Informazioni su questo libro

Si tratta della copia digitale di un libro che per generazioni è stato conservata negli scaffali di una biblioteca prima di essere digitalizzato da Google
nell’ambito del progetto volto a rendere disponibili online i libri di tutto il mondo.
Ha sopravvissuto abbastanza per non essere più protetto dai diritti di copyright e diventare di pubblico dominio. Un libro di pubblico dominio è
un libro che non è mai stato protetto dal copyright o i cui termini legali di copyright sono scaduti. La classificazione di un libro come di pubblico
dominio può variare da paese a paese. I libri di pubblico dominio sono l’anello di congiunzione con il passato, rappresentano un patrimonio storico,
culturale e di conoscenza spesso difficile da scoprire.
Commenti, note e altre annotazioni a margine presenti nel volume originale compariranno in questo file, come testimonianza del lungo viaggio
percorso dal libro, dall’editore originale alla biblioteca, per giungere fino a te.

Linee guide per l’utilizzo

Google è orgoglioso di essere il partner delle biblioteche per digitalizzare i materiali di pubblico dominio e renderli universalmente disponibili.
I libri di pubblico dominio appartengono al pubblico e noi ne siamo solamente i custodi. Tuttavia questo lavoro è oneroso, pertanto, per poter
continuare ad offrire questo servizio abbiamo preso alcune iniziative per impedire l’utilizzo illecito da parte di soggetti commerciali, compresa
l’imposizione di restrizioni sull’invio di query automatizzate.
Inoltre ti chiediamo di:

+ Non fare un uso commerciale di questi file Abbiamo concepito Google Ricerca Libri per l’uso da parte dei singoli utenti privati e ti chiediamo
di utilizzare questi file per uso personale e non a fini commerciali.
+ Non inviare query automatizzate Non inviare a Google query automatizzate di alcun tipo. Se stai effettuando delle ricerche nel campo della
traduzione automatica, del riconoscimento ottico dei caratteri (OCR) o in altri campi dove necessiti di utilizzare grandi quantità di testo, ti
invitiamo a contattarci. Incoraggiamo l’uso dei materiali di pubblico dominio per questi scopi e potremmo esserti di aiuto.
+ Conserva la filigrana La "filigrana" (watermark) di Google che compare in ciascun file è essenziale per informare gli utenti su questo progetto
e aiutarli a trovare materiali aggiuntivi tramite Google Ricerca Libri. Non rimuoverla.
+ Fanne un uso legale Indipendentemente dall’utilizzo che ne farai, ricordati che è tua responsabilità accertati di farne un uso legale. Non
dare per scontato che, poiché un libro è di pubblico dominio per gli utenti degli Stati Uniti, sia di pubblico dominio anche per gli utenti di
altri paesi. I criteri che stabiliscono se un libro è protetto da copyright variano da Paese a Paese e non possiamo offrire indicazioni se un
determinato uso del libro è consentito. Non dare per scontato che poiché un libro compare in Google Ricerca Libri ciò significhi che può
essere utilizzato in qualsiasi modo e in qualsiasi Paese del mondo. Le sanzioni per le violazioni del copyright possono essere molto severe.

Informazioni su Google Ricerca Libri

La missione di Google è organizzare le informazioni a livello mondiale e renderle universalmente accessibili e fruibili. Google Ricerca Libri aiuta
i lettori a scoprire i libri di tutto il mondo e consente ad autori ed editori di raggiungere un pubblico più ampio. Puoi effettuare una ricerca sul Web
nell’intero testo di questo libro da http://books.google.com
 LIBRARY OF THE
INIVERSITY OF VIRGINIA

GIFT OF

REV. R. K. MASSIS

t
 Del К1И>П e-|¿?|3 5i Ù5
II I

С. VALERII CATULLI

OPERA OMNIA

EX EDITIONE F. G. DOERINGH%v>y-

CUM NOÏIS ET INTERPRETATIQNE

IN USUM DELPHINI

VARUS LECTIONIBUS

NOTIS VARIORUM

RÈCENSU EDITIONUM ET CODICUM

BT

INDICE LOCUPLET1SS1MO

ACCURATE RECENSITA. >

4 r-4
VOLUMEN PRIMUM.

X
49
LONDINI:
CURANTE ET IMPRIMENTE A. J. VALPY, A. M.
1822.
 PA
<ью\
.A&

6057
 CONSPECTUS

EORUM QU^ НАС EDTTTONE

CONTINENTUR.

Pag.
Philippi Silvii Epistola Serenissimo Delphino . 1
Handii Praefatio ... .3
C. Valerii Catulli Vita, ex Editione Vulpiana . 18
Nonnulla Veterum Scriptoram de С. Valerio Ca-
tallo Testimonia a Vulpio collecta . . 25
Vulpii Diatribe de Metris Catulli . . 32
Elenchus Alphabeticus nonnullorum scripturae Com-
pendiorum quae in VV. LL. occurrunt . 38
C. Valerii Catulli Carm. i. Ad Cornelium Nepotem 43
Carm. Ii. Ad Passerem Lesbias . . 46
m. Luctus in Morte Passeris . . 47
IV. Dedicatio Phaseli . 49
v. Ad Lesbiam . . .52
vi. Ad Flavium 54
vu. Ad Lesbiam . ... 56
vin. Ad Se Ipsum . . .57
ix. Ad Verannium . . 5Г>
X. De Varri Scorto . . .60
xi. Ad Furium et Aurelium . . 64
XII. Ad Asinium . . .67
XIII. Ad Fabullum . . .68
XIV. Ad Calvum Licinium . . 70
XV. Ad Aurelium . 72
XVI. Ad Aurelium et Furium . . 73
XVII. Ad Coloniam . . .75
IT CONSPECTUS.

P«!f.
Carm. XVIII. Ad Hortorum Deum 79
XIX. Hortoram Deus 80
XX. Idem . . . 82
XXI. Ad Aurelium . . 84
XXII. Ad Varrum . ... 85
XXIII. Ad Furiura 88
XXIV. Ad Juventium Puerum 90
XXV. Ad Thallum 91
XXVI. Ad Furium 94
XXVII. Ad Pocillatorem Puerum 95
. XXVIII. Ad Verannium et Fabullum 96
XXIX. In Gaçsarem 98
XXX. Ad Alphenum 10V
XXXI. Ad Sirmionem Peninsulam 103
XXXII. Ad Ipsithillam 104
XXXIII. In Vibennios 106
XXXIV. Ad Dianam 107
XXXV. Caecilium invitat 109
XXXVI. In Annales Volusii 111
XXXVII. Ad Contubernales 113
XXX VIII. Ad Cornificium 115
XXXIX. In Egnatium 116
XL. Ad Ravidum 119
XLI. In Amicam Formiani 120
XLII. In Quandam 122
XLIII. In Amicam Formiani 124
XLIV. Ad Fundum . . . . 125
XLV. De Acme et Septimio 127
XLVI. Ad Se Ipsum de Adventu Veris . 129
XLVII. Ad Porcium et Socrationem 131
XLVIII. Ad Juventium ib.
XLIX. Ad M. T. Ciceronem 132
I' Ad Licinium 133
LL A.d Lesbiam 135
LII. Ad Se Ipsum de Struma et Vatinio 137
LUI. De Quodam et Calvo 138
 CONSPBCTVS. V
Pag.
Сагщ. Liv. Ad Cassarem . . . 139
LV. Ad Camerium 141
LVl. Ad Catonem 144
LVII. Ad Mamurram et Cэеsarera 145
LVIII. Ad Cœlium de Lesbia 146
LIX. De Rufa et Rufulo 147
LX. • . . • • •. 148
LX1. In Nuptias Julise et Maulii ib.
LXII. Carmen Nuptiale 168
LXIII. De Aty . ... 177
LXIV. Epithalamium Pelei et Tbetidos 188
LXV. Ad Hortalum 233
LXVI. De Coma Berenices 236
lxvii. Ad Januam Mœchae cujusdam 248
LXVIII. Ad Manlium . .: . . 254
LXIX. Ad Rufum 271
LXX. De Inconstantia Fœmioei Amoitis . 272
LXXI. Ad Virronem 273
'LXXII. Ad Lesbiam . .. > . 274
LXXI1I. In Ingratum . . ..- : . 276
LXXIV. In Gellium . . . 277
LXXV. Ad Lesbiam 278
LXXVI. Ad Se Ipsum 279
LXX VII. Ad Rufum . , '• 281
LXXVIII. De Gallo . ... 282
LXXIX. In Lesbium . 283
LXXX. Ad Gellium 283
LXXXI. Ad Juventium . . . 284
LXXXII. Ad Quintium . . . 285
LXXXIII. In Maritum Lesbia; 286
LXXXIV. De Arrio . . . , 287
LXXXV. De Amore suq 289
LXXXVI. De Quintia et Lesbia 0>.
VXXXVII, 290
L.XXXVIII. JnGeffiw». ib.
LXXXIX. DeGellk) . . 291
XC. In Gellium 292
Vf CONSPECTUS.
Pag.
Carm. xci. lu Eundem . 293
XCII. De Lesbia 294
хеш. In Caesarem . 295
XCIV. In Mentulam . 296
xcv. De Smyrna Cinnae poëtae . 297
XCVI. Âd Calvuni de Quintilia 298
XCVII. In iEmilium . 299
XCVIII. Ad Vettium 301
XCIX. Ad Juventium . 302
C. De Cœlio et Quintio 304
CI. Inferiae ad Fratris Tumulum . 305
en. Ad Cornelium . 307
cm. Ad Silonem . ' . 308
CIV. Ad Quondam de Lesbia ib.
cv. In Mentulam 309
CVI. De Puero et Praecone 310
CVII. Ad Lesbiam 311
OVIII. In Cominium . 312
CIX. Ad Lesbiam 313
ex. Ad Aufilenam . 314
CXI. Ad Eandem . 315
CXII. In Nasonem . . 316
CXIII. Ad Cinnam . 317
CX1V. In Mentulam . 318
CXV. In Eundem 319
cxvi. Ad Gellium . . 320
Pervigilium Veneris, ex Recerisione Jo. Christ.
Wernsdorf . . . 323
Vindiciae Ciris Catullianœ . . . 831
NoTjE Variorum in C. Valerii CatuHi Opera . 337
Commentarius M. Antonii Mureti . . 443
Achillis Statii Commentarius . . . 528
Jani Dousae Nordovicis Praecidanea pro Q. Va
lerio Catullo . . . 661
Roberti Titii Burgensis in Catullum Praelectiones 702
Hieronymi Avantii Veronensis Emendationes in
Catullum . . . 721
 CONSPECTUS. VII
Pag.
Theodori Marcilii, Professons Eloquentiae Regii,
in C. Valerium Catullum Asterismi . 730
NotjE Variorum in Pervigilium Veneris . 750
Nota». Salmasii et Scriverii in Pervigilium Veneris 758
And. Rivini Notae ad anonymi, sed antiqui tamen
poëtae, elegans et floridum Carmen de Vere,
communiter Pervigilium Veneris inscriptum 770
Recbnsus Editionum C. Valerii Catulli, adjecta
Notitia Literaria de Pervigilio Veneris . • 817
Recensus Codicum Mss. C. Valerii Catulli qui in
Bibliothecis Britannicis asservantur . . 83G
Index Rerum et Verborum . i
Nominum Propriorum . . . lxi
 AD

SERENISSIMUM

DELPHINU M

PHILIPPUS SILVIUS

T. E. C. P.

Oui dono lepidum Librum Catulli

Commentariolo novo explicatum 1
О Dklphin, tibi. Namque tu solebas
Catulli Veneres, facetiasque,
Urbanumque salem, elegantiasque,
Bisus, delicias, jocos dicaces,
Ipsas esse aliquid putare nugas,
Jam tum, cum manibus tuis Marones,
Flaccosque, et Senecae gravem cothumum,
Et si quid Latiis modis Camosnae
Plectro unquam cecinere grandiori,
Tractabas, vigiles et ad lucernas
Arpinis aciem usque et usque chartis,
Defixumque animum asmulus tenebas ;
Aut per Romulidum priora saecla
Decurrens, Dominas ampla fata Romas,
Altricem Populi Lupam Togati,
Prœtextas, Trabeas, feras Secures,
Minaces Aquilas, Forum, Senatum,
Fasces, praelia, fcederamque ritus,
Legesque, et Sacra, Gaerimoniasque
Divum multiplices, theatra, thermas,
Delph. et Vor. Clai. Catul.
s EPISTOLA.
Instructas acies, Iocata castra,
Juges excubias, et arma cunetas
Formidata din per orbis oras
Discebas avidus ; ferumque Pœnum
Ad Cannas Thrasymenicasque lauros
Scandentem gelidas sequens per Alpes,
Aut Byrsae meritam vicem inferentem
Mirans Scipiaden, morave cauta
Vincentem Fabium, aut Macedonum arvis
Sternentem iEmilium aereas phalanges,
Et quicquid decorum exhibent Quiritum
Annales cupide legens, Paierais
Suescebas aciem applicare factis,
Magnis, Jupiter ! et laboriosis.
Tum te nec manibus bonum Catullum,
Jocorum et safium patrem Catullum
Pigebat tenuisse, et hoc severo
Contractam studio explicare frontem,
Saepe et Virgilii gravem jocosis
Mutare Hendecasyllabis Camœnam.
En ! nostra tibi pumice expolitus
Leporum аc Venerum parens Catullus
Sistit sese iterum, tuisque gestit
In famam auspieiis, et ora fern.
Hune tu ut excipias benignus, oro,
Tibi haud indecorem hospitem futurum,
Carum Nobilibus sodalem, et olim
Magni Cassaris hospitem Catullum ;
Et probes Studium tibi offerentis,
Devotumque animum, et fidele pectus,
О Delphin, soboles beata Magni,
Quem totus stupet аc veretur orbis ;
Delphin, deliciae, atque amor Lycaei,
Delphin, praesidium decusque nostrum,
Cui dono lepidum librum Catulli.

Lutetia Pariiiorum, Kai. Mart. an. Chr. 1685.

 HANDII PR^EFATIO.

Haben T sua fata libelli. Inter eos veteres scriptores, qui

longum per tempus neglecti jacuerunt, et in quibus, post
curas singulis locis adbibitas, plura adhuc leguntur obscura
et depravata, Catulli Carmina non ultimum locum obtinent.
Etenim ex quo studia virorum doctorum Latinis Poëtis
occupari cceperunt, alia omnia majori diligentia et cautiori
cura versata sunt, quam nostri Poëtae Carmina. Jamjam
Parthenius, tantam, inquit, confusionem et conversionem
in Catulli Carminibus fuisse, ut si ab Inferis Auctor revo-
caretur, sua non esset agniturus. Nec tamen is dignus
erat, qui tanta casuum varietate jactaretur, et sospitatorem
diu desideraret. Equidem pro Catullo ejusque virtutibus
dicere, aut eum flagitiosae impuritatis specie, qua suspec-
tum habent, liberare, non apud me constitui ; nec curo eos,
qui in moribus Poëtarum magis, quam in verbis haerent, et
ingenium non nisi pudicum esse volunt. Qui, vereor, ne
saepissime fallantur; nam, quae inter mores et orationem
intercedit necessitudo, non in quocumque Poëta ita valet,
ut ad regulam, nescio quam, exigi possit. Placet Catullus,
quia plurima in eo placent. Atque in magnis ingeniis multa
reperiuntur, quibus eorum vitia expientur ; nec culpa vitio-
rum, quas saeculi sunt, in singulos homines, qui iis laborant,
conjici debet. ' Nam castum esse decet piurp poëtam Ip
sum : versiculos nihil necesse est.'
Elegantissima Carmina conscripsit Catullus, mira simpli-
citate ac venustate; neque ipse destitutus erat ingenii vi, quae
4 PRjEFATIO.
ncque artem nee laborem redolet. De negligentia et audacia
ejus non uno modo potest disputan. Quae vero viri docti de
ea re dixerunt, vereor, ne maximam partem nimia sint atque
iniqua. Melius consuluissent Poëtae, si Carmina ejus ita re-
stituissent,utjudicium firmum ac certumde iis haberi posset.
Quamdiu enim de pluribus partibus dubitatur, non potest de
universa re judicari. Editiones autem Catulli, quae recen-
tioribus temporibus prodierunt, Cannina non peraeque ex
hibent, quemadmodum a Poeta profecía sunt. Sunt enim
ita comparatae, ut lectionis vulgate rationes et causae pror-
sus ignorentur. Ex iis non cognosces, unde ducta sit haec
et illa lectio, vel bona vel absurda, ncque invenies nomina
virorum doctorum, quorum studio plures singuli loci optime
sanati ; immo vana mendacia ac negligentiae sordes tantum
tibi tedium afferent, ut totum librum abjicias. Judicium
аc censura, quam Interpretes ante omnia instituere debe-
bant, codicum et vett. editt. earumque auctoritatis nusquam
extat, et textus firmo fundamento plane destitutes est.
Sine codicum et vett. librorum ope ncque institui ncque
effici potuit recensio textus. Nec sufficiebat, tantum in-
scriptiones editionum commemorare, hinc et illinc varieta-
tem lectionis afierre, et aliorum vestigia sine ulla dubita-
tione persequi. Quantum igitur dolorem omnes, quibus
studia humanitatis et inprimis Carmina Catulli curae sunt,
percipere debuerunt ex morte Santenii, cujus mentio tristior
est lacrymis Simonideis.
Historia casuum, quibus jactatus est Catulli Liber, satis
mirabilis docet, paucissimos inveniri potuisse codices anti-
quiores; etvariarum lectionum, quas illi exhibent, majorem
partem e scribarum ignorantia atque monachorum lascivia,
qua in scriptoribus veteribus grassati sint, ortam esse.
Atque hoc jam Scaliger observavit, de exemplari, ex quo
omnes codices propagati, locutus. Variis ex argumentis
et praecipue ex consensu omnium, quos hucusque cognitos
habemus, codicum in locis corruptis et mutilatis demon
stran potest, unum librum fuisse fontem omnium aliorum,
qui inde a sœculo quinto decimo scripti sunt. Matthasus
 I'RjEFATIO. 5
Palmerius in codice, quem sua manu a. 1428. scripserat,
et quo usus erat Andreas Schottus (Observ. lib. п. c. 16.
p. 53.), haec annotavit : ' Anno 1425. primum repertum
esse Catullum, pessimeque acceptum in manus hominum
venisse.' Extat etiam Epigramma, commemoratione satis
dignum, viri cujusdam docti Veronensis, quem Apostolus
Zenus (in Ephemerid. Lit. Ital. Vol. XII. 11.) Guarinum
patrem, Burmannus Guarinum filium esse voluit. In eo
narratur Librum Catulli, a Francisco quodam scriptum, ex
horrei tenebris Veronam delatum esse. Maffeius (in libro
Verona Illustrata Vol. n. p. 7.), ad decimum usque saecu-
lum Catullum plane ignotum fuisse suis civibus, confirmat
inedita quadam scriptione : ' In Verona aveasi Catullo fin
del secol decimo, perché io trovo in uno degl' inediti ser-
moni, che ho presso me di Raterio, venuto d' oltra monti a
questo Vescovado, com egli lesse, qui Catullo, non aven-
dol letto per Г avanti ; e trovo che Г avea alle mani nel de
cimo quarto secolo Gugielmo Pastrengo, amico del Pe
trarca, il quale nell' opera sua versi ne cita in due luoghi.'—
Quis fuerit ille Francisci codex et an adhuc extet, nihilo
magis affirmare possum quam alii. Maffeius (lib. i. p. 32.)
de manuscriptis libris ita loquitur : ' Son tutti di poca eta,
e i piu vecchi non paiono oltrepassar di molto la meta del
decimo quinto secolo.' Catulli vero librum, in Gallia re
pertum, malas in manus venisse, id est, quod omnes fere
commentariorum antiquiorum auctores monuerunt ac questi
sunt.
Sub saeculi xv. exitum, typis excudi curarunt Catulli
Carmina una cum Tibulli et Propertii Elegiis. Primum
prodierunt Venet. 1472. (Maffeius annum 1471. allegat.)
Ex quonam vero codice hasc editio descripta sit, nondum
potuit comperiri, cum ncque Broukhusio ad Tibullum, nc
que Burmanno ad Propertium emendandum eo uti beeret.
Cf. Santen. ad Carro. lxviii. 49. Venetae secundae anni
1475. lectionem praebuit codex Palmerii, ut Maffeius refert
lib. i. ; editio vero Rhegiensis vel ad exemplar princ. ex-
pressa, vel ex alio codice descripta videtur ; nam pluribus
(5 PRiEPATIO.
în locis lectionem exhibet a vulgata longe diversam. cf.
Carm. lxviii. 46. Tandem anno 1481. Joannes Cal»
phurnius primus omnium majorem habuit curam Catulli,
ejusque Carmina Vicentiae edidit. Venetam primam vel
secundam iterum excudi curavit; sed eam, ut videtur, ipse
bonis codicibus usus, (cf. Santen. ad Carm. lxviii. 43.)
multis in locis correxit (cf. lect. Carm. xxx. et LXin.xcum
cod. Dresd.). In praefatione ad Hermolaum ita scribit:
* Cum percurrere cœpissem id opus, quod Venetiis im-
pressum est,—tot mendis refertum esse deprehendi, ut
longe plura essent vitiosa et depravata, quam quae emen-
data. Nullus certe sensus ex his elici poterat. Confestim
conveni nonnullos impressores et eos cohoríatus sum, ut
iterum id opus imprimerent ea correctione quam pollicitus
sum. Possum igitur gloriari me non id emendasse, sed
vere totum exscripsisse.' Equidem totum hunc locum ap-
posui, quoniam valde memorabilis est. Calphurnium se
cutas est Parthenius, primus Catulli Interpres, qui
Brixiensem anni 1486. curavit, et non parum de Poëta
nostro promeritus est, quanquam ipse suam editionem fes-
tinatam appellat. In prasfatione loquitur de iis, qui enar-
rationes discipulis dictatas inique interciperent, sed nihil
magis queritur, quam id, quod Catulli Liber, quo nullus
omnium et in Graecis et in Latinis magis corruptas et mu-
tilatus, a viris doctis obscuritati relictas fuerit. Commen-
tarius pro temporis ratione satis doctas multa continet, quae
ad restituendam lectionem genuinam maxime considerari
debent ; nam auctor ante oculos habuit codices, e quibus
pluribus in locis restituit, nisi semper optimam, tarnen noü
plane improbabilem lectionem. Conjecturae vero a Par-
thenio factae postea in Venetas receptae et a pluribus criti-
cis pro Catullianis habitae sunt.
Secundus Poëtae Interpres fuit Palladius Fuscus,
cujus commentarium edidit Jo. Tacuinus, nescio utrum
primum in edit. Venet. 1500. an antea seorsim. Opus est
admiratione et cura dignissimum, cujus altera pars, quae ad
crisin pertinet, multo praestat alteri, in qua verba expli
 pилгfAТю.
cantur. Nam non solum cmendationes exhibet partim in
geniosas, sed etiam codicum lectionem: Palladius enim
usus est decem codicibus (vide eum ad Carm. xxxiv. 3.).
Tamen, quod valde miror, recentiores editores commenta-
rium illum plane neglexerunt, immo ne dignum quidem
cognitione existimarunt. Veneta autem anni 1500. ex Ve-
nett. 1486. 1491. 1493. descripta, ultima est ex editionibus
iis, quae, praeter codices, auctoritatem, pro sua conditione
majorem vel minorem, habent in recipienda vel repudianda
Carminum lectione. At quo diligentius commentariorum,
quos commemoravi, auctores rem suam tractaverant, eo
levius administrarunt alii, qui exinde Catulli editiones pa-
rarunt. Talis vir erat Hieronymus Avantius, non
mediocris ingenii, sed audax et nimis levis, Parthenii dis-
cipulus, et, ut arbitrer, unus eorum, a quibus Parthenius
dicit enarrationes suas inique interceptas esse. Ipse vero
Avantius fatetur, se per triennium sub Parthenio in haec
studia incubuisse. Conscripsit emendationes in Catulli
Carmina, a. 1494. editas a Moravio, repetitas in edit.
Venet. 1500. quas tamen non omnes sibi debuit auctor, sed
partim Palladio (qui 1483. mortuus est), partim aliis surrir
puisse videtur. Quod si sex vel septem locos excipias,
reliquos omnes ex ingenio emendavit ; in illis paucis codi-
cis antiquioris mentionem facit; in his conjecturas suas
notat signo 1. vel verbis ' quid si legeres.' Haud mirum
mihi videtur conjecturas partim ineptas, partim non neces-
sarias ab Avantio excogitatas esse ; sed miserandum, eas
ab editoribus, iisque recentioribus, tanquam codicis lectio-
nes receptas vel probatas esse. Et ita factum est; nam
Aldinam editionem primam codicis instar allegare solent.
Haec vero editio, nescio cujus cura, sed suspicor. Aldi et
Avantii, Venetiis 1502. edita, fundum habet in editionibus
antiquis collatis (non in sola editione anni 1500. ut Heynius
dixit) ; at in eam receptse sunt interpolationes et correctio-
nes Avantii, Joviani Pontani, et aliorum, maximam partem
asteriscis notatae. Codicem adhibitum esse, nullo loco
potui intelligere ; nec cognovi, quod Heynius de Tibullo
8 PRjEFATIO.
affirmavit, Aldinam secündam prorsns novam esse recen-
sionem. Ipsa quoque continet interpolationes, (ut Pontani
Carm. i. 9. aliorumque Carm. xxxvi. 3.) et textum prions
Aldinae ; vide Carm. xvn. 3. xiv. xx. Aldinas vero edi-
tioues, quae non magnam habent auctoritatem, viri docti
recentioris aevi in pluribus secuti sunt, alii auctoritatis
specie decepti, alii nulla dubitatione commoti ; unde maxi
ma, opinor, negligentia exemplarium nata. Ut difficultatis
explicationem evitarent, editores sœpe correctorum nugas
recipere maluerunt, quam codices consulere, et investiganda
vera lectione sudare. Non ignoro merita virorum docto-
rum de quibusdam Catulli locis; immo, si plures critici
tales, quales eruditione Muretus, assidua diligentia Statius
fuit, Catullum curassent, nos, puto, jamdudum legeremns
Carmina emendata ac correcta ; пec me fugit, varietatem
lectionis e codicibus bonae notae allatam apud Muretum,
Scaligerum, Statium, Vossium et alios inveniri ; tamen si
editores collegissent omnes illas lectiones, una cum iis,
quas Columna, Fruterius, aliique commemorant, ncque in
verba magistri jurassent, plurima essent sanata atquc ad
sinceritatem suam reducta. At non ita illis placuit. Ex
quo enim Scaliger Muretum laude, qua dignus erat, summa
fraudare sustinuerat, et, sibi suoque ingenio cenûdens,
Statii commentaries inspicere non operas pretium putave-
rat, alii qui eum sequebantur, spem Catulli aliquando re-
stituendi omnem amiserunt. Atqui Achilles Statius,
quem prae nonnullis recentiorum admirari soleo, commen-
tarium scripsit ex omnibus longe praestantissimum, et ob
doctrinam atque eruditionem, qua plurimos locos vel car-
minibus aliorum collatis vel dicendi usu demonstrate illus-
travit, et maxime ob varietatem lectionis diligenter annota-
tam e decem codicibus. Textum quod attinet, Statius Al
dinam, quam saepissime commemorat, (vide Carm. xxxiv.
3. LXi. 23. all. 11.) non peraeque ut poterat correxit, nonnul
lis tarnen in locis codicum lectionem revocavit, et plurima
aliorum curis reliquit. Ipse de se ita, ' In optimis,5 ait
(p. 232.), ' emendandis auctoribus sine veterum subsidio
 PRJ3FATIO. 9
librorum mihi quidem non licet esse tam diserto (ut verba
mutem), nec si Uceat, übet.' Causam, quapropter Mureti
mentio nusquam ab eo facta est, equidem non intellexi ;
Palladii quoque commentarium non videtur iri Statii noti-
tiam venisse. - Jam vero lucem obortam alii tenebris suis
obscurare cœperunt. Scaliger enim, qui, nisi nimis in
genio suo indulsisset, pro hujus praestantia, plurimum pro-
fieere potuisset, invidia incensus, omnia, quae Muretus vel
codicis optimi auxilio, vel suo ex ingenio emendaverat et
illustraverat, omnino repudiavit, una cum Statii commcn-
tario (quanquam utriusque libros ante oculos habuisse
videtur; vide eum ad Carm. lxviii. 6.); immo in lectione
Aldinae servanda saepissime acquievit, et praeter eos locos,
in quibus codicem Cujacii sequebatur, Poëtam novis sor-
dibus conspurcavit. Ille non fuit, qui Catullum lepidum
аc venustum Poëtam emendaret ; a gravitate et morositate
ejus lepor et simplicitas Catulli plane abhorruerunt. Nec
opus est exemplis confirmem, quam insulsas sint plurimae
Scaligeri correctiones, quam male abutatur doctrinae suae
copia, et quam inepte codicis vitia saepe defendat. At
meliora non facile potuit dare pro spatio temporis, quo
commentarium suum conscripsit. Nam Deum testem advo-
cans affirmat, ne integrum quidem mensem tribus Poëtis,
Catullo, Tibullo, et Propertio, recensendis se impendisse.
Equidem non negaverim, a Scaligero codicis lectionem
saepe revocatam esse ; sed, quae ille emendando Catullo
perfecit, alius quisque, puto, ncque auxilio codicum nec
sano judicio, quo interpolatorum nugae dissipari debebant,
prorsus destitutus, perfecisset. Recensionem autem, fes-
tinata opera Scaligeri factam et ex vitiosis ac importunis
lectionibus Aldihae primae collectam, plerique praestantissi-
mam putarunt, et in suas editiones recipere nullo pacto
dubitarunt ; quo factum est, ut ad nostra usque tempora
textus perveniret interpolationibus cujusvis generis refertus,
correctionibus ineptis contaminatus, nec firmo certoque
fundamento nixus. Nec aliorum studiis Catullus, quem
Scaliger nimis audacter oppressit, erectus ac restitutus
10 PR^FATIO.
videri potest. Nam editiones, quas Vossius et Vulpius
paraverunt, non putaverim novae recensionis nomine dig
nas. Vossius, quanquam optimos codices ad manus habe-
bat, cum quosdam locos optime atque ingeniose emendave-
rit, tamen tanta audacia in ea re versatus est, et conjectu
ras tam ineptas adeoque obscœnas recepit, ut Catullus
saepe sibi redderetur plane dissimilis. Qua vero editio ejus
aliis prgestat, variarum lectionum annotationi vereor, ut
omnino fides sit habenda, cum nomine veterum librorum
saepe designentur editiones antiques. Omnino si de emen-
dationibus et illustratione singulorum quorundam locorum
dicere voluissem, praeter Vossium commemoranda mihi
essent nomina multoriim, qui de iis bene meriti sunt, docto-
rum virorum. At loquor de integra, quam editores pro-
fessi sunt, recensione textus ; et mihi persuasum habeo,
criticos munus suum, quod industriam ac diligentiam requi-
rit, non nisi obiter et perfunctorie executes esse. Alii
enim haec tralaticia officia existimabant ; alii Poetam nube
annotationum, quibus res et verba sententiarum nexui erepta
illustrarentur, involvebant ; alii, in constituenda Carminum
lectione nimis securi, nec metri rationem respicientes,
utrum ita Catullus dixisset vel dicere potuisset, necne,
plane non quaerebant. De recentissima Catulli editione
non feram sententiam, ne ego juvenis ea, quae mihi de hoc
opere dicenda essent, in virum, qui ipse juvenis illum edi-
dit, doctissimum et muncre suo gravissimum dixisse videar.
Nec ea, quae dixi, eo animo disputata sunt, ut virorum
doctorum meritis in Catullum aliquid detraherem; sed
praemittenda videbantur, ut appareret, quantum superesset
in Poëta nostro emendandum ac restituendum.
Editori enim Catulli futuro campus lato limite patet. As-
siduum Studium, magna cura, rerum aritiquarum scientia,
sermonis Auctori proprii et metricae rationis cognitio, haec
sunt, quae ad hoc opus perficiendum requiruntur. Quod ad
res, quas Catullus enarrat, illustrandas pertinet, eae sunt
maximam partem satis explicatae, quod quidem facillimum
erat. A sententiarum vero recta expositione Interpretes
 PRyEPATIO. 11
saepius aberrarunt. Nam in Catullo explicando non suffi-
cit profunda eruditio ac doctrina ; Interpres esse debet
ingenio, quale Poëtae nostro erat, venusto et lepido. Pln-
rima reperiuntur in ejus Carminibus, quae magis sensus
significatione, quam rationis investigatione probari pos-
sunt ; quas tamen non parvi momenti sunt, cum venustatem
Carminibus vel detrahant, vel restituant. Sed haec ampliiis
persequi, non mihi proposui.
Ad sententiarum illustrationem ne prius te accinxeris,
quam genuinam Carminum conditionem restitueris, ac verba
Auetori vindicaveris. Officium igitur gravissimum Editoris
positum erit in diligenti et accurata comparatione codicum
mana scriptorum. Ac mirum, ne dicam miserabile, vide-
tur, quod a recentioribus Editoribus ne ea quidem, quae in
superioris saeculi libris leguntur, observata et collecta sunt.
Qua tamen opera magis subvenissent laboranti textui,
quam explicationum ad verba corrupta adjectarum far-
ragine. Interpretatio enim criticae artis auxilio destituía,
ideoque incerta et vana, non potest difficultates tollere. Ad-
huc accurate colligenda est lectionis varietas e codicibus
Palladii, Guarini (cujus editio an. 1521. pluribus ignota),
Mureti, Scaligeri, Vossii (inter quos eminet liber Com-
melin.), Columnas, Meleagri (Balthas. Venatoris), Fruterii,
et aliorum, praeter eos codices, qui, a viris doctis nondum
descripti, in bibliothecis extant. Atque antiquissimae quo-
que editiones huc pertinere, non opus est ut pluribus de-
monstrem.
Editorem Catulli porro oportet, fragmenta et verba Poe
tas, quae apud Grammaticos leguntur, et quorum numerus
non parvus est, congerere. Grammaticorum enim auctori-
tate, saepe codicum omnium"graviori, plura loca restitui vel
defendi possunt. Id quod Editores recentiores plane neglex-
erunt. Lectionem defenderé debebant e. g. Carm. lxiii.
38. e Festo lxvi. p. 419. Dac. ; quaerere utrum Carm. i. 2.
ex auctoritate Marii Victorini (p. 204. Commelin.) et Te-
rentiani Mauri (de Metris p. 2440. 1. 24. Putsch.) legendum
sit arido, an secundum Servii (ad Жа. хн.) et Fortunatiani
12 PKjEFATIO.
(p. 2676. Putsch.) testimonium arida ; illustrare debebant
e. gr. Carm. xcvu. 6. e Festi loco xiv. p. 353. Dac. et
Carm. IV. 26. 27., genuinam lectionem firmare teste Charisio
(Instit. Gram. in. p. 223. 1. 41. Putsch.), et sic alia.
Beinde Metrorum, quibus usus est Catullus, Numero-
rumque ratio non satis accurate habita est ab Editoribus,
et quaestiones huc spectantes in pluribus locis inepte insti-
tutas. Inde vero patet, qui factum sit, ut versus non pauci
adhuc legantur vel omni metri mensura expertes, vel no
mine tantse licentiae excusati, cujus culpam nemo Latinorum
Poëtarum contraxerit. Habet Noster quaedam propria;
ne tamen existima, negligenter eum conscripsisse plurima
Carmina. Quae apud alios negligentiae nomine alias ob
causas suspecta sunt, apud Nostrum sunt a voluntate pro
fecía, пec a Poëta inconsiderate commissa. Severioribus,
ni totus tallor, metricis legibus semper se astrinxit, et ex-
empla Grascorum ita imitates est, ut ex iis reciperet etiam
licentias, quae non ad seriorum Poëtarum Carmina exigi
debent. Versus suos non conformavit ad leges, quas Poëtae
postea, cum ars jam perfectior facta esset, secuti sunt; at-
tamen versibus non deest elegantia, quod adeo ex iis rebus,
quae minutiae videntur, intelligitur. Ut pauca afieram,
Graeca exempla secutes, nusquam duritiem admittit, qua
syllaba brevis ante literas st alius verbi ponatur. Elisio-
nem in Pentametri caesura, et in fine vocabula trium sylla-
barum ponere solet, utrumque auctoritate Grascorum, qua
multa hujus generis apud Catullum excusari possunt
Quantum vero relictum sit studio ac curae sospitatoris,
Catullo aliquando subventeri, ut etiam ad rhythmorum pro-
prietatem revocetur Poëta, id facile cognosci potest ex hor-
rendis lectionibus, quae in pluribus Carminibus adhuc of-
fendunt aures, ut Scaligeri assulitantis Carm. xvii. 3. meher-
cule Carm. xxxvin. 2. Anne sana illa Carm. хы. 1. lxi v.
178. et aliae. Vide Ahlwardt Attis des Cat. ad vs. 35.
et al.
Imitandorum Graecorum Studium Catullo cum omnibus
fere Latinis Poëtis erat commune. Sunt Carmina, quae ad
 PR^EFATIO. 13
verbum e Graecis traducía esse, ipse fatetar Poëta Carm.
Lxvi. (cf. Carm. cxvi. et Ы.); sunt alia inquibus Poëtam,
nisi Graecorum verba ac sententias expresserit, ita versatnm
misse argumenti ratio ostendit, ut coloribus alienis sua in-
fecisse videatur. Quod tamen Catullus fecit ex more, quo
omnes Romani scriptores Graecos habebant magistros, et
ad Graeca ingenia se prorsus componebant; quanquam
Nostro non deerant, quae ad inventionem pertinent, ingenii
vis ac celeritas. Liberior vero imitatio vereor ut pluribus
in locis unquam demonstran possit, cum Carmina, e quibus
Noster multa decerpsisse videtur, praecipue comicorum an
tiquorum, temporis invidia perierint. De singulis sententiis
quaestio est difficilior; quod non sensisse videntur Inter
pretes, facillime eo deducti, ut, quemadmodum apud Pro-
pertium, ita etiam apud Catullum comparatione similium
sententiarum abuterentur, et Poëtam ingenio suo nil debere
putarent. Ac non solum Graecos imitatus est Catullus, sed
etiam antiquiores Latinos Poëtas, et ad horum exempla
suam dicendi rationem conformavit. Si integros haberemus
Ennii, Lucilii, Naevii, aliorumque libros, certior esset res ;
nunc vero e fragmentis pauca tantum probari possunt. In
terpretes vero haec parum observarunt, et multa, quae ex
Graecorum et Latinorum imitatione explicari debebant,
omiserunt. Ut paucis exemplis utar, Carm. lxvii. 6. de
fendi debet lectio, Postquam est porrecto facta marita sene ;
ubi antiques editiones Vicent. Brix. Venett. exhibent pro
ferto, quod Parthenius explicat 'excluso Balbo.' In codd.
Statii et membr. Commelin. optime legitur porrecto. Ac ita
locutus est e Graecorum more* Нoт. Il. xviu. 26. AM;
5' lv xovô]<T, (iéyctç /лeуаЛсоот! ravu<râïîf Ktna. Cum Carmine V.
comparandum est id, quod apud Athenaeum vin. 14. p. 239.
Schweigh. extat. П~т xa) waïÇs, övt¡TOi 6 /S/oj, к. т. X. Carm.
LX vin. vs. 18. cum Sapphus fragmento xii. et sic alia. Cf.
Rhunkenii Praef. ad Hymn. in Сетег. p. xii. sq. Ad anti-
quos Poëtas Latinos inter alia multa haec spectant. Carmine
Lxxiii. exprimere volebat Ennii apud Cic. de Offic. ii. 18.
' Benefacta male locata, malefacta arbitror ;' vel hoc anti
14 PRjEFATIO.
qui Poëtae, ' Beneficia in vulgus cum largiri institueris, Per-
denda sunt multa, ut semel ponas bene.' Cârm. lxiv. 106.
recipi debebat lectio codicum duorum, quos Columna con-
suluit, et excerpt. Vatican. Ursini, Conigeram nutanti vertice
pinum, firmata auctoritate Ennii, qui, apud Gellium (xiii.
20.) et Nonium s. v. ' Cupressus,' ita ; ' Capitibu' nutantes
pinos rectosque cupressos ;' quocum iterum conferendus
est vs. 290.—Versus 189—191. illustrantur Accii verbis
apud Non. de Var. Sign. Serm. p. 307. (in Epinausimach.)
' Tamen baud fatiscar, quin tu am implorem fidem.'—Carm.
Lxxvi. v. 20. comparari debet cum Lucilii fragmento apud
Nonium s. v. ' Catax.'
At Interpretem Catulli non solum demonstrare oportet,
quid ipse suo ingenio debuerit Poëta, quidve aliis, sed etiam
ad consilium Auctoris diligenter attendere, et cujusvis Car-
minis indolem atque ingenium perscrutari, ut accurate eog-
noscat, quousque argumentum ejus pateat. Nam satis
constat, in codicibus Carmina legi ita consuta, ut singulis
aliena admisceantur, nec partes ullo sensus vinculo inter se
conjungantur. Neque ordo, quo se excipiunt Carmina, a
Poëta profectus est. Plura fragmenta, quae in Grammati-
corum libris allegata deprehendebant, librarii Carminibus
integris ascripserunt vel ob sententiarum similitudinem, vel
ob verborum repetitionem. Vide Carm. xiv. 27. sq. xvi.
14. ь. Ac quamvis pristina forma Carminum ea ratione
corruptorum non nisi conjectura erui possit, critici tamen
est, indicia facere singularum partium. Quod si Catulli
Interpres conjectandi necessitate non abusus fuerit, ali-
quando puto fore, ut plures tollantur difficultates, et Carmina
propius genuinam suam proprietatem reducantur. Nec de
omnibus locis, quos codicum auxilio expedire nondum
licuit, desperaverim ; immo credibile est, aliquando libros
nostris antiquiores et scribarum erroribus minus depravatos
repertum iri.
Varietate lectionis, quam viri docti bucusque e codicibus
attulerunt, diligenter explorata, non dubitamus, quin con
ditio, qua ad nos pervenit Catullus, uni debeatur codici, ex
 PÄiEFATIO. 15
quo alii multi fluxerint, et vitia plurima antiquiora sint
codicibus, qui adhuc in notitiam nostram venerint. Vide
infra ad Carm. lxviii. 133. xxi.cf. Carm. lxviii. 137. lv.
21. Carmina Catulli bominibus, qui post eum vivebant, in
deliciis erant (ut vel ex asmulatione Propertii, Virgilii,
Petronii, et aliorum intelligi potest. Vide Statium ad
Carm. lxviii. 151.), atque assidue legebantur, cum ob
argumenti venustatem, tum propter lepidam Poëtae lascivi-
am, qua saeculum illud mirifice delectabatur. Exemplis sat
multis hэеc probari possunt. At, quod in his rebus fieri
solet, non diu abfuerunt interpolationes vel ex imitatione,
vel, cum lectores verba Poëtae amplius persequerentur, ex
illustrandi arte ac supplendi libidine ortas. Quae cum ita
sint, equidem vereor, ne nonnulla Carmina tota ab aliis
Poëtis composita et ob simile argumentum Catullianis in
serta sint, quod effici potuit eadem ratione, qua ordo Carmi-
num ita constitutus est, ut non modo eaedem sententioe in vi-
cinis occurrant, vel res similes exponantur, sed vel sola quo-
rundam verborum similitudo spectetur. Sic, ut rem exemplis
probem, Carm. xcvn. sequitur xcvin. ob verba ' crepidas
lingere carbatinas' et ' culum lingere carnificis;' sie Carm.
Lxxvi. excipit Lxxvii. ob verba 'eripere' et ' pestem.'
Vide Carm. xxiv. et sic alia. Sicuti vero interpolationis
genus, quod in Catullo reperimus, aliud est atque in anti-
quissimis Graecis Poëtis, ita via, quae ad illud explorandum
ducit, magis expedita et solida est, nec facile potest ad
temerariam emendandi rationem aberrare. Non ignoti sunt
illi homines, qui vel sua vel aliunde petita Catulli Carmi-
nibus addiderunt. Pertinent yero cum ad antiquius, tum
ad recentius aevum, quamvis in pluribus locis non accurate
internosci possint. Inter illos retulerim Grammaticos, qui
vel mutabant singula verba, vel versus novos adjiciebant
suo ex ingenio; inter hos, homines saeculi xiv. et xv., qui
in similibus aliorum sententiis deducendis et ad marginem
ascribendis maxime laborabant, et monachi, qui ut aliorum,
ita etiam Catulli Carminibus, quae rem amatoriam tractant,
I6 PRjEFÀTIO.
annotationes, maximam partem libidinosas, addere sole-
bant ; unde saspe mirabilis lectionis varietas. Quod si ad
editiones quoque respicias, tertio ordine commemorari pos-
sunt recentissimi interpolatores, ut erant Jov. Pontanus,
Avantins, et alii.
Catulli codices jam antiquioribns - temporibus corraptos
et a Grammaticis mutatos esse, luculenter apparet e loco
Gellii, qui vu. Noct. Att. 20. ita: ' Catullus quoque
elegantissimus Poëtarum in hisce versibus (Carm. xxvn.
1. sq.) Minister—ut lex Posth. jubet magistrœ ebriosa afina
ebriosioris, cum dicere ebrioso posset, &c. Qui ebrios autem
Catullum dixisse putant, aut ebriosos, (nam id quoque temere
scriptum invenitur,) in libros scilicet de corruptis exemplari-
bus factos inciderunt.' Ad eos vero, qui postea Poetas
Latinos interpolabant, referri debet Seneca, cujus nomen
ascriptum est in Dresdensi codice, de quo infra dicam, ad
Tibull. i. 2. 26. п. 8. 17. et 74. Etiam Catullum ab eo
interpolatum esse, Vossius ad Carm. lxvii. p. 284. e Medi-
olanensi exemplari demonstravit, ubi ascriptum legebatur
' Seneca supplevit.' Quis autem fuerit Ule homo, nec
Vossius, пec Heynius (Praef. ad Tibull. p. 28.) compertum
habebat. Praeterea Vossius libram manu scriptum iEneidis
vidisse se dicit,in quo Seneca priorum quatuor versuum, qui
Mneiái praemittuntûr, auctor nominabatur, et Lucani co
dices, in quibus septem primos versus addidisse dicebatur
' Seneca, ut quidam volunt, avunculus Lucani.' Quisquis
ille fuerit, vel Florus cognomine Senecae vocatus, vel alius,
ad id genus interpolatorum pertinet, qui serioribus tempo
ribus versus integros inserere, vel ex aliis locis deducere
solebant. Catulli vero Carmina ampliorem occasionem
praebebant Interpol ationi, quam aliorum omnia, et quidem
ob argumenti varietatem. Grammaticos secuti sunt homi
nes saeculi xi v. et x v., quorum operae nos debemus codices.
Interpolationes plures ab his profectae sunt, ut ante me
copiose et egregie probavit (loco Carm. txvi. vs. 33. et 34.)
Maft'eius in Verona Illustrate, T. n. nee opus est multa addi.
 PR2EFATI0. 17
Hujus quoque generis exemplum exhibet cod. Voss. Carm.
Lxxvi. vs. 21. Ac quem fugiat, monachos libidini suae
indulgentes, cum in viis publicis iis non liceret, grassatos
esse inveterum libris, tum inGraecis(ut Mosch. II. ult. vs.),
tum in Latinis (ut lectio codd. Tibull. iv. 2. 24. correcta)?
Catullum etiam conspurcarunt salacia illa ingenia, quibus
Poëtae luxuries et lascivia vehementer placebant.

Delph. H Vor. das. Catul. В

 С. VALERII CATULLI

VITA,

EX EDITIONE VULPIANA.

Valerio Cat и l lo Quinti praenomen tribuit Josephus

Scaliger, corruptissimi loci auctoritate fretas, ex Elegia ad
Januam, vs. 12 : testatus praeterea, se in antiquo libro Jacobi
Cujacii J. C. ita scriptum manifesto comperisse. Huic
Scaligeri persuasioni pondus addit Joannes Harduinus,
qui (ad Librum xxxvii. Nat. Historia? С. Plinii Secundi
cap. 6.) affirmat, in omnibus codicibus manu exaratis Catul-
lum Quintum appellari. Consensus tamen eruditorum, at-
que editiones paene omnes refragantur : quibus olim prœive-
rat L. Apuleius Madaurensis, cum in Apologia priore car-
minum quorundam suorum lasciviam Caii Catulli nobilissimo
exemplo defendit. Et certe librarii veteres, nominum simi-
litudine decepti, Catulum ^oëtam cum Catullo saepe con-
fundunt : idcirco factum existimo, ut cum illi Quintus prae
nomen fuerit, huic etiam idem affingerent.' Veronensem

ÜOTЖ
1 Aiius certe Quintus Catullus fuit, ma Catulli ;' et ad XIii. 109.—Q. Ca-
cujus integrum nomen Quintus Luca- tulli Epigramme e Callimachi Epigr.
tius Lucullus, urban us sive urbicarius, Xын. suaviter expressum refert Gel-
hoc eеt, mimographus, de quo viden- lius ыX. 9. quod incipit, ' Aufugit
das Seholiastes ad Juvenal. viii. 185. mi animus, credo, ut solet, ad Theo-
ad verba ' Clamosum ageres ut Phas- tinum.' Omitto Смяом Catulum, Ste
 С. VALERII CATULLI VITA. 19
porro fuisse nostrum Poëtam, liquido constat, cum ex
Ovidio, Plinio Majore, Martiale, Ausonio, ceterisque, tum
ex ipsius testimonio, qui Carm. xxxi. ubi, e Bithynia re-
versus, Sirmionem lacus Benaci Peninsulam alloquitur, ad
Larem domesticum salvum se advenisse gaudet. Natus est
(si Hieronymus rationem recte subduxit, ncque numeri in
ejus Chronico depravati sunt) Olympiadis 173. anno 2., ab
Urbe vero condita 667. Lucio Corn. Cinna, Cn. Octavio
Coss.—Quamobrem non injuria Lilius Gregorius Gyraldus
Petrum Crinitum reprehendió, quod scribere non dubitave-
rit : ' pro comperto haberi, carmen de Passere Lesbiœ ad
Virgilium missum fuisse, ob illud Martialis : 1 ' Sic forsan
tener ausus est Catullus Magno mittere Passerem Maroni.' '
Nam verisimile non est, Catullum septemdecim annis Ma
rone grandiorem (natus est enim Maro, teste Hieronymo ac
Donato, Olympiadis 177. anno 3., ab Urbe vero condita
684., Cn. Pompeio Magno, M. Licinio Crasso primum
Coss.) eidem adhuc puero tantum detulisse, et nonnisi fronte
perfricta, animoque obfirmato, ad ejus tribunal accedere
posset. Praeterea то forsan, quod est apud Martialem, ar-
gumenti vim omnino infringit.'
Parentem habuit Valerium, ex honesta familia munici-

NOTjE
icum,quem audivitM. Antoninus im-
perator, teste Capitolino in Marci
Vita c. 3. Nam et lu,jus verum no-
Catullus erat, ut coustat ex M.
Antonini lib. i. sect. 13. Accedit
ille, ad quem Martialis xn. 74. 'Hit-
redem tibi me, Catulle, dicis : Non
credam, nisi legero, Catulle.' (Ex ed,
Bipont. p. 13.)
1 Lib. iv. epigr. 14.
3 Quod Martialis scripsit, Sicfor-
tan, Ifc. hoc non ita potest intelligi,
ac si revera ad Virgilium carmina
sua, vel carmen de Passere, miserit
Catullus ; nam alioqui non dixisset
Martialis, sic forsan : sed quod Mar-
tialissua voluerit Epigrammata cum
Catullianis, et Silium, ad quem scri-
bit, comparare cum Marone; licet
accurate loquendo non jam ita cla-
ruerit Virgilius, cum Catullus scribe-
ret, ut ad eum misisse carmina sua
ctedipossit. Sed quantacumque eti-
am deinde fuit Virgilii fama, non du-.
bitasset forte Catullus, si tum vixis-
set, Passerem suum illi jocosque
mittere. Ita Martialis quoque Epi-
grammata sua ait se offerre Silio..
Jo. Isaaci Pontani antem et Boxhor-
nii (Quapst. Rom. c. 35.) halhicinatio
tribuenda calami festinationi, Catul-
lum Martiali juniorem facientium.
(Ex edit. Bipont. p. 14.)
20 С. VALERII CATULLt
pali, cujus niniirum hospitio, si Tranquillum audimus,*
C. Julius Caesar uti solitus fuerit. Non amplissimam qui-
dem pecuniam possedit, utpote qui sacculum suum aranearum
plenum 5 ingenue fateatur, Furiumque et Aurelium inter
principes amicorum observaverit: quorum alteri nee servus,
neс arca, nеc eimex erat :6 alteram esuritionum patrem? ipse
festive appellat. Cumque divitum Romanorum familia
maxima esset, neminem habuit Catullus, ' Fractum qui
veteris pedem grabati In collo sibi collocare posset.' 8 Pa
trimonio tamen satis lauto fuisse videtur, quod neminem eo
loco natum deceret. Nam et Romae, in urbe sumtuosa,
diutius commoratus est, ibique amoribus operam dedit, ac
fundum in agro Tiburtino possedit : navi sua in Pontum
navigavit, ac se Sirmionis herum ' appellare non veretur ;
quae omnia profecto sunt hominis locupletis, et cui famili
ares copiae non desint. Quod tamen genio indulgeret, con
vivia pararet, puellas a lenone redimeret,'0 nobilium amici-
tiis floreret, propterea difficultate nummaria saepius erat,
villasque suas pignori opponebat. Hanc vero potissimum
causam fuisse crediderim, quare cum Jurisconsultis et
Oratoribus, puta cum Alpheno Varo, Licinio Calvo, Tullio
Cicerone assidue versaretur ; homo scilicet ззге alieno ob-
strictus, et forensibus negotiis distentus. Lucellum itaque
alicunde corrasurus, Memmium Prastorem in Bithyniam
simul cum germano fratre secutus est, nullo tamen suc-
cessu ; idque ob Praetoris ejusdem nimiam cupiditatem, vel
certe negligentiam. lmmo vero cum in provinciam Troa-
dem venisset, fratrem suum, quem aeque ac se ipsum dilige-
bat, immatura morte praereptum amisit. Hujus postea cine-
ribus, ex Asia in Italiam revertens, maximo mœrore paren-
tavit : ejusdem memoriam, ubicumque se obtulit occasio,
mira pietate semper coluit. Navigatione demum absoluta,

NOM
+ In Julio c. 73 8 Carm. x.
5 ('arm. xiii. 9 Carm. xxxi.
6 Carm. xxiii. '0 Carm. cm.
i Carm. xxi.
 VITA. 21
phasclum, quo mare transmiserat, Castori et Polluci, ha-
bitis eo tempore navium servatoribus, illustri Carmine de-
dicavit."
Postquam ex ephebis excessit, in castris amoris coepit
stipendia facere : inprimis autem Clodiam, praestartti mu-
lierem forma, quam mutato nomine Lesbiam vocare consue-
vit ; Ipsithillam quandam, Aufilenam Veronensem, et Ju-
ventium puerum deperiit. Amores quoque suos mollissi-
mis versibus complexus, eo scribendi genere haud minorem
consecutus est gloriam, quam sublimi vereque divino iEnei-
dos poëmate vates Mantuanus. Amici ejus plurimi enume-
rantur : Cornelius Nepos, cui libellum suum muneri misit ;
Verannius et Fabullus ; Furius et Aurelius ; Licinius Cal-
vus, Orator vehemens, et nobilis Poëta, quem prisci scrip-
tores fere semper Catullo adjungant ; Alphenus Varus JC. ;
Caecilius, qui de Matre Deorum poëma conscripserat ; Man-
lius Torquatos, e gente patricia Romana, cujus nuptias
elegantissima ode celebravit, et ad quem est illa epistola,
quam tanti Muretus fecit ; Cinna, Smyrnae auctor ; Corni-
ficius, fortasse ille, cujus esse Rhetoricorum ad Herennium
libros quatuor nonnulli putaverunt; Hortalus, Poëta medio-
cris ; Cato, non ille Uticensis, morum severitate insignis,
at literator quidam, cujus mentionem facit Suetonius in
Libro de Illustribus Grammaticis c. 11 ; denique Cœlius,
Veronensis. M. Tullium Ciceronem in causa forensi (quae-
nam illa fuerit, ignoratur) videtur patronum adhibuisse, cui
profecto ob acceptum beneficium venusto Epigrammate
gratias agit. Quanquam igitur Asinium Pollionem dilige-
ret, hominem Ciceroni tantopere infestum, a Tullio colendo
non abstinuit : sed videlicet Asinius, mortuo demum Catullo
et Cicerone ipso, adversus eximii Oratoris manes inimicitias
exercuit : nam Catullo florente, ac Hendecasyllabos scri-
bente, puer'1 adhuc erat. Iambicis et Phaleuciis versibus
in pessimos quosque homines, nullo discrimine, invectus

котж
" Carm. iv. '1 Carm. xii.
 С. VALERII CATULLI
est : ñeque ipsi Caesari, quantnmvis rerum potito, peper-
cit, quin calami aciem in sinistram ejus Uberalitatem, 's atquc
alia vitia distringeret. Mamurram, Gellium, Vatinium,
Vettium, Cominium, quos vehementer oderat, propriis no-
minibus per ora hominum traduxit, ac styli acerbitate con-
fixit. Lusit praeterea in Volusium, ineptum (ut ipse quidem
existimabat) Annalium scriptorem : in rivalem Egnatium,
malum Poëtam : in SufFenum, quem Caesiis et Aquiniis li-
terarum venenis annumerat: postremo, in Sextium, Ora-
torem, cujus frigidissima oratione molestam gravedinem se
contraxisse per jocum affirmat. '
Grajcis Uteris non leviter imbutum fuisse, ex eo colligi
potest, quod suavissimam Oden Poëtriae Sapphus et Cal-
limachi Elegiam de Coma Berenices, mundissimis carmini-
bus Latine reddiderit : ob id etiam fortasse a Tibullo, Ovidio,
Martiale ' doctus ' appellatus. Et idcirco mirum videri
debet, Julium Scaligerum, ea virum eruditione, quodque
non minimum est, Veronensem,.ideoque municipi suo saltem
hoc nomine devinctum, haec de Catullo monumentis manda-
visse : ' Catullo docti nomen quare sit ab antiquis attribu-
tum, neque apud alios comperi, neque dum in mentem venit
mihi ; nihil enim non vulgare est in ejus libris.' '* Quan-
quam postea mutato consilio, qui mos est homini, nctX,vwbictv
canere cogatur, Galliambicum ejus Carmen ' divinum'
autumans, et Poëma de Nuptiis Pelei ac Thetidos, verum
aditum et gradum ad iEneidos divinitatem esse pronuntians.
Nonne probabilius de nugis Poëtae nostri Cornelius Nepos,
vir gravissimus, judicium tulerat, cum eas esse aliquid puta-
bat ? Nonne benignius, et justius cum ipso e'gere Pompeius
Saturnius ac Sentius Augurinus, quorum uterque, teste
Plinio in Epistolis,'5 Catulliani carminis imitationem sibi
gloriae fore augurabantur 1 Sed haec alias: nunc id, quod
cœpimus, agamus. Quintilianus et Diomedes inter Poetas

norm
'3 Carm. xxix. '5 Lib. i. epist. 16. iib. n. epist.
'4 In Hypercritico, seu lib. vi. Po- 27. 1
ëtices, c. 6.
 VITA. 23
Iambicos Catullum reponuut. Ante Horatium profecto
Iambicis versibus gloriam Catullus adeptus fuerat ; Tit falso
scripserit Horat. Epist. I. 19. ' Parios ego primus Iambos
Ostendi Latio.' Hieronymus Lyricis annumerat : reliqui,
Epigrammatographis. Ego vero, si modo fas est meam
sententiam aperire, variis potius adjungerem ; nam certe in
ejus poëmatis nonnulla excedunt Epigrammatis modum.
Ambigitur jure a nonnullis, utrum haec solum paucula, quae
ho die extant, ab illo scripta fuerint, an vero longe plura,
quae vetustas nobis inviderit."6 Ansam ad dubitandum dat
Plinius, qui de Incantamentis aliquid a Catullo exaratum
innuit,'7 cujus ne vestigium quidem superest. Et Catullus
ipse affirmat (Carm. lxviii. vs. 17.) se satis multa lusisse :
' Jucundum cum aetas florida ver ageret, Multa satis lusi.'
Nisi Raphaëli Egliuo Iconio Tigurino auscultare veli-
mus," qui Cirin, Poëma elegantissimum, Virgilio abjudi-

NOTiE
'6 Dubitandum minime est, opus
Catulli ad nos lacerum pergenisse.
Longe enim plura scripsisse testes
sunt veteres Grammatici, qui de ejus
poëmatiis ea producunt, quae hodie
non extant. Itaque apud Virgilium,
(/En. v. 609.) ' per mille coloribus ar-
cum,' ibi Servius : ' De iride ar-
cum in genere masculino dixit. Vir-
gilius, Catullus, et alii in fœminino,
referentes ad originem.' Atqui tale
nihil hodie in Catullianis.—Praeterea
ejus opus videtur in genera Carmi-
num distincta fuisse, Hendecasyllubos,
Heroica, Lyrica, Elegiaca. Itaque
Charisius citat Catullum in Hendeca-
eyllabis; quod sane non fecisset, nisi
ita tributum fuisset Volumen.— Rur-
sus apud Virgilium legimus ' Et quo
te dicam carmine ?'—Ibi Servius
refert, Virgilium, cum sciret Rhœti-
cum viuum summopere laudari a Ca-
tone, contra autem vituperari a Ca
tullo, ne se. in eam disseusionem
interponet, hoc modo locutum : atqui
in hodiernis Catullianis nulla nota
ejus rei extat.—Denique Nonius ex
Priapeo Catulli adducit ' de meo li-
gurire libido est.' Quare admodum
mutilum opus Catullianum ad nos
pervenisse minime dubium est. Quid
praeterea dicam, quae cilat ex Catullo
Maurus Terentianus, quae nusquam
comparent. Haec de carminibus
Catulli deperditis Jos. Scaliger, qui-
bus inepte quidam Phasma et Laureo-
tum e Juvenale ac Tertulliano adjun-
gunt. Vid. Sam. Petitum ad Leges
Atticas p. 245. seqq. et Pamelium ad
Tertullian. c. XIv. contra Valenti-
nianos. Phasma Q. Lutatii Catulli,
et Laureolum Naevii vel Labern, neu-
trum vero Catulli esse, eruditisjam
notatum.—Carmen Catulli de Incan
tamentis citat Plin. xxvi,i. 2. : Ithy-
phallica memorat Terentianus Mau
rus. (Ex Fabric. Bibl. Lat. Tom. i.
c. 5.)
'7 Lib. xxvi,i. Nat. Hist. c. 2.
'8 In vindiciis Ciris Catullianae ad.
versus Jos. Sealigerum.
24 С. VALERII CATULLI VITA.
cans, Catullo attribuit propter styli similitudinem Catulli
profecto esse videntur tria Carmina in Priapum, quae doctis
viris nonnullis post Carmen xvn. collocare placuit; non
ita dissimili sunt oratione ac stylo. Quod e puris Iambis
confectum est, Phaseli nitorem proxime attingit : et quaedam
in iis continentur, quorum imitatio in Eclogis Virgilianis
apparet; Virgilius enim a Catullo plura sumsit ; tum com-
parativus ostreosior (Carm. xvni.) auctorem suum satis
clamat; hujusmodi enim comparativis longioribus Catullus
mirifice delectatur. Neque Terentiano Mauro, vetusto at-
que emunctae naris Grammatico, repugnare ausim, qui
testatur, Catullum plures versus eo Priapeio sive Anti-
spastico metri genere cornposuisse. Decessit Poeta noster
annos aliquot natus ultra quadraginta, ut adversus Eusebii
Chronicôn ostendo ad ejus Carm. lu. et oxi."

NOTiE
'9 Praeter rem omninoCmn Catullo 20 Catullum quoque Caesari super-
tribuit Eglinus, quem Catulli non raro stitem fuisse contendit Jos. Sealiger
imitatorem docet Leonhardus Friso ad Eusebii Num. mdcccclx. assen-
libro tertio de Poëmate. Neque ve tiente Is. Casaubono ad Suetonii Cae-
rius alii carmen de Vere, sive Pervi sarem c. 73. et Franc. Carpentaria
gilium Veneris ad Catullum auctorem in Carpentarianis, p. 432. sqq. ita ut
retulerunt ; quorum sententiam con- per Valerium in Epistola Ciceronis ad
futat Lipsius libro I. Electorum c. 5. Trebatium vii. 11. Catullus possit
(Ex Fabric. Biblioth. Lat. Tom. I. intelligi. (edit. Bipont. p. 14.) Cf. nos
c. 5.) in argumento ad Carm. xxXIv.
 NONNULLA

VETERUM SCRIPTORUM

DE
С. VALERIO CATULLO

TESTIMONIA

A VULPIO COLLECTA.

Cornelius Nepos in T. Pomp. Att. cap. 12.

Idem L. Julium Calidium, quem post Lucretii Catullique
mortem multo elegantissimum Poëtam nostram tulisse
aetatem, vere videor posse contendere,. ...expedivit.

Horatius I. Sat. 10. 19.

№1 praeter Calvum et doctus cantare Catullum.

Tibullus lib. hi. Eleg. 6. 41.

Sic cecinit pro te doctus, Minoi, Catullus.

Propertius lib. п. Eleg. 25. 3.

Ista meis fiet notissima forma libellis,
Calve, tua venia ; pace, Catulle, tua.

dem lib. eod. Eleg. 34. 87.

Назc quoque lascivi cantarunt scripta Catulli,
Lesbia quis ipsa notior est Helena.
26 DE С. VALERIO CATULLO

Ovidius Amorum пI. Eleg. 9. 61.

Obvius huic venias, hedera juvenilia cinctus
Tempora, cum Calvo, docte Catulle, tuo.

Idem libro eod. Eleg. 15. 7.

Mantua Virgilio gaudet, Verona Catullo.

Idem Trist. II. vs. 427.

Sic sua lascivo cantata est saepe Catullo
Foemina, cui falsum Lesbia nomen erat.
Nec contentus ea, multos vulgavit amores,
In quibus ipse suum fassus adulterium est.

Velleius Paterc. Hist. Rom. lib. II. cap. 36.

Quis enim ignorat, diremtos gradibus aetatis floruisse hoc
tempore Ciceronem, Hortensium auctoresque carmi-
num Varronem ac Lucretium, neque ullo in suscepti operis
sui carmine minorem Catullum?

M. Seneca Rhetor Controv. in. 19.

Erat enim (Calvus) parvulus statura ; propter quod etiam
Catullus in Hendecasyllabis' vocat illum ' salaputium diser-
tum.'

L. Seneca Philosophus in Apocolocyntosi Claudii

Caesaris.
Nec mora, Cyllenius illum collo obtorto trahit ad Inferos :
' Illuc unde negant redire quemquam.'1

Plinius Major Praefatione Hist. Nat.

Namque tu solebas meas esse aliquid putare nugas, ut
objicere moliar Catullum conterraneum meum: (agnoscis
et hoc castrense verbum) ille enim, ut scis, permutatis pri-

NOTjE
' Carm. un. 1 Versus est Catull. Carm. in.
 TESTIMONIA. 27
oribus setabis, duriusculum se fecit, quoniam volebat
aestimari ea a Veraniolis suis et Fabullis.'

Idem lib. XXVIII. cap. 2.

Hinc Theocriti apud Grœcos, Catulli apud nos, proxime-
que Virgilii, Incantamentorum amatoria imitatio.

Idem lib. xxxvi. cap. 6.

Hie namque est Mamurra Catulli Veronensis carminibus
proscissus, quem, ut res est, domus ipsius clarius, quam
Catullus, dixit habere, quicquid habuisset comata Gallia.4

Idem lib. eodem cap. 21.

Sed et ii pumices, qui sunt in usu corporum levigando-
rum fœminis, jam quidem et viris, atque, ut ait Catullus,
libris.*

Idem lib. xxxvn. cap. 6.

Siqnidem extat hodieque hujus generis gemma, propter
quam ab Antonio proscriptus Nonius Senator est, filius
Sturmas Nonii ejus, quem Catullus Poëta in sella curuli
visum indigne tulit.6

Plinius Junior lib. i. Epist. 16.

Facit versus (Pompeius Saturninus), quales Catullus meus,
aut Calvus. Quantum illis leporis, dulcedinis, amaritudinis
inserit ! Sane, sed data opera, molliusculos, leviusculos-
que, duriusculos quosdam : et hoc quasi Catullus meus,
aut Calvus. s

Idem lib. iv. Epist. 14. loquens de Hendecasyllabis.

Scimus alioqui, hujus opusculi illam esse verissimam
legem, quam Catullus expressit : ' Nam castum esse decet
pium poëtam Ipsum,' &c.7

NOTE
3 Vide Carm. i. et xii. 5 Carm. i. et xXIi.
+ Carm. xxii. 6 Carm. ln. 7 Carm. xvi.
28 DE С. VALERIO CATULLO

Sentius Augurinus ap. eund. lib. iv. Epist. 27.

Canto carmina versibus minutis,
His olim quibus et meus Catullus,
Et Calvus, veteresque.

Corn. Tacitus Annal. îv. cap. 34. in Oratione Crematii

Cordi.
Carmina Bibaculi et Catulli referta contumeliis Caesarum
leguntur.
.- '
Juvenalis Sat. vi. 7.
Haud similis tibi, Cynthia ; nec tibi, cujus
Turbavit nitidos extinctus Passer ocellos.

Suetonius in Julio cap. 73.

Valerium Catullum, a quo sibi versiculis de Mamurra
perpetua stigmata imposita, non dissimulaverat, satisfaci-
entem eadem die adhibuit cœnae : hospitioque patris ejus,
sicut consueverat, uti perseveravit.

Quintilianus Instit. Orat. lib. i. cap. 5.

Sicut Catullus ploxemum circa Padum invenit.8

Idem lib. eod. cap. 10. ubi de Aspirationibus.

Eripuit brevi tempore nimius usus, ut choronœ, ckenturi-
ones, prœchones adhuc quibusdam inscriptionibus maneant ;
qua de re Catulli nobile Epigramma est.'

Idem lib. vi. cap. 3.

Et Catullus cum dicit :
' Nulla in tam magno est corpore mica salis,''0
non hoc dicit, nihil in corpore ejus esse ridiculum.

8 Carm, xcvi. 9 Carm. lxxXIii. í0 Carm. lxxxv.

 . TESTIMONIA. 29

ídem lib. x. cap. 1.

Iambus non sane a Romanis celebratus est, ut proprium
opus : a quibusdam interpositus : cujus acerbitas in Catul-
lo, Bibaculo, Horatio.
Meminit praeterea de Catullo Quintilianus lib* IX. cap. 3¿
et 4. item lib. XI. cap. 1. et 3.

Martialis lib. i. Epigr. Epistola ad Lectorem.

Lascivam verborum veritatem, id est, Epigrammaton
linguam excusarem, si meum esset exemplum : sic scribit
Catullus ; sic Marsus, sic Pedo, sic Getulicüs, sic quicum-
que perlegitur.

Idem lib. i. Epigr. 62.

Verona docti syllabas amat vatis.

Idem lib. H. Epigr. 71.

Protinus aut Marsi recitas, aut scripta Catulli.

Idem lib. iv. Epigr. 14.

Sic forsan tener au sus est Catullus
Magno mittere Passerem Maroni.

Idem lib. v. Epigr. 5.

Sit locus et nostris aliqua tibi parte libellis,
Qua Pedo, qua Marsus, quaque Catullus eriti

Idem lib. vil. Epigr. 14.

Accidit infandum nostrae scelus, Aule, puellœ :
Amisit lusus, deliciasque suas.
Non quales teneri ploravit amica Catulli
Lesbia, nequitiis Passeris orba sui.

Idem lib. vin. Epigr. 73.

Lesbia dictavit> docte Catulle, tibi.
30 DE С. VALERIO CATULLO

Idem lib. x. Epigr. 78.

Nec multos mihi prasferas priores,
Uno sed tibi sim minor Catullo.

Idem lib. eod. Epigr. 103.

Nec sua pías debet tenui Verona Catullo.

Idem lib. XII. Epigr. 44.

Lesbia cum tenero te posset amare Catullo.

Idem lib. xiv. Epigr. 77. quod inscribitur Cavea Ero-

bea.
Si tibi talis erit, qualem dilecta Catullo
Lesbia plorabat, hic habitare potest.

Idem lib. eodem, Epigr. 195.

Tantum magna suo debet Verona Catullo,
Quantum parva suo Mantua Virgilio.
Vide et Epigr. 152. ejusdem libri.

A. Gellius Noct. Attic. lib. vn. cap. 20.

Catullus quoque elegantissimus poëtarum.
Et infra eod. capite.

Idem lib. xix. cap. 9.

Ecquis nostrorum poëtarum tam fluentes carminum deli
cias fecisset ? nisi Catullus, inquiunt, forte pauca, et Calvus
itidem pauca.
Vide eundem lib. vi. cap. 16.

Ausonius Drepanio Pacato Latino.

' Cui dono lepidum novum libellum V
Veronensis ait Poëta quondam,
Inventoque dedit statim Nepoti,
 TESTIMONIA. 31

Macrobius lib. п. Saturnal. cap. 1.

Saturnalibus, optimo dierum, ut ait Veronensis poëta."
L. Apulcius in Apologia.
Eadem igitur opera accusent C. Catullum, quod Lesbiana
pro Clodia nominarit.
Sidonius Apollinaris lib. II. Epistola 10. ad Hesperium.
Reminiscere quod saepe versum complevit Lesbia cum
Catullo.

Severinus Boethius de Consol. Philosoph. lib. in. Prosa 4.

Num vis ea est magistratibus, nt utentium mentibus
virtutes inserant, vitia depellant? Atqui non fugare, sed
illustrare potius nequitiam solent ; quo fit, ut indignemur,
eos saepe nequissimis hominibus contigisse : unde Catullus
licet in curuli Nonium sedentem, strumam appellat.'*

Diomedes Grammaticus lib. Ш. cap. 6. de Iambico.

Cujus carminis praecipui scriptores apud Graecos Archi-
lochus, Hipponax, apud Romanos Lucilius, et Catullus,
et Horatius, et Bibaculus.

Terentianus Maurus in Tractatu de Literis, Syllabis, Pedi-

bus, et Metris, vs. 838. ubi de Phaleucio Hendecasyllabo.
Exemplis tribus hoc statim probatis,
Docti carmine quae legis Catulli, &c.

Idem tractatu eodem vs. 1031.

' Hunc lucum tibi dedico, consecroque, Priape,' 'i
Et similes plures sie conscripsisse Catullum
Seimus.

NOTjE
" Carm. xiv. " Carm. ui. '* Carm. xviii.
 VULPII DIATRIBE

DE METRIS CATULLI.

VersuUM genera, quibus in Epigrammatibus ceterisque Poe-

matiis utitur Catullus, numero quatuordecim occurrunt.
I. Principem locum obtinet Phaleucius Hendecasyllabus, qui
constat e spondaeo, dactylo, аc tribus trochaeis, hoc pacto:
Quoi dû I nö lëpï I dum nö | viim Il | bellum
In prima tamen sede apud antiquiores Poetas trochaeum vel iam-
bum loco spondaei nonnunquam recepit, ut in sequentibus :
Ari I dä mödö | puml | ce ёхpö | lïtum
Meas I ësse ffl \ quid pii | tare | nugäs
In altera Poëta noster Carm. lvii. 7. creticum sive amphimacrum
semel usurpavit :
Üuo in I léctiiló I érü I ditii | Ii ämbö
Versus autem ille initio Carm. XL.
Quíenam te mala meus, miselle Ravide,
hypermeter est, sive una syliaba redundans : quem hac ratione
metimur, ut postrema syllaba per synalœpben elidatur a prima
subsequentis, quae incipit a vocali :
Qiiaecuäm I té mälä | meus ml | seilt | Ravi | de Agit.
Hoc primo genere versus utitur Catullus trecies novies, videlicet
Carmm. 1. 11. in. v. vi. vn. ix. x. хи. хш. xiy. xv. xvi.
XXI. ХХШ. XXIV. XXVI. XXVII. XXVIII. XXXII. XXXIII. XXXv.
XXXVI. XXXVIII. XL. XLI. XLI1. XLIII. XLV. XLVI. XLVII.
XLVIÍI. XLIX. L. LIU. LIV. LVI. LVII. LVIII.
II. Sequitur secundo loco Iambicus trimeter, seu senarius,
 VULPII DIATRIBE DE METRIS CATULLI. 33
acatalectus. Hie sex pedibus constat, qui oranes possunt esse
iambi, ut :
Ait I №s I së na 1 vïum | cëlër ! rïmus
Interdum vero in locis disparibus, puta in primo, tertio, quinto
spondaeus admittitur, pes iambo i<ro<rv\\aßos, etsi non laó-¡(povos :
nonnunquam etiam imparisyllabi, ut anapaestus w w - , dactylus,
tribrachys www. At in locis paribus, nempe secundo, quarto,
ultimo, extra comœcliam, et fabulas Phaedri jEsopias, comico fere
stylo scriptas, praeter iambum vel tribrachyn ceteri pedes vix re-
cipiuntur. Exempla mixti Iambici :
Stella in I ciirii I Ii strü I mä Nö I nïus I sëdët
Per con I aula | tum pe | je rat | Vati | nius
Hoc genere Catulhis utitur quater, nimirum : '
Carmm. iv. Phaselus ille, quem videtis, hospites.
xx. Ego haec, ego arte fabricata rustica.
Xxix. Quis hoc potest videre, quis potest pati.
haec porro tria Carmina constant ex Iambicis puris.
ui. Quid est, Catulle, quod moraris emori?
E mixtis hoc Iambicis est.
III. Succedit superioribus Choliambus, sive Scazon, in omnibus
praecedenti conveniens, si duos ultimos pedes excipias ; etenim
ordine prepostero quintus pes semper est iambus, ultimus semper
spondaeus, ut :
Fulsë j rë qûon I dam cän [ dldi | tïbï ¡ sôlës
Hoc genus a Catullo septies adhibetur :
Carmm. vni. Miser Catulle, desinas ineptire.
xxii. SufFenus iste, Vare, quem probe nosti.
xxxi. Peniusularum, Sirmio, iusularumque.
xxxvn. Salax taberna, vosque contubernales.
xxxix. Egnatius, quod candidos habet dentes.
xLiv. O funde noster. sen Sabine, seu Tiburs.
Lix. Bononieuses Rufa Rufulum fellat.
IV. Quarti generis est Sapphicus Hendecasyllabus, qui constat
e trochaeo, spondaeo, dactylo, et rursum duobus trochaeis, ut :
Sive ïn I éxtrë | mos pënë | träblt | Indös
quanquam interdum Poëta noster altera in sede trochaeum collo-
caverit. Exempla sunt :
SeiiSä cäs sä gïttïfë rosque Pärthös
Раиcа nunti ate me œ pu ellœ
Oti um, Ca tulle, ti Ы mo lestum est
Illi autem versus abundant semipede, qui absorbetur a prima vocali
subsequentis :
Delph. et Var. Clas. . Catul. С
34 VULPII DIATRIBE
Nullum amaus vere, sed identidem omnium.
Qui illius culpa cecidit, velut prati.
In eo autem non servatur synalœphe, sed hiatus relinquitur quarto
loco :
Gälll I ciim Rhë | nom hörrlbl | Iësquë | QUI
Hoc genere versus utitur Catullus bis, nimirum iu duabus Odis,
quarum utraque est dicolos tetrastropbos ; constant enitn ex du-
plici genere versuum, Sappbico et Adonio, singulaeque earn m
strophae quaternis versibus concluduntur :
Carmm. XI. Furi, et Aureli, comites Catulli.
Li. Ille mi par esse Deo videtur.
V. Quinti generis est Adonius, versiculus exiguus, qui constat
dactylo et spondaeo, ut :
IHä I rumpêus
Utitur eo Catullus bis, ut paulo ante diximus.
VI. Ad sextum genus pertinet Trocbaicus Stesichorius, quem
Antispasticum etiatn vocant, Priapeium, et Augelicumi qui versus
constat sex pedibus : choreo vel spondaeo, dactylo, cretico -\j - ,
rarius dactylo, herum choreo vel spondaeo, iterum dactylo, pos-
tremum choreo, ut :
Et sä I lïrë pä I râtum häbés | sêd vë | rërïs ïn | êptâ
QQendäm | miinlcl | pëm mëum | dë to | ö völö | pôntë
Nutrí I ô, mägls I ët mägls | ût bë | ätä qiiot | âunls.
Pro quïs omnia hö I norïbus | haëc nёc | ëssë PrI | äpö
In fôs sä LIgii rï jàcët supper nätä së curl
Tantun dem omnia sentieus quam si nulla sit usquam
Quercus arida rustica confor mata se cun
Aiter parva fe reus manu semper munera larga
utitur eo versu Catullus ter, nimirum :
Carmm. xvn. O Colonia, quae cupis ponte ludere longo.
xviii. Hunc lucum tibi dedico cousecroque, Priape :
Xix. Hunc ego, juvenes, locum, villulamque palustrem.
VII. Septimi generis est lambicus tetrameter catalectus, qui con
stat septem pedibus, et caesura in fine. Ad eum porro faciendum
servantur omnia, quae ad Iambicum trimetrum pertinent. Exem
pt um sit :
Rëmit I të päl | lïûm | mlhî | mëum | quöd in | völäs | tl
In illo versu est amphibrachys secundo loco, anapaestus
tertio :
Cum dë I via mü | Иёг ä | lltës | ôstën | dit ôs [ citan | tës
in illo autem spondœus loco septimo :
Inri I sä tur I pltêr I tibi | flâgël | lä cön | scrîbïl | lënt
 DE METRIS CATULLI. 35
Catullus l,unc adl,ibet semel, Carm. xxv.
Cinaede Thalle, mollior cuniculi capillo.
VIII. Octavi generis est Choriambus, qui constat quinque pe-
dibus, nimirum spondaeo, tribus choriambis -w-, et pyrrhi-
chio, ut:
Ventos I ïrrïtâ fer | re et nébulas | âërïâs | sïnïs
Hoc versus genere conscripta est Horatii i. Od. 18.
Nullam, Vare, sacra vite prius severis arborem.
Utitur eo Catullus semel Carm. xxx.
Aiphene immemor, atque unanimis false sodalibus.
IX. Noni generis est Pseudo-phaleucius bexatrvWaßos, qui fit ex
duobus spondaeis, ac tribus choreis, ut :
Fêmël [ läs 5m nés ä mïcë prendi
Quas vul tu vi di ta men se reno
interduni spondaeo, et quatuor choreis ; cujusmodi
Te in cir I cо te in | omni | bus lï | bëllls
Tribrachys autem loco spondaei prima in sede positus occurrit
illo versu :
Càmërï [ ûm mihi | pëssl [ nue pli | êllae
Utitur eo Catullus semel, quamvis inlermisceat legitimos Hende-
casyllabos, Carm. lv.
Oramus, si forte non molestum est.
X. Decimi generis est Glyconius, qui fere constat spondaeo, et
d.uobus dactylis, ut :
Jam sêr | vîrë Thä | lâssïô
At Veronensis Poëta saepenumero trochœum usurpat in prima
sede ; cujusmodi sunt ill■ :
Cidge tëmpôri fióribos
Suave o lentis a maraci
Flamme um cape laetus hue
Hue ve ni nive o gereus
aliquando iambum, ut in hoc
Piiel I lae ët pйё | ri întëgrl
Utitur eo Catullus bis, nempe in duabus Odis, quarura prima est
dicolos tetrastrophos ; constat enim e Glyconio versu et Phere-
cratio ; singulae porro ejus strophae quaternis versibus finiuntur :
altera est dicolos pentastrophos, quae iisdem versuum generibus
conscripta est, sed strophas habet e quinis versibus :
36 VULPIl DIATRIBE
Carmm. xzXIv. Dianae ramus in fide.
Lxi. Collis o Heliconii.
XI. Undecimi generis est Pherecratius, qui fere constat spon-
daeo, dactylo, atque iterum spondaeo, ut :
Exér ¡ cëtëjû I vëntâm
Catullus tamen in prima sede frequentius trochœum collocat ; cu-
jusmodi sunt :
LQtë um pëdë söcciim
Frige raus Aga nippe
Semper ingene rari
Sospi tes ope geutem
nonnunquam et iambum, ut in illis :
Ptiël I lœquë cä | nämiis
Hymen I o Hyme | naee
semel secundo loco spondaeum adhibuit :
Nutri I fint hii I moré
Hoc genere versus bis utitur, uempe Carmm. xxxiv. et lxi. cum
Glyconio.
XII. Duodecimi generis est Hexameter ; cujus notissima struc
tura. Catullus non raro adhibet spondaeum pro dactylo in quinta
sede, veluti :
Tempe quae syl vae cm gunt super ímpen dentes
Non prius ex il lo fia grantia decli navit
Eruit illa pro col ra dicibus extur bata
Hoc genere versus utitur Poëta noster bis perpetua serie,
Carm. ьXn. Vesper adest, juvenes ! cousurgite! Vesper Olympo.
Lxiv. Peliaco quondam prognatae vertice pinus.
alternis vero cum Pentametro, a Carm. lxv. usque ad tínem
libri. Nonnulli apud Nostrum occurrunt hypermetri, cujusmodi
sunt exempli causa :
Inde pater Divum sancta cum conjuge, natisque.
Et qui principio nobis terram dedit, auctore.
XIII. Decimi tertii generis est Pentameter Elegiacus, seque no-
tus. Est autem Catullus, more antiquiorum poëtarum, in hoc
genere nonnunquam duriusculus : qualia enim sunt ilia :
Troja virum et virtutum omnium acerba cinis.
Quam modo qui me unum atque unicum amicum habuit.
Vere, quantum a me, Lesbia, amata, mea, es.
Divum ad fallendos numine abusum homines
Nec desistere amare, omnia si facias.
Et si qua sunt alia similta.
 DE METRIS CATULLI. 37
XIV. Decimi quarti generis est Galliambicus ; quo utitur
Carm. Lxiii. [In constituendo hujus Carm. metro, cum ejus
ratio non satis perspecta esset, nee ad veteris exempli normam
exigi posset, valde inter viros doctos disceptatum fuit, adeo, ut ex
opinionum varietate mira quoque in textu enata sit lectionis varíe-
tas et depravatio. Ex sententia Vulpii Galliambus cónstat sex pe-
dibus, quorum prior frequentius est anapaestus, uonnunquam spon-
drcus vel tribracbys : secundus fere iambus, rarius anapaestus,
tribracbys vel dactylus : tertius saepe iambus, raro spondaeus ;
quartui dactylus vel spondaeus : quintus sœpe dactylus, interdirai
taтen creticus aut spondaeus : ultimus anapaestus et nonnunquam
iambus praecedente cretico. Werthesius Galliambi Schema me-
tricum exhibuit hoc :
\J\J - w - <J - - - \J\J <^vy -

Sed Reizius, peritissimus harum rerum magister, contra Werthesii

rationem proposuit hanc : ' Werthesius, in exponendo metro Gal-
liambico vehementer a veritate aberravit, metri caesura tollenda, et
ejus tribus ultimis pedibus, anapaesto et duobus iambis, in duos
dactylos et anapaestum vertendis. Non cogitavit, caesuram esse
duplicem : aliam podicam, ut hexametri, aliam vero metricam, ut
pentametri. Podica in pede trisyllabo in alterutram e duabus pri-
oribus syllabis cadere potest : metrica nihil variat, ut nec in Galli-
ambo.'qui eaт habet. Non debuit igitur Galliambi caesuram, quae
metrica est, podicam facere.']
 ELENCHUS ALPHABETICUS

NONNULLORUM SCRIPTURE COMPENDIORUM

QVm IN VV. LL. OCCURRUNT.

Aid. 1. Edltio Aidina, 1502.

Aid. 2. 1615.
Aidd. • atraque.
Anon. Excerpta Anonymi, quem D'Orvillium esse suspicatur Laur.
Santenius.
Avant. Hieronymus Avantius, cujus Emendationes in Catullum editae
sunt a Moravio an. 1494. et repetite in edd. Venet. 1500. et
Aid. 1502.
Bal. Codex Baluzianus ap. Santenium.
Barth. Frid. Gottlieb Barthius.
Bentl. . Richardus Bentleius.
Bip. 1. Editio Bipontina, 1783.
Bip. 2. 1794.
Bodl. Codex Bodleianus Oxon.
Bond. Bondanus in Var. Lebt.
Brix. Editio Brixieusis an. 1486. cura Parthenii.
Bronkh. Janus Broukhusias.
Burm. Petrus Burmaunus.
Cacc. Excerpta Francisci Cacciae.
Cant. Editio Cantabrigieusis, au. 1702.
Calp. Calpurniusin Ed. Vicentina, au. 1481.
Colin. Editio Colimei Pafisini.
Colum. Codex Hierooymj Columnae.
Comme!. Liber Cdmmelinianus inemb, anaceus, quo usus est Vossius.
Corrad. Corradini de Ailio, (codicis jactator, cujus nec vola nec vesti
gium unqúam extitit), in Ed. sua an. 1738.
Corv. Codex Corvioi, quo usus est Santenius.
Cuj. Codex antiquus Jacob! Cujacii, J. C. quo usus est Sealigerus.
 ELENCHUS SCRIPTURE COMPENDIORUM. 39
Dat. Datianus optimae notae codex, quo usus est Santenius.
Doer. Doeringius in Editione 1788. 1792.
Dorv. D'Orvillius.
Dorv.c. Codex D'Orvillianus.
Dous. P. Janus Dousa Pater.
Dous. F. Filius.
Douss. Editio Dousarum, an. 1592.
Dresd. Codex Dresdeusis ab Handio citatus.
Ed. anon. Catulli Opera ex castigatt. et obss. Graevii, Vossii, et Vulpii
emeudata ; sine a. et t.
Eld. E. Hub. Eldickius. ,.
Faër. Gabriel Faëruus.
Frut. Lucas Fruterius in Verisimilibus.
Frut. c. Codex ejusdem.
Gall. Codex Sealigeri Gallicanus.
Gott. 1. Editio Goettingeusis, an. 1742. cujus basis est Ed. Corradini de
Allio.
Gott. 2. Editio Goettingeusis, an. 1762.
Graev. Editio Grœviana.
Gryph. 1. Editio Gryphiana, an. 1534.
Gryph. 2. 1537. Doeringio primum cognita.
Gryph. 3. 1542.
Gryph. 4. 1544.
Gryph. 5. . 1546.
Gryph. 6. . 1551.
Guar. P. Guarinus Pater.
Guar. F. Filius.
Gud. Codex Gudianus, quo usus est Santenius.
Gurl. Gurlittus ad Epithalamium Pelei et Thetidos.
Hamb. Codex Hamburgeusis.
Hand. Ferdinandus Handius in Observ. Crit. in Catulluni, 1809.
Heius. Nie. Heiusius in Notis ad Catullum.
Heur. Editio Seb. Heuricopetri, an. 1592.
Huschk. Imman. Gottlieb Huschkius in Epist. Crit. ad Santenium.
Itall. Codices Italici ap. Nic. Heiusium.
Lamb. Codex bambini.
bat. Lat. Latinus Latinius in Variantibus.
Leid. Codex Leideusis, quo usus est Santenius.
Lenп. Lenuep ad Coluth.
Lenz. Carol. Gott. Lenzius ad Epithalamium Pelei et Thetidos.
Lips. Justus Lipsius.
Livin. Joaunes Livineius in Notis editis an. 1621.
Maff. Scipio Maft'eus.
M aft". 1. Liber ejusdem, quo usus est Statius.
Marcil. Theodorus Marcilius in Asterismis.
Markl. Marklandus in Notis ineditis ap. Santenium.
Medic. Codex Mediceus.
40 ELENCHUS ALVHÀBETICUS
Mediol. Codex Mediolaneusis omnium vetustissimus, quo usus est Vos-
sius.
Mel. Janus Meleager in Spicilegio.
Mem. c. Codex Memmianus membranaceus, scriptus an. 1465. et quo
usus est Passeratius.
Mitsch. Mitscherlichius in Emendationibus in Catull. et Epist. Crit. ad
Heynium.
Munck. Munckerus.
Mur. M. Ant Muretus in Ed. an. 1559.
Nan. Codex Nanianus.
Obs. Mis. Observationes Miscellaneae, quae cura D'Orvillii prodierunt.
Palat. m. Codex Palatinus membranaceus.
Palat. p. — papyraceus.
Palatt. uterque.
Pallad. Palladius Fascus in Ed. Venet. an. 1497.
Palm. Matthäus Palmerius.
Palm. c. Codex ejusdem, quem sua manu an. 1428. scripserat, et quo usus
erat Andreas Sebottus.
Partb. Anth. Parthenius qui Ed. Brixieusem curavit, an. 1486.
Pat. 1. Codex Patavinus primus, quo usus est Statius.
Pat. 2. Codex Patavinus secundus, quo usus est idem Statius.
Passer. Passeratius in Ed. an. 1608.
Perr. Exc. Ant. Perreii Excerpta.
Polit. Ang. Politianus.
Pont. Jovianus Pontanas, Seriba Regius.
Puce. Exc. Francisci Puccii Excerpta.
Raph. Editio Raphelengii.
Reg. Charta Regia.
Rheg. Editio Rbegii Lepidi, an. 1481.
Ricc. Codex Riccardianus, quo usus est Santenius.
Ruhnk. Exc. Ruhukenii Excerpta.
Saib. Codices duo chartacei Saibantium Veronae.
Salm. Salmasius.
Sant. Laurentius Santenius.
Seal. 1. Sealigerus in Edit. an. 1577.
Seal. 2. 1600.'
Sehott. Andreas Sehottus.
Sehrad. Sehraderus.
Silv. Philippus Silvius in Ed. Delph. an. 1685.
Stat. Achilles Statius in Ed. an. 1566.
Thuan. Смeх Thuaneus vetustissimus membranaceus, quo usus est
Vossius.
Tit. Robertus Titius in Praelectionibus ad Catullum.
' Ed. an. 1582. mera est repetitio Ed. an. 1577.
 SCRIPTURE COMPENDIORUM. 41
Turn. Turnebus.
Urs. Exc. Fulvii Ursini Excerpta Vaticana.
Vall. Codex Vallierianus, (olim Ducis de la Valliere,) quo usus est
Santenius.
Vat. Codex Vaticanus.
Venet. 1. Editio Veneta, an. 14T2..
Venet. 2. —; . 1475. cujus lectiones prœbuit codex Pal-
merii.
Venet: 3. Editio Veneta, an. 1485.
Venett. Omnes Venetae.
Vicent. Editio Vicentina an. 1481. cura Joan. Calpurnii.
Voss. Vossius in Ed. Loud. 1684.
Voss. 11. Libri Vossiani.
Vulgg. Editiones vulgatap.'
Volp. 1. Editio Jo. Ant. Vulpii, an. 1710.
Vulp. 2. 1737.
Werth. Aug. Clem. Werthius in Carm. lxiii.
Zanc. Liber Zanchi.
 С* VALERII CATULLP

VERONENSIS

CARMINA/

CARMEN I.
AD CORNELIUM NEPOTEM.

Quoi dono lepidum novum libellum,

Cuinam dedico novum hunc libellum jocosum, тесen; lageigatum ticco pumiec ?

* Pro Caii Cuj. habet Qainti; et sic legit Seal. refutatus jam a Passer. et
Voss.

t Catulli] Catullum prœnomine Catullus, Valerius Flaccus, et Vale

Quintum vocat levi ductus conjectura
Scaliger ex versiculo ad JaiTuam ;
' Verum isti populo Janua, Quinte,
facit.' Snbjicitqme hoc praenotnen
iuscriptum Catullo in Ms. codice Ja-
cobi Cujacii. Alii vero, ut D. Hiero-
nym. Ápuleius, ceterique omnes Cai-
uui praenominant Catullum. Fuit
autem Catullus e gente Valeria sum
mae antiquitatis. Valerii enim, qui
et Valesii, in delectu et ceusa primi
nominaban tur; ut refert Festus in
' Lacus Lucrinos.' Tres porro ex
tant e¡us oominis Poëtae, Valerius
rius Martialis, et unus Historieus Va
lerius Maximus. Extat et nomen
Valerii Ântiatis historiarum scripto
ria antiquisshul sfepius a Livio lau-
dati, et Valerii Sorani Poëtœ, quem
Cic. de Orat. ' doctissimum togato-
rum' appellat. Fuit etiam alter
praeter hunc Poëta nomine Catullus
Mimographus, de quo Juvenalis Sat.
viii.
t Carmina] Catulli opus admodum
mutilum et lacerum ad nos perve-
nisse nemini dubium esse debet.
Veteres enim Orammatici, maxime
 44 С. VALERII CATULLI
Arida modo pumice expolitum ?
Corneli, tibi : namque tu solebas
Meas esse aliquid putare nugas,
Jam tum, cum ausus es unus Italorum 5
Omne aevum tribus explicare chartis,
Tibi, o Corneli : tu enim comuneras existimare lusus mens esse aliquid ; tunc etiam
quando confitas es Italorum solus explanare cuneta tempora tribus libris, quam cru-

1 Cui in duobus Stat. codd. in uno Quoi; in Pat. 2. Quin.—2 Aride in om

nibus codd. sed legendum est cum vett. et opt. edd. Arida, ut citatur etiam
a Serv. ad jEn. xn.—4 Nostras mollius quam Meas visum esse C. Plinio in

que Terentianus Maurus, plura pro- quorum aucteres meminerunt. Cor

ducunt ex Catullo, quae nusquam ho-
die comparent.
1 Quoi dono] Versus est Hendeca-
syllabus, idemque Phaleucius, con-
statque spondaeo, dactylo, et tribus
trochaeis : in boc tamen carmine Ca
tullus ordinem non servat. Quoi, da-
tivus est pro, ' cui,' quo se puero an-
' tiquiores usos ad pinguiorem sonum,
ut ab illo ' qui ' nominativi casus dis-
tingueretur, testatur Quintil. lib. i.
Iustitut. Orator. Hжc porro quasi
Praefatio est totius libri, quem Ca
tullus dedicat Cornelio Nepoti. Hunc
Ausonius Galium, Plinius accolam
Padi nominat, qui in Cbronicis suis
Catulli, ut optimi suo saeculo Poëtae,
meminerat : is vero mentione sui ho
norífica deléctatus libelli nuneupa-
tione gratiam retulit bene merito.
2 Arida pumicé] Aiii legunt, arido.
Sed Servius in ^Eneid. XIi. Arida pu
mice Catullum sciipsisse testatur in
genere fœminino. < Pumicum usus,'
ait Plin. ' est in corporibus laevigan-
dis, atque etiam libris.' Unde et
Martial. lib. xin. ' Nondum murice
cultus, asperoque Morsu pumicis ari-
di politus, Artanum properas sequi,
libelle.'
3 Corneli] Plures fuerunt eodem
tempore hoc nomine illustres viri,
nelius Cinua, qui pridie quam Caesar
occideretur de eo graviter erat con-
cionatus. Cornelius Phagita, cujus
iusidias Caesar aeger ac lateus, ne Syl-
lae proderetur, vix dato praemio eva-
sit. Cornelius Balbus, ejusdem Cae-
saris in bello civili legatus. Corne
lius Gallus poëta, scriptor Elegiarum,
jEgypto praefectus sub Augusto, qui
Catullo nostro paulo junior, cum in
suspicionem venisset contra princi-
pem conjurasse, violentas sibi manus
attulit. Denique Cornelius Nepos
Trauspadanus,cui Catullus hunc suum
nuneupat librum, qui, editis aliquot
libris, imperante Augusto mortem
obiit. Huic etiam Attici vita tribui-
tur.
4 Nugas] Saepe versus suos Poëtae
< nugas,' et ' lusus' vocant. Horat.
' Nescio quid meditant nugarum, et
totus in Ulis.' Martial. ' Qui meruit
nugas primus habere meas.'
5 Unus Italorum] Praecipuus, vel
solus ex omnibus Italis. Atticum ta
men idem fecisse testatur Cic. in
Epistolis ; nisl forsan plura com-
plexus sit Cornelius Nepos quam At-
ticus.
6 Tribus chartis] Ob brevitatem
commendat Cbronicon Nepotis, qui
tribus libris omne tempus, atque eti-
 CARMEN I. 45
Doctis, Jupiter ! et laboriosis.
Quare habe tibi, quicquid hoc Hbelli est,
Qualecumque : quod, o patrona Virgo,
Plus uno maneat perenne sasclo. 10

ditis, о Jupiter ! et operosis. Itaque accipe hoc quodcumque est operis, quod tibi
offero; quod utinam perduret diutius uno sœculo, o patrima Virgo.

Praef. Hist. Nat. scribit Marcil.—8 In omnibus codd. vel desideratur тЬ est,.
ut in Dresd. vel legitur quidquid est Hbelli; et ita habent Venett. Vicent. et
Brix.—9 Nostram lect. tuentur Stat. codd. et edd. opt. et sic in Dresd.
Stat. vero legit, Qualecunque quod est, patrona v. Venett. Vicent.. et Brix.
exhibent, Qualecunque quidem, o patroa v. quam lect. probarunt Puce. Voss, et
Vulp. mutato verbo quidem in quod. Seal. conj. о putrima v. et Mel. Рeтаnnа,
i. e. Dea temporis praeses : quod o peranna v. volebat Munck. ad Ant. Libe
ral. c. 16. Pont. tentabat, Qualecunque per ora quod virorum ; (et, teste Mel.
quod, o paterna v.) bine Aidd. et al. Qualecunque quidem ora per virorum; et
Frut. per ora vulgi : Eglin. Iconius in ed. sua an. 1603. profert, Qualecunque
quod est, patrone, per te Plus, Ifc. Heius. conj. quod о Patrone, gyro Plus....secli.
Quidam perennivirgo, ut Plaut. Pers. Se. xi. ' perenuiservus.' In Mur. et
Frut. codd. omnia post Qualecunque quidem desiderabantur ; unde hunc et seq.
ver. nounulli supposititios esse putarunt.

NOTiE
am antiquissima mythologica com-
plexus fuerat. Unde Ausonius : ' A-
pologos Titiani, et Nepotis Chronica,
quasi alios apologos, nam et ipsa in-
star fabularum sunt, ad nobilitatem
tuam misi.'
9 Patrona [patrima] Virgo] ' Pa-
trimi' dicuntur ii, quibus mater so
lum decesserit; quibus solum pater
' Matrimi' sunt. Eleganter Catullus
Minervam ' patrimam' vocat, quae
tantum patrem habebat. Qui legunt
patrona, malunt invocan aliquam ex
Musis, quae nempe Poëtarum sunt
patronae ; quod sane recte etiam con-
venit Minervae, in cujus tutela et
clientela sunt ingenia et artes. Eam
Eunius et ' dominam' et ' heram'
dixit. Aiii legunt, Peranna, ut Poëta
videatur invocare Deam temporis
praesidem, quae veteribus Peranna di-
cebatur.
46 С VALERII CATULLl

CARMEN II.
AD PASSEREM LESBIA.

Passer, delicias тезе puellae,

Quicum ludere, quem in sinu tenere,
Quoi primum digitum dare appeteuti,
Et acres solet incitare morsus :
Cum desiderio meo nitenti 5
"Carum nescio quid lubet jocari,
(Ut solatiolum sui doloris :
Credo, ut tum gravis acquiescat ardor,)
Tecum ludere, sicut ipsa, possem,
Et tristes animi levare curas ; 10
Passer, voluptas amicœ meœ, cum quo ipsa cousuevit oblectari, quem gremio com-
plecti, cиг inhianti offerve exlremum digitum, et irritare morsus asperos, quoties
placet nitido amori meo ludere nescio quid jucundum; ut vulgo putant esse aliquod
levamentum molestiœ sua, quando vehemeus astus sedatur. Utinam queam tan-
quam ipsa jocari tecum, аc graves mentis solicitudines mitigare, id mihi esset ita

1 Alii in codd. se legisse affirmant delictum.—2 Particulam г'и a mala manu

esse suspicabatur Dous. F.—3 Qui in uno Stat. cod. more veterum, pro Quoi,
vel Cui. Voss. ex libb. vett. reposuit ac patentes ; ' sed nostra lect. multo est
accommodatior.' Doer.—5 Cum desiderio mei intuentis Parum nescio, ifc. conj.
Heius. Quum, i. e. quandoqnidem, Seal.—7. 8 Et legitur in scriptis libb.
teste Seal. ut in Dresd. et sic in Venett. Vicent. et Brix. Aid. corr. Credo
ut tum gravis acquiescat ardor ; quomodo etiam edidit Vulp. Pro Credo ut
tentabat Seal. Credunt. Heius. pro ut legendum esse suspicatus est tu; et,
cum ne sic quidem difficuttates remotas videret, versus ita coustituendoa
esse putavit; Corde cum gravis acquiescit ardor, Ut solatiolo sui doloris
Tecum.. ..possim: denique totum versum excidisse putat, quo donatum sibi
a paella passerem poëta sit testatus. Cuj. exhibet ut quam gravis ac-
quiescet error, i. e. amor; Dresd. et Vicent. et Venet. an. 1500. habent que
que acquiescet, sed Brix. acquiesset. Mel. legit et tum gravis acquiescit ardor :
Dous. P. conj. Credo: ut tam g. acquiescat ardor, Tecum....possim ; et Marcil.
Ut solatiolum siet doloris Credo. Ut mi g. acquiescat ardor, Tecum, Ifc. Hand.
sic legit et interpungit, Quum desiderio meo nitenti Carum nescio quid lubetjocari.
Est solatiolum sui doloris, Credo, ut t. g. a. ardor. Tecum, ífc.—9 Secum....ipse
Aid. 1. ex Avantii antiq. cod. posse Voss. Vulp. et alii.—10 In omnibus

1 Passer] Catullus ab arnica exclu- ludendo tam facile curas animi, qui-
sus passerem, quo illa delectabatur, bus angitur, levare posset, quam ipsa
alloquitur ; optatque, ut ipse cum eo Lesbia.
 CARMEN III. 47
Tam gratum mihi, quam ferunt puellae
Pernici aureolum fuisse malum,
Quod zonam soluit diu ligatam.

jucundum, ut dicunt velen virgini acceptum fuisse pomum aureum, quod recinxit
cingulum diu vinctum.

codd. tristis.—11 Tarn gratum id mihi Mur. Tarn gratum est Voss. et Vulp.—
13 In cod. antiq. Avant. negatam pro ligatam.
NOTjE
1 1 Puella Pernici] Atalantam in- nupsisset, prima nocte vir solvebat
telligit, quam cum pater nuptui tra- in lecto : testis Festus. < Cingulo,'
dere nollet, nisi ei, qui eam cursu, inquit, ' nova nupta praecingebatur,
quo praecellebat ipsa, superasset, quod vir in lecto solvebat,' Sie. Et
postquam multi proci eo in certamine paulo infra : ' Cinxiae item Junonis
victi essent et occisi, ipsa demum ab sanctum nomen habebatur in nuptiis,
Hippomene victa est, malorum au- quod initio conjugii solutio erat cin-
reorum,quae ille a Venere acceperat, guli, quo nova nupta erat cincta.'
pulchritudine capta et retardata, ei- Unde Catullus alibi, ' Zonam solvere
que in uxorem data est. virgineam.' Gnvri quoque Ava-iÇà-
13 Zonam diu ligatam] Olim cingn- vovs, puellas Venerem expertas vq-
lo, quod ex lanaovis ficbat, virginea cant.
praecingebantar, quod cum puella

CARMEN III.
LUCTUS IN MORTE PASSERIS.

Lugete, o Veneres, Cupidinesque,

Et quantum est hominum venustiorum.
Plorate, о Veneres, Venustates, et Amores, et quicquid est hominum elegantio-
NOTjE
1 Veneres, Cupidinesque] Multae mater Amornm," qui licet diversis
sunt, nempe quatuor Veneres, ut et parentibus geniti crediti sint, tamen
tres Cupidines ; quemadmodum docet ad unum Veneris filium omnia prope,
Cic. lib. in. de Natura Deor. Ab quae de Amore dicta sunt, trausfer-
Ovidio Venus dicitur ' geminorum untur.
48 С. VALERII CATULLI
Passer mortuus est meae puellœ,
Passer, deliciae meae puellae,
Quem plus illa oculis suis am abat : 5
Nam mellitus erat, suamque norat
Ipsam tam bene, quam puella matrem :
Nec sese a gremio illius movebat ;
Sed circumsiliens modo huc, modo illuc,
Ad solam dominam usque pipilabat. 10
Qui nunc it per iter tenebricosum,
Illuc, unde negant redire quenquam :
At vobis male sit, malae tenebrae
Orci, quae omnia bella devoratis :
Tam bellum mihi passerem abstulistis. 15
О factum male ! O miselle passer,
rum. Passer amicœ meœ extinctus est, passer, voluptas amicœ meœ, quem ipsa
ocellis suis cariorem habebat : erat enim dulcis, et œque agnoscebat dominam suam,
ut puella agnoscit parentem suam : neque recedebat ab ejus sinu, sed circumvolitaus
nunc eo, modo illo, ad unam heram semper pipiebat ; quijamfertur per viam obscu-
ram, eo, unde dicunt neminem hue reverti. Tibi vero male cedat, o improba nox
Inferorum, qua absorbes res omnes venustas : eripuisti mihi passerem adeo elegan-

4 Hie versus abest ab Stat. codd. et plurimis edd. sed Seal. eum in suo
cod. invenit: tuentur eundem Aidd. et Cant. ex fide Mes.—7 Ipsa Voss. et
Stat. codd.—10 Avant. legendum ceusebat pipulabat, Manutius pippiebat : in
Maff. 1. iplabat, unde Stat. scriptum fuisse opinabatur piplilabat: alii piplabat,
pipilabat, pipiebat.—11 In Stat. codd. tenebrosum.—12 lllud habent iidem codd.
—16 Воnит factum male, bonus Ule passer, omnes Stat. codd. unde VV. DD.
legerunt ut in nostro textu : pressius inhaereus vestigiis legendum putavit
Mel. О factum male, vœ pusille passer : Aldd. et Colin. habent, bellas Ule
NOTjE
10 Pipilabat] Frequentativum a Cerercm videretur.' Sumitur etiam
pipo, as. Unde Auctor ('.um. de pro ipso Inferorum loco, ut hic a Ca-
Philom. vs. 24. ' Accipitres pipant, tullo, et a Propert. lib. in. ubi voca-
Milvus hiausque lipit.' Vano ap. tur Minos ' Arbiter Orci,' tanquam
Non. contra sentit : ' Mugit bos,' in- Inferorum judex et moderator.
quit, ' balat ovis, equi hiuniunt, gal Theocr. vocat Orcum, àvQoSov 'Axc-
lina pipat.' povra.
13 Tenebrœ Orci] Orcus a veteri- 16 О factum male] Ubi quid infe-
bus Inferorum Deus est habitus, quem liciter evenerat, illud usurpabant, ' O
et Plutonem,et Ditem patrem appel- factum male !' sicut contra in certis
labant. Unde Cic. in Verrem : ' Hic et proeperis rebus, ' O factum bene !' <
dolor erat tantus, ut Verres alter Or Utriusque exempla crebra sunt apud
cus venisse Enuam, et non Proserpi- Terent. et Plaut.
nam asportasse, sed ipsam abripuisse
 CARMEN IV. 49
Tua nunc opera, meae puellae
Flendo turgiduli rubent ocelli.

tem. О gravem casum ! O infortunate passercule ! Jam tui caTisa erubescunt

oculi amica? meœ lacrymando tumidi.

passer, et Mur. О mala tenebrœ.—17 Vestra nunc opera Aid. ex Avantii cod.
antiq. Cuja Voss. Nostram lect. tuentur Cant. Vulp. 2. et omnes fere
codd 18 Meliores rubent ; et sie in cod. antiq. Avant. alii tument, ut in
Venett. Brix. et Vicent.
nom:
18 Turgiduli] Inflati ex nimio fletu. deliciasque suas. Non quales teneri
Ad quem alludeus Martial. lib. vii. ploravit amica Catulli Lesbia, nequi-
Epigr. 13. ' Accidit infandum nostrae tiis passeris orba sui.'
scelus, Aule, puellae, Amisit lusus,

CARMEN IV.

DEDICATIO PHASELI.

Phaselus ille, quem videtis, hospites,

Ait fuisse navium celerrimus,
Neque ullius natantis impetum trabis i
. Nequisse praeterire, sive palmulis
Navigium istud, quod cernitis, о amici, dicit se fuisse velocissimum navigiorum,
et potuisse superare velocitateM cujusvis ratis navigantis, sive remis, sive velis

1 Phasellus Aldd. et Seal. ex codd. Stat. et sie Graev.—2 Nounullae edd.

-vett. habent celerrimum.—3 Hunc versum ita ex codd. suis affert Colum. ad
Enu. p. 143. Neque ullius volantis impetum alitis, &c. et sic etiam Pucc. in
Vicent. Auetor Parodiae тЬ volantis quoque servat. ' In omnibus antiq. edd.
legitur trabis impetum, non impetum trabis ; quasi, omisso ultimo vocabulo, glos-
NOTjE
1 Phaselus ille] Hoc Carmine Poe- Gallia Cisalpina, unde natus credi
ta laudat navigium suum, quo vectus, tur, redierat ; illudque cousecrat Cas-
ex Bitbynia per diversa maria usque tori et Polluci, Diis nautarum tute
ad Sirmionem oppidulum ad lacum laribus.
Benacum, vulgo Lago di Garda, in
Delph. et Var. Clus. Catul. D
 50 С. VALERII CATULLI
Opus foret volare, sive linteo. 5
Et hoc negat minacis Adriatici
Negare littns, insulasve Cycladas,
Rhodumve nobilem, horridamve Thraciam,
Propontida, trucemve Ponticum sinum ;

necesse esset cursum tenere ; et ait oram Adriatici pelagi periculosi non posse hoc
inficiari, neque Cycladas ¡usulas, neque darum Rhodum, nec Thraciam gelidam, nec
Propontidem, nec sinum Ponticum terribilem ; juxta quem Phaselus iste, qui post-

sema in textum inculratum esset.' Hand.—6 ' Voss. quia in nounullis codd.
legerat negant, reponit nec aut, male ; nam sic perit quaesita poëtae elegan-
tia.' Doer.— 8 Graev. legit Rhodumque 9 Nounulli Propontidem, absque
necessitate; nam ultima syllaba da, propter cousonantes tr verbi sequentis,

NOTjE
6 Adriatici] Adriaticum mare di- Ut Lucanus : ' Claramque reliquit
citur ille sinus inter Lacinium extre- Sole Rhodum.'
mum Italiae, et Acroceraunium Epiri Horridamve Thraciam] Pars est
Promontorium excurreus, quod et Europae ad Septemtrionem vergeus,
Superum mare appellatur, et Adria quae ab Ortu Propontidem, et a Me-
ticum, ab Adria urbe ad istius maris ridie mare ASgaeum spectat. Habet
littus, et ad Padi ostium a Tuscis praeter alias urbes ab auctoribus ce-
condita, juxta Plinium lib. in. 16. lebratas Byzantium, seu Coustanti-
' Nobili portu oppidi Tuscorum A- nopolim, ad Bosporum, ubi nunc se-
driae, a quo Adriacum antea mare dem habet Turcarum Imperator.
appellatum, quod nunc Adriaticum.' Thracia vero dicitur horrida, vel ab
Unde et Horat. ' Improbo iracundior incolarum feritate, vel a frigore quo
Adria.' Lucan. lib. v. ' Sonat Ionio deformatur.
vagus Adria ponto.' Propert. lib. 9 Propontida] Ultima syllaba pro-
in. ' Ergo ego nunc rudis Adriaci ducenda, ob dims sequentes cousonas,
vehar aequoris hospes.' vel legendum Propontidem, ut non-
7 Cycladas] Iusulae sunt in mari nulli legunt. Propontis antem mare
Жgaeo, circa Delum veluti in orbem est illud paulo laxius, quod ab Hel
sitae, unde nomen traxerunt. lespont! angustiis ad Thracium usque
8 Rhodumve nobilem] Rhodos iusula Bosporum protenditur ; primas enim
maris Carpathii Cariae adjaceus, in angustias maris jEgaei sese coarctan-
ter Asiae ¡usulas tertia numerator ; tis Hellespontum vocant. Ubi latius
cui Rhodos Neptuni filia ab Apolline exspatiatur aequor, Propontis appel
adamata nomen dedit ; ut ait Diodor. latur, quasi ante pontmn ; ubi vero
lib. vi. Urbem ejusdem nominis ha- rursus in arctum coit Bosporus Thra-
buit haec iusula, quae mullis aunis im cius nuncupatur. Inde iteram effun-
perio maris potita est : fuit et in ea ditur, vocaturque Pontus Euxinus.
iusula admirandae magnitudinis Co Ponticum sinum] Ad Boream supra
lossus, seu statua Solis ; quem fecerat Bosporum Thracium est Ponticus si
Chares Lydius, Lysippi discipulos, nus, vulgo dictas Pontus Euxinus,
unde Khodii Col'osseuses dicti sunt. olim Axenus, i. e. inhospitalis, atrox
 CARMKN IV. 51
Ubi iste, post Phaselus, antea fuit 10
Comata sylva : nam Cytorio in jugo
Loquente saepe sibilum edidit coma.
Amastri Poutica, et Cytore buxifer,
Tibi haec fuisse et esse cognitissima
Ait Phaselus : ultima ex origine 15
Tuo stetisse dicit in cacumine,
Tuo imbuisse palmulas in aequore,
Et inde tot per impotentia freta
Herum tulisse ; laeva, sive dextera
Vocaret aura, sive utrumque Jupiter 20
Simul secundus incidisset in pedem ;
Neque ulla vota littoralibus Diis
ea fuit navigium, antea fuerat sylva frondosa : crebro enim frondibus resonantibus
sibilavit in Cytorio vertice. Idem Phaselus addit, ista notissima fuisse alias, et
adhuc essevobis, о Amastri orbs Pontica,et Cytore mous bturó abundant: ait se
fuisse in tuo vertice a summo principio, et tinxisse remos suos tuis aquis, et postea
portasse me dominum вutun per tam multa maria ferocia, sive dextra, sive sinistra
impeUcret aura, sive Jupiter faveus incubuisset una in geminas pedes ; neque unquam

Graeco more producitur.—10 Et hic quoque, et v. 15. Aidd. et Seal. servant

Phasellus.—11 In nounullis edd. vett. Cythorio, et v. 13. Cythore ; sed Stat.
codd. haec verba ut in nostro textu exhibent.—22 Quidam legunt Nec: Seal.

NOT«
est, nebulosus ; et quia non est pro duo autem pedes sunt, dexter et si
fundus, fluctuosas est, et ferveus, et nister. Dicitur itaque Jupiter, sive
ventis maxime obuoxios, Plin. 1. vi. ventus secundus, incidere in utrumque
11 Cytorio in jugo] Cytorus mous pedem, cum navis a vento plenis seu
est Paphlagoniœ, juxta Amastrim ur- œquatis velis impellitur. Aiii pedem
bem, buxo abundaus. Unde Virg. in navi aceipiunt funem, quo velum
• Et juvat undantem buxo spectare tenditur; unde idem dicuntesse, ' fa
Cytorum.' Quod etiam noster Poëta cere pedem,' quod, vela facere. Vir
iunuit, cum dicit, Cytore buxifer. gil. ' Una omîtes fecere pedem,' &c.
Fuit et civitas Cytorus sen Cytorum Seneca Trag. in Medea. ' Nunc pга;-
dicta, Sinopeusium Emporium. Strab. alto pede trausversos captare Notos,'
iib. sn. &c.
13 Amastri] Amastris urbs est Pa- 22 Neque ulla vota] Praedicat se
phlagoniœ, Sesamon olim secundum tanta navigandi felicitate semper cur-
Strabonem vocitata, non proeul a sum confecisse, nulla ut vota nuncu-
Cytoro monte ad Pontum Euxinum. panda Diis littoralibus fuerint, scili
20 Sive utrumque Jupiter incidisset cet Glauco, Nereo, Melicertœ, Nep-
in pedem] Pes in navi ima pars est tuno, Thetidi, et ceteris, quibus tem
veli, seu angulus, quo fune religatitr ; pla in littoribus erant cousecrata.
52 С. VALERII CATULLI
Sibi esse facta, cum veniret a mare
Novissimo hunc ad usque limpidum lacum.
Sed hœc prius fuere : nunc recondita 25
Senet quiete, seque dedicat tibi,
Gemelle Castor, et gemelle Castoris.
a se nuncupate esse ulla vota numinibus Utforis prœsidibus ; etiamsi proficisceretur
ab extremo pelago usque ad stagnum hoc nitidum. At ista prœterierunt ; jam vero
composite otio cousenescit, et se tibi cousecrat, o Castor frater gemine Pollucis, et
tibi, о Pollux frater gemine Castoris.

habet Deis.—23 Priscian. affert amare, ut in Maff. 1. quod Gramm. defendunt

ex Plaut. Lucr. et Ovid. in aliis codd. amaret.—24 In omnibus codd. Stat.
et Seal. Novissime.—25 Hie locus ita citatur a Prisciano, nun« recondita
Senecta quiete.—27 Gemelie Castorum, et gemelle Castoris invenit Voss. in
codd.
NOTjE
26 Senet] Antiquum verbum, pro geminos, ex Leda a Jove sub Cycui
senescit : Accius in Telepho, ' Pecora forma compressa natos, qui et Tyn-
languentque senentque.' Lucret. 1. daridae dicuntur. Ab antiquis sunt
vi. ' Nunc etiam senet, et trepido habiti Dii navigantibus maxime pro-
terrore repleta est.' pitii. Unde Horat. iv. Od. 8. ' da
27 Gemelle Castor] Nemo nescit rum TyndarldiE sidus ab infimis Quas-
Castorena et Pollucem fuisse fratres sas eripiunt aequoribus rates/

CARMEN V.
AD LESBIAM.

Vivamus, mea Lesbia, atque amemus,

Rumoresque senum severiorum
Omnes unius aestimemus assis.

Vivamus, o Lesbia mea, et invicem diligamus, nec faciamus pluris uno asse repre-
NOT/E
1 Viramos] Talis est Horatii ad dulei Mala vino lavere, ant exanima, i
amicam exhortatio : ' Miserarum est Metuentes patruae verbera linguae.'
neqHe amori Dare ludum : neque Idemque alibi :' Dum licet, in rebus
 CARMEN V. 53
Soles occidere et redire possunt :
Nobis, cum semel occidit brevis lux, 5
Nox est perpetua una dormienda.
Da mi basia mille, deinde centum,
Dein mille altera, dein secunda centum,
Dein usque altera mille, deinde centum :
Dein, cum millia multa fecerimus, 10
Conturbabimus illa, ne sciamus,
Aut ne quis malus invidere possit,
Cum tantum sciat esse basiorum.

¡œnsiones vetulorum austeriorum. Dies occidere queunt, et resurgere : quando

vero tenue lumen nobis semel extinguitur, nox a?terna nobis est una dormienda.
Prœbe mihi mille oscula, mox centum alia, tum mille altera, postea centum altera,
rursus mille alia, ac rursus centum alia. Postea vero quam plura millia agitaveri-
mus, confundemus ilia, ut ipsi ignoremus quot fuerint ; aut ne improbus aliquis
invidere queat, si tam multa noverit esse oscula.

8 Nostra lect. est ex emend. Stat. qui in code1. suis invenit, Dein mille-
altera, deinde secunda centum : edd. vett. habent, vel, Dein mille altera, da
secunda c. ut in Cant. vel, Dein mi altera, da s. c. ut in Rheg. et Voss-. 11. unus
cod. habet, Dein altera mi da s. c.—9 Stat. codd. exhibent Deinde usque, Ifc.
ut in Cant. ceteri omnes Dein.—10 Heius. legeretfixerimus.
ИОТЖ
jucundis vive beatus: Vive memor lepide more suo : ' Nolo quod arguto
quam sis aevi brevis,' &c. dedit exorata Catullo Lesbia ; pauca
Mea Lesbia] Sub nomine Lesbiae cupit, qui numerare potest.' Feceri
Clodiam amicam celebrât Catullus ; mus penultimam syllabam, quae brevis
ut Deliam Tibullus pro Plania, Pro- est, produxit Poëta, sicut et Eunius
pertius pro Hostia seu Hostilia Cyn- penultimam ' dederitis ;' ' Non mi
thiam illustrarunt. anrum poseo, non mihi pretium dede
6 Nox est perpetua] Mortem intel- ritis.' Quod imitatus est etiam Ovid.
ligit, quam Ovid. comparat somno : lib. iv. ex Ponto, ' Et maris Ionii
■ Stulte, quid est somnus, gelidae nisi trausients aquas.'
mortis imago ? Longa quiescendi 11 Conturbabimus] Invidiam mag-
tempora fata dabunt.' Unde et Virg. nam vim ad nocendum antiqui puta-
' In aeternam clauduntur lumina noc- bant, cum eam sola voluntate, et ipso
tem.' Propert. eodem fere modo : afflatu et contagione malefícam et
' Dum nos fata sinunt, oculos satie- venenatam esse ceuserent ; eam ta
mus amore : Nox tibi longa venit, nec rnen vim irritam esse existimabant,
reditura dies.' nisi ¡ila rem certam, et numero com-
la Cum miUiu multa fecerimus] Etsi preheusam teneret: hinc Catullus
quae petit basia bene multa sunt, non basia conturbat, ne quis invidus eo-
sufficiunt tamen Martiali, qui de his rum numerum cognosceret.
54 С. VALERII CATUbLI

CARMEN VI.

AD FLAVIUM.

Flavi, delicias tuas Catulle-,

Ni sint illepidae atque inelegantes,
Velles dicere, nec tacere posses.
Verum nescio quid febriculosi
Scorti diligis : hoc pudet fateri. 5
Nam, te non viduas jacere noctes
Nequicquam tacitum cubile clamat,
Sertis ac Syrio fragrans olivo,
Pulvinusque peraeque et hic et illic
Attritus, tremulique quassa lecti 10
Argutatio inambulatioque.
.Nam mi prœvalet ista nil tacere.

O Flavi, cuperes narrare CatuUo tuo, neque celare me posses tuos amores, nisi
essent illiberales et inhonesti ; sed amas nescio quid scorti morbidi, idque erubescis
confiteri. Lectus enim tuus non sileus, flores et Syrium spiraus amomum, patefa-
cit te non cœlibes cubare noctes, et cervical hinc et illinc protritum * * *

3 Velis dicere, n. t. possis conj. Heius.—7 Idem Heius. corr. Nequaquam ;

sed hanc emend. jam proposuerat Stat.—8 Sertisque Assyrio legebat Stat.
sed in codd. suis invenit Sertis Assyrio: Avant. conj. Sertis ac Syrio. Pro
fragraus Broukb. et alii flagraus.—9 In omnibus Stat. codd. hic et Ule.—
NOTjE
1 Flavi] Quinam e multis Flaviis porro indicat veteres unguentis et
amicus iste Catulli fucrit, valde du- odoribus etiam in lectis usos.
bium. 9 Et hic et illic] In duobus locis,
6 Nam, te non vuluas] Multa indi quod argüii, duos cubare.
cant te non cubare solum. Viduas 10 Attritus] Seorti volutatione.
autem dixit noctes, quomodo Ovid. Quassa lecti Argutatio] Argutari est
' Cur ego tot viduas exegi frigida subsilire, nt Nonius inquit in Fide-
noctes.' nia. Inde fit argutatio, i. e. subsalta-
7 Nequicquam'] Id est, non : ita tio in lecto, quam faciunt amatores.
posuit Virgil. ' E summo clypel ne 11 Inamhulatio] Ex frequenti enim
quicquam umbone pependit.' illorum motu lectus concutiebatur,
8 Syrio olivo] Ex Syria amomum et quodammodo deambulare videba-
optimum afferebatur, quod vocat Ho- tur.
rat. ' Malobathrnm Syrium ;' hoc
 CARMEN VI. 55
Cur nunc tam latera exfututa pandas
Ni tu quid facias ineptiarum ?
Quare quicquid habes boni malique, 15
Die nobis. Volo te аc tuos amores
Ad cœlum lepido vocare versu.

quapropter commemora mihi quidvis boni et mali nancisceris : cupio ad astra tollere
teipsum, ac tuas delicias eleganti carmine.
i
12 Prisca lect. testante Seal. fuit, Nam ni ista prœvalet nihil lacere, Cur non
t. I. e. pendaт, Nec tu quid f. i. quam Stat. ita affert, Nam in ista p. nihil t. C.
non 1. 1. et futura panda, Nec tu, tyc. unde Seal. 1. Nam ni stupra, valet nihil t.
Curvantem l. exf. panda Noctu q. f. i. sed in 2. Nam ni stupra, v. n. t. (Cur ?
я. t. I. exf. pandant ?) Nec tu quid, Ire. Stat. vero tentabat, Nam ni est turpe,
voleus nihil laceres, Cui nunc 1. 1. exf. pandas, Ni tu, Sec. sed Mur. ex istis tribus
vs. duos fecit, hoc modo, Nam cur tam I. e. pandas, Ni tu, Sec. In Voss. ex
emp1. extabat pandas; Commel. habet in marg. pädä: Voss. corr. Nam ni
istapte, valet nihil t. Cui non jam I. e. pandant Noctu q. f. ineptiarum? quam
lect. recepit Vulp. et sic Cant. nisi quod pro Cui non exhibet Cui nunc :
Heius. conj. Quum nil prœvalet ista mi tacere, Cur nunc jam I. e. pandas. Bond.
ex Rulmk. Exc. affert, Nam ni tepudeat, nihil taceres ; idem testatur in marg.
Aid. 1. legi, Ni te pigeat ; totum autem locum sic refingit, Nam ni te pudeat,
nihil taceres, Cum nunc tam I. e. pandant, Noctu quid f. i. Nostra lect. confor
mata est ad edd. Corrad. Gott. et Bip. Silv. habet, Nam ni prœvaleat ista
nihil, Sec. manifesto errore. Ed. anon. Nam nil prœvalet ista, nil, tacere.—
15 Jani ad Hor. i. Od. 27. 17. vult. boni malive.
NOTiE
12 Nam mi prœvalet ¿sfa] Ista scili culosum scortum ; et ideo in sequen-
cet mulier quae turpitudine sua prae- ti carmine, JVi tu quid facias, legen-
gravat, ut cogat te tacere, aliter om dum est, non autem, Nec tu, nisi vo-
nia mihi diceres, cum tibi id sit vitii, luerimus hune esse ordinem : Cur nec
ut tacere nequeas. Nec mirum vi- tu pandas quid facias ineptiarum. Sed
deatur, cum dixerit scortum, quod melior prima lectio, ex qua clarior
subjungat ista ; respicit namque signi- sequitur seusus.
ficatum. Sic Terent. ' Ubi illic est Exfututa] Coitu exhausta.
seelus quod me perdidit.' 17 Ad cœlum vocare] Applaudere
13 Cur nunc [non] tam latera] Seusus nimiumque sibi ipse tribuere videtur
est, Cur enim non manifestares latera Poëta, tanquam sit ipse in cœlum
tua coitu tam exhausta, nisi hœc causa scriptis suis sublatus, illucque alios
retineret te, quia facis nescio quid possit efferre.
ineptiarum, dum scilicet futuis febri-
56 С. VALERII CATULLI

CARMEN VII.

AD LESBIAM.
Qu/Eris, quot mihi basiationes
Tuae, Lesbia, sint satis superque ?
Quam magnus numerus Libyssэе arenae
Laserpiciferis jacet Cyrenis,
Oraclum Jovis inter aestuosi, 5
Et Batti veteris sacrum sepulcrum :
Rogas, o Lesbia, quam multa mihi sußciant osada tua ? Quanta est multitude
arenarum IAbycarum, quae jaccnt Cyrenisferentibus Laserpicium, inter Templum
Jovis ferventis, et augustum tumulum antiqui Batti; aut quot astra,quando nox est,

3 Stat, et Graev. legunt harenœ.—4 Laserpitiferis legit Mur. citaus Plin.

lib. xix.
NOMS
3 Libyssa arena] A Libya, Gentile Plura leges apud Plin. lib. XIx.
est, Libys -os, masculinum : Libyssa 5 Oraclum Jovis] Oraculum ali-
vero fœmimnum, ut Phœnix, Phœ- quando sumitur pro templo, ut indi-
nissa. Libya porro Africae pars est, cat hie Catulli locus, ut et ¡lie Plinii,
quae propter nimium Solis aestum, lib. xxii. 23. ' Ammoniaco nomen
quo torretur, immeusis arenis vastis- est ab Ammonis Oraculo, juxta quod
que solitudinibus squale t. gignitur arbor, quam Metopion vo-
4 Laserpiciferis jacet Cyrenis] Cy- cant.' Locus autem ille dicitur ' aes-
rene, a qua Cyrenaica regio, urbs est tuosus' quod illic arenarum tumuli
Pentapoleos in Libya, propter arenas in modum marinorum fluctuum a
et solitudines toties decantata, a Bat- ventis hue illuc concitentur. Jovis
to Callimachi progenitore, ut credi- Ammonis templum, de -quo hie Ca
tur, condita : sic dicta a Cyrene Pe- tullus, dicitur aedificasse Liber pater,
nei Regis Thessaliae filia, quam A- sen Bacchus. Olim inter septem Or
pollo adamatam in eam Lybiae par bis miracula numerabatur; aberat-
tem traustulerat. Vide Justin. lib. que Cyrenis cccc. M. passuum, si cre-
xiii. Dicitur Cyrene -es, vel Cy- dimus Plin. lib. v. 5. De hoc etiam
renae -arum : dicuntur autem Cyre- Diodor. lib. iv. Q. Curt. lib. iv. 7.
naä ' Laserpiciferae' quod in Cyre Lucan. lib. ix. Strab. lib. xv,i.
naica regione herbae genus quoddam 6 Batti] Battus Cyrenas condidit,
Latirás, ' Laserpicium,' Graecis, ' Sil- qui fuit ibidem sepultus, quemque
phion,' dictum, frequeus reperiatur ; Callimachus progenitorem suum fu
cujus herbae succus ' Laser' appella- isse dicit: unde vocatur Battiades a
tur, folium ' Maspetum' dicitur ; ejus Catullo et Statio.
usus est in medicamentis exquisitus.
 CARMEN VIII.
Aut quam sidera multa, cum tacet nox,
Furtivos homiuum vident amores :
Tam te basia multa basiare,
Vesano satis et super Catullo est, 10
Quae nec pernumerare curiosi
Possint, nec mala fascinare lingua.

cernunt ocotitos amores hominum ; satis superque est te osculari Catulio iusanienti
tot oscula, quot nec curiosi perceusere queant, nec improba lingua incantare.

CARMEN VIII.

AD SE IPSUM.
Miser Catulle, desinas ineptire,
Et, quod vides perisse, perditum ducas.
Fulsere quondam candidi tibi soles,
Cum ventitabas, quo puella ducebat
Amata nobis, quantum amabitur nulla. 5
Ibi illa multa tam jocosa fiebant,
Quae tu volebas, nec puella nolebat.
Fulsere vere candidi tibi soles.
Infelix Catulle, absiste tandem nugari, et amissum habeas quod cernis perditum
esse ; felices dies alias tibi luxerunt, quando frequenter ibas, quo vocabat puella illa
tantum a me dilecta, quantum nulla alia diligetur. Illic plura alia jocularia ageban-
tur, qua tu cupiebas, nec amica renuebat. Profecto luxerunt Ubifelices dies. Illa mo-

1 Heiusio placebat, M. C. desine ah ineptire....duce.—4 Pro ducebat Dous.

F. conj. dicebat ; idem in mentem venit Heius. et Broukh.—5 Voluerunt
nonuulli vobis.—6 Aiii tum ; sic in Commel. Vicent. Brix. et Venett. in
NOTjE
1 Miser Catulle} Miseri sunt qui morem, quo veteres lapillis dies no-
amant : id norunt qui sunt amori tabant; felices, albis; infelices, ni-
mancipati. Virg. ' Sed misera ante gris : quem morem refert Plin. 1. ii.
diem, subitoque acceusa furore,' &c. Catullo accinit Horat. iv. Od. 5.
3 Candidi soles] Id est, dies laeti, ' gratior it dies, Et soles melius ni
et felices. Alludit Poëta ad ilium tent.'
58 С. VALERII CATULU
Nunc jam illa non vult: tu quoque, impotens, noli ;
Nec, quae fugit, sectare ; nec miser vive : 10
Sed obstinata mente perfer, obdura.
Vale, puella : jam Catullus obdurat :
Nec te requiret, nec rogabit invitam.
At tu dolebis, cum rogaberis nulla,
S celesta, nocte. Quae tibi manet vita? 15
Quis nunc te adibit ? quoi videberis bella ?
Quem nunc amabis 1 quojus esse diceris 1
Quem basiabis ? quoi labella mordebis ?
At tu, Catulle, destinatus obdura.
do renuit, tu pariter potes nolle ; nec illam sequere, qua te refugit ; nec calamitosus
vitam dege ; at obfirmato animo perpetere, obduresce. Vale, о amica ; nunc Ca
tullus obdurescit ; nec desiderabit te, nec nolentem precabitur. Te vero pœnitebit
aliquando, quando minime rogaberis. Improba, cogita, quanam vita tibi superest ;
quis jam conveniet te ? Cuinam apparebis pulchra ? Quem amatorem modo habe-
bis ? Cujus amica vocaberis ? Quem osculubere ? Cuinam labia siringes morsi-
unculis ? Tu vero, о Catulle, obfirmatus obduresce.

Dresd. tamen.—9 In Stat. et Seal. codd. mntilus erat hic versus ; in Commel.
extabat, teste Voss. tuque inepte et impote; in aliis, impoteus, et sic in Rbeg.
Idem Voss. e vestigiis vet. lect. affert, tu quoque ipse te refer ; Stat. tu quoque
impoteus esto, in cujus codd. etiam impote, sive inepte ; unde conj. tu quoque
impoteus noli, vel, tuque inepte jam nolis; sed Avant. jam excogitaverat noli;
reperitur etiam in marg. Heius. lib. ubi additur haec lectio, Jam nunc et illa
non vult, tu quoque et noli : Livin. suspicabatur legendum esse, impote es : Seal.
restituit, impoteus ne sis, improbante Marcil. et afferente, tu quoque im
poteus: esto, Nec q. f. Ifc. Heius. denique tent. lu quoque impotem men
tis, Nec, ífc. Nostram lect. servat Cant. putat tamen Vossianam am-
plectendam, modo pro referf legatur obdura.—14 In aliquot codd. Stat.
cum r. nulli, S. te ne; in aliis, nulla S. ne te ; et in aliis ejusdem, nulla S. nec
te ; unde legendum putavit, cum r. nulla S. nocte : in Vicent. Brix. et Venett.
nulli....ne te : Seal. ex uno suorum codd. (in cujus marg. erat etiam, Scelesta
te ne?) edidit, At... .nulla. S. rere qua tibi, ífc. et ex memoria libri vet. Mur.
S. quœ nunc, ques t. т. vita? Voss. emend. cum r. nullam, S. noctem, assent.
Vulp. et Cant. Heius. conj . c. r. nulla S. nulla : quœ t. т. vita ? vel, c. r. nulli,
S. noctem: Perr. Exc. exhibent, qua te tum; unde Hand. proposuit, c. r.
nullam, S. noctem. Quœ dehinc m. vita?—16 Aiii cта hic et v. 18.—17 Aiii
cujus.—19 Turn. voluit, At tu, Catulled, obstinatus obdura ; quae lect. inquit
NOTiE
9 Tu quoque, impoteus [impote] cet, impoteus ne sis, i. e. ne nimio
Mancus hic versus, et varie legitur. amore vincaris.
In aliis codicibus legitur impote, in 14 Rogaberis nulla] Id est, cum
aliis impoteus, in aliis inepte ; et ubi non rogaberis : alii legunt, nulli, hoc
que deest pes extremas, qui nobis vi- est, a nullo, seu a nemine rogaberis.
detur sic posse suppleri, tu quoque im Nos legimus, nulla: quod dixit Ca
potes nolle, ita ut, im, àpxaÏKâs pro, tullus eo fere modo quo Terent.
eam, ponatur. Aut ut Sealigero pla ' Nullus dixeris.'
 CARMEN IX. 59
Seal. Naevio, ant Andronico, quam Catullo 'iignior : alii corr. At tu, C. de
vbstinatus : alii, At tu, C. de obd. Hic versus deest in Grœviana.
NOTjE
18 Labella mordebis] Hoc etiam est morsa potuisset discedere. Plaut.
in amantium deliciis, labella morsi- Pseud. ' Compressiones aretae aman-
unculis stringere; unde Flora illa, tum compares, Teneris labellis molles
cui cum Cn. Pompeio apud Plutarch. morsiuneulae.' Horat. ' Sive puer
stupri cousnetudo erat, eum com- fureus Impressit memorem deute la-
mendabat, quod nunquam ab eo non bris notam.'

CARMEN IX.
s .
AD VERANN1UM.
Veranni, omnibus e meis amicis
Antistans mihi millibus trecentis,
Venistine domum ad tuos Penates,
Fratresque unanimos, anumque matrem ?
Venisti. О mihi nuntii beati ! 5
Visam te incolumem, audiamque Hiberum
О Veranni, mihi prœstaus cunetis familiaribus meis, vel trecentis millibus ; au
rediisti domum ad Lares tuos, ad fratres concordes, et ad matrem tuam ? Tandem
rediisti ? О mihi felices nuntii ! Videbo te sanum, et valentem, et auscultaba te,

2 Autistes in Dresd. omnibus Stat. codd. Brix. etVenett. Antistas in Cuj.

Colum. Vicent. et Aid. 1. Nostra lect. debetur Palladio et Avant. et pro
bata est Vossio.—4 In Stat. codd. unanimes, tuamque m. vel, uno animo,
sanamque т. sive, uno animo, suamque m. in Commel. et Vat. senemque: in Seal.
lib. unanimes suamque m. Nostra lect. debetur Faërno, quem secuti Voss. et
Ed. Cant. Marcil. ex liturae vestigio in membranis conj. novumque matrem, i. e.
NOTffi
1 Veranni, omnibus e meis amicis An Catullus ex omnibus suis amicis anti-
tistaus [Antistes] Gratulatur Veran- stitem, i. e. inter omnes amicos prin-
nio familiari suo reditum ex Hispa- eipem. Aiii legunt, Antistaus, quod
nia, quo ipse et Fabullus profecti et in idem recidit. Sed omnes Mss.
fuerant, cum Caio Pisone, qui in ci- Codices, ac editiones antiquae lectio-
tenorem Hispaniam Quaestor pro nem nostram repraesentant.
Praetore missus fuerat. Hunc dicit 6 Hiberum]lbeñ dicti sunt Hispani
GO С. VALERII CATULLI
Narrantem loca, facta, nationes,
Ut mos est tuus ; applicansque collum,
Jucundum os, oculosque suaviabor.
О quantum est hominum beatiorum, 10
Quid me laetius est beatiusve !
ut cousuetudo tuafert, explicantem regiones Iberorum, mores eorum, et populos,
et inhœreus eolio tuo, suavem vuUum, et ocelles osculabor. Quidjam Hilarius me est
autfelicius ex omnibus hominibus quotquot beatiores sunt ?

uovercam.—5 Id Seal. 1. Venisti?—7 In eadem nationis.

NOT«
ab Ibero Auvio, Ebro vulgo dicto, etiamsi te venieus in medio foro vi
proximi ; postea tamen universa His dero, dissuaviabor.' Horat. i. Od. 36.
pania dicta est Iberia, seu Hiberia. ' Qui nunc Hesperia sospes ab ulti
9 Suaviabor'] Mos fuit apud anti ma Caris multa sodalibus, Nulli plura
ques, qui viget adhuc hodie,abeuntes tamen dividit oscula, Quam dulci
ac redeuntes amicos exosculari. Un- Lamiae.'
de Q.Cicero Tironi: ' Tuos oculos,

CARMEN X.
DB VARRI SCORTO.
Varrus me meus ad suos amores
Visum duxerat e foro otiosum :
Scortillum, ut mihi tum repente visum est,
Varrus cessantem me a foro deduxerat ad videndam amicam suam, merelricvlam
quidem, nec iuscitam, nec inelegantem, qualis mihi subito appanât. Cum ad eam

1 Varius in omnibus Stat. codd.—3 In iisdem S. ut mihi, ice. et sic in

КОТЖ
1 Varrus me meus] Dubium est, quod clades ilia ad minimum quin-
quem Varruui intelligat. Sealiger quagesimo post anuo contigisse refe-
negat eundem fuisse, qui cum tribus ratur. Fuit et Varrus contubernalis
legionibus a Germauis caesus est, Virgilii et Horatii, qui ab Horatio
 CARMEN X. Gl
Non sane illepidum, пec invenustum.
Huc ut venimus, incidere nobis 5
Sermones varii : in quibus, quid esset
Jam Bithynia, quomodo se haberet,
Et quonam mihi profuisset aere ?
Respondi, id quod erat : nihil neque ipsis,
Nec praetoribus esse, nec cohorti, 10
Cur quisquam caput unctius referret :

accessimus, multiplices sermonet nobis inciderunt, inter quos qualü esset nunc Bi
thynia, et in quo statu versaretur, et quanta utilitati mihifuisset pecunia. Ego
respondi id quod verum erat, neque mihi ipsi, neque prœtoribus, neque comitatui
fuisse, unde ullus nostrum caput odoratius reportaret; cum prœcipue illi provin-

Dresd. Vicent. et Venett. ut deest in Aid. 1.—4 Omnes codd. cum Vicent.
Brix. et Venett. exhibent, neque invenustum, probante Hand.—7 In Stat.
codd. quomodo posse haberet; тЬ posse corruptum ex parto, gloss. тоС modo,
esse putavit idem Stat. sic quoque Voss. 11. qui inde procudit, quomodo ops
se h. improb. V. D. in Obs. Mis. p. 2. 3. et suam proferente conj. quomodo os
se h.—8 Et quonam in omnibus Stat. et Mel. codd. quod servant etiam Pa
lau. m. et p. cum Venett. Vicent. et Brix. Et quantum profert Seal. quasi
lect. libb. vett. hoc falsum ; correctio enim est Aid. 1. asterisco notata :
Voss. codd. praestant, 701. vel quoniam; et sic in Dresd. Legendum putavit
Seal. quantum m. profuisset : e re Respondi, improbante Gronov. qui conj. Ec-
quonam, ut longe antea Statius. Heius. emend. Et quant0, Ifc. quod jam pro-
posuerat Livin.—9 Lectio nihil neque ipsis est ex conj. Avantii: Stat. codd.
habent, neque in ipsis; Dresd. nec in ipsis; Vicent. et Brix. mihi nec ipsis :
Avantii correctionem recepit Venet. an. 1500. Aid. vero, nihil neque ipsi: in
Commel. invenit Voss. nihilmet ipsis, quod recepit Vulp. inde recentiores
quidam, nihil neque ipsis-met p. Statii et Seal. emendationem mihi nec ipsi
rejecit Gronov. Tandem Hand. ita tent. Respondi i. q. erat : sibi neque ipsis,
Nec p. Sec.—10 Mur. legeret, quastoribus ; Heius. prœconibus.—13 Cuj. Dresd.

NOTiE
nunc ' Varus,' nunc ' Varius' dicitur.
Sunt tamen qui velint Varum et Va-
rium eodem tempore Poetas diversos
fuisse.
7 Jam Bithynia] Regio est minoris
Asiae ab Euxino mari juxta Bosporum
Thracium ad Propontidem proteusa,
quo Catullus C. Memmium Gemel-
lmn illuc a Republica Prœtorem mis-
sum comitatus fuerat.
8 iEre] Id est, pecunia, quae primo
Servio Tullio regnante Romae signata
est pecudis imagine, unde pecunia
dicta. Ut testatur Plin.
10 Nec prœtoribus esse, nec cohorti]
HicPraetores appellanturamici Prae-
toris, qui quasi alteri Praetores vide-
bantur. Nam praeter cohortem prae-
toriam, quam a republica accipiebat
magistratus in provinciam proficis-
ceus, ipse sibi deligebat comites ac
domesticos ron vie tores ; qui, ut ait
Cicero, quasi ex cohorte praetoria
appellari solerent. De utraque co
horte mentio est apud Cic. Epist.
prima ad Q. Kratrem.
11 Caput unctius] Argumentum di-
vitiarum est caput unctum. Unde
 62 С. VALERII CATULLI
Praesertim quibus esset irrumator
Praetor, nec faceret pili cohortem.
At certe tamen, inquiunt, quod illic
Natum dicitur esse, comparasti 15
Ad lecticam homines. Ego, ut puellae
Unum me facerem beatiorem,
Non, inquam, mihi tam fuit maligne,
Ut, provincia quod mala incidisset,
Non possem octo homines parare rectos. 20
At mi nullus erat ncque hic ncque illic,
Fractum qui veteris pedem grabati
In collo sibi collocare posset.
Hic illa, ut decuit cinaediorem,

ciales, quibus esset prœtor spurcus homo, nihil facerent praetoris comites. Saltem
tamen, inquit illa, acquisivisti homines ad lecticam tuam ferendam, quod genus
hominum in ea regione ortum esse traditur. Ego, ut me puella isti jactarem unum
fuisse fortunatiorem, Non mihi, aio, res tam male cessit, ut quamvis mihi accidisset
provincia infructuosa, nihilominus possem acquirere mihi octo lecticarios proce
ros; tamen nullus"miki erat, neque eo in loco, noque in illo, qui vuleret imponere
eolio suo ruptum pedem vetusti lecti. Tune ait illa, ut conveпit impudentiori :

Vicent. Brix. et Venett. exhibent, non facerent ; Voss. non faceret ; Gronov.
nит facerent ? vel, non facieus: Lectio necfaceret debetur Avant. extatque in
Aid. 1. et inde in alias recepta, etiam in Cant. Legendum ceusebat Hand.
nec facerent.—14 Turuebi conj. inquit id quod, et Sealigeri inquit damnavit
Gronov.—15 Quidam œre, vel asse cотр. malebant, probante Hand. Notum
d. esse conj. Mel.—16 In edd. vett. hominum.—17 Nostram lect. tuentur om-
nes Stat. codd. cum Cirj. Dresd. Vicent. Brix. et Venett. Avantii conj.
beatiorum rejecit Seal.— 19 Perr. Exc. exhibent si mala : Maff. 1. quod mala,
и t conj. Avant. omnes alii codd. qui mala: Stat. emend. quam от. Vicent.
Brix. et Venett. babent quœ т. Hand. conj. quum т. i. quoniam qui in qm.
(i. e. quum) in codd. facile corrumpatur.—20 Ex corruptis lectt. octo literas,
sive litas. sive mines, reposuit Voss. octo Midas, i. e. mancipia Bithynica.—
NOTjE
Lucil. ' Hi quos divitiae producunt, dicitur; unde et ' fellator' et 'irru
et caput ungunt.' Unde etiam divi- mator,' 'fellatrix' et ' irrumatrix.'
tes uncti dicuntur: Juvenal. ' Unc- 13 Nec faceret pili] Id est, nibili.
tamque Coriuthon.' Cic. Orat. iv. c. Sicut dixit ante, ' unius aestimemus
Verrem : ' Ita Palaestritas defende- assis ;' unde et alibi idem noster Ca
bat, ut ab illis unctior discederet.' tullus : ' Ludere hanc sinit, ut lubet,
12 Irrumator] A ' ruma,' hoc est, nec pili facit uni.'
a mamma, dicitur ' irrumare,' per 22 Grabati] Id est, lecti, seu lec-
quandam similitudinem ; est enim ticae aunosœ, et veteris, et vilis ful
' irrumare' virilia ad libidinem in os crum.
praebere, qui vero recipit, ' fellare' 24 Cinadiorem] Procaciorem, mol
 CARMEN X. G3
Quœso, inquit, mihi, mi Catulle, paulum 25
Istos commoda, nam volo ad Serapin
Deferri. Mane, inquii puellœ ;
Istud, quod modo dixeram me habere,
Fugit me ratio. Meus sodalis
Cinna est Caius : is sibi paravit. 30
Verum, utrum illius, an mei, quid ad me ?
Utor tam bene, quam mihi pararim. n>
Sed tu insulsa male, et molesta vivis,

Rogo te, mi Catulle, commoda mihi istos tantisper : cupio enim deportari in tem
pore ad Serapin ; hoc non est verum inquam puella, quodjam narraveram me possi-
dere, aberravit animus ; sed Caius Cinna socius meus sibi istos comparavit. Sed,
quid mea refert, an sint illius, an mei ? nam tam libenter iis utor quam si mihi illos
acquisierim. At tu maie inepta es, et odiosa, per quam mihi non conceditur
oscitantem esse.

25. 26 In omnibus Stat. codd. nt in textu nostro, prœterquam in uno, in quo

erat paululum, nt ultima syll. a sequent! excipiatur. Versus autem 26. stare, ac
procedere non videtur, impediente extrema svI1.tov commoda: S tat. sic emend.
Quaso, inquit, mihi mi Catulle paululum Istos ; nam volo commode ad S. %c. pro
commoda Seal. conj. commodo, i. e. in tempore : in Aid. 1. legitur, Istos com-
modita, volo, ifc. V. D. in Obs. Mis. 1. c. fingit in hunc modum, Istos com
moda, enim. Voss. putat Catullum ultimam in commoda corripuisse. Doer.
legeret commode, nt sit vocativus, i. e. benigne, ut ap. Hог. iv. Od. 8. I. 2.
sed hanc conj. damnat Hand. suam aft'ereus, Quaso....paulum Istos. Commo-
dum enim volo, Ifc. cui subjungit ; ' codd. scriptura commod7 enim facile potuit
trausire in commoda nam.' In Mur. codd. ad Scrapis, ut ' ad Diana;' ap.
Terent.—27 Mane me, inquit, puella in codd. Stat. mane tum, inquio in Brix. et
Venett. mane tum, inquam in Vicent. minime, inquio in Aid. 1. Guar. P. conj.
Ferri: mane mane, inquio, ut sit alteram mane, i. q. eras. Omnes codd. Cuj.
Voss. Commel. Pallatt. m. et p. et Dresd. cum Statianis couspirant : legit
itaque Hand. Mane, me....inquii puella,....IUud,....habere,....Fugit me, Ifc.
Heius. conj. itane? inquio ; alii manedum, vel, mane dum : in Bip. 1. Mane me,
inquii: Stat. legendum putavit, Mane, inquio; unde Seal. edidit ut in textu
nostro.—30 Est Cinna gravis legeret Avant.—31 Voss. legit, Verumne illius an
mei.—32 In Stat. codd. pararim, extrema lit. sic scripta, ut a figura s parum
absit; unde conj. paratis; Voss. paravit ; Guar. parassem ; Vicent. Brix. et
Venett. habent pararem: sed lect. nostram confirmant codd. Stat. et Dresd.
—33 In Vicent. Brix. et Venett. iusulsa, mala et т. v. unde Aid. 1. typogra-
phi errore, ut putat Hand. dedit, iusulsa male, Ifc. alii, male et nimis molesta^
es, vel, mala et nimis molesta es: Voss. Sed tu invisa, male et, Ifc. Heius.
ЫОТЖ
liorem, impudiciorem. Pomœrium : quod testatur Dio 1. iv.
26 Nam volo ad Serapiii] Serapis 30 Cinna est Caius] Is Caius Hel-
Лïgyptiorum Deus, qui et Apis et vius Cinna dictus est Epigrammatum
Osyris dictus est. Poteratue ire pe auctor, de quo Ovid. Trist. n. dum
des ? Illo tempore non licebat Sera- commemorat Poëtas, qui de rebus
pim intra urbem habere, sed extra amatoriis scripserunt.
64 С VA.LERII CATULLI
Per quam non licet esse negligentem.

oonj. Serf tu iusulsa vale et molesta ubivis, vel cuivis. Dread. exhibet, male
ne moleste tivis.—34 Heius. malit, negligenti, quod jam in mentem venit
Dousae.

CARMEN XI.
AD FURIUM ET AURELIUM.
Füri et Aureli, comites Catulli,
Sive in extremos penetrabit Indos,
Littus ut longe resonante Eoa
Tunditur unda ;
Sive in Hircanos, Arabasque molles, 5
Seu Sacas, sagittiferosque Parthos,
O F,íri, et Aureli, Catulli socii, sive progredietur usque ad indos иltimos, ubi
ora verberatur fluctu Orientali procul personante : rice pervadet ad Hircanos,
sive ad Arabas effœminatos ; sive ad Sacas ; sive ad Parthos sagittiferos ; sive iiluc

2 Aiii, рeиeггагй.—3 Longe ubi littus conj. Marcil. pro resonante Stat. malit
resonaus.—5 In edd. vett. mollis.—6 Passer. in vet. lib. invenit, cotiriferosque ;
vide Virg. Л£n. x. 169. in marg. Heius. lib. pharetriferosque : sed nostrae lect.
addicunt fere omnes ; modo observes Catullum, more Graecorum, spondaei

NOTiE
1 fWi et Aureli] Furium cognomi-
ne Bibaculum Cremonae natum Quin-
tilianus inter Iambicos scriptores nu-
merat. Fuit et alter Farias, quem
Cato de repetundis accusavit : utrum
autem compellet Poëta, an non uter-
que idem, non satis liquet. Aurelius
autem iste forte est L. Aurelius Cotta
praetor, qui legem promulgarat de
rcstituendis judiciis equestri ordini.
2 Indos] Indi sunt Asiae populi in
extremo Oriente positi, quorum re
gion! Indus a'mnis ingeus, qui in mare
Indicum devolvitur, nomen dedit.
Extremos etiam vocat Horat. ' Impi-
ger extremos curris mercator ad In
dos.'
3 Eoa unda] Id est, Oceano Orien
talt; Eous, -a, -um, derivatum a vo-
cabulo Grseco yùs, quod Auroram sig
nifica!.
5 Sire in Hircanos] Hircania est
Asiae Majoris regio, ad mare Caspium,
tigribus nota.
Arabasque] Arabes Asiae populi in
tra sinum Persicum et Arabicum, ad
 CARMEN XI.
Sive qua septemgeminus colorat
^Equora Nilus ;
Sive trans altas gradietur Alpes,
Cassaris visens monumenta magni, 10
Gallicum Rhenum, horribilesque ulti-
mosque Britannos :
Omnia haec, quaecumque feret voluntas
Cœlitum, tentare simul parati,
Раucа nuntiate гаеэе puellae 15
Non bona dicta :
ubi Nilui septemplex inficit mare ; sive ibit vltra excelsas Alpes, inviseus tropœa
magni Cœsaris, sive trausibit Rhenum Gallicanum, sive fe.ros et extremos Britan-
nos: vos igitur promti mecum una adire cuneta ista loca, quocumque voluntas Deo-
rum impellat, renuntiate amias meœ pauca haec verba minime grata, ut vivat et

loco in altera regione posuisse trochaeum, ut v. 15.—7 Sive qui in Rheg. et

quibusdam Stat. codd. in Maff. 1. que, unde legendum putavit Stat. qua : Voss.
ex libb. vett. profert quîs.—9 In edd. vett. Alpis.—11 In omnibus Stat.
codd. horribilesque et ultimosque B. quod Marcil. interpr. ' et altimos quoque
Britanuos ;' eo modo quo dicimus ' hodieque' pro ' hodyp quoque,' &c. in
edd. vett. horribilis et, ultimosque. Stat. conj. тЬ et delendum esse ut edidimus.
NOT^E
Oceanum Erythrauim seu TEthiopi- Italia dividunt. Dicuntur a Mela, a
cum positi. Arabia triplex, Petrea, Genua Liguriae oppido longo cursu,
Deserta, et Felix. Incolae dicuntur diremtisque variis populis, in Thra-
molles, vel propter cœli temperiem, ciam usque penetrare.
vel quia sunt effeeminati. Tibull. 10 Casaris magni] Ipse est Caesar,
' Quos tener e terra divite mittit A- cujus multa in Gallia extiternut tro-
rabs.' papa, et victoriae partae.
6 Seu Sucas] Sacae sunt Seythiae 11 Gallicum Rhenum] Rbenus qui
Asiatifœ populi, Jaxartifluvio viciai, Gallos a Germanis dirimit, ' Gallicus'
Massagetis proximi. dicitur, ad differentiam al terina Rhe
Sagittiferosque Parthos] Parthi sunt ni illius, qui per agrum Bononieusem
Asiae populi Medis vicini, qui bella fluit.
quondam sagittis conficiebant ; unde 12 Britatmos] Incolae sunt Britan
sagiltiferos eos vocat Poëta. niae, quae olim ' Aibion' dicta fuit,
7 Septemgemimu Nilus] ./Egyptum nunc ' Anglia :' dicuntur Catullo
intelligit, quam Nilus in septem al horribiles, vel quia asperi sunt et in-
veos divisus pervadit. Unde Virg. culti, et bospitibus feri ; unde Horat.
' Et diversa sonaus septem discurrit ' Visam Britaunos hospitibus feros :'
in ora, Et viridem ./Egyptum nigra vel quia quondam corpora inficie-
fœcundat arena.' bant. Dicuntur ' extremi' et ' ulti
9 Alpes] Montes sunt altissimi, mi,' quia sunt in extremo terrarum
quondam imperio Romano saluberri- termino positi.
mi, qui Oalliam et Germaniam ab
Delph. et Var. Clus. Calul.
66 С. VALERII CATULLI
Cum suis vivat valeatque mcechis,
Quos simul complexa tenet trecentos,
Nullum amans vere, sed identidem omnium
Ilia rumpens. 20
Nec meum respectet, ut ante, amorem,
Qui illius culpa cecidit ; velut prati
Ultimi flos, prsetereunte postquam
Tactus aratro est.

valeat cum suis scottatoribus, quos pariter trecentos amplexa habet, neminem ex iis
sincere diligeus, sed * * * Neque cogitet, sicut prius, amorem meum, qui ejus vitio
extinctus est, tanquamflos extremi prati, ubi trauseunte aratro violatus est.

—21 Nostram lect. confirmant omros Stat. codd. Id edd. vett. spectet, vebit
ante, amorem: in marg. lib. cujusdam, speret velut.—22 Heius. nimia festina-
tione, pro prati, legi jubet parati, cum jam versus est hypermeter.—23 In
nonuullis edd. vett. Ultimus; sed omues codd. exhibent Ultimi: mox pro
Tactus Thuan. babet Fractus; et edd. vett. nounullae Tractus: unde Voss.
proponit, Stratus.
NOTjE
19 Identidem] Saepe. Suetonius in tur ut ilia Codro.' Vel quia omnibus
Domitiano : ' Recuperatores ne se dat, et ilia libidine cousumuntur.
persuasoriis assentationibus accom- • Ilia,' ut scribit Plin. lib. it. ' ap-
modarent identidem admonuit.' Idem pellantur arteriae quaedam quae inter
in Vespasiano : ' Dum eum identidem vesicam et alvum sitae tendunt ad
per contumeliam fratris appellat.' Et pubem.' In singulari vero secundae
inferius dicet Catullus : ' Qui sedeus declinationis invenitur. Flin. 1. xxx.
adversus identidem te Spectat et au hoc et medetur et tussi veteri, inde
dit.' Cic. in Somn. Seipionis : ' Hanc ' iliosi' qui morbo illo laborant, id
ego admiraus referebam tamen oculos es^Awyewnioiai. Scd identidem omnium:
ad terram identidem.' in hoc carmine syllaba una est super
Omnium Ilia rampens] Neminem, fina, quae abjicitur ob vocalem prio
inquit, vere amat, sed omnibus utitur rem subsequentis carminis, ut saepe
ad satiandum libidinis suae indomitae fieri novimus ; sie et in sequenti car
immoderatum appetitum. Rumpeus mine, prati Ultimiflos.
vero dixit ex aemulatione, dum unus- 22 Pratt Ultimi flos] Elegaus com-
qnisque putat alterum sibi anteponi paratio, qua demoustrat Poëta amo
in amore, Virgil. ' Invidia n,mpan- rem suum extinetum.
 CARMEN XII. G7

CARMEN XII.
AD ASINIUM.

Marrucine Asini, manu sinistra

Non belle uteris in joco atque vino :
Tollis lintea negligentiorum.
Hoc salsum esse putas ? fugit te, inepte,
Quamvis sordida res et invenusta est. 5
Non credis mihi ? Crede Pollioni
Fratri, qui tua furta vel talento
Mutari velit : est enim leporum
Disertus puer, аc facetiarum.
Quare aut hendecasyllabos trecentos 10
Expecta, aut mihi linteum remitte,
Quod me non movet aestimatione,

Asini Marrucine, male uteris lœva tua manu per lusum et vinum ; nam furaris
lintea incautiorum. An existimas hoc jocosum esse? Nescis, homo iusulso, quam
turpis sit et inurbana res illa. Non mihi fidem habet ? Fidem habe germano tuo
Pollioni, qui cupiat etiam talento redimi compilationes tuas. lile namque facundus
juvènis gratiarum, аc venustatis plenus est. Itaque aut expecta a me trecentos
Phaleucos, aut redde mihi linteum meum, quod me minime tangit pro pretio suo,

1 Inter cœnam, Assini legebat Avant. quod in Aldd. et aliis propagatum est,
improb. Mur. et Seal.—8 Voss. e Vat. affert Mulctari ; sed vulg. prœferenda,
quia vel maxime decet fratrem, quovis pretio fratris culpam redimere velle.
—9 'Passer. et Voss. legi volunt Difertus pro Differtus ; sed primum hгec
locutio aeque exemplo caret, ac nostra leporum Disertus ; deinde vix dici posse
puto in bonam partem leporum Differtus. Nonuulli pater pro puer, male,

NOTiE
1 Marrucine Asini] Asinius ille,
for linteorum, et ' Marrucinus' per
contemptum, quasi stolidus dictua,
frater fuisse dicitur illius Asinii Pol-
lionis, cujus elegantiam in scribendo
ita prœdicat Quintilianus, ut ei pri
mas post Ciceronem eloquentiae par
tes tribuere videatur.
9 Disertus puer] Pueros etiam ado
lescentes vocabant, quamdiu viri non
erant. Quartana legit pater, i. e. auc-
tor, inventor facetiarum ; quod satis
placet. Forsan Catullus non scrip-
sit, Disertus, sed Difertus, quia vete-
res non geminabant cousonantes,
teste Festo : unde Difertus dicebant
pro Differtus. Sic Horat. ' Forum
Appii DhTertum nantis.'
68 С. VAL1ÎRH CATULLI
Verum est mnemosynon mei sodalis.
Nam sudaria Sastaba ex Hiberis
Miserunt mihi muneri Fabullus 15
Et Verarmius. Нэеc amem necesse est
Ut Veranniolum meum et Fabullum.
sed est monumentum amoris socii mei. Nam Fabullus et Verannius dono dede-
runt mihi ex Iberis hœc lintea Setaba. Oportet autem, ut Ulud carum habeam,
quomodo Verannium et Fabullum meum.

judicante Voss.' Doer.—13 Seal. legit, mnemosynum, contra codd. fidem.—

14 Ex corrupta lect. Setaba exhibere fecit Voss. Setabe ex Hibera, at sit ip-
sum urbis nomen. Sed cum plurimae edd. et libri scripti offerant Setaba, et
plane eodem modo ' Sndarium Setabum' dica^ur Carm. xxv. 7. tenenda est
nostra lectio. Rectius autem per diphthongum exhibetur Sœtaba, quod ex
nummo antique ab Antonio Augustino memorato Dial. vn. in quo s.i;takis
scribitur, probatum ivit Drackeub. ad Sil. Ital. ,n. 374.—I6 Alii,quos secuta
Bip. pro Hœc lcgunt Hoc, ut referatur ad linteum: Dresd. habet Hic amem....
Et ; in nounullis edd. quoque Et pro Ut.
NOTjE
13 Miemosynoii] Vocabulum Grae ficiuntur liutea pretiosa, quae ' Seta
cum, fivr\iUavvov, Latine monumentum, ba' vocant, seu ' Setabina :' est et
pignus, et, si dici potest, memoriale; amnis in eadem regione Setabis no
linteum enim illud datum fuerat Ca- mine secundum Strab. Melam, et
tullo, tanquam amoris pignus. Plin.
14 Sudaria Sœtaba] Urbs est cite Hiberis] Iberi sunt Hispani, nt su
rions Hispaniae apud Contestanos pra vidimus. Lucan. ' Si tibi durus
Setabis appellata, in cujus agro li- Iber, vel si tibi terga dedisset Can-
num nascitur exquisitum,ex quo con- taber.'

CARMEN XIII.
AD FABULLUM.
Ccenabis bene, mi Fabulle, apud me
Paucis, si tibi Di favent, diebus,
Mi Fabulle, si te Di amant, bene cœnabis domi mees intra aliquot dies : si tecum

2 Voss, decfit favint pro ' faverint,' ex antiq. \ect. fuxint, improbante Doer.
 CARMEN XIII. (¡9
Si tecum attuleris bonam atque magnam
Cœnam, non sine candida puella,
Et vino et sale, et omnibus cachinnis. 5
Haec si, inquam, attuleris, venuste noster,
Cœnabis bene : nam tui Catulli
Plenus sacculus est aranearum.
Sed contra accipies meros amores,
Seu quid suavius elegantiusve est : 10
Nam unguentum dabo, quod meae puellae
Donarunt Veneres Cupidinesque :
Quod tu cum olfacies, Deos rogabis,
Totum ut te faciant, Fabulle, nasum.

apportaveris cibos multos et bonos * * nec absque mero, risu, et omnibus facetiis. Si
ista, inquam, apportaveris, mi jucunde amice, bene cœnabis mecum ; nam crumena
tui Catulli referta est araneis. Tu vicissim referes a me sincerum amorem, aut si
quid aliud est jucundius aut venustius ; etenim conferam tibi unguentum, quad
Graties et Amores largiti sunt amicœ meœ. Quando tu iilud odoraberis, precaberis
Cœlites, o Fabulle, ut te totum nasum efficiant.

at sic penalt. contra leges Hendecasyllabi longa est.—6 Fabulle noster Ve-
net. Gryph. et aliae edd. vett.—9 In Vicent. Brix. et Venett. meos amores;
et sic conj. Statius : in Aid. 1. Mur. Voss. et Vulp. meros.—10 Seu <¡uod
malit Doer. improbante Hand.
NOTiE
8 Plenus sacculus est aranearum} Sig- amico promittit unguentum fragran-
nificat sibi non sufficere unde cœnam tissimum, tanta elegantia et venus-
paret, cum in marsupio nihil sit prae tate comparatum, ut olfacieus Deos
ter araneas : juxta illud, Afranius rogabit, ut se totum nasum faciant.
apud Festum, ' Jamne arcula tua ple 14 Totum ut te faciant nasum] Tan
na est aranearum ?' ta enim olfaciendi voluptate detine.
11 Unguentum dabo] In conviviis beris, ut sis optaturus totum corpus
veteres uneti discumbebant ; quod tuum ad illam cousequendam in na
nobis pluribus ш locis indicant He sum converti.
rat. et Martialis. Unde Catullus
70 С. VALEBIl CATULLI

CARMEN XIV.
AD CALVUM LICIN1UM.

Ni te plus oculis meis amarem,

Jucundissime Calve, muncre isto
Odissem te odio Vatiniano.
Nam quid feci ego, quidve sum locutus,
Cur me tot male perderes poëtis ? 5
Isti Di mala multa dent clienti,
Qui tantum tibi misit impiorum.
Quod si, ut suspicor, hoc novum ac repertum
Munus dat tibi Sylla literator:
Non est mi male, sed bene ac beate, 10
Quod non dispereunt tui labores.
Di magni, horribilem et sacrum libellum,

O Calve suavissime, nisi ipse diligerem te plus oculis meis, teipsum hoc tuo done
odissem odio Vatiniano. Quid enim ego commisi ? aut quid dixi, quamobrem me
male profligares tarn multis poëtis? Superi multa incommoda inferant tuo isti
clienti, qui tibi dedit tot carmina flagitiosa : quod si, ut conjicio, Sylla Gramma-
ticus tibi donum istud mittit, novum, et receus inventum : non male tibi est, mi
amice, immo vero bene ac prospere succedit, quod tua opera non perit. Magni
Cœlites perdant hune horrendum et execrandum librum, quem tu videlicet dedisti

5 In edd. vett. Ut me tot malis: Avant. legeret, Ut m. t. male: in omnibus

Stat. codd. Сиг m. t. malis.—6 Voss. edidit dant.—8 Nostram lect. serva-
bant Stat. codd. in Dresd. pro аc legitur et ; Stat. conj. hoc repertum; Voss.
аc refertum, improbantibus Doer. et Hand.—9 Nonuulli Sulla; Mur. et alii
NOTjE
2 Jucundissime Calve] Fuit ille Cor Ciceronis in eum testatur Oratio :
nelius Licinius Calvus, cujus meminit ' Odio enim tui,' inquit, ' in quo etsi
Quintil. iusignis Orator, item et Poe omnes propter tuum in me scelus su
ta, qui Saturnaliorum diebus, quo perare debeo, tamen ab omnibus vin-
tempore munera sibi invicem mitteie cor,' &c. Potest et intelligi odium,
cousuevissent, Catullo per jocum mi quo Vatinius flagrabat in Ciceronem.
serai multa Carmina obscurorum 9 Syiia literator] Sylla Grammati-
quorundam Poëtarum. cus ; ita vocabantur olim Poëtarum
3 Odio Vatiniano] Odio quo popu- interpretes. ,Vide Sueton. de Claris
his Romanus prosecutus est Vati- Gramm. cap. 4.
nium, quem omnibus odiosum fuisse
 CARMEN XIV. 71
Quem tu scilicet ad tuum Catullum
Misti, continuo ut die periret,
Saturnalibus, optimo dierum. 15
Non, non hoc tibi, salse, sic abibit.
Nam, si luxerit, ad librariorum
Curram scrinia : Caesios, Aquinios,
Suffenum, omnia colligam venena,
Ac te bis suppliciis remunerabor. 20
Vos hinc interea valete, abite
Illuc, unde malum pedem tulistis,
Saecli incommoda, pessimi poëtae.
* * *
Si qui forte mearum ineptiarum ,

ad Catullum tuum, ut toto die perderetur ipsis Saturnalibus dierum auspicalissimo.

Non certe, non hoc tibi sic erit impune, o facete ; nam simul atque diluxerit, ego
percurram omnes tabernas bibliopolarum, et coacervabo Casios, Aquinios. Suffenum,
et omnes pestes, teque compeusabo hoc pœna. Interim vos, о rates perditissimi,
hnjus atatis exilia, facessite hinc, et recedite eo, unde infaustum pedem exportas-
tis. * * * Si igitur aliquando legetis lusus meos, et non metuetis adhibere manus
vestras scriptis mein ; * * *

Sylla ; in edd. vett. Sillo, vel Silo.—16 Non modo hoc tibi tentabat Voss. im
probante Doer.—18 Ex conj. Turn. Aquinios; in vett. edd. Aquinos.—
22 In edd. ante Seal. attulistis, cui lect. nostra debetur.—24 ' Contra Mss.
et libb. vett. fidem in nonuullis edd. attexuntur bi quatuor versiculi Carm.
xvi. ubi apparent etiam in Bip. Versus quartus, Pœdicabo, ice. qui abest in
libb. vett. debetur Vossio. Videntur omnino hi versus ¡ncoonaaisAria longioris
Carminis, temporis injuria nobis erepti, quos frustra ceteris poëtae Cai mini
bus assuas vel infercias. Incommode certe adjecti sunt Carm. xvi. Nos in
assignando his versibus loco secuti sumus auctoritatem Mss. ad quam Stat.
et ed. Cant. provocant. In versu primo male legitur in Bip. qua ; et cui
vitiose in ed. 1. Mur.' Doer.
NOTJE
15 Optimo durum] Optimum die ledici, ac mordaces impudicorum
rum dicit Saturnalia ; quia his diebus Carminum scriptores.
omnes, omni cura laboribusque va- 19 Venena] Hoc est, mala poëmata
cui, jocis et lusibus dediti, genio in- pessimorum Poëtarum.
dulgebant, et pueri plaudentes cla 24 Ineptiarum Lectores] Carmina
maban t, ' Io Saturnalia, hodie bona sua vocat ' ineptias,' ut antea dixit
Saturnalia :' celebrabantur meuse ' nugas.' ' lneptiae' vero maxime
Decembri, quinque, vel, ut aliis pla sunt in obscœnis ; ut jam supra Carm.
cet, septem diebus. Vide Macrob. vi. 14. ' Ni tu quid facias ineptia
18 Cœsios, Aquinios] Caesius, Aqui rum.'
iius, et Suffenus videntur fuisse ma-
72 С. VALERH CATULLI
Lectores eritis, manusque vestras 25
Non horrebitis admovere nobis :
Paedicabo ego vos, et irrumabo.

vy CARMEN XV.

AD AUREL1UM.
Сом m KN do tibi me ac meos amores,
Aureli. Veniam peto pudentem,
Ut, si qoicquam animo tuo cupisti, -
Quod castum expeteres, et integellum,
Conserves puerum mihi pudice : 5
Non dico a populo : nihil veremur
Istos, qui in platea modo huc, modo illuc
In re praetereunt sua occupati :
Verum a te metuo, tuoque pene,
Infesto pueris bonis, malisque. 10
Quem tu, qua lubet, ut lubet, moveto
O Aureli, ego tibi committo meipsum et delicias meas : hoc beneficium verecun-
dum te rogo, ut si destinasti mente tua quidpiam, quod appeteres pudicum et in-
tactum, tuearis mihi caste puerum memu. Non, inquam, a vulgo ; nequaquam
metuimus illos, qui detenti negotiis suis, nunc eo, nunc illo trauseunt in via publica ;

11 In codd. vett. deerant verba, ut lubet ; in suo invenerat Stat. Quem tu

qualubet ve moveto, unde conj. Quem tu, qualubet, ut relis moveto ; sed praetu-
NOTiE
9 Tuoque pene] Penis caudam a formae pulchritudinem apti sunt,
pendendo, sed membrum virile etiam quam his qui ob deformitatem non
siguificat. Juvenalis : ' Noverunt sunt ad libidinem idonei ; sicut supe-
Mauri, atque Indi, quae psaltria pe- rius in Carm. vi. ' Quare quicquid
nem Majorem,' &c. Et alibi : ' An habes boni malique Die nobis.'
facile et pronum est agere intra vis- 11 Quem tu moveto] Quem, scilicet
cera penem,' &c. penem, tu moveto, ex libidine.
10 Infesto pueris bonis, malisque] Id Qua lubet] Seilicet ratione.
est, omnibus pueris, tam his qui ob Ut lubet] Hoc dicit quantum ad
 CARMEN XVI. 73
Quantum vis, ubi erit foris paratum.
Hunc unum excipio, ut puto pudenter.
Quod si te mala mens, furorque vecors
In tantam impulerit, sceleste, culpam, 15
Ut nostrum insidiis caput lacessas ;
Ah ! tum te miserum, malique fati,
Quem attractis pedibus, patente porta,
Percurrent raphanique, mugilesque.
sed huic timeo a teipso * * * hunc solum eximo, et qu'idem modeste, ut opinor.
Sin autem improbus animus, et amor iusanus incitaverit te, о scelerate, ad tantum
crimen, ut impetus vitam meam fallaciis tuis : tune vero, o te infelicem, et sortis
infausta ! quem penetrabunt Raphani, et Mugiles, pedibus adductis, et aperta
janua.

lit vulg. maneto in edd. vett.—12 In Stat. codd. tibi pro ubi; posterius servat
Maff. Г.—17 A sine aspiratione in libb. vett. At te tum miseri Graev. miseri
quoque tuetur Corrad.— 18 InCommel. et ed. Voss. atratis; Mel. conj. arta-
tis, i. e. ' aretatis ;' in aliis adstrictis.

modum, vel per quoscumque locos, tur Catullus.

vel qua lobet bora.
12 Quantum v,s] Hoc quantum ad
multitudinem, quasi dicat crebro.
. Ubi eritforis paratum] Id est, quan-
do habebis extra domum paratum,
cum quo libidinem exerceas.
18 Patente porta] Ut pertrauseun-
tes videre possint, iu majus Aurelii
dedecus, supplicium, quod ipsi mina-
19 Raphanique, mugilesque] Hic
erat mos ab Athenieusibus iustitutus,
ut quos in adulterio deprehendissent,
aliave simili turpitudine, eorum in
anum raphanos aut mugiles, marinos
pisces, magno cum cruciatu per vim
immitterent. Unde et Juvenal.
' quosdam mrechos et mugilis intrat.'

CARMEN XVI.
AD AURELIUM ET FURIUM.
P^dicabo ego vos, et irrumabo,
NOTjE
1 Padicabo ego vos] Excusat car- Aurelium et Furium.a quibus scripta
minum suorum laseiviam, et jocose sua taxabantur, paedicaturum minita
74 С. VALERII CATULLI
Aureli pathice, et cinaede Furi ;
Qui me ex versiculis meis putatis,
Quod sint molliculi, parum pudicum.
Nam castum esse decet pium poëtam 5
Ipsum : versiculos nihil necesse est ;
Qui tum denique habent salem ac leporem,
Si sunt molliculi, ac parum pudici,
Et, quod pruriat, incitare possunt ;
Non dico pueris, sed his pilosis, 10
Qui duros nequeunt movere lumbos.

* * * Tu Aureli, et tu Furi, me minus castum œstimatis ex versibus meis, quod

sint paulo solutiores. Par est quidem sanctum Poetam ipsum per se pudicum
esse, sed non est opus ipsius versus periode castos esse, qui tunc maxime condi-
mentum habent et venustatem, cum lascici sunt et obscœni, * * s Vos vero exis-

3 In Cant. putastis ; et sic etiam infra, v. 13.—8 In Commel. et Palat. p.

Si sint.—9 In Commel. possint.—10 In paucis codd. legitur, Us pilosis: in
quibusdam impressis, hispidosis, auctore Avantio ; et sic in marg. Commel.—
NOTjE
tur. Versus vero Hendecasyllabus ' molliculi, ac parum pudici ;' quod
est. etiam testatur Martial. lib. i. Epigr.
Pœdicabo] Pœdicabo verbum est ob- 36. ad Cornel. ' Lex hгec carminibus
scœnum, et cum masculis libidinem data est jocosis, Ne possint, nisi pru-
exercere significat. Quam Julius riant, j uvare. Quare, deposita seve-
Firmicus praeposteram appellat : un- ritate, Parcas lusibus et jocis, roga-
de ' paedicones' dicti ; qui vero libi mus, Nec castrare velis meos libel
dinem patiuntur, ' patbici' et ' cinœdi' los.'
dicuntur. Hi wirb rov koiûv та aîdoîa, 9 Et possunt] Supplendum iterum
id est, a movendo pudenda. lili vero, ' si,' ut sit ordo : Et si possunt incitare
vel ab aoristo ftiaeovbujus verbi, nia- quod pruriat. Seusus vero erit, Si his
X", vel a potior, et sic sine aspira- verbis compositi sunt, ut Venerem
tione scribendum erit. movere possint : ' pruritus' enim di-
5 Castum poëtam] Poëtas decet citur, cum membrum tentigine erigi-
esse viros probos, etsi versus eorum tur.
sunt lasciviores. Unde Martial. ' Las 10 Non dico pueris] Quia facile per
civa est nobis pagina, vita proba.' aetatem ad venerem incitantur.
Et Ovid. ' Crede mihi distant mores Sed his pilosis] Id est, senioribus, qui
a carmine nostri : Vita verecunda est, non nisi cum difficultate arriguntur.
Musa jocosa mihi.' Notum etiam il- Alii hispidosis legunt, eodem seusu.
lud : ' Lascivus versu, mente pudicus 'Hispidum' enim asperum dicimus,
erat.' et borridum, et setosum. Virgil. ' cui
7 Habent salem ac leporem] Corrup laterum tenus hispida nanti Frous
tos mores ostendit hominum, quibus hominem prœferf.'
non placerent versus, nisi essent 11 Nequeunt movere lumbos] Sunt
 CARMEN XVII. 75
Vos, quod millia multa basiorum
Legistis, male me marem putatis :
Pœdicabo ego vos, et irrumabo.

timalis me minus virum esse, quia legistis plura millia osculorum. * * *

12 Vos quot in codd. antiq. Vosque in Palat. p. qui in marg. Commel.

Vos, qui Cant. Seal. primus dedit quod ex prisca scriptura quot, ut ' set'
pro ' sed,' ' haut' pro ' hand.'—14 Vide vv. 11. in Carm. XIv. vs. 24.
NOTiE
lumbi in corpore a cinctura ad nates, igitur ipsa materia, aridi et duri fiunt
ft quibus venereus liquor definit. lumbi, et sic moveri, ut prius, non
Hinc illud est in Priapeis : ' Crissa- possunt.
bit tibi fluctuante lumbo.' Deficiente

CARMEN XVII.

AD COLONIAM.

O colonia, quas cupis ponte ludere longo,

Et salire paratum habes : sed vereris inepta
Crura ponticuli assulitantis, irredivivus
O Colonia, qua in longo ponte tuo lusitare optas, et saltare prœsto es : sed times
tremuli pontis sublicas minus firmas, ne irreparabilis prœceps ruat, et in profundo

1 In Dresd. et omnibus Stat. codd. qua cupis ponte laidere longo; in Aid.
Gryph. et Mur. quem: Voss. pro longo dedit ligneo. Corruptum ladere omni
um codd. et vett. edd. jam Perr. mutavit in ludere.—2 En habent nonuullae
edd. vett. Et Stat. codd.—3 Seal. ex ingenio dedit, adsulitantis : omnes
codd. Stat. et Voss. exhibent, аc sulcis tantis ; Dresd. аc sulci tantis ; in Vi-
cent. Brix. Venett. Aid. 1. Guar. et aliis, sub his totus: Stat. emend. assu-
NOTjE
1 O Colonia] Quaenam haec Colonia que colonorum millibus, Novum Co
sit, non satis liquet : Sealigero dubi- mum appellatum est, Colonia ad la-
um non est quin sit Novum Comum, cum Lariam sita.
quod antea Comum appellatum. Eo 3 Crura ponticuli] Columnas lig-
postea deductis a Julio Casare quin neas, seu sublicas pontis ; id est, ti-
7G С. VAbERII CATULLI
Ne supinus eat, cavaque in palude recumbat :
Sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat, 5
In quo vel Salisubsulis sacra suscipiantur :
Munns hoc mihi maximi da, Colonia, risus.
Quendam muniçipem meum de tuo volo ponte
Ire prascipitem in lutum, per caputque pedesque :
Verum totius ut lacus putidaeque paludis 10

lacu subsidat : ita tibi pous validus fiat ex tua sententia, in quo etiam Salisubiuli
cœrimonia perficiantiir : tribue mihi hoc beneficium, o Colonia, maximijoci. Cu-
pio quempiam civem meum trausversum agi per caput et pedes de tuo ponte in cœ
num ; sed ea parte, qua sordidissimum et maxime altum est baratrum totius stagni,

lis tantis ; et Voss. asculis stantis : node Hand. fecit, assulis tactis. Quid si lega-
mni asmiisfractis? In tribus Mel. codd. irredivivis ; in Dresd. Commel. et
Vicent. in redivivis, ortum ex vocis male accept. separatione; in Rhcg. in
reclivis : sed irredivivus agnoscunt omnes Stat. codd. Heius. tentabat, irre-
cidicus.—6 In Stat. codd. Salisubsuli, sive, Salisubsili sacra suscipiant ; et sic in
Voss. 11. Nostra lect. est ex conj. Statii : Voss. proposait, Salii ipsulis s.
suscipiunto, quem secutus Vulpius: Avant. dedit, Saliaribuss. suscipiantur ; Mur.
Salisubsuli s. suscipiuntur, cui subjungit, ' Salisubsulum vocat Martem Pacu-
vius ;' sed graviter repreheusus est a Voss. ob fraudem loci laudati, cujus
лec vola nee vestigium extat. In quibusdam vett. edd. legitur, Salii, vel
Subsalii s. suscipiant : Corrad. dedit, In quo vel salis subsilis, sarta suscipiantur.—

mes ne pous totus ita cornîat, ut nоn
possit amplios iustauran.
6 Vel Salisubsulis sacra suscipiantur]
Seusus est : Ita bonus et validus fiat
pous iste tuus, ut in eo etiam sacra
Martis perfici possint. Mars enim
veteribus Latinis dictus est ' Salisub-
sulus.' Ut apud Pacuvium, teste
Mureto : ' Pro imperio sic Salisub-
sulus vostro excubet.' Sacra autem
Martis ita celebrabantur, ut Ancilia a
Saliis ejusdem Dei Sacerdotibus per
urbem magnis tripudiis et saltationi-
bus portarentur. ' Ancilia ' porro
scuta ilia crant, quae in templo Martis
servabantur, et quae quando bellum
erat gercudum Cousul movebat di-
ceus, ' Mars vigila.' Alii cum Seali-
gero legunt, suscipiunto, voluntque
ut Salisubsuli dicantur etiam Salii
Sacerdotes ; sed hoc nullius satis
idonei testis fide firmatum reperio,
solaque pro hac sententia auctoritas
affertur Catulli, quam nunc explica-
mus, quaeque Sealigero non favet.
Salii porro dicti sunt omnes Ludii et
saltatores, qui ad cantum et tibiam
in sacris ludebant. Hinc ilLi apud
Virgil. Жn. vin. qui ad sacra Her-
culis saltabant, Salii dicti : ' Tum
Salii ad cantus inceusa altaria cir-
cum Populeis adsunt evincti tem
pora ramis.' Pracipue vero Salii
appellantur Sacerdotes Martis a Nu-
ma Pompilio iustituti, quibus mos
esset in portandis Ancilibus saltare.
Vide Livium et Dionys. Hal.
8 Municipem] Idem est, ac si ' Ve-
roneusem ' diceret. ' Municeps ' e-
nim ' meus ' is est, qui ex eodem est
quo ego sum municipio. Qui vero
sint Municipes declarant Festus, in
vocabulo i I lu Municeps, et Aul. Gell.
lib. xvi.
 CARMEN XVII. 77
Lividîssima, maximeque est profunda vorago.
Insulsissimus est homo, nee sapit pueri instar
Bimuli, tremula patris dormientis in ulna.
Quoi cum sit viridissimo nupta flore puella,
Et puella tenellulo delicatior habdo, 15
Asservanda nigerrimis diligentius uvis ;
Ludere hauc sinit, ut lubet, пec pili facit uni,
Nec se sublevat ex sua parte, sed velut alnus
In fossa Ligurî jacet suppernata securi,

et paludis lutulenta. Is est homo stolidissimus, neque tam sapit, quam infaus duo-
rum annorum, quiesceus in brachiis trementibus genitoris. Cui quamvis nupserit
adolescentula vigentissimo aetatis flore, qua? molliculo hado tenerior, studiosius est
tuenda racemis nigerrimis ; ipsamjocari patitur,ut placet, nec ipsam œstimat unius
pili, * * * at desidet tanquam aluus in fovea Ligustica bipenni succisa, perinde

13 Heiusii liber in marg. habet, matris d. in ulua.—14 In Dresd. et aliis cum

Vicent. Brix. et Venett. legitur, Cuijocum, vel Cui sit jocus, quam Iect. cum
ntetro non apta esset, correxerunt Avant. et Guar. ut in textu nostro, eosque
eeenti sunt recentiores. Legeret Hand. Cut jocus v. n. f. puella est, See.—
15 Et habent codd. Ut Vicent. Brix. et Venett. Heius. conj. Sit vel Sed ;
Doer. Ah. Nostra lect. probata est Handio, qui тЬ Et interpretatur ' et qui-
dem.'—19 Liguris in nonuullis ; Liguri ap. Fest. Ligeris in paucis. Politia-
nus legebat, expernata, aut suppernata; Avant. et Mur. separata; sed ap.
eund. Fest. supernata ; unde Seal. conj. subpernata: in quibusdam superata,
NOTß!
13 Bimuli] Per formam diminuti locus torqueat interpretes. Alii vo
vem, qua multum delectatur Poeta, lunt hac voce Liguri intelligi fossam
sumiturque hic ' Bimulus,' pro 'Bi- aliquam in regione Ligustica. Alii
mus,' id est, duorum aunorum. dicunt nomen esse proprium alienjus
16 Nigerrimis uvis] Maturissimis, fossœ iu agro Veronensi Catullo cog-
quae nempe tune maxime sunt a furi- nitap, nobis ignotae. Aiii volnut hic
bus custodiendae, quaeque aliunde ideo dici Liguri securi, quod optimae fi
magno sunt in aëris discrimine. Vir erent secures in Liguria. Ego quidem
gil. ' Maturisque nimis metuendus putem legendum esse Liguri....securi,
Jupiter uvis.' quod nempe Ligures ad Apeuninum
18 Nec se sublevat ex sua parte] Ip siti ligna caedendi peritia praestarent,
se permittit illam moveri, nec se mo- lignariaeque negotiationi iuprimisstu-
vet vicissim supra illam crissantem, derent. Ut facile intelligitur ex ver
quemadmodum nec navis in fossa bis Julii Capitolini in Pertinace cap. i.
Liguri movetur. Qui vero exponunt, Suppernata [separata] Id est, excisa,
Nec se sublevat, nihil providet, nihilque caesa. Communem sequimur lecti-
cousulit sibi conjugii oneribus op onem antiquosque codices, quicquid
presso, mea quidem sententia Poetae vociferetur Sealiger, qui vult legi
seusum non percipiunt. suppernata. Quod tamen non damna-
19 Liguii] Mirum est quantum hic mus, sed metri rationem servamus,
 78 С. VALKRII CATULLI
Tantundem omnia sentiens, quam si nulla sit usquam : 20
Talis iste meus stupor nil videt, nihil audit.
Ipse qui sit, utrum sit, an non sit, id quoque nescit.
Nunc eum volo de tuo ponte mittere pronum,
Si pote stolidum repente excitare veternum,
Et supinum animum in gravi derelinquere cœno, 25
Ferream ut soleam tenaci in voraginè mala.

cuneta percipient, quasi ilia non sit uspiam ; ejusmodi est meus iste stupidus, nec
quicquam cernit, nec audit ; ignorat etiam quis sit ipse, an ipse sit omnino, necne.
Jam ipsum opto prœcipitem agere de tuo ponte, si forte potest subito excutere inep-
tam segnitiem, et mentem desidem in fostido luto relinquere, quemadmodum mula
soleam ferream in gurgite uliginoso solet relinquere.

vel, seu parata.—20 Stat. conj. quasi, improbante Ed. Cant.—21 Passer.
maíit meras stupor.—22 OmnesStat. et Миг. codd. habent, qui sit ; edd. vett.
quis sit: Heius. conj. 7s se quis sit, vel, Is se qui sit.—23 Hunc ego eum in
Comuiel. et edd. vett. Stat. conj. Hunc eum volo, ut est in Palat. p. In non-
nullis codd. Nunc eum volome de tuo; unde Seal. conj. Nunc eum voto me e
tuo.—24 Si potest olidum in edd. vett. auctore Avant. Emendatio Si pote sto
lidum debetur Victorio.

NOT.E
nec inanes metaphoras assectamur.
Saspicio porro vehemeus injicitur ex
fragmentis Festi, quae supersunt, co
dices antiquissimos habuisse, subper-
nata ; quod idem est ac excisa, et suc-
cisa. Subpernare enim est poplites
succidere, et, ut ita dicam, sufiragi-
nare, Grœcis iyxvAoKoirflv, et iKvcvpl-
fur, Gallice ejarreter.
21 Meus stupor] Id est, stupidus.
Vitium ponitur pro vitioso cum iusig-
niter ac summe vitiosus significatur.
Ut cum dicitur de perdito cive, quod
sit pernicies et pestis Reipublicae aut
patriae. Sic apud Terent. ' Ubi illic
est scelus qui me perdidit ?' i. e, ille
homo sceleratus. Ut cum de iusulso et
fatuo apud eundem Terent. in Heau-
tont. ' In me quidvis harum rerum
convenit, Quae sunt dicta in stultum ;
caudex, stipes, asinus, plumbeus.'
24 Veternum] Lethargus ; Cornelio
Celso est < inexpugnabilis dormiendi
necessitas;' licet multi dicant hac
voce hydropem tantum signiâcari.
Celso cousentit Virgil. ' Nec sua reg
na gravi passus torpere veterno.'
Plin. lib. vin. ' Primis diebus septe-
nis tam gravi somno premuntur, ut
ne vulueribus quidem excitari que-i
ant ; tunc mirum in modum veterno
pinguescunt.'
 CARMEN XVIII. 79

CARMEN XVIII.
AD HORTORUM DEUM.t

Hunc lucum tibi dedico, consecroque, Priape,

Qua domus tua Lampsaci est, quaque sylva, Priape.
Nam te praecipue in suis urbibus colit ora
Hellespontia, ceteris ostreosior oris.

О Priape, dico tibi, et addico hunc lucum, sive teneat te domus tua, quœ lam
psaci est, sen sylva, qua illic est tibi dicata. Veneratur enim te inprimis regio
Helletpontiaca in suis oppidis, quae ostreosior est reliquis littoribus maris.

Hoc et duo sequentia Carmina, quse Catullo tribuenda existimaverunt

VV. DD. desunt in çodd. sed leguntur inter Priapeia in Catal. Vet. Poët.
Seal. c. 85. in Priap. Seiopp. c. 86. et in Anthol. Vet. Lat. Poët. Burmauni
ii. lib. vi. 85. Tom. ii. p. 567. Hoc antem citatur a Terent. Mauro, de
Metris, inter Gramm. Vett. p. 2444.—2 Quœ domus. ...quœque silva in Bip.
Apud Terent. Maur. olim vox sylva deerat, ut e Mur. et Stat anuott. intelligi
potest. Pro Qua et quaque Doer. conj. Quoi et quoique.
KOTM
t Hocce, et quae duo sequuntur in qua et coli eeeptus est. Priapum
Epigrammata in Priapum Hortorum porro Deorum antiquissimum esse,
Deum composita, inter Virgilii Cata- eundemque cum sole et Baccho,
lecta reperiuntur ; Catullo tamen tri- scripsit Orpheus.
buuntur ab eruditis viris, tum prop 2 Qua Lampsaci est] Lampsacus
ter styli affinitatem, tum quod Te- urbs est Asiae minoris ad Hellespon-
rentianus Maurus ipsum tali Carmine tum inter Oranicum et Simoëntem
in Priapum lusisse scribat. Haec fluvios, in qua Priapus natus est, et
igitur, nt quasi postliminio ad aueto- exquisitissimis honoribus colebatur.
rem redeant suum, adscripsimus. Quaque sylva] Per sylvam intelligit
1 Priape] Priapus Liberi Patris et vineta uberrima, quae in Lampsacena
Veneris filius, ab antiquis hortorum et Pariana regione sunt.
Deus et custos habitus, Lampsaci ad 3 Ora HeUespontia] Regiones ad
Hellespontum Troadis in urbe non Hellespontum pertinentes prœ cete
ignobili natus est. Priapus etiam ris Diis Priapum praecipue colebant,
Straboni et Plinio urbs est ad Hel- utpote quae hortis amœnissimis et
lespontum, a Priapo Deo sic dicta, vinetis uberrimis abundarent.
80 С. VAL1ÎRI1 СA-ТЦЫЛ

CARMEN XIX.

HORTORUM DEUS.
H Ii NC ego, juvenes, locum, villulamque palustrem,
Tectam vimine junceo, caricisque maniplis,
Quercus arida, rustica conformata securi,
Nutrivi, magis et magis ut beata quotannis.
Hujus nam Domini colunt me, Deumque salutant, 5
Pauperis tugurî Pater filiusqus*
Alter, assidua colens diligentia, ut herba
Dumosa asperaque a meo sit remota sacello :
Alter, parva ferens manu semper muncra larga.
O pueri, ego Priapus, cum sim Quercus sicca, fabricata ascia rusticana, hunc
agrum, et hanc rillam paludosam coopertam virgultis junceis, et carieis fasciculis,
sic fovi, ut singulis annis mngis ac magis fertilis sit. Istius enim villae heri, tenuis
scilicet casa babitatores, paterfamilias et ejusfilius me venerantur, et habent me
Deum suum ; horum alter continua seduliiate facieus, ut herba spinosa et horrida
ab ade mea absit, alter vero perpetuo mihi offereus dona manu liberali : primo qui-

3 Salmas. ad Solin. p. 181. volt conformata, repugnante Vossio, qui legit

fomitata ex antiq. formidata.—4 Nunc tuor magis Seal. Nutrio magis tacite
recepit Vulp. et beata Hand. i. e. 'et quidem ego beata, muneribus oblatis,
quotanuis ; nam,' &c.—6 Sic in plerisque edd. deficiente ultima voce, hic
versus exhibetur. Seal. tentabat, filiusque colini ; Voss. filiusque tenellus;
Doer.filiusque patronum, nt referatur ad Pauperis tuguri. Proposuit Hand.
ipsefiliolusque.~9 D'Orvillius emend. mauu fereus usque, probante Burm. ii.
NOTE
1 Нилe ego] Agris non modo cre- 3 Quercus arida] Priapus, sen Pria-
debatur Priapus afferre fœcundita- pi statua, ex arboris trunco fiebat, fal-
tem, in quibus statueretur, et cole- cem manu teneus, qua et fures arce
retur, verum et fures arcere putaba- re et aves abigere crederetur. Hunc
tur : hoc ¡taque se prsrstare debere ita describit Horat. t. Sat. 8. ' Olim
praedicat, quod nimirum ab agelli truneus cram ficulnus, inutile lignum :
domino assidue ac religiose colatur; Cum faber, incertus scamnum face-
monet iusuperpueros, ne quid existo retue Priapum, Maluit esse Deum.
furentur agro, cujus nempe dominus Deus inde ego furum aviumque Max
pauper est, et ipse diligeus custos, ima formido ; nam fu, es dextra coër-
agrumque vieinum indicat, ex quo cet,' &c.
commodius longe aliquid rapere que- 4 Magis, et magis] Ita ut assidue
ant, cum hujus dominus sit dives, et posterior aunus superiorem fertilitate
negligentior Priapus. vincat.
 CARMEN XIX. 81
Florido mihi ponitur picta vere corolla 10
Primitu', et tencra virens spica mollis arista :
Luteae violae mihi, luteumque papaver,
Pallentesque Cucurbitae, et suave olentia mala ;
Uva pampinea rubens educata sub umbra.
Sanguine banc etiam mihi (sed tacebitis) aram 15
Barbatus linit hirculns, cornipesque capella :
Pro quis omnia honoribus haec necesse Priapo
Praestare, et domini hortulum, vineamqne tueri.
Quare hinc, o pucri, malas abstinete rapinas.
Vicinus prope dives est, negligensque Priapus. 20
Inde sumite ; semita haec deinde vos feret ipsa.

dem floréate vere dafür mihi parva corona versicolor, et sertum ex spicis teneris,
et adhac virentibus aristis. Adduntnr etiam croceœ viola, et papavera purpurea,
et cucurbita pallida, et poma fragrantia, racemus qnoque maturus in umbra pam-
pinosa nutritus. Prœterea caper barbiger et capra coméis pedibus imbuunt mihi
istnd altare ; sed hoc silebitis ; propter qua munera convenit mihi Priapo facere
ista omnia, аc custoâire hortum vinetumque heri. Quapropter, o jaraœs, removete
hinc mala vestra furta. Proximas hortus est abundaus, et ejus custos Priapus
incuriosas. Exinde rapite ; hœc ista via in ipsum vos ducet.

Schrad. тЬ semper in sœpe matavit. Impedimentum in metro nullum esse

affirmat Hand. fatetur tamen se in verbo semper aaesisse, ob jejunum, quem
praebet, seusum ; legeret ergo, campi munera larga.—11 Quidam Primitia
substitueront, teste Mureto.—12 Vict. et Aid. lacteumque papaver.— 15 Haee
est emend. Mureti, quam defendit Burm. ii. antea legebatur, Sanguinea hœc
„...arma: Voss. tamen revocavit hœc....arma. In Seiopp. et Bip. jacebitis pro
tacebitis.—16 Barbarus in aliis edd.—17 In quibusdam, hoc necesse.—19 Eg-
gelingius corr. manus a rapinis.—20 Priapi legi voluit Heius. et Priapum
Doer. improbante Handio.
NOT\ffi
10 Florido mihi] Demoustrat hic paupertatem, ut sunt Priapus, Hip-
Poëta florum corollas ex spicis, et ex pona, Vertumnus; quos veteri religi-
uvis serta offerri Priapo cousuevisse. one non victimis, aut hostiis, sed lac
11 Primitu'] Hic pro primo, et ad- te duntaxat, libo, et frugibus in pa
verbialiter ponitur, ut apud Plautum tella appositis placare solebant. Hinc
' simitu,' pro ' simul :' qui vero, Pri Virg. Eclog. vn. ' Sinum lactis, et
mitia, pro Primitu' reposuerunt, ver- haec Ubi liba, Priape, quotanuis Ex-
sum corruperunt. pectare sat est.' Eandem ob causam
15 Sed tacebitis] Habebant antiqui hoc loco Priapus caute sileri jubet,
Deos majorum et minorum gentium. quod villicus ipsi interdum hircum
Hos posteriores ' Semones,' quasi aut capellam faceret, ne hunc extra-
' semihomines,' vocabant ; quos nec ordinarium honorem, et iusolitum cul
dignos ccelo aecribereut ob menti tum, alii Dii iuviderent.

Delph. et Var. Cias. Catul. F

82 С. VALERII CATULLI

CARMEN XX.
HORTORUM DETJS.
Ego haec, ego arte fabricata rustica,
Ego arida, o viator, ecce populus
Agellulum hunc, sinistra, tute quem vides,
Herique villulam, hortulumque pauperis
Tuor, malasque furis arceo manus. S
Mihi corolla picta vere ponitur :
Mihi rubens arista sole fervido :
Mihi virente dulcis uva pampino :
Mihique glauca duro oliva frigore.
Meis capella delicata pascuis 10
In urbem adulta lacte portat ubera :
Meisque pinguis agnus ex ovilibus

Ego ipsamet, o viator, en ego sicca farfaras conformala rudi manu, custodio Шит
ageUum exiguum, quem tu cernis a lœva parte, et simul prœdiolum, et hortum par-
vum tenuis domini, ¡ndeque repello rapaces manus prœdonis. Mihi datur venia
tempore corona multicolor ; aestate vero, et fervente Sole imponitur mihi sertum
ex spicis maturis. Autumno, frondente palmite, datur mihi racemus suavis ;
hyeme, rigente algore, mihi dantur virides oleœ. Ideo caprœ molles pabulis meis
pastœ referunt in oppidum ubera lacte distenta, et agnus obesus, et delicatus ex

1 Ego ecce conj. Heius.—3 Ut nunc legitur h. 1. sinistra ob metri rationem

nullo modo potest esse casus sextus. Sed sive cum Mureto sinistra ad popu
lus referas, sive cum Livineio accusativum pluralem pro adverbio positum
esse statuas, durissima semper manet haec lectio. Seal. pro sinistra tute
volebat sinistra ante: Doer. tentabat, Agellulum, ad sinistram alinde quem
vides: Hand. olim conj. Agellulum hunc sinistra et ante quem vides; postea vero
voc. Atme delevit, et legit, ecce populus Agellulum sinistra, tute, Ifc.—5 Гиeог
Aid. et Victorius. Quatuor seqq. versus ut spurios damnat Hand.—9 In
aliis, Mihi glauca dura cocta о.f. in Aid. Mihi g. duro cocta о. f. in quibusdam
vett. Mihi glaucœ duro о. f. Mureto debetur lect. nostra, qui тЬ cocta, nt in-
terpolationem, repudiavit, et conjunctionem que, ad versum perficiendum,
supplevit. Cum vero Voss. in codd. reperiret, duro oliva cocta, Hand. legt
jubet, Mi glauca, duro cocta о. f. vel, Mi glauca, duro oliva cocta frigore.—

NOTjE
3 Sinistra] Id est, e regione agel- tueor.
luli ad haevam posita. 9 Glauca] Aiii legunt cocta; sed
5 Tuor] Antiquitus dicebatur pro, melius, glauca, i. e, viridis.
 CARMEN XX.
Gravem domum remittit aere dexteram :
Tenerque, matre mugiente, vaccula
Deum profundit ante templa sanguinem. 15
Proin', viator, hunc Deum vereberis,
Manumque Sorsum habebis. Hoc tibi expedit :
Parata namque crux, sine arte mentula.
Velim pol, inquis : at pol ecce, villicus
Venit : valente cui revulsa bracbio 20
Fit ista mentula apta clava dexterae.

oviariis meis remittit domum pecunia pleuum manum domini ; et tenera vitula, pa
rente ipsius frustra loante, effundit suum cruorem ad aras Deorum. Proindeque,
о hospes, metues memetipsum Deum, et manus tuas hinc removebis. Istud autem
tibi convenit facere. Etenim pœna tibi prœparata est * * * Cupio certe, ais,
banc pocnam ; sed certe venit colonua villœ dominus, cujus dexterœ apta est luec
clava robusto brachio revulsa.

14 Teneraque in edd. vett. sed Mur. nt metri rationibus cousuleret, dedit et

propugnavit lect. nostram, Tenerque fœminini significatione. Voss. servavit
Teneraque: D'Orvillius conj. Tenella, matre, probantibus Doer. et Hand.—
17 Alii legunt sursum.—18 In edd. vett. crux arte m. itaque alii fecerunt,
crux et arte m. alii, crux est arte m. Optimam hanc emend. sine arte m.
quam, omisse nomine auctoris, in textum recepit Doer. fecit Murelus.—
20 Pro cui alii legunt quoi.
notä:
И Gravem domum] Ita fere Virgil. sum babebis, et continebis, ne quid
' Nonuunquam gravis гeгe domum prae ripias : alii tamen legunt, sursum,
mihi dextra redibat.' quia putant tures habere manus in
14 Tenerque] Pro Tenera, quod ne sinu demissas cousuevisse.
mo mirabitur, qui meminerit unum 18 Parata namque crux, sine arte
ovem, non unam, aliquando veteres mentula] Hoc est virile membrum
protulisse: deinde etiam nomina in tanquam crucis supplicium te manet.
er desinentia veteribus passim com 19 Pol] Particula affirmaus, hoc
munia fuerunt ; ut ' pauper,' ' celer,' est, per Pollucem, cujus repetitio
' über,' &c. Nevius de bello Punico : elegaus est, et joco et irrisioni con
' Fames acer augescit hostibus.' venieus.
17 Sorsum habebis] Hoc est, seor-
 84 С. VALERII CATULLI

CARMEN XXI.

AD AURELIUM.

Aureli, pater esuritionum,

^й^4 . Non faarum modo, sed qnot aut fuerunt,
Aut sunt, aut aliis erunt in annis,
Pœdicare cupis meos amores ;
Nec clam : nam simul es, jocaris una, 5
Hœres ad latus, omnia experiris.
Frustra : nam insidias mihi instruentem
Tangam te prior irrumatione.
Atqui, si id faceres satur, taccrem.
0 Aureli, pareus esuritionum, non tanlum istarum, sed omnium, quœcumque bel
extiterunt, vel existunt, vel existent in annis reliquis * * * nec occulte ; nam cum
puero pariter exjocaris, affixus ad latus nihil non tentas : nequicquam : tendiculas
enim mihi parantem te pungam prior * * * Sed enim si hoc satiatus ageres, sile-

5 In codd. Stat. Cuj. et Seal. nam s. exjocaris una, Hœreus....experibis : in

Dresel. Vicent. Brix. et Venett. simul et jocaris: Stat. conj. simul et jocaris
una, et Hœreus, Ice. Frut. ante Voss. emend. simul es, jocaris una. Mox
Parth. codd. experiris, quod confirmat Dresd. Hœreus quoque confirmatur
anctoritate Dresd. et edd. vett. hinc legendum putavit Hand. nam simules,
j.una, Hœreus....experiris.—8 In Dresd. Vicent. Brix. Venett. Aid. 1. Mur.
et Guar. pritis; sed omnes Stat. codd. exhibent prior, defendente Voss.—
9 Lect. nostram servant omnes edd. vett. praeter Vicent. in qua est, At qua
si /aceres: Puce. emend. At hue si ; omnes vero Stat. codd. Atque ipsi fa-
ceres; undeille, Atque id si ; Dresd. habet, Atque ipsi facerem: Hand\.ergo le-
NOT£:
1 Pater esuritionum] ' Cœnae pa- tial. lib. v. Epigr. 78. ' Si tristi do-
trem' vocabant cum qui convivio micœnio laboras, Turani, potes esu-
excipiebat. Horat. ' Iuprimis Lu- rire mecum.' i. e. ' parce cœnare.'
canus aper leni fuit Austro Captus, 4 Meos amores] Puerum fidei tuse
ut aiebat Cœnae pater.' Quem etiam commissum.
Cicero ' dominum epuli ' vocat ; No- 5 Nam simul es, jocaris [exjocaris]
nius et 'dominum convivii,' et 'do- ' Exjocari' Sealigero est a ludo ces-
minum ' sine additione ulla vocari so- sare, legitque, experibis, antique dic-
litum admonet. Porro, ' esuritio ' tum, nt in manuscriptis, ut is sit sen-
idem ac ' csuries,' ut alibi Catullus sus : Postquam ludo lassus modum
posuit, ' sole, et tïigore, et esurit ione feceris, alia expeiiere. Simplicius
hoc loco tamen pro parva cœnula vi- videtur explicari posse, simul exjoca-
detur usurpari, quo seusu etiam Mar- ris una, Indis cum puero, et omni stu-
 CARMEN XXII. 85
Nunc ipsum id doleo, quod esurire 10
Ah ! meus puer, et sitire discet.
Quare desine, dum licet püdico :
Ne finem facias, sed irrumatus.
rem. Jam vero id agre fero, quod puer meus, heu me ! discet esurire, ac sitire :
itaque absiste dum conceditur tibi intacto. * * *

gendum putavit, Átqui, ipse id faceres satur, tacerem.—11 Nostra lect. debetur
Vulpio ; laborat tameu metro, et trochœum pro spondaeo ab initio habet.
Codd. Stat. omnes, Cuj. et Dresd. Me me puer, quod defendendum putavit
Seal. scribeus, Ah me me : Commel. Meus me puer, probante Voss. quodque
in Meas mi mutavit Mel. Vicent. Brix. et Venett. habent, Nœ meus puer :
Guar. P. çonj. Meusjam : Puce. Jom meus ; Faërn. Ve mem : Stat. Me meus ;
Heius. Una meus; Doer. Ate mox, vel Mox tecum. Statii, Mel. Heius. et
Doer. emendationee damnat Hand. et legi jubet, quod e. Mellitus puer, I¡c.
Corrad. dedit, Meusmet puer, (quod scribitur noimunquam Me9met,) et hune,
ot fere semper, secutus est Ed. Gott. Sealige ri emend. recepit Bip. Pas
ser. denique e vet. lib. affert, Nemeus, ad formam ' nevult,' ' nefreus,' ' nefas-
tus,' ' nefunera,' &c.—12. 13 Stat. offeusus voce sed, legi jubet, duml. pudi-
cus Ne finem facias, sei, ífc. vel, dum l. pudico, Ne f. facias, sat, Ifc. Heius.
rait, et irrumatus : Guar. pro sed legit nùi. Vulg. defendit Hand. et interpr.
тЬ sed per ' at quidem,' ut ap. Juvenal. xv.94.

dio ejus pudicitiam tentas : alii, con me.'

tra fidem antiquorum codicum, pro
exjocaris, legunt, etjooaris.
11 Ah! meus [me me] Ductum a
Gradeo, oí /им noi, et & ¡íoi um' dicitur
et 've me me.' Ut Catullus ipse in
fra ad Maulium : ' Quae, ve te, mise
ro letum miserabile fratri Attulit.'
Et infra : ' Ah me ! an ilia puella.'
Sic et Seneca in Apocolocyntosi, ' ve
12 Dum licet pudico] Veteres voca-
bant ' Impudicos,' qui sui corporis
aliqua parte libidinem alienam exce-
pissent; ' pudicos' vero, qui nihil
tale essent perpessi.
13 Ne finem facias, sed irrumatus]
Quamvis te moneam, non tamen ces-
sabis nisi irrumatus, i. e. nisi priai te
irrumavero, finem non facies.

CARMEN XXII.
AD VARRUM.

Sufpenus iste, Varre, quem probe nosti,

Homo est venustus, et dicax et urbanus,
О Varre, Suffeuus iste, quem bene nosti, lepidus homo est, facetus, et festivus ;
 86 С. VALERII CATÜLL1
Idemqiie longe plurimos facit versus.
Puto esse ego illi millia aut decem, aut plura
Perscripta : nec sic, tit fit, in palimpsesto 5
♦Relata ; chartae regiae, novi libri,
Novi umbilici, lora rubra, membrana
Directa plumbo, et pumice omnia aequata.
Haec cum legas, tum bellus ille et urbanus
Suffenus, unus caprimulgus, aut fossor 10
Rursus videtur : tantum abhorret, ac mutat.

idem ipse miilto numerosissima carmina componit : ego suspicor tum habere exarata
decem millia versuum, aut etiam plura. Neque ea perscripta sunt, sicut usu venit,
in charla deletitia. Papyri sunt regales, novi codices, novi umbilici, corrigiai rи
beœ, membrana plumbo directa, et cuneta pumice complanata. Cum recites лаe
scripta, tunc ille ipse Suffenus elegaus аc venustus, contra tibi videtur esse capra-
rius aliquis aut agri fossor, adeo dissimilis аc diversas a se ipso est. Quidnam

I Fuffenus mavult Mur. Suffenas putavit Stat.—5 Tres Stat. codd. nec sis,
unus nec seil ; Vicent. Brix. et Venett. nec sicutfit ; Aid. 1. nec sic, utfit, quod
tuetur Dreed. In Vicent. et Aid. 1. palimxysto ; in aliis, palinxysto ; sed in
Brix. et Venett. palimpsesto. Мох Heius. pro Relata malit Relefa, probante
Doer. qui tamen correxit, in palimpsestum Retata : utrumque damnat Hand.
addeus, ' referre' idem est ac ' scribere,' ' iuscribere:' ac dicunt, 'in codice
referre,' et 'in codicem,' 'in commentarium referre.'—8 In codd. Stat. et
Dresd. Detecta: in Vicent. Brix. Venett. et Mediol. Desecta. Emendatio
Directa Palladio debetur; Stat. malebat Derecta.—9 In omnibus Stat. codd.
tu pro tum.—11 Lect. nostram tuentur Stat. codd. Dresd. Vicent. Brix. et
" Venett. Avantii conj. nutat receperunt Aid. et Mur. Puce. emend. a

NOTjE
6 Chartes regies'} ' Regiae ' pro re- aliis placet, ' Membrana ' genere
galibus dictae, et regali sumtu compa- nentro, pelles sunt, quibus infectis
ratae ; oppounntur enim ' plebeiis ;' libri tegerentur : harum usus Pergámi
quo seusu dicuntur ' Hieratica,' et regnante Eumene inventus. Unde
' Augusta.' * Palimpsestos ' autem dictae sunt ' pergamenae,' quofl no-
charta est vilior, ex qua aliquid dele- men ad banc usque diem servatum
tum est, ut aliud denuo scriberetur. est.
7 Novi umbilici] ' Umbilicus ' u- 8 Directa plumbo] ' Plumbum ' il-
surpari solet pro fine ; antiqui enim lud tenuis e plumbo lamina fuit, in
librorum finem signis quibusdam con- rotunduin formata, Latinis ' Praeduc-
cludebant. Martial. 'Jam perveni- tale ' dicta a praeducendis Uteris.
mus ad umbilicum ;' ut et ceteri 10 Caprimulgus] Avis nomen est
Poëtae passim sic sumunt ; ' umbilici ' apud Aristot. de qua item Plin. lib.
tamen usurpantur aliquando pro cla- x. cap. 4. bic rusticum significat
viculis quibusdam, aut ceteris ejus- capras mulgentem.
modi ornamentis, quae voluminibus 11 Abhorret, ac mutat] Alii legunt,
jam absolutis addebantur. nutat, contra manuscriptorum fidem :
Membrana] ' Membranae,' vel, ut sed, mutat, neutrum est pro passivo,
 CARMEN XXII. 87
Hoc quid putemus esse ? qui modo scurra,
Aut si quid hac те tritius, videbatur,
Idem inficeto est inficetior rare,
Simul pocmata attigit : neque idem unquam 15
JEque est beatus, ac poëma cum scribit :
Tam gaudet in se, tamque se ipse miratur.
Nimirum idem omnes fallimur; neque est quisquam,
Quem non in aliqua re videre Suffenum
Possis. Suus quoique attributus est error : 20
Sed non videmus manticae quod in tergo est.

txistimemus id esse ? Iiie, qui modo scurra, aut si quid videbatur esse exercitatius,
idem ipse ineptior est stolidissimo quovis rustico, statim atque versus attigit: ne
que unquam sibi ipse videtur esse Perinde felix, ut quando versus componit ; adeo
sibi placet, et admiratur seipse. Nempe cuncti ob idipsum decipimur. Nemo est
quem non in re aliqua queas Suffenum advertere ; sua cuique vitia assignata sunt ;
sed non respicimus quid manticœ in tergo est.

cuttu.—13 In omnibus Stat. codd. Dresd. Vicent. Brix. Venett. et aliis

tristius ; Pont. corr. tritius ; Puce. suavius. Lect. codd. defendit Hand.—
19 In Dresd. in aliquo videre: Hand. conj. in ullare.—20 In nonuullis man
ticœ quid.
NOT7E
quod Poëtis non est iusoleus. 21 Manticœ quod in tergo est] Ailu-
14 Inficetior гитe] ' Rus' hoc loco dit ad jEsopi Fabulam, quae. tradit
sumtum, pro rustico; ut scclus, pro homines duas ' manticas' habere, u-
scelesto: alibi sumitur pro rustici- nam ante, alteram retro; in priorem
tate : ' pleni ruris et inficetiarum.' aliena vitia mitti, in posteriorem nos
19 Videre Suffenum] ' Suffenum ' tra, quae abscondimus, et videre ne-
hic vocat quemlibet sua inepte mi- gligimus ; aliena vero semper ob ocu-
rantem, uec propria vitia coguoscen- los habemus.
tem.
 С. VALERII CATULLI

CARMEN XXIII.

AD FURIUM.
FüRI, quoi ncque servus est, neque area,
Nec cimex, neque araneus, neque iguis ;
Verum est et pater, et noverca, quorum
Denies vel silicem comesse possunt ;
Est pulchre tibi cum tuo parente, 5
Et cum conjuge lignea parentis.
Nec mirum : bene nam valetis omnes,
Pulchre concoquitis, nihil timetis :
Non incendia, non graves ruinas,
Non facta impia, non dolos veneni, 10

О Furt, qui necfamulum hales, nec capsam, nec eimicem, nec araneum, nec fo
am ; sed babes et patron et novercam, quorum dentes possent etiam silicem come
dirе ; bene tibi est cum patre tuo, et cum patris uxore lignea. Idque mirum non
est : nam omnes sano corpore estis; bene digeritis cibum ; nihil formidatis ; nec
defiagrationem, nec graves ruinas, nec improba facinora, nec fraudes veneni, nec

NOTjE
1 Furt] Iratus Furio Pisaureusi,
quod is Juventio puero, quem dilige-
bat, stupram obtulisset, paupertatem
illius salsissimo jucundissimoque veг-
su iusectatur; eumque contra pau-
periem multis commodis iustrnctnm
esse facete contendit. ' Arcam ' por
ro non habere, nec ' servum,' apud
Antiquos paupertatis erat signum.
2 Nec cimex, neque araneus] Id est,
neque lectus, neque domus : conten
tum pro continents Sic fere Mar
tial. lib. x. ' Nec toga nec focus est,
nec tritus pumice lectus; Nec tibi
de bibnla sarta palude teges.'
Neque ignis] Summam describit
paupertatem Poeta : quippe Tibul-
1 us cum paupertatem a se non depre-
cetur, hoc tamen excipit, nt sibi ' fo
cus assiduo igne luceat :' ait enim,
lib. i. Eleg. 1. vers. 5. ' Me mea pau-
pertas vita traducat inerti, Dum
meus assiduo luceat igne focus.'
6 Conjuge lignea] Ligneam dicit
tenнeт, Graecos imitatus, apud quos
graciles et macilenti K<h,a$oi vocan-
tur : hinc illud Aiexidis Comici, ap.
Athen. lib. x. 'AxpoAhrapoi, tJS' ЙЛАо
o-щна kirófyihw, Lucretius quoque
puellam arido corpore et exsucco
' ligneam ' vocat, propter maciem et
nimiam corporis siccitatem : ' Ner
vosa et lignea Dorcas."
8 Nihil timetis] Quia nihil habetis,
quod amittere possitis. Horat. ' At
vigilare metu exanimem noctesque
diesque Formidare malos fures,
incendia, servos, Ne te compilent,'
&c.
 CARMEN ХХШ. 89
Non casus alios periculorum.
Atqui corpora sicciora cornu,
Aut, si quid magis aridum est, habetis,
Sole, et frigore, et esuritione.
Quare non tibi sit bene ac beate ? 15
A te sudor abest, abest saliva,
Mucusque, et mala pituita nasi.
Hanc ad munditiem adde mundiorem,
Quod culus tibi purior salillo est ;
Nec totocTecies cacas in anno : 20
Atque id dorios est faba et lapillis :
Quod tu si manibus teras fricesque,
Non nnquam digitum inquinare possis.
Hase tu commoda tam beata, Furi,
Noli spernere, nec putare parvi : 25
Et sestertia, quœ soles, precari
Centum desine ; nam sat es beatos.
alios discriminam casus. Habetis cette corpora aridiora cornu ipso, aut si quid
siccius est, ab œstu, algore, et fame. Cur non bene haberes аc beatus esses ? Nam
abest a te sudor, abest sputum, abest mucus, et molesta nasi pituita. Ad hanc mun
ditiem adjuage puriorem, quod tibi cuius salino mundiur est, nec aivum exoneras
decem vicibus per totum annum ; idque durius est fabis et silicibus : quod si com
primas manibus et perfrices, non tamen queas inficere digitos tuos. Noli igitur, о
Furi, contemnere, aut parvifacere hœc bona tam utilia. Et desine Deos orare cen
tum sestertia, qua soles petere ; nam satis fortunatus es.

12 Aut qui in uno Stat. cod. et duobus Maff. 11. unde Stat. legendum
putavit, Dt qui, reclamante Vossio.—21 Pro lapillis Guilielmus et Hot-
tomaimus legendem esse ceusebant lupillis.—27 In omnibus Stat, codd.
satis beatus.
NOTVE
19 Purior salillo] ' SaliUum,' vel significat : ' sestertius ' autem dictus
' Salinum,' vas in quo sai servatur : est, quasi ' sesquitertius ;' valebat
salt autem veteres summam purita- enim duobus assibus aeris et seтisse,
tem tribuebant. Ovid. ' Far erat, et idemque erat quod nummus, etiamsi
puri lucida mica salis.' Horat. ' Pu- ntrumque noununquam conjungatur.
s nun et sine labe salinum.' Centum igitur ' sestertia ' sunt cen
24 Hœc commoda] Quae hic enume- tena milita * sestertiorum,' quorum
ravit jocose Catullus ' commoda,' singuli ad Gallicae pecuniae. aestimati-
magna revera sunt incommoda. onem redacti valent duodecim dcua-
26 Sestertia Centum] ' Sestertium ' riolos Turonicos et semissent.
in neutro genere, mille ' sestertios '
 i

90 С. VALERJI CATULLI

' . 'Ч

CARMEN XXIV.
AD JUVENTIUM PUERUM.

О QUI flosculus es Juventiorum,

Non horum modo, sed quot aut fuerunt,
Aut posthac aliis erunt in annis,
Mallem divitias mihi dedisses
Isti, quoi ncque servus est, ncque arca ; 5
Quam sic te sineres ab illo amari.
Qui î non est homo bellus ? inquies. Est :
Sed bello huic ncque servus est, ncque arca.

O qui flos es Juventiorum, non tantum horum, sed eorum etiam, qui vel fuerunt,
tsel erunt postea saculis venturis : ego mallem,Mt largitus esses opes isti, qui nec
famulum habet, nec capsam, quam sic patereris te abillo amari. Quare? Nonne
est homo venustas ? inquies tu. Est quidem ; sed venustus hic non habet famulum,

1 In edd. vett. Juventilorum ; Avant.'conj.juvenculorum: sed omnes Stat.

codd. habent Juventiorum.—4 In edd. vett. delicias m. dedisses, Quam isti ; in
Stat. codd. divitias m. dedisses Isti ; in Voss. 11. mi dedisses, unde fecit, Mida
dedisses. Heius. locum ita coustituit, Mallem delicias mihi dedisses, Quam sie
t. s. a. i. amari, Istocuin.s. e.n.arca. Quid? non est, lfc.—6 In edd. vett.
ab isto ; in Stat. codd. ab illo.—7 Stat. legeret, Cui non est : homo bellus, in
quies est: Mel. Hui! non est homo bellus, inquies? est: Seal. Qui? non est h. b.

NOM
1 О qui flosculus es] Conqueritur gunt multi, delicias, pro divitias, sen
cum Juventio, qaod Furium mendicum su minus recto, et a manuscriptis om
paene dominem pot¡ssimum elegerit, nibus alieno ; longe enim elegantior
cui aetatis suae Horem fruendum da- sententia est, ut dicantur couvenire
ret. egenti ' divitiae ' quam ' deliciae :' nec
Juventiorum] Romae nobilis fuit fa movere debet, quod, mihi, subjunga-
milia Juventiorum, de quibus Livius, tur ; sic enim тЬ mihi, ponunt scrip-
Plinius, et alii ; quos inter fuit ¡lie tores nonmmquam, cum suum id esse
M. Juventius Talva, qui, ut ait Vale cousilium significant, et judicium in- ,
rius Maximus, collega Tib. Gracchi terponunt suum. Ut seusus sit :
Cousulis, cum in Corsica, quam sube- Quantum ad me pertinet mallem, ut
gerat, sacrificaret, receptisjliteris de isti divitias dedisses, &c.
cretas ei a Senatu ob rem bene ges- 5 Neque servus, neque area] Ut su
tam supplicationcs nuntiantibus, sub pra jam vidimus, summae fuit signum
ita laetitia mortuus humi jacuit. egestatis non habere servum nec ar
4 Mallem divitias mihi dedisses] Le- cam.

.л
 CARMEN XXV. 91
Haec tu, quam lubet, abjipe elevaque :
Nec servum tamen ille habet, neque arcam. 10

пec capsam : tu vero contemne, et quantum voles extenua verbis hœc quae dico ;
tamen Ше necfamulum habet, пеc capsam.

inquies? est: Sed, Ifc. alii, Cui nil est, ¡ie—9 In omnibus Stat. codd. Hoc tu
quamlibet abice, lre.

CARMEN XXV.
AD THALLUM.
Ciníede Thalle, mollior cuniculi capillo,
Vel anseris medullula, vel imula oricilla,
Vel pene languido senis, situque araneoso :
Idemque Thalle, turbida rapacior procella, •

Thalle impudice, tenerior pilis cuniculi, aut auseris medulla, aut infima auricula,
aut Ungüente veretro vetuli, et situ araneoso : idem Thalle rapacior turbulenta lem-

2 In codd. inula moricilla, vel, molieella, vel, moriculla ; unde Stat. conj.
inula amaricilla: in quibusdam edd. vett. inula moUicella ; in Mur. hinnula te-

КГОТЖ
1 Cinade Thalle] Thallum Cinaedum imula moricilla ; alii, hinnula tenella ;
monet, ut sibi remittatquae surripuit, quod satis probatur. Nos cum Seali-
pallium scilicet et sudarium ; quod gero legimus imula oricilla, i. e. ' ima
nisi fecerit, fcede vapulabit. Versus auricula:' 'auricula' enim, vel 'au
est septenarius, qui fit cum Iambico ric-ilia ' veteribus dicebatur ' oricil
trimetro additur pes amphibrachys la;' unde Catullus dixit, imula ori
cum duobus trocuœis. Hanc vero ver cilla, pro, ' ima,' seu ' infima auricu
sus formam alio modo explicat Dio- la ;' idque recte et lepide, cum pro-
medes cum Varrone, a quo verbis tan- verbium sit Latinorum, ' auricula in
tum, non re dissentimus. fima mollior.' Cicero lib. ii. ad
2 Imula oricilla] Locus hie mere Quint. Fratrem : ' Tu quemadmodum
corruptus est. Aiii legunt hinnula me ceuses oportere esse in Rep. et in
moUicella, idque interpretantur depel- nostris inimicitiis, ita ct esse ct fore
Je hinnuli pulli cervini ; alii legunt, auricula infima scito mollierem.'
92 С. VALERII CATULL1
Cum de via mulier aves ostendit oscitantes : 5
Remitte раШшп mihi meura, quod involasti,
pestate, ubi sava maris procella aves ostendit oscitantes. Redde mihi, o stulte, pal-

nella ; in aliis, hinnula moiiiceUa: Lect. nostra debetur Sealigero.—5 In Dresd.

et nonuuUis Stat. codd. Quum diva mulier aves ; in cod. Guar. et aliis Stat.
Cum diva mulier alios: in Palat. Cum diva Maliœ naves: Gnar. P. conj. Cum
dira maris hyems aves, quod recepit Gryph. 2. idem Guar. et hoc proposuit,
Cum diva mulier Laconas ; Stat. Cum diva mater alites o. occinentes: pro oscitan
tes, sive occinentes Faërn. offert oscinentes, et sic legit Livineius. Voss. e lect.
Palat. cffingit, Quum dirías Malea aves; unde Heius. Cum Clivias Malea aves о.
arce nantes, vel, Cum devias mare alites о. obnatantss. Lect. nostra debetur inge-
NOT\Œ
5 Cum de viamulier [dira maris Auems] quae dum ostendit et fecit me con
Nullus fere Catulli locus medicamma- verti ad alios oscitantes in somno, tu
num magis desiderat. Nos vero lec- furatus es pallium meum. Aiii le
tionem banc, quae metri servata rati- gunt, Cum diva mulier, alii diva mater;
one seusum etiam expeditiorem et a- et haec ad Halcyones referentes sic
pertiorem exhibet,correctiores secuti interpretantur : Cum diva mulier, seu,
codices retinuimus. Sealiger, etsi de mater, Halcyone scilicet, quae fuit
hoc loco quid statuat non habet, Ie- olim mulier generosa, in avem postea
gendum tamen esse prommtiat, Cum mutata, ostendit aves oscitantes, i. e.
de via mulier, vultque quamlibet sagam pullos suos cibom appetentes, quod
significan, quae aves ostendat oscitantes signum est illos jam educates esse ;
tempestatem, aut aliud quidvls prae- nam dum educantur, summa est in
sagire. Alii legunt, Cum diva mulier. mari tranquillitas, uti refert Plin.
Aiii, Cum dia mulier Laconas offendit lib. x. cap. 12. Et sic Halcyonios
oscilantes, voluntque intelligi per diva, dies prttteriisae per circuitionem in
seu dia mulier, Helenam, quœ mete- dicator, saevamque imminere jam
ori species est immica navigantibus, maris tempestatem. Alii legunt, Cum
et per Laconas, ipsius fratres, Caito- diva mater, exponuntque de Tethyde,
rem et Pollucem, qui nautis, nt ait id est, mari ; quod nimirum mare,
Horatius, propitii sunt ; ut tentât seu aqua principium sit ceterarum
sit : Cum Helena offendit, id est, in- omnium rerum. Sic sentit Thales
venit fratres suos Lacedaemonios pi- Milesius ; sic et Hamerus : 'Clxtavó*
gros et otiosos, ita ut navigantibus тe вtäv yévtoiv, еoi finтёра Trfivv. Alii
minime prosint, et ipsa eaevitiam ex- per diva mulier interpretantar Ju-
erceat. Quod etiam auctoritate Ho- nonem, i. e. aërem, cujus inprimis
meri firmatur, aped quem Helena aves mutationem sentiunt. Omnea
vocatur, tía ywmmäv. Alii per diva porro volui loci hujus colligere expo-
mulier iatelligunt Lunam, leguntque, sitiones, ut, quam lector magis pro-
Cum diva mulier alios ostendit oscitantes, baverit, eam sequatur.
ut seusus sit : Redde mihi pallium Aves oscitantes] Fulicas, ant Laroe
meum, quodfuratus es nocturno tem videtur intelligere, qui semper in
pore cum dormirem, et Luna osten- fluctu degunt marinam spumam ni
deret alios oscitantes in somno. Alii ante ore pascentes, sed impendeate
per diva mulier exponi volent amicam, tempestate in littus ejiciuatur, quibus
 CARMEN XXV. 93
Sudariumque Saetabum, catagraphosque Thynos,
Inepte, quab palam soles habere, tanquam avita.
Quae nunc tuis ab unguibus reglutina et remitte ;
Ne laneum latusculum, natesque mollicellas, 10
Inusta turpiter tibi flagella conscribillent,
Et insolenter aestues, velut minuta magno
Deprensa navis in mari, vesaniente vento.

Hum mevm, quod surripuisti, et linteum Setabinum, et catagraphos Thynos, quœ

omnia cousuevisti prœ te ferre, quasi tradita tibi a mqjoribus. Qua jam revelle e
tuis unguibus, et restitue, ne flagra inflicta signent inhoneste delicatula tua latera,
et tuas dunes tenellulas ; et ne inusitate hinc inde agitent, quasi parva ratis inter
cepta in vasto pelago ventisfurentibus.

nio Sealigeri.—7 In cod. Seal. et quos vidit Salmas. cyrographos, i. e. chiro-

graphes ; postea vero maluit Salmas. cirographos, i. e. cerographos : Mur. habet,
catagraphonque linum ; edd. vett. Brix. et Venett. catagraphonque linon ; sed
codd. babent Thynos, vel Thynon : Voss. exhibet catagraphonque Thynon : vet.
cod. Avant. catagraphosque Thynnos. Lect. nostram servant Stat. codd.—
10 Mur. et al. vett. manusque molicellas—11 Stat. codd. exhibent, Iusula....
couscribillent; unde Seal. Iniusa: emendatio Inusta debetur Avantio, et re
cepta est in Aid. 1. Corrad. dedit Iusulsa, iusulse, ut ait Doer. alii, Iusuta,
Injecta, Inmsa. Pro couscribillent Stat. conj. cousentient, Livin. coustrigillent ;
alii, cousigiilent, concribillent, vel, contribillent.

NOTŒ
in sicco visis, tempestatem in mari livit Anuellos, nec iaspios lapillos.'
esse conjicitur. Alii legunt, Catagraphonque linum, i. e.
6 Pallium] Vestis est lata, quae pa linteum variis figuris notatum et de-
lam, seu faris gestatur, sub qua tuni pictum ; quod non displicet.
ca ferebatur, Graecorumque estindu- 9 Reglutina] Libera et solve a glu-
menti genus : unde ' Palliate ' Co- tino, seu glutine, quia nempe fures
mcediae dictae, qua argumento sunt glutino et pice manas inquinatas,
Orœco, sicut ' Togatae ' quae Latino, sen viscosas habere dicuntur.
quia ' toga ' Latinorum erat seu Ro- 11 Couscribillent] Id est, vibicibus
inanorum. signent, et depingant; quod eodem
7 Catagraphosque Thyuus] Thyni modo dixit Plaut. ' Corpus tuum
Salmasio sunt aunulli signatorii sculp virgis iuscribam.' Aiii legunt, cousi-
ture Bitbynicae, magno in pretio ha- gillent, ut antepenaltima syllaba vitio
biti, ut indicant hi versus apud Isido- non laboret.
ruui : ' Nec quos Thynia lima perpo-
94 С. VALERH CATULLI

CARMEN XXVI.

AD FURIUM.

Fuui, villula nostra non ad Austri

Flatus opposita est, nec ad Favoni,
Nec sasvi Boreas, aut Apeliotas,
, Verum ad millia quindecim et ducentos.
O ventum horribilem atque pestilentem ! 5

Furi, rus nostrum non objectum est Austro vento, neque Favonio, neque Aquiioni,
neque Subsolano ; sed oppositum est simul quindecim millibus et ducentis ventis. O
ventum atrocem et exitiosum !

1 In codd. Dousae et Voss. et Venett. Brix. et Vicent. vostra; etsiclege-

ret Mur.—4 Id quibusdam ducenta.

1 Âustri] Hic noster Poëta com
memorat quatuor ventos Cardinales.
Auster ventus est qui flat a Meri-
die.
2 Opposita est] Lusus est in verbo,
' opponere,' quod significat etiam,
oppignerare. Videtur Poeta iunu-
ere villam soam oppigneratam esse
quindecim millibus, et ducentis H-S.
idque Furio dixit ; qui, ut credibilc
est, cum ex Catullo quaesivisset, cui-
nam vento esset opposita, festive
poëta respondit, non quidem ulli
ventorum tempestati objectam esse,
sed pro quindecim millibus, et ducen
tis H-S. pignori esse ' oppositam.'
Aiii volunt de ventis haec intelligi.
Favont] Favonius ventus spirat ab
Occasu : hunc Graeci ' Zephyrum'
nominant.
3 Boreœ] Boreas ventus, Latinis
' Aquilo,' flat secundum Plinium,
Gellium, et alios, inter exortum Ж-
stivum et Septemtriones.
Apeliota} Apeliotee ventus, lati
nis dictus ' Subsolanus,' aspirat ab
Oriente, contra Favonium.
 CARMEN XXVII. 95

CARMEN XXVII.

AD POCILLATOREM PUERUM.
Minister vetuli, puer, Falemi,
Inger mi calices amariores,
Ut lex Posthumiae jubet magistrat,
Ebriosa achia ebriosioris.

O famule,ministrator veteris Falemi, porrige mihi pocula amarulentiora, ita

capacia, ut prœcipit lex Posthumia magistra, qua erat ebrioaior acinis vino imbu-

2 Ingere in codd. et edd. vett. Jüngere et Ingue in Voss. 11. Heiusius

affert Junge e cod. Britanuico Archiep. Cantuar. Misce in suo invenit Bous.
F. Lect. nostra est ex conjectura Mureti.—4 In omnibus Stat. codd. et edd.
vett. Ebriosa acino ; sed Gell. Noct. Att. vii. 20. legendum esse monuit,
Ebriosa aeina.

NOTЛJ
1 Falerni] Falernum vinam, aquo- Aiii legunt, infer, quod nec displicet.
dam Campaniae agro sic dictum, inter Aiii, Misce mi calices amariores, id est,
Italiae generosa vina secundum obti- ' moraciores.'
nebat locum. Ad mentem Catulli 3 Posthumiœ] Catulli temporibus
dixit Horat. n. Sat. 3. ' veterisque fuit quaedam mulier vinosissima, et
Falerni Mille cadis.' Et alibi, i. Od. ebriosissima, quae compotatoribus le
27. 'Vultis severi me quoque somero ge bibendi a se lata, tam magna et
Partem Falerni.' Vina enim vetusta capacia indicebat pocula, ut amarum
amaritudine quadam infestantur, 'quae foret ac difficile ea uno haustu ebi-
quidem,' ait Cicero, ' amaritudo pla bere.
cet.' Unde Poëta dixit, vetuli Fa Jubet magistrœ] Veteres talis sor-
lerni amariores esse calices et aaste- tiebantur, quis e convivis, quantum
riores, si maxime aqua non temperen- quisque vini biberet, praescripturus
tur. Plin. lib. МП. ' Vina primo dul- esset, et qui primus Venerem jecerat,
cia austeritatem anuis accipiunt, et is ' magister,' et ' Rex vini' vocaba-
rubra fiunt.' Per calices amariores, tur. Horat. I. Od. 4. 'N ee regna vini
et meracum, et vetus vinum intelligi sortiere talis.' Et alibi, ii. Od. 7.
nihil obstat ; longinquitate enim tem- ' quem Venus arbitrum Dicet biben
poris vinum ' meracius' fieri Macro- di ?' Varro ' Modimperatorem ' ap-
bius tradit. pellat ; Plautus ' Dictatorem,' qui
2 Inger] Pro ' ingere,' ' porrige ;' leges dabat ad potandum.
mi, pro 'mihi.' Unde et Nemesia- 4 Ebriosa acina ebriosioris] Jcina
nus in Cynegetico : ' Castaliique mihi dixit in fœminino, non, acino; quan-
nova pocula fontis alumno, Ingerit.' quam alias acinum neutro genere
96 С. VALERII CATULLI
At vos, quo lubet, hinc abite, lymphэе, 5
Vini pernicies, et ad severos
Migrate : hie merus est Thyonianus.

tie ; tu vero aqua, exitium vini, hinc facesse, quocumque volueris, et ad austeros
abi : iste merus est Thyonianus.
NOTjE
profertur: hoc fecit forsan,ut ad au- 0tа, vel a matre ipsius Thyone, quae
rem melius sonaret versus. et Semele dicta est. Unde merus Thy
7 Thyonianus] Id est, Bacchicus. onianus idem est ac merum vinum, sen
Bacchus enim dictus Thyoneus, vel a merus vini liquor.

CARMEN XXVIII.
AD VERANNIUM ET FABULLUM.

Pi son i s comites, cohors inanis,

Aptis sarcinulis et expeditis,
Veranni optime, tuque, mi Fabulle,
Quid rerum geritis ? satisne cum isto
Vappa, frigoraque et famem tulistis 1 5
0 Pisonis commilitones, optime Veranni, et tu, mi Fabulle, comitatus inutilis ;
accommodatis sarcinis et parotis, quas res agitis ? An abunde tolerastis algorem, et

HOTЖ
1 Pisonis comites] Piso ¡lie extre- git Catullus teunitatem pauperiem-
mae audaciae homo, ut refert Sallusti- que Veraunii et Fabulli, qui carebant
us, in Hispaniam Quaestor pro Ргaв- sarcinarum impedimentis, nec multos
tore missus fuerat, anuitente maxime rerum uteusilium fasciculos habe-
Crasso, quod ipsum Cn. Pompeio in- bant.
imicum cognovisset : neque tunen 4 Cum isto Vappa] Pisone scilicet
Senatus invitus Provinciam dederat ; homine vili ac sordido. ' Vappa ' vi-
quippe fœdum hominem a Rep. pro- num est acidum, corruptum et vitio-
cul esse volebat. Hunc Pisonem in sum. Hie sumitur pro ignavo, dege-
Hispaniam secuti fuerant Veraunius neri, ac probroso homine. Persius :
et Fabullus amici Catulli, neque cum ' Vappa et lippus, et in tenui fаrra
go quicquam lucri fecerant. gine mendax.'
2 Aptis sarcinulis] Jocose perstrin-
 CARMEN XXVin. 97
Ecquidnam in tabulis patet lucelli
Expensum ? ut mihi, qui meum secutus
Prastorem, refero datum lucelio :
O Memmi, bene me, аc diu supinum
Tota ista trabe lentus irrumasti. 10
Sed, quantum video, pari fuistis
Casu : nam nihilo minore verpa
Farti estis. Pete nobiles amicos.
At vobis mala multa Di Deasque
Dent, opprobria Romuli Remique. 15

esuriem cum Vappa isio? Quid lucri in vestris rationibus expeusum patet? Ut et
mihi accidit, qui comitatus pratorem meum in tabulis expeusum refero pro quœstu.
* * * Yerum, ut intelligo, simili fortuna fuistis * * * expete jam illustres amicos.
At vero, vobis, о Romuli et Remi,probra Reipublicae, et Di et De» inferant multa
incommoda.

8 Heius. tentabat, ratum in lucelio, vel, datum in lucelio.—9 In edd. Mur.

et aliis bic novum Carmen exorditur, sed contra fîdem codd. et edd. vett.
excepto cod. Oxon. ut testantur Stat. Voss. et Ed. Cant. Qui hoc Carmen
divellont,/utеrt profuistis in v. 11. et Es fartus pro Farti estis in v. 13. invitis
codd. legunt. Heius. modo pro Es fartus vult Is fartus ; modo probat quod
Stat. codd. habent, pari fuistis Casu, et Farti estis ; modo recte cod. Oxoni-
eusem ex uno duo Epigrammata facere judicat.—10 Voss. pro lentus ex vett.
libb. reposuit tentus.
NOTjE
7 Secutus Pratorem] С. scilicet ' Verpae' et 'Verpi' Judaei dicti
Memmium, cui Lucretius opus s uum sunt, ab inversa pellicula. Esto alii
iuscripsit, qui Romae Praetura func dicant a verrendo podice. Juvenal.
tus Bithyniam Praetor obtinùit, quo Sat. xiv. ' Quaesitum ad fontem solos
eum secutus Catullus nihil lucri fecit; deducere verpos.'
ut bic et supra Carm. x. conqueritur. 13 Farti] Repleti ; unde farcimi-
8 Refero datum luceUo] Id quod sequi- na, quae et iusicia dicuntur.
tur,vet quod indignabundus per cx- Nobiles amicos] Invebitur in li-
rlamationem declarat, quod videlicet bidinem nobilium et magistratuum
ab ¡lio irrumatus fuit, ad ipsum ser- Romanorum, eorumque carpit mores,
monem convertit, diceus, О Memmi, qui comites ac milites suos nefario
tu lentus in oeminis emissione bene flagitii genere contaminarent.
ac diu me supinum irrumasti tota ista I5 Romuli Remique] Romanorum
trabe, pene tuo, ac membro magno proceres, Romuli ac Remi dicuntur a
et iustar trabis. Per circumlocutio- Poëtis, ducto nomine ab illis Romes
nem enim de membro Ulius loquitur. conditoribus. Plerique sic locum
12 Nihilo minore verpa] Membro hunc interpretantur, ut existiment
virili illius non minore quam fuerit Romuli Remique esse in genitivo casu,
Memmii videlicet. Verpa enim mem- nos in vocativo plurali esse putamus.
bruin dicitur sine praeputio, unde
Delph. et Var. Clus. Catul.
 98 С. VALfiRlI CATULLI

CARMEN XXIX.
IN CjESAREM.

Qu is hoc potest videre, quis potest pati,

Nisi impudicus, et vorax, et aleo,
Mamurram habere, quod Comata Gallia
Habebat uncti et ultima Britannia ?
Cinaede Romule, haec videbis et feres ? 5
Es impudicus, et vorax, et aleo.
Quis istud potest spectare, quis potest ferre, prœterquam impurus, el helluo, et
aleator ? Mamurram possidere quicquid Gallia Celtica, et extrema orbis regio Bri
tannia pretiosum habebant. Romule impudice hece aspicies et patieris ? Tu impurus

2 Lect. nostram tuentur codd. et omnes fere edd. vett. helluo dedit Voss.
quem sequitur Bip.—4 In Stat. codd. Habebat cum te et ; Faërn. ex cum te
fecit uncti ; pro quo Stat. cooj. ante; Mur. omnis: in edd. vett. et cuneta, vel,
cuneta et; imde Seal. unctum.—5 Heius. hoc videbis.—6 Hunc versum ex-
punxitVoss. aberatetiam a codd. Seal. et ed. Cant. sed extat in edd. Gryph.
NOTjE
3 Mamurram habere] Mamurra ille, 5 Cinade Romule] Id est, impudice
in quem Catullus tam acriter invec- Caesar : posuit ibi ' Romulum ' pro
tus est, eques Romanus fuit, Formiis Caesare, quem ' Cinaedum ' dicit.
natus ; Praefectus Fabrorum Julii Fuit vehemeus fama Caesarem, cum
Caesaris, cui maxime in deliciis fuit ; adtuic esset adolesceus, apud Nico-
hunc itaque Caesar spoliis fere lotius medem Bitbyniae Regem prostravisse
orbis locupletavit. pudicitiam. Unde Gallico triumpho
Comata Gallia] Galliam omnem milites ejus currum prosequentes vul-
Trausalpinam intelligit, quam coma- gatissimum iliud canebant : ' Gallias
tam vocabant vulgo Romani, a comae, Caesar subegit, Nicomedes Caesarem :
ut volunt, nutriendae studio iucolis Fcce Caesar nunc triumphal, qui sub-
ingenito. egit Gallias; Nicomedes non trium-
4 Britannia] Iusula Europae longe phat, qui subegit Caesarem.' Vide
nobilissima,! inter Occasum et Sep- Sueton. in J. Caesare, cap. 49. cujus
temtriones, in Oceano Septemtrionali quidem vehementer libidinem Catul-
posita. Dicitur ultima, quia Britan- Ius exagitat, bis ipsum verbis compel-
ш a toto Orbe divisi in ultimo ter- laus, Cinade Romule. Hoc enim no-
rarum termino sunt positi ; unde mine ùtebantur in eos, quos signifi-
Hor. i. Od. 35. ' Serves iturum Cae- care volebant multum a praestanti
sarem in altimos Orbis Britanuos.' Romuli virtute abesse. Auctor1 de-
Virgilius : ' toto divisos orbe Britan- clamationis in Ciceronem, quae tri
nos.' buitur Sallustio, * Oro te Romule
 CARMEN XXIX. 99
Et ille nunc superbus et superfluens
Pcrambnlabit omnium cubilia,
Ut albulus columbus, aut Adoneus?
Cinaede Romule, haec videbis et feres? 10
Es impudicos, et тoгах, et aleo.
Eone nomine, Imperator unice,
Fuisti in ultima Occidentis insula,
Ut ista vestra diffututa méntula
es, et helluo, et aleator. Jamque iste arrogant, et superqfflueus percurret cuncto-
rum lectos, tanquam candidulus Columbus, aut Adonis. Romule impudice, istud
cernes et put ¡cris ? Tu lascivus es, et helluo, et aleator. Eane causa, unice Impera
tor, versatus es in extrema Occidentis iusula, ut iste tuus Mamurra devorarct du-

Mur. Graev. et aliis.—7 Barth. ad Claud. iv. Cous. Honor. v. 139. circumflu-
eus.—9 In nonnullis Stat. codd. et Seal. columbus aut idoneus ; in alio Stat. et
Maff. 1. columbus aut ydoneus ; unde Seal. affirmat se conjecisse, aut Adoneus,
cum idem jam publicaverat Statius. Lectio prisca erat, columbulus Dionœus,
vel, Dioneas, ut habet Mur. et hoc quasi su um venditat Heius. Avant. legi
jubet, Ut albulus columbus, an idoneus. Voss. pro Adoneus vult Aidoneus.—-
11 Et si impudicas in nounullis ; unde Voss. Est impudicus.—Ы Aiii legunt

NOI\ffi
Arpinas.' Persius : ' Num Romule cra Dionaeae matri.' Horat. ii. Od. 1.
ceves ?' Neque tamen pro quovis ' Mecum Dionajo sub antro.' Et se
Romano, sed pro eo, qui ita gratia cundum hanc lectionem Catullus ele
populari valebatiutregnum tanquam ganter expressit versum quendam
alter Romulus obtinere videretur. Aiexidis apud Athenaeum. Quo dici-
Sallust. in Orat. Lepidi Cousulis ad tur albus Columbus Veneris. 'О \cv-
populum, ' Quae cuneta saevus iste Kbs 'АфроЫтns eijul yap ireptarepos.
Romulus, quasi externis rapta tenet.' Adoneus] Adonis apud Latinos di-
7 Superflueus] Aliis nihil aliud est, citur ' Adoneus.' Plaut. ' Ubi aqui-
quam divitiis abundaus ; alii hoc no la catamitum raperet, aut ubi Venus
mine significan putant eos, qui cоц- Adoneum.' Sic et Ulysseum, et A-
tinere se in sua pelle prse superbia chilleum dicebant. Horat. i. Od. 6.
non queunt. ' Nec cursus duplices per mare Ulys-
9 Albulus columbus} Aiii ita h une sei.' Eodem lib. Od. 16. ' Classis
versom legunt, Ut albulus columbulus Achillei.' Epod. 27. ' Laboriosi re
Dirnaus. Quae lectio si retineatur, mises Ulyssei.'
dicendum est, Columbus Dionœns, sie 12 Imperator unice] Id est, qui fac-
a Catullo fuisse dictum, ut ab aliis tus es unicus Imperator, i. e. belli
' pullum Jovis ;' nam apud Festum, gerendi Magister. Ut apud Sueton.
veteres puerum, quem quis amabat, in Othone : ' Fortissimum virum uni-
' pullum ' ejus dicebant. Columlms cum Imperatorem praedicji
Dionœus, id est, Venereus. Venus 13 Occidentis ,
enim,cui sacri sunt Columbi, dicta est tauniam, quae d
Dionaea, a matre Dione. Virg. ' Sa rum, ut supra vid
100 С. VALERII CATULLI
Ducenties comesset, aut trecenties ? 15
Quid est? ait sinistra liberalitas,
Parum expatravit ; an parum helluatus est ?
Paterna prima lancinata sunt bona :
Secunda praeda Pontica : inde tertia
Hibera, quam seit amnis aurifer Tagus. 20
centies, aut trecenties ? quid hoc est ? An isihœc largitio perniciosa parum con
sumât ? An pauca devoravit ? Prima decocta sunt bona a patre relicta ; secunda
prada Pontica ; tertia Ibera, et quas novit Tagus flucius auriger. Gallia eundem

vesca, improbante Avant.—16 In codd. Stat. Quid est : alit s. I. Faërn. ex eo

faciebat, Quid abstulit ; et Stat. Quid est aliud ; (nam alid, sive alit, pro aliud,
dixerunt veteres) ; bane lect. dederunt Seal. et Vulpine. Seal. et Voss. codd.
exhibent ait, unde Seal. conj. ai. Avantii emendationem, an hœc s. liberalitas
P. expatravit ? receperunt Aid. 1. Mur. alii, et inter recentiores Bip.—18 In
edd. vett. primum : Hadrianus ante Seal. conj. prima.—20 Marcil. corr. quam
NOTiE
etiam, ' terrarum ultima Thüle.' Bri- 15 Ducenties] Id est, ducenties aut
tanuiam subegit Caesar, ut late scrip- trecenties centena millia sestertium.
sit in suis commentant. 17 Expatravit] Id est, libidinibus
14 Ut ista vestra diffutuia mentula] absumsit. ' Patrare,' verbum olim
Mamurram ' mentulam ' cognominat honestum, in obseœnum intellectum
coitu exhaustam, uti vulgo etiam in detortum fuisse docet Quintil. lib.
contemtum dicere solemus. Aiii, vin. quod confirmat illud Persii Sat.
quibus non placet ut solum Caesarem i. ' patranti fractus ocello.'
allocutus vestra dixerit, dictionem ex- 19 Secunda prada Pontica] Poëta
pungunt,.et vesca substituunt, id est, tangit omnia bella, quae Caesari sup-
parva. Ovid. Fast. ' Ut grandia far peditaverunt, unde Mamurram divi-
ra coloni Quae male creverunt vesca- tiis cumularet. Prœda autem ilia
que parva vocant.' Et hinc videtur Pontica reportata est ex bello, quo
Servius Virgil. illud in Georg. expo- Pharnacem Mitbridatis Ponti Regis
suisse : ' Vescas salicum frondes :' filium nullo negotio et celerrime su
i. e. siccas et teneras ; nam per hoc peravit ; de quo notum illud Caesaris ;
quod <licit teneras videtur velle pu- ' veni, vidi, vici.' Lege Sueton. in
sillas inferre, quasi dicat, minores Caesar.
frondes, quae non erunt durae, ilandas 20 Hibera] Id est, Hispana. Hispa-
esse. Neque enim siccum unumquod- niam enim dictam fuisse 'Iberiam'
que durum est. Praeterea siccum et ab Ibero flumme supra vidimus.
tenerura non opponuntur, sicuti qui- Praedam intelligit, quam ex Hispania
busdam Servium damnantibus vide retulit Caesar, Petreio et Afranio
tur : sed tenerum et durum, siccum Pompeianarum partium ducibus in
et viride. Ego vero, quod vestra pro Hispania superatis. Haec satis nota
tua Catullus poëtice posuerit, minime est Historia.
offendor, quamvis etiam ad totum ex- Tagus] Hispaniae flavius in Ocea-
ercltum respicieus, vestra dicere po- num ultra Ulyssiponem prorumpeus,
tuerit. aquis aureis seu aienis apud veteres
 CARMEN XXX. 101
Hune, Galliae, timetis, et Britannia! ?
Quid uunc, malum, fovetis ? aut quid hie potest,
Nisi uneta devorare paírjmonia 1
Eone nomine, Imperator unice, d^¿-p
Socer generque perdidistis omnia ? 25
reformidant, et Britannia horrent. Cur istum, proh nefas ! complectimini? Aut
quid potest Шe, nisi deglutire bona patrimonia? An ea de causa, o singularis Im
perator, et socer et gener cuneta evertistis?

auxit ; in codd. autem, qua se amnis, Ifc. unde Seal. dedit, quas et amnis.—
21 In Seal. cod. erat, Hunc Galliœ timet tellus, et Britannia ; ex quo in ed.
1. finxit, quas et a. a. T. Inundat, extimœ ecce Lusitanien ; in ed. 2. ut spurium
damnavit. H. G. timent, timent B. proposait Avant. quod Aid. 1. et edd.
optt. reeeperunt : H. G. timent et B. in Rheg. Timentque G. hunc, timent B.
cooj. Turn. In S tat. codd. extabat, Hunc G. timet et B. sic, nt inter
verbum timet, et id quod sequitur, paululum quid desit : itaque Faërn. conj.
timetis, quod reposuit Ed. Bip.—22 Quid hoc malum fovebis Voss.—23 Pro
prisca lect. cuneta Avant. legi jussit uncfa.—24 Eone nomine urbis opulent issimœ
in omnibus edd. ante Scaligerum.
NC.ТЖ
celebratus. Unde hic dicitur auri- everterunt, ut alter oceuparet Impe
fer, quasi aurum fereus, quod et in- rium. Unde et Lucan. ' hinc socer,
nuit illud Juvenal. Sat. iii. ' tanti inde gener.' Dicuntur autem Caesar
tibi non sit opaci Omnis arena Tagi, et Pompeius omnia perdidisse, quia
quodque in mare volvitur aurum.' ipsi causa fuerunt bellorum Civilium,
21 Hunc, Galliœ] Id est, Mamur ex quibus praeda opima obvenit Ma-
ram tantum helluonem, qui tot rapi murrae. Seusus itaque est : Eone
nas, tantamque rapiendi licentiam nomine, tu Caesar, et tu Pompei, om
habebat a Caesare. nia perdidistis, ut iste INIamurra illa
25 Socer generque] Id est, Caesar et devoraret, et in voraginem ventris
Pompeius, qui Rempub. omniaque sui immergeret ?

CARMEN XXX.
AD ALPHENUM.
Alphene immemor, atque unanimis false sodalibus,
0 Alphene ingrate, et infideles conjunctissimis amicis; nunc, о inhumane, non
ti ОТM
1 Alphene] Aiphenus iste Varrus arte Sutoria, quam in municipio suo
dictus, Cremona oriundus, abjecta exercuerat, Romam petiit, magistro-
102 С. VALERII CATULLI
Jam te nil miscret, dure, tui dulcis amiculi :
Jam me prodere, jam non dubitas fallere, perfide.
Nec facta impia fallacum hominum cœlicolis placent :
Quae tu negligis, аc me miserum deseris in malis. 5
Eheu ! quid faciant dehinc homines, quoive habeant fidem ?
Certe tute jubebas animam tradere, inique, me
lnducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent.
Idem nunc retrahis te, аc tua dicta omnia factaque
Ventos irrita ferre, et nebulas aërias sinis. 10
Si tu oblitus es, at Di meminerunt, meminit Fides :
Quae, te ut pœniteat postmodo facti, faciei, tui.

misererisjucundi amici tui : nunc, o infidelis, non vereris deserere me, ac frustrari.
Nec improba facinora perfidorum hominum Dis accepta sunt ; quœ tu contemnis, et
me in mea calamitate infelicem destituis. Eheu ! eloquere, quid agant homines ?
Aut cuinamfidem adhibeant? Tu ipse profecto cogebas me tibi committere animam,
faUaciter me in tui studium impelleus, tanquam cuneta mihi tuta essent in amo re
tuo. Tu ipsejam revocas te, et pateris auras, et nubes athereas cuneta tua verba
et facta irrita rapere. Quœ si tu oblitus es ; at certe Di recordantur, et Fides ipsa
recordatur, qua quidem efficiet, ut aliquanào pœniteat tefacinoris tui.

6 Stat. e Codd. affert dico, quod etiam habent Dresd. Venett. Brix. et Vi-
cent. Stat, emend. dehinc, himcque secutus est Voss. Pontano legenti die
assentitur Hand.—7 In nounullis edd. vett. jurabas: Marcii. in membranis
nonjubebas legit, sed videbas, quae facile commutari pessint, ob similitudinem
syll. vi et ju in codd. antiq.—10 Mur. legit, ad nebulas; Stat. аc nebulas.—
11 Lect. nostram tuentur edd. vett. In Stat. codd. и< Di meminerunt; in opti
mo Mureti, at Di meminere, at m. F. Guar. P. in notis ad h. 1. affert, et memi
nit : hinc Hand. legit et interpungit, Si tu oblitus es, (at Di meminere, at m.
F.) Qua, te....facti,facient, tui?

ЫОТЖ
que usus Servio Sulpitio Juriscousul ut idem Catul. infra Carm. luv. vs.
to, factus et ipse Juriscousultus, et 142. ' Quae cuneta aë'rii discerpunt
Servii Sulpitii successor ad Cousula- irrita venti.' Ovid. ' Irrita ventosœ
tum etiaui pervenit : cujus meminit rapiebant cuneta procellœ.' Et ali
Horat. i. Sat. 3. ' ut Aiphenus vafer bi : 'et jubet aërios irrita ferra No
omni Abjecto iustrumento artis, clau- tos.'
saque taberna Sutor erat sapieus 11 Fides] Fides etiam fuit Dea
operis.' apud antiques, maxime vero Roma
10 Ventos irrita ferre] Id est, pate nos. Fidei aedes fuit in Capitolio ab
ris ut tua omnia promissa in vnnum, Attilio Calatino cousecrata. Cic. in.
et frustra sint. Nam quae dicta sunt, de Natura Deor. ait ' Fidem vicinam
nec ullum effectum cousequuntur, ' a Jovi in Capitolio.' Vide Plin. lib.
ventis ct nubibus auferri' dicuntur ; xxxv. Dionys. Hal. lib. ii.
 CARMEN XXXI. 103

CARMEN XXXI.
AD SIRMIOMEM PENINSULAM.
Peninsularum, Sirmio, insularumque
Ocelle, quascumque in liquentibus stagnis,
Marique vasto fert uterque Neptnnus:
Quam te libenter, quamque lœtus inviso!
Vix mi ipse credens Thyniam atque Bithynos 5
Liqnisse campos, et videre te in tuto.
О quid solutis est beatius curis ?
Cum mens onus reponit, ac peregrino
Laborefessi venimus larem ad nostrum,
Desideratoque acquiescimus lecto. 10
Hoc est, quod unum est pro laboribus tantis.
Salve, o venusta Sirmio, atque hero gaude :

O Sirmio, lumen peniusularum, et iusularum omnium, quotquot habet in liquidis

Iacubus, et in immeuso mari geminus Neptunus : quamjucunde, et quam gaudeus ad
te venia, rix ipse mihi persuadeus me reliquisse Thyniam, et agros Bithynos, et te
eouspicere in tranquillo. О quid est fortunatius curis expeditis ? Quando animus
noster deponit pondus, et fatigati labore peregrino domum nostram advenimos, et
quiesñmus in cubili expedito. Istud otium est, quod pro tam magnis œrumnis
unum mihi prœmium est. Ave, o pulchra Sirmio, et Шагe domino tuo ; vos

6 Pro vett. lectt. tuo et tutu. Avant. legi jussit tuto.—9 Marcil. conj. veni-

КОТЖ
1 Peniusularum, Sirmio] Sirmio est quae nunc Bitbynia fertur.'
oppidum in peniusula situm ad lacum 9 Larem ad nostrum] Pro domo,
Benacum, vulgo, Lago di Garda. igne, foco ' lar ' in singulari numero
3 Uterque Neptunus] Aliis esse pla maxime sumitur. Colum. ii. cap. 1.
cet mare Superum et Inferum ; aliis ' Cousuescat rusticos circa larem do-
probabilius intelligitur et is, qui dul- mini, focumque familiarem semper
cibus, et is, qui salsis aquis imperat epulari.'
Neptunus. 12 Salve, o venusta] Mos erat, ut
5 Thyniam atque Bithynos] Thynia, qui primum ingrederentur regionem
sive Thynias, iusula est j uxta fauces aliquam, religiose eam salutarent ;
Ponti, quam cum Bitbynia eandem quod cuique loco suum quendam Оe-
facit Gandian. < Thyni Thraces arant, nium praeesse arbitrabantur.
104 С. VALERII CATULLI
Gaudete, vosque Lydiae lacus undae :
Ridete quicquid est domi cachinnorum.

etiam gaudete, о aqua lacus Lydia ; effundite in risum quicquid est cachinnorum
domi. ,

mus larem nostrum.—13 In nonuullis edd. vett. vos quoque, quod gloss. est lect.
codd. vosque. Ludia lacus affert Seal. Lañœ lacus Marcil. e membranis ;
et sic Voss. ex opt. Commel. Avant. conj. Lydia, vel limpidœ.

NOTjE
13 Vosque Lydia] Lydias aquas vo- quod sit Lacus Benacus in ditione
cat Benaci Lacus, quasi Benacus, Thuscorum, qui a Lydis originem
in quo Sirmio est, arenas aureas vol- duxere. Thuscorum enim Reges di-
vat, tanquam Hermus et Pactolus, cuntur Metropolin Mantuam habu-
auriferi Lydiae amnes ; vel potius isse.

CARMEN XXXII.

AD IPS1THILLAM.
Am а вo mea dulcis Ipsithilla,
Меве delicias, mei lepores,
Jube ad te veniam meridiatum.
Quod si jusseris, illud adjuvato,

Ipsithilla, mea suavis amica, mea voluptas, meafesticitas, jube, quœso, me venire
ad te meridiatum. Hoc si prœceperis, id etiam mihi prœstabis, ut nemo occludat

1 HispitUla profert Voss. ex libro vet. Hypsithilla Seal. et Vulp.—4 Gifa-

NOÏ7E
1 Amabo] Vox est blandientis,qua 3 Meridiatum] Per meridiem dor-
Comici frequenter utun tur; adjunc- mitum. Meridiare enim, vel meridiari,
tum etiam non raro habet accusandi est somnum capere meridianum, vel
casum. Cic. ad Atticum : 'Cura, meridiem agere; unde ' meridiatio-
amabo te, Ciceronem nostrum.' Hyp- nes ' apud Cic. de Divinat. Corn.
sithilla porro Latine, Grœce dicitur Celsus : ' Longis diebus meridiare
í^iOe,¡, Hypsiihea. potius ante cibum utile est.' ' Meri
 CARMEN XXXII. 105
Ne quis liminis obseret tabellam, 5
Neu tibi lubeat foras abire :
Sed domi maneas, parésque nobis
Novem continuas fututiones.
Verum, si quid ages, statim jubeto ;
Nam pransus jaceo, et satur supinus 10
Pertundo tunicamque, palliumque.

foret oatii tui, et ne tibi veniat in mentem foras exire, ted morerisdomi tua. * * *
» л-

nius in Indice bucr. vult adjubeto ; alii, et jubeto.—9 Vulp. tentabat, si quid
ago, etexplicat, 'si quid precious profirio.'—10 Pro seiеrStat. mavult sathe,
a Gr. voce aifrq, membrum virile.
NOTjE
diabat ' Augustus Caesar apud Sue- apud Martial. in Epigr. de Horarum
ton. in Augusto cap. 78. ' Meridiabat ' Divisione, nulla illius mentio habetur,
et Caesonia. Sueton. in Caligula sed militibus tamen concedebatur.
cap. 38. Idem etiam Severus Impera Immo ' prandium ' ideo dictum fuit,
tor; Lamprid. in Alexand. Severo. quia eos ad praelium paret. Dissolu
cap. 62. tions quoque personae prandebant.
8 Novem' continuas fututiones] No Hinc Liv. de Anuibale intra Capuam
vem sine ullaintermissione coitus. luxuriante, < Cœperunt convivari de
9 Si quid ages] Si venire me voles : die.' Apud Comicos quoque ' pran-
vel, si eris in aliqua re occupata, cito dii ' frequentissima fit mentio, ut in
te expedias, ut pouis statim me ad- fabulis palliatis et dissolutioribui
mittere. personis : ita etiam Catullus ad ami-
Statim jubeto] Seilicet, me venire. cam scribeus, et dissolute viveus, vel
10 Nam praususjaceo] Ex hoc Ca- vivere simulaus, ' prandii ' hoc loco
tulli loco quidam mirantur, cur Ser mentionem facit.
vias in £n. iv. dixerit apud antiques 11 Pertundo tunicamque palliumque]
in ont ' prandia' non fuisse, quod Tanta est tentigo, ut non modo in
falsum affirmant. Quorum admira teriorem , sed etiam exteriorem percu-
tio majori admiratione digna videbi- tiam vestem. Ab illo verbo pertundo
tur, si exactius rem ipsam cousidera dicta est Dea ' Pertunda,' de qua Ar-
re voluerimus. Coustat enim ' prandi- nobius lib. iv. ' Pertunda Dea, quae in
um ' penes antiquiores, in usu quidem cubiculis praesto est virginalem scro-
apud omnes non fuisse. Quocirca bem effodientibus maritis.'
100 С. VALERII CATULLI

CARMEN XXXIII.

IN VIBENNIOS.
O FURUM optime balneariorum,
Vibenni pater, et cinaede fili :
Nam dextra pater inquinatiore,
Culo filius est voraciore :
Cur non exilium malasque in oras 5
Itis ? quandoquidem patris rapinas
Notae sunt populo, et nates pilosas,
Fili, non potes asse venditare.

O tu Vibenni pater maxime furum balueariorum, et tu Vibenni fili impudice :

pater enim тоnча habet inquinatiores ; * * * cur non abitis in exilium in aliquas
regimet infelices? Siquidem patris furta manifesta sunt toti plebi. * * *

3 Ex L. Carrionis Antiq. Lect. Comment. i. 16. patet, h. 1. ¡ta legi in codd.

Nam dextra pater est voraciore, Culo filius inquinatiore ; et sic corrigendum pu-
tavit Hand. Pro inquinatiore Guy. conj. uncinatiore.

NC-ТЖ
1 О furum optime] Vibeunios pa- 6 Quandoquidem] Posteaquam,quo-
trem et filium exagitat, alteri furta, niam; rationem enim assignat, cur
alteri nefanda stupra objicieus, pa- discedere debeant.
trem dicit caliidissimum furandi ma- 7 Nates pilosas] Hispidas nates, et
gistrom, furacissimumque furum om minime appetibiles.
nium, qui circa baluea versantes, la- 8 Fili] Casus est vocativi.
vantium se vestes surripere solerent. Non potes venditare] Frequenter,
Quod sane Catullus lepide expressit ut prius vendere.
vocabulo illo, optime, usus, quasi in Asse venditare] Ne minima quidem
vitiis bonitas esse possit. mercede conduci jam ad libidinem
5 Malasque in oras] Sicut dicimus, potes ; assem enim hoc loco pro mi
' in malam horam abi,' quamvis et in nutalo nummo accipere debemus, sic
oras legi tur absque aspiratione, in in ut et apud Horat. ' Quem si com-
felices regiones. miuuas, vilem redigatur ad assem.'
 CARMEN XXXIV. 107

CARMEN XXXIV.

AD DIANAM.
DiaNjE sumus in fide
Puellae, et pueri integri :
Nos puelXœ et pueri incorrupti sumus in tutela Diana : nos ergo pueri et puella

In Bip. et aliis Iuscriptio est, Secutare Carmen ad Dianam ; et sic in Seal.

cod. improbante Bentl. qui malit, Hymnus ad Dianam : Avant. legebat Hym
nus Diana.—1 In edd. vett. sumus in œde: Avant. conj. simul infide.—3 Hic

NOTjE
Ad Dianam [Sœculare Carmen ad Ludos Saeculares exhibentis, 'saepe
Dianam] Saeculum spatium anuorum faciat.' Primus hos Ludos Valer.
centum vocarunt Antiqui, dictum a Publicola fecit post exactos Reges
sene, quod longissimum spatium se- anuo ab urbe condita 243. Secun-
nescendorum hominum illud puta- di facti sunt ex libris Sibyllinis anuo
runt, ut Romanorum doctissimus nudecimo primi belli Punici, Clan-
Varro lib. v. de L. L. memoriae pro- dio Pulchro, et L. Junio Bruto Coss.
didit. Hinc appellatum coustat Car anu. Urbis 501. Quintos Augustus
men secutare, quod Ludis Secularibus celebravit Furnio et Syllano Coss.
in laudem Apelliois et Dianae pro De his noster Catullus hic agit, de
salute totius imperii Romani cantari quibus etiam tres hymnos lusit Ho-
solebat. Dicti sunt autem Ludi Sa ratius. Sextos Claudine Caesar antici
culares, quod uno saeculo, hoc est, pates nec expectato legitimo cen
centum anuorum spatio semel tantum tum aunorum spatio fecit ; quod et
a prima origine et proscripto Sibylli- alios saepe fecisse comperimus.
nonrni versuum fierent. Aliquando Hnjus porro Carminis versus est
celebrabantur ad Tiberim, saepius in Glyconius coustaus spondaeo et duo-
Capitolio, et in his inter alia observa- bus dactylis, sed loco spondaei modo
tum est, ut pueri puelkeque ingenui iambum, modo trochaeum, quarto
patrimi ac matrimi tribus continuatis vero quoque versu loco ultimi dac-
diebus ac noctibus Carmina et Раe- tyli spondaeum, seu trochaeum re-
anas accinerent, quibus populi Rom. cipit.
imperium Dis immortalibus commen- 1 Dianœ sumus in fide] In tutela
darent. Sacrificabant Apollini bovem Dianae, quae eadem est cum Luna
album ; Dianae vero capras albas. Ad nascentium ortus moderante, pueri
hos cum Praeco populum Ludos invita- sunt et puellae ; unde et Catullo con-
ret, ad eos uti ad ludos venirent dice- cinit Horat. iv. Od. 6. • Virginum
bat, quos nemo ipsorum antea vidis- primae, puerique Claris Patribus orti,
set, nemo esset postmodum visurus. Deliae tutela Deae.'
Unde illa Vitellii assentatio Claudio
108 С VALERII CATULLI
Dianam pueri integri,
Puellaeque canamus.
O Latonia, maximi 5
Magna progenies Jovis !
Quam mater prope Deliam
Deposivit olivam ;
Montium domina ut fores,
Sylvarumque virentium, 10
Saltuumque reconditorum,
Amniumque sonantum.
Tu Lucina dolentibus
Juno dicta puerperis :
Tu potens Trivia, et notho es 15
Dicta lamine Luna.

incorrupta celebremus Dianam. О Latonia, clara soboles prarpotentis Jovis, tu,

quam pareus enixa est ad oleam Deliacam, ut esses prœses montium, et sylvarum
frondentium, et saltuum abditorum, et fluminum resonantium ! Tu Juno Lucina
appellata es puerperis laborantibus ; tu magna Hecate, et Luna appellata es lucent

versus debetur Avantio, et receptus est in Aid. 1. deest in codd. et edd. vett.
—8 Prisca lectio erat Deposuit ; Petrus Victorius primus docuit legendum

3 Dianam pueri integri, Puellœque ca habuit Apollinis et Latonae templum,

namus] Ter novem pueri piaetextati,
totidemque virgines, patrimi ac ma-
trimi, G,aeca Latinaque voce carmina
Dianae atque Apollini concinebant lu
dis saecularibus, ut jam supra vidimus.
Horat. I. Od. 21. ' Dianam tenerae
dicite Virgines, Intousum pueri di-
cite Cynthium, Latonamque supremo
Dilectam penitus Jovi.'
5 О Latonia, maximi] Diana dicitur
Latonia a matre Latona, quae, ut tra-
dunt fabulae, ex Jove peperit Dia
nam et Apollinem.
7 Prope Deliam] De Latonae partu
varii Scriptores varia prodidere :
communior sententia est, Apollinem
Dianamque uno partu ab ea editos
in Delo iusula maris /Egaei inter Cy-
cladas eminenti, quae celeberrimum
quamque alio nomine veteres dixe-
runt Ortygiam.
8 Deposivit] ' Antiqui,' Priscianm
ait, ' posivi pro posui protulisse in-
veniuntur.' Plaut. 'Nunc apud se
questrum vidulum posivimus.' Apul.
' Et cibatum eam apposiverunt.'
15 Tu poteus Trivia] Diana multi-
plici nomine dicta, multipllci quoque
potestate praedita fingebatur, sed in
ter ilia omnia nomina et munia, 'Tri
via,' eademque ' triformis Hecate,'
quod esse diceretur ' Luna Polo,
Diana Solo, Proserpina Averno.' ' Lu
cina' dicta est, quodadsit parturien-
tibus, et partum in lucem producat.
Unde apud Terent. ' Lucina, fer
opem ;' et apud Virgil. ' Casta fave
Lucina, tuus jam regnat Apollo.'
 CARMEN XXXV. 109
Tu cursu, Dea, menstruo
Metiens iter annunm,
Rustica agricoles bonis
Tecta frugibus exples. 20
Sis quocumque placet tibi
Sancta nomine, Romulique
Antiquam, ut solita es, bona
Sospites ope gentem.
aliena luce. Tu etiam, o Diva, percurreus viam annuam curriculo meustruo, imples
rusticanas domos agricolarum utilibusfructibus. Quolibet appeUatione vocari velis,
augusta sis ; et serves incolumem, ut cousuevisti, faventi prœsidio Romuli et Anci
populum.

h. h Deposivit: Avant. legebat Deportamt.—22 Lect. nostram servant plurimi

codd. unusStat. habet, Antiqui ; codd. Marcil. Antiquum ; unus Seal. Antique,
unde finxerat Ancique, ob simiiitudinem litt. t etc in membranis, et haec lect.
plu rimas edd. invasit.
NOTjE
Unde et Horat. ' Quae laborantes sic ea Solis, non suo, fulgore luceat :
utero puellas Ter vocata audis,' &c. auctor Festus.
Juno dicitur a ' juvando,' quod puer- 22 Romulique Antiquam [Ancique]
perasjuvare crederetur. Romulus et Ancus Romae Reges fu-
Notho es Dicta lumine] Cum Lu- erunt. Aiter ordine primus, alter
na aliena luce luceat, antiqui mulos quartus : unde eorum Geus dicitur
ejus vehiculo dabant; quod ut mulus Populus Romanus.
non suo genere, sed equis, creatur,

CARMEN XXXV.
CjECILIUM INVITAT.
Po et ж tenero, meo sodali,
Velim Cœcilio, papyre, dicas,
0 Huirla mea, nunties velim Cœcilio Poeta suavi amico meo, ut desereus Novi
NOTjE
1 Poéta tenero] Caecilium Poëtam mo Veronam, ipsi quaedam amici cu-
amicum Catullus accersit Novo Co- juspiam utrique communis cousilia
110 С. VALERII CATULLI
Veronam veniat, Novi relinquens
Comi mœnia, Lariumque littus :
Nam quasdam volo cogitationes 5
Amici accipiat sai, meique.
Quare, si sapiet, viam vorabit,
Quamvis candida millies puella
Euntem revocet, manusque eollo
Ambas injiciens, roget morari : 10
Quae nunc, si mihi vera nuntiantur,
Illum deperit impotente amore.
Nam, quo tempore legit inchoatam
Dindymi dominam, ex eo misellas
Ignes interiorem edunt medullam. 15
Ignosco tibi Sappbica, puella,

Comi muros, et barium Lacum, Veronam adveniat : etenim cupio at excipiat quœ-
dam cousilia familiaris sui simul et mei. Itaque si prudeus erit, iter avide accelera-
bit, etsi pulchra puella millies retardet proficiscentem, et utramque manum cervici
ejus implicaus precetur ipsum remanere : qua quidem si certa mihi referuntur,
jam ipsum amat iusano ardore ; ex quo enim legit inceptam Dindymi prœsidem,
exinde flumma cousumit intima viscera infelicis puellœ. Sed parco tibi, o puella,

13 In Вrix, et Vicent. legit entheatam Dindymi dominam : Mar. scribit inco-

communicaturus. Variis antem tem- Latinis dicitur. Larium Iacum inte

poribus varii fuere Caecilii, quos in
ter dno celebres a Quintil. memo-
rantur, alter Rhetor, alter Comicus,
Statius dictus, cui primas in Comce-
dia nounulli tribuunt; sed i 11i superi
ores tempore fuerunt hoc Caecilio,
qui Poëta Veroneusis fuit, et Catulli
amicus.
3 Novi Comi mania] Novum Co-
mum civitas est Galliae Cisalpinae
junta Lari um Lac um, a Gallis, Duce
Breuno, condita, nt vult Justinus.
De qua Strabo lib. v.
4 Lariumque litlus] Lacus Larius,
Aipibus vicinus, Italis Lago di Como,
ad Comum oppidum, totius Italiae am-
plissimus, dictus est a fulicarum mul-
titudine ; A<£pos enim Graeci.', fulica
gro libello descripsit elegantissime
Paul. Jovius. Littus porro hic sumi-
tur pro ripa ; nam Littus maris tan-
tum esse putatur a multis, quanquam
Virgilius de fluminibus etiam Littus
dixit. 1. vn. jEneid. ' Quique Numici
Littus arant.' Idemque Жп. vHi.
' viridique in littore couspicitur sus.'
14 Dindymi dominam] Caecilius ille
inchoaverat poëma deCybele Deorum
matre, cujus sacra in Dindymo Phry
gian monte celehrabantur.
16 Sapphica, puella, Musa doctior]
Aiii alio modo bunc locum interpre
tante ; haec recta videtur inter'pre-
tatio, ut dicatur Caecilii amica multo
doctior Sappho illa poëtria celebri,
quod illa Phaonem ignarum adoles-
 CARMEN XXXVI. Ill
Musa doctior : est enim venuste
Magna Caecilio inchoata Mater.
eruditior Musa Sapphica, nam eleganter incepta est a Cœcilia magna Deorum pa
reus.

hatam.—18 Avantius legebat, Magna a Cœcilio.

NOTjE
centem, qui nihil venuste posset scri- ceptum opus ejus de Cybele elegan-
bere, adamavit; hавc vero non ante ter scriptum legit.
Caecilium deperire cceperit, quam in-

CARMEN XXXVI.

IN ANNALES VOLUS1I.

Annales Volusî, cacata charta,

Votum solvite pro mea puella :
Nani sanctae Veneri, Cupidinique
Vovit, si sibi restitutus essem,
Desissemque truces vibrare iambos, 5
Electissima pessimi poëtae
Scripta tardipedi Deo daturam
О Annales Volusii, papyrus oleto fœdata, nunc reddite votum pro amica mea ;
ipsa enim rovit Augusta Veneri et Cupidini se tradituram esse tardigrado Deo ver
sus exquisitísimos impurissimi Poétœ infaustis lignis concremandos, si modo sibi

3 Livin. conj. sanete.—5 In edd. vett. Dedissemque; Avant. conj. Desissem-

NOTjE
1 Annales Volusî] Volusius ille in- lusii crematuram.
sulsus Poëta Patavio oriundus An- 7 Tardipedi Deo] Vulcanus Jovis
nales versibus scripserat; cui quod et Junonis filius 'tardipes' dicitur,
Catullus erat iniquior, Lesbia ejus quia e Cœlo a parentibus ob defor-
amira, ut ipsum sibi iratum reconci- mitatem dejectus est in Lemnum in-
liaret, voverat joco se Anuales Vo- sulam, ubi ab Eurymone Oceani filia
112 С. VaLERII oatulli
Infelicibus ustalanda lignis :
Et haec pessima se paella vidit
Jocose et Iepide vovere Divis. 10
Nunc, o cœruleo creata ponto,
Quae sanctum Idaliuin, Syrosque apertos,
Quaeque Ancona, Cnidumque arundinosam
Colis, quaeque Amathunta, quaeque Golgos,
Quaeque Durrachium Adrias tabernam : 15
Acceptum face, redditumque votum,

reconciliatus eisem, et cessavissem in ipsum jaculan tambos asperos. Atque hue

pessima puella novit se per ludum festive facere votum illud Die. Jam vero, о Des
progenita e mari cœruleo, qnœ habitas Idalium venerandum, et Urios patentes, et
Anconam, et Cnidum arundinibus abundantem, et Amathunta, et Golgos, et Durra
chium maris Adriatici hospitium, tu fac admissum et solutum tibi hoc votum, si non

que.—9 Et hoc in Venet. Gryph. et Mur.—10 Jocose, lepide omnea Stat. et

Seal. codd. Joco se Voss. quem sequuntur Gott. Bip. et aliae : Joco sed lepido
eonj. Heius. Lect. nostram servant edd. vett. et Gryph. et Mur.—12 In
edd. vett. Uriosque, quod reeepit Bip. Avantii conjecturam Eriosque dedit
Aid. Stat. conj. Uxiosque; Turnebus Mariosque ; Corrad. Erycosque; Heius.
Uriosque portus. Lect. nostram ex vestigiis antiquorum codd. eruit Vossius.
—14 Colchos in omnibus codd. quod in Golgos primus mntavit Hermolaus
Barbarus, aliter Petrus Bembus.—15 Aiii Durrhachium vel Durrachium.—
NOTjE
et Thetide enutritus est : quo ex apud quos 'АфроЫтnàvаЬю* colebatur.
casu sibi crus infregisse dicitur, unde Sunt qui legant iErios, ac populos
claudus factus est. Cypri fuisse dicant.
8 Infelicibus ustulanda lignis] Vete- 13 Anconam] Urbs est Italia! in Pi-
ribus arbores erant aliae felices, aliae ceno sita, 'Ancon,' seu 'Ancona' dicta.
infelices: prodigia autem et pог- Cnidumque] Urbs iusignis Cnidus
tenta sic ill! plerumque curabant, in extremo cornu peniusulae Cariae
ut ea lignis infelicibus exurerent. adhsereus, Praxitelis Venere iuprimis
Macrob. ' Arbores,' inquit, ' quae. in- nobilis. Horat. i. Od. 30. ' О Venus,
ferum Deorum avertentiumque in Regina Cnidi Paphique.'
tutela sunt, eas infelices nominant : 14 Amathunta, qua?que Golgos] Hа;
quibus portenta, prodigiaque comburi sunt urbes Cypri iusulae, quae tota
jubere oportet.' Veneri sacra.
12 Sanctum Idalium] Cypri nemas 15 Durrachium Adria tabernam]
et oppidum, in quo Venus colebatur, Urbs est in ea parte Macedonia;, quœ
unde Idalia dicta est. mari Adriatico incumbit.
Syrosque [Uriosque] apertos] Uria, 16 Acceptumface] Metaphora ducta
nunc vulgo Orea, urbs in ora Apuliae, ab argentariis qui acceptam reddi-
seu Iapygiae, in piano et edito loco tamve pecuniam facere dicuntur,
sita, post flexum Gurgani montis : cum in tabulas suas referunt eam sibi
hujus iucolas Catullus Urios appellat, solutanr fuisse.
 CARMEN XXXVII. 113
Si non illepidum, ncque invenustum est.
At vos interea venite in ignem,
Pleni ruris et inficetiarum,
Annales Volusî, cacata Charta. 20
est indecorum et injucundum : vos igitur Annales Volusii, papyrus oleto fœdata, re-
ferti rusticitate et ineptiis, accedite inflammas.

19 Pleni turis in edd. vett. et cod. Seal. Palladius dedit ruris ex antiq. codd.
et sic conj. Statius.
NOTjE
19 Pleni runs] Hic Poëta rus pro darentur emtori. Unde Horat. ' De-
rusticitate posuit, ut supra dixit, ferar in vicum vendentem thus et
' Idem infîceto est inficetior rure.' odores.' Martial. ' Et thuris pipe-
Alii legunt, thuris sen turis, quod vili- risque sis cucullus.'
oribus chartis thus et odores involuti

CARMEN XXXVII.
AD CONTUBERNALES.
Salax taberna, vosque contubernales,
A pileatis nona fratribus pila,
Solis putatis esse mentulas vobis ?
Solis licere quicquid ést puellarum
Confutuere, et putare ceteros hircos? 5
O taberna libidinosa, et vos, p sodales, nona columna 'post fratres pileatos. * *

5 Hune versum non a Catullo couscriptum, sed vel ab antiquiore interpo

lator, vel a lectore aliquo libidinoso adjectum esse, arbitrabatur Handius.—
НОТЖ
1 Taberna] Tabernae Romae per fuerunt, quibus pileatis militare mos
pilas designabantur, nam cuique ta fuit. Horum templum fuit in foro
bernae sua pila opponebatur; hinc ad lacum Juturnae, a Castore tantum
per pilas tabernae numerabantur, ut nominari solitum ; etsi tum ipsi, tum
hoc loco Catullus, qui hic signifîcat Polluci sacrum erat.
nonam tabernam a Castoris templo. 3 Solis putatis esse mentulas vobis]
2 A pileatis nona fratribus pila] Pi- Vos tantum mentulati esse creditis ?
leati fratres erant Castor et Pollux, 4 Quicquid est puellarum] Id est,
qui Romae habitu Laconico dedicati omnes puellas.
fuerant, pileis tecti. Lacones enim 5 Confutuere] Simul cum Ulis rem
Delph. et Var. Clos. Catul. H
114 С. VALERII CATULLI
An, continenter quod sedetis insulsi
Centum, aut ducenti, non putatis ausurum
Me una ducentos irramare sessores ?
Atqui putate : namque totius vobis
Frontem tabernae scipionibus scribam. 10
Pue1la nam mea, quae meo sinu fugit,
Amata tantum, quantum amabitur nulla,
Pro qua mihi sunt magna bella pugnata,
Consedit istic. Hanc boni beatique
Omnes amatis : et quidem, quod indignum est, 15
s * * JVam stantibus semiustis exarabo faciem totius taberna vestrœ. Nam amica
mea, qua a me discessit tantum dilecta, quantum nulla unquam diligetur ; pro qua a
me gravia sunt certamina decertata, ibi commoratur. Vos omnes belli et fortunati

9 Idem Hand. pro namque contendit legendum jamque. Mox pro scipionibus
substituir. iuscriptionibus, et locum ita interpr. ' Putate me ausurum, una
ducentos sessores et simul vos omnes irrumare. Jamque ego in vestrain
contumeliam totius tabernae frontem epigrammatis et titulis iuscribam.' In
codd. et edd. vett. scipionibus ; Guar. P. metrum non curans, emend. siphoni-
bus iuscribam; Voss. sopionibus, vel soprionibus: aliis placet titionibus, vel
scriptionibus.—11 Omnes Stat. codd. et Dresd. exhibent, Pueila nam me, qua,
quod recepit Guarinus; Aid. ex cooj. Avantii Pueila namque, qua ; Vicent.
Вrix. Kheg. et Venett. Pueila nam modo, qua, quod placuit Mureto et Voss.
In uno Stat. quœ meo e sinu ; in omnibus aliis ejusdem, ut et in Vicent. Brix.
Venett. Aid. et Mur. qua meo sinu ; in Kheg. quœe meo sinu. Lect. nostra est
ex ingenio Statii, a Seal. Graev. Bip. aliis recepta; metro tamen laborat, et
ab Hand. damnata est, qui codd. lect. manifeste corruptam ita emendan-
dam putavit, Pueila amata, quœ meo sinu fugit, Amata, Ifc.—I3 Pro qua sunt
mihi ш Dresd. Venett. Brix. Rheg. et Vicent. mihi sunt est emend. Avantii
primum recepta in Aid. I. Seal. e cod. affert patrata, (probante Heius.) quod
NOT\E
habere. Notandum est in prima sede ret, multitndine et numero, non viri
hujus carminis dactylum esse. bus, freti estis.
Et putare ceteros hircos] Id est, 8 Sessores] Qui semper in tabernis
tanquam Aireos puellis invisos esse, sient opiiices et tabernarii sedetis.
hoc est, habere hircinum et fœtidum 9 Atqui putate] Sed putate, scili
odorem, qui in alis maxime innasci cet, et nobis mentulas esse, et me au
solet, et < hircus ' ab animalis fcetore surum vos irrumare.
appellatur. De quo alibi dicit : ' Val 10 Scipionibus scribam] Solebant
le sub alarum trux habitare caper.' veteres, eorum, quibus obtrectare
6 An, continenter quod sedetis] Con •-•client, œ ilium fores dicteriis pi obro-
tinenter, adverbium, sine intervalio sis pingere, et quidem carbone aut
significar.. semiusto stipite Uteris ductis, quod
Iusulsï] Illepidi et invenusti, sine Plaut. dixit, ' implere fores Elogi-
sale. orum carbonibus.'
7 Centum, aut ducenti] Quasi dice- /
 CARMEN XXXVIII. 115
Omnes pusilli, et semitarii mœchi ;
Tu praeter omnes une de capillatis
Cuniculosae Celtiberias fili,
Egnati, opaca quem bonum facit barba,
Et dens Hibera defricatus urina. 20
amatis illam ; et quod minus ferendum est, viles omnes et vulgares scortatores : sed
tu prœ ceteris, ofili Egnati, une de comatis Celtiberiœ cuniculis pleine, quem pro-
bum efficit deusa barba, et dentes Hispania lotio detersi.

corrigi vult parata ; leei. plur. codd. pugnata propugnavit Stat.—17 Quatuor
hi ultimi versus, quos recentiores edd. huic Carm. adjunxerunt, in Dresd.
novum Carmen efficiunt. Pallad. et Guar. P. auctore Avantio, post v. 9.
Carm. xxxix. posuerunt. In Vicent. Brix. Rheg. et Venett. cum sequent!
Carmine conjunguntur. Vers. 17. 18. aSert Priscian. lib. v. p. 673. 10. et ite
raт vi. p. 741. 24. ed. Putsch. in altero loco pro Cuniculosœ legituT Celtibe-
rosa ; unde Voss. conj. Celtis perosa : sed lect. nostram tuentur omnes codd.
et ex nummo, ubi sedeus cum oleae ramo mulier et astaus cuniculus, peculiare
Hispaniae symbolum, exhibetur, defendit Spauhem. ' Tantum abest, ut bos
quatuor versus cum Carm. xxxvn. conjungendos defenderim, ut ex alio
Carmine desumtos, e Capri Gramm. libris, quos Priscian. ante oculos habuit,
in codd. Catulli receptos, et juxta Carm. xxXIx. similis argumenti positos
existimem.' Hand.
NC-ТЖ
18 Cuniculosa Celtiberiœ] Pars est lib. in.
Celtiberia Hispaniœ Citerions, in qua 20 Et deus Ibera defricatus urina]
Bilbilis et Numantia, quamque Celti- Refert Strabo, Hispanos adeo viles
beri populi, ex Celtis et Iberis misto ac sordidos fuisse, ut ex lotio diu in
nomine dicti, incoluerunt. Unde Lu- ter cloacas collecte lavacra sibi con-
can. ' Gallorum Celtae miscentes no- ficerent, et ex eo sibi suisque uxori-
men Iberis.' Porro Celtiberia cuni bus intritis purgamentis dentes abs-
culis et cavernis abundat. Strabo, tergerent.

CARMEN XXXVIII.
AD CORNIF1CIUM.
Male est, Cornifici, tuo Catullo :
Cornifici, agre est Catullo tuo, œgre est certe, et operose, qui etiam magis et
NOTjE
1 Cornifici] Hic Cornificius forte bello Siculo : huic soror fuit nomine
fuit eruditissimus ille Poëta, cujus Cornitîcia, cujus carmen magno in.
egregia opera usus est Augustus in pretio habitum fuit.
116 С, VALERII CATULLI
Male est, mehercule, et laboriose,
Et magis magis in dies et horas :
Quem tu, quod minimum facillimumque est
Qua solatus es allocutione ? " 5
Irascor tibi. Sic meos amores 1
Paulum quid lubet allocuüonís,
Mœstius lacrymis Simonideis.
magis in dies succeuseo tibi ; itane delicias meas puenim accepisti? Quem tu quo
sublevasti aUoquio ? Quod tamen levissimum est et tibi expeditissimum ; purum quid-
piam alloquii adhibuisti, tristius lacrymosis versibus Simonideis.

2 In Mur. Hercule me; in vett. libb. mercule, ut conj. Stat. et edidit Corrad.
—3 Lect. noatram servant cod. unus Mur. aliique vetusti. Vide infra Carm.
lXIv. 275. Magisque et magis in Gryph. Seal. 1. Voss. et Vulp. Statim post
hune versum sextum posuit Seal.—4 Quam tentabat Corrad. improbante
Doer.—6 Die meos amores vult Heius. improbante Doer. Stat. interpungit,
Sic meos amores Paulum : quid, Ifc.—7 Paulum quid, vel, quod, in quibusdam
vett. Paulum quidlibet in Gryph. Mar. et aliis ; Paulum quod junet Voss. ap-
probante Heius. ' Versum desidero qui post hune sequeretur ; nisi si cui
videtur Mœstius in Misisses mutandum.' Stat.
NOTJE
8 Mœstius lacrymis Simonideis} Si- prosecutus est ; ad quas alludit Ho-
monides ex Cea iusula oriundus, rat. п. Od. 1. ' Ceae retractes munera
Lyricus Poeta iusignis, ac Bacchili- naeniœ.' Testaturque Fabius eum in
dœ Lyrici patruus condendorum car- tristium rerum t,actatione excellu-
minum auctor egregius, funebres lau- isse.
dationes singulari commiseratione

CARMEN XXXIX.
IN EGNATIUM.
Egnatius, quod candidos habet dentes,
Renidet üsquequaque : seu ad rei ventum est
Egnatius arridet in omni loco et tempore, quia habet nitidos dentes : sive acces-

1 In nonnullis edd. vett. quœ candidos.—2 Pro seu ad vitandum diphthongi

NOTiE
1 Egnatius] Ineptiam Egnatii His- spurcissime parabat, ostentaret, sem-
pani exagitat, qui ut candorem den- per nulla etiam occasione ridebat.
tium, quem sibicrebrisurinaelavacrh 2 Seu ad rei ventum est Subsellium]
 CARMEN XXXIX. 117
Subsellium, cum orator excitat fletum,
Renidet ille : seu pii ad rogum fili
Lugetur, orba cum flet unicum mater, 5
Renidet ille : quicquid est, ubicumque est,
Quodcumque agit ; renidet. Hunc habet morbum,
Neque elegantem, ut arbitror, neque urbanum.
Quare monendus es mihi, bone Egnati :
Si urbanus esses, aut Sabinus, aut Tiburs, 10
Aut pastus Umber, aut obesus Etruscus,
sum est ad subsellium rei, ubi orator lacrymas commovet ; tamen ipse arridet : sive
ploratur ad funus boni nati, quandu mater orba unicum filium plorat ; ipse tamen
arridet, quidlibet accidit, quocumque in loco est, quicquid facit, semper arridet.
Hoc habet vitium, neque, ut opinor, facetum nec venustum. Itaque illud monendus
es а me, о bone Egnati, si Romanus, aut Sabinus esses, aut Tiburtinus, aut obesus

elisionem in hoc et quarto versu Voss, legit si.—9 Quare monendus est mihi.
Bone Egnati Muretus ; Seal. et Voss. legunt es, sed interpungunt post mihi.
—11 In plerisque vett. parcus Umber ; nude Seal. fecit poreus, quem sequitur
Bip. ' Ea emendatio nostra confirmatur Lexico P. Danielis, cui parile ego
vidi in Monasterio Vindocineusi.' Seal. ' Parum recte Seal. noluit en<m
Catullus TJmbros ridere, sed potius laudare succulenta Umbrorum corpora.'
Doer. Mel. pro Parthus, quod invenerat in cod. legit fartus: quidam pinguis.
ЫОТЖ.
Cum in judicium venit, ut advocati Tiburto, Catillo, et Corace Graecis,
munere fungatur. SubsellU enim Amphiarai liberis communiter con-
erant, in quibus ii judices qui Magi- dita, et a Tiburti solius nomine Ti-
stratum Curulem non gerebant, con- bur, seu 'Tiburs appellata. Tiburs
sidebant, et causas cognoscebant : etiam idem est ac Tiburtinus, et Ti
quinetiam ii, qui causas agerent, in burtius.
subselliis erant, cum reis atque testi- 11 Aut pastus [porras] Umber] Um
bus. Aiiquando etiam subsellia pro bria Italiae regio dicta атгЬ той iußpov,
ipsis judicibus accipiuntur. Martial. hoc est, ab imbre, quod Umbri, omni
lib. i. ' Sextiliane bibis quantum sub um Italiae populorum antiquissimi,
sellia quinque.' inundationi terrarum imbribusque su-
10 Si urbanus esses, aut Sabinus, aut perfuisse credantur : vel Umbria dic
Tiburs] Hie urbanus idem est ac Ro ta est ab umbra, quod ea regio prop
manus, quemadmodum ' Urbs' Kат' ter Apeunini montis vicinitatem um
Hoxbу dicitur Roma. Sabini autem brosa sit, cujus incolae dicti sunt
populi fuerunt in quarta Italiae regi- Umbri vel Umbrici. Porcus autem,
one non longe ab urbe Roma. Hi Varrone teste, pinguis et obesus ve-
graves habiti fuerunt et austeri. Ho- teribus dicebatur. Alii vero legunt,
rat. п. Epist. 1. ' Vel Gabiis, vel cum parcus, sed male ; nam luxus Umbro
rigidis aequata Sabinis.' Tiburs Ci- rum a multis incessitur scriptoribus
vitas in Sabinis, crebris fontibus idoneis.
irrigua, olim Polystephanos dicta, a Aut obesus Etruscus] Etruria sive
118 С. VALERII CATULLI
Aut Lanuvinus ater atque dentatus,
Aut Transpadanus, ut meos quoque attingam,
Aut quilibet, qui puriter lavit dentes ;
Tamen renidere usquequaque te nollem : 15
Nam risu inepto res ineptior nulla est.
Nunc Celtiber es : Celtiberia in terra
Quod quisque minxit, hoc solet sibi mane
Dentem, atque russam defricare gingivam ;

Umber, aut pinguis Tuscus, vel Lanuvinus niger et dentosus, vel Trauspadanus, ut
etiam meos attingam : si denique quivis esses, qui pure dentes suos abluit ; non
tamen concederem te omni loco et tempore arridere : neque enim quicquam absurdius
est risu intempestivo. Jam vero cum sis Celtiber, natus in Celtiberia regime, ubi
unusquisque mane solitus est abstergere sibi dentes et rubentes gingivas eo lotio,

—12 In quibusdam edd. vett. Lavinius acer, pro quo. legi jubet Avant. Lanu-
vinusacer.—П In Stat. codd. Nunc Celtiber Celtiberia in terra; in cod. Seal.
Venett. Brix. et Vicent. Nunc Celtiber ex Celtiberia in terra; unde Seal. legit,
N. Celtiber in Celtiberia terra ; in Aid. Gryph. Mur. Stat. praeeunte Avant.
N. Celtiberus Celtiberia in terra ; Faërn. legendum putavit, 2V. Celtiberque,
Celtiberaque in terra, improbante Stat. Cant. tentat, N. Celtiber, et Celtiberia
in terra, et expl. ' Nunc cum sis Celtiber :' Heius. vult, Nunc Celtiber e Celti
beria terra: Doer. Nunc Celtiber, at Celtiberia in t. Emendatio Corrad. in
Gott. et Bip. recepta, quamque nos etiam exhibuimus, vere gennina videtur.
In membranis vett. ex et es vix distingui possunt.—19 Omnes Stat. codd.
babent rusam; edd. vett. rufam, vel russam. Apul. Apol. i. legit, piomeare
gingivam, probante Marcil.
NOTЖ
Tuscia Italiae item regio est, a Latio Ora cruor.'
Tiberi, a Liguribus Macro fluvio di 17 Celtiber] Aiii legunt, Celtiberus,
visa. Hujus incolae Etrusci, Tusci, veriti ne una syllaba deficiat versus.
ac etiam Tyrrheni appellantur. Celtiberi porro populi sunt Hispaniae
12 Lanuvinus ater] Lanuvii civis. ad Iberum flumen siti, quorum regio
quod oppidum est Latii ad viam Ap- dicta est Celtiberia, a Celtis et Ibe
piam a Diomede conditum. ns simul mixtis et habitantibus. Vide
I3 Trauspadanus] Trauspadana re Strab. lib. in. Plin. lib. ni. cap. 4. et
gio ea pars est Italiap, quae inter A- lib. iv. cap. 17. Celtiberia in terra
penuinum et Alpes sita est ad Padum dixit Catullus, quomodo ' Galliam
Лишeл , in qua Verona Poëtae nostri terram,' et ' Africam terram ' dixit
patria. Caesar Comment. de Bell. Gall. et ut
14 Puriter lavit] Veteres ' puriter,' dixit Gellius lib. n. cap. 22. ' Ven-
' proterviter,' ' ignaviter, 'superbi- tum qui ex Gallia terra flaret, Circi-
ter,' ' temeriter,' &c. dicebant, ait um appellari.'
Priscian. Lavit etiam pro lavat : si- 19 Russam defricaregingivam] Spur-
cut et lavo, lavas, et lavo, lavis, ve cissimam Hispanorum iusectatur fœ-
teres efferebant. Horat. iv. Od. 6. ditatem, de qua etiam Apuleius A-
' Phœbe qui Xantho lavis amne cri polog.
nes.' Virgil. ' Lavit improba teter
 CARMEN XL. 119
Ut quo iste vester expolitior dens est, 20
Hoc te amplius bibisse prœdicet lotî.
quod minxit, facis indecore renidendo ; ut quanta nitidiores sunt isti dentes vestri,
tanto magia indicent vos ebibisse plus urinœ.
NOT«
21 Loi?] Synœresis est, pro, lotii, etiam Diodorus Sicul. lib. v. et Stra-
quod est non urina solum hominis, bo Geograph. lib. ш. qui Hispanos
sed aliorum quoque animalium. Fœ- urina et lotio in cisternis inveteratis
dum antem hunc Hispanorum morem non tantum dentes, sed et totum cor-
praeter nostrum Catullum notarunt pus lavare cousuevisse scripserunt.

CARMEN XL.
AD RAVIDUM.
QujENAm te mala mens, miselle Ravide,
Agit praecipitem in meos iambos?
Quis Deus tibi non bene advocatus
Vecordem parat excitare rixam ?
Anne ut pervenias in ora volgi ? 5
Quid vis ? qualubet esse notus optas ?
Eris : quandoquidem meos amores

Quœnam te dira meus, o infelix Raride, précipitat in meos tambos ? quis Deus
male invocatus a te vult iusanam movere contentionem ? An hoc facis ut in sermo-
nem hominum venias? quid cupia? An vis notus esse quacumque possia ratione?

1 Faërn. pro Ravide legendum putavit Raude ; sed nihil necesse; postrema
ijill. a principe subsequentis versus absumitur : Avant. legit rapide, litera
prima minore.—5 In omnibus Stat. codd. perveniamus.—6 Quia vis in uno
Stat. cod. unde ffle, Quovis qualubet esse notus optas: Voss. Cuivis qualu
bet, $c.
NOT/E
1 Quœnam te, Ravide] JEgre fereus 3 Non bene advocatus] Hoc est, non
Poëta noster Ravidum quendam ob- legitimo ritu placatus. ADisenim
scurum ac vilem hominem factum iratis mala cousilia veteres immitti
esse sibi rivalem, minatur se morda putabant. Cicer. pro Mil. ' Di ¡m
ces ¡ambos in ipsum vibraturum, ut mortales mentem dederunt ¡111 perdito
sic tandem notus/et ad infamiam tra- ac furioso, ut illi faceret iusidias;
ductts, evadat in fabulam vulgi. aliter perire pettis ilia non poterat.'
120 С. VALERII CATULLI
Cum longa voluisti amare poena.
Eris ; quoniam ausus es amare meaт puellam cum sempiterno tuo supplicia.
NOTiE
8 Cum longa voluisti amare poma] infamia Ravidi ridebitur, quamdiu
Quia nempe tamdiu ab hominibus Catulli Carmina legentur.

CARMEN XLI.
IN AMICAM FORMIANI.
An sana illa puella defututa
Tota ? millia me decem poposcit ;
Ista turpicnlo puella naso,
Decoctoris amica Formiani.
Propinqui, quibus est puella curae, 5
Amicos medicosque convocate :
Acme illa puella * * * ame postulavit decem millia integra nummorum ! pu
ella, inquam, ista naso turpi, quae est amica illius Маnшггав Formiani decoctoris/
Vos, o cognati, in quorum tutela est ista puella, amicos vestros et medicos advocate.

1 In edd. vett. plerisque, Acme ilia; et sic in Bip. in Stat. codd. Ameana;
unde fecit Acme, una puella : Seal. in suo cod. invenit A mean ; unde dedit,
Ah me, an: Voss. conj. Ain' sana puella: Vulp. secutus est Seal. Lect. nostra
est ex emend. Corrad. in Gott. recepta, cûi, inquit Doer. egregie respondere
videtur vs. 7. Passer. qui legit Acme, interpungit post Tota, alii jungunt
NOTTE
I An sana [ Acme, an] ilia] Mere- dicatur puella a diversis viris subagi-
triculam Acmen, cujus blanditiis fu- tata.
erat delinitus, iusectatur Poëta, quod 2 Millia] Hoc a Demosthenis dicfo
ab ipso decem millia nummorum pro sumitur, a quo cum Lais famosa me-
mercede concubitus ausa sit postu retrix mille drachmas ad coneubitum
lare ; eamque ob id velut iusanam, petiisset; ipse respondit: ' Non emo
phreneticam, et larvarum imaginatio- tanti pœnitere.'
nes patientem traducit ; quae nempe, 4 Decoctoris Formiani] Decoctores
cum esset deformis, prorsusque infa> dicuntur ii, qui bonis male cousumtis
mis, ac project* turpitudinis prosti- gula ad inopiam redacti fallunt cre-
bulum, cuperet sibi tantum pretium ditores. Ille vero, de quo hic Catul
dari. lus, Mamurra est, Formiis urbe Cam-
Defututa [Difututa] Compositio paniae oriundus, Julii Caesaris Fabrum
verbi multitudinem significat, quasi praefectus, de quo plura postea.
 CARMKN ХЫ. 121
Non est sana puella ; nec rogare
Qualis sit solet haec imaginosum.
Nam puella ista non est sui compos ; nec quarite quo malo laboret ; nат ipsa con-
suevit imaginosum morbum pati.

Tota mUlia.—7. 8 Statii codd. exhibent, nec rogare Qualis sit solet, et imagino
sum ; vel, nec rogare Qualis sit solet, nec imaginosum ; in aliis codd. et edd. vett.
nec rogate Qualis sit, solet hœc imaginosum. Mur. qui legit, nec rogare Qualis sit
solet hœc imaginosum, interpr. ' speculum de forma sua cousidere non solet.'
Seal. legit et interpungit, nec rogate Qualis sit. Solet hœc imaginosum, et sup-
plet ad vocem imaginosum ' morbum aegrotare,' h. e. Kopvßavriif, <ррeут$-
Salmas. ad Solin. p. 1087. legit, dolet hœc imaginosum, quod explicit, naiverai,
4,pewri?- Voss. ut novam inferret obscœnitatem, exculpsit iiepaytiov ífeiv ' hœc
imago nasum inepte Turnebus,' inquit Doer. at Turnebus ap. Seal. non sic
legit, sed sequitur Muretum, et eodem modo interpretatur : Corrad. dedit,
en imago nasum ! cui adhaeret Gott. Doer. proposuit, nec rogare Qualis sit,
solet; en imaginosam ! b. e. nee in se descendere et quaerere solet, quam vilis et
deformis sit ; en quantum ejus phantasia valet in fingenda sibi de se formaque
sua imagine ; vel, in eandem sententiam, nec rogare, Qualis sit, solet hœc ima-
ginosa. ' Equidem lubenter fateor, me nondum a seusu meo impetrare potu-
isse, ut in ulla a VV. DD. ad h. 1. allata vel explicatione vel emendatione ac-
quiescerem. Immo totum locum vel plane mutilum, vel alia certe medela
sanandum puto.' Doer. In edd. vett. Venet. an. 1500. Gryph. et aliis cum
sequenti Carmine hoc conjungitur, a quo quidem illud disjungendum esse
monuit Victor.
NOTjE
8 Solet hœc imaginosum] Antiqui personantur. Qui autem hoc morbo
verbo, solet, infinitivum saepius non laborant, iusomniis vexantur, et saepe
adjungebant. Plaut. ' Quae cum vi- patentibus oculis dormiunt. His por
ris suis predicant nos solere.' Catul ro morbis affecti dicebantur olim
lus infra Carm. cXIii. ' Cousule Pom- ' Corybantiare,' quod vetustas super-
peio primum duo, Cinua, solebant stitiosa imagines illas a Corybantibus
Mcechj.' Solere antem imaginosum, immitti crederet. Sed forsan dieit
est imaginose morbo conflictari. Poëta imaginosum morbum pati puel-
Morbus vero imaginosus est, vel cum lam, quod nempe ita esset iusana
phantasmata et imaginationes animo mente, nt se formosam crederet, cum
occurrunt, vel cum tinuitibus aures esset omnino deformis et turpis.
122 С. VALERII CATULLI

CARMEN XLII.
IN QUANDAM-
Adeste, hendecasyllabi, quot estis
Omnes undique, quotquot estis omnes.
Jocum me putat esse mœcha turpis,
Et negat mihi vestra reddituram
Pugillaria, si pati potestis. 6
Persequamur eam, et reflagitemus.
Quae sit, quaeritis ? illa, quam videtis
Turpe incedere, mimice ac moleste
Ridentem catuli ore Gallicani.

О versus hendecasyllabi, adeste hue omnes undequaque, quotquot estis, omnes

quotquot estis, quantumvis multi. Ridiculum me habet fada adultera, aitque se
minime esse reddituram mihi vestras tabellas ; si ferre valetis eam iusectemur, et
pugillares reposcamus. An vos rogatis quœnam ilia sit ? illa ipsa est, quam con-
spicitis turpiter incedere, histrionum more, et moleste cachinnantem rictu canis Gal-

4 In edd. vett. nostra, ortum ex antiq. lect. vostra: in Stat. codd. vestra.
Catullum scripsisse redditura putavit Seal.—5 Mel. conj. sic pati potestis?
alii legunt et distinguunt, Pugillaria: si pati potestis, Persequamur, Ice.—
8 Vicent. Brix. Venett. et aliae vett. exhibent, Turpe i. myrmice, quod defen
dere tentabat Dons. P. affereus ex Flauto ' formicinum gradum :' in Stat.
codd. mirtinœ si\e murmire ; in Maff. 1. mirmice ; unde Stat. leviter mutaus
legebat, ilia q. v. Turpe, sive Turpem, incedere, mimice ac, Src. probante Seal.
Corrad. dedit murice. Erhard. ad Petron. c. 126. conj. ritmice^ quod sibi

NOTiE
1 Hendecasyllabi] Carminis genus 5 Pugillaria] ' Pugillares ' et ' pu
est ita dictum ab undecim, e quibus gillaria,' dixerunt Antiqui. Tabellae
constat, syllabis, alio nomine Phalae- erant ligneae, vel cereae, vel etiam
cium seu Phaleucium ab ejus inven- eboreœ, aut ex alia materie, in quibus
tore Phaleuco nuncupatum. Hoc stylo scribebatur. Dixit antem Ca
maxime Catullus excellit Carmine : tullus, vestra pugillaria, alloquendo
unde ejus opem in sui ultionem im suos versus hendecasyllabos, quia ni-
plorat, ut pugillares a mere trice qua- mirum his scribendis erant dicata.
dam sibi surreptos extorqueat. Pri- 8 Mimice] Id est, turpiter ince-
mum quidem eam conviciis aggredi- dendo gesticulantem. Aiii legunt
tur, quae cum nihil prosint, tandem myrmice, ut sit ita lento gradu, for-
etiam blanditiis eam demulcere ten- micarum more, incedere, ut vix pedi
tat. pes praeferatur. Plaut. in Mencech.
3 Jocum me putat] Sic Propert. lib. 9 Catuli ore Gallicani] Celebrantur
П. Eleg. 24. 15. ' verum Fallaci do apud Veteres e Gallia venatici canes.
minae jam pudet esse jocum.' Ovid. Met. i. ' Ut canis in vacuo le
 CARMEN XLII. 123
Circumsistite eam, et reflagitate : 10
Moecha putida, redde codicillos ;
Redde, putida moecha, codicillos.
Non assis facis ? O lutum, lupanar,
Aut si perditius potest quid esse.
Sed non est tamen hoc satis putandum. 15
Qtiod si non aliud pote est, ruborem
Ferreo canis exprimamus ore.
Conclamate iterum altiore voce :
Moecha putida, redde codicillos,
Redde, putida moecha, codicillos. 20
Sed nil proñcimus, nihil mövetur.
Mutanda est ratio, modusque vobis,
Si quid proficere amplius potestis.
Púdica et proba, redde codicillos.
Met. Circumvenite illam, et codicillos reposcite. O turpis adultera, restitue mihi
pugillares, restitue mihi, turpis adultera, meos pugillares. Non eos œstimas univs
assis ? О cœnum, о prostibulum, aut si quid aliud potest esse fatidius et turpius.
Non tamen œstimandum est hoc sufficere ; quod si quid aliud fieri «on potest, sal
tem eliciamus ruborem ex impudenti vultu illius canis. Rursus igitur conclamate
altiori voce ; fatida adultera, restitue mihi meos pugillares ; restitue mihi, fœda
adultera, meos pugillares. Sed nihil promovemus ; nec flectitur nostris conviens.
Mutanda est igitur vobis agendi ratio, et modus, si quid amplius potestis proficere.
О casta et honesta mulier, redde mihi meos pugillares.

vindicat Seal.—13 In edd. vett. et Stat.' codd. Non assisfacis о lutum, lupa
nar ; unde Stat. legendum suspicabatur, о lutum, о lupanar ; sive, о lutum lupa-
тит; sive, os Шит lupanar: Avant. legi jubet, Assis non olidum facis lupanar;
Voss. о lutum lupanare: Heius. tentat, oblitum о lupanar, quia, teste Voss. olim
lectum sit, oblitum lupanar: alii ex Planto, o blitum, duobus verbis, i. e. scor-
tum.—16. 17 In edd. vett. non aliud potest ruborem Afferre о canis; in Stat.
codd. non aliudpotest, ruborem, Ferreo canis: Seal. 2. nil aliud potest.
NOTiE
porem cum Gallieus arvo Vidit, et codicilli sumuntur pro scriptis, qui-
bic praedam pedibus petit, ille salu bus aliquis ultimam suam voluntatem
tem.' Vide etiam Plin. lib. vт. cap. profitetur.
40. Ridere porro ore canis Gallicani, 17 Ferreo] Perditae mulieris impu-
est turpiterac late os inter ridendum dentiam notat, cujus os dicitur fer-
diducere, ut patulus est rictus canis reum, quomodo apud Aristoph. áv)/p
venatici. <riSnpovs, Vir ferreus, et apud Ovid.
11 Redde codicillos] Codicillorum ' duri puer oris et audax.'
nomine, hie tabellar seu pugillares ac 24 Pudica et proba] Cum nihil con
cipiuntur ; sed ab Angusti Imperato- vicia profuerint, fictas etiam tentat
ris temporibus apud Juriscousultos adhibere blanditias.
124 С. VALKRII catulli

CARMEN XLIII.
IN AMICAM FORMIANI.
Salve, nec minimo puella naso,
Nec bello pede, nec nigris ocellis,
Nec longis digitis, nec ore sicco,
Nec sane nimis elegante lingua,
Decoctoris amica Formiani. 5
Ten' provincia narrat esse bellam 1
Tecum Lesbia nostra comparatur 1
О sasclum insipiens et inficetum !

Tu salva sis, о puella, neque nimio naso, neque eleganti pede, neque nigris oculis,
neque longis digitis, neque ore sicco, neque certe sermone nimium venusto, o amica
decoctoris Formiani. An provincia pradicat te pulchram et formosam esse? An
confertur tecum nostra Lesbia ? o sœculumfatuum et iusulsum !

1 Salvenec nimio ex cod. edidit Seal. probante Heius.—8 In omnibus Stat.

codd. iusapieus.
NOTE.
1 Nec minimo [nimia] puella naso]
Eandem exagitat Acmen Formiani
amicam, de qua jam Carm. xlii.
quamque nullum paene nasum habuisse
inuuit. Plures tamen legunt, nec
minima naso; sed cum Sealigero legen-
dum putamus, nimio, cum alibi Catul
lus dixerit Acmen esse ' turpiculo
naso ;' non enim nasum immodicum
et nimium dixisset ' turpiculum.'
2 Nec bello pede] Pedis brevitas et
elegaus forma laudatur in puellis.
Ovid. Amor. in. ' Pes erat exiguus,
pedis bœe aptissima forma est.'
Nec nigris ocellis] Commendabatur
elim apud Romanos, maxime in mu-
lieribus, oculorum et superciliorum
nigror; quae enim mulieres natura
non babebant nigra supercilia, deni-
grabant arte, quod significat Juvenal.
Sat. n. ' lile supercilium madida fu-
ligioe tinetum Obliqua producit acu :
pingitque trementes Attolleus ocu-
los.'
3 Nec longis digitis] Longi elegan-
tesque digiti manuum formam com-
mendabant. Propert. de Cyntbia,
lib. ii. Eleg. 2. 5. ' Fulva coma est,
longaeque manos, et maxima toto Cor
pore, et incedit vel Jove digna soror.'
Nec ore sicco] Nimia salivae abun-
dantia, sputique frequentius exere-
mentum in puellis praeeipue indeco
rum est Juvenal. Sat. vi. 147. ' Jam
gravis es nobis, et saepe emungerii,
exi Ocyus, et propera : sicco venit
altera naso.'
6 Ten' provincia] Provinciam bic
appellat regionem Trauspadanam, in
qua et amica Mamurrae, et Catullus,
cum haec scriberet, erant. Tunc enim
ibi Mamurra Fabrorum Caesaris prae-
fectus versabatur. Ten' autem pro
tent interrogative et cum admirati
 CARMEN XLIV. 125

NOTME
one, ut infinitis locis apud Plaut. et tes,qui hoc saeculo vivnut, turpemque
Terent. et deformem Mamurrae amicam cum
8 О saclum iusipieus] О hommes formosa Lesbia comparant !
iusipientes, et penitus judicio caren-

CARMEN XLIV.
AD FUNDUM. ^
O funde noster, seu Sabine, seu Tiburs,
Nam te esse Tiburtem autumant, quibus non est
Cordi Catullum lœdere : at quibus cordi est,
Quovis Sabinum pignore esse contendunt.
Sed seu Sabine, sive verius Tiburs, 5
Fui libenter in tua suburbana
Villa, malamque pectore expuli tussim ;
О pradium meum, sive Sabinum sis, sive Tiburtinum ; ii enim, quibus non placet
Catultum offendere, existimant te esse Tiburtinum : ii vero, quibus placet ilium
offendere, quolibet etiam deposito pignore te esse Sabinum contendunt. At vero
sive sis Sabinum, sive potius Tiburtinum, egregia animi alacritate versutus sum in
rure tuo suburbano, et exscreavi molestam tussim e meo pectore, quam mihi non

7 Sic h. 1. correxerunt VV. DD. in edd. vett. ex corrupta codd. lectione.

Omnes Statiani exhibebant, aliamque pectore expulsus sum; Seal. cod. aliamque
petere expulsus sum: hinc Stat. fecit, aridamque pectore expuli ; Seal. et Voss.
NOTjE
1 O funde] Agro suo gratulatur, ma fuit amœnitas: unde et Horat.
agitque gratias, quod in eo commo- eam sedem senectuti optat suae. п.
dissime sit hospitatus, et tussi libera- Od. 6. ' Tibur Argaeo positum colono
tus, quam apud suum Sextium con- Sit meae sedes utinam senectae.' Et
traxerat, cum orationem quandam in post pauca : ' Ille terrarum mihi prae
ter cœnandum audivisset. ter omnes Angulus ridet.'
2 Te esse Tiburtem] Mavult Poëta 4 Sabinum] Ejusdem Latii populi
fondum suum esse Tiburtem quam sunt Sabini, quorum fines erant an
Sabinum, vel quod agriTiburtis amœ- gusti, nec proeul exteusi : unde non
nitas celebrior esset, quam Sabini; vult Catullus suum agrum esse Sabi
vel forte quod Sabinas ager vectiga- num, sed potius Tiburtinum, cujus
lis esset, vel militibus attributus. Ti- nempe fines vellet latius proteusos.
burtini porro populi sunt Latii Sabi- 7 Villa] Dicta est domus rusticana
nis confines, a Tibure seu Tiburte quasi ' vehilla,' quia illuc fruges, et
civitate sic dicti ; cujus regionis sum inde in urbem vehebantur. ' Subur
126, С. VALERII CATULLI
Non immerenti quam mihi meus venter,
Dum sumtuosas appeto, dedit, coenas.
Nam, Sextianus dum volo esse conviva, 10
Orationem in Antium petitorem
Plenam veneni et pestilentiae legit.
Hic me gravedo frigida, et frequens tussis
Quassavit, usquedum in tuum sinum fugi,
Et me recuravi otioque et Urtica. 15
Quare refectus maximas tibi grates
Ago, meum quod non es ulta peccatum.
Nec deprecor jam, si nefaria scripta
immerito ahtis mea attulit, cum lauta convivia quarerem. Cum enim cuperem esse
conviva Sextii, recitavit mihi orationem adversus uctorem suum Attium, refertam
veneno et pestilentia ; ibi me algida gravedo et crebra tussis vexavit, donec in tuum
gremium confugi, ac me curavi ocimo et Urtica. Itaquejam recreatus maximas tibi
refero gratias, o villa, quod non punieris culpam meam. Nec recuso nunc quin, si

malamque p. expui.—8 In edd. vett. Non i. vertitur mihi quam meus; sive,
verenti....meus ; sive, vertitur....meusa ; si\e,meretur....ment: in cod. Lambini,
vorax venter; in Statianis, quam mihi meus vertitur ; vel, veretur ; ve\,fertur:
in Mar. cod. meus vertet ; onde affirmat se con). meus venter; sed haee lectio
Faërno debetur, non item Mureto, si Statio fides sit.—11 In codd. et edd.
vett. minantium petitorum ; in quibusdam munacii ; in Aid. t.in Actium petito
rem: Stat. e lect. codd. fecit, in Antium; Seal. in Attium.—15 In edd. vett.
Et me recuravi ocymoque,\e\,ocioque: in uno Stat. cod. Et me curavi; in aliis
ejusdem, Et me recuravi otioque: Stat. conj. Et me ne curavi, ut ne pro ' qni-
dem' dictum sit, breve syllaba. Seal. edidit, Et me procuravi oeimoque, im
probante Marcil.—17 Ita legebat Stat. in omnibus codd. praeterquam in
Pat. in quo erat, qua non es ulta: Faërn. emend. quod non es ulte, ut ad ' fun-
dum' referatur, quem sequitur Vulpius; in nounullis edd. vett. meoque non :
NOTjE
bana ' vero dicitur quae non procul vocem obtundit, et tussim siccam et
ab urbe est. frequentem movet.
11 Orationem] Mos fuit Antiquis, 15 Otioque [oeimoque] et Urtica] Aiii
ut ubi quid scripserant, amicos con- legunt, otioque. Urtica medetur tussi,
vocarent, iisque illud quicquid erat, ut scribit Plin. lib. xxii. et Cornel.
recitarent, ac ipsorum judicio subji- Celsus lib. iV. de Tussi loqueus : ' Ci-
cerent, antequam in lucem ederetur. bus interdum mollis, ut malva et ur
12 Plenam veneni] Maledictorum tica.' ' Qcimum ' etiam cum rosaceo
nempe quibus Attium, alii legunt At- aut aceto capitis doloribus mederi
ticum, competitorem suum proscinde- dicit Plin. lib. xx. cap. 12.
bat, ' Petitores ' vero dicebantur, 17 Quod non es ulta] Ad villam de
qui eundem Magistratum petebant. bet refeni quae versu prœcedent! de-
IS Gravedofrigida] Capitis morbus buit subaudiri cum dixit, maximas tibi
est, cum humor crassior e cerebro in grates Ago.
nares defluit, nares ipsas obstruit,
 CARMEN XLV.
Sexti recepso, quin gravedinem et tussim
Non mi, sed ipsi Sextio ferat frigus, 20
Qui tunc vocat me, cum malum legit librum.

ruraus recepero detestanda scripta Sextii, frigus afferat catharrum et tussim, non
mihi quidem, sed ipsi Sextio, qui tum me invitat, quando nefarium librum legit.

Mur. dedit, non es ultu' peccatum.—19 In edd. vett. Sentire capso, vel, cessa :
Avant. conj. Sexti recepso, ut erat in Stat. codd. Maff. 1. habuit Sesti recepso :
Lect. Sesti prœferret Doer.—20 In nounullis edd. vett. Non mihi: Avant.
legi jouit, Non mi. In quibusdam Sestio.
NOT7E
19 Recepsci] Antique dictum pro, mecum manus ioserit arma :' i. e.
' recepero.' Sic Cic. lib. ii. de Leg. 'jussero.'
' Sacrum sacrove commendatum si 20 Sextio] Plures asserunt hune
quis clepsit rapsitve, parricida esto :' eundem esse cum P. Sextio Equite
pro ' clepserit et rapuerit.' Sic et Romano, pro quo extat Ciceronis
Virgil. Жn. XI. ' Cetera quae jusso Oratio.

CARMEN XLV.
DE ACME ET SEPTIMIO.
Acmen Septimius, suos amores,
Tenens in gremio, Mea, inquit, Acme,
Ni te perdite amo, atque amare porro
Omnes sum assidue paratus anuos,
Quantum qui pote plurimum perire : 5
Solus in Libya, Indiave tosta,
Septimius complecteus in sinu Acmen delicias suas, ait Uli : o Acme mea, si te
non amo vehementissime, et paratus non sumjugiter amare te deinceps per ¿tatem
отneт, quantum qui maxime amare potest, obvius occurram glauco leoni solus in
NOTjE
1 Acmen] Describit Septimii et pereunt adolescentes mulierem.'
Acmes meretricis auspicatissimos a- 6 In Libya, Indiave tosta] Tertia
mores, quasque blanditias sibi invi- pars tottus orbis est, quam et Afri
cem dicebant faciebantque, exponit. cam dicimus. Sic autem appellata
5 Perire] Pro ' deperire ' dicitur, ' Libya' putatur, quod inde Libs ven-
quod est impatienter amare, et aman tus flагe soleat. India vero regio
do un. Plaut. in Trucul. ' Tres unam orlentalis Asiae terminus est, quae
128 С. VALERII CATIJLLI
Caesio veniam obvius Leoni.
Hoc ut dixit, Ainor, sinistram ut ante,
Dextram stemuit approbationem.
At Acme leviter caput reflectens, 10
Et dulcis pueri ebrios ocellos
Illo purpureo ore suaviata,
Sic, inquit, mea vita, Septimille,
Huic uno domino usque serviamus,
Ut multo mihi major acriorque 15
Ignis mollibus ardet in medullis.
Hoc ut dixit, Amor, sinistram ut ante,

Libya aut India torrida. Statim atque pronuntiavit ista verba, Cupido a lœva
parte sternutavit prosperum couseusum, ut prius. Acme vero retorqueia leviter
cervicem, et vultu illo rubicundo osculata suavis adolescentuli oculos ebrios, O mi
Septimille, inquit illa, vita mea, ita semper obsequamur soli huic domino ; quem-
admodum flamma multo vehementior et acrior mihi flagrat in teneris viscetibus.
Statim atque verba ista dixit, Cupido a lœva parte sternutavit felicem couseusum

5 In marg. Bodl. quoi.—8 In edd. vett. et Stat. codd. sinistra, ut ante Dex-
tra, sternuit approbatione ; in aliis stertuit : in Voss. I1. sinistrante ante ; unde
fecit. Hoc ut dixit Amor sinister ante, Dextram sternuit approbationem: Seal. et
Marcil. legerent, Amor sinistra inante, Dextram sternuit approbationem ; Mel.
pro ut ante conj. amanti. Lect. nostram produxit Stat. ex Pat. altero.—
10 In Stat. codd. Ad hanc me, vel, Ad hac me, in aliis codd. Ad Acme.—
12 Mel. saviata.—14 In Pat. ntroque uno, àpxaûcûs' in aliis uni, improbante
NOTjE
tam vasta esse perhibetur, ut eam interpretantur, ut seusus sit : Amor
tradant esse tertiam partem omnium dextra sternuit approbatione, ut ante
terrarum. sinistra, i. e. cœpit propitiu's esse, si-
7 Casio leoni] Caesius est color sub- cut ante fuerat adversus et sinister.
viridis,igneo quodam splendore inter- Sternutationem namque habebant pro
micaus, qualem in leonis oculis po- signo confirmandi augurii et amoris.
tissimum cernimus : hujusmodi ocu Propert. ' Aureus argutum sternuit
los Minervae bèllorum praesidi tribue- omen Amor.'
runt Poëtae, utpote praeferocis animi 9 Dextram sternuit approbationem]
indices. Hoc est, propitiam et prosperam.
8 Amor, sinistram] Licet 'sinistram' In quam sententiam Theocritus scri-
signified ' infaustum,' et ' inomina- bit Simichidae pastori amores sternu-
tum,' quantum tamen ad Deos et au- tavisse, in bonum auspicii omen. Pe
guria pertinet,significat 'prosperum.' nelope etiam apud Hom. Od. В. e
Cic. de Leg. • Is ave sinistra dictus sternutatione Telemachi gaudio per-
populi magister est.' Et illud Virgil. funditur.
' Intonuit laevum,' &c. Nam quae 11 Ebrios ocellos] Amore scilicet.
nobis sinistra sunt, Diis et Cœlitibus Sic Anacreon 'Es mMbv Kща Ko\vpfiZ,
dextra habemus. Aiii tamen aliter
 CARMEN XLVI. 129
Dextram sternuit approbationem.
Nunc ab auspicio bono profecti,
Mutuis animis amant, amantar. 20
Unam Septimius misellus Acmen
Mavult, quam Syrias Britanniasque :
Uno in Septimio fideUs Acme
Facit delicias, libidinesque.
Quis ullos homines beatiores 25
Vidit ? quis Venerem auspicatiorem ?
suum, ut prins. Jam vero a prosperis istis ominibus auspicati affecta mutuo amant,
et amantar. Septimius infetix solam Acmen plus amat, quam отвeз Syrias et
Britannias. Acme constant in uno Septimio amores suos et voluptates ponit.
Quis unquam vidit mortales ullos fortunatiores ? quis unquam vidit amorem /е-
Hciorem ?

Doer.—17 Seal. 1. sinistra, ut ante, Destram sternuit approbationem; in alUs,

sinistra, ut ante üextra, sternuit approbatione.
' NOT^
19 Auspicio bono] Sine auspicio mero enuntiare ad majorem vim ex-
Veteres nihil agebant, ut Cic. iib. iL primendam. Syria porro est Attas
de Divinat. et Val. Max. lib. ii. cap. regio quae quasi in medio orbe con
1. testantur. Sunt igitur bona au stituía dicitur, quo fit, ut nec frigore
spicia quae cogunt res inchoare ; sunt nimio rigeat, nec calore torreatur.
mala quae prohibent. Britanuia Iusula est in Oceano Sep
20 Mutuis animis] Summa est in tentrional!, omnium quae Europae ad
amore felicitas invicem aeque amari. jacent maxima, a Britone rege sic
22 Syrias Britanniasque] Romanis dicta, cum prius Albion dteeretur.
solemne erat provincias plurali nu

CARMEN XLVI.
AD SE IPSUM DE ADVENTU VERIS.*
Jam ver egelidos refert tepores,
Nunc ver reducit nobis tepidam temperiem ; jam ira venti aquinoctialis conti-

t Catullus e Bituynia decedeus, ubi ipsum ex morbo amisit, eumque

ubi hyeu,averat, coactus est in Tro- humavit.
ade ob fratris valetudinem subsistere, 1 Egelidos tepores] Quia extra fri-
Delph. et Var. Clos. Catul. I
130 С. VALERII CATULL1
Jam cœli furor asqumoctialis
Jucundis Zephyri silescit auris.
Linquantur Phrygii, Catulle, campi,
Nicaeaeque ager über aestuosae. 5
Ad claras Asiae volemus urbes.
Jam mens praetrepidans avet vagari ;
Jam laeti studio pedes vigescunt.
О dulces comitum valete cœtus,
Longe quos simul a domo prefectos 10
Diverse variae viae reportant.
cescit blandisflatibus Favonii. О Catulle, deseratur Phrygia regio, et terra fertilii
Nicœa fervidœ, et ad urbes Asiœ iusignes advolemus. Jam animus meus prœges-
tieus optat excurrere. Jam pedes mei affectu alacres vigent. Valete, o jucunda
comitum turba, quos pariter profectos procul a patria varia itinera ad varia loca
reducunt.
t Marcil. e vestigio codd. legit, Jucunda z. s. aura.—4 Stat. conj. Liquan-
tur.—5 Niceœque ager ruber in nonuullis edd. vett. über legi jussit Avant. in
quibusdam astivosœ.—11 In edd. vett. et nounullis codd. teste Ed. Cant.
Diversos variat via, quam lect. servat Vulp. Diverse varie liber Heius. in
aliis, Diversa vario, vel, Diversa varie, vel, Diversœ et variœ. Lect. nostram
testantur omnes Statiani.
NOM
gus jam sunt, ut cum egelida dicitur ad Ascanium Iacum, quam primus
aqua, cum incipit calefieri, et jam est Antigonus Philippi filius condidit,
tepida, nt habet Suetonius in Augusto Antigoniamque appellavit ; postea
cap. 82. ' Sudabat ad Hammam, de- Lysimachus, a nomine uxoris Antipa-
inde perfundebatur egelida aqua, vel tri filiae, Nicaeam voluit nominari.
Sole multo calefacta.' Aliquando ve De hac Plin. lib. v. cap. ultimo. Et
ro idem est ' egelidus' ac * valde ge- Strabo lib. xii. Dicitur ' aestuosa'
lidus,' sicut ' edurus, ' valde durus,' Catullo, quod ibi aër sestivo tempore
ut ait Servius ad Жа. ТГП. Utramque non sit admodum saluber : unde eti-
vocabuli signifícationem unico versu am nonnulli volunt a Poeta œstivosa
complexas est Ovid. ' Egelidum Bo- dici.
ream, egelidumque Notum.' 6 Ad claras Asia volemus urbes] Du
3 Zephyri] Ventus est flîquinoctia- plex est Asia, major et minor. Sed
lis tepeus et jucundus, qui sub Лацш- rursus in Asia nainori Provincia est
noctium vernum ab occasu spirat. 'Asia' proprie dicta, in qua bae qua
4 Phrygii campi] Asiae minoris pars tuor urbes celebres sunt, quas a nu
est Phrygia, Cariae, Lydiae, Mysiap, mero ' quadrigam Asiae' vocat Pro-
et Bitby nias contermina, cujus incola; pert. scilicet Ephesus, Smyrna, Colo
dicti sunt Phryges. Quidam pro phon, et Miletus.
/.i«7imwiur,legunt, Liquantur, iioc est, 11 Diverse varia viœ] Aiii legunt,
tepescunt, et glacie dissipata molli- Diversa varie, quia non uno et eodem
ores fiunt : quod non improbo. tempore, eademque ratione erant do-
5 Nieaaque ager astuosœ] Nicaea mum redituri : alii, vario, quia nempe
urbs eat Bithyniae quondam primaria, in varia loca singuli proficiscebantur.
 CARMEN XLVII. 131

CARMEN XLVII.
AD PORCIUM ET SOCRATIONEM.
Porci et Socration, duas sinistrae
Pisonis, scabies famesque Memmî ;
Vos Veranniolo meo et Fabullo
Verpus praaposuit Priapus ille ?
Vos convivia lauta sumtuose 5
De die facitis ; mei sodales
Quaerunt in triviis vocationes t
О Porci et Socration, lavœ dua Pisonis scabies, et esuries Memmii ! an vos
obscomus iste recutitus prœtulit Verannio meo et Fabullo ? an vos splendidas epu-
las de die magnifice iustruitis, dum familiares mei in plateis expectant invita-
tiones ?
2 In Venett. Gryph. 2. et aliis edd. vett. Memmi, ut edidit Seal. ex anti »10
cod. Cuj. quod reeeperunt Grocv. et Vulp. In Statianis mundi, vel moTte!?,
unde Stat. con}. Mindi, M. Mindum intelligeus, cujus meminit Cic. in Epist.
ad Rufum. in codd. Mei. myndi, vel, mandi: in Bip. et aliis recentioribus
mundi.—3 In nonuullis vett. Teraniolo ; in aliis Veraniolo.—7 Mur. legit, in
trivio.
NOTjE
1 Porci et Socration, dua sinistrœ] tum video, pari fuistis Casu.'
Invebitur acriter in Porcium et So- 6 De die facitis] De die apparare
crationem homines impudicos, quos eouvivium est mature, ac de meridie
ob stupri merita Memmius et Piso, ccenam iustrnere, cum sero tantum
Praetores, Veraunio et Fabullo ho- apparari soleret. De nocte porro
nestis adolescentibus praeposuerant. quam de die indulgere genio tolera-
2 Pisonis, scabies famesque Memmî] bilius habebatur ; diem enim agendis
His nominibus exagitat Poëta Porci rebus, noctem curandis corporibus
um et Socrationem, quod altero Piso animoque exhilarando impendi vole-
uteretur ad voluptatem et libidinem, bant. Unde Cato ipse largius ac
altero Memmius ad avaritiam explen- prolixius de nocte invitari libenter
dam. Aiii loco Memmî legunt mundi, cousuevisse dicitur.
quod nempe isti duo nebulones om 7 Quœrunt vocationes] Veranuius et
nium bona diriperent, famelicosque Fabullus, de quibus supra Carm.
omnes redderent. Sunt qui velint xxviii. in triviis expectantes dum se
legi, Pisonis mundi, i. e. frugi, quod aliquis ad ccenam invitet. ' Vocare'
erat Calphurniorum, quorum de gen enim Veteres pro ' invitare ad cce
te erat Piso, cognomen. nam ' dicebant. Unde supra Catul
4 Verpus] Proprie dicitur Judaeus lus Carm. xbiv. ' Qui tunc vocat me,
circumeisus, qui et ' recutitus.' Un cum malum legit Ii brum.' Parasitus
de Martial. ' Delapsa est misero fibu quidam apud Plaut. in Sticho. ' Ne
la, verpus erat.' De Memmio supra gare nulli soleo, si quis me vocat.'
Catullus. Carm. xxvm. ' Sed, quan
132 С. VALERII CATULLI

CARMEN XLVIII.
AD JUVENTIUM.
Melhtos oculos tuos, Juventi,
Si quis me sinat usque basiare,
Usque ad millia basiem trecenta,
Nee uuquam saturum inde cor futurum est :
Non si densior aridis aristis 5
Sit nostras seges osculationis.

О Juventi, si quis patiatur me semper osculari dulces tuos oculos, oscularer iUoa
usque ad trecenta osculoruoo millia ; nec tamen unquammihi rideor inde exsa-
tiandus, etiamsi seges et multitudo meœ basiationis copiosior esset spicis siccis.

4 Ita in Venett. et nounullis codd. et sic edidit Seal. in aliis Stat. Nile
numquam inde cor sater futuras; et aliis ejusdem, Net numquam inde cor satur
futurus; nnde legendum putavit, Necmi unquam videor saturfuturus : in Gryph.
2. Nec unquam videar satur futurus : Ed. Cant. tentat, Nec unquam satur inde
ero futurus ; nam in Rbeg. et nonuullis codd. erat, Nec unquam inde ero satur
futurus, probante Voss.

1 Juventi] Gentem Juventiam in-
primis claram fuisse coustat. M. Ju-
ventius cum Tiberio Graccho Cousul
fuit. Ex eadem gente M. Juventius
Latereusis, qui Plancum ambitus ac-
cusavit, quique sibi ipse in Lepidi
pastris mortem couscivit. Juventius
autem de quo hie Catullus, is ipse est
de quo supra Carm. xXIv. 'O qui
Aesculus es Jurentiorum !' De hoc
etiam infra Carm. lxxxi. et xcix.
' Subripui tibi, dnm ludis, mellite
Juventi, Suaviolum dulci dulcius am
brosia/
5 Usque ad millia basiem trecenta]
Ardentem animi affectum, amorem-
queintimum penitusexpressit. Nam,
at ait Plin. ' Oculos cum osculamur,
animum ipsum videmur attingere.'
6 Seges osculationis] Sic etiam Vir
gil. dixit : ' Teloram seges.'

CARMEN XLIX.
AD M. T. CICERONEM.
Disertissimk Romuli nepotum
O Marce Tulli, eloquentissime Romuli posterarum, quotquot sunt, vel fuerunt, vel
 CARMEN L. 133
Quot sunt, quotque fuere, Maree Tulli,
Quotque post aliis erunt in annis ;
Gratias tibi maximas Catullus
Agit, pessimus omnium poëta : 5
Tanto pessimus omnium poëta,
Quanto tu optimus omnium patronus.
erunt postea sœculis venturis : Catullus Poëta omnium pessimus agit tibi summas
grafios; tanto pessimus omnium Poeta, quanto tu optimus et prtestanlissimus es
omnium Orator.

6 Hic versus in Pat. altero non erat ; etiam in melioribus abesse affirmat
Voss. quo quidem sublato, nec senium turbari idem existimat, cum ' quantss,'
'qualis,' et similia pronomina absque relativis poni soleant : id tamen parum
commode lmic loco accommoda, i posse videtur Doeringio, qui librariorum
incuria, ob verborum repetitionem, hunc versum excidisse putat.
NOT«
2 Marce Tulli] Ciceroni Poëta nos- sic scribit : ' Ubi hoc omnium patro
ter modeste maximas agit gratias ob nus facis, quid me veterem toum,
patrocinium sibi in aliqua causa, quam nunc omnium clientem sentire opor
non licet divinare, exhibitum. tet ?' Lucius quoque Antonius Marel
7 Omnium patronus] Videtur Cice Antonii frater, quod ejus nominis
ro vulgo dictas esse ' omnium patro Uedem affectant, irridetur a Cice
nus.' Aulus enim Caecinua lib. vin. rone.
Epist 7. ad Familiares, ad Ciceronem

. CARMEN L.
AD LICINIUM.
Hestern o, Licini, die otiosi
Multum lusimus in meis tabellis,
Ut convenerat esse ; delicatos
Uestena luce, о Licini, cum essemus quieti, multos versus per lusum tcripsimus

3 In Pat. altero dedicates, quod non improbandum usquequaque putavit

NOTiE
1 Licini] Fuit is Cornelius Licinius fuit С. Licini us Macer, item Poëta.
Calvus, Poëta et Orator iusigáis ; de 3 Delicatos] Delicatos, pro ' dedi
que Quintil. ' Inveni qui Calvum catos ' aliqui dictum putant, sic enim
praeferrent omnibus.' Huic pater Festus ' delicatos' interpretan vide
134 С. VALERII CATULLI
Scribens versiculos uterque nostrum,
Ludebat numero modo hoc, modo illoc, 5
Reddens mutua per jocum atque vinum.
Atque illinc abii, tuo lepore
Incensus, Licini, facetiisque,
Ut nec me miserum cibus juvaret,
Nec somnus tegeret quiete ocellos, 10
Sed toto indomitus furore lecto
Versarer, cupiens videre lucem,
Ut tecum loquerer, simulque ut essem.
At defessa labore membra postquam
Semimortua lectulo jacebant, 15
Hoc, jucunde, tibi poëma feci,
Ex quo perspiceres meum dolorem.
Nunc audax, cave, sis ; precesque nostras,
Oramus, cave despuas, Ocelle,

in pugillaribus meis, ut convenerat inter nos esse. Nos ambo igitur carmina ex
quisita componentes ludebamus nunc isto modo, nunc illo, mutua nobis invicem re-
pendentes in ludo et vino. Statim atque discessi, tua venustate et urbanitate ita
sum inflammatus, o Licini, ut nec esca me infelicem delectaret, nec sopor clauderet
ocuíos meoi requie; et œstuaus impatientia per Шит cubile agitarer, exoptens
diem intueri, ut tecum confabularer, et una tecum essem. Sed posteaquam corpus
meum insomniis faligatum pœne exanime- recubabat in cubiti, hos versus scripsi
tibi, o suavis amice, ex quibus angorem meum nosceres. Nunc vide ne arrogaus
sis ; vide, quaso, ne vota mea supercilio tuo despicias, ne Nemesis a te repetat

Stat. id damnat Doer. In Bip. et aliis interpungitur post delicatos.—18 In

Stat. codd. Nunc audax cave, et, Nunc audax caneris.—19 In omnibus Stat. et
Seal. codd. ocello, improbante Doer.—20 Ne pœnas Nemesis reponat: Ate
Est vehemeus Dea Mel. Voss. et Cant. ' sed quilibet, opinor, vulgatam sine
haesitatione praeferet.' Doer.
NOT/E
tur : ' Delicata,' inquit Festus, ' di- licati vero versus sont, qui molliculi.
cebant Dis cousecrata, quae nunc de Festus verbo 'bilarodoi' dixit,' car
dicata : unde adhuc manet delicatus. men delicatum et lascivum.' Et Cic.
Delicare autem proprie est, dicendo in Phonem : ' Delicatissimis versibus
deferre.' Haec ille ; et esset seusus, exprimere omnia conviviorum ge
Catullum, et Licinium, eo die se Iusni nera.'
dedicasse. Alii тЬ esse ab ' edo ' de- 16 Poëma feci] Accepit hic poema
rivandum putant, sed male. Nos pro Epigrammate ; nam poëma pro
aliter interpungendum esse, et voca- prie pars est alicujus operis, ut Tra-
bulum, delicatos, id est, exquisitos, ad gœdia : sicut Poësis est contextus
versiculos referendum ceusemus. De- totius operis effecti, ut ' Ilias ' et ' fE-
 CARMEN LI. 135
Ne pœnas Nemesis reposcat a te : 20
Est vehemens Dea ; lœdere hanc caveto.
supplicium ; Dea illa acerba est, timeto ipsam offendere.
NOTffi
neis.' ' Poetice ' antem sen ' Poética' tur. Dicta ctiam est ' Rhamniuia,'
est proprie ars ipsa ' Poëmata ' et quod in Rhamnunte Attica? oppido
' Carmina' couscribendi. tempi um et simulachrum Pbidiacum
20 Nemesis] Dea est malefactorum babuerit. Vide Strab. lib. ix. Plut.
ul t iix, et benefactorum rémunerat rix ; in Theseo. Plin. lib. xxvin. cap. 2.
sed quae maxime superbos persequi-

CARMEN LI.
AD LESBIAM.t
Ille mi par esse Deo videtur,
Ille, si fas est, superare Divos,
Qui sedens adversus identidem te
Spectat et audit
Is mihi Deo similis apparet, is, si licet dicere, videtur mihi Cœlites antecellere,
qui resideus contra te, aspicit te subinde et auscultat suaviter ridentem, quod mihi
NOTjE
t Hoc Carmen Catullus mntuatus Aítiko xpw iivp ínrobetipéfiaKfv,
est a Sappho ilia celebri Poëtria, quae 'Oiiirdreffffiv tf ovSiv Spv/u, ßo/ißcv-
ambo carmina, Graecum BapphMs, et aai У iucoal )mi'
Latinum Catulli, inter se comparat KoSS' Ibpws tyvxpos xffral> трб/хоs
Janus DousaF. Oden porro Sapphus Tlaffay àypeï, xA-wpoVcpa bh Tiolas
debemus Rhetori Longino, qui hanc 'Efifû, reвváK7iv 5s o\iytp VíSewra
in sua scripta traustulit ; sed cum ne ФаЬоfiси tntvovs.
mo forsan sit, qui non decimam illam Postremum tetrastichon a Catullo
Musam audire gestiat, ejus verba hie non expressum, ita convertit charac-
adscripsimus : tere Catulliano ludeus Janus Dou-
iaiverai (jioi xгtvos Xffos вeotffw sa F.
"Едоcг àvfyp, oVtís èvavrios toi Frigidas sudorfluit, horror artus
'IirSaVet, Kо! ir\afflov ôîb (pava- Pallidas herba mugis it per omnes,
аaf ff' bTrattob«, Et pati mortem videor moraus in
Kol ye\éXs îpepâw râ uoi 'f¿Av Limine mortis.
KapSiav iv ffráBtfftv ¿móaffev. 1 Ille mi par esse Deo] Beatum esse
'ils yàp ttSo) <rt, ßpoxiws fif <pwvâs ait, quicumque Lesbiae aspectu et al-
ObIfv fr' Всes" loquio frui possit : sed postea se cor-
*ААЛа KаиfiЪ уКИааа (ayt, \iirrov У rigeus, ejusmodi cogitationes dicit
136 С. VALERII CATÜLLI
Dulce ridentem, misero quod omnes 5
Eripit sensus mihi : nam simul te,
Lesbia, aspexi, nihil est super mi
* * *
Lingua sed torpet : tenuis sub artus
Flamma dimanat : sonitu suopte 10
Tintinant aures : gemina teguntur
Lumina nocte.
Otium, Catulle, tibi molestum est ;
Otio exultas, nimiumque gestis :
Otium et reges prius, et beatas 15
Perdidit urbes.
infelici adimit отneт meutem ; nam statim atque spectavi te, о Labia, nihil mihi
amplius superest, * * Verum lingua mea stupet, ignis subtilis pervadit
mea membra, aures meae tinnitu proprio resonant, oculi mei duplici caligine ope-
riuntur. О Catulle, otium tibi grave est, otio delectaris, eoque plus œquo lataris,
sed et otium affiixit aliquando Principes etfelices civitates.

7 In nonoullis Stat. codd. suprema pro super mi. Secundae bujus Strophes
ultimus versus desideratur : is autem qui vulgo legitur, Quod loquar ameus,
non est Catulli sed Parthenii. Corrad. supplevit, Voce loquendum; certe tale
quid postulat verba Graeca, ßpoxtas /« <t,avâs OiSlv Hr' ïxti. In Seal. 1. penes
editorem sic manu expleta est lacuna, nihil est super mi in Fauce loquela.—
9 In quibusdam tenues ; male : nam est in Sapphus Ode \tnтЬv *vp.—10 Voss.
vult suapte absolute positum pro ' sponte,' in quam rem laudat Lucr. vi. 755.
sed ibi in optt. codd. legitur sua vi.—11 Tinniunt in edd. vett. Lect. nostra
est ex cod. Seal.—13 ' Apertum exemplum interpolations) iusulsae ac stul-
tae. lis, qui aliquem literarum atque humanitatis seusum habent, non multis
verbis demoustrandum est, quam inepta sit haec stropha, paunus in purpura
positus, ut cum Naevio loquar. Catullus totum Sapphus Carmen eleganter
Latinis verbis expresserat, at ultima stropha aeque ac versus octavus periit
vel incuria librariorum, vel quoniam verba m codice obliterata legi non pote-
rant. Lacuna inde facta, librarius nasutus ac nimis otiosus, ne quid codici
deesset, hos versus videtur adjecisse, et occasione esse abusus, qua ipse, in
describendo Catullo sudaus atque otio poëtae invideus, mentem suam stupi-
dam explicaret. Neque attendit metri defectionem in verbis Otium Catulle.
Credibile enim est, Catullum iisdem numeris reddidisse Carmen Sapphus,
quod ita scriptum est, ut epitrito secundo versus incipiant. Hoc uno loco
Carminis leguntur trochan, quod, aliorum Latinorum exempla sequutus, sem
per evitasse videtur poëta; nam e duobus Carm. Xi. Iocis, qui habent tro
chaos, alter cubat in mendo.' Hand.—15 In quibusdam edd. vett. simul et
beatas.
not*:
nasci tantum ex otio, quod subinde < Dulce rideat ad patrem.' . Horat.
multis regibus,multisque urbibus ex- 'Dulce ridentem Lalagen amabo.'
itii causam fuisse significat. Hnjus porro Strophes deest ultimus
5 Dulce ridentem] Idem Catullus versus.
iu Epithalamio Juliae et Manlii, 15 Otium et Seges] Molestus sim,
 CARMEN LH. 137

NOT^
si hoc in loco Reges omnes et civi- otium et desidia superavit.' Ad men-
tates, quibus otium fuit exitio recen- tem Catulli scribit Ovid. de Egistho
sere pergam. Iliad Justini satis sit de Rem. Amor. vs. 161. ' Quaeritis
referre: ' Quos ante Cyrum invictos .ffigisthus quare sit factus adulter ? In
bella prœstiterant, in luxuriam lapsos promtu causa est : desidiosus erat.'

CARMEN Щ.
AD SE IPSUM DE STRUMA ET VATINIO.
Quid est, Catulle, quid moraris emori?
Sella in curuli Struma Nonius sedet:
Per consulatum pejerat Vatinius.
Quid est, Catulle, quid moraris emori ?

Quid est, о Catulle, quid jam mort cunctaris ? en Struma Nonius sedet in sella
curuli, et Vatinius falso jurat per cousulatum suum : quid est, о Catulle, quod
cunctaris jam mori ?

1 In Aid. Mur. et aliis quod moraris ; ' cujus lectionis patrocinium in se

suscepit Vulp. usus auctoritate Cic. qui semper dicere soleat, ' quid, quod:'
sed in omnibus, quae produxit, exemplis тЬ * quod' conjunctivis jungitur ; et
sic debebat etiam esse moreris : quid multo magis animum concitatiorem
exprimit.' Doer. Lect. nostram testantur edd. vett. cum omnibus Stat. et
aliorum codd. Hic, et versu 4., Graeviana exhibet amori pro emori, haud dubie
fypothetarum incuria.
NOTE
2 Seiîo curuli] Propria erat eorum, filius Senatoris illius Nonii, quem
qui majoribus Magistratibus in Re- Antonius proscripsit, ut haberet opa-
publica fungebantur, Cousulis scili- lum ejus, sestertiis viginti millibus
cet, Praätoris, et TEdilis : tres enim aestimatum.
illi Magistratus honoris gratia vehe- 3 Vatinius] Inquinatissimœ vitae
bantur curru, in quo erat sella ebur- homo. Pompeii opera Cousul fuit
nea, supra quam cousiderent. dies aliquot. In hunc extat Cicero-
Struma^onius] Fuit is Praetor, et nis Oratio acerbissima.
138 С. VALERll CATULLI

CARMEN LUI.
DE QUODAM ET CALVO.
K.ISI nescio quem modo in corona,
Qui, cum mirifico Vatiniana
Meus crimina Calvus explicasset,
Admirans ait haec, manusque tollens :
Di magni, salaputium disertum ! 5
Nuper in catuforeusi risi nescio quem, qui, cum Calvus amicus meus mirum in
modum exposuisset Vatiniana scelera, stupeus, et manus effereus,- о magni Cœlites,
inquit, quam eloqueus salaputium !

1 In Palat. p. Rheg. et codd. ap. Ed. Cant. et corona ; in Commel. e corona,

probante Mel.—3 Pro lect. antiq. carmina legi jussit Avant. crimina 5 In
Seal. cod. nt et in Venett. Brix. etVicent. salaputium ; in Rheg. salapantium ;
in Commel. salipiticium; in aliis vett. codd. teste Salmas. solopugium. Lect.
codd. non produxit Statius. Seneca, Controv. in. 19. de eodem Calvo, h. 1.
tneminit: ' Erat enim parvaina stat ura, propter quod etiam Catullus in Hen-
decasyllabis vocat ilium salaputium disertum ;' sed et hic libri turbant. Sene
cae codd. teste Stat. exhibuere vel salicippium, vel, sallupitium ; hinc ille et
Mur. legebant ap. Nostrum salicippium, quod placuit Hermolao Barbaro,
Lil. Geraldo, P. Manut. K. Titio, aliis. Salmas. affirmat solopugium etiam
legi tam in vett. codd. Senecae, quam in codd; Catulli ; unde fecit salopygium ;
alii Senecae codd. habebant salii putium, quod et legi possit saluputium, et
verae lect. propius accedit : solopichium affert Avant. ex eodem Senecae loco.
Turn. Advere. xxi. 26. conj. ascalabotium, sive calabotium ; Aiciatus holopy-
gium. Alii salapusium, saliputium, sapientium, salapichium, sallicipium, holopa-
chium.
NOTE
2 Vatiniana] De Vatinio probro- quasi dicas, Mum cubitum, i. e. Domi
sissimo bomine jam supra. nent cubitalem, ab ïXos, tutus, et ,ií¡-
3 Calvus] Orator disertissimus, qui Xvs, cubitus: legunt alii salicippium ex
apud Senatum Romanum Vatinium Seneca, nomine a ' saliendo in cip-
aceusavit, cuique sanctitatem orati- pum' venuste conficto; is enim in
onis et judicium Quintilianus, Cicero controversia quadam, ne propter cor
vero, praeter judicium, doctrinam poris parvitatem minus couspicuns
summamque elegantiam, tribuit. esset, imponi se supra cippum jusse-
5 Salaputium] Sic nutrices vocare rat. Aiii denique aliter legunt. Cum
tolebant pueros, cum vellent ipsis autem ad locum hunc Catulli obscu-
blandiri ; cum autem Calvus esset rissimum illustrandum maxime faci-
staturae perexiguae, ut Seneca testa ant quae de Calvo scribit Seneca Con-
tor,homo ¡lie de turba nescio quis ad- troversiarum lib. in. Controversia 19.
miratus Calvum recitantem, serio pu- ejus verba hie debere me receusere
tavit esse puerum, non virum: itaque putavi. ' Calvus,' inquit Seneca, ' qui
exclamavit, nutricum more, salaputi diu cum Cicerone iniquissimam litem
um disertum! Legunt alii holopackium: de principatu eloquentiae habuit, us
 CARMEN L1V. 139

NOTE
que eo violentas actor, et concitatus tullus in Hendecasyllabis vocat illum
fuit, ut in media actione ejus surge- salicippium disertum ; etjuravit si quam
ret Vatinius reus, et exclamaret : injuriam Cato Pollioni Asinio accu-
' Rogo vos, Judices, num si iste di satori suo fecisset, se in eum juratu-
sertas est, ideo me damnari oportet ?' r um calumniam ; nec unquam postea
Idem postea cum videiet a clientibus Pollio a Catone advocatisque ejus,
Catonis rei sui Pollionem Asinium aut re, aut verbo violatus est. Sole
circumventum in Sorite, imponi se bat praeterea excedere subsellia sua,
supra cippum jussit ; erat enim par- et ¡mpetu elatns usque in adversari-
vulus statura, propter quod etiam Ca orum partes trauscurrere.'

CARMEN L1V.
AD OSSÄREM.
Othonis caput oppido pusillum,
Vetti, rustice, semilauta crura,
Si tibi forte non lubet odisse omnia eorum qui tecum sunt vitia,
tibi saltem et Fußtio annoso veteratori displiceret perexiguum Othonis rustici

1 Tres primi versus in quibusdam editionibus antecedenti Carmini aunexi

sunt. In nonuullis edd. vett. oppido est ; тЬ est, inquit Doer. baud dubie
intrusum est ab illis, qui nexum Carminis non caperent.—2 Hic versus in
quibusdam edd. post sequentsm ponitur ; quae trauspositio debetur Statio,
qui legit, Heri Rustice ; pro quo Gryph. et Mur. Heri rustice : in vetustipnbus,
At en rustice, vel rusticœ : in codd. Seal. et Voss. EM, vel Veteri, rustica
semiplofu crura ; unde Seal. fecit Peri rustice, et Voss. lect. nostram Vetti:
in aliis Peti. Turn. si quid mutandum, legeret, Heri rustica et armilausa curta,
NOTJE
1 Othonis capui] Hoc Epigramme- tem, angustumque cerebrum et caput,
te Poeta exagitat quosdam ex decu qui Tribunus plebis, Cousule Cice
ria Seribarum Caesaris ; Othonem rone, legem theatralem stultam et
scilicet, et Libonem, et Fuffitium, in rationi contrariam tulit, qua cautum
quos et Caesarem ipsum amarissime erat, ut potius fortunarum, quam ge
invebitur. Hos sane versus, nisi Si neris, honoris, aut virtutis ratio ha-
bylla legerit, interpretar! alium posse beretur, et ut Patriciis, aut Equestris
reor neminem. Lucem tamen quam Ordinis, et Senatoriis viris, summis
potui deusissimis tenebris attuli, pa- etiam honoribus funetis, quibus qua-
ratus meliorem amplecti seusum, si dringentorum sestertiorum ceusus
quis pioposuerit : illud tamen certum non esset, spectandi jus in theatroin
videtur, iusectari nempe Catullum ¡I- primis quatuordeeim gradibus seu
lius L. Roscii Othonis exilem men- subselliis adimeretur, sed qui ditiores
 С. VALERII CATULLl
Subtile et leve peditum Libonis ;
Si non omnia displicere vellem
Tibi, et Fuffitio seni recocto. ö
Irascere iterum meis iambis
Immerentibus, unice Imperator.
caput, ac pariter crura squalentia, et tenues аc fluxi Libonis peditus. Tu modo,
о singularis Imperator, quod haec dixerim, rursus excandesces adversus meos tam
bos iraní tuam non merenies.

i. e. brevis qmedam vestis.—3 Stat. legit, faiyyiov Libonis.—4 Sed non

Aid. Mur. Stat.—5 Suffecio, Venett. Brix. Vicent. Gryph. et Mur. in
codd. Suffitio ; sed Fuffitio legendum docuit Seal. ex Dione, ubi est Фои-
pfotos.—6. 7 ' Hi versus et in codd. et impressis alieno leguntur loco.'
Stet.
NOTjE
essent, loca honoratiora occuparent. tibi displicere, &c. Quis porro fue-
De hoc Othone Horat. Epod. 4. ' Se- rit hic Libo, cum plures ea fuerint
dilibusque magnus in primis Eques tetate Libones, incertum ; coustat
Othone contempto sedet.' De ejus- tamen ipsum Caesari familiarem fu
dem Othonis lege, quae honorum prse isse.
mia divitibus tantum hominibus saepe 4 Si non omnia] Idem Sealiger pe
sceleratis decernebat idem Horat. и tit subintelligendum esse, ' dispere
Epist. 1. ' Roscia, die sodes, melior am.'
lex, an puerorum Naenia ? quae recte 5 Fuffitio seni recorto] 'Recocti'
regnum facientibus offert.' Juvenal. dicebantur Seribae qui saepias cum
Sat. in. ' de pulvino surgat equestri, Procousulibus in Provincias missi,
Cujus res legi non sufficit ; et sede- exercitatiores facti fuerant usu : mit-
ant bic Lenonum pueri quoeumque tebantur antem quinque viri ; qui
in fornice nati : Hic plaudat nitidi cum rediissent, vendebant decurias
prœconis filius inter Piunirapi cultos suas, quod si voluissent iterum Ma-
juvjenes, juvenesque lanistae. Sic li gistratibus apparere, ' cocti ' dice»
bitum vano, qui nos distinxit, Othoni.' bantur, quique sœpius hoc refactita-
2 Vetti, rustice [Heri rustici] Qui bant, ' recocti.' Horat. ' saepe re-
nempe adeo male habuit claros, no- coctus Seriba ex Quinqueviro corvum
biles, et virtute prastantes Viros, delusit hiantem.'
quibus obscuros et infima sorte na 6 Irascere Uerum] Julium Caesarem
tos homines, modo divites, antepo- Imperatorem alloquitur, quem con
suit. Àlii legunt, Peri, i. e. per- stat jam seme! fuisse CatuIIo iratum,
dite ama, ut Sealiger, qui solus in- ob notam yersiculis de Mamurra sibi
terpretandum ante nos suscepit boc inustam. Qua de re sic Suetonius in
Epigramma, ceteris enim visum est Caesare cap. 73. ' Valerium Catullum,
ineluctabile. Seusus igitur Seali- a quo sibi versiculis de Mamurra per
geri hic est : О Rustice perdite ama petua stigmata imposita non dissimu-
Ötiionis caput exiguum, et crura sor laverat, satisfacientem eadem die ad-
dida et tenues ac fluxos peditus Libo hibuit cœna, hospitioque patris ejus,
nis. Dispeream, nisi vellem omnia sicut consueverat, uti perseveravit.'
 CARMEN LV. 141

CARMEN LV.
AD CAMBR1UM.
Oramüs, si forte nonmolestum est,
Demonstres ubi sint tuse tenebrae.
Te quassivimus in minore Campo,
Te in circo, te in omnibus libellis,
Te in templo superi Jovis sacrato, 5
In Magni simul ambulatione :
Fœmellas omnes, amice, prendi,
Quas vultu vidi tamen sereno ;
Rogamus te, si forsan id tibi grave non est, ut ostendas mihi quo in toco sunt
latebrœ tuœ. Investigavimus te in campo minore, te in Circo, et in omnibus Li-
brariorum officinis quaesivimus ; te in JEde sacra Jovis excelsi, in porticu quoque
Pompeii Magni ; apprehendi etiam manu cunetas puellas, quas tamen animad-

Metro laborat hoc Carmen in vers. 1. 4. 7. 8. 9. 10. 11. 13. 14. 16. 18. 20.
22. 23. 31. 32. Ver. 10. tribrachyn habet in regione prima.—1 Oro, si forte
in nonuullis edd. vett. Oramus, tibi forte ni molestum est Gronov. ad Liv.
vn. 13. Nostra lect. est in omnibus codd.—2 In Stat. codd. et edd. vett.
tenebrœ; in Seal. cod. et ed. Stat. taberna, probante Vulpio ; latebrœ Gryph.
et Mur.—3 Seal. et Cuj. edidit, Te campo quasivimus minore, quem sequitur
Voss.—4 Hune versum sic scandunt, Te in campo, It in. In Vicent. Brix.
Venett. et omnibus codd. libellis, i. e. tabernis librariis ; in Aid. 1. Gryph. et
Mur. tabernis; in vet. cod. Heius. plateis. Pallad. primus labeUis reposuit,
quem secutus est Stat. in quibusdam tabellis ; Parth. conj. loceliis.—5 In Voss .
11. nimmt Jovis.—7 In Venet. prœhendi.—8 Nostram lect. servant omnes
NOTjE
1 Oramus] Jocose et lepide Came- stagnabat. Ovid. Fast. m. ' Cœlius
rium puellas nimium assectantem in- aceipiet pulverulentus eqnos.'
crepat, exponitque quantum ipso 4 Te in circo] Circum maximum
quaeritando sese defatigarit, rogat- intelligit ; tres enim Circi Romae fu
que eum, ut, sibi, quo in loco lateat, isse referuntur.
indicet, suosque amores detegat. Libellis] Per Synecdochen pro ' ta
2 Tua tenebrœ] Aiii legunt, taber bernis librariis' usurpatur. Aiii la
nœ. In tabernis fere perditi homines beUis legunt, et ' thermas' interpre-
versabantur. Ha¡ Graeeis Л«гх<и di- tantur. ITtrumque graves et magnos
cebantur : ad quas scilicet confabu habet auetores.
lando causa convenient : tenebra 5 Te in templo] Capitolium dicit
etiam antea legebatur, i. e. tenebrosa; Jovi consecratum.
latebrœ. 6 In Magni simul ambulatione] Pom
3 In minore Campo] Campum Cce- peii porticum liquido indicat, de qua
lium notat, in quo Circeuses f¡ebant, Ovid. de Arte Amandi : 'Tu modo
cum Campus Martius diluvio Tiberis Pompeia lentus spatiare sub umbra.'
142 С. VALERII CATULL1
Has vel te sic ipse flagitabam :
Camerium mihi, pessimal puellae. 10
Quœdam inquit, nudum sinum reducens :
En hic in roseis latet papillis.
Sed te jam ferre Herculei labos est.
Tanto te in fastu negas, amice.
Die nobis, ubi sis futurus : ede, i5
Audacter committe, crede luci.
Num te lacteolae tenent puellae 1
Si linguam clauso tenes in ore,
Fructus projicies amoris omnes :
Verbosa gaudet Venus loquela. 20

verti esse liberait facie ; has etiam ego te ita poscebam, о pessimœfœmina, red-
dite mihi Camerium meum. Tum ex his una nitidum retegeus sinum, dixit mihi :
Ecce latitat hie in nostris roseis mamiiiis. Nunc vero ctrumna est Herculis, qua-
rere te, amice mi, tanta cum arrogantia celaste. Cedo mihi quo in loco futurus
sis ; profer istud libere, revela te, ei trade luci. An te detinent candidula virgi-
nesl Si linguam contineas, in silenti ore perdes отneтfructum amoris Ш. Venus

codd. et edd. vett. Quas vultu mage vidimus sereno Gryph. vultu v. t. serenas
Mur.—9 In codd. teste Mel. Avellite, vel Aulite sic ipse, qui inde proposuit,
Ah vult in, sic ipse flagitabam Camerium mihi : Avant. Avelli sinite. In cod.
Seal. Ah vel te sic, onde eruit lect. nostram, Has rel te sic ; at Voss. mavult,
Ah avellite ipse flagitabam : in marg. libri Heius. Jamjam reddite sape flagi-
tanti, probante Doer.—11 In quibusdam edd. vett. nitidum ; sed nudum est
in omnibus codd.—12 Vide VV. LL. ver. 23.—13 Sed te quœrerejam Herculis
labos est in Venet. Mur. et nounuliis aliis : quarere Herculis labos sit Gryph.
Sed nœjamferre Mel. Lect. nostram testantur codd. Seal. et Voss. cum aliis
ap. Ed. Cant. et Rheg.—14 Sic quoque in cod. Seal. in nonuullis edd. vett.
Tanto ten' fastu, improbante Seal.—15 Totum bunc versum glossema putat
Ed. Cant. ex cujus sententia locus ita distingui et legi debet, Die nobis ubi sis
futurus, ede hoc, Num te lacteola tenent pлeйes? Sed non seusit V. D. ejusmodi
locos, ubi eadem sententia ter et quater aliis verbis iteratur, egregie expri-
mere vehementiorem, quo quid petitur, animi impetum.' Doer.—16 In Ve
net. Gryph. Mur. Audacter comiti hoc libenter ede, vel, licenter ede; in aliis, A.
committe, crede lucet ; in Stat. codd. Audacter, hoc committe, crede, Lucet ;
unde conj. A. committe, crede, Luci; sed Seal. lucei pro luci antique more, cal
debetur nostra lect. Voss. dedit crede, licet.—17 In cod. Rom. teste Lipsio,
аотж
10 Camerium mihi] Camerii nomi- pert. ' Deinde ubi pertuleris, quos
ne Caesarem quidam intelligi volunt, dicit fama labores Herculis.'
quem suis amoribus addictum difficile 20 Venus loquela] Venus hic sumi-
erat in urbe reperire. tur pro Amore, quem loquacitate
13 Herculei labos est] Rem arduam garniere dicit Catullus ; contra vero
et difficilem Veteres proverbialiter seusit Tibullus, cum dixit : ' celari
dicebant ' Herculis laborem.' Pro- vult sua furta Venus.'
 CARMEN LV. 143
Vel, si vis, licet obseres palatum,
Dum vestri sim particeps amoris :
Non custos si fingar ille Cretum,
Non si Pegaseo ferar volatu,
Non Ladas si ego, pennipesve Perseus, 25
Non Rhesi niveae citœque bigœ :
Adde huc plumipedes volatilesque,
Ventorumque simul require cursum,
Quos junctos, Cameri, mihi dicares :

delectatur loquaci sermone. Aut, si vis, occiudas aliis os tuum, per me licet, dummndo
couscius ego sim amoris tui. Aiioquin tenon inveпireт: etsi fierem ille procu
rator Creteusium, neque si rapiar volatu Pegaseo, neque si Ladasforem, aut pen-
natus Perseus, neque si tam citus sim quam albi et celeres equi Rhesi. Adjunge
etiam ad hœc pennipedes, et volaticos, quœre pariter velocitatem ventorum, quos

lacteola tenent papillœ.—21 Vel signis licet obseres palatum vult Voss.—22 In
omnibus Stat. codd. Dam nostri sis particeps amoris ; sed vostri in nostri muta-
veiant, qui non meminerant àpxaÏKЬv esse characterem Catulli : Aid. Dum
vestri sim ego, jubente Avant. in aliis, Sis nostri quoque particeps.—23 Sequen-
tes decem vers. adduntur in Venett. Brix. et Vicent. et in codd. ap. Ed.
Cant. Carmini Lviii. cujus est initium, Cœli, Lesbia nostra, et ita esse in pie-
risque codd. affirmat quoque Voss. Quem nunc occupant locum, eis assig-
navit Seal. sed Voss. ad prœcedent Epigramms ptrtinere et hand dubia deesse
aliquid putat. Mur. et ed. Gryph. coustituunt eos post versum 12. En hie
in roseis, lee. Aptissime hoc ipsum Carmen claudere Doeringio videntur.—
24. 25 In ed. Mur. Non si Ladas pennipesve Perseus, Non si Pegaseo ferar volata,
Non R. niveis citisque bigis, probante Doer. penn\ferve Perseus in Venett.
Brix. et Vicent.—26 Voss. e Mediol. affert, Citaque biga, litera prima ma
jore, quod de eurru Medeae, ntpote natae in oppido Cyta, intelligi posse
autumat.—27 Mur. habet plumideas.—29 Gryph. et Mur. mtJU dicaris.—

NOTjE
23 Non custos si fingar Ule Cretum]
Daedalus Micionis filina, Athenis ca
pitis judicium effugieus, in Cretam
delatus, ingenio sud adeo Minoi ac
ceptai fuit, ut Athenieusibus bellum
infereus regni custodem ipsum reli-
querit.
25 Non Ladas si ego] Alexandri
Macedonis cursor fuisse traditur,
tanta pedum velocitate, nt vestigia
ejus in arena non apparerent.
Pennipesve Perseus] Filius Jovis et
Danaës, qui a Polydecte Magnetis
filio ad Gorgonas missus, a Mercurio,
qui eum dilexit, talaria et petasum
accepisse aestimatur.
26 Non Rhesi niveœ citaque bigœ]
Rhesus Thraciae Rex equos habuit
velocissimos, in quibus Trojanorum
fata pendebant, quos cum ille ad ip-
sorum auxilium duxisset, prima nocte
ipse cum equis interfectus est.
27 Adde hue plumipedes] Licet id
intelligi possit de avibus, rectius ta
men interpreteris esse Zethum et
Calaim Boreae filies, quos alatos fu
isse fiaxerunt Poëtae.
144 С. VALERII CATÚLLI
Defessus tamen omnibus medullis, 30
Et multis languoribus peresus
Essem, te, mi amice, quaeritando.
etsi conjunctos donares mihi, o Cameri, nihilominus totis visceribus fatigatus essem,
et gravi infirmitate cousumtus, tejugiter, o mi amice, requirendo.

32 Esse in te ed. Voss. mihi amice Venet. Gryph. Mur.

CARMEN LVI.
AD CATONEM.
О rem ridiculam, Cato, et jocosam,
Dignamque auribus, et tuo cachinno.
Ride, quicquid amas, Cato, Catullum :
Res est ridicula et nimis jocosa.
Deprendi modo pupulum puellae б
Trusantem. Hunc ego., si placet Dionae,
Pro telo rigida. mea cecidi.
О rem rhu dignam, et lepidam, et dignam, o Cato amice, auribus tuis, et rim
tuo soluto. Ride igitur, o Cato, quantum diligis me Catullum tuum, nam res est
prorsus risu digna, et admodum faceta. * s *

2 Dignam naribus legendum esse ceuset Seal.—3 In marg. ed. Gryph. ap.
Doer. si quid amas.—6 Voss. vult Crissantem, et explicat Ke\-nrifama. Pro si
Stat. conj. sic.—7 Protelo pro adverbio acceperunt Stat. Seal. Voss. Vulp.
alii, ut sit jngiter eodem tractu et tenore, owrávas. Cf. Gesueri Thes. s. v.
' protelum.'
NOTjE
1 Cato'] Hic non Uticeusis, sed Pupulum] Puerum, sic enim anti-
¡lie fuit Valerius Cato, de quo Sueto quitus ' puppos ' pueros, et ' puppas '
nius lib. de Illustribus Grammaticis puellas dicebant.
refert hos Bibaculi versus : ' Cato 6 Trusantem] Frequentativum a
Grammalicus, Latina Siren, Qui so ' trudo,' i. e. per vim impellentem
lus legit, ac facit Poetas.' De eo membrum videlicet virile intra geni
dem Ovid. quoque Trist. lib. it. ' Et talia puellœ. Sic Martial. lib. XI.
leve Cornifici parque Catonis opus.' Epigr. 47. ' Truditur et digitis pan-
Seripsit Poëmation, quod Diras in- nucea mentula lassia.' Aiii xrissan-
scripsit, praeter Grammaticos libel tem legunt, i. e. se in coitu moven-
los. tem. Sed improprie, est namque
5 Deprendi modo'] Paulo ante in- fœminarum ' crissare,' sicut ' cevere"
veni. virorum.
 CARMEN LVII. 145

NOTVE
7 Pro telo] Loco teli : sicut enim de libidine in masculum abominabili
qui in adulterio reperiuntur telo in- loquatur, ideo iuterponit, si placet
terfíciuntur ; ita, inquit, loco teli Dionœ, i. e. Veneri, de qua superius
mentula rigida ipsum recidi. Et sic diximus.
metaphorice loquitur, et ne videatur Rigida] Tanquam substantivo usus
in hac re Venerem offendere, cum est, mentulam significaus.

CARMEN LVII.
AD MAMURRAM ET CyESAREM.
Pulchre convertit improbis cinaedis
Mamurrae pathicoque, Caesarique.
Nec mirum : maculas pares utrisque,
Urbana altera, et illa Formiana,
Impressas resident, nec eluentur. 5
Morbosi pariter, gemelli utrique :
Uno in lectulo, erudituli ambo :
Bene congruit flagil'wsis cinadis, Mamurrœ nempe pathico, et Cœsari: neque
id novum : nam vitia ambobus similia sunt ; hœc urbiea, ilia Formiana, hœc tue
rent infixa, nec delebuntur. Sunt aque flagitiosi, aquales ambo, et velut gemini

T Vulgatam distinctionem post lectulo tollit Mel. et respici putat prover-

bium ' uno in lectulo edocti ;' ita ut ambo in omnibus sibi simillimi et in
eodem quasi ' lectulo improbitatis' nequiter iustructi iutelligantur. Stat.
conj. Unilectuli; Avant. ob metrum proposuit, lectulvlo, absque necessitate,
NOTjE
1 Pulchre convenil] Hoc mordaci tus, et tulere ista, et reliquere : haud
Carmine Julium Caesarem et Mamur- facile dixerim, moderatione magis,
ram Formianum exagitat, eorum ne- an sapientia ; namque spreta exo-
fandas libidines rapinasque carpeus. lescunt, si ¡rascare, agnita viden-
2 Mamurrœ] De Mamurra For- tur.'
miano jam supra. 6 Gemelli utrique] Qui eodem partu
Casarique] Non tantum Catullus in nascuntur ut plurimum magnam in-
J. Caesarem scripsit, sed et Bibacu- ter se soient habere similitudinem.
lus, teste Tacito Aunal. iv. cap. 34. Hic ' gemellos' dicit Caesarem et
' Carmina Bibaculi et Catulli, referta Mamurram, propter vitiorum simili-
contumeliis Caesarum, leguntur; sed tudinem, et scelerum societatem.
ipse Divus Julius, ipse Divus Augus-
Delph. et Vor. Clos. Catul. К
146 С. VALERU CATULLI
Non hic, quam ille, magis vorax adulter,
Rivales socii puellularum.
Pulchre convenit improbis cinœdis. 10

ambo semidocti, uno in lecto. Non plus hic est, quam ille, mœchus prodigus, sodales
puellarum rivales : bene cousentiunt inter se flagitiosi cinadi.

ultimum enim о brevis est propter sequentem vocalem.—8 In Venet. magis

vorax et adulter ; Stat. tentabat, Non hic quam ille, magis vorax adulter Rivalis
socius puellularum ; Voss. puellarum ; in aliis edd. socii et puellularum ; Doer.
conj. Rivales et socii puellarum, vel, Rivales sociique puellarum ; sed quid inep-
tius et Hendecasyllabi legibus repugnantius ? reposuit tamen lect. Seal. 1. ex
Bipontina.

CARMEN LVIII.
AD CŒLIUM DE LESBIA.
Cœli, Lesbia nostra, Lesbia illa,
Illa Lesbia, quam Catullus unam
Plus quam se, atque suos amavit omnes,
Nunc in quadriviis et angiportis
Glubit magnanimos Remi nepotes. 5
O Cœli, Lesbia mea, Lesbia illa, illa Lesbia, quam Catullus solum multo plus
dilexit quam seipsum, et suos omnes amicos, nunc in compitis et angiportis expoliat
fortes Remi posteros.

5 Voss. vult magnanimi Remi. Vide VV. LL. ad Carm. lv. 23.
NOTjE
1 Lesbia illa] Putatur fuisse Clodia tus,' et ' hoc angiportum :' viae sunt
soror Publii Clodii, cujus cousuetu- in urbibus angustiores, ut plateae la
dine usus est hic Cœlius, pro quo Ci tieres. In angiportubus vilissima
cero scripsit Orationem adversus scorta merebant. Horat. Od. i. 25.
eandem Clodiam. ' Flebis in solo levis angiportu.'
4 Quadriviis] Quadrivia sunt loca, 5 Remi nepotes] Remi posteros Ro
in quibus quatuor vrae concurrunt. manos intelligit, quos ironice vocat
Angiportis] Dicitur • hie angipor- magnanimos.
 CABMEN LIX. 147

CARMEN LIX.
DE RUFA ET BUFULO.
Bononiensis Rufa Rufulum fellat,
Uxor Menent, saepe quam in sepulcretis
Vidistis ipso rapere de rogo cœnam,
Cum devolutum ex igne prosequens panem
Ab semiraso tunderetur ustore. 5
An Rufa illa Bononieusis eludit Rufulum ? an conjux illa Menii, quam specta-
vistisfrequenter in bustis surripere silicernium ex ipso igne, quando appeteus cibum
delapsum eflamma percuteretur a bustuariis semitousis Î

1 Priscam lect./aüaf pro fellut revocavit Seal. Rufa Rufumfellat in Venet.

me rursum faiiit in marg. ed. Gryph. ap. Doer.— 2 Vetus scriptura est, Uxor
nemeni; unde Seal. Uxorne Meni? 'quem perperam sequitur Bip. лаш prater
Sealigerum veterem illam scripturam nemo reperit, immo omnes codd. qui-
bus ceteri interpretes usi sunt, coustanter servant Uxor Meneni : signum in-
terrogandi post Meneni, et in fine, apparet in Cant.' Doer. In Venet. sepul-
chris pro sepulcretis.—3 Mur. carpere e rogo ; in aliis vett. rapere e rogo .-Stat.
codd. habent rapere de rogo.—5 Ab semiraso in codd. A semiraso in edd. vett.
tonderetur Voss. ex auctoritateplur. librorum vett. et sie in Gryph. et Venet.
an. 1500. aceipit autem Voss. ' tondere' pro ' vellicare,' ' radere,' ' lace
rare' et ' carptim ferire,' et addit penultimam more antiquo in tonderetur
corripi.
NOT;E
1 Bononieusis Rufa fellat [/affit] ideo sit silicernia in sepulcretis vo-
Sententia Epigrammatis est Rufam, rare.
quae nuper tanta inopia laborabat, ut 3 Rapere de rogo cœnam] Extremam
e media flamma cibum peteret, nunc egestateiu arguit illius Bnfae, quae ex
superbo fastu Rufuli amantis preces ipsa flamma rapiebat silicernium,
eludere. Nounulli legunt, fallut, et quod vorare posset. Nam in sepul
voluut sumi fallare antiquum verbum cretis ustrinae erant, quae sepulcris
profallere, eodem modo quo vanare. applicabantur, ad quas culinae erant
Attius, ' Tanta ut frustrando vanaus, in quibus silicernium, i. e. funebris
lactaus protrahat.' Quae verba, ' va cœna coquebatur, quam gustare nefas
nare,' ' lactare," fallare,' idem prope erat : unde tameu eibos et panes
significant, id enim est, ' falsa spe saepius pauperes et scortilla rapie-
producere.' Aiii legunt, fellat, quod bant.
idem est ac ' exsugit,' quod non male 5 Ab semiraso ustore] ' Ustores,'
convenit illi mendicabulo, cui Bufu- seu ' bustuarii' erant ii, qui rogis
lus se tradiderat. comburendisque cadaveribus operam
2 Uxor Menent [Uxorne Menï] Is locabant : erat autem abjectissimum
ipse Menius videtur esse, de qiio Ho- genus maneipiorum ; nam semirasi
rat. scripsit paterna atque materna erant qui ad aliquod opus publicum
bona abligurisse ; ' Menius, ut rebus damnati erant ; ut ad molendina, ad
maternis atque paternis Fortiter ab- remum, et cadavera efferenda, qui
sumtis.' Adeo ut ejus uxor coacta et ' vespiliones' dicebantur.
148 С. VALERU CATULLI

CARMEN LX.
Nu m te leaena montibus Libyssinis,
Aut Scylla latrans infima inguinum parte,
Tam mente dura procreavit ac tetra,
Ut supplicis vocem in novissimo casu
Contemtam haberes 1 O nimis fero corde ! 5
An te leona aliqua in jug-is Libycis progenuit tam' inhumano animo et tam
fero, aut Scylla latraus imu pubis parte, ut despectam haberes precantis vocem in
extrema caUtmitate'i o virum mente nimium immiti !

In quibusdam edd. hoc Carmen cum superion conjungitur, utiu Venet. an.
1500. Gryph. et Seal. 1. 2. in Venet. 1. et Brix. iuscribitur, Ad Came-
rium.—1 Ita in edd. vett. Libystinis Seal. et Voss.—5 A nimis in edd.
vett.
Deest initium hujus Epigramma Phorci filia, quae cum mutuo Glauci
tis, sicut et finis superioris. amore teneretur, indignata est Circe,
1 Montibus Libyssinis] In montibus quae Glaucum deperibat, banc sibi
Libycis immanes ac praeeipui nas- ab illo praeferri, ac fontem in quo illa
cuntur leones. Libyam porro partem lavare se solebat, herbis infecit nox-
esse Africae supra vidimus. A Libya, iis et veneficis, quarum vi in canem
Libyeus, Libyssus, et Libystinus de- pube tenus Seylla commutata fingi-
rivantur. i tur.
2 Aut Scylla latraus] Seylla fuit

CARMEN LXI.
IN NUPTIAS JUL^ ET MANL11.
Collis o Heliconei
Cultor, Uraniae genus,
О Hymenœe Hymen, о Hymen Hymenœe, incola Heliconii mentis, fili Urania,

Hoc Carmen iuscribitur in edd. vett. Epithalamium, vel Hymenœus ; in

aliis, ut et in codd. In nuptiis, vel, nuptias Julia et Maulii, sive, Epithalamium
Juliœ et Maulii : sed, ut ait Marcil. Julia non prior esse debuit in biiyotufâ.
NOTiE
In nuptias, Ifc. [Julia et Man- Torquatus dictus est ex illustri Tor-
lii Epithalamium] Quaenam haec Julia quatorum familia, de Catullo bene
fuerit, obscurum est, sed Maulius meritus. Epithalamium Carmen est
 CARMEN LXI. 149
Qui rapis teneram ad virum
Virginem, o Hymenaee Hymen,
Hymen o Hymenœe : 5
Cinge tempora floribus
Suaveolentis amaraci.
Flammeum cape : lœtus hue
Huc veni, niveo gerens
Luteum pede soccum : 10
Excitusque hilari die,
Nuptialia concinens
Voce carmina tinnula,
Pelle humum pedibus, manu
Pineam quate tasdam. 15
qui adducis moUem pueUam ad maritum suum. Redime caput floribus amaraci
fragrantis; sume velum nuptiale. Hue alacer accede, fereus candidis pedibus
calceamenta crocea. Et evocatus die lœto caneus acute sono versus conjugales,
pulsa pedibus terram. Spineam facem dextra concute. Quippe Julia benigna

—1 Heliconii in edd. vett. in codd. Heliconei.—S In Seal. 1. О Hymen Hy

menae.—7 In edd. vett. Suave olentis, duobus verbis.—8 Flameum Mur.—
15 In Venet. an. 1500. Mur. et aliis Spineam ex emend. Partb. probante
Berol. ad Apul. sed lect. nostram testantur omnes codd. Stat. Seal. Voss.
NOTjE
a Virginibus decantan solitum, nova carminis genus est, cujus etiam gene
nupta ad conjugem adducta, et in ris jam supra Oden vidimus. Carm.
thalamo collocata ; unde tractuui E- xxxiv.
pithalamii nomen : hinc nonuulli ma- 4 O Hymeruec Hymen] Hymen nup-
lunt hoc Catulli Poëma Hymenaum, tiarum Praeses, qui hoc loco dicitur
Ticidae Poëtae exemplo, appellari, Uraniae Music filius, ab aliis Liberi
quani Epithalamium. Apud Graecos patris et Veneris lilius dictus est ;
primas scripsit Epithalamium Apollo tradunt alii virum fortem fuisse A-
in nuptiis Thetidis et Pelei. Apud' thenis natum, qui raptas a praedoni-
Latinos Epitbalamii primus auctor, bus virgines oppressis latronibus in
cujus memoria Uteris tradatur, Ca tactas patriae restituerit : hinc fac
tullus noster memoratur. Theocri tum, ut boni ominis causa in nuptiis
tus inter Grecos Idyllium decimum nomen invocetur: a Romanis pro
octavum ' Epithalamium Helenae ' in- ' Hymenaeo' ' Thalassius' invocatur.
scripsit, Stesichorum imitatus. 8 Flammeum cape] Flammeum ve
1 Collis o Heliconei] Helicon Bceo- lum erat lutei coloris, quo novae nup
tiae, alii volunt Phocidis, mous, Apol ta; facies tegebatur.
lini sacer est, et Musis, quae hinc He- 15 Pineam [Spineam] quate tadam]
liconides et Heliconiades sunt ap- Nuptiis faces adhibebantur ex iis ar-
pellatae. Pherecratii seu Glyconii boribus quae resinam ferunt. Alii le-
150 С. VALERII CATULLI
Namque Julia Manlio,
Qualis Idalium colens
Venit ad Phrygium Venus
Judicem, bona cum bona
Nubit alite virgo : 20
Floridis velut enitens
Myrlus Asia ramulis,
Quos Hamadryades Deae
Ludicrum sibi roscido
Nutriunt humore. 25
Quare age, huc aditum ferens

puella, talis, qualis Venus Idalium habitous accessit ad Phrygem arbitrum, cum
felicihus avibus datur nuptum Maulio ; tanquam myrtus Asia emineus ramis ver-
nantibus, quos Hamadryades Divœ ad oblectationem alunt liquore rorulento. Eia

et Vulp. eum optt. edd. Livin. etiam probata est.—16 In nounullis edd. vett.
Julia MaUio ; in omnibus- Stat. codd. Junia.—20 In Stat. codd. Nubet.—
22 Myrtusagia in Venct. et sic e Plin. H. N. xv. 29. legendemi quoque cen-
set Ramirez de Prado ad Luitprandi Chron. an. DCxxiii. hagia est in marg.
ed. Gryph. ap. Doer.—25 In edd. vett. Nutriunt in humore, improbante
Avant. (prima enim in humore producitur,) cujus emendatio, Nutriunt humort
recepta est in Aid. 2. Gryph. Mur. Stat. et recentt. quamque etiam testan-
tur nonuulli Stat. codd. in aliis ejusdem codd. nt et in Aid. 1. Nutriunt in
honore; in marg. ed. Gryph. ap. Doer. inodore; quae binae lect. hand dubie
protectae sunt ab auctoribus, qui spondaeum pro dactylo positum ferre non
NOT.Œ
gunt, Pineam, nullo incommodo ; nam Est item nemus in eadem Iusula Ve
et ' pineas'et ' spineas' tardas fuisse in neri dicatum.
nuptiis adhibitas coustat. De ' pineis' 18 Ad Phrygium Judicem] Ille est
nihil dubium. De ' spineis' Plin. lib. Paris Priami filias, ad quem Juno,
xviii. c. 16. ' Spina nuptiarum facibus Minerva, et Venus accesserunt ; ut
auspicatissima, quoniam inde fece- creditum ipsius judicio pomum au-
runt pastores qui Sabinas rapuerunt.' reum harum pulchriori adjudicaretur.
Festus praeterea ait, ' Patrimi et 22 Myrtus Asia] Asia hoc loco no-
matrimi praetextati tres nubentem men paludis in Mysia prope Caystrum
deducunt : unus, qui facem praefert fluvium, a quo vicinos campos * Asia
e spina alba, quia noctu nubebant, prata ' Virgilius appellavit. In hac
duo qui tenent nubentem.' Vides regione felicissime provenit myrtus,
praecipuam facem nuptialem fuisse arbor pulcherrima simul et gratissi-
' spineam,' quae vim habere crede- ma.
batur averruncandi mali. Vide Ovid. 23 Hamadryades] Nymphae sunt,
Fast. vi. quae cum arboribus nascuntur, et in-
17 Idalium coleus] Idalium est op tereunt. Hamadryades hie pro Nai-
pidum Insulae Cypri Veneri sacrum. adibus vel Napaeis posuit. -
 CARMEN LXI. 151
Perge linquere Thespiœ
Rupis Aoñios specus,
Lympha quos super irrigat
Frigerans Aganippe : 30
Ac domum dominant voca,
Conjugis cupidam novi,
Mentem amore revinciens,
Ut tenax hedera huc et huc
Arborem implicat errans. 35
Vos item simul integrae
Virgines, quibus advenit
Par dies, agite in modum
Dicite : O Hymenaee Hymen,
Hymen o Hymenase : 40
Ut lubentius, audiens
Se citarier ad suum
Munus, hue aditum ferat
Dux bonae Veneris, boni
Conjugator amoris. 45
igitur, hue accedeus perge deserere antra Aonia saxi Thespii, qua Aganippe unda
desuper frigefacieus humectat ; et adduc spousam appetentem novi mariti in dmnum
ipsius, astringeus ejus animum amore, tanquam hedera inhœreus, hac illac ex
teusa, arborem innectit. Vos etiam puella intacta, quibus iustat similis dies,
agedum, canite in mimerum, о Hymenae Hymen, о Hymen Hymenœe. Ut ipse
adverteus se vocari ad officium suum, hue promtius reniai auctor honestœ Veneris,

posseut.—29 In omnibus Stat. codd. Nympha, ut est etiam in edd. vett.—

31 Ad donnas in omnibus Stat. codd. in edd. vett. Ac domum. Stat. conj. Ac
dbmus; Passer. ac domu, pro ' e domo,' vel, 'ab domo,' nt ap. Hог. iv.'Od. 5.
—34 In edd. vett. hac et hac, quas sequitur Gryph. Mur. et Stat. hue et hue
in omnibus Stat. codd.—36 In omnibus Stat. codd. Vosqueitem; in Venet.
Vositerum.—38 In quibusdam edd. vett. nondum vel nodum—41 In edd. vett.
Ut I. audiat Se citarier....fereus, Dux, Ice. Marcil. legit et interpungit, Ut I.
NOTjE
27 Thespiœ] Tbespias, oppidum Bœotiae, Musis sacer, quem Poëtae
Bœotiae, sive Aoniae, infra montem fabulantur factum esse Pegasi equi
Heliconem conditum, nobilitavit Cu alati ungula.
pido Praxitelis, quem ab eo Glyce- 36 Vos item integrœ Virgines] Vir-
rium meretrix cousecuta dedicavit. gines et pueros adhiberi nuptiis, ex
28 Aonios] Aonia dicta est Bœotia, quibus chorus coustabat, quem Dra
maxime qua parte montana est; unde ma vocarunt, scribit Hieronymus in
Musse dicuntur ' Aonides.' Cantica Canticorum, et apparet infra
30 Frigeraus Aganippe] Fous est in Carmine Nuptiali.
*
152 С. VALERII CATULLl
Quis Deus magis ah magis
Est petendus amantibus?
Quem colent homines magis
Cœlitum ? O Hymenœe Hymen,
Hymen o Hymenaee. 50
Te suis tremulus parens
Invocat : tibi virgines
Zonula soluünt sinus :
Te timens cupida novus
Captat aure maritus. 55
Tu fero juveni in manus
Floridam ipse puellulam
Matris e gremio su*

et legitimi amoris conciliator. Quis alius Deus magis, ah magis invocandus est
amantibus? quem Deorum magis homines venerabuntur? О Hymenae Hymen, о
Hymen Hymenae. Tremeus pater te suis implorat ; virgines tibi cingulo vestes
recingunt ; nupta ipsa te metueus auscultat attenta aure novos maritos. At tu
ipse remanian virgunculam e sinu matris tradis juveni ardenti in potestatem. О

audiat Se c. a. s. Munus, hue aditum ferat. Dux....amoris, Quis, Ifc.—45 Con-

jungator Stat.—46 Quis Deus magis amatis inVenett. Brix. Vicent. et omnibus
Stat. codd. Stat. conj. magis a macris, macerrime inquit Marcil. magis opti-
mis Avant. quem secutae sunt Aid. Gryph. et Mur. magis аc magis Passer.
Marcil. et Voss. i. e. magis magisque, uâWoy Kal paWov. ' In Langobardico
charactere nihil omnino t dift'ert а c, et vicissim altera pro altera hic posiUe
sunt : at illo optimo Gallicano, a macis, scriptum erat, c pro g, ut ver. 68.
juncier pro jungier. Seribe igitur magis ah magis. A semper habet etiam
noster liber pro Ah. ' Magis ah magis,' ' nimis ah nimis,' miser ah miser' vete-
ris elegantiœ sunt.' iScai.—47 Expetendus Stat.—51 Te suis Romulus, vel,
Remulus in Stat. codd. Te si vis proposuit Avant.—54 Te t. c. novos С. a. ma
ritos in omnibus Stat. codd. et quos vidit Mur. novos et maritos &pxa'iK<"si
inquit Stat. pro novus et maritus : idem timeus in teneus mutaret. Mur. sic
coustituit, tibi virgines....sinus ; Te timent : cupida novos Captat aure maritus ;

NOTiE
52 Tibi virgines Zonula soluünt"] 55 Captat maritus [novos.. .maritos]
' Cinxiae Junouis nomen sanctum ha- Timeus, scilicet, ne voto excidat, te
bebatur in nuptiis, quod initio conju cupida aure captat.
ga solutio fiebat cinguli, quo nova 56 Tu ferojuveni] Ardenti et im
nupta erat cineta.' ' Illud autem patienter amanti. Sic infra Carm.
cingulum,' ait Festus, ' factum erat Nuptial. vs. 22. ' Et juveni ardenti
ex lana ovis,' quod Herculano nodo castam donare puellam.'
vinetum vir solvebat ominis gratia. 58 Matris e gremio] Simulabatur
Ovid. < Castaque fallaci zona re- ' rapi virgo ex gremio matris,' aut si
cineta manu. ea non esset, ex proxima necessitu
 CARMEN LXI. 153
Dedis, o Hymenaee Hymen,
Hymen o Hymenaee.
Nil potest sine te Venus,
Fama quod bona comprobet,
Commodi capere : at potest,
Te volente. Quis huir, Deo
Compararier ausit ? 65
Nulla quit sine te domus
Liberos dare, nec parens
Stirpe jungier : at potest
Te volente. Quis huic Deo
Compararier ausit ? 70
Quae tuis carcat sacris,
Non queat dare praesides
Terra finibus : at queat,
Te volente. Quis huic Deo
Compararier ausit ? 75
Claustra pandite januae,
Virgo adest. Viden', ut faces
Splendidas quatiunt comas ?
Sed moraris, abit dies ;
ProdeaSj nova nupta. 80
Hутenкee Hymen, о Hymen Hymenae. Vema nihil boni valet absque te percipere,
quod laudet œquus bominum sermo ; sed valet te annuente. Quis Deo isti eonferri
audeat ? Nulla familia potest absque te legitimes filios edere, nec pater genere
devinciri : sed id valet, te favente. Quis Deo isti audeat se cоя/erre ? Civitas
quœ sacris tuis privata sit, non potest prafectos regionibus suis coustituere ; sed
possit, te annuente. Quis Deo isti eonferri audeat ? Láxate obices janua. Prœ
ttо est nova nupta: an aspicis quomodo tadœ vibrant crines fulgentes? at cunctaris,

antique novos maritus pro novus mari tus : Voss. Tete Hymen cupida novus....
maritus; quem secutus est Vulpina: Bip. sequitar Seal. legentein novos....
maritos àpxaiKÛs- alii tumeus, h. e. libidine turgeus, ioyüw.—68 Stirpe vincier in
Venet. Brix. Vicent. et cod. Seal. ut et in aliis codd. ap. Ed. Cant. ' In Galli
cane scriptum fuit juncier, c pro g, ut modo notábanms.' Seal. Vide VV. LL.
in ver. 46. lectt. dicœr et nitier in Aid. et sequent. edd. debentur Avantio.—
NC-ТЖ
dine, cum ad virum trahebatur, quod Bides' dicti, qui alicujus loci tutelam
videlicet ea res feliciter Komulo ces- tenent, vel rectores ab eo quod prae-
serit. sunt ; bine prœsides boc loco nonuullis
72 Non queat dare prœsides] < Prae- sunt tutores et defeusores rinium.
 154 С. VALBRII CATULLI
Tardat ingenuus pudor,
Quae tamen magis audiens
Flet, quod ire necesse sit.
Sed moraris, abit dies ;
Prodeas, nova nupta. 85
Flere desine. Non tibi, Au-
runculeia, periculum est,
Ne qua foemina pulchrior
Clarum ab Oceano diem
Vident venientem. 90
Talis in vario solet
Divitis domini hortulo
Stare nos hyacinthinus.
lux prœterit ; procedas, o nom nupta. Verecundia modesta remoratur eam, qua nihil-
ominus magis ac magis audieus plorat, quod oporteat proficisci. At cessas, lux prœ-
terit ; procedas, o nova nupta. Cessa plorare : minime tibi periculum est, o Auruncu-
leia, ne aliqua puella te formosior couspexerit Solem ex Oceano emergentem. Talis
esse cousuevitflos Hyacinthi in amœno horte heri opulenti. Sed cunctaris,fugit lux ;

81 Tardet in Venett. Brix. Vicent. Rheg. et omnibus Stat, et Seal. codd.

quod Seal, et alii antique dictum esse patant pro Tardat, lect. quam exhi
bent Aid. Gryph. Mur. et aliae. Tardet retinuit Seal. eumque secutus est
Ed. Bip.—82 Quem in Venett. Brix. Vicent. Rheg. et omnibus Stat. et Seal.
codd. quod referont ad audieus, et ' audire pudorem' explicant ' pudori ob
temperare;' at magis pro 'nimis' sumunt. ' Legendum sine dubio, Quo
tamen. Error hinc fluxit, quod Gallicanum exemplar, ut conjicimus, sine
diphthongo que pro quœ scriptum habuit ; id quod in aliis nobis suboluit.'
Seal. Quœ exhibent Gryph. Voss. Graev. Vulp. Quem reposuit Bip.—83 In
Stat. codd. quod ire necesse est, ubi vocalis non eliditur.—87 In Mur. vet. cod.
et nounullis Stat. Arunculeia; in aliis Stat. et Seal. Arunculeia; ' Ita omni-
no legendum ; media autem syll. exteritur, ut in 'singulum.' Seal. Avantii
emendationcm Herculeia, receperunt Venet. an. 1500. Aid. Gryph. Mur. et
NOTjE
S6 Auruneuleia] Aiii legunt, Arun mina pulchrior.'
culeia, alii, Herculeia: sed Auruncu- 89 Ciarum ab Oceano] In Oceanum
leius alterum est Cottarum cognomen, recipi Solem occidentem, et ex Ocea
ex qua gente haec Maulii spousa vi- no emergere orientem putabant Ve-
detur fuisse. Miratur tamen Sealiger teres; quod idem de Aurora habet
ei fuisse nomen Juliae, quod forsan Virgil. ' Oceanum interea surgeus
adoptione contigit. Aurora reliquit.'
88 Ne quafœmina pulchrior] Noster 93 Flos hyacinthinus] Hyacinthum
Catullus antiquum morem laudandi florem a Latinis ' Vaccinium' vocari
novam nuptam hic diligenter obser scribit Dioscor. lib. iv. 61. Fabula
vat. Hoc enim modo fere ipsi acci- porro Hyacintbi in florem mutati fuse
nebant omues : ' Nulla te hodie fœ narratur ab Ovid. Met. x.
 CARMEN LXI. 155
Sed moraris, abit dies :
Prodeas, nova nupta. 95
Prodeas, nova nupta, sis ;
(Jam videtur) et audias
Nostra verba. (Viden' ? faces
Aureas quatiunt comas.)
Prodeas, nova nupta. 100
Non tuus levis in mala
Deditus vir adultera,
Probra turpia persequens,
A tuis teneris volet
Secubare papillis : 105
Lenta qui velut assitas
procedas, o nova nupta. Agedum exeas, o nova nupta : (ecce nunc apparet) ut
auscultes nostros cantas. (An cernis, ut tœdœ splendentes vibrant flammarum
crines ?) Exeas, o nova nupta. Non maritus tuus incoustaus, propeusus in impudi-
cam pellicem, inhonesta cousectaus cupiet cubare seorsim a tuo jucundo sinu ; qui,ut

Stat. Statius vero conj. Arunculea, vel, Hirculeia.—96 Prodeas, n. n. si Jam

in omnibus codd. et edd. vett. probante Avant. sed Seal. mntavit st in sis, i. e.
age, agedum, et verba Jam videtur in parenthesi posuit. Vossius pro si repo-
еuitsf, ut sit nota silentii. Vide VV. LL. ad Juvenal. Sat. i. ver. 161. Ed.
Delpb. 'Sed vereor cum Vulpio, ut haec partieula sine vocalis adjumento
syllabam explere possit.' Doer. Hanc Seal. emend. receperunt omnes fere
recentiores. In Seal. 1. penes Editorem manu scriptum est, Prodeas, nova
nupta—(sed Jam videtur!) ut audias.—97 Seal. dedit ut pro et.—98 Viden' ut f.
in edd. vett. et omnibus Stat. codd. pro quo legendum putavit, Vide, ut faces ;
sed lect. nostram in textum recepit.—103 Lectio nostra debetur Guarino P.
et probata Marcilio est : in omnibus Stat. codd. Proca turpia persequeus ;
in alio quodam veteri Precatur pia persequeus ; unde Stat. conj. Peccat, aut
pia persequeus: alii legebant Proqua, i. e. Proca, quod edidit Seal. e vet. libro.
NOTjE
98 Nostra verba] Cantus nempe Veteres olim dixerunt, ' studere in
nostros, seu ' carmen Fesceuninum' aliqua re.' Ita Cato : ' Poëticae artis
procax, et licentiap plenum. honos non erat, si quis in ea re stu-
99 Aureas quatiunt comas] Faustum debat, aut se ad convivia applicabat,
futurae felicitatis in conjugio augu- grassator vocabatur.'
rium. 106 Assitas arbores] Ulmos nempe,
101 Non levis] Seusus est : Vir vel populos, prope sitas, et juxta
tuus deinceps non erit vagœ Veneris plantatas ; vel alia vitium pedamenta,
varietate detentus, sed coustaus, et quae sunt quasi mariti vitibus. Unde
intra ronjugii terminos, a tuis com- Horat. Epod. 2. ' Ergo aut adulta
plexibus non alienabitur. vitium propagine Aitas maritat po-
In mala Deditus adultera] Quod pulos.'
nunc dicimus, ' studere rei alicui.'
 С. VALKRII CATULLI
Vitis implicat arbores,
Implicabitur in tuum
Complexum. Sed abit dies ;
Prodeas, nova nupta. 110
* * *
* * *
* * *
O cubile, quot [o nimis
Candido pede lecti] 1 15
Quae tuo veniunt hero,
Quanta gaudia, quaa vaga
Nocte, quae media die
Gaudeat. Sed abit dies ;
Prodeas, nova nupta. 120
Tollite, o pueri, faces :
vinea flexilis innectit arbores adjunctas, innectetur in tuns amplexus : sed prœterit
tempus ; exeas, o nova nupta. * * * O thalame Maulii, (о vos etiam ejus-
dem sortis tori beato nimium pede,) quot gaudia, quam magna sunt gaudia, qua
tuo domino adveniunt, quibus obscura nocte, atque etiam meridie fruatur: at
prœterit lux ; exeas, nova nupta. O juvenes, attollite tœdas : ecce jam cerno ap-

—105 In Venet. an. 1500. papUlulis, metro obstante.—111 ' Absunt hic tres
versiculi ab omnibus codd. sine ulla exceptione ; item ab omnibus vetustiori-
bus edd.' Seal. Duo qui supersunt bujus Strophae versiculi sic legnutur in
codd. Stat. O cubile quod omnibus C. p. lecti ; in libro Guar. sic, O cubile quod
homine C.p. lectulis ; in Marcil. membranis, О c. quod in omnibus, C. p. leti:
Ma, cil. emend. О c. quod omnibus C. p. lectulus, Quœ tibi veniunt bona, Gaudeas,
Ice, Apud Aid. integra Stropha legitur sic, О c. quot omine С. lácteo pede,
Qua tibi veniunt bona, Gaudeas, sed abit dies: Prodeas nova nupta : in ed. Gryph.
hoc modo, О c. quod homine С. p. lectulis. Qua?, Ifc. ut ap. Aid. in ed. Mur. ita,
О c. quot omina С. p. lectulis, Qua, tibi v. bona ? Gaudeas, Sec. ut ap. Aid.
Sealiger duos versiculos, nt in codd. leguntur, ad seusum inde extorquendum
jungit et digerit cum sequent! Stropha, ut in nostro textu. Voss. omissis
tribus versiculis prioribus et asterisco notatis legit, О c. quot omnibus С. p.
lecti. Heius. tentabat, О c. quot omina, ut ap. Mur. In Seal. 1, penes Edi-
torem sic manu exarata est integra Stropha, O beata puellula, o quot intima
viscera Virgo dum moreris juvent: O cubile, Iec. ut ap. Seal.—119 Gaudeas in
NOTjE
114 O cubile] Prester lacunam, dido, pro ' felici' et ' fausto,' hic
quae hic apparet, incredibile est, Catullus posuit.
quantum hcec corrupta sint, quae ta- 118 Qua Gaudeat] Nonuulli le
men facili negotio sumus interpretati. gunt, Gaudeas, sed alio seusu. Porro
115 Candido pede] Id vocat < pe- ' gaudere gaudium,' ' ridere risum,'
dem lecti,' quo fulcitur lectus. Ut ' servire servitutem,' mu!taque id
supra, * veteris pedem grabati.' Can- genus dicebant Antiqui. . .
 CARMEN LXI. 157
Flammeum video venire.
Ite, concinite in modum :
lo Hymen Hymenaae io,
lo Hymen Hymenaee. 125
Neu diu taceat procax
Fescennina locutio ;
Neu nuces pueris neget

parere relum nuptiale. Agedum properate, canite ad numerum, о Hymenae Hy

men, о Hymen Hymenae. Et statim audiatur Fescenninum carmen: nec catamitus

nonnuUis vett. edd. sed Gaudeat in omnibus Stat. codd.—122 Lect. nostram
testantur omnes Stat. codd. videor videre exhibent nonuullœ edd. vett.
videor venire dedit Seal. et ex Graeca loquendi ratione Sok« 4\вt!y explicat;
sed video erat in Seal. cod. non videor.—124 In quibusdam edd. vett. О Hy
men Hymenae, Hymen о Hymenae ; sed lect. nostram ubique servant omnes
Stat. codd. nisi quod io additum sit ver. secundo ut etiam priori : Stat. conj.
Hymen
uno о Hymenae
Stat. io, Hymen
cod. Necimces; in оreliquis
Hymenae.—127
Лтe, quodHeius. conj. jocatio.—128
reposuerunt In
Voss. et Vulp.

NOTjE
121 Tollite, о pueri, faces] Pueros
intelligit patrimos et matrimos, de
quibus haec Festus : ' Patrimi et ma-
trimi pueri tres adbibebantur in nup-
tiis, unus qui facem praeferret ex
spina alba, quia noctu nubebant ; et
duo, qui nubentem tencbant.' Tradit
tamen Plutarchus in problematis
nuptiales pueros quinque, nec plures
nec pauciores fuisse.
127 Fescennina locutio] Carmen
erat lasciviae et obscœnitatis plenum :
nude procax dicitur a Catullo. Hoc
autem canebatur vel ad arcendum
fascinum, vel per ludum jocumque
amoris. Hapc Festus de ' Fescen-
nino carmine' habet : ' Fescenuini
versus, qui canebantur in nuptiis, ex
urbe Fescenuina dicuntur allati, vel
¡ta dicti, quia fascinum credebantur
arcere.' Istudque carminis genus
occinentes spousam mariti domum
dedacebant.
128 Neu nuces pueris] Nuces in
nuptiis spargi solere testatur etiam
Virgil. Eel. vin. 'Sparge, marite, nu
ces.' Hujus cousuetudinis causam
apud Servium Varro hanc esse putat ;
ut nempe Jovis omine matrimooium
celebraretur, et ut nova nupta ma
trona esset, sicut Juno; nam nuces
in tutela erant Jovis : unde et 'ja-
glandes' vocatœ, quasi Jovis glandes.
Illud vulgare fuisse idem Varro tra
dit, idcirco spargi cousuevisse nuces,
ut a rapientibus pueris fieret strepi-
tus, ne puellae virginitatem deponen-
tis vox posset audiri. Volunt alii,
ea id gratia factum, ut se puerilibus
omnibus ludis renuntiare, et juveni
lia cuneta relinquere, marituseo indi
cio testaretur. Unde Persius : ' Et
nucibus facimus quaecumque relictis.'
Morem hunc nuces in nuptiis spar-
gendi e Graecis fontibus manasse tra-
dunt auctores. Nam apud Athenien-
ses novos spousus nuces juglandes,
amygdalas, et alia id genus sparge-
bat, quae Kатах&г/чвта dicebant.
 С. VALKRII CATULLI
Desertum domini audiens
Concubinus amorem. 130
Da nuces pueris, iners
Concubine. Satis diu
Lusisti nucibus. Lubet
Jam servire Thalassio.
Concubine nuces da. 135
Sordebant tibi villuli
renuat spargere nuces pueris, accipieus heri sui dereliclas esse delicias. О piger
cinœde. sparge nuces pueris. Lusisti satis dudum nucibus; nunc placet domino
tao famulari Thalassio. O rustice cinesde, a te negligebar hodierna et hesterna

—129 In Stat. codd. Desertum Deum audieus, vel, Desertum dominum audieus :
Stat. vero emend. Defectam dominum audieus Concubinus итогe. ' In versu
sequenti pro amorem alii legunt amores ; at Voss. vult итогe ; nec dubitamus,
quin recte aliquis ' desertas amore' ut 'desertus amicis' dici possit, sed sic
dure suppiendum est sc ; magis placet conj. Ed. Cant. Desertas domino au
dieus Concubivus amores, vel, Desertum domino audieus Concubinus amorem.'
Doer.—136 lu Venett. Brix. Vicent. Venet. an. 1493. et edd. Mur. et Stat.
Sordebant tibi villicœ: Stat. vero non profert lectt. codd. in ceteris edd. fere
omnibus Aid. Gryph. Seal. Voss. Cant. Vulp. et Bip. Sordebam tibi villice
NOTE
130 Concubinus] Meritorii pueri, pulchritudine iusignem a globoThalas-
i. e. catamiti, quibus licenter ute- sii cujusdam raptamferunt; multisque
bantur Antiqui : cum a turpi officio sciscitantibus, cuinam eam ferrent ;
removerentur, nuces spargebant; id ideutidem, ne quis eam violaret, Tha
est, ludum pueritiae, nt indicarent lassio ferri, cfamitatum.' Qua de
omnia se puerilia aspernari. ' Con causa vocem hanc nuptialem factam,
cubinus' et ' pullus' apud Veteres et ad posteros inde manassc, Plutar-
pro ' catamito' dicebatur. Vide chus etiam ceuset. Nonuullis tamen
Fest. ad lanificium voois hujus originem
133 Lusisti nucibus] Pueros olim causamque referendam esse videtur ;
ephebos nucibus ludere cousuevisse in qua sententia fuisse Varronem tes-
testatnr etiam Martial. ' Aiea parva tatur Festus. ' Thalassionem,' in-
nuces, et non damnosa videtur, Saepe quit, ' in nuptiis Varro ait signuta
tamen pueri perdidit ilia nates.' Sex esse lanifieii. Thalassionem enim
autem ludos nueum apud Antiques vocabant quasillum, qui alio modo
fuisse, ex Elegia de Nuce apud Ovid. appellatur calathus, vas utique lani-
comperimus. fieiis aptum.' Coustat autem lanifi-
134 Thalassio'] Thalassius, Thalas- ciis priscas matronas valde deditas
sus, et Thalassio dicebatur. Thalas- fuisse, praecipuamque his curam, et
sionem in Festis Nuptialibus Romani, оpeгаш impendisse. Servire autem
sicut et Graeci suum Hymenaeum iu- Thalassio, idem est, ac coustanti le-
vocabant. Quod ex eo inolevisse auc gitimoque uti matrimonio, nec am
un- est Livius, quod in Sabinaram гap- plios eimedos sectari.
tu, ' Unam longe ante alias specie ac 136 Sordebant [Sordebam]tibi] Nunc
 CARMEN LX1. J59
Concubine, hodie atque heri :
Nunc tuum cinerarius
Tondet os. Miser, ah miser
Concubine, nuces da. 140
Diceris male te a tuis
Unguentate glabris marite
Abstinere : sed abstine.
die ; jam tibi tousor abrudit barbant : o infelix ! ah infelix einade ! sparge
nuces. Ferunt te, o unete conjux, agre temperare valere a tuis imberbibus pullis;

Concubine: in Rheg. Heius. vet. cod. et alio cod. ap. Ed. Cant. Sordebant tibi
villice. ' Mihi qnidem in hoc versu semper suspecta fait vox vïUicœ vel villice ;
non video enim cur concubinus paulo jam adultior et cinerario mox tonden-
dus ' villicas' praecipue contemserit, ad quas animum potius ille nunc adje-
cisse videatur; nec mihi persuadeie possum, concubinum domini dispeusato-
rem in ejus domo fuisse ; male enim fortasse hue traxeris locum Martial. I1.
18. 24. seqq. nec denique apparet, cur Catullus, ex cujus persona dicta omni-
no videntur, Sordebam tibi villice, concubino sorduerit, vel ab illo despectus
sit ? Desiderabam vocem aliquam, quae, ut magis responderet sequentibus,
' primam lanuginem' notaret. Non dubitavi igitur lecf. Corradini Sordebant
tibi villuli, quod jam in Gott. 2. exhibitam video, in textum recipere. ' Viilu-
lus' est diminutivum a ' villus.' ' Doer.—137 Avant. conj. hera, et interpre-
tatur, ' et ignobiles et nobiles sordebant tibi.' improbante Seal.—141 Id
NOTiE
"suum catamitum spousus vocat rusti- bertatem att ingerent : et apud Mar-
cum, ipsique exprobrat, quod nuper tialem legimus, quod nova nupta pri
delicias facieus ipsum despiceret. mo die quo mariti domum ducebatur,
137 Hodie atque heri] Graecorum capillatos mariti pueros tonderet :
est adagium, x0b tal ir¡xfo¡c ; hoc est, ' Tondebit pueros jam nova nupta
nuperrime. tu os.' Post ini tum enim conjugium,
138 Cinerarius] Qui nunc tousores, et ductam uxorem, meritorii pueri et
' Cinerarii,' et ' Ciniflones' Veteribus in deliciis habiti dimittebantur.
dicebantur, ab officio calamistrorum 142 Ungüentate] Unguentatum <li
in ciñere calefaciendorum, quibus cit mollem, effœminatum, et unguen-
capillos crispabant. De bis ita Vaiio tis delibutum. Amatores enim so-
lib. iv. de Ling. Lat. ' Calamistri, lent plerumque jucundis uti et per-
quod bis calefactis in cinere capillus fundi odoribus, ut malos et graves re-
ornatur. Qui ea ministrabat, a ci jiciant.
nere Cinerarius est appellatus.' Mu- Glabris] Glabros appellat imber
liebre illud videtur apud Antiques bes et depiles pullos et catamites,
ministerium, ut scribit Sosipater 1. I. quod potest vel ad aetatem referri, si
Origin. quod et iunnit Hurat. i. Sat. essent juniores, vel quod se nuce
2. ' Custodes, Lectica, Ciniflones, Pa volselHsque depilarent, si grandiores.
rasitae.' Cujus etiam dedecoris infamiam sub-
139 Tondet os] Hoc est, malas. In iit Augustus ; ut scribit Suetonius in
pucris tousio indicium erat emeritae Augusto cap. 08.
suae libidinosae militiae, quod jam pu-
160 С. VALKRII CATULLI
lo Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenaee. 145
Seimus haec tibi, quae licent,
Sola cognita : sed marito
Ista non eadem licent.
Io Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenaee. 150
Nupta tu quoque, quae tuus
Vir petet, cave ne neges ;
Ne petitum aliunde eat.
Io Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenaee. 155
En tibi domus ut potens,
Et beata viri tui,
Quo tibicine serviat,
at confine te ab bis. О Hуmeneee Hymen, о Hymen Hутenаe. Novimus ista
sola tibi esse nota, quœ permittuntur cœlibi ; verum hœc ipsa tibi jam conjngi
non amplios permittuntur. О Hуmeneee Hymen, о Hymen Hymenire. Tu etium,
о Julia, jam spousa, vide ne deneges ea, quœ maritus tuus a te postulaba, ne
ex alio loco eat quasitum. О Hутenœe Hymen, о Hymen Hутenœe. Ecce tibi
adstat familia nolñlis, et dives tui conjugis, quœ tibi etiam vetula famulabitur: о

codd. Diceres, improbante Stat. quod tamen recepit Corrad.—146. 147 In

codd. et edd. vett. Scimus, hœc tibi qua licent, Sola, Ifc. legebat Stat. Scimus,
hac tibi quœ licent Soli, cognita sed marito; Seal. qua licent; Passer. ex Mem.
c. cœlibi Soli cognita, unde, si vetusti alicujus exemplaris auctoritate fulciri
possit haec lectio, Catullum fortasse scripsisse putat Voss. Scimus hœc tibi
cœlibi et Soli cognita, improbante Doer. vulgata tamen servata est a Vossio,
et recte, eodem Doer. judice.—156 Heius. conj . domus ut patent, improbante
Doer. et mox En pro Et.—158 In Venett. Brix. Vicent. Quœ tibi, sine, ser-
viet ; in Venet. an. 1493. Mur. et Cant. Quœ tibi, sine, serviat, ex conj. Pou-

NOTJE
146 Scimus hœc tibi] Fesceunina lonem, ut nempe spousa, priusquam
licentia et mordacitate Maulio ex- virum accederet, malum cydonium
probrantur nefanda puerorum stupra ; sen cotoneum comederet ; ut signifi-
quae si, nondum ducta uxore sibi li- earetur, debere esse gratiae et suavi-
cuisse putaret, quod nulla forsan lege tatis plenum qulcquid ab ejus ore
vetabantur ; eadem tamen nunc ipsi procederet; ipsamque facilem et mi-
jam marito amplius non licent. tem esse oportere, ne ab ipsius con-
152 Cave ne neges] Monet spousam, suetudine maritus alienetur.
ne quid conjugi neget, sed ipsi in 156 En tibi dotтu] Gratulatur Ju
omnibus conjugalibus pareat. Alin liae, quod familiam divitem et nobi-
deie porro videtur Catullus ad ritum lem ingrediatur.
antiquum, quem ferunt iustituisse So-
 CARMEN LXI. 161
(lo Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenaee.) 160
Usque dum tremulum movens
Cana tempus anilitas
Omnia omnibus annuit.
Io Hymen Hymenase io,
Io Hymen Hymenaee. 165
Transfer omine cum bono
Limen aureolos pedes,
Rasilemque subi forem.
Io Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenaee. 170
Hymenae Hymen, о Hymen Hymenae. Donec longœva senectus trepidum agitant
caput cuneta cunctis concedât. О Hymenae Hymen, о Hymen Hymenœe. Traus
mitte fausto auspicio formosas plantas tuas traus limen mariti tui, et politam ejus
ingredere januam. O Hymenœe Hymen, o Hymen Hymenae. Intuere introrsum

tani ; in Rheg. et cod. ap. Ed. Cant. Qua sine fine servit ; in Maff. 1. et pie-
risque codd. ap. Voss. Quœ tibi, sine, servit; Aid. 1. Qua tibi sinefine erit,
improbante Avant. qui legi jubet, Quamsibi, sine, serviat, vel, Fine qua sine
serviat, eodem tempore moneus legi etiam, Qua tibi sine fine serviat, contra
metrum ; in Gryph. tamen legitur, haud dubie ex hac ipsa conj. Avantii, et
non minus contra metrum, Fine quœ tibi sine serviat : Stat. conj. Qua seni
tibi serviet; et hinc Seal. Qua tibi sene serviet, ut sene àpxaÏieâs dietum sit pro
seni; sed non video cur Seal. non aliter legeus, ita recederet a conj. Stat.
quae potior est, et probata a Brouckh. ad Tibull. i. 7. 88. utramque damnat
Doer. conjicieus, Quœ tibi bene serviat; recepit tamen cum Vulp. emend.
Voss. Quo tibicine serviat. Bip. secuta est Seal.—162 In omnibus Stat. codd.
anilis œtas.—163 Avant. conj. annuat, improbante Mur.—171 In Venett.

162 Сало tempus anilitas] Usque depositarœ virginitatem, calcarent

dum senectus habeus cana tempora, rem Vestae, Numini castissimo, sacra-
aut cana senectus tremulum agitaus tam. Alii volunt hoc ita factum, ut
caput, omnia omnibus anuuat. Po spousa, quasi rapta in domum mariti,
suit autem annuit subjunctivi modi, morem Sabinarum ab Romulo rapta-
quomodo dicitur, ' edim,' ' edis,' rum significare!. Vel, ut aliis placet,
' edit,' &c. Lepida sane de senibus hoc facto designare volebant Vete-
sententia, quibus ut plurimum albes res, ubi flos virginalis esset deliban-
ceus tremulum est caput, ita ut omnia dus, tunc invitam spousam mariti do
omnibus aunuere videantur. mum ingredi videri debere. Aiii
166 Transfer omine cum bono Limen] putantideo novam nuptam ' trauscen
Diligenter cavebant Antiqui, ne no dere limen ' intactum cousuevisse,
vae uuptae spousi domum ingredien quia putabant Antiqui, sive exeundo
tes pedibus limen attingerent ; ne, ut sive ingrediendo ' limen tangere '
ait Varro, a sacrilegio inchoarent, si esse ominosum ct infaustum. Unde
Delph. et Var. Clas. Catul.
162 С. VALERII CATULLI
Aspice, intus ut accubans
Vir tuus Tyrio in toro,
Totus immineat tibi.
Io Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenaee. 175
Uli, non minus ac tibi,
Pectore uritur intimo
Flamma, sed penite magis.
Io Hymen Hymenaee io
Io Hymen Hymenaee. 180
Mitte brachiolum teres,
Praetextate, puellulae ;
Jam cubile adeant viri.
quomodo Maulius maritus tuus decumbeus in cubili Tyrio, totus in tuos amplexus
impendeat. О Hymenœe Hymen, о Hymen Hymenae. Ipsi perinde atque tibi,
imis visceribus ardet ignis ; immo ipsi longe penitius. О Hymenœe Hymen, о
Hymen Hymenae. О patrime \>uer,missumfac braehium tentUulum novœ nuptœ.

Brix. Vicent. et Stat. codd. unus et accubaus, duobus exceptis in quibus erat
imus vel unius ; unde legendum putavit Stat. intus, quod in plerisque edd.
nunc apparet. Seal. reposuit imus ; Barth. Adversar. 1159. conj. unetus; N.
Heius. udus. Salmas. tentat, Adspice intus et accubaus Vir tuus Tyrio ut toro,
Ifc.—176 In Stat. codd. Uli non minus, ac tibi Pectore urimur intimo ; in Seal.
cod. Uli non minus, ac tibi Pectore uritur intimo Flamma, sed penite magis,
more Graecorum, irvp Saitror et sie est in Venett. Brix. Vicent. et cod. ap.
Ed. Cant. in Aid. Basil. Gryph. et aliis, lUe non minus atque tu Pectore uritur
intimo Flamma, sed penitus magis; et sic Mur. nisi quod pro penitus habet
penita.—179 In edd. vett. О Hymen Hymenae, Hymen о Hymenae. Vide
supra ad ver. 124.—18$ Lect. Mostram testantur omnes codd. cum Ve-
NOTjE
Ovid. Amor. i. < Missa foras iterum 172 Tyrio in toro] Hoc est, purpu-
limen trausire memento Cautius, at- reo, quod nempe Tyria esset optima
que alte sobria ferre pedem.' Aiii purpura.
denique volunt spousas ideo tam di- 182 Prœtextate] Ailoquitur pue-
ligenter a ' limine tangendo ' abhor- rum patrimum seu Paranymphum,
ruisse, nt evitarent malum medica- qui novam nuptam ducebat, nt di-
mentum, amatoriumque maleficium, mittat jam manum spousae, ut cubile
quod magicis artibus incantatores viri adeat. Vocatque eum puerum
novis spousis parare cousueverant. ' prœtextatum,' quia ' praetexta' erat
171 Aspice, intus ut accubaus] Aiii indutus. ' Praetexta' autem vestis
legunt imus, quod male exponit et er&t qua pueri nobiles olim uteban-
defendit Sealiger ; male etenim dici- tur, 4nœ sœpius fuit purpurea, ut
tur imus, seu ' infimol,' qui accubaus pudorem in pueris esse debere deno-
spousae totus dicitur ' imminere.' Ve- taret.
teres igitur sequimur codices, retine- t83 Cmb¿/е adeant [adeat] viri] Male
musque, Aspice infus ut accubaus, Ifc. nonnulli legunt adeant, cum Seali
 CARMEN LXI. 163
Io Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenaee. 185
Vos bonae senibus viris
Cognitae bene fœminas,
Collocate puellulam.
Io Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenaee. 190
Jam licet venias, marite :
Uxor in thalamo est tibi
Ore floridulo nitens;
Alba parthenice velut,
Luteumve papaver. 195
Ipsa nunc petat tectum mariti sui. О Hуmenœe Hymen, о Hymen Hymenœe.
O vos proba mulleres metritis vetulis unicis feliciter nota, componite novam nuptam
in toro. O Hymenae Hymen, o Hymen Hymenae. Nunc tibi conceditur acce
dere, o spouse; te expectat in lecto geniali spousa florido splendeus vultu, quasi
candida parthenice, aut rutilum papaver. Sed tarnen formosus es, o spouse, ita

nett. Brix. et Vicent. Avant. conj. adeat, quod receperunt Aid. Junt.
Colin. Gryph. Mur. et Vulp.—186 In edd. vett. Vos unis sedibus bonœ; in
omnibus Stat. codd. Vos.bona senibus unis; ex quo fecit lect. nostram ; Seal.
postea affirmavit se in suo cod. legisse Vos bone senibus unis Cognite breve
femine, et Stat. conj. reposait, breve tamen legeus pro ¿ene in sequenti versu,
quem secuta est Bip. Voss. pro viris mavult bonis, cui emend. favet vs. 19. et
hujus epitheti usus per totum boc Carmen suaviter repetitus. Partb. in
notis Iaudat, Vos imis sedibus bonœ; Avant. conj. Vos unis senibus bona, quod
receperunt Aid. Junt. Mur. alii ; Gryph. 2. exhibet, Bina in adibus unius

NOTjE
gero, qui vult hoc referri ad mulieres lier post primum maritum, sqscepis-
pronubas, qui novam spousam dedu- set alteram. Unde Virgil. JEn. iv.
cebant. iteratum matrimonium vocat culpam:
186 Vos bona senibus viris [unis se ' Huic uni forsan potui succumbere
nibus bonœ] Aiiter etiam haec legit, culpae.'
et expooit suo more laudabili Scali " 191 Jam licet venias, marite] Hinc
ger ; qui non advertit olim in more patet morem fuisse, ut prior iret in
fuisse positum, ut boni ominis causa Iectum spousa, quam. postea adiret
in cubiculi sella et in lecto geniali maritus in lecto jam collocatam.
novam nuptam matronae univirae,i. e. 194 Parthenice velut, Luteumve pa-
quae uni tantum viro nupserant, col- paver] Parthenice seu Parthenion
locarent; quod munus iis solummodo herba est, quae fert florem albi colo
matronis demandabatur, tanquam ris. Sic iusignem Juliae pulchritudi-
castioribus, quae unicum tantum ha- nem significat Poëta, diceus eam ni-
buissent maritum. Signum enim fuit tere albo colore rubro mixto. Pa
intemperantiae cujusdam, si qua mu paver enim luteum, tertium genus
lGi • С. VALERIt CATl/LLI

At marite (ita me juvent ^f

Cœlites) nihilominus
Pulcher es, ncque te Venus
Negligit. Sed abit dies :
Perge, ne remorare. 200
Non diu remoratus es.
Jam venis. Bona te Venus
Juverit : quoniam palam
Quod cupis, capis, et bonum
Non abscondis amorem. 205
me DU adjuvent; nec te Venus despicii : sed prœterit tempus; propera, ne cиnc-
tare. Non es moratus longo tempore: nunc modo ades: felix et fausta Venus
te adjuverit; quandoquidem modo palam habes quod optas, nec legitimum celas

Cognita bene femina.—196 Hœc Strophe olim post sequentem posita legeba-
tur in omnibus codd. et libris impressis; hue revocavit Seal. eumque secuti
Mmt Voss. Vulp. alii. In codd. Stat. et Seal. Ad mnritum tamen juuenem
Celites nihilominus Pulchre res ; in vet. cod. Avant. Ad Martem tamen juve-
neт ; imde Partb. fecit, At marita tuum tamen Celites nihilominus Pulchra res ;
et sic Guar. nisi quod pro Pulchra legit Pulchrœ : Stat. conj. Admetum juve-
nem tamen Celites nihilo minus Pulchra res.—201 In omnibus Stat. codd. remo
rete.—202 Jam Teiras, bona te Venus Passer. ex Mem. c. sed in Venett. Brix.
Vicent. et Seal. cod. Jam venis.—203 In quibusdam antiq. Invenit ; Avant
conj. Juveril ut est etiam in Mem. c.—204 Quod cupis cupis conj. Heius. impro-

est papaveris, quod rubro suo colore
puellarem ruberem recte indicat, si
maxime floribusalbis, ut Parthenicœ,
conjungatur. Primum igitur papa-
veris genus est album, et candidum,
cujus semen tostum apud Veteres in
secunda meusa cum melle edebatur.
De quo Virgil. Georg. tv. ' vescum-
que papaver.' Secunda species pa-
paveris est nigri coloris, cujus scapo
inciso lacteus succus exprimitur.
Tertium genus est, de quo hic Catul-
lus noster, quod est flore rufo et lu-
teo. Famiiiare admodum est Poetis
puellarum formam et pulebritudinem
floribus comparare. Virgil. jEn. xn.
de forma Laviniae : ' Indum sangui-
neo veluti violaverit ostro Si quis
ebur, vel mista rubent ubi lilia multa
Albarosa; tales virgo dabat oie cо-
lores.' Sic etiam Tibull. inter omnes
lepidissime lib. in. Eleg. 4. ' Et co-
lor in niveo corpore purpureus ; Ut
cum contexunt amarantis alba puel-
1ae Lilia; et autumno candida mala
rubent.'
196 At marite] Incredibile est
quantum ha=.c sint depravata, quae
tamen quisque, prout libuit, emenda-
vit.
203 Palam, Quod cupis, capis] Mos
semper fuit, ut matrimonium palam
et publice contraheretur, ut esset le-
gitimum et honestum. Unde ele-
gantissime pro more suo Tibull. 1. ii.
Eleg. 3. ' Felices olim, Veneri cum
fertur aperte Servire aeternos non
puduisse Deos.'
205 Non abscondis amorem] Conju-
galem et honestum amorem uon ce-
 CARMEN LXI. 165
llle pulvis Erythrei,
Siderumque micantium
Subducat numerum prius,
Qui vestri numerare vult
Multa mülia ludi. 210
Ludite, ut lubet, et brevi
Liberos date. Non decet
Tam vêtus sine liberis

amorem. Is, qui cupit innumera millia vestrorum lusuum numerare, potius cnu-
meret Erythrœœ arenœ, et stellarum fulgentium multitudinem. Ludite nunc, ut
placet, et propediem filios procreate. Non convenit gentem adeo antiquum sine

bante Doer.—206 Ille polveris erithei, vel pulveris eritei, vel ericei, in libris
scriptis et antiquiss. edd. pulvis Erythrœi, àpxaiKûs pro pulveris, dedit Guar.
quem secuti sunt Gryph. Mur. alii : in aliis vett. edd. pulveris Erythrœi:
Avant. conj. pulvis Erythrii, quod legcudum ceuset Voss. et amplexus est
Vulpius : Stat, tentabat primum, Itte pulveris interï, vel, interim, i. e. ' delicias
nostras interim dum facimus ;' deinde, Ille pulveris Anton, Antaeum enim terri-
genam Libyn appellat Statius Theb. lib. vn. denique, pulveris Eretri, vel
Erretri, ut prima in Eretri producatur '0/«¡(hk«s. Marcil. proposuit, pulveris
œtherf, vel, aeri, pro œtherii et aërii, 'atomos,' sive ' corpuscula in sole'
intelligeus : hoc Heiusio placuit ; sed multo magis Doeringio arrisit ejusdem
Heius. conj. pulveris Africi, quod pulvis secundo casu apud nullum alium
scriptorem occurrit, et deinde quod pulveris, sivepolveris, coustanter servatur
in codd. et edd. antiquiss. Doer. ipse tentabat, pulveris aridi. Erythrei, quod
in textu est, dictum volunt pro Erythrœi, ita ut ex diphtbongo, metri causa,
una litera elisa sit. Seal. retiunit lect. cod. polveris erithei, conj. tamen
enthei. ut alludi possit ad 'entheos Bellonae' quos ' Bellonarios' vocabant,
qui sursum vim magnam pulveris subjectabant. Cf. Tibull. i. 6. 54.—209 Qui
nostri n. volunt in omnibus Stat. codd. vestri n. vult in plurimis edd.—
210 Avant. in vett. libb. fuisse dicit, et lusum, pio lusuum, contracte, et
lusus: in omnibus Statianis, Multa millia ludere, Et ludite ; unde Stat. conj.
Multa mollia ludi. At ludite, Ifc. et mollia interpr. nabyna- Seal. suspicabatur
cod. Gallicanum habuisse ludei pro ludi, ex quo correctores fecerunt ludere,
quod erat in cod. suo : Voss. ex ludi, vel, ludite, quod in codd. suis invenit,
reponit lucta. ' Sed quis non praeferat ludi, ob statim sequeus et egregie

NOT«
las, quemadmodum turpem cum ci- et arenas maris Erythrœi numero col-
naedis cousuetudinem occultarc sole- ligere. Erythraeum porro mare, seu
bas. Rubrum dictum est Orientale. Ell-
206 Pulvis Erythrei] Plures le- denda porro est metri causa diph-
gunt, Enthei, ut possit alludi ad En thongus, a, et legend um Erythrei.
theos Bellonae, quos Bellonarios vo 213 Tam vetus Nomen] Nomen pro
cabant, quique magnam vim pulveris ' cognomine' dixit. Torquatus enim
excitabant. Aiii legunt, aërii ; nos vetus fuit cognomen Mauliorum. Pri
Erythrœi ; ita ut Poëta signified hoc mus illius gentis Titus Maulius Tor
loco eum, qui velit enumerare lusus quatus, a torque hosti Gallo jugulato
Manlii et Juliae, debere prius stellas, detracto, est appellatus. Nota est
166 С. VALERII CATULLI
Nomen esse: sed indidem
Semper ingenerari. 215
Torquatos, volo, parvulus
Matris e gremio suae
Porrigens tencras manus,
Dulce rideat ad patrem,
Semihiante labello. 220
Sit suo similis patri
Manlio, et facile insciis
Noscitetur ab omnibus,
Et pudicitiam suas
Matris indicet ore. 225
filiia stare: at decet exinde statim procreari. Cupio ut portJuim Torquatus
molles extendeus manus e sinu sua parentis, blande patri arrideat semihiulco ore.
Sit puer suo patri Maulio similis, аc facile a cunctis etiam nescientibus ipsum
esse Maulii filium agnoscatur, atque vultu suo púdico referat parentis sua casti-

respnndeus ludite?' Doer.—220 In Venelt. Brix. Vicent. et omnibus codd.

Sed mihi ante ; Avant. emend. Sed micante; alii, Sed nicante, vel, hiante. Lect.
nostra debetur ingenio Scaligeri.—222 Burm. n. ad Anthol. Tom. i. p. 305.
NOTE
historia apud Livium. ejus filius patatar esse etiam non ag-
214 Sed indidem Semper ingenerari] nitus. Indeque ut ait Horat. iv. Od.
Hoc est, ex eodem loco, et familia 5. ' Laudantur simili prole puerpera).'
decet liberos procreari, nt longam Mulieres enim plerumque pariunt li
familia- Torquatorum seriem possint beros similes iis, ex quibus concepe-
alternare. runt. Sic Julia Augusti filia semper
216 Torquatus, voto, parvulus] Sic filios Agrippеe similes procreavit :
apud Virgil. Dido optat parvum JE- quod cum nonnulli ejus fiagitiorum
neam : ' Si quis mihi parvulus aula et impudicitiae couscii mirarentur,
Luderet /Eneas.' festiviter respondit : ' Nunquam nisi
219 Dulce rideat ad patrem} Ita plena navi tollo vectorem.' Quo ur
Virgil. in Pollione : ' Incipe, parve bane dicto significabat se non prius
puer, risu cognoscere matrem.' Boni adulteris potestatem sui corporis fa-
prxterea ominis putabant Veteres in cere, quam ex marito facta esset gra
infante esse, si arrideret ad patrem. vida.
220 Semihiante labello] Aperto ore, 224 Pudicitiam sua Matris indicet
quasi aliquid loqui velit. ore] Sic etiam Martial. lib. vi. Epigr.
221 Sit suo similis patri] Optat ut 27. ' En tibi, quae patrii signatur ima
adeo similis nascatur filius Maulio, gine vultus, Testis maternae nata pu-
ut quisque etiam nescieus, statim at dicitiae.' Puerorum namque vultus
que ipsum viderit, credat omnino similitudinem parentum refereus, a-
eum esse filium Maulii. Qui enim pertum est maternae pudicitiae testi
ore similitudinem patris refert, verus monium.
 CARMEN LXI.
Talis illius a bona
Matre laus genus approbet,
Qualis unica ab optima
Matre Telemacho manet
Fama Penelopeo. 230
Claudite ostia, virgines :
Lusimus satis. At, boni
Conjuges, bene vivite, et
Muncre assiduo valentem
Exercete juventam. 235
totem. Tanta gloria commendet Torquatuli illius originem a matre proba, quanta
laus superest singularis Telemacho Penelopes filio ab castissima sua parente.
Occludite modo januam, o puella. Jocati sumus abunde. Vos vero, o probi con?
juges, feliciter una simal vitam producite ; et continuo conjugii officio florentem
exercete juventutem.

pro facile vultfacie.—226 Tale JuHadum e bona Matre proposait Heius. impro
bante Doer.
NOTjE
228 Ab optima Matre] Quemad- concubitum omnium procantium pas-
modum Telemacho Penelopes filio sam, et ex eorum uno genuisse filium
ingeus fuit gloria, ob matris castita- nomine Pana, quod cum a reditu
tem, quae per viginti anuos absente cognovisset Ulysses, statim abiit in
marito pudicitiam observavit ; ita iusulam Cortinam, et ibidem obiit.'
etiam Torquatos sit matris castitate Quod confirmat Herodotus sub finem
et pudicitia commendabilis. libri secundi, scribeus Pana ex Pe
229 Telemacho] Ulyssis ex Pene nelope et Mercurio fuisse genitum.
lope filias fuit Telemachas, qui apud Refert etiam Interpres Theocriti
matrem relictus, et absente patre Mercurium in formam birci conver-
multis injuriis affectus a matris sues sum cum Penelope commiscuisse cor
procis, domum tandem reverso patri pus, ex eaque suscepisse Pana pasto-
in illis ulciscendis se praebuit adjuto- rum Deum. Noster tamen Catullus
rem. eam, quae pluribus probatur, sequitur
230 Penelopeo] Penelope fuit regis sententiam ; quod nempe casta fuerit
Icarii filia, Ulyssis uxor, mater Tele- Penelope.
machi, quae, ex Homeri praedicatione, 231 Claudite ostia] Hinc apparet
ab omnibus fere castissima et pudi- cousuevisse virgines januam cubiculi
cissima dicitur ; nt nomen ejus, non novorum spousorum claudere, dum
mulieris jam, sed ipsius paene pudici jocis imponeretur finis, dimitteren-
tiae nomen putetur. Lycophron ta turque spousi conjugalibus officii!
men Poeta Graecus ait ' Penelopen operam daturi.
168 С. VALERIl CATULLI

CARMEN LXII.

CARMEN NUPTIALE.*

JUVENES.
Vesper adest, Juvenes, consurgite: vesper Olympo
Expectata diu vix tandem lumina tollit.
Juvenes. Apparet jam Hesperus, о pueri, simul surgite ; Hesperus Cœlo œgre
demum attollit jubar longo tempore desideratum. Nunc hora est exsurgere e con-

Hoc Carmen superion praeposuit Corrad. ita ut, cum illo conjunxerit.—
NOTjE
t Carmen Nuptiale] Hoc alterius perus,' et ' Lucifer ' appellatur.
partis operis Catulliani, quod vulgo ' Vesper ' autem nuncupatur, quod
tres in partes dividitur, principium quibusdam meusibus vespere, ' Lu
est. Absolutis enim Lyricis in prima cifer,' quod quibusdam mane exoria-
parte, altiori stylo carmen heroicum tur. Dicitur autem ' Vespera ' apud
in secunda aggreditur Poëta, qui Nonium, ' Vespera exoriente.' Re-
etiam in tertia feliciter Elegos de- peritur et ' Vesper ' neutro genere
cantavit. Hoc vero Carmen Nuptiale apud Varronem lib. viU. de Ling.
iusci'iptum, sive in Juliae et Maulii, Lat. Cum autem post Solis occasum
sive alterius nuptiis celebratum fue- statim appareat Vesper, per ejus ex-
rit, a virginibus et adolesceotibus in ortum noctis principium indicat Ca
Amœbaei carminis modum fuit reci- tullus, cui concinit Claudianus in Ho-
tatum. In hoc enim brevi poëmate, norii et Mariae Epithalamio: * Attol-
quod et ciSúAAwv, qualia multa Theo leus thalamis Idalium jubar Dilectus
critus couscripsit, potest appellari, Veneri oascitur Hesperus.' Virgil.
puellae adolescentesque carminis Л- Georg. i. ' III ic prima rubeus accen-
mœbaei inter se de conjugii commo- dit lumina Vesper.'
dis et incommodis contendentes in- Olympo] Sumitur hie Olympus pro
troducuntur, et demum puellae ce Ccelo, quo seusu saepius usurpatur a
dere adolescentibus coguntur. Ado Foëtis, ut a Tibullo, lib. i. Eleg. 6.
lescentes primi contra puellas ad ' Hanc Venus ex alto Hentem subli
concinendum sese vicissim exhortan- nes Olympo Spectat, et infidis quod
tur, ac conjugium ejusque commoda sit acerba mouet.' Mons porro hu-
collaudant ; puellae vero tempus nup jus nominis est, et Lesbi, et Helles
tiale, quod multa damna inferat, que- pont!, et Lyciae, sed et Thessaliae qui
relis iusectantur. Quid autem sit altissimus est et notissimus.
Carmen Hexametrum, notius est, 2 Expectata diu lumina] A novis
quam ut hic a nobis debeat exponi. conjugibus ; lege enim cavebatur, ne
1 Vesper adest,ifc.] Sidus Ulud,quod maritus luce spousae conjungeretur,
Astronomis ' Venus ' et ' stella Ve sed tenebris ; unde exortu Hesperi
neris' dicitur, Graecis Фaафбро;, a La- novae nuptae in domos virorum per-
tinis ' Vesper,' ' Veaperugo,' ' Hes duci solebant, ac interim canebatur
 CARMEN LXII. 169
Surgerc jam (em pus, jam pingues linquere mensas :
Jam veniet virgo, jam dicetur Hymenэеus.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenase. 5

PUELLjE.
Ccrnitis, innuptas, juvenes ? consurgite contra,
Nimirum Œtasos ostendit noctifer ignes.

vi vio, fí opimas epulas deserere: modo prodibit nova nupta, modo cantulniw
Hymenaus. O Hymen Hymenae, o ades Hymen Hymenae.
PuELiuE. О Vuaines, videtisue Juvenes? simul vos iusurgite adversus eos.
Enimvero noctifer ostendit cœlestia sidera. Ita sane est. Cernisne quomodo ce-

2 Pro vix in edd. vett. sua ; Avant. conj. lux.—6 Idem Avant. pro Cerni-
tis legi jubet Cernit in.—7 Nimirum hœc eos ostendit noctifer imber in omnibus
Stat. codd. Nimirum atherios ostendit n. ignes invenit Avant. in cod. Moreti :
Nimirum hoceos ostendit n. imber in Seal. cod. ex quo fecit, oceano se ostendit n.
imbre ; nam vetus scriptura hoceos videbatur esse hoceäos,' i. e. oceano se: in
Venet. an. 1500. et aliis vett. Eoos ostendit n. imbres: Stat. conj. Œtœas
obtendit n. umbras, ve\,umentes,i. e. humentes; lect. tamen Venet. an. 1500.
reposuit, et defendit ex Euripide. Aid. Oryph. et Mur. reeeperunt athereos
....ignes; hinc Mel. conj. choreas ostendit n. igneas ; et Marcil. Œtœo se osten
dit n. igne. Lect. nostram produxit Voss. e Thuan. Cf. Virg. Ecl. viii. 30.—
NOTjE
Hymenaeus, ut testatur Poëta : ' Jam Idyllio Xviii. quod ' Helenae Epitha-
veniet virgo, jam dicetur Hyme lamium ' iuscribitur, ita canit : 'T/iàv
naeus.'
4 Dicetur Hymenaius] De Hyme- 6 Cernitis, innuptai] Verba sunt
noo jam supra dictum initio Epitha- puellarum, quae sese vicissim hortan-
lamii Julia. et Maulii Carm. lXI. Ulti tur ad cantandum contra juvenes in
ma vero syllaba verbi, dicetur, quae ipsas contendentes.
brevis est, producitur ob sequentem 7 Œtaos [Mthereos] ostendit noctifer
aspirationem : quod et fecit in Coma ignes] Idem puellae dicunt, quod ju
Berenices, ' Qua rex tempestate no- venes, sed aliis verbis. Hesperus
vis auctus Hymeuseis.' Idem in A- autem vocatur a Catullo ' noctifer,'
riadua : ' Tum Thetis humanos non quod cum statim post Solis occasum
despexit Hymenaeos.' Eundem no- appareat, noctem ferre videatur, sic-
merum celebravit Virgil. Жn. vn. ut idem a luce ferenda ' Lucifer'
' Turniqne canit Hymenaeos.' Item- dicitur. Undo pastores, viso Hes
que Л£n. viii. ' Linqueus profugus pero, intelligunt noctem iustare. Vir
Hymenaeos.' Sic etiaru Ecl. vi. ' Ille gil. Ecl. ult. ' Ite domum saturae, ve-
latus niveum molli fultus hyacinthe' nit Hesperus, ite, capellae.' Sic etiam
5 • Hymen о Hymenae] Versus hie viso Lncifero, sentiunt omnes adesse
est intercalaris, per quem Hymenaeus diem. Idem Virgil. iEneid. ii. 801.
tarn ab adolescentibus, quam a puel- ' Jamque jugis summae surgebat Lu
Us invocatur. In hoc Theocritum cifer Idic, Ducebatque diem.' Mi-
Catullus est aemulatus : ille enim rum porro est, quam varie a variis
170 С. VALERII CATULIil
Sic certe, viden' ut perniciter exsiluere 1
Non temere exsiluere : canent quod visere par est.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee. 10

JUVENES.
Non facilis nobis, asquales, palma parata est :
Aspicite, innuptae secum ut meditata requirunt.
Non frustra meditantur : habent memorabile quod sit.
leriter cousurrexerunt ? Non equidem sine causa e sedibus exsilierunt juvenes.
Ipsi mox cantabunt, quos decet nos superare. О Hymen Hymenae, ades о Hymen
Hymenae.
Juvenes. O sodcdes, difficilis victoria nos manet. Cernite, quomodo Vir-
gints in memoriam revocent qua singulae excogitarunt. Non certe sine causa ita
meditantur ; excogitarunt enim aliquid, quod memoratu sit dignum. Nos vero

8 Post certe excidisse putat Stat. verbum est, quod in uno cod. tres literas
hic erasas fuisse animadverterit.—9 In codd. Seal. Commel. Palat. p. Venett.
Brix. Vicent. et aliis antiq. cavent quo visere parent; in Aid. Gryph. Mur.
canent quos vincere par est, quod Avantio tribuit Seal. canent quod vespere par
est tentabat Mel. canent quod vincere par est Cant. ex conj. Marcil. addita
explicatione, 'carmen victoria dignum:' canent, quo vincere par est dedit
Corrad. quod receptum est in Gott. et Bip. alii,c<roeiit quojure parent se. Lect.
nostram recepit Voss. ex Thuan.—12 In duobus Stat. codd. Aspicite innupta
qua secum ut meditare quœrunt ; in alio ejusdem, Aspicin innuptœ quœ secum ut
meditare quœrunt ; unde fecit, Aspicite innupta quaso ut meditata requirunt, et,
Aspice qua> innupta secum ut meditata requirunt, vel, ut meditamina quœrunt, et,
Aspicite innupta quœso ut meditamina quœrunt ; Guar. legi posse dixit, medita-
NOTiE
legatur hie Catulli versus. Aiii enim videamus, quid parent contra nos.
leg,mt, Eoos ostendit noctifer imbres, Sed meliores sequimur codices, qui
quasi Hesperus orientales imbres sig- boc ad juvenes mox cantaturos ad-
nificet. Aiii legunt, Œtaos, quod ab versus virgines referri significant,
Œta Hesperum oriri putarent. Unde quod sane contextus ratio satis indi-
Virgil. ' Tibi deserit Hesperus Œ- cat.
tam.' Aiii legunt, Œtœas obtendit 11 Non facilis palma] Arbor est
noctifer umbras. Sealiger legit, Ocea- palma quae non cedit ponderi, sed
no se ostendit noctifer imbre, id est, nititur contra pondus, ideoque victo-
mari : ita ut sit ' Oceanus imber,' ribus traditur praemio, quod non ces-
ut ' Oceanum mare.' Quod utrum serint, sed pertinaces in bello persti-
sit accipiendum viderit Lector. In- terint. Inde vulgo victoria dicitur
telligit autem Poëta per ignes Mlhe- palma. Vide Strab. lib. xv. Theo-
ttM, alia sidera et stellas, f¡uas secum phrast. lib. v. et Aulum Gell. lib. in.
ferre videtur Hesperus. 6. ubi haec ex Plut. referuntur : ' In
9 Canent, quod visere [quos vincere] certaminibus palmam signum esse
par est] Alii legunt, quo vincere par placuit victoriae, quoniam ejusmodi
tsti i. e. quo duce, nempe Hymenaeo. ligni ingenium est, ut urgentibus op-
Alii legunt, cavent, hoc est, a nobis, primentibusque non cedat.'
et, quos visere par est, i. e. convenit ut
 CARMEN LXII. 171
Nec miram : tota penitus quae mente laborent.
Nos alio mentes, alio divisimus aures. 15
Jure igitur vincemur. Amat victoria curam.
Quare nunc animos saltem committite vestros :
Dicere jam incipient, jam respondere decebit:
Hymen o Нутеnазе, Hymen ades o Нутеnазе.

FUELLA.
Hespere, qui cœlo fertur crudelior ignis ? 20
Qui natam possis complexu avellere matris,

ad alia animos, ad alia aures intendimus. Merito iiaque superabimur ; victoria

namque exigit aliquam solicitudinem. Quamobrem jam animos saltem vestros
componite. Canere modo exordientur puellae, modo nos respondere oportebit. О
Hymen Hymenae, ades о Hymen Hymenae.
PUELL/E. О Vesper, quœnam stella in cœlo memoratur immitior quam tu ?
qui valeos filiam abstrahere ab amplexu matris, abstrahere, inquam, a matris

mina quarat : omnes edd. antiquiores habent requirant.—14 ' Hune versum
reduxit Voss. temere ex ejus sententia a viris doctis expunctum, cum et vet.
Thuan. et alia exemplaria eum agnoscant. Sententiam certe et orationem
egregie hic versus juvat : pro laborent equidem malim laborant.' Doer.—
17 Quare non animos in omnibus Stat. codd. convertite vestros Voss.—
20 ' Quis cœlo perperam in quibusdam : pro fertur in nonuullis extat lucet,
quod baud dubie ex v. 26. intrusum est; sed quemadmodum in boc versa
lucet melius coavenit тф jucundior, ita in nostro versu magis respondet fertur

ГГОТлЖ
15 Nos alio mentes] Hic versus quae damna conjugii ineipiunt enu
quasi locum proverbii obtinuit in merare, Hesperumque crudelitatis
negligentes ; qui enim aures dirigunt arguunt, quod ejus adventu puellae a
in aliam partem, mentem vero in ali- parentibus et complexu et gremio
am, negligunt audire quae dicuntur. matris abducantur.
Sic Ovid. de Rem. Amor. 443. ' men Ignis] Stella dicitur ' ignis.' Vir
tem sectam' dicit: 'Secta bipartito gil. Жп. in. vs. 585. ' Nam neque
cum meus discurrit utroque, Aiterius erant astrorum ignes.'
vires subtrahit alter amor.' 21 Complexu matris] Diximus jam
17 Animos committite] Conjungite, supra hoc in more fuisse positum, ut
in unom contrahite, componite invi- nova nupta e gremio matris rapi si-
cem animos, ut sic unam rem agen mularetur, ut marito traderetur,
tes, puellas vincamus : necesse est quod nempe raptus virginum Sabina
enim, qui vincere velit, curam adbi- rum Romulo bene successisset. Fest.
beat. His cousonat Terent. ' Ubi ' Rapi simulator virgo ex gremio ma
intenderis ingenium, valet.' tris, aut si ea non est, ex proxima ne-
20 Hespere] Cantas puellarum est, cessitudine.'
172 С. VALBRII СATD LU
Complcxu matris retinentem avellere natam,
Et juveni ardenti castam donare puellam ?
Quid faciant hostes capta crudelius urbe?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee. 25

JUVENES.
Hespere, qui cœlo lucet jucundior ignis ?
Qui desponsa tua firmes connubia flama,
Quod pepigere viri, pepigerunt ante parentes,

amplexu remorante filiam, ac virginem intactam tradere viro ejus amore incenso ?
Quid agant hostes immanius in eivitate vi expugnata ? О Hymen Hymenœe, о
ades Hymen Hymenœe.
Juvenes. О Vesper, quoium stella in cœlo fulget gratior quam tu? qui con
firmes tuo lumine pacta conjugia? Quod enim nomines pacti sunt, quod parentes

тф crndelior.' Doer.—22 In hoc loco haesit Stat. ; sed ita erat in omnibus
codd.—28 Hie versus suspectus erat Mureto. Qua pepigere viri Passer. ex
Mem. c. et sic Voss. et Ed. Cant. ' sed lect. nostra, quia est difficilior, ex
ЫОТМ
23 Juveni ardenti] Impatienter Quod hoc loco observat eleganter
amanti. Amor enim igni comparatur Catullus.
a Poëtis. Virgil. Жn. iv. vs. 2. ' et Jucundior ignis] Sic etiam Homer.
oseo carpitur igni.' His etiam simi- Iliad. lib. xxii. vs. 318. "Effirtpos, bs
lia de Hymenaeo in Epithalamio su- kA\\httos 4v obpwy ?<гтата' аат^о. Sic
periore Catullus cecinit vs. 56. ' Tu etiam de Hespero Virgil. Жn. vin.
fero juveni in manus Floridam ipse vs. 590. ' Quem Venus ante alios as-
puellulam Matris e gremio suae De trorum diligit ignes.'
dis.' 27 Despousafirmes connubia] Maxi
24 Quid faciant hostes,lec.] Crudele me enim conjugiuni stabilitur et con-
habetur, quod ubi hostes urbem ali- firmantur nuptiae, cum spousa jungi-
quam vi expugnaverunt, virgines га- tur spouso, quod exoriente Hespero
piantur ; cum igitur, Hespero appa- fieri solebat ; quasi is esset confir-
rere incipiente, virgines e matrum mator et dux nuptiarum. Hic locus
gremio viris in nuptiis rapere fas sit : Donati firmat explicationem ad illud
inde ' crudelis ' Hesperus a puellis Andriae apud Terent. ' placuit, de-
dicitur. spondi.' ' Proprie spondet puellae
26 Hespere, qui cœlo lucct] Respon pater, despondet adolesceus.' Verba
dent juvenes puellis, Hesperique ful- sunt Donati, qui haec etiam scripsit
gorem, qui exorieus nuptialia pacta in Adelph. ' Despondet puellam, qui
confirmet, pradicantes conjugiicom- petit,' &c.
moda receuseut. Carminis autem 28 Pepigerunt ante parentes] Ante-
Amœban lex hœc est, ut qui in se quam nimirum desponderent ; nam
cundo loco dicit, ant aliquid majus, virgo pacta nondum erat despousa,
aut contrarium objectis rcponat. si Passeratio in hunc locum fidem
 CARMEN LXII. 173
Nec junxere prius quam se tuus extulit ardor;
Quid datur a Divis felici optatius hora ? 30
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee.

Hesperus e nobis, aequales, abstulit unam.

# * # *
Namque tuo adventu vigilat custodia semper.
Nocte latent fures, quos idem saepe revertens,
Hespere, mutato comprendis nomine eosdem. 35
antea spoponderant, non ante copularunt, quam tuus splendor sese protulit. Quid
enim a Dis conceditur beata hac hora jucundius? О Hymen Hymenae, ades о
Hymen Hymenœe.
Puella. O sodales, Vesper e nobis unam abripuit. * * * Etenim, te
exoriente, excubia jugiter vigiles obeunt vicos. Noctu fures occultantur, quos
eosdemfrequenter tu ipse redieus, о Vesper, variato nomine deprehendis.

leg* critica praeferenda est.' Doer.—32 In Stat. codd. Hesperus est nobis
aqualem abstulit unam; vel, Hesperus hie nobis aqualem abstulit unam; vel,
Hesperus e nobus aquale, abstulit unam; unde Stat. legeret, Hesperus e
nostris aqualibus abstulit unam; vel, Hesperus ex nostris aqualem hinc abs
tulit unam : in marg. Gryph. ap. Doer. Hespere, quis nobis aqualem hanc
abstulit unam. Post hunc versum septem versus alios desiderari scribit
Avant. qui spatii tantum in aliquo libro vacare animadvertisset : tantum
spatii quoque vocat in Seal. 1. 'Voss. omnia recte se habere putavit; non
habet tamen, quo referatur sequentis versus particula namque; ego hanc
fere sententiam desidero : Hespere, te jure rapacem vocamus et timemus,
namque.' Doer. Hesperus a nobis in Aid. 1. unde idem Avant. legi jubet,
Hesperus e nobis.—33 Voss. pro namque corrigit nempe, et post vocem custodia
interpungit.—35 Vespere Aid. Mur. Stat. sed in cod. SeaL et edd. antiquiss.
NÖTjE
babeamus. Despeusa autem puella 33 Vigilat custodia] Homines ipsi
noctu tantum ex lege nubebat : nec ' custodes ' seu ' vigiles ' dicti : unde
prius in viri domum, quam illucesce- Grœcia custodia dicitur oí фуХаKe;.
ret Hesperus, abducebatur, ut sae- Virgil. Жn. vi. ' Cernis custodia
pius jam diximus. qualis Vestibulo sedeat ?' Festus,
32 Hesperus e nobis] Conqueruntur ' Custodelam dicebant Antiqui, quam
puellae, quod unam e suo cœtu rapu- nunc dicimus custodiam.'
erit Hesperus. Versus bic varie le- 34 Nocte latentfures] Videtur Poe
gitur a'multis : alii enim codices ha- ta hoc loco fures pro amatoribus po
bent, Hesperus ah! nobis, aquales, ab nere : unde etiam 'furta' adulteria
stulit unam. Alii vero sic, Hesperus e dicuntur. Ovid. ' Quis depren
nostris aqualibus abstulit unam. At dere possit Furta Jovis ? ' Claudian.
quauquam variœ sunt lectiones ; in ' Gaudet amaus furto.' Propei t.
idem tarnen fere recidit omnium sen ' Jupiter, ignosco pristina furta tua.'
ses. Hie porro sex aut septem ver Idemque alibi: ' Dulcia furta Jovis.'
sus desiderantur. Ipse denique Catullus noster supra
174 С. VALERII CATULLI

JUVENES.
* * *
At lubet innuptis ficto te carpere questu.
Quid tum si carpunt, tacita quem mente requirunt ?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee.

FUELLjE.
TJt flos in septis secretus nascitur hortis,
Ignotus pecori, nullo contusus aratro, 40
Quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber :
Multi illum pueri, multas optavere puellae :

Juvenes. Sed placet puellis increpare te simиlala querela, о Vesper. Quid

ergo si te increpant, quem tamen occulta animo exoptant ? О Hymen Hymenœe,
ades о Hymen Hymenae.
Puelle. Sicut flos selectus in hortis bene chums exoritur, pecudibus incognitus,
et nullo vomere violatus, sed quem fovent Zephyri, roborat Sol, nutrit pluvia;
plures ipsum juvenes, plures pueUœ expetierunt ; sed ubi is ipse flos tenero ungue

Hespere. ' Hic quoque deesse quaedam vel inde colligo, quod versuum nume
rus, qui par esse debebat, non coustat ; tot enim versibus, quot puellae ceci-
nerant, ex lege carminis amœban respondendum fuit juvenibus.' Doer.—
36 Ut, i. e. uteumque, nexus causa conj. Voss.—37 Quid tu si in nonuullis
edd. vett. tacita quod in iisdem ; in Stat. codd. quam ; in Cuj. quem.—40 In
NOT£!
Carm. vn. ' Aut quam sidera multa, dere. Haec autem juvenum sunt
cum tacet nox, Furtivos hominum vi verba, qui simulatas et fictas esse
dent amores.' puellarum reponunt querelas; ideo-
35 Mutato comprendis nomine eos- que Lucifero contemnendas, cum
dem] Eadem enim stella quae post tantum verbis, et non ex animo re-
Solis occasum dicitur ' Hesperus,' prehendant, quod tacita mente to-
ante ejusdem Solis ortum 'Lucifer' tisque secum medullis exoptant.
appellator, saepiusque fures eosdem, Claudian. ' Tenerum jam pronuba
hoc est, amatores, quia ad exortum flamma pudorem Solicitat, mistaque
usque Luciferi morantur apud ami- tremit formidine votum.'
cam, deprehendit. Idem fere Horat. 39 Utflos in septtí] Elegaus admo-
п. Od. 9. ' Nec tibi vespero surgente dum et conciuna comparatio, qua
decedunt amores, Nec rapidum fu- paellas esse floris iustar ostenditur,
giente Solem.' qui dum nulla laesus injuria viget, a
36 At lubet innuptis] Hie etiam plurimis optatur : ubi vero ungue
procul dubio plures desiderantur decerptus languescit, ab omnibus
versus. Manifestum enim est deesse negligitur.
finem eorum quae ex lege carminis 42 Multi ilium puert] Hoc Ovid.
Amcebeei debuerunt puellae respon Met. 1. in. respexit ; ' Multi ilium ju
 CARMEN LXII. 175
Idem cum tenui carptus defloruit ungui,
Nulli illum pueri, nullae optavere puellae :
Sic virgo dum intacta manet, dum cага suis est ; 45
Cum castum amisit pollute corpore florem,
Nec pueris jucunda manet, nec cara puellis.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Нутеnэее.

JUVENES.
Ut vidua in nudo vitis quae nascitur arvo,
Nunquam se extollit, nunquam mitem educat uvam ; 50
Sed tenerum prono deflectens pondere corpus,
Jam jam contingit summum radice flagellum :
Hanc nulli agricolae, nulli accoluere juvenci :

decerptus elanguet, nulli ipsum juvenes, nullœ puelUe expetierunt. lia fuella
quamdiu manet illibata, tunc suis est dilecta; postquam vero deflorate corpore
pudicum amisit florem ; tunc nec juvenibus est exoptata, nec virginibus dilecta.
О Hymen Hymenœe, ades о Hymen Hymena?e.
Juvenes. Quemadmodum vitis qua nonfulta exoritur in agro inculto, nusquam
se erigit, nusquam maturum alit racemum, sed mollem truncum in terram inclinous
declivi gravitate tangit radice supremos palmites sarmentorum : istam nulli coloni,

vetustis membran. Thuan. et Мeт. c. convulsus aratro.—45 In Maff. 1. dum

intacta manet, tum cara suis: sed, Ifc et sic in Aid. Seal. 1. Graev. Bip. aliis :
' tum cara suis: sed est ex correctione eorum, qui dum....dum concoquere non
possent, et particulam sed in sequent! versu desiderarent.' Doer. Lect.
nostram agnoscunt omnes alii codd. cum Venett. Brix. et Vicent. sed etiam
egregie auetoritate Quintil. Iustit. lib. ix. 3. confirmatur, qui ibid. pro intacta
legit innupta, et alterum dum per ' quoad/ alteram per ' usque eo' interpreta-
tur.—50 In Thuan. quam muniteam, unde Voss. conj. Amineam educat wam.
Vide Virg. Georg. ii. 9T 53 In duobus codd. ap. Passer. et Stat. coluere pro
NOTjE
venes, multae optavere puellae ; Sed que prod ne it. ' Vidua' autem vitis
fait in tenera tam dura superbia for eodem modo dicitur illa, quae nulli
ma, Nulli illum juvenes, nullae opta arbori juneta est, quomodo dicitur
vere puellae.' illa ' maritarj,' quae adjungitur ar
49 Ut vidua in nudo] Apta etiam bori. Horat. iv. Od. 5. 'Et vitem
similitudo, qua juvenes ostendunt viduas ducit ad arbores.' Idemque
puellaui, quamdiu manet intacta et Epod. 2. ' Ergo aut adulta vitium
integra, persimilem esse viti, quae propagine Aitas maritat populos.'
nulli adjuneta et adhasreus arbori, 52 Summum flagellum] Summitas
sed humi strata, nullum fruetum fert ramorum non modo vitis sed cujus-
utilem, ideoque negligitur; sed si libet etiam arboris ' flagellum ' ap
eadem ulmo juneta fuerit, jam dili- pellator ; vitis ergo quae non est ol
genter ab agricolis colitur, fruetom- mo conjuneta, flagella radice contin
176 С. VALERII CATULLI
At si forte eadem est ulmo conjuncta marito,
Multi illam agricolae, multi accoluere juvenci : 55
Sic virgo, dum intacta manet, dum inculta senescit ;
Cum par connubium maturo tempore adepta est,
Cara viro magis, et minus est invisa parenti.
At tu ne pugna cum tali conjuge, virgo.
Non asquum est pugnare, pater quoi tradidit ipse, 60
Ipse pater cum matre, quibus parere necesse est :
Virginitas non tota tua est : ex parte parentum est :
Tertia pars patri data, pars data tertia matri,
Tertia sola tua est : noli pugnare duobus,
Qui geHero sua jura simul cum dote dederunt. 65
Hymen o Hymenaee, Hymen ades, o Hymenœe.
nulU boves excoluerunt : sed si ilia ipsa vitis ulmo est adjuncta, plures hanc coloni,
plures hanc boves excoluerunt. Ita pueUa quando manet illibata, quando cœlebsfit
anus, ab omnibus negligitur: sed quanrio convenieus conjugium cousecuta est;
tunc longe plus dilecta marito, ac minus est odiosa parenti. Sed tu, o paella, ne
resiste ejusmodi marilo ; non enim par est te resistere ei, cui te pater ipse tuns
tradidit, ipse, inquam, tuus pater simul cum matre, quibus te obedire oportet.
Virginitas tua non est tota tua, sed partim parentum est : tertia pars est concessa
patri tuo, tertia pars est concessa matri tuae, tertia tantum pars est tua; noli
pugnare cum ambobus parentibus, qui sua jura genero suo uno cum dote tradide-
runt. O Hymen Hymenae, ades, o Hymen Hymenae.

accoluere, hic et vs. 55.—54 Heius. vult, ulmo conjuncta marita.—57 In Stat.
codd. conubium per unum N.—58 Sic in omnibus Stat. codd. praeter unum, in
quo erat, Cara virgo magis minus est. ' Deesse videtur hoc loco ¿iiupúrnua,
Hymen о Hymenae Hymen ades, о Hymenae; quod tarnen nullo in cod. lege-
batur.' Stat. Hunc versum reposuerunt nounulli, accedente Bip.—59 Et
tu nec pugna in Venett. Brix. Vicent. et omnibus Stat. codd. approbante
Voss.—63 Sic in omnibus Stat. codd. Tertia pars patris est, pars est data tertia
matri in Mur. et aliis nounullis ; Tertia pars matri data, pars data tertia patri in
edd. antiquiss. et Stat.
NOTjE
git, utpote quae in sublime non assur nuptam, ut lubeus viro cousentiat,
ât- parentibus sic jubentibus, qui jus
54 Ulmo conjuncta marito"] Quasi suum in filiœ virginitatem genero suo
'ulmo maritata:' unde Virgil. Georg. cesserunt. Cum enim ipsa tertiam
i. ' Ulmisque adjungere vites.' Plin. tantum suae virginitatis partem ha
lib. xiv. 1. ' Jam in agro Campano best, reliquat vero duae parentibus
populis nubunt vites, maritosque cedant, aequum non esset cum ipsis
complexae, atque per ramos earum contendere, neque marito resistere,
procacibus brachiis geniculato cursu in quem parentes simul cum dote
scandentes cacumina aequant.' potestatem jusque suum trausmise-
59 At ta ne pugna] Concludunt runt.
Carmen juvenes, hortanturque novam 65 Cum dote] ' Oos est pecunia
 CARMEN LXlll. J 77

NOTVE
nt,ptiarum causa data.' Varro de lieris debitor, ejus jussu, pareus mu-
Ling. Lat. lib. v. ' Dos ' antem ant lieris virilis sexns, nt pater, avus pa-
' dicitur,' aut ' datur,' aut ' promit- ternus. ' Dare ' vero et ' promittere
titur.' ' Dotem dicere ' potest nm- dotem ' omnes possunt.
lier, quae nuptura est, aut ipsius mu-

CARMEN LXIII.
DE ATY.
Super alta vectus Atys celeri rate maria,
Atys veloci navigio delatus per profunda aquora festinato cursu avide pervenit ad

In Seal. cod. Titulus erat, De Attinefurore percito. Totum hoc Carmen e

Gneco quodam scriptore trauslatum esse ceusuit Wartonus : alii, ex Carm.
xxxv. 17. Caecilio tribuendum esse arbitrati sunt.—1 Attis in edd. vett. et
NOTiE
1 Super alta] Hoc Poëmatis genus noster Catullus. Atys adolesccus
minime quidem vulgare metrum ha praestanti forma praeditus, navigio
bet Galliambicum, a Gallis Cybeles delatus in Phrygiam, cum in nemus
Sacerdotibus, qui hoc in ejus Deae Cybelae seu Berecynthiae sacrum per-
sacris maxime utebantur, sic dictum. venisset, ejusdem Deae numine, illius
Versus autem Galliambus, de quo amore correptae, versus in furorem
plura Hëphaestion, Terentianus, et virilia ipse sibi amputavit, et Cybe-
alii, sex constat pedibus. Primus Ieia iustrumenta concutieus, comites
solet esse anapaestus, aut spondaeus, quoque suos nt idem facerent exhor-
deinde duo sequuntur iambi cum una tatus, et cum ipsis per nemora dis-
syllaba catalectica longa, quibus ad- eurreus, ut mos Sacrorum ferebat,
duntur rursum anapaestus et iambi tandem domum Cybeles pervenit, ubi
duo : ut, ' Vice veris et Favoni gla- prae nimia defatigatione somno cor-
cies resolvitur.' At interdum etiam, reptus est. At mane expergefactus,
nt versus celerior sit, in penultimum et furore jam liberatus, ut sese sen-
locum tribrachys pro iambo incipi sit eviratum, conditionem suam cœ-
tui : nt, ' Super alta vectus Atys ce pit lamentad, et de patria sua repe-
leri rate maria.' Sed et alias Antiqui tenda cogitaus, accessit ad littus ;
variam pedum mutationem recipie- sed Cybele, immisso leone, eum ita
bant, nihil fere curantes, modo tem- perterrefecit, nt inde iterum in ne
porum numerus retineretur. Aiii mora confugieus, reliquum ibi vitae
vero alio modo Galliambum versum spatium in Deae Cybeles famulatu
metiuntur. trausegerit. Haec tamen Catulli nar-
Atys] De Aty varii varia retulere rati» minime convenit cum iis quae
Scriptores : de quo quidem sic habet alii de Aty tradiderunt ; sed ne alii
Delph. et Var. Clus. Catul. M
178 С. VALERII CAïULLI
Phrygium nemos citato cupide pede tetigit,
Adiitque opaca sylvis redimita loca Deae :
Stimulatus ubi furenti rabie, vagus animi,
Devolvit ilia acuta sibi pondera silice. 5
Itaque ut relicta sensit sibi membra sine viro,
Phrygium sylvam, et accessit ad umbrosa loca Deœ Суbeles, nemoribus cincta;
ubi rabido furore percitus, mentis inops abscidit sibi acuminata lapide pudenda.
Postquam vero seusit superesse sibi corpus sine virilitate, tunc humi superficiem

sic est ap. Tereut. Mam-. h. 1. citantem.—2 Phrygium ut in omnibus codd.

et edd. vett. etiam ap. Terent. Maur. тЬ ut delevit Seal. sed servatur in edd.
Corrad. et Gott.—4 In edd. vett. ut furenti; in Stat. et Seal. codd. ubi; Cor
rad. legit ibi, quem sequitur Gott. sic ut commode servari potest versu se
cundo.—5 In omnibus Stat. codd. Devolvit, probante Werth. Avant. legi
jubet, Devolvit sibi lactes acuta pondera silice, metro obstante; Stat. tentabat,
Devovit ; alii legnut, Divellit Ule aculo sibi pondere : pro illa in codd. illectus,
Uietus, illetas, lacteus, Uiectas, vel illactas; unde Stat. conj. icta, et suspicabatur
то Ule gloss. fuisse тоО Devolvit : Passer. e vet. cod. affert, ipse lactes sibi pon
dere silices, et silices mutat in silicis; Voss. ex ileclo, quod reperit in Mediol.
primum conj. lecto acuto, sed cum meliora ejus exemplaria haberent fere lœta,
vel lela, sine haesitatione reponendum ceusuit lenta acuto ; at sic secundum
pedem fecit spondaeum, qui iambus esse debebat. Nihilominus V. D. in
Obs. Mis. Tom. i. Vol. n. p. 325. legendum putavit, Devolvit lecta acuta, ut
legerit silicem acutum, quo opus hoc perageret. Devolvit Ule acuto Graev.
NOTjE
quidem inter se conveniunt. Aiiter dejecit pudenda sen virilia. Alii le-
de Aty Ovid. Fast. iv. et Met. x. gunt faeces; nee cur potius pondera
Aiiter Servius ad fEn. viii. Aliter dicantur genitalia, quam lactes, video.
Diodor. Sic. lib. m. cap. 5. ' Lactes ' vero proprie dicuntur eae
2 Phrygium nemus] Ad illam men partes per quas labitur cibus.
tis Idae partem, quae Dindymus aut Acuto silice] Samiam testam inuuit,
Dindymum dicitur, quo nempe con- qua solebant matris Deorum, seu Be
veniebant ii, qui se Berecynthiue Deae recynthiae Sacerdotes, qui * Galli'
couseerarant. Maxime enim Cybele dicebantur, sibi genitalia amputare ;
sen Berecynthia in Phrygia coleba- nee aliter citra perniciem ; ut ait
tur, praecipuumque in Dindymo mon Plin. lib. xxxv. Hinc etiam Juveo.
te Phrygiae, ubi et ejus sacra cele- Sat. vi. ' Mollia cui rupta secuit ge
brabantur, templum habebat : unde nitalia testa.' Illa porro testa Samia
dicta est ' Dindymene,' ' Idsea ma cultri vicem praestabat, quia acuta
ter,' &c. Virgil. Жn. ix. ' Ite per erat ; unde a Poëtis ' culter Phry-
alta Dindyma, ubi assuetis biforem gius' appellari solet. Claudian. in
dat tibia cantum : Tympana vos bux- Entrop. ' Inguinis et reliquum Phry-
usque vocat Berecynthia matris I- giis abscindere cultris.' JudaTis que
daeae.' que praeceptum fuit olim, nt petrinis
3 Loca Deœ] Cybelae sacra, sylvis seu lapideis cultris circumciderentur.
opacis umbrosa, quae postea Catullus Josue cap. 5.
dicit ' nive amicta.' 6 Membra sine viro] ' Virum ' dixit
5 Devolvit illa pondera] Amputando eam partem qua viri sumus, seu viri-
 CARMEN LXIII. 179
Et jam recente terrae sola sanguine maculans,
"Niveis citata cepit manibus leve tympanum,
Tympanum, tubam, Cybelle, tua, mater, initia :
Quatiensque terga tauri teneris cava digitis, 10
Canere haec suis adorta est tremebunda comitibus :
Agite, ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul,
cruore recenti inficieus Cybeles nomine affiata candidis manibus cavum tympanum
corripuit; tympanum et buccinam, quae sunt tua sacra, о mater Cybele: atque
puisous moUibus digitis bovis tergora concava sodalibus suis tremeus cœpit isiud-
decantare : Eia, properate, una pariter, о Galla, ad celsas Cybeles sylvas ; prope-

Lect. nostra est ex emend. Seal.—7 Etiam in Gryph. Mur. Graev. et aliis ;
Et jam in omnibus Stat. codd. maculant in nonuullis.—8 ' Aiii breve crotalum
pro leve tympanum, quod non improbo.' Mur. Hic et sequent! versu typanum
legit Seal. metri causa.—9 Leve tympanum ex versu superiori repetit Mur.
NOTjE
lia; at et Arnob. lib. v. advereus lib. п. his expressit egregie versibus :
Gentes : ' Pinus illa, solemniter quœ ' Tympana tenta sonant palmis, et
in matris infertur sanctum Deae, non cymbala circum Concava, raucisono-
ne iliius imago est arboris, sub qua que minantur cornua cantu, Et Pbry-
sibi Atys virum demessis genitalibus gio stimulat numero quae tibia men
abstulit?' tes, Telaque praeportant violent! sig
8 Citata cepit manibus leve tympa na furoris.'
num] Atyn furore concitatum et evi- 9 Tua, mater, initia] Sacra ipsa seu
ratum fceminino appellat genere Ca mysteria dicuntur, sed hic sumit ini
tullus, quia jam virilitate privatus tia pro iis quae in sacris adhibentur.
erat quasi fcemina. Varro de Re Rust. lib. ii. ' Ab suillo
Leve tympanum] Primam syllabam genere pecoris immolandi initium
in illo vocabulo tympanum corripuit. sumtum vidctur, cujus vestigia, quod
Aiii legunt crotalum. Quod autem initiis Cereris porci immolantur, et
tympana in sacris Cybeles pulsaren- quod initiis pacis,fœdus cum feritur,
tur, nemo est qui nesciat. Ovid. porcus occiditur.' Justin. etiam 1. v.
Fast. iv. ' Cymbala pro galeis, pro ' Alcibiades abseus Athenis iusimu-
scutis tympana puisant, Tibia dat latur, mysteria Cereris initiorum sa.
Phrygios, ut dedit ante, modos.' S. era" nullo magis quam silentio solen-
autem Augustin. de Civ. Dei, 1. vn. nia, enuntiavisse.'
c. 24. dicit ideo magnam matrem, quae 10 Quatieusque terga tauri] Vocat
et Tellus, Cybele, et Ops, et mater tympanum, terga tauri, quod ex corio
Deum vocabatur, babuisse tympa fiat, et terga dixit pro ' tergora :'
num, ut significaretur eam esse or- idem etiam Ovid. Fast. iv. ' ЛЕга
bem terrae, et ob id in sacris suis Deae comites, raucaque terga mo
Galli seu Cybeles Sacerdotes tympa vent.' '
na solebant pulsare. In sacris porro 12 Gallœ] Cybeles Sacerdotes
Cybeles quae sonum ederent, quatuor ' Gallos ' vocari nemo nescit : sed
maxime invenio, tympanum, cymba- hic Poëta ' Gallas ' vocat fceminino
lum, tibiam, et cornu, quae Lucret. genere, quod amissa virilitate mulie-
180 С. VALKRII CATULLI
Simul ite, Dîndymenas dominas vaga pecora,
Aliena quae petentes, vehit exules, loca,
Sectam meam executae, duce me, mihi comites 15
Rapidum salum tulistis, truculentaque pelagi,
Et corpus evirastis Veneris nimio odio.
Hilarate herae citatis erroribus animum.
Mora tarda mente cedat : simul ite, sequimini
Phrygiam ad domum Cybelles, Phrygia ad nemora Deae, 20
Ubi cymbalum sonat vox, ubi tympana reboant,
Tibicen ubi canit Phryx curvo grave calamo,

rate una pariter, o pecudes errantes Deœ Dindymena, qua loca peregrina ad-
euntes, tanquam extorres, doctrinam meam couseclatœ, auctore me, mihi cousortes
agitatum mure tolerastis, et furorem œquoris, corpusque vestrum virilibus spo-
liastis, nimia in Venerem malevolentia, animos recreate sonitu tympani concitatis
erroribus; pigra cunctatio e mente vestra exeat ; venite mecum, cousectamini me
ad œdem Phrygiam, ad Phrygios scilicet Dira Cybeles lucos, ubi cymbalorum
sonitus percrepat , ubi tympana persanant ; ubi Phrygius tibicen inflexa arundine

Tympanum, tubam Cybelles Voss. et Stat.— 13 Sic legi jussit Avant toga pec-
tora in Venett. et aliis edd. vett.—14 In Stat. codd. Alienaque petentes velut
exules loca celeri; vel, Alienaque peteus velut exules loca celeri ; vel, Alienaqua
petentes velut exules loca celeri ; in Aid. I. Aliena petentes velut exitio loca celeri ;
ex his Stat. conj. Alienaque petite pede exilio loca celeri : Voss, pro celeri reseri-
hit celere. V. D. in Obs. Mis. 1. c. vult, Aliena quœ petentes ex'les loca celere ;
Cerrad. dedit, Alienaque, exules,ite pede loca celeri; ingeniose, inquit Doer.
Werth. probat, Alienaque petentes exilio loca celeri. Nostra lect. jam prolata
est a Guar. et servata in Gryph. Mur. Graev. Vulp. et Bip. sed improbata est
Statio.— 16 Aiii pelage, inquit Seal. sed improbat V. D. in Obs. Mis.—
18 Hilarate excitatis in duobus Stat. codd. et edd. Seal. Graev. Corrad. Gott.
et Bip. in Maff. c. Hilaritate crocitatis; in edd. vett. Hilarate œre excitatis; in
Voss. et Vulp. edd. Hilarate hero citatis. Lectio nostra debetur Avantio ;
eamque fumant Victor. Var. Lect. et Ms. Octavii Pantagathi ap. Mur. cui
etiam subscribit Werth.—21 In uno Stat. cod. Ubi cymbalum sonat nox,
reclamante Voss. sed probante Werth. Stat. conj. cymbalbn, vel Graece
Kv/i.ßd\uv, nt xa*6ßa"' ¡n codd. Carm. J,xvi. 48.—23 Ut capita propo-
NOTjE
res potius essent quam viri. Maria iusana, nomine Gallus, aqua: Qui Ы-
nus autem lib. vn. dicrt ' Gallos ' bit inde fui it.'
Berecynthiœ Sacerdotes dictos fuisse 13 Dindymenœ domina] Sir dicta
a ' Gallo' flnvio Phrygiœ, de cujus est Cybele a Dindymo monte Phry
aqua potantes íeddebantur iusani. giae, in quo ejus sacra celebrabantur,
Quod et asserit Ovid. Fast. iv. ' Cur nt docet Strabo lib. xii. ' Mous qui
igitur Gallos, qui se excidere, voca- dam urbi imminet nomine Dindyma,
mus ; Cum tantum a Phrygia Gallica a quo Dindymena dicitur, quemad-
distet humus ? Inter, ait, viridem modum a Cybeleis Cybele.'
Cybelen, altasque Celaenas Amnis it 23 Ubi capita Mœnades] ПорсЬто».
 CARMKN LXIII. J.81
Ubi capita Maenades vi jaciunt hederigerae,
Ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant^
Ubi suevit illa Divas volitare vaga cohors ; 25
Quo nos decet citatis celerare tripudiis.
Simul haec comitibus Atys cecinit notha mulier,
Thiasns repente Unguis trepidantibus ululat,
Leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant.
Viridem citus adit Idam properante pede chorus. 30
Furibunda simul, anhclans, vaga vadit, animi egeus,
Comitata tympano Atys, per opaca nemora dux,
Veluti juvenca vitans onus indomita jugi.
Rapidae ducem sequuntur Gallae pede propero.

asperius cantal ; ubi Mœnades hedera redimita magno impetu capita quatiunt ; ubi
rem divinaт grandi vociferatione faciunt ; ubi errabunda ista turba Deœ Cybeles
solita est discurrere ; quo etiam nos convenit festinatis properare saltationibus.
Cum Atys receus formina sodalibus suis hœc dixisset, statim Thiasus tremebun-
dis clamoribus exululat, eavum tympanum reboat, rauca cymbala resonant : cohors
festinaus citato cursu petit Idam virentem, et pariter Atys fureus, anhelaus, erra
bunda, et mentis inops, tympano cincta discurrit per deusas sylvas tanquam bos
indomita servitii pondus refugieus. Galla properantes ducem Atyn cousectantur

suit Stat. sed Ubi est in omnibus codd.—25 In nonuullis edd. vett. duce pro
Divœ.—26 Seal. profert e libro suo et defendit, celebrare tripudiis, accedente
Burnt. ad Ovid. Met. iv. 304.—27 In omnibus Stat. cod. nota, et sic in Ve-
nett. Brix. et Vicent. Aid. notha: in ed. Stat. et cod. Seal. nova, quod repo-
suit Werth.—28 Thyasis in nonuullis edd. vett. Thyasus Avant. Pro trepi
dantibus Voss. tentabat, strepitantibus vel crepitantibus, improbante Doer.—
29 In nonuullis Stat. codd. increpant.—31 In edd. antiquiss. animo gemeus ;
Avant. conj. animo egeus, at est in Aid. Gryph. Mur. Stat. Seal. Graev. Bip.
et aliis ; in Stat. codd. animi geris, et, Annea geus ; unde Stat. nostram eruit
lect.—33 In codd. et edd. antiquiss. juci.—34 In Palat. p. et Commel.
NOT.SE
ualvtaBai, ab iusaniendo, proprie di- 30 Viridem adit Idam] Ida mous
cuntur Bacchi SacrificuUe. Gallos estTrojœ immineus sylvis redimit us,
autem Berecynthiae Sacerdotes Poeta cujus variae partes varia sortitae sunt
vocavit Mœnades, quia, ut Strabo tes- nomina; enjusmodi est latus illud
tatur, sacra Cybeles et Bacchi erant dictum Dindyma sen Dindymus, in
Graecis etPhrygibus communia. quo Cybele colebatur: fuit et alia
28 Thiasus] Tota nempe cohors parsGargarus dicta apud Hom. Iliad.
ipsa quae Atyn fuerat secuta. Thia e. In monte porro Ida Paris sen-
sus autem proprie chorus est, sive tentiam tulit pro Venere de pomo
sacra sorialitas canent¡um, saltantium, aureo, contra Palladem et Junonem.
convivantium, non solum ad Cybelen 32 Comitata tympano Atys] Vocare
aut Bacchum, sed et .ad alia etiam pergit fœminam Atyn genitalibus ex-
sacra pertineus. cisis eviratum.
182 С. VALERll CAÏULL1
Itaque, ut domum Cybelles tetigere, lassulae 35
Nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.
Piger his labantes languore oculos sopor operit.
Abit in quiete molli rabidus furor animi.
Sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis
Lustravit asthera album, sola dura, mare ferum, 40
Pepulitque noctis umbras vegetis sonipedibus ;
Ibi Somnus excitum Atyn fugiens citus abiit :
Trepidantem eum recepit Dea Pasithea sinu.

properante cursu. At vero postquam Cybeles œdem attigerunt defessa ex labore

nimio somnum capiunt sine Cerere. His iners somnus claudit vacillantes languore
oculos. Per placidum vero somnum ab his discedit fureus mentis rabies. At
postquam sol aurei vultus micantibus oculis collustravit candidum aerem, solidam
terram, et sœmm pelagus, et vividis equis fugavit tenebras noctis, statim sopor
Atyn expergefactum desereus festinus discessit, illumque trementem Diva Pasithea

properepedem, vel properepeditem ; unde Mel. rescripsit properipedem, receptum

a Voss. Ed. Cant. et Vulp. Avant. legi jussit propero pede, quod receperunt
Gryph. et alii.—35 ' Cybeles Voss. Cybebe Graev. ntrumque falsum ; debet
esse vel Cybebes, vel Cybelles.' Doer.—37 In Pat. Maff. c. et Rheg. lobante
languore, probante Doer. in aliis edd. vett. labentes längere ; Avant. legit, in-
quit Statius, Piger hislabori nantes oculos; hoc falsum ; Avant. enim legi jus
sit, labantes langore.—38 ' Lege, Abiit in quiete molli rabidi furor animi; alii
somnia scribunt.' Avant. Hinc in Aid. Gryph. Stat. Graev. rabidi ; Vcuet. an.
1500. habet rabidis.—39 In omnibus Stat. codd. et edd. antiquiss. horis au-
reis, vel oris aureis, vel heris aureis : Avant. dedit, Sed ubi ortus aureus sol ; in-
certum, an librorum vett. fidem secutus.— 41 Sic legi jussit Avant. in Gryph.
et nonnullis aliis Perpulitque.—42 In omnibus Stat. codd. Ibi somnus ; in non-
nullis edd. vett. Ubi мши; Avant. legi jussit, Tibi somnus.—43 Fugientem
in Mur. et Gryph. quod Doer. putat gloss. fuisse той Trepidantem : V. D. in
NOTjE
35 Ut domum Cybelles tetigere'] Sa- iSoio dеra] Phrygiae loca aspera,
crificia agendo, et per nemora dis Idam scilicet montem, aut solidam
curranlo, cum ad domum Cybeles terram. Mare ferum : Virgil. ' Ma
pervenerunt defatigatae somno cor- ria aspera juro.'
reptae sunt. 41 Sonipedibus] A sonitu pedum
36 Sine Cerere] Sine cibo, sine po- sic dicuntur equi. Virgil. ' Stat so-
tu, sine pane, sine ullo Cereris mu nipes, ac fraena ferox spumantia
nere. Terent. ' Sine Cerere et Bac- maudit.' Porro Solis equi quatuor
cho.' numerantur ab Ovid. Met. ii. Py ioéis,
40 Mthera album, sola dura, Ifc.] Eous, iEthon, et Phlegon : ' Interea
Venustissima et ciegan tissima posuit volucres Pyroéis, Eous, et /Ethon, So
epitheta, athera album, sola dura, mare lis equi, quartusque Phlegon hiuniti-
ferum. Sic Martiali lib. x. dicuntur bus auras Flammiferis implent.'
' albae luces.' ' Alba; leone flauimeo 43 Pasithea] Nonuulli legunt, Pa-
calent luces.' sitheo sinu, omnes Dcos continenti,
 CARMEN LXIII. 183
Ita de quiete molli rabida sine rabie
Simul ipsa pectorc Atys sua facta recoluit, 45
Liquidaque mente vidit sine quis, ubique foret ;
Animo .-estuante rursum reditum ad vada tetulit :
Ibi maria vasta visens lacrymantibus oculis,
Patriam allocuta voce est ita mœsta miseriter :
Patria o mea creatrix, patria o mea genitrix, 50
Ego quam miser relinquens, dominos ut herifugae
Famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem :
Ut apud nivem et ferarum gelida stabula forem,

gremio suo excepit. Itaque post placidum somnum, ubi ipsa Atys extra insanum
furorem facta sua animo revolvit ; et tranquilla mente seusit sine quibus rebus, et
quo in loco esset, animo Uerum furente ad mare qua venerat, reversionem fecit.
Atque illic ¡inmeusa œquora lacrymosis oculis aspicieus tristi voce natulan terraт
miserabiliter sic est affata : O patria mea mater, o patria mea procreatrix, quam ego in-
feiix desereus,quomodo cousueverunt fugitivi servi heros relinquere, od Idœ montis
sylvas veiá, ut in nivibus, et in recessibus frigidis belluarum immanium, et ut cunetas

Obs. Mis. tentat Trepidante....sinu, ut ' corde,' vel ' pectore trepidante,' vel
Tepidante pro ' fovente :' in nounullis edd. vett. Pasitheo ; Avant. conj.
Pasitheœ sinu.—44 Voss. dedit, rapida sine rabie.—46 In omnibus Stat. codd.
ipse pro ipsa : in Pat. revolvit, 'quod probandum videtur, ut ultimam solvas
in duas.' Stat.—47 In Seal. 1. et Voss. rusum àpxaÏKâs pro rursum ; Seal. in
suo codd. invenit usum ; in Stat. codd. et quibusdam edd. vett. retulit: in Ve-
nett. Brix. et Vicent. Animo œstuantur usum reditum....tetulit.—iS Ibi in
omnibus Stat. codd. Ubi in edd. vett. in iisdem ocellis.—49 In Pat. Patriam
adlocuta est ita voce misertus majestas ; in omnibus aliis Stat. codd. Patriam
adlocuta est ita voce miseritus majestas ; Stat. legeret, Patriam adlocutus, et se
est Ua voce miseritus ; nain codd. exhibent ipse versu 45. in Aid. et Graev.
Patriam adlocuta est ita voce mœsta miseriter ; in Gryph. Patriam allocuta est
voce mœstula miseriter; in Mur. Voss. Cant. et Vulp. Patriam allocuta mœsta
est ita voce miseriter. Lect. nostram servant Seal. et Bip.—52 In quibusdam
vett. retuli, quod reposuit Graev.—53 Ut apud (miser) ferarum dedit Seal. e

NOTjE
quod nempe Cybele Deorum mater Pro ' misere ' ant ' miserabiliter,'
dicatur. Pasithea porro una est ex sicut pro ' pure ' dicit infra ' puri-
tribus Gratiis, quam Juno apud Ho- ter.' Ita veteres multa, ' parciter,'
merum uxorem promisit Somno, si is ' saeviter,' ' torviter,' ' praeclariter,'
Jovem auxiliumTrojanis contra Grae- &c.
cos ferentem cousopivisset. Ad il- 52 Tetuli pedem] Aiii legunt retuli,
lam igitur alludeus fabulam Catullus sed male : veteres enim praeteritum
dicit Pasitheam recepisse in sinum ' fero,' pro ' tali,' sœpe efferebant
Somnum maritum suum, cum ab Aty ' tetuli,' ut a ' pello,' ' pepuli ;' ut
recessisset. observat Diomedes de Gramm. lib. i.
49 Miseriter] Sic Laberius, ' Meus Terent. in Andr. ' Incepi, dum res
incorrupta miseriter corrumpitur.' tetulit.' Et ibid. ' Si id scissem,
184 С. VALERII CATULLI
Et earum omnia adirem furibunda latibula :
Ubinam, aut quibus locis te positam, patria, rear ? 55
Cupit ipsa pupula ad te sibi dirigere aciem,
Rabie fera carens dum breve tempus animus est.
Egone a mea remota haec ferar in nemora domo 1
Patria, bonis, amicis, genitoribus abero 1
Abero foro, palaestra, stadio, et gymnasiis ? 60
Miser ah miser, querendum est etiam atque etiam, anime.
Quod enim genus figuras est, ego non quod habuerim ?

earum latebras ameus lustrarem : o patria cariaiima, ubinam gentium, vel quibus in
oris te esse sitam putem? Hic ille meus eculus mit suam in te vim conveiiere,
donec mihi per modicum temporis intervallum meus est savofurore libera. An ego
a mea domo abseus per istas vagabor sylvas? Egone natali solo, bonis, amicis,
parentibus carebo ? Egone privabor spectaculis ludorum foreusium, palœstra, cursus
certamine, et gynmicis ludis? O me infelicem! summopere mihi deploranda est
mea conditio, о meus mea. Quanam enim formes species est, quam ego non obie-

suo cod. тЬ nivem damnat quasi commentum correctorum.—54 Sic in omni

bus Stat. codd. Stat. legeret, Et earum ut omnia adirem, nt dun ultimae voca
les in omnia elidantur; Et ut omnia earum adirem Seal. Et femina earum adi
rem profert Guar.—55 In nounullis edd. vett. in quibus locis.—56 Stat. legit
puppula.—57 Heius. conj. dum ad breve tempus.—58 In nonuullis edd. vett. a
mea....domo Patria,—60 Sic in omnibus Stat. codd. sed Avant. corr. atque gym
nasiis ; alii, stadioque gymnasiis : prima in gymnasiis corripitur, ut in tympanum,
vs. 8.—62 In Stat. codd. Quod enim genusfigura est, numquid abierim; vel, Quod
enim genusfigura est, ego non quod haberim ; vel, Quod enim genusfigura est, ego
non quid abierim : Stat. legit, Quod enim genusfigura est, ego numquid abierim ;
sed pro abierim malit obierim: in Venet. an. 1500. et Gryph. Quod enim
genus? figura est? ego numquid abierim? quam lect. servat quoque Werth.
in Mur. Quod enim genus figurai est? mihi quo vigor abiit; in Voss. ego non
quod adierim ? in Graev. ego quod nonhabuerim, contra metrum : V. D. in Obs.
Mis. 1. c. ex quodam cod. profert, Quonam mihi vetusfigura, quo vigor abierit ?
et cum in alio cod. deesset quo, legendum existimat, Quo mi vêtus figura heu
heu, quo vigor abiit? Lect. nostra est ex conj. Seal. et servata est in Bip.—
NOTjE
nunquam tetulissem pedem.' Palееstra, Latine 'lucta' dicitur, ut
56 Ipsa pupula] Sea 'pupil la,' est apud Virgil. ' Exercent patrias, oleo
pars oculi minima, a qua tamen ocu- labente, palaestrae.' Aiiquando su-
lorum vis ant acies omnino pendet, mitur pro loro in quo fit ejusmodi
quae hie pro oculis usurpatur, ut apud exercitatio, ut apud eundem Virgil.
Manilium lib. iv. ' Pаrvula sic totum Xa. in. ' Pars in gramineis exercent
pervisit pupula Cœlum.' membra palustris.' Sladio : locus
60 Abero foro, palastro, stadio, et est stadium, in quo cursus seu cur
gymnasiis] Omnia enumerat adoles- rendi certamen celebratur. Gymna
centibus grata et jucunda, et quorum siis : locus etiam proprie est Gymna
spectaculis maxime soient gaudere. sium, seu ' Sehola,' ubi ¿uvenes dic
Foro : spectaculis ludorum foreusium. ta, cursu, et saltatîone corpora exer
 CARMEN LX1II. 185
Ego puber, ego adolescens, ego ephebus, ego puer,
Ego gymnasii fui flos, ego erara decus olei.
Mihi januae frequentes, mihi limina tepida, G5
Mihi fioridis corollis redimita doraus erat,
Linqucudum ubi esset orto mihi sole cubiculum.
Egone Deum ministra, et Cybeles famula ferar ?
Ego Maenas, ego mei pars, ego vir sterilis ero 1
Ego viridis algida Idae nive amicta loca colam ? 70
Ego vitam agam sub altis Phrygia? columinibus,
Ubi cerva sylvicultrix, ubi aper nemorivagus ?
Jam jam dolet, quod egi, jam jamque pœnitet.—
rim? Ego mulier, ego juvenis, ego ephebus, ego puer, ego fui gyrnniù ludi
flos, ego palœstrœ honos ; mihi fores erant crebrius amicorum cœtu frequentatœ ;
ostia domas тeгe eorum qui ad me adibant frequentia culebant: mihi œdes
erant floreis coronis undique ornata, cum mihi exorto jam Sole cubiculo esset
exeundum. An ego dicar Divorum sacricoht, et Cybeles serva? An ego Mamas?
An ego dimidium mei ? An ego homo sterilis ero ? An ego semper habitabo Ida
nemorosa regieiœm nive frigida rigentem ? An ego sub excelsis Phrygiœ cuhnini-
bus traducam Шит vita spatium, ubi sunt tantum cervœ sylvicola, et apri per
nemora vagantes? Nunc modo me cruciat, quod feci: nunc modo me facti pudet.

63 Ego mulier in codd. et plerisque edd. vett. Ego inuber legi jubet Demp
ster. Paralipom. Antiq. Rom. Rosin. lib. ii. 1. Lect. nostra debetur Seal. et
servata est in edd. recent.—64 Stat. legeret gymnast metri gratia.—66 In
omnibus Stat. codd. circuits pro corollis; idem Stat. conj. floreis profloridis.—
68 Egone heu Deum metri causa vult V. D. in Obs. Mis.—69 In Mem. c.
vis sterilis, probante Passer. improbante Avant. in nounullis edd. vett. vix
pro vir.—70 Ego vir'dis, at metro cousulatur V. D. in Obs. Mis. in Seal. cod.
Ego viridis algida Ida neamicta loca colam.—72 Hie versus in Gryph. antece-
denti propositus est.—73 In edd. vett. et codd. Stat. jam jamque; in non-

cebant. Quod seepitu nudi factita- rum frequentiam significat. Calere

bant. Quae omnia ludorum et exer-
citationum genera apud Grœces, un
de natus erat Atys, maxime erant in
usu.
64 Ego gymnasii flos, decus olei]
Primus inter eos qui in gymnasiis nu
di, et oleo peruncti, lucta, saltu, aut
cursu exercebantur. Solebant enim
palaestritœ Graeci maxime oleo se
perungere. Unde Horat. ' Psalli-
mus, et luctamur Achivis doctius
noctis.' Et Virgil. ' Exercent pa
trias, oleo labente, palasstras.'
65 Limina tepida] Summam amico
enim dieuntur loca, quae frequentan-
tur. Ita Cic. Philipp. ii. ' Calebant
in interiore ¡edium parte totius rei-
publicœ nundiuse.' E contrario dixit
Persius, Sat. i. ' Vide sis, ne majo-
rom tibi forte Limina frigescant.'
66 Corollis redimita domus] Indicat
se multos habuisse sui amantissimos.
Mos enim fuit apud Veteres, ut max
ime amicorum aut amicarum postes
et domus ornarent sertis et floribus ;
unde Tiboll. lib. i, eleg. 2. ' Supplice,
cum posti florea serta darem.'
186 С. VALERII CATULLI
Roseis ut huic labellis palans sonitus abiit,
Geminas Deorum ad anres nova nuntia referens, 75
Ibi juncta juga resolvens Cybele leonibus,
Lasvumque pëcoris hostem Stimulans, ita loquitur :
Agedum, inquit, age ferox, i : face ut hinc furoribus,
Face ut hinc furoris ictu redi tum in nemora ferat,
Mea libere nimis qui fugere imperia cupit. 80
Age, caede terga cauda : tua verbera patere :
Face cuneta mugienti fremitu loca retonent :

Ubi vero ipsi Aty vagus clamor purpureis labris exiit ; statim Dea Cybele dissol
vent juga leonibus currum suum trahentibus connexa, et ad eorum aures perfereus
nova hœc indicat, et sinistrum currus sai leonem ceterarum pecudum hostem sti-
mulo excitaus sic ait: Nunc age, ait, eia, о fera, propera, fac ut Atys, qui plus
satis audax desiderat mean dominationem effugere, fac, inquam, ut furiis agita-
tus, et furoris œstro percitus istinc in sylvas pedem referat. Agedum, о fera,
concute corpus tuum cauda tua, te verberibus iu furorem concita, effice ut tota

nullis edd. jam jam queque, metro obstante.—74 In omnibus Stat. codd.
Roseis ut huic labellis palam sonitus adiit ; Mur. dedit, Roseis ut hic labellis abiit
tonitu' palam ; Seal. Roseis ut huic labellis palaus sonitus abiit ; et Voss. Roteis
ut hinc palam labellis sonitus adiit, improbante Doer.—75 ' Hic versus, qui
omnino salvo seusu abesse potest, jam suspectus fuit Mureto, nunc autem
plane repudiatus et ejectus est a Werth. Sede tantum sua motus et post
sequentem versum positus est a Seal. Geminas eorum pro Geminas Deorum
legente. V. D. in Obs. Mis. tentat, Geminas Deaï, h. e. Cybeles.' Doer.—
76 Ubi juncta Stat. Werth. ut numeris succurreret, pro leonibus rescripsit
Domina feris; putat nimirum тЬ leonibus glossam fuisse rovferis, quae imperi-
tiorum librariorum culpa genuinœ lectionis locum occupaverit : hanc conj.
improbat Doer.—77 Samum pectoris hostem Gryph.—78 In Stat. codd. Age
dum, inquit, age, feroxfac ut hunc furor ; vel, Agedum, inquit, ageferox ut hunc
furor; Avant. conj. Agedum, inquit, age ferox, hunc agedum, aggredere furor,
quod reposuerunt Aid. Junt. Gryph. Mur. alii: in codd. Voss. ut in uno Stat.
feroxfac ut hunc furor; cui suppleri vult Ed. Cant. agitet, vel ejusmodi ali
quid. Werth. dedit, Agedum, inquit, age ferox, hunc agedum aggredere ferox.
Lect. nostra debetur Seal. qui invenit in cod. suo et edd. antiquiss. Agedum,
inquit, age ferox, fac ut hunc furoribus.—79 In Seal. codd. Fac ut huncfuroris;
in edd. vett. Fac ut furoris.—80 In Seal. cod. Mea libera nimis; unde legit,
Mea Uber ah nimis.—81 In nounullis codd. tua verumvera ; in Pat. veruuera ;
sed in Май". 1. verbera.—82 In duobus Stat. codd. loca retonent; in uno ejus-
NOTjE
76 Cybele leonibus] Fingitur Cybe Hippomenem et Atalantam in leones
les currus a leonibus trahi ; ex quo convertisse, quos suo currui subjuga-
ipsam dicit Catullus leonem, qui Atyn vit.
reditum in patriam cogitantem, sor- 78 Agedum] Verba sunt Cybeles
temque suam tamentantem terreret, leonem irritantis, eumque hortantis
ut in sylvam reduceret, emisisse. ut furorem in Atyn exerat, eumque
77 Latum hosteт] Ad laevam cur in nemora reducat.
rus sui junetum. Fingitur Cybele
 CARM1ÎN LXllI. 187
Butilam ferox torosa cervice quate jubam.—
Ait haec minax Cybelle, religatque juga manu.
Ferus ipse sese adhortan s rapidum incitat animum : 85
Vadit, fremit, refringit virgulta pede vago.
At ubi ultima albicantis loca littoris adiit,
Tenerumque vidit Atyn prope marmora pelagi :
Facit impctum. llle demens fugit in nemora fera.
Ibi semper omne vitae spatium famula fuit.— . 90
Dea, magna Dea, Cybelle, Didymi Dea domina,
Procul a mea tuus sit furor omnis, hera, domo :
Alios age incitatos, alios age rabidos.
<
regio tuo frementi rugitu personet, et fureus quote robusta cervice fulvas comas.
Uœe dicit minas intentous Cybele, ac resolvit manu sua juga ferarum. Ipsa vero
beUua sese concitant rabidum concipit furorem, currit, rugit, erranti cursu arbusto
reveliit. At postquam ad extremas oras actœ perventí, juvenemque Atyn couspexit
juxta maris undas, irruit in eum. Atys perterritus diffugit in sylvas opacas. Illic
jugiter per Шит vita suœ tempus Cybeles ministra fuit. O Diva Cybele, o
magna Diva, o Diva Dindymi Regina ; longe absit, o Domina, a meis adibus
qualiscumque ira tua. O Dea, alios impelle in furorem istum, alios rabie ista
exagita; sed me liberam dimitte.

dem redundent: loca deerat, inquit Avant.—85 Stat. codd. et Voss. fere
omnes ha bebaut adortalis pro adhortaus; in Rheg. adortatus Iis; unde emen-
darunt VV. DD. sese adhortaus. ' At Voss. cum Mediol. haberet, ad ora talis,
et Palat. ipse adertalis, reposait ardore talis, vel arde talis àpxa'ùcds pro ardort,
parum probabiliter.' Doer.— 86 In omnibus Stat. et Avant. codd. Vadit,
fremit, refringit ; et sie est in ed. Parth. Mur. dedit, Vadit, tremit, refringit ;
in edd. Voss. Vulp. Gott. Werth. Bip. et refringit, improbante Doer.—
87 ' At ubi humida Voss. et ejus comites : antiquior et elegantior est nostra
lectio.' Doer.—91 In Stat. codd. domina Dindymei ; hoc est solum vestigium
veteris scripturae inquit Statius ; E enim longum per EI antiqui sei ¡bebant :
in Venet. an. 1500. Dea domina Didymi ; in Grypn. Dea Dindymi domina ; in
Mar. Dea domina Dindymi. Lect. nostra, jam probata aliis, debetur Sca-
ligero.
• NOTiE
83 Torosa cervice] ' Tori ' dicuntur vocatur, quod nempe Deorum sit ma-
partes carnis musculosae, in quibus ter ; quam Poëta enixe precatur ut
est robur; unde torosa pro ' robusta' ipsa a sc amoveat similem, quo per-
et ' valida' sumitur. 1 citus fuit Atys, furorem.
91 Magna Dea] Cybele magna Dea
18S С. VALERII CATULLI

CARMEN LXIV.
Cum hoc, quod sequitur, carmen omnium, quae a Catullo ad nos pervene-
runt, longissimum sit ac pulcherrimum, non abs re alienum esse putamus
paulo liberius evagari, et quibus lector monendus esse videtur, hie in unum
locum, praefationis more, congerere. Dispiciamus primum de ipso hujus
carminis argumento, in quo quidem enarrando ita nobis versari liceat, ut ea
simul, quae ad pulchritudinem hujus carminis rite eestimandam pertinere
videntur, passim aspergamus, et ad observandam singularem plane artem,
qua in diversis fabulis inter se conuectendis usus sit poëta venustissimus,
digitum intendamus.
Orditur carmen ab Argonautarum expeditione. Nereides, ob iusolentiam
novi navigii admiratione perculsae, subito emergunt ex aequore, Thetisque et
Peleus mutuo amore accenduntur.—Mox nuptiae apparantur, sternitur lectus
genialis, et totius regionis incolae, nuptialem, ut fit, apparatum spectaturi,
undique confluunt. Iuprimis admiratione eos deflxos tenet vestis lecto
geniali vel pulvinari iustrata, mira arte confecta, et priscis hominum variata
figuris.—Hie sponte accuratius hoc peristroma ÇaoтЬv una cum astantibus
pe,iustrandi in animo lectoris suboritur eupiditas ; cui quidem ut satisfaceret
poëta, exemplum eorum, qui ejusmodi argumenta, vestibus vel aliis rebus
intexta, fusius exponere et verbosis descriptionibus exornare soient, secutus
est. (Sic Jasonis chlamydem, Palladia donum, magnifiee describit Apollon.
Rhod. (. 730—65. cf. Heyne ad Virgil. Жn. v. 250—57. Excurs. iv. p. 538.)
—Jam finge tibi, astare huic ifyfyгrrt,v quendam vel interpretem, qui populo,
mira aviditate haec omnia oculis et animo quasi devoranti, non solum quas
textura exhibet figuras et fabulas, sed singularum etiam causas et eventus
declaret ; et hinc explicandum ceuseo illud ' ferunt,' ' perhibent,' €t id
genus alia, quae passim in hac narratione oceurrunt.—Couspicitur autem in
illa veste stragula primum Ariadues, e Naxi littore, ubi illa deserta erat,
Tbeseum in fuga e longinquo oculis persequentis, egregie adumbrata imago.
Misera puella in i lio ipso temporis articulo, quo primum soumo excita se
relictam sentit, oculis in navem Thesei plenis velis avolantem conjectis
' saxea ut effigies bacchantis ' prospicit, haeret attonita et ingenti curarum
aestu fluctuat.—Jam, si observaveris, sermonem hic esse de pictura, in qua,
ut preciare in Laocoonte docuit Lessingius, nobilissimum et ivepydnairov
actionis momentum exprimi debet ab artifice ; quid, queseo, efficacies ad
spectatorum animos dolore et commiserations permovendos cogitan potest,
quam sic et in hoc potissimum statu descripta Ariadue, quae, ab amatore
derelicta in solitudine deserti littoris, oculis desiderio tabescentibus in mare
vastum prospicit ! Habet hoc ipsum horroris aliquid, fingere sibi hominem
ad mugientis maris fluctus in littore querelas fundentem, unde jam Homero
littus fundendis precibus et querelis locus aptissimus visus est. Neque illud
praetermittendum est, quod poëta summo dolore percussam Ariaduen neque
comas sibi evellentem, neque pectora tundentem, neque alia summi luctus
signa edentem (cf. vs. 223. et 351. seqq.), sed stupore tantum defixam, et
 CARMEN LXIV. 189
cultum puellarem negtigentem sapienter exhlbuerit, quod quidem ipsum
iusigni ejus, qua praedita fait, formae pulchritudini (vs. 89. 90.) novum addit
lenocinium. Quod igitur recentioris artis Critici et elegantiores verae
pulchrUndinis spectatores praecipiunt, pictoribus fíctoribusque imaginam in
exprimendis animi perturbationibus vel maxime cavendum esse, ne oriatur
turpitffdo et deformitas, sed venustatis et decoris diligenter habeatur ratio,
id apprime a poëta nostro observatum esse, non sine voluptate animadverti-
mus. Vide quae ad Laocoontem Lessingii observavit Herderus olim in Sylva
Critica vol. п. p. 244. adde Hagedornii ' Betrachtungen iiber die Malerey,'
cet. ix. p. 108. Nec multum intercedam, si quis poëtae in hac Ariadues
adumbranda imagine veram aliquam picturam vel statuam certe ob oculos
versatam esse contendat et sibi persuadeat. Placuisse enim hoc argumentum
In antiquitate artificibus, vel ex iis monumentis, quorum memoria ad nos
pervenit, abunde patet. Iuprimis digna est quae conferatur pictura in
Picturis Herculaneusibus T. ii. tab. 14. cf. Plin. Hist. Nat. xxxv. 11. s. 35. et
Junius in Indice Artificum s. v. Aristides.—Proposita autem hac Ariadues
imagine, ipse poëta partes agit interpretis, et ad fabulam de amore Ariadues
et caede Minotauri latius explicandam pergit.—Hinc ad locum pulcherrimum
de variis animi commotionibus, quibus misefla ilia agitatur, progreditur ; et
post alia, quae summo dolori conveniunt, dirarum denique, quibus ilia caput
Thesei devovet, mentione injecta, ad pcenam, quam mox a Theseo repetierit
Jupiter, trausit, fabulaque de Mgeo, in mare se praecipitante, subortam
seusim ex Thesei perfidia in animis lectorum indignationem quodammodo
abstergit.—Errant autem, qui haec omnia telae intexta esse arbitrantur, quod
nullo modo nec e verbis poëtae elici, nec, quomodo in peristromate ¡lio com
mode exprimi potuerint, cogitari potest ; licet hanc sententiam nuperrime
exornaverit Doctissimus hujus carminis interpres Mitscherlichius in Lecti-
onibus Catulli p. 41.—His omnibus igitur, quae ad pleniorem Thesei historiam
pertinere viderentur, expositis, ad explicationem alterius picturae, quae m
veste illa stragula cohspiciebatur, poëta convertitur. (vs. 252.) Bacchus,
cum thiaso et pompa Bacchica iusulam illam pererraus, ad perditam et animo
desperantem puellam tidvolat, ejusque amore incenditur. Subit hie quoque
mirari prudenter poëtae iustitutam rationem, qui, cum inclytas illas Ariadues
cum Baccho nuptias, in quibus describendis ad nauseam usque luxuriat Non-
nus Dionys. xbvii. uberius persequi, et quod sequioris aetatis poëta v. c.
Claudianus ambabus, quod aiunt, arrepturus fuisset, commode jam ad Pelei
nuptias trausferre posset, haee omnia cousulto praetermisit silentio, et praeter
ea, quae ad picturäm declarandam facere viderentur, ne verbulum quidem
addidit.—Fortasse in hac quoque pictura ad certum aliquod, quod tum ex-
faretiartificis monumentum poëta se composuit. Nam cum in hoc argumento
pompae Bacchicae parerga scitissime exprimi possent, et Bacchanalium
imagines in universum frequentissime effingerentur (quod ex infinita fere
anaglyphorum, gemmarum, et statdarum, quœ hac de re adhuc supersunt,
multitndine recte colligere possumus) ; lubentissime sane huic argumento
tractando et exornando operam suam addixeruut veteres artifices. Juvabit
hie quoque contulisse tabulam Herculaneusem in Picturis Herculaneusibus
Tom. п. Tab. 16. cf. BeBorii Admirand. Rom. Antiq. xlvTtr. et quœ e Lip
190 С. VALERII CATULLI
perti Dactyliotheca laudavtt jam Ourlttt. Neu pcenltebit ad comparatioms
suavitatem legisse Philostratum Icon. i. 15. p. 786. edit. Olear.; unde,
quantum nativa nost, i poëtae pulchritudo anxie quaesitis pigmentis et orna-
mentis antistet, optime discere poterunt tirones, barum elegantiarum studi-
osi.—Jam poëta a diverticula, in quibus summa cum voluptate lectorum
liberiiis exspatiatus fuerat, redit ad nuptias Pelei et Thetidos.—Major scena
adornatur.—Cedit Diis adventantibus vilior spectatorum plebecula, (ad eos
enim pertinet Homericum, Iliad. xx. 131. xaAfm^ *eo' фаЬкаОш ivapytis.)—
Succedunt thalamo primum heroes cum muneribus nuptialibus, deinde reliqui
Dii, et meusis accumbunt. Et hic est cousessus ille augustissimus, quem
Pindarus celebravit Nem. iv. 107.
Efàtк S' (sc. Peleus) fSkvk\ov %Ърш/,
Tas oiipavov ßaffi\7¡es
námov т" ¿<peÇónevoi
Дара Kal еparos i£é<pa- ,
vav is yévos аЬтф.
At eas partes, quae in his nuptiis a Pindaro (Pyth. iii. 158. sqq.) Musis et in
veteris mythi vestigiis Diis in universum tribuuntur apud Apollodor. in. c.
13. p. 259. (edit. Heyn.) fleol тЬv yi¡iov ebaxoiv&voi KМfiиriааv, egregio invento
ad Parcas traustulit Catullus. Adsunt igitur genitales Deae (cf. Spannem.
ad Callimach. H. in Dian. 22. p. 185. edit. Ernesti.) his nuptiis, et magnae
soboli inde oriturae fatalia stamina deducentes hymenaeum canunt.—Fece-
rant boc Parcae jam in Jovis nuptiis, ut patet ex loco satis diserto Aristoph.
Aw. vs. 1734. Nec vitio verti debet poëtae, quod, quae de Achille vaticinan-
tur, nimis aperta sint, nec tortuosis, pro more vaticiniorum, anfractibus im
plicita, praecipue cum ipsis Diis, futurarum rerum optime gnaris, praesentibus
haec canerent sorores fatidicae.—Finito hymenaeo et carmen finire poterat
poëta, sed egregie ad capiendos lectorum animos, suavissimum post tot my-
thorum enarrationem addere illi plaçait epilogum ; in quo quidem si legimus,
frequenter adhuc tune temporis Deos interfuisse mortalium cœtibus, scele-
ribus eorum nondum ab iis alienatos, facil ius omnino, haec omnia evenire
potuisse temporibus heroicis, animus noster persuadebitur.—Atque haec sunt
quae de argumento praefari visum est.
Duplex in antiquioribus et recentioribus editt. hujus carminis circumfertur
iuscriptio. Prior et antiquior ilia Argonautica, hand dubie ab exordio car-
minis efficta, ab universo carminis argumento quam maxime abhorret, et
jure meritoque a plerisque fere jam diu repudiata est.—Aitera, et vulgo
nunc fere recepta, hujus carminis iuscriptio est Epithalamium Pelei et
Thetidos ; quae tamen et ipsa ab iis, qui totum hoc carmen ad normam
Epithalamiorum, quae ex antiquitate ad nos pervenerint, exigerent, sae-
pius jam impugnata et in disceptationem vocata fuit. Sed priusquam tam
ipsam hujus carminis iuscriptionem plane rejicimus, quam totam carminis
œconomiam acriter cum aliis reprehendimus, de ipso, quo illud a poëta
scriptum sit, cousilio paulo diligentius quaerendum videtur. Jam vero
Catullum non eo cousilio ad boc scribendum carmen accessisse, ut nil nisi
Pelei et Thetidos epithalamium caneret, cum ex aliis causis tum ex
toto carminis habita et intextis lougioribus digressionibus, quas respuit plane
 CARMEN LX1V. 191
л
veri epithalamii ratio, satis certe coUigere poesumus. Quodsi enim Catullus
uni harum uuptiarum argumento operam dare voluisset, illi profecto non
longius fabularum ornamenta petenda fuissent, sed eidem in hoc ipso per-
tractando argumento campus, ubi exultaret ejus ingenium, patuisset amplis-
simus (vide, verbi causa, complures ad bas nuptias spectantes fabulas in far-
ragine ilia apud Tzetzem ad Lycoph. vs. 178. cf. Heyne ad Apoliodor. p. 794. "
sqq.). Sed si cogitamus nihil aliud spectasse in hoc carmine pangando
Catullum, nisi ut, invitatus celebrandis Pelei et Thetidos nuptiis, alias
simul, quas SBtas Огae cоrum heroica et mythica suppeditaret, fabulas laxiore
fictionis cujusdam vinculo counexas et copulatas versibus exponeret, et sie
lectores, per ameenissima Musarum diverticula duetos, et aliorum, quae prae
ceteris illi arriderent, mythorum expositione delinitos, varietatis seusu sua-
viter demuleeret ; facile apparet, et ipso poëtae cousilio ipsum carmen que
que dijudicandum esse. Quod quidem si recte perpeusum esset a Viris
Doctis, magis forsan a virgula illa ceusoria, qua digressiones hujus oarminis
vel at nimium prolixas et copiosas, vel ut parum inter se aptas et copulatas
uotarunt, sibi temperassent. Sic Duschius in libro vernaculo Briefe zur Bil
dung des Geschmacks, (Vol. in. p. 227.) totum carmen male inter se cohae-
rere et digressionibus longe petitis laborare, multis docere studuit : cujus
vestigia deinde legit Degenius in versionum libello, ' Deutsche Anthologie
der romischen Elegiker' p. 378. Nec mollius ipse Magnus Heyne de car
mine nostro sentit ad Virgil. Tom. iv. p. 4.—Quanquam autem buic carmini,
si a fatidico illo Parcarum cantu sub ejus finem discesseris, nihil fere iusit,
quod commode ad Epithalamii, proprie sic dicti, genus referatur, et recte
omnino ' parvum Epos ' cum Doctiss. Gurlitt nominari queat, idem tamen,
cum praeeipue in honorem nuptiarum Pelei et Thetidos compositum sit, baud
inepte, latiori seusu, • epithalamii' nomine iusigniri posse videtur. Cf. Argu
mentum ad Carm. in Nupt. Jul. et Maul.—Missis igitur omnibus, quae ad
pretium hujus carminis elevandum in medium prolata sunt, fruamur nitidissi-
mia flosculis, quos undique et ex dissitis quasi regionibus poëtae decerpere
volupe fuit, nec varietate colorum et odorum bene inter se permixtorum ma
jorem nobis conciliari suavitatem indignemur.—
Restat alia quaestio, in qua coustituenda multum laborarunt, sed parum
perfecerunt interpretes. Cum enim Catullum, diligentissimum Graecorum
poëtarum imitatorem, hie quoque fontes eorum in areolas suas derivasse e
toto poëmatis colore dilucide appareat, diu multumque quaesitum est, quos
potissimum imitatione sibi exprimendos sumserit. Fuit Hesiodi An9aX<t-
luov eis IT,¡Xe'a Kа! ©í'tik а Sealigero jam laudatum ; cf. Heyne ad Apol
iodor. p. 764.—fuit aliud Agamestoris Pharsalii, e quo nounulla profert
Tzetzes ad Lycoph. 178. Sed neutrum a Nostro exprimi potuit, cum ipse,
ut supra monitum est, noluerit conciunare epithalamium ; vel, si quaedam
inde in atom suum converterit, (quod ex iustituía comparatione vs. 25—27.
cum fragmento Hesiodeo probabile fit,) in paucis certe hoc factum, et pluri-
ma in illa Ariadues fabula ab aliis potius mutuatus videtur.—Extat apud
Ciceronem in epistolis ad Atticum vin. 5. fragmentum veteris poëtae—
pityai ПоЛЛа li&rг,v Kepátaaiv is fc'pa би/i-tfvaina, quod cum egregie respondeat
versui illi de Minotauro vs. lib, satis probabili conjectura suspicari possis,
li)2 С. VAEBRH CATVLL1
Catullum in fabula de Ariadue veterem ilium, quem ignoramus, hujus frag
ment! poëtam expressisse. Omnluo auIem satis fidenter statucre possumus,
Catullum non ad unum aut alterum tantmn poëtam imitandi studium attem-
perasse, (quod fecit in carminibus quibusdam еorà TréSa e Sappho et Calli-
macho trauslatis) sed undique, ' apis Matinae More modoque,' per bortulos
Graecorum circumvolitasse et suavissima quaeque delibasse, id quod ex aper-
tis, quas in hoc carmine deprehendimus, Graecorum poëtarum imitationibus
plus satis apparere puto. Sic ex Homerico Hymno in Cererem nuperrime
reperto, pluscula nostrum derivasse praeclare docuit Ruhuken¡us in praef. ad
H. in Cerer. p. 12. sq. Sic e Theocriti Idylliis, et inprimis ex Adoniazusis,
loca plura imitatum esse nostrum passim observavit Valckenarius ad Ado-
niaz. 127. p. 406. Sic Apollonium Rhodium plus quam viginti locis a nostro
non adumbratum, sed vere expressum esse diligenter docuit Mitscherlichius
in Lect. ad Catull. Sic denique manifesta in vs. 164. deprehenditur imitatio
Lycophronis Cass. vs. 1451., quem in aliis quoqoe locis ante oculos babuit.
In universum autem visus sum mihi animadvertere, ртяe ceteris nostrum imi
tatum esse poëtas Alexandrinos, quorum, ni seusu nostro fallimur, genium
(cf. Heyne Opuscul. Vol. i. p. 92.) totum hoc carmen spirat.—Ipsum vero
Catullum studiose deinde imitati sunt alii ; v. c. Virgil. in Cir. ; quem aedulo
jam cum noätro comparavit Lenzius p. 82.—De Epistola Ariadues ad The-
seum apud Ovid. Heroid. x. lege quae disputat Gurlitt. p. 87. seqq.
EPITHALAMIUM PELEI ET THETIDOS.
Peliaco quondam prognatae vertice pinus
Dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas
Pinus in monte Pelio orta dicuntur olim enatasse per vastos fluctus Neptuni,

In codd. quibusdam Iuscriptio est, Epithaîamium Thetidis et Pelei : in

edd. vett. De Nuptiis Pelei et Thetidos ; in aliis, ut et in Marcilii membranis,
Argonautica.
NOTjE
Epithaîamium [De Nuptiis] Pelei et lei et Thetidos nuptias decantandas
Thetidos] Thetidos et Pelei nuptias aggrederetur. Nounulli sunt etiam,
celebraturus Poëta Carmen elegaus qui hoc carmen Epithaîamium dici
a Colchica Argonautarum expcditione velint; sed alii repugnant, quod a
ingeniose orditur, describen'sque re- virginum choro, quae hic non compa
gium nuptiarom apparatum, occa- rent, cani soleret Epithaîamium.
sione data in Thesei ct Ariadnes 1 Peliaco] Thessaliae mons est Pe-
amores digreditur ; ac tandem ad lion in sinum Pelasgicum ineumbeus,
scopum et rem inchoatam reversus, a quo derivatur Peliacus. De Pelio
Parcas carmen nuptiale canentes, et vide Plin. lib. iv. 8. et Diodor. qui
Achillis fata praedicentes inducit. lib. iv. 4. scribit Jasonem navim Ar-
Male autem a pluribus iuscribitur hoc go juxta Pelion aedifirasse.
Poëma Argonautica, cum tantum Ca Pinus] Id est, navis ex arboribus
tullus ab Argonautarum navigatione pineis confecta ; est enim pinus ar
exordium duxerit, ut commodius Pe- bor navigiis aptissima : unde Virgil.
t
 CARMEN LX1V. 193
Phasidos ad fluctus, et fines Metœos :
Cum lecti juvenes, Argivae robora pubis,
Auratam optantes Colchis avertere pellem, 5
Ausi sunt vada salsa cita decurrere puppi,

ad fluvii Phasidis ripas, et ad limites Metœos: quando juvenes electi, Argivœ

juventutis vires, aureum vellus Colchis eripere cupientes, aggressi sunt mare
salsum nave celeri trajicere, sulcantes cœruUas undas, remis ex abiete confectis :

3 Mateos, sive Matœos, in nounullis edd. vett.—4 In quibusdam Stat.

codd. lœti juvenes; et sic in Seal. 1. et edd. vett. in Heius. codd. lœsi. In

NOT/jE
* Dant utile lignum Navigiis pinus.' 5 Auratam Colchis avertere pellem]
Grœci porro dicunt Poëtae ex quercu De Vellere aureo haec vulgo ferun-
Dodonea, in qua fuerat Jovis oracu- tur. Athamas Thebarum rex ex ux-
lum, confectam fuisse istam navim ; ore Nephele Phrixum et Hellen sus-
unde et sermonis usum habuisse di- cepisse dicitur; qui, mortua Nephele,
citur, et hinc Val. Flaccus eam fati- Ino superduxit uxorem, quae tanto
dicam ratem appellavit. odio in privignos flagrabat, ut Sacer
3 Phasidos ad fluctus] Colchidis flu- dotes corruperit, qui A thamanti ora-
vius est Phasis, qui ex Armeniae mon- culum cousulenti responderent opus
tibus nasceus in Pontum Euxinum esse ex Nephele genitos Diis sacrifi
illabitur. Colchis autem regio est can. Quod cum Athamas exequi
Asiae, ab ortu habeus Iberiam, a Sep- vellet, Nephele, quae jam Dea facta
temtrione, Tauri montis partem, a erat, ti ¡ios suos eripuit, et a Mercurio
Meridie Phasidem fluvium* et ab oc- arietem velleris aurei impetravit, quo
casu, Pontum Euxinum. Ibi regnasse in Colchos ad regem jEetam Solis fi-
dicitur iEetas Rex, a quo Colchidem lium trausvehcrentur. Helle quidem
vocat Catullus fines Metœos. Illuc trausfretando ex ariete decideus in
Jasonem cum Argonautis navigasse mare periit, a quo Hellespontus dic-
ferunt, Medeapque filiae regis, quae tus est ; Phrixus vero cum in Col
Jasonem deperibat, artibus vellus chos pervenisset, arietem Jovi mac-
aureum inde retulisse. tavit, ejusque pellem auream in luco
4 Lecti juvenes] Heroes fuerunt Marlio in quadam quercu, alii volunt
numero quinquaginta, inter quos in templo, suspendit. Quam ser
maxime enituit Jason, qui navis et vante dracone Jason /Esonis filius,
expeditionis fuit auctor, ut scribunt collecta Argivorum manu, fabricata
Val. Flaccus et Diodorus. Dicun- navi Argo, Medeae auxilio et artibus
tur autem Argivœ robora pubis, hoc surripuisse, et in Graeciam expor
est, Graecae juventutis flos et vires ; tasse dicitur. Fabulam hanc apud
Graeci namque dicti sunt Argivi, sic- Graecos Apoll. R. et Diod. Sic. 1. iv.
ut et Achivi, Danai, Graii, Pelasgi, apud Latinos Ovid. et Val. Flaccus
&c. Catullum imitatus Virgil. Жn. pluribus pertractarunt. Vellus istud
vn. dixit : ' Dai ilana pubes ;' et Suidas ait, librum fuisse in pellibus
• Agmina deusantur campis, Argiva- scriptum, quo ratio auri conheiendi
que pubes,' &c. continebatur.
Oelph. et Var. Clos. Catul. N
194 С. VALERII CATULU
Cœrula verrentes abiegnis aequora palmis :
Diva quibus, retinens in summis urbibus arces,
Ipsa levi fecit volitantem flamine currum ;
Pinea conjungens inflexœ texta carinae. 10
Ilia rudem cursu prima imbuit Amphitriten,
Quae simul ac rostro ventosum proscidit aequor,
Tortaque remigio spnmis incanduit unda ;
Emersere feri candenti e gurgite vultus
per quos Dea ipsa quœ prœest arcibus, in editissimis urbium locis, pineas trabet
contexeiu curvœ carina adificavit currum tenui vento volantem. Hœc fuit illa
uavis quaB omnium prima navigationem docuit Amphitriten hactenus inexper-
tam. Quœ navis ubi primum prora agitatum mare sulcavit, et fluctus remis ver-
berati tpumis albescere cœperunt, ferinœ effigies, scilicet Nereides marina ex

omnibus Stat. codd. et edd. Venett. puppis pro pubis.—7 Prisca lect. erat
rertentes; Avant. legi jussit verrentes.—9 Ipsa sui- facie Voss. e cod. suo, ad-
dita explicatione, ' ad morem et formam sui currus, quo in ccelo utitur, que
que nubes atque aethera tranat inepte, ait Doer. Stavern. ad Corn. Nep.
p. 23. pro currum tentat cursum, improbante Doer.—10 Voss. dedit inflexit,
ut referatur ad illud, Ipsa suifacie : pro texta Marcil. malit tecta.—1 1 Stat. et
Corrad. conj. primam, improbante Doer. Voss. affert prora ex Mediol. quod
si omnino retinendum sit, verba saltem sic inter se concilianda putat Mitsch.
Illa prora (in primo casu) rud. Amphitr. imbuit, quœ, Ifc. aut scribendum cursu
prorœ. Titius ad Grat. Cyneg. vs. 65. pro imbuit conj. impulit. In nounullis
edd. vett. Amphitritem.—13 Totaque r. s. incanduit in omnibus Stat. codd. et
nonuullis edd. vett. Seal. et alii legunt, Totaque incanuit ; in aliis antiq.
Tortaque : тЬ incanduit Apollonii \evKalveoBai et Hom. Xtixaivov B5аp stabiliri
posse putat Mitsch.—14 Idem Mitsch. vel rescribendum ceuset, Emersere
freti c. e g. vultus JEquorei, vel copulam et post iEquoreœ excidisse ; quae poste
rior ratio probata quoque fuit Heynio : at Lenz. conj. Emersere ferisc.eg.
fulta, Ice. cui favere videbatur Mosch. Europ. 114. seq. et Claud. x. 159. idem
NOT«
8 Diva, retineus arces] Minerva seu tore gentes.' Amphitriten pro mari
Pallas, arcium tutelam habere dici- posuit, quam rudem, et expertem
tur, ntpote cui arces sunt cousecra- hactenus navigationis dicit. Fuitau-
tœ. Unde Virgil. Eel. ii. < Pallas tem Amphitrite, ut scribit Hesiod.
ceuas condidit arces Ipsa colat.' Nerei vel Oceani filia, et Neptuni
9 Volitantem currum] Metaphorice uxor : unde Dea maris dicitur, et pro
navis ' currus volaus' dicitur, quod mari saepius sumitur. Ovid. ' Nec
imitatione terrestris currus, navis brachia longo Margine terrarum por-
aquas percurrat. rexerat Amphitrite.'
11 Prima imbuit Amphitriten) Se 12 Rostro] Navis rostrum dicitur
cundum fabulas Catullus ait navim pars ilia promineus juxta proram, et
Argo primam maria navigasse, ut acuta in modum rostri avium ; cujus
Lucr. de eadem re scribeus, ' Inde inventor dicitur Piseus, ut scribit
lacessitum primo mare, cum rudis Plin. lib; vii.
Argos Miscuit ignotas temerato lit-
 CARMEN IjXIV. 195
iEquoreae monstrum Nereides admirantes ; 15
Illaque haudque alia viderunt luce marinas
Mortales oculi nudato corpore Nymphas,
Nutricum tenus extantes e gurgite cano.
Tum Thetidis Peleus incensus fertur amore,
Tum Thetis humanos non despexit hymenasos, 20
Tum Thetidi pater ipse jugandum Pelea sensit.

albicantibus undis prodierunt, pródigium hoc suspicientes. Et tunc isto die et

altero hominum oculi couspexerunt Nymphas aquoreas nudis corporibus e mari
spumoso uberum tenus eminentes. Tunc vero Peleus dicitur captus fuisse Thetidis
amore ; nee tum Thetis humanos Humenœos contemsü. Tunc etiam ipse Nereus
pareus couseusit Thetidi filiae Peleum conjugio esse copulandum. O semidei ni-

lamen de integritate loci postea non dubitavit.—16 In omnibus Stat. codd.

Illa atque alia, nt ultima toû lila non elidatur ; in edd. vett. Iliaque atque alia,
ut legi jussit Avant. eidem Avantio et altera debetur conj. Iliaque haudque
alia, quam Vossio tribuunt.—17 In duobus Stat. codd. oculis, improbante
Doer.—18 In omnibus Stat. codd. et uno Avant. Nutricum tenus; et sie in,
Venett. et Aid. 1. Jam crurum tenus in cod. Seal. et nounullis edd. vett. Um-
bilicum tenus Voss. quod ascriptum quoque erat margini ed. Oryph. ap. Doer.
— 19 Cui vel Quum quaedam vett. hie et in duobus seqq. vers 20. 21 Unus
Stat. cod. in utroque versu habet, Tum Thetidi. Pont. mutavit seusit in sanxit,
ÜOTÍE
15 Nereides] Nymphœ marinae, Ne- tullus, quamque fingit tum primum
rei et Doridos filiœ, primam navim Peleo fuisse adamatam, cum in expe-
Argo, tanquam rem novam et moustri ditionem Colchicam cum Argonautis
similem cum admiratione intueban- proficisceretur ; cum tamen secun
tur. dum rei veritatem ipsa Thetis Achil-
18 Nutricum tenus] Mammarum te lem Peleo peperisset, antequam cum
nus et uberum, quae nutrices dicun- iisdem Argonautis in Colchos naviga-
tur¿ quod nutriant fœtus, eminebant ret. Peleus autem JEaci et Л2ginae
e mari Nymphae, oculisque humanis filius fuit, Jovis nepos, et Achillis,
sese permittebant. qui Pelides dicitur, pater.
19 Tum Thetidis Peleus] Notandum 21 Tum Thetidi pater] Jupiter, vel
valde est duas ejusdem fere nominis Nereus Thetidos pater in ejus nuptias
Deas Marinas sen Nymphas fuisse ; tandem couseusit. Nam cum Jupi
quarum tamen nomen vario modo ter a Protheo audisset ex Thetide
scribitur, prima Tethys, prima pro onturum fiiium, qui paternam majes-
ducta syllaba, et cum aspiratione in tatem longe superaret; Nympham,
secunda, et per y, Cœli et Terrae filia cujus amore ardentissimo flagrabat,
fuit, Oceani vero soror et conjux, ex noluit attingere, sed nepoti suo Pe
qua et ipso Oceano nata est Doris, leo ducendam concessit : timnit enim
quBs Nereo nupsit, et ex eo peperit exemplum, quod ipse praebuerat, ne
Thetida ; cujus nominis prima syllaba sicut ipse Saturnum patrem ejecerat,
aspiratur, et secunda per i scribitur. ita aliquando seipsum filii regno cji-
Haec autem est ipsa de qua hic Ca cerent. Unde Statius : ' Magnani
 196 С. VALERII CATULLI
O nimis optato saeclorum tempore nati
Heroes, salvete, Deum genus ! o bona mater !
Vos ego saepe meo, vos carmine compellabo.
Teque adeo eximie taedis felicibus aucte 25
Thessaliae columen Peleu, quoi Jupiter ipse,
Ipse suos Divum genitor concessit amores.
Тепе Thetis tenuit pulcherrima Neptunine ?
Tene suam Tethys concessit ducere neptem,
Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem ? 30
Quae simul opiatas finito tempore luces
Advenere, domum conventu tota frequentat
mium felici saculorum œvo geniti, salvete, Divorum soboles/ о bona mater/ ego
vos frequenter interpellabo meis versibus. Sed te inprimis, о Peleu, Thessalia
Prœsidium et decus, tam felici conjugio vehementer ornate ; cut Jupiter ipse
Deorum pater cessit suos amores. Ante cepit, o Pelen, Thetis Neptunine formo-
sissima? An tibi permisit Tethys habere uxorem neptem suam? An id etiam
concessit Oceanus, qui undis suis Universum orbem terrarum cingit? Ubi vero
dies nuptiarum expectati destinate tempore advenerunt, omnis Thessalia magno

quem secuti Mur. Voss. Vulp. et Ed. anon.—25 In nonuullis vett. Thetidis,
pro quo legi jubet Avant. tedis: in omnibus Stat. codd. Thetis.—26 In qui-
busdam Mmathia columen ; haud dubie ex glossa, inquit Doer. in aliis tuta
men: nounullae vett. pro quoi habent cum vel cui.—30 Oceanusque pater in
edd. vett. cum Mur. Grypli. et aliis : in omnibus Stat. codd. Oceanusque mari,
probante et defendente Mitsch.—31 Qui simul o.f. t. lucis in marg. Venet.
improbante Mitsch.—32 Ut venere Voss. Vulp. et Bach ad Tibull. p. 289.—
NOTjE
mum ^aciden, formidatamque Te mondus Jove majus haberet, Quam-
nant! Progeniem, et patrio vetitam vis haud tepidos sub pectore seuserat
succedere cœlo.' ignes Jupiter, aequoreae Thetidis con-
25 Tadisfelieibus aucte] Quem ni- nubia vitat : Inque sua /Eaciden suc-
mirum tam fortunate counubio cu cedere vota nepotem Jussit, et am-
mulant Jupiter, ut suos ipsi amores plexus in virginis ire marinae.'
concesserit, ut sequentia indicant 28 Pulcherrima Neptunine] Filia-
verba. rum Neptuni formosissima. Simile
26 Thessalia [MmathUe] Regio est est apud Theoer. et Callim. 'ClKeavi-
quo.. et Thessalia et Macedonia dici- vn : et apud Virgil. ' Nerine Gala
' tur. tea.' Hie porro Neptunum cum Ne-
27 Divum Genitor concessit amores] reo confundit.
Thetidem habere tandem permisit. 29 Тene suam Tethys] Haec Tethys,
Ovid. Met. XI. ' Nempe senex The- prima producta, et cum aspiratione
tidi Protheus praeciixerat udae, Con- in secunda syllaba, est uxor et soror
cipe ; mater eris juveni, qui fortibus Oceani, mater Doridis, quae ex Ne-
armis Acta patris vincet, majorque reo genuit Thetidem, Tetbyos et O-
vocabitur illo. Ergo ne quicquam ceani neptem.
 CARMEN LX1V. 197
Thessalia : oppletur lastanti regia cœtu :
Dona ferunt : pras se declarant gaudia vultu.
Deseritur Scyros : linquunt Phthiotica Tempe, 35
Cranonisque domos, аc mœnia Larissœa :
Pbarsaliam coëunt, Pharsalia tecta frequentant.

concursa Pelei regiam adit, ejusque palatium teto conventu completer. Regi
suo muitera qfferunt, et apcrte declarant vultu Iœtiliam animo conceptam.
Scyros relinquitur, Phthiotica Tempe deserunt omnes, et Grajugenas domos, at-
que etiam urbem Larissam. Pharsalon conveniunt, Pharsaliasque domos tan-

34 Dona ferunt prœ se ; d. g. vultus proposuit Lenz. improbante Doer.—35

Phthiotica templa tentat Leunep. ad Colutli. i. 7.—36 Antiqua lect. erat
Crannonis: in codd. Stat. et Mur. Gravinonisque domos, ut in exempl. vetust.
suo invenit Voss. in Vat. Graninonisque domos: Marcil. membr. Seal. cod. et
alii codd. ap. Ed. Cant. cum Venett. Brix. Vicent. habent, Grajugenasque do
mos: ex libb. vett. Critonisque sive Gritonis affen Passer. Cranonisque
domos est ex conj. Petri Victorii. Corbinellus, inquit Stat. in codd. fuisse
scribit Gyrtonisque domos, eamque lect. confirman testimonio Apoll. R. i.
Pro ac mœnia Larissaa legitur in Stat. codd. ac niteus Alacrissa, vel, ac nitentes
Alacrissea, vel, ac nitentis alacrissaa ; in Vat. ac Nicenis alarissa; unde Slat.
conj. Arne tenus аc Larissa : in aliis codd. ac nicenis alacrisea, vel Larisaa, uti
est in Voss. libro.—37 Pharsalon sive Pharsalum Pont. Seal. et alii : Pharsala
tecta in Venett. et aliis edd. vett. Pharsalia debetur Avantio : Seal. etiam

NOTjE
35 Deseritur Scyros] Жgaei maris Phthia, vela Phthiotide, quae est pars
est iusula Seyros objecta littori Thes- Thessaliae. Horat. i. Od. 7. dixit :
salico, olim ' Phcenice' dicta, Ho- ' Thessala Tempe.'
meri sepulcro veneranda, cujus Stra- 36 Cranonisque [Grajugenasque] do
bo lib. ix. et Plin. lib. iv. memine- mos] Graeci dicti sunt ' Graii,' vel
runt. Clarissima fuit propter Achil- ' Grajugenae' a Graio rege. Virgil.
lis cum Lycomede affinitatem, et jEn. in. * Grajugenumque domos,
propter Achillis filium Neoptolemum suspectaque linquimus arva.'
ibidem, dum lateret Achilles inter Mœnia Larissaa] Plures fuerunt
Lycomedis filias, proereatum et edu- urbes nomine Larissae ; sed hic lo
catum. cus de Larissa Thessaliae civitate in-
Phthiotica Tempe] Tempe locus est telligitur, de qua Strabo lib. ix. et
in Thessalia amœnisslmus, quinque Plin. lib. iv. Ab hac dictas ' Laris-
millium passuum longitudine, et sex s3Bus Achilles.'
fere latitudine, jueundissimo nemore 37 Pharsaliam [Pharsalum] coëunt]
cousitus ad Peneum fluvium. Ne- Pharsalus oppidum Thessaliae est ad
mus ultra visum hominis attollenti- Enipei fluminii ripam situm : unde
bus se dextra laevaque leviter con- vicini campi ' Pharsalici ' vel ' Phar-
nexis jugis, intus sua luce viridante salii' dicti sunt, in quibus duorum
allabitur Peneus viridis calculo, amœ- ingentium bellorum civilium procellae
nus circa ripas gramine, et canorus detonuerunt : primum inter Caesa-
avium concentu. Dicuntiir porro rem et Pompeium, deinde inter Au-
Phthiotica Tempe ab urbe vicina gustuu,, et percussores Caesaris Bru-
198 С. VALERII СAТиЫЛ
Rara colit nemo ; mollescunt colla juvencis :
Non humilis curvis purgatur vinea rastris :
Non glebam prono convellit vomere taurus : 40
Non falx attenuat frondatorum arboris umbram :
Squalida desertis robigo infertur aratris. -•
Ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit ~J
Regia, fulgenti splendent auro, atque argento.v-T^k>
Candet ebur soliis ; collucent pocula mensis : 45
Tota domus gaudet regali splendida ga^a^.
Pulvinar vero Divae geniale locatur-^^
Sedibus in mediis, Indo quod "dente politum
Tincta tegit roseo concbylî purpura fuco.

tum celebrant. Nullus agros exercet, remolliuntur bobus cervices: imbecilla rites
fiexis sarculis non mundantur : terram aratro curvo non proscindunt boves : fal-
cula putatorum non diminuit ramorum arborum umbraculum : ferrugineus situs
relictis vomeribus obducitur. Sed quacumque late patel dives Pelei palatium,
ejus atria rutilo micant auro et argento. Albicat ebur sedibus; resplendent meusis
crateres. Universa Regia ketatur magnificis coruscaus opibus. Thalamus autem
eonjugalis Deœ sternitur in mediis adibus, quem ebore Indico cultum ct ornatum
vperit ostrum purpureo sueco muricis infectum. Ista stragula antiquis hominum

conj. Pharsalica, aut Pharsali.—38 Huncet quatuor seqq. versus trausposuit

Ramirez de Prad. ad Mart. i. 44. hoc ordine, 39. 41. 38. 40. 42.—40 In Stat.
codd. glabam per diphtuongum.—41 Pro vet. lect. frondatoris legi jubet
Avant. frondatorum : Leunep. ad Coluth. i. p. 33. hunc versum sic emend.
Non falce adtenuat frondator roboris umbram, improbante Doer.—43 Hnuc et
seq. vers. sic refingit Heius. Spissius at sedes quocunque opulenta recessu Regia
fulgenti splendeus auro atque argento, ut seusus sit, ' sedes regia in omni ejus
recessu spissius argento et auro splendet :' splendeus nimirum accipit pro
'splendeus est,' et hoc pro ' splendet.' Regiafulgenti splendent conj. Avant.
—45 In Seal. 1. meusœ, quod recepit Ed. anon.—47 Poltinar Seal. 1.—
48 Mdibut in mediis in Venet. an. 1500. etGryph. 2.—49 In Veuet. an. 150».

not#:
tum et Cassium. De Pharsalo vide
Strab. lib. vin. et ,x.
38 Mollescunt colla juvencis] Quia
non trahunt aratrumad jugumjuncti,
ex quo soient duritiem et callum in
collo contrahere.
45 Candet ebur soliis] Ita pariter
Virgil. Жn. vi. ' Candenti perfecta
niteus elephanto.'
47 Pulvinar] Proprie est cervical
e plumis, quod capiti subjicitur mol-
liusculum ; quo etiam nomine lectn-
lus dicitur, qui quondam in templis
sterni cousuevit in honorem Numinia
alienjus : unde lectisternium mmcu-
patur. Sed hic pulvinar est torus
conjugalis, sen lectulus genialis, in
quo nova nupta cum spouso cubitura
est. De hoc Hieronym. Epist. ad
Demetriadem : ' Com jam naptiarum
appropinquaret dies, et futuro matri
monio thalamus pararetur,' &c.
 CARMEN LXIV. 199
Haec vestis, priscis hominum variata fignris, 50
Heroum mira virtutes indicat arte.
Namque fluentisono prospectaos littore Dias
Thesea cedentem celeri cum classe tuetur
Indomitos in corde gerens Ariadna furores :
Necdum etiam sese, quae visit, visere credit » 55

formis distincta mirabili artificio Heroum prœclara facinora représentat. Ete-

nim Ariadne revolveus animo dolores invictos e littore procelloso Diœ Iusulae pro-
cul intueus Theseum fugientem cum veloci classe prospicit, neque tum adhuc cog-
noscebat se esse eam ipsam quœ fuerat ante, quippe qua vix jam expergefacta

Gryph. 2. Мог. et Cant. conchylis; in Seal. 1. conchilis.—55 Varie hic versus

in codd. legitur: Stat. affert, Nec dum etiam seseque sui tui se credit ; unde
conj. Nec dum etiam sese quœ sit, tum credidit esse: vetus scriptora, teste Seal.
erat, Nec dum etiam seseque sui cui credet ; vel, Necdum etiam sese quo sit
viscet sivi credet, ex quo formata est, Nec dum etiam seseque sui tui se credet :
unde idem Seal. conj. Nec dum etiam sese qua sit, vix et sibi credit : in Venett.
Brix. Vicent. Aid. Gryph. Mur. aliisque, Necdum etiam seseque sui tum credidit
esse; Corrad. dedit, Necdum etiam sese quo sit, visit, sibi credit; Lenuep. ad
Coluth. i. 7. p. 34. conj. Necdum etiam sese oblivisci Thesea credit ; Marcil.
Necdum etiam sese qua sit, tum perdita credit ; Heius. Necdum etiam sese ipsa
suam tum credidit esse. Lect. nostra, alita jam probata, debetur Vossio.—
NOTÍE
50 Hœc vestis] Purpurea stragula, tuisset, a re tamen ad nautas longis-
in qua miro artificio erant variae ima- sime discedit.' Recte quidem Cor-
gines et figura Antiquorum pictae, radus ; longior est enim illa digres-
in quibus Fabula Ariadues contine- sio, quam quae ferri posset in Ora-
batur. tore ; sed Poëtarum, maxime Lyri-
. 52 Namque fluentisono littore Dia] coram, alia est agendi ratio, ut com-
Digredieus Catullus incipit Ariadues probat Horat. m. Od. 11. ubi arrepta
Fabulam narrare, prout erat in Ш.о occasione e Fabula de Danai filiarum
tapete descripta. ' Hic autem re- supplicio, digreditur ad suam Lyden,
prehendi solet Catullus,' inquit Se- quam similes pœnas manere ait, si
bastianus Corradus, ' quod ad Thesei contumax esse pergat. Dia porro
et Ariadues Fabulam ita digrediatur, dicitur Naxos iusula maris jEgaei una
ut propositi oblitus esse videatur, et e Cycladibus, quae etiam dicta fuit
mehercule in ea digressione ita mul- 'Strongyle,' ' Callipolis' et 'Diooy-
tus est, ut vix defendi possit, nisi sias.' Hue cum appulisset Theseus ;
dicat aliquis illum Poetas Lyricos. Minotauro interfecto, redieus e Creta
esse imitatum, qui cum neque gravia Ariaduen, cujus ope victor extiterat,
neque magna, sed amores, cœnas, et et quae eum noctu clam recedentem
alia id genus, profiteantur, longius secuta fuerat, dormientem aufugieus,
evagari possunt; ut Pindarus non et accepti beneficii immemor, ibidem
saepe modo, sed semper fere facit, et dereliquit. Cum vero Ariadue som-
praesertim in Pythiis, ubi cum Arce- no expergefacta sese proditam et de-
silaum pro Demophilo rogare cousti- relictam intellexisset, et de Thesco
 '

?
200 Ъ. VALERll CATL'LLt
1 tum primnm excita somno
Utpote fallaci quae'
Desertam in sola npseram se cernit arena.
Immemor at juvenil fugiens pellit vada remis,
5 >SJrrita ventosae linquens promissa procellœ :
Quem procul ex alga mœstis Minois ocellis, 60
Saxea ut effigies bacchantis prospicit Evoë :
Prospicit, et magnis curarum fluctuat undis,
Non flavo retinens subtilem vertice mitram,
N/>n contecta levi velatum pectus amictu,
Non tereti strophio luctantes vineta papillas ; 65

a somno, quo fuerat decepta, infelicem se videt derelictam in littore deserto. Sed
Theseusjuvenis Ariadnen oblitus aufugieus татe tousis verberat, relinqueus pro
missa sua vana nimbosœ tempi stat i rapienda. Hunc procul Minois ex ulva ma
rina lacrymantibus oculis, ut statua Mœnadis Evoë exululantis intuetur, et bigenti-
bus sulicitudinum fluctibus agitatur ; nec retineus in flaventi capite tenuem in-
fulam, nec Habeus s<mún contectum amiculo subtili, nec curaus tumentes ma-

60 Heius. conj. e.т acta.—/65 Stat. invenit lactentis in omnibus codd. praeter-
quam in uno, in quo erat lacentis; unde conj. lucentes: Venett. Aid. Colin.
et Gryph. exhibent lactantes; Vicent. lactentes. Isidor. hunc versum tri-
bueus Cinuae, legit lactantes cineta; Mur. et Marcil. {uceantes, probante

NOTiE
amatorie conquereretur : interim su- concita Baccha Deo. Aut mare pro-
pervenieus Bacchus illam duxit uxo- spicieus in saxo frigida sedi ; Quam-
rem. que lapis sedes, tam lapis ipsa fui.'
59 Ventosa procella] Saepius enim 63 Vertice mitram] Mitra fuit ca
et quasi adagio dicuntur verba effec- pitis tegmentum, quo maxinje mo
tu carentia a ventis dissipari : unde lieres utebantur, ut ait Serv. in JEn.
alibi etiam Catullus : ' Sed mulier iv. mitra vero inter ceteros uteban
cupido quod dicit amanti, In vento, tur Lydi et Phryges.
et rapida scribere oportet aqua.' 65 Strophio] Strophium fuisse fas
60 Minois] Ariadue Minois Creta; ciais pectoralem, qua virginum intu
regis filia, de qua etiam Catullus in mescentes mammae coustringerentur
fra : ' qualem Minoidi lue tum Attu- plane hie indicat Catullus. De stro
lerat.' Atque etiam Tibull. lib. iv. phio Nonius : ' Fascia brevis est, quae
Eleg. 7. ' Sic cecinit pro te ductus, virginalem errorem cohibet papilla-
Minoi, Catullus.' rum.'
61 Bacchantis Evoë] Bacchae seu Luctantes] Quasi pugnantes аc
Mauiados, quae cum furore discur- strophium pгав tumore repelientes.
reus, et ' Evoë ' clamaus, Baccho Aiii legunt, lactentes, lacte plenas,
sacrificabat. Locum hunc expressit candidas, et pulchras. Aiii lactantes
Ovid. Epist. Ariad. ' Autego diffusis quasi per blanditias viros allicientes,
erravi sola capillis, Qualis ab Ogygio ut apud Terent. in Andria.
 CARMEN LX'IV. 201
Omnia quae toto delapsa e corpore passim *г
Ipsius ante pedes fluctus salis alludebant."^
Sed ncque tum mitrae, ncque tum fluitantis amictus
lila vicem curans, toto ex te pectore, Theseu,
Toto animo, tota pendebat perdita menjer—~l 70
Ah misera, assiduis quam luctibus externavit
Spinosas Erycina serens in pectore curas
Illa tempestate, ferox quo tempore Theseus
Egressus curvis e littoribus Pirsei
Attigit injusti regis Gortynia tecta. 75
millas fascia pectorali prœcingere. Quœ omnia e corpore Ariadnes disjecta
hinc inde ad ejus pedes unda maris identidem attingebat. Ipsa vero tum infula,
tum amictus fluetuantis curam abjicieus, de te solo, Theseu, totis visceribus,
tota mente, toto animo imana cogitabat. Ah quam infelicem Ariaduen continuis
fletibus affigere destinavit Erycina, infundent in ejus animum molestas amoris
solicitudines! Eo sœculo, eaque hominum tetate superbus Theseus e sinuoso porta
Piran Gortynias domos iniqui Regis Minois adivit. Ferunt enim quondam

Mitsch.—66 Gurl. legit tenero pro toto, improbante Doer. toto dilapsa malit
Marcil.—67 In plerisque edd. vett. allidebant ; Avant. conj. adludebant, ut
erat in codd. Stat. at Gesuer. ad Colum. iv. 20. mavult alluduntur.—68 Pro
antiqua lect. fluctantis Avant. legi jussit fluitantis.—69. 70 In edd. vett.
toto te pectore; in Stat. codd. toto ex te pectore; in Aid. 1. toto te ex
pectore. Seal. e cod. suo affert, toto te pectore Theseu, Toto animo, t. prodebat
perdita mente.—71 Ah miseram in Seal. 1. A misera Stat. in edd. vett. exte-
nuavit; Stat. codd. et Aid. 1. habent externavit.—73 In codd. Stat. et edd.
vett. feroxque et tempore ; in Aid. 1. Voss. lib. opt. et Seal. 1. ferox, et tem
pore, quod reposuit Ed. anon. Stat. conj. ferox qua et tempore, vel, quo et
tempore. Lect. nostram tuentur Gryph. 2. Mur. et Cant.—74 Pyreœi Aid.
1. et Gryph. 1. Pyrœi in quibusdam aliis.—75 Heius. conj. invisi regis; in
nonuullis vett. Cortynia, vel Cortina, pro quo legi jussit Avant. Gortynia ; in
NOTjE '
71 Luctibus externavit] Dementem conjunctus. De hoc Plin. lib. lv. 7.
fecit, extra se posuit, mente aliena- Propert. lib. m. Eleg. 21. ' Deinde
vit, cousternavit, atflixit. Sicut dixit ubi Pirœl capient me littora portas.'
infra, ' externata malo.' Externari Nounulli porro volunt hic poëtica li-
vulgo dicitur, qui apud se non est. centia Catullum ' Piraeum' pro • Pha.
72 Spinosas Erycina sereus curas] lero ' posuisse contra historiae fidem :
Venus ' Erycina ' dicitur ab Eryce Diodoru8enim,Pausanias,et alii scri-
! monte, in quo colebatur reli- bunt, non ex Piraeo, sed ex Phalero,
giosissime, ubi et ipsi templum con- porta eolvisse Theseum. Neque enim
didit ¿Eneas. Fuit ibidem urbs ejus- tunc temporis navale erat Pirœus,
dem nominis. Ovid. ' Avertit vultus cum Themistocles in Piraeo portum
Erycis quae possidet arces.' primus coustruxerit. Vide Diodori
74 Piran] Portus fuit Athenarum lib; ii.
Pirœus, Graece ШГрсши, et Tl«oaubs, 75 Gortynia tecta] Domos Creten-
muro duorum millium passuum urbi ses. Nam Gortyu, seu Gortyna, ci
202 С. VALERII CATULLI
Nam perhibent olim crudeli peste coactam
Androgeoneae pœnas exsolvere caedis,
Electos juvenes simul et decus innuptarum
Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro :
Quis angusta malis cum mœnia vexarentur, 80
Ipse seam Theseus pro caris corpus Athenis
Projicere optavit potius, quam talia Cretam
Funcra Cecropias ne-funera portarentur.
Cecropiam urbem fuisse immani pestilentia coactam luere panas necis Androgeo-
neœ, et tradere escam Minotauro septem adolescentes selectos, totidemque pariter
virgines, florem puellarum. Quibus incommodis cum Athena premerentur, The
seus ipse maluit suam ipsius viiam pro sua dilecta patria exponere, quam pati
nt ejusmodijueenum puellarumque corpora Cecropia lugenda in Cretam deferrentur

codd. Mel. Seal. et ed. Rhrg. Gortynia templa, probante Bach ad Tibull.
p. 189.—76 Heius. conj. coactos.—77 In omnibus Stat. codd. Cum Androge
nen ; in aliis Quom ; Stat. malit Androgenaœ. Lect. nostra debetur correcto-
ribus in edd. vett.—78 Avant. supplevit decus, quod deerat in scriptis.—
79 Cecropidum solitum esse conj. Heius. improbante Doer.—80 In quibusdam
edd. vett. augusta, quod retinet Seal. sed omnes Stat. codd. exhibent angusta :
pro vexarentur duo vetustiores libri ap. Stat. versarentur.—83 Fanera С. nec
ЫОТМ
vitas fuit Crctie iusulae ad Lethaeum arx Athenarum, tamen sumitur vulgo
amnem sita; de qua Plin. lib. iv. 12. pro tota civitate. Urbs enim Athe
et Strab. lib. x. In hac uibe dicitur nae, sicut et tota regio Attica, dicta
fuisse Labyrinthus, jussu Regis Mi est ' Cecropia,' a primo Rege Ce-
nois exstructus : unde dicitur ' injus crope.
tas .' Minotauro] Fabula Minotauri no
77 Androgeoneœ cœdis] Androgei tier est, quam quae hic pluribus com-
interfectk Filius fuit Androgeos memoretur. Nulli enim nesciuntPa-
major natu Minois Regis, qui, multis siphaën Solis filiam, Minois Creta
iusignia palmis, ab Athenieusibus et Regis uxorem, cum Tanri amore ve
Megareusibus ex invidia occisus est. hementer flagraret, ope et arte Dae-
In cujus ultionem Minos, Niso Me- dali intra ligneam vaccam inclusam
gareusium rege interfecto, Megaram voti compotem factam fuisse : unde
evertit. Athenieuses acri bello su natum dicunt Minotaurum media
peravit, eosque quotaunis septem parte hominem, reliqua vero taurum
adolescentes, totidemque puellas a referentem. Hoc autem moustrum
Minotauro devorandos in Cretam labyrinthe inclusum postea Theseus
mittere coëgit. Aiii scribunt, ad Ariadues ope adjutus dicitur interfe-
hoc solvendum tributum Athenieuses cisse.
peste, fame, et bello vexatos ab Ora- 81 Caris Athenis] Patria scilicet,
culo fuisse compulsos. quae semper est dulcis et dilecta.
79 Cecropiam] Oppidum a se con- Virgil. Ecl. i. ' Nos patriae fines, et
ditum Cecrops a nomine suo Cecro dulcia linquimus arva.'
piam appellavit, quae cum proprie sit 83 Гияeга ne-funera [nee /unera] Ut
 CARMEN LX1V. 203
Atque ita nave levi nitêns аc lenibus auris
Magnanimum ad Minoa venit, sedesque superbas. 85
Hune simul ac cupido conspexit lumine virgo
Regia, quam suaves expirans castus odores
Lectulus in molli complexu matris alebat ;
Quales Eurotae progignunt flumina myrtos,
Aurave distinctos educit verna colores : 90
Non prius ex illo flagrantia declinavit
Lumina, quam cuncto concepit pectore flamm am
Funditus, atque imis exarsit tota medullis.
Heu ! misere exagitans immiti corde furores,
Sanete puer, curis hominum qui gaudia misées, 95

exequiis caritura. Itaque navigio celeri vectus, аc ventis secundis ad fortem

Minoem accessit, regiamque ejus superbam. Hune vero ubi primum amantibus
oculis vidit Ariadne filia Regis, quam castum cubile fragrantes exhalous odores
in tenero matris sinu fovebat ; quemadmodum fturius Eurotas procreat myrtos,
vel ventorum tepentium flamen jueundum varios alit flores ; non antea ab illo
ardentes oculos avertit, quam totis plane visceribus amore ejus incensa est, et
intimis seusibus exarsit. Елeй! о divine puer, qui inclementer furias amoris

funera in Venett Gryph. et Mur. nefunere legit Stat. qui conj. necfunere;
sed in duobus codd. invenit ne funera: Heius. conj. Munera С. seu funera, vel,
ceu fuuera.—87 Pro antiq. lect. costus Avant. legi jussit castus.—89 In Seal.
vet. lib. myrtus ; et sic Voss. aliique.—92 In nonuullis edd. vett. toto, quod si
admittimus, inquit Heius. versu sequenti tosta pro tota legeudum erit : in
omnibus Stat. codd. cuncto.—94 In uno Stat. cod. Cum misere ; in duobus
ИОТЖ
Graeci dicunt ÍSapa Sapa, &xaрLS et lauris cousitas, atque in mare sen
pis, yttfios &yafios, Tcórfws farorfios, &c. sinum Laconicum inter Gythenm et
Sic Cicero dixit Philipp. i. ' Iuse Acriam prorumpeus. Familiaris por
pulta sepultura.' Horat. r. Od. 34. ro Poëtae nostro comparatio est vir-
' Iusanieus sapientia.' Funera porro ginis cum myrto, ut supra de nuptiis
dieuntur corpora electorum juvenum Juliae et Maulii vidimus ad illud
mox peritura, et adhuc viva, et fune- ' Floridis velut eniteus Myrtus Asia
ribus caritura. Quo fere seusu Ma- ramulis.'
nil. 1. v. de Andromeda dixit : • Vir 95 Sanete puer] Cupidinem alio-
ginis et vivae rapitur sine funere fit- quitur, qui puer a Poëtis fingitur, et
nus.' tanquam potentissimus Deus colitur.
86 Virgo Regia] Filia regis Mi Virgilio Eel. vin. dicitur, ' Improbus
nois Ariadue, ubi primum couspexit ille puer.' Similem omnino huic ver-
Theseum, ejus amore co-pit incendi. sui sententiam protulit Catullus infra
89 Quales Eurota] Fluvius est La- ad Maulium : ' Qui dulcem curis mis-
coniœ Eurotas Spartam allugus, ri- cet amaritiem.'
pasque habeas frequentibus myrtis
204 С. VALERIl CATULLl
Quaeque regis Golgos, quasque Idalftim frondosum,
Qualibus incensam jactastis mente puellam
Fluctibus, in flavo saepe hospite suspirantem !
Quantos illa tulit languenti corde timores !
Quantum saepe magis fulgore expalluit auri ! 100
Cum saevum cupiens contra contendere monstrum,
Aut mortem oppeteret Theseus, aut praemia laudis.
Non ingrata, tamen frustra, munuscula Divis
Promittens, tacito suspendit vota labello.
Nam velut in summo quaticntem brachia Tauro 105

excitaus, mortálium latitiam solicitudinibus confundis, Tuque, o Venus, qua

Golgos maxime et Idalium nemussemper vernaus diligis, quantis curarumfluctibus
virginem Ariaduen итогe Thesei ardentem, et proflavo ¡lio advena frequenter sus-
piria fundentem, agitavistis ! O quam magnos Ariadne languido pectore passa
est metus ! O quam frequenter auro rutilo pallidior facta est ! Cum Theseus
volens contra ferum moustrum Minotaurum pugnare, vel mortem subire am-
biret, vel victoriœ gloriam referre : tunc ipsa promitteus dona Dis grata, sibi
tamen non profutura, silentibus labris concepit vota. Quemadmodum enim
violenta ventorum procella in excelso monte Tauro quercum ramos agitantem,

Heu misere, ut legi jussit Mare.il.—96 Quaque regi, vel, Quique regis Golgos,
vel Colchos Avant. Quique in duobus Stat. codd. et Aid. 1. in omnibus codd.
Colchas, quod in Golgos primus mutavit Hermolaus Barbaras. Vide Carm.
Xxxvi. 14. frondosam volebat Seal.—97 Qualibet in omnibus Stat. codd. jac
tastis debetur Avantio.—100 Quanta sœpe Stat. Faërn. legendum putabat,
Quam tum sœpe.—102 Mur. et Marcil. malint appeteret; in Seal. cod. expete-
ret ; at in omnibus Stat. codd. oppeteret.—104 In duobus Stat. codd. succedit ;
in Seal. et Май". 11. succendit; unde fecit suscepit, cui accedit Voss. pro
bante Mitsch. Nostram lect. tuentur Venett. Brix. Vicent. Aid. Gryph.
NOT7E
96 Quaque regis Golgos] Пc/яф/юг- ne ipsius amor patri Minoi iunotesce-
rucÛs Venerem compellat quae praeci- ret. Ideo verba ejus labris suspendi
pue apud Golgos et Idalium in in et inhaerere videbantur.
sula Cypro colebatur. De his jam 105 Nam velut in summo, ifc.] Sic
supra in Aunalibus Volusii, et Epi- Hom. II. xvi. Sarpedonem a Patro-
tbalamio Maulii et Juliae. clo interfectum comparat cum quer-
103 Л'оn ingrata, tamen frustra] Sa cu, populo, aut pinu caesis. Horat.
tis quidem Dis accepta vota, quia de Achille iv. Od. 6. ' Ille, mordaci
servaverunt Theseum ; sed tamen velut icta ferro Pinus, aut impulsa
Ariaduae frustranea, nibilque profu cupressus Euro, Procidit late, po-
tura ; quia a TI>eseo deserta est. suitque collum in Pulvere Teucro.'
104 Suspendit vota labello] Quia Taurus porro mous est totius Asiae
non aperte proloquebatur, ut quae longe maximus, qui ab Indico mari
non audebat palam et publice vota exsurgeus vaste satis attollitur : de
facere pro Tbeseo, cujus amore cap iude dextro latere ad Septemtrionem,
ta erat, contra fratrem Minotauium, sinistro Meridiem versus deflectitur,
 CARMEN LXIV. ' 205
Quercum, aut conigeram sudanti corpore pinum,
Indomitus turbo contorquens flamine robur
Eruit : illa procul radicibus exturbata
Prona cadit, lateque et comminus obvia frangeos :
Sic domito sasvum prostravit corpore Theseus 110
Nequicquam vanis jactantem cornua ventis.
Inde pedem sospes multa cum laude reflexit,
Errabunda regens tenui vestigia filo ;
Ne labyrintheis e flexibus egredientem
vel pinum stillanti cortice conos ferentem, impetu concutieus evertit, et illa
arbor radicitus undique extirpata prœceps decidit, et comminus et eminus quoi
que sibi obvia comminuit ; ita Theseus in terram crudelem Minotaurum cor
poris ejus mole prostrata dejecit, frustra cornibus inanes ventos agitantem: atque
inde reversus est salvus magna cum gloria, regeus vagos gressus tenui filo, quod ei
Ariadua praebuerat, ne eum ex ambagibus labyrintheis exeuntem deciperet cœca

Mur. Cant. etVulp.—106 Voss. affert ex Mediol. congestam sudanti corpore

pinum, i. e. deusam, compactam, robustam ; eumque secutus est Ed. anon. in
duobus Stat. codd. sudanti corpore; in uno cortice, uti in Venet. an. 1500.
Gryph. Mur. Graev. Vulp. et Bip.4 crinigero nutantem in vertice tentat Lenz.
i. е. ' in vertice montis :' at duo Colum. codd. et Exc. Vat. Urs. exhibent,
conigeram nutanti vertice pinum, ut et conj. Heius. quam lect. in textum reci-
piendam putat Hand. Heius. ad Claud. p. 932. alteram profert conj. flui-
tanti vertice: alii cornigeram, improbante Marcil.—108 In quibusdam edd.
vett. radicibus extirpata : in omnibus Stat, et Seal. codd. radicibus exturbata :
Avant. legi jussit radicitus exturbata, quod reposuit Ed. anon. Verba, itta
procul r. e. Prona cadit uncis includit et in parenthesi dicta accepit Lenz. ita,
nt sequentia ad ' turbinem' referantur; quod improbat Doer.—109 In edd.
vett. lateque et comminus omnia frangit, quod minime Catullianum esse conten-
dit Stat. qui in duobus codd. invenit, lateque cum ejus obviafrangeus, et in alio,
lateque ejus obvia frangeus ; unde legendum suspicabatur, late quacunque sibi o.
f. et Voss. late quacunvis о. f. hinc late quacumvis о. f. in ed. anon. Seal. e
cod. legi jubet, lateque et comminus o. frangeus ; at longe antea dederat Avant.
lateque et comminus o. frangit.—110 Lenuep. ad Coluth. i. 7. cum scevum sine
addito substantivo concoquere non posset, corrigebat, Sic domitum taurum
prostravit robore Theseus: Lenz. Sic domito savum prostravit corpore taurum
Necquidquam ventis jactantem cornua Theseus; ingeniosius, sed nimis saeva
manu, inquit Doer. Seal. e cod. suo dedit prosternit.—112 Inde pedem victor
SOTЖ
Asiamquc dividit, et in Occidentem Plin. lib. xvi. 10. etil.
perpetuo jugo vergeus, pro varietate 111 Jactantem cornua ventis] Frus
gentium, linguarum, ac regionum, tra percutientem cornibus vibratis
quas attingit, varia sortitur nomina. aërem, et ventos inanes, quasi contra
De hoc monte Plin. lib. v. 27. Strabo hos luctaretur.
üb. ii. Solin. cap. 48. Pomp. Mela 113 Regeus tenui vestigiafilo] Sicut
lib. i. et alii. doctus fuerat ab Ariadue.
106 Sudanti corpore] Quia pinus 114 Labyrintheis e flexibus] Laby-
arbor est resinam fereus. De qua rinthus domus est caeca, et obscura,
206 С. VALERII CATULLl
Tecti frustraretur inobservabilis error.— 115
Sed quid ego, a primo digressus carmine, plura
Commemorem ? ut linquens genitoris filia vultum,
Ut consanguineae complexum, ut denique matris,
[Quae misera in gnata flevit deperdita,] laeta
Omnibus his Thesei dulcem prœoptarit amorem ? 120

domt« eiror inextricabilis. Sed cur ego primam narrationem relinqueus plura
alia referam? Quomodo nempe filia patris couspectum desereus, quomodo sororis
et demum matris Pasiphaës, qua mœrore confecta infelicem filiam lamentaretur,
complexum relinqueus, pratulerit omnibus his jucundum Thesei amorem. Vel quo

in edd. vett. et codd. Voss. sed omnes Stat. et Seal. codd. habent, Inde pe-
dem sospes ; et sic in Aid. 1.—116. Sed quid ego primo in Venett. in aliis vett.
a primo ; in omnibus Stat. codd. in primo ; Voss. ex Mediol. affert, Sed quom
primo, unde fecit, Sed quorsum primo.— 118 Ut cousanguinees complexum in edd.
vett. et duobus Stat. codd. in uno ejusdem, Ut cousanguineum complexu ; unde
legendum ceusebat, Ut cousanguineum complexum pro ' cousanguineorum :'
Heius. conj. Ut cousanguineas, complexum ut denique matris.—119 In aliis Stat.
codd. Quœ misera ignara deperdita lœta ; in aliis, Q. m. ignata d. leta ; et
in aliis ejusdem, Q. m. ignata deperdite leta: idem Stat. conj. in gnata
pro ignata, vel ignaro... .lecto, sed nihil tentaus explere lacnuam. Faërni
cod. exhibuit, Qua misero gnata fleret deperdita hutu; Commel. Qua fuit
ingrata misero deperdita lato ; Seal. lib. Qua misera ingrata
deperdita leta ; unde ille verbo vixit lacunam explendam esse ceuseus, pro-
posuit, Quœ misera ingrata vixit deperdita tela, h. e. ' quae solata est dolo
rem suum tela facienda.' In nounullis edd. vett. Qua misera ignaro fleret
deperdita luctu : in aliis, cum Venet. Gryph. Mur. Cant. et Vulp. ut in Faërni
codice: Palat. m. habuit agnata; unde Mel. vult, Qua misera aguato fuerit
deperdita letho : ed. Graev. Qua misera ah gnarœ fleret deperdita luctu : in Voss.
Qua m. gnati misero d. letho; in ed. anon. Qua misera ingrato gnati deperdita
leto; sed unde non liquet: Heius. conj. Vœ misera, ingrato fleret deperdita
luctu ; Leunep. ad Coin th. Qua misera in gnata tabebat perdita lecto ; Lenz.
denique, Qua mœsto gnatam flevit deperdita luctu. Nostra lect. ex ed. Bip.
est.—120 In omnibus Stat. codd. portaret; in edd. vett. praferret, et sic est
in Aid. Gryph. Mur. Graev. Seal. et ed. anon. Lect. nostra est ex conj. Stat.
postea in cod. suo prœoptavit invenit Seal.—122 In Venet. an. 1500. Aid.
Gryph. Mur. Stat. Graev. aliis, dulci pro tristi. ' Nullo in cod. erat duiei ; ¡ta
que aut hoc, aut aliud ejusmodi verbum desideratur.' Stat. Sed in Seal. cod.
trifft, improbante Marcil. In omnibus Stat. codd. devinetam; in Aid. Seal.
NOTiE
viarum sinuosis et multifidis ambagi- Tertius fuit in Lemno iusula. Quar
bus implicita. Quatuor autem prae- tos in Italia a Porsena rege Hetruriae
cipue fuisse Labyrinthes tradit Plin. sepulcri causa coustructus.
lib. xxxvi. 13. Primus fuit in Ж- 118 Ut cousanguineœ\ Sororis Phae
gypto ante anuos tria millia et sep- drae, quam etiam secum avexit, et
tingentos a Petesucho, sive Tithoë, duxit uxorem Theseus. Matris Pasi
rege fabricatus. Secundus in Creta phaës, quae Solis et Cretae Nymphs
a Daedalo, annuente Minoë rege, filia fuit, et Minois regis nxor.
coustructus ad exemplar jEgyptii.
 CARMEN -LXIV. 207
Aut ut vecta ratis spumosa ad littöra Dies 1
Aut ut eam tristi devinctam lumina somno
Liquerit immemori discedens pectore conjux ?
Saepe illam perhibent ardenti corde fürentem
Clarisonas imo fudisse e pectore voces, 125
Ac tum prasruptos tristem conscendere montes,
Unde aciem in pelagi vastos protenderet aestus :
Tum tremuli salis adversas procurrere in undas
Mollia nudatas tollentem tegmina surae :
Atque haec extremis mœstam dixisse querelis, 130
Frigidulos udo singultus ore cientem :—
Siccine me patriis avectam, perfide, ab oris,
Perfide, deserto liquisti in littore, Theseu ?
Siccine discedens, neglecto numine Divum,
Immcmor ah! devota domum perjuria portas? 195

modo navis Thesei ad spumantes oras Iusul« Diœ appulsa est: vel quomodo upon-
sus aufugieus animo ingrato illam deseruerit funestum somnum dormientem. Nar
rant eam frequenter flagranti furore succeusam graves ex intimo corde quere
las emisisse ; et eam modo altos montes ascendisse mœrentem, unde oculos int än
deret in immeusum mare : modo eam in rapidi pelagi contrarios fluctus excurrisse,
subtilia nudœ tibiœ tegument» altius reducentem, ipsumque graviter dolentem
magnis gemitibus, et ore madido suspiria languentia trahentem, hœc verba pro-
tulisse : Itane, о perjure et perfide Thesen, a patria abductam dereliquisti me
in deserto littore? Itane, о ingrate, me desereus, coulemto Deorum, per quos
mibi fjdem jurasti, numine, in patriam revehis execranda perjuria? An nihil po

et aliis deviçtaw.—125 Clarificas e cod. suo reposuit Seal. improbante Mar

di.—126 In omnibus Stat. codd. tristis.—132 In omnibus codd. abvectam
sive avectam, ut est in edd. antiquiss. in Aid. et nonuuUis aliis abductam:
Voss. et ed. anon. reposueruut ab aris, probaute Burm. ii.—134 In aliis
NOTjE
132 Siccine me patriis avectam, per dam perjuria linguae Flevisti, ignoto
fide, ub oris] Querelarum est Ariad- sola relicta mari. Sic cecinit pro te
nes exordium, cujus sane oratio om doctus, Minoi, Catullus, lngrati re-
nia patbetica, et ad movendum ani- fereus impia facta viri.'
muin composita, brevibus coustat 135 Devota perjuria portas] Re
sententiis, et crebris figurarum mu- fers in patriam tecum perjuria meis
tationibus, velut inter aestus iracun imprecationibus execrata,
bus tuum caput diris et pro
devovi. qui-
DevorV
diae fluctuat. Hanc ut elegantissi-
mam ad verbum pene traustulit Ovid. tus enim saepius idem est ac votis et
in Epist. Ariadnes ad Theseum. diris petitus. Tibul. lib. i. Eleg. 5.
133 Perfide, deserto liquisti in lit ' Tunc me discedeus devotum fœmina
tore] Pathos est a loco. Tibull. lib. dixit.'
in. Eleg. 6. ' Gnossia, Thetete quon
208 С. VALERII CÁTULL1
Nullane res potuit crudelis flectere mentis
Consilium ? tibi nulla fuit dementia praesto,
Immite ut nostri vellet mitescere pectus ?
At non haec quondam nobis promissa dedisti
Voce : mihi non hoc miserae sperare jubebas : 140
Sed connubia laeta, sed optatos hymenaeos :
Quae cuneta aërii discerpunt irrita venti.
Jam jam nulla viro juranti foemina credat,
Nulla viri speret sermones esse fideles :
Qui, dum aliquid cupiens animus praegestit apisci, 145
Nil metuunt jurare, nihil promittere parcunt :
Sed simulac cupidae mentis satiata libido est,
Dicta nihil metuere, nihil perjuria curant.

tuit flectere barbari tui animi propositum ? Nullane tibi affuit humanitas, ut cru-
dele tuum cor mei vellet misereri ? Sed hœc olim blandis tuis verbis non promi-
sisti: non istud expectore mihi infelici suadebas, sedjucundas nuptias et felix con-
jugium ; quœ omnia ut inania et irrita celeres abripiunt venti. Nunc vero nulla
mulier fidem habeat homini juranti : nulla fœmina credat promissiones hominis
cujuscumque esse sinceras el veras, qui quando eorum meus anxia ardet desiderio
aliquid assequendi, nihil timent jurare, nec desistunt quidvis polliceri. Ubi vero
ardentis eorum desiderü cupiditas expleta est, juramenta violare nihil omnino ti-

neglecto nomine, improbante Doer.—137 In omnibus Stat. cock1. prœsto; in

edd. vett. prado.—138 Immite ut moustri ex conj. edidit Seal. improbantibus
Marcil. et Voss. mitescere in omnibus codd. miserescere in edd. vett.—139 In
edd. Parth. Aid. Gryph. Mur. et Graev. blanda promissa ; et sic Mitsch. in
omnibus Stat. codd. vobis pro blanda; in Seal. cod. nobis.—140 In edd.
Parth. Aid. Gryph. Mur. Stat. et Mitsch. miseram; in Stat. codd. miserœ.—
142 In Seal. cod. Quœ contra.—143 Tum jam in edd. vett. Venet. an. 1500.
Aid. et Seal. Nunc jam in Mur. et Gryph. Jam jam conj. Stat.—145 In
NOM
143 Jam jam nulla viro juranti j'œ co, nemo est in amore fidelis.' Virgil.
mina credai] Decepta a Theseo Ari Mb. пi. ' Nusquam tuta fides.'
adue alias admonet fœminas, ne viris 145 Prœgestit apisci] Pro 'adipisci,'
jurantibus fidem adhibeant, qui dum dicebant Veteres. Lucil. ap. Non.
aliquid cupiunt adipisci, omnia pro 'Ütego eifutiam, qnod ego te inprimis
mittunt, omnia se facturos jurant : cupere apisci intelligo.' Lucret. lib.
cum vero, quod cupiebant sunt adep- vi. ' Qnippe etenim nullo cessabam
ti, fidem frangeie non verentiír. tempore apisci.'
Hunc locum imitatus Ovid. dixit: 148 Nihil perjuria curant] Quod
' Nunc quoque nulla viro juranti fœ Ariadue viris objicit, id quoque viri
mina credat.' in fœminas retorquent. Sic ipse Ca
144 Nulla viri speret, IfcJ] Sic Pro- tullus infra. ' Mulier cupido quod
pert. lib. ti. Eleg. 34. < Expertus di jurat amanti, In vento, et rapida scri
 CARMEN LXIV. Э09
Certe ego te in medio versantem turbine leti
Eripui, et potius germanum amittere crcvi, 150
Quam tiblfallaci supremo in tempore deessem.
Pro quo dilaceranda feris dabor, alitibusque
Praeda, neque injecta tumulabor mortua terra.
Quœnam te genuit sola sub rupe lesna ?
Quod mare conceptum spumantibus exspuit undis ? 155
Quae Syrtis, quae Scylla vorax, quae vasta Charybdis,
ment, nec vilo modo falsa juramenta curant. Ego sane, te in medio discrimine
mortis constitutum servavi ; meumque fratrem Minotaurum statui potius perdere,
quam non adesse tibi perfido in extrema vitœ taae hora. Pro quo quidem bene
ficio belluis immanibusdevoranda dabor, et avibus esca relinquar, nec fato functa
terra mihi imposita humabor. Quanam leœn», o perfide Theseu, te deserto in
saxo generavit ? Quodnam pelagus te progenitum exscreavit spumosis fluctibus ?
Quœnam Syrtis, quanam crudelis Scyllâ, quanam immanis Charybdis es tu, qui

Stat. codd. Quis cum.—151 In omnibus Stat. codd. et edd. vett. deesse.—
153 In Stat. codd. intacta.—156 In iisdem codd. qua Scylla тарах, accedente
NOTjE
bere oportet aqua.' Sed hoc omni JEgens, nec tu Pittheidos iEthrae Fi
bus amantibus commune esse testatur lias; auctores saxa fietumque tui.
Ovid. ' Ne jurare time, Veneris peг- Тe lapis et montes inuataque rupibus
juria venti Irrita per terras et freta altis Robora, te saevae progenuere
summa ferunt.' ferae.'
153 Neque injecta tumulabor mortua 156 Quœ Syrtis, t¡c.] Uhicumque
terra] In hoc se miserabilem credit, sunt arenosa loca in mari Servius Syr-
quod post mortem sepultura sit cari- tes asserit vocari. Syrtes vero max
tura,eandemque sortem habitara cum ime dicuntur duo sinus periculosissi-
iis, qui, quod eorum corpora inbuma- mi in mari Libyco, magnitudine dis
tajacerent, centam aunos errare dice- pares ; quoium alterum, qui Cartha-
bantur. Pulveris autem injectio pro gini propinquior est, ' minorem Syr-
quodam sepulturae genere habebatur; tim ' vocant ; alter, qui in Cyrenai-
et saltem si fieret circa cadavera, tunc cam regionem vergit, • major Syrtis '
eorum animae requiem capere crede- dicitur. Utraque Syrtis navigantibus
bantur, et paludem Stygiam trausire. est periculosissima, quod ibi mare
Vide Virgil. ./En. vi. vadosum sit, arenae congereus cumu
154 Sub rupe leœna] Crndelitatis et los, et brevia hinc et hinc trausfereus.
saevitiaä Theseum arguit. Tibull. lib. De his vide Sallust. in Jngurtha,
in. Eleg. 4. ' Nec te conceptam sœva Strab. lib. m. Plin. lib. v. cap. 4.
leaena tulit.' Melam lib. i. &c.
155 Quod mare] Crudeles homines, Qua- Scylla тарах, qua vasta Charyb
et ab omni humanitate alienos fingunt dis] In freto Siculo scopulus est
Poëtae emari fuisse genitos, aut mon- Seylla Cbarybdi vorticoso gurgiti op-
tibus, aut a feris educatos in sylvis. positus, naufragiis infamis, ad quem
Ovid. Epist. Ariad. ' Nec pater est illisi ductus canum latratus imitantur.
Delph. et Var. Cias. Catul. O
210 , С. VALIÏRII CATULLI
1 alia qui reddis pro dulci praemia vita ?
Si tibi non cordi fuerant connubia nostra,
Saeva quod horrebas prisci praecepta parentis ;
Attamen in vestras potuisti dncere sedes, 160
Quae tibi jucundo famularer serva labore,
Candida permulcens liquidis vestigia lymphis,
Purpureave tuum consternens veste cubile.
Sed quid ego ignaris nequicquam conqueror auris,
Externata malo ? quae nullis sensibus auctae 165
Nec missas audire queunt, nec reddere voces.
llle autem prope jam mediis versatur in undis,
Nec quisquam apparet vacua mortalis in alga.
Sic nimis insultans extremo tempore saeva
Fors etiam nostris invidit questibus aures. 170
Jupiter omnipotens, utinam ne tempore primo
Gnosia Cecropiae tetigissent littora puppes ;
pro suavi vita tibi servata talem rependis mercedem ? Si tibi conjugium nostrum
non placebat, quia reformidabas severioris tui patris dura mandata ; nihilominus
saltem poteras in patriam tuam me perducere, ntpote qua tibi libenti animofamula
servirem, abluent aqua munda niveos pedes tuos, aut sterneus coccinea stragula tec
tum tuum. Ast cur ego miseriis aflicta et iusana frustra conqueror turáis ventis?
qui nullis seusibus praditi, neque audire, neque referre possunt querelas a me edilas.
Ipse vero Theseus nunc fere est in medio mart, neque ulhis homo conspicitur in hoc
deserto littore. Ita fortuna crudelis mihi nimium iusultaus ultimo vitae die meis
eliam querelis negavit aures. О Jupiter prœpoteus, utinam nedum etiam initio
rerum naves Cecropia Gnossias oras attigissent ; neque perjurus nauta vectigalia

Voss.—159 Sic legi jussit Avant. in edd. vett. Sœvaque abhorrebas.—164 Id,
quod in quibusdam edd. vett. conqueror in duobus Stat. codd.—165 In Venett.
Brix. Vieent. et Stat. codd. Extenuata: in Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat.
Seal. aliis, Externata, quod legi jussit Avant.—168 Heius. conj. in acta.—
169 In uno Stat. cod. Sed nimis.—170 In Stat. codd. auris ipxaUms pro aures ;
in nonnullis edd. vett. auras.—171 In edd. vett. utinam nec; sed in Stat.
NOTjE
In hoc saxum mutatam fuisse Seyl- primi Regis Attica, qui primus matri
lam Phorci filiam a Circe venefica. monii dedit leges, marisque et fœmi-
Cbarybdin etiam fingunt fuisse muli- nae conjunctione apud Athenieuses,
erem rapacissimam, a Jove, cum ut tradit Justinus, conuubium conci-
Herculis boves surripuisset, occisam, liavit.
et in voraginem banc conversam. 165 Externata malo] Quae nimio
Vide Strab. lib. vi. dolore demeus facta apud me non
159 Prisci prœcepta parentis] Con- sum.
nubium intelligit, quod vocat, prisci 172 Gnosia] Creteusia, ab urbe
prœcepta parentis, hoc est, Cecropis Gnosso, de qua jam supra.
 CARMEN LXIV. 211
Indomito пec dira ferens stipendia tauro
Perfidus in Cretam religasset navita funem :
Nec malus hic, celans dulci cradelia forma 175
Consilia, in nostris requiesset sedibus hospes !
Nam quo me referani 1 quali spe perdita nitar ?
Idomeniosne petam montes ? at gurgite lato
Discernais ponti traculentum dividit œquor.
An patris auxilium sperem, quemne ipsa reliqui, 180
Respersum juvenem fraterna caede secuta ?
Conjugis an fido consoler memet amore,

portous Tauro invicto funem solvisset versus Cretam, neque iste sceleratus advena
Theseus, tegeus blanda sub specie crudelem animum, in patria mea diutius mausisset.
lit(nun quem in locum me conferam ? quanam spe ego misera possim sustentari?
An Idœos montes adibo ? Ast mare savum vasto freto dividit et separat patriam
meam a me. An parentis mei opem expectore audeam, quem etiam ego deserui,
ut adolescentem sequerer fratris cruore madentem ? An meipsam solari queam

codd. utinam ne.—176 Cousilium nostris quasisset sedibus hospes in uno Stat.
cod. com edd. vett. Venet. an. 1500. Stat. et Corrad. at Cousilium nostris
requisisset in aliis Stat. codd. reliquisset in cod. Sealigeri, cui debetur lectio
nostra.—178 In codd. Stat. Seal. et Voss. Idmoneosne, vel Idmeneosue ; unde
Stat. Immanesue; Seal. Isthmon, eosue ; Voss. Idomeniosue; quod Vulp. ed.
anon. et recentt. reposuerunt ; et ita est in duobus Saib. Idœosne in ed.
Parth. quod reposait Mur. probante Marcil. Avant. conj. Isthmiacosue
petam pontes; Aid. et alii habent Isthmoneosue : in edd. vett. a gurgite lato.
Мох in Stat. codd. Discedeus pontum turbulentum ubi dividit œquor ; vel, Discur-
reuspontum truculentum ubi claudit œquor ; unde conj. a gurgite vasto Discurreus
pontus truculentum ubi clauditur aquor : Seal. legit, ah gurgite lato Discerneus
pontum truculentum ubi dividit aquor; pro pontum Mur. Grœv. alii habent pa-
triam ; Voss. affert ponti ex Medio1. hinc Vulp. ed. anon. alii, ah! gurgite lato
NOTJE
174 Perfidus in Cretam] Plus satis lionis filio, de quo Homerus, Dictys
notum est Cretam, quae nunc 'Can Creteusis, Diodorus lib. v. cap. 15.
dia' dicitur, esse Iusulam maris Me- Strabo lib. x. et Servius in Жn. in.
diterrauei inter Africum et ./Egaeum piara commemorarunt. Aiii legunt
pelagus sitam, quae quondam dicitur Isthmoneos ; quia pluribus Isthmis se-
fuisse centum digesta per urbes. catur Creta. Ita Sealiger. Sed hoc
Unde Virgil. Жn. in. ' Centum urbes potius videretur intelligi de Isthmo
habitant magnas,' &c. Pelopounesi, qui sex millibus passu-
178 Idomeniosue [Idœosue] petam um pateus .ffigaeum mare ab Ionio di-
montes] Idam montem etiam esse Cre vidit.
tae et omnium Creteusium altissimum 181 Respersumjuvenem fraterna ca
scribit Strabo lib. x. et Plin. lib. iv. de] Theseum cruentatum sanguine
cap. 12. Sunt qui legant Idmeneos Minotauri fratris mei.
pro Idomeneos, id est, Creteuses, ab 182 Conjugis anfido] Thesei nempe
Idomeneo Creteusium Rege Deuca- quem conjugem appellat, quia polli
212 С. VALERII CATULLI
Quine fiigit lentos incurvons gurgite remos ?
Praeterea littus, nallo sola insula tecto :
Nec patet egressus, pelagi cingentibus undis. 185
Nulla fugae ratio, nulla spes : omnia muta,
Omnia sunt deserta : ostentant omnia letum.
Non tarnen ante mihi languescent lumina morte,
Nec prius a fesso secedent corpore sensus,
Quam justam a Divis exposcam prodita mulctam, 190
Cœlestumque fidem postrema comprecer hora.
Quare facta virum mulctantes vindice poena,
Eumenides, quibus anguineo redimita capillo
amorefideli ejus spousi, qui flexiles contorqueus pelago tousas aufugit ? An près-
tergrediar littus? Haec iusula deserta est sine ulla domo. Neque hine exitus da-
tur, fluctibus maris undique me cirumdantibus. Non est ullus effugii modus, non
est ulla hinc exeundi spes: cuneta sunt hic muta, cuneta sunt deserta, omnia de-
nique mortem minantur. Attamen non prius oculi leto mihi deficient, neque antea
languentibus membris recedent seusus, quam ego sic decepta рeшат a Dis exorem
proditori meo debitam, et Cœlitum auxilium implorem extremo vitae meae tem
pore. Quamobrem vos, o Eumenides, punientes hominum crimina suppliciis ultrici-

Discerneus ponti truculentum ubi dividit aquor.—188 In Stat. codd. ventos pro
lentos imde conj. ventoso.—184 In edd. vett. Prœtereo litus ; nullo sola iusula
tecto; in Seal. 1. Prœterea nullo litus, sola iusula, tecto; in Seal. 2. Prœterea
litus solum: nullo iusula, tecto; vel, Prœterea litus, nullo, sola iusula, tecto, ut
erat in Marcil. membranis, quam lect. Doeringius falso tribuit Corrad.
Huschk. conj. Prœterea litus, nullo solamina tecto.—186 In uno Stat. cod. nulla
est spes.—191 In uno Stat. cod. comprecer àpxaÎKas.—194 Voss. e Mediol. pro-
NOTjE
citus fuerat, si victor evaderet, se sit specialis peccati, ' pœna ' gene
illam uxorem habiturum. Unde Ovid. rale omnium delictorum supplicium.
Epist. Ariadu. ' Cum mihi dicebas, ' Muleta' est vulgo bodie pecuniaria :
Per ego ipsa pericula juro, Te fore, ' pœna' etiam capitis et existimatio-
dum nostrum vivet uterque, meam.' nis. ' Muleta' ex arbitrio irrogatur,
187 Ostentant omnia letum] Virgil. • pœna ' lege. Sic Dido apud Virg.
Л2n. i. ' Praesentemque viris inten Жn.1У. ¿Eneaemalaimprecatur. 'Sol,
tant omnia mortem.' qui terrarum flammis opera omnia
188 Non tamen ante mihi] Querelas lustras, Tuque harum interpres cura-
suas concludeus Ariadua significat, rum, et couscia Juno, Nocturnisque
antequam moriatur, se velle precari Hecate triviis ululata per urbes, Et
Deos, ut suamque ulciscantur inju- dirœ ultrires, et Di morientis Elisae ;
riam, Theseique puniant perfidiam Accipite haec, meritumque malis ad-
pro meritis. vertite Numen, Et nostras audite
190 Exposcam prodita mulctam] preces.'
Discrimen ponunt Jurisperiti inter 193 Eumenides] Furiae sic dictae
' mulctam ' et 'pœnam,' ut 'muleta' per antiphrasin,quod minime sint be
 CARMEN LXIV. 213
Frons expirantes praeportat pectoris iras,
Hue huc adventate, meas auditc querelas, 195
Quas ego, vae miserae ! extremis proferre medullis
Cogor inops, ardens, amenti caeca furore.
Quae quoniam vere nascuntur pectore ab imo,
Vos nolite pati nostrum vanescere luctum :
Sed quali solam Theseus me mente reliquit, 200
Tali mente, Deae, funestet seque suosque.—
Has postquam mœsto profudit pectpré[vo.c.es^
Supplicium saevis exposeferis^nxia factis ; v Uwb
Annuit invicto cœlestum numine rector, /\ ч
Quo tunc et tellus, atque horrida contremuÖÄnt 205
^Equora, concussitque micantia sidera mundus.
Ipse autem caeca mentem caligine Theseus

bus, quibus caput cinctum crinibus vipereis prœ se fert hominis morieniis dolores,
hue hue adeste, meas attendite querimonias, quas ego, hei mihi infelici, egeus, fu-
reus, vesana excœcata rabie cogor ex intimis visceribus effundere ; quœ cum vere
orianturab imo corde, ne sinatisvosfletus meos et gemitus ¡rritos manere et inultos.
Sed quo animo perfidus Theseus me deseruit, eodem ipso, oro vos, о Divœ, et
seipsum et suos cruentet. Ubi vero Ariadue debitas pœnas imprecata diris Thesei
sceleribus, hœc verba animo dtdenti protulit, statim Deorum Rex annuit nutu suo
potenti, quo tunc terra vastaque maria cohorruerunt, Cœlumque ipsum ostra fulgen-
tia concussit. Theseus vero ipse subito correptus deusa animi cœcitate ex animo im-

ducit et defendit postportat.—196 Quas ego nunc misera in Venet. an. 1500.
Gryph. et Mur. Quas ego ve miserœ in edd. vett. Aid. Seal. Stat. et Graev.
vœ misera in quibusdam ; еe misera in Stat. codd. pro extremis Vulp. dedit ex
imis.—198 Stat. Vulp. alii verœ.—204 In duobus Stat. et libb. melioribus
Voss. invito, ut Homericum illud expresserit, iieà» àeKoml 7е ворф' quod re-
posuit Ed. anon. Lect. nostram proposuit Avant. et praeferendum putat
Doer.—205 Quomodo tune tellus Voss. ex vett. libb.—206 Voss. ex iisdem
concussusque.—207 In edd. vett. Venet. aun. 1500. Gryph. Mur. mentes ; in
codd. Stat. mente, ex quo Stat. fecit mentem fmenti) apicem imponendo.—
NOTjE
nignae, mites, ac benevolae. Tres esse suamque domum.
dicuntur, Tisipbone, Megaera, Aiec 204 Cœlestum rector] Jupiter Ari-
to, quae pro crinibus serpentes habere adues imprecationibus aunuit. Vir
dicuntur : unde Catullus subjungit : gil. Жn. iv. ' Superum tu maxime
' Quibus anguineo redimita capillo rector.'
Frous expirantis praeportat pectoris 206 Mundus] Macrob. Saturnal.
iras.' Virgil. Georg. iv. ' Cœruleos- lib. i. hoc loco cœlum vult intelligi.
que implexae crinibus angues Eume- Virgil. Eel. iv. 'Aspice convexo nu-
nides.' tantem pondere mundum.'
201 Funestet seque suosque] Funere 207 Ipse autem cœca mentem caligine]
inquinct, contaminet, et polluat seque Ubi primum Jupiter Ariadues preci
214 С. VALRRII CATULLI
Consitus, oblito dimisit pectore cuneta,
Quae mandata prius constanti mente tenebat :
Dulcia nee mœsto sustollens signa parenti, - 210
Sospitem, et ereptum se ostendit visere portum.
Namque ferunt, olim classi cum mœnia Divae
Linquentem gnatum ventis concrederet iEgeus,
Talia complexum juveni mandata dedisse :—
Gnate, mihi longa jucundior unice vita, 215
Gnate, ego quem in dubios cogor dimitiere casus,
Reddite in extremae nuper mihi fine senectas,
Quandoquidem fortuna mea, аc tua fervida virtus
Eripit invito mihi te, quoi languida nondum

memori delevit omnia patris prœctpta, qtue antea tenaci pectore signala retinebat ;
neque expanden* candida vela anxio patri suo significat se salvum et incolumem
revisere portum. Dicunt enim cum JEgeus ventis quondam committeret filium
Theseum cum classe ex urbe Deœ Palladia in Cretam prqficiscentem, postquam
eam esset exosculatus, hac adolescenti prœcepta dedisse: O fili unigenite, mihi
diuturuo annorum spatio longe gratior ; о Ali carissime, recenter mihi reddite sub
terminum senectulis ultimœ, quem cogor in incerta discrimina mittere, quoniam
infelicitas mea, tuaque ardeus virtus rapit te mihi reluctanti, cut languentes

208 Couscius in edd. antiquiss. Avant. conj. Consitus : in nonunilia quae se-
quitur Bip. demisit, improbante Doer.—211 Nostram Iect. testantur Maff. 1.
et edd. vett. Sospitem erectum in duobus Stat. codd. unde nounulli Sospitem
et erect,on; Voss. Sospitem Erechteum; et per Erechteum portum intelligit
' littus Athenarum ab antiquísimo rege Erechteo sic appellatum,' quam
lect. servat Ed. anon. sed non correcte, habet enim Erectheum: Heius.
postea tentabat, Sospitem Erechteos se ostendit visere portus.—212 In omnibus
codd. et edd. vett. classi, àpxaÏKûs pro classe, cujus loco substituit Pont. castœ ; ф
et sic legit Mur. sic etiam in cod. suo legisse affirmat Heius. Idem Heius. pro
olim classi conj. Actaa olim.—213 Linqueret et gnatum in Gryph. Stat. et aliis,
improbante Doer. Lect. nbstram servant omnes Stat. codd.—217 Sic legi

NOTjE
bus annuit, Theseus illico oblitus est tem, quod ab eo /Egaeum appellatur.
mandata patris, quae ejusmodi erant, 217 Reddite in fine senectœ] Quia
ut si victor occiso Minotauro evade- nempe Theseus ex jEthra Pitthei filia
ret domum rediens candida vela ex- jEgeo natus in Civitate Trœzene, et
tolleret, nigris, quibus in Cretam na- apud Pittheum avum educatus non
vigabat, omnino depositis. contulit se Athenas ad visendum pa-
213 iEgeus] Athenarum Rex, Pan- trem, ut indicant Diodorus et Plu-
dionis filins ac Thesei pater, qui mor- tarchus, nisi cum jam adolevisset, et
tuum filium arbitratus, cum nigrum fortia facinora pugnando cum plvi-
velum navis ejus redeuntis e Creta, bus hostibus edidisset, tuncque agni-
quod ex oblivione non amoverat, pro- tus est ab iEgeo, cui postea in reg-
spexisset, in mare se dedit praecipi- num successif.
 CARMEN LXIV. 215
Lumina sunt gnati cara saturata figura : 220
Non ego te gaudens lœtanti pectore mittam,
Nec te ferre sinam Fortunae signa secundœ :
Sed primum multas expromam mente querelas,
Canitiem terra, atque infuso pulvere fœdans :
Inde infecta vago suspendam lintea malo, 225
Nostros ut luctus, nostrœque incendia mentis,
Carbasus obscura dicat ferrugine Hibera.
Quod tibi si sancti concesserit incola Itoni,
(Quae nostrum genus, аc sedes defendere fretis
Annuit,) ut tauri respergas sanguine dextram : 230

oculi non adhuc sunt satiati dilecto filii conspectu : non ego te lubeus et ani
mo lato dimittam, neque te gerere patiar signa prosperœ sortis, sed plures
prius proferam ex imo pectore querimonias, inficieus canos meos humo et pul
vere iusperso ; deinde vela nigra sublimi malo extendam ; ut illa vela Ibera otro
colore demoustrent mœrorem meum, et ardentem animi dolorem. Quod si tibi an-
nueus Dea sacri Itoni habitatrix, qua nostrum gentem, et patriam protegere solita
est, nutu concedat, ut manum tuam Minotauri cruore perfundas : tune fac ut hœc

jussit Avant. at in Mur. et aliis vett. Reddite in extremo.—221 In uno Stat.

cod. Uttanti corpore.—223 Heius. conj. mutas e. m. querelas, probante Doer.—
227 In duobus Stat. codd. dicet ; in alio ejusdem decet ; nude Ule ex priori
fecit dielet, ex posteriori deceat : hinc Voss. obscurata dicet, landaus Carm.
lv. 29. eumque secuti Vulp. et Ed. anon. improbante Doer.—228 In uno
Stat. cod. si tanti concesse,it incola Ithini ; in duobus ejusdem, si sancti conces
serit incola Ithonii, ultimum verbum per geminum ii, sie tamen scriptum ut
Ithonis esse possit ; unde ille, si sancti concesserit incola Itoni: in edd. vett.
Ithyni, vel Itonis ; in ed. Delph. et marg. Gryph. ap. Doer. concedens.—
229. 230 In Vcuett. Brix. Vicent. Aid. Junt. Gryph. Mur. aliis, ac s. d. sueta,
(vel sueta est) Annuerit, t. ut respergas: in duobus Stat. codd. has s. d.freti,
Annuit, ut t. respergas; in alio ejusdem, hos s. d. freti Annuit ut t. respersa;
unde ille, has s. d. fretis Annuit, ut t. respergas ; Seal. ac s. d. fretis, I¡c. Voss.
nom:
222 Fortuna signa secunda] Velum nonuulli commenti sunt. Virgil.
candidum, quod meliori fortunae con- Georg. i. ' Cum caput obscura niti-
gruit. Veteres enim candida ad boni dum ferrugine texit.'
naturam, nigra ad mali retulerunt. 228 Incola Itoni] Palladem seu Mi
Catullus jam supra, ' Fulsere quon nervam intelligit, quae etiam dicta est
dam candidi tibi soles.' ' Itonis ' et ' Itonias ' ab Itone Bœ-
227 Carbasus obscura dicatferrugine otiae urbe, in qua maxime culta fuit,
Hibera] Ibera dicitur carbasus, quod habuitque templum antiquissimum.
nempe optima vela ex Iberia seu His- Fuit et mous in Bœotia ejusdem no-
pania, quae canuabe et lino abunda- minis, et urbs in Thessalia, ubi etiam
bat, afferebantur. Ferrugs autem Pallas templa babuisse dicitur. Vide
obscura hic sumitur pro ferri nigre- Lilium Giraldum Syntagmat. n. de
dine, non pro purpureo colore, ut Minerva, et Strab. lib. ix.
 í

С. VALERII CATULLI
Tum vero facito, ut memori tibi condita corde
Нэеc vigeant mandata ; пec nlla obliteret œtas :
Ut, simulac nostros invisent lumina colles, >'
Funestam antennae deponant undique vestem, . \
Candidaque intorti sustollant vela rudentes, 235
Lucida qua splendent summi carchesia mali :
Quamprimum cernens ut laeta gaudia mente
Agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.—
Нэеc mandata prias constanti mente tenentem
Thesea, ceu pulsae ventorum flamine nubes 240
Aërium nivei montis, liquere, cacumen.
At pater, ut summa prospectum ex arce petebat,
Anxia in assiduos absumens lumina fletus,
Cum primum inflati conspexit lintea veli,
Praecipitem sese scopulorum e vertice jecit, 245

coustanti pectore tibi infixa maneant frœcepta, neque ullum tempus ea deleat ;
.ut statim atque nostros montes oculi tui revisent, antenna tnm funerea vela
vndequaque abjieiant, et rudentes immissi expandant carbaso alba ; ut ego pro-
spicieus Iœto animo quamprimum cognoscam gaudia tua, quando te tempus
fortunatum revertentem nobis prœsentem faciet. Ista prœcepta Theseum de-
seruerunt ea memori animo antea servantem, quomodo nubila agitata ventorum
flatu nivosi montis œthereum verticem. Sed pater ejus jEgeus, cum ex summa
arce prospiceret, oculos solicitos in lacrymas continuas effundeus, statim atque
vela nigra vidit, seipsum e cacumine scopulorum prœcipitavit, ratus filium

ac s. d. Erechtei Aduuit, quod reposuerunt Vulp. et Ed. anon. Mitsch. tenta-

bat, et s. d. creti, h. e. ' Thesei, filii mei regnum ;' Doer. defendere adorsis.
Verba Qua nostrum, ire. usque ad Annuit, in parenthesi posuit Marcil.—
233 In duobus Stat. codd. simul haTe ; in uno simul hie, quod ¡lie probat :
nostros tua visent lintea colles conj. Heius.—236 Deest bic versus in omnibus
codd. et edd. vett. qui ex Catullo citatur a Nonio Marcello. Faërn. primus
ieposuit: Mur. tamen scribit, se conjecisse, cum in codd. tantum superesse
spatii quantum uni versui scribendo sit satis animadvertisset, bunc forte
ipsum versum hoc loco desideratum. Eum damnat Doer.—238 In Venett.
Brix. Vicent. et Stat. codd. atas, probante Seal. in Aid. Gryph. Mur. et
Grœv. sors.—243 Pro absumeus in libb. quibusdam vett. contolleus; unde
Mitsch. conj. Anxia in assiduos contolleus luminafiuctus.—244 In Stat. codd.
NOTjE
234 Antenna"] Lignum in malo na- ventis rudere videantur.
vis trausversum, cui velum alligatur, 242 At pater] jEgeus pater Thesei
cujus duo extrema Virgilio dicuntur prospicieus redeuntes e Creta filii sui
• cornua.' ' Cornua velatarum obver- naves, credeus Theseum esse inter-
timus anteunarum.' fectum, cum nigra vela, quae amovere
2SS Rudentes] Navium funes hoc oblitus erat, couspexisset, ex alta tur-
nomine appellantur, quod flanti bus ri iu mare se praecipitem dedit.
 CARMEN LXIV. 217
Amissum credens immiti Thesea fato.
Sic funesta domus ingressus tecta paterna
Morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctum
Obtulerat mente immemori, talem ipse recepit.
Quae tum prospectans cedentem mœsta carinam, 250
Multiplices animo volvebat saucia curas.
At parte ex alia florens volitabat Iacchus,
Cum Thiaso Satyrorum, et Nysigenis Silenis,

siium Theseum crudeli morte perisse. Itaq,œ Theseus domum paternam reversus,
infausta Minotauri nece superbus, tantum ipse accepit mœrorem, quantum in
grato siio animo Minoidi intulerat. Quœ nihilominus mœreus navem Thesei rece-
denteт prospicieus, varios anxia mente motus agitabat. Sed ex alia parte Iacchus
œtate vigeus advolabat cum Satyrorum choro et Silenis Nysigenis, te quœritaus,

iustanti; in Maff. 1. inflati ; Vulp. et Ed. auon. reposuerunt infecti.—247 Stat.

eonj. paternœ.—248 Marte conj. Marcil. in Dorv. c. et omnibus Statianis
Minoida ; inde D'Orvill. malit, quali Minoida luctu.—250 Quœ tamen aspectani
in omnibus Stat. codd. et edd. vett. pro quo Stat. legeret, Qua tantum.
Lect. nostram servant Aid. Gryph. Mur. Stat. et Graev. quam revocandam
putavit Doer. Avant. proposuit, Qua tum prospectant cedentem ; in nonnullis
edd. vett. accedentem ; Voss. ex vett. libb. affert, Quœ tamen adspectaus ceden
tem cuneta carinam.—252 In Venett. Brix. Vicent. et Venet. an. 1500. At
pater ex alia; in Stat. codd. Ac pater, defendente Voss. sed lect. nostram vin-
dicat D'Orvill.—253 In edd. vett.. Nisigenis Sileneis; at quamvis prima in
Sileneis anceps sit, secunda nusquam corripitur; Avant. legi jussit Silenis.—
NOTjE
248 Minoidi] Ariadua, quae nomi tium. Satyri finguntur acutis auri-
ne patronymico dicitur Minois,-idis, bus, calvi, cum corniculis in capite,
cujus ultima syllaba in dativo corri rubicunda facie, capripedes, et effigie
pitur, nt in ceteris nominibus Graecis. humana velocissimi. In montibus
252 Volitabat Iacchus] Ex alia ni- Indiae, si credas Plinio lib. vii. habi
mirum parte illius еtragolae seu ves tare dicuntur. Nunquam autem ca-
tis, quae lectum genialem Thetidis piuntur nisi senes, aut aegri, propter
contexerat, depingebatur Bacchus in velocitatem, qualem unum adductum
Naxon Iusulam celeriter superveni- ad Syllam ferunt e bello Mithridatico
eus, dum Ariadue de Thesei perfidia redeuntem, ut refert Plutarchus.
conquereretur. Diodorus porro lib. Nysigenis Silenis] Genitis in urbe
v. cap. 12. scribit Bacchum seu Dio- Indiae nomine Nyse, ubi et Bacchus
nysium Ariadues amore captum, cum natus et educatus dicitur. Silenus au
a Theseo virginem abstulisset, eam tem nutritor fuit, seu pedagogus Bac
uxorem duxisse, eamque praeter mo- chi, ejusque perpetuus comes ; qui
dam dilexisse. asinum apud Ovid. Fast. i. equitare
253 Cum Thiaso Satyrorum] Vidi fingitur. ' Venerat et pando senior
mus Thiasum esse cœlum et turbam Silenu% asello.' Inde 'Sileni' Bac
saltantium, rebusque sacris Bacchi, chi comites vulgato nomine dicuntur.
Cybeles, aut alteriui Numinis vacan- Quibus etiam adjunguntur Fauni, Pa
218 С. VALERIl CATULLI
Te quasrens, Ariadna, tuoque inccnsus amore :
Qui tum alacres passim lympbata mente furebant, 255
Evoe bacchantes, evoe, capita inflectentes.
Horum pars tecta quatiebant cüspide thyrsos ;
Pars e divulso raptabant membra juvenco ;
Pars sese tortis serpentibus incingebant ;
Pars obscura cavis celebrabant orgia cistis, 260

о Ariadne, tuique ardent desiderio ; qui omnes latl undequaque furore correpti
bacchabantur, evoe conclamantes, evoe capita rotantes. Horum alii thyrsos ob-
ducto foliis mucrone agitabant ; alii rapta e bove dilaniuto frusta discerpebant ;
alii se convolutis anguibus prœcingebant ; alii orgia occulta concavis cistis celebra-

255 In edd. vett. Quantum.—258 in Stat. et Seal. codd. e divolso raptabant ;

in Venet an. 1500. Aid. Gryph. Mur. Graev. et Seal. 1. jactabant, quod pro-
bat Voss. laudaus Eurip. Bacch. 738. seqq.—260 Pro celebrabant conj.
Broukh. celabant, intercedente D'Orvill. ad Charit. p. 359. ubi docte de h. 1.

NOM
oes, Satyri, Sylvani, ceterique Di
agrestes.
256 Evoe bacchantes] Bacchari pro
prie est Bacchi sacra celebrare ; sed
quia furentes, discurrentes, et vocife
rantes Orgia sen my steria illa perage-
bant, inde per trauslationem dixerunt
' bacchari' pro 'furere,'et 'vagari
cum clamore.'
Evoe, capita inflectentes] Caput ro
tantes tanquam furibundi et fanatici.
Ut supra in Aty : ' Ubi capita Маe-
nades vi jaciunt hederigerae.'
257 Quatiebant cuspide thyrsos]
Thyrsus hasta est, seu telum lateus,
cujus muero hedera tegitur. Macrob.
Saturnal. lib. i. cap. 19. qui etiam
lib. vn. haec scribit : ' Liber pater
thyrso ferit per obliquationem cir-
cumfusae bederœ latente mucrone;
quia non ita profiten oportet in con
vivio ceusorem, at palam vitia cuti-
get.'
258 Pars e divulso raptabant mem
bra juvenco] Bacchanalis turba,saepius
solebat per montes, saltusque diseur-
reus, vitulos aut juvencos vel forte
oblatos, vel studiose conquisitos, nec-
non greges et armenta frustulatim
discerpere, carnesque crudas devo
rare. Vide Fab. Penthei ap. Ovid.
Met. in.
259 Pars sese tortis serpentibus] So-
lebant Bacchi festa celebrantes seu
bacchantes, impune serpentes attrec-
tare, quibus non modo corpora einge
baut, sed etiam capita coronaban t, ut
referunt Plut. in Aiexandro, Eurip.
in Bacchis, et Horat. n. Od. 19. 'Tu
separatis uvidus in jugis-Nodo coer
ces viperino Bistonidum sine fraude
crines.'
260 Orgia cistis] Latinis ' Orgia '
tantum dicuntur sacra Bacchi, licet
apud Grœcos pro quibuscumque sa-
cris et cœrimoniia ' Orgia' sumantur ;
nude ipyidÇw idem est, ac quodeum-
que festum celebrare. Dicuntur au-
tem ' obscura,' quia occulta et mys-
tica erant, initiatis tantum nota, in
arculis autem seu cistis vimineis ca-
pacibus reponebantur : Unde Tibul.
lib. i. Eleg. 7. ' Et levis occultis con-
scia cista sacris.'
 CARMKrfTLXlV- 219
Orgia, quae frustra cuprtrnt'audire profani :
Plangebant alii proceris tympana palmis,
Aut tereti tenues tinnitus aere ciebant.
Multis raucisonos efflabant cornua bombos,
Barbaraque horribili stridebat tibia cantu. 265
Talibus amplifiée vestis decorata figuris
Pulvinar complexa suo velabat amictu.
Quae postquam cupide spectando Thessala pubes
Expletaest, Sanctis cœpit decedere Divis.
Hic qualis flatu placidum mare matutino 270
Horrificans Zephyrus proclivas incitat undas,
Aurora exoriente, vagi sub lamina solis ;
f .
bant, illa Пeтpе orgia quœ volunt incassum audire, qui his non sunt initiati.
Alia pars percutiebat longis manibus tympana, vel concavis œramentis acutos soni-
tus excitabant ; multi raucis bombis buccinas aspirabant, et horrendo fragore 1'hry-
gia fistula concrepabat. Hujusmodi figuris peristroma magnifice exornatum cir-
cumdaus suo velamine torum genialem Thetidis tegebat. Hœc autem ubi ТкeчаНл
juventus avide couspiciendo satiata est, incepit Dis venerandis cedere advenienti-
bus. Hic quemadmodum Zephyrus agitans tranquillum pelagusftamine matutino,
aurora nascente, circa primum rapid» solis exortum, pronas aquas commovet ; quai

disputat.—262 Plangebant alia?, i. e. Bacchae, in Seal. cod.—264 In Stat. et

Seal. codd. Multi; unde Stat. conj. Multis, dandi casu. In Aid. Gryph.
et Mur. Multaque; in aliis edd. vett. Multi raucisonis, ut in Seal. 1. et Graev.
sed in ed. 2. conj. Seal. Multœ raucisonis, i. e. Bacchfe ; vel, Multis raucisonos
cum Statio : efflebant cornua, i. e. ' per cornua,' Voss. ex Mediol. improbante
Doer.—269 Stat. conj. sanctis cœpit dein cedere: pro Divis in Heius. vet. cod.
tectis.—270 Nec qualis, vel ¿Equules in Voss. 11. unde ille Ac quali, quod repo-
suit Ed. anon. ' melior est nostra lectio.' Doer.—271 In nounullis vett. pro
clives.—272 Burm. ii. ad Claud. p. 1041. pro lumina tentat limina.—274 In
NOTjE
261 Orgia, quœfrustra cupiunt audire inter plausuum genera numerat Sue
profani] ' Profanus ' idem est ac mys- tonius in Nerone cap. 20. Bombas est
teriis non initiatus : nemini enim iis proprie cornuum et organorum.
sacris, qui his non esset initiatus, in 265 Barbaraque horribili stridebat ti
teresse licebat. Quoscumque vero bia] Pulsari solitam in Bacchi sacris
alios bis sacris se immiscentes ejulatu fuisse tibiam cum Catullo testatur
magno fugabant, aut discerpebant. Tibullus : ' Et Tyriae vestes, et dulci
264 Raucisonos efflabant cornua bom- tibia cantu.' ' Barbaram ' vero dixit
bos'} In sacris Bacchi adbiberi solita tibiam, vel quia ritu Barbarorum fac-
esse cornua praeter Catullum testis tam, vel a Barbaris inventam, a Pbry-
est etiam Persius Sat. i. vs. 99. gibus neщpe, quos multi volunt,
' Torva Mimalloneis implerunt cornua Grœcis maxime, habitos et dictos
bombis.' Bombos, imbrices, testas fuisse ' Barbaros.'
220 С. VALERII CATULLI
Quae tarde primum dementi flamine pulsas
Procedunt, leni resonant plangore cachinni :
Post, vento crescente, magis magis increbescunt, 275
Purpureaque procul nantes a luce refulgent :
Sic tum vestibuli linquentes regia tecta,
Ad se quisque vago passim pede discedebant.
Quorum post abitum, princeps e vertice Pelii »
Advenit Chiron portans sylvestria dona. 280
Nam quotcumque ferunt campi, quos Thessala magnis
Montibus ora creat, quos propter fluminis undas
Aura parit flores tepidi fœcunda Favonî,
Hos indistinctis plexos tulit ipse corollis,

primofiatu molli pulsœ lente concitantur, аc tenui resonant fremitus fragore: deinde
augescentefiatu, plus plusque agitantur, et nudae labentes a lumine purpureo longe
resplendent ; eodem modo tunc temporis deserentes vestibulum regalis domus disce
debant ab invicem, unusquisque in domum suam pedibus undequaque vagantilтs.
Post quorum discessum primus Chiron e Pelii mentis cacumine adventavil fereus
agrestia munera. Quotquot enimflores producunt agri, quotquot Thessalica terra
talis montibus suis proferí, quotquot juxta fiuviorum ripas fovet tepentis Favoni
flamen genitale ; hos Ule attulit intermistis corollis implicites, quitus tota regia

Seal. cod. Procedunt, leni resonant ; unde in ed. 1. dedit, Prociduum leni reso
nant plangore cachinnum, reclamante hoste sue Marcii. et afferente ex mem-
branis, Procedunt ; levi resonant plangore cachinni; at pro levi Marcil. legit leni;
et sic legere dignatus est Seal. in ed. 2. Ex codd. lect. levi resonant antiqui
correctores fecernut leviterque sonant; Leunep. conj. lenique sonant: pro
plangore mavult Dousa F. clangore.—276 ' Lege magis magis increbescunt ;
alii non geminabant magis.' Avant.—276 Purpureaque, sc. undae, conj. Lenz.
pro nantes a luce in nounullis mitantes luce ; in aliis variantes luce, quod revoca-
vit Ast. in Anth. p. 195. probante Bach ad Tibull. i. 10. 9.—278 A se in
Aid. Gryph. Mur. Stat. Seal. 1. et in uno cod. Stat. sed in duobus ejusdem
codd. Ad se, h. e. otieafe.—281 Nounulli legunt quoscunque; Lenz. dedit
quodeunque, et sic est in optt. codd. Laurent. et Rice. probante Bach ad
Tibull. iv. 1. 211.—284 Hos interstinetis conj. Heius. laudaus Stat. Sylv. iii.

NOTiE
274 Plangore cachinni] Undarum 280 Advenit Chiron] Chiron Cen-
sonitum metaphorice ' cachiunum ' taurus, Saturai et Philyres filius, A-
vocat; quasi lit tus percutiendo, fre- chillis praeeeptor et iustitutor. Apol-
mitumque ciendo, undae risum edere lodor. lib. in.
videantur. 283 Favoni] Favonius est Zephyrus
279 Vertice Pelii] Pelius seu Pe- ven tus ab œquinoctiali occasu spiraus,
lion mous est Thessaliae altissimus, in a 'favendo' sic dictus. PHn. lib.
sinum Pelasgicum ineumbeus, in quo xvi. cap. 25.
Chiron habitabat, ubi et genitus est.
 CARMEN LXIV. 221
Quis permulsa donras jucundo risit odore. 285
Confestim Peneos adest, viridantiá Tempe,
Tempe, quae sylvae cingünt superimpendentes,
Mnemonidum, linqueas, doctis celebranda choreis,
Non vacuus : namque ille tulit radicitus altas
delibuta suavi odore fragravit. Illico Рeneиs desereus vernantia Tempe celebranda
pra?claris Nessonidum choreis, relinqueus, inquam, Tempe, quœ nemora superimmi-
nentia claudunt, advenit non vacuus; attulit enim proceras fagos tatú radicibus

5. 90.—285 In duobus Stat. codd. Quot permulsa; in alio ejusdem, Quod per
mulsa ; legendum putavit Faërn. Quo, quod valde probandum, inquit Stat.
nisi si quis malit Quot, sc. florum.—286 In nonnallis edd. vett. adit ; in omni
bus Stat. codd. adest ut viridantia Tempe, vel, ut inundantia Tempe; unde Stat.
conj. undantia, laudaus Virg. Geor. n. 437. sed Marcii. ex membranis suis
affert, Peneios adeunt viridantia Tempe ; at pro adeunt legit adit.—287 In iisdem
membr. super impendentes, duobus vocibus, ut legi jussit Avant.—288. 289 In
Venett. Brix. Vicent. Rheg. et Seal. cod. Minosin linqueus doris; in omnibus
Stat. codd. Minosim linqueus doris, (ut in Marcil. membranis,) vel, Minosim
linqueus claris : in quibusdam codd. teste Mur. Minosium; et in aliis Minosin-
que, vel Inosinque : in Gryph. Nessonidum linqueus ciará ; in Aid. Mur. et
Cant. Nereidum linqueus claris : in aliis Naiadum linqueus Doris ; pro Doris
alii habeut vel Cloris, vel Chloris: Avant. conj. Annosum linqueus Doris. Se-
quenti versu Stat. codd. habent, Non acuas : Namque ; vel, Nonacies : Namque ;
vel, Non acies: Naтque: Mur. et Marcil. membr. cum Venett. Brix. et Vicent.
Nonacrios. Namque ille tulit ; alii codd. Non acuos : Guar. conj. Non vacuus,
quod receperunt Aid. Gryph. Mur. Stat. Graev. alii. Ex his corruptis lectt.
Stat. fecit, Musarum (vel Mnemosyna) linqueus doctis c. c. Non vacuus : namque,
Ifc. quem secutae Gott. et Bip. sed Mnemonidum pro Musarum reponentes :
Seal. refinxit, Minyasin linqueus Doris c. c. Cranona, erisonamque, tulit, Ifc.
quem videre est inter Variorum Notas. Res est ridicula, et nimis jocosa !
Marcil. emend. qua sylvœ c. s. A'èria, linqueus Doris c. c. Minyadum. Namque
inde tulit : Voss. Xyniasi et linqueus Doris c. c. Bœbiados. Namque Ule tulit, quod
NOTyE
286 Peneos adest] Peneus Thessa- 'Heloria,' ab Heloro amne sie appel-
liae fluvius supra omnes clarus, qui lata.
ortus e monte Pindo juxta Gomphos, 288 Mnemonidum INessonidumi], lin
et inter Ossam et Olympum montes queus, doclis celebranda choreis] Nym-
nemorosa convalle deflueus, quingen- pharuru Nessonidum, quae sic dicuntur
tis stadiis dimidio ejus spatio naviga- a palude Nessonide, Tempe et Peneo
bilis, acceptisque multis Thessaliae fluvio vicina. Nonuulli alii legunt,
amnibus, per Tempe amœnissimum Nereidum, sed certo certius est lecti-
locum ad erumpendum in mare dela- onem nostram esse sequendam, quam
bitur. antiqui codices repraesentant, et op
Tempel De Tempe loco amœnissimo, tima ratio suadet. Coustat enim ex
tantopere apud Veteres decantato, Strab. lib. ix. pluribus in locis Nes-
jam supra Poëmatis hujus versu 35. sonidem paludem Tempe vicinam esse,
Sed praeter illa Tempe Thessalica, in quam etiam sese effundit Peneus:
sunt et Tempe in Воe otia, ' Tecmessia' unde longe satis et convenientius est
dicta aTecmesso monte ; et in Sicilia, ut Nymphae Nessonides choreis cele-
222 С. VALËRII CATULLI
Fagos, аc recto proceras stipite lauras, 290
Non sine nutanti platano, lentaque sorore
Flammati Phaëthontis, et aëria cupressu ;
Haec circum sedes late contexta locavit,
Vestibulum ut molli velatum fronde vireret.
еmisas, et altas recto trunco lauros, cum vacillanti platano, etflexibili sorore Phaë-
tliontisfulminati, et sublimi cupressu. Ista omnia circa regiam undequaque simul
iuserta compostât, ut propylœumjucundis ornatum foliis vernaret. Post Aune sui-

reposuit ed. anon. Corrad. Vinosus linqueus Doris c. c. Nonacrios; nam, qua
tulit,&c. Turn. JEmonidum linqueus lotis c. c. Non agros; namque: Heius.
Hœmonisin linqueus Doris c. c. et actas pro altas : Leunep. Dona suas namque
Ule, Ifc. Lenz. iEthereas namque ille tulit radicibus alias ; vel, Ule ruit radicibus.
Non vacuus veram esse lect. ceteraque omnia nagas, plane demoustrat non-
nullorum codd. scriptura ; nam quid aliud est Nonacuos,qnam Nè vacuos, prisco
more pro Non vacuus? Liverae n, u, v, in membranis psene similes sunt : iusuper
cousonantes m et n vocalibus, quas excipiunt, saepius imponuntur. Vide ad ver.
354. Advenit Chiron, inquit poëta, vs. 280. portaus sylvestris dona ; nec vacuus
advenit Peneos ; namque, &c.—291 Pro nutanti in Voss. I1. lutanti, luctanti, aut
lactanti ; Voss. inde suspicatur CatuUum scripsisse lœtanti : pro lentaque, quod
nonuulli codd. sine litura exhibent, Seal. dedit fletaque, improbante Marcil.
NOTjE
brent Tempe, utpote vicinae et fluvi um habitantes, et fertilissimam planiciem
ales, quam Nereides, quae remotiores colentes, nisi ubi quid nimis depressum
et marinae. Sic autem scribit Strabo accedit ad Nessonidem paludem, in quam
lib. ix. Тя-Ь 5è oiturpây рЧгyfiатоs ytvo- etiam sese effundeus fluvius nonnihii
pivov, ra vwi KaXoí/uva Тс/шгn, Kal tV arationi apta telluris abscindit. Idem-
"Оo-аан àiroeyiaavros ЬжЬ roo '0\Ьfiтгоv, que etiam paulo post : Ta У ip«vórtpa
Sic{é,ieff€ тойтр npЬs @i\aaoas i Unvabs, X^pla npbs тф 'O\vfiTiw KaÍrOisTеjwrf<n
(cal avtyv(e r)\v xúpw ravrnv. "Ciro\tl- robs Tif^aißovs,...Kai rà irtpl ript N«r-
,rtrOi 5' fj r€ y«raa>v\s A¡/ut) peyd- ffwlba X¡fivnv Kа\ ЪофnИа.
\n, /toi Boiß-iits i\arrw eWfчi, xcd ir\n- 292 Flammati Phaëthontis] Arbo
fftcorépa rp TiapaAiq : Cum autem terrœ reт populum intelligit. Sorores enim
motus hiatum fecisset, qui nunc Tempe Phaëthontis ipsius interitum deflentes
dicitur, abrupta ab Olympo Ossa per eum Deorum miseratione in populos con
hiatum Peneus in mare se evolveus siccan- versae dicun tur; quamfusius Fabulam
dam planitiem prœbuit. Restant tamen prosequitur Ovid. Met. ii. Aiii vero
paludes, Nessonis una magna, altera dixerunt eas in aluos esse mutatas.
Ha béis aliquante minor, et orœ mariti ' Flammatus ' dicitur Phacthon, quod
ma vicinior. Idem Strabo paulo post incendio fulmiuis fuerlt absumtus.
ubi supra. Kai robs inroteupeivras тav 294 Vestibulum ut molli velatum]
We'i^aißüiv КОГ&ХОР Лор|<Г<ГоГо', it\noiov Die nuptiarum fores conjugum fron-
fi\v OLKOVvreS rOO Tït)Vii0v,...Vi^ó^V0t Sc dibus, floribus, et coronis ornari sole-
та cbSaifiovéarara ¡iipn rwv тгeЫaу, ,rXV bant. Sic apud Virgil. Жп. iv. ' Va-
€Îtî о-фоВра KOÎKov irpbs rp \1fiур rp Neff- riis florentia limina sertis.' Ovid.
aaviSi, fis f¡v hrucXbÇuy 6 .nóWafios, lupp- Fast. iv. 'Et tegat ornatas longa
ptirórirг¡sípoainov. Perrhœborum reli corona fores.' Vide Plut. in Erotii
quias Larissœi oceupaverunt prope Pene- Co, ubi narrat januam novi conjugis
 CARMEN LXIV. 223
Post hune consequitur solerti corde Prometheus, 295
Extenuata gerens veteris vestigia pœnae ;
Quam quondam silici restrictus membra catena
Persolvit, pendens e verticibus praeruptis.
Inde pater Divum, sancta cum conjuge, natisque
Advenit cœlo, te solum, Phœbe, relinquens, 300
Unigenamque simul cultricem montibus Idri :
sequitur ingenio prudenti Prometheus, fereus indicia diminuta prisci supplicii, quod
•Kai paieus est ad rupem vineulis religatus corpore ex altis et prœruptis Caucasi
jugis suspeusus. Deinde Deorum Pater augusta cum uxore, et filiis adest e Cœlo,
te solum ibi relinqueus, о Phœbe, pariterque gemellam tuam sororem sylvicolam in

Gurl. mavult flendaque, vel flebilique; at prima in ' flebilis' longa est.—301 In
omnibus codd. erat Idri vel Ydri ; et sie in antiquiss- edd. at Parta. dedit in
Brix. mentis Ilhyni ; Pallad. in Venet. an. 1497. montibus Idœ, quod servatum
est in Aid. Gryph. Mur. Graev. Delph. et Bip. Victorius, intelligeus Miner»
vam, conj. montis Itonis ; sed jam refutatus est a Mur. Stat. vult montibus
Hydrœ ; Seal. montibus hydri, h. e. serpentis Pythonis, et interpr. ' in mouti-
bus Delphicis ;' Marcil. in cujus membr. erat ydri, tentabat montibus udis.
NOTjE
et novae. nuptae ramis oleae et hedera quod ipsi Saturno patri feccrat, sibi
coronan solitam. contingeret, Thetidem destitit velle
295 Solerti corde Prometheus] Quia uxorem ducere. Prometheo autcm
nempe prudentissimus ; qui etiam meritam pro beneficio retulit grati-
inter Deos colebatur. Unde cum am, eumque vinculis liberavit, ac
iisdem a Poëta nostro fingitur Pelei Thetidis et Pelei nuptiis interesse
nuptiis et Thetidis interfuisse. jussit. Apoll. R. tamen lib. ii. eum
296 Gerens t,eferis vestigia pœna] liberatum narrat ab Hercule.
Quod nempe Jovem decepisset in 299 Pater Divum, te solum, Phœbe,
distribueridis carnibus, quod viros relinqueus] Significat Jovem cum
mulieresque etfinxisset,quodque clam conjuge Junone, filiis, omnibusque
surripuisset ignem e Cœlo mortali- Dis advenisse de Cœlo, ad Pelei et
busque dedisset. Unde iratus Jupi Thetidis nuptias, praeter unum Apol-
ter Prometheum per Mercurium ca linem sen Phosbum cum sorore Di
tena ferrea ad saxum in Caucaso ana, qui adesse ncglexerunt, hujus-
monte religari jussit, et aquilam ap- modi nuptias aspernati. Horn. tamen
posuit, quae ejus jecur continuo re- et iEschyl. Phœbum affaisse scri-
nasceus assidue corroderet. Verum bunt, et Carmen Nuptiale Thetidi
cum postea Jupiter Thetidis amore cecinisse, quo funesta omnia praedi-
captus, eam vellet uxorem ducere, cebantur. Seite porro Catullus vide-
Pareae fata canentes edixerunt, ut tur Apollinem et Dianam removisse
quicumque Thetidis esset maritus, ab his nuptiis, cum Diana semper
(ilium haberet paterna laude et virtu- casta, conjugio sit infeusa, et futurum
te clariorem. Quod cum Prometheus esset, ut Apollo Achillem Pelei et
vigilaus audisset, Jovi renuntiavit, Thetidis filium interficeret.
qui veritus ejusmodi fatum, et ne 301 Unigenamque simul] Sororem
224 С. VALERII CATULLI
Pelea nam tecum pariter soror aspemata est,
Nec Thetidis taedas voluit celebrare jugales.
Qui postquam niveos flexerunt sedibus artus,
Large multiplici constructas sunt dape mensae ; 305
Cum interea infirmo quatientes corpora motu,
Veridicos Parese cœperunt edere cantus.
His corpus tremulum complectens undique quercus,
Candida purpurea quam Tyro incinxerat ora :
At roseo niveae residebant vertice vittae, 310
iEternumque manus carpebant rite laborem.

montibus Idœ. Siquidem Diana germana tua una tecum Peleum despexit, nec
dignata est faces nuptiales Thetidis celebrare. Qui Di оnmes posteaquam candida
corpora in sedilibus composuerunt, meusa statim fuerunt abundanter plurimis cibis
diversi generis iuslructœ. Cum interim Parcœ commoventes membra sua debili
gestu inchoarunt canere divina carmina. His alba vestis undequaque contegeus
membra trementia purpureo limbo talos velaverat ; atque etiam in earum capile
rosas spiranti erant candidœ vitta, earumgne manus opus aternum more suo per-

Lect. nostram defendit Voss. doceus 'Idrum' montem esse Cariae.—302.Po/-

lada nam in Brix.—304 In Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Seal. et aliis niveit,
quod defendit Mitsch.—308 Pro corpus rescribendum putavit Lenz. tempus.
In Brix. Venet. an. 1500. Aldd. Junt. Gryph. Mur. Stat. Seal. Graev. Delph.
Cant. Bip. et aliis undique vestis ; in omnibus Stat. et Marcil. codd. undique
questus ; in prioribua edd. undique quercus, et sic legi jouit Avant.—309 In
duobus Stat. codd. et Marcil membr. purpurea tuos intinxerat ; in Palat. p.
Co,umel. et uno ejusdem Stat. purpurea Tyros intinxerat ; in Seal. cod. pur
purea Tfrios extinxerat, et in marg. extexerat : in Rheg. purpureaque Tyros
intinxerat ; in Brix. purpureis ramis intinxerat ; in Venett. purpurea talos
intinxerat: Avant. legi jussit tnctnawaf probante Marcil. bine in Aid. Gryph.
Mur. Graev. Delph. et Cant. purpurea talos incinxerat : Stat. conj. purpurea
Tyros intertinxerat ; Seal. in ed. 1. purpurea Tyrios excinxerat ; sed in ed. 2.
purpurea Tyrios intexerat, quod reposuit Bip. in Corrad. purpurea Tyrios quam
intinxerat, quod recepit Gott. sed male impressit, hoc modo, quam Tyrios.
Lect. nostra debetur Vossio, et recepta est in ed. anon. Voss. per Tyro
intelligit ' filiam Salmonei.' Vide Propert. m. 19. 3.—310 Gurl. pro roseo
tentat vel roso, vel touso, vel roseœ niveo, vel denique Ambrosio niveœ ; sed haec
NC-ТЖ
gemellam Dianam uno eodemque si- cantus] Dum Jupiter cum Junone et
mul partu editam, quae maxime mon ceteris Dis discumberet, Pareae Car-
tes Idaeos colit, ubi venatur. De men Nuptiale canere cœperunt vera,
montibus autem Idaeis Creteusibus rata, et fixa Achillis fata contineus.
debet intelligi Poëta, quoniam apHd Sed antequam Parcarum cantus refe
Creteuses Diana praecipue colebatur. rat Poëta, 'earum habitum et opus
Ovid. in Fast. ' Pallada Cecropidae, tam scienter et graphice expressif, ut
Minoia turba Dianam.' nullus unquam Pictor nentes mulieres
307 Veridicos Pareœ cœperunt edere tam docte expingere possit.
 CARMEN LXIV. 225
-"" ^ V
Laeva colum molli fama retinebat amictum : .Ky"
Dextera tum leviter deducens fila supinisvA \*
Formabat digitis ; tum prono in pollice torquens
Libratum tereti versabat turbine fusum : 315
A.tque ita decerpens aequabat semper opus dens,
Laneaque aridulis haerebant morsa labellis,
Quae prius in levi fuerant extantia filo.
Ante pedes autem candcntis mollia lanas
Vellera virgati custodibant calathisci. 320
Has tum clarisona pellentes vellera voce,
Talia divino fuderunt carmine fata,
Carmine, perfidias quod post nulla arguet aetas :
O decus eximium, magnis virtutibus augens,
Emathias tutamen opis, clarissime nato ; 325

agebant. Illarum sinistra manus colum facili vellere onustam tenebal ; dextera vero
modo molliter torqueus stamina digitis inversis deducebatfila, modo declivi pollice
suspeusum in volubilem gyrum fusum flectebat ; ac deinde earum dentes morsu ex
tantia eximentesjugiterfila lavigabant, et carptus lanei siccis earum labris inha-
rebant, qui antea in tenuifilo eminuerant. Ad earum vero pedes quasilli viminei
servabant mollia lanicia candidi velleris. Tum illa trahentes peusa, fusos versantes
canoro modulamine, cecinerunt hujusmodi fata veridico vaticinio, quod nullum postea
tempus mendacii iusimulabit : O Peleu, genere illustrissime, JEmathia prœsidium,
magnis cumulous virtutibus inclytam tuam gloriaт : audi divinum Oraculum, quod

est conj. Vulpii.—312 In Aid. Junt. Gryph. Mur. Graev. et ed. anon. amic-
tam.—314 In nounullis libris antiquii, prono in vertice, teste Voss. sed lect.
Dostram testautur omnes Statiani.—315 Vibratum magis placet Vulpio.—
318 In Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Seal. Grœv. Voss. Vulp.ed. anon. Gott.
Bip. aliis, leni; sed levi ex Venet. an. 1500. revocandum putavit Doer.—
321 Hœc cum in edd. vett. Faërn. legebat peUentes aéra ; Stat. pectentes vellera,
improbante Voss. polientes vellera Heius.—322 In quibusdam dimisso, impro
bante Voss. qui ex aliis codd. dedit diviso, et exposuit de alterno Pai earum
carmine; laudavit in hanc rem Hог. i. Od. 15. 15. Vossium secutus est Ed.
anon.—323 Vetus scriptura, teste Seal. erat, Carmine perfiabat— 324 Haec
Atropo dantur in ed. anon. In omnibus Stat. codd. et magnis.—325 Ema-
thiœ columen Peleu in Aid. Seal. G raev. aliis, ' baud dubie ex glossa,' inquit

nom:
315 Tereti versabat turbine fusum] gidulos singultus ;' ' albulus colum-
In orbem et in gyrum versabat. Ti- bus.' Vocabula ilia Catullo sunt fa-
bull. lib. п. Eleg. 1. ' Fusus et appo- miliaria.
*ito pollice versat opus.' 325 Emathiœ tutamen opis, [columen
317 Aridulis hœrebant morsa labellis] Peleu] clarissime nato [natu] Hic sumi-
Propter exhaustam in nendo salivam. tur Emathia pro Thessalia ; quanquam
Aridulis, pro 'aridis :' ut supra ' fri- apud omnes Auctores, prspter Catul-
Delph. et Var. Clas. Catul. P
226 С. VALERII CATULLI
Accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores,
Veridicum oraclum: sed vos, quas fata sequuntur, V \ ,v
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi. ; . *'
Adveniet tibi jam portans optata maritis " \
Hesperus : adveniet fausto cum sidere corrjux, 330
Quae tibi flexanimo mentem perfundat amore,
Languidulosque paret tecum conjungere somnos,
Levia substernens robusto brachia collo.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Nulla domus tales unquam contexit amores : 335
Nullus amor tali conjunxit fœdere amantes :
Qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
tibi tres pandunt Sorores hac optata die. At vos, о fusi, ex quibus fata pendent,
currite, currite, nentesfila. Aderii tibi mox Hesperus, afferent spousis quod cu-
piunt : admt cum felici stella uxor, quœ tibi animum amore jucundo perfundat,
atque apparet tecum languentes somnos conciliare, supponeus validis cervicibus
tuis mollia sua brachia. О fusi, cu,rite, currite, nentes fila. Vobis nascetur

Doer. Vide ver. 26. in Stat. codd. tutamen opis carissime nato ; Dousa P.
conj. clarissime natu.—326 Lenuep. ad Coluth. conj. voce pro luce—327 Pro
sed vos in Voss. vett. I1. servos; unde fecit serves, (quod reposuit ed. anon.)
improbante Doer.—328 In nonuullis edd. vett. subtegmina.—329 HaecClotho
dantur in ed. anon.—331 In Stat. codd.flexo animo.—335 Hi quatuor versus,
qui Lachesi in ed. anon. dantur, in duobus codd. Stat. uno Seal. nonuullis
Voss. et edd. prioribus non erant ; sed legebantur in Maff. 1. Mediol. et aliis
bonae notae codd. eos rejecit Seal. retinendos ceuset Voss. sed, ne cantan-
tium Parcarum ordo, ex cujus ratione versus intercalaris Currite, íic. non
nisi duodecies oceurrere debet, turbetur, uncis inclusit. In quibusdam cdd.
NOT^E
lum et Iiucanum, Emathia sit proprie Achilles.'
Macedonia, sic dicta ab Emathione 826 /Sórores] Parcae. Sic Horat.
rege, cujus, utrefert Justinus, prima ii. Od. 3. ' Dum res, et aetas, et So-
virtutis experimenta in Ulis locis ex- rorum Fila trium patiuntur atra.'
tant. Male, me judice, legitur vul 328 Cun ite, ducentes, IfcJ] Versus
go, Peleu clarissime nato, i. e. Achil intercalaris, qui saepius interpositus
le ; cum tamen legendum sit, natu, repetitur.
hoc est, genere ac natalibus. Adde 329 Portaus optata maritis Hesperus]
quod natus ille, nondum Peleo natus Superius doeuimus adveniente tin
erat, quo tempore Parcae finguntur tum Vespero, et post Solis occasum,
a Catullo haec cecinisse. Disertissi- cousuevisse novam nиptam apud An
me enim postea de Achille novis con- tiques in mariti potestatem et manus
jugibus nascituro, ejusque prœclare venire : unde dicitur Hesperus gau-
factis et virtutibus vaticinantur Par dia et vota maritis afferre.
cse ; • Nascetur vobis expers terroris
 CARMEN LXIV. 227
Nascetur vobis expers terrons Achilles,
Hostibus baud tergo, sed forti pectore notus : 340
Qui, persœpe vago victor certamine cursus,
Flammea praevertet celeris vestigia cervas.
Currite, ducentes subtemiua, currite, fusi.
Non illi quisquam bello se conferet heros,
Cum Phrygii Teucro manabunt sanguine rivi : 345
Troicaque obsidens longinquo mœnia bello
Perjuri Pelopis vastabit tertius hœres.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Illius egregias virtutes, claraque facta

impavidus Achilles, hostibus non tergo, sed coustants pectore cognitus, qui celeri
pugna cursus sapissime victor prœveniet veloces rapidœ cervœ pedes. O fusi,
currite, currite, nentes stamina. Huic nullus Heros bello se comparaba, quan-
do Phrygii amnes Teucro sanguine exundabunt, et tertius hœres perfidi Pelo
pis diuturno bello Trojanos muros oppugnaus urbem Trojam evertet. Currite, cur
rite, ofusi, nentesfila. Maires in exequiisfiliorum suorum frequenter prœdicabunt

vett. unquam taies.—339 Haec Atropo dantur in ed. anon.—344 Haec Clotho
dantur in eadem.—345 In duobus Stat. codd. Cum Phrygii tenero m. s. Teucri;
in Maff. 1. Cum Phrygii Teucro m. s. tenen, sed tenen ab eodem librario deinde
mutatam in Teucri, quod probat Vossius : Stat. conj. Cum Phrygii tenero m. s.
campi ; vel, Cum Phrygia Teucro m. s. terrœ ; vel, Ch,s Phrygii Teucro m. s.
muri ; nam riet nullo modo legendum putavit : in Rheg. et nounullis codd.
trunci ; in aliis teneri : Mitsch. emend. Quam Phrygio tepidi m. s. campi ;
Lenz. Quum rigui Teucro m. s. campi, sive Wt>¡. Lect. nostram tuentur Ve-
net. an. 1500. Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Seal. Graev. Delph. Vulp. ed.
anon. et Bip.—346 Troiaque in ed. anon.—349 Haee Lachesi dantur in eadem.
NOTjE
339 Expers terroris Achilles] Gra?- G iajéis oppugnaretur, saepius Troja-
corum fortissimus celebratur Achil norum sanguine a Graecis interfecto-
les, qui lue impavidus et intrepidus rum (luxeront.
praedicitur. Ligyron primo dictus 347 Perjnri Pelopis tertius hœres]
est, deinde Achilles, quod labra mam- Agamemnon intelligitur, Plisthenis
mis non admovisset, sed nutritus fu- filii Pelopis Alius, qui Dux fuit Grae-
isset a Chirone leonum visceribus et corum, quique Trojam dicitur post
aprorum, ursorumque medullis. longum et diuturnum bellum expug
340 Hostibus haud tergo, sed forti nase. ' Perjuros' Pelops dicitur,
pectore] Haec maxima viri fortis com- quod fidem Myrtillo Œnomai aurigae
mendatio, qui pectore, non tergo sit non servaverit, sed ilium in mare
notus hostibus ; indicium enim est praecipitaverit, quod ab eo dictum
eum nunquam fugisse. est Myrtoum. Fabula nota est. Vel
345 Phrygii Teucro manabunt san denique dicitur ' perjurus,' quod so-
guine rivi] Fluvii Trojani sunt, Xan- cerum suum Œnomaum perfidiose
thus et Simois, qui, dum Troja a necarit. Hygin. cap. 245.
 228 С. VALERII CATULLl
Saepe fatebuntur gnatorum in funere matres ; 350
Cum in cinerem canos solvent a vertice crines, \ <r
Putridaque infirmis variabunt pectora palmis- ^ *
Currite, ducentes subtemina, curritejjjïsïr" \
Namque, velut densas prosterttéñs cultor aristas,
Sole sub ardenti flaventia demetit arva, 355
Trojugenum infesto prosternet corpora ferro.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Testis erit magnis virtutibns unda Scamandri,
Quae passim rapido diffunditur Hellesponto :
Quojus iter cassis angustans corporum acervis, 360
Alta tepcfaciet permixta flumina caede.

ipsius eximias tum corporis tum animi dotes, et inclyta facta, cum a capitibus effun-
dent ciñere iuspersos capillos, et manibus œgris sibi pectora licida maculis inficient.
Currite, currite, о fusi ducentes stamina. Etenim quemadmodum messor resecaus
copiosas spicas ad solem ferventem flavescentes agros prosternit : sic ¡lie inimico
gladio Trojanorum corpora demetet. Currite, currite, оfusi, nentes stamina. Aqua
fluvii Scamandri fatebitur ejus prœclara facta, qua in œstuosum Hellespontum
abundanter influit, cujus quidem fluminis alveus coarctatus occisorum hominum
cumulis, profundas ejus aquas reddet tepidas sanguine profuso. Currite, currite, о

—351 In duobus Stat. codd. Cum in civium canos; in uno ejusdem, Cum incur-
• vum canos ; unde fecit, Cum incurve incanos: ex vet. lect. Quum cinerem canos
Seal. eruit Quum cineri incanos : in Aid. Gryph. Mur. Stat. et Bip. Cum tre
mulo incanos; Graev. sequitur Seal. sed non accurate, legeus cinere, quem
errorem quoque propagavit Delph. Lect. nostram tuentur Marcil. membr.
Voss. et ed. anon.—352 Patriaque in quibusdam, teste Heius. Putidaque in
uno Stat. cod.—354 Haec Atropo dantur in ed. anon. In Seal. cod. Maff. 1.
et quibusdam Voss. prœcerneus cultor; in uno Stat. praterieus cultor; in
altero ejusdem praterves cultor, quod et legi possit prœcernis, i. e. prœcerneus,
ob similitudinem inter t et c, et о et n, in codd. antiq. Stat. inde conj. prœ-
cerpeus cultor : Avant. legi jussit prœcerneus messor; Venet. an. 1500. Aid.
Gryph. et Mur. exhibent, prosterneus messor ; Seal. prœsterneus cultor ; Graev.
prœsterneus messor; Corrad. prœcerneus cultor. Lect. nostram servant Voss.
Vulp. ed. anon. Bip. et recentiores.—356 In omnibus Stat. codd. prosternens.
—358 Haec Clotho dantur in ed. anon. Pro magnis Heins. vult magni, im
probante Doer.—359 Qua passu rapido olim tentabat Mitsch. sed revocavit
passim in Lect. in Catull. p. 151. quod explicat àвpóws.—360 Pro angustaus
NOTjE
358 Unda Scamandri] Amnis est siam, ita dictum ab Helle Athamantis
Beamander ex Ida monte proflueus, filia, quae cum una cum Phrixo fratrfe
qui et Xanthus dictusest. Hie irri- in Colchicam regionem trausfretaret,
gata Troade in Hellespontum influit. in illud decidit. Vide Plin. lib. v. cap.
Vid. Hom. Iliad. 21. 13. Strab. lib. п. et Solin. cap. 10.
859 Hellesponto] Hellespontus est 361 Tepefaciet] Syllabam brevem
marc angustum inter Thraciam et A- in tepefaciet, licentia poëtiea produx
 CARMEN . LXIV. 229
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Denique testis erit morti quoque dedita preda :
Cum teres excelso coacervatum aggere bustum
Excipiet niveos perculsas virginis artus. 365
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Nam simulac fessis dederit fors copiam Achiyip^-т""t
Urbis Dardanias Neptunia solvere yincla: l^
Alta Polyxenia madefieçt caedo sepulcra ;
Quae, velut a'ncipiti succutitben1» vict^na ferro, 370
Projiciet truncum summisso poplite corpus.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Quare agite, optatos animi conjungite amores ;

fusi, nentesfila. Tandem eiiam testis aderit ipsius prœda leto tradita, quando con-
structum alto terrœ tumulo sepulcrum ejus candida membra mactatœ Polyxena
virginis recipiet. Currite, currite, о fusi, nentesfila. Etenim statim atque fortuna,
Grœcis bello fractis, fecerit potestatem dissolvendi compages murorum urbis Darda-
nia a Neptuno coustructorum : tunc excelsus Achillis tumulus perfundetur sanguine
Polyxena, qua ut hostia procumbeus gladio utrimque acuta projiciet inflexo genu
corpus capite truncaium. Currite, currite, оfusi, nentes stamina. Eia itaque simul

Burm. II. malit augustaus ; sed lect. nostram defendit Mitsch.—363 Haec La
chest dantur in ed. anon. Pro morti in quibusdam marti, improbante Doer.—
864 Cumierrœ in Heius. codd. unde ille, Cum Teucro e cœso c. agmine bustum.
—365 In Marcil. membranis percuisœ; in Aid. Mur. et aliis percussa, pro
bante eodem Marcil.—367 Haec Atropo dantur in ed. anon. Nam simul
banc in nonuullis codd. teste Bach ad Tibull. i. 5. 56. in aliis sors pro fors.—
369 In omnibus Slat. et Seal. codd. madescent ; Stat. conj. madidescent.—
370. 371 Hujus interpunctionis laudem sibi arrogat Doer. at h. 1. sic etiam
interpungitur in ed. anon.—373 Hœc Clotho dantur in eadem.—377 In ed.
NOTffi
it. Ovid. ' Sanguine Tlepolemus Ly- lyxenae a Pyrrho ad patris Achillis
ciam tepefecerat hastam.' sepulcrum interfectae, ut ipsius Mu
363 Morti quoque dedita prœdo.] iiibus casto virginis sanguine paren-
Achilli mortuo data Polyxena quasi taret.
pars pradae ipsi debita, utpote quae 368 Urbis Dardania Neptunia vin
vivo ipsi fuerat promissa : et quam cla] Quia nempe mœnia urbis Trojae
cum esset ducturus in templo Apolli- fiierant a Neptuno et Apolline aedifi-
nis a Paride interfectus est. Unde cata, Laomedonte Deorum operam
cum Polyxena Neoptolemo sen Pyr- conducente.
rho Achillis filio, capta jam Troja, in 370 Victima ferro] Non tantum ut
praedae. divisione obvenisset, illam ad victima, sed et ut hostia vere et pro
patris tumulum mactavit, ut hie de- prie mactata fuit Polyxena, quia et
. clarat Catullus. hostis ab hoste, et victa a victoribus
365 Perculsa virginis artus] Po- fuit immolata.
230 С. VALERII CATULLI
Accipiat conjux felici fcedere Divam :
Dedatur cupido jamdudum nupta marito : 375
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Non illam nutrix orienti luce revisens,
Hesterno collum poterit circumdare filo.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Anxia nec mater discordis moesta puellae 380
Secubitu, caros mittet sperare nepotes.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.—
Talia profantes quondam, felicia Pelei

jungite suaves animi ardores ; spousus recipiatfortunatefœdere Deam. Tradatur

nunc uxor viro pridem eam concupienti. Currite, currite, оfusi, nentesfila. Ejus
nutricula primo mane eam reviseus, collum ejus prœcingere filo hesterna die facto
non valebit. Currite, currite, о fusi, nentes stamina. Nec ejus mater solicita et
tristis obfilia dissentientis segregem a se cubilum, desinet ex'optatos sperare poste
ros. Currite, currite, оfusi, nentesfila. Hœc quondam Parcœ caneules sic prœnun-

eadem intercalaris vs. 379. rejicitur, et omnia Lachesi dantur usque ad vs.
382. Vide VV. LL. ad vs. 335.—383 Pro prœfantes ex ed. Passer. profantes
repos,ut Doer. favente Tollio ; decent enim Gronov. et Drakeub. ad Liv.
xxii. 1. ' proferi,' non ' prœfari,' in signif. ' praedicendi,' * vaticinandi' acci-
piendum esse. At тЬ prœfantes usurpavit poëta in signif. ' pronuntiandi,'
non item ' vaticinandi,' ita nt Talia prœfantes felicia carmina jungerentur ; et
Sic, ni tailor, accepit Seal. qui hoc modo interpungit, Talia prafantes quon
dam felicia Pelei Carmina, divino, Ifc. prapterea prima in 'profari,' credo,
nusquam apud poëtas producitur. In omnibus aliis edd. et scriptis libris

NOTvE
378 Hesterno collum filo] Latius altera in Maeotidem paludem, altera
collum fieri defloratae virginis, quam in Cimmerium Bosporum excurrit.
intactae et ¡Ilibatae putabant Veteres : Ovid. ' Discordemque utero fœtum
unde docte et scite suo more Catullus tulit.'
significat Thetidembreviforematrem, 381 Secubitu] Quod seorsim a se
cum futurum sit, nt postridie nuptia- cubet; antea enim una cum matre
rum ejus collum eodem filo quo heri, dormire solebat Thetis, ut supra vidi
ut pote breviori, cireumdari aut men mus. 'Quam suaves exspiraus cas
suran non posset. tus odores Lectulus in molli com
380 Anxia nec mater mœsta] Conge plexa matris alebat.'
ries epithetorum, anxia, mœsta, pro 383 Talia profantes [prœfantes]
anxia et mœsta ; quia maternus amor ' Praefari vox est vaticinii, ut ' fari :'
mentem cousistere non sinit : discor unde ' fatum' dicitur. Concludit igi-
dis; a se dissidentis et discedentis, tur Poëta, haec fuisse carmina et pгаэ»
ut soient discordes. Ita ' Tanаis dictiones de Pelei et Thetidis Micv-
discors' dicitur Horatio iii« Od. 29. tate a Parcis, quarum est fetorum
quia in duas se find it partes, quarum arcana reserare, editas.
 CARMEN LXIV. 231
Carmina divino cecinerunt omine Parcae.
Présentes namque ante domos invisere castas, 385
Saspius et sese mortali ostendere ccetu
Ccelicolae, nondum spreta pietate, solebant.
Saepe pater Divum templo in fulgente revisens
Annua cum festis venissent sacra diebus,
Conspexit terra centum procurrere currus. 390
Saepe vagus Liber Parnassi vertice summo

tiarunt cœlestibus auspiciis fortunala Peleifata. Olim enim Di, cum non esset ad-
hue coulemta virtus, cousueverant frequentius presientes visitare hominum œdes
crimine immunes, et humanis sese catibus exhibere. Frequenter Deorum Rex homi
nes inviseus in templo micanti, cum sua sacra quotannis celebrarentur diebus solen-
nibus, spectavit centum rhedas per terram concurrere : frequenter erraus Bacchus in

prafantes : vide ad vers. seq. Profelicia in quibusdam /и/а/ш.—384 In Guelf.

2. Venett. Brix. Vicent. Rheg. Aid. Junt.} Gryph. Mur. Stat. aliis, <fin,to c.
pectore : lect. codd. non profert Statius : Seal. ex suo cod. reposuit divino c.
omine, quem sequuntur Graev. Delph. Bip. alii : in Yat. divino c. pectine ; unde
Voss. dedit, diviso c. pectine, quod reposueruut Vulp. et Ed: anon. divino c.
omnia tentat Lenuep. hune et- antecedentem vers. sic emend. Lenz. Taita
prœsentes quondam felicia Pelei Carmina apud Divos c. omina Parcœ.—386 Ita
hie versus legitur in omnibus fere edd. vett. in duobus Stat. codd. et Marcil.
membranis, Nereus et sese ; Seal. ex cod. reposuit Nereus ut sese ; in altero
Stat. Hereus sese, sine et ; ex quo Baptista Sigicellus fecit, lleroum et sese,
probante Marcil. quam emend. reeeperunt Voss. Vulp. et Ed. anon. Stat.
conj. In terris sese et mortali; Mel. Verius et sese.—388 Pont. emend. templo a
fulgente.—389 Annua dum in Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Seal. Graev. Voss.
Vulp. ed. anon. Bip. aliis : cum reposuit Doer. quod testantur Rheg. Heius.
cod. a marg. et alii codd. ap. Ed. Cant.—390 In quibusdam edd. vett. Cre-
tum pro centum, improbante Seal. quod tamen reposuit Graev. in duobus Stat.
codd.percurrere; in Maff. 1. procumbere.—391 In quibusdam edd. vett. e ver-
Ш
SOTJE
388 Sape pater Divum] Jovem in- jugos agitabo ad littora currus.' Ubi
telligit ; enumeratque Deos, qui, non- Servius ex Varrone de Gente Populi
dum pietate ab hominibus neglecta et Romani: ' Viginti quinque missus
abjecta, cum ipsis quondam versa- ait fieri solitos uno die Circeusium :'
bantur. unde in unoquoque missu, qui septies
389 Annua cum festis sacra diebus] repetebatur, erant quatuor currus.
Hoc de Lndis Olympicis quidam in- Propert. lib. ii. Eleg. 25. 'Necprius
terpretantur, quod quidem ¡ta esse infecto deposcit praemia cursu, Sep-
non potest, cum Ludi isti non essent tima quam metam triverit ante rota.'
annui, sed quinquenuales. Aiii pu- 391 Vagus Liber Parnassi vertice
tant Catullum hoc loco Ludos Cir- summo] Ex hoc loco nonuulli volunt
ceuses attigisse, cum maxime sub- infeçre, eundem esse ex Catulli sen-
junxerit, ' Couspexit terra centum tentia Bacchum et Solem seu Phœ-
procurrere currus.' Sic enim etiam bum, cui sacer est Parnassus. Sed
Virgil. Georg. in. ' Centum quadri- reveía fuit Parnassus et Baccho et
 С. VALBRII CATULLI
•' Ь
Thyadas effusis erantes crinibas egit : ч .
Cum Delphi, tota certatim ex urbe raentes,
Acciperent laeti Divum fumantibus aris. s
Saepe in letifero belli certamine Mavors, 395.
Aut rapidi Tritonis hera,.a»t'i6iamnusia virgo <^ ( "
Armatas bominum est praesens hortata catervjas.— "
Sed postquam tellus scelere est imbuta nefando,
Justitiamque omnes cupida de mente fugarunt :
Perfudere manus fraterno sanguine fratres : 400
prœcclso culmine Parnassi agitavit Thyadas furentes dispersis capillis, cum Del
phi ex omni civitate turmatim erumpentes Deum gaudentes aUaribus fumanti
bus reciperent. Frequenter in prœlio militia mortifere Marors vel Domina Tri
tonis rapidi, vel Khamnusia puella prœseus copias hominum armis iustructas excita
nt. At vero posteaquam terra pottuta est nefariisflagitas, et universi homines ex
animo passionibus astuanti Justitium expulerunt, fratres germano cruore manus

tice.—392 Thyiadas in nounullis.—394 Acciperent lacti Divum spumantibus ex

codd. suis reposuit Voss. lacti pro lacte, àpxaÏKÛs. Vossium secuti sunt Vulp.
et Ed. anon. Acciperent Lœtonigenam, vel Letoidem acciperent lati, vel Le-
toum acciperent lali tentat Heius. Acciperent tiédis Divum fumantibus acres
NOM!
Phœbo cousecratus ; duplex eniui 393 Cum Delphi] Posuit contineus
babuit jugum ; quorum alte rum Phœ- pro contento. Delphi enim est op
bo, alteram Baccho sacrum. Unde pidum sub monte Parnasse clarissi-
in eodem monte tum Phœbo, tum mum Apollinis Oraculo, quod orbis
Libero patri ex aequo rem divinum umbilicum dixerunt.
faciebant. Lucan. lib. v. 'Parnas 394 Acciperent Divum fumantibus
sus gemino petit aethera colle : Mous aris] Ipsum nempe Bacchum, cui in-
Phnbo Bromioque sacer, cui numine gentem victimarum copiam immola-
misto Delphica Thebanae referunt runt.
Trieterica Bacchae.' 395 Movers] Mars etiam bellorum
392 Thyadas evantes] ' Bacchas fu temporibus cum hominibus versatus
rentes et evoc clamantes.' Porro est. Hom. Iliad. v. inducit ipsum
dicitur Bacchus sacrificulas suas e cum Pallade pro Trojanis contra Dio-
vertice Parnassi egisse, tum quia medem stetisse.
Parnassus ipsi sacer, tum quia in 396 Triton» hera, aut Rhamnusia
montibus Bacchanalia scu Sacra Bac- virgo] Triton torreus in Bœotia ; pa
c Iii celebraban tur. Virgil. /En. iv. lus, et flavius in Africa ; ad quae loca
' Ubi audito stimulant Trieterica natam dicunt Palladem : unde ' Tri
Baccho Orgia, nocturnisque vocat tonis' dicta est. ' Rhamnusia '. au-
clamore Cithaeron.' Idem Georg. n. tem est ' Nemesis,' Dea scelerum ul-
' Viigin i bus bac cha ta Lacaenis Tay- trix, sic dicta ab Atticae pago, cui
geta.' Unde manifestum est omnes ' Rhamnus ' nотen, ubi Templum
fere montes fuisse Baccho sacros, babuit celeberrimum,
juxta illud, ' Bacchus amat colles.'
 CARMEN LXV. 233
Destitit extinctos gnatus lugere parentes :
Optavit genitor primaevi funcra gnati,
Liber ut innuptae potiretur flore novercœ :
Ignaro mater substernens se impia gnato,
Impia non verita est Divos scelerare penates : 405
Omnia fanda, nefanda, malo permixta furore,
Justiûcam nobis mentem avertere Deorum.
Quare nec tales dignantur visere cœtus,
Nec se contingi patiuntur lumine claro.
polluerunt,filii cessarunt mortuos parentes defiere, pater appetiit mortemfilii sai
primogeniti, ut securus pellicis novercœ estate florenti et forma frueretur : mater
execranda seipsamfilio nescienti supponeus et subjicieus, sacrilega, inquam, mater
nun timuit Dеos Penates sedere contaminare: omnia istajusta et injusta, sine ulla
discrimine impia mentis humana? vesania confusa, benignam a nobis Deorum volun-
totem abalienarunt. Ideoque neque dignantur tam sceleratos hominum catus invi-
sere, neque aperta luce tideri votunt.

mavult Lenz.—402 Captavit praefert Mitsch.—404 Ignaro mater se obsternens

Barth. e Palatt. probante Doer. at 'pudicitiam suam alteri substernere'
dixit simili modo Sueton. Aug. 68.—405 Seal. ex cod. suo dedit Divos scele
rare parentes, intelligeus я-отр^ои Ocofc- quod reposuit Bip. sed penates exhi
bent omnes edd. vett.—406 In quibusdam permissa, improbante Doer.
NOT/Ж
405 Divos scelerare Penates] ' Pe- Macrob. lib. in. cap. 4. et Nicolautn
nates ' Servio dicuntur DU omnes Comit. lib. iv. cap. 2.
qui domi coluntur. De bis vide

CARMEN LXV.
AD HORTALUM.
Etsi me assiduo confectum cura dolore
Sevocat a doctis, Hortale, virginibus :
0 carissime Ortale, quanquam me solicitude continuo absumtum mœrore sepa-

1 In quibusdam Vossii defectum.—2 Sevocat in Marcil. membranis, sed

NOTjE •
1 Etsi me assiduo] Qui Catulliani sius operis partem exordiri volunt,
laboris monumenta varias in partes in qua postquam Elegias quasdam
secant, nine tertiam ultimamque ip- Hexámetro pentametroque vexa*
2:34 С. VALERJI CATULLI
Nec potis est dulces Musarum expromere fœtus
Mens animi : tantis fluctuat ipsa malis :
Namque mei nuper Lethaeo gurgite fratris 5
Pallidulum manane alluit unda pedem ;
Troia Rhceteo quem subter littore tellus
Ereptum nostris obterit ex oculis.
AUoquar 1 audierone unquam tua facta loquentem ? •
Nunquam ego te, vita frater amabilior, 10

rat a doctis novem pueliis, nec potest animus meus proferre jacundos Musarum
fatus : adeo magnis agilatur doloribus. Etenim aqua deflueus amne Lethœo non ita
pridem irrigat pedes fratris mei pulientes, quem e nostra couspectu raptum contegit
terra Trojana sub littore Rhateo О frater, longe mihi rito jucundior, nus-

non sine litura; sic tamen ut ex vestigiis erui potuerit Sejugat : in edd. vett.
Venett. Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Seal. Grœv. Ortale ; in Voss. Vulp. ed.
anon. aliis Hortale.—3 In omnibus codd. Nec potis est dulcis musarum; in
marg. Seal. cod. Nec potis est harum dulcis, quod ille probat, sed improbat
Marcil. exponere affert Voss. pro [fatus, seusus vel fletus in aliis codd. quod
posterius retinendum ceuset Voss. et dulces fletus interpr. 'Klegos:' eum
secutus est Ed. anon.—4 In quibusdam edd. vett. Meus hominum ; Avant
legi jussit animi : Heius. conj. icta malis, quod valde probat Doer.—5 Lethai
gurgite in omnibus Stat. codd.—8 Ita in omnibus Stat. codd. obtegit affert
Guar. obruit conj. Stat.—9 Hunc versum damnarunt Stat. et Seal. quod
deerat in codd. suis, eum quoque expunxit Grœv. at extabat in Marcil. mem-
branis, ut et in edd. vett. Venet. an. 1500. Aid. Junt. Gryph. et Mur. et revo-
candum putavit Voss. quem secuti Vulp. Ed. anon. alii. Pro facta ш quibus
dam fata; in Venet. an. 1500. Aid. Gryph. et Mur. verba; Marcil. ex mem-
NOTjE
currenles docte et ingeniose more Catulli, Calvi, Ci,mœ, et Memmii
suo lusit Catullus, eodem carminis Poëtarum aequalem.
genere Epigrammata subtexuit. 4 Meus animi] Eleganter dicitur
2 Hortale [Ocfaie] virginibus] Pri- pro animo simpliciter. Plaut. Cistell.
mum igitur hoc ex Elegiis Carmen ad Bacchid. et alii passim. Lucr. lib.
Ortalum amicum scribit Catullus, quo in. ' Denique cur animi nunquam
se excusat, quod dolore ex fratris sui meus cousiliumque Gignitur in ca-
morte suseepto impedi tus non potuerit pite.'
cito, ut ille volebat, ejus desiderio fa 5 Lethœo gurgite] Lethe fluvius
cere satis. Ab ipso enim postulaverat est Inferorum, qui dicitur oblivione
Ortalus, ut, quam Grœcam de Coma mortuis inducere. A^fb¡ enim Grœce,
Berenices Callimachus Elegiam com- Latine Oblivio dicitur. Unde Virgil.
posuerat, vellet ipse Latinam faceré ; ' Longa oblivia potant.'
quod cum demum peregisset, illam 7 Rhateo littore] Rhceteum Pro
ad Ortalum mittit. Quis porro fue- montorium est Troadis Regionis, A-
fit Ortalus ille ambigitur. Nonuulli jacis sepulcro celebre, siout Sigœuni
Buspicaptur ipsum esse quem alio no Achillis.
mine Horteusium Poëtam vocant,
 CARMEN LXV. 235
Aspiciam postbac 1 At certe semper amabo,
Semper mœsta tua carmina morte canam :
Qualia sub densis ramorum concinit umbris
Daulias, absumti fata gemens Ityli.
Sed tamen in tantis mœroribus, Hortale, mitto 15
Нэеc expressa tibi carmina Battiadae ;
Ne tua dicta vagis nequicquam credita ventis
Effluxisse meo forte putes animo :
Ut missum sponsi furtivo muncre malum
Procurrit casto virginis e gremio, 20

дыат ego te videbo in posterum ? Sed equidem te perpetuo diligam : jugiterfaciam

versus tristes in obitum tuum. Quemadmodum Daulias defleus mortem Ityli exlincti
mœstos edit cantus sub opacis arborum umbraculis. Attamen, carissime Ortale, in
tanto dolore ad te mitto hos versus Battiadœ ad verbum feie e Giœco conversos;
neforsilan credos tua verba ventis rapidis incassum tradita e memoria mihi exci-
disse : sicut pomum clandestino proci dono missum decidit e sinu pudico paellœ,
quod repositum subter tenui veste infelicis virginis, qua oblita est illud ibi esse,

branis affert dicta, addeus, ' suspicati aliqui fuisse, tria verba.'—11 In edd. vett.
ac certe ; Avant. legi jussit at.—12 In omnibus codd. Stat. et Seal. et Marci-
lii membranis tegam pro canam; in edd. vett. et Aid. 1. legam, quod repo-
nendum putaruntStat. et Seal.—14 In Stat. codd. assumpli fata gemeus Ituli;
et sic est in edd. vett. Aid. Gryph. Mur. et Grœv. absumpti conj. Stat. lan-
daus Propert. m. 10. 10. pro Ityli Seal. cod. habet Prothei; Marcîl. membr.
Itelei.— 16 Hœc excerpta in Seal. cod. et Marcil. membranis. experta ad libb.
plur. fidem reduxit Voss. quem secuti suntVulp. et Ed. anon. 'sed nostra
lect. accommodatissima videtur, quam tuentur omnes ferc edd. antiquiores.'
Doer.—19 Aiii legunt spousa, inquit Passer. cujus conj. videsis inter Vario-
NOTjE
14 Dauliasfata gemeus ItyK] Docta diminutive dicitur ' Itylus.' Terei
et elegaus comparatio, qua dolorem porro Regis et Philomelae Fabula no
suum Catullus expressif. Dicit enim ta est. Videsis Ovid. Met. vi.
se talibus mortem fratris carminibus 16 Battiadœ] Hoc est, Callimachi ;
defleturum, qualibus Philomela Ityn Callimachus enim a Batto Cyrena-
absumptum conqueritur. Daulias an- rum Rege et conditore originem du-
tem dicitur Philomela, a 'Daulia' cere se testatur apud Strab. lib. xvn.
regione Phocidis Atticae vicina, in unde 'Battiades' dicitur Calliaiachus.
qua nefarium circa Ityn facinus pa- De hoc vide Gell. Noct. Att. lib. vn.
tratum est, et hinc ' Daulias avis ' cap. ultimo.
Poëtarum carminibus celebratur. 19 J^Kríico munere] Quod nimirum
Non enim Tereus Procues maritus clandestine missum est a proco, qui
regnavit in Thracia,nt Latini tradunt hie spousus dicitur Catullo, ut proci
Seriptores, sed in Daulia Phocidis Penelopes dicuntur spousi. Horat. i.
<prope Atticam, nt scribit Time. lib. Epist. 2.
Ii, Itys autem Catullo more familiari 80 Virginis e gremio] Nec mulieri,
23G С. VALERIl CATULL1
Quod miseras oblitae molli sub veste locatum,
Dum advenía matris prosilit, excutitur,
Atque illud prono praeceps agitur decursu :
Huic manat tristi conscius ore rubor.
dejicitur dum ad matris adcentum cxsurgit, et ipsum stutim proclici prœceps demi-
vitur spatw. Inde vuUus tristi paellae rubore tulpœ indice suffunditur.

rum Notas.—23 Atque Wine in libb. quibusdam Voss. Atque, illud prono prœ-
ceps dum agitur conj. Doer.—24 Hinc legi jussit Avant. certe in uno S tat.
cod. erat, iftnc manat natœ couscius ore rubor.
NOTjE
nee gremio credi oportere, prover- cum venerint in oblivionem exsur-
bium est : quod mulier levis et incerti gentium, decidunt.
animi: et saepius in gremio posita,

CARMEN LXVI.
DE COMA BERENICES.
Omnia qui magni dispexit lamina mundi,
Qui stellarum ortus comperit atque obitus :

Ille Conon, qui disquisivit omnes stellas vasti cœli, qui cognovit siderum ortus

1 In omnibus Stat. codd. despexil ; Bentl. conj. descripsit ; utrumque im-

probat Doer. in Aid. Gryph. Mur. et aliis vett. dispexit : Voss. dedit mœnia
mundi, quod jam explosum est a Bentleio.—2 In duobus Stat. codd. atque
habitus; in uno ejusdem atque abitus, quod ex auctoritate vett. libb. defendit
NOT£:
1 Omnia qui magni] Hyginus lib. contigit ut adversus Assyrios expe-
de Signis Cœlestibus, ubi de Leone ditionem susciperet, in quam cum
agitur, hujus Elegiae a Callimacho proficisceretur, crinem suum Veneri
Poëta Grœco compositae, et a Catul vovisse Berenice dicitur, si ad se
lo nostro Latinitate donate, argumen suus conjux so8pes victorque rediret.
tum declarat, quod bujusmodi est. Cum autem, re praeclare a Ptolemaeo
Ptolemaeus Rex iEgypti, cognomento gesta, devotionis suae convictam so
Evergetes, Berenicen seu Beronicen Deorum judicio Berenice videret,
Ptolemaei Philadelphi filiam sororem- crinem suum rite in Veneris œde ap-
que suam duxit uxorem. Paucis ve pendit. Is autem cum postridie non
ro post initum matrimonium diebus, compareret, idque Rex et Regina
 CARMEN hXVlé 237
Flammeus üt rapidi solis nitor obscuretür>
Ut cedant certis sidera temporibus,
Ut Triviam furtim sub Latmia saxa relegans, 5
Dulcis amor gyro devocet aërio :
Idem me ille Conon cœlesti lumine vidit
E Bereniceo vertice caesariem
et occasus, qui speculatus est, quomodo splendor igneus Solis velocis eclipsin pa-
tiatur, quomodo certis temporum spaliis astra nobis occultentur, quomodo jucundus
amor ablegaus Triviam furtive subter Latmium montem deducat eam a cursa cœ
lesti: ille, ioquam, ipse Conon divina ocuUrum acie vidit me comam e capite

Mel.—5 Voss. in libb. vett. deprehendit sublimia, et sub Lamia ; at in poste

riori acquiesceus jnga GEtae montis intelligit, ad cnjus radices urbs * Latmia'
sita fuerit. Latmia tuentur omnes libri vett.—6 In codd. govero aut givo-
dero, unde Voss. fecit clivo, quod reposuit Ed. anon.—7 In Stat. codd. et
edd. vett. Aid. Gryph. Mur. et Stat. cœlesti numine, fortasse ut sit pro ' ma-
jestate ;' in Venet. an. 1500. et Marcellii Pont. Max. libro cœlesti munere, h. e.
' divino beneficio inter stellas fulgentem ;' quod reposuit Bip. Stat. conj.
nomine, vel lumine ut ad Cononem referatur, ' divino quadam oculorum acie '
praeditum; quod posterius receperunt Seal. Graev. alii: Voss. dedit cœlesti
in lumine, adjecta interpretatione ' in ccelo tot sideribus relucente ;' eumque
secuti sunt Vulp. et Ed. anon.—8 Ebore Niceo legebat Nestor in Vocabul.
NOTjE
molestissime ferrent, Conon Mathe- fectos Lunae, quae cum obscuratur
maticus tunc temporis excelleus, Re de cœlo descendere in amplexus En-
gis gratiam inire cupieus, persuasit dymionis fingitur. Endymion vero
crinem istum in cœtum Deorum nu pastor fuisse dicitur, cujus amore
mine sublatum, et in sidus conversum Luna capta ad eum in Latmo mente
fuisse. Illud autem Callimachus, qui dormientem exosculandum descendit.
Ptolemaeum, propter singulare bona- Aiii vero dicuntur Endymionem pu-
rum artium studium, numinis loco erum fuisse pulcherrimum, et ob id a
habebat, hoc Poëmate complexas est. Luna adamatum, cui ilia a Jove im-
Quamvis autem Graeca ipsa Calli- petravit, ut quicquid optasset couse-
machi Elegia, quod quidem noverim, queretur. Optavit autem Endymion,
non extet, apud Theonem tamen Ara- ut perpetuum dormiret somnum im-
ti Interpretem principium illius le mortalis perseveraus, et senii expers :
gitur. unde natum est proverbium illud
5 Triviam sub Latmia saxa relegaus] apud Graecos : ' Endymionis somnum
'Trivia' dicitur Diana, quae eadem dormire ;' quod dicitur in eos, qui
est Luna, quae tres facies habere di diuturno in otio versantes nullis ho-
citur, seu quia 'triviis ' praeesse ex- nestis actionibus vitam exercent.
istimatur, seu quia dicitur in terra Latmia porro saxa dicitur mous Lat
' Diana,' apud Inferos ' Proserpina ' ums in Caria, in quo dormiisse som
sive ' Hecate,' et in cœlo ' Luna ' sen num suum Endymionem fingunt.
' Lucina.' Unde Virgil. ' Tria virgi 7 Ille Conon] Mathematicus fuit
nis ora Dianae.' Eleganter autem celebris, cujus tneminit Hyginus et
adumbratur poëtico commento de Seneca lib. vi. Ouaest. Natural. ubi
238 С. VALER1I CATULLI
Fulgentem clare : quam multis illa Deorum,
Levia protendens brachia, pollicita est ; 10
Qua rex tempestate, novo auctus Иутеnэеo,
Vastatum fines iverat Assyrios,
Dulcia nocturnas portans vestigia rixae,
Quam de virgineis gesserat exuviis.
Estne novis nuptis odio Venus ? anne parentum 15
Frustrantur falsis gaudia lacrymulis,
Ubertim thalami quas intra limina fundunt ?
Non, ita me Divi, vera gemunt, juerint.
Id mea me multis docuit regina querelis,
Invisente no\o praelia torva viro. 20
Berenices Reginae detractam inter Astra lucide micantem, quam ipsa Berenice,
nitidas тати ad cœlum elevous, pluribus Diis vorit, quo tempore Rex Ptolemaras
ejus nuptiis et conjugio felicior faclus iverat depopulatum Âssyrias provincias, se-
cum'fereus indicia jucunda nocturnes pugnœ, quam pro spoliis virginalibus inierat.
An Venus odio est novis nuptis ? An novae nuptœ parentum latitiam vanam red-
dunt fictis lacrymis, quas abundanter eflundunt intra thori septa ? Non sane vere
dolent ; sic me Di adjuverint. Hoc mihi demoustravit Regina Berenice innumeris
suis lacrymis, dum novus ejus conjux Ptolemaeus Rexfera bella adint. Sed tu, о

E Beroniceo in edd. vett.—9 In edd. vett. Venet. an. 1500. Aid. Junt. Gryph.
Mur. et Stat. Dearum ; Seal. Voss. Vulp. alii exhibent Deorum.—11 Avant.
conj. novis auctis Hymenals, quod reposuerunt Aid. Junt. Gryph. et Mur.
sed nostram lect. testantur omnes edd. vett. cum Stat. et Seal. codd. ямc-
fus pro auctus reposuit Dna. Dacier. in notis ad Callim.—12 In Stat. codd.
Vastum finis ierat, et iverat.—15 In omnibus Stat. codd. atque parentum, quod
ille probat—17 In duobus Stat. codd. intra lamina ; in alio ejusdem ¿nfеr
lamina, quod probabilius ille putat.—18 In omnibus Stat. codd. Non ita me
diu v. g. juverint ; vel, Non ita me diu v. g. juverunt ; unde Stat. conj. Non ita
me Di, ut v. g. juerint: Avant. proposuit juerint quod receptum est in Venet.
an. 1500. Aid. Junt. Gryph. Mur. 'Stat. Seal. 1. et Cant. sed Seal. in
ed. 2. reposuit juverint, nt prima syll. sit correpta àpxaXxUs- et sic est in Ve-
nett. Brix. Vicent. Voss. Vulp. ed. anon. Bip. aliis : Heius. tentat, Non ita,
ЫОТЖ
de Cometis. longa habetur ante aspiratioms ac-
8 E Bereniceo vertice] Berenice centum. Ut apud Virgil. ' Linqueus
fuit soror et conjux Ptolemaei Regis profugus Hymenaeos.' Et ' Terga
TEgypti, quae cœsariem suam Diis fatigamus hasta.'
pro felici conjugis sui in Assyrios ex- 12 Fines Assyrios] Assyria, quae
peditione et reditu devoverat. aliis Syria dicitur, vasta regio est
11 Novo auctus Hymenao] Hic in Asiae, a mari Mediterraneo ad Tigrim
vocabulo, novo, o vocalis non abjici- et Euphratem, inter Cappadociam,
tur, et longa remaj,et, et praeterea Armeniam, Mediam, Persidem, et
ia vocabulo, auctus, ultima syllaba A rabiam proteusa.
 CARMEN LXVI. 239
At tu non orbum luxti deserta cubile,
Et fratris cari flebile discidium.
Cum penitus mœstas exedit cura medullas ;
Ut tibi nunc toto pectore solicitée
Sensibus ereptis mens excidit ! Atqui ego certe 25
Cognoram a parva virgine magnanimam.
Anne bonum oblita es facinus, quo regium adepta es
Conjugium, quod non fortior ausit alis ?

Berenice, non fievisti quasi derclicta viduum tectum, sed potius tristem discessum
dilecti fratris tui. Quando mariti absentis desiderium adeo tristes tibi penitus
corrodit medullas, ut tibi modo imis visceribus anxia ablatis seusibus animus defece-
rit ! Ego sane te noveram a tenera œtate fortem. An non recordarte illud eximium
facinus, propter quod regale cousecuta es connubium? quo nullum fortius alius quis

ne Divi, ut veragemant, sierint,a ' sino, sivi sii,' improbante Doer.—21 Et tu

non orbum in Venet. an. 1500. Et tu vero orbum Voss. Cant. Vulp. Ed. anon.
et Gott. improbante Doer. qui proponit, Ut tu nunc orbum. Lect. nostram
tuentur edd. vett. cum Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Stat. Seal. Graev. et
Bip.—22 Sed fratris in edd. vett. cum Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Seal.
et Graev. Et fratris reposuerunt Voss. Vulp. Ed. anon. Bip. alii : in Mur.
et uounullis aliis dissidium.—23 Quam emend. Bentl. probante Doer.—
24 Ui tibi tunc in Seal. et quibusdam aliis.—25 Lect. prisca erat erectis; unde
Voss. fecit e rectis, accedente nemine : Ast ego Gryph. et Mur. Atque ego
Stat. codd. et Venet. an. 1500. Atqui ego conj. Pont. quod reposuerunt Aid.
Stat. Seal. Graev. Cant. Bip. alii : At te ego Voss. eumque secuti Vulp. et
Ed. anon.—27 In Stat. codd. quam regium adeptus ; unde Faërn. faciebat
quum ; sed, ut bene notavit Stat. vett. codd. ubique servant cum hoc modo
scriptum; nullibi quum: in Venet. an. 1500. Aid. Junt. Gryph. Stat. et
Seal. quod. Lect. nostram servant Mur. Graev. Voss. Cant. Vulp. Ed. anon.
Gott. et Bip.—2S In omnibus Stat. codd. quod non fortior aut sit alis, quod
NOTjE
21 Luxti] Pro 'luxisti,' sed melius . tium interfecisse, reliquos in fugam
videretur lusti; quia si media abjici- conjecisse, pro quo etiam Callimachus
atur syllaba, xi abjicienda erit: aut eam magnanimam dixit.'
fortasse scribendum est, luxsti. 27 Bonum oblita es facinus] Illud
26 Magnanimam] Cur dicatur Be- nempe, quod modo ex Hygino retu-
renice 'Magnanima' docet Hyginus limus, propter quod fratrem ipsius
Astronom. ii. 24. ' Hanc,' inquit, amore esse correptum significat.
' Berenicem nonuullicum Callimacho 28 Quod nonfortior [<¡uo non fortius]
dixerunt equos alere, et ad Olympia ausit alis] Quo facinore nullum for-
mittere cousuetam fuisse. Aiii di- tius, aut majoris animi quivis alius
cunt hoc amplius, Ptolemaeum, Bere- aggredi queat. Lectionem nostram
nices patrem, multitudine hostium sequuntur et interpretantur omnes
perterritum, fuga salutem petiisse ; viri docti. ' Alis enim,' ut ait Pri-
filiam autem saepe cousuetam iusiliis- scian. lib. xii. ' veteres pro alius
se in equum, et reliquam exercitus protulerunt ;' sicut et dixerunt 'alid'
copiam coustitu!sse et complm es hos- pro ' aliud.' Charisius etiam lib. ii.
240 С. VALERII CATULLI
Sed tum mœsta vinim mittens, quae verba locuta es !
Jupiter, ut trîsti lumina saepe manu ! 30
Quis te mutavit tantus Deus? an quod amantes
Non longe a caro corpore abesse volunt 1
Atque ibi me cunctis pro dulci conjuge Divis
Non sine taurino sanguine pollicita es,
Si reditum tetulisset is hand in tempore longo, et 35
Captam Asiam iEgypti finibus adjiceret ?
s,ucipere audeat. At vero quas protulisti voceé conjugem'trmm Regem dimütem !
О Jupiter, quam frequenter abstersisti manu madentes oculos ! quisuam tam potent
Deus te immutavii? An hoc factum est, quia amantes nehmt distare procul a
persona sibi dilecta 1 Sed о quanta Dûs omnibus vovisti cum multo cruore bubulo pro
wan spouso tuo, si modo brevi rediret, et Asiam devictam adderet JEgypti imperio !

reposuerunt Seal. et Grîev. quod non fortior auxit avis in Venet. an. 1500. et
Gryph. quod non fortior auxit alis Aid. quo non fortius ausit alis Mar. ' com-
modissime sane, nisi ingrata repetitio той quo offenderet.' Deer. quod non
fortior ausit alis Statius : Heius. legi jubet, quo non fostior audit avis, i. e.
' faustior vel, quo non fortior hausit Halyn ; utrumque improbat Doer.
Nostram lect. servant Voss. Vulp. Ed. anon. Bip. alii.—29 Sed cum Voss.
Sed tu in quibusdam.—30 In Aid. et nounullis vett. tersti, ut legi jussit
Avant. postea vero tristi pro 'trivisti' legendum potavit idem Avantius,
quod testantur omnes Stat. codd.—33 Atque ibi pro cunctis in Marcil. mem-
branis, Venet. an. 1500. et Gryph. At qua ibi pro cunctis in Aid. Stat. Grip v.
et Voss. i. e. inquit Stat. ' sociis conjugis, vel, palam omnibus, ante omnes :'
At qua ibi proh cunctis Seal. et Bip. Atque ibi prœ cunctis Mur. qui suspica-
batur aliquot versus post hoc distichon desiderari, quibus Berenices vota
exequebatur poëta : At qua ibi, ртœ cunctis in ed. anon. Marcil. conj. scrip-
sisse Catull. At quœ ibi prœdulci cunctis pro conjuge Divis. Lect. nostra, in
Cant. jam recepta, debetur Bentleio.—35. 36 In Stat. codd. cum Venett.
Brix. Vicent. et Venet. an. 1500. Si r. tetulisset, is out in t. longo C. A. M.f.
addiderit : Avant. pro aut legi jussit baud ; hinc Aid. et Colin. Si r. tetulisset,
is haud in t. longo С. A. iE. f. addiderat, quod reposuerunt Voss. Vulp. et Ed.
anon. in Marcil. membranis, Si r. tetulisset is, baud in t. longo, et С. A. iE. f.
addiderat; in Gryph. et Stat. Si r. tetulisset is, haud in t. longo С. A. iE. f.
adjiceret; in Mur. Si r. tetulisset is, haud in t. longo, et С. A. iE. f. adjiceret:
Seal. dedit, Si r. tetulisset is, aut in t. longo С. A. iE. f. adjiceret ? quod repo-
NOTiE
'alis' pro 'alius,' 'alid' pro 'aliud' ceret uxorem, illudque fuisse fortius
dixisse, et sic locutum esse Sali us tium et potentius augurium, quod ipsius
demoustrat, quod etiam Diomedes conjugium firmare potuisset. Quem
Grammaticus confirmât. Nonuulli ta quidem seusum non improbamus ;
men aliter legunt hoc modo : Quod non cum certum sit in matrimoniis ineun-
fortior auxit avis : ut seusus sit : Quod dis auguria et auspicia apud veteres
non potentius auspicium firmare po- maxime observari cousuevisse.
tuit. Quia nempe praeclarum faci- 30 Tristi [tersti] Pro ' tersisti. '
tuis, quod Berenice gesserat, Ptole- Alii legunt, tristi pro ' trivisti :' sed
глашт fratrem adduxerat ut eam du- quo meliori seusu non video.
 CARMEN LXVI. 241
Quis ego pro factis cœlesti reddita cœtu,
Pristina vota novo munere dissoluo.
Invita, o regina, tuo de vertice cessi,
Invita : adjuro teque tuumque caput : 40
Digna ferat, quod si quis inaniter adjurarit.
Sed qui se ferro postulet esse parem ?
Ille quoque eversus mons est, quem maximum in oris
Progenies Thiœ clara supervehitur :
Cum Medi peperere novum mare, cumque juventus 45
Per medium classi barbara navit Athon.
qua quoniam contigerunt, ut optaveras, ego tua coma cœlesti stellarum choro addita,
persolvo novo dono antiqua toa rota. Ego quidem non lubeus, o Regina, e tuo
capite recessi, non lubeus, inquam, recessi : testeт te appello, tuumque caput. Quod
м aliquis temere et falso jurarit per tuum caput, me non invitam recessisse,
pomas luat perjurio debitas. At quis spent se posse resistere ferro ? Nam iste
etiam mous ferro excisus est, super quem aUissimum Phthia geus iltustris in oris
suis trausnavigavit, dum Medi novum illud petagus trausire festinarent, et dum
juventus peregrina navi trausveheretur per medium Athon. Quid vero agent

suit Ed. Bipontinus ; in Graev. Si r. retulisset is haud in t. longo, et С. A. M. f.

adjiceret ? sed unde non liquet.—41 Avant, legit adjutarit.-—42 Sed quis se
ferro conj. Stat. at in omnihus codd. qui.—43 In omnibus Stat. codd. quem
maxima in oris ; et sic est in Marcil. membranis, Aid. Gryph. Mur. Stat. et
aliis ; quem maxima natu, a ' no, nas, navi,' Avantius ; quem maximum in orbe
in aliis teste Mur. quem maxima in armis conj. Marcil.—44 Phitia in Stat.
codd. Phthia in Venet. an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Stat.
Seal. Marcil. Grœv. Bip. aliis ; Clytia aflert Voss. et deinde. Thia legen-
dum esse ceuset ; quod posterius reeeperunt Vulp. et Ed. anon. probante
Bentleio : pro clara alii legunt Dara, teste Stat.—45 Cum Medi propere in
Marcil. et Stat. codd. rupere in opt. Commel. ut conj. Heius. vide Burm.

NOTffi
41 Digna ferai] Si quis caput tu- progenies, de populis montis Atho ver
um inaniter adjurare ausus fuerit, ticem incolentibus, qui diutissime vi-
dignas violate religionis pœnas luat. vunt, unde Macrobii vocantur. Athos
42 Sed qui se ferro] Quanam rati- enim modo Thraciœ, modo Macedo-
one ego coma tua, quae mollis sum et niae, modo Phthiœ, id est, Thessaliae
tenera, ferro resistere potuissem, tribuitur. Aiii clara progenies inter-
cum montes etiam ferro exscindantur. pretantur de Xerxis exercitu. Nos
43 Ille quoque eversus mous es(] autem clara progenies Phthia populos
Montem Athon signi6cat a Xerxis re- Thessaliae, quœ et Phthia, unde natus
gis Persarum exercitu excisum. Va- erat Achilles, propter cujus gloriam
rie porro hic locus legitur et exponi- longe clarior fuit populus Thessaliae
tur ; ab aliis hoc pacto : IUe quoque seu Phthiœ, in cujus oris seu finibns
eversus mous est, quem maxima natu mous Athos excisus est a Persarum
Progenies Phthia clara supervehitur. exercitu.
Exponuntque maxima natu Phthia 45 Cum Medi] Medi sunt Asiae po-
Delph. et Var. Clos. Catul. Q
242 С. VALERII CATULLI
Quid facient crines, cum ferro talia cedant?
Jupiter, ut Chalybon omne genus pereat :
• Et qui principio sub terra quaerere venas
Institit, аc ferri fingere duritiem ! 50
Abjunctae paulo ante comae mea fata sorores
Lugebant, cum se Memnonis iEthiopis

capiUi, quandoquidem res ejusmodi ferro cadunt ?. О Jupiter, utinam pereat totum
genus Chalybum : et quisquis initio rerum primus cœpit investigare intra terrœ
viscera ferri fodinas ejusque domare duritatem. Comœ sorores meœ, quae remause-
runt in capite Berenices, paulo ante a me separata, mea deflebant infortunia,

ad Val. Flac. i. 3. prorupere in edd. vett. irrupere conj. Avant. quod rece-
pernut Aid. Gryph. Mur. Graev. pepulere conj. Stat. propereque Marcil.
antiquam lectionem properare dedit Seal. ut infinitivus pro definite sit. Lect.
nostra debetur Vossio, et recepta est in Cant. Vulp. et ed. anon.—48 In
Omnibus Stat. codd. et edd. antiquiss. celicum; Partb. in Brix. dedit telo-
rum; in Seal. cod. telitum, (quod et legi possit celicum,) ex quo fecit sicelicum ;
quem vide inter Variorum Notas : Politianus primus ex hoc Fragm. Callim.
ZeC irdrep, ws XaXißwv эгес áiró\oirO yivos TfióBtv hmtWovra, KаKbv <fwтЬv, oí fiiv
(drnvar, emend. XaKißuiv, quod receptum est in Venet. an. 1500. Aid. Gryph.
Mur. Stat. Graev. et Vulp. Latino charactere scribijussit Marcil. Hanc
tamen emend. Voss. rejecit, et ex celicum dedit Celtum, quod reposuit Ed.
anon.— 50 In Aid. Gryph. Mur. Stat. Seal. Graev. Bip. aliis frangere.—
51 Abruptœ in Seal. cod. sed Abjuncta in plerisque codd. teste Marcil.—
NOTjE
puli Persia vicini, quorum magna pelleus, ¿re] Locus hie difficillimus a
fuit multitudo in Xerxis exercitu. variis cruditissimis viris varie expoui-
Haec Historia ex Herodoto, Plinio, tur, mirumque est, quantum omnee
Justino, Probo, aliisque Seriptoribus torserit. Nos duas tantum expositi-
notissima est. ones lectori subjiciemus ; si quis vero
48 Ut Chalybon omne genus] Ver melius aliquid protulerit, gratulabi-
sus hic restitutio est e Scholiis in mur. Aiii igitur sic locum hunc in-
Apoll. R. ii. 375. ubi locus hie ex Cal terpretantur, ut seusus sit : Comae
lim. laudatur. XaXvßwv as ЬжбAопо sorores, hae nempe quae in Reginae
yiras. ' Chalybes' autem populisunt capite remauserant, lugebant meam
Seythiae, vel potius Asiae ad Thermo- sortem, quod a suo cousortio sejuncta
dontem ita dicti a ' Chalybe ' filio forem, cum ales equus unigena Mem
Martis, qui primi ferrum ferrique nonis /Ethiopis commoveus auras tre-
usum invenerunt. Virgil. ' India mit- mebundis penuis obtulit sese mihi
tit ebur, mittunt sua thura Sabaei, Arsinoae Cbloridos, &c. Ita ut ales
At Chalybes nudi ferrum.' Is igitur equus unigena Memnonis iEthiopis sit
sensus est, omne genus Chalybum pere equus Pegasus filius ejusdem cum
at, quia nempe ferrum invenerunt, Memnone matris, nempe Aurorae,
primique per terra venas investiga- quae dicitur dono dedisse Jovi Pega-
runt. sum ; qui Pegasus jussu Veneris ex
52 Memnonis /Ethiopia Unigena im- ipsius templo in urbe Arsinoë, crines
 CARMEN LXVI. 243
Unigena impellens natantibus aëra pennis
Obtulit Arsinoës Chloridos ales equus.
Isque per aethereas me tollens advolat auras, 55
Et Veneris casto collocat in gremio.
Ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat,
Grata Canopaeis in loca littoribus.
cum avis equus Chloridos frater Memnonis fâthiopis aërem agitous motantibus alis
obtulit sese mihi in urbe Arsinoës, et ipse accurreus per noctis tenebras rapit me,
meque ponit in pudico sinu Veneris. Zephyritis ipsa incola grata Canopiislittoribus,

53 Unigena impeliente natantibus in Mur. et nonuullis vett. nictantibus conj.

Bentl. sed mutantibus testantur omnes Stat. codd. idem Stat. pro aëra ten
tat aère, improbante Doer.—54 In Maff. 1. Optulit asineos e locridicos alis
equos; in uno Stat. cod. Optulit asinios e locridicos avis equus; et in alio ejus-
dem, Optulit assyrio elocritos aliis equos: Bentl. legi j übet Arsinoës Locridos,
quod nemo veterum memoriae prodiderit, Arsinoëm seu Venerem Chloridos
cognomine usam esse ; at 'Locridem' Venerem sen Arsinoëm eodem modo
a poëta dici potuisse V. D. autumat, quo illa versu 57. Zephyritis dicta est ;
' nam ut Zephyritis a Zephyrio Africae promontorio, ita ' Locris' dicetur a
gente Locrorum, qui regionem eam tenebant.' In Seal. cod. alis equos; in
nounullis vett. aies equi ; Avant. legi jussit aies equus ; Stat. conj. Obtulit Ar-
sinoœ Locricos alisequus, nt ' pedissequi' vocantur, pedibus alios qui sequun-
tur ; sed mavult aies eques.—55 Hisque in Venet. an. 1500. Gryph. et qui-
busdam aliis ; Isque Avant. umbras pro auras in Stat. et Seal. codd. quod re-
ceperunt Voss. Vulp. Ed. anon. Bip. alii ; auras in edd. vett. Brix. Venet. an.
1500. Aid. Mur. et Grœv. ores in quibusdam.—56 In omnibus Stat. codd.
advolat in gremio ; unde ille, advoluit gremio, ut ultima in casi» non elidatur:
in Marcil. membranis consociat in gremio ; ' metuentes versiculo ruinam,'
inquit ille, ' fecere, coulocat in gremio, melius facturi articulo in deleto, couso
ciat gremio.' Hoc et prapeedeus distichon nonnulli trausponenda monuere.
—58. 59 In Stat. codd. Grafa Canopicis; unde ille legendum putavit Canopitis,
SOTЖ
Berenices ibidem appeusos detulit in scribit Hesiod. in Theogonia : 'A-
cœlum, et inter sidera collocavit. arpattp S"Hàr àvépois тcKe Kартeровиfiои
Alii hoc non de Pegaso, sed de Zephy- 'Apyéarnv, Zé<pvpov, BopeV, K. т. Л.
го interpretantur, Chloridos ales eques, Coustat etiam ex Strabone et Athe
nen Chloridos ales equus. Sed sive le- naeo Venerem dictam fuisse ' Arsi.
gatur, ales eques, aut ales equus, potest . noën,' habuisseque templum in urbe
de Zephyro intelligi, cum sit ventus, Arsinoë a Ptolemaeo Rege condita in
quo Ciilons vehitur. Coustat autem Cyrenaica Africae regione, ut scribit
Chloridem uxorem fuisse Zephyri, Plin. lib. v. cap. 5. ubi comam suam
Zephyrumque apud Euripidem et Berenice Veneri appenderat. Videat
alios dici ' equitem.' Euripides in Lector, an hœc expositio seusum pla-
Phœnissis, Ze<pípov ,iroaîs Iwiieiaavros niorem efficiat, quam qua; de Pegaso.
éy ovpavy. Quod etiam Zephyrus fu- 57 Suum Zephyritis eo famulum lega-
erit Memnonis unigena, hoc est, eadem rat] Zephyritis hic diçitur Venus а
cum Meiunone matre natus, ceitum 'Zephyrio' ^gypti promontorio, in
est; cum Aurora mater Memnonis sit quo colebatur, et lueum et templmn
etiam ventorum mater et geuitrix, ut habuit. Vide Strab. lib. xiv. circa
214 С. VALERII CATULLI
Scilicet in vario ne solum limite cœli
Ex Ariadneis aurea temporibus 60
Fixa corona foret ; sed nos quoque fulgeremus
Devotae flavi verticis exuviae. . -
Uvidulam a fletu, cedentem ad templa Deum, me
Sidus in antiquis Diva novum posuit.
illuc famulum suum miserat, nimirum, ut non tantum sola corona ex Ariadnes capite
inter varia astra Cœli posita coruscaus fulgeret, verum ut nos etiam spolia flavi
capitis Berenices Veneri dedicate coruscaremus. Dea Venus me madentem
lacrymis, quod a Regina divellerer ad templa Deorum tanquam novum astrum inter

sive Canopiticis ; in Aid. Gryph. Mur. et Graev. Grata Canopais incola ; in

nounullis Gnata : Voss. pro incola reposuit in loca. Мох pro Scilicet in vario,
quod servant Venet. an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Graev. ed.
anon. Bip. et aliae, Stat. codd. exhibent Hydi vario, vel Hidluen ubi vario ;
at lacuna erat in uno ; alii codd. Hi DU ven ibi vario : ex luen ibi vario Stat.
primo fecit Juvenile phaos, postea Lumen uti vario; Marcil. Di bene fecerunt,
ne, Sec. Voss. Sidere ubi vario, quod reposuit Vulp. totum autem locum ita
refmxit Seal. Gnata Canopiis incola litoribus Ludit ubi, vario, Ifc. a quo Vulp.
тЬ Canopiis arripuit : in Seal. cod. limine, unde fecit lumine, quod receperunt
Marcil. Voss. Vulp. Ed. anon. et Bip. sed nostram servant Venett. Brix.
Vicent. Venet. an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Stat. Graev. aliae.—
00 Aut Ariadneis veram esse lect. affirmat Seal.—63 Nostram lect. testantur
fere omnes codd. et edd. vett. Avant. conj. Uvidulum a fletu tendentes* ; in
Seal. cod. Vividulum aftuctu ; ex quo fecit Vividulo aflatu ; Voss. dedit et ope-
rose defendit Uvidulum a fluctu ; iunni autem a poëta putat vulgarem homi-
num opinionem, ex qua aniinae defunctorum, antequam ad campos Elysios
aut sedes superas penetrarent, Oceanum trausire creditae sunt. Vossium
NOT«
fmem.Dicitur autem misisse famulum tantur. Est etiam Canopus unum ex
snum. vel Pegasum vel Zephyrum, Nili fluminis ostiis.
qui nempe Deam colehat ; sic qui 60 Ex Ariadneis] Ne unum nimi
colunt Deos et venerantur, famuli rum sidus esset in cœlo e puellae ca
Dcorum dicuntur. pi te decerptum, nempe corona Ari
58 С rata Canopais littoribus] Venus adues, sed ego quoque eum numerum
enim praecipue colebatur apud /Egyp- augerem, madentem me lacrymis,
tios, maxime vero apud Temyreuses, quas, cum a Regina divellerer, profu-
ut docet Strabo lib. xvii. quae ctiam deram, in cœlo inter astra collocavit.
habuit oppidum ad ostium Mendesi- Fabula autem de Corona Ariadnes,
um. Canopaei porro populi,sive Ca- quae inter sidera relata est, nota est
nopi incolae mollissimi erant, et Ve ex Hygino, Ovidio, Servio, Manilio,
neri addictissimi. Fuit autem Cano et pluribus aliis.
pus civitas /Egypti a Menelao condita, 63 Ad templa Deum] Cœlum dici
centum viginti stadiis ab Aiexandria tur ' Templum Deorum :' Templum
distaus, sic dicta a Canopo Menelai enim tribus modis dicitur. Ut Varro
Gubernatore, qui ibidem obiisse mor- lib. de Ling. Lat. docet. ' Cœli,' in-
su serpentis dicitur. Ut Qnintilian. quit, ' convexa etiam templa dicun
lib. l. et Scrvius lib. ii. /Eneid. tes tur.'
 CARMEN IjXVI. 24Ö
Virginis et saevi contingens namquc Leonis - 65
Lumina Callisto juncta Lycaoniae
Vertor in occasum, tardum dux ante Booten,
Qui vix sero alto mergitur Oceano.
Sed quanquam me nocte premunt vestigia Divum,
Luce autem canae Tethyi restituor : 70
(Pace tua fari hase liceat, Rhamnusia virgo :
Namque ego non ullo vera timore tegam :
Non, si me infestis discerpant sidera dictis,
Condita quin veri pectoris evoluam :)
antiqua collocmit. Etenim ego attingeus sidera Virginis et crudelis Leonis vicina
Callisto Lycaonia, vergo in occidentem prior antepigrum Booten, qui tandem œgre
sero mari tingitur. At quamvis pedes Deorum videantur noctu me calcare, interdiu
tamen annosa restituor Tethyi. O Diva Rhamnusia, fas mihi sit ista dicere cum
tua bona venia: ego enim nusquam propter metum aliquem celabo veritatem ; neque,
etiam si ostra me dais maledictis proscindant, impedient quominus aperiam arcana

seqnuntur Vulp. et Ed. anon. templa Dione in Brix.—66 Callisto justa Ly-
caonia in cod. Seal. i. e. juxta; unde fecit, Callisto justa Lycaonida, eumque
secuti Voss. Cant. Vulp. et Ed. anon. juxta Lycaonida tuetur Bip. Lectio-
nemjusta veljuxta damnat Doer. quia nempe nuspiam invenerat exemplum,
ubi ultima тоС juxta correpta sit. Nostram tuentur Venett. Brix. Vicent.
Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Grœv. Delph. aliœ.—70 Lux aut cana Thetyi
restituem in omnibus Stat. codd. praeterquam in uno, qui exhibuit restituam;
nude Stat. Lux autem cana Thetyi restituat.—71 In duobus Stat. codd. Pace
tuafari licet hie ; in alio ejusdem, Pace tua fari hie liceat.—72. 73 Nec sine in
festis in omnibus ejusdem codd. unde legendum putavit, Namque ego nonnullo
v. t. tegam Hœc, si me infestis : Bentl. pro dictis conj. dextris.—74 Condita qui
vere pectoris evolue in omnibus Stat. codd. unde conj. Condita quin vere pectoris
NOTjE
65 Virginis et savi Leonis] Indicat deatur occidere ; cum alias stellae re
locum, in quo coUocata est Coma Be metieres citius occidant. Dicitur
renices, commemoratione vicinorum autem mergi Oceano secundum Ve-
siderum. Virgo autem infra pedes terum morem, qui stellas et sidera
Bootae posita est, capite posteriorem occidentia in Oceano mergi existi
partem Leonis, circulum TEstivalem maban!.
dextra manu contingeus. 70 Tethyi restituor] Tethys est uxor
66 Callisto juncta Lycaonicœ] Cal Oceani, in quem astra mergi dicun-
listo fuit filia Regis Arcadiae Lycao- tur, dum occidunt.
nis, quae in Ursam conversa inter 71 Rhamnusia virgo] Diximusjam
astra collocata est. De hac vide supra Carm. de Nupt. Pelei, Deam
Ovid. et Hyginum. Nemesim scelerum ultricem vocari
67 Tardum dux ante Booten] Bootes ' Rhamnusiam ' a Rhamnunte pago
qui et Arcturus et Arctophylax, dici- Atticae, ubi colebatur. Vide Pausa-
tur ' tardus' quod cum sit in minimo niam in Attic.
circulo circa polum, sero tamen vi-
24(5 С. VALERII CATULLl
Non his tam lœtor rebus, quam me abfore semper, 75
Abfore me a dominée vertice discrucior :
Qui cum ego, dum virgo quondam fuit, omnibus expers
Unguentis, una millia multa bibi.
Nunc vos, optato quas junxit lumine taeda,
Non prius unanimis corpora conjugibus 80
Tradite, nudantes rejecta veste papillas,
Quam jucunda mihi muncra übet onyx :

sincerœ mentis mcae. Non tantum gaudeo me his, quibus frnor, bonis esse сити-
latum, quantum doleo me in perpetuum separatum iri a capite Regina Berenices,
cum qua ego sola plura millia unguentorum exhausi, quanquam, dum virgo fuit,
lunctis caruit unguinibus. Jam vos, о novae impur, quasfax nuptialis desiderata
luce copuluvit, non ante maritis concordibus corpora vestra permittite, detegentes
amictu remoto mandilas, quam vestra pyxis onychina offerat mihi grata dona.

eveluam.—75. 76 Ex membranarum lituris ernit Marcil. quam me ah fore sem

per, Ah fore me a domina: in Stat. codd. affore utroque loco—77 Omnes
codd. et edd. vett. exhibent omnibus expers; Joh. Amatus (D'Orat) conj.
ominis expers probante Passer. dum quondam virgo fuit omnibus expressa Un-
guentis Stat. dum virgo quondam fuit omnibus aspersa Unguentis Marcil. гд.--
persa Heine. expleus signif. passiva pro ' expleta,' sive ' expleus se,' conj.
Doer. expreta vel adspersa alii.—78 Ita hic quoque versus legitur in omnibus
codd. et edd. vett. Passer. tentaba!, Unguenti Assyrii, vel Unguenti Surii, pro
Syrii; Voss. Unguentis, murrhœ, quod avide receperunt Yulp. et Ed. anon.—
79 Hie versus ita legitur in Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Graev. et Cant. et
sic omnino legi jussit Avant. Stat. codd. exhibent quem junxit ut in Marcil.
membranis, vel quem vinxit : Stat. et Marcil. conj. qneis junxit ; in Seal. cod.
qua junxit ; vide ad vs. 82. alii At vos, optato quœ junxit.—80 In Marcil.
membranis, Non post uno animus corpora ; in Stat. et Seal. codd. Non post
unanimis corpora ; in nonuullis vett. vincula pro corpora.—81 In Stat. codd.
detecta veste.—82 Quum jucunda m. m. libat conj. Marcil. Qua in Seal. cod.
cujus loco reposuit Qua, hune et tres antecedentes versus sic disponeus,
Nunc vos, optato quaj. I. tœda Non post unanimis, corpora, conjugibus ; Tradite
n. r. v. papillas, Qua, Sec. ' Jungi autem debent verba sic: Nunc vos, corpora,
quœ tada junxit lumine optato conjugibus non post unanimis, nudantes papillas
rejecta veste, tradite mihi munera jucunda, quœ onyx mihi libet ; hoc seusu :
Nunc puellae, quae nupsistis maritis haud in concordia permausuris, cum in
eo estis, at cum illis concumbatis, tradite mihi munera, nempe ungüenta ex
onyche depromta. Secuti autem sunt Sealigerum editores deinceps fere
omnes. Equidcm vero hujus loci interpretatione nil vidi ineptius et absur.
dius : Puellae primo statim cum novis maritis concubitu placare debent futu-
ram eorum perfidiam ! Locus igitur mihi rescribendus videtur sic ; Nunc vos,
o. quas. j. I. tœda, Nunc post (vel nos) unanimis c. conjugibus Tradite, n. r. v.
papillas, Sicjucunda, Ifc. Nunc post, dominae meae exemplo in posterum ; vel
NOT«
82 Onyx] Vas unguentarium' ex vasa ungüentada cavabant. Hinc
Onyche gemma. Onyx autem lapis illud Propert. ' Cum dabitur Syrio
est colorem habeus ad unguis humani munere plenus Onyx.'
similitudinem, quem ad conficienda
 CARMEN LXVI. 247
Vester onyx, casto petitis quae jura cubili.
Sed quae se impuro dedit adulterio,
Illius, ah ! mala dona levis bibat irrita pulvis : 85
Namque ego ab indignis praemia nulla peto.
Sic magis, o nuptae, semper concordia vestras
Semper amor sedes incolat assiduus.
Tu vero, regina, tuens cum sidera Divam
Placabis festis luminibus Venerem 90
Sanguinis expertem, non votis esse tuam me,
Sed potius largis effice muneribus.

Pyxis, inquam, vestra onychina omnium vcstrum quafidem legitimo thoro servatis.
At pulvis abjectus ebibat ut inania, fœda munera illius, qua sese turpi adulterio pol-
luit ; ego enim nulla dona quaro ab impudicis. Immo potius, o nuptœ,jugiter con
cordia, amor perpetuusjugiter habitet domos vestras. Sed tu, o Regina, quando
respicieus ostra Deam Venerem sanguinis expertem diebus solennibus propitiam tibi
vedies, non votis tantum, sed liberalibui etiam donisfac apud eam, ut iterum sim

junge post unanimis, in unanimitate postero tempore permausuris. Cui nimis

andadera me repositum videtur Sic pro Quam in vs. 82. Шe servet antiquam
lect. Qua. Sed multo aptior est particula Sic, h. e. ' пac conditioned cui
egregie respondet vs. 87.' Doer.—83 Pro petitis in Stat. codd. vel quamritis,
vel queritis ; unde ille casto quatitis qua jure cubile, laudaus Carm. vi. vs. 10.
Voss. quœris ; in Aid. Junt. Gryph. Mux. colitis qua jura cubili; sed in Brix.
petitis qua jura cubili, quod e cod. suo defendit Seal. quodque reposuere
Graev. Ed. anon. Bip. alii.—84 Sic legi jussit Avant. in quibusdam vett. in
puro dedat.—85 In duobus Stat. codd. Illius a mala levis bibat dona inrita ; in
uno, Illius a mala levis bibit dona inrita ; in alio, Illius mala dona levis bibat
«mfa; et in alio, Illius a mala dona levisbibat irrita: in Venett. Aid. Grypb.
et Mur. Illius aura levis ; in quibusdam, Illius mala dona: ex antiqua lect.
reposuit Seal. Illius ah mala d. I. b. inrita polvis; eumque secuti sunt recen
sores.—86 Namque indignatis Voss.—87 Sed magis in edd. vett. Venett. an.
1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Stat. Seal. Graev. Delph. Vulp. Ed.
anon. Bip. aliis, improbante Doer.—91 In Stat. cod. non nostris et non ves-
tris : lect. votis debe tur Pontano et recepta est in Brix. Venet. an. 1500.
Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Graev. et alias : Stat. conj. verbis, probante
Doer. vet. lect. teste Seal. fuerat non veris, vel non vestris, ex qua formavit
non siveris, et hoc receperunt Ed. anon. Bip. et alii : Voss. dedit, non verticis
esse tuam me Si potis es, largis; Bentl. Unguinis expertem ne siveris.—92 Eidem
Pontano etiam debetur effice; edd. vett. exhibent adfice, quod reposuerunt

NOME
89 Tu vero, regina] Ad reginam 90 Venerem Sanguinis expertem] Ai-
se demum convertit, suadetque, ut ludit ad Venerem Paphiam, cujus
non otiosis tantum votis ac inanibus, aram sanguine maculari nefas erat :
sed largis potius muneribus adducat unde thure tantum ei floribusque
Venerem, ut se e cœlo iterum in ca sacrificabatur, ut Corn. Tacitus et
put, a quo abscissa fuerat, redire pa- Servius asserunt.
tiatur.
248 С. VALERH CATULLI
Sidera cur retinent ? utinam coma regia fiam :
Proximus Hydrochoi fulgeret Oarion.
tua. Ut quid autem antra me tenent ? Di faciant, ut iterum cœsaries regalia
evadam ; si hoc fiat, tunc Orion ricinus Hydrochoo tempestotes faciat.

Seal. et Ed. anon. in aliis office, improbante Doer.—93 Sidera cur iterent in
Venett. Brix. Vicent. Aid. Oryph. Mur. Stat. Seal. Grœv. Delph. Bip. allis,
utet in omnibus codd. nisi quod pro cur, vel quur, in nonuullis legitur cum:
Stat. cujus codd. pro utinam habebant кг, vel uter, conj. Sidera cum intereant,
ut tunc coma regiafiam ; Marcil. Sidera cur inter ? Pontano debetur, Sidera
cur retinent ?—94 I ta hie versus legitur in edd. antiquiss. et omnibus codd.
Stat. Seal. et Marcil. (praeterquam pro Oarion in nonunllis Stat. est Aorion ;)
et sic extat in Seal. Delph. Voss. Vulp. ed. anon. aliis ; in cod. antiquiss.
Folitiani, fulguret Oarion ; in Aid. Junt. Colin. et Gryph. Hydrochoo fulgent
Oarion; in Stat. G raev. et nonuullis aliis, Hydrochoi fulgeat Oarion: Lect.
Arcturusfulgeat Erigona, quam amplexus est Mur. Marullo debetur, ut suspi-
cabatur Seal. Heius. pro Hydrochoo conj. Heniocho, in notis ad Ovid. Art.
п. vs. 65.
NOTjE
93 Sidera cur retinent {iterent] Ut invicem dissitissima, unde non pos-
quid astra multiplicentur ex comis, sunt dici vicina : sed nos vulgatam
seu coronis fœminarum. Antiqui co seqsimar lectionem, cujus seusus est :
dices babent, et forsan melius : Side Di faciant ut iterum in caput Reginae
ra cur retinent ? Quid me tenent redeam, et tune non curabo quem lo
astra, quominus iterum in caput Re cum et quem ordinem inter se sidera
ginae redeem ? sortiantur : et utrum Aquarius et O-
94 Proximus Hydrochoifulgeret [Hy- rion, etsi invicem distent, inter se
drochoo fulgeat] Oarion] Aiiilegunt: conjungantur. ' Hydrochous ' enim
Proximus Arcturo luceat Erygone ; quia Grœce, ' Aquarius ' Latine est, et ex
nempe Orion et Hydrochous, seu vocabulo, 'Orion' Graeci, faciunt
Aquarius, sunt duo signa cœlestia ab ' Oarion,' quos sequi tur Catullus.

CARMEN LXVII.
AO JANUAM MŒCHjE CUJUSDAM.
CATULLUS.
O dulci jucunda viro, jucunda parenti,
Salve, teque bona Jupiter auctet ope,
0 Janua, grata cuidam marito, ejusque patri, salva sis, teque etiam Jupiter
NOT;E
1 O dulcijucunda viro, Ifc.] Carmi- nisi a paucis, quibus hae res notae es-
nis hujus argumentum, quod Catullus, sent, noluit intelligi, conjectura nunc
 CARMEN LXV1I. 24!)
Janua : quam Balbo dicunt servisse benigne
Olim, cum sedes ipse senex tenuit :
Quamque ferunt rursus voto servisse maligno, 5
Postquam est porrecto facta marita sene.
Die agedum nobis, quare mutata feraris
In dominum veterem deseruisse fidem.
JANUA.
Non, ita Caecilio placeam, quoi tradita nunc sum,
Culpa mea est, quanquam dicitur esse mea. 10
augeat divino suo auxilio, quam ferunt Balbo quondam liberaliter famulatam esse,
quando vetulus iste domum hanc incoluit, quam dicunt etiam iuservisse desiderio
impudico, posteaquam puella hera tua altert nupsit, mortuo jam vetulo. Die igi-
tur nunc nobis qua de causa dicaris mutata dereliquisse fidelitatem erga antiquum
herum tuum Balbum. Nor vitium meum est, etsi fertur esse meum ; sic accepta

4 Olim quum has œdes conj. Dousa F.—6 In Venett. Brix. Vicent. Rheg.
Venet. an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Stat. aliis, Postquam es projecto ;
in Mur. Postquam est projecto, quod Parth. interpr. ' excluso Balbo ;' in
marg. Gryph. ap. Doer. provecto ; Stat. conj. Postquam est projecto functa
marita sene ; Voss. profert ex Commel. Postquam est porrecto facta marita
soror ; in Stat. codd. etiam est porrecto, probante Hand. Postquam es porrecto
facta marita sene Seal. Lect. nostram tuentur Graev. Ed. anon. et Bip.
—7 Die age de nobis in Stat. et Marcil. codd. et nounullis edd. vett. in
aliis Stat. cod. Die age de vobis ; in Aid. Gryph. Mur. Graev. aliis, Die age die
nobis, probante Marcilio : Stat. conj. Die agedum nobis, quod reposuerunt
Seal. Voss. Vulp. Ed. anon. Bip. et recentiores.—8 In dominum veneran
Seal. cod. ut dominum sit genitivus pluralis.—9 In Maff. 1. plateam, (quod et
legi possit placeam ; literae enim t et c in codd. paene similes sunt,) unde
NOTiE
assequi velle stultum esset. Illud igi- ligno] Januae verbis nullo tempore
tur solum compertum est, Dialogum pudicam fuisse dominam significat,
esse, quo Poëta noster, ad nefarias ne tum quidem cum Balbo nupta es
cujusdam mulieris libidines detegen- set, et pudica audiret.
das, Januam aedium illius cum popu 6 Postquam est porrecto, (fcí] Post
laribus aliquot loquentem, easque in quam alteri nupsit, mortuo et elato
dican tem ipsis introducit. Quaenam jam Balbo sene. Ailudit Catullus ad
vero illa fuerit mulier, quae tamturpia ilium morem quo mortuos in vestibu
facinora patrarit, quis senex ille Bal lo efferendos collocabant ad ipsum
bus, quis Caecilius, quis invalidus fi- limen, cujus cousuetudinis manifes-
lius, aut officiosus pater, quiuam de- tissimum apparet vestigium apud
nique ceteri istius societatis Princi Sueton. in Aug. ' Cujus mortui cor
pes, quos ne tum quidem, dum vive- pus a Bovillis Equester Ordo susce-
rent, coguoscere ulla laus erat, nunc pit, urbique intulit, atque in vestibulo
quaerere non est nobis opus. domus collocavit.'
5 Quamque ferunt voto servisse ma- 9 Non, ita Cacillo placeam] Respon.
250 С. VALERII CATULLI
Nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam :
Verum isti populo janua quidque facit :
Qui, quacumque aliquid reperitur non bene factum,
Ad me omnes clamant : Janua, culpa tua est.

CATULLUS.
Non istuc satis est uno te dicere verbo ; 15
Sed facere, ut quivis sentiat et videat.

JANUA.
Qui possum ? nemo quaerit, nec scire laborat.
CATULLUS.
Nos volumus : nobis dicere ne dubita.
sim Cœcilio, cui jam sum mancipala : nemoque potest asserere me aliquid peccarisse ;
quanquam, si populum istum audias,janua quodcumque crimen admittit. Quinimmo
ubicumque invenitur aliquid non recte actum, statim ad me omnes vociferantur ; О
porta, culpa tua est. Non sufficit te hoc unico verbo asserere, verum faciendum
est ut unusquisque ita esse sentiat ac perspiciat. Quomodo valeam hoc facere,
si nuUus requirit, neque aliquis id compertum habere curat ? Nos vero dicere cupi-

Stat. conj. pateam: in nounullis vett. cuireddita; in Aid. Gryph. Mur.' Stat.
Graev. aliis, quoi, vel cui credita, praeeunte Avant. Nostram lect. servant
Seal. Voss. Vulp. Ed. anon. Bip. et recentiores.—lâ ' Hic lacuna in anti
ques. codd. fuisse videtur, quam pro suo quisque ingenio explere studuit.'
Doer. In Stat. codd. V. isti populij. quid te fecit ; in Maff. 1. V. isti poplij. quid
te fecit; nude Stat. conj. V. istis probri j. quidque facit : cod. Guar. habet, V.
isti populoj. quid reficit ; cod. Seal. V. isti populi j. quite facit; exquodedit,
V. isti populi nœnia, Quinte, facit: Avant. legi jussit, V. isti populo dent mala
multa Dei; hinc alii, V. isti populo di mala multa ferant : Mur. afl'ert, V.isthœc
potius janitor ipse facit, et V. istis me auctorem esse facit populus; at ip textu,
inane spatium relinquere satius duxit : Voss. edidit, V. isti populo janua quid
faciat ? hinc in ed. anon. V. isti populo j. quidfaciam ? Lect. nostra, ex Guar.
cod. scriptura et Slat. conj. cousarcinata, primum impressa est in Graev.
et deinceps in Bip. repetita.—13 Quin quacunque in Aid. Gryph. Mur. Stat.
Graev. Delph. Qui in Avant. et Seal. codd. quod receperunt Voss. Vulp.
Ed. anon. Bip. alii.—17 Quid possum in codd. Stat. et Marcil. Quid possit
Seal. cod. Quod possum in edd. vett. Stat. conj. Qui possum? sed sic antea
legem Muretus; Seal. Quid possis, improbante Marcil.—18 Non volumus
NOTiE
det Jauna sese excusaus, et, culpam detur esse Caecilius Metellus, cui
in janitorem rejicieus, jurat per Cœ- Claudia nupserat. Unde hoc Carmen
cilium dominum suum. Ad hnuc fere obscurissimum intelligendum putat
modem Propert. lib. i. Januam quan- de Claudia ; quae sine controversia
dam de dominae suae impudicitiis con- fuit Lesbia Catulli.
querentem inducit. Caecilius ille, de I5 Non istuc satis est] Viator ant
quo hie Janua loquitur, Turnebo vi Poëta Januam alloquitur, quae iterum
 CARMEN LXVII. 251

JANUA.
Primum igitur, virgo quod fertur tradita nobis,
Falsum est. Non illam vir prior attigerat, 20
Languidior tencra quoi pendens sicula beta,
Nunquam se mediam sustulit ad tunicam :
Sed pater illius nati violasse cubile
Dicitur, et miseram conscelerasse domum ;
Sive quod impia mens caeco flagrabat amore, 25
Seu quod iners sterili semine natus erat.
Et quasrendum unde unde foret nervosius illud,
Quod posset zonam solvere virgineam.

mus vobis : noli ambigere nos verum dicere. Primum ergo fahum est illud quod
dicitur, illam puellam incorruplam mihi commissam fuisse ; neque eniui eam vir
suus primus attigerat * * * * Verum parens ejus mariti ferturfilii sui tho-
rum polluisse, atque infelicem domum suam coustuprasse ; seu quia sceleratus illius
animus iusana ardebat libidine, seu quiafilius ejus sterili semine segnis et infœcun-
dus erat. lia ut sic aliunde esset quarendum illud robustius, quod virginale cingu-

vobis dicere in Stat. et Seal. codd. item in edd. vett. Aid. Junt. Gryph. Stat.
Seal. et Delph. Nos volumus vobis dicere, nec dubia conj. Stat. Lect. nostram
tuentur Mur. Marcil. Graev. Voss. Vulp. Ed. anon. Bip. et recentiores.—
20 In omnibus Stat. et Marcil. codd. Non illam vir prior attigerat, quod nos,
Stat. et Bip. secuti, in textum recepimus : Namque illam vir prior attigerat in
edd. vett. Aid. Junt. Gryph. Mur. aliis, quibus signifer fuit Avant. Nonque
illam vir prior attigerat Graev. Non qui illam vir prior attigerit Seal. quem
secuti sunt Voss. Vulp. Ed. anon. alii : Nunquam illam conj. Doer.—22 In
omnibus Stat. codd. sustulit hanc tunicam ; unde ¡lie conj. Nunquam se media
sustulit hinc tunica : Seal. tacite recepit, Nunquam dimidium sustulit hanc tuni
cam. Nostram lect. servant edd. vett. Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Graev.
Delph. Voss. Vulp. Ed. anon. Bip. aliae.—23 In Aid. Junt. Gryph. Mur.
Stat. Graev. Delph. ipsiusnati; in codd. illius nati: Seal. fecit Ule sui nati ;
bine Ed. anon. ille sui gnati.—25 In nonuullis Stat. tecto pro cœco.—27 In
Stat. et Seal. codd. Et quarendum unde foret ; in Brix. et aliis vett. Quaren-
dumque nec unde foret, accedentibus Voss. et Vulp. Ne quarendum aliunde
foret cod. Avant. quod receperunt- Gryph. et Mur. idem Avant. conj. Nec
quarendum erat unde foret ; Aid. Nec quarendum aliunde foret ; Graev. Et qua
rendum aliunde foret, quod receperunt Cant. et Delph. Lect. nostra debetur

reponit ad hune versum : Qui possum? Pendeus] Quia non erecta.

Ifc.
21 Quoi] Seilicet marito.
Tenera beta] Beta herba est hor-
teusis, cujus naturam et genera legito
apud Plin. lib. ix. cap. 13. et lib. xx.
cap. 13.
Sicula] Parva sica : sed membrum
virile et mentulam intelligit : sicut
etiam Plant. ' machaeram militis '
metaphorice : est namque ' sica brevis '
gladius, unde ' sicarii ' dicti.
22 Nunquam se mediam sustulit ad
 С. VALERII CATULLI

CATULLUS.
Egregium narras mira pietate parentem,
Qui ipse sui gnati minxerit in gremium. 30

JANUA.
Atqui non solum hoc se dicit cognitum habere
Brixia, Суcnэеэз supposita speculas,
Flavns quam molli percurrit flumine Mela,
Brixia, Veronae mater amata теаз :

lum posset recingere. Prœclarum quidem commemoras mirabili prœditum reVgionc

patrem, qui ipse urinam effuderit in sinumfilii sui. Sed sane Brixia sita ad Chi-
naam rupem non modo asserit sibi istud eompertum esse, Brixia, inquam, dilecta
Verona patria meœ pareus, quam turbidus Mela allait lenibus oquis. Verum et

Statio, et recepta est in Seal. ed. anon. et Bip.—30 In uno Stat. cod. tm-
minxerit, ut conj. Seal.—31 In Maff. 1. Atqui non solum se dicit cognitum ; in
uno Stat. Atqui non solum sed dicit cognitum ; in alio pjusdem Atqui non solum
sed dicit hoc cognitum: in edd. vett. Aid. Junt. Gryph. Mur. Graev. Atqui non
solum hunc se dicit ; in aliis huic se dicit. Lect. nostra, jam in Seal. Delph.
Voss. Vulp. ed. anon. Bip. et alias recepta, est ex conj. Statii.—32 Brixia
Chinœa suppositum in specula in edd. vett. Venett. an. 1500. Aid. Junt. Gryph.
et Cant. Brixia Chinaœ supposita specula conj. Pont. quod reeeperunt Mur.
Stat. Graev. Delph. Brixia Chinœa supposita specula Seal. eumque secuti
Voss. Ed. anon. et Bip. in nounullis codd. Cichoniœ, vel Chinnea, teste Zan-
ebio ex cujus libello de Origine Orobiorum lect. nostram reposuit et de
fendere conatus est Vulpina.—33 Hunc et sequentem vers. spurios, quod non
solum Historiarum veritati, sed etiam linguae Latinae proprietati, atque om-
nino elegantice Catulli repugnent, acriter contendit Man. sed eosdem in fi-
dem suam reeepit, et motas a Maff. dimcultates expedire studuit Paul.
Galeardus, in cujus sententiam discedit Vulp. Pro percurrit in nounullis
prœcurrit, improbantibus Wesseling. et Doer.—34 Pro meœ Seal. conj. tuœ.—

NOTŒ
tunicam] Nunquam Uli erigebatur cum duobus aliis, nempe Posthumio
mentula, ita ut tunicam elevaret ; et Cornelio, quod in illa urbe notissi-
sie etiam Carm. xxxii. ' Pertundo mum est. Cetera vero interponun-
tunicamque palliumque.' tur ad describendum Brixiae situm,
29 Egregium narras} Rursus Poeta ejusque cum Verona conjunctione et
aut viator loquitur. amicitia. Brixia porro civitas est Gal-
32 Brixia Cycnaœ [Chinaœ] suppo liae Trauspadanae seu Longobardiae, a
sita specula] Seusus est: Verum uon Gallis Caenomanensibus olim condita
est, quod haec virgo hie vitiata fuerit, ad fluvium Melam ad radices montis-
quia priusquam buc veniret violata Chinaei, seu rupis, quae dicebaturolim
fuit, non solum a patre spousi, sed ' Chinaea,' quam Poëta vocat ' specu-
etiam Brixiae commisit adulterium lam,' quia nempe ex editis montium
 CARMEN LXVII. 263
Sed de Posthumio, et Cornelî narrât amore, 35
Cum qnibus illa malum fecit adulterium.
Dixerit hic aliquis : Qui tu isthaec, janua, nosti,
Quoi nunquam domini limine abesse licet,
Nec populam auscultare : sed huic suffixa tigillo
Tantum operire soles, aut aperire domum ? 40
S aspe illam audivi furtiva voce loquentem
Solam cum ancillis haec sua flagitia,
Nomine dicentem, quos diximus : utpote quae mi
Speraret nec linguam esse, nec auriculam.
Prasterea addebat quendam, quem dicere nolo 45
Nomine, ne tollat rubra supercilia.

multa refert de Posthumio et de Cornelii amoribus, quibuscum puella hera mea

turpe commisit adulterium. Sed quis forsan reposuerit, Quemado tu, ojanua, illa
cognovisti omnia, cui nusquam fas est deserere ostium heri tui ; quœ neque potes
populi sermones audire : sed quae istis annexa postibus, solummodo cousuevisti clau-
dere aut reserare ades? Frequenter illam puellam auscultan solam suis ancillis
narrantem ista sua scelera, et nomine vocantem eos, quos retuli ; qnippe quœ crede-
ret me neque linguam neque aures habere. Iusuper his, quos nomiuavi, quempiam
adjungebat, quem non volo nominare, ne rubra efferat supercilia. Vir est procerus,

35 Postumii in nounulHs : Postumi', et Corneli' in Grœv. Nostram lect. ser

vant omnes codd. cum edd. Seal. Delph. Voss. Vulp. anon. Bip. aliis.—37 In
Stat. codd. Quid tu isthœc.—38 In Voss. I1. melioribus Divum limine, Voss.
intelligit Penates vel Lares.— 39 In Stat. codd. hœc suffixa.—42 In Maff. 1.
Solam cum conciliis ; in Brix. Cœciliis, quod legi jubet Voss. in edd. vett.
Solum cousiliis, ut legi jussit Avant. unde P. Maunt. cousciolis, quam emend.
sibi vindicat Seal. et reposuerunt Graev. Cant. et ed. anon. Lect. nostram,
jam in Delph. Bip. alias receptam, testantur Stat. et Marcil. codd.—44 Nec
speret linguam in quibusdam edd. vett. Speret nec linguam in Pat. c. et omni
bus Stat. Nec linguam speret dedit Seal. sed neque Vossium neque Vulp.
hiatus post linguam offendit. Lect. nostra debetur Pontano, et recepta est
in Aid. Seal. Grav. Delph. ed. anon. Bip. alias.—45 In edd. vett. ardebat ;
SOTIE
jugis prospectus peti potest, licetque vel quod inde Veronam coloni multi
illinc longe lateque speculari. commigrassent, vel quod Brixia Me
33 Flvmine Mela] Mela fluvius est tropolis esset Caenomanorum, in qui-
Gallia? Trauspadanae seu Longobar- bus est Verona.
diee aut /Emiliae, qui ex Brenuo mon 42 Solam cum ancillis] Aiii legunt,
te ortus Brixiam civitatem alluit, de cousciolis, Manutio correctore ; sed ve-
quo Virgil. in Georg. 'Aut curva le- tustiores codices habent ancillis, quod
gunt prope Ilumina Melae.' quidem huic loco miriflee conyenit.
34 Veronœ] Ejusdem etiam Gallia; Ancillis enim libidinum omnium ad-
Trauspadanae civitas, nostri Catulli ministris uti dominas cousuevisse,
patria ; cujus mater dicitur Brixia, multa Plaati, Tibulli, Ovidii, Proper-
vel quod esset Verona ipsa vetustior, tii, aliorumque testimonia docent,
254 С. VALKRII CATULLI
Longos homo est, magnas quoi lites intulit olim
Falsum mendaci ventre Puerperium.
cм quondam timtUatus partusfallaci rentre gravet movit controversias.

sed in omnibus codd. addebat, nt legi jussit Avant.—47 In omnibus codd.

et edd. antiquiss. qui, improbante Avant. quod Stat. interpr. 'Qui cum
notbus esset, et qua volebat matre minime genitas, magnas, ob id credo, lites
suscepit.'
NOT.E
quae referre frustraneum esset, cum 47 Longus homo] ' Longus bomo '
res ipsa sit omnibus nostro etiam dicitur saepius stolidus et blenuus:
síteulo notissima. luyas pro inepto et bardo sumitur
46 Rubra supercilia] Eleganter ad- apud Aristophanem.
modum minacem excandescentium 48 Falsum mendaci ventre Puerperi
gestem et vultum expressit ad hunc um] Quia nempe nothus erat, et qua
fere modum Petronius : ' Postquam volebat matre minime genitus : unde
se amari seusit supercilium altius multas lites coactus est sustinere.
sustulit.'

CARMEN LXVIII.
AD MANLIUM.
Quod mihi fortuna casuque oppressus acerbo,
Conscriptum hoc lacrymis mittis epistolium,
Illud quidem mihi jucundum est, quandoquidem me tibi putas amicum, quod tu
concussus infortunio et iniquofato scribis ad me literalasfletibus tuis exaratas: ut

' Ad Maulium. In scribendo hoc nomine libri Mss. et edd. vett. mirum
in modum discrepant ; scribitur enim modo Malius, modo Mallius, modo
Manilius, modo Allius ; eadem hujus nominis confusio est in aliis scriptoribus.
Vide quos landat Sant.' Doer.—1 Quid in quatuor Sant. codd. Quo in uno
Voss. utrumque improbat Doer.—2 Couspersum vult Schrad. improbante
NOT/E
1 Quod mihi fortuna] Maulius, in tos, sibi mit teret legendos. Hac ergo
cujus gratiam Epithalamium superius Elegia elegantissima et politissima
scripserat Catullus, cum uxorem Ju- respondet Catullus, seque excusat,
liam fato functam amisisset, ipsum quod utrique petitioni facere satis
per epistolam rogaverat, ut ad se minime possit. Primo namque dicit,
carmina cousolatoria scriberet, et li se dolore ex fratris morte contracto
bellos de rebus amatoriis jucundis- oppressum, cum ipse cousolatione in-
que, dum junior esset olim composi digeat, alios cousolari non posse.

4
 CARMEN LX.VIII. 255
Naufragiim ut ejectum spumantibus aequoris undis
Sublevem, et a mortis limine restituam :
Quem neque sancta Venus molli requiescere somno 5
Desertum in lecto cœlibe perpetitur ;
Nec veterum dulci scriptorum carmine Musae
Oblectant, cum mens anxia pervigilat :
Id gratum est mihi, me quonianrtibi ducis amicum,
Muneraque et Musarum hinc petis et Veneris. ' 10
Sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Manli,
Neu me odisse putes hospitis officium :
Accipe, quis merser fortunae fluctibus ipse,
Ne amplius a misero dona beata petas.

ego tibi quasi naufragium passo, spumosisque maris fluctibus jaciato succurram,
teque e leti faucibus ereptum reficiam ; te quem in viduo cubili derelictum sacra
Venus non patitur relevan plucida quiete; quem neque eliam Musa recreant jucun-
dis priscorum auctorum libris; cum animus tuus mœreus pervigilat; et hoc de
causa quaris a me Musarum dona et Venerisjocos. Verum, o Mauli, ne mala med
tibi sint incognita, et ne existimes me ollisse hospitis officium, audi, quibus ego for
tunœ adversœ procellis sim oppressus, ut posthac a me infelici non quaras teto car-

eodem Doer. Couscriptum lacrimis in Mur. Graev. et aliis vett.—3 Naufragi

conj. Heius. ut ad aquoris referatur : pro ut in quibusdam et.—6 In nomiullis
edd. vett. thalamo cœlibe, improbante Seal.—8 Stat. legebat cui meus: in Seal.
et ed. anon. pervigilet, quod damnat Doer.—9 In omnibus Stat. et triginta
Sant. codd. cum edd. pr. me q. t. dicis, i. e. ' me declaras, me alloqueris ut
tuum amicum in hac epistola.' Lectio nostra debetur Calph. in Vicent.
—10 Muneraque Musarum in Hamb. et Reg. Munera Musarumque hinc petis
hinc Venerii in Leid.—11 In nonuullis Stat. codd. Maulius.—12 Sebrad. ten-
tabat sospitis officium ; sed vide vs. 68.—13 Aspice in quibusdam : gui in imo
Mediol. quid Nan. quam laudat Crinitus in Vita Catulli : verser in alio Me-

NOTjE
Deinde testatur se de rebus amatoriis
libros Veronae, quo se ob fratris in-
teritum contulerat, non habere, sed
Romae, ubibabitabat, reliquisse. De-
nique ob singularem Maulii in se mu-
nificentiam, plurimum illi se debeie
fatetur, eique fausta feliciaque omnia
a Dus immortalibus precatur.
2 Epistolium] Parvam epistolam,
quo fere modo dixit Pacuvius ' pro-
logium.' Est autem epistola media
pars dialogi, cui si respousum fuerit
conjunetum dialogum faciet inte
grum.
10 Muneraque et Musarum et Vene
ris] Carmina scilicet cousolatoria, et
de rebus amatoriis.
12 Hospitis officium] Officium nem-
pe quod bospes tuus factus praestare
teneor. Namque Maulius Catullum
bospitio suseeperat.
11 Dona beata] Carmina intelligit
cousolatoria, et amatorios libelles,
quos Maulius petierat.
256 С. VALERII CATULL1
Tempore quo primam vestis mihi tradita pura est, 15
Jucundum cum astas florida ver ageret,
Multa satis lusi : non est Dea nescia nostri, <
Quae dulcem curis miscet amaritiem.
Sed totum hoc Studium luctu fraterna mihi mors
Abstulit. O misero frater ademte mihi, 20
Tu mea, tu moriens fregisti commoda, frater :
Tecum una tota est nostra sepulta domus:
Omnia tecum una perierunt gaudia nostra,
Quae tuus in vita dulcis alebat amor.
Quojus ego interitu tota de mente fugavi 25
Нззc studia, atque omnes delicias animi.
Quare, quod scribis : Verona turpe Catullo
Esse, quod hie quisquis de meliore nota

minum munera. Satis plura cecini illa otate, qua mihi primo toga manda data
est, dum latum ver adolescentiœ vigeret. Non sumus ignoti Divœ Uli, qua suavem
solicitudinibus temperat amaritudinem. Sed morsfratris mihi omne studium istud
dolore ademit : o carissime frater, mihi infelici erepte. О germane, tu decedeus e
vita evertisti omnia bona mea ; tecum simul nostra domus tota est sepulta ; tecum
pariter omnis lœtitia nostra interiit, quam suavis amicitia tua in vita fovebat. Ob
cujus mortem ego omni ex animo project ista Musarum studia, et universas animi
delectationes. Hoque, quod scribis indecorum esse Catullo tuo Verona commorari,
quia hoc in loco quivis nobilioris etiam conditionis solus algidum corpus calefacit

diol. et Bodl.—20 Abscidit ex vet. scriptura Seal. quod recepenmt Graev.

Delph. ed. anon. Bip. alii: sed nostram testantur viginti octo Saut. codd.
cum edd. vett. Venett. Brix. Vicent. Rheg. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur.
Stat. et aliis.—23 Hie versus sic extat in Lotich. Eel. i. 32. Omnia tecum una
fugerunt gaudia nostra.—27 In uno Voss. qua scribis.—28 In Leid. n. 13.

15 Vestis mihi tradita pura fst] In-
duebantur ' toga pura' viri, qui pro
setate ad negotia civilia et rerum
publicarum administrationes idonei
existimabantur.
18 Quœ dulcem curis amaritiem] E-
leganti circumlocutione Deam Vene-
rem significat ; nam, nt inquit Plau-
tus, ' Amor est melle et feile f'œcun-
dissimus.' Amaritudo autem seu
amarities in amore est dulcis ob a-
niantium cupiditatem.
19 Sed Шит hoc studium] Seriben-
di nempe гeя amatoiias.
27 Quod scribis : Veronœ turpe Catul
lo} Seripserat Maulius Catullo, turpe
hoc ipsi esse Veronae commorari, cum
nobiles omnes et honestae conditionis
viri parum Veronae sint in amoribus
felices, utpote qui a Veroneusibus
mulieribus non amantur. Sed re-
spondet 'Catullus se Veronae delici-
arum causa non commorari, sed po-
tius illuc ob fraternam mortem ac-
cessisse, et ideo sibi turpe non esse,
sed potius dignum commiseratione
asierit.
 CARMEN LXVIII. 257
Frígida deserto tepefecit membra cubili;
Id, Manli, non est turpe ; magis miserum est. 30
Ignosces igitur, si, qua: mihi luctus ademit,
-Hœc tibi non tribuo muncra, cum nequeo.
Nam, quod scriptorum non magna est copia apud me,
Hoc fit, quod Romэе vivimus : illa domus ;
Illa mihi sedes, illic mea carpitur astas : 35
Huc una ex multis capsula me sequitur.
Quod cum ita sit, nolim statuas, nos mente maligna
Id facere, aut animo non satis ingenuo ;
Quod tibi non utriusque petiti copia facta est :
Ultro ego deferrem, copia si qua foret. 40
Non possum reticere, Deae, -qua Manlius in re
Juverit, aut quantis juverit officiis :
lecto amoribus vacuo ; hoc non est indecorum, о Mauli, sed potius miserahile
est. Condonabis itaque mihi si ea tibi non mitto dona qua mihi dolor etfletus
abstulit, quandoquidem non possum. Etenim quod mihi nunc non est magna
scriptorum copia, istud in causa est, quia Romœ vitam degimus: Roma mihi
domicilium, mihi Roma habitatio est, toi vita mihi trausigitur. In hune locumx
nempe Veronam, unica tantum e pluribus, quas habeo, scriptorum cistula me-
am venit. Qua cum ita sint, nolim existimes me malo animo hoc agere, vel
voluntate non satis liberali, quod tibi facultas utriusque tua pelitionis non est
concessa; ultro namque et libenter mitterem tibi et libros et carmina, si aliquam
borum copiam höherem.. О Diva, nequeo lacere, quibus in rebus mihi орeт tulerit
Maulius, vel quam magnis me sit prosecutus beneficiis. At ne tempus obliviosis

quisque; Mur. dedit quisquam: in Exc. Perr. nota est.—29 In duobus Stat.
codd. tepefacit ; in Cace. tepefactat ; in Maff. 1. quoque tepefactat, sed supra
scriptum tepefacit; in alio Stat. tepefecit: in Voss. 1. opt. tepefiant imde
Schrad. tepefiat, nimirum quoad membra: in aliis tepefiunt.—32 Ex quam
nequeo, quod in cod. quodam et ed. vet. invenerat, fecit Heius. quoi nequeo,
improbante Doer.—34 In Collationibus et Exc. quibusdam quum Romœ.—
35 In Aid. Junt. Gryph. aliis mihi carpitur: ex edd. vett. et omnibus codd.
mea carpitur reposuit Stat. eumque secuti Seal. Graev. Delph. Voss. Vulp. et
ad unum recentiores.—36 Hue una e multis in Aid. Gryph. Mur. Stat. Graev.
.— 37 Ex Venett. Brix. Vicent. Rheg. et omnibus codd. nos revoeavit Stat.
accedente Bip. quod etiam testantur plus quam triginta Sant. codd. me ex
hibent Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Graev. Delph. Seal. et ed. anon.—
39 In nonuullis Stat. codd. potenti; in aliis cum Venett. et Vicent. petenti,
quod revocarunt Stat. et ed. anon. petiti in Brix. ex conj. Parth. quem secuti
sunt Aid. Jnut. Colin. Gryph. Mur. Seal. Graev. Delph. Voss. Vulp. Bip.
a¡ii : Quod tibi non prius usque petenti Heius. pro facta est ex quibusdam codd.
posta est dedit Voss. Vide Sant. ad h. 1.—40 In rodd. et edd. antiquiss.
differrem, improbante Doer.—41 In Seal. et Marcil. codd. quam salius in re ;
NOTjE
36 Capsula] Ex multis librorum convexerat Catullus.
aut scriptorum capsis, unam tantum, 41 Won possum reticere, Veœ] Ap-
eamque exiguam, secum Veronam tissime ad praedicaudum Maulium
Delph. et Var. Cias. Catul. R
 С. VALERIl CATULLI
Ne fugiens saeclis obliviscentibus aetas
Illius hoc cœcа nocte tegat Studium.
Sed dicam vobis. Vos porro dicite multis 45
Millibus, et facite haec charta loquatur anus.
' * * *
Notescatque magis mortuus, atque magis :
saculisfiueus opacis tenebris sepeliat ejus in me amorem, hunc ego vobis prœdicabo :
at vos, quaeso, innumeris deinde mUlibus prirdicate, et efficite ut ha?c charta oHm
annosa hunc celebret. * * * * Et magis ac magis post mortem

unde Seal. qua me AlUusin re, improbautibus Marcil. et aliis : edd. antiquiss.
et plusquam triginta Sant. codd. quoque exhibent quam, quod ille reposuit.
Lect. nostram servant ambo Saib. cum Venet. an. 1500. Aid. Junt. Colin.
Gryph. Mur. Stat. Graev. Delph. Voss. Vulp. ed. anon. Bip. aliae.—43 Nec
in Venett. Marcil. membranis et septemdecim Sant. codd. quod, ex Hand.
sententia, restitui debet : Ne in Venet. an. 1500. Aid. Junt. Gryph. Mur.
Stat. Seal. Graev. Delph. Voss. Vulp. ed. anon. Bip. aliis.—44 Ita in omni
bus codd. Marcil. conj. nocte teget studium.—46 In omnibus Stat. et pluribus
codd. hœc certa; unde ille conj. cera; Maff. 1. habet etiam certa, sed super-
scriptum ' vel charta:' sed charta est in opt. Vall. et confirmatur imitatione
Martial. xn. 4. Frut. conj. Et facite hoc fama loquatur anus.—47 In Statianis
et plerisque codd. antiquiss. hie est lactma, quae in Marcil. membranis, Dat.
et octodecim aliis codd. ap. Sant. expleta est sic, Omnibus in triviis vulgetur
fabula passim; in Seal. cod. a m. sec. Muscosi repetat rada remigiis Acherontis ;
in Seal. 1. penes editorem MiUibus et multis fratris hinc fata legantur : in edd.
vett. cum Venet. an. 1500. Aid. Junt. Gryph. Mur. et octo codd. ap. Sant.
Omnibus inque Incis celebretur fama sepulti. In uno cod. Stat. anuotatum erat
in marg. ' Deficiebat hoc carmen in exemplo : itaque quicumque legitur ver
sus hoc loco, nothus is est.' Hinc lacuna in Stat. Seal. Graev. et quae dein-
ceps secutae sunt edd. Nobis probabilius videtur, versum 46. Catullianum
non esse, sed centunculum a veteramentario quodam cousarcinatum, et asci-
tum baud dubie ex h. 1. Carm. lxxviii. 10. ' et, qui sis, fama loquetur anus,'
utrobique enim legitur fama; quo remoto, locus non amplius languet, sed
optime cohaeret, ita, Sed dicam vobis. Vos porro dicite multis ; Notescatque
magis, Ifc.—48 Innotescatque in Gud. Omittitque in Leid. Clarescatque Mur.
NOTiE
Musas invocat Poeta, quippe quarum 46 Charta loquatur anus] Aunales
proprium munus est praestantium vi- loqui dixit etiam et Macrob. Satura.
rorum famam ab oblivione et injuria lib. i. ' Sed et multus exercitus, op-
mortalitatis asserere. Unde Horat. pidaque hostium, Gallorum, Hispa-
' Dignum laude virum Musa vetat norum, Afrorum, Maurorum, alia-
mori.' Sic etiam TibuU. ' Quem re rumque gentium, quas prisci loquun-
ferent Musae, vivet, dum robora tel- tur Anuales.' Item et Virgil. in Ciri :
lus, Dum Ccelum stellas, dum vehet ' Sternum sophiae conjunctum car-
amnn aquas.' mine nomeu Nostra tuum senibus
43 Sœclis obliviscentibus] Ne bene loqueretur pagina saeclis.' Dixit
ficia a Maulio in me profecta ulla Virgilius, ' senibus saeclis,' quomodo
unquam aetas possit oblivioni man dixit Catullus, ' cana sapcula,' ut in
dare. fra dicet, ' fama loquetur anus/ i. e.
 CARMEN LXVin. 259
Ne tenuem texens sublimis aranea telam,
Deserto in Manli nomine opus faciat. 50
Nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam,
Scitis, et in quo me corruerit genere :
Cum tantum arderem, quantum Trinacria rupes,
Lymphaque in (Etaeis Malia Thermopylis ;
per ora hominumferatur, et ne unquam pendula aranea stamina sua subtilia dedu-
ceus laborem exerceat in nomine Maulii projecto. Vos enim, о Musae, scitis quam
mihi solicitudinem fecerit utraque Amathuntia, et quomodo me sibi subjecerit ; ita
ut tantum inflammarer, quantum Trinacria rupes, et aqua Malieusis in Œtais

in aliis codd. Notescatque.—49 Nec reposuit Sant. ex auctoritate multorum

codd. et edd. antiquiss. Doeringio ne postulare videtur oratio. Vide ad
vs. 43.—50 In omnibus Stat. codd. In diserto ali omine ; in Seal. cod. In de
serto Ali nomine ; in Marcii. membr. In deserto aliis nomine ; et sie conj. Sta
tius : Seal. dedit, In deserto Allii nomine; Marcil. vult, In deserto Auli nomine,
quod amplexus est Vulp. Lect. nostram servant Venet. an. 1500. Aid.
Junt. Gryph. Mur. Graev. Voss. ed. anuon. Bip. aliae : sed vide Sant.—
51 Amathusia in Stat. et Seal. codd. et edd. recent. probante Heius. Ama-
tutia in Saib. Vall. et Venet. 2. Amatuntia in Medic. 1. et edd. antiquiss.
Amathuntia in Aid. Gryph. Mur. et aliis.—52 In omnibus Stat. Mur. et
viginti sex Sant. codd. cum Venett. Brix. Vicent. Rbeg. Aid. Junt. Colin.
Gryph. Mur. aliis corruerit, active pro ' prostraverit ;' in quodam vet. cod.
exhorruerit, unde exercuerit vult Lambinus ; torruerit in Palat. m. et Commel.
probantibus Stat. Turn. Seal. Vulp. Ed. anon. aliis : Stat. conj. etin quo mi
corruerit; Markl. corpuerit pro 'corripuerit ;' Heius. torruerit cinere; Schrad.
in qua me torruerit venere, ingeniose, modo in versu majori Amathusia non
praecederet, inquit Doer. qui verba sic trauspoui vult, Scitis et in me quo cor
ruerit genere.— 54 Undaque in uno Vat. pro Œtais varia in variis libb. offe-
runtur lectionum moustra ; vide Sant. Pro Malia, quod servant Brix. Mur.
NOTjE
quae din et per multa saecula durabit. loro, et Lilybaeo : аKра enim Grœce,
51 Duplex Amathusia [Amathuntia] Latine summilas dici tur : unde in Fas-
' Duplex ' dicitur Venus, quia dolosa tis Ovid. • Terra tribus scopulis vas-
et versuta, ut apud Horat. ' Nec cur- tum prorumpit in aequor, Trinacria
sus duplicis per mare Ulyssis.' Vel appositi nomen adepta loci.' Trina-
potius ' duplex ' dicitur, quia duas cria autem rupes hic est mous Etua,'
Veneres putabant esse Veteres ; al- perpetuo ardeos, et perpetuas eruc-
teram obpavlav sen cœlestem dictam, taus flammas, de quo Plin. lib. ii.
quae honestos excitare amores, alte- cap. 109. et lib. in. cap. 7. Strabo
ram rЛуЬгцшv, seu vulgarem, quae in.. lib. vi. et alii.
libidinem impeliere putabatur. Ama- 54 In Œtais Malia Thermopylis]
thuntia autem dicitur, ut vidimus su- CEta mous est Thessaliae, nt jam su
pra, ab urbe CypriAmathunte, in qua pra vidimus, qui ad sinum Maliacum
praecipue colebatur. vergeus ad radices habet vallem ad
53 Trinacria rupes] Trinacria dicta mare latam non amplius quam sexa-
est, scilicet a tribus summitatibus seu ginta passus, in qua sunt aquae cali-
promontoriis, Pachyno, scilicet, Pe. dae, Herculi quondam cousecratae.
2(;o С. VALEK1I CATULL1
Mœsta ncque assiduo tabescere lumina fletu 55
Cessarent, tristique imbre madere genœ.
Qualis in aërii pellucens vertice montis
Rivus muscoso prosilit e lapide :
Qui cum de prona praeceps est valle volutus,
Per medium densi transit iter populi, 60
Dulce viatori lasso in sudore levamen,
Cum gravis exustos asstus hiulcat agros :
Ac veluti nigro jactatis turbine nautis
Lenius aspirans aura secunda venit.
Jam prece Pollucis, jam Castorfs implorata : 65
Tale fuit nobis Manlius auxilium.
Thermopylis, nec cessarent tristes oculi mei languescere confinais lacrymis, et gena
mœsto fletu semper irrigarentur. Non secus ac fous limpidus in cacumine montis
excelsi scaturit e saxo muscoso, qui quando fugieus per vollem declivem defluxit per
medium frequentis plebis viam ; estque viatori fesso jucundum solatium in irstu,
cum nimius calor terram exsiccatam scindit. Et ut renius secundus mullius
spiraus post inrocatam Pollucis et Castoris opem nautis aira tempestate agitatis

Graev. Seal. ed. anon. Bip. et Sant. in quibutdam vett. Manila, probante Tur-
nebo ; in Stat. et aliis Mallia; Jac. Taurellus conj. Lamia, a Lamiaco sinu ;
Voss. Dauliu, improbante Hemst. ad Lucian. T. i, p. 112. sed Marcil. con-
tendit Maulie, tyx*""** Pro ' Mauli,' esse legendum.—55 Mœsta nec in tri-
b,is Sant. codd. et ed. Graev.—56 Cessarent, neque tristi Graev.—58 In Dat.
alapide; sed nemo non praefert e lapide.—59 Sant. oiim suspicabatur, de prono
prœceps est colle.—61 In Maff. 1. suprascriptum 'vel viatorum;' in omnibus
Stat. codd. Basso pro lasso, probante Voss. Stat. conj. Dulce viatorum lasso in
sudore levamen.—63 Hic veluti nigro in uno Stat. et omnibus fere Sant. codd.
Hic veluti nigri in aliis Stat. Hœc veluti nigro in tribus Sant. ' sed res ipsa
flagitat Ac,' inquit Doer.—64 Leniter in Rice. et in Dat. a m. pr.—65 In
Stat. codd. implorata, quod mutari vult in imploróte, i. e. implorante; bine

почт
Ad bas autem fauces extructus est non latius quam sexaginta passus.
olim murus contra Thessalorum in Hœe una militaris via est qua traduri
cursiones a Phoceusibus, postquam exercitus, si non prohibeantur, pos-
Solidem incoluerunt. Portae autem sint : ideo Pylae, et ab aliis, quia ca
ibidem extruotív sunt, quae Graece lidae aquae in ipsis faucîbus sunt,
m,\al dicuntur, et ab aquis calidis lo Thermopylae locus appellator.' Vide
cus ille dietus est Thermopylae. De etiam Strab. lib. ix. et Herod. lib. vi.
Tbermopylis audi Livium de bello Lympha porro Malin dicitur a loci vi-
Macedonico : ' Extremos, [Thesaali,] cinitate ; Thermopylae enim sunt ad
ad Orientem montes Œtam vocant, sinum Maliacum.
quorum quod altissimum est Calli- 65 Jam prece Pollucis, jam Castoris]
dromum appellatur, in cujus valle ad Quod nempe in extremo pericalo
Maliacum sinum vergente iter est nautae cum nulla. tuperest spes sain
 CARMEN LXVlll. 261
Is clausuni lato patefecit limite campum,
Isque domum nobis, isque dedit dominam :
Ad quam communes exerceremus amores,
Quo mea se molli candida Diva pede 70
Intulit, et trito fulgentem in limine plantam
Innixa, arguta constitit in solea :
Conjugis ut quondam flagrans advenit amore,
Protesilaëam Laodamia domum
subvenit, ita mihi fuit Maulius auxilium. Ille agros augustos mihi spatiosisfinibus
dilatant ; ipse mihi domum, ipse mihi amicam habere dedit, quam communibus
studiis coleremus; ipse, inquam, domum dedit, quam Dea mea placido gressu
adiit, et iusistais in timine sibi noto collocavit pedts arguto calceo splendentes ;
tient olim Laadamia ardeus amore spousi sui adiit domum Protesilaëam perperam

Jam prece Polluces, jam Castoras implorante refinxit Vossius ; Jam face Pottucis,
jam Castoris implorata Anonymus ap. Sant. Jamqueope Eldickius : ' implorata
sc. aura secunda, in casu primo. Turbae, quas in b. I. excitaverunt Inter
pretes, natae sunt ex male intellecta voce implorata, quam perperam in casu
sexto ad prece retulerunt. Nec vidit hanc fraudem Santenius.' Doer.—
67 Is laxum ex cod. suo Seal. quem seeutus est nemo : nostram lect. testan-
tur Marcil. et alii codd.—69 In Stat. codd. communes exercemus ; vel, com
munes nos exercemus: nostram lect. exhibet Marl. 1.—72 In Lips. cod.
angusta pro arguta: in omnibus fere codd. cum Venett. Brix. Vicent.
et Rheg. coustituit solea, quod revocarunt Stat. Seal. Delph. Bip. alii,
probante Marcil. coustituit in solea in Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur.
Graev. Voss. Vulp. ed. anon. et aliquot codd. ap. Sant.—73 In decem
codd. ap. Sant. amorem, improbante Doer.—75 Inccpta in Stat. et Seal.

NOM
tis, ad vota confugiunt. Castor au-
tem et Pollux nautis in tempestate
apparentes dieuntur esse signa felicia
et fausta ; sicut Helena dicitur esse
navigantibus pessimum signum. Cur
autem gemini Castor et Pollux feli-
cem dicantur praebere navigationem
docet Diodor. Sicul. lib. v. cap. 2.
atque etiam Plin. lib. v. cap. 37.
68 Isque domum nobis] Puellam
quandam Maulius, quae ipsi erat in
deliciis, tradidit Catullo, simulque
dedit ipsi domum in quahabitaret, et
agri partem, quae vicina erat agro
Catulli, ea tamen lege, ut et Maulius
etiam puella uti posset.
72 Argüia solea] Resonanti et cre
pitant!, vel arcta et brevi.
74 Protesilaëam Laodamia domum]
Hac comparatione vult amicae suae
significare magnitudinem amoris, qui
tantus in ipsa fuit, quantus in Lao
damia, quae cum Protesilao despeusa
esset, amoris impatieus ad ipsum ivit
antequam sacra essent Dis facta, un-
de mulctata est, quia brevi postea
Protesilaus cum Trojam adiret, pe
rmit. Cum autem Laodamia uxor ejus
mortem accepisset, umbram saltem
mortui videre optavit, quam com
plexa statim expiravit. Fuit autem
Protesilaus Iphicli filius qui inter du
ces Graecos ad bellum Trojanum pro-
fectus, omnium primus ab Hectore
interfectas est.
262 С. VALERII CATULLI
Inceptam frustra, nondum cum sanguine sacrô 75
Hostia cœlestes pacificasset heros.
Nil mihi tam valde placeat, Rhamnúsia virgo,
Quod temere invitis suscipiatnr heris.
Quam jejuna pium desideret ara cruorem,
Docta est amisso Laodamia viro ; 80
Conjugis ante coacta novi dimittere collum,
Quam veniens una atque altera rursus hyems
Noctibus in longis avidum saturasset amorem,
Posset ut abrupto vivere conjugio :
Quod Seibant Parcae non longo tempore abesse, 85
Si miles muros isset ad Iliacos.
susceptam, cum nondum victima destinata cruore suo placasset Dеos superos. О
Rhamnusia virgo, nihil tantopere mihi sit cordi quod perperum Dis invitis suseipi-
atur. Quantum altaria victimis vacua expetant devotum hostiarum sanguinem
didicit ademto sibi conjuge suo Laodamia, qua compulsa est prius amplexum nnvi
sui spousi desercre, quam dua hyemes sequentes per suas longas noctes ejus arden.
tem satiassent amorem, ut facilius postea valeret vitam ducere connubio dissoluto:
cum maxime non ignorarent Pareœ non diu fore absentem Protesilaum, si is Iliaca

codd. et edd. antiquiss. Incepta ut, vel Incepla et, vel Accepta et, in
Sant. codd. Inceptum in uno Voss. тЬ Incepta Stat. interpr. ' non ac
cepta:' in Delph. Acceptam: Eld. conj. Iusessam. Lect. nostra debeturTur-
nebo, eamque probat Seal.—76 In omnibus Stat. Seal. et plurimis codd. ut
et in Venett. Brix. et Vicent. cœlestis pacificasset, quod revocarunt Seal. et
qui deinceps secuti sunt editores ; in Aid. Gryph. Stat. et nonuullis codd.
conciliasset.—77 In Exc. Perr. jam pro tam: in nonuullis codd. valide pro
valde.—78 Quam temere Seal. ex cod. suo, quod testantur multi codd. ap.
Sant.—79 Quod pro Quam in pluribus codd. ap. Santonium ; in Marcii. mem-
branis, duobus Stat. et a marg. Seal. cod. deficeret ; in altero Stat. disgeret ;
in Rheg. et uno Voss. defideret ; in nounullis desugeret : Stat. conj. defecerit ;
Marcil. defigeret. Lect. nostram servant edd. vett. Aid. Junt. Gryph. Mur.
Stat. Seal. Graev. Delph. Voss. Vulp. aliae, cum nounullis codd. ap. Sant.—
81 In Stat. codd. novit, \el vovit, vel voluit ; in edd. vett. et tredeeim codd.
ap. Sant. novum: Stat. conj. novi.—84 Posset et in Dat. Posset ab innupto ex
nuo cod. protulit et probavit Voss.—85 In Venett. Vicent. duobus Stat. et
NOTE
7S Inceptam frustra] Quia nempe quam duos aunos cum spouso traus-
temere Laodamia domum adiit spon egisset. Solent enim Poëtae per hye
si, antequam sacrum pro conjugii fe mes, vel etiam autumnos, aut alias
licitate fieii solitum peractum esset, auni tem pestates, aunos ipsos inte
Dique nondum essent propitiati. gros significare.
77 Rhamnusia] Nemesis, Dea ul- 83 Noctibus in longis] Utpote hye-
trix scelerum et malefactorum. mali tempore, quo dies sunt brevio-
79 Jejuna ara] In qua non fuit res, noctes vero longiores.
mactata victima. 85 Quod seibant Pareœ] Quia nem
82 Una atque altera hyems] Ante pe in fatis erat, ut qui primus Grœ
 CARMEN LXVIII.
Nam tum Helenas raptu primores Argivorum
Cœperat ad sesc Troja ciere viros :
Troja nefas, commune sepulcrum Europas Asiaeque,
Troja virum et virtutum omnium acerba cinis ; 90
Quas nempe et nostro letum miserabile fratri
Attulit : hei misero frater ademte mihi !
Hei misero fratri jucundum lumen ademtum :
Tecum una tota est nostra sepulta domus :
Omnia tecum una perierunt gaudia nostra, 95
Quae tuus in vita dulcis alebat amor.

momia miles adiret. Tunc enim Troja inceperat, rapta Helena, contra seipsam exci
tare Argivorum Principes ; infunda, inquam, illa Troja, communis tumulus
Europa et Asia, crudele sepulcrum illustrium hominum et virtutum omnium. Qua
nimirum etiam intulit luctuosam fratri meo mortem. О care frater, mihi fratri
tuo heu infelici duro fato erepte. Eheu ! О grata lux mihi, fratri tuo erepla.
Tecum simal omnis nostra domus eversaest ; omnes tecum simul deliciœ nostrœ in-

sexdecim Sant. codd. abisse : in altero Stat. abiisse : in aliis codd. cum Venet.
an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Stat. Seal. Graev. Delph. Voss.
Vulp. aliis abesse : Sant. putat adesse, pro * adfuturum,' aequo paene jure legi
posse: non longe tempus abesse conj. Sehrad.—89 Asiœ Europaque praetulit
Sant. plurimorum codd. auctoritat'e commotus; et sie est in Seal. 1. et
Delph. sed in novem codd. ap. eund. Sant. et omnibus fere edd. antiquiss.
est Europa Asiaque.—91 In omnibus Stat. codd. Quœ veteri id nostro ; in Seal.
cod. Qua vetet nostro ; in Maral. membranis, Quœ vectet id nostro: Passer.
conj. Quœ nuper nostro ; Slat. Qua veteri nostro, !rc. vel Qua veteri domino l.
m. nostro,Ut Priamus intelligatur; in Seal. 1. Qua ve ter nostro; in Seal. 2.
Quœ (ve te), nostro ; improbante Marcii. qui vult Qua nunc et nostra ; et certe
in codd. non multum interest inter vectet et nunc ; Raphel. Qua, vœ, va, et
nostro, quod recepit Graevius ; Voss. Quamet et id nostro ; quod arripuerunt
Vulp. et Ed. anon. Va mihi, qua et, vel Quœne etiam id Heius. cui adbaeret
Sant. quem vide. Lect. nostram servant Aid. Junt. Gryph. Mur. Delph. et
Bip.—94 Tecum una nostra est tota in uno cod. Voss. unde ille, Tecum cuto

ыотж
corum in terram Trojanorum deseen»
disset, occideretur ; quod Protesilao
contigit. Unde Ovid. ' Hectorea
primus fataliter hasta Protesilaë ca
dis.'
87 Helena raptu] Raptus Helenae
historia notior est et tritior quam quae
pluribus a nobis referri debeat. Mi-
rum sane est, quod tam perditae fa-
mae mulier, et infamis adultera, Asiae
atque Europae exitii pene causa fue-
rit. Unde Propert. ' Olim mirabar
quod tanti ad Pergama belli Europa;
atque Asiae causa puella fuit.'
89 Commune sepulcrum Europœ A-
siœque] Europae, propter Graecos ;
Asiae, propter Trojanos, qui in bello
Trojano perierunt.
90 Acerba cinis] Cinis hic fœminino
genere ponitur, ut apud Lucr. lib. ir.
' In membris cinere ut multa latet
obrntus ignis.'
2ß4 С. VALBRIl CATULL1
Quem nunc íam longe non inter nota sepulcia,
Nec prope cognatos compositum cineres,
Sed Troja obscœna, Troja infelice sepultum
Detinet extremo terra aliena solo. 100
Ad quam tum properans fertur simul undique pubes
Graeca penetrales deseruisse focos :
Ne Paris abducta gavisus libera mœcha
Otia pacato degeret in thalamo.
Quo tibi tum casu, pulcberrima Laodamia, 105
Ereptum est vita dulcius atque anima
Conjugium ; tanto te absorbens vortice amoris
.¿Estus in abruptum detulerat barathrum ;
terierunt, quas suavis amor tuus, dum viveres, fovebat. O frater, quem modo sepultum
itii procul, non inter monumento nobis cognita, neque juxta cousanguineas propin-
quorum reliquias, sed in infami Troja, misera Troja tumulatum tegit extremis in
oris regio peregrina. Ad quam festinan*Juventus Grœca patrios lares reliquisse
dicitur, ut Paris exultous, rapta Helena adultera, vitam securam in tranquillo
toro non ageret. Qua <fune belli Trojani occasione evenit, o formosissima Laoda
mia, ut tuum tibi vita et anima ipsa jucundius connubium abruptum sit. Tanto
impetu amoris ardor obruens te conjecerat in profundam miseriarum voraginem ;

nostra est tota sepulta domus.—97 Quœ in Stat. eodd. Que in plerisque ap.
Sant.—98 Non in uno Voss.—99 In quibusdam Sant. codd. sepulcrum ;
Avant. legi jussit infelice sepulchrum, quod reposuerunt nounulli : sepultum
exhibent omnes Statiani.—100 In Marcil. membranis, omnibus Stat. «t pluri-
bus Sant. codd. cum edd. Stat. Seal. Delph. Voss. Vulp. anon. Sant. Bip. aliis,
Detinet extremo, quod probat Marcil. externo conj. Statius : Detinet a nostro
in Aid. Junt. Gryph. Mur. et Graev.—101 In Aid. Junt. Gryph. Mur. aliis,
cum properausfertur simul undique pubes ; in duobus Stat. codd. tum properans
fertur undique pubes ; in uno, tum properaus ferretur undique pubes: verbum simul
nt addititium atque alienam damnant Stat. et Marcil. atmultorum codd. auc-
toritate simul undique tuetur Santenius : in Marcil. codd. tum properaus fer
tur undique pubes ; ex quo fecit, Ad quam tuncfertur propera undique
et undique pubes, addeus, ' haec Valerii manus ipsissima ;' Raphel. ex conj.
Lipsii, ut putat Sant. dedit, fertur unde undique pubes, quod reeeperunt Graev.
Delph. Bip. alii ; in ed. anon. tum properaus ferventior undique pubes ; Eld. ten-
tat,/eríur lecta undique pubes.—102 In Stat. codd. penetralis àpxaÏKSis' in non-
nullis edd. vett. deos, probantibus Voss. et Davis. ad Cic. N. D. ii. 27. sed
focos testantur plurimi codd.—103 Nec in tredeeim codd. Sant. improbante
Doer. Neu in Commel. et Baluz. quod ferri potest.—105 Quod in omnibus
Stat. codd.—108 Heius. conj. depulerat, ingeniose, inquit Doer.—109 In plu-

NOTjE
108 Barathrum] Hic ponitur pro in Ceadan. Barathrum autem ex
voragine : sed proprie locus erat A- Festo locus praeeeps dicitur, unde
thenis, in quem scelerati et flagitiosi emergi non possit.
dejiciebantur, ut apud Lacedaemonios
 CARMEN LXVtll.
Quale ferunt Graii Pheneum prope Cylleneum
Siccare emulsa pingue palude solum ; 110
Quod quondam caesis montis fodisse medullis
Audit falsiparens Amphitryoniades :
Tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta
Perculit, imperio deterioris heri :
Pluribus ut cœli tereretur janua Divis, 115
Hebe nee longa virginitate foret.
quulis est illa pinguis terra, quam Graii dicunt exhaustis aquis prope Peneum Cyl-
lenœum exsiecari, quam excavare aggressus est olim abscissis viscerilms montis
Amphytrioniades falsipareus, ea tempestate, quajussu usperioris domini telis indevi-
talis confixit Stymphalia portento, ut porta cœli majori Deorum numero calcaretur,

rimis codd. sine aspiratione Peneium, vel Peneum; Avaut. legi jussit Pheneum
prope Cylleneum ; Partb. Peneum propter amcenum : codd. fere omnes habent
Cyllenœum.—110 Siccari in omnibus codd. et edd. Siccare, Sehraderi emen-
dationem, in textum recepit Doer. pro pingue idem Sebrad. malebat paire.—
111 In nonnullis Stat. codd. Leid. et uno Saib. fudisse.—112 Audet in omni
bus fere codd. et edd. vett. quod explicant ' audebat,' 'aususest;' ausus
exhibent edd. Gryph. Mur. et aliae. Audit, ex conj. Palmer. in Spicil. p.
716. Anonymi cujusdam in exempl. Gronov. et Santenii, reposuit Doer.—

109 Graii Pheneum [Peneum] prope discessit Olympo Hercalea gravis

Cylleneum] Cum ad Stymphalias aves
interficiendas Eurysthei jussu profec-
tus Hercules in Thessaliam venisset,
paludem quandam, quae ex aquis Pe-
nei fluminis collectis efficiebatur, sic-
cavit,separatis prius ab invicem Ossa
et Olympo montibus, qui antea con-
tigui erant : et cum ita dedisset exi-
tum fluvio in mare,' hominibus illius
regionis campi ad Peneum feracis-
simi et pinguissimi copiam fecit. De
hoc Diodor. lib. v. Cylleneus porro
dicitur Peneus a Cyllene, juxta illud
Strabonis lib. vin. ' In medio Chelo-
natae et Cyllenae spatio Peneus ef-
funditur.' Peneus autem etiam flu-
vius Arcadiae, ubi et mous Cyllene.
112 Falsipareus Amphitryoniades]
Hercules qui falso habebatur Amphi-
tryonis filius, cum revera a Jove esset
ex Alcmena progenitus, Ossam ab
Olympo separavit, et sic exitum de-
dit aquis. Unde Lucan. ' Postquam
Ossa manu, subitaeque ruinam Seusit
aquae Nereus.'
113 Stymphalia moustra] Stympha-
lus urbs est Arcadiae ; ubi etiam et
palus fuit ejusdem nominis, circa
quam Stymphaliae aves hominibus,
brutis animantibus, fructibusque ter-
rae infeusissimae, quas dicitur Hercu-
les jussu Eurysthei aut fugasse aera-
mentorum sonitu, aut juxta Catullum
sagittis interfecisse.
114 Imperio deterioris herí] Jussu
Eurysthei, qui Herculi labores et
moustra domanda proponebat, agente
Junone, licet fortitudine Herculi lon-
ge inferior esset.
115 Pluribus ut cœli] Hercules ideo
parebat Eurystheo, ut ipse quoque
per labores Deus fieret.
116 Hebe nec longa virginitate] Hebe,
juventutis Dea, filia Junonis, inter
Deos relato Herculi, et Junoni re
conciliato, nupsit.
266 С. VALERII CATULLI
Sed tuus altus amor barathro fuit altior illo,
Qui tune indomitam ferre jugum docuit.
Nam neque tam carum confecto aetate parenti
Una caput seri gnata nepotis alit : 120
Qui, cum divitiis vix tandem inventus avitis
Nomen testatas intulit in tabulas,
Impia derisi gentilis gaudia tollens,
Suscitat a cano vulturium capite.

et ne diutius Hebe virginitatem servaret. At vero tuus profundus erga Protesi-

laum amor, o Laodamia, fuit ista longe profundior abysso, quœ Divum Herculem
docuit subire Eurysthei imperium. Nec enim ulla uuica filia educat patri decre
pito tam dilectum caput nepotis tarde geniti, qui cum vix demum succeda,s opibus
avitis scriptus est hœres in testamento testious obsignate, quique removeus iniquam
latitiam propinqui delusi, depeltit vulturem ab ato sao sene. Neque ulla columba

114 Pertulit in plurimis codd.—118 In Seal. et pluribus codd. ap. Sant. Qui
divum domitum; in Vat. Qui divum dominœ; in Rheg. septemdecim codd. Sant.
et duobus Stat. Qui tuum domitum ; in uno Stat. Qui tuum dominum ; in altero
Sant. Quique tuum dominum; in Vicent. Brix. Corv. et Lamb. Qui divum
dominum ; in Bodl. et Hamb. Qui tum ; in Commel. et Baluz. Quique di
vum; in Leid. Quin; in Aid. Quo divum dominum; in Mur. et aliis, Quod
divum dominum ; in Seal. 1. et 2. Raphel. Grav. Vulp. et edd. anon. Quod
divum domitum ; explicant nimirum divum de Hercule, qui Eurysthei amore
irretitus atque ita domitus sit : Qui te non domitum exhibent Guar. et Exc.
Rohuk. Quod domini dominum in Lat. Lat. Qui tunc te indomitum in marg.
Dat. Qui dirum tentabat Fucc. Qui tantum indomitam Stat. Qui nondum
domitam Frut. Qui in vita indomitum Voss. Qui te adeo dominum Heius.
Qui invitam dominam Anonymus quidam, quem D'Orvillium esse suspicatur.
Sant. Qui tauri indomitam Sehrad. Qui vivam in domini te ire rogum docuit
Eld. pro docuit in Mediol. decuit ; in Voss. domuit ; in Baluz. et Palat. potuit.
Lect. nostra, jam in Gott. et Bip. exhibita, Corrad. debetur.—119 Nam nec
causa earum confecto atate in Maff. 1. cä in uno Stat. pro causa, e quo, inquit,
facile fit verbum alterum tam; in aliis ejusdem Nam neque tam causa earum:
Marcil. autem ex priscœ scripturœ vestigio dedit, Nam neque tam sacrum.—
121 Qui tum in edd. vett. in omnibus Stat. codd. Qui cum; Seal. conj. Qui
quum in, improbante Doer.—122 Pro testatas Schrad. vult ceratas ; pro intu
lit Partii. edidit detulit.—123 Irrita derisi Heius. improbante Doer.—124 In
nonOullisStat. codd. Subcitata cano voluntarium capiti ; in aliis ejusdem Suscitata
NOTjE
117 Sed tuus altus amor] Rursum ad culi ut tot labores aggrederetur.
Laodamiam redit, aitque amorem ip- 122 In tabulas] Intelligit testamen-
sius erga virum suum, qui ipsam in tum in quacumque materia scriptum.
profundum et abruptum barathrum 123 Gentilis] ' Gentilis ' anctore
detruserat, fuisse profundiorem illo Festo dicitur, qui eodem ex genere
paludis ad Peneum barathro, quod natus, et is qui simili nomine appel
Divum, hoc est, Herculem, docuit lator. Vide Cic. in Topic.
ferre jugum Eurysthei heri seu do 124 Suscitat a cano vulturium capite]
mini; qui nempe prœcipiebat Her- De parvo nepote loquitur, qui avo
 CARMEN LXVIir. 2G7
Nec tantum niveo gavisa est ulla columbo 125
Compar : quae multo dicitur improbius
Oscula mordenti semper decerpere rostro ;
Quanquam praecipue multivola est mulier.
Sed tu horum magnos vicisti sola furores,
Ut semel es flavo conciliata viro : 130
Aut nihil, aut paulo quoi tum concedere digna,
Lux mea se nostrum contulit in gremium.

conjuncta albo sao columba, qua longe intemperantius fertur carpere baña roitro
mordaci, tarn delectata est, quam tu, o Laodamia, etsi maxime fœmina incoustaus
est. Equidem tu, о Laodamia, longe superasti ingentes omnes, quicumque olim
fuerint, amores, ubi primum conjuncta es formoso conjugi too Protesilao ; cиг vel
minime vel pauxUlulum cedere digna arnica mea sese in meum sinum conjecit ; circà

cano voluntarium capiti ; in Maff. 1. Suscitata cano voluntarium capiti : unde Staf.
conj. Se citât a cano vulturium capite ; vel, Se citat incano vulturium capiti : in
Marcil. membranis, Suscitat a caro volturium capiti, qui versuum seriem sic
disposât, Nam n. t. sacrum c. œ. parenti, Una c. s. gn.n. alit: Impia d. g. g. tolleus,
Suscitat et carà v. capiti, Qui tum d. ». t. i. avitis Nomen, Ife. Seal. dedit, Sus
citat ah cano volturium capiti, improbaute Doer. capiti ex codd. et edd. pr.
revoçavit Sant. ut sit antiqua ablativi forma in quam rem laudat ille Sanctii
Minerv. i. 2. c. 7. p. 197. et ibi Perizon. n. 4.—125 Pro ulla Voss. in libro suo
invenerat vulla, unde fecit pulla, improbante Doer. hanc emend. amplectitur
et confirmat Vulp. laudaus Ovid. Her. xv. 37. eosque secutus est Ed. anon.
—126 In Stat. codd. qui multo; in Seal. cod. Maff. 1. et aliis, ut legi jussit
Avant. qua multo : in edd. vett. seu quidquid dicitur.—128 Quantum in Venet.
an. 1500. Aid. Gryph. et Mur. Quam qua Voss. ex conjectura, accedentibus
Mark1. et Sehrad. sed nostram lect. tuentur Marcil. membr. cum codd. Stat.
Seal. et optt. Sant. vulgivola conj. Heius.—129 Sed tu harum Mur. et Ra-
phel. Sed tu olim, jungeus olim magnos (robs iráAoi /ieyiXovs), primus ex cod.
suo dedit Seal. sed in nullo cod. ap. Sant. comparet haec lect. immo in pluri-
mis deprehendit ille horum, quod dedimus, vel tuorum, quod aperte ex tu
et horum conflnxit. tu eorum in Commel. Sed tu Chaonios conj. Eid.—131 In
quibusdam paulum; in omnibus Sant. et Voss. codd. et nonuullis Stat. in pro
tum, quod non temere rejiciendum putat Voss. tum in uno ap. Stat, tu in
codd. legi possit tu vel tum: in Leid. Sant. invenit nunc: Stat. conj. plus.
Hunc versum ita rescribendum putat Doer. Sic, nihil aut, ¿fe. vel sequentem
corrigi hoc modo, Lux mea sic nostrum se tulit.—132 Cum tulit emend. Cerrad.

NOTjE
natus in extremo senio, post signatas nis. At nepos natus, ubi tabulis avi
tabulas, et iustitutum haeredem ali- nomen in tulit, expuncto gentili, sus
quem in gentilibus, qui proximus citat vulturem, et amolitur a capite
erat, testamentum delet, sicque frus- senis. ' Vulturios '. enim et ' corvos '
tratur gaudium gentilis, qui jam эpe vocabant haereditatum captatores.
devoraverat haereditatem, et quasi 127 Oscula mordenti] Nihii tam im-
vultur imminebat capiti boni senis, probum in rapiendis osculis fingi po
mortemque ejus avide expectabat, test, quanj dicuntur ipsi columbi.
expetebatque, ut ipsius frueretur bo
268 С. VALERII CATULLI
Quam circumcursans hinc illinc saepe Cupido
Fulgebat crocina Candidus in tunica.
Quae tamen etsi uno non est contenta Catullo, 135
Rara verecundas furta feremus heras :
Ne nimium simus stultorum more molesti.
Saepe etiam Juno, maxima Cœlicohim,
Conjugis in culpa flagravit quotidiana,
Noscens omnivoli plurima furta Jovis. 140
Atqui nec Divis homines componier aequum est :
Ingratum tremuli tolle parentis onus.

quam frequenter hue illuc concursant Cupido aplendebat niteus, in veate crocea ; qua
quanquam interdum solo sao nоя est Catullo contenta, attamen moderala? pueUœ
rara adulterio tolerabimus, ne simus.nimis more stultorum incommodi. Frequenter
porro Juno, Oearum potentissima, scieus frequentia conjugis sui Jovis omnia volentis
adulterio, ira exarsit super ejus peccatis quotidianis. Sed Deis mortales comparan
nefas est ; remove igitur istud trepidi patria molestum onus. Neque enim ipsa arnica

■it habeat, quo referatur (urn.— 133 Qua circumcursaus in nounullis codd. Sant.
circumversaus in quibusdam ejusdem; hue illuc in edd. vett. et duodecim
Sant. codd. hinc atque hinc in Vat. hie illic in Leid. lect. nostram servant
omnee Stat. codd.—134 In Vat. et Gad. crocea, male ex sententia Santenii,
cum crocinus forma sit rarior.—135 De tamenetsi particulis conjunction scri-
bendis vide quos laudat Sant.—136 Rara verecunda f. f. heri profert Guar.
Rota in Graciana, errore forsan typothetarum.—138. 139 Hos et duos seqq.
versas, at interpolates, rejecit Hand. Ipsa etiam malebat Sebrad. vel totum
locum ita refingendum putabat, Passa e. J. m. C. C. in c. flagrantem : ex uno
Corv. Vall. marg., Vicent. et Brix. flagrabat reeepit Sant. flagrantem in Ve-
nett. Rheg. et plurimis codd. flagrante in Palat. flagrantis in Dat. a m. s.
lect. nostra, in Aid.t. primum edita, auetoritate Ralux. confirmatur. ' Aiiam
difficultatem movet nova metri ratio in voce quotidiana, quam praeter Catul-
lum nemo veterum secutus est ; succurrere quidem plerique student scribendtf
cuttidiana ; sed baud scio, an hoc modo res satis expedita sit, nam codd. Ca-
tulli, teste Santenio, servant quotidiana : nisi totus hie locus corruptus sit,
equidem in hujus vocis ratione metrica Catullum licentius potius quam recte
versatum esse, affirmare malim ; difficultatem removere studebant fortiori
remedio, quo indigere hie locus videbatur, Eld. et Sant.' Doer. flagrantem
continet iram proposuit Sant. flagrante reconciliata Eld. Stat. codd. habent vel
flagrantem, vel fragrantem.—140 Omnivoli ignosceus conj. Heius.—141 Atque
in nonuullis codd. Atque nec o divis in uno Sant. Atq. in uno Mediol. At
quia in altero Dat. cum Gud. et Rice. At qua in binis Saib. lect. nostram
testantur Stad. codd. componere justum est, vel componere fas est in edd. ante
Calpurnium.—142 Hie lacuna est in quibusdam codd. in aliis, ut et in omni
bus Sant. et edd. antiquiss. pentameter, quem dedimus, sine litura couspici-
tur: eum spurium putarunt Mar. et Broukh. queruli pro tremuli tentabat

NOT«
137 Stultorum more] Stultum enim ejus farta et fraudes possit deprehen-
multis videtur cruciari ad coercen- derc, aut cohibere. Unde Propert.
dam mulieris libidinem ; cum nemo ' Ta prius et fluetus poteris siccare
 CARMEN LXVIII. 269
Nec tamen illa mihi dextra deducía paterna
Fragrantem Assyrio venit odore domum :
Sed furtiva dedit mira munuscula nocte, 145
Ipsius ex ipso demta viri gremio.
Quare illud satis est, si nobis is datur unus,
Quem lapide illa diem candidiore notat.
Hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus
Pro multis, Manli, redditur officiis : 150
Ne vestrum scabra tangat robigine nomen
Hasc atque illa dies, atque alia, atque alia.
Huc addent Divi quam plurima, quae Themis olim
Antiquis solita est muncra ferre piis.
patria mihi manu dueta adiit domum meam Assyriis odoribus perfusam ; verum ab
ipso viri sui surgeus amplexu mihi dona Veneris clandestina obscura nocte largita
est. Itaque illud sujficit, si nobis tribuatur solis illud, propter quod illa signet
diem lapillo meliore. O Mauli, istud tibi munusculvm conflatum ex versiculis, quos
potui fingere, a me tibi exhibetur pro innumeris tuis erga me beneficiis. Ut
isthœc dies, et altera, atque alia non deleat vestri nominis memoriam squulenti ob-
livionis obscuritate. Sed praeterea ad hoc DU adjicient innumera dona, quœ

Schrad.—143 Voss. cum in Mediol. invenisset Veta taтen exseulpsit ¡nde et

edidit Vesta tamen.—144 Flagrantem in quibusdam ; Fragraus in Commel. et
BaLuz.—145 In edd. vett. nigra ; sed omnes Stat. Seal. Marcil. et plarimi
Sant. codd. testantur mira; Marcil. volebat rigua; Heius. prima ; Sehrad.
nivea.—147. 148 In Corv. ap. Sant. Q. i. s. est, si n. id d. unis, Quod l. illa
dies; in tribus Stat. codd. etiam, si n. id d. unis ; in Marcil. membranis, Q. i.
s. est, si n. is d. unis, Quem l. illa dies ; Maff. 1. quoque exhibet, si n. is d. unis :
Marcil. conj. st n. id. d. unis, Quum I. ilia dies; Seal. in ed. 1. si n. is d. unis,
probante Lipsio ; in ed. 2. nostram dedit lect. quam Dat. bini Mediol. Palat.
Commel. duo Gud. Rice. Exc. Anonymi et Lips. 1. confirmant : quis datur
wua legit Dukerus. Vide Sant. ad b. 1.—149 Ib Mar. quo potui; in Mediol.
quem.—150 Alii pro Mauli legit Seal. Auli legi jussit Marcil. vide ad vs. 50.
—151 Nec in quibusdam codd. nostrum in Aid. Mur. et plurimis codd.—
NOIVE
marinos, Aitaque mortali deligere experimento cujuslibet diei calculos
astra manu, Quam facere ut nostrae in urnam conderent, ac supremo vi
nolint peccare puellœ.' tae die separates dinumerare sole-
1 44 Fragrantem Assyrio odore] A- rent, ut ita de felicitatis ant miseriae
momo, et aliis odoiibus, qui plures ratione prounntiarent. Cupit autem
nascuntur in Syria, quae et Assyria. Poëta, ut amica sua eodem ritu feli
147 Illud satis est] Dicit Poëta sibi ces dies, et sibi fortunatos numeret.
satis esse, si det ipsi puella illud, quo 149 Hoc tibi, quod potui] Ad Man-
putet diem felicem, et aliis idem non lium tandem Tedit, eamque Carmen
faciat. concludeus optimis, qui bus potest,
148 Lapide candidiore] Alii Thraci- votis prosequitur.
bus, alii Creteusibus in more posi- 153 Hue addent Divi, qua Themis]
tum fuisse dicunt, ut distinctos pro Ultra hoc Carminum munus quod tibi
270 С. VALliRlI CATUJLLt
Sitis felices et tu simul et tua vita, 155
Et domus ipsa, in qua lusimus, et domina :
Et qui principio nobis te tradidit, a quo
Sunt primo nobis omnia nata bona :
Themis quondam cousuevit priscis hominibus juste viventibus conferre. Sitis vos
beati et forlunati, tu o Mauli, аc pariter lux tua, atque etiam domus, in qua nos
¡ocati sumus, atque etiam hera. Sed maxime sit felix, qui nobis te donavit, et a
quo primo nobis omnia commoda provenerunt. At valde pтœ ceteris aliis sit felix

155 Felices satis et in imo Sant. tuo virtus in Mediceo quarto.—156 Vox ipsa
deest in omnibus Stat. et sexdecim Sant. codd. unde Stat. conj. Atque domus
in qua ; in Nan. ipsi, ut legebat Octavius Pantagathus ; Et domus, in qua nos
lusimus, et domina correctum erat in Vail. ipsi in qua lusimus in domina conj.
Sehrad. ipsa est in multis codd. ap. Sant.—157. 158 In quibusdam Sant.
codd. prœcipue, improbante Doer. pro vulg. te tradidit in omnibus Sant.
codd. terram dedit, quod referunt Interpp. ad vs. 67. terram dedit, aufert in
Stat. et Seal. codd. Stat. conj. teneram dedit, ac fert; vel ieneram dedit, ac
fere ; vel teneram dedit, Afer, ut sit nomen proprium ; Seal. te trandedit Ufeus ;
sed aufert in triginta Sant. codd. Venett. 1. 2. Rheg. etaliis vett. atque conj.
Partb. margo Leid. exhibet tres glossas autore, augure, auspice, quarum pri
mam cum Voss. arripuit Vulpius ; sed Lips. inde volebat te trandedit auspex ;
Wetsten. terram dedit ubertim A quo sunt primo ; versus minor in omnibus fere
codd. incipit A quo sunt primo ; in duobus Saib. Vall. Med. Venett. 1. 2. et
Rheg. A quo sunt primo jam ; lect. a quo Sunt primo nobis sola anctoritate
Corv. nititur : dominum dedit, a quo Sunt primo nobis in Aid. Gryph. Mur. aliis ;
A quo primo sunt dedit Seal. ex cod. nota pro nata inBodl. etnounullis Stat.
bono in omnibus Stat. duobus et viginti Sant. codd. Venet. 2. et Rheg. In
NOTjE
pro tuis in me meritis mitto, etiam quam illud votum, ' Sis felix.' Virg.
opto, ut Dii addant ea omnia quae Eel. v. ' Ipsa sonant arbusta, Deus,
Justitia dabat hominibus piis in sae- Deus ille, Menalca, Sis bonus, o fe-
culo aureo, quo omni bonorum ge- lixque tuis.' Et Mп. i. Venerem JE-
nere abundabant. Ad mentem fere neas ita precatur : ' Sis felix nos-
Catulli Virg. ' Di tibi si qua pios re- trumque leves quaecumque laborem.'
spectant Numina, si quid Usquam Ti bull. lib. m. Eleg. ult. ' Sis felix
justitiae est, et meus sibi couscia recti, et sint candida fata tua.'
Praemia digna ferant.' Themis porro 157 Et qui principio] Hic Poëta
ex Hesiodo in Theog. filia fuit Cœli significare videtur eum, a quo fuerit
et Terrae, et una de uxoribus Jovis, primum Maulio commendatus, et per
de qua Justitiam, Bonas leges, et quem in ejus notitiam venerit, et qui
Pacem florentem natas esse dicit. fuerit in causa cur ipsi Maulius tot
De Themide sic Festus. Themin beneficia contulerit, apud quem eti-
Deam putabant esse, quae praeciperet am se gratum et memorem, ut apud
hominibus id a Diis petere, et ab ho- Maulium, praestare velle videtur.
minibus, quod fas esset. Quid sit autem ' tradere ' nemo nescit,
155 Sitis felices] Formula preca- qui commendatitias literas, maxime
tionis notatione digna. Nihil enim lib. xni. Epist. Cic. legerit.
frequentius apud Poetas invenitur,
 ÇARMEN LX1X. . 271
Et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est,
Lux mea; qua viva vivere dulce mihi est. 1G0
mea amica, mea vita, qua mihi memetipso carior est, et qua sola salva et incolumi
vita mihi suavis est. •

uno Voss. et Mediol. totus versus abest.—159 Sed longe Lat. Lat. pro ipso
offerunt Dat. et Rice. ipse; tres Saib. Medic. Vall. Corv. et edd. ante Ai-
dum ipsa.—160 ' Est in Dat. et Rice. deest. Nobis olim totus locus, mirum
in modum impeditus, hoc modo expediri fortasse et coustitui posse yidebatur,
si pro et tu in vs. 155. ut tu, et vs. 157. Det qui pro Et qui legeretur ; ulti
mum autem distiebon antecedenti praeponeretur sie, Sitis felices ut tu, Ifc.
Et domus ipsa, Ifc. Et longe, Ife. Lux mea, I¡c. Det, qui principio, i¡c. Sunt
primo, Ifc. Sed nunc vix dubito, quin totum distichon vs. 157. 158. a sciolo
quodam appictum sit.' Doer.

CARMEN LXIX.
AD RUFUM.

Noli admirari, quare tibi fcemina nulla,

Rufe, velit tenerum supposuisse femur :
Non ullam гагзз labefactes muncre vestis,
Aut pelluciduli deliciis lapidis.
Ne demvreris, о Rufe, * * *. aut cur nullam puellam corrumpas dono
pretiosa vestis, aut illecebris gemma pellucentis. Tibi nocet malus quidam vulgi

3 In Seal. et nonuullis Stat. codd. Nos Ша rarœ; in aliis Stat. Nos illa
arœ ; in Aid. Mur. Stat. Graev. ed. anon. aliis, Non, si Wam rarœ ; in Seal. 1.
Non illam rarœ, quod reposait Voss. Lect. nostra, quam ex Gryph. 2. гe-
vocavit Doer. est ex conj. Avantii. labefactas in Brix. improbante Doer.—
NOTjE
1 JVoK admirari, Rufe] Hoc Epi- hortatur Poëta, ut e duobus alterum
grammate exagitat Catullus quen- faciat, vel quod tetrum ¡llum caprum
dam Rufum divitem, et male olentem, occidat,malumque hoc pacto suffocet
qui licet munera donaret mulieribus, odorem, vel admirari desinat cur non
ab illis tamen non amabatur : cujus ametur.
rei causam asserit fuisse teterrimum 2 Tenerum femur] Ut cum ipsa co-
alarum odorem, quem Grreci rpdyov, ëas, scilicet.
Latiui caprum aut bircum vocant ; cu 4 Deliciis lapidis] Gemmae namque
jus odoris fœditate praeter ceteros ad ornatum, ostentationem, et deli
insignia erat Шe Rufus ; unde ipsum cias tantum expetuntur.
272 С. VALERII CATULLI
Ledit te quaedam mala fabula, qua tibi fertur 5
Valle sub alarum trux habitare caper.
Hunc metuunt omnes : neque mirum ; nam mala valde est
Bestia, nee quicum bella puella cubet.
Quare aut crudelem nasorum interfice pestem :
< . Aut admirari desine, cur fugiunt. 10
гeтто, quo dicitur naribus crudelis hircus tibi stabulari subter axillarum tuarum
recessu. Hircum istum tinœnt omnes, nec hoc est mirandum. Pessima enim est
bellua, neque ea est cum qua fm musa puella dormire velit. Quamobrem vel occide
savam iliam narium pesteт, vel cessa demirari quare te omnes refugiunt.

4 In Stat. libb. proluciduli.—10 Aut te admirari desine cur fugiant conj.

Heius.
NOTvE
5 Mala fabula] ' Fabulam' vocant cus in alis.'
quicquid est in ore et sermone po- 8 Bestia] Sic etiam Plautas Bac-
puli, sive verum, sive falsum sit. chid. ' Mala tu es bestia.' Pœnul.
6 Valle sub alarum trux habitare ca ' Male ego metuo milvios ; mala bes
per] Aiarum vallem vocat axillarum tia est, ne forte me auferat pullum
recessum sub brachiis et humeris. tuum.'
Caper vero odor est hircinus, qui ita 9 Interfice pestem] Quasi de ani-
dicitur ab hirco sen capro propter mali sermo esset, facete de fœtore
ejusdem animalis graveolentiam et illo tetro loquitur. Dicit tamen No
fcetorem. De hoc infra etiam Carm. nius interficere et occidere Veteres eti
LxXI. ' Si cui, Virro, bono sacer ala am de inanimatis usurpasse. Virg.
rum obstitit hircus.' Horat. Epod. ' Fer stabulis inimicum ignem, atque
xii. ' Namque sagacius unus odoror, interfice messes.'
Polypus, an gravis hirsutis cubet hir

CARMEN LXX.
DE INOONSTANTIA FŒMINEI AMOR1S.
Ntjlli se dicit mulier mea nubere malle,
Quam mihi ; non si se Jupiter ipse petat.
Uxor mea affirmat se nemini potius quam mihi nubere velle; neque etiamsi
NOTiE
1 Nulli se dicit] Mulierum infideli- muliebribus blanditiis nullam esse
tatem et incoustantiam sub amicae àdhibendam fidem.
suae persona hoc Epigrammate tax- 2 Non si se Jupiter ipse petat] Sic
are voluit Catullus ; significatque infra ad Lesbiam Catullus : ' Píec
 CARMEN LXXI. 273
Dicit : sed mulier cupido quod dicit amanti,
In vento, et rapida scribere oportet aqua.

Jupiter eam expetat. Hoc asserit ; at quodfœmina dicit ardenti amatori scriben-
dum est in vento et rapidis aquis.

4 Pro In vento legendum ceuset Barm. ii, ad Anthol. Tom. t. p. 541. In

vino, quam quidem lect. jam a Gifanio in Ind. Lucr. p. 450. propositam confir
mare stodet loco ex Xenarchi TlevrißXi? ap. Athen. x. p. 441. "OpKov S' éyi¡
ywaucЬs eis olvov ypí<poi- sed In vento rem significantius exprimere videtur.
NOTjE
prae me velle tenere Jovem.' Ovid. possit imprimi ; nam et aqua jugiter
Epist. Pbaedrae ad Hippol. ' Si mihi fluit, et ventus nihil est aliud quam
concedat Juno fratremque virumque, aër flueus. Eodem fere modo de fce-
Hippolytum videor prœpositura Jo- minei sexus sublesta fide Propert.
vi.' ' Quicquid jurarunt ventus et unda
4 In vento, ifc.] Duo lepide conjun- rapit.'
git, quae ea sunt natura, ut in iis nihil

CARMEN LXXI.
AD VIRRONEM.
Si quoi, Virro, bono sacer alarum obstitit hircus,
Aut si quem merito tarda podagra secat :
0 Virro, si alicui unquam homini execrabilis axillarum caper nocuit, vel si

1 In Seal. cod. Sigua, Viro, bono sacrorum obstitit ; et sic in Rheg. Voss.
11. et aliis codd. ap. Ed. Cant. in Mediol. Si qua viro se obsti
tit hircus ; unde Voss. primum conj. Si quoi virosus; deinde in nostra lect.
acquiescit; quam primus ed ¡di t Parth. in Bris. quamque reeeperunt Vulp.
Ed. anon. Bip. alii : Si quoijure bono in Aid. Junt. Colin. Stat. Graev. mo-
nente Avant. et banc lect. servant nonuulli codd. teste Stat. Si cui, virro,
homini sacer alarum in Gryph. et Mur. Si quoi, Virro, bono ritu, sacer obstitit
Marcil. Si quoi, Virro, domos sacer alarum obsidet tentabat Mel. caper alarum
NOTjE
1 Si quoi, Virro] Virronem amicum tur. Sacer hie sumitur, pro ' execra-
cousolatur, quod rivalis ejus, quem bili,' ut apud Virg. ' Auri sacra fa
Rufi,m, de quo mox dictum est, fuisse mes.'
verisimile est, si ad ejus -amicam va- 2 Tarda podagra] Quia nimirum
dat, sinuii cum ipsa meritas det pre homines reddit tardos, inertes, et ad
nas ; cum hœc ejus tetro hirci fœtore opus imparatos.
affligatur, Ule vera podagra enecc-
Delph. et Var. Clas. Catul. S
274 С. VALERIl CATULLI
iEmulus iste tuus, qui vestrum exercet amorem,
Mirifice est a te nactus utrumque malum.
Nam quoties futuit, toties ulciscitur ambos : 5
Illam affligit odore, ipse pent podagra.
aliquem iners dolor pedum jure torquet ; tuus ille rivalis, qui vestras delicias M-
terturbat, mirum in modum per te est utrumque assecutut incommodum. * * *

obstitit Heius.—4 In Maff. 1. Mirifice est a te, probante Stat. quod etiam ser
vant Marcil. membr. Venett. H rix. Vicent. Rbeg. Aid. Junt. Seal. Graev.
Cant. Bip. аНав. Mirifice est actu in Gryph. et Stat. Mirifico est astu,
àpavucâs <ledit Mur. Mirifice est tactu conj. Turn. Mirifice est, uc tu,
nuctus edidit Voss. cui adliaerent Vulp. et Ed. anon. Mirifica est arti vuLt
Marcil.
NOT«
6 Pеrit podagra] Quia ex coitu do- est. Ovid. ' Tollere nodosam nescit
lor augetur. Est autem podagra do- medicina podagram.' Martial. vero,
lor et contractio pedum, et in hac ' Litigai, et podagra Diodorus, Flac-
dictionc syllaba media indiffereus ce, laborat.'

CARMEN LXXII.
AD LESBIAM.

Dicebas quondam, solum te nosse Catullum,

Lesbia ; пec ргэе me velle tenere Joyem.
Olim asseverabas, o Lesbia, te Catullum tuum шит cvgnoscere, et nolle le

NOT«
1 Dicebas quondam] Mirum hoc qui amet. Ita saepe tum belluas,
Epigrammate aifectum expressif Ca tum res inanimas, ut cibum et potum,
tullus. Zelotypia enim ductus, quod signa, statuas, tabulasque egregii ope
Lesbia fidem datam non servarat ali- ns amare dicimur ; quibus tamen ne
um amando, dicit se quidem illam mo sanus nos bene velle dixerit. As
magis diligere, sed tamen illi minus sent igitur Poëta se quondam non
bene velle. Unde quid intersit inter tantum amavisse Lesbiam, nt vulgus
'amare' et 'bene velle' patefacto, amicam solct, voluptatis nimirum suae
cetera perspicua erunt. ' Amare ' causa ; verum etiam ut patres liberos
igitur latlus patet quam ' bene velle.' generosve amant, qui non delecta-
Neque enim si quis amet, continuo tione aliqua aut utilitate suâ eos di-
illud sequitur, ut etiam bene velit ; ligunt, sed totam suam illam benevo-
cum tamen bene velle non queat, nisi lentiam in ipsorum commoda et op
 CARMEN LXXII. 275
Dilexi tum te, non tantum ut vulgus amicam,
Sed pater ut gnatos diligit et generos.
Nunc te cognovi. Quare, etsi impensius uror, 5
Multo mi tamen es vilior et levior.
Qui potis est? inquis. Quod amantem injuria talis
Cogit amare magis, sed bene velle minus.
Jovem ipsum mihi prœferre. Amavi te tune temporis, non modo quantum unusquis-
que diligit amicam ; verum etiam quantum pareus amatfilios ac generos. Jam vero
te tuasque fraudes novi: unde quanquam vehementius ardeo tui amore ; nihilomimu
longe mihi despectior es et indignior. Quomodo hoc potest fieri ? ais. Quia ejui-
modi injuria compellit amatorem plus diligere, at minus bene velle.

6 In Stat. codd. Multa ita me nec vilior; veI, Multo ita nec me vilior; in
Venet. an. 1493. Multo ita tu nunc me ; antique autem me pro mihi positum
esse observat Parth. Multo ita ne mi tu vilior in Aid. 1. Multo ita me nec tu
vilior in Aid. 2. Stat. et aliis. Lectio nostra in Seal. Graev. Voss. Vulp. ed.
anon. et Bip. jam recepta, Guarino P. debetur.—7 In Maff. 1. Qui potis est,
ut legi jussit Avant. in aliis Stat. Qui potis es; unde ille conj. Qui pote sic,
inquis, vel Qui potis hoc; in nonunllis vett. Quis potis est: pro Quod Stat.
codd. babebant Quam; ille conj. Quœ ; vel quia, sic, Qui potis hoc, inquis, quia
amantem.—8 Cogat in Gryph. Mur. Voss. et aliis; sed nostram lect. servant
omnes Stat. codd. cum edd. Aid. Stat. Seal. Graev. Vulp. anon. et Bip. lo
Gryph. 2. cum hoc Carmine conjungitur Carm. lxxxv. Odi et amo, §•<:.
Stat. putat, aut simul cum bis, aut statim post hos, legendos esse versus
Carm. Lxxv. 5. Nunc est meus, Ifc. usque ad finem ; et deinde illos, Odi et
amo, ¿fe. In edd. Venett. hoc cum sequent! Carmine conjunctum exhibi-
tum est.
NOTjE
portunitatem referunt ; tum nempe, cias et perf¡dinm.
cum ipsius blanditiis inductus in frau 7 Quod amantem injuria] Respousio
dem, se quoque virissim ab ea amari Catulli est, quia talis injuria, qualem
crederet. At ex quo eam levem fal- mihi fecisti alium amando, cogit a-
lacemque cognoverit, dicit se qui- mantem magis amare, sed minus be
dem nibilominus eam amare, aliquan ne velle. ' Amare' et ' bene velle'
te. etiam magis ; sed tamen deposu- ideo differre dicunt Philosophi, quia
isse ex animo veterem illam benevo- amor perturbatio est ; velle autem
lentiam intiman», qua eam complecti est voluntatis et rectae rationis : unde
cousneverat. Cic. Tusc. Quaest. iv. ' Voluntas est
2 Velle teuere Jovem] Idem fere qua qui desiderat cum recta ratione
supra Carm. lxx. ' Non si se Jupiter desiderat.' Et ideo amator, qui sibi
ipse petat.' alium videt praeferri, majore amons
5 Etsi impeusius uror] Qnamvis perturbatione aflficitur, et acrius in-
majori amore tui accendar, habco te cenditur ; non vult tamen amieae bene
tamen viliorem et leviorem quam velle ; immo ulcisci desiderat.
prius, postquam cognovi tuas falla
27G С. YALKRII CATULLI

CARMEN LXXIII.
IN INGRATUM.

Desine de quoquam quicquam bene velle mereri,

Aut aliquem fieri posse putare pium.
Omnia sunt ingrata : nihil fecisse benigne est :
Immo etiam taedet, taedet obestque magis :
Ut mihi, quem nemo gravius nee acerbius urget 5
Quam modo qui me unum atque unicum amicum habuit.

Desine cupere cuiquam aliquid bene facere, vel credere quempiam posse fieri
beneficii accepti memorem. Onmes homines sunt ingrati. Nihil prodest aliis bene
fecisse. Sed contra potius nocet. laque certo certius coustat, mihique maxime,
quem nullus acrius neque asperius prosequitur et vexat, quam Ule qui nuper me uno
et solo amico usus est.

1 Hic ¡ncipit tetrastichon In Rufum, inquit Avant. In Alphenum, inquit

Mur. Pro quidquam, quod exhibuit unus vet. cod. ap. Stat. in aliis ejusdem
leguntur quisquam et quemquam.—2 Pro pium, quod testantur Marcilii mem
branae, edd. vett. Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. aliae habent tuum.—3 In
omnibus Stat. codd. est deerat, ut et in Venett. Gryph. aliis.—4 In omnibus
Stat. codd. ut in textu nostro, praeterquam in uno, qui exhibuit, Immo etiam
ladet, stat magis atque magis; in Marcil. membranis, Imo etiam tadet, stet
magisque magisque ; unde couj. Immo etiam tadet, et magis atque magis ; Gui.
nihilfecisse benigne Prodest: imo etiam tadet obestque magis ; in Bodl. ap. Ed.
Cant. Prodest: sed tœdet jam magis atque magis; Lect. nostram testantur
Guarini codd. et alii codd. ap. Ed. Cant, servant etiam Aid. Junt. Mur. Stat.
Graev. Voss. Ed. anon. Bip. alii.—5 Vœ mihi in Vulp. Ve mihi Seal. in Mar
cil. membranis Ut mehe àpxaîKws pro me.

NOTE
1 Desine de quoquam] Continent hi putem dissentire.
versus communem querelam de perfi- 3 Omnia sunt ingrata] Postquam
dia ingratoque animo eorum, qui se dehortatus est Poëta seipsum a be-
amiros simulant, eum revera non sint. neficiis in alios exhibendis, ex nimia
Sed res est ita nunc usitata, et de ea iracundia non tantam homines, sed et
tam frequentes sunt sapientium ho- omnia ingrata esse asserit.
milium querelae, ut neminem Catullo
 CARMEN LXXIV. 277

CARMEN LXXIV.
IN GELLIUM.
Gellius audierat, patruum objurgare solere,
Si quis delicias diceret, aut faceret.
Hoc ne ipsi accideret, patrui perdepsuit ipsam
Uxorem, et patruum reddidit Harpocratem.
Quod voluit, fecit : nam, quamvis irrumet ipsum 5
Nunc patruum, verbum non faciet patruus.
Didicerat Gellius patruum suum cousuevisse increpare quemcumque, si loque-
retur aut faceret delicias. s * *

3 In codd. et edd. vett. perdespuit: cuidam V. D. cujas meminit Stat.

debetur lectio nostra, non autem Sealigero, qui omnem ejus laudem sibi
arrogat: Livin. conj. perdesuit.—6 Hune ex uno cod. protulit et probavit
Stat.
NOT«
1 Gellius audierat] Gellium infandae lutari silentium indicebat in comitatu
libidinis patratorem iusectatur. Est Isidis, ' quia capitale erat,' utinquit
antem ille Gellius homo impurissi- Beatus Augustinus lib. xvi. de Civit.
mus, quem Cicero Oratione pro Sex- Dei, ' dicere Isim et Serapim homi
tio tam vehementer exagitat, et quem nes fuisse: uude Deus silentii ap-
Oratione in Vatinium ' seditiosorum pellatus, quod ab jEgyptiis colitur.'
hominum nutriculam' vocat. De quo fusius Plut. in oratione de
2 Si quis delicias diceret] 'Delicias Serapidis Numine, de quo et Ovid.
facere ' Lambino idem est ac ' deli Met. ix. ubi de Isidis comitatu lo
cate jocari :' at Muretus putat, ' de quitur intellexisse videtur, ' Quique
licias facere,' interdum esse ' irri- premit vocem digitoque silentia sua-
dere,' ut apud Plautum in Menaech- det.' Hunc Capitolio prohibitum,
mis. Interdum idem est quod ' fa meminit Tertullianus in Apologetico.
cere nequam,' i. e. indalgete libidini, 5 Quod coluit, fecit] Id est, Jam in
quo seusu hic sumitur a Catullo. domo patrui omnia quaecumque vole-
3 Hаc ne ipsi accideret] Ne objur- bat,faciebat : quasi dicas, Sub hac si-
garetur a patruo. mulatione habuit rem cum uxore pa
Patrui perdepsuit] Eam nimirum trui, et Ule tacebat.
■ubagitando : ' perdepso ' namque Nam, quamvis irrumet ipsum] Li
verbum in obscœnis est. Aiii legunt cet etiam patruum ipsum irrumaret,
perdespuit, i. e. neglexit, contemsit ; tamen ille ne verbum quideœ diceret :
sed male. vel sit seusus, Quamvis hoc tempore
Ipsam Uxorem] Quam comprimebat etiam patruum ipsum irrumet, tamen
scilicet. ille ne verbum quidem facit ; et sic
4 Et patruum reddidit Harpocratem] erit ' faciet,' tempus pro tempore :
Fecit ipsum tacere : fuit enim Har- nisi legerimus verbum non facit et pa
pocrates vir TEgyptius, qui digito sa- truus.
278 С. VALERII CATULLI

CARMEN LXXV.
AD LESBIAM.

Nulla potest mulier tantum se dicere amatam

Vere, quantum a me, Lesbia, amata, mea, es.
Nulla fides ullo fuit unquam fœdere tanta,
Quanta in amore tuo ex parte reperta mea est.
Nunc est mens adducta tua, mea Lesbia, culpa, 5
Atque ita se officio perdidit ipsa pio :
Ut jam nec bene velle queam tibi, si optima fias,
Nec desistere amare, omnia si facias.
O Lesbia mea, nullafamina potest asserere se taт vere dilectam fuisse a quo-
quam, quam a me dilecta es. Nulla unquam in fadere tantafuit fidelitas, quanta
a me tibi servata est in tuo amore. Jam vero animus meus hue perfidia tua adductus
est, o Lesbia mea, et adeo sese confixit sua erga te fide integra ; ut neque possim
nunc tibi bene eupere, quamvisfias optima, neque cessare te diligere, quicquid agas.

1 ' Hos quatuor vers, priores in antiqq. codd. post Carm. ixxxvi. collo
cates, hue revocavit Seal. quem, quia egregie Uli cum quatuor posterioribus
couspirant, plerique recentiorum secuti sunt. Iuprimis Vulp. mirifice hoc
nomine extollit acumen Seal. et haec quatuor disticha vel ab ipso Catullo ita
conjoncta et composita fuisse, vel certe poé'tam, si ab inferis excitetur, hanc
industriam Seal. non deprecaturum existimat. Et sane quatuor posteriores
recte iutegri poëmatii ктгоаrаа^тшу haberi poterant.' Doer.—4 Quantum in
amore suo in Stat. et aliis ; Quanta in amore suo in Grypb. et Mur. tuo exhi
bent omnes Stat. codd.—5 Hue est meus deducta in Venett. Gryph. et Mur.
Lect. nostram ex cod. suo produxit Seal. cumque secuti Voss. Ed. Cant.
Vulp. Gott. et Bip.

1 NuUa potest mulier] Fidem sua,u
prœdicat hoc Epigrammate Catullus
in Lesbiam, quam in amore minime
sibi fuisse fidelem arguit : unde ait
non posse se ei bene velle, quamvis
non possit eam non amare, quicquid
faciat. Fuisse videtur Catullus ex
iis, qui, nt semel amoris laqueis irre-
titi captique sunt, si puellae suae ali-
um quoque aliquem placere sentiunt,
eo acrius incenduntur: unde cum
perditae mulieres aliquem in amore
volunt retinere, rivalem aliquem op-
ponunt. Hac arte usam fuisse Les
biam hoc loco apertissime indicatur.
 CARMEN LXXVI. 279

CARMEN LXXVI.
AD SE IPSUM.

Si qua recordanti benefacta priora voluptas

Est homini, cum se cogitat esse pium,
Nec sanctam violasse fidem, nec fœdere in ullo
Divum ad fallendos numine abusum homines :
Multa parata manent in longa aetate, Catulle, 5
Ex boc ingrato gaudia amore tibi.
Nam quaecumque homines bene quoiquam aut dicere pos-
sunt,
Aut facere, haec a te dictaque factaque sunt ;
Omnia quae ingratas perierunt credita menti.
Quare jam te cur amplius excrucies ? 10
Quin te animo obfirmas, teque istinc usque reducis,
Et, Dis invitis, desinis esse miser ?

Si aliqua voluptas est viro reminiscenti anteactorum benefactorum, quando se

reputat esse pium, neque meminit se sacrâts temerassefidem, neque ulla in pactione
se male usum esse Deorum testimonio ad decipiendos homines ; plures tibi, о Catulle,
comparata supersunt in longinquum tempus voluptates ex isto ingrato Lesbiae amore.
Quicquid enim homines cuiquam aut dicere bene, aut bene facere possunt, hoc et
dixisti et fecisti Lesbiae tuae. Quod Шит in animum ingratum male colloeatum,
perditum est. Quamobrem curnam te nunc amplius torqueas ? Quidni potius men-
tem obduras, et te prorsus ab isto amore Lesbiae retrahis, atque etiam Superis

11 In omnibus Stat. codd. Qui tu animo affirmas, atque iuslinctoque reducis ;

in Seal. cod. Quin tu animo affirmous atque iustructoque reducis ; in Marcil.
membranis Quintu animo affirmas, atque iustinctoque reducis: Stat. conj. Quin
tu animum offirmas atque istinc usque reducis; Seal. Quin tu animu' (pro ani-

NOT\Œ
1 Si qua recordanti] Perfidum et tiae, quae adversus parentes exhibe-
ingratum Lesbiae animum videus Poö- tur.
ta,seipsum integritatis suae couscien- 11 Teque istinc usque reducis] Quin
tia cousolatur, deinde hortatur se ad te revocas ab amore perfidae mulieris,
ejus amorem projiciendum ex animo. quae tamdiu te tam perfide delusit.
Cum autem »Ix hoc humana ope fieri 12 Dis invitis] Proverbium esse
possit, Deos enixe precatur, ut tan- videtur, quo usus Poëta dixit : 'Heu
dem a tetro ¡lio amoris morbo eorum nihil invitis fas quenquam fidere Di-
auxilio liberetur. vis.'
2 Esse pium] Pietas pars est justi-
280 С. VALIiRII CATULLI
Difficile est longum subito deponere amorem :
Difficile est : verum hoc qualubct efficias.
Una salus haec est, hoc est tibi pervincendum. 15
Hoc facies, sive id non pote, sive pote.
O Di, si vestrum est misereri, aut si quibus unquam
Extrema jam ipsa in morte tulistis opem ;
Me miserum aspicite, et si vitam puriter egi,
Eripite hanc pestem perniciemque mihi, 20
Quae mihi subrepens imos, ut torpor, in artus,
Expulit ex omni pectore lœtitias.

nolentibus cessas esse infelix? Difficile est et arduam repente abjicere diuturnum
amorem. Id equidem arduum est ; sed istud quocumque volueris pacto, facias.
Unica tibi superest ista salutis via : istud igitur est tibi complendum: atque ita
illud efficies, sive illud possit, sive non possitfieri. O Superi, si vestrum est mise-
rescere, vel si quod ullis unquam hominibus supremum auxilium prœbuktis in ipsa
morte, oculos in me infelicem convertite, ac si vitam juste et pie duxi, depeUite a me
istam luem et calamitatem: quœ mihi latenter irrepeus in intima membra, quasi
torpor,fugavit ex toto animo meo gaudia. Non peto nunc istud,nt Lesbia me nunc

mum) affirmas itaque, iustructoque reducis ? sed dedit in textu Quin te; Marcii.
placebat Quin tu nimm obfirmas itaque, in gyrum reducis? Mel. Quis tu ani-
muffl obfirmaus iustructum atque atque reducis? h. e. celerrime retrahis; Voss.
Quin tu animum affirmas, atque istinc te reducis? Guar. et Gry ph. exhibent
Quin te animo affirmas, teque iustinctuque reducis ? Mur. Quin te animo affirmas,
teque astringisque reducisque. ' Nostram lect. haud certe incommodam offe-
runt edd. Raphel. Graev. Cant. Gott. et Bip. nisi quod affirmas pro affirmas
dedimus ; et sic in Sil. Ital. xii. 668. pro 'affirmaus' cum N. Heiusio legen-
dum videtur ' offirmaus.' ' Doer.—14 In Venett. verum hoc quad lubet efficies.—
16 Hoc face sis sive conj. Seal. Hoc facito Voss. et Vulp.—18 In Venet. an.
1500. ipsnm.—21 In omnibus Stat. et Seal. codd. Seu mihi subrepeus imos ut cor-
pore in artus; in Voss. vet. 1. Qua mihi subrepeus imos velut unguis in artus,
quod ¡nterpolatum putat Doer. Stat. conj. Hœc mihi subrepeus imos in corpo
ris artus ; Mel. Heu mihi subrepeus imos, ut torpor, in artus. Nostram lect.
vett. librorum tam scriptorum quam excusorum auctoritate niti testatur Ed.
Cant.—22 Expulit ex omnis àpxaûeâs pro omnes conj. Stat. exsomnis Passer.

NOTjE
16 Sive id non pote, sive pote] Efrt ni, quod cassum Iumine fertur.'
bvvarov, eЗГтe abbvarÓv 4o"ti. Pote enim 20 Eripite hanc pestem] ' Pestem '
est id quod fieri potest ; non pote, vocabant Antiqui, quicquid rem ali
quod fieri non potest. Potis autem quam sive animatam sive inanimam
et pote in quolibet genere dicitur. pessumdaret, et quasi prosterneret-
Lucret. in communi genere posuit, Sallust. ' Et si pestis certa adesset,
ut, ' Quis potis est dignum palanti mausurum potius,' &c. Vir«. vocat
pectore carmen Condere.' In neutro pestem navium, ignem, qui naves
Catullus jam supra : ' Qui potis est ? combureret : • Servatae a peste cari
inquis.' Lucret. ' Nec potis est cer nae,'
 CARMEN LXXVII. 281
Non jam illud quaero, contra ut me diligat illa,
Aut, quod non potis est, esse pudica velit :
Ipse valere opto, et tetrum hune deponere morbum. 25
О Dî, reddite mî hoc pro pietate mea.
ex opposite redamet: vel, quodfieri non potest, ut velit esse casta. Ego vero cupio
banusfieri, et tristem hanc deponere pestem. O Superi, hoc mihi concedite pro mea
adversus vos religione.

pro latitias Offerent Voss. 11. delicias.—23 In Stat. codd. contra me ut.—
26 O Di hoc reddite Avant.

CARMEN LXXVII.
AD RUFUM.
Rufe, mihi frustra аc nequicquam credite amice ;
Frustra? immo magno cum pretio atque malo :
Siccine subrepsti mi, atque, intestina perurens,
Mi misero eripuisti omnia nostra bona ?
Eripuisti. Heu, heu, nostrae crudele venenum 5
Vitae, heu, heu, nostrae pestis amicitiae !
О Rufe, mihi credite incassum et temere amice. Incassum? quinimmo grandi
cum impeusa ac damno. Itane latenter te in meaт familiaritatem iusinuasti, atque
mihi viscera infiammaus rapuisti mihi infelici omnia mea bona ? Eheu ! o dirum
toxicumvitœ nostrœ. Eheu! о nostrœ amicitiœ pestis.

1 In Gryph. Seal. et quibusdam vett. cognite amice ; sed in omnibus Stat.

codd. et Aid. 1. credite quod jam vindicatum est a Mur. cognite amico in
Aid. 2. nec quiequam cognite amice in aliis.—3 In Seal. cod. mei....perures
apxaüws pro mt....perureus (peruris) : Voss. tacite b. 1. ita coustituit, Siccine
subrepsti ; meque intestina perureus Mi misero eripuisti ; omnia nostra bona Eri
puisti.—i Sic misero Parth. Gryph. Mur.—6 In Voss. I1. et ed. Parth. pectus
amicitiœ, ut sit vel ironice sumendum, vel ' olim' sive 'quondam' subintelli-
gendum ; ' sed quis dubitet de vera lect. pestis, cum venenum praecesserit.'
Doer.—Hnic Carmini invitis omnibus codd. vv. quatuor postremos sequentis,
Sed nunc id doleo, ifc. conjunxit Seal. approbante Marcil.
NOTjE
1 Rufe, mihi frustra] In bircosum mant enim ubique amatores se in
illum Rufum invehitur Poëta, qui se amica omnem spem, omnes cogita-
in ipsius familiaritatem latenter iusi- tiones, omne studium, omnem men-
nuarat, ut ipsi puellam eriperet. tem reponere ; existimant namque
4 Omnia nostra bona] Amicam ni- omnia ab ea pendere, et quod vivant,
mirum, quae est omnia amanti. Cla- ejusdem muneris esse.
282 С. VALERII CATULLI

CARMEN LXXV1II.
DE GALLO.
Gallus habet fratres, quorum est lepidissima conjux
Alterius, lepidus filius alterius.
Gallus homo est bellus : nam dulces jungit amores,
Cum puero ut bello bella puella cubet.
Gallus homo est stultus, nec se videt esse maritum, 5
Qui patruus patrui monstret adulterium.
Sed nunc id doleo, quod purae impura puellae
Suavia conjunxit spurca saliva tua.
Verum id non impune feres : nam te omnia sœcla
Noscent, et, qui sis, fama loquetur anus. 10
Sunt Gallo germam, quorum unios uxor est pulcherrima, et alterius filius est
venustus. Gallus vir formosus est, et benignus, suaves enim conciliat amores. * * *
Gallus est homofatuus, neque cogitat se esse conjugem, qui patruus ostendat adulte
rium patrui. Jam vero illud moleste feго, quod immundum et sordidum tuum
sputum couspurcavit oscula munda culta ¡mella?. Sed hoc non feres impune : cuneta
enim sacula te cognoscent, et fama longœva et senex vulgabit, qualis tu sis.

S Pro stultus in ed. Parth. bellus, errore forsan typothetarum.—7 In Ve-

net. Brix. Vicent. et aliis edd. vett. purœ pura, quod reposait Seal. Hune
et tres seqq. versus Seal. cum eos dissimilis argument! esse existimaret,
invitis codd. omnibus ab boc epigrammate luxavit et cum- superiore con
junxit. De iisdem, au loco suo positiessent, jam dubitaverat Statius. Hinc
facile ab ingenio suo impetrare potuit Corrad. ut eos Carmini xci. assueret.
Sed Vulpius egregie eos cum boc Carmine cohaerere pulchre docuit.—8 Sa
via comminxit in Seal. 1. ex conjectura ; ' sed quis verbum inbonestius praeferat
honestiori ? quisve novam Catulli Carminibus obscœuitatem importare MU-
tineat?' Doer.
NOTjE
1 Gallus habet fratres] Galium est animi pusilli, et abjecti. TJnde
quendam ut nefarium inter suos li- Martial. ' Bellus homo atque idem
bidinis administrum iusectatur, qui magnus vis, Cotta, videri; Sed qui
se bellum putabat bominem esse, dum bellus homo est, Cotta, pusillus homo
filium fratris cum uxore alterius fra est.'
trie amoribus conjungeret ; cum ta 8 Suavia conjunxit spurca salival
men revera stultus esset, quia non Impuri homines, ut Rufos, salivas
animadvertebat idem quoque posse oris invicem miscere solebant oscu
sibi evenire. lantes, rogabantque unleam salivum
3 Homo est bellus} ' Belli homines' sibi invicem facerent. Lucret. 1. iv.
aliqnando et sœpius dicuntur, qui ' Junguntque salivas Oris, et iuspi
aliis libenter obsequuntur, et quos rant pressantes dentibus ora.'
Aristot. de Moribus, lib. in. vocat 10 Fama loquetur anus] Ut supra
àoéo-Kovs, quique se ad aliorum quasi dixit : ' Charta loquetur anus.'
nutus accommodant, quod quidem
 CARMEN LXXX. 283

CARMEN LXXIX.
IN LESBIUM.
Lesbiüs estpulcher: quidni? quem Lesbia malit,
Quam te cum tota gente, Catulle, tua.
Sed tamen hic pulcher vendat cum gente Catullum,
Si tria notorum suavia repererit.
Gellius est lepidus. Cur non ? quem scilicet Lesbia potius eligat quam te, о
Catulle, cum omni cognatione tua. At vero nihilominus venundet Catullum cum
omni familia sua, si tria ad summum invenerit amicorum oscula.

1 Esse quibusdam in codd. affirmant, Gellius est pulcher: in Seal. cod.

Cœlius. Sed omnes codd. Stat. et Voss, uostram tuentur lect. et sic est in
edd. Parth. Gryph. Mur. et Cant.—1 In Seal. cod. Venet. Brix. et Vicent.
notorum, quod Avant. interpr. ' de jure trium natorum,' et Voss. 'de claris et
nobilibus Romanis :' Seal. mutavit in notorum, subjungeus, ' Nota,' ri ф1\n,
vel potius f/ tpuubnf notorum igitur, ' amicorum :' in Aid. Junt. Gryph. Mur.
aliis amatorum : Heius. legit, St tria amatorum savia surpuerit.
NOTiE
1 Lesbius [Gellius] est pulcher] Gel- possit reperire notos, seu amicos, qui
lium rivalem ab amica sibi prelatum velintipsum agnoscere,et utamicum
tanquam obscurum, impurum, ami- osculari. SignificatGellium etsi pul-
corum inopem, et' indignum iusecta- chrum, ita turpem et impurum ha-
tur. beri, ut omnes eum osculari refuge-
4 Si tria notorum suavia] Si tres rent.

CARMEN LXXX.
AD. GELLITJM. .
Quid dicam, Gelli, quare rosea ista labella
Hiberna fiant candidiora nive,
Mane domo cum exis, et cum te octava quiete
E molli longo suscitat hora die ?
Vis ut dicam, о Gelli, cur hœc tua rubicunda labra nive hyemdlifiant pallidiora,
quando mane egrederis ex œdibus tuis, et quando hora octava diebus œstivis te

4 Et mollis e cod. suo dedit Seal. Lect. nostram servant alii codd. cum
284 С. VALERII CATULLI
Nescio quid certe est. An vere fama susurrat,
Grandia te medii tenta vorare viri 1
Sic certe clamant Virronis rupta miselli
Ilia, et emulso labra notata sero.
excitat e мм piando ? Nescio profecto quid hoc est, et utrum verumfama
murous loquatur : * * *

omnibus edd.—5 Id cod. Passer. vera; unde conj. verax.—6 In quibusdam

codd. theusa.—7 In Seal. cod. Sed certe clamant ; unde fecit Sic certe : cla
mant ; quod reposuerunt Voss. Vulp. Ed. anon. Gott. et Bip. quodque nos
etiam dedimus, sublata tantum interpunctione : Sic certe est in Aid. Junt.
Gryph. Mur. et Stat. St certe est in edd. Parth. et Graev. pro Virronis in
multis edd. Victoria, in nonuullis Unctoris, improbante Mur. Varronis rupia
Viselli ex ingenio dedit Seal.—8 In Stat. codd. lile te mulso, vel Illa te mulso ;
Avant. legi jussit, Illa te mulso labra notare: in Venet. au. 1500. Aid. Gryph.
Mur. aliis, Ilia demulso ; Valeriano, sive Faërno debetur lect. nostra ; bine
Stat. legendum putavit, Iliaque et mulso, vel Iliaque et multo.
NOT«
6 Tenta vorare] Virilia membra. Virronis] Vietoris alii legunt : quo-
Horat. ' Tentaque rumpit.' Et Dio- modorumque sit, est nomen proprium
medes Grammaticus sic iuquit, ' Et viri illius, cujus Gellius fellator erat.
quia cacophaton videtur Deorum Rupta Ли] Latera quae coitu dis-
vehiculum teusum dixerunt, non ten- rumpuntur. Juvenal. ' Quod lateri
tum, ne verbum turpe sonaret in Sa- parcas.' Est igitur seusus : Miselli
cris.' Vietoris ilia cousumpta clamant la-
Medii viri] Quia in medio est mem- bra tua esse signata spermate, quod
brum virile. Martial. * Lambebat demulsum ex ipso In labris tuis ina-
medios improba lingua viros.' ruit.
7 Sic certe] Primo dubitavit an Ilia] Aliqui legunt, Ilia demulso,
yera esset, an falsa fama, modo affir- sed cum seusus et ordo illepidus sit,
mat ita esse, et adducit testimonium priorem lectionem magis probo.
Virronis. Emulso sero] Metaphorice sper-
Clamant] Cum quodam veluti cla- • mate, quod emulges ex illius mem-
more indicant. bro.

CARMEN LXXXI.
AD JUVENTIUM.
Nemone in tanto potuit populo esse, Juventi,
Bellus homo, quem tu diligere inciperes,
0 Juventi, an nullus esse potuit formosus vir in tanta populi Romani multi-
NOTjE
1 Nemone] Invidia forsan ductus Poé'ta Juventium adolescentem re
 CARMEN LXXXII. 285
Prœterquam iste tuus moribunda a sede Pisauri
Hospes, inaurata pallidior statua ?
Qui tibi nunc cordi est, quem tu praeponere nobis 5
Audes. Ah ! nescis, quod facinus facias.
tudine, quem tu amare inchoaves, nisi unus iste tuus hospes ex urbe morbosa Pisauro,
deaurato pallidior simulacra? Qui modo tibi acceptus est: qiœm tu non dubitas
nobis praferre. Ast ignoras quodnam scelus admitías.

3 Mel. cum pro a sede Palat. m. haberent ad sede et Commel. ab sede,

legendum ceuset ah ! sepe, explicaus de dentibus seiiio cariosis et cadavero-
sis ; nimis argute, inquit Doer.—5 Qui tibi nunc cotdi, quem legit Avant.—
С At nescis in edd. vett. Aid. Gryph. Mur. Stat. et Graev. Ah ! nescis tacite
recepit Seal. quem secuti sunt Cant. Voss. Vulp. Ed. anon. Gott. Bip. et
recentiores.
NOTjE
prehendit, quod Pisaureusis cujus- 4 Inaurata pallidior statua] Aurum
dam hominis pallidissimi, spretis re- suapte natura pallidum est. Cujus
liquis omnibus, amore detineretur. rei causam rogatum aliquando Dio-
Quis antem fuerit ille Juventius dic genem respondisse feront: Aurum
tum est Carmine xlviii. non immerito pallere, cum tam mul
3 A sede Pisauri] Pisaurus, seu Pi- tes undique habeat sibi iusidiantes.
saurum, urbs est Umbriae. maritima, Porro de pallore auri Catullo fami-
ad flamen ejusdem nominis, ob aëris liaris est loquendi modus, ut supra :
iusalubritatem apud omnes male au- ' Quantum saepe magis fulgore expal-
dieus : unde vocat earn Catullus luit auri !'
' moribundam.'

CARMEN LXXXII.
AD QUINTIUM.
Quinti, si tibi vis oculos debere Catullum,
Aut aliud, si quid carius est ocùlis ;
0 Quinti, si cupis Catullum oculos suos tibi debere, aut quidvis aliud, si aliquid

1 Quincti in quibusdam edd.—3 Eripere hci noli Avant, sed ci monosylla-

NOT^E
1 Quinti, si tibi via] Lepide Ca- itaque cum admonet, et lepide, ut ab
tullus agit cum Quintio, qui sibi incepto dеsistat, si ipse quoque vult
amicam praripere cupiebat. Jocose amari.
 С. VALERII CATULLI
Eripere ei noli, multo quod carius illi
Est oculis, si quid carius est oculis.
est oculis carius ; noli ipsi rapere id quoi longe ipsi carius eo quod est oculis carius, si
uliquid est oculis carius.

bum est per synaeresin.—4 Statio debetur si quid, quem prœter Voss. et
Vulp. neminem secutum esse miratur Doeringius : seu, h. 1. notaus ' vel si,'
quod testantur omnes codd. cum Venett. Brix. Vicent. Rheg. Venet. an.
1500. Aid. Junt. Gryph. Mur. Seal. aliis, revocandum putat Bach ad Tibull.
p. 67. Vide Tibull. ii. 4. 43. Propert. ii. 26. 29. Lachm. ad n. 1. 51. et
Pers. Sat. i. 67. Doer. hunc usum той seu non videus, ita scribit, ' si quid
jam est multo carius oculis, qui, quaeso, adjici potest seit quid carius est oculis ;
ut taceam, particulam seu non quid, sed quod in hoc orationis nexu pos
tulare ?'
NOTjE
3 Quod carius illi] Noli eripere il- ipsis carius, si quid est etiam oculis
lud quod est carius eo quod est oculis carius.

CARMEN LXXX1II.
IN MARITUM LKSBIJE.
Lesbia mi, praesente viro, mala plurima dicit:
Hoc illi fatuo maxima laetitia est.
Mule, nihil sentis. Si nostri oblita taceret,
Sana esset : quod nunc gannit et obloquitur,
Lesbia, asfante et spectante marito suo, innumera maledicta congerit in me.
Istud stulto illi ingeus dot gaudium. Nihil seusu pereipis, o fatue: si Lesbia met
immemor de me sileret, ab amore bene valeret : sed quia jam blaterat et oblatrat,

3 In quibusdam Stat. codd. Mulle; in Pat. et vet. cod. ap. Passer. Nulle
mihi sentis, i. e. ' meo judicio merus es stupor.'—4 Samia vel Sannia in Stat.
NOTjE
1 Lesbia mi, prœsente viro] Lesbiae Lesbia, inquit, mei amorem serio de-
mari tum deridet, qui cum ipsam mul posuisset tum me ne nominaret qui-
ta de Catullo irato animo dicerc vi- dem ; nunc autan cum tam saepe mi
deret, gaudio exultabat, ratus ex his hi maledicat, hoc ipso indicat ita se
malediciis suam sibi postea Lesbiam uri, ut tacere non possit. Quod sane
totam fore, neque amplius Catullo de Lesbia hic dicit Poëta, illud abso
daturam delicias, quem jam tanto- lute de toto ejusmodi mulierum ge
pere exosum haberet. At Catullus nere potest affinnari.
longe aliter rem se habere dicit. Si 3 Mule, nihil sentis] Mulus hic su-
 CARMAN LXXXIV. 287
Non solum meminit ; sed, quae multo acrior est res, 5
Irata est : hoc est, uritur et loquitur.
non modo mei recordatur, verum etiam, quod longe pejus est, irata est, id est, amore
mei ardet, et, quod eam deseruerim, mihi male diät.

codd. nude conj. Sanna, qnod irrisionem significat: gannit'm Stat. codd. quod
reposuerunt Seal. Greev. Voss. Cant. Vulp. Ed. anon. Bip. alii : garrit in
Brix. Venet. an. 1500. Aid. Junt. Gryph. et Миг.—6 Heius. conj. uritur et
coquitur, et sic legitjam Lips. ap. Dous. F. ' sed quis hoc ferat ob versum pri-
mum et quartum ? ' Doer.
NC-ТЖ
mitur pro fatuo : unde mulos omnino mulum ut nomen proprium viri ac-
ipsos non dubitem fuisse qui hoc loco ceperunt.

С AHMEN LXXXIV.
DE ARRIO.
Chommoda dicebat, si quando commoda vellet
Dicere, et hinsidias Arrius insidias :
Et tum mirifice sperabat se esse locutum,
Cum, quantum poterat, dixerat hinsidias.
Credo sic mater, sic Liber avunculus ejus, 5
Sic maternus avus dixerit, atque avia.
Arrius pronuntiabat chommoda, si cuperet interdum proferre illud vocabulum,
commoda, ac iusidias efferebat ut hiusidias ; ac tunc putabat se mirabiliter dixisse,
quando totis viribus aspirando pronuntiaverat, hiusidias. Ut puto, ita pareus ejus,
ita Liber ejus avunculus, ita avus maternus, et avia ipsius pronuntiaverit. At post-

2 In Voss. 11. Arelius, nude ille iEtius fortasse scribendum putat.—3. 4 Hoc
distichon in ed. Parth. post vs. 10. Cum subito, Ifc. trauspositum est.—5 In
NOTiE
1 Chommoda dicebat] Arnum quem- Causis Linguae Lat. lib. i. <Sap. 45.
dam dictionibus quibusdam, quibus Plures inveniuntur olim fuisse apud
opus minime erat, aspirationem ad- Romanos nomine Arrii. Qninti Ar-
dentem carpit : is namque chommoda, rii meminit Paedianus argumento Ci
hiusidias, Hionios fluctus prœter usum ceronianae Declamationis.
Grammatices cum aspiratioue pro 5 Liber avunculus ejus] Cognomen-
nuntiabat. De hoc autem Epigram- to ' Liberi' dicti sunt apud Roma
mate vide Angelum Politianum lib. nos, qui exsecto matris utero editi
Misccllan. cap. 19. et Sealigerum de sunt in lucem,si fides adhibeatur Ter
288 С. VALERII CATULLI
Hoc misso in Syriam, requierant omnibus aures,
Audibant cadem haec leniter et leviter.
Nec sibi postilla metuebant talia verba,
Cum subito afFertur nuntius horribilis, 10
Ionios fluctus, postquam illuc Arrius isset,
Jam non Ionios esse, sed Hionios.
quam in Syriam missus est a Senatu, omnibus aures conquieverant, ista eadem au-
¿iebant, non aspere, sed molliter et sine aspiratione : neque post Ulud tempus sibi
timebant ab ejusmodi vocabulis aspiratis ; quando horrendum repente defertur nun-
tium, Iimium mare a tempore quo Arrius per illud trausisset, non amplius dici
Ionium, sed 1Humum.

edd. vett. Uber, litera prima minore : ' eos falli puto, qni liber ceusent nomcu
esse gentis vel fanuliae ; significat enim spurium, qui patruum non habuerit
liberum, atque ideo nec patrem.' Passer. Marcil. conj. Iber ; Heius. Ctm-
ber.—6 In Biix. Venet. an. 1500. Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Grsev. aliis,
dixerat ; sed Seal. ex antiqua scriptura reposuit dixerit, quod interpr.
eiiioro tai, ¿X¿{oto lar non enim affirmabundus hoc dicit : cf. Propert. i. 20.
4. 'Janus Mcleager male in boc quoque disticho quaerit aspirationem,
illudque sic legendum opinatur, Credo sic mather, sic Liber havunculus eii
est, Sic mathernus havus dixerit, atque havia.' Doer.—7 Hie in Stat. codd.
imde conj. Hinc.
NOTjE
tulliano lib. de Anima. Coustat en di.' Veteres autem tribus modis
tem gentem fuisse apud Romanos, praepositionem ' post' composuernut,
cujus esset cognomen ' Liberi.' ' postea,' ' postilla,' ' postinde.'
7 Hoc misso in Syriam] Cum Ar 11 Ionios fluctus] Mare Ionium il
rius a Senatu vel ab alio esset in Sy lud est quod Graeci in Siculum et
riam missus requieverant omnibus Creticum dividunt, ut Plin. lib. iv.
aures, quae illa aspiratione amplius cap. 2. docet. Servius autem in 7E-
non offendebantur. neid. in. dicit Ionium mare dividi in
. 9 Postilla] Postea. Terent. Phorm. Adriaticum, Achaicum, Epiroticum
' Neque postilla unquam attigit.' et Siculum. Hujus Epigrammatis
Plaut. Curcul. ' Sed eum, qui mihi meminit Quintil. Iustit. Orat. lib. i.
vendidit ¡Mam, Nunquam postilla vi
 CARMEN LXXXVI. 289

CARMEN LXXXV.
DE AMORB SUO.
Odi et amo. Quare id faciam, fortasse requiris.
Nescio : sed fieri sentio, et excrucior.
Odio hdbeo, simuîque quandam pucllam diligo. Cur ego hoc agam, forsan a
me qvœris. Ignoro ; verum hoc esse sentio, et torqueor.

1 Hoc distichon in edd. Guar. Aid. 2. Gryph. 2. et Stat. hie prœtermissum,

et Carm. lxxii. anuexum est: vide ibi Var. Leei. pro Quare Stat. legit qua
re divisum.
NOTjE
1 Odi et amo] Ingenium et mores Sabidi, nec possum dicere quare :
Lesbiae dicit se odisse ; amare autem Hoc tantum possum dicere, non amo
formam illius et venustatem. Hoc te.'
fere imitatur Martial. ' Non amo te,

CARMEN LXXXVI.
DE QU1NTIA ET LESBIA.
Quintia formosa est multis: mihi candida, longa,
Recta est. Hoc ego : sic singula confíteor.
Totum illud, formosa, nego : nam nulla venustas,
Nulla in tam magno est corpore mica salis.
Quintia pluribus videtur pulehra, mihi vero nitida, procera, recta videtur. Id
ego non inficior. Ita fateor singula. At istud totum, pulchra, inficior. Nullus
enim lepos, nulla pulchritudo, nulla est mica salis in tam procero corpore. Lesbia

1 Quinctia ex vett. monumentis reposuit Stat. vide ad Carm. lxxXIi.—

2 Recta est: hœc ego sic in Marcilii membranis et edd. vett. et sic legi jussit
Avant. sed Seal. ex antiqua lect. dedit, Recta est : hoc ego: sic s. confíteor ;
quod recepeiunt Cant. Voss. Vulp. Ed. anon. Bip. alii.
NOTiE
1 Quintia formosa est] Quintiam sic Quintiae comparat, nt non eam
quandam, etsi satis bene conformato tantum ipsi, sed omnibus etiam aliis
corpore, formosam esse negat ; quod anteponat.
iusipida sit et iusulsa. Lesbiam vero 4 Nulla est mica salis] Dicitur in
Delph. et Var. Clos. Catul. T
290 С. VALERII CATULLI
Lesbia formosa est : quae cum pulcherrima tota est, 5
Tum omnibus una omnes surripuit Veneres.
puhhra est ; quœ quoniam est tota formosissima, cunetas cunctis mulieribus sola
abstulit Veneres.
ИОТЖ
infacetos, fatuos, et stupidos : ntenim sine quadam ¡Ilecebra mordacitatis.
' sal ' primum, maximeque commune Seneca vero non vul t ' sales ' nostros
condimentum est, metaphorice etiam esse dentatos.
de omni vita- lepore et hilaritate d¡- 6 Omnes surripuit Veneres] Omnem
citur. Atque etiam bine ' iusulsa' leporem ; cum omnis gratia in unica
dicitur oratio, quae nihil habeat lepo- appareat Lesbia, omnibus ceteris om-
ris, et ' iusulsus ' homo, qui moribus nino mulieribus omnes surripuit ve-
est inelegantibus. Contra vero ' sal- nustates. Sic Fab. Quintil. lib. n.
sum' dicitur dicterium, quod acri Isocratem omnes dicendi veneres
monia quadam mordeat, et ' sales ' cousectatum fuisse dicit.
vocati festiviter et argute dicta, non

CARMEN LXXXVII.
Vide Var. Lect. ad Carm. lxxv.

CARMEN LXXXVIII.
IN GELLIUM.
Quid facit is, Gelli, qui cum matrc atque sorore
Prurit, et abjectis pervigilat tunicis ?
Quid facit is, patruum qui non sinit esse maritum ?
Ecquid scis, quantum suscipiat sceleris ?
* * * О Gelli, quidnam agit Ule, qui non permittit patruum suum conjugem
esse? Numquid scis, quam magnum crimen committat ? Tantum crimen committit,

1 Quid facit is, Gelli] Interrogaus tum vigilat.

Gellium tan quam de tertia quadam
persona, ipsum mordaciter taxat, qui
rem cum matrc, et cum sorore, et
cum patrui uxore habebat.
2 Prurit] Coit pruritu stimulatus.
Pervigiiat] Non dormit, sed ad coi-
Abjectis tunicis] Quasi diceret uu-
dus,nt ad Venerem magis sit idoneus.
Aiii accipiunt ob membrum exteusum
levatis vestibus.
3 Quid facit is] Gellium inscc-
tatur prodigiosa admodum libidine
 CARMEN LXXXlX. 291
Suscipit, o Gelli, quantum non ultima Tethys, 5
Non genitor Nympharum abluit Oceanus.
Nam nihil est quicquam sceleris, quo prodeat ultra :
Non si demisso se ipse voret capite.
о Gelli, quantum пеc tola Tethyos aqua пеc Oceanus Nympharum pater posait eluere.
Non enim aliud crimen est, quod istud superet. * * *

5 Tethis in nonuullis ; in Graev. Thetis contra metri rationem.—6 Nec ge

nitor in Stat. codd. sed graváis repeti tur Non : pro abluit in Aid. Jtmt. Oryph.
Mar. Graev. aliis, abluat ; sed illud ex veteri serip'tura defendunt Seal. et
Voss. utrumque recte dici putat Doer.—7 In Seal. Voss. et Bip. quod pro
deat, sed quo est in edd. Parth. Gryph. Mur. Cant. Graev. Vulp. auon. et
Gott.
NOTjE
infamem, utpote qui matrem, soro- 8 Non si demisso] Non etiam si se
rení, patrui uxorem, patruumque ip- ipsum fellar'et.
sum, aliasque cognatas puellas, uuus Demisso capite] Utad fellandum,aut
contaminaret. ad se necandum, quod maximum est
5 Non ultima Tethys] Tam infan- scelus seipsum occidere. Unde Virg.
dum et execrabüe scelus est, ut om- ' Vitamque perosi Projecere animas.'
nibus omnino aquis Oceani non possit De his autem qui seipsos interimunt,
ablui. Putabant enim Veteres cri- vide Macrob. lib. i. de Somnio Sei-
mina mariais aquis expiari: quod pionis, Augustinum, lib. i. de Civi-
etiam indicat Cic. Orat. pro Sext. tate Dei, et Josephum, lib. in. de
Roscio. Euripides: ®í\aaaa KXúfei Bello Judaico. Melius tamen de fei -
náma rwv avSpd-awv Kaxá : Morlalium latione intelligitur.
так omnia abluit mare.

CARMEN LXXXIX.
DE GELLIO.
Gellius est tenuis: quidni? quoi tam bona mater
Tamque valens vivat, tamque venusta soror,
Gellius est macer; cur non? cur Ule cessaret esse macitentus et tenuis, cui
scilicet adeo benigna pareus est, et adeo robusta, et lepida soror, atque adeo humanus
NOTjE
1 Gellius est tenuis] Hujus Epi- et attenuate sit corpore, qui ex im-
grammatis argumentum ex superiori modico Veneris usu maciem non con-
manifestum est. Dicit enim Poëta trahere non possit.
mirandum non esse, si Gellius exili,
292 С. VALERII CATULLI
Tamque bonus patruus, tamque omnia plena pucllis
Cognatis : quare is desinat esse macer ?
Qui ut nihil attingat, nisi quod fas tangere non est, 5
Quantumvis quare sit maeer, invenies.
et liberalis patruus, cui cuneta denique adeo sunt repleta fœminis propinquis ? Qui
quia nihil tangit, nisi id quod ipsi contingere non licet ; inde tibi satis superque com-
pertum erit, cur sit macilentus.

5 Seal. legi jussil attingit, quod reposuerunt Voss. Cant. Ed. anon. Gott.
et Bip.

CARMEN XC.

IN GELLIUM.
Nascatur Magus ex Gellî matrisque nefando
Conjugio, et discat Persicum aruspicium.
Nam Magus ex matre et gnato gignatur oportet,
Si vera est Persarum impia religio,
Magus oriatur ex Gellii e¡usque matris incestuoso connubio, et Persicam aruspi-
cinam ediscat. Nam oportet ut magus e matre et filio nascatur, si vera est nefanda

1 Hoc Carm. conjunction cum superiore legitur in Brix. Gryph. et aliis ;

sed sponte apparet, separation illud a Poëta in Gellium compositum esse.—
3 In Gryph. Graev. ed. anon. aliis nascatur oportet.

1 Nascatur Magus] Hoc quoque mater. Magi Persarum lingua hi

Epigrammate, quod quibusdam in li-
bris cum superiore counexum legitur,
detestatur nefariam Gellii cum matre
et sorore libidinem ; dicitque ex eo-
rum concubitu magum aliquem nasci
oportere ; si Persarum religio vera
sit ; qui ejusmodi corporum commis-
tiones licitas esse putant ; adeoque
bonum magum non posse existere,
nisi quem a filio compressa ediderit
sunt, quos Graeci Philosophos, Galli
Druidas, ЛSgyptii Prophetas, nos
Sapientes appellamus.
2 Persicum aruspicium] Aruspicium
dicitur extorum iuspectio : unde a-
ruspex ex hara et specio. Declarat
quomodo nascatur magus apud Per
sas, et quoduam sit ejus officium,
scilicet omento et carmine Nomina
placare.
 CARMEN XCI. 293
Gnatus ut accepto veneretur carmine Divos, 5
Omentum in flamma pingue liquefaciens.
religio Persarum ; ut in lucem editus grato carmine Deos veneretur omentum
obesum igne liquefacieus.
ÜOTЖ
6 Omentum in flamma] Ritus erat omento et adipe operirent, ut faci-
et cousuetudo Veterum in sacrificiis, lius arderent, pinguedine ignem a-
ut quas hostiae partes adolerent, eas lente. ,

CARMEN XCI.
IN GELLIUM.
Non ideo, Gelli, sperabam te mihi fidum
In misero hoc nostra, hoc perdito amore fore ;
Quod te cognossem Ьбnе, constantemve putarem,
Aut posse a turpi mentem inhibere probro :
О Gelli, non propterea confidebam te mihi futurum esse fldelem in isto nostro
infelici et calamitoso Lesbiae amore; quod te probe novissem, et te crederem esse
coustantem, vel te posse animum cohibere ab infami patrando facinore : verum quia

2 In misero hoc nostro perdito in Aid. Junt. Gryph. Mur. Seal. Graev. hoc
perdito in antiquioribus, quod revocarunt Stat. Voss. Vulp. Ed. anon. Bip.
alii.—3. 4 Qui te cognossem in cod. Seal. Quod te non noscem Avant. Quin te
Mur. coustanterque putarem Haud posse a turpi legi jussit Avant. et sic est in
plurimis libris tam scriptis quam impressis ; sed multo aptior et orationi
convenientior Doeringio visa est lectio nostra, quam servant Gryph. 2. Vulp.
NOTjE
1 Non ideo, Gelli] Praeclari hujus esse arbitrabar ; et licet me magno
Epigrammalis, et mirabili quadam tecum amicitiœ usu conjunctum cо-
ad odium concitandum arte facti sen- gitarem, non tamen id sufficere pu-
sus hic est : Non ideo, inquit, spera tavi, ut inde tibi satis magnam fa
bam, о Gelli, te mihi in misero boc ciendae mihi injuriae causam esse du-
meo in Lesbiam amore fidum futu ceres, qui nullum in te nisi palma-
rum, quia te coustantem esse puta rium scelus suseiperes. At tu, ne
rem ; sed potius quia illam puellam, ullam aliquando scelerate agendi
cujus amor me cousumebat, neque occasionem praetermisisse videreris,
matrem tibi esse, neque sororem vi- nostram ipsam amicitiam idoneam
debam ; quia cum in matrem et soro satis ad scelus tibi causam putasti ;
rem libidine tua abutereris, in alias utpote cui summum sit semper gan-
vero temperantem te fortasse credi- dium in quacumque culpa plena sce
derim, nihil a te mihi metuendum leris.
294 U. VALERII CATULLI
Sed quod nec matrem, пec germanam esse videbam Ь
Hanc tibi, quojus me magnus edebat amor.
Et quamvis tecum multo conjungerer usu ;
Non satis id causae credideram esse tibi.
Tu satis id duxti : tantum tibi gaudium in omni
Culpa est, in quacumque est aliquid sceleris. 10

sciebam tibi non esse matrem, neque tororem Utam put-llam, cujus ingeus tirebat me
amor, et quanquam longa tecum eгат versatus cousuetudine, non tamen putaveram
hoc tibi sufficere, ut scelus etiam in me admitieres. Sed tu hoc sufficere existimasti,
tanta tibi voluptas est in quocumque delicto est aliquidflagitii.

ed. anon. et nonnulli codd. ap. Stat.—5 Sed neque quod in Brix. Graev. Voss.
ed. anon. aliis ; ' sed multo concinuiorem orationem reddit nostra lect. a
Guar. prolata, et a Statio aliisque probata.' Doer.—-9 Tu satis induxti in Brix.
et omnibus fere Stat. codd.—10 Culpa esse legi jussit Avant.
NOT/Ж
6 Edebat amor] Virg. qui passim durus amor crudeli tabe peredit.' Et
Catullum imitatur, ait ; ' Hie quos alibi : ' Est mollis flamma medullas.'

CARMEN XCII.
DE LESBIA.

Lesbia mi dicit semper male, пec tacet unquam

De me : Lesbia me, dispeream, nisi amat.
Lesbia jugiter mihi obtrectat, neque usquam silet de me. At percam, si Lesbia

2 In Venet. an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Graev. aliis, dispe
ream, me nisi Lesbia amat ; sed nostram lect. testantur omnes Stat. et Seal.
codd. ' mutatus Hie in edd. vett. verborum ordo haud dubie profectus est ab
ЫОТЖ
1 Lesbia mi dicii] Est ejusdem pœne enim ipse de Lesbia assidue male di
argumenti hoc Epigramma cum illo cit, et ipsam perpetuo videtur exe
superiore num. Lxxxii,. ' Lesbia mi cran ; vehementer tamen illam de
prœsente viro.' Hie porro Catullus perit. Sic etiam licet Catullo male-
iram et convicia in muliere signum dicat Lesbia, plurimum tamen ilium
amoris esse docet, quod per seipsum diligit. Idem, quod Catullus, asserit
verum esse confirmat. Quanquam Propert. ' Nimirum veri dantur mihi
 CARMEN XCIII. 295
Quo signo ? quasi non totidem mox deprecor Uli
Assidue : verum dispeream, nisi amo.

me non diligit. Quonam istud ta nosti indicio ? inquis : quasi vero non semper
eadem maledicta in ipsam regero : nihilominus tomen peream, si ipsam non amo.

aliquo, qui vellet numerorum rhythmo cousulere.' Doer.—3 Cui ego, quasi
eadem in codd. et edd. Parth. et Aid. Quo signo'.1 quasi eadem in Gryph. et
Mur. Quo signo ? eadem totidem in aliis ap. Mur. Quo signo qua sin totidem in
cod. Gellii ap. Stat. in alio cod. Gellii ap. Seal. Quo signo? quasi non totidem ;
quod reposuerunt Vulp. et recentiores : Stat. conj. Quo signo, quasi enim toti
dem: Voss. ex Mediol. profert, Quo signo? quia sunt totidem mea, (seil. male-
dicta), deprecor illam Assidue : verum, Ifc. Passer. Assidue refert ad amo : Vulp.
legit deprecer ' nescio unde, sed fortasse rectius,' inquit Doer.

NOTjE
signa caloris ; Nam sine amore gravi spuere,' et ' execrari :' quod quidem
fcemina nulla dolet.' non probatur. Dicit enim Catullus
3 Deprecor] Aulus Gellius lib. se quoque vicissim Lesbiae male di-
vi. cap. 12. verbum illud, depre cere, et tamen illius amore flagrare.
cor, interpretatur, ' detestan,' ' de-

CARMEN XCIII.
IN CjESAREM.
Nil nimium studeo, Caesar, tibi velle placere,
Nec scire, utrum sis albus, an ater homo.
O Cœsar, non curo tibi наш placere velle, neque nosse an tu vir sis candidus an
niger.

2 Nec si orem, utrum sis salvus an alter homo in Brix. Nec si ore in Voss. 11.
antiq. unde conj. Nescio ore utrum,$c. sed Voss. legit, Nescio utrum sis, Ifc.
in Rheg. Ne si orem; in marg. cod. Heius. ap. Ed. Cant. Nec curo
utrum, et sic placet Bondano Var. Lect. p. 126. Necscio'te e Commel. probat
Mel. ' Conjungitur hoc distichon cum sequenti in Brix. et Gryph. probante
Seal. sed non video, quomodo inter se conciliari queat iusignis sententiarum
dissimilitude' Doer.
NOTjE
1 NU nimium studeo} Cacsarem in 2 Albus, an ater homo] Mii um sibi
mares ita pronum, ut sola allocutione Cœsaris contemtum his verbis esse
exarderet, carpit, cui еe nolle pla- significat Poëta. Hune porro locum
cere affirmat. Quintil. lib. п. laudat his verbis :
296 С. VALERII CATULLl

NOTjE
' Negat,' inquit, ' se magni facere teriit.' Sic etiam Plaut. Pseud.
aliquis Poëtarum, ntlum Caesar sit ' Quem ego homincm nullius coloris
albus an ater homo.' Proverbialiter novi.' Phaedr. in Fab. ' Unde illa
antem boc dictum est etiam a Cic. scivit nigra an alba nascerer ?' D.
Philip. ii. ' Et quidem,' inquit, ' vi Hieronymus iib. contra Helvid.
de quam te amarit is, qui albus ater- ' Quare balbutis et erubescis? Al
ne fueris ignoraus fratris filium prae- bus, ut aiunt, aterne sis, nescio.'

CARMEN XCIV.
IN MENTULAM.
Mentula mœchatur: mœchatur mentula certe.
Hoc est, quod dicunt : Ipsa olera olla legit.

2 ' Ipsa olere ollafacit dedit ex aliis, ut ait, ex,emplaribus Voss. sed cum nemo
alius banc lect. commemoraverit, finxisse eam virum doctum doctrina os
tentando causa, facile tibi persuadeas ; nam trauslatum ille putat ab ollis
Graecorum, quae in Anthesteriis circumducebantur, in quas comportabantur
omnis generis olera, quae tamen nemo degustaret; ut brcviter dicam, Vos-
sius Catullum existimat Mamurram sub obsccena imagine comparasse ollar,
quae solo sacra faciat olere ! ' Doer.
NOTjE
1 Mentula mœchatur] Hoc est, per sint facere quin peccent. Ideo hoc
se sperma effundit, et iisdem verbis loco Poëta contra Julium Caesarem
id ita esse affirmat. proverbio usus videtur, quia ita fuit
2 Hoc est, quod dicunt] Id est, quod ad libidinem in masculos proclivis,
est in communi proverbio. ut per se sola allocutione semen ef-
Ipsa olera olla legit] Id est, sine funderet. Simile quidam cum hoc
ope aliena 'olla legit olera;' quia proverbio habent id quod hodie que
' olera ' conveniunt ' ollae.' Pro- que vulgo a nostris dicitur, ' per se
verbium est contra eos, qui ad scelus messem colligit.'
aliquod inclinati sunt, ita ut non pos-
 CARMEN XCV. 297

CARMEN XCV.
DE SMYRNA CINNAE VOETJE.
Smyrna mçi Cinnae nonam post denique messem,
Quam cœpta est, nonamque edita post hyemem :
MiHia cum interea qu ingenia Hortensius uno
* * *
Smyrna cavas Atacis penitus mittetur ad und as, 5
Smymam incana diu saecula pervoluent.
At Volusî annales * * *
Et laxas scombris saepe dabunt tunicas.
Smyrna tandem sodalis mei Cinna emissa est in lucem post novem asiates, et
post novan hyemes, quam inchoata est, dum interim Horteusius uno cousisteus in
pede ructat quingenta millia carminum. At Smyrna penetrabit usque ad aquas
profundas Atraeis fluvii. Tempora perpetua Smymam Ciunae volutabunt. Sed
Volusii Annales intra urbem ipsam Paduam peribunt, et frequenter prœbebunt

1 ' Zmyrna rectius ex mente Vossii, ad librorum vetustatem, nummos, et

iuscriptiones provocantis, scribitur; Graeci tamen scribunt Vide
Verheyk ad Ant. Lib. p. 299.' Doer.—2 In nonnullis vett. hiemen.—3 In
Brix. Vilia cum.—4 Hunc versum, qui in omnibus codd. deest, supplevit
Parth. ita, In pede staus fixo carmina ructat hiaus ; alius ap. Mur. sic, Accipit
autumno versuum ab Antimacho.—5 Smyrna cavas Atraeis in vulgg. sed, ut ob
servat Heius. nee flavius est ' Atrax,' nec prima syll. in Atraeis corripitur :
Livin. defendit Atacis, probante Doer. in aliis ap. Mur. A thesis: Smyrna albas
Atacis in vet. cod. Heius. ap. Ed. Cant. Zmyrna cavas harathri in Voss. I1.
vett. unde Ule reponit * * * cacas barathri; nam, ut addit, non tantum quar-
tusjmjus Carminis versiculus deest, sed etiam initium quinti, quem, ut ei
(uccurrerent librarii aut intempestivi correctores, e sequenti versu supplere
conati sunt.—6 Smyrna incana diu sacula pervoluit in plerisque Stat. codd. in
aliis ejusdem codd. Smyrnam cana diu sacula pervoluit, i. e. pervoluent, quod
ille probat, laudaus Martial. lib. ix. Epigr. 80. 2.—7 < Hnjus quoqite versus
NOTjE
1 Smyrna mei Cinna] Cinuae Poe Smyrnam' novem anuis compositam
ma, quod per totos novem aunos ela fuisse testatur. Poëtae enim vulgo
borav erat, et 'Smyrnam' iuscripse- anui tempestates, ut ver, hyemem,
rat, Catullus commendat, Anualibus- messem ponunt pro aunis integris :
que Hortensii et Volusii longe ante- ut videre est hoc loco.
ponit. Hunc vero Ciunam in tumul- 5 Atacis [Atracis] mittatur ad undas]
tu illo, quem contra Caesaris inter- Atrax oppidum est et fluvius Thes-
fectores concitaverat Antonius, occi- saliae ; de quo Plin. lib. iv. cap. 2.
sum fuisse plures existimant. et 8.
2 Nonamque post hyemem] Id est, 6 Incana sacula] Anuosa et valde
novem post aunos. Sicut est Horatii cana.
prœceptum, ' Nonumque prematur 8 Scombris dabunt tunicas] Involu
in anuum.' Quintil. etiam ' Ciunae cra et tegumenta ; sic et Martial.
298 С. VALERII CATULLI
Parva mei mihi sunt cordi monumenta * * *
At populus túmido gaudeat Antimacho. 10
latas vestet scombris. Раиcа scripta mei Cinuœ mihi placent. Turba vero
delectetur, quantum voluerit, inflate Antimacho.

reliqua pars in veteribus libris desideratur.' Mur. alii legunt, At Volusi an

nales Paduam morientur ad ipsam ; in Stat. codd. quoque Paduam, at pro eo
fuit aliud, quod scribœ ita corrupernut, ut conjecturam facere vanum sit ;
in Seal. cod. paduam portentur ad ipsam ; unde ¡He apuam porgentur ad ipsam,
ob similitudineui inter t, c, et g in codd. antiquis ; тЬ apuam interpr. piscicu-
lum, quem muria conditum chartis ineptis amicire sole bant: in Brix. et aliis,
Patavi morientur ad urbem, quod reciperet Mur. si vett. codd. testimonio nite-
retur ; Capuam morientur ad ipsam conj. Passer. Aduam morientur ad ipsum
Voss. probante Heius. Aduam enim scribit fluvium esse Galliœ Cisalpinae,
qui ex Aipibus in lacum Larium se exonerat : Gadium portentur ad ipsam Cer
rad.—9 In codd. Stat. sint pro sunt : in omnibus Mur. Voss. et ejusdem Stat.
codd. hujus versus abest verbum ultimum ; codd. Petri Victorii et Seal.
exhibent monumenta laboris, quod reposuerunt Seal. Ed. anon. Delph. Bip. alii :
ex VV. DD. conjecturis, sodalis, et poëta, et tribuni, vox sodalis arridet Mu-
reto et Doer.
NOTE
' Seombris tunicas dabis molestas.' banum exorsus esset viginti et qua
Hoc autem exitium carminibus suis tuor volumina confecit, antequam
minan tur omnes fere Poëtae: Per- Duces' Tbebas duceret. ' Tumidus '
sius ; ' Nec scombros metuentia car porro vel ob stylum, vel ob operis
mina, nec thus.' magnitudinem dicitur Catullo, qui
10 Gaudeat Antimacho] Antima- videtur Volusium ' Antimachi ' no
chus Grammaticus fuit et Poëta Co- mine appellare ob garrulitatis simili-
lophonius, nt testatur Suidas, cujus tudinem : ut ob poëmatis similitudi-
etiam meminit Quintil. Iustit. Orat. nem se Romanum vocavit Callima-
lib. s. Hunc etiam Horatius in Art. chum.
Poet. notavit ; qui cum bellum The-

CARMEN XCVI.
AD CALVUM DE QUINTILIA.
Si quicquam mutis gratum acceptumque sepulcris
Accidere a nostro, Calve, dolore potest,
0 Cajee, si aliquid ex mœrore nostro potest evenire jucundum vel suave silent ibus
NOTjE
1 Si quicquam] Calvi Poëtae offici- tiliœ puellae, quam vivam amaveiat,
um pic tatemque in deploranda Quin- praematura morte, commepdat ; ait
 CARMEN XCV1I. 299
Quo desiderio veteres renovamus amores,
Atque olim amissas flemus amicitias ;
Certe non tanto mors immatura dolori est S
Quintiliae, quantum gaudet amore tuo.
mortuorum Manibus, dum votis pristinas integramus < micitias, amoresque quondam
depositos lugemus ; profecto QuintUia non tam dolet prœmaturum obitum suum
quam ht futur tuo in se ardore.

3 Quam vel Cum in Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat. Grœv. aliis ; sed lect.
nostram ex codd. et edd. antiquiss. dedit Seal.—4 Atque olim missas in Brix.
Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Stat. Seal. Delph. Graev. Bip. aliis ; sed lect.
nostram reposuit Voss. e codd. suis et aliquot Statianis : Vossium secuti sunt
Vulp. et Ed. anon.
NOTjE
que, quod si ex dolore nostro, seu ex 5 Mors immatura] Immature тога
lis quae hic geruntur, mortuis gratum et acerba dicitur, quae ante diem fati,
aliquid potest accidere, non tantum vel naturae advenerit. Tribus enim
Quintilla doluit de praematura morte, ex Servio vita continetur humana :
et acerbo interitu suo, quantum lae- natura scilicet, fato, fortuna. Na
tata est, quod tam impeuse a Calvo turae ultra centum et viginti solsti-
amaretur, qui dolorem etiam suum tiales anuos concessum nihil est. Fa
Elegiis testatus est. Hac ipsa de re to vero nonaginta auni, hoc est, tres
Propert.lib.ii. Eleg. ultima: ' Hoc Saturni cursus dantur ; nisi forte
etiam docti confessa est pagina Cal- stellarum aHarum benignitas Saturni
vi, Cum caneret miserae funera Quin- superet cursum. Unde illud Hora-
tiliae.' Muta porro sepulcra sumit tii : ' Te Jovis impío Tutela Saturno
hic Catullus Kота о'weKSохФ' pro mor- refulgeus Eripuit, volucrisque fati
tuis silentibus, scu pro silentio mor Tardavit alas.' Ad fortunam seu ca
tuorum, sicut infra Carm. ci. ' Et sum omnia pertinent, quae extriusecus
mutum nequicquam alloquerer cine- sunt, ad ruinam, incendia, naufragia,
.rem.' venena, &c.

CARMEN XCVII.
IN iEMILIUM.
Non, ita me Di ament, quicquam referre putavi,
Utrumne os an culum olfacerem iEmjlio.
Non existimavi aliquid interesse, sic me Superi juvent, an os an nates odorarer

I In Di ament vocalis non eliditur, sed correpta legitur.—2 Utrum ot an

1 Non, ita me Di ament] iEmilium rivalem, quem in amore suo satis fell
300 С. VALERII CATULLI
Nil immundius hoc, nihiloque immundius illud.
Verum etiam culus mundior et melior :
Nam sine dentibus est. Hoc denies sesquipedales, 5
Gingivas vero ploxemi habet veteris :
Prœterea rictum, qualem diffissus in aestu
Meientis mulas cunnus habere solet.
Hie futuit multas, et se facit esse venustum ;
Et non pistrino traditur atque asino ? 10
¿Emilio ; nihil enim est sordidius out spurcius utrisque JEmiiii partibus. Immo
vero anus ejus est purior, et tersior; caret enim dentibus. Os autem ejus habet
dentes unius pedis cum dimidio, et annosa capsa gingivas. * * *

in omnibus Stat. codd. ut syll. um non elidatur, quod frequeus est ap. Catull.
Utrumne osan legit Guar. P. quod veram esse vett. codd. scripturam testatus
est Muretus: Avant. legi jussit, Utrumos an culum ipse olfacerem.—3 In Stat.
codd. Nihilo mundius hoc nobisque immüdius illud ; vel, Mundius hcec nihil est,
nobisque immundius illud ; unde Stat. Nihilo mundius hoc nobis quam, ut Nihilo
vox sit dissyllaba: in Venett. Brix. Vicent. et Rheg. Mundius hoc nihil est,
nobisque immundius illud probante Statio ; in Palat. p. Nihil mundius hoc,
nobisque immundius illud; in Commel. illoc pro illud; in Aid. Junt. Colin.
Gryph. Mur. Stat. Heur. Graev. et Vulp. Nil immundius hoc, nihil est immun
dius illo ; sed Vulp. vult, №2 immundius hoc, nihil ore immundius : illo Verum
etiam cuius mundior et melior. Nostram lect. ex codd. commendat Seal. quem
secuti sunt Voss. Cant. Ed. anon. Corrad. Gott. et Bip.—5 Hic dentes ex
codd. suis probat Stat.—6 Avant. legi jussit, ploximi; alii legunt ploxeni,
velploxini, quod rectius scribi Ostend it Voss.—7 In Venett. Brix. Vicent.
et omnibus codd. qualem defessus in œstum, improbante Doer. qualem de-
fessus in œstu in Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Heur. et Graev. Lect.
NOTjE
cem videbat, zelotypia ductus Poëta mulae cuunus inversus, quando min-
exagitat, ejusque oris fœditatem et git.
graveolentiam iusectatur. Qualem] Seilicet rictum.
6 Ploxemi veteris] Quintil. Iustit. 8 Meientis] Id est, mingentis in
Orat. lib. i. vocabulum hoc a Catullo aestu, quia tune laxior solet esse.
circa Padum dicit inventum ; quia 9 Hic] Scilicet jEmilius.
scilicet Catullus ipse de regione esset Futuit multas] Seilicet mulieres.
Trauspadana Veroneusi : sed tamen Et se facit esse venustum] Id est,
quid signißcet, non aperit. Festus jactat se esse pulchrum : ex eo quod
autem ait ' ploxemum' veterem esse cum multis rem habeat, postea ex in-
capsulam ; ei itajEmilii gingivas com- dignatione infert.
parabit Catullus capeae veteri a tineis 10 Et non pistrino traditur] Quasi
corrosae et exesae. diceret, dignior esset qui asinum in-
7 Prœterea rictum] Rictus est cum citaret ad versandam pistrini rotam.
os apertum tenemus, vel propter ri- Interrogative autem hoc proferri de
sum, vel aliam ob causam. Horat. bet, et sermo ipse habet mixtam re-
• Ergo non satis est risu diducere ric- preheusionem.
tum.' Rictus, inquit, Xmilii videtur
 CARMEN XCVIII. 301
Quem si qua attingit, non illam posse putemus
iEgroti culum lingere carnificis ?

nostra, jam Vossio et Doer. probata, debetur Statio.—12 Agroti, vel Argoti
conj. Stat.
NOTjE
11 Quem st qua attingit] Non modo ient odio haberi. Sed ad majorem
/Emilium lacerat, sed etiam mulleres illarum detestationem ' aegroti' ad-
illas, quae sui £шИш copiam facie- didit. Nam aegroti semper im-
bant ; adeo ut illas dicat etiam ' pos mundiores esse soient, et maxime
se lingere culum carnificis aegroti,' quia pharmaca sumere coguntur, qui-
quae ppssunt ЖтШит osculari. bus inquinatior redditur cuius.
12 Carnificis] Carnifices enim so

CARMEN XCVIII.
AD VETTIUM.
In te, si in quenquam, dici pote, putide Vetti,
Id quod verbosis dicitur et fatuis :
Ista cum lingua, si usus veniat tibi, possis
Culos et crepidas lingere carbatinas.
O Vecti fœtide, si quid contra te proferri potest ; illud maxime quod diciîur
loquacibus et stultis. Tu possis lambere illa tua lingua podices, et calceos rusticorum

1 In te, si in quenquam legi jussit Avant. In te si quicquam Seal. Dous. P.

alii ; et sic est in Venett. Brix. et Vicent. Victi in iisdem edd. quod reposuit
Seal. Vecti in Aid. Junt. Gryph. Mur. Heur. Graev. Bip. aliis : Vetti ex
antique marmore omnino scribendum esse ostendit Statius, eumque secuti
sunt Voss. Cant. Vulp. Ed. anon. et Gott.—4 In Brix. carpotinas; in Gryph.
carpatinas ; in Mur. ex codd. fide, trepidas lingere cercolipas, i. e. obscœnas viri-
NOTjE
1 In te, si in quenquam] Vettium tem continuet. Simile aliquid est
hominem putidum et maledicum gra- apud Terentium in Heautont. ' In
viter iusectatur, cujus linguam mor- me quidvis harum rerum convenit
dacem dignam esse dicit, quae crepi- Quae dicta sunt in stultum.'
das, et alia fœda et putida lambat, 4 Crepidas carbatinas] Alii legunt,
eumque admonet, si familiares suos carpatinas; Suidas scribit carbasinas.
omnes interficere velit, ut garrulita- Porro ' carbatinae ' sunt rusticum
302 С. VALERII CATULLI
Si nos omnino vis omnes perdere, Vetti, 5
Dicas : omnino, quod cupis, efficies.
stercore fadatos, si tibi inde aliqua contingat vtilitas. Si vero nos omnes cupis
profligare, loquere, o Vecti, et prorsus cousequent id, quod vis.

les partes, ficto ex ' canda' et 'pinguedine' vocabulo ; trepidas explicatur e

Pers. vi. 72. Lectio nostra debetur Politiano.— 6 Hiscas ex codd. sois dedit
Voss. quod reposuit Ed. anon. probantibus Hand. Broukb. io Anecdotis, lau
dante Cic. Phil. ii. 43. et BacU ad Tibull. p. 122. Dicas in Aid. Junt Grypb.
Mur. Stat. Seal. Graev. Delph. Bip. aliis, praeeunte Avantio ; Discos in
Brix.
NOTjE
calceamentum a Caribus populis in- jocus est Epigrammatis et venustas-
ventum, ut Pollux et Suidas affir Si nos, inquit, omnes vis perdere,
mant. Aristoteles vero de Animal. nullo negotio potes efficere. Loquere
lib. ii. ait ' cabatinis' camelos cal tantum, et si semel sermonem tuum
cetín. ' Carbatinae ' autem et ' cre- audiamus, assequeris et efficies quod
pidae ' sunt duo nomina substantiva cupis. Tanta est enim oris tui fa>
quae sine copula per appositionem dissimi spurcitia et turpitudo, ut si
ideo ponuntui a Catullo, quia rustici mui atque loqui cœperis, nos omnes
immuuda et fœda semper habent cal- audientes contagione perdas et infi-
ceamenta, cum in stabulis versentur. cias.
6 Dicas; quod cupis efficies] Hie

CARMEN XCIX.
AD JUVENT1UM.
Surripui tibi, dum ludis, mellite Juventi,
Suaviolum dulci dulcius ambrosia.
0 suavissime Juventi, dum oblectareris suffuratus sum tibi osculum suavius
NOTjE
1 Surripui tibi] Venustissimo hoc cati genus peccaturum.
Epigrammate et lepidissimo Ju ven- 2 Dulcius ambrosia] ' Nectare ' et
tium, de quo jam saepius supra, lenire 'ambrosia' vesci Deos auctor est
conatur Catullus, qui eum ipsi sua- Homerus, quem reliqui secuti sunt
violum seu osculum surripuisset, ve- Poetae. Utrum vero sit cibus, an
bementer fuerat iratus ; unde Poëta potus, incertum est. Aieman Lyri-
apud ipsum se excusaus promittit in cus et Sappho 'ambiosiam' pot um,
posterum se nunquam cjusmodi pec- 'nectar' cibum affirmant. Notan
 CARMEN XCIX. 303
Verum id non impune tuli ; namque amplius horam
Suffixum in summa me memini esse cruce ;
Dum tibi me purgo, пec possum fletibus ullis 5
Tantillum vestrae demere saevitiae.
Nam simul id factum est, multis diluta labella
Guttis abstersisti omnibus articulis :
Ne quicquam nostro contractum ex ore maneret,
Tanquam comminctae spurca saliva lupae. - 10
Praeterea infesto miserum me tradere amori
Non cessasti, omnique excruciare modo :
Ut mi ex ambrosio mutatum jam foret illud
Suaviolum tristi tristius helleboro.
Quam quoniam pœnam misero proponis amori, 15
Non unquam posthac basia surripiam.
ambrosio nectare ; sed hoc non sine pœna feci. Recorder enim me fuisse affirum
altissimo patibulo plusquam per horam; cum apud te me excuso, nec valeo quibuscum-
que lacrymis vestne duritia tantulum eximere. Ubi primum enim id evenit, digitis
omnibus detersisti labra tua multa aqua abluta; ne aliquid superesset inductum ex
ore meo, quasi sordidum esset sputum alicujus meretricis putidœ. Iusuper non desti-
tisti infelicem me dedere infeuso amori, et quacumque ratione me torquere; itaut
basiolum istud conversion ex nectare mihi esset amarius veratro tristi. Quando-
quidem autem coustituis ejusmodi infelici meo ardori supplicium, nusquam in posterum
oscula tibi suffiurabor.

8 In Venett. Brix. Vicent. et nonuullis codd. Abstersi guttis; in Aid. Junt.

Gryph. Heur. aliis, praeenute Avant. Abstersti guttis; Mur. ex vett. libh.
dedit Guttis abstersisti, probante Statio"; Voss. Guttis abstersti.—10 In Stat.
codd. commincta et conjuncta, prius Sealigero, posterius Statio placet ; cот-
mixtœ in Brix. Aid. Gryph. aliis ; commista in Mur. quod legijussit Avant.
Tanquam committe spurca saliva guttœ in Mediol. unde Voss. commicta s. s.
gulœ; sed тЬ committe legi possit in codd. commute, i. e. comminctœ.—13 In
Venett. Brix. Vicent. Aid. Junt. Gryph. Heur. Seal. Graev. Cant. Bip. aliis,
ambrosia: lect. nostram servant Stat. et Voss. codd. cum edd. Mur. et
anon.— 16 Nunquam jam posthac in Brix. Aid. Junt. Gryph. Mur. Stat.
Graev. aliis ; jam abest a priscis libris ap. Seal. qui legi jussit, Non unquam
posthac.
NOTiE
dum autem his etiam nominibus quic- odoris, ut ait Serv. in fEn. in.
quid est gratum jucundumque signi 12 Omnique excruciare modd] Nul
fican. lum modum praetermisisti ad me ex-
10 Spurca saliva lupa] Lupa sumi- crnciandum, in vindictam osculi per
tur hic ut et sappius pro muliere per- vim rapti, ut illud mihi prius ambro
dita seu meretrice, ob similitudinem sia dulcius, fieret helleboro amarius.
304 С. VALERIl CATULLI

CARMEN С.
DE CŒLIO ET QUINTIO.
Cœlius Aufilenum, et Quintius Aufilenam,
Flos Veronensium depereunt juvenum ;
Hic fratrem, ille sororem. Hoc est, quod dicitur, illud
Fraternum vere dulce sodalitium.
Quoi faveam potius ? Cœli, tibi : nam tua nobis 5
Perspecta exigit hoc unica amicitia,
Cum vesana meas torreret flamma medullas.
Sis felix, Cœli, sis in amore potens.
Cœlius Aufilenum, ac Quintius Aufilenam perdite amant, ambo decus Veroneusis
juventutis. Iste quidem deperit fratrem, Ule vero germanam : ita est societas qua
verejucunda dicitur. Cuinam amborum faveam? Tibi, о Cœli, tuus enim solus
amor in me mihi compertus plane fuit, cum ignis iusanas medullas meas exureret.
O Cœli, sis benefortunatus, etfias in amore voti compos.

1 Cœlius et Cœlius promiscue in vett. monumentis teste Stat. et sic promis

cue quoque exhibetur hoc nomen in edd. Gellius in Voss; 11. Aufidenam
legendum putavit Stat. reclamante Voss.—2 In voce Veroneusium Synizesis
eadem est, quae in ' confinia meusium' ap. Ovid. Fast. v. 187.—5. 6 Lectio
vulg. est, nam tua nobis Perspecta exigitur ; ' parum, opinor, Latine : Perfecta
est igitur, vel Perfecta, atque exigitur in codd. Stat. jam tua iibbis Perfecta est
igitur in Voss. 11. qui jam igitur pro 'jam tum' explicat. Equidem jam olim
pro exigitur legendum esse suspicabar exigit hoc, quam quidem lect. cum
sponte illa se commendet facilitate sua, et, ut nunc video, a Mur. jam exhibita
sit, non dubitavi in textum recipere.' Doer.
NOTjE
1 Cœlius Aufilenum] Cœlium etQuin- Poëta jocatur, quia cum frater amet
tium Veroneuses, quorum alter Aufi fratrem, alter vero sororem, videntur
lenum, alter Anfileni sororem deperi- fraternae voluntatis habere revera
bat, celebrat Catullus, eorumque re- similitudinem, et merito de ipsis Pro-
ceuset amores ; maxime vero Cœlio verbium potest usurpari.
optat in amore felicitatem. 6 Exigit hoc unica amicitia] Nam
4 Fraternum sodalitium] Prover- tua coustaus et firma amicitia mihi
bialiter dici solet ad indicandam in- cognita, cum iusano amore arderem,
timam amicorum familiaritatem, est a me nunc exigit, seu a me nunc in
inter eos sodalitium fraternum : hoc hoc exigitur, ut tibi, о Cœli, faveam,
est, sunt quasi duo fratree. Ideo potius quam Quintio.
 CARMEN CI. 305

CARMEN CI.
INFERIRE ad fratris tumulum.

Multas per gentes, et multa per asquora vectus

Adveni has miseras, frater, ad inferias,
Ut te postremo donarem muncre mortis,
Et mutum nequicquam alloquerer cinerem :
O Germane rarissime. ego <hiatus per varias nationes et longa per maria accessi
ad istas tuas infortunatas Inferios, quo tibi supremos funeris honores darem, ac
frustra verbis compellarem reliquias tuas mutas ; quoniam mihi temetipsumfatum

2 Advenio in Venett. Brix. Vicent. Rheg. aliis, cum codil. omnibus ; Adveni
debetur Statio, quod reposuerunt Vulp. et Doer. quia ad normam loquendi
vix recte dicitur * advenio, ut te donarem ;' nisi quis dicat, quod Cortina ad
Sallust. Cat. c. 44. et Ruhuk. ad Veil. Paterc. i. 9. 1 . p. 32. monent, non esse
omnia, prœcipue ap. poëtas, ad leges grammaticas revocanda.—4 In Maff.
1. altero Pat. et Voss. 11. mutaт ; et sic supra Carm. lxviп. 90. ' acerba einis.'

1 Multas per gentes] Amissum fra- lacte, Sanguinis et sacri pateras,' &c.
trem, ac in Trojano littore extinctum, Unguentorum meminit Propert. lib.
nt supra vidimus, cum ad ejus sepul- iii. Eleg. 14. ' Afferet hue ungüenta
crum longa navigatione pervenisset, mihi, sertisque sepulcrum Ornabit
Epigraiumate prasenti deflet Catul custos ad mea busta sedens.' Vide
lus, ej usque Manibus solvit Inferias, etiam Ausonium Epitaph. Carm.
ac ultimum valere dicit. xxxvi.
2 Adveni [Advenio] Adveni, reor 3 Ut te postremo donarem munere]
esselegendum : conciunior enim sen- Dicit ' postremum munue ' Poëta
sus est ; Adveni, ut donarem, quam rostei exequias, quas Virgil. ¡En. XI.
adveni«, ut donarem. lib. vocat, ' suprema muñera. ' ' E-
Inferias] Inferiae Sacra sunt mor- gregias animas, quae sanguine nobis
tuorum, quae Umbris et Inferis sol- Hanc patriam peperere suo, decorate
vuntur, quaeque in excquiis ad hono supremis Muneribus.' Quod sane
rem vita funetorum celebrantur. Haec potest recte quoque dici de moun-
autem sacrificia coustabant liquori- mentis et sepulcris. In Hispania
bus praeeipue ac victimis. Liquores enim Citeriore ejusmodi extat mo-
erant, aqua, lac, vinum, sanguis, et numentum :
unguentum. Quae Inferis libabatur C. JUL. FABiAN.
aqua, ' Arferia,' seu ' Arferial ' di- ANN. xix.
cebatur, teste Festo, qui etiam ' vi FABiA. PAULA.
num' bis in Sacris usurpari solitum ABUTA.
' merum ' fuisse refert. Lactis et MUNUs.
sanguinis meminit Virg. iEneid. nt. sUPREMUM.
' Inferimus tepido spumantia eymbia 4 Et mutum alioquerer cinerem] Al-
Delph. et Vor. Clus. Catul. U
306 С. VALERII CATULLI
Quandoquidem fortuna mihi tete abstulit ipsum : 5
Heu miser indigne frater ademte mihi. ,
Nunc tamen interea prisco quae more parentum
Tradita sunt tristes muncra ad inferias,
Accipe, fraterno multum manantia fletu :
Atque in perpetuum, frater, ave atque vale. JO
eripuit : o infelix germane mihi immeiito erepte. Verumtamen nunc suscipe dona
ubertim fraternis lacrymis siUlantia, quœ antique mujorum nostrorum ritu iustituto
sunt ad lugubres inferias celebrandas ; et in aternum salve, frater, et vale.

—5 In omnibus Stat. Voss. et Marcil. oodd. le abstulit, hianle syltaba : Mar-

cil. conj. ted' abstulit.—6 Hex! misero indigne frater adempte mihi .'Voss. Vulp.
Ed. anon. alii ; vide Eleg. ad Maul. vs. 92. sed miser coustanter tuentur libb.
vett.—7 Mediol. exhibet Hœc tu interea ; in Venett. Brix. et Vicent. Hœc
tamen interea : in Marcil. membranis, Nunc tamen interea hœc prisco de more p.
T. sunt tristi muneri ad inferios Accipe, Ifc. unde conj. Hœc tamen interea, prisco
de т. р. Т. nunc tristes muñera ad inferios Accipe, äfc. pro inferias in nonunllis
edd. vett. exsequias.—10 In Aid. Junt. Gryph. Mur. Seal. Voss. Vidp. Lielph.
ed. anon. Bip. aliis, ave ; in Stat. et Graev. have ; ' antiqui libri et lapides sis-
tunt hanc vocem in hac formula aspirantem.' Doer.
tiOTJE
locutiones lu,jusmodi vocantur ab Eu Hinc ortum est, ut etiam maledicti
ripide тгроeг<рвeуцата in Troad. Mag signifícationem interdum vale obti-
num enim apud Veteres solatium vi- neat, nt Terentius ; valeant qui inter
debatur appellai e saepius nomina non nos dissidium volunt ; hoc est, ita a
respousura. Tibull. lib. ii. Eleg. 8. nobis recedant, ut nunquam ad nos
' Illius ad tumulum fugiam, supplex- trum revertantur aspectum. Ergo
que sedebo, Et mea cum muto fata cum mortuo vale dicitur, non etymo-
querar cinere.' logia cousideranda est, sed cousne-
10 Ave atque vale] Mortuis in tu tudo, quod nullis vale dicimus, nisi a
mulo compositis, Veteres solebant in- quibus recedimus.' Solebant autem
clamare, ' Salve, et vale ;' vel eti- ad postremum ' vale,' plerumque
am illud ' vale ' ter repetere. Virg. subjungere haec verba : nos te or-
Л2n. XI. ' Salve aeternum mihi max DiNE, QUO NATURA PERMisERiT, sE-
ime Palla, jEternumque vale.' In tíuEMuR. Ita vetus Iuscriptio :
quem locum Servius ait : ' Varro in vALE. ET. sALvE. ANiMA. О. ОРРЬЕ.
libris Logistoricis dicit, ideo mortuis FELiCiss. NOs. EO. ORDiNE. QUO.
salve et vale dici, non quod aut va NATURA. PKRMisERiT. TE. sEQUEMUR.
lere, ant salvi esse possint, sed quod vALE. MATER. DULCissiMA.
ab his recedimus eos nusquam visuri.
 CARMEN СП. П07

CARMEN СИ.
AD CORNELIUM.
Si quicquam tacito commissum est fido ab amico,
Quojus sit penitus nota fides animi ;
Me unum esse invenies illorum jure sacratum,
Corneli, et factum me esse puta Harpocratem.
Si quid unquam ab amicofideli creditum est alteri amico tacenti arcan» sibi
commissa, cujus fidelitas animi sit plane cognita : О Corneli, me etiam reperiet
istorum religione esse cousecratum, atque existima me esse factum Harpocratem.

1 In Brix. Stat. codd. et Marcil. membranis Si quicquam tacito ; Stat. conj.

Si quoiquam tacitum, nempe ажЩ/nтю), arcanum, tacendum ; vel, Si quidquid
taeiti ; Marcil. Si quicquam tacito, commissum est sub fide amico; alii ap. Mar
cil. Si quicquam taciti, quod vult quoque Heiusius : in pluribus edd. vett.
tacite.—3 Meque esse invenies in Venet. Brix. Vicent. Rheg. cod. Seal. Marcil.
membranis, et nonuullis Statii; quod reposuit Seal. et probavit Marcil. qui
interpr. que per ' quoque:' Atque esse juvenes in aliis Stat. codd. Stat. conj.
Me, quem ipse adjures; \e],Aut quem ipse adjures ; vel, Me, quem ipse invenios.
Illo cum jure sacratum, Corneli: Voss. Me erque invenies, improbante Doër.
secutus tamen ilium est Vulp. Me quoque, ut hiatus relinquatur, vel Me certe
mallet Doer. Illo tibi jure sacratum in codd. Italicis Heius. ' manet tamen,
quamcumque lectionem sequaris, dura et inconciuna in hoc disticho oratio ;
sequi enim debebat 'et putabis;' interim dedimus lect. quam edd. Mur.
Gryph. Heur. et aliae exhibent.' Doer.—4 In quibnsdam Voss. codd. deest
esse, cui nec hiatus nec correpta ultima in puta displicet.
NOTiE
1 St quicquam tacito] Cornelio fi- mate fuerat in fronte prapnotatum.
dem suam spondet, invictamque adeo 4 Harpocratem] Apud jEgyptios
taciturnitatem, ut nunquam arcana Harpocrates Deus silcutii habeba-
sibi commissa sit revelaturus. tur; cujus simulacrum in Templis
3 Jure sacratum] Id est, quasi Sa- Isidis et Serapidis erat, quod digito
cramento Religionis adactam. Ver- labiis impresso videbatur admonere
bo mystico Catullus utitur, quia agi- silentium esse servandum. Hnic Deo
tur de silentio, quod mysteriorum mense Mesori, hoc est, Augusto, le-
est proprium. Sic primis Ecclesiae gumina offerebant. De hoc porro
saeculis inter Christianos ii diceba.n-. silentii symbolo jam supra Catullus :
tur ' Sacrati,' seu ' Initiati ' et Sig- ' Et patruum reddidit Harpocratem.'
nati,' quibus Crucis signaculum Chris-
308 С. VALERII CATULLI

CARMEN CHI.
AD SILONEM.

Aut, sodes, mihi redde decem sestertia, Silo,

Deinde esto quamvis sasvus et indomitas :
Aut, si te nummi delectant, desine, quaeso,
Leno esse, atque idem saevus et indomitas.
O Sito, vel restitue mihi, quaso, decem sestertia, et postea sisferus et implacabilis
quantum volueris; vel si te nummi oblectant, cessa, oro, esse leno, atque etiam minax
et ferox.

1 Pro decern in unoStat. cod. tuo, nude Faërn. fecit duo: in nounullis Voss.
codH. Syllo vel Sillo.—3 At, si te nummi in Pat. nimium pro nummi in non
nullis Stat. codd.
NOTjE
t Aut, sodes, Sito] Monet Catullus nentibus ita dicti fuere. Plures au-
Silonem, cui decem sestertia mutuo tem leguntur familiae hujusce cogno-
dederat, ut sibi mntuatam pecuniam minis apud Romanos fuisse, maxime
reddat, ac postea quantum voluerit vero in gente Sergia, Antonia, Pro-
ferocius nummos reposcenti intermi- pedia, &c. Sodes, pro ' si andes,' alii
netur ; aut si reddere nolit, desinat volunt esse verbum, ut Priscianus ;
saltem lenocinium facere, ferocire et adverbium alii exhortationem rogo-
interminari. Silones porro, Nonio tionemve denotaus arbitrantur.
Marcello teste, a superciliis promi-

CARMEN CIV.
AD QUENDAM DE LESBIA.
Credis, me potuisse meas maledicere vitae,
Ambobus mihi quae carior est oculis ?
Putasne me valuisse maledicere amica- meœ, quœ mihi longe carior est geminis

1 Pro maledicere Seal. conj. raledicere, improbante Marcil.—4 In Stat. et

nc-тл:
1 Credit, me putuisse maledicere] Ж- famam vulgaverat in populum, Les-
mulus Catulli quidam cum Tappone biam inter et ipsum discordias agi-
 CARMEN CV. 309
Nec potui ; nec, si possem, tam perdite amarem :
Sed tu cum Tappone omnia monstra facis.
oceUis? Non equidem valui hoc facere; neque, si quid ejusmodi valerem, eam
tantopere deperirem. At tu cum Tappone omnia facis moustra.

Seal. cod.: cum tappone; unde Seal. lect. nostram defendit: mentionem
' Valerii Tapponis' facit Liv. xxxvn. 46. §. 11. ubi vide Drakeub. in Zanc.
et Maff. 1. cum tapone ; in Pat. cum tripone ; unde Stat. cpnj. Sed tu cum turpi
ore : in nounullis Voss. 11. Sed tu cuneta pone ; in aliis ejusdem, Sed tuta pone ;
unde conj. Sed tua, Coponi, omina (vel crimina) nostra facis: Vossium secutus
est Vulpius : in Brix. Vicent. an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Heur.
Graev. aliis, Sed tu cum caupone, hoc seusu, ut, quisquis ille fuerit, saepius
in caupona versatus, cum ipso caupone perpotasse, et moustrosa cum illo
mendacia fínxisse et sparsisse videatur ; alii vero legunt, Sed dum cuneta
probas.
NOTjE
tari, eumque Lesbiae ' maledixisse,' et xXIx. et xxxv. Aiii Codices ha-
seu, ut alii legunt, [valedicere] ' vale bent, cum Caupone; alii vero legunt;
dixisse,' alioque amorem traustulisse; Sed dum cuneta probas omnia moustra
quod verum esse negat noster Catul. facis. ' Moustra' autem ' facere ' hic
lus. nihil est aliud, quam incredibilia quae-
4 Cum Tappone omnia monstra facis'] que et turpia confingere, et nimia
Tappones seu Tappi familiae fuerunt loquacitate prodigiosa et portentosa
cognomines Romae in gente Valeria, commenta narrare, quod Graeci т*ра-
et in gente Villia. T. Livius lib. xxv. roStíav, seu тcротоЛвуeо/ dicunt.

CARMEN CV.
IN MENTULAM.
Mentula conatur Pimplaeum scandere montem :
Musae furcillis prascipitem ejiciunt.
Mentula nititur ascendere Pimplaum montem, sed Musa deorsum furcis eum
agunt prœcipitem.

1 Avant. legit pipleum scandere; in Voss. 11. scindere in signif. nescio qua
obscœna.
notä:
1 Mentula Pimplaum] Ineptum ho- tis laudes affectantem irridet Catul-
minem et indoctum, quem alii For- lus, utpote quem rejiciant Musae, tan-
mianum illum, de quo jam sœpius, quam sit genio sinistra, et pingui Mi-
alii alium hoc nomine in contemtum nerva, hoc est, ingenio crasso et ad
ita appellatum intelligunt, versus fa- versus componendos minime idoneo.
cere ventantem, et Poéticae faculta- Mous autem Pimplaeus locus est He
310 С. VALERIt CATULLÍ

NOT.Œ
Ii com ricinus, ' Pimpla' dictus, et ' furcilla.' Aiii vero a vocabulo,
Musis a Tbracibus, qui Bœotiam in- ' far,' et verbo ' cillere,' quod est
coluerunt, cousecratus. Sunt qui hoc movere, ' furcillas ' quasi * ¿arcillas '
Epigrammate volunt confiten Poë- dici volunt. Sunt enim ' furcillae '
tam obscœna se scribere voluisse, iustrumenta, quibus frumenta ad ven-
sed a Musis, quominus id faceret, fu tum a rusticis jaciuntur, sic dicta,
isse se prohibitum. quod his frumenta cillent.
2 Pareiitis] A ' furca ' ducitur

CARMEN CVI.

DE PUERO ET PRjECONE.

Cum puero bello praeconem qui videt esse,

Quid credat, nisi se vendere discupere ?
Quicumque cernit prœconem jugiter versari cum pulchro adolescente, quid putet,
nisi ipsum vehementer exoptare se vendere?

1 Ita hune versum legi jussit Avantius : puero Obelio in omnibus Stat. codd.
qui videt ipse in Maff. 1. probante Voss. qui videt ipsum dedit Vulp. ' qua mu-
tatione omnis, quam sibi pepererunt Interpp. sublata est difficultas.' Doer.
Sed esse testantur omnes alii codd. et edd. vett.
NC-ТЖ
1 Cum puero bello prœconem, фс] pluris eam liceatur, addicere.
Cum praecones vendendis in auctione 2 Vendere discupere] Mangones Ro
rebus adhiberijmaxime solerent apud mae quondam pueros exsectos et in
Romanos, Poëta formosum quendam Venerem fractos vendere erant soliti.
puerum a prœcoois cousuetudine re Martial. lib. i. Epigr. 59. 'Millia
vocare cupieus. ait, homines, qui tam pro puero centum me mango popo-
frequenter eum cum pгaeеоne vide- scit.' Discupere, valde cupere; sicut
ant, nihil aliud posse cogitare, quam * dispudet ' pro valde pudet.
ipsum velle pudicitiam suam ei, qui
 CARMEN CVIi. 311

CARMEN CVII.
AD LESBIAM.
Si quicquam cupido optantique obtigit unquam, et
Insperanti, hoc est gratum animo proprie :
Quare hoc est gratum, nobis quoque carius auro,
Quod te restituis, Lesbia, mi cupido.
Restituis cupido, atque insperanti ipsa refers te 5
Nobis. О lucem candidiore nota !
iSt quid aliquando cuipiam nои expectanti, cupienti tamen et desideranti contigit,
illud est animo verejueundum: quamobrem istud est mihijueundum, atque ipso etiam
auro carius, o Lesbia, quod te mi valde exoptanti reconcilias. Ipsa te reconcilias et
reddis mihi discupienti, nec id expectanti. О diem meliore calculo notandam !

1 Si quicquid in Stat. codd. Si quicquam cupido optantique obtigit unquam In-

speranti in Venett. Brix. Vicent. Rheg. aliis; in Aid. Seal. 1. et ed. anon.
cupidoque, optantique obtigit unquam Iusperanti; in Pat. obtulit unquam, pro
bante Statio ; in Voss. 11. optt. contigit ; Avant. legi jussit, cupido optantique et
contigit unquam Iusperanti: Voss. vult cupide, improbante Doer. post unquam
deest íf in pluribus edd. Marcil. denique conj. Si quicquam cupido mi Optan
tique obtigit unquam, et Iusperanti. Lect. nostra, Vulpio jam probata, extat
in Gryph.—2 Iusperati emend. Heius. ' et sane, nisi et post unquam ponitur,
necessaria est haec emendatio.' Doer.—3 'Durius, quam Catullianae conve-
niat elegantiae, nobis quoque: legendum forte, nobisque hoc carius: tametsi
cupido optantique battit ante dixerit.' Stat. Quare hoc est gratum nobis, quin
carius auro ; vel, Quare hoc est gratum nobis quoque, carior auro, ut carior refer-
atur ad Lesbia in versu minori, legeret Doer. laudaus Tibull. i. 8. 31. Marcil.
conj. contra quoque carius auro.—6 In Stat. et Seal. codd. et Marcil. membr.
Nobis o luce; in aliis Stat. Nobis, lucem: in Brix. Venet. an. 1500. Aid. Junt.
Gryph. Mur. aliis, О mihi cara mugis candidiore nota ; quod Marullo debetur,
ut putat Seal. Marcil. legit, Restituis cupido atque iusperanti: ipsa referste
NOT-ЯЕ
1 Si quicquam] Jactatis ultro citro- juvenis, cui lœvia fulgent Ora, лec
que jurgiis discordia; Lesbiam Inter amplexus aspera barba terit.'
et Catullum intercesserant ; hoc au- 5 Iusperanti refers te Nobis] Ut prae
tem Epigrammate gratulatur sibi Ca sente nobis, et absente nobis apud
tullus de reconciliato sibi Lesbiae Comicos. Tibull. lib. in. Eleg. 6.
animo ; idque eo sibi jucundius esse ' Perfida, nec merito nobis inimica
ait, quo minus speraverat fore ; quo merenti ; Perfida, sed quamvis per
tandem facto negat esse quenquam fida, cara tamen.'
inter homines, qui sit seipso felicior. 6 О lucem candidiore nota] Sicut di-
3 Carius auro] Hoc quasi Prover citur, ' vir magno ingenio ;' vel sie,
bio dicebant, quod sibi gratissimum ' О lucem candidiore nota dignam,'
carissi,numque esse significabant. Ti vel ' signendem.' Quod prae nimio
bull. lib. i. Eleg. 9. ' Carior est auro affecta Poëta perficere non potuit,
312 С. VALERII CATIJLLI
Quis me uno vivit felicior, aut magis hac quid
Optandum vita, dicere quis poterif 1
quis me uno beatior vitam ducit ? Quis est qui valebit dicere, quis vivit felicior
quam ego solus, vtl quis est me fortunatior in vita ?

Nobis: о lucem, Ifc.—7. 8 In Marcil. et nonuullis Stat. codd. aut magis me

est Optandus vita ; in aliis Stat. mage me est Optandus vita ; unde Stat. conj.
aut magi' mi esse Optandum in vita, dicere quid poterit, improbante Marcilio,
qui vult, Quis me uno vivit felicior ? Aut magi' me esse Optandum vitam dicere
quispoterit? in Seal. cod. Venett. Brix. Vicent. Rheg. Venet. an. 1500. Aid.
Seal. Graev. Voss. Delph. Vulp. Bip. aliis, aut magis est me Optandus vita,
dicere quis poterit ? improbante Doer. cui indigna plane Catullo videtur haec
Latinitas : Dousa P. emend. aut magis ista hac Optandam vitam dicere quis
poterit ? nee male, inquit Doer. bine Ed. Cant. aut mage nostra hac Optandam
vitam ducere quis poterit? probante eodem Doer. Ed. anon. aut magis hac mi
Optandam vita dicere quis poterit ? alii aut magis est mi Optandum in vita. Lect.
nostram, ex Gryph. et Mur. trauscriptam, probavit Doer.

alludit ad Creteusium mores, qui
diei felices et lœtos albis lapillis seu
calculis, mgris vero tristes et infeli
ces notabant. Cujus ritus meminit
Plin. lib. vii. cap. 40. Horat. lib. i.
Od. 36. ' Cressa ne careat pulebra
dies nota.' Persms Sat. ii. ' Hunc,
Macrine, diem numera meliore lapil-
lo, Qui tibi labentes apponit candi
dus aunos.' Quod etiam est imitatus
Martial. ' Hanc lucem lactea gemma
notet.'
8 Optandum [Optandus'] vita] Alii
legunt, Aut magis est mi optandum in
vita. Nostra porro lectio Hellenismus
est, quomodo dieitur, ' beatus vita,
poteus divitiis,' fiaudpios tov ßiov. Sic
in Culiee. ' Quis magis optato queat
esse beatior aevo ? '

CARMEN CVII1.

' IN COMINIUM.
Si, Comini, populi arbitrio tua cana senectus
Spurcata impuris moribus intereat :
0 Comini, si tua alba senecta turpibus flagitiis contaminola judicio plebis, cui

1 In Seal. et nonuullis Stat. codd. Sic homini populari arbitrio ; in aliis Stat.
NOT^
1 Si, Comini, Ifc.] In Cominium invehitur, qui si judicio populi, cui
bominem maledicum et flagitiosum propter maledicentiam invisus est,
 CARMEN CIX. 313
Non equidem dubito, quin primum inimiea bonorum
Lingua exsecta avido sit data vulturio :
Effossos ocnlos voret atro gutture corvus, 5
Intestina canes, cetera membra lupi.
tantopere invisa est, pertat ; nоn sane ambigo, quin lingua tua omnibus bonis in-
feusa abscissa tradaturvulturifamelico, quin cornus tibi erutos oculos nigrisfauciíus
devoret, viscera tua canea diripiant, reliquat artus tuus lupi discerpan t.

Sic herum ; Avant. legi jussit, Si, Comini, arbitrio populi, quod reposuerunt
Aid. Junt. Colin. Gryph. Mar. Heur. Graev. alii ; hinc Voss. Si, Comini,
arbitrio populan cana senectus, quod in vett. codd. se invenisse testatus est.
Lect. nostra est ex conj. Statii, post Avantii emendationem.—4 Lingua
exserta in codd. Stat. et libris vett. Vossii.—5 In Pat.gurgite, probante Vulp.
—6 In Voss. U. extern membra.
NC-ТЖ
intereat ; ait fore ut a feris et vola- 5 Voret atro gutture corvus, ípc]
cribas dilanietur et absumatur. Fnit Simile est apud Horat. lib. Epod. v.
autem Cominius rabula quidam de vs. 99. ' Post iusepulta membra diffe
foro, et bonis omnibus invisus accu- rent lupi, Et Exquilinae alites.' Si
sator, cujus et Tullius Cicero et As- mile etiam Ovid. in Ibin. ' Sive pere
conius Orat. pro Cornelio, et pro grinae carpent mea membra volucres,
Cluentio meminerunt. Sive meo tingeut sanguine rostra lupi,
4 Sit data vulturici] Avis est rapa- Unguibus et rostro tardus trabet ilia
cissima, quae cadaveribus pascitur. vultur, Et scindent avidi perfida cor
De qua Plin. z. cap. 6. da canes.'

CARMEN CIX.
AD LESßlAM.
JucuNDUM, mea vita, mihi proponis amorem
Hunc nostrum inter nos, perpetuumque fore.
0 mea lux, mihi promittis amorem istum nostrum suavem semper inter nos. et
NOT/Ж
1 Jucundum, mea vita] Lesbia cum Lesbia sincere et sine Actione pro
in gratiam rediisset cum Catullo, mittat, et banc amoris conjunetionem
pollicebatur amorem inter ipsos ju- firmam et illœsam ambo per totam
cundum jam et perpetuum futurum : vitam suam possint prorogare.
unde Poeta Deos orat, faciant, ut
314 С. VALKRII CATULLI
Di magni, facite, ut vere promittere possit ;
Atque id sincere dicat et ex animo :
Ut liceat nobis tota producere vita 5
internum hoc sanctas fœdus amicitiœ.
perennem futurum. О Divi magni, efficite, ut rincere valeat poUiceri, et ut Ulud
veraciter dicat, et sincera mente; ut nos possimm mutuam sacri istrus amens con-
cardiam per оnme vita nostrœ spatium pretendere.

5. 6 In Brix. Aid. Junt. Gryph. Mur. Heur. Voss. Grœy. aliis, (eta perdu-
cere vita Alternum; sed nostram lect. testantur omnes Stat. codd. probante
Livin.
ЫОТЖ
5 iEternum [Alternum] hoc sancta] cidum Fulgentes oculos et bene ma-
Aiii legunt, iEternum, nos Alternum, tuis Fidum pectus amoribus.' Idem
id est, ' mutuum,' proponimus. Ut Epod. xv. ' Dum pecori lupus, &c.
Poëta noster jam supra dixit : ' Ma- Iatousosque agitaret Apollinis aura
tuis animis amant, amantur.' Ho- capillos, Fore hunc amorem mutuum.'
rat. ii. Od. 12. < Me voluit dicere lu-

CARMEN CX.
AD AUFILENAM.
Aufilena, bonae semper laudantur amicas :
Accipiunt pretium, quae facere instituunt.
Tu quod promisti mihi, quod mentita, inimica es,
Quod nec das, et fers saspe, facis facinus.
О Aufilena, amicœfidœjugiter prœdicantur ; quœ nempe volunt vere prœstare
id, cujus pretium recipiant. Tu vero inviaa mihi es, quia nonfecisti id quod mihi
promisisti ; frequenter autem scelus idem admitlis, quia non prœbes id, cujus sœpe

3 In codd. vett. Passer. mihi et quod; unde ille legit et interpungit, Tu

quod promisti, mi et quod.—4 Quod nec das, nec fers vitiose in Stat. et Seal.
NOTiE
1 Aufilena] Fraudis et perfidiae erat pollicita, non praestiterat, sed
arguit Aufilenam prostratae penitus- promissa fefellerat.
que perditae pudicitiae mulierem, 3 Quod promisti] Pro ' promisisti,'
quae id, quod ipsi pretio accepte fu- ut ' promisse,' pro ' promisisse.'
 CARMEN CXI. 315
Aut facere ingenuae est, aut non promisse pudicae, 5
Aufilena, fuit. Sed data corripere
Fraudando, efficitur plus quam meretricis avarae,
Quae sese toto corpore prostituit.
pretium accipis. At vero, o Aufilena, vel decet ingenuam mulierem adimplere quod
promisit, vel probam et eastem decidt non fuisse poUicitam. Verum in it* ques
dantur corradendo et promissefallende, plus mali admittitur, quam scorti rapacis
intersit, quod sese toto prostituit corpore.

codd. Lectio nostra debetur Guarino.—5 Proposuit Avant. aut non promisse
pudicœ Aufilenafuit Sedaba corripere.—7 Fraudando effecit in Seal. et nonuullis
Stat. codd. unde Seal. effexit ; in aliis Stat. codd. efficit, itaque legendum„puta-
vit efficitur ; syllaba enim finalis ter, velíur, saepius in codd. simplici t eum
apice representatur : in Voss. I1. effexit, nude ille reposuit effexti; in Marcil.
membranis in litura officii, ex quo faceret officium; Tolliiis ad Auson. p. 270.
conj. Fraudando, est facihus: sed Stat. emend. confirmat Brix. quam sequun-
tur Aid. Junt. Gryph. Mur. Heur. Graev. Cant. Vulp. aliae.

CARMEN CXI.
AD AUFILENAM.
Aufilena, viro contentas vivere solo,
Nuptarum laus e laudibus eximiis.
Sed quoivis quamvis potius succumbere fas est,
Quam matrem fratres efficere ex patruo.
О Aufilena, inter prœcipuas laudes nuptarum mulierum summa gloria est eas
vitan degere contentas uno suo marito. At cuilibet bomini non propinquo potius
amvenit te prostituere, quantum volueris, quam matrem generarefratres ex patruo,
ut tu facis.
1 In Brix. Venet. an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. Stat. Heur.
Graev. aliis, contentam; in Rheg. et Seal. cod. contenta est ; et bine lect. nos-
tram exsculpsit Seal.—2 Nuptarum laus est laudibus eximiis in Brix. Venet. an.
1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. et Stat. codd. unde Stat. conj. Nuptarum est
laus e laudibus eximiis ; Mur. tacite recepit, Nuptarum un* este laudibus exi-
miis: lect. nostra, quam omnes nunc servant recentiores, debetur Sealige-
ro.—3 In Voss. 11. Sed cuivis potius; unde Voss. Sed cuivis euivis potius, pro
bante Vulp.

1 Aufilena"] Eandem iusectatur Au- vocantur patruorum filii: unde iidem

filenam, ejusque carpit incestos con- Aufilenae et filii et ' fratres patrueles'
cubitus, quia se patruo prostituerat, erant. Ajax Achillem ex patruo na
ex eoque filios genuerat. tum vocat 'fratrem,' apudOvid. Met.
4 Fratres] Patrueles enim ' fratres ' хш. ' Frater erat, fraterna peto.>

•
916 С. VALKRH CATULLI

CARMEN CXII.
IN NASONEM.

Multus homo es, Naso ; nam tecum multus homo est, qui
Descendit : Naso, multus es et pathicus.
O Naso, an multus homo est ille, qui descendit? multus enim homo esse tibi
videris. O Naso, multus homo es, et cinadus.

1 M. h. es Naso : nec tecum m. homoque Descendit Naso, Ifc. in Mel. Сodd.

M. h. (es, Naso, nam tecum т. homo) est que Descendit ? Naso, Ifc. in Seal. cod.
M. ft. est, Naso, neque secum m. h. qui Descendit Voss. M. h. est, Naso (nam
tecum m. h. es) qui Descendit ? Vulp. M. h. es, Naso, nec tecum m. homo : est
qui Te ascendit : Naso, ifc. conj. Mel. M. h. es, Naso nит tecum т. h. est, qui
Descendit? vult Salmas. M. h. es, Naso, neque tecum m. homo, sed Descendis,
Naso, Ifc. in Brix. Venet. an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mar. Stat.
Heur. Graev. aliis ; M. h. es, Naso ; nam tecum m. h. es qui Descendis : Naso,
m. es, at pathicus in ed. anon. Nos dedimus lect. Seal. mutata tantum cum
Daciero interpunctione ; et sic exhibitum jam est hoc Carm. in Gott. et
Bip.
NOT#
1 Multus homo es] Mirum est quan gans. An vero tibi videtur multus
tum boc obscurissimum Epigramma homo esse, qui descendit et pathicus
Catulli torserit Interpretes, qui va est ? Mirum enim est, ut homo cinœ
rias, nt huic lumen afferrent, com dus, et qui omnia omnibus obsequitur,
menti sunt expositiones. Duas no idem quoque arrogaus sit, superbus,
bis referre sufficiet ; quam voluerit asper, ac difficilis. Aiii volunt, ut
Lector eliget, si quid melius non ha- multus homo, hic idem sit qui et vu-
buerit. Vocabulum itaque multus, est et muliebria patitur. Ita enim
vel hie absolute dicitur de eo, qui in et vir et fœmina quasi simul est, at-
unaquaque re multus est ; ita nt pro que adeo certe multus homo. Aliis
severo tetricoque et moroso, odioso multushomo est quasi procerus et mag
et importuno, quem Graeci форпKbv nas staturae, qui tamen descendat et
dicunt, sumatur ; ut apud Nonium inclinetur ad libidinem, unde et pathU
Afranius ait : ' Multa es ac molesta eus dicitur, juxta illud Juvenal. Sat.
multum.' Sicque hoc Epigramma ж. vs. 224. ' Quot discipulos incline t
hune reddet sensum : Multus es, Hamulus.'
Naso, et molestus et morosus et arro
 CARMEN .CXllí. 317

CARMEN CXIII.
AD CINNAM.
Consule Pompeio primum duo, Cinna, solcbant
Mœchi : illo facto Console nunc iterumj
Manserunt duo : sed creverunt millia in unum
Singula : fœcundum semen adulterio.
O Cinna, Pompeio primum creato Cousule, duo tantuin adulteri cousueverant
esse Romae ; at ipso jam rursus facto Cousule, remauserunt adhuc tantum duo :
sed postea in quemlibet umborum singula millia succreverunt ; adeo ferax est
semen adulterorum.

1 In Slat. et Seal. codd. solebant ; in Brix. Venet. an. 1500. Aid. Junt.
Colin. Gryph. Mur. Stat. Heur. Graev. et aliis, sedebant ; et sic legendum
putavit Doer. vel locum ita rescribendum esse, C. P. p. d. C. solebant Mœchari;
at facto C.n.i. Mauserunt duo.—2 In Stat. codd. Mecilia facto; in cod. Seal.
Mœch' UV a ; unde flle, Mœchi, Uli, ah facto ; in Voss. 11. optt. ÇœcUio facto ;
Mœchalia, at facto in Brix. Mœchïlia, facto in Aid. Junt. Gryph. Mur. Heur.
МœcкИН, facto in Graev. ex conj.Turnebi : Mœchulei vult Passer. Lect. nostra
debetur Statio.—4 Singulum in Pat. et Seal. cod. quod probat Seal. et alla-
tis quibusdam exemplis docet, mediam vocalem recte in hac voce prisco
more extrudi posse ; sed Singula testantur Marcil. membranae : in шиш in-
terpr. fis Ira fKшгтоу.
NOM
1 Cousule Pompeio] Ad Ciunam verbo, ' solere,' utebantur : ut supra
Catullus iuscribit hoc Epigramma de Catullus : ' Solet haec imaginosum.'
mirando Romae mcechorum incremen- Et Plautus : ' Quae nos praedicant
to ; invehiturque in illa corrupta tem- cum viris suis solere.'
pora, quibus inuumera patrabantur 3 Millia in unum Singula] Nonnulli
adulteria, quorum raritatem ad se- legunt Singulum, mediam eeterendo
cundum Pompeii Cousulatum fuisse syllabam, non Singula, ut Plautus in
significat cum duo tantum essent ali- Clitellaria. ' At at singulum video
eni lecti Romae tunc temporis iuses- vestigium.' Varro : ' Hoc erat in-
sores, qui postea in immeusam istius commodi, quod nesciebamus semel
infamiae segetem, qua Catulli aetate unum singulum esse.' Noslectionem
Roma flagrabat, succreverunt. communem non mutamus, qua signifi- .
2 Mœchi] Mirum certe est quan- cantur, qui duo tantum erant adulteri,
tum hie correctorum vulgus debac- in totidem postea millia succrevisse,
chatum sit ; alii enim legunt, mœchi- et sic de duobus facta fuisse duo
lia; alii, mœcharia; alii mœchilli ; ali- millia.
nd alii quod piget referre, sicut et 4 Fœcundum semen] Nounullis hoc
П1adquod hallucinanturin postremum Epigrammate Caesar et Mamurra no-
versus praecedentis vocabulum, ubi tari videntur, tanquam mœchorum
legunt sudabant, cum legendum sit so- sen adulterorum primipili, quorum
lebant, more Veterum, qui in {is in semen Catullus exclamat mirum in
quibus volebant verbum reticere, solo modum esse prolificum.
318 С. VALliRII UATULL1

CARMEN CXIV.
IN MENTULAM.

Formi ano salta non falso Mentula dives

Fertur ; qui quot res in se habet egregias !
Aucupia omne genus, pisces, prata, arva ferasque.
Nequicquam : fructus sumtibus exsuperat.
Quare concedo sit dives, dum omnia desint. 5
Saltum laudemos, dum modo ipse egeat.
О Матигта Formianum pradium tuum vere dicitur opulentum, quod in se tam
multa bona continet, avium nempe venationet cujuscumque speciei, pisces, virela,
campos, аc beUuas feroces. Sed frustra nattai tuus hare habet : longe enim
proventos illius impeusis tuis superas. Quamobrem cousentia facile ut sit opulentum
Formianum tuum ; dummodo tibi cuneta deficient: prœdicemus pradium tuum ;
dummodo tu nihil habeas.

1 Ib Stat. codd. Firmanus sakus ; et Firmanus salius, quod habent etiam

Brix. et cod. Seal. Firmanus saltus legi jussit Avant. quem sequitur Bip.
Formianus sodtus Seal. quod reposait Vulp. improbante Doeringio, ob Scali-
geri audaciam in vs. 4. et 6. Firmano saltu in Aid. Junt. Mur. Stat. Voss.
Graev. Cant. et ed. anon. Lect. nostram ex Mur. codd. reposuit Doer.
Formiano per synaeresin est vox trisyllaba.—2 In Venett. Brix. Vicent.
Rheg. Venet. an. 1500. Aid. Junt. Colin. Gryph. Mur. aliis, qui tot ; in omni
bus Stat. codd. qui quot ; in Seal. cod. quœ quot: 'quot melius sane admira-
tioni iuservit.' Doer.—3 In Stat. codd. sic distinetum, Aucupia, omne genus
piscis; in Brix. Gryph. Mur. Heur. aliis, Aucupium omne genus, piscis.—4 Ne
quidquam fructus in Stat. codd. Nec quiequam fructus s. exuperat in Gryph.
Stat. aliis ; Nequicquam ; f.s. exuperas Seal. exuperet Voss.—в Saltum laude-
mus, dum tamen ipse egeas legi jussit Avant. dum tamen ipse egeat in Aid.
Junt. Gryph. Mur. ed. anon. Bip. aliis ; in Brix. et Stat. et Seal. codd. dum
modo ipse egeat ; Seal. legit, dum modo ipse egeas ; quod reeepit Delph.
NOTiE
1 Formiano saltu [Formianus saltus] legunt, Firmano saltu; alii Firmani
In Mamurram Formiis in Campania saltus, alii Firmanus saltus ; nos vero
natum, qui Catullo ob iusignem libi- genuinam lectionem retinuisse nemo
dinem Mentula dicitur, hoc Epigram- non videt, qui jam supra saepius Ma
ma vibratur, quod magnos proventus murram Formianum et Mentulam a
praedii, quod habet pulcherrimum, Catullo dictum meminerit.
t'ormosissimum, et locupletissimum, 6 Saltum laudemus] Lepide irridet
iiumeusis suis sumtibus, et iusanis Mamurrae iusaniam, qui, locupletissi-
profusionibus, ita longe superet, ut in mis praedii fructuosissimi proventibus
totlantisque divitiis, perpetuo tamen libidine absumtis, nihil habeat, sed
omnibus indigeat. N omniIii porro semper rebus omnibus indigeat.
 CARMEN CXV. 31У

CARMEN CXV.
IN MENTULAM.

Mentula habet instar trigînta jugera prati,

Qnadraginta arvi : cetera sunt maria.
Cur non divitiis Crœsum superare potis sit,
Uno qui in saltu tot bona possideat ;
Prata, arva, ingentes sylvas, saltusque, paludesque, 5
• Usque ad Hyperboreos et mare ad Oceanum ?

Mentula possidet trigintajugera prati satis magna, quadraginta agri culti, reli-
qua sunt œquora. Quidni fouit isvincere Crœsum opibus, qui tantas divitias habeat
unico in prœdio ? In quo prata, agri culti, grandia nemora, pradia, et locus palustres
usque ad Hyperboreos populos et ad mare Öceanum. Omnia ista quidem magna

Conjunctim hoc Carm. cum antecedent exhibetur in Brix. et Gryph.—

1 Pro iustar, quod testantur omnes Stat. codd. in Mur. water ; Passer. conj.
nostra ; Stat. justi ; Seal. justa, pro juceta, quod interpr. iyyis.—2 In Zanc.
extera sunt maria.—4 In Brix. Zanc. et nounullis Stat. codd. tot modo ; in Pat.
et aliis Stat. tot moda, quod recepit Ed. Bip. in Seal. cod. totmoda, una voce,
quod reposuerunt Vulp. et ed. anon. Vulpius tanquam compendio ab antiquis
Latinis pronunciatum explicat pro ' tot rommoda :' lect. nostra, in Aid.
Junt. Colin. Gryph. Mur. Heur. Graev. Cant. aliis jam recepta, Avantio
debetur.—в In Pat. et mare Oceanum, recte ex judicio Vulpii.—7. 8 In Stat.
norm
1 Méntula habet iustar [justa] Non Herodotum.
nulli legunt instar, utsitseusus, Men 6 Hyperboreos] Seythiae ultima? po-
tula instar prati habet trigintajugera, puli sunt ad Aquilonem in littore O-
et iustar arvi quadraginta jugera, re- ceani Septemtrionalis positi. Stra-
liqua Mentube spatia sunt maria. boni lib. i. Hyperborei sunt ' qui
Hoc etiam porro Carmine Catullus maxime sunt omnium Septentriona
Mamштат exagitat, negatque eum les.' De his Plin. N. H. lib. iv. s Pone
fieri pluris ob divitias debere, cum ho eos montes ultraque Aquilonem, geus
minis nomine indignus nihil habeat, felix, (si credimus,) quos Hyperbo
praeter obscœuae partis magnitudinem reos appellavere, anuoso degit aevo,
enormem, quod in aliquo numero fabulosis celebra ta miraculis.... Regio
baberi possit. aprica, felici temperie, omni afflatu
3 Divitiis Crœsum] Crœsus Rex noxie careus : domus iis nemora luci-
fuit Lydorum, cujus opes et divitiae que, et Deorum cultus viritim gre-
tantae dicuntur fuisse, ut tanquam gatimque, discordia ignota, et aegri-
mortalium ditissimus apud omnes ce- tudo ouinis.' Vide etiam de his Me-
lcbretur. Ipsius HiMo,iam vide apud lam.
3S0 с. valerii catulli
Omnia magna hase sunt : tamen ipse est maximus altor,
Non homo, sed vere Mentula magna minax.
s,mf, attamen ipse longe est maximus uifor, non Ule homo minitabundus, ted illa certe
grandis ipsius mentula.

codd. O. m. h. sunt, t. ipse si maximus ultor, N. h. s. vero т. чг. minax, quod

probat Stat. mutato тф si in hic ; in Brix. O. m. h. sunt : tamen ipse est max
imus ultor, N. h. s. vere m. m. minax ; et sic in Seal. cod. nisi quod pro vere
exhibet vero ; hine Seal. ipse est maximu' lustro, Non h. sed vere m. m. minax,
probante Vulpio, ut lustro sit, ' qui sectatur meretrices in lustris prostautes :'
maximus horum....nimis legi jussit Avant. tamen ut sint maxima, et ultra, N.
homo, sed tere m. m. nimia in Aid. Junt. Gryph. Mur. Hear. aliis : maximus,
ultro Voss. et ed. anon.
NOM
7 Maximus ultor] Nonuulli legunt, est mentula. Virg. Жn. vin. Her-
ultro, alii ultra. Nos lectionem anti- culem ' maximum oitorem ' etiam di-
quam retinemus, ut seusus sit : Ipse cit : ' Nam maximus nitor Tergemini
qui tot opes suas jactat, gravisaimus nec Geryonis, spoliisque superbus
nitor illatarum sibi injuriarum, non Aicides aderat.'
est homo, sed vero minax et enormis

CARMEN CXVI.
AD GELLIUM.
SjEpe tibi studioso animo venanda requirens
Carmina uti possem mittere Battiadae,
Ego frequenter inquire, о Gelli, quomodo possim ad te mittere versus Battiada

1 In Venett. Brix. Vicent. Stat. codd. melioribus venante requires ; in Ve-

net. an. 1500. et Gryph. venante requiris ; in Seal. cod. veniam dare quœres;
NOT«
1 Smpe tibi] Ultimum hoc Epigram- cogitasse se dicit quapdam carmina,
ma scribit Catullus ad Gellium, quem quae ex Callimacho verterat, ut ipsius
supra tanquam perditœ libidinis tax- animum mitigaret, ad eum mittere ;
averat, quique propter impositas sibi quem laborem cum sibi frustra sump-
Catulli versibus notas, cœperat ipse tum nunc videat, intelligatque nullis
quoque vicissim Catullum quacumque blanditiis Gellium posse leniri, ipsum
ratione poterat laedere: quam Catul irrrdeus ait, quod ejus tela hujus sint
lus ut a se molestiam depcllcret, saepe generis, quae facile possintsolo amictu
 CARMEN CXVI. 321
Quis te lenirem nobis, neu conarere
Infcstum telis icere, musca, caput :
Hune video mihi nunc frustra sumtum esse laborem, 5
Gelli, nec nostras hinc valuisse preces.
Contra nos tela ista tua evitamus amictu :
At fixus nostris tu dabi' supplicium.
diligenti cura investigandos, quibus te mihi placarem, efficeremque ut tanquam
musca non attentat es aculeis mihi caput tibi invisumferire ; modo cognosce tandem
istum mihi laborem incassum fuisse susceptum, neque circa hoc aliquid valuisse mea
vota. Ego igitur solis vestibus declinaba istas tuas sagittas ; tu vero meis telis
confixus meritam temeritatis lues pœnam.
unde ¡lie venanda requireus.—3 Qui te lenirem in Stat. codd. melioribus ; Quœ
te Unirent in Вrix. Queis te lenirem, nobis neu, Ifc. in Aid. Junt. Gryph. Mur.
et recentioribus, nisi quod recte post lenirem sublata est interpunctio, pr«e-
eunte Sealigero.—4 In Stat. codd. melioribus, Telis infesta mic teremusque
caput ; bine ille, Telis infestous mi icere musca caput ; in Seal. cod. Telis
vrfestum iicere; unde refiuxit, Telis infesto mi icere, musca, caput, quod
reposuerunt Delph. Ed. anon. Bip. alii ; mittere musca caput legi jussit
Avantius ; Tela infesta meum mittere in usque caput defendit Mar. Telis
infestous icere mi usque caput in Orœv. Telis infestum mittere musque caput
in Marcilii membranis ; nude conj. Teiis infestum icere mi usque caput, et
infestum inlerpr. ' infestatum :' Infesta in nostrum mittere tela caput ex vet. cod.
profert Voss. ' et sane, nisi turbatus verborum ordo aperte correctoris ma-
num proderet, lubenter in hac lect. acquiesceremus.' Doer. Infestum telis
icere mi usque caput ex codd. legi jussit Heius. Lect. nostram servant Brix.
Gryph. aliae.—6 In Venet. an. 1500. Mur. et Grœv. Auc valuisse ; in Gryph.
et recentioribus hinc valuisse ; Bondanus in Var. lect. p. 124. conj. nostras
evaluisse ; Doer. hoc, vel id valuisse.—7 Quure nos tela tacite recepit Mur.
evitabimus amica ex melioribus codd. affert Voss. unde tentat evitabimus hamis.
—8 Adfixus, vel Affixus, in edd. vett. Atfixus in codd. Seal. et Voss. alii le-
gunt, Affixusque ww tu mihi supplicium.
NOTjE
vitan; at illa, quibus ipse Gellium tela, quae se missurum minabatur,
ЩН, eam vim habere dicit, ut apud amictu solo evitabit, veste nempe
omnem Posteritatem nefarias Gellii caput obtegendo, quod levioris sint
libidines propalatura sint, unde te- momenti.
meritatis suae, quod Catullum volu- 8 Tu dabi''] Abjicitur s, in fine
erit laedere, pœnas gravissimas sit dictionis, dabis, in scausione, quod a
datarus. Priscis fieri cousuevisse multis patet
2 Carmina Battiadœ] Incertum ea- exemplis. Q. Catullus apud Gelli-
ne Carmina sint, quae de Coma Bere- um : ' Ibimus quœsitum : verum ipsi
nices e Callimacho traustulit Catul- ne teneamur Formidn : quid ago ? dat
lus, an alia Gellio iustanter petenti Venus cousilium/ Idem apud Lucr.
mittere iustituerit. Unde porro Cal- ' Cum nihil omnino fieret ex omnibus
limaohus dicatur ' Battiades' a ' Bat- rebus.' Sed nounulli hanc elisionem
to ' parente jam supra diximus abun- evitare volentes, sic extremum hunc
de. Catulli versum legere malueruut :
7 Contra nos tela ista tout] Jocose Affixusque dabis tu mihi supplicium.
Gellium deridendo asserit Poëta, quod
Delph. et Var. Chis. Catul. X
 PERVIGILIUM

VENERIS,

EX RECENSIONE JO. CHRIST. WERNSDORF.

Cras amet, qui nunquam amavit ; QUIQUE amavit,

ORAS AMET.
Ver novum, ver jam canorum, ver renatus orbis est.

Titulum praefert Salm. coil. Pervigilium Veneris, Trochaico metro: sunt vero
versus XXII. librarii errore pro XCII. ut putat Riv. Aliter iuscribitur,
Ver ; vel De Vere; vel Carmen de Vere.—1 Himc versum post quartum
collocavit Riv. pro amet in principio et in fine versus amat reposuit Sanad.
subjungeus, ' sic lego : nec sane amet cum cavete, vs. 34. convenire potest.'
Sanad. porro malta alia in hoc Carmine andacter mntavit, versus alios traus-
posuit, alios rescindit plane, quasi ab aliena manu assutos, singulos autem
divisit in duos.—2 In Pith. cod. ver natuе orbis est ; unde ille, ver juventus
o. est ; vel, ver renatus o. est, probante Lips. vel, vere natus o. est, quod etiam
placuit Lipsio : in Salm. cod. vere natus orvis est, àf,xе"«w scriptum pro orbis
est ; vel, vere natus aovis est: unde scriptum fuisse putavit, vere natusjovis est ;
NOTjE
2 Ver novum] Hoc Poëmatium,quod Quod etiam affirmat Virg. Georg. н,
nonuulli De Vere iuscribunt, sive Ca- 336. ' Non alios prima crescentis ori-
tulli, sive cujuscumque alterius sit, gine mnudi Illuxisse dies, aliumve
merito Pithœus Medieurum puerisac habuisse tenorem, Crediderim : Ver
nranibuscooimendavit,cumvaldecor- il lud erat, ver magnus agebat Orbis,
raptum ac multis partibus mntilum, et hybernis parcebant flatibns Euri.'
tnlueribusque hactenu* immedicabili- Panegyristes ad Maximian. ' O felix
bus laborare visum sit viris eruditis. beatumque ver novo partu I O tem-
Illius autem cicatrices paulo coaluis- pus, quo merito omnia nata esse cre-
se, benignamque /Е-nilapn opem sen- dantur !' Celebris est porro quœstio
sisse, eruditus lector hie animadver- tum apud Philosophes, tum Theolo
tet. gos, utrum vere an autumno mundu»
Ver renatus [vere natus] orbis est} fueiit conditus, aliis in banc, aliis in
Orbem natum fuisse тегe existima t. illam senteutiam abeun tibus.
324 PERVIGILIUM VENERIS.
Vere concordant amores, vere nubunt alites,
Et nemus comam resolvit de maritis imbribus.
Cras amorum copulatrix inter umbras arborum 5
Implicat casas virentes de flagello myrteo.
Cras Dione jura dicit fulta sublimi tbrono.
Cras AMET, qui nunquam amavit; qtjique amavit,
CRAS AMET. • •
Tunc cruore de superno, spumeo Pontus globo,
Cœrulas inter catervas, inter et bipedes equos, 10
Fecit undantem Dionen de maritis imbribus.
Cras amet, qui nunquam amavit ; quique amavit,
cras amet.
Ipsa gemmis purpurantem pingit annum floribus.

Seriv. conj. ver renutus annus est.—-3 In Pith. cod. nubent ; Lips. conj. nubunti
quod firmat cod. Salm. pubent, i. e. veinant, legit Pontanas.—4 Riv. malit
zonam resolvit; pro de Sanad. legit E, contra codd. fidem.—5 In Pitb. cod.
amorem, quod i lie in amorum mutavit.—б Implicat gazas in Pith. et Salín.
codd. casas reposuit Pith. (approbantibus Lips. et Salm.) laudans ex Tibullo,
' Ludit, et ex virgis extruit arte casas.' Pro de flagello Sanad. legit Eflagello.
—7 Riv. conj. dicet. ut infra vs. 50. sed codd. exhibent dicte : Casaub. ad Sue-
ton. lib. ii. p. 145. Lips. alii, invitis Codd. legerent toro pro throno, quod im-
probant Pith. et Riv.—9 In Pith. cDd. Tv.no quiuore desuper hue spumeo pont'
de glouo ; unde conj. Tunc liquore de superno, spumeo ponti е globo ; idem Pith.
banc etiam dedit emend. June rote de superais, teste Lipsio, qui legit, Tunc
cruore de superno аc spumeo ponti e globo ; hine Riv. Tunc Jovis viro superno, аc,
Ifc. et, Tunc calore de superno, аc sp. ponti globo: in Salm. cod. Tunc cruore de
superbo spumeo pontus globo, qui pro saperbo reposuit superno ; Seriv. tentavit,
Tum cruore de superno spumeum ponti globum.—II Fecit undantem Dione in
Pith. cod. approbantibus Scriv. et Riv. sed pro Fecit Seriv. conj. Excit ; pro
Dione Lips. legi jussit Dionem ; in Salm. cod. Dienen: pro de maritis Riv.
prœferret, de marinis; Sanad. legit, In marinis fluctibus.—13 In Pitb. cod.'
NOTjE
5 Amorum copulatrix] Venus ma mida natura cousurgit coëundi avU
ter Amorum circumfusa umbrae ne ditas.
bula oben are solet ; veloque sno 10 Bipedes equos] 'Bipedes' dicun-
favet furtis amantium, pavidosque tur equi Neptuni, qui posterioribus
tegit amatores. pedibus carent, priores tantum ha-
6 Deflagello] Sic de flagellis Isido bentes, quibus pontum legunt et na-
ras lib. WH. cap. 105. ' Sommitates tant.
vitium ac fruticum flagella nuncu- 11 De maritis imbribus] Mantos im-
pantur, eo quod flatu agitentur.' bres eleganter appellat spumam et
. 7 Dione] Mater est Veneris ; sed sanguinem.
hic pro Venere ipsa suinitur. 13 Purpurantem pingit annum] Ver
9 Spumeo Pontus globo] Venus ex mundi dicitur ' pictor,' quia gemmu-
mari concepta dicitur ; quod ex hu lis, coloruuique ac florum varietate
 PERVIGILIUM VENERIS. 325
Ipsa surgentes papillas de Favonî spiritu
Urget in notos penates. Ipsa roris lucidi, 16
Noctis aura quem relinquit, spargit humentes aquas.
Lacrymae micant trementes de caduco pondere :
Gutta prœceps orbe parvo sustinet casus suos :
Hinc pudorem florulentae prodiderunt purpurae.

gemmas; nude Ule conj. gemmas, i. e. gemmaus, quod Buchuero et Rivino

arridet; Lips. gemmeis, probantibus Weitz. et Scriv. in Salm. cod. gemmis.
Ante bnuc versum versus 23. 24. posuit Riv. et post eundem iuseruit inter
calarem, Crus amet, Sec. Vide ad vs. 23. 24.—14 In Pith. cod. Ipsa surgentes
papillas de Fuboni paritu Urguet in totes pentes; in Salm. cod. Ipsa surgentes
p. de Favoni spiritu Urguet in notos penates : Pith. conj. Ipsa turgentes p. de
Favoni spiritu Urguet in toros stupentes, probante Lips. qui pro stupentes malit
tepentes ; Salm. toros parentes ; Seriverii amicus quidam, Urget in nodos tena
ces; unde Seriv. ipse, Urget in nudos penates ; Weitz. Unguet in toros tepentes;
Riv. Ipsa surgentes p. de F. sp. Turget in toros tepentes ; et postea, Ipsa surgen-
tes j'ovillas de F. sp. Urguet in focos tepentes; vel, Ipsa turgentes p. de F. sp.
Mulget in fatus latentes ; ipsa roris lactei, Ifc. Sanad. denique, Ipsa turgentes
p. de F. sp. Mulget in toros tepentes.—16 Lips. legeret quom reliquit ; Wou-
werius ad Apul. quum reliquit, probante Seriverio ; quem reliquit Rivinus,
qui post hunc versum intercalarem iuseruit.—17 Hic et quatuor sequentes
versus exulant in ed. Sanad. de quibus haec notat : ' Interpolatio inutilis,
intricata, nihil sequentibus coustaus, infelicissime audax, et jam dicta vel
dicenda inepte iteraus.' In Pith. cod. Et me canat lacryme trementes detadum
pondere ; Lips. emend. Et micant, et sic erat in Salm. cod. qui legendum pu-
tavit Emicant ; in ejusdem cod. de caduco ; Lernutius conj. decadivo, una voce ;
Weitz. dfeidivo ; Riv. de rosarum pondere ; vel, vitium de vuluere ; vel, deque
tectum pondere: Lectio nostra debetur Seriverio, improbante Rivino.—
18 Riv. post hunc versum posuit vs. 58. cum intercalari, sed ibid. pro ducat
legit duett.—19 In pudorem in Pith. cod. In pudore in Salm. cod. qui legit
NOT«
multiplici tellurem illustrat, ac deco etiam В. Hieronymus Epist. 26. ad
rat. Pammachium. ' Quis,' inquit, ' par-
14 Surgentes papillas'] Hic • papil turientem rosam, et papillatum co-
lae' sunt rosarum alabastri, ac prima rymbum, antequam in calathum fun-
germina, sen rosarum calyces non- datur orbis, et tota rubentium folio-
dum dehiscentes, et patentes, convo- rum pandatur ambitio, immature de-
lutis foliorum pauniculis conuiventes. messum aequis oculis marcescere vi-
De his rosarum 'papillis' Plin. lib. deat?' Quem Plinius ' alabastrum '
xxii. cap. 4. ' Rosa nascitur et ger- dicit, 'papillatum corymbum' Vir
minat granoso cortice, quo intumes sanetus appellat.
cente et in virides alabastros fastigi- 15 Urget] Propellit, effundit in
ato paulatim rubesceus dehiscit ac folia. Hoc Maro ' trudere ' dixit
sese pandit, in calycis medio sui com Georg. ii. 'Sed trndit gemmas, et
plexa luteos apices.' ' Aiabastros' frondes explicat omnes.'
hos Plinianos noster Auctor designat 17 Lacrymœ micant] Eleganti tra-
per surgentes papillas, hoc est, nascen lationc 'roris guttas ' vocat 'lacry-
tes, germinantes, descentes. De his mas.' ,
326 PERVIGILIUM VENERIS.
Humor ille, quem serenis astra rorant noctibus, 20
Mane virgines papillas solvit humenti peplo.
Ipsa jussit, mane ut udae virgines nubant Rosas.
Facta Cypris de cпгаге, deque Amoris osculis,
Deque gemmis, deque flammis, deque solis purpuris,
Cras ruborem, qui latebat veste tectus ignea, 25
Unico marita nodo non pudebit solvere.
Cras a m et, qui nunquam amavit; quique amavit,
gras am et.
Ipsa nymphas Diva luco jussit ire myrteo.
It puer comes puellis. Nec tamen credi potest,

Hinc pudorem : pro prodiderunt Pith. conj. prodierunt ; hinc Seriv. In pudorem
floris Enna prodierunt.—20 In Pith. cod. Umor: integer versus ap. Afrura
Mytbol. ita legitur, Humor algeus, quem serenis astra sudant noctibus ; unde
Riv. Humor algeus, q. s. a. plorant.—21 In Pith. cod. virgineas papilla s.
umenti ; Pith. Lips. Dous. leguot, virgines papillas s. humenti, et sic erat in
cod. Salm. pro humenti Kiv. exoptaret uvido, vel uventi, vel udanti. Et hic
etiam intercalarem iuseruit.—22 Ipiussit mane tuœ in Pith. cod. unde emend.
Ipsa jussit ; in Salm. cod. Ipsa jussit manci tute ; Lect. nostra debetur Dousae.
—23 Fusta prius de cruore, deque amoris oculis in Pith. cod. Fusa (vel Fuscœ)
aprino de cruore emend. Lips. improbante Scriv. qui ex lect. cod. Salm. Facta
prius, dedit Facta Cypris de cruore in casu gignendi ; quod Rivinu etiam arri-
det, sed tamen in casu recto ; Riv. Fusa quoque legendum putavit : deque
amoris osculis in Salm. cod. ut conj. Pithœus ; deque Amoris ojfulis ; vel, deque
amaris poculis; vel, de marisque poculis tentabat Rivinus; Fusœ aprugno de
cruore, Atque Amoris osculis in ed. Sanad. Vide ad vs. 13.—24 Hunc et duos
Bequemes versus rejecit Sanad 25 Long, igneum; sed codd. testanturtgnea.
—26 Unica marito nodo non pudent in cod. Pith. qui conj. Unico marite nodo non
pudebit ; Dous. mariti-nodo, ut sit b<ptv. Unica marita nodo in cod. Salm. unde
scribendum putavit, Unico, marita, nodo : pro pudebit; Long. pudebunt.—28 Ipsa
Nimfas Diva loco in Pith. cod. Ipsa nymfas Diva tuco in cod. Salm. lueot
jussit ire myrteos in ed. Sanad. Lect. nostra debetur Pithœo.—29 Et puer in

nom:
21 Humenti peplo] Lutatius ad Sta Deque amoris osculis] Nonuolli le-
tu Theb. lib. x. ' Peplum,' ait, ' est gunt, deque Adonis osculis.
vestis candida, aureis clavis picta, 25 Oras ruborem] De rosis quae
sine manicis, quod simulacris fiebat. praecedunt omnia sunt intelligenda,
Sed peplum primum ab Athenieusi- quas Venus e virginibus maritas fieri
bns est iustitutum, quod matronae voluisse dicit ; hoc est, ex clausis et
suis manihus faciebant,' &c. tectis, ut erant in calycibus suis, a.
23 Facta Cypris de cruore] Hic Cy periri et expandi : Cras, inquit, o ro
pris geniiivus est, neque vult hoc loco sa marita, quae antea virgo fueras, non
Cyprin seu Venerem ortam ex san pudebit te ruborem, qui veste iguea
guine rosae, sed rosam ex Veneris calycis tectus Jatitabat, unico nodo
ernore ortam seu purpuratam. solvere, et in apertum pandere.
 PERVIGILIUM VENERIS. 327
Esse Amorem feriatum, si sagittas vexerit. 30
lté nymphae ; posuit arma : feriatus est Amor.
Jussus est inermis ire, nudus ire jussus est ;
Neu quid arcu, neu sagitta, neu quid igne laederet.
Sed tamen, nymphae, cavete, quod Cupido pulcher est :
Totus est in armis idem, quando nadas est Amor. 35
CRAS AMET, QUI NUNQUAM AMAVIT ; QUIQUE AMAVIT,
CRAS AMET.
Compari Venus pudore mittit ad te virgines :
Una res est, quam rogamus : Cede Virgo Delta ;
Ut nemus sit incruentum de ferinis stragibus.
Ipsa vellet te rogare, si pudicam flecteret. 40
Ipsa vellet ut venires, si deceret virginem :
Jam tribus choros videres feriantes noctibus,
Congreges inter catervas, ire per saltus tuos ;
Floreas inter coronas, myrteas inter casas.
Nec Ceres, nec Bacchus absunt ; nec poëtarnm Deus. 45

Pith. cod. It conj. Pith. et sic erat in cod. Salm.—30 Menrsii in ora libri
fexerit pro vexerit.-—31 fíe Nimfœ in cod. Pith. lté nymfœ in cod. Salm.
ponit arma Sanad. Post hune versum Riv. intercalarem posuit.—32 In Pith,
cod. durus ire ; in cod. Salm. nudos ire; Pith. conj. nudus, probantibus Lips.
et Salm. Seal. edidit puras.—34 Sed t. cavete Nimfa, q. С. pulcer est in Cod.
Pith. Sed t. nymfa, cavete in Salm. cod. Salm. distinguit Sed t. N. cavete ;
quod С. pulcher est, Totus, IfC.—35 Totus est inermis idem in Pith. et Salm. codd.
unde Pith. fecit in armis; Seriv. conj. armatus, quod reposuit Sanad. rel,
Neutiquam est inermis idem ; vel, Est in armis totus idem, quod nec Salmasio
nec Sanad. displicet; Riv. denique, Totus haud inermis idem.—37 Conpari
Scriv.—39 A ferinis Sanad.—40 Hic versus abest a cod. Pith. at in Salm.
cod. ita legitur, Ipsa vellit erogare si, Ifc. qui correxit ut in textu nostro : eum
rejecit Riv.—41 Post hunc versum intercalarem iuseruit Riv.—42 In cod.
Pith. feriatis, unde ille feriatos, melius facturus si legerit feriätis, i. e. ferian-
tis àpxaÏKÛs pro feriantes, nt legit Seriv.—43 Riv. in notis laudat, ire per lucos.
—44 Post hunc intercalarem iuseruit idem Riv.—45 Quatuor elegantes tro-
chaicos, quos, praeter Lipsium, Barth. Lib. lv. c. 5. ejusdem Auctoris Pervi-
gilii esse credidit, statim praecedaneo huic ita subjungendos putat Riv.
Nec Ceres, nec Bacchus absunt, nec poëtarum Deus : Hie Apollo, deinde Liber hie
videtur ignifer ; Ambo sunt flammis creati, prosatique ex ignibus : Ambo de cents
catorem, vite, radio couserunt : Noctis hic rumpit tenebras, hic tenebras pectoris.—

NOTjE
43 Congreges"] Contribulis, gentilis, carnium,' inquit, ' et potus vini, ven-
et congrex, -gis, idem sunt. trisque saturitas, seminarium libidinit
44 Nec Ceres, nec Bacchus] Hiero- est.' Unde et Comieus : ' Sine Ce-
Djpou adversus Jovmian. lib. и. < Esus rere et Baccho friget Venns.'
328 PERVIGILIUM VENERIS.
De tenente tota nox est perviglanda canticis.
Regnet in sylvis Dione : tu recede Delia.
Cras amet, qui nunquam amavit; QUIQUE amavit,
CRAS AMET.
Jussit Hyblasis tribunal stare Diva floribus.
Praeses ipsa jura dicet, assidebunt Gratias. 50
Hybla totos funde flores, quotquot annus attulit,
Hybla florum super ut exstet, quantus Епnэз campus est.
Runs hie crunt puellae, vel puellae montium,
Quaeque sylvas, quaeque lucos, quaeque fontes incolunt :

46 Detinent in cod. Pilb. nude Lips. Detument ; in cod. Salm. De tinente,

nude lect. nostram ernit ; Decinunt, vel Tintinant Riv. Te tinente, tola Mon.
et Sanad. pertigila canticis in cod. Pith. unde pervigil a canticis Lips. pervi-
glanda canticis in vet. cod. Weitz. perviclanda canticis in cod. Salm. pervigi-
lata cantibus Riv. Pervigilanda cantibus Sanad.—49 Hiblais in cod. Pith;
Post hunc versum pusnit Riv. vs. 51. et 52. et post eos intercalarem. Idem
alibi locum ita enustituit, Jussit Hyblais, Ifc. Prœses ipsa, Ife. Et recentibus,
l(c. Hybla totos, Ifc. Hybla florum, Ifc.—50 In codd. Prœceps, vel Prœseusi. j.
dieit, adsederunt. Lectio nostra Seal. et Dousœ debetur.—51 In Pitb. cod.
quidquid annis adtulit ; unde conj. annus, vel Ennas : in Salm. cod. fundet quid-
quid annus adtulit, ubi тЬ flores exulat. Мох in cod. Pith. Hibla florum rum-
perest equant' ethne cap9, et in Salm. cod. Hibla florum superestem quantus Et
na campus est ; Pith. conj. rumpe vestes quantus ¿Etnœ campus est ; vel, rumpe
restes quantus Enna campus est ; Plin. enim ' allii restes' dixit : rumpe vestes
Íuantus Enna campus est Lips. et Weitz. Lipsius etiam proposuit prome vestem,
andaus Matth. xXI. 8. 'O Si nAcеrros bxAos, K. т. Л. sparge vestem quantus
Enna campus est Salmasius : Seriv. uti novus Aiexander, nodum nunc Gor-
dium, trajectis itabemistichiis, solvi posse autumavit, H. t.f.f. quantus Enna
campus. est,H.f. subde messem, quotquot annus adtulit; bine Sanad. Quantus
iEtna campus est : Hybla f. rumpe vestem, Quotquot annus parturit : Riv. deni
abie, quotquot Ennas adtulit: Hybla odorum rumpe messem, quantus JEtuœ ; vel
in prière versa, quicquid Enisis Mit.— 53 Et puella fontium Sanad.—54 Qua-
que prata conj. idem Sanad. Seriv. et Riv. legunt quaque fontes incolunt.~—
NOTjE
46 Perviglanda] Pro pervigilanda. Proserpinam a Plutone raptam fuisse
50 Assidebunt Gratia] Seribit Phor- fabulantur.
nutus Venerem adsidentes sibi sem- 53 Ruris hic erunt puella] Nympba-
per habere Gratias, et Suadelam et rum alias crediderunt antiqui terres-
Mercurium. Apud Apuleium lib. ii. tres, alias cœlestes, alias fluviales,
VT. et x. Venus Gratiarum Choro sti- alias marinas, alias stagnornm, alias
patur, totoque Cupidiunm populo cо- ag, orum prœsides. Quae sylvis prae-
mitatur. erant ' Dryades,' et ' Hamadryadet,'
51 Hybla totosfundeflores] Hybla, quae montibus ' Oreades,' vel ' Ores-
seu Hyble, Siciliae mous est, thymo tiades,' quae pascuis et floribus ' Na-
florumque copia abundaus. paeаэ,' quœ stagnis, et fluviis ' Nai-
Ennœ Campus] Il le Enuae campus ades,' quae mari ' Nereides,' diceban-
est in Siciliae umbilico positus, in quo tur.
 PERVIGILIUM VENERIS. 329
Jussit omnes assidere pueri Mater alitis. 55
Jussit et nudo puellas nil Amori credere.
Cras amet, qui nunquam amavit; quique amavit,
cras amet.
Et recentibus virentes ducat umbras floribus.
Cras erit quo primus Mther copulavit nuptias.
Ut pater totis crearet vernus annum nubibus, GO
In sinum maritus imber fluxit almas conjugis ;
Unde foetus mixtus omnes aleret magno corpore.
Ipsa venas atque mentem permeante spiritu
Intus occultis gubernat procreatrix viribus,
Perque cœlum, perque terras, perque pontum subditum 65
Pervium sui tenorem seminali tramite
Imbuit, jussitque mundum nosse nascendi vias.
Cras amet, qui nunquam amavit ; quique amavit,
cras amet.
Ipsa Trojanos nepotes in Latinos transtulit,
Ipsa Laurentem puellam conjugem nato dedit; 70
Moxque Marti de sacello dat pudicam virginem ;

55 In cod. Pith. alitas, qui correxit alitis ; et ita legitur in cod. Salm.—56 In
cod. Pith. nulla; in cod. Salm. nudo, ut conj. Pith—58 In cod. Pith. Et ri
gentibus vergentis ; in cod. Salm. Et rigentibus virentes : Pith. correxit recen»
tibus virentes, probante Salm. Cras rigentibus vigentes Sanad. Ducet in ed.
Sanad. Vide ad vers. 49.—59 Cras erit qui in cod. Pith. qui conj. Cras erit quo;
Bailad. dedit Fertiles qui primus; alii Cras is et qui.—60 Ut pat9 totis crearet
vernis in cod. Pith. qui conj. Út pater roris crearet vernus; in Salm. cod. Ui
pater totum creavit vernis ; unde conj. Et pater totis creavit vernus ; Long. Ut pa
ter totum crearet vernis.— 61 In cod. Pith. fluctua alma et conjugis ; Pith. conj.
fluxit almœ conjugis ; et sic erat in cod. Salm. fluxus Lips. missus almœ conjugis
Long.—62 Ut fletus immixtus omnis aleret in cod. Pith. unde fecit, Ut setuè
immistus omnes aleret : in cod. Salm. Unde fletus mixtus omnis aleret ; hinc
Hie, Unde fatus mixtus omnes aleret ; Long. Aleret ut fetus omnes immistus
magno. Post hhnc versum Riv. iuseruit intercalarem—63 Ipsa vernas in cod.
Pith. nude ille Ipsa venas: Salm. legit permeantis spiritus ; Seriv. Ipsa venas
œque amentum permeante spiritu ; Long. permeavit.—64 Salm. legit procreatis.—
65. 66 Scriv. legit et distinguit, perquе pontum subditum. Pervia, in sui teno
rem, seminali.—69 In cod. Pith. in Latino: pro nepotes Riv. et Sanad. penates.

NOTiE
70 Laurentem puellam] Laviniam am Sylviam Vestalem dicunt illam
scilicet, filiam Regis Latini, qui Lau- virginem, ex qua Mars genuit Remum
renti regoavit. et Romulum.
71 Moxque Marti] Iliam seu Rhe.
 PERVIGILIUM VENERIS.
Romuleas ipsa fecit cum Sabinis nuptias ;
Unde Raumes et Quintes, proque prole posterum
Romuli, Pattern crearet et uepotem Caesarem.
Cras amet, qui nunquam amavit; QUIQUE amavit,
CRAS AMET. 75
Rura foecundat voluptas, rura Venerem sentiunt.
Ipse Amor puer Dionae rure natas dicitur.
Hunc ager, cum parturiret ipsa, suscepit sinu ;
Ipsa riorum delicatis educavit osculis.
Cras amet, qui nunquam amavit; quique amavit,
cras amet. 80
Ecce, jam super genistas explicant tauri latus !
Quisque tutus, quo tenetur, conjugali foedere.
Subter umbras cum mantis, ecce, balantum greges.
Et canoras non tacere Diva jussit alites.
Jam loquaces ore rauco stagna cycni perstrepunt : 85
Adsonat Terei puella subter umbram populi ;
Ut putes motus amoris ore dici musico,
Et neges queri sororem de marito barbaro.

—71 Riv. post hunc versum posuit intercalarem.—73 Remuions legit Pith.
dot pudicam virginem, Romulumque : cum Sabinis ipsa fecit nuptias correxitScriv.
—73 Unde Rames et Quintes in cod. Pith. qui cot renk Ramnes: in cod. Sahn.
Unde samnes et щшЫм ; ex quo fecit, Unde sanguis et Quirites perque proton
posteram; sed codd. Pith. et Salm. in lect. prtque prole posterum cousentiunt:
Proque prole postera Sanad.—74 In codd. Romoti matrem, efe. Lipsius vult Л#-
muH patrem ; Salm. perquе prolem posteram Romuli, Mater creavit ; Sanad. pos
tera Romuli, Patres creavit, Et nepotes Casares.—76 Rura fecundat Diene
Sanad. in notis : Venerem rura sentiunt Seriv. Rura Ammem sentiunt Riv.—
77 Dianes Sanad.—78 Hune ager, cum parturisset ipsa, Lipsiuе ; Hunc ager
tum parturiret, ipsa in vulgg.—79 Ipse in Sanad. ut ad ager referatur.—81 In
Pith. cod. explicat aovii latus, Quisque tuus quo tenetur ; Pith. proposait, Quisque
ccetus eontinetur conjugali fœdere. Ecce, jam super genistas explicant tauri latus.
Subter umbras, ífc. Idem pro aonii dеdit etiam aedon ; Lips. cofrexit, explicant
agni latus, ,mprobante Salm. qui in cod. suo invenit tiwnii, unde fecit taari,
i. e. tauri ; literae eniiu N et R sappe permutantur : Seriverii amicus quidam
conj. explicant vocees latus; Barth. et Taubman. legunt Ann. Mox in Salm,
cod. Quisque tutus, quo tenetur; unde Seriv. Quisque et udus; Long. tuus est
quo tenetur.—83 Long. umbra. Hunc versum post vs. 81. posait Sanad. et
Riv. post vs. 83. intercalarem iuserait : ceterum idem Riv. hic etiam sab*
jungt ft conuect! putavit triga illa trochaicorum, ah Hieronymo Groslotio
Douszp comnumiratorum ; Ecce passeres salaces, ecce rauci turturts Hoc super
tírente niyrto nos umoris admonent. Cum puellis dulce inire vesti-contubernium.-—
86 Adsvnunt a'crei puella subter in cod. Pith. unde ¡lie Adsonant Terei pueUa;
in Salm. cod. Adsonat Terei puella ; Sanad. dedit Adsonat Terei puella Inter.~
87 Ut putas in cod. Pith. pûtes Pith. Lipa. Salm. Riv. et Sanad.—88 Et neges
 PERVIGILIUM VENERIS. 881
Illa cantat : nos tacemos. Quando ver venit meum ?
Quando faciam ut chelidon, at tacere desinam ? 90
Perdidi Musaui tacendo : nec me Phœbus respicit.
Sic Amyclas, cum tacerent, perdidit silentium.
Cras amet, qui nunquam amavit; QUIQUE amavit,
ORAS AMET.

guéri sororis, vel Et neges queri soreri Riv. nrgat Long. Post hunc versum
intercalaren* posuit Riv.—89 Illa cantat, nos tacemus Pith. Illa cantat : nos
taeemui £alm. Illa cantat, nec tacemos; Meque Phœbus respicii Sanad.—
90 Quando faciam ut celidon, ut laceret desinam in cod. Pith. unde iIle, Quand*
fiet muta chelidon ; in cod. Sülm. Quandofiam ut celidon ; ex quo fecit, Quando
egofiam ut chelidon; hinc Long. Quando ego faciam ut Chelidon; Weitz. Quan
dofiet muta chelidon, et tacere desinam ? Riv. Quando faciam par, a'êdou, ut ; vel,
Quandofiet muta aedon ; vel, Quando fies muta, Aëdon : ut tacente te canam ? vel
denique, Quando facio mutum, Aïdon: ut tacente te canam? Sanad. Quando feci
quod Chelidon. Ni tacere desinam, Perderem Musam tacendo, Quando ver venit
novum.—91 Riv. malit, nec me Apollo respicit—92 Erasmus hunc versum citat
ita, Sic Amyclas dum tacebant, probante Riv. qui ultimum versum sic legi jus-
sit, Caste amet, qui nondum amavit ; quique amavit, caste amet.
NOTjE
91 Amyclas perdidit silentium] Amy- ' Amyclas tacendo periisse,' quia cum
che civitas dicitur fuisse in Italia in- sacpius aliquando hostium adventus
ter Caietam ac Terracinam, a Laco- falso nuntiaretur, legibus cautum est,
nibus condita; cujus cum cives ex ne quis hanc famam spargeret ; unde
Pythagorae prsecepto ab era caraium postea ex improviso captae sunt ab
et animalium eaede abstinerent, ser- hostibus Amyclae ; unde Datum est
pentesque ex vicinis paludibus natas proverbium, ' Amyclas tacendo peri-
occidere nefas putarent, ab iisdem di- isse.'
cuntur interemti. Alii vero volunt

VlNDICIjE ClRIS CATULLIANiE.

Cum has paginae vacuae occurrerent, visus sum mihi non ingratum Lectori
facturus, si hic apponerem Raphaëlis Eglini Iconii Tignrini Vindicias Cibji
CatullianjE adversus Josephum Scaligerum, qui Cirin hanc edidit in Ap
pendice P. Virgilii Maronis, Virgilioque ascribit. Rationes Sealigeri, quo-
mam in omnium manibus versantur ejus Notae, hic addere supersedebo. Pex-
gam itaque ad Eglinum, qui non ita obvius : cujus sunt haec verba :
Miraberis, sat ten), Nobilissime en tibi vicissim accessionem ad euu-
et Consultissime Goldaste, perpau- dem baud exiguam, quam tui facio
coram carminum delecta me Poetam judicii : Cirim Virgilio attributam (at
veoustissimum delumbasse. Verum quo vindice? Josephe Scaligero,
332 R APHA ELIS EG LI NI
Primorum Principe,) assero Catullo.
Neque adduci possum, ut non idem
voluisse, val uisse, с re d am Sealigerum.
Sed si id faceret, parentis de eodem
judicium elevaret. Itaque maluit
Virgilio, cui pareus aras statuit. Ve
rum non ideo de ponte dejiciendus
Catullus, praesertim civis civi, in cu
jus imitatione vel ipse Maro palma-
rium quaesivit, reperit. Age igitur,
age ad calculos sedeamus; summam
rationem ejus subducamus. ' Hujus
politissimi Poëmatis auctorem esse
Virgilium, vel una,' inquit, ' ratio
vicerit, versus hic crebro repetiti, qui
passim in /Eneide et in Georgicis at-
que Buoolicis leguntur.' At enim et
in Virgilianis leguntur ex ipso Catul
lo identidem depromti, quorum par
tim meminit Macrobius. lllud certe
e ' Coma Berenices ' pianissimo ex-
pressum Жn. vi. ' Invitus, Regina,
tuo de littore cessi.' Pro quo Catul
lus multo ante, ' Invitus, Regina, tuo
de vertice cessi.'
Jam si ratio valet, contra Sealige
rum valet, verba, versus, lemmata
anbinde in Cii i agnoscentem eadem,
quae in Argonauticis Catullianis, sive
Nuptiis Pelei atque Ariaduae legun
tur. Quidui igitur ad Catullum Ci-
rim referas ? Sed addit Scaliger :
' Quod si propterea Virgilii non est,
ut dicebat amicus noster, qui putabat
Virgilium pleraque ex boc Poëmate
desumsisse, et suis operibus insern-
isse; at fidem,' inquit, ' fecerit unus
versiculus : Ut vidi, ut perii, ut me
malus abstulit error! Negari enim
non potest,' inquit, ' quin eum ex
Tbeocrito verterit Maro, qui omnium
Romanorum primus Theocritum La
tine expressit. Cousequeus ergo, ut
illius versiculi auctor secundum alios
quoque versus vindicias postulei.'
Hactenus Sealiger: sed cousequenti
nulle Verterit enim primus Romano
rum Maro Theocritum integrum, aut
maxima ex parte; ideonecousequitur,
nnum atque alterum, adeoque hune
ipsum versiculum,quem Ciris praeferi,
primum vertisse ? Aut nemone ante
Virgilium prorsus Theocritum ulla ex
parte adiit? Non sinit Catullus.
Quippe ex Syracusanarum Dialogo
Venerem Golgicolam cum Theocrito
vocat. Id quod Bembus hand scio
an observaus Graeea sic expressit :
' Quae Golgum Regina colis Venus
Idaliumque.' Pro quoCatullus, 'Quae
sanctum Idalium, quaeque Golgon.'
Quid vero, quod Plin. Nat. Hist.
lib. xxviii. scribeus, ' Hinc,' inquit,
' Theocriti apud G raecos, Catulli apud
nos, proximeqoe Virgilii iucantamen-
torum amatoria iuiitatio?' An cut
dubium,si Plinio credimus, Catullum,
qui et Graecos studiosissime coluit,
et nomen docti hand scio aliundene
aptus, Theocritum non solum ante
Virgilium, et quidem in similis argu
ment imitatione, adiisse, sed Maroni
ad Theocritum in pharmaceutriis ex«
primenduin viam praeivisse, facem
praetulisse ? Hinc ilia versuum ere-
bra in TEneide, in Georgicis, in Bu-
colicis, adeoque hujus ipsius versiculi,
' Ut vidi, ut perii, ut me malus abstu
lit error,' repetitio, nempe ex Ciri
Catulliana desumtorum.
Quae enim alia ante Maronem in-
cantameutorum amatoria imitatio Ca
tulli, nisi haec in Ciri i Proinde hujus
et reliquorum versuum germanus auc
tor Catullus secundum Cirim vindi
cias postulat. Vis vi Maroni erep-
tam ? Seyllam Nisi jam in Sileno
agnovit Virgilius. Quomodo igitur
in Ciri demum confictae post Bucólica
novus auctor, ut illa jactatur, potest
haberi ? Praetereo cetera, ne in spe-
ciem quidem probabilia, nempe Ma
ronem in Ciri Musas conquiescere vo
luisse, ut Philosophiae primum initia-
retur scilicet, qui tamen /Eneida
emeudaturussecessit ; languorem ve
ro nactus, eam absolvere non potuit.
Apage hos languores, ac vide sis Ca
tullum, qui ab omni cura post fratria
obitum se viudicare Velens, in horte»
 VINDICIjE CIEIS CATULLIANjE.
Ks Philosophiae conquiescere, et re-
Hquum vitae, deposito in Ciri Poëseos
studio, cui din multumque vacarit,
exigendum statuit ; quippe secutus
magni docta dicta Scironis. Quod
Epigrammatum purum putum Catulli
est, ut et alia e Catalectis et Appen
dice Virgiliana. Ut ne sim longior,
conferantur inter se Ciris et Pelei
Nuptiae ; ovum ovo non tam simile, at-
que haec duo inter se Poëmata : nec
diffitente Sealigero. Cousequeus igi-
tur, nt ambo sint Catulli, quandoqui-
dem neutrum Virgilii. Tanto igitur
in illustriori sita loco Poëtae Veronen.,
sis laus, quanto cultius esse testator
Sealiger Poëmatium, prorsus ut Lati-
norum nulli neque nitore neque ele-
gantia cedat. Valeat igitur, valeat
hinc judicium Sealigerorum patris,
333
infra Martialem Catnllum perverse
dejicientis. Qnantumlibet enim sal
eus, tersus, argutus Martialis, tamen
infra Catullum ipsomet jactante His
pano : ' Nec multos mihi pracferas
Poëtas, uno sed tibi sim minor Catul
lo.' Quid igitur statuendum ? Quod
tota olim Latinitas, cujus testes ver-
siculi : ' Tantum parva suo debet
Verona Catullo, Quantum magna
suo Mantua Virgilio.'
Haec ad te, Nobilissime simai et
Doctissime Goldaste, ut Veroneusem
nobis Poëtam a Principibus Vero-
neusibus durius habitum meo postu-
latu secundum libertatem vindices.
Vale, et quoniam amas, fave. Ex
patria nrbe, Helvetiae, luce v. Id.
Julii M. ГЭС. iii.
NOT^ VARIORUM

IN

. VALERII CATULLI OPERA.

EX EDITIONE J. G. GRjEVII,
Trajecti ad Rhen. Svo. 1680.
 NOT^E VARIORUM

IN

C. VALERII CATULLI OPERA.

CARMEN I.

C. Valerii] In manuscripto juris- mine illorum memoriae proditum,

cousultissimi viri Jac. Cnjacii non quando, et a quo, et ubi hic liber
Caius, sed Quintas prscnomen eха- repertus in manus nostras pervene-
ratum est. Idque videtur confirman rit. Solus Volaterranus, quod sciam,
Carm. in Jinuam, illo versiculo, memoria avorum suorum e situ eru-
' Verum isti populi nœnia, Quinte, tum scribit. Sed in Galliis se eum
facit.' Qnare, qui illi Caio praeno- reperisse ille ipse, qui publicavit,
men faciunt, possunt, hac auctoritate Epigrammate testatus est. Quod
permoti, sententiam (nam mutare. quamvis dignum est elegantia seculi
Porro liber ille, quo usi sumus, cu- illius, quo literas scire barbaries
jusque jam mentionem feçimus, longe erat, tamen ne quid sine teste dice-
alios hujus poëtae manuscriptos boni- rem, id aequo animo hic adposui.
tate superat, quum tamen omnes ex Inducit vero Catullum loquentem :
uno exemplari descripti fuerint. Id ' Ad patriam redeo longis a finibus
. exemplar ab homine Veroneusi, quis exul, Caussa mei reditus compatriota
quis ille fuit, in Galliis repertum, fuit. Seilicet a Calamis tribuit cui
omnes illos codices ejus poëtae, qui Francia nomen, Quique notat cursum
in Italia extant, propagavit. Et praetereuntis iter. Quo licet ingenio
quum multi extiterint, quorum pars vestrum revocate Catullum, Quoius
vitam poëtae collegerint, pars in cum sub modio clausa papyrus erat.' Et-
Commentaria ediderint ; miror a ne- si, candide lector, hoc Epigrammate
Delph. rt Var. Clus. Catul.
338 NOTjE VARIORUM IN
patienter carere poteras, habet ta
men quod te scire melius fuit, quam
ignorare. Non repetam de Catullo,
quae vulgatissima alii atque alii tan-
quam nova nobis obtrudunt. Id tan-
tum dicam, Urbicarium et Mimogra-
phum poëtam huic nostro cognomi-
nem fuisse : cujus meminit Juvenalis.
Et fortasse is fuit auctor carminis de
Vere, ex quo hoc citat Erasmus :
* Sic Amyclas, dum tacebanf, perdi-
dit silentium.' Suspicor antem illud
Gallicanum exemplar Langobardicis
Uteris scriptum fuisse : quia errores,
qui in postremis codicibus ab impcri-
tis liberariis disseminati sunt, non
aliter videntur quam a morosis illis
chaiacteribus nati ; id quod suo loco
diligenter admonebimus. Praeterea
non character solum menda propaga-
vit, sed et antiquaria lectio. Nam libé
rai ius semper scripserat qiior. quo m.
LUDEi. LUCEi. ADEPTA's. m'aLiUs.
OCEANO's. POPCL' ARBiTRiO. DEvOL-
v,T ill' асuto. ili' et. Item multa
alia praeterea, quorum ignoratione
quantum in hoc auctore edendo pec-
catum sit, postea docebo. Miraberis
enim, ftudiose lector, tantam men.
dorum segetem hune politissimum
auctorem occupasse; quam si non
omnem extirpavero, tamen non mag
num post me spicilegium relinquam.
Dubitandum vero minime est opus
Catulli ad nos lacei um pervenisse.
Longe enim plura scripsisse testes
sunt veteres Grammatici, qui de ejus
poëmatiis ea producunt, quae hodie
non extant. Itaque apud Virgilium
Жn. v. ' per mille coloribus arcum :'
ibi Servius, ' De iride arcum in ge
nere masculino dixit Virgilius; Ca
tullus et alii in fœminino, referentes
ad originem.' Atqui tale nihil hodie
in Catullianis. Praeterea ejus opus
videtur in genera carminum distinc-
tum fuisse, Hendecasyllabos, Heroi
ca, Lyrica, Elegiaca. Itaque Chari-
sius citat Catullum in Hendecasylla-
bis, qnod sane non fetisset, nisi ita
tributum fuisset volumen. Rursus
apud Virgilium legimus, ' Et quo te
carmine dicam Raetica?' Ibi Ser
vius refert, Virgilium, quum sciret
Rae ticum vinum summopere laudari
a Catone, contra autem vituperan a
Catullo, ne se in eam disseusionem
interponeret, hoc modo locutum.
Atqui in hodiernis Catullianis nulla
nota ejus rei extat. Denique No
nius ex Priapeio Catulli adducit:
' de meo ligurrire libido est.' Quare
admodum mutilum opus Catullianum
ad nos pervenisse minime dubium.
Quid praeterea dicam, quae citat ex
Catullo Maurus Terentianus, quae
nusquam comparent ? Seal.
Ad Corn. Nepotem] Ineptum est de
bitare de Corn. Nepote, quem Pli-
nius et accolaт Padi, et Trauspada-
num vocat. Sed Ausonius omnem
prorsus dubitationem tollit, qui eum
Galium vocat, et Nepotis cognomen
attribuit. ' Cui dono lepidum no
vum libellum, Veroneusis ait poëta
quondam, Inventoque dedit statiui
Nepoti. At nos iulepidum, rudem
libellum Crédiious gremio cui foven-
diim? Inveni, (trepidae silete nugae)
Nec doctum minus, et magis benig-
num, Quam quem Gallia praebuit
Catullo.' Idem.
2 Arida modo] Cur dubites de bac
lectione caussa non est, si Servium lo-
cupletissimum auctorem habes ; qua-
re enim illi minus quam libris abhinc
centum anuis scriptis tribuendum sit
non video. Idem.
Arida modo pumice expolitum] Pelli-
bus opinor ljbri et oliin obtegebantur,
eaeque pumice poliri ac levigari sole-
bant. Ovid. ' Nec fragili geminae po-
liantur pumice frontes : Hirsutas pas-
sis ut videare comis.' Servius ad
Жn. xii. Plin. xxxvi. 22. Polibant
ergo pumice libros eos jam edituri.
Propert. Eleg. in. I. Martial. i. Ep.
67. ' Mutare dominum non potest li
ber notus, Sed pumicata fronte si
quis est nondum, Nec umbilicis cul-
 С. VALERM CATULL1 CARMEN I.
tus atque membranis.' Infra ad Sof-
fenum : ' Novi umbilici, lora rubra,
membrana Deseela, plumbo et pu
mice omnia œquata.' Livin.
3 Comeli] Male hoc distingnitur
vulgo. Ita enim scripsit Catullus :
Quoi dono lepidum novum libellum, Ari
da modo pumice expolitum? Corneli,
tibi. Sic In Epigrammatis : ' Quoi
potius faveam ? Caeli, tibi.' Seal.
6 Omne œvum tribus] Dupliclter
peccant docti viri in hujus loci enar-
ratione. Primum, quum Anuales
Nepotis intelligunt: quorum quum
Grammatici decimum quintum ci
tent, non efficient, id quod volunt,
nempe illud, Tribus chartis, esse bre-
viter et compendiose, nt ipsi expo-
nunt. Nam quomodo compendiose
scribere potuit, qui ad decimum
quintum aut ulterius fortasse scrip-
serit? Alter error, quum Tribus char
tis, ut jam monui,pro breviter accipi-
unt. Quid ergo? IntelligitChronicon
Nepotis, quod antiquissima etiam
mythologica complectebatur iustar
Apollodori Bibliothecae. Ausonius:
' Apologos Titiani, et Nepotis Chro
nica, quasi alios apologos, nam et
ipsa iustar fabularum sunt, ad nobili-
tatem tuam misi.' Deinde aperte
hoc Catullus ipse docel. Nam то
Omne œvum plane ad Chronica refer-
tur. Chronicorum scriptio omne om
nium gentium aevum cumplectitur,
Aunales tantum uni us nationis gesta.
At tribus chartis quod dixit, pene
pueri ipsi explicaverint, tribus libris.
Ita Q. Serenus, ' Tertia namque Titi,
simul et centesima Livi Charta.' An
ceuses aliad quam centesimum ter-
tium librum indicari ? Quare doctis
viris, qui id proverbialiter dictum
interpretantur, per me quidem tacere
licet. Qnid enim brevius scribere
potuit, quam omne aevum ab ultima
antiquitate tribus libris complecti?
Idem.
7 Doctis Juppiter] 'EK<párn<ru satis
nota. Et similis ea apud Florum:
339
' In loco, quem Aquas Sextias vo-
cant, quo, fides numinum, praelio op-
pressit !' Sic apud Catonem: Vita
Deumimmortalium: ubiStatilius Maxi-
mas vetustissinius Criticus eKфбvno-и,
inquit, àpxaÏKT), &s, & iróVoi. Antipa-
ter Sidonius in Aicaeum : Où yàp Iv
&W<f 'Itpbv, аЛЛ.' iv iuol micvfia Sav&ir
?Aít6^,Tn Trpevfia KpovtSao тЬirayKpares.
Nam ultima verba eodem modo (K<рa-
rrrrutäs pronuncianda. Terentius An-
dria; ' Pietatem nati, nonue te mi-
seret mei?' ut 4K<¡xévгi<rís per ea,
quae nobis augustissima, Deos, tem
pla Deorum : sic et per ea, quae
nobis charissima, parentes, liberos.
Itaque ' vitam Deorum immortalium,'
et ' Pietatem nati,' eodem modo
enunciatum, nimirum iiKpwvrrnKus.
Idem.
8 Quare habe] Ita lege ex veteri
scriptura : Quare habe tibi, quicquid
hoc libelli est, Qualecunque. Quod est
ejegantiae priscae ac Latinae. Idem.
9 Qualecunque quidem] Jam deve-
nimus eum locum, qui adeo valgus
Grammaticorum torsit. Notum rom-
mentum Pontani, ipso Pontano in-
dignum, quod multi ita amplexi sunt,
nt quum se belle Catullum imitari
profiterentur, id totum tanquam yrí,-
awv Catulli in suos Hendecasyllabos
inculcarint. Librorum scriptorum
lectio, nt jam multi monuerunt, ita
concepta : quod o patrona virgo. In
nostra erat patruna. Parva quidem
menda, si leviusculam mutationem,
quae hie comumissa est, spectes : sed
non parvi momenti, si nos quidem
recte divinavimus, id quod tamen
nos fecisse fortasse non inepte affir-
mare possumus. Legimus ergo :
Quare habe tibi quicquid hoc libelli est,
Qualecunque, quod, o patrima Virgo,
Plus uno maneat perenne sœclo. Qui-
bus uterque pareus superstes erat,
ii Grœcis à/juptSaKcb, Latinis patrimi
matrimi dicebantur. Contra quibus
alter tantum pareus erat, ётcроваЛeГ;.
et Latine, quibus pater decessernt,
340 NOT\ffi VARIORUM IN
ii matrimi, quibus mater, ii patrimi
erant. Eleganter vero Catullus Mi
nervam, quae tantum patrem babebat,
patrimam vocat. Eo nomine eintari-
pua a Graecis poëtis vocatur, ut, КЛ.0-
81 fjjev €¿%<fw Tpiraviàs einrarépeia.
Nam, ut inquit Callimachus, уЛтnр 5"
обтч frwе Stir, 'AÀAà Aibs nopv<pd.
Quare propterea арЛтир dicta. Eu
ripides Phœnissis : Sias afidropos ПоА-
Xitot <ppaSai<rw. Hoc est, Diva pa-
trimae Minervas cousiliis. Sic quam
Vulcanus a Graecis dicitur Ьх&гкр,
jure vertere potes, mutrimus. Patre
enim caret, ut Minerva matre. Per-
peram vero alteram ab ultima cот
pиit Politianus, quum analogia aliter
docet. Ita enim producimus, Primus,
Bimus, Trimus, Quadrimus. Ad quod
exemplum formatur Patrimus, Ma-
trimus. Quod si patrona retines, non
deterius erit altero, propterea quod
in Bibliothecis Minerva dicata erat.
Juvenalis Sat. m. ' Hie libros da-
bit et forulos, mediamque Minervam.'
Mediam Minervam vocat TrporopA,v
Minervae. quae in omnibus bibliothe
cis dedicabatur : quo nomine patro-
nam librorum vocaverit. Itaque non
immerito librum plus uno saeclo vi-
vere optat, quem Minerva in Biblio-
tbecas receperit. Magister quidam,
cui editio horum trium poêlai um im
potentem zelotypiam expressit, cla
mabat ex suggestu, flagitium esse
Minervam invocar! in poemate lasci
vo. Sed aemulatio eum ad eam na
gatoriam objectionem impulit, non
ulla ratio. Nam quis poëta non de
amore locutus ? et tamen quis non
eorum invocavit Minervam? propter
paedagogulorum fastidium unus Ca
tullus ab invocatione Minervae fa-
CARMEN II.
5 Cum desiderio meo nitenti] Seri- est, quandoquidem libet. In pleris-
beqdum est Quum. Qnum libet, hoc que veterum libris ' quoniam' pro
cessat? Idem.
Patrona Virgo] Magnus Scaliger
pro patrona Virgo, reponendum cen-
sebat ; quod o patrima Virgo. De qua
emendatione merito dubitamus. Pri
mo enim vocem patrima alii contro-
versi juris faciunt, et seenudam non
longam, sed brevem volunt. Prae-.
terea quomodo Minerva, quam poëta
¡iie poscit, patrima possit appellari ?
Equidem scio sine matre ex Jovis
cerebro natam esse Minervam. Sed
iuterea patrima non signifícat illam,
quae matrem nunquam habuit, verum
quae matrem quidem habuit, sed ami-
sir, patre solo adhuc superstite. Quo
modo igitur Patrima Virgo recte di
citur, quae matrem nunquam habuit ?
Isacius Pontanus legendum existi-
mat, Quod o paterna Virgo; praeser-
tim cum vox haee paterna propina ac
cedat ad lectionem Mss. patrona;
et epithetum istud, paterna, op-
time couveniat Minervae, quae аиЛтир
patrem tantum habuit. Et expres-
sisse haec Catullum ex Martialis illo,
quod exstat lib. viii, Epigr. 72. Ubi
Narbo ei ' paterna ' dicitur, ob Juiium
Caesarem, ejus conditorem, qui Cae
sar pater appellate* fuit. Unde et
in veteri Iuscriptione disertim legi-
tur, Col. Jvlia. Paterna. Nahbo.
Si quis interea me sequi volet, vul-
gatam lectionem, quae patrona habet,
matare non tentabit. Boxhornius.
Lego: Qualecunque: quod о Peranna
Virgo Plus, Ire. Appellare enim vide-
tur Deam temporis praesidem, quae
a veteribus Peranna dicta fuit: atque
adeo poëtam ludere voluisse arbitror
in cognatione vocum Peranna, et illo
quod sequitur Perenne. Meleager.
 С. VALERII CATULLI CARMEN II.
.' quum ' substitutum est : et ut alios
taceam, Iustitutiones Justiniani Imp.
manuscii ptae semper habent ' quum,'
ubi vulgo ' q uando,' ant ' quoniam '
interpolatum est. Hoc majoris est
momenti, quam paedagoguli prima
fronte judicare possent. Quid enim
sequitur vide. Male vero deside-
rium, puellam i psam, et amores pоё (ae
interpretantur vulgo. Seal.
7 Ut solatiolum] Раиcа mecuui, si
lubet, muta : Ut tolatiolum sui doloris :
Credo, et tum gravis acquiescit ardor.
Hac mente : Quoties meae puellae
lubet aliquid jocari, tanquam solatio-
lum sui doloris, velu t si G raeee dicas,
italÇfiv ri ¿es iiapaftvthirUcóv. Tantum
sedes то? tit atque et mutanda fuit, et
nonniliil etiam aliter distinguendum.
Qua quidem sententia nihil potest
esse clarius. Meleager.
8 Credo ut tum] Corruptissima haee
sunt, si quae alia in Catullo : et si qui
putant se totum Catullum teuere, ve
rum fateri volunt, profecto se in hoc
nihil penitus videre fateantur necesse
est. yetus scriptorum librorum lec
tio: Credo ut quom gravis acquiescit
error. Magnum mendum, sed parva
labe contractum. Nam vetus codex
Gallicanus sine dubio habuit credont
pro credunt. Ita enim non raro scri-
bebant, ut in lapide Narboneusi :
vivONT
Л. sEMPRONiO
GALLEO. L. LJETO
PvRPvRARiO
ET. sEMPRONiÄ MODESTE
vxORi.
Et in aliis ejusdem urbis iuscriptioni-
bus legitur 'vivont' pro ' vivunt'
Acquiescit scriptum fuisse non mirum
videri debet. Ita enim saepissime in
hoc libro. ut ' ipse,' ' que,' ' luce,'
et similia, pro ' Ipsi,' ' qui,' s luci.'
Meus Catulli baec est. О passer,
quandoquidem übet mihi dare ludum
desiderio meo, hoc est : Quando libet
mihi animi gratia jocari : et homines
tunc credunt se defunctos dolore,
341
quando eo intermittente levantur,
puta interjecto aliquo ludicro : utinam
tecum ludere, sicut ipsa possem, ac,
tam levi opera, aestu ac dolore meo
defungi. Errori etiam ansam dare
potuit nomen supplendum, ad quod
refertur то credunt. Ita enim saepe lo-
quuntur veteres. Propert. ' Non ita
complebant Ephyreae Laidos aedes.'
Complebaut,qui? homines, amatores.
Theocritus. °Oacov IpSirn itarpbs fi¿8wv
Kai furrpbs ijcotmv. Subaudimus enim
7ioi5es- et haec quoque sunt inusitatae
elegantiae ; quae tamen hactenus nemo
intelligebat. Seal.
járdor] Vetus liber Cnjacii error,
quod silentio praeterit Sealiger. Non
tamen improban debet. Nam et
amor iusania, et error mentis iusania
dicitur. Unde amor etiam error vo-
catur Virgil. Eel. viii. ' Ut vidi, ut
perii, ut me malus abstulit error !' ita
igitur dictas est error gravis Catullo,
ut Virgilio error malus. Passeratius.
Hanc vocem etiam Ovidio et multis
aliorum autorum locis restituit Nobi-
lissimus N. Heiusius.
9 Tecum ludere] Nonexpressumest
то eiierucbv Utinam. Virgilius: * Troum
socia arma secutum Obrnerent Rutiii.'
utinam obruererit. Legendum vero,
ut in manuscriptis, Tecum ludere, sicut
ipsa, possem, non autem, Secum ludere,
sicut ipse possem. Ovid. ' Me quoque
qua fratrem mactasses, improbe, dex-
tra.' Subaudiendum et hic utinam.
Tibullus: 'Tum mihi vita foret.'
Utinam foret. Seal.
13 Quod zonam solvit] Zonam sol
vere aliter Romanis, aliter Graecis
accipitur. Nam Latinis zonam solvere
dicitur quae traditur viro: Graecis
autem quae primum parit. Apoll. R.
lib. i. $ Art uovvtр Vtinpnp irpurov íXwra
KоХ богато*. Sehollastes \íovat yàp ras
f<ícoi oi ,rpíáros t¡KTOvaai Kо) ávariSia-
aiv 'Apri,uSr Mes Kai Avcd^avns 'Aptí/u-
Sos {еpor (V 'ABfrais. Tamen scimus et de
illis, quibus virginitas minuitur apud
Graecos usurpari. Theocritus [Mos
342 NOTjE variorum in
chus Idyll. ii. 100.] : Ava* 8^ ol ubprp*,
Kafoi \4xos (ifwov Spai. Neque au-
riiendus ille Seholiastes. Debebat
•aim dicere, ai 5ю1гар∫ив*его': non
CARMEN III.
i Passer mortuus est] Post hunc
versiculum in manuscripto nostro,
itemque in primitus excusis reperitur
versiculus ille, Passer delitia meœ
puella. Nimis sane morosi, qui illa re-
petitione offensi sunt. Idem.
10 Ai solam] ' Ad ' pro ' apud '
Plaut. Capt. ' Philocrates modo in
libertate est ad patrem.' Livius lib. ii.
' Dum haec ad Veios geruntur.' Te
reut. Hecir. ' Ea quae nunc est ad
uxorem tuam.' Publ. Mimus, ' Bo-
num ad virum cito moriatur.' Virg.
' Prima quod ad Trojam pro caris
gesserat Argis.' Idem : ' genuit Si-
moëntis ad undam.'
Pipilabat] Recte a ventulo, venti
lare ; a pipulo, pipilare. Quid sit pipu-
lus, explicat Varro apud Plautum
Aulularia. Mattius Mimiambis : 'Dein
cocenti vasa cuneta dejectat, Ne-
quamque scitamenta pipulo poscit.'
Qnare hoc verbo docti offendantur
causam adhuc comminisci non potui.
Seal.
12 IUuc mide negant] Theocritus,
àvQobov «j axepovra. Nicander, îwrén-
Spouov. Lucanus, irreducem, i. e. àvé£o-
Sov, lib. ix. ' Irreducemque viam de
serto limite carpit.' Sed non loquitur
de via inferorum. Idem.
IUuc unde negant redire] Philetas
de Orco eodem modo quo Catullus:
T^v olhia tiî ivavTioy $A4w Штф. hinc
et ova fvtÇoSus Siïns dicitur jEschylo,
autem ai rpáras rÙtrovffai. Sic Apol-
lonius lib. iv. *Eti uoi uir/m р&*ц ó,s
M татpis Aáuaffiv, &xpavros Kа\
iucf,paros. Seal.
Siavoaros Epigrammatis Oraeeis. Sed
et Anacreon hue respexit, cujus verba
ita vertebamus : ' Quia Acherontis
aspera est Specus, pedemque nemini
Datur referre ab horrida Styge, ut
quis intulit pedem.' Antipater An-
tbolog. in. is yàp ЧKаfiтггоv, 'Es тЬv
avó<rrnrov x^pov Mpw. Seneca
autem hunc Catulli versum mutuatus
est in атоKоЛ.<иплтй<то. Douta F.
16 О factum таЩ In antiquis libris
omnibus legitur : Воnит factum male
bellus Ule passer. Quod de nihilo non
est. Non omnino male docti viri sub-
venerunt legentes, О factum male, о
miselle passer. Ego vero pressius in-
hœreus vestigiislegendum putaverim,
О factum male, vœ pusUle passer. So
leune enim est ut in vetustis codici-
bus B. et V. invicem commutentur.
Credibile est itaque sic scriptum
fuisse bebusille, unde nasutiorihus bel
lus ille passer, pro vœ pusille passer;
quod yrfyrum esse puto Catulli. Melea-
ger.
17 Opera] Pro culpa. Sic apud Noni-
um in ' Frangescere." ' Nunquam erit
tam immanis, cum mea opera exstinc-
tum sciat, quin frangescat.' Corn.
Nepos, 'Ut ejus opera in maximum
odium Graeciœ Lacedaemonii perve-
nerint.' Seottus Observ. 1. n. c. 16.
Tua nunc opera] Recte Tua, ad
passerem. Juvenal. ' cujus Turbavit
nitidos extinctus passer ocellos.' Seal.
 С. VALERII CATULLI CARMEN IV.
CARMEN IV.
2 Ceierrimus] Pro quo substituerant
imperiti celerrimum. Sic Stat. The-
baid. lib. i. ' et jedisse superbus De-
jecto tunc fratre putat :' puras putus
Hellenismus : ' superbus,' pro ' super-
bum,' genus loquendi venustum, usi-
tatum optimis scriptoribus, sed quod
remotum ab usa vulgi, imperitos of-
fenderat. Virgil. ' Seusit medios de
lapsus in hostes.' Propert. ' Visura
et quamvis nunquam sperarat Ulys-
sem.' Horat. ' Vir bonus et sapieus
dignis ait esse paratus.'
3 Natantis] Notare bic pro navigare
posuit,'ut et alibi: ' cumque juven-
tus Per medium classi barbara navit
Athon.' Dousa F.
6 Minacis Adrintici] "Virrtpov ,rpárt-
pov nam ex Adria in Cycladas, bine
Rhodum, Rhodo in Thraciam, a Thra-
cia in Pontum venit. Sed contra in
ora Pontica fabricate Phaselo, hinc
profectos, per illa loca in Adriam
pervenit. Deinde ingressus Padu-
sam alveo Padi exceptus, adverso
Mincio ad Benacum lacum, Sirmio«
nem appulit. Seal.
21 Incidisset in pedem] Pes est
funiculus cui angulus veli religatur.
Inde facere pedem est contrarium ei,
quod hie volebat Catullus. Nam
ventus medios sinus veli inflaus, dici-
tur nautica locutione ' incidere in
utrumque pedem.' Contra, quum
lacva sive dextera vocat aura, dicitur
vavTutm ' facere pedem.' Idem ' fa-
cere pedem' est, quod nautae nostri
dicunt, dimidio vento navigare. Quare
iusigniter errat vir disertissimus, qui
' facere pedem' accipit pro vela fa-
cere. Atqui vela facere est velificari.
At non omnis velificaus facit pe
dem. Non enim est ir\naUrrios twtfios
quum facit pedem, sed quum medios
sinus implet. Caecilius, < Venereo
343
cursu veni prolate pede usque ad
Saphonem.' Ubi pes est angulus
veli, ut alibi recte exponit Isidoras.
Propedem vocat Turpilius : ' Quasi
quum ventus fert navim in mare se-
cundus, Si quis propedem misit veli
sinistrum.' Virgilios recte demon-
strat quid sit ' facere pedem,' quum
dicit ' pariterque sinistros, Nunc dex-
tros solvere sinus.' Seal.
Incidisset in pedem] Pedes aequi
sunt et pares, cum in utrumque simul
secundus flatus incidit : nunc dextri,
nunc sinistri eolvebantur velorum
sinus pro venti mutabilitfte, prout
dextera aut sinistra adflaret : pedes
proprie sunt funes ad angulos velo
rum, quibus ea vertebantur. Hinc
et pro velis. Isidoras ' propedem '
vocat rbr rpiroSa, et funem interpre-
tatur, quo pes veli alligatur. Turpili
us : ' Si quis propedem misit veli sinis
trum.' Ergo modo dextri, modo sinis
tri proferebantur bujusmodi velorum
pedes et propedes, prout erat vend,s,
' laeva sive dextera Vocaret aura :'
nam vela ventis obvertebantur, ad
excipiendos flatus. Plautus : ' Uteum-
que in alto ventus est, exin velum
vortitur:' ergo modo ad laevam, modo
addextram,modo dextri pedes, modo
sinistri laxabantur, et proferebantur.
Plin. lib. ii. c. 47. ' Iisdem autem
ventis in contrarium navigatur pro-
latis pedibus, ut noctu plerumque ad
versa vela concurrant.' In diversum
prolatis pedibus, in contrarium navi
gatur, ita ut adversa vela concurrant,
etiam iisdem ventis ; at pariata et
aequata dicebantur vela, cum in dex-
trum et sinistrum simul ventus in-
grueret : ' laeva sive dextera Vocaret
aura, sive utrumque Jupiter Simul
secundus incidisset in pedem.' Ergo
modo ad dexteram, modo ad laevam
344 NOTjE variorum in
vocat ventaa, modo in utrumque pa-
riter velum aequatus incidit, qui maxi
me est secundus. ' Pes veli,' funis est
quo velum tenditur, тЬ ráíiov unde
et pro velo poëtae plerumque sumunt:
quibus in navi vertendorum velorum
munus incumbebat, ' pedem tenere '
dicebantur. Servius : ' Per sortem
divisi ad officia remigandi, quis pro-
reta esset, quis pedem teneret:' unde
' aequi pedes,' aequaliter teusi, quod
fiebat, cum aeqoatae aurae velorum
sinus implebant. Salmasius.
22 Neque ulla vota, Ifc.] In maris
periculis vota homines suscipere sa
lent, quae servati defunctique discri
mine in littore reddere Diis littorali-
bus cousueverunt. Se autem pradi-
cat tanta navigandi felicitate semper
cursum cunfecisse, nulla ut vota nun-
cupanda Diis fuerint. Cur Littora-
libus Diis i quia in naufraga periculo
vovemus, si littus attingamus, nos
littoris prœsidibus Diis vota persolu-
turos: quales a Marone Georg. i.
' Glauco et Panopeae et Inoo Meli-
certae,' et in Epigrammatis Grœcia
referuntur. Turnebus. Vide Loëna.
lib. in. Epiphyll. c. 15. et Gevartium
in not. ad Papinii Stat. Sylvar. lib. !n.
Neque ulla veta] 'E{irчpiovi evx¿s.
Seal.
23 Л mare Novissime] Ita liber nos-
ter. Sed profecto recte faciebant
qui legebant Novissimo. Quis nescit
navigationem ad ea loca Ьгхатоу
«-Леву dictaт ? versus proverbialis :
Eis Фалу, (vвa vavah Îaxaros Ъpópos.
Aihisit Propertius : ' longe Phasidos
lase viam.' Seal.
Л mari] A mare legit Priscianus.
Vai ro lib. in. de gente P. R. apud
Carisium 1. I. 'a mare opertaoppida:'
ita solitos loqui veteresindicat Plauti
locus in Milit. A. iv. se. 7. ' Nam si
a mare abstinuisaem, tanquam hoc
uterer.' Passerat.
27 Gemelle Castor] Prior Castor
habetur. Atque adeo ambo uno no
mine dienutur Castores. Undeeorum
aedes, jEdes Castorum Suetonio in
Caesare Dictatore. Sic Grœcis que
que т4> KaWrope dicebantur : Euripi
des Electra, InuVsasm 8i Kamt", f,
irphi els twos iXSeip, ifi ápra¡аTauer, obaav
iyyevi¡. Ubi plane rit Kdenope ambo
dicuntur: quod, quia raro occurrit,
eo minime animadversum est, notent
studiosi. Ut autem studiosi adole
scentes Latina Grœcis reddere as-
suescant, Phaselum Catulli totidem
Grœcia Iambis puris olim a nobis
adolescentibus expressum, nunc vero
alicubi meliorem factum infra subje-
cimus. Quanto autem difficilius est
tam absolutam Latini carminis ele-
gantiam Gracis numeris exprimere,
tanto nos justiorem ventam merebi-
mur, si minus assecuti sumus. Hoc
unum certo spondemus, Grœca esse
quae proponemus, et ex Grœcorum
lamhorum lege, quam pauci etiam
qui nomen in poëticis habent intelli-
gunt.
PHAsELÜs CATULLi iAMBis PUBis
GR.ECis.
Kehns iKtàns, bp 0сшг0', bboiirápoi,
Tpixem pewv uev eüxerai Boeérepos,
JUcàepovs б-яигвeу brrepeip he uißevhs
ApofofKtBrOwroSi être luv XpaaW ¿h$p
ït\éraicftyi eХтщ Ла/фcсг' brrepufievois.
TaV остe <fniffly ienepeài av 'Aopiov
Necepi', oUre KuKAdtoaf irepifyórovs,
'Póbov kAutV, ЪиоЧи/ярóv re ®pr/K¡av,
Tlponomll?, áypiav re iiovriav ЗXа,
"lv o&tos, barepov k4\T/s, itÍpoiBev
Tlirvs rtvaÇUpvWos, KvrupUp
Tíiytp ваfi' itpaev tv\A\iр <póßr/.
Kérwpt iru|<i5ev5p', 'AnáoTpi ropruc^,
UStV ei&évai w* йшагш vvv re Kа\ гаЛш
Aéyoi kí'AT¡s (r eiвbs fk yrpeO\Um
TeaîoY фгнгtv iv páireus Trct)UKcVai,
Tfoiai KАиг" iv otSpafft via» nXirrpi,
KXtôaxii 5' ívBev iv rоКоррбвм; èbv
floptva' &yаKта9 Aai¡>f, tire be^ibs
"Орaрey oipos, cÍt' Оидош тбижиiоy
"Ereive тг\v<пАшф<5 àpuévov TrЛг
'Е1гаKт1оиг< î' oS,tot' ¿{rrtjpia
 С. VALERII CATULLI CARMEN VI.
'АфТKто rf/vb€ Xifivéav ès ¡}öVa.
Tà phv irápQi&e vvv Sc щущои yêfxav
CARMEN V.
l Хватив] Satis notum quid sit
hic vivamus. Hoc idem ostendit ve
tus iuscriptio Narbone :
Ж1ЛЖ. REsTiTUA. ЛММЛ
DULCissiMjE. BELLATOR
AUG. MB.
CONJUGi. RARissiMA BENE. MERENTi
AMiCi
DUM. viviMOs
. vivamus. Seal.
3 Omnes unius testimemus assis] As-
siario vel asse ¡estimare, vel vendi,
nihil aliud est, quam vili pretio dis-
CARMEN VI.
2 Ni tint iulepidœ] Proverbium
Orœcorum : КаЛЛш, тЬ фт/tpûs 4p$v
rev KíSpa. Plato Symposio : 'Жгвщщ-
вivri yàp tri Xéyerai, KоЛЛии/то <pavtpûs
tpyy той Adfya, iiai fid\urra rwv 7еwai-
отёгav aplirrwv, Kок aiffxibw ЙЛЛвк ¡¡ai,
Sic. Horatius : ' Dicat Opuntiae Fra-
ter Migillae, quo beatus Vulnere, qua
pereat sagitta.' Hгec hujus poëmatii
mente» non parum aperiunt. Seal.
12 Nam ni prœvalet] Hгec omnia
commentitia et adulterina. Prisca
lectio : Nam ni ista prœvalet nihil ta-
cere, Cur non tam latera e. pandam,
Nec tu quid facias ineptiarum. Mul-
tum opis ea scriptura adtulerit ad
verum eliciendum ; Nam, ni stupra,
valet nihil tacere, ( Cur ? non tam la
tera e. pandant ?) Nec tu quid facias
ineptiarum. Nam nisi, inquit, sta
prum est, quod fateri non audes, nihil
est eur taceas quid noctu facias, nec,
nisi quid ineptiarum facis, puta quod
345
ЗхоЛч^тfтeихс' foi 5е KeÎr" àvcifiévos,
Aiás тс Kofyf, /cai AtoffKópov Káffi. Seal.
trahi. Catullus in Vibenuios : ' Fili,
non potes asse venditare.' Et in
quendam : ' Non assis facis ? o lutum,
lupanar !' Cicero pro Quintio : ' As-
sem sese negat daturum.' Et pro
Roscio Comcedo : • Qui assem nullum
dedit.' Juvenalis Sat. x. ' Quisquis
adhuc uno partam colit asse Miner-
vano.' Bochartus. -
11 Conturbabimus] Putabatur fasci-
natio iis rebus nocere non posse,
quarum vel nomen vel numerus igno
raretur, lavin.
febricolosum quid amas. Ordo erat :
Nam ni stuprum est aut aliud quid
ineptiarum quod facis, nihil refert
tacere. Alioqui num minus latera
exhausta sunt, tametsi taces, id est,
an minus tua latera quae exhausta
sunt, id aperiunt? quum exhaustae
vires, et pandum latus id prodant.
In primo versu quod Stupra eruimus,
hoc factum, quia вeepe in hoc libro
u pro a scriptum fuit. Et Lango-
bardus character non distinguit has
duas literas. In multis aliis bonis
scriptoribus non raro idem commis-
sum reperias. Apud Ciceronem ad
Qu. Fratrem Epistola prima libri
tertii ; ' In Balueariis assa in alte-
rum apodyterii angulum promovi:
propterea quod ita erant posita, ut
eorum vaporarium, ex quo ignis erum-
pit, esset sub tectum cubiculi sub
grande :' legendum, ' Esset subjec-
tum cubiculi subgrundae,' a, in к ; in
 346 NOTiE VARIORUM IN
quibus verbis Ciceronis non solum
hoc emendavimus, sed glossema illud
delemus, ' Ex quo ignis erumpit.'
Lego igitur : ' at eorum vaporarium
esset subjectum cubiculi subgrundae.'
Quid sit ' subgrunda ' et mediocriter
docti sciunt. Assa vocat hypocaus-
tum, cujus ignis potuit subgrundam
cubiculi incendere,quia iIii subjectum
erat hypocausti praefurnium, quod
ipse vocat vaporarium. Glossa : Aua
celia, &<piSpuri,pu>p. Porro, rafee, est
quod Oraeci dicunt, Mm, оШу Mm
aeyifv. Idem verbum eodem seusu
positum reperi in vetustissimo Epita-
phio pueri Narbonae, quod dignum
visum ut non illic tantum legeretur.
Est autem tale ;**•*' nec duro
jam doleas obitu. Nec tibi, nec vobis
aeternum vivere cessit. Quod pueri
occidimus, rata querenda putas ? Dum
sis in vita, dolor est amittere vitam.
Dum semel occidimus, omnia despi-
cias. Orbem sub leges si habeas, num
vivis ad orchum Quid valet P hie nulla
CARMEN VII.
4 Laserpiciferis jacet Cyrenis] Cor
ripuit syllabam, quae aliis producitur,
nec tamen id sine exemplo. Calli
machus : rpWarir yt )i\r turru Kvpfyrns.
Hermesiauax : "ArSpa Kvpnvaîov V Лго#
rбвог (trrturtv labium. Seal.
Laserpiciferis] Ferentibus Laserpi-
cium : quod apio simile Oraeci Sel-
phion vocant, in Cyrenaica Provincia
repertum. Ferunt autem natum, im-
bre piceo repente madefacta tellure,
circa Hesperidum hortos Syrtimque
majorem, anuis septem ante oppidum
Cyrenarum. Vim vero illam per qua
tuor stadiorum spatium invaluisse,
succus ejus laser appellatus est, mag-
nificus in usu medicamentisque, et ad
argentei pondus denarii peusus. Лиc-
tor est Plinius. Palladius. Docte in
est divitis ambitio.' Seal.
Nam ni stupra'] Aut cum ingenua
rem habet nupta, aut vidua, quod
Btuprum est, et legibus vindicatur:
ant cum scorto, sed morboso, quod
pudet fateri. Stuprum tacere cogit
ponae metus, ut illud alterum pudor.
Stuprum pro turpi veteribus usurpa-
batur, quomodo hie accipiendum.
Idem.
13 Cur? non tam latera] Etiam si
taceas, mmi latera minus pandant I
Pandare et pandari ligna dicuntur,
quae ineurvantur. Cur latera pandari
dicat nimio usu rerum Veneris, otio-
sum est dicere. Idem.
Latera] Ea enim pars immoderate
coitu iusigniter laeditur. Optime hoc
docet Caspar Seioppius nequitiarum
magister, in suis ad Priapeia com-
mentariis.
15 Quart quicquid babee boni malique
Die nobis] Callimachus, fAy V tiyrm
aras prjSbr tx/Mf KаЛ&,. Seal.
eleganti digressione de Lasere, La-
serpicio, Silpicio, &c. in Plin. Exerc.
Incomparabilis Salmasius disputat.
8 Furtivos] Occultos. Furtum enim
vocabant, quidquid occultum foret.
Virgil. Жп. iv. 338. ' non ego banc
abscondere furto Speravi, ne finge,
fugam.' Lioin.
11 Qua? nec pernumerare curiosi] Et
supra, ' Conturbabimus ilia ne scia-
mus, Aut nequis malus invidere pos-
sit.' Superstitio veterum, qui fini tum
numerum obuoxium fascino crede-
bant. Itaque laudantes, aut nume
rantes dicebant, ' Praefiscine.' Hoc
verbo omnem invidiam se amoliri pu-
tabant : ut quum in culleum primam
urnam vini indidissent, dicebant,
' Multa.' Nam mulrum non est nu-
 С. VALERII CATULL1 CARMEN X.
merus praefinitus. Hoc enim, ut quae
nimium laudabantur, fascino obuoxia
putabant. Virgilius : 'Aut si ultra
placitum laudarit, baccare frontem
Cingito, ne vati noceat mala lingua
CARMEN VIII.
4 Quo puella ducebat] Concinuius
multo fuerit meo quidem animo dtce-
bat, hoc est, condicebat : loco nimi-
rum et tempore cousti tuto, cum ego
quasi ad condictum venirem. ' Con-
dicere' enim est ffyvriaatoBai furà
nparftiiiat, et quasi dicendo denun
ciare, ut explicant Festus et J. С. §.
appellamus, Iustit. de Action. Dou-
sa F.
9 Nunc jam ilia non volt] Seriptus
liber mutilum parte ultima versum
habet : Nunc jam illa non volt, tu que
que impote. Puto, tu quoque impoteus
ne sis. Primus Hieronymus Avan-
tius conatus emendare, impoteus noli.
Seal.
/трогe] Impote es, legendum sus-
picor. Lirin.
14 Quum rogaberis nullt] Et scrip
tura, et excusae editiones, NuUa, if
CARMEN IX.
2 Autistes] Seriptus liber, et vete-
res editiones, Antistaus. Seal.
4 Fratresque unanimes] Quid de
hoc loco certi pronunciem, non ha-
beo. Nosterliber habet, Fratresque
CARMEN X.
1 Vatrus] Doctus vir in hunc lo- esse, qui cum legionibus tribus casus
cum dicit, hunc Varrum eundem in Germania, quum tamen, ut mini-
347
futuro.' Tertullianus de VirgkfTbus
Velandis ; ' Nam est aliquid etiam
apud Ethnicos metuendum, quod fa-
Beinum vocant, infeliciorem laudis et
gloriae enormioris eventum.' Seal.
XpücÛs. Terentius, ' Nullus dixeris.'
Seal.
15 Scelesta terne] Liber scriptus,
Scelesta rere qua tibi manet vita : quod
mutare nolim. Nunc, inquit, tecum
reputa, quae te manet vita. Sed in
margine erat : Scelesta te ne? quod et
ipsum non deferias altero. Idem.
19At tu, Catulle, destinatus] Turnebus
voluit, At tu, Catulled, obstinatus ob-
dura: quae lectio Nœvio, aut Andro-
nico, quam Camilo dignior est. Sed
destinatus animus recte apud veteres
dictum invenies, et vetera coUoquia
puerilia. Grœcolatina : ' Uno animo
destinati aut perire, aut punire Aiex-
andrum :' 'Ofíctyvx0' trrtrtuyiUmi, f)
¡uto\4aeai, t) KoXiaai 'AÀtÇavSpov. Glos
aae : uov&rovos, ' Destinus,' ' Pervi-
cax.' Idem.
unanimes, suamque matrem. Ex quo
Hieronym. Avantius faciebat senem-
que matrem: alii legunt, anumque ma-
trem. Idem.
348 NOTiE VARIORUM IN
mum quinquaginta septem anuis pos
terior raerit ciado Variant. Seal.
Ad suos amores Visum duxerat]
Antique. Veteres eoim, ' visere ad
aliquem,' dictitabant : id quod ex pris
ra comœdia darum. Ad мм amor»,
igitur, non aPraeterito verbi duxerat,
verum a Supino potius, тф nimm, in
coustructione (ut 0rammatici perhi-
bent) regetur. Dousa P.
8 Et quonam mihi] Optime scriptura,
et antiquœ editions*, Et quantum mihi
profuisset œre. Nam vulgata lectio
commentitia est, et barbara. Quis
Latine dictum putet, Quo aere tibi hoc
coustat ? Sed ne sic quidem huic
loco cousultum videtur. Vereor enim,
ut satis Latinum sit, quantum mihi
aere prodest. Itaque antemultos an
uos fuit quum legeremus : Et quantum
mihi profuisset. E re Respondi id, quod
erat. E re nata, ainiSev, statim. Mi
hi videtur ita Catullum scripsisse ;
neque vero sententiam motare possu-
mus. Seal.
Et quants mihi profuisset ere] Qnan
tis ex ea provincia pecuniis rediis-
aem auctior. Livin. Mss. Pal. membr.
Et quo nam. Meleager.
Et quantum mihi profuisset œre] Sic
Sealiger e veteri libro, cum antea
esset, Et quonam mihi : quod tamen
in Mss. suis omnibus notarunt Achil
les Statius, et Janus Meleager, sive
is est Balthasar Venator. Sed utram-
que scripturam, tanquam parum La
tinam, repudiat Sealiger, et ultimam
vocem dividit, conjungitque sequen-
tis versus seusum : profuisset. E rt
Respondi. Qundneutiquamprobamus.
Commentitia est, inquit, vulgata, et
barbara : quis Latine dictum putet :
quo œre hoc tibi coustat? Si seusus
pateretur, baud magis id mirum po
tareis quam apud Senecam : ' cujus
ingenti mihi Mercede coustant ora.'
Et cum dieimus 'coustare magno,'
certe intelligimus, ' aere,' ' pretio,'
' danmo.' Quare non ausim dicere,
' Nam quo aere hoc tibi coustat ?' in
terrogaus, an aere pararis. Frustra
ut Latinum sit, ' quantum mihi aere
prodest,' veretur. ' Tantum prodesse,'
' multum prodesse,' quis neget recte
dici ? quis dein ' aliqua re prodesse ?'
Lucanus lib. in. ' Ñon tamen ande
ret pietas humana vel armis Vel vo-
tis prodesse Jovi.' Utramcunque igi
tur lectionem probabis, melior erit
isto e re. Placet etiam Achillis :
Ecquonam. Gronovius.
9 Respondi id quod erat] Legcudum
potius : Respondi id quod erat : mihi
nec ipsi Nec prœtoribus esse, nec cohorti
Quur quisquam caput unctius referret.
Causan non esse, cur aut mihi ant
cohorti melius sit. Seal.
Nihil neque ipsis] Statii et Sealigeri
correctionem mihi nec ipsi confutat
quod praecessit : quid esset Jam Bithy-
nia, quomodo se haberet. Ei enim pla-
nissime respondet, nihil neque ipsis,
puta Bithynis. Legebatur olim : ni
hil neque ipsi. Sed in Mss. omnibus,
nihil neque in ipsis, ioquit Statius.
Modus metri facile vincit тб in dele-
ri. Homines autem elegantes neque
duplicata sic negatione, nihil nequt
ipsis, neque syllepsi numeri ipsis, cum
praecesserit Bithunia offendi decet :
quam ntramque figuram loquendi et
Livio frequentem esse ad ipsum os-
tendimus. Lib. vi. ' Eodem anuo Set-
tam, ipsis querentibus penuriam ho-
minum, novi coloni adscripti.' Gro
novius.
10 Nec Prœtoribus] Cohors sunt
comites et socii negotiorum gerendo-
rum,qui dabantur magistratui a Rep.
Aiii erant ex domestico convicta
Procousulis : qui quasi praetoriani di-
cebantur, ut scribit Cicero in illa no-
bilissima Epistola ad Q. Fratrem.
Eos facete praetores vocat Catullus,
quod congerrones et convictores Prœ
toria essent. Sic enim solebant ve-
teres ea figura in вac re loqui. Ju
venal. ' Virro sibi et reliquia Virroni-
bus illa jubebit Poma dari.' At qui
dam non bene bic Quastoribus pro
 С. VALERIl CATULLl CARMEN X.
Pratoriouе substituebant. Seal.
Nec pratoribus esse] Miror Seali-
gero in meutem venire potuisse rem
tam ridiculam ut ' praetores' explica
ret cobortem prœtoris, et aliam de
iude cohortem praeter banc interio-
rem cobortem fingeret. Scio veteres
inpropriis nominibus sic ludere so
lere, ut fecit Juvenalis. Liv. та.
' Obsecro vos Tarquinii tribuni ple-
bis.' lib. xxix. 'Nunc omnes centu
riones militesque vestios Pleminios
fecit.' Sed Catullus hie quidem ' prae-
Jtores' pro comitibus praetoris sine
/toucof,¡XÎç intolerabili, quo vitio mi
nime alioqui laborat, dicere potuisse
non videtur. Quid lectorem moror?
simplicissimus est seusus, ita vexa-
tam, spoliatam, exhaustamque a tot
sanguisugis prioribus esse Bithyni-
am, ut nec ipsis provincialibus quid-
quam supersit, nec praetoribus, qui
volventibus aunis in eam mittantur,
cohortive illorum obveniat, quo con
tacto calidiores ut cum Quinctio apud
Macrobium amicus jocabatur, e pro
vincia manus domum referan t. Gron.
11 Cur quisquam caput unctius] Sine
metaphora dixit Flautus Pseudolo,
'En excetra tu, quae tibi amicos tot
habes tam probe oleo onustos : Num
quoipiam est hodie tua tuorum opera
couservorum Nitidiusculum caput?'
Seal.
13 Nec faceret pili cohortem] Serip-
tua liber, non facerent: quae recta est
lectio. Praesertim, inquit, provincia
les, quibus esset Praetor homo nibili,
ipsi nos pili non facerent. Nam de
lucello intelligit, quod provinciales
dabaut praetorianis, ut alibi dicturi
sumus. Fcedum verbum, quo praeto-
rem hic appellat, non prima sua no-
tione accipiendum est. Sed ita voca-
bant homines infestos ; ut contra
Spurci eadem tralatione dicebantur
homines nulli rei. Quod dixi, ne
quis aliquid feedi sub ea appellatione
emmciari putet. Glossae : ' Spurcus
ixptiof ' et apud Lucillium, ' Spurco
349
ore,' non est id, quod explicare non
sinit me pudor meus, sed tralatitie
dictum : Lucill. ' Praetor noster ad-
huc quam spurco est ore, quod omnes
Extra castra, ut stercus, foras ejicit
ad unum.' Hie locus illustratione
indigebat. Scal.
. Nec faceret pili cohortem] Scriptus
Sealigeri et edd. veteres, quas in-
speximus: non facerent. Quod ille
probat, explicatque : Praesertim pro
vinciales,4 quibus esset praetor homo
nihili, ipsi nos pili non facerent. Ni-
hilo minus impedita est oratio. Ita-
que si placeret istam interpretatio-
nem sequi, scriberem : num facerent
pili cohortem ? ut interrogantis existi-
metur. Nisi quis malit, quando non
tam provincialium, quam prœtoris id
arbttrium : non facieus pili cohortem.
Etenim qualiscunque, quam futilis et
frivolus homo praetor esset, si cohorti
indulgeret, neque iIlam coërccret,
non licebat provincialibus eos con-
temnere. Vide Cic. ad Att. lib. v.
Epist. 2. GronotJ.
14 At carte tamen inquiunt] Seribe,
inquiit, non inquiunt. Seal.
At certe tamen, inquiunt, quod illic]
Achilles Turnebi conjecturam sequi-
tur : inquit, id quod illic. Sealiger
inquiit legit, quod et placuit Dousae.
Pudet de re tam levi disputare. Sed
an non minimum duo erant Varus et
Seortillum, qui cum Catullo confabu
labantu,? aunon evenit naturaliter in
congressibus et in circulis, ut plures
eandem rem percontentur, vel om-
nem, vel in partibus ? idque postea si
narrenras aliis, an non omnium etiam
vulgarium linguarum mos fert, nt
ita referamus, ' dicebant,' vel ' tum
aiimt,' interdum licet unus mentio-
nem fecerit ? Itaque hie Idiotismus
non debet eripi Catullo. Nam quod
infra de commodandis lecticariis, est
id quidem proprium Scortilli ; sed
non est necesse propterea omnes alios
sermones priores inter eam modo et
Catullum fuisse. Gronov.
350 NOTjE variorum in
Quod ttie Natun dicUw, œre com-
parasti] Anuotat Achilles in Mes. om
nibus legi esse non œre, quasi sit, quod
illic natum dieitur esse, nisi quis esse in
esse mutandum existimet. Quod au
tem genus hoc commercii, asse uno
octo servos ? Sed et lepide quod Na
tum, genere neutro sic dixit, cum de
nomine loquatur : ut Plautus : ' quod
ei it natum tollito.' Quid simile ? hoc
dicitur de infante receus nato. Ca
tullus vel Seortillum loquitur de com-
pluribus hominibus emptis in provin
cia. Imo pertinet hoc totum ad ver-
bum comparasti : ut si maxime reci-
peremus scriptum esse intelligeretur
eo aere, quod illic natum esse dicitur,
comparasti. rf œre repetito ex prœ-
cedentibus, Ecquonam mihi profuisset
œre? Sed тЬ are confirmat ipse ex
Sallustio et Columella. Sealiger quae
hie commentus est, sunt somnia. Na
tum generatim ponitur, quod quacnu-
que ex caussa provenit. Aut dicatur
quam negotiationem exercuerit Ca
tullus cum sacculo aranearum pleno.
Verum est multiplicem quaestum ex-
ereuisse Romanos in provinciis, atque
ut facilius provinciales ad conditiones
suas perducerent, appetivisse contu-
bernia Praetorum vel Procousulum,
et Praefecturas, quas tamen negoti-
antibus boni et frugi magistratui ne-
gabant, exemplo Ciceronis. Sed ex
liorum negotiis paratum argentum
potius Natum dici, quam aliud imde-
cunque provenieus, falsum est : ¡ta
que quo œre Bithynia Catullo profuit,
et quod illic ei Natum dicitur, ejusdem
generis est. Eo inquit aere, quo pro-
vinciam Catullo profuisse, quodque
ibidem iIii natum esse ac provenisse
rumor erat aiunt illum comparasse
lecticarios. Natum, ut apud Plaut'um
Trinummo : ' Nisi tu immortale vere
esse argentum tibi.' Seneca Еp.
xxcvii. ' Ex sacrilegio enim et fur
to pecunia nascitur.' Et ' redivivus "
vel ' recidivus ' nummus, qui renasci-
tur apud Juvenal. Sat. vi. ' Ac velut
exhausta recidivus pullulat arca Nnm
mus.' Gronov.
Quod illic Natum dicitur esse] In
vulgatis, Natum dicitur, œre. Dili-
genter haec cousideranda sunt. Nam
diversum est, aes natum in provincia,
ab eo, quod dixit, quantum provincia
profuisset sere. Comites procousu
lum duplicia commoda in provincia
percipiebant: alteram ex negotiati
on sua, quod hie more Grœcorum
argentum natum dicitur ; nam id
illis est, тЬ уwбрит àoyiptov alteram
ex provincia illis obvenrebat opera
magistrates ipsius, quod lucellum vo-
cabatur, ut alibi docebimus ex Cice
rone. Quod ergo dicitur, Et quan
tum mihi profuisset œre, hoc est, ee-
quid lucelli mihi obvenisset ex Bithy
nia : hoc vero, quod Natum dicitur,
hoc est, quod quaesivisti negotiatione
tua. Notum ex Sallustio in Jugur-
tha, quae sint negotiationes togato-
rum, ut ipse vocat. Seal.
17 Unum mefacerem beatiorum] Ita
Avantius olim mutavit, prave, quum
et sententia beatiorem postulet, et ve
tus scripturä non aliter habeat. Ut
ego, inquit, me reliquis pretorianis
unum beatiorem facerem, id contes-
sus sum : me scilicet comparasse lec
ticarios, quum illi socii mei prorsos
egeni essent. Idem.
20 Homines parare rectos] Cur pro
lecticariis, homines rectos, usurpave-
rit Catullus, rationem nobis explanat
Ovid. quo loco monet 'Sustineas, ut
onus, nitendum est vertice recto.'
Eodem etiam a Jnvenali allusum :
' Tot res Impositas capiti, quas rec
to vertice portat Servulus infelix.'
Dousa P.
Parare reetos] Parare Graecorum
est 7rop£fe<r0ai. Sed doctus vir in
nunc locum ait apud Terentium que
que eodem modo accipiendum : ' pos
se in animo iustituere ac parare.' ubi
sane turpiter hallucinatur. Nam quis
sanus dixerit, Ego in animo meo me
comparavi, asse ego emi aliquid? At-
 С. VALERII CATULLI CARMEN X.
qui idem est : Ego me comparavi hoc
facere, et ego in animo meo paravi
hoc facere. Quod si тЬ ' parare' in
loco Terentii est emere, ergo et ' in-
stituere' est emere. Ego in animo
paravi, est Graecorum KeKрша. Habes
etiam apud Plinium Caecilium in E-
pistolis. Seal.
21 At mi nullus erat] At ego, in-
quit, quanquamjactassem me puellae,
tamen illud falso dixeram, me illos
homines comparasse. Ad lecticam ho
mines eodem modo dictum, quo Pro-
pertio : Pastor ad baculum, homo ad
lites, puer ad cyathos. Idem.
24 Ut decuit cinadiorem] Eodem
modo formavit quo Graeci nbvrtpov
rара top K&ra : quod Atticorum pro
prium est. Idem.
26 Istos commodo] Falsus modulus
syllabae. Legendum ceuseo : Quœso,
inquit, mihi mi Catulle, paulum lutos.
enmmodo nam volo ad Serapin Deferri.
Commndo, hoc est in tempore. Plau-
tus Aulularia : ' Commodo dictite-
mus.' Titinius Jurisperitus : ' Nunc
adeo visam rem magnam aiebat sese
mecum loqui. Et commodo eccum
exit.' Siseuna Milesiarum decimo-
tertio : ' Eamus ad ipsum atque ipse
commodo de parte superiore de-
scendebat.' Eleganter ergo, reticuit
verbum, mutua mihi. paulum /síos mu
tua mihi. Idem.
Ad Serapin] Quare petit lectica de-
ferri ad Serapin? an non pedes ire
poterat I Seiendum Ulis temporibus
non licuisse Serapea intra urbem ha
bere, sed extra pomerium. Dio libro
quadragesimo : ДоKes Se pol тe Kо!
itettvo тЬ ту -Kротeрф erei ¿ir' i^ÓStp abrov
^nppurвXp ripas ovoevbs fyrrov yevéaBar
robs yàp vaobs avrov, ots Ша rwes eVe-
mlnmo, Kaif\etv тр ßovXy e5o{ef où
yàp Sj( roíis teobs roirovs éVl то\Ь ivi-
fiurcw, KаХ tri ye i^eviienaev, Sore Kо!
Sypoffia avrobs ff4ßfaßai, f£a rov iricfiv-
piov афаs iSpvffavro.
Commodo] Libri omnes habent
351
commode, quod tamen Sealiger muta-
tum ivit in commodo; quia commoda
putaverat esse verbum modi impe-
rantis, ubi falsus fuit modulus Sylla
bae : verum ego scio nomen esse, loco
adverbii commodo. Sic Graeci. Ho
mer. I1. A. xßiÇbs Ißn, hesternus ivit,
pro ' heri.' Virg. ' se matutinos age-
bat.' Meleager.
27 Mane] Mane me inquit puella,
omnes libri vet. Sed quia versus
peccaret in syllaba me, facile est re-
scribere minime. Idem.
Mane me inquio pueUa] Antiqua
lectio, inquit puellœ. Lege, inquii.
Abundat autem то me. mane, inquii
puella dictum, ut illud * vale, vale, in
quit, Iola.' Seal.
29 Fugit me ratio] Hoc est, ut
Graeci dicunt, iXoyurrû. Secundo
Rhetoric. ad Herenuium : ' Nam qui
se propter vinum, ant amorcm, aut
iracundiam fugisse rationem dicet, is
animi vitio videbitur nescisse, non im-
prudentia.' GM\ce,seméconter. Idem.
30 Cinna est Саш] Nam Ciuna se
in Bithynia fuisse testatur ipse his
versiculis, quibus Aratea Phaenomena
amico mittit : ' Hаc tibi arateis,mul-
tum vigilata lucernis Carmina, quis
ignes novimus aërios : Laevisin aridu-
lo malvae descripta libello Prusiaca
vexi munera navicula.' Idem.
33 Male vivis] Sic dicebaut cum
intelligerent aliquem cuiquam moles-
tum esse. Livin.
Vivis pro vivas positum est : àpxaur-
pos. Deinde Graecismus latet per-
quam elegaus et Catullo sane dignus.
Molesta enim hic est neutrum plurale
positum loco adverbii, ut apud Lucre-
tium 'mutua' pro ' mutuo.' Molesta
igitur vivere est, moleste et cum ani
mi dolore aetatem agitare ; id enim
Poeta Seortillo imprecatur. Plerum-
que тЬ sed vel at, imprecantis parti
cula, solet esse apud Poëtas et Comi
cos. Sic Virgil. ' At tibi pro sceleie
hoc,' See. Meleager.
352 NOTJ2 VARIORUM IN
CARMEN XL
6 Sagitti/erosque] Vctus lib. cotirife-
rosque. Prapostero literarum ordine,
nam scribendum coritiferosque. Virg.
Жn. z. ' Coritique levea humeris, et
letifer arcus.' Ubi Servius : ' Corlti,'
inquit, ' proprie sunt arcuum thecae.
dicuntur tamen etiam Sagittarum,
quas et pharetras vocamos.' Confir
mat haec postrema Servii verba Sili-
us Italicus lib. xv. ' Stridontque Sa-
gittiferi coriti.' Bene igitur Catullus
Parthos ' coritiferos ' vocat, quos Ho-
rat. ii. Od. 16., Medorum nomine,
CARMEN XII.
1 Marrucine AHni] Hieronymus A-
vantius, qui non veritus est integros
locos huius cuitissimi Poêlae conta
minare, pro Marrucine, legebat, Inter
cœnam: a quo postea illa mendi indo
les in omnibus Iibris propagata est.
At Mairucine rectum erat : non uti-
que quod ex Marrucinis populis Cam
paniae ortus fuerit : sed quia convi-
tium stupidis eo nomine fiebat. Ter-
tullianus quinto in Marcionem : ' Sic-
ubi alibi dixit, et non hic, Marru
cine ;' hoc est. ivaioDrrrt, irai à^ciftjs.
Paulinus lib. i. Epist. 7. ' Neve ite
ram tuas nobis literas Marrncinus
adferat.' Quem Paulinus hic Mar-
rncinum vocat, supra monachum in-
spiritualem dixit. Sunt tamen qui
apud Tertulliamtm Marrucinum na-
tione interpretentur. In quo vere
Marrucinos sese ostendunt. Quis tam
puer in sermone Latino, qui non v¡-
deat apud Tertullianum convicium
esse, non appellationem i Sed quia
nos indicavimus, propterea verum
non est. Et quid facient illo loco
vocat ' pharetratos.' Paner.
7 Septemgeminus] Est ' septenus,'
non • bisseptcuus.' Virgilen. vi. ' Et
septemgemini turbant trepida ostia
Nili.' i. e. Septem. Nilo enim amni
notum est solum fuisse septem ostia.
Et habetur Es. п. 15. Sic apud
Claudian. in Fesceuninis nuptiarnm
Honorii et Mariae : ' Aurea septem-
geminas Roma coronet arces.' h. e.
Septenas in septem Romse montibus.
Bochartus.
Paulini, qui tam aperte Mairucioita-
tem eorum exagitat ? Nae Avantius
quoque Marrucinus fuit, qui hoc mu
tant. Seal.
2 Injocoatque vino] Et apud Plau-
tum ' in vino,' ut hic dicitur imita-
tione Graecorum. Aristophanes, Av-
ffurrpÍrrr гцшг У iv 6íy¡р avfiiiinai <r<xp<í-
roroi. Idem.
5 Quanwis] Pro ' oppido ' hic acce-
pit, vel quantumvis, ut alibi. Plautus
Trinummo : ' Multa ego possum docta
dicta, et quamvis facunde loqui.' Cic.
de Fin. ii. ' Haec ego non possum di-
cere non esse hominis, quamvisfetbelli
et humani : sapientis vero nullo modo.'
Lirin. Scottus Observ. 1. ii. c. 36.
8 Mutari eeitt] Hoc est, qui te furti
purum esse magno mercetur : qui te
furem non esse talento contra carum
non habeat. Sallustius Oratione L.
Philippi : ' At tum erat Lepidus La-
tro cum calonibus, et paucis sicariis :
quorum diurna mercede vitam non
mntaverit.' Euripides Medea : tôt î"
i/tÛv jivxâv фууси Vvxv* àvrnWaii-
 С. VALER1I CATULLI CARMEN XIV. 353
fitff, ob xpwov pévov : Exilium liberorum quia, ut ait Festus, * Antiqui non
animaipsanedumauromutariveliin. Seal. geminabant cousonantes.' Sic Hora-
Leporum Disertus] Iusoleus est Ser- tius ' forum Appii differtum nautis
mo leporum Disertus. Fortasse scrip- dixit. Pusser.'
sit Catullus Difertus pro Differtus,

CARMEN XIII.
2 Faucis, si tibi Di favent, diebus]
Paucis diebus, i. e. propediem, et (quod
Plantas autumat) 'eis paucos dies.'
St tibi Di favent, h. e. (ut dicere didi-
cimus a priscis et Romanis illis) ' cum
Dis faventibus, volentibusque.' Dousa
P. Intra paucos dies. Propert. ' Ven-
turum paucis me tibi luciferis.' Lirin.
8 Plenus sacculus aranearum] In om
nium ore versatur Apologus de po
dagra et aranea, inter quas conve
nisse aiimt, nt illa in opulentiorum
palatiis, haec in pauperum tuguriis
versaretur. Proinde cum aliquis ' ara-
neas in aedibus,' aut ' in arca' aut ' in
vasis,' aut ' in loculis ' habere dici-
tur, idem est, ac si dicatur ' in tenui
re vivere.' Hinc Afranius apud Fes-
tum : ' Tamne arcula tua plena est
aranearum ?' Plaut. Auml. ' anue
quis aedes auferat i Nam hic apud
nos nihil est aliud quœsti furibus :
Ita inaniis sunt oppleta atque ara
neis.' Bochartus.
Plenus sacculus] Martialis ' non sen
tit sacculus ista meus.' Glossae: 'Sac
culus ßaWivriov, (ЗсЛЛштЙи»'.' Seal.

CARMEN XIV.

1 Ni te plut oculis] Saturnalibus postea venena appellat. Livin.

Licinius Calvus miserat Catullo so- 9 Litterator] Ita vocabant Gram-
dali suo quaedam ineptorum anony- maticos, id est, Poëtarum interpre
morum poëtarum poëmatia, ut Ca tes. Aiii distinguebant ita, ut dice-
tullo aut stomachum aut risum move- rent tantum interesse inter littera-
ret. Ni, inquit, jam antea te pluri- tum et litteratorem, quantum inter
mum amarem, odissem te jure prop Grammaticum et Grammatistam. Vi
ter illud ineptum munus, nempe epi- de Suet. de Illustr. Gramm. c. iv.
grammata malorum poëtarum, quae 11 Quod non dispereunt. iui labores]
mihi misisti. Non assecutus est doc- Suilam literatorem defenderat Carvns
tus vir, quid per munus, cujus hic in quadam caussa. Sulla enim remu-
mentio, intelligeretur. Seal. neratur his poëmatiis malorum poë
5 Quur me tot male perderes poëtis] tarum, quae tamen bona literatori
Malepoëtœ uno verbo, ut malegenius, videbantur. Est Ironia. Seal.
maledeus. Senecae in Thyeste, KаKо- 12 Di magni horribilem] Isti quatuor
oaifuov. Idem. versus debebant poni post tertium
7 Qui tantum tibi misil impiorum] versum, ubi omnino tam necessarii
Impia neutro genere, impias res, id sunt, quam hic incommodi. Me ta
est, mala poëmatia. Nam ne doctus cente res ipsa satis loquitur. Certe
quidem vir haee intellexit. Idem. nihil verius. Idem.
Impiorum] Malorum versuum, quos 15 Saturnalibus optimo dierum] Op-
Delph. et Vor. Cias. Catul.
354 NOTJE VARIORUM IN
timum diernm Saturnalia dixit rpbs
пу^вааг, quia pueri plandentes dice-
bant, ' Hodie bona Saturnalia.' Epic-
tetui apud Arrianum : Toîs yàp nu-
biois brav •KpofftXBóvra Kроту, Kai Лeур,
crfitttpov aarovpvá\ia ауава, \iyouçv, оЬK
ífrnv hyoñà толпа. ; obSajuw?, áXAxt Kal
canol iniuporovuev. Martialis allusit :
' Iste tibi faciet bona Saturnalia per
çus.' Idem volebant, quum clama-
bant, ' Го Saturnalia.' Idem Martia
lis : ' Clamant ecce mei, in Saturna
lia, versus.' Dio libro quinquagesimo
octavo : Т<!те yàp 1гоЛ\ф tov fiâWov
iir avri? àx^cf^rrei обтe ti éKfivcp elireiv
hrÍrpetyav, ffvfißoii<rarrfs Qalfyvnt tovto
Ify тЬ BpvWoí¡Kvov, ¡<ii <rœrovpvdKm,
ж. т. К Idem.
1С Nom, nоn] Eleganter geminata
negatio. Sic Propert. * Non, non hu-
mani sunt partus talia dona.' Inter-
dum etiam aliquid interponebant.'
Cic. ad Att. lib. x. ' Non sunt ab
obsequio nostro, non : habent suas
radices.' Vide Manut. in hune locum.
18 Casias, Aquinos] Pari merce te
remunerabor : malos poëtas malorum
poëtarum vicem, quos scilicet mihi
misisti, àiriSup^irofuai. Seal.
CARMEN XV.
3 Si quicquam animo tuo cupisti] Si
quod unquam delicium habuisti,quod
ab aliis prœceptum corruptumque
nolles. Livin.
18 Attraetis pedibus] Commel.
membr. atratis, unde rescribo artatis
pro arctatis. Credibile enim sane est
eos, qui huic supplicio meechorum
erant addicti, fuisse arte ligatos.
Meleager.
Porta] Sic partem posticam, quam
natura texit, etiam nostrate lingua
vocamos. Priapeiis ' porta te faciet
Carios, Aquinos] Male scriptum,
arbitror, pro Casios, Aquinios: etsi in
modulando versu vocales conjungen-
dae sunt,'ut earum cœtu una compre-
hendantur syllaba. Aquinium enim
malum poëtam fuisse, coustat e Ci
cerone ; Nam quinta Tusculana sic
scribit; ' Adhuc neminem cognovi
poëtam, et mihi cum Aquinio amici-
tia, qui sibi non optimus videretur.'
Turnebus.
19 Suffenum, omnia colligam venena]
Hune versum ita reconciunes ac resti
tuas licebit : ' Suffenum omnia colli
gam venena.' suffenum pro svfftnorum,
more Planto priscisque omnibus cele-
bratlssimo ; dixerat enim Catullus an
tea ; Casios, Aquinos ; plurali (ut vi
des) numero, qui ita temere ipsi mi-
grandus non fuit. Dausa P.
22 Unde malum pedem ait,íiisfis] La-
tinitatis ratio postulat, tulistis. Seal.
23 Pessimi poetœ] Quos ad me misit
Lucinius Calvus meus. Perperam to-
tum epigramma interpretatus est vir
facundissimus. Ideo etiam minima
quaeque in eo persequuti sumus, ne
adolescentes in scopulo haererent.
Idem.
patentiorem.' livin.
19 Raphani] Tangit supplicium il-
lud, quo Athenieuses olim adulteras
ac puerorum sectatores adficiebant.
Deprehcusos quadrupedes coustitue-
bant, ac violenter partibus posterio-
ribus expilatis, per podicem, summo
cum cruciatu, grandiores raphanos
aut mngiles immittebant : iode apud
Graecos verbum frcupavibovv Aristopha
nes protulit. Raphani in Germania
ad infantium magnitudinem excres-
cunt. Parthenius.
 С. VALERII CATULLI CARMKN XVII.
CARMEN XVI.
I Padicabo] ' Paedicare ' est pue-
rum vel masculum inire. Carm.
xxvii. xxxv. xxxvIIi. Lxvii. Hinc
Pœdicones, quos hodie Sodomitas vo-
camus. Carm. lxviii.
5 Pium poëtum] Pro argnto et
docto a doctissimo poëta positum
est : id adeo quam maxime animum
advorterim facit ejusdem ad Calvum
Epigramma, in quo expresse ac d¡-
sertim legitur. ' Qui 1 an tum tibi misit
impiorum.' h. e. ut ego interpreter,
malorum poëtarum atque inficeto-
rum : nam de Suffenis, Caesiis, Aqui-
nis caeterisque seculi sui venenis at-
que incommodis loquitur. Dousa P.
8 Si sunt} Liber Commcl. et Pal.
papyr. Hnt : probo, nam et Commel.
vers. seq. habet possint. Aiias in
Edit. vulg. est possunl. Meleager.
II Lumbos] Lumbi valentes et ve-
geti ad Venerium opus requiruntur.
Hinc Petronius de Eumolpo, qui cum
puellam constuprare vellet,hoc tarnen
absterritus fuit, quia podagricum se
lumborumque solutorum omnibus dix-
erat. Catullus hie, Qui duros nequeunt
CARMEN XVII.
1 O Colonia quem cupis] Totum hu-
jus lepidissimi poëmatii principium
depravatum doctos viros in magnum
errorem impulit, ita ut adversus Ca-
tulli sententiam bunc locum interpre
tati sint. Ita enim legendum docet
nos vetus scriptura : O colonia, quœ
cupis ponte ludere longo, Et salire para-
tum babes : sed vereris inepta Crura pon-
ticuli adsulitantis, inredivivus Ne supi-
nus eat, caraque in palude recumbat. Sic
tibi bonus ex tua pous libidine fiat. О
355
movere lumbos : id est, qui adeo triti
sunt in Venere, ut eam œgre amplius
exercere possint. Scioppius.
12 Vos qui millia mulla basiorum Le
gistis] Vetus scripturu Vos quot millia :
prisous mos scribendi, ' quot ' pro
'quod,' 'set' pro '.sed,' et simitla.
Lege îgitur et distingue ita: Vos,
quod millia multa basiorum Legistis, male
me marem putastis, Si qui forte mearum
ineptiarum Lectores eritis. Supplendum
antem qui ; Vos , qui, quod millia multa
basiorum legistis, male marem me
putastis. Sic alibi : Quod si non aliud
potest, ruborem Ferreo canis exprimamus
ore, Conclamate Uerum altiore vole. Hoc
est, quod si nil aliud potest, ut expri
mamus ruborem. Deest enim те ut.
Sic apud Manilium. ' Ingenium na
tura dedit.' id est. Cui ingenium
natura dedit. Scal.
Vos quod] Papyr. Pal. vosque. Com
mel. lib. in margine qui, quod germa-
num puto. Meleager.
14 * Si qua forte] Hi tres versus
proximi non videntur ad hunc locum
pertinere. Licin.
colonia, inquit, quae lubenter in tuo
ponte ludere velles, nisi metueres
tremuli pontis adsultus periculosos,
dum pedibus ilium persultas : ne sci
licet ex crebra pedum concussione
totus procumbat, ut redivivus restituf
non possit, &c. Nunc rationem red-
dam. In toto opere Catulliano, dicam
libere, nulla a nobis emendatio prae-
stita est, quae nobilior sit ista. Et
tamen quibusdam doctis viris displi-
cet, qui in hac parte vincuntur vel a
3o(¡ NOTjE variorum in
tironibus sermonis Romani, qui ride-
bunt aliter semientes Seul.
Ponte ludere] Quia prisca sciiptum
videtiir fuisse in Gallicano exemplari
loedere pro ludere, ut ' poenire ' pro
' punire,' ' loeber' pro ' iiber:' prop-
terea laedere scripserunt. Idem.
3 Sub his lulus inredivivus] Hic vero
audacia correctorum pervagata est.
Nam antiquitus scriptum fuit Crura
ponticuli аc sulcis tant is inredivivus, ut
clare extabat in nostro libro, et in
altero scripto, qui penes nos fuit.
Certe legendum, adsulitantis, inredivi.
vus Ne supinus eat. Pontem hunc
sublicium arrectariis gracilioribus,
quae hie voran tur crura, male fultum,
tremere ac veluti adsultare concussu
pedum ait adsulitare, et per synco
pe» adsultare : ausiculitarc, auscul
tare ab ausiculis, id est, auriculis.
Redivivum œdificium, est ex vetusto
renovatum. Est enim verbum tecto-
nicum : unde Cic. in Verrem : ' Utrum
existimatis minus operis esse, unam
columnam efficere ab integra novara
nullo lapide redivivo ?' I taque vete-
res magistri Redivivus vertont ,io-
¿.IiyKriaros. Pontem iuredivivum ergo
dicit, qui prolapsus denuo iustaurari
non posset. 'ApxaÏKws autem dictum
vereris crura, ne sub his, id est, ve-
reris ne sub cruribus. Terentius :
' Metuo lenonem ne aliquid suo suat
capiti.' id est: metuo ne leno aliquid
suo suat capiti. Vide ergo quantum
differt sententia, quam efficiebat vul-
gata lectio, ab ea, quam praefcrt nos
tra emendatio: praesertim quum illud
inredititus viri docti ad municipem
ilium referrcut. Nunc plana est sen
tentia. Ego possem ex ilia veteri
scriptura assulas nescio quas et alia
coniminisci; sed hoc esset inept i re.
De hujus autem metri, id est, Ithy-
phallici genere, ¡ta Diomedes scribit :
' Priapeium,' inquit, ' quo Virgilius
in prolusionibus suis usus fuit: In
cidi in patulum specum procumbente
Priapo.' Ita cnim sarciendus locus
ille Diomedis ex optimo manuscripto.
Ex quo loco Grammatici omuino con-
vincitur ejusdem generis metrum,
quod in custodem horti scriptum est
inter Catalecta Virgiliana, recte Vir
gilio attribui: quanquam docti Ca-
tullo adsciipserint. Anacreon quoque
eo genere lusit: 'Нр'иттriаа uiv hpiov
\eirrov fiiKpЬv ànoK\às, Oïvov 5' Qéinov
iíáSoV vvv 5' aßpws ¿póto-ffav Ч\£XXа
чгnKт'Затг} <p(\r/, Kupá^tev iioSi сцЗрф. Et
Maecenas : ' Debilem facito manu,
debilem pede, coxa. Tuber adstrue
gibberum, lubricos quate dentes. Vit»
dum superest, bene est : hanc mihi,
vel acutam, Si das, sustineam cru-
cem.' Coloniam vero hanc non dubi-
to, quin novum Comum, paulo ante a
Caesare deduetam : Lacum autem La-
rium ad quam sita est, intelligat.
Seal. „
Irredivivus] In tribus nostris Mss.
legitur irredivivis. Idque prorsus rec
te ; nam hoc irredivivis respicit crura
hac mente. Tu colonia vereris ne
crura ponticuli ruant, et Ulis eruribus
irredivivis supinus eat ponticulus. Est
autem dandi casus non auferendi.
Meleager.
6 In quo vel Salisubsuli] Ita certum
ac firmum atque is est, in quo Sali-
subsuli sacra suseipiant. Livin.
Salisubsuli] Omnes ludii et sal-
tatores, qui ad cantum et tibiam in
sacris ludunt, salii et salisubsuli di-
cuntur. Virg. Жn. vin. ' Tum salii
ad cantus inceusa altaria circum Po
puleis adsunt evineti tempora ramis.'
Ibi simpliciter salii sunt ludii ad sacra
Herculis saltantes. Qui enim primi
fvóTt?jov ioxnow doctore Д2neа in Ita
lia saltarunt, Salii dicti sunt, auctore
Polemone vetere scriptore rerum Ita-
licarum. Quare frustra hic argutatur
Macrobius, dum quœrit, quare Salios
Herculi attribuit Virgilius potins
quam Marti. Itaque recte iiwqiSbs
' Salius' vertitur a vetere Glossario :
unde Virgilius dixit ' Salios ad can
tum,' ut Propertius, ' Pastor ad ba
 С. VALERII CATULLI CARMEN XX.
cuium :' Kат' ¿|oxV autem Iudii Mar-
tis dicuntur ' Salii,' et Mars ipse
' Salisubsulus.' Pacuvius : ' Pro im
perio sic Salisubsulus vostro excubet-'
Quod procul dubio est ex fine Pro-
logi cujusdam, ut illud Plautinum.
' Ut vos item alias, partiel nunc vos
Mars arijuvet.' Seal.
17 Ludere] Femora extollere, Pro-
pert. ' Nondum inclinatae prohibent
te ludere mammae.' Livin.
Uni] Antique pro ' uoius.' Idem.
19 Separata securi] Jam doctis no-
tius est, quam ut admonendi sint, bic
ex Festo legendum, subpernata. ' In
fossa Luguri jacet supernata securi.'
Cujus lectionis vestigia retinet codex
noster, in quo legitur, superata. Sub-
pernare idem fere ac Sulfraginare,
quod Graeci magistri vertunt àyxv\o-
Koirelv notum anatomicae peritis quid
sit ayicvX-i/. Septuaginta Interpretes
hoc vocant ¿Kvevpifar Gallice, esiar-
reter. Marullus ingenio, quam do
ctrina parador, stolide conatum Po
litiani ridet. Ego eum Grœculum
tanti non facio, ut ejus rationem ha-
CARMEN XIX.
4 Nutriví] Sealiger quodam loco
nunc tuos legit. Sed non probo : ¡ta
que ampliandum ceuseo.
11 Primitu'] Pro primo. Lucil. Sat.
lib. v. ' Ut cum primitiis ficus pro
pola recentes Protulit, ingenti pretio
dat primitu' paucas.' Varro de R. R.
lib. i. c. 31. ' Igitur in vitiario pri
mitu cum exit vitis, tota resecari se
CARMEN XX.
3 Sinistra] Neutrum plurale ad- ' Parma seu quoe dextra velit, seu
verbialiter positum. Tibul. lib. iv. laeva tuen.' Aiioqui producenda erat
357
bendam esse putem. Seal.
21 Talis iste meus stupor] In pro-
hisionibus Virgilianis : ' Tuoque nunc
puella talis, heu tuo Stupore pressa.'
Stuporem vocat virum puellae, quo-
modo hie Catullus accipit. Idem.
23 Nunc ego volo de tuo] Seripta
lectio, Nunc eum volo me de tuo ponte
mittere pronum. Videtur ergo тЬ de
abundare. Itaqur crit apxabrnis. Voló
me mittere eum tuo ponte : ut Sal-
Iustius, ' Omnes qui sese student
ceteris prastare animantibus.' Nam
et ibi тЬ sese abundat. Potest etiam
legi: Nunc eum volo me e tuo ponte
mittere pronum. Idem.
26 Ferream ut soleam] Soleae equis
inducebantur, non, ut nunc, clavis
suppingebantur : propterea Oraieis
illud, ut in bomine, est inroSeStoSai.
Artemidorus, Äo|e tis 1пгоЫщата ímou
бчоЬШавш. Et Arrianus soleas equi
nas бгоШцигга eodem modo appellat :
XaXwápia too ovapiov, o-аурЛтш, иго-
Ыщата, Kpiflol, xél"os' Xiphilinus in
Nerone oiroprío vocat : Tits q/uufvovs
oiraprla Мxршга хшоЬeЫавш. Idem.
iet.' et c. 48. Sic ' simitu,' pro simul,
apud Plaut.
15 Sed tacebitis] Non enim licebat,
opinor, minoribus Dis hostias facere :
ut Priapo, ut laribus, sed tantum
thure et sertis. Laribus tamen Ti-
bul. lib. i. Eleg. 1. < Nunc aqua
exigni est hostia magna soli :' sed
ambervalibus, ut puto.' Livin.
.358 NOTjE variorum in
postrema syllaba. Nec vero Muretus
placet, qui ad populum, quod prae-
cedit, refeit. Idem.
6 Tuor] Tuor antique pro tueor.
Fest. Lucret. lib. i. * Nec calidos
aestus tuimur.' Idem lib. it. ' diluta-
que contra, Cum tuimur misceri ab-
sinthia, tangit amaror :' quem ver.sum
idem repetit lib. vi. ubi de lapide
magnete loquitur.
6 Mihi corolla] Picta, id est, multi
color, veluti coustaus e pluribus flori-
bus. Hujus ferme generis est illud,
quod in Carm. lib. refertur, c. 49. et
c. 50. Hunc morem August. describit
lib. vn. c. 21. de Civit. Dei. ' In
oppido Lavinio unus Libero totus
meusis tribuebatur, cujus diebus om-
nes verbis flagitiosissimis utebantur,
donee illud unum membrum per fo
rum trausvectum esset ; atque in loco
suo quiesceret. Cui membro inhonesto
matrem familias honesüssimam palam
coronam necesse erat imponere.' Et
paulo post : ' Jam quod in Liberi
CARMEN XXI.
5 Nec clam : nam simul etjocaris una]
Hiulca sunt haec, nec bene cohaerent,
si sequentia spectes. Sed quomodo
legendum sit, docet nos scriptus co
dex. Nec clam. Nam simul exjocaris
una, Hœreus ad latus omnia experibis.
Sic habet noster codex ne una quidem
litera minus. Exjocari est, A$o/uX<¡-
ааавси, &фe^/шо-в<и. Postquam ludo
lassus modum feceris, alia experire.
Antiquitus autem dictum experio,
non experior, ut alia multa. Seal.
9 Sahir] Beatus, opulentus. Tibul.
' Turbaque vernarum saturi bona
signa coloni.' Quod Horat. ' Positi-
que venue ditis examen domus.'
Livin.
11 Ne meus puer] Quis non videt
sacris honesta matrona pudenda vi
rilit coronabat spectante multitu-
dine.' Hanc ipsam infra vocat ' со
ronationem virilium pudendorum.'
Paschalius.
14 Tenerque vacula] Antique. Nam
veteribus omnia quae in er desinunt,
maximam partem communia erant.
' Fames acor,' Naevius de bello Pu
nico. < Acer hiems,' Eunius. Idem
Nœvius lib. ii. belli Punici : ' Prima
incedit Cereris Proserpina puer.'
eum etiam ' puera' dicerent. Livius -
Odyss. ' Mea puera quid verbi ex
tuo ore produit.' Lii iii.
17 Manumque sorsum] Sorsum hic
pro ' aeorsum ' aceipinut Pet. Vic-
torius, Var. lect. lib. xxv. c. 13.
Sealiger in versione G гата, aliique :
tamen nescio quomodo magis arridet
Patris conjectura, qui legit sursum ;
fmes enim in sinu demissas habent
manus, seu potius furtificam laevam.
Dousa F.
hа?c omnia commentitia esse ? Atqui
satius fuit veterem lectionem secu-
ram in suis sedibus relinquere, quam
suam ineptam supponere. Legi igitur
in nostro libro, Me me puer. Deest
Мфвeура Ah. Ah me me puer: vel,
Ve me me: at in Elegiis, ' Quœ, ve
te, misero letum miserable fratri
Adtulit.' Apud Senecam Apocolo-
cynthosi, ' Ve me.' Graecum est, of
uot uat' & fioi im. Infra. ' Ah me an
illa puella d. Tota millia me decem
poposcit ? ' Seal.
Ne meus puer] Vetus liber : nemeus :
ne-meus, id est, dum meus amplius
non erit, ut inf. ' ne-funera ;' sic ' ne-
vult,' ' nefreus,' ' nefastus.' Passerat.
 С. VALERII CATULLl CARMEN XXII.
CARMEN XXII.
1 Suffenus iste] Suffenas, ait qui
dam, hic legendum. Sed delirat.
Quomodo enim coustaret versus ?
Seal.
Suffenus] Sufenas legendum est,
non ut in vulgatis libris Suffenus.
Sex. nonivs sufenas, qui, ut ex
nummi iuscriptione apparet, praetor
ludos votivos publicos fecit, fortasse
is est, cujas meminit Catullus. Fulv.
Ursin.
5 Palimpsesto] Palimpsestus est
papyrus deletilis, seu ' charta dele-
titia,' ut ab Ulpiano 1. iv. я-. de
Bonor. Possess. Secund. Tab. adpel-
latur. In ea aliquid scribimus, quod
dein in chartam aliam trausferamus,
quod cum fecimus et palimpsesto de-
lemus, inducimusque, ut in ea alia
exarare possimus. Vid. Leopard.
Emend. lib. XIit. cap. 11.
6 Chartœ regia] Charlœ regia sunt
omnium pulcherrimae, ut 'hieratica'
et ' Augusta :' opponunturque ' ple-
beis.' Тиглeб.
7 Umbilici] Erant capitula, spe-
ciem umbilicorum prae se ferentia, in
bacillis seu rutulis, qui assuebantur
voluminibus, ut circa illa volveren tur.
Volumen enim est coutextus carta-
rum in longitudinem, ut possit con-
volvi, qualis est tabula itineraria
Pentingeri. Voluminis fini adgluti-
nabantur bacilli umbilicis prominenti-
bus ornati. Hinc cum volumen esset
explicatum, necessario perveniebant
ad umbilicum. Inde ad ' umbilicum
ducere ' est finire.
Lora rubra] 2itté/5hi. Hesychius :
aerrißai, Sepfianval cтока), rà /иKра.
i/ia>Tcif»a. Duas dat notiones ejus
verbi Hesychius : priore membranam
significan, qua tegerentur libri : pos
teriore lora, ut hic apud Catullum.
359
In Epist. ad Atticum quarta ex edi-
tione Victoriana : ' Bibliothecam mihi
tui pinxerunt coustrnetione et sitty-
bis.' Legendum ' coustrictione.' Seal.
Membrana] Genere neutro. Glossae
quoque : ' Membranum Ъкрвёра, аa-
)jánor.' Item : ' Membranum, бfi^у.'
Idem.
8 Directa plumbo] Id est, plumbo
directa ad regulam : rotundum illud
plumbum fuisse testantur veterum
Epigrammata, quibus rpoxaXbs et yv-
pbs et KvK\orept/s appellatur. Tenuis
e plumbo lamina fuit, et in rotundum
formata. Latini < praeductale ' dixe-
runt a praeducendis lineis : Graeci
recentiores irapiypcupov. Salmas.
Pumice omnia œquata] Pumex, ca-
vum et latebrosum saxum, pendeus,
antrosum, non tantum rari, laxi, et
levissimi lapides. Propert. lib. ni.
El. 3. Virgil. Жn. xii. Turneb.
10 Unus caprimulgus] Ita nostrates
'ein' usurpant: et Plutarch. utitur
in vitis. Püilopaemene 245. 27. Lu-
cilius ' Optima* multo Post homines
natos gladiator qui fuit unus.' Livin.
Caprimulgus] ' Caprimulgus' avis
nomen est, apud Aristot. Hist. Anim.
lib. iV. c. 30. aryoBi)\as nominatur:
hic rusticum significat capias mul-
gentem. Turneb.
11 Tantum abhorret ac nutat] Flagi-
tium Hieronymi Avantii, qui ex mu
tat fecit nutat. In quo profecto ipse
multum nutavit. Seal.
Mutat] Pro mutatur dixit : quod
Virgil. ' Quantum mutatus ab illo
Hectore.' Sed Graeci quoque е{oX-
Xárrcu' pro ¿{oAXárre<r8ai usurpant;
et id Latini imitantur. Hinc apud
Propert. ' complebant ' pro com-
plebantur, ' variabant' pro variaban-
tur. Cicero, Acad. Quaest. ' Quae
360 NOTiE VARIORUM IN
tota omnia accipere possint, omni bus
que modis motare, atque ex omni
parte.' latin.
12 Scurra] Quem modo urbanum
vocavit. Notum enim ex Plauto
■carrai et urbanos eosdem esse.
Quare et dicteriis sibi victum ancu-
pabantur. Quia autem scenatici ho
mines, quos B¡o\éyovs vocant Graeci,
dicteria funditabant ad risum specta-
toribus tollendum, propterea factum,
ut Mimi, Scurrae, et urbanî voca-
rentur. Juvenal. ' mimum agit ille
Urbani qualem facundus scurra Ca-
tulli.' Prudent. ' Dum Scurra saltas
fabulam.' Et mimum scurram Ju-
venalis vocat, et urbanum mimogra-
phum ipsum Catullum ; quem aliter
' urbicum ' Martialis poëta, ' urbica-
rium ' Fulgentius. Hinc quum idem
Juvenalis dixit ' Trascurria patritio-
CARMEN XXIII.
1 Furi, quoi neque serms est, neque
area] Juvenal. ' quantum ferrata
distet ab arca Sacculus.' Idem. ' po-
sita sed luditur area.' Cicero Paeto :
' Nos jam ex arcis tantum habebi-
mus, ut Verrium tuum, et Camillum,
qua munditia homines ? vocare saepius
audeamus.' Seal.
Area] Paupertatis signum erat ' non
habere arcam.' Ut hic et Еp. seq.
contra 'arcam habere' dicuntur di-
vites : in ea enim pecunias depone-
bant. Mart. lib. п. Epigr. 4. ubi
Sextus ille fenerator queritur se
nummos non habere in arca : item
Epigr. 30. et lib. in. Epigr. 40. lib.
vin. Epigr. 44. lib. ix. Epigr. 55.
de ' Area Jovis.' et lib. x. Epigr. 4.
Sic Horat. Sat. i. de Avaro, ' At mihi
plaudo Ipse domi simulac numos con-
templor in arca.' Paulus item I C. in
1. Offilius xcvii. it~ de leg. in. et
idem in 1. Si certos. xxxvn. de verb.
rum,' palam est eum intelligere ad
scurras, hoc est, ad orchestram pa-
tritios trausisse. Male n. hodielegunt
Triscurria: cui ineptum quoque in-
terpretamentum apponunt. Seal.
13 Aut si quid hue re tritius] Sus-
picor Catullum scripsisse, Aul si quid
hoc retritius videbatur. Retritum, ira-
Mvrpißts. Metaphora a veteribus et
obsoletis vestimentis. Itaque et hu-
jusmodi homines Graect Tplßamis vo
cant, quasi retrita pallia. Idem.
17 Gaudet in se] Propere. ■ Cynthia
in exuviis gaudet:' et alibi, ' gaudet
in puero.' Qualiter Graeci dicunt
Xaiptiv M rots ayaBoîs. Arnob. ' Et
illud spectaculum maximum Baby-
lone in inguinibus est.' Simile et illud
Propertii de Thaide. ' In qua po-
pulus plausit Erichtonius. Livin.
oblig. Hinc ' arcarii servi,' quibus
domini pecunia, et ejus cura com-
missa. Seaevola, 1. C. in 1. Thais
xLi. §. ult. t" de fideicom. libert.
Ramirez. de arcariis servis vide Pig-
norium ac Popmam.
6 Conjuge lignea] Lucret. lib. iv.
' Nervosa, et lignea Dorcas.' Ele
ganter ita vocat puellam arido cor
pore et exsueco : verum jam ante
Comicus Alexis, 'ÁKpo\éirapos, тЬ ЙАЛо
ащш \mótp\ov hinc et ^v\oKÍ¡í^r\ fe-
mina dicitur turpi forma, apud Eu-
stath. Eamdem poëta doctiss. vocat,
' nervosam,' id est, rigidam, duram,
aspero' scabroque corpore ; atque
adeo robusto. Mollities ac levitas ha-
bentur in delitiis, eaque variis artibus
a quibusdam etiamnum quaeruntur :
volunt tamen illi formarum specta
tors corpus, non omnino enerve ant
flaccidum : neque nervosum, neque
enerve amant ; hoc solidum vocat Lu-
 С. VALERII CATULLI CARMEN XXV.
cil. аc Terent. Idem laudat succi
plenum corpus, cum ligneum prorsus
jejunum sit. Gifanius.
21 Atque id duriiis est faba ac lapil-
lis] Mendose meo judicio legitur la-
pillis; acribo lupin». Non enim un-
CARMEN XXIV.
4 Mallem delitias mihi dedisses] Longe
aliter concepta est vetus scriptura,
atque, meo judicio, melius et concin-
nius : Mallem divilias mihi dedisses Isti,
quoi neque servus est, neque arca, Quam
sic te sineres ab illo amoxi. Tb mihi
autem Attice irapéXKa, et ad aliam
personam pertinet. Sic apud Euri-
pidem Andromacha : ri o-oí вfф Kат-
eufd/wo-0a ; Clarius in Helena : ti aoi
irap&rxw br/ra тф тeвуnKбп. Quod eo-
dem prope modo dictum est, atque
hic, divitias potius convenire Furio,
CARMEN XXV.
2 Vel inula mollixeUa] Morosa lec
tio, quae in manuscriptis legitur, haec
portenta verborum nobis peperit.
Qui haec mutarunt, quare saltem Vi
tium in syllaba commissum animad-
verterunt ? alii pudentius, vel hinnula
tenella. Sed si liceret nobis hoc modo
omnia interpolare, nihil nobis diffi
cile aut arduum esset. Prisca lectio
haec fuit : vel inula moricilla. Utinam
in aliis tam facile verum erui posset,
ut in hoc loco speramus nos eruisse.
Legimus enim, vel inula oricilla. Pro-
verbium Latinorum fuit, ' Auricula
infima mollior.' Aiteram biroKopunmbv
est Auricilla, quod veteres Oricilla
dicebant, unde Celso Oricularius
clyster : hoc est, «rPyx'Ws. Imulum
proximo dixit, ut Plautus primulum.
361
guibus et digitis lapilli teruntur, ae
que ut fabae aut lupini : erant lupin i
ludicrum numorum genus ; ex lupinis
aqua maceratis percussum fiebat.
Ilottomannus. Idem ceuset Guliel-
mius.
quam delitias, cur dicat, non est plu-
ribus disputandum: siquidem coustat
ipsum egentissimum fuisse, cui neque
area. Seal.
7 Cui non est] Inepta lectio : ve
tus, Qui non est. Lege ergo, Qui?
non est homo bellus, inquies ? est : Sed
bello huic neque servus est neque arca.
Qnis dubitat luve meliora esse, quam
illa vulgata ? Idem.
Qui? non est] Mihi pridem placuit
legere : Hui ! non est homo bellus, in
quies? est. Mel.
Quae omnia sunt venustatis Catullia-
nae. Glossae, ' Summa auricula, irrt-
piyiOv.' Item ' Launae, \oßol.' Quod
rectum erat Lamnae. Porro de hujus
metri genere non disputabo, quum id
abunde doceant veteres. Hoc штат
admonebo extare hujus generis ori-
%ov тгаоощоихЬn apud antiquum Gram-
maticum Marium Plotium Sacerdo-
tem. Est autem ejusmodi iixaiis lariv
b <p&óvov тЬv yàp фвоуооута Sdnvci. Qui
versus iambis puris conceptue est,
praeter quintum pedem qualis iile :
' Quid immerentibus noces ! quid in-
vides puellis ?' Seal.
5 Quum diva mulier aves] Haec est
manuscriptorum lectio, sed vitiosa,
ut apparet ex modulis syllabarum.
Nam quod alii substituerunt,
362 NOTjE variorum in
diva mater alitei, audacter fecerunt.
Quare eorum licentiam nihil moror.
Sed non minore impudentia oscitantes
in occinentes mutarunt. Alit occinen
tes in oscinentes : quia meminerant in
augurait disciplina esse aves, quae,
quod ore auspicium facerent, ab eo
oscines dictae essent. Sed non ad-
verterunt idem esse occinere, et ob-
scinere : ut ostendere et obstendere.
Kam alterum usitatius, alteram àp-
Xoíxártpov. Ego quid de bac lectione
atatuam nihil habeo. Equidem facile
persuadee mihi ex veteri scriptura
vitium natum esse, idque fuisse in
exemplari Gallicane Nam Diva ve-
teres Deiva sçribebant. Itaque li-
brarius Gallicani exemplaris, quum
legeret, Quum de via mulier, putavit
iрXaiKus scribendum, Quum deiva. At
mulier de via, est f) n/xovaa, quaevis
saga. Sic Tibullus ' puerum e triviis '
dixit тЬy rvxàvra. Ejusmodi enim
mulleres, aut pueros de sortibus, ant
praesagiis cousulebant, quae sibi notae
non essent. Marinae tempestatis prae-
seusione fugere aves marinas id no-
tum ex prognosticis Arati et Virgilii.
Recte antem oscilanes. Nam agita-
tione fluctus id vult illis accidisse :
unde marina avis larus semper id
facere dicitur. Proverbium enim est,
Xeipos Х"<гKк- Sed non dubito quin
arcs oscitantes àmovofiaarutÛs gaviae
seu lari ipsi dicantur, qui semper in
flucti! degunt, marinam spumam pas-
centes : sed tempestate in littus eji-
ciuntur. Itaque mulier saga, quam
hic vocat mulierem de via, ut Tragi-
cus dixit, de Circo aruspices, ex eo
conjicit tempestatem esse, aut aliud
nescio quid. Sane verum est, nisi
fallor, quod diximus antonomasiam
esse, aves oscitantes, hoc est, laros.
Nam quum id genus semper in fluc-
tibus versetur, ut spumam depasca-
tur, tempestate ejecti in siccum pene
fame tabescunt, unde facile est colle
gere illis in sicco visis tempestatem
in mari esse. Haec est, nisi fallor,
vera meus Catulli, quam alii suis in
eptis euiendationibus totam perver-
terant. Idem.
Oscitantes] Oscientes lego, et fere
'oscinos sinistros et ominosos' legere
est. Horat. ' Oscinem corvum prece
suscitabo.' Intelligit autem fulicas
et simile's aves quae tempestatem prae-
dicant. Lirin.
7 Catagraphosque thynos] Aiunt esse
scriptorum librorum lectionem. Sed
nos in nostro reperimus : Cyrogra-
phosque thynos. Quae lectio multum
a vulgata discrepat. Fortasse Chiro-
graphos quod proximum vero videtur.
Ego scio quid de Catagraphis dica-
tur : neque aliud scilicet ab illis ad-
fertur, quod a nobis olim adolescen-
tibus animadversum non fuerit. Pro
prie Catagrapha sunt opisthographa,
nt ex Hipparcho cognoseimus. Seal.
Catagraphosque Thynos] Libri om
ees, vidi etiam aliquot, legunt, Cyro-
graphos, hoc est, Chirographos : sie
' Cyragra' in veteribus libris non raro
scriptum occurrit. Sic ' Cyras ' apud
Isidorum vetustissimae. etiam membra
nae praeferunt : ' manna quas Graeci
cyras vocant.' Chirographi igitur Thy-
ni, sunt aunuli Thyni signatorii sculp-
turae Bithynicae. Thyni anuuli et po-
litura Bithynica celebres et nominati
sunt ; de quibus leguntur versus apud
Isidorum, quos ita emendavimus :
' Lucentes mea vita nec smaragdos
Berilios mihi, Flacce, nec nitentes:
Nec percandida margarita quiero,
Nec quos Thynia lima perpolivit A-
nellos ; nec iaspios lapillos.' Chiro
graphos legebam olim in versibus Ca-
tulli ; nunc placet magis Cirographos-
que Thynos, hoc est, cerographos, et ce-
ram imprimenles aunulos accipi : ея-
рбурат-ov est de cera pictum : кпро-
ypitpov autem quod ceram pingit et
signat vel charaxat : quod anulorom
sigillaritiorum est proprium. Salmas.
10 Mauusque mollicellas] Seio et
ferulae et scuticae manum solere pne-
ros in scholis porrigere. Sed profec
 С. VALERII CATULLI CARMEN XXVI.
to hoc non vuit Catullus, neque hœc
est proba lectio : quum ita scriben-
dum fuerit : natisque mollicellas. Hare
enim recte conveniunt cum latusculo
laneo, ut ipse loquitur. Quia nudi
non manus, sed ilia et nates caedi so-
lent. Seal.
11 Inusta turpiter] ' Inurere notam'
recta Latinitas patitur : concedam
etiam ' inurere plagam,' et ' urere
flagris;' at 'iunrere flagra' ne infi
mae quidem vetustatis scriptores un-
quam dixerunt. Sed hace est audacia
Hieronymi Avantii, qui ita legit ex
prisca lectione, Iusula. Ego puto in-
versum pro, Iulusa. Catullus minita-
tus erat puero flagra qua; Ule irride-
bat: propterea vocat flagra illusa,
hoc est, diversa ab illo. Idem.
Inusta turpiter] Sealiger : ' ' inurere
notam' recta latinitas patitur. Con
cedam etiam ' inurere plagam,' et
' inurere flagris.' At ' inurere flagra'
ne infimae quidem vetustatis scripto
res unquam dixerunt.' Nos tamen
incomparabilem virum falli putamus :
CARMEN XXVI.
1 Furi, villula nostra, lfc.] Placet
scripta potius lectio, Furi, villula
vostra : quis enim ambigat porro, quin
idem hic sit Furius Ule, cui passim ig
nominiosae paupertatis maculae a Va
lerio nôstro inustae ? Dousa P.
4 Verum ad millia quindecim et du-
centa] Vetus scriptum, et ducentos:
recte. Aiioqui immanis nimis fuisset
summa illa ; neque puto tam copio-
sum Catullum fuisse. Quindeeim mil-
lia ducenta sestertia, item quindeeim
millia ducenti sestertii immane quan
tum discrepant. Priore summa fiunt
denarium millia quadringenta viginti
quinque, hoc est, Solatorum aureo-
-rum Francicorum millia quinque et
triginta, quadringenti sexdeeim cum
363
immo hoc genus optimis scriptoribus
usurpatum ad Statium in Diatribe et
elencho demoustravimus. Gronov.
CouscribUlent] Varro columna Her-
culis, тeр! 5é|ri$. ' Itaque eas in ceram
couscribillavit Herculis athletae.' I-
dem Marcipore, ' Astrologi non sunt
qui couscribillarunt pingentes cœ-
lum.' Sed laborat syllaba antepen
ultima, inquiunt quidam docti, quod
sit longa. Itaque vidi, qui legerent
coneribUlent, a cribello. Sed fallun-
tur. Syllaba enim corripitur. Seal.
CouscribUlent] Aiii comigillent : ut
Seneca Epist. 13. princ. ' Non potest
Athleta magnos Spiritus ad certamen
adferre, qui nunquam sigillatus est.'
F. coustrigillent ; id est, exarent, com-
pungant. Livin.
12 Magno morí] Magno mari, hoc
loco non pro immeuso (ita ut vulgo
sumitur) sed pro turbulento, valide-
que fluctuanti, vehementiusque ventis
eummoto, positum videtur. Dousa P.
et F.
denariis excurrentibus octo. Nam
nuum sestertium imputatur in vice-
nos aureos Solatos cum decem dena
riis excurrentibus. Posterior summa
conficit tantum denarios quadringen-
tos viginti quinque, id est, aureos So
latos triginta quinque cum quinque
denariis excurrentibus. Haec melius
conveniunt villulae, quam illa imma
nis summa, cui nullus saceulus par
esse potest. De Catulli autem villa
intelligendum, non de Furii, quod
somniat vir disertus. Seal.
Verum ad millia, Sunt qui ad
illius Furii verba haec referant, cujus
extremam inopiam ac mendicitatem
paulo ante Catullus iuluserat : quo
rum opinionem primum ilia vox nos
364 NOT.E VARIORUM IN
Ira perspicue repudiat: quam absur
dum esset mutare in vestra. Nam
Gottorum hoc dicendi genus esset,
non Romanorum : deinde si Furius
ne centum quidem millium rem ha-
buit, ut Catullus in illo carmine os-
tendit, quomodo ducentorum et iusu-
per quindecim millium coustituere
pignus potuisset ? ' Et sestertia,' in-
quit, ' quae soles precari Centum de-
sine, nam sat es beatus.' Sunt qui
Catullum de sua ipsius villula loqui
agnoscant: sed ex antique libro re-
ponendum ceusent ducentos. ' Aiio-
qui,' inquit auctor i Ilius opinionis,
' immanis nimis fuisset summa illa.
Neque puto tam copiosum Catullum
fuisse ut ducentis quindecim millibus
fundum oppignerasset.' Sed ut Ca
tullus in Equestri tantum ordine con-
•titerit, tamen duplo locupletiorem
illum fuisse necesse est: praeterea si
et bospes fuit С. Caesaris, et cum eo
gerere inimicitias est ausus, ut Suet.
testatur, non est verisimile, tam te
nuis eum fortunae fuisse : ut vero du
centos reponamus, et tantulam sum-
mam quindecim millium sestertium
supra ducentos numos, ventum tam
horribilem et Catullo adeo pestilen-
tem fuisse putemus, caussam esse non
arbitror. Jocum igitur sic interpre-
tandum putarem : Cum Furius, qui for
te ad dies aliquot secedere in CatuUi
villam cupiebat, ex eo quaesisset, cui
CARMEN XXVII.
1 Fale,-ni] Notandum epitbetum
Falerni, quod reperies item apud
Mart. ' Candida nigrescant vetulo
crystalla Falerno :' et Macrob. Sat.
vii. c. 12. in proverbio illo quo guio
nes ait uti : ' Mulsum quod probe
temperes, miscendum esse novo Hy-
mettio et Falerno vetulo.' Dousa F.
2 Inger mi calices amanares] Mani
vento et cœli plagae esset opposita,
festive poëta ex ambiguitate verbi
jocum captavit, ac respondit non nlli
ventorum tempestati objectam esse,
sed pro ducentis quindecim sester
tium millibus pignori oppositam. Ho-
toman.
Verum ad milita, Ifc.] Veram scrip-
turam, ducentos, esse testatur Seali
ger : alioquin immanem fore summam
illam, nec videri tam copiosum Catul
lum fuisse. At ipsae summae denarium
et sestertium quas comparat Sealiger,
immane quantum discrepant. Qua-
dringenta millia denarium, sedecies
aestimantur sestertio, coronatorum
quadraginta^millibus. Viginti quinque,
si denarios intelligas, centum nummi
sunt sestertii, coronati duo et dimi-
diatus ; sin millia denarium, centum
millia nummum, coronatos duo millia
quingentos efficiunt. At ducenta quin
decim sestertia,ü sic scripsit Catullus,
faciunt 53. millia septingentos quin-
quaginta denarios, coronatorum quin
que millia 375. Rursum quadringenti
viginti quinque denarii faciunt mille
septingentos nummos sestertios, co
ronatos quadraginta duos dimidia-
tum. At sestertium quindecim millia
et ducenti, denarium tria millia sep
tingentos quinquaginta, coronatos
375. Gronovius de Pecun. Yet. lib.
in. cap. 17.
festo amariores pro meraciores intelli-
git, alindens ad Homerum, Çmpiirtpov
Si Kepaipe' quod diverse a veteribus
exponi solitum cognosces ex Plutar-
cho. Martialis autem aliter etiam
exponit : ' Hie scyphus est, in quo
misceri jussit amicis Largius jEacides
vividiusque incrum.' Hie largius et
vividius est Çwp&rtpov. Seal.
 С. VALERII CATULLI CARMEN XXVIII.
3 Ut lex Posthumiœ] Lex Posthu-
miae magistrœ, est lex magistra Post-
bumia, ut urbs Patavi. Vide quae
in conjectaneis olim notavimus. ,StеI.
Lex Postumiœ jubet mugistrœ] Qui
leges has bibendi ferebat ' Magister'
vulgo dicebatur: Varroni etiam ' Mo-
dimperator:' Horatio, 'Arbiter:'
Plauto, ' Dictator :' Graecis аорKо-
ffUfxЬs, ßaff&ciis, vel отратпуб*. ' Reg-
na vini' hœc magisteria adpellat Ho-
ratius; quae talis sortiebantur, et qui
CARMEN XXVIII.
2 Aptis] Sic Petron. Sat. ' Itaque
quod bene eveniat, expedite sarcinu-
las.' Aptis autem est coustrictis et
colligatis, quod in praesenti ' apo,'
vel 'apio' esse verisimiliter suspicor.
Glossarium Arabico-Latinum : ' A-
pio, ligo :' buc etiam pertinet illud
Festi: 'Apex, qui est sacerdotum
iusigne, dictas est ab eo, quod com-
prehendere antiqui vinculo, apere
dicebant ; unde aptus is, qui conveni-
enter alicui junetus est.' Dorna F.
6 Ecquidnam in tabulis] Ita expli-
canda videntur : Num quid (quum in
suis aeris aceepti et expeusi tabulis
redeuntes e provincia magistratuum
contubernales soleant habere accepta
relata lucello, sen notatas non parvas
summas Incelli nomine a praetore con-
cessas) in vestris tabulis, ubi lucel-
lum patere debebat, ubi acceptum,
nihil apparet, sed utramque paginam
facit expeusum ? ut mihi accidit in-
felici,qui contubernalis Memmii re
fero datum lucello: h. e. quum et ipse
in meis tabulis aliquid accepti lucello
referre deberem, nihil in illis habeo,
nisi qHod dedi vel expendi de meo :
in illis tabulis, in ea parte rationum,
ubi patere debebat lucellum, quam
dicaveram referendis acceptis lucel
lo, refero et scriptum habeo etiam
365
piimus e convivis Venerem jecerat,
is ' Magister.' Interdum etiam, nt
apud Plautum invenimus, sola corol-
lœ impositione ' Magistros ' creabant.
Lipsius. Vide et Ursinum in Append.
ad Petr. Satyr. de Triclinio.
4 Ebrioso] Mirum, quum Gellius
monuciit, ebriosa acina legendum esse,
neminem eorum, qui hune poëtam
enarrarint, id animadvertisse : sed
omnes legere, 'Ebriosa acino ebrio-
sioris.' Quod quid sit, nescio. Seul.
datum et expeusum. Exclamationem,
quae subjungitur, videtur ei exprime-
re recordatio praeteriti doloris, quasi
diceret: Cujus infelicitatis cum in
mentem venit, non possum non irasci
tibi, Memmi, etjure exprobrare, quod
me patientem hominem et usque ob-
durantem spe meliorum impudenti
mora circumduxisti, et lactasti, tan-
demque inanem et inhonoratum di-
misisti. Sequitur: Sed, quantum vi
deo : id est, Solatio est socios malo-
rum habuisse, nihilo felicius vobis ac
cidit. Gronoviiis de Pecun. Vet. lib.
in. cap. 17. ubi pluribus de seusu hu-
jus loci adversus Sealigerum dispu
tat.
7 Expeusum] Locus rapit TrpoaSoK¡ay ;
Nam lucrum expeusum in tabulas non
referebant, sed acceptum. Lirin.
Ut mihi, qui meum secutus Prœtorem
refero datum lucello] Multa sunt in
Catullo parum bactenus a magistris
animadversa : in nullo tamen magis
caecutiverunt, quam isto. Sed error
hinc fluxit, quod ab hoc versiculo ea,
quae sequuntur, distraxerunt. Con-
tinuanda enim erant ita : ut mihi, qui
meum secutus Prœtmem, refero datum
lucello : О Memmi, bene me, lfc. Non
potest dici, quanta urbanitate Prœ-
toris sui Memmii avaritiam perstrln
366 SOVM VARIORUM IN
git. Vos, inquit, a Pisone proprae-
tore vestro ita accepti estis, quomodo
ego a Memmio propraetore meo.
Nam, quum deberem in tabulis scribe-
re, acceptum refero lucello L. L xxx :
vicem ejui scribo : o Memmi bene
mihi illusisti, qui in contubernio tuo
pollicebar mihi montes auri, sed quan
tum ego video, non minus vobis illusit
Praetor vester Piso, quam Memmius
mihi. Hаэc nunc sunt luce clariora.
Ut valde decepti sint, qui putarint
Catullum a Memmio turpitudinem
passum esse, quam pudor meus dicere
vetat. Verbum enim flagitiosum,
quo utitur Catullus, non in eam sig-
nificationem accipiendum est : sed in
eam, in quam superius accepimus,
quum eundem Praetorem ita appel-
lavit in epigrammate, Vatrus me meus
ad suos amores. Verbum enim illud
eo tempore àvrl rov impvfâv accipie-
batur. Quemadmodum contra т!, iy-
трифйо-вси dicebatur altero verbo ob-
scœno, quod lmic e regione respon
ded quod quidem verbum ultimum
est in Seazonte Martialis, cujus initi-
um : ' Conviva quisquis Zoili potest
esse.' Nam ibi illud verbum non in
obscœnam partem, quae prima ejus
est notio, sed pro frrpv^cn-ai sumitur,
exponi contumeliae, stupidum esse il-
ludi. Seal.
8 Datum luceUo] Titius dat, Maevius
accipit. Mievius acceptum refert
Titio : Titius datum et expeusum re
fert Maevio. Hoc et ipsipueri sciunt.
Sed quia sunt rav я-po's ri, convertun-
tur, si personam commutes. Nam
Maevius potest scribere : Refero da
tum mihi : idem enim ac si dicat,
acceptum refero Quaestori. Itaque
Catullus refert sibi datum lucello :
hoc est refert acceptum Memmio.
Quid ? illud, quod sequitur : о Memmi.
Haec sunt verba, quae Catullus in ra-
tionibus accepti vult referre. Sed
prius sciendum, id quod supra atti-
gimus, comites et adjutores negoti
orum publicorum, qui dabantur magi
strates a Republica, vel eaetenos ex
domesticu convictionibus,quos Cice
ro quasi ex cohorte pratoria appel-
lari solitos, pro opera egregie in ma-
gistratum navata duplex emolumen-
tum a praetore cousequi solitos : al
teram in provincia, quod lucellum vo-
cabatur ; alterum in urbe post redi-
tum e provincia : quum eorum nomina
a magistrate in aerarium refereban-
tur, in beneficiariis procousulis sive
propraetoris vocabantur. Nam ma-
gistratum, et qui jussu populi provin-
ciam regeret, procousulem aut pro-
praetorem vocare susque habeo. Ci
cero in Frumentaria: 'Age: quid
tum si Apronio delitiis Praetoris lu-
celli aiiquid jussi sunt dare ? Putato
Apronio datum, si Apronianum lu
cellum ac non praetoria prœda vobis
videbitur.' Idem ad Rufum quaesto-
rem suum libro quinto epistolarum :
' Sed ego putavi esse viri boui, quum
populus suum servaret, cousulere
fortunis tot vel amicoium vel civium.
Nam de lucello est ita actum ut
auctore Cu. Pompeio ista pecunia
in fano poneretur : id ego agnovi meo
jussu esse factum : qua pecunia Pom-
peius est usus ut sua, quam tu depo-
sueras, Sextius.' Vides ex his verbis
Ciceronis privatam pecuniam ami
corum, et civium vocari lucellum.
Qnod nomen inrottopurrucás attribueba-
tur commodis praetorianorum ; quod
vero dabatur ipsi prœtori, dicebatur
honorarium. Sed qui, quid sit ' lu
cellum,' scire cupit, legat epistolam
illam Ciceronis, in qua tamen non in-
veniet eam lectionem, quam adduxi-
mus, sed ineptissimam, nempe ' Luc-
ceio' pro ' lucello ;' qui error et infra
in eadem epistola quanquam aliis
Uteris dissimulatus est, illis verbis :
' Sed si quid est, quum de logeo pa-
rum grati,m visum est, quod ego in
rationibus referendis etiam nunc cor-
rigere possim.'- Ibi enim ' de lucello'
legendum est ex superioribus verbis.
Ita et epistolam Ciceronis emenda
 С. VALERII CATULLI CARMEN XXIX.
mus, et locum Catulli, ex quo illam
emendavimus, ¡Ilustramos. Antea
quid esset ' lucellum ' iguorabatur,
neque uUus illius rei odor Criticos
bodiernos afflaverat. Idem.
9 O Memmi] Procul dubio est is
ipse C. Memmius cui libros suos di-
cat Lucretius. Hie ex Praetura Pro-
vinciam Bithyniam sortitus, quo eum
sequutus erat Catullus ; mox Romam
inde reversus repetundarum postula
tes est a C. Julio Caesare, ex cujus
oratione luce extant apud Gellium :
' Vel pro hospitio Regis Nicomedis,
vel pro horum necessitate hoc munus,
Memmi, refugere non potui.' Quare
avaritiam ejus a Catullo exagitari
mirum non est, qui repetundarum
postulates sit. Idem.
11 Parifuisti Casu] Ex veteri libro
legendum pluraliter fuistis : item,
Farti estis. Sed, inquit, quantum vi
deo, non minore fortuna accepti estis
a Praetore vestro, quam ego a meo.
Idem.
13 Pete nobiles amicos] Iusultatio ;
CARMEN' XXIX.
3 Quod comata Gallia Habebat cuneta,
et tilma] Postrema non Catutliana
sunt, sed ex officias Hieronymi A.
vantii prodierunt ; quum et veteres
editiones, et scriptae membranae pгэе-
ferrent: Habebat cuneta, et ultima
Britannia. Parva admodum licentia
legendum : Habebat uneta' et ultima
Britannia. Nam in Gallicane exem-
plari, ut jam mçnui, quod Langobar-
dicis Uteris scriptum fuisse putamus,
U et A vicissim se commutant: quod
nulla sit inter illas literas differentia
in charactere Langobardico. Sic in
Coma Berenices : ' quem maximu' in
oris.' pro ' maximum in oris.' Sic
hie uncía', pro unctum, scqucute vo-
cali, cujusmodi quaedam in Varrone
367
ut illa : < I nunc, et ventis animani
committe, dolato Confisus ligne.' Fa-
cilis sententia, et plana. Idem.
14 At vobis main multa] Postquam
illis, qui se ad magnas amicitias ap
plicant, satis illusit, postea ad illos
ipsos, qui amicis ipsis abutuntur, ser-
monem dirigit. At vobis, inquit, о
Romuli Remiquc, opprobria di deae
que mala multa dent. Romuli Remi
g,u, nominandi casu ; nam proceres
Romanos, et qui in Republica aliquid
poterant, ita vocabant. Infra, ' d-
naide Romule, hoc videbis, et feres ?'
et in Declamatione : ' Oro te, Ro-
mule Arpinas.' Opprobria eodem casu.
Graece ЛaДш, ut in proverbio, г¡р¿tw
naSSes Xwßai, et 4\4уxfа- ut K& iktff
Xea, Homero. Quam male non solum
finis Epigrammatis, sed etiam totum
poëmatium vulgo accipiatur, nescio
an aliis exploratum sit : mihi sane ita
liquido coustat, ut non parum bac in
parte ab interpretibus erratum esse
videatur. Idem.
notavimus, ut ' datu' iri,' et similia.
Hie autem virulentus Iambus non in
Caesarem, quod video omnes fere sibi
persuasisse, sed in Mamurram scrip-
tus est, sed expostulat cum Caesare
Catullus de copia et superfluentia
Mamurrae. Seal.
Quod comata Gallia] Plinius libro
tricesimo sexto, capite sexto : ' Hic
namque est Mamurra Catulli Veron-
eusis Carminibus proscissus, quem,
ut res, domus ipsius clarius, quam
Catullus dixit habere, quicquid ha-
buisset comata Gallia : namque ad.
jecit idem Nepos eum primum totis
jedihiis nullam nisi e marmore colum-
nam habuisse.' In toto Plinio non
est locus isto corruptior : quem valde
 NOTiE VARIORUM IN
gaudeo mihi sese tam opportune ob
t,nsse. Mirum vero Catullum, qui
toties in Mamurram versuum suorum
aciem distrinxerit, de bac domo tacu-
isse. Atqui, si ita res se haberet,
non tacuisset, nisi me fallit angurium
meum. Deinde, quid sibi volunt ilia,
' ut res?' Sed nolo in nugis lectorem
dintius teuere. Sane Plinius ita scrip-
sit : ' quem Metrodorus Seepsius cla
riua, quam Catullus, dixit habere,
quicquid habuisset comata Gallia.'
Atqui, quum hunc locum Plinii lege
rem, sine ulla cunctatione suspicio de
Hiendo animum percussit : atque e
vestigio locum emendavimus. Seie-
bam euim Metrodorum Seepsium ho-
minem malee linguae virulentis scrip-
tis populi Romani procerum luxum
exagitasse. Ovid. quarto de Ponto
ad Tuticanum : ' Non loca, sed mores
scriptis vexavit amaris Seepsius Au-
sonios : actaque Roma rea est.'
Quanquam in Ovidio male 'Septius'
vulgo legitur. Quare ille vir fiихорa-
luûos dictus. Plinius libro tricesimo
quarto, capite septimo : ' Metrodorus
Seepsius, cui cognomen a Romani
nominis odio inditum est.' Floruit
autem Caesarianis temporibus : nam
Bruto familiaris vixit : ex cujus epís
tola ad Caesarem Cbarisius produxit :
' a Scepsio familiari meo.' Sed verba
Plinii, quœ correximus, nondum ex
toto menda vacant. Nam glossema
est то ' idem Nepos.' Nepotis enim
nomen interjectum ideo, quia superi-
us ejus mentionem fecerat Plinius.
Quare ita totum eum locum legero :
' Hie est Mamurra Catulli Veronen-
sis Carminibus proscissus, quem Me
trodorus Seepsius clarius, quam Ca
tullus, dixit habere quicquid habuisset
comata Gallia. Namque adjecit eum
primum totis aedibus nullam nisi e
marmore columnam habuisse.' Quare
autem dictum sit eum habuisse, quic
quid habebat Gallia, cognoscimus ex
eodem Plinio, qui nos docet, Mamur
ram Formiis natum, equitem Roma-
num, praefectum fabrorum C. Caesàris
in Gallia fuisse. Qnum et verissima
et praeclarissima sit emendatib ilia
Pliniana, tamen ad stomachum quo-
rundam Criticorum non facit. Adeo
rari sunt, qui falsa veris sciant discer-
nere. Idem.
4 Habebat unctum et ultima Britan
nia] Haud satisfacit postremum illud,
etsi non ignorem vocalem natura bre
vem iusequente muta cum liquida a.
Poëtis identidem produci ; placet ¡ta
que magis, Et ultima Britannia : quo-
modo idem in Carmine de Acme et
Septimio, ' Mavult quam Syrias, Bri-
tauniasque :' et Paulo infra, ' Hune
Galliae timent, tmient Britanuiae.'
Caeterum eadem Metaphora uncti,
usus Poëta noster non semel : ut in
Epigrammate illo nimium lepido :
' Nec praetoribus esse, nec cohorti,
Curquisquam caputunctius referret ;'
denique hoc ipso Carmine: 'Nisi une
ta devorare patrimonial Daum P.
5 Cinœde Romule] Hoc est, о Cae
sar, ut supra jamdudum monuimus.
Haec, inquit, о Caesar patieris ? Nam
Romulus non pro quovis Romano, ut
vult Parthenius, sed pro eo, qui ita
gratia populari valebat, ut regnum,
tanquam alter Romulus, obtinere vi-
deretur. Sallustius in Oratione Le-
pidi Cousulis ad populum : ' Quae
cuneta scaevus iste Romulus, quasi
externis rapta tenet.' Seal.
Romule] Hoc nomine (et Mureto
commentum placet) uti solebaut in
eos, quos significare volebant dissi-
millimos esse Romuli: falso (sicut
ego existimo) et parum Romane. Sus-
picor vulgatum hoc in eos convicium
fuisse, qui profunda imperii cupidine
acceusi dominationem in cives suos
affectabant. Apud Sallust. in Ora
tione quam idem Mamerco /Emilio
Lepido attribuit, haec in Su11am
stomachose ad Quirites pronunciata
leguntur, ' Quae cuneta saevus iste
Romulus, quasi ab externis rapta
tenet:' quam interpretationem Ser-
 С. VALERII CATULLI CARMEN XXIX. Э()9
vins fulcire videtur ad Eclog. ni. CTOR. PROxiMvs
Dousa P. LAvUM«. LAviNAs
6 £8 impedian et гоголе] Iste versus 14 Ut isla vostra] Id est, nt iste
aberat a nostra scripto. Seal. lastaurus vester Mamurra. Fallun-
7 Superfiueus] Hoc loco non tam ad tur enim, qui ad ipsummet Caerarem
immoderatum animi fastum, quam referunt. Nam, ut dixi, in solum
profluvii genitalis abuudantia,u, ct Mamurram Epigramme scriptum est :
magnificum ilium, quo Babylonica quanquam cum Cesare expostulat
apucl Lucretium riganir, spleudorem Catullus. Quum libidinosum Ma-
respexisse Catullum puto. Vim et murram vocat, quo nomine vocare
vomitum ilium Lucillianum dico ; at- soleat Catullus, clarius est, quam ut
que eo in banc senten! iam sum pro- a me dici debeat. Seal.
peusior, quod statim de omnium cu- 16 Quid estî an hœc sinistra libera-
bilium perambulationc sequatur, quae litan] Haec omnia, ita uti legnutur
sine vi istius vomitus constare non bodie, commcutus est Hieronymus
potest. Dousa P. Avantius. Recta scripfura est, Quid?
8 Perambulabit отлшт cubilia] Yer- est alit, sinistra liberalitas'! Alii pro
bum ' peram bul are ' ad eam reír ap- alid scriptum, ut supra ' Qnot,' pro
tissimum ; ut supra ' tremulique quas- 'quod.' ut a'Quis,' 'quid;' sic ab'alis,'
sa lecti Argutatto, mampulation нe.' 'alid' faciebant. Quid? inquit, est
Sic verbo ßi¡vai Mt,mtur Graeci : unde aliud, quod i Hi expatrandum ct abli-
tufiaa'uconoi, ant tfißaurmoirai dictiutur guriendum objicias ? quasiparum ex-
ejusmodi homines, enjusmodt hie in- patraverit, qui paterna bona primum,
telligitur Man; . ra. Seal. deiude tantam bellorum praedam de-
9 Ut albulus columbulut, dinneui] voraverit. Facete antem Czesaiem
Haec sunt ctrrectorum commenta: vocat sinistram liberalitatem, ut Bi-
praesortim qi....n in scriptis libris ex- baculus Orbilium Grammaticum vo-
aratum sit : lit albulus columbas, nut cavit literarum oblivionem. Quare
idóneas. Ego, quum Valentia; Cava- haec bue tenus parum intellecta fue-
rum hunc locum scriptae lectionis rnut. Jam scimus libros scriptos, et
perpenderem, succmrit posse legi, antiquos excusos ita habere. Sed
Aut albulus columbus, out Adoneus: nos! er non alit. sed ait habebat: men-
quia Adoneus pro Adonis Plauto, et dose, ut puto. Nisi legendum esset :
Ausonio anticuario dictum memine- Quid est, ai sinistra liberalitas. ut
ram. Itaque nondum me ejus con Na: vius, auctore Prisciano dixit : ' vel
jecturae pœnitet. Idem. at, vel nega.' Idem.
Adoneus] Sic Plaut. in Menaech. 17 Parum erpatravit] Hunc locum
Act. i. sc. 2. et Auson. in Myobarbo. habebat in animo auctor Gloasarii,
Sic Ulysseum, et Jchilleum dice ban t : quum scribebat, ' Patrat, fiааНтш,
vetas monumenlum : KаKffiфбтт, i.s tit' a'urxpûv. Nam non
D. M semper significat uaaâatou. Sed ' ex-
APHNiO. Q vi patrare ' est scortando /мигштваг, imo
viXiT. ANN. xiii ityt&uoвai. Sed omnium linguarum
MENs. xi. DiEBVS felicissime Germanica Verhuren. In
xvi. ACHiLLEvs. ET vetusto Glossario Latino-Arabico :
CLEOPATRA. PA ' Patratio est rei Veneriae cousum-
RENT. FiL. DvLCissi matio.' Aliso Glossae : ' impivu, itil
Alind marmor : аwovoias, Expatro.' Idem.
M. vALERivs 18 Paterna primum] Vel puer di-
ACHiLLEvs. Ы vinaverit legendum esse, Paterna pri-
Delph. et Var. Clas. Catul. 2 A
370 NOTjE variorum in
ma. Quia omnes sunt meri Iambi.
Idem.
20 Quam seit шиши aurifer Tagus]
Miror doctis viris de luijus loci absur-
ditate nihil in mentem venisse, aut
saltem nihil admonuisse. Atqui ista
lectio a scriptura et illa quoque men
dosa discrepat. Ita enim scriptum
est, Ibera qua se amnis aurifer Tagus,
Sed quomodo iegendum sit, mos se
quent! versu aperiam. Idem.
21 Hunc Gallia timent] Quorsum
haec? obsecro; aut unde tam inter
rupts eermo ? aut quid habebant in
mente correctores, qui ista moustra
nobis pepererunt ? Noster liber plane
habet : Hunc Gallia timent teUus, et
Britannia: prodigiosa prorsus lectio,
et quae oscitabundum correctorem
non postulet. Nam sane primum hoc
satis aceeptum esto, Catullum hic non
nisi Iambis poris usum esse. Delu
de antecedeus versiculus sententiam
cum hoc claudit. Ciuare ita Catullum
scripsisse quavis spousione ausum
contendere : quas et amnis aurifer Ta
gus : subaudi, quas praedas attulit Ta
gus. De sequenti versiculo quid fa-
ciam, multas machinas adhibuimus ut
ex eo veram aliquam sententiam ex-
tunderemus. Sed frustra. Nam puto
esse. spurium, quod res ipsa loquitur.
Neque enim syllabae conveniunt, ne
que sententia cohaeret. Nam quor
sum Mamurram timeret ? Idem.
Hunc Gallia timent Britanniœ] Cor-
rexit unus et amena Шe omnia erudi-
tionis pater Turnehus, Timentque Gal
lia hunc, timent Britanniœ. Cui utique
hac in parte assentior lubeus : simul
ut caesurae ratio habeatur, nusquam a
Catullo temere alias neglectae, ne-
dum in Iambis, puris praesertim ac
tneris : et tamen ut leniter et leviter
quoque a certissimo conjectore in
partem dissentiam, malim rescribi :
Timetque Gallia hunc, timent Britan
nia : ut Comata solum provincia in.
telligatur : singulan enim numero
Galliam extulerat antea. Dousa P.
22 Quid hunc malum fmetis] О Cae
sar, quid hunc Mamurram fovetis i
Nam sane hie perperam тЬ hunc, Саn
ваrem exponebant. Seal.
23 Nisi uneta devorare] Propterea
semper vocatur Decoctor ; ut in illo,
' Decoctoris amica Formiani.' Idem.
24 Hone nomine urbis opulentissimœ]
Si haec natio correctorum viveret, ni
hil est, quod e re illorum melius op
fem, quam bonam mentem. Nam
sane hie eorum judicium requiro :
quid enim est illud, urbis opulentis-
simœ ? Sane ad quid referam nescio.
Deinde quid opus est urbis opulentí
sima mentionem facere, si hie Roma
intelligitur, quum hoc nou Catullus
voluerit? Postremo quomodo cousta-
bit Iamborum purorum modus, si
banc lectionem recipiamus ? Quid
ergo ? Quid ? nisi hunc versum in
tercalarem dimidium tantum a libra-
rio pомtum fuisse, quia satis notos
esset, et a quovis expleri posset, quum
superius integer appositus sit : Eone
nomine, imperator unice Socer, generque
perdidistis omnia? Eone nomine in-
quit, tu Caesar, et tu Pompei ita om
nia perdidistis, ut iste ilia devoraret?
Pompeius et Caesar perdiderunt om
nia: quia ipsi cantsa fuerunt bello-
rum civilium, ex quibus praeda opima
obtigit Mamurrae quam ille in vora-
ginem ventris sui omnem immersit.
Propterea perdita bona vocat, quae
Mamurra abligurivit. Idem.
25 Socer generque] Facete in alium
seusum detorsit Virgilius in Prolusi-
onibus : ' Soeer beate nec tibi, nec
alteri, Generque Noctuine, putid um
caput : Tuone nunc puella talis, hen
tuo Stupore pressa rus abibit? hei
mihi Ut ille versus usquequaque eon-
venit: Gener, Socerque perdidistis
omnia.' Idem.
 0. VALERII CATULLI CARMEN XXXI.
CARMEN XXX.
1 Alfene] Alfenus Varas idem cum
eo de quo supra, ' Varus me meus ad
suos amores.' Conciliaverat eum Ca-
tulio studiorum similitudo. Erat enim
et Juriscousultus et Poëta. Servius :
' Aifenus Varus licet juriscousultus,
et successor Servii Sulpitii esset, e-
tiam carmina aliqua composuisse di-
citur.' Heal.
CARMEN XXXI.
1 Peniusularum Sirmio] Scaligero-
rum principum amœnissimus secessus
Sirmio, a Theodorico usqua Sealigero
quem Diedrich von Berna vocant Ger-
mani, ad avum usque meum Benedic-
tum Sealigerum, qui profugit ad gen-
tilem suum Matthiam regem Ungariœ
cognomine Corvinum. Ab eo Theo
dorico, qui patruelis fuit Theodorici,
magui Gotthorum Regis, ad Guiliel-
mum usque historiam Scaligerorum
quatuor Ii bris complexus est Paulus
jEmilius Veroneusis. Is Guilielmus
abavus fuit patris mei Julii. Oppida
quaedam Benaci paruerunt etiamnum
avo meo Benedicto. Parthenius in
hunc locum ita scribit deSirmione:
' Nunc quidem est angustum cum
theatri lateritii reliquiis oppidum.
Olim autem urbs neque exigua, neque
obscura; a Paunonicis sive Ungaris
aliquando iustaurata, ut ego in quo-
dam eleganti, atque antiquo Gram-
matici cujusdam epigrammate com-
peri.' Bene sane Parthenius. Nam
verum est Ungaros Attila duce ea
loca devenisse, et qm,m jam se in
agrum Veronensem effundere vellent,
repulsi sunt a Theodorico Sealigero
Tiroliae principe, quem, ut dixi, Ger-
371
7 Inique me Induceus in amoreni] Pu-
tant тЬ inique vocandi casu enuncia-
tum : ego puto adverbium, et ultimam
correptam more antiquo. Horat.
' per aquas dure volubiles.' Virgil.
' Flos adprime tenax.' non ' adpri
ma,' ut magistelli edendum curarunt.
Idem.
mani Theodoricum Veroneusem vo
cant : illa vero nubes in Aquileiam
incubait, ut inde Veneti subito Bar
barorum adventu cousternati proxi
mas ¡usulas Adriatic! maris petere
coacti fuerint. Haec fuerunt incuna
bula Venetiarum : vide rerum vicis-
situdinem. Si Theodoricus Sealiger
non fuisset, nunquam fuissent Vene
tian Si Venetian nunquam fuissent,
nunc esset imperium Sealigerorum.
Haec volebam nescius ne esses, can
dide lector. Seal.
2 Ocelle] Euripides 'Артe/iuîor xi°-
vérpo<pov ófifiu Kieaipáv. Hoc autem
Epigramma tempore conjunctum est
cum Epigrammate de Phaselis. Nam
Phaselo vectus est Sirmionem. Idem.
3 Uterque Neptunus] Probabilis eo-
rum esse sententia videtur, qui ' mare
superum ' et ' inferum ' quibus Italia
cingitur, interpretantur : verius ta
men fortasse videri potest, cum signi-
fleet Neptunus eam vim quae humeri
praeest, ut ' utrumque Neptunum '
intelligamus, et eum qui dulcibus, et
eum qui salsis aquis imperat. Sic
enim Sirmio iusulis et peniusulis om
nibus maris et fluminum et lacuum
anteponetur. Huic expositioni fa.-
372 NOTjE variorum in
vent Catulli verba, qui et liquentium
staguo, um et maris mentionem facit.
Turntb.
7 О quid solutis, ice.'] Locus hunc
in modum nobis conttruendus vide-
tur : О quid beatius est (quam) cum
meus onus reponit solutiscuris ; aun
que peregiino i.e. peregiinandi la-
bore, ~ t i dpi unique molestiis perfuncti,
reduces domum et quidem salvi, post-
liminio aliquando convortimur ? Per-
peram omnibus in libris interpunc-
tum est, vitio maxime iuterrogalionis,
quae ubique voci airis appeusa legi-
tur, nullo seusu : qui- cuim Latine
dicat, ' curas solutas beatas esse,' ac
non potius ' uiiimum cuiis subitum ;'
Dousa P.
13 Lydùe locus under) Hic viri docti
colonias nescio quas Tyrrhenorum
somniant. Laudo conatum: sed sane
longe aliud voluit poëta : neque ulla
hic historia est. Nam si ita esset,
legendum erat, Lydii lacnt under. At
falsa omnia sunt ista. 1 tuque aliud
quaereudim,. Legendum enim Sál
vete vusque ludia luens undœ. Ludius
pioprie est орхч^г- Ovid. 'Ludius
aequatam ter pede pulsat humum.'
Stat. ' Hoc plaudunt grege ludiae tu
meates.' Prudent. ' Saltat Tonan-
tem tauricornem ludius.' At ubique
semper hoc nomen perypsilon scribi-
CARMEN XXXII.
1 Amabo mea dulcis HypsithUla]
Hypsithea, Graecum tyieén' inruuopi-
ariKÍv Latinum HypsithUla. Non est
ergo ut Turnebi sententia hie locum
liabeat, qui Hospitilla legit. Seal.
Illud adjuvalo] Ita etiam Cic. ¡n
Epist. ad Att. locutum memini. Plau-
tus Prologo Pcenuli : ' Valete atque
adjuvate, ut vos servet salus.' Pe-
tronius : ' Quod si non adjuvissetis
de hac medicina, quam peto, jam pa
tur, male : adeo ut eximius vir Adri-
anus Turnebus graviter peccaverit,
qui vult apud Statium ' Lydias tu-
mentes' dici, quia Lyde apud Juve-
nalem dicitur 'turgida:' quasi Lyde
idem sit cum Ludia : alterum Lati
num purum putum est ; alterum
Gracum \v$h proprium. At ' ludi
us,' ut .¡am dix i , 'saltatorem' signi
fica t : uncle eo nomine T. up ere i die ti,
quod per totam urbem diseurrerent
saltitando: auc tor Tort ullianus. Hilic
Plant us : ' Pessuli heus pessuli, vos
saluto lubeus : Fite caussa mea ludii
barbari, Sussilite, obsecro, et mittite
istam foras.' Varro R. K. lib. Ш.
' Quum insulas ludianorum choreusas
vidisses.' Lege, ' Qnum iusulas lu
di ano ritu choreusas vidisses :' hoc
est, орхnятйм twV xopfwnVai- Hinc
dmc stellae in canda Cynosure, quae
praecedunt ultimam, dicuntur Grœce
xupviral. quia circa ultimam moven-
tiur, 1. atientes antem ab Interprete
Germanico. Ludius igitur et Ludeos
opxiKrri,s, x°р(v'"hs' Glossae, ' aarv-
piirnis, i еK-nvmbs, Ludio.' Hie igitur
ludiat undae dictae, quait perpetuo mo
tu agitantur. Nemo paulo doctior
negaverit hunc sensum Gatulli fuisse.
Itaque totam Lydiam cum Туn benis
missam faciamus. Quibusdam tamen
non probati,r, ut solet. Seul.
rata erat in crastinum turba.' At
Turnebus hoc mutara voluit : et le-
gendum ceuset, adjubeto : male. Ul
timum autem versiculum pene adi
verbum exprimit ¡11c in Cyclope Eu-
rip. 'Eircioruir yáXaKrOs àpupop4at w-
тЛоу Kроиa. Idem.
4 Adjuvuto] Id est, addito operam.
Plautus in Paenulo : ' Valete, atque
adjuvate, ut vos servet salus.' i. e.
addite operam, aduitimini pariter,
 С. VALERII CATULLI CARMEN XXXVI.
atquc in eam curam cogitationemque adjubeto, moustrum verbi, substitmmt.
incumbite. Errant ¡gitur qui hic Douta P.
CARMEN XXXIII.
3 Nam dextra pater inquinatiore]
Qui in hoc versu Voraciore reponunt,
et in altero Inquinatiore, tantum eos
rogabo, ut resipiscant, et patiantur
receptam lectionem antiquum jus
suum obtinere, et quod in altero ver-
su тЬ Voraciore eos offendat, discant
prius, quam alios docere iustituant.
Discant, inc¡uam, quaie $aXmw0ópoу
vocavit Diogenes adolescentem вr¡\v-
Iрlav. Nam quis dextram voracem
diceret Í Seul.
Nam dextra, Ifc.] Cum ita in aliis
CARMEN XXXIV.
3 Dianampueriintegri] Quum deesset
hic versus in manuscript!;, eшгтох<«-
тота hune supplerunt docti viri : ne-
que puto aliter Catullum scripsisse.
Seal.
22 Romulique Antiquum, ut solita es]
Vetus scriptura: Romulique Antique:
lege, Romulique, Ancique. Romulus et
Ancus reges Romae. Quotics hic ac
cident, ut C, et T se commutaverint,
longum esset in unum ostendere.
Geus Romuli et Anci, est Populus
Romanus. Idem.
23 P,rogue] Apud Veteres Romanos
CARMEN XXXVI.
1 AnnalesVolusi cacata charta] Ita di-
cebatur de omnibus ridiculis scriptis.
Seneca, ' Anuales Tanusii scis quam
hon dedeeores sint, et quid vocen-
tur.' Inuuit Seneca Anuales Tanusii
373
omnibus editionibus legebatur, Car
rion trausposais coroparativis rescri-
bendum asseverare non dubitat, Non
dextra pater est voraciore Culofilius in-
quinatiore. Argute quidem ille, cae-
terum non credo a Catullo imquam ita
scriptitatum fuisse ; atque eo minus,
quod hoc ipsum loquendi genus in re
prorsus cousimili videam usurpatum
a Martial. lib. п. Epigr. 51. ' Infelix
venter spectat convivia culi, Et sem
per miser hic esurit, ille vorat.' Dou
ta P.
non modo ' Di boni,' ' Dca bona),' ' bo
nae preces,' ' bona verba,' et similia ;
sed etiam 'boni viri,' 'bonaefeminœ:'
adpellatione, quam vulgus opinatur
secretiore. Apud Ennium Anu. lib.
in. ' Bonus Ancus; ' ut et apud Lu
cret. ' Lumina sis oculis etiam bonus
Ancu, reliquit :' quos imitatus Catul
lus hoc Carm. Secul. et inibi potius
legendum existimo boni quam bona.
Addo, solere Regibus ' Boni ' Epithe
ton adtribui, quo monerentur, quid
maxime ab iis exspectandum esset
civibus. Meruit.
eadem appellatione exagitatos, qua
Anuales Volusianos. Martialis, ' Scri-
bat carmina, qux legant cacantes.'
Aunales Volusii poësim fuisse, non
prorsam oratioaom, qaales Enuianos
374 NOTjE variorum in
et Furii Bibaculi, ex hoc ipso Epi-
grammate colligimus. Seal.
3 Sánete] Forte sanete. Livin.
6 Electissima] Scio et e malis eligi
posse pessime, puto tamen legendum
Scelestissima. Sic infra vocat nefaria
scripta, et orationem plenam veneni
et pestilentiae. Passer.
7 Tardipedi Deo datwami] Nescio,
an Catullus dixerit.illa vovit daturam.
Melius datura. Vovit datura: ut, ' Ait
fuisse navium celerrimus.' Propert.
' Visura et quantus nunquam speras-
eet Ulyssem.' Vulgaris lectio tamen
Latina est. Tibull. ' Juravi quoties
rediturum ad limina nunquam !' Seal.
8 Infelicibus] Veteres soliti fuertmt
plerumque prodigia et portenta sic
procurare, ut exurerent lignis ¡nfeli
cibus : Macrob. lib. lit. Sat. c. 20.
' Arbores,' inquit, ' quae inferum deo-
rum avertentiumque in tutela sunt,
eas infelices nominat:' subjiciturque
' quibus portenta, prodigiaque com-
buri jubere oportet.' Graeci ea spi-
nosis lignis, quae infeliciora videban-
tur, comburere solebant, et cinerem
inprorluentem projicere. ErgoCatulli
puella,ut malum quoddam prodigium,
voverat se crematuram versus opti
mos Volusii lignis infelicibus, eaque
latet in Epigrammate arguta lascivia.
Turnebus.
10 Jocose et lepide vovere divis] Co
pula et addita a correctoribus ; nam
libri scripti non habent, ne antiquae
quidem editiones. Joco se antem
duabus vocibus non una legendum.
Hie est argutia Epigrammatis. Inter
Catullum et Lesbiam dissidium iuter-
venerat. Lesbiajoco vovit Veneri, si
reconcilietur sibi Catullus, se Anuales
Volusii illi crematuram. Catullus,
qui illius poëtae aunalibus iniquior
erat, quod puella joco voverat, id uti
serio fieret, erTecit : atque amica- in
gratiam rediit. Venustum sane argu
mentum, et elegantia Caiulli dignum.
Nam totus, ut dixi, nodus erat in ilia
voce Joco. Repetitur autem bis se
se, more Graecorum, prœsertim Atti-
corum, nt ego iunumeris locis apud
Demosthenem notavi. Euripides
Pbœnissis. 'E/uol fih, ti kol )jú¡ Kав'
kKXfyiav xв&йТeврАрfie!? , àW' obv {»к-
ri ц<к Soueî \4yciv. Hic enim тЬ i/u,l
repetitur eodem modo, quo hic se.
Seal.
12 Uriosque aperies] Hos, nisi fallor,
Strabo Uxios appellat : apud quos
iuppoSirn àvatris colebatur, ut in alter-
utro vitium esse necesse sit. At
quid voluit Turnebus, quum Marios
legit ? oblitus enim pedis ponit dac-
tylum pro trochaeo. Idem.
16 Acceptaт face] Tertullianus
dixit, ' Accepto.facere,' non ' Accep
tmg,' libro de pudicitia : ' Quanto
delicta ista ante lavacrum accepte
facit, tanto post lavacrum iuremissi-
bilia coustitui t.' Idem.
19 Vleni thuris] i Haec est lectio,
quae invenitur non solum in nostro
scripto, sed et in antiquis editionibus.
Notum Persianum : ' nec scombros
metuentia carmina, nec thus.' Herat.
' Deferar in vicum vendentem thus
et odores.' Martial. ' Et thuris pipe-
risque sis cucullus.' Athenaeus de
Anaxandride poëta: rmpös Si t>v тЬ
ffios iitola ti roiovro ,repl ràs KuptpSiar
Sre yap vutÚij, Xanßivwv ÍSaxev eis тЬv
\ißayanЬv Kататe/шу. Sed et ruris
legi potest, praesertim, quum sequatur
inßcetiarum: melius eniin haec inter
se conveniunt. Sic Grœci iypov r\éws.
Glossae Hesychii : àypov тЛ«», ir/poi-
K¡as «Aípi¡s. Idem.
 С. VALERII CATULLI CARMEN XXXVII.
CARMEN XXXVII.
1 Taberna] Tabernae Romn per pilas
designabantur : nam cuique tabernas
sua pila adponebatur; et cum pilae
essent faciliores prospectu, quam ta
bernae, per pilas tabernae numera-
bantur, nt hoc loco Catuli. qui hie
signifícat nomen taberna1 a Castoris
templo. Ramirez.
6 An continenter] Illud continents
Heroici Poëtae iinffxtpk dicunt, ut im-
aхeрa iSpidaaBaf quod hie quoque dici-
tur : imo duo hi versus ad verbum he
roico et carmine et charactere reddere
possumus : №¡,noi, ^ p' Sn M) txœróv rt
ЪщKоат rt Ataxnvtviiuyoi Kai iTrurx'pà)
iSpiiao-вe. Nam sedere hic est Kаве£о'-
pevov \taxo^eitaBai. Taberna, quam
vocat, est Айгхч, ad quam jocandi et
confabulandi gratia conveniebant : ut
alibi, ' Oramus, si forte non moles tum
est, Demoustres, ubi sint tuae taber
nae.' Hesiodus, еal tiraXia \4o-xnv. Seal.
Continenter] Id est, ordine perpe
tuo, et quasi in lineam continиalo
frequentes : vel potius, spissiore velut
orbe facto in un uni pariter conglobati,
quasi in velabro olearii de compacto
gerentes omnia. Dousa P.
8 Me una dncentos] Flagitiosum ver-
bum, quo hic utitur, nihil habet flagi-
tii, quod ad istam quidem seutentiam
spectat : est enim hvßpifciv. Sic su
pra, ' O Memmi bene me,' &c. Quem
ivvßpi<rfioy intelligat, subjungit. 'nam-
que totius vobis Frontem tabernae sci-
pionibus scribam.' Nam si quis flagi-
tium hic intelligit, multum a sententia
Catulli abhorret. Seal.
9 Namque totius vobis Frontem taber
nœ] Si SynecdochicSs tahernam ac-
cipimus, eodem modo intelligemus
tabernam sripionibus scriptam, quo-
modo apud Aristophanem : 'АтоЛаЛа
SciXbt ariÇôficvos &аKгпрщ. Nam orif<i-
375
Hfvos ßaKrriplq dictum, ut Ыc scipionibus
scribam. Sed non ita est. Nam frous
tabernae sine ulla figura simpliciter
ponitur. Tertullianus de Anima:
' Ipsi postremo philosopha, ¡psique
medici, quanvis dé animo quoque
disputarunt, facicm tamen operis,
frontemque materiae de anima anus-
quisque proscripsit.' Ailudit enim
Tertullianus ad illos, qui rerum pro-
mercalium titulos in fronte tabernae
proscribunt. Minatur hand dubio
Catullus, se ' elogiorum carbonibus,'
ut Plantus loquitur, ' frontem taber
nae scripturum.' Idem.
10 Scipionibus scribam] Scipionibus,
praeustis scilicet. Nam frous tabernae
omni statura humana editior non
poterat pingi carbone, quia manus
Catulli illam propter altitudinem con-
tingere non posset. Igitur,quod solet,
longis scipionibus obustis, vice carbo-
nis, se famosum carmen tabernae in-
scripturum minatur. Idem.
Scipionibus scribam] Illud Plaut.
Merc. Act. п. sc. 2. ' Implere fores
elogiorum carbonibus' dixit. Solebant
quippe veteres, quos diffamare vel-
lent, eorum, imprimis lenonum et
meretricum, aedium fores hujusmodi
elogiis, hoc est, dicteras probrosis
pingere, et quidem carbone, ant semi-
usto stipite Uteris ductis. Etiam
amatores ab amatis duriter nimis ex
cept! fores horundem depingebant.
Ovid. Am. in. el. 1. Gruterus existi-
mat id fieri, face exstincta. Jam
enim diu est quod Lipsius docuit,
amantes cum non reciperentur apuel-
lis intra aedei, deficientes faculas sub
auroram ad ostium abjicere solitos.
Sed hoc fuerit patientiorum : cali-
diores acceusa etiam lumina ostio
illidebant, et minitabantur exustio
',m\ NOT-Ж VARIORUM IN
ncm clomus : ut Peis, iv. 4. Inter hos
mrdii erant, quibus snfficiebat januas
amicarum calcibus impetere,antferro
incidere, aut couscribillarc extincto
titione.
13 Magna bella pugnola] Noster
codex, b<Ua parata. Fortaase scripsit
Catullus patrtta. Seal.
16 Omnes pusiUi] Post hunc versi-
culum sequuntur illi in veteribus
scriptis : Tu prœter omnes: et recte.
Itaque ens suis sedibus sollicitare no-
luimus. Idem.
Semitarii machí] Pro icortatoribui
vilissimii in agrorum semitis sub dio
scoi tilla subigentibus dicuntur. Con
tra ' devium seortum,' non prostitu-
tum in propatulo omnium libidini, sed
honcstius, minusquc vulgare ab He
rat. Carm. n. 11. 21. dicitur. Ttmœb.
17 Une de capillatis] Mispani enim
capillati, non tousi etiam saeculo Mai-
CARMEN XXXVIII.
1 Cornifici] Mcminit Ovid. ' Et
par Cornifici, parque Catonis opus.'
Fuit aimulus Virgilii in quem ejus
hie versiculus : Ordea qui dicil, super-
est mt tritica dicat. Auctor Cledonius
dammaticus. Huic cognomen fuit
Gallus. Jos. Scaliger in Emeu. p. 160.
3 Et magis magis in dies, et horas]
Transpositio facta est versuum hoc
loro. Nam post hunc versiculum
sequi debebat, Irascor tibi, sic: Et
magis magis in dies, et horas. Irascor
IM, sic meos amores. Quam tu, quod
minimum fncillimumque est, Qua solatus
CARMEN XXXIX.
5 Quum flet unieum mater] Cicero g,avius, quam ulla mater unteum
ad Pa?tum: ' Patriam eluxi jam et ñlium.' Seal.
tialis : ' HUpanis ego contumax ea-
pillis.' Seal.
18 Cuniculosa Celtiberia fili] Anti-
quiores Catulli codices aut hiatum
hoc loco ostendunt, aut ita hegunt,
Celtiberosa Celtiberiœfill. Sic quoquc
habent omnia vetusta Prisciani ex-
emplaria duobus aut tribus locis verba
haec citantis. Ego non dubito quin
Catullus se, ipserit, CeUis perosœ Cel
tiberia fili. Is. Vossius ad Melam
p. 233. Nihil muta. 'Cuniculosa'
dicitur Hispania, quod in leporino
genere funiculus olim Hispaniae fuit
prope peculiaris. Varro de R. R.
in, 12. ' Tertii generis est quod in
Hispania nascitur simile nostro lepori,
ex quadam parte, sed humile, quem
cuniculum appellant.' Vid. TElian.
de Anim. xiii, 15. Plin. viii, 55, 58,
59. Strab. lib. xiii. Bochard.
es adlocutione ? Paulum quidWTet adlo-
cutionis Mœstius lacrimis Simonideis.
Irascor, inquit, tibi te ita puerum
meos amores accepissc. Quem pue-
rum quo solatus es colloquio? Parum
quidpiam cousolationis adhihuisti: si
modo ca est cousolatio, quae tristior
est thidlris Simonidis. Haec est vera
hujus poë'matii diffirultatum explica-
tio. Nam omnis difficultas inde nata,
quod, meos amores non accipiebant de
pucro, quem Corniiicius meestum con-
solatus non erat. Idcirco facta erat
trauspositio. Seal.
 С. VALERH CATULLI CARMEN Xljl.
11 Aul parais Umber] Jam notum
studiosis, ollm adolescentes nos hic
percus pro parous legisse. Ea emen-
datio nostra confirmatur Lexico P.
Danielis, cui parile ego vidi in Monas
terio Vindocineusi. In eo Glossario
antique hie versus producitur cum
interpretamento, ' id est, grafius, pin
gan-' Idem.
14 Laxit] ' Lavere, -vit ' pro ' la
vare, -vat.' Multa commemorat No
nius hujusmodi verba; quae et p, ¡mi
sunt ordinis et tertii. Ex quo genere
sunt et haee apud Festum minus nota
ut. ' Desinare :' sic enim leg. ' fo-
dare :' apud Terent. ' Gomare,' ' Pin-
sere,' Pers. Sat. t. Gifanius.
16 Nam risu inepto] Versus napoi-
liuUhis Oraecorum : ГeЛая tutaipos tttvbv
iv ßfxnoU kokóv. Seal.
Nunc Celtiberus] Seriptus Uber, et
vetercs editiones: Nunc Celliber ex
Celtiberia in terra. Lege, Nunc Celti-
ber in Celtiberia terra. Nam meta-
CARMEN XL.
1 Quanam te mala meus] Omnino
huic simile illud ex epodis Archilochi :
Патeр Avxinßa, irotuv i<ppdсru réSt ; Tis
rás 7гарч«рe fpévas ; Seal.
2 Agit prœcipitem] Praecipitem in
n;eos iambos, Lucianas dixisrt Htpt-
CARMEN XLI.
1 Acme illa, illa paella] Vetus scrip
tum , A mean. Recte. A pro Ah sem
per in hoc libro exaratum fuit. -4ft
me. olfuu. Supra, ' quod esurire Ah
тeшe puer, et sitire discit.' At doc-
ti vi»Acmen Septimii hic imaginat!
sunt: et decoctorem Formianum
Scptimium inteUigunt. boom t^i cù-
377
plasmo isto usi sunt veteres. Horat.
' Discet Iber, Rhodanique potor.'
Lucan. ' occurrat Iberius alter.' Si-
lius, ' Omnia Iber, omnis Latio sub
nomine miles.' Idem, ' Omnis Iber,
omnis rapidis fera Gallia turmis.'
Idem, ' ceditque loco Libys, et om
nis Late cedit Iber.' Sic eodem Me-
taplasmo dicebant ' Illuribas et Me-
garibus:' nt Plautus. Idem.
19 Atque ruffam] ОUm adolescen
tes Помет ex Apuleio reposuimus.
Hune autem spurcum morem praeter
Strabonem notat et Diodorus libro
quinto : Пар' ixdo-rriv тЪ aûua Áoiiov-
ffiv otípa, Kai robs oSóvras Traparpißovris
rovr<f, vyoDirai BepaTieiav fhai <ruV«e-
ros. Idem.
Russam] ' Rassum' et ' russeum,'
' rubrum ' dicebant. Glossis kokki-
vov. Verbum vetus ct egregium, sed
plerisque locis ita male acceptum, ut
malae tractationis in Grammatico-
rum comitio agere jure possit. Gifan.
,rrn¡ toís iá/ijSois. Sic enim, 4r гф
irepl &ro<ppiSos, de Archilocho loqueus:
MqSer omovvra bv«biÇciv, ei (toi Sn цА-
Люта \vnfa«v ÍfifWt rout тгeрмeгe7$
loonévovs rfi ff^oAp rûir idfißwv oú-
той. Idem.
atoxlas. Seal.
2 Tota milita] Durum tota miilia ;
quamvis exponi possit, ne nummo
quidem minus. Sed malo ita inter-
pungcre. Acme illa, ilia puella defu-
tuta Tota, miUia me decem poposcit.
Passer.
4 Decoctoris amica Formiani] Ma-
378 ХОТЖ variorum in
muría.. Infra postea: ' Salve nec ni
mio puella naso, Decoctoris аmica
Formiani.' Sad.
8 Solet ha c imaginosum] Verbo so
iet, infinitivum non subjungebant ve-
teres Latini. In Epigrammatis, ' Con-
suie Pompeio primum duo,Ciuna, so-
lebant Mœcbi.' Subaudiendum fu,i-
Xewic Flautus Cistellaria, ' Quae
cum viris suis praedicaut nos solere.'
Non est obscurum quid subaudiatur.
Hic tolere imaginosum est, solere ima
ginosum morbum aegrotare. Imagi-
nosus morbus est франти, quum <pav-
тблрлта animo occurrunt. De quo
aatis Celsus libro tertio, et Cœlius
Aurelianus. Alius est morbus imagi-
nosus Kopvßavriafffibs Graecis dictus,
cujus medicini libri mentionem non
faciunt. Imagines sunt sonores,'
quales tinuitus, quibus aures nostrae
personantur : unde tfxovs Grœcorum
Latini vertunt imagines. Horat. ' cu
jus recinet jocosa Nomen imago.'
Varro de Apibus, ' sonorum imagi
nes,' hoc est, ifrxfivs. Ol Kopvßayriüv-
т« videbantur sibi semper aures mu-
sica et carminum sonoribus persona-
ri. Plato Critone : "ß<mp oi koov-
ßamwvrts twv avXûv boKovffiv anoveiv.
Item : TaOro, S, ф1\e éraîpt Kpfacw, tí
tffBi, bWi 4yàl ЬОКШ OtKOV€LV,W<iiTÇp Ot KOOV-
ßavriwvrts тaу av\¿cv boKowxiv aicovav,
Ka, iv éuo\ v abWv i¡xii robrwv тaу \óytav
ßofißii, Kai iwieî /ri) биушгвш rûv &\-
Лада ¡ucoiw. Qui autem hoc morbo
laborant, iusomniis et vigiliis vexan-
tur, aut saltem patentibus oculis dor-
miunt. Semper enim illis imagini-
bus intentum animum habent. Unde
eos, qui patentibus oculis dormiunt,
Corybantiare dicebant, hoc est, Kори-
ßamiSv. Quicunque enim patenti
bus oculis dormiunt, intutum som-
num propter imagines et sonores ha
bent ; quod superstitiosa vetustas a
Corybantibus immitti credebat. Pli-
nius loqueus de oculis animalium,
' Dormiunt et quidam patentibus,
quos Corybantia regrediunt.' Hœc
est veterum Plinii manuscriptorum
lectio, ex qua moustrum ipsis Cory-
bantibus formidolosius confinxit prin
ceps harum literarum Adrian. Tur
nebus, quum legit, ' quos Corybantia
regrediuntur.' Pntavit nostrae aeta-
tis doctissimus vir posse Latine dici,
' Medicina sahnem regreditur aegris :'
quia scilicet apud Enuium legerat
' regredi gressum :' quum ibi sit eo-
dem modo dictum, quo, ' currere cur-
sum,' ' servitutem servire,' et simi-
lia. Deinde faedissime lapsus est,
quum putavit a Corybantibus morbum
ilium sanari, qui contra a Corybanti
bus immitti vulgo putabatur. Sed
indubitata emendatio est : ' quos co
rybantiare credunt.' Qui enim pa
tentibus oculis dormirent, putaban-
tur imaginosum pati, idque a Cory
bantibus immitti. Aiii scripti codi
ces Pliniani habent : ' quas Coryban-
tias Grœci dicunt.' optime, modo
' quos ' non ' quas ' legeris : ut ii ho
mines Kopvßamiai dicti fuerint. Nam
verum est, qui hoc imaginose morbo
conflictantur, iusomnio, aut saltem
levi somno vexari, neque oculos illis
claudi etiam dormientibus. Varro
Prometheo, ' Levisomna meus sono-
rinas imagines Adfatur : non umbran-
tur somno pupulae.' Quibus versibus
quid aptius excogitari potuit ad Pli-
nium explicandum ? Nam in illis
versibus sonorinae imagines sunt fa0L
tvav\oi, et manifesto indicat imagi-
nosis sen KopvßaimUxn non umbrari
somno pupulas, quod de patentibus
oculis jam Plinius dixerat. Qui in
verbis Varronis legunt, 'somnorinas,'
a somno, ostendant mihi, ubi legerint
somnorem pro somno. Nugae. Igitur,
Solet imaginosum, hoc est, Kopvßavri§,
nisi mavis, <pptvmS, interpretatione,
quam primo loco posuimus. Memi-
neris ergo тЬ solet imaginosum sine in
finitivo alterius verbi dictum, ut su
pra ex Plauto docuimus, ' Quas cum
viris suis praedicant nos solere.' Ho
neste enim haec subintelliguutur. Sic
 С. VALERII CATULLI CARMEN XLII.
apud Euripidem Iphigenia in Aulide,
us €ruxе Л^У ífmBt im-afiéva, supple
luytiaa. ïurnebus legit, nec rogare
Qualis sit, solet hœe imaginosum : et
amicus noster imaginosum pro spe
culo sumit, quod Catulli interpretes
o,nues jam ante eum fecerant. Frus
tra. Idem.
Imaginosum] Corybantas inter iusa
niae genera ab Aretaeo medico vetus-
tissimo relatos esse jamdudum lib. in.
Var. Lect. indicavimus, et quamquam
credamus, ejusmodi aegrorem imagi
nosum a poëta vocari, quod qui . eo
teneantur, sonitus atque cantus au-
dire videantur, ut ex Platone com-
probavit Sealiger; attau,en minime
asserendum ab ipso fuit, medicos hu-
jusmodi morbum aut ignorasse, aut
tacuisse, cum Galenus lib. ropl Sicupo-
рâs ovfarrufiÀrtWi c. in. referat Theo-
philum quemdam medicum imagina-
tione ita laborasse, nt putaret tibici-
nas quosdam in angulo domos assiduo
sonare et pulsare, et propterea illos
expelli postularet. Catullum autem
potius tertium iusaniae genus a Cel
so propositum nobis designasse exis
timo, de quo is lib. in. c. 18. loqueus
ita scribit. Tertium iusaniae genos
CARMEN XLII.
4 Et negat mihi vestra reddituram]
Puto Catullum scrip'sisse, redditura :
•vide supra ; * vovit datura.' Quan-
quam vulgatam lectionem scimus pro-
bam esse. Seal.
5 Si pati potestis] Lego et distin
guo ex conjectura: sic pati potestis?
Meleager.
7 lila quam videtis, Sec.] Nihili ista
est distinctio, et mirum adeo doctos
viros nihil hactenus mutasse. Haud
dubie vero sic distinguendum : illa,
quam videtis Тигрe incedere, mimice
ac moleste Ridentem catuli ore Galli-
379
est ex his longissimum, adeo ut vi
tam ipsam non impediat, quod ro-
busti corporis esse cousuevit. Hu-
jus ipsius species duae sunt : nam qui
dam imaginibus, non mente falluntur,
qualem iusanientem Ajacem vel Ores-
tem poëtarum fabulae ferunt : qui
dam animo desipiunt. Nam phreni-
tim non intelligi a poëta ex eo puto,
quod semper cum febre sit, quam eum
in muliere alioqui sana non finxisse
par est. Fallitur in eo quoque Sea
liger, quod Corybantismum putet esse
morbum a Graecis vocatum Sryprnvov
Kара, quoniam in hoc languentes ocu-
lis quidem apertis manent a variis
imaginibus occupati ; at quod cantus,
aut sonitus sentiant, a nemine medi-
corum scriptum, a nemine observa-
tum est, cum hujuscemodi aegri non
loquantur. Quapropter miror quo
que Plinium, si tamen ita scripsit,
lib. xi. c. 37. dixisse, ' oculis apertis
dormire,' ' Corybantiam ' Grœcos di-
cere, cum non sit quemquam inve-
nire apud Graecos hujusce sententiae
auctorem ; neque morbo ulli adaptari
possit, quod Plinius aliquibus homini-
bus sanis quasi ex natura contingere
narrat. Mercurial.
cani : ita ut тЬ mimice ac moleste refe-
ratur non ad incessum, sed ad risum.
Idem.
8 Тигpe incedere] Jamdudum docti
viri hic mimice legunt : quod valde
placet. Sic Seneca libro septimo De-
clamationum : ' Nihil est tam mimi-
cum, quam manifesta praeparatio.'
Ego admodum adolesceus legebam,
titmice: ita enim scribebant pro rith-
mice. Et fortasse non omnino male
conjiciebam. Sic Petroniua, ' Quo
incessus tute compositus, et ne ves
tigia quidem extra meusuram aber
 380 no™ variorum in
rantia, nisi quod formala prostituis,
ut vendas ?' Illa vero, Quod si nil
aliud potest, ruberem I'erreo cams ex-
primamos ore, Conclamate Herum ottt-
orе voce. Illa, inquam, hoc signifi
cant : Quod si nil aliud potest effi-
cere, ut exprimamus ruborem : et
ita, uti distinximus, legendum. Sub-
auditur enim ' ut.' Sic in illis :
' Utor tam bene, quam mihi pararim:'
subauditur, ' si quam si mihi para-
rim. Seal.
Mimice] Nihil est id quidem, atque
adeo plane mimicum. Nam myrmice
rectum est et sanum ntque Plautus
' Formicinum gratlum ' vocat, sic
CARMEN XLIII.
1 Sähe nec minimci] Noster liber
melius, meo judicio, Salve nec nimio.
Iudicat enim pane nullum nasum ha-
buisse. Propterea alibi dixit esse
turpiculo naso. Nequc enim de im-
mani naso turpiculum dixisset. Scat.
6 Ten' provincia] Provincia est, Pro
CARMEN XLIV.
1 Seu Saline seu Tiburs] Auctor
vitae Horatii, 'Vixit plurimum inse-
cessu ruri» Sauini aut Tiburtini. '
Non quod duo prœdia habuerit; sed
quod id praedium in confinio agri 1 '.-
burtini et Sabinorum situm esset, ut
dubium foret ad quam regioncm per-
tincrei. Sic Horat. ii, Sat. 1. sn-
ccps esse scribit, num Appulus, an
Luranus ipse sit: nimirum quod Ve
nusia, cum in fioibus utriusque regio-
nis sit a esse t, an ad Lucanos, an ad Ap
puios pertineret, incertum foret. Rut-
gersius.
7 Malamque peciore expuli tussim]
Recte docti homines, quieunque illi
fuerunt, dirinarunt ex illis corrupti:,
quae extant in manuscripts, aliamque
hoc loco, myrmice incedere, nil est ali
ud, quam vix pedem pedi prœferre et
moleste ambulare. Dousa P. Nihil
poterat fingi absurdius. Apagc is-
tud myrmice, Grœcis Eatinisque ri-
dendum, ac retine cum doctis illud.
mimice.
Ridentem catuli, Ifc.] Est turpiter ac
late inter ridendum os diducere, ut
patulus erat oris rictus canibus Galii
eis venaticis. Turneb.
17 Ferreo ore] Duro, ut impuden-
tem Veteres dicebant. Terent. Eu-
nucho. Ovid. ' Plus isto duri si pre-
cer oris ero.' Liviv.
vincia Gallia, cujus pars Transpada-
na, in qua et amica Mamurrae et Ca
tullus, quum hace scriberet, erant.
Ibi enim Mamurra praefectua fabro-
rum Cœsaris erat; quod supra ex
Plinio attigimus. Idem.
petere expulsus sum. Mallem tamen
expui tussim: neque aliter scripsit Ct.-
tuI. Terentius Eunucho, ' Quasi obi
illam expueres miseriam ex animo.'
Illud autem petere, prarfert antiqui-
tatem et bonitátem libri. Nam pec-
tere pro pectore antique more scrip
tum erat, ut alibi ' fulgeret ' pro * fui-
guret.' Seal.
8 Non immerenti] Jam ante quadra-
ginta anuos plus minus, docti viri ve-
ram lectionem eruerunt, quam mihi
meus venter. Idem.
15 Et me reiuravï] Noli dubitare
quin Catullus scripserit, et me procu-
ravi. Primam enim corripit. Tibul-
Jus, ' Ipse procuravi,ne possent saeva
noccie Somma.' Attius Aunalibus :
 С. VALERII CATULLI CARMEN XLV.
'Excercent epulaa lac t i famulosque
procurat Quisque suos.' Quod qui du-
• bitabant, locum corruperunt. Plan-
tus dixit ' se in lecto procurare.' Pro
CARMEN XLV.
7 Cœsio veniam obvius leoni] ' Cae
sium ' hic pro glauco accipi, et cur
caesium fulgorem leoni tribuerit Ca
tullus, docte explicat Julius Sealiger
iu Exoteric. Exercit. cccxxv. Sect.
15. Ubi quod idem scribit et colore
et saevitia similes esse 7ia.o8oA.sis, con
firman potest Simonidis versibus
apud Galenum *eol àpвpûv. Dousa F.
8 Hoc ut dixit, Amor sinistra, ut
ante] Locus corruptus ex eodem ver-
su qui infra legitur. Nam jam pri-
mum Amor dextram sternuit upproba-
tionem: quomodo ergo convenient ilia
verba ut ante ? Fortasse, Hoc ut dixit,
Л мог sinistra manie, Dextram sternuit
adprobationem. lóente tun-povetv apod
properi. Haec lectio videtur veru.
At infra post Acmen, recte ponitur,
ut unte: quia jam semel Septimio hoc
f.ctum est. Quare merito ilium lo
cum corruptum putamus. Dextram
adprobationem U'gcudum praeter vete-
ris seripturae auctoritatem probat et
Latiuitatis ratio. Propert. ' Aridus
trgntnm sternuit omen amor.' Seal.
Amor sinistra, ut ante] Recte notat
bcaliger ista verba, ut ante, hie locum
non habere, quoniam hocprimum est
stevnutamentum neque aliud praeces-
sit. Emendo itaquc amanti. Libra-
rii in sequentibus iteratis versibus le-
gerant: Amor sinistra, ut ante: ideo-
que ad eandem faciem hunc versum
reformandum statuerunt, et ex amanti
fecerunt ut ante. Melcager.
10 At Acme] Leg. Laurenb. Ad
Acme leviler caput : pro At : ut apud
Sa'lust. Orat. Cottae Cos. ' Ad con
tra in his miseriis cuneta me cum for
tuna desernere.' Sic contra ' at '
pro ' ad.' Cic. lib. п. Ep. ad Salust.
381
ocimo vetus scriptura habet otio; quod
negligendum non est, quanquam o„i-
mo, quod reposuerunt doc;i viri, non
displicet. Idem.
' At quem intelligebat ejua belli peri-
culum spectare.' Lucret. lib. v. ' At
sedare skim fluvii fontesque voca-
bant,' id est, ad sedandum.
14 Huœ uni domino] Vetus scriptu-
ra uno, адао&Зт. Seal.
22 Mavolt, quam Syrias Britannias-
que] Solenue Romanorum provincias
numero plurali enunciare. Propert.
' Die alias iterum naviget Illyria:-..'
Sed et Graecis aliquando. Homer.
fiiV Kpnráwv yévos e&xрfiси cvpaáícy.
Has vero Manditias, quibus nihil ele-
gantius fingi potest, a poeta fIpaivmis
re.ferri, unde colligat, et qua via no
bis persuadeie possit vir disertissi-
mus, equidem nullus video. Ut enim
ab amantibus dicta, hoc est, sincere
et ex animo, i'a bona fide a poëta
relata minime dubito. Nos vero to-
tum hoc amatorium argumentum olim
ab Hendecasyllabisblanditiarum prae-
eunibus, ad elegos amorum ministros
traustulimus. Siquis tanti fach, ut
legere non dedignetur, neque nobis
grave erit communicare. ' Acmen
Septimius teneros complexus amores,
О Acme mea lux delitiumque meum,
Ni misère te, dixit, amo, ni perdite
amare Uiscupio vitae tempusin omne
meae, Quantum qui potis est capitis
discrimen adire Plurimum, et imma-
nem perniciem oppetere; Solus apud
Libyas, vel tostos aestibus Indos Oc-
curram fulvis obvia praeda feiis.
Haec effatus ubi, la;va de parte, »e-
cundis Alitibus, dextrum sternuit o-
men Amor. Ait Acme resupina ca
put, puerique lacesseus Ebria purpu
reis lumina suaviolis,Sic, inquit, mea
vita, meus lepor, huic Domino uni,
Huic devoti omni tempore simas, ait,
382 NOTjE variorum in
Ut mihi vividior molles est flamma
medullas, Acrior et misto gliscit a-
Biore furor. Hoc postquam effata
est,laeva de parte, secundis Aiitibus,
dextrum sternuit omen Amor, Nunc
bono ab auspicio, faustis avibusque
profecti, Mentibus unanimis mutua
amantur, amant. Unam Septimius
CARMEN XLVT.
1 Jam ver egelidos] Catullus dece-
deus provincia Bithynia, fratre ejus
languorem nacto, coactus est in Tro-
ade subsistere : ubi fratrem ex morbo
amisit, eumque ibi tumulavit. Post
exequias fratris vere novo solveus
hoc epigramma composuit. lu Bi-
thynia vult hoc carmen scriptum vir
eloquentissimus. A quo dissentimus.
Illene exequias fratris? Ridiculum.
Seal.
6 Ad claras Asiœ volemus urbes]
Clarœ urbes Asiai sunt quatuor illae
praeeipuae, quas propterea a numero
' quadrigam Asiœ' vocat Propertius :
CARMEN XLVII.
1 Porci et Socration] Interpungen-
dum puto, Porci, et Socration, dues
sinistrœ Pisonis, scabies famesque Mem-
mi. Significat enim eorum opera fu-
rari et compilare socios solitum esse
Pisonem. Licvam esse furtificam no-
tum ex Planto, etCatullo ipso. Passer.
Distinxeram: Porci et Socratio dua
sinistrœ Pisonis, scabies, IfC. ' duas'
autem ' sinistras Pisonis ' vocat, quod
ei operam navarent. Sinistram enim
furtis aptam esse, patet ex Catullo.
' Manu sinistra nox belle uteris :' b. e.
furaris. Meleager.
2 Famesque Mcmmi] Ita liber nos-
ter : sed mendoso. Quare viderint
docti. Aiii Mandi : alii Mündt. Om-
nino aliquod mendum latet. Seal.
Scabies famesque Memmi] Indicat
nunc mavult saucius Acmen, Quam
Syrias, aut quae regna Britanuus ha
bet. Uno in Septimio totis nunc sen- ■
sibus Acme Perdita couspirat, deliti-
asque facit. Quis par candidius te-
nerorum vidit amantum ? Aut fuit
auspicio quae mcliore Venus ?' Idem.
Ephesus, Smyrna, Colophon, Miletus.
Imo si credas Mimnermo, ne Miletus
quidem est in Asia ; sed ab Ionia ad
Bithyniam, in qua erat Catullus, rec-
te dicebatur Asia. Ejus versus hi
sunt : 'Hfitîî У <uiriiruXoк Nr¡\i/iov ttrrv
\iTrévtfS 'lfifpri,v 'halnv vT¡voiv á<puc¿(u-
ва. 'Es 9 lipa rfcr Ko\o<pwva ßinv inrip-
miXov txovrts "Efii/кб', ápyaXér¡s ißpios
irytfióyts. KttSey У ía-ríanos сигоркидe-
vot rотafiош вeaу ßov\i¡ "Xuèpvip» fíSo-
ptv fdo\lSa. Sic Libyam Latine Afri-
cam vocamus : quum vera Africa sit,
in qua Carthago, non in qua Numi-
dia et Mauritania. Idem.
Sealiger sub Memmi cubare men
dum : id et ego sentio, Mss. pneser-
tim vel mundi, vel myndi, vel mandi
suggerentibus. Simplicios legendum
puto. Scabies famesque mundi, quasi
dicas ' Scabiosissimi et jejuuiosissimi
in mundo.' Meleager.
6 De die facitis] ' De die fieri' con
vivia dicebantur, quae de meridie fie-
bant ; tunc enim dies Kат' О-оxriy su-
mitur pro meridie. Ut ' de mane' ali-
quid fieri dicebant, quod mane fie-
bat : sic ' de die,' quod meridie. Hinc
Ciceronis dictum in homines gulae et
ventri deditos, ' de die,' et ' in diem
eos vivere.' Corrigendos in hac re
et loquutione sic Livius lib. xxv.
' Inde ubi id temporis visum, quo de
die epulatis vini satias, principium-
 С. VALERII CATULLI CARMEN LIÍ. 383
que somni esset.' Hora quinta vel tata, ' tempestiva' dicebantur, a me-
sexta epulari hoc 'de die epulari' dio die ad mediam noctem traheban-
vocabant, et convivia illud horae agi- tur. Salmas.

CARMEN L.

3 Ut convenerat esse delicatos] Cave ЧKрш хч^-at. Seal.

тЬ Esse ab Edo derivandum pûtes.
Nam qui condicebant operam ad cоe-
nam, ita dicebant : Una erimus bodie.
Juvenal. 'Tertia ne vacuo cessaret
culcita lecto,Una simus, ait.' Terent.
' Dionysia hic sunt : hodie apud me
sis volo.' Id est, apud me caenes.
Post: ' Quam vellem Menedemum
invitatum, nt nobiscum esset hodie
amplius.' id est, ampliore caenaexci-
peretur : т<> Ut autem est tottmcwj dic
tum, ubi. Cicero in Arateis : ' nt
prius illae chelae.' Aratus : 5ix< *eр
18 Nunc audax emesis'] Praecipit
là] ¡iéya <ppovew. Ne scilicet кб/ивпггЛ»
ri írc£<rx¡!. Hoc est enim, Ne pamas
Nemesis reposent a te. Sic Graeci
quum aliquem supra modum felicem
laudarent, ita dicebant, eùrvxûs' фвб-
vos У &л-e'<гтa. Itaque plus est arguti
sensus in hoc Epigrammate, quam
primo limine quis iuspicere possit.
Idem.
19 Despuas ocelle] Noster scriptus
oceUo. Idem.

CARMEN LI.

1 Ille mi] Elegant issimum carmen ad
Lesbiam est, in qua Sapphus suavis-
simam Oden expressit Veroneusis
Poëta, quae comparare invicem ac
contendere operae pretium est. Nam
et secundum versmu totumadjecitde
suo, et in tertio detraxit illud 'A8ù
<pavoiaas, cujus loco posuit spcetut,
quod in Graieo non est. In nono au
tem ac sequentibus senteutiae ordi-
nem invertit plane ut non tam Lati-
nam eam reddere, quam certare cum
ea voluisse videatur. Dousa F.
11 Tinniunt aures] Recte liber scrip
tus, Tintinunt aures. Afranius, ' Os-
tiarii impedimenta tintinare audio.'
Naevius, ' Tantum ubi molle crepitum
facient tintinabunt compedes.' Inde
Tintinabulum. Seal.

CARMEN LII.

2 Struma Nonius] Victorino citatur sedentem Nonium strumam vocat.'

non seme1, ' Serota Nonius.' At est
рщрмyжbv ipAprripa. Sed et Boëtius
hallucinatur, qui Strumam non cog
nomen Nonii putat, sed convicium.
Verba ejus ex Cousol. Philos. lib. in.
Pros. 4. ' Unde Catullus licet in curuli
Cicero ad Att. lib. ii. 9. ' Denique
etiam Vatinii strumam sacerdotii di-
bapho vestiant.' Videtur eodem an
no Cousul designatus et Nonius Stru
ma Praetor fuisse. Cicero in Vati-
nianacorrigendus : ' Si Struma deni
 НОТЖ VARIORUM IN
que ab ore improbo ilimigrarunt.'
Lege, 'Si Strumue. deuique eborc im
probo dimigrarunt :' id est, sella en-
ruli. Plinius xxxvii. cap. 6. 'Siqui-
dem extat hodieque bajos generis
CARMEN LIII.
1 In corona] Papir. Palat. habet et
corona: Comcl. libere i'orona,rcctehoc
posterius.' 'Homo' enim ' nescio
quis e corona' dicitur ut 'puer e
triviis ' apud Tibul. 6 rvx¿>v. Meleager.
5 Di magni salaputium] Haee est
omuium antiquitus excusorum lectio ;
item noster ita habet: denique Sene
cae exemplar non aliter clamat. Olim
quid esset explicavimus. Nutrices
pueros ita soient appellare. Festi
vísima conclusio hujus epigramma-
tis tota versatur in ea voce. Nam
quum esset Calvus si aturae perexi-
gnae,ut testatur etiam Seneca, ille de
corona, qui admiratus est Calvum re-
citantem, revera ac serio putavit
Calvum esse puerum, non virum.
I taque erupit in exclamationem, in
quam solcbant nutrices, quum plausu
pueros exciperent, o festivissimum, о
lepidissimum salaputium. Itaque fes-
tivius, quam argutius est epigramma.
Quantum autem iste locus Gramma-
ticorum vulgus torserit, notius est,
quam ut a me repetatur. Tantum
hac in re, ubi multum sibi placere
videntur, nobis ferendi non sunt.
Calvum vero exignum fuisse praeter
Senecam testatur et Ovidius : ' Par
fuit exigui, similisque licentia Cal vi.'
Propterea salaputium, nt dixi, vocat.
Grœce, ut alibi docemus,,i<fo#wi'idcm,
quod Latine Salaputium. Idem erat
et Pipinua, apud Martialcm. Non
audiendus summus vir Adr. Turne bus
cum suo ' Calabotio,' quod hie nobis
supponit. Seal.
Di magni salaputium diserlum] In
gemma, propter quam ab Antonio
proscriptus Nonius Senator est, filias
Strumae Nonii ejus, quem Catalina
poëta in sella curuli visum indigne
tulit.' Seal.
loco Catulli emendando, Salmas. ui-
bilomagis est felix quam Scaliger. Ait
namque, nulto tamen autore fretas,
aaXoriyiov vocari motacillam iirЬ той
aaXtiur tT)v ruyiiv. Addit dein Ca-
tullum sic appellasse Calvum nemi
nem pusillum et assidue subsultan-
ten et fringutientem. Scd sane Cal
vus iste, si omnium Romanorum cum
Cicerone disertissimus fuerit, non
tam ridiculus fuit orator. Parum
praelerea urbanus et officiosus erga
amicum suum faisset Catullus, si tam
obscœno vocabulo ipsum pupugisset.
Miseret me non Tiirncbi tantum, ut
inquit Scaliger, sed ipsius Sealigeri
et Salmasii quod tales nugas produx-
erint, cum veram lectionem et jam
ab aliis approbatam, oboculoshabue-
rint. Di magni, Salicippium disertum.
Quid urbauius hoc dicto Camilo,
quodqu« ne vel ipse Calvus male in
terpretar! potucrit : Ipse siquidem
cum cippum ascendit, ut coustat ex
Seneca, non inficiatus est staturam
suam. Hoc Latinum vocabulum, <lig
num populo Romano, ac seusui Sene-
caá convenieus. Sed et antiquissimi
codices hanc lectionem confirmant.
salii putum habent veteies membra
nae Scuecae. At vero optimus Ca
tulli codex, qui olim fuit Comme-
lini, manifeste hoc loco legit salpi-
ticium. Is. Vassius in Melam. p. 219.
Salicijñum diserlum, veram esse is-
tius loci lectionem ex Senecae suaso-
riis patet, quidquid alii dissentiant.
Heiusius ad Ovid. Heroid. Epist.
xviii. vs. 102.
 С. VALERII CATULL1 CARMEN L1V. 385

CARMEN LIV.

1 Othonis caput] Hic incipit Epi Semilauta crura] Hœc omnia ad Li-
gramms usque ad illud ad Cameri- bonem, in quem post Othonem inve
um. < Oramus, si forte non molestam hitur, manifesto referuntur. Haec au
est.' Est antem scriptum in quosdam tem KатЬ тЬ 0Щши,{рмЮ1 intelligenda
ex decuria scribarum Cœsaris : pos sunt, quod revera et imbaluitie, ut
tremo in ipsum Caesarem invehitur. Lucillius loquitur, squalleret, et la-
Quod Epigramma praeter pancas ma boraret eo morbo, qui ridiculosior,
culas, quibus oblitum est, tantum quam periculosior est. Notum, quid
abest, ut mutilum, aut ex diversis sit peditus. Morbum voeavi, quia
poëmatiis distractum sit, ut etiam non quibusdam invitis id excidit. Exem
putem ullum stomachosius aut viru- plo erit Claudius Capsar, qui eo labo-
lentius in toto Catullo extare. V¡- rabat. Glossa., ' Peditus, Peditum,
detur enim poëta ab officio Сœsaris iropSff' Duo recte exprimunt Graeci,
lierai in Trauspadana regione, ubi irop5V, si cum sonitu, ßSeirtibv, si na
tum ipse et Mamurra erant, hаве res potius, quam aures feriat. Vide-
scripsisse. Igitur totum adponam tur lingua Latina hoc carere ; sed non
epigramma, ut et legendum et con- ita est. In Glossariis enim ßS&rpa
jungendum ceuseo : Othonis caput op- seu ßStephs dicitur ' Visium,' ßSw,
pido pusillum Peri, rustice, semilauta 'Visire.' Quod hodie et Italorum,
crura, Subtile, et leve peditum Libonis : et Gallorum idiotismus retinet. Sed
Si non omnia displicere vellem TH,i, et non credes fortasse Uli Glossario.
Fuffitio seni recocto. Irascere iterum Utinam meliores nunquam Gramma-
meis Tambië Immerentibus, unice Impe ticos haberemus, modo omnium pa>
rator. Nunc omnia singillatim ex« dagogulorum barbariem a nobis amo-
pliranda. Seal. liri liceret. Sed age alium éyyvnrw
Othonia caput] Sic in Prolusionibus tibi dabo. Cicero Paeto, 1 Quill enim?
Virgilianis, ' Superbe Noctuine, puti- num honestum verbum divisio î At
dum caput.' Licinius Calvus, ' Sardi inest obsecenum, cni respondet inter-
Tigelli putidum caput venit.' Idem. capedo.' Cedo sis mihi unum ex is-
2 Peri rustice] Ita minima licentia tis Ciceronianis, qui nihil obscurum
legimus, quum antea legeretur Heri. in Cicerone esse dicunt. Profecto
Nos Peri scribimus. Idqne plane hic haereat necesse est. Sed luce
Graecorum fffï, et <pвeipov exprimit. clarius est ex animadversione nostra
Flautus Menaechmis, ' Seu tu Cylin-' in verbo 'Divisio' esse obscœnum.
drus sen Coriendrus, perieris.' id est, Nam in eo тЬ ' Visio ' est i85éw sicut
typais. Est autem post rustice rt\eia in verbo ' intercapedo,' тЬ 1 pedo'
oriyfif,. Nam rustice, non rustica, le non sine flagitio est. Est enim irépSai.
gendum, et scripti libri et antique Dices, non mul tum referre ntrum
editiones probant. Idem. haec quis sciat, an nesciat. Si ita
Heri rustica semilauta crura, scri- vis, age pergamus ad reliqua : ver
bendum reor. Qnod si quid hic mn- bum non amplius addam. Seal.
tandum esset, legerem, heri rustica et 3 Peditum] Satis supra de hoc
armilausa curta. Sic brevis vestis quae- Groeci vocant etiam iíaraúxfibv, yerbo
dam ab Isidoro explicatur et a Pau non tam flagitieso ac тгор5^. Hero
lino usurpatur. Turn. dotus, éirápas \тЬ aKeAos] a7T€juaTa<Ve.
Velph. et Vor. Clus. Catul. 2 В
 386 NOTjE VARIORUM IN
Athenaeas lib. in. r\vtcvtrlSriv тц& Kа-
XtiffSai <p7,ffi ffÍKtii tíiv fiofxpfyv fju¡Kuira
ioucvícw' <t,v\árr€ffeai ràs yvva7Kas
foeUiv, 5ià то iroufo naraurfiois. Idem.
i Si non omnia displicere] Subintel-
ligendum est : Dispeream. Нeвe au-
tem nonuullœ editiones et scripti 1¡-
bri improbe a superioribus disjunxe-
rant : ergo bis verbis non minus Lt-
boni, quam superioribus Othoni im-
precatur. Idem.
5 Tibi et Suffetio] Scripta lectio,
Suffitio, propius accedit ad germanam
lectionem. Legendum enim Fvffitio
ex Dione, ubi est <povflrios. Idem.
Seni recodo] Glossarium interpre
tatif Итфвоу yipovra, quum hunc lo
cum in animo haberet. Sed fallitur,
meo judirio, quanquam illum Gram-
maticum sequutus sit Turnebus, ut in
aliis. Intelligit enim non recoctum
senem, sed recoctum scribam. He
rat. ' saepe recoctus Seriba ex quin-
queviro corvum delusit biantem.' Ibi
Helenius Acro, 'Recocti dicuntur
Scribse, qui serpius cum procousuli-
CARMEN LV.
2 Demoustres ubi sint tuœ tenebrœ]
Reporio taberna pro tenebrœ ex anti
que scriptura. Jam supra attigimus
hunc locum, quum tabernas Л«гх<и
Onece dici notavimus, ad quas sci
licet confabulandi causa convenirent,
ut Hesiodus etiam docet, quum ait
Kо) SwwAéa \faxñv' unde iuaxnveita-
воs. Nam sane parum putu m Syrîa-
cum est AeVxi¡, quo usus est Esdra
magnas ille divinae legis scriba.
Scripsit enim Babylonica lingua. Ad
pilas autem sitae erant tabernae illae.
Horat. ' Nulla taberna meos habeat,
neque pila libellos.' Et supra-: ' Sa-
lax taberna, vosque contubernales,
A pileatis nona fratribus pila.' Seal.
3 Te quasivimus in minore campó]
Scribe ex nostro libro, Te campo qua-
bus ad provincias missi, exercitatio-
res facti sunt usu ipso, et frequentia.
Solent autem mitti quinque viri : qui
quum rediissent, vendebant decuri
as suas, et Quinqueviri dicebantur.
Quod si voluissent iterum magistra-
tibus apparere, et fruetus priores
pereipere, Cocti dicebantur, quique
saepius hoc factitabant, Recocti.' Si
quis senem recoctum, non scribam
intelligit, eodem modo dictum putet
a Catullo, quo dixit Petronius ; ' A-
nus recocta vino Trcmentibus labet-
lis.' Idem.
6 Irascere Uerum] Et haec quoque
male a superioribus divulsa erant.
Postquam satis officio Caeaaris impre-
catus est, nunc ipsi procousuli cонь
minatur, et jubet illum iterum lim
bos si,os expectare, quibus impetitus
iterum sibi pœnas det. Virulentum,
ut dixi, Epigramma est, ac stomachi
plenum : quod nos primi, sicut multa
alia Catolliana, in integrum restituí-
mus. Idem.
sivimus minore. De industria enim
captat spondeum in secunda sede.
Idem.
In minore campo] In Caelio. Quum
Campus Martins diluvio Tiberis stag-
nabat, Circeuses fiebant in Caîlio.
Ovid. ' Caelius accipiet pulverulenta*
equos.' Idem.
4 Te in omnibus tabeUis] Palladius
primus labeUis reposuit, quum in anti-
quis editionibus et manuscriptis le-
geretur libellis, quod rectum erat : in
omnibus UbeUis, hoc est in tabernis
librariis. Eo enim confabulandi gra
tia honcstiores personae conflucbant,
ut in tonstrinas viliores. Gellius,
' Apud Sigillaria forte in libraría
ego, et. L. Paulus conveneramus.'
Dictum autem in UbeUis furwvpMÛs
 С. VALERII CATULLI CARMEN LVI.
pro in librariis tabernis, Attico more,
qui iv ¡xiiffiv, iv \ax&,ois dicebant,
pro iv sx9u<nrciAe/otf, iv ЛахаVотaXc?ои.'
At labellis, quod olim reposuit Palla-
dius, non magis hie convenit, quam
labra pro balueis accipere. Labrum
enim, aut Iabellum est nMvvmoov,
aut saltern solium : Glossae, ' labrum,
Xmniip.' At Aomiip non est balueum.
Idem.
9 Avelli sinite] Ita emendavit A-
vantius. Noster liber sic : Ah vel te
aie ipseflagitabam : Camerium mihi pes
simal puella. Recte, et lepide : ego te
illas sic flagitabam : O pessimae puel-
lae, Camerium mihi: АXeпгпKaх' hoc
est, reddite. Haec sane meliora sunt,
quam illa commeutitia. Sed non du-
bium quin ita legendum, Quas roltu
tamen vidi sereno Has tel te sic ipse
flagitabam. Duo accusativi. Plautus,
' Quas spousiones pronuper tu exac»
tus es.' Idem.
18 Sed te qua-rere jam Herculis labos
est] Et haec quoque de correctorum
officina. Noster codex optime: Sed
te jam ferre Herculei labos est: ubi
Herculei genitivus antiquus ; ut apud
Cic. in Epist. probissimus ac doctis-
simus senex P. Victofius notavit
scriptum in vetei i bus Ii biis, ' The-
mistoclei,' 'Theophanei.' Sic ' Simo-
nidel ' apud Ausonium. ' Concedat
Cei Musa Simonidei.' Est autem pro-
verbialiter dictum. Propert. ' Dein-
de, ubi pertuleris, quos dicit fama,
labores Herculis.' Idem.
14 Tanto ten'fastu] Et hace quoque
CARMEN LVI.
1 О rem ridiculam Cato] Cato iste
autor Dirarum, ut suo loco ostendi-
mos. De quo Ovid. ' Et par Corni-
fici, parque Catonis opus.' Et Sueto
nius in libro de claris Grammaticis,
quod non admonuissem, nisi error di-
387
pessime accepta a correctorum teme-
ritate. Legendum enim ex nostro
libro sine interrogatione, Tanto te in
/asin negus amice. Est enim im<pd,vnfia.
Idem.
16 Committe. lucet] In Gallicane
exemplari puto fuisse, lucei, antique
more scribendi. Neque dubium, quin
ita fuerit. Committere luci est in
medium proferre, vel, ut veteres lo-
quebantur, propalare. Idem.
22 Sis nostri quoque particeps] Vetus
scriptura, Dum nostri sis particeps amo-
ris. Sensus communis expertem esse
oportet, cui non pateat legendum,
Dum vostri sim particeps amoris. Nam
rosfrt in nostri mntaverant, qui non
meminerant àpxaÏxbv esse characte-
rem Im ¡us auctoris. Idem.
23 Non custos] Quadam editiones
hune versiculum cum illis novem se-
quentibus conjungunt cum superiore
versiculo: quod non dis plicet. Alii me
dium Epigramma his iusititiis diffin.
dunt, ut Aldus. Noster liber diversum
Epigramma facit, et alio loco ponit.
Idem.
Non custos si fingnr Ule Cretum]
Mrci gigantis, qui singulis diebus to-
tam circumibat Cretam, quemque
venefiriis suis sustulit Medea, memi-
nere complures. Historiam fuse de-
scribit Apollonius in Argonauticis.
Catullus vocat hune ' custodem Cre
tum,' quod perperam de Daedalo in
teipretati sunt omnes hactenus inter
pretes. Is. Vossius in Melam pag,
213.
serti viri aurcm mihi velleret. Seal.
2 Dignamque auribus, et tuo cachin-
no] Profecto legend um est, Dignam
naribus, et tuo cachinno : ut Satyricus,
' rides, ais, et nimis uncis Naribus
indulges :' et ' naso suspendere adun-
388 NOTiE VARIORUM IN
cо.' Sic apud Tibullum vicissim nari-
bne pro auribus mutatum erat. ' Os-
cula comprensis naribus eripiet.'
Legendum enim ' auribua.' Idem.
7 Pro telo] Protelo conjunction le-
CARMEN LVII.
6 Gemelli] Latine ' gemellum ' pro
' simili' recte dixeris. Horat. ii. Sat.
3. ' par nobile fratrum Nequitia et
nugis, pravorum et amore gemellum.'
Et i. Epist. 10. ' bac in re scilicet
una Multum dissimiles, ad eaetera
CARMEN LIX.
1 Bononieusem Rufa] Hic spurci
homines verbum spurcum substitue-
runt : in quo non solum eos repre
hendo, sed etiam quum eorum teme-
rhate, qua hunc locum contamina-
runt, ex uno Epigrammate duo non
integra facta sunt. Atqui integrum
totum hoc epigramma, si veterem
lectionem in suas sedes restituas:
plane enim exaratum est, Bononien
sem Rufa Rufulum fallat. ' Fallare,'
est ' fallere :' verbum antiquum eo-
dem modo, quo et ' vanare.' Attius
Aicmena, ' Tanta ut frustrando va
nan?, lactaus, protrahat.' ' Lactare,'
' Vanare,' ' Fallare,' idem prope sig
nificare videntur. Id enim est, falsa
spe producere : est ergo manifesta
sententia Epigrammatis : Rufam, quae
nuper postremum mendicimonium e-
rat, nt pote quae e media rlamma
eibum petebat, nunc delitias facere,
ac superbo astu amantis Rufuli pre
ces eludere. Miror tam pueriliter
omnes in bnjus epigrammatis enarra-
tione lapsos, ut putarent haec esse
diversorum poëmatiorum fragmenta.
At quid clarius illo, si veterem lec
gendum. Protelo est quod Juriscon-
sultus dicit, ' in continenti.' De hoc
satis in Varronis libros rerum rusti-
carum diximus. Idem.
pene gemelli.' Bochartus.
9 Rivales, socii et] Lego Rivales so-
ciei puellularum. Seriptum sociei, anti
quitus, pro socii, ut lucei, pro hici su
pra. Rivales socii, ut distinguantur a
Rivalibus aemulis. Seal.
tionem restituas? Si enim cousideras
sent quid esset verbum fallat, et illud,
' ut suppliers vocem,' &c. profecto
aliter pronunciassent. Seal.
Bononieusis] Subjunge signum in
terroganos, Bononieusis Rufa Rufulum
fallat? Uxorne Moni? Stomachantis
est. Meleager.
2 Uxor Meneni] Vetus scriptura :
Uxor nemeni : lege... Uxorne Meni ? Ho
rat. ' Menius, ut rebus maternis at-
que paternis :' et profecto iiuparuubre-
pop est cum interrogatione. Illane,
quae nuper in sepulchretis rapiebat
silicernium ? Neque dubium, quin sit
is ipse Menius, de quo Horatius scrip-
sit paterna atque materna bona abli-
gurisse : adeo, ut propterea dicatur
ejus uxor coacta silicernia in sepul
chretis vorare. De columna Meniana
notum. Seal.
3 Rapere de rogo cœnam] In sepul
chretis ustrinae erant, quae sepulchris
ipsis applicabantur, ad quas culinae
erant. Graeci еforpas vocant, in qui-
bus Silicernium, hoc est,funebris еж-
nа coquebatur. Inter prolusiones Vir-
gilianas, ' Neque in culinam, etuncta
 С. VALERII CATULLI CARMEN LXI.
compitalia, Dapesque ducis sordidas.'
Silicernia autem in illis culinis a pan-
peribus absumebantur, nt in Grœcia
тЬ rÍ¡r ixdrns Sflrvov. In illis ustrinis
saepe prostabant scortilla. Artemido-
rus scribit bonum esse ywad¡iv iraipais
той i*\ rois Kav<m¡ptois kirréatus piyvv<r-
0ш, îià тЬ obStvl aprqo-anivas irapixetу
iaurds. Quo magis stomachatur Ca
tullus, eam, quae nemini negaret,
Ruffi,lo negare. Quare iusigniter bal-
lucinatur is, qui banc Rufam venefi-
cam esse ait, quod raperet ossa de
tepidis rogis, nt ilia apud Ovid.
' Raptaque de tepidis colligit ossa
rogis.' Nam pauperem, et ignobile
scortum intelligit. Sad.
5 A semirasoi] Vel, ut vetus scrip-
tura, Ab semiruso. Ustor уcKроKабгцг
redditur a vetere magistro. Id ge.
nusbominum servilis conditionis erat.
Horat. ' Hnc prius angustis ejecta
cadavera cellis Couservus vili por-
tanda locabat in area.' Atque adeo
abjectissimum genus mancipiorum.
Nau, ejusmodi semirasi erant, qui ad
CARMEN LX.
1 Montibus LibyssinW] Male. Lege
Libystinis : ut, ' et pelle Libystidos
CARMEN LXI.
1 Collis o Heliconei] A. Ticida hoc
genere carminis Hymenaeon scripsit.
Sappho non Hymenaeon, sed Epitha-
lamion. Servius nondum excusus,
' Sappho,' inquit, ' in libro, qui in-
scribitur, 'ЕлчйаЛа^ог хафe öl vífupa,
Xaîpe r¡fuc yafjißpi. Quod et ipsum est
ejusdem generis metrum. Seal.
Heliconiï] Vetus, Heliconei. Ita om-
nino scribere necessitas carminis co
gi t. 'EAiKci«¡os, 'E\iK<ivtos' KvKXwiiaos,
KvK\tlmeos. ' vos et Cyclopea saxa Ex-
perti.' Sic Aiúp«os, Aiúreos- Sacra
389
aliquod opus publicum damnati erant,
ut ad moiendinas, ad remum, ad vilia
cadavera efferenda ; qui ' vespillo-
nes' dicebantur. Artemidorus, 'Onirt-
pOV M ttV ri¡s Kf<j)Ct\T¡s tyt\bv $xot rLS
&v ev<TvfeiSi/ros, KатахрЛ^аегш tV els
tpyov Ьгцибаюу KатаЫкnУ roSro yàp KoKe!
.trapdffTifiót/ àffri rois Suta^ofitvois. Apu-
leius, ' Frontem literati, et capillum
semirasi, et pedes aunulati.' Nam
et stigmatias, et catenatos inuuit.
Martial. ' Has cum gemina rompede
dedicat catenas, Saturne, tibi Zoilus,
aunulos priores.' Idem,' Aunulus iste
tuis fuerat modo cruribus aptus.' Ho
rat. ' jamne catenam Ex voto Laribus
donasset.' Idem.
Ustore] Ustores sunt pyrarum, in
quibus mortui cremabantur, aedifica-
tores, et cadavera in ustrinam conji-
ciebant, ut cremarentur, et silicer-
nium, id est, feralem cœnam custo-
diebant a pauperibus et mendicis,
qui eas dapes in rogum conjectas
semiustulatas sibi solebant rapere.
Ramirez.
ursae.' Seal.
Dioneœ mntri, non Dionaeae. Aidnri,
Auívtia. ut Tliive\ówi\, Tl-nve\&reia. Idem.
15 Pineam] Non Spineam. Seneca
Medea : ' Candida thyrsigeri proles
generosa Lyœi, Multifidam jam tem-
pus erat succendere pinum. Excute
soleunem digitis marcentibus ignem.
Festa dicax fundat convicia Fescen-
ninus.' At qui Spineam hic ponebant,
dicant mihi, ubi viderjnt taedam in
spinu, quae propria est resiniferarum
arbormn. Idem.
Pineam] Hoc loco Palladius Fus

í)90 NO-ГЛг VAR 10RUM IN
cus, Anton. Parihenius, Muretus, ct
Beroaldus in lib. iv. et x. Apul. ex
Festo et Plinio repommt Spineam:
ejusdem opinionis est Aiex. Sardios
lib. i. de Morib. et Rit. Gent. E. vn.
Me autem valde movent omnia Sene
cae exemplaria, quae semper ' pinum'
continent. Virgil. etiam in Ciri scrip-
sit, ' Pronuba nec castos incendet
pinus odores :' nec est qui eo loci
aliter legerit. Quid? quod in Nonio,
ubi Varroni hac de re verba ponuntur,
quas vidi membranae omnes vulgatis
libris cousentiunt ? Et vero ex diver-
sis arborum generibus hae faces con-
fiei potuerunt. Plinius sane suis tem-
poribus ex corylo fieri cousuevisse
scribit. Quamobrem Brissonio ad-
sentior, existimanti tam Pineam quam
Spineam tedam huic usui solitam ac-
commodari. Delrio. Pineam lego, non
Spineam. Livin.
21 Floridis velut eniteus] Lyricus
Graecus: Tétp a', &<pi\e ya/ißpe, xaXâs
ä'koVSw ; "Оря-аю ßpaZivy а" рЛAитт
ШааЬa. Seal.
31 Аc Ломит] Vet. libri inquit
Achilles Statius Ad domum: sed vere-
tur ne Latini non ita loquantur. At-
qui Gellius lib. xii. cap. 1. * prosc-
qunti cum sumus ad domum quo per-
gebat.' Fortasse legendum Ac dornte:
pro ' e domo evoca,' vel, Ab domo,
ut Horat. iv. Cd. 5. ' dulci distinet
ab domo.' Passer.
40 Quis Deus magis optimisé Auda
cia Avantii, qui optimis reposuit, ubi
prisca scriptura habebat, Quis Deus
magis amatis. In Langobardico eba-
raclere nibil omnino T differt a С ;
et vicissim altera pro altera hic posi-
tœ sunt. At illo optimo Gallicano,
a macis, scriptum erat, С, pro G. ut
alibi ' juncier' pro ' jungier,' ' por-
centur' pro ' porgentur.' Seribe igi-
tur, Quis Deus magis ah magis Est pe-
tenias amantibus? A semper habet eti
am noster liber pro Ah. ' Magis ah
magis,' ' nimis ah nimis,' ' Miser ah
miser,' veteris elegautiae sunt. Seal.
-
Magis an magis] Malim magis ас
magis: ut ' magis magis,' ' magis ma-
gisque,' ' magis atque magis.' Passer.
53 Zonula] Non putem Çùvnv pro
claustro virginali poni. Zona enim
est inter ornamenta muliebria i. Ves
tis §. muliebria, *~. de Aur. et Ar
gent. quod autem ' solvere virgineam
Zonam' honeste de concubitu dica-
tur, hinc ortum est, quod, ut notat
Seholiastes Apollonii, quae primum
pariunt, Zonas solvunt et deponunt apud
Dianam : Avovcn tos ¿Vivas ai rpáras tik-
tootoi, Kа\ ayarifWmru' 'ApriptSc quan-
qnam illustr. Scaliger pro irpJnas тйc-
roiwai, legendum putet, iipáros Sia-
irарвeгeивыаш. Hinc ' Solvizonae Dia
me' Athenis templum, et quae pe-
pererunt, /Зависaи! Pindaro Olymp»
in. dicuntur. Ex hoc ritu manavit,
quod virgines Zonula cingebantur,
quae a viro, primo nuptiarum die sol-
vebatur, hinc ¡llud apud nostrum,
tibi virgines Zonula, êfc. hujus cinguli
meminit Festus : laneum autem erat,
et hoc puellarum virginalis venter,
pro pudicitiae custodia, cinctus ser-
vabatur, nec licebat spouso potiri
spousa, nisi hac zona soluta. B.
Lydius. Adde quae aduotata sunt ad
Еp. п.
67 Nec pareus Stirpe dicier] Serip-
tus liber, et priscae editiones Stirpt
vincier. Male assecutus est lectio-
nem Gallicani exemplaris librarius.
Nam in eo scriptum fuit : juncier. С
pro G, ut modo notabamus, ' macis '
pro ' magis,' in eo scriptum fuisse.
Elegantissime Catullus dixit parentes
ex non justo conjugio non posse jun-
gi stirpe, h. e. non posse trausmitiere
hereditatem ad liberos, quia ex non
justo conjugio susceptus est peregri
nas conditionis. Peregrinus autem
nihil capit de bonis civis Romani. At
suus heres, quum immiscet se here-
ditati, continuat jus patris sui potius,
quam' patri succedit. Hoc est, quod
Catullus dixit, jungi stirpe parentes,
quum eorum jus ab heredibus, qui sui
 С. VALERII CATULLI CARMEN LXI.
dicuntur, continuatur. At niticr,
quod Avantius reposuerat, omnino
cum ipsius Avantii fautoribus exibi-
landum est. Seal.
72 Non queat dare prœsides] Pen
dent ab eodem jure. Nam qui ex
non justis nuptiis concepti sunt, pe-
regrini sunt, quibus nulla erat mune-
rum populi Romani participado. Non
ergo magistratum capeгe poterant.
Nihil est apertius bac sententia. Au
tant tamen docti viri hie abstrusum
nescio quid latere, cujas historia pe-
nitus nos fugerit. In quo sane in
sirpo nodum quœrunt. Idem.
77 Virgo adeat, viden' ut facet Splen-
didas quatiunt comas] Ad eum modum
Callimachus : Kal S^rov rà вирeтра Kа-
roîl Фclßos àpàoeu. Ol,x opiqs;
iiiévevrrtv i AÄMos íSv ri e(wi£. Idem.
T8 Splendidus quatiunt] Vibrant flam-
mas diffusas in comarum modum:
comas dixit, quia in modum comarum
et capillorum diffunditur lumen. Ita-
que Festus, ' Jübar quem Graeci фшг-
<p¿pov, quod splendor ejus diffunditur
in modum jubae Leonis.' Passer,
81 Tardat ingenuas pudor] Et vetus
scriptura et primae editiones con-
stanter habent Tardet, quod retinen-
dum est omnino. Sic veteres ' den-
iet' pro ' deusat' dicebant. Virgil.
' Deuset enim quae laxa.' Seal.
82 Quem tamen magis audieus] Le-
gendum sine dubio, Qua tamen. Error
nine fluxit, quod Gallicanum exem
plar ut conjicimus, sine diphthongo
Que pro Qua scriptum habuit : id
quod in aliis nobis suboluit. Quœ ta
men dictum pro ' Quae tandem.' Ho-
ratius: 'si tamen Non tangenda ra
tes trausiliunt vada.' Hoc est, si
tandem. Propert. ' Quippe ubi nec
caussas, nec apertos cernimus ictus,
Unde tamen veniant tot mala, caeca
via est.' Vel potius napi\xei, ut alibi
pronunciamus. Idem.
86 Aurundeia] Ita omnino legen-
dum, ut habent scripti codices. Me
dia autem syllaba exteritur, ut in
391
' Singulum :' ' Singulum fcecundum
semen adulterio.' Aurunculeius est
Cottarum alterum cognomen; ex
qua familia haec nostra videtur fuis
se: mirum tamen ei fuisse nomen
Juliae, quod adoptione contigisse pu-
tamus. Idem.
88 Ne qua formina pulcrior] Nota
more,n antiquum laudandi novam
nuptam : ita enim fere accinebant,
' nulla te hodie pulcrior :' id diligen
ter hoc loco observavit Catullus.
Guilielmus.
96 Prodeas nova nupta si Jam vide
tur] Qui has literas tractant, oportet
eos non id tantum spectare quomodo
qualitercunque levi interpretatione
defungantur : sed videre num quid
lateat, quod etsi prima fronte vulgo
patere videtur, tamen, si diligeatius
inepiciatur, etiam doctioribus nego
tium facessere possit. Id, quod nunc
prae manibus habemus, ejusmodi est.
Quum Catullus dixerit paulo ante
nuptam nimium morari, quare nunc
illam vult prodire sub ea conditione,
modo Uli ita videatur? Id enim so-
nat, Prodeas, nova nupta, si Jam vide
tur. Sed nemo hactenus leporem he
rum versuum assecutus est. Nos le-
vissimo adminiculo adjuti, veram, ut
speramus, lectiouem eruimus. Legi-
mus ergo: Prodeas nova nupta sis:
(Jam videtur) ut audias Nostra verba.
fviden' ? faces Aureas quatiunt comas.)
Prodeas nova nupta. Non est elegan-
tior locus, meo judicio, in hoc toto
poématio. Elegantissimus poëta imi-
tatur festinationem votorum in vul
go. Nam cum vulgus optat aliquid,
tametsi id non evenit, tamen quasi
id evenerit, sibi ipsum persuadera
conatur. Rutiláis Numat. ' Pulsato
notae redduntur ab aethere voces, Vel
quia perveniunt, vel quia fingit amor.'
Sic simillimus locus apud Callim.
Aaurpoîs ПоАЛеЙси. "й tr' 'Axutítts, Kал
ft)) fiopa, дч5' &\aßdo*rpus, (Svpiyywv ata
фвбууоу vTra£oviwv,) M)/ /j.vpa,\anpox¿oíi
rf ПаЛЛ<($(, руо* i\a$iorpas, K. т. Л.
392 NOTjE variorum in
Nam Parenthesis illa, <rupiyywv...6tra-
fwtani, eadem est cum istis. Jam vide-
tur, et viden? facet Aureas quatiunt co
mas. Quas omnia /шдотисa$, ut dixi,
ex vulgi persona dicta sunt. Illud,
sis, notum est apud Latinos idem
esse, quod, ' age,' ' agedum.' Est
exhortantis. Negari non potest, quin
bajos egregii loci restitutionem stu-
diosi nobis acceptam referre debeaut.
Seal.
103 Probra turpia persequeus] Pro-
bra turpia. Sic alibi turpe probrum,
' a turpi mentem inhibere probro.'
Vetus tamen lectio disertim habet,
Proca turpia. Ego interpreter adul-
teram procam, virosam. Neque ali
ter scripsit Catullus ; et quamvis in
hoc toto poëmatio Iambtim prima
sede non posuerit, tamen in Hymno
Dianae posait: ' Paellae, et pueri in-
tegri.' Idem.
106 Lenta quin relut] Tb quin con-
fictum ex veteri scriptura, que. Ita
non semel hie que pro qui scriptum
notavimus,quod putamus ex archaica
scriptione manasse. Videtur enim
quei in exemplari Gallicane scriptum
fuisse, ut supra * lucei ' pro ' luci.'
Ita scribebant veteres Uli longam I.
Lucillius libro nono de orthographia
scribeus id videtur prœeipere, quum
ait : ' Jam puerei venere : e postre-
mum facito, atque i, Ut plores pue
rei fiant : i si faci' solum Pupilli,
pueri, Lucilli : hoc uniu' fiet. Hoc
fIii factum est uni : tenue hoc facies
i. Haec illei fecere : addes e, ut pin-
guiu' fiat. Meile hominum, duo mei-
lia, item huic utroque opu', meiles,
Meilitiam. tenues i, pilam qua ludi-
mu'. pilum, Quo piso, tenues i, plura
haec feceri', pila. Quae jacimus, ad
des e, peiia, ut pleniu' fiat.' Idem.
114 O cubile, quot omine] Incredi-
bile dictu, quam haee corrupta sint,
quae tamen nos nullo negotio divina-
vimus. Nam illud, Gaudeas, quantum
absurditatis habeat, nemo non videt :
quum Catullus non lectum velit gao»
dere, (quae enim hiaec esset praepos-
tera gratulatio ;) sed ipsum herum
lecti. Non est enim obseurum gan
dia illa non ad cubile, sed ad herum
spectare, siquidem aliquis KоаЪs \6yos
est in nobis. Quid igitur? Hand
dubie tres postremi versiculi hujns
Strophes hue ab ineptis magistris in-
culcati sunt, quum Strophen muti-
lam tribus primis versibus viderent.
Absunt enim il1i tres versiculi ab om
nibus manu scriptis, sine ulla excep-
tione : item ab omnibus vetustiori-
bus editionibus. Itaque sunt «паев»
Ktxapayitism. Ita enim hsrc digeren-
da erant : * * * O cubile, quot (o ni~
mis Candido pede lecti) Quœ tuo veni-
unt hero, Quanta gandia, qua vaga
Nocte, quat media die Gaudeat? Ho
rum ratio nobis reddenda, quanquain
sententia aperta, et elegaus. Seal.
Quot omine] Vetus scriptura, item-
que antiquitus excusi libri non omine
habent, sed omnibus. Non dubium,
quin primitus scriptum fuerit, omnis,
non omnibus. Ita semper scriptum
reperies, ' omnis ' pro ' o nimis :' sic
supra, ' omnis fero corde,' pro ' о ni
mis fero corde :' et in nuptiis Pelei,
' omnis optato,' pro, ' о nimis optate.'
Idem.
115 Candido pede lectuli] Qui puta-
bant ab his incipere. initium Strophae,
pro lecti, quae erat germana scrip
tura, ut etiamnum in nostro disertim
apparet,reposueruntfecM>. Sedquum
legatur lecti, haec manifesto convin-
cunt superiora voBtlas, quum et tres
ilIi versus importuna et aliena sen
tentia hic inculcati fuerint, et sessen
tia tam bene cohaereant. Quod au-
tem dicit, о nimis Candido pede lecti,
est, luutapm ri¡s rvxnr nt Horat. ' I
pede fausto,' hoc est, iyaSp rvx¡i.
Idem.
118 Qua media die gaudeas] Gaudeat
reponimus, ita et sententia, et scrip
tura vetere postulante. Idem.
122 Flammeum videor venire] Videot
venire Sokû i\ttw. Non enim solum
 С. VALERII CATULLI CARMEN LXI.
dicitur Videor hoc dixisse, id est,
puto me hoc dixisse ; sed etiam Vi
deor ilium hoc dixisse. Terent.
Prologo Phorm. ' Cervam videri fu-
gere. sectari canis.' Nam procul
dubio ita scriptum reliquit Comicus :
quod verhum magia aptum personae
iusanienti, de qua intelligit; quia
videri, id est, то Soxetv Kа.1 фаута^гава*,
longe accommodates turbatae menti,
quam то ópSv. Nam ejusmodi homi
nes putant se videre quod non vident.
Et hoc est ЗопГу. In nostro tamen
scripto legebatur video non videor:
unde correctores legunt, Flammeum
video venire. Idem.
128 Neu nuces pueris neget Desertum
domini andient] Pueri meritorii, qui
erant in domo patrisfamilias, quum a
turpi officio dimitterentur, nuces a
novo spouso accipiebant, quas spar-
gerent, nuptialia et fescenuina caneu
tes. Ideo Plinius nuces nuptialium
ac fesceuninorum vocat comites. Hoe
iustitutum e Graecis fontibus manasse
perspicue verum est. Nam in ea
gente novus spousus nuces juglandes,
amygdalae, et id genus spargebat,
quae ipsi Kт-axio-puvra vocabant. Ad-
dunt Grammatici nuces ob hoc spar-
gi, ut strepitum ederent pueri, ne
clamor nuptae audiretur. Et sane
Graeci idem simile, quanquam non
nucibus, prope faciebant. Nam apud
eorum G rammaticos haec leguntur :
Knirtav, tûv brmpovuЛrwv roí ва\Л/ш»,
A iiiiKTvirovtriv QuScv, Srav ffüykceraitKl*
vтгrai тф WfKptqр T/ ftnuuUrn. Hinc in-
telligitur, quare desertum amorem
domini dicat, utpote quem dominus à
concubino ad novam nuptam traustu-
lerit. Idem.
196 Sordebant tibi eillieœ] Onmino
legendum : Sordebant tibi milice Con
cubine hodie atque heri, verba spohsi.
Nuper delitias faciebas ac me despi-
ciebas. Nunc tibi nascente barba
hic fastus excidit. Villicum concu-
binum, id est, rusticum vocat : et
exoletum ex eo intelligit, quod eum
393
tradat Cinerario. Idem.
137 Hodie atque herí] Proverbium
Graecorum, x^s *ol .яо^щу. Quod
inepte Avantius mutare voluit. Idem.
138 Cinerarias] Glossœ: Cinera-
rius, îoO\oî èraipas- Ciniflo, уинолKav
Koapetfrlis. Idem.
Cinerarius] Qui et Ciniflo test. Por
phyr. et Acron. ad Horat. i. Sat. 2.
Dicti ' Ciniflones' quod in cinerens
fiant ad ferrum calefaciendum. M.
Cato, ut author est Sosipater Hb. i.
in Originib. scripsit, Cinerarium mu-
liebre ministerium esse, qui ungüen
ta ex cinere composita, quibus mu
lieres capillum ungitabant, ut rutilior
esset crinis, conñciebat. Varr. de
L. L. lib. iv. ' Calamistri, quod heis
califacteis in cinere capillas ornatur.
Qui ea ministrabat a Cinere Cinera
rius est adpellatus.' ' Cinerarii fines,'
sunt Sepulturarii. Auetor de Limit.
' Fines cinerarios, sive sepulturarios,
sic intelligis quo vadant rigores inter
possessiones.' ' Cinerarium' etiam
sunt ollae et urnae cinerum, seu vas-
culum, quo condebantur mortua cor-
pora. Ex Veteri Iuscriptione, quae
in D. Pauli JEde ad primum ab urbe
Roma lapidem, via Ostieusi, legitur
id elici posse videtur.
T. ClAvDivs
ZostMvs. FECiT
LlCiNijE. prisco. mamm.
Clavdi^— roschodo. sor
Massa—cvm. cinerario
Et. tiberio. vbrcvn
Do. patrono. et. sibi
Et. sv,s. postekisq. eorvm.
Long. ped. iv. lat. ped. vT.
139 Tondet os] Tousio in pueris
signum erat emeritae libidinosae mili
tiae ; quod jam pubei tatem ingrede-
rentur. Martial. lib. i. Epigr. 32.
lib. v. Epigr. 44. Et nova nupta do-
mum cum ducebatur, primo die ca-
pillatos mariti pueros tondebat. Mart.
lib. ii. Epigr. 79. Ramirez.
141 Diceris male] Ita docti viri,
quam vetas icriptura haberet, Diceres.
 394 NOTJE VARIORUM IN
Nam E pro I non raro in Gallicane
exemplari fuit, ut supra ' acquiescet '
pro ' acquiescit.' 'SW.
146 Hœc tibi quœ licent] Lege, qua
licent : item tertio versiculo, Ista non
eadem licent, Spondeus est pro Dac
tylo. Nam тЬ eadem est adverbium.
Idem.
158 Quœ tibi sine fine erií] Et scrip
tae liber, et veteres editiones, non
erit, sed serviet habent. Ego puto тЬ
fine vacare, et leviter immutatam esse
veram lectionem, quae videtur ita
fuisse : Quœ tibi sene serviet : ' sene '
pro ' seni.' Lucill. ' Esuriente leoni
ex ore exculpere praedam.' Propert.
' Si placet iusultet, Lygdame, morte
mea.' Boetius, ' Et longa site perdi-
tus spernit flumina Tantalus.' ' Site'
pro ' siti.' Idem.
163 Omnia omnibus annuit] Tb anrniit
conjunctivi modi, ut ' Edim, edis,
edit.' Est autem lepida sententia
de tremulis senibus : quod antea So
phocles Œdipode Coloneo : tfre vta-
pbs, efrc yhpa crnfiaivwv. Idem. .
171 Atlspice, intusut accubaus] Lege:
Adspice, imus ut accubaus: hoc est in
interiore lecti sponda. Unde apud
Horatium ' imus faber :' hoc est, in
teriore angulo fori. In interiore igi-
tur sponda 1, гае s tolatur novam nup-
tam maritus, ut ostendat praeceps
studium re cupita potiundi. Non
* . enim, ut ipse loquitur, potest immi-
nere spousae, nisi spousa introducatur
exteriore sponda, spousus autem sit
in interiore : quod quare cuidam
docto viro displicuerit, satis mlrari
non possum. Itaque melius mutave-
rit sententiam. Nam prater jus est
iniquus huic emendationi. Idem.
Aspice imus] Male exponit et cor-
rigit vir maximus versus hos : qui sic
legendi sunt et intelligendi, Aspice
intus et accubaus Vir tuus Tyrio ut toro
Tottis immineat tibi. In sinu mariti,
cui totus imminet maritus, ntpote
supra accubaus. Sic illi versus ex-
ponendi. Apuleius, ' Accumbebat
summum torum maritus, Psychen
gremio suo complexas.' Salmasùts.
176 lile non minus atque tu] Al ~ am
lectionem in nostro reperimus, quae
nihilo hac deterior est : Illi non mi
nus ac tibi Pectore uritur intimo Flam-
ma, sed penite magis. Quae sane sunt
yv^aia Catulliana. Offendit correcto
res iusoleus locutio, Flamma uritur :
quum tamen id Catullus more Grae-
corum dixerit, rip battrai. Tertull. in
Marciooem lib. i. cap. 37. ' Cui nul-
lus ignis coquitur in gehenua.' Clau-
dian. < largos haec nectaris imbree
Irrigat.' Lucanas ita quoque loqui
tur. Hanc eandem lectionem reti
nera antiquae editiones. Itaque ap-
paret haud pridem a sciolis haec mu-
tala esse. Seal.
1S1 Mitte brachiolum] Missum fac
brachium puellac ; nam patrimi ma-
trimi pueri deducebant novam nop-
tam, quod et in Graecia fiebat. Calli-
machus Abtiko tíw râ\w rаЛХ avv
apj^iiaXii. Nam tôàis est nova nupta :
mu$ iuupiBaXi,s, puer patrimus matri-
mus. Idem.
183 Jam cubile adeat virt] Vel, ut
noster liber, adeant ; pronubae scili
cet quae cum ipsa nupta sunt : et haec
est vera lectio. Idem.
186 Vos unis senibus bona] Seriptae
liber, Vos bone senibus unis Cognite
breve femine. Lege, Vos bona senibus
viris Cognita breve fеminœ : breve est
praeteriti temporis, brevi futuri. Cog
nitœ breve, hoc est paulo ante. Ser
va,s in schedis. ' Varro prounbam
dixit, quae ante nupserit, et quae uni
tantum nupserit.' In Glossis Isidori :
' Unicuba, unius viri uxor.' Dicnutur
et ' univirae.' Idem.
196 At marita tuum taтen] Locus
inquinatissimus, quem ita, uti hodie
legitur, reconciunavit Parthemus.
Mallem veterem lectionem deprava-
tam reliquisset, quam suum somnium
nobis interpretaretur. Nam ante
illius interpolationem ita legebatur,
ut etiam in nostro inveni : Ad mari
 С. VALERI1 CATULLI CARMEN LXI.
tum tamen ¡aveneт Cœlifes nihilominus
Pulcre res. Moustrum lectionis, ut
vides : sed in quo solo istius loci de
pravando et emendandi cardo verse-
tur. Trausposita haec Strophe locum
cum superiore commntare debet, ¡ta
que sic omnia suo ordini reponimus,
et tunc facile menda ipsa tollemus :
Jam licet venias, marite. Uxor in tha-
lamo est tibi Ore floridulo niteus, Alba
Parthenice velut, Luteumve Papaver.
At, marite, ita me jurent Cœtites,
nihilominus Pulcher es : neque te Venus
Negligit. sed abit dies: Perge, ne re
morare. Non diu remoratus es. Jam
venis. Nolo eruditorum judicio diffi-
dere. Nam et mediocriter docti fa
cile videre possunt quantum commis
s,™ erat ¡lio trauspositu Stropharum,
et quam bene inter se cobaereant illo,
quo posuimus, ordine. At multum
Grammaticos torsit hic locus, sed
praeter omnes vir aommae eruditionis
Turnebus mirum quantum in hoc
nodo solvendo aestuat; ut mihi non
minus laborandum fuerit ejus lectio-
nem legendo, quam illi hoc pravum
Parthenii commentum interpretando.
Quia igitur dixit novam spousam pul-
chraui esse, nihilominus tamen ipsum
spousum pulchrum ait. Idem.
202 Jam Venus] Lege, Jam venis :
veteres editiones, et manu scriptus
liber. Idem.
206 Ule polueris trithei] Ita habebat
prisca scriptura. Cui opem ego ferre
non possum. Nam vulgatam, ut com-
mentitiam rejicimus. Seriptura prze
te ferre videtur cnthei, ut alludi possit
ad entheos Bellonae, quos bellonarios
vocabant, qui sursum vim magnam
pulveris subjectabant. Sic abreptitia
ilia loquitur apud Tibul. ' Attigerit,
labentur opes, ut vuluere nostro
Sanguis : ut hic ventis diripiturque
cinis.' Idem.
210 Multa millia lusuum] Versus
hypermeter: noster codex, Multa
millia ludere. Quae lectio ex prisca
icriptione manavit. Habuit enim
395
Gallicanus codex ludet, pro htdi, ut
saepe : ex quo fecerunt ludere. Millia
ludi, ut ' Mille œris.' Idem.
219 Dulce rideat ad patrem] Virgilius
sine praepositionc : ' Incipe parve -
puer risu cognoscere untrem. Incipe
parve puer, qui non risere parentes,
Nec Den* hunc meusa, Dea nec
dignata cubili est.' Manifesto horta-
tur puerum.ut ad matrem rideat, non
contra ut ill! parentes. Itaque ad-
versatur hoc Quintiliano, qui тЬ ' qui '
pro ' quoi ' accipit. At si Virgilius
dixit,' risere parentes,' pro risere ad
parentes, ut hic loquitur Catullus,
jam explodenda erit Quintiliani sen-
tentia: et sane apud Martial, depra-
vatissime similis locus legitur, ' Nec
cito ridebit peregrini gloria partus,
Romanam ducat quam magis esse
nurum.' Nam quid est, ' gloria pe
regrini partus ?' Satis mendosa illa se
produnt. Itaque lego, ' Te cito ride-
bit peregrinus Clodia partus, Roma
nam ducat quam magis esse nurum.'
Martialls enim uxo, i Marcellae cogno
men erat. Cui necesse est Clodiae
nomen esse. Nam notum qui fuerint
in gente Claudia Marcelli : qui erant
plebeii, et ab iis patricii Clodii dis-
tinguebantur Pulchrorum cognomine.
Apud Vi,gilium est ¿váWarrh numero-
rum, ' qui non risere,' et postea dicit
' hune' Nam nascentibus putabant
adesse mari Genium, qui est deus
meusae, feminae Junonem, quae Dea
est cubilis. Qui, inquit, non risere
parentes, nec Genius illum accepit
meusa, nec Dea hanc cubili. Qua,
si verum fateri volumus, etiam sine
enallage ulla, sed simpliciter dicta
sunt ; quanquamet enallage numero-
rum ipsum Vi,gilium hactenus cor-
ruperit in Georg. ni. ' Quod sin gente
die mulsere, horisque diurnis, Nocte
premunt : quod jam tenebris et sole
cadente, Sub lucem exportant cala-
this (adit oppida pastor) Ant parco
sale contingunt.' Omnium poëtarum
principem ita interrupte cum suis
396 NOTjE variorum in
parenthesibus loquentem faciunt, ne
in jure apud Grammaticum tribunal
eolœcismi postuletur. Atqui una
literula mutauda germanam Virgilii
lectionem effeceris : ' quod jam tene-
bris, et Sole cadente, Sub lucem ex-
portaus calathis adit oppida pastor,
Aut parco sale contingunt.' Sed ad
locum supcriorem Virgilii reverta-
mur. Qui non ridebant parentes, ii
putabantur tota vita iiyiXturroc et
contra, qui nolunt se paulo liberalius
invitare, ii Genium suum defraudare
dicuntur. Propterea in Natali die
invocabatur Geuius : ne mireris quare
bic Virgilius ejus meminerit. Virgi
lio, ut diximus, ridere parentes est
ridere ad parentes, ut infautes, qui-
bus blandi,mtur nutrices. Eodem
modo usurpavit Plautus Capit. ' qua
si muti silent, Neque me rident:'
rpwryOiÁ<rw i/íol. Statius Theb. i.
CARMEN LXII.
7 Nimirum eoos] Haec omnia in-
terpolata sunt ex veteri scriptura,
quae ita concepta est : Nimirum
hoceos ostendit noctifer imber. Nul-
lam opem adferre possumus. Val
lle arridet adhuc conjectura nos
tra prior, qua legebamus, Nimirum
Oceano se ostendit Noctifer imbre.
Nam vetus scriptura hoceos, vide
tur esse hoceäos', id est, Oceano se.
Oceanus imber, ut Oceanum mare.
Sic Eunius dixit imber Neptuni, pro
mari. ' ratibusque fremebat Imber
Neptuni,' id est, aqua marina. Seal.
Noctifer] Calpurnius, ' Frigidus
œstivas impellit Noctifer horas.' Idem.
9 Canent quo vincere par est] Ineptis-
sime: cui lectioni depiavandae non
postremus audaciam suam contnlit
Avautius, utjam in multis fecit : vetus
scriptura erat, cavent quo visere parent.
Neque hie mihi suppetit conjectura,
' umbrasque petunt, et nubila la-
trant :' аушкшмп. Grœci etiam
dicuot Ь\акгы, nui, Herodotus in
vita Homeri : Taw 5е Kууыуfify iaBiivrav,
KаХ v\axrovvrwv avróv. Itaque Ponti
anus, qui mentem Virgilii assecutus
est, dictionem capere non potuit,.
Nam ' parentes,' quod ipsi videtur,
non est vocativi casus, sed accusativi.
Idem.
220 Sed micante tabello] Melior pars
erratorum in hoc poëta accepta re
ferenda est Hieronymo Avantio ; qni
etiam hie sed micante posuit, pro eo
quod legebatur antea sed mihi ante.
Una litera minus veram lectionem
expresseris, Semihiante tabello. Gel-
lius, ' Dum seuiihiulco basio Meum
puellum savior.' Quis de hujus loci
emendationc potius dubitabit, quam
elegantiam mirabitur ? Idem.
quae expleat animum meum. Idem.
14 Nec mirum tota] A best hie ver-
siculus a nostro libro. Et profecto
nullam bonam seutentiam concipit.
Idem.
20 Hespere, qui calo fertur] Fertur
de astro dixit, quemadmodum Aratus
semper, ut, вeaг ùrb iroaal форeегш.
Idem.
32 Hesperus a nobis] Desunt post
hunc versiculum. Id sine ope melioris
codicis explere non possumus. Idem.
35 Vespere mutato] Lege, ut in
veteri scriptura est, Hespere, vocandi
casu. Idem.
37 Tacita quod mente requirunt] Quod
non legebatur in nostro, sed quem,
et melius. At juvenes illi apud Cal-
limachum citante Olympiodoro primo
Commentario in Meteora, aliter ac
diverse ab his puellis faciunt. Ainbp
рir $i\4ovo') avтЬv Sirç тrappUaof 'Е<Г
 С. VALERII CATULLI CARMEN LX1II.
wfyw» фКЬпхт, hroarvyiovaai iâov.
Contra puellae in Ciri Virgil. divino
poëmate : ' Quem pavidae alternis
fngiunt, optantque paellae. Hespe-
rium fugitant, cupiunt ardesçere
solem.' Seneca in Medea facit cum
CARMEN LXIII.
1 Super alia vectus Altys] In nostro
scripto titulus Iegebatur, De Attine
furore perrito. Et sane ita legitur
apud Macrobiumet in veteri iuscrip-
tione Hispana.
M. BADivs. HONO
ET. CORNELivs. siLv
TEMPLvM. T. MA
ATTHIN. DE. s. P
Nam 'Att1i','Attî>»os, et*Arrw,"Arruor
ut ФóрKiл,, bipkwos, et ФóрKvs, típkvos.
Nero enim dixit, ' Berecynthius At-
tin.' Persius irrideus versum Ne-
ronis, ' Clandere sie didicit versum
Berecynthius Attin.' Dio de Nerone,
'Еiавар^Цо-eу "Аттeк rivi, 1/ Ве£Kх«.
Lege, 'EifiSofxiST¡ow 'Arríi'ci, f¡ BáKxas.
Quibus etiam explicatur sequeus ver
sus Neronis apud enudem Persium,
' Torva Mimalloneos implerunt cor-
nua bombos.' Nam inde cognoscimus
esse versiculum Neronis. Seal.
4 Stimulatus vi furenti] Melius
noster liber, Stimulatus ubi furenti.
At secundo versu ut, quod legitur,
отneт sententiam perturbat. Itaque
deleo, quanquam legitur apud Teren-
tianum Maurum. Sed, ut dixi, inful-
tum est. Idem.
5 Devoluit ¡actos] Noster,tiierfas: alii,
illactas: quae propius ad germanam
lectionem accedunt. Legendum enim
sine ullo dubio, Devoluit iW acuta sibi
fondera silice. Hic synalœphen nota-
verat doctus librarias in Codice Gal
licane : quod genus pluresita tempo-
ribus Catulli perscribebantur, at
anctor est Cicero libris de Oratore.
Ouave, ignoratio Ii sjus synalœphae
397
Cal limacho ; ' Et tu, quae gemini prae
via temporis Tarde, Stella, redis
semper amantibus. Te matres avidae,
te cupiunt nurus Quam primum
radios spargere lucidos.' Idem.
alios locos veterum depravavit: ut
illud in lambo Dei hortorum, ' Agel-
lulum hunc, sinistra tute quem vides.'
Nam scriptum fuerat, ' sinisterante,'
pro ' sinistra ante,' quod tam verum,
quam falsum quod vulgo editum, ubi
ultima in ' sinistra' est longa. Acuta
silice protulit feminine. Virgil. ' ah!
silice in nuda conuixa reliquit.' Illa
pondera quod dixit, non enivis statim
obviumest. In rebus, quas nominare
pudor non sinebat, semper hoc pro-
nomine Ule ntebantur. Supra : ' Ibi
illa multa tam jocosa fiebant.' Infra,
' Et quaereudum unde unde foret
nervosius illud.' Sed clarius Arno-
bius, ' Priapum circunferentem res
illas praeKorum semper expeditioni
paratas.' Itali in suo idiotismo dic,mt,
El cotale. Decoluit autem legendum
ex illius scriptura; auctoritate. Hoc
est in terram projecit. Qui vero antea
legebant Uie, non illa, quomodo Latine
loqui Catullum intelligunt, ipsi vide-
riot Non enim, opinor, Catullus
dixisset, ' Atys, ille devoluit,' sed,
' Atys devoluit.' Idem.
6 Membra sine viró] Arnobius, quam
de Atti loqueretur, ita etiam loquutus
est. In quo sequutus Graecorum mo-
rem dicendi, qui viros exectos tySoo-
•mрauUvovs vocant. Sextas Empiricas,
Kpávos тЬv iraripa ^vSporófiriffe. Hiero
nymus ad Gerontiam, ' Hierophanta
apud Athenas eviiat virum.' Idem.
8 Mambus leve tympanum] Et hic,
et iusequenti versiculo legendum sine
cousonante, typunum, ut apud Homer.
'H KpvrÍ\vtv, rvndvwv т' ïaxii, r*
 398 NOT;E VARIORUM IN
rpSuos av\âv. Apollonias, 'Póufitp xai
rvirávu 'Pfh¡v 4'p¿7t$ i\áfKo,Tai. Sic
infra ' Didymi,' non ' Dindymi :'
* Dea, magna Dea, Cybele, Didymi
Dea domina.' Idem.
9 Tua, mater, initia] Non hic sacra,
sed plane crepundia. Apuleius in
Apologetico, ' Etiamne cuiquam mi-
rum videri potest, cui sit ulla memoria
religionis, hominem tot mysteriis
Deum couscium, quaedam sacrorum
crepundia domi adservare ?' Nam
tuba, et tympanum sunt crepundia
Cybeles, quum adhuc in cunis esset,
ut Bacchi Kâvos Kol p6fißos, Kai тгаХууш
Kanirctriyvia.iroJyvia, crepundia, initia :
et Piadarni in Hyporchemasin vocat
narapxds' Sol /ie? Karapxal, р-ârfp, тара
MtrrdXot piftfiai Kvußi\wv, 'Ev Si Kajfad-
Bwv KрбтаХа, Alßofijva тc Seits vnb ^avBduri
irfixais. Hic locus apud Strabonem
libro x. corrupte legitur. Idem.
16 Truculentaque pelagi] Horat.
' acuta belli.' Propert. ' Saepe ego
multa tuae ievitatis dura timebam.'
Alii tamen Graeca inflexione legunt,
pelage: ut apud Lucretium ' pelage-
que sonora.' Utrum melius nescio.
utrumque sane mibi probatur. Idem.
26 C'elerare tripudiis] Noster liber
celebrare: quod germanum Catullia-
num puto. Sic celebrem gradum pro
celeri dicebant. Attius .Xgystho,
' Celebri gradu gressum adreleravisse
addecet.' Idem.
27 Nora mulier] Sic in nostro, non
netto, nt in Aidino. Idem.
33 Onus indomitajugi] Hocfecerunt
docti viri ex veteri scripturajuci. С
pro G, ut мepe jam docuimus, ut
supra, 'juncier,' 'macis.' Idem.
47 Animo astuante rursus] In nostro,
МММ, non rursus. Quae sunt vestigia
priseae scripturae olim extantia in ex
emplan Gallicane. Nam prisco et
Archaico more scriptum erat rusum,
pro ntm Quam lectionem veteres
excusi retinent, in quibus legitur:
Animo astuantur usum reditum i. n. t.
Idem.
49 Patriam adlocuta] Pro menta
quidam libri habuerunt majestas ;
quod nihil aliud est quam priscus
mos scribendi ; maistus pro mœstus,
nt Aimilius pro /Emilius. Sic infra
' nainia ' pro ' nsenia ;' unde fecerant
'janua.' Idem.
51 Dominos ut herifugœ Famuli]
Idem etiam extulit Pindarus Pyth.
iv. 'O yap Kaipbs îrphs bjAp&mtr ßpaxb
рлтроу еx«. Кб viv tymtct' e^pd*w Л
oi, ob bpiaras, iraSü. Idem.
53 Ut apud nicem et ferarum] To
nivem commentum est correctorum.:
noster liber liquido habet, Ut apud,
miser, ferarum, quod retinemus. In-
terjectum illud miser <гхетХю<гт'Кшу,
ut tíXos, et т\4/шг, apud Tragicos
Graecos. Idem.
54 Et earum omnia] Legendum, Et
ut omnia earum adirem. Ita enim ratio
versus postulat. Idem.
62 Quod enim genusfigurœ est] Ver
sus etiam in manuscripto corruptis-
simus. Et tamen nemo hactenue,
quod sciam, ne de mendo quidem ad-
monnit. Legendum vero, Quod enim
genus figurœ est, ego non quod habu-
erim? Sequentia, ut alia taceam, et
conjecturam nostram probant, et
quid velit poëta, declarant. Idem.
63 Ego mulier] Ne hic quoque
ineptissimam leetionem odorati sunt.
Quum deploraret mutationem for
tunae suae, inter alia, conquereretur
se mulierem fuisse, imo nunc est,
quod conqueratur, se esse. Sed,
quia jam certissime coustat, depra-
vatum locum esse, non dubium quin
legendum sit, Ego puber, ego adu-
lesceus. Vide quid in Festum aunota-
vimus. Ibi enim, si bene memini,
banc locum attigimus. Idem.
65 Mihi limina tepida] Tepida li-
mina, frequentia. Sic Virgil. et alii
poëtae vias et litora fervere populo
dicunt. Contra Persius ' ne majorum
tibi forte Limina frigescant :' id est,
ne parum teras veterum scripta. Idem.
70 Nive amicta loca colum] Nihil
 С. VALERII CATULLI CARMBN IjX1V.
muto. Vereor tamen ne commentitia
sit haec lectio. Nam, quae in nostro
scripto est, valde mihi probatur. Est
antem haec, Ego viridis algida Idas
neamicta loca colam. neamicta, ut ne-
mancupi, nefnuera, nesapus ; hoc est,
non sapieus. Qu. Terentius Seaurus :
' Nam,' inquit, ' ne pro non positum
est apud antiquos, ut nefrendes por-
cos, qui fabam frendere non possunt :
nesapus, qui non sapit,' &c. Idem.
71 Phrygia columinibus] Male Tur-
nebus columina hie interpretatur ar
bores. Cavesis illi fidem habueris.
Idem.
74 Palam sonitus abit] Lege, palaus
sonitus abiit. Idem.
75 Geminas deorum ad auris] Cor-
ruptus versiculus : et, quod non leve
est, loco suo motus. Quae trauspo-
sitio illi has mendas creavit. Totus
igitur locus ita legendus, Roséis ut
huic labellis palaus sonitus abiit Ibi
juncia juga resolveus Cybele leonibus,
Geminas eorum ad auris nova nunciat
fereus, Lœvumque pecaris hostem Stimu
laus ita loquitur. Vides et ordini suo
et integritati nunc locum restitutum.
Geminas aures, ut olim monuimus,
etiam dixit Virgilios Culice : vide
quae in eum locum notavimus. Non
ioterpretabor verba Catulli, quae ipsa
per se clara sunt. Idem.
78 Agedum, inquit] Haec omnia in-
CARMEN LXIV.
1 Peliaco quondam] Epithalamium
Pelei et Thetis scripsit exemplo He-
siodi rov fтиваАа/иа fis Пг)Ле'а Kcà @iriv
урафа/мюо, inquiunt Graecorum ma-
gistri, qui ex ¡lio poëmate haec addu-
cunt' Tp!s )i&Kap AiaK¡Sr/ Kcà rerpaxis
iKßit ПчЛеВ,*0$ roîvb* iv ficydpois itpbn
Лe'хог (iiravaßaiyfis. Seal.
9 Ipsa levifecit] Ad verbum Apol
lonius : avr^, yip ка\ ri¡a вбnу Káiif.
399
terpolata sunt ab lis, quibus nimis
otii supererat ab re sua. Et liber
noster, et priscae editiones ita habent :
Agedum, inquit, age ferox, fac ut hunc
furoribus, Fac ut hunc furoris ictu redi-
tum in nemora ferat. Parum licentiae
in illis emendandis ab aequo lectore
peto. Ita enim scripsit Catullus :
Agedum, inquit, age ferox, i : face ut
hinc furoribus, Face ut hinc furoris ictu
reditum in nemora ferat. Quae omnia
concitatum animum, ac contentara
ô/toK\i,v exprimunt. Idem.
80 Mea libere] Aiiquantum variat
scriptura in nostro, Mea libera nimis
qui. Profecto legendum, Mea liber ah
nimis qui. A pro Ah, ut jam monui
mus, semper in hoc libro scriptum.
fuit. Idem.
81 Tua verbera patere] Sic reete
docti viri ex scriptura corrupta, tua
verumvera patere : quia scilicet Galii-
canum exemplar habuerat vèrvera, ut
non semel in Pandectis Florentinis
scriptum fuit. Est autem ad verbum
ex Homero : Obprj Sè irXevpds тe Kai
ttrxia аfiфотeрывeу Maorierai, le ô° avтЬv
iirorpiva рах&шгвш. Idem.
91 Dea domina Dindymi] Traus
posita a Correctoribus. Lege, Dea,
magna Dea, Cybele, Didymi, Dea, do
mina. Didymi sine n : ut supra ' ty-
panum.' Martial. ' Qnales nec Di
dymi seiunt puellae.' Idem.
Sed Argus Arestorides eam fecit
'A<h¡va¡7is imofrn\wavvnaui. Nam Argum
.navéwrnv male Arestoridea vocat Ovid.
quum Argus Arestorides fuerit faber
Argus navis, Argus autem twlnrrns
custos lus erat filias Agenoris. Idem.
10 Texta carina'] Texere naves ve-
teres dicebant, a quo locus, quo naves
fabricantur, ' Textrinum ' dicebatur:
auctor Servius iu scuedis nondum
400 -NOTjE VARIORUM IN
vulgatis. Eunius, ' Idem campas ha
bet textrinum navibu' longis.' hoc
est, vawrfffLor. та бфц vtiis dixit Aг-
chimelus poëta in navem Hieronis :
"Airrpw yap tyav« icopx^ma, Kol rpit-
\iktovs SápaKas /leyeUaw hnhs (xfí
bpiwv. Male enim apud Athenaeum
r«p4иv. Ovid. ' Texitur et costia
panda carina suis.' Silius, ' Flumi-
ueam texit, qua trausvehat agmina,
classem.' Panegyristes ad Maximia-
num, ' Ut navalia texerentur, et
trabes caederentur :' dixit navalia pro
navibus. Silin lib. XI. ' TEratasjussi
texamus mille carinas.' Idem.
18 Nutricum tenus] Eleganter sane;
sed mirum in nostro liquide scriptum,
Jam cгитит tenus. Atqui Avantius
hoc se dicit in suo reperisse : quem
omnes editiones secutae sunt, imo et
libri, qui ante hns centum anuos
scripti sunt, habent Nulricum. Idem.
16 Iliaque atque alia luce] An die
nuptiarum Pelei Thetis nuda visa?
An legend. haudque ; ut seusas sit:
Illo tantum die, nec ullo alio bomb
num oculi viilerunt Nereidas sine
veste et nube, eminentes e mari mam-
marum tenus. Ea sane lectio proba-
tur Ant. Sabellico in anuot. in Var.
A иtii. Passer.
25 Teque adeo exime] Haud placet
nobis Mureti expositio super vocem,
eximie : ' cum alios heroas compel-
labo, tum te, o Peleu, eximie, ac
praeter eseteros.' Mihi enim adverbi-
aliter positum accipi id ipsum, melius
aequiusque videtur, et tadis felicibus
conjungi; quod si admittant Critici,
inducendum erit comma ante тЬ tadis,
rescribendumque hoc modo, Teque
adeo, eximie tadis felicibus aucte.
Dousa P.
36 Grajugenasque domos et mœnia
Larissea] Ita omnino habet noster
codex, quod cur mutem, non babeo,
quanquam Grajugenumque domos, non
Grajugenas, scribendum est. Quos
Graeci "EWnvas vocant, eos Latine
Graios dicimus. At "EWtpf$ proprie
dicti sunt, qui in ea ТЬeнаГгae parte,
ubi est Larissa, habitarunt. Strabo
lib. viii. 'AroWóSapos pirovs robs iv
eerraxia KaXeеri)ai фn9"tv"Е\\гр,ал. Quae
de Granuone etiam ante eruditissi-
mum P. Victorium dicta sunt, ea
scimus a mente Catulli abhorrere.
Seal.
Grajugenasque domos] Petrus Victo
rias lib. xx. cap. ult. ex conjectura,
Granonisque domos, legit. Sunt enim
Cranuonii sive Granuonii in Thes-
salia, apud Strab. lib. vin. Et Kpas-
váviov iríSюу, commemorat Callim. um
Hymnis: et Cic. de Orat. lib. H.
' Cum cœnarat Cranuone in Tbes-
salia Simonides.' Veteres libri Cri-
tonisque sive Gritonis. Grytona urbem
commemorat Apollonius lib. i. Passer.
37 Pnarsaliam coëunt] Manifesto
legendum Pharsalon coëunt. Lucan.
' Emathis aequorei regnum Pharsalos
Achillis.' Nam syllaba aliter repug
nat : et in eo oppido nuptiae Thetidis
celebratae sunt : unde Thetideon vo-
catum est. Euripides Androm. Фб/as
5è rг/obt еal itÓ\ews $apffaXias "2{rfxppra
valu iroii, ív' i/ BaXaaoia ITчXeî {utfdecs
X«pîî h>bp¿mav eérty, Фс^ошг' ZfjuKov.
ÖeirffaXbs Sí viv \ciis @er!Seiov aiSâ, Otâi
xipiv vvpiptvpáWwv. "Eкe? oIkov taxf t6v-
5е irais 'AxiMéus. Poética autem cir-
cumlocutione iré\iv Фаро-аМау pro
Pbarsalo ipso, nt Varro ' Meliam,
Chiam iusulam,' pro ' Melo, Chio.'
Et fortasse Pharsalica tecla, aut Phar-
sali tecta melius legeretur. Vulgarem
lectionem non male tueri possumus,
si licentiam hanc Poetas concedamus.
Sic in eodem versu eandem syllabam
producere et corripere non raro sole-
bant veteres. Lucret. ' Crassaqne
pugnabant liquidis, et liquida crassis.'
Tbeocr. та fii/ Kа\а KаЛа *épayrai.
Horat. ' Me fabulosae vulture in
Apulo, Aitricis extra limen Apulia.*
Notum illud Martial. ' Dicuut Eari-
non tamen poëtae. Sed Graeci, quibus
est nihil negatum. Et quos ''Apes,
'Apes decet sonare.' Lucill. lib. ix.
 С. VALKRII CATÜLLI CARMEN LXIV. 401
' A primum est : hinc inciplam, et quidem est celerius regredi ad
quae nomina ab hoc sunt. A piimum propositum, quia imprimis ils propo-
longibrevi syllaba : nos tamen unum situm est docere : eoque digrediendi
Hoc faciemus, et uno eodem, nt di- pausam faciunt, ubi existimant au-
cimn', pacto Seribemus pacem, pla ditorem satis esse delectatione per-
cide, Janum, aridum, acetum, ''Apes, fusum. Longe vero secus compara-
"Apes Grœci nt faciunt.' Seal. tum est cum Poëtis, cum hi vix aliud
47 Pulvinar] Notus mos sternendi quam delectationem spectent. Quin
thalamos. Hieronym. in Epist. ad ss&pe ne quidem hos uti epanodo, in
Demet. ' Cum jam nuptiarum appro- dicio est Maro, qui Georg. i. occa-
pinquaret dies, et futuro matrimonio sione arrepta-ex Solis indieiis, digres-
thalamus pararetur,' &c. Apul. lib. x. sionem facit de morte Cœsaris, eaque
' Etjam thorus genialis scilicet noster librum claudit. Id ipsum quoque
futurus, accuratissime desternebatur comprobat Horat. in. Od. 11. de
lectus Indica testadme pellucidus, Mercur. qua, arrepta occasione e fa
plumea congerie tumidus, veste se bula e filiarum Danai supplicio, di-
rica floridus.' Atque iste ' Genialis greditur ad Lyden puellam, atque
lectus ' dicebatur. Serv. Жп. vi. eam similes ait pœnas шancre, si
' Geniales (lecti) proprie dicuntur, porro contumax esse pergat. Vossius.
qui sternuntur puellis nubentibus.' 51 Heroum mira virtutes] Heroum
Sternebatur autem in honorem Genii, virtutes àpxaîKÛs dictum pro heroibus
qui natalis mariti prœses. Fest. ' Ge ipsis, ut ' virtus Catonis' Horatio,
nialis lectus, qui nuptiis sternitur in Homero $ii¡ Tlpid/wio. Apollonius,
honorem Genii.' Meursius. itaXwycc^uf K\4а &r$pav, hoc est, He-
49 Conchylis purpura] Si vera est roas ipsos. Seal.
lectio haec, conchylis est Koyxv\\s, 55 Nec dum etiam seseque sui tum
Koyxv\№os. Vetas tamen scriptura credidit esse] Ultima pars hujus ver-
prœfert eonchyli, non conchylis. Sic siculi conficta est a correctoribus.
Serenus, ' Purpura torretur eonchyli Nam vetus scriptura ita concepta est
perlita fuco.' Credo igitur eonchyli in nostro libro : Nec dum etiam sese
legendum. Seal. que sui eut—credet. Puto minorem
50 Hœc vestis] ' Catullus vero,' lacunam relinquendam, sed minime
inquit Sebastianus Corradus, 'quam- labore legi posse : Nec dum etiam sese
vis doctus quasi cognomento dicatur, qua sit vix et sibi credit. Nam credet
in ea re tamen reprehendi solet, haud dubie pro credit positum est ;
quod ad Thesei et Ariadues fabalam ut supra, ' acquiesce! ' pro ' acqui-
digrediatur ita, at propositi oblitas escit.' scriptum fuerat : Necdum etiam
esse videatar, et mehercule in ea di- sese que sü vis et siui credet. Ex quo
gressione ita multus est, ut vix de» formata est illa quorundam scrip to-
fendi possit ; nisi dicat aliquis, ilium rum librorum lectio, Nec dum etiam
poëtas Lyricos esse imitatum, qui sese que sui tui se credet. Parum puto
quam neque gravia neque magna, me a vera lectionis vestigiis disces-
sed amores, caenas, et alia id genus sisse. Idem.
profiteantur, longius evagare pos 61 Bacchantis prospicit evoe] Baxxtv-
era,t : ut Pindarus non sœpe modo oia-i\s fboî, id est, ri¡s eùafotfoi¡i. Nam
sed semper fere facit, et prœsertim Evoe hic non est nomen, quod putavit
in Pythiis, ubi quum Arcesilaum pro Parthenius, et fortasse doctiores illo
Demophilo rogare coustituiseet, a re credere potaerunt. Idem.
tamen ad nantaslongissime discedit.' 63 Mitram] ' Mitram ' dici aiunt
Recte profecto Corradus. Nam ora- a dictione piros, id est, filum. Mitra,
Delph. et Var. Clus. Catul. i С
402 NO'I\E VARIORUM IN
inquit Hesychius, aenea lamina, dia
dema, hoc est, fascia, zona, thorax,
taenia. Addit Suidas, fúrpas esse
zonas, et indutum purpureum, et La
conicos peplos, ac talia, cujusmodi est
i irepiTpax^Ajos KАг/ии, ornatus qui
cervicem circumdat. Primum dis-
cimus Mitram esse ornamentum, seu
redimiculum capitis muliebris. He
rod. lib. i. Hujus mitrae frequeus
mentio apud Auetores. Catul. hic;
Achil. Tatius, lib. ni. Parthen. in
Polyer. 6. Solinus ait cap. 36. ' Ara
bas gestare capita mitrata et redi-
mita.' Huic mitrae affinis fuit illa,
cui apud Pollucem nomen artXtyyls,
quod ait esse Sipfia Kгxриаац&оv, Ь noï
rfyv kc^oXV фородeп, nempe ywauces :
peUem diauratam, quam circa caput fe~
runt mulieree. Quia muliebribus mi-
tris, plerumque adduntur flores, eas
vocarunt ito\vavвiuovs : floridas, flo-
rentes, corollis et coronis iusigne/. Et
mokQfi¡rpav vocarunt .koikIKvv fjJrpav
¡¡Xovra. Interdum ' mitra' est corona
plexa e fasciis. In usu tamen est ut
omnis corona vocetur filrра, inquit
author Etymologici. Quandoque haec
dictio significat laminam ferri. Ho
mer. I1. Д. Fuit quoque ' mitra '
fascia seu lamina quae pectus mu-
liebre tuebatur, qualis ilia, in quam
Medea condidit <pdppauov irpopAßuov.
Apollon. Rhod. in. &c. fuse Carol.
Paschal. Coronar. lib. iv. cap. 20.
et 21.
65 Non tereti strophio] Fugit Isido-
rum memoria, qui baee ex Cinua ad-
ducat. Seal.
Strophio] Nonius, ' Strophium est
fascia brevis quae virginalem tumoi em
cohibet papillarum.' Turpil. PhiL
' Me miseram quid agam ? inter vias
epistola excidit mihi, infelix inter
tunicam ac strophium quam colloca-
veram.' Ut inter an rea ornamenta
referam suadet Isidorus : is enim lib.
six. cap. 33. ' Strophium,' inquit,
* est cingulum aureum cum gemmis,
de quo ait Cinua : Strophio lactantes
etneta (acribo cum Dousa F. Catull.
vineta) papillas.' Prudentius : ' No-
men hoc gemmae Strophio Uligatae.'
Bernartius.
Lactantes] Serib. cum Dousa F. ac
vetustioribus editionib. butantes, id
est, quasi pugnantes ac repelientes
strophium : seu ' sororiantes ;' ita di-
cunturcum intumescunt. ' Fratriare'
puerorum est, Festus. Plaut. Frivo-
laria, ' Tunc papillae primitas Frater-
culabant ; illud volui dicere, Sororia-
bant.' Eleganter Dousa P. hnuc
locum sibi imitandum proposait, in
hoc epigram. ' Fraterculantesjam ma-
millae primulum : Illud sororiantes
volui dicere,' &c. Nos ad calcem
harum notarum totum epigramma
hoc propter venustatem et hujus loci
dilucidationem dabimus, ex autogra
phe ipsiusmet nobilissimi anthoris ;
cujus opera poëtica, manu anthoris
passim correcta, ad manus nostras
pei venerum.
70 Tota pendebat perdidamente] Hic
emendatius legitur in nostro manu-
scripto, tota te pectore, Theseu, Teta
animo, tota prodebat perdita mente. Ita
ergo reponito. Seal.
75 Gortinia tecla] Noster liber tem
pla; quod àpxaÏKâs dictum ab illo:
nam omnia loca templa vocabant
veteres. Vide Varronem. Idem.
77 Androgeontœ] Recte emendarunt
docti vii i, quuin in libris scriptis lege-
retur Quom Androgene«: 'AvBpAytus'
sed quidam fecerunt metaplastics
'ArSpoyéuV Propert. ' Restituit pa-
triis Androgeona focis.' Oraculum
autem, quod acceperunt Athenieuses
de persolvenda pœna Androgeoneae
caedis, hujusmodi est. Id enim, quia
passim omnibus obvium non est, ap-
ponere volui. Амуюд KаХ \ifwv ré\os
tаoerai, ijvirep kavrâv 2a^ат' à,rb KЛ^рои
Üp^xy Kа1 Щ\о véfiirre ПЬпЛ fIs &\а Sîar
йжкгтeЛЛоет-cs, àiuufâv Тис iSlxav Hp-
yav оЪтa Bebs ÍXaos Effroi. Idem.
80 Quis angusta malis] Noli du-
bitare, quin legendum sit augusta.
 С. VALKRII CATULLI CAEÍMEN LXIV.
Perpetuum epithetum mœniorum 'au
gusta :' Ennius : ' Augusto augurio
postquam inclu ta condita Roma est.'
Quia igitur augusto augurio pommtur
mœnia, ob id augusta dicta. Romane
ergo de rebus Graecis loquitur: ut ne
addam, quod Seóienarov turro potuit
indicare. Nam Minerva cum Nep-
tuno condidit. Idem.
83 Funera Cecropeœ nefunera] Ita
junctim legendum. Greci, quibus
licet esse tam disertis, possunt uno
verbo contraria duo ponere : yipas
H-yapLos. Latini voluerunt exprimere,
ut Ule poiita apud Cic. qui dixit, ' in-
noptis nuptiis.' Ovid. Met. ii. ' Ut
dedit amplexus, injustaque justa per-
egit.' Aiiquando non possunt, nt hic
funera nefunera, rdtpos Итафог. Sic ali
quando GraBci penuria laborant: ut
Sophocles dixit уутша ci уиумKа.
Dio, cui nulla est imposita necessitas
figurate loquendi, ita pene loquitur;
ut q num elicit, Ata т4р, rÛv acpayèœv ob
ri/iaptav: noluit enim dicere iriampn-
otar lib. slv. et xlix. AXtuw rr¡s ob
Status сшту. Asperum enim fuisset,
¿Sm,{í<u' quanquam et sic nihilominus
Graece Ioqui potuisset. Tbuc. lib. v.
Kara tt/I, uvK trovala» ri¡s aya*lirtus. In
primo capitepriorisMacabaeorumTov
aoeßovs KаХ uvk àp%iepéois 'Idaovos. Idem.
Funera nefunera] Sic Euripides in
Hippolyte irbtyav йтгот/iov : in Helena
tpya Hytpya. Sophocles in Electra
p-fryp àniirwp dixit : quae addi possunt
Ks quae ad h. 1. notarunt Sealiger et
Muretus. Doma F.
80 Progignunt flumina myrtos] Re-
pone ápx¿¡«pi,v ex veteri scriptura
myrtus. Sic Virgil. in Culice, ' Aëriae
platanus.' Haec minima, quae magis-
telli vocant, tanti momenti sunt, ut
sine illis ne seria quidem saepenumero
tractari possint. Exemplum esto in
Georg. ii. ' Et steriles platani malos
gessere valentes, Castaneae fagos.'
Quid? Castaneae iuseritur fagus? о
me hominem vacui capitis, si puto
baee ad agricolationem facere, nisi
403
herum ad chaonias glandes rever-
tamur. Legendum enim profecto,
' Castaneas fagus.' Fagus enim plura-
liter, ut bic myrtus, ut in Culice
' platanus.' Sed fortasse objicientur
illa Plinii ex libro xv. cap. 16.
' Quippe quum Virgilius iusitam nuci-
bus arbutum, malis platanum, cerasis
ulmum dicat.' Nam hunc locum Vir-
gilii babebat in animo Plin. nbi vides
eum non malum platano, sed contra
malo platanum iuseri. Quid ni et
eodem modo fagum castaneae ? Qnis
non videt ipsum ballucinatum esse, et
Virgilium non malo platanum iuseri,
sed contra seusisse ? Praeterea ipsum
confudisse hunc locum cum alio,
' Pullulat ab radice aliis deusissima
silva Ut cerasis ulmisque/ Seal.
92 Quam tolo concept pectore flam-
mam] Repone, Quam cuncto conctpU
p. f. ex veteri libro. Idem.
96 Quaque Idaliumfrondosum] Lego
frondosam. Sic apud Ovid. ' Ilion.
defeusa.' Idem.
102 Aut mortem oppeteret Theseus]
Ita magis placet, quam scriptura libri
nostri expeteret. Pacuvius Niptris :
' Priusquam oppeto malam pestim
bostili mandatant manu.' Idem.
104 Suspendit vota tabello] In nostro
scripto et in omnibus fere aliis succen*
dit. Idem.
108 Illa procuQ To tum hunc locum
ex nostro libro ita legito: illa pro-
cul radieibus exturbata Prona cadit,
lateque et comminus obvia frangeus^
Tibnll. ' lento perfregerit obvia pilo.'
Quod autem ex obvia factum sit omnia,
hoc debetur priscae scripturœ. Nam
sine ullo dubio scriptum fuerat, ouuia,
ex quo omnia conflatum. Hic enim
fuit piisous scribendi modus. Victo
rious, ' Ob autem mutatur in cog-
natas easdem, ut offert, offieit, et
ommovet, ommutescit, et oppandit,
opperitur, et ounertit, ouuius.' Idem.
110 Sicdomitosœvumprostravit] Nos-
ter liber, prosternit. Ita solebant ex
prasenti prœteritum facere, ut- dim
404 NOTjE variorum in
in Varronem docuimus. Sic atte
rrisse, discedisse, relinquisse. Idem.
111 Nequicquam vanisjuctantem cor-
мм ventis] Apud Cic. in Epist. ad
Att. legitur versiculus, qui ne verbo
quidem nuo minus eandem senten-
tiam concipit, ШЛЛа fiárnv Kopáaavw
is iltpa вvfioivorra. Idem.
112 Inde fedem victor] Repone ex
scriptura veten sospes; utetiam olim
Aldus excudit. Idem.
118 Ut cousanguínea? complexumi]
Dissentit ab aliis. Nam cnusangui-
neam illam, hoc est Phaedram, avexit
secum. Idem.
119 Qua misera] Sic fere nostri
libri; alii libri babent lecto pro lela:
pro ignara Pal. Membr. habet aguata.
Nos totum versum ita conciunamus :
Quœ misera aguatofuerit deperdita letho.
Quin ipse liber Commelini totum ver-
sum sic legit, Qua fuit ingrata misero
deperdita leto. Malo tamen, ut ego
emendavi. ' Lethum agnatum ' vocat
Minotauri vel Androgei caedem. Mt-
leager.
Quœ misera ignaro flcret deperdita
luctu] Non Catulli, sed correctorum
haBC sunt. Vetus scriptura in nostro
libro ita concepta fuit : Qua misera
ingrata....deperdita leta. IUud leta sine
ullo dubio trauspositum censeo. Nam
tela legendum : verbum, quo illam
lacunam explendum est, quod aliud
putem, quam vixit? Qua misera in
grata vixit deperdita tela. Quae, inquit,
solata est suum dolorem tela facien
da. Hoc videiur, nt alia, imitatus
Virgilius lib. ix. ' et tela curas sola-
bar aniles.' Seal.
120 Thesei prœferret amorem] Liqui
da scriptura in nostro, Omnibus his
Theseidulcemprœoptavit aiiwem. Quam
qui mutavit flagro dignus non fuit?
Attici dicunt тгротцто-вш, aptare, al-
ptiv. Sallust. Historia terti* : ' At-
que eum Caepio läudatum, яceйа-'
sumque ' praemiorum spe, quibuscurr.
optavisset, ire jubet.' Vide Nonium.
Idem.
122 Aut ut cam dulcí devinctam lu-
mina «muid] Noster codex non dul
ci, sed tristi: quae lectio verier est.
Nam tristem somuum dicit propter
ea quae cousequuta sunt. Non enim
hie locum habet Homeri v4fio)wt tue
ros, neque utitur perpetuo epitheto.
Idem.
125 Clarisonas imo] Neque hoc
yvfynov puto. Nam noster liber pla-
nam scripturam praefert, clarificas:
hoc est simpliciter, claras : sic infra
' Justificam mentem,' justam. Idem.
1 29 Tollentem tegmina surœl ' Teg-
mina,' cothurnos. Virg. ' Purpur-
eoque alte suras vincire cothurno.'
Idem.
132 Abduttam perfide] Latinum
sane : sed cur illis displicuit antique
lectio, avectam ? quae raelior sane est :
quia navi eam avexit. Sed ex prises
scriptura manavit error. Nam, ab-
vect am scriptum fuit. Idem.
138 Vellet miserescere] Minim con-
stantem esse scripturam in calamo
exaratis, mitescere. Plane puto scrip-
tum fuisse, Immite ut mostri vellet
mitescere pectus: mostri antique enun-
ciatum pro moustri, ' Mostellaria,' pro
' Moustellaria,' 'Mostellum.' Quisdu-
bitat elegantissime dictum ' moustri
pectus ' M той i¡fíÍKpрovo$ ; Propterea
dixit, mitescere: fifupowrBai, rißa/ja-ebta"-
вar moustrum enim вr¡pa et feram
belluam intelligit. Manifestum ergo
commentitiam esse vulgatam lectio-
nem. Ita autem coustruendum, quasi
dixisset, ut tuum pectus moustri.
Ausonius, * Anticipesque tuum Samii
lucumonis acumen,' ut a nobis olim
emendatum est. Acumen tuum Lucu
monis. M. Cato Ciceroni, 'lit team
virtutem cognitam in maximis rebus
domi togati, armati foris.' Virtutem
tuam togati dixit. Cicero L. Paulo
Cos. ' Me cousulem tuum studium
adolescentis perspexisse.' Quae om
nia dicta sunt per йлeфу ' tui :' stu
dium tui adolescentis. In Graecis
minus laboramus : TV tmniUf» trou
 С. VALERII CATULLl CARMEN LXIV. 405
HupoK¡ov. Hic ergo monstri pectus, hoc petam montis, ah gurgite lato Discerneus
est, pectus tuum, qui moustrum es. pontum truculentum ubi dieidit œquor!
Vix est, ut aliter scripserit Catullus. Isthmon ne petam, iuquit, an eos
Idem. montes, ubi apquor discerneus dividit
139 At non hœc quondam] Quia haec, pontum truculentum ? Obsecro te,
ut pleraque alia ab impends corree- candide lector, quid est in hac lecti-
toribus interpolata sunt, nihil peri- one, quod te otfendere possit ? Multi
culi est veterem lectionem in suas sunt Isthmi in Creta, quorum memi-
sedes reponere : At non hœc quondam nit Strabo. Quemnam habuerit in
nobis premura dedisti Voce : mihi non animo Catullus, quum haec scriberet,
hoc miserœ sperarejubebas. Idem. tuum est quaerere, et invenies apud
142 Quw cuneta aërii] Liber nos ter, Strabonem, qui non unius игврло in
Qua contra aïrii. Idem. Creta mentionem facit. Idem.
159 Sama quod horrebas] Kxplican- 183 Quine fugit lentos] Illud lentos
dum hie reor priscum pro severo et conformatum ex prisca scriptura ve-
antiquo, quod tales veteres et anti titos. Quod fortasse non male excogi-
ques fuisse opinio sit, ntseverioris et tatum. Virgil. ' remus lentandus in
ceusorii judicii et acerbitatis : si ve- unda.' Idem.
rebaris, inquit, sine cousensu seven 184 Prœtereo Шив] Inepte. Lege,
tui patris Жgei uxorem me ducere, Prœterea Щиs solum : nulla iusula tecto :
quod ejus jussa et monita pertimesce- vel, quod idem est, Prœterea litus nul
res, qui tibi distriute edixerat, ne la, sola iusula, tecto: quae prcculdubio
se iuscio et ignaro ullam duccres. vera est lectio. Idem.
Turneb. 204 Numine] Dignum nota, 'nu
164 Sed quid ego ignaris] Lycophron: men ' hie pro nutu accipi, nt et in
Tí иаKра rXfiiuw eis ivnxiovs irérpas, Els illo Virgil. Жo. xii. ' Sin nostrum
Kvfia KuxpЬy, tis vivas Sao-r\'IrnSas Bd|-o,, aunuerit nobis victoria Martem, Quod
Ktvbv ¡píK\ov<ra udaraKos KpoWov ; Seal. potius reor et potius Di numine fii
171 Utinam ne tempore primo] Apol ment.' Sic ' memen ' pro ' momento '
lonius, оЙ9б at ttÓvtos Вeде bU^шatv, saepissime, et 'fulmen,' pro 'fulmen
irp'w Ko\xt&a yatav 2K«г0ш. Idem . te ' alibi legas apud Manilium. Dou
174 Religasset naritaj Ligare fu- ta F.
nem est «V ауKvрÛу ippJÇ«rвai. Quod 227 Ferrugine Hibera] Glossae : Fer-
Graecorum poëtarum more dictum, rugo, irop<pbpa u4\aum. Seal.
qui id ex prim unt per, тигрят' iwdtyai. 229 Ac sedes defendere sueta annuerit]
Idem. Ex veteri scriptura lege, Quanostrum
176 Cousilium, in nostril quœsisset] genus аc sedes defendere fretis Annuit,
Noster, relii¡uisset, alii requisiuet : non ut. Idem.
est obscurum legendum requiesset, 238 Quum te reducem sors prospera
Nec malus hic, celant dulci crudeüa for sigtet] Haud diu est, quum haec adul
ma Cousilia in nostris requiesset sedibus terina lectio in alienas sedes iurepsit.
hospes. Idem. Nam et vetus scriptura, et antiquitus
178 Idmoneosue petam] Satis con emissœ editiones non sors, sed atas
stat haec a malis correctoribus an cor- habebant. Quare illud retine. Vir
ruptoribus contaminata esse, aliis gil. Жп. vin. ' Adtulit at nobis ali-
Idmeneos, aliis Idomenis legentibus. quando optantibus aetas Anxilium,
At si priscam scripturam reponamus, adventumque Dei.' Idem.
nihil est praeterea quod desideremus. 250 Qua tum prospectant] Et hic
Est autem ejusmodi : Isthmoneosue quoque grassatores isti ac iusessores
petam montis. Lege, líthmon, eosne bonorum audaciae suae ac temeritatis
40G NOTjE variorum in
vestigia reliquerunt. Nam bene ha
bet ve tus, Quœ lamen adspectaus. Est
idem cum i Ho, quod superius notavi-
mus, ' Tardet ingenuus pudor, Qnae
tamen magis audieus Flet, quod ire
necesse sit.' Idem.
258 Pars e divolso raptabont] Ita
habet noster, non Jactabant. Idem.
260 Para obacura, Ifc.] Graeci uno
verbo dicunt îpyiiÇ«v, celebrare orgia,
quae non sunt Bacchi tantum ; nam di-
cuntur et úpyia тгбвav, i. e. amorum, in
epigram. et ab Aristoph. «p7'a ßov<rwv,
de sacris Adonidis Aristoph. irh rr¡s
èpyvs, a furore, vel атгb rwv 6pâv, a mon-
tibus, inquit Servios, Latinis ctrimo-
niœ. Idem, ' tertio quoque auno ce-
lebrabantur : unde Trieterica Vir
gilio dicuntur.' Orgia Bacchi obscura;
quia occulta et mystica, sive quia kpv-
<p¡a ptvorf,pia. Sacra autem illa Bacchi
in arculis vimineis capacibus erant,
quas cistas poëta vocat. Paner.
261 Orgia qua frustra] Apuleius
Apologetico, ' Vel unius Liberi pa
tria symmystae, qui adestis, scitis
quid domi conditum celetis, et absque
omnibus profanis tacite veneremini.'
ScaL
262 Plangebant alii] Seripta lectio
aliœ : quae recta est. Bacchae enim
intelliguntur, de quibus sermo. Idem.
264 Multaque raucisonos] Omnis ve
tus scriptura multi. Fortasse verum
est quod habent multa- editiones,
Multi raucisonis efflabant cornuabombis.
Sed Multa: legendum esset. Nam ut
dixi, Baccha? intelliguntur ; vel, Mut
tis raucisonos efflabant cornua bombos.
Porro ejusmodi pompa Bacchantium
fere eodem modo ab /Lschylo «V 'HSw-
vo7s describitur, St^và Kárvs iv rois
'HSwvoîs' "Opyia S" àpydy rtv' (xоVта' 'О
Itty iy X«p"l BtfißiKas Чxш, rópvov Kа/ш-
тоv, Aaicrv\éSfutroy, irtfiirXno-t pt\os
Maw'as iirapaybv 6fiоK\6у. 'O Sé Xa*--
KoBpoîs kotí\ois iroßfi. *ifiaXfiAs î" àAo-
Aáf«. Tavpó<pBoyyoi У "VironvKumai
*о8eV Ц hpavovs ФоДfро! pûpoi. ruiri-
vou í' àx<b "йа-ff biroyeiou Bporrr¡s <pépt-
rai ßapvrapß^s. Idem.
266 Talibus amplificœ] Hactenus
vestis illa descripta. Vestibus etiam
toros geniales contegi solitos anctor
Lucan. ' Legitimaeque faces, gradi-
busque adclivis eburnis Stat torus, et
picto vestes discrimina tauro.' Idem.
274 Procedunt leviterque sonant] Non
leviter haec contaminata esse fidem
fecerit ea, quae in nostro libro extat,
scriptura, Procedunt, leni resonant plan-
gore cachinni. Cachiunus vero non sig-
nificat crispationem undarum, quod
disertis viris videtur, sed sonitum
illum, quem plangore undж ad litus
edunt. AttiusPhinidis: ' Ac ubi cur
vo litore latraus Unda sub undis la-
bnuda sonit, Simul et circum magni-
sonantibus Excita saxis saeva sonan
do Crepitu clangente cachiunat.' Ca-
chiunare in undis Graeci Kayx°%fiy7
KaxtáÇeo,, Kaxdfay dicunt. Euripides
Hippolyte : еai W¡k{ iuppbv TloXvv Kа-
X&Çov .novriíp фшг^/шп. At yéXacpa
■pad Jîschylum aliud est. Idem.
276 Purpureaque procul mudes a luce
refulgent] 'Afiapijаovin. Idem.
284 Plexos tulit ipse corolHs] Coro
na; diminutivum est corolla, hoc est,
teunis, sive gracilis corona, eadem-
que plerumque florea, ant herbacea,
nt scire licet ex his Catulli versibus,
quod unico versu Palladius complexus
est, ver placidum vario nectit de flore
corollas. Graecis corollae sunt are<pa-
ylo-Koi, nt apud Longum lib. t. тпхрлу.
describentem Daphuin et Chloën b,
dentes inter delitias veris. ' Et apum,'
inquit, ' imitatione simnl flores lege-
bant.' Et bos quidem in sinus jacie-
bant ; ex aliis ervpaylaKovs тг\eKоута,
corollas plectentes, nymphis ferebant.
Possumus dicere corollas fuisse subi-
tarias coronas ex eo flore plexas qui
vigeret. Has corollas plerumque im-
ponebant statuis numinum, quae domi
servabantur, ac si ille quotidiano et
qualicunque cultu ea sibi propitia-
rent. Hujus moris meminit Fotii
apud Appui. lib. ni. Paschal.
 С. VALERIl CATULLI CARMEN LXIV.
288 Nereidum linqueus claris] Con-
spurcata haec sunt ab illis bonorum
auctornm carnificibus. Nulhis liber
manu scriptus, nulla editioantiquitus
emissa extat, quae non habeat Mino-
sin linqueus doñs. Parva dictu labes,
sed non parvi momenti. Legendum
enim : Minyasin linqueus Doris cele
brando; choreis. Minyasin archaica
scriptura, et Grгеca declinatio, tund
rw. Sic Propert. nt notamus suo
loco : ' Grata domus nymphis hunii-
da Thyniasin.' Idem : ' Non minor
Ausoniis est amor ah Dryasin.' Item :
' Ah dolor ibat Hylai ibat Hamad rya-
sin.' Primam in Minyasin produxit
non aliter, quam poëtae alii primam
in Italia, Phylacides, et aliis. ' Doras
choreas' quas vocet, non obscurum
est. Ailudit enim ad morem Dorica-
rum puellarum, quae in phaenomeridi-
bus saltabaut. Idque Graeci vocabant
SwpiiÇ«v. Si тЬ doris est corruptum,
corrigatur ergo. Ego in praesentia
nihil potui. Seal.
Doris celebrando; Choreis} ' Dorae
Choreae' dicuntur, cum puellae Do
ricae in Phaenomeridibus saltabant,
quod dicitur Sapidftw significat etiam
nudari, quia nudae fere saltabant,
maxime Spartanae. ' Dorus,' pro
' Doricus;' ut ' Romula geus,' et
'Tros ./Eneas, ' et ' Dardanus,' pro
' Romulea,' ' Troius,' • Dardanius.'
Passer.
Celebrando choreis] Claudianus,
in. Cous. Honor. ' post Pelion int,-at
Nereis illustre choris.' Seal.
289 Non vacuus; namque Ule tulit]
Haec non minore incommodo ac illa
accepta sunt. Vetus et scriptorum
et excusorum lectio : Numеrise : nam-
que Ule tulit. Sed тЬ Ule additum ad
fulciendum versum. Itaque non diffi-
cilis est conjectura haec investigandi.
Deest igitur prima syllaba in prima
voce Nonacrios. Lege vero : Cranona
erisonamque tulit. Cranon est urbs
intra Tempe: auctor prœter alios Sie-
phanus. Erisonam pro iErisonam pris
co illo more scribendi. De fodinis
metallorum Thessaliae satis Plinius.
' Erisonam ' vocat, propter metalla,
quomodo eodem omnino locutus est
modo Martialis, ' Et ferro Plateam
sue sonantem.' Id est Plateam aeri-
sonam : in qua scilicet ferrons aut гeе
foderetur. Totus vero egregius iste lo
cus ita et legendus et distinguendus :
Confestim Peneos adest: viridantia Tem-
pe,Tempe, qua sylvœ cingunt superimpen-
dentes, Minyasin linqueus doris celebran
do choreis, Cranona erisonamque, tulit
radicitus altas Fagos. Seio quid super
hoc loco docti viri conati sunt, frustra,
ut apparet. Peneus igitur adfuit,
linqueus Tempe et Cranona. Sic
Graeci Ami/y -rí)v nótev. Euripides
Hecuba: "Ню», vtKpwv KпЛрЛга mai
meárou níAas fori», 1v' qSns xwрls фKиг-
rai 0fÛv. Enuius, eа ita circumlocu-
tus est, < Adsum atque advenio Ache-
runte vix via alta atque ardua, Per
speluncas saxeis structas aspereis
pendentibus Maxumeis, ubi rigida
coustat crassa caligo inferum.' Cra
non autem feminino, quamvis Narbo,
Martius, Hippo regius dicatur. Sic
supra, ' Sirmio venusta.' Sic Silius
dixit, ' reg,a Pleuron.' Juvenal.
' quam Dorica sustinet Ancon :' et in
commune omnes urbes feminino ge
nere efferunt. Ovid. ' Tum quum
tristin erat, defeusa est Ilion armis.'
Item : ' Sed mihi quid p, odest vestris
disjecta lacertis Ilion?' Ubi alia lec
tio habet Ilios ; ut ÏMoj lpi\. Idem.
291 Non sine nutanti platano] Recte
quidem Eunius ' Capitibu' nutantes
pinos :' quia iliae arbores desinunt in
conum, et a vento flecti possunt,
quod poëtis est t,/iveiv. At platanos
quomodo nutaus dici potest, cujus
rami in latum sparguntur, non in
acutum -coëunt? Idem.
Lentaque sorore Flammati Phaethon-
tis] Vetus lectio, ' letaque sorore.'
Lege ' fletaque sorore.' Nota fabula
de Heliadum lacrimis. Idem.
301 Unigenamque simul eultricem
408 NOTjE variorum in
montibus Ida] Vetua scriptura, «nои-
tibus idri, veteri more scriptum idri
pro lajdri, hoc est, serpentis Pythoois:
montes hydri sunt delphici montes
propter Pytbonem serpentem ibi ab
Apolline sagittis confixum. Quod
autem hic Phœbum rum Diana man-
sisse solos, neque Pelei nuptiis inter-
fuisse dicit, falsum coavincit /Escuy-
lus, apud quem Thetis ita de Pbœbo
conqueritur : ras 5' ipas ewicuSias N<¡-
am, t' àneipovs Kal /iaKoalwvos ßiov, c.éfi-
rаугЛ r' «Vùv, flfофЛfЪ ipàs ri%as Пи-
fyoifiov Sehv àv|/e;'5t s <ГтЛ/iауНАт|£о|' еТyш,
fuunuef ßpiov téx*\¡)' 'О Î' OùrÍS v/iyûy,
ainЬs iv Qoiinj Tiapicv, Abrbs retó' curcyi',
aínós ttrrw à ktcwüiv TЬv л-aîSa тЬy éfióv.
Idem.
309 Candida purpurea talos] Appо
пат priscam lectiüuem, Candida pur
purea Тугins extinxerat ora. Sed in
margine erat emendatum, intexerat:
cui convenieus est, quod alii libri ha
ben t intinxerat : quod procul dubio
est pro intexerat. Signifkat igitur in
illa veste Tyrios intextos fuisse, non
ut Virgil. ' Purpurea intexti tollant
aula a Britanui.' Tyrii intexti in ilia
essent, quemadmodum Britauni in
anteеis : sed Tyrii hie pro Tyriorum
purpura, ut apud Horat. ' in œquali
tousore capillos :' id est, tousura: ut
multa ad illud exemplum apud ve-
teres. Vult igitur illam vestem can-
didam purpura Tyria praetextam fu
isse. Quare oram illam purpuream
interpretare ins ti tain : quae propria
matronarum erat. Iustita, nt veteres
magistri interpretantur, est irtpiiróSt-
ovi irepuróbt?wy : etitaPtolemaeus usur
pat, itcpnгiSiov in asterismo Virginis et
Heniochi. In Hygin. Fab. lxxxviii.
' acropodium Minervae ' in eam men-
tem accipitur. In veteribus libris
pro vestis legebatur quercus: quod
nos olim licet mendosum enarrare
conati sumus. Id si cui placet, per
me quidem sequatur licet. Haec ta
men vera lectio, quam nunc publica
mos, et quam priore ediüone non as-
sequebamur. Idem.
323 Carmine perfidiœ] Ita doeti viri
emendarunt ex antiqua scriptura illa,
Carmine, perftabat. Id accidit, qnod
in Langobardicis Uteris nulla est от*
nino inter I et L differentia : item
diphthongus divisim legitur in veteri
bus libris ae, ee, Ifc. Idem.
325 Clarissime nato] Illepide sane,
ac iusipienter, uti ego hariolor : pro-
iiule non dubito, quin, clarissime natu,
b. e. genere ac natalibus, scriptum
fuerit a Catullo nostro, orto errore
ex cognatione literarum О et U in
Mss. Adde quod natus iste Peleo
necdum natus erat, quo tempore haec
a Parcis, si Poeta? fides habenda, ad
pulvinar ejus Geniale canebantur:
cui rei fidem facit cousequeus ilia de
Achille, etiamnum in oras adhuc lu-
minis prodituro, disertissima vatici-
natio, ' Nascetur vobis expers ter-
roris Achilles.' Dousa P.
335 Nulla domus tales] Tres hi ver-
siculi nt adulterini neque in nostro
libro et quibusdam antiquis editioni-
bus adscript'!, a nobis rejiciuntur.
Et sane si quis propius spectet, eos
superfluos judicabit. Suspicor esse
Marulli, aut similis frontis. Nam pu-
tarunt abruptum nimis esse a nuptiis
ad liberorum mentionem descendere.
In quo decipit eos acutum soum ju
dicium. Seal.
351 Quum tremulo in canos] Inter-
polatitia lectio. Vetus est, Quum cine
ran canos. Lege, Quum cinere incanos :
cinere incanos, albicantes cinere, quod
fit in lue tu ; itciiaXayfitvovs кбиы poe
ta? dieu nt. Idem.
Incanos] Incanos crines pro ' valde
canis' accipit, ut ' invinetu m' pro
' valide vincto eteompedito.' Dousa F.
354 Prosterneus messor aristas] Haec
mutarunt quibus ad saporem vetus-
tatis palatum obbrutuerat: nam di
serte vetus scriptura ita concepta
est, Nanque vehtt deusas prœcement
cultor aristas. Cultor est agricola, cо
 С. VALERII CATULL1 CARMEN LX1V.
lonus: prœcerneus, quod toties apud
Homerum rmmc^tovs- Referenda
igitur hавc ad priscorum morem,
quem servabant in metendo. Nam
pro nationum diversitate diversi et
metendi hodieque sunt modi. Nisi
forte quia malit prœsterneus. SeaI.
360 Quojus iter cœsis angustaus] At-
táis Epinausimache : ' En Seaman-
driam uudam sanctam salso obtexi
sanguine, Atque acervos alta in amni
corpore explevi hostico.' Manifesto
sunt ipsius Achillis'verba. Idem.
369 Madefient cœde sepulchra] Made-
fient recte ex madescent, quod in ve-
teri scriptura erat, fecerunt docti
viri ; neque ullum negotium fuit boc
divinare. Idem.
378 Hesterno coiium, Ifc] Cum vir-
go nupta prima nocte cum marito
concubitura erat, colli meusuram fi-
lo' circumdato capiebant. Postero
mane eodem filo collum meusura-
bant : quod si latius quam ut filo com-
preheuderetur, inveniebant, deflora-
tam esse ea nocte pro certo habe-
bant: sin vero nihilo majus evase-
rat, adhuc pro integra habebant, aut
antea fuisse devirginatam ceusebant.
Neque id absque ratione factum vi-
detur ; siquidem ut memoriae prodi-
tum est ab Aristot. de Hist. Anim.
vii. c. 1. praecipue vox mutatur in
asperiorem et minus acutam,quo tem-
pore coitus inchoatur, ut qui vocem
couservare velint, a coitu ipsis absti-
nendum sit. Unde et facile conjici
potest iustrumenta voci famulantia,
quae intra collum posita sunt, primo
cottu dilatari, et cousequenter collum
augeri, forsan quod semen dum ab
universo corpore, et praesertim a ca-
pite, secundum Hippoeratem et alios
veteres, per colli vasa praecipitatur,
vias illas vi quadam cogat, atque am-
pliores reddat ; vel quod corpus in
primo coitu magnopere agitatum
ubique, et maxime circa collum spi-
ritibus et uuuiocibus diffusis replea-
409
tur atque in majorem molem attolla-
tur. Mercurùtlis.
Hesterno collum potent] Etiam Cal
purnius tumentem cervicem ponit in-
ter argumenta Suucoptiatas : ' Sed
postquam Donacen duri clausere pa-
rentis, Quod non tam tenui filo de
voce sonaret, Solicitusque foret Un
guae sonus, improba cervix, Suffusus-
que rubor crebro, venaeque tumen-
tes.' Seal.
383 Felicia Pelei Carmina] Pelei,rij?
IIчXeî. Virgil. ' Orphei Calliopea, Li»
no formeras Apollo :' тф 'Орфti. Idem.
384 Cecinerunt pectore Parcœ] Nos-
ter omine, non pectore: et ita legatur
omnino necesse est. Nam hic intel-
ligitur de ominibos, quae in nuptiis
captabantur. An non ea sunt vera
omina, quœ Pareae cecinerunt ? Sed
quid argutamur ? Canere divino omi-
ne est plane (taniffw, в&nrutHSw. Di
vino omine cecinerunt i¡uantbo-ovro.
Idem.
386 Sapius et sese] Prodigiosa lec-
tio vetus, Nereus ui sese mortali osten-
dere cœtu. Ego quid pro ilia, quod
verum sit, substituam, non habeo.
Fortasse nullum est mendum, et con-
stat lectio. Saepius, inquit, caelico-
lae solebant invisere castas domos, ut
ecce Nereus, qui se ostendit mor-
tali cœtui ob nuptias Thetidis filiae.
Idem.
388 Templo in fulgente reviseus] At-
chaica locutio : ut ' Reviso domi :'
'Reviso ad eam.' Idem.
390 Couspexit terra centum] Inepte
pro centum quaedam editiones babe-
bant Cretum. Virgil. illnd eos satis
refellit, 'Centum quadrijugos agitabo
ad flumina currus.' Idem.
397 Amatas hominum est] Nam Ne-
mesis seu Rhamnusia Dea victoriae,
et tropaeorum. Ausonius in Epigr.
quod vertit ex Graeco de Nemesi.
Idem.
405 Dioos scelerare penates] Non
penates, sed parentes habet liber nos
410 NOTjE variorum in
ter. Recte rarptpovs Btobs, parentes paternos Deos impiavit sei Patri
deos, vertit: et ita postulat senten- enim ipsi injuriam facit. Parentes
tia. Nam quum ecelaе hoc cum pri- igitur Dei, гатуфм, yanrlfropts. Idem.
vigno commuent, quid aliud quam in
3 Nec potis est duleis Musaruni]
Non displicet quod in ora libri nostri
eadem manu notatum est : Nec potis
est Harum dulcis : imo verum esse pu-
tamus. Neque enim bis idem repe-
tere, Latinum est. Nam quum dixit
virginea pro Musis, quare Musarum
iterum meminit, nisi Sis таЬтЬ «V«c
vult, quod est in proverbio Graeco-
rum ? Seal.
S Obterit ex ocmifj,] Grœcissat. Ob-
terit, ifiaßivd, &<pavl^€i. Idem.
9 Adloquar) Expnuximus hunc ver-
siculum. Siquis id queritur injuria
factum, babet lacunam in nostro li
bro, quacum de eo expostutet. Idem.
Carmina morte canam] Veteres edi-
tiones legam. Ejus extant in nos
tro vestigia. Legitur enim, tegam.
Idem.
14 Fata gemeus Лий] "Vrut, 'Iri\or
'Epais, "E.pimi\os. Sed reclamat vetus
scriptum, absumti fata gemeus Prothei.
CARMEN LXVI.
6 Dulcis amor gyro] Ita docti viri
ex govero ant givodero. Nam et illud
corruptum ex g-oere. ' Goerus ' est
' Gyrus.' Ausonius, ' Octo et octo-
ginta goeris, et super trihorio.' Idem,
' Additis ad hos priores goeros gemi
ale orbibus.' Idem doctissimus poëta
dixit ' cœbum ' pro ' cubo,' ut olim
in nostris Ausonianis lectionibus no-
tavimus. ' Gyrus ' autem est, flexus
metae ; ut, < Interiore diem gyro ra
LXV.
Protbeum ego Tenthredonis (ilium ex
Homero et Lycophrone ecio, nullum
prœterea scio. Idem.
16 Hœc expressa] Vetus liber ex-
cerpta ; ab eo Eclogae dietae. Idem.
19 Ut missum spousi] Aiii legunt,
spousa, ut respondeat rÇ missum : si
spousi legimos, respondebit гф mu
nere. Fortasse legendum : Ut missa
spousi furtivum munere malum. ' Ma
nus' in leg. 53. de Verb. Signif. defi-
nitur, ' Donum cum causa,' ut Nata-
litium,Spousalitium,Nuptiale. Passer.
23 Atque illud, lee] Atque pro ' sta-
tim' positum accipio, id quod ex En-
niano illo perspicue planum : ' Atque
atque accedit muros Romana juven
ius.' Quomodo etiam Maronis illud
inteHigendum, ' si braebia forte re-
misit, Atque illum in praeeeps prono
rapit alveus amni :' doeuit nos jam-
pridem Gellius lib. x. cap. 29. Dou-
saP.
pit :' hoc est, sinisteriore flexn. Spati-
um Lunae et Solis non mirabitur, qui
seit eis bigas, et quadrigas adtribui.
Si quis gyrum simpliciter pro circui-
tione Solis aeeipere ,nalit, per me li-
ceto. Seal.
Aerio] Pro ' ccelesti ' dictum, nt
apud Callim. ir Ijtpt pro ' in caelo.'
Hinc et fypó<poiros Luna cognomina-
tur Grafeis, et'Apre/us quasi átpórofus,
i. e. aïrem secaus, dicitur teste Macro-
 С. VALERII CATULLI CARMEN LXVI.
bio. Glossarium, ' Aërium, caeleste.'
Dousa F.
H Novia ductus Hymenais] Re-
pone, novo auctus Hymenao. Hoc
facimus auctore vetere scriptura.
Seal.
15 Anne parentum] Elegiam quidem
Callim. in comam Berenices non ha-
bemus; sedextat similis locus ex ejus
dactylicis : 'A ,iai? à KarÍK\tiaros Toy
ol <pcurl rtKÓvrts Evvaiovs dapurfiobs "'Ex-
fletv brov hXieptp. Plane ipsissima est
sententia. Idem.
18 Non ita me Divi vera gemunt ju-
rerintj Prima in juverint est correpta
fyxaftms quomodo dicebant ' velie
ront ' pro ' vulserunt;' ' scinderont,'
a 'scindo.' Sic praeteritum 'juvi'
nihil mutat a praesenti ' juvo.' Sic
Terentio in Hecyra ' impellerim
' qui ilium ad laborem impellerim.'
Quare non sequimur eos qui legunt
juerint. Idem.
27 Anne bonum oblita es] Ex vestigi-
is priscae scripturae colligimusitaCa-
tullum scripsisse, Anne bonum oblita 's
facinus : quod regium adepta 's conjugi-
tun ? Sic apud Cic. in Epist. ' Im-
minuta 'st, appellanda 'st, nulla 'st,'
ut observat doctissimus P. Victorius.
Idem.
28 Quod non fortior auxit alts')
Lege, quod non fortior aut sit a/is ?
Anue oblita es, et quod nupsisti Re
gi, et quod nemo te fortior sit i His
toria bujus rei estat apud Hygi-
mm, quare magnanimam vocet eam.
Idem.
33 At qua ibi pro cunetis] Ita con-
ciunandus locus, At qua ibi, proh!
cunctis pro dulci conjuge Divis Non sine
taurino sanguine pollicita es, Si redi-
tum tetulisset is, aut in tempore longo
Captam Asiam Mgypti finibus adjice-
ceret? Idem.
43 Ille quoque, ife] Montem autem
Atho crediderim significan, quem
ducta fossa, admissoque mari conti
nent abscidit Xerxes : quamquam
autem est maximus mous ille, tamen
411
eum gloria* suae magnitudine et cla-
ritate supervehitur et superat Achil
les, Phthiae clara progenies: nisi si
dicat, ultra eum montem Thessaliam
esse, ejusque partem Phthiam, in
qua divinis honoribus colatur Achil
les. Turneb.
Quem maxima in oris] Scriptura
plane characteris Langobardici : A
pro U, et contra. Nam maximu' in
oris scribendum erat ; sed, ut jam
dixi, in eo charactere nihil inter se
différant bae literœ duae. Quem, in-
quit, Atho maximum in oris Phthias
progenies clara supervehitur. Pro-
geniem claram dixit Macedones,
adulans Ptolemaeo propter Alexan
dna et ejus successores Ptolemaeos.
Seal.
45 Quum Medi impere] Correcto
res antiqua lectione offeusi, eam mu-
tarunt, quae erat, Quum Medi prope-
rare novum mare. Infinitivos modus
pro definite tempore, creberrimns
apud Sallustium. Sic ad eundem mo-
dum Claudianus de nuptiis Honorii
et Mariae, ' Quum procul angeri ni
tor, et jucundior aër Attonitam lu
strare domum:' ubi dictum 'Quum
augeri,' ' quum lustrare,' ut hic quum
properare. Quum, inquit, Medi pro-
perabant novum mare. In /En. vin.
' Interea quum jam stabulis saturala
moveret Amphitryoniades armenta,
abitumque pararet, Discessu mugire
boves, atque omne querelis Impleri
nemus, et colles clamore relinqui.'
Hic 'impleri,' et 'relinqui' eodem
tempore censeri debent, quo moveret,
et pararet, quanquam scio vulgus
Grammaticorum eum locum aliter
accipere : ubi sane plane Grammatici
sunt, hoc est, ixaveo\¿yo¡. At Virgi-
lius dixit, ' quum impleri,' ' quum
relinqui ' eodem modo, quo hie dic
tum, quum properare. Vide quam male
bunc politissimum poëtam habuerunt
scioli isti. Properare mare, ut Horat.
' properare apio coronas.' Virgil.
'Et quamvis igui exiguo properata
412 NO'I\E VARIORUM IN
maderent.' Idem. non pro natione, sed pro ipso ferro
Quum Medi properare] Sic restitui- aceepisse. Nam chalybs passim apud
mus ope libri vetosti, Cum Medi pe- Grœcos etiam то отбимиа, acies ferri.
perere novum mare, cumquejuventus Per Itaque imam syllabam desiderari pu
medium dasei barbara novit Äthan. to, Juppiter, ut sicelicum omne genus
Xerxis fossam, qua erat mille quin- pereat. Nam prima syllaba si, extrita
gentorum passuum sive duodecim sta- erat, ut in illo hujus poëmatii versi
diorum, mare vocat, ut Plinius ' fre- culo : 'Sanguinis experteui non veris
tum.' Meliores autbores passim ' A- esse tuam me.' Deest haud dubie
tho' dicunt, тоу'Авю, nou 'Athon.' prima syllaba si. non siveris. ' Sice-
Is. Vossius ad Melam, pag. 138. lices,' aut ' Sicilices,' cultra tonsoria
Medi pro Persis. Horat. ' Neu si vocat. ' Sicilire ' est caedere. ' Si
iias Medos equitare inultos.' Mi¡Sos cilices sunt quas in sibynis, aut lan
est Persarum rex vel Darius vel ceis, aut venabulis, aixpa* Graeci vo-
Xerxes apud Xenophontem : ita eti- cant. Enuius, 'Inccdit veles volgo
am Graeci praesertim Attici Persas sicelicibu' latis.' Vide quae ad Fes-
nominant. Casaubonus ad Athen. lib. tum eo loco notavimus. Hie vero ut
ii. c. 14. diximus, 'sicilices' sunt cultri tou-
47 Quid facient crines] Virgil. pene sorii, quibus abscissa coma. In GIos-
ad verbum, ' Quid facient domini, sis autem Sicilicum est Çvpbv «narrias.
audent quum talia fures?' Et con Notum quid sit ' sicilire prata.' Hoc
stat, quum Xerxes tot millia homi- enim est circumcidere. Apud Isido-
num impenderet ad montem perfo- rum praeclara sunt veterum scripto-
diendum brevi opus totum expli- rum testimonia, tanquam preciosio-
casse : unde verbo properandi usus rum pavimentorum tessellamenta.
poëta festinationi operis accommodo. Sed ea non raro pervertit Isidorus,
Seal. in quibus illud succurrit : libro vi.
48 Juppiter, ut Chalybon] Ingeni cap. 12. Circumcidi libros Sicilia
ose quidem Politianus ex Graeco primum increbuit. Nam initio pumi-
Callimachi restituit : sed quam vere, cabantur. Nihil temere asseram. Sed
baud dum scio, quum editiones, quae videtur auetor, unde desumpsit,
ante haue emendationem Politiani scripsisse, Circuncidi libros, id est, si
emissae sunt, coustanter babeant, et cilire. Reliqua sunt ab Isidoro. A-
ilem: quod et Grammatici ejus Iae- pud Martial. lib. ix. Epigr. 78. ' Et
cali testantur in manuscriptis etiam libata kemel, summos modo purpura
extare : nam unde hanc corruptam cultros Sparserat.' Ita Iegendum ex
vocem hausissent formis excusi, nisi scriptis libris. Nam ' cultros ' intel-
ex scripta lectione ? Certe in nostro ligit, quos hie Catullus dixerat ' sici
liquide scriptum fuit, telitum. Sed lices.' Purpura autem est prima la
jam toties mounimus in his exempla- nugo barbae, ut etiam vestis. Et
ribus manuscriptis C, pro T, et con vesticeps i rривфлш. Sane sequentia
tra scriptum fuisse. Itaque et illud manifesto docent Catullum то XoAé-
Celicum nostro quoque exemplari con ßиv non pro natione accepisse, sed
firman potest. Quanquam ex teU- pro chalybe ipso. Aiiter enim acci-
tum, telorum fecit Parthenius. Certe pit ac Callim. scripsit. Qnum enim
Chalybon non scripsit Catullus : scribit, Et qui principio sub terras, Ifc.
quare ? quia nimium quantum disce- verteus ex illo, Xa\vßwv í,s ¡atiban*
dit a vestigiis priscae lectionis. Quid yivos, Тп\óвeу amiK\oma KOKbv q,v-
ergo ? Puto, ut ingenue fatear, Ca- тbv oï fuv ЦуnуоУ ostendit se aliter.
tullum то Xa\ißav in Graeco poëta legisse, ac citatum invenimus : nempe,
 С. VALERit CATULLI CARMEN LXVI.
Т?)XЛ>£V cuntWov тe Ktucbv <pvrbv ol fuv
ïtynvav et fiЪ, тЬv Xd\vßa interpreta-
tur, quum Callimachus тф ferro refe
rat, quum ferro tali* cedant, ut si
seripsisset, Kol ri Kб/ии béÇtiav, eVel
riXe eÏKOBe x<*AK$ ; Zev irdVep, Sis XaXv-
ßav irâv àmô\oero yivos, Тг/\óвfу àvréK-
\ovra xaxbv Çvrov oí piv Ифтчw. iüv, hoc
est, rbv х«ЛKоу, seu vibnoov, quod an
tea dixerat. Idem.
Juppiter, ut XaXißay omne genus
pereat] Advertendum adverbium, ut,
tam hic, quam apud Horat. ' Juppi
ter, ut pereat positum rubigine te-
lum,' non tam significare ' utinam,'
quomodo apud Charisium explicat
Aruntius Celsus, quam quod Comici
alias cum excandescentia, ас devoti-
one quadam per ' qui' efferunt : ut il-
lud Tereutii, < Qui ilium Di omnei
perduint :' sic enim idem alibi, ' Ut
te omnes equidem Di Deaeque per
duint:' et Plantas plusquam sexcen-
ties, ' Ut te magnus perdat Juppiter :'
quod ipsum et nos vernaculo sermo
ne totidem paene verbis efferimus Dot
и God sehende. Dousa P.
51 Abjunctее] Noster liber Abrup
tœ. Nimirum haec bona lectio ac sin
cera minutulis magistris displicuit ;
quare, nescio : sententia enim plana.
Seal.
53 Unigená] Unigenas fratres et
sorores vocat Catullus. Sic supra
Dianam ' Phœbi unigenam ' dixit.
Ergo Memnonis unigena Pegasus quia
Aurorae filius. Sane Pegasum ab
Aurora dono Jovi datum scribunt
Graecorum commentarii. Lycophron
autem et alatum Pegasum, et eo vehi
Auroram scribit, 'Hi>s aïirbv&prt&i,-
yiov iiáyov Kpaiwois отгe/мготато IforyeC-
oov irrcpob. Quare igitur alitem et pin-
natum facit, baud obscurum est. Idem.
54 Chloridos ales equus] Antiqua
scriptura in nostro libro, alis equos:
alis, ut 'germin,' 'rumin,' pro 'ales,'
' germen,' ' rumen' ut olim in libros
rerum rusticarum notavimus, equos,
ut supra ' maritos ' pro maritus. Ar-
413
sinoën pro Venere Zéphyritide cultam
ex Callimacho ante hos quindeeim
plus minus annos admodum adole
scentes notaveramus. Possenius et
illos versus Callimachi addueere ex
Athenaeo, nisijam eosTurncbus libris
suis Adversariorum iuseruissent.
Chloris et Zephyritis <rwúwfia sunt.
Idem.
55 Me Mieus advolat oras] Noster
codex, umbras, non auras. Quod meo
periculo reponas licet. Nam noctu
rapta fuit ea coma. Itaque mane in
templo non comparait : umbras ergo
noctem dixit. Hoc plane pertinet ad
historiam : quod tamen audaces ho
mines, quum minime intelligerent,
perverterunt. Idem.
57 Ipsa suum Zephyritis] Qnemad-
modum A rsinoë pro Venere colebatur,
ita ex his colligemus equum, quem in
delitiis habuit, Pegasi nomine appel-
lari : tanquam et ipse inter astra col-
locatus esset : unde ' famulum ' ipsius
vocat. Sane a studio equorum ¡ш/a
vocata fait Arsinoë. Auctor Hesy-
chius in Glossis. Idem.
58 Grata canopais] Omnia luxata,
perversa, contaminata sunt ab ineptis
paedagogis, qui iusigni aliqua temeri-
tate plus sibi gloriae apud homines
sui similes pariunt, quam viri docti
ex aliqua egregia emendatione. Tanta
penuria est hominum, qui in ist,s
literis aliquid videre possimt. Ego
aio, atque iterum aio, Catullum ita
scripsisse, Gnata Canopiis incola litori-
bus Ludit ubi. Canopiis est Кш<шгe£о«.
ut Aiexandria ex Graeco 'AXe{aV$peia.
Autiochia, 'AvTiéxei*. Prisca lectio
fuerat, Canopicis: nempe propter si-
militudinem hic C, pro E positum
fuerat. Nam antiquo illo more scrip
tum fuit Canopicis nt supra, ' ludei,*
Mucei.' Hœc perpetua erat in I longo
veterum illorum orthographia. Illud,
Ludit ubi, ex perturbatis vestigiis
scripturae, quae in nostro libro est,
odorati sumus. Quae sunt omnia
yv^aia Catulli, et elegantissima. Ze
 414 NOTJÎ VARIORUM IN
phyritis Arsinoë, inquit, eo miserai
famulum suum Pegasum. Quo ? nempe
ubi Gnata Berenice ludere cum aliis
gequalibus solet. Nam Berenice, ut
et pueri sciunt, Arsinoës filia. Grata
pro Gnata etiam in exemplar! Galli
cane potuit exaratum fuisse, ut apud
Plan tum in Truculento, ' E re grata'
scriptum extabat, et editum est, pro
' £ re gnata ;' quod aliis est, ' Б re
nata.' Quantum autem ha;c antea
deformata erant? Quam male isti
homines meriti sunt de politissimo
poëta, quem tot vibicibus pene stig-
tuatiam fecerant ? Idem.
59 Vario ne solum limite cœli] Heвe
quoque Catulliana non sunt, sed
eornudem Dominum commenta. Kos
ter liber habet, vario ne solum in limine
cœli Aut Ariadneis aurea temporibus
Fixa corona foret: quae proba lectio
est, modo pro limine legas lumine:
lumen caeli est caelum ipsum irtpuppae-
tucûs. Juvenal. ' Nil praeter nubes,
et caeli lumen adorant.' Sed ibi vulgo
legebatur numen, ut supra eodem er
rote, * Caelesti lumine vidit,' per-
peiam * numine' et scriptum in
nostro extat, et vulgo editum est.
' Caeleste lumen,' et ' caeli lumen,'
hoc est caelum. Idem.
60 Ex Ariadneis] Ostendimus jam
scriptum esse, Aut Ariadneis: quod
probum et verum est. Ne solum,
inquit, corona in caelo, aut in capite
Ariaduae fixa esset. Nam alii coronam
simplicem in caelo ponunt, ut major
pars Astronom. alii ipsam Ariaduam
in caelo collocant; ut quidam My-
thologi. Propert. ' Te quoque enim
non esse rudem testatur in astris
Lyncibus in caelum vecta Ariadua
tuis.' Idem.
63 Uvidulam a fletu] Et hic ore
correctorum Catullus loquitur. Nam
vetus scriptura longe aliter habet,
Vimdulum afluctu. Sed profecto Gal-
I licanus codex habuisse videtur aflutu
unde factum fluctu. Nam qui afletu
legunt, ut habet melior pars editio-
nam, videntur seenti illam lectionem,
a flutu, quae proxime a vero abest;
nam u pro a positum, imo u et a
eadem sunt in Langobardicis cha-
racteribus. Legemus vero aflatи: et,
ne solœcismum committamus, Vivi-
dulo aflatu : ' Vividulum flatum ' vo-
cat, quem Graeci poëtae ixpaéa pnrlpi.
Nam sublatus fuerat in caelum Bostry-
chus Berenices. Itaque his verbis
iunuit se vento secundo sublatum in
auras. Qui dubitat hanc nostram
emendationem veram esse, eum ego
jubeo &irrtw \ixуov 4y uvrnußpUy. Non
quod ita judicio nostro confidimus ;
sed quia ut nolumus adversus animi
nostri sententiam verum oppugnare,
еoi 6fióa-f тр aX.ifieia x">p¿iv, sic adversos
ineptorum magistellorum audaciam
illud tueri nullum prorsus periculum
esse puto. Idem.
66 Callistojuncta Lycaonia:] Qui baee
mutarunt, vellem mihi dicerent qua
fiducia id fecerint : an quod ullam
analogiam sua correctione restitutam
putentP minime: neque enim ef
ficient unquam,ut Callisto tertio casu
dietum fuerit. Dixissem saltem
CaUista, neшpe, КаЛХигтоТ. Noster
liber minimum abest a vero. Legit
enim, Callistojusta Lycaonia. Si lite
ralam addas, ut pro Lycaonia legas
Lycaonida, veram, ut puto, et germa-
nam lectionem erueris. ' Justa ' ve-
teres pronunriabant, pro quo, nescio
quofato, 'juxta' nunc dicimus : eo
dem modo ' mixta' librarii nobis
trausmisernut pro ' mista,' ' Ulyxes '
pro '.Ulysses.' Infra, ' Mentula habet
justa triginta jugera prati.' Idem.
67 Vertor in occas,on] Nam Coma
Berenices habet ab oriente Booten,
ab occidente terga leonis, a Septen-
trione posteriores pedes Ursae ma-
joris, a mendie Virginem, media
prorsus quatuor asterismorum. Idem.
69 Sed quanquam me nocte premunf
vestigia divum] Aratus, вeâv imb rоюА
popterai. Idem.
77 Quicum ego, dum virgo] Noster,
 С. VALRR1J CATULLI CARMEN LXV1.
quom virgo. Expers autem dictum
eodem modo, quo ' defreus, defreusis.'
Sic ' expeis, expeisis ;' sic ' praesex,
praesicis :' et ut Graeci a futuro hœc
nomina formant, sic Latini a supino :
Graeci enim oùrrfxbrX,¡f, Kатa/ЗX^,
èirIrtÇ, cdyixity, et similia : ' expers '
ergo, ' expersis,' idem quod ' exper-
sus,' verbum est ' expergo,' Ъiapalva.
Sed alii malunt expert hic esse &poipos,
vulgata signiñcatione. Quod, si ita
malunt, concedimus. Erunt igitur
contrarium, expersa unguentis, et ex
pers unguentorum. Idem.
Omnibus expers] Probo Joh. Aurati
conjecturam, ominis expers. Fortasse
autem ita legendus est posterior
versus : Unguenti Assyrii miliia multa
bibi ; vel Unguenti Surii, pro Assyrii
vel Syrii : et dixit miilia unguenti, ut
in Epithalamio ' multa millia ludi.'
Passeratiuf.
79 Nunc vosoptato quas] Correctores,
si literas spectes, quae paucae numero
sunt, leviter haec mutarunt; si sen-
tentiam, non leviter peccarunt. Ita
enim ex nostro libro legendum : Nunc
vos, op,ato qua junxit lamine tuda, Non
post unanimis, corpora, conjugibus. O
vos, inquit, corpora, quae diu quidem
desideratis viris copulata estis, sed
quibus postea vobiscum non bene
convenit. Vos, quae speratis quidem
vestris tandem nupsistis, sed ita, ut
inito matrimonio, non bene inter vos
congruat. Manifestohuiccomae jubet
rem divinam facere matronas castas,
quae male concordes viros sibi cupide
restituí volebant: quod mox ex se-
quentibus apparet. Tamen, quum
haec correctores non animadverte-
rent, omnia haec perverterunt. Hujus
autem temeritatis signifer fuit Avan-
tius. Seal.
82 Quam jucunda] Lege, Qua, id
est, ut. Idem.
83 Casto colitis quœ jura cuhili] En
cacoethes correctorum : nam ut pau-
cularum literarum levissima immuta-
tione graviter commiserant, ita hie
.
415
unius verbi depravatione quam alie
nam a mente poëtae sententiam ef-
fecerunt ? Legendum enim plane ex
nostro libro non colitis, sed petitis.
Vester, inquam, onyx, quae petitis
jura maritorum vestrorum, integro
pudicitiae nomine. Quae, inquit, pe
titis restitui vos viris vestris, modo
coustet pudicitiae fama. Imo : Quae
vultis, ut mariti jus suum pudori
couservent : recte. Virgil. ' Ante,
pudor, quam te violem, aut tua jura
resolvaт.' Idem.
85 IUius aura] Repone antiquam
lectionem, IUius ah mala dona levis
bibàt inrita polvis. Idem.
91 Non votis esse tuam me] Vetus
lectio, reris, aut vestris praefert. Si
veris, deest prima syllaba, ut supra
dixi. Sin, quod verius est, vestris,
profecto inversum est pro Siveris.
Ita distingue et lege : Tu vero, Regina,
tueus quum sidera Divam Placabisfestis
luminibus Venerem, Sanguinis expertem
non siveris esse tuam me, Sed potius
largis adfice muneribus. Si quis hic in-
terpretationem quaesierit, ego eum
ad primos magistros redire ceuseo, ut
qui non intelligat, quae vix primis
Uteris tinctum ignorare nefas esse
arbitror. Male enim hactenus inter
pretad quidam sunt nescio quam Ve
nerem sanguinis expertem : qnum
hoc voluerit Veroneusis nostras, О
Berenice, quum Hecatoniba facies
A rsinoas Veneri ne me immunem ejus
sacrificii facias : ne postremam me in
¡lio epulo memoraveris. Idem.
92 Sed potius largis effice] Il lud effice
Pontani est, ut тЬ votis, quod superius
suppositum erat. At recte noster,
adfice : Noli me immunem tanti epuli
relinquere, sed potius largis muneri
bus adfice. Si veterem lectionem
recte perpendisset Pontanus, non
minorem gloriam Criticus, quam
poëta cousequutus esset. Idem.
94 Proximus hydrochoifulgeret Oari-
on] Est scripta membrana, et veteres
editiones haue lectionem testautur.
416 NOT¿E VARIORUM IN
Qui Erigonem et Arctim,m hie sup-
poanerunt, dum bonos Astrologos se
profitentur, profecto malos Critico*
se prodiderunt. Non enim hic de
thesi illius astri sermo est ; sed alind
vult poëta : nempe, quum fulgidum
astrum sit ipsa coma, quod poëtica
oi^ffei intelligitur dictum, quum re
vera sint IyivUpot ¡urriots, et velle repe-
tere caput Reginae testetur, mandat
Orioni astro fulgentissimo, ut pro se
lucere velit. Qnod si quis objiciat,
Orionem non posse dici proximum
Hydrochoo, quam ab eo sit remotis-
simus : ego respondeo tantam inpiß«av
a. poëtis non esse exigendam. Quid i
nonue Euripides dixit: «(píos iyybs
iwrmrópov it\tíéZos iSaauw. Sane hand
multo remotior est Sirius a Vergiliis,
quam Orion ab Aquario. Itaque En-
nius videus absurditatem, quum eam
fabulam, id est Tphigeniam, verteret,
non Vergilias, sed Ursam vertit : quia
tam Ursa, quam Vergiite, est sidus
iTrriiropov. Non tamen dissimulare
possumus nobis mirum videri non
solum Callimacho Orionem Aquario
tam vicinum videri, sed etiam Sirium
Pleiadi. Non tamen propterea mo-
tan <him esse dicamus, siquid absurde
ab illis dictum. Simplicissimus ergo
seusus hujus loci, quem non sine
magnae temeritatis couscientia cor
rectores contaminarunt. Sed omni
um maxime ridiculus Marullus, qui
quum nullum aut admodum exiguum
seusum harum literarum haberet,
ridet Politianum virum non solum se
majorem, sed et nullo nostra aetatis
inferiorem, qui non haec commentus
est, sed veterem lectionem, quam a
magistellis depravari videbat, ab il-
lorum audacia vindicare conabatur :
et sane omnes vetustísimae editiones,
ut dixi, «t quantum scriptorum ex-
emplarium extat, non aliter habeut.
At Graeculus Ule putavit sibi licere
in bonis anctoribus, qnod ipse sibi in
suis versibus voluit licere. Ausus
est praeteiea aunotationcm doctissimi
Politiani incptissimo epigrammate
exagitare. Sane quibus ille vir tan-
tus videtur, tantique fit, debebant
aliquid de pertinacia remitiere, si
ejus editionem Lncretianam diligen-
ter perpenderent. Nullns enim ve-
terum auetorum ita male ab ullo
correctorum aceeptus est, ut Lucre
tius ab illo audace Gra-culo. At nos
ilium non imitabimur, et si quae ex-
tant ejus ac similium correctorum in
bonis libris temeritatis atqne audaciae
vestigia, ea prorsus abolere, atque de
medio bonorum scriptorum penitua
obterefe nobis cousilium est. Quis
autem hujus ineptae mut ationis auctor
fuerit,nondum comperire potui : nisi
fuerit Marnllus ipse. Nam tum re-
center, quum illa scribebat Pontia
nus, locus Ule mutatus fuit: quod
ausam praebuit homini eruditissimo
veterem lectionem asserendi, quam
videbat ob oculos snos ita ab audaru-
1¡8 labefactari. Rapidom quidem
Ingenium Marulli fuit, et torreus, sed
quod versibus nunc bonis nunc malis
ex tempore effutiendis potius, quam
bonis auetoribus emendandis natura
videtur. Idem.
Fulgeat Oarion] Ejusdem, cujus et
ilia superiors, ofilcinae est verbom
fulgeat. Bonum quidem ipsum, sed
quod Catullus tamen nunc non usur
pat. Fulgeret enim posuit, ut pro
férant scripti libri, et antiquae editi
ones. ' Fulgerare ' archaicum, ut
' pignorare,' ' temperare.' Glosse :
Fulgero, barрdma. Idem.
Proximus Hydrochoi] Conjungit,
etiamsi sidera haec minus sibi vicina
sint ; nisi pro Hydrochoo scribendum
Heniocho. Heiusius ad Ovid. Art.
Üb. ii. vs. 55.
 С. VALERU CATULLI CARMEN LXVII. 417

CARMEN LXVII.

6 Postquam es projecto] Vetus lectio toro.' Asconim quoque ejusdem lectl

porrecto, et recte ; hoc est, morlno. meminit. Vide quae ad Festum su-
Allusum ad gestum mortuorum. Ho perioribus aunis notavimus. Unde
meras : 'О V iy ¡covtnai raviafrri. So Matronae dicebantur Janitrices, prae-
phocles : уfроута/iбрср éKravóo'ai. Eurip. sertim duae, quae duobus fratribus in
Phœnissis : тй5' i,cr&lrnv aoi KetaBov àX- eandem domum iunupserant. Lepide
iré\as. Martial. ' Tu langaore igitur dixit ad Januam, ' postquam
quidem subito fictoque laboras. Sed es facta marita :' quod non obscure
mea porrexit sportula, Paule, pedes.' intelligi potest ex Propertii loco jam
Hoc est, mortua est. Horat. 'Opima a nobis producto. Videmus igitur
quod si praeda mergos juverit Рог- vulgare pene id fuisse, ut ma, itam
recta curvo Iitore.' Utrum autem es, januam vocarent, quum dominus ux-
an est, legatur, id semper ad Januam orem duxisset. Aperta ergo sententia
refertur. Nam es refertur ad eam Catulli. Postquam, inquit, sene elato
quidem vocandi casa. Est etiam nupta ducta est domum. Idem.
tertia persona : ut illud antiqui 8 In dominum veterem] Liber serip-
poëtae, Danai, qui parent Atridis, quam tus, In dominum venerem, ut dominum
primum arma sumite. Idem ac si dix- sit genitivus pluralis. Nam non uno
isset, Danai, qui paretis Atridis. domino functa erat. Idem.
Quare desinant Grammatici de verbo 12 Verum isti populo] Jam satis
es ant est controversiam movere. Seal. coustat commentitium esse hune ver-
Facta marità] Marita, matrona; siculum, et correctorum ingenio fa-
vel, si mavis, maritalis. Hoiatius bricatum. In nostro libro legitur :
Carmine Seculari, ' lege marita.' Verum isti populijanua quite facit. Le-
Aero Heienius : ' id est, maritali ; ut gimus, Verum isti populi uuinia, Quinte,
Plautus, apud quem Senex, Polchra, facit. Nainia, nœnia, et similia in illo
inquit, aedepol pecunia est. Cui peroptimo exemplari Gallicane scrip
respondet alius : Quae quidem non ta fuisse videntur, pro nœnia ' maesta.'
marita est, pro eo quod est : Quae Naenia est aliquod dictum vulgare,
quidem non est maritalis.' Ceusori- ut illud, Sorex indicio suo periit.
nus, ' Nounulli binos Genios dum- Plautus vocat Naeniam in Bacchtdi-
taxat domibus, quae essent maritae, bus, ' Qua quidem te faciam, si tu
colendos putavere.' T. Livius lib. me irritaveris, Confossiorem soricina
xxvii. 'Vagabatur euim cum uno naenia.' Horat. vocat puerorum nas
aut altero comite per maritas domos niam illum versiculum : ' Rex eris, si
dies noctesque.' Quare autem mari- recte faxis : si non faxis, non eris.'
tam, aut maiïtalem januam vocat? Ita enim ait, ' Roscia die, sodes,
Diximus apud Festum, Matronae Ro melior lex, an puerorum Naenia, quae
manae, simulac in mariti manum con- regnum recte facientibus offert.' Ita
venerant, lectum ante januam sibi in omne vulgatum dictum vocabant
atrio sternebant, qui dicebatur ad- ' naeniam,' nempe quod Graeci aîvov.
versus lectus. Propertius, ' Seu ta Hic janua vocat ' naeuiam ' populi
rnen adversum mutarit jauna lectum, illud dictum in se, janua culpa tua est.
Sederit aut nostro rauta noverca Isti est àpxaÏKÔs pro Istius. Quinte,
Delph. et Var. Clus. С иЫ. 2 D
 418 NOTjE variorum in
praenomen CatuUi, ut disertim prin
cipio libri nostri exaratum est, Qu.
Valerl Catviii ad Cor. Nepotem UbeUus.
Catullus enim haec Veronae januam
interrogat; ntmale interpretati sint,
qui viatores hie interrogantes indu-
cunt. Nam quamvisjanua respondet
tanquam pluribus, quum dicit vobis,
tamen unum tantum alloqui coustat,
quum dicit, Ne dubita. Sed haec
puerilia ; neque in dubium revocanda.
Quite igitur Pro Quinte hic scriptum
fuerat, quomodo supra in Endecasyl-
labis, Liquantur pro Linquantur. Nihil,
inquit, a me dictum aut factum quis-
- quam dicere potest, nisi forte id nае-
nia populi me fecisse dicat, et iIIi
vulgari de me populi dicto fides ad-
hibenda sit. Idem.
13 Quin quacunque] Liber, qui. Ma
nifesto verum. Qui pouuius. Idem.
17 Quod possum nemo] Liber, Quid
possit: lege, Quid possis. Quia dixerat,
nоn potest dici a me quicquam fac
tum, respondet Catullus, Quid possis
nemo quaerit, nec quid a te commis-
sum, aut non commissum sit. Neque
enim satis est te unico verbo dicere,
perperam haee vulgo in te dici. Idem.
20 Namque illam vir prior] Lege,
Non qui Шит. Nam hic aliquando
nam pro non et contra alternatum est :
que pro qui fere semper habuit liber
noster ; quod ex Galltcano exemplari
manasse puto, in quo I longum semper
per EI perscriptum fuit: quei ergo
scriptum fuerat. Attigerit autem, non
«Muerai, ex eodem nostro libro. Non,
inquit, qui illam vir prior attigisse
dicatur. Idem.
21 Languidior] Languidior beta
proverbinm. Unde apud Suetonium
in Augusto betizare, àvrl той атосeГ-
<г0си. Idem.
23 Sed pater ipsius] Liber, iliius.
Tantundem est. Lege Ule sui. Idem.
27 Nec qutsrendum aliunde] Serip tus
liber Et quarendum, geminandum au
tem unde unde. Ita loquitur Terentius
in Phormione. Idem.
30 Minxerit] Nos olim adolescen
tes, imminxerit, ut etiam quidam
scripti habent. Idem.
32 Suppositum specula] Invenerant
librarii in Gallicano, suppositu. Lege-
rant enim U pro A, ut saepe : quod
jam non semel a nobis notatur. Idem.
33 Mela] Junius Philargyrius in
illud : ' aut curva legunt prope ilu
mina Mela; :' ' Mela,' inquit, ' amnis
in Gallia Cisalpina vicinus Brixiae,
Oritur ex monte Breuno.' Idem.
34 Brixia Veronœ mater amata meœ]
Ergo, hoc Veronae agitur. Suspicor
tamen legendum, mater amata tuce :
alloquitur enim Catullum : matrem
Veronae vocat, quasi dicat /rairpoVoAu».
Euripides Supplicibus : 'A/uk ,iarrpl
.iró\is, &fivvf iraMcfôos" furrpl, hoc est,
apya : et supra : /штeроу äyaXu-a <pivtov
¿|cAoi. Idem.
42 Solum cousiliis] Lege, ut olim
emendabanms, solam couseiolis: hoc
est, ancillis. Horat. ' miseram se
couscia clamet.' Idem : ' Quo te de-
misit peccati couscia herilis.' Ovid.
' Conscia quum possit scriptae portare
tabellas.' Idem paulo post : ' pro
charta couscia tergum Praebeat, in-
que suo corpore verba ferat.' Porro
alieuum a vero prorsus scribit Adr.
Turnebus, Gallorum doctissimus,
hunc esse Caecilium, cui Clodia nup-
serit. Hoc enim non Romae, sed
Veronae manifesto actum scribit Ca
tullus. Deinde nihil tale de Clodia
narratur, ut cousuetudinem stupri
nefandam cum patre suo habuerit.
Hoc enim non tacuisset capitalis
hostis ejus fratris Clodii Cicero. Idem»
46 Tollat rubra supercilia] Eleganter
solemnem excandescentium etnubila
fronte minas spirantium habitum et
vultum expressit. Sic Philostratus
in Imaginibus de Medea, Tis f/ ßKoovpbv
pjkv iiruncvviov inièp офваХрмy aïpovaa ;
Aristoph. in Ranis, Aavbv iiruncvruw
Çuvàywv ßpvx<',pevos foei, ad quem lo
cum Seholiast. vide. Quae disert¡m ex-
plicant meutem Catulli. Atque hгeс
 С. VALERII CATULLI CARMEN LXV1II. 419
'¡uidem ad excandescentiam perti sustulit. Dousa F. et similia P.
nent, quam superciliis homines decla 47 Longus homo] ' Longum homi-
rant. De superbia ac fastu, quae hie nem ' pro iusulso ac bleuno homine
pendet ac sedem habet, ut loquitur accipio hoc loco; quemadmodum
Plinius, signate Petron. ' Postquam liéyas pro stolido et inepto ponitur
se amari seusit, supercilium altius apud Aristoph. Dousa F.

CARMEN LXVIII.

6 Desertum in lecto cœlibe] Male
quidam audaculi, in thalamo. üuare
illis lecto displicuit ? Praeterea si
thalamo legerctur, legitimum torum
acciperemus ; nunc tantum de ama
torio, quem sane thalamum non possis
vocare. Seal.
19 Fraterna mihi mors Abstulit] Ve
tus scriptura, Abscidit. Idem.
41 Qua Mallius in m Juverit] Vetus
scriptura, quam salius in re. Profecto
legendum qua m' Alius in re. Synalœ-
phas his exemplaribus perscriptas
esse jam supra notavimus, ut, ' De-
volvit ill' acuto :' cognomen huic
Maulio fuit Aiius, vel Ailius. Infra,
' In deserto Ali nomine opus faciat.'
Item, ' Pro multis, Aii, redditur of-
firiis.' Quod a nomine hactenus ob-
servatum. Sane ab Ailiis Ailieni
dicti, quœ fuit familia Romae. Alliae
gentis mentio in veteri iuscriptione
Romana, м. allívs. tïrannvs. Con-
cludimus igitur hunc Maulium ex
Allia gente fuisse, adoptatum autem
in Mauliam. Itaque vocatum fuisse
Maulium Allienum ; pro quo Ailium
dixerit Catullus : quia aliter non pos
set includi in legem carminis. Alio-
qui quoties Octavius Caesar pro Octa-
viano vocatur a priscis? Ailius igitur
sine ullo dubio est Ailienus, cogno
men ex nomine, ut in adoptionibus
fit. Alioqui quam inepte legebatur
sine pronomine me ? Idem.
47 Omnibus inque hcis] Expunxi-
mus hunc versum, quod alienjus au-
daculi esse coustet, puta Marulli, aut
eo non modestioris. Sane ilium liber
noster non agnoscit. In nostro autem
aliena manu non meliorillo suppositus
erat, Muscosi repetat vado. remigiis
Acherontis: ut appareat vulgatum
hunc non admodum vetustum esse,
sed profecto subolet mihi aut Marulli,
aut Pontani, aut Guarini esse. Idem.
50 Deserto in Maulï] In veteri
scriptura : In deserto Ali. Jam dixi
hoc esse cognomen post adoptionem
in Mauliam gentem. Idem.
51 Duplex Amathuntia] Amathusia
scriptus liber : in Ciri quoque, ' Nam
te jactari non est Amathusia nostri
Tam rudis.' quamvis aliter olim
seusimus. Nam Amathusia, ut Ache-
rusia, Rhamnusia. Idem.
Duplex Amathusia] Duas Veneres
statuebant veteres, alteram obpavlav
dictam, quae honestos excitare amo
res, alteram irávSr/uov, quae in libidi-
nem impeliere putata. Plato quo
que in Symposio duas veneres ait :
vide et Apul. in Apol. Hue pertinet
quoque Epigramma Theocriti, cujus
initium ita habet ; 'H Kvirpu ob тгЛеЪ'гщог
i\iffKfo t^v вeЬy emiiv Obpavlav, àyvâs
ичвe/ш xpvaoyóvas. Vide etiam Arte-
mid. lib. п. c. 42. Hinc lucem do
Arnob. lib. vi. dicenti, ' Ubinam gen
tium fuerant una atque altera Ve
neres, ut impudicam petulantiam ju-
venum propulsarent ab se longe, et
contactus impios cruciabili coé'rci-
tione punirent ?' Ad Venerem mW?)
420 no™ variorum in
nVV quod attinet, ejus simulacrum
Alheim in foro cousecratum fuit,
eamqne cousecrationem ad Solonem
quidam referunt. Meursius.
52 Et in quo me torruerit] In quo
genere torruerit, id est, quomodo tor-
rnerit : more Grapcorum, qni dicunt
«V iroia ISta, pro iv iroitp трбrtp. Cic.
Att. lib. in. ' Qnod optimo genere
facerе non licuit :' et de Officiis, lib. i.
' Eum quicum bella geras, tam molli
genere appellare.' Seal.
5i Lymphaque in Œteis Maulia] Hic
Turnebus Mauliam a quodam Maulio,
qui montes illos primus ascenderit,
dictam affirmat. Qni doctissimus
vir, praeter quam quod'àwimipTrra et
absurda profert, adeo illi difficile fuit
emendatiorum editionum fidem sequi,
in quibus non Maulia, sed Malia pub-
licatum est ? Nam Malia est nг/\ia.
Callim. Kа.1 oípta firi\lSos aÍ7¡i. Inter-
pres Sophoclis, firpKitîs ÉOros вfо-аа\<Kbг
irX-noiov rpzxlvos' fi7/)da Se Ti ii¿\is
KаЛeГтш' et Sophocles ipse Philoct.
3i vab\ox<* Ka, Trçrpata Qtpfià ЛоСтра,
Kai náyovs Otras irepu/aierdovres, О'/тe
\íiaaau fiг/\¡Sa iràp X¡fivav. A n dubium
igitur quare Malia lympha dicta?
Sophocles qui Attice loquebatur,
1щ\№а dixit : set! ipsi Trachinii, qui
loquebantur Dorice, poXlSa dicebant,
unde fíaXiaKbs kó\hos. Propterea
prima longa. Auctor àvùwfios h ire-
рtr/yfyru ad Nicomedem regem : 'A-yopà
5' iv аит$ yiver' áfiípiicrvoviK^,, Kó\ttos
Sé OTÍVai fio\ioKЬs h тф uvx$. Idem.
67 Clausum lato] Lege ex eodem
libro, Is laxum lato. Idem.
75 Incepta frustra] Recte doctissi
mus Turnebus, Inceptam frustra : Kо}
bófios Tn¿ire\^/s Homero. Val. Flacc. vi.
' conjux miseranda Caico Linquitur,
et primo domos imperfecta cubihV
Idem.
76 Hostia cœlestis pacificassel] Ver-
bum pacificasset quidam Marulliani,
quod aut barbarum aut iusoleus et
Catullo indignum putarent, sustule-
runt, et conciliant pro eo reposue-
runt. Profecto de illis nihil aliud
dicam, quam indignos quibus respon-
deatur. Idem.
78 Quod temere ¿nrifiYJ Recte sane :
sed unius voculae mutatio in nostro
longe divtrsum ac fortasse lepidiorem
seusum offici,. Legitur enim ibi non
Quod, sed Quam. Quae lectio totam
de integro interpolat sententiam.
Nihil, inquit, tam libenter suseipere
possunt homines, quam temere, si
diis displiceat Quae rotundissima
est Gnome. Qui banc lectionem nui -
tarunt, credibile est illos suam, non
Catulli, mentem spectasse. Idem.
79 Quam jejuna pium desideret] In
ora libri altera lectio notatur deficeret.
Aiii notant disgeret. Latet bic ali-
quod portentum mendi. Idem.
91 Quœ nempe et nostra] Reclamat
vetus lectio, Quœ vetet nostro. Lege
Qua (re te) nostro : ve est <rxerXitum-
kóv. Mantua re miserœ : ve, te, proh,
ah, <гXfrÀiciiiтiKà sunt Catullo familia-
ria : ut ffX€rAíao/ios referatur ad fra-
trem ipsum. Subjiriturenim : O mi
sero frater adempte mihi : ve te, ofrater.
Sic 've me' apud Senecam Apoco-
lorynthosi. Idem.
97 Non inter nota tepulchra] Nota,
hoc est, cognata, ut postea Kат' íVe{-
iiynaiv interpretatur. Infra, ' Si tria
notorum basia reppererit.' Idem.
100 Detinet a nostro] Detinet extre
mo. Vetus liber non male etiam ex
terno, ut sit oppositum r<f nota sepul-
chra. Idem.
109 Phencum prope Cylleneum] Ra
tio postulabat Cylleneam. Est enim
urbs. Stat. Theb. iv. ' Et Pheneos ni-
gro Styga mittei e credita Diti.' Male
quidam legunt Peneum, UavaЬy, pro
Qtvebv, obliti syllabarum. Nam pro
duabus brevibus duas longas substitu-
unt. Hoc sequutus est disertus vir
in suo commentario. Itaque non mi
rum si in Thessalia, ubi est Peneus
flavius, contigisse dicat, non in Ar
cadia ubi erat Pheneos oppidum.
Totam historiam habes apud Pausa-
 С. VALERII CATULLI CARMEN LXVIIÍ.
niam ; et quidem satis nota est. Idem.
112 Aususfalsipareus] Vetus lectio,
Audet: tempus pro tempore, in quo
iïequentissimus Propertius. Uno ex
emplo contentus esto, ' At tu vix pri
mas extolleus gurgite palmas Saepe
meum nomen jam peritura vocas.'
b/,c est, ' vocabas.' Idem.
118 Quo ditum dominum] Ineptissi-
mt haec lectio. Itaque non Catullia-
na, sed correctorum. De Hercule
est sermo ; deiude isti docti homines
de Jove loquuntur. Hoc est Îaào
/нfс i/s, HWo 5è ó p&ntXqs. Sed since
ra est antiqua scriptura: Qui divum
domitum : divum est Herculem ipsum.
I mme, et istas egregias correctorum
editioncs amplectere, et eorum fide
bonos auctores legito. Nihil enim
hac lectione simplicius, ut quae ne
interpretationem quidem. desideret.
Domitum Herculem dicit subisse ju-
gum Eurysthei, cujus imperio illa
barathra exhauserit. Idem.
121 Qui cum divitiu] Legendum
quum. Deest autem praepositio in,
quae fo¡rtasse reponenda est, Qui,
quum in divitiis vix tandem inventus
avitis Nomeu testalas intulit in tabulas:
Impia derisi gentilis guudia lolleus Sus
citat ah cano volturium capiti. Ita
enim interpungenda sunt ilia ; quia
male accipiuntur vulgo. в Inventus
ergo in divitiis. Horat. * Si cui prae-
terea validus male filius in re Pre
clara sublatus aletur.' Graecum est,
¿irl fityd\wv xpVfi<^rav Id.
123 Gaudia tolleus] In alium sen-
sum, ac vulgus putat, ' Tollere gau-
dium' dicitur. Nam eodem modo,
quo ' tollere risum' alicui, id est, in-
ducere ad ridendum, vel in risum.
Sic Vano dixit ' tollere alicui' pro-
verbium, hoc est, ausam dare, ut de
aliquo efferatur proverbium. Hie
unicus suus necessarius heres dicitur
proximo agnato gaudium tollere : quia
ille imminet illius morti, ut ei succe
dat. Eodem modo dictum ' tollere
gaudium,' quo suscitare. Volturium
421
canum caput, ut dixi, ipsummet a-
vum vocat. Idem.
124 Suscitat et cano] Vetus lectio :
Suscitat a cano volturium capite. Hie
more veteris scriptionis a, est oA;
capite, capitel, quod tuties mouuimus.
Qui, inquit, in magnis divitiis avitis
sublatus, et heres scriptus, gaudium
movet gentili deriso, quia sinepotem
potest expungere, ipse, qui proximas
est, jure aguationis iu vacuum ve
ine t. Itaque is est vulturius capiti
cano, hoc est, avo. Sed explicanda
sunt. Idem.
Suscitat ah cano] Legendum, Susci
tas a cano vulturium capite. De parvo
nepote loquitur, qui avo natus in ex
tremo senio post sigoatas tabulas, et
iustitutum haeredem aliquem ex geu-
tilibus, qui proximus erat, testaiuen-
tum rumpit, et frustatur gaudium
gentilis, qui spe jam devoraverat
haereditatem, et imuiinebat quasi
vulturius capiti senis, mortemque
ejus expectabat expetebatque, ut
frueretur bonis. At natus nepos,
ubi tabulis avi nomen intulit, expunc-
to gentili, suscitat vulturium et amo-
litur a capite. Salmasius.
126 Seu quicquid dicitur improbius]
Vetus scriptura, qua multo dicitur im
probius. Recte : qua nulla alia impro
bius dicitur oscula, &c. Seal.
128 Quantum prœcipue] Repone ex
eadem scriptura : Quanquam. Senten-
tia tota haee est: Thus amor, inquit,
altior fuit barathro illo ; cui amori
ueque comparandus est amor avi in
nepotulum unicum ; neque columba-
rum in compares suas, quae omnium
animalium amores lascivia et proca-
citate vincunt. Unam excipio mulle
rem, quae omnium impotentissime
amat, et cujus amor desultorius est.
Sed tu omnes vicisti. Idem.
129 Sed tu harum magnos] Subditi-
tia haec : noster codex, Sed tu olim
magnos. Graecanicum, olim magnos,
robs iráAiw fjxyóAovs. Idem.
134 Fulgebat crocina] Quem nudum
 422 NOT\E VARIORUM IN
Cupidinem alii pingunt, eum in tu
nica proscribit Catullus imitatione
Sapphus. Pollux lib. x. Праг-n Sf <páai
X\afiv5a &*óрлоч Zaitípia 4тг\ rov "Epcinos
eîя-owra, 'ЕЛ0&т' ¿¿ ovpavw irofxpvpâv
tyovra iiput ifievov %\afi£6a. Idem.
142 Ingratum tremuli] Rara furta
verecundae herœ feremus, et reliqua
taedia, praeter patrem qui nostris
amorib,is iusidiabundus observet nos
querulus, labris demissis gcmeus. Re
liqua ferre possim,hoc unum excipe.
Molestum igitur senem, qui amoribus
filiae importunus intervenit, ingra
tum onus voeat. Hœc est vera hu-
jus loci sententia. Sequitur enim,
dextra deducfa paterna. Idem.
145 Sed furtiva dedit nigra] Vetus
lectio. Mira, non nigra. Idem.
147 Si nobis id datur unis] 'tirovo-
edei heec lectio. Vetus scriptura
rccte unus, non unis ; et is, non id ;
et Quem, non Quo. Lege, Quare il-
lud satis est, si nobis is datur unus,
Quem lapide illa diem candidiore notat.
Quare satis est, si unus, id est, alius
dies talis sit, qualis fuit ille iusignis,
quem Lesbia felici nota signavit.
Ovid. ' Proveniant medii sic mihi
saepe dies.' Si pro Quo legas Quod,
vulgata lectio bonam quoque senten-
tiam concipiet. Satis est si nobis
unis, et nemini alii, impertiat id,
quod felix ilia dies notat candido la-
pillo. Idem.
150 Pro multis aliis redditur officiis]
Imo pro illis officiis, quae enumeravit.
At proculdubio corruptus est locus.
Nam legendum, Pro multis, Alii, red
ditur officiis. Quod jam supra mo-
nuimus. Idem.
151 Ne nostrum scabra] Legendum,
iVe rostrum scabra. Idem.
156 Et domus ipsa, in qua lusimus et
dominœ] Lege, Et domus ipsi in qua
lusimus et domina. Domus, in qua
ego ipse et domina lusimus. Tra-
jectio lectionem mutaverat. Idem.
157 Et qui principio nobis dominant
dedit] Non dici potest quam male
haec ab imperitis correctoribus ac
cepta sint, qui nulla alia re, quam
quod scriptam lectionem assequi non
poterant, haec mntarunt. Noster li
ber plane legit, Et qui principio nobis
terram dedit aufert A quo primo sunt
omnia nata bona. In secundo versicu
lo nihil detriment acceptum. In
priore est Kaipia ir\rryf,. Sed age,
quam possumus, medicinam illi facia-
mus : Et qui principio nobis te tran-
dedit oufeus, A quo primo sunt om
nia nata bona. Trandedit notum àp-
XaÏo-fiby omnes norunt, nt ' Trausdere
in otium' Terentio in Phormione : ex
ам/frf puto faciendum oufeus; quod
ita scriberent per ov. Si quis com-
modiorem lectionem comminisci po
test, candidus impertiat. Nam con
stat nobis nomen ejus, qui primus
Maulium ^ommendavit Catullo, desi-
derari. Quid sit ' tradere in com-
mendatitiis' omnes sciunt, saltem si
tertium decimum Epist. Cic. lege-
iint. Idem.

CARMEN LXIX.

3 Non si illam rarœ] Ita reconcin- plenda sint. De synalœphis jam su

natum ex prisca scriptura. No s' ilia pra saepe monuimus. Seal.
rarœ. Non enim M,autNnotabant, ut 6 Caper] Tpdyos a Graecis, Hircus
neque bns syllabam in dativis plura- a Latinis, et Caper, vocatur ' factor
l<bus teniae declinationis ; quia ilia alarum.' Martial. ' Inde rpdyos, cele-
uunquam obscurum est quomodo sup- resque pili, mirandaque matri Barba.'
 С. VALERII CATULLI CARMEN LXXI.
Ovid. de Art. lib. iii. ' Quam saepe
admomii ne trux caper iret in alas,
Neve forent ducis aspera crura pi-
lis.' Catul. Ep. I.5x1 ' Si cui jure
bono sacer alarum obstitit hircus.'
Horat. Ep. 12. ' Namque sagacius
unus odoror, Polypus, an gravis hir-
sutis cubet hircus in alis.' Лcгоn,
' Dicit se nee fluorem narium, nec
hircum ferre, quo ilia laborabat : ab
hircorum enim fcetore dicti sunt et
olentes hirquitalli.' Inde hirquital-
CARMEN LXX.
3 Sed mulier cupido] Tlapoifwiabris ver
sus : ¿y¿i yvvambs iSpKov els üfiwp урафa'
facete ; nam alii dicebant : iy¿, ywai-
iibs bpKov els olvov ypd<pu. Seal.
4 In vento, Ifc.] Eleganter has res
conjungit, quae eo ingenio, ut in iis
imprimi nihil possit; quomodo et Pro-
pert. de ejusdem sequioris sexus sub-
lesta ac levifída fide : ' quidquid ju-
rarunt ventus et unda rapit.' Nam
et aqua perpetuo ßnit, et ventus nihil
aliud est, quam ' Aueus aër,' ut Sene
ca, aut ' mult um et vehemeus in unum
coacti aëris flumen,' ut Apulei verbis
utar. Ac tanta harum rerum cognatio
est, ut quorundam pbilosophorum o-
pinio fuerit, aërem cum fluit ventum,
cum cogitur aquam esse: vid. Aris-
CARMEN LXXI.
1 Si cui jure bono] Depravatissimus
locus. Vetus scriptura, Si qua, Viro,
bono sacrorum obstitit hircus. Non du-
bito recte correctum a doctis sacer
alarum ex illo sacrorum. Sed nondum
sanus est locus. Viro pro Virro, quia
423
lire Latini, Graeci rpaylÇeiv et rpay$v
dicebant. Ceusorinus de Die Nat.
cap. 14. Meursius.
7 Nam mala naide Bestia] Plautus,
' mala bestia es.' Menander 'Ефяг'ир
Oíos be Kal tfyv Í^iv elvai (paiverai, 'A<p'
o5 roiovros yéyovtv oíov (hipiov Tb fir/bév
àSueeiv, KаХ kzXous rifiâs iroiei. In alium
seusum usurpavit, ac Catullus : Пeт
pe quomodo alii Skáov oïov 3ii\ov (атХ
аaфроо-огn. Et Latini : ' Quale telum.'
Seal.
tot. Meteor. 1. i. c. 13. Fuisse autem
Hippocratem hujus dogmatis aucto-
rem testis est Olympiodorus ad cum
Aristotelis locum. Et hue respexisse
apparet Eunium in Epicharmo : ' Ist-
hic est is Juppiter, quem dico, quem
Graeci vocant, Aërem qui ventus est,
et nubes, imber postea, Atque ex
imbre frigus, ventus, post fit aër de-
nuo.' Ac fortasse etiam Tibull. ' ven-
t¡ temeraria vota, Aëriae et nubes di-
ripienda ferant.' Affine autem illi
Catulliano dicto istud Nazianzeni est
in Epistola ad Sophronium praefec-
tum : cHs aüpais /láTi\ov nurreiieiv KаХ
ypáfifíafft to?í Kaff bbaros ^ ávBpí¿irwv
evTifiepf<f. Dousa F.
non geminabant literas. Seal.
2 Podagra secat] Ita, non necat, ut
quidam voluerunt. Martial. ' poda
gra chiragraque secaturCaius.' Grae
ci npUaSai аAуфбаи Idem.
4-24 nota: variorum in
CARMEN LXXII.
6 Multo ita me nec] Lege, Multo mi tamen es vilior, et levior. Seal.
CARMEN LXXIII.
4 hna eiiam tœdet obceque] Melio-
rem deteriore lectione mutarunt cor-
rectores. Quare enim mihi displi-
ceat il lud emendatissimum in manu-
scripto ? Inno etiam ladet statque ma-
gisque magis. Quam lectionem prae
CARMEN LXXIV.
3 Pater vi perdespuit] Primi om
nium olim adolescentes doeuimus
perdepsuit legendum esse, quod et
eximius vir Adrianus Turnebus in
suis Adversariis testatum reliquit.
Quam tamen emendationem mihi
praeripere quidam conati sunt. Non
quod ego tanti mea faciam, neque
quod hac existimationem meam stare
aut cadere ceuseam, sed quia per-
frictas frontes ferre non possum.
SM.
CARMEN LXXV.
2 Lesbia amata mea es] Ita legendum
secunda persona, non est, docet alte-
rum peл tametmm, quod in eadem
persona concept um est in veteri libro,
in quo итогe tuo, non suo, ut barbare
in vulgatis editar, legendum est. Pu
to neminem hujus poëtae studiosum
esse, qui hujus aureoli epigrammatii
vicem mihi gratias non agat. Seal.
5 Hue est meus deducia] Liber noster,
Nunc est meus addueta. et sane est
атгоатгаауЛтюу integri poëmatii. Cu
jus alterum membrum, tetrasticho
se ferunt primae editiones. Siat est
Wjt™. ' Mauet alta mente repon-
tum.' Seul.
5 Ut mihi, quem nemo gravius] Vi
mihi. Ita repone. Idem.
Perdepsuit] ' Depsere,' a Seip&i, co-
quo, molo. Gato de R. R. c. 76. ' De-
inde manibus bene depsito.' Homer.
Odyss. M. . KT¡pbc Sf^aas /кХи|5f'а.
' Depsere' autem et ' molere' in ob-
scœnum significatum accipiuntur in-
terdum : quod etiam Cic. ad Pœtum
ostendit. Varro Mysteriis, ' sed tibi
fortasse alius molit ас depsit.' Idem
Margopoli, irepi àpxns, ' Depsistis, di-
cite Labda ?'
Perdepsuit] Perdesuit puto. Lirin.
coustat, ejusque initium est, Nulla
potest mulier se tantum dicere amatam.
Igitur ita et conglutinandum et emen-
dandum : Nulla potest mulier tantum se
dicere amatam Vere, quantum a me,
Lesbia, amata mea es. Nulla fides uUo
fuit unquam fœdere tanta, Quanta in
amore tuo ex parte reperta mea est.
Nunc est meus addueta tua, mea Lesbia,
culpa, Atque ita se officio perdidit ipso
pio, Utjam nec bene velle queam tibi, si
optumafias, Nec desisten amare, omnia
si facias. Idem.
 С. VALERU CATULLI CARMEN LXXVII.
CARMEN LXXVI.
11 Quin te animo affirmas] Velus
scriptura jam dudum fuit, Quin tu
animo affirmous atque iustructoque re
ducis. Lege, Quin tu animu offirmas
itaque iustructoque reducis ? animu' pro
animum. Sic apud Varronem ' secun-
du ea.' In Pandectis, ' datu iri :' et
in iisdem ' me Tu iri,' hoc est, ' Me-
tutum iri.' Nam majuscula T gemi-
nat syllabam more scripturae illius
luculenti Archetypi. Praeterea et
Archaica scriptura est, iustructo pro
iustructu. Fortasse etiam animum
Armas melius Iegeretur, quam affirmas.
Ovid. ' Quod nisi firmata properaris
mente reverti, Inferet arma tibi sa;va
rebellis amor.' Seal.
Iuslructuque] Malim iustrictuque ;
CARMEN LXXVII.
1 Rufe mihi frustra] Hoc epigram-
ma lacerum est. Nam quum vulgo
Hexastichon legatur, decastichon ta
men fecerat Catullus. Praeterea non
satis emendate legitur, neque dis
tincte. Ita igitur illum ex conjectura
integritati restituimus, et ope veteris
scrip turae maculas abstersimus: Rufe
mihifrustra, ac nequicquam cognite amice:
Frustra ? imo magno cum pretio atque
malo: Siccine subrepsti mi, atque intes
tina perureus Mi misero eripuisii ? om
nia nostra bona Eripuisti, heu heu nos
trœ crudtle venenum Vita, heu heu nos
trœ pestis amicitia ? Sed nunc id doleo,
quod purœ pura puella Savia conminxit
spurca saliva tua. Verum id non im
425
id est, incitabulo, incitamento. Apul.
' Iusignis tutela nimietate iustrictus
atque inflammatus.' Et alibi: ' Men
tes natura duce iustrictae.' Idem.
16 Hoc facies sive id non pote] Puto
Catulluiu scripsisse, Hoc face sis sive
id non pote. Idem.
21 Qua mihi subrepeus] In nostro,
Seu mihi subrepeus: seu pestis, inquit,
seu torpor Ule fuit. ïorporem ve-
teruum vocat, hoc est, \f/вapyov.
Idem.
22 Expulit ex omni] Non damno
hanc lectionem, fortasse tamen legen-
dum uno verbo exsomni. Cassius
Parmeusis in Orpheo, ' nocturno ex-
somnis olivo immoritur.' Passer.
pune feres: nam te omnia sœcia Nos-
cent, et, qui sis, fama loquetur anus.
Non dubium est, quin duo postrema
disticha cum tribus prioribus luxatis
committenda sint. Aiterum enim
sine altero stare non potest, utpote
quod imperfectam sententiam conti-
neant. In olidum et hircosum Rufum
scribit, cum quo expostulat ereptos
sibi amores siios : hoc est enim quod
vocat sua bona. Seal.
Siccine subrepsti mi] In nostro duo
antiqui characteris extabant vestigia,
mei, et perures ; pro mi, et perureus.
Sic supra, ' Amistas,' pro ' Anti-
staus.' Idem.
42(J NOTiE VARIORUM IN
CARMEN LXXVIII.
7 Quod purœ impura puellœ] Repo-
suimus ex prisca scriptura purœ pura
puellœ: quod, inquit, spurca saliva
tua oblevit pura savia purae puellœ.
Exprobrat Uli os hircosum, ut appa-
ret, еoi t7/v <rronarof4,\vy<rlav. Seal.
8 Conjuiait] Iueptissime. Legen-
dum, conminxit. Infra, ' Tanquam
couminctae spurca saliva lapae.' Ubi
et perperam eodem errore legebatur,
CARMEN LXXIX.
1 Lesbius] In nostro, Cœliui: non-
nullae editiones Gellius ; recte: hanc
fœditatem enim eidem exprobrat,
' Vis dicam Gelli,' &c. Lesbiam au-
tem ab eodem amatam et alio epi-
grammate testatur, ' Non ideo, Gelli,
sperabam te mihi fídum.' .SVoi.
4 Si tria amatorum] Audacia cor-
rectorum est ista. Nam amatorum
8upposuerunt pro eo, quod vetus
scriptura prae se ferebat, natorum.
quod et priscœ editiones etiamnum
coustanter servant. Sed minima mu-
tatione notorum legeudum, non nato-
rum. Virgil. in Ciri, ' Nec mihi noto-
rum declinant lumina voltus.' Nae-
vius Tai outilla, ' nunquam quisquam
amica Amanti amico nimis siet fidelis,
Nec nimis erit morigera nota quis-
que.' ' Nota,' f) <¡>¡\ii, vel potius f)
ipnUnf notorum igitur, amicorum :
notus mos ille veterum ósculo tam
propinquos, quam amicus excipiendi.
CARMEN LXXX.
4 E molli longo] Scriptura nostra,
Et mollis longo : Magnis aestibus anui
solcbant, ut Yurro loquitur, iusititio
conjunctœ. Petronius, ' Cousumtis
vers! bus suis immundissimo me basio
couspuit.' Idem.
9 Nam te omnia sœcula Noscent]
Eodem modo in Hendecasyllabis,
'Quid vis? qualibct esse notus op
tas? Eris: quandoquidem meos amo
res Cum louga voluisti amare pœna.'
Idem.
Idem.
Savia reppereriC] Cicero in Sextia-
na de hoc ipso, ' quum ¡lio ore inimi-
cos meos est saviatus.' Loquitur de
hoc ipso Gellio, eique eandem fœdi-
tatem oris exprobrat. N imis argu-
tantur, qui non Gellius hic, sed Les-
bius legunt, ut Catullus de Clodio,
quem coustat sororem coustuprasse,
intellexerit, et eodem modo Clodium
Lesbium vocet, quo Clodiam Lesbiam
vocat, hoc uno argumento dueti, quia
ille appellatus sit pulcher: quod hie
videtur Catullus item objicere. Sed
si Clodius, qui dictus est pulcher,
inimicus Ciceronis, ea infamia fla
grasset, sane Cicero talentum non
mernisset, ut hoc tacere vellet. Ргae-
terea non meminerunt Clodiae gentis
patriciae hune fuisse quam cognomen
Pulchrorum a plebeia Clodia distin-
guebat. Pulcher igitur non casu sed
jure familiae, ant gentilitio. Idem.
pomeridiano somno diem diffindere.
Itaque ex eo somno edormiendi et
expergiscendi tempus erat octava, ut
 С. VALERII CATULLI CARMEN LXXXI1.
ratio postulat : propterea mollcm
vocat, quia jam remittunt calores in-
tenti, quum duo trientes diei confecti
sunt. Seal.
5 Nescio, ífc] Ae<r$idÇeiv quid esset
ab aliqnibus explicatur, obscœnum
fuisse turpitudinis genus, quo viri in-
guina puerorum vel virorum ore et
labiis tractabant, iurumationem alias
vocatam, et sicuti Phœnicissantes
labra rubicunda sibi reddebant, sic
Lesbiantes alba: ob quod Catullus
ad Gellium, Nescio quid certe est, ife.
Mercurial.
Fere] Vet. lib. vera: fortasse cé
rea;. Passerat.
427
7 Sic certe est clamant] Liber, Sed
certe clamant : lege, Sic certe. clamant.
Supra. ' Sic certe. viden' nt pernici-
ter exiluere ?' Seal.
Victoris rupta miselli] Nounullae edi-
tiones Virronis. Suspicarerlegendum,
Sic certe. clamant Varronis rupta Vi-
selli. Notum et Varrones in gente
Visellia, non solum Terentia fuisse.
Idem.
8 Ilia demulso] lile te mulso, vetus
liber. Langobardica scriptio, ut jam
dixi, nullum discrimen facit inter I,
et L propverea synalœpha notata fuit.
Itaque ibi legendum erat, Iii' et emul-
so. Idem.

CARMEN LXXXI.

2 Quem tu diligere inciperes] 'ApxaÏff- buit.' Infra, ' Accipiunt precium

¡íbs, hoc est, diligeres. Sic Pompo- quae facere iustituunt:' hoc est, quae
nius de origine juris, ' Sive jure certo faciunt. Seal.
agere iustituit:' hoc est, ' egit.' 3 Sede Pisuuri] Hoc est, Pisauro.
Paulus libro Sententiarum tertio, Virgilius ' Coriti Tyrrhena sede pro
capite secundo : ' Llbertus duos pa fectum :' hoc est, Gorito. Idem.
tronos habere iustituit:' hoc est, ' ha-

CARMEN LXXXII.

3 Eripere ei noli] MovoavWdßus. Eti am
Plaut. in Pseud. ' Ei homines ccenas
sibi coquunt, cum condiunt.' Lucill.
' Eidem' SmavWdßas ; ' Uni se atquc
eidem studio omnes dedere, et arti.'
Apud Lucret. ' Eii ' pro ' ei ' scribi-
tur. Solent quippe vocales geminare
antiquiores magis quam cousonantes :
de cousonantibus Fest. in Torus,
multisque aliis in locis. De vocalibus
elegaus locus extat apud Priscian.
lib. i. p. 545. ed. Putscbian. ' Et, I,
quidem,' &c. Hujus sentential Cice-
ronem etiam fuisse tradit Velius, ac
scripsisse ' Gratius,' ' Maiia :' hoc et
Lucretius tenuit, hinc apud eum ' Eii'
et ' Reii :' de 'Maiia' exemplum
comperi in Attio Aunal. lib. x. apud
Pris. v. c. ' Maiia nemus retineus
gravido gestavit in alvo.' Haec fere
Gifanius.
428 NOTjE variorum in

CARMEN LXXXIII.

3 Mule nihil sentis] Vet. lib. Nulle Passer.

mihi sentis. i. e. meo judicio merus es 4 Quod nunc garrit, et obloquüur']
stupor. Volcatius Sedigitus, ' Ut con Repone garnit. Caecilius, ' Gannit
tra si quis sentiat, nihil sentiat.' odiosus totae familiae.' Seal.

CARMEN LXXX1V.

3 Sperabut] Pro ' existimabat ' ac-
cipitur ad Graecorum veterum imita-
tionem, qui eodem modo ïo\iia utun-
tur. Vide Seoti Observ. 1. n. c. 36.
5 Sic liber avunculus] Cognomen
Liber apud Romanos. Dicti Liberi
ab eo quod execto matris utero ipsi
liberi evaserant. Tertullianus libro
de Anima, ' Possumus illos quoque
recogitare, qui execto matris utero
vivi aërem hauserunt. Liberi aliqui,
et Seipiones.' Sed, quantum suspi-
cor, Liber non magis quam Scipio ab
eo casu dictus est. Sed hoc vult
Tertullianus ; inter eos, qui caeso ma
tris utero vivi extracti sunt, Seipio-
nem quendam item Liberum ceuseri.
Liberi ergo gentis an familiae nomen
Romae, non autem Bacchi, ut quidem
interpretantur. An Liber dictus,
quia evasit periculum, execto matris
ntero? "Sane qui ita execta matre
nascebantur, voti erant Apollini. Vir
gil. Жn. x. ' exectum jam matre pe-
rempta, Et tibi, Phœbe, sacrum :'
unde Apollo erat Deus familia.' Csesa»
rum, auctore Servio. Seal.
Liber] Eos falli puto, liber qui
ceusent nomen esse gentis vel fami
liae : significat enim spurium, qui pa-
truum non habuerit liberum, atque
ideo nec patrem. Idem fere jocus
Afranii apnd Charis. lib. i. ' Con-
temneus,' iuquit, ' liber natus est,
ita: mater ejus dixit : in Gallia, cum
ambos emerem.' Passer.
6 Sic maternus mus dixerat] Repone
ex antiqua scriptura, Dixerit. cítoto
ae, ¿Ae'faro Sк. Non enim affirmabim-
dus hoc dicit. Propert. ' Minyis
dixerit Ascanius.' Seal.
12 Jam non Ionios esse, sed Hionios]
Ab hiatu scilicet, quo aspirabat te
nues. Ita enim exposait olim pareus
meus in suis de Caussis Linguae La
tinae Coiumentariis. Nam si tantum
adhibeas ea, quae hue studiose olim
contulit Politianus, non ex toto menti
Catulli satisfeceris. Idem.

CARMEN LXXXVI.

2 Hœc ego sic singula] Magis placet tis : mihi candida, longa, Recta est : hoc
antiqua lectio, Quiuliaformosa est mul- ego : sic singula confiteor. Seal.
 С. VALERII CATTJLLI CARMEN XC.
CARMEN LXXXVIII.
6 Abluat Oceanos] Repone abluit ex
eadem scriptura : àpxafopi-bs, ut, ' Edit
cicutis allium nocentius :' hoc est,
' edat.' Seal.
8 Non si demisso] To demisso capite
male audit. Inde putide, ut alias,
CARMEN LXXXIX.
5 Qui ut nihil adtingat] Et hic quo- ut superius illud, Abluit pro Abluat.
que Catullus adtingil, non adtingat, Seal.
scripsit, quum idem sit pro adtingat.
CARMEN XC.
1 Nascatur magus] Notum ex He-
rodoto et aliis. Strabo, Tubs 5è pdyovs
ob edirrovaw, à\X' oiaivoßp&rOVs i&av roo
ms 5è Kal nTfrpiat <rwépXfoвa¡ y&брмг-
roi. Seal.
5 Natus ut accepte veneretur] Car
men impSàs vocat, quas Magi Virga-
rum fasciculum tenentes ad ignem
incinebant. Strabo, Tàs 6" ànj,Sàs
irotovvrai no\by xp^vov frdßbiav /Avputbwf
teitruv béffpnv Karixoines- Phryni-
chus poëta apud Athen. *0$ owe №
¿urrép' oùô* brws ¿5¡¿-i¡to. Où irapèi fid~
yourt itvp Upbv h,éffrT\fftvt "{Itnrtp vóftos,
fidßSourL rov Beov ipaiW. тоО 0eoO nempe
iivpós. Hoc est quod vult Interpres
Theriacorum Nicandri, Atetv Sè, in-
qiïit, ¿V irpánqt r7¡srplrns ffvvrd^eus Kai
robs fidvrçts <p7}Vi fi^Bovs fidßBtp juarr€¿-
eir&u. Idem Strabo, 'Ev 5e rг¡ Kотгтга-
ЬоK1а iro\v y4 èffri тЬ rwv fidywv <pv\ov,
oî Kal iibpaiSoi KaKovvrai, iroAXà 5e Kа\
tûv ireptrucwv BfÛv tepct, ov Se дохафф
BbovffLV, аЛЛа kopfUf rivl &s tw biriptp rbir-
tovt€s. tari 5è Kа\ iivpauleia gTikoi rwes
à£ió\oyoi. eV 5e toÛtois fiéffois ßu/jibs.
¿V § iroWii тe ffirobbîi Kа1 irvp &aßeffrov
<po\drrowiv oi náyoi. Kа# гцieрау Je
429
jocum captavit Cic. in ea ad Ponti
fices, loqueus de Sex. Clodio, ' Sed
si requiri jusseris, invenient hominem
apud sororem tuam oceultantem se
capite demisso.' Idem enim intel-
lexit. Seal.
çfouÎPres èirdbovffiv &pav <r^eSoV ri irpb
rov irvpbs r^)V biffpjnv frdßbwv exovres'
ubi et de verbenis i Iiis seu virgulto-
rum fasce habes abunde et de car
mine, cujus hic mentio fit : я-иршвeГа
antem quae vocat, sunt D'jnn quae
toties Prophetae populo Dei obji-
ciunf, quum significant ilium eЙюЛо-
fíavii populum ritus Persicos didicisse.
Quod enim Hammonim ista sint do-
cet mox idem Strabo, TaúVa Se iv rots
tí¡í 'AyatnSos Kаi tov 'Ofiavov Upois
vevófUffrai. '0/ia.vbs enim est Jötl. Qui
T—
prophetarum Iinguam didicerun t, haec
mihi assentientur. Herodotus illos
ignes, de quibus hie loquitur, mipifia
vocat, Kа1 eV b^nKoh toVoií coustitui
solita ait : propterea convicium caeli-
tus in illum populum, sacrificare in
excelsis ; quae ipsi Bauioth vocant,
hoc est, та infin\d. quae vox Hebraea
est. At D'JDn Persica, licet Rab-
bini eam a sole derivent. Quae tunc
esset Hebraica. Ab eo Aehamenii
dieti sunt : nam addita aleph in capite
plane facies Achaman. Sed ne for
430 NOTjE variorum in
tasse putes haee me sommasse, audi
interpretan Statii veterem, in Theb.
i. ' Nunc,' inquit, ' Achdmenii di-
cuntur, ubi Apollinem Solem dicunt,
cujus et sacrorum' ritus invenisse di-
cuntur.' Seal.
6 Omentum in flamma] Strabo, Me-
\iffavros 5è rov fiауои та Kрeа tov ixpn-
yovfíévou rty Upovpyiav àniitai &it\ófit-
CARMEN XCI.
3 Quod te cognossem] Melius scriptura, Qui te cognossem. Seal.
CARMEN XCII.
2 Dispeream, me nisi Lesbia amat]
Alius ordo in veteri, ' Lesbia me dis
peream nisi amat.' Seal.
3 Cui ego quasi eadem] Manifesto
falsum ctiam in manuscripto. At in
veteribus Gellianis exemplaribus,
quorum descriptionem penes nos ha
bemos, legitur, Quo signo ? quasi non
totidem. Plana est sententia. Quod
mihi Lesbia imprecetur, ego illud
amons signification em puto. Quare?
quia ego contra totidem illi execror :
sed dispeream, si nihilominus amo.
Recte Gellius deprecor interpretatur,
amolior illud in caput ejus. Nam
quum aliquis male imprecaretur, qui
andiebat, lupoo-ioóficvos respondebat,
Quod quidem a tati tuae atque capiti
vertat, ut Aristophanes, <в m<paA{/v
ítoi. Quicquid igitur imprecabatur
Catullo Lesbia, id omne a se in ejus
caput imprecabundus amoliebatur.
Precari ne sibi accidat, hoc est De
precan proprie. Itaque recte ve-
teres Latini dicebant deprecan a ca-
voi, той fools ovièv aiioveifiavres fiépos.
rг¡s yap tyvxvs Qaffi tov iepelov Вcигвш
тЬv tifoc, &AAov 5е ovStvás. Hfiws 5c tov
¿VíVaou ti fuKpbv riBiao-iv, oís \éyowrt
rwts, <V1 то Kvp. Alioqui et Persias
codem modo loquntus est, ' Quum iu
flатта tibi tot jimicum omenta li
quescent.' Idem.
pite et fortunis suis malam rem aut
periculum : ad verbum id Graecis est
àipo<riovai)ai. Conati sunt quidam Gel-
lium super hujus epigrammatis enar-
ratione reprehendere. Sed nae ipsi
frustra sunt. Non animadverternut
Catullum totidem verbis eadem con
vicia in caput Lesbiae regerere. Ita
que id plane est Deprecan a se ali-
cui. Deprecari a se in aliquem. Nam
nusquam factum, ut Deprecor simpli-
citer sit imprecor. Neque Lesbia,
quae prima conviciatur Catullo, potest
videri proprie deprecari Catullo. Id
enim non patitur Latini sermonis
castitas. Sed Catullus, qui non vult
haac convicia in se cadere, religione
ac superstitione vulgari ea in eam re
gent : idque, nt dixi, palam est De
precari. Quin testimonium Eunii
apud Gellium idem confirmat. Idem.
Quasi non totidem, lfc.] Interpungo,
totidem mox deprecor UK. Assidue cerum
dispeream nisi amo. Passer.
 С. VALERII CATULLI CARMEN XCV.
CARMEN XCIII.
1 Nil nimium studeo] In Caesarem et
Mamurram scriptum hoc epigramma
tetrastichon. Nam profecto veteres
editiones Parthenii recto hos quatuor
versus conjungunt, nempe hoc disti-
chon cum sequenti. Epigramma est
prope simile lili Hendecasyllabo,
' Othonis caput.' Nam nt ibi Caesa-
CARMEN XCIV.
2 Ipsa olera olla legit] Si hoc pro- \axavfierai. Simile Homericum, avтЬs
verbium Graece efferretur, non aliter yàp ¿(péXKerai &/5pa aíbvpos. Seal.
posset, quam ¡ta : Avrr¡ T¡ X"трa fewp
CARMEN XCV.
1 Smyrna] Poema Cinuae vatis
Smyrna iuscriptum in magna celebra-
tione apud antiques fuit, novem per-
petuis elaboratum aunis : unde exiit,
ut reor, praeceptum Horat. de Arte
Poët. ' nonumque prematur in an
num.' Nam exemplum Ciunae hoc ei
vel cousilium vel praeceptum dictavit.
Videtur tarnen poëma obscurum fu
isse, proinde Mart. lib. x. Epigr. 21.
scripsit, ' Judice te melior Clima
Marone fuit.' Ego crediderim argu
mentum ejus fuisse de nefandis et in-
cestis amoribus Myrrhae, quae depe-
î iit patrem suum Cinyram : eam ego
conjecturam facio ex versu uno poë-
matis illius, quem profert Priscian.
lib. vi. ' At scelus incesto Cinyrae
crescebat in alvo.' Et ex Epigr.
in Castritium, in quo ut de puella
vel muliere scribitur: ' Uni Castri-
tio se nubere Smyrna probavit : De-
sinite indocti conjugio hanc petere.
Soli Castritio se dixit nubere velle
431
rem nihil aliud quam vapulare KоЛ
oî/uw|ai j übet, ita hic quid aliud vide-
tur, quam avrov KwranrpoTÇép.wos eum
valere jubere? Deinde dirigit scr-
monem ad Mamurfam ipsum, quem
verbo appellat, quod sanctus Numa
non nominaret. Seal.
Intima eni soli nota sua extiterint.'
3 Millia quum interea quingenta Hor
teusms] De quo Ovid. ' Nec minus
Horteusi, nec sunt minus improba
Servi Carmina.' Gellius lib. XIx.
cap. 9. ' Nam Laevius implicata, et
Horteusius invenusta, et Cinna iule-
pida, et Memmius dura.' Seal.
5 Atraeis] Lege Ataeis. Vide A-
then. lib. in. fol. 61. 10. Livin.
7 At Volusi annales] Varie legitur
versus hujus altera pars. Noster
liber At volusi annales paduam porten-
tur ad ipsam. Primum pro paduam
vide, an expediat apuam legere : de
iude pro portentur, porcentur: С pro
T, more ant potius errore usitato
librariorum, quod supra toties me-
mini me admonere ; quod etiamnum
in meliore parte codicum scriptorum
legitur. Et est usitatissima С cum
T commutatio. Apua, афиг/' ut etiam
Glossarium notat : pisciculum esse
omnes sciunt. Recte igitur cum
432 NOT;E variorum in
scombiis congrueret. Latiifi veteres
raro aspirabant. Sic apud Cic. ' Xe-
noponteius :' apud eundem, ' Ropae
studium,' pro ' Rapte.' Rufus, Grad
eo viioKopiiTTUi<2 detortum, fowpâs. Lu
cius, \ovuâs. Athen. dixit, eis Aißava-
тbv Kататf/аодагш, ut hic videtur dic
tum porrigi ad apuam, vel ad scom-
bros. Seal.
0 Parra met mihi sunt cordi monu
ment a sodalis] Illud sodalis homines
male feiiad comment! sunt. Nam
vetus scriptura coustanter habuit,
laboris, non sodalis, ut plane extat in
nostro. Quod rectissimum est. Ma
nifesto Catullus per concessionem
laudari vult Cinnae suiSmyrnam, quae
per anuos novem elaborata sit : sed
ingenue fatetur sibi displicere ungas
obscuras. Nam obscurissimum fuisse
poëma illud indicat Martial. ' Judice
te major Ciuna Marone fuit.' Ciuare
quum etiamnum paulo post mortem
ipsius Ciunae vulgo non intelligere-
tur, extitit tandem, qui eam Com-
mentai ici luculento illustraret, Cras-
sitius G ranima tic us, quo nomine mag-
nam a studio-is inivit gratiam. Quare,
quum Catullus de Ciunae sodalis sui
opere ita aperte loquatur, furor est
aliter interpretan. Quid ? noune
Propertius, qui toties se Callimachi
imitatorem profiteni r, qui se Cal! i-
machum Komanum vocat, nonue, in-
quam, ille palam eum propter poëma
Aëtia inflatum vocat ? Sed quid opus
est alieno testimonio? en ipse oïKoBev
fidprvs hoc dicit. Quod autem aiunt
ultimam vocem hnjus versiculi in
scriptis deesse, ego nescio quos
scriptos libros mihi objiciant, quum
illorum nulli noster bonitate neque
vetustate cedat : praeterea monimenta
laboris Parthenius olim edidit. De
ifique eodem modo Martial, loquutus
est, ' Accipe non Pario nutantia
pondera saxo, Quae cineri carns dat
ruitura labor : Sed fragiles buxos, et
opacas palmitis umbras, Qua-quo vi
rent lacrimis roscida prata meis ; Ac
cipe, care puer, nostri monimenta
laboris:' hoc est, accipe, non quod
prastare non possumus, sed quae.
sunt virium nostrarum, fragiles pal-
mites et serta. Haec pulchre banc
lectionem tuentur, nt nihil melius.
Deinde quum Catullus poëmatia et
opuscula tantum couscripserit, pa
lam iunuit sibi non placere magnum
illud poëma Smyrnae, sed monimenta
sui laboris : hoc est poëmatia, odaria,
et epigrammata, non obscuras illas
rhapsodias. Nam non solum elabo-
ratum fuisse oportet, cui novem an
nos impenderat, sed et magnum,
propter eandem caussam : in quo
plane imitatur Callimachum, qui ita
in Hуmuis canit, 'O <pSóvos 'Атго'ЛАaтоу
ойата \d0ptos еîir€y, Ob <pi\4u ':hv
aoibbv, bs ovx 8ira iréinos àelSei. Enar-
rator : 'ЕуKаАeГ Sià toi/tcw tous o-K&пc-
rovras avтЬv fify SóvaoDai iroiyffai péyee
iroi-гцш. Quam luculente haec faciunt
ad rem nostram ? Athen. KaX\lfuixos
ó ypafjtfiaruths £Xруe тЬ fi4уа ßiß\iov Xirov-
flvai тф fieyáA<p KаKtp. Quam senten-
tiam extulit Martialis ita, ' Cni le-
gisse satis non est epigrammata cen
tum, Nil Uli satis est, Caeditiane, mali."
Idem.
10 At populus tumido gimdeat Anti
macho] Martial. ' Seribat carmina cir-
culis Palaemon, Me doctisjuvat au-
ribus placere.' Virgil. in Prolusioni-
bus, ' Si patrio Graios carmine adire
sales Possumus, optatis plus jam pro-
cediinus ipsis. Hoc satis est, pingui
nil mihi cum populo.' Idem.
Antimacho] Jam manifesto confir-
matur id quod diximus, Cinuae Smyr-
nam poëma et magnum et obscurum
fuisse ; propterea enim comparat id
Thebaidi Ciclicae Antimacbi. KwcAuri¡
poësis dicitur, quae totam historiam
ab ipsis initiis ad finem usque ordine
recitat ; ut si bellum Trojanum a ge
mino ovo exordiai is, ut Helenae na
tales principium sint operi, quia ilia
fuit caussa illius belli : quod fecit
ille, qui Mucpàp 'IAuiSo, quae aliter Kv
 С. VALIiRlI CÀTULLI CARMEN XCVI1.
гршK\ iuscribebatur, contexit, cujus
initium, "Шоу àetàa K<Л AapSfwinv ipa-
rtirí,v. Eam Iliadem Laevius vetus-
tissimus poëta Latinis versibus red-
diderat : quanquam dubitari potest,
яn rct KvKpuutèi et Mih-pà 'IAiùj sit
ideai. Nam tûy Кгпгрчшaи auctorem
facit Dicaeogenem Aristoteles, ri¡s
Mucpâs 'Itei&os Stasimum alii: unde
Cypriae Iiiados nomine a Charisio ci-
tatur. Sic Antimachus orsurus bel
lum Tbebanum ab interim Meleagri
incepit, a quo ad reditum Diomedis
viginti quatuor libros continuavit.
Vide si totam poësim ad umbilicum
perduxisset, quod morte prœventus
non potuit, quot millia versuum ad
mortem Œdipodis effudisset. Istud
igitur poëma, quia prolixo ordine ac
recto tractu totam rem 'exequitur,
kùkXos dicitur a Grœcis ; eoque no-
mine 39pe ab Aristophanis interprete
alia poësis nomine kvkXov citatur :
item a Themistio 'AvaXvrucÛv "CarÎpav
1. T. Et b\ \éyerai ical em¡ rtvà kék\os,
ovK Щ toûto kbk\ov imoXaßitv тЬе
yçicfiérprtv à rov KбKAои \óyos. Dicitur
quoque eadem poësis kvk\ikov iiios.
Athen. lib. vn. "Exaipe 5è ^офоK\щ тф
¿TriKtf KуK\tp, as Kai SXa Spáfuna rощаш.
KaraKO\OVt)&v rT) h rOérq! fiuBoTroíttf.
Nam Kviûup SiSáaKetv est, nihil omitiere
in docendo : ievK\onaiSia, est Omnium
artium disciplina, quœ et ¿v Kvu\íр irai-
Sein dicitur: kík}^¡> vel irtpióStp вeра-
irebetv est, quod Latinus auctor sim-
CARMEN XCVI.
3 Cum desiderio veteres renovamus ecriptis et antiquitus editis libris pos-
amores] Repone, Quo desiderio : ita et tulantibus. Seal.
.- ., 'i CARMEN XCVIL
1 Non ita] Lege non absimile in patf à iipauris. Seal.
Anthologia iib. ii. Epigr. 25. тЬ атб-
Delph. et Far. Clus. Catul.
433
pliciter dixit, Circulo curare; et sim-
plici verbo dicitur irtpioStictv : ut
apud Epiphanium, KоЛЛ^гмсо?; я-epw-
SfrftVro. In Glossis : Cura, Otpamia-
Circitura, iitpioSiia- ager, votrepós.
Quare non obscurum est, quare Cy-
clicum scriptorem vocavit Horatius
Stasimum, auctorem rг¡s MucpSs 'IXiti-
Sos. kék\ov idem Horatius vertit or-
bem: ' Nec circa patulum vilemque
moraberis orbem.' Quae omnia in
terpretes Horatiani in suis Ulis im-
manibus Commentariis non docent.
Hoc igitur ridet Catullus in Ciuna,
qui videtur historiam Cinarae et Myr-
rhae, quam Smyruam vocat. altius,
quam poëtam deeet, repetisse : et
saue oportet Cinuam circa patulum
orbem historiae moratum, qui novem
aunis illud opus in ineude habuerit.
Nam quid cum potuit adeo remorari
un us partus aut amor Myrrhae, si
non alia, quibus leviter defungi po-
terat, curiosius ab ignotis historiis
repetisset? Prop teres sane opus illi
fuit docto Delio natatore L. Crassi-
tio, intima cui soli illius poëmatis
nota extiterint. Quare desinant doc-
ti de judicio Catulli, quod de pоё-
mate amici sui facit, dubitare. Certo
certius enim est, non illi placere illud
poëma et propter mulem, et propter
obscuritatem, quanquam Kата avy\i>-
pгpw et eruditionem et diligentia»! in
eo landet, et acceptum fore doctis
dicat. Idem.
•
3 Nihil est immundius ¿lío] Magis
2 E
434 NOT./E VARIORUM IN
placet scripta lectio, nihiloque immun-
diua illud. Idem.
7 Qualis defessus in astú] 'Apxcüirubs
est in veten scriptura, in astum.
Frequeus idem apud Cic. et Juris
cousultos. Ulpianus, ' In puberta-
tem mortuus fucrit.' Idem.
Defessus] Fessi muli strigare so-
lent, hoc est, interquiescere, ut mei-
ant, idque aut in aestu, aut in diffi-
cili via, puta in salebris, aut vado,
aut caeno. Id quotidie experimur,
binare recte Defessus. Idem.
10 Et non pistrino traditur atque
usino\ Minim genus loquendi, et a
pancis usurpatum, quod equidem
meminerim : traditur atino, hoc est
ut in locum asini, qui versat molas,
sufficiatur. Sic supra ' Tyrios intex-
erat,' hoc est, Ту iioium opus. Du
plex genus molarum, versatilium, et
trusatilium : alteras jumenta, alteras
homines agebant. Itaque videtur jo-
cularitcr eos, qui trusarent molas,
CARMEN XCVIII.
1 In te si quemquam] Melior vetus
scriptura, quam пaee commentitia.
Seriptum enim fuit, St quicquam. Si
quicquam pote dici, id sane dicetur,
quod stultis et fatuis solet. Est au
tem sine dubio Vectius ille Vatinia-
nus falsus testis, ut non mirum sit,
si in ejus linguam falsidicam hoc Epi-
grammation scripserit. Seal.
In te st quicquam, Sc.] In hunc lo
cum Muretus, ' Quœcunque,' inquit,
' in verbosos fatuosque dicuntur, ea
in te omnia dici queunt.' Atqui non
hoc dicit Catullus: quiduam igitur?
si in alium quempiam, unice in Vec-
tium recte convenirc scilicet, dicte-
rium porro illud, quod in sequente
mox distiebo continuatur, non vero
omnia quae in verbosos fatuosque di
ci possunt. Hoc enim convicium pro
' A sinos' vocatos. Sane sic Juvena-
lis loquitur, quomodo et Catullus,
' sed tu jam dorum, Postume, jam-
que Tondendum, Euuucho Bromium
committere noli.' Ibi enim Eunucbo
tradere est fЬуоиxЧuv, ut hic tradere
asino, facere ut asinus pistrinarius
sit. Quare hoc genus locutionis, quia
mirum, non tamen penitus iusolens
est, quum eo utatur Juvenalis, stit-
diosos valde observare volo. Ргаn-
terea notandum in eo Juvenalis loco
proverbinm non animadversum, ßpo-
ptov cvvovxifaiv. Idem.
12 /Egroti culum lingere camificis]
Carnificem hie vocat, quem vulgo Far-
ciminosum dicimus. Ita plane Martial.
' Sulphureusque color, carniticesqne
pedes.' Propterea recte epitheton
jEgrotum illi attribuit. TЬ Carnifex
autem substautivum, ut ' supplex '
apud Tibullum. Ideoutriqueadjungit
epitheton. Idem.
prie in ejusmodt bucconum genera,
qui quidem iusulsi, impendioque lo
quaces essent, jaci vulgo, ac torqneri
solitum ex hoc Catullum Epigram-
mate docemur. Atque ita secundt
distichi sententia a primorum deduc-
tione pendebit; puncto, quod rcf
fatuis latus claudit, expuncto : atque
ejusce vicem colo quasi succidaueo
subdito. Dousa P.
Vecti] C. Caesar in cousulatu suo
quem cum M. Bibulo gessit, cum
multa populariter et praeter senatus
auctoritatem administrait, omnibus-
que actionibus suis Optimatum dig-
nit a t i adversaretur, commentus est
callidum quoddam et acutum cousi
lium, quo Senatum et Optimates in
populi invidiam atque offeusionem
trahere posset. Cn. Pompeius eo
 С. VALERII CATULLI CARMEN XCVIII.
tempore propter amplitudinem re-
rum gestarum, domi militiaeque plu-
rimum poterat. Eum igitur nt Se-
natui infeusum redderet subornavit
Vettium quendam, qui industria cum
telo depreheudi se sineret: atque is
cum, ut coustitutum erat, a Cousule
Cœsare in rostra ad populum produc
tos esset, indicium postularet; et
fateretur, se una cum servis, Pom
peii occidendi caussa, cum telo fuis
se, ejusque facinoris couscios et im
pulsores amplissimos totius Senatus,
et totam fere juventutem nominaret.
Qua tam atrocis sceleris suspicione
cum Pompeium ipsum, tum etiam
piebis animos a Senatus et bonorum
caussa abalienaret. Narrata haec res
copiose est a Cic. Epist. ad Att. et a
Suetonio in Caesare. Hac de re et
de hoc ipso Vettii facto intelligen-
dum existimo Epigramma hoc Ca-
tulli. Lipsius.
4 Et crepidas lingere carbatinas] Li
quida scripturu omnium veterum, tam
scriptorum, quam formis excusorum.
Quum Politianus haec videret conta
minai i, non passus est, et, quae videba-
tur erroris caussa in ignorationeCar-
batinarum, id verbi quid esset, expli-
cavit. Itaque satis mirari non possum
disertissimum virum, qui negat con
tra scriptorum librornm auctoritatem
Politianum legere crepidas carbatinas:
quum tamen nullus scriptus liber
aliter habet. Festivus poëta recte
ejus linguam tergendis crepidis usum
praestaie posse ait, ut vicem peniculi
crepidarii sit. Plautus, ' Quis hic pe-
nicuius ? qui extergentur baxeae ?'
Nam baxeœ et carbatinae non mul-
tum differunt. Qui Сercolipas substi-
tuerunt, meminerant se eam quidem
vocem legisse : sed male interpreta-
bantur iraph. тЬ \liros xal тЦу icipuov.
De quo vide quid nos olim apud Fes-
tum. Quod omnino commentum est
otiosorum hominum. At crepidas
peniculo, et eam inhonesfam partem
spongia fingi solitas, quis paulo re-
435
rum antiquarum peritior neseit ?
Quare illius linguam spurcae spongiae
aut peniculi usum prœstare posse ait.
Propterea dixit, si usus veniat. Quod
autem hac in re Marullus Politianum
ridei, nihil praeter solitum facit, modo
enim occasionem hominem iusectandi
nanciscatur, jure an injuria, recte
an secus id faciat, susque deque ha
bet. Porro est iг\fova<rfíbs àpxaÏxbs,
' cum lingua lingere:' quod aliis
< lingua lingere :' quod genus loquen-
di non semel reperias apud Plantum.
Silius quoque usurpavit, ' cum qua
libabat ad aras, Hasdrubal ex auro
pateram.' Nam vir disertus haec non
intelligit. Seal.
Crepidas lingere carbatinas] Julius
Pollux lib. ix. ad Commodum Cae-
sarem, ' Carbatinas esse,' ait, ' rus-
tieum calceamentum, sic a Caribus
appellatum.' Aristoteles vero lib. n.
de Anim. Hist. ' Camelos calceari,'
scribit, ' carbatinis, ne scilicet in ex-
ercitu, longiore itinere fatiscant.'
Sed quatuor exstant Graece nimis
quam libelli elegantes, Posmenicww
titulo, quorum in lib. n. senex quii
dam cum pera et calceis carbatinis
introducitur ; et Lucianus in Dialo
go, qui vel Aiexander, vel Pseudo-
mantis iuscribitur, oratores quosdam
e Paphlagonia ' carbatinis calceatos'
ait. Denique etiam Xenophon So-
craticus Anabaseos Hi. ' Cum defe-
cissent,' inquit, ' veteres calcei, car
batinas habebant ex recentibus coriis
bubulis eonfectas.' Politianus.
5 Si nos omnino, ¿fe] Versus iste,
nisi de historia supr. diet. intelligi
commode non potest. Si, inquit,
Vetti, non satis est tibi aliquos con
scios falso nominare, sed omnino
omnes bonos una nobiscum perdere
vis : Dicas, omnino quod cupis efficies.
Hic jocus Epigrammatis et venustas
est. Si nos omnes vis perdere, in
quit, nullo negotio, et facile potes
id efficere. .Dicas modo, id est, elo-
quere et audiamus semel sermonen)
436 NOTiE VARIORUM IN
tuum, assequeris ct efficies quod
voles. Tanta est enim inquinati et
fœdissimi oris tui turpitudo, ut simul
atque loqui cceperis, nоя omnes en
dientes contagione perdas et inficias.
CARMEN XCIX.
10 Tanquam conmixta?] Hoc suppo-
suerunt inepti homines pro conjunctœ.
quod nec ipsum sincerum est. Legen-
dum enim, conmincta. Supra, ' Savia
comninxit spurca saliva tua.' Quae
sit hie lupa docet Livius de Faustuii
nxore Acca Larentia loqueus. Com-
mingere notius est, quam ut explica
tions indigeat. Inde commictilis, sed
alia notione. Pomponius Atellanarius
praecone posteriore, ' Si sciam quid
velis quasi servi comici commictilis ;'
hoc est contemptibilis. Quare apud
Nonium, ' commictilis, composite' le
gend,™, ' commictilis, contemtitii
nisi cui magisprobetur ' condepsiii,'
Depsere obscœnum, ut supra. Hoc
CARMEN C.
6 Perspecta exigitur] Seriptura, Per
fecta. Magis placet Perspecta. Quae
tralatio est a probationihus operum,
quae spectiones dicuntur a Gellio et
aliis. vel ab amo. nam spectatores
ami sunt xpvo'0ßa<ra,'"*raL: unde spec-
tata amicitia. Sane Virgil. scripsit,
' Venisti tandem, tuaque spectata pa-
renti Vicit iter durum pietas.' Ovid.
' Hinc satus /Eneas, pietas spectata
per ignes.' Magistelli spinosi ' ex-
pectata' legunt: propter syllabam,
Videtur hic autem nefariae cujusdam
turpitudinis Vettium aceusare, ut qui
ne capiti quidem suo parcere didicis-
set. Lipsiïs.
modo eodem seusu, quo hie accipien-
dum fuerit. Sic etiam simplex micti-
lis Lncill. lib. xx. ' Pulmentar aut
intibus, aut aliquod genus herbae, Et
jus manarum bene habet ; sed micti-
lis hoc est Merx.' Corruptissimus
ille locus hodie editor apud Nonium.
Hanc veram lectionem putamus,
quanvis apud Plautum in Mostella-
ria eo modo dictum sit ' Canes capro
commixtae :' quomodo hie correctores
U'gunt commixta lupœ; quod procul-
dubio interpolatum ex Plautino. Seal.
16 Nunquamjam] Jam abest a pris-
cis libris. Dele ; sed lege, Non еit-
quum posthac. Idem.
quam nolunt positione sequenti pro
duct Aiii vero magistelli zelotypi
dienut palam in suis suggestis veteres
quoque expectata pio spectata dixis-
se : quid tum postea ? ostendant mini
expectatum apud Virgilium esse pro
spectatum. alioquin scimus verum
esse eo queque modo posse dici. Sed
quid facerent paedagogi si nihil habe-
rent, quod latrarcut ? Putidissima ca
pita. Seal.
 С. VALIÎRll CATULLI CARMEN CIV.
CARMEN CI.
4 Et mutum nequicquam acUoquerer
cinerem] Auson. ' Voce ciere animas
funeris iustar habet.' Seneca, ' Mag-
num solatium est appellare saepius
nomina non respousura.' Aliud est,
CARMEN CH.
3 Me unum esse invenies] Seribe ex
calamo exarata membrana, Meque esse
invenies : et me invenies esse sacratum
illorum jure, et dices me esse Har-
porratem. Seal.
Illorum jure sacratum] Quia de si-
lentio agit, quod proprium est mys-
teriorum, propterea verbo mystico
utitur, sacratum. Sacrati sunt oí pc/wq-
fitrai, ut in veteri iuscriptione Roma
na, ' Sacrata apud Eleusinem Deo
Baccho, Ceferi, et Corae.' item iu
alia, ' Sacrata apud /Eginam Deabus
CARMEN CIV.
1 Creáis me potuisse meœ maledicere
vita] Vereor ne Catullus non male
dicere scripserit, sed valedicere. Nam
sane id fecerat, ut ex superioribus
cognoscimus, ' Vale, puella, jam Ca
tullus obdurat.' Item, ' Cum suis vi
vat valeatque mœchis.' Nunc Catul
lus videtur conqueri apud. amicum,
quod id statim in eam partem tan-
quam serio a se dictum esset, inter
pretaos sit. Qui mutarant lectionem,
rationem habebant syllabae ultimae in
vale. Atqui ' cave ' eodem modo cor-
ripiebant: item ' responde.' Martial.
' Si, quando veniet? dicet. responde :
poëta Exierat. veniet, quum citha-
rœdus erit.' Seal.
437
' et magna postremum voce ciemus.'
Hoc enim in ipso rogo fiebat. Eurip.
'Тцeи Se tV eavovaav, Sis Íа-tí eéfus,
iTpoire¡тror' ¿{ioDffae varár-qv óSóv. Seal.
Taurobolitae, Isiacae.' Et sacrandi,
mox initiandi. Prudent. ' Quid quam
sacrandus accipit sphragitidas ?' Ut
apparet ex Prudentii loco, stigmata
in fronte aut alia parte corporis ac-
cipiebant Sic in veteri Christianisme
dicebantur signati, et sacrati, qui in
fronte crucis signaculum chrismate
prœnotatum habebant, tanquam ea
esset initiatio. Hoccrebrum est apud
Tertullianum. Hune locum virum
disertum non capere, probat ejus in-
terpretatio. Idem.
4 Sed tu cum Caupone] Nunquam
banc lectionem ego probavi, ut quae
semper de mendo mihi suspecta fue-
rit. Tandem vetus lectio omnem
prorsus dubitatiouem sustulit, quae
non cum Caupone, sed, cum Tappone
habet. Tappones familia -Romae in
gente Valeria. In veteri Iuscriptione
Placentiae legi : c. valerius tappo.
item apud Livium lib. xxxvin. Is
igitur Tappo cum isto idsusurrabat
Lesbiae nescio quae, quibus suspitio-
nem illi faceret Catullum alio traus-
tulisse calorem suum. Hoc negat
Catullus : et contra ilium тeротоХоуeГс
ait. Nam illud, omnia monstra facis,
nihil aliud est, quam, irárra тeратоЛо-
438 NOT* VARIORUM IN
yets ad verbuui, vel rtparoroitis. Est
ergo Hellenismus. Posset tamen et
obscœnitas intelligi, ut ad verbum
apud Aiexidem,Spys S< tittoko*ovií*víh
та? f¡ Uvpoù/itvop ; roinoiv ixfL ri б^тe"
poy. *H yàp rfpmtiiav inivoûy pot tpalvt-
CARMEN CV.
2 Musafurcillis prœcipitem ejiciunt] Mamurram invitis Musis ad poëticem
(laiti,i ùвûy. Proverbium. Innuit animum appellere. Seal.
CARMEN CVII.
6 О mihi cara magis candidiore nota]
Nusquam liberius pervagata est cor-
rectorum licentia : atqoe nunc plane
est, ubi istia iusanis capitibus suecen-
seam, sive Marulli illi fuerint, sen
quicunque volunt nos sapere too eж-
pite. Restituenda est vetusta lectio,
Restituis cupido, atque insperanti refers
te Nobis: o lucem candidiore nota. Vere
apxaJaubs, iusperanti nobis, ut ' prä
sente nobis,' ' Absente nobis' apud
Comicos. Tibullus, ' Perfida, nec
merito nobis inimica merenti.' Nobis
merenti. Vere supra, ni fallor, divi-
navimus, valedicere pro maledicere le-
gendum esse. Nam hoc epigramma-
tion pendet ab Ulo: ut enim in illo
excusat se non ex animo valedixisse :
CARMEN CV1II.
1 Si Cominipopuli arbitrio] Ex ma-
nuscripta lectione cognoscimus popal'
arbitrio in Gallicane. exemplari scrip
tum fuisse. pro quo in nostris libris
exaratum fuit, Sic homini populari ar
bitrio. Seal.
Comini] Seriptum mihi a Catullo
videtur hoc Epigramma in Cominium,
rabulam quendam de foro, et odiosum
гш, Kai ,rdVra тф Ж&/Ё0L Sp^y êyayria.
Nam bic repartier obscœne, qnod
Catullus moustra facere, siquidem
aliquam obscœnitatem iunuit. Male
pro reparfiety legitur orpartitw. Idem.
sic hic palam praefert se illi restitui.
Seal.
7 Aut magis hac est Optandus vita]
Lege ex veteri scriptum, Quis me uno
vivitfelicior, aut magis est me Optandus
vita, dierre quis poterit? Dicere quis
poterit, quis felicior uno me vivit,
aut magis me optandus est vita ?
Trajectio locum corrumpendi in caus
sa fuit. optandus vita i\teumrubs,
тЬs тод ßiov, fuucdpios too ßiov. Sic
* beatus vita.' In Culice, ' Quis ma
gis optato queat esse beatior aevo?'
Qnod plane huic loco facem adlucet.
Hie ergo, quis magis me optandus vita?
est r(s (iaKXÓv fjiov £,íXa,r&s toó ßiov;
Idem.
accusatorem, cujus et Cicero et As-
con. Orat. pro Corn. meminerunt, et
pro Cluent. Avito. A quo cum esset
vel ipse Catull. vel amicorum ejus
aliquis injuria affectus, seu forsitan
etiam accusatus, hoc Epigrammate
acerbam ejus et inimicam bonis om
nibus linguam et loquacitatem insec-
tatus est. Lipsius.
 С. VALKRH CATULLI CARMEN CXII. 439

CARMEN CIX.

6 Attention] Lego Mternum. Livin.

CARMEN CX.

4 Quod пеc das etfers] Vitiose ve
tus scriptura, Quod nec das nec fers.
ScaL
7 Eßcitur plusquam meretricis апогee]
Pro eßcitur vetus lectio habet, effexit,
hoc est, effecerit. Nam С pro X, scri-
bebant veteres ïIii librarii. effexit
supple facinus. nmfyr«cv av тЬ ri¡s
itópvns' ipy<tÇoit' ta, тЬ ris irópvnr tyyovi'
rÍ¡c ipyaalav rг¡s *ópyr/s. Idem.

CARMEN CXI.

1 Aufilena viro contentam] Liber tas vivere solo Nuptarum laus e laudibus
scnptas, contenta est. Legendum sane eximiis. Laus eximia nuptarum, con-
contentas: ex quo fecerant contenta tentas uno viro vivere. Seal.
est. Lege igitur, Aufilena, viro conten

CARMEN CXII.

1 Multus homo es Naso] Venimus qualis esse deprehenderis ; iwîptîos

ad epigramma omnium judicio in hoc
poëta obscurissimum ; sed meo, non
adeo perplexum, si illi suam veterem
non correctorum lectionem restitue-
ris. Sim ul enim id suœ an tiqua: scrip
turas reddideris, et suo nitori resti
tuees. Ita ergo ne una quidem syl-
laba minus in il lo libro perscriptum
legimus, Multus homo (es, Naso, nam
tecum multus homoJ est, qui Descendit?
Naso, multus es, et pathicus. Notum
est qui sint Aretalogi, et quod dicti,
quia de virtute locuti faciunt id, quod
Juvenalis dixit. De virtute loqui esset
ifxTaAoytb. Hoc faciebat Naso, qui
de virtute locutus, id quod taceo, fa-
cere deprehendebatur. Potestne fie
ri, inquit poëta, ut tu anSptîos sis,
qualem te verbis facis, et re K¡vaiЪos,
igitur es, et KbaiSos ; Hum; sane non
bene conveniunt, nec in una sede
morantur. Multus in aliqua re, ut
apud Orœcos to\bs. Nam nugantur,
qui Mottus legunt, a molendo. Seal.
Multus homo est] Vox Multus abso
lute accipitur,de eo qui in unaquaque
re multus est: hinc et pro severo,
tetricoque et moroso, odioso et im
portuno, quem Graeci tpoprucbv dicunt,
sumitur. Afranius apud Nonium,
' multa es ac molesta multum :' ita
accipiendum Multus in obscurissimo
hoc Epigrammate Catulli : Multus ho
mo es, Naso num tecum multus homo est,
oui Descendit? Naso multus es et pa
thicus. Ita autem ipsum epigramma
legendum, ac distinguendum est.
Multus es Naso et molestus et mo-
440 NOTM VARIORUM IN
robus et arrogans, an vero tibi vide-
tur multas homo esse, qui descendit,
et patineos est? mira enim res, ut
homo cinaedus, et qui omnibus omnia
obsequitur, idem quoque arrogans sit,
et superbus, ac difficilis et asper.
Salmasius.
Es Naso nam tecum] Es namque te
judice magnus vir Kо! yavdias. Ita
Propertius locutus est, ' Nec tantum
mecum Romana cubilia vises :' hoc
est, me judice ; vel simpliciter, tibi
soli es, nam alii te non censent. Ba
dem sententia erit, si minima licentia
1 Primum duo, Cinna, sedebanC] Im-
portunissimum correctorum vulgus
hic quoque non usitato scelere de-
bacchatum est: nam sedebant suppo-
suerunt pro cо, quod Catullus et ve-
teres membranae, solebant. quod recte
habebat. Superius monuimus veteres
in iis, in quibus volebant reticere
verbum, contentos fuisse solo verbo
' solere.' Supra, ' solet hœc imagino-
suт.' Plantas, ' Qaae nos predicant
cum viris suis solere :' non adhibuit
verbum, quod prspcipuum erat sen
tential. Sed notum ' quid soleant
mœchi.' Item notum ' quid soleant
mulieres' cum alienis viris. Seal.
2 Moxhilia] Egregia exemplaris
Gallicani scriptura duabus synalœ-
phis concepta, Mœch'ill'a facto: a, est
aA; neque aliter in nostro libro scrip
tum fuit : Ut mu tarant in ili: quia tuû
¡ et i in Longobardicis Uteris nulla
differentia est. Putant œnigma esse
hoc, non epigramma, homines erudi-
tissimi atque disertissimi. Atqui cer-
tissimum est Catullum hic tV o-KАфгр
аK&фnv vocare, et nulla nos flexuosa
dictione, ut Xojfas illc solet, morark
Ait enim simpliciter, Pompeió pri-
mum cousulc unum aut altei um re
perai Romae alieni lecti iusessores ;
legeris ex ductibus priscae scripture?,
Multus homo est Naso (nam tecum mul-
tus homo es) qui Descendit ? Naso mul
tus es, et pathicus? Non est dubitan-
dum ita a Catullo scriptum fuisse.
Seal.
2 Qui Descendit] Seriptus liber
more suo habebat que pro qui. quod
tam нepe monui. Descendit. satis
patet quid velit. JuVenalis : ' Ad ter-
ram tremulodescenduntclunepuellae.'
Marem se dicebat, et maribus tamen
succumbebat. Nunc apertissimus bu-
jus Epigrammatis seus,is. Idem.
CXIII.
eandemque ad ejus secundum cousu- .
latum adulteriorum raritatem fuisse :
sed postea pro uno, mille succrevisse :
et bine propagatam illam infamiae
segetem, qua Catulli tetate tota Ro
ma flagrabat. Quod si historia quae-
dam hic intelligeretur, de solis Ma-
murra et Catare tantum sermo esset,
ut illos Mœchorum signíferos dicat
fuisse. Sane epigramma non adeo
tantis tenebris obsitum est, quantis
volunt homines magnae eruditionis et
primi in Uteris nominis. Idem.
Mœcbi, Uli, ífc] Fortasse Mœchulei.
Sic pro ' Hœdilia' apud Horat. i.
Od. 17. Auratus legit 'Haedulei:'
nam ut ab equus, equulus, equtileus,
hiunus, hiunulus, hinuuleus, sic a
mœchus, mœchulus, mœchuleus. Pas-
seratius.
3 Sed creverunt millia in unum Sin
gula] Liber habebat Singulum, non
Singula: ita exteritur media, ut in
' Aurunculeia.' Plautus Clitellaria,
' Atat, singulum video vestigium.'
Vano ПeрлгЛлС lib. i. * Tum vero
doces historiam necessariam, semel:
unum singulum esse.' Idem octogesi
ma ,iepl Нощо-fiíтav, ' Hoc erat incom-
modi, quod nesciebamus semel unum
singulum esse.' Seal.