che volle
e per novi pensier cangia proposta,
sì che dal cominciar tutto si tolle,
tal mi fec'io 'n quella oscura costa,
perché, pensando, consumai la 'mpresa
che fu nel cominciar cotanto tosta.
«S'i' ho ben la parola tua intesa»,
rispuose del magnanimo quell'ombra; 7.
«l'anima tua è da viltade offesa;
la qual molte fiate l'omo ingombra
sì che d'onrata impresa lo rivolve,
come falso veder bestia quand'ombra.
Da questa tema acciò che tu ti solve,
dirotti perch'io venni e quel ch'io 'ntesi
nel primo punto che di te mi dolve.
Io era tra color che son sospesi,
e donna mi chiamò beata e bella, 8.
tal che di comandare io la richiesi.
Lucevan li occhi suoi più che la stella; 9.
e cominciommi a dir soave e piana,
con angelica voce, in sua favella:
"O anima cortese mantoana,
di cui la fama ancor nel mondo dura,
e durerà quanto 'l mondo lontana,
l'amico mio, e non de la ventura,
ne la diserta piaggia è impedito
sì nel cammin, che volt'è per paura;
e temo che non sia già sì smarrito,
ch'io mi sia tardi al soccorso levata,
per quel ch'i' ho di lui nel cielo udito.
Or movi, e con la tua parola ornata
e con ciò c'ha mestieri al suo campare
Jer ako se osmelim da krenem,
plašim se da put ne bude lud.
Mudar si: razumeš bolje no što ja zborim”.
I poput onoga koji ne želi ono što je hteo
i zbog novih misli menja naum,
tako da se od početne zamisli sasvim
udaljava,
takav sam postao ja na ovoj mračnoj obali,
jer, razmišljajući, izvršio sam poduhvat
na koji sam na početku bio spreman.
“Ako sam dobro razumeo tvoje reči”,
odgovori uzvišeno ta senka;
“duša tvoja je kukavičlukom pogođena;
koji često čoveka sprečava
tako da ga odvraća od časnog poduhvata,
poput životinje zbog pogrešnog viđenja kada
je mrak.
Da bi se ti tog straha oslobodio,
reći ću ti zašto sam došao i šta sam čuo
u prvom trenu kada sam se sažalio na tebe.
Ja sam bio među onima koji su između,
i pozva me gospa toliko blažena i lepa,
da sam je zamolio da mi zapoveda.
Blistale su njene oči više no zvezde;
i poče da govori blaženo i polako,
anđeoskim glasom, svojim govorom:
“O plemenita dušo mantovanska,
čija slava na svetu još traje,
i trajaće dok je sveta,
prijatelj moj, ali ne sudbine,
na pustoj obali je ometen
toliko u svom putu, iz straha;
i bojim se da se nije već izgubio,
da sam kasno krenula njemu u pomoć,
zbog onoga što sam na nebu čula.
Sada kreni, sa svojom ukrašenom rečju
i svim što je potrebno za njegov spas
l'aiuta, sì ch'i' ne sia consolata.
I' son Beatrice che ti faccio andare;
vegno del loco ove tornar disio;
amor mi mosse, che mi fa parlare.
Quando sarò dinanzi al segnor mio,
di te mi loderò sovente a lui".
Tacette allora, e poi comincia' io:
"O donna di virtù, sola per cui
l'umana spezie eccede ogne contento
di quel ciel c'ha minor li cerchi sui, 10.
tanto m'aggrada il tuo comandamento,
che l'ubidir, se già fosse, m'è tardi;
più non t'è uo' ch'aprirmi il tuo talento.
Ma dimmi la cagion che non ti guardi
de lo scender qua giuso in questo centro
de l'ampio loco ove tornar tu ardi".
"Da che tu vuo' saver cotanto a dentro,
dirotti brievemente", mi rispuose,
"perch'io non temo di venir qua entro.
Temer si dee di sole quelle cose
c'hanno potenza di fare altrui male;
de l'altre no, ché non son paurose.
I' son fatta da Dio, sua mercé, tale,
che la vostra miseria non mi tange,
né fiamma d'esto incendio non m'assale.
Donna è gentil nel ciel che si compiange
di questo 'mpedimento ov'io ti mando,
sì che duro giudicio là sù frange.
Questa chiese Lucia in suo dimando 11.
e disse: – Or ha bisogno il tuo fedele
di te, e io a te lo raccomando –.
Lucia, nimica di ciascun crudele,
si mosse, e venne al loco dov'i' era,
che mi sedea con l'antica Rachele. 12.
pomozi mu tako da se ja utešim.
Ja sam Beatriče koja te šaljem;
dolazim sa mesta kuda želim da se vratim;
ljubav me pokreće, nagoni me da govorim.
Kada budem ispred svog gospodara,
hvaliću te često njemu”.
Zaćuta tada, a ja počeh:
“O gospo vrline, jedina zbog koje
ljudski rod prevazilazi sve ono
što se sadrži ispod neba koje ima najmanji
krug,
toliko mi prija vaša zapovest,
da sam krenuo da je već poslušam, bilo bi
kasno;ništa drugo nije potrebno da bi mi ti
otkrila tvoju želju.
Ali reci mi uzrok što se ne bojiš
da siđeš ovde dole u ovo središte
sa velikog mesta kuda žudiš da se vratiš”,
“Pošto želiš da znaš tako mnogo,
kratko ću ti reći”, odgovori mi,
“zašto se ja ne plašim da siđem ovde dole.
Valja se bojati samo onoga
što može da učini zlo drugome;
drugih stvari ne, jer nisu opasne.
Bog me je stvorio, svojom milošću, takvom,
da me vaš jad ne dodiruje,
niti me plamen ove vatre napada.
Gospa je plemenita koja na nebu pati zbog
tebe, zbog ovog ometanja, zbog čega te ja
šaljem tako da tešku presudu ublažava.
Ta je zamolila Luciju
i rekla joj: - Tvoj vernik sada ima potrebu
za tobom, i ja ti ga preporučujem -.
Lucija, neprijateljica svake okrutnosti,
krenu, i dođe gde sam se ja nalazila,
sa drevnom Rakelom.
Disse: – Beatrice, loda di Dio vera,
ché non soccorri quei che t'amò tanto,
ch'uscì per te de la volgare schiera?
non odi tu la pieta del suo pianto?
non vedi tu la morte che 'l combatte
su la fiumana ove 'l mar non ha vanto? –
Al mondo non fur mai persone ratte
a far lor pro o a fuggir lor danno,
com'io, dopo cotai parole fatte,
venni qua giù del mio beato scanno,
fidandomi del tuo parlare onesto,
ch'onora te e quei ch'udito l'hanno".
Poscia che m'ebbe ragionato questo,
li occhi lucenti lagrimando volse;
per che mi fece del venir più presto;
e venni a te così com'ella volse;
d'inanzi a quella fiera ti levai
che del bel monte il corto andar ti tolse.
Dunque: che è? perché, perché restai?
perché tanta viltà nel core allette?
perché ardire e franchezza non hai?
poscia che tai tre donne benedette
curan di te ne la corte del cielo,
e 'l mio parlar tanto ben ti promette?».
Quali fioretti dal notturno gelo 13.
chinati e chiusi, poi che 'l sol li 'mbianca
si drizzan tutti aperti in loro stelo,
tal mi fec'io di mia virtude stanca,
e tanto buono ardire al cor mi corse,
ch'i' cominciai come persona franca:
«Oh pietosa colei che mi soccorse!
e te cortese ch'ubidisti tosto
a le vere parole che ti porse!
Tu m'hai con disiderio il cor disposto
sì al venir con le parole tue,
Reče: - Beatriče, istinita božja hvalo,
zašto ne pomogneš onome ko te je toliko
voleo, da je zbog tebe izašao iz običnog
puka?
zar ne čuješ bol njegovog plača?
zar ne vidiš smrt sa kojom se bori
na bujici koja je takva da ni more ne može
tako da se podiči? -
Na svetu nikada nije bilo tako brzog
da pobegne od štete,
kao što sam ja, posle tih reči,
siđoh ovamo dole sa mog blaženog prestola,
uzdajući se u tvoje časne reči,
koje ukazuju čast tebi i onome ko ih sluša”.
Pošto mi je to rekla,
sjajnim očima punim suza okrenu se;
što me je nagnalo da pođem što pre;
i dođoh tebi kao što je ona želela;
i spasih te od one zveri
koja te je sprečavala da ideš kratkim putem.
Dakle: šta je? Zašto, zašto oklevaš?
zašto ti se toliki kukavičluk sakupio u srcu?
zašto nemaš smelosti i srdačnosti?
kad se tri takve blažene gospe
brinu za tebe na nebeskom dvoru,
a moje reči ti toliko dobra obećavaju?“
Poput cvetića koji su od noćnog mraza
pognuti i zatvoreni, pošto ih sunce osvetli
uspravljaju se u svojoj stabljici,
takav postadoh ja zbog moje umorne snage,
i toliko želje mi se uli u srce,
da sam počeo kao hrabra osoba:
„O samilosna ona koja mi je pomogla!
i ti plemeniti koji si je brzo poslušao
njene istinite reči koje ti dade!
Ti si mi željom osnažio srce
tvojim rečima da krenem na put,
ch'i' son tornato nel primo proposto.
Or va, ch'un sol volere è d'ambedue:
tu duca, tu segnore, e tu maestro».
Così li dissi; e poi che mosso fue,
intrai per lo cammino alto e silvestro.- 14.
III
«Per me si va nella città dolente,
Per me si va ne l'etterno dolore,
Per me si va tra la perduta gente.
Giustizia mosse il mio alto fattore:
Fecemi la divina podestate,
La somma sapienza e 'l primo amore.
Dinanzi a me non fuor cose create
Se non etterne, e ioetterno duro.
Lasciate ogne speranza, voi ch'intrate».
Queste parole di colore oscuro
vid'io scritte al sommo d'una porta;
per ch'io: «Maestro, il senso lor m'è duro».
Ed elli a me, come persona accorta:
«Qui si convien lasciare ogne sospetto;
ogne viltà convien che qui sia morta.
Noi siam venuti al loco ov'i' t'ho detto
che tu vedrai le genti dolorose
c'hanno perduto il ben de l'intelletto».
E poi che la sua mano a la mia puose
con lieto volto, ond'io mi confortai,
mi mise dentro a le segrete cose.
Quivi sospiri, pianti e alti guai
risonavan per l'aere sanza stelle,
per ch'io al cominciar ne lagrimai.
Diverse lingue, orribili favelle,
parole di dolore, accenti d'ira,
da sam se vratio na prvi naum.
Sada kreni, jer jedna je želja za oboje:
ti vođo, ti gospodaru i učitelju“.
Tako mu rekoh; i pošto se pokrenu,
Krenuh putem strašnim i nepristupačnim.
“Kroz mene se ide u grad bola,
Kroz mene se ide u večni bol,
Kroz mene se ide među izgubljene duše.
Pravda pokrenu mog uzvišenog tvorca:
Stvorila me je božanska moć,
vrhunska mudrost i prva ljubav.
Pre mene ništa nije bilo stvoreno
Osim večnih, a ja večno trajem.
Ostavite svaku nadu vi koji ulazite.”
Ove reči tamne boje
videh napisane na vrhu jednih vrata;
zbog čega rekoh: “Učitelju, značenje tih reči
mi je bolno”.
A on će meni, kao čovek pun razumevanja:
“Ovde valja ostaviti svaki strah;
svaki kukavičluk ovde treba da zamre.
Došli smo na ovo mesto za koje sam ti rekao
da ćeš videti duše u bolu
koje su izgubile dobro razuma”.
I zatim kada je svoju ruku u moju položio
vedrog lica, zbog čega se ja uteših,
uvede me u tajne svete.
A tamo uzdasi, plač i krici
odjekivali su po vazduhu bez zvezda,
zbog čega sam ja počeo da plačem.
Različiti jezici, strašni govori,
reči bola, uzvici besa,
glasovi jaki i promukli, i zvuk ruku s njima
facevano un tumulto, il qual s'aggira
sempre in quell'aura sanza tempo tinta,
come la rena quando turbo spira.
E io ch'avea d'error la testa cinta,
dissi: «Maestro, che è quel ch'i' odo?
e che gent'è che par nel duol sì vinta?».
Ed elli a me: «Questo misero modo
tegnon l'anime triste di coloro
che visser sanza 'nfamia e sanza lodo.
Mischiate sono a quel cattivo coro
de li angeli che non furon ribelli
né fur fedeli a Dio, ma per sé fuoro.
Caccianli i ciel per non esser men belli,
né lo profondo inferno li riceve,
ch'alcuna gloria i rei avrebber d'elli».
E io: «Maestro, che è tanto greve
a lor, che lamentar li fa sì forte?».
Rispuose: «Dicerolti molto breve.
Questi non hanno speranza di morte
e la lor cieca vita è tanto bassa,
che 'nvidiosi son d'ogne altra sorte.
Fama di loro il mondo esser non lassa;
misericordia e giustizia li sdegna:
non ragioniam di lor, ma guarda e passa».
E io, che riguardai, vidi una 'nsegna
che girando correva tanto ratta,
che d'ogne posa mi parea indegna;
e dietro le venìa sì lunga tratta
di gente, ch'i' non averei creduto
che morte tanta n'avesse disfatta.
Poscia ch'io v'ebbi alcun riconosciuto,
vidi e conobbi l'ombra di colui
che fece per viltade il gran rifiuto. +
Incontanente intesi e certo fui
che questa era la setta d'i cattivi,
činili su vrtlog koji kruži,
bez prestanka u onom tamnom vazduhu,
kao pesak kada oluja/vihor duva.
A ja koji sam od užasa pognuo glavu,
rekoh: “Učitelju, šta je ovo što ja čujem?”
i kakav je to svet koji izgleda da ga je bol
pobedio?”
A on će meni: “Ovaj bedni način/kazna
pripada zlim dušama
koji su živeli bez pokore i bez hvale.
Pomešane su sa onom zlom družinom
anđela koji se nisu pobunili
niti su bili verni Bogu, već su bili za sebe.
Nebesa su ih isterala da ne bi bila manje
lepa, niti ih duboki pakao prima,
jer ni grešnici ne bi od njih dobili slavu.”
A ja: “Učitelju, šta je njima tako teško
da ih tako snažno nagoni na plač?”
Odgovori: “Reći ću ti ukratko.
Oni nemaju nadu da će umreti
i njihov slepi život je tako nizak,
da zavide svakoj drugoj sudbini.
Svet ne dopušta sećanje na njih/glas o njima;
samilost i pravda ih preziru:
ne govorimo više o njima, nego gledaj i
prođi.”
A ja, koji sam pogledao, videh steg/barjak
koji je, okrećući se, jurio tako brzo
da mi se činilo da je nedostojan svakog
odmora;
a iza je dolazio veliki niz duša,
toliki da nisam verovao
da ih je smrt tolike pokosila/uništila.
Pošto sam neke prepoznao,
ugledah i prepoznah sen onog
koji se iz kukavičluka odrekao velikog dela.
Odmah sam shvatio i bio sam siguran
da je ovo bila skupina zlih,
a Dio spiacenti e a' nemici sui.
Questi sciaurati, che mai non fur vivi,
erano ignudi e stimolati molto
da mosconi e da vespe ch'eran ivi.
Elle rigavan lor di sangue il volto,
che, mischiato di lagrime, a' lor piedi
da fastidiosi vermi era ricolto.
E poi ch'a riguardar oltre mi diedi,
vidi genti a la riva d'un gran fiume;
per ch'io dissi: «Maestro, or mi concedi
ch'i' sappia quali sono, e qual costume
le fa di trapassar parer sì pronte,
com'io discerno per lo fioco lume».
Ed elli a me: «Le cose ti fier conte
quando noi fermerem li nostri passi
su la trista riviera d'Acheronte».
Allor con li occhi vergognosi e bassi,
temendo no 'l mio dir li fosse grave,
infino al fiume del parlar mi trassi.
Ed ecco verso noi venir per nave
un vecchio, bianco per antico pelo,
gridando: «Guai a voi, anime prave!
Non isperate mai veder lo cielo:
i' vegno per menarvi a l'altra riva
ne le tenebre etterne, in caldo e 'n gelo.
E tu che se' costì, anima viva,
pàrtiti da cotesti che son morti».
Ma poi che vide ch'io non mi partiva,
disse: «Per altra via, per altri porti
verrai a piaggia, non qui, per passare:
più lieve legno convien che ti porti».
E 'l duca lui: «Caron, non ti crucciare:
vuolsi così colà dove si puote
ciò che si vuole, e più non dimandare».
koji su nemili i Bogu i njegovim
neprijateljima.
Ovi nesrećnici, koji nikada nisu bili živi,
bili su nagi i boli su ih
obodi i ose koje su se tamo nalazile.
One su brazdale krvlju njihova lica,
mešajući je sa suzama, koju su pod njihovim
nogama sakupljali odvratni crvi.
I pošto sam dalje pogledao,
videh svet na obali velike reke;
zbog čega rekoh: “Učitelju, sad mi dopusti
da saznam ko su oni i šta ih to nagoni
da budu tako željni da pređu reku,
kao što ja razaznajem kroz slabu svetlost.”
A on će meni: “To će ti biti jasno
kada naše korake zaustavimo
na bolnoj (zloj) obali Aheronta.”
Tada postiđenog i spuštenog pogleda,
bojeći se da mu moje reči nisu bile mrske,
sve do reke uzdržao sam se od govora.
I eto ka nama u barci dolazi
jedan starac, beo zbog sede/drevne kose
vičući: “Teško vama, zle duše!
Ne nadajte se da ćete ikada videti nebo:
ja dolazim da vas prevezem na drugu obalu
u večne tmine, u oganj i led.
A ti koji si takav, živa dušo
odvoj se od ovih koji su mrtvi.”
Ali kada je video da se ja ne odvajam,
reče: “Drugim putem, drugim kapijama
doći ćeš na obalu, ne možeš tu da pređeš:
lakša lađa valja da te ponese.”
A vođa će njemu: “Harone, nemoj besneti
tako se hoće tamo gde se može
ono što se hoće, i ne pitaj više.”
Quinci fuor quete le lanose gote
al nocchier de la livida palude,
che 'ntorno a li occhi avea di fiamme rote.
Ma quell'anime, ch'eran lasse e nude,
cangiar colore e dibattero i denti,
ratto che 'nteser le parole crude.
Bestemmiavano Dio e lor parenti,
l'umana spezie e 'l loco e 'l tempo e 'l seme
di lor semenza e di lor nascimenti.
Poi si ritrasser tutte quante insieme,
forte piangendo, a la riva malvagia
ch'attende ciascun uom che Dio non teme.
Caron dimonio, con occhi di bragia,
loro accennando, tutte le raccoglie;
batte col remo qualunque s'adagia.
Come d'autunno si levan le foglie
l'una appresso de l'altra, fin che 'l ramo
vede a la terra tutte le sue spoglie,
similemente il mal seme d'Adamo
gittansi di quel lito ad una ad una,
per cenni come augel per suo richiamo.
Così sen vanno su per l'onda bruna,
e avanti che sien di là discese,
anche di qua nuova schiera s'auna.
«Figliuol mio», disse 'l maestro cortese,
«quelli che muoion ne l'ira di Dio
tutti convegnon qui d'ogne paese:
e pronti sono a trapassar lo rio,
ché la divina giustizia li sprona,
sì che la tema si volve in disio.
Quinci non passa mai anima buona;
e però, se Caron di te si lagna,
ben puoi sapere omai che 'l suo dir suona».
Finito questo, la buia campagna
tremò sì forte, che de lo spavento
Tada su se smirili dlakavi obrazi obrazi sa
bradom kormilara mračne močvare
koji je oko očiju imao plamene krugove.
Ali te duše, koje su bile umorne i nage,
pobledele su i počele da cvokoću zubima,
čim su shvatile okrutne reči.
Hulile su na Boga i na svoje roditelje,
na ljudski rod i mesto i vreme i seme
semena i svoje rođenje.
Zatim se povukoše sve zajedno,
snažno plačući, na opaku obalu
koja iščekuje svakoga koji se ne boji Boga.
Haron, demon, užarenim očima
dajući im znak očima, sve ih je sakupio;
udarajući veslom svakog ko okleva.
Kao što u jesen opada lišće
jedan po jedan, sve dok grana
ne vidi na zemlji sve što je opalo,
nalik tome zlo seme Adamovo
baca se sa litice jedan po jedan,
na znak kao ptica koja dolazi na poziv
I tako idu po tamnom talasu,
i pre no što tamo siđu,
već se nova družina skuplja.
“Sine moj”, reče ljubazno učitelj,
“oni koji umru u božjem besu
svi se skupljaju ovde iz svih krajeva:
i spremni su da pređu reku,
jer ih nagoni božja pravda,
tako da se strah pretvara u želju.
Ovuda ne prolazi nikad dobra duša;
i zato, ako se Haron ljuti na tebe,
sada možeš da shvatiš šta njegove reči
znače.”
Kada je rekao ovo, mračan predeo
se tako snažno zatresao, da me i sada
la mente di sudore ancor mi bagna. kad se setim čelo mi znoj obliva od straha.

La terra lagrimosa diede vento, Plačna(bolna) zemlja podiže vetar,

che balenò una luce vermiglia iz koga je bljesnula crvena svetlost
la qual mi vinse ciascun sentimento; koja mi je oduzela svako osećanje;

e caddi come l'uom cui sonno piglia. i padoh kao čovek ophrvan snom.

IV

Ruppemi l'alto sonno ne la testa Prekinuo mi je dubok san u glavi

un greve truono, sì ch'io mi riscossi tako jak zvuk, da sam se probudio
come persona ch'è per forza desta; kao osoba naglo probuđena;

e l'occhio riposato intorno mossi, i pogledao sam okolo odmornim okom,

dritto levato, e fiso riguardai uspravljen, i netremice sam gledao
per conoscer lo loco dov'io fossi. da upoznam mesto gde sam bio.

Vero è che 'n su la proda mi trovai Tačno je da sam se nalazio

de la valle d'abisso dolorosa na ivici bolnog ponora
che 'ntrono accoglie d'infiniti guai. u kojem je graja večitih jauka.

Oscura e profonda era e nebulosa Tamna i duboka je bila i oblačna

tanto che, per ficcar lo viso a fondo, toliko da, da bih ja pogledao na dno,
io non vi discernea alcuna cosa. ne bih razaznao ništa.

«Or discendiam qua giù nel cieco mondo», „Sada silazimo dole u slepi svet“,
cominciò il poeta tutto smorto. započe pesnik sav bled.
«Io sarò primo, e tu sarai secondo». „Ja ću prvi, a ti za mnom.“

E io, che del color mi fui accorto, A ja, koji sam primetio njegovu boju lica,
dissi: «Come verrò, se tu paventi rekoh: „Kako da idem, ako se ti plašiš,
che suoli al mio dubbiare esser conforto?». koji si obično mojim sumnjama bio uteha?“

Ed elli a me: «L'angoscia de le genti A on će meni: ,,Muke sveta

che son qua giù, nel viso mi dipigne koji je ovde dole, oči mi boji
quella pietà che tu per tema senti. tim bolom koji ti kao strah osećaš.

Andiam, ché la via lunga ne sospigne». Hajdemo, jer nas dug put zove.“
Così si mise e così mi fé intrare Tako krenu i uvede me
nel primo cerchio che l'abisso cigne. U prvi krug koji ponor okružuje.

