Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
CANTIGAS DE KATENDE 1. KATENDEN GANGA KURUZU KATULA DINGOMA TUREM(^) KATENDEN GANGA KURUZU KATENDEN GANGA TUREM(^)
3. MBUKE KEBOIAMIN PIKINININ KAFIL KONGO MBUKE KEBOIAMIN PIKINININ KAFIL KONGO (BIS)
-46-
7. PANZO, PANZO PANZUE (^) (ou NPANZU) PANZO PANZO NZAMBI, (^)
9. KATEND LESIKONGO (BIS) MA, MA, MAU(^) NKATENDE(^) MA, MAU KATENDE
-47CANTIGAS DE TELEKOMPENSU
2. MONA MUCHINU MAIONGE (^) MAIONGE (^), MAIONG MONA MUCHINO MAIONGE, MAIONGE SALE (^)
8. MULLE E (^) MULLE LEMB MULLE E (^) NZO (^) E (^) (inzo)
-49CANTIGAS DE LEMBA
8. KASUTE KASUTE LEMAN OXI MUGANGA KASUTE LEMAN OXI MUGANGA KASUTE LEMAN OXI MUGANGA LEMB IZO
10. EDI, IE, E, E, EDI, IE E A, TATA MONAP SEREPEPE NFI DI GANGA ZUMBA LEMB
4. INDO IA, IA INDO FINDO EMALA KATAMBA, INDO I I LUGANO, INDO IA, IA
1. AGANJI AGANJI
MONA IZO
-53CANTIGAS DE KITEMBU
-545. KITEMBU MAKURA DIL E DA MURAX KITEMBU MAKURA TATA E DA MURAX XO XO E DA MURAXO, AI AI E DA MURAX AI AI
-55CANTIGAS DE ZAZI
LU (bis)
-57CANTIGAS DE KAIANGU
ORO SINA AVANJUE SINA AVANJU ORO SINA AVANJUE ORO BAMBURUSENA ORO SINA AVANJUE
-598. Para santo velho (esta cantiga serve para rum de qualquer santo feito, mudando o mametu por tatetu se for o caso) INDO IO IO INDO FINDO EMAL MAMETU TARAMES INDO FINDO EMAL
MIK NBANDA
-60CANTIGAS DE DANDA
1. DANDALUNDA MAIMBANDA KOKE (^) DANDA LUNDA MAIM BANDA KO KE (^) (bis)
6. (Serve tb para Telekompensu) SOE (^), SOE (^) DANDA LUNDA SOE (^)
-6211. SAMB SAMB MONA ME TAKUMBIRA KENAN (bis) UN SAMBA SAMBA MONA ME TAKUMBIRA KENAN
1. VUNJI MONA ME (BIS) KABILA DINGOMA VUNJI KAUELE, KAUELE KABILA DINGOMA
ATOIZA
-637. E, E, E, NGANGA
2. KEVE, KEVE KAIA (bis) MAMAN INGOMA SEGINGOMA ENU TATA, AME, KAIA
-645. KONGO SAVASI E A TUNDE REN KONGO SAVASI E A TUNDE RANAHN (bis)
ZUMBA (bis)
-66-
9. KOROA DAXI KIA KOR MAIANGOLE KOROA DAXI KIA KOR MAIANGOL
10. ARUE SAMBANGOLA DE MUNGANGA NGOL ARU ZUMBA KAR KARA IZO AKOL Estribilho: AI, AI, AI, AI ARUE A
ARUE MAMA KAR KARA IZA AKOL ARU SAMBA NGOLA DE MUNGANGA NGOL Estribilho
11. MONA, MONA KRIZILE MONA MONA INDU KUENDA MI KUENDA KRIZILE INDU -671. ZUMB AJAOSI ZUMBA (bis)
-68REZAS PARA OFERECER COMIDA AO NKISI (NA HORA QUE ACABA DE COZINHAR) Para alimentar os jinkisi. So cantadas sempre 3 vezes cada.
PARA ENCANTAR A COMIDA: (Zelador abaixado, com adj tocando, repete a reza 3 vezes). Levantar as comidas (tambm 3 vezes)
4. IZA DOBAR BOSSINAN DO (^) BOSSINAN DA (^) BOSSINAN DO (^) KE DAO (^) RUN RUN
PARA DESPERTAR:
PARA LEVANTAR: Essa reza para qualquer comida levantada em qualquer ritual.
-69Para pintar um santo 7. O NGURA DIL MANAN MANAN IA O PEMB O NGURA DIL MANAN MANAN I PEMB
SAMBORO NGUDIA
8. EBI PA MI O KOTA EBI PA MI O GUDIA EBI PA MI O KOTA EBI PA MI O ZAMBI PE GA LUNDA CON SANXE GUDIAX
9. GUDIA KENAN KENAN GUDIA KENAN KENAN X DI UNO MAL X DI UNO MAL
-69.AReza para quando se d obrigao em algum pedir para a pessoa ter sorte, felicidade KIBUKO - A MAIOR REZA DO ANGOLA
TATETU LEMBA DINGANGA KE SINAVURUSI KE DEMINANGUANGA KA MUSANK MAKENAN KUMBANDA ZAMBIAPONGO MARA KATULO DAR KIBUKO SAMBANGOLA MATAMBA IOKONGO ZAZI ANGOLA ROXI BAMBI LEMBARANGANGA LEMBARANGUNJI BURUNGUNZO KIZON KIR KIX MUKUMBI MARA KATUMANDAR
KIBE BEREKET KIMAMBELA KARAKUZI TA KINAN KIMBELA NGOGA KILUXI KISANGI NDA KUMBANDA MAKUIU, MAKUIU
TATETU LEMBADINGANGA UAZ KER, UAZE KER KUMBANDA ZAMBIAPONGO MARA KATUMANDAR TATETU LEMBADINGANGA
12. UN LELEL OKUT BUR BUR TE KIBANDA KIABANGA NGANGA DIMBIRIN GANGA DIA MBIRIN KE TA MBIRIN TA BELA KITANDA SINAVURU KERERE GANGA NDAR MONAN KEN KEN KEN
PAMBUNJILA J MUKOTA KE BEREKET KE TENDAR KARAKUNJI GANGA NDARA KINKONGA SINAVURU KE DINANGANGA NDAR MONAN KEN, MONAN KEN, MONAN KEN I MUKOTA IA MUKOTA NGANGA NK AZUEL SINAVURU
KEDRA KEDRIA KALUNGA DENDE DENDE DI KOV KAND KE O ZAM MANAU KE DE MANBUR KE DE MINANGONGO NDAR MONAN KENAN
-69.CREZA DA PROSPERIDADE
13. TRUZIA MANVO KANVO KANVO TRUZIA MANVO GOV GOV TRUZI TRAZI BAMBI NZIMBE KI ANKITA MUKU ANKITA UAVAMBO MAVAMBO AZANGOLA KIBU KASOBA GANGA ZUMB HANGOLOMA KEDA GOMA NTUTI MALEMBE KIXIKARANGOMBE KI'MBANDA MENEN KENDEN KUA KINEN KELE NENGA NFISA DE TATU NFISA
-69.DREZA DE KAVUNGU:
14. A FAKOTI EWI EWI MANUKENUN TATA KAVUNGU TATETU KAVUNGU SINAVURUSY KE DEMINANGUANGE ORO KUENUN
NGOROSSY, EWI MANUKENUN TATA KAMBONDO TATETU KAVUNGU SINAVURUSSI KE DEMINANGUANGE ORO KUENUN
-70NGOROSSI:
(Na cabea no sentido horrio): TATA MENE TATE (^) TATA MENE TATA (')
Coloca tudo faz uma trouxa de morim e passa. Coloca num rio limpo ou mato limpo. UAFU Z-KUZA UAFU Z-KUZA (o vai e vem da morte). Para o povo Bantu a alma faz dupla com o homem, um ser com inteligncia (kilunji) que encarna no corpo (ku mukutu). O corpo nasce, morre e apodrece, enquanto a inteligncia deiax o corpo no momento de expirar, o hlito quente (muikua). O muikua ao deixar o corpo, vai direto para o criador que est na SANZALA KASEMBE DI NZAMBI (Aldeia ou Reino Encantado de Deus). Tratando-se de muikua de criana, este ser devolvido por NZAMBI, porque no Bantu s reencarnam espritos infantis e em pessoas da famlia. As crianas quando morrem so enterradas com a face voltada para o Oriente, para que o sol, que todos os dias nasce, traga seu esprito o mais rpido possvel, o que no acontece com os adultos, porque so enterrados com a
face para o poente (reino dos mortos), para que cheguem mais rpido a SANZALA KASEMBE DI NZAMBI, onde so recebidos pelo criador. S ficam na Sanzala Kasembe Di Nzambi os que tm bom corao (muxima puena), seja qual for a sua condio. No entram na Sanzala Kasembe Di Nzambi os que tm mau corao (muxima uaba). Ex.: suicidas, assassinos, etc. Eles sero devolvidos e transformados em espritos malignos. Alguns sero condenados, uma vez nascidos, a reencarnar em qualquer animal irracional. Alguns no se conformam e ingressam na sociedade (DIANDA) de UAFU Z-KUZA. Nesta sociedade os Uafu z-kuza ou UFUNJE fazem um pacto com MULUNJI MUJIMU (ventre ruim) de provocarem a morte das crianas em que encarnarem, ou seja, provocando seus prprios abortos, transformando o ventre dessas mulheres em ventre ruim. Esses espritos escondem-se em buracos nos troncos das rvores ( tocas MPAKU), e quando uma mulher em fase de menstruao passa eles se infiltram no tero, e no momento da fecundao alojam-se no embrio. Depois de muitos abortos o casal procura o 'NGANGA A NGOMBO' (adivinhador), que descobre a presena de Uafu z-kuza e encaminha a mulher para o KIMBANDA (feiticeiro), especialista no MUSAXi, culto especfico a Uafu z-kuza. Para garantir o nascimento o KIMBANDA MUSAXI e o NGANGA NGOMBO conseguem a concordncia do esprito em nascer e continuar vivendo, e atravs de rituais descobre o dia certo em que ele iria morrer, dando-lhe um nome sugestivo e de permanncia na Terra. Um nome que seja a negao da morte, que a principal quebra desta KIJILA (absteno), criando um novo pacto, e cortando a ligao com MULUNJI MUJIMU. O pacto criado para dar fora ao esprito. Quando encarnado ele nascer como qualquer criana e viver o perodo normal. Perto dos ps da cama onde a mulher dorme ser assentado um NKISI TUHEMBA (Nkisi Ancestral), de aproximadamente 20cm. Esta divindade (HAMBA) pertencer e ser herdada pela famlia, principalmente pela pessoa que nasceu Uafu Z-Kuza. Durante todo o tempo da gravidez a mulher ter amarrado ao corpo um NGOMBO e outras peas, e tambm um pequeno sino de nome KAGUNGA, no lado esquerdo. Tomar muitos banhos na barriga e no corpo, pemba e MUKUNDU (ps sagrados). Ao nascer coloca-se sinos amarrados com pele nos tornozelos, e feita uma infuso no seu corpo, introduzindo MAFU (p sagrado) e colocando este mesmo p dentro do KAPURI, que ser colocado no pescoo da criana e usado at a idade em que possa entender as pessoas, at nascer outro irmo.
Este esprito que no passado no chegou a NZAMBI, ter nova chance de ser eleito, de merecer, ou ento estar perdido, voltar a encarnar em animais ou ser devorado por MUJIMU, que certamente cobrar o pacto no cumprido.
ENCANTOS DO ANGOLA
Na poca da deportao dos negros africanos para outros continentes, quando engravidavam as negras africanas que viviam subjugadas pelos aoites, sofrendo todos os tipos de torturas fsicas e morais, e ainda perseguies, pediam aos seus Jinkisi que seus filhos ainda no ventre no nascessem vivos, para no sofrerem os horrores da escravido. Ento os seus Pambunjila, Nkisi do mutu ou Kitembu (Tempo - vento encantado) arrebatavam o feto ainda no ventre materno. Essas espcies de vida sob determinado encantamento surgiram com o nome de EBULIN.
Lenda de Ebulin Conta-se que a negra INDAI BELEGUIN pariu um filho, e para que no sofresse as dores da escravido ofereceu-o ao rei do mar, MUCHINO KALUNGA, colocando-o num cesto e depositando-o em suas sagradas guas, e toda a noite a negra ficou cantando e rezando os seus encantos. Depois, no tendo mais lgrimas, adormeceu no mesmo lugar, de to exausta. Quando acordou na manh seguinte deparou com a cesta a seu lado, e dentro dela, em vez de seu filho, achava-se EBULIN, com seu formato de majestoso peixe, possuindo contudo a cabea e os bracinhos de seu amado filho, sendo o resto do corpo em formato de peixe negro e brilhante. EBULIN um er encantado de KITEMBU POLOKUN, no vira nas matrias, gosta de comer canjica branca cozida, temperada com dend, peixe de escamas em geral, bebe aguardente com mel e algas marinhas socadas. Quando fmea EBULIN come franga branca e quando macho frango branco, cesto com frutas variadas, que deve ser colocado em rio de guas limpas ou mar. EBULIN combate todos os tipos de maldade e covardia.
OBS.: Quando se deposita uma obrigao para EBULIN diz-se, entre outras, as seguintes palavras: "Negro est sofrendo, castiga fulano de tal, e povo est precisando, H! EBULIN, H! EBULIN, H! EBULIN. Quando EBULIN for utilizado deve-se oferecer uma obrigao para KITEMBU POLOKUN, composta de frango arrepiado, (sacrificar), frutas, doburu com coco, canjiquinha amarela cozida com leite de coco e acar coberta com coco ralado, batata doce cozida regada com mel, aca branco e amarelo, feijo preto cozido (pouco cozido, meio duro tipo salada) com camaro temperado com cebola ralada e dend, bolas de inhame e bolas de tapioca, bolas de abbora, etc. SEGUNDO ENCANTO: IMBUIM
odores ftidos.
IMBUIM tem a aparncia e um besouro e tem como moradia o interior de rvores ocas. Quando da metamorfose tambm tem o formato de um homem de cor negra, baixo, forte, com um s olho no centro da testa, e muito cabeludo. Este encantamento do Ngola tem medo do sol e da claridade em geral. Se alimenta de carne podre, cachaa, recebendo tambm oferendas de moedas antigas. O coco azedo um de seus pratos prediletos. As cores de IMBUIM so vermelho e preto. Sua vela, quando houver necessidade, deve ser de cor preta. Este encanto muito inteligente e perigoso. Gosta de enganar os outros, tornar as pessoas inimigas, trazer esquecimento e amnsia, esconder documentos. Quando houver necessidade de executar trabalhos com IMBUIM deve-se primeiro fazer sacrifcio animal para KITEMBU ZALU, acompanhado de frutas regadas com mel e comidas em geral.
uma borboleta negra, encanto de KITEMBU APOKAN, Tempo este que rege a noite, principalmente nos domnios de Katende.
Quando ocorre a metamorfose ISSASSERIN tem o formato de uma menina de pele de cor negra, de aproximadamente 70 cm, com 2 asas alongadas. Encontra-se normalmente sentada em rvores frondosas, em noites de lua cheia. Segundo ttulos de antigos moquetes africanos, legtimos de Angola, ISSASSERIN adora a lua cheia como se fosse sua prpria me. Este encanto gosta de fazer travessuras com pessoas que gostam de andar na mata noite. Uma de suas traquinagens a de fazer crianas se perderem. Se ISSASSERIN em forma de borboleta pousar sobre um recm-nascido, esta fatalmente morrer. Nas noites de lua cheia pode-se ouvir distncia o choro triste de ISSASSERIN. Este encanto gosta de flores do campo em geral, espelho, pente, perfumes, frutas no ctricas com mel. Dizem as evidncias que um pedido feito a ISSASSERIM, quando bem efetuado, fatal na concepo da palavra. Sua atuao estende-se pelas matas, rios, cu e terra. Resolve com impressionante rapidez quase todos os problemas que lhe so apresentados.
QUARTO ENCANTO: APAN APAN, mulher da cintura para baixo e uma ave da cintura para cima, um encanto de KITEMBU OSSIN, um Tempo ligado procriao animal, segundo explicaes do africano Tata Kobuss, da Raiz de Zumb, do bairro da Liberdade, estado da Bahia, ainda na poca da escravido.
Lenda de APAN: Segundo mitos, APAN foi mulher leviana, que copulou com muitos homens e alguns encantamentos, sendo que isso lhe dava prazer e a divertia muito. Por seu comportamento foi amaldioada por Lemba, que lhe disse a seguinte sentena: "POQUI GIL MONP " que quer dizer: Eu lhe condeno a ser um animal. Devido a essa maldio APAN carregou em seu ventre todas as espcies animais, parindo-as e povoando dessa forma toda a terra. Envergonhada
com sua maldio APAN habita as ilhas mortas, escondendo assim sua prpria vergonha. Em suas oferendas APAN aceita somente bichos machos e assim mesmo, da cintura para baixo, com os respectivos axs. Por exemplo: se cortar um galo, oferece-se a menga, o peito, as patas e o rabo, devendo os animais sacrificados ser brancos, como prova de purificao. O encanto de APAN abrange um vasto domnio, podendo fazer tanto o bem como o mal, com a mesma fora, intensidade e rapidez. APAN um encantamento responsvel pela vida animal, magnificamente nos seres humanos. porm atua
Como vimos nas explicaes acima, no se pode cultuar KITEMBU como e fosse uma divindade qualquer. Independente de ser a divindade que detm o poder e o ttulo de REI DO ANGOLA, existe ao seu redor todo um ritual, que requer do zelador um vasto conhecimento do que vem a ser KITEMBU. A IMPORTNCIA DO NMERO 7 NA CULTURA BANTU
A trindade superior representada simbolicamente pelo nmero 3 e o quaternrio elemental pelo nmero 4 (fogo, ar, gua, terra). A adio do nmero 3 (trindade superior) ao nmero 4 (elementais) dar a soma do nmero 7, que simboliza o ser humano divinizado, caracterstica prpria dos iniciados. Assim ele representa o ser humano com todas as suas possibilidades de evoluo. O iniciado pode e deve persistir para que nele se desenvolvam os sete centros magnticos (chakras, falado esotericamente), chamados BOTH pelo povo angolano, que lhe permitiro todo um desenvolvimento espiritual, acumulando as energias dos Jinkisi. trindade superior
ser humano =
Exu
de
Por exemplo a estrela de David, como smbolo, representa a reunio de duas trindades: a superior e a inferior, demonstrando pelos vrtices dos dois tringulos que se entrelaam, um vrtice para cima (trindade superior), representando a fora geradora dos mundos e um vrtice para baixo (trindade inferior), representando a prpria espcie humana, relacionando-
se com o Bem e o Mal, como forma de equilbrio que cada um possui como ser encarnado. Na estrela de David, a ponta superior recebe cabalisticamente o nmero 4, a ponta superior direita o nmero 2, a ponta inferior direita recebe o nmero 6, o vrtice pra baixo o nmero 3 (associado a Pambunjila, o elo de ligao dos seres com os Jinkisi), a ponta inferior esquerda recebe o nmero 5 e finalmente a superior esquerda tem o nmero 1. O nmero 7 situado no polgono central equilibra todos estes elementos dissemelhantes, que se opem dois a dois, formando sempre o nmero 7. Assim temos: 1+6 (pontas superior esquerda e inferior direita) = 7 2+5 (pontas superior direita e inferior esquerda) = 7 3+4 (vrtices superior e inferior dos tringulos) = 7 O nmero 7 entra em todas as circunstncias da vida, rege o desenvolvimento do ser humano e os acontecimentos do mundo material e das causas morais.
(Quem no conhece ODU usa o nmero 7) 1. A mulher tem todos os meses um perodo de 14 dias (dobro de 7), em que pode ser fecundada, e outros 14 (dobro de 7) em que estril. 2. At 7 horas depois de nascido no se tem certeza ainda se o novo ser apto para a vida. 3. Aos 14 dias (dobro de 7) os olhos da criatura podem seguir a luz. 4. Aos 21 dias (triplo de 7) volta a cabea, impelido pela curiosidade. 5. Aos 7 meses saem-lhe os primeiros dentes. 6. Aos 14 meses (dobro de 7) exprime seus pensamentos por meio da voz e do gesto (fala e anda). 7. Aos 21 meses (3 x 7) tem mais preciso na expresso de seus pensamentos e gestos. 8. Aos 7 anos rompe-lhes a segunda dentio e desaparece o TIMO, glndula encontrada no pescoo, abaixo da epiglote, permitindo assim total solidificao do corpo astral (MUKUTU-TOBO) ao corpo fsico (MUKUTUMOKUN), aumentando em consequncia o processo de desenvolvimento da mente instintiva (LONAN OKU). 9. Aos 14 anos (2 x 7) desperta nele a energia sexual.
10. Aos 21 anos (3 x 7) chega puberdade, est fisicamente formado. 11. Aos 28 anos (4 x 7) cessa o desenvolvimento fsico e comea o espiritual. 12. Aos 35 anos (5 x 7) chega ao mximo de sua fora e atividade. 13. Aos 42 anos (6 x 7) chega ao mximo de sua aspirao ambiciosa. 14. Aos 49 anos (7 x 7) chega ao mximo da diseno e comea a decadncia fsica. 15. Aos 56 anos (8 x 7) atinge a plenitude do intelecto (LONAN-MUBU) 16. Aos 63 anos (9 x 7) prevalece a espiritualidade sobre a matria. Observamos a multiplicao do nmero 9 (associado aos 9 centros magnticos universais) e do nmero 7, representando a predominncia do esprito sobre a matria. Nesta fase o ser est apto a vencer suas paixes e submeter a sua vontade. 17. Aos 70 anos (10 x 7) inicia-se a inverso mental e sexual, o ser como se diz vulgarmente comea a retornar infncia.
Como se pode ver no so meras coincidncias, mas etapas reais e gerais que no permitem consideraes outras, que no aceitar-se como intervenes misteriosas de foras superiores que presidem o processo vital da espcie humana. Um fato biologicamente provado aquele por que passam todas as clulas do nosso corpo, que a cada 7 anos se renovam inteiramente, de tal modo que somos na realidade um indivduo inteiramente novo em cada 7 anos de vida. Esta renovao estrutural de todos os elementos materiais do corpo fsico, uma oportunidade que tem o ser de a cada perodo de 7 anos chegar eliminao de todos os tomos negativos, substituindo-os por tomos positivos (energia). J que falamos anteriormente que o ser humano possuidor de um conjunto de energias universais ele o centro do universo, nele habitam todas as formas de energias existentes. Esta troca de energias o principal fato buscado dentro do culto do Candombl, atravs das obrigaes propiciatrias que visam em um perodo de 7 anos, preparar e consagrar o nefito, par que possa receber ao fim de uma etapa de 7 anos o grau de sacerdote ou sacerdotisa.
O barraco da nao Angola recebe dentro do culto o nome de INZO (NZO), termo oriundo da lngua Kimbundu, no dialeto Umbundu, que quer dizer CASA DE SANTO ou TERREIRO. Divide-se em vrias partes rituais e outras litrgicas, com nomes prprios do culto, como veremos.
SAMBIL - o espao fsico aberto onde se realizam as atividades ritualsticas de acesso ao pblico em geral. (O local certo pra se dar obrigao no meio do sambil, sob a cumeeira, porque pega as energias da cumeeira e do cho)
ANGOMI DUILO - chamado em outras naes de cumeeira, a parte mais sagrada do barraco, em razo de ali estar concentrada a energia geradora de toda a foa da casa, fora essa chamada no Angola de KALLA ou MUKI. Divide-se em duas partes: o infinito, a parte superior, acima das cabeas, e o IXI ou OXI, o cho da casa, o LAMBURU, onde esto as energias dos ancestrais, chamados no Angola de BAKULU ou AKUA UKULU. ( Baba Egun - energias que comem a carne e devolvem os ossos ).
LAMBURU - O cho do Angola - juntamente com a cumeeira, criam a energia da fora da casa, e no cho do Angola comem trs NUMBIS: TATA ZUMBI, DIAZUMBI e GUNZUMBI ou GAMZUMBI, que so representados no assentamento.
INZO PAMBUNJILA - a casa dedicada ao Pambunjila do zelador, onde podem tambm ser colocados os exus dos filhos. OBS.: Quando a roa inaugurada planta-se primeiro o exu ancestal ou existencial,(Yombe) ( Bara casa parte). Em uma roa s pode existir um exu ancestral, que o do dono da casa, pois este tipo de exu s pode ser assentado na prpria casa. No Inzo Pambunjila se plantam os exus de trabalho. Este INZO plantado esquerda do porto de entrada do terreiro ( pega a pessoa que entra pelo lado passivo)
LEMBACI - o quarto destinado aos santos principais do dono da casa. (Tambm do primeiro og e da primeira Ekedi, aos ps do santo do zelador ).
KASSIMBA - o poo, que deve ficar na frente do barraco, sendo oferecidas obrigaes ao Nkisi Zumb. A menha (gua do poo) destinada maionga dos iniciados, principalmente dos NDUMBI (iniciado). Serve tambm para encher as BUZANGU (quartinhas).
INDEMBURO - (runk) o compartimento sagrado da casa onde so realizadas as obrigaes de mutu (cabea). Na casa de Angola este quarto recebe tratamento diferente de todas as outras naes.
Suas paredes internas e externas so tratadas com cal ( no se usa leo nem azulejos). As paredes internas recebem uma massa feita com a infuso de 21 qualidades de nsabas e excrementos de boi (*) sendo esta massa chapiscada ao redor de toda a parede, na altura do umbigo ( para baixo) do dono da casa. (*) Elemento da cultura Jeje - Karu - mistura de mel, estrume de boi, ervas diz que o estrume de boi a verdadeira erva curtida). No interior desse recinto deve-se plantar assentamentos de Lemba e Kaiala, pai e me das cabeas. Em poca de obrigaes o cho deve ser todo recoberto de nsabas e principalmente as folhas da pessoa que est recebendo a obrigao.
INZO JAW - um quarto que no dever ter telhas, destinado ao banho de ervas curtidas. (Cada um tem seu porro de ab, com todo o respeito bate pa para acordar).
INZO KITEMB - (ou Kidembu) - local reservado frente do barraco, onde erguido o BENGU (assentamento) do Nkisi conhecido vulgarmente por TEMPO - o rei do culto Bant. O nome Kitembu traduzido para o portugus quer dizer vento. Esse Nkisi consagrado aos ps do jenipapo ou cajazeiro.
INZO YOMBET - a casa dedicada a receber os bengu dos NUMBIS. Recebe tratamento especfico das mos do Tata Numbi. Deve ser tratada por homens, de preferncia filhos de Kavungu ou Kaiangu. ( So pessoas
especialmente preparadas para isso. Quando a casa no possui filhos desses nkisi, pode usar de Nkosi ou Ngunzu, que devem ser sempre cuidados com obrigaes de limpeza, uso de umbigueira, etc .).
INZO KALUNGOME ou KALUNGOMBE - a casa destinada os santos do zelador morto. Em outras naes chama-se Il Igbo Ik ( Nesse quarto se colocam tambm Oxal e Xang de filhos mortos, que no se despacham ).
JUREMA ou ALDEIA - o local consagrado aos bengu dos caboclos, principalmente BOIADEIROS (no so todas as razes do Angola que cultuam caboclos). Os caboclos dividem-se em 3 grupos: caboclos de couro (boiadeiros) caboclos de penas (ligados pajelana indgena) caboclos juremeiros - ligados parte medicinal do culto, atravs de beberragens com ervas e razes, curativas dos males fsicos.
INZO MUZAMB ou APEJ (Congo) - o quarto destinado ao jogo de bzios, vidncia e ao jogo de NGOMBO. O termo quer dizer "Casa do Adivinho".
INZO KASSUBENKA ou GONZEMO - o quarto dedicado a receber os assentamentos dos santos dos filhos da casa. Em outras naes PEJI.
PEPELE - local reservado ao conjunto de 3 atabaques privativo dos KIXIKARANGOMBE (ogs tocadores de couro de boi ), principalmente os TATA NGOMA (alabs). O conjunto dos 3 atabaques tm no Angola o nome de NGOMA, mas existem ramificaes do Angola que denominam o atabaque maior de NGOMA, o do meio de AJONGOMA e o menor de GONGU ou GOMA. O primeiro consagrado ao santo do dono da casa, o segundo ao seu junt e o terceiro a Lemb.
1 NKONGO SANZALA NKOSI NKONGO SERE MONA KUALA NKONGO SANZALA NKOSI NKONGO SERE MONA KUALA o guerreiro convoca todos os filhos de sua aldeia para se reunirem em volta dele. 2 KAMUKANGALA SENZA NKOSI TAMUNDAR A TURAM KAMUKANGALA SENZA NKOSI TAMUNDAR A TURAM o guerreiro diz a todos os filhos que vai pra guerra. 3 NKOSI NKUMBI TARA MENSO NDEMBE GO IAE AE GO IAE AE GO IAE NKOSI NKUMBI TARA MENSO INAN GO IAE AE GO IAE AE GO IAE o guerreiro viu o peito do inimigo, e vai guerrear. 4 LUANDE NKOSI O ITALAND LUANDE NKOSI NKOSI ITALAND o guerreiro luta por luanda sua terra sagrada. 5 AEAE NBANDA MINIKONGO TEREMEN AEAE o guerreiro luta pela banda do kongo. 6 NBANDA MINIKONGO AE AE AE AE NBANDA MINIKONGO MINIKONGO NSUMBU TANKERE o guerreiro chama nsumbu para lhe ajudar na guerra. 7 TAMBALACIMBE TAMBIR TAMBALAJ TAMBALACIMBE TAMBIR NKITA OI A IEMBIR TAMBALAJ TAMBALACIMBE A IEMBIR NKITA OI
o guerreiro barganha com nkita para que o mesmo v a sua frente na guerra e confunda seus inimigos para que fique fcil vencer a guerra.