t!B5;csB9!oS9:e)ra:R9;tSR9:BM*!e!

:i5Wi:vw:e^

^^m^<
/^oa,

:Oon

'^ ^

^
N

r.

=X /^

'

Ai,^.^/^ -.

,L......i.SJfS^'^.

-^'ssm^
j'^'^^'
^^^rsf^'

/->A/^^

'^/^r^A^cr^
.r\>ftj

^^fj^?i|5lf

V.<fs2.

A/^rN,
.^.-./.^^^t^^^'^-'

Jf???^^^t-s.'^2:s^A: VV^vL^A<^AA^*^/^X/^

^^P^

\a^K

>5^f^.
n
I

'^^Ma^-^'

***^?Ol^to.P^^^^A
^f^r\ f\f^r
-,

Iw^C!

^^^^0^^'
r.r^n/^rs

A^<

Si&'&^

^'

i.J^':

:''

?'-

-^

-*V-.

-'''^*''

-^

v.r>r

'/.'.

^,-

>r-

.:.i.:-

:^'^?'f^Sfs4^:->..,

SrRr;';^5*R,,:"-,,i il

'7^*.,''

''

'',r^

^^?55|^|^|5,s'rI'.'
^^yNr\AAA^A,o. '^l^^^^^/rAr^^
-^
.

-r

_ _
'

^^Arv'?

n.*

^^'nnf^lS^i'

"'^^^c'^

"i^"'''"".^^'

'"'.'-

"

^'1';:'^" ..'.,'-!->-,-'

f.,^'-

i-s

/^^ '*^-

-^

'^'^^rN^^;^;>i2i-'>"^o'"'

^-

'-

-^.-^'^C^^^WAl^iAH-f^s^,',

Digitized by tiie Internet Arciiive

in

2010

witii

funding from

Researcii Library, Tiie Getty Researcii Institute

http://www.archive.org/details/amphitheatrvmsapOOkhun

)Sn:

J^SAPIENTI/L ATERNA^ SOLIVS TJERiSL, IW?

i

fcHRISTlANO-IC\MLISnC\M

DroiNO-M\GICVM,
wec
noii

PHYSlCO-CHYMICVTvi,
TERTR1\'N\M, CATHOLICON: \^^^
mstriictore

^^
LIPS:>^

^feHENRlCO KHVmATTI
^

'^^'"iEOSoPMiv.aniatore fideli, et MLDICIN /^ Utr l USq DOCT:

'4^^ TTjS^
'

|^Hallelu-ki'HaMii;lAH' Hallelu-ki^
;mo,
I

E MILLIBVS 'OIXVNl.

/pty diaboloi

i .u:#

-Ki

EWVS:^R.\ INFERJVS

\W

^^^^^^S:#^
mcdianttpyf

^^
Xi

^t^^lAj^v

SOL.
'

n^^rjiFanr^S.ARFA\WSI\nEECENNWM.A?RIM.\IMPRESSroNIS

DIE.

rf;^'-^
(a
//>ar/ JL1/.K0/
iiinmir
Ciiil

HEKRICI

HiirD5,

i^/v&i

ff/c-o,

rc^^trf

lahor

soPHr^^TA: AMPHLTHEA.TRO'.
VElRDx

Jm-

.(^)'!^

niltinclii
S\{ 'ipc^wlrn

aqiJmei iiiaeiii

Scicri iiatn rite pi'?oi*." Sciipta h.ce niJiieni.wi C0n,';'-,/-(i7

s aiiit

JefcruliT 'Is^oriuih " ti ii rejiitiii^, eJjam r^jiitiiij, ^nrpando^ unrpaiido Hlii/trat' i]lCi\}rat aou abu/uin '-LiiX'iV Hoiiii,".! '^joli^ii jefxjirr .DEO I r^/ioue pari Mr-m^n iTOinsn, CO!sf5"ll-IO/ celekrarff Don?. IEHOV;L. ema, n)l luPiYgji' iiili ^^totiii .S^.oin/iinta teniiiat^j
.
,

iOPHIAMj _

AGNtty

KHUNPJVTHI

fe.3

^SrCjici-ilisnclo pergat coiidCic<'.-t intjfis''. noeiiio niUnniain ^.aiek, atd ep ^rfe tmlitut
'1ol<i7tt

AL .UlnJf
BJrr.iiif
;

iSi^

niricKt, Xtan

Cotnpe,

Jcall^t:

Mia^rbur&i.

/-#ti

tari r"r\
fti.

^fc ^i^
1*^
,**
r.<

'

^uj IaV^-*

JV

t-.Jl,v.uaMfrv-nivrlcim.l.rripKXf'<fellliWclM;B.MVicl,ffrr)'cH?c5cWl(^^

,>73J
./^ 'jy

o ftlicei
.s
/i

$cii-/i//.j^
foU, \tti(icfi\
.

hoiii

i.eiiUrciit.

rein,tiiji

i(/'ioi'iijtfi"j

ff(icit/i/t'

ff/ ix_

'J//rt

Libri
tici'ih,
/V

cilici'iii'is

p<;,

lv'///ic.i/c'<' >ii-,

pn'(i.'

fo,'o

./txo

l/i'!!"*

fJtrjpectojCi

nte coaiiito.

Hietoii:
oiioflJttt
ieiti,

iti q:>e..\t*..

\l>fillil

tniti

fncih ,lti}an
ct ilorniteii'.
1-.

dc alioruiit

hore
l/iiciii

etyailift
pt'if(tr&^

di^'-

li^l""'!', ij'^'" dtiit (aborihiif-

cuiuij/.jMi'//'"^

Qi,a4. foqiJ' ",'"'

carfiere ijoistj, l^ofestStoUMf etiitiii Opti; difiiliQtiit. itia

Suitittoriiiiiiii GP>\., filS ir.^/ij; ii/t/iyijui

//il/ //11 / peforeiii

partciii 'mtfrprct^ian. boiio iiir, oitiriiiji ft' iletriihiiiit-

ccftc)
r<
fe

Dttmctor yi.
pe]of
est.

nottHtiiii
1,011

Siorip.,. t'''X''iij'
rfeii/i?;

tttuiba

ijf.Si heatitf vxs ejy, li, CoQ^xta hoc pn,.

ai ahisC ijf.^
11}

trtitw contettinere^ '"

'peri

tis i

(jatiteittnt

VeiitMprtitiittii;
oppniiii*ii:
iltiti;

tioii

'^at tjiit'
iioit

^^ "
"^
..'X

SfJ/ <;/w

ineittitur Caliiittitit', a cuHii tttalitta iti,, ^ ;,;/ iiitiiin- 7 i""-'' -^JV,,, hMfte(Vcl; oorl>r

l-tiiE

1//

Jiriptit

nobii

t)erM<.iii "-'

britte
l

^^lHer
\

ottie-.yi
ottini.

IiiJidfiiii h^mtiitra

lojophin et

Cj^

gma acbtC^rFer"tWs?crc^^ac

icjKachU: \ramacbt

^uhlf.et.frMetittim, ac IW, lelpeairkoiiiiittiiti ',,,-JCrforu, Oiint.ir^CCcUriim <:yS'mvulotit,prietctitoru aftparef.hic iiiiutcS ,u,Di9i,italiff.ifa(iis /ivi CotMio,tir{0,i.ey eii fnie3,quahs. /'sv Pfiaitibiiy
,^ltiiJi,,eCiJt.iiiit'i>,Ueiirci.ai,<y'Joi,iil^,^clii,ata-jA
;

t1o.. aao-lophKif (r7naMr &tl,., Mctiio

Jettioitjtrctvc

Coft.tiiufrHEO i^crKILO -.<OPHlCEco,ttl .,/7

Nu......iJ erI..V,ii.. !<acro/:,ticUDlliUCAEJcripJu,a,^.Km-p.^,,m^^^^^ 1uii.l.U,S;hni..l llJo.ppli.c. ,./.. Ch..a.,...c,'///o O-InftiJM/ioi.. (iittiata TJEl') orthoio^c /Kif -r

/.

I.j.l-r-i

,..

..-.-j.Tl..-L.:..r..:.fM:.Ll^l.',,^.,.,^l-.^flTI,..r,l(tnB'i11l!inillolOuhoflllllH''lll

s i o

;>

%Tmu(tc^gnun-

viel jtifhuti

brtbcn^-l>er (cb'?" ^^n^ alU CTtjorrn

roltc

tlug tiigcbg'

^ft/^

'^fJi^^nfi.hcpoi>f;'yiAA^4^l\l''\e,>^ptt,u,\r

gcVJ-f Kf" "" pf nnnlsli f^>-";'2rrqCWn"Kll?

gil&cn'7;ctfX^p."- Outiw.

.i

<?

e!
JNTRyV

r)el/i Irtiul} iloJjct

III
I

yrKjeirtiti

__,
I

AVDF.NTIOn. rio

a-2

Viu DC"

fcl/tlfeljl' j'.>(ni/M;.
'

=^

*iilc||f njjtilctt
liti.

,\,-c--vr>^^T<^

itNtf:.\

.i-r/-

.t7t^ .Itiimy tWiUcit,.

m.
:3
,.

Jd

//.,* iti.[':i-ltciiini 1'' <"!>> p. /y/'* ;'" ''^..

,'

.tf.i

oa.lenti

to-.

*"

ttiiiin-iiJiii cit

iff

coiiteii./.tus.

PP.TIMA,
.^^'
ciIhis t-nt/ia\tlr .] In/ijraftfia et iiitji.,\ j"i-\ t.nliitttiins lUa

fd.tcs:

Scf.

f^C^-f
svn
USTl,
iu\ri

ce,i.i,if

pEt-lTATI

VicTEHOTJAH
!>;<!

OliiKfe

placctjiue yliiat,

(iiic icrettft'- iicaiii Zqo Docfor HciiiiciiJ'

"''ff

^*'

Dwi,;^

t^i^,

NATVR/t'

2;#o

, juMolas lllVMomin

}>"->*%.,

citliifMiiiai'

et./VM

,- libro Macra,^;^-:^^ ,. iniumlm ^^a^.^oMW 7 '"

Ems"
Tti.i.a .rt.itCitr,
ctijo

3^

^^

luittaifm ac
\nftltutiol\ ?/ DIVI,

/|
'il

'^
'

atuiA 'jelociur Miiii:

attaimn
f.tincs

\%n5^

m
V,.

CoiiS'ia Miiif t:ecii

iiigi^aacia
litlft ciilpa.ttutonu
,

vaeaie
immutaj^
fiibiit'
^

/1

ii

'

esi Jolatiiim.

K^
i^'t

^^^ \muUa

ac*
y-

'

W^foX^c^ Wl'^'(^(" 't

<*

^ vj
'irA (jvi,
ilciii

fcjtis efitociacii,

la acutior isst: aita,, ineti .iilvei-Jlis 'TJC,

^M

PJT.\TM tiottVbi^
pnciiiijtt; et tiiiJciii c^afjci hona, Jijiia ho.

iioSytrilillii<hr>t.

Acrocos.;

^#V ^^^
'^c\\
'/J

Al> iinvtohif, ;t .V.y jtcriorinti DEt i:crc, toriitiuj, NATVRy{,wi<r.

ris,

zk^
iT^
7<
-

ssr.iniihiis

nvriypeie laujavi pUcuijle oi,

Joctis,

t^rlj-e.Notiiice <.niiiuiies7^^y)Pf\^l(_i^4S. ff*

lt,ajteiih.< et Co,i\cuitti.i:^^^^.l' ' ' * c;o//< ;e///W' tefllttioiiiuiii,\

tiiecraii. faiicis, iji^

^^,

^CT-lTCtV^ * ^ -^^ ^'

-^

riitosoPHice vlacre, .tir""'

2.

Katio san^;iii pn ^''J^' ^fiitceriimj

,5
*--'

/Tiw/f

AfHhiiS

xvTnn

f- ooctn

rjTATli.

Mmtit,

certitiidinis iiontite
_.;^ifr-4

j.%

i^l^gl^.

J^^ ^^
.

_^

.____^

.inrmt rt(iMi'f|eii^criio4' fA'ttcr,rt^jMii iiridi,^"^'''')''^''''^'',''^'?''''^^^^^^ .lO^Heinper vix uin'afiiino fUtiis.iteJiTalhs) imiiu ex Ign^rantia lAuficA, paitim exlintJm diaboltca.paiiim -.2 .. .^\_.,./ .11. t-t Ci r.':r: ..jr<=;. .! :\,r,i,,-^r ,ir A^ ..... L.,. crP/UTff, /....c TccjnvMDnere
//iror>7r^.?i1<0r()eticr,

TT'

'^^-

"a

'

^s r^ 1-^'rn'
_
^

,_

'"V

U oMicefQi, cititi opus efttit pnefatos, hima \s t^L)tottLcilfirhp.OV^^^

folamiotii, htfce fitttiJ titettdo) ittter tot ttftt/aciiitiitiitnri-ctltiles fere.

5,

.-2-

s "

II'

nrfan

folcb^sJ

tpil

qg MwjglggM/baS^^^Jcl?

00^. He nrKt_Khu tit-ath es iHueo

fontc. ot) .t jcITc

M.

IHI ^'
>\-

PORTA

^^
ir\

AAffHITHEATM
SOLTVS -UEBJt

SAPIENTIR, S.TERNS.r

r'

\l.

>y?

^
^^J

1.%',

i'f^r:

A,

.^'3^S^
:v:?

5-^^,5

^f:jl-^

^^'v-s^.^"

M
rnagBum.s

'r^P^i^
aitt

|EliOK4iLLOHIMr.n, ci^J, oimi&wf. aJMffiVacJrn^ii/if 1ilra1itfr nlruHi; Vti pfl- Cdum, Ailrt, TfrRim,, jitpcrfnK Ttrrx, *, auifitl OIo nafainltir, Iehova. in)mljlis yAPlENTlAM mirificam in /itn> Naliirtc cMholko Ac , ^ , fciniiUiiU UpienI,Tiatuwli(cr-m4gK> iiiaiirfi?rfaiiJoiiJf/rf/<>/<i<(<iicDro/i/f/ur:^oi Pirreifir |*iiiii/ce Parlcs pro Jiarlisjrudis inniimeri 010 /lYtnlCrLiiiu|fio/lif,>ciiiJi,'ilmaiinvli'liii",'''ni "'p
pim/n:
ii?Tlf,
,

SAfIENTlA,Wema:

ORmionci

ln,n(;oiiiiii.(<(5 ftiiJiollPliilofopliije

Tlieofoplicc/iliiii verj:,

jt'^*'"^"^'''"*

?*?*'' "''/J "''in,'"'i'i tf^rtim^

;(J<:le;,irfioiKii,ii Ujierm Jie.nulonWft Divinj CrSapicT Si^nAturi Divinisve Na^iira charArterifinii liiet-o^lypliici',,,Iiiiii K

\'.'

ycljtn

WWIH

iJ.SlM \yi ifi<..nitnuiti

.rr.iy.u

.A'.\V}.*,i.V:vK^/A><Tj6t2'j.-,c.....v,:r<..(.

,1

trfilAH

-*{\<

>

yf^

>"'"'"#"" prologe(icam prolooedca,,,

'^><^h>

^^'^''"''^P^^^^^ETElW^lfn^Aim UKRAE..

D;

pa(r,s(, ,/
J

"7"5ii/? (piJrm, pd tmnmjalis auf^ulta.JtHOTJAF. conjinnnta. idear aJ eam. per SCAL/IM ^< ^ cptam tcmTh^oCophicorum.-ucre Pliilo(opliicam, /{7/onim DOCTRIMAE t/um(axa( fidelium Th pt af(c/iii lolisi'f. liirie. DIXJISITVS affialis. JaUir, feciinjum LEGES oracularcs /eptem,
.
-

trcorporir&mQnlis
-

" c re:^ ^om: TJrz:^;,. ^""'^ p'-''^

CllRmiAHO-Ki 1BALI CE, DiZUNO -M,1 G/C,

-ut
nt
},ili

nfc

o/.
cir

FHT^lCO-CHrMKE

v/JeiiJi

(Onfiin,

ice

0,1 i,mr,ar,ii,r

fed

Theofopjiitc vicjant,

PHILO.^iOPHI orthoJoxi SIC

{ctianiGfo-yaJ

Operr

' Mlsri.DCVAiq,, juiiHosiuheavit imxca^ fins,clifii,c celelrcnl. JA.E. a THSVH CHRISTO mto, 0C.ll.

Extriicftorc

^NNO

HEK.RICO

fif

/A^'

VM MA PRIVILEGII
C^SARE
Tritulegio

I.

g^^^^^^^e^ CR^

(^yE S A R E JE

r^ A

i ST A T I

cautum esi, ne qitis QjJilcographo-

rum, Celatorum,Sculptorur>7, Typograpborum,

"^ibliopolarum ac aliorum quamcunque lihra-

riam negotiationem exercentmm

p e r a

//e nrici

Khvnrath,

Lifs. ^lcdiMedi-

cin 'Doclorii^ tamfcripta quampicia,

cmaliajChymica.^YiahaLiflica
fecretiora, Latino

l^pUraque alia

i^ Germano idiomate^partim aliunde conqmjita^tar,

ttm afeipfo confripta f3 inuenta

T

acinter ea qutdem

oAMrHiT he

a-

rv M S ap lE NT i jE-^ t e rn j ,filiiis ycrx , Chnfliano-Cabalifli-

-Phyfco-Chymicum , tertrmnum Cathohcum^ T)iuim-Magicum , con, (jTc. per decem annorum Jpatium ,d prima cuiuslihet editionisDie
\

computandum^intra facn^^mani Impeni,Kegnorumque

^ Dominio-

rum Maieflatis fi<e hxreditanorum fineSjfmih aut aho quoptani charaBeris ^enere t^forma,fue in toto,fiueinparte, tmitari, recudere, autaho

recudcnda, veLthhi etiamfiulpta (lt* tmprefaadducere^ '-vendere aut difitrahere

palam

'-vel

occuhe, citra njohmtatem

^ confirfum prafati DoSi quis '-vero

Uoris Irfenrici Khunrath^fiorum-ve hxredumprxfimat.

fiecusfaciendo, IPriuilegium

(y interiiclum hoc Cicfiireum f^ernere, neghgere aut tranfgredt temerano quopiam aufi. conatitsfuertt, eum nonfilum
omnthus
illis

exemplaribits perperam fcrecufis l^ adduSlis

[qu^qutdem

fupradicius Izfenrtciis Khunrath, aut ettes haredes, eorumque mandatant

'-vhicunque deprehenfia yel propria,

quam

ipfis

hac in parte triofmns,

authoritate '-vel Magtfiratus

loct ilhuj

auxiho fibi '-vendtcare poterunt)

de faBo
fifco

frmandum,fed <^ mulfla

inftj)er

decemmarcharum aim pim

Qcfireo fraudis <-vindici3

^ fkpcfati Docioris Moirici Khunrath,

is

fiormn-ve hteredum TJfihiu ex tequo pendenda^decretumnremijfbiliter

pkfiendum, ^c.

Tragaj diefrima Junu. zAnno

9S.

RVDOLPHVS.

^4d mandatum Sacrjc Cxfareo:

^aieflatps proprium
9A.

"jB

Nc

Additumfigillum CaefareajMaicftaJis
incerarubra.

^TERNO
^>-

^TERNO.INVISIBILI.SOLI SAPIENTI,

OMNI VM OPTIMO,
N TO
I

INFiI

T O

MN

OTEN T

DEO DEORVM,
ENTI ENTIVM
VNIT RI N
P A T R I,
1

O,

SANCTO, SANCTO, SANCTO,

& F o, in plenitudinc temporis incarnato, Jhsvh Christo, nec non
I

SpiKITVI SANCTOi
Vniucfrfarum
toto

Rerum creatarum ac conditarum iri

Vniverso exiftentium
R. I
,

AVTHORI, CONSERVATORI, G V B E RN A T O
perpctuoi

DoMTNoacPATRONo fuo
filialiter

CathoIicOjbenigniflimo,

timendo, vnice amando,humiIIimequc adorando,&inomnerna:ternitaccm,

dcuotioncdebit"',meiito

laudando;

I.

TOTIC^LESTIS EXERCITVS SPIRITVALIS MILITIyE PR^p

o T

N T I, reuerenter habendx-, flammeis, nimirum, miniftris , Diuinitus mihi conceiliis, E V J H o iE

E

officioque fuo

& didadlico & tutclari

III.

vltroadfiftentibus:

PROXIMO SVO( 0so-A'a9vi- y^

mis dihgendo

TiyjY\- ipihce,

(Bmtm/ ^ott/tct Sar^cit/t)nD ^unftltcbcntcm

^CC^ftcn/) fideh cuiuis, cumpri-

IV.
SIBIMETIPSI, feruo ac organo D E abfit iadlantia & caiumnia verbo fedulo pro modulo D o n o r v m a D o M N o hberahflimc concreI (
)

ditorum:

V.
2.

Thnoth

TOTI

SS.*

BIBLICvE
Mo

C R I PT V R ^,vtih
erufit

ad

S.verfu6.

doccndum, adarguendum, ad corripicndum,ad

dicndum,injuftitiai vtperfcdius

DE

ad

Hoomne opus bonum

inftru6tus.

VI.
N A V R ^ mirific^,miaiftra: EiOHiMinMvNDo vniucrfo (ciufquc

Filio,Magnesia
I I

Philofopho-

rum indigitato, nunquam odiofa:, N v m i"* N I ac L V M N fufpicicndo

Denique
VII.

SCIEN:l

CHRISTIANO-CABALISTICVM, DIVINO-MAGICVM,
necnon

PHYSICO-CHYMICVM,

TERTRIVNVM,CATHOLlCON,
HOC;
In

quo Theo- ac

Philo- s o p h

c
i

docetur
p

SapientivEVea t v R/E
ilHus,

R.i,jeiu(cjue ftuclii,hoc eft;,P

loso

h i.c(inceTiorisfons:

Vena 2;enuini Intellectvs Numinis ac Luminis

cflencialis in

Mvn do maiori catholice,in

i

Fili o vero

MAGNE

A videiiccc Sapicntum/y nopticCiCatholicc,rcaIicer

cxiftentisi

Tvr

s
j

quoq\ie L egi sve

Dei

in cordibus noftris

Diuinitus lcriptx nec non, Mechodi dcxtre intelligcndi

i

& or-

thodoxc interprctandi B b li a facrajSciENTiyEquoquc Ligni \kx, Boni ac Mah , atque honeftorum ac

Turpium,- oftenditurfiumeh:

O p vs,

iu^*iltH3

K^ n^^K&Ksv atteftante

ewTc^iO.

(phy

Momo ^

Zoilo) reuera eximium,reccns reuiliim, Amphitheatric E inftrudtum Qv a t v o r circulanbus, ahisque hicroglyphicis FiG vRis, in ars affabrc fcalptis, Verit ati s,pallim locorumjfinc pudore vim publiccpatientisiniquiirimam,& quafi

fub calumniarum pondere tatilccndo ingem.ifccntis, fcrc

)

(proh:

fuccumbentis^ ab intcritu, pro viribus, vindicandx ac

crigcndjE caufa,&

quo

aliis

bonis atque induftriis

viris

idem

tentandi&:pra?ftandianfaliaudvituperandapra;beretur,inpu-

blicum,cx pio animi afFc6lu,inque orbis Christiani

vsvm

atque v t

m communem, necelTario iam dcm, & vix tandem fcd fat cic6,fi,vt Ipci

t at e

can-

xo,fit

bene ) milTum

SaPIENTIA VERA,CVI, QJ/in,VEI,QyiBVS avxilits, QVAMDIV, CVR,Q_VOMODO, QJ/ A N DO, ficri poftlt ac dcbcat, Chriftianc

doccns

S v

N V M, tam in futuia quam in

om n m m v m qv e hac vita frud:uofum, D

i

B
i

o-

donum fingulare, tcrtriunum, catholicilhmum,vidclicec,

......
%
_

__

<tAg/iitionem

^gmtionem^ Cognatio nem^Vnionem i

I

Cognitio-

(ognitionem

?iem

ac
Truitionem

Vruitioncm

K OV
T

iE.

S V

p s i^

MVND
cius,

\ maioris,

&,

quem mific
H R
I s

C
^

1,

hsvh J Librique
,

vs,

&:,c[ucm dcdiCjFilii

Triuniusj

Magnesi^

SS.-'^

Scripturx

Triu-

Sophorum,vtriul<^ueTriuniusi
hocefl:,

niusi

Catholice

%.
.^^B

TRIA OMNIA,
tanquam m hquido Speculoy
S o pH
I

^^

A Orthodoxa,

ojiendens

C V
{proHt

myjleriorum reconditorum

T AT EK Lv ui^i^v M cadem iUa, exBenigni^

tattsfuA DminiC penu^liberaliter
concejjit.^

APOCALYPTICA CLAVIS
T R I V NA,
penes Authorcm

i>

huius digne referuata,

LEGE

fua

Triuna, (antla, arqua 6c iufta,

ideft,

D
6c

E,
lcgitima,

Tacit VRNiT ATE

O PERi B vs bonis,
(qua^ animum faltem

gratum debit^ concernunt)

folis

dcbctur

D
I

i s

c
I

p li

/E

atque

Doctr

n ,e

filiis,

SS.^ S A p

NT

vC

candidacis ^ candidis hxrc-

dibusque fidelibus dilcdlis,nc lacrum dctur canibus,aut margaritx proiiciantur antc porcoSjdiaboliimo grauitcr obreilos

Non enim

omnibus o m n
JedeH

a conueniunta

QviD,QvIBVS,VbI,Cvr, QXOMODO,
Qj^A N D O

& QX-A N T V M

Amimigrati,
Charitatis,

Reverenti^, Gratvlationis,

^^TTEiSrTiONlS,

Admirationis,
ergo

Honorisdebiti,
t,

Humillime consec ra t, Officiose d i c a Amice o f f e r t , Debitc nvncvpat,

Rcligiose r e l i n qjv i
t,
i

Obferuantiflime d o n a t , Studiose p o n

t,

l/Eti%ICVS
s

KHFNRATH
jS

LIPSENS. THEO-

o ?

11 r

e3^e5^DiciN^ '-vtrmfque T>octoRi

amator fidelis ,

J
afflante,

H O V A H
T RI V N O,

incendente, ftimulante ac dantc

dodus, dudlus, Inuentor, Author.

i^NNO (JMASCHIH CH
iuxta promiflionem

Diuinam
I

mifli

M D
I/a llel V'I ah! I/a

V.

llelviah! //a llelv-iah!

phyDiabolo!
Ter^ue o^tiAterquephy calu mnmo ri cuiuis; nulla excepto

LAVS,
'

HONOR
A

VNITRINOSIT
ET GLORIA.
E
N.

yE H
M

V^

LE

CTORI

L E C T
S
p

C A ND

O R
I

D O

A L V T E M.
^IPIIITHEATRI
njtriUjQpic cMedicmx

HOC INSIGNE

0-

V Sytn quonAucioj- Henncit^s Khttnrath Lipf.

O' Philo/ophiie "Doclor^

SAriEI>iTIAMT>IVINAM3//'vM)AK A jMa cro t^Mic rocosmicam:

Diumo- Magicafn Chnfiuno- Cahalifiicam
,

O' ^^hyficQ-Chemicam^admiranda indufirii'., fpeElandam Ocvlis: contemplanduME nT E,fiSiandum Opere,tn Oratorio mice ac Candide Lecior , damtu
(jr

Lahoratorio,omnthitj propofitit,

^Jpfi

tihi

nunc tntegrtim

(Jr

abfilutum.

quidem Auclor immatura morte pr^uentus, aliqua exparte,fidnon magnay imperfecium posifi reltqutt.
ney impofuitmoriens, yt

Onas tUud meis humerts tmpartbiujacura

Opvs pofihumum

mea

tn lucem ederetur:

tum quodtpfifucrim intimafamiliarttateiuncitu,cu-in.aiiodconfihtfut, tn hocopere edcndofecent me, yna cum ahis reliBis dfififecrettoribus,parttcipem.

'Dediigiturfidulo operam, yt taleprodiret inpubhcum,quale, yt

prodiret, tpfitmperuoluijfe,accurateintelIexi:Sttn multis ttan fatisfacium

eH omntbns ,
ctant.

Ke i perpendant ^ mehora hisfaRefiat yt define Operis tepaucis admoneam: ^anta cura,mens

lUi (jr

magjiitudtnem

humand
rantur
res

s (?/'r

e, uatUrditcr dejTderet,in confejjo eUomntbtts. ,^uot yomolefitne

lumina Ltbrorum Sctenttarum gii^atia ,euoluuntur? quot

? qtiot fitmptus

detw-

tmpenduntur , quot Lucuhrattones,

Vt^ilt, /abo-

exhauriuntur ? quorum omntumfinis tandetn, aut yamtas esi aut ino'i3

pta,fipe etiam fraSlx yires corporis

dclirtum antmt s y/que adeo difiici-

iem ad Vhtlofiphiam ymbratilem , humana ratio monflrat ytam

adt-

tum.

Seciis yerofactt

Theofiphta nofira tn hoc

Op ere, prtmum

enim

x^fiumpttbus confiat. nAudi Ipfam ttbi loquentem : Fatnuenitur ab his qut quainmt illam. ciie ytdeturab his,qut diLgunt eam,

non

tot labonbiis

1.=

praoccttpat qiuje concupifcunt, yt illisjcprior ojiendat.

Sa^.e.f.i},
4,15-

c^/ de Luce yigilUam foribHs

a-

Imerit

ad

illam

non Ltborabtt

Assistentem emm
txdtum

Sap.8.^.i(J.

fiiiiinueniet.

'Deinde nontot molcjlds occupata eH.

conucrfatio tllms, nec

Vionemmhabet

mantudmem
'< zaudium.

coniticlHS ilJtas^fed

Uttttam

Facillima tgitur i^flontanea efi h^c nofira Saptentia. Talta

funt Omnta

'Don aI^e ijV er a.

<iAtfraudes mundiJ!Iiifiones,T?han-

taf?ySophifitca Dtaboli, multts laboribti^s

^fumpttbtts confat.
^uan

'Tandem d contemtu huttu Operis dehortandus es^ Stulti <^ ineptt hominis efi/em nondurn leciam tudtcareynon tnteUeclam contemnere.

fo te,an proptereafunt contemnendafydera^quodtu tUa non dtgnofcis ?

proptereaabitctend( isr conculcandizVlanttz^quasfoecunda mater Terra,

nobisporrtgtt^quodtuipfarumfignattiram

^ eccultoj yiresnonperfftcis?

^ottnuttles t^ fatuos fcettes partttrit humanum In^entum ?atqut,tuiUis

fipeprtmarium locum das in Bibliothc^a tua,
Fhilofophtca^prtmos accubitus.

^ habent

lUi tn

menfa tua,

<CMemtneris er^o

hoczAMFHiT he a-

TRVM

tuisoculisnonfucatamatitfatuamThtiofophiamffe^andapro-

ponere :fed contuttum

^ternje

S atienti.^ solivs ver.s,

i^ contemferts. Z^ ale,0^
tutipfiuSj

quam magno

tuo malo

&

exitio neglexeris

hoc <iAmphttheatro fruere ,

ad Agnitionem Dei, fhgnitionem

dtgnotionemNaturiCy

ad lUumtnationem Animajpurttatem Spiritus,fain tnclyto (fomttatu Stolber-

nttatem Corports.
gico

Datum ^i^ermgerodte

adBru^erum Idib.Martit,

cAnnofalutiferipartiu Ftrgtnet i6os>.

ElLASMVS

WOLFAKT.

S.

THEOPI/ILI

II

RANDVM ILLVD AMPHITHEATRVM CLARISSIMI VIRI, DN.

Henrici Khvnk.ath LiPSENSis, Vtriufquc MEDiciNicDocTORiSjac vcrar Sapienti^ ftudiique eiufdem
inftauraroris,

IN

MAGNVM ET MIENCOMIASTICVM.
BDITA
Diuintfi quii myfierUverbi
\

THEOPHILl

^4%_ETII

i^lttus injpicidt y/eqtte inpemtralia cofidtt',

2^lniji cHmfuperts hominum commcrcia cernct.
Felicesantm.t, qitasgratia tanta heauit

t^ndire Angelica4 mortali in corpore linguat,

Httmano<jue

DE

i/etireinpec7oravocem!

.^ofngit

ijia difs ?

vbi iam latet attrea/caU

Calt, qua/uperi defccndunt ? quifve recludtt

Stct atos adittu ? nofqtteadpia Numina ducet ?

DifficiUm^mihi crede,viam,qui talia teniat

Jngreditttr, nec enim cuiuis manife/ia

videntHr

Diutim/ydereas habitantia 2(umtni luces.

t_/ittamen humanaft confttetudine quondam

K^ngeltcas meutes Utatas credimtts, artem

K_Ahjlrufam rcor effe : Patres nouere vetufli.
Occidit: Oceano veiutiSolmergituralto,

L^isx tenibra informes, ac immedicabilis errtr

Inualuit : mendaxcfuefiium caput extu/it orco.
FoTis eH illtmis

So

H
,

^t

.-

Ditdna

CAB

ALA

,>uamqttetenent

Mag i,redolintesthttraSabai,
E

Cuiquededit v

RiD Trtnamhincnemo
i

^ tacitttm S a hfufilenomtn.
i

De

Sophiam /ine Numine babebitt

Thei/egam,A/ironomam,(J^[edtcatricemqueDianam,

T^mofine afjiatu Diuino magntis

a/ius.

Vnofontefluh Sapientia Trina beato

F/a minis atherei,fufkqueper omttia mentis,

^ua vegetat ttrras

mare,fydera ^aera complet.

Rex mihipacis erit tefiu, quipeBore quondam

Totgemmas habutt Sophia, quot /tttera arenof,

Cutus cordea/tam Sapientia/iruxerat arcem.

tl

Hicquoficspulcrdm Lthanidementecolumhan*

iHgeminans imo fti(piria co>de,voear/tt ?

2idmejue
fibt.

vititfociim delegerat vnam.

Odtle&avenimea^te chtrtJJimtMorat SponfM Eex Solymx tum, ^fura ^umina iurat Sefore conjhntem tibimet caftumque maritum.
1 H o v A N I s iretm ^hrAmtti ChaldAu degentepref(6itu (_yilloqutis,&

Calluithancprafens

IrAulttJEzypto,(jr terriipatifecit

idumu.

Hac tibinotafm lacobefaentia rerum, E i;caliquepatetif I H o V A tihi, tihiicala Ken avifatgrcf^cm maculofispartubuiimplcs

Bacheltdes : tenet hanc Pharii dum cdica regu

Somniaper traHat cautttSiprudensquefuturi

Euentura canit,fer myflicapec uU vates.

Hanc ^gyptiaea Mofes

edu^lHt in auU

Imbihit ; hac, diaquefimulpofl luceeerufcitns

(Luxgemina hac) ipfipotutt fe ftfere Inoy A: crimittii exptrs Hac Bileamftncerui adhuc,

&

Turpis auarttix neuitfcrutarier alti

,

i^hdita rite

DE

c^ fanc^/e henediceregenti.

Hac Rcgina Arahum folers ttvigmatapromit

ifacidtm Regi, quonon fapicntior alter

CUruit hacDaniel, Magitprx^antier , illum Extulit infrueiumfchgU Regia Verfidis, idem

;

Regihus edixit trifiijfmafata duehus,

x^lter ahlmperiocadit, ebhrutefcitatalter.

liomen ahhac quantumgejftt ter maximus Hermes f Hacve^erata D E v iA,viftt cunahuU C H R i s x i -^.; kJA [irifico docuit V E R B o Reuchltnus eandem. Haftc Agrtppafagax mirando predidit ore^ :
Prodidit HtluetiuSiAiufaru mfilttu, HermeSt

Exojui fatuis:

L umen Sapientibus irgens:

Cuius (^ humanosfiiperat Sapientiafenftu : Hocgratare tthi Celfo Germania Phibo.

Hanc (ir Ste/Uttts mellito carmine condit. Hc eU, hxc tHa efi, ( mthi crede ) Scientia, verum ^u tibi Naturit Lumen, vireiquecapacis t^hfiruftts Mundipandat Clartjftma Luxesl.
:

^uafme cunfia itcent tenehris tmmerfaprofundii^.

Hic tihtfax: hte Lttx, hxc dux teprxuia ducet
i^hdita cunfiarumfubiii ad penttralta re>um,

Etfc mirifcinonpondusinane Theatri 7{on(ptciatoriners, verum Rimator, Altr

Intimus hofpes eris,ntn hofpesfemper ohetrans.

Hiic

& /ietiarum

curfiss

virtfque reue/at,

Etjcrutata vices rerurr,,ftata terr-poraftgnat

Hu

: :

^5

H/cc vu ventorum Pontique innotftit djiug,

Vndeorttts

^ vita

fatii

vnde augminx rebm

Sdocet, tf terra venis expromcregazas.

Principia hxc rerum cun^larum trtmt refilmt.

Thciefipha hacfnada eHi (^fiprsflantitti iHis

)uicc^uAm erit,Hjtc^genitoreY) E o,

D E A \SfonfaDetrttmr,
:

Etgenttrixrerumirecclit quam turba Sopherum.

Inuentum

efi

Medicina tuum^o
;

DEa

NUmi/te cedunt

Pulfa tuo ; Refolutus hydrops

nedofa Podagra

Ltpraqucpreh viuumfcedans imrriunda cadauer :

Tujpfera

^ Tabes flamrKisferuentihMf, ima

humcr:

Exjfucca ojft vorans , rapidusque Jpople^iictis

Herculeujfquefurens,^ (purcansfducibus herrer

Hiciintu indomttas vincifque fugtuque Chimeras.

Salue blandaparensfalue expeiJata diu lux!
Venifli tandem , dijpellens nubila coelo.

Hanc,
Crata

HEN R

E,//^;'

qued amicam ekgerisvnam

Cratulor,Afclepidum decta tmmortaie Sophorttm

Deo

Charitumfobolcs; DiuinePrometheu;

Bignepeloyquimiranouodans

AMPHiTHEAXRd
Theatris.

JnLucem: veterum vixcunSlis vija

Cedant atifpicitsmeliortbus
S

Liuor inersjlolidumque coitx, ^fibiltts orci

;

laborillc^

^uamfelix,fuauisfudor, curaque beat* ?

quamfoectindifittEius, o tadta long*.

^uam iucunda via ?gemma^tetspuUteris ortut

K^ureus ille tuis ,fuperum te in luce loca bit.

O Decus Aoniditm,Pyladrs mi, Nefioris annes

Viue ;vale; terris nec cxlicafiande reliBis
TeSiaprius, Medic*, Chymiic diaqtte

CabaU

Culmina quamfuperesfumma ^faJligiafonM^

yiue dtu,foltde'qu vale, moriare beate.

]'

IN EDITIONEM AM PHITHEATRI CL. VIRI DN.

HENRICI KHVNRATH
Q^V E
toris fui

EP IGRAMMA

LIPS.

VTRIVS-

MEDIClNiE DoCTORISjPkiLOSOPHI
in(ignis,&: noftra^ statis primarii,&c. fau-

honorandi.

'Arp ER E quigaudes,hicnolicarperequicquam Omnis huic Phyfico cedatlabor Amphitheatro.

E d i c v s quod S v m m v s ab alto Numinis inftindtu Scnfudedudumj veriKhunrathusamorc, Inftruxit Sophizque facros illuminat vfus, Lapfam reftituitjvitiofaque membra repurgat. In Mundo non cft par his virtutibus illi,
,

Vnguc leo notus Diuina hac notus is arte. Maxima nafcctur qua fparfis gloria Hbris, Dona D E I variant, hoc certe cft nobile donum>
:

Ecentum, vel plus ccntum vix millibus vni Ingenium tantum contingithaberevirorum.

^. ZVBERVS

T>.L,

AMPHITHEATRO
CLARISS. ET DOCTISS.
VIRI DN. HENRICIKHVNRATHJ,
VtriufqueMcdicinxDodoris
celebcrrimi.

\T V N D V M

extra

mundum qui vult JpecuUrier omntm

nofcere (efntagtt:

,^/^f extn ftiffura

limefui tU sdent veterum vafiua Theatra

yelnotfMijpeciaclii reddtta

vamfuis.

Jmmundtim potttis mundum exuat,exuat (^Jhj

lndr<peditriccs (jrf^gint nibulxs.

Orchejiramt^ue tuifubeat

Kvn

R ADE

Theatri

JEthcris igniculoprdgredicntc hono.

Diavbi Smiragdimonlirat Sapienlia

fpfclo

^uid Alacrocofmns /igity quod AUcrofmtts agat^

Et Panace Hermetis regnatque Afclefia
l -yg^-a

\^c dignu dignns vtraque fpargit opcs.

^uaspatttloflauidt pandi<f}omachintc The.itr$

KV

NR AD

t ingenuiprogtnies Gtttii,

ftrge ita-frma tui

hafis esi

mthfiira Theati i,

Dttm Aiacrocofmtis erit, dam Aiicrocrfmu-s erit.

lohannesSciiiTiiisEleftoriSaxonixa
SfcretisEcclefiafticis,
charilf.

amicofuo

honoris &: amoris crgo

confccrabatld.Mart.Ann.1^04. Drcrdx.

PHILOSOPHVM
=V

MB

RAT L
I
l

T a E O D O K eA (U I L N i T. /^Vi D abdicatasinme.imcuramvocas
l

L,

^^'^,^^

SophiftaMul-isfutiles?

Negant cama;nis,ncc parent ApoHini D E o dicara peftora.

Fuitiftaquondam llultaconfiJcntia, Fucus,Tenebra:jSomnia: Ciere furdum Delphica Phccbum fpecuj Vocare Mufas Numina, Fandiqucmunus,muiiereindultum De
Peterc fonte, nemorc aut iugis, Nuncaliamentemvis agir, maior D t y
,

Alio^^que
Sibi repofcens

mores poftuLt

ahhominc munus fuum,

Patri

ViuamuS vcvitz

Vacarcvani<;,otioautncgocio,
Ecfabuloflshtcris

i6

Vetat, (uis vt pareamus legibus,

LV

c E

Qjv E

ceinamus fuam,
,

Quamuis Sophorum callidaque ars rhetorum Figmenra Vatum nubilant,

Q_uicordafal(is,atquefairisimbuunr,

2c

Tantumquehnguasinftruunr,
NihiladterenrcSjVt falurem conferant Quod veritatem detegat.

Quid cnim tenere vel bonum vel verum queant Qui non tcnent fummi caput
Verijbonique fomitem
&:

fontem

Deym
,

Quem nemo nifi in Chtifto videt.

Hic VentatisLumcneft,via:via,
Vis,Mens,Manus,Virtus
SoliEquitatis, fons
Patris,

bonorum, flos

DE

Natus

D E o, Mundi Sator,
mors necis
nobis,atquepronobishomo
;

Mortalitatis vitx noftr2,c

Magifter hic virtutis eft,

Devmq^e

Nosinduir^foexuit

^tcrnaiungenshominesinter&
Interquc ic commercia.

DevM

Hic crgo noftris

vt

fuum prscordiis

Vibrauerit e C^Ioiubc.r,
Abftergit xgrum corporis pigri fitum,

Habitumque mcntis mnouat,

Exhauritomncsquodiuuabatantea
Cafta: voluptatis vice,

Totaquc noftra,iure Domini, vindicat

Et corda,5c ora,& tempora, Se cogitari, intclligi, credi, legi, Se vult timeri & dilijji. Huic vacantem, vel ftudentem &: deditum
In hoc rcponentem omnia

Ne quxfo inertem vel peruerfum putcs, Ne crimineris impium

Pietas abefle Chriftiano qui poteft ?

Namqueargumentummutuumeft:
Pietatis,cft"e

Chnftianum,

&: impii

Non cfle Chrifto fubditum.

Hoc tc docebit inclytum Theatricum
Opus hoc,& piane myfticum,
./Eterna monas &: trias cordi tUQ
Facinfit,

hunc fintm bonum

Scopuroquemonftranth^cctibifpeftacula, Quibus E o potes frui.

ORATIO

'7

0%AT

Tf/E A D

//I C A

FONTEMSAPIENTI^
CHRISTVM
I

M A X M V M.

OPT.

Chriftiani Cordati.
^3^j!

I/r iste fac yt fapiam^ quia tu Saviei<!tia ^Tatm Soluses^ <^ tecum quifavtt^ lUefapt: ^is dxbit in tanta^ mihinam caliginelucer Vt capiam yer^ dulcefalutts Iter ? iAd te confugio, qui L v x mortalibusipft es Ter quemfenferunt cmiBa creata diem.
"Da mihi

U^ tvrjELvmen, teuebrasque repelle

Spjntiij ilIufLret peciora n'ofra tutts.

V^on eqtademfateortantofum dignushonore,

Sum mifer^ c>^ mtdto crimine Chrfie reus^

Sedtamen infiifo confidofm^ilneycuius
Tttr^abitfordes guttuiavarua meas.
Si miht dei yitam, cur 7ion quoque commoda 'vitd
)

(unEia tua nobispro bonitate dares ?

*A Tatre quin ettam quacunque rogabimus^inquis

5^s accepturos nomine certa tuo.

V^n miht quro lucrumi;vanam non arrogo laudentf

Et laus i3 lucrum tu mthifolus eris.
Sedneque diuitias dederis^ quas mirer auarus,
(ji7icla

cadunt^frmas non habet orbis opes.

tAJpira cxptis,

mentem c^leftbus tmple

lgntbus,ac ymbras aufer ab arte ^raites*

V^erit^bfcKrum,facile inpcnetralia ducar

<

U^tur^ monfrasfiintht Chrtfie viam.

Ip/eferam magnas laudum ttbivrxmtagrates:

DXtlhomo maiusenim quodttbtreddat habet.

iS

?.

^ '^-s

.rj^^*'^-)^...

>'

^.'^

f^r^\^

EiSAr^rH

xnoTin^sis
generalis,

R O L O G
S

Q^ E N T

S,

AMPHITHEATRVM

SAPIENTI^.
I

^TERN^
I

SOLIYS VER^,

CHRISTIANO-KABALISTICVM,
D V N O-M A G C V M,
I

nccnon

PHYSICO-CHYMICVM
ad

Homines
Vniiwrrfos;,

Omncs, cundos & fingulos

feorfim,

CATHo

dircd:!.

Prologvs

I
g &j ^ ^ ^
!^
R.fcr.tu..rtt-W

AMPHITHEATRI
CHR
I

SAPIENTI^. vGTERN^,
I, I,

M M

A^

li

;!
g M S
||

T I A N O -C A B A L I S T I C
Wf '

DIVINO-M AGIC
Tertriiinius-Catholid.

PHYsicO-CHYMICI
HENRfCI KVNRatH
omaioriifidtU,^
1.

IIPS.

THEOSOP H !jE
r

Agnofccce

De o,d-i^e]ucmmifi:, H SVH C H K sto,

I

^ Midiimit vlrmfqiii DoHorii. CHRISTIANOK

.4

Orando,

"^

Th EOSOPHiCB
noucris
ae hauries

E,

Devm,
(^.ejHemmtfl,

Librocjue SS-*Scnpcmar.

Im cU,
Kabal.Ciiristian.
mcthoiio

Or ATOM

Ih s VM Christvm.
lAbTtm^fMelUgereSS^^Scw^xnis:,
I

Tem

T-I PSO,

Tri A
O

M vn D omaiori.
^t^fiem dedit^ F i l
i

MN

A:

h.e.

o eiw
Et sic,

l^

Magnesia SapientnT?t-,.
Ti met-ipso.
tanaHanu
tn (pcculo
R

Diuinum;

DIVINOMAGICE,
/socen,

Micro-

C
Difcas,
II.
j

Macro-

o, ^,qMemmiJii,

CO SMIC on!

IhSVH CHRISTO,
Lilro^ue SS'^ Scripturi.

c/.tnff:mo,

MACIi SAPIENTIjfiVe

OMNIA
OMNIBVS!
B O N V
ud,s dor

C^ exfoatc/impidtf

V N i , cuini vnicx

vt

HO M

o,

T
Miindum
vemJli)trA-

Nolcerc E M t T I p s V M,
j I

MvN Do maiori
^,^f OT deditj (/, F
1

hov\x mulriformis , fiue fimo Sapi- miihiplicis,^(/jff/w 'Ti-^iKTnr;

ENTI.CVC'"^\,

o /,

y.^<Sr;EphcJ~s-Verfio. J^^At.

SwDei
patrif Lu-

Magnlsia Sophorum^. horftm^.

IX Tcr
criuno ca- 'lu,
tholico,

\
<y

tn hoc Adundo

.M-

Summum,
Terrriunum,
Carholiciflimum;

muha

ac varia manife-

r
,

MvNDO maion,

ftarionumy/(r

med a
i

ea-

A TKVM)

minuin.

III.

^ ^uem dcdtt F o MACN A SApietuum,

,
i

eitu,

pro dono, ]ue, cnm Piibhca,

.1

tnm Sc-

TuHmcjucQ Homo,heatiJfim
VltdL F N E M HicSoPHi a!
I
!

SP

I R.

I-

crcta,Secic[:ui.i,Sccrctini-

Cognofcere VND VM maiorem, ^t^Hem dedtt^atif F l v M, A c N s 1 A M ThilofephorHm L A P D I s mmiriim 'Phi/ofipho-

M
I

cjui '"uaiatQf^

Confubfiamia/ii

TV S ANC T O
tlbl

nia , Pht/ofopht^juh/imtoribtu,

Parentt , (^ jj.-/endur Glorix, ata^charARcr Subllanriav/w

mimme ma/ufiitts notA,dextre

obfiruata , ac pie vjitatn ; ra c-

H:ec

PhilosophiA
,

commMmc.tto.

Pn-marcrialis,Clj^/W/fj-/
^ejHo Jynoptice-catho/ici inha^ir-

thodo:

iummalHaecrti^Hanc Vi A Theolbphica, Tertriuna ,

Carholica
Lincaris
,

fbla

WOTjCarholici, vei Vniucrfaiis,

\tat

omiiis p/enitudo
corporaliter.

p/niijuampfrjiilc

Svdiectvm

N a t vP

Vera; ^^uatj^ c ^e t E

R a bona

M.

dehilHm, ^perfeElum,Regnermont PhyJica,Artis Ch)mic.tadittmento,pU*i^uampcrfictindumt hmarerui/e,

1.

H Y S C OI

Timbt-ipso.

HV

miranda
B
I

C E.

oh quam mnumtrai oh i^uam ) aditciHntHr N o[

ty^//i

omniSjVe/Jitptr-

Tri-

Iiuc es},

& proptnca CAthoUcon^

tn

o^^^i^uemmifitt

CH7m ^
I

LaBOR. AND

O,

ficialis;

autcircHmfiren'

Phy/ico-

na/is; autfii/Ja

ve/vmnerjk/tac^ia/e,

Ihsvh Chris.to,
ZiiM^^^SS-f.Scnpcurs.
AfpiceiLegCiOb(cru3iInrcIhge
;'

& e.x

Artificiahs TOP//jo(/a,
jS"w{;iir.a|T.T

^ttH/ta.

A L c H Y M lA. mi*;

Laboratorio.

'P'iTentaiIudica; Vtcre; Fruere.

n
t^DS/Ti

AN T

A AI
P
S

'

O N K
^

I.

ELOHlMoMN
A
L

vcnduntlabonbus.
I
1.

XC
*

y. 4. LtttificafiimeAl
if
.

H o V A H ,inopcn

w,

^ infaSiis manuHm tuctrum exa/tahi

."

j,

Quam fna<inifica.J'nnt oprra tuali^

Ha//t/H'lAH\Hdth
Phydi

VAH

va/deprofundxjitm cognattonet tu

RVACH HHOCHMAH-EL!

i/.6.

Viiiniipiensnoncognolcct,&lI" 'snonintclligcc
e/o\

h^c.

^^'Ha/lt/H-/AHl

tierHmatqHtiterHmphc.il>ir>^'^CHtHts! nn//o excepto.

3sj?

19

Jiu^^i^f^fp".

Ro
I

L o G V
I

hic prxlcns S c a l it cuiclam,S t v d

1 1

S a-

^lJ^^^^M

0A

P E N T A vera:,rofteque philosophandi G ^^ R A D V V M orthodoxorum s E p t E M myftica: aflimila[^l.ii^^^^C^ tur,qua(DE o vocante & duccnte, Genio ftimulante,

rationis,

S^^l^^^^ 1n G

foUiente) tam iuxta

Sapienti>e

o cooperantc,L A b o R e debito ?c fedulo abverac,quam eius Pra;conis(ex IeSapientis doitrinam vcre Sapien-

H o v vE ipfius calculo candidiflimo) tem afccnlus fitTHEOsoPHicvs

P

adAMPHiTHEATRi

przfati

quamulsanguftam.exilem. cdefpcdam,attamcn auguflam latis &: maicflancam 1 n & p e r quam D o c t R i n it fihus fidclis quihbet.ad fincmvfqueconltanterperieuerans.lartusi n t r o i b iT.ibiqiie s V M M v M illud B o N v M Terrriunum cathohciirimum videUcet, primojAgnitionem e i,&:,quem mifit Ihsvh Christ i,Librique S,S.*ScripcurxinteIleliimgenuinum;Sccund6,cognitioncSviiPsivsj a Tertio, cognitionem v n d i maoris, &, quem dedit, F i l 1 1 eius GNEsiyT. Philofophorum, L a pi d is^nimirumPhilofophorumcathoUcivclvniuerfalisplusquampertecli s v lii e c t idebitiatqueperfedi,Re gencratione PhyUca, Artis Chymicxadiumento , plusquampcrficiendi primojiN 8iE xDe o,&:,quemiuifit,lH s vhChr i s To,Libroq;SS.* Scripturo: Sccundo, in & ex S E M e T i p s o Tcrtio deniq; in & cx Mv n Do maiorijScquemdcdicFi L o eius,M a g n e s i a Sapientij,o m Ni a
T A
: ,

oR

MTriuno,exCorpore,&Spiritu & anima etiam Triunus compofitus in Parady(ummundauam hanc pricipue collocatus efl:) feliciter coNSEqvETVR, eoquc tanquam lingulariquodamjt^ftijjA/Mii^/B^Gfiy, Theofophice Fr v ETv r. C o N s T A T autem Prologvs hic V e r s i b v s totidem,quot Annus diebus, treccntis nimirum fcxaginta quinquC, eo quod per totum
B

inoMNi

V SjfquareSjab^a^TibJi^E

LOH
,

.nnnumfingulisdiebus

vnvs,Sophia

tionis acciiratxlancc, acuciflTime penficandus.induflria

ftudioiogcnuino, contemplamente coniidc-

randusjiicfxpius velunriminandusfit,itavtD
i

o c tr in AhuiusTHEo c ^ falutaris animi cibus ei in dulcem Animx recreanoncm cflis o p H caciflimumque Animi nucrimentum tanto conuenientius atquefelicius
conuertatur: Sicque ctiamintegriannifpatio, (noneniraefl:, nupcrrimc
initiato pra:fertim,crcde veridico

Experientiaedo6lo,vniusveldici,
!

vel

; & quidem ciaRvACHCHOCHM AH-E L.fcU S P IRITVSSAPIENTI.yEDEI,

hcbdomadis aut menfis labor vel fl:udium

a pacrc

auxilio ac adfiften-

non fupcrficialiter aut primis duntaxatlabris gufliare, Ccd, penitus quoquc ac crebro deglutiendo, quafi rcguflare & verc,mi6QyiNT-ESSENTiAiiTER,percipere queat,Q^ViE n a m,q^aI s, q^an t a&q^a m s v a V I s (itcumS a p ien t ia vera, tum raciohscfinccrcp hilosophand i:&quiddemumDoc t r i n a
i

Lv m Nvm

milU,

ilUusinrecefluinteriorifouear.

sophic

Ha?cver6epulas opipare apparatasatque lautiflimas,im6 TheoA Sjdigne nemo guftabit facile,mult6minusexdemalicuiiu-

zo
cundiflime lapicnt, nifi prius reuerbcracione accnbuhtionefufli^iciite, per Ignemcrucu, probe fi:atl:us,acluritiead moUitiem dedudus, SiYvcx itionetali,danteintel!cd:um
)

inlignitcradmodumcxercitarus; i^qt4xet\Am

lachrymarum pccnitentialium abmipunt.iteadmunditiem &candorem vlque Chrifl:iane lotus,ncc nonPhilolophico moievanitatibus Mundi
huius immundi plane depofitis, longequc poftfe dereliftis, hac
fpiritualis redditus,&:

mcthodo

ad conuiuium hoc benc prj'jiaratus ac rite fit difpofitus ; quamobrem bi \s ipfe, veluti fipe tentatus, acriter examinatus, exatifllme probatus atque ob id fatis probus ac conflians tandem deprchenius,inn,umerumFiliorum &afl~eclarum DocxRiNii fidelium Sa p iE N T I A ipfius, legitimc recipitur, in album eorundem immatriculatur, epulisque Theo/ofhtcis prxfatis folemnioribus dignc accumbit,conuiuiiqueillarummentoannumeratur. S v m m Ajipfa S c a l A huius pro,

logetica; feptigraduahs

nunc fequitur.

ARGVMENTVM GRADVS PRIMI.

"pR M V s G R a D
I

s eft,

Sapimiem, ceu verum atque perfedtum Theo,

-*-

fophum.A T E R N i, fohus verx S a p e n t i Regium prxconem, Diumitus in-& conftitutum

i

>E

magnificum eumq;

ac fubdeiegatum, nec

nonSAPiENTiAM pr2tatamipf;m,adfefeprimum,pGfl;n'odoautcad
Amorem,Admirationemacfl:udium mateias (so<i>iAs)SAPiEN tijvcDiviNj, PhilofephU nimirum Theofophica dc fandioris folius legitimxatquevcr^,//<7wmvniuerfos,omncs,cundos&imgulos,exfingularibeneuolenticaftedioneergagenushumanumfl.igrante,fidelitcrvcj-a-

que ab partc vocantes,&: fedulo inuitantes.auide atquelibcnter(fci^r!dl tDtlbgcrnc/mit (ufl t>nD frcwDcn ) y^ndire eisque j ob caufas hinc inde ab vtrif
-,

quegrauiterproLiras,reuercnter("nMtQL*rcrbiceungx)n&an&ac^t)ceuinitiati

primum difcipiili facere confucuerunt, iine contrad)<!:l:ionc<'/'f(a?/^'0'.

ARGVMENTVM GRADVS SECVNDI.

CEc VNDVS Gradvs efl:,pofl; fufceptumDiuinumhocfemen(vo'^cationeNv m in isELoHiM,atquetraduDE i,PatrisZM?/)in ciufmodi feliciter cccpra ohcedieniitt, comvz confcientiam non reludando, confl:anter^f7y?fr4;c_^; S a p i e n t i a Mq; ^. t e r n a M,folamvcram,
omnis veritatis, virtutis, Sapientix bonx.Cognitionis & Intclligcnti.x vc x.cum in negotio Rc!igionis,tum Scientiis & Artibus omnibus, humano generi furamopcre vcilibus, vti & in rhilofophia orthodoxa, origihem, fontem ac fundamentum vnum,folum,catholicon & aHcrnum,atque ita conI

fequenter Phtfofophix Thcofophice, reueralacr.T, foliuslegitimaratquevcrx matrem, toto Corde, tota Anima, totis viribus omni menre ( pro dono fuperne cuiuis benigne conceflb communicato)exomnimodaoblatio-

&

&

ne

& tra-

il

ne

diura

tradinone fuiiplius, inrerna prorfus ratione amarc^; Eiufque (iahoc ardcnter mftmuarc^ :'' HnmAnam vcro, ''carnalem,' mundanam,cmentitani,atqueputaticiamjauc vel quafi Sapientiam iftam/in lublimibus fcrmonibus ac ibphillicis &: periuaforiisverbis "dicendivc pericia, hoc cft, oratoria: facuiratis fucatis iUis coionbus, ambitiofa Eloquen-

&

> T.Corint.]

b Roui.g.
i.Cor.i.
t i.Cor.
-j/.to.

'

ii.

I.

tiaturgidam(aqua,cxmandatoDiuino,Apol^olus_PAVi,vs nosfidelitcr dchortatur)HiqL:cxmulationcm Divin ^ veracque S A p i E n t lit fuperbam, & feCe luperciliose excollcntcm.ac '^falso ratiocinando fcrmonis probabilicate fallcntcm,diabolice & ortam Sc per admiratores illius, organa fua (fuifimilia) pernitiofiflinic propngatam ac diuulgatam, fpuriam &ril^egitimam,im6 profanam,tenebrarum,vitiorum,errorum,fedudionis cc cofufionis omnis,pfeudique Phil(:foph:<e (a - vafc lilo D o M i n i elcdo, tcrtii cx\\, ac mvfbcriorum Paradyfi confcio,^ inanU fuUacia vcl deceptio noniinatx) gcrutricem,quam vera Sapientia ipla,necnon prxco ciufdcm Regius, viuis hic belle dcpingunt coloribus fuis, (ceu alias a-Kv^aha.

Et,

i.Cor.j.
i'-\9<

i.Cor.i.

i.Cor.i.

V-.iy.

f Colofl".!

gActor.j.
y.ij.

i.Cor.ii.

l-.i.&j.

h Coloiri.

fiiibus,qaibus iolisdebentur) oujindo, &:perinteruallalongiflimeafe

foboles cgrcgia fciiicccl

remoucndo,prorfusri'//^fre_-^;Canequoquc6cangue(quoddicitur)peiusodiJ/L^i im6,ad Spiiitum extremum vfquc fcuerc abcminari.cxecrari, ac

flff/f/?jr/;aliosetiamimnigraanidu'.tatcproviriliabciuscultu auocareScdc-

/^i!i;r<;ri,neillamvelminimoamplcclancurautfequtintur; vtmature odjp

incipianr.qaod

ipfis

;reftfugiendum. nunc &: fempe

ma
ARGVMENTVM

GRADVSTERTir.
RT TE quam
y5-.

GRAD
;

s cft,I

Hov

A gratia nsjfez.cfcire^ ^id, ^alii,

7?^; fit

Pulrhray rmclara &: Prie(lavs,7iX(\\xz >uanta

SA

NT

T E R N A , fola vcra qusB cfl: Philofophix fincerioris, lanioris ac vcrioris, imorotius eo2-o4'Ia5; zeQie(\\xe phUofophandi racionis, foIaradix,fundamentumacinitiumvnicum,folum,catholicii&:a:cernum Adhzcquoque,quidnampropriefitprsdiclaP hilosophia vera?
:

ARGVMENTVM
G RAD V
S

Q_V A R T
ien T
i

I.

GRad vs

Q^ ART V

e(\:,/cirequiiSA p

am

veram det;a-

pud^mDocboremautMagii1:rum,vel t^^zfitquxrenda&inucniend:i--vndenar/tveni2t: J^ihMinLil?risna.dziur:^otqi/emodisinil\iso.bini

t!ocrf<i/rwomnibus,pra:fercim Hoirunibus fcfeeademmanifcftaucrit:

&:

adhuchodie,tamincJlf4fro&:^/Vr<>rtf/w(?i'%f innumerabiliterfcfcconfpicietidam prxbuit,quam in B i b l ii s facris(iifquc pra:cipuc,qui Enthtfiafmo,

non

fiSto radiis

Sapienti^ Spiritv Diyini

reuera

fintilluminati^illaipfaeuidcntcr/fy^^tfrfrf/.^

li

ARGVMENTVM GRADVS QV
QVintvsGradvs c^yfcirecui detiir vcra S a p
PhdflfophtM orthodoxus
;
i

NT
i

I.

n x

a , cui nov

,^i!iiilIiusgenuinus,legitimusacfideli.sfic>lumniis,nimirumT^<:Y?.ac

quofud o, auc qua mecommtniicetur: jf^//i^;-^.-m/w,vel thodo ea Ht quxrenda: ^y/ veniat &: mcdiii Jhtando S)Cquot modis eail^E Ho v a H louence&annucnte)velit,deS^phifta : .^^or/iodo., vel
;

^u

bcar, queatautpollitimpetrariacpercipi^y/^-^j&^^^^r^jdcnique.de^trfrf-

/ftffublimioribusf^ztVS/^/i^huius ilncexioris

Diuimtm adepu i a

^ho-., Cni;

^jrf.quafve ob caufl'asgraues;j9^ff/wi';.^/^^.f fiue

Legibt*s\VLt Cenditio-

nitit/s-,,^omodo-,Fhinam\ocr)ru.mS^,^aKdo,CitTapeTicu\um,3i\itSitnmNe

y5>,velpioponenduni;dicendumidocendumjreuelandum atque

vlterius

communicandura i

ARG VMENTVM GRADVS SEXTI.

GRa D V
uft4s,Truotus

SEXTVseft,/^/>f,^arver.'cS A p

yiTiAEfmtSonaacDong,

Sii^lHxJludn Sapicntiie,\\.e. Philofophi\cTX, iint Exercitia : J^i fjtfs,

Ab

atque Fims:2iC,^ami acquam variimdcThefaurtzdDochi^a filios.proximc&rrccundumlE h ov ae voluntatemjcertopcrueniat.

m
Sophiftarura ccrtc j

MENTVM GRADVS SEPTIMI T VLTIMI.

A R G V
s

CEptimv

&:vlcimusGradusefl,

7\{f^r^/<>riir;Sophifl:as quofuis, cu-

'-^iurcunque etiam

fint tarinae^diligentes

vanitatem

& qua:rentcs menda

,

omniu

cxi-

tuSjObcon-

ccmtumve
ticatis, eric

cium, (5)icDci$<i'U((efo(Kt>^abni /vnDDic^ugcnjbgcntf.) Ve rit at EMq; calumniofc mordentes ;im6SAPiENTiAM folam veram indeque or tamhancquoquefokmre6l:e/'^//ij/'^^4Wi rationemautmethadum Theofophicam dc

ttagicus;

fi

non

in hac

orthodoxam

Amphitheatri SapientivE

vEterna:

vica.fancin

huiusjnccnonamatores&rafreclas/idclcs,

Veritatis acSApiEN-

extremoiudicio : ad

quod

proo-

uocanc

nines qui videntveti-

tacem vim
infctri,qui-

T I ae indagatores piosjfriuolc fperncntes&rcondemnantes: Quinimo eofdem omnes magnanimiter ac vere philofophicej?m//>?/i'rf,acnevnius quidem flatus viciffim intrcpide ajltmare fcfeque adVERiTATis agnitx confeffionem acdefenfionemphilofophicam(iuxtadonodatam cuiuis a De o gratiamjalacriter^r.<r^dr//r^&:p!ane componerc^; ztqucCic
-,

qucptoptei illam opptimuutur.

demumadpoflerosvtiliter^r<)^/!g<i?^;iisquedebicef<77w/wwV</r(f:im6,cum

granarum aftione
R
i

/^/tfr/,qu6d

nonampliuslabyrinthxus,monqculus

&:

cxcutiens fophifta opinasjfed (qui

bulans,vetus ac fcicns
tibus

ab^TERNA Sapien
:

tia&:Ve-

T ATEregitur;fuperlineaFm/a?ifre6la,abfquedeuiacioneomniam P h i l o s o p h v s exiftat adcoq; tandem paucif

fimisiifqueT/?f(j/2^)&/V^dotis,

Veritatem catholicam videnQuod fane haud

s.
f

& fcientibus folis, placeat.

Verit at
I

contemnendum ignum eft

I.

GRADVS

2J

PROLOGVS
PRIMVS GRADVS
P
V E R
vccus
,

ROLOGETIC VS
P

S.

Ne V
PR OV E

{cu

vulgaris.

R BIOR V M cxHcbraco, S A P I E N T I ^

exGrxco

Tr
>Iamerus
'eifuum.

A L

AT

o.
Numcrus
Vcrfuum.

ocA
Pfoui.
Vctf.i.

ss.

Scripcurx.

AVD
L

I;,

fili

mi, inquit S A1

<i/4

VD

\ifili

mi^ inqmt Se~

i

o M o N, filius D A V DjPro
I s

LOMO lufillllS D AV
SapienSy

DjPro-

phet:E,&: Regis

r a-e

l,

pheta e^ Kegiils ra-el,

Rex

Rex Sapiens , S a p i e n t i ^
-^ T E R N .Cjfolius verar^pra:co magnificusjomniumque longe Ipedtabilis, A v o i, fili i, n q u i c, Parabolas meas^ ad fciendam Sapientiam&

Sapienti^ ^,

T RN
Ibi>).

iE

folms yerxy praco

magnificus,
vcrf L.

omnmmque longe
Hinc
difccj

JJ7eciabili^^

<iAvDi jfdtmi^tnenijn

^/>,paraboIas mcnSyadft-

DisciPLiNAM,ad intclligenda vcrba P r v d

T
I

endum Sapient ia Mt^ERVDITIONEM, ad IHteUtgeiidum eloqma

SariSNTIAM.

n-

In telli-

Vi SjVsvs & FrvCT

vsftudii

^, Et fufcipiendam E r v d

GENT IJE.
iIbid.

eAdfiJapiendum Ervdi-

S APINTi /& vcir.

TIONEM DOCTRIN^, IvSTITIAM, &1VD1CIVM,

TIONEMilNTELLIGENT
I
I

& -/ QJ,'

T E

D
Vecf^.

Mjjv STITIAM, (^fvC I V U iy %E CTITVs:

dine
Vc detur
Isclus.

paruulis

ajlutiay

tAd dandum fmplictbut

calltditatem^pueroScicnziam

adolefcenti Scientia

&

Intel-

ar Cogitationem.

v^
nAudiet Sapiens , t^
det
a.d\

Cfl.J,

Audiens
tiorerit,

Sapieiis, fipien-

T)oHnnam c^
:

mtdlli-

& inteliinensi^ruber-

'/em conjilta tiofjidebit.

naculapoflidcbit.
V-rf. 6

Ad mtelligendumfaraboiam,(s' elccutionem , <x>erba

Animaduertcc parabolas

&

incerprctationem

verba

Sapientum^ O' tenigmata co-

rum.
tAudi,fili mi) <!^fu/cipe
-verba
Pfou.
4.

Sapientum rum.
Vciliio.

&

aehigmara co-

Audi, fili mij& fufcipc cloquia mea, &: multiplicabunturtibiarinivitaTo'

mea ,

<is*

multiplicen-

turtibianmytta.

VeryiamS A
fcmitcti reSias.

riENTis

Verfit.

dociii te incederf:caleafefeute

N T I i monftrabo tibiyducam tc per fcmitas -^Qj/iT ATis:

S Ap
I

Viam

^mm ambulaueris
artabitur g^^jji^s tuiis
cucurrerisy
:

non

Verf

!i.

t3 fi

Quas cum ingrefTus fucris, non artabunturgrefTus tui, &

currens nonhabcbisofFendi-

non imptnges.

culum.

^ando filius
meo tener,
Losmatrisme.
Eadem
f

fui patri

^ yntcus

mtsrfi-

Nam & Ego filius fui patris mei tenellus & vnigcnitus
,

in

lO

Sttm quidem c^t* "Bgo mor~

talis

Sap.7.
Vcrf.i.

vita iniroi

tus

&

cxi

homo , fimtlis omntbiu,

Gorammatremea: Sum quidem & Ego mortalis homo, ^UTiilis omnibus,

&exgenerecerrehoiIIius,qui
prior fadus cfl,

10

tus omiiii?

atque abhomine, qutprimHS

honi.num
conditio.

ex terra formatus esi , procreatnSi

Vcrfj

& in ventre
11

macris figuratus

lob.To.

II

In ytero matris cara de-

Vetrjo.

cem menfium tembore formatusfum, infangutne coagulatta , ex femine '-virtj ac yolu-

fum caro, Decem menfium temporc, coagulacus fum infanguinc ex terainehominis,

cnte.
&; de-

Ie5bamento fomni conueni-

ptatefomnum comitante.
12.

^uinettam natus commu-

Veff^-

Et

Egonatuscommuncm
,

li

n:m hauji aerem, atq^ in terram itfdem incommodis maiisque

accepi aerem

& m iimilicer fa6lam decidi cerram, & primam

voccm, fimilem omnibus,emifi plorans.

obnoxiam

dectdt

ac

prtmam yocc eandem qiiam

omnes, piorans emifi.
15

Infafctis cunfque fum e-

Verf4.

In inaolumentis nutritus

ducatus.

fum,

& in curis magnis.

Nemo

21[

Nemo
tium.

cnim cx

Reribiis

veif.5.

D^lluj emrn Kexaliudna- 14

jcendi mitmm habtiit:

aliud habuic natiuitads ini~

Vetftf

Vnuscrgointroitus eftomnibus ad vitam, & fimilis

cxitus.

Sed yniis
tu4 efi

in "x/it.tm introi-

ly

lob.T. ^.11.
I.

omnium ,

^ idem ext\6

Timoth.

tm.
Pfou.4
Veci:^.

Etdocebatmc(Patermeus)
atque dicebat: iufcipiat ver-

Ipp docehcit me, dicebatque

m:hi , Teneat eloquia
tuuiiit

mea

cor

ba mea cor tuum , cuftodi prxccpramea,&:viucs.

cujlodipraceptamea^t^

yiuesi
YetCj.

SAPIENTlAMi pollidcP rvdentiam: ne

Poillde
obliuifcaris,

^ompara S APtEKTiAM,
coyipara
A

17

Intelligenti-

ncquc dcehncs
cuVetCt.

ne oblmijcaris, nequedeiS

averbisorismei.

clines ab eloqutu oris mei,

Ne demittas Eam, &

ftodict te : dihge

Ne dimtttasEamy t^ cujiodiet te : ddige

Eam,&: c6VctCj.

Eam^ f^ conferA?iEi<iti jEt

15

fcruabit te.

uabitte:
^TrtncipiiiS
acqutreigitirS A
$'

Principium Sapienti^, poIfideSAPi ENTi AM,&in

pientia m,

omni

pofleflione tuaacqui-

ornmjubjlantia tua acquire

rePRVDENTIAM.
Arripe illam,
tc
i

& exaltabic
ab Ea,cum

VetC.

i.

InT ELLIGENTIAM. Exalta Eam, f^ exaltabit

te :glonfcabit te quum

io

glorificaberis

amole-

Eam fucris amplcxatus.

Dabit capiti cuo augmenVttC.i.

xatiis fucris

Eam
dugmin
decortj
zi
,

* T>abit

capttt tuo

tum gratiarum,
O, fiii mi, ne
I

&:

corona
Prou.
Vcrlii.
}.

tum gratix
tradettibf,
Oyfilt

coronam

inclytaprotegctte.
obhuifcaris

mifLEGis mea

ne

Z2

DISCE.

L E G s mea: , & Pra^ccpca mea cor tuura cuftodiat. Longitudincm cnim dierum,&: annos vitx,&pacem
apponenttibii
iVlifcricoidia

oblitufaris, i Trxcepta
ctifodtat cortuum,
Vctf
t.

mea
dieSapicntia

^uia Longitudinem
rum, O" annos yita,
apponentttbi.

^3

vcta .eiufqj

^pacem
i4

& vcriraste

ftudiuminannos vita: & paccmaffcdcfcl.su

tuiit.

Vctfj.

rtMifericordia

^3 yeritas ne

noii dcfcrcnt

-.

circunda eas

deferant

tc,

ligae<.uad guttiir

gutturi

tuo,& defcribein ta-

tuum jfinbe eas tn tabula cordistut,.

buliscordistui:

16
Gratia&
fuccclTas

^5

Et inuemes cfratiam e^ mtel/efium bonum m oculis T)e i

f^ hommum.
^TyV recedant ah oculis tuis,

Veri:4.

Et inucnies gratiam ac
Difciplinam

antcoculoj

Dei &hominu,quomodoinueniendus.

Z6

Prou.

4.

bonam coram DEO&Hominibus. Nc rccedant ab oculis tuCuftodi ea (eloquumea)ill

vc.r.ii.

Adhortatio ad cuftodia

Jedcujlodiea {eloqHiamea)mmedio cordis tui,

is,

& contemplationem
illius

mediocordistui.
VerC:

Uitaemmfunt inuenientibus

do-

(flrinatLegis Ycl Pn-

ea^^ ymuerfx carm fu

Vitaenimfunt inuenientibus ca,& vniuerfic carni fanitas.

6.

ceptQium.
:8

famtas.

,^um deamhulaueriSy de^

ducet ( illa dtnrina
rltm) te
:

Prou.

Cum ambulaycriSjgradianturtecum, cu dormicris,

cullodiant te
,

Veti:^!.

Lem velpraceptoexpergefa-

quum
:

dormieriSy cu-

&: cuigilans

fodiet te

e^ cum

loqucrccumeis.

^us fueriSjipfi coHoqueturtecum Z9 ^uia yt iucerna tH mandatiii

Vcrf

ij.

Quia
nacft,

M A N D A T V M luccri
i i

i^ Lexvtlux: f3 via yita

mcrepationes eruditionis.
eAcqutrere

funt

& L E X lux,& via vita: increpatio D s c pl n .e.

Prou.
rfi

30

a ?

n-

PolTlde S

API ENTI AMi

cft,

vcrfifi.

Ti A

M.

multo prxflantuis eH^

pretiofum:
,

quia auro melior

quire

& ac-

quam acejmrere auru

(S'

Prvdentiam, quia

acquerere mtclhgentiam

prctiofioreft argento.

multo w^ftantius eH^

quam
1'rnn
5.

ac^mrerc elecium an/entum.