Quivi, secondo che per ascoltare, Ovde, po onom što se moglo čuti,
non avea pianto mai che di sospiri, nije bilo plača već uzdaha,
che l'aura etterna facevan tremare; od kojih je večni vazduh podrhtavao;
ciò avvenia di duol sanza martìri
ch'avean le turbe, ch'eran molte e grandi,
d'infanti e di femmine e di viri.
Lo buon maestro a me: «Tu non dimandi
che spiriti son questi che tu vedi?
Or vo' che sappi, innanzi che più andi,
ch'ei non peccaro; e s'elli hanno mercedi,
non basta, perché non ebber battesmo,
ch'è porta de la fede che tu credi;
e s'e' furon dinanzi al cristianesmo,
non adorar debitamente a Dio:
e di questi cotai son io medesmo.
Per tai difetti, non per altro rio,
semo perduti, e sol di tanto offesi,
che sanza speme vivemo in disio».
Gran duol mi prese al cor quando lo 'ntesi,
però che gente di molto valore
conobbi che 'n quel limbo eran sospesi.
«Dimmi, maestro mio, dimmi, segnore»,
comincia' io per voler esser certo
di quella fede che vince ogne errore:
«uscicci mai alcuno, o per suo merto
o per altrui, che poi fosse beato?».
E quei che 'ntese il mio parlar coverto,
rispuose: «Io era nuovo in questo stato,
quando ci vidi venire un possente,
con segno di vittoria coronato.
Trasseci l'ombra del primo parente,
d'Abèl suo figlio e quella di Noè,
di Moisè legista e ubidente;
Abraàm patriarca e Davìd re,
Israèl con lo padre e co' suoi nati
e con Rachele, per cui tanto fé;
e altri molti, e feceli beati.
E vo' che sappi che, dinanzi ad essi,
to je dolazilo od bola bez muke
koje su imale gomile, velika i brojna,
deca i žene i muževi.
Dobar učitelj će meni: „Ti ne pitaš
koje su duše koje ti vidiš?
Sada želim da znaš, pre nego što dalje
krenemo,
da oni nisu ništa zgrešili, i ako oni imaju
zasluge, to nije dovoljno, jer oni nisu
kršteni, što predstavlja vrata vere u koju ti
veruješ;
i ako su živeli pre hrišćanstva,
nisu obožavali Boga:
i jedan od njih sam i ja.
Zbog toga, ne zbog drugog,
smo izgubljeni, i samo tako kažnjeni,
da bez nade živimo u želji“.
Veliki bol me obuze u srcu kada sam to čuo,
zbog toga što sam mnoge vrle ljude
poznavao koji su u limbu kažnjeni.
„Reci mi učitelju, reci mi, gospodaru“
počeh ja jer sam želeo da budem siguran
u tu veru koja pobeđuje svaku sumnju:
„da je neko nekad izašao odavde, ili zbog
svojih zasluga ili zbog drugog da je blažen?“
A onaj koji je razumeo moj skriven govor,
odgovori: „Ja sam bio nov ovde,
kada sam video kako dolazi Moćnik,
ovenčan znakom pobede.
Odavde je izvadio sen prvog roditelja,
Abela sina njegovog i Noje,
zakonodavca i poslušnog Mojsija;
Abrama patrijarha i cara Davida,
Izraela sa ocem i decom
i sa Rakelom, za koju je toliko činio;
I mnoge druge i učinio ih blaženim.
I želim da znaš da, pre njih,
spiriti umani non eran salvati».
Non lasciavam l'andar perch'ei dicessi,
ma passavam la selva tuttavia,
la selva, dico, di spiriti spessi.
Non era lunga ancor la nostra via
di qua dal sonno, quand'io vidi un foco
ch'emisperio di tenebre vincia.
Di lungi n'eravamo ancora un poco,
ma non sì ch'io non discernessi in parte
ch'orrevol gente possedea quel loco.
«O tu ch'onori scienzia e arte,
questi chi son c'hanno cotanta onranza,
che dal modo de li altri li diparte?».
E quelli a me: «L'onrata nominanza
che di lor suona sù ne la tua vita,
grazia acquista in ciel che sì li avanza».
Intanto voce fu per me udita:
«Onorate l'altissimo poeta:
l'ombra sua torna, ch'era dipartita».
Poi che la voce fu restata e queta,
vidi quattro grand'ombre a noi venire:
sembianz'avevan né trista né lieta.
Lo buon maestro cominciò a dire:
«Mira colui con quella spada in mano,
che vien dinanzi ai tre sì come sire:
quelli è Omero poeta sovrano;
l'altro è Orazio satiro che vene;
Ovidio è 'l terzo, e l'ultimo Lucano.
Però che ciascun meco si convene
nel nome che sonò la voce sola,
fannomi onore, e di ciò fanno bene».
Così vid'i' adunar la bella scola
di quel segnor de l'altissimo canto
che sovra li altri com'aquila vola.
Duše nisu spašene,“
Nismo prestajali da idemo jer je on pričao,
ali smo prelazili šumu svuda,
šumu, kažem, punu duša.
Nije bio dug put
od kada sam se probudio, od kada sam video
vatru koja je okruživala mračnu hemisferu.
Još malo smo išli,
ali ne toliko da ne razaznajem da su na
jednom mestu bili zaslužni časni ljudi.
„O ti koji slaviš nauku i veštinu,
ko su oni koji zaslužuju toliko časti,
da ih razlikuje od ostalih?“
A on će meni: „Časna slava
koja njima se čuje u tvom životu,
zaslugu dobija na nebu, koje ih ovako
privileguje.“
U međuvremenu sam čuo glas:
„Dajte omaž uzvišenom pesniku:
njegova sen se vraća, koja je bila otišla“
Kada je glas ućutao,
video sam četiri velike senke kako dolaze ka
nama: nisu bile ni tužna ni srećna izgleda.
Dobar učitelj je počeo da priča:
„Pogledaj onog koji sa mačem u ruci,
koji ie ispred trojice kao car:
On je Homer, uzvišeni pesnik;
drugi je Horacije satiričar koji dolazi;
Ovidije je treći, poslednji Lukan.
Pošto je svaki sličan meni
po imenu pesnik,
ukazuju mi čast, i time čine dobro.“
Tako sam video da se skuplja lepa škola
onog gospodina uzvišenog stila
koji iznad ostalih kao orao leti.
Da ch'ebber ragionato insieme alquanto,
volsersi a me con salutevol cenno,
e 'l mio maestro sorrise di tanto;
e più d'onore ancora assai mi fenno,
ch'e' sì mi fecer de la loro schiera,
sì ch'io fui sesto tra cotanto senno.
Così andammo infino a la lumera,
parlando cose che 'l tacere è bello,
sì com'era 'l parlar colà dov'era.
Venimmo al piè d'un nobile castello,
sette volte cerchiato d'alte mura,
difeso intorno d'un bel fiumicello.
Questo passammo come terra dura;
per sette porte intrai con questi savi:
giugnemmo in prato di fresca verdura.
Genti v'eran con occhi tardi e gravi,
di grande autorità ne' lor sembianti:
parlavan rado, con voci soavi.
Traemmoci così da l'un de' canti,
in loco aperto, luminoso e alto,
sì che veder si potien tutti quanti.
Colà diritto, sovra 'l verde smalto,
mi fuor mostrati li spiriti magni,
che del vedere in me stesso m'essalto.
I' vidi Eletra con molti compagni,
tra ' quai conobbi Ettòr ed Enea,
Cesare armato con li occhi grifagni.
Vidi Cammilla e la Pantasilea;
da l'altra parte, vidi 'l re Latino
che con Lavina sua figlia sedea.
Vidi quel Bruto che cacciò Tarquino,
Lucrezia, Iulia, Marzia e Corniglia;
e solo, in parte, vidi 'l Saladino.
Poi ch'innalzai un poco più le ciglia,
vidi 'l maestro di color che sanno
Nakon što smo popričali zajedno,
okrenuše se ka meni pozdravljajući me,
i moj učitelj se smejao zbog te časti.
i više od časti su mi učinili,
tako što su me pozvali među njih,
tako da sam ja bio šesti među tolikim
umovima.
Tako smo išli sve do svetlosti,
pričajući o stvarima o kojima je bolje ćutati,
tako kao što je pričati tamo gde treba.
Stigli smo do podnožja plemenitog zamka,
koji je bio opasan sa sedam zidina,
zaštićen okolo lepom rečicom.
Ovo smo prešli kao da je čvrsta zemlja;
kroz sedam vrata sam prošao sa ovim
mudracima: došli smo na livadu sa svežim
povrćem.
Tu je bio svet sa umornim očima,
velikog ugleda je bio u njihovom držanju
retko su govorili, blagim glasom.
Povukosmo se na jednu stranu,
na otvoreno mesto, osvetljeno i uzvišeno,
tako da su se odatle mogli videti svi.
Tamo nad zelenilom,
prikazale su mi se duše,
koje od samog pogleda se uzbudim.
Video sam Elektru sa mnogim drugovima,
od kojih sam prepoznao Hektora i Eneju,
naoružanog Cezara pretećih očiju.
Video sam Kamilu i Pantasileju;
s druge strane, i video latinskog cara
koji je sa svojom ćerkom Lavinijom sedeo.
Video sam Bruta koji je zbacio Tarkvinija,
Lukreciju , Juliju , Marciju i Korneliju;
I tek sa strane sam video Saladina .
Zatim sam pogledao malo dalje,
video sam učitelja onih koji znaju
seder tra filosofica famiglia.
Tutti lo miran, tutti onor li fanno:
quivi vid'io Socrate e Platone,
che 'nnanzi a li altri più presso li stanno;
Democrito, che 'l mondo a caso pone,
Diogenés, Anassagora e Tale,
Empedoclès, Eraclito e Zenone;
e vidi il buono accoglitor del quale,
Diascoride dico; e vidi Orfeo,
Tulio e Lino e Seneca morale;
Euclide geomètra e Tolomeo,
Ipocràte, Avicenna e Galieno,
Averoìs, che 'l gran comento feo.
Io non posso ritrar di tutti a pieno,
però che sì mi caccia il lungo tema,
che molte volte al fatto il dir vien meno.
La sesta compagnia in due si scema:
per altra via mi mena il savio duca,
fuor de la queta, ne l'aura che trema.
E vegno in parte ove non è che luca.
Così discesi del cerchio primaio
giù nel secondo, che men loco cinghia,
e tanto più dolor, che punge a guaio.
Stavvi Minòs orribilmente, e ringhia:
essamina le colpe ne l'intrata;
giudica e manda secondo ch'avvinghia.
Dico che quando l'anima mal nata
li vien dinanzi, tutta si confessa;
e quel conoscitor de le peccata
vede qual loco d'inferno è da essa;
cignesi con la coda tante volte
quantunque gradi vuol che giù sia messa.
kako sedi među filozofskom stolicom.
Svi su ga gledali, svi su mu ukazivali čast:
ovde sam video Sokrata i Platona,
koji su stajali malo iznad drugih;
Demokrita , koji smatra da je svet nastao
slučajem, Diogena, Anaksagoru i Talesa,
Empedokla, Heraklita i Zenona;
i videh dobrog skupljača onih biljki,
Rekoh Dioskoridij; i videh Orfeja,
Tulija i Livija i Seneku etičara;
Geometru Euklida i Ptolomeja,
Hipokrata, Avicena i Galiena,
Averoisa , koji je dao veliki komentar.
Ja ne mogu da se obratim svima ovima,
jer druga tema me je požurila,
jer su često reči delu nedovoljne.
Šestočlana družina se odvojila na dva dela:
drugim putem me je poveo mudri vođa,
izvan tišine, u vazduhu koji drhti.
Došao sam na mesto gde nema svetla.
Tako sam sišao iz prvog kruga
u drugi, koji manji prostor obavija,
ali je više bola koji nagoni na jauke.
Tu je stajao strašni Minos i režao:
procenjuje grehe na ulazu;
sudi i šalje prema onom koliko je puta
obavije repom.
Kažem da kada duša rođena za zlo
dođe pred njega da se ispoveda;
i taj poznavalac grehova
određuje mesto u paklu koje njoj pripada;
obavije je repom onoliko puta
koliko želi da bude bačena dole.
Sempre dinanzi a lui ne stanno molte;
vanno a vicenda ciascuna al giudizio;
dicono e odono, e poi son giù volte.
«O tu che vieni al doloroso ospizio»,
disse Minòs a me quando mi vide,
lasciando l'atto di cotanto offizio,
«guarda com'entri e di cui tu ti fide;
non t'inganni l'ampiezza de l'intrare!».
E 'l duca mio a lui: «Perché pur gride?
Non impedir lo suo fatale andare:
vuolsi così colà dove si puote
ciò che si vuole, e più non dimandare».
Or incomincian le dolenti note
a farmisi sentire; or son venuto
là dove molto pianto mi percuote.
Io venni in loco d'ogne luce muto,
che mugghia come fa mar per tempesta,
se da contrari venti è combattuto.
La bufera infernal, che mai non resta,
mena li spirti con la sua rapina;
voltando e percotendo li molesta.
Quando giungon davanti a la ruina,
quivi le strida, il compianto, il lamento;
bestemmian quivi la virtù divina.
Intesi ch'a così fatto tormento
enno dannati i peccator carnali,
che la ragion sommettono al talento.
E come li stornei ne portan l'ali
nel freddo tempo, a schiera larga e piena,
così quel fiato li spiriti mali
di qua, di là, di giù, di sù li mena;
nulla speranza li conforta mai,
non che di posa, ma di minor pena.
E come i gru van cantando lor lai,
faccendo in aere di sé lunga riga,
Uvek ispred njega stoji mnogo duša;
dolazi jedna po jedna na sud;
govore i slušaju, a onda su bačene dole.
“O, ti što dolaziš u bolno stanište”,
reče mi Minos kada me vide,
prekinuvši takav pošao,
“pazi kako ulaziš i u koga se uzdaš;
neka te ne prevari širina ulaza!”
A moj će vođa njemu: “Zašto nastavljaš da
vičeš?
Ne možeš da sprečiš njegov sudbonosni put:
tako se hoće tamo gde se može
ono što se hoće i više nemoj da pitaš”.
I tada počinju da se čuju bolni glasovi
sad sam stigao tamo
gde me pogađa veliki plač.
Dođoh na mesto neme svetlosti,
koje huči kao more u oluji;
kada ga udaraju suprotni vetrovi.
Paklena oluja, koja se nikad ne smiruje
nosi duše svojim naletima vetra;
okrećući ih i udarajući ih muči.
Kada stignu do provalije/odrona,
tu počinju da se čuju krici, plač i kukanje;
na tom mestu proklinju božju moć.
Shvatio sam da su na ovakvu muku
osuđeni grešnici tela,
koji su razum podredili žudnji.
I kao što krila nose čvorke
po hladnom vremenu, u jatu širokom i
punom, tako taj nalet vetra zle duše
nosi ovamo, onamo, gore, dole;
nikakva nada ih ne može utešiti,
ni u odmor, ni u manju muku .
I kao što ždralovi pevaju svoje jadikovke,
u vazduhu čineći od sebe dugačku liniju,
così vid'io venir, traendo guai,
ombre portate da la detta briga;
per ch'i' dissi: «Maestro, chi son quelle
genti che l'aura nera sì gastiga?».
«La prima di color di cui novelle
tu vuo' saper», mi disse quelli allotta,
«fu imperadrice di molte favelle.
A vizio di lussuria fu sì rotta,
che libito fé licito in sua legge,
per tòrre il biasmo in che era condotta.
Ell'è Semiramìs, di cui si legge
che succedette a Nino e fu sua sposa:
tenne la terra che 'l Soldan corregge.
L'altra è colei che s'ancise amorosa,
e ruppe fede al cener di Sicheo;
poi è Cleopatràs lussuriosa.
Elena vedi, per cui tanto reo
tempo si volse, e vedi 'l grande Achille,
che con amore al fine combatteo.
Vedi Parìs, Tristano»; e più di mille
ombre mostrommi e nominommi a dito,
ch'amor di nostra vita dipartille.
Poscia ch'io ebbi il mio dottore udito
nomar le donne antiche e ' cavalieri,
pietà mi giunse, e fui quasi smarrito.
I' cominciai: «Poeta, volontieri
parlerei a quei due che 'nsieme vanno,
e paion sì al vento esser leggeri».
Ed elli a me: «Vedrai quando saranno
più presso a noi; e tu allor li priega
per quello amor che i mena, ed ei verranno».
Sì tosto come il vento a noi li piega,
mossi la voce: «O anime affannate,
venite a noi parlar, s'altri nol niega!».
tako sam ja video da dolaze, ispuštajući
jauke,
seni nošene već pomenutom mukom;
zbog čega rekoh: “Učitelju, koji je ovo svet
koje crna oluja ovako muči?”
“Prva o kojoj želiš novosti
da saznaš, reče mi tad,
bila je gospodarica mnogih naroda.
Bila je ophrvana grehom pohote
da je u svom zakonu dozvolila strast,
da bi se oslobodila prokletstva u koje je
zapala.
Ona je Semiramida za koju kažu da
je nasledila Nina i bila njegova nevesta:
vladala je zemljom kojom sada sultan vlada.
Druga je ona koja se voleći ubila,
prekršila je zavet dat Sikejovom pepelu;
a potom dolazi pohotna Kleopatra.
Vidiš li Jelenu , zbog koje je prošlo toliko
zlog vremena; i vidiš velikog Ahila,
koji je zbog ljubavi na kraju skončao.
Vidiš Parisa, Tristana”; i više od hiljadu
seni mi pokaza i imenova mi ih,
koje je ljubav odvojila od našeg života.
Pošto sam mog učitelja saslušao/čuo
kako imenuje drevne gospe i vitezove,
obuze me samilost i skoro sam se izgubio
svest.
Počeh: “Pesniče, rado
bih govorio sa ono dvoje koji su zajedno,
i izgledaju kao da su tako laki na vetru”.
A on će meni: “Videćeš kada
nam se približe, i tada ih zamoliti
u ime one ljubavi koja ih nosi i oni će doći.
Čim ih je vetar ka nama doneo
uzviknuh: “O, namučene duše,
dođite do nas da zborimo ako to drugi ne
brani!”
Quali colombe dal disio chiamate
con l'ali alzate e ferme al dolce nido
vegnon per l'aere dal voler portate;
cotali uscir de la schiera ov'è Dido,
a noi venendo per l'aere maligno,
sì forte fu l'affettuoso grido.
«O animal grazioso e benigno
che visitando vai per l'aere perso
noi che tignemmo il mondo di sanguigno,
se fosse amico il re de l'universo,
noi pregheremmo lui de la tua pace,
poi c'hai pietà del nostro mal perverso.
Di quel che udire e che parlar vi piace,
noi udiremo e parleremo a voi,
mentre che 'l vento, come fa, ci tace.
Siede la terra dove nata fui
su la marina dove 'l Po discende
per aver pace co' seguaci sui.
Amor, ch'al cor gentil ratto s'apprende
prese costui de la bella persona
che mi fu tolta; e 'l modo ancor m'offende.
Amor, ch'a nullo amato amar perdona,
mi prese del costui piacer sì forte,
che, come vedi, ancor non m'abbandona.
Amor condusse noi ad una morte:
Caina attende chi a vita ci spense».
Queste parole da lor ci fuor porte.
Quand'io intesi quell'anime offense,
china' il viso e tanto il tenni basso,
fin che 'l poeta mi disse: «Che pense?».
Quando rispuosi, cominciai: «Oh lasso,
quanti dolci pensier, quanto disio
menò costoro al doloroso passo!».
Poi mi rivolsi a loro e parla' io,
e cominciai: «Francesca, i tuoi martìri
Poput golubica željom pozvanih
podignutih i nepomičnih krila kad slatkom
gnezdu dolaze kroz vazduh nošene željom;
tako iz skupine gde se nalazi Didona,
dolaze ka nama po zlom vazduhu,
tako je bio snažan taj uzvik.
“O, plemenito i dobrostivo biće
koje obilazeći ideš po mračnom vazduhu
mi koji smo obojili svet krvlju,
da nam je prijatelj kralj univerzuma,
mi bismo se molili za mir,
pošto imaš samilosti prema našem
izopačenom zlu.
O onome što vam je po volji da čujete i
zborite, mi ćemo slušati i zboriti vama,
sve dok vetar ćuti.
Nalazi se zemlja gde sam rođena
na obali mora gde Po silazi
da bi se smirio sa svojim pritokama.
Ljubav, koja se u plemenita srca brzo prima
obuze ovoga lepim telom
koje mi beše oduzeto; i način me još
povređuje.
Ljubav koja voljenom ne dopušta da ne voli,
obuzela me je svojom lepotom tako snažno,
i kao što vidiš još uvek me ne napušta.
Ljubav nas je dovela u zajedničku smrt:
Kain čeka onoga koji nam je život ugasio”.
Ove reči su od njih pošle.
Kada sam čuo ove namučene duše,
spustio sam pogled toliko sam ga držao
spuštenog, sve dok pesnik nije rekao: “O
čemu misliš?”
Počeh: “Avaj,
koliko slatkih misli, koliko želja
je povelo ove do bolnog koraka.”
Zatim se obratih njima i pričah,
počeh: “ Frančeska, tvoje muke
a lagrimar mi fanno tristo e pio.
Ma dimmi: al tempo d'i dolci sospiri,
a che e come concedette Amore
che conosceste i dubbiosi disiri?».
E quella a me: «Nessun maggior dolore
che ricordarsi del tempo felice
ne la miseria; e ciò sa 'l tuo dottore.
Ma s'a conoscer la prima radice
del nostro amor tu hai cotanto affetto
dirò come colui che piange e dice.
Noi leggiavamo un giorno per diletto
di Lancialotto come amor lo strinse;
soli eravamo e sanza alcun sospetto.
Per più fiate li occhi ci sospinse
quella lettura, e scolorocci il viso;
ma solo un punto fu quel che ci vinse.
Quando leggemmo il disiato riso
esser basciato da cotanto amante,
questi, che mai da me non fia diviso,
la bocca mi basciò tutto tremante.
Galeotto fu 'l libro e chi lo scrisse:
quel giorno più non vi leggemmo avante».
Mentre che l'uno spirto questo disse,
l'altro piangea; sì che di pietade
io venni men così com'io morisse.
E caddi come corpo morto cade.
VI
Al tornar de la mente, che si chiuse
dinanzi a la pietà d'i due cognati,
che di trestizia tutto mi confuse,
novi tormenti e novi tormentati
mi veggio intorno, come ch'io mi mova
e ch'io mi volga, e come che io guati.
me nagone na plač, tužnog i samilosnog.
Ali reci mi: u vreme slatkih uzdaha,
kako i na koji način je dopustila ljubav
da spoznate želje pune sumnje?”.
A ona će meni: “Nema većeg bola
nego sećati se srećnog vremena
u bedi; a to zna tvoj učitelj.
Ali ako ti želiš da saznaš prvi koren
naše ljubavi
reći ću kao onaj koji govori i plače.
Čitali smo jednog dana iz zadovoljstva
o Lanselotu kako ga je ljubav obuzela;
bili smo sami bez ikakvog nadzora/sumnje.
Više puta nas je navelo da nam se oči sretnu
i zbog njega nam je lice pobledelo;
ali samo jedno je bilo to mesto koje nas je
pobedilo.
Kada čitasmo kako je željeni osmeh
poljubio taj ljubavnik,
ovaj, koji od mene neće biti nikad odvojen,
usta mi poljubi sav drhteći.
Galeot je bila knjiga i onaj koji ju je
napisao: tog dana nismo više čitali”
Dok je jedna duša ovo govorila,
druga je plakala; tako da sam od bola
izgubio svest .
I padoh kao što mrtvo telo pada.
Kada sam povratio svest, koja je nestala
pred bolom dva rođaka,
koja me je od tuge celog obuzela,
nove muke i nove grešnike
video sam okolo, kako god krenuo
i gde god se okrenuo, i gde god gledao.
Io sono al terzo cerchio, de la piova Ja sam u trećem krugu, večne kiše,
etterna, maladetta, fredda e greve; proklete, hladne i teške,
regola e qualità mai non l'è nova. svoj intenzitet i kvalitet nikada ne menja.

Grandine grossa, acqua tinta e neve Veliki grad, brljava voda i sneg
per l'aere tenebroso si riversa; pada po tamnom vazduhu;
pute la terra che questo riceve. smrdi zemlja koja ovo prima.

Cerbero, fiera crudele e diversa, Kerber , okrutna i strašna zver,

con tre gole caninamente latra sa tri grla laje kao pas
sovra la gente che quivi è sommersa. Nn ljude koji su ovde potopljeni.

Li occhi ha vermigli, la barba unta e atra, Crvene su mu oči, brada masna i tamna,
e 'l ventre largo, e unghiate le mani; i trbuh veliki, ruke sa kandžama;
graffia li spirti, iscoia ed isquatra. grebe duše, dere kožu i čereči na komade.

Urlar li fa la pioggia come cani; Kiša čini da laju kao psi;

de l'un de' lati fanno a l'altro schermo; braneći jednom stranom drugu;
volgonsi spesso i miseri profani. često se okreću bedne duše.

Quando ci scorse Cerbero, il gran vermo, Kada nas opazi Kerber, veliki crv,
le bocche aperse e mostrocci le sanne; otvori usta i pokaza nam zube;
non avea membro che tenesse fermo. nijedan ud mu nije bio miran.

E 'l duca mio distese le sue spanne, A vođa moj ispruži ruke,
prese la terra, e con piene le pugna uze zemlju, i punu šaku
la gittò dentro a le bramose canne. mu baci u pohlepno grlo.

Qual è quel cane ch'abbaiando agogna, Poput psa koji lajući traži hranu,
e si racqueta poi che 'l pasto morde, pa se smiri nakon što zagrize svoj obrok,
ché solo a divorarlo intende e pugna, jer samo da ždere ima nameru,

cotai si fecer quelle facce lorde takve su postale te prljave glave

de lo demonio Cerbero, che 'ntrona demona Kerbera koji urliče
l'anime sì, ch'esser vorrebber sorde. na duše, tako da one požele da su gluve.

Noi passavam su per l'ombre che adona Mi smo prolazili po senama koje udara
la greve pioggia, e ponavam le piante mučna kiša, i gazili smo stopalima
sovra lor vanità che par persona. po njihovoj praznini što na tela liče.

Elle giacean per terra tutte quante, One su sve ležale na zemlji,
fuor d'una ch'a seder si levò, ratto osim jedne koja se uspravi da sedne, čim
ch'ella ci vide passarsi davante. je videla kako prolazimo ispred.

«O tu che se' per questo 'nferno tratto», „O ti koji si vođen po ovom paklu“,
mi disse, «riconoscimi, se sai: reče mi „prepoznaj me ako možeš:
tu fosti, prima ch'io disfatto, fatto». rođen si pre nego što sam ja umro.“

E io a lui: «L'angoscia che tu hai A ja ću njemu: „Muka koju ti imaš

forse ti tira fuor de la mia mente, te je možda izbacila iz mog sećanja,
sì che non par ch'i' ti vedessi mai. tako da mi ne izgleda da sam te nekad video.

Ma dimmi chi tu se' che 'n sì dolente Ali reci mi ko si, ti koji si na ovako
loco se' messo e hai sì fatta pena, bolnom mestu smešten, s takvom kaznom,
che, s'altra è maggio, nulla è sì spiacente». da, od nje veće nema, tako odvratne.“

Ed elli a me: «La tua città, ch'è piena A on će meni: „Tvoj grad, koji
d'invidia sì che già trabocca il sacco, je pun zavisti tako da je već prepunjen,
seco mi tenne in la vita serena. imala je mene u zemaljskom životu.

Voi cittadini mi chiamaste Ciacco: Vi građani ste me zvali Čako,

per la dannosa colpa de la gola, zbog proklete proždrljivosti,
come tu vedi, a la pioggia mi fiacco. kao što vidiš, mučim se pod kišom.

E io anima trista non son sola, Ali ja nisam jedina napaćena duša,
ché tutte queste a simil pena stanno jer su sve ostale slično kažnjene
per simil colpa». E più non fé parola. zbog sličnog greha.“ I ne reče više ništa.

Io li rispuosi: «Ciacco, il tuo affanno A ja mu odgovori: „Čako, tvoja patnja

mi pesa sì, ch'a lagrimar mi 'nvita; mi je tako teška da me zove na plač;
ma dimmi, se tu sai, a che verranno ali reci mi, ako znaš, šta će biti

li cittadin de la città partita; sa građanima zavađenog grada;

s'alcun v'è giusto; e dimmi la cagione ako je tu neko pravedan, i reci mi uzrok
per che l'ha tanta discordia assalita». tolike nesloge”.

E quelli a me: «Dopo lunga tencione A on će meni: „Nakon dugih nesuglasica

verranno al sangue, e la parte selvaggia doći će do prolovanja krvi, i divlja strana
caccerà l'altra con molta offensione. proteraće one druge uz velike uvrede.

Poi appresso convien che questa caggia Zatim će ubrzo ova pasti,
infra tre soli, e che l'altra sormonti za tri godine, i druga će imati nadmoć
con la forza di tal che testé piaggia. uz pomoć onoga koji sada vrda.

Alte terrà lungo tempo le fronti, Dugo će ona vladati,

tenendo l'altra sotto gravi pesi, držeći onu drugu pod teškim teretom,
come che di ciò pianga o che n'aonti. što pati i ljuti.

Giusti son due, e non vi sono intesi; Dvojica su pravednika, ali niko za njih ne
superbia, invidia e avarizia sono mari, oholost, zavist i lakomost
le tre faville c'hanno i cuori accesi». su tri varnice koje vladaju.“
Qui puose fine al lagrimabil suono. Ovde je došao kraj plačnom zvuku.
E io a lui: «Ancor vo' che mi 'nsegni, A ja ću njemu: „Želim da mi kažeš još,
e che di più parlar mi facci dono. i da mi tvoje reči još toga otkriju.

Farinata e 'l Tegghiaio, che fuor sì degni, Farinata i Tegjajo koji su bili tako dostojni,
Iacopo Rusticucci, Arrigo e 'l Mosca Jakopo Rustikuči, Arigo i Moska
e li altri ch'a ben far puoser li 'ngegni, i ostali koji su umom dobro učinili,

dimmi ove sono e fa ch'io li conosca; reci mi gde su i upoznaj me;

ché gran disio mi stringe di savere jer me velika želja obuzima da saznam
se 'l ciel li addolcia, o lo 'nferno li attosca». da li ih nebo ljubi ili ih pakao truje.“

E quelli: «Ei son tra l'anime più nere: I on: „Oni su među najcrnjim dušama:
diverse colpe giù li grava al fondo: različite krivice ih pritiskaju na dnu dole:
se tanto scendi, là i potrai vedere. ako siđeš, možeh ih videti.

Ma quando tu sarai nel dolce mondo, Ali kada budeš u slatkom svetu,
priegoti ch'a la mente altrui mi rechi: molim te da me u sećanju drugih održavaš:
più non ti dico e più non ti rispondo». više ti neću reći i više ti neću odgovarati.“

Li diritti occhi torse allora in biechi; Okrenuo je oči u mraku;

guardommi un poco, e poi chinò la testa: gledajući me kratko, onda spusti glavu,
cadde con essa a par de li altri ciechi. pao je sa njom među druge kažnjenike.

E 'l duca disse a me: «Più non si desta A vođa reče meni: „Neće više ustati odavde
di qua dal suon de l'angelica tromba, sve dok se zvuk anđeoske trube,
quando verrà la nimica podesta: kada dođe neprijateljica:

ciascun rivederà la trista tomba, svako će videti svoj grob,

ripiglierà sua carne e sua figura, uzeće ponovo svoje telo i svoje obličje
udirà quel ch'in etterno rimbomba». čuće pakleni sud.“

Sì trapassammo per sozza mistura Tako smo prošli kroz prljavu mešavinu
de l'ombre e de la pioggia, a passi lenti, senki i kiše, sporim koracima,
toccando un poco la vita futura; pričajući malo o budućem životu.

per ch'io dissi: «Maestro, esti tormenti Ja rekoh: Učitelju, ove muke
crescerann'ei dopo la gran sentenza, biće veće nakon strašnog suda,
o fier minori, o saran sì cocenti?». ili manje, ili će ostati iste?“

Ed elli a me: «Ritorna a tua scienza, A on će meni: „Vrati se tvojoj nauci,

che vuol, quanto la cosa è più perfetta, ako želiš, što je nešto savršenije,
più senta il bene, e così la doglienza. bolje oseća dobro, i tako i bol.

Tutto che questa gente maladetta Iako ovi prokletnici

in vera perfezion già mai non vada, ne mogu dostići pravo savršenstvo,
di là più che di qua essere aspetta». tamo – onamo, on mu se nada.“

Noi aggirammo a tondo quella strada, Okružili smo taj put pričajući,
parlando più assai ch'i' non ridico; o onome što ja sada neću reći;
venimmo al punto dove si digrada: stigosmo do mesta gde se silazi:

quivi trovammo Pluto, il gran nemico. I tu smo našli Plutona , velikog neprijatelja.

VII

«Pape Satàn, pape Satàn aleppe!», „Papé Satàn, Papé Satàn aleppe!“
cominciò Pluto con la voce chioccia; počeo je Pluton promuklin glasom;
e quel savio gentil, che tutto seppe, i ovaj plemeniti mudrac koji sve zna,

disse per confortarmi: «Non ti noccia reče da bi me utešio: „Neka ti ne pritisne

la tua paura; ché, poder ch'elli abbia, tvoj strah, jer, koliko god bio moćan,
non ci torrà lo scender questa roccia». neće nas sprečiti da siđemo u ovaj krug.“

Poi si rivolse a quella 'nfiata labbia, Zatim se okrenu ka toj od besa naduvenoj
e disse: «Taci, maladetto lupo! glavi, i reče: „Ćuti, prokleti vuče!
consuma dentro te con la tua rabbia. sačuvaj u sebi taj tvoj bes.

Non è sanza cagion l'andare al cupo: Nije bez razloga naš silazak na dno:
vuolsi ne l'alto, là dove Michele želi se da stignemo gore, tamo gde Mihael
fé la vendetta del superbo strupo». sveti oholo nasilje.“

Quali dal vento le gonfiate vele Kao što jedra naduvena od vetra
caggiono avvolte, poi che l'alber fiacca, padaju uvijena, nakon što se drvo slomi,
tal cadde a terra la fiera crudele. tako pade na zemlju ta okrutna zver.

Così scendemmo ne la quarta lacca Tako smo sišli u četvrti krug,

pigliando più de la dolente ripa napredujući duž bolne obale
che 'l mal de l'universo tutto insacca. koja sadrži sve zlo univerzuma.

Ahi giustizia di Dio! tante chi stipa Avaj Božja pravdo! Ko gomila
nove travaglie e pene quant'io viddi? nove kazne i grehe koje videh?
e perché nostra colpa sì ne scipa? i zašto nas naša krivica tako mori

Come fa l'onda là sovra Cariddi, Kao što talas iznad Haribda,

che si frange con quella in cui s'intoppa, koji nas udara nasilno onog koji mu naiđe,
così convien che qui la gente riddi. tako valja da svet ovde ide u krug.

Qui vid'i' gente più ch'altrove troppa, Ovde sam video mnogo više duša nego
e d'una parte e d'altra, con grand'urli, drugde, na jednoj i drugoj strani, vičući jako
voltando pesi per forza di poppa. 27 snažno grudima.
valjali su teret
Percoteansi 'ncontro; e poscia pur lì
si rivolgea ciascun, voltando a retro,
gridando: «Perché tieni?» e «Perché burli?».
Così tornavan per lo cerchio tetro
da ogne mano a l'opposito punto,
gridandosi anche loro ontoso metro;
poi si volgea ciascun, quand'era giunto,
per lo suo mezzo cerchio a l'altra giostra.
E io, ch'avea lo cor quasi compunto,
dissi: «Maestro mio, or mi dimostra
che gente è questa, e se tutti fuor cherci
questi chercuti a la sinistra nostra».
Ed elli a me: «Tutti quanti fuor guerci
sì de la mente in la vita primaia,
che con misura nullo spendio ferci.
Assai la voce lor chiaro l'abbaia
quando vegnono a' due punti del cerchio
dove colpa contraria li dispaia.
Questi fuor cherci, che non han coperchio
piloso al capo, e papi e cardinali,
in cui usa avarizia il suo soperchio».
E io: «Maestro, tra questi cotali
dovre' io ben riconoscere alcuni
che furo immondi di cotesti mali».
Ed elli a me: «Vano pensiero aduni:
la sconoscente vita che i fé sozzi
ad ogne conoscenza or li fa bruni.
In etterno verranno a li due cozzi:
questi resurgeranno del sepulcro
col pugno chiuso, e questi coi crin mozzi.
Mal dare e mal tener lo mondo pulcro
ha tolto loro, e posti a questa zuffa:
qual ella sia, parole non ci appulcro.
Or puoi, figliuol, veder la corta buffa
d'i ben che son commessi a la fortuna,
Sudarali su se, a potom bi se
svaki okretao okrećući se unazad,
vičući: „Zašto držiš?“ i „Zašto bacaš?“
Tako su se vraćali duž mračnog puta
sa suprotne strane
vičući jedan drugom njihove uvredljive reči;
Zztim se svako okrenuo, kada bi stigao,
svako svojim polukrugom do kraja.
A ja, čije je srce skoro obuzeo bol,
rekoh: „Učitelju moj, sada mi pokaži
kakav je ovo svet, i da li su svi bili klerici
sa naše leve strane što imaju fratarske kape
na glavi.“
A on će meni: „Svi su bili klerici
tako da u zemaljskom životu
nisu s merom koristili njihov novac.
To jasno pokazuje njihov glas
kada dospu na dva mesta na krugu
gde ih suprotni greh razdvaja.
Oni su bili klerici, koji nisu imali
kosu na glavi, i pape i kardinali,
kod kojih je škrtost prevršila svaku meru.“
A ja ću: „Učitelju, među ovima ovde
ja bih trebalo da prepoznam neke
koji su se ukaljali ovakvim prehom.“
A on će meni: „Uzaludne misli imaš,
neumerni život koji ih je umrljao,
sada ih čini tamnim za svako prepoznavanje.
Zauvek će se ovako sudarati,
oni će da ustanu iz groba
sa zatvorenim šakama, a drugi bez kose.
Preterano davanje i preterano držanje
uskratilo im je lep svet, i stavilo ih je u ovaj
sukob; i neću trošiti reči da bih ih opisao.
Sada sinko možeš videti laku prevaru dobra
što ga sreća može dati,
per che l'umana gente si rabbuffa;
ché tutto l'oro ch'è sotto la luna
e che già fu, di quest'anime stanche
non poterebbe farne posare una».
«Maestro mio», diss'io, «or mi dì anche:
questa fortuna di che tu mi tocche,
che è, che i ben del mondo ha sì tra
branche?».
E quelli a me: «Oh creature sciocche,
quanta ignoranza è quella che v'offende!
Or vo' che tu mia sentenza ne 'mbocche.
Colui lo cui saver tutto trascende,
fece li cieli e diè lor chi conduce
sì ch'ogne parte ad ogne parte splende,
distribuendo igualmente la luce.
Similemente a li splendor mondani
ordinò general ministra e duce
che permutasse a tempo li ben vani
di gente in gente e d'uno in altro sangue,
oltre la difension d'i senni umani;
per ch'una gente impera e l'altra langue,
seguendo lo giudicio di costei,
che è occulto come in erba l'angue.
Vostro saver non ha contasto a lei:
questa provede, giudica, e persegue
suo regno come il loro li altri dèi.
Le sue permutazion non hanno triegue;
necessità la fa esser veloce;
sì spesso vien chi vicenda consegue.
Quest'è colei ch'è tanto posta in croce
pur da color che le dovrien dar lode,
dandole biasmo a torto e mala voce;
ma ella s'è beata e ciò non ode:
con l'altre prime creature lieta
volve sua spera e beata si gode.
zbog koga se stvara razdor među ljudima;
jer sve zlato koje je po mesecom
i koje je već bilo, ne bi imalo moć
da zaustavi ove umorne duše.“
„Učitelju“, rekoh mu ja, „sada mi reci i ovo:
ova fortuna, koju si mi pomenuo,
šta je, da li ima u svojoj moći i dobra
sveta?“
A on će meni: „O glupih li bića,
koliko je veliko neznanje koje vas muči!
Sada želim da čuješ moje misli kao da se
hraniš.
Onaj čija mudrost sve nadmašuje,
stvorio je neba i dao im moći
tako da svaka strana sija,
deleći jednako svetlost.
Slično i blago za kojim svet žudi
se po njegovoj volji upravlja
da, kada je vreme, prenese prolazna dobra
sa čoveka na čoveka, sa glave na glavu,
iako to nije pravo ljudskoj ćudi;
jer jedni vladaju a drugi slabe,
sledeći njihov sud,
soji se skriva kao zmija u travi.
Vaša pamet se uzalud sa njom bori:
ova grabi, sudi, istrajno gradi
svoje carstvo kao ostali njihovi Bogovi.
Njihove promene nemaju mira;
iz nužde je brza;
tako da joj se često pridružuju oni koji treba
da menjaju.
Ova je ta koja je često stavljana na krst
čak i oni koji bi trebalo da je hvale,
kritikuju i govore o njoj loše.
Ali ona je mirna i to ne čuje:
sa ostalim veselim prvim stvorenjima
sedi i blažena uživa.
Or discendiamo omai a maggior pieta; Sada smo sišli u još veći bol;
già ogne stella cade che saliva već je svaka zvezda koja se popela pala
quand'io mi mossi, e 'l troppo star si vieta». kada ja pođoh, a časovi lete.“

Noi ricidemmo il cerchio a l'altra riva Presekli smo krug koji je vodio na drugu
sovr'una fonte che bolle e riversa stranu i nađosmo se iznad izvora
per un fossato che da lei deriva. koji ključa i stvara potok.

L'acqua era buia assai più che persa; Voda je bila mnogo tamnija od grimiza;
e noi, in compagnia de l'onde bige, a mi, u društvu ove sive struje,
intrammo giù per una via diversa. siđosmo po strašnoj stazi.

In la palude va c'ha nome Stige Ovaj tužni potok u baru se širi

questo tristo ruscel, quand'è disceso koja se zove Stiks, kada se spusti
al piè de le maligne piagge grige. na dno zloslutne, sive obale.

E io, che di mirare stava inteso, A ja, koji sam stao ovo da gledam,
vidi genti fangose in quel pantano, video sam blatnjav svet u toj močvari,
ignude tutte, con sembiante offeso. svi nagi, sa besnim izrazom lica.

Queste si percotean non pur con mano, Tu se svi tuku, ne samo rukama,
ma con la testa e col petto e coi piedi, nego i glavom i grudima i nogama,
troncandosi co' denti a brano a brano. kidajući zubima deo po deo.

Lo buon maestro disse: «Figlio, or vedi Dobar učitelj reče: „Sine, sada vidi
l'anime di color cui vinse l'ira; duše u kojima pobeđuje bes;
e anche vo' che tu per certo credi i takođe želim da ti zasigurno veruješ

che sotto l'acqua è gente che sospira, da ispod vode ima ljudi koji uzdišu,
e fanno pullular quest'acqua al summo, i od uzdaha mehur do mehura se pravi,
come l'occhio ti dice, u' che s'aggira. kao što ti oko kaže, gde god da se okreneš.

Fitti nel limo, dicon: "Tristi fummo Potopljeni u blatu govore: „Bolni smo bili
ne l'aere dolce che dal sol s'allegra, u slatkom vazduhu koji nas je veselio u
portando dentro accidioso fummo: sunčanim danima, noseći unutra gorki dim:

or ci attristiam ne la belletta negra". a sada smo tužni u sred mulja i mraka”.

Quest'inno si gorgoglian ne la strozza, Ovu himnu graktaše promuklim glasom,
ché dir nol posson con parola integra». jer nisu mogli da izgovore ni jednu celu reč.

Così girammo de la lorda pozza Tako smo prošli kroz prljavi otvor
grand'arco tra la ripa secca e 'l mézzo, velikog luka između suvog tla,
con li occhi vòlti a chi del fango ingozza. sa pogledom ka onom koga blato guta.

Venimmo al piè d'una torre al da sezzo. Na kraju dođosmo u podnožje jedne kule.
VIII
Io dico, seguitando, ch'assai prima
che noi fossimo al piè de l'alta torre,
li occhi nostri n'andar suso a la cima
per due fiammette che i vedemmo porre
e un'altra da lungi render cenno
tanto ch'a pena il potea l'occhio tòrre.
E io mi volsi al mar di tutto 'l senno;
dissi: «Questo che dice? e che risponde
quell'altro foco? e chi son quei che 'l
fenno?».
Ed elli a me: «Su per le sucide onde
già scorgere puoi quello che s'aspetta,
se 'l fummo del pantan nol ti nasconde».
Corda non pinse mai da sé saetta
che sì corresse via per l'aere snella,
com'io vidi una nave piccioletta
venir per l'acqua verso noi in quella,
sotto 'l governo d'un sol galeoto,
che gridava: «Or se' giunta, anima fella!».
«Flegiàs, Flegiàs, tu gridi a vòto»,
disse lo mio segnore «a questa volta:
più non ci avrai che sol passando il loto».
Qual è colui che grande inganno ascolta
che li sia fatto, e poi se ne rammarca,
fecesi Flegiàs ne l'ira accolta.
Lo duca mio discese ne la barca,
e poi mi fece intrare appresso lui;
e sol quand'io fui dentro parve carca.
Tosto che 'l duca e io nel legno fui,
segando se ne va l'antica prora
de l'acqua più che non suol con altrui.
Mentre noi corravam la morta gora,
dinanzi mi si fece un pien di fango,
e disse: «Chi se' tu che vieni anzi ora?».
Ja rekoh, nastavljajući, mnogo pre
nego što smo došli u podnožje visokog
tornja, naše oči su gledale naviše prema vrhu
kako su se dva plamička upalila
i jedan drugi mu znakom uzvraca iz daleka
tako da je jedva pogled mogao da ga
razazna.
A ja se obratih moru čitavog znanja
i rekoh: „Šta to znači?I šta odgovara ovaj
drugi plamen?” I ko su oni što ih pale?“
A on će meni: „Dole po tim groznim
talasima moći ćeš da vidiš onog ko se
očekuje ako ti ga para močvare ne sakrije“.
Nijedan još luk nije takvom
brzinom otpustio strelu kroz vazduh,
kako sam ja opazio da ka nama dolazi
jedna lađa mala kojom je
upravljao samo jedan kormilar,
i vikaše: „Sad si stigla dušo prokleta!“
„Flegija, Flegija uzalud vičeš!“,
reče moj učitelj „ovoga puta:
tvoji smo samo dok ne pređemo močvaru”.
Kao onaj koji sluša veliku nepravdu
koja mu je načinjena, a onda se jedi,
takav se načini Flegija sav od nakupljenog
besa.
Moj vođa se spusti u barku,
a zatim i ja uđoh pored njega
i kada sam ja ušao barka je bila pod teretom.
Čim smo vođa i ja u barci bili,
zašumela je voda pod drevnim pramcem
više nego inače pod nekim drugim.
Dok smo prolazili po mrtvoj vodi,
preda mnom se ukaza jedan sav blatnjav,
i reče: „Ko si ti što dolaziš pre vremena?“
E io a lui: «S'i' vegno, non rimango;
ma tu chi se', che sì se' fatto brutto?».
Rispuose: «Vedi che son un che piango».
E io a lui: «Con piangere e con lutto,
spirito maladetto, ti rimani;
ch'i' ti conosco, ancor sie lordo tutto».
Allor distese al legno ambo le mani;
per che 'l maestro accorto lo sospinse,
dicendo: «Via costà con li altri cani!».
Lo collo poi con le braccia mi cinse;
basciommi 'l volto, e disse: «Alma
sdegnosa,
benedetta colei che 'n te s'incinse!
Quei fu al mondo persona orgogliosa;
bontà non è che sua memoria fregi:
così s'è l'ombra sua qui furiosa.
Quanti si tegnon or là sù gran regi
che qui staranno come porci in brago,
di sé lasciando orribili dispregi!».
E io: «Maestro, molto sarei vago
di vederlo attuffare in questa broda
prima che noi uscissimo del lago».
Ed elli a me: «Avante che la proda
ti si lasci veder, tu sarai sazio:
di tal disio convien che tu goda».
Dopo ciò poco vid'io quello strazio
far di costui a le fangose genti,
che Dio ancor ne lodo e ne ringrazio.
Tutti gridavano: «A Filippo Argenti!»;
e 'l fiorentino spirito bizzarro
in sé medesmo si volvea co' denti.
Quivi il lasciammo, che più non ne narro;
ma ne l'orecchie mi percosse un duolo,
per ch'io avante l'occhio intento sbarro.
Lo buon maestro disse: «Omai, figliuolo,
A ja ću njemu: „Ako i dolazim, ne ostajem,
ali ko si ti tako naružen?“
Odgovori: „Vidiš da sam onaj što plače“.
A ja ću njemu: „U plaču i jadu,
prokleti duše ti i ostani;
jer ja te poznajem, iako si sav prljav.“
Onda on pruži ka lađici obe ruke;
ali vođa opazivši to odbije ga,
govoreći : „Marš tamo sa drugim psima!“
Onda mi se obavi rukama oko vrata,
poljubi mi lice i reče: „Dušo puna ponosa,
blažena ona koja te zače!
Onaj je za života bio ohola osoba;
dobrota ne krasi sećanje na njega:
zato je ovde njegova sen razjarena.
Mnogi se gore smatraju velikima
a ovde će biti kao svinje u glibu
ostavljajući samo pogrde za sobom!”
A ja ću: „Učitelju, veoma sam rad da ga
vidim potopljenog u toj splačini
pre nego napustimo jezero“.
On će meni: „Pre nego što ugledaš obalu,
bićeš zadovoljan:
pravedno je da uživaš u toj želji“.
Malo nakon toga videh blatnjav svet
kako je navalio na njega da ga tuče,
zbog čega Boga još uvek slavim i
zahvaljujem mu.
Svi su vikali: „Na Filipa Arđentija!“;
a Fiorentinac sav razjaren
samog sebe je grizao zubima.
Tu ga ostavismo, da više o tome ne
govorim; ali do ušiju mi dođe jauk
pa sam budno očima gledao ka njemu.
Dobri vođa reče: „Sad se sine,
s'appressa la città c'ha nome Dite,
coi gravi cittadin, col grande stuolo».
E io: «Maestro, già le sue meschite
là entro certe ne la valle cerno,
vermiglie come se di foco uscite
fossero». Ed ei mi disse: «Il foco etterno
ch'entro l'affoca le dimostra rosse,
come tu vedi in questo basso inferno».
Noi pur giugnemmo dentro a l'alte fosse
che vallan quella terra sconsolata:
le mura mi parean che ferro fosse.
Non sanza prima far grande aggirata,
venimmo in parte dove il nocchier forte
«Usciteci», gridò: «qui è l'intrata».
Io vidi più di mille in su le porte
da ciel piovuti, che stizzosamente
dicean: «Chi è costui che sanza morte
va per lo regno de la morta gente?».
E 'l savio mio maestro fece segno
di voler lor parlar segretamente.
Allor chiusero un poco il gran disdegno,
e disser: «Vien tu solo, e quei sen vada,
che sì ardito intrò per questo regno.
Sol si ritorni per la folle strada:
pruovi, se sa; ché tu qui rimarrai
che li ha' iscorta sì buia contrada».
Pensa, lettor, se io mi sconfortai
nel suon de le parole maladette,
ché non credetti ritornarci mai.
«O caro duca mio, che più di sette
volte m'hai sicurtà renduta e tratto
d'alto periglio che 'ncontra mi stette,
non mi lasciar», diss'io, «così disfatto;
e se 'l passar più oltre ci è negato,
ritroviam l'orme nostre insieme ratto».
približavamo gradu koji se zove Dis,
sa mnoštvom teško kažnjenih stanovnika.
A ja ću: „Učitelju, već njegove minarete
dole u dolini razaznajem,
crvene kao da su iz vatre izašli.
A on će meni: „Zbog večnog plamena
koji unutra plamti, oni se čine crvenim,
kao što ih ti vidiš u ovom dubokom paklu“.
Najzad smo stigli u duboki jarak
koji okružuje taj neutešni grad:
zidovi su mi se činili kao da su od gvožđa.
Puno smo kružili,
kad dodjosmo do mesta gde je kormilar
jako uzviknuo: “Izadjite, ovde je ulaz”.
Ja videh na vratima
bezbroj onih proteranih sa neba, koji su
besno govorili: „Ko je ovaj koji pre smrti
hodi po carstvu mrtvih?“
A moj mudri učitelj im dade znak
da želi sa njima nasamo da razgovara.
Tada im se pomalo gnev stade smirivati
i rekoše: „Sam dođi, a taj nek odlazi koji
je tako smelo stupio u ovo carstvo.
Nek se sam natrag vraća ludim putem:
neka pokuša, ako zna;ali ti ćeš ostati koji
si mu vođa bio po ovoj mračnoj stazi“.
Pomislićeš čitaoče, da sam se obeshrabrio
na te proklete reči,
da sam već verovao da se nikad kući neću
vratiti.
„O mili moj vođo, koji si mi mnogo puta
ulio sigurnost i spasio raznih nevolja koje su
me zadesile,
ne ostavljaj me“, rekoh ja :“ tako očajan;
a ako nam je zabranjeno da dalje hodimo
vratimo se zajedno što pre.“
E quel segnor che lì m'avea menato,
mi disse: «Non temer; ché 'l nostro passo
non ci può tòrre alcun: da tal n'è dato.
Ma qui m'attendi, e lo spirito lasso
conforta e ciba di speranza buona,
ch'i' non ti lascerò nel mondo basso».
Così sen va, e quivi m'abbandona
lo dolce padre, e io rimagno in forse,
che sì e no nel capo mi tenciona.
Udir non potti quello ch'a lor porse;
ma ei non stette là con essi guari,
che ciascun dentro a pruova si ricorse.
Chiuser le porte que' nostri avversari
nel petto al mio segnor, che fuor rimase,
e rivolsesi a me con passi rari.
Li occhi a la terra e le ciglia avea rase
d'ogne baldanza, e dicea ne' sospiri:
«Chi m'ha negate le dolenti case!».
E a me disse: «Tu, perch'io m'adiri,
non sbigottir, ch'io vincerò la prova,
qual ch'a la difension dentro s'aggiri.
Questa lor tracotanza non è nova;
ché già l'usaro a men segreta porta,
la qual sanza serrame ancor si trova.
Sovr'essa vedestù la scritta morta:
e già di qua da lei discende l'erta,
passando per li cerchi sanza scorta,
tal che per lui ne fia la terra aperta».
A vođa koji me je do tog mesta doveo
reče: “Ne plaši se, jer nas niko ne može
zaustaviti: tako nam je rečeno.
Ovde me sačekaj i setni duh
uteši i nahrani dobrom nadom,
jer te ja neću ostaviti u dubokom paklu“.
Tako ode i ostavi me
blagi otac, a ja ostadoh u sumnji,
tako da mi se u glavi prepiru „da“ i „ne“.
Nisam mogao da čujem ono što im je rekao;
ali nije dugo bio sa njima,
jer su se svi u grad povukli.
Zatvorili su ulaz ovi naši protivnici
tik ispred mog vođe koji je spolja ostao,
i ka meni se uputio sporim korakom.
Pogled spusti ka zemlji, a iz oka
mu nesta sveke sigurnosti i s uzdahom
govori: „Ko mi to ne da u bolni grad!“.
A meni reče: „Ti, koliko god da se ja srdim
nemoj se plašiti, jer ja ću pobediti ovo
iskušenje, ma ko da se unutar zidina trudi da
me odvrati.
Nije njima ta oholost nova;
jer su je već upotrebili na manje skrivenim
vratima, koja još uvek bez brave stoje.
Tu si video natpis zastrašujući:
i već odavde se spušta nagib,,
prolazeći po krugovima bez potrebe za
pratnjom,
onaj koji je otvorio ulaz u grad.
IX
Quel color che viltà di fuor mi pinse
veggendo il duca mio tornare in volta,
più tosto dentro il suo novo ristrinse.
Attento si fermò com'uom ch'ascolta;
ché l'occhio nol potea menare a lunga
per l'aere nero e per la nebbia folta.
«Pur a noi converrà vincer la punga»,
cominciò el, «se non... Tal ne s'offerse.
Oh quanto tarda a me ch'altri qui giunga!».
I' vidi ben sì com'ei ricoperse
lo cominciar con l'altro che poi venne,
che fur parole a le prime diverse;
ma nondimen paura il suo dir dienne,
perch'io traeva la parola tronca
forse a peggior sentenzia che non tenne.
«In questo fondo de la trista conca
discende mai alcun del primo grado,
che sol per pena ha la speranza cionca?».
Questa question fec'io; e quei «Di rado
incontra», mi rispuose, «che di noi
faccia il cammino alcun per qual io vado.
Ver è ch'altra fiata qua giù fui,
congiurato da quella Eritón cruda
che richiamava l'ombre a' corpi sui.
Di poco era di me la carne nuda,
ch'ella mi fece intrar dentr'a quel muro,
per trarne un spirto del cerchio di Giuda.
Quell'è 'l più basso loco e 'l più oscuro,
e 'l più lontan dal ciel che tutto gira:
ben so 'l cammin; però ti fa sicuro.
Questa palude che 'l gran puzzo spira
cigne dintorno la città dolente,
u' non potemo intrare omai sanz'ira».
Ona boja koju mi je slabost na licu oslikala
videvši kako se natrag vraća moj vođa,
povratila mi se.
Pažljivo se zaustavio kao čovek koji sluša;
zato što nije pogled daleko mogao da
dosegne kroz crni vazduh i gustu maglu.
„Pa ipak valja nam da pobedimo”
poče on, „ nije li...Ali kad takav je već doći
hteo. Oh koliko želim da dođe!“
Ja videh kako je prikrio početak
sa drugim što je nakon toga kazao,
zato što je značenje ovih drugih bilo
drugačije;
ali ipak mi je njegov govor ulio strah
jer ja sam nedovršenim rečima davao
možda i gori smisao nego što su imale.
„Na dnu ove tužne doline
da li je iko ikad sišao kome je
jedina kazna da mu je nada manjkala?“
To pitah ja, a on će: „Retko je ko
od nas hodao ovuda kuda ja sad hodim.
Istina je da sam ja već ovde bio,
uklet od zle Erihto, koja je
vraćala duše u svoja tela.
Tek kratko sam bio lišen svoga tela
kada mi je ona dozvolila da uđem u ovaj
grad, i da joj dovedem jednu dušu iz Judinog
kruga.
To je najdublje i najmračnije mesto
i najdalje od neba koje se okreće
dobro poznajem put; zato budi
siguran(smiren).
Ta bara koja širi užasan smrad
opkružuje naokolo grad boli,
u koji ne možemo ući bez gneva(srdžbe).
E altro disse, ma non l'ho a mente; Još nešto reče, ali nisam upamtio šta;
però che l'occhio m'avea tutto tratto zato što sam upro pogled ka
ver' l'alta torre a la cima rovente, visokoj kuli i njenom zapaljenom vrhu,

dove in un punto furon dritte ratto gde se u jednom trenutku uspraviše

tre furie infernal di sangue tinte, tri paklene furije sve u krvi,
che membra feminine avieno e atto, što imaju ude i držanje ko žene;

e con idre verdissime eran cinte; zelene hidre oko struka nose;
serpentelli e ceraste avien per crine, zmije i guje imaju umesto kose,
onde le fiere tempie erano avvinte. oko groznog čela.

E quei, che ben conobbe le meschine A on koji dobro zna da su

de la regina de l'etterno pianto, to sluškinje kraljice večnog plača, reče mi
«Guarda», mi disse, «le feroci Erine. tada: “Pogledaj strašne Erinije gore.

Quest'è Megera dal sinistro canto; Ono je Megera sa leve strane;

quella che piange dal destro è Aletto; ona što plače sa desne strane je Alekto;
Tesifón è nel mezzo»; e tacque a tanto. Tizifona stoji u sredini“; i tada zaćuta.

Con l'unghie si fendea ciascuna il petto; Noktima je svaka svoje grudi grebla;
battiensi a palme, e gridavan sì alto, udarajući se dlanovima i vičući glasno,
ch'i' mi strinsi al poeta per sospetto. da se od straha stisnuh uz pesnika.

«Vegna Medusa: sì 'l farem di smalto», „Dođi Meduzo u kamen ga pretvori“,

dicevan tutte riguardando in giuso; tako su govorile sve gledajući kroz veđe;
«mal non vengiammo in Teseo l'assalto». „već nam se Tezej tu nekažnjen stvori“.

«Volgiti 'n dietro e tien lo viso chiuso; „Okreni se nazad i drži oči zatvorene;
ché se 'l Gorgón si mostra e tu 'l vedessi, jer ako se Gorgona ukaže i ti je vidiš,
nulla sarebbe di tornar mai suso». ništa neće biti od našeg povratka“.

Così disse 'l maestro; ed elli stessi To mi reče učitelj i on sam me okrenu
mi volse, e non si tenne a le mie mani, i nije imao poverenja u moje ruke,
che con le sue ancor non mi chiudessi. već mi je svojim rukama zatvorio oči.

O voi ch'avete li 'ntelletti sani, O vi koji imate zdrav razum,

mirate la dottrina che s'asconde pogledajte dobro nauk (istinu) koji se krije
sotto 'l velame de li versi strani. pod velom ovih neobičnih stihova.

E già venia su per le torbide onde Već je dolazio preko uzburkanih talasa
un fracasso d'un suon, pien di spavento, neki prolomljeni zvuk, pun užasa,
per cui tremavano amendue le sponde, zbog kog su se tresle (drhtale) obe obale,

non altrimenti fatto che d'un vento bio je kao silovit vetar koji besno
impetuoso per li avversi ardori, grane lomi, obara i raznosi naokolo;
che fier la selva e sanz'alcun rattento

li rami schianta, abbatte e porta fori;

dinanzi polveroso va superbo, sav prašnjav i ohol tako da
e fa fuggir le fiere e li pastori. od njega beže i stada i pastiri.

i occhi mi sciolse e disse: «Or drizza il Pusti mi oči i reče: „ Sada pogledaj
nerbo ka onoj drevnoj peni tamo gde
del viso su per quella schiuma antica najoštriji dim na oči pada“.
per indi ove quel fummo è più acerbo».

Come le rane innanzi a la nimica Kao što se žabe pred svojom

biscia per l'acqua si dileguan tutte, neprijateljicom zmijom po vodi sve razbeže,
fin ch'a la terra ciascuna s'abbica, sve dok se svaka ne dokopa tla,

vid'io più di mille anime distrutte tako sam ja video na hiljade uništenih duša
fuggir così dinanzi ad un ch'al passo kako beže pred jednim koji je Stiks prelazio
passava Stige con le piante asciutte. suvih stopala.

Dal volto rimovea quell'aere grasso, Štiteći lice od gustog vazduha,

menando la sinistra innanzi spesso; često je levom rukom mahao pred licem;
e sol di quell'angoscia parea lasso. i činilo se kao da mu je to jedina briga.

Ben m'accorsi ch'elli era da ciel messo, Primetio sam da je to rajski glasnik,
e volsimi al maestro; e quei fé segno i okrenuh se ka učitelju; a on mi pokaza
ch'i' stessi queto ed inchinassi ad esso. znakom da budem tih i da mu se poklonim.

Ahi quanto mi parea pien di disdegno! O kako je bio besan!

Venne a la porta, e con una verghetta Dođe do vrata, otvori ih jednom grančicom
l'aperse, che non v'ebbe alcun ritegno. i sav otpor pade.

«O cacciati del ciel, gente dispetta», „O proterani sa neba, čeljadi bedna“,

cominciò elli in su l'orribil soglia, poče on da govori na strašnom pragu,
«ond'esta oltracotanza in voi s'alletta? „odakle se hrani ta vaša ljutnja?

Perché recalcitrate a quella voglia Zašto se borite protiv one volje

a cui non puote il fin mai esser mozzo, kojoj cilj nigde smetnja ne imade,
e che più volte v'ha cresciuta doglia? a često vam je jad donela gori?

Che giova ne le fata dar di cozzo? Zašto se boriti protiv sudbine?

Cerbero vostro, se ben vi ricorda, Vaš Kerber još uvek zbog toga
ne porta ancor pelato il mento e 'l gozzo». hoda vrata odrta i brade.

Poi si rivolse per la strada lorda, Tada se vrati po prljavoj vodi, i ne

e non fé motto a noi, ma fé sembiante obraćajući pažnju na nas, već izgledaše kao
d'omo cui altra cura stringa e morda onaj koji o drugom nečem tešku brigu vodi
che quella di colui che li è davante;
e noi movemmo i piedi inver' la terra,
sicuri appresso le parole sante.
Dentro li 'ntrammo sanz'alcuna guerra;
e io, ch'avea di riguardar disio
la condizion che tal fortezza serra,
com'io fui dentro, l'occhio intorno invio;
e veggio ad ogne man grande campagna
piena di duolo e di tormento rio.
Sì come ad Arli, ove Rodano stagna,
sì com'a Pola, presso del Carnaro
ch'Italia chiude e suoi termini bagna,
fanno i sepulcri tutt'il loco varo,
così facevan quivi d'ogne parte,
salvo che 'l modo v'era più amaro;
ché tra gli avelli fiamme erano sparte,
per le quali eran sì del tutto accesi,
che ferro più non chiede verun'arte.
Tutti li lor coperchi eran sospesi,
e fuor n'uscivan sì duri lamenti,
che ben parean di miseri e d'offesi.
E io: «Maestro, quai son quelle genti
che, seppellite dentro da quell'arche,
si fan sentir coi sospiri dolenti?».
Ed elli a me: «Qui son li eresiarche
con lor seguaci, d'ogne setta, e molto
più che non credi son le tombe carche.
Simile qui con simile è sepolto,
e i monimenti son più e men caldi».
E poi ch'a la man destra si fu vòlto,
passammo tra i martiri e li alti spaldi.
a ne o onom ko pred njim stoji;
a mi smo krenuli put onog grada,
pošto nas je sveta reč umirila.
Unutra smo ušli bez ikakve borbe;
a ja, želeći da pogledam kakvo je
stanje u tom gradu(tvrđavi),
čim sam ušao unutra pogledah svuda
unaokolo; i videh na sve strane ogromno
polje puno bola i mučnog jada.
Kao u Arliju, gde protiče Rona,
kao u Puli, blizu Kvarnera
koji Italiju zatvara i pere njene granice
neravan oblik groblja je zemlji dala,
tako je ovde na sve strane,
samo na način još strašniji;
zato što među grobnicama vatra svuda seva,
tako da su bili svi usijani,
da takvo ni gvožđe nije.
Svi su bili otvoreni,
a iz njih su izlazili tako bolni jauci,
kao oni kod bednih i uvređenih.
A ja ću: „Učitelju, ko je ovaj narod
koji se zakopan unutar ovih grobnica
čuje da tako bolno uzdiše?“
A on će meni: „To su jeretici
sa njihovim pristalicama i njihove sekte, i
mnogo više ih ima u ovim rakama nego što
veruješ.
Sličan je ovde sa sličnim pokopan,
a i jačina vatre ide prema grehu“.
I onda se ka desnoj okrenu strani,
i krenusmo između zidova i raka.
X
Ora sen va per un secreto calle,
tra 'l muro de la terra e li martìri,
lo mio maestro, e io dopo le spalle.
«O virtù somma, che per li empi giri
mi volvi», cominciai, «com'a te piace,
parlami, e sodisfammi a' miei disiri.
La gente che per li sepolcri giace
potrebbesi veder? già son levati
tutt'i coperchi, e nessun guardia face».
E quelli a me: «Tutti saran serrati
quando di Iosafàt qui torneranno
coi corpi che là sù hanno lasciati.
Suo cimitero da questa parte hanno
con Epicuro tutti suoi seguaci,
che l'anima col corpo morta fanno.
Però a la dimanda che mi faci
quinc'entro satisfatto sarà tosto,
e al disio ancor che tu mi taci».
E io: «Buon duca, non tegno riposto
a te mio cuor se non per dicer poco,
e tu m'hai non pur mo a ciò disposto».
«O Tosco che per la città del foco
vivo ten vai così parlando onesto,
piacciati di restare in questo loco.
La tua loquela ti fa manifesto
di quella nobil patria natio
a la qual forse fui troppo molesto».
Subitamente questo suono uscìo
d'una de l'arche; però m'accostai,
temendo, un poco più al duca mio.
Ed el mi disse: «Volgiti! Che fai?
Vedi là Farinata che s'è dritto:
da la cintola in sù tutto 'l vedrai».
Sada se ide uskim putem,
izmedju zidina grada i grobova,
učitelj moj i ja za njim.
“O, uzvišena snago/ume, koji me po zlim
krugovima vodiš”, počeo sam,” kako je tebi
po volji, kazi mi, zadovolji moje zelje.
Duše koje u grobovima leže
da li se mogu videti? podignuti su
pokrovi i nema straže.”
A on ce meni: “Svi ce biti zatvoreni
kada se iz Jozafata vrate
sa telima koja su tamo gore ostavili.
Svoje groblje su ovde našli
sa Epikurom i njegovi sledbenici,
koji drze da duše umire sa telom.
Ali pitanje koje si mi postavio
ovde unutra biće brzo zadovoljeno,
bice zadovoljena i zelja o kojoj uvek ćutiš.
A ja ću: “ Dobri vođo, ne skrivam svoje srce
Osim da bih malo govorio,
a ti si me sada na to naveo”
“O, Toskanče koji po plamenom gradu
hodaš živ, hodaš govoreći tako ukrašeno
neka ti bude po volji da se zaustavis na
ovom mestu.
Tvoj govor te otkriva
da si iz one plemenite domovine rodom
koju sam možda suviše namučio.”
Odjednom je dopro zvuk iz jedne od
grobnica; stoga sam se približio
plašeći se, svom ucitelju.
A on mi reče: “Okreni se! Šta činis?”
Vidiš tamo Farinatu koji se uspravio:
od pasa naviše čitavog ćeš ga videti”.
Io avea già il mio viso nel suo fitto;
ed el s'ergea col petto e con la fronte
com'avesse l'inferno a gran dispitto.
E l'animose man del duca e pronte
mi pinser tra le sepulture a lui,
dicendo: «Le parole tue sien conte».
Com'io al piè de la sua tomba fui,
guardommi un poco, e poi, quasi sdegnoso,
mi dimandò: «Chi fuor li maggior tui?».
Io ch'era d'ubidir disideroso,
non gliel celai, ma tutto gliel'apersi;
ond'ei levò le ciglia un poco in suso;
poi disse: «Fieramente furo avversi
a me e a miei primi e a mia parte,
sì che per due fiate li dispersi».
«S'ei fur cacciati, ei tornar d'ogne parte»,
rispuos'io lui, «l'una e l'altra fiata;
ma i vostri non appreser ben quell'arte».
Allor surse a la vista scoperchiata
un'ombra, lungo questa, infino al mento:
credo che s'era in ginocchie levata.
Dintorno mi guardò, come talento
avesse di veder s'altri era meco;
e poi che 'l sospecciar fu tutto spento,
piangendo disse: «Se per questo cieco
carcere vai per altezza d'ingegno,
mio figlio ov'è? e perché non è teco?».
E io a lui: «Da me stesso non vegno:
colui ch'attende là, per qui mi mena
forse cui Guido vostro ebbe a disdegno».
Le sue parole e 'l modo de la pena
m'avean di costui già letto il nome;
però fu la risposta così piena.
Di subito drizzato gridò: «Come?
dicesti "elli ebbe"? non viv'elli ancora?
Ja sam svoj pogled uperio u njega;
a on se usprvio grudima i čelom
kao da je pakao prezirao.
A ohrabrujuće ruke moga vođe i spremne
me gurnuše ka njemu medju grobove,
govoreći: “Neka tvoje reči budu dostojne
njemu”
Kada sam bio u podnožju njegovog groba,
pogledao me je kratko i potom me skoro
oholo upita: “Ko su bili tvoji preci?”
Ja koji sam bio željan da odgovorim,
nisam skrio, nego sam rekao
otvoreno zbog čega je on podigao obrvu
zatim reče: “Bili su straši protivnici
prema meni i mojim precima i mojoj stranci,
tako da sam ih dva puta proterao”
“Ako su bili proterani, oni su se vratili sa
svih strana” govorio sam njemu,”vratili su
se i jedni i drugi; ali vaši nisu naučili dobro
tu veštinu.”
Onda se u otvoru pojavila
sen, pored ove, sve do brade:
kao da se podigla na kolena.
Oko mene je pogledao, kao da želi
da vidi da li je neko sa mnom;
i pošto su se sve nade ugasile,
plačući reče: “Ako ovom slepom
tamnicom ideš zbog uzvišenosti svog uma,
gde je moj sin? zašto nije sa tobom?”
A ja ću njemu: “Ne dolazim sam sa sobom:
onaj što čeka tamo, dovešće me možda
do one koju je Gvido sam prezirao.”
Njegove reči i njegova kazna,
otkrili su mi njegovo ime;
zato je moj odgovor bio tako iscrpan.
Odmah se uspravio i uzviknuo: “Kako?”
rekao si “beše? zar on više ne živi?
non fiere li occhi suoi lo dolce lume?».
Quando s'accorse d'alcuna dimora
ch'io facea dinanzi a la risposta,
supin ricadde e più non parve fora.
Ma quell'altro magnanimo, a cui posta
restato m'era, non mutò aspetto,
né mosse collo, né piegò sua costa:
e sé continuando al primo detto,
«S'elli han quell'arte», disse, «male appresa,
ciò mi tormenta più che questo letto.
Ma non cinquanta volte fia raccesa
la faccia de la donna che qui regge,
che tu saprai quanto quell'arte pesa.
E se tu mai nel dolce mondo regge,
dimmi: perché quel popolo è sì empio
incontr'a' miei in ciascuna sua legge?».
Ond'io a lui: «Lo strazio e 'l grande scempio
che fece l'Arbia colorata in rosso,
tal orazion fa far nel nostro tempio».
Poi ch'ebbe sospirando il capo mosso,
«A ciò non fu' io sol», disse, «né certo
sanza cagion con li altri sarei mosso.
Ma fu' io solo, là dove sofferto
fu per ciascun di tòrre via Fiorenza,
colui che la difesi a viso aperto».
«Deh, se riposi mai vostra semenza»,
prega' io lui, «solvetemi quel nodo
che qui ha 'nviluppata mia sentenza.
El par che voi veggiate, se ben odo,
dinanzi quel che 'l tempo seco adduce,
e nel presente tenete altro modo».
«Noi veggiam, come quei c'ha mala luce,
le cose», disse, «che ne son lontano;
cotanto ancor ne splende il sommo duce.
zar svetlost ne ranjava njegove oči?”
Kada je on primetio
da sam zastao pre odgovora
odjednom je pao i više se nije pojavio.
A ovaj veliki, na čiju sam se molbu
zaustavio, nije promenio izgled,
niti je pomerio vrat, niti se sagnuo;
i tako nastavjajući tamo gde je stao,
to me muči vise nego ovaj pokrov/postelja.”
Ali se ni pedeset puta neće upaliti
lice gospe koja ovde vlada,
a ti ces za kraj saznati koliko je ta veština
teška.
Da se ti vratiš u slatki/blag/mili svet,
reci mi: zašto je onaj narod tako surov/zao
prema mojima u svakom zakonu?”
Na to ću ja njemu: “ Muka i veliki pokolj
zbog kojih je Arbija bila crvena
zbog toga se moltive čuju u našem hramu. ”
Zatim uzdišući pomeri glavu,
“Da to učinimo nisam bio sam”, reče,”niti
sam bez razloga sa drugima krenuo.
Ali, sada sam sam, tamo gde su svi pristali
da se uništi Firenca,
bio sam sam koji ju je uzdignute glave
branio.”
“Dabogda da se smiri vaše potomstvo
jednom”, zamolio sam ga ja,” razvežite mi
ovaj čvor koji je zamrsio moj razum”.
Izgleda da vi vidite, ako dobro čujem,
ispred onoga što vreme sa sobom nosi,
a ne znate ono što se tiče sadašnjosti.”
“Vidimo, kao oni što naziru stvari”,
reče, “koje su daleke;
toliko nas još obasjava vrhovni vodja.
Quando s'appressano o son, tutto è vano
nostro intelletto; e s'altri non ci apporta,
nulla sapem di vostro stato umano.
Però comprender puoi che tutta morta
fia nostra conoscenza da quel punto
che del futuro fia chiusa la porta».
Allor, come di mia colpa compunto,
dissi: «Or direte dunque a quel caduto
che 'l suo nato è co'vivi ancor congiunto;
e s'i' fui, dianzi, a la risposta muto,
fate i saper che 'l fei perché pensava
già ne l'error che m'avete soluto».
E già 'l maestro mio mi richiamava;
per ch'i' pregai lo spirto più avaccio
che mi dicesse chi con lu' istava.
Dissemi: «Qui con più di mille giaccio:
qua dentro è 'l secondo Federico,
e 'l Cardinale; e de li altri mi taccio».
Indi s'ascose; e io inver' l'antico
poeta volsi i passi, ripensando
a quel parlar che mi parea nemico.
Elli si mosse; e poi, così andando,
mi disse: «Perché se' tu sì smarrito?».
E io li sodisfeci al suo dimando.
«La mente tua conservi quel ch'udito
hai contra te», mi comandò quel saggio.
«E ora attendi qui», e drizzò 'l dito:
«quando sarai dinanzi al dolce raggio
di quella il cui bell'occhio tutto vede,
da lei saprai di tua vita il viaggio».
Appresso mosse a man sinistra il piede:
lasciammo il muro e gimmo inver' lo mezzo
per un sentier ch'a una valle fiede,
che 'nfin là sù facea spiacer suo lezzo.
Te stvari kada se približe sve je uzaludno,
ako nam drugi ne donese vesti ništa ne
znamo o vašem stanju.
Stoga možeš da shvatiš da ce naša spoznaja
biti potpuno mrtva do onog trenutka
kada se u budućnosti zatvore vrata.”
Tada, pošto sam se osetio krivim,
rekoh: “Sada kažite onom koji je pao da je
njegov sin jos uvek među živima;
ako sam ja zanemeo pred odgovorom
kažite mu da sam to učinio jer sam bio
zaokupljen sumnjom koju ste mi vi
razrešili.“
Već me je moj učitelj pozvao;
zbog čega sam ja zamolio dušu brzo
da mi kaze ko je tu sa njim.
Reče mi: “Ovde više od hiljade leži;
ovde unutra je Fridrih II,
i kardinal; a druge ću da prećutim.”
Onda se sakrio, a ja prema drevnom
pesniku okrenuh korak, razmišljajući
o onim recima koje su mi izgledale
neprijateljske.
On se pokrenu, i zatim, tako hodajući
reče mi: “Zasto si se tako pomeo?”
A ja sam udovoljio njegovoj želji/pitanju.
“Neka tvoje sećanje sačuva ono što si čuo
protiv sebe “ naredio mi je ovaj mudrac,
“I sad pazi” , podigao je prst;
“kada budes ispred milog zraka
one čije lepo oko sve vidi,
od nje ćes saznati svoj put.”
Potom krenu na levu stranu,
ostavismo zidine i uputili smo se ka sredini
stazom koja vodi do jedne provalije,
Iz koje se sve do gore širio smrad.
XI
In su l'estremità d'un'alta ripa
che facevan gran pietre rotte in cerchio
venimmo sopra più crudele stipa;
e quivi, per l'orribile soperchio
del puzzo che 'l profondo abisso gitta,
ci raccostammo, in dietro, ad un coperchio
d'un grand'avello, ov'io vidi una scritta
che dicea: «Anastasio papa guardo,
lo qual trasse Fotin de la via dritta».
«Lo nostro scender conviene esser tardo,
sì che s'ausi un poco in prima il senso
al tristo fiato; e poi no i fia riguardo».
Così 'l maestro; e io «Alcun compenso»,
dissi lui, «trova che 'l tempo non passi
perduto». Ed elli: «Vedi ch'a ciò penso».
«Figliuol mio, dentro da cotesti sassi»,
cominciò poi a dir, «son tre cerchietti
di grado in grado, come que' che lassi.
Tutti son pien di spirti maladetti;
ma perché poi ti basti pur la vista,
intendi come e perché son costretti.
D'ogne malizia, ch'odio in cielo acquista,
ingiuria è 'l fine, ed ogne fin cotale
o con forza o con frode altrui contrista.
Ma perché frode è de l'uom proprio male,
più spiace a Dio; e però stan di sotto
li frodolenti, e più dolor li assale.
Di violenti il primo cerchio è tutto;
ma perché si fa forza a tre persone,
in tre gironi è distinto e costrutto.
A Dio, a sé, al prossimo si pòne
far forza, dico in loro e in lor cose,
come udirai con aperta ragione.
Idući po visokoj hridi koju su činile
visoke i napukle stene koje idu u krug
sigil smo iznad jedne još opakije:
i ovde, zbog strašnog i ogromnog
smrada koji ponor odaje
zaklonili smo se iza pokrova
jednog groba, gde sam video natpis
koji kaže: ,,Papu Anastasija čuvam,
kog je Fotin skrenuo sa puta.”
“Naše spuštanje valja da odložimo,
tako da čula prvo malo naviknu
na užasni smrad, posle neće biti potrebe za
tim.”
Tako će učitelj, a ja ću: “Nešto da radiš”,
rekoh mu, ,,nađi u međuvremenu, da ne
gubiš vreme.” A on će: ,,Već o tome
mislim.”
,,Sine moj, unutar ovih stenovitih krugova”
poče da govori ,, nalaze se tri manja kruga
svaki manji od prethodnog, poput onih koji
si ostavio za sobom.
Svi su puni prokletih duša;
ali da bi ti posle bilo dovoljno samo
da ih posmatraš, čuj kako i zašto su tu
kažnjeni.
Svakoj zlobi koja mržnju sa neba zavređuje
nepravda je cilj, i svaki takav cilj
šteti drugome ili nasiljem ili prevarom.
Ali pošto je prevara zlo svojstveno čoveku,
Bogu je manje mila, i zato su varalice niže
i veća ih muka pogađa.
Nasilnika je prvi krug pun,
ali pošto se ono vrši nad tri tipa lica,
podeljen je i izgrađen u tri kruga.
Može se siliti protiv Boga, sebe, bližnjeg
svoga, odnosno protiv osoba ili stvari
njihovih kao što ćeš čuti objašnjenje.
Morte per forza e ferute dogliose
nel prossimo si danno, e nel suo avere
ruine, incendi e tollette dannose;
onde omicide e ciascun che mal fiere,
guastatori e predon, tutti tormenta
lo giron primo per diverse schiere.
Puote omo avere in sé man violenta
e ne' suoi beni; e però nel secondo
giron convien che sanza pro si penta
qualunque priva sé del vostro mondo,
biscazza e fonde la sua facultade,
e piange là dov'esser de' giocondo.
Puossi far forza nella deitade,
col cor negando e bestemmiando quella,
e spregiando natura e sua bontade;
e però lo minor giron suggella
del segno suo e Soddoma e Caorsa
e chi, spregiando Dio col cor, favella.
La frode, ond'ogne coscienza è morsa,
può l'omo usare in colui che 'n lui fida
e in quel che fidanza non imborsa.
Questo modo di retro par ch'incida
pur lo vinco d'amor che fa natura;
onde nel cerchio secondo s'annida
ipocresia, lusinghe e chi affattura,
falsità, ladroneccio e simonia,
ruffian, baratti e simile lordura.
Per l'altro modo quell'amor s'oblia
che fa natura, e quel ch'è poi aggiunto,
di che la fede spezial si cria;
onde nel cerchio minore, ov'è 'l punto
de l'universo in su che Dite siede,
qualunque trade in etterno è consunto».
E io: «Maestro, assai chiara procede
la tua ragione, e assai ben distingue
Ubistvo ili teške ozlede
bližnjem se nanose, a protiv nečijeg
imetka, požari i velike pljačke,
zato ubice i svi koji čine nasilje,
vandali i pljačkaši, sve ih muči
prvi krug u različitim četama.
Čovek može podići ruku na sebe
ili na svoja dobra, i zato u II krugu
valja da se bez iskupljivanja kaje
svako ko je sebe lišio zemaljskog života,
rasipa i traći svoja dobra,
i plače onda kada bi trebalo da je veseo.
Može se činiti nasilje prema Bogu,
odričući ga se i proklinjući ga
prezirući prirodu i njenu dobrotu;
zato najuži krug obeležava
Ssdomite i zelenaše
Iione koji, prezirujući Boga, ga proklinju.
Prevaru, za kojom se mora osećati griža
savesti, čovek može koristiti protiv onog
koji veruje u njega i protiv onog ko nema
poverenja u njega.
Ovaj oblik krivice čini nasilje
nad jednom ljubavnom vezom označenom
od prirode; zato su u drugi krug smešteni
licemerni, laskavci i oni koji mađijaju,
krivotvorci, lopovi, simonijaci,
svodnici, varalice i njima slični.
Pored kidanja ljubavne veze koju stvara
priroda, i ona veza koja potom nastaje i
stvara naročito poverenje se kida;
zato u najužem krugu, gde je centar
univerzum u kojem Lucifer sedi,
svako ko je prevario, večno je mučen.
A ja ću: “Učitelju, tvoje objašnjenje je
veoma jasno, jako se dobro razlikuju
questo baràtro e 'l popol ch'e' possiede.
Ma dimmi: quei de la palude pingue,
che mena il vento, e che batte la pioggia,
e che s'incontran con sì aspre lingue,
perché non dentro da la città roggia
sono ei puniti, se Dio li ha in ira?
e se non li ha, perché sono a tal foggia?».
Ed elli a me «Perché tanto delira»,
disse «lo 'ngegno tuo da quel che sòle?
o ver la mente dove altrove mira?
Non ti rimembra di quelle parole
con le quai la tua Etica pertratta
le tre disposizion che 'l ciel non vole,
incontenenza, malizia e la matta
bestialitade? e come incontenenza
men Dio offende e men biasimo accatta?
Se tu riguardi ben questa sentenza,
e rechiti a la mente chi son quelli
che sù di fuor sostegnon penitenza,
tu vedrai ben perché da questi felli
sien dipartiti, e perché men crucciata
la divina vendetta li martelli».
«O sol che sani ogni vista turbata,
tu mi contenti sì quando tu solvi,
che, non men che saver, dubbiar m'aggrata.
Ancora in dietro un poco ti rivolvi»,
diss'io, «là dove di' ch'usura offende
la divina bontade, e 'l groppo solvi».
«Filosofia», mi disse, «a chi la 'ntende,
nota, non pure in una sola parte,
come natura lo suo corso prende
dal divino 'ntelletto e da sua arte;
e se tu ben la tua Fisica note,
tu troverai, non dopo molte carte,
delovi ovog ambisa i grešnika koji su u
njemu.
Ali reci mi: oni koji su uronjeni u masnu
baru, koje nosi vetar i udara kiša,
i koji se susreću uz gorke reči
zašto nisu kažnjeni unutar crvenog grada,
ako Boga ljute?
a ako ga ne ljute, zašto su u tom stanju?”
A on će meni: ,,Zašto tvoj um,
reče: ,,skreće od uobičajenih misli?
ili tvoj um negde drugde traži odgovor?
Zar se ne sećaš onih reči
kojima se tvoja Etika bavi
trima sklonostima koje nebo osuđuje,
neumernost, zloba, životnjski bes?
I kako neumerenost
manje Boga vređa i manju kaznu zaslužuje?
Ako ti dobro zapamtiš ovo,
i pomisliš na one koji van Disa zaslužuju
kaznu
videćeš dobro zašto su odvojeni nasilnici
i zašto je manje gnevna
na njih Božja pravda.”
“O sunce koje lečiš svaki pomućeni vid,
toliko mi bude drago kada mi objasniš
da mi sumnja nije ništa manje draga od
znanja.
Ali malo unazad se vrati”,
Rekoh ja, ,,tamo gde zelenaštvo vređa
Božansku dobrotu i razveži čvor”.
,,Filozofija”, reče ,, ko je razume
potvrđuje, ne samo u jednom delu,
da priroda svoj put pravi
zahvaljujući božjem umu i svojoj veštini;
i ako dobro iščitaš tvoju Fiziku ,
naći ćeš na prvim stranama,
che l'arte vostra quella, quanto pote,
segue, come 'l maestro fa 'l discente;
sì che vostr'arte a Dio quasi è nepote.
Da queste due, se tu ti rechi a mente
lo Genesì dal principio, convene
prender sua vita e avanzar la gente;
e perché l'usuriere altra via tene,
per sé natura e per la sua seguace
dispregia, poi ch'in altro pon la spene.
Ma seguimi oramai, che 'l gir mi piace;
ché i Pesci guizzan su per l'orizzonta,
e 'l Carro tutto sovra 'l Coro giace,
e 'l balzo via là oltra si dismonta».
XII
Era lo loco ov'a scender la riva
venimmo, alpestro e, per quel che v'er'anco,
tal, ch'ogne vista ne sarebbe schiva.
Qual è quella ruina che nel fianco
di qua da Trento l'Adice percosse,
o per tremoto o per sostegno manco,
che da cima del monte, onde si mosse,
al piano è sì la roccia discoscesa,
ch'alcuna via darebbe a chi sù fosse:
cotal di quel burrato era la scesa;
e 'n su la punta de la rotta lacca
l'infamia di Creti era distesa
che fu concetta ne la falsa vacca;
e quando vide noi, sé stesso morse,
sì come quei cui l'ira dentro fiacca.
Lo savio mio inver' lui gridò: «Forse
tu credi che qui sia 'l duca d'Atene,
che sù nel mondo la morte ti porse?
Pàrtiti, bestia: ché questi non vene
da vaše delo podražava prirodu, koliko
može, kao što učenik podražava učitelja;
tako da je vaše telo gotovo srodno
Božanskom.
Iz ove dve, ako se sećaš početka Postanja
vredi uzeti ono što je životno i napredovati,
i pošto zelenaš koristi drugi put,
prezire prirodu samu po sebi i njene
izdajnike, pošto u nešto drugo ulaže nadu.
Ali prati me, jer hoću da krenemo,
jer su Ribe već iznad horizonta,
a Veliki Medved u pravcu vetra leži,
niz ovu obalu treba sići dole.
Mesto na koje smo stigli silazeći duž obale
bilo je strmo i zbog onoga koji je ovde
takav je da bi svako izbegao da ga gleda.
Kakav je onaj odron koji pogađa
sa one strane Trenta Adiđe,
ili zbog zemljotresa ili zbog erozije,
tako da se od vrha planine, odakle kreće,
stena, iako strma sve do ravnice, ne bi našao
put da njime siđe onaj koji se nalazi na vrhu,
takav je bio silazak sa te provalije;
i na ivici polomljene rupe
bila je rasprostranjena ozoglašenost Krita
koja je začeta u lažnoj kravi.
i kada nas je videla, samu sebe je ujela tako
kao onaj koga je pobedio bes.
A moj vođa reče: ,,Možda ti veruješ
da je ovde Atinski vođa,
koji te je u njegovom svetu ubio?
Odlazi zverino! Jer ovaj nije podučavan
ammaestrato da la tua sorella,
ma vassi per veder le vostre pene».
Qual è quel toro che si slaccia in quella
c'ha ricevuto già 'l colpo mortale,
che gir non sa, ma qua e là saltella,
vid'io lo Minotauro far cotale;
e quello accorto gridò: «Corri al varco:
mentre ch'e' 'nfuria, è buon che tu ti cale».
Così prendemmo via giù per lo scarco
di quelle pietre, che spesso moviensi
sotto i miei piedi per lo novo carco.
Io gia pensando; e quei disse: «Tu pensi
forse a questa ruina ch'è guardata
da quell'ira bestial ch'i' ora spensi.
Or vo' che sappi che l'altra fiata
ch'i' discesi qua giù nel basso inferno,
questa roccia non era ancor cascata.
Ma certo poco pria, se ben discerno,
che venisse colui che la gran preda
levò a Dite del cerchio superno,
da tutte parti l'alta valle feda
tremò sì, ch'i' pensai che l'universo
sentisse amor, per lo qual è chi creda
più volte il mondo in caòsso converso;
e in quel punto questa vecchia roccia
qui e altrove, tal fece riverso.
Ma ficca li occhi a valle, ché s'approccia
la riviera del sangue in la qual bolle
qual che per violenza in altrui noccia».
Oh cieca cupidigia e ira folle,
che sì ci sproni ne la vita corta,
e ne l'etterna poi sì mal c'immolle!
Io vidi un'ampia fossa in arco torta,
come quella che tutto 'l piano abbraccia,
secondo ch'avea detto la mia scorta;
od strane tvoje sestre,
već da ide da bi video vaše patnje.”
Kao bik koji se oslobađa
kada je zadobio smrtonosni udarac
koji ne može da hoda, već skakuće tamo
vamo,
tako sam ja video Minotaura da trči;
i Vergilije odmah povika: ,,Trči prema
prolazu, dok je besan, valja ti da siđeš.”
Tako smo krenuli dole ka odronu
niz stene, koje su se često pomerale
pod mojim nogama zbog neobične težine.
Nastavljao sam zamišljen, a on mi reče: ,,Ti
možda misliš na ove ruševine koje čuva ova
besna zver koju sam sada suzbio.
Sada želim da znaš da drugi put
kada sam sišao dole u dublji Pakao,
ova stena nije bila pala.
Malo pre nego što je Onaj došao
koji je odneo veliki plen
Luciferu iz najnižeg kruga,
sa svih strana dubok i strašan
tresao se tako da sam pomislio da se svet
potresao zbog ljubavi, zbog čega drugi
veruju
da se više puta svet pretvorio u haos
i tada se ova stara stena
ovde i negde drugde urušila.
Ali uperi oči ka dnu jer se približava
reka krvi gde se ključa onaj
koji prema drugima čini nasilje.”
O kako si slepa čežnjo i ludi besu, ,
kad nas tako podstičeš u kratkom životu
i u večnosti posle nas tako potopiš u zlo!
Videh široku rupu u obliku luka,
poput one koja okružuje čitavu ravnicu
kao što je rekao moj vođa;
e tra 'l piè de la ripa ed essa, in traccia
corrien centauri, armati di saette,
come solien nel mondo andare a caccia.
Veggendoci calar, ciascun ristette,
e de la schiera tre si dipartiro
con archi e asticciuole prima elette;
e l'un gridò da lungi: «A qual martiro
venite voi che scendete la costa?
Ditel costinci; se non, l'arco tiro».
Lo mio maestro disse: «La risposta
farem noi a Chirón costà di presso:
mal fu la voglia tua sempre sì tosta».
Poi mi tentò, e disse: «Quelli è Nesso,
che morì per la bella Deianira
e fé di sé la vendetta elli stesso.
E quel di mezzo, ch'al petto si mira,
è il gran Chirón, il qual nodrì Achille;
quell'altro è Folo, che fu sì pien d'ira.
Dintorno al fosso vanno a mille a mille,
saettando qual anima si svelle
del sangue più che sua colpa sortille».
Noi ci appressammo a quelle fiere isnelle:
Chirón prese uno strale, e con la cocca
fece la barba in dietro a le mascelle.
Quando s'ebbe scoperta la gran bocca,
disse a' compagni: «Siete voi accorti
che quel di retro move ciò ch'el tocca?
Così non soglion far li piè d'i morti».
E 'l mio buon duca, che già li er'al petto,
dove le due nature son consorti,
rispuose: «Ben è vivo, e sì soletto
mostrar li mi convien la valle buia;
necessità 'l ci 'nduce, e non diletto.
Tal si partì da cantare alleluia
che mi commise quest'officio novo:
i između podnožja strmine i ove,
trčali su u grupi kentauri naoružani strelama
kao što su obično išli u lov u zemaljskom
životu.
Videvši nas da silazimo, svaki je ustao,
i iz grupe trojica istupiše s lukovima
i strelama prethodno izabranim;
jedan povika iz daljine: ,,Zbog kog užasa
dolazite vi koji silazite ovom obalom?
Recite nam, u suprotnom potegnuću luk.”
Moj učitelj reče: ,,Daćemo odgovor
Hironu tamo blizu
na zlo je tvoja namera uvek bila tako
spremna”.
Zatim me dirnu i reče: ,,Ovo je Neso, koji je
umro zbog lepe Dijanire
i koji se sam osvetio.
A onaj u sredini, koji se gleda u grudi
je veliki Kiron, koji je odgajio Ahila,
onaj drugi je Folo, koji je bio tako pun besa.
Oko rupe su išli na hiljade
pogađajući strelama svaku dušu koja
izroni iz krvi, više nego što to kazna
dozvoli.”
Približavali smo se tim hitrim zverima:
Hiron uze strelu, i pomoću zareza na njoj
pomeri bradu iza vilice.
Kada su bila otkrivena velika usta,
reče drugovima: ,,Da li ste primerili
da onaj iza pomera ono što dotakne?
To obično ne rade stopala mrvih.”
I moj dobri vođa, koji je već stajao ispred
gde se dve prirode spajaju,
Odgovori: ,,Stvarno je živ, i valja
da mu pokažem ovaj mračni ambis;
potreba nas navodi na to, a ne želja.
To se odvoji od pevanja aleluje
koja mi je poverila taj zadatak,
non è ladron, né io anima fuia.
Ma per quella virtù per cu' io movo
li passi miei per sì selvaggia strada,
danne un de' tuoi, a cui noi siamo a provo,
e che ne mostri là dove si guada
e che porti costui in su la groppa,
ché non è spirto che per l'aere vada».
Chirón si volse in su la destra poppa,
e disse a Nesso: «Torna, e sì li guida,
e fa cansar s'altra schiera v'intoppa».
Or ci movemmo con la scorta fida
lungo la proda del bollor vermiglio,
dove i bolliti facieno alte strida.
Io vidi gente sotto infino al ciglio;
e 'l gran centauro disse: «E' son tiranni
che dier nel sangue e ne l'aver di piglio.
Quivi si piangon li spietati danni;
quivi è Alessandro, e Dionisio fero,
che fé Cicilia aver dolorosi anni.
E quella fronte c'ha 'l pel così nero,
è Azzolino; e quell'altro ch'è biondo,
è Opizzo da Esti, il qual per vero
fu spento dal figliastro sù nel mondo».
Allor mi volsi al poeta, e quei disse:
«Questi ti sia or primo, e io secondo».
Poco più oltre il centauro s'affisse
sovr'una gente che 'nfino a la gola
parea che di quel bulicame uscisse.
Mostrocci un'ombra da l'un canto sola,
dicendo: «Colui fesse in grembo a Dio
lo cor che 'n su Tamisi ancor si cola».
Poi vidi gente che di fuor del rio
tenean la testa e ancor tutto 'l casso;
e di costoro assai riconobb'io.
nije lopov, a nisam ni ja crna duša.
Ali u ime te snage zbog koje ja pokrećem
moje korake po tako strašnom putu,
daj nam jednog od tvojih, pored kojeg
smemo da budemo blizu,
i koji će nam pokazati mesto gde se prelazi
i koji će ga nositi na leđima,
jer nije duša što po vazduhu ide.
Kiron se okrenu na desnu stranu,
i reče Nesu: ,,Okreni se, i vodi ih,
ako naiđeš na drugi red, kloni ih se.”
Sada se krećemo sa proverenom pratnjom
duž obale ključale krvi,
odakle su duše jaukale.
Videh ljude unutra do očiju;
i veliki Kentaur reče: ,,Ovo su tirani
koji su činili nasilje protiv života i dobara.
Ovde ispaštaju trpeći strašne bolove,
ovde je Aleksandar i oholi Dionis,
koji je zadao bolove Siciliji.
A ono čelo ispod tako crne kose je
Acolino, a onaj drugi koji je plav
je Opico d’ Este koga je zaista
posinak ubio gore na svetu”.
Zatim se okrenuh prema pesniku i on reče:
,,Sada ti je on prvi, a ja drugi”
Malo još dalje se kentaur zaustavi
iznad grupe duša koje su delovale
da su izlazile do grla iz te ključajuće krvi.
Pokaza nam sen sa jedne strane samu
govoreći: ,,To je onaj što je u crkvi
Iivadio srce koje još u Temzi kaplje.”
Potom videh svet koji su van reke
imali glavu i čak i bistu;
i od njih sam repoznao mnoge.
Così a più a più si facea basso Tako je ta krv postajala sve plića,
quel sangue, sì che cocea pur li piedi; tako da je žarila samo noge
e quindi fu del fosso il nostro passo. i tu baš izlaz iz tog bezdana.

«Sì come tu da questa parte vedi ,,Kao što vidiš da na ovom delu
lo bulicame che sempre si scema», ključala krv biva sve plića”
disse 'l centauro, «voglio che tu credi reče Kentaur: ,,želim da veruješ

che da quest'altra a più a più giù prema da se u ovom drugom delu sve više spušta
lo fondo suo, infin ch'el si raggiunge nivo, sve dok ne stigne do dela u kome pate
ove la tirannia convien che gema. tirani.

La divina giustizia di qua punge Božanska pravda muči ovde

quell'Attila che fu flagello in terra onog Atilu koji je na zemlji bio bič
e Pirro e Sesto; e in etterno munge i Pira i Sesta, i u večnosti zauvek

le lagrime, che col bollor diserra, plače suze, koje izviru ključanjem,
a Rinier da Corneto, a Rinier Pazzo, Rinijeru da Kornetu i Rinijeru Paciju
che fecero a le strade tanta guerra». su toliko načinili nasilja na ulicama.”

Poi si rivolse, e ripassossi 'l guazzo. Potom se okrete, i prevede nas preko reke.

XIII

Non era ancor di là Nesso arrivato, Neso još nije stigao na drugu stranu
quando noi ci mettemmo per un bosco kada smo skrenuli ka šumi
che da neun sentiero era segnato. u kojoj nije bilo nijedne staze

Non fronda verde, ma di color fosco; Ne beše tamo lišća zelenog već tamnog;
non rami schietti, ma nodosi e 'nvolti; ne pravih grana već čvornatih i uvijenih;
non pomi v'eran, ma stecchi con tòsco: nije bilo plodova već trnja sa otrovom.

non han sì aspri sterpi né sì folti Nemaju tako oštre ni tako guste čekinje
quelle fiere selvagge che 'n odio hanno one divlje zveri kojima je mrska
tra Cecina e Corneto i luoghi cólti. obrađena zemlja između Korneta i Čečine.

Quivi le brutte Arpie lor nidi fanno, Ovde grozne harpije svijaju svoja gnezda
che cacciar de le Strofade i Troiani što su oterale Strofade i Trojance
con tristo annunzio di futuro danno. sa zlim predskazanjem zle sudbine.

Ali hanno late, e colli e visi umani, Imale su krila i vrat i lice ljudsko,
piè con artigli, e pennuto 'l gran ventre; kandže na nogama i pernat veliki trbuh;
fanno lamenti in su li alberi strani. ispuštaju krike na strašnom drveću.

E 'l buon maestro «Prima che più entre, A dobri će učitelj: “Pre nego što dublje
sappi che se' nel secondo girone», zađeš, znaj da si u drugom pojasu”,
mi cominciò a dire, «e sarai mentre stao mi je govoriti, „i bićeš tu sve dok

che tu verrai ne l'orribil sabbione. ne dođeš do strašne peščare.

Però riguarda ben; sì vederai Ali dobro gledaj; tako ćeš videti
cose che torrien fede al mio sermone». ono što bi oduzelo veru mojim rečima“.

Io sentia d'ogne parte trarre guai, Ja čuh sa svih strana jauke,

e non vedea persona che 'l facesse; ali nisam video ko ih ispušta;
per ch'io tutto smarrito m'arrestai. zbog čega sam stao sav izbezumljen.

Cred'io ch'ei credette ch'io credesse Verovao sam ja da on veruje da ja verujem

che tante voci uscisser, tra quei bronchi da svi ti glasovi dolaze od sveta
da gente che per noi si nascondesse. koji nam je bio sakriven među žbunjem.

Però disse 'l maestro: «Se tu tronchi Stoga reče učitelj: Ako otkines
qualche fraschetta d'una d'este piante, neku grančicu sa nekog od ovih drveća,
li pensier c'hai si faran tutti monchi». sve tvoje misli biće osujećene“.

Allor porsi la mano un poco avante, Zatim pružih ruku i ubrah grančicu
e colsi un ramicel da un gran pruno; sa jedog žbuna;
e 'l tronco suo gridò: «Perché mi schiante?». a stablo povika: „Zašto me lomiš?“

Da che fatto fu poi di sangue bruno, Zbog čega proli crnu krv
ricominciò a dir: «Perché mi scerpi? i zatim progovori: “Zašto me kidaš?
non hai tu spirto di pietade alcuno? zar nemaš ni malo samilosti?

Uomini fummo, e or siam fatti sterpi: Bili smo ljudi, a sad smo šiblje
ben dovrebb'esser la tua man più pia, tvoja bi ruka samilosnija trebala biti
se state fossimo anime di serpi». sve i da smo zmijske duše bili“.

Come d'un stizzo verde ch'arso sia Kao sto zeleni ugarak kada je zapaljen
da l'un de'capi, che da l'altro geme s jedne strane gori
e cigola per vento che va via, a s druge rosi i pucketa zbog vetra,

sì de la scheggia rotta usciva insieme tako su iz slomljene grančice zajedno

parole e sangue; ond'io lasciai la cima izlazile reči i krv; tada ja pustih granu da
cadere, e stetti come l'uom che teme. padne i stajah kao preplašen čovek.

«S'elli avesse potuto creder prima», „Da je on pre mogao poverovati“,

rispuose 'l savio mio, «anima lesa, ogovori moj mudrac, „ranjena dušo,
ciò c'ha veduto pur con la mia rima, ono sto je vec video u mojim stihovima,

non averebbe in te la man distesa; ne bi ka tebi ispruzio ruku;

ma la cosa incredibile mi fece ali nagna me neverovatna stvar
indurlo ad ovra ch'a me stesso pesa. na ono što je i meni teško.
Ma dilli chi tu fosti, sì che 'n vece
d'alcun'ammenda tua fama rinfreschi
nel mondo sù, dove tornar li lece».
E 'l tronco: «Sì col dolce dir m'adeschi,
ch'i' non posso tacere; e voi non gravi
perch'io un poco a ragionar m'inveschi.
Io son colui che tenni ambo le chiavi
del cor di Federigo, e che le volsi,
serrando e diserrando, sì soavi,
che dal secreto suo quasi ogn'uom tolsi:
fede portai al glorioso offizio,
tanto ch'i' ne perde' li sonni e ' polsi.
La meretrice che mai da l'ospizio
di Cesare non torse li occhi putti,
morte comune e de le corti vizio,
infiammò contra me li animi tutti;
e li 'nfiammati infiammar sì Augusto,
che ' lieti onor tornaro in tristi lutti.
L'animo mio, per disdegnoso gusto,
credendo col morir fuggir disdegno,
ingiusto fece me contra me giusto.
Per le nove radici d'esto legno
vi giuro che già mai non ruppi fede
al mio segnor, che fu d'onor sì degno.
E se di voi alcun nel mondo riede,
conforti la memoria mia, che giace
ancor del colpo che 'nvidia le diede».
Un poco attese, e poi «Da ch'el si tace»,
disse 'l poeta a me, «non perder l'ora;
ma parla, e chiedi a lui, se più ti piace».
Ond'io a lui: «Domandal tu ancora
di quel che credi ch'a me satisfaccia;
ch'i' non potrei, tanta pietà m'accora».
Perciò ricominciò: «Se l'om ti faccia
liberamente ciò che 'l tuo dir priega,
Ali reci mu ko si ti, tako će on
umesto nadoknade osnažiti tvoju slavu
u gornjem svetu, gde će se vratiti“.
A panj će: „Tako me slatkim govorom
mamiš da ne mogu da ćutim; a vama neka
ne bude teško ako se malo u govoru
zanesem.
Ja sam onaj koji je držao oba ključa
Fridrihovog srca, i okretao sam ih
otključavajući i zaključavajući tako blago,
da sam od njegove tajne skoro svakog
drugog uklonio; bio sam veran toj slavnoj
dužnosti da sam izgubio i mir i život.
Bludnica koja nikad od carskog dvora
bludni pogled ne sklanja,
opšta smrt i porok dvorova
raspali sve duše protiv mene;
a zapaljeni tako su zapališe vladara
da su radosnu čast pretvorili u tužnu žalost.
A duša moja, zbog gorkog zadovoljstva
verujući da će smrću pobeći od prezira,
nepravedno učinih sebe pravednim
Kunem vam se u ime novog korenja
ovog drveta da nikada nisam prekršio
vernost svom gospodaru koji je bio vredan
svakog poštovanja.
A ako se neko od vas vrati na svet
neka podseti na mene, kome još
uvek zavist zadaje udarac“.
Pesnik malo zastade, a onda će: „Pošto on
ćuti, ne gubi vreme već govori,
i pitaj ga ono što želiš“.
A ja ću njemu: „Pitaj ga onda ti,
za sve ono što misliš da bi mene zadovoljilo;
jer ja ne mogu, tolika me je samilost
obuzela“.
Zato on poče: „Ako covek rado učini
ono za šta ti moliš,
spirito incarcerato, ancor ti piaccia
di dirne come l'anima si lega
in questi nocchi; e dinne, se tu puoi,
s'alcuna mai di tai membra si spiega».
Allor soffiò il tronco forte, e poi
si convertì quel vento in cotal voce:
«Brievemente sarà risposto a voi.
Quando si parte l'anima feroce
dal corpo ond'ella stessa s'è disvelta,
Minòs la manda a la settima foce.
Cade in la selva, e non l'è parte scelta;
ma là dove fortuna la balestra,
quivi germoglia come gran di spelta.
Surge in vermena e in pianta silvestra:
l'Arpie, pascendo poi de le sue foglie,
fanno dolore, e al dolor fenestra.
Come l'altre verrem per nostre spoglie,
ma non però ch'alcuna sen rivesta,
ché non è giusto aver ciò ch'om si toglie.
Qui le trascineremo, e per la mesta
selva saranno i nostri corpi appesi,
ciascuno al prun de l'ombra sua molesta».
Noi eravamo ancora al tronco attesi,
credendo ch'altro ne volesse dire,
quando noi fummo d'un romor sorpresi,
similemente a colui che venire
sente 'l porco e la caccia a la sua posta,
ch'ode le bestie, e le frasche stormire.
Ed ecco due da la sinistra costa,
nudi e graffiati, fuggendo sì forte,
che de la selva rompieno ogni rosta.
Quel dinanzi: «Or accorri, accorri, morte!».
E l'altro, cui pareva tardar troppo,
gridava: «Lano, sì non furo accorte
zatočena dušo, neka ti bude po volji
da nam kažeš kako se duša vezuje
za ova čvornata stabla; i reci nam, ako
mozeš da li se neka nekad oslobodi tih
udova”.
Zatim dunu žbun snažno i taj se
dah pretvori u glas: „Ukratko će vam biti
odgovoreno.
Kada se okrutna duša odvoji
od tela od kog se sama odelila,
Minos je šalje u sedmi krug.
Padne u šumu, ali ne gde sama izabere
već gde je Fortuna (sudbina) baci
i tu klija kao zrno žita.
Iznikne u mladicu, a potom u divlju biljku:
Harpije zatim jedući joj lišće
stvaraju joj bol i otvor za bol.
Kao i druge i mi ćemo otići po našu odeću,
ali nijedna se neće ponovo odenuti
jer nije pravo imati ono čega se čovek sam
odrekao.
Ovde ćemo ih dovući, i po mračnoj šumi
biće obešena naša tela,
svako na žbunu duše koja ga je namučila“.
Još smo bili stablom zaokupljeni,
verujući da želi još nesto da nam kaže,
kada nas iznenadi neka buka,
kao onaj koji čuje
kada nailazi vepar i hajka i zaseda njegova,
koji čuje divlje zveri i pucanje grana.
I evo kako dvojica sa leve strane
goli i izgrebani, trče tako brzo
da u šumi svaku prepreku pred sobom lome.
Prednji će:” O požuri smrti, požuri!“
a drugi kome se činilo da previše kasni,
vikaše:” Lano, nisu ti bile tako
le gambe tue a le giostre dal Toppo!».
E poi che forse li fallia la lena,
di sé e d'un cespuglio fece un groppo.
Di rietro a loro era la selva piena
di nere cagne, bramose e correnti
come veltri ch'uscisser di catena.
In quel che s'appiattò miser li denti,
e quel dilaceraro a brano a brano;
poi sen portar quelle membra dolenti.
Presemi allor la mia scorta per mano,
e menommi al cespuglio che piangea,
per le rotture sanguinenti in vano.
«O Iacopo», dicea, «da Santo Andrea,
che t'è giovato di me fare schermo?
che colpa ho io de la tua vita rea?».
Quando 'l maestro fu sovr'esso fermo,
disse «Chi fosti, che per tante punte
soffi con sangue doloroso sermo?».
Ed elli a noi: «O anime che giunte
siete a veder lo strazio disonesto
c'ha le mie fronde sì da me disgiunte,
raccoglietele al piè del tristo cesto.
I' fui de la città che nel Batista
mutò il primo padrone; ond'ei per questo
sempre con l'arte sua la farà trista;
e se non fosse che 'n sul passo d'Arno
rimane ancor di lui alcuna vista,
que' cittadin che poi la rifondarno
sovra 'l cener che d'Attila rimase,
avrebber fatto lavorare indarno.
Io fei gibbetto a me de le mie case».
noge u bici kod Topa!”
I zatim jer mu je možda zafalilo daha
od sebe i od žbuna napravi jedno klupko
Iza njih je bila šuma puna
crnih kuja, krvožednih i brzih
poput hrtova puštenih s lanca.
U onog sto se skrio zariše zube,
i raskomadaše ga deo po deo;
i onda odnesoše bolne udove.
Učitelj me moj uze za ruku
i povede me do žbuna koji je plakao
kroz krvave grane uzaludno.
Govoraše: „O Jakopo iz Sant Andreje
čemu ti je koristilo da me načiniš svojim
štitom? kakvu krivicu nosim ja zbog tvog
opakog života?
Kada je učitelj stao iznad njega,
reče:” Ko si bio ti što ti iz tolikih otvora/rana
zajedno sa krvlju izlazi bolni govor?”
A on će nama: „O duše, koje ste stigle
dovde da vidite okrutnu muku
koja je otrgla moje lišće od mene,
sakupite ga u podnožju nesrećnog žbuna.
Bio sam iz grada koji je na sv. Jovana
promenio svog zaštitnika; zbog čega ga on
zbog svoje veštine uvek rastužuje;
i da na prelazu preko Arna
nije ostao trag od njega,
gradjani koji su ga ponovo podigli
iz pepela koji je od Atile ostao,
uzalud bi radili.
Napravio sam sam sebi stratište od svoje
kuće.”
XIV

Poi che la carità del natio loco Dirnula me je nežnost prema rodnom mestu
mi strinse, raunai le fronde sparte, pa skupih rasuto lišće i dadoh ga
e rende'le a colui, ch'era già fioco. onom koji je već nestajao.

Indi venimmo al fine ove si parte Tu smo stigli na kraj gde se dalje ide
lo secondo giron dal terzo, e dove iz drugog u treći krug i gde se vidi
si vede di giustizia orribil arte. užasna veština božanske pravde.

A ben manifestar le cose nove, Da bih bolje prikazao nove stvari

dico che arrivammo ad una landa reći ću da smo stigli do jedne ravnice
che dal suo letto ogne pianta rimove. koja je sva bila ogoljena, bez biljaka.

La dolorosa selva l'è ghirlanda Nju bolna šuma naokolo okružuje (paše)
intorno, come 'l fosso tristo ad essa: kao i šumu onaj jarak travni
quivi fermammo i passi a randa a randa. i tu smo se zaustavili na samom rubu.

Lo spazzo era una rena arida e spessa, Čitava ravnica bila je pokrivena suvim i
non d'altra foggia fatta che colei gustim peskom
che fu da' piè di Caton già soppressa. istim onakvim koji je Katon već pre gazio1.

O vendetta di Dio, quanto tu dei O božanska osveto, kako će morati

esser temuta da ciascun che legge da te se boji svako ko čita ovo
ciò che fu manifesto a li occhi miei! što se meni pred očima prikazalo.

D'anime nude vidi molte gregge Videh mnoge skupine golih duša
che piangean tutte assai miseramente, koje su bedno plakale i činilo se
e parea posta lor diversa legge. da nije za sve isti zakon bio.

Supin giacea in terra alcuna gente, Nauznak leže jedni,

alcuna si sedea tutta raccolta, drugi sasvim pogureni sede,
e altra andava continuamente. a treći bez prestanka hodaju.

Quella che giva intorno era più molta, Onih što hodaju okolo bilo je mnogo više
e quella men che giacea al tormento, nego onih što nauznak leže, ali su ovi
ma più al duolo avea la lingua sciolta. od bola više jaukali.

Sovra tutto 'l sabbion, d'un cader lento, Na sav taj pesak polako su padali
piovean di foco dilatate falde, odozgo plamičci vatre
come di neve in alpe sanza vento. kao sneg bez vetra iznad alpskih gora.

Quali Alessandro in quelle parti calde Kao Aleksandar kada je u tom vrućem
d'India vide sopra 'l suo stuolo predelu Indije video da nad njegovom
fiamme cadere infino a terra salde, vojskom padaju plamenovi sve ka zemlji.
per ch'ei provide a scalpitar lo suolo
con le sue schiere, acciò che lo vapore
mei si stingueva mentre ch'era solo:
tale scendeva l'etternale ardore;
onde la rena s'accendea, com'esca
sotto focile, a doppiar lo dolore.
Sanza riposo mai era la tresca
de le misere mani, or quindi or quinci
escotendo da sé l'arsura fresca.
I' cominciai: «Maestro, tu che vinci
tutte le cose, fuor che ' demon duri
ch'a l'intrar de la porta incontra uscinci,
chi è quel grande che non par che curi
lo 'ncendio e giace dispettoso e torto,
sì che la pioggia non par che 'l marturi?».
E quel medesmo, che si fu accorto
ch'io domandava il mio duca di lui,
gridò: «Qual io fui vivo, tal son morto.
Se Giove stanchi 'l suo fabbro da cui
crucciato prese la folgore aguta
onde l'ultimo dì percosso fui;
o s'elli stanchi li altri a muta a muta
in Mongibello a la focina negra,
chiamando "Buon Vulcano, aiuta, aiuta!",
sì com'el fece a la pugna di Flegra,
e me saetti con tutta sua forza,
non ne potrebbe aver vendetta allegra».
Allora il duca mio parlò di forza
tanto, ch'i' non l'avea sì forte udito:
«O Capaneo, in ciò che non s'ammorza
la tua superbia, se' tu più punito:
nullo martiro, fuor che la tua rabbia,
sarebbe al tuo furor dolor compito».
Poi si rivolse a me con miglior labbia
dicendo: «Quei fu l'un d'i sette regi
i naredi svojoj vojsci da gazi nogama po
njima, jer se bolje gasi dok je plamen manji:
tako je padao večni žar
pod kojim se pesak užario
kao kada se mamac zapali varnicom
i tako je udvostručavao bol.
Nikada nisu mira imale bedne ruke
čas ovde čas onde stresale su sa tela oganj
što je uvek nov padao.
Ja počeh: „Učitelju, ti koji si sve prošao
osim kada nam besni đavoli
nisu dozvolili ulaz u grad,
ko je onaj div što ne mari za
ovu ognjenu kišu leži i gordo gleda
pa se čini da mu ta vatrena kiša ne škodi?“
A taj isti, primetivši da se
kod vođe raspitujem o njemu
povika: „Ja sam i mrtav kakav živ sam bio.
Da Zevs izmori svog kovača (Vulkana)
od kog uze ljutu strelu
kojom me gnevan ubi zadnjeg dana.
ili da izmori ostale u znoju
u crnom vignju?? Etne i da stane da viče:
„Dobri Vulkane, pomozi pomozi!“
kao kod Flegre u boju
i mene da bije iz sve snage,
još ne bi našao valjanu osvetu“.
Onda moj vođa progovori tako glasno
kako ja još nisam čuo:
„O Kapaneje zato što se ne smanjuje
tvoja oholost, sve više si kažnjen;
nijedna muka, osim tvog besa,
ne može tvojoj divljoj ćudi ? compito??
A onda će meni blažim glasom:
„To je bio jedan od sedam kraljeva što su
ch'assiser Tebe; ed ebbe e par ch'elli abbia
Dio in disdegno, e poco par che 'l pregi;
ma, com'io dissi lui, li suoi dispetti
sono al suo petto assai debiti fregi.
Or mi vien dietro, e guarda che non metti,
ancor, li piedi ne la rena arsiccia;
ma sempre al bosco tien li piedi stretti».
Tacendo divenimmo là 've spiccia
fuor de la selva un picciol fiumicello,
lo cui rossore ancor mi raccapriccia.
Quale del Bulicame esce ruscello
che parton poi tra lor le peccatrici,
tal per la rena giù sen giva quello.
Lo fondo suo e ambo le pendici
fatt'era 'n pietra, e ' margini dallato;
per ch'io m'accorsi che 'l passo era lici.
«Tra tutto l'altro ch'i' t'ho dimostrato,
poscia che noi intrammo per la porta
lo cui sogliare a nessuno è negato,
cosa non fu da li tuoi occhi scorta
notabile com'è 'l presente rio,
che sovra sé tutte fiammelle ammorta».
Queste parole fuor del duca mio;
per ch'io 'l pregai che mi largisse 'l pasto
di cui largito m'avea il disio.
«In mezzo mar siede un paese guasto»,
diss'elli allora, «che s'appella Creta,
sotto 'l cui rege fu già 'l mondo casto.
Una montagna v'è che già fu lieta
d'acqua e di fronde, che si chiamò Ida:
or è diserta come cosa vieta.
Rea la scelse già per cuna fida
del suo figliuolo, e per celarlo meglio,
quando piangea, vi facea far le grida.
Tebu želeli da osvoje, i čini se da
Boga prezire, i malo ga poštuje,
ali kao što sam rekao, negov
_________???__________ .
Sada za mnom kreni i pazi da
ne zgaziš nogom na užareni pesak
već uvek hodaj uz rub šume.
Ćutke smo stigli do mesta gde
izlazi iz šume jedna mala reka
čijih se krvavo crvenih vala još uvek plašim.
Kao potok koji potiče od Bulicame
po kome se grešnice kreću
tako i ona teče posred žara.
Njeno dno i obe obale
sačinjene su od kamena, kao i strane njene
tako da sam primetio da je upravo tu bio
prolaz.
„Od svega što sam ti pokazao
od kada smo ušli na vrata
na koja je svima dozvoljen ulaz,
tvoje oči nisu videle ništa tako značajno
kao ovaj potok, zato što gasi svaki plamen
svojim tokom.
Tako je govorio moj vođa;
a ja ga moljah da mi još te hrane da
za kojom mi je probudio glad.
„Sred mora stoji pust predeo“
reče on tada, „koji se Kreta zove,
pod čijom je vlašću narod bio čist.
Tamo je gora koja je nekad sva zelena bila
puna voda i izvora, Idom su je zvali
sad je pusta kao nešto zaboravljeno.
Rea ju je izabrala za sigurno skrovište
za svog sina, a da bi ga bolje sakrila
svi bi se dali u viku kada on zaplače.
Dentro dal monte sta dritto un gran veglio,
che tien volte le spalle inver' Dammiata
e Roma guarda come suo speglio.
La sua testa è di fin oro formata,
e puro argento son le braccia e 'l petto,
poi è di rame infino a la forcata;
da indi in giuso è tutto ferro eletto,
salvo che 'l destro piede è terra cotta;
e sta 'n su quel più che 'n su l'altro, eretto.
Ciascuna parte, fuor che l'oro, è rotta
d'una fessura che lagrime goccia,
le quali, accolte, foran quella grotta.
Lor corso in questa valle si diroccia:
fanno Acheronte, Stige e Flegetonta;
poi sen van giù per questa stretta doccia
infin, là ove più non si dismonta
fanno Cocito; e qual sia quello stagno
tu lo vedrai, però qui non si conta».
E io a lui: «Se 'l presente rigagno
si diriva così dal nostro mondo,
perché ci appar pur a questo vivagno?».
Ed elli a me: «Tu sai che 'l loco è tondo;
e tutto che tu sie venuto molto,
pur a sinistra, giù calando al fondo,
non se' ancor per tutto il cerchio vòlto:
per che, se cosa n'apparisce nova,
non de' addur maraviglia al tuo volto».
E io ancor: «Maestro, ove si trova
Flegetonta e Letè? ché de l'un taci,
e l'altro di' che si fa d'esta piova».
«In tutte tue question certo mi piaci»,
rispuose; «ma 'l bollor de l'acqua rossa
dovea ben solver l'una che tu faci.
Letè vedrai, ma fuor di questa fossa,
là dove vanno l'anime a lavarsi
Unutar planine uspravno stoji div starac
okrenutih leđa __________
a u Rim gleda kao u ogledalo.
Glava mu je sačinjena od najfinijeg zlata
od čistog srebra ruke su mu i grudi
zatim je bakren sve do kraja trupa;
odatle naniže, leva noga mu je od gvožđa
a desna je sva od gline,
i na nju se oslanja više nego na drugu
ispravljenu.
Svi delovi tela, osim zlatnog su mu
raspuknuti na jednu puklinu sve suze kaplju,
i kada se skupe naprave udubljenje.
U ovu provaliju jure i:
Aheront, Stiks i Flegetont
a zatim se kreću dalje tim uskim prolazom,
sve niže dokle se ne silazi,
i čine Kocit; a šta je ta bara videćeš,
jer ovde ne treba o tome govoriti“.
A ja ću njemu: „Ako taj potok
dolazi iz našeg sveta
kako to da ga tek sad vidimo?“
A on će meni:“Znaš da je ovo mesto
kružnog oblika;
pa čak iako si prošao dobar deo silazeći dole
na levo,
još uvek nisi ceo krug obišao;
A ja ću onda: „Učitelju, gde su Flegetont i
Leta? o drugoj ćutiš,
a za prvu kažeš da su joj izvor one suze“.
Sva tvoja pitanja me mnogo raduju“
odgovori „ali ključanje ove crvene vode
trebalo bi da ti da odgovor na pitanje.
Letu ćeš videti, ali ne u ovom ždrelu
već tamo gde duše idu da se operu
quando la colpa pentuta è rimossa».
Poi disse: «Omai è tempo da scostarsi
dal bosco; fa che di retro a me vegne:
li margini fan via, che non son arsi,
e sopra loro ogne vapor si spegne».
XV
Ora cen porta l'un de' duri margini;
e 'l fummo del ruscel di sopra aduggia,
sì che dal foco salva l'acqua e li argini.
Quali Fiamminghi tra Guizzante e Bruggia,
temendo 'l fiotto che 'nver lor s'avventa,
fanno lo schermo perché 'l mar si fuggia;
e quali Padoan lungo la Brenta,
per difender lor ville e lor castelli,
anzi che Carentana il caldo senta:
a tale imagine eran fatti quelli,
tutto che né sì alti né sì grossi,
qual che si fosse, lo maestro felli.
Già eravam da la selva rimossi
tanto, ch'i' non avrei visto dov'era,
perch'io in dietro rivolto mi fossi,
quando incontrammo d'anime una schiera
che venìan lungo l'argine, e ciascuna
ci riguardava come suol da sera
guardare uno altro sotto nuova luna;
e sì ver' noi aguzzavan le ciglia
come 'l vecchio sartor fa ne la cruna.
Così adocchiato da cotal famiglia,
fui conosciuto da un, che mi prese
per lo lembo e gridò: «Qual maraviglia!».
E io, quando 'l suo braccio a me distese,
ficcai li occhi per lo cotto aspetto,
sì che 'l viso abbrusciato non difese
kada okaju svoja grešna dela.“
A onda reče: „Već je vreme da izađemo
iz šume, hodaj iza mene:
ivica će nam biti put jer nije užarena,
i nad njom se gasi svaki plamen“.
Sada nas vodi jedna od kamenih ivica
i isparenja rečice se pruža iznad nje
tako da od vatre štiti vodu i bedeme.
Poput Flamanaca koji između Visanta i
Briža, bojeći se bujice koja ka njima nadire
grade brane da bi se more povuklo;
i poput Padovanaca duž Brente
da bi odbranili svoje gradove i dvorove
pre nego što Koruška oseti toplotu:
nalik tome su bili ove (odn.na kamene ivice)
iako ne tako visoke niti tako široke
ko god da ih je načinio, bio je majstor.
Već smo se bili toliko udaljili od šume
da je više nisam video
ma koliko da sam se okretao unazad
kada smo sreli mnoštvo duša
koja je dolazila duž ivice (nasipa) i svaka
nas je posmatrala kao što obično jedan
drugog
gledaju pod mladim mesecom.
i tako su ka nama naprezali oči
kao što stari krojač čini kada gleda kroz uši
na igli.
Tako me je zagledala ta grupa
i jedan koji me prepoznade, uhvati me
za skut i povika: „Kakvog li čuda!“.
A ja, kada je pružio ruku ka meni,
uperih pogled ka oprljenom liku
tako da njegovo sprženo lice nije sprečilo
la conoscenza sua al mio 'ntelletto;
e chinando la mano a la sua faccia,
rispuosi: «Siete voi qui, ser Brunetto?».
E quelli: «O figliuol mio, non ti dispiaccia
se Brunetto Latino un poco teco
ritorna 'n dietro e lascia andar la traccia».
I' dissi lui: «Quanto posso, ven preco;
e se volete che con voi m'asseggia,
faròl, se piace a costui che vo seco».
«O figliuol», disse, «qual di questa greggia
s'arresta punto, giace poi cent'anni
sanz'arrostarsi quando 'l foco il feggia.
Però va oltre: i' ti verrò a' panni;
e poi rigiugnerò la mia masnada,
che va piangendo i suoi etterni danni».
I' non osava scender de la strada
per andar par di lui; ma 'l capo chino
tenea com'uom che reverente vada.
El cominciò: «Qual fortuna o destino
anzi l'ultimo dì qua giù ti mena?
e chi è questi che mostra 'l cammino?».
«Là sù di sopra, in la vita serena»,
rispuos'io lui, «mi smarri' in una valle,
avanti che l'età mia fosse piena.
Pur ier mattina le volsi le spalle:
questi m'apparve, tornand'io in quella,
e reducemi a ca per questo calle».
Ed elli a me: «Se tu segui tua stella,
non puoi fallire a glorioso porto,
se ben m'accorsi ne la vita bella;
e s'io non fossi sì per tempo morto,
veggendo il cielo a te così benigno,
dato t'avrei a l'opera conforto.
Ma quello ingrato popolo maligno
che discese di Fiesole ab antico,
moj intelekt da ga prepozna;
i spustivši ruku na njegovo
odgovorih:“ Zar i vi ovde ser Bruneto?“
a on će: „O sine moj, neka ti ne bude mrsko
da se Bruneto Latini malo vrati unazad sa
tobom i da ostavi skupinu svoju“.
A ja ću njemu: „Koliko mogu, molim Vas;
ako želite da se zaustavim sa Vama , učiniću
tako, ako je to po volji ovom sa kojim idem”
„O sinko“ reče „ko se iz ove skupine
zaustavi na tren mora da leži nakon toga 100
godina bez ikakve zaštite kada ga plamen
pogađa.
Stoga nastavi da koračaš: a ja ću poći uz
tebe; a kasnije ću sustići moju grupu
koja ide oplakujući svoje večne muke“.
Nisam se usuđivao da siđem sa puta
da bih išao sa njim; ali sam držao pognutu
glavu kao čovek koji sa poštovanjem ide.
Poče on: „Kakva je to božja volja ili sudbina
koji te pre sudnjeg dana ovde dovodi?
i ko je onaj što ti pokazuje put?“
„Tamo gore, u vedrom životu“, odgovorih
ja njemu, „izgubio sam se u jednoj dolini
pre nego što sam ispunio svoju dob.
Tek juče ujutru okrenuo sam joj leđa:
ovaj mi se pojavio dok sam se vraćao u
dolinu i povede me na pravo mesto“.
A on će meni: „Ako slediš svoju zvezdu
ne možeš promašiti slavnu luku,
ako sam dobro primetio u lepom životu
i da nisam pre vremena umro
videvši da ti je nebo tako naklonjeno
onda pomogao bih tvoje delo.
Ali onaj zli nezahvalni narod
koji je sišao iz Fijezola u stara vremena,
e tiene ancor del monte e del macigno,
ti si farà, per tuo ben far, nimico:
ed è ragion, ché tra li lazzi sorbi
si disconvien fruttare al dolce fico.
Vecchia fama nel mondo li chiama orbi;
gent'è avara, invidiosa e superba:
dai lor costumi fa che tu ti forbi.
La tua fortuna tanto onor ti serba,
che l'una parte e l'altra avranno fame
di te; ma lungi fia dal becco l'erba.
Faccian le bestie fiesolane strame
di lor medesme, e non tocchin la pianta,
s'alcuna surge ancora in lor letame,
in cui riviva la sementa santa
di que' Roman che vi rimaser quando
fu fatto il nido di malizia tanta».
«Se fosse tutto pieno il mio dimando»,
rispuos'io lui, «voi non sareste ancora
de l'umana natura posto in bando;
ché 'n la mente m'è fitta, e or m'accora,
la cara e buona imagine paterna
di voi quando nel mondo ad ora ad ora
m'insegnavate come l'uom s'etterna:
e quant'io l'abbia in grado, mentr'io vivo
convien che ne la mia lingua si scerna.
Ciò che narrate di mio corso scrivo,
e serbolo a chiosar con altro testo
a donna che saprà, s'a lei arrivo.
Tanto vogl'io che vi sia manifesto,
pur che mia coscienza non mi garra,
che a la Fortuna, come vuol, son presto.
Non è nuova a li orecchi miei tal arra:
però giri Fortuna la sua rota
come le piace, e 'l villan la sua marra».
i još uvek u sebi nosi planinu i stenu
zbog tvog dobrog delanja postaće ti
neprijatelj; I pravo je tako, jer između gorkih
oskoruša (krušaka) ne valja da se plodi
slatka smokva.
Stara slava ih u svetu naziva slepcima,
to je škrt, pohlepan i zao narod
od njihovog običaja valja da se očistiš.
Tvoja sudbina toliko ti časti čuva
da će i jedna i druga strana biti gladne tebe;
ali će trava biti daleko od jarca.
Fijezolanske zveri neka same sebe pojedu
i neka ne dotaknu biljku
ako jedva iznikne još iz đubriva
u kome se obnavlja sveto seme
onih Rimljana koji su tu ostali kada je
tolika zloba svila gnezdo“.
„Kada bi moja želja bila potpuno
ispunjena“, odgovorih ja njemu, „još uvek
ne biste iz ljudskog roda bili izgnani;
jer mi se urezalo u sećanje i sada me pogađa
ta draga i dobra očinska slika
kada ste me na zemlji, s vremena na vreme
podučavali kako čovek postaje besmrtan:
i koliko god budem mogao, dok sam živ
valja da se to u mom jeziku otkriva/slika.
To o čemu govorite o mom putu beležim
i čuvam da bi mi protumačila drugim rečima
gospa koja će to znati ako do nje stignem.
Samo želim da vam bude jasno
da me savest ne bi grizla
da sam spreman na sudbinu štogod da mi
ona donese.
Nije novo mojim ušima ovo poricanje,
ali neka Fortuna okreće svoj točak
kako joj je po volji, a seljak svoju motiku.
Lo mio maestro allora in su la gota
destra si volse in dietro, e riguardommi;
poi disse: «Bene ascolta chi la nota».
Né per tanto di men parlando vommi
con ser Brunetto, e dimando chi sono
li suoi compagni più noti e più sommi.
Ed elli a me: «Saper d'alcuno è buono;
de li altri fia laudabile tacerci,
ché 'l tempo sarìa corto a tanto suono.
In somma sappi che tutti fur cherci
e litterati grandi e di gran fama,
d'un peccato medesmo al mondo lerci.
Priscian sen va con quella turba grama,
e Francesco d'Accorso anche; e vedervi,
s'avessi avuto di tal tigna brama,
colui potei che dal servo de' servi
fu trasmutato d'Arno in Bacchiglione,
dove lasciò li mal protesi nervi.
Di più direi; ma 'l venire e 'l sermone
più lungo esser non può, però ch'i' veggio
là surger nuovo fummo del sabbione.
Gente vien con la quale esser non deggio.
Sieti raccomandato il mio Tesoro
nel qual io vivo ancora, e più non cheggio».
Poi si rivolse, e parve di coloro
che corrono a Verona il drappo verde
per la campagna; e parve di costoro
quelli che vince, non colui che perde.
Moj učitelj tada se okrenu na desnu stranu
unazad, pogleda me i reče:
„Dobro sluša onaj koji beleži“.
Nismo zbog toga prestali da hodimo
govoreći za ser Brunetom i pitam ko su
njegovi saputnici najpoznatiji i
najveći/najuzvišeniji.
A on će meni: „O nekima je dobro znati,
a o drugima bi bilo pohvalno ćutati,
jer će vreme biti kratko za toliku priču.
Ukratko, znaj da su svi bili sveštenici
i veliki književnici i veoma slavni
i istim grehom su svi zaprljani.
Prišan ide sa tom jadnom svetinom
i Frančesko D’Akorso takođe;
i možeš takođe videti, ako toliko žudiš za
tolikom gadošću
onog koga je sluga slugu
sa Arna preselio na Bakiljon
Dole je ostavio svoje telo na zlo upućeno.
Rekao bih više, ali naš hod i govor
ne može više trajati, jer ja vidim
kako se uzdiže novi dim nad peskom.
Narod dolazi sa kojim ne smem da idem.
Neka ti bude preporučen moj Tezoro
u kome još živim i više od toga ne tražim.
Zatim se okrenu i ličio je na one
koji trče u Veroni za zelenim stegovima
po polju; i izgledao je kao jedan od onih
koji pobeđuju, a ne koji gube.
I

1. Mračna šuma je simbol greha, grešnog života. Dante je skrenuo sa pravog puta.
2. Uvodi vreme, mesto, početak radnje
3. Etimološka figura
4. Breg obasajan Suncem je nasuprot mračnoj šumi. Svetlost je ta koja budi nadu, u ovom
pevanju se konstantno smenjuju strah i nada.
5. Perifraza za Sunce
6. Stari tumači su imali potrebu da dele pevanja. Jedna od podela je da predlažu da se ovde
završava prvi deo, drugi deo je do pojave Vergilija i treći deo je kada Vergilije počinje da
priča.
7. Ris – simbol požude, bluda
8. Etimološka figura
9. Perifraza
10. Lav – simbol ponosa, oholosti
11. Vučica – simbol pohlepe (najveći greh)
12. Sinestezija
13. Ovde je kraj prvog dela i počinje opis tamnog mesta
+ Kruks! fioco – promukao, slab zbog toga što se nije dugo čitao
14. Tipičan srednjovekovni deo, bitno je odakle neko dolazi i kog je porekla
15. Eneja
16. Dante veliča Vergilija, ali na taj način veliča i sebe kao njegovog nastavljača
17. Tragičan stil
+ Kruks! Ko je to? Ili neko čije će poreklo biti nisko. Možda je mislio na Franjevce ili na
nekoga koje materijalno nije bitno (možda novi papa), Cangrande della Scalla ili Henri
Luksemburški. Danas se više obraća pažnja na stil kojim je pisano. Ton je svečan, kao
predskazanje. A možda Dante ne misli ni na koga određeno, samo govori da će neko doći.
18. Trojstvo
19. Perifraza za Boga
20. Perifraza za Empirej

Prvo pevanje je proemio za čitavu Komediju, ima funkciju uvoda u sva tri dela.Štampana je
1555. godine, a naziv Divina je dodao Bokačo koji je jedan od prvih tumača.
Glavna tema – počinje putovanje.
II

1. Antiteza
2. Na početku svakog dela Komedija ima invokacije. Sa ovim stihom počeinje protasi.
3. Kako Dante pisac uvodi sv. Pavla i Eneju? Sigurno je da je sv. Pavle otišao; ti kažeš – za
Dantea je Eneida nešto što nije sigurno, mit iz Antike.
4. Perifraza za Eneju
5. Perifraza za Boga
6. Dante putnik (prošao put), Dante narator ( ispripovedao), Dante pisac (zapisao)
7. Antiteza
8. Sinonimija
9. Beatriče je opisana u odnosu na tradiciju DSN. Čudno je što Vergilije, antički pesnik,
opisuje Beatriče kao da je DSNista (glas, oči, leksika, metafore) i u celom opisu provlači
se svetlost koja je za hrišćanstvo najvažnija. Ali svetlost ovde ima još jednu funciju pošto
je Pakao – mrak. Vergilije, čim je video Beatriče, odmah želi da joj služi – motiv amor
cortese.
10. Hiperbola
11. Simbol aktivnog života
12. Simbol duhovnog života
13. Dante pisac opisuje kako se Dante pesnik oseća
14. Drugo pevanje se smiruje i završava se lirskim delom, a treće pevanje će biti u kontrastu i
počeće dramatično i bez uvod.

Tumačenje V pevanja
Mikelanđelo Pikone je insistirao na intertekstualnom tumačenju. Smatrao je da je književnost
uvek dijalog sa prethodnom tradicijom i da se na tu tradiciju oslanja – to možemo primetiti kada
se poziva na Kapelanov traktat amor che nulla amato amor per dona.

Pevanje je podeljeno na dva jednaka dela, i to u 70/72 tercini kada Dante govori kako ga
obuzima PIETADE. Malato podseća da su se stara tumačenja bavila samo drugim delom
pevanja, što zapravo pokazuje da je prvi deo u funkciji drugog dela.
Barbi i Pikone se slažu da je reč PIETADE ključni element pevanja, odnosno zamišeljenost nad
dramom ljudske i božanske ljubavi.
Izbor Frančeskinih reči je uzvišen, a Dante nam paraleleno stavlja do znanja da je to Pakao. I
Pikone i Malato smatraju da Dante ispituje sve aspekte te ljubavi i krivicu književnosti u toj
stvari. Pevanje koje je slično ovome je priča o Odiseju. Još jedno pevanje u kome junak obdaren
razumom se plaši da skrene sa puta iako je obdaren inetelektom.
Kada je u pitanju pietà Picone se ne slaže da je to turbamento. Kaže da je to ključna reč jer tako
odvaja Dantea putnika i Dantea pisca i da ova reč navodi na dramatično promišljanje šta je to
ljubav.
Ovo pevanje je sastavljeno iz dva dela. Sva pevanja su podeljena na segmente. Ovo pevanje ima
čvrstu strukturu, dva glavna i podjednaka dela.
Knjiga je svodnik.
Osnovna razlika starih i novih tumačenja: drugi deo pevanja krucijalan (stara), prvi deo je u
osnovi za tumačenje drugog dela (nova). U prvoj polovini dominantna je dijageza (1-72), a u
drugoj polovini mimetičnost (73-142).
Kao putnik, Dante je uključen u priču, u radnju, međutim kao autor(pisac) referiše grehove na
koje je naišao.
-menare – je bitna reč,
MENARE –osim PIETADE jedna od ključnih reči.
(33/34 La bufera infernal, che mai non resta, mena li spirti con la sua rapina)
Insistira se na razlici između MUOVERE (božanska ljubav, pokreće sunce i ostale zvezde) i
MENARE (zemaljska ljubav nosi duše pohotnih).
77/78 „e tu allor li priega, per quello amor che i mena, ed ei verranno.“
Duboka sličnost koja postoji između telesne ljubavi i delanja paklene oluje: oluja koja nosi
ljubavnike ima istu destruktivnu moć kao i ljubav i strast koja ih je „nosila“ za života.
113/114 „quanti dolci pensier, quanto disio menò costoro al doloroso passo!”Danteov dijalog
sa tradicijom (aludira na severnofrancuske romane o kralju Arturu), po Piconeu znači nositi.
Smatra da je upotrebio ovaj glagol sa jedne strane da pokaže taj odnos između greha i kazne –
kako ih je ljubav nosila tako ih nosi sada vetar (legge
del contrapasso).
1. fol’amor – ljubav slavljena na dvoru, senzualna, nešto što dovodi do ludila, opisana u
provansalskoj poeziji (Frančeska i Paolo), iracionalna, fatalna.
2. fin’amor - Dante i Beatriče (u Vita Nova, iako ovde postoji mesto u kojem zamalo da
ga pogodi fol’amor). Kad Beatriče umire, Dante zamalo da popusti, kaže da sa jedne strane
postoji srce a sa druge razum kojim bi trebalo da se vodi.
Ljubav Frančeske i Paola je grešna samim tim što je telesna. On se zaljubio u njeno lepo telo na
čemu insistira i na početku. U Convivio piše da se životinja ponaša onako kako je vode čula,
čovek se vodi razumom, u suprotnom bi i on bio bestia.
U ovom pevanju „škripi“ samo Tristan jer su svi antičke ličnosti, a Tristan je lik iz
srednjovekovne književnosti
Dante slavi fin’amor – ljubav koja je pre svega usmerena na Bogu.
!Zašto su Frančeska i Paolo grešni? Ljubav ih je toliko obuzela, da su zaboravili na Boga.
alato smatra da je ovo razovor, obračun sa provansalskom poezijom.
Malato insistira na podeli pevanja, dva dela identntična po dužini, ključna tercina je od 70.do
73.stiha

Centralna tercina je:

Poscia ch'io ebbi il mio dottore udito
nomar le donne antiche e ' cavalieri,
pietà mi giunse, e fui quasi smarrito.

U drugom delu Frančeska kaže da nisu oni krivi nego AMORE. Najveća njihova kazna je
zapravo ta što nisu stigli da se pokaju.
neke “magične ruke”. Ljubav koja se nastavlja posle smrti.
Frančeskine anafore su njen model:

Amor, ch'al cor gentil ratto s'apprende Gvido Gviniceli

prese costui de la bella persona
 che mi fu tolta; e 'l modo ancor m'offende.

Za nju ljubav je snaga koja prirodno spaja plemenita srca (i cor gentili), ali ne na osnovu
unutrašnje lepote (što je odlika božanskog savršenstva), već na osnovu fizičke lepote (bella
persona). Radi se o zemaljskoj ljubavi koja se naglo (ratto) manifestuje.

Amor, ch'a nullo amato amar perdona, Andrea Kapelano

mi prese del costui piacer sì forte,
che, come vedi, ancor non m'abbandona.

Ljubavnici ne delaju, već su pokrenuti, ne prate sopstvenu volju, već su pod uticajem neke
“magične ruke”. Ljubav koja se nastavlja posle smrti
Dante ne govori o tome da su oni „cognati“ da ne bi na taj način uticao na našu samilost. Da je to
pomenuo u V a ne na početku VI pevanja efekat
samislosti čitalaca ne bi bio isti
!! Picone govori o strukturi samog pevanja
1.deo naracija (deskripcija, opis mesta samog grešnika, pominje se i tema putovanja)
2. drugi je mimeza (susret i dijalog), sstilski dosta drugačiji, Frančeska govori uzvišenim,
poetskim jezikom.
Još poredjenja (SIMILITUDINI): čvorci i ždralovi. Oni simbolišu dve grupe grešnika. Prvi grupu
u kojoj je Semiramida, a drugi Didoninu skupinu u kojoj su Paolo i Frančeska – oni su do smrti
voleli samo jednu osobu.

TUMAČENJE X PEVANJA

Ovo je najbolje mesto gde je Dante moga da smesti svog prijatelja: tu je njegov otac, koji prekida
razgovor između Farinate i Dantea, čim mu se učinilo da s Danteom može biti i Gvido.
Kavalkante nema vere u to da će videti sina – on to želi, ali sumnja. Jedna jedina reč EBBE je
ključna, kao i to što Dante okleva.
Farinata ostaje hladan i pred ovakvom scenom, podređuje privatna osečanja osećanjima javnog
čoveka. Ali bol ga je učinila ljudskijim. Ne pripoveda ogorčeno, ne postoji želja za osvetom, jer
će se gibelini i gvelfi „pomiriti“. De Sanktis je rekao: „Njemu reči stižu samo do ušiju, a ne i do
duše.“ Dante mirno odgovara na Farinatina pitanja, on želi da, u poslednjem delu dijaloga,
opravda Farinatine greške (isključuje nasilje i ironiju) i da uzvisi njegove dobre zasluge – ovo
Barbijevo shvatanje kosi se sa onim što pišu De Sanktis, Skerilo i Romani.
Već u godinama kada je pisao prva pevanja imao je formirane političke ideje, koje nisu bile nitit
gvelfske, niti gibelinske. Čak ih je i osuđivao. Želeo je da se i Crkva i Carstvo vrate svojim
osnovnim poslovima, a ne da ratuju, da nestanu političke frakcije – pacifista.
Nema kontradikcije u onome što pricu u Konviviu i u 2 pevanju Pakla, kao ni između Konvivia i
10 pevanja.

Postoje dva aspekta Farinate oko kojih postoje debate. On kao čovek stranke i on kao čovek koji
je spasio Firencu. Danteov stav je podeljen u odnosu na ova dva. S jedne strane divi se Farinati,
dovoljan razlog je što se Farinata otvoreno pobunio – a sam čin pobude je pobeda. Stoga ne
možemo Dantea videti kao protivnika Farinati – iz umetničkih razloga.
Razvoj epizode: Prve Farinatine reči su sažetak svega ovoga: egzaltacije „plemenite otadžbine“ i
ispovesti o šteti koja mu je naneta. Potom dolazi prvi deo kada se pokazuje njegova gordost,
ponos: čim čuje prezime Aligijeri, oseća ponos što ih je 2 puta proterao iz Firence i to mu i
govori. Njegova patnja ima umetničku funkciju. I poslednje Farinatine reči su: egzaltacija,
veličanje „veličanstvenog“ sugrađanina, kao i upozorenje Firenci da pravda nije samo
kažnjavanje lošeg, već prepoznati i nagraditi dobro i to da se mnogo može i treba oprostiti
onome ko je mnogo voleo.

AUERBAH insistira na prekidima. Prvo razgovor Dantea i Vergilija prekida Farinata delji Uberti
– gibelinski partijski šef i vojskovođa Firence, koji je neposredno pred Danteovo rođenje umro.
Potom razgovor Dantea i Farinate prekida Kavalkante de' Kavalkanti – otac Danteovog druga iz
mladosti Gvida. I onda se nastavlja prekinuti razgovor. U 70 stihova 3 puta se menja radnja,
stvaraju se 4 prizora puna snage i sadržaja.
Razgovor Dantea i Vergilija predstavalja teoretski spokoj i duševnu suptilnost, sledeća scena
kada Farinata prekida je apsolutna suprotnost – prekida spokoj, jer mu glas odjekuje i naglo se
uspravlja iz groba. Ovde se razvija, kao i njegovo telo, natprirodno veliki moralni lik Farinate,
koga ni smrt, ni patnja u paklu nisu mogli da promene. On je i dalje onakav kakav je bio u
životu. Toskanski govor Dantea pokreću ga da se uspravi. Sudbina grada Firence i gibelinske
partije još je njegova jedina zamisao.
Kavalkantijevo telo je znatno manje. I on je sačuvao iste stvari kao u životu: ljubav prema
zemaljskom životu, vera u slobodnu veličinu ljuskog duha, a pre svega ljubav i divljenje preva
sinu. On odudara od moćne veličine Farinate, koji vlada sobom. Dolazi do pogrešnog zaključka,
da mu sin nije živ.
Farinata ne obraća pažnju na upadicu, daje odgovor Danteu. Taj odgovor savršeno karatkteriše
njegovo biće – ako prognani gibelini nisu uspeli da se vrate u grad, onda je to za njega veća
muka od kreveta u kome leži. Ne postoji nikakvo jedinstvo radnje u uobičajenom smislu: ne kao
kod Homera gde navođenje Odisejevog ožiljka daje povoda za dugu i opširnu međupriču. Ovde
se sve odvija brzo, uzastopno i odsečno se menjaju teme. Farinatine reči odmah (subitamente)
prekidaju razgovor. Allor surse kida scenu sa Farinatom i quell'altro magnanimo nastavlja scenu.

Jedinstvo celina zasniva se na pozorju, fizičko-moralnom pejzažu paklenog kruga jeretika i

nevernika. Brza promena samostalnih događaja (kao pojedinačne scene) počiva na opštoj
strukturi Komedije.
Ali ne postoji parasintaksički sklop jezičkog stila. Svaka scena, sama po sebi, ispoljava veliko
bogatstvo sintaksičkih sredstava koja povezuju razne umetničke izražajne forme – prebacivanje a
ne parataksa (usporedno, nezavisno slaganje rečenica, ili dijelova rečenica, i koordinacija.)

Antiteza: Tim gradom što gori i živ ideš – jače dolazi do izražaja uz vivo (položaja). O
parataksičnom naslanjanju scene sa Farinatom na razgovor Dantea i Vergilija ne može biti reči
jer Vergilije u razgovoru nagoveštava susret sa Farinatom. Drugi razlog je što je to tako
nadmoćan, jak prodor drugog područja u prostorni, moralni, psihološki i etički smisao. I tako se
u odnosu na prethodno nalazi ne samo kao uzastopnost, već kao nagla provala onoga što se
naslućivalo. Događaji nisu (kao u slučaju Pesme o Rolandu i Legende o Aleksisu) podeljeni na
parcele, već u suprotnosti žive zajedno.

Druga promena scene Auerbah misli da je ovde jezičko kretanje suviše tvrdo da bi poticalo iz
uzvišenog Biblijskog stila, a nalazi ga u čistilištu Gde se Surse upotrebljava za iznenadno
uzdizanje duha. Kavalkante, suprotno od Farinate, ne može da vlada sobom. Dolazi do preranog
očajanja – on predstavlja oštru suprotnost mirnoj uravnoteženosti Farinate.

Treća promena: manje dramatična od prethodnih, ona je mirna, ponosna i važna. Farinata vlada
scenom. Ali u suprotnosti sa prethodnom postaje oštrija. Dante gradi ova dva lika kako na
fizičkim tako na moralnim suprotnostima.

31-33 Njegov jezik je skoro neshvatljiv. Imamo jedan kratak imerativ, jedno kratko pitanje,
potom još jedan imperativ s objektom i objašnjenje u jednoj relativnoj rečenici. Brza
uzastopnost, oštra kompozicija pojedinačnih delova i njihovo uzajamno usklađivanje stvaraju
potpuni utisak živog govora – Ta okreni se! Šta ti pada na pamet! Da me stesso – možda potiče
iz govornog jezika, ali mu Dante daje nezamislivu udarnu snagu i dubinu. Ne prezire obrte
govornog jezika – Volgiti! Che fai? – izgovara Vergilije. Danteov jezik je čudo. Ali GRAVITAS
Danteovog tona neprekidno se održava. Antički književnici su mu dali uzor visokog stila
U celini on objašnjava svoje delo kao delo nižeg stila, ali raj je uzvišenog stila. Premda bira
Vergilija za vođu, premda zaziva Apolona, muze, on izbegava da označi svoje delo uzvišenim u
antičkom smislu.

Farinatin i Kavalkanteov zemaljki život je završen, njihova sudbina više se ne menja, oni se
nalaze u stanju u kome će se odigrati samo još jedna jedina promena – ponovno vraćanje u svoja
tela prilikom vaskrsenja na strašnom sudu. Prema zemaljkom životu nalaze se još samo u odnosu
sećanja, ali imaju van toga izvesna znanja o prošlosti i budućnosti koja prevazilaze zemaljsku
meru. Međutim, za zemaljsku stvarnost su slepi, taj zemaljski život im je samo u sećanju, ali oni
deluju kao živi ljudi – DANTEOV REALIZAM.

Razlika realizma zagrobnog života i ovozemaljskog: Čovek tako nije uvučen u bilo kakvu
zemaljsku radnju ili zaplet: obuzet je jednom večnom situacijom, koja je suma i rezultat
svih njegovih radnji i koja mu otkriva šta je bilo bitno u njegovom životu i biću. Nestalo je
napetosti zbog još neotrkivene budućnosti i samo Dante može u Komediji da oseća takvu
napetost. Odigrane drame su samo primeri, egzemplumi, za sticanje ili gubitak večnog
blaženstva.
Dante treba da zahvali Vergiliju za:
motiv silaska u podzemni svet
za mnoštvo pojedinačnih motiva
za mnoga jezička kretanja
promena njegovog stilskog shvatanja u odnosu na traktat De vulg. Eloq. Koja ga je odvela od
isključivo lirsko-filozofskog shvatanja do eposa
osećanja za stil, predstava o uzvišenosti.
(Ali je njegov visoki spev postao stilski mešovit na osnovu figuralnog shvataja. Postao je
komedija, a kao stilska tvorevina hrišćanski. Dante je specifično antičku gravitas visokog stila
čak i nadmašio, što je nezamislivo u ranijim srednjovekovnim epskim delima, ali je školovan na
antičkim uzorima. Dante je, usred zagrobnog života stvorio jedan svet zemaljskih likova i strasti,
koji u svom delovanju izlazi iz okvira i postaje samostalan. Figura nadmašuje ispunjenje, iliti
ispunjenje služi tome dase figura još delotvornije ispolji. Zagrobni život postaje pozorište čoveka
i njegovih strasti.)

TUMAČENJE XIII PEVANJA

SPICER – kod njega je novo to što insistira na drugoj duši. Ideju o ljudima-biljkama Dante je
uzeo od Vergilija i Ovidija. Razlika između Dantea i Ovidija jeste sam proces: kada kod Ovidija
neko ljudsko biće se pretvara u biljku postoji stalan, neraskidiv identitet između te osobe u njenoj
celokupnosti i biljke u koju je transformisana. Kod Dantea ne postoji osoba kao celina, kao
neraskidiv spoj duše i tela: ta veza je raskinuta samoubistvom, a jedini preživeli je duša. Ove
duše bez tela odlaze kod Minosa da im sudi: tamo gde ih pošalje one razvijaju novo (surogat
telo) u obliku biljke. Tako kod Dantea ne postoji pravi razvitak: ta ista duša se ne menja ni na
koji način, dok je život tela u potpunosti uništen, a drugo telo nema nikakvu vezu sa prvim. Taj
prelaz koji postoji kod Ovidija ne postoji kod Dantea: taj trenutak kada živa osoba nije više
ljudskog aspekta, ali nije još ni čitava biljka ili životinja (npr. Dafne dok postaje drvo). Danteov
uomo-pianta je mešavina onoga što su iznosili Vergilije i Ovidije. Od Ovidija preuzima koncept
transformacije oseobe u biljku, ali sa drugačijim procesom. Od Vergilija preuzima epizodu u
kojoj se biljci otkida grančica i glas koji bolno protestvuje (azione epica). Biljka koja krvari i
priča je novina koju Dante unosi. Pokazuje nam biljku koja je već jednom bila ljudsko biće, ali
sada je i biće i biljka.
Ova Danteova hibridna kreacija je più monstruosamente brida – nego što se to može reći u antici.
Hrišćanski sistem nije priznavao evoluciju vrsta, pa je tako hibridna kreacija van prirodnog
božanskog reda: a u Danteovim rukama, po zakonu odmazde postaje simbol greha i kazne, kazne
zbog protivprirodnog greha samoubice koji je raskinuo jedinstvo duše i tela, koje je Bog stvorio.
Catività dell’anima – tako čitav duh Danteove metamorfoze je ustvari suprotan Ovidijevom:
paganski pesnik neguje panteizam – ljubav prema prirodi, pa stoga i vidi u metamorfozi princip
većne promene forme u prirodi: potpuni prelazak ljudskog bića u biljku za Ovidija dolazi tako
prirodno, za Dantea ono predstavlja neograničenu hibridnost, prokletstvo, osudu, tragičnost.

Realističnost Danteovog opisa i njegove metamorfoze.

Ovidijeve priče se odvijaju u dalekoj prošlosti i imaju ¬¬¬¬¬legendarnu patinu (pozadinu), dok
se kod Dantea protagonisti skoro njegovi savremenici prihvataju božanski sud koji je univerzalno
istinit – da te fabula narrator. Sudbina ovih ljudi prikazana je kao realnost, a ne kao legenda.
Njihov opis je ubedljiviji no što je to rađeno ranije u antici. Čitav paradoks Božanstvene
komedije bazira se na tome da Dante št su više događaji fantastični, on ih predstavlja
realističnijim: opisom koji se može primeniti na bilo koji proces ili objekat. Npr: Pjer dela Vinja
prihvata svoje stanje, kune se per le nuoce radici di questo legno. Još jedan dokaz prihvatanje
ovih događaja kao stvarnih. Dante autor je koristio u pevanju detalje koji proizvode dati sensibili
koji na specijalan način pobunjuju oko i uho: riguarda ben, si vedrai. Dante ne vidi ništa, već
samo čuje: ostaje zbunjen nad sukobom vizuelnog i auditivnog. Dva čula pomešana su u stihu:
usciva insieme parole e sangue. Sangue parlante e grida sanquinose. Strašno otkrivanje
hibridnosti koju moramo prihvatiti kao manifestaciju jedinstvenosti zbog glagola u jednini
usciva.

Jezik! Ne jezik sam po sebi, već tradicija jezika od strane samoubica. Vizuelni i akustični
element su u isto vreme odvojeni i spojeni „pesničkom jednačinom“ – sangue=linfa,
parole=vento, pa tako jezik samoubica postaje fratis vocis – jezik koje vetar proizvodi.
Paralelnost između zajedništva krvi i reči koje izlaze iz biljke „carattere ventoso del linguaggio“.
Za Dantea ovaj jezik predstavlja čisto fizički proces: pol (izlazak) krvi i jauka je na istom
„niskom materijalnom nivou“ kao i pek (izlazak) ninfe i pištanje užarenog ugljevlja. Trenutak
kada otkida grančisu stvarajući tako kanal iz koga će izlaziti bujica krvi i reči. Manifestacija
jezika uslovljenog ovim fizičkim faktorima, od kojih je presudan fizički gest. Harpije čine da
večno ističu zajedno reči i krv. Stvaranje jezika ovde se podudara sa zakonom odmazde: večno
ranjavanje od strane harpija je kazna koja odgovara delanju kojim su oni ranili sami sebe.
Funkcija Harpija jeste da obnavljaju rane samoubica i da izazivaju bol i u isto vreme da stvaraju
prolaz kojim dobijaju utehu da ozroze svoju patnju, užasnuti načinom pričanja – linguaggio
arborico.

Jezik i stil: Posebna karakteristika jezika i stila ovog pevanja je korišćenje onomatopeja
(onomatopejski termini); neskladan zvuči (rime aspre) pun konsonanata koji je razbacan po
čitavom pevanju s ciljem da izazovu ideju otkidanja grančica, osakaćivanja.. Reči koje imaju
karakter onih u provansalskom jeziku: sa tendencijom ka monosilabičnosti i konsonantskim
grupama. Italijanske modifikacije Bran Vendade, fonični simbolizam. Dante ga svesno koristi
da plastično predstavi koncepte osakaćivanja i moralnog rastrzanja. Čujne i vizuelne slike
moralnog zla slažu se u svojoj disharmoniji. Na ovaj način Dante ilustruje ideje srednjeg veka
kada se radi o korispondiranju značenja i zvuka., neskladnih zvukova reči. Primetio je obilje
retoričkih sredstava: antiteza, aliteracija, ponavljanje, etimološke figure - Serafini keže da je sve
ovo bilo normalno u srednjem veku. Kod Dantea u većini slučajeva ovakva retorika se nalazi u
govoru pjera dala Vinje.
Noveti primećuje da je to „eho elegancija“ stila kojim je ukrašavao svoja dela u prozi.
Auerbah primećuje večitu težnju kod Dantea da čini prepoznatljive duše na onom svetu tako što
će sačuvati određene krakteristike ili fizičkog aspekta Ovde imamo dakle jedan lingvistički
pokret. Posle verbalnog zapleta stihova postaju jednostavniji i zamršenog osećanja – između
jednostavne fraze i blagog osećanja – promena forme, fraza u zavisnosti od promene
rapoloženja.
Struktura – 2 tipa paralelizma ozmčena dvema figurama – oni zajedno čine jedinstvo pevanja.
Suicida anonimo – od esencijalnog značaja za pevanje. Smatra se da Dante identifikuje sebe sa
anonimnim samoubicom.
Pozicija seni Fridriha – gubi ratove, pape ga pritiskaju, glavna optužba je bila da je Pjer poslao
epistolu papi Inočentiju. Dante isto smatra da je on nevin inače bi ga smestio u IX krug. Spicer je
glavni predstavanik stilisitčike kritike koja je strašno uticala na književnost 20. veka. Auerbah
mu je bio učenik. Suprotstavlja se istorijskoj kritici. Do Spicera se ovo pevanje poistovećivalo sa
Pjerom. Anonimo fiorentino je kao individua najveći – on je cela Firenca koja sama sebe
uništava. Za Dantea on je značajniji. Sve se razrešava u 14. pevanju u 1. stihu. Dante je odsutan,
a isto tako ¬¬_____ se saginje i sakuplja. Čak bi se i sam kroj pevanja odnosio na Firencu.
Paralelizam – prvo kada otkine grančicu, a sada svojom voljom drugom grešniku vraća granje.
Uomo pianta – hibrid, odvratnost. To im je kazna jer su sebi oduzeli ljudskost. Oni su međutim
vrlo realni. Svi drugi su mislili da je stil usresređen na govor Pjera dela Vinje. Jezička mimeza –
kad prov. pesnik odgovara na provansalskom. Jezik nam daje karakterizaciju Pjera. Spicer
smatra da stil može da označi psihološko stanje; on je u funkciji naglašavanja činjenice daje
samoubistvo protivprirodno. Čin je protiv prirode i sam jezik treba da pokaže nasilje. Govori i o
tome kako Dante menja oblik rečenice i samim tim menja oblik _____. Sve ovo u ustima jednog
majstora artes dictandi je delo jez. Mimeze (njegov govor da bi se iskazao koristi oksimoron).
Stilski imammo pojavu anafore (non, non, non). Negacija locus amoenusa – jer je samoubistvo
negacija prirode. Ovo je prvi primer da pevanje počinje negacijom. Ima puno parano____ izraza.
Lessico di violenza posteri manchi – automatski se povezuje sa tronchi.
On se predstavlja svojom funkcijom: on je i dalje veoma ponosan na ono što je bio. Predstavlja
na neki način zaklon, kao i kod Frančeske i Bruneta. Vinja je bio jako niskog porekla; neko bez
imena dolazi na Fridrihov dvor i postaje prvi čovek tog dvora. Onda korisit i captatio
benevolentiae jer shvata da će Dante otići na zemlju i pričati o njemu. Tok se menja od 64 (la
veretrice) – zavist koja uništava sve na dvoru. Polivalentne etimološke figure. Kritika je
insistirala na tome da jezik oslikava samog Vinju. Jedan od najtužnijih govora u Infernu. Jedino
što je samoubicama ostalo je govor i ove reči koje ispuštaju.