Sei sulla pagina 1di 45

CULTURA BANTU NGOLA PARTE 2

CANTIGAS DE KATENDE 1. KATENDEN GANGA KURUZU KATULA DINGOMA TUREM(^) KATENDEN GANGA KURUZU KATENDEN GANGA TUREM(^)

2. KAMUKEN KEBOIAMIN PIKINININ KAFILEK MBUK KEBOIAMIN PIKINININ KAFILEK (BIS)

3. MBUKE KEBOIAMIN PIKINININ KAFIL KONGO MBUKE KEBOIAMIN PIKINININ KAFIL KONGO (BIS)

4. KATEND BIBI KOIA (BIS) AM BIBI KOIA (BIS)

5. KATENDE SAMBANGOL AME KATENDE SAMBANGOLE AME (BIS)

-46-

6. KATENDE NLANDEJINA LUANDE(^) NKATENDE(^), NLANDEJINA

7. PANZO, PANZO PANZUE (^) (ou NPANZU) PANZO PANZO NZAMBI, (^)

8. PANZO MENE PANZO PANZU (Bis)

9. KATEND LESIKONGO (BIS) MA, MA, MAU(^) NKATENDE(^) MA, MAU KATENDE

10. KATENDE A LESIKONGO (bis) O MARUIN NKATENDE O MARUIN

-47CANTIGAS DE TELEKOMPENSU

1. TELEKOMPENSU E (^) TELEKOMPENSU TELEKOMPENSU E (^) DANDA LUND

2. MONA MUCHINU MAIONGE (^) MAIONGE (^), MAIONG MONA MUCHINO MAIONGE, MAIONGE SALE (^)

3. MAZA, MAZA KULOESA (qualidade) MAZA, MAZA DILE MAZA, MAZA,KULOESSA

4. A MUKONGO MUKONGO KAZA A MUKONGO KUTOMBESA A

5. MU MUANHU MUSSAMBE (^), MUSSAMB

TATETU MUSSAMBE (^)

-486. NZACHI, MUCHITU EKOMPENSULE NZACHI, MUCHITU, NGZU, MUCHITU

7. DANDA, DANDA O KUABA, OKUAB MONA MUCHITU OKUABA OKUAB

8. MULLE E (^) MULLE LEMB MULLE E (^) NZO (^) E (^) (inzo)

9. KISSIMBI (Me Pond) KUTALA (Pai Ibolama))

MAIM BANDA MAIM BANDA KOKE (^)

10. DANDA MAIONGE (^) KABILA DILE (^) (bis)

-49CANTIGAS DE LEMBA

1. O NGANGA MOXI, LEMBA O NGANGA MOXI,

2.LEMBA NZAMBI APONGO PARA KENAN R: O INDO, INDO

3. NZAMBI NAKUA TESA R: AWETO (BIS)

4. LEMB, LEMB DILE LEMB EDI KANAMBURA IA VEODI IAI

5. MANAUE O LEMB LEMB (BIS)

6. NZAMBI, NZAMBI KE NZAMBI (BIS) NZAMBI APONGO DE O KE NZAMBI, O KE NZAMBI

-507. SIGANGA E SIGANGA EMAN GANGA KAMENEMENEN GANGA JIOKA

8. KASUTE KASUTE LEMAN OXI MUGANGA KASUTE LEMAN OXI MUGANGA KASUTE LEMAN OXI MUGANGA LEMB IZO

9. AE, AE, KASUTE, LEMAN KASUTE LEMB KASUTE LEMAN

10. EDI, IE, E, E, EDI, IE E A, TATA MONAP SEREPEPE NFI DI GANGA ZUMBA LEMB

-51CNTICOS DE MINA LUGANO

1. NZAZI, NZAZI MAKUL (^), LUGANO

2. JANJA AW KALUNGA LUGANO NKRENKRE(N)SOE (^) (bis)

3. KIMBANDA, KALUNGA KIAHELA, NGUSU, (bis)

4. INDO IA, IA INDO FINDO EMALA KATAMBA, INDO I I LUGANO, INDO IA, IA

-52CANTIGAS DE MINA AGANJI

1. AGANJI AGANJI

(n)AGANJKI (n)AXOKUE (n)AGANJI (n)LEMBA (bis)