31

5N^nc igJturfiln.parete mihiy t^ ne recedatis

ris

Nunc
mei,^!'.!!.

ergo,

fili

mi, audi

Verfy.

ah eloquiis 0-

me,&ne reccdas avcrbis oris

ne gcmas in nouillimis,i^.u.&(nimisrcr(\) dicas (ah)

mei.

verf.n.

Ne tugias in no-

UljfmtS tUtS,verf.ii.

[nimisfero)

dicas (ah)j^omodo odiErudt-

cur deteftatus

fum

Dtftpli-

tionem, l^ mcrepationemjpre-

4w,& incrcpationibus non

Verf:
13.

uitcormeumi
3^

Et non
firuenttum

obteperdui yccr

tn-^

me ,
,

^ docentihus
ProLvi'.
Vtri.
,,.

me uo

inclinaut auremmeam?
dico uhi^

acquieuitcormcum, Nccaudiuivocem doccntium me , & Mao-iftris non inclinaui aurcm meam? (Amen,amcn:(Jico tibi,)

( Amen, aiKen

Eih mt ,fi f.piens fuerit cor

i}

Fiii

mi, fifapiensfuerita-

tuum 3 Utahitur cormeum, etiamegOktabor:

nimustuus,saudebittecum

cormeum.
Exulta-

^
Ec cxukabunc rcncs mci,
VerfK.

Exultabtint etiam renes mei^ qtiorum labia

ttia

34

cum

rcvba loquuta fuerinc

loquentur

labiacua.

Sedage!
Prou.
vir'.t.
?.

qu reciafunt.
CN^nnc
(

Nuquidno^^^ip^^HHOciiMAii) S APi ENTi Ajclamat^

^'''?^I)

Ciioc ucla-

3y

UAcn') Saptentia
mat, l^Ii^ TE
dat yocemfuam
Vcrfi
172

&:(nrtiBiNAH) PrvdenT A dat voccm {uam ? (En.ilh

I

LLIGENTIA
?

SjlHlNTIA iepramcomcndar , &

ad
fcle

vo-

eac ojnnes.

ipfacft! vclilliiplirimt!

In fummisexcclfisq; vcrticibus iupra viam,in mediis

fummitate

locorum excel-

3^

forum,iuxtK '-uiam^m locofemitarumjiat

Verrj.

fcmicisftans:

luxta portasciuicatisinipfis foribus loquitur, diccs

In locoportaru in ojlio ciuitatis.m ingrejfu ofioru clamat:

57

viri,

advosclamito,&

Veif4.

oAd^os,

1^'iriy

clamoy^

58

voxmca ad filios hominum.

Intelligite paruuli aftutia
Vcrf^.

yox mea adfilios hominum.

hitelliiite fimphces afiutiAj

59

^cinnpicces animaduertite.

(^fiolidi intelligtte corde.

VetCtf.

Audite,quoniam dc rcbus magnis loquutura f um, & apcrienturlabiamca, vtred:a

prscdiccnc.

<tAuditey

quontam honcrat^ apertio labiorecittudt-

40

bilta lequar,

rum
nes:
Verfy.

meoru',n ertt

VER

TA T E

M mcditabi-

^ui.i,

VeritatjHojueturfa-

41

tur cruttur mcu , &: labia mca

LttuKJ meii:

cy alomtna:io Lietj-

dctcftabuncurimpium.

bioru:n meortim eii impietas.

Vcrf
8.

omncs fermoncs mei,non cft in eis prauumquid, neqi perucrfum.

lufti

funt

In ^ ufittta p.:nt cmnit

quta

4i

oris mei, nonefitn stsjira-

uilmy necperuerfim.
Vcrf?.

Rcd:i funt
fcicntiam.

intcllicrenti-

Vuiuerfa ipf re7i,.->fi,nt, in~

telhzenti. ^y- reiJ.t i7:tiemen:i-

bus, &z a:qui inucnicntibus

bHsfctentiam.
Vcrfi
'ii

Accipne Difciplifidm mea, & non pecuniam Vocirinam magisquamaurumeligite. MelioreftenimS apienTiA Q\xds opibnspretioflf:

^4cct tnte Brudi^anemeam.,

non aricntu :

^ Scientiam

44

pottHS quam
VcrCi

aurum eiccium.

.^ta
r
I

S a ? i e n- 4r marqaritis : 0* omnta demeltor cB

\

fimis
le

& omne dcfiderabiIbid.

fiderabilia nonatquabunturei.

non poteft comparari;

D^nc
rate mthi:
Verfji.

igitur fiLt obtempe-

45

Nunc crgo filii audicc mc,

Bcatiqcuftodiutvias meas.

<^

beatt qut '-vtas

meas cufiodient.

: :

47

Atidite

Ervd ir lON EM,

Vcrfjj.

Audite

i s

1 p,

N A M,

^ftpientes ejiote ,
Utis CAnt.

7ie

repel-

& ellotc
Vcrf J4

fapicnccs,

& nolite
mcas

abiiccreeam

48

''Bea.tHS

homo qui aujcultat

Bcatus homo,qiii audit

me^cj ui vigilat ad forcs

mihiy excubatido iuxta fores

meas
Conqueticur S
I

quotid^e, objeruando po-

quotidicrScobleruatadpolles oftiimei.
Prou. 1. Vcrfio.

jles ojliorum
A
p
fc
I-

meorum.
Qnfaperetiam,

49

S APIENT lA
iterHTn

SaPIENTIA^ infuper etiam,

itemm inc[uitRex
ris
fapiemirtimus)

NTIA

inqmt Rex Saptent!Jfmti6)jo riS

fo-

Sophiftis

contcmni &exitium coccmpcoI

clamitat, in plateisipfa datyo-

pra:dicat, in plateis dac

cemfuam
50
In cap. te tumultuantiu claYcifj

vocem fuam
Incapiteturbarumclamitatjin foribusportarumvrbis profcrt verbalua.dicens
Vcrfi

rum pridicic.

mat^in ojlusportarum^ in yrbe

ipfi

elotjuiajtia dicit,

51

Vfqucquojimplices ddigetis

Vfquecj uo paruuii diligitisinfantiam,&il:ultieac|ux

fibi

fmphcitatem : <(sr cleriforcs derifoncm defiderabunt ,

ti

'i^fiul?

funt noxia cupient,

&

odiohabebuntfcientiam

imprudcntes odibuncScientiam ?
Vcr/; 15.

Efaix^j.iz
letcm.y,!^.

5^

Conucrtimini ad increpatio-

nem meam^ en depromam yobis

Conuertimini ad correptione meam en proferam

:

Spiritum

meum , fire

yos

vobis S p I R I T V M
Vcrfi4

meum, &

faciam yerba mea.

55

oftendam vobis verba mea.

'Troptereaquodyocaui y ti
renuiflis^extendi

Quia vocaui,&: renuiftis

extendi

manu meam^
Vcrf
45.

manum meam
omnc

&:

t^ non fuit qmattenderet

54

non fuic qui alpiceret.

Defpexiftis
confi-

Et cejfarefecifis omne conflium meumyt^ mcrepationem

lium
Verfis.

meum,

&: increpatio-

meam noluifis
55

nes meas neglexiftis.

Etiam ego in contritioneyeJlri ridebo

:

Ego
ftro

quoq-,inintericuve-

fubfannabo , cum

ridcbo,& fubfannabo,

yenent iimor yefer^

cum vobis id, quod dmebatis,aduencric.

Verfi7.

5^

^uum, inqHant,yeneritfcut
defolatWytmoryefer: (y contritio yeflri yeluti

Cuirrueric rcpcncina calamicaSj &:inccricu3 quafi ce-

turbo yene-

peftasingrueric:quando venerin fuper vos cribuIacio&

rit^quum yeneritjuperyos tribuiatio

i3 anguflta.

anguftia.

Tunc

2^

Tunc inuocabunc m e, &: non cxaudiam manc con:

Vcrfig.

Tuncinuocal/Utme,

^non

57

exaudiam : manequxrentme,

furgcnt,

& no inucnientiM e

inon mHementme:
Verf?.?.

E6 quod cxofam habuerint

Eo quod odemnt Scientiamy

58

DisciPLiNAMj&Ti-

^ Tl MORE M J E H O V
non elegerunt.
VctC^o.

MOREM DoMiNi non fulcepcrint.

Ncc
s 1

acquicueiint
,

C o nmca\

D^c acquieuerunt
crepattonem

confilio

^9

o mco

&: detraxerinc

meOyJj>reuerunt yniucrfam m-

vniucrfa: correptioni

meam.
iiitur de fruBu

Comcdent
turabuntur.

igiturfrud:us
fa-

Vcrfji,

Qmedent
"viizfuis,

60

vixfux, fuisque confiliis

conjiliisfuiifatura-

huntur.
Verf 3.

Auerdo

paruulorii inter-

^hiia requiesjimplicium inte.fciet eos: i^ projjeritasjlul-

61

ficieteos, &pro(peritasll:ul-

torumperdeceos.
Qu^i autem m e audierit,
abfqi cerrore quiefccc, &: abVerf
35.

torumperdeteos.

.^iautem oboedit mihi^hahitabit conjidenter, t^requiefcet a tirnore malt.

62.

undantia pcrfruetur timore

malorumfublato.
Quapropter, redc ac fapientcr
virSapicns concludit&:

admonet:

Mclior

eft
:

SAp

quam

vircs

& vir

N T I A, prudens,
E

Sap

s.

In Ctaco non extat Codiccj,

^5

Protl.i,3i.

vctri.

Ecchefj,!.

ccL7^io.

quamfortis.

Audite crgO (quoque) Regcs,

\etr.i

aAudite tgitur Reges, (y attendite ,

d4

Magnatcs
adiultitipm & Sapicn-

& intclligite, difcite iuVetCi.

difcite ludices

fi-

diccs finium terra:.

mum terrx.
eAures prjehete moderatores populi,

tiam ad hortatur

Pra:bete aures vos qui co-

^5

Sapicns.

tinetismultitudines,& placetisvobisin curbis nacionu;

quique 5^(ationum

multttudme glorianum.
VerC^.

Quoniamdacacfl

Do-

^luoniam a^DoMiNO yobis

66

Rom;i3,i.

M I N o poccftas vobis, & vircus ab A L T I s s I M o, qui incerrogabic opera vcitra

,

dominatio data

efi,

<^p9-

tejltzs

ab aAltiJfimo, quiin ope-

&c

ra tnquiret yefra,
perfcrtUabitHr.
Vctf
j.

conjilia

cogicacioncs fcrucabicur.

Quoniam cum cllecis mi-

.^uomam quum ejfetis mi- 6y

50
nijlri

Kfmi cms

nonreSie

iti-

nirtriRccnoryii),
iudicailis,ncecLili

dicajiisy

neque legem conferua,-

^is^necconfhum '1^11 ejliijequuti.

HmIvS T ITIVL;, ki^ cundum voluniaicn

G

-.-

..c-

"'

ambulaftis.
Horrilfiliterjttperuemet "voIts,
VctCs.

Horrcnde
bic vobis
:

& circ ippare-.

iudi{

13 repentCy quoniam ludi-

quoniarn

cium in proceres JeueriJJimum

exercebitur.

cium duriflimuminhis, cui

prcefuntjfict.
Vtti.y.

69

CH^m

infjmt bomcs digni

:

Exio-uo

enim coJiccdctur

funt mijericordta

in potentes

Mifericordiarpotentes aute

vero inquiretur acritcr.

Deut.10,17 i.Par.i9,7
Iob.!4,i9.
Eccl.35,i(>.
i

potetertormentapatientur.
VcrfS

j^c
parcet

enim perjona cuiujqua

Non enimfubtrahctperfona cuiufciuam

verebitur

Ad.10,34. Rom.1,11. Galat i,6. Ephcf.S,?.

Colol'.), Ij

omnium T>om.invs, nec maznitudme '-uerebitury ptiomam tam injimum , quam

creatut.^pariter

Dev

s,

nec

ma^nitudinecuiufquam quonia pufillum

:

fimmum ivsz
mnitim.

&:magnum ipse
quahter cura

fecitj&a;-

i.Pct.1,17.

prouidentiam habet 0vctfij.

eft ilh

de o-

mnibus.
Fortioribus aiicem fortiorinftat cruciatio.
Prou
11

Totcntihus yero yehemens

injiatinqutjitio.
^^(0/2 'esijapientiaj neque in -

verf^o.

Non (enim) eftnon

eft

fapicntia,
,

telli'ientiajneqy

conflium con-

prudcntia

noii eft
i

trajfE

nov Ai4,
(2iam)

conf)hu contra
S.ip.iS.

Dom
I

n v m.
,

/;

Tuam

yero manum vt quis

Tuam
ctiam

(Nam) 6 DoM N
cft

mas

Vcrf.

15.

EtiaCREA
T V R A vin dictain ex
crcetiufta

effu^iat ,Jien

non poteB: qmppe

Vcrf.,7.

nii cfFugcre im,poflibiIe cft:

Mundus ipf tuforumyindcx

eB.

vindex

o R

iu-

ftorum.
aAdyos
igitur fheclantfrveil.io

inmalds.
Sap. (.^'.18

Et

vli.]UC3(l

74

Ad \OS ergo RcgeS (nonabs

rcSophusnoftcriteruacclamat)

fincm.

Et,

mones meiyO tyrannt, yt difca-

lunt

Cap

\<f.

tisSAPiENTiA
fenftis.

14,

neque oj^Vcrf

^ii enim iura ojfaaqijanci:tatis fanUc confri:aueri7itj

lcrmones mei,vt difcatis Sapientiam, &:n6excidacis. Quienimcuilodierintl Vs T i T I A M, lufte iudicabunhi

fincli ccnfbiitur:hi^sqi infituVerfS.

tur

& qui didicerint iufta,

ti,habebtint quodrejbondeant.

inuenicnt quid refpodeant.

7^

Expetite itaque

frmones

Concupifcite crgo fcrmo-

nesmeo?.

V T

ncs mcoSjdiligite 2llos,& habebitis

Si

meos ac deftderate, i Erudr

tionem confiquimini.
ibid.

1. 1

N A M.
VerC:

delcdramini lcdibiis&

Si ttaque Joliis fceptrisque

77

Num.i7,i< xRcg.i4,n

rcepciiSjO Rcgespopulijdilic;icc

deleHammtj Kegespopulorum,
honorate S a?

APiENTi AM,

vt in
VerCij.

lENTiAMyVt

pcrpetuLim regnetis.

tn perpetuitm regnetis. In Grdco ntn hahttur.

LvMEN Sapienti^ omnes

Diligite (odiligitc)

78

quiprarcftispopulis.

Mulcitudo cnim

Sapieii-

Vcvfi.

Sapientum autem multitudo efi .SViundi.faUis ,

79

tum
rum:

fanicas cll orbis

1 crra-

e^

'~B^x

&

Rcx

lapiens ftabilifui.
i

prudensJiabilimentumpopuU
Vcrfz?.

mcntum

populi

Eri^o accipite

ci p l i-

J^apropterfrmonil;. meis
erudimtni) f^ ytiUtatemparctptetis.

80

N A M per fermones

meos,&

prodentvobis.

Difcite igitur, 6 mortales,

S

A PIENT lAM!

&
D
il
j

gite

A M,qui

^^Pi^'-

T>tUgite

IvsrniA M,qui

Si
Efai.5,i.

iudicatisTerram.

tudicatisTerram.

i^i^g

GRADVS PROLOG
Auditc
fciatis
I
filii

I.

TI C V S SECVNDVS.
E
Prou.
verf r.
4.

DisciPLi,

cAudite fiUi T>ifiipUnam

82

Sapientiam
eiutquefru-

M A M Patris ,

& attcndite

vt

TatrtJ : t^ attendite adfcten-

>um &via
quxicnda,
inqucilla conftsnter pcrltucran-

Prvdentiam. D o N V M bonum tribuam vobis, L E G E m mcam nc de-

dam Intelhgenttam.
Vcrfi.

^ma Doclrinam bonam do

yobis :

83

Legem meam me

dere-

dum

docct

'Cadmonct
Sapiens.

relinquatis.

Unquatis.

Corredio

Dti

cuni
I

8^

^ORRECT lONEM JEuov ALjfiltmij neabnciaSy <^

ne
t(zdto ajficiaris

Prou.j.

Vcrf II.

D
N
I ,

PL

NAM

DOM
\

I-

renda.

Hebr.11,5 Apoc, 3, i/.

propter tn-

mi, nc abiicias nec dcfioias cum ab 0 coniBefili

crepationemetus:
85

ris:
Veftf. li.

^uem emm diligit JeuoVA

tncrepat:

yelutipa-

M
Prou.
4.

Quem cnirn diligit D oN V SjCorripitj & quad pacomplacet iibi. Tcnc D 1 s c I p L I N A M,n.e

ter filium^quem

yaldc amat.
verfli^.

ter in iilio

S6

eApprehende corre^ionem^
nedtmitta-s: cufiodteam,qma
tpfa esi yita tud.

dimictaseam:cuftodiillam,

quia ipfa eft via tua.

.87

ZJerit ATE uemCj^ne

yendas: eme Sapenttatn,

^ e-

Prod.15 Vctfi3.

TA T E M emej& noli vcndere S a p i e n t i a Mj&:

I

VER

rttdiiionem f tntelltientiam.

Doctrinam&IntelEccl.
'I.

S8

<SManefemtnafiemen tuum,

verf/s.

ycjj/eri nequtefiere fiactas

ligentiam. Mane .(quoqup) fcmina fementem tuam, & vefperc ne

cciTetraanustua.

manum tuam*
S9
T)ulcis quidem eli

LuXy c^*
.

Verf.7.

Dulce (enim)LvMEN,

&
pi-

tucunditmeFl oculis intueri Solem.

ExJiortatur pigec adlaborc & Sap;cmi3cftu-

deled:abile eft oculis viderc

$0

'Vade ad fiermicam ptgery

'-vide

Prou.ff.

Solem. Vadc ad formicam,6

difce S A P
I

Verfs.

ytas etns,

^fiaptens

efio.

gcr, &: coniidera yias c ius,

E

&

NT

A M.

dium acquc
mueftigacionem.

pi

Cui cum mnfit dux^necWizfie^asy nec domtnt^y

Verfy.

QuaTjCum noh habeat duccm j nec priEceptorem nec

;,

principem,
91
Ttinun parai tn xfiate cibum
VcifS.

Paratinarftatecibum

ilbi

fiuum^ congregat tn mefifie eficam

fiuam.

& congtegat in meilequod

comedat.
Vcrfjr.

9)

Vfiquequo piger dormiss

qudndofiirges dfiomno tuo
?

Vfqu^quo pigCi' dormies? quando coniurges afomno

tuo?

?4

Tarum fiomnoYum ^parum

dormitattonum capiendo, parum
compltcattonis

Vcrffo.

Paullulum dormics,pa:ullulum dormitabis , paullu-

manuum ad
Verf
II.

lum

Gonfcres

manusvtdor-

dormtendum
9^

mias.

Et yentet tanquam n^idtor

egefias

tua ,

iisr

paupertas tua

Et venicc tanquam viator cgeitas tua,&pauperies quaii

vir

33
fi

viranhatus.
,

Sivcroime^eftaslon^e
Prou.io Veifj.

tanqttam yirclypeo *rvnuHt.

pigcr fueris
mcflis tua,

venict vt fons

&

rugictate.

QuicongregatinMESSE,
filius (apies cfti

^Mi co^egat in xjiatejilius

intelligens
efl:

96

qui au te fter-

qui vnh dormtt

titTEsTATEjfiliuseofufionis.
.Porro

mejJeyfiUus eH confundens.
Prou.
9.

Mulicr ftulta &clamofa, plcnaque illcccbris & nihil omninorciens:

Scdft in foribus

Veri:i5.

Muherftulta ttonultuatur,
fimplex
efi ,

^
m

97

nefiit quic-

quam.
VerCi4

domus

Etfidet ad ofttu domujfit

fiuper fied.emy
uitatis,
locis excelfis ci-

58

fux fupcr fcllam in exccJfo

vrbisloco,

Vtvocarcttrafeuntcs per
via,

VerC

ij

Vt vocet irafiutjtcs per yia, 99

qui dingiitfimitasfiiaSydicens,
^utfiquis eflfimplcx, dccU-

& pergcntcsitinere fuo,

Verf.ji.

Qjjis eft paruulusjdeclinet

ioo

ad mc, & vccordi loquuta eft

Aqu(^ furtiu^ dulciorcs
sijt,
VetCiy.

net huCy t^ curenticord? dtxit,

ty4qu fiurat<e dulces fiunt:

((^panis dbfiod:tusfiuauis eB.

loi

&

panis abfconditusfuauis.

Et ignorauit quod ibi fint

gigantes,

Verfig.

Et nefiitfimplex quodmortuifttnt tbiy

102

& in pruf undis inapplicabitur

illi,

tn prdfiftndis inferni

fcrni conuiiiajeius.

fini tnuttati ah ea.

EzSepcuaginia.

Qui

.n.

defcedit ad interos:

nam qui

abccfreritab ca, (aluabitur.

(O)fiLi mi,cuftodi fermoProa. 7.

ncs

meos,

& prscepta mea

VerCi.

(P)fiUmiy cuftodtfirmones

103 Ezhorcatio
ad Sai'IN-

meos ,((^ pracepta mea reconde

apudte.

71AM

rccondctibi.
Filij

obfeiuati<

oemprzceptorum.

honora

Dom

n v m^

x L X X.

tc valcbis : prartcr

cum vcro
Verfi.

nc timueris alicnum.

SeruaM AND ATAmca,& viucs:& L E G E M mcam quafi

Qiftodtpracepta mea, i yiues,

^ Legem meam tanquam

I

104

pupillamoculitui.

pupillam oculorum tuorum.

Vcrfj.

LigaEain

dis^itis tuis,fcri-

fiAllige eadigttistuisyficrihe

lOJ

bc illam in tabulis cordis tui.

ea in tabttia cordis tm.

Verf-f.

Dic S APiENTi^, loror

T>ic

S A?iEiJTiJE tfioror 106

y
-,

mea tu t^prepmqMam,! n-

mca
Verf.
$.

Tlligentij4M
107
liena,

yoca:

Vt cujlodiat te a muliere aab extraneay quteprmonesfuoslemt.

PRVDENTIAM vocaamicam tuam. Vc cuftociiacre amulicre

cs
:

&

cxtranea,

&

ab aliena quse
il-

verba fua dulcia facir.

ibid.

108

Ne declinet adyias eim cor

tuum^neque
eiM.
oherres

Ne abftrahttur in viis
lius

m femitu

VctCij.

mens

tua,

nequc

deci-

piarisfcmitiscius.
njulneratos
Vcrfi.

109

^ultos enim

caderefecit: ^fortes
cifienis.
lio

omnes oe-

Multos cnim vulncratos deiecit, &: fortiftimi quiquc

interfecli funt

ab

ea.

ZJi mferniydemus etuj,de-

Vcrri7.

Viqinf-cri

domus cius,pci

fcendentes
Sapibntia abimpioru
via

ni
E

ad ctibiculamortis. ^uando intrauent S a?iT

i

netrantes intcriora morcis.

Prou.
j

Si intraucrit S a p

ntia

& fcor-

iV

^ cortuum: t^ cognttto

Verliio.

cor tuumA' S c 1 e n t i a ani-

tationccu
Sopbiftisli-

antmx tux dulcts fuerit

lU Cogttantia cuftodiettCy f3
Intelltgentia conferuahit te^
Vcrfit.

mcEtuxpIacuerit

bcrat,& diligic in vi-

aiabonam.

"3

Vt

eruat te a vta

maUy d

Ycrfii.

CoNSiLiVM cuftodiet tc, &PRVDENTiAlcruabicte. Vt eruaris a via mala,& ab

viro loquenteperuerjitates:

"4

J^t derelmquutfemtt/u reHasy Tf ambulent per ytas tenebricojits

Vetf

13.

homine cjui perucrfa loquitl Qui rehnquut iterrcdlu,

5:ambulacp vias cenebrofas. Qui Ia:cancurcummalcfecerinc,

Vesfi4.

"J

^t Utaturfacere ma!u,exultant inferuerjitattbus mali.

& e.vultancin rcbus

pcflimis
VerCi?.

X16

.^oriijemtt^ perticrfe suty

Quoru via: perucrf^ funr,

f^ peruerftfunt in -^isjuis. "7

& infames 8;rcirus eorum.

Vcti6.

Vt eruat te, im^mmy a multereextranea, ab altena qu clo-

Vc
na,

eruaris a mulierealie-

& ab excranea, qua: mol-

qutaJuaemoHtty
118

liclermonesfuos.
Vcrfty.

.^a dejertt duce ado!efeti

Jiiyt^pa^t "DEifutobittaeJi.

Ecrelinquitducepubercatis
fu?,&pad:i Dci

"9

.^ta tncHnatiit admortem

domus
ettiSj

VetfiS.

obhta eft. Inclinataeftcnimadmorlui

O^ ad mortttosfVetf
19.

tcm domus cius,&: adinfcrosfemitariplius.

mtt eii/s dftcmtt,.

ne>

Omnes ingredientes adeam^

non reuertentur, necapprelienduntjemitasytta.
j

Omnes

quiingrcdiuntur
vit^.

ad eam , non reuertetur, ncc

apprehendent femitas

Vt am-

ij
111

Vc ambulcs
&c calles

in

viabona

vccCio.

VtambuteSjitujHam^ferytam

121

luftorum cultodias.
lcduccris

bonerumy
citjlodias.

^ femitas wjiarum
qt(iddcleciaberis,filt
12:

122

Qaarc
alterius
?

fili

mi,

Proii.5.

Et vt
miy cum

Vct(.ie

ab alicna,&: Foucris in linum

Rclpicit

alicna.,

i^ ambleBeris

\Jinum etctraneiy

1^5

DoM

N V s vias
grelTus

VetC

^uando coram

oculis

Je-

ii5

hominis,
124

&c

omnes

Hov A 'ufkKtytx yiriyt^ omnes

femittts eitiST>ond,erat.
VerCi

ciusconfidcrat.
Inicjuitates

fu* capiunt

Iniqmtatesfix capiet ipfim

"4

1^5

impium, & funibus peccatorum fuoru conftrinmtur. o Ipfe morietur, quia non
habuitD//?/^//4/7;,&:in

impium , (^funibitipeccattfi
tenebitiir.
Vcrfij.

Ipf morietury'eo quodnon

audiuit eruditionem
:

liy

mul-

fS pro-

titudine ftultitix fua: dccipictur.

116

Mer multitudinem fultitixfix

errabrt.
Prou.4.

Omni (igicui)cuftodiaferua C o R tuum, quia ex ipfo

vitaprocfedit.

Verr

1).

Trx om7ii cufiodia (erao)ferua C OR tuum : quia ex ipfi

funt e^effns yitiz.

126

COR.
1^7

ay

Rcmoue a tc O s prauum,
tz detrahccia labia fint

VerC 4

'^moue a teperuerfitaterh
Ojt.is
,

pro-

i^ pramtatem labio-

OS.

culate:
28

rumelor/gaate.
I

O cVL

tui rc6l-a videant,

Verfij.

Ocv Li tuiadrecium afjiciantyi^ pdlpebra tute dirigant vtamtHMn cora'm te.

128

OCVLL

5c palpebrae tusc prarcedant

circlfus tuos. o Diricre lemitam P ed

19

b vs

VerfK.

Tonderafmitam Fedvm
titorii,

I25>

PEDES,
vclinccflus.

tuis,&;ocs viqtu^ftabilient"'.
jo

i^ oes vix tua dmgatur.

150

Nc declines ad dexteram,
ncque ad finiftram
j

Vcrfi

U^ decli:3es ad dexteram,
neque adfinifiram : remouepe-

aucrte

pcdemtuumamalo.
5^

demtuumamalo.
Prou.9.
Vel.ii.

Si

enim Sapiens fueris, tiportabis

Si Sapiens fuertifjfiipiens eris tibt :fivero tliufir,filuslues

I?l

bimetipderis: fiautemillufor, folus

malum.
Sap.
X.

poena-s.

)-

s V M M A. Sapientiam&Disci-

Kam qui S AViEi^T AM

1

132

VecC.i.

p Li N A Mqniabiitintelixcft:
&:

1)i sc ip

LiN A uquepro ni-

vacua

eft Ipes

illorum

&

htlo ducit, mtfer efi,Jbesque ta-

laborcs finefruclu, &:inuti-

liHyana^c^ laborestnfrufiuofi,atque opera eorum inutdia.

liaOperaiHorum.

J^

I.

GR ADV
L
53

S
I
I

P C V
V
s.

R
s

O-

O G ET
T
E

R T
Sap.X
vcrf 14.

Uldfit S A T

N r I A,?^

QuidcftSAPlENTl A,&,
quemadmodumfa6lafit,reteram,

13J

qmmodo
nec celaho

ortafuenty referam,
'-vos

Myfltrta :feda
inuejiigabo co-

& non abfcondam a

frima ongine

vobis Sacramcnta

De

i,

fed

gmtwnem
pratertlpo.

eim, atque

m aper-

ab micio hatiuicatisinueftigabo.,&: ponam in luccm

fci-

tiifnproferam,neque verttatem

entiam iilius, & non prxtcribo vcritatem.

'Sap.7.

134

EfienimSv iRiTVsinEa
Intelligens , SanEitis , Simplex,

Eft(ctcnim)in S A P

VcrLii.

fpiritus

NTI A Intelligenti^E, SanI

154

Multiplex y Subtilis , iMobilis,

lUufiris
,

dus, Vnic^ Multiplexj Subtilis,

ImpoUutns , Texjpi-

Dircretus,MobiIis, In-

cuus, InnoxitiSy BonifiudiofitSy

zAcuttiSy Expeditiu
CflS,
,

coinquinatus, Certus,Suauis
,

Benefi-

amans Bonum, Acucus,

nlhilveratBenefaccre,
155

c]ui
Vctf
"13.

'55

hlHmantis, Stabilij,Certus,
Securtis, ornmaperfjiciens, at-

Humanus,Bcnignus,Stabilis
,

Ccrtus, fecurus,

omne

que per omnes

Spirtttis intelli-

habcs virrutcm , omnia profpicicns,& qui capiac omnes

fpiritus
,

gentes , puros , fiibttliffimdsque

permeans.
i}6

Intelligibilis,

Munrjtf

DiuUius enim

eH

mottis

Veifi4

dus,SubciIis.

quem agthtate fua nonfuperet S A p I E N T I A,qupropter

fuampuritatempcr omniaper:'
tinet acpermeat,
'57

Omnibus cnim
bus mobilior

mobilii

cft S a p

n-

Efi enim ZJapor ruirtutis

Vcrfis

tia: attingitautem vbique propceriuammunditiam. Vapor enim ert: virtutis

157

T)

,<C^ dffiuxus glori

:

0-

n ij

& Emanatto qua:dam

Omnipotcncis
finccra:

mnpotcntisfiucerus

quapro-

cft Claricatis

57

|8

&ide6 nihil inquinatum in cam incurric. Cand.or (iquidcm cft L vc s .-cternx, & Spcculum fincmaculaDEi MAiiSTAT I s , & imago B o n i tat i s
{inccra:
1

pter rnbdpoUutt
Vcrf;*.

m eim cadit.

Etentm Lucisxterntejjtlendor
efl, att^ue JI>ecHlumytrtu-

tisDEiy nuUa aj^erjum, etufque tmago

ibid.

3onitatis.

illius.

i9

Eft ( quoque ) S A P
(hxc) rpccio(ior

N f.I X

O L E,

& fu-

VctCij.

EB (esuim)d PSA fpeciojtor

SoL E,Jiipraque omnem ajirorum Jitum
coUocata
,

pcr

omnem
,

dilpofitionem
luci

O*

^f*ct

ftellarum

comparara
Vetfjo.

comparataprior inuenttur.

inucnicurprior.
fO
Illi

cnim

iuccedit nox,

Hanc enim nox excipit,S a-

Sapientjam autcm non

vincitmaiicia.
4

TiENTiAM autem non yinatmalttia.

Sap.t.

Actingit crgo a finc vfquc

VetCi.

Tertm^it autem abextre-

ad finem forciccr,& difponic

OMi><i A luauitcr.
i

mo ad extremum forttter , ataue omntaytiltter moderatur.

Sap tf. VeiCij.

Clara

(ctiVra) eft,

& qua:
Sap
i-

Tneclara

efiy

^qua nun1

hunquam marcekit
ENTl
rificat
jL.

qtiam marcejctt S a f
T
I

e N-

A.

Gcncrofitacem illius glo,

Sap.

S.

Vtrf.j.

U^bilitatemEtm
Jlrat,
utty

hociUi-

concubernium haE
I
:

bcns

D
I

fed

&:omnium
fe
Sap.i.

quodvna cum Dio yi1)oMiNV sque omnium

DoM
44

N V s ddcxic illam. (Hxc) prxoccupac,c|ui

tUam dtlextt.
oAnteuertens , Juifiudtojis
Je ojjert cognojcendam.
VeiC
14.

concupifcuntjVt illis fc prior

oftendat.
4-y

Quoniam
ftcndic fe
illis

dignos fe, Ipfa

VeiCi7.

^uiaje dtgnos

Ipja qtMrit

circuic quarrens,

& inviis ooccuiret

circumeundo , atque in ytis beneuole Je tUis ojiendtt, tn omni-

hilariccr,&in

omni prouidencia
illis.

que cogttattone eis occurrtt.

4<f

Hanc (S A
maui,

&

N T I A m) aexquifiuiEamaiup
I

Sap.

t.

Hanc ego dtlexi^f^ diuuentute mea quxjiui , ac JJonJam

mihtjiudut adiungere^ amore-

uccucc mea,&: qusfiui fpon-

fam miliiEam a{lumere,&: amacor fad^ fum forma: illi".

que putcrttudinis eius captHs

Jum.

J^
147

Bamfinefraudepercept,(t-

Sap.7.

Hancfinefictioncdidicij
&:

Vcrfij.

ne muidia

commumco

diui-

fineinuidiacommunico-,

tiaique eius non abfcondo.

&:honcfl:atcm illius no.n abf-

condo.

Nancde fcfe, ficinquic S A P ENT A

I I

Sif.f^.

jf i

no V

li

fojfedk

me

rrou. 8. VctCii.

DoM

N V

pofTcdit

vnncipio yieefiie ante^verafua

in initio viarum fuarum, an-

ex eo tempore.

tcquam quicquam faccreta

principio.
Verr
ij.

EccI.t4,T4.

149

i&A Jeculo

pnncipatam haTerram.

Ab arterno ordinata fum,

bm, a

principio , ante

& ex antiquis antecjuaTerra fiercT.

Verf.i4.

ly^

^um nondum effent <^oragines

,

formata fim , quum

NondumerantAbyfIi,& Ego iam concepta eram,nec

Nodum ejfent fontes ahundantes

iji
tt

dum
Verfi5.

fontes

Aquarum

eru-

zAqu^.
tAnteciuam montes funda-

perant.
crraui Nec dnm montcs o

ejfent

ante (oUes formata

fum.
ifi

D^ondum
uerum Orbis.

fecerat

Terram,

Vcrfi*.

mole conftitcrunt antc colJcs E G o parturiebar. AdhucTerram non 'i.zzcrat

,

f^plateaSy t^fummitatempul-

&:

flumina,& cardincs

orbisTcrra:.
Vcifir.

J^andoprparabat C<elos,
lUiceram: qnando defcnbebat
ctrculum infuperficie Abyfi

Quando prarparabat Ca:los

,

adera

quando

certa lc-

ge
-

&

gvro vallabat Abyflos:

^U

.^uando firmabat cxlos de

VcrfiB.

Quando a:thera firmabat

furlum,& hbrabat tontcs Aquarum.

iuper,quando roberabatjontes
fcmtes (iAbyjfi:

^uando ponebat marifiaf^utumfuum, ^aqms,ne tranf

irent littus fiium
:

Vetfi?.

Quando circudabat mari

tcrminum f uu, &: legcm poncbat Aquis

quando de-

'cnbebatfundamenta Terre:

ne tranfirent fines fuo5:quando appendebat fundamcntaTerrar,

,

'J>

Eram apudE v m
tdte,

velntia-

Veifjo.

Cum E

o
:

R A M cuncla

umntts, iS eram Utttiis quo^

componens

&

deled:abar

O*

ludo coram tUo omnt

pcrhngulosdies, ludcnsco-

empore

ram Eo omni temporc

Ludcns

39

Ludcs in orbe Terrarum

VtrCji.

Ludo in Orbe

Terrx.

eiM^f^

'57

& (delitiiE mex cfre cum iiliis

hominum. Ego ( n^a^n Hhoc h m a h)
5 Ap
I Ibid.

deleSlationes mex cumfiliu ho~

mmum.
Ego^r^rffzn,

Ciwchmah)

Ij8

VcrCit.

N T j A habicoin con-

Satientia
tta:

hahito tn afiu-

filio,& cruditis intcrfunj co-

^fcientiamcogttationum

gitationibus.

tnuenio.
Verfi/.

M o R DoMrNiodit malum, arro^antiam 8c fupcrbiam &: viam prauam,&

I
\

TiMO nfEHOVj^tflodio
habere

59

malum ^ fiperbtam t^

arrogantiam^

^ ytam malam^
,-

os biiinguc dctcftor.

^
\'tsr. iT.

os lo-jtiens^eruerfitates odt.

Ego dihgentes me dth^o f^

i6c)

Egodiligcntcs m E^diligo:

quxrentes me,tnueniunt me.

6 qui manc vigilantad m t,

inucnient m
Tn
lo
,

e.
r

Terfimitas
i/k

Jv stitijE

i6i

viis

vsti

ambu-

Vcrrto.

deduco tn medio femitarum tudicii.

^' in

mcdio iemitarum
I

iudicii.

i^udu vttis iterum Sdpientem.

N^SS A
P
I

DO M
Ca:Ios

NT

Prou.j.

Jt.
T
r

HOVAHtnSAflEN-

l6i

fundauit Terram, Ilabiliuit

Afundamt Terram,fiahtUIn

Prvdentia.
p
I

uitCtelos in Ii^itelligentia.
Vcio.

A illius crupcruntAbylli, Scnubes rore

S
A.

NT

SciENTi A

etus

ahyfl

KTjl

rupertmtfif, i^ Cxlt fiilla?it

rorem.
PfOU.)
Vcr(.4.

concrcfcunt.

Cjelum atqucdcfccndit? Quisconrinuit Spiritum in manibus fuis? Qu^is colligauit Aquas

Quis

afccndit.in

^uis
dsfendit

afcendit in
?

Catum f^

1^4

.^is

collegtt <-ven-

tum infugiUisfuis ? ^uis congregamt Aquas in yefiimento

<*

qL?a(i in

veil:mieco?Qnis fui-

.^uufiabthutt omnes termtnos

citauit oes

ccrminos Terra: ?

Terr

.^od Nomen eius, fS

Qv^o
&:

dNomen

esteivs,

quodNoMENFiLii etus^fi
nofii^

quod NomenFiliic)

iusfitjnorti?

Comcdc (iMque fili mi^, M E L, quia bonum eil, &c fauum dulcillimu gutturi ruo;
Sic

Pr<u.i4

Qmedejfih mt,mel, quia

i6i

VcrCij.

bonum esi : t^fauum, qm dulcis

eHpalato tuo
VctCl^.

&Dod:rina

Sap

n-

Sic cognttto

SA

N~
,

i66

^ Anima: tua?; quam cum

T ij fuauis ertt amm tu

fi

40
inuenies tAm
:

C^

m? merces

inueneriSjhabebisinnouiffimis

tr exSpcBatio tua non excidetur.

fpem ,

& fpcs

tua

non

peribic.

iiSliiPiiS ^
<-Xi>;

V.

GR A DV
L
Sapieotia,
'

S
I

P C V
I

RO
S
P
I

OG

l<?7

QJ^ A R T V S. DoM finoyAHdatSAVi2iiJ-\

Prou. i. VcrCs.

N V s dat S A

N-

1^7;

Scientia Sc Intelligentia

TiA M, ex
t6i

ore eius tgrtdnur co-

M , & ex ore Eius P r v1^8

dona

Dtifuac.

gnttio f^ Intelligentia.

DENTIA &SC1ENTIA.
VcrC?.

'^condetreciis ejfenttamy

Cuftodietrc(ftorum falu-

fcutum
feSie,
16 <)
eii

erit

ambulanttbus per
VetfS.

tem,

&

protesct firadicntes

iimpliciter,
cuflodiantfemitasiudi-

Vt
:

Seriians lcmitas

t 1-

t^ '-uiam mtfericordium
Prou.

yE,

& vias

fandlorum cu-

etusctiflodiet.

ftodiens.
i.

Tuncintelligesluflitiam f

Tuncintelliges luftitiam.

Verf.j.

ludictum,

170

ir I^SittudtneSy f omnemfemitdm bonam. <j^(7 notum effety Solem ad

iiht
effe,

& iudicium & ^rquitatcm, & omncm ifcmitam bonam.

,

Sap. 16.
Verf.xS.

Vtnotum omnibus cfTet,

t^uoniam oportetpr^uenire

17

^attas

agendas prauentatque tefub

lucis

endum

SOXEM adBENSDlCTlON
E

ortumfaluandum.

M TVA
(

M,

& ad orientem it
1

LVcis
171

Ttt

^Je uovah)

docuifi

Sap.

ifi.

T E adorarc. Tu D o M N E ) es,
Tu es,D o M

(]

ui

li- (I7.

hoflesnojlros, te etm ejfe^qut 0-

VcrfS.

beras ab omni malo,

mni 9x tftalo eripis.

i7i

Tu {Je hovah)

vit i^
,

VcrCij.

N E,qui vitar
poceftatcni,

17!

mortis potedatem habes

ad

&mortishabes

portasque tnferorum deducU

f3reducis.
173
Prou.io Verfii.

&

deducis ad portas morcis

atqucreducis.

IBenediUio

Jehov E di-

Bcnedidlio

Domini

di-

17

uitcs

41

uitcs facic,
afBivllio.
174

ncc fociabicur eis

Prou.18 VcrCig.

tet^nec apponit

Je h ov a h
^74

dolorem ei benediEfioni.

Turri s fortiffimaN o m e n

DoMiNi:
'7J

ad ipfum currit
cogitationcs
in
Prou.ij.

Vt turriifortis efi Nome n Jehov^ : ad fpjim curret

tujiuJy

iuftus,&: exaitabitur.

t^ exaltabitHr.
flit

Multx
corde
viri,
I

^tfdtte cogttatimes

in
i

7^1

VerC

rj.

voluntas autcm
Prou. II
Vcri;3i.
j

corde yni, cojilmn autern 'Jt-

N I permanebit. Equus paratur ad dicm 7^ bclli, D o M I N o aucem falutcm tnbuit. Multi rcquirunt faciem
77

DoM

HOv fermanet.
Equfts paratm efladdiem

rc\

bellrfedjn
liU.

hovje eHipfafii-

Pro. 19.
Vcrf.i6.

^iiilti quiitruntfacieffido-

principis, &:

iudicium a

D o-

mtnantis

i^ a J i n o
aquarum

v a
.

MiNO
78
ica
I

cfrrediturfino-uloru.

freficifaiHr iudtciti

yniujauufqi

Sicut diuidones aquarum,

cor RcLris in
I
:

manu

D o-

Prou. II VciCi.

ZJelut rtuult
cor Kegis

esi

178

m manujt hov J:

M N

quocunquc

volucrit
Vcrfz.

adomne qmd vult, inchnat tllud.

inclinabiciilud.
7?

Omnis

vih viri rccta fibi

Omnis
lis

>-L>ia

reEia

eFi

in ocu-

17

vidctur ; appedic aiitcm cor-

eius

ponderat autem corda

da D o M I N V s.
80

Jehov A.
Prou.i5
Vcrfjj.

Sortes mitcucur in finum,

fed a

In finum proiicitur

SoRSf

180

DoM
I

N o cempcracur.

f ajE
Prou. ). vcirj.

hovahcB omnetu181

lii

(Quocirca)
in
&:

habc

fiduciarii

dtcium etus.

DoM

N o ex toco cordc,

VidejEHOVM toto corde tuoy

neinnicaris Prudecix cuae.

^
Prou. i(S VcrCj.

De ocbnfidcBdutti.

intellizetitc tu ne innttaris.

8i

ReuelaD o m
tua,

n o opera

T>euolue

ad Jehovau

181

& dirigenturcogitatiot[ix.
Prou.j.
Vcrf.fi.

operatua:

^firmabuntur CO'
<-uiis

PfaI.j7,MI.

nes
183

gitationestU.

Pcc.5.7.

omnibus (igitur 6 mortalis) viis tuis recofrnofce D o m io

In

In omnibus
gnofce Eum
,

tuisreco-

i8j

(^ Ipfi dirtgetfi-

N v m:
tuas.

&

E diriget

femicas

mitastuas.

Nc

iis
:

fapicsapudtemet-

Ver^7.

ejisjaptens in ocults tuis:

184

ipfum Timc D e v m, &: recedeamalo. Mihi dcdit Devs dicerc

cx fcntentia di^na

time

Iehov AiA,(isr

recede

malo.
Sap.7.

T)EVS

mthi dedit exfen-

185

horum

Vcrfij.

tentta dtcere, acpro dignttate

42;

eoru?n qua: dantur, cogitare:

qua: mihidant:ur,quoniam
1

quoniam Ipje (^ Sapientt^e dux

eft:,^ Sapientum moderator.
VetCii.

lU

Nam in manu Ipjiu^ fumus

tum noSytum Jermones
nojlri,

PSE S APIENTl/EduX cft, & Sapiencum cmendator. In manu enim Illius &

nos,

& fermoncs noftri,& o-

omnu

ettam prudentia yjcien-

tiaque opificiorum.

Sapientia,& operum SciENTi^&Discimnis

PLINA.
187

^ihi autem dedtt t)EV%i

eorum qux funttnNaturaye'

VctCij.

mihi dedit horum, qu? funt S c I E N T I A M vera.

Ipfc

ram cognitionem.
i88

Sapientia
utt

adifica-

Prou.
Verri.

9-

domum Juam^excidtt coluImmolautt yiSiimamJuam^

Hxc, porro.quam dat D l v s S A p 1 E N T 1 A a:dificauit fibi domum , cxcidic columtias feptemj

mnasfuasfiptem
t85> Vetl.%.

mijcutt "vinumjiium^ettam ap-

Immolauic vidimas fuas, mifcuic viNVM, & propofuitmcnfamfuam.

Mifit ancillas fuas , vt vo-

parautt menjamjuam.
19P

SMtfitpuellasJiias^yocauit:

VctC.j.

Juper fummttates excelforum

ClUttateSi dtcendo,

carent ad ArccKi,
niaciuitatis.
Verf4.

& admoe191

Sapkntia
adfcinui-

191

^mfquis eilfimplex, decli^(i huc.

Si quis eft paruulus, vcni-

Qirenti cordedtxit

at ad

&in(ipicntibus lo-

tatomncs.

qmquc
191

quucaeft,
,

Venite

comedite

panem

Verfc.

VcnicCjCbmedice panem

meum, i^
mifcui.
'55

bibite

de nutno ^uod

meu,& bibiceV 1 n v M,quod

mifcuivobis.
Verf(J.

Keltnquitefimpltces viamve-

Rchnquicc
ciam,

erg6 )

infan-

Jhamy t^

<-viuetis:

(^

tncedtte

&

viuice, &:

ambulace

perytam Ifttelltgentia.

pcr vias

Prvdenti^. (Quas

Ego

fidclicermonftrauij&pater-

uc comraendovobis.)

!gSS ^^2
kCj

V.

GRADVS

45

'.pj%'

V.

GR A D V S
L
Qui B ONVS
ccm
bus
9J

RO
S
15,4

OG

E
I

T
Vcii:i.

C V
S.

QJ/
elljhauriec

N T V
Prou.u

IBontu hauriet beneplaci-

qraciam a D o m i n o: qui auconficiicinco2;icacionifuis,

tum uJe HOVAHy ^virHm

maLtrum--

co^tationum conde-

infipicns eft.

mnahit
Prou.18 Ved. 5.

T)ev s.
mali non intelligunt
:

Viri mali
:

non

cogiranc

ZJiri

195

9(J

auccm mquirunc DoMiNVM, animaducrcunc o mn A. Bcne(Jid:io D o m n fuiuiiicium qui

i i

iudtcium

quarentes autem
tntelligunt 0-

JE
Prou.io Vcti6.

H o V A M

mnia.
^entdicliones Jiint Juper
caputtufii
:

1^6

pcrcanuciul n:i:osaucemim-

os autem

impiorum

?7

piorum opericiniquicas. Abominacio D o m i n eft omnis illufor, & cu S m1

operit tniquitatem.
Prou.
}.

Abomtnatio
peruerjiisi

Vcrfji.

^ cum

JE hoy Mefl
'T^Siisfe-

197

PLiciBvsfermocinacio
98
1

cius.

cretum Etus.
Verrj4.

s E

deludecilluforcs,

&

TroJeBo iUuJortbus Ip se
tl/udii,^ bumtltb.dat gratia.

158

manfuecis dabicgraciam.

Abominabile
,cor prauum,&

Dom

no

Prou

II.

t/ibominabtlefE
funt peruerji corde
:

Ho

v JE

voluncas eius

Verfio.

f^ perfecii

iniis q. fimplicicerambulac.
99

yia beneplacitum etus.

Proui7. Vcrtxo.

Qj^i pcruerfi cordis eft,

TeruerjM corde non tnuenitbonum:

199

.lioninueniecBoN VM,&qui
vercic

^qui

yerttturtn

liniiuam

incidcc in
Prou.18
VecC.6.

linguafuay cadetin

malum
XQO

malnm.
00
S:

Mclior

cft

pauperiimbu-

Trxjianttor eFipauper^qut

Prou.iy.v.r.

lasindmplicicace iua,

quam
Prou
17
Vcrf.i<f.

ambulat tnperJeEltoneJitayqua
peruerjus yits,

diucsin prauisicincrib^^fuis.

tpje diues.

01

Quid prodciHKiicohaibere diuicias,

Vt quideflprettum tn manujiultty <-vt

cum

S a p

n-

emat

Sapjen-

101

+1 A M embfe

non poiiic

TiAMyt^ cornon cfl et.

44
191

TimokJehov^, emditio

Prou.if.
Vcrf.jj.

MoRDoMIN

Difci-

Savientije:

^ ante
Provi.n.
Vcrl.i.

plina

Sapienti^:& glo-

qlorutm humilitai.
io3

riam pr^cedic

Hvm

ta

s.

Omm ycmt fuperbia^yemt

t^ ignomima.
:

i^ cum humih-

Vbi fuerit iuperbia,ibi fucrit & cocumclia: Vbi autcm

t^lifumihtasjihi bcSaptentta.
Prou.iiy.^j-.^.Abominatio .n.

buj Sapientia:
Trouerb.i6.v.y

tAbominatW

J^EHOVJEcJi omnis elat' corde.

104
In corde intelligentis reauiefctt
Prou I4
Vetiijj.

DoM
fcit

eil

omnis arrofras. o
:

In cordePrudctisrequicS A p
1

S APiE ntia: at
^jii vi-aditur

in

me-

NTIA

& indocrra-

dioflultorum ipj? cognojcttur.

135

d:os quosque erudiet.

Prou.ij.

cum Sapienefi

Qui cum
ditur
,

Sapictibus
.-

Vetfio.

tihtis,fapiens

ent : fed qui

fapiens cric

amicus

amicusflultis yConteretur.
2.06

itultorum (imilis cfficietur.

Prou.t?.
Veif.i.

Etiam abfquefcientia, dejiderium non est bonum.

!7\eque vero

Vbi non eft Scienti a A N I M .t, non cil B o N V M.

1C7

cum

eo qui in-

Sap

6.

Neque (ctiam)cum inuidia

tabefcente iter habebo,
c]uitS.ipicns)quoniatalis
(in-

Vetf. 15.

liidia contabefcit tter

habeho

quomam
108

hutufmodi

mn
<

erit

homo
i

Sapienttdeparttceps.

non
Pro. 10.
Vcrl.i.

efl:

particeps Sapienti.T.

^erifrem effiatytKum tumuhuantcm ejfctt Secbar :

Luxuriofa rcs cil

n v m,

& tumultuoiacbrietaszquicunque
his

onmui qntf obleBatm ea^ non

eritfjpiens.

dclc6Vatur,non

eritiapiens.
Proa.15.
Vctl. 14.

109

Cor intelh^ens qutcrit Scf-

Cor fapientis qusrit D 6ct

r. I

Ei^jiAM, ^osfultorumpafceturfiultttta.
1:0

NAM

& os flultorum
prin-

paiciturimperitia.
Prou.
i.

TiKOR jfEiiov Eprtnctptum Scientijl: Sapien-

Vctf

TiMOR DoMiNi
cipium S a piENT
lyfi.

7.

Sa-

tiam t^ Erudttionemjiuhs deIhtctunt.

211

PIENTlAMatqi DOCTRJN a M ftulcidefpiciunt.

Proii. 1+

TlMOR Je nOV M
queis mortis.

vclnt

TimorDomini fons
vitq, vc declinet a
tis.

~uena -vtttic^t rccedatur a la-

Vcifz;.

ruina mor-

iii

IPrtnctptum

Satie-stim

Proii.

Principium S a p

nt

i>

VctCi<#.

TtmorjE Hov .: t^Jctentta

fanclorum^intelltgentta
Prou
-aij
ij

MoR

DoM
(igicur)

i:

&:

Scien-

Ti Aiand:oriiPRV d entia.
Verr.17.

V^77mletur cor ttutmpec-

N on

asmuletur cor

tuum

4y

tiium peccatores, fed inTi-

catores

injo poriitf
ejlo

Tmare
"4

morc Do m n efto tora dic. Quia habcbis fpcm in

i

Jehov s
VcrriS.

tota die.

.^ia

reuera eHmerces: f

nouiiIimo,6(: pr^ftolatio tua

jhes tua nonjuccidetur.

non

auferetur.

Sentite (o momlej) dc

D o:

Sap.
Vcif.

I.
I.

Sentite (dhomna')

deT> o- "5
atque tn

MTNO

inbonitatc, &:infimVcrfi

Mi N o

m bomtate

plicitatccordisquxriteillu

fimphcitate cordis su qujtrite

Qjioniainucniturabhis,

quinontcntancillumrapparct

^uoniam inuentturab /w, qui non tentant eum , i ilJu

pateft^qui ei non dijjidunt.

116
Deut. 4
i

19.
j

Paia.

autem

iis,

qui fidem haVerf!}.

Ciuomo'

bcntinillum.
Pcrucrfar cnimcoeiratJoQgitationes
uerfi feparant
<t

De vstim.
tcduij&a

namque
7)
e

pcreiuf-

1'7

.u.bjs

in

ncsleparanta
picntcs.

De

o: proba-

taautcm virtucorripitinfi-

quepotentia dum tentatur, mJipientes argntt.

Vcrf*.

Quoniam inmalcuolam
animam non
p
I

^mniam
littofam

in

animam

rna-

ii8

introibit

Sain
Prou. i. Vcrfj.

non

introibit Sapien-

M T 1 A ?ncc habitac corpore fubdito pcccatis.

E

tia,nec in corpore peccatis ob-

noxto habttabit.

SicnimS A
cor

n r

a m

hno^flad Intelh^entiam clamaueris, (s^ tntelligentt dederts

iip

inuocaucris, 5c inchnaueris

tuum Prvdenti/e,
Verf:+.
,

vocem tuam:
Si quiejieris

Siqu^fierisEamquafipe-

eam tanquam
Jicut thejauros

iio

cuniam

&; licut thciauros

argentum ,
Verfj.

^
/,

eftodcrisillam.-

Jcrutatt^sfueris eam.

Tunc intclligcsTimorcm

Tunc tntelltges

Tjmorem

2U

DoM

N !,& Scicntiam

De

fE H o
S pij.
Verf.
).

i^ cognttionem

inucnics.

cnim T e (6 D oM I N e) confummata I v s t is s E

No

D E r inuentes. V^m nojfe T E,confitmmata efl lufittia, i^ tuam mtelliqere pote?itiam , radix
talttatis.

12.1

A cft,&: fcire

ti a
,

immor-

f-c

ViRTVTEM tuam
Propter hanc o

radix

cftimmortahcatis.
r t av
i,

&
i

S-.p.y.

^haprojtteroptxui^
de;4tta

Ve

^pru-

lij

1.7-

datLKeftmihi Ien(as:&: in-

miht data eji : inuocauty

Saptenttx obuenit

voc/vi,& venitin mcS RITVS SAPIENTIyE.

>-y ifiritics

miht.

46
114 Sceptris acjoliis tUHW ante'^''^'^^^1

Ec prxpolui illam regnis

pofui,tr eaaue dm/tias pro mbilo dtjimaui.

& fcdibus &

,

diuitias nihil

cdc duxi in comparacionc illius.

-"5

DXif yero ei Lapidem pretioJUm comparaui , quoniam

Veil.?.

Ncccomparauiillilapide
ptetiofum
:

c|uoni.im

omne
II-

aurum cum ea
pauca
:

collatum arena

aurum,m comparatione
lius,arcna eftcxigua,

i^ lutum dcjltmabitur

& tan-

argcntum , cum tUa comparatum.

ii6

cjuam iutum xftimabiturar-

gcntum
Vccrio
:

m confpectu lllms.
illa
-.

Supra famtatem ac forme

pulchritudinem dtlext tUam
atcpue ea malut

Supcr falutcm & (pccicm dilcxi lllam, & propolui pro

Lwf^habcre

quam lucefrui,
Sap.
K.

quonia

in-

^ut cutus fjlendof non poteH

cxtinG:uibileeftL/^iUius.
Facile (equidem) vidctur
his,c]ui

fuppnmt.
li?

ab

Veif:}.

Vaciie perjjicitur abitsqui

diliguntEam,
his, cjui

& in-

eam
tUis,

diligunt,

t^ tnucmtur ab

ucnitur ab
illam.
Vcifl.,

quxrunt

qui tUam quxrunt.

ii8

<iAnteuertens,fmJiudtoJisfe
ojfert cognofcendam.

Pr^occupatqui fe cocupircuntjVtilhsfeprioroftedat.

119

^ut mane furrexerttadtllam^nonlahorabtt: ajfidentem

entmfmsfortbtts eam inueniet.

Vcrfi^.

Qui de L V c E

vigilauerit
afli-

adlllam,n6 laborabit:
fuisinucniet.

dentcm enmi lUam foribus

130

Diam

de tUafufcepta cogt-

Vcrf:i.

COG
la,

T A R E CrcrO dc

ll-

tatio ,prudenti efi perfeoito

fcnfus cft

conlummatus
crit.

t^ qutpropteream yigtiauerit,
continuofcurtts erit.
131

&:quivigilauerit proptcrll-

lam, cico iecurus

Vwf.i;.

^u^taf

dtgnos ipfa qurtt,

Quoniam
viis

dignos S
,

I-

circumeundo , atque tn ytis be~

neuoie fetUis ojiendtt, in omni-

ps A circuit quarrcns

tc in

oftcndct S

e illis hilari-

que cogttattone ets occurrtt.

ter,& in omni prouidentia

occurretillis.
Vcrf.18.

Hi

Inttium entm ipftis esiye-

rijfma erudtttonis cupiditas:

cura yero erudittonis^amor.
135

Initmm cnimillius veriC fmiacftDisci PLiN,concupifccntia.

zAmor autem;,obfruaiio ie-

Vcrl.

19.

Cura creo
N^jdileCtio
cft

D
:

sci.pl

i-

gum

tpjiiis :

rurfum iegum ob-

Sc

dilcdiio

cuftodia

47

54

L E G V M illius cft cuftodido autcm legu, confummatio incorruptioiscrt. Incorruptio autcm facit proximum cfTc D o.
cuftodia
:

feruatio cfi mmortahtatis conferuxtto,

VetCio

Torro mmortalitaifacit vt M proxime adDeumaccedamus.

Sapientite igttur cupditat
35

CONCVPlSCBNTIAitaque Sapienti^, deducit

VctCii.

ad reqnum^erducit.
Sjp
i.

adREGNVM PERPETV VM. Intrans (iwquc) in domum

mcam,conquicfcam cum IIla. Non enimhabctamaritudincm conucrfatio illius,
ncc t^dium conuiitus illius,
fedlartitiam &:gaudium.^M8.

In hac

\ciC.i6.

domum meam

in-

^effus conqmefiamj nuUam e-

nim acerbitatemhabetconfitetudo tpfiujy nec '-uUa molejitam

etus conuiUus yfedUtitiam (s*

gaudium.

Verf.is.

Circumeun-

CircuibamquarrenSjVtmihi

do quarebam^yteumapudme
reciperem.
Eccl.5.

EamafTumcrcm.

Nc tcmere quid loquaris,

neque cor tuumfitveloxad
proferedunl*fcrmonem co-

tNiefeJlines ore tuo

nequc

^}7

Vttfi.

Nontemerc

cortuum acceleret proferre yer-

apud

bum ante Dev M:quia D e

(sl

DsvMpto-

vs

tJUDciaii-

raDEo:DEVS enim in Cxloj &z

dum.

tn Cdlo, i^ tufuper Terrayn^

tu fuperTerra iccirco
j

iccircofint '-uerba

tuapauca.

fint

pauci fermones

tui.

(Et)Si quidvouifti

Dbo,
difpii-

Vetfj.

J^um youeris yotu Deo^

ne tardes reddere illud i quia

ij8

VOTVM.
Dcut..},!].

nc morcris redderc
promiflio fcd
;

cct cnimciinfidsiis 5cltulta

non esi beneplacttum

fiultis:
de.
Verf4.

Deo

tn

quodcunque

qu tgmr youeris^red-

voueris,rcddc.

Multoque mclius eft non V o V E R E, quam poft voTVM promifranonreddcre.

Vi(Stima:impiorum abominabilcs

f^leliuj efi <-ut non youeaSy

39

quam yt
das.
Prou.n.
Veri: 8.

youeas^

^ non
:

red-

Sacrificium impiorum efi ab-

140

EeeL34,ij.

Domino:vota
e

omtnatto

fz hov ^

Oratio

iuftorum placabiha.

aut reclorum benepUcttiieius.

Prou.t* Vetfio.

r b o rcpcrict Bona & qui s p e r at in D o M I n Ojbcatus eft. Prou.28.

:

Eruditus inV

Intelltgens

remtnuentetbo-

41

num : O" confdens injE h o~

VAH, beatus efi.
g'4i-fiti4''.

Trou.js. v.i^.

i>.i;.Qui s p E

R A t in D o M I-

^ut fidit Jehov ., tmptn-

N o,fanabitur.

Mi

^mjiduciamfua.r}t tn e? ha-

Qu^i
Vcil.?.

CONFlDVNTin lllo,

^41

bent^ymtatem tntcUiaent (^
:

intcllis;enc

Veritatem:
^

fideles in charitate, in eo per-

Et fidelcs in dilcciiionc acquicfcunt

Illi

manehiwt: qmntamgratia t^
mijericordia erga fancios einSy
ratto eleciorum eius hahe-

quoniam do-

num & pax cft eledlis eius.

Dominvs
1

i^
14?

httur.

Lonqinq^uus eJljEHOVAH

Prou

15.

Longeeft
impiis,

ab

ah imptis : fdorationem lufio-

Vcrfti.

&O

143

RAT

oN

E s iu-

rum exaudit. *
144

ftorumexaudiet.
Prou.iS
Vetr<).

^M remouet aurem fuam^

ns audiat leiem , ettam oratto

Qui

declinet aurcs fuas, i44

nc audiat L e g e

m,0 rat o
i

Eius
^45

erit

ahominatio.
Vci-rij.

eius entexccrabilis.

.^t tegitfelera fita nunqunm aget frojpere : qut a,iero

cojiftetur,

Qui

abfcodit fccleralua,
:

14)

non dirigctur qui autc confefTus fucrit,

^ derelinqutt, miProu. li
Vcri;.

& relinquit ea,

COnfc-

fertcordiam confquetur.

MlSERICORDlAM
quetur
Mifericordik

i^6

,^Iifericordia (i^ nrritate

&

veritate

14<?

redimitur tniquitas : t^ tn

tt-

redimituriniquitas-j&inTi-

more

fe h

o v

M recedttur a
Prou 14
Vtif.ii.

moreDomini
a malo.

dcchnatur

malo.

H7

D^n?te errant coiitantes

Errant (igimr) qui operantur v[\2\\xm,<^iifertcordia aute

H7

malum? mifiricordiaautem l^
njentas cezjtantthfts honum.
148

& Verttas prarparant Bo/z^;

Qui
(ergo)

^m feUanturiujlitiam (^
mifencordtam inuemct yitafn,
lufittam f^gleriam.

rrou.ii.

fequitur //?/,

i4b

Vetfii.

ttam

& ^tfiricordtam
,

inuc-

nient vitam

iuftitiam

&
24>

o
^49

trloriam,

Eram autem puer,

mgentt tndole prxdtti^J

eximii
,

Sip. ig.
Veti:
ij.

Puer autcm cram ingcniofus, &: fortitus

bo-

fum

ani-

namque animamfortittis.
150

Imo vero cum ejfem hontts,

in corpus tntroim

Verfi^

mambonam. Et cum effem

tmPoUutum.

.^umautemtnteUexijfem,

VBtf.H.

nenonahtcr r.M compotemfo?,

quamji ^ev

fam daret.

ma^is bonuSjVeni ad corpus incoinquinatum. Et vt fciui, quoniam alitcr non poffem eflc conxinens , nifi D e v s det & lioc
j

ZJO

^I

iplum ipfi

45>

ipfumeratSapientiajfcircc-

hoc donum adii D o M N V M & deprccacus

ius cllct
1
:

j^
s
|

quod ipflim erat Trudentia: intelligere

cuiuj hoc ejjet benefi-

cmm^adn
que oraut
meOy
Sap.9.
Vcri;i.

'Dominv u eum,

APIINTIA

crgo vcra

fum lllum

&: dixi cx totis

ac dixi toto corde

prccibus
votisaffi-

&

prxcordiismcis.

duisc^licus

DEV &D o M
tuo,
MJ

s
I

patrum mcorum,
N E mifcricordi.T,

T> E V

patrum ac 1) o- M^
,

accerfenda.
cft

MiN E

^Ufericordi

qm

0-

O R ATIO
Salqmonis
prcS^pientia habenJa.

<qui tecifti

omniaVerbo
Vcrf.i.

rnnia creajii Vcrl/o

tito,

Et S A piENTi Atuacon-

aAtque hominem tua Sapientia

cfjectfii, '-jt rebiis

^53

ftituiftihominem,vcdominarcturcreatur(^,quxatcfa-

abs te

conditis

dowmaretur,

daeft,

Vt difponat orbcm Terrarum inyEquitatc

tia
,

Vetf,.

Et adminijlraret mundum
in

^54

&

lufti-

SanBitate acjuflitia, rc^i-

&z in dircdlione cordis

tudineque cordis ludicium exerceret

Vcrf^.
:

iudiciumiudicet:
^SS

mihi fedium tuarum afllftricemSw^pi entiam,&:

noli

Da

mc mc rcprobare a puefcruus tuus

T>a mthi ajjidentem thro- M5 nis tuis S AViENiiAU^O' neme numero feruorum tuorumfummoueas.

j.Rcgj.y?.

ristuis:
25(1

Quonia
crro,&

fum

Verf^.

^ontam

ego fenttts tuus

Mf

Pfal.i

ho^ ,mo nihrmus 5c cxigui tcmporis, &: minor ad intellcctum ludicii&Lcgum.

filius ancilla: tua:,

fum, ac filtus anctlU tux,ho-

V.K,

mo mbeciUns , ac '-vtta breuis, i3mtnor quam yt tudictum uc

Legespofjim tntelltgere.
Vcrftf.

!M7

Et

fi

quis

coniummatus
fi

CN^m

ettamfi quis fuerit

M7

inter filios

hominum,
i

ab

perfecluj tnterfilios homintm,

illoabfuerit S a p

n t i a tua,in nihilumcomputabie

tamen fi Saptentta
ntbtlt xfitmabttur.

abfit tua,

tur.

Tu
^59

elegifti

mc Rcgcm

Verf7.

Tu me
ttu,

ele^ifiiregem populi

Z58

iParal.jg,
2.Paial.i,7.

populo tuo,&:iudicem fiiiorum tuarum, &z fiharum

Et
dixifti

i3 tudicem filiorum tuo-

rum, acfiltarum.
Verf
8.

me

a^dificare

Juffifii

me

adificare

Tem-

i59

Templum
cuo ,

in

monte

fand:o

plum

m monte fanclo tuo,^

,

& in ciuitate habitatio-

m yrbe habttationis tu altare

nis tua:altare,adfnnihtudi-

tnfiar tabernaculi fancii

f
quodp-afarajli ab mitw.

IncmTabernaculi

fandtitui,

Tqaod
i6o

pra:paraftiabinino.
p
i

zAt tecurh eH Sapientiajqttx

tuanoiiit opera,
.tjfuit

Verf?

Ec tecum S a
affuit

n t

a,

i6a

quxque tunc
ejjiceres,

quxnouitoperatua,qua:&:
tunc
curti
,

cum Munaum

orbem

tcr-

qunejcit

quidm ocuUs tuisgra-

rarura fingeres

&

fcjebat

tumjit , ac reftum mpraceptts

tuis.

quodefletplacituoculis tuis ,

& quid dire(5tum in pr^Mitce illam de cxlis fani6i

ccptis.
i6i

Hanc

demitte e CAis fanJolio glorix

ti'<x,

Vtd.

10.

His , atque a
earn mitte^
laboret,

tis tuis,

&:afcdc Magnitu-

'-ut

prxjens ?necum

dinis tua?i vt

mccu fit,& me-

atque mtellniam quid

cum L
Veif
11.

acceptumjit apudte.

l6l

U^ouit emrn ac mtelligit o~

d R E TjVtfciam quid acccptum fitapiid t e. Scit cnim illa O m n a &

A
B
i

i6i\

mma, ac me deducet m acliombus meis moderate

gioriajita cujlodiet.
i6i
,

intelligit,

&

deducet mcin
,

atque

m
Vcil.it.

operibusmeisiobrie

&:cu105

ftodietmcinfuapotentia,

Et erunt accepta opera mca,

ac reSie populum tuumdnuchcalro,

Et crunt accepta opera

eroque digniisJoho patris

mca, &difponampopulum tuumiuilie, &erodignusfcdiumPatrismei.

VerCij.

mei.
1(?4

.^uis enim

homo conjihum

Quis enim hominu poteritfcireConfiliumD

velitD Evs?
e i?aut

z4

T) 1 mtelligit ? autqiiidveht

Dev s
i6s

auimo comprhendet ?
cogitationis mortaVcrfi

quis potcrit cogicare quid

3^m

Cosicationes enim morrali calium cimidrc

,

i6s

hum tmidfifunt^ac nojirx opimonesjallaces.

x66
IJorptis

&

inccrt^E

piouidencicT noftrx.
Vcrf u.

emm corrupiioni ob-

noxium aggrauat amnlam, ac

terrenum domicihum plenum

Corpus cnira, quodcorrupicur,aggrauacAnimam;

&; ccrrcna

i6<

inhabicatio deprii6

curarum mentem deprimit.

161

micfcnfummulcacoeitancc.
Vctfii.

eAcvix qu
in

mten'ajiint,

Ecdifficilc^ftimamusqu^
in ccrris (unt
:

comeciura ajpqtumur, f^ qux

6c qua: in

con-

manibus verjantur, cum la-

fpectiifunt inuenimus

cum

bore tnuemmHSy quis atitem ea

peruejitgauit quxjitnt in Cdshs
?

labore, cjua^autem inCxlii

lunt,quisinueftigabit?

Scnium

yj

Senfum autem tuum quis

fcicC,

Vcrf. 17.

(Jonjtlium

autem tmim quis

x6%

NISITVDEDERIS
I

nouit^mftudedemSA pienT
I

S P

R
I

TV
I

ALT
Ec

S S

M M

S
I

N C T V M de
XeiCiS.

M,

ac de altiljimis Spin-

tumfinElum tuum miferis ?

C^(am
ita iJix

fi

ccrrccl.rrintrcmirar
cjui

eorum

qm

i6c)

corum

runtinTcrris,&

TerAxm
runt^

incolunt, dircEl^ fuetibtflacentj didi-

qUcT tibi placcnc didicerint

acqux

homincs?

ceruntj

Nam

per

Sapientiam

Vcrfij.

Etftnt Sapie
feruati.

NTiA con-

'70

quicunque placucructibiD o MiNEaprinfanati funt cipio.

Dvo(inrLipcr) rogaui

E,

Prou.jo
Verl.7.

n^uo pofulaui ate^ neprohtb,easame. ,anteq

iyi

ne dcneges mihx antcquam

moriar,

uam moriar.
172

Vanitatem

&:

verba men-

Vcrf.8.

ZJanitatem

^yerbumen-

dacialoncrcfacame. Mcno dicitatem & diuitias ne dcderis mihiitribuc

(flus

dax remoue a me:paupertatem

iS dtuitias ne dederis mihi : ale

tantum viVcrfs.

me ciho qui conuentt mihi

Nefortefu tier^ t^ abnegemy
dtcamq; quis efifEHOVAH?
lisr

mca necelfaria.
forte fatiacus iHiciar
i73

Ne
cll

ad ncgadum, 6: dicam,Quis

DoM

N V

auc egcftate

neforte eficiar paitper ^

ay

compulfusjfurcr, &z periu-

furer,ajfumamque ifivafiHm no-

rem N o m t n D e mei. Ecce. Foft InD VST RI AM(hanc

1

men IJei
Eccl.io

mei.

tAt

excellentiareSitficatio-

Vcrfio.

^74

verotandcm) lequitur S A P
E

I-

niseHSapientia.

N T

A
tu

Vcium,

Doc
p
I

SA

T R iK/E fili.qui.lE H o v > gratia.ficadeptuscs E N T I A M Eiusve D o N A qu<cdam fingularia,

Prou.5. VerCj.

Da(quoque) Sapicnci occa-

DaSaptentttncrcfationemy i$

i75

fionem, &addecurci S api-

ftpienttor erit : doce lufum,

^
i7<J

ENTi

doce iullum, ScfePiO'J 15

addct doSirinam.

ftu-jabicaccipere.

In auribus(aurem) infipi-

In auribiis fulti ne loquaris

:

VcrLj.

cncium ne Ioquaiis:quia defpicicnc

cui.

quia condemnet pruden-

Dodtrinam eloquii

tiam eloquiorum tuorum.

Ji

^
Vrrfz4.
lli

177

Uxultmdo exultaht patcr

mfti
:

Exulrat gaudio pater

:

iii-

(T ^enerans fapientemy

cjui

Sapicntcm gcnuit,

Utabiturmeo.
17

Ixrabiturineo.
Auris
Vcifii.

tAuris ynu audttincrepa-

qux

auditincrepa-

tionem t7/^<,

m medio Sapien-

tioncs vitc,in medioSapicn-

tum commorabitur.
i79

^m negligit Di/ciplinam
jlerntt

Verfji.

animamfuam: fedqui

tum commorabitur Qui abiicic T)ijcipitnam dcfpicit animam fuam qui

:

audit mcrepationem , pojjidet

cor.
riou.M. Vcrf ig.

autc actquiefcit incrcpationibus,poflcirorefl: cordis.

Ei:;e(las

180

Vaupcrtas e^* ignominia, erit deferenti

& ignominia ei,

:

correBio?iem : fed

qui deferit 'Dijcipltnam

qui

qui cujlodtt mcrepationemjjonoreajfcietur.

i8i

autcm
Prou. o
Vcrlly.

acquiclcit arguenti,

glorificabitur.
,

Corripiens derifrem
pitjibi

acci-

Qui enim

erudit derifo-

ignomimam :

zjr tncre-

rera, ipfe fibiiniuriam hicit:

pans impium,

accipit maculam

&:qui arguitimpium,maculamfibiLiienerat.
VcrfS.

fuam.
iSi

Ne

increpes igitur deriforem,

te
:

Noli arguere dcriforcm,

ne oderittc
,

ne forte odio habeat

increpa

argue fapicn-

fxpientem^fS diliget te.

iSj

cem, &:diligette.
Prou.T^
Vcjcf<:.

^hcrtt dertfor Saptentiam,

Quarrit (quidc)derifor S A-

l^non tKHenit : a^Jcientia mtelligenti efifaciUs imcnti*.

2S.

piENTi AM,&noninucnic:
dodtrinaprudctium
facilis.

In conJheUu tntelligentis
faret

ap-

Prou.i7 Vcrfi4.

In facie prudcntis lucet S A P

I

SA

N T r A ^'
:

OCull

NT

OCuIl ituItO-

Jiultifmtmextremo
i8j

terne.
Pro. 10.
Vcrl.
II.

rum in finibusTcrr.a'.
Ex
ftudiisfuisintclligitur

Etenim openbusfuis coanofcitur puer,

an mundum

^ an

puer,fi

munda &

redla fint

reElumfit opus eim.

i8<T

operaeius.
Prou.ii.

^m ambuLit fraudtilenter,
reuelatfecretum :fidelts atitem

Ywf ij.

Qm ambulat fraudulcnter, reuclat arcana:

qui au-

JJintus^celatrem.

tem (idclis cfl commiflum.

