La parlata di Pallagorio

Enrico Ferraro
 Ai miei lettori

Il tempo è propizio, è il tempo dei ricordi...oggi o mai più!

Dopo un lungo sonno questi miei appunti si materialicano e vedono la luce per attestare
un mio atto d’ amore verso la mia terra e in particolare verso il mio paese di nascita:
Puheriu, Palagorio.

“Fiala e Puheríut, La parlata di Palagorio e “Si folet Puherí” Come si parla a Palagorio, i
miei due titoli in competizione!

Io spero abbia saputo “ricordare” e, dai miei cortesi e disinteressati testimoni in altra sede
citati, “appuntare” bene “la parlata” del mio paese.

Non pretendo di essere stato esaustivo; ho cercato di fare del mio meglio per
documentare la mia lingua materna in fase “defungente”, per citare un termine del
sempre compianto prof. Gangale.

La mia lingua purtroppo è stata sempre discriminata e a volte persino dagli stessi
insegnanti di madrelingua certamente per mancanza di presa di coscienza dela propria
identità culturale.

Ricordo, con tristeca, durante le elementari i carteli esposti in alcune classi che vietavano
si parlasse l’arbëreshë!

Dopo seicento anni, con gioia, malgrado, ripeto, gli accaniti discrimini, la mia lingua è
viva e mi è gradito esporverla come meglio mi è dato perchè possiate amarla o riamarla.

Grazie dela vostra comprensione e cortese accoglienza.

Crotone, 1977/ Parma 2002

Enrico Ferraro
 Alcune note per la comprensione dela parlata di Palagorio.

1- A Palagorio si usa prevalentemente il passato prossimo e non il remoto.

Kam vatu(r), sono andato e non vata, andai.

2- Numerosi sono i verbi terminanti in “nja”

3- La consonante palato - alveolare “l”, usata nei vari insediamenti arbëreshë, si trasforma
in“h”e“gh”e, piú specificatamente, al’indeterminato “h” e nel determinato “gh”: “maal”, voglia
in “mah” indeterminato. e “maghi” nel determinato. “ndrikula” in” ndrikuh” e” ndrikugha”,
comare.

4- Il gruppo consonantico e arcaico riscontrabile nela parlata di Andali e Marcedusa “l” si

trasforma in “kj” e “ki”: “kilumësht” in “kjumësht”, latte; “kilisha” in “kisha” oppure kjisha”,
chiesa.

5- La vocale inter silabica “ë” spesso si trasforma in “u“ come in “shumburía”, madonna
e “munkát”, peccato, oppure, è aperta; raramente è nasale, come in ”vĕa”, uovo; erĕa, nuora.

6- Non si riscontra come in altri insediamenti arbëreshë la “lj”, (in sqip “l”), ma si trasforma
in“l(u)”opp. “l(o)”, l- o l- e, per rotacismo, in “r” “ljulja” in “lula”, fiore; “ljomi” in “lomi”,
aia; oppure, al’inizio di parola, sparisce l’intera “lj come “filjéta” in “fiéta”, foglia e “kiljkjéra :
kirkjéra, calce.

7- “bu” ~ “pu” :”bugat” prevale ”pugat”, ricco;

8- Nei verbi riflessivi si usa per lo più la desinenza “am” e non “em”. kjássam e non kjássem, mi
avvicino.

9- Nei nomi maschili e femminili è raro il diminutivo in “ith” nel maschile e “za” nel
femminile, ma, rispettivamente, “rele” o reli” come nel calabrese oppure tutti e due i suffissi
insieme come in: gjelareli, galetto e vaizarela, ragacina.

10- Nele affermazioni si usa solo la particela “ne”. Per il no si usa “gjó” ~ “jó” non si riscontra
come negli altri insediamenti la “s” privativa: s’kam, non ho.

11- Si usa il suono labiale - fricativo come nele parole “pë”,”sipprhë”, rispettivamente in
italiano, per e sopra e non soltanto la “p”finale con la schwa “ë”.

12- Ho messo tra virgolette le parole non arberesche.

13- Per gli aggettivi, ho indicato il segno del maschile, femminile e neutro.
14- Per i verbi ho indicato il presente, il passato remoto e il participio.

15- Nei sostantivi ho indicato la forma determinata, indeterminata e il genitivo

separata da un trattino quando la desinenza si aggiunge ala forma determinata o
da una barra se va sostituita l’ultima silaba.

16- Nel testo ho incluso soltanto pochi vocaboli non riscontrabili in Palagorio per
non venire meno al mio progetto iniziale, quelo di testimoniare effettivamente
lo stato di salute dela parlata attuale.
Altri vocaboli si potranno attingere da altre mie ricerche, “La parlata di Civita”,
per citarne una, naturalmente a Palagorio i vocaboli mancanti sono stati sostituiti
nel tempo da queli calabresi pur conservandone la costruzione grammaticale e
sintattica.
Abbreviazioni dei nomi degli insediamenti arbereschi parlanti
e non (i non sono contrassegnati con un asterisco), classificati dal
prof. G. Gangale in base ala loro posizione geografica.

AMK1 Jacarí* Giceria*

AMK2 Zingharona Zangarona
AMK3 Vinë Vena di Maida
AMK4 Lamatë* Amato*
AMK5 Gharrafë Caraffa di Catanzaro
AMK5a Usito* Usito*
AMK6 Andali
AMK7 Marçidhuza Marcedusa
AMK8 Rijetta* Arietta*
AMK8a Beluvidire* Belvedere Spineli*
AMK9 Shi Nikoh San Nicola del’Alto
AMK10 Shkarfizi Carfici
AMK11 Puheríu Palagorio
AMK-antico Arbëreshë Media Kalabria – vecchio idioma
AIM Arbëreshë Italia Meridionale
AS Arbëreshë di Sicilia
Brl Barile
Csl. Casalnuovo
P. Palagorio
Sh.Mrt S.Demetrio Corone
Gr. Greci
Kund.Ent. Contessa Entelina
S.Mrz. San Marzano di san Giuseppe
Abbreviazioni grammaticali, di terminologia ed altro

() suono quasi nulo

/ oppure
~ a volte
+ neologismo
abl. ablativo
acc. accusativo
agg. aggettivo
avv. avverbio
cfr. confronta
cong. congiunzione
dat, dativo
dim. diminutivo
escl. esclamazione
etnol.(op. del’A) etnologia opera del’Autore
fig. figurato
fm. femminile
gen. genitivo
imp. imperativo
inter. interiezione
kal. calabresismo
lett. letterale
loc. locuzione avverbiale
ms maschile
ng. nuova generazione
nom. nominativo
part. participio passato
pass. passato remoto
pl.ind. plurale indeterminato
prep. preposizione
pres. ind. presente indicativo
pron. pronome
sf. sostantivo maschile
sm. sostantivo maschile
top. toponimo
trasl. traslato
v. vedi
v.intr. verbo intransitivo
v.rfl. verbo riflessivo
v.tr. verbo transitivo
vg. vecchia generazione
Abbreviazioni e sigle dei nomi di scrittori e di opere e dele persone
che cortesemente mi hanno offerto la loro disinteressata
colaborazione nela mia ricerca linguistica.

A.Arc. Antonio Arcuri, Vena di Maida, avvocato.

Alr. Lorecchio Anselmo, Palagorio,(1843/1924), giornalista
Ang. Mirabeli Angelina, Palagorio, (10 10.1916).
Arg. Argondica Antonio, S. Giorgio Albanese, (1834/1918), sacerdote, scrittore
AsF. Astorino Francesco, Palagorio, agricoltore.
Bbb.Ctr. Bubba Caterina, Caraffa di Catanzaro,
Bl. Bilotta Bernardo, Frascineto, (1843/1918) arciprete, scrittore.
Bz. Buzuku Gjon, sec. XVI
CmA Cimicata Angelo,Palagorio, operaio.
DpgP. De Pasquale Giuseppina Pepe, Palagorio.
Dr. Dara Gabriele, Palaco Adriano, (1826/1885), poeta.
Gl.1,2... Lingua: testi di Gng. e colaboratori.
Gng. Giuseppe Gangale, (Cirò,7.3.1898//Muralto, 13.5.1978), glottologo.
Kmd. Camodeca Pietro, Castroregio, (1847/1918), sacerdote, scrittore.
Ktt. Chetta Nicolò, 1741-1803 Contessa Entelina, poeta, scrittore,
sacerdote di rito bizantino, rettore del seminario Greco-albanese
di Palermo.
Lr. Lorecchio Luigi, Palagorio, poeta.
NscL. Nesci Lucia in Arcuri, Vena di Maida, 23.2.1909.
Rd. De Rada Girolamo, Macchia Albanese, (1814/1903), poeta e scrittore.
RfG. Gangale Raffaelina, Palagorio,
RGN Renzo Gentile Nicoletta, Palagorio,
TrF. Ferraro Teresina, Palagorio
Vr. Variboba Giulio, San Giorgio Albanese, (1724 – 1788) sacerdote, poeta.
*gh = ll; g, h etj.
*hj = χ; j, etj.
*dj = xh, gj;

abbacchiare, v.tr. shkúndi(nja) -a -u(r)

abbagliare, v.tr. (cfr.prendere) marh, mora, marru(r)…sittë
abbaiare, v.intr. ljef(nja) -fa -urë (Rd.)
abbandonare, v.tr. (cfr.lasciare) lonja, lova, loon
le, imp., lascia
loni, imp., lasciate
leje, imp., lasciale-a
lónie, imp., lasciatelo/a
të lofsh! possa tu -
abbandonato, agg. (cfr.lasciare) i (e, të) loon
abbassare, v.tr. úlinja
-arsi,v. rfl. (con acc.) újem, u u úja, újur
úlu! (úju!)
u úitam (RGN)
abbasso! inter. (cfr.cadere) të bifsh!…posh!
abbastanza, avv (cfr. sufficiente). miáft (Kmd); sa duhet
abbattere, v.tr. (cfr.buttare giù) shtinja, shtura, shtía(r)
(shtuun)
ka shtuun një liis
ha abbattuto un albero
abbelito, agg. i (e, të) bukurúar
abbeverare, v.tr. putissi(nja) -a -ur
jap të pir ~ pinjë
ure putissi ghariúrin
io abbevero l'asino,
putissë
putisse
abbeveralo
putissi
abbeverali
kute putissu(r)
abbeverando
abbeveratoio, sm. kurit -a -es
krúa, krói, kroit;
pl. krónjit, krónjivet
te kurita haan derku e
o' e boon dru(r)i o guri
nel'abbeveratoio mangia il maiale ed
è fatto di legno o di pietra
abbigliamento, sm. të veshur; petëk
abbigliare, v.tr. rfl. stolissem; visham
abboccare, v.intr. (cfr. cadere) bíe
abbonamento, sm. stajë -i -itë
abbondante, agg. (cfr. pieno e riempito, molto)
abbracciare, v.tr. përkráhinja; përkjáfënja (Gng.)
rókinja (AMK.6-7)
abbreviare, v tr. shkurtonja, -va, -úar
abbronzare, v.tr (farsi nero) nxihem, u u nxiha, nxitur
abbronzato, agg. + i (e, të) zii; nxitur
i nxitur
tinto di nero
i nxituri ti
(trasl.) disgraziato, svergognato
abbruciacchiare, v.tr. (v.bruciare) përsëlonja (Rd)
abete, sm. breth -i -itë (AMK 3-5)
(abete bianco) breth i bardh
abitante, sm. (v. cittadino, persona) + horiz, -i, -it
abitare,v.tr. intr. (nel senso di stare) rrinja, -ta -rritur
u basta
io mi trattenni (AMK 7)
u rrinja Puherí
io sto a Palagorio,
pres.ind u rrinja
ti rriin.
aí rriin
pass.rem. u rrita
ti rrite
ai rriit
na rritum
ju rritit
atá ritun
fushiár -i -it
(top. in Puh "fushiat")
abitazione, sf. (v.casa).
abito, sm. (in generale) të veshurit; petëk
abitudine, sf. (v. consuetudine) zakoon, -i, -itë
abortire, v. intr dristonja -va, ~ úar
aborto, sm. dristúaritë
accanto, avv. kka ana ;(pranë in AMK3)
(col gen.) ndandiz
jé kka ána jime.
sei accanto a me
jé ndándiz múa / pranë múa
sei vicino a me
jé ndándiz shtupíis
sei vicino casa
accantonare, v.tr. vonja mënján / kka nján
accapigliarsi,, v. rifl. përleshem
accarecare, v.tr. ljimonja -va -úar (AMK3)
accasare, v.tr. martonja -va -úar
v.rfl. martoham / hem
accedere, v.intr. (cfr. passare)
accelerare, v.tr. shpitonja -va -úar
accendere, v.tr. (cfr. aprire, prendere) dhezi(nja), -za, -urë
çéljënja (AMK.6)
dhez ziárrin
accendi il fuoco
hap radhien
acendi la radio
acceso, agg. i (e, të) dhezur
i (e, të) çeljur (AMK6)
accesso, sm. hiturit i lir
accetta, sf. shpaat , shpata, shpates
pl.ind. shpata
një shpaat
un’accetta,
di shpata
due accette,
acchiappare, v.tr. xe, xura, (AMK7)
acciarino, sm. huror ~ kuror (AMK6)
accingersi, v. rfl. (mi appresto) níssemë, u u nissa, nissur
(RGN)
accludere, v.tr. (cfr. alegare) bashkëngjitinja -ta -ur
accluso, agg. + i (e, të) bashkëngjitur
accolare, v.tr. (cfr. caricare)
accomodare, v.tr. ( - il letto) shtrhonja -va -úar / ndrekjë
úre shtrhonja shtrhatin
io accomodo il letto
shtrhó shtrhatin
accomoda il letto
shtrhoje
accomodalo
accompagnare, v.tr. + shokissënja -a -ur
accomunare, v.tr. bashkonja -va -úar
acconciare, v.tr. stolissi(nja) -a -ur
accoppiare, v.tr. (cfr. accomunare, sposare, legare)
v.rfl. bashkohem, martohem,
lidhem
accorciare, v.tr. shkurtonja -va -úar
shkurtova kumishen
accorciai la camicia
accordare, v.tr. sinodhissinja -a -urë (Rdh)
accorto, agg. i zgjúar; i me sitëhapura;
 marh vesh
accostare, v.tr. (cfr.avvicinare) kjássënja -a -ur
v.rifl. kjassam -u u kjassa
(A Palagorio -am in uso oggi al posto di-em)
kjassu njéttrhë nçikk;
accostati un altro poco
kjáss dérin
accosta la porta
nge ka kjassu(r) manku te goja
non l'ha accostato nemmeno ala bocca
accostato, agg. i kjássur
accrescere, v.tr. madhezonja -va -úar
accumulare, v.tr. mbiéthë -dha -ur
accusare, v.tr. ngaléssinja -sa -ur
pandenj(a) -a -ur
mos më ngales me tatin
non mi accusare al babbo,
(me reggeva il dativo, ora in prevalenza l'accusativo)
acerbo, agg. (cfr. amara) i (e, të) tídhur
aguridhe ~ agurricë (RGN e Kmd)
një moogh e tidhur / that
una mela acerba,
aceto, sm. úthuh, úthugha, úthughes
acetoso, agg. (come aceto) si úthuhë
acido, agg. (cfr. amaro, marcio, fetido)
acqua, sf. úi (-újë); -t; -itë
(acqua melmosa) báita ~ bahjta
újë të stohët
acqua fredda
újit o' të stohëtë
l'acqua è fredda
ke piót shtupín me báita(-báhjta)
hai riempito la casa con acqua melmosa
acquasantiera, sf. kuritujëtëbekúar
acquietare,v.tr. kjétonja -va -úar
(AMK3-5)
acquistare, v.tr. biénja -ta -ur
adagio, agg. dal

addietro, avv. luogo e tempo prapa, mo par

(col genitivo) prapa deres ~ derës;
dietro la porta
një diitë prapa
un giorno dopo
addolcire, v.tr. + tombëlonja -va -úar
addolorare, v. tr. heimonja -va -úar
 heimohu
addolorati
ti ke heimúa(r)
múa e nanì heimohu ti!
tu hai addolorato me e adesso
addolorati tu!
jam e heimúar
sono addolorata
leemë të ver pësé
jam e heimúar
lasciami stare perché sono
dispiaciuta
sott kaam
një hejímë
oggi sono dispiaciuta.
addormentare, v. tr. fiónja -ta -fiótur
addormentarsi, v. rifl. kjilohem ~ kjilonem (AMK)
addossare, v.tr. nkarkonja -va -úar
addosso, avv. ngrah
aderente, agg. i (e, të) ngjitur
adescare, v.tr. (nel senso di leccare) lupinja -ta -ur
adesso, avv. naní
nani vinja
adesso vengo
naní, gjó menat
adesso, non domani
adiacente, agg. (cfr. vicino) pranë, áfër
adirarsi, v.rfl. muriham -ha -ur; zomeróham
adirato, agg. i (e, të) murihur
adocchiare, v.tr. nguli sitë
adornare, v.tr. stolissinja -a -ur
adorno, agg. i (e, të) stolissur
adulto, agg. i rritur
afa, sf. murfurát -ta -tes
affacciare, v.tr. (uscire in fretta) spitonja -va -úarë
shpitó ti!
vai tu (in fretta)
spitója
(fare qualcosa con spediteca) risolvig1ielo
i ka spitúa
(dire una qualcosa involontariamente) gli è uscita di bocca.
involontariamente)
affamata, agg. i (e, të) éssuhë
affannare, v.tr. (stanco) rfl. dolamë -u u dhola, -urë
affannato, agg. (stanco) i (e, të) dholurë
affanno, sm. dhóluritë
affatto, avv. fare
affermato, agg. i njohur
afferrare, v.tr. (stropicciare) rumbiénja -ova -íe(rë)
(Ang. e RGN)
affettuoso, agg. i dashur
affilare, v.tr. éhjënja; -hja; -éhjurë (AMK7)
shérinja; éhjë -a -ur (RGN)
affinchè, cong. satë
pinja "jatrit" satë shiroham
bevo le medicine affinché guarisca.
affliggere, v.tr. (v. addolorare, rendere triste)
afflizione, s.f. + hehjëmë (-hehjmúarit)
affogare, v. tr. mbitinja; rifl. mbitem
(Rd. e AMK3)
mbétinja; rifl. mbétam
(RGN)
affondare, v.tr. kjalonja -va -úar (AMK6);
kahonja -va -úar (RGN)
affrettarsi, v.rifl. nxítem; spitonja
aggiuntare, v.tr. lídhi(nja) -a -ur
aggiustare, v.tr. + dirtonja -va -úar; ndrekjë
aggredire, v.rfl. sulam -a -ur
agiato, agg. i (b) pugattë
agitare, v.tr. túndi(nja) -a -ur
agitato, agg. i túndur
aglio, sm. húdhur -i -it
agnelo, sm. kjénkjë -i -it
një kjenkjë
un agnelo
di kjenkje
due agneli
o’ mish kjenkj
è carne di agnelo
kjénkjë o’ i biri i deles
l'agnelo è il figlio dela pecora
agnocasto, sm.. ghandrë; ghandri; ghandrit
ago, sm. gjihjpór -a -es
një gjihjpor e trash
un ago grosso
agonicante, agg. i, e roondë (AMK 9)
agonicare, v. intr. óshtë héshkin (AMK.10)
agosto, sm. gusht -i -it
agro, sm. dher -a -es
aia, sf. loomë -i -itë
aiata, sf. pizer -a -es -
aiutare, v.tr. ndih (~ndihi) (~ndihinja)
ndiha; ndihu(r).
ndihe
 aiutalo
ndihum
aiutami
ket e ndihi
devo, aiutarlo
mus e ndih
non aiutarlo
aiutato, agg. i (e, të) ndihur
ala, sf. vírahëz -a -esë (Rd.)
albanese, sm (d'Italia),. arbëreshë -i -it
(d'Albania) skjpëtar -i -it
albanesicare, v.tr. + arbërezonja -va -úar
albania, sf. skiperí -ia -es
albeggiare, v.intr. impers. haraket (AIM ant.)
farakë (S.Mrz.)

albero, sm. liis -i -it

rraas -a -es (AMK7)
(nel senso di pianta): kombë -a -es
një kombë dárdhie jép dárdhat
una pianta di pero dà le pere
móghie jep móghat
di melo dà le mele
shégie jép shégat
di melograno dà le melagrane
kúmbughie jép kúmbughat
di susino dà le susine
ghandri jép lúlet
di oleandro dà i fiori
kishtenje jép kishtenjat
di castagno dà le castagne
moni jép mónazat
di gelso dà le more
dhávinie jép…
di aloro dà…
marazie jép márazat
di corbecolo dà le corbecole
narónxie jép naronxat
di arancia selvatica dà
le arance selvatiche
fiku jép fíkjit
di fico da i fichi
árrie jép árrat
di noce dà le noci
várazie jép várazat
sorbo dà le sorbe
kjushíe jép kjushít
di ciliegio dà le ciliegie
 ghuíri jép ghuínjit
di ulivo dà le olive
ghurdhíe jép rúshëtë
di vite dà l'uva
lisi jép lónden
di quercia dà le ghiande
fárnie jép londe
di farnia dà ghiande
piráini jép gorricat
pero selvatico dà pere selvatiche
ghrizombuh jép ghrizómbughat
di albicocco dà le albicocche.
(protuberanza di un albero) ngonjë
alacciare, v.tr. (cfr. legare)
alagato, agg. i (e, të) ngelúarë (Gng)
alargare, v. tr. (cfr.alontanare, spostare) gharghonja -va -úar
alargato, agg. i (e, të) gharghúar
i (e, të) gleerë (AMK)
alegria, sf (cfr. largo) gjaronja -va -úar (AMK3)
alevare, v.tr. (cfr. alzare) ngrenja -ta -ur; rrit -a -ur
alevato, agg. i (e, të) ngretur; i (e, të) rrit
alodola, sf. thelozë -a -esë; lojë (Gng)
i (e, të) rriturë (ALK)
alontanare, v.tr. (cfr. spostare) gharghonja -va -úar
rëzonja -va -úarë (AMK7)
(nel senso di alontanare con
forza; cacciare) prizonja -va -úar
prizé
alontana
prizoje
alontanalo / a
alora, avv. ahríana; átëher
ka kjón ahríana
è stato alora
alorché, cong. sub. temp. kkuur
alorquando, cong. sub.temp. ahríana; kkuur
aloro, sm. dhavinë -a -es
aluce, sm. gishti i madh (th)
alungare, v.tr. ngjati -ta -ur
ngjatonja -va -úar
- ngjati dorin
alungo la mano
- gjaffen
alungo il colo
- kombin
il piede,
- gishtin
 il dito,
alungato, agg. i (e, të) ngjatur
almeno, avv. di quant. (più poco) mo pakkë
alquanto, agg. ind. ca; çëddó; disá
altalena, sf. ninughel -a -es
buklion -i -itë (AMK10)
shkilizë -a -es (AMK7)
një vrokk
un'oscilazione
di vroka
due oscilazioni
altare, sm. vim -a -esë (Gng.)
alteca, sf. + lartissíi -íja -íjes
alto, agg. i (e, të) laartë
përpiéljhë (Rd.;AMK6)
altrieri, avv. e sm. një ditizë
altrimenti, avv.di modo ndomossë
altro, agg.indef. njétrhë
alunno, sm. shkoghaar -i -it
alveare, sm. kupel -i -it
(voce per convogliare le api
nel'alveare) pu, pu , pu…
alveo, sm. shtrat -i -it…lumi
alzare, v. tr. ngrenja -va -tur
v.rifl. u ngriham
alzato, agg. i (e, të) ngretu
amare, v.tr. dúa, dasha, dashur
do, dashe
do, dash
domi, dashum
doni, dashit
(donjin) dúan, dashun
amaro, agg. i (e, të) tidhur
amato, gg. i (e, të) dashurë
ambasciatore, sm. laimëtaarë -i -it (Gng.)
americano, sm. merikaan -i -itë
amico, sm. mik -u -ut; pl.mikjit
amido, sm. pózëm -a -es
ammalare, v.intr. (v. cadere). bíe simúr
ammalato, agg i (e, të) simurum
ammacare, v.tr. vraas -va -vraar
vriit
uccidi
vrite
uccidilo
të të vráfshin!
che ti possano ammacare!
ammacato, agg. i (e, të) vraar
ammiccare, v.intr. mbighi (nja) siinë
amministrare, v. tr. (cfr. padrona di casa) nikokjirë -i -itë (AMK3)
ammogliare, v.tr. martonja -va -úar
-arsi ,v.rfl. martoham
ammogliato, agg. i (e, të) martúar
ammonire, v.tr. porsitënja -a -urë
(AMK6;Gl.5)
ammuffire, v.intr. mpughassi (nja) -a -ur;
kajibem
-irsi ,v.rifl. mpughassam -a -ur
búka o’ mpughassu.
~ búka o’ e mpughassu(r)
il pane è ammuffito,
ammuffito, agg. i (e, të) mpughassu(r); kajibet
amore, sm. dashurí -a -es
(cfr.voglia,desiderio) mah -ghi -ghit
anche, cong.coord.copul. (puru) edhé; dhe; as
ancora, avv.di tempo ntene; edhé
(quantità) mo
di più
pamettë
di nuovo
andare, v. intr. vete, vata, -ur
vete, vate
vete, vat
vemi, vatum
veni, vatit
venjin, vatun
écë
vai
écëni
andate
vete hjpara
vado avanti
vete ngalúa
vado a cavalo
anelo, sm. ghunaz -a -es; pl.-e
angelo, s m éngjuh -i -it; pl.ijit
angolo, sm. ngonj -a -es
anguila, sf. ngjalj -a -esë (AMK; Arg)
anice, sm. ánanzë -I -it
anima, sf. shpirt -i -itë
vahëmen -i -it (Rd)
animale, sm. kafshë -i -it (AMK 2-7)
(animale selvaggio) frúshkul -i -itë (Gng.)
annegare, v.tr. u mbihem (AMK.7)
annerire, v. tr. nxíe (-nxinja) -ta, nxitur
(interiezione) inxituri ti!
(trasl.) povero te!
anno, sm. vit -i -it
simbíet
quest’anno;
viét
l'anno passato
motë çë vién / mot
l'anno prossimo
viti i ri
l'anno nuovo
annodare, v.tr. lidhi(nja) -a -ur
annusare, v.tr. marh -ora -úarë…er
anonimo, agg. pa émer
ansia, sf. rrikúaritë
éthie
mah (l)
ansimare, v.intr. rrikonja -va -úar (RGN)
diáli ka rrikúar gjithë nátinet
il bambino ha - tutta la notte
antenato, sm. prind -i -it (Dr, Bl, ALK)
antico, agg. (cfr. vecchio)
ape, sf. (cfr. vespa; calabrone) (ng.) árz, árza, árzes
(vg.) buét -a -es
pl. árza(të)
(il temine "arzë" è ora generalicato dala ng. per ape e vespa)
aperto, agg. i (e të) hapët
dera ósht e haapët
la porta è aperta.
apostolo, sm. dishipuh -ghi -ghit
apparire, v.intr. (mostrarsi) stoham, u u -va;
u -stuar; dukam (-em)
appassire, v.intr. veshk -a -urë (ALK)
appassito, agg. i (e, të) veshkur (ALK)
fákjet, lúlet të véshkura
le guance, i fiori appassiti
appena, avv. sa ku / kkuurë
appendere, v.tr. viri -ra -viér ∼ -u(r)
appianare, v. tr. (cfr. rifare …letto) shtronja -va -úarë
(cfr. coprire: pështronja…rimboccare…le coperte)
appiccicare, v.tr. ngjinja -ta -ur
çë o’ çë ngjin atí ~ tatí
che cosa c’è che appiccica qui?
appiccicoso, agg. i (e, të) ngjitur
appiccare, v.tr. (cfr.mettere) vonja zíarë
appoggiare, v.tr. kumbisi(nja) -a -ur (AMK)
 v.rifl. kumbissem -a ur
appoggiato, agg. i (e, të) kumbissur (Rd.Mls)
apprendere, v.tr. marh vesh; xe; mbissonja
apprensivo, agg. i (e, të) trombur
aquila, sf. shkjpë -e -es
appuntire , v. tr. (cfr. affilato)
appurare, v. tr. xonja -va, xoonë
kaam xoonë se ti ke vatu te hoora.
ho appurato che tu sei andata al paese
e ke xoon?
l'hai appurato?
aprile, sm. prighë -i -it
vinja te prighi
vengo in aprile
aprire, v. tr hápi(nja) -a -ur
arancia,sf. (arancia amara) naronzë -a -es
aranciata, sf. lonk narónxie
arare, v.tr. pinonja -va -úar
bonja arghomat
aratro, sm.. parmendë -a -es
aratura, sf. (arghom,:rivoltare il terreno con aratro o zappa) pinúarit; arghomët
arboscelo, sm. dushk
arca, sf. sindukjë -i -it
arcangelo, sm. kreuéngjughit
arcano, sm. i shehur
arciprete, s.m. kreuprift -i -it
lal zotë -i -it (AMK9-lO)
arcivescovo, sm. (p) ~ víshkuv -i -it
arco, sm. (cfr. cerchio) reth -i -it (Rd.; AMK6)
arcobaleno, sm. ilberëeit (Rd.);
reth -i -it (AMK3-6)
arcolaio, sm. anemë -i -it ~ anímuh -i -it
kjértul; éndë -i -it (AMK)
anemi mbiéth massurt
l’arcolaio raccoglie…
massurt:(piccole canne di 10 cm. di lungheca
che fungono da rocchetti per il telaio)
ardente, agg. i (e, të) dhezur
ardere, v. tr. (cfr. bruciare) diégi
ardire, sm. kuzimë -i -it (AMK.7)
argentato, agg. i (e, të) argjondúer
argento ,sm. argjond -i -it
argila, sf. boot -a -es
arguto, agg. (cfr. fino) i (e, të) hol
aria, s.f. ájer -a -es; ahjë -i -itë
(RGN)
arido, agg. (cfr. bruciato, duro) i (e, të) pa új
i (e, të)diégur
i (e, të) tháitur
ariete, sm. zimbaarë -i -it
dashë -i -it (Arg.)
arnia, sf. kupel -i -it
arrabbiare, v.intr.
v.rfl. u muriham -a -urë
arrecare, v. tr. síel; bíe
arretrare, v.tr. mbrápem -a -urë
(CimA.; AMK3)
arricciato, agg. (cfr. stropicciare) i (e, të) rumbíarë (RGN)
arrivare, v.intr. rronja -va, rroon
arrivederci, inter.impropria kjaverrissi (AMK.7)
arrossato, agg. i (e, të) ngukjur
arrostire, v.tr.. (cfr.cuocere,cucinare) piékk pióka piéku(r)
ure kaamë piéku(r) mishët
io ho arrostito la carne.
pijik míshët te heghi!
arrostisci la carne a1lo spiedo!
arrostito, agg. i (e, të) piékur
arso, agg. i (e, të) diégur
asciugamano, sm.. mbisaah mbisagha mbisaghes
asciugare, v. tr. teri(nja), teerta, tertu(r)
asciutto, agg. i (e, të) tertu(r)
i (e, të) ághurë (Kmd)
ascoltare, v. tr. gjégj(nja) -a -ur; banja vesh
asfodelo, sm. karbush -a -es
te karbushat vúhen gjizët ~ gjizet
negli asfodeli si mettono le ricotte.
asino, sm. ghariúr -i -it
sf. ghariúre -a -es
(puledro) pughar -i -it
(puledra) pughare -a -es
aspettare, v.tr prees -ita -ur
prett / pritt
prett
presëmi
presëni
presënjin
assai, agg. miáft; shum
assalire, v.tr. súlam -a -ur
assestare, v.tr. (- un colpo) ndrekjë; bíe;
héljë(nja) (AMK.6)
assetato, agg. i (e, të) me étie / éthur
kaamë ethj
ho sete
assieme, avv. bashkë
assilare, v.tr. (cfr. fastidio)
attaccare, v.tr. ngjiti(nja) -a -ur
attecchire, v.tr. ve, vura, voonë…rrenjë; ze
attenzione, sf. vree miir; hap sit; ruhu
attilarsi, v.rifl. strolisam -a -ur
attimo, sm. nge (kretë)
atticare, v.tr. ngjághi(nja) ziárrin
shkrépinja ziárrin
unjissinja -a -ur ziárrin
attraverso, avv.di luogo anamésa (AMK7)
augurare, v.tr. uronja -va -úar (Gng.)
auricolare, agg. i veshët
autunno, sm. viérshë -a -esë (AMK)
avanti, avv.di luogo hjpaara; përpara
avantieri, avv. një ditiz
avaro, sm. (stretto) i (e, të) ngusht
dorëngúsht
dorështringúar
avena,sf. tërsherë
avere ,v. aus. u kaam pata, passur
ti ke pate
aí ka pat
na kemi patum
ju keni patit
atá kaan patun
avvelenare, v.tr. farmakosënja -va -úar (Rd)
avvelenato, agg. i (e, të) farmakossur (Rd.)
avventarsi, v.rifl. súlem, u u súla, súlur
avviato, agg. i (e, të) nissur
avviarsi, v.rifl níssem (AMK.7)
avvicinare, v.tr. kjasi(nja) -a -ur
-si,v.rifl. kjassam -a -ur
avvolgere, v. tr. mbiéthë -odha -u(r)
acannare, v. tr zakunonja -va -úarë (AMK6)
(Puh) óm një cakk
dammi un morso.
acimo, agg. i (e, të) ájimu; pabrumë

këtà buk ósht ájimu ~ pabrumë

questo pane è acimo
acurro, agg. i (e, të) káltur

B
bacare, v. rif. u kájibam -a -ur
bacato, agg. i (e, të) kajibëtë
kió óshtë një mogh e kájibëtë,
questa è una mela bacata.
baciare, v.tr. púçënja (puçi) -a -ur
bacio, sm. tëp -i -it (AMK)
bacìo, agg. (s.f.) (rivolto a tramontana) mongë -a -es
pl. mongat
baco, sm. sirik -u -ut
(detto) ke boon síricun?
non venivi più?
síriku boon kukulin kute víah (AMK10)
il baco costruisce il bocolo vomitando
bagascia, sf. putoor -a -es
bagnare, v. tr. lági(nja) -a -ur (~lágët)
-si ,v.rifl. lágam -a -ur
bagnato, agg. i (e, të) lágur (~lágët)
balare, v.intr. (cfr.giocare,saltare) karxenja -eva -iar
ljúanjimu (AMK6)
brédhinja (AMK2-7)
bambino, sm. diál -i -it
váiz -a -es (femm.)
bambola, sf. pupë -a -es
pupuhë -ghi -ghit
(v.etn.op.del'A) pupugheji
bandiera, sf. flamur -i -it
(Alr.Naz.Alb.)
banditore, sm. laimëtaarë -i -it (Gng.)
bando, sm. laímë -i -it (Gng.)
barba, sf. miékër -a -es (AIM)
barbiere, sm. miekráar -i -it (AMK7)
barbagianni, sm. gjirgjónë -i -it
barca, sf. aní ania aniís; pl.aníit (Dr)
kravë -i -it
pl.krávëtit(AMK3)
(barca a vela in Dr.)
barile, sm. vucë -a -es
basilico, sm. vasilikó -i -it
basso, agg; (di statura; corto) i (e, të) shkurtur
i (e, të) ulur (AMK6.Gl.5)
(di preco) i (e, të) liir (AMKl0)
basta, sf. (cucitura) trapóssuritë (Vrb.)
basta, avv. miáftë (Gng.)
bastardo, sm. mushk -u -ut
bastare, v.intr. sossi(nja) -a -ur
basto, sm. samaar -i -it (AIM)
bastonata, sf. kalokjë -a -es (Vrb)

bastone, sm. shkoop -i -it

kalokje -a -es (ALK)
kaljokjë -i -e (AMK3.6)
e ka zoon me një shkoop,
l'ha percosso con un bastone
battaglia, sf. luttë -a -es
luft -a -es (ALK)
battaglio, sm mattajë -i -it
battere, v.tr. kjighonja -va -úar
rahi(nja) -a -ur
-si ,v.rifl. ráham u u ráha, ráhur
battesimo, sm. pakizimë -i -it (AMK)
battipanni, sm. kupaan -i -it
baule, sm. (cassapanca) sindukjë -i -it pl.sindukjet
beato, sm, ndiam -i -it
kkuur rohj i ndíami tat,
quando viveva il papà.
beccare, v.tr. zimbissinja -a -ur (AMK7)
becco, sm. (caprone) dash -i -it (AMK)
becco, sm. (di volatili) zimb -i -it (AMK3)
çep -i -it (AMK3-7
çepi e púljis
il becco dela galina
beccuccio, sm. çipëz -a -esë (AMK3)
beffa, sf. të shaarë opp. sharitë
beffare, v.tr. shanja -ta -arë
belo, agg. i (e, të) bukur
benché, cong. Sub conc. ndorrí (AMK6.Gl.5)
bene, avv. miir
të mirat
(riccheca, beni spirituali)
shuum i (e, të) miir
(superl.)
mo i (e, të) miir
(comp.)
misserdhe (miir se érdhe)
benvenuti
benedire, v.tr. bekonja -va -úar
benedizione, sf. uratë (Rd.)
benzina, sf. vahj-guri
bere, v.tr. pi(nja) pita pitur
pi!(imp.)
 (të të pifët gjakum një uhjk!
che ti possa bere il sangue un lupo!
berretto, sm. këshul -i -t (Rd.)
bersaglio, sm. + kjondër -i -it
bestemmia, sf. noom -i -it pl.nomet
bestemmiare, v.tr. intr. nómi(nja) -a -u
noom! (imp.)
bestemmia!
bestia, sf.. kafsh -ia -esë pl.kafsha (AMK7)
bevanda, sf. píturit
biada, sf. drithë(të); diz (AMK3-6-7)
biancheria, sf. luver -a -es; pl. luveret
(biancheria lavata, Gng.) fínjë -a -esë
bianco, agg.. i (e, të) baardh
biancospino, sm. gjombë e baardh
gurrixa (AMK10)
bica, sf. kavajún -i -it
kakaroc -i -it
biasimare ,v.tr. kërtonja -va -úarë (Rd)
shanja -ta, shaar
biasimato, agg. i (e, të) shaar
biasimo, sm. sháturit
bicchiere, sm. kjérkjë kjérkji kjérkjit
bietola, sf. seskugh -a -esë;
pl. seskughat (RGN)
-pl. kjérkje -et
bilancia, sf. vughonz -a -es
bimbo, sm. (età scolare) diál -i -it
(adolescente) ghájar -i -it
bimestre, sm. di múahj ~ di múe
biodo (sala) ,sm. vuudh -a -es
biondo, agg. + ariji
birra,s.f. + loonk ehjpi
bis, pref. di heer
bisaccia, sf. (con una tasca) trástin -a -es pl.trástinerat
trástina ósht ajó si një gjímësë
thees i vógël e mbahet me një
tejarél
la bisaccia è costituita da una tasca
di stoffa ruvida con lacci per la presa.
(due tasche) dúak -u -ut
dúaku ósht si di théssara, njò
kka një an e njò kka njétrh kjë
vuhet mbi “samarit”
è costituita da due tasche e si
sovrappone al basto.
bisavolo, sm. shtarëgjush -i -itë (Gng.)
biscia, sf. (verde) ljish (AMK6)
hishët -e -es
bisogno, s.m. + dúhurit
bivio, sm. krikji i ~ (kat) údhes
bicarro,agg. me mízen
múshka ka mízen,
la mula è -
blando, agg. i (e, të) butt (Rd) (ALK)
i (e, të) njomë
blatta, s.f. brúmbuh -ghi -ghit
bocca, s.f. goji -a -es
boccale, sm. kinat -a -es
grik -a -es (AMK6, Gl5)
boccio, sm. boçëk (Vrb)
bocconi, agg. i (e, të) permissurë
(ALK antico)
bola, sf. (dele mani; piccole vescichette) pluromë (Rd.); varrokje
báthët bónjin varrokjet
le fave provocano le -
bolire, v.tr.intr. (cfr. cuocere, cucinare, arrostire) zíanja ziata ziar
bontà, sf. + mirëssíi -a -e
borraccia, sf. (di legno) kokodëridha (RGN)
borrana, sf. (borragine) vurráin -a -es
vurráina ósht një baar me fiéta çë spónjin,
la borrana è una erba dale foglie pungenti.
bosco, pilë -i -it (ALK antico)
botola, sf. katarrát -i -it
botte, sf. but -i -it pl.butara
(botte media) karrokjë -ja -esë (RGN)
bottega, sf. (kal. putiga) putih -gha -ghes
bottegaio, sm. (kal. putigaru) putighaar -i -it
bottiglia, sf. súmbël -a -es (Rd.)
bottone, sm. thúmbez -a -es (AMK3)
bocolo, sm (gomitolo; del baco da seta) lómbësh -i -it
kukul -i -it (AMK10)
braccio, sm. kraah -u -ut pl.kreeh
brace, sf. fingjigh -i -it pl. fingjihjët
(mista a cenere) prush -i -it pl.prushët
brama, sf. maah -ghi -ghit
branco, sm leg -a -es (AMK)
brandelo, sm. carë -i -it (AMK3)
carre, carre…
a brandeli
breve, agg. i (e, të) shkurtur
briciola, sf. Thirrim -i -it (AMK3)
thirrime bukje,
 - di pane.
briglie, sf. freer -i -it
brina, sf. voézë -a -es (Rd. Mls)
drosii -a -es (AS)
brivido, sm. drídhurit
brocca, sf. kinat -a -es
broccolo, sm. lakar -a -es; pl.lakarat
brodo, sm. loonk -gu -ut
broncio, sm. me búzin
bronzo, sm. bruunz -i -it
bruciare, v.tr. diékk, dógja
(dióga) diégu(r)
diige,
brucialo
të të diégëshin,
che ti possano -
bruco, sm. (verme) krimb -i -it
brutto,agg. i (e, të) ljéssumë (AMK6)
buca, sf. guvor -a -es
bucare,v.tr. (trasl. fare iniezioni) sponda -va -úar
spoi!
buca!
spóie!
bucalo-a!
të të spófshin siit,
che ti possano – gli occhi;
vehj kute spúa,
andava bucando.
bucato, agg. i (e, të) spúar
bucato, sm. fingjië fingjía fingjíes (AMK)
buccia, sf. (kal. corkja) korkjë -a -es
(involucro) fëludh -a -es (Sh. Mtr.)
buco, sm. guvoor -a -es
budelo, sm. (cfr. intestino) zoor -a -es pl. zórrat ~ zorët
zorri ósht i gjátt,
il – è lungo.

bue, sm. ka kau kaut pl. kjée kjetë

(Puh.) kjé kjéu kjéut pl. kjét
(forma nuova errata per sovrapposizione omofonica di un nuovo
plurale determinato derivato da kjée = buoi, vecchio, ala
vecchia parola kjérra, carro.)
bugia, s.f. rremë -a -es (AMK4)
rremuzí -a -es (AMK3)
 (dire bugie) rrimendonja -va -úarë
bugiardo, agg.. i (e, të) rreemë; (AMK3)
bulbo, sm. boçëk (AMK9)
buono, agg. i (e, të) miir
burro, sm. të líarë -i -it (AMK4)
(Puh. (grasso)) kundim -a -es
(butirro) gjalp ~ gjahjpë
(ALK ant.)
burrone, sm. (kal. timpa) timbë -a -es
bussare, v. intr. trukkughissinja -a -ur
butirro, sm. gjalpë ~ gjahjpë (ALK antico)
buttare, v.tr. shtinja shtura shtuun
shtie shture
shtin shtu
shtimi shtuum
shtini shtuut
shtinjin shtuun
kaam shtuun tumacët,
ho buttato la pasta
shti!,
butta!
të të shtífshin kka një timbë!
che ti possano – da un burrone!
C

caccia, sf. gjatár -i -it (Rd.)

cacciare,v.tr. gjagjà (Rd.)
(mandar via) prizonja -va -úar
(togliere) nxiri(nja) nxura nxíer
cacio, sm. diáthë -itë -titë
diáthëtë më purkjén,
il - mi piace
cadavere, sm. + kurmi i (e, të) dekur
kurmi i pa gjoghë
cadere, v.intr. binja (bíe) bita ~ raar
caduta, agg. i (e, të) raar
caffè, sm. + lonk i zi; longu i zi
(bevanda, acquavite, liquore) rak -i -it (Kmd.)
caglio, sm. píkësuritë (AMK6)
cagna, sf. kúçëk -a -es
s.m.. kúçëk -u -ut
bustrh -I -it (AMK2-7)
kjén -i -it (ALK)
calabrone, sm. grer -i -it (AMK2-7)
calcagno, sm. (zoccolo dele bestie) thombur -a -es (AMK7)
calcare, v.tr. (premere) ndóndi(nja), ndonda, ndondur
imp. ndonde
calce, sf.. kirkjer -a -es
calcio, sm. shkéihjpë, shkéihjbi, shkéhjbit
ka dhoon një shkéihjp,
ha dato un calcio.
calcolare, v.tr. (contare) rimbironja -va -úar
caldaia, sf. kussí kussía kussíes
një kussí e piót me újë,
una caldaia piana d'acqua
caldarrosta, sf. ruzel -a -es
kishtenjat mund ~(bot) bohen të zíara,
ruzele o të mpurnissura.
le castagne si possono fare bolite,
arrostite o infornate.
caldo, agg. i (e, të) ngrohët
diáli ósht i ngrohët
 il bambino è -
váiza ósht e ngrohët
la bambina è -
újit ósht të ngrohët
l'acqua è -
caldo, sm. (cfr.scaldare) vaap vapa vapes
vapa boon doom
il - fa male
vapa purkjén
il - piace
më purkjén mo vapa se titimi,
mi piace più il - che il freddo
sot boon vaap,
oggi fa -
calmare, v.tr. prakantanë (AMK3)
calpestare, v.tr. shtípi(nja), stipa, shtipur
shtipin
shtipin
calunniare, v.tr. (accusare, denunziare) ngalessi(nja) -a -ur
calvizia, s.f. (senza capeli) i pa lesh
calvo, agg. (senza capeli) pa lesh
calza, s.f. çarappë -i -it (AMK7)
calzare, v.tr. këghenja -ta -úar (CmA.)
mbetinja -ta -urë (AMK3)
calzatura, s.f. mbáthurit (AMK7)
calzolaio, s.m. kupucaar -i -it (AMK6)
calzoni, s.m. tirkjë, tirkjit, tirkjivet
tírkjit jaan të ngushta,
i pantaloni sono stretti
cambiare, v.tr. ndirronja -va -úar
-arsi ,v.rifl. ndirroham
( - di vestito) stolisinja -a -urë
stolissam -a -ur (RGN)
u ndirróhësha,
mi cambiavo
u u ndirrova
mi cambiai
ure ndirronja shtupí,
io cambio casa
cambio, sf. dirrúarit
camera, sf. (cfr. stanza) kambar -a -es; pl. kambarat
mbetur -i -it (AMK7)
cameriera, sf. + shurbetór -a -es
camicia, sf. kumish -a -es
(camicia da donna!) linjë -a -es
(pieghettata) linjë me gháidhat
(con ricami) linjë me dhektë
camino, sm. (cfr. focolare) vaatr -a -es (AMK)
(mensola interna del camino) parafidh -a -es
camminare, v.intr. shkeli (nja), shkela, shkelu (r)
kaam shkelu kái,
ho camminato tanto
shke!
cammina!
ket shkeli,
devo camminare
të shkelçë nteri cáthurë!
possa – sempre scalzo!
camomila, sf. kamolé, kamoléa, kamolées (ALK)
campagna, sf. dhérat
campagnolo, sm. + jashtáar -i -it
campana, sf. kumbóor -a -es
(bestemmia) të të frífshin kumborin,
che ti possano suonare la -
campanelo, sm. + kumborëzë -a -es
campo, sm. dherat
(campo arato) arghomatë
camposanto, sm. + varrat
canapa, sf. kánav -i -it
candela, sf. diíli, diilíu, diilíut (AMK7)
kjirí, kjiriu, kjiriut
një coopë kjirí
un peco di candela
candeliere, sm. shelkjiróor -i -it (Rd)

candelora, sf. kandighoor -a -es

(vecchio ritornelo ) boora, boora kandighóra
gjith púlat vénjin te bóora…
neve, neve, candelora
tutte le galine vanno sula neve
te kandighóra piékjit rúajin
héghin pësé ngë ket háhehj
mo mish pë gjith múaji e
“kreshmes”
il giorno dela - i vecchi conservavano lo spiedo
perché non si doveva mangiare carne
per tutto il mese dela Quaresima.
canna, sf. kárbuh -gha -ghes
kárbugha ósht e shuurtur,
la - è corta
kárbughat tundughíssen me érin,
le canne si muovono col vento.
cantare, v tr. kindonja -va -úar
imp . kindó!
 canta!
canzone, sf. konk -a -es
kangjel -li -lit;
viérsh -i -it(AMK7 -ALK)
(canto di uccelo) përshlinghëza (Gng. da Rd.)
capace, agg. (esser -) jaam i (e, të) zoti (AMK7)
capanna, sf. (cfr.pagliaio) kalivë -a -esë (RGN)
pl.valive -të
capelo, sm. kripët (AS)
leesh, -i, lesht: leshit
kaam një “figh”leesh i baardhë
ho un - bianco
kaam léshët të bárdha
ho i capeli bianchi
kaam léshët të zeza
ho i capeli neri
kaam një "figh" lesh i zezë e njó i kúkjë,
ho un capelo nero e uno rosso.
(Rohlfs:in Acquaformosa: lesh; një lesh,
un capelo, in polemica con G. Majer che
sosteneva fosse neutro. Radha ancor
prima era del parere di Rohlfs).
capire, v.tr. digonja -va -úar
imp. digó!
capisci!
capocchia, sf. (di spilo e cappeletto dela ghianda) kavokje -a -esë (RGN)
cappelo, sm. (maschile) shapëk -a -es (ALK)
(femminile) kez -a -es (AMK)
cappio, sm. lak -u -ut (AIM)
cappotto, sm. (mantelo) mandiél -i -it
mbiveshur -i -it (AMK7)
mandiél guni,
mantelo di “frandina” lana greca.
capra, sf. dhi, dhía, dhíes
(appelativo veceggiativo per capra) shish, shisha, shishes
kjúmësht dhíe,
latte di –

më purkjén kjúmështi të dhiise míkut tiimë,

mi piace il latte dela capra del mio amico.
kjúmështi dhíe ngë o' të miir
pë diálët pësé i boon doomë
il latte di - non è buono per
i piccoli perché è pesante.
capraio, sm. + dhiáar, dhiári, dhiárit
capretto, sm. kacikji -i -it (Vrb.-ALK)
caprone, sm. (cfr. becco) dash -i -it (AMK)
carabiniere, sm. vashteerë -i -it (Gng.)
vashkjerr ~ feshkeerë (AMK3)
caraffa, sf. kinaat, kinata, kinates
kinata rúan újit të stohët
la caraffa conserva l'acqua fresca.
carbonchio, sm. Kokjë, kokja, kokjes
carbone, sm. (cfr.brace) fingjihë, fingjighi, fingjit
ósht i dhezur një fingjihë vet
è acceso un solo –
dheezë gjithë fingjihjt,
accendi tutto il carbone
carcere, sm.,f. (cfr.prigione) filakjíë -a -es (Gng.)
carciofo, sm. kakoçuh -ghi -ghit
cardare, v.tr. manghanissi(nja) -a -ur
kaamë manghaníssu(r) liit
ho cardato il lino
caricare, v. tr. nkarkonja -va -úar
imp. nkarkó!
(bestemmia
benevola) të te nkarkofshin nkrah!
che te la possano caricare addosso!
carne, sm. mish, mishët, mishëtit
mish líshkët,
carne magra.
míshëtë më purkjén
la carne mi piace
míshët o’ të miir,
la carne è buona.
míshët lópie ngë më purkjén,
la carne di vacca non mi piace.
míshët viçareli ngë më purkjén,
la - di vitelina non mi piace.
o’ mish viçi,
è – di vitelina.
dáshit,
di montone;
derku,
di maiale;
sottë míshëtë jét shuum shtréiht,
oggi la - costa molto"cara".
një heer Puherí háhehj mish lópie,
vétemë kkuur ndenjó të atire gramissehj!
un tempo a Palagorio si mangiava carne di vacca
soltanto quando qualcuna di esse cadeva..
carnevale, sm. kangevaar -i -it
ljidhun (Gng.)
caro, agg. (di affetto) + i (e, të) dashur
 (di preco) i (e, të) shtrhéit
carponi, avv. + me katrh koombë
carro, sm. + kjerrë -a -es
cartilagine, sf. (del’orecchio) diémët e véshët (Gng)
casa, sf. shtupí -a -es
casalinga, sf. nikukjír -a -esë (AMK7)
caso, sm. razët (AMK3)
zonja shtupíeje(AMK7)
cassa, sf. sindukjë, sindukji, sindukjit
(da morto) sepolcro riferito a Gesù. vaar, varra, varres
castagna, sf. kishtenjë -a -es
castagno, sm. koombë kishtenjë
ure diékkë një druu kishtenje,
io brucio un legno di -
castrare, v.tr. drédhinja -a -ur; pl. érdherat
catarro, (v. raffreddore)
catena, sf. xinxurë -a -es (Gng.)
cattivo, agg. i (e, të) liik
i (e, të) bushtrh (Rd.)
një ghajar i liik,
un bambino cattivo
një váiz e lige
una bambina cattiva.
cava, sf (di pietra). parrer -a -es
cavala, sf. pelë -a -es
sm. kaal -i -it
(cavali, in coppia, di vettura) kuéhj
(esser portato a cavalo da una persona ) ngalosh…
cavaletta, sf. karkalecë -i -it
cavare, v.tr. (estrarre) nxiiri, nxura, nxiru(r)
shkuli(nja), shkula, shkulu(r)
shkuul at dhoombë,
cava quel dente;
nxiir kupucët,
togli le scarpe.
cavolo, sm. laakar -ra -es
caveca, sf. (cfr.briglie) freerë -i -it
cavità, sf. (in generale) (gu)voor -a -es
(di un albero) kupe -a -es
liissi ka një kupe,
l'albero ha una cavità.
cece, sm. kjíkjar -i -it
cedro, sm. kjidrë -i -it (Gng)
celibe, sm. (cfr.giovane)
cena, sf. gjarë -i -it...mbrómieje
(AMK7)
cencio, sm. hjiropaarë -i -it (ALK)
ceneracciolo, sm. ghissí -a -es
finjë -i -it (AMK)
cenere, sf. hi, hiu, hiut; pl.hirat
(cenere caldissima mista a braci) fofflë -i -itë
(festività le Ceneri) hirat
cenno, sm. xing
cento, agg. num. card. një kjintë
centro, sm. kjiondrë -i -itë
ceppo, sm. kuzaar -i -it (AMK7)
cera, sf. dilë, dili, dilit (AMK)
kjirí dilihj
candela di cera

cercare, v. tr. kurkonja -va -úar

kurkóje kitijé,
cercalo là;
kurkò,
cerca;
ket kurkoçë,
devi cercare;
të kurkoçë; të kurkofsh,
possa cercare...
aí ket kurkoor,
egli deve cercare
cerchio, sm. rreethë -i -it (AIM; Rd)
cercine, sm. kjumacë -i -it
cerino, sm. shkrepur -i- it (AMK)
cervelo, sm. truu, truttë, truttëtë
një ghájar me truu
("páljëshë" Gng. da Rd.)
un ragaco inteligente.
cervo, sm. dhre, dhréu, dhréut
(volante) diáh, diághi, diághit
cespuglio, sm. dushk -a -es
mukjë -ja -jes
krupeljhj (AMK6)
cesta, sf. zarekjë -e -es (AMK7)
rëz -a -esë (AMK6)
(ovale intrecciata per seccare fichi o altro) kaljië -a -es (AMK5)
shpaaz -e -es
cetra, sf. kjitaarë -a -esë (Rd.)
cetriolo, sm. karkavéz -i -it (AMK5)
che, pron. interr. kjë ; çë ;se
(cong.) sa(t)
chi, pron. rel. dim. kjë, kush, cili
chiacchiera, sf. (parola sconcia) sholjë -je -jesë (AMK3)
mos thúe sholje
non dire -
chiamare, v.tr. hirres, hirrita, hirritu(r)
v.rfl. gjuham kaamë hirritu(r) Kostandininë,
ho chiamato Costantino.
si kjiúhehj,
come ti chiami?
si kjiúhet ajó hoorë?
come si chiama quel paese?
chiaro, agg (chiarito). i (e, të) rigjirúarë
(luminoso) i (e, të) thiél (AMK6;Gl.5)
chiasso, sm. gjialmarí -i -it (Rd.)
trihjimë -i -itë (Gng.)
chiave, sm. kíçë -i -it
(vg.) kjiçë -i -it
ómë kíçin e derës,
dammi la chiave dela porta.
chicco, sm. kokje -a -es
chiedere, v.tr. píanja -ta -a(r)
chierico, sm. akolitë -i -itë (Rd)
(dal greco:Canto dele gesta
d'oltremare di D’Annunzio)
chiesa, sf. kish -a -es
kjish -a -es (v.gen.)
chioccia, sf. kughós -a -es
chiocciola, sf. kumil -i -it (AMK)
chiodo, sm. goozd -a -es
chiudere, v.tr. mbighinja ~mbughinja
mbirta ~mbughirta
birtu(r) ~mbughirtur
mbigh dérin
~ mbughí dérin,
chiudi la porta
mbigh gojin
~ mbughí gojin,
chiudi la bocca.
mbigh siit
~ mbughí siit
chiudi gli occhi
mbirta derin
~ mbughirta derin,
chiusi la porta
kaam mbirtu(r) derin
~kaam mbughirtu(r),
ho chiuso la porta
 dera ósht e mbírtu(r)
~ dera ósht e mbughirtu (r)
la porta è chiusa.
chiunque, pron. indef. rel. sin nxo kush
chiuso, agg. i (e, të) mbirtu(r)
~ mbughirtu(r)
ci, pron. pers. m.,f.pl. di prima pers. na, neve
preposto:nominativo na
genitivo kka neve
dativo neve
preposto:per tutti i casi: na
ciabattino, sm. kupuzaar -i -it (AMK)
ciambela, sf. kulaçë -i -it; pl. kuléçët
ciascuno, agg.indef. nga; nganjó; ndenjó
na kaan dhoon një ghibrë nga njó
ci hanno dato un libro -
cibare, v. tr. tagissinja -a -urë (AMK)
kjandissënja -a -urë (RGN)
kaam kjandissur diálin,
ho cibato il bambino.
cibo, sm. gjaarë -i -itë (AMK3)
cicala, sf. zoxer -i -it (ALK)
cicatrice, sf. lavomë -i -itë (AMK)
ciccioli, sm. shenk -gie -esë (AMK9)
fringjë -t -ivet
(cotiche, piedi ed altro) zingaridh -e -esë
kaamë ngroon fríngjhj,
ho mangiato ciccioli
fríngjit jaanë të miira,
i ciccioli sono buoni;
ure hanja fríngjhj,
io mangio ciccioli
fríngjhj të májume ~ a
ciccioli grassi;

fríngjuh të májum,
cicciolo grasso
cicoria, sf. parakalidh -a -es
cieco, agg. i (e, të) paa-si
i (e, të) verbër (AIM)
cielo, sm. kjíah, -gha, -ghes.
ciglio, sm. vetul -a -es (AMK7)
ciliegia, sf. kjushí, -a, -es
(forma errata da nuova generazione) çushí -a -es
(forma arcaica) kërshii
ciliegio, sm. koombë kjiushije
(forma errata da nuova.generazione) koombë çushie
cima, sf. mali -i -malit
çok -i -malitë
(AMK9 / ALK/Rd.)
cimice, sf. fulëkjimë -a -esë (Gng.)
cingere, v.tr. rrokinja -a -urë (Gng.)
cinghiale, s.m. derr -i -it pl. derra
(oppure) derkë -i, egërh(ALK)
cinque, agg.num. card. peesë
cinquanta, agg.num.card. peesëdhiét
cintura, sf. (parte del corpo, la vita) mes, messi, messit
(bandoliera:termine militare) brezë -a -esë (AMK)
ciò, pron. dimostr. këtà; këtó
ciocco, sm (ceppo). . zángaar -i -it
dru i traashë,
legno grosso
ciottolo, sm. gúrith -i -itë
cipola, sf. kjép, kjépa, kjépes
kjépa vuhet te gjari e te mishët,
(lett.) La cipola si mette nela
minestra e nela carne.
kjépët bóhen te kópështi
e te gúshti i shkúlëmi e pra
i vírimi te kjagha e kámbares te
një shkoop çë víret. Kjépët
bóhen të zíara, të piékura,
të privilúara me krip e me vahj.
Le cipole si coltivano nel'orto e il mese
di giugno vengono raccolte e appese
su pali pendenti dal soffitto.
La cipola va preparata con olio e sale
dopo averla bolita, arrostita o scaldata
(involucro dela cipola) (ALK) fëludh e kjépesë
cipresso, sm. kjiparissë -i -it (Rd)
circondare,v.tr. + ve-mbi-reeth
rriédhinja -va -urë (Rd)
città, sf. (cfr. paese) hoor -a -es
katundë -i -it
pl. ind. katunde
pl. det. katundet
cittadino, sm. + horís -i -it
civetta, sf. gjirigjónë -i -itë
kjiló, kjiloi, kjiloit (AMK6)
cocchiume, sm. goja e butitë
coccio, sm. (di tegola o di piatto) lil -la -les
lozëmi te lílat?
giochiamo ai cocci?
u kkuur ísha i vógël~(i vókkël)
lózia te lilatë,
io quand'ero piccolo
giocavo ai cocci.
ngë vrenja díaghin,
siit më bónjin lila lila...
se guardo il sole gli occhi mi fanno scintile.
cocomero, sm. (cfr. zucca)
cocucolo, sm. (cfr.cima)
coda, sf. + bisht
(figlio di puttana) biir putorie / bishtaar
coditremola, sf. shkundabísht -i -it
cogliere, v.tr. (cfr.raccogliere)
ciglioni, sm. (cfr. testicoli) érdherat; lokjet
(bestemmia) të të zoft një maghanov,
che ti colga una cattiva fortuna.
cognata, sf. kunaat, kunata, kunates
cognato, sm. kunat -i -it
cognome, sm. (Puh. v..nome) nimur -i -it
+ émerë -i -it…e vatres
colabrodo, sm. + shkila-loongu
colare, v. tr. shkilonja -va -úar (AMK5)
(antico significato di correre) riéth,
gocciolare
vúca riéth,
il barile sgocciola
buti riéth,
la botte sgocciola.
colazione, sf. buk-menatie (ShMt.)
u’ ha buk-menatie,
far colazione
colana, sf. hjannakë -a -es
cola, sf. + ngjíturit
colare, sm. + kjfafor -i -it
colina, sf. rahj -i -it
colo, sm. kjiaf -a -es
colmare, v.tr. (nel senso di riempire) piónja, pióta, piót
mbiónja, mbióva, mbiúar
ket mbiónja ~ (piónja)bútin me ver,
debbo colmare di vino la botte.
vúca ósht e piót me újë,
 il barile è colmo d'acqua
colma, agg. i (e, të) piot
colomba, sf. (kal.ant.) paghumb -i -it
colore, sm. ngjirë -i -itë (Rd;Vrb)
colostro, sm. kughostr -a -es
kughostra ósht kjúmshti çë
ngë o’ të miir e e boon dhía kkuur píah.
(lett.) colostro è il latte non buono
e lo dà la capra quando figlia.
colpa, sf. stéssuritë
colpire, v.tr. (cfr. cominciare) zonja, zura, zoonë
zeja,
colpiscilo
mus (mos) ja ze,
non colpirlo
ja kaam zoon,
l'ho colpito;
ja zura,
lo colpii;
colpo, sm. (un pugno) një grusht
(un calcio) një shkéib ~ shkeihjp
ndónduritë (AMK3)
coltelaccio, sm. thiik e madhe
coltelo, sm. thiík -a -es
colto, agg. (che ha cultura) i (e, të) ditur
colui, pron. dim. m. sing. nom. ají, ajó, ató.
gen. e dat. atihjë, asahjë, atihjë.
acc. ató, ató, ató
plur. nom e acc. ató
gen. e dat. atirëve
comandare, v.tr. jappë fialë; urdheronja
(AMK7)
comare, sf. ndrikuh -gha -ghes
combattere, v. intr. luftonja -va -úarë (AMK)
luftonja -va -úarë (AMK3)
come, part. comp. si
bói si múa
(forma corretta) si u’)
fai come me.
si ají,
come lui;
si ajó,
come lei
si?
come?
si do ti,
come vuoi tu.
cominciare, v. tr. (n. gener.) zonja
(forma corretta) ze
zura
zoonë
(nuova gener.) zonja e shkeli
(forma corretta) ze e u niis
cominciare a camminare
ze figh ntene,
comincia a dire di nuovo.
mus ze ntene figh,
non ritornare sulo stesso argomento.
compagnia, sf. (società) shokjería
compagno, sm. + shok -u -ut pl. shokera(AMK)
comparatico, sm. krushkía ~ kushkía (AMK.)
compare, sm. (cfr.padrino) ((Puh. consuocero:RGN) krushk -u -ut pl.krushkjit
compassione, sf. lipisí, lipisíi, lipisíit
(AMK6-Gl. 5)
compatto, agg . (nel senso di intero) i (e, të) toorë
compiere, v.tr. (cfr. finire)
completo, agg. (nel senso di pieno) i (e, të) piot

comprare, v.tr. biénja -ta -ur

bié!,
compra!
të biéç,
possa comprare.
compressa, sf. (cfr.focaccina) e shtipurë -a -es
compresso, agg. i (e, të) shtipurë -i -it
comprimere, v.tr. ndondi(nja) -da -du(r)
(nel senso di sazio) i ndondur, i citur
comunicarsi, v. tr. e rfl. kunkonja -va -úarë;
kungoham -a -úarë
comunione, f.(eccl.) kungim -i -itë (AMK)
con, prep. propria (con accusativo) me
conca, s.f. + lakez -a -es
conciapele, sm. + likuraar -I -it
concimare, v.tr. + ù koprisënja -a -ur
concime, sm. fekopré -a -esë (AMK)
concludere,v.tr. (v.finire)
condire,v.tr. (v.preparare) + dirtonja me kundimin
condurre,v.tr. (cfr.portare) kjéghi(nja) kjérta kjértu(r)
kjeghi(nja), prora, prun
confessare,v.tr. (cfr. comunicare) kusmalissinja -a -ur (AMK)
-arsi ,v.rfl. kusmalissemë -a -ur
 (comunicare,ricevere l'ostia) kungonja -va -úarë
kungoham -a -arë
shkomalissu edhé kungohu,
confessati e ricevi l'ostia. (v. Rd.) (ShMtr)
confetto,sm. kujóndrë -a -es
conficcare,v. tr. nguli(nja) -a -ur(r)
(bestemmia) të të ngulshin një thiikk te barku!
che ti possano conficcare un coltelo nela pancia!
confine, sm. (cfr. siepe)
confusione, sf. nkaterrimë -i -itë (AMK6-Gl.5)
congresso, sm. + mbilodhurë -i -itë
coniglio, sm. këshiljë -i -itë Gng.da Rd.)
coniugare, v.tr. (cfr. torcere) drédhinja -a -urë (Gng. da
Rd)
connettere, v.tr. lídhinja -a -urë
conocchia, sf. (cfr.rocca)
conoscere, v.tr. njoh -ha -ur
-rsi ,v.rfl. njham -a -ur
njíhu!
conosci te stesso;
njíhëshum,
ci conoscevamo.
conservare,
conservare, v.tr. rúanja -rúata -rúa(r)
(custodire) ruanja delet,
custodisco le pecore.
(mettere da parte) viónja, vióva, viúa(r)
consolare, v. tr.
-arsi,v.rfl. drosisem; u u drosissa; urë (AS)
consolidare, v.tr .(metter radici) ve renjë
consuetudine, sf. zakoonë -i -itë
consumare, v.tr. grissinja -a -ur
ke grissu gjith újit, naní te ku piinë?
hai consumato tutta l'acqua, ora dove bevi?
contadina, sf. jashtaar; -e; -es
contadino, sf. jashtaar -i -it
shataar -i -itë (AMK7)
contante, agg. (nele mani) (forma errata ng..) te "doratë"
(forma corretta.vg.) te dúartë
të shkokjura,
denaro liquido.
contare, v.tr. rim(b)ironja -va -úar
contrario, agg. i (e, të) kundrelem (Rd.)
contro, prep.impropria kundrë; prei (ALK)
convalescente,agg (nel senso di meglio) i (e, të) lárëçë (AMK3)
-si vete me shëndet?
-Jam i lárëçë! (AMK3)
 - Come stai con la salute?
- Sto meglio!
convenire, v.intr. hjee
ajó kupile i ka hje,
quela ragaca gli sta bene.
ajó kupile i kish hje,
quela ragaca gli stava bene.
më ka hje,
mi conviene
ngë më ka hje,
non mi è convenuto.
conversare, v.intr. ljighirónja -va -a
(Gng.da Rd)
(nel senso di raccontare da RGN e Ang.) rigjironja -va -úar
convertire, v.tr .(cfr.cambiare e voltare)
convitare, v.tr. ftonja -va -úarë (ALK)
coperativa, sf. + bashkim -i -itë
coperchio, sm. + pështroorë -i -itë
coperta, sf. karpitë -a -es (AMK)
(coperta fatta con stracci o lana greca) ndromidh -dhi -it (Ang.)
coppia, sf. pendë -i -it (vg.)
(ng.) kukkjë -a -es
sa kukkjë karvele ke boon?
quante coppie di pane hai fatto?
një pend kjée
una coppia di buoi
coprire, v. tr. mbilonja -va -úa(r)
mbilò kríet,
copri la testa
pishtrhó tiganin,
copri il tegame
pishtrhó póçen,
copri la pignatta
pishtrhó shtrhatin,
copri il letto
pishtrhóje,
coprilo
kemi pishtrhúa shtrhatin,
abbiamo coperto il letto
coraggio, sm. (nel senso di non aver paura) mus trombu
(che ha cuore) ka zomar
corbecola, sf. (cfr.sorbo) (mora, fragola) maraz -a -es; pl.marez, -at
márazat gjéhen te mali e jaan
të kúkje e kókje kókje.Várazat
gjéhen te lisi e dúken dárdha të
vógëla e kkuur jaan të miira
bóhen të zéeza.
I corbecoli si trovano in montagna
e sono di colore rosso e butterati.I
sorbi crescono su una pianta
arborea e sembrano dele piccole pere
che tendono a diventare nere
e sono molto gustose.
corda, sf. (fatta con stracci) téjë téji tejitë
(fatta con peli di capra) trikkuz -a -es
lithaarë -i -itë (AMK3)
corno, sm. (sing.) bri
briri ~ briu
(più frequente) briut
(plur.) brira (brinja) (AMK)
brirat (brinjat)
briravet (brínjavet) “
(escl. Puh.) bríu!
corno!
një dhi grule
capra senza corna.
corona, sf. kuror -a -es
Krishtit i kaan voon një
kuror gjómbie sipprhë kríet.
A Gesù gli hanno deposto una
corona di spine sula testa.
Një kuror dhávinie
una corona di aloro.
corpetto, sm. (cfr.giubetto,panciotto) djipun -i -it
corpo,sm. kurm -i -it
kurmi i burrit
il corpo del’uomo
kurmi i lisitë
il tronco del’albero.
corredo, sm. (cfr. biancheria) luver -a -es
paja -e -es
(dim.) luverezit / pajezít
(altri beni, dote in genere Rd.RGN.)
correggia, sf. (cfr.cinghia) bres -i -it
correre,v.intr. (cfr.fuggire) jiki(nja) -a -ur
(imp.) jik!)
corrodere, v.tr. (cfr. rodere, consumare)
corrucciare, v.tr. (cfr. crucciare)
corsa, sf. të jikurit
corte, sf. kurt -ia -ies
cortile, sm.. vajë vaji vajit
corto, agg. i (e, të) shkurtur
diit e gjat o e shkurtur,
giornata lunga o corta
hu i.shkurtur,
palo corto
diit të shkúrtura,
giornate corte
ditët jaan të shkúrtura,
le giornate sono corte.
corvo, sm. corvë -i -itë
cosa, sf. shurbé -u -ut;
asía (AMK7)
(cosa inservibile) gjá ljaposh (AMK3)
(tutte le cose ) gjithësei) RGN.
coscia, sf. kofshë -a -es;
pl. -e -et
pl. -shaltë (TrF.)
così, avv. kështu;
kështù si,
così come.
pëkëtá,
cosicchè, per questo
costa, sf. (del mare) zaal -i -it
costantino, sm. Kostandin -i -it
costare, v.intr. jésë(nja) -jita -jitu(r)
(nel senso di valere) viénja
sa jiét?
quanto costa?
sa ka jitu(r)?
quanto è costato?
kusheddí sa jiét ket jiés shuum!
chissà quanto costa.deve co stare molto!
costì, avv.di luogo. të atí
còte, sf. (pietra per affilare) guur -i -it.
cotenna, sf. likur-derku
cotone, sm. pumbaak -u -ut
cotto, agg. i (e, të) ziár ; piéku(r)
privilonja -va -úar
(scottarsi con acqua bolente
oppure mettere verdura
o altro in acqua bolente)
covare, v.tr. + kughossënja -a -urë
covo, s.m. fuluun -i -it
covone, s.m. dhamat -i -it
(più covoni o spighe sparsi qua e là sul terreno) kavajun -i -it
(più covoni messi insieme nel'aia a forma di cono) kakaroz -i -it
(pelicola che avvolge il chicco di grano) júshk -a -es
cravatta, s.f. lakk -u -ut
credere, v.tr. (aver fiducia) bess
kaamë bess,
ho fiducia.
u besonja -va -úar ~ bess
(AMK7)
crepare, v.intr. zovissënja -a -urë (AMK2)
crepatura, sf. i (e,të) loonë
crepuscolo, sm. adjimë -i -it (Gng.)
crescere, v.intr. rrinja -ta -urë (AMK7)
rritam -ta -urë (RGN)
cresciuto, agg. i (e, të) rritur (AMK7)
rritam -a -urë (RGN)
cresta, sf. (del galo) çendra (Csl)
ljáfskë (Gng. da Rd)
creta, sf . (cfr.argila) boot -a -es
(creta bianca senza acqua) griin -a -es (AMK3)
criniera, sf. trinjë -a -es (RGN)
cristiano, sm. krishteer -i -it
Cristo, sm. Krisht -i -it
criticare, v.tr. (critica negativa) dhinonja -va -úar
crivelare, v.tr. (cfr.vagliare)
crivelo, sm. (da grano) shoosh -i -it
(per la farina) sit -a -es
croce, sf. krikjë -i -it
bonja krikjin,
fare il segno dela croce
crolare, v.intr. (cfr.cadere) binja
bita (ng.)
ra (vg.)
bitu(r) (ng.)
rar (vg.)
vre mus bíe,
attento chissà cadi.
crucciarsi, v.rfl. muriham
crucciato, agg. i (e, të) murihur
cruna, sf. guvoor -a -es e gjihjporës
bith -a -es…e gjihjporës
bith gjihjporie,
- del'ago.
crusca, sf. kruund -a -es
cruschelo, sm. pupil -a -es (TrF)
cucchiaio, sm . (cfr.mestolo) lug -a -es
cucinare, v.tr. (cfr. bolire) zíanja -ta zíar
piék, pióka, piéku(r)
çë ke zía(r)?
che cosa hai cucinato?
ke zía(r)?
hai cucinato?
çë jé kjë zíanë?
che cosa stai cucinando?
cucire, v. tr. kjépi(nja) -a -ur
kaamë kjépu(r) një paar tírkjë,
ho cucito un paio di pantaloni.
cuculo, sm gurguljé -e -esë (RGN)
cugina, sf. kushirire -a -es
cugino, sm. kushirirë -i -it
cula, sf. ninugh -a -es
diepë -i -itë (AMK3)
culare,v. tr. ninughissi(nja) -a -urë
culo, sm. (deretano) biith -a -es
cuocere,v.tr. zíanja -ta -ar
piék, pióka, piéku(r)
cuoio, sm. (cfr.pele) likuur -a -es
licur kjénkjië ~kjénkjhj;- dhíe; -lópie; -délie; -kúçëku;
-viçi; -ghariúri ~ ghadhiúri
(rispettivamente):pele di capretto, capra, vacca, pecora, cane,
torelo, asino.
cuore, sm. zomar -a -es
cura, sf. volandí -a -esë (Gng. da Rd.)
cuscino, sm. ndaan-kríet (AMK7)
custode, sm. ruetaar -i -it(AMK)
custodire, v.tr. (nel senso di riguardare, conservare) rúanja, rúa, rúar
arsi,v.rfl. rúham -a -u(r)
ruhu!
conservati, riguardati!
rúanja delet,
custodisco le pecore.
cute, sf. (cfr.pele)
cutrettola, sf. (cfr. coditremola)

D
da, prep.propr. kka (lat.ab); te; affër (AMK7)
kka atié,
da lí
i (e, të) vetem,
da solo-a
kaamë já kka Puheríu njér kutroonë,
sono venuto da Palagorio fino a Crotone.
u’ vìnja te jú
vengo ~ a voi
danaro, sm. turres -i -it pl. turressët
dannare, v.tr. dhinonja -va -úar
danno,sm. dom -i -it
ke boon dom,
hai fatto danno.
danza, sf. karxíarit
lúarit (AMK6)
dappertutto, avv. te gjith vendet; gjith paaru.
dapprima, avv. mo paar
dare, v.tr. jap ~ japënja; dha; dhoon
-arsi,v.rifl. jípamë ~ jipem
mund jérë,
può darsi; forse.
jip!
dai!
jípia!
daglielo! che tu possa dare pane.
davanti, avv. kka hjpara
davvero, avv. përtétinet
dea, sf. (cfr. ninfa) zarë -a -esë (Gng.)
debito, sm. dhitir -i -it
kaamë një dhitír,
ho un debito
kaamë dhitire,
ho debiti
dhitirt jan të liga,
i debiti sono cattivi.
kaamë çëddò dhitire,
ho alcuni debiti
debole, agg. i (e, të) pafukji (AMK7)
deboleca, sf. (cfr.crisi) simundimë -i -it (AMK6.Gl.5)
decurtare, v.tr. (cfr. tagliare) prees, prita. preer
dedica, sf. naforisën (Dr.)

defecare, v. intr. dhiéssi(nja) -a -urë

 ka dhiétu ~ (dhiéssur) pula
e ka loonë ndidheza glássin.
ha - la galina e ha lasciato
per terra l'escremento.
deforme, agg. i (e, të) shtrhombur
del (dela, dei, dele) prep.art. kka, e, i, të
demetrio, sm. Dhimitrë -i -itë
democratico, agg. i (e , të) dhemokratik
demolire, v.tr. (cfr.guastare) shkatarronja -va -úar
dentatura, sf. (i denti) dhombët
(i molari) dhombaghët
dente, sm. dhoobë -i -it
jésdrith ~ jesarith (AMK2)
kaamë shkulu një thoombë,
ho estirpato un dente.
kaamë shkulu një dhombagh,
ho estirpato un molare.
dentro, avv. mbronda; te.
bronda kupuzës / te kupuca
dentro la scarpa.
denunciare, v.tr. ngalessi(nja) -a -ur
denutrito, agg (deperito) harósurë -i -itë (Gng.)
deserto, sm. skretíra (Gng.)
desiderare, v.tr. (cfr.volere) dúa, dásha, dáshur
desiderio, sm. maahë -i -it
(esclamazione) të vinjin maghe!
ti vengono voglie!
destino, sm. shoort -ia -ies
destra, sf. (mano) door të (e)mbaarë
door e miir; diáth (Rd.)
detenuto, agg. i (e, të) dhilur
deturpare, v.tr. ka shaanë (AMK6)
di, prep. kka, i, të, e,
i tia, të atía,
di lui
e saja,
di lei
i júajë
di voi
kka andehj; kkandé
di là;
mo shuumë,
di più
diarrea, sf. cigh -i -itë (RGN)
diavolo, sm. (cfr. drago) diáh, diághi, diághit.
shkeer, -a, -es.
ke paar shkerat?.~ ke paar diáizitë?
 hai visto i diavoli
dicembre, sm. shini-ndrée -u -ut (RGN)
diciotto, agg.num.card. tet-mbi-dhiét
dieci, agg.num.card. dhiét
dietro, avv.di luogo prapa
prapa derës,
- la porta.
prapa shtupís,
- la casa.
difendere, v.tr. (cfr. tenere) mbanja -ta -tur ...piés
differente, agg. i (e, të) ndrishurë (AMK6.Gl5)
differenza, sf. ndrishimë -i -itë (AMK6.Gl5)
difficile, agg. (cfr.grosso) i (e, të) trashë
digiunare, v.intr. rrinja -ta -ur...éssuh
(digiuno religioso) gjironja -a -úa(r)
digiuno, agg. i (e, të) éssuh
digiuno, sm. éssuh -ghi -ghit
(religioso) gjirimë -i -it
rrimi éssuh pësé bomi gjirimin
rimaniamo senza mangiare
perchè facciamo il digiuno
dimenticare ,v.tr. harronja -va -úar
-arsi,v.rifl. harroham -va -úar
harrò!
dimentica!
të harrofsh,
possa dimenticare
dinanzi, prep. (cfr.davanti) kka hjpaara
Dio, s.m. Ni-zottë (AMK7)
Perendí -u -ut
dipingere, v.tr. (nel senso di tinteggiare
di bianco i muri di casa.) líanja -ta -ia(r)
dipinto, agg. i (e, të) lía(r)
dire, v.tr. (ng) thonja ~ thoomë,
(vg.) tha, thoonë.
thúe, dí; thúajë, digli; thúaja, diglielo
diritto, agg. i (e, të) dréikjë (AMK7)
discendere, v. intr. zdripinja (AMK6)
discesa, sf. (in -) (vado giù) posht (AMK7)
vete hjimbësë (AMK5)
discolo, sm. sírkjuh -ghi -itë (RGN)
disgiungere, v.tr. (dividere) ndanja, ndáita, ndaarë
i ka ndaar,
li ha divisi
ndaji
dividili
disgrazia, sf. zdirrassë -i -itë
disgustare, v. tr.
-arsi,v.rifl. shkjéha(m), u u shkja, shkja(r)
disonesto, agg.. i (e, të) pa-ndeerë
disonorare ,v. tr. nxiér ndérin
dispari, agg. (soldi-) të shkókjura(t)
dispiacere, v. intr. heimonja -va -úar (v.g.)
(mi - ) më duket kéi (n.g.)
disseccato, agg. (cfr.duro) i (e, të) thájëtur
i (e, të) sterpúarë (Arg.)
dhe i tháitur
terreno secco
fikji të thaata
fichi secchi
pa-újë
senza acqua
dissipare, v.tr. (cfr.spargere,disperdere) shpríshi(nja) -a -ur
dissodare, v.tr. rimonja -va -úar
distante, agg. (cfr.lontano) i (e, të) laark
distruggere,v.tr. (cfr.guastare) skatarronja -va -úar
shkatarrò!
distruggi!
dito, sm. gisht -i -it
diverso, agg. i (e, të) ndrishurë (AMKK6.Gl.5)
dividere, v.tr. ndanja -ta -aarë
ndai! dividi!
diviso ,agg. i (e, të) ndaarë
dolce, agg. i (e, të) tomplh
dolere, v.intr. ( mi -) dhímbamë, u u dhimba , -ur
më dhemp komba
mi duole il piede
dolore, sm. hejimë -i -itë
domanda,sf. piétur -i -itë (AMK)
domandare,v.tr. (regge il dativo) píanja -ta -a(r)
u kaam pía Andjughines
ho chiesto ad Angiolina.
domani, avv. menat ~ nésser
nessirmenat
domattina
di dittë prapa
due giorni fa
nessimbroma
domani sera
déi,
dopodomani
paradéi,
domani l’altro
domenica, sf. e díal / të díalin,
 e díala, e diales
domestico, sm. shurbetoor -i -it
domicilio, sm. mbáturit
dondolare, v.tr. ninughissinja -a -ur
donna, sf. (cfr. femmina) gra, graja, grajes
(padrona di casa; Gng.) nikokjírë -e -esë
(per animali) femur -a -es
O’ leer një femur, një vaizë
è nata una femmina; una bambina
ka boonë një fémur; një vaizë
ha dato ala luce una femmina, una bambina
gra e lig ~ e likk,
donna cattiva;
donnaccia putoor -a -es,
dono, sm. dhurtel -i -it (Rd)
dopo, avv. pra
pas
pra vinja
dopo vengo
pas-mezdites
dopo pranzo;
dormire, v intr. fionja -ta -u(r)
(imp.) fiò!
dormi!
mus fió
non dormire;
dote, sf. pája e thitë (R.Gng. e RGN)
dotto, agg. i (e, të) ditur
dottore, sm. + jatró, jatrói, jatróit
dove, avv. te ku
te ku vete?
dove vai?
dovunque, avv. te gjith ánat; gjithëparu
drago, sm. drek -u -ut
due, agg.num.card. di
dunque, cong.coord. poka
duro, agg. i (e, të) thaatë
i (e, të) ngurut (AMK7)

è, v.essere, (cfr. essere) ósht

e, cong. e; adhé(AMK7)
ebbène,cong. miirë
ebreo, sm. judhé -u -ut
eccedente, agg. mo shuumë
eccedenza, sf. mo shuumëtë
eccedere, v.tr. bónja mo shuumë
Ecce-Homo, sm. She burri
eccelente, agg.. i (e, të) shuumë miirë
eccelso, agg. + i (e, të) hipur
eccetera, sm.indec. etijétrëtë
eccetto, prep. (senza) pa
ecco, avv. she
eccòme, avv. e si gjò!
eclissare, v. tr.
-arsi ,v.rifl. u ngrizarem
u u ngrizúa
ngrizúarë
eclisse, sm. grizárturitë ~ ngrizúarit
ecumenico, agg. + i (e, të) jétës
eczema, sm. úrth -i -itë (Gng.)
ed, cong. e, edhé.
edicola, sf. (sacra) kobuh -gha -es
koniz -a -esë
educare, v.tr. (cfr.imparare,insegnare) mbissonja -va -úar
educato, agg. i (e, të) mbissúar
educatore, sm. minjéshtrh -i -it
egli, pron.pers. aí ~ aji; pl. atá
eguale, agg. (cfr.uguale) si aí ~ si ají
eh, inter. sii?!
Ehi! inter. (ei tu!) oi ti!
elce, sm. (cfr. leccio) ghitern -i -it
eleggere, v.tr. (cfr.chiamare) hirres -ta -u(r)
elemosina, sf. sevapë -i -itë (Gng.)
elemosinare, v.intr. vete, vata -ur …ppë copa
eletto, agg. i (e, të) hirritur ~ sirritur
ela, pron.pers.f. aiò ~ ajò; pl. ató
emotivo, agg. i (e, të) turpuruar
entrare, v.intr. hinja -ta -ur
hínja mbroonda
io entro a casa
hir mbroonda
entra a casa
kettë hínja mbroonda
devo entrare a casa

të hifsh mbroonda
che tu possa entrare a casa
 kute hitur
entrando
epidemía,sf. + ngjíturit
epidemico,agg. kjë ngjitet
epifania,sf. kapizímë -i -it (RGN)
erba, sf. baar, bari -it
(erbe non specificate) barara,
(erba del cane) (Brl) baarëkjéni, e top.(AMK9)
erica, sf. ríkji, ríkja, ríkjes; pl. ríkjet
ermafrodito, agg. i (e, të) gjimës-graa
erpete, sm. ngukji, ngunjia, ngunjes
erpice, sm. krohar -i -it
esca, sf. íshk -a -es
escremento, sm. (umano) mut -ti -it
(di bestie) (dei poli RGN) glaas -i -it
pathëljihë (AMK3)
esercito, sm. ústerë -u -ut (Rd.)
esportare, v.tr. (portar fuori) kjéghi(nja) -ta -ur…priáshta
esposizione, sf. + stúarit
esposto, agg. + i (e, të) stúar
espulso, agg. i (e, të) ngudhirtur (ALK)
essa, pron.pers. aió ~ ajó pl. atá
essere, v.intr. u jam, kjeva, kjon
ti jé kjeve
ai o’ kjev
na jemi kjejum; kjémë
jù jeni kjejit
atà jan kj(ij)en
të jeç i pugaat
che tu sia ricco
kettë jem mbroonda te mezëdíta,
dovrò essere a casa a mecogiorno.
essere, sm. (esistere, esistenza, vita) gjógh -gha -ghes
essi, pron.pers. atá; ató
esse, pron.pers. ató
essi, “ atá
esso, “ aí ~ ají
estate, sf. ver -a -es (AMK)
veera e diitë (AMK7)
estirpare, v.tr. shkúli(nja) -a -ur
estremità, sf. ngonjë -a -es (AMK)
estero, agg. i (e, të) húahj (AMK7)
estero, sm. të húahj (AMK7)
età, sf. (gli anni) viétëtë
eterno, agg. (che non muore) kjë ~ çë ngë des
evitare, v.tr. (cfr. alontanare) shkanxonja -va -uar
reshti(nja) (AMK9)
 (cfr. alontanare) shkaptonja
shkanxoje
evitala / o
kettë e shkanxoçë
devi evitarla
të të shkanxofshin
che ti evi tino

fabbrica, v.tr. + stísinja -a -ur

fabbro, sm. hekurar -i -it (AMK)
faccia, sf. fákje -a -es
ke një fákje e thaat
hai una faccia tosta
aji buur boon di fákje
quel'uomo fa due faccie
facile, agg. i (e, të) lee (AMK6; Gl.5)
facoltativo, agg. (se vuoi) si ~ nge do
facoltoso, agg. (cfr.ricco)
falce, sf. drapur -i -it
kucuneljhë -i -itë (AMK3)
(modo di dire) ka një drapur!
(fig.) le dice grosse!
falciare, v tr. kúa(r)nja, korra, kúa(r) ~ koor
falciatura, sf. të korvet
falso, agg. (senza verità) i pa ertet
fame, sf u’ ~ úja
kaam u, ho fame
famiglia, sf gjáku, vatra (AMK7)
famoso, agg. (conosciuto) i (e, të) njóhur
fanciula, sf. váiz -a -es
fanciulo, sm. diálh -i -it
një diálh
un –
di diálara
due -
fanfarone, agg.. roonguun -i -it
fanghiglia, sf. ppiil, ppila, ppiles
 báita ~ bahjëtë -ta -të
fango, sm. boot -a -es7
fangoso, agg. i (e, të) ppiluz
fantasma, sm. shpird -i -it
fare, v.tr. bonja, bora, bon
bói nxitu!
fai presto!
ka bon nxitu
ha fatto presto
bora likk
feci male.
bora miir
feci bene
kettë boç miir
devi fare bene
të bofsh(ti)nteri miir,
che tu possa fare sempre bene.
farfala, sf. papajíl -a -es
kukurdí -a -es (RGN)
flëturë -a -esë (Gng.)
farina, sf. míah, míahëtë, míahëtët
(fior di - ) paghëm -a -es
( - di seconda setacciata) pupilë -a -es
míahëtë o’ të baardh,
la farina è bianca.
buuk míahi,
pane di farina
fariseo, sm. farisé -éu -utë
fascia, sf. (per bambini) farkjéjë -a -es
fasciare, v.tr. mparkjossi -va -u(r)
mparkjó ató diálh
fascia quel bambino.
kettë mparkjóç
devi fasciare
mparkjóje
fascialo
të të mparkjófshin kríetë
che ti possano - la testa
kute mparkjóssu(r)
fasciando
fascina, sf. (di legna secca, minuta da bruciare) shkarpa, shkarpat
fastidio, sm. heimúarit
fastidire, v.tr. heimonja -va -úar
ke já të më heimóçë? Ec fantetónd!
sei venuto ad infastidirmi? Vai per i fatti tuoi!
sot ke já e më ke heimúa,
leem të veer, múa, ec fantetónd!
 oggi sei venuto ad infastidirmi,
lasciami stare, vai per i fatti tuoi!
fato, sm. ( cfr. destino) faan -i -itë
fava, sf. baath -a -es
ke ngroon baath?
hai mangiato fave?
né, kaam ngroon baath pa krie, baath të çara…
si ho mangiato fave trite
favo, sm. krohar -i -it
favola, sf. purragh -e -es
facoletto, sm. shkamandil -i -it
me jéppë një shkamandil?
me lo dai un -
e ke shkamandilin?
ce l'hai il - ?
sa shkamandile!
quanti facoletti!
shkamandili ósht i kukjë
il – è rosso.
febbraio, sm. frevaar -i -it
febbre, sf. éth, éthia, éthies (AMK7)
fede, sf. (cfr.nipote) (m)bees, (m)bessa, (m)beses
fedele, agg. i (e, të) me (m)bees
fegato, sm. murshí e zeez
(AMK9)(RGN)
felce, sf. fíar -i -iit
felice, agg. i (e, të) lum -i -it
femmina, sf. graa, graja, grajes
ghrúa, ghrúe, ghrúes(AMK)
(per animali) fémur -a -es
femminile ,agg. + i (e, të) femuroor
ferire, v.tr. lavossinja -a -ur (ALK)
ferita, sf. lavoomë -i -itë (ALK)
ghrevor (AMK7)
fermare, v.tr. kjindronja -va -úar
kjindró,
fermati
fermata, sf. + kjindrúarit
fermentare, v.intr. (nel senso di bolire) zíanja -ta -arë
musti zían,
il mosto fermenta,
(cfr.alzarsi)
(cfr.lievitare)
fermo, agg. i (e, të) kjindrúarë
ferrare, v.tr. (mettere i ferri) vonja hekurat
ferrato, agg. (con ferro) i (e, të) me hekur
ferreo, agg. i (e, të) si hekur
ferro, sm. hekur -i -it
hékur kali,
ferro di cavalo
hékur gariúri
ferro di asino
(ferro di cavalo da Gng.) petikua, petikoi, petikoit; pl. petikonjit
ferrovia, sf. (via ferrata) udh hékuri
fertile, agg. (ricco di frutta da Gng.) karpobugattë
festa, sf. kromët -a -es(AMK2-6)
fetente, agg. i (e, të) shkjarë
fetido, agg. i (e, të) kjéjëbur
fetore, sm. vroomë -i -itë (AMK3)
fetta, sf. theel -a -es
një theel buk,
una - di pane.
fettuccia, sf. (cfr.nastro) fluturakë -u -ut (AMK.ant.)
fiaba, sf. purrah -gha -ghes
fiacco, agg. (cfr.stanco)
fiaccola, sf. dhedhë -a -es
fiamma, sf. flakë -a -esë (Gng.)
fiammifero, sm. shkrehër -i -it (AMK7)
fiato, sm. frimë -i -itë (Gng.)
ficcare, v.tr. ngúli(nja), ngula, ngulu(r)
fico, sm. fikk -u -ut
kaam ngroon një fikk,
ho mangiato un -
kaam ngroon fíkji,
ho mangiato fichi
kaam ngroon fíkjit,
ho mangiato i fichi
koombë fikjë~fiku,
pianta di -
(fiorone di fico) bot -a -es
fidanzarsi, v.rifl. (farsi sposo) boham dhondar
(farsi sposa) boham nusse
fidanzata, sf. nus -a -es
fidanzato, sm. dhondar -i -it
fidato, agg. (con fede) + i (e, të) me bees
fiducia, sf. bees -a -es
kaam bees, ho - (DpgP)
fiele, sm. feh -ghi -ghit
fieno, sm. fen -i -it
sanúa, sanói, sanóit (AMK3)
figliare, v.tr (detto per animali). píel, piéla, piélu(r)
ka piél déla e ka boon një kjénkjë,
ha figliato la pecora e ha fatto un agnelo
figlia, sf. bijë, bija, bijes
figliata, sf. + të piélurit
figlio, sm. biir, biri, birit
filare, v.tr. tiri ~ teri(nja), tera, tíar
filato, sm. të tíeritë
filatoio, sm. (cfr.fuso) bosht -i -it
filatura, sf. të tíeritë
filo, sm. pee(një), péu, péutë /
pee, peenji, peenjit; pl. peri
finalmente, avv. + ppë të sóssurit
finchè, cong. njér çë ~ kjë
fine, agg. (cfr.sottile) i (e, të) hoogh
fine, sm. sóssuritë
finestra, sf. dritezoor -a -es (AMK7)
finire, v.tr. (compiere) sóssi (nja -a -u(r)
sosse!
finiscila!
finito, agg. i (e, të) sossur
fino, prep. (sino) njér
fino, agg. (fine,sottile) i (e, të) hooghë
finocchio, sm. murahj -i -itë
finora, avv. njer nani
fintantochè, cong. njér çë ~ kjë
fiocco, sm.
(fiocco di neve) fiét bórie
fiore, sm. lulë ~ e –a -es
fiorire, v.intr. (cfr. gettare) shtinja, shtura, shtun
+ lulíssinja
fiorone, sm. (di fico) bot -a -es
fiume, sm. purró, purroi, purroit
lum, lumi, lumit
flaccido, agg. i (e, të) ljappë (Gng.)
focaccia, sm. (-ina) karveluçë -e -es
shtipur -i -it
(focaccia con ciccioli) bukëvale (AMK9)
focolare, sm. vatrë, vatra, vatres;
pl. vatre(AMK)
focoso, agg. (con fuoco) me ziárhë
foglia, sf . fiét, fiéta, fiétes
foglio, sm. fiét -a -es
foletto, sm. ghaghurél -i -it
(v.Etn. op.del'A.)
fondare, v.tr. stissi(nja), stista ~ -sa, stitur
~ -sur (AMK-Gl.5)
fondente ppr. çë jósset
fondere, v.tr. jóssi(nja) -a -ur
(-ersi ) v. rifl. jóssam,u u jóssa, jóssur
 dérdhi(nja) -a -ur (Lr.)
fondo, sf. bith -a -es
thelb -i -it (Gng.)
fontana, sf. kronjë -a -esë (AMK;Gl5)
forbici, sf grishoor -a -es pl.. grishorët
forca, sf. dhikrián -i -it
(v.Etn. op.del'A.)
forchetta, sf grep -i -it (AMK7)

forfora, sf. floth -a -es (Gng.)

(crosta nela testa dei neonati) zbúkuza
formaggio, sm. (cfr. grattare, grattugiare) diáthët -i -it
déja nçikk diáth,
vorrei un po' di –

diáthët më purkjén,
il - mi piace
o’ diáth délie,
è - pecorino
o’ diáth lópie,
è - di vacca (v. etn. op.del'Aut.)
formica, sf. milingonjë -a -es (RGN)
forno, sm. furh -i -it
forse, avv. mundë jérë ~ boot jérë
forte, agg. i (e, të) fukjissem (AMK7)
forteca, sf. burg -u -ut (AMK7)
fortuna, sf. (si usa solo in senso negativo) shoortë, shortie, shorties
biaré ~ biraré çë magha shortë çë ke passur!
figliuola che cattiva fortuna nera che hai avuto!
(in senso positivo) fan -i -it; pl. -e
fortunato, agg. i (e, të) fánem (AMK)
forza, sf. fukji -a -es (AMK7)
fossa, sf. ghroopë -a -es
~ groopë -a -esë
fotografia, sf. kóniz -a -es
fracassare, v.tr. (fare a peci) bonja, copa, copa
fracido, agg. i (e, të) kájibëtë
fragile, agg, (che si rompe) çë ~ kjë çahet
fragola, sf. framoz -a -es
dréthez -a -es (AMK3)
frantoio, sm. trappit -i -it
frassino, sm. vrínkjë -i -itë
frate, sm. kalojar -i -it (AMK)
fratelastro, sm. (di mamma) vugha mómie
(di papà) vughá tátie
fratelo, sm. vugha -u -ut
jim vughá,
 mio -
i vugháu të atía,
suo -
jit vughá,
tuo –
vugháu ióni, ~ joni
nostro -
vugháu júahj,
vostro -
vugháu i tire ~ të atirve,
loro -
fraterno, agg. (come fratelo) si vughà
(come frateli) si vughezara
frattanto ,avv. (in questo tempo) te ki mott
(in quest'ora) te kió heerë
(in quel'ora) te ajó heerë
freddo, agg. i ( e, të) stohëtë
i (e, të) ngri ~ ngrirë (RGN)
boon titim ~ boon ngri
fa freddo
fregare, v.tr. (cfr.strofinare) furkonja -a -úa(r)
fregola, sf. (dela vacca) mah, maghi, maghi
(dela scrofa) suva
(del'asino) foja
fremere, v.intr .(cfr.tremare) dridham, u u dridha, dridhur
friggere, v.tr. diganissi(nja, -a, -ur
frittela, sf. pétuh, pétugha, pétughes
(modo di dire: senza darle importanza) e ke loon si nj pétuh,
l’ hai lasciata come una -
fritto, agg. i (e,të) diganissur
frole agg. (cfr. morbido, soffice,vaporoso i (e,të) kaharë (AMK3)
fronte, sf. (le fronti) baaghët
më dhóombënjin baaghët,
mi duole la –
fruttificare, v.intr. ngjaloft (Dr. da Bala)
frutto, sm. (in genere) karpó -ói -óit (AMK3)
fucile, sm. gukazezë, -a, -es (Gr.)
fugare, v.tr. prizonja, -va, -úar
fuggiasco, agg. i (e, të) prizúar
i (e, të) ikur (AMK6; Gl.5)
fuggire, v.intr. jíki(nja), jíka, jíku(r)
fuliggine, sf.(le -) fughíjinat
zirrë -i -itë (Gng.)
fulmine, sm. Rrëfeja (Gng.)
fulvo, agg. (rosso) i (e, të) kukjë
fumare, v.tr.intr. kamnissinja -a -ur (AMK7)
fumo, sm. kamnua -oi -it (AMK7)
 rrimë -i -itë (AMK3)
fune, sf. (cfr.corda) tehj~tejë, teji, tejit
(fune grossa) honatarunë
~ fonatarun (AMK5)
funerale, sm. (portare con dignità) siélurit (Ktt.)
fungo, sm. kupurdh -a -es. pl.
kupurdhat
(varietà di funghi) mukkjarughe
bukughale
(fungo secco usato per accendere
con l’acciarino) íshk -a -es
fuoco, sm. ziárhë, ziárri, ziárrit
fuori, avv. priáshta
(modo di dire) jásht kka neve!
lontano da noi!
fusa, sf. ( - del gatto) gropiçë -a -es (AMK3)
maça boonë grópiçatë
la gatta fa le fusa
maça girrían
il gatto graffia
fuso, sm. boosht, boshti, boshtit

gabbiano, sm. lumbaarth -a -esë (AIM)

galantuomo, sm. buurh i miir
galetto, sm. gjél (arelë)
galina, sf pul -a -es
thelooz -a -es (AMK7)
(voci per chiamare la galina)
.. kuur, kuur, kuur...mia....
piçiarè, piçiarè, piçiarè.
e i pulcini. çiçe, çiçe, çiçe
galo, sm. gjél, gjéli, gjélit
 (ermafrodito) ghaloffë -i -itë
(canto del - ) kikirikú
gamba,sf. kofsh -a -es
gancio, sm. (del fuso) greppë -i -itë (AMK3)
(in genere) groppë -i -itë
garofano, sm. rodhostanë -a -es (ALK)
gatta, sf.m. (cfr. fusa) maçë -a -es
(gatta morta) maçë e dekurë
gaca, sf. (v. pica) grish -a -es
gelato, agg. i (e, të) akuli (AMK7)
gelosia, sf. cilj -ja -jesë (A.Arc.)
gelso, sm. moon, moni, monit
(frutto) monez, monaze, monazes
pl. moneza
gemelo, sm. jémbulë -i -itë (AMK3)
generazione, sf. (cfr.seme)
genero, sm. dhondar, dhondarri, dhondarrit
gengiva, sf. çunjë, çunja, çunjesë
pl.çunjatë (AMK3)
genitali, sm. (del'uomo) kaar -i -ìt
roçëkë -u -ut
(dela donna) pidh -dhi -dhit
genitore, sm. prind -i -it; pl.prinderat
(AMK7
prënd -i -it; pl. prëndettë
(AMK3)
gennaio, sm. jennar -i -it
kundimi (AMK3)
gente, sf. gjindë, gjindie, gjindiet
gentile, agg. i (e, të) hoogh
i (e, të) bujarish; hool (AMK7)
germogliare, v.intr. shtíe -ta -un
shpihet (AMK7)
germoglio, sm. (kal.) jettun, -i -it
gesso, sm. jic -i -it
gestante, agg. e sf. me baar
gesto, sm. sing -a -es
gettare, v.tr. shtinja, shtura, shtun
(ng.) shtitur
kettë shtinja
devo -
mos~mus shti
non –

shtíe
gettalo
të të shtifshin kka një timbë
 che ti possano - da un dirupo...
ísha çë shtía újit
stavo gettando l'acqua;
kute shtun újë fijítëhj
gettando l'acqua parlava
shti, shti..
getta, getta..
ghiacciolo, sm. kjatroh -ghi -ghit
ghianda, sf loondë -a -es
(calice di ghianda) ghalof -i -it
ghiro, sm. jér -i -it
già, avv. (un tennpo) një heer
(fin d ora)
'
njer naní
giacca, sf shumbrajinë -i -it (AMK7
shambregh -i -it
(AMK3: A. Arc.)
(Puh. significato
di straccio:RGN)
giacehè, cong. pësé
giaciglio, s.m. (dei poli) mazun -i -it
(luogo dove le galine depongono le fulun -i -it
gialo, agg. i (e, të) veerdhë
giardino, sm. (orto) kopësht -i -it
livadh -i -it (AMK7)
perivoljhjë (AMK3;A.Arc.)
ginestra, sf, (v. etn. op. del' A.) shpart -a -es
ginocchio, sm. gjuú, gjúri, gjúrit
më dhemp gjúri
mi duole il -
më dhómbënjinë gjúnjitë
mi dolgono le -
giocare, v. intr. (cfr. saltare) looz, loza, lúa(r)
lúanja -ta -úar
brédhënja -a -ur
giogo, sm. juvilë -i -it (Ang.)
zighó -oi -óit (AMK6; GL.5)
gioia, sf, gaz; haree -a -es
(AMK7)
giornaliero, agg. (ogni giorno) nga dita
giornata, sf. diít, dita, dítes
miir diitë,
buon giorno
te ajó diitë ure…
in quel giorno io…
diitë pë diitë,
giorno per giorno
nga diitë,
 ogni giorno
diitë prapa,
giorni addietro
çë do diit prapa
alcuni giorni fa
gjith dítinet
tutto il giorno
dítinet
durante il giorno
te këtá diítë
in questi giorni
me dítinet
col giorno
dítinet e jávës jaan:
i giorni dela settimana sono:
të hoon ; të márriin; merkurr; të prónten;
të énjita; të shtúnin; edíala (da Ang.)
(giorno festivo) kromëtë -a -esë (AMK)
giovane, sm. (dala pubertà al matrimonio) kupil -i -it; pl. kupihjët
giovedi, e énjita
giovenca dem -i -it (RGN)
giù, avv. posh; po
giubbetto, sm. (dele donne, cfr. corpetto) ciljónë -i -it (AMK3)
Giuda, sm. Judh
giudizio, sm. (cervelo) truu, truut, trutët
giudizioso, agg. (con cervelo) me truu
giugno, sm. gushtë -i -it
kjérëshuri ~ theristin
(AMK3; A.Arc.)
giumenta, sf. (cavala da sela) kal -a -es
giumento, sm. kal -i -it
giunco, sm. vrinkjë -i -it
vudhë -a -es
giungere, v.intr. (cfr.vivere) rronja -va -rroon
ka rroon
è arrivato
kettë rronja nxitu
dovrò - presto
të rrofsh nxitu
che tu possa - presto...
kute rroon,
arrivando
rre!
arriva!
giurare, v.intr. varëbesinja -a -urë.
(AMK3; A.Arc.)
E
giusto, agg. i (e, të) likjihj (AMK7)
girare,v. tr. këthenja -a -úarë (Gng.)
giro, sm. këthemë -i -it (Gng.)
gli, pron. (a lui) i (të) atia
(a lei) e (të) assaja
i kaam thoon,
gli ho detto
i kaam kurkúa,
gli ho chiesto
kaam thoon atía,
ho detto a lui
kaam kurkúa atia,
ho chiesto a lui
gloria, sf. + hje -a -esë
goccia, sf. pikk; pika; pikes
gocciolare, v.tr. intr. riéth, rijídha, rijídhu(r)
vúca riéth
il barile gocciola
vúca rijithëhj
il barile gocciolava
godere, v. tr. trashighonja -va -úar (Gng.)
gola, sf. kjaffë -a -es
griljacë -i -itë (Gng.)
gomito, sm. burruli -i -itë
gomitolo, sm. loombësh -i -it
gomma, sf. loom -a -es
gora, sf. luc -a -es
governo, sm. (stato) kjaverrí -a -esë (AMK6; G1.5)
graffiare, v.tr. shinonja -va -úar(AMK6)
-arsi, v.rifl. shinohëtu (AMK6)
(graffiare faccia e strappare capeli) skjíram; u u skjera; skjar (Puh)
carrissamë -a -urë
grammo, sm.. dram -i -it
granaio, sm. (scantinato, magacino) (dal greco ) katohj -i -it
grande, agg. i (e, të)math pl. .meeth
i mbudhenjë (AMK4-5)
grandinare,v. intr. bbíe bréshur(AMK7)
grandine, sf. breshur -i -itë (AMK7)
kúkulj -i -itë (AMK3)
grano, sm. gruur, gruri, grurit
(pula) júshka
granonone, sm. (cfr.granturco) ndian -i -it
krokomeljë -i -itë (Rd.;ALK)
me míahët të ndiánit boohet kjúghin,
con la farina di - si fa la polenta.
grappolo, sm. (d'uva.) rroomb, rroombi, rrombit
grasso, agg. (cfr. pingue) i (e, të) majum
(il pingue) i májumi
grasso, sm. (sostanza animale) të líar
kumdím -a -es
saím -a -es
buuk me kundím
pane con -
një theel buuk e líar me vahj o me kundím
una fetta di pane spalmata con o1io o grasso.

grassone, agg. e sm./f. maimaron -i -it

(nel senso di grosso) i (e, të) traash
grata, sf. ghrad -a -esë (A.Arc.)
grattare, v.tr. krúanja -ha -úa(r)
-arsi, rifl. kruham -ha -a(r)
krúham
mi -
kruhu!
grattati!
krúhet
si -
o krúa
si è -
krúaje
grattalo
të të krúhëshin
che ti possano -
kute krúa kríet fiitëhj
parlava grattando la testa -
grattugia, sf girríeja

grattugiare, v.tr. girríanja -ta -a(r)

girríanja diáthëtë
- il formaggio
gratuito, agg. pa-pagua
grave, agg. (cfr. agonicante) i, e roondë (AMK9)
gravidanza, sf. (nel senso di pancia) kjeghin miir burkun
porta bene (la pancia) gravidanza.
gravido, agg. me baar
i (e, të) roondë(AMK9;
AS .Kund.Ent.)
graziosa, agg. i (e, të) aidhíar
sf. aidhí -u -ut
grecale, sm. (vento) grekagh -i -it
greco, sm. (punto cardinale) ghrikjë -u -ut (AMK)
grembiale, sm. vandiljë -i -itë (AMK3)
 próhur -i -itë (RGN)
gridare, v. intr. (chiamare a Puh.) (s) ~ thirreesë -ta -urë (AMK7)
grilo, sm. . karkalec -i -it
groppa, sf. vith -a -es (AMK)
grosso, agg. i (e, të) trash
grotta, sf. (g) ghroop -a -es
gualcare, v.tr. (cfr.filare) íanja, íata, íar
gharghalissinja -a -ur
(filare con il fuso) tíri tía tíar
gualchiera, sf. (telaio) (gh)arghalí -a -es
guancia, sf. fakje, fakja. fakjes
pl. fakjet
kappëkalja -i -it (Gng. ALK)
guardare, v.tr,. vrénja, vreva ~ ta, vretur
(cfr. conservare) rúanja, rúata, rúar
vre
guarda
vreem
guardami
vreham
mi guardo
më vreen
mi guarda
e vrenja
la guardo
i vrenja
li guardo
guardia, sf. ruetaar -i- it (AMK)
guardiano, sm. ruetar -i -it
+ loopaar -i -it (- di vacche)
+ dhiar -i- it (- di capre)
+ delaar -i -it (- di pecore)
guarire, v.intr. shironja, shirova, shirúar
të shirofshe
che tu possa -
o shirúa
è-
shiróomë
guariscimi
shiróje
guariscilo / a
shiroó!
guarisci!
guastare, v.tr. shkatarronja -va -úa(r)
shkatarróje
guastala
shkatarró
 guasta
guasto, agg. i (e, të) shkatarrúa
guerra, sf. luft –a –es (AMK7)
guerreggiare, v.intr. luftonja(nj) –va -úar(AMK7)
gufo, sm. gjigjonë -i -it
ghurghulé -a -esë
guidare, v.tr. síel -a -ur (AMK7)
fólinja, fóla, fólë(ur)

Iddio, sm. (a Palagorio s'identifica con Cristo) Krisht -i -it

ieri, avv. dié
promë
ieri sera
një dítiz
ieri l'altro
dié te mezëdita
ieri a mecogiorno
dié me dítinet
ieri con il giorno
nessimbromë / a
domani sera
nésser
domani
il, art. det. sing. m. i, e, të, a, u,
iluso, agg (cfr. ingannato) i (e, të) nginjar
iluminare, v.tr. dritttëzonja -va -úar (RGN)
imbastire, v.tr. (cfr. rammendare) (a)rnonja -va -úa(r)
imbiancare, v.tr. lianja -ta -a(r)
imbrattare, v.tr. (di nero) nxinjat -a -urë
-arsi, v.rifl. nxihem, u u nxihem, nxitur
i nxitur
tinto di nero
(trasl.) i nxituri ti!
disgraziato, svergognato!
imbucatare, v.tr. (acqua calda con cenere) bonja…ghissín; -a -esë
imbuto, sm. hóni, honía, honíes (AMK5)
(v. etn..Gng.)
immergere, v.tr. (cfr. intingere) njomi -a -u(r)
njómë péndin
intingi la penna
 njómu!
immergiti!
immobile, agg. (che non si muove) çë ngë tundet
immondizie, sf. driz -a -es (AMK6; Gl.5)
pióhj (AMK9)
immortale, agg. (che non muore) çë ngë deesë
impagabile, agg. (che non si può pagare) çë ngë muund paguhet
imparare, v.tr. mbissonja -va -úar
mbissó!
impara!
impareggiabile, agg. (di cui non ce ne sono più) çë ngë jaanë mo
imparentare, v.tr. bohamë gjirí
impastare, v.tr. trazonja -va -úa(r)
trazó!
impasta!
trazonja míahëtë me úji
impasto la farina con l'acqua
trazonja míahëtë me vahj
impasto la farina con l'olio
trazonja míahëtë me staffídhe
impasto la farina con uva passa
(in parentesi, suono appena accennato,
quasi nulo)
kaamë trazúa(r) gjithë dítinet
ho impastato tutto il giorno
kaamë trazúa(r) njer te miesënáta
ho impastato fino a mecanotte
kettë trazonja nessirmenat nxitu…
devo impastare domattina di buon'ora…
kaamë trazúa(r) búkin ~ karvelet
ho impastato il pane
kaamë trazúa tumacëtë
ho impastato la pasta
impastato, agg. i (e, të) trazúar
impaurire, v.tr. trombi -a -ur
-rsi,v.rifl. trómbam -a -ur
trombu!
impaurisciti!
të trombi
t'impaurisco
trombum!
impauriscimi.
impaziente, agg. (senza tempo) pa-nge
(senza pace) pa-dukkë
impeccabile, agg. (senza peccato) pa-munkat
impeganre, v.tr. (cfr. promettere) tashki, tasëka, tassu(r)
impenetrabile, agg. (che non si passa) çë ngë shkohetë
impiccare, v.tr. viri -a -iérë ~ -u(r)
impossibile, agg. (che non può essere) çë ngë muundë jéerë
impotente, agg. (che non può) kjë ngë muunë
imprecare, v. intr. (cfr. bestemmiare) nomi -a -ur
sa nomë!
quante imprecazioni
mus ~ mos nomë!
non imprecare!
imprestare, v.tr. húanja...-ta -úar
improvvisamente, avv. (nel senso di :senza saperlo) pa të dihet
(idem :ad un tratto) gjith te një heerë
(idem: presto, presto) nxitu nxitu
in, prep. (apud) te
(in) ndë
te shtupia; ndë shtupia
presso casa; in casa
inalzare, v.tr. ngrenja -va -ur

incamminarsi, v.rifl. u nissem , u u nissa, nissur

(AMK7)
incancelabile, agg. (che non si toglie) kjë ~ çë ngë nxiret
(che non esce) kjë ~ çë ngë deelhë
incannare, v.tr. mbionja -a -úar…massurët
incannatoio, sm. anemë -i -it
incantato, agg. (senza parola) pa-fialë
incendiare, v.tr. (mettere fuoco) vonja….ziárh
incendio, sm. (cfr. fuoco) ziárhë -i -it
incenerire, v.tr. boham…hi
incensare, v.tr. (cfr. adulare) vandonja -a -úar
incensiere, sm. nçenxer -i -itë
incenso, sm. nçenxë -i -it
livan -i -it (ALK)
incinta, agg. me baarë
includere, v.tr. (mettere insieme) vonja ~ vunja baashk
incolare, v.tr. ngjítinja -ta -ur (RGN)
incolpare, v.tr. (essere in colpa) u stessi -a -urë
thúe se stessin ají
di' che lui è in colpa
incolume, agg. (cfr. integro) i (e, të) toorë
incombustibile, agg (che non brucia) çë ngë diiget
incominciare, v.tr. zonja -va -zoon
ze fiil (AMK7)
ze!
incomincia!
incomprensibile, agg. (che non si capisce) çë ngë digohet
incompreso, agg. (non capito) pa- i (e, të) digúar
incontrare, v.tr. ndandinja (AMK7)
përkjékinja, përpokja
í-~ përpoka
-ur (AMK10) (RGN)
e kaam përkjéku(r)
l'ho incontrato
incontro, sm. përkjékurit (AMK10)
incoronare, v.tr. (mettere la corona) vonja…kurorë
incorreggibile, agg. (che non si può) çë ngë muhet
incrocio, sm. krikjë -i -it
indebitare, v.tr. bonja…ditir
indefinito, agg. pa- sosur
indicare, v.tr. (mostrare) stonja -va -úar
sto!
mostra!
stoje
mostralo
stoja
mostraglielo
indicibile, agg. (che non si dice) çë ngë thuhet
indietreggiare, v.intr. (andare indietro) vete prapa
indovinare, v.tr. pandehinja -a -ur (AMK3)
indietro, avv. prapa
infelice, agg. i (e, të) míar
(povero) i (e, të) shkreetë
inferno, sm. pis -a -es (AMK7)
infettare, v.tr. gjinja -a -ur

infornare,v.tr. mpurnissi(nja) -a -ur

infradiciare, v. tr.
v.rifl.
ingannare, v.tr.
ingannato, agg.
ingegnoso, agg.
inginocchiarsi,v.rifl.
inginocchiato, agg.
ingravidare,v.tr.
mpurnissi búkin
inforno il pane
mpurnissi karvelet
inforno i pani
kaibam -a -ur
nginjenja -va -a(r)
nginjé!
inganna!
i (e, të) nginjar
(che sa fare) çë di të boorë
piljingusem -a -urë
(AMK6)
i (e, të) pringunjuru (AMK3)
ljisinjë -a -ur (AMK3)
insegnamento, sm. mbissimë -I -it (AMK6; Gl. 5)
insegnante, sm. dhashkalë -i -it (AMK7)
insegnare, v.tr. mbissonja -a -úar
inseguire, v. tr. (minacciando) kanossi(nja) -a -ur(r)
insieme, avv. e prep. baashk
anamesë (AMK7)
insipido, agg. (senza sale) pa-krip
insolente, agg. (faccia dura) fakjethaatë
insudiciarsi, v.rifl. nxihem -a -urë
insultare, v. tr. dhinonja -va -úa(rë)
insultato, agg. i (e, të) dhinúa(r)
intanto, avv. ndë amesa (AMK6;Gl.5)
intatto, agg. (non toccato) pa-i (e, të) ngaarë
inteligente, agg. (con cervelo) me truu
interno, agg. (di dentro) kka mbronda
i (e,të) mbrondihj
(AMK6; Gl. 5)
intero, agg. i (e, të) toorë
intestino, sm. zoorh -i -it; pl.zorrët
intingere, v.tr. njomi -a -ur
(mi -) njomam -a -ur
inutilmente, avv. áthunë (AMK7)
invece, avv. (al posto di…) ndëvendo (AMK3)
inverno, sm. dimur -i -it
o' dímur
è inverno
kkuur vién dímuri bie boora
quando viene l'inverno cade la neve.
invidiare, v.tr. (buttare l'occhio) shtinja siinë
invincibile, agg. pa- i (e, të) mutur ~ mundur
invisibile, agg. (che non si vede) kjë (~çë) ngë shihet
(che non di mostra) kjë (~çë) ngë duket
invitare, v.tr. ftonja -va -úar (AMK3)
invito, sm. ftúar -i -it
involucro, sm. ( anche in generale) fëludh e kjépes (ShMtr.)
ipocrita, sm. (con due facce) me di fakje
irrealicabile, agg (che non si può fare) çë ngë boot ~ mund boohet
irremovibile, agg. (che non si muove) çë ngë tundet
io, pron. pers. Úre

irrigare, v.tr. (cfr. abbeverare) putissi(nja) -a -ur

putissi kópështin
irrigo l'orto
putissi ghariúrin
abbevero l'asino.
isola, sf. nisí -a -es (ALK)
istruito, agg. i (e, të) mbissúar
istruttivo, agg. çë mbissoonë
italiano, agg. i (e, të) litirë
sm./sf. lití -ri -it // lití -a -es

la, art. sf. sing. a

nus (indeterminato)
nusa (determinato)
là, avv, atié ~ atijé//kitié ~ kitijé
tu ti jé
bóhu mo tutié
fatti più in là
o' mo tutié
è più in là
labbro, sm. (muso in generale) buz -a -es
laccio, sm. lakk -u -ut
lacrima, sf. (solo al plurale) loot, lootët
ka siitë (të) piota me loot
ha gli occhi pieni di lacrime.
ladra, sf.sm. viedhatar -a -es;
viedhatar -i -it
laggiù, avv. atié poshë; atié po
lama, sf. sheerë -ra -es
sherra e thiikës
la lama del coltelo
lamentare, v.tr. (degli animali) uluronj -va -úarë (AMK)
- rifl. ulurossemë
kúçëku ulurossin liikë
il cane si lamenta male.
lamento, sm (funebre) vaitim -i -itë (AMK6)
lampada, sf. driitë -a -es
ghumerë -a -es (Kal.)
lampadina, sf. + linaar -i -it
lana, sf. leshë -i -it
o' leshi
è di lana
sa leshë
quanta lana
një mandielë leshi
un mantelo di lana.
lanterna, sf. + linaar -i -it (v.g.)
(ng.)(Kal.) ghintern -a -es
lardo, sm. praak -a -es
një praak derku
- di maiale
largo, agg. i (e, të) djler (AMK7)
i (e, të) gleer (AMK10)
lasciare, v.tr. lonja, loova ~ leeva, loonë
leemë!
lasciami!
të të lofshin veet!
che ti possano lasciare sola!
lasciato, sm. të loonëtë
lassù,avv. atié ~ atijé la // kitié ~ kitijé la
latte, sm. kjúmështë -i -itë
kjúmështë të ngroohët
latte caldo
kjúmështi o' i ~ (të) ngroohët
il latte è caldo
kjúmështë ghariúre
latte di asina
kjúmështë dhíe
latte di capra
kjúmështë lópie
latte di vacca
me kjúmëstin boohet gjiza e diáthëtë
con il latte si fa la ricotta e il formaggio
(latte solidificato, ricottato) ljinjitu (AMK6)
(primo latte dopo il parto) kughoshtrë -a -esë
lattuga, sf. marrul -a -es
laurea, sf (cfr.lauro) dhavin -a -esë
lauro, sm. dhavin -a -esë
lavare, v.tr. lanja -ta -aar
lai!
lava!
të të láfshin fákjen!
che ti possano lavare la faccia!
lavatoio, sm. she -a -es
vete te shea
vado al lavatoio
lavorare, v.intr. shurbenja -ta ~ -va -íar
shurbé!
lavora!
lavorato, agg. i (e, të) shurbíar
lavoratore, sm. shurbetoor -i -it
sf. shurbetoor -a -es
(operaio) vepëraarë -i -it (AMK7)
lavoro, sm. shurbes -i -it
( A Palagorio ha assunto il significato di defecare)
laceruola, sf. (frutto) maraz -a -es
laceruolo, sm. (pianta) kombë marazi
le, art. det. fm. pl. atë
nusë
sposa
nussatë
le spose
leccare, v.tr. lupinja -ta -ur
lupí!
lecca!
kettë lupinja tajurin
devo leccare il piatto
të të lupifët një kuçëkë!
che ti possa leccare un cane!
leccato, agg. i (e, të) lupitur
legare, v.tr. dhili(nja) -a -ur
dhile!
legalo!
o' i dhilur
è legalo
dhilu
legati
dhílumë
legami
kettë dhíletë
bisogna legare
kettë e dhílëmi
bisogna legarlo/a
kettë i dhílëmi
bisogna legarli.
legato, agg. i (e, të) dhílur
legge, sf. ligjë -ja -jesë (AMK6; Gl.5)
leggere, v.tr. dhiovasinja -a -ur (AMK7)
legna, sf. dhrú, dhrutë, dhrutëtë
pl. dhrúnjë, dhrúnjit, dhruvetë
dhrutë jaanë të thaata
la legna è secca
lei, pron. f. pers. ajó, ató
lembo, sm. (cfr. peco) coopë -a -es
nji coopë kjaghie ~ kjagh
un peco di cielo
një coopë cohie ~ coh
un lembo di vestito.
lemme, avv. daal e daal
lendine, sm. frijë, frije, frijetë
 (uova di pidocchio) ve morrie
lenticchia, sf. lathur -a -esë(AMK6-7)
lentiggine, sf. pik -a -es
lentigginoso, avv. pika pika
lento, agg. (mole) i (e, të) njóm
lenzuolo, sm. sandoonë -i -itë
lepre, sf. ghepur -i -it
letame, sm. (terra grassa per vasi da fiore) kropë, kropijë, kropijit
lettera, sf. lipush -a -es (AMK)
(a Palagorio ha assunto il significato di ricorso) ghipush -a -es
letto, sm. shtraat -i -it
levatrice, sf. lehon -a nes (Gang.)
li, pron. pers. m. pl. di 3^ pers. loro i, atá
i kaamë paarë…
li ho visti
i sheeh?
li vedi?
i ke hirritu(r) ~ sirritu(r)
lì, avv. di stato in luogo e moto a luogo.in quel luogo. atié ~ atijé; kitié ~ kitijé
lievitare, v.intr. (levitare, cfr. alzare, fare, fermentare) ngrihetë
árdhet
brumi ngrihet
(la pasta) il lievito lievita
lievito, sm. bruum -i -it
limone, sm. lumí -ia -es (AMK7)
lingua, sf. gjuh -a -es
linguistico, agg. i (e, të)giluhoorë
(AMK6;Gl.5)
lino, sm. li -u -ut
një kumish líu
una camicia di lino
liquefare, v.tr. e rifl. jossi -a -ur;
jossem -a -ur
liquirizia, sf. ghurghuriz -a -es
lisciva, -via, sf. ghissí -a -es
litigare, v. intr. zoham -va -oonë
zoohu!
litiga!
lo, art. m. i
burr
uomo
burri
l'uomo
località, sf. vendë -i -it
lodola, sf. kukuját -a -esë
loglio, sm. (trovasi misto nel grano e nel'orzo) égjer -a -esë (RGN)
logorare, v. tr. grissi(nja) -a -u(r)
logoro, agg. (cfr. consumato) i (e, të) grissur
lola, sf. (pula che avvolge i chicchi dei cereali) jushk -a -es
lontano, agg. i. (e, të) laark
loro, pron. pl. m. e f. atá
luce, sf. driitë -a -es
lucerna, sf. (ng.) ghumeer -a -es
(vg.) liinaarë -i -it
luglio, sm. lujë -i -it
djunjét -i -itë (RGN)
lui, pron. pers. m. sing. 3^ pers.:esso, aí ~ ají¸ ató
vién aí
viene lui
viétetë aí
rimane lui
(s) hirritë ató
chiama lui
lumaca, sf. marroc -a -es
luna, sf. hon(iz) -a -es
ka shpitúa hóniza
è spuntata la luna
ka daal hóniza
è spuntata la luna
gjimësë hónizie
meca luna
hóniz e pióttë
luna piena
hóniz e re
luna nuova.
lunare, agg. hónizie
lunatico, agg. e sm (con la luna) me hónizin; me hónizen
lunedí, sm. e hoonë -a -es
lungo, agg. i (e, të) gjattë
lungo, prep. mbaan; për të gilatë (AMK7)
luogo, sm. vend -i -it
lupa, sf. uhjkë, uhjke ~a, -es
lupino, sm. lathuru -a -esë;
pl. lathuratë (AMK3)
lupo, sm. úhjkë -u -utë
lurido, agg. i (e, të) shkjiar
lutto, sm. lip -i -it
lutulento, agg. me báhjëta¸ me ppila

M
ma, cong. coord. , avvers. po
maccheroni, sm. tumac -i -it; pl. tumacët
macchiare, v. tr. palavisinja -a -urë (AMK6)
macchiato, agg. i (e, të) palavisurë
macelaio, sm. vuçerë -i -itë (AMK7)
maceleria, sf. vuçerí -a -esë (AMK7)
macerare, v. tr. (ammolare, intingere) njomi -a -ur
macina, sf. (pietra) guur -i -it
macinare, v. tr. biúanja -ta -úar
macinato, agg. i (e, të) biúar
macinatura, sf. biúarit
maciula, sf. (macchina per filati) mangan -i -it / ráhinja
maciulare, v. tr. manganissinja -a -ur
bonja copa copa
madia, sf. magjë -a -es
madido, agg. (cfr. bagnato) i (e, të) lagëtë
madonna, sf. shumburí -a -es
Shumburia e Kárminitë
La madonna del Carmine
madre, sf. momë -a -es
madrina, sf. nunë -a -esë; ndrikuhë
maestra, sf. minjéshtrhë -a -esë
maestro, sm. minjéstrhë -i -itë
magacino, sm. katojë -i -itë
maggese, sm. mardjë -i -it
maggio, sm. maë -i -it
maggiore, agg. mo i (e, të) maathë
magra, agg. (mish - ; detta di carne di maiale) i (e, të) likst (AMK7)
i (e, të) lishkë
mai, avv. ma; mos një heerë (AMK7)
maiale, sm. derkë -u -ut
malalingua, sf. gjuhelikkë
malandrino, sm. (cfr. cattivo) likkë
malanimo, sm. shpirtë i (e, të)likkë
malanno, sm. (cfr. danno) doomë -i -it
malato, agg. i (e, të) simurumë
malattia, sf. éthë -ia -ies
malavita, sf. gjoghëelikkë
malavoglia, sf. (senza voglia) pa-maahë
malcapitato, agg. (che si trova male) çë gjóndetë liikkë
maldicente, agg. (che dice male) çë thootë liikkë
male, avv. liikkë; i kékjë
maledetto, agg. i (e, të) nomur
malefico, agg. (che porta danno) çë kjéghin doomë; si i kékjë
malgrado, prep. e avv. (senza volere) pa-të déja
maligno, agg. i (e, të) liikkë ~ ligë; i kékjë
malincuore, loc. avv. (senza volere) pa-të déja
maltempo, sm. mottë -i -it...i liikkë
maltrattare, v. tr. (cfr. alontanare) prizonja -va -úarë
malva, sf. mughag -a -es
malvagio, agg. i (e, të) liikkë
malvisto, agg. (sugli occhi) mbi siitë ~ si
(sopra gli occhi) sipprhë sívetë

mammela, sf. sis -a -es

sis të trasha
mammele grosse
sis të madhe
mammele grandi
sis të vogële
mammele piccole
sis të bukura
mammele bele
ka sissëtë të miira
ha le mammele buone
i kaamë ngaarë síssëtë
le ho toccato le mammele
i kaamë dhoonë síssenë
l'ho alattato
do nteri ~ ga heerë sissenë
vuole sempre alattare.
mammifero, agg. (con mammele) me sissëtë
(che alatta) çë jépë kjúmështinë
mammola, sf. (viola) manusakjë -e -ea (RGN)
mancanza, sf. + të lipësuritë
mancare, v. intr. lipëset ~ lispetë (AMK)
mancia, sf. (cfr. dono) durthel -i -itë
manciata, sf. (quanto una mano) sa një doorë
mandare, v. tr. (dri)trigonja -va -úar
trigó
manda!
të të trigofshin kai fiále të miira
che ti possano mandare tante parole buone
mandato, agg. i (e, të) trigúarë
mandorlo, sm. milodhe -a -es (AS)
manesco, agg. (con mani lunghe) me dúartë të gjata
mangereccio, agg. (che si mangia) çë hahet
mangereccio, agg. (che si può mangiare) çë mundë hahet
mangiare, v. tr. hanja -ta ~ hronga, hatur
~ hrongur ~ ngroonë
mangiatoia, sf. (cfr. greppia) grazdë -a -es (AMK4)
manica, sf. mongë -a -es
manipolo, sm. kamuzë -e -es
mannaia, sf. (cfr. accetta) shpaatë -a -esë
mano, sf. door -a -es
ve ~ vonja dúartë te leshëtë
metto le mani nei capeli
ve ~ vónja një door sipprh shpírtit
metto una mano sula coscienza
hánja dúartë
mordersi le mani
më hánjin dúartë
mi prudono le mani
door e door
mano a mano
mbánja doren
tengo la mano
dúart te dúart
le mani nele mani
kka doora e shtrhombur(a)
contro mano
jaap doren
do la mano
kjighonja dúartë
batto le mani

ngrenja dúartë
alzo le mani
me dúartë të mbrázura
con le mani vuote
me door
a mano
kurkonja dorin
chiedo la mano
ngass me dooren
tocco con mano
jaapë një door
dare una mano (aiutare)
mbánja doren ndenjói
tenere la mano a qualcuno
e kaamë te dúartë
ce l'ho nele (per) mani
furkónja dúartë
fregare le mani
te dúartë
a portata di mano
 te doora
ala mano
óshtë një burh shuumë te dúartë
è un uomo molto ala mano
kaamë dúartë të dhílura
ho le mani legate
kaamë dúartë të shpúara
ho le mani bucate
nxíhamë dúartë
mi sporco le mani
me zómaren te dúartë
col cuore in mano
vónja dúartë te ziárri
metto le mani sul fuoco
lánja dúartë
lavo le mani
rínja me dúartë te dúartë
sto con le mani in mano
vónja dúartë hjpaara
metto le mani avanti
(proverbio) një door laan jétren e të
día lanjin fákjen,
una mano lava l'altra e tutte
e due lavano il viso.
manomesso, agg. (cfr. toccare) i (e, të) ngaarë
manoscritto, agg. i (e, të) doraskrúarë
mantelo, sm. mandiél -i -it
mandiél gúnje
mantelo di lana greca di pecora.
mantenere, v.tr. mbánja -ta -urë; rúanja
mantenimento, sm. mbáturitë
marciapiede, sm. steek -u -utë (AMK7)
marcio, agg. i (e, të) mpughássurë
i (e, të) kájibëtë; i krimbúar
marcire, v. intr. mpúghassam -a -urë
kájibamë -a -urë
mishëtë kájibet
la carne marcisce
búka mpughasset
il pane ammuffisce
drúi kájibetë
il legno marcisce
mare, sm. det -i -it
marito, sm. shokjë -i -it; pl. shokjaratë
martedì, sm. martesë
martelare, v. tr. kopanissinja -a -ur;
rahi(nja)
martelata, sf. kopanatë -a -esë
martelo, sm (da maca per battere i pann kupaanë -i -it
marzo, sm. marzi
maschile, agg. i (e, të) burroorë;
mashkulorë
masso, sm. (grossa, grande pietra) guur i trashë; i maathë
shkamp -i -it (ShM.)
matassa, sf lómbëshë -i -it
materasso, sm. sakun -a -es; sakun -i -it
materno, agg. i (e të) mómie
matrimoniale, agg. i (e, të) nússie
matrimonio, sm. (gli sposi) nússet
dársëmë -i -itë;
kushkí -a -esë (AMK7)
matterelo, sm. drugë -a -es
mattina, sf. menátinetë
mattiniero, agg. (che si alza presto) çë ngrihet nxitu
matto, agg. i (e, të) lávurë (AMK)
maturo, agg. (nel senso di fatto) i (e, të) boonë
daardhë e boonë
pera matura
mogha o' çë bohetë
la mela sta maturando
me, pron. múa
kurkonjin múa
cercano me
múa
a me
me múa
con me
te múa
da me
kka múa
di me
ndë múa
in me
pë múa
per me
i shkreeti u!
povero me
ti jé i pugaatë si múa ~ si u
tu sei ricco come me
ía te múa
vieni da me
ka kjón i hrongur kka múa
è stato mangiato da me
mecozio, sm. (escremento, del bambino appena nato,
nero verdognolo) kughostr -a -es
medicina, sf. jatrí -a -esë (AMK7)
medico, sm. jatró -ói -óit (AMK7)
medio, agg. (in meco) i (e, të) ndronuméstë
~ndromést
megera, sf. (donna cattiva) graa e liigë
meglio, agg. mo miirë
sottë vete mo miirë se dié
oggi va meglio di ieri

kettë shurbéhetë mo miirë

bisogna lavorare meglio
rrínja mo miirë
sto meglio
çë do mo të miirë
qualcosa di meglio
o' mo miirë një ve sottë se një pule
menatë
è meglio un uovo oggi che una galina
domani
mela, sf. mogh -a -es
melagrana, sf. sheg -a -es
melato, agg. (con miele) me minjáhj
melo, sm. koombë móghie
melograno, sm. koomë shégie
melone, sm. pepúa (AMK7)
mendicante, part. i (e, të) míarë
i (e, të) shkreetë
meno, agg. mo pakkë
shurbénja pakkë
lavoro poco
te kió heerë ke kjón pakkë i miirë
questa volta sei stato meno buono
jikin pakkë
corre poco
úre jaamë i laartë mo pakkë se tihj
io sono meno alto di te
mente, sf. tru -të -tët
mentire, v. intr. (cfr. ingannare) nginjenja -va -iar
mentito, agg. i (e, të) nginjar
mentitore, sm. (che mente) çë nginjén
mentre, avv. di tempo, kute; kkur
fiétë kute hróngu
parla mentre mangia
meravigliarsi, v. rfl. u thaumásemë -a -sturë
(AMK7)
meravigliato, agg. i (e, të) thaumásturë
(AMK7)
mercoledí, sm. merkúrë -i -it
merda, sf. mut -i -it
merdoso, agg. i (e, të) me mut
merlo, sm. mëlonjë -i it (Sh.Mrt.)
mescolare, v. tr. prizíenja -ta -íerë (AMK6); trazónja
mese, sm. múahj, múai ~ múajë, múait ~ múajitë
émeratë të múajitë
nomi dei mesi:
Janari
Frevari
Marzi
Prighi
Majë
Djunjetti (R.Gang.); therestíu (AMK7)
Lujë; Loonari (AMK7)
Gushti; Viélatë (AMK7)
Shimitri "
Shimartiri "
Shinindréu "
messa, sf. meshë -a -esë
mestolo, sm. lugë -a -es

mestruazione, sf. (fig. :il mese) múahj, múai ~ múajë, múait

~ múajit
mettere, v. tr. vónja ~ ve, vura, voonë
vurë!
metti!
mecaluna, sf. gjimëshóniz
mecanotte, sf. mbiessënáta
meco, agg. gjimësë; ndronuméstë
gjimësë ghitri
meco litro
e gjéta gjimësë çë fióhj
lo travai meco addormentato
jaanë treta e gjimësë
sono le tre e meco
ndronuméstë udhës
in meco ala strada.
mecogiorno, sm. mezëditë -a -es
mi, pron. múa, më
mia, agg e pron. jim -i, a ~ im -i, a, t'imë
midolo, sm. tru -t -tëtë
miele, sm. minjáhj -t - tëtë
mietere, v. tr. kúa(r)nja, korra, kú(r)
mietitura, sf. të kúaritë
miglio, sm. (cfr. granoturco) ndíanë -i -itë
migliorato, agg. i (e, të)miresúarë (AMK6)
migliore, agg. mo i (e, të) miirë
mignolo, sm. (dito piccolo) gishtë i vógëlh
mile, sgg. një mihj
milza, sf. shpretëkë -a -es (RGN)
minacciare, v. tr. (far paura) trombi(nja) -a -ur
(inseguire minacciando) kanossi -a -ur
minaccioso, agg. çë trombin; çë kanossin
minestra, sf. kuçin -a -es
miniera, sf. parrer -a -es
minimo, agg. shuumë i (e, të) vogël;
shuumë pakkë
minore, agg. mo i vogëlë
minuto, agg (cfr. esile, piccolo) shuumë i (e, të) vogël
minuto, sm. (di ora) kreetë; njó mendë (AMK7)
mio, agg. e pron. jimë -i -it; t'imitë
fem. jime -a, t'imetë
mjnjéshtrhi jimi
il mio maestro
vugháu jimi ~ jimë vughá
mio fratelo
moma jime
mia madre
vughézarat tíme ~ timë vughezara
i miei frateli
mischiare, v. tr. ngjinja -ta -ur
ngjinja úji e veer
mischiare acqua e vino
ngjinja úji e míah
mischiare acqua e farina
ngjnja úji e vahj
mischiare farina e olio
misura, sf. maturitë
misurabile, agg. çë matet
misurare, v. tr. mati(nja) -a -ur
matë!
misura!

(misure per aridi) tumani

tomolo l. 55,55
ménxa
meco tomolo
karta
un quarto di tomolo
stupeli
un ottavo di tomolo
 gjimësë stupeli
un sedicesimo
një grushtë
un trentaduesimo
(misura per liquidi) ghitri
un litro
gjimësë ghitri
meco litro
një kartë
un quarto
(misure di superficie) tumenatë
tololata mq.3333
menxarulatë
meca tomolata
kartuçatë
un quarto
misurato, agg. i (e, të) matur
misuratore, agg. e sm. çë matin; maturitë
moccio,.sm. kjúrhë -i -itë
moccioso, sm. kjurrarë -i -itë
moccolo, sm. (mocicone do candela) coopë kjirí
moderno, agg. (cfr. nuovo) i (e, të) ri
modesto, agg. (che non si vanta) çë ngë vandohet
modico, agg. i (e, të) liir (AMK10)
moglie, sf. shokje -a -es
jime shokje
mia moglie
jitë shokje
tua moglie
molestare, v.tr. (cfr. scherzare) shanja -va -aarë
molare, v.tr. (lasciar stare) lonja të veerë
mole, agg. i (e, të) njomë
molica, sf. tul (ALK)
moltitudine, sf. (assai persone) shuumë gjíndie
molto, agg. (cfr. assai; tanto) shuumë; kai
shuumë (kai) gjindie ~ veta
molte persone
shuumë ghájara
tanti ragaci
shuumë ~ kái mot
assai ~ tanto tempo
shuumëtë e pákkët
il molto e il poco tempo
shuumë miirë
tanto meglio
shuumë ~ kái të madhe
assai ~ tanto grandi
 shuumë i maathë
assai grande
ke vatu(r) shuumë hjpara
sei andato assai avanti
momento, sm. një mend (AMK9)
kjiró (AMK6-7)

monaca, sf. murgh -a -es

kalogré -a -es
monaco, sm. kalojer -i -it
murghë -u -utë (AMK3)
mondare, v.tr. kjironja -va -úarë
kjiró
monda!
mondatura, sf. kjirúaritë
mondiale, agg. (del mondo) i (e, të) jétes
mondo, agg. (cfr. pulito) i (e, të) kjirúar
mondo, sm. jét -a -es
fara e sóssuritë e jétes
l'origine e la fine del mondo
dúketë sóssuritë e jétes
sembra la fine del mondo
çë kkuurë o jéta e jéta
da quando è mondo e mondo
jéta e re
il mondo nuovo
ti roonë te jéta e honizes
tu vivi nel mondo dela luna
vonja te jeta
mettere al mondo
jeta e viétrh
il mondo antico
moneta, sf. turres -i -it
montagna, sf. malë -i -it (AMK7)
montagnoso, agg. me male
montare, v. intr. hipi(nja) -a urë
monte, sm. malë -i -itë (AMK7)
Montenegro, sm. malë i zii
monticelo, sm (cfr. colina) (vg.) rahj -i -itë
montone, sm. dashë -i -itë
mora, sf. (frutta del’albero) mónaz -a esë
(frutta del rovo) monaferri
morbido, agg. (cfr.mole) i (e, të) njomë
morbilo, sm. fruth -i -it (SHM., AMK3)
morchia, sf. (morga) tonz -a -es
mordace, agg. (che morde) çë ze
mordere, v. tr. zonja ~ ze -va -onë
 ze!
mordi!
morente, agg. çë deesë
morire, v. intr. desë, dikja, dekur
disë!
muori!
dikjë!
morì
kettë díssetë
bisogna morire
ngë dúa të deesë
non voglio morire
morso, sm. (vg.) cakk
më ka dhoonë një cakk!
mi ha dato un morso!
morto, agg. i (e, të) dekurë
mosca, sf. mizë -a -es
mosso, agg. i (e, të) tundur
mostra, sf. + stúar -i -it

mostrare, v.tr. stonja -va -úar

stúe!
mostra!
stúamë ~ stomë
mostrami
stóje
mostralo/la
stome
mostramelo/la
te ka stúa?
te l'ha mostrato?
moco, agg. (cfr. rotto) i (e, të) çaarë
moco, sm. (ragaco di mare) ghajar déti
mucca, sf. loopë -a -es
kjúmështë lópie
latte di mucca
muco, sm. kjúrë -i -it
muffa, sf. ghaamë -i -it
mugnaio, sm. mbughinaar -i -it
mulino, sm. mbughir -i -it
mulo, sm. mushkë -u -ut
sf. mushkë -a -es
mungere, v.tr. shtringonja -va -úar
(GNR)
mungitura, sf. + shtringúaritë
muovere, v.tr. tundi(nja) -a -ur
 tundë!
muovi!
tundë nínughen, tunde!
muovi l'altalena, muovila!
muso, sm. buuz -a -es
mutabile, agg. (che può cambiare) çë mundë ndirronjë
mutamento, sm. (il cambiamento) ndirrúaritë
mutare, v.tr. ndirronja -va -úar
mutevole, agg. (che cambia) çë ndirroonë
muto, agg. (che non parla) çë ngë fiétë
(senza parola) pa-fiál

narice, sf. guvora ~ vora e húndës

nasale, agg. + i (e, të) hundoorë
nascente, agg. çë ~ kjë léhet
nascere, v.intr. lehamë, leva, leerë
nascita, sf. të léritë
nascondere, v.tr. shehi(nja) -a -u(r)
shéh!
 nascondi!
shehe
nascondilo / a
shéhetë
si nasconde
-ersi, rfl. shéham -a -urë
nascosto, agg. i (e, të) shéhurë
naso, sm. huundë -a -es
nastrino, sm. (gr. pleko, avvolgere) piékësuritë (AMK6)
piékësidha (AMK9)
nastro, sm. fluturak (Rd.)
( - attorno ale calze; reggicalze) strefez -a -es (AMK3)
nasturzio, sm. purkják -a -es
nasuto, agg. hundëemadhe
natale, sm. krishindelë -a -es
(AMK7)
natica, sf. moghë bíthie
nato, agg. i (e, të) leerë
natura, sf. (il mondo) jétë -a -es
nauseante, agg. i (e, të) shkjarë
nauseare, v. intr. (mi nauseo) rfl. shkjéham -a, shkja
shkjéhu!
nauseati!
të të shkjéfshin!
che tu sia nauseato!
nave, sf. aní -a -es
navetta, sf. (del telaio) shkjíezë -a -esë
(AMK10)
ne, (part. pron. atona sing / pl. ms / f.) të atía
di lui
të assaja
di lei
të atirve
di loro
këssaja
di questa
këtirve
di queste
këtía
di questo
né, avv. neg. gjó; as (AMK)
nebbia, sf. miéghul -a -esë (AMK)
mbulurat -a es (AMK11)
necessario, agg. (cfr. voluto) i (e, të) dashurë
dúhetë
ci vuole
negare, v.tr. (nel senso di :voltare, girare) priri(nja) -ra -u
 më ka priru fiálen
mi ha - la parola
mohonj (ALK)

negli, prep. te
te siitë
negli occhi
negoziante, sm. putighaar -i -it (Kal.)
negozio, sm. putighë -a -es (Kal.)
nemico, sm. armikë -u -utë (AMK7)
neo, sm. née níeja níejes (AMK)
nero, agg. i (e, të) zeez
i (e, të) zi
nessuno, agg. e pro. mizinjó (AMK6-Gl. 5)
nevato, agg. i (e të) me boorë
neve, sf. boor -a -es
zboor -a -es (AMK7)
nevicare, v. intr. (cade la neve) bíe bora
nevischio, sm. purverin -i -itë
nevoso, agg. (di neve) bórie; me bor
nibbio, sm. petrit -i -itë; kjift (AMK3)
nicchia, sf. kobuh -gha -es
nidificare, v. intr. (fare il nido) bonja fulenë
nido, sm. fulé -a -esë
niente, pron. ind. indecl. (nel senso di no) (Kal.) nentë ; as gjó
gjó
faregjó (ALK)
ngë diin gjó
non sa niente
ngë óshtë gjó
non c'è niente
nipote, sm. nipë nipi nipit
sf. mbes mbessa mbesses
no, avv. jó; gjó; jóre
noce, sm. koombë árrie; árrë
nocivo, agg. (che fa male) çë boonë doomë
noi, pron. na
nome, sm. num -i -it
émerë -i -itë (AMK)
nomignolo, sm. (cfr. soprannome) paémerë -i -itë (AMK)
non, avv. ngë; nunk; ni nge…
(soltanto nel'imperativo proibitivo
e prop. finali negative = latino ne) mus
ngë dúa
non voglio
mus fijít!
non parlare!
 mus harró
non dimenticare!
nonna, sf. móma e madhe
mamaljóshë ~
jomaljósh -a -es
(AMK3)
nonno, sm. tata i math ~ madhë
nonostante, prep. (con tutto) me gjithë
nostro, pron., agg. poss. joon (i-oon)
ini (v.g.)
toonë
tini (v.g.)
fm. jona
notabene, sm. vre miirë
notizia, sf. novë -a -es
noto, agg i njóhur; i dítur
nottata, sf. naatë -a--es
nottetempo, avv. te naata
nottolino, sm. natikjë -a -es
novanta, agg. nondëdhiétë
nove, agg. nondë
novecento, agg. nondëkjíntë
novembre, sm. shin mërtírë -i -it (AMK)
noce, sf. (gli sposi) nússetë
nube, sf. ree (AMK)
nubile, agg. e pamartúarë
nudo, agg. i (e, të) djéshurë
numerare, v.tr. rimbironja -va -úar
rimironja -va -úar
numerato, agg. i (e, të) rimbirúar ~ rimirúar
numero, sm. nimur -i -it
nuocere, v. intr. (faccio male) bonja liikkë
(faccio danno) bonja doomë
nuora, sf. e ré -a -éjes
nuova, agg. e re
nuovo, agg. i re
nutrire, v.tr. kjandissinja -a -ur (RGN)
nutrito, agg. i (e, të) kjandissur
i (e, të) tagjisurë (ALK)
nuvola, sf. (cfr. nube) ree, reja, réjes (AMK7)
nuziale, agg. (dele spose) nussëvetë
O

obrobrio, sm. turpie ; fakje e zez

oberato, agg. (cfr. carico di debiti) i (e, të) nkarkúar
me dhitiirë
obeso, agg. i trashë; i majum
obliquo, agg. (cfr. piegato con forza) i (e, të) shtrimbúar; i piér
oca, sf. patë -a -es (AMK7)
occhio. sm. si siu síut; pl. siitë
 Të jap edhé siit
Ti offro anche gli occhi
Të mbanja si siit
Mi sei caro come gli occhi
Të dúa miir si siit
Ti voglio bene come gli occhi
E ka hatu me siit
L’ha mangiato con gli occhi
E rúanja si siit
Custodire come gli occhi
Kish lotët te ~ ndë siit
Aveva le lacrime agli occhi
I riidijin siit
Gli lacrimavano gli occhi
Ju tértin siit pësé ngë kíshin loot...
Ti si asciugarono gli occhi
perchè non avevano più lacrime
Të të daaltë siu
Che ti esca l’occhio dal’orbita
Paçë ~ pafëshë me si e mos e ngafsh
me dúart...
Possa vederla con gli occhi e non toccarla
con le mani...
Hap siit
Apri gli occhi, stai attento
I kjéshijin siit
Gli ridevano gli occhi
I shtura siit ngraah
L’ho adocchiato
Shiti edhé siit
Vendere tutto anche gli occhi
Si maçie
Occhi di gatto
Ngë rúhëshin krahët si rúhen siit
ngë bóhejin shurbisse.
Non si farebbero lavori curando le
braccia quanto gli occhi.
Ndirron siit me bíshtin
Cambiare gli occhi con la coda
Më meerh siit
Abbagliare
Më shtuun siit ~ síu
Essere adocchiato.
occorrere, v.intr. (cfr. dovere)
occultare, v.tr. (cfr. nascondere)
occupare, v.tr. (cfr. prendere)
occupato, agg. (cfr. preso)
odore, sm. éer -a -esë (AMK7)
offeso, agg. (col muso) me búzin
o' me búzin
è offeso
riinë me búzin
è offeso
offrire, v.tr. (cfr. dare)
oggi, avv. sotë
oglio, sm. shkajur -a -es
(AMK; RGN)
ogni, agg. ind. nga; çëdó
nga heerë kjë…
ogni volta che…
nga buurhë e nga graa
ogni uomo e ogni donna
ognissanti, sm. indecl. gjithë shétaratë
ognora, avv. nga heerë kjë ~ çë
ognuno, pron. nganjó
nganjóitë
di ognuno
oh!, escl. vi!
oleandro, sm. ghandrë -i -it
I bukur si ghandri
Belo come l’oleandro
oleato, agg. me vahj
oleificio, sm. (Kal.) trappitë -i -itë
oleoso, agg. me vahj
oleare, v. tr. (cfr. mettere olio) ve ~ vónja vahj
olio, sm. vahj vahjët vahjtit
oliva, sf. ghuí ghuíri ghuírit
olivastro, agg. i (e të) verdhë)
olivo, sm. koombë ghuí -ri -rit
olmo, sm. úrmë -i -itë
vidhë -a -es (AMK3)
oltre, prep. Tutijé, andé, andéhj
mo tutijé ~ mo andé
più in là
oltremare, avv. atiédetit
ombelico, sm. kirthiz -a -esë
(AMK6; Gl.5)
grisidh -a -esë (RGN)
ombra, sf. hjee hjéa hjeesë (AMK7)
ombreggiato, agg. me hjéa
onda, sf. suvalë -a -es
(AMK6; Gl.5)
onestà, sf. ndeer -a -es
onesto, agg. + i (e, të) ndérum
onorare, v. tr. (dare onore) jáppë ndeerë
onorato, agg. me ndeerë
onore, sm. ndeerë -a -es
operaio, sm. vepëraarë -i -itë (AMK7)
operare, v.tr. (cfr.fare)
opprimere, v. tr. (tenere sotto) mbanja -ta -ur...poshë
ora, avv. naní
ora, sf. heerë -a -es
çë heerë o'?
che ora è?
orario, agg. heera
ía te heera
vieni in orario
orcio, sm. rogjee -a -esë
(AMK)
ordinare, v.tr. dirtonja -va -úar
urderonja -va -úar
orecchio, sm. veshë -i -it; pl. veshët
orecchino, sm. vaa -t -tët (Sh.Mtr.)
orfano, sm. verfer -i -it (AMK3)
origano, sm. rigaanë -i -it
oricontale, agg. (cfr. disteso) i (e, të) ndetur
orlo, sm. urn -i -it
úrni e ljinjës
l'orlo dela sottoveste
oro, sm. árë -i -itë
një ghunaz ári
un anelo d'oro
orologiaio, sm. sahataar -i -itë (AMK7)
orologio, sm. sahatë -i -itë (AMK7)
ortica, sf. diégësë -a -esë (AMK6)
hidh -itë .tët (AMK3)
jú hidhova ~ hidhosem
ferirsi con l'ortica
orto, sm. kópështë -i -it
orzaiolo. sm. ojarughë -i -itë; elpët
orzo, sm. éhjpë -i -itë
oscilare, v. intr. + vrokissinja -a urë
oscilazione, sf. vrook -a -es
oscurità, sf. (cfr. nel'oscurità) (ndë) érrëtë; errësíirë
(AMK7)
osseo, agg. áshti
osso, sm. áshtë -i -it; pl. éshtara
ottanta, agg. tettëdhiétë
ottantenne, agg. tettëdhiétë-viétë
ottantesimo, agg. tettëdhiétët
ottava, agg. e téttëtë -a -esë
ottavo, agg. i téttëtë
ottenere, v. tr. (cfr. avere, prendere)
ottico, agg. jatrói i sívetë
ottimo, agg. shuumë miirë
otto, agg. tettë
ottocento, agg. tettëkjítë
ottomila, agg. tettëmíhj
ottobre, sm. viérshta e ditë (AMK3)
ovale, agg. si një ve
ovatta, sf. pumbak -u -utë
ovino, agg. délie: i déles
ovunque, avv. te ku do; kudó; nga do
ozio, sm. ljimontii (Rd.)

pace, sf. pakjë -a -es

paciere, sm. pakjéer -i -it
pacifico, agg. i me pákjen
padela, sf. digaanë -i -it
padelata, sf. diganatë -a -es
padre, sm. tatë -a -es ~ tatës
tata jimi
mio padre
jitatë
tuo padre
jati i tía
 suo padre
jati të assáie
il padre di lei
jati i tire
il padre loro
tata joonë
padre nostro
padrino, sm. nun, nunni, núnnitë
padrona, sf. zonjë -a -es
padrone, sm. zot -i -it
padroneggiare, v.intr. zoteronja -va úar
paesano, agg. hórie
paese, sm. hoor -a -es ~ horës
katundë -i -itë; vend
pl. katunde, katundet
(AMK)
paga, sf. (cfr. salario) roogë -u -utë (AMK7)
pagabile, agg. çë paguhetë
pagamento, sm. pagúaritë
pagano, agg. pa i kapizúarë
pagare, v. tr. paguanja -a -uar
pagúe!
paga!
pagina, sf. (cfr. foglia) fiét -a -es; fakje
paglia, sf. kashtë -a -es
ziárh káshtie
fuoco di paglia
sa kashtë
quanta paglia
pagliaio, sm. kalivë -a es (AMK7)
paglierino, agg. si kashta ( e verdhë)
pagnotta, sf. karvel -e -es
(piccolo pane) karveluçë -a -es
(idem più basso) shtipur -i -it
paio, sm. kúkjë -e -esë
një kúkjë karvele
un paio di pani
paiolo, sm. kussí -a -es
pala, sf. lupatë -a -es
palata, sf. lupatatë -a -es
palatale, agg. + kjeloorë
palato, sm. (cielo dela bocca) kjagha e góis ~ gójes
palaco, sm. pughas, pughassi, pughassit
paletta, sf lupatë -a -es…e vogël;
lupatez
palido, agg. (cfr. gialo) i (e, të) verdhë
palio, sm. mandiél -i -it
palottola, sf. (di stoppa e relativo attreco) battarugh -i -itë
shkukjarugh -i -itë (Brl)
palma, sf. (- dela mano) (anche misura) plëb (ALK)
pjlombë (AMK2)
palmeto, sm. linúa -i -óitë (Rd.)
palo, sm. hu hui ~ huri húit
óshtë i thaatë si një hu
è duro come un palo
i laart si një hu
alto come un palo
dúketë një hu
sembra un palo
i gjájtë si një hu
lungo come un palo
panca, sf. (cfr. cassa, cassapanca) sindukjél -i -itë
pancia, sf. barkë -u -utë
më dhempë barku
mi duole la pancia
krúanja bárkun
gratto la pancia
mbanja bárkun kka gázet
tenere la pancia dale risa
jam me bárkun i mbrazit
sono a pancia vuota
kaam bárkun i mbrazit
ho la pancia vuota
panciotto, sm. djipún -i -it
panciuto, agg. me barkun… i (e, të) trashë
pancotto, sm. bukk të zíar
pane, sm. bukk, buka, bukes
trazonja bukin ~ karvelet
impastare il pane ~ i pani
mpurnissi(nja), spurnissi(nja)
bukin ~ karvelet
inforno il pane, sforno
il pane, i pani
bukk të thaatë
pane raffermo
bonja bukin thela thela
affettare il pane
bukk ájimu
pane acimo
ngë óshtë bukk pë dhómbët tíme
non è pane per i miei denti
pë një coop bukk….
per un peco di pane
i miirë si buka
buono come il pane
 thoomë bukk búkësë ~ búkësesë
dico pane al pane
hanja një karvele e toorë e toorë
mangio un pane intero intero
panificare, v.tr. djéshi(nja) karvéletë
panno, sm. (in generale) luver -a -es
pannocchia, sf. (senza chicchi) tutar -i -it
pannolino, sm. shkutín -a -es
pantaloni, sm. pl. tírkjë -it -vetë
pantano, sm. pilakjë -i -it
papà, sm. tatë -a -s
papavero, sm. púpëz -a -es (ALK)
papera, sf. patë -a -es
pappa, sf. bukëvalë ~bukëvahj (AMK10)
paragonare, v. tr. ngilé(nja) -va -úaru (AMK6)
parecchio, agg. i shumët
parente, sm. gjirí -u -ut
pari, agg. indecl. si
pariglia, sf. (cfr. coppia, paio) kukjë; pend
(di cavali) kuéhj (AMK10)
parlare, v. intr. fiás, fola, fol ~ fial ~ -ur
fiit!
parla!
kettë fiáç
devi parlare
kettë fiássëmi
dobbiamo parlare
mus ~ mos fiit!
non parlare!
parlare, sm. të fólët ~ të fólit / fólurit
parlato, agg. i (e, të) fólur
parola, sf. fiál -a -es
parte, sf. (cfr. peco, porzione) cop -a -es
piés -a -es
aanë
një cop dhé ~ një piés dhé
una parte di terreno
nga njóitë i ngati copa .~ piéssa të atia
a ciascuno toccò la sua parte
déja të kisha një piés vet e turressët túe…~ tonde
vorrei avere solo una parte dei tuoi soldi…
bonja piéssët
fare le parti
bonja piés
far parte di qualcosa
marh piés
prender parte (dar ragione)

partecipante, agg e sm.
partecipare, v. intr. (prendere parte)
parteggiare, v. intr. (dar ragione)
partire, v. intr.
partorire, v. tr. intr.
pascolare, v. tr.
Pasqua. sf.
passare, v. intr.
passato, agg.
passeggero, agg. (che passa subito)
passeggiare, v. intr.
te një aanë; kka një aanë
in parte; da una parte
kka cila aanë vete?
da quale parte vai?
lonja kka një aanë
lasciare da una parte
vonja kka një aanë
mettere da parte
kka piéssa jime
dala mia parte
kka një vit të hu (Ang.)
da un anno a questa parte
marh piésëtë
prendere le parti di qlco
jetra piés
l'altra parte ( avversaria)
nga njó ketë bonjë ~ boor piésëtë të atía te kió gjoghë
ciascuno deve fare la sua parte nela vita
kka kijó aanë ~ katë hu (Ang.)
da questa parte
kka aana e…
dala parte di…
gjakunëjétrh (R. Gng.)
in qualche altra parte
çë merh piés
marh, mora, marh…piés
jáp likjë
ze údhë
píah, poha, piélë
(cfr. conservare, aver cura) rúanja -ta -úar
rúanja delet
pascolare le pecore
páshk; pl. páshkë
java e madhe
la settimana santa
shkónja -va -úar
shkó
passa!
kettë shkóhet
si deve passare
të shkófshë
che tu possa passare
kute shkúar
passando
i (e, të) shkúar
çë shkoon nxitu
vete e vinjë; planépsinja
(AMK7)
pasta, sf. (non fermentata e cotta su brace) kúkugha (AMK3)
pastasciutta, sf. tumaz -të -vetë
pastone, sm. accr. jottë ~ hjottë -a -es;
brumë krúndie
patata, sf. moghë dhéu
rénjë dhéu (AMK3)
patire, v. intr. ndíanja -ta -ar
patuto, agg. i (e, të) ndíar
paura, sf. dree -u -ut (AMK7)
(aver paura) trómbam -a -ur
pauroso, agg. i (e, të) trómbur
pavimento, sm. trol -i -itë (AMK7)
paco, agg. i (e, të) lávurë (AMK7)
peccare, v. intr. (far peccato) bonja -ra -oonë…munkatë
peccato, sm. munkatë -ia -esë
pece, sf. pidjë -ja -esë
pecora, sf. deel -a -es
pecoraio, sm. + delaarë -i -itë
pecorino, agg. délie
diathë délie
formaggio pecorino
peggiore, agg.; comp. i (e, të) mo likkë
~ ligë -gu -utë
pelame, sm. léshara
pelare, v.tr. (cfr. sbucciare) kjironja -va -úar
pelame, sm. likur -a -es
pele, sf. likur -a -es
pelo, sm. kjimë -e -esë
ka një kjime e baardhë te léshëtë
ha un capelo bianco tra i capeli
një kúçëk me kjimet të kúkje
un cane dal pelo fulvo
ngë ka kjime te gjugha
non ha peli sula lingua
ka kjímetë te zomara
ha i peli nel cuore
kurkonja kjimet te véa
cercare il pelo nel'uovo
peloso, agg. me kjime
pendente, agg. çë víretë

pendere, v. intr. víram, u u víra, víer ~ víru

víretë
pende
viru!
pendi! impiccati!
 Kettë vírami
dobbiamo pendere
të të vírshin…
che ti possano far pendere
të vírshe!
che tu possa pendere
pene, sm. kaarë -i -it
roçëk -u -ut
penetrabile, agg. çë mundë shkohetë
penetrante, agg. çë shoonë
penetrare, v. intr. (cfr. trapassare) shponja -va -úar
(cfr. conficcare) ngúli(nja) -a -ur
(cfr. passare) shkonj -va -úar
penna, sf. pendë -a -es
pennato, agg. me pendatë
pennecchio, sm. (quantità di lino, lana, canapa
che si mette nela rocca per filare) një man
merh një man líu, e e ve te furka
prende un pennecchio di lino e lo
mette nela rocca
pennuto, agg. me penda
pensare, v. tr. (cfr. ricordare)
pentecoste, sf. rushale (AMK7)
pentola, sf. poçë -a -es
penzoloni, avv. vírur ~ viér
per, prep. pë; satë
kaam já satë ha e pë tihj
sono venuto per mangiare e per te
pera, sf. dardhë -a -es
dárdhata me diáthëtë jaanë të miira
le pere col formaggio sono buone
sa dardha!
quante pere!
percentuale, agg. nga kjintë
percepire, v. tr. intr. ndíanja -ta -íar
perché, cong. pësé, sepësé,sé, satë
ngë érdha pësé ísha i simurum
non venni perché ero ammalato
të thoomë këtá sat e diçë
ti dico questo perché tu lo sappia
sepësé e di ú(re)
il perché lo so io
perciò, cong. pëkitá
percossa, sf. kopanaat -a -es
percuotere, v. tr. ráhi(nja) -a -ur
(colpire con martelo) kopanissi(nja -a -ur
rahi gjirin
 percuoto il petto
ráham
mi percuoto
perdere, v. tr. biri -a -iér
v. rfl. bíram ~ bírem
perdurare, v. intr. (cfr. tenere)
perenne, agg. (che non muore) çë ngë deesë
(che non passa) çë ngë shkoonë
(che non finisce) çë ngë sossetë
perforante, agg. çë shpoonë
perforare, v.tr. shponja -va -úarë
pericoloso, agg. i (e, të) pilot ~ piót…
kuzimi (AMK7)
perla, sf. pern -a -es
permanente, agg. (che dura, tiene) çë mbaanë
(che rimane) çë viétetë
pernottare, v. intr. (passare la notte) shkonja -va -úar…natinet
pero, sm. kombë dárdhie
(pero selvatico) goriz -i -it
però, cong. po, poka
persona, sf. (da cristiano) krishtér -i -it; njerí; vet
pertanto, ang. pë këtá
pesante, agg. çë mbishoonë;
i rondë (AMK)
i (e, të) rondë (AMK7)
pesare, v. tr. intr. mati(nja) -a -ur
mat!
pesa!
pesce, sm. pisk -u -ut (AMK7)
pestare, v. tr. shtipi(nja) -a -u(r)
kaamë shtipu kripin
ho pestato il sale
pestato, agg. i (e, të) shtipur
petizione, sf. piétur -i -it
peto, sm. (silenzioso) zbif -i -it
(se accompagnato da rumore) pordhë -a -es
petrolio, sm. + vahj guri
pettegoleco, sm. dishuunë -i -it
pettegolo, sm. dishunerë -i -itë
pettinare, v. tr. krehi(nja) -a -ur
- arsi, v. rifl. kríham ~ krihem
pettine, sm. krohar -i -it
petto, sm. gjir -i -it
pecente, agg. i (e, të) shkret
peco, sm. copë -a -es
piacente, agg. çë purkjén
piacere, v. intr. purkjénja -va -íar
piacere, sm. purkjaritë
piacevole, agg. i (e, të) purkjar
piangere, v. tr. e intr. kjanja -ta -ar
kjai!
piangi!
piano, avv. (cfr. adagio) dal
(pian pianino) dal e dal
pianta, sf. (cfr. albero)
piantare, v.tr.
pianura, sf. shesh -i -it
piatto, sm. tajúr -i -it
piaca, sf. (del mercato) treg -u -ut (AMK7)
pica, sf. (cfr. gaca) grishë -a -es (AMK9-10)
piccante, agg. çë diékk
picchiare, v. intr. (colpire, battere) rahi -a -ur
(dare colpi, bussare) trukkughissi(nja) -a -ur
piccolo, agg. i (e, të) vógël ~ vókël
i (e, të) viker
pidocchio, sm. morh, morri,
morrit ~ morës
piede, sm. kombë -a -es
me kómbëtë
a piedi

piega, agg. ghaídh -a -es

úrn -i -it
kumishë me gháidhatë
camicetta con pieghe (Ang.)
piena, agg. i (e, të) piót
óshtë i piót
è pieno
një tajúr i piót
un piatto pieno
hónëza e piót
luna piena
pietra, sf. guur -i -it
pietrificato, agg. si guri
pietroso, agg. me guur
pigliare, v. tr. marh, mora, marh
mirh!
prendi!
pignata, sf. poçë -a -es
pingue, agg. i (e, të) majum
pioggia, sf. shi -u -ut
piombo, sm. kjúmbë -i -it
piovere, v. intr. bíe shi, biti shi, raar shi
 sot bíe shi
oggi piove
sot ka raar shíu
oggi è piovuto
ngë bíe shi
non piove
të bífsh shíu
che possa piovere
të të zoft shíu
che ti colga la pioggia (Ang.)
piovoso, agg. i (e, të) me shi
piscia, sf. shurrë -i -it
pisciare, v.intr. pëshurri -a -ur
piselo, sm. láthurë -i -itë (AMK7)
pisolino, sm. gjumë i shkurtur
pistola, sf. dufekë -u -utë (AMK7)
pitturare, v.tr. (con calce) líanja -ta -íar
kaamë líar shtupín me kirkjér
ho pitturato la casa con la calce
líe!
pittura!
kettë líami
dobbiamo pitturare
të líaç
che possa pitturare
più, avv. mo; mo shum
dúhetë mo motë
ci vuole più tempo
dúa mo úi ~ uji e mo bukkë
voglio più acqua e più pane.
piuma, sf. pendë -a -es pl. pendatë
piumato, agg. me penda
piuttosto, avv. mo miirë; mo se
pica, sf. (rustica) lághanatë (AMK3)
(con cicciolòi) bukëvale (AMK9)
(con uva passa) ghaghan -a -es pl. ghaghana

poco, agg. pakkë; nçikkë

pakkë gjíndie
poca gente
déja pakkë
vorrei poco
 pakkë i búkurë
poco belo
déja nçikkë buk
vorrei un po' di pane
shurbén pakkë
lavora poco
jéttë pakkë
costa poco
ka vatu(r) ka pakkë
se n' è andato da poco
poesia, sf. konkë -a -es (Gng.
poeta, sm. konketaar -i -it (Gng.)
sf. konketaar -a -es
poggiare, v.tr. (cfr. mettere)
poi, avv. pra; mo von (AMK)
poiché, cong. pësé; kkuurë pra…
(causale) ngë kaam zoonë údhë,
pësé ngë ndíhësha i miirë…
non sono partito, perché
non stavo bene…
(temporale) kuurë pra u dogha, u zu shíu…
poi che fui uscito, si mise a piovere…
pola, sf. lucë -a -es
police, sf. gishtë -i -it…i mathë
polo, sm. pul; gjélë
polmone, sm. murshí e baardhë (RGN)
polvere, sf. (da sparo) piúhur -i -it
pomeriggio, sm. + pasmezëdítesë
pomo, sm. (cfr. melo) moghë -a -es
pomodoro, sm. + mogh-aarë -i -it
ponte, sm. urë -i -itë (AMK7)
porco, sm. derk -u -ut
hánja si një derkë
mangio come un maiale
i májum si një derkë
grasso come un maiale
i shkjar si një derkë
sudicio come un porco
shtinja pérnatë dírkjivet
buttare le perle ai poci
koombë dérku
piede di porco
porro, sm (pianta) preshë -a -es
porta, sf. deer -a -es
portabandiera, sm. flamuraarë -i -it (AMK6)
portare, v. tr. (cfr. condurre) bíe, prura, pruunë
porto, sm. proítë -i -itë (AMK7)
porzione, sf.
posdomani, avv.
possibile, agg.
mund jétë
posto, sm.
potabile, agg.
potere, v. intr.
povero, agg e sm.
poca, sf. (cfr. gora)
pocanghera, sf. (con fango)
prato, sm.
precedente, ppr.; agg.
precedere, v. tr.
precipitare, v.tr.
precipitato, agg.
precipizio, sm.
pregare, v.tr.
(AMK7)
premere, v. tr.
premolare, sm.
prendere, v. tr.
piés -a -es
déi
mundë jér; mundë bóhet;
gjakún (Gng.)
vend ~ t -i -itë (RGN)
çë muundë píhet
múnja -ta ~ -da -ur
ngë múnja mo!
non ne posso più!
ngë mundë vínja
non posso venire
ngë mundë kémë
non posso avere
ngë mundë kjindronja
non posso fermarmi
ngë mundë presë
non posso aspettare
ngë mundë e bónja
non posso farlo
i (e, të) míar
i (e, të) shkret
i (e, të) nomur
i (e, të) vápër
konk -a -es …me úji
luz -a -es
pilakjë -i -it
ljivadhë -i -it (AMK)
i (e, të) mo paarë
i (e, të) prépësemë
vete -ta -ur…hjpara
gramissam -a -ur
i (e, të) gramissur
(burrone) (Kal.) ghravettun -i -it
parakaléssinja -a -ur
parakaléssinja tínë Zottë
prego nostro Signore
ndondi(nja) -a -ur
skajún -i -it
marh mora marru(r) ~ maarh
merh more
merh múar
marëmi muarum
 marëni múarit
marnjin múarun
(imp.) mirh!
preoccuparsi, v. rifl. lavem
mos jú laf (AMK3)
preparare, v. tr. dirtónja -va -úar (AMK7)
preparativo, sm. dirtúaritë (AMK7)
preparato, agg. i (e, të) dirtúarë
presentare, v. tr. (mostrare) stonja -va -úar
preservare, v. tr. (tenere lontano) mbánja laarkë
presso, prep. (vicino) ndándizë; te; me
prestare, v. tr. húanja -ta -húa
presto, agg. nxitu
vínja nxitu
vengo presto
booni nxitu
fate presto
prete, sm. (latino) prift -i -it
(ortodosso) papás -i -it
prigione, sf. filakji -a -esë (AMK7)

prima, avv. mo paar

ki pughassë mo paarë ngë íshë
questo palaco prima non c'era
si bóhehj mo paarë
le usanze di prima
mo paarë o pra
prima o poi
mo paarë shurbé, pra lúe
prima lavora, poi gioca
mo paarë óshtë një kópështë
e pra një shtupí
prima c'è un orto e poi una casa
ka já mo paarë se tihj
è venuto prima di te
primavera, sf. vera e paarë (AMK7)
primo, agg. i (e, të) paarë -i -itë
primogenito, sm i paari biirë
sf. e paara bíe ~ bíje
principale, sm. mo i paari; kréu
sf. mo e paara
privo, agg. pa
probabile, agg. mundë jérë
problema, sm. piétur -i -itë (AMK6-Gl.5)
profondo, agg. i (e, të) theel (AMK7)
profugo, sm. i (e, të) prizúarë (AMK)
profumo, sm. éer e miirë (AMK7)
prolungare, v. tr. (cfr. stendere) ndénja -ta -ur
promessa, sf. táksurit ~ táskurit
promettere, v. tr. táksi ~ táski -a, tassur
pronto, agg. i (e, të) dirtúar (AMK7)
prosciutto, sm. hjurameh -ghi -itë (AMK9)
prostituta, sf. putoor -a -es
proteggere, v. tr. (cfr. aiutare) ndihi(nja) -a -ur; rúanja
protetto, agg. i (e, të) ndihur; i rúar
i (e, të) me hjee (AMK7)
protezione, sf. hjee -a esë (AMK7)
prudere, v.intr. cfr. mangiare) ha
prugna, sf. kumbuh -a -es
pruno, sm. kombë kumbúghi
pugno, sm. grushtë -i -it
pula, sf. (Kal) júshk -a -es
pulce, sf. piésht -a -esë
pulcino, sm. zokk púlie
puledro, sm. puhaarë -i -it; pel i ri
pulire, v. tr. shinja -ta -urë
dilironja, diliira, diilir
(corrisponde al "kjironja" di Palagorio, con significato di nettare)
shi!
pulisci!
shíe!
puliscilo/a
çë mundë shiç
che tu possa pulire
kettë shiç
bisogna pulire
pulita, sf / sm. i (e, të) shiturë
i (e, të) dilirúar
pulviscolo, sm. push -i -itë (AMK3 Bbb
Ctn); piúhuriz
pungolo, sm. (usato per gli animali) ásten -i -it
(AMK3 Bbb Ctr)
punto, sm. pik -a -es
puntura, sf (cfr. bucato, forato) e shpúarit
putrefatto, agg. i (e, të) kájibëtë
puttana, sf. putoor -a -es
kjith -a -es
(AMK3 Nsc Lc.)
puco, sm. vroomë -i -it (AMK)
pucola, sf. pituzë -i -itë
 (modo di dire in P. ) mos më çai pituzin…
non mi rompere…

qua, avv. (cfr. qui)

quadrupede, agg; sm. kattrëkombë
quaggiù, avv. tatì, tatì ~ kitú… poshë
qualche, agg. ind. ndonjó, çëddó, ndenjó
ómë ndénjë lúle o ndénjë dardhë
dammi qualche fiore o qualche pera
qualcosa, pron. ind. çëddó; gjegjó
kaam biétu(r) çëddó pë ghájaratë
ho comprato qualcosa per i bambini
ke biétu(r) gjegjó?
hai comprato qualcosa?
qualcuno, pron. ind. ndenjó; ndonjó; çëddó; kushëdó
ndenjó kka juve të vinjë ~ viirë me múa
qualcuno di voi che venga con me
quale, agg. e pron. cilë -i -itë
cilëtë ~ cila veer ke pitu(r)?
quale vino hai bevuto?
déja të día cílëtë veta ke hirritur
~ sirritu(r)
vorrei sapere quali persone hai chiamato.
cílëtë ~ cila ndeer më ke dhoonë!
quale onore m'hai dato!
qualora, cong. ndë; ngë
qualsiasi, agg. ind. çëdó; kudó; kushëdó;
cilin do
qualunque, agg. ind. nga; çëdó; cilin do
quando, avv. e cong. kkuurë
njérë kkuurë
fin quando
quanto, pron. rel. indef., agg. sa
kaamë biétu(r) sa më sossinë
ho comprato quanto mi basta
sa jéttë
quanto costa?
pë sa?
per quanto?
sa o' pë múa…
 in quanto a me…
sa mo paarë
quanto prima
sa?
quanti?
sa e keni shitu(r)
quanto l'avete venduto?
sa múja
quanto potevo
quantunque, cong., agg, pron.(con tutto) me gjith
quaranta, agg. káttrhëkjintë
quarantamila, agg. dizet mihj ~ mijë
quarantotto, agg. dizet e tettë
quaresima, sf. kreshëma (Sh.Mtr.)
quartiere, sm. (cfr. vicinato) rugh -a -es
gjituní -a -s
quarto, agg. kaartë
një kaartë hérie
un quarto d'ora
quasi, avv. monu (AMK7)
quassù, avv. këtú ~ tatí lá; lart
quattordicesimo, agg. kattrhëmbidhiéttëtë
quattordici, agg. kattrhëmbidhiéttë
quattro, agg. kaatrhë
quattrocento, agg. kattrhëkjintë
quattromila, agg. kattrëmihj/mijë
quegli, pron. atá, aí
quela, agg e pron. ató, ajó pl. atá
quelo, agg. ají
quercia, sf. liisë -i -it
querela, sf. (cfr. lettera) lipushë -a -es
questo, agg. e pron. ms ki, këtó
fm. kió, kitá
qui, avv. këtú, tatí
ía këtú ~ tatí
vieni qui
kka këté ~ kitékjë
di qui
tatí ndándizë
qui vicino
tatí të déja…
qui ti volevo…
tatí kettë thúhetë…
qui bisogna dire…
quindi, avv. cong. coord. concl. pë këtá
ngë kisha digúa miirë
fialëtë të atía, pë kitá ngë
 kaamë purgjégju.
non avevo capito bene e quindi
non ho risposto.
quindici, agg. pessëmbidhiéttë
quota, sf. piés -a -es

raccogliere, v. tr. mbiéth -dha -dhu(r)

(raccogliere dala campagna) mbiél -a -urë
mbiithë!
raccogli!
raccolta, sf. të mbiélët; të kórrët
kaamë nbiédhu të mbiélëtë ~ të kórrët
ho raccolto il raccolto
raccontare, v.tr. rigjironja -va -úar
racconto, sm. purraghe -gha -es
raccorciare, v.tr. shkurtonja -va -úa(r)
radicare, v. intr. vonja renjë
radicato, agg. i, e...me renjë
radice, sf. renjë -a -es
radimadia. sf. grisistë -a -es
radunare, v.tr. mbiéthë -a -ur
raffermo, agg. i thaatë
raffermo, agg. i (e, të) thatë
raffreddare, v.tr. stohi -a -u(r)
v. rfl. stoham -a -u(r)
raffreddore, sm. sinahj -i -it
raganela, sf. (cfr. ranocchio)
raganela, sf. (strumento) tokk -a -es
ragaca, sf. váiz -a -es
ragaco, sm. gháiar -i -it; diál -i -it
raggiungere, v. tr. ronja -va -oonë
raggomitolarsi, v. rifl. kurrussemë (AMK2-3)
ragione, sf. likkjë -a -es
kaamë likkjë
ho ragione
ragnatela, sf. marmaghë -a -esë
ramaglia, sf. (per lo più secca) shkarpa shkarpat
(verde) dushkë -a -esë, pl. dushkjihj
dúshka óshtë atá çë hánjinë dhiitë
la ramaglia verde è ciò che mangiano le capre
ramarro, sm. (cfr. lucertone) djapí -i -it
rammendare, v.tr. (a)rnonja -va -úa(r)
ramo, sm. deg -a -es
një deg ghuíri
un ramo di ulivo
ramoscelo, sm. degëz -a -es
ranocchio, sm. bretëk -u -ut (AMK)
rappecare, v.tr. (cfr. cucire)
rapsodia, sf. konk -a -es
raro, avv. i ralë (AMK7)
rassomigliare, v. tr. e intr. gjéss, gjitia, gjitur
ure gjéss tatës
io asomiglio a papà
ure i gjitia
io gli rassomigliavo
ratto, sm. (cfr. topo) mi, míu, míut
rattoppare, v. tr. (a)rnonja -va -úarë
ravvivare, v. tr. ngjaghi -a -úarë
re, sm. regjë -i -it
vasilé -u -ut(AMK7)

recinto, sm. (cfr. ovile per caprini) poréa (AMK6)

(per bovini) kjindía
reciso, agg. i (e, të) prerë
redini, sf. rétinat
regalare, v. tr. jappë dhurtelë (AMK7)
dhuronja -a .uarë (AMK6)
regalo, sm. dhurtelë -i -itë (AMK7)
reggere, v.tr. (cfr. mantenere, tenere) kjaverrissinja -a -urë
(AMK6)
regno, sm. regjirí -a -esë(AMK6)
regredire,v.intr (cfr. andare indietro)
rendere, v.tr. (cfr. dare)
rene, sm. veshëk (AMK3)
reo, sm. sm. i kékjë
repentino, agg. pa i pritur
reperibile, agg. çë gjondet
reperire, v.tr. (cfr. trovare)
represso, agg. i shtipur
reprobo, agg. i nomur
rescindere, v.tr. (cfr. sciogliere)
resina, sf. dhedhë -a -esë
resistere, v. intr. dronja -va -oonë
restare, v. tr. ( mi - ) viétam, u u vieta -urë;
rrinja; kjindronja
restringere, v.tr. ngushtonja -va -úar
retribuire, v.tr. (cfr. pagare)
retro, avv. prapa
rettile, sm. gjáhjpur -i -it
riabbracciare, v.tr. përkjafonja (Gng)
riaccendere, v.tr. dhézinja ntene
ricamare, v.tr. kjindissi(nja) -a -urë
(RGN)
ricamo, sm. kjindimë -i -itë(RGN)
riccheca, sf. bugattii -a -es
ricco. agg. i (e, të) p ~ bugattë
ricerca, sf. kurkúarit
ricercare, v. tr. kurkonja -va -úar
ricercato, agg. i (e, të) kurkúar
richiesta, sf. kurkúarit
richiesto, agg. i (e, të) kurkúar
ricevere, v. tr. (cfr. avere, prendere)
ricordare, v. tr. kitonja -va -úarë
ricordo, sm. kitúaritë
ricotta, sf. gjiz -a -es
ridere, v. intr. kjéshi -a -ur
kjésh!
ridi!
kettë kjéshi
devo ridere
të kjéshëshë
che tu possa ridere
riempire, v. tr. mbiónja ~ piónja
mbióva ~ piúata
mbiúa ~ pióttë
pió! pió! ~ mbió !
riempi! riempi!
pióie… ~ mbióje…
riempilo…
kettë mbiónja ~ piónja
devo riempire
 kettë pióçë ~mbióçë
devi riempire
të mbiófsh ~ piófësh
possa riempire
riempito, agg. i,( e, të) pióttë
riguardarsi, v. rifl. ruham, u u ruha, ruhu(r)
rimanere, v. intr. rifl. viétam, u u viéta, viétu(r);
rinja; kjindronja
rimasto, agg. i (e, të) viétur
rimescolare, v.tr. përzíanja; trazonja
rimproverare, v.tr. kirtonja -va -úarë (AMK7)
porsinja -a -ur (AMK7)
rimuginare, v.intr. trazonja;
përzíanja; rimonja
ringraziare, v.tr. harestissinja -a -ur
(AMK7)
riposare, v.tr. e intr. proham -a -ur
riposo, sm. próhurit
riprendere, v.tr. marrh ntene
ripudiare, v.tr. (cfr. cacciare) prizonja -va -úar
riscaldare, v.tr. ngrohi -a -ur
v. rfl. ngroham -a -ur
rischio, sm. (cfr. ardire) kuzim -i -itë (AMK7)
riso, sm. órizë -i -itë (AMK7)
riso, sm. kjéshurit
risorgere, v. intr. ngjahi -a -u(r)
risparmiare, v.tr. viónja, viúata, viúar (DpgP)
rispettare, v.tr. nderonja -va -úar
rispondere, v.tr. e intr. purgjégjinja -a -ur
v. rfl. purgjégjam -a -ur
risposta, sf. purgjégjurit
ristorante, sm. kanopës -e -esë (AMK7)
risvegliare, v.tr. (mi - ) zgjoham -ta -júa
zgjohu!
svegliati!
zgjoie!
sveglialo!
kettë e zgjonja
debbo svegliarlo
kettë e zgjoç
devi svegliarlo
të zgjofshe
che possa svegliarti
ritagliare, v.tr. (cfr. tagliare)
ritardare, v.tr. e intr. minonja -va -úa
ritornare, v. tr. e intr. ntenja -va -u(r)
v. rfl. nteham -va -u(r)
riunione, sf. kuvel ~ d -i -itë (AMK2);
mbiédhurit
riunire, v. tr. mbij(l)idhinja -a urë
(AMK7);
mbiédhinja bashkë
riverito, agg. i (e, të) fálur
rivoltare, v. tr. (cfr. voltare; - la terra per la semina: arghom)
rocca, sf. (cfr.fuso) furk -a -es
rocchetto, sm. (del telaio) massur -i -itë
rodere, v. tr. (cfr. consumare)
rompere, v.tr. çanja -ta -aarë
rondine, sf. dalandishë -a -es
rosa, sf. trôndafilë -a -es (AMK7)
rosalia, sf. riz -a -esë
rospo, sm brettëk -u -ut
rosso, agg. i (e, të) kukji
rovescia, agg. i (e, të) prapta
rovesciare, v.tr. dérdhinja -a -urë(AsF.)
rovinare, v.tr. shkatarronja -va -úar
rovinato, agg. i (e, të) shkatarrúar
rovo, sm. (cfr. mora) ferrë -i -itë
rubare, v.tr. viéth, viédha, viédhu(r)
vijithë!
ruba!
ruca, sf. (pianta lacustre) vruk -a -esë
ruggine, sf. (n)drisk -u -ut (AMK3)
ruminare, v.tr. righumissi -a -urë
ruscelo, sm. purró -i -itë
russare, v.intr. ritonja -va -úar (RGN)

sabato, sm. e shtun -a -es

sabbia, sf. shuur -i -it
sabbioso, agg. i (e, të) me shuur
sacca, sf. dúak; trastër; thes
sacco, sm. thees -i -it
një thees kishtenj
un sacco di castagne
sacerdote, sm. prift -i -it
sacro, agg. i (e, të) shéit
salario, sm. roogë -u -utë (AMK7)
salato, agg. i (e, të) me krip ~ kripur
salciccia, sf. rénjishjin -i -it (AMK9
saldamente, avv. pa u tundur
saldare, v.tr. lídhinja ngusht
sale, sm. krip -a -es
salgemma, sm. krip guri
salice, sm. shkelkjë -u -jitë (ALK)
salire, v.tr. e intr. hípi(nja) -a -u(r)
saliva, sf. shputím -a -es
salma, sf. (soma) barr -a -es
një barr dru
una salma di legna
saltare, v.tr. e intr. (da un vecchio ritornelo) loi, loi..
(Puh. cfr. balare) karxenja -va -íar
salutare, v.tr. fal(nja -a -ur
salute, sf. shindét -ia -ies
me shindetien
con salute
salutato, agg. i (e, të) falur
saluto, sm. fálurit
salvaguardare, v. tr. (mi - ) ruham -a -u(r)
salvare, v.tr. sarvonja -va -úar
shpitonja -va -úar
salvia, sf. pupughejë -i -it
salvietta, sf. mbissaghëz -a -es
sambuco, sm. stog -u -ut
san, agg. sm. i (e)…shéit -i -it
sanabile, agg. çë shirohet
sanare, v.tr. shironja -va -úar
sandalo, sm. carihj -a -es
sangue, sm. gjákk -u -ut
sanguinaccio, sm. (Kal.) sandjér -i -it
sanguinare, v. intr. riéth gjákk
sano, agg. (cfr. guarito) i (e, të) shirúar
i (e, të) shindoshë (AMK7)
(cfr. intero) i (e, të)toor
santa, agg. e nderme -a -es
santo, agg. i sheitë -i -it
sapere, v.tr. di(nja) -ta -u(r)
(venire a sapere) xe, xora, xoonë
kaamë xoonë
sono venuto a sapere
kuur e xe..
quando lo saprà…
vre miir mus ~ mos e xe
attenzione che non lo sappia
…e ka xoonë
 …l'ha saputo
sapere, sm. diturí -a -es
sapiente, agg. i ditur
sapienza, sf. diturí -a -es
saputo, agg. i ditur; çë ndihet
sarmento, sm. ghurdí -a -s
sarto, sm. kjepaarë -i -itë(AMK7)
sasso, sm. guur -i -it
sassosso, agg. gur, gur
satana, sm. diágh -i -it
saziare, v.tr. (mi - ) citam -a -u(r)
sazio, agg. i (e, të) citur
sbagliare, v.tr. e intr. (far male) bonja liikë
sbagliato, agg. i (e, të) strumbúar (AMK6)
sbucciare, v.tr. kjironja -va -úar
scagliare, v.tr. (cfr. buttare) helkjë
v, rfl. (cfr. scagliarsi) sulam -a -u(r)
scaldare, v.tr. (cfr. bolire, riscaldare) privilonja -va -úarë
ngrohi(nja) -a -urë
scalzo, agg. i (e, të) zathur
scambiare, v.tr. (cfr. cambiare) ndirronja -va -úar
scantinato, sm. katojë -ji -jit
scapolo, agg. i (e, të) pa martuar
scappare, v. intr. jiki(nja) -a -ur
scarafaggio, sm. brúmul~h, -gh(i) -gh(it)
scaricare, v.tr. shkarkonja -va -úar
scarico, agg. i (e, të) shkarkúar
scarpa, sm. kupuz -a -es
kaamë kupuzët të çara
ho le scarpe rotte
kaamë kupuzët të réa
ho le scarpe nuove
kupuzët jan të kukje o të zeza?
le scarpe sono rosse o nere?
kupuca óshtë e miir
la scarpa è buona
scarpina, sf. kupuzë e hoh; kupuzëza
scarpone, sm kupuzë e trash
scartato, agg. i nxiér
scendere, v. intr. zdri(dh) ~ (p) inja,
-dha ~ a -urë (AMK7)
schiacciare, v.tr. shtipinja -a -u(r)
schiacciato, agg. i shtipur
schiavo, sm. rogë -u -utë (Rd.
schifarsi, v. rfl. shkjéham -a -jíar
schifoso, agg. i (e, të) shkjar
schiudere, v.tr. (cfr. aprire)
sciame, sm. lojié -jéa -es (ALK)
scindere, v.tr. (cfr. dividere)
scintila, sf. djidji -a -es
shkindiji -a -es
scintilare, v. intr. (far - ) bonja -a -oon…djidja
siit më bojin djidja djidja
gli occhi mi scintilavano
sciogliere, v.tr. (cfr. liquefare) zgjidhi(nja) -dha -urë
sciolto, agg. i (e, të) zgjidhur
scolare, v. tr. (cfr. passare) shkonja -va -úar
scopa, sf. shiez -a -es
scopare, v.tr. shinja -a -ur
(con stracci per forno) kaljip -i -it(AMK2)
scoperchiare, v.tr. zbilonja -va -úar
zbiló póçen
scoperchia la pentola
scoperta, agg. i (e, të) zbilúar
scordare, v.tr. harronja -va -úa(r)
scorreggia, sf. pordh -a -es
kaamë boon një pordh
ho fatto una scorreggia
sa pordha…
quante scorregge…
mus ~ mos boi pordha
non fare scorregge
scorza, sf. (cfr. pele; cfr. involucro dela cipola: fëludh)
scotolare, v.tr. (battere il lino o la canapa per separare le
fibre tessili da quele legnose) manganissi(nja) -a -ur
scottare, v.tr. diék -ga -ur
privilonja -va -úar
scovare, v.tr. nziér kka fuluni
scricciolo, s.m. zok ferri
scritto, agg. i (e, të) shkúar
scrivere, v. tr. shkúanja -ta -úar
shkrúe!
scrivi!
scrofa, sf. dosë -a -es
scrolare, v.tr. shkundinja -a -ur
scrutinare, v.tr. (cfr. contare)
scucire, v.tr. shkjépë(nja) -a -ur
scucito, agg. i (e, të) shkjépur
scuotere, v.tr. tundi -a -u
scure, sf. shpat -a -es
scuro, agg. (cfr. nero) i (e, të zez
i (e, të) érrët
sdegnato, agg. i zomerúar, i murihur
sdentato, agg. i (e) pa dhoombë
se, cong. sub. ngë, si
ngë (si) ti kishe ngroonë (hatu(r))…
se tu avessi mangiato…
secca, agg. e thaat
seccare, v.tr. tháiti -a -ur
secco, agg. i, të tháitë
secondo, agg. e dita
secondo, prep. pë, pas
secre, sf. seshkugh -a -es
sedere, v. intr. ( mi - ) újam -ja -újur
(Gng.)
úlem -la -ur (AMK7)
sedia, sf. ( - senza spaliera) trhonë -i -itë
sedicesimo, agg. gjashtëmbidhiéttët
sedici, agg. gjashtëmbidhiétë
segno, sm. sing -a -es
sego, sm. kundim -e -s
sei, agg. gjáshtë
seicento, agg. gjashtëkjintë
selciare, v.tr. shtronja me gur
selciato, sm. i shtrúar me gur
selva, sf. pil
selvaggina, sf. kafsha
selvaggio, agg. (cfr. selvatico)
selvatico, agg. i (e, të) égër
sembrare, v.intr. (cfr. somigliare) duket
(mi -) dukam
seme, sm. faarë -a -es
semenza, sf. (cfr. seme)
semenzaio, sm. (cfr. semenzaio) vurvin -i -it
semi, (metà) gjimës
semiaperto, agg. gjimës i (e, të)…hapëtë
semicercchio, sm. gjimës reth
semichiuso, agg. gjimësimbirtur
semiaperto, agg. gjimësihapët
seminagione, sf. mbiélëtë
seminare, v.tr. mbiéli -a -(ur)
seminato, agg. e sm. të mbiélëtë
semmai, loc. avv. sikkur
semolino, sm. kjúgh ~( h ) -ghi -it
sempre, prep. nteri; gjithëmotë; ngaher
seno, sm. gjir -i -it
sentire, v.tr. (avvertire, percezione, sensazione) ndíanja -ta -íarë
senza, prep. pa
senzatetto, sm. pa shtupí
separare, v.tr. ndanja -ta -ur
separatamente, avv. kka një an
sepolcro, sm. (durante la settimana santa) (si) ~ sumburk -u -ut
varr -a -es
seppure, cong. edhé sikkur; edhé po…
sera, sf. mbroomë -a -es
serbare, v.tr. (mettere da parte, custodire) viónja -va -úar(DpgP)
serpente, sm. gjáhjpur -i -itë
serva, sf. shurbetoor -a -es
servire, v.tr. e intr. shurbenja -ta -íjar
servo, sm. shurbetoor -i -it
sessanta, agg. gjashtë dhiéttë
seta, sf. sirmë -i -itë (AMK7)
setacciare, v. tr. shoshi -a -ur
setaccio, sm. (cfr. crivelo) shoshë -i -it
sit -a -es
sete, sf. étihj, étie, éties
settanta, agg. shtaatëdhiéttë
settecento, agg. shtaatëkjintë
settembre, sm. múahj e viélavetë (AMK7)
settimana, sf. javë -a -es
java e madhe
la settimana santa
diitët e javes:
i giorni dela settimana:
hóniza lunedì
mártes martedì
merkúri mercoledì
énjita / e enta giovedì
e prómëta venerdì
e shtuna sabato
e díal domenica
settimo, agg. shtatëta
sfacciato, agg. i pa turpie
sfasciare, v.tr. (avvolgere con fasce il bambino) shparkjonja -va -úa(r)
sfasciare, v,tr. (cfr. rompere, guastare)
sfatto, agg. i (e, të) shkatarrúar
sfinito, agg. i (e, të) sossur
sfiorire, v. intr, (cfr. passare) shkonja -va -úar
sfiorito, agg. i (e, të) shkúar
sfornare, v.tr. shurnissi -a -ur
graja shurnissin karvelet
la donna sforna i pani
sfortuna, sf. fat -i -it…i kekjë
sfortunato, agg i pa fat
sfrattare, v.tr. nxiér…kka shtupía
sfregare, v.tr. furkonja -va -úar
sgocciolare, v.tr. e intr. riéth -dha -urë
sgombrare, v.tr. (cfr. svuotare)
si, avv. ne
sicché, cong. ppë kitá; kështú kjë
siepe, sf. gaardhë -i -itë
o' një (g)voorë te gardhi
c'è un buco nela siepe
gardhi bohet me gjomba
la siepe si fa con le spine
siero, sm. hiirr -i -itë (AMK3-7)
sigaretta, sf. çípëzë -a -es
significare, v.tr. do të thor ~ thot
signora, sf. zonjë -a -es
signore, sm. zootë -i -itë
signorina, sf. kupile -a -es;
vaiz e pamartúar;
zonjes
kamë paar një kupile
ho visto una signorina
kupila óshtë e bukur
la signorina è bela
óshtë kat kupiles
è dela signorina
silenziare, v.tr. (far silenzio) rinja -ta -u…kjétu
kjétu!
silenzio!
silenzioso, agg. i (e, të) kjéttë
sindaco, sm. kréu i hoorës
sinistra, sf. stëmong (AMK7)
sino, cong. njér
slava, sf. shklavun -e -esë(AMK6)
slegare, v.tr. zgjidhi(nja) -a -ur
slegato, agg. i zdjidur
sloggiare, v.tr. (cfr. sfrattare)
snocciolare, v.tr. shkokj(nja) -a -ur
sodo, agg. i (e, të) thaatë
sofferente, agg. i (e, të) dhimbur; simur
soffiare, v.tr. e intr. frinja -ta -urë
friinë era
soffia il vento
soffice, agg. i shkrifët (ALK)
sognare, v.tr. onderonj -va úar
sogno, sm. óndër -i -itë
solco, sm. ávëlak -u -ut

soldato, sm. ústër -i -itë

ustërtoorë i -it(AMK7)
sole, sm. díah, díghi, díaghit
 díaghi ngrohin dhéun
il sole riscalda la terra
díaghi sottë diékkë
il sole oggi brucia
solido, agg. i ngurtët
soleticarsi, v.rifl. dilikissam -a -ur
solevare, v.tr. ngrenja -ta -ur
solevato, agg. i ngretur
solo, agg. i (e, të) vetë ~ vetemë
ti vetë mundë ti më digoç
tu solo puoi capirmi
ti vet më digoonë
tu solo mi capisci
o' vetë
è solo
riinë vetë
sta solo
ía vetë
vieni da solo
soltanto, avv. vetë; vetem
kaamë dhoonë vetë një shkjé(p) ~ b
ho dato soltanto un calcio
soma, sf. baarr -a -es
më ka kjertu(r) ~ pruunë një baar druu.
mi ha portato una soma di legna
një baar kishtenje
una soma di castagne
somaro, sm. (cfr. asino) ghariúr -i -it
somigliare, v.tr. e intr. gjéss; gjéttë
i gjéttë
gli somiglia
ngë gjéttë
non somiglia
gjéttë assaja
somiglia a lei
gjéttë atía
somiglia a lui
gjéttë múa
somiglia a me
më gjéttë
mi somiglia
ure gjéss mamës
io somiglio ala mamma
ure gjéss tatës
io somiglio a mio padre
sommo, agg. shuumë i (e, të) lart
sonare, v.trt. (cfr. suonare)
sonno, sf. gjumë -i -it
 kaamë gjumë
ho sonno
gjumi purkjén
il sonno piace
sopportare, v.tr. dronja -va -úa; mbanja
droje
sopportalo
mos e drói
non sopportarlo
drói
sopporta
e ka drúa
l'ha sopportato
kettë drohet
bisogna sopportare
ngë kettë drohet
non bisogna sopportare
kute drúa
sopportando
mundë droçë
possa sopportare
sopportabile, agg. çë mund drohet
sopportare, v.tr. dronja -va -úar
sopra, avv. sipprh; la; mbi
vete la
vado sopra
rinja sipprë ~ la
sto sopra
kka la ~ sipprh
di sopra
ure rija la
io abitavo sopra
ure rínja mo la se tihj
io abito più sopra di te
sopracciglio, sm. vetul -a -es (Gng)
sopraddetto, agg. i sipprh i thon
sopraffino, agg. i shum i hoh(l)
sorbo, sm. (ng.) varaz -a -es
(vg.) vadhaz -a -es
sorcio, sm. mi -u -ut
sorela, sf. motrh -a -es
óshtë jime motrh ~motra jime
è mia sorela
time motra ~ motrat time
le mie sorele
motrat kat i tijit ~ të atia
le sorele sue, di lui
motrat tone
 le nostre sorele
titë motra ~ motrat tonde
le tue sorele
motrat kat assaja
le sorele di lei
óshtë ka time motrh ~ same motrh
è di mia sorela
sorelastra, sf. motr e gjétur
sorgente, (cfr. pola, vena d'acqua, gora) lucë -a -es
sorgere, v.intr. (cfr. uscire, alzare) deel / ngrihet / léhet
deel ~ ngrihet ~ léhet díaghi
sorge il sole
deel ~ ngrihet ~ léhet hóniza
sorge la luna
kka deel ~ ngrihet ~ léhet díaghi?
da dove sorge il sole?
sorridere, v.tr. (cfr. ridere)
sorte, sf. shortie -a -es;
fat -i -it
sorteggiare, v.tr. (cfr. toccare, uscire)
sorvegliare, v.tr. rúanja -ta -úa
sospirare, v. tr. e intr. shilitonja -va -úar
shirtonja -va -úar(AMK7)
sospiro, sm. shilëtim -i -it
sostare, v.intr. kjindronja -va -úar
sostenere, v. tr. mbanja -ta -ur
sostenibile, agg. çë mund mbahet
~jér ~dróhet
sottacqua, avv. poshújit
sotterra, avv. poshdhéut
sottile, agg. i (e, të) hool ~( h)
sottana, sf. (cfr. sottoveste) linjë -ja -jes
sottoterra, loc. avv. poshdhéutë
sotto, avv. Po (shë); shposhë
sottocoda, sm. inv. (finimento di cuoio per bestie ) pistoghén -a -es
sottosopra, loc. avv. po e la
sottostare, v. intr. rrinë(nja) poshë ~ shposhë;
nôn
sovrastare, v. intr. rrin(nja) la
soco, agg. i (e, të) shkjarë
socume, sm. të shkjaritë
spaccare, v.tr. (cfr. dividere) ndanja -ta -aar
spada, sf. shpat -a -es
spaghetti, sm. tumaz të gjáta
spalancato, agg. gjithë i hapur
spala, sf. shpatuh -gha -es
spaliera, sf. ( - di vite) hu -i -it
spalmare, v.tr. líanja -ta -íar
një theelë bukë e líar me vahj
una fetta di pane spalmata di olio
sparagio, sm. ( - selvatico, cfr. asparagi) shperonkjë -gjë -gjitë
ka vatu(r) të mbiéthë shperongjë
è andato a raccogliere asparag
sparare, v. tr. skréhënja -ha -urë
shkreh
spara
moosë ~ mus shkreh
non sparare
kettë shkrehet
bisogna sparare
kettë shkrehëmi
dobbiamo sparare
kettë shkrehëshë
devi sparare
të shkrehëshë
possa sparare
kute shkrehur
sparando
sparato, agg. i (e, të) shkrehur
sparecchiare, v.tr. (cfr. alzare)
spargere, v.tr. shprishi(nja) -sha -shur
shprishi lulet, fara te dhéu
spargo i fiori, il seme nel campo
gjáku joonë i shprishurë
il nostro sangue sparso
i ka shprishur gjithë
li ha sparsi tutti
sparlare, v.intr. fiássë(nja), fola, -ur liikkë
sparso, agg. i (e, të) shprishurë
spartire, v.tr. (cfr. dividere)
spatola, sf. shpatuh -gha -ghes
spaurire, v.tr. (cfr. impaurire)
spaurito, agg. i trómbur
spaventare, v.tr. trombi(nja) -a -ur
trómbamë
mi spavento
u u trómba
mi spaventai
musë ~ mos trómbu
non spaventarti
théja se trómbësha
pensavo di spaventarmi
spaventato, agg. i trómbur
spacare, v.tr. shinja -ta -ur
spacola, sf. staljipë -i -itë (AMK7)
specchio, sm. pasikjirë -i -itë (AMK6)
spedire, v.tr. (cfr. mandare)
spegnere, v.tr. shúanja -ta -úar
shúe ziárrin
spegni il fuoco
kettë shúami ziárrin
dobbiamo spegnere il fuoco
miirh úit të shúaçë ziárrin
prendi l'acqua per spegnere il fuoco
kute shúar
spegnendo
spelacchiare, v.tr. shkuli kjimet
spelacchiato, agg. pa kjime
spelare, v.tr. (cfr. spelacchiare; sbucciare)
speme, sf. (cfr. speranza)
spendaccione, agg. doreshpúar
spendere, v.tr, (cfr. togliere)
spennare, v.tr. nxiri / shkuli péndat
spennelare, v.tr. líanja -a -íar
spennelato, agg. i líar
spento, agg. i shúar
speranza, sf. shpreshë -a -es
spiccioli, agg. e sm. të shkókjura(t)
spiedo, sm. heegh -i -it
spiga, sf. kal
spigolare, v.tr. vemi pëh kamuce
spina, sf. gjómbë -a -es / ferr -i -it
spino, sm. gjombë -i -itë
spirare, v.tr. e intr. (cfr. soffiare, suonare) frinja -ta -ur
héjinja
friin era
spira il vento
héjin era (Ang. RfG.)
spira il vento
spirito, sm. spiirtë -i -itë
spogliare, v.tr. djishinja -a -ur
v. rfl. djísham ~ djíshem
djíshu
spogliati
kettë djishehj
devi spogliarti
kute djéshur
spogliando
spogliato, agg. i (e, të) djéshur
spola, sf. maúr -i -it
sporcare, v.tr. nxinja -ta -ur
v. rfl. nxiham -a -ur
sporco, agg. i (e, të) nxitur
sposa, sf. nussë -a -es
sposare, v.tr. martonja -va -úar
v.rfl. martoham ~ -hem
martohu
sposati
moosë ~ mus martohu
non sposarti
kettë martohehj
devi sposarti
martóhësha
mi sposerei
u' e martója
io la sposerei
sposato, agg. i martúar
sposo, sm. dhóndar -i -it
spostare, v.tr. ndirronja -va -úa…vend
spremere, v.tr. shtridhi(nja) -a -ur
spremuto, agg. i shtridhur
spuntare, v.tr. (cfr. uscire)
sputare, v.tr. shputinja
sputo, sm. shputím -a -es
squagliare, v.tr. jossi -a -ur
rifl. jossam -a -ur
squalido, agg. i míari
sdradicare, v.tr. shkuli me renjat
sdradicato, agg. i shkulur me renjë
staccare, v.tr. (cfr. togliere)
staccio, sm. sit -a -es
stala, sf. grazëd -a -esë(AMK7)
stampa, sf. shtip -a -es
stampare, v,tr. shtipënja -a -ur
stampato, agg. i shtipur
stancare, v.tr. dholënja -a -ur
v.rfl. dolam ~ -em
stanco, agg. i dholur ~ i lódhur
stanotte, agg. sonte; kit ~ kió nat
stanza, sf. kambar -a -es
stare, v. intr. rrinja -ta -ur
stasera, avv. sonte
kit ~ kió mbromë
stato, sm. (cfr. nazione) dhe -u -ut
stecchito, agg. i that
stecco, sm. degë e that
pl. dega; shkarpa
stela, sf. ilë -i -it
ilëz -a -es
 (Puh.) ih -ghe -ghes
stendere, v.tr. ndénja -ta -urë
ngjati -a -ur
v.rfl. ndéham -a -urë /ngjatur
sterile, agg. shterpe
steso, agg. i nder ~ i ndetur
stimato, agg. i nderúar
stoffa, sf. petëk -u -ut
storcere, v.tr. shtrómbënja -a -ur
storpiare, v.tr. shtrombënja -a -ur
storpio, agg. i (e, të) shtrombur
~ shtrimbúar/i çar
storto, agg. i (e, të) shtrombur
~ shtrimbuar ~ i çar
straboccare, v.intr. dérdhet
stracciare, v.tr. shkjiri -a -jérrë
shkjirrë
straccia
shkjire
straccialo/a
kettë shkjiret
bisogna stracciarlo

kute shkjérrë
stracciando
jaamë i shkjérrë
sono stracciato
stracotto, agg. i zíar shum
stracuocere, v. tr. zíanja mir
strada, sf. údhë -a -es
straniero, agg. i húahj
strapieno, agg. shum i piót
strapotente, agg. shum i fukjussur
strappare, v. tr. shkjérri -a -jér
strappato, agg. i (e, të) shkjérrë
strascinare, v. tr. carissinja -a -ur
stravecchio, agg. shum i viétr
stretto, agg. i (e, të) ngushtë
striminzito, agg. i shtringúar
stringa, sf. lidhez
stringato, agg. i lidhur
stringente, agg. çë shtringon
stringere, v.tr. shtringonja -va -úar
striscia, sf. rrip (Gng)
stritolare, v.tr. shtipinja -a -ur
stricare, v.tr. stridhi(nja) -a -urë
strofinare, v.tr. furkonja -va -úar
stronzo, sm. zopëmut i that
stropicciare, v.tr. rumbíanja va -iarë
furkonja (RGN)
strumento, sm. nxoonë -i -itë (AMK7)
strusciare, v.tr. furkonja -va -úar
strutto, sm. (cfr. grasso)
studiare, v.tr. (cfr. imparare) mbissonja -va -úar
su, prep. e avv. te, la; mbi; siprë, në
subito, avv. e agg. nxitu
succhiare, v.tr. thithinja -a -ur (Gng)
succhiata, agg. e thithur
succo, sm. lonk -u -ut
succoso, agg. me shum lonk
sudare, v.intr. dërsinja
~ drisinja -sta -urë
(AMK7)
sudato, agg. i (e, të) drisitur(AMK7)
i (e, të) diéssur(AMK9)
sudicio, agg. i (e,të) shkjérrë
sudore, sm. diersí -u -ut (Gng)
sufficiente,agg. i (e, të) sossëmë;
i miafët (Gng)
sugna, sf. kundim -a -es
sugo, sm. lonkk -u -ut
suo, agg. e pron. poss. të atía; i tihj; i sahj
suocera, sf. e viéhar -a -es
suocero, sm. i viéhar -i -it
suolo, sm. dhé; trúal ~ troli
suonare, v.tr. frinja -ta -ur; bíe
suora, sf. motr; murghez (Gng)
svegliare, v.tr. zgjonja -va -úar
v.rfl. zgjoham ~ -em, -a -ur
sveglio, agg. i (e, të) zgjúar
svelere, v.tr. shkuli(nja) -a -ur

svuotare, v.tr. mbrazi(nja) -a -ur

mbraze
svuotala

T
tabacco, sm. duhaanë -i -itë (AMK7)
tacere, v.tr. rrinja, ta -ur… kjétu / pa folur
rri kjétu!
taci!
tagliare, v.tr. pres, prita, preer
u pres
ti prit
aí pret
na presëmi
ju presëni
atá presënjin
tagliato, agg. i prer
tagliucare, v.tr. pres -ta -er…nçika çika
talaltro, pron ind. do njétrh ~ ndonjó njétër
~ ndokush tiétër
talamo, sm. shtrat -i -it…nússie
talora, avv. çëddó heer~ nganjó her
~ndonjó her
taluno, agg. ind. çëddó ~ ndonjó ~ disá
tana, sf. fulun -i -it
tanto, agg. ind. kai ~ shum ~ kákj ákj
kai díah
tanto sole
kai det
tanto mare
tardi, agg. i (e, të) voonë (AMK7)
tarlato, agg. i bréitur ~ i ngroon
kka krimbi
tarlo, sm. krimb ~ miz drúri
tarpare, v.tr. pres ~ çanja krehët
tartaruga, sf. breshk -a -es
tascapane, sm. tráshtën -a -es
tavola, sf. durras -a -es
~ tríes -a -es
tavolo, sf. tries -a -es
shtronja tríesen
apparecchio la tavola
tríes búkie
tavolo da pranzo
taca, sf. kup (AMK7)
te, pron. ti, tihj
teco, pron. me tihj
tegame, sm. digan -i -it
tegolo-a, sf. kjaramídh -a -es
tela, sf. pëhjur -i -it
pëhjuri te shuli
la tela nel raccoglitore
telaio, sm. (gh)arhalí -ia -íes
massur
rocchetto
shuli
subbio
shkíez
navetta
temere, v.tr. (cfr. impaurire) trombam (-em), -a -ur
trombam se ti mund biç
ho paura che tu possa cadere
trómbam se ti bíe
temo che tu cada
ti trómbehj?
tu hai paura?
tempesta, sf. drahunaar -i -it (Gng)
shkjot -a -es
tempia, sf. kríet
tempo, sm. mot -i -it
kjiró, kjirói, kjiróitë
(AMK6-Gl.5)
kam mot
avere tempo
ngë kam mot
non avere tempo
kka çëddó mot
da qualche tempo
moti shkon
il tempo passa
ka shkúa kai mot
è passato tanto tempo
moti ósht árë
il tempo è oro
tenaglia, sf. daar -a -esë(Rd.)
tenere, v.tr. mbanja -ta -ur
mbái!
tieni!
Kettë mbaçë
devi tenere
mund mbafshë…
possa tenere…
tenero, agg. i (e, të) njóm
tentare, v.tr. tandonja -va -úar
tenue, agg. i (e, të) hoh
tenuto, agg. i mbátur
tergo, sm. kka prapa
terra, sf. (cfr. mondo) jet -a -es
(cfr. suolo) dhe -u -ut
trolj (AMK5)
jéta ósht e madhe
la terra è grande
mo e búkura e jetes
la più bela dela terra
një cop dhé
un peco di terra
terracotta, sf. dhe e piékur
terremoto, sm. tundím -i -it
terreno, sm. dhe -u -ut
terreo, agg. si dhéu
terrestre, agg. e kësai dhe
terribile, agg. shum i kekj
terroso, agg. i (e, të) me dhe
terso, agg. i pastër; i thíel (Gng)
terzo, agg. i treti
teso, agg. i nder
tesoro, sm. vistar -i -it (AMK6-Gl.5)
tesere, v.tr. (cfr. filare) íanja -ta -iar
ia, ia…(gh)arghalía…
tessi, tessi…telaio…
(vecchio ritornelo)
o' çë ían
sta tessendo
tessuto, sm. (di cotone) pëhjur -i -it
pilihurë -i -itë (AMK7)
(di seta) sirmi
testa, sf. kroc -a -es/ kríe
kríet
le tempie
më dhombënjin kríet
mi duole la testa
testamento, sm. dhiát -a -es (Rd)
testardo, agg. (testa dura) krocë e thaat
testicoli-o, sm. (h)érdhe (AMK3-5-6)
lokji (Sh.Mrt)
testimone, sm. martirí -u -ut
(AMK6. Gl.5)
testimonianza, sf. martirí -a -es
testimoniare, v.tr. marterizonja -va -úar
ti, (te, a te), pron. tihj, ti, të
dúa tihj
voglio te
të dúa mir
ti voglio bene
 e píanja tihj
lo chiedo a te
(s-) ghirressë tihj
chiamo te
donjin tihj e múa
vogliono te e me
ti kurkonja
ti cerco
timido, agg. i (e, të) turpurúar
tingere, v.tr. ngjénja (Rd.Vrb)
tino, sm. but -i -it
tinta, sf. ngjér(itë) ; gjir -a -esë
(AMK7)
tirare, v.tr. shkuli(nja) -a -ur
ticone, sm. urë -i -it
urë i dhezur
ticone acceso
urë i shúarë
ticone spento
toccare, v.tr. ngassi(nja) -ta -ur
ngit
tocca
mos ngit
non toccare
kettë kittshë
devi toccare
mundë ngafshë
possa toccare
kam ngar me dor
ho toccato con mano
toccato, agg. i (e, të) ngar

togliere, v.tr. nxiri(nja), nxura, nxíar

~ nxiér
e ka nxiér
l'ha tolto
nxiir
togli
të mund nxifshë
possa togliere
kettë nxirëshë
devi togliere
kettë nxirëmi
dobbiamo togliere
o' i nxiér
è tolto
tolerabile, agg. çë drohet ~ durohet
tolerante, agg. çë dron ~ duron
toleranza, sf. drúarit ~ durím
tolerare, v.tr. duronja -va -úa(r)
~ dronja -va úa(r)
tomba, sf. hroop -a -es
~ varr -a -es
topo, sm. mi, míu, míut
jan mi
ci sono topi
miitë
topi
óshtë të mivet…
è dei topi…
torcere, v.tr. stridhi(nja) -a -ur
~ drédhinja
torciglione, sm. (ornamento femminile
di stoffa attorta in capo) shkjóhët
tornare, v.intr. nteham -a -ur
toro, sm. ter -i -it ~ dem
tosse, sf. koghë -a -es
tossire,v. intr. koghissi(nja) -a -ur
tosto, avv. nxitu
tosto, agg. (duro) i (e, të) that
tovaglia, sf. mbissagh(l) -a -es
vurë mbissaghen
metti la tovaglia
tradizione, sf. (usanza) zakoonë -a -es
(AMK6.Gl.5)
tramutare, v.tr. ndërronja -va -úar
tranciare, v.tr. çanja -a -ar ~ pres
trapassare, v.tr. shponja -va -úar
trappola, sf. paidhí -a -es
trascinare, v.tr. carrissinja -a -ur (AMK6)
traslocare, v.tr. (cfr. cambiare) ndirronja vend
trattenere, v.tr. (cfr. tenere) mbanja
trecento, agg. trekjintë
tredici, agg. trembidhiét
tremante, agg. i (e, të) drídhur
tremare, v.intr. dridham -a -ur
drídhu
trema
kettë dridhehj
devi tremare
kettë drídhami
dobbiamo tremare
të mundë drifëh
che tu possa tremare
treno, sm. + kjérr hekuri
trenta, agg. tredhiét
tromba, sf. daulii; brii (AMK7)
tronco, sm. kurm -i -it
troppo, agg. i shumët
trovare, v.tr. gjénja -ta -ur
v.rfl. gjondam -a -ur
gjéi
trova
mos gjéi
non trovare
e kam gjétu(r)
l'ho trovato
ngë e kam gjétu
non l'ho trovato
kettë e gjémi
dobbiamo trovarlo
kettë gjéhet
deve trovarsi
mundë gjéfhe
possa trovarti
mund gjéfëshë
possa trovare
trovato, agg. i (e, të) gjétur
truogolo, sm. kurit -a -es
tu, pron. ti
tumore, sm. ghupel -i -it
tuo, agg. jóti; ji; it
o' joti
è tuo
jitat
tuo padre
tuonare, v. intr. drahunon ~ bumbulin
(AMK7)
gjimón (Gng)
tutto, agg. gjithë; tor; paru, mbar
gjithë të mirat
tutto il bene
gjithë jéta ~ jéta e tor
tutto il mondo
gjithë atá çëddó
tutto ciò che vuoi
vete gjithë mir
va tutto bene
óshtë gjithë jóti
è tutto tuo
gjithëséi
il tutto
U

ubriaco, agg. i ndondur; i pitur

uccelo, sm. zog ~ zokk -gu -ut
uccidere, v.tr. vras -va -ar
ucciso, agg. i (e, të) vrar
udire, v.tr. gjégjinja -a -ur
~ marr vesh
ulica, sf. rikjë -a -es
ultimo, agg. i prápësemë (AMK7)
umido, agg. i (e) lagët
umiliare, v.tr. kanóssënja .a -ur
una, art. një
një vaiz
una bambina
undici, agg. njombidhiét
ungere, v.tr. líanja -ta -íar
líe bukin me vahj e krip
ungi il pane con olio e sale
ka buzin i líar me vahj
ha il muso unto di olio
unghia, sf. thónjë -ji -jitë
kam preer thónjit
ho tagliato le unghie
kam një thónjë i çaarë
ho un'unghia rotta
ke thónjitë të gjata
hai le unghie lunghe
thónjitë túe jan të zeza, tímet gjó
le tue unghie sono nere, le mie no
thónjit time jan të shkúrtura
le mie unghie sono corte
unificare, v.tr. vonja bashkë; ngjiti(nja)
unificato, agg. i (e, të) báshkem (AMK6)
unione, sm. bashkím -i -it (AMK6)
unire, v.tr. (mettere insieme) vonja -ra -on…bashk
uno, agg. njó
unsione, sf. (cfr. ungere) líarit
unto, agg. i (e, të) líar
uomo, sm. burrh -i -it
njerí -íu -ríut (AMK7)
uovo, sm. ve -ea -ees
kam biétur pessë ve
ho comprato cinque uova
veet jan të réa
le uova sono fresche (nuove)
veje
di uova
urina, sf. shurri -i -it
urinare, v.intr. mijérënja ~ mijér
(AMK3-7)
usanza, sf. zakoonë -a -esë (AMK6)
uscente, agg. i (e, të) dal
uscire, v.intr. dahj, dola, dal
dilë
esci
moosë dil
non uscire

ngë ka dal
non è uscito
ka dal
è uscito
kettë dáimi
dobbiamo uscire
të dafshë
che tu possa uscire
do të dáiçë?
vuoi uscire?
shpitonja
uscire in fretta
uscita, agg. i (e, të) dal
ustionare, v.tr. diékk; privilonja
ustionato, agg. i (e, të) diégur; privilúar
utero, sm. shkef ~ shkof
ndë shkýft saajë
nel suo seno / ventre
(Vr. - Gng.)
(Puh. inter., donna grassoccia) shkofanate!
uva, sf. (sm/n) rrushë -t -tit
kam biétu(r) rrushë
ho comprato del'uva
rrushëtë më purkjén
l'uva mi piace
staffidhe ~ rush i that
uva passa
romb rrushi
grappolo d'uva
mbiédhi(nja) ~ viél…rushin
raccolgo l'uva
rrush éngër -a -es
~ aguridh -a -es (AMK3)
uva acerba

vaccaio,sm. aí çë rúan lopët; lopar

vacante, agg. i (e, të) brázit
vacca, sf. loopë -a -es
 mish lópie
carne di vacca
lop pë kjumështit
vacca da latte
vagina, sf. pidhë -i -it
vagire, v. intr. kjánja
vagito, sm. kjarit
vagliare, v. tr. shoshi -a -ur
valere, v. intr. viénja
vale, sf. lakk -a -esë (AMK7)
vanga, sf. (cfr. pala) lupat -a -es
vangelo, sm. vangjéhë -i -it
vantare, v.tr. vandonja -va -úar
v.rfl. vandoham -va -úar
variabile, agg. (che cambia) çë ndirron
variare, v.tr. ndirronja -va -úar
vasto, agg. i hapët; i math; i gler ~ gjér
vecchia, sf. piák -e -es
vecchio, sm. piák -u -ut
pl. piékjë -jitë -kjivetë
vedere, v.tr. (cfr. mostrare) shoh, vreta, paarë
(far vedere) stonja -va -úar
kam paarë një burh
ho visto un uomo
she(h) miir / vre miir
vedi bene, (trasl.) stai attento
ke paar?
hai visto?
vremi / shohëmi
vediamo
sheh?
vedi?
kettë shoh
debbo vedere
të shóhësh
che tu possa vedere
stomë nçikk…
fammi vedere un po'
stóme…
mostramelo
te ka stúa?
te lo ha mostrato?
vedova, agg., sf. e ve -a -es
vedovo, sm., agg. i ve -u -ut; pa shokje
vegliare, v.intr. rri(nja) i zgjúar
veleno, sm. farmak (Rd)
velo, sm. (che avvolge la milza) shprétëk a -es
vendere, v.tr. shes -ita -ur
shit
vendi
kettë shítet
bisogna vendere
shítet
si vende
i shítur
venduto

e shesëmi
vendiamola
vendetta, sf. ( - di sangue) gjakkë i nderes (AMK7)
venduto, agg. i (e, të) shitur
venerare, v.tr. jap nder
venerato, agg, i (e) me nder
venerdì, sm. prómëta
venire, v.intr. vinja, érdha, já(rdurë)
ía / éa / éja
vieni
ngë mund vinja me juve
non posso venire con voi
érdha dié / jérdha dijé
venni ieri
misserdhe (miir se erdhe)
benvenuto
venti, agg. një zet
vento, sm. ér -a -es
ventoso, agg. i (e) me er
ventre, sm. bark -u -ut
ventura, sf. fat -i -it
venturo, agg. çë vén
venuto, agg. i ardhur
veramente, avv. vërtet; përtétien
verde, agg. i (e, të) gjelberúar
verdeggianate, agg. i gjelberúar
verdeggiare, v.intr. gjelberón
vergine, agg. (intera) i (e, të) tor
(non rotta) pa-i (e, të)…çaarë
(non toccata) pa-i (e, të)…ngaarë
(da Bz) ma e gitun kka munkat
vergogna, sf turp -ie -es
vergognarsi, v.rfl. turpuróhem
vergognoso, agg. i (e, të) turpurúar
verità, sf. ertét -ia -es
ke thoon tërthétinet
hai detto la verità
verme, sm. krimbë -i -itë
vero, agg. i (e, të) vërtét
versare, v.tr. (cfr. mettere, buttare, svuotare) dhérhi(nja) -a -ur(Lr.Alr)
mbrazi(nja)
versata, agg. i (e, të) dhérdhu(r);
e mbrazit
vescica, sf. fúcëk -a -es
vespa, sf. árzë -a -es
vestire, v.tr. véshi(nja) -a -urë
víshu
vestiti
víshamë
mi vesto
u u visha
mi vestii
vestito, sm. (- tradizionale femm.) coh -a -es
via. sf. (cfr. strada) údhë -a -es; rrugh -a -es
stek -u -ut (AMK7)
via, avv. ecë; priáshta; tutié; atié
viaggiare, sm. (iniziare strada) ze-údhë
( - a cavalo) vete ngalúa
viaggio, sm. bonja~ mar…údhë -a -es
vicinato, sm. rughë -a -esë
vicino, agg. ndándizë: afër: pranë
vigna, sf. vréshtë -a -es
vile, agg. i (e, të) pa-zómarë
vino, sm. verë -a -es
viola, sf. manuzakje;
jodhíi -a -esë (AMK7)
vipera, sf. gjáhjpur -i -itë
visibile, agg. i (e, të) çë dúket;
çë shihet
visto, agg. i par
vita, sf. gjógh -a -es
vite, sf. ghurdhí -a -es
vitelo, sm. viçë -i -it
mish viçi
carne di vitelo
kjumështë viçi
latte di vitelo
likur viçi
pele di vitelo
viva, escl. rrofëtë
vivaio, sm. (cfr.semenzaio) vurvinë -i -it
vivente, agg. i (e, të) ngjághur; i ngjál
vivere, v.intr. rronja -va -oon
vivo, agg. i (e, të) ngjághë; ngjál
voglia, sf. mah -ghi -ghit
voi, pron. jú
volare, v. intr. fluturonja -va -úar (Gng)
volere, v.tr. dúa, dasha, -ur
volere, sm. dáshuritë
volgere, v.tr. nténja -ta / va -ur
volpe, sf. dhéhjpur -a -es
voltare, v.tr. (cfr. cambiare, - il terreno
per la semina: arghom.) priri(nja) -a -u
priru
voltati
kettë prirehj
devi voltarti
voluto, agg. i (e, të) dáshur
vomere, sm. parméndë -a -es;
pijor -i -it
vomitare, v.tr. víah, vogha, viélur
vomito, sm. viélët
vostro, pron. júai ~ júaj
vuotare, v.tr. mbrazi(nja) -a -ur
vuoto, agg. i (e, të) mbrazur;
i mbrazit

Z
zaino, sm. trástër -a -es
zampogna, sf. karramunzë -a -së (Vrb)
zappa, sf. sháat -i -itë (AMK7)
zeppo, agg. i (e, të) piót
zia, sf. e ómët -ta -es (AMK2)
zio, sm. lal -a -ës
ungulhj (AMK7)
zipolo, sm (legno appuntito per turare il foro dela botte) trivilë -i -itë
zitela, sf. pa- e martúar
zoccolo, sm. thómburë -a -esë(AMK7)
( - del cavalo, in particolare) petikúa pl. petikonjëtë
zucca, sf. kunguh ghi -ghit