2. E DANDA KAIALA MONA LOM (bis)

3. SAMBA, SAMBA MONA LOM r: A MAMETU (bis)

4. NZAMBI A MOXI LELE AGANJI NZAMBI MOXI LELE AGANJI

5. NSEKESSE, AGANJI EUA IZO (bis)

6. NSEKESSE AGANJI, MONA LOM NSEKESSE, AGANJI

MONA IZO

-53CANTIGAS DE KITEMBU

1. KITEMBU NGANA NZMBI (bis) E KISIMBI PE PE PE E MAIONGA KITEMBU

2. MIRU KITEMBU MIRU KITEMBU MIRU KITEMBU INGE KITEMBU, MIRU

3. KITEMBU RE RE E A KITEMBU APEROL KITEMBU MAVILA LEMBA O KITEMBU

4. KITEMBU MAVULU MAKINAN DINAN

EKISIKO KITEMBU MAVULU MAKINAN DINAN JAMUKANGE

-545. KITEMBU MAKURA DIL E DA MURAX KITEMBU MAKURA TATA E DA MURAX XO XO E DA MURAXO, AI AI E DA MURAX AI AI

6. A KITEMBU E A LAMBADA MAKURADILE E KITEMBU E LAMBADA MAKURE

7. KITEMBU D'ANGOL AMOLA FAIA, NO KONDEME A KITEMBU AMOLA FAIA NO KONDEME

8. KITEMBU MAVILA KASANJE EAZIL

-55CANTIGAS DE ZAZI

1. ARUE GANGA NO BOIAMIN GANGA E ARUE GANGA NO BOIAMIN GANG

2. SINGANGA LUANGO SINGANGA LUANGO

3. ZAZI KE VE NWE D'ANGOLA ZAZI MALAKAIA ZAZI KE AMASI (bis)

4. O, O, O, O, MIKARIOL MASANGANGA ASANGANGA MIKARIOL

5. OL KOMBELA ZAZI KOMBELA ZAZI KOMBELA ANGOLA

-566. LESI, LESI MSANGANGA MI, KARIOL

7. O ZAZI O ZAZI A O ZAZI MNHANGOLE MANHANGOL

8. ZAZI KINANBO A A KUMBEL ZAZI, ZAZI

9. (sem origem definida) VALE LE, VALELE VALELE LELE

LU (bis)

-57CANTIGAS DE KAIANGU

Para Kaiangu de qualquer idade

1. E MATAMBA TATA EME E MATAMBA TATA EME

2. E DA MUIGANGA TATA EME E E MATAMBA TATA EME

3. E E EA E A MATAMBA DI KAKURUKAJE ZINGE E E EA E MATAMBA DI KAKURUKAJE ZINGE

E E E TATA EME E E MATAMBA E TATA EME

-584. NDAMBURE, NDAMBURE MAVANJU NDAMBURE MAVANJU ELESIK, MAVANJU

5. E NSIMBE, IE IE A BAMBURUSENA NSIMBE IE IE (bis) (pode cantar KISIMBI IE IE)

6. NDAMBURE, NDAMBURE AVANJU NDAMBURE AVANJU BAMBORUSENA, AVANJUE

7. SINA AVANJU ORO SINA AVANJU KONGO LE LUANDA

ORO SINA AVANJUE SINA AVANJU ORO SINA AVANJUE ORO BAMBURUSENA ORO SINA AVANJUE

-598. Para santo velho (esta cantiga serve para rum de qualquer santo feito, mudando o mametu por tatetu se for o caso) INDO IO IO INDO FINDO EMAL MAMETU TARAMES INDO FINDO EMAL

9. E DIN DIN E DINDAI MATAMBA DIARUE MATAMBA DIARUAIA

10. E JANJA KALUNGA JINJE KAMUNAN DENDE

11. KE KE MIK NBANDA E MATAMBA

MIK NBANDA

12. NZAMBI KIMBANDA MON KAIANGU KAPANZO MAKOBOADI

-60CANTIGAS DE DANDA

1. DANDALUNDA MAIMBANDA KOKE (^) DANDA LUNDA MAIM BANDA KO KE (^) (bis)

2. DANDALUNDA UN TERERE (^) UN TERERE (^)

3. DANDALUNDA UN AXOKUE (^) UN AXOKUE (^)

4. DANDALUNDA EU SAMBE (^) DANDA SAMBE (^)

5. DANDALUNDA EUA IZO (^) DANDA EUA IZO (^)

6. (Serve tb para Telekompensu) SOE (^), SOE (^) DANDA LUNDA SOE (^)

-617. TELEKOMPENSUE TELEKOMPENSU TELEKOMPENSU DANDALUND

8. MONA MONA KUI KUI MONA MONA KUI BEK

9. DANDE(^), DANDE(^) O DANDEUAR O ME ZAMBE EUA DANDE(^) DANDE(^) O DANDEURA

10. KISSIMBI KISSIMBI

KISSIMBI MONA ME KISSIMBI MONA ME KISSIMBI

-6211. SAMB SAMB MONA ME TAKUMBIRA KENAN (bis) UN SAMBA SAMBA MONA ME TAKUMBIRA KENAN

12. (Kongo) AXOKE(^), AXOKE(QU) E DAND AXOKE(^), DANDALUNDA AXOKE(^) DAND

13. DANDALUNDA KE (^), KUAR DANDALUNDA KE (^) JANJO(^) -62.ACANTIGAS DE VUNJI

1. VUNJI MONA ME (BIS) KABILA DINGOMA VUNJI KAUELE, KAUELE KABILA DINGOMA

ATOIZA

2. VUNJI A, VUNJI A VUNJI DITAMARAKA TATETU VUNJI, VUNJI A

3. DANDA VUNJI KABILA DINGOMA (BIS) VUNJI DANDA VUNJI

4. KAUELE SIMBE KAUELE SUZI (bis)

5. AI, AI, AI VUNJI, KAMUNAN KESANJI VUNJI, KAMUNAN MONA ME

6. A SAKUELA VUNJI MONA ME (bis)

-637. E, E, E, NGANGA

VUNJI DITAMARAKA O NGANGA

8. A A SAKELA MONA VUNJI SAKELA MONA KESANJI SAKELA MONA VUNJI

9. VUNJI MABI DILE, DILE VUNJI MABI

10. VUNJI MONA ME VUNJI NAVUL

11. SUNA VUNJI AME MONA VUNJI AME (bis)

-63.ACANTIGAS DE KAIALA: 1. MIKAIA SELU BANDA SELU BINDA DA MAN MAN IE

MIKAIA SELU BANDA SELU BINDA DE MAN MANIE O MIKAIA

2. KEVE, KEVE KAIA (bis) MAMAN INGOMA SEGINGOMA ENU TATA, AME, KAIA

3. SAMBA NGUELE SAMBA NGUELE MARU (bis)

4. SAMBA NARU SAMBA NARU KAIA (bis)

-645. KONGO SAVASI E A TUNDE REN KONGO SAVASI E A TUNDE RANAHN (bis)

A A KONGO SAVASI REN

6. KAIALA NAVIT NAJ AKISI KONGO (bis)

7. KAIALA ABITE KAIA, MA, KISIKO (bis)

8. A KONKUETO A KONKUETO OI (bis) MIKAIA KONKUETO MIKAIA KONKUETO OI

9. KAIALA VANULE SIVITE, KAIA (bis)

-65CANTIGAS DE ZUMB (ZUMBARAND)

1. KONGO SIBUKE MONA ME

ZUMBA (bis)

2. ZUMBARANCUANJE ARUE ZUMBARANCUANJE KAIZILE ZUMBARANCUANJE KALUNGA ZUMBARANCUANJE SALE

3. ZUMBA NAJETU NAJETU NAJIRE (bis)

4. ZUMBA ZUMBA ZUMBA KUIABO ZUMBA ZUMBA ZUMBA KUIABO

5. MAJULE KONGO NAZUELE AIKO (bis)

6. ZUMBA KUIAB OBERE

-66-

7. KOROA DAXI KIA KOR DOL (bis)

8. KOROA DAXI KIA AKUIAB AKUIAB

9. KOROA DAXI KIA KOR MAIANGOLE KOROA DAXI KIA KOR MAIANGOL

10. ARUE SAMBANGOLA DE MUNGANGA NGOL ARU ZUMBA KAR KARA IZO AKOL Estribilho: AI, AI, AI, AI ARUE A

ARUE MAMA KAR KARA IZA AKOL ARU SAMBA NGOLA DE MUNGANGA NGOL Estribilho

11. MONA, MONA KRIZILE MONA MONA INDU KUENDA MI KUENDA KRIZILE INDU -671. ZUMB AJAOSI ZUMBA (bis)

-68REZAS PARA OFERECER COMIDA AO NKISI (NA HORA QUE ACABA DE COZINHAR) Para alimentar os jinkisi. So cantadas sempre 3 vezes cada.

1. IX OI TIMB LAR (^) IX OI TIMB LAR (^)

2. NKISI NI (N)GUDIA OI GANGOLOMA (R) NKISIS NI (N)GUDIA OI GANGOLOT (R)

3. TALA J NSI, ER (^) KUOG NJ ER (^) KUOG.

PARA ENCANTAR A COMIDA: (Zelador abaixado, com adj tocando, repete a reza 3 vezes). Levantar as comidas (tambm 3 vezes)

4. IZA DOBAR BOSSINAN DO (^) BOSSINAN DA (^) BOSSINAN DO (^) KE DAO (^) RUN RUN

PARA DESPERTAR:

5. M (^) BIOE(^) MOBIJI BIAMUREX

PARA LEVANTAR: Essa reza para qualquer comida levantada em qualquer ritual.

6. A JANIPP (^) K MI BAMBOXI K MI BAMBOX

-69Para pintar um santo 7. O NGURA DIL MANAN MANAN IA O PEMB O NGURA DIL MANAN MANAN I PEMB

Para oferecer a comida ao Nkisi

SAMBORO NGUDIA

8. EBI PA MI O KOTA EBI PA MI O GUDIA EBI PA MI O KOTA EBI PA MI O ZAMBI PE GA LUNDA CON SANXE GUDIAX

Para oferecer comida ao santo dentro do Ndemburo

9. GUDIA KENAN KENAN GUDIA KENAN KENAN X DI UNO MAL X DI UNO MAL

10. KOMANXAN XETO GUDIA SENZALA AWETO (bis)

-69.AReza para quando se d obrigao em algum pedir para a pessoa ter sorte, felicidade KIBUKO - A MAIOR REZA DO ANGOLA

11. INDA KUMBANDA KUA KURI (KUI)

TATETU LEMBA DINGANGA KE SINAVURUSI KE DEMINANGUANGA KA MUSANK MAKENAN KUMBANDA ZAMBIAPONGO MARA KATULO DAR KIBUKO SAMBANGOLA MATAMBA IOKONGO ZAZI ANGOLA ROXI BAMBI LEMBARANGANGA LEMBARANGUNJI BURUNGUNZO KIZON KIR KIX MUKUMBI MARA KATUMANDAR

KIBE BEREKET KIMAMBELA KARAKUZI TA KINAN KIMBELA NGOGA KILUXI KISANGI NDA KUMBANDA MAKUIU, MAKUIU

TATETU LEMBADINGANGA UAZ KER, UAZE KER KUMBANDA ZAMBIAPONGO MARA KATUMANDAR TATETU LEMBADINGANGA

TUMBANDA GIRA MUKANDIJI DI MONA GIR, GIR

-69.BLEL - PARA EXU - AO MEIO-DIA, MEIA NOITE, 6 HORAS DA TARDE OU DA MANH

12. UN LELEL OKUT BUR BUR TE KIBANDA KIABANGA NGANGA DIMBIRIN GANGA DIA MBIRIN KE TA MBIRIN TA BELA KITANDA SINAVURU KERERE GANGA NDAR MONAN KEN KEN KEN

PAMBUNJILA J MUKOTA KE BEREKET KE TENDAR KARAKUNJI GANGA NDARA KINKONGA SINAVURU KE DINANGANGA NDAR MONAN KEN, MONAN KEN, MONAN KEN I MUKOTA IA MUKOTA NGANGA NK AZUEL SINAVURU

KE DE MINANGANJI NDAR MONAN KENAN

KEDRA KEDRIA KALUNGA DENDE DENDE DI KOV KAND KE O ZAM MANAU KE DE MANBUR KE DE MINANGONGO NDAR MONAN KENAN

-69.CREZA DA PROSPERIDADE

13. TRUZIA MANVO KANVO KANVO TRUZIA MANVO GOV GOV TRUZI TRAZI BAMBI NZIMBE KI ANKITA MUKU ANKITA UAVAMBO MAVAMBO AZANGOLA KIBU KASOBA GANGA ZUMB HANGOLOMA KEDA GOMA NTUTI MALEMBE KIXIKARANGOMBE KI'MBANDA MENEN KENDEN KUA KINEN KELE NENGA NFISA DE TATU NFISA

KUAX MUKILA ZAMBI ZAMBI, ZAMBI.

-69.DREZA DE KAVUNGU:

14. A FAKOTI EWI EWI MANUKENUN TATA KAVUNGU TATETU KAVUNGU SINAVURUSY KE DEMINANGUANGE ORO KUENUN

NGOROSSY, EWI MANUKENUN TATA KAMBONDO TATETU KAVUNGU SINAVURUSSI KE DEMINANGUANGE ORO KUENUN

-70NGOROSSI:

1. PARA ARRIAR A COMIDA NO NDEMBURO:

A SAMBAN GOL KUKUANA LEL SAMBAN GOL

A SAMBANGOL KUKUANA LEL SAMBANGOL

2. NGOROSSI PARA ARRIAR AS COMIDAS NA RODA E SERVIR:

DIAND MAKUL MAKUL TLA MULAKO

DIAND MAKUL MAKULE TLA MULAKO

3. NGOROSSI PARA LEVANTAR A KUKUANA (COM ADJ)

A LAG LAG NIL

A LAG LAG NIL

-70.AEB ODI (cantiga)

E BAB BABORAKUTA E MUJIRIKI MUJIRIKEROL

(Na cabea no sentido horrio): TATA MENE TATE (^) TATA MENE TATA (')

Coloca tudo faz uma trouxa de morim e passa. Coloca num rio limpo ou mato limpo. UAFU Z-KUZA UAFU Z-KUZA (o vai e vem da morte). Para o povo Bantu a alma faz dupla com o homem, um ser com inteligncia (kilunji) que encarna no corpo (ku mukutu). O corpo nasce, morre e apodrece, enquanto a inteligncia deiax o corpo no momento de expirar, o hlito quente (muikua). O muikua ao deixar o corpo, vai direto para o criador que est na SANZALA KASEMBE DI NZAMBI (Aldeia ou Reino Encantado de Deus). Tratando-se de muikua de criana, este ser devolvido por NZAMBI, porque no Bantu s reencarnam espritos infantis e em pessoas da famlia. As crianas quando morrem so enterradas com a face voltada para o Oriente, para que o sol, que todos os dias nasce, traga seu esprito o mais rpido possvel, o que no acontece com os adultos, porque so enterrados com a

face para o poente (reino dos mortos), para que cheguem mais rpido a SANZALA KASEMBE DI NZAMBI, onde so recebidos pelo criador. S ficam na Sanzala Kasembe Di Nzambi os que tm bom corao (muxima puena), seja qual for a sua condio. No entram na Sanzala Kasembe Di Nzambi os que tm mau corao (muxima uaba). Ex.: suicidas, assassinos, etc. Eles sero devolvidos e transformados em espritos malignos. Alguns sero condenados, uma vez nascidos, a reencarnar em qualquer animal irracional. Alguns no se conformam e ingressam na sociedade (DIANDA) de UAFU Z-KUZA. Nesta sociedade os Uafu z-kuza ou UFUNJE fazem um pacto com MULUNJI MUJIMU (ventre ruim) de provocarem a morte das crianas em que encarnarem, ou seja, provocando seus prprios abortos, transformando o ventre dessas mulheres em ventre ruim. Esses espritos escondem-se em buracos nos troncos das rvores ( tocas MPAKU), e quando uma mulher em fase de menstruao passa eles se infiltram no tero, e no momento da fecundao alojam-se no embrio. Depois de muitos abortos o casal procura o 'NGANGA A NGOMBO' (adivinhador), que descobre a presena de Uafu z-kuza e encaminha a mulher para o KIMBANDA (feiticeiro), especialista no MUSAXi, culto especfico a Uafu z-kuza. Para garantir o nascimento o KIMBANDA MUSAXI e o NGANGA NGOMBO conseguem a concordncia do esprito em nascer e continuar vivendo, e atravs de rituais descobre o dia certo em que ele iria morrer, dando-lhe um nome sugestivo e de permanncia na Terra. Um nome que seja a negao da morte, que a principal quebra desta KIJILA (absteno), criando um novo pacto, e cortando a ligao com MULUNJI MUJIMU. O pacto criado para dar fora ao esprito. Quando encarnado ele nascer como qualquer criana e viver o perodo normal. Perto dos ps da cama onde a mulher dorme ser assentado um NKISI TUHEMBA (Nkisi Ancestral), de aproximadamente 20cm. Esta divindade (HAMBA) pertencer e ser herdada pela famlia, principalmente pela pessoa que nasceu Uafu Z-Kuza. Durante todo o tempo da gravidez a mulher ter amarrado ao corpo um NGOMBO e outras peas, e tambm um pequeno sino de nome KAGUNGA, no lado esquerdo. Tomar muitos banhos na barriga e no corpo, pemba e MUKUNDU (ps sagrados). Ao nascer coloca-se sinos amarrados com pele nos tornozelos, e feita uma infuso no seu corpo, introduzindo MAFU (p sagrado) e colocando este mesmo p dentro do KAPURI, que ser colocado no pescoo da criana e usado at a idade em que possa entender as pessoas, at nascer outro irmo.

Este esprito que no passado no chegou a NZAMBI, ter nova chance de ser eleito, de merecer, ou ento estar perdido, voltar a encarnar em animais ou ser devorado por MUJIMU, que certamente cobrar o pacto no cumprido.

ENCANTOS DO ANGOLA

PRIMEIRO ENCANTO: EBULIN

Na poca da deportao dos negros africanos para outros continentes, quando engravidavam as negras africanas que viviam subjugadas pelos aoites, sofrendo todos os tipos de torturas fsicas e morais, e ainda perseguies, pediam aos seus Jinkisi que seus filhos ainda no ventre no nascessem vivos, para no sofrerem os horrores da escravido. Ento os seus Pambunjila, Nkisi do mutu ou Kitembu (Tempo - vento encantado) arrebatavam o feto ainda no ventre materno. Essas espcies de vida sob determinado encantamento surgiram com o nome de EBULIN.

Lenda de Ebulin Conta-se que a negra INDAI BELEGUIN pariu um filho, e para que no sofresse as dores da escravido ofereceu-o ao rei do mar, MUCHINO KALUNGA, colocando-o num cesto e depositando-o em suas sagradas guas, e toda a noite a negra ficou cantando e rezando os seus encantos. Depois, no tendo mais lgrimas, adormeceu no mesmo lugar, de to exausta. Quando acordou na manh seguinte deparou com a cesta a seu lado, e dentro dela, em vez de seu filho, achava-se EBULIN, com seu formato de majestoso peixe, possuindo contudo a cabea e os bracinhos de seu amado filho, sendo o resto do corpo em formato de peixe negro e brilhante. EBULIN um er encantado de KITEMBU POLOKUN, no vira nas matrias, gosta de comer canjica branca cozida, temperada com dend, peixe de escamas em geral, bebe aguardente com mel e algas marinhas socadas. Quando fmea EBULIN come franga branca e quando macho frango branco, cesto com frutas variadas, que deve ser colocado em rio de guas limpas ou mar. EBULIN combate todos os tipos de maldade e covardia.

OBS.: Quando se deposita uma obrigao para EBULIN diz-se, entre outras, as seguintes palavras: "Negro est sofrendo, castiga fulano de tal, e povo est precisando, H! EBULIN, H! EBULIN, H! EBULIN. Quando EBULIN for utilizado deve-se oferecer uma obrigao para KITEMBU POLOKUN, composta de frango arrepiado, (sacrificar), frutas, doburu com coco, canjiquinha amarela cozida com leite de coco e acar coberta com coco ralado, batata doce cozida regada com mel, aca branco e amarelo, feijo preto cozido (pouco cozido, meio duro tipo salada) com camaro temperado com cebola ralada e dend, bolas de inhame e bolas de tapioca, bolas de abbora, etc. SEGUNDO ENCANTO: IMBUIM

IMBUIM um encantamento de KITEMBU ZAL. Este KITEMBU rege os

odores ftidos.
IMBUIM tem a aparncia e um besouro e tem como moradia o interior de rvores ocas. Quando da metamorfose tambm tem o formato de um homem de cor negra, baixo, forte, com um s olho no centro da testa, e muito cabeludo. Este encantamento do Ngola tem medo do sol e da claridade em geral. Se alimenta de carne podre, cachaa, recebendo tambm oferendas de moedas antigas. O coco azedo um de seus pratos prediletos. As cores de IMBUIM so vermelho e preto. Sua vela, quando houver necessidade, deve ser de cor preta. Este encanto muito inteligente e perigoso. Gosta de enganar os outros, tornar as pessoas inimigas, trazer esquecimento e amnsia, esconder documentos. Quando houver necessidade de executar trabalhos com IMBUIM deve-se primeiro fazer sacrifcio animal para KITEMBU ZALU, acompanhado de frutas regadas com mel e comidas em geral.

TERCEIRO ENCANTO: ISSASSERIN

uma borboleta negra, encanto de KITEMBU APOKAN, Tempo este que rege a noite, principalmente nos domnios de Katende.

Quando ocorre a metamorfose ISSASSERIN tem o formato de uma menina de pele de cor negra, de aproximadamente 70 cm, com 2 asas alongadas. Encontra-se normalmente sentada em rvores frondosas, em noites de lua cheia. Segundo ttulos de antigos moquetes africanos, legtimos de Angola, ISSASSERIN adora a lua cheia como se fosse sua prpria me. Este encanto gosta de fazer travessuras com pessoas que gostam de andar na mata noite. Uma de suas traquinagens a de fazer crianas se perderem. Se ISSASSERIN em forma de borboleta pousar sobre um recm-nascido, esta fatalmente morrer. Nas noites de lua cheia pode-se ouvir distncia o choro triste de ISSASSERIN. Este encanto gosta de flores do campo em geral, espelho, pente, perfumes, frutas no ctricas com mel. Dizem as evidncias que um pedido feito a ISSASSERIM, quando bem efetuado, fatal na concepo da palavra. Sua atuao estende-se pelas matas, rios, cu e terra. Resolve com impressionante rapidez quase todos os problemas que lhe so apresentados.

QUARTO ENCANTO: APAN APAN, mulher da cintura para baixo e uma ave da cintura para cima, um encanto de KITEMBU OSSIN, um Tempo ligado procriao animal, segundo explicaes do africano Tata Kobuss, da Raiz de Zumb, do bairro da Liberdade, estado da Bahia, ainda na poca da escravido.

Lenda de APAN: Segundo mitos, APAN foi mulher leviana, que copulou com muitos homens e alguns encantamentos, sendo que isso lhe dava prazer e a divertia muito. Por seu comportamento foi amaldioada por Lemba, que lhe disse a seguinte sentena: "POQUI GIL MONP " que quer dizer: Eu lhe condeno a ser um animal. Devido a essa maldio APAN carregou em seu ventre todas as espcies animais, parindo-as e povoando dessa forma toda a terra. Envergonhada

com sua maldio APAN habita as ilhas mortas, escondendo assim sua prpria vergonha. Em suas oferendas APAN aceita somente bichos machos e assim mesmo, da cintura para baixo, com os respectivos axs. Por exemplo: se cortar um galo, oferece-se a menga, o peito, as patas e o rabo, devendo os animais sacrificados ser brancos, como prova de purificao. O encanto de APAN abrange um vasto domnio, podendo fazer tanto o bem como o mal, com a mesma fora, intensidade e rapidez. APAN um encantamento responsvel pela vida animal, magnificamente nos seres humanos. porm atua

Como vimos nas explicaes acima, no se pode cultuar KITEMBU como e fosse uma divindade qualquer. Independente de ser a divindade que detm o poder e o ttulo de REI DO ANGOLA, existe ao seu redor todo um ritual, que requer do zelador um vasto conhecimento do que vem a ser KITEMBU. A IMPORTNCIA DO NMERO 7 NA CULTURA BANTU

A trindade superior representada simbolicamente pelo nmero 3 e o quaternrio elemental pelo nmero 4 (fogo, ar, gua, terra). A adio do nmero 3 (trindade superior) ao nmero 4 (elementais) dar a soma do nmero 7, que simboliza o ser humano divinizado, caracterstica prpria dos iniciados. Assim ele representa o ser humano com todas as suas possibilidades de evoluo. O iniciado pode e deve persistir para que nele se desenvolvam os sete centros magnticos (chakras, falado esotericamente), chamados BOTH pelo povo angolano, que lhe permitiro todo um desenvolvimento espiritual, acumulando as energias dos Jinkisi. trindade superior

ser humano =

Exu

Caminho Seres Humanos

de

Por exemplo a estrela de David, como smbolo, representa a reunio de duas trindades: a superior e a inferior, demonstrando pelos vrtices dos dois tringulos que se entrelaam, um vrtice para cima (trindade superior), representando a fora geradora dos mundos e um vrtice para baixo (trindade inferior), representando a prpria espcie humana, relacionando-

se com o Bem e o Mal, como forma de equilbrio que cada um possui como ser encarnado. Na estrela de David, a ponta superior recebe cabalisticamente o nmero 4, a ponta superior direita o nmero 2, a ponta inferior direita recebe o nmero 6, o vrtice pra baixo o nmero 3 (associado a Pambunjila, o elo de ligao dos seres com os Jinkisi), a ponta inferior esquerda recebe o nmero 5 e finalmente a superior esquerda tem o nmero 1. O nmero 7 situado no polgono central equilibra todos estes elementos dissemelhantes, que se opem dois a dois, formando sempre o nmero 7. Assim temos: 1+6 (pontas superior esquerda e inferior direita) = 7 2+5 (pontas superior direita e inferior esquerda) = 7 3+4 (vrtices superior e inferior dos tringulos) = 7 O nmero 7 entra em todas as circunstncias da vida, rege o desenvolvimento do ser humano e os acontecimentos do mundo material e das causas morais.

(Quem no conhece ODU usa o nmero 7) 1. A mulher tem todos os meses um perodo de 14 dias (dobro de 7), em que pode ser fecundada, e outros 14 (dobro de 7) em que estril. 2. At 7 horas depois de nascido no se tem certeza ainda se o novo ser apto para a vida. 3. Aos 14 dias (dobro de 7) os olhos da criatura podem seguir a luz. 4. Aos 21 dias (triplo de 7) volta a cabea, impelido pela curiosidade. 5. Aos 7 meses saem-lhe os primeiros dentes. 6. Aos 14 meses (dobro de 7) exprime seus pensamentos por meio da voz e do gesto (fala e anda). 7. Aos 21 meses (3 x 7) tem mais preciso na expresso de seus pensamentos e gestos. 8. Aos 7 anos rompe-lhes a segunda dentio e desaparece o TIMO, glndula encontrada no pescoo, abaixo da epiglote, permitindo assim total solidificao do corpo astral (MUKUTU-TOBO) ao corpo fsico (MUKUTUMOKUN), aumentando em consequncia o processo de desenvolvimento da mente instintiva (LONAN OKU). 9. Aos 14 anos (2 x 7) desperta nele a energia sexual.

10. Aos 21 anos (3 x 7) chega puberdade, est fisicamente formado. 11. Aos 28 anos (4 x 7) cessa o desenvolvimento fsico e comea o espiritual. 12. Aos 35 anos (5 x 7) chega ao mximo de sua fora e atividade. 13. Aos 42 anos (6 x 7) chega ao mximo de sua aspirao ambiciosa. 14. Aos 49 anos (7 x 7) chega ao mximo da diseno e comea a decadncia fsica. 15. Aos 56 anos (8 x 7) atinge a plenitude do intelecto (LONAN-MUBU) 16. Aos 63 anos (9 x 7) prevalece a espiritualidade sobre a matria. Observamos a multiplicao do nmero 9 (associado aos 9 centros magnticos universais) e do nmero 7, representando a predominncia do esprito sobre a matria. Nesta fase o ser est apto a vencer suas paixes e submeter a sua vontade. 17. Aos 70 anos (10 x 7) inicia-se a inverso mental e sexual, o ser como se diz vulgarmente comea a retornar infncia.

Como se pode ver no so meras coincidncias, mas etapas reais e gerais que no permitem consideraes outras, que no aceitar-se como intervenes misteriosas de foras superiores que presidem o processo vital da espcie humana. Um fato biologicamente provado aquele por que passam todas as clulas do nosso corpo, que a cada 7 anos se renovam inteiramente, de tal modo que somos na realidade um indivduo inteiramente novo em cada 7 anos de vida. Esta renovao estrutural de todos os elementos materiais do corpo fsico, uma oportunidade que tem o ser de a cada perodo de 7 anos chegar eliminao de todos os tomos negativos, substituindo-os por tomos positivos (energia). J que falamos anteriormente que o ser humano possuidor de um conjunto de energias universais ele o centro do universo, nele habitam todas as formas de energias existentes. Esta troca de energias o principal fato buscado dentro do culto do Candombl, atravs das obrigaes propiciatrias que visam em um perodo de 7 anos, preparar e consagrar o nefito, par que possa receber ao fim de uma etapa de 7 anos o grau de sacerdote ou sacerdotisa.

(Dahom = 16; Yorub = Odu; Bantu = 7)

ESTRUTURA FSICA DO BARRACO DO NGOLA

O barraco da nao Angola recebe dentro do culto o nome de INZO (NZO), termo oriundo da lngua Kimbundu, no dialeto Umbundu, que quer dizer CASA DE SANTO ou TERREIRO. Divide-se em vrias partes rituais e outras litrgicas, com nomes prprios do culto, como veremos.

SAMBIL - o espao fsico aberto onde se realizam as atividades ritualsticas de acesso ao pblico em geral. (O local certo pra se dar obrigao no meio do sambil, sob a cumeeira, porque pega as energias da cumeeira e do cho)

ANGOMI DUILO - chamado em outras naes de cumeeira, a parte mais sagrada do barraco, em razo de ali estar concentrada a energia geradora de toda a foa da casa, fora essa chamada no Angola de KALLA ou MUKI. Divide-se em duas partes: o infinito, a parte superior, acima das cabeas, e o IXI ou OXI, o cho da casa, o LAMBURU, onde esto as energias dos ancestrais, chamados no Angola de BAKULU ou AKUA UKULU. ( Baba Egun - energias que comem a carne e devolvem os ossos ).

LAMBURU - O cho do Angola - juntamente com a cumeeira, criam a energia da fora da casa, e no cho do Angola comem trs NUMBIS: TATA ZUMBI, DIAZUMBI e GUNZUMBI ou GAMZUMBI, que so representados no assentamento.

INZO PAMBUNJILA - a casa dedicada ao Pambunjila do zelador, onde podem tambm ser colocados os exus dos filhos. OBS.: Quando a roa inaugurada planta-se primeiro o exu ancestal ou existencial,(Yombe) ( Bara casa parte). Em uma roa s pode existir um exu ancestral, que o do dono da casa, pois este tipo de exu s pode ser assentado na prpria casa. No Inzo Pambunjila se plantam os exus de trabalho. Este INZO plantado esquerda do porto de entrada do terreiro ( pega a pessoa que entra pelo lado passivo)

LEMBACI - o quarto destinado aos santos principais do dono da casa. (Tambm do primeiro og e da primeira Ekedi, aos ps do santo do zelador ).

KASSIMBA - o poo, que deve ficar na frente do barraco, sendo oferecidas obrigaes ao Nkisi Zumb. A menha (gua do poo) destinada maionga dos iniciados, principalmente dos NDUMBI (iniciado). Serve tambm para encher as BUZANGU (quartinhas).

INDEMBURO - (runk) o compartimento sagrado da casa onde so realizadas as obrigaes de mutu (cabea). Na casa de Angola este quarto recebe tratamento diferente de todas as outras naes.

Suas paredes internas e externas so tratadas com cal ( no se usa leo nem azulejos). As paredes internas recebem uma massa feita com a infuso de 21 qualidades de nsabas e excrementos de boi (*) sendo esta massa chapiscada ao redor de toda a parede, na altura do umbigo ( para baixo) do dono da casa. (*) Elemento da cultura Jeje - Karu - mistura de mel, estrume de boi, ervas diz que o estrume de boi a verdadeira erva curtida). No interior desse recinto deve-se plantar assentamentos de Lemba e Kaiala, pai e me das cabeas. Em poca de obrigaes o cho deve ser todo recoberto de nsabas e principalmente as folhas da pessoa que est recebendo a obrigao.

INZO JAW - um quarto que no dever ter telhas, destinado ao banho de ervas curtidas. (Cada um tem seu porro de ab, com todo o respeito bate pa para acordar).

PAGOD ou KATUJI - banheiro (no se entra com fios de contas).

INZO KITEMB - (ou Kidembu) - local reservado frente do barraco, onde erguido o BENGU (assentamento) do Nkisi conhecido vulgarmente por TEMPO - o rei do culto Bant. O nome Kitembu traduzido para o portugus quer dizer vento. Esse Nkisi consagrado aos ps do jenipapo ou cajazeiro.

INZO YOMBET - a casa dedicada a receber os bengu dos NUMBIS. Recebe tratamento especfico das mos do Tata Numbi. Deve ser tratada por homens, de preferncia filhos de Kavungu ou Kaiangu. ( So pessoas

especialmente preparadas para isso. Quando a casa no possui filhos desses nkisi, pode usar de Nkosi ou Ngunzu, que devem ser sempre cuidados com obrigaes de limpeza, uso de umbigueira, etc .).

INZO KALUNGOME ou KALUNGOMBE - a casa destinada os santos do zelador morto. Em outras naes chama-se Il Igbo Ik ( Nesse quarto se colocam tambm Oxal e Xang de filhos mortos, que no se despacham ).

JUREMA ou ALDEIA - o local consagrado aos bengu dos caboclos, principalmente BOIADEIROS (no so todas as razes do Angola que cultuam caboclos). Os caboclos dividem-se em 3 grupos: caboclos de couro (boiadeiros) caboclos de penas (ligados pajelana indgena) caboclos juremeiros - ligados parte medicinal do culto, atravs de beberragens com ervas e razes, curativas dos males fsicos.

INZO MUZAMB ou APEJ (Congo) - o quarto destinado ao jogo de bzios, vidncia e ao jogo de NGOMBO. O termo quer dizer "Casa do Adivinho".

INZO KASSUBENKA ou GONZEMO - o quarto dedicado a receber os assentamentos dos santos dos filhos da casa. Em outras naes PEJI.

PEPELE - local reservado ao conjunto de 3 atabaques privativo dos KIXIKARANGOMBE (ogs tocadores de couro de boi ), principalmente os TATA NGOMA (alabs). O conjunto dos 3 atabaques tm no Angola o nome de NGOMA, mas existem ramificaes do Angola que denominam o atabaque maior de NGOMA, o do meio de AJONGOMA e o menor de GONGU ou GOMA. O primeiro consagrado ao santo do dono da casa, o segundo ao seu junt e o terceiro a Lemb.

MUIMBU DIA NKOSI TODAS ENTOADAS EM RTIMO KONGO

1 NKONGO SANZALA NKOSI NKONGO SERE MONA KUALA NKONGO SANZALA NKOSI NKONGO SERE MONA KUALA o guerreiro convoca todos os filhos de sua aldeia para se reunirem em volta dele. 2 KAMUKANGALA SENZA NKOSI TAMUNDAR A TURAM KAMUKANGALA SENZA NKOSI TAMUNDAR A TURAM o guerreiro diz a todos os filhos que vai pra guerra. 3 NKOSI NKUMBI TARA MENSO NDEMBE GO IAE AE GO IAE AE GO IAE NKOSI NKUMBI TARA MENSO INAN GO IAE AE GO IAE AE GO IAE o guerreiro viu o peito do inimigo, e vai guerrear. 4 LUANDE NKOSI O ITALAND LUANDE NKOSI NKOSI ITALAND o guerreiro luta por luanda sua terra sagrada. 5 AEAE NBANDA MINIKONGO TEREMEN AEAE o guerreiro luta pela banda do kongo. 6 NBANDA MINIKONGO AE AE AE AE NBANDA MINIKONGO MINIKONGO NSUMBU TANKERE o guerreiro chama nsumbu para lhe ajudar na guerra. 7 TAMBALACIMBE TAMBIR TAMBALAJ TAMBALACIMBE TAMBIR NKITA OI A IEMBIR TAMBALAJ TAMBALACIMBE A IEMBIR NKITA OI

o guerreiro barganha com nkita para que o mesmo v a sua frente na guerra e confunda seus inimigos para que fique fcil vencer a guerra.

Potrebbero piacerti anche