Pro. la.

celat amici

zSy

.^hureuelatfecretum:, inceditjr'audulente7'
:

Qui

reuelat myftcria,

&

^ cnm

qui

Vfrf,9.

ambulacfraudulentcr, &:dilatat labia fua

fccaris.
,

alliCit labiisjuis ,ne

mtfeas te.

ne commi-

Multi

t88

Mulcihominesmifcricorcies vocancur, virum aucem

fidclcm quis
(faalc)

VccCt.

^lultitudo hominum prjidicAt yniufcumfqHe mifmcor-

l8S

inuenicc

diAm: njtrum autem -veracem

quu tnueniet ?
189

Ne (igitur) moliaris amico cuo malum cum ille in cc

,

Prou.

j.

Vcrl^iy.

U^co^ites contra Mmicum

xl^

tuum malum , quum ipfe habitetjecuretecu}/j.

rr6u.i7 Vctfj.

habcacfiduciam.
Qui(cnim)retldic

mala pro

Esl coKjl.ttorium drgento

150

bonis, non recedec

malum

t^ cami7io,atp-obat cordaj e-

dc

domo eius.

iiov A n.

GRADVS
S

VI.

XOGETICVS
E

PRO'
iji

X T V
Sap
7.

S*
zAccefferunt autem mihi ba-

VENER.VNTmihi
picnsactdbtur)

(Virfa-

VeiC.ii-

ONNIA BONA,

na fimul omma cum lUa^ diuitixque per

merabiles.

paricer
illa,&:

cum (Sapientia)
manus
Illius.
VctC
1

manuj

lUitu tnnu-

innumerabilis honc-

ftas

pcr

Etl^tacus fum inomnibus

:

LxtAtHS autem fum in 0-

iOl

quoniam anceccdebac

mnibus , quoniam eorum

thor esl Sapientia
:

ai*-

me

ill:a

Sapientia,&
,

ego

^ero
ejfe

ignorabam

quoniam horumomniummaccrcft.
Infinicus

tgnorabam eorum tpftm

matret^.
VctCn.

enim chcfaurus
vfi

Inexhaufliis enim
btis

hommt-

-95

cft

homimbusi quo qui

thefiurus efi: quo quifunt

func , participes fad:i func Amicicijt

njfi amicitiam

cum De o

cot-

e i,

propcer Di-

eruntypropter dona dtfciphnx

sciPLiNyE dona commcndati.

commendati.

t4
194

iMthi enim dedit 1) v

s,

Veif. 17.

ebrum qucefunt in tN^turd i?e-

mihi horum qurc funt S c i e n t i a m

I

ps E

cnim

dcclic

ram co^mtionem ,
conjlitutionem
,

'-vt

Mfindi

'-vimque Ele-

mentorum intelhiram
^95

veram vc fciam diipofitionemorbisTcrrarum, & virtutes Elcmentorum,

:

Initium , exitum , medium-

VeifiS.

Initium &conrummatio-

que temporis , felflitiorum yiciffitudimm , ac tem^ejiatum

ncm &mcdictatemtcmpolumjVicifTitudinum permu-

yanetatem.

ip^

Verf

17.

dAnnorum
tusfellarum:
197

circmtu-s ,ac fi-

confummationcstcmporum, Morum mutationes,& diuifioncs temporu, Anni curtationes

,

&

fuSj& ftcUaru difpofitiones,

Virfj

V^turas animalium iraf

quebefiarum, yentorum yt?n,
t3 cogitationes horninum, dtf-

Naturas AnirnaHum, & iras bcftiarum , vim venco-

rum,

& cogitationcs homi-

ferentiasplantarum/adtcumquejacultas,
198
Vcrfi

num, difFcrcntias virgulcorum,& virtutes radicum,

Et qUcTcunc|ue funt abf-

Omnia denique
recondita

qujc Junt

(^ aperta cognoui: nam omnium Artifex Saptentia medocutt.

confa&improuifa didici.O-

i99

,^um autem runicafty 0mnia toteH : tnftpfaque manens innouat omnia, acfini^uloj per tates in fanclas fe

Verfiy.

mnium enim Arcifex docuit meS APIENTIA. Ec cum (S A P E N T I A)fit

I

vna,

O MN

A poteft

& in fe

permanens omniainnouat:
&;

per nationes in

transjerens

animas

amicos

faniStas fc

Animas transfcrt, Amicos

D E lyTrophetasque ejjiat.
500
[^(emt?je

Dei
VcrfiS.

& Prophetas confiituit.

entm dtligtt Dev s,

ntfqui cum Sapienttaconjuetudtnem haheat.

Nemincm enim diligic D E V s,nifi cumjqui cum S api

ENTi Ainhabitat.

Et,

Cum
301

placuerint
,

Do

mi-

^mm tlacuerint JehoV JE iji ^uirt, ettam tnimicos

ettispacatos reddit ei.

Piou.ts Vetf7.

NO

vi^ hominis

inimicos

quoque
paccm.

cius conucrtct

ad

302

Efi entm perita Sctentta

T)

E I, atque et initiata^ etuf

S.ip. 8.

Dodrix (etiam)cft D I S C IPHNit Dei, & cledirix operumillius.

que operum eleUrix.

Vctf4.

{5
0}

Ec

(1

diuitix appetuntur
i

Vetfj.

^odji diuittarum
S A?i
Eis!T

ei

503

in vitajquid S a p

n t i a lo-

yitapojjelfiq dejiderabilis:qtiid

cupletius, qu.ToperacurO-

lA^ommaoperan,

MNI A?
=4

telocttpleti(0^
Vctftf.

autem fenfus operatur; quis horum qUcTfunt maSi

;

St aute

Trudentia agtt, at- 504

que opera ejficit: quidilla

Vetr?.

m rc'
505

gis
05
.

quam illa eil: artifex

I

Ecfi
;

A M quis

rum natttyaarfifictofius cH ? Si verojv stixiau quu

dili^it : labores hiiius <-utrtutes

diligit

labores huius

mae

gnas habcnt virtutes: Sobri-

funt : Tempa'antiam enim djcet^

ctatcm enim

&

r.

v d

n-

^ Vrudenttamifufttiam

TIANldoCCt,

&C

IVSTITIhomiiVerr
8.

ac Fortitudinem , quibus nthil

efi hominibiis in '-uita '-uti-

AM &V1RTVTEM, quibus
vtihus nihil eil in vita

hus,

nibus.
o6
E

Etfi

multitudinem S c
yE

Trxterea fi quis multarum

"vfum rerum defideratj}c an-

506

N T

dclideratquisrfcit
,

prTterita

&:defuturi5;Efti-

tiqua noutt

f^ futura conte-

mat: (cicverfitiasfcrmonu, &c diflolutioncs argumentorum:(iCTr)a&monftrafcican-

[iat ,frmontmi ^erfutias at-

que anigmatum explicatfones

tntclJigit ,

figna

<(^ prodigia

tequamhant,
-7

8c

eucntustcVcf?.

Wtsnojcit y euentufque tempe-

porum & feculorum. Propofuiergo H ANcadducere mihi ad conuiuen-

flatum actemporuni^
Itaque hanc decreui mthi
3:

ad ijfum

'-vitte

ac confuetu,

dum

quoniam mecumcomunicabicdc bonis,

;

fciens

dtnem adtungere

certo fctens

eam honorum conftdtricem- mihifore^curarumque ae molefhx

Vctf.to.

& erit allocutio t^dii mei.

Habebo
proprer h a n c
clatitatem ad turbas,

confolatncem.

& hoVcrfi

Gloriam in "Vulguspropter

}c8

tiorcapud fenioresiuuenis:
.

hanc adipijcar 3 (^ honorem apudjentores tuuenis.

<iAcutus intteniar in tudtcio,
in conjfecluqtte

Et acutus inueniar in iu-

dicio,

& in cofpcciu

poten-

509

cium admirabiiis ero,

Et facics principum mi-

fotentum

ero

admirabiUs.

rabuntur mo.
510

me fuftinebunt, & loquentem me refpicient,

Tacentc

Vetfij

^ie tacentem expeSiabunt,

loquetemqiie attentc audient.

: ,

S6
itf-^wf

^w pluribus

dtjjera-friy

&
Vcrf
13.

lcrmocinantc
Pr.TCcrea

mc

plura,

onjiio
3'i

manus opponent.
ac reliqtiam

maniis oii (uo imponcnr.

Tropter hanc, tmmortalitatem obttneho

,

habcbo pcr Hac immortalitatcmi& memoriam .xtcrnam his qui poft

memonam
nam.
3'i

fofierts Jeniptter-

npopulos gubernabo ,natio-

Vcrfi4.

nesquemthtjubdtt erunt.
313

mefuturiruntrclinquam. & Difponam populos nationes mihi eruc iubdira:.

:

Tyranntformtdabtles quum
andiertnt ,

Verfiy.

Timebunt me audicntes
Rc^es horrcndi-, in multitudinc vidcbor bonus , &

me extimejcent

tn

midtttudine bonusytdcbor,tn
bellojlrenuus.
314

bcllofortis.
VcrfiT.

tJc apud me reputans

Hxc

cogitans apud me,

in corde

Jummaque antmi

curaperpen-

& commemorans
o

dens ejje tmmortalttatem in co-

meo, quoniam imrnortahs

eft in coritatioiie S
Tl/fe.

gnattone Sapientia

e n-

315

Et bonam

inamicittajlliit^s

VeifiS.

deleBattonem , dtuittasque inexhaujlas in labonbus

ma-

Et in amicitiallHus delcdbatio bona, &:,.in opcribus raanuumilhushoneftasimc

defedtionc
,

nuum etuSy atquetn concnrjjio

&

in certamip
i

ne collocutioneque eiufdempru-

ne loquelx llhus S a
T
I

e n-

dentiam^atque in communicattonefermo7ium glonam.

& prarclaritas in comi-

municacione fcrmonum
PSI vs.
Prou

SAriNTI-
laus.

J16

'^eatits

homo^ qut tnucnit

ij.

Bcatus homo qui inuenit

S A p
I

Sapienttam , t^ homo quiproducit

in

Vcrl'. ij.

NT
15

A
I

M,& qui afl^uit

.

lucem intelltgenttam

PRV D

NT

A (Legitur &r, ef

fluitPrudentiain.)
317

^uia

melior efi negotiattb

:

VcrfH.

MclioreftacquifitioEius
nccrotiatione auri& arc^enti,

eius ne^otiatione argentt

(s^

auro melwrefi trouctitus eius.

prmii
cius.

&

puriihmi frudlus

Tretiojior

eH

marqarttus,

Vctf

15.

Pretiofior eft cundiis opi-

f3 ommadifiderabiltatua non
^quanturet.

omnia qu^ dcilde rantur, huic novalentcombus

;

&

parari.
319

Longitudo dierum in dextC'

VcrfiS.

Longitudo dieru in dexteraEius,

a~

'

57
ra

Eius,& in

finiftra Illius di-

ratUiuj:

^ in/imJira.illiMdi5^o

uitia:5cgloria.

u[tt<e (^y^ glorta.

,

Via: cius pulchrar

&

o-

Verd^

Vi etpuj^-viie deleSiahiles
f^ omnesfemit eiujfax.

mnes rcniitarilliuspacilica:. Lignum vit.e cfthisqui apprchcndcrincEami&qui

tenucric Eamjbeacus. S AP
ruic os
I

Vetf.iS.

Hxc Itgnum '-vit ejl apprei"

hendentibtts earrt
:

O'

^^ ^^-

nent enm beati.

NT1A

(ctenim)
,

apC-

Sap.io.
Vcif.il.

^uoniam Sapientia
fantiumfecit di/ertas.

os mt*-

Ul

mucorum

& Hnguas
Ll V M

torum aperutt Jtnguasqne inProu.8.

intanciumlacicdifercas.

MeCUm
E
t

(vlteriusinquitSAPi-

VerL"i4

Penesmefflconftltum t^ Sa5^5

N T A ipfa) ell

CONS
eft

ptentiay

Egofum

IntelligeJitta,

&:

JEqv
E

t a s,mea eft

r vi-

meaenfortttudo.

A,

mea

Fo rt

TVDO.
Pcr me Rcgcs rcgnanc,
cernunr.
&c
Veri:
ij.

Ter me
Per
tur^

Reges regnant, i^

Lecrum condicores mftadc^

Vrinctpes decernuntfujitttam.
VerC 1.

me Princtpes dominan

Pcr
nunt.

me

Principes impe-

t^prtncipes

^ omnes tudi-

ranc,& pocences iufta deccrVetCiS.

ces Terrne.

T)iuttt fS gleria mecufim,

fubJiantiaJlabtliSi i^tujtttia.

Mecufuntdiuiciar &^Ioria,

opesfuperba:&iufticia,
cft fructus

Verf.i?.

^eltor efiJruEitis metis auro

<(s*

McHor
auro

mcus
Vetf.:

obrt?^

((s'

ffouentus

& lapide prcciofo:&gecIe(i^o.

meus argento eleSio.

nimina meaargcnco

Vt

dtltgentes me hareditare
,-

Vc

dicc dihgcnies

mc, &
VcrCj5.

factam ejfe perpetuum 1^ theJauros eorum repleam.

thcfauros

corum repleam.
inuencric,inue-

Qui me
nicc vicam,

CN^m qutinuentet me,tnuentfvitam: ii hauntyolunta-

&

hauricc lalu-

tem a D b M I N o. Qu^i aucem in mepeccaucrit,

temajEKOV AH.
VerH)*.

Ixdct

animam fuam.

Omnes
li
1.

qui meoderunt,diProu.9.
Vetfii.

^ui aute peccat conti'a me, Jhernit antmam fuam : omnes aut odto habent me , dtltgunt
mortem.

330

isruncmorccm.
Per me(vero)muIcipIicadies cui,

Terme enim multipltcabuntur dies tui

,

35'

buncur
Flli

&addencur
Prou Vetf
1.

^ addentur

ttbt

tibiannivicic.

annf-utta.
II.

mi, (itcmmpatcrncadmonct

Ptlimtyne recedant htab 0-

??i

f8
culti tttis : cujlodi

Legem (x co-

Sipicnsnofter)ne cffluant harc

gttationem.

ab oculis
G
E

tuis,

CuftodiLBI

M atquc

CoNS

V M.

J5J

Bt erunt '-uita anima O^^atiaguttun tuo.

tu,

Vetfii.

Et erit vita Anima: tuaj,&

rrratia

faucibus

tuis.

ii^

Tuncmtelliges Jujlitiamjf^
tudtcium, ^reSittudineSyi!^ d-

Prou.i. Verfj.

Tunc

intelliges Juflitiam

S)i.fudicium ,

& Mcruttatem, &

& pes tuus no
n6 timebis erit fomnus
,

JJJ

mnemfemttam bonam. Tunc amlmlabtjt ciim ftdftcia "viam

omnem femitam bonam.

Prou.j.

Vetfi^.

Tunc ambulabis fiducialiter in via tua,

tuam^ f^^es tuiu non

impinget.
iis

impingct.
Verfx^.

Si

accubuem, non timebti:

qutefces , Jhauis efitfo-

Si dormieris,

quum
337

quieices, fuauis
tuus.

rnntuttius.

D^^on ttmebis
penttno,

a pauore

re

Verfi5

Nc
rore ,
tias

paucas repentihoter-

^ a defolattone tmvto
erit

& irruerites tibi potenM

I

rtim qttum ^enerit.

358

impioriim.

^Uta Jehovah
ducia tua,

f-

Vctfi*.

Do

N V f-enimeritin

(&

cufodtet pedem

laterc tuo,

& cuftodiet pe-

tuumacapttone.
339

dem tuum ne capiaris.

Sap. Te-

Qiltoresfuos Saptentia leru-

SAPiENTiAhos,quifcobferuarut,a doloirib.liberauit.

Vetf?.

mniiltberautt.
Tob.4,7.
Luc.i4,i].

546

Honoraji hov au dediuttiis tuisy

<isr

Ptoil.j.

Hondra(ergo) Dominvm,
de tua fubftatia,
tiis

de pnmitiis 0-

Verfy.

& de primi-

mntum prouentuum tuorum.

J41

Et implebuntur horrea tua

faturttate,

Verf

ii.

omniuiti frusu tuarum. Et implebuntur horrea

,

e^ ytno nouo torcuProu.''!.

tua

& vino

torctilaria tua

larta tuafefe rumpent.

Propriis laborib.
viilc

}4i

^tbe aquam de ctjiema tua,

redundabunt. Bibe aqua de cifterha tua,

&fluentaputeitui.
Difpcrgantfefefontcs tui
foras in plateis,riui aquaru.
:

nos viuere,
eofquealiis
impertiri.

^ fluenta de medtoputet
545

Vcrf
tui.

15.

Dertuettir fotes tutforas,

Verf

16.

inplateis t^ aquastuas diuide.

544

Stnt ttbifolty f^nonaltenis

Vctfi7.

Habeto eas folus, nec fint

alieniparticipestui.

recum.
345

IBonorum entm laborumgloriofus

Sap.5.
Vcrl. I?

eH fruUtu

nec radtx

Trudentix dectdtt.

Bonorum enim (cnim)]aborum gloriofus eft fruv^ins, & quac non condidit radix
S

N T I yE.

Vll.

GRA-

^9

'^^@@^:
V
11.

G R A D V
T
Nc
1

S
S S

P
Prou.
4.
14.

R O L OG
T
1

E}4

C V

E P

S.

delec^tcris in (emitis

VcrC

Verpmitam impiomm ni
iT netngredia.ru myiamalorum:
ingrediaris:

impiorum, ncc cibiplaceat

ilialorum
via.

Fuge ab ea^ nec

tranlcas

VcrC

15.

Dejere eam , ne tranjeojper

J47

perilldidcclina&dcrereea.
ft (enim) via, cjua: videcur
Piou 14
VcrCii.

eam dedina ab lUa^

,

f^tranji:
348

'EH ^oia recla coram ijtro

f exttnj eiHS , 1?/. mortu

homini reda &c nouiilima eius dcducunc ad mortcm. luftoru autc fcmitaquad Lux fplcndens procedit, &
^

Semita autem tujlorurnyeProu. 4 VciCiS.

34?

lutt

lux lucifen :progreditur f3

"vfqi

tUuminatur
dtem.
VetC.19-

adperfe^lum

crefcit vfq^

ad perfc(fia diem.

Viaimpiorumtcncbrofaj
nclciunt vbif orruailc.
SENECTVS(quicicm)vcncrabilis

Vta autem imptorufcHt caliga:nefctiint tn quidimptngant.

JJ

$ap4.

Honorata entm eJiJeneSiujj

non dtuturnam adepta yttam ,
neque numero annorum
deji-

J51

cftjnon(umen)diuturnai

neq-,
lata.

annoru numcro copuCanities autefuntfcn-

ntta: verfgSedcanittes homintbtij

fus

hominis. Verr^.Et xtas fc-

Prudentta

ejiy

O* atasjemacu(oronaglo-

nedlutis vita
Piou.kj.t}-

immaculata.

neSiutis ytta nuUa labe

lata.Prou.iS.vrrfsi.
rtit ejl

5i.Coronadignitatis

iened:uS;,quxinviis IvstiTiyErcperitur.

cantttes:tn via tufltttix, tn-

uentetUr.
Prou li
VcrCtf.

Proucrbiu eft, Adoleiccns

Imbue puerum iuxta viam

J51

iuxtaviamfuam,etiamcum
fenucrit,non recedet abea.
ib.i-j.f.ii.

fuam

ettam

quum Jenuertty
yit

non recedetab ea.ibid.zy.v.zz.

[i contuderis

Si

contuderis ftultu

JluUum

tn

mor-

inpila quafi ptifanas, ferientc

tarto tn

medto tnttcorum con-

defuperpdo, non autercSiqui-

tujorum ptfliUo , non recedet ab

eoJlulttttaetUS. SiquiclemEcclefi.
v.ts.

turabeoftultitiaeius.

dc Ecclcfi.t.15. Perucrfidifficilc

peruerjum non potesl di-

corrigantur,&;ftuIcorum infinitusiicnumcrus.
Pron
1).

rigtyds^ deJeSlus nonpotefl nu-

merari.
VcrCi.
Prou.zi<

(ttonem.
55}

lllufornoauditeilarguit"'.

T>enJor non audtt tncrepa-

Reipondc

igitur

ftulto

VcrCj.

Rejponde Jlulto Jecundum

h
X

J54

60
Jiultitiamfiiam, nejorte/itfapiens in ocidisfuis.
55J

iuxralluliinainfaamjnefibi
fapicns cflc videatur.
Pro

Occiirrereyrp:orhatx,f;t^Hi

M-

Expedic
occurrcre

(ccrrc';

majns vx^x
raptis,
fibi

\'erC IX.

eftnuiro^quamjlulto i^ijlnltitia
fiia.

fcetibus

quam
Prou.
12.

fatuo confidcnti

in(l:ultitiafua.
35^
\

'Vui Jluki reSia eft in oculis

eiuj:

Viaftulci redu in oculis eius

:

ir quiobtemperat conjire-

Vcrl". ij.

qui autem fapiens

clij

liojapiensen.
357

auditconfllia.
Pron i8
Verlij.

,^i inarpat hominem

I

v,^i (iiiftc)cornpic

homi-

trocedentemy gratiam tnuemet

magis qukm
gua.

ii

qmhlanditur lin'

nem, (mcrit6)gratia(quandoquc) poft-ea inueniet apud efi magiSj

quam illequi perlingux

,

bl^ndimentadecipit.
iS^

ZJir increpatus qui indurat

Pron.j.j

ceruicem

repente' iofiteretur,

VcjC.

Viro qui corripicnte duta ceruice contemnit^repentinus

ei

nec erit iiiejanitas.

fuperucnietintcrit%

359

J^/ amhulat in reUitndine fua tnnet f E u o v a n;fid

peruertes ytas:f'.as\ dejjicit eu.
tiAhomiH.ttio lufofu cHyir

Prbu.14
Vcrl.i.

&eum fanitas^^ofcquctur. Ambulas xcto itinerc, &

timens DEVM,dcfp!cicurab
eo qui intami graditur via,

6o

Pro. 19.

miquiis

'ahominatid autem

Vcrfi7.

Abominanturiuflivnuni impiu &: aboiViinaturimpii

;

impii efi refius ijia.

?6i

eos,c|ui in rctStafunt via. (Scd)

Pr-iu.u.

Perfeclio

reUorum dcducit
autem prua-

Vcffj.

Sim.nlicitas iufi:orum dirigeteo.>

eos : peruerftas

:&fupplaratioperillos.

ricatorum perdit eos.

i6i

uerforumvaftabit
efl '-via

Fortitudo perfefio

Jehovje: i^ pauor operantihus iniquitatem.

<^i

Frou.io Vcifi9.

Forticudo fimplicis

via

& pauor if Iis, c|ui opcranturmalum.

I

DoM

i6t

Timor

/jomintj ponit iavyE,

Prou.29

Qui cimcthominem, cito corruet:qui fperac in

queum.t^ quifditf E n o
cxaltahttur.
;<J4

Verf 15

D o-

i<^i

MiNo, fublcuabicur.
"7) e ive[utigu'e

Oinnis fenno

Pfou 30
Vcrfj.

Omnis (cnim) fermo

businfc:

De

purgatus, clypeiis esljj^erantt'

ignicus clypeus cftlperanciVcrfi.

hus inje.
^^5

D^iiddas <-oerhii
forte increpet te
,

etus , ne

Ne

addas quicquam ver-

zs^

mendax

bis iilius,

& aivuans

^^5
.

inue-

deprehenderis.

niansqucmendax.

INTERFRE-

INTERPRETATIONES

ANNOTATIONES
HENRICI KHUNRATH LIPS. THEO^
S0FHIj
>

amatorisfiHeliit

^ MediciNjS

utriufque

Doctoris.

Quibus TextusPrologi prajcedcntis , non folum a Ver borum, c]uod quidem per alios mfficicnter fadlum verum po
,

Theofophicis lublimioribus , obfcuritate, guod hadtenus per ncminem i t a prxftjtum, (demonftra, qua; ro^nafute, contrarium ) veritatis Thcofophica? norma CathoHca triuna, qu*e eft SS". Scriptura Biblica Liber Naturaz macrocofmicusj&tcftimonium Confcienti^ in microcofmo :)Iehovah auxiHante triuno, ieculo demum hoc igneo, & orthodoxe &: fumtius a
!

Rerum, in

mopere

neceftario
catur.

vmdi-

GRADVS
PROLOGETICVS PRIMVS
EXPOSITVS.

tileiHjerMturfgurA Grdut primA,

NOVA

; ,

I PRO VERBIORVM NOVA

exHebr^o;

GRADVS

PRIMI.

VERSIO
vetus, Icu
vulgaris.

SAPIENTI^
exGrxco

TRALATIO.
SS.
I

LOCA SCRIPTVRiE.
Z\

/\
I
j

VD

i,fili

mi,inquit, Se-

Vd I fliWmi
,

inquit

LOMOH,fillUsDAVID,
Prophetcr

SoLOMON

&Regis IsR A E L,
verf.i.

viD, ProphetJi

^ Regis Isra,

SapienTI.B DI-

Rex Sapiens, Sapienti^

uETERNif., foliusverx prx,comagnificus,omniuiTique longe fp^edabilis, Av D i, fili
, ,

E L injerufalem Rex Sapiens

SaP IENTIjE jETERNAL,

folius

V I .V s oraculum.

ver^ ^prAco maanifciis

<S:

VlSjVSVS Frv-

omniumquCj longeJpeBabilis mi iiiquit P ara ^OLKs\\,\itm'AF Di,Jili mi ,inquit ,parameas,acilciendumSAPiEN-j''"''^'j^(9/<^ meas-y3' ad fciendams, tlAM & ERV^blTIONEM,! SAPIENTIAM DISCIad intelligendum eloquiaj PLIN A M,admfeUiaenda 'verINTELL1G1:NTI., ba P RVDEtiTI^.

CTVS
dij

ftu-

Sati-

E N T I . ver.

Sequuntur
Prologi

E X P L

CAT

ONE

S.

Auribus tam rationis , intelledus & mentis , quam fenfum fivd corporis: ne innumero rcpcriaris in:orum,qui aiirc$liabent& non_, audiunt oculos & non vident , quos furdaftros, mutos ac caccos reddidit
I

AV

princeps

Mundi
efl:

hujus

immundi
,

malitiofa fuperbia caccus. ////] Filius

prrinde

picns alloquatur

ENTi

Hebrsis, atqucLatinisH omo, fiv^ viR: hinc, cum Rex faomnes vocc hac Catholica utitur. Vocat enim S A p iA omnes,Proverb. 8>verf. 4.&9, 4. HaEcincarnatadicit Venite ad\
:

onerAti me ormies, qui laberatii ego reficiam ves. Ka.r e^oxSv hoc eft, fecundum prsftantiam, Filius, puta, doctrin.c,&disciplin^,sa ,p N T /t , T E R N /E , hxrcs fidclis dilcdus intelligitur. Prco magni/fw] Quia Rcx,Regisfilius,& ^ Iehovah ipso, sa'pienti^ diejiis:
,

i F.

perto,necnonJk

vinoSfiritv,(j. Reg. j. ) illuminatus , dodus ac dudtus. Cui, ut exSoPHi A s vpercelesti inhuncufum,fapientere,

ledo

conftitutoque

AM,&c. J Omnia

hacc

roaxim^ crcdendum... Ad fciendAm s A p e n t i,quarumhoclocofit enumcratio,Bona & Dona

1

funt

NTERPRETATIONES
,

funtDEi Mifcricordis atqueBcnigni quiex mera Bonitatcfua per S aPi ENTi ^ Spiritumfandum, ruisdiverfimode, hocefl:,vcl mediat(i, vel immcdiate^largitur, protcmpore&loco(fecundum quod viderit conferrc ad gloriam nominis fui divini & prodefle illis proximoque corum, quibusdiftribuitautdonodat)diverfis. Ncc uni dat cunda D E v s j Do,

drinaefilijs,

hoceft,fidelioribus&dextritate praeditis debita, ccrtifqut-

quibufdam cledis, ( qui pauciores ) mcliora, fecretiora , certa & felediora Vnde Lilium, de Lapidc Philm. ut conveniunt , ita communicantur. verba faciens^i"/, inquit j Dev s fclret in homine mentem jidelcm , utiqucei
veritatemintimaret. Sis crgo in
ftiano Cabalifticis

Timore D E

indutis veftimentis Chri-

Amphit. huius fecunda annotatis ) totus rcjiciendoBinarium,&Ternariumper Quaternarium ad Monadis fim,

Decem

figura

plicitatem , pro viribus Divinitus conceflTis , reduccndo, quaerens

Regnum

luftitiameiusextoto corde,toiaanima, toti$viribus,totamente, autquacrerefaltemTheofophiceftudens, non refpuit Ie hova H tuum

Dei

&

vello: quiainbonis(inftinduoptimi)benc

volui(refatcft."i7/j//'^///^/'ro-

dire tentis^ finon datur ultra : Cumof^defint uires,

tamen esl laudanda "joluntas. Offgcfalfberge^or|atmt)ol.NecfoletDEvs,tefteD.Paullo,extinguerc ellychnium candens. Si fcopus tibi gloria D e i, & phy diaboli 3 proderitq; tibi & proximo tuo, ( cft enim cur , cui quando & quantum ) afcendendo perScalamConiund;ionis& Vnionis, necnon defccndendo perGradus
,

Decem Cognitionis ,alEHOVAH quod petis , Orando & Laborando

liciterimpetrabisiim6adcognitionemoMNiVM,quae1mt

fe-

verej,autfen-

fu,autfcientia,aut fidc,abimdadfummumafcendcrepoteris. Faciet enim D o M I N V s ( nihil ccrtius ) voluntatem tuam , qui times eum , Pfal. 14^, i9.videver(r.i69.&534ScccJdi igitur a tcdubitatio( conceptus dia-

omnis Sapienter adlaborans crede DEO&inDEVM, fiducia haefitans fide, invcnies quod quaeris ^dabitur tibi j accipies fiet. O bcftiam incredulitatem! OraDE vM,utaugcattibifidem. FidesDEi Donum. Hanc a mc ne auferas , obfccro Dominc-.
boli in te)
:

firma

non

10" Et

rurcipiendam

rvditionemDoCT
R iNiE, Iv STITIAM,
y,

E-'^''''^* verf,}.

Ad fijcipiendnm Er vdiTIONEM InTELLJGENTIM,JVSTIT IAM,^JVDICIVM ^ ReCTITVDI'

NES:
Notanda etiam
hiccft cru-

& IVDICIVM &

tatem:
cxlefti

Q^V

I-

Etfiifcipiendam] Eruditio, quatDivinitus contingit, magnafolertia,

& fandlo defidcrioampledenda vcnit.

j nonvulgaris illa , communis & cuivis obvia j fed quat caeleftcm eruditionemfapiat,Theologicam, macro & microcofmicanij. Hancdiftribuitin //?/>/<?, quacanimam hominisconccrniti mludicium., quod corpus j in /?f^/>/<^/fw,quaefpiritum,mores, &cujufqueofficium acvocationemconformat ut fandcagatindivinis, juftdinhumanis^re-

ditalntcUigcntia

de

in proprijs , crga

Dcum

homincs , ac

fcipfutnj.

; :

GRADVS
3

PRIMI.

51

TP'

Vt detur parvulis
sct6C

'"'*

A^
TIAM
NEM.

dandnm
,

Jimplicibus

]jtJaf{:utia,adolercenti

caUiditatem

puero

scjen-

ENTIA
C TVS.

INTELLE-

^COGITATJO-

Vtdeturparvulis.'] Parvulos hic

fimpliccs, qui fe confili j$ fuis cxpcdire

pcdant
man.
11,

DoM

No

&;

Adjutrice

vocat(qucmadmodum & verf. 59.) non poffunt proinde auxilium exDeiSapientiaj qui non apud fe,

metipfos funtprudentes, Proverb.

16. his

3,

/.ut funt fapicnteshuius feculi,

:

RoSal-

enim abfcondit D

e v s Sapientiam fuam quo nomine

i^.

vatornofterPatrifuocatlefti agitgratias.Matth.il,
vclaftihcc, AftuttA\ Aftutia hic fignificat

Parvulii ^fn.i\\xn^re-

circumfpedioncm
:

& cautioncm,
,

ne dolis mundi capiamur

pcntes,

& feducamur
,

fcd ut fimus prudentes

16.

ficut fer-

hoccft, ( qucmadmo dum interpretatur D. PauUusRoman. 16,19, )fapientes inbono ,fimpHcesin malo. Intelligite igitur, oparvuli Aftutiam, & infipientcs animadvcrtite. Scicntiam,&LC.'\ Scientia &cogitationes hic conjunguntur,utdifcamus meditari , meditando inveftigarc fcientiam inveftigando precari
fimplicesficutcolumbac. Matth. 10,
,

&

Devm, &precandolaboraro.

Audiet Sapiens, &:addet

verf,

j.
I

'lenAudiens Saptens ,Wjap'u

Dodrinam,

Si intelligens,

Uior erit

intelligens gub uber-

conliliapofsidebit.
Sapientior erit]

nacula poJTtdebit.
prioris
,

Vt cnim dicspoftcrior,pracccptoreft

fic fa-

picns fapientis. Suntgradusinter Dodrinae filiosiunusprxcellitalium..

nullustamenhorumcontcmncndus. Laudatomgentiarura
rcdQmonuitVirgilius. Quafi diceret SoVomon
fcrvans
;

jexiguacolito

Intelligentia praeditus,
fed &fecretioresacre-

mandata mea,

artes

nonfolum vulgares,

conditiores artes acquiret, ficque fapientior erit :& tum, judicio, fapicntia

experientiaqucconfirmatus,pollens,ingeniofadedieindicmconniiafubtiliaqueinventai in quovis fcibili, Theofophic^ confequetur. Qui autem Sa PiENT IjE operam dant, accipere ejm oportct,aSapichtio n ,i S .4 P i E N T I s s I D E Orando Theofophice,& PhyficoChc mice Laborando. ConfiUum] Eft ratio rerum agendarum refpiciens femperadDrA/,adHominem, ad fcipfum. Hoc divinitus Orando accipi-

:,

tur,utfalutaris exitus fcquatur.

AnimadvertetllFparabolas

^"''^*

Ad intelligendum paraholam

&-ijS'interpretationem,

verba Sapientum

&

xnx-

^ elocutionem ^verha^ Sapientum ^ migmata eo,

,

gmata eorum.
ParaboLts
]

rmn-a.

Sermones occultos plenos myfteriorum

intclligct
,

&

rcrum

abf-

conditarum
I

ncmo

nifi

Sapientia D e i
3

rcvclantc-

Tali-

INTERPRETATIONES
TalibustentafreRcgihaSabaeaSolomoncm legitur. Hasdivinitus edodi fuerunt lofeph Patriarcha, & Regius Prophcta Dauid Talia multa Jiabent
:

Apocalypfis lohannis hifce celebres fueruntYEgyptij,qui Prophetac myfteriafuahieroglyphicisnotisoccultarunt. Hinc imagines illxmyfti:

&

quibus Magi Mylleria Divina, Thcologica Politica Naturaha , & rcconditamrerumnaturam, admirando artificio,depinxerunt. Hincilla, Tabuls Smaragdinae Hcrmeticac, 3enigmata,& infignes lapidis Philofophorum pi(flurae. Difce hic (qui fitis vcritatis ncdar , cx Sapientum invocae,
,

lucris)viam ac mcthodum pervenicndi ad intelleftumjenigmatum^pa rabolarum , allegoriarum , myfticorumquc fcrmonum , vcterum Sapien-

tum, in

Cabalifticis, Magicis,

Chemicis

jomnibvs. SiSapientiam

fororcmiiabes j&Prvdentiam, amicam

phiceintelligcsacdifces

OM Ni A.

Theofo, f ut eft verf ic<5. ) Interpretationem. ] Mcnluram,utlo

quunturHebra:i,&pondusvcrbi. Huc pertinetCabaliftarumGimetria Teuos rafihe i ScNfoteriken. Sivc, (utloannesaDeeLondinenfiscNprimii, in fuis adParifienfcs Aphorifmis,& in l'raefatione ad Regem Maximilia-

numMonadi Hieroglyphicaepr3cfixa)Geometria, Notariacen ScTzyrtipb, Et hancquidemcxfignatura vocat Cabalam Realem , fivc 3" oiT@-;ilIamj autcm vulgarcm, Cabahfticam Grammaticam, fi vd * Af;^ Sjjif ; quae notifsimisliteris
,

ab

hominc

fcriptibilibus infiftit.
,

Huc apponerc

lubct verfus

quos antc annos viginti feptem

logiae

vir

Clarifsimuslohannes OleariusThco-

Dodor, & Linguac Hebraicae in Illuftri Academia Julia Profcflbr , in

laudcmCabaIae,adPaulumaPragafcripfit: NuUus apex, mllum de lcgeperibit lot/Li ,

^,

Nulla Propbetali Uterafcriptaftylo, ul/jforidajprutt C^rifius. .^iis credffepojjic Exiguts tanttimpondus in ejfe notis :
Jft>ice Chriftigen Rabbi , cfe nominej

ESV

Fontibtu HebrAts eruta ;certtu eris.

Nil equidem teta repcriri crede Cabala^

Pulchrtus : aut animis hoc

mage dulcepiis.

Erghfavefan6ioftudio^ (f myfteriapluro-
Offerat ut Chrtfto Paulliis bic , addepreces.

Aucli,filimi,&rurcipe'P^7-

Audi jfili mi, ^Jufcipe ver^

ha

'

eloquia

mea

&: IJ?

multivicic.
|

mea

ttt

mtiltiplicentur

tibi

plicabancurtibi anni
{JMultiplicabuntur,
]

\amii'vit&.

Mcdiante P H T s I c o C H E M l A, (quac S A p i e N-

Ti-vcrac,inhocfeculo,pcdiflrequaen: fidelis,
gitur Vcgctabiliiim.

afccrctisnaturalibus)fiIioDifcipIinaeinduftrio,
,

& virgo quafi cubicularis Domi n a bcnign^ lar,

Animalium partiumquc eorundem Mineralium, Lapidum,Gemmarum,Margaritarum, & Metallorum efTentiasprctiofas fubtilitatcfqi falutariter efficacifsimas imo &LAi'lDEMPHiLOSO,
:

PHORVM
Proverb.

reftaurationis ac confervationis noftrac verifsimam Mcdici-

namCatholicanijicx quorum ufu lcgitim^Mcdico longitudodierum.,.

__

}, i.

Et cap. 9.

v. 11.

'
.
,

.i;'J_

^..

TO-Viam

, :

GRADVS
Vj'

PRIMt.

Viam

Sa

nt

Vrf.ii

Per viam Sapientia

docui te incedere : calcdvefeci te

moftrabo tibi,ducam cc per

femitas

iQViTATis.

(emitas reBas^.
i

Viam SAPiENTiit. ] Via S A P I F N T ^ Regia eft T i M o R D o M lNt, quaitur ad adra Divinicatij. Semitx yquitaris funt Lhg e^ atquc^ VERBl DiViN.. Hc lux & lucerna Mcnti , Spirttui ac Corpori,ad BO N V M hominis(Dei don v m) tertriunum,catho licon,s V M MVM, dcquoin Amphitlicatroagitur hoc^feliciteradipirccn-

MANDATA

dum.

Fclix, tcrcjuequatcrquctclix,

rcdainccdens.

QuumambuIaveris,non
artabicur grelTus tuus
:

Verf.i2|

^u/is cuingrejfusfuerii-,non

&fij
j

^artabuturgrejfus tut,(^W cur[resTlffno habebtt of^ndiculum.

cncurreris ,
Currrni.

non impmges.
]

In ftadio fi vc curriculo totius vitae tuae j tam a<fli va: , quittu contcmplativat. Nonhaiel>*Sy&cc ]Necrcduc6ris,perphilorophiam& in-

anemfallaciam,4
:

veritatis

Theofophiczcentro, ad lubricam fophifmacircurnferentiam.

In
j

tum m'mdanorum mendatiorumvi diabolicorum

centro^ veritas in circumfcrentia meodaciuHU. Centralis ede ftudeto nam Medio tMtipmits ibti.

Quandofiliusfui patn

I^^;

Nam^ Egoflitufuipatris
mei-,'\fS' tenelltis

meotencr,&unicusmtern-'
lios

^ unigenitus

matris mca?.
Tenellu4, ]
,

coram matre mea :

Etiam pueros, tenelloj ,iuvenes , ab ineunte ftatim tatc^, educanJorque inSHPiENTi/E VERitDisciPLiN-, excmplum atquc mandatum huius loci dard docent. Omnerne? Vtinam fcdnonexquovislignoMcrcuriusfingirur: & ^t/A a.yKuKw is^'i7itl' ep%vy hoc z^ ^Lignum pravum yhaud unquMmreSium : quod hemiftichium apud Galenumlegitur. Quofnam igiturquxlo? Eximij ingcnij indolc pracditos, ficuti eft vcrf z^^.bonamqucanimamfortitos. Noncxpeclandacum ijsfene(f}u$annorum. Nam, utvcreinquit Hont. ^^o/eme/eli imiuta recensfervabtt odorem Tejl* diu. A dco 4 tenerii affuefiere multum. Pro vcrbi u cft, mquit fapiens, Proverb. ii 6. Adolefeens juxtaviam fitam ,ettam<umfi' nuertt, non recedet abea. Poftunt enim nifi in tcmpore adhibeatur inftitutio,etiamdepravari& feduci indolei bonac. Admonctur quoque juventu$,utexemplo Rcgis,cumtcncIlifint,obacdienrc$atqucmorigcrifintparentibus & parentum loco pracceptoribus fidclibus.
inftitucndos
, ,
^

^Sumquide&Egomor-

JfP-7'

talishomOjT^fimilisomni-'

Sumquidem tal^ homo fmilis

,

^ ego moromnibtis

^ 10 iEaJrmia
tam
in-

rroicus Sc

bus,&ex gencreterrenoillius qui prior fa(fluscft,&in

atque ab homincj ,qui primus

exirus omrilG ho-

ex terraformatus eflyprocreatus.

minutio
coudicio

vctrc raatris figurat' fu caro.

Sum

NTER

R E T A TIO N E

Sum ^ui^em

& Ego morfa/^ Somo.]Dicerct

3VK]u'is;(]u'\d

D u s

reve-

Naturae fecreta mibi ? Mihine? j quidconimunicaret Quiscgo fum ? nonnc peccator, atque ob id mortalis ? & per confequcns, tantis Dei bonis atquc Uonis, hoc cll, thefauris Sa pient i^itterna: infinitis, quorum in hoc Prologo fit mentio, indignus. Fateor quidcm, refpondieo, tahbus quod fim indignus , attamen indigus. Audi Rcgcm Sapientem qui nondum perfedleambulans in praeceptis Davidis patris fui, (immolabat cnim in cxcelfis,& acccndebat thymiama)tamen in unius noftis fomnio, omniumfupcriorij&inferioruSapientia repletusefliaDEO. 3. Reg. j. Simul atque rcrum gerendarum prudentia , adeo, ut nullus ei par extiterit:Sum,inquit ilic,&cgo mortalishomo, fimilisomnibus,&c.Talisetiam(dicerepergo) fuitBezelceliimpletusnihilominusSpirituDEi, Sapientia,rnrelligentia,& Scicntiainomni opcre, adexcogitandumquicquidfdbrefieriponetexauro&argento,acre,marmore,gemmis, &diverlaret myitcria fua
, , ,

fitatelignorum:cuidatusfocius Achaliab:

& in

corde omniseruditipofi,

cunda qux pratcepit Mof6h, Exod. 31. 3. Talis quoque David , qui cum literas non didicerat , tamcn undtione Spiritus Dei, ex partorecfFeftus eft Vatcs,& Divinarum rerum Dofaccrent
(ftorpraccipuus
,

taaDoMiNoSAPiENTiA,ut

quibusadeofuoscomplevit Pfa!mos,utomnes,quamvis

exquifitifiimiPoetae, ipfilongo cedant intervallo, Pcccacorerat,fcorta

homicida attamen jufti nomen non amirtebat,quones per poenitentiam fcmpcr rcfurgebar. Heiias , inquit lacob. 5. 17. ( objedioni pracfenti
tor,
:

tempefti vd occurrcns)

homo erat similis nobis (fei,nfum,quani vis A-

poftolus,minim^eximenscoetui communi)afFedionibusobnoxius:&orationc oravit,L t non plueret fuper terram,& non pluit annos tres,& mcn fesfcx Etrurfumoravit, &C3clumdeditpluvium, &terfafrudumfuumj. HjEcille. InftaresobjiciendorNoli.amicctecompararehiftCjadfingulariaorginis iftis fingularibus fingulariter D E u 8 cft ufus Vocationcs confi*
:

deranshorum&tuamdiverfasjdivcrfum ipfe judicabis. Eftaliquid,rcfpondeo , bonc vir , quod dicis & rc vcra mc deterruiftet , nifi tam Sapien Ti^ ipfius,quam Sapientis obftarenttot ,talcs ac tanta: vocationes, invita;

tiones,admonitioncs, adhortarionesCatholicacjitn6comminationcs,et iamfubpcenairac Divinaegraviftima, paffiminhoc Prologo>me rcvocarent:vERiTATisQuiE^ternacobftaretrcfocillaretqiPromiflioCatholicaj invitansomne$,cxcludensneminem,totiesrepctita,pauli6poftannotata_.. Huic uni plus credo foli veraci, quam dubitationum tuarum plauftro fallaci, SapiSntiam igitur & Sapicntcm fapienter fequar vocantcs, Divinitusme ad Divina patienda ftimulantcs. Cur mcmetipfum cxclu

dcrem,finone.\cludar^DEO?Iterumquisdubitaret:Iuvenisfum, diccns, nondum incanui. Oppono Deus non eft acceptor perfonarum, &c. verfT j8'84-,i99.nccinfolamuItitudineannorum De ograta confiftit& do(fba fcncdun fed &c. ut vcrf. 3^1. Sit quoquc folatio tibi atquc cxemplo iuvcntusIofcph,Davidis,SaIomonis, Danielis, Hiercmiac,Timothei,&c. aliorumqj(etiamnoftrofecu!o) innumerorum, non infipientium,thcfaurorum S A P n t ^ inexhauftorum ( Dei gratia pofieftbrum. Idem ) (itrefponfumadobje<flionemdefc(!tus velcarentiaclinguarum variarum, puta, Hebraicat , Graccac , Latinac , &c. SoIctenimDEU s cxcitarcquoquo
:

Sapicntcs'

&

GRADVS
Sapienres

& Doctorcs cx iis

PRIMI. qui folam & vnicam callent hnguam materi

nam. Exemplain piomptufuntinnumcra,exomnigcnte. 1 E H o v A H cll.qui dat os & S a^iekt a M,Exod. 4,11. Matth. 10,19. Marc. 13,11.
Dauidj i.Sam.ij,!. (ermo euis per Imguam mea. Spiritu S. inipirati locuti funt fandi D E i homines. z.Pet.i.ii. Noneft, iginir,curdiffidasdegratiaD E i,cuiusmiL\iC.ii,ii,Scii. SfintufD0mirtt/ocutuieifp(rme,inq\iit
Sc

eum, Pfalm.103,17. Extam caluxnon polluntpatrocinaripigritiseacdiffidentia? tux,vcrir.2i6.&524. Bone Dt v s.quam prohxum pollcm abantiquis
(ericordia ab arcerno in artcrnum,lupcr timenres

ccptioncs iflx

rcccnlcri catalogum (ctiam Echnicis noncxclulis)Scicntiarum&' Ar

riiim

inuentorum, intcr quos pars maximahnguarumcxpcrs vanarum; noftroquc feculo Earum inftauratorum & exciilcorum omnium Diuinitus rxciCAtorum Thcolophicfq-, doctorum & dudorum.nifi inhiberet caiamu Lcx prxtationis. Hi omnes, inqua,t'crc mort.ilcSjlicuf cgo,tu,nos funiu.Mquin & peccatores.DEvM nos hodie habcmus eundem,quem tum iUi: Vniusciuidemque E l o h im Creaton^^fadcuiusimaginem &fimihtudinein toimatiomncs^("umus tabrica: Eorundem.quorum illi,Spiri, i

ruumbonorumvtimur(mitcenceco$
firniinnc.cufbodia

D E o) mini(>crio,con(olationc,dc& direftione viarum noftrarum Eadem in Mundo co:

dcmtruiniurNatura: Eademqua:c2teri",vniusciufdemque S a p i E Nri/tATERNit inplenitudinetemporisincarnata;p R o Mi s si o ve racilllma.Cathohca.&Nobisdata. Quxnam,dices,eftilla,dcquatanto peregloriaris?suitantumfid s?Probcrefpondeo: S a P i E N r i A,quam incarnandamaudifti&audiesinProbgohoc;eademincarnata,ipfilTima

Vekit ASjinquitIohan.14,11. Amen.Ame udnovohis, hoce(^,Oivn\h\is,

cundis,
Cino^\.i\is,acvn\u(:di'i qu!cr(ditrnme,optra,eiu<eegofac.'o-,c^ip/efaciet,
:

fjr miiora ht>ficiei quia (go ad Patrem v*do. E t^cjuictjitidpeti-.rins Fatrtm irt no-

mini meOfh^cfacitm.^vtglortficeftr Pjter infilio.

St quidpetieriti/

me in nomincJ

(verf.i74.)'Wfp,^(?'-j'\iffMw.M.itth.i7,i9.acceflcruntdifcipuliadlHEsvM

tccrec6,& dixer jnt Qu'! i e nos non potuimus eiiccre daemoniu illud? diXltlihs Ih S v H, Pr O P T E R l N C R E D V L l T A T E M VESTRAM. hodic!) yimc quitpedt vobis,(i habueriisfidem [icut granufiuapis, ( Reuera
:

dtcetis

monti httic,travji hinc,iUuc: (jr trarifibit ,

B
I

Et Nihil impoSSIEILE

R I T V o
cx

<,.H9cauttrngnttir3qniitcitur,niJiperor*tionem(irie!HniMm.\-.\iI

17 (f.dixit

DoM

NV

s: Sih^ibueritisfidem,ficut granum Cinapis diceretuhutt

arhon moro:er idi&re Q^tratisiUtntare in mare:^ obedtrtt vobis.En habc<.C la-

mcmusigicurcum Ch r i s t idifcipulis(exeodemcap.v.^.)6D o m i N E,ad Juge ncbis fidem.Modo tu,qui Chrifto dcdifti nomcn,Theofophicocxerciciodidiceris.rogarePatrcinnominc IhsvhCh r ist i c r v
ciFixijf*: CREDER E,poteri$ o M N 1 a. Vitcrius inftas.dubitatorjinquiens: DixitharcChriftus Apoftolistantum,ficut&iilud,Marc.i6,i7. Signa ios,qui in me crediderint, h^cfequentur.innomine meo ddmonta eiicient ,&ic.

NoigiturvniuerfalirerpertinentadomnesEcclefisCaihohcxmimftros

(nedum Chriftianos)nec om ni vel tcmporc,vei loco.Quzro Paminc mi,

nonnchxc (\\joc[uc kpo(kols> {_yiccrpite Spiritum/an^um,quorumrfmiJnitis

peccata remittenlureis:c-rqvorumretintteritfs,retenllafunt.loh,io,xi.t,Euntes
in

'<x

mundum vniuerfum prxdtcate Euangeltum omni creaturx.S^i (redidertt & ba

lO

INTERPRET ATION
& hxc
i C\

ES

pttz,it(i'ifterit,Scc.Miic.i6,i^.M!iXin'.e.

Siigiturilkuntum ApoftolisjCur
(

non

illa

vos excluduncxur h^c potms

queniadmodum dicitis)

includunt ?

Midatum (eparatorium cxhibete. Si promilHoncs de fidei vir-

tucenonlmt Cathohcx, curconfolatoriciisvtiminiproconrionead vni

uerfos.-linautem.curnedicamdurius^fabukmini ?6capitaliniftra jCap. ii.Epil^.adHebr, mecumeftcontravos. Vcreor, lirediretomnium Chnftianorum magifter ne increduhtatem &: duritic cordis egregie vobis ex,

probraret; qaia iis, qua; (''Contcientia; teftimonioconuidti ventacis

) fcitis

cumvobisquoqidixiftcnoncredidiftis.Non igirurdclperef^quifquamjde Bonisac Donis SapientivE ^tcrnxTheo-Sophiceadipilccndis noeft abbrc uiata manus D o m i N i omnibus in rtdeac veritatc inuocantibus eu. Hiftoriam claudi fanati pcr rtdem, Ad.j.tibi commcndo. Ocuhs nunc,mi fratcr, & Mente contemplate Amphitheatrum hoc noftrum cotij.in lucc jeternatcinueniredocebitLuccm vericatis oM n is. AtSpirituSAPiENT I jt illuminatijefreoportet rpedacorcm ,qui vultpertingereadcetrum. AWas,hcDiuinituspernosTheo(ophics,i.oxcrunt.Hocaddo:Blaij->hc:

mumeft,primitiuaruampigritiarn^vcrr.<)5.)8cdiffidenciamnonChriftia-

nam.giganticevelleexcuCireEccIefia^muaculisconfirmanda.VE k
naj,qua?

t a-

Tis habemuspromiffionemCathoIicam/emeldatam profemper,/4:ter-

non deficit in xternum

incredulit.is tua eft /telie

Chnfto Matth.
conftans,
s

i7,io.)quaEBonisacDonisDEimiri.'7cisobftair.DEi
firma ac rata femper fuit,eft,&r eric promilliojfigillo
as

Opt.Max
i

De

(|quod eft E m e

Verit AS,figura Amphitheatrihuiusprima)roborataatj;firmata:vide-

modo tu,ne malitiadiffidentiaq; tua illiiis leuitcr excutiss auc impedias operationem atque cfFedum. Multi Theologorum (fic dictorum) mulca e fuggeftis hiftorice blaterantdeFide;qui neacomo virtutisfideioperofa; pr<rf'entiam eftedu demonftrant.Negant ifti(de bonis non loquor)vita & fatis,quod oreaiunt. Contrarium patrum,& noftra memoriafadum a Theoiogisnocontemncndisfciojfcitisipfijfciuntacceftabunturalii. Miraac raraperFidemoperariacimpetrare debes,nonproRehgionis Dodrina confirmanda,quam ( etia abf q; tuo monitu ) fatis fuperq; confirmacamefrefcio:fed(noteshocvcl!m)proFideivircute(vtdecetFidelcm,aFide fic didum) Charicatisq; officio in pi oximum egenum Chriftiane cxcr cendo. Idcirco velim credatomniutn neino, quodiifintvcrcThcologi,

quantumcunq;fenes,quantumcunq;pr^diticontentiofaloquacitate,qui
dia,inebriatione,
^'

vitiorumquolibetgcnerefa'dati, fuperb!a,hypocrifi,auaritia,od!o, inui& fxpe ( teda religione ) luxuria, neglefto Fideidono o

perof2,mentifq, lumine,afteCtionesrequunturanimaIes.

Axioma ^^a:

tnm (juijque patitur Diuini, Santum habet (jr

vtrtutu.
I-

f'dei : qumtumfidei,
(

taKtum minficA

Fidem

intclligo

non mortuam illam, lacob.i.

qua;

non magis

ides cft,

quam diabolus fandus, aut homo mortuus, homo ) ie:A viuam &

opcrofam.qualisdefcribitur i.Pcc.i.SvMMA:Chriflianecrede;Theo Sophice viuc; ieiunans Ora in Spiritu ac Vcritarc,iuxta Leges arque Dociri-

nam Amphirheatri huius.Dt v m teftor, Sapicntcr coUaborando, fict. quod alEHovAHfin honorem fui, Ptoximi cgeni,Tuiq; iplius vtilitatcm
honeftam,&:phydiaboli)Chrifliane
!"//.]

petis.

Videvcrf.jjy.

Similisomni-

ExAd.im

protoplafto.hocefl.

primumformato.quicomcditmahim,
propagatus

GRADVS
pter,

PRIMI.
:

II

propagatus tcrrigena,eadcm conditionc ac Lege, qua cxtcri Quapro-

Hodie Rtxcras cadauer.

CMor$fceptrAtigen
Verfi

bw tquat.

iycccmmcnlmtemv^^Dc ifiu v^ porc coagulatus fum in fanguine ex feminc hominis,&

In

'-otero

matm caro decem

II

lobio. VciCio.

mejtum tempore formattisJUr,

infangmne cagnlattis^exfimine ruin ac n;olu^tate fomnum

comitante.

delcdamento fomni conuenientc.

(icam

Decem u,erfiumytLQ. ] Vt plebeius,in vtero materno, cuius fitus inter ve& incclbina. Hincexciamatio Rcaldi Columbi anatomici Romani: homo qHtditiantfaJlu/uperhii^ inter vrinam (^prcora nattts /Confidera,qux-

ro,mit-'rarer,quicifis,&ruperbircde(ines;nonnefcecorinexortu,bullain

omnivita,efcavermiuminrnorte ? Aliaseti.irr, inracrishomovocatur/*^'/w7,Gen.z,7. lob. 10,9. puluis, Gen.jji^^aw, Gcn. 18,27. )uiderg6fuperbisterra(^cinii?Ecc\ciii{i.io,p.
CumfiTnsii (jr l:mt*s,

cumfexturptfpmafmus:
,

>uarefupethtmiii,nefcimu6 ouayidopinmtu.

Quin ctiam natus communem haufi aerem atq^ inter,

vmCj.

lEtego

na>tit.t

accepi commu-

nemaerem^c^infiymUter fa-

ram iiidcm iftcommodis malisquc

ciam deciditerram,^^ ^' pnmamyoceynfimilemotnnibns^

emif^lorans.

mam

obnoxiam decidi, ac vocem eandem quam

omnes,plorans emifi.
Primam 'vocem. ] Quje illa ? fortaflis A mafculorum E ffmellarum: quemadmodumannotauitNobilisabEib, I. V. D. dcconiugioagens; &r
j

affirmantquxcbferuarunr.obftetriccs.

P/orans.']

Eftquefic,(vtinquit
<i/*

Aiiguftinus)[nopheta fuarcalamitatis futnr^.

Vndc lob 15,1. //<?;*

.

demulifrr,breHiviuenstempore,repletttrmultismiferiis.
cidc.<i

RationemadditSyra-

cap;4o.Eftenim,tefte Scncc7i,Vnius malifinisparafceue altcriM

Quod

cerec^ie cy.^c^x.\is\oh 'w.c^vAk c^^.y .\cr(.^, Sc ^. HabHimi-nfes vactm,

UboTir.fas e^tumeraui Mthi. Si dor}aicro,dicam
:

& notes

quando conjurgam ? (^rmfumexfJMeliortrgeeHdies

pechho vfjpcram,(^replrbordoloribus vfqueadvcfferam.

moriis,dienaiiiiitatis.

Ecclci.^.z.

VetC^.

In inuohimentis nutritus

Infafcitj curifquefum educattt4.

fum,

6c in curis

magnis.
Verfj.

^Ncmo cnim cx Regibus ahud habuit <^Natiuitatisinitium.

9iuUusenim Rex aliudna-'

fcenditnttium hahutt.

14

T^moex /f<-_g/^,< J&c.Quare Petroniu? Arbitcr: Heu

Heu'.quamtott*sho

li

NTE RPRETATIONES
Ne vllam fuperbiendi caulam haberet; Ex
VerC*.

munciomleUx Initium habuit ]

vnacorruptamafTaomnesfumusconflati.
lob.l.il,

IJ

Vnus ergo
milisexitus.

introicus

efl:

Sfd yntis
tui
ttti.

in

yitam

tntroi-

.Timoth.
6,7.

omnibus advitam, &<^fi-

eH omniurny O^ idem

ext-

^//J^fAf^^fjLexCatholicaomnibusporitajfemel mori. Hebr. Calctnds omnibus via Uthi Horat. i. Carrti. Recte Cornclius Gallus: Omnibtti eji eadem lethi 'via , non tamen vnm

i>,i7.

Ejl vit^ cuniis exitii^ modm. Pcrpendepropterea, mifrater, quamfithaEcvitafumofugaciorj vmbra

inanior. Siquidemdiesvititnoftrttceuvmbrafugiunt.i. Paral. 25J, ij.Iob. 8,9. &:i4, 1. Pfalm. io5),2.5.&i44>4- Ecclef 7,1. Sap. ijj.&r ^,9. Sicutfitmm
deficiunt.

Pfalm. 10 z,

4. velocirtstran/eunt,quamatexentete/a/ucciditur. lob.

y,6.c$trforevelocioresfunt.\oh.o,t<j.medite.ntur,(icutaranea.VL\\.90,<^.cu(io-

diafuntinno^le. Pfalm

90,4.&6.

Fitano/lrarftventus,lob. j,j. vapor ad

modicumparcnsj^fofteaexterminatur. lacob. ^,i^.fcutnubspertranftt. Pfal.

re decidens. EQi. '^o,

Omnif carofwmm,^ omniigloria eita quafiflos agri manejiorens (^ ve(pe6 Sc y .loh. 14,2. Pfalm. po, 4&:(j.Ecclefi4,i8. Hanc vita: humanxfragiiitatemexvna parte, exalteravero infiniram Diuinx maieltatis ampUtudihem,cbnfiderans Propheta Regius, ad ftiiporem ra7,9.
, ,

pitur, &qiiafiattonitusinhanc crumpit

vocemr .^idefhomo,

quodt/ie

^r *.'' Piklm. 8, ^.QuodidemetiamXerxi&duciHrrcnuo&pocentii fimo Regi, cumaliquando de fubhmi celfoq; loco infinitam hominum
multitudincm&innunieirabilemvidiiretexerciturii, lachryrhasextorfir,

eo quodnuUuseorum, quostunccernebat, poftcentumannosluperfuturus efTef. Hanc ergo vita; breuitatem bonitate &:integritate compensa, tu, qui Chriftianum teprofiteris nec quam diu,fed quam bene viuas ,cogita. Et cum nihil certms fit morte at nihil hora mortis incertius , fantte inTimore De i viuendQ,benembridifcito.
;
,

16

Ec docebat Me (Paterineus,)
atque dicebac^Sufcipiac vcr-

Pcou. 4. Vetf4-

l()je

docebat me , diceldtque

mihi

Teneat eloquia mea. cor

ba

mea

cor tuum, cuftodi

nutm: cufiodtt''i',tccpta mea,

'-viues.

pra:cepta mea, If

& viues

Et vtues JLongxuus erisfoperterram, vltaquefruciispofthacinjEternum,inIobilajo vltimo. Ex verbovitJE,vitapromanat. Verbum Dei cft Spiritus & vita: Ergb cuftos verbiviuifici,mcrcedem habcbit vicam.
Sapientiam
ciufqueftu-

PofTidc

Sapientiam,
<^"nequedc-

Vetf

5.

ComparaSA pientiam,
copdralN
ne

irtam&
ara
il.im
pit.

vi-

pofTide

PavDENTtAMrne

rnttiGEN. tiam:
neque decltnes

qucrcnptxci-

obliuilcaris;

obliuifcaris ,

clines a verbis oris mei.

ab eloquiis orts mei.

PofftdeSAvit N T.] Nemiricm enimdiligit

De v s,nifiquicum
P
I

SaE N-

GRADVS
p
I

PRIMI.

15

NT

cn>;,

verfjoo.

DEVM

confuctudinem cuui ca habet, inquit SapiQui ab eloquiis D E i difcedir, nunquam ad ip(um,ad tontem S a p i e n t i jt acccdcrcpoteft.
I

inhabit.it, aut

T\edeclines.']

i^Ne

dimitras
:

Eam &
,

vcrC.

CKldimittoJ
fiodiette
:

curtodicc tc

ly dilige Eam,

diltge

Eamy f3 mEam^ t^ con-

18

&:confcriiabittc.
iVfi!/;>w///*f4w.

pruabitte:
i

JNamquidimittit S A p E N T i AM.ipfumSAPiENA uirc viciihm dimittit qui Ipcrnit earti.dignus cft,vt ab cadem rurfus Ipcrnatur. DiligeitUm.'] Dilige,& diligcris.Sapiens,quod obleruatione dignum,filiuminftirucnsadS A pientiam veram,rantum opera: fumit (palUminhocprologo)in hortandoad Sapie n t lyE amorcm,quanT
I
:

tumindoccndorqualiS a p i e n t A m amhire,propemodumpr.xparafic lit. O vim magham amoris! Amor in vera fidc viuentis poteft Orania.vii

deverl'230.

Principiurh

S a p

n-

Yctf7.

^
T
i

Principium Savienfojfide

19

Ti^,
E

acquireigitur SapiA

Nt

M,

&

jE

SA

N-

omni fubI

riAM, O*
tua

i^

omni j^ofiejjione

ll.-^.ntia

tua acquire

nt

e l-

acquire

T r v d e nRvach

IGEN TI A.^j.

TIAM.

PnncrpramS APiEl^ri a.] ProraJe: puppisconfilif , ih omni aftione rua.thjoictica &: piatbca, fit Spiritus SAPiENTijtDEl, H o c H m A H E L, magiiiconlilii Angclus. AIove,hoceft, Ie h o v a,

SapienTia

IpsissiMA, MuiaMuiarum,Principium Muf^jCtiam

Ethnicalapienterdixitantiq-jitas. 0/w/7^<j//^.]BonisCorporis,Ani-

mi^cquc Fortuna^diftiSjprsvmuCifisqua^poflides: totocorde,totaanim;nomnibusviiibus,totaMtnte, De o eaminfpiranteacdante. Vnde Sapicnsvcrflzji. _^W/< D o m i n v M.,eum^ oraut-,acdtxiex toto cordemeo.

Exalta

eam

&: cxalta-

^"'^^*'

eArripe ilJam,
tabit te
:

<^

^ exalab ea,

20

bit tcrglorificabit te

quum

qlortficaberis

amplexatus tucris eam

Exaliabit
le.]

cum eamfuerts amplexatus.

)

Yt prxils.thc(aur.irius,gazophylaciocius:conftituerisein-

nim theiauroium ipliiis (qui qualcs fint,ex iequcniibLis latius patebit

exhauflorum hirrcs in hac vita,&: pollidebis Regnum perpetuum,Sabbaliio Sabbathorumjinvltimolobilxo.

Dabitcapitituo,;^augmeniugratiaru, & /^coronainclytaproteget

tc.

'^"^'-

"Dabttcami tuo augmentum

qrati
ttbi.
,

Piouerb./.j

coronam

decorts tradet

^ugmtntiigrattarum.lScnum gratii clegans. I.aurea coronaberis gratix diuinx,non tantiim coram populo.red &: crcatura vniucrfa^Icies enim pra;multis aliismulta. VideVerrij. &3c8. cumaliquotfequentibus.

14

INTERPRETATIONES

Ornamentumgraciaj.Dodrinac&Difciplinsefiliis.S a p i e nt lAfuihaercdibus fidelibus dileftis, no folum fanfte in prologo hoc promittit, fed & Cerotta tmfyta.] Honoas propter timorealiter in vica vtraque pra:ftac.

rcm D E i,qui fons eftomnium virtutum. Scncc2i:7{unquamjiygiiimergitur vndu Imlyta Virtm.

D
1 1

e s.

11
ris

O^
LE

fili s

mi,ne obliuifca-

ProH.}.
Veri:
1.

,fili

mtyiEGis mea
:,

ne

meaj,& Pra^cepca mca cor tuum/Fcuftodiat

GI
////] Suauiffimi
filii

oblimfi:arts

^ Prxcepta mea

cufiodiat cor tuHrn.

fideliter

nomen,paternum

inftituentisaftedum

indicat.

CuftoJiai ]

Ne loco Legis mcx, Ipiritus malignus, impoftor, fal^"^ *

lax,occupercortuum,&:redemibifigat.
ij

Sapibntia
verajeiufq;

AudiumindefelTuni

Quia iongicudinem dierum, & annos vicx, & paccmapponentcibi.

(Prou.1^,7.

Lonaitudinem etiim dierum,

e^ annos yitte
ponent tibi.

^ IJpacem ap-

annos vitx &paccni afferut.Deut.

S,i.

P^ffw^Vcramque.externam^tcmporalem &mandanam; vadeSapies, ) cum placuerinc D o M i n o vi^ hominis,inimicos quoque

,

Etjjo,

16.

eiusconuercecadpacem:Ec,incernam,animi3a:cernamacfuperc(glefterB, quam Sapientia incarnaca vna & fola,dono dac , mundus dare non
poteft inmundus.

Ad hanc perueniedi vera ratio cft,fi cu^ji nobifmetipfis

bellumgeramus,tara corporale, quam ipiricuale, externum & iiiternum: fi BiN AR I VM(vceftfiguraAmphitheacrihuiuslecunda)Cbriftiancrciicimus,quode'l,cumvitiisnofti"isacriccrdcpugnen,us, caqucin S a p iENTi A vincamus. Cumergomilitiafitomnis vita noftralupi-rfcrram, Iob.7, 1. miltta, bon&m militiamyhabcnsfidem Cf bonam confcitntiam. i .Tim. i, 1 8. ikip. Pugnxhuius fpiricualisarma dt fcribit Paulus Ephcf <?, 15. & feqq. Vincccinhoccertamincqaifeipfumprius viccrit:ncmoautevincet,nifi quieftlfraelita.Videverf jio.lE ho v a M cnm D a v i d ^ Pfalm. 144,1. inuoccmus,q'ji doceat rnanus noftras ad prxlium hoc i: digic^s ad bellii
,

crudiacnobilqucadvincendum viresiupped!tet,noxiam Dvalitatis beftiam.VerapaxanimiinfoIo IhsvhChristo, pacenoftraconfiftit,acin

vcrafidcquLznititurmcriro Chrifti.Rom.^^i.Pax

D e i, quxex

uperat omncm fenlum , cuftodiat corda noftra &: iniclligentias noftras in Chriftolcfu.
Miferieor-

dix&Veritatis

i4

^^Mifericordia
tastcnondefcrec
:

& Veri-

Vcrf^.

^ifiericordia tsr

Ventas ne

inue-

/Fcircu-

niendi ratio.

da eas gucturi tuo, & defcri

be in /f tabulis cordis tui
tJ^{iJcricordii,&Lc. ]

ad guttur tuum^ ficnbe eas tn tabuU cordis

defirant te^ liga eas
tUl'.

homincm beiatum,circumfurumMifericordia& omnibus.nctionibus&hibonbusfuis hicquxcunque vultjtehcitciriuipetrat^ Orando Laborando^Wh ho v a H. IrihifcevtfiVentate diuina,

in
.'

tiscoci,m6neovos,quiqua:ricis
fint

svmmvm BoNvm.

Circunda easj&cc.']

Leges

mcx fempcr in ore, corde,gutture,& liiigua: prxfigc eas oculis.

rum

GRADVS
cuin.iniitii
vic.i.

PRIMI.
i

15

CLin)coiporis,inquecismedicare,lcge,fi;ude,dieacnocle,rota
IntahHlismdis

lui ]

Eruclctcorcuumveibum D o m n i.nondiaboli. (^ibus Lex Diuinicus mlcripta nobis.

Et inucnies gradam ac

Verf^,

Et

tnuenies gratiam

Gritii 4e

in-

i5

rucccflus

Difciplinam coram

Deo
,

Sc

telleSium

honum tn ocuUs

Dei

mteoculos

Dsi &hominu.quomoiioiuuc
nicadtu.

hommibus.
lfr<eni(s gya^i/tmyicc.^lYt vircus

iS bominum.

magna, placere magnis.hnccft.bonis

:

ficmaxima, placuiireopr. max. Vox auditi de ca-Io, M.fcch.j, 17. Hrc eit fliM mcM diteHn^,in quo mtht bme complintttmeit. HHncaudite. HuacIiaudicris,Chriftiancquc(tanquam Ar cbccypum ) imicatus tuens, eti.im tu filius eris e i adopciuus in filio ge nuino;c]ilcclusindilcclo;Sjpicns,in S a p i e n t A.pl.icebis De o.quo niaminhabicascum S a p i e n t A.verf joo.erisamK us De i. v^^rl.zo^. &: ii)9.inucniesq;gratiani, iicc. vcclhn cexcu. Vidc veii2i.& j8. cumali

n.im roIu'n vcic

mjgnum quod bonum

quoclcc]aciicibus.
if>

Nc

rcccdanc ab oculis

Prou

4-

Veil. Ji.

Din^ecedant ab oculis tuis^

Clljiodt

l6

Adhortatio
.>d

cuflodia
coiiceni.

taiS^red cuftodi Ca(cIoquiaraca;

ea

{<liifi*i.imea-\

.f^

171

ie.

inmcdiocoruis
i 'i

tui:
(oWriiiXvx

msdio cordis tui.

MetiS;arcn{ibilib.fepararx,in

pUtioncm iUius Doflrinx, Lcgis

medio ( 9rd:s tui^\n cxtxtm^iic.

Devm rerradione^inprotuiliiKiiajrublimationisautexaltationis reccllu,

ojforueruranrioculosc
&:
bi.

velPricrptorum.

Si.n.exinnmjscndiscuire^^erfcricmeaioria
Verf

rcucrentia

De

i:

fuccedct phantafixdiabolics.carnales atq; mundan^.

i/

VitacnimfuncinuenientiLus ca, &: vniuerfx carni

/^ yita enimfunt inuementihus eayO" "vniuerfg, '^ carnt

finitas.

ruxfanitaSi

Vitafuut'] Verba vitJEfunr,proc cnntia e vitx fonte,dantia vitany Sciiint hocnonni(iexperti.TurbaLeuitarumdulcedincmvita;nonguftauir,nec guftabitvnquam.OrecDE v Momnishomojvcfuimifereatur/cquerccipiatinnumcrum Sapienti>e filiorum; fruaturqucvjta,DEo. Carm
fanitxs. ]

Caro noftra, aftcdibus, defidcriis

per viuum

& concupifcentiis

carnalibus

(eu putidis, ac purulentis vuIneribuslethalitcr(proh dolor!)vulncrat3,

non
18

nifi

D Ei vci bum cunfta viuificans fanari potcft. Quod

X^^ix
\

fit,

rcicdioneBinarii.vteftinfigura Amphithcatrihuiusfecunda.

<^ Cum ambulaueris,

gradiantUr teCUm
,

^^ deambuLiHeris y deducetiiliaDonrina Legi^vel Preceftorum)

te: ij-uum

z8

CUm
'

dormieris,cuftodiantte,

dormieru,cuJiodtet te,^
,

&c^ eujgilans loqucre

cumeis.

quum

expergefafitis fueris

tpfa

coUoqueturtecum.

CMOT4w^X(^/ifrtf,&:c.]Vbiuislocorum;omnitcporc,dic,adLampadem

:l

Solarem.node etiamadLunarcm,autartificio$cardcntcm,in Leg e & V ER B o D(> M iNi.Biblicc, Macro&MicroCofmicetradita&rfcripro meditare, S A pi e n t i a M folius S a p ien t i s alIoquerc;orcaccordc coUoquiaculE h o v a HThcofophicecxcrcc: Votisfidelib. prccibusq; piis RvAcH Hhochmah-el, hoc eft, Spiritum S a p 1 1 n t a
i

T l6
De
i

1 E

RPR
-,

T.

AT

ON

h.

I
,

inuita.vc

fit
,

familiaris tibi.audor

&
;

pra:ceptor omniumconriiio

um laborum tociusque vkx conlule in Oratorio Sapientiam D E qux optime tibt confultum vult eirc inque Laboratono, fipienter
I
,

lequei"econiJliaeius,vtroque,publicoatq;kcreto: tenonptrnitebit. Afflari

enim Numine Diuinitus affici

;

rapi

transfiguran ; doceri

te, Spiri

prwniim &:antcomnia(vtdiximus)religiosc,ficumvcnerationedebira, li mcditationibus & foliloquiis I E H ov A M Theofophice adieris. Rcmouebuntur lignacula, aperieturquc tibi L I B E R SS^. Scripturx,Naturs, &c Tuiiplius, ter triunus, Catholicus, fi gillis feptem(de quibus aLasjligillatus: oculis Mencis & Corporis videbis lf>onfa:beata:delitias:habebisex S A p e n t i ;/t LabonbusChriftiano Caballifticis, Phylico-Magcis & Phylico Chemicis opes ditiflimi Solomonis: polfidebisque Phylice Phyfico-MedicejPhyfico-Chcmicej&c.vt ;.ftHguris Amphitheatnhuiusfccunda, tcrtia, &quarta,infinitos S a p iE N T 1 i verxThefauros.Difsenimenidabicdiei verbum; Libcrlibrum
tusfantivnftionc,experieris:
li
i

aperier,&:noxnodiindicab.'tfcientiatn. Hicverephilofophandimodus

Sapientum. HacmechodoSapicnti.fetibi videndumexh.bebitin Libro D E iCatho!ico,tertriuno,Omnipotentia, M'f r!Cordia,inrinicaq;Boni tasfupremi; cuinomen Ie h ov ah, cuius GIoriJEMaieftaceplenillinc Cseli.plenaeftTcrra.plenum Mare, plena om n i A,Ha/ltlu jah: HalLlujah:Hallelit-jah.O vifionem beatam.o m N i a videntem. Euigi/ans.] Primo a fomno fenlibili.fummo mane,eciamnum ledo decumbens dcinde, afoporepeccatorum,notetenebrarummentispcenitenr:aIiter difcufla, vtcxoriaturinte SoL vericacis omnis. Videverf id^o.
:

2.9

Quia vtlucerna cft m

vitas

a n-

Verri}.

D AT VM,&LEXvtlux:&via
funtincrepationes eruditionis.

lucerna,

eH ^ i^

Lex

lux^

njia, ijit<z mcrepatio

'Disci-

pL

N iE.

j^MM an D a vM iacernaef/.^lSitquxCoiOl^ Hovah,Verbvm

cuuui,B.!blice,Macro&:Microcofuiicelcriptumjlucerna,noiitanrumpc-

& Menti,Intelledui,rationi ac fenfibus, in omnibus actiomeis vtque ex eo folo triuno, omnium rerum rencr ventacem be nibus nigne largire mi\\\,6 Hhochmah el^- Q^ i EsviA, Veritas 6<:Vit a
dibus meis,fed
:
,

Amen.
it

Sapientiam, multo pr^ftantius eft quam

Acquirere
,

ProH.itf.

VcrC

16.

^TofideSAPi^NT
I

M,

quia auro mtlior

acquircrc

autum pretiofum

&

eBi i^ acquire

Prv den-

acquircre intelligentiammul:6 prijftantius eft

TiAM,
ar^nto.

quta pretiojior eli

quam acquiretc

cledlum argentum.
PoJfideSx v.j Hucquadratvecushoc: K^uroquidmelifn ? lafpis: qutdlafpide^Virtus;

J^< i virtute ?D Evs:qitidD l ir AT Z? nihil.

De V M;

&
^.

GRADVS
De V M;
;

PRIMI.

17

virtutem;LapidemPhilm.perIafpidcm (ob viriditatem langumcum cius colorem) aptiffima ratione.myftcrio non carcnte,philofophicedcfignatumjAurum o M N i a datin Oratorio&Laboratorio, SAPitNTiA DEi.Vidcverr.45. Vcncruntmihi omnia bona paritercii illa,verl' 191.S a p i e N t i a m igitur,quant6 mclior Auro;& P r. v d e nT I A jvi quanto pretiodor Argento;tant6 ardcotius qua:rito. Nil proderuntdiuitixpecuniarix^quzvmbra & rcscaduca: fumo(imiles)impio, nilprodcruntthefauriiniquitatisjindievltionis: Sapientia lignumviri-efti&Iufticiai^quamS A p ie n ti a ^TERNAincarnatajCuiusihefau; ,

ri

infjniti,quare

& inexhaufti,nobis dono dat^fola hberat a morte.

,

Prbu.

io,2.ii,4.Plal.4p.Eccleruft.5,io. Sophon.1,13. 2ach.5>.

jy

Nunc crgOjfili mi

au-

Frou.

j.

^^Q^nc, igituryfiluiparete

51

di m,c ,

& nc reccdas a vcrbis

miht

(s'

ne recedatu ab
:

etd-

orismeiinegemas innouiffimis
:

qitits oris

met
,

Ne rugias in no~
cdt

&

(niniis

fcro)dicaS , Tah)

UlJjimtS tuis

6^ (nimU fero ) ^l-

curdcccftatus

(um

i-

cas^ah.)

.^omodo
o

r v-

pLii^AM,

&

incrcpationi-

E M.

t^ increpa-

bus non acquieuit cor meui

,

tionemjhreuit cor meumy

3^wf ] Toties admonitus prxmiis inuiratus.fic blandimentis quafi al!c6latus.

ita

Qucmad!nodumSapienti2acquifitio,Gloria,Vit3&gaudium: Sapicntia: coUemtus,ignominia, mors & ludus rugitufq; perpetuus.

,

Et non obtempcraui

VetC

xj.

me, &: docentibiisme non inclivociinftruentium

naui auirem meani?(Amcn,amcn,clicc
tibi.)

IJ ^{ec audtuivocem docen- 3^ tiumme, f^ 3ia^firis non

tncJinaui aurem meam?{'^'* > <*men,dieotii>i.J

loqucnrcm atc^ docentem,inNatura,SS.' Scnptura.&Confcicntiamca. c3/rfg//?w.]Hoc cft, myftcrioIis,qui vcre Magiftri funt, docentibus Scicntias & Artes bonas , rum De ijfecretorumqj Natuta: Bonis ac Donis inftruaiflimas Opus,inquam,deBcrefith,&de Mercaua^vcrfi^z. ad Legem & Tcftimonium SS. Scriptur2,Libri Naturz magni, Confcicntix redx, Chriftiano-CaNecaudiui vocemyicc.]

Non obferuaui D E

balifticc

Phyftco-Magioe & Phyfico-Chemicc: non Ethnicc,fophifticc,

fabulosc.

DoccmurautcmaSAPiENTiASpiritu, tam pcr Magiftros vi-

daac

mutos.qui iiuos, Sapientes atque peritos , Diuinitus nobis concclTos; quaminfpirationenuapcricnte; bri Sapientum, daue Spiritus fanftieos bonas , Arces fecretas,Lapi' Scicntias lola;aut,rcuelationefecrera.

&

dem Philm.eiufqquo apud vulgus nominatur,proprium nomcn neono ficdifcerepoteft pr.Tparandi modum, quxduo Attis fecrcta, o m N a
,

infipicnsfis Thco-Sophus. QuaproptcrfiucPrinccps.fme Nobilis, ne &aliquandoinfipiSapicnturo , ftultuiq-, dicaris in confpedu Dei vcreq; 'Sry,i(rUktf moneti; r>$^' poenitcat^obtcmpcrabenc cntia:hums te

corrigcre, i^/o,vt inqtiit Homer.lliad.^.) PraEccptori.rcThco-Sophicc & a vitiis erroribufq; quafiregenerarcftudcnti.Iuucnal.Satyr./.

/
i8

INTERPRETATIONES
Dli fraceptortmfAnclt voluere Paremii
-

Bffe loco.

Laude dignus Alcxander Magnus,egrcgie dicens ,/eAri(loteliPrdcef>tori

Twrt

minm debere,^uam Patri

queda Patre viuendi , a Pr<tceptore hene vtuendi ini-

/iw4ffj^^/.TotumtameHhocavoluntateDE idcpendet. 'HonemmeU

huviAnitm vokntii AUtferfe curremis/ed rrtifcrentu (i)i^ix.c\xxxcnt\%))Lyi.l.VeUi:, iiiquitP^uliisKoxn.^ti^.&CjiiS.adiacetmfhi-.perfcereautembonumnoninue-

(Cooperatore igiturD e o opuseft.)Etpaull6 pt)ft vcxC.zt.Conde/ecior enim JLegi D ^\,fecundum interiorem hominem Video autem altam legem in mernnio
:

brii meis,repugnantem Legi (Jlentis

me*-^ cafttiuantem me tn Lcgepeccati,qu* efi

in membris meis,(P exdciexitcigitvLX

operatuseft,Ecclefiaft. 51.11.

opuseft:)SicDE v s afcculocoSicChrjftus Appftolisjinvniuerfummun-

De o

dumjVtprajdicarentEuarigeIiumomnicreatut3e,miflis,cooperatuseft,& fermonem eorum fcqucntibus fignis confirmauit.Marc.KJ.verf.vIt.Vt erv s , Mxsericordiam Mifericordisanimofideh gotuimirereatur

De

implora.
53

Fili

mi <^

fi

(apicns fu

Prca.2}. Verfi5.

Ftli

mi , fiftpiens fuerit

cor

erit

animus tuus,gaudebit tectimcormeum.

St/apiensfiteriti&ccl

tuum^^LetabitHrcor

meum^etiAm

egoUtaber:

tem genuit.l^tabitur in eo. Idera

Verrz^/.refteinquitSapicnsnofter.-QuiSapic&: hoc loco: Exultant prx gaudio parenfe

tes,exultantpr3Eceptores,vid entes

do6tnnamhjonan>benecollocafle,

margaritasqjboumcalcibuspon conculcari. Dico hasc&egoomni bus,

quibus Amphithcatrumhoc noftrumvidere contmgit.

54

txultabilnt etiam re-

^"^"

Et exuttabunt
biatua.
ftieris

renes mei,

ncs mei

quum

labia tua

ff cumreSia ioquutafuerintla-

loqucnturquxredtafunt.
li

Cutnreffaloquut^fuerintjdcc.^jHoccdjCxixn faflus

veritatem.dc vti

& fideli inftitutione mea.Quod

fi

aftutia malitiofa rcticueris

verum.me

nonenecatreticentiatuaifta,ieddicocumCicerone; Vbirerumteftirnonia
adftnt,quidopt*sefverbis>Con/ciamensre^ifarnmendaciartdet.So\o

ceantbono.ConfoIatoriumTertuUiani hoc
filuimura.T>ouitiO.

mea plaCum dam*mur itmundo,abSedage!

Sapihntia
feipfam c6-

5T

Nonne(ma^T> Chochmah) Sapientia clamat,&:

Prou.

I.

Nunqmdno{x\xi^\\ Hho c h-

mcndat,

&

mah)

ad fcfe vocjc omncs.

Intelligentia dat voccm fuam

?

Sapientia clamaty

O* Qni''^ BiN ah)PrvdenTiA I^ datyocemftam?{f,iUaipfaefi\vel,illaipf*funt\)

SAp

i^

TIA

clamat.']

Vbinam? intqto Vniuerfoj puta,in

Libris

Na-

tura:atqueCrcaturjE,SS.*Scriptura:,

&

Cpnicientiarpropria:, quinimo

inomnibusfefeoftertconfpiciendani: clamant Aftraluccndo,&:adLucem Tttcrnam nos inuitant clamant Venti, & Spiritum o m i N 1 annuntiaDt,qui inomnibushabitat; cIamantAqua:,6:adCryftalIinum
;

flumen

GRADVS
fiumcn Paradyfi nos vocant,

PRIMI.

19

c!aniat tcrra, mille vocibus, &: floribus &: frudibus,

& ad occulcas illas Philofophorum lymphasi & tot colorcs Naturx

&:Philolophicosdepingic;clamattcrra,quandotremit,&concutitur,vt

ruinamincelhgamusmundi. Dat vocem fuam] Quzmmim^Triuniim-.Nzturx SS.^ ScripturcE

; ;

& Legis confcicntia:, quar (cintillxluftitia; Diuinx.

Orando;
in

Voccm hanc Catholicam auribus haurimus fenfuum,rationis,Intellertus

ac Mentis: in Oratorio,

Laboratorio Laborando,Micro& Macro Cofmice,Phylice,PhyficoMedice, PhyficoChemice,&c. Vtefl: figuris Amphitheacn huius fccunda & quarca. Vox D e i,in Omnibus,per Omnia,de Omnibus,ad Omnes. Vide expoficionem verf i8y.

Inriimmiscxcelfisq;ver-

^"''"

In fummitate locorum excet-

5^

ncibus^fupraviam,/fin
mediis lemicis ftans.
Supra 'uinm
uerfo,
ra.
]

Jorum , luxta ^iam, m

mitarumflat:

loco fe-

qucmadmodum annotauimus
:

Tocius Vftiuerfijhoc efl, pcr Omnia,qucE funt in toto Vniinquartahuius Amphithearrifigu-

uis

Coramomnibu^jCunttis, fingulisac vniuerfls; vbilocorum coram Deo Angehs ;Hominibus Mundo.

In ;w^/i^ytf>//^]
; ;

s^ luxtaportas ciuicatis
in ip(isforibus<^^loquicurj

Vcrf}.

In loco portarum in

ojlio ci-

?7

mtatisy tn mgrejfu ofliorum cla-

dicens:

mat:

/x/.^flr/<]Tanquam in
cis

pubhco.omniumque confpcdu, palam

o-

mnibus,pertotum Vniuerfumcreatum.vtnemofepoflitcxcufire.Inporenim ciuicacum veteres ius dicebanc. verf 49. Z,o^//r]Qiiavoce? cercemirabilirnec mirum, fi, vcinquitHugo, MirabilU mirabilia operetur. VoccsSap ie n t iithas,linguasvevarias,videannotatas,figuraAmphi theatn huius quarta &, prxfacione m Zebelem ykmc publicacum. Notatu dignum, quod S A pie N t i a Altifllmi.amore noftriamoris, vtfenos a memus, e throno Celficudinis fu^e ad profundum humilicatis noftr^, fefc tamaltedemittat,coniungatacvniatlumenimmortahtacisfua:,cumIimo mortalitatisnoftra:. Videcxpoficionem verf ij/. Hsecfermentatiomira bilis,mortalemredditimmorcalem. Lapis PhilmhichyperphyficoMagicus,& vere Diuinus.folis Chnft.ano Cabaliftis cognicus. O S a p i e nT I A,mentismea;aperiocuIos,vccevidea;aures,vcteaudiam;fenfuspurga,Rationem & Intelledtum, vt tc incelIigam;cordis cangc Imguam, vt teguftem!deniquefac,quarfo, Magnccis ruitradtuleuer, Spiricuscuiigne fubUmcr,coniungar & vniar tecum.
:

clamo, &|VC4. vox meaadfilioshominu.

Ad

vos, 6

viri

^^

yiri^

advos clamito, 58

^ yox mea adfllios hominum.

NoneftDE v
s

Ow>/,&c.]Viri,hoccft,fccundumHebrajos,genere&DnftrinaNobilcs.-&filiihominum,ideft,humiles,obfcuriatqueplebei.

acceptotperfonarum,fedinomnigenere,ordine,2tateacftatu,quitimct D E V M, & operatur Iuftitiam,accepcus cft illi. Adtor.io,^ j. Quapropcer

2.0

INTERPRETATIONES
:

fmedifcrimine vocat omnes vcrf i.In confpedu D e i,rufticus aequipollet Nobili ratio eft, quod vno eodemque prctio cx diaboli fmt poteftate ambo redemti.Tanti hic,quanti ille. Im6^>;i yp^hoc eft.,ne gry lolo gcnere Nobdis mehor plebcio probo atque honefto etiam in hac

Sapientia

vita.Humilitas nobilitat virtus, Scis quas vera fit Nobihtas

Audi luuenal.

Sa.ty t.y.?iohilit^foUesiatquevnicitwrt(ff. Virtute decet,non fanguineniti.Con-

temptsrese^ homo,niftvirtutem curet. Proptergenus,diuitias,officia,honores,fuperior

quidem autmaior eft&dicitur homo:mehor,obfolamvir

etiam ex plebe infimusprardituseircpoteftjcarere, gcneris Nobihtate fummus. De nomine folo Nobihbusltalus quidam non inconcinnedicit GentiliseHheftiayfidens/upcr beftiam,habensbeftiam juprama' pronum; be(liiis circumcirca ft/e curfitantes ^perftcjuens (jrin/efambefttam.
tutem.
:

Hac

priam iftorum nobihum defcriptionem Et Regemindo&um, Rex Alphon!

fus dixit ajinume/fe coronatum.

Etahuscontraiadtantiamexdiuitiis.ftem-

matc,nobilitateac prolc venientcra, (ic cccmit Sis licet ingenumy clarisqueparenttbtu ortt^y
B/fe

tamen vel/ic beftia magnnpotes.

magnapotts.

^ddi decttspatrif, claros tibi fime pT0pinqt4S)

E/fe tamen vclfic hejiia

Sinf ttbi diuitix ,/t longa cr mutidafupellex,

Ejfe tamen velfic beftia

magnapotes.

Demque quicquideris, nt/ifttprudentia tecum, cJJ Ugna quidem dico, bejlia/emper erii.

^i

Audinuncquem De v s.parens&audlornobilitatis.velitnobiUtare, Rcg.i,3o. Proptereaait DominvsDevs J/rael: Loquens locuttts/um,vt do

:

i.

mtis tua^CJ" domuspatris tui miniflraret tn con(^eclu meo,vJg, infcmptternum.Nunc

autem dicit Deminus i^h/t hoc a me ./edquicunqtiehenort/catiertt me^glorificabt eum,qui autemcontemnunt me.erunt ignobiles.
5P

Intelligite fimplices aftu

Verfj.

Intelligite

f^paruuli (^ a-

tiam,
corde.

&

ftolidi intelligite

Jlutiam,
uertite.

tn/iptentes ammad-

Paruuli] Simplices,qui facilehuc&:i!Iucimpelluntur,maleperfuafiat-

quefedudi. Ita&rverf^.OremusS ap i e n x i am veram.vtquxparuulos & vcre humilcs m.irifica veritatisdulcedinereficere.inenarrabilique gaudio ac lumine exhilararc confueuit, nos totos noftroiquc in Oratorio &: Laboratorio labores, cxlefti bcncdidionc gratiaque fua Diuina rcplere dignetur. Oblcruandum: Cum fucccffus continuxfelicitatis totusavoluntate deriueturDiuina,videat ne defcftiue peccct in pundolmpctrationis

hocCabalam, Magiam & Alchimiam excrccns. Vt tibi faucat I E H o V A H, folis fupercxleftis radius tibi,laboribusquc tuis aftulgear.ftuderemcmcnto. tJ<f/?//4] fubinteIligitur,bona.CaIhditas,folertia. In bonam namque partem hoc Prologo vocabula hxc accipiuntur.

40

Audite,quoniam honorabilia

Vetf ^.

,^ nAudite^quontam <^ de
rebuj maqnis loquutiira fum.

loquar

&

apertio

lab 10-

GRADVS
labiorum mcorum erit red:itudines:
i^itditc]

PRIMI.
reciatrxdicent.

11

t^ aperientur Ubia meciilfyt

D I T Ejvidete, obferiiate S a p i e n t i ^e lermoncs, cum Denbusm.i^nD^ Reueramagnis,&: attennoneaccurata, nonofcitanter. 5 A p lE N T lA Maximi maxima dignisjqua: expiato apcrturbationihus animodiligenterfuntaufcultada, expurgatoqueThcorophiccIntelledu, 6 veritativeluticlauis(iiluminationis Diuinxrnanu^cumferacoaptato, rmianda,percontanda&obfcruanda. Quodfifcceris,frudusS a p ibnVtncliprddu^nt] QuicT I Jf. nancifceris, theorice &: praftice infignes. quidigiturcum S a p i e n t i >e yiiterna: Ve r b o,Bib!ice,Macro&:Micro-Cofmicc fcripto, de Phyiicis, Hiperphyficis, atque Diuinis, harmo nica ratione non concordar, redtumaatverumeflenonpotcfr fucetdc fcndatquc mundus immundus diaboli fophifmata, vtut ponit ac velit.
:

AV

>

*"

^ Veritatem
tabicur gutcur
Veritatem] Vcritas'ipfj,

medi-

Verfy.

c^/4 Ve rjt at
turpalatumeU:

m loque-

41

meu, &: labia meadeteftabuncurimpium.

non
nifi

& abommatio
Iohan.14.
Vcrf.tf.

labiorum meorum eji tmptctAS.

meram

proferrc vult acpoteftverita-

tcm. Hxc incarnata :Ego huiusore non inuentusdolus. Adimitationem S a p i e n t i ^ veri, omnci alumnieiusmcditabunturveritatcmj&labiaillorumdetertabuntur impium, dcriforem, ftultum, quancumuis etiam fme generis, fiue doe v m teftor, pauci & clriniE mundana: nobihtarc pr,-tcel!entem. Ego,

svM,ViA,VERiTAS&ViTA.In

nihiliffftimoiftosCentauros.Thrafonesjfibifuiquefimilibustantumncbiles;
les.

o &:fapienci,ignobiles. Abomin.^tio(uuiiacijnfpeclumeotaVcrx nobilitati ne gry dccradum volo. Scisipfcquodoilsconcrita:,

De

reperiantur vbique.

Inluftitiafuncomniaelo-

^'"^-^-

quia oris mei

non eft in eis

Jupfmtomtiesfermo- 4i nes met, non eB in eispramm

quid,nequeperu?r/itm.

prauum nec peruerfum. luftifhTttyZic.] S AP lE NT

mera (licuti
hil aliud

litfermones.vtomnes.ita&holceoracula funt) efle putato,de Diuinae mentis adyto Sapienter profcdla,

veracia, iufta, reda.

A fontc enim Tuftitia:, Bonitatis,Sapientia?, Vitx, ni

quam iuftum,bonum,Sapicntiaplcnum,viuificum,dimanarc
Verrj.

poteft.

Vniuerfa ipfa re6ba funt

intelligenti,

^^ '^cit funt intelligenttbus

y

45

& rectainueni-

c^ xqut

inuementtbtis

cntibuslcienciam.
Keii,

Sctenttam^

&c.] Plani, obuii, intelleaiu faciles. At quibus ? Intelligentibus, hoccft, Sapientibus,fiuefedantibus Sapientiam veramjaqua fola inrclligcndimodus nobis ineft,&: fruendi pofleflio.Non nominat Sapiens

hoc loco Intelligentes eos,qui Etymologi, fecundum idiomata lingua rum,Hebraice,Gra:ce,Latine,&c. ad literam aliquid intcUigunt, fed

il

INTERPRETATIONES
iN t a
i
:

qui nucleum mentis percipiunt , &: aflequuntur meduUam. Intelligcntes

ablntelligentia, qua:S a p

dicitur,vocantur.
:

Dehisloquuntur

Philofophi Phyfico-Chemici.dicentes J^os fcrthmtu intelligenttbtu fci entibtts,nonignorantibm. Addo Cui SapientivB luminis radius ( Mi-

crojVelMacro Cormice^nonaffuirit,autinOlatorio,autLaboratorio,aut per Magiftrum Sapientem.ignorans eft, ca;cus,5i: nihil veri dc S a p i E nT i^ verx laboribus fciens;nihilinielligcns;opinansomnia. Quaproptervanxomnestheoria;,vaniquclaboreseius.

44

,^Accipite D

I s

p L i~

Vcrfio.

cAccipite

Emdtttonem meqitdm

N A M meam, & non pecuniam DocTRiNAM magis

am ^(S' non argentum : (^r Sctenttam fotitts

elecium.
i

aumm
p i-

uamaummeligice:
E

t^ccipitedifiiplinant,^non,&cc.]Sdi]^'\tn%hort:xt\xr,\x.

vencmur S A
:

NT i A M.non pecuniam ;Regnum D e

i&Iuffcitiameius, nonopulen-

tiam.

Quam artem calluit & exercuit Regius Propheta Dauid

quemad-

tn omnibtu dtuitiis.

moduminquitPfalm. Aulim ego fanfte affirmare, cpiha.^yj^ou aut 5J^9gf mw, hoccft,auaritiam, non minimum effe obftaculum,cur tam pauci ( inhiantas toti diuitiistantum

119, i^Jn^viittfimoniorumtuorumdeltifitttsfum^ficut

pecunianis)adipi(caniurLapidcmPhiIm. ^quafi

principalisPhilofophikop'>sfit,auroatqLieargentoabundare !Erras,erquarta huius Amphitheatn figura;,de altior^bus teadraone res ; Tertia

&
E

bunt S A

NT

A, per Cabalam, Mageiam,

& Phyfico Chemicam v

Philm. fru6lus
infi-

fuum frudibus.

Aurum & ArgentuminterLapidis

mumoccupantlocum:atnortrilaborantesqu.Trunt S a p ie N t lit the-

mundi honorcsjhic fcopusillorum cum tamen nihil minus,quam hocdcberentcogitare. Si qu.xrerent primum Regnum De i & Iuiiitiameius,cartcraomnia(interqus&aufauros propter folas diuitias,vanosque
,

rum&argentum)adiicercnruriIli<..Cumigiturfacianti/'Tfoi''Z9'n{ei't>fl^
flC bic

Ovoff, ^inDcr Dcn '2Bajjcn fpanncn,

& legitimum iibi non proponant fiDevs

inuCniretcorfi-

nem, deuiant a veritatis Imea ixdj, longeque errantes,mifere euanefcunt

invanitatibusfuis.

RcdeigiturPhilolophusiSi dcle,vtique reuelaret ei Scientiam & artem.

Sapuntia
auro przfeiCQda.

4J

Qu,iameIioreft: S a p
T
I

en-

vf. n.
j
I

j^ ^elior eB enimS aviE

N"

A marcraritis o

&

omnia

^ cunFips optbtis pretio:

defiderabilia non ^quabunturei.

cJWip//<?rf^,5,rc.]Quiadat

ftjjimis

f^omne defiderahiLe ei

nonpoteH comparan.

omn

A.Vteftverfl^^cji^^&jiy.

Quare&
;

auroatqueargento.negotiationemundanaquantumuisetiampfcuniofa, totiufque mundi imipundi gloria vana, lopge pretiofior,eligi bilior optabilior;quodminiroecreduntmundaniimmtindi;,iCrCic^cn<Sc^int)Un& 3(aubcnfoJc^C6nicfjt^.^t*qui femotiturum effefcriocogitat, facileomnia contcmnit mundana immunda. Vt fantte olim moriaris, bene viuercdifce;Vtq;picpofIisviuere;difccmori.Videverfl!3i4,5i7,5iS,&i27.

Nunc

GRADVS
Nunc igitur filii obtcmperate iTlihi:& bcati qui vias
ibid.

PRIMI.

s^
me,

V^nc ergofiln

audtte

4&

beatt

<^ qut cuflodiHnt

mcas cuftodient.

'-viitsrneas.

J^nc] Pofteaqiiatnaudiftis.qus.qualis&quantafimE go,Sa t>iE nT I A. J^/c/?W/w^x'/rff wf<ftf. jHoccft, quireruancaucfaciunrmandatamea. Vos.inquirChriftusjS a p ie n t i a incarnaraJohan.ij,i4.amicimeieftiSjliF e c e r i t i s ca^quxcgoprscipiovohis.Eribidemcap.ij.
17.

Beati critis,
Tjtjunt, qui

fiFECERiTis

ca.

Luc.8,

zi.

met

virhum

DE

audiunt

^tacivNt.

miater mtA, (^fiitrcs Facerc qux prjcce-

pitSAPiENT iADEi,eft

ambulare in

viis eius.

Quare emendet

vitam,vt induatur vita,qui vultacquirere vitam.Chriftus, ArchctypUs hunc ,qui nouit, induit &: imttatur,& Sapicns,Beatus,vercque Chi:iil:ianus. Notandum Q^artiuis dum in cute hac ha:remus, nos opor:

teat eflc ac viucrein

Mundo,

dcbemu.*;

tameb

fiigere quotidie
?

&

dere-

inquam, corde, vcrbis ac factis.mundanis noh adhxremus immundis.hoc eft,mundanc cum mundo immundo non viuimus:tunCinduimurChrifto,&imitamur,vitaThco-Sophica,Archctypum. Hoc,appro5cimare cft De d.
Si,

hnqucre

mundum immundum.

Quomodo hoc

Qui approximauit,
nus

illuminatur, iungitur atque vnitur. Spijritualis, bo-

& mcnte fubhmis fiat in Spiritu Opt. Max. neceiTe eft, qui
confcJrtium, fublimiores contempIationcs,D e
i

fpirituum
i

bonorum

c a

ivi-

que optat vnionem. Simihum cnim fitcdniundio & vnio, non dilTi mihum. In circumfcrcntia tnundana fe ita amittere,eft in Cenrro,hoc eft, De o fc inuenjre,D. Ev Mquc ihfe repcrire. Videvcrfiji. Hac S ap I E N T it via, cum Chnftofecediscmundo.quamuis viuas& con
I

crfcris quotidie in

Mundo,

etiam ih medio inter

in

mundane

viucntes

Tu nonmUndancjicdTheofophicc
bat Chriftus
;

&

cum

Chrifto.

Cum peccatdcomcdePublica,

ribus, pubhcanis; Phaniiis, h2reticis,&c. conuerfabatur ac

poteris

&

tu,

mbdo non
eft

vt peccator enormis

nus,Phari(ius,haereticus, &c. Inccntro

maneto:hoc

fibi

vult

Cabah-

fticum illud,

Nunquam tam bonum

exircquinfit intusmanere rac-

lius. manc inmc,vc maneam in re, Chnftophorumquc mc confticue, vt e vadis mundi huius immundi emcrgam, & fcopulos pra?tcrgreflus,in portu ftem pcde la:to ac firmofalutistutu$,cuftodicns

OIehovah
Amen.

viastuas.

'

Audit CERVDITIONEM

Verfj,.

& (apicntcs eftotc,&ncrcpcllatis

^
S a p
i

tAudite

DiscifLi- 47
O*

Difciplina

N AM^O*

efioteSaptentes,

audicntes, fuac Sapicntct.

eam.

nolite aVucereeam.

t^adite

dis c iPLtNAM] Quam

fit

N t

/E

Diuinae

ftu-

dium Neftare quouis atquc Ambrofia dulcius.nonnifi

intelliguht, qui
i

iamindc apuerisSapicntumparcrcmonicisdidiccrunt,acqueitaD isc

: :

i4
p

INTERPRETATiONES

LiNit amarituciinem prius degu ftarunt. Hinctantoftudio, tantaquc fidelitatc nos admonet Sapicns, vt propria voluntatc Diuinx (ubiettA, quidSpiritusDEiR V ach Hhochmae l prxceptornoftcrfideliffimus,inauresMentisnoftra:ruauiterinrufurret,diligentL'raulcultemus.

O fanfta D
48

A.
Vetf5+.

Beatushomo qui aufcukat

mihi, excubando iuxtaforcs mcas quotidie , obferuando
poftes oftiorum mcorum,
^uivigiUt adforesTntasl^ Fores
,

'^eatiis

homo ,

qm

audit

me , ^^ qm <-vtg}Ut aafores
meas quotidie
:

<^ obpruat

adfojiesojinmei.

& poftes SAPiENTXit jtTERN>,

hoc eft, Macro-

func numero trcs, puta Biblia SS^. Creatura atq; Natura,

Cofmus cu tota mus fccundnm corpus ac Spiritum

cazlcftis
,

cxercitus Spiricualis militia, tptus;

:

& Micro- Cof

deniq;

Mens fiue anuna in horpinc

I

Diuina. Ofclixterq-, quaterq, felix , &taminvitahac, quamt^uturabeatusjqui adfores Sa PiENTiiC hafcc mane (vccft vcrf 170.) vigilat,

vcrf 28,158.) audit , Theo-Sophice videt , per totam vitam ad pofteseius lapienter obferuatfapicntiam veram mirabilitcrloquentem,
quotidie
(

refpondentcm,atquc doccntem. Hic, ficrefcifcet,fi vehc, y Vide fig. Amph, huius.

.

Omn

a. verf

ConqUeriturS APiE N T I / fe a
Sophiftis

49

^J^ S A P I E N TI
ctiam,iterum inquit Rex

infupcr

Prou.

I.

vetf.io.

Sa?1'E,NTIA

(jnfnferet-

Sapicntiiri,

tk , ittTHm inejHtt ^^.ex Safitntt(fimtt4

mus)

<^

foris pra^dicat

in

foris clamitatjtn^latsu ifpfdat

&

conceroni: cxicium

platcis dat vocem

fuam

'-vocemjifdm

coterapto-

Sapien.t I a

Hcbraice ad verbum, S A pientiae, Legicurcnim

tum
cit.

pixJi-

Hhochmoth,c^\io6. eft plurale: racio eft,

quod illa fic Spiricus muItiplex,Sap. ^jiz.&^aroAfwwx/A^^jhoceft^muItiformis^Ephefj,!, VidecerciamAmFori^pritdicat. ]

phichcairi huius parcem, Quacft. quarca.

Publice, '^ pa-

lam omnibus,inMacro

& Micro-Cofmo,(verf57.)vtnonfincexca.fabiRom.i,io.Nonrantum
SS.*Scripcura, Ve

les,in die iudicii, mortales.

rumquoquctocaCreacuraacqueNatura,(pra'fentemqucDE v Mqujeli bcc herba docet, redle cecinic Poeta Chriftianus ) Hominisqueconfcicn "KtiaCrcatorcm&Conditorem omnium rnirificc loquicur Triunum; Scmetipfam,hoceft,S afientia M,Bonitatcm &Potenciamciusinfinitam,Thco-Sophice, Phyfice,Phyfico-Medice, Phyfico-Chcmice.Phyfico-Mageice, Hyperphyfico-Magcice atquc Cabalice nobis ob oculos ponic in cocoVniucrfo,canquaminIoc6ediciore,cxquopofticabomnibus,omni cempore & loco, audiri,videri, obfcruari atque agnofci.
yo

^m
curbas

In capite turbaru clamitat

foribus portaru vrbis

^"^- "
,

In ckpite tumultuantium
ofiiis

<lamatjtn
yrlpe
iftfo

fortarim ^ in

profcrt vcrba fua, dicens

JnferilfM ptrtar(tm.}M.ovc porcis vrbium,

eloqmafitadictt.

iudicum, qui apqd vcceres ius diccbantin canquam in loco publico,in omnium confpcdu, & incer hominum. IbiS ap ient i Adiftinguitperfonas,ordinatiudicia,

GRADVS
Hpit lcgcs, adminjftrat lulHtiam
iufti
,

PRIMI.
;

ij

exercet vincli(flam ; vt admiranda

De

iudicia apparcanc &: manifcfti fiant oculis patefcat, humanajfcd Diuina Prouidcntia &: Sapientia,Mundum rcgi. Quando enimiuftusiudcx,d Thronoruo, iudiciiicmictit, & fcntentjam fuam,
noii

omniumquc

iuftiirnna&inopinacavindi<^ta,piumulgat;concremircictcrra,&riilet.

JI

Vfqucquofimpliccsdiligctis nmpJicitacem : iorcs

^"^*^tis

Vjquequo If farmli diligi'

[fmftntitimy i^ I^fiultt ea
qu/ibi funtnoxiacupient y

51

Efa,

(fj, I.

& dcriliabc-

Ec 66,^.
lere.7,1}.

denfionem

dcfidcra-

&

bunc , &: ftuki odio buncScicntiam?

Parun/i]

imprudentes

odtbunt

Scten-

tiam

Parunlihoclocofuncquiverf j.
.S/*///]
i

//Sr/M;]Impcriciam,fto-

liditaccm.Vignauiam.

VcvcriT. 201 &: loj.mahciam^fuperbija

nimicianoncm,DE
ncm.
Eft(]iicrela S
ilulci,

Proximiqueconremptum: detradores,detratiocondolentia profccfta. Oinfi

pieNt iit,cx iufta

pichtcs &:

quo ruitis ?
Verfij.

y*

Conucrtimini ad incrcpationem meam, cn depro-

(r"

(onttertimim adcorre-

pttonem meam: en [fproferam

ijobts
5"

mam
um,
mea.

vobis Spiricum
lcirc

me-

\os faciam verba

X T V M meum,
'-i/obts

ofiendam

'uerba

mea.

Coisuertimm'] Refipifcitc, 6 ftulti , quorum plena omnia, male fani. Froferamvobu Spiritummeum] EfFundam,aut effljboiupervosSpiritum meum , qui vena cft Intellcftus iSAPiENxi/E fons , Sdcnti2B flumen,

&

diuiciarumque cam CorporaliumquamSpiricualiumthefaurusinexhauftusjomnem longe fuperans Pcrfarum gazam.VerfTio 6^. 81:215. oftendam} Quomodo r Biblice,Macro & Micro-Cofmice fcircquc vos faciam fententiam deOmnibus(qua:proderuncvobis)mentem,voluntatem
:

&

mcam,pcr Chriftiano CabaIam,Diuino Mageiam, & Phy fico Chemiam quod ftudium Triunum vera Theosophia Cathohca. Vcrll 142.
,

Quia vocaui & renuiftis ^^ extcndi manum meam, & non fuit qui a,
:

VerCi4-

Tropterea quod ri;ocaui , i^

renutfiis
:

55

extendi manur^ me-

am ,
ret.

<!^

non fuit qut attende^

fpicerct.
Extendi manum']
vocancis.

Morc indicantis filentium &artcntionem,autdigico ManusSapientis.myftico quoque fenfufiincomncscrcacura?,

quibus adCreacJrem trahimur. PorrigitnobisS ap ien t i a manum, quocunque nos vertimus, & ambit amicitiam noftram,monftrando &: ofterendo nobis Bonicatis ac Beneuolencia: fux riuulos.

l6

INTERPRETATIONES
Vetfij.

54 ^Dcfpcxiftis omne con(ilium mcum, &:increpa-

Et

cejjare fecijii ornne conji-

54

Imm meuniy O^
meamnolmfiis.

increbatmiem

tioncs

mcas neglexiftis. Amore

Dfjpextftts coyifU. ]

& ilJecebris

Mundi

huius
;

immundi

capti

&

exczcan, dcludendo Legcm atque Duftrinam meam Meiplam, hoceft, D E V M deluliftis, & Spintus Luidi dudum neglexiftis. vefani cordt Certe quemadmodummalumconfilium conlultori peftimum; ita dcri-

(iojdcnfori.
yj

Etiam esoincontritione veftri ridebo fubfannabo, cum venerit timor

:

^<=^^*

J^ Ego quoque in interitu yeJiro rtdebo, i^sr fubfafmabo , cum

'-vobts td, quo,dtimebatis,

55

adue-

vefter.
Egoquocfue, &cc.
]

nerit.

Horrcndum profcdo, a

Deo

irrideri

nihil miferius

homineaDE o
rac.ahorumq-,

dclcrto ^quodexeiTjplai-^haraoniSjSauhs.Fuincifci Spie-

quamplurimorum teft-intur. Qucmadmodum fama,ociilus

& confcientia,ita nec D e v s potcft ferrc iocum. Inuiolabile Numen.

5^^

Quum inquam vcncrit ficutdclolatiojtimorvefter: &

contritio veftri veluti turbo

Verfi7.

^m irruerit repentina caUmitaSy C^ tnterttm quafitemvejlas ingruertt :

quando yenetribulatio

vcnerit,quum venerit fuper

vos
tribulatio &: anCTuftiia.

rttjuper <-uos
angujiia.

O*

Tribulatio cr aKgf//Iia] Tribulationcs &:anguftias

patiunturetiam

fidc-

les;atexituautfinelongediuerfo:quiaD o
:

m iN v m

habent,quiliberat

eos a.malo,amicum cuius auxilio prorfus deftituunturimpii, dcrifores &C

ftulti,

non cognofccntes diem

vificationis fua::

ideo mifere pereunt,

&

portio fiunt tartaro,turiis vltricibus deftinati.

57

Tunc inuocabiat me,&: non exaudiam:mane qusrctme,&n6inuenientme:

VetCiS.

Tunc inuocabunt
l^ iS non inuenient

m e,^ c^ m

non exaudiam : mane confurget,

Noaexaudiam\ Quia poftteftum veniunt. In tcporevcnireeftpmnium optimum. Admonemini,qux(o,fimilicudinc de virginibus dece,quinque

prudentibus,& quinquefacuis, Matth.iy. Oleum Spiritusfandiprolucernis mentium veftrarum, Dodrinam pro animabus, gratix tempore gratis comparate vt nutrimentum h.ibeat, vobisque fruihio.^^e lucc.it lampasMentis vcftra: Diuinitus acccnfa,a luccPatris luminumluccnte in tenebris mundi,&: tugante tencbraruni poteftates, a quo omneBonum ac Donum perfeclum. Manc,igitur,cum audieritis ve\x S a p i e nT lyE vocem, noliteobturareauresveftras. T^ntmeait/it] QuianouinfiftentesviaivnicajacfoliadS A pient i a m Regix,(qu2 Ti morDoM I N I ) non re^Se quarrunt nec inueniunt eam in fopfiifmatibus ambulant tanaticisque fapicntix mundana; infipientis deliriis; quarc per
:

vias

GRADV

P R

I.

2-7

viastcncbricoU.s lialce, IcducenccsavciiratcdcuiaiiCiilincartchiad

flram,nihilqiic prodeftiis.quamuis lummorurrcxerincmanc.
:gicur,impoIlibilecIIc,

lini

Difcamus

loquideD EO

finc

De vM lincDE o quxrere, inuenirc&noircjauc, D EO. Vndciikid ?\onloquitruAeD E o ahfqtielumini^.

;

Nam fine eius Numine, fine cius Luininc, nihil

noxium, vt canic Ecclcfia.

cll in

homme, nihil eft inCaufa

,

,;^ Eoquodcxofam habiicrint

T
I

vcrCio.

Etf

quododerunt Scientiam.,

cur

J8

dcuicinior.
cales averi.
tntis l;nca
rcifla
,

DisciPLiNAM, & M o R E M D o M N I non

1

t^ T

O R E

M Je HOVjE

non elegemnt.

in
Cci-

quouis

fufceperint.

bili.

Nec
s
[

acquieuerint
E

C o nmex.

vcrC^o.

5\V.c

acquieuermt

conjilio

J9

o M

o,
]

& detraxerint
Qu.ipropcer, qui
aiircs

rneOyfhreuerunt ajniuerfkm m-

vniuerfa: corrcptioni
Eoquod, 6.C.

crepationem meam.

hsbctau auJiendum, audiar.quid

Spiricus vcricatisdicacfihishominum.

Comedcnt
6lu vix
fucT,

icriturdefru-

Verfji.i

<^

(Zmedent

igitur frufiM

63

&confiliis fuis

-vi fuia^fuisque confihis fatu-

faturabuntur.
Comcdent
tgttur,

rabuntur.

5Jc.]Frnantur igitur ludiorum laborumque fiiorum truAibus, pugnantibus e di.imctro cumfrudlribusThco-Sophi.T. Atqiiinamfiintiil:i? Egrcgiifcilicct^puta.vanitas.dolofitasjiyphilmata.auaricia,

(radixomniummalorum)lupctbia, (cui
dax,ftultitia,dcfperacio,ignominia,

rcfiftitD Evs)confidcnrianicn-

triftitia,

confcienci.x malxftimulus,

^cuius vcrmis

no moritur) cotufio,^: mors zterna,qua; infcrnus. Ad fatu

ntatem, imo ad naufeam vfquevranturconfiliisfuispcruerlis. Cumnoluerincobcedire S a Pi e n t i a ver2:,dantur(iuftoD e iiudicio)in fcnfum reprobum, vt oboediant Ipirituitenebrarum,mendacii,errorum atquc fedudionis,abeunrquc toti in pus corruprum. Nec fit volcnti iniuria: dcicrucrunr De v M,qu.ipropter&r,contra,D e vs iuredcfcruitilIos,vc
luo
fe

confilio perucrfo , peruerle regan: ac pcrdanc. Pcrditio illorum cx-

ipfis.

Volueruntjhabeanr.
VerCji.

Qj.iiarequiesfimplicium
interficiet eos: &: profperitas ftultorum.

<^<iAuerfioparuulorum interficiet eoSy

6i

f3 [f proj^eritoj

perdet eos.

fultorum perdet eos.

K^aetfit j-aruuiorumt &:c] Defcclus fiuerebelliohxcdeduciccosadinreritum: njm,malumconliliuni,cnnfiiltori peflimum. PreJperitasftuU.'^

Rcbus mundanis coram mundobeneiuccedentibus, exczcanturcorda impiorum.quominuspoflintadmitterecorredionemfalutarem. Crux&

tribulatio.vox

De

ad pcrnitentiam.
VetCn-

K^ Qu^iautem m e audie-

^uiautem oboedit mihiyha- 61

bitabit confidenter,

rit, abfq-,

terrore quiefcet, &:

^ requie-

abundantia pcrfructur,

fetatimoremali.

timore malorum fublato.

i8

INTERPRETATIONES

^ime audterit.&cc.'] Vide vcifr.j 3^. & 337. cum alio,uot cam prxcedcntibus,quamlubrequentibus. Pietasnullumpoteftafterre tiinoicm m:^li, fed fpem &: pra^mium vitx.-cft enimarboi-vit^, cuiustruduspax&rgau dium Spiritus. i^hunditntta perfruetur ] Dominus paupcres miplcrbo&diuites dimittitinanes. Gloria&diuitia:indomo timcntiumDominuni.
nis,

Quipropter,rc(n:e ac fapientcr vir fapiens concludic

Prou.T<,5i. Ecclef9,i8.
Ecclefiaft.

<?3

^quam
A,
(jMelior

8iadmonet:
cft S
:

Melior

ap

n-

iif.6.
Veri:
I.

/ Graco non extat Codicc^.

vires

&c virpru-

7,to.

dcns quam fortis.

eHS avi-etst
\

a,8l'c.] Eft

dum a Sapiente fapienter paflim in Prologo hoc docemur.

&3Z7. Et

certe S ap ie n t i nepe feria piaque prccatione magna frangiturpotcntia. SicMofcs,cleuatismanibus,fregitpotcnnam Amaltrk,Exod.i4, 11. lofaphat vnicohymno fregit robur filiorum Ammon & Moab difllpauitquc exercitum corum, z.Paralip. zo.ii. Quoties Dauid fxuitiamSaulis.aliorumque ho,

enim fons omnisBoni^qucmadmoVide verfli^ 5. A Diuinaprxftatomnirobore:nam vnica

ftium,hymnis fuis,fregit?Qui occultam rcrum Naturam intelligunt,mul tapofllintcdcietal!adocumenta,qua:vulguspiomiraculichaber. Etnaturalibus viribus multos adiutos eire heroas, teftantur hiftoria:. Quoties veroinfigniprudcntiaobrineturvidoriaautcaufaaliqua.autieruaturpo pulus ? nonne loiephi Sapientia feruata ^tgyptus Danielis, Perlia MoHic certe Sapientia melior fuit, quam vires. fis, populus Ifraeliticus
-

Magnates
adiufticiam

^4

&

Sapicnciam adhoitaiur
Safieas.

^ &
;

AuditeigiturReges,

^"^^-

^
ftmum

aAnditeer^o

(^<fuo^He)Re-

atrenditc,& difciteiudi-

ges,<!^ mtelligitejdijcitetudices

ces finiumterrar.

Terr^.

i^udrteergoEegeslQ^i omnia veftraprarfidiacollocatisinarma &milites cur non potius conducitis milites Sapientise, qui Diuinx Cabalx 5^ Cxleiti Mageix incumbunt qui armis Sapientia? & Prudefitix pugnent, & regiones veftras fofpitent?Iofephos&:Daniclesconquiritc,qui prxfidia firnnflima,8 arma habent in virrute,Diuina & Naturali Sapienna.Intelligithic quoqueSapiens perRegcs,Magiftratus omncs; Redores ac gubernatores Ecclefiafticos, Politicos atque Scholafticos, e quorum nu,

tu ac gubernationc adminiftratio

pendct totius Orbis Terrarum.

Verfj.

^^

Pr^bete aures vos, /f qui

continctis /l^multitudines,

<t/4ures

prxhete moderatores

fopuliyquique V^Mionum mul-

&

placetis vobis in turbis

titudtneglonamim.

Nationum.

^i

PRIMI. i? j^iconiift'tis,&:c.2 Tam in ftacu Ecclefiaftico & Scholaftico.qiiam Polirico.

tis

GRADVS

VosS A. p i E n x i j vcrx, Bonorum &: I)onoriimciL's,quigaudeappcUari interpreces Sc pondlorcs, in Vniueriitatibus, Acadcmiis, &c.
rcgitis ac

Vos,MU|iiam,qui continetis.hoc ed,

gubernatis multitudines

iu-

ucntutis,vos(dico,&:ipii,officiorum nomintbusatte(lan[ibus,dicitis)Re-

gcsquoque,idefb,Rcdorcs populorum cRis: &: vos, inquitSapienSjdifcite atquc docetc Sapientiam: non tantum ex Echnicotum quorundam male (anorum ( inter quos tencbrio i!le Ariftotclcs princeps & ante(ignanus ) fanaticis dehramenns; vetum potius cx fontibus librorum SS.* Sc ripcurxatque Natura',& cx D E o ip(o,loqucnte in vobiimctipfis Theo fophice purgatis Diuinitusque illuaiinatis. Ad legeni igicurS.: teftimo nium didlorum librorum probetac ludicer S a p e N t i it verxamator omniajIgnis profeflbr e i Phyiicus Phy(ico Chcmice Veritati
i

rfsO>--'

teiHmonium perhibebit; Experientia,qua; rcfutatfyilogifmum, Praxeoi

fuo
(igillo

Veritatem confirmabit.

Non igitur hominis mendacis in Scho">

hs rcgnet audoritas, fed fola Diuina: voluntatis.iuxta SS

Scripturam,

Naturam&ConfcientiasvedrasredaSjVE r i t a

s.

Multitudir.ei^lNon

gloriandum eft dc multitudinc popuIi,fed deprudentiadminidratione, qua: iit ope Sapientum viroium,qui ahimos hominum fle6tere, vobis conciliare,

&in officiocontinerepoilunt.quivtiliaproipiccrcdamnaprxui-

derc,adueifaprofl:garepofl'unc,pietate,virtute,oracionejprudentia.

Quoniaiti a

Dom

no
eft,
,

Verf

4.

^uoniam data eH a
tus ab

Doqut

66

Roni.13,1.

vobis dominatio data

MiNO fotejlas 'vobis, ^ [f vir(tAiTissiMO, ff

tnterrogabtt opera ^ejlra^ t^ cogitationesjcrutabittir.

& poteftas ab Altillimo

confilia perfcrutabitur.
Virtus
tf^

g.

in opera inquirct veftra, &:

&c. ] Nec enim fuffici t habere reg!ones,popuIorum multicudines,in eo(demquepotefl:atem,fed neceflccflSapicntiamquoqae &c prudentiam rcgendi populum,a D o M i n o pcterc,petcndo inquirere, inquircndoapprehendcrc.apprehendendoexcqui. ASummocnim rerum omnium gjbernacore poteltas inpopulos, &Sapientiarccteeavcendi, dimanat. Non igitur veftris & folis humanis coniiliis populum rcgite, fcd coniiliis diuinis, qux pcr Sapienciam Th;*o-Sophicam inquirenda&apprehendendaeft. .^iintencgabit, &:c.] VideteergoTyranni, vt habeatis quod refpondeatis pro tyrannide,taui erga pcr-.grinos,quam
i

ALT

s s

fubditos veftros;Theofophift2,defanatico,impio,bla(j
fticia,qua.m ftrenue excrcctis

hvmo&inianafi,

bili,quo infolentcf laboratis, difputandi cacoechc : iureperuei

:

pro iniu

Picudo-Mcdici

& Acadcmici ronnulli (re-

cxcis&ciaudicanriquorum audoritares pequibufdam, bus, Anteflgnanis patronisve vcftris ftilentiffimx (malitiosca vobis poftpoflcis SS.:ScripcurxatqueNacurx libri5; Deo ipfo, Sapientx. fua: Spiritum non audicntes, Igne, NacursarnficiofiirimoacfagaciirimoinrerpretCiEx p e r i ent lA, denique,Veritatitcftimoniumacclamantc")peruerscimpr2gnantacregunc
fccretis

penunrurenimOrthodoxij proinNaturas

!)'

__

INTERPRETATIONES
cn(us,r.iC!ones,mentcsqucveftras:quil">usimbutiatqueftdudi,inDod:ri
r\x (alutaiis

capitibus

fammc necedariis &: vos (reclamantibns in tcrdum

conlcicntiis nonnulloriim propriisj (inirtrc imbutiSjperiiiriodlliunc fcdu

cicis,

ac dclirare facicis blandillimum iuucntucis florem. V<?-,vx,in die iu

diciivobis quitalia &: tantaperpetratis.

Nonfingohxc; antcme,fuper
,

malo ifto diabolico,cx animo conqueiti lunr nniltt (anfti Pattes conqueruntur niccum viri antenoiis nofl:ra:qi:e .rtatis Doftiflimi, intcr quos
Reuchlinu!,Erafniiis, Lutheru;,
Cin.tt.n"i
>

H. C.
E

Agrifiya, Phtlippm
i

ihcophraftm Paractlfm,
;

r/^f/7//^,aliique ftudio

S A p

Nt

A veras inclyti, feie innumeri imo

o-

mnesqui verirarcm ex animo quando toties admoniti, &conucrtimini ad melius,emendateque peruer(um & docendi & difccndi mechodum vcft:ram,ac veriratipalmamtanfartam teclam volunt. Refipifeite ergo
ali-

dcm

concedite. Sedvereor,vtcancsrabidifcrantlorum.
.'

O tcmpora.'d
ejjetis

mores

6y

Quoniamcumc(retisminiftri Re^norum,;^nored"e iudicaftis

,

Veif/.

.^Hontam quum
niftn Regni
tudicajits
,

mi-

/f

eitiSy

nonreSln

nec cullodi-

neque legem conjer-

ftiSs^ I.EGEMlvSTlTIyt,

uaflis,nec confiltum

1) e

ejlis

ncquc fccudum
tatcm D
E
I

^volun-

pqiiutt.

ambulaftis.

/l/ //?'/

i?'"^//^]Hincpatccclare,Regnacft^eDEi,&rjfrincipibOsper-

foms jd tcmpus folummodoconcefla. Cumerg6,6Rcges &: Pnncipcs omnes,mmiftrifolum(icis De Regnorumque cius ;noiiretxveftra, (cd D E x,D o M I N I veftrijVoluntatcRegnum adminiftrare. luftitia D E i,eft voluntas D e i, qua pcr SaPientia Spiritum inquirite (i fecus,non dum redc ludicaredidiciftis. Nonreiie iud'tca(lu\ Non refte docaiftis,vos qui cftis mancipia Gra:corum quorundam mcndacium fuiftis &: eftis feductores & deprauatores tenerx iuucntutis. audaciam peftilenteml QuocircaadmonitiaSapientenoftroS A pi e N t iiquetotactantisin
i :
:

Ethnicorum quorudam non illuminarot um fa.iitatum luminis dcrelidis, &: vlrra montes Cafpios in cxilium relegatis advcritatem tand(:mconuertimini,&:ad S o p H i^t fuperci^Ieftis Fontem anhelantes Theo Sophice,Chriftiano Cabaliftice, Diuino-Magicc, &: Phyiico Chcmice,fccundum LegesatqucDo:tfinam Amphithcatrihuius,Or.mdoacLaborando properate catholicon,triunum,ad libros, interpreribu'; fidelibus dilcdis,

quam,SS.Scripcura;,Natur2,&: volmctiplospcenitenti^methodoregeiicraros,Thcofophiarque radio illuftratos: illlc laticernhauritc a?thercum,

Huius vcnas noii Scphiftice, fcdTheo(bphice icrutemini:reperietisibi S a p i e n x i yt Mincfam;&: exhacaquasviuasfjlientesinveritatem Phy(icam,Phy(ico-Medica,Phy fico-Chcmicam,Phy(ico Mageicam, Hyperphyfico M;igeic a,Ethicam, Politiram,CsbaIifticam,Theofophicam; o M N E M. Phyfice &: Ethice Chriftiana: Danxi, ( vt taceam aborum in hoc argumento labores &: fcri pta)pudelacient Vcriratisantagoniftas. Legem (ujlitu^ Dminx In SS^. Scf ipcura, Natura & Confcientiis veftris Diuinitus coUocatam, triunam.
:

& bibite pro (aturitate mcntium veftrarum.

fo/untater

T-

&

GRADV
VolmtMem De
Microcofmicc.
i

I.

51

Reuelatam

&:

traditam

111

prxdiclis Biblice,Macro &:

Horrendc&citov^apparebic vobis quoniam

'^'"'^*

Fforrihiliter fu^erueniet njohis

68

i repente,qHomarn ludiamn

iudicium durillimum

in proceres feuenjfimum exercehttur.

in his,qui pra;funt,fiet.

yf/>p4rf^r']Vcniensenimvcniet,&:nontardabitDoMiNvs.Habac.2,3. luduium dunlpmuM] Qucmadmodum timcnt faciem Regisminilbi ita \os timece Regeu\ lummumjcuius mmiftri cftis. Nam vis illatapopulo, jniuria,qua l.-editur luflitia, magnam vim contrafc excitat & luftitia
: :

ibiiigit gladium aducrfus

cum; qui eam iniuftc admiiiiftrat.

Vcrf^.

<^ Exiguo enim cocedctur

Mifcricordiaj^^ pocetcs au-

Nam injimihomiKadignifmt
mtpncordui : in potentes njero
inquiretur acnter.

6i,

tcpotetertormctapatiecur.
Exiguo
concedcttir-, &:c. ]

Pi)te.>tttsauter/i,&.c.]

datum eft, plusab en rcquiretur. Queinadmodumproceraarborcxfa,auttulmineifta,

plus
:

Nam, cui

magnum
li

cdit ftrcpitum ita tiagicos

^ horrendos cxicus habent,qui abu-

lunt

magna

potentia. Igitur Spiritulapientiasopuseft, quiconfiliagu-

bernet^auxiliajjrscnictieuentumdirigar.

Nec cnim perfona; cuiufquamparcet omnium DoM I N V s,nec magnicudinem verebicur, quoniam tam in-

Vctfg.

!?{on enimfuhtrahet Iffer-

70

Deut.10,17.
i.Par.19,7.

fonxm cuiufquam

D vs

nec

Iob.54,ij.
Ecc!.55,i.

"verehitur magnitudine?n cuiuf

A(fbor.io,}4

quam,lj quoniampufillum i^

Roin.1,11.

Gabt.i.C.

fimum quam fummu

creauit,

magnum ifse fecit, IfO^aqualtter cura

hus.

Ephefi,?. Coloffj zj.

i.Pct.i,i7.

& pariter prouidcnNemo D e

eH

lUi

de omni-

tiam habec ommum.

Per/onam]
eft

o placer,quantumuis magnus & illuftris,qui non

Ie

cultor

SAPiENTiit,in quoTimor
I

hov ^t fcdcmiuamnonhai
i

bet.

quonihilcftDiuini,liuncdererit
Jilliim

A quo rccclfit Spiritus 1e H o v j, ille cum Saule ruit in cxitium. In De Confultrix S a P e N t a. Pu-

^ magnnm, 2cc.] Paupercm

tc

diuitem, vthabetSapicnsinProuer

biis.

>^i///?rf/'i'//iicr^,&c.]H.^ccftvcraSapietia,intelligere,

Devm,

curam agcre omnium hominum, 6c fpargere: Bonitatcmomnibuscommunicare,inuidercnemini. Ergonc mo contemnendus, ncmo opprimendus, nemo abominandus. Magnum

radios beneuolcntix iax in omncs

Devs
magis

non

plus curat

quam

pufillum :nec nauci prxferctnobilcm (vt

<t bciffct
/

ei

parcerct tempore computationis , tfCll

rcddc rarioncm

villicationistux)plebeio. (Srfcrjfncffe6fcincm/crta(?ctcincmfotvo(auff^ic
fc(jiuartcnalet)cmanDcrn.

Vide verfl'.38.&:

41.

INTERPRETATIONES
Potcncibus vero veheVcrCj.

0" Fortioribiis antem

injlatcrucmtio.

fortior

71

mensinllatinquilitio.
Fertiorihits,

&:c.]oi:tem

DEv

fortiusprofternit.quicumqneforritu-

dinc fua contraD e v

fortes proiternendi,

M&

hominL's abutitur.

Quia magna

foititudinc
:

& pufiUi erigcndi vetiiunr. Non audiarur illud

Dat
I

veniam coruis,vexacccnfuracolunibas. ('r^j-aUcljCtll&adminiftriret&a6

7i

Non (cnim ) eft Sapicntia,

no eft prudentia,non cft c6filiu if contra D o m n v m.
i

Prou.n
Verf^o.

!?{on

eH

Sapientiay neque
,

mtelhgentia
contra

neqne confilmm

Je hov au.

lu

I"."!"-

E o contra o M I N V M ] Cum omnis vera Sapientia fic a M, vcra Sapientia milicare non poteft Sapientiaautem,qua: contra D E v M efi:, non eft e i Sapienria, fed mundi, nec habet e v m audorem,feddiabolum.StuItitiaigicurefl:,litencbrarmiIicantaduerfusLucem,

Contrs

D EV

APrENxiADEi Luxcrt.quamnulla humana Philofophia obfufcare potcfi:; Lucidior cft omni humana &
ficutmufcxconcraelephantem.S
:

ferpentinacalliditate ideo penetrabit, perrumpet,&;palmamobiinebit contraomnemfophiftiicam. Quandoillucefcethora&diesverxSapien-

ti,euanefcent omneslarua;vmbr.itilisphiloiophiaJ.
orto Sole luftiti^ lefu Chnfto,omnes

Qnemadmodum,

vmbrx

&: laru(j

protanarum religio-

num euanuerunt; & adhuc

poceft ab

Soleniillum fplendencemexcinguerefruftra

nicuncurccnebra: falfarum religionum;

(Quodenim D e vs decreuic,non
:

hominibus mucari.) EciIcucIudxifruftiaconancurexcruere& inftaurare templum Hierofolymitanum itaveniet propcdiem tempus, quo emcrgit nova lvxTheosophica, quam Sapientuli noftri,
fruftra

extinguere conabuncur.

(Nam)
EtiaCREAT vftA vindiftam cxercet iufta
in malos.
Sjp.f.
-j^.lS.

(Ndm)
vt
Sap iS. VcrC ij.
VerCi/.

73

Tuam

vero

manum

Tuam^

DoMiNE,
impofjibde
b
r

quis effugiat,
tcft: quippe

ficri

non po-

num
ettam

effiigere

ma^ eH

Mujidus/ipfejiu-

njindexeH o r

s //?o-

ftorumvindexeft.
74?Wifw, &rc.]Manus

rttm.

&vrquein
fincm.
Sccap.19.

inomnibuscrcaturis. Eftqueduplex: AuxiliacriXj&^lrrix. Auxilium manus e i fenrimus,quando Sol nobis fulgec quando nobis fpirat Aer quando vernacTcrra; quando humc(^ac e i manum fentimus,quando Sol negat influxum; aqua. Vicricem vero violehtia vcntorum ingruir terra fterilefcir; aqu.r inundanr; omncs crca-

Dei
;

turxVindiftam in nos excrcenr; & quando totum Macro Cofmum De vs innosconcitat,vtCxlumfundatfulgura,peftes, famcs. Etquja De v s manu fuaCaMum &Terram concludir, idco cffugere ipfius manum.impofiibile cft. Si Microcolmum refpicias quam facile eft E o ,aufcrre
,

menrem.

GRADVS
D

PRIMI.

53

mentcm,immitr5re,huiusIoco,infaniamacfiirorcm;auferreSapicnciam, i\:inbriuumconuercerc, vri tcftarurcxemplumNcbucadnezaris. Auxiiiatrix ergo Vltiix vero iN e i manus i N o Ai n i b v s Agnolcenda
:

B V s

Timenda.
fpedantlerSap.
<.

Advosigitur

zAd^-vos er^ Reges

Vttliio.

mn ah re 74

moncs mci, s^ o cyranm, vc diicatis Sapientiam,

nequcotTenfetis.

Sophui mficr (ternm Mc/amtt )junt hl

firmones mei, /^ yt dijciitis S a-

piENTiAMjO' non excidatis.

0T;r4z]Tvrannos appcllat Rcges acPrincipcSjin bonam partem. Tit^ou)t(^, Doffiintu, vel Rex Sic cnim Trogus, Jtegts, inqn\t,ad hiitit/r/iod/fa jhguim tnaiejlatiiyjp ciita interbonos rnoderaiione proucUt, Tyranm obfortttudi nem 'vocabantur. ivoa^nu.regno, Hinc Euripidis illud, 2e<^e rj^viet r ob:

cpjSy jucfiijici, Iioc eil, Sjp:entcsfai7it

R ges Sapienttim confuetkdine^. Et iic no-

mcn illudapud vetcrcs concumelioiumnon tuit, nec magisinuidiofum, quam Rcgum. Poll:eavcr6,tnalitiacrefcente,cumfupcrbiregnarecoepiff:;ac Rcgcs.Tyranni nomen aJ illos tantum translacumcll:, quinon.ure
ocJc^ibusxquis.fcdvi &:animilibid'ne dominabancur, tecitque crudcli

cascorum.vcnomenilludmaicaudicric.vcri. (J4. Gra:cuscexcuscos/3a(7i/iiV.hocell, /ff^wappellauic. Incclligic auccm non cantum Magiftracum Polcicum, ve^m quoque(vc ance didum^incluliucEcclcfiallicum ac-

que SchoL.fticum. Vt difcatis Sapientiam^^xi^ icc,qucmadmodum dctcC PhilofophosgcnuinosjS apientiamver AM:na(ccrcumeft)maior pars vcftruminvcftibulis poriusha:rec&:corcicibus, viisquc vcrfatur

labyrintheisScicnciarum &: Arcium carum.qux riuuli funt Bonorum & l^J^onorum S A pi e n x i^,qu:imScientiis &: Artibus ipiis; ncdumcirca
S A
I'

E N T

vi

nucleum auc
,

Sapientiam ipsam: cum

Sophix

pcdillequas&Virgines quali cubicularcs ne vix e limincfaluteciscxcre

mo.ncdumlabiaearum, oIculocheoriajaucpraxeos,ThcofophiccofcuIeniini mtllica:

;

imo, pedibus conculcecis, anachcmatis fulminc diabolice percuciacis ob lolum, quod dolendura abuium ) &: adamatores illarum Chriftianos,nonChriftiane damnetis: Videverf 115. Hoc maioresnoftri quamplunmi qucfti func.hoc nos querimur,hoc pofterinoftriquercncur, cu-rfum efte vecuftinimorum Cabalistarvm&:MagoR v M,hoc eft:,S a p ie n t v M,phiIofophandi modum Sapicntem rc,
.'

gnarc fophiimata, in
lus

dctcrius &: in omne nefas lapfos fapicntes mundi hu) ad inceri Icem verfiu.cuinaliquocfcquentibus. Vide
!

immundi infipientes omnes, fccumque trahcre ( 6 D E v s

tum,quifequuntureos. 28.&1S7.
'J

Quicnimiuraofnciaque
Sanclitatis fand:e conferua-

vcrf

n,

^y ^^^^ cufiodiertnt IflvSTiT lAM

t:tr,
fl.i
,

75

lujie

liulicabm-

uerint

<^ fandi cenfebun-

tur; hilque inftituti, habc-

O* IS ^^^f didicerint ihtmmicnt qntd rej^onde-

bunt quod rerpondeant.

ant.

H
1

INTERPRETATIONES
V
s
:

X I T I am] Diuinam:in SS^ Scriptura,N.uiira &: Confcientiis nolbi.sDiuinitustiadicamaclcnptam. Qui hanclurtitiam cuftudieiinr, lufte iudicabuntur quia Sapientia ipfa,coram parrc /uo teftimo
rtuim perhibebit iUis ,ipIos fuille ac elle
S

N T

/E

fidclcs diledos.
(c<fl:ati

ac Difciplinic tilios, Sxnllt cenfcbuntur ] Non qui vmbram

,

Dodrinx

iuftitia:& fanctitatis

(unt.^e^^^i.xnrt^^ovTjjT^f eJof 5

iiDtC nurdtl.tl

f"cfjcm^abcn&cr@Ott|"c(i^ffJt:
/

tatis,

organa, per

qux Hdes viua, & Spiritus (andus, vera

fancti

fedqui fueruutvera iuftitix,pietatis & landi exercuit iuftiri-r

iudicabuntur,hac eft, habebunt viua pieratis 6: fi deifaluificarTeftimonia.quxproipfisrefpondcbunt. Didicerint iu/Ia^ Qii* vera.tefta&riuliafuntjinoM ni s c i b i l i. At vnde?ExhbroD e Cathohco,triuno,videhcet, SS.xScriptura',N.itur*,Mentisqucnoftr^pur gatxDiuinitusilluminatx. Eftenim McnsmentislE HO v a h. Etquo&: pietacis

opera

m()do?TheoSophyfice,Phyfice,Phy(ico Mcdice,Phyfico ChemiceA'c. vtdocetAmphitheatrumhoc: Orando acLaborando. val.iSy.

76

Concupifcite ergo

fer-

vcrfu.

Expefite ttanue Jennones

mones meos

diligite illos,

meos ac dejtderatej

^ Emdi-

^^ &
P L
I

habebitis

i-

Xtonem confeqtmntnt.

N A M.
s

Eth/thebitisYyi

c ip.] Er,perconfequens,omnesDifciplina:vtilitates

atque frudus,pa(rim in hoc Prologo a Sapicnte noftro cni^eratos.

77
Num.i7,iis

Si

delcd:amini fedibus
AP

&:

Ibidem
Verfii.

Si itaquefoltisfceptmq; de-

lceptrisoRegcs populi, diligite S

I

leEiamint

Reges ^opulorum,
i

i.RcgH,
E

NTIAM

<^ vt
Vt
fitis

honorate

S ap

nt lAMyVt

inperpetuum regnetis.
Vt in pe^^petuumfegnetii'^
:^v^!l.o>''

perpetuum regnetts.
hxredes

cnimpietatisatquevirtutisflos(quiS A pie

SAPiENTiit a^terna?, Solius nt iit)perpctuus.

7^

Diligite, (6 diligite) j^

L v-

'^"'^^J

menSapienti.e omnes,
quipriEeltispopuIis.
Lutnen S A
p
.]

/ Graco non habetur.

Omnes qui ( fiue Politice, Ecclefiaftice aut Scholaftice)

prxcftis populis,LvMENS A p i e n t i it ./Eterna; diligite: Lumen.in quam, Veritatis Diuinx Diuinum, Diuinitus ortum & lucens in St^i^ ScnpturaXibro Natur2,&: Anima aut Mentchominis Theolophice nurgati, mundata.[ Mundus noclua ad Lucem hanc. O Lumen de Lumine xterno ^ternum, illumina (qux(o)mente mcam radio Lucis tus Diuinar, luceas, oro, in Minerua; templo Micro-Colmico mco, vt cognofcam te in mc , & meintcin SapientiAj^t e r n A,folavera,Amen,verfi7o. Intuo enim Lumine vidcbo Lumcn trtunum, SS.==Scripturas, Natura:Mentis-

quemearignorantixacfuperfluitatumtenebrisCahturpitcrljobfcuratum. Vidc verf ii^".

Sapien-

, ?

GRADVS
Sapientiim aurcm multitudo eft
vcrf is.

PRIMI.
^nltitudo

55

cmm Sapientum
Terramm
Jlai?ilimen-

79

Mundi

falus,&;

/^fctnitas efi orbis

Rex prudens
tumpopuli:

ftabilimen-

e^ Rex Sapiens tnm populi Jltt.

<(p^

Santtas erhis Terraruw^

tepofitus? Refpondco, loci hiuusdodiinamonitus

na
ea

("unt

omnia

al

Qusrunrmulti,ciirmundusrotu.sin malignitaQuiaftulcorum plcas,mundusnon tliLtimmundus. NammultitudoSa:

picntumjfanitaseftorbis terrarum.

Vndeaurcm totinlipientesrPropter quod non obo^diunt monicis Sapienti.i m, vcrf.3 z. Curnon obo^diunt
19.

Propria malitia, qua; ctiam arauet eos, lerem.i

Voluerunt, habeanr.
cft:

EexfjpienSy&cc^ VarpopulojexclimacSolomon^EccIel.io,!*?. Va'populo

cuiusRex, (Politicus, Eccltliafticus auc Scho]afticus)pucr

(hoceft,

infipiens.vcrfzo^.&cuius Principesmanecomedunt. BeataTerra.cuius Rex(virtutc)Nobilis eft, 8>:cuiusPrincipcsvercunturintemporefiiO,ad rcficicndum.nonadluxjiriam. Firmuseniro popnliftafusconurntin Sa

Prudentia Reg's: debilis,in luxuria helluonum, quos pcrdit crapuia. Eft cerrc anima ilcca, prudentillima. Notatehocvos.quieftis amphorx Bacchi; &: emcndare (iniftrum huiic viuendi ac bibendi mo
pientia

&

dum

cnfic

fauffct )^r oic^

ju

^lamnl francf

arm/uiiD cotsdc^ jum tcuffcl

garininc/pcKc Vcy.joj.

80

Ergo accipitc d i s ci p l iM A M /^ pcr fermoncs meos,

&;proderirvobis.

Verfiy.

n^apropterprmombtts meis
erudmini, O^ ytditatempercipietis.

80

Perfermones meos] Per Legem atquc Dodrinam

mcam,quam vobis tra-

do:qu2in Amphithcatro hoc, extontccatholico

nuntur.
buscius.

Qui

ap

n x

Vcrbum & Eloquium

triuno, dextre propo frudus deliderat,arborem cius,quaj eft e i , plantet in cordQCUo, &c tunc vefcetur frulix

it

^^

D ifcite igitur, 6 mortales,

S

APIENTIAM/
Et,
Sap.i.

81

DiligitC

^IVSTITIAM,
quod iuftum

rDiligitefv

Ti r ia m,

81

Reg-5.?-

Verfi.

quiiudicatisTerram.

qtu tudicatiis Terram.

luflitiam] Id

& xquum cft, in SS.a Scriptura, Libro Natu.^i<W/f4/ftf]Eccleliaftice,PoIiticeat-

ry.&Confcicntiis
qucScholaftice.

vcftrisreftis.

Utc inJeroftirJigura/icHndi^raiifU,

)^

INTERPRETATIONES

GRADVS
PROLOGETICVS

SECVNDVS
E
Sapicntism
eiufcjuetra-

O
j

T V

S.

81

ftum & via quztcdam;

iaque
illa

Difciplinam \^2i^ ^^ aAudite flii Di sc 1PLiN AM patris, O" attendiPatris & artcndicc ad icicn-

Audite
:

filii

dam Intclligcntiam.
x^nditefilii\
liciter
,

te^VtfcmtlS
i

T^RVDENTI AM.

conftanccc perfeucran-

Viam legitimam ad S .'M'

nt

ciusque fruftum fe-

dum
ac

docct

aclipifcendum,monfl:rathicSapiensdircipIinamncmpePatnsau-

admonec

dire,quavitiofiinprimisconigunturaflidas,vtluminisdiuinifiantc3paccs.

SapicQS.

Quo enim magis car domatur.eo plus Spiritus illuminatur. A udiDe o

re

do(5brmam,& audicndo oboedue,& obcediendo gubernationem a

petere, cfl iniiium verae

illvminationis.
^"^^"

S3

Quia do6trinam bonam do vobis Lcsem mcam nc

:

N 7 M boniitribuam njobisy Lege M meam nede<^

'T)

dcrclmquatis.

relinqHatis.

Do N v M^(?w]Bonum,idqucDonum.

Quodnam?Summum,quo

h o v ii.CreaturxatqucNaturXj&veftriipfius Agnitionem,Cognitionem,Cognationem,VnionematqucFruitionemrdequofclicitcradipifcendo.agit Amphitheatrumhocnoilrum. SedquomodohocrRefpondet S A p i e n t a ipfa:

nihilmaius, Catholicon,Tcrtriunum,videlicct, Ie
i

Lcgcm meam, inquicns, ncdcrelinquatis. Quafi diccret, ah,rogo,vos filii

charilfimi,nederelinquatisLegcmmeam:ecce,iiHdeliteradhxl'eritismihi, fi permanfcritis in Legemea,rribuam vobis meaBona 6c Donainfinita,

abfconditain v e

b o

mco, Biblice,Macro

&:

Micro-Cofmicc tradito

acfcripto.
Corrclio

84
I

DlSCIPLINAM
M NI,
fili

Do--

Prou.
Vcri:

5.

^O R R E C T I O N E m/jE H OV jE,filimi, n^ abiia^s, t^ ne ta-

Dei cum
licicia fc-

II.

84

mi ne
,

abiicias,

rcnda.

/fncc

GRADVS
(^ nec deficias cum ab co
corriperis.
Necdfficiitf-.f^.c.']
. .

PRIMI.
nemeim:

57
Hebr.11,5.

dio a^ciaris propter increpatio-

Apoc.3,17.

Omnis cnim afflidlio vox D e ad pcenirentiam. Hinc

i

Pfal 115) 7 1 Bonuw mthhquia hmKtUajii i?ie,i't difceremiuftificttUones tuas. Confolacone inquic Ie H o v ah Pfal.^iOjij. InHOcsmeindtetribuUtioniSi^ego
.

eriptam te^.
ir.ifcimini,

Oracc

igiti'.r,iciundnccs,ljncira Sc hacficationc:
1

rmeira, nc

exiftimantcs vosaudiiif Dt-

coni"!lio,,iut iniufteaffligi:

(6

cjuamLxpeiicccniantureti.impii! experciscrcdc)(inehae(icationc,firmi-

credcntcs.D K v m vobis opitulaturum. Dilciphiiamigituraccipite, tanquambenefic:umpaccrnuni,quovoccmini;idpctniientiam,&cogni

cer

tioiicmmirericordiaiDiuiux. Afll:ctioncfidcsconrirmatur,cum expcri-

mur nos

De oiuuari. Non
cnim

tcncatus quaha lcitt 1'ribnlatioeflSchola

praclica, &; paric cxpcrienciam.

i^ Qucm DoM
I

<iili.^it

V"c:I:ti,

^U.'n ettim dtligit Je

h o-

8j

N vs,corripic:&qua-

v AH, increpaty
tei filtttm

0"

'-velutipa-

G pater in filio,CGpIaceciibi.
luem aV/^
K^japh.

efwm yalde amat.

qui eft

Do MiNv Sj&c.j Hucpeitinct Pfal./j. cotus:

corrciSbio:

Hunc lcgc.
Vcrfi)

96

Apprchandc

Tene^D iScitltnam,
ne dimittas eam : cujlodiiUam:,

8ff

nem, ne

ciimiccas

cuftodi

ca,quiaipfaefl<^vicatua.

qma ipja efi ^zria tita.

Li N AM.]Doi5trinam&pict.-item, qusead omn i a vtiles: hoccft.TimoremDoMiN i, r/>if.]Emendetigiturviram,&ambulet

Dis ciP

inSAP lENT

lit viis, qui vult acquirerevitam.

Impoiribilcefl:,finevita

acquirere vitam. Dirciplinje frudus.efl: vita; ferocix,exitium.

Verit AT EM eme, &

nc vendas emc Sapienciam
:

Prou.ij
Vcrfij.

/^VEKITATEMeme, O*
nolt 'uendere

87

S af ihNTiAMy

&: eruclicionem,&;intclli-

^DOCTRIN AH^InTEL-

genciam

ovoluntatem, tibi compares Veritatem nec poftponas Sapientiam veram, Ethnicorum quorundam,Diuinitus non illuminatorum,nugis falfitatum.
:

Veritate

LIGE NTIAM. M^i;c]Daopcram,vthauriendoaDo mi n

Hocfigaificat,nonvendereSAP ie n r
decipi
;

a M,\idcverC.ioi.c^fHndusvult
?

zetistufapientererudiri.

Quomodo autcm emitur Veritas

nullo

fa-

neargento: fedpiainueftigationcaffiduisprccibus, S^laboribus indefeffis

in

Oratorio & Laboratorio.

Eccl.
II.

88

Mane femina fcme cuum,

VcrCfi.

& vefperi nc quiefcerc facias

manumcuam.

Jf ^ane (e]Hoi]Me)Jeminafementem tuam^ O* yej^ere ne cejfet manmtua.

88

; :

58

INTERPRETATIONES
LMdnefefntna, &c.

5c

vcfpercino
tu mane

Qucmadmodum caelum Macro-Colmi,matutino roie tenam tircandat, & Micro Cofmum quoquc rccrcat
]
;

remen fparge piarum prccationum, & vcfpen Laudum Diui narum. Et quemadmodum auroram Muiis amicam vetcrcs dixcrunt ita cuauroram Angelis bonis amicam ftatuuo. Fcrcundillimum crtfcmcn, oratio ad De v m fruduofiHimum femcneft,libcralitas,beneficentia&
:ra
:

eleemo(yna: Operachantatisfcminafuntlxtifllma^emcndatio toiius vitx eft femenopcimum. Hanc {ementeminflorciuuentutis,vfqucadvcIperum fenectutis,feminabis,doncc fequatur meflis vita; xtern.
%9

DuIce(cnim)<^L

E N,

Vctf

7.

T>ulcis qmdem

efiLv x,

^
8p

&

(icIe6Vabilc ell oculis viL E M.

lucundumeHoculis mtuen Solcm.

derc S o

Pral.ie.4.1

e v s cft, L v x N,&c. ] Summa, puriflTimajimmacuIata L v x j,SpiveraChnftuseft,&:SoLluftitix:Lv ritus fandlus eft L v x eft Angelus L v x eft, veritas,via,lxtitia L v x cft quam iucundum eft Lucem illam xamiftus , eft veftimentum D e i. tetnam.infinitam.oculisMentis intueri, &:Menteattingere; Incrcatam &incarnatamLy c EM fideamplediinSaluatorercreatamL v c e m in Angelis contcmplari: fulgentcm in Macro Cofmico L v m n e Natura?,

Lv M

D x&LvmenSapienti
:

in
re
^:
Vll"''

Luminaribus Cxli admitari Lucentem in anima Jvlicro-Cofmiexcita& admirabilc iUud V r 1 M in Lapide BcnedidojSolL Philofophorum
;

ccrnerc.

Dulcc enim hoc Lumen & deledtabile.ciarius Aurora,pulchrius

cft fulgcntis,

Luna, fplendidius Sole. Effigies cnim

ficata: faciei,

rcfplcndenns

& clari-

& Lucis Candoiff albicantium veftium Saluatoris.

Dilcdtus

enim mcus candidus &: rubicundus, cui corpora noftra rcgencrata & glonficata crunt perquam fimillima, quando tulgcbunc inftar luminanum
cxli,

O dulce Lumcn,5c oculis delc6tabile /

pi-

Excitatut pigct ad la-

90

Vade ad formicam
gcr, vide vias cius,

botem

&

& fapi-

Piou.. Vcif.

ff Vade adformicam,o piger, i^ confidera ijia4 eiHSy <^

difce

5>o

Sapicncix

ensefto:

5>!PiNri.4M.

Audiumatqueinuefti-

gationem.

Vadeadfirmfcam]Non ad formicam tantum,(ed ctiam ad animaiia quxuis:in

vnoquoque cnim horum SapentijEautPrudentia;cxpcricnsrcla-

Slri'i-

cerc fcintiUara. Aucntinus.in annalibus Boiorum,prolixaprobathiftoI c o N i A m coniugalis caftitatis eflc ftudiofiflimam,ade6,vt fociam ria,

propriam,adulteram fi fortc deprehcnderit(quodoreporeft)vna cum De C a n v m pullis madultcrioa matrc conceptislanietacdifccrpat.

fideUcate phalccion extat

non inelegans lacobi Mycilli, cuius initium eft

Interquadrupides, caniifidelusy
Inter tjuadrupedes, canidvolupt/u,

Inter quadruptdcs, canii Vatronum

,1

:iniv^

Cogno/citjveneratur ^tuetur, &cc.

exempla cgtcgia multa vide apud Plutarchum lib. de induftria animalium. Ideam hdei,conftantix,ferocia', venuftatis,Icnitatis,
fidclitatis

Canum

inAda-

GRADVS SECVNDI.
.

39

in

Adamancib, lcpidillimo Iiilii drans Scaligcri cacello, doccc cuniulus illius, parte pocinacum Doininiluiprima. Necdelnitcxemplaaliorum, vbiuis Fere locorum. E l e p H a s animalium cerreftrmm maximum,
,
,

docile , clemens, prudcns

lib.8.
cia

memoria

valens (pi\eu$JU->roy, luxca Plinium,

Natural.hillor.&///////wZ.'^//?/<mEpilh)lis, tcftcquoquecxpcrien
ceftes ocularcs &;
,

hde digni, qux piasftiteric ma Vlyxcponi,acqiie Vicnna:,noftro gnanimicacisdocumentaAncucrpi.r tempore. Al a v d a nomen habctapuddodos.alaudcquodmirclaud;t D E V M.eiqiie graciasagacpro DonisacBonisfuis: iccicsetiamobitruacurfieft.ipjam volarcinaltum, fcJcquedimitcere,pnu('quamairumac deccrra granulum vnum pro viftu. Hoccine eft racionale quid laudare De V M,eiquegraciasagere:SapiencioresinhifceruntabundemuItishominibus inhumanis. Q_uis docuit hirundinemdomumiibitam artificiolam cxcruere Quacuor, inquit Agur,filius lacc, ( Prou. 30, i^. &:c.) (unt minima terrx,&ripfaTuncfap enciorafapiencibus: Formic.T,popnIus in
hodierna: lciunc enim
?

hnnus.qui prxparac
collocac in

cibum (ibi:lcpufculus, plebsiiiualida,qiii petra cubile fuumrregem locufta non habct,^'cgrcditur vin meife

uerfa pcr curmas fjas: fteIliomanibusnicitur,& moraturinardibusrcgis.

M.ignus hicdevefbgiisSapicntix, Prudenti.xqueinanimalibus diflercn di apentur campusifufficiant tamcn in prxfentia(Ioco qi)amplurimo rum ) hxc pauca. Hoc addam Senfit Plutarchus hxc qtsx dicuntui
:

(^ai"Ao;w,ideft, b^uta animalia.elfe Ac^^oca,

hoc

eft,

racione prxdica:

(ii

non tocalijfalam
dixifTc

rationis acque virrutum fcintillis vclacoiliisaliquibus

&: Lactancius ftacuic, &: noftro

pocuiirec)quod

cempore Guiliel
j

dcfendic. mus Onciacus demyftcriis numerorum Ec bene hi omnes(meo quoque iudicio)fenferunt:dum enim fcintilla
fcripco pcc jliari agcn<:,

SapiennxDiuinielucecin ammalibusomnibusjputaterreftnbus, aqueis & volatihbus, non illa prorfus irrationalia f unc, icd tantum in prudcntix gradu hominibus infenora:in hominibus enim relucccSapientia longe
vbcrior. Vercor,fiquibufdam

Animalibus(nec homines omnes func x-

ciualigraduvelfapientes^velprudentesjacreacoreefl^ecconceflum beneficium lingux , ne illa ipfa quodammcdo fatisfacerenc reclamancibus.

Loquel.x linguxdefeclumrefarcietloquelaoperum atque faaorum. lu-

diciumeftopencscxpercos. IngemifcentiaCvea urxadRom.8, ii. non iibi vulc nihil. ObiicisPfalmiftx iWvid: ^ibm non eri tniellcclM. Debilc ceric. Nonncidemdehominibusvehemencibus,iracundis acque ferocioperiMirabiUs D e v s bus dici fo'et, alias ranone non dcfticucis ( particuSapienciam tam bus fuis cuius Bonicatem Omnipotenciam & laricer quam vniuerfaUcer) loouitur, fatetur,ac profitecur cotii vniuerfum
?

modo cn^enc, qui obferuacencD e VM macrocofmice loquemem.eumque

intelhgerent.

Cui cum non fit dux, nec prxfettus,nec dominus.

Verf

7.

,^U cum nonhal/eat-(^'duce,nec prxceptore^nec principe.

91

Duccm] Vifibilcmaut externum internum habecNaturam videlicct, prxccpcticcm (qux cam non infipicncer inftuuic ) fideUflTimam ac fapien:

ccm.

\o

NTERP

TAT ON
I

t-

pi

Tamen parat in xllatc ci-

bum rLUim,c6gregatinmef(e

ff Tarat in acjlate cihumjibi, t^ congregat m mejfe quod

comedat.

92-

elcam. luam.
Parat ia
ic/lafe,

&c.] Laborandum e(re,etiam .i formica fipientcrdocemur. ThcolophiceOrandiim &iapicncerL3borandu!ncuiuis nollrum. Ideo Paulus Ephcl.^, 28. prxcipir, vc lahorcc vnusquifque manibus Itus

quod bonum

efl:,vc

habeatVnde tribuat ncceHitatem paticndi. Ha:c D

:

1,

quiotiumcxccraturjVolunt.is c[md.otia dant 'vitia. Otmmpulimiar SathaM.

Apud Ezech.incer peccaca Sodom3:,etiam otium numeratur.vbi c.16,49.

(ic

lcgitur Hacfattmiqiutas Sodoma,fup(rlna,faiuritaspanis,^ahuni{.iatia , (^

:

uliurn ipfim

^ filiorum

eiiis :

^ marium

ege>io

^pauptri nonporrigchant. Et tlcux

ij!lttni,(j;'fecer(tntabomin.itiGnes:

intelligaur manCjCciratioScvacatio turpisjquod

vita: caiics

Otium hocloco lucundum malum &r hecticaquea:gtitudoomnuim bonorum: nonhonefiumillud

^ahjlulieas ficutvtd'[ii.
,

acliberale.dequoinfraverr.ioj.
redte

CumM\neruamanummouendamefrc,
:

vcneranda prxcipit Anc!q'iita> &: quid.m in xftatc, hocen-,in tem poreopportuno.Vldevcrf.iyo.Studiumigitur &:laboresS a p i e n t i ^ ver.TnoUdifterreincraftmumXculongum^hodichodieOrajdifce.obler-

uajannota,qmcquidTheofophice fuggerit tibiSpiritusveritatis :hodie, hodicLabora, &: cibum S a p e n t i .* corpori,Spirituiac Animspara, tuChrifliano Cabalx,Phylico-Mag!Xj&: Phylico Chemjrlfudiole. Racionistrutinadiligenterpcrpcnde, cxncgotio negotium lcri, donccnafcatur labyrinihus, ex quonunquamextriceris. Sequcreigiturbenemonentem,bonosque labores(meiita!es&manuales)dediein dicm ncquaquam diffcr. ^as Du^UtW tun vilDlabonren tvilt/ Dvii5 t6uc &cl(DC. Nam vii

-4 tabreuisjarslonga.
9i

Vfquequo .->iger dormi- VerC?. VfqiieqtM ptger dormies f cs quando conlurges a quandofurges afomno tuo f fomnotuo K^fomno ] Non tantum pigritix, fed quoque malitia, dcrifionis incre{"

duliiatis,ignorantia:acncgligcntis;tam
apenociilos, crfaturarepanihus.

famx,quam vitx,animse&:cor-

pori.pernicioliliimo. Prou. 2.0,13. ^^iidiit^erefomnum^^mteegeftas opprimat

9A

Paululum dormies,pau-"
luliiv^ dormitabis, pau-

VcrCio.

Tarum fhmnormn
dormttationum
compltcattonis
capiendo

,
,

panm
parttm

?4

lulum conicrcs manus Vc

dormias.
iuxcailluii, Paruitserrerininitio,

mantium ad dor-

mtendum
immcnfummagnusinfnc^. Pigermorando, ftgit lci

Pau/flnm dormitahid, Scc.]l\l\id paululum folcc crefccrc in

pfum,^donaDt
S>5

I.

Ec veniectanquam viacor
j

Etyeniet tanquamn/iator
eo"c!^as

p)

GRADVS SECVNDI.
cgcftas
tu'a
,

41
Ota & Labora iDevs
dabit finc

&:

paupertas

(^egejias tna, f^p aupertes,qua-

tua taiiquam vir clypeoarmatus.

liyirarmatiu.

^ Siyero impi-

mora.

gerfueru, ^oeniet njtfons mejTis

tua^CS^ egeflas longefugtet a te.

Eg.'/las cr ff/iupcrief] Non panis tantum, verum etiam S a p i e n t i ii, PrudencJx ac Intelligencia", tam in Naturalibus, Artificialibus Mechanicis, &:c. qiKimin Mccaphviicis atque Diuinis. HucquadrantProuerbia
,

Labores rcctifa?:s,henoresnciifat. Honos O" ontti concurrunt. ^jti 'uultfentirecommod%, fentiat croNcra. Sic Pvoii.io, 4. E^ejiatem operata elirnanturemi(fa ; maHusautenyfariiumcitHitiaspcirat.

Ex,\hid.i 4yi^.Inommoperel>onocritahuncianegfftits.

tia,vbt attterniierba ftmt pli!r<f/ja,ikt frcquenter

NulUis fiquidsm fruftus proucnir,ex fcrnionc prolaro- Germani infcriores dicunt '^^ i(i mit ff^?
:

^cnmV^tfliCtrvin.

ManusfuncinnomineDominiadmouendx;&tuncieSii/npiger,

quitur piotcdlus aut emolumencuni.

rccfH
l>llD

&c.] Hincillud:

3(llff^

V>UfrDroffc/ ^at |'c^r Offt gcnojfcn. Frtmits

/mgat toro

Paterfamtlias,

'vhtrnnscubct.

Qu_i cogrcgat in cTftate,

filiusintclligenseil: quiveio

PlOU.IO Vcif5.

.^m

congregat

[f
:

in
ctui

Me sautem

96

s E,filtiis Sapiens efl

dormit in mciTe, films confundens.

Inmeff?_j'^

ell:

flertit JEST
nis.

AT Eyfiliiis coyifufio-

Occaflonisauctemporisopporcuni. N:im,

rrontecapiffataeli

poflhjec occa/ioca/ua.

Notctui:\oxFerdin3.nQilmiperzwi:is; Sttpeditvnusdies,

quhdaliasintegernoddttannu4.Ttm^\jisigitviV,\ocm-n,pc\:(oms,?i.occz(\o-

ncm

in rebus gercndis obferua

vrgeacque vnufquifque oblaram

fibi

De o

occaiioncmbenegerendxrej. Paulusineandemfenteatiamiubet
, ,

feruirerempori.Ephcf 5,i(f. yEftaseft,nonannitantum,fed &iuuentutis, cotius vicxjOCcaUonis temporis amicorum pra:ceptorum promotionum, bonorurr Corporis, Animss atque Fortuux didorum Genius aut Spiritus tuus bonusporeftac vulc^Poceftaucem&vulc, cumceimpeliic,
,

quando motum in ce percipis bonum. Mocus

externa,eft vocacio Diuina,

ille, illa

impuKio a:tcrna &

,

m qua, iuxca Apoftoli dodrinam

claProu.
Vcrf.
9.
13.

Orando &:

Laborando,fidelicerpermanendum.i,Cor.7,zo.Videverflj7o,i77.

^
nihil

Mulier ftulta

&

,SVluli:r flulta

tumultua-

97

mola,plenaqueillccebri5,&

tur^fimplex eH, O* nefcit quic-

omnino fcicns.

quam.

C^DiIierJIultayScc.] Sapientia
pzci-ca.f u/ta

mundana eft

mulierilla ftulca,qua: pro-

vocacur,quu non eft radio aliquo Sapiencix Cacleftis illuftra:a. Summa ftultitia eft, quicquid humanum ingenium parturit abfque il luminatione Spiritus f"anfti;ex qua ftulticia deinde fequuncur clamofs, ftreperaj, & cumulcuofje contenciones, quac-ftiones,fubciUcaces,fophilinara qua; tandem in ventos & fumum abeunt. Nihilominus tamen
,

4i

INTERPRETATIONES
fucopida&purpuratavefteinduta,fiaudibus
titulis palliat
lliisil-

hicc facuamerctrix,

lcc.brisque inefcat multos, &: fpcciofis

fLiamllultitiam;&

per

omncs gradus ftultitia: ducit alumnos uam.Dchac videpluravcrll.107. &117.

verCi^-

fuos.vfque ad fupremamlar-

98

Etfedetadoftiumdomus fua: fupcr fedem , in locis excelfisciuitatis.

Inforibm,?i:c.^

Sedet

[f

in foribus

donms

5J8

fux

fttper feliam

j^

in exceljo

yrbis loco.

Qucmadmodumoftium Sapicntiaeverccft timor De

i

& aifidus preces: jta oftium domus ftultitix eft D E

phantafia,qua?in ludicris verborum
tricis

ignorantia,&: propria

hsrct.lefcque faftuose oftentatfic

Et

quemadmodum

veftibula

domus folcnteflepulchra&fplcndida:

oftium ftultitiz magnis vcrborum ampuUis eft adornatum. In excel/ojbcc^ Etiamfi prstcr fucum&lenociniavcrboruminanium.raundanafapientia nihil habeat: tamen fedem in locoexccllbciuitatisfibiextruxit,hoc eft opinionem Sapicntix fibi conciliar, homincs in admirationcm lui ra
,

pit.Si:

quafi

&

cxplofa

coexccllo

numen quoddam ab omnibus colitur,vcra Sapientiaopprcfsa quemadmodum Scribx &: Pharifa:i & fummi PontiHccs in lofedebant,id cft, in magna auihoritateerantjChtiftoSaluatoVerf

rc noftrojqui eft vera Sapi^ntiaj profligato.

99

Vt vocct
fuas,diccns.

tranfcuntcs pcr

ij.

Vt ^ocuret '(p^ tranfeuntes

per njiAm , O^pergentes itmere
fuo.

viam , qui dirigunt femitas

7ranfeuntes prmimY^Av^xS. alliciunturadftultitixlimites, vanistitulis,

honoribus,ft pcndiis,laudccruditionis, &acquiefcuntin vmbratiliilla& verbofa philolophia, ignari vcrx Sapicntis, qua: longc aha via inucftigan-

da

& acquirenda eft. Q^am viam fapientiflimus Rcx nobis monftrat in

Ah
tranfeunres per viam breuiflfimx&miferrimaevitaj

libro Sapientia?.

huius-prudenter

& pie difcite dirigere femitas veftras,vt ad portam & por.

VerfiS.

tam SapientiiE^rernjEperducamini.
100

Quis cftparuuIuSjdeclinct ad

me,&

.^Mfcjuis efijtmplex, declt-

vecordi lo-

net huc
Xtty

carenti corde dt-

quutacft.
f(frWi/(7^rtf f/?]Infipicns
ni

& vccors &amens cft.qui patitur fibi impo-

a mundana fapientia.qux incfcat fimpliccs hononbus,voluptatibus, o

pibus, qua: fumi inftar diftugiunt&cuancfcunt. FiliiSapicntisequarrunt

honores pcr humiIiratem,voiuptatcs pcr fobrietatem,opes pcr bcnignitarem,gaudium pcrlachrymas, fcientiam pcr cxperieniiamin Oratorio &
Laboratorio.
lOI

K^ Aqua: furtiua: dulciores

VerCi7.

tAquit furat^ dulces funt:

funtj&^panis abfcon-

O* panij
eH.

abjcondttus fuauis

ditusfuauior.

GRADVS SECVNDI.
y^t^uiifiirtiud,

43

&c. ]

Omnes Scicncias non diuinitus, aut Diuino-Magiacquificar

;

cc,& Cbriltiano-Cabalice tu rtiu2, no Diuinitus dacx

pcrprcccs

6c

lachrymas funt aqux

ideo non

luncdona pcrfcdta a patre luminum

profcda; igitur dcceptoria,fucata,nulUus cmolumenti. Dulccs l"unt,quia acquiruntur finc carnis mortificatiQnc, fine vcra pccniccncia, flne vero ci-

morcDEijideocarnifuncdulces. Finis Ahfionjiitus^ Furcimacquilicus, non eft panisSapiencix&vicar, quo animaalicur.fcdcftpanis volupcacis mundanx, opum &: honorum futilm ideo fuauis carni,atla;th ali&a nimg.
;

Etnc{cit{implcx,quod

V"*^'*-

'Et tgnorauit

quodtbijint gt-

lot

Exhoitatio
a(lS.APIiN-

morcui
ca.

func ibi,

i'^^

protun-

ganteSy<[jr^ tnprofundtj tnferni conuiux ett^s.

E:t Se-

TIAM.,&ob'
feruatioDe

disinfcrnirunc inuicati ab
pcuagm
ta.

.^t entm applicabttur defcendet ad tnferos : nam

abfcejfertt

Pixceptorum.
tUt,

qut

ab ea^faluabitur.

/^rc/^w<^//^r/,&c.]HiccftfinisSapientia;mundaneimmunda:,huc

quoque omnesdiucrtunteaimbuci,inflati,cuigidi. Hicfplendoreorum

in tenebras, luxus inmiferiam,voluprates incruciacu5,gaudiuminciula-

ignominiam.opesinfcedicacemabominabilcmconuercuncur. Quienim inhacvitanonelldomicilium SAPiENxiyE yEternx.Lucis Diu^x, & Spiritus fandi habitaculum eric tcnebraruro,& horroris infernalis,fpirituum malorumreo quod Luccmaccnebris, Vcritacem a mendacio peciic. JEterm Veritasjocer.os JEtana. via.dirigensiS JEter

cum,honores

in

-,

-,

terniFita viuificAnos Mterrn Lux,illumina. nos\ JEtirna SdM,fa.lu:i

\

rsos:

ne in
-^J^

profitndii inferni epuU noflr/tifed in altijfimis adSa^iertti^ JEternA menfam ajfidea,-

mtUifatiati af^eSlu Dtuino in mternum.

Prou. 7. VerCi.

,oj

(OfilimijCuftodifer-

[ffli

fnij cufiodt

fermo-

ZOJ

moncs meos,& Prjccepta mcarcconde apud te.

ExScptu3gin
gint.

nes meoSi^fracepta meaffrecondetihi.

Ftlijhonora

Dominv m,6^
eum yero^ ne tt-

'-ualebu : frater

mueris alienum.
e v s inmclius,qui fupcrcilioignobih&rmunFiSmi] Conucrtatte fpcrnis admonitiones Sapiencis,tam paccrnas fracernasquc mcas. Pfdcepta mea reconde tihi. ] Mulca & fcrc innumcrabilia,obiiciuncfpiricus maligni&impoftores;humanisingeniisimpcdimcnta,quibusviamadSalucarem conuerfionem is: illuminationcm intcrcludunt. Quot cnim^obfccrc, func Mundi illccebia: quot voluptatcs, quibus quafi vifco rctinen-

dano

tur corda

mortalium,quemadmodum

c2.n\t'?octz: Vifiw mertis,veftrae!i

blsnditia. Et qucmadmodum opio conucrtuntur in fbmnum,eo quivtuntur:itaftygio&infernaliopio,animijmortalium conucrtunturinfomnumlcthaEum,'& profundam obliuionem rcrum Cxleftium. Ideo mo

4
let

INTERPRETATIONtS
hic Sapicns, vt Hlius Thcofophioe, prarceptaeius in intimos cordis ptObliteratise-

ictralibus rccondar, &: fidcii iiigiquememoriacuftodiat.

cionis

'limviuisDE ifcrmonibusinpedorchumano.receditSpiritusIllumina& Sapientix,&: luccedic fpiritus tencbrarum & ftultitix.

AtJhortatur

104

ad concempUtioncni

VsRBi Dei,

quo

^ am

SeruaM an d a t a mea, & viucs & L E G E M me:

Verfi

Qiflodi l^rxcepta.
viues: f^

mea,^

Lege meamtanquam

quafi pupillam oculi tui.

pHpil/am oculorum tuorum.

rctra

himur i
fcottatione

Mentis

&

Corporis.

praxiaram Etvfues] Quiavitafuntinuenientibusca.Videvcrf.zy. fcntentiam,plenamSapientix! Quemadmodum enim pupilia fcdeseft e 1 iiinc iux & radii radiorum vifiuorum & luminis viflui ita prsccpta luminoiiin mentibus hominum.
;

105

Alliga ca digitis ruisi

fcri-

Verfj.

^Liga Eam in digitis tuisy

fcriheillam in tahulis cordistm.

be ea in tabula cordis
Ligaeamindigitis]
afTiftentixSpiritUs

tui.

Tanquam m annuio recordationis.Hic A n n

v lvs

boni.Theoiophorum. Liga prtecfpiarr^ea

m corde tuo iumanu tua,

giter,(^circumdigutturituoProu. 6, 11. Eruntojue-uerbahjeCtqniecgoprxctptotibi

hodte,in corde tuo
:

cjr

narrabii ea filii^ tuii,^rnedi(abiri6fedtm tn domo ttta,cr am-

bulani in ittnere. dormiens atque cotifurgens : e^ i'gabis ea quafifignum in

eruntqtte (r mottehunfur inter oculos tuos,/crtbesqtte ea in limine^ofltis domtis tux,

^vT^iln

Omnia, fcito, nobis ad dottrinam cflc fcripra. Quamobrem, v m Soiomonis virtuoIntabu/iscordisJ Hoc P E N t a c v fum non iiiud Nigromanticorum feu Cacomagorum phantafticumatqueblafphemum: ecolioMentiscua:fufpendendum. Videhguram AmDeut.
6.,

6.

hicdifce.
:

i,

phicheatri huius quartam.

io<r

Dic S A p I E M T I ^, foror mea es tu: & propinquam,

Vctr4.

^ DicSa
mea
es
i

n t I jEyJoror

^ Trvdentiam

njoca amicam tuam. Intelligentiam voca: Dic Sap ien t ii,8:c.] De v s boncquidhocefljdicereS ap ie nT JEternx, Soror MfcAes,&PRVDENTiAMDEi vocarc AI Ji.

micam mcam Ego ne

!

mortalis

hoc audcbo Quid iaciam

?

Sapienci

fa-

picntfr obcemperabo: optansquccx totis pra:cordiismeis,flimulo

p
I

Sa-

NT

/E

ipfiusimpullus,lachrymasquepccnitentiaies, priiliordialem

Regenerationis i/A^, prasgaudio mtt rno eftundens, dico dicamque fem

it,fisamicamea,formofamca,columba mea.'Tecligo,cuidico,rumihifolaplaGes.' Veniinhortum Mentis mex.' Veni,veni,veni,6 corculum mcum dclitia: mex O Hhochmahello Benahel\ 6 fi uduofiflimum in nos S a p i e n t i jt vcr^aduentum Perplacet mihi
!
!
!

perSA Pi

ENTiitlEHOV

voXyquam Socrates Aclienienfi^ Piiiiofophus figilio fua gcrcbat infculptam, ha:c K^rtticu^ horr.inii, Sapientiaeiu6 : IntmicmfiuUttta. Quid, qiiarfo, congfucnttus S jpientis noftri, loci citati,verbis,fi deSAPiENTiA JL:

terna , fota vera pie ac Chriftiane

,

hoc intelligamus Amicus

?

h
I

v H
S

C H R STV

GRADVSSECVNDI.
CHR
I

4^
ciio
fa-

T V

&ict*di)Ci>7r^,

(Sapientia Dei, no(lri caufa

cta)ccicus,im6fia:erruauillimiis,quiinrcincerraccinitur.
rantes, fapimus,

Amicusnon-

ncmagnus,qui moricur hoftis amore? In hoc Archcivpum fidelitcrimipollimusacimpctramus o m n a, Chrifti.inoCabalifticc, Phyficomagice, &:Phy(icoChemice,Theofophicc. PerSAPiE nT A M conferuaci func, quicunque placucrunc Do m i n o aprincipio,
i I

verf.i^o. Vidccap.io.hb.Sapien.totum.

Matth. 8, z o.

Vulpesfiiteas habent, (^

Porro: Dixiltioptimefracer, zv/ucm calt nidos, atfilins hominis mn httocus, tibipaceo: totus

betvhicaputrecit7ztt.
:

Inme, ohrecro,capucreclina:
s
)

fum cuus non vc cu conquiL-fcas, fcd mihi, Corporc, Spiricu &: Anima, ex
te

xterna.Concordat cum hifce noltris D. Auguftinus, Medir.cap./.&r 8.inquiens:_^w^/r, D e V s mcHs^amoremagruiymagisquc te

fit

quies

Co^i
,

mtht vt amcm tcfimper quarftum voby quanttwt d<. bfO, vt tujoliu mea,c^omnis mcdiiattorNea,temedtterperd!esjmec(Jfitione,tefintiitmper foporem in nocJe, te alloquatur Spiritus mcM., t ciirnfabulftur Clltns mea lumi -le fancU vifionis tuA tUuflr' tur cor meum, vt te duce^ te rcxiore,ambiiUm di^ vtrtutetn vif t utem tdndcmq^e videam /f D evm Drornmin Sion,nunc qutdem
arnare citpio
cia

tota intentio

per Speculum tn <triigmate,tunc auiemficieadfaciem,<^men.

(jux volo.

Efuc,Do^rin*flii

Vc cuftodiatteamulierc aliena,

Vcrn^.

Vt

cufiodiat te

jj a muliere 107

ab e^ranea a\ix

exfranea,

c^ ab aiiea,quayer-

fcrmones flJbs lenit.

bafua dulciafactt.

<_xf/w//f''f<'x/r4<?4]Dequaverf ii7.Fornicatiocumea,adajrernumdu-

citperniciem
cordc.

mel enim habecinore,fclai"Ienicale(rodensinteriora)in

Ne declinct ad vias
cor

eius

Ibidem
Verfi^.

tuum nequc
,

oberres

If 5V> ahfrahatur in yiis il- 108 liiif mens tua, neque deciptaris
fernitis ettu.

infemitiscius.
?(eabfrahatur,&zc.]

Mundana fipientia meretrix eft.iilecebris fuis car;

nalibus, vtpote faftu, arrogantia, fupcrbia, voiupracibus, hononbus,diui-

ciis,menres

hominum allicicns

quibus tamen
finen

Mens humana non illumihominis ,adveram&a:ter-

natur,fcdtenebrisobfcuratur,corrumpitur,ta:datur. Semitxctiam ipiius

dcccptorix,

non pcrduccntcsadverum

lum Sapicntiam, fcdad mottem & confufioncm. Piuina Sapiejitia virgo

cft,

qu2noniungitur,de(pon(aturaurcopularurcum!mpurisanimis,(ed I Timore imbutis.quos puritate (u.nllaminat, & ad fontern S a p iE N T i it ,& ad prima:uam Kicem Chriftam klam perdUwit,&: cum eodem

DE

coniungit. Videinfravcrfiij.
0,9

^^Multos enim vulncratos dciecit,

quiq-,

Verfz*.

^iuhos enim 'uulneratos de- lop

iecit,

& forciilimi

O" forttjjimi quique

inter-

interfedtiruntabca.

feciiftnt ab ea.

4^

INTERPRETATIONKS
(^tnltos Tjulntratos deiecit'^

Multi qui concubucre cum mercctice hac, vi ri (quidam)ingenii alia> non admodum praui.veneno eiusfubtilijtanquamepidcmicalue^grauitcnnfcdi, vixtandem,inmortisagone,aliquid fapientiirimi (a fui fl lcuaminis lcnfcrunt: multi,fortillimi,hor efl:,do6ti milibus ] habici, (cum tamen erantftulciHimi^in Sapiencix tam infipientis caliginc,lethaliterraucir.ti,decumbentes, mifere cxpirarunt( exempla

&

funt in
fci co .

promptu innumcra)&fepulti iacentes

pi.*rieruntin vanitacibusfuis.inquc cene-

brarum abyfTo

mapent. Alccriusigiturexemplojfili, di-

Na mfelix, qitemfaaunt alienapericitU cautu-n.

Verri/.
I

IIO

M^Vix infcri domus cius, pcnctrantcs inceriora

Vix tnferm , domns

etttf ,

de-

Jcendentes adcubictiU mortis.

mortis.
Duccnceseo, vndevenerunr. SapiencixDiuinjc vixrcHx func ad csElcftia scernaque perduccnces,penctrantesintcriaravicx: advi^ infcrnifuncvia:impietatis,adinreriorcsmortisaccrbitaces pcrducentcs. FinisSapicntixveracacDiun.i', vicacfl: talfxacmundanarmorb. Serpentina cnim illa aflutia morccm in mundum incroduxic : DiuinaveFixinfef^iiicc.']

ro Sapicntia (incarnata.fihus
Sapientia abimpioru
via

De

) vicaiii

mundo dcdic.
If Si
intrauerit

III

Quado intrauerit S a p iE

Prou.'i.

Vcri:;.

&

fcorcii

N T i A cor tuum

& cocrni-

Ti A cortHtim,ix

SapienSCIENTIA

III

tatioas

i$ophil>is

tio

anim^ tua: dulcis fucrit:

dnma^ tu^ Ifplacuent^

hberat

&
Sinedar Sapi enti>e guflaueritcorcuum. Placuerit] Ica,vc decernas ad vfumvicx acconfuctudinemcibiadiQngereeam, veri.507. eiqueexcoco cordediccrc, Soror mcaes, ScPrvdentiam vocare amicam tuam,ver(.io6^. SponfameamtibiafTumcrcvcrf 146". & conquiefccre cum illa, verf. 25 6, quanca multicudo dulcedinis diligentibusceDomine?
Si intraturit]

dirigitin

riambonam.

lU

Cogitancia cuflodict

cc,

^'''^"1

/f Con/iiium cujiodiet te,^

IPrudentiaferuabttte.

& incclligecia coferuabic tc.

Confiliumcuflodiette]

Non humanum fed Diuinum,quod I e h o v a h de alcifTimis. Ncindeccptionum &crrorumlapidcm impingacpes mencis tusc. Ecfjccorrigunturvia;hommuraincerra,&:difcuncfaiucaria
mific
vica:

& adionum confilia.

cruat te a via mala,
VcrCij

"5

Vt
tcs:

Vt eruaris /^d ^ta mala, i^

ab homine ff qui peruerja
quttur.
fccularis^qu^
lo-

"3

aviroloqucntcperucrfita-

t^viamaW] Hoccft,a.dogmaceSapicncia:mundanzaut

Philofophia vc prorfus deftituca luce Vericacis, itatoca fophiflica&rinfi piens.flultitiaqjcoramDE o,teftePauloi.Cor.i,2o.VndeadColofI*.i,8.

Videte

GRADVS SECVNDI.
Vtdcte^niquu vos decipiatperI'h:loJ(>phiam,&inanemfaUaciam,Jecundumtradi

tionimhoniinum-ficundumelewuttimundiyCrftonJecuttdumChtJlum.ldc^j^cr Philofophiam.quar carct fpiraculo e l & illuftrationc Diuina .inniten-

tcm prudcntix iuxphantafticx atque mundana:, non luci vcritatis,

bris SS.* Scriptura?, Natura: &: Confcientia:

in Li-

Diuinitus Tcriptx, tradita: a

manitcftatx.

^u^piruerfnlos^uitur]^ \n

quocunquevisfcibih.Diabologus

illcllr,autJurcpcrucr(iis,Cacomedicus,P(cnidophyficus,Sophifta,autqui-

Adeo in quouis ftatusgcncre((uperquoconqucrituromnisluftitiamamans)rcrumgcredarumiftigubernaculapailimhodietencnt,vtintcrSapicntcs, hocfecu lofereminimctutum (it,S a p e n t i jt Doftrinam pureprofitcri.Tantuminualuitmalitia:fumus!Nam,(iquifunt,fDiisgeniti;qui Ve R itaT I totos fe dedicajit, infani ignari , irrcligioli, interdum hxrctici vocantur,odiohabcntur,ct!am pcriculumcapitale in cosconftituitur, contu mcliisafticiuntur,fa:peljcishuius vlurapriuantur. Hjrc pucmia S a p i E N T I j amatorum, apudmundumimmundum; hifcciniurioseaftcfta ipfa Sapientia incarna acaput.-fimdiapatientcr feramusmcirbra.
uis aliusjpro rectis falfa fubftituens,ipccie veritatis fucata.
i
,

Eft cnim (umma fclicitas,prcpter Optimum pati a pcllim is. O tempor.. omorcs! D tus, detiftisfuncm &linem. Amcn,dicatomn.sThco So1

phiajamator.

Qui
d:um,

relinquunt

itfer

re-

VcrCij.

^i ^ derelinquuntjemitoAreHas^fS ambtdatper ytas

tenebrofki.

114

& aq^^bttlant pervias

Nimirurh
,

ccnebrofas.
Ouidere/tnqitwtt.Sccl '^"

fertiitas

SApientije veras." quos

propterca S a p lE nt i a viciirimrclinquir^&iureoptimo tradit(Rom. i,i8.&feqq.)in reprobum f'enfum,vtambulentpervias tenebrofas,&faciant ea,qux non coueniuntirepleti omni iniuftitiaj^pcrptnditc h^c,qu^fo,quiEcclc(iaftice,Politiceatq;Scholaftice,Tcrramiudicatis, vern6j.&
fcqq.Xcortatione,vcrfutia,auantia,malitiS,plcniinuidia,c2:dc,contcnti-

one,dolo,malispra:ditimoribus,(ufurroncs, obtrcdatores.D ei oforcs, contumeliofi,clati,glorio(i,cxcogitatorcs malorum parcntibus immori,

gcri-.expcrtcsintelligerix.paftorum
ritatis

haudquaquam tenaces,alicniacha-

aftedu,ncfciifcederis,imtnifencordes. Lapidi Lydohuicaftricct

(

vnufquifquc

cuiuscunque (it ordinis,ftatus ac facultatis ) Conlcicntiam, cxaminctque ada &: fada fua qui vult ac gaudet SAPiENTiit vcrx fi liuscfrc&nominari. Si gn a T v r jhxccrrocertiusdcmonftrant,talcs qui f int.nihil hrmi,folidi au: rcde fcircopinari tantum dum opinantur, funt fcmper difccntesacdifpurantcs,adveritatisfinem nunquamperucnientcs. Nimium enimaltercAndo iitiXtiiP. Clodii atque Varronisprouer:

biam,veritaf dmittiiur.

Qu^iLTtanturfaccrc ma-

VerCi4.

^ui Utantur [f
fecertnty

cutn mAle-

115

lum

cxultant in pcrucrfi-

O' exultant {f in rebu<t

tacibus mali.

pejjimij:

48

NTERPR

TAT ON
I

L S

Cum

malefecerint ]

Cum falfum pro vero, iniqunm pi o accjucJ, netas pro

apudquos
,

iurcfraudulcniiilmiifiibdolcfubftituerintatquedefiMiderint:
lus &: luftitia, Vcritas 5c Conlcientia,

nihil eil, nifi

,

publica merces vansc-

& profanum qui ex veritate pauca ex opinionemultaxftimat.glorixaucupium. Pereanr,quicandjdum vercuntin nigriim. Inrebtapejjimis^ V;rautciTiilis: quiacommittunr,quodhaudfacileremittctur,peccacum contra Confcicntiam.
que, apud vulgum im pericum
116

Quorum ^vLTpemer(x funt

3

VerC

ij.

.^orum
funt ^tS'
fuii.

femitt&

pcruerfz

6c

infames greflus

V^Ti^tierJi

funt

m ym

eorum.

Viperuerfe\ Ah,cur non peruerfxjCum laruas ruperbi.T.fophifmatum, mendaciorum,litigiofarum rationum conclu/iuncularumve, deceptio-

numSvrtahiitatumpernitiofiirimaSjfupcrcifoaltomahriofeprjfcrantiormofxvericacisfaciei. Obquodvereintamesgreirus eorum.

Stottatio,

117

Vt

eruaris

nem

ta ra-

tionis ac

mentis.qua
corporisvi-

aliena,

&

k^

a muliere

Ver[:i.

Vt

ernat temftamamuliere

ab exrranea,

extranea, ah aliena^ qu elo-

q mollit fermones fuos.

quiafa cmGllit,

tandam.

{^ mu/iere al/em^Sapiens hic nonfimpUcicerdef^i-wrracioneagiccarnalijverum quoque lenlbum,rationis ac mentis.quemadmodum verfu apVcenim corrumpunt bonosmorescoiloquiaprauajllcbonas mentcsdogmatafalia. Sapicntiamuiu)ana,vulpccularis, tumida, fuperba, litigiose dilputacoria,ampul!ofa,verborum inanium garrulicate fine
parecioS.

mence fonos blacerans,& dialedicis prxftigiis (diftinguo.amice Ledor, vfum verum ab abufu) pcrfophifmatum ambages, (bdudionum reciaten
illex,blada alicna 6c mulier ( Prou.7. ) extranea, ihilta cla. mofa,qua: mendacillimoticuIo,pro S a p i e N x i a vera, fe diabolice vendes,eft
illa

&

&

ditatilultis:cu,iuxtaPaulum,nullaveriorlitftultitiaapud
terrena fapientia dcdifcenda
;

De v M.quam

ei,

qui vcrc cupiat fapere. In Philofophicis

Ludouicum ViuesauditePhilofophum(cui,vtarcificiinfuaaitecredendum)ienem,doctrina&expericntiavalcncem:Qux,inquir,iniuuencuce
elaco fupercilio

pucabam
fuifle.

elle chef;iurosinPhilofophia,iara

conuerfus&:

fcnex, video vixftercora eire, c cancumremorasvita^piar, ftudioruraquc

neceirariorum

Ha:c

illc.

Sandos etiam Pacres, Hieronymum,

Ambrofiii, Auguftinum, Cyprianum, Hilarium, Bafilium,Cyrillum^Tcr-

tulIianum,Bernhardum,Prudentium, Ifidorum,multosquc alios viros pios & dodlos (quorum pofTem, fi ferrent tempus & locus, prolixum inftituere catalogum.fcriptis illorumidabundeceftantibus)nonparumpfenicuit infumpta: opcr.x quam locarunt in tradanda Philofophia feculari, femper difputatoria,Ethnica,teri:ena:omnesquepoft rnultos lin illacx,

anthlatos Iabores,in eo

tandem conueniunt, iftampeftemen'everitatis, fcicntixfolid;r,LegisqueDEi,&:ReligionisChrifti. Fugiteergo.fugitc, 6 adolefcentes,mcrctricem c, exemplo Imperatoris Maximfliani I.

:

Eihnice

GRADVS
^v/rrf^4]percgrina, Grarca,
Spiritus

TERTII.

49

Ethnicc aut 'protane philofophantcs, audite vt ranas, non vt philomclus.

Qui ( diabolo non impcdientc^potcft capere.capiat &: fe cmcnder.

{^b

mendaci,qua:non comprobatur tcflimonio fanfti interno. Ratio eft,quia Sapicntia non acquintur tucatis &:
&:

phaleratis Rhctorica: vcrbis,ncc lyllogiimorum tortuoritaribus,quibus

Extranca harcparuulos

incautos inlui(heuturpem

&
(

merctricmm

!)

amorem pcHicic: fed Lumine mcntis Diumitus illuftratx

nobili/Iima cft

Enthufiaftice

cadentc fuper intelled:um,&: mouente liberam credendi voluntatcm:qux

omniumrcrumfciendarum via.
:

^iixmolltt fetmonesjuos'^

Dialcfticc, Rhetorice.
cirecredttjfacile dccipitur.

Seneca 'JMeUitum 'venenumi hlanda orotio. J^^/iProinde Cicero rcdte dixit: Vires (^ neruifunt Sa-

penttA^nonfacilecredere. EtEuripides: Prudenti diffidentia nihilmclii4s(^vti

LiushomirUhus.

Difcite ergo nunc, 6mortaIcs,tot rantorumqucmonitis,

hanccauerc, non ipforum iniuucntutis ignorantix teruorcerractum imitari errorcm potuis, quam jetace deinde plus (apientium pitniceatiam.

Et relinquic
pubercatis

<^ duccm fua:, & padi

VerCi?.

Dei

fcentix.

^ defent ducem adolefix ^ pacit T>ei fut

,

118

fuioblicaeft.

obltta

eH.

Ducempiibertatii] Hoc cft , v M iprum qui pcr fuam^in Libro Naturx magno,Lcge(in Micro &: Macrocofmo)Diuinitus
:

Sapientiam

Vcrbo^^ucfuofcnptcabvlqucinitioMundijamalitiaadRcgiam V E R I T A T is viam,auocauir, inuitauir;hodieijnuitat,vocar. PailiD e i /ut,&cc. ] Exemplo Parentis, hoc cft,diaboli,qui in veritate non permanfir. iohan. 8, 44.cuius illa filia obccdientiflima. Omnes quiiungunt&coniunguntfecumhancmatrimonio, perditcobliuifcunturp^di Dei fui,& gencrifiuntdiabolijfocrumquehabenthoftem D e i,CreaturxatqueNaturar.totiusquc genens humani. (^int c^rdc^f cfdlfcf^alft. Vt caueas,motradita,

nitor tibi fum,amicus.

<^ Inclinata eftcnim ad

mortem domus
cius,&; ad
inferos femica: ipfius.

verfij.

.^iainchnauit ad mortem
domtis
eiiis ,

iip

^ ad mortuosfe-

mitx eifis

diiCHnt.

/f//jr4<'/7]DucitadinteritumCorporis,Spirirus&Animsp,invitahac

& ia xtcrnum,do(ftrina lilius

namortis. Prou.13,14.

at,Lcx Sapientis.fons Wtz,vc declincs a rui-

Omncs

ingrcdicntcs ad

Vcrfij.

bmnes

quiingrediuntur ito

camjnon reucrc(:cur,ncc ajpprshenduncfcmicas

vica^.

adeam, no reuertentur, necavprehendent ^femitas yitx.

.^M ingrediuntf(r,&cc ]Qui docendo &: txcrce.^do tradanteam,deledanturca, aflocianturillijampleclunturfv fcquunturcam.-quibibuntex craterc illius,repetc cx hominibus, tanqu.i aliq uo Circa' poculo inebriati, incantatur,trasformaturinbeluas&fucsimmudas.5<?w//<5-/^]DECEM:

)0

INTERPRETATIONhS

quasvideFigura Amphitheacrihuiusfecunda. Quivcftimercis Regene ^acionis dcccmTheolophicc veftitus ambulacin ilHs, Vn i t v r De o: idvitxfoncem,S a pi e n x i jt Oceanum.feHcicerdeducuntMagosCa bahftarum ab Onenre( vcelt verf.i/o.) venientes, prxlucente S a p i e nT
I

A ftclla,Micro bc Miicrocofmice orta.

Vc ambulesinquamperviVerfi

ICum

boni^

121

^ Vt
na
: <ijr

ambtiles in ^oia, bocalles

ambula.

cambonorumj&femicasiuftorumcuftodias.
Vtamlulest-tvia hona'^ Via

l^

iujiorum cu-

Jiodjoj,

bona cft

via l.ipicntia?, iuftitix

rhndificatio-

nts,redemptionis,verit.it)s,vitx, i.Cor.1,50. Et vniuerl.cvixDcjmini mi-

fericordiaS^vcritas, Plal.25,10.

Viabonacft viahumilitatis,man('uecudi-

nis,confta,nci*e, cacicurnicacis,fidei,charitatis,fpei,patiencia:. Iohan.8,51.

dicebac S A p ie
tast'bcribttvoi.
vt

nt a
i

incarnacaadcos,qui crcdidcruntei.IudaroSjJ/TW

manfcritii infermone meo^vcre difcipuli mei eriiis^cy- cognofc(tii z'crita'eM,^ 'ven-

fcipulus

fis

Qjjaproptennancas,f(jadco,in S a p i E N t lA fermone, S A p I E N T ivE, pr.xvcptricis fideliluma:, & f.illete nc-

hyper phyiicis, quam diuinis ambules, Cabalilla.Magus, PhyficoChemicus,in viabona: &:vcricarisdogmatcIibcrcrisaberroie &deuiat!one. Calkstu(lornm'^ Sunt exemplavirtucum,piecaris,&inprimisimicaciovica:Chrifti
fcia::

cogno.^cas

Veritatem omnem

tam

in Phyiicis &:

Saluatoris noftri,
Ch^iflt. Hacv

via tibi

VnJe Apoftolus i. Cor.ii,.i. Imitatoj^esmeiejlote -^ficut ego incedL-ndum cft in Orarorio & Laborator^.-^. Imoharcipla monftratur in hoc Amphirheatro lynoptice,^: in PTologo per/ ila
Prou.

Iosgradus,quiadpenetraIiaSapiencia:a;terna:foliusvera:nospcrducunc.

121
li

mi,ab aliena,

Qu.are teduceris,

fi-

5.

Verf 10.

Bt ^ot quid deleclabem ,fili

mt,cHm aliena^f^ ampleSlcrisfi-

&: foueris

infinualterius?

num extrane^?
Sapientiftimus

^arefedtecerU, &:c.] DiuinaSapientia,tanquam fponfa

ple6tcndaque
fponfire.

eft-.

amanda comenim Rex dccieuerat fibi eandem de-

Etlane libentiflimcllla coniugiumnitcummentibus noftris. Et hoc quoque fine SapientiaDei Incarnata, perincarnationem, cum gcncre humanocontraxitmatrimonium. Videquam intimcletibi conunxit SapienciaDE i.fibiqueexnacurahumanaparauitdomicilium, in q locotapIcnitLido Deitatishabitarct. Ahcur tu teingeris in finum me
rctriC's,(f)picnria'mundana:immundx)cumc.xlcftistevirgoiamdudum deperire coeperit, pura, cafta, illibata, plena gratiarum, donorum, bcneh Amore igiturDiuino opus eftadcapiendam& ciorum immortalium.

defponfandam hanc virginem. Amormundimcrctriccm ilUmambit&r

iambit,

mundanam & facuam fapienciam qux indulgct

,

focdiftimis affe-

dibus.
ij

Quando coram
TE

oculis

VerCii.

llcjjicit

"DoMi Nv s/f vtas

tts <^ omnes ^^ grejjii

H oV A H

(lint

vio: viri,

& o-

ho)ntnts
ettts

mnes femitas eius poderac.

confiderat.
V'a.s

GRADVS SfCVNDI,
VtaihominUfScc. ]

51

Cum animus tuus inhiac rcbus mundanis,honoribus,

m m o B o N o.

voluptatibus.opibus ; peruerfx lunt vix tux, &: deuias ajs v

fideria tua, funt grcirus tui,

C/rf,^/*ff<Jw/ii/^r4/jStudia,CGnrilia,tcchnx,inridia:,calliditate5,ftuUade-

quos Dominus confiderat contuentur Angee v squifcrutaturomniumcorda&rcnes,&:vniucr{asmcntiumcogitationesintelligit,

;

li;accufa&obferuatconlcientia; numeiantdiaboli.

i.Paral.28,5;.abom.maturcordisprauitatem,&:puniendamtradit,(nircfipifca$)creaturis vltricibus,

DEV
U4

abominatur.

qux vindidbam cxcrcent erga omnes, quos Maximaautem eft miferia,im6infernusipfe, aD e o

rclinqui.

Iniquitatcs fua^capient

VerCii.

I^ Imqmtatesfute eapisn.t im-

1^4

ipfum impium

& funibus

peccati fui tenebitur.

laiqnitates]

pmm, If (^ fmibmpeccatorum fuomm coHfinngitur.

:

vitium,

Omnis iniquitas fibiipfi ptrnas & plagas infligit nulluro eft quod non pcculiarem fuum morburn paiiar. Quemadraodum e-

nim

ipfa quidem virtus fibimct pulcherrima mcrces: ita,omnequidem vitiumfibimctdeterrimamerces. Omncenim femenfrudumfuumpro-

prium
ces

profert.

Mifericordixfrulusefl:,miferico.rdia:benignitatismer:

eft,

benignitas

&e

conuerfo; immifcricordix

hudus

eftimmifcrieft

cordia &: crudeli8s.

FuHJhuspeccatorttm conflnngitur ]

Pcccatum certc

atque captiuitas,impmm ita conftiingens.vt nequcat pcenas eftugere. Sapientia Diuina, ingenua cft libcrtas^qux animum hominis liberat a ftultitis vinculis,atciicbrarumerroribus,aviiiorumplaferuii.lis

maxima

gis.a

dcfperationum laqueis.
Verfij.

M
in

Ipfe morietur,quia non

hfemoriePur,eoqtiodnonai*diuit eruditionem
:

I2J

habuic

i s

pl

na

m,&

c3^ propter

multitudinc ftuUitia^

multitudinemfiultitufux -(^errahit.

fua: decipictur.
'Errahit'^

Animus humanus non illuminaciis lucc Sapientiaj Diuinx, plcnus eft crroribus.ita vt neqqidem minim^ eius acliones errore carc;nt.

SiD EVM

afpicit^errat :Si NA?uram,delirac:fifeipfum,fallitur:fiproxi-

mum,decipitur.Summa: nec minjmam Cxli ftellulam,nccherbulam terrx ablque errore poteft intueri; quia omnescogitationesciusfuntcrrores.Hxc fane eft muhicudo ftultiti2,q'jx nihil aUud nifi mortcm & interitum fecum aflerre poteft. Delapfus enim eft homo a fonte Lucis.in tcncbrarum abyiram, ex qua eluft^ri minimc poceft,nifiSapicntiK Spiritum
diuinicus fucricadeptus.

16

Omni (igiturjcuftodiaferC o R tuum, quia ex ua

Pf ou.

/i

*T*rx.

omni cufiodia {ergo)fer:

ii<^

Ycrfij.

ua (fo R tuum

qma

ex

tpfo

COR.

ipfovitaprocedit.

funt e^effti-s <-cita.

52-

INTERPRETATION
C o R /w] In
Corde
S a p
i

ES

n t

fedemhabct: caueigirur, nefe

dem hanc occiipet &: implcac fatua fapicntia. Serpcns enim illc antiquus
excaecatmentem.&inlliHatvirusfuummultisinlidiis: Ubidinecorinquinarjfuperbiainflat,iraincendit,odiovafl:ar,quasomniafuntoperadiiiboli.

Tuvidc.vtabhocvencno

Co

tuum cuftodias lcruesautcm

:

ilii:d

&:a

e i, perias Cxlcfti Sapienti2,timori cor)charitateinfucacaf,fpeiimmota;, patientiseinfrafta^.humilitatiama

fidei incorrupta:, (qua: purificat

bihllimx.

C o R tuum

officina

fit

orationis &:

precum, inftrumentum

fandiffimorum gemituum,

& domicilmm pietatis.

^1:14

117
os.

Rcmoue
tem

a tc peruerfitaj

'^moue d te (^Os prautm^

OR

& prauitatem

& detrahentia
culd te.

labiajint bro-

labiorum elongaate.

Osprauum] Ad conftantiam Sfgrauitatem in didis&faftistcaflliefacito. Angch enim vigilcstui llint Spiritus conftantcs &graues,ofores
omnis leuitatis: funt Spiritus vcraccs,&: veritatis arrvantes. Spiritus autem apoftatx funt medaces,deceptores, illufores,leucs, inconftantes, quando loquuntur mendacia, de proprio loquuntur,&: proprium aperiunt thefaurum,quiadiaboluscalumniatoreftpatermendacii.
eft

De v s
^.

eftverax;

Chriftusveritas;Spiritusfan6tus,fpintusvericatis.Sol4'Ca^ientiaDiuina
verajverior,venflima.

OCVLl

izS

OcVL

tui ad

redlum a-

Vcrfzj.

^ OcvLi
grejfus tuos.

tui reSia yide-

fpiciant,&: palpebr^e tuE di-

ant, t3palpehrx. tH praccedant

rigant vum tuam

coram te.

Oc v Li ?/,&. jOculi mentistua; intetiti

,

fintfempcr&indefinen-

teradDEi mifericordiam,iuftitiam,fapientiam,omnipotentiam,verita tem, benignitatem &: ad imitationem exemph vitx Chrifti ita redc diri
;

Solcm Iuftiriar,in ftellis eledos infloribus, Paradyfum;in homine, miferiam tuam: in De o Patre gratiam infinitam;in Chrifto,fratcrnitatem amabilem;inSpiritu landio,charitatem communicabilem in Angeiis glonficationem; in Macrocoimo Diuinam prouidentiam in Microcolmo, Diuinam Sapicntiam.
pitur vita tua. In Sole.intuere
; , ; ;

PEDES,
vcllaccirus

12.9

Dirigefemitam^PED
I

vCi6.

Tondera Jemitam Tebvm

tuorum,(^ omnes '-uu
ngantur.
tnjndt-

B V

tuis

& omnes \ix

PE D
E
s

tUcxftabilientur.

B v s tHis\

fignificant officia vocationis Icgitima?.

:

Vide

primum habeas legicimam ad res gerendas vocationem

vocationem quicqiiam tentes
;

deinde, ne extra
fuccefliim.

inleliciflTimum

enim habcbis

Angeli,

GRADVS SECVNDI.
Angeli,Spiritiis adminiftratorii ad
uinitus funt dL-lHnati./
z^iis

55

ccrtum genus vocationis noftrx DitecuJhiiiau.zitPfihes, Pfalm. 91,11.

enim

tuis

Ergo exrra vocationis

destuos.

vias te delerent, &: tu

ad lapidcs ruinxallidespe,

Ne declines -j^ad dexteram, ncqiie ad linifl:ram,a-

Vcrfiy.

D^dechnes ad dexteram
?iequ Adji?njtram :

ii'o

remoue pe-

uercepcdem cuumamalo.

demtHHmdmalo.

i^ddexteram, &c. ] Ad dexteram inclinant, qui profpcris rcbus infole(cuntjad linilham, qui aduerlis franguntur. Addexteramdeclinant,qui promillis ad {iniftram,qui minis a redo deflcftunt. Non iis nimuim animofus, ncc nimium deiedus (medw tuttjpmns ibis) nec lis auarus,,nec prodigus: (cd Iiberalis,ita vt ncc protundas tua bona.nec thelaurum tuum ttnacitate abfcondas: vtrumque enim malum cfl:, a quorcniouepedem tuum. Diabolus enim &: mundus cafTcs,^' retia tamaddextram>quam ad finiftram expandunt, vt (i non laqueo luxurix poceris capi, capiarit
;
:

funibus

& vinculis auaritie,quibus corhominisdemergiturinperditioPtou. 9. Verfii.

nem.
Si fapiens-ilftris, fapicns
eris tibi
:

I^ Sienimfapie?isjtteris, tihimetipfieris : Ji
foltts fortabis

131

(1

vero illurorjfolus

autem iUufor^

iuespoenas.
Sifipiensfueris, &cc. ] Satius igitur c(t
rx,

malum.

obtemperare
,

SAPiENxijtve-

& fuo fapere commodo, quam illuforibus & fuo delirare dctrimento.
fibi

Fruftra fapit,qui

non capi t. Impietas feiplam vlcifcitur

S

M M A:
Sap.
?.

Nam qui

SapientiaJvi
pro
C^cscft,

Veifii.

^^S A
T>
I

TIAM^
quiab-

13^

DlSCIPLINAM QJ E
nihilo ducit, mifer

F L

INAM

iictt ,i?jfelix

quccaliumvana: &:labores
infrud:uofi,atque opera eoruminutilia.

eH^ {f O* vacua eHfi:es iUorum , i^ laboresfine

,

frufiu

inuttha opera iUo-

rum.

Sapientiam &Disc
culcas ac deferis
eife potcris.

ip.]Tu, quiexcutis,refpuis,pedibuscon-

Sapientiam&DominiTimor EM,quifelix

Vacua estj^esillorum'^ Sunt femper quxrentes,in omni myfterio,fcibili fecretojad Veritatis finem nunqua peruenientes: miferrimccjue

cuancfcentesinvanicatibuscogitationum,opmioniiatq;Iaboriifuorum:

S4
6c

NT E RP RETAT O N
1
,
,

' :

oMiNi quia Sapientiam vcram eiusquc initium Tunorcm abiiciunt,Theofopbice Orare non polVunt,ncc fapienter & cumfrudu m i n v m nonvaleatConiil;um,etiamfi Laborarc. Cumque coatra

Do

omnes mundi huius immundi fapientes infipientes manus conferret

tur Babcl.id
cfl:,

ori

confufio, in fcnfibus, ratione

& mentibus eorum, dantur-

que in reprobum fenfum,vt(quid pro quofumentesautoperanrcs)ca dant dc errore in errorem. Norace hoc, vos, qui qusritis Lapidcm Philm. quiqueaffcftatisCabahil::ce, Magice, Chemice,TheofQphicc,&c. intel hgcre,fcirc poflidcrc & pra^ftareca, qux quarta huius Amphitheatrifigu ra fapicnter iunt annotata Vofmetiplbs inquam piius Thcolophice fic tradare difcitote,vt(DE o mifetcnte,dante &: operante)cnodcmini,e pcccatorum fordibus cxtiahamini,fuperfluitatibusq, impuritatumhbcremini, foluamini, fcparemini .depurQmini, coniungamini, (6 abyfliim myfteriiDEi! non cft ir. hocvnicnisDiuina:punfto,volentis,perfeaut curremis, {cd.n:iiferentis D e i. En(oph V Bnfo^hl)z.d, plufquam pcrfedionis gradum ( DiuinoDiuini ignis artihcio) liibUmemini , hoc eft exaltemini, & cum D E o ipfo in Spiritu & Veritate mcatalitcr fermentemini priusquam dico, Lapidera Philm. & rxtcros S a p i E N, t i-^t thefauros, e S A a g n e & i a eft CathoUca Theofopho p i E N T I ^ Mioera, qua: vera
: ,
,

rum,eflxdereaggtcdimini alias (creditc vcridico) jEthyopem

:

& laterem

lauabitis.

Bona6cDonaD e ifunt,fijerunt,eruntqucfcniperhajc,dequi,

bus agitAmpliithcritrum hocnoftrLvm,a foIoOE o penden.tia: qui,cui vult, largitur aut fubtrahit , fublimis gloriofus , omni iilfij^xiaac Bonitate
repletus.,

o,Latcrdealbandus,&Corpus,quodftat;DEYs, i r i x v s fandus, vinculum; cuius virtute fit VN lo; quitingit &datingrefl'umadRegnumperpetuum. Oharmoniam mirandam Macro & MicroCofmi Regeneratoriam Non nifi regencraiionis ftudiofus , & quidem fingulari D e i dudu, Regenera-

NotaiHo m
:

Anima

quae viuificat

Sp

'"

tionesintelligethafce:Cstcris(untfyluxBo.
hcmicas, erratic^ ac tenebrofe..

W*^yA ten'tt^iUtt4 hic infirtOHr.,

III

GRADVS

GRADVS TERTII

I I

I.

GRADVS
PROLOGETICVS TERT VS EXPOSITVS.
I
'53

Qjy
T
I

T S

APIEN-

Sap..

Veift4.

^' ID

ESTSaP lENTIA,
/it,

13?

A,&:

quomodo orratue-

quemadmodum [f fafia

ritjicferam, ncj^elabo vos.

referam,

^ non ahfcondam a
TJei ,fed
tnuefli-

Myltcna: fca a primaorii^ine

vohis [f Sacramcnta

inuefti<rabo

coeni-

l^ ah
gaho,

tnitio

natimtatu

cionem ciu3,acc}ue in aper-

tum profcram, nequc Veritatcm prajteribo.

Taciifti'^

^ ponam in Lucem fcienttamiUius, ^ non prxtenho

<-i;e-

rttatem.

Hocefl:,extitcrit:

quomodogenitaficxternaabxterno,ex V
Sacramenta

tero(Plal. Jio,5.)niuinitatisimper(crutabiliarquea:terno.

DE

Hoc eft, myftcria D

i.

Non modo illud, quod gratix fignum pra-

cticumcn:,quxeftpra;cipuaSacramentifignificatio:i'edomneillud,quod a x v r A &: ocogaituncccfl'arium,pulchrum&vtileefl:, dcD E o,

Mi N

E,.?4fr4Wfrwdicitur. Eftenimvera

SapientiaTertriv-

N A,complectensTheologiam,Medicinam,Afl:runomiam:feu,vtcap.7. &:8.Sap.traditur;Diuinorummyfl:eriorumcognitionem; politicseadminiflrationi-s&gubcrnationisprudentiam; totiufqucNaturx rerumordinem,cauras,atiedus,ca:lefl:iumvirtutc$, Sc terreftrium vires ex quibus

:

emicat Creatoris Omnipotentia, Sapientia, Mifericordia, Veritas, luftitia &: ludicium.

mirificc

34

^
T
I

Eft

(etenim)

In S A P

N-

$ap.7.

Vcrfi2.

EBenimSpi RiTVsinEA
Jntelligens ,SanSiu4 , Simplex,

ij4

SPIRITTS
S

A
I

N-

A Spiritus Intelligcnti^e,
Difercus ,

*.

SandluSjVnicuSjMultiplcXj

:3iulttplex , Suhtilu, ^ohtlis,

l^tllufirts, ImpoUtitHSy Verf^i-

<^ Subcilis

Mo-

: -

^6
bilis,

INTERPRETATIONES
s^
Incoinquinacus,
CHHS , InnoxiHs^^BomfiudioJksy

Ccrcus, Suauis, amans Bo-

aAcutniy/j^Expeditmi^^eneficMy

num, Acutus,qui nihil vctac

Bencfacere,

A Spirit(u,&cc. ] Eft &dicitur mivna, fitvayinf n^ mA/jUifw,Vnigenus fiue Vnigenitus,& Multiplcx,quod ab illa fimplici Vnicaquc De Naturaortiis&profcdus, fc per hasMundi partes innumce i etiam triras,quafi pcr ramos dilTundat. Multiplicitas huic Spiritui buiturobvanctatem virtutumacvirium Rebusmfufarurn,inquibus vcrfacur. Vidcvcrfzz^. Scfigura Amphitheatrihums^.Quxfl.^.&fi'. Grata De o,rcle inquit Augufliinus, /^/r/ii/Af i>//<tf & ( addo ego ) / a///tf /o
p
I

EshnS A

E N T

plura/itas,

Subttlis'^

Tenuis,nullamolecrainticquecorporeagrauatus,fed
:

leuis

atquc expeditus

&: propterea, iJx/i >it^, id eft

Mobilis, in

quo fum

IricoinSplcndidus ac lucidus. verfl.157.158. ^/^//^lncontaminatuSjhoc eft, purus,omni labc maculaque vacuus.

macfbceleritas.

7/7/?r]

NamcumNaturafitluodus&fplendiduSjfplcfidorem habccpurum
utloh.Epifl:. i.cap.1,5.
tui]

:fic-

De v

luxcfl, inconullsfunttenebrar.
:

Expedi-

Prohiberi nefcius;aut,quinonpotncprohiberi

nam

vifuaperuadic

omnia,impcdimcntaquepcrrumpit.
135

Humanus, Scabilis, Certus, Securus, omnia perfpicicns, atque pcr omnes Spiritus incciligences
,

Verfxj.

I/it/nan^f^^j Benigntis^

Sta0-

bdiSjlf QrtuSy^Securtis,

[f

mnem habens virtutem, om-aia,

^erjjiciem
,

puros

^ qui
,

capiat

o-

fubtiliflimosquc permcans.

mnes Spintus

InteUtgtbtlts ^

^undus^ SubtiliJ.
CerttiSiSecurus] Tutus,rollicitudine

vacuus quictus
;

& tranquillus.

0-

mnem hahens z^irttitem] Qui omniapotcftjfiueomnipotentiaprasditus.

cnim Spiritus D e
nonpoflet.
i}6
i

Eft

Omnipotentis. Qui, nifi

eflet.Omnipotcns cffe

^ NuIIus cnimcflmotus,

VciCn.

Omnibtts enim mobtltbiis

mobiltorefi

quem

agiUtate fua
i

non
qua:

a p i e

a:

fuperet S a p

nt1a

attmgtt autem '-vbique vropter

propter fuam puritatcm pcr

fuam mmdittiam.

omnia pertinctacpcrmeat.
iV^^////ff//OT(j//*f,

&c.]OmnimotumobiIiorSAP
Tincit,vaditque

ritate

motus

fui

omncm motum

Nti A,id cft, celepcr o m n A,propter

ie
i

f lam puritatem &: fubcilicatem.

Hic,fili,mcditare,quid

fibi

voluerint Sa-

picnccs.dcMo Tv per.petv o Philofophantcs. Hic M ot v s (lo quarcumHcrmcte,excabula,av ir 1 d i t a t i s Bcncdidx foecunditate,qua; V e n v s Philofophorum.ob cuius craftationcm confcriprio ilhus infticuca, ficappcllata Smafqgeima ) c^ cotius tortitudinis fortitudo forcis

Qu la

GRADVS
MN

TERTII.

57

Quiavincicomncm remrubtilem,&:omncmremfolidampenctrabic. OI A animat, viuificar, fapicnter mouet, potenter conferuat. N a t vR A M ( quam rctercs omnes & orthodoxi Patres veriflimc &: picntiiTime
')fS

affirmarunt

<:puyluj,hoc cd,

vocem

De i)fiThcofophicenoucris,&in
;

abll:radl:o,&: in

concrcto, vniucrfalitcr &: particulariter nofti ( crede veri-

Sapientum. Adverfumterelego 154, &: 178. Tertiaquc Amphitheatri huius figuram Lapidis Philm. dcfinitionemac expofitionem. Ibi ftudere memento; orans.vtThcofophice coopcrans,veritatem tibi infpiret atque oftendat. Multosnouiin

dico)MoT

VMPERPETVYM

Devm

Dominantium,Motum perpetuum hgneum,ChaIybcumve,&c. mcchanice(ah fruftrajquxrentes: il SS." Sc R i p x v r a M, N A t vAulis

RAM,&:sEMETiPSos

Medicc, &c.vt eft 1. o T V M non folum perpctuum,v erum quoque ^ternum,Diuinum &: Naturalem.in Mundo vtroque Sapientum. Hunc C a t h o e i c o n, fo-

indagailent Thcofophicc,Phyficc, Phyfico&:5. Amphitheatri huiusfiguiis,rcuera inuenifrent

lumverum,vanusnonpercipitvulgu5,fpiritufeduftionisimpeditus. Czcus ca;cum ducic,quaproprer vani laboreseorum.Motum mouendum exhibent Sophiftx, nonmoucncem.

157

^VAPOR.n.cft^Virtutis

VcrfM.

DE

I ,

&:

^ Em

Efi enim Vapor yirtutis

157

an at

I ,

SapienTIA quid.

defluxtis glori^

quardam eft^*^

Claritatis

O-

Ommpotetisjyncerus: quapropter mhii poUuti.

cadit^

mnipotcntis fyncera:

& idco

m eum

nihilinquinatuin caincurrit.

f>/)tfr]Spiricus:jff4f/'.vtvocantHebrzi.r/>//*fDEi.]EircntiaDivinus.

OMNiA iN o M N iB v s.Vcrfjoj.EnfopbiEnfophiprofundaiprofundaiObmutcfco. HocnonrcAcebo: CumS a p ie N t i Ahacincarnata tvpice confer Lapidcm Philm.quis,qualis &: quantus fit ille ; &: contra: repcncsharmonia mirabili hac Seruatoris Mundi maioris cum Saluatore
Mundi minoris myfteriumi^v Aporis virtvtis Dei emananTis IN V Niv E R s V m; mirandum.-dequoprzrftatfilercquammun'loimmundo margaritas proiiccre pedibus conculcandas. KetTtpexlwyT E R Q^Eficnominatur. Nam,vtfcimusaliasexPauIoadColofl'i.2o.

D V M pcr Fi L 1 V M(3-*'5^&)OTf )reconciliarecunda,&:pacificare per (anguincmcruciscius(eftenimCriixSand:a Chriftus ipfecrucifixus, fi gura Amphithcatrihuiusprima, Crvciformiter vincensdiaboli
regnum,inquo veterumMagorum chara6tere &nosTheo-Sophicevincemus)qu5funcinccrris,&qucinC3Elis.EcadEphefi,io.//?dr4r^tfww,
t<e/Crf/?iy/z/,(^^*'^//fmV,hoceft,nonlbIum

AngeIos,Solem,Lunam,

Scellas,aercm,led &rcrreftres bcftias,arbores,herbas,Terram ipfam.Ma-

rc,fluvios,fonce'j,&:qu2;inaquisviuunc:MaIedidaenimcerrapropccrho-

minem, Gcntf^.iy. QuamobremcciamingemifcicCRE a

,

tvr

a pro

liberacione,fimulquenobifcumparcuricinhoccempus,&:c.Roman.8,2 2. clamans voce Cuz:Lther nos a malo: fSanguis Chrifti reucra,haud finc myftcrio profufus in

cerram^icaExperiencia conftat,

Filivm

Mvndi

MAioRis Catholicon Ofonso-fiov) ctiam mirificeexcendcre H

J8
vires
,

INTERPRETATION
,
,

ES

& opcrari in genus humanum. Vtmam Theologi nonnulli, hodicrin hoc(vetuftiorcs imitantes Patri-

no die parum Chriftianc dirputanics

archas CabaUftas

, Magos aut Sapicntes j operam quoque collocarcnt fusc hiam typo am,vtdirccrentlegere, viderctangerejcognofccrc rcaUin LibroNatura; Catholico; vcracius certef^lumine fic limul dudi

Ma
,

Naturxj SpiritvsS apient i^manujquamverbofadifpuratione ,' e o Chrifti perfona cognofcerent & deprehcnderent Dodtrinam de ofticio,omnibufq;ChriftianajRehgionisarticulis.LiberenimNatura:explicatlibrum SS^Scripturic: Etcontra. Difcireergonoftc: S a l S a p i-

EN
L
I

TIi
c o N

An T IQ^
,

TRIOLVM NaTVRaCatHOquod Catholice rcperitur in fola Sapientia Minzra:

I S S l

M,V

&OMNiAinOMNiBvs
Theo-Sophus. Videverff.

Thco-Sophice noucritis. Et quamuis Se,

cundum Seculum nihilignominius fere, defpedius.inhonorarius Mmerahac; tamen, quam mundus inique contemnit, hanc digne glorificat
Amphitheatrumhocpafllm totum, Largiremihi, oIe hov a H,intusnepaueam, forisneformidem Thco Sophiftarumfulmen. Ameo. Scis,quodfJtiam veritatem. Emanatio\ Emanationes De Cabahftxex Sacris lontibus numeiant D e c e m,
i<jy. i6t.

187. &:

quasappellantS e p hir v t H,fiue,(vrHcbr,rorummultihodiepronuntiant) S p H iR V s hoceft^NumerationesautEroanationcs, interquas Sapientiam loco numerant lecundo. Dequibus partem confulc Amphithcatrihuius primam, &:paflim Cabaliftarum/cripta. vide verf
,

174.

Ex D E o Emanans certc Diuinum ;Sapientia, aTJeiEmana-

T loeft; quareDiuina,a:terna.EmanationcsDE i,lcintill2&radiiDiuinitatis.

Obferuanda:phrafes:EgocxDE oproccfti,Iohan. 8. 42. Mififti me.Exiui apatre,Iohan. 17.8. ExhocEmanationisloco firmaturdcfinitioPhilofophiacverx, verf x^y.
p
I

Claritatii Omnipotentis ,&cc,)

HincS A-

N T

confttmmaui, quoddedijli mthi, %'tfaciam

A incarnatalohan. 17.4. Fater.,egotecUrifir.auifuferterram\ optts (jr nunc clarifica me tupater, apudtemet:

ipfiim,cUritate,c[uamhabui,priu/quamA'lundtiieJJct,apudte.^l^z\i\6^oii:,^uia
a teexfui,hoc eft,

emanaui. Vide cap. 17. libr. i. Capnionis dc vcrbo Mirifimquinatum^ Antccedentia cum confcquentibus, Prologum cum Amphitheatri figuris huius, & contra, Sapicnteri^vt fapias ) confcrrc difcito:ex hoc fundamento quoq; intelliges, cur L A p i s Phil. Catholicus Phyfico Chemicus diabolicis refiftat poteftatibus aliaq; non minus prxftantia mitificc opcretur innumera. Vide figuram Amphiiheatri huius quartam.
co.
JSljhil
;

158

Etenim lucis stcrna: (plcdor eft atquc Spcculum Virtutis D E j nulia macula afpcrfum,ciufque imago BoNIT ATIS.
I

VetfK.

JJ (andorjiqutclent ejl L vc
1

ternx,t^ If Speculumjt-

nemacuU
T
I

D ei^aie sta-

TiSjO^If imago "^ON iTAs tUttfS.

)

Candarlucisaternd]Ly xd\um3i,xteYna,3.bxccr:no(ccrte

nonfuitfine

candore

crit igitur

Sapient iA(dc qua agitur hic ) xtcrna. Hxc iVa

,

lux in tenebris lucens

quam tencbrs non comprehenderunt, lohan.i, j.

Speculum

GRADVS
Specu/um//f/e macu/a.Scc.] Siiper

TERTII.

59

cro

iic

hoc S p E c v l o eiusquc rypo reali in MaMicroCoimo,ramparticiilari,qaai"nvnuicrralijSE c r e t is s i-

Vide verf 2ia.Fari(quamuis vellcm)non igicur Myfterium hocalramencerepoftum. Qu^id tucrmt M,F,xod. 18,30. ChriftianoCabalicc, DiuinoMagice, ScPhyficoChemiccperconcarcrDE v s Carli, qui reueiacmvfteria, Dan.z, z8. dare poceft, cui vulc. Imago boiiitatis t//iui\ Hac imagincThcolophice vcicur ChriftianoCabali-

M Oj Harpocraticemedicare.

omnia licec,propter Munduni immundum. Mancac

Vrim&Thvmmi

fta.-abfintimaginescacomagorumjHcbr.i.i.&feqq. Multihiriammultisv s loquenspatnbusinProphetis: nouiflTimediebus iftis locutus cft nobis in F i l i o, quem conftituit ha:redem vniuerforum, per quem fccit &: reculum. Qjji.cu (it fplendorglorix &: figura (^^ag^xi^^j fi(hJ}antix(^\j:z:jo?Kinui:,fuhJiJ/eTittx ) cius, P o R T a N s Q^ E omniaverBo vlRTVTis s V >E, (;verl!i5.4;purgationempeccatorumfaciens, fedens ad dexteram maieftatis dus, cxcelfis: tanto melior Angelis effe dus, quanto difterentius pra: illisnomenhsrcditauit. Quieft Im a g o De I, i.Corinth.4, 4.

quemodisohmDE

Eft(quoquc)SAPlENTIA f^^^
(hxc)

Efi (etiam ) iT SA JJ?ecio/ior

^59

<^ fpeciofior S o

l e,

So L Eyjupraque omnem afirorumfttii collocata,

& luper omnem dilporicionefl:ellarum..di^Lucicompa

c^ luci com-

taratapnorinuemtur.

T^ff/^yforSoLE.] Curnon?EftcnimSoLluftiti2C,MaIach.4,2.a?rernus,

fuperOmnialucenSj&nosvilitansOrienscxaltOjLuc.ijjS. VndeSalomonin.Sf^/>^.7/?^/>/>w,hoceft,CanticoCanticorum,cap.(5^,9.Quxeftilla,
qux' progreditur quafi auroraconfurgens, pulchravtLuna,eledavcSol,
terribilis vt

caftrorum acics ordmata \

Lucicomparata, &C.

De L v

c e

videverl.z()i.

[40

Hanc cnim nox

vincicmalicia.
l/lt,&ic.'\

exxipit,

Verfjo.

Illi

enim fuccedit nox^S aI

.4

140

Sapientiam autem non

NT

autem f^ non

'-umcit malitia.

S o L ijLumini,inFirmamento,maioriquodpr2eftdiei.

Gc-

ncf i,i(j.
h*BC

Nonvincttma/ttia] F v i T enim, est &:eb.it Sapientia T R a veritatis folida, fixi 6c firma, contra quam non pra:ualuerunt nec prxualebunt vnquam port2:interni:fluminadcventreeiusfluencaqua:viua?,Iohan.7,38. Cuius typusrealisLapisPhilm.in libroNacuras magno. Felix cui indicans, &: indicacum rice cognica. Ihsvh C H R I s T I Perfona, Paflio & Refurredio :LapidisPhil. Maceria, Prxparacio&rincorporeglorificacoplufquamperfedio: Tuiquc ad ima-

ginem & flmilicudincm D

nimam

formaci , fecundum Corpus , Spiritum &c ARegeneracio: Plurima, harmonia Cacholica, tibi manifeftabunt
e
i

fecrcta.HarmoniamIibrorumSS.^ScripturxatqucNaturxobferua:Librum vnum ex alio Sapienter legere ac in telligere difce Bibha, in Natura

:

5o
6c
:

INTERPRETATIONf. S
:

Temetipfo Naturam, in Bibliis, ac Temcipfo Te,in

Bibliis atquc

Na

cura:&:tuncSapienscris.
s

Iehovam&: quem

milit

Ihsvm Chri-

T V

rcperics,

&

in

SS*Scriptura atque Natura; vniuer(jhter,in La-

'-"^t**,1

pid-Ph Iin.Particularitcr.intotoVniuerfocrcato.perrmgulascrcaturas; in Tcmetipfo, modo vtroquc. N A t v r a m, catholice cx & in V E R n o

("cripto,necnonincarnato;ex&infcmctipfa,inLapidePhil.atqueTcip(o;

ParcicularircrinSS.^ScriptursEacMundipartibusvtriufqucTEiP

vm

ex&:inTcipfo;NaturaacCrcatura;&:DEO,inCH
; :

ristoVerbo-

que fcripto Vniucrfalitcr & Particulariter, vr antea Theolophicc, Phy(icc, PhyficoMedice, PhylicoChemice PhyilcoMagice, HyperphylicoMagice,Cabalice,iuxtaLeges atque Dodi inam Amphitheatn huius Influcntia,Lumine & Motu Diuino. Hoc,0 mnia inomnxbvs&in
,
:

o
Perfcuerat in laudibus

M N A Catholice, typice. Hic Sapientia.

1

141

s^

Attingic ergo a fine

Sapg
VeiC
I.

Tertingit autem aI extre-

Sjpicatiz

vfque ad finem fortitcr,

&

mo adextremtimfortiter^atque

/f difponit omniafuauiter.

omma ijtiliter moderatiir.

x^ttingit afine,^c.'\ Spiritus illc S A p i e n t i /F,quoMundicotius machinaiegitur,omniaquirC2lumconcludit,occupat,pcnetrat,replet.Atquelicctis vnicus fit & fimplcx,tamen innumerabilibus, incomprehenii-

bilibus,inelTabilibusproprietaribus>donis,ideis,fcientiis>virtutibus,feminariis

rcrum rarionibus,ipiritualibus

&

viuidis viribusp?Jiditus cft^tam

mirifice diftindis, vt varietatem eius

tis

nequcat.

Mens humanaadmirari & aflcqui faHi Spiritus funtauthores &r origincsgcnerationum & corru,

ptionum, fpecificarum virtutum omnium rerum &: ab his dcpcndet tociusNaturarcognitio. Atqueitaeft&pocefthicSpiritusS a p ient i^t, t v s OM N i A in Omnibus acin o mni a. Dijfonit omnta'^ Quia perpetuus catholicus. Dicopauca,ac(ccrte)pluia meditationi Sapicn tis lubens relinquo. Ora, vc I e h o v a H tibi a confihis & tunc dcmum intelliges. Sapienti;* iilium, id efl, attentumjftimulo radii Solis Diuinz illuftracionis impulfum, humilcm animo acque manfuecum volo, non fciolum prxcocem auc arrogincom, hoc eft:,fophiftam.
,

Mo

I4'

Prgclara eft,

& qu? nu ni

S.ip

6.

Verliij.

c|uainmarcefcit S a p
1
1

e n-

(^ qux If nunquam maifefat S avi/|"

Clara (ettam) efl ,

a.
Claraeft]

ENTIA.
Reueraadmodumclara :eftcnimEmanatioclaricatisOmnii

potentis

De

(incera,

& candor lucis a?ccrna:,illuminans Mundum Intelluccns. Vide

ligibilcm,Maiorem
verfl^^S.ijj.

& Minorcm:Ec Sol fupcroMNiA

Nurquammarcefcit S A P.] Raciocft: quiaxccrna.

Solum
:

ycerniim,fub corrupcionemnoncadicina:ccrnum. Noca: Quod nunquam marccfcic, a:cernum eft:SAPiBNTiAeft talis, ergo A.tcrna &,

pcrconloqucns.DE V

s. Verf.ijtf.

Nobilita-

GRADVS
^^
\

TERTII.
8.

6i

NobilititcniEius hocil-

Sap.

VcrCj.

/^ Generojitiitem iUitts glo- H?

rificatj

luftrar,qu6dvnacum Deo viuitjD o M I iNvsq^ omnium

illam dilexic.
Gcnerofitttem
illius glorificat^S^cc.'^

contuhermvim habens

T)e i,/ed i^ (f'

omnmm 1) o-

MJ NV s
Gcnerofirarem

dilexit lUam.
illius

magnificc illucum e o^^tcerno conui(flum atcernum. Diuinitus ortum,curnontamiliarircrvuicieccum D e oPEcconfequencur^ fuomoftrar.habens ^rerna

clo)quoq;ii,quibusfamiliaritasintercediccumilla.' Aiccndo,inquicha;c incarnaca.ad Patrem meum,&: Pacrcm veftrum.D e v m meum,& E v M

vcft:rum,Ioh.2o,i7. Vc

vbirumego,& vosflcis.

Ibid.14,5.

Hmceft,quod

Amicifianc D e i, confticuanturquePropheca:,quibus De v s (vcamicus amico) mcdiace velimmcdiatc reuclataicanalua^infpiracatquecommunicac

Bona

mera.
rc
(ic

& Dona S a p e n t yt thciaurorum inexhauftorum innuTu igicur,adimaginem &:(imilirudinem De homof.idus, imicai i

i
,

Crcacorcm

Sapientiam

eius quoqiK; dilige vc

Theofophice

retormarusjinpundtohoccoiiformisviuas Archctypo,invitama:tcr nam. Omnium D o M i N v s dilexit illim\ Sic S a p i E n T i a incarnata.Io

han. 17, 24. ?ater dtUxtfii me,ante con/fitu:ionemfJlfitftdi;5)CihidcmvciCi6 vt atUciio^^ui, dilextjii mtyin ip/isjity^^cgo in eis.

(H2c)^pr^ccupar,c]ui
fe

^Anteuertens fm Jludiojis
ojjert coiiiojcendam.

144
Sapientia
fe oiFert

concupifcmit, vt

illis fe

qusFieDti-

prioroftendat.
TrAoccujiaty^c.'^ Antictpat cupidosfui,vt prajnofcacurjvtpriusfeillis cofjnofcendam exhibeat &: vltro offerac adeo in dcliciis haber clle cum fi liishominum,quemadmodumeftverir.i45.i57. Eftenim<^5*'v(quavocehicvciturSapiens)occuparc partes priores inrcaliqua, vtiamutuoa:

busfe.

morc &beneficiis,ita!nftudioS a p i e n r i A cognofcenda:offertfepriorem S a p ient i a illis: Quibufnam? IUisquiconcupilcuntcam: qui

diliguntcam,verf.i8.Qjiioptant,quiinuocant,verff.i4i.&:t2j.

Quia fe dignos Ipfaqua:ritcircumcundo,arqiin

viis

verf 17.

^oniam If dignosp,!fI- HJ
tja circuit quxrens
"viis
,

(s^

/j^in

bcneuole

fe

illis

oftendic.

ojlenditje illis hilanter,

i^

m omnique cogicacioneeisoccurrit.
Dignosje,
ta

tn

omni prouidentta occurret

illis.

&c.] Qui vere.hoc eft,ex toto cordo(verf 251.) rota anima,tomcnte, tocis viribus, Bib!icc,Macro & Microcofmice amant qujErunt, audiunt.vident.obfcruant eam inquc L E c e e i die nofteq; Thcofophice meditantur plcrunquc etiam (nam deridctur lufti (implicitas,Iob. ii,4.)cumirrifionccorammundoimmundo. Vxautem mundo,S a p i cntiam veram malitiosc fperncnti; fpernccur vicilfim ab Ea, vt quidcm cum damno luojecerno. vcrf. 198. ^jtt perfeuerabit vjque ad finem, corona, ;

hitur.

Affidua

cnim mcdicatione cxcrcctur

ftabilitur

&

fixa rcdditur

42.

INTERPRETATlONtS
noft:raiiifupens:nonell:(credcmihi)labordiei yniiis.
-

Mens

Amalisad

Bona;a.corporalibusadSpincualia; afenilbilibusadMctaliajacerrenisad Diuinanospedccencimmigrare oporcet, fiBonorum.fiSpiricualium, fi

Diuinorum velimuscilecjpaces.Suncgradusafcenfionum.Videverf ii8.

Hoccft, Circumquaq5quxric,vbiuis terrarum,omnitemporc&:Ioco,numrepcriaturcuiverccordifitS a p i e nt i Avera>vcfuam iolicicudinem &: beneuolcntiam erga fui amatores fideles dilcdos, reipfa,
Ipfa.ctrcuit,^c.~[

9%

hoceft.communicando eithefauros

fuos infinitos, fignificccacqjdccla-

rec.Videverl. 14^.144. 16^0. Sicuquxfieris

Sapientiam, quxicris
in vih.

&:

magneciceaccraheris viciftlmabea: invenics &:invenicris.

gc^cnficcrjcigf vnDt>crhcft/aSfofieatJclj fcnmiDcrumb.

<l}jcniattficf}

Qiix lunr ] Nonalia:,quam LibriSS.=^Scripcuix,Nacura: &:Mentisnoftrx pcenicenciaChriftianepurgaca\(verfu ^i.)Inhifcc,inqua, S a p lE n t liE viis Sapienterambulancibusnobis, fiTheoSophicc Oramus fi Sapicniftxvixr
,

Laboramus.mirabilicer mirificeq; oftcndit IcSapientia Divi NA. Videverf^S. I/tomni cogitattoKe.Scc.J Ipforumopinione, fentcntia
ter

acmenteconcepta,comprehcn{a
formare.

acq; irifonnacabenigne. Eftenim^^cLv

Tu^t^ctf^c^nxvoxhoclocoltgitur^irnaginariy^cogttationeacTncnte^ttqmdin

IcaS A p ie n t

a dicit.feineorummencibusaccogitacionibus

fitverfari,vtfeamiceiIlisoftendacatq;communicer.Vidcc
cni apparet

De vm homo,
}

Dev

icfereprxfentat:

s cui videndum (c exhibet ;cuiSAPiENTiA Dei. quod non vulginccr fienfoletin SS.^Scripcura.Natura
;

& Mencis fpeculo Theofophicelotx atque mundarx.vwfj>6^. Ingens cft, & fitis xftimari nequit Numen, quod in homiue vjget qui racione pra?;

ftans,ica(DE

voluntate ac iuftli)dominatur Creacuris,vt non tantum prxfencibus indigens vtacur, fed eciam remotiora & arcana pcruagans,
i

Genio

&:

ingenio

(D e

duclu) vratur atque fruatur.Et quidcm miracu

!

di-

gium

cft, quid non experta & erudicns xtas produt imo, quid non illa Ratio&o Xoy^^y in hoc mortali vermiculocondat lcuideditomnem xcern tjtem totiusquc machinx mundanx latum, altum & profundum cognofcere: vccreatis cognitis Creaiorem obferuet, hoc faftigium Mcta-

phyficum vigens principium raticnalismentis, audiat&intelligat. Hoc fui totum ratione cnpiatjmcnte colat,& fcnfibilivigoreidipfum fpirct: huicficquicquidcft. Et dcmum,figaci reliitahumanaPhiloiophia, ftudeat patrizarc. Cundaenimquxfeccrat,erantvaldebona. Dcc De y s, dicatomnis Sapientiam amans, Amen.
i4<j

Hanc ego dilexi,& a iuuencute mea quxfiui ac

,

Sap.S.
Veri:2_

IJ I-fanc (S AViE^TiA jvi) amaut, e^ exqutfttn Bam, a iuuentute

i4<

rponfani mihi ftudui ad-

mea

_,

[^

&

quncfiui

iungere

amoreque
eius

pul-

chritudinis

captus

[f Sponfam mthi Eam ajjumere, C^ /^ amator faSitts fumform<.

tlllHS.

fum.
///jvc^wii*/]Curnon?CumD o
Hanc.iuadeo, & tu,mi fratcr,
:

n vs

p s

e (vtfequitur)ameteam.

ama non Nigromantiam vcl Cacomagiam,

aut So-

GRA DVS
T
&:
I

T,

RT

1 1.

<55

aut Sophjn-ic^am, (veif ii8. )diaboli filiam A

genuinam; amo S a
S a p
i

e n-

M (iullu Sapicnti,s,veif. lod. inuicationeque

:

ent lyE

ipllus)

egn vtque

p s

A mevicillimamct,cgoque nunquam deficiamabA-

morecias,bcnignclargire,6I e h o v a H,mihi,
ris

Amen.

O Artem Amo-

DiLiinimirabileni,mundoincognitamimmundo! Fclix, quipoculum guftatamatorium S A p I E n t iit,fclicirtimus,e6quiincbriatur. EtauAfiiticam,f)Cc.^ Manc ^ftarc u prima xtatula abadoicfccntia mea, in qua a norS a p i e n t i /E &:ft:udiieiusinanimomeoexarrit. Scdquomodo? Thcofi-)phice,iuxtaLegesatqueDodrinam Amphitheatrihuius. Confilium fcquereTheorophij" amatoris fidcle- In iciunio pieorando;medi; :

tando^loliloquiaexcrcendo^tfW/jtv^i-jO^yfr^ii.-SapientcrqueadLaborando,S A p lE N t I iE fiditopromiflis.NcfcitfidentcmdcferuiireD Evs.Et, qui fic inquirunt o m i n v m ,animaduertant ([intclIigunt)o M N i a.

Prou. z8,j. Vidc vcrfl^^.pij. & 170. Sponfa/n ftithi ajfnm.~^ Vt (ponlocum fponfaconiundio intercedit ardiilimefumma, ita (opto}& mihivcfitin iempitcrnu(dctD e v s)cii Sapicntiaxtcrna; qu.Tcolumbulimc.i, pul chramca.formofamea. Incipc,obfccro,rumyfticaconcubma Abyiag Sunamitcscubarcinfinu mco- cu fando fcruorecalctaciasmentcmmcam, tuisamplcxibusfrigentiamembraconfcve,Animula! Corculum! <_^mator fiiciuifHmformx illms^ Amaui forma cius,quia tota pulchra cft Amica

mea.vcrf jio.Qux^vtrcdcdc^ ap ie N t a icripiitCiceioEthnicuscx Platone Diuinicus illuminati) )fi oculi$cerncictiircarnaKbus,mirabiles omnibus excicpnwamores. Solomoni (oculis Mentis qui eam afpexitjficuti &r Nos Theofi)phixamatorcs dccet, quales ac quantas cxcitauerit, cx prarfentibus lufficicntcr patet. Omniil rcrum totmas SAPiENTiADi uinacomplecliturpulchritud.necertantes. Quisenimquxfopulchritudinem i Patris cogitare fatis poteft Quis ipcciofum lUum forma prx filiishominumfatisdemirari? QJiisSpiritus iancti la:tam flammuIam,omnia viuificintem fatis amare poterit Pulchntudo Sapienti^ in Angelis iplcndor eft, in Aftris fulgor ,in Cxlis candor, in Acre lux,i n Terra viridi tas,in Aqualimpiditas,inFloribuscolor,in AnimalibusproportiOjinHomine dccor fic figura,in Anima ratio,in Fidelibus fides.Quis crgo fibi hanc non eligeret iponiam.nifi ftultiflimus omnium quis non caperctur huius pulchricudine Quocumque te vcrtis, faciem tibi fuam oftendir, fiuccseleftia, fiue tcrreftria contemplcrc. Atvcrointcrnamrcrumpulchritudinem & formam intucri hocdcmum Sapientia: cubiculumeft,hoc Sponfa:huiusofculumcftintimum. Aperiigiturmihiforormea, fpeciofamea, oftcnde mihi facicm tuam gcnuinam , non extcrnam duntaxat formam &:
i

pulchritudincm rerum,fedintcrnam&intimara;neccnimamasme,nifi cor tuum mihi aperias.

Eam

flnefraudcpcrcepi,
f^h

l/anc l^ fine ficiione

co

didi-

147

..Regij.

rinc inuidia

communico, diuiciasqicius non abfconSirteficiione diJici]

t^ l^ftne inuidix cornmmij

O" honeflatem

lUius

non

do.
ftratus Sapics fua opinione,qua

abjcondo.

Sinc fruflirationc ; aut non male non cnim fuitfru:

deSAPiENXlA habuit,quia Doftrinam

64
cius

INTERPRETATIONES
veiam, vtilein huduofamque eft expcrtus.
Sine inuiducommumco
]

Vidcvcrf.^07.

Nuncde
fic

fe(c,

inquit

A P

NT
8.

A.
,

Sap.y.j.

148

I E

H o V A H pofledit

Prou.

VerCii

/^DoMiNVS fojfedit m e

me
te
re.

principio \ix fua:,an-

Ifm initio njicLrumfu.arum^antequAm qmcquamfaceret dprincipio.

opera fua exeo cempo-

DoM
I.

NV

s ppfftdlt

M E ] Hoc eft, acquifiuit fiue genuit mc. Vcrbum

C44/7;quodacquircrefignificac,prapoffiderefeugigncreponitur Gen.4,

a H.Contraveritaremnonnullilegunt,^-??/ (hocefVjEireDo min i )iEterna:^tcrni ab2terno;a:ternaigitureft S a pie n t i a eius. Initium,zternitasipfa. Dicas mihi ( calumniator) inittum viarum D e i, dicam tibi micium S Ap lE N T lit eius. Nonergo ( vtpatctextotocontexcu) S^ p i E n ti a creatura eft,fed crcacurx omnis crcatrix..
tfie.

PofledivirumdlE

HO v

Ininitio viarumfiiaru7n^ Viae,

EccIeC i4j
4-

149

^^ Ab ^terno ordinata
fiim
,

verf

ij-

&

cx antiquis ante-

nA feculii, f^ frincipatum hahm, d principOy ante Terram.

quainTerrafieret.

t_^^</frw] Apagefis.diabole, S a pientijI Dei xrernitatemma litiose negans. Increpcc te I E H o v a h. Principitum hahui] itqualem

cum

D E o poteftatem habui

antcquam Mundus crearetur. Na/ac enim

VideSap.ii,v.i8.&feqq.

(quodhicleri;;ur)Hebr2isflf<iw/'dfignificat.

150
E

Nondum erant Abyflj,&

G o iam {y' concepta eram,

Vcrfi4.

^uum nondum ejfenta/oragmes j formataftm

,

quum
abun-

necdumfontesAquarumeruperant.
Owr^/^frrfw]
hil.

nondum

effent fontes

dantes Aquts.

Aquo?afoloD

E o. Aliudenim,pra:terD e

v M,eratni-

Vbinam?InvterovelfinuDiuiDitatis inperfcrutabih. Pial. 110,5. ex te. Tcrra.noli nimis altuxn fapere,fed fifte gradum,ne percontancem opprimat Maieftas.
vcero anre luciferum gcnui

M'
ui
\

Necdum
collcs

montes gra-

VerCi^.

zAntequam montes fundati ejfent ,

molc conrtiterant, ante

ante coUes formata

G o parturiebar.

fum.

CMontes graui, &:c.] Advcrbum,immerfieft*ent Aquis,&inTerram dc*

fixi

GRADVS
fixi

TERTII.
&

dj

feu coUocat. Pdr/ww^rfrJConceptionevcDiuinaconceptajitaScpar-

tu cnixa fcu genita.nobis impeiccptibili, quare incnarrando; Di uinitus genita.F,nfopb,inrinitudojabyllLs,noXjinlipienterpcrcontanti; Lux, Sol,

hdeli.fimplicem SS.^Scriptura: veritatemfapicntercredenti. Crcdunt thechnographi&rartificescuiuisinliiaarteperito: AcquicueruntPythagorei in fuo ewns i^a,ipfe dixit : CMeckahlimy h.e. Cabaliflx in fuo emoru Ha-

cbdmim, dixevum Sapicntes: fcquerc tu, qui Chriftianum te profiteris, Chriftianorum 7n^vmy,cvcde cui iUi.in quem crcdis. Conceptum ge& nitum a D E o, nonnc D e i fihus iurc efle ac dicimerecur i Quidni ?
:

Ji

^
lis,

Nondum feccratTcrram,
&c platcas
,

VciCi6.

eAdhucTenam nonfeceraty
(S^

iji

&

fummita-

flumina , <i^ cardmes orbu

tempulucrum Orbis.
quaz cxtra

Terroe.

Et pUteas^ Etquaiextrafunt. PeridintcIIigiturportioTerrzhabitabi-

aquam apparet quam mox lummitatem fiue caput^w/uerum 0/^-,appe)lat ac ll diceret.nondum difcooperuerat faciem Terrje, necdum fcccrateam habitabilcm.
,
:

53

Quandopr^parabatCxloSjillic cram: quando defcribcbat cir ?ulum in f uperficicAbylli:

CertaLege.^c.
in
]

verfiy.

.^ando prieparabat (jeloSy

aderam quando
:

iJi,

certa lege

^ gyro yalJabat

<iAbyJfos:

Cum difponeret Ccntrum Terrar,quod eft puriffimum

mcdio eius,&: redigeret Abyfl"um,hoc cft, Aquam & Tcrfam,in figuram eft, globum Mundi infcriorem conftitucretjcertamciindidit E l o him CreacorLegemarqueprasfcripfitjquam prxtergredi, cicra ipfius voIuntatem,nec audet, necpoteft. S a p i e nTiitlEHov^ immenfaz infinitxquc Paticntiae argumentum luculenriflimum. Nota Terram puriflimam repcriri in centro Terrae, vox eft vfitacaPhilofophis vtrisquc, hoc eft, tam caecutientibus &: claudicantibus, quam videntibus, necnon via Regia incedentibus jSAPiENXiit ver
fpha:ricam aut circularem, hoc
:

Dodrinxfiliis.
;

Cen tr v m Terra:Phyficum,vbifit, mifcriiftiignorant

?

monoculi valeat iftorum iraaginatio. Cupis realicer difcere dicam. Adi Vulcanum is ex quouis corpore cerreno,obftecricance Nepcuni limpidiffima manu,cencrum eius candidifllmum PhyficoChemice manifeftando,
;

ad fcnfus omnes cibi demonftrabic videhis illud; tanges^guftaiii audies cies^ Vifnequidamplius ? Philofophus meincelligec;nonfophifta. gnurahocquoddixi. Vide figuram Amphitheatrihuiustcrciam.
: ;

otfa

Ma-

Quando
mabat
fontcs

.^ a^thcra firfurfum & libi:abat

,

VerCzS.

.^ando firmabat Calos defuper, quando roborabat fontesAbyjji.

154

Aquarum

ea

INTERPRETATIONES
jEtherafrmahat/urfum] QuandoSpiricuma;thcrcum,hoccn: jCjelum,

Gcn.i.i.Creatum,firmabat,Fi
. .

rmAmenTvmqveverb ofuofoli, ,

dando iic conititueret, Gen i 6. De Cxlo quid fit confule tcrtiam Am phitheatri huius partcm, Quxft. j. & verf. i6i. Euanefcanti^itur vanita tes fciolorum quorundam, fabulantium totam totius machinx Mundana; N A T V R A M,noft:ristemporibusnoncfretamvegetam,fanam,incolumematquevalentem,vterat3Etatemaiorumautpatrumnon:rorum: Carlumcadendodemififlefcad miliariaSooo: Solcm, Lunam, Stellasmul tum amilifte de lumine priftino fuo: Hci bas flores, frudus, &:c. Animalfa tcrreftna, Aquatica & volatilia,hodie non cfle rantx virtutis, cfficacia:aut opcrationis,quantiE annis abhinc centum.vcl millc: imo Naturam adhuc
,

dcdicindiemtotaliterfeniodebilitari,viribufqj,obnoftrapeccata,frangi:

Magnumverbum,ficfletvcrum.Siintell!geretis,Dominimci,N atvrve A T v R A M , hoc eft quid Gr, quod eius Efl^e, quse, quanta &r qualis Lex eius, aquo indita Crcatura:,in qucm vl"um,aliter loqueremini. Ad Cjelum quod attinet,dicatis mihi qu^fo.obferuaftis vnquam circumferentiam firmatam circularitcrcccidilfeadcentrum? Nonnelegitis, Ve r b o DoM I N I CttlifirmatijHnt: ^jyitu0riieiHs,emr,u virtm eorum. P{al. 35. 6. Et,fiat FirmAmetttur : 'vocmit^ D E v s firmamentnmy atlum-, Gen. \. 8. Sicecidiflct qualc eflTet firmamentum ? egregium, fcflicet. Hxcce tam pracclara Ver Bo DoMiMicaelorumfirmatioiofcioloslDixifprxtereaDE V s, fiantluminaria in firmamento Cxli, & diuidant diem ac nodem & fintin figna& tcmpora & dics & annos vt luceant & illumirf6;.^r terram. Et fa6tum eft ita: Fecitqj De v s duoluminaria magna: luminare maius, vt prxefl^et diei : & luminare minus vt praseflet no6ti & ftellas. Ibid. verf 14. feqq.Nonnehxc,virtusC2lorum,SpirituorislE h o vA firmata?Quis

mcnte fanus ncgabit Solcm Lunam Scellas diuidere dicm ac nodcm efle in figna & tempora dics & annos luccrc & illuminare cerram prasefle dici ac nofti tam bene etiamnum hodie, acante annos mille ? Vbi res
,
,

quid opus cft probationc prolixiorc ?VoxDei;GERMINET hcrbam virentcm & facientcm fcmen , & lignum pomifcrum facicns frutSum iuxtagcnusfuum, euiusfemenin femetipfofit fuAqua: reptile Animas viuencis , & volacile per terram fuperTerramfiabfirmamentoCa;li:P R o d vc a t Tcrraanimamviuentem in gcncre fuo, iumenta & reptilia & beftias Tcrrx fecundum fpecies E i hacGcnef i. impleta; fiias: Voxjinquam, Bencdidtione Diuioa , animata roboracaque , creuerunc & muIcipHcaca funt ab vfque initio Mundi: crclcunt&mulciplicantur, hodiernodic:crefcent(vigotc L eG 1 s fcmelprofempcr Diuinitusindita:)&multiplicabuntur, vfquead Mundi totius per I g n E M renouationem. manet in a:tcrnum,Efaix cap. 4o,vcrf 8. Siccrit Ve r b v m mcum, inquit Ikhov A H, EfaiiEcap.5j.vcrf II. quod egrediturdeoremco: non reuertecur ad mc vacuum, fcd faciet qua:cunquc volui & profperabitur
ipfa loquitur ,

TERRA

:Prodvcant

Prodvcta, Crescite&Mvltiplicamini,
,

VerbvmDomini
,

in his
<x\\ii
j

adqu mifi illud. gut @rap alg or

lcdes

lum

2^gc noc^ glcic^ D^^ic quBfo quid hoc Cs 3a^rcn. faufcn&t / mea,Terra auterh fcabcllum pcdummeorum.Efa. cap.^6^.v.i.
^ccljfl Dcrcntwfjjcn ^cuttgce
?

Matth.j.

GRADVS
Matth.f.j^. A(^or./.49.Jo

vis

TERTII. 67 omniaplena. OralEHovAM,

vt tibi a condliis. Nihil.boncfoci,

Rom. 8,

tcuuiatlocus,quem obiicis, Pauliad 2i. Fic ibidcm mcntio duncaxac ingemifccntia: Creacurx; non

dcfcdus Nacuraf.
ris

O benedicta viriditas,faciensres
ConCCmplarc

CTNCTA3 6ERMINARE.

VIRIDITATEM, figUTheoSophe,

Amphitheatri huius prima, fecunda,

&: tertia, reperics tu

Rv AM El OHiM.-Cabalifta, Linam viridem,girantem vniveRsvm: Mage,N a t v r a m PhvricoChemift:a,LE o n e m viridem;Dveneghviride;Adrop;Essentiam Qxi><.-

t AM.Sac. Quis enim reuocante

&:

recepcui canence Harpocrace, pro?

t/

perarcc frangcre Ccelefte Tacicurnitatis figiUum

Vnicum addam

fi

ngu-

larc.Obferuacionibus auc Dcmonftrationibus Mathematicis veftiis refpondcns Terrx globus potuit accrefccre, virtute centn ku viuidi Mo cusquc perpecui vegecaciua,propinquiorque ficriCxIo,crefcendo;non
:

CxlumTcrrXjCadcndo. Sed de loco refcruo commodiori.

his in prasfcntialatis.

Doftrinamhanc

in

Quando ponebacmari
flatutum fuum
,

Vctfij.

^iuindo circumdabat [f ma-

155

& aquis,

n tcrminumfuum^ f^
fiios:

legempo-

ne tranfirent litus fuum quando dcf^ibcbat fundamentaT-<^r*c:

nebat <iAquts^ netranjirentfines

quando appendebatfunda-

menta Terr^,

e i decrcrum caufaeft, curfeincrafuos certerminum] Vnius cosque hmites aut cerminosraareconcineac,iniisludac,fluac,refluacque. Quod Pfal. 104,5). & lob.i^, 10. confirmarur. Hoc perpecuum li\x Po-

mim

nos ceftimonium miraculofum proponic nobis erac, vc vniuerfam Terram irerum & i s ftacim opcrirenc aquz. Animoigicurgracoouancesexclamemus:Miferie i Omnipocentis cft,quod non abforpci fumus. cordiac
ccncia: acBonicacis erga

DoM

NV

alicer

enim fucurum

IJ6

Cum

E o

4^

R A M cun-

Yetfjo.

K A

M apud
,

E V
in

vtlHti

IS6

Stacomponens: &:delc6ta-

alumnus
quotidie,

e3^

eram

Utitiii

barperlmgulos dics, /f ludescoram eo omnitepore.

O* lt*do coramtUoommtempore:

EramjEhieh. Nocandum: Exod.5,i4.dixic De v sadMofeh: Ehieh eserehieHjEro qjvi e r o. Dixitprterea,ficdtcesfiltU IfraeL-EHis h,er o,mtfitmeadvos.Lx x*&vulgacaeditiohocinpra:fcncicranftulcrunc:svM Q^i sv M,pro,ER o (vvi er o.Frequcnsenim' cftHebrxis fucurum pro prarfcnci poni. ScribuncaucemHebrxi;iftalocucionexcernicacemfignificari: aflcruncquecainnuifummam,omnimodam&fcmpicernamDE i ftabilitatem,quifemperfuic,eft&:crit. De v s
folusdiccrepoccft:
s

vm &E Ro.Namomniacempora,cumdcD e
s

olo-

quimur,confunduncur.Nomenhoc Dei Grzce

cxpreflic lohartnes

A-

pocal.i.4.diccns:>OT5^er,>W6iJ.j;;t6^(^,i.e.abeoQjri E

t,&qxi

68

INTERPRETATIONES
fiiQ^i

Ek A T,

Sicquoquein OrationcDomioica: Paternofter, Qj I E s /w cxlu. Ita alibi S a p i e n t i a incarnata , I h s v h C h r stvSjEgosvm, Vta,l"eritiU (jrVita. Et, Antequam Abraham E R A M Ec o. Ciibahfticumhoc, ha^^dlpcrnendum, fuo, DEovolcnte, tufius tra6t.ib!turloco,in Amphich^a^i^JS A pie n t liC ^.terna;,foHus vers, &c. explicato, in expodtione nominis D E i , E h i e h, figura prima. De lu1e,nunc,calumniator,apern)tiofiirnnisdehriistuis,negans S a p ie n t i je (qujeintemporcincarnata)tam Diuinitatem, quamasternitatem. ERAM,EHiEH,idcft,DEvs,DEiSAPiENT I A cundacompo nens. Notandum Qux hic (apicns nolter dc S a p i E N t a , eadem lohan.cap. I. deV er B o.Ve r b v M,igitur,carofa6tum,&:S ap ie n t i a DEiinfeculoincarnata, Idem.Devs.Dei Filivs,erat,est, ER IT, abaeternoinxtcrnum. Quid,inipie,dicisadhoc? Quicquidcft, ante Mundum creatum ,DEvseft: SAPiENTiAcft, ante Mundum creatum, ergo SAPiENTiAcftDEvs. Hinclohannes Euangeiifta,
I

Er

T.

Principioiam tum fuille, ftatiminfert,fuifl'eapudD E v M,quifoIuseftantcPrincipium.Etquia.,qaicquideftantePrincipium,neccirari6 De vs cft, redcintertetiam, D eVM ipIiimclTe Ve r b v m: ncquisdiiosD e o s fufpicaretur. Initiumfi-

cumcx

Sapicntcdidiciiret,

Verbvm

in

ue Pnncipium crcationis.excludit omne prius CTeatum. Eft enim creati, fuum , Principium. De v s autetn, cuius cft

Verbvm, Verbvm
s

('pcrquodin Principiocreauitomn.ia

noncreauit, alioquinnon

tuiflet

aiuePrincipium.Quidigitur?exfeipfogcnuicDE v

en"'

MdeDE o,

actcrnum abaeterno: nihil enimiamcogitaripotcftaliud. Eilet&euanefcat,nunc, rcdcatqjinnihilum, qaac fuitantenihil, fanatica, hasrctica, blafphema peftilcntilTimaqj vox Arianorum hacc: Fuit aliquando( ie.I. tcmpus fiue aetetnitas aat quicquid Arius lubintelligere vcl volet vel po,

tueritJquo( hlius
trinitarios

De i )nondumerar. Adamantinum hoccontta Antiomnes, exLibro NaturjE,Macro-& Micro-Cofmice,defumis, omniafublunaria probantis

tii:CREATOREMTRivNVM IcN
& iudicantis,D E
tibi
i

oftendit;

hoc Mundoinuidiffimi,dod"tiina Phyfico Chemice explicandoLibtum Naturarmagnum;

Profelforis phyfici in

ita,Yt

Creatvram triunam fentias vniuerfalitcr & paniculariter conhim (quiinPrincipiocrcauicCalum& Deindc:CoR pvj, Spiritvs, exquibu^conftat Ho m o,fimihtudinem fariscxprimunt Dii

fireri,rcpriEfentare,doccrcE L o

Terram,&:c. Gen.i.) Tr

v n v m.

An i M A, uinam triunam ad quam

,

magincmdiftinguo.
da. Vox

Homo triunus fa(5tus. InCer fimihtudinem & I Svmma:Trivn a omnia jquiaaTR iv n o fa-

D E I mirabilis,in Natura pcr Crcacuram,hacc. Vide figuram Amphitheatnhuius tcfciam, propof. i.diftinft. 7. Df/f^-i^//r]Dele3:abacur & deleftacurviciilimlEHO v AH E A.hoc cft,fiho; cuil p s EfHv^idcft, I D E M,I p s E quod inccmomina D E i rcccnfecCapniolib. 2, deverbo Mirifico , cap. 16. ) ab jccerno in aECernum in deliciis. Dc hac incarnaca cxtacPatrisceftimonium,Matth.i7. 5. Hic e s t Ftlittsmeuidilccim, inquc
;

mihi bene complacui,ipfum audite.

tatc &:

Audiamus igitur D

FiIium,quid(voIun-

m.Tndato Patris, qui noftri cau ffa mifit cum ) dicat de ieiplo in vcr-

bo fuo Biblice ,Macro ac Micro Cofmicc fcripto; non Arium, non S%rcrmcros,

GRADVSTERTII.
tTieroSjdiaboli
iiPatri
i

69

fquamas. Si ergo S a p 1 1 n x a ance iccula; (i Filius D E i; crcanri prxito tuiC fi &: nuncrociecacehominumdelectacur, &manct inaJtcrnum qiiisrcligioneianusdubicetiUamxcernam Ludt>is^ Ludo (ab arccrno) Diuino; quare meti^abili .(re & pronunciare ?

Mundiim

&:inenarrando. Quiddicamr

InDiumishumana tragilitasignoranciaac-

qucnoxeft :im6,merum n i h i l. Habeacergo locumChriTlianoruinillud,C R E D E Cui ci, m qucm credis. Credendo fubiugaris b Oi
;

fubingatus, times

De vm; quem
;

timens, rcdtc viuiSi rcile

vi-

uendojCor mundas

mundo corde,c|uod crcdis,vidcbis.

cVeifji.

Ludo
ius,

in orbe

Terrx

If L udens in orhe Terrarum: (T

delitiA

)'

& delediationes mex

mexj^ ejfe

mm

filiis

cumfiliishominum.
Ltfdensinorl>e,&:c.]

hominum.

Voccfuamirifica.Cquemadmodumquarta Amphithearri huius hguraannotacum ) mirificisq; opcracionibus Macro & MicroCofmicc:varia vircutc&cflicacia, Donis .icBonis.tam Spiritualibus
,

quam corporaIibus,Seip(am,& Patris InHniti Omnipotenti.i Bonitatemque inexhaufla, innumerabiliter nobis cxponcs mirabilicer dicendoatq; doccdo in Libris Natura:,SS.* Scripcura?,Mentibusq; noflris ptrnitencialitcr lotis atq; mundatis. Ipfa ludit quoq; in orbeTerrarii quiarcgit, ier: ;

uat,tcrrct,con{okfur,viuiticat,adfertVitama;ternam, defcnditadueribs Sathanam partas infcrni. Ejje cumflit! hommum\ Adeo ctiam.vt illa ipfa

&

inplcnitudinetcmporisfadtalichomo.habitarit&verf^.taiitinrerhoniines corporaliter atqueita (uam erga homines beneuolcntiam dcclarauic.

:

Quiddicam JGaudio&admirationem.ignitudinismiracuh perfufus.obmutefco. Obferuandum Filium D E r, proptcr immenfum &incfFabilem (uum ergagenus humanum amorem.incarnandum Ixiifle, etiamfi peccatum non introiuifTet ui Mundum, Alexander de Ales lohannes
:

ScotuscumaliisScholafticisTheologisaffirmaucrunt;
E

deamoreSAP

Diuini crga Hominem ad imaginem & flmilitudincm D e i formatam.tam benefperantc";. Thomasdc Aquino.etfidiucrfumfcntit, nihil tamen certi fchaberefatisconfitetur, cumdicit, hocfefolumfcire, quod oblatus fit,quia voluit. Quinctiam Gabriel Biclintcrreccntiores Sententiarios facile dexterrimus.clarcdlcir, hac dcrc probabilicerinvN T
I

jt

tramqucpartcmdifputati.donccalterareueletur.IudicetdehocEccIcfia.

Dcnique.fandashominum mentcs(confirmauitcxperientiacrebra)
S

fic

A p lE N T I A >ttcrnaintcrdchtiashabct,vteasinfcipfamtransformet; ita.vtHomomentalicctmigratinconlbrtium&fanduarium Angclorum Dei bonorum;im6,inDE v m ;criaminhacvita)ipfum,& De v s habitet in homine fedcns Rex in throno (uo Microcofmico,triuno,renato, vere catholico. Vidc vcrf.ij i. O Diviiniirimum in D e v m tranficum huncl Qui fit, non nifi reiedidne Binani. Phy DiaboIo,qui diflenfionem aut dif fimilitudincm introduxit D E i & Hominis voluntatcm. Hoc V n v m (D E V s )quod nunquam afedifcordauir,vuU v N v m cftquc omnibus bi
; ;

nis

difrentientibuscontrarium-VtquemcadMonadisfimplicitatcmplc-

narie perducat,dics nocftefque Chriftiana humilitate fufpiro, inuoco,oro,

70
ploro.

INTERPRETATIONES
Nec fruftra. Mcntiverj fi negarem aliquid Numinis Diuini
(

abfic

t.;men glorier)mihi v(-l vigilanti.vel dormienti,aliquandononadtuifre Redudlioad aut adeflcmodoipfcThcoiophicevoIuerim. HallcUijah.

el\

MonadisSimplicitJtem (dc qua infi;cunda Amphithcatrihuiusfigura) Mc thodus fiue via,qua debeat ac poflct o m o regencrari; in integrii refl:irui ;ad De v M,aquodiirenfioncpropriadetccit, Diumitusrcuetti; fieri nouus homo;coniungi, illuminari,atquevniriDE c&quafiDE iF c AR I. Sumusenim/ccundum AnimamadeoDiuinitatiscapaces.vt iplasetiam Angelicasmcntcsliceatprateruolarc&vnumcumD E o fie Hfflc redire ab omnidiiridcncchoccfl:, Binari^o,in v N v M,Theofi3. ri. phiccpotefl:atqueoportct fierianiiirionetantumeius^quod v n i contra rium non cfl:: alioquin non potffl. Si lapis, Rcgcnerationem Lapidis Philni. Catholici harmonice indc dilces: compenesque in veritateharraoniamirandamMacro&: Microcofiiiircgeneratoriam,SA p lE nt ii dud'j,PhyficoChemicclaborando. HscTh e o l o g i a triuna,Biblica,

Macro &: MicroCofiriica, Catholicaplusquampertetta. Hic & fic ftudeat

omnishomo^intelligctBibliccjMacro&MicrocolmicejSS.n^Scriptuia; cognolcct Naturam &: (emetiplum agnofctt D E v M,vt Creatorem, Redcmptorem,Santificarorcm :(omnia inomnibv sjquemagnofi;cre,& notum imitari, S a p i e n t i a. F.t fichomointhronum fuum reponitur,quicftipraME n s,aquaHomoDE v s dicitur,iuxtaOiiicu\um,D\x\,Ditefitj,c-rfiitiExeti/Iomnes. Plal.8z.6. HQcrcriflrimeverum eft. Sunt quidam Theolophiftir, nafiituli,mundani imlvundi,locutulei, orationis huius noftrx vim auc nuclcum conlequi nelcientcs &: propterea calumniantes nec mirum carcnt cnim S a p e n t i ^ Spiritus illuminatione; cuiusipfi Dodrinxmediilla(diaboliobrelIionerpirituali excxciti & impeditijncc percipere ncve dcguftarc queunt.Sit iftis relpofionisloco D.Pauli i.Corinth.i.hoc: lcvipium cA , Pertiam Sapientiamfapien; ,
:

tum,(^pruderitiamprudcntiumreprobabo.Nh\iz^'\cns

Vbi dilpu tatores leculi huius?nonne ftultam fecit D e v s Sapientiam huius muudi? C^od ftultum eft D E I fapientius eft hominibus &c quod infirmum cft De i.tortiusefthominibus. Quxftultafiintmundi,clegitDE v s.vtcon?

Vbi

fcriba?

fundatSapientes: &:Infirmamundielegit
Ignobilin &: contemptibilia
quarfiinr, dcftruerct:

De r
e

s,vtconfundatforria;&:
,

mundi elogit D

&: ea qu.x noti funt, vt ea

vtnonglorietHromniscaroinconlpeftucius. Hic eftTheofophiavera,germana,triuna,cfticax,quaJolim&:Philorophorum rupcrciliaj&Principuminuidlafceptravcritatilubegit^hodicquc fubigcre potens eft de qua caro iudicare ncquir. Verum, cum nufquam in facris legamus,Chriftum fquamuis multa cus fintannotata miracula j ex ftulto feciire fapientem, ^arumbfoftcicIjmiclj&flnnDcllcn nl>cr|?ccn^
:

lyS

-E

Go

(n^"2n
I

HHoc
1

H-

Ibidem
Vetfii.

Eg

o (n^n^n)

Chochhahito

M A c h)S a p
in Confilio

nt

a habito
erudicis

MAC}{)S ATiti^TiA
ntmi tnuemo.

&:

.(jr

in ajiutia:(;rjcientia, cogttatio-

intcrfum cogitationibus.

rrf//</Wr/wfe7g/V4/ww/^if.]N6cogitationibu3autfermonibusfcur'
rilibus,

GRADVS
ti,qui

TERTII.

71

nlibus, obrcGcniSjimpitSjbUlphemis, turpibus, ftultiloquio, aut fcurnlita-

ad remnon pcrtinct, Ephef.),^. nec vcrbis malcdicis, rabiose ac fcabioseinproximildcbacchantibus. Sapientiam quiqua?ritvcram, harc higiat, (itque ab ng prorfus alienus. lacct, inquit, pia mcnte.dottus Era(mus.infcpulchropcdorisputrccadaucr, vndc eiufmodi exhalant foetorcs, &C proximum quemq; mhciunt. Nihil ipirant de Sophix Cxleftis balfamo. Piorum corpora templa funt beneolcntia >c benedocentiaSpiriE NT I yE fandi;impiorum,(epulchracadauerum.Nequcvllum tusS A corpus mortuum tam eft dcltitutum anima, quam mortua eft animarelidaa De 05 cuius(lgnatura,phy,tantifcetores. Ncq; vllum corporeum cadauer (lc obolct naribus hominum vt fcetor anima: fcpultseiam quatri duum offenditnaresDiuinosomniumqiCslitum.hoccft.Spirituuniboporura. Viuaverba De i loqueretur Imgua, liillic adefletvita, De v s. TernarivMj reicdionc Binarii, per Quatcrnanum, vteftfecunda Amphitheatrihuius figura, ad Monadis (implicitatem, innominc S Ap lENT I Amanifcft.at;Eincarnejhoccft,lH svhChristi crucifixi, pro viribus Diuinitustibi conccins, Thco-Sophicc rcducereftudc; (iq; iiccorpus,Spiritus&Animatua(tutotusJcongrcgatafucrintinnomine iam dcSAPiENTiA Chtiftiano ieiunio in Oratoiio meditaI H s V H o rc; foliloquiainfpiritu &veritatc religiose exercc;tuisprofefto, c H M A-EL (quoddcHebrasoDEi s a p lE n ti am (onat.Jintereritco
i>

Hh
;

gitationibus,orationibus,foliloquiis,meditationibus;mundum in te crea-

cor Spiritum innouabit rcilum in vifceribus tuis San dos, fapientcs&iartificiofos, in teinucnietcogitatus; prudfcntizfpititu
bit &c conferu?j*i'c
;

tereplebit(Exod.z8.j.;5*''^''"^^'*'^5'^''o^^^'^''^'"''^^^''^0'^'^^"'^'^^''^^*

tuetdeducetqueinveritatem Agnitionis,Cognitionis,Cognationis,Vnionis atqueFruitionis(quemadmodum habet opetishaius infcriptio) lEHOT>E,CREATVRiE atqUcN AT V R>E,nccnon T V I l P SI VS

;

erisqucDE o optimoid, quod homini bonofuaeftmanusrmeiuuatcfle D E o, quod iubet eflc Devs. Svmma: Theofophicc ( Crcde, Viuc,
Ora,
&:

Labora, certo certius.qux dixi, vt alii,

(ic &c

tu experieris.

Qui aue o.atte-

tcm
tra

hxfitat fide,

non xftimet
("ua

ftante lacobo,in

fe quicquam impctraturum a D Canonica priraa,c.i. v.^.& 7. Quemadmodum con-

negantcm Principianon eft difputandum, nifi de Principiis; ita carenti Fide, de nullo alio incumbit Orandum & Laborandum, nifi dc Fidc vera vt, nimirum, Fides ( qua: D e i Donum)Diuinitus fibi infpiretur, in fe
:

oriatur,augeatur ac conferuetur. Qualiabita, o m n i a tibineceflaria vriliaque Theofophice irapetrabis a D^ o, pro("pereque &: Orando & La-

boraBdo tibifucccdeDL

55,

:^ TlMOR DOMINI
odit malum,arroganciain,

VctC.iy

Timoi^Jehovm

cfi odio

haberemalum,fperhiam

^ ar-

& fuperbiam

6c

viam pra-

rogantiamif^nfiamrfMlam, i3
os lo^ntfn terucrfitateSj odt.

ua, &; os bilingiuc detcitor.

7^

INTERPRETATIONES
1

riMORDoMiNi
DoM
N V

odtt malum,S^c.] Quare,quia D o m n v s qucm^^vt M )timec,B o n v s; oditarrogantiam & fuperbiam; quia timet
i ,

Maximum,yEternum,Terribilem,Fortcm:oditviamprauam;quiatimet omnia videntem.Z clotem, luftum os bilinguc detcftatur quia timet Optimum,rolumSapientem,Veracem;&:ficTiM orDominiInitiVM Sap lEN T J-A, quodeft, trui Ie h o v a HLonganimi,Mifcricordi, multoq; Benignitate. Vide figuram Amphitheatri huius fecunda. Ha:c noftraad Archetypiexemplar,ad cuius imaginem dc fimilirudinem(Gen. X.) ibmusformati, reformatio. Benehomini, quitimet D o min v m. Huic enim credenti nihil impoflibile,quia D o M i N v s facit voluntatem timcntiumeum, Pfalm. 14 j. ij?.
:

i6o

Ego
go;

diligentcs

me

dili-

^"^-'7

Ego
ligo ?

& quxrentesmeinue-

<^ diUgentes Me dti^ qm K^ mane yigiUnt

,

1$.

niuntmc.
Diligentesme^diligo] Lege talionis; qui

adME^mnement Me.
amat
,

eft

dignus amari ; Vide verf

.^imtmevigtUnt] Quiaprimaiuuentute,dieacno(5tu,temporeanlucano , priufquam cubicu furgat, meditando in Lege mca triuna, videlicetNaturaj,SS*Scriptur2&confcientiac,vigilantermequa:rit,mein ueniet. vcrf. z8. ficElcanacumvxoribusfuis furrexcrunc manc, &:ado14^.
te

raucrunt Dominum ,
16^1

i.

Reg.
1

1. 1^?.

Pcr femitas

Vetfio.
i .,

<^ In ^uiisjv STiTiJE amhtilo 3

16

dcduco

in

mcdio

femita-

O'

tn medio

femitamm

rumiudicii.

tudtcii.

Inviiily s T iT liEJQuamprimumanimafidelisfibidefponfauitSapientiam Diuinam, &iUamentcmpiamfibicopulauit cjelefti mattimonio, ornat Sapicntia fponfam fuamamore luftitix, &:impletillam odio iniuftitix, hoccft,iniuriaruminD e v m &:proximum;donatq;animam illuminacam; iudicio dexcro,rf to, fuicero, incorrupco, de omnibus, qui-

busaut

De iGIoriailluftracur.aucfalusproximipromouetur.
iudicio Gloria

Inluftitia

cnim &

De

&: falus

populi confiftic.

Audiamus iterum
Sapientem.
162.

K^T> ominvsSapienA fundauit Tcrram,^^

P rv d
e

Prou.j.
vcrf. 19.

Iehovah
T
I

tn

Savii^n-

16

Afundautt Terram ,flabilt-

ftabiliuit caclos

n-

uit Qelos tn

Intelligen,

T
i<n^

A.

T lA.
,

Quapropcer fi redte cudc Mundi crcacione; de Chaojde T A H primordiali,fiue Materiaprima: deMundi Anima,dida Natura: de Medio, hoc eft, Spiritu itherco,(qui ca:lum)duo excrema , Materiam puca & Formam; Corpus
&:c. ] pis infticui

DoMiNvs Sapienti Afundauit

ac Ani-

GRADVS
ac Aniinam,inglobo fublunari

TERTII.
i
:

73

nutu) copubnte &: vnientc dc Cx Firmamerum dcPrincipiis,Elementis,eorumqucFiu(ftibUs: dcomnibusquxa fupremoCa:-

(D e

lo,hoceft,Spirituatchcreo, (uperius firmato,vncie

loadinfimurrtTerrxCentrumconcincntur:dequetotoornacuMacroac MicrocofmirC quod Cabaliftis cft OpusdeBercfith^hoceft.S a p ienT I A N AT V R j,)ricupis,inquam,inBerefith,(vtcert6fcias,nonopincris

)

crudiri , inftitui ac inforinari

B V

;SapieNtiamIehovA(Di

eofadumeftnihil,quod hiflumeft^Ioh.i.jOiu^^t^Leges acque Doclrinam Amphitheatri huius, Theofophicc adiro hanc audi, vidc,obfcrua in SS.* Scriptura, Libro Naturx.&rMenteruaDiuinitus illuminata, mirabiliterdoccntem; inuenies cam folarn&vnicampra;ceprriccmvcracem,rcquc ducentcm in veritatemNaturalem,hyperphyficamatqucDiuinam;6M n M. Tu ChriftianoCabalifta, Phyfico-Mage, &: Phyfico-Chemifta, Orando & Laborando (qucmadmodum docct Amphithcatrumhoc)(apienteringrediendo
ficla funt,&: finc
;

Ve

M,pcr quod omnia

per quinquaginca Intelligentix porcas ,circaquasftudiatantoperede(u-

danc Cabaliftarum, Diuinicus a Mofah D E i fcruo recepcas,& Gcn.i. ordinemiroannocacas,olciSpiricuslandivn6tioncimbucus,afccndes(veluciper fcalam Iacob)adOpusde Me r c a v 'A,quodeft,S a p ie n t i a
Diuinicacis,defublimioribuscontemplationibus,fcientiavcrefpirituaiis;
vtfruaris

Deo

Patcrno, Fracernoatq; Amico,qUodeftSabbachum Sab-

bachorum;Iohylvlcimus,xcernus. Hxcviaad
multi
finiftre qua;fiuerunt,&:
)

L a p i d e M(quemanxii adhuc qu.Trunc inucniendum Philofopho-

rum Regia, eaque Catholica .alEHovAH Sacurnine collocarum in CcntrumMundi. Ca:tercT,ambages Labyrinthea:,omnes. Tu,qui fcis

SalSatvrni Catholicon, cuius myfterium in Dcnario Philofophiccfulgens.file.

Dandumcftfa:numboui,pfittacofaccharumtantum. 6

ftultiC<:impii,quipofthabcntesvn6tionemSpiritusfandi,hboratisapcrnonnullis Ethnicorum Philofophis (fpiritibus maIignis,crrotiimque magiftris) difccre ca, qux aSAPiENTiA ^terna,in leculo incarnafidis

ta,foIa vera,Spirirus fandi afflatu in verbis ipfis fando^ingrefli, (dutu

ma-

nu D

E i) in vofmetipfos.fufcipcrc poftetis,cognofcercque debgretis. S a-

piE^fTiA

Iehova

vnica &: fola nos fapienter docere dcbet, poteft

ac vult in^LibrQ^fuotriunQ,videlicet, SS.^Scriptura, Natura,&fpeculo

Mentis tuar. Vide veff. i^o. Stabiliuit Calos] Id eft, Spiritum a:thcreum, quiCa:lumcft&dicitur,firmauit. HincFirinamcntum, Gen.i. Ve r bo o m i N I Cxli firmati funt, & Spiritu orls cius omnis ornatus eorum. Pfal.5 5,<j. Vide verf. 2.61.SC figuram Amphitheatri huius cerciam. Qua;ft.

quinta.

16^

^s APIENTIAllllUSe
Ili
iUitis'^

Verfio.

Jn

ScjENTiA

emsauyjji

163

rupcrunt<^Abyiri,&: nubes rore concrercunc.

Sapitntia

rubemnt pfe y
rorem.

(sr C<zli jliUant

Caiu5i lEHCVit. SIDe i,qui2t6rnus,cuTnon &il laxtcrna. ^^y//?]Notandahic venit Doftrinainfignisde Ab y ssis. AbyifuseftrerumNaturalium, fupernaturalium,SpiiituaIium, Diuina
K...

74

INTEHPRETATIONES
&r

rum, itcinarum,

Inrcrnalium, profondiirima, abftrufiffimajoccul

fillima, imperfcrutabilis ?v iueffabilis,

Cav

a, Origo, Scdes, Fons,

ReccfTus, produccns effcdusadniirandos,

minc compriehcnfibilis. ft Gen. I. z. Ettcncbrxerantfopcrfaciem AbyfllrEfl; AhyfTus Scriptura; facras, dequaEzechielcap. 47. Ecclcfiaftic. i. t.&c i^. 8. Eft AbyflusProuidcntise, dequaPfalmus 139. totus. Eft Abyffus Omnipotcntix&r SapicntiacDiuin;E,dequaEfaiascap. 40. Eft Abyfrusprcxdeftinationis,dcqua Diuus Paulus,Ephef. i. 4. & Rom. 9. Eft Abyflus Dilcdionis, Redemptionis &;mcriChrifti,dequaIoh.5.Rom. j.Eft Abyfliusiudiciorum D e i ,de qua Pfalm. }>. 7. iudicia tua abyffus multa. Eccl. 38. Confllia eius m aby ffo. Eftabyffushumanxmiferi;E &:pcccat%&prauicordis, ler. 17. 9. Ezcch. 16. ip. Eftabyfrusinferni, Apoc.^.i&ri. EftdeniqucabyfrusvKaJ& gaudii xtetni vbi omnia carent finc & termino. Ezech. 3 1. 4. Exaltauit il
,

nuUo humanxrationis accuautem Abyflus Creationis, dequa Mofes,

adpra:fens inftitutum attinet

Exhis, quantum cxplicabimus tantum AbyfTum Creationis & ProuidcntiaF. Abyfliis Creationis &: rerum Naturalium funt Fonrcs, Origincs Thefauri Scaturigincs inuilibiles, puriflimi, perpctui Reconditifllmi in Elemcntorum puriflimorum fimpliciflimorum Ccnabyflus, idcft, infinita beatitudo&profperitas.
,
,

lum

tris:

Terrxfcilicet, Aquaj,

Acris&Firmamenti inquibusoccultiflimis
^

thcfauris, feminariacrcrum Rationes, conferuatricesfpccierum, perpe

tuo,

vfqueadMundi Refblutionemcuftodiuntur: vtpote, Animahum,

,

Vegctabilium, Mineralium, fluminum, ventorum,terf^p.i"ftatum, ferenitatum , temporum xtatum rcrumque omnium , figur.t , proportio &
,

Mundi fcenam vifibilem, ftatistemporibusprodeunt totius vitx humanas Rempublicam totiufq; Natur.Tcurfum flu-xum&refluxum adminifhaturaj. Hanc Abyflumnaturalemvocat OrpheusNodem, Tencbras, Nebulam, Dianaminconfpicuam,anemine
habitus, quibusinhanc
;

mortaliumvifam,nudam
ra.

fcilicet, in

hymnoquificincipit,No'|^'6(nf iroi'

AbyirusProuidctixeftotdo ConciIioriiDiuinorumabftrufiflimus.totius Natura: & humana: vitxadminiftrator, qui tcmpora, xtates, mutationes,annos,menfes,dics,horas,minuta. RcrumNaturaliij&humanarii

ationum, ofKciorum , vocationum fludiorum, pericuiorum, calamitatum, afilidionum, Libcrationum vita:&Mortis Humanxeftaudor, moderator&difpenfator. AbyfrusSapicntiaedelincaturlib. Sap,^.
,
,

1^4

Quis afcenditin Crelum ^ atque dcfcendit ? Quis continuit Spiritum innianibus

i

^'"'*'
1 I

vcrl. 4.

.^y
'ii

I s

apendtt in C^tlum
i s

i<f4

defcendit ? >j^v

coUegit

-ventum inpugillisfiiu ?
cogregauit
to ?

.^ i s

Quis colligauit Aquas quafi in veftimento? Quis (ufcitauit omnes tcrminos

fuis
?

Aquas in yejiimen-

.^

sfiabtliuit Gm?iester-

minos Terrx.
eiHSj f
1

'^^QuodNoMEN EST EV s & quod N o M E N F i1

J^od D^men quod CNio uen F i?

LiieiMi/inoJii?

Ilii cius nt, nofti

^uod

GRADVS
j

TERTII.

7y

Qv oD NoMEN
Sapicns;

EST, tcc. )De

e

&:deNo min

Sapientia incamata vacicinatur ineft^;ibi!i&:admirabili Ie hot a. Quomodo

rapicnterNominibus Dfii vtidcbenmusin Oratorio, docctnosPfaltes, Pialmo xS. z&Tj. Domine firtttudewea, rupesmca, propugn.uf{lum,ltberator mem D E V s meui.petra mea .prtteilor mci*s, cornufatutts mc, refuqtiim meum. Er, MofesExod.j^.ff. Domine.Devs noft:cr,Bonc,Bcnignc, Mifclicors Clemcns Longanimis multi Mifcricordia: & Bonitatis.Nomen vero Ih E s V s cllnomcniupraomncnomen,intjuoomncgcnu flcditur
, , ,

jllorum,qiixruntinca:lo&terra, &inhaterram.

Hoc NoM E Nomni,

um

diuinorum miraculorumcauiracffcdrixeft, firitc Theo-Sophicc & Myfticc Mcns fit orxpar.Tta hde &: inuocacione. Huic fidci qucc fcfeconiunxir, coulauit, ficiedc Vni vi x , cum NominelH s v h, ceduntomnes virtutes Ca-lorum, omncs vircs tcrrenx, omnis vfs diabolica, omniA qux cx rcgno pcccati &: diaboli , hominum corpora & animos infeftanc.

Comcde, filimi, mel quiabonumclb&tauumj

qui dulcis
cft

Pro!i.i4
Vcrf.
\y.

Q)?ildc(itag,)filimi

J^Me L,

165

qutabomm

eji

(^fauum duL

palaco tuo

aljlmum guttun tuo

c^fJ] Mcllcfolo dies aliquot vixifTe Democritum jcgrocantcm, quo cum caruillct,mortuum, lcribit Athensus: odorep^nis calidi, raorti propinquum virarjper triduum cxtraxiire, Diogcnes Laerttus. Mellita S ap E N T I > /ETcrn:cfqua:panis vits, lohan. ^.jj.^doflriiia.te, pcccato; I

rummorbolcthaliterdecumbentera,cordisorcpuiiacmundipiecomefta rcficict non tancum fed & a morte prajferaabir jeccrna. Qnemadmo,

dumenim apiculxexrorc
,

&:floribusmclc'>nficiunc: itaexRorcC^Icfti,

&exfloreMentis tux, hoc cft fidc amorc fpe & inuocatione paratur mel Sapicntis Diuina"i cuius vclminimus guftulusab animapia&fidcli pcrceptus omnem rorius mundi dulcedincm, deIe6tationcm& voiuptatcm fuperat. Hinc
Spiriruali,Diuino,videlicet,
, ,

Spiritv sancto;

Plalces, E'o(^uiatua-, incinit, fufitmihimel/ecjrfauodiiiciora: Pfal.19.verf.

ii.

SC119. loi.Tua.oD o M iN E,duIccdo,&mihiduIciafaciatamaraomnia Mundi.ComcdcigiturME LdcPETRA, Christ o,vtBaIfamocius ("liubcrrimo, corporc, Spiritu& Anima, acorruptionclibercrisannihilatiua
:

uiiTimo

Sal

Deut. 3 i. 15. ) cuius carcntia, tc mori finet. Latct in mellehoc fuaS a p ie n t lit.afapientibusfapienterficnominatum.Mi-

rum,certc, Diuina:Bcn'gnitatisdocumcntum,phrafinhancadnbftram vfquc statcm pcrmanfiftc fuperftitcm, etiam inter prophanc philofijphantes; cummiferiifti homuncioncs (pcr De v M^ nonintellcxerinc,
,

quiddixcrint. Secreta vis locutionis huius. Difce fili.

/fSic&DoCTRlNA
SA

YerCi4.

Sic

<^

cogmtio

SAfiENtua yfi in-

166

M E N T ^ Anima: tu^e
I

j^fuautseru animx

quam cum inueneris, ^ habebis in nouiflimis fpem ^

fp cstuanonperi bic.

ueneriieam:(sr eritmerces:

&

expeiatto tua non exctdetur.

7<J

INTERPRETATIONES
Sic(^Do5^irinay
:

&c.] Eft enim Flos Mellis Diuini Mannaque Roris fuMel in orc, Mel in corde IhsvhSapientia Patris fadacaro,PE t r A,i.Corinth.io,4.rupraquamcEdificataEccIelia,Matth. 1(3,1 8. Cognitio Sapienti-/e, &c. ] Cognitio S a p i E N t i ^E verae efl V L X in Mente, difpellens tencbras ignoranticX, &: omnes opiniones fal;

perca:lefl:is

ac inccrtas. EthjccCognitiodiftertabopinione&incertisconiefturis.tanquam lux a tenebris,& corpus ab vmbra. e v s.vtmcntcsnoftras illuminet, exorandus eft. Cauc,igicur,cauc,ne Lucem a tenebris
fas

petas

Caue ne Luveram petas vmbra, hoc cem ab eft, ab hominibus,vera Luce non il,

a fpiricibus malis, qui lunc apoftata: &: mendaces.

luminatis , qui propria fapientia tumenc,

culatiuas, atquc

& phantaiias fpe-

fomnia fua tibi pro Sapientia obtrudunt & vendunt. UabebUin ntnijjimiiy&ic.^ Vide infra vcrfzj4.
JnferatHr hlcJi^urH t^Hton grndpti.

IV.

GRA-

GRADVS

(^VARTI.

77

V.

PROLOGETICVS

GRADVS
P
I

QVARTVS
E

EXPOSITVS.
I E

H o V A H dac S A

N-

Prou.i. Verfe.

A M,CX ore eius cgredimr CO-

gnitio &:Intcj^'igcntia.

/^DouiT^iV s dat S AviE K T I AMjf^ ex ore Eiuj P R vDENTIAO^ScIE NTI A.

i<j8

D o Mi N V
atiis

(5?.!?,

&:c.]HincD.IacobusfnruaEpiftola ap.i.verC^.Si

Sapientia, Scientia &z

iiitellii^ciia

veflrum indiget

Sapientia, poflulct a D EO,qttt dat omKibn^ afjiutn(exp robrat,)

te?;Cr 'iWi iwsroperat

tans.
ttir.

& dabitur

ei. Pcjittlei
,

autem i ifide, nthilhxfimouetur

Dona
fuut.

J^/ e-airri hsfitat, fimills esi fiticlui Aiaris

qtii a 'vento

^ arcumfer-

hoino illc, (fummusille(]t,vel minmiu5,nobuis plcbcius, auc @rof? oDcr f (cu; i}an^)quod accipietaliquid(quicquam)a Do .MiN o.Vir duplex aniino, eft inconftans inomnibus viisfuis. Vidc
erCTo irftimcc

Non

vcrir.iu^. iji. Siigicur,

fruftra

quod vcrum,lE

hov ah

dat

Sapientiam,

innitimurprudencixnofl:ra:foli,laborandoarteaIiquahumanicus

cam

addifcere. Liber, fine claue Spiritus fandli,

<)$, i.
:

nonprodeftquicquam,

Rcctc crgo I.C. Scaligcr Exercic.3

inquic Nofirahacinltterarumfludiis

percgrinatio,fineftipernaluci,tniftrabilisqudiimerratioest.

Apud Ie H o v AM THEOsoPHicE,hoceft,Chriftiano-Cabalicc,Diuino M2gice,&Phy(ico-Cheraicc in Oracorio ac Laboratorio.Micro & Macrocofmice qujercnda eft a D o M I N o qui eam infpirat atque largitur impetranda.
;

VndedoCliilfimusCapniofcuiusobCabalifticxcxercitationisd:uinam peritiammemorialltfcmpiterna)lib. de vcrbomirifico i,cap.7. Philofophiam ( qua: aS.\PiENTiyE amorc nomen habct) rcftc
i

DonumDE

eft.

dcnnicSpiraculum D e i,&: Ilhiftrationcm Diuinam. Vtautcm Sapientia vcraSpiracukim D e i &:Illuftratio Diuina: itafapicntiamundiimmundi
(

reueraftulta &: infipiens

fpiraculum diaboli, Cqui> tefte Apoftolo, prin-

cc^srr\\inA\\\w\\is:cuiitsadexempUrtotmcomponitttrorbis)?ZC\cxczt\omtn.

Quarc & ftultitia coram D eo, hominibusquc D e Spiritu illuftratis ExOceanoS AP ient yE,petLibriciustertriuniusCathoIicifiphones,
tis.
i i

'8

INTERPRETATIONES
lyt
;

gratix diuina: dudtujdciiuandum

eft, inParadyfummcntis noftrae^Yera: flumen non ex putidis principis mundi huius immundJ, rquamarumquci(lius,pci(ophilmatum crrorumque canales , ftrtidis lacunis. Ille, rerum Diuinarum & humanarum dat Scientiam veram & fa-

Sapient

lutarem: hic,vitioram,turgercentcm,vulpccularem,fophiflicam,fl:crilcm

&mundanamfapientiamimmundam.
I58

Videverf.187.

Cuftodict

^
j

reddrum

vcrf 7.

'^condet reBis ejfentidm ,

falutcm,& proteget gradicntes fimpliciter.

fcutum
fe^e.

ent

ambulantibHi

t/er-

ReciorumfAlutem'^ FructusDiuinacSapicntixfuntinfiniti:

Summusaua:ter-

tcm eft animsE Salus

nus rcpofita

qua: diuinitus cuft^odita,&

tanquam thefaurus
:

efl: iufl:o.

Er, vt Hebr.-cus tcxtus innuit,ipfum

iulh

cflc rci,feu
efl:

quod omnibus rebus dat clfc, cfl: thefaurus

quod

nihil aliud

niii

E,quieflo MNiAinoMNiBvs. Iehova Higituri pse Salusiufti: ip s E cftclypcusiufti,aducrfustcladiaboli, hominuminimicorum,aduerfusmalignas imprefllones MacroCofmi. Ha^c cft vmbra Akiflimii c protedio Omniporentis aduerfus horrores nodlis , aduerfus
s I p s
,

De V

volantia tcla interdiu, aducrfus

ftem ambulantem in tenebris.

dacmonium meridianum, aducrfus pcPfal. 91. Hxc mala omnia,non tangunt

i

illos,quiambulantinintcgritatc;hoecft,inDEo

p s Oi^&filio cius

la-

svhChristo.
i6p

Vt cuftodiant femitas iudicii;&viam mifcricordium

eius cuftodict.

VerfS.

Seruans femitas
T
I

JV

i-

> j

/^

e!f*

njias fanUorum

cuflodiens,

Tunc intclligcs iuftitiam

Vf>.

Tmic

intelliges

Juflitiam^

& iudiciu, & Rc6titudincs,

&:

^ iudicmmyt^ icqmtatemy Cr
omnemfemttam bondm.
Diuinx Sapicntise frudus. Fa-

omnem fcmitam bonam.

namquc
&r gratia

Vi4sfanBorumcufieditm'\ Egrcgius hiceft

uorc

De

cuftodiunturpii, nealuftitia: fcmitis aber-

rcnt. Sapientia Diuinacft

Lux perpctua,monftrans viam in tenebris.ani-

mum ab erroribus reuocans,a conliliis ftultis libcrans,acogitationibus vaniscohcrccns; Eoo tedocebo,inquitS apie n ti A,quxfuntvtilia:
Intelle6tum tibidabo,&inftruamteinviahac,quagradicris:firmabofu-

pertcoculosmcos.Pfal. 51,8.0 Sa p ien t i A^ternadocenos.xtcrna norma dirigc nos asterna rcgula informa nos
,

ittformty quxfit tuitfkn&4 veluntM, CMorigeraiquemanui prxjla grejfwque fiquaces

:

^JMe

DEVs

T^mtfuc eris tcit

D Ev

femper mihi, trnmite reit

Spiritus iUt tuiU diuindqUe vtrgu/a ducat.

Vtno-

GRADVS
Vt notum omnibus
cf-

THRTII.
^7 notum ejfet
^atias
tibi
,

79
5o/f; ad
'
\

$jp. i<

VtdilS.

"

rer,c}uoniaoporccc^^pra:uenirc SoLEMadBENEDi-

agefuias prxuene-

mendum

ejfe,

atque tefub lucu

O N E M T V A M, & .^'^ ad Orientc l v c s t e adorarc.

C T
I
i

ortumfaluandum.

Frxuinire Solem~\ AnteiiertercSolcm

tancum
qr.e

vifibilcm illum,

NV

joculum (iuxra Hcrmetcm ) non hoc eft.lumen m Firmamrtito maius,verum quo&: ad ortuni lucis eius.in nobis.tibi, I e h o v a h, obaiam
:

procedcre,occurrere,teadire,c6uenire,rupplicationibu5ji.Tmiotii.i,i.)
orationibus, portulationibus

&:gratiarumaftionibus (iiquidem gratia)

rum

a^lio cft ad plL's

dandum inuitatio ad benedict:onis \.wx radios, tam

mcntibus quam adionibus labonbusvc nolhis,bcnigne uifluendos, locoqueactcporcopportunis.tepr^uenireraut.fuperncgoriisomnibusThcro iophice tc conluicictecumque agere. Hinc Prouerb.io,!!. Ex ftudus fuis
intelligiturpuer,iimunda&rcd:afintoperaeius.

N ot a Qucmadmo:

dumManna
dii

cibu';

populi Iudaici,inde(crto,antc Solis ortmn colligen:

crac,ne radiis Solis liquefadum d'fHuerct

ita
;

Diuin.r Sapientiie
&^,

Man

adforesS a

precumva(cul'scoliigendum yigdanduineftmane i j.Solnon:er,qui mnobiseft.pi\rueniatSolem MacroCoimicum: oriaturque ciciusCxli inrern' Mi.cro, qu.im cxterni Mana, tnatutinarum
p
i

nt

croCofmi.Narryi^igilesxtheru, qui (untvehi.ulaLucis&Sapictia:,ad(unt

(imul depulfuri tenebrasinteriores. Solcminnobisexoiicnremdifcribir

Canticum: f^fl <s?;/r/(?,c^r<?r wfw:y/^//<?/. Non immcrito Pial. 7 8, ij.manna vocatur panis Angslorum. Mannaliqu den (iipernaturalitcrgeneratCiperSapientiamDiuina, Diuin2:Sapieiui.ti:fuftuseft TgiturSapientia, quarcxoreD E i procedit.eft veruspanis Angelorum,quoip(ialunturfuauiter. Etquia leliis Chnftus, verbum Patris cft, bc Sapicntia Patris igirur verum mannaeft Chriftianorum credecium. Hoc, iugi corde, animo peruig li eft fufcipiendum antequam mens noftra, affl dionibus qu ilFctur & y^doritntimLucU'^ ditBuatcuris, quasiinguliiecum vehuntdiesnoftri. hoc eft,fum mo manc.in crcpuiculo matutmo (nam bene confurgit diluculo.qui quacrit bona.Prou. ii, i7.)('ub exortum Solis,in aurora,quxgrata Mufis,& vere aurea hora,non duntaxat diei naturalis.fed & astatis tu^e, pix dcuotionis.conceptuum mcntis bonorum, &c.conteftimjCumtalequid in te exoritur, qui cxortu.s in fchola Cabalxorum Aurora dicitur ) quan( do impuKuSpintus boni bonuminteientismotum.dumcorinflammatutjdiiatatur ac glifcic,ad opus tale perficiendumjtuncmicro&rtiacrocofmice ingredcrc Oratorium, &: Ora, meditare, foliloquia Theofophice exerce Chnftiana: ( fcias iam tibi fauercSc inferuire Tempus Locum, CxIum,Sidera,Genium,Cxleftiscxercitusmil!tiam, De v M,hoccft,0M N i A:") audi, vide, oblerua, luxta Leges arquc Doctnnam Amphitheatri
:
-,

huius.quidnaml
p

ehovah, in Teips

o,

inNATVRA,in

SS.

Scri-

RA,fuggeritrefpondctq;tibi,Ingrederequoq;Laboratorium,fccunprqdidam Diuina,verc dumq; Cabalifticam,i.c.Rcceptoria inftitution Sapientibusantiquitusv(itatij,5<f/i/>/frZ j^orrf^SicDEvs d.Tbitfincmora.

Tv

&
8o

INTERPRETATIONES

Exercitia hxe , quando S pirirus fandi vel boni flimulum fentiSjnoli ditfei-

]:c-.N.in\frofitecapi!ia(a,(juxpdJhcca/iocalua,Otnniicmm,SQ\omoncS)CEx-

pcrientiateftibus,tcnipiishabentfuum.Quapropter,quando5cqu6Fata crahunt,obffidientcrlcquendo,eundum. HodicfuadctPfalmographus Regius,cumaudicrixisvocemlE h o v i,nohtefierificutmuIus&equus, quibusnoneftintellcdtus. Plnlm. 31. verf ^. Inuocaigitur Dfi v M, fole
Q macro 6i microcofmicc ) oriente,
/71

non occidente. Vide verf <p6.

j6.
8.

Tu(DoMiNE)'es,^|t:P
qui libcras ab
lo.

Veri;

omni ma-

Tu{IejjovaiO docuijii ho fles nojlros , te eum ejje , qui omm

ex malo
ertpis.

liheraf Scc.^^MmRceD e v s Opt.Max. Sapicntixfuxradiosdif pofuit,illofq)infalutem&:auxihumhominum,variedifpcnfat. Eftnamq;

,

^f

Diuina Sapientia, non inanis & vanafcientia, fcd virtus auxiliatrix infinitas polfidcns vircsauxiliairiccs.quasinfaUitemhominumconucrtit. Et
,

cumgcnushumanumvariis(prohdo!or}im6innumcrabilibus(^obcommiHum peccatum)obnoxium (ItcaLimitatibus totidemSapientiaD 1 1, tam Spirituales, qiiam Naturalcs, continet mcdelas; quas per famulas
;

fuasridaspedifrequas,exabyfrofua,fidcliternobisdiftribuit.

17 i

Tu (Iehovah)

vitx

Vci-f. 13.

Tues,D \^M I N , qui yiU

mortis poteftatem habcs

ad portafque inferorum de-

^
:

ij)

mortiij babes potejiatem ,

O^

deducis adportas mortis

ducis&reducis.
Deducisadportasmortis, &:c.]
e|ap<xf7?g/av.

atquereducU.

Eccehsceft DiuinxSapientix Schola'&

Itamortificat cultoresfuos, vteofdemviuificet; itaadportas mortisdeducit, vt,eadcmvia, adportasCaelieuehat. Corcontritum& humile poftulat S a p i e n T i a inhocipfomagnificumfibi extruit do-

micilium.Dumigiturhominemfrangit,eundemaedificat;dumdeftruit, rcnouat; dum humiliat, cxalrat; dum obtencbrat, nouam luccm infundit; dum hominem , abhominum confbrcio auertit,in Cxlcftium comraerciumintroducit.
175

Benedidiio
tat,

Ieho ViE
e

di-

Prou.io
vcrf li.

BenediSlio

1^0Mii:Ji

nec apponitl

h ovah

diuttesfaciti nec fociabttur eis

afjliUio.

doiorem eibenediv^ioni.
,

Bfnedi^io D Q m i n i &:c.] Frudus Diuinx SapicntixfuntomnisgenerisDona&iBonaCorporis, Animi&Mcntis: Omnes enimcreaturx vltr6 fcruiunt, &r vbertim afHuunt illis tantum,quorum mentibus, tanquam RegioSolio(JRcgina&:Dominacreaturarum)S A p ie n t i Ainhabitat.
nis,

Quandoquidemhxceftcrcaturarumlibertas,&:prxcipuusacpropciusfifcruireClorix De i&hominibusDE o dileftis,vitxxternxhxrcdi

bus.

Qui-

GRADVS
bus. Qu.ibus

C^VARTI.
,

8i

cum vltro fcruiant, adminilhatorii Spiritus Angcli

ex

DE

ordinationc: cur non dc reliqux crc.uurx,

Angclorum minifteno fubicdx

,

idem prxltarenr.-Etquemadmodummaledidionjscauiracll Protoplafti iiiobu^dientia quas lccum tulit omnis gcneris calamitates Elementorum ftcnlitatcs, 8crcrum pcnuriam ita Bcnedidlionis cauftaeft Pi e x a s, &:Ti M OR De j. Hxc Bcnedidiionihilaliudcft, quam virtusquidam, progrediensexore D e l, viuifica, mulcipl;cans&:fa-cundansrerumNa
,
:

turam,vtfequafiinagminavbertimdiftundat. Accedunthucexcmpla Patriarcharum, Rcgumalioruinq; Sandorum. InfuperhxdiuitiaEr, qux fontem habent veram Sapientiam non afterunt fecum dolorem cum af fluunt; necpariunt dolorem, cum rccedunt: Fontem enini diuitiarum poffidenc pu, & fideles e i dilefti, Sapicntiam ipfam. Hxc melior cft auro, vcrf 50. cundis opibus pretiofiirimis: verf j. auro & lapidc prctiofo, n i A,verf.2^i. verf ji7.Ratiocft,quiadat
,

Om

74

^TurrisforcilTimaNo^4r MEN DoMiNi ad iplum

:

^T

"
Ai

Ft turm fortis
E

verl. 10.

efl

^o-

174

jf

o v Jt:adtpjHmcur-

curritiurtus, &;cxaltabicur.
Tunis forttjflma

ret luflm ,
91.

e^ exaltabitur.

NoMEN DoM.] Pfal. 14. Protcgam eum. Qua re?Quiaccgnouit No M e n mcum. No M e n De eftOmnipotcntia,
i

Sapientia &: rnjrcricordu

De
i

i.

Huicmagno&mirificonomini

quifelc
cir-

commictic,

&abeo
eft.

folo pendcc,

nx

illemunitiffimo propugnaculo

cumfcptus
Qviiigitur

Nomen De omnes

virtutes& potencias compleditur.

NominiIehov^&Ihsvh conHdit,isomnibusvirtu
foluitur
:

tibusacpotentiis munituseft. Prxfcnccdiuinohoc praefidio, caftrifque

Ang-Iicis ;omnishumanapocentia,qu2aducrfuspiosmilitat, diflipatur,

quo recedente, corruunt & vaftantur fortiflima qu;-.que mccni.i &: regna. Rex Dauid in fuga & auxilio nuUo vifibili pra;fidioinftruAus, non caftris aut propugnaculiscxccrnismunicuserar :inerim fub prxfidio, proccdionc & vmbra Alriflimi, cucior crar,ac fi vrbem municiflimam, occupaflcc.Difcitoergo o ME.N Dei inuocare cura Abram, vlr. cum Gen.12, 8. 15,4. &: ( Abraham ) 21,3}. verf Scth, Gcn.4. cum Mofch.Fxod 54, j. cum Aaron & fihis eius,Num.6^.v.vlc. cum popu&: in

vmbram

loIiraelicico,Deut.2<j,i. 28,10. &: 52,5. cumDauid&'tocolfraef,i.Paralip.

i3.^.&i^,

2.&8.

Pfar.ii-j,4.

cumSoIomonej3.Reg.S,23,&4j.

z.Paral.^,

i0.cumElia,5.Rcg.i8,24.cumEltfeo,4.Reg.j,ii. cumRege Afa.i.Paral. H.ii.cumrofaphaciudicca.Paral.io^^^.&^.cumlcfiiSyrach^ji^i^.cum

Icrem .T,Thren.3,^^. camAzaria,inmcdioflamm2,Dan. 3,2(5. cum cribus Sidrach.Mifach, Abednago, incamino ignisardencis,ibid.vcrf 52. ciim Sjcerdot:bus,r.Maccab.7,37. cum difcipulis Chrifti &:omnibus fanclis ac piis, Oi ationcDomiuica, Marth. <?,<;. Icem Iohan.14, 13. &' i j,i6. &
viris,
16^.23.

OD

DE

s,quam Admuabile

in VniuctfaTcrra, Pfd. 8,v.i.&: vlc.

Nomen cuum PfallamNomini D o M iN i Altifficft

mi, Pfal.7. v.vlc. Laecabor

& exalcabo in ce, pfallam Nomini cuo Alciftime,

Nomen
illi,IudithiJ,io. &:i(>,3.

PfaI.p,3.lEH

ov AH

eft

Ieh o

ah

8i

INTERPRETATIONES
Do^^
I

2ebaoth,Dominvs EXERciTVvMeft Nomenmeum, Efa.

n,xj. Ow/;^f j/f^^;^^^^f,/^;\r^;^;y
jjj

busmS

(mamfcftatum homini

N Ti A ^cemaincarnata,

Ihsvh Christo,Io-

Aaor.2, zi.Rom.io, ij.Hucrcferenda D e i , & Decc^m S p H i r o s CyciCisj.) fiue Emanationib vs aut Numeracionibus(vtvocanO D e i quibus cotus ELOHiMTRivNVsin vniuerficatcm rerum progrcflusell, quafi ornamentis& veflibus tanra maieftatcdignis, circumdatus; quarumfimbriasquotics ipiaMens beatorumTheo-Sophiccattigcnt^totiesrefpondetDE V s; tctigicmeahquis: nam

a r!^A^' eit Dodnna

^y^^**^ ''''' 'loel. 2,5z.

Cabaliftarum de nominibijs

&E(rolenfi virtu-

temdemcexiifre.verf:^i..&2jz.EgimusdehifceprimaAmphitheatri huiushgura:&, De o concedentcincxpHcationeillius, fuotempore,

tufiustradlaturifumus. Qua^rataliquis,curmtroduxcriminAmphithea. trum hoc E B R A ? A t ccrte fi fibi eflec cognita vis Sacerdotii Decre-

tiZoroaftri(facrorum Principis) huius, B A R A (Hcbrsa inrelhgens)

naud intcrpretarctur.
Hoino
proponit,

Nvnqvam MVTAVERiSiid finiftre

Prou. 15
vcrfii.

InSacmsnominabar-

'75

Multa^ cogirationes

funt

<^c?W/f<c cogitattones
cordeyiriy yoluntas aute
j

D t V 3 dif.
pooic

in cordeviri; confiliumau-

tem
N

I E

Ho

v^ permanet.
1^,1.

D o~
M i-

M / N / fermanebit.

^<dUeogimwnes,!Uc.]Sic, Hominis eft animam pr^e^.arc&D

I

gubernarehnguam,Prou.
tempcr^ntur.lbid.vctC^^.

No
,

Sortesmmmturtnftnumjeda-Doui.
fibipro-

Homoprsparatanimam, hoccft,

ponit,ordmatinfuocercbeIlodehberatqueanimo; D e v s autcmdifponit datq; confihorum &:laborum euentum. Cum igitur I e h o v a h folus(ic.quitortunetacregatthcorias&:praxes,aaionesatquelaboresnoitroslenluum rationis,mentismanuumque

debemusmcnte

fupplici(in

lpir,tuacvencate)implorareauxihumipfius,vtinomnibusdetatq;infpi.
ret

bcne velle nofTe, eflb &pofl'e.

finiftre.

r.<^-->'->-a

eftenimmfludio S api e n t i^ Uboribufq; ilhusvolcntisautcurrentisperfcfcdmifcrentis&pr2currentisDEi,cuReucla 6 D o M i n e oculos mentis,mrclIeaus,rationisacfenfuummeos;&confiderabomirabilia

,

nolentc,

Non

Quo volente, omnia dcxtre fuccedunt:

ms nomen fit benediaum ,n fecula. Amen.

deIegetua(PfaI.ii^,i8.)tnuna.CathoIica,vidclicet,Natur^.SS-Scri-

ptur^atque confcicntia: mea^. Beatushomo. Pfal.p^, iz. qucmtuerud.ens D o M I N E & de L E G E tua(triuna, Cathohcapr^dida) docucns eum. 2^ nobu D o m i n E . nohii.fed Nomim tuo danda eH <>lori.
. ,

Cuftod, ergo cogicationes tuas, & Difciphnam labia tua conlcruent: ne hngua tibi pr.xcurrat mentcm.iuxta Chilonis confilium, ,'
i

lal. 11^,1.

yAt.ar^i,^,^^e;t;irap du.on.s:
fingua ,n

r,inquientis.

Lingua quafi flabellum

cftfe-

quareomnibusquamdiligcritifllmccontinenda.

mentem

HincZeron,

intinfta,difl-crerc luiric.
,

Audicitus.diclentusatquecautus.

Scmpcrcogita,hnguaqu6.> r o t, n

Muiti

&

GR ADVS Q^VA RTI.

'6

,^Ec]|uus paraturaddi-

rrou.ii.

Vcrf

Eqttus paratiij efi

bclli
:

ad dtcm
ipja

176

ji.

em bclli, D o m

nv

aucem

fed Je

II

Atfl

ialuccmtnbuic.

IHS. fdi

E.pus pdrjtur.^c.'^ SapientiaDiuina victrixeftmundi, &:omnismun-

Cedunt enim Diuinx Sapientix manutn dant omnes creatuix. Huic etiam mmirtrant ftcllxCiEli, qux
ilan.c

potcntix,t]uin etiam diabolica:.

aduerfushofircsmilitant. Huicmilitarxcher,&rconiurati veniuntadpix-

liaventi.QuisquisigiturlcgitimcvtiicirSapientiaDiuina,

is

hoftespotc-

tllTimos ligare,&: vmcire compedibus porcll:, P/al.149,8. Hancartemfi quik]uam aiius, certe Dauid tortiilimus ille bellator cgregie calluir. Is m-

quic
lum.

Hi in CHrrtb.tts,^^ hiin ecjuii : nos autem in noniine Domini

Plal.7 5,4.

DE

nojiriinuo-

cnbimtis, Plal. 10,8. Domintts conjringit potintias

arcuumjcutum.,gladium(^bil-

Hic quotits folis precibus exercitui fuo robur addidit,

infigncsobtinuit victoriasrlolaphac hvmno fudic cxercitum innumcrabilem i.ParaI.:o,2 2.&feqq. AngelusDominicxoratusabEzechia.vnica noclcpercullir caftris Ailvtiorum centura oillogmta cininque millia,

HxvidonjE omnes funt Diuinx Sapientix, qux Reium&: hnpcriorumtociusMundffolagubernatrix efl:. Licet etiammulcxruinx &:confufiones regnorum,vrbium,principatuum, Imperiorum accidant, tamcn S.ipicntia Diuina omnia fecundum xternam D ei Opt. Max.iuftitiam prudtnrrXime difpcnfac.
.^.P^.cg.i9,jj.

Multi quorruntfacieDominantis &: aj e h o v a pio:

prou.19 VerCii.

<^ ^ulti reqmrtintfaciem TrtnciptSj^ ludicium d Do-

^77

ficircituriudiciu

vniulcuiufq;.

MiNO egredittirJi)iquloru/n.

ijittthirefiiruntfa. lem ?r':nc'pii\ Hoc cft, ambiunc familiaritarem &r gra riamPrincipis. At confihum audi Prophct.cRegii,eriam AuIici,2\[tf///0'
confidcrc inVitnc pib.u,in filttshominum,inc^\ibusnonesi falns. Pfal. 146,5.

Et,

Bo!:umtsiconfhretnV)o

s'

o.

qukm confidere irihomine : BonumeHJperare in

N o,qitsminPnicipbits, Pfal.ii8.v.8,& 9. Quia voluncas humana ci^ mutabihs D e i vero voluncas firma,conftans ac perpecua. Efai. 54,10. Mc)nccscnimcommouebuntur,&:coIIescontremifccnt:mifericordiaauccmmeanoivrecedctate, & tccJuspacis mexnonmouebicur,dixicmifelatorcuus Doininus. DoniinusDEvs eft, qui dedicDanieli graciam & mifcricoidiam,inconfpcd:uPrincipisEunuchorum;potcfteciam,fivuIt,
:

D o .Mi

dare

tibi.

Qj.iarc,

Tulitu esiprAfiatqiie

DEo

confidere folty

,^uamji Prmaptbui credere miile vtris^

Sicut tliuidones aquaru,

ica

Prou.ii
Verfi.

DoM

^
I

Uelut

riuuli

aquarum

efl

178

cor Rcgis in
N
I
:

manu

cor '^egtj in

nianufE

hov /E:

cjuocuncjue vo-

ad omne quod ^>ult tnclinat illud.

lueritinclinabicillud.

84

INTERPRETATIONES
Itac0rJiegu,Sic.]

Devm

promouerc&annihilarecogitationes.adio-

nes atque labores

tia.

hominum,pro lubitu fuo, quotidiana teftatur experienrebiu.

Verumigiturillud: Ludit in humanif Diuina potentia

infpirat

Ie h o v am tambenedidioncm,quammaledi(3:ioncm,&opcri&hominijcuiacquartdovult. Ip s e conltituitRcges,atqucdeponit;
exaltat.humiliatjxdificat, deftruit; Benedicit, maledicit;
,

Omnia

in

manu fua omnipotente. Si ergo habes quod agas coram Principibus perfonis, in honorem D e i, Proximi aut Tuiipdus vtilitatem vergens,Theo fophice Ora atque Labora, vt fis in Amore Dei (oartem amoris DiviNiDiviNAM hancqoam docct Amphitheatrum hoc noftrum)
,

& Princeps D e o placuerit, quod quatris clemerts.gratiofusatquebenignus. D o min v s enimquocunquevolcr,

I

De

amicus amicus
;

erit

( fi

defledet cos.
hiftoria

Semper addendum:

Fixt

DoM

e volufttMtua,

Nota

eft

de Alexandro Magno, Tyrum oppugnante, cumque excrcitu, HierofoIymam,obnegatafubfidia,conredcntc,quomodoipfiusanimum flexeritladduslummusPoncifex, obuiam ipfi procedens cum habitu fa cerdotali. Idem dc Attilaquoquelcgitur, Romampetcnte. Ahafuerus ab Efther flcctitur , nc vno die Iud.Eos dcleret. Vide igitur,difce,iudica, an quemadmodum Sapiens aftris dominatur , ita etiam poffit animis & mentibus hominum dominari? TMiitur iratus,voce rogante, D e v s Cur non homo Sedquomodo, quaarre, qua induftt ia, quo Radiv ? Sapientix Diwinx. Noli cfle tamfimplicianimo,vf putes,finearte,&fi'iiefinguIaiiSapientia Diuina faftum, quod Laban in fomniis audiucrit vocem illam: Ca:

ue, ne altter loquare

cumlacoho, quamhumaniter.
in

An putas cafu fatum, quod

fomnis videritfummumSaccrdotemfibiobuiam, in habitu fuo,procedere? Arrige aures,& inquirc hanc Sapicntia. Si enim poteftatcm Chriftiani accepcrunt a D e o fupra omnem vim, hoftis noftri

AlexanderMagnus

infenfiflimijdubolijcur

non

fupra animos

hominum, qui a diabolo

reguntur.

'7S

Ompis via red:a eft in oculis cius:

Verfi.

/^ Omntsijia

'virt

reSiaJi-

ponderatautem

biruidetur: appendtt autem cor-

corda

Ieho va.
Tam

daT^oMiNVs.
profundaE animos

Omnifviaviri,&cc.]

hominum occupanttene-

hrx, vt prx illis iritimos cordis fui rcccfliis intueri examinare nequeant. '^a intentione quifpiam adiones corifilia fua cxequatur.folus e v s

&

&

DoM

pirituum ponderator nouit, etiamfi ab oculis hominumillam abfcondat. I N V scnim ip s E,quiomniumcordafcrutatur,&vniuerlasmen

numcogitationesintelligir^i.Paral.iS^^.Pfal./^io.xa^t/^oj^vfcW.foluscor

ianouitomnium,A(aor.i,i4. Multxadioneshuman.-cfucoadeofubtili
pida; funtjvtquis redascflciuraret, &exfontereSbitudinisaciuftitia:,a

& caritatis cmartafle, quorum tamert finis eft amor proprius, honor propriusjcommodum proprium.Lumen autem veix Sapientia:,has nebumoris
las

diabolicas

omncs difpelHt, & Diuinae luftitia: ftateraapp. ndit, casquc

inLuminc

: :

GRADV
in

Q^V A R T

I.

Sj

Luminc coram fjcie D

ilftit

& manifcftac.Etiamfi enim aftiones no-

ftra:adLumen racinnis human.E adhibica',videancurbon2, Jegicima:, iufta;-.

tamcnDiuinxSapiencixLuminiadmocx,inepciflimaE,falliffima;,in-

iuftiflima:appaj.enc.

-^ S o R T E
>*

mittuntnr
i

Prou.ifi

n finum , fed a
tempcrantur.

Dom

Verrjj.
<!!S'

In Jinum froiicitur

Sors^

i8c

n o

aJehov Aii efiomne u^

dicium eius.
] Si

Sortesmittunturinfinum) &:c.
Jucaribus

forccsmiccancurdercbus recrctis, abf-

urufis,nobisabfbondicis,dubiis atque arcanisincerimcamenvcihbus, fa,

&

in

fummis anguftiis ac neceflitacibus ) maximc neceflTariis

ilhcitiE
,

acque in facra pagina prohibica: vt cxdemctiama D o m i n o temperentur, hoceft,DiuinaProuidcntiare i^antur, fintqjveraDiuinarcfponfa. Cuiusreiluculcntiflimainfacrarum liccrarumcodice, tummandata.cum teftimonia&rcxcmplaexpreflahabcniustereinnurncra. Teftimoniaha:cl'unt: El'a.34.17. Ips(DomiN vs ^ >//i",ff/'/(indiuidenda populoIfraehticoterraCanaany^r/m, cr
manuieittsdtitifiteamilliiinmenfuram. Et, Prou.
1

lunc , cancum abeft , vc linc

8.

verf

iS.

ContradicJwnescomprimitfors ,

(jr

mterpotentes quof^, diiudicat.

inquitSapiens Redeergo Di:

uinus

illc
I

Do M

Vates fortes fuas Domino commendat, dicens bimanibt/stuls , N E yfortcsmejt, Pfalm. 31. i <?. Excmpla in facris paflim reperiuncur

e o fupcr duos hircos coram Doo m INO, cabcrnacuh ceftimonii fortes mittcre, vnam & altcram capro emiflTario cuius cxierit fors o m i n o , offcret illum pro pcccato &c. Leuic. \6. 8. cum Ifrael padum e i ptiEuaricacus efler, culiflccque deanachemace, vc propcerea ab hoftibusfuis, virisvrbisHai percuflTus , cerga vercere cogeretur lofua peccatum anathcmatis forte explorauit; primo tribum, ex tnbu cognationem, ex cognacionc domum,ex domo virumfeu ipfum anachematisaudoreminueftigando, lofu./vcrf H&feqq. Samuel Propheta cum inchgendo&: perforcem Ifraelicis de-

multa: Aaron Moyils fracer iubecur a

minoin

oftio

fignando Rege occuparecur apphcuic omnes cribus Ifrael , &: cccidic fors
,

fuperTribum Beniamin: &apphcuic TribumBcniamin&cognaciones eius & cccidit fupra cognationcm Mctn, & perucnit vfqiie ad Saul filium Cis.i.Reg 10. io. Ecpaulopoftvcrf i^.aicSamueladomnempjpulum.
,

Certevidttii,

quem

(legit

(V^k

Sortem)Dominvs, quoniam nonfit

ingredideberent)fortibusdiui-

fimilistUtinomnipopulo.

VcRegius ProphecaDauid Leuicas(quomodo fc-

cundum
feric
,

miniftcria fua

Dominidomum

ipfe poteris lcgerc i. Paral. 24. Sic lonas per

forcem depra:henfus
i.

eft

caufaefretancaeccmpeftacis, vtcciamnauispcrichcarccur. lon.

,

verf 7. Sors coram Haman in vrnam mifl!a , prodic duodecimo mcnfe, qui vocacury4ir,gcncemIudarorumdebcreincerfici.Efther. j. 7- Ec fane.nififace v m clamanccs; cisinduci, cinercs capici infpcrgcnces , alcavocead

ardcntcrquc eum oranccs, iciuniis , vlulacu , flecuque poenicenciam agen o ccs ludzi (vt eft cap. 4. vcrf i.& 1. ) gratiam acque mifericordiam a impccrafTent procul omni dubio fentencia(de interficiendo Iudacos)foicis ( voluncacis Diuinxinterprecis) nunquam mucacavelrecradata fuifTet.

^6
Si

INTERPRETATIONES
:

quoque noui Tettamenti exempla intueri libet Nonne Matthis locus

niaifteni

&

cum fuum ,)
ciens
j

Apollolatus, ,dcquopta;uaiicatuseftIudas, vtabirecinloE v s rcfpi (oi ce contigic Kt\. i. veif. vlt. Hunc in hncm

iufTic

ccriam Canaan

Ifraelicis forte diftribui.

,

Ica,

enim, inquic,

Num.
ciores.

itf.vcrl. )6.

.^icqmdjoriecontigent

hocielpl nes accipiant ^vttfiau-

Ec

33.

cap.verf 5 4. Diuulccis vobis

Tertam(quam dcdi vobis in pol;

feirionem)force; pluribus dabicislaciorem, &paucionbusanguftioicm

polleiTiodiuidecur. Echicforciendiricusin vrulempcrfuic.

fingulis, vc fors cecidcric, ica tribuetur harcdiias, pcr cribus&familias^

IcaenimRo

mani oHm per ccirerarum forcesDidacores fuos,Cpnfules, SenacorcS; Tnbunosplebis clegerunc. Icacciamnum hodie plctifqueinlocisScfcrc vbique officia in quouis ftacu dona haEredicaccs &:c. pcr lorces diftnbu
,

uncur.

Vndc

Ecclefiaftic.14.verf
diuifior.c fortis^

15.

dicicur -.ISlo^nnedmreiiHc^utsdoloicscj

Uhorestmsin

medium

aftcrre,

Sed hxc dixiflc fufficiac. Omniaenimhicn-. arcem ad hanc diuinundi diuinam Geomancicann qu2
,

confirmandam

& ftabiliendam faciunc non eft noftri mfticuci. Ex his icaqucqux a nobis lam difta func,Iuce meridiana clarius euadic,forcium Moderacorem, Reftorem, Audorem, Faucoiciii,Defenforem &:promocoremefteipfum

D E v M.
Prou.
5.

D{ocon&dcndum.

i8i

Fide

H o VyC toto cor-

(Quocirca)

de tuoj&intclligenti^ mx
neinnitaris.

VerCj.

<^ Irfabe fiducicim

i

i8i

in
e3?*

H) o

N^o

ex toto corde ,

<^ ne inmtarhpmdettte titx.

HabefidHciiim,Szc.Y^\h\ ipfi diftidas cemctipfum derelinqnas, ac D e o tenegociaquecua commitcas. laitacuramcuamin DoMi n o &:ipfece enucriec Pfal. 5 y. verf. z j. Ipfc diredorium tuum eric. Sic cjbi Symboli lo
;

co:

D o M i N o, quifecit cdlum cjr tenamtt^fzl.i zi.i. Qui n o,fubleuabicur, feu('vcHcbraicefonacj/w^/^4^//r, corpore, Spiricu & Anima: ica, vc fic mens fana in corpore fano Macro & Micro-Cofmicejincerne&excerne. Infummafummarum: Ie h o v A H in omnibus aftionibus Jaboribufque tuis , fic prora 6c puppis Alpha &: Omega. Videverl.jic). Tu, abiq; Dei infpiracione, auxilio&dudu, noli alcumfapere. Inlolo De o, qui n i a in Omnibus, Theo Sophice lS(einn]taris prudftidtU(~\ Quiinnicicur Prudcnciar poceris o m n i a.
K^uxilmmmeum a
fperac in

Dom

Om

fiix;

poftpofita
eft:

imaginacionibus, confiliis laboribufque fanacicisfuis, fuperciliose L E G E SSa:Scriptura',Nacur3econfcienciEq;fu2reli'ftuIcus

quarcftulteambufabitinomnibusviisfuis. MundusEthnicciudicat, quodlortunafemperficcomes prudenctxnoftrx. Vndeprouerbia; Sut

cui^j.

mores fortu}!am fingunt. Et, vntfquiftj, (ex fua ^xudenti^i) fttxfortuti^f.ber.

fiftprudentia.

VndeSencca. Sccfitcrerationem, (^fercafum. \u\icaA\is : Nullurn Numen abejl, At fapiens nofter concrarium docec, quod 1 e h o v a h (au doi& D o M I n vs forcuna;)forcunammiccac, &prudenciamacquefuc ceftumveldecrahacvellargiacur. Obferuandumhocquoqueeftin laboribusPhyficoChcmicis, qui, niiiorandoimpecremusa D o m i n o bene noire, efleScpofle, nonqueuncfecundum vericacisin N.icma lineam reftam,

GRADVS
bis

Q^VARTI.

87

dam, inftirui & abiolui. In Oratorio igitur TheoSophicc ludandum, vt De vs nos mformet;ne Spintum fuum lanfturaauteratanobisjvtnolaboribusque noftris benedicat; mentcm.renfus &: rationem cuftodiat, ne diabolicis ludibriis & phantafiis fcducantur manus &: pedes nc
; ,

dcftruantopus. CiceroEthnicusprudens.confihismultis ruispartim,&: rationibus Fruftratuseft,partim vero Hduciaifiiar, infapicntiamatquein-

duftriamfiiam,poenasdeditgrauiflimas:Quidqueeft'cceritcumprudcntia mundana, tnftes & tragica: nuiha; ab cxiho luo voces refcripta: teftantur, qux in Epiftohs hbri tertii ad Atticum infunt, & vltimx fijxad Odauium. Ideo interficiendus exclamat,6menunquamSapientcm. Rede
igit\itP{ilmus ^},iy.Fa/Iaxequtisadfa/utem.
f//y7oi//frra/ir/;j/fw,&c.

Ni/i o M 1 1; v S Ecclef.ir,^Quomodoignorasqi!a?iitviaSpiritus,

EtPCA.iij

6:quarationccompinganturofla

in ventre prxgnantisrfic nefcis

opera

DEi.qui
fir.e

fabricator eit

omnium. Nonigiturrauonoftra,aut

temeritas

ingeniiarrogetfibiprudentiamtantam,vtfe(folifibicomparansfeipfim)

lingulari&fpecificaBenedidioneDiuinapoflegubernarevitam ,adioncsjlaboresqueexiftimct, autfortunam&fijcceflumfibiipfi fabricaII

re,fuaque

cfle in
i

voluntate ac poteftatehonialiquidefficerc:

Verumin

D Omnipotentis ac Mifcricordis Chriftiane collocct atque conftituato m n i A,habeatqucinDo m inv m (vtSapiensfapienterfuadet ) fiduciam fuam, ex toto corde, ab initio vfque ad finem viarum fuarum, hoc eft, adjpnum atque laborum omnium,in Orarorio atque Labo ratorio. Si inh c non delinqucndum Theoiopho multo minus fophiftx in fuo Labyrintho. J e h o v ^t volunras dux certior eft fiio Ariadnx, nobispalpitantibusinlabyrinthomundihuiusimmundimagno. Obtem pcraigiturTuCabalx, Magei:E& Alchimix ftudiofc, & ad LapidemLvdiumhuncteexamina:ficritinD o M i n o fiduciat'.!a,haurics voluntatis falutem a D o m i n o, & omnia profperc tibi fuccedcnt; terq; quatcrq; fclix tam in praxi quam theoriaens nequc in xternum (quemadmodum
manu
e
;

cumSS.^ScriptuiaacteftaturExpericntiaip(a)c6fandcris.Hinc2.Macchab. 8,j(?^. prxdicabatNicanorprotcctorcm De v m habcreIud2os,&: obipfum INVVLNER.ABILES eflc,c6qu6d (cquerentur Lcgcsabipfo conftitutas. Hocidemfibivultverfus(cqucns,lcriptusinaul20veten,in quo depida fuit mulicr fila ducens, in arce quadam Gallica, de cuius fcnrentia fxpc difputauit Rex Gallis Francifcus E v s mtntem conimigit olympo. ^^ntifiU

Id

eft,DEV

oUfjtnitlcn/

s adiuuatlaboremvocationis,5-ugcf>cr<Sptnncrmt>cnfabci1l Et auxilium illud etiam,quod laborantibus nobis.iubet a fc pe-

|inauff gcjhn /)immcl t)cncfcn/ vnbbcfCn.NonfruftraadduxilocumHermctis^rcrf.ji^. ^taniM^fudnen

pe/fercit,icc.

ti.coniungit

mentem 01ympo,^cifJt vm

Secretum ibi latet conivnctionis &vNioNis,in LapidsfuoPhyficoChemico Cathohco, Diuinx,dc quaplurapalamloqui,nonomnin6confulturo. Videverfiji.

82

Reuela

Dom

n o 6-

l\l-:'

n^euolueadj E n o v a
ope}*a tua,

182

prai.57. T.5.
i.Pet.5. T.7.

pcra tua,

& dirigcntur cogi-

t^ firmabantur co-

tationcs tua:.

gitationes tu.

88

INTERPRETATION
D

Ra4eU o M I N o opera, &cc. ] Noret hoc diligentiffime TheoSophiae ftudofus omnis; &tuqui Oras, quique Laborasin ScibiU quouis. Inomnibus, priufquam incipis, Thco^ophice confule Dominym,&ip 3 E

cricdiredoriumtibi.

veifl.

iSijjz^,

183

In omnibusi^iginuomortuis

^'^'^j-

7 omnibpis
gnojce

'-viis tuis reco-^

talisjviis

recognofce Dodiriget fe-

Eum,

i^jrlvsE diriget

minvm:&:Ipse
mitastuas.

jemitastuas.

Inomnibus<viu, &!c. ] In omnibus negotiisac laboribus tuis, cogira, pro prxceptoretibiproponcj&fequerelp s v M,qui S a p lE N x i A Patris, nobis fadus SAPiENTiA.in quof tanquam in Minera)funt omnes thefauri

Sapientij* &Scientia

reconditi. Colofl.1,5. Etibiden^,

omnequodcunq; tacitisinverboautm bpere,omniainnomineDomininoflri Ihsvh Christ ifacire. Apud Ie H o V A MigiturpcrS a p ie nt a m eu]sjncarnatam,S a p i e N t lit DonaacBonaTheo Sophicequxratomnishomo: folus I p s e(H v;di rigatgreflus cogitationumlaborumq,manuum mearum:Ratiotfl:, quia folus ipfe feliccm largitur fuccefllim. O Hhochmahel, S a p i E N t i a
cap. 5,17. prcEcipit Apofl:olus;
i

DE
rio,

incarnata, miferere

6 Binahel Prudentia D e i I h s_vh_Saj> i e NTiAlEHoVii mei &r doce nos veritatem .-in Orat^rio & Laborato,
!

Amen.
fis

Videfigurani Amphitheatnhuiusfccundao, 6cveii.io6.

Verfy.

^184 Rerg'oCa(holica,

Ne
tuis:

fapicns in oculis

timc

Iehovam, &

D^fisfaftens apud te-

metipfum :

.(^Time "DevMj

hoc

recedeamalo.
2\(f//.f/4^/w]vrfolentf.icerefapientes

i^recededmalo.

cft, V-

niucrfalis.

mundaniacademici,qui tument

eft

Time Devm.]Hoc prxfcicntia, icficcfen roUcrtiun|?(rn&fun|!c. omnis homo , Ecckf. 2, n. Hxc rel-gio vcre catholica aut vniuerfalis
1

Sap.T

I.

Ador.

io,3y. videverfl. 2,^jP,3.oi.&54^.

Hocpcenitenciaraage

jreChriflijne.

85

^MihideditDEVS^^
diccre ex fentecia,K^&prx-

Sap.7.
Veri:
ij.

T)
eorum

hv
qute

mihi dedit exfen-

tentia dicere, ac pro dignitate

fumeredignahoru quxmihidantur: cjuoniam ^lPS eS APIENTI.Eduxeft,& Sapientum emendator.

miihiautemdedit

dantur^ cogitare:
Sapientix.

quoniam Ipfe i^
efly

dux

i^ Saptentummoderator.

Dac

Ipfe

modo,

E v s.] Noridiabolus. Donum Dei efl:, verf 187. vs a^quehodie acantednnos millc, mihi, tibi, aliis: videamus ne impcdiamusnos ipfos, defimus nobisjpiis. De vs fcmper

&

promptioreftaddandum

Sapientxam,

quamnosadaccipiendum.
Dicere

GRA D V SQVAR T
Dureex{eMenti*\ Hoceft,

commoditatem ac t-dcultatem orationis, qua concepeaanimiac cogitata tacillimc exprimuntur. Hxc vis orationis, Facundiaaut Eloquentiaappellatur. Pra/umere,&cc.] Cogitarcdigncdciis, Iquxdancura De o.Ellenimrmgulare D-E l Donum,audirc, vidcrc,ob 'leruarcqux D e v s fapicnccrruggent S A p i E n t lit amatori,refpondetquefludioiofidclidilcdo. Multosalloquitur Dx v s quitameneum alloquentcm vel rcfpondentcm ncc intelligunc, neq-, obferuanc:im6(malum!) admoniciptxceptorumpcrucrforum propriaque malitia feducli,
.

:)^

Thco-Sophiccoblcruare^:inteliigcrcnokincacrefpuunt. D e v s vbiuis locorum , & omni tcmporc nos alluquitur in Cxlo , Aerc, Terra, imo in nobisipfis proponitclara fpeculanoscommoncfacicntia. Atperpauci (dolendum)vocem audiunr D e i Cacholice loqucnccm. Ncc eft mulcicu dinis, Dej audirefermones quapiopterclamabancadMoyfcn:(Exod. io,i9.)loqueretunobis,&:audiemus: nonloquacurnobisD o M i N v s neforcc moriamur. Hmc cciii fluUorumploiaftntowaia. Vidc verlf 55 ,57.& i90,&i97. Porro: neccogitaretatum, verumctialoquir (untenimaliqui, qui rcte {cntiunt,&: tamen illudquodlcntmnt, non pon'uncperitediftmdcque diccre. Vnde videmus etiam ca qux per fe bona funt fi non bene quoquctraclentur,boni,gratiamamircere. Ipse s ay lEti t i /tduxejf] V i;P E, D o M I N V s(verf i5(S/)cnbuenshominibusS a p i e n t i AM, eloqucntiam &: modcrationcm orationis; Sapiencum eftdiredor, gubernator,proj-a&:puppis. Nam ftatimfubiungit, quodinmanuiplius fumus &c nos Si lermoncs noftri.
, :

.s

i86

Nam in manu Ipfius fumustumnoS;, tumfermonesnoftri, omnisctiapru-

verC

16.
1

^j^j

mam illins O^nos^^

\%6

fmmnes noflri^ (sr {fomnis SApjENTr A, ^opemwSc i nTlyE

dentia

fcientiaque opifi-

'DiseiPHN A.

ciorum.
Ittmirtuillitis ,icc.
]

Quamobrem etiam afflidiones ac tribulationcs no-

ftras,quaspatimur,ccri:o

Dei

condlionobisacciderefapientcr&pati

enter ftatucndum.Vnde Paulus i.Corinth. 11,51. DmiudicamurA

DoM

i-

N o (non temerc

cafu) corripimur ^ne cum hoe mund^ dimnemur Et Chriftus

.

negat pafceres mori fine voluntatc Patris: quantominushomines, adimaginem&fimilitudinem Dei (Archctypi)for12,
,<i.

Match. I o. z9. Luc.

mati.

deverf 84.
:

, tcntato ac tribulato. ViOmnit fapientit oferum ,?iLc.'\ OmnisPrudentia; theoria & praxis actiones omnes atque labores noftri , ,in Oratorio & Laboratorio,im6inrotavita, pro SapientiA verafrudibufqjilliusadipifcen dis, Theo-Sophiceinftituti: Erg6&LapisPhilm. SummumNatur.x& Artis BoN vM, De I Altinimi Donv m. Vnde Audot coniugii maffa; Solis &Lung: Hanc fcientiam neceirarium eft haberc mentcs purificatas E orcumfitDonum&fccretorum fecretum D e i,& fororPhilofophix & PhiIofoj>horum Quia habet efi!ea D e o per infpirationem. Htc & fic, Alchemifta, difce Lapidem quxrcre Sapientum Bencdidtum, Catholi-,

Magnum folatium hoc Chriftiano afilicto

INTERPRETATIONES
con; Catholice, Theo-Sophicc; nonparciculariter, Sophifticc: inCatholicifmo, Bonparticularifmo, quiroloecifmus. IdcmdeCabalaveraq; emne dinumpcrfciium ,dejur' Magiaiudiciumcfto. Om?ie datHm optimum
,

fumefi,defcend(nsa.?(itreluminum

lacob.

i,

17.

187

horum qux
E

funt If S c

i-

^fhf autem dedtt 'Devs, eomm quajtinttn Natura yeram cogmtionem.

1S7

NT
Ip

A M veram.

^mihidedft.^^Qm^^T^-Ey s .nondiaboliis,nonfpiritusmalignus, nigromanticisfamilians. Omne enimdttum opttmum, (^omne donum perfe iium, defurfumeft, defcei:densa.Patreluminum,\zc. i. verf 17. non a principe tcnebrarum. Obtcnebrat nebuloiftc mentem, nonilluminatrexccecat, & viderc non facit Veritatcm quia pater eft mendacii , & fpiritus diuifios
:

nis, nonVnionis.videverf i67.&i85.//tf/w5';eyft!/] Entium, qua^reucra funt&extant, hoceft, Rcrum Diuinarum&humanarum Opcris deMercava, &:deBerefith,vtloquuntiirHebr2orum Mecubalim, ideft, Scientiamveram. ] Non opinionem fcd fcier.tiqui acccperuntaD E o. am a mendacio crrorcq; omni longe remotam. E(k enim omnium rcrum (vtftatuunt viri dodijfub C2I0 commorantium, non humanitus (verf 141.) quam vere Scientiam vocamus, fedopinio potius. Quapropterapudfolum Dev M fLegeatqucDoarina Amphitheatrj^huius) quxrenda , ab co folo expedanda. Opinantur pleriq; fciuntpauci^.imi. Non fcic,
:

quiopinatur.

Hxc
Saf ISNTIA Do.
Kvs,

porro , quam dat D e v

Prou. 9. Verfi.

188

S API ENTI A

a^dificauit

S Av lEi^TiA
fiht

ttdtjicauit

domum fuam

excidit colu-

^domum^

excidit^co-

mnas {uas feptcm:

lumnasfeptem y

Domum] Qua-nameftillajTRiv n a, videlicet. Primo, Nat vr a atqucCR E AT v R A,hoceft,Mundusmaiortotus,cumcreaturisSpiritualibus & Corpus ac Spiritus Hominis id eft, Mundi minoris Secun do, Me N s jfiue An im AhominiDiuinitusinfpirata:Terti6SS.'Scri
; ,
:

ptura; quodeft

VerbvmDei Biblice fcriptum.

Columnoifeptem.'] Su-

pcr quas fundauic atque exftruxic quaelnnc

Sapientia domum fuam triunam

CORPVS
SPIRITVS

ANIMA
.

Columnx
crcs,ia

Cofmo. n cbltimnas > S e x

CORPVS
SPIRITVS

ANIMA
LiTER.,quibus VfiRBVMinBiB Liis
&; fcptima.

rcriptum, columna vna

Eccc

Septenarivs faccr.

,^Immo-

GRAD
ih

V S

Q^V A R T

I.

91

^^lmmolauit
fuas
,

viclimas

Veifi

hnmoUuit yi5iimamjham ,
mifciat

189

Co jyiVIVM.

mifcuic

n v m

6c

ymHmfuum

ettam ap-

propofuicmenfam fuam.
ImmoUuitfi^tmas.
]

parauit menfmfuam.
fponrc fuA & ex racrx Libernliratis
iv\x gra-

Id eft

ria,inuirarisornnibiis obrulir&ofrcrr, c!emcnrcrlargirigaudcr;porcftac

vulr, Bona & Dona fua inexhaufla ram fpirirualia quam corporaliti tcmporaliaatquexrcrna: Vc, nimirum, repicri Ncdare Diuino, &farurari MannaSophia:C2:lcftis,rhefaurorum S a p lE n x i^ incxhaultorumfianrparticipcsTheo Sophiieamatores verijfidelcsdileftiomncs; inquo, ,

rum numero(laus
leluiah.

D E o)& mceflc vere fcio.Halleluiah; Hullcluiah: HalVcrf '^'"''\

Phydiabolo.

190

Mificpuellasfuas, vocauitfuper fummicates excel-

If Mift AncillasfuaSy !f yt ipo yocarent ad Arcem, i^ ad moeniaciuxtatis.

AncilL>E.

lorum ciuitatiSjdicendo,
^/-i ^'

Mfit mciUas?^ Ancillar S a

tes

i'

n x

. ver.-e
,

func

SciENTijE,&Ar-

cxpencH tiamc|; probit^e ad flnemhoner^ vtilemvicxhumanx. Inbonisenim Artibusbonamde Deo &Sai/ientia euislparfameilcfamamdodarcdleccnfuit An,

bon omnes

pcr excrcirarioncm cogniro;

tiquitas; perillasenimnobifcumagirdemylleriis, fecrecis arque arcanis

fuis.
cillis

vcrf 74.5czc<i.
,

Annumcrandxluncaurcm Sapien r

i^t veraran-

vlcra maximc viiracas mulcis pallim cognicas atque vulgarcs , adhuc alixexquc lecreciorcs, &:quafivirgines cubiculares quxdam, (quatnuis prohdolor.'fcre vrperoriginispeccacuminhomine De i imago, fccdif (lmofophiftica:cccnoa diabolo&organiseius iincafperfc acliimmcdcFccdaro: jhx videlicer C a b a L a (non lireralis illa, vulgaris lud^is, puca
,
,

NotaruL-en,Gimetria., Teuofrafehe iV^iC j.qua:infcr:or; fcdrecondiriorilla

&

longe fupcrior,

iolis

Diuini cancum Influcncia,

e
i

Lumine& Mocu

co-

gniraTheo Sophis)MAG

a,

&:huiccognarjE,

Physio gnomia,
i-

Meto poscopiAjCheiromantia, arque Dodrina dc S GNARTVRA Rcrum Nacuraliii omnis :Alchemia;Astk.oloG

i

a quoquc cumiilia
,

fuaGEOMANTiA,&ALiyE

nonnullx,

Do-

MiNi fuxmirificxmirabiliccr&quaiimiraculosefabulanrcsacadminiftrances. Caue camcn oro mi fratcr, mcndacia principis Mundi huiusimmundi,vitiaq;fiueerroi-cspfcudoartificum,qua:(ltoribusVER
i

t a t

atquc purgatis , hoc cft, fatuellis, iufluacvoluntateS a ? i e n t ii vera?, pro Ve r it a t e (inpcenamiuO.amac dignam) felc libenter proftiruenres , Scienriis &: Artibus ipfis pcr renon immundis, falsoimputes. Sicenimproviriovirtus crimina fa:pc tulit. Sacra, verc dicitur, prophanancur quoniam .1 prophanis prophane
lotis
,

mundanis nond um Thco Sophice

bonum conuerfum inabufum rtc malum. At mmdii 0mnii mitnda Tic. 1,15. Rom. 14,10. Etfcimtts qtiod diligentibus D E v M 0mmacoopcranturtnbonum, Rom. 8, 28. verf 2(?i. Omniabonafuncacmala^
vfurpancur. Eciam
,
, ,

'J2,

INTEIIPRETATIONES

rcfpeftuvruqjdiuerfo. Nominetmihijqua-fcaliquisvnicafiuefcicnriam liue Artem,in r-^ta rerum Natura.qux non tam abufum habeat fuii,quam

vfumlegirimumacprohu. Etquo,ob(ecro vo$,priuilcgiocxempt2Efuif

fcnt prxfara;? Fiarcrg61ufcicia;vnicuiq;quod luumeft.tribuatur.ncmo

v s homineni ex peccato defcedatum reformanda: funt quoqueScientiae &: Artesfecretiores confpurcara:: \t s A, tanquamMediaTheofophic3,rctincnda:,iisquein Dei Tnrorefapienter vtendum fophiftica&mipiarciicscndj. 0)?<,m mufj J)ae k)uDeltC f inDf
Ixdatur.

Reformat

a\ifcr)cn/t)nDiuc^tmitDcm\>iircincnI)a&cfM'nivfi5ri:5}iicn.
tor,fi

Nectu,Ca]umnia-

quid nefcis, rehquis id fcire ncgarum elh Scio plauftra obicdionum proferri poffe ex facris, exiurecanonicoarqueciuih, cxpatribus: fiddi ilindione vfusvc^ri atquelegitimi ab abufu ,fufficicntcr refpondcbimus ad obiediones garrulorum omnino omnium omnes. Milcns ignorantibus

peccatum cftcondonandi!m,refipifcentiaopranda. Videverir.ij7,i87,

&Z94. Fcvocarenty&cc.JWz dcducerent;vt mediantibus ilHs peru.:nirentThcoSophia;amatoresfidelcsdilefti,in Agnitionem,Cognitionem,

Vnioncm ac Fruitionem thefaurorum S a p ien t

bhca^,

Dom
1

Ni fuxDiuma?, fiercnt^cjiarticipes

Macro &

inexhauil:orum, indomusfuactriunius (Bi MicroCofmicx ) arce , mccniis ignorantia: acju^erfiuita

jE

tum,proptcr
ditorum.

hominum

pcccataalrifHmis fortitermunirorum&abfcon

caua

&

Affirmant Sapicntcs, vix vnqtiam extitiflein operibus de Mcr t v m coUoqucn de Berefith Sapientcm, qui non obfcruauerit

tcm fecum refpondentem flbi fiuc docentem medio ali jjfo fecjcto, cuius interuemumcthodoThcoS^phica humanitus fcnfifFct Diuina.
,

SAHEHriA
sd
fc inui-

I5>I

Quifquiscft fimplex,declinct huc.

Verr4.

Si qups efi </" parttulus, ye-

catOmaes.

Carenci corde

mat ad Me: (^ mjtpientihm

loquutaeHy

dixitquoque
Paruulus] Simplcx,vt eft verf j.
s

151

Vcnitc comcditc panem

Veif^.

vl/

meum

&c bibite

de vino

/^ Venite, comeditepanem meum O* bihite V i n v M,

,

quod mifcui.
yefte,&cc.] Sic
,

quodmijcui ijobis.
S

ap ient

iKinczn\;iX.z:Vemteadmeomties,qutlabordqttis fitit,

tU 'go refciam vos. Macth.ir, verf. 2 8. Si

han.7,vcrf.J7.
\exl.6.

veniat ad ie, (^ bihat, lo

'

'^5

ReIinquite(crgo)infan-

l^linquitefmpUces viamvcflramfO' njiuetis

'

tiam,&

viuite,

& ambula-

O'

tnceditc

tc<^
T
ui
I

per vias P r v d e nEgofidclirermonftra-

per '-vtam InteUigentia^

(Quas

& patcrnc commendo vobis.

Per vias

GRADVS
Ver vias VrudentW^ Vias

QJVARTl.

i>5

hoc

eft,

Gradiis

Cog nitionis acScALAM

Dcnario (perfcdionis

PRVDENTii&:lNTEX.LiGENTijt, cum D e o V n oi

N is,per quain

lEHoVvtSAPiENTi A^cuideliciaeirecumriliishovoluntaris fuje clcmentia defcendentc,

minum )bcnignx

Nobis contra
pa-ni-

veftitu Regcneiationis

Signatvra)

tentiaHterami(5tis,Theofophicea(cendentibus, Spiritusfandiinteruentu

approximamus, coniungimur, & vnimur D e o,vt hic & in xtcrnum Ie H o V a II fruamur; vias,inquam, hasvide figura Amphitheatri huius
lecunda.

Hk inferaturfigurttgradns ^uhiii.

9A

INTERPRETATIONES

V.

PROLOGETICVS 03^ N T V S EXPOSITVS.

I
194

GRADVS
Proi! II

Boiius hauriet benepla-

i?+!

Verfi.

cituma Iehova, &:virum

malaium cofjitationum

netgratiam a

Domino: qui

con-

aute confidit in cogitationibus

fiiis
,

demnabit

De vs.
&

infipiens eU.

bonos

Hauriet gratiam i &:c. ] Qucmadmodum Gratia Dei homines efficit ; ita illos qui pictatis timoris diuini funt domicilia, gratia Ei

touct , multifq; gratix Donis adornat. Sunt enim

Sicut radii folares vitrum

Donorum varii gradus.

fi

obfcurum obfcurc etiam illuminant;

vero

paulo fucrit clarius, plus illuminant; (i clariirimum

& pellucidum, clarilfi-

meilluminantrficanimushumrinus, fialiquomodopurgatuscfl:,illuminaturquidemradioxterna:Sapicntiar,fed fubobfcure;ii magisavitiispurgacuseft.cb.riusiliuminatur; &:lipurgatiilimuse(l, oblitusfcrmcomni-

vilionequadam intima D e i, rcfle SalD z v m vidcbunt: f. EcHehr:. 11, 14. Seqttimir>i/anc?irr)ontam,finequaemozidel>itD E v M. Qualis autem hxc vifio ?Cognitio fcilicet my fteiiorum Diuinorum, quam vo catPfaltesoccuItam De i Sapientiam, Pfal.ji, 8. Hancnullusmalarum cogitationum vir haurietaDE o; fed tenebris intenoribus&rextcrioribus replebitur id quod vcra eft condemnatio.

um rerum

clariflime illuminatur ,

uatore, Matth.

verf

8.

Beatimundocorde, quotiiarn ip/i

1^5

Viri mali
:

non

cogitant

Prou.18
verf
5.

yiri mali [fnon inteUigunt

1^5

iudicium qui autem inquirunt

mdicium:

/^ quxrentes autem
intelligunt o~

DoMiNVM, uertunt Omnia.

animad-

IehovaMj
mnia.

Non ifi

GRADVS
Noninttlligtmt itiduium\ iudicia

CtVARTI.

95

Miiltainvitacommuniaccidunt,qua:vererunt Ni :at impii hzc non intclligunt,fcd cafu quodam fieti putant, nonaducrtcntesadmirandamD I Prudcntiam. QuiautemSapienti.T Diuinx Spiritu pra^dici funt, eriam illa diiudicant, quae hominum aut lalutem autperniciem portendunt quin omnes omnino homi

Do M

li

numaftionesiudicant.quemcxitumfeufinemillxfmthabiturJB. ludicia D E abyilus multa. ^uxrcntes mtem I E H o v A M, &:c. ] Magna (proh dolorJ human.-crationiscaligoeftjquxiineDiuinis Reuelationibusnullius operis D e i rationem caufim & rinem perfpicere poteft. Quo mc'"diovero, quaque via ad ifliufmodi reuelationes llcperuenicndum,luculenter Sapicns nofter aureo axiomate docct Qua-rentes o m i n v M, intelligent om n i a. ExempIocftlofephPatriarcha.DaniclProphcta, &:aliipcrmulti. Memorabileeftilludlobicap.jz.verfl.^. & 8, Sperabam, quod a:tas prolixiorloquererur, & annorum multitudo docerct Sapicntiam, Sedvtvidco,Spiriiuscftinhominibus,&:InfipiratioOmnipotentis,
I , ) ,
:

dat Intelligentiam.

Benedidioncs funt fupcr capuciuftiiosaucemimpio-

Prou.io
Vcri:.

If
/ttper

"^enediSiio
:

Domini
mtem im-

19;

caput ihJIi

os

rum operic iniquicacem.

piorHm opent tmqmtas

BenediSlioT) ('j^min i,&c.] OlimBalfamoinungebanturRcgeSi&film mi Sacerdotes, & conuiugE amabiles: imponcbatur etiam manus capiti bencdiccndo ita Sapientia Diuina Baliamo Spiritus inungit cultores
:

& manus imponit falutarcs capitiiuftorum. caputornamcntum2:decusefthominis: itaDiuina Sapientia (qua: efl corona capitis auguftifnma)ornatumhomini addit longe pulcherrimum. Afllfte igitiir ad thronum S a p i e nT I it,flexis genibus, &:BcnedidionemSpiricualcm ore &r mentchumili indefmenter & conftanter efHagita & defcendct luper capuc tuum benediftio, inftar Balfarni^ftillantis. Sed os impiorum,quod nilniflarrogantiam fupcrbiam , contumehas & immunditicm /purnac, opcrict eonfuosjornat conuiuas donis,

Quemadmodum enim

V-

fufio.

Abominatio
efl:

peruerfus

&

k o vje cum Rce

Prou.j.

Verfji.

tAhominatio

^omin lefi

197

Impiis maledicctur,
Pii5,bcne.

omnis [f tUufor, f {fcum S i Af-

diisfecretumEius.
Illufor'^

VLiciBVS '(p^fermocinatio ettis.

& bilinguis, dcclinans uDe o , dcfercns TiPropterea quidam vertcrunt,abominatur I e H o v a h dcfbrtore, hoccft, qui abaltitudineDiuinarucontcmpIationu adionumq;
Pcrucrfus cordc
i.

morcm

De

auerfus, vcrgit addccliuamundihuius

ritus

immundi,quantumuis cum Spi

in altum.

Sapienti^e
,

bonus crexcrit

Cum fmplicibu-s ]

Cumrctis, intcgtis

incontaminatis, probis, nihilfimulatiautdiflimu

96
lati
,

INTERPRETATIONES

habcnnbus cum bi', inquit Sapicns, Thco-Sophicc loquitur I E h oVAH.VERBO fuoBibliccMacio&Micro-CofmiccDiuinituslcripto, vfqucin Oratorio&: Laboratono,Cabahfl:ice, PhyficoMagicc&Phyfico Chemicc reuclat atquc communicat myllcria & fecrcta fua. Hinc Phi
lofophus: Si

DEV

reperirctcorfldele,vtiquercuelarcteiveritatcmfc

cretorumfuorum.FcliXcuific I e h o v a HaConfiiiis. Confulequartam Amphitheatri huiusfiguiam. Serrrocinatioeiui^ mirabilcm E)e i mirabilis fermocinationem vox De inomnibiis,per Omnia, de Omnibus, ad Omnes. Loquitur De v s nobifcum femper & vbique. Placuit De oBiblicc,Macro&:Micro-Co(miccfari.- incumbit nobis,adima(ri nem &fimilitudinem D e i rormatis,lE H o v A M (nefurdocanat^in SS^ Scriptura. Natura, & Nob;fmetiplis audire videte, obferuare lonantcm, tonantem, Ioquentem&: refpondcntcm, vtcftfigura Amphithcatrihuius quartaordineannotatum. Videvcrir. 35,37. &: j4z.

198

Ipse ^deludet illiiforcs, & <^ manfueds dabic

gratiam.
Dclndetillufores]

Verfj4-

Trofefio illuJonhHS
lUiidity

Tpse

^ humilibiu ddt gra-

ttam.

Ccrte fanniones ipfe ridiculos reddit Lcge talionis par pari cis refcrens.'Dirident ifti Sapientiam; dendentur viciflim ab E A. LExhxc SAPiENTiiii iucarnata: arquiiTima: t^adem menfura, quamenfurabitis,metienturvobis. Cumfanctisfjnclusdjfl Ie h o v a h, & cum viro immaculato innoccnsjcu m clefto,eletaS) cum perucrfo, peruerfus,vteftPfai. 18,25.

c^//*f/M]IIumilibus:hoscnitTiexaItat;fupere. i

bos deponir. Humilitas fiuc manfuctndo , &:

fui in Timorc D (coram D e o)abi(l:io, eftfui, cum fru^tibus SAPiENTi/EinDEo gloriola

s

inuentio,exaltatio&fublimatio.NamhumilescordeD E v limefquc reddit. Vide vcrf zoi.

cxakatfub-

Abominabile I e h o v ^
funtperuerficordc:&perfedii via

Piou.

11.

Vcif:o.

^bominabtle T) o

min

Ifcorpratfum, ^volitNtafeitts
in
tis

beneplacitum

eius.

qm [fjimpliciter ambulat.

Corprauum] Hoccft,ftultus, vcverfT. 51, ioi. &: zoj, Simpliciter awhu Unt] Immaculatc innoccnter in integricate, probitatc> incorrupte, non vitiose;fcdiuxcabcneplacitumD o mini,Sapientia incarnatainduti, Archctypum ad.cuius imagincm & fimilitudinem formati imitantcs. Dc qui bus Pfalmus 147, 1. BenepUcitum y? o M i N o Jtifer timentes etim ,^tneii qutjperartt fitper mi/ericordu eius. Hisbonumvclle^nolTcefte &: pofle, in omnibus adion.bus fuis inlpiratura Ie h o v a H; non pel, ,
, , 1

ledualitatistcdis. Simpliciterigicurambulatuqui Oras, quiq; Laboras.

'?5>

t^ Qui
jcft
,

pcrucrfi cordis

frou.iy
Vcrl.io.

Teruerfks corde non inuenit

non

inueniet

Bonvm

bonum : i^

qut vertttur tn

&qui

GRADV

Q^V I N T

I.

91

& qui vertitlinguam, incidetinmalum.

)niperucrficordistsi\

UnqHafiia, , cadet

m nialum.

Peruerlb cordi coniuntfta cft quoque peruerfalin&: cxitii

,

gua.quaccordis thefaurum apcrit,

peruerfi , patratrix cll propni cxitii

ita

toucam iibi parat. Lingua cnim pent impius lingua fua. Yx hinc c

ruditiilltpcruerfijdequibusnatum proucrbium,&icgc(f^rtcn/ DicverfcttCtl/ h. c. qui mcirctdcem illam fatuam flolidam , de qua lupra nobis fermo hi,

ccu idolum etiamnum adorant. Qui vero Redtifuntcorde&SimpliceshiSpor (jmiibiairumuntS A p ie nti a m Diuiaam, Arcanam, ThroniD e laflilhicem.MyftcriorumDE i,SS*Scriit,

deperditc amauerunt,

&:

ptun, Naturx,

&: Artis

Om niv m
a
p
i

veram fidcmque Dcdiiccm,

&: ita

hauriuntBonaacDona

e n ti >e itterna?.
Prou.S
Vcil.s.

ViJcvltIL 187, 194.

100

^
ambulas

Melior

cft

paupcr

Trxfantior efpauper , qui

in {miplicitate iua,

ambuUt
diues.

in perfcclione
,

fua

,^^quam diuciin prauis itincribusfuis.

(JiitlierefpauperjScc.]

quatn perucrfiis ^m ^

ipfe

Paupcradhxretfoli

E o pla delimplici, &ii;limplicitatc fua fapiennflime ambulat, quia Contentum cet: placerea'|temDE o,fummaellfclic tas,&vera:diuitix. efle fua fortc nabere menrem alicnam ab auaritia a fuperbia a vanis ho, ,
,

Deo&Sapienti^,^ D

noribus, a voluptatibus: in fimplicit.itc

&integritateambulare, magna

^ar dmcs, &:c.] Mundus immundus auaruseftiterrefapientix pars. narum opum, qua: funt irritamenta malorum, corruptel animoium, fol les arrogantix, &: vanarglorix, puluillivoluptaturo, &: tandem pr^mii loco m exitium sternum prxcipitant oraaes ,qui adh^ercnc illis.
, ,

lOl

pretium in manuftulti, vtematS apieft

E

Vt quid
&;

Prou.17 vrr 16.

^idprodefl
T

j^flulto hai

101

Odiuitem
ftulcuin/

bere diuitias ff curn 5 ^ P

i

N-

NTIAM

cor non

eft ei.

AM emerenonpojjit

Stultum vocat hoc loco Sapiens non tantum vacuuro timoytverfioj. Verumetiamfupcrbtira, arrogantera, &{inecaura re Dei, iracundum , (^mn |tarrfdpfT{}cn ctjjcnfmni^cit 'p^anfa|Jcn/ n6 tjnbilligcn *si:6 if? Doc^ Cin t^arr ni) poltcrcr / quantumuis etiam opibus valentcm wcnn cr nocfj fo rcic^ n& ^ocfj von feinceglctc^cn gcacfjtct ttJcrc. Paulus inquit
SiultOyilc.']
,

Gal. ^,
flulti,

j.

Si quis estftmat ,fe dliqutdijje

cum nthdftt

tpfe/efeducit.

Hocfaciunt

(inquic Cato)

quosgloria, vexat inams. Prasterea qui cogitat

malum fa

cetcftultusvocabitur, Prou.i4,8. Vt&reueraftultifunt, inconfpeftu ei, impuirrifores,quibiisnec De v s ipfe, nec Le g is Diuinx, nec

V ER

Bi DEi(fcripti&incarnatOmyfteria,necNatur2kcreta,veteGor

Ifti , quantumuis eraincntes aut Nobiles exiftant coram mundo imraundo,iniudiciitamcndienonconfiftent, fedfquiaftulti^ignominia afficientm-xtema. Videveif. 20^. Cum Sapientiam fw^yf ,&c.]S a-

di funt.

o!5

INTERPRETATIONES
E N T
I
:

cibus ex toto cordc ad

A nonvenditui pccunjajnechsEreditatecranfitadhbcros.-preI e h o v a m fufis oportct nos caro a Benignitate Benigni(Benigncvtmittaf)pctcreacimpet:are. S v m M a InSpiritu&

I

VcritatepioEaefl:

Orandum;

proqjtheiaurisIpCus felicicercoofcquen-

di$, fapicnter Laborandum. Oratorivm igitur &LaboratoKiv M, iuxtaLegesatqueDodrinam Amphithcatrihuius, fapienteringredienda. Vidc verf 87. Nota: fhiltus hoc loco potcfl: ctiam intelHgi prophancdodus Etdiuiti.T,ingeniidotcs,iincTimoreD e 1: CJin <5^rac^ v^clf^rtcr ^arr/CS'm itdrrifcljer pracfjijclclMtcr hteratus aultus.nondo:

ttus.

lei

^TiMORDoMiNiDifciplina SAPiENTii:&
gloria pra^cedic

l^lt

TiMOK IehoVjE
ditio

era-

^H

SapientijE:

(jr

an~

v m i-

teglortam humihtas.

LIT AS.
Timer o M r N i , &c. ] Vc vcrf 179 210. Humilitas.] Anuni. Manfuetade, qux lenitasSc faciUtas morum: quemadmodum iuperbia cafum. Contritionem prxcedit fupcrbia, Prou. i<f 18. Hinc in Cantico Beata virgo: o M I N V s difpeifitfupcrbos,mcntecordisfui.Depofuicpotentes
,
,

defede,&exaltauithuraile5.Luc.
10-3

i.veri. ji. &: 52.

C^mim venic fupcrbia, vcnic

Prou.ii.
Vcrf.i.

Jfybi fueriVfHperyU,
tem

thi

&

ifrnominia

& cum

fuerit i(^^contumelia: ybi auefi

humilibus Sapientia. Prou.itf.verf j.Abominacio 1 1?-

Humilitas , ilit^ S a-

FIENTI A.ProH.id.verfs.J^Abommatio enim

omnis airoffans.

H o V i^i
dc.

cft

omnis clacus cor-

Domini

efi

Vbifueritfuperl/id,

&c.] Ie H o v a h abominatur fupcrbos; fupcrbi

ei.

nimrefiftuncmaieftati Diuinar; ideo

Pec.
j, y.
s

Devs

fuperbisquoquerefiflit,

Quiahumilescancum pendencaGratiaDiuina.-ideohumilibus

De V

datgratiam.SupcrbiquiaafFcdantfoIium

De i,ideo D e v
,

pu

nit eos aut crrore confitiorum, auc infelicitatc

euencuum

ita vt
,

omnia

ipforum ignominiam confuhumiles econtra vcro fionem&rruinam.ornac Luce, & Dono Spiricus
confilia
in

corum &c cucntus conuertancur

Incclligencia: , confilii , forcicudinis , roboris

cognicionis , quar dona func

fonccsfeliciumfuccefruumingubcrnacione&aftionibus humanis. AboE v s vc nofcamus & conficeamur ore & minatio o m iN i , &:c.] Vulc corde, efTe De i Bona&: Dona, quibus fruimurinvicaomni; necquic2{ottnobisDomirte, non quamadfcribamusprudencixaucviribusnoftris. nobis ;fidNomim tuo dagUriam. Pf alm.n j, i. UMelior eJlpAtiens arrogante. Ec-

clcf.7,^.

^\n

, ,

GRADVS
<^\n
&;

Q^VINTI.

99
Z04

corde Prudentis
i

Prou.14 VcrC 55.

In corde mtelhoentis requiejcit

requiefcit S a p

n t

SA

pIE

NT

at

m medto

indottos quofque cru-

fiultorHm

'pfi

cognojcitur.

dict.
Intorde.'^

Animo:

quiap^flt5>;'g/5irvclSan(5luarium S

E n t

Mi-

nerux cemplum MicroColmicon.

in vulcus eius
;

IciiPiou. ly.verf. 24. Sapicnsmquit:

i.

Infaciepri{d<:ntii lucet Sapientta. Ec, Ecclell 8. vcrl!

Sapientia hoininis lucec

videlicet

phyliognomonice , metapolcopice.
Prou.13.
veil. 11).

,^Qui cum fapientibus

graditur, fapiens erit
:

^ui gradittir cum ftpienttbus j japisns erit : fed qut ejl amiciisflultis
,

205

<^ a-

micus ftultorum hmilis eflicietur.

conteretur.

^uicumfipientibns, &:c.] Hoc cll: , cum iis , qui fcquuntur doftrinam LibrorumNacur.r, &:SS'^Scnpturs, confcicnciarqueteilimoniumpropiix: qui hoc facit, is fidcliter Orando, (apicnterq-, Laborando, reda & cernr-

(imaviaalccnditadfummam DiuinarumatquehumanarumrcrumfcienO M n A;(ine quib-.is erubefcimus loqui Ve r i t A t 1 s ftudioii. Quodfianimus tuus, 6 fih, Sapienti. ^terna; radio fic CabaUce fueiit illuminatus (eft enim fecundumMercuriumTrifroegiftum, De v s ip s E noftra:oculusMentis, fine cuius luminc (dico) manet ca"ca tam in Phyficis quam hyperphyficis atquc Diuinis nec vnquam videbimus liuc Si* Scriptur^r, fiue Natu
tiam vercqucfapic. Adlegcs&icc.limoniahorum,
i ,
;
;

IX Noftriqucipfiuscognitionislumen(tunchuiustamineftabilisluminis

dudu.peromneserrorumtenebrasfccurcambulabis: tunccicralxfionem liberc omniadifciplinarum genera, bona &: mala (fuomodo) fiuduose penctrare potcris tunc Vlyllis inftar ( H. C. Agrippx vtar verbis , quem ex (criptis fuis genuinis, noui bonum&: Euangehftam philofophicum, quia verba prxiupponunc mentem Theo-Sophicam, non nigromanticam) h Cyclopum fpecus ingrediamini, &adinferos defcenderitis, rcmigrabicis illxfi fi ad Locophagos, ad Syrces acceirericis, regrediemini fccuri: fi Circespoculum bibcricis, non permucabimini fi Scyllam prx: : :

ccrnauigauericis,nonpericlicabimini:fi Sirencsaudiericis,nonobdormiecis fed eritis de omnibus iudicantes , vt ait Apoftolus , & anullo iudicati. K^micuiflul orum.^ Exomniomnium vitiorumgcnere contratacolluuics,aSapicnte noftto &: Stoicis,grauiflimis afi^ertoribusyirtutis.ftultitia vocatur in facris liccris Malicia &: Sculcicia dicicur icidem, vc omnibus fuis numeris abfoluca Probicas, vcrifque S a p i e n t i a nominacur. Sculcorum, jd eft, virioforum auc malorum (vc cft verf 2,01. quorum, proh dolor, pleni ftarys, fciencix &: arcesfere omnfs) conforcia luge: nullum cnim venenum, nullapeftisperinde nocec, acquciftiufmodiftulcorum diabolicorum familiariras. In Cabalx & Magix ftudio , nigromanticos , (tanquam Diabolum ipfum , cuius \^v organa) deuita in Alchemix , Sophifti, ;
:

oo
cc

INTEKPRETATIONES
:

& difTerentes & laborantes

Ttde

quiaftulti funt.Noli dicerc cis,auej

nedum

tamiliaiesfmttibi.

Contrahitpeftemvicinusavicino,
cattte

D E o fidft^ytnortaltfidito
helle

Et

ante vide ,d!gnus an ille fdc^.

^^#4,

Nam fideremultum,&vidineparum,maximadamnftparat.

inquit

luuenahs, confpicU Ituorem dtscitiih njua. Magna vis coniuctudinis aut conucrfationum in partcm vtramque. Cum paucisiisque bonis ambulanfcitiir

dum. Talisvnusquifqueefi:, qualiumconuerlationedeledatur. Nam k^Malitiam ex comiie,qHt non cognofiiur exjc^. Socms locii vmbra.
autcm(Sapient.7.verf.jo.) vincitS a
tur

PiENTiA:inSAPiENTi Aigi-

'.

ll'.K<^^ff^

'''*'

yy

fada,dc malitia triumphum refcrrequeamus,(imod6in cafapucrimus.inqua&vincemus. Vnvs igitureltotecum,atnonfolus i quia Jn V N o Triunus inTRivNo. DicitSAPiENTiA incar:

De i,caro

nata,vbifuntduoveltrescongTegatiinnominemeo, ego svm in medio illorum. Mas & fcrmina, Dv o Corpus,Spiritus&: Anima.TR e s efTentix diftindta: , in perfona TheoSophix fludiofi vna congregatx in
:

SAPiENTiit Patris incarnaer A r ,ciy i e s t, q^ tSE, VN V M funt: inmediohuiushoram c^v ERITjDeVS; Dei SaP IE N,TIA; SpiRITVS SAPIENTIiE
nominc
crucifixi,
i

Ihsvh Christi

N iE. Tunc rcdius&verius(quamScipio)dices,nunquamte minus qtiofum.^uam cum otioAis: nec minus (olum,quam cumfolus. Et: Otiofum, teplurafacere. 6 otiumbeatum, haudquaquamignauum; quodmundusnoncapit immundus. Hocotiofruicurlolusamicus De i, non ftultorum,qui mundane &: prophanc fapientes. Hxc non capiet hoi

mo
20(>

perfriftx frontis.
Proa.ij
Veri:^.

Etiam abfque Scicnda, defiderium non eft bo-

^ Vbi non
T
iV i

A A

S c i i n~ M.JE3 non cH B oefi

num.

V M.

yhimneH\Sc lE N t i a,&c. ] Vbinonfuntmoderataconfiliajibicaumalc agendo corrumpitur. Docet igiturSapientia amatorcm &cultorcm fui hdclcm, omniaconfiderate, prudcnter.pie&moderateagerc, & fincm femper rcfpiccre. Econtra Vulgus Sapicnti^ expers, ruit m ncgotia,fine omni timorc De i De o non confulto, &: rapiuntur ftulti ftultis confiIiis,tanquam a torren<:e&: rapido flumine.Feftinatio cnim improuida eft & cxca, quam luale rcgit &i ad peftimum exitum dcducit D E i
fa
:

obliuio.
Malitiosi
inuidus,

ioy

Nequc
bebo
di
:

vero

cum co

qui

%3f.6.

VerC

5.

CN^que

(ctiam)

cum

inuidia
tm^utt

SophixDi' oinz Don

parciccps.

inuidiacontabefcic, iter ha-

tahefcente iter habebo (

Sapiens: )

quoniam huiufmocritSapientiiE parti-

quoniam

talis
i

homo
e

non

non
T

efl parttceps

Sa p

n-

ceps.

I je.

l
7{eque

GRADVS
Heciuecumwuteiutabefccntc, &:c.]
h.ibciH)
;

(^VINTI.
,

lOI

Noncommunic.ibo; nihilcommunc

non vcir.ibor cum iiniido. Nam mos Philofophorum cft non incflc

uidciw Ideo .ipcrcas

I

dcbcre Mufaium ianuas, voluir pi.x vccuftus.

Non

tamcnfincdKcrimine omnibus: Atquibus? Solis Dod:rinx &: DifciplienimDonacaudidcaclibcraliter, nonniiicandidisaclibcx\z hliis. D E ralib.is mgcniis (ncmargaiicE proiiciancur porcis diabolo obfcflls, vcrf. J44.) func cominunicanda. Redc doftiirinuis Z^w^ngcrus in cabulis Hippccraticis, pjg. j/. Vetus \\xc arcium, inquit, fuit maienas, vt non nifi iniC:atiscommun.carcntur,vcI viua voce,
Ii

qaosaxflsttTa'? dixere,

vndeCaba

Hcbricorum nomcnhabtt; velfcripto. iedeoobfcuro,quoprofanum

carctur.

vulgusarccrecur, &:folis intclligencibus (verf. 43.) arcanumcommuniIpfanimirum profticucio Arcibus & audtoricarem, &:propcer
liifl^iirari

concempcum efficaciamquoquc

videcur. Fl.igris perinde digni

func, quiartium.ircanacxtcr'sccmcrepacchiciunr: vti proptcrinuidiam mcrico rcpr.xhcndcndi , qui ne iniciatis quidem communicare volunc. Marcillc. Adhuncfl-nfum prudenterincerprecandafuntverbaSapicntis nof^ri citara, &: ea, qua: verf 147. Obiicics forrafiis, n.ifutc, inuidiam PhyV.co Chcniicc Philofophanc.um fuperlummoin Nacura &: Arce Bono. A.uiiiRo(inum Philofophum D E i iudiciumeft.hancrcmlcicncibusinuidiam inuenire, non propcer mundi auariciam fcd ne mali percipiences
,
:

hoc, adprophanaagendaiiantprompciores, &d_"corum peccacis rcddituri linc Philofophiracioncs. En,habcs quoque verbis Zwipgeri iam cicads, rcfponfuin lacis honeflum fufficicns^ iuftum & aquum.
,

Dcriforcm cffidt vinum cumultuante efficit Scchar:

&:

Prouio
Veri:i.

If Luxuriofa,

res

eH

V i-

208

(jT tumultuofa, ebrie-

omnis

c|ui fe

oblcdac

in

tas: quicunque hts deleciatur 3

ea,noncritfapiens.
Luxuriofarcs
'(l;
f/?

non entfapiens:
di\it:JIu/titiam etlare diffcile

N v M,&:c.] Hcraclitus
le.

tn 'vmo i'cro impo\Jtb

Cato:

Vr.o excepto,

mmo

'vnc^uam adei^ertendam

f.empub, fobrtus acccjpt. Plato.- In lita parum fihrta Saptetjsnemo effcittiri-n-

qitam, modcr.tttfiveromnhb mirMS.

Seneca; Confuetud.ne inftnijt duratfuitia Sapicntia igitur haurienda non eflex poculis. ExpocuIoveroIofephiPatriarcho:, Gen. 44. vcrf^ j. argentco, inquoproph'.tabac&: vaticinabaturdefuturis, vtbibcrctibiliccat, peropcabis. Sanc, fummoarciHcioDiuinoMagico, cx EIctro philofophiCQ, Aftronomice conflacum fuiirc hoc poculum , quis ibic inficias ? Excant qu.r Aurcoius ab Hohenhcim Mvftcriarcha, de Eledtro illo pofteritati reliquir. Talc poculum propinat Sapientia in Cantico cap. 8 2. fuisamaconbus , & inebriac eos Ncdare Ca^rclli. Influencix illx: Cxleflcs & thclauziinoconcept/t, etiimfinexiiiio valent.
,
,

:i

yderci

qui funccuftodes
fefe in

omnis
t>cr

nacuralis Sapiencix, libentiflime infitientes.

fiuunc&dimitcunc
\i\\

animas fobrias, fapicntix

5)lf

t)o(^

yitD totlcn O^arwn at>cr (cflct

^uiimcl rtiflctcr n!) 2^p(pc( Hcitcn.

lOZ

INTERPRETATIONES
Do^'^"j'>-

lOv

CorSapicntisquxrit
c TRIN A M
:

/or

tntelliiens

quxrit

Sci-

&: os

llulcorum

ENT TA }.i:i^ 0sjliiltontmfafceturjiultttta.

<^palciturimpcritia.

Pa/c!turimpmtia] Vcrc Eihnicus; Homineimperitomf^uantquicquAmintujlim, (-r Hnt^f cin 'D7ajr/ iinc cr gcjvrtcfjfcn i^.

TlMOR Do MI N
Pfal.iio.

ZIO
I

<^ Timor D o M
cipium
P
I

N I prin-

^^^-

'

Timor
cipium
E

JE

H ov

prin

Eccl.i, 16.

Sapienti^:
I

Sa-i
I-

NT

atqj

DoCTR
i

SciENT ia: S at i-, I A M e^ Ertidittonem

NAM

^ftulcidcfpiciunt.

fiiilttdejjiciunt.

Timor
encia:

DoM

Non

efi:

hic
E

is

T MoR
i

quo nocenres cruciatum

formidancTheologis

didiis

is,

qui fluor

&

noccnris confci-

vermiSjrodcns qviocidie.acqtic: vrens maiam menccm ^anuTiumve maliiibiconrcium: lcddiuinus&lalutaris aDE oipfoproueniens,di6tus F I Li A L I s, fuperior&excellcncioramore.vcloqijarcumCabaliftis. Sic quoque verff. iii. & ijz. Stultt dij]}'uiiint]Si\i\u Igitur funt,qui dcfpiciunt
S

Amphitheatrvm
I

hoc no(l:rum;ratiocft, quodextontibus

EN T

A (res ipfa loquitur) DocTRiNAEius emanauic.

Prou.l4 VcrCiy.

III

TlMOR IeHOV^ velut

velut vena vitq, vt recedatur

Ti
tts.

morD (Jm iNi^fons

'-vtty '-vt decltnet a rutna mor-

aUqucismortis.
Fons vitx'^

i.amor proprius&fuperbia.initium&fonseftmortiSjOmniumquecalamitacum, & rere ruina & laqueus mortis atque inferni ita Timor I e h o v ^ , coniunrtus cum fidc &:amorediuino, quidiciturfiUalisverceft fons &:vcna viraf; proptereaquodSpiritusfanftusSpiricuseftTimorisDE i,hoccft, authorTimorisDE l,inquofand:oTimore,D E v s fingularemfuam tJ^oKeicw & bcneplacitum habet, ita vc dcledetur illo, ranquam pater fiho vinobccdicntia
e
:

Quemadmodum

& contcmtus D

nico: reueletque

arcana Sapientix: requiefcente luper iplo Spiritu Scicntia;,InteUigcntix & Cognitionis.

ipfi

211

Principium S a p

n t i .e,
fcien-

Prou.9.
Verf.io.

Timor
tia
tia.

h o v ^e
,

&

AIf T^RINCIVIVM. S pientijE Timor T> o-

San6torum

intelligen-

MiNi: t^Jctentia Sanciorum

PRVDENT I A.
I i

Pr iN cip ivM S a p.] VidevcrfTzio. &2?i.Iob.z8, 28. Ecce TiM o R D o M N ipfa cftSAPiENTiA,& reccderc a malo, I n t e LL iGENT A. TimorDEifihahsipfiirimuscftAMOR:TimereDE VM
I

amarc cft.

O fruftuofirfimam Artem amandi hanc

quam fidcliter
docec

GRADVS
docct Amphirhcatrumhocnoftrum.

Q^VINTI.

103

v in Ah2C}mundana,illaOui-

dianaimmunda.

lU?

s^ Non
cor
l"cotadie.

igitur)a:muletur
,

Prou.i;
Vcil.17.

^A(V_ dtmuletur cor

tuum

pec-

zij

cuum peccatorcs

(ed in

catores

mopotiuim Timoejiotottt die.

TimoreDomini cfto

RE

Iehov^

Nonxmnktur, &c.] Kaxgi^jjA/rt&flultaimitatiomorum prophanorum,

Tcurrilium,voIupratum,libidinum,delitiarum,ruperbix,ambitionis,luxus, vrurarum.iracundia:, dominationis, &c. multisattraxitextremum

mundanam laruam, led indue lefum Chrillum, & transtormarcin ipliusimagincm. ToiaMe^ Tota vira: omnibusdicbusvica:tux: &:Tvn c (nonprius)S a p ie n t i a dcfuper rorancem mannam, (vt efl: fecunda huius Amphitheatri figura)luexitium. Noli transtormari in eiufmodi

pcrc.xlc!li(qaencd.u-cam

&:ac-]U3:

(mentis vellerc) 6v:ignis (cordisardo-

rc)pluuiam concipies, gud.ibiitjuc Anima;, iiticntis veritatem, lingua, cjuani kiauis&iucunduslit D o m i n v s erifque totus (Corpore,Spiritu, &. Anima) tanquam lignum quod plantatum eft iccus decurfusaquarum quod fiudum fuum dat in temporc fuo cuius folium non defluit &: N I A quxcunqucf.icies(orabiccni!T&:LaborabitlE hov./Sapient I A tecum,verf i^r.) profperabunrur. (3<:ficperuenics quoque ad
:

Om

LapidemPhiItAophorum)Pfal.

I, j.

Expericris
4,
8.

quoquc

verillin-iumelle,

quod Pictas ad omnia fic vtilis. i. Tira.

41

Quiarcucraeftmcrccs:

^"'^'^-

^uia [f habebu jpem

mjfimo
,

in no-

zi-

<^ &
detur.

fpes tua

non fucci-

f^ frxjlolatio tua non

auferetur.

Habebumnouilf.'^ Qvtia habitasinadiutorioaltiflimi, &:inprotectionc

DEiCcclicommoraris.

DicisDoMiN

mcun)6:rcfugiummeum,D E v s meus, totum. Pfilmus hic quemadmodum alii

o, fufccptormeusestu,(afylum fperaboin eum. Videpfiil.^i.

panitcntiales; Benedidtorii;

Maledidorii; Libenatorii; Vindic"torii,&c. ita,hic,dico, Antidotarius &defcnl"oriuscontraaduerfitatcsomncs. ObferuarunchocHcbraiii probauerunt Chriftiani; expericristuipfc, fi Pfalmos Dauidis, fingulisdicbus, Dauidiccoraucns.

Atmagnum &iarum,

Dauidiccorare.'

Non
,

in-

telliguntnifiin fcholacrucis actribulationum probecxercitati.-hisfolis

PsALTERivMefl prompcuarium precationum inllrudillimum

tholicon. Laus

Ca-

De o, quodaliquantulum

didicerim.

Dc hoc

lcGrcto,

lococommodiorcplura. Spes tuAnott/uccidetur'^ Nondecipiettc S a p ie N T I A caretcnimomni fraudc: fedveriHlmos, dulciflimos, zternos

;

frudusabillapercipics. Econucrfo, mundanafapientia, quiaeft fraudibus,erronbus inccrtitudinibus plena; nu!lum falutarcm frudum poft fc

&

rcIinquir;fedmiferiam,doIorcsanimi,erroreS)Cruciatus,defpcrationem

&mortcm.

o
,

:'.

I04

NT

RPR

T ATION

S
l\\

lU
Sentite (o
morralcs)

,^(le

^'^P^'-

Sentite i^homines) deDo

Ml~

DoM

N o in bonitate ^^

&

No

m bomtate^ atque mjim-

in limplicuatc coidis

qux-

p/icitate cordis eum quterite

riccillum.

DeDoMi^ 0] Etv.c Operibus, Bonisac Donis eius, iuxta volunratemvcntacis ru.rinSS.aScriptura,LibroNacur.e, teftimoniirqucconfcientiavum veftrarum. Jnlimpltciiati\ In rimplicicatecolumbx, boceft, in integritare, imicando Archetypum: noiun aftutiaaut callidicatediaboliciferpentis. SimplicitasSanda Vcricatis SAPitNxi^ yE.ternxami ca. NunquamfimuIa,necmalacemalumen'ecogant. SisBonus,auxilio Optimi in te etiamii omnia mala cn cumcirca te. Elto prudens , ne fal
,
.*

Ji

Uns, &rimplcx,
muRi.
Deut.4, 19,
i.Paral. 15,
4-

ncFallas, Mattb.10,16.

Confiuummdum

conJuLlon pefft-

lU;!i

2.\6

Quoniam
his

inuenitur ab
il-

^"^^-

Quomodo
De vs quzrenilus,&

,,;^qui nontcntant

lum

.^oniam muenitur ab iis qut non tentant eum , <^ iUis

patefit,

apparet autem ns

qm ei non dijjidunt.

aquibus
ioucuiacur.

,;^c|uifidemhabentiniliu

^i nOK tent/tnt f//.'im^H!Lud fruftra monet Lex Diuina: Kdntentabl-s D o minvmDevm /> Dcur. 6,16. Matth. 4, 7 Luc. 4,12. Non potcft
.

I e h o v A h , quiZelotcs. Huc refer canonem dccimum., Amphicheatri huius quarca: , in Mageia: retormatione inftauracoria acrenouatoria; fccontra, Nigromantia: excirpationeeradicatoria. Vbi dePR-OPOsiT lONE a.ptm, Tummeintetliges. VideverfT. 141,217. &Z5I. Nonrencac De v m quiTheo Sophiceconfulitjfed qui cemeie, iocose arrogancer. Jpparet autemj 'Eft(p*W(^67a/>pacefic: quod verbum cognitionem fignilicat qua D e v s piis fe pacehicit ac declarat aut cognolcendum ex hibcc, quocunq; id fiat modo, mediacc vcl immediace, Macro vel MicroCofrnice. Sic S A p i e n x i a xcerna, manifeftata incarne, I h s v h C H R I s T v s apud Iohan._ 14, ii.dicit, t^^awVa ifjt.et,vrov,fnanifeJiabo ac dtclarabo meipfum.Yidcvctil.i^i.^ i95.Eftoqueintciligens..^/}fi<'z^4bentt&Cc^ Docct Sapiens, tIuu a.TTi<^uut incredulitatcm , impcduriento efle quo minuscognofcatur vcritas, & D e i Donanancifcamur. Increduli cas (experientia edodus conftancer affirmo) cft quafi finiftra manus , qua De I D o N A qux fponcc fua nobis bcnigne ofterc , peruerse excurimus. Qu^emadmodum enim ianua miraculorum impecrandique a o M i N

terre

iocum

partis

Bona&DonamirabiliamanuSjcftFides; iradiffidenciafiucincredulicas, miraculorumamiffioaucexpulfio,acadmagna&:mirabiliaalE h o v a h impecranda, &r pernos (eftenimThco Sophus DEoid,quod homini fuamanus)perptcranda, impedimencum. Rcdeigicurvicnunquamfacis laudacusCapniolib. deverbomirifico z.cap. (?. Toed.m cumhomine y'\ni^\t,
D' E V
s fercutit ,

non quocunque ,fcdcum eo qui Sanfiimonia , Pietate , Religiont^

,

tmum potiffu

GRADVS
ppttjpmHmvero

Q^VINTI.
v n
i

loy

credvlitatis fiiuciacUrefcAt. Ecalius dc

:

ne

e v s hanc nobis,crimina noftra ncgant. Cri< menintcrca'tcra,noninhnnimjincreduIitas. Vt iuftus viuitluafidcjita videns videt hde. Nefcit hdcntcmdcrctuilTe e v Sjcanit poetaChri-

cum D E o mentali Non

ftianus.Moricnus Philofophus: Omnis (juttimneritJnTerttiitenonesiftrfe^/^/.-Etmaximoperc Sapientcmaliquidtimcrenondccet. Namfitimuerit,

cito defperabit.
fua:

Quod
igitur

(1

delperaucrit.eius

animus vacillabit,nec

vlla-

tenus

intentionis conl"ci|uctur cftcctum. Vide vcrf! \6j.

Hic mentem
Ej4-

cxerce.

Clamemus

cum Chnfti difcipuhs, omnes: D o M i n

genobiiYw) E M. Fidas,vcvideas. Satdixi.

117

^Peruerfa: eniin cogitationcs fcparant a

Vcrf;.

Q^rjtationes

namque

per-

2.1;

o:

nerfkjeparant

a.

probata autemvirtuscorripitmfipientcs.
Perucrfecgititionesfeparant-,$<ic.^ Cafla

lufqtie potentia

\DEO3lfedum tentatHr^

infi^ientes arqutt.

D E v $tJ\^ensefi)Caftavuhmentt^
retineri.

(Corpoie, Spiritu, Anima^x^em/, quxri,inueniri ac

ihSjdicitPauluSjfimulcfrcmembralcorti&Spiritus
vt, (ua gratia,

Nonpotem,
vir-

fandii.

OraDE v
i

cum

odio vitioium.amot mteoriacurac confirmerur

i

cutum
tari

hoc

eft,

T M

o r

De

i.

Eiufc^ae potentta ,ii.c. ]

De

vidclicct;

cuiusPotcntiafine
tes) infidelium;

maximo

periculo Corporis,Spiritus lc Animje, tenquafi indican

non potci. Sunt autem hxc duo vitia(& fignatur^

Vnum diffidentix, alrerum audacis ac temeritatis in De v AJ,fictentandocum. Hincdifcito,lE hov a Mnetentesquieftionibus friuolis; petitionibus fuperbis,
tibi

aut proximo nocennbus,&:c. Vi-

dcvcrfzKJ.
zi8

Qu^oniam in animam
raalitioiam

Verr^.

^uoniam JJ
lam
p I
:

tn maleuo-

218

non

introibit

Sapientia

ncc in corpore

ammam non introibtt Sanec hal/itat in E N r 1 A

peccatisobnoxio habitabit.
In

corpore Iffiipdttopeccatis.

mdtuoLim animam
;

non,

&c.

Ratio

eft,

quod

diflimilium nuHafit V-

Quid conucniret Luci cuni teaebris: beneuolo cum makuolo; ventati cum mendacio bono cum malo Non fit ad MoDadisiimplicitatem redudio,nifi reiiciatur Binarius: non cum Ie h o v ah vnio,njfi priusaTcipfo deuiatio, & tuiabncgatio. Diuertc amalo&facbonum,
Ni
o.
?

J4,vcrf 15. Difcede a temct:pfb d<:formato,&,iuxta Leges acque Dodlrinam Amphithcatri huius rcformare ad Exemplar Archctypi; paiienter fequerc&TheolophiccimitareS a p i e n t a MincarnaPfal.
, i

tam; tunc habitabit in te Spiritus I E H o V A H Pater: Ihsvh

,

SAPiENTiiE Hhochmah^! Tunc

:

crucifixus, Frater;SpiK. iT v s s ANc T V s Amicus introibit in te , habitabit atque (cdcbic, R E Xj in palacio auc chrono fuo MicroCoftnico t e m e t i p s o,cri,

Christvs

lo6^

INTERPRETATIONES
D
:

uno,renato, vere catholico,vc cft figura Amphitheatn huius (ecunda. Lotionc pcenitentiaU, Efaiae i,i6. in mehus tran(mutatus, coniungeris acE o radio Solis fupcrcarleftis illuminabeiis. Videbisque, que vnieris e o o m n i a in o m n i. Tetremundus cordc, E v m in te, &: te

mD

napacitur,tcrrcnus:

mundana,a Principemundi immundi,mundanus; SpirituaUa,aSpiritibusbonis,(ubmododelcgatiea De o adminiftraiionis, Ivtacro & MicroCofmicc, Spiritualis Diuina, a D e o ipfo Diuinus. Qui minus purus eft quomodo audet ille purum atcingere De Spiritua
:

.-

libus

atquc Diuinis,tu tcrrcne &:mundane,cenfere abftine. ludicas de iis,quorum dulcedincm nunquamguftafti, vccxcusdecoloribus. Vidc vcr(l'.4(?. &157. Cenfuifti mc & librum hunc mundanum immundum; Videnenimismundanc. Quzrevcrf 4^. Subditopeccatis'^ Neigicurpcc ccs, ofiliSAPiENTiiE, nam D v s ipfe vidcc (in omni enim loco oculi

DoM
?

concemplanturBonos&maIos,Proucrb.ij,5.)curnonvi:

qui (inxic oculum cur non audiret ? qui plancauit aurem, Pfal. 94, AngeIuscuftostuus,Pfal.5)i.vcrfn.DEiminifter,Pfal.io4.vcr(.4. verf ^. adftat:Confcientia(milIeteftes)recIamac:diabolusChoftisgenerishuderec

mani acerrimus accufac. Proponito tibi, quxfo, mi fracer, quiad pcccatum foUicicaris ance oculos Angelum cui cuftodem, omnium,qUdB vel ta)
,

e v m infpcctorera.cuafliduum fpcftacorcm ac ceftcm ius oculis omnia paccnc, qui fcdcc fupra ca;los, & incuecur abylfos Ec rem adeo fccdam,vchomuncionc tefte palam faccrc pudcac.non vcrcberis co
cis vel cogicas,
;
:

ram Angelo tibi proximo,D EO.totoque czhcum Choro (pedantc & execrancefacere?Phyqu61aberis?
Frou.
i.

119

Imo, (1 adintelligentiam
clamaucris,
dederis

Si

Verf^.

enim S a p

entiaU

& intclligentix

ljinuocauerts,0' inclinaueris

voccm tuam

cortuum

TRVDiNriiE,
i

ImocMerii] Vt

pium cftMifericordiamimplorareDiuinam.auxiliuma

quc OmnipocencixDEi:ficip(iflimaChriftianitas,pro Sa pie n t ThcoSophice impetranda, inuocare

nofterinuocauitincarnandam.
Si qusefieris

Sapientiam Iehov^

(Hhochmahel) ip(an),in vltimo fcculo incarnatam: quam Sapieas

zzo

camtaquam
ficut thelau-

Verf4.

argentum

&

Jf Si quxjierts Eam quaji fecuniam,^ j^ ficutthefauros

e^oderis lUam

ros fcrutatus fueris

SiquaJierU]
di vanitates
,

cam

SiSAPiENriA Chriftiane poftpofucris mundi immun,

quantumuis ctiam fplendidas atquc pecuniofas & quzfieris Sapientiam. At, dices, Vbi,quibus Auxiliis, Cur.Quomodo, Quando Audi : pulfato fores S o p H i A fupcrcxlcftis verf 4S. annota tas,in Oratorio & Laboratorio, iuxca Lcges atque DoiHirinam AmphiStcut thefauros,&cc. ] E thcatri huius, & eam, D e o annuentc, inucnics.
: ,

terra

GRADVS
I

Q^VINTI.
1

107

tcna Mundana, monciumquc n-ixoforum piofunditatibus etiodiuntur opcs, initamciira bonorum. S a p i e N t jT. tcrra cil L i b e r tiiunus, Cacholicus, pura, SS.x ScKiPXVRiE atque a x v r it &r Me n-

gcs

s nollia; Diuinitus illuminatx: huiusditillima: venas, fccundumLeatqucDodrinam Amphithcatri pr2;fentis,rimarc, S a p r e nti a m, I E H o V A H largicnte.inucnies: hancinde, licutthe(aurum,Chri(lianoCabalilHcc, Diuino-Magice,&: Phyfico Chemice,cftodc, inque pcdo

recondc:aulim tibi polUceri,qui haxrcdefcnbo, quod placcbis De o,haunes voluntatem a Dom n o, impecrabisque ab Eo per Eam, in ncgotiis conliliis ac laboribus tuis, bcnc velle, noife, eire&: polTccorporisqucSpiritus & Anima? (ic chciesfalucem. Nulla, crcdeveridico,vnqnamcalamitasaduerlitatumvehvems,licextinguitfiducix,adha:rcntis De o,h'uctuo(eimpetrantcmardorem,quin,ex S ap I EN T lit Lapide,qucm reprobauerunt a:dificances,Pl'al. uS.verfzi. pofletrcllitui. Pecra,S a p 1 E n x i A carotada. Chris T v s,(eminarium habcns ignis ca;leftis,&:venasaqua:viu2,fahentes m vicam;ccernam. A D o M NO tadumeiliftud,& cft miraculum in
ris

fcrinio prudencer

Ihsvh

oculis nollns, dico

cum Pialmifta.
VerCs.

Tunc intclliges T m oCOREM jEHOViE, &

(rnitionem o
T//f]

De

IJ TuncinteUiges

TimoScien-

zii

S'icntia

REM T)o MiN I y

tiam

Dei.

inucnics.

De 1 inuenies.

Pofteaquam methodo prxfataTheofophice qux(ieris, &fcruSa pientiam. Mcnces & manus fapientcr admoucntes, Dii (E L o h I m) adiuuanc. l^n datur ad Mufas currere Uta "jia,\-toc eft,munCogmiionem D e 1] Tu dane: nam laca via mundi via eft, Academica.
tatus fueris

fciole,qui
liciga

parum Chriftiane

(uper verbis hi(ce

cum
,

ancbis cognofci nonpofte, Sapience noftro, 6 capica diabolica

negas,

De v m

Nam
am
tis.

nofTe t e

con:

Veifj.

fummaca eft luftitia & tuam intelligere potenti,

<^ 'Moj^e enim te (0 ^DoMiNE ) confummata J\ stiTiA

(^
efi, (isr/cirejv

ill

stiti am
radix

radix mimortalica-

ZJiRTVTEM tuam
immortahtatis.

eH

e i, folida, incegra, vera 'N^ffe tc^, &c.] Agnitio ti3,quiinfcfevircutescomplc<ftituromncs. Eftautem

(

& perfedlia cft iuftinosseDevm,

non folum de Natura Diuina liccac mihi cum Petro Epift.i.cap.i.vcrf 4. nacuram Diuinam dicere)fapienter diirercrc, vcrum quoque volunca tem eius, qux in L E g E vocc luftitix Diuinx) & Verboipsivs fictK^oHg^ fiiK^a ^sa-^ttKus fcripco, eft declaraca, incelligerc ac faccrc, hoc & credere milbricordix cius. Sic cnim Hierecft, ciraere D e v M miascap.^.verf 24. In hoc gloriecur vir,no(re mcjquod (im D O m i(
,

N V

faciens Iudicium&:Iu(ticiam,& mifericordiam,hoc

p

efcpuniens

pcccacorcs, &:ignofccns(propcerS A

ient am
i

incarnaCam,hoceft,

&
io8

INTERPRETATIONES
)

IhsvmChristv M.crucifixum
ic^.

agentibus poenitcntiaiii

& mifeii-

_ordiampia:ftanscrgacos,quimetimeat,mihiquccredunt. i.Iohan.ijj. Iiihocicimus, quoniamcognouimuscum^^D e v m)!! mandataeiasobicru.imus. Quidicit fenoiicD e vM,cmandataeiusnoncuftodir, mcndaxell^&inhocvcrirasnoneft. Sic complcxus cfirummamDoftrinx huius Pialmus 147, 11. BemplaciiumcU D o m i n o/iipeTttmcntcseHm,
fuperhiiyqinjfcrantfupermr/crhordiaeiiis.
esi

EtChnftus apud lohannem

17,3.
,

Hm svmChristvm. irliciohisunmortalicatisradix.
vita x.efna, vt tognofiinl tefclum

DEvm

'verum, (y qh
1

m nnfifi
i
1

ucra pars

magna

nollc

r. N i /E reSa Creaturam atquc Naturam maior, icipium maj

;

xima&(umma,DE no: Da,D o mi n E,noiTcmc&nouerimte. S.tquoqucamcrepctitum. 61 E H o v AH,adiuua&:pecficcmeumvelle! Amen. Addo:TE p s v m

v m. Reftci*3nc,vcrcacr.)pienccrdidumab Augufti
i

autem cognofces, quando coUucenteluce D e i fi c A.infpeculomaic ftaris D X v I N A trmnius triuno ( quod cil, v n i v e r s v m creacum Verb V M icriptum&incarnatum, An i m Aque Diuinitiisnobisinfpi r^ta oculis & corporis &: mcntis ThcoSophicc, Phyiice, PhyllcoMcdice, PhyiicoChemice, PhvficoMjgicc, HvpcrphyficoMagice Cabaii
,

ce confpicis,intueris,contemplarisTeipium.
videbis n.Tuos,menda

Tunc

videbis qualis

iies.

maculas coipons^fpiritus Scanimar: Habcbis cur cum PialmographoRegio Plal.n.^i. poenitcncialicer clamcs adln H o V A M CMtftrere met D E v s fcciinciHrn magna? mifricetdiam tuam , (^ fecundum multitudinem mifirationum tuarHm dele tniquttates meoi. ^mpliui U UA me ah iniquttate mea, cr pecc.tto meo rniindame &qufc4juncur. Laua, a 6 D o M iN E,quodcft (ordidum: riga, quodertaridum: fana.quod ell faucium: rege,quod cft dcuium, Tunc lauabcris &: mundaberis: tunc> TheoSophice fic lotus atquc purgatus , nofces D e v m quia beati mun t v m. Matth. ),verf 8. Tuncquxfiuiiti di cordcshi enim vidcbunt inueniftique Regnum e i, & iuftitiam cius cunc ca:tera o M n a ( Bo naacDonaSpintusS a p ie n t i.<,vcrfu fcquenti annotaca.fiThcofo-,

&

phice Oraucris & fapicntcr Laboraucris ) adiicicntur tibi {iA,a,K^a n^ ftiQuiScatquc x^fl oiTftiicJf Bcatus ergo&fapiens, qui fercdecognouic. AmphiVidefiguram i notacircpoirunt. E V MNoucritjhuic o m n a Ex Libris SS.^ Scripcura:, Scirej Vndcnam thcatri huius fccundam. Temctipfo,Diuinitatis radio iliuminaco. Natura:,
,
:

&

ii?

Quaproptcr optaui , & prudcnda mihi data eft in:

Sip.7-

Vcrf/.

Tropter hoc

^ opta

i,

uocaui,

&: Spiritus

Sapien-

tia:obuenitmihi.

eH mihtjenfns : JNVOC AVi 3 O* -(^ njemt inme (/' Sfiritv s Sapidatfts

ENTIJS.
a A^^ijNon dedit opcramliccrisin Academiis,nccaudiuitGraccos,DuUcdicos,Rhetoricos,&c.necvfuseftmcchodoftudcndi,hodierno dic vficatiilima. Qui philofophandi roodusab ApoftoloPauloreiicitur, i.Corinch.i. v.19, &c. Coloitz. v.8. Sed Optauit & inuocauit, qui S o-

Op t

&

HI a

: , -

GRADVS
P

QJV^INTI.
prxtulic

109
folcnnitatibus

H A M iuper Ci^lcftcm omnibus

I

Mundihuius
p

atquethcfauris. Sapuitcertc. A^iMilhnus triayii^ifre fihi r) pr,Tiiir Pdullum. in ore , Romam ifIore, Chrj/lum in cetpore. ]rgp nprn mihi (Mlii)t^i7- 1 npirlf

PhiloibpliQr um 1 eoque h u; pcrfcctc per aiwo& vjgintirciiammnihus fruCtibus atque vti litat[bus fuis tunc vcic fortuimusjxqiiicarus-dlcm
:

^xam

lofutura.

hac vita Thc_o-Sophicc eq fi vterer. Oblcruandum Animiprimumin eooriturderidcriumardcns, quamobrcm (verf 144.)

q_am_in

demde

fequiturinuocatio, fiucpreccs.

Tufac

iimihtcr; rccurrein Tci-

jpUim, nihilfupponas (ex&: inD e o ) inte(auxiliaturi atqueauxihantis De ipromiflloneshabes, vcrf. io.)impoflibiIc: Confidasin o m i n o, 'dChrilliano Cabahfticeoblcruando) intelhges; vehsTheo-Sophicc, &

confequeris.
thcatri huius

Exhoc fundamcnro exccudum

;

Oratorivm
;

Amphi

noflrum conhrmatum Match. 6, 6. Vigilantixacconfidentiie efl hoc Chnftianx, non rcmcritatis audacis. Firmiter credc in Timorc Dei viuf inSpiricu^: Vcritarcieiunans Ora, fapienterqucLabora; dabiturtibilIncmora:amicus De i conllitucris, &SapiNti^ fruduumque iUius particcps fies. Mcns incbriata De o videt,canquamin Ipcculo, D E v Minie, & fein De o ;im6,qux vultautopcat n a. verf 138. HcEc Luna Cab.iliftarum Micro-Cofmicacrefccns, plena, de crcfccns;accellu,CLppolitioncdiamecraIi, declinatione S o 1 s Diuini. Lunacrefccnte, iuffuDE i ,aderuntSpincusboni;TemporePleniIunii, De V s ipf"e:dccrcfcentc,oraDh V M, netenebrarum potcftatibustenea
;

Om

ris

ac feducaris^ femita Veritatis recta.

Vetiittnme. ]

Qjjando

Non nifi

prius optaueritc

& inuocauerat. Non

e
i

labor hic noclis a,tque diei vnius. Su

dandum pro prxmio (D

gradum
p
I
,

gratiaadipifcendo. vcrfT 141.

:

& 14 j. Hic fifte

& fuper hoc Harpocratice meditare

,

eft

vnum cx illis, quac filen-

quam fermone alTequuntur , laudantur , comniendantur. S A A vera, nonex hbrisperfe&chumanitusverf i^i.difciturchartaceis, fed Diuinirus illabitur nobis, &: vcnit in nos a noftris ftudiis non, vtca:ter2Scientiz,lucemrccipit,fedfccumaffert,-:quafidefuo Ip s a promptuarioinviros nonindignos (verf^ 145.) radiat arquc lucct. Litcra
tio pocius

NT

per

f"e

non prodeft quicquam

Spiritvs sophi^e

fupcrCaileftis

Diuinitus innosveniens, eftquiinftruit, quidocet, quiviuificat, quiil-

luminat, quiUbrum cxplicat, interpretatur, exponit. Dignus I h s v a R i s T V s,hoceft,S A p ie nt i APattis,foIusaccipereLiBR v m,

Ch

(puta SS-"^ Scripturae,

Naturx & Mentis Diuinitus nobis infufx) & foluerc

:

fignaculaeius. Halleluiah. Recfte dicitur

vbi SpiritMfan&i grattaoperAtur,

ihimhd pr4)derit occultatto

efl.

PhilofophorHm : rtecmantfejiatio eorupt , vbieademde-

ni

me

Verifllmumhocefl'e,Experientiaedo(ftus, non femel comperi. Memi, iudicio adhibito, ponderantem fingula verba cmphales locutio-

&

num, aliquotiesIegiflePhilofophos fecretiores, autorctenus contuUfl~c cumquibufdam, &:tamcnnonpercepifrementcmeorumvcram, quamuisdixiflentveritatcm: pofteaautem, fuotempore,deiaiiamihi(Mifcricordia Diuina procul dubio
igjiQrantixvelaminr

omni)

per-SiiL

bifnti^ Spt ritvm

q indr 'n|-f.|iQr^ tla;. imoin momrnrn , ) fufpicor e i mihi adfiftentis) jnjc-plutimelinftitutionc Gcnii mci boni gratia "" tip_aiinitatiu*,^piritus enim, Vbi & Quando vult,
in

"

IIO
ipirat.

INTERPRETATIONES
Oinnemfuperatrationcm humanam, quod Dona
)
;

De

humilii-

bus &: obedicncibus (captiuato nitcUedu, verf, 507.

E

pcr Spiritum S a p

N T I ^ conferantuf libusmundanisimmundis. ^^eiiljamhnc&vivtirk^yiami^mkfyni^wolk.

dctrahantur &c abfcondantur argutis atque fubti(inc

Hauritaquam cribro, qui

,

Spikitvs SAPiENTijt
,

referacione
]

ibro. (mediata vcl immedtata Liber eft indcx duntaxat oitendens pro quibus fundenda- {int nobis prcces ad I E H o V A M , vt (iuxta hberrimam fuam voluncatem) reuelft myfteria, communicec Nacurx arcana^ doceat fecrcta, iii(pirct vcritntcm N E M Manetigiturfirmumacratumhocverf i67.pofitum,(Jj.reverfl' 3 1

7 4.
,

& ieqq. 187.) vult dilcerc ex

Om

E i , (^illujhattoDiuina: Q_uia ovctitum, quod Phi/ejophiafit fpiracu/um MiN v s dac Sapientiam. Quapropternemovnquam(quodetiam

Ciccroobferuauit&annotauithb. i.deNat. Deorum) virMagnus, fine afflatuDiuino. Fehxigitur.tcrquequaterquefehx, qui Ie h o v a m habetaconfihis,quemadmodum eft in Oratono noftro: ishauriet volun

tatem,hoc eft,benevel!e, noire,pofie&: eflein omnibus aftionibus ac que laboribus fuis aD o m i N o. verf 5 2.5?- Precor (cum lohannc Chryfoftomoj ardcntcr & cx imo pedore, vc mifcricors & bcnignus D e v s exaudiac preces&rgemitusmeos, aperiataurescordis, &obiignetin mcfidem det mentem myfteriorum diuinorum capacem fobnam ratiocina tionem, &; vitam plenam ofhciorum &: virtutis, mihi, & omnibus verx Sa, ,

piencisftudiofisfcdlatoribus, vtlempct cogitemus,

meditemur&

cure-

mus ea qux D
,

funt ,

& nobis in omni vi ta falutaria, Amp n, dicat omnis

,

Sapicntia;amans, Amen. Spiritvs Sapient.] Hhfcchmacl,verir ji.&: 106. QuiMirabilis & vere Diuinus. Nam crcac, lob. jj, 4. Spiricus O m i N I fecicmc. Plal.104,30. Bmittts Spiritumtuum ,(^ creabmtur. Suf

tinet,vegecat,viuificac&perficitomniavbiq; diftufus ,PfaI. 158,7, Rom, 8,ii,i.Cor, i,4.Sap,i,7, SpiritusDominirepleuitorbemterrarum. lo-

vis

oMNiA

largitur,

p L ENA, verf, 1^4, Sapicntiam & loqucndi facultatcm Matth. 10, 20, Hinc Cyprianus 2ipndifficileeJiD-E o, cenfejjori/uo
:

infpirare conftantiam

loquendtftductam ,

cjut

in Numeris , adtierfia B.leam etiam

afinamloqKifecit. Miraculafacit,

Rom. ly. In virtucc fignorum &prodigio-

rum, invirtutc Spiricusfandi. Inueftigatprofunda Dei, i.Corinth. 2, 10. Spiritui omniafcrittatur etiamprvfunda D E i, Bona diftnbuit, i. Corinth. li, II, Vnde, omnium Bonorum atqueDonorum diffnbutorcumfitbe. nignus, apudhunc vnuin&folum quxramusca, nonapudfpiritummalignum.verfliiS^jioy.iji. &ii)8, Phyfitdiabolo, Amen, Filios DEifu,

cit,Kom.8,i4, QuicunquefpirituDEiaguncur,iifuncfiIiiDEi,Sand:ificat, Rom,i,4. Ecclefiamregitacminiftrosdefignat, Ador, 15,4. Efa. 48,i(?. DoMiNVS Dev smifitme, &Spirituseius. Gratiam&paccm largitur, Apocal.i;4. luftificat.i, Cor, 6,\\. luftificationcs in nomine D o -

Mi Ni
cic, i.

noftri

Ihsvh CHR.isTi,&in Spiritu De

i

inoftri. Libcrosfa-

Connth. 3,17. Vbi Spiritus Do m Ni, ibilibertas. Rcgenerat, Mouct cordaad bonaopcra & inuocationem, Hinc& Spiritus precum dicitur Zach, li 10. Eduxit populum ex T^gypto Efa. 65 j & 14. Spiritus D o M I N I duxitcumquafiiumemum. Remittitpeccata, lohan. io,
,

, i

z^. i^ccipite Spititum fanciurn

I

quorumcuncjue remiferiti^

quafidicac, Spiri-

cusrcmic-

GRADVS QVINTI
cus

III

remutec, non vos. Reuclac myftcria. lohan.

;

i6,

ij.

Ytuie omnis fandx

ablcoditdrumcjue rcrum magiftcr. Fidemlargitur,!. Cormth.(5,ii. Pios motusexcicat Rom.8, i6. Docet fidcles lohan. id", ij. S v m m a Virtute & afhftent.a S f j r i r v s
,

rcuelacionis ac viiionis cft &: dicitur aut'>r

huiuspoterisOM nia. ScruiastuciTheo-Sophicc;&I

cuirque Cacholice;

e prjrentiiln

m Oratorio&Laboratokio.
,

Spiri&:

rvs SAPiENTiit curMultiplexautMulciformisdicacurjverf, 4*?,

154. ex iam didis facis fuperqne probari potcft. Quare P-uIus i. Cormth. 12,4. &:c. DiuiJJoaes.inqwt Gnttarumfwtt , tdem Autem Sp:rittis. Ecdiuifio

nesminiftrationumfunc.idemaucem D o m iK v s.Ecdiuifionesopera tionumfunCjidemvcro De v s ,quioperacur OMNiAinoMNiBvs. Vnicuique aucem dacur manifeftacio Spiricus ad vciUtacem. Alii quidem per Spiricum dacur fcrmo Sapiencix.-ahiaurcm fcrmo Scicnciae, iecundumcundem Spiricum: alccriFidesineodem Spiricu: ala gr^cia fanita tum, in vnoSpaitu, aliioperacio vircucum, alii Prophctia, aUidifcretio
,

Spirituum, aliigeneraIinguarum,aUiintciprctacio(crmonum. Hxcau cem omnia operacur vnus acq; idcm Spiricus , diuidcns fingulis prouc vulr. Ec I. Corinch. "j ,-/ .ynuJqHifque pioprimn JohHm h.;0(t exY)l o^alituqutdemfic Aitus veiofic : Sit Nemen I E h o v a bfmdiciHin(efuifechlorHm,Amen. Addo.-

Hic

DeiSpiritvs

fapiencibus tripiicicer

Familiaris.i.

Diui-

nicus,immcdiacc;Influcncia, L<imine&Mocu:Mcdiatc,B!bIice,necnon

incarnehumanaairumpca. i.Macro CoimiceNaCura(qu2 R v a c heLo H I M, Gen. i.aut AnimaMundOCacholicc,hoccft, vniuerfalivirtute ac operationc;in Lapide Philoft.)phorum; Parciculariccr.in fing. ilis Crea turis, tam fpiritualibus quam corpcralibus , & quacex hifcefuiit, pertotumvniucribmcrcatumjj.Micro Coimice.in Homine, &quidem 0-^*ItKUii,

hoccft, corporal.ter fiue inconcrtto, in corporc ac Spiritu, rationc

,

EilcntixquintaE, fimpliccer,

Animafiuemence quarparciculaaurz Di,

uinz.Accurareperluftra Amph.chearrumh()CCocum,rcperies(mordPhi lafophico) dchifceplura huic inde. Phy d abdo, cumfua familiaricace
pernitiofiinma fedilimjque. Icerum

Pny In

Deo
,

viuimus,

mouemur
(anguine

& fumus,

vt docec Paulusex Arato, Aftor. 17

v. 28.

cuius&: gcnusTu-

mus:nonigiturprofanemusTempIa
fuofibiconfeccauit, ledSpiritus

De
i

i,

qua?

Christys
i.

De

habitctinnobis.

Corinth. 3,16.
2t4
Qi'*nfoperc'abo>an
li'

Et <^ prxpofui illam

gnis

re-

Veri:8.

Sceftris ac foltu tllamantepofitt

,

&

ledibus,

&

diuitias

prje

eaque dtttttioJPro

mpro
18,1

nihil efle

duxi in compara-

S p encia.

mhiloafitmaut.

I..b.

tionelUius.
^,517,^18. &r 327. Sa pie n t i a vcra rebus atque negotiis mundanis lare cftanrcponenda; quippc q^ar
Pr-f/ic/i/ j/Ziw? if^^*f,

&c.] Videvcrir

vnafoIaNaturzfectccapandat;thcl"iuroslargiaturincxhauftos: Angelis focietbcatis; coniungac, vciciu^r fclicescfficutacqucbcatos. Dat M N I a Bonis bona malis (quia digni j mala.

Deo

-,

iti

INTERPRETATIONES
Verf?.

"5

Nec vero ci Lapidem prctiofu

CN^c comparamiUi {flapi-

m comparaui.

quo nia:fti-

dempretiojHm : quoniam omne

am aurum cumeacoliatum
arcna pauca:

&lutum

awrum , in comparatione IlJms, arenaejlext^uay e^ tanquam

If lutum iefimabitur argentum in conJheBu lUius.

mabiturargcntum, cumillacomparatum.

Lapidem pretiofum'] Poflet hic aliquisnon incptefurpicari, Sapientem noftrum loqui de Lapide Philm.propterea quod fequitur coniundio cau(^lis^ .^oniam omite aurumy&ic. Cuius Lapidis rite apphcati virtus intcr alias multas quoquecft, transmutarc metallainfcriorainfuperiora, hoc
eft:,

Argentum & Aurum. LuiumJ Proprie quid enim (fublato hominum

:

crrore)aliudcftargentum,quamlimus.exterra&:aqua,albus:&aurum,
ex aqua Sc terra ruber congelatus
j

fixu

fque reddir us. Sapiens fapientis di

,

dum hoc
ellauri.

Odit virtutis indolcm , odit honeftas artes quifquis admirator

21^

Supra fanitatem ac for-

"^"^^^-

Super falutem i^ jjeciem

dilextillam, tTpropQfui tfpro

mx

pulchritudmcm

dilexi

illam : atque ea malui

quam

LvcE
am
illitts.

habere tUam

quom-

luce frui, vtcuius fplcndor

tnexttngutbileefl

Lv men
in

non poilit fupprimi.

Prolucehabere illam,
!icc.

Eft

cnim Lux luccnsin tenebris, veniens

Mundum, quam mundus non cognouit, lohan.i. Sapit cum Sapientc, qui
proluce proponit habereillam.- VndeSyrachcap. vlrimo: Manusmeas
extendi in altum
as illuminauit.
,

& in fapientia eius luxit anima mea, 8c ignorantias meSis oro Hhochmacl ,SapientiaDei lux & lucerna
,
;

menti manibus ac pedibus meis in Oratoriojvtroque, (Microac MacroCofmico)&Laboratorio, meis. Tuoluxgentium, lumen cordium, radio illuminationis tuxdignare illuftrare cor mcu , tenebras abigcreigno rantiarum mentis mc-c; difponere aftioncs atquclabores meos, influere iis benedidtionem telicis fucceflus, atquein omnibus oftenderc mihi&

impertiri vericatefn

Amcn. Vide verf. 7 8.

Sap.
tf.

"7

/f Facile (cquidtm) videtur ab his, /^ qui diligunt

VcrC

Facile perj^iciturab

iis

qui

217

13.

eam
il/iSj

dilt^unt

^ tnuemtur ab

Ea,

& ^ inucnitur ab his,

Libio
?

qut iUam quarunt.

/f quiqua:runtillam.
FacifevitfeturyScc.]

O Vifioncn

hcatiflimam,im6
beatius

De ificam,hanc,vi^idiligunt

deie

SAPiENTiAMin
.'

SS-"^

Scripturrc; inNatura; mentalitcrin

?

fcmetipfo

Quid iucundius qaid

~~

Non tamen hoc nifi -mundis

cordecontingit. SoliDiisgcnitiporucre. Videverf jz^ipj, 118.

GRADVS
/igunteam]

Q^VINTl.
:

113

Nam D E v s currentem trahit. Videverir. 14^ ,160. 1Henftur] Ideo Solomon Ecclef. 7 , 2 5. ingcmifcens ait Alta profunditas , fcu , pro funda,profLmda,(itaenimHtbraicelegitur)quisinucnietcam?quafidiceret, oquamdifficile eftinuenire S a p ie n x i am, intcrtotac tantas
ftulf itias

mundi huius immundi, a vcritatis vix linea rctSta, leduccntes. Inuenitur Sapientia: quia Diuinitus magis illabitur, quam qnod hu
manitus,(hocefl:, humanaprudcntia,ratiocir^atione,phantafla,aiitrpcci.ilationc)acquiratur.
Bcati qut inHeniunt

Dom

Nv
15.

dat

Sapientiam, Prou. i,6M,

eft igicur

eam , Prou.5,

Paucorum

inuenire illam.

^Quorumnam,
,

dic qua:fo? Sequitur Sapicns fapicntis icrponfum.

^t

qttArimt ilUm] Quomodo? In Timorc D E i ieiunantes Orando,Theo-So phice viucndo rapicnterquc Laborando, fccundum Legcs atque Dodri nam Amphichcacnhuius.Inuenicurab hisquimane vigilantadeam, vcrf u<o. &qui nontentant cam vprf 21^. D e v s enim Omn i a (vthabet Prouerbium) vendit laboribus, ManusTheo-Sophice admouentcs,Dii
,

.-

(Elohim)adiuuanc, verf pi. cum ilu]uotfcquentibus. Nectamen fuper nos noftris mencis auc noftra fanditate, fed D o n o D e i Mifencordis corufcat tam venerandi Numinis & Luminis^iplendor. Hucrcfercaput lefu Syrach vltimum totum, quod cibi dc mclion nota commcndo.
11%
fis

Antcnerrens fmsftudio
fc

Vcrf 14.

/fTraoccttpat
ptjcunt, dat.

qm feconcu-

228

offcrc
i

cognorcen-

yt

tUts

fe ^rtor ojlen-

dam.

Pr4:^aK/>/i/,&:c.]Huiuscxplicationemvidefupi-a,verf 144.
Jio

L V c E vigilauerit ad illam non laborabit, /yairidcntcm enim IIlam foribus fuis inueniet.

IJ Qui de

Verf

15.

^ui manefurrexerit ad illam^ non laborabtt : afjidentem

i29

emm fuis foribtis eam

et.

mueni-

^ideiucevigtUnerit] Vteft verfT

96'.

& 170.

&alibi paflimin Prologo

?

hocannotatum. rum, Rationis, JntellcdusdcMt

i^yijftdinHmfunhus, &:c.]
ntis.

Quibusnam Senfuum

tuo-

Pra-ftoeftenimMcdiate&immc

diateomnibiis, qui optant ac ftudent camaudire, videre, obfcruare loquencemacqucdoccnrcm.in L.brisSS==Scripturx,Naturaj&femctipfis, lcge Amphicheatrihuius. Vtindm omnes fapientiam fibi aflldentem fe-

que eis oftere ntem fcntirent ac nofleuc , 6 quam bcnc eflec eis
30

/^Cogitare ergo de
qui vigijauerit propter
cit6recuruserit.
Cogitaredeilla,

ilia,
:

Vcrfis.

J\ VXam de illafufcepta cogitatto

y

230

fenfuseftconfummatus

&

prudenti.-e efi peifeSiio

ilia,

i^
rit,

qut

proper eam

<-uigtlaue-

continuofccHriu erit.

&c.] Videverfl". i^

5: 141.

Qi_ic:T,ad;vodumquiconiu-

114

INTERPRETATIONBS

gium

inire volunt, acoUoquio amico inicium faciunt: itaquifapientia; if.ternieconiugiumambiunt,pias,fandas,pulcherrimas,amabilifluTas deeafufcipiunt cogitationes, &anteoculos mcntis proponuntfibi ima-

illam (apientiz formofiflimam, qualem fapientifl^imus Regum, inprioribusProuerbiorumcapitibusdepingit, &inlib. Sap.7. Ha:cogitationes de fapientia: plenitudine fufcepta: , funt vinculum & copula, virtucemagnetjca cxleiii prxdita: funt feminaria alloquiorum &c foliloquiorum Diuina: Sapicntia: vfque adco cnim blanda familians & humana eft vcrafapientia, vt nunquam finjjuauiflj mo re fponfo amatoremdimittat: fed voc e intern a. j>cculta intelleduali&meatali refpondeat; interdum: etiam ofculo iucunditatis , ic motu diuiniflimo vt eft: Cant. i. verf i. ofcu letur me ofculo oris fui nam frudus cius dulcis gutturi meo.

gincm

iji
rit

Qu^iafcdignos ipfa qux-

Verfi/.

j^ .^eniam dignos Se,Ip/a circmt quarens , t^ tn yiij

ojlendet
tn

circumcundo, atcjuc in viis bcncuolc fe illis often-

Se

tUis htlariter,

(^

ditjin

omnique cogitatione

omni proutdentia

occurret

cis occurrit.

tllis.

^otiiamdtgnosji, &c.] Huius cxplicationcm vide fupra vcrf 14 j

t}i

Initium enim ipfius

ditas:

cft

YctCi.

Inttium enin tUtus

yerijjii

vcriflima cruditionis cupi-

maeHlfl)

sc

p l

n^

curavcro cruditionis

concupijcentta.

/f amor.

Dis

c IP

Liv JEconcupi/centia.]Quienimdihg[tdiCcip\inzm,hoce{\:,
, ,

admonitionem, corrcctionem, reprshenfionem &: dehortationem a viamala, a vita vitiofa diligit fcientiam; quiautem oditinerepationes, infipiensefl:.Prou.ii,i.Taliscfl:quoqueDisc ip lin a D Ei.pertribulationcm & crucem: quasideonobisDiuinitus immittit acpermittit, vt
vocentnosadpoenitentiam:experimurinhisconfolationemDiuinam,cx qua videmus nos alEHovAH diligi, doceri atquedefendi , Datvexatto
intelleiium. Efa. 18,19.

Vnde Paulus

Trtbulatiofatientiame-^cit^patientiafiro-

bationem,id. efl:,agnitionem

De

erga nos voluntatis.Non tentatus,pia rc-

de

dixit Antiquitas,qualia fcit?

Exules Oratorio &:Laboratorio noftro,

,

annuntio tibi quod nunquam euades in ChriftianoCabaliftam,PhyficoMagum,autPhyficoChemiftam,manebis

tu qui rcfpuis caftigarionem,
fophifta.

Cruccm
imitatur

patienter ferensfuam,baiulat&:Chrifti;quoindutus,
:

eundcm
cluditur.

RegnvmSapientia perpetvvm:

huic ianua aperitur virtutum , hic intromittitur ad Difciplinam fugicns, cx-

Adaugufta.per angufta. Oporret nos prius elTe cum C h r is T o in Orco, antequam cum co afcendimus in Cxlum. <_//wtfr. ]Non poteft fieri coniunbio &copulatio,nifi interucnicnteamorc,fandoque
defiderio.

GRADV
defiderio.

Q^V

NT

I.

iM

Nam

vano, indigni Tunc coniugiocslcftisSapicncia:.

clus

quimcrccricioamorefuncimbuci,hocefl,mundano, & Crede mihi qui cerrctta

Iftcvero fan-

volunr.cxlcftia nolunr. Ec.quilquisamac, fitdignusamari.

duis.

amor Sapicncix cft fidainiula Spiricus fandi,incenfa precibus afliHac in cordibus noflris micanccparcfic adicus ad Sapienciam ca;lcftem primus. Nam Sapienci.im amaflc, propc paraflc cfl. Adeo fidelis cfl in amore Sap:encia Diuina vc fandum fui amorcm fcrre nequcac, quin amanccm redamec, &: fanlum amoris dcfidcrium implcac.
,

^35

Amor aurem
tio

obierua:

Vcrflj.

IfCuraergo

c iv l

i-

^}3

legum ipfius rurfum le^um obferuatio eft immortalitatis conieriiatio.

dileSito

eB : <tsr dileSlw culUiuseH: cuflo-

flodia.

Legv M

ditio

autem legum, conjummatto

incorruftionts efl.

Cu/-aerghD

s
I

p.]

Hincapparcc,qux,qualcs&quancacfincTiM o-

R
IJ4

DoM

Vcilicaces fruduofiffimx.
Verfio.

Porro immortalitas

facit

proximc ad damus.
vt

D e v m acceD E o, qui E N s
;

/f Incorruptio autemfacit proxtmum cjje Deo.

^34

Incorruptio^dt,&cc.^

aeccrnum & immorcale,Homo rc-

icttioneBinarii(vcrf ii8.)rcgeneracus,fit proximus acquc amicus, (verf. 299.) iungicur acque vnicur cam in vica hac,qu.am fntaj:z. Beatiquipt>e muhdocorde ^t^uonidmipflD E v

M vtdehuttt.
Veri::

Macch. j,l>.
Saptenttx tgitur ciitiditasad
rc<![numperducit.

^55

CoNCVPiscENTiA itaquc S A p I
EN T
I

^35

yE

deducit

^adREGNVMPERPETVVM.
K^dK EGNVMPERP.] Hocefl,DE I.
Quod(cuiusiniciumin vita

hac,cmplcmentum in fucura) fi primum qua:ficricis,& lufticiam eius,cxceraOMN 1 A,hoceft,S a p lENTiyE thefauriimmcnfi&fruftusinfiniti, adiicientur vobis. Regnum hoc Sabbathum eft Sabbathorum lobel vltimus, (dc qaibus ex Cabaliftarum do6trina,nos in fecunda Amphi,

immortalitas,qnzvica xternajvbidulcifTimis&fuauiflimisperfruamurgaudiiSjVidendodefacie ad faciem gloriam E i, fruendovc e o ab xtcrno in zcernum. Sum

theatri huiusfigura) &:Tcrra
cft,

viucntium.hoc

ma: Cacholicc quzrc primum CacholiconTriunura(vc docccAmphi chcatrum hoc noftrum ) hoc eft, Agnofcere D E v m, cognofccrcTcmcripfum,fummumquc in Natura&Arte bonum, hoc eft, Lapidcm Philofophicum aufim affirmare, quod tunc, fi Chriftiane oraucris, fapicntcrquc(prodiucrfisdiucrfimode)Labqraueris, fpcciaUa & particularia om Ni A,in fcibili quouis,(fi eo placuerit,verf i.Jadiicienturtibi. Ac-

cipics

Regnum

dccoris;

& diadcma fpccici de manuDomini

quoniam

116

INTERPRETATIONES
Il

dextra iua teget te,& in brachio ranto iuo (i|/) defendet te. Sap.5,17. H*Ei cAlicommornhtrU. Pfalm.cji,i bitAhisinaeliutorisAltifpmi,inprot(clione
regeris

manu, vifurus mirabilia &inoninilocoDE vs ad s is t et

i

De

D De
8.

i.

Sap.i^,

8.

In

omni tempore,

tibi.

Ibid.v.zo.

256

In hac domum meam ingrclTus

Sap.

Vcrfitf.

conquiefcam

nul-

^ mum
llla.

Intrans

(tta^ue) in

do-

Z}<S

meam yconquiejcam cum

lam cnim

acerbitate habct

5^(on enim hahet amari-

cofuetuclo ipfius , nec vllam

tudinem conuerfatio lUitu , nec

tccdium ^iSiiis iUiu-s^.Jed
jjf

moleftiam eius conuidtus, fcd lartitiam & gaudium.

(Verf 18.)

U-

titiam f^ gaudium.

(Verf.ig.)

Circumeundo qusrebam, vt eam apud mc re-

J^ Cireuiham quarenSy^t mtht

Eam ajfumerem

ciperem.
Danicl ingreflus cftdomuin fuam, Sapienti^ adiumenta, aut funtpublica aut priuata;de publicisegithadenus,nuncdepriuatis: indicans priuatam dele6tationem , quam habet domi cum S A p i e nT I A,cxerccndoMeditationes fuas & foliloquia,TheoSophiceinOratorii domo,tam externi aut vifibilis,quod SacellumMonafl:icum,a Monadejh.e.Vnitateficdid:um,quaminterniacinui(ibilis, quodcftcordispceIntransindomurtfmearrt,&:c.] Sic
ff,

&

Dan.Zjiy.&cap.

10.

Nocandum:Omnia

nitcntialiterdepurati,mencisqueDiuinitusilluminata:.vdi."fizj.Intrans

quoquein domum Laboratorii PhyficoChemici. Monemur hic, quo pa6to mes Hoftra,a terrenarum rerum contagio fecreta, per arcanas contcmplationes De o penitusadhserefcat, itavtintracubiculifuipenetraliafuperCajlcftibus,Macro&MicroCofmicisdelitiis:ChriftianoCabaliftice, DiuinoMagicc, &c PhyficoChcmicc, perfrucns,fecrecum meum mihi, fe-

mihi cumEfaia 24,16. oreaccorde(ouans)clamitarepof Gaudium incernum,gaudium arcanum,gaudium folis iis cognitum.quibus contingit: quod dcniquc cum Mundi gau diisneceuancfcit,necaufercur,fedcumularuringaudiumxternum. Circuiham qu/eretis,&cc.]YhmamHn Le ge mi n i,LibroNatur2&Mefit.

cretum

meum

Latitiam dr gaudtum^

Do

metipfo.

Ac quomodo.qusfo?

Diligendo eam.vetff.iS.i^if&C 146. Ti-

mendo D e v m, verf zio. vigilando ad fores eius, &obferuando ad poftcs

oftiiillius,vcrf48.Fidemhabendoinillam,verfzi6^.Concupifcendocam, verf z6o.de Lucevigilandoadillam,vcrfzz9. Opcando,inuocando,verf

Proponendomihi,prolucehabereillam,verf zz6.&adducere eam mihi ad conuiuendum,verf jo/. Idem, Idem Nobis facicntibus.fe cundum Legcs atque Dotrinam Amphitheatri huius.quoque aderit S ap I E N T I A vera. Quairamus modo TheoSophice Hanc prxoccupabit quieamconcupifcunt. verfi44.
zji.
;

Z25.&

Nonteme
ii.

apud EVMpro-

Nc fcftines ore tuo,

nc-

Ecclef^ Verfi.

JfNetemere qutd loquaris ,

nequecor tuumjit yelox ad froferre

quc cortuu acccleretpro-

nunciandu.

GRADVS
fcrre

Q^VINTI.
"Dev s
fltper

117

verbum ante

Devm

ferendumfermonem cora Deo:

enim tn
,

quia

V s cftin Cxlo &c tu fuperTcrramjiccirco finc

E

(fklo

(fr

Tu

Terram

tccircofintpait-

verbatuapauca.
2{etem(reqnidloquAris']

cifermonesttii.

Alloquiumpuriintimi&finccricordis, fcrutatorcorJiumamat, vteflPral.ii;;!^. Etcrunt,vtcomplaceanttibiEloquia orjs mei, &: meditatio cordis mei in confpetlu tuo fempcr, Domine adiutormeus&redemptormeus. Nafcaturigiturfermotuus^quoDE v M alloqueris, in intimo corde, non in labiis & fatius eft te fufpiriis loqui cum D E o ex intimo corde profcdis, quam vcrbis tcmerdriis. Sufpiria enim piorum ex Spiritu findo proccdunt,quando ille in nobis gemit verba, vt plurimum ex humana phantaila: & magnum eft difcrimen iatcr verba Spiritus & verba oris.
:

Quum
D Eo,
citum
lud: quia

voueris

votum
il-

^"'^|

(Et) Si quid youijli

D^o,

ij8

VoTTM.
Deiltcr.13.

ne tardcs rcddere

ne moreris reddere i dtfplicete-

VerCii.

non eft bencplaa^nx E o in ftultis

:

nim

ei
:

infidelu

^ fiulta pro-

mijfio

fed quodcunque <-voue-

imturvouerisredde. o
Si quidvoui^i

nsrcdde.

o,&c.] LoquiturSapiensmorcVeterisTeftaraenti. Solebant enirn pii in anguftiis conftituti, D e o Sacrificia d6';^<xg/<ntrt promittere. Sieut Hannai.Sam.i.verf 11. cum filium a D e o rogaret,vouet & promittit, fe illum ipfum Domino redditurum ficut &: lephthe. ludic. 11,50. Vouete & rcddite Domino D e o veftro, inquit Pfalmographus,
:

De

Pfal.jtfjiz. Et,quodfemelegrefirumeftdelabiistuis,obferuabis,Deut.25.

e i amore,fan6tiflimodcfiderio,&f(ncera V.Z5. Talia vota ex fummo animi gratitudine proficifcuntur: &reddendafuntD e o finecundatione. SicPatriarchalacobcCiinfomnisvidiflet fcalam cxleftem, cuigilans vouetDEO, feinillolococonftruduruDomum De i,hoceft,feibidem E i & doftrinara de Mef propagarurum agnitionem & verum cultum

fiah.Gen.2?,2o.

NosinNouoTeftamenfo,vouimus Deo votumobcedientix filialis in Baptifmo & reddimus hoc votum D e o in fanditate & iuftitia, fide, patientia, humilitate. Definimus igitur, votum Noui Te,

ftamenti fic
fefllo,

Votum eft obligatio ad prjeftandos cultus primar tabulz

i,

qui

funtTimorDE
ftianis

fidcs,diIcftio,patientia,inuocatio,gratiarumad:io,con-

prxdicatio Norainis Diuini.

Hxc votaomninoabomnibusChri-

De o reddenda funt.

Specialiaautem votafunt.curapraeterfoli-

fintacrga pauperes liberalitatem , obligamus nos ad pcculiarealiquod E i aut falus horainum promouetur gulare bcneficium, quo aut honor

&

idque fine omni hy pocrifi, nec temere, fed ex intima & fincera animi grae o beneficium, quodprecibus titudine in hunc fincm,vtacceptum a

impetrauimus, redundet quoque in proximura.

.lii

INTERPRETATlONhS
Mclius cft vt non voucVerf4.

139

Multoque melius ejl non

V R
,

Vom.

as,

quam vt voueas, & non

Promijfmonreddere]

qua.mfoJl

Vo

r \

rcddas.

Ifpromijfa non reddere.

Quo aflFcdu votarinr tacicnda, in vc rfu prarcedenti

(ivoucris

diftumcft.

lamhocaddo:

De

o aliquid,

iiue fitculrusprima:

tabular,vrpfaI.ii.vcrf.i5.NarrabonomcrituumlTatribusmeis.ItcmPr.d. 51,15. doccboiniquos vias tuas fiue iint opera Mircricordi.T fccundse Tabul2,itavoucndum&reddendumranquam reftimonium tuzgratitudiniscrgaDE v m, 8^1igiIlumorationistiia:,quofidem&:gratitudinemtu-'
:

am

fidem non fcruaueris ; nae e v xM adretradandamiuamcrgare Beneficcntiam&rlibcralitatcm, &adrepofccnda fua bona , commouebis.
obftringis.
fi

DEo

Hoc

frcgeris &c

Ecclef J4. raCi}.

40

Sacrificium

impiorum
I

Prou.15.

Vcrfg.

tfVicitmnz

impurum abo-

cftabominatio

h o v ^:

minabdes

I^omino.^vota

O RAT

o autem rcdiorum

lujlorumplacabilia.

bcneplacitum Eius.
Vi^imaimpiorumahominab.^^HotztVithicdi^cnmcnvcxomm &falforum cultuum. Hypocrirac oiferunr e o exrernos fuos cultus , vcrbi auditum cclebrationcm feftorum,facramentorum vfum, preces prcrlixas fuperbas & putatitias elcemofynas,(inc omni fide &: intcgritate bonje confcicntiaj. Igitur omnia ipforum opera coram e o abominabilia quia ex corde peruerfb&nonpurificatoproficifcuntur. Vcriautem Dei cultores,qui cx fidc finccra faciunt opcra fua vfque adeo in omnibus & minimis ope-

ribus

De o

placent, vthauftusaquasfrigidic, cxcharitatcporrcdus, in-

gcntis thcfauri locoa

D e o habcatur, & fcrinio ac

r
b

gazophylacio

De

reponatur.

141

/f Eruditusin
reperiet

Ve

l'^^''^-^^

Intelligens rem, inueniet bo-

Bona: &qui S

p e-

num (^

confidens
eji.

Ie

o-

RAT

in

DoMiNO,

beatus
S P EI

V A, beattU

Prou. 2S. verf.^y.

eft.Prou.ig.vcrfij./y Qu^i

^/ Jidit Iehov JEy tmjinguabitur.

RAT
tur.

in

DoMiNo^nabiScilicct

EruditufinVuK B 0]

morem D e. r

Doftrina Sapicntiz, quomodo perTiinucftiganda.-quomodo precibus afliduis comparandarquo

modoAmorc&dcfideriocopulanda&rvnienda- Opra?clarado6brina, & verbum Sanftum, plcnum beatitudine, plenum pingucdinc & adipc omniumbonorumtcmporalium&aitcrnorum. ^i/peratinDemino] Hufrudus cftpcrpctua fclicitas, Pfal. 14?, ?. Beatus cuius e v s lacobadiutorcius fpcscius,in Domino e o ipfius: qui fidcm fcruatin
ius fpci
,

xtcrnum

GRADVS
jEtcrnum. Stultiflimus
picntia;, induftria:,

Q^VINTI.
,

119

& infeliciflimus eft

dotum&opum:

qui tumet fiducia propnx lareccdcnte enim Spiritufapicntix a

rcbus mortalibus, ruunt in interitum

& fiunt peftcs poflidentiura.

J.

41

QuifiJuciam fuaminco habent , vcdtatem intclligcnt

in
:

Sap.

.^ui
lo ,

VcrCji.

CoNtiDVNT If tnteUigent Ve r
;

inilj

Mi

r j-

& fidclcs in charitate

:

T M

lis^

fideles in ddeElione
Ilh
:

co perm^cbunt quoni-

acqmefiunt

quontam do-

am gratia & mifcricordia erga SaniStos eius ,

num t^pax efi eleBU em.

& ratio elcE

(Storum cius habcbitur.

m] Sic S A p i E N t i A harcincarnata, lohan. 8. verf. 51. Si vos manfcritis in lermone meo.vere Difcipuli mci eftis, &: cognofcctis Vcritatcm. Veriiatem, inquam, O M n E m m Theo Sophicis
IntelligentN
Y.

RiTAT

luridicis,Phyficis,Phyfico-Mcdicis,Phyrico-Chemicis,Phyfico-Magicis,

Hypcrphyfico-Magicis

&:

ChriftianoCabahfticis;

ptura, LibroNatura:,acTemetipfo, oleoSpiritusS a

nitus

cx&in SS.'Scri pien t lii Diui

vndo Orando&rLiborando.
:

OraDo MiNVM,vraDoMiNo
Mcntistuz, pccnitentiah-

rorct defijpcr atqucdcftilletin receptaculum

tcr lota:

atque mundata;, guttulas Spiritvs SoPHi./t fijper-Cxleftis:quoinebr.i|tus,obhtusTv i, (hoceft^prudcntisEtusinfipientis^fapientcr fcquaris ca,

invcritate,

qu2 1 p

E fuggcrit tibi;

& Vcritasmaneatinte.

Vt , co adfiftcnre tibi , maneas Namfinevcritatis duftuartcrna:, venunquamguftabis, necfapi-

ritatem rerum
cns
cris.

Humanarum& Diuinarum

/^Longe
abimpiis,

cfl:

DoMiNvs

Prou.15.

Vcrfi?.

Longinquris efilEHOVAH
abimpits :fed orationem luflo-

Hj

&:Orationes
&:c.]Summa
e

iuflorumcxaudict.
Longeefi
frui
pii
:

rum exaudit.
miferiaeft,

Do minys,

De
eft

prxfcntia

non

fumma beatitudo , D

m habcre przfcntem atque propitium. Im,

fruftrantur exauditione

precum fuarum quo nihil

cft

miferius &: infe-

licius.

Quemadmodum

fubditorum extremus

defpcdus &pcrditio,
:

quando

a facie Regis rcpelluntur

cum

fuis

fuppHcationibus

ita extre-

De o non audiri. Econuerfo fumraa eft confolatio, quod Sapicns nofterhiccum Pfalmo ij^ iS.cantat: propceft Do m N V s omnibusinuocancibuseum, omnibusinuocantibuscuminverira cc. Voluntarcm timentiumfefaciet, &deprccationemeorumcxaudict,
mumeft cxitiuma
,

&faluosfacicceos.

Qui rcmouct aurcm fua,

nc audiat legcm , ctiam oratio Eius critabominabihs.

Proa.iS Yerfj.

^ ^ui
neaudiat

declinat auresfias,

^44

Lege m,J^Ora-

T 10 eitu erit execrabilii.

IIO

INTERPRETATIONES
,

cat hiiis

^ui vero declmat &C.] Qui aures habec ad audicndum audiai;, quid dihominum Spintus V E r i t a t i s decltnet kmalo (^rfmat bonur; Timcac D E v M ficopcfrecur iuftitiam; obtemperetque benc mo,
;

nenci, aliis nihilimpetrabicaut efficictboni, fiuein

in
p
I

Or a t or 10 fiue
,

L ABOR A t oR I o. Qui cnim dechnaucritaures fuas neaudiac S aE N T I A M loquentem,docenccm & admonentem in SS/ S c r i p t vI

R a, Libro NATVRit, &:Semetipso. OratioetM, &c.] Oratio qux De oacceptumdebeceflcficnricium, proficifcacurexcordepceni tcnte,concrico&:humih;ahas D e oefb aboriiinabiUs. Sienimarbor dif phcec, quomodo h-udus placere poflec. Quin vita (andaimmaculata totaertapud Dev Moratio, iacrihciuiTiacccpt;ibile,cultus D E o gratillimus. Opere ipfo coram D e o loqui dtbes, noii verbis fi fecus, oratio noftrahc in peccatum Pfahno 109 , 7.
,
:

H5

Qm
nunqua

tegic

fcelera fLia
:

Verf

15.

.^ui abfcondit pelera. fia

ager profpere

cjui

nondingetur:
fejjiis

qmautem
j^ (^

con-

veroconficecur, &:derehnquic, mircncordiamconiec]uetur.

Etre/ifiquite.i.'j

fuerit^

relinqutt

ea,M I SERICORVI A MCO\feqketur.

OmninonfcefTeeft, inconucrfione, &rverxSapientix inueftigatione, dcponere dcl.dacontiaconfcientiam,purificarecrr, animam, fpiritum corpus ii dcbeat iieri vas Mifericordict*Sc Gratia: D e i, habitaculum Spintus fandi, Organum falurjre D E i. L av amini; mundieftote; proculeite prophani; nemopoL'utusintroeat;nemocon caminatus ad monrem D e i propinquet: fanft.ificate vos, cras videbicis gloriam Domini. Sic Efausnon iinecaufaincip cfuampropheriam cap. 1,16^. Lauamini,mundieftote,aufercemalumco;aicationumveftrarumab oculismcis, quiefcic-agcreperuersc&difcicebenefacercjCunccandem veiiice adme: fi fuermcpeccata veftravtcoccinvjm, quafinix&Ianade albabuntur. re cAsxAjj^o uxMv^it Apoftolus,Te aruua,^ xpi/z^iyK^ T07n^fA.a,
,
:

ri

oLyia,. i.

Thefl!
y

5. ver(. 25.

& ircrum, flom.

i.?.

vei f

k.

ohfecro vosper

fericordtim

zitexhibextis cofpora fejlra hojliam viutnterrifanctam,

D E miD E 0^/i

centtm

&c.

146

iJ^Mirericorclia

& vcritadecli-

Prou. ic Veifs.

Mifericordia ^veritatere-

tcredimicuriniquitasi &:in

dimitur iniquitas:
re
'

^intima-

TiMORE DoMiNi
nacuramalo.

I^MOV/E

recedttur

ama-

b.
Mirericordia figmfl^-ac,

mtifertco^dta. ^ver'-tat('^

cum Dei

mifericor

diamerganos>cumalib nofrram,crg;iproximuiti, Chariratem. El1q;vericashocloco corverax, de D E o redlcfenricns:, veritatislaudemei foli tnbuens, quodiuxtapromiPiioncs l^ias nobi.s, irjifpuiru6c vericateinuocantjbuseum,ignofcat,adfjr,opeirifer.ir;fecretal.communicet;myfteri3
reiclcr;

GRADV
reuelet:

Q^V

NT

I.

III

Buna&: Dona largiatur innumera & inrinita. Declinareamalo docetSolomonilloSjquitimcntD e v m (timorefiliali, quiipfiflimusamor, verf 1 o.)qui crcdunt ci & in eum qui ex corde diligunt proximum. Sis ergo mifcricors & verax erga proximura vt Mifericordia unplearis ac veritatc a D E o diuina.
;
1 :

47
tcs

Nonne

crrant cogitan-

Prou.14 Vctfii.

Brrant [igttKr ) ff qm operan-

M?

malu ? mircricordiaautcm & veritas cogitatibus

turmalum,Mi sericordi^
autem
bona.
enTe prasftantior fuo fcmine.'

^ Ve ritas praparat

bonum.

^^iopermturmalum.^ Frutus nonpotcft

,.

Quicquid fcminauerit homo hoc etiam mcter. Archelaus Rex Macedonicusj cum tres iegitimos hxredcs interfeciiret, &: regnum inualiirer, tandeminterfeclus cflabadolefcente, quigladiumipfiusepati intixit: ideo verfus de eo factus ert: Struens alteri malura, ftruit fuo cpati malum. Mifericordia &; veritas du:E funt pediirequx&: comitesfidcles, omnibus qui e i colunt. pietatem &: Timorem
:

m8
D
I

/^Qui(-^o){equitur Iv-

Prou.ii.

VctCii.

^ui

feSlatur tuftitiam

((S"

248

STITIAM&MlSERlCOR
A

mifiricordiam, mueniet yiiam,

luftitiam ijrgloriam.

M, inik^niet vitam , iu
crloriam. &o

ftitiam

^ifequitur iujlitiam, &c.] Qui feminat luflitiam, iuflitia: frudus metet;

qui funt, gloria honor , felicitas , gaudium boncc confcientiie,
,

&: vita

Ex

miuflif ia vcro
fcientix,

& impietatc

nihil nifi

ignominia

intelicitas

&fccda morsnafcipoflunt. Idquod&Comicus

morfus conEthnicus fcri,

ptumreliquit.- Virtusprarmiumcftoptimum: Virtus omnibusrebusanteit

^profedto Virtus omniainfehabetbona.

Sap.8.

i!l49

Pucr autem eram/^ingenioiuSj&fortuusfuma-

Vetf.l?.

Eram autempuer, eximia iiigenii indoleprxditHS^

249

bonamque

nimambonam.
Ingettiojus,

animamjbrtittu.

&c.] Bonaindolenatus, fiueNaturanonmalaprzditus, vocatione intern.iad S a p i e n t i te ftudium vocatus , <^(pvta fquje vox

&

ingeniiaDimiquebonitatem, qux NoncnimexquouislignofitMercurius, indoIesaLatinisfoIetappellari. fedconuenienteaptoquenato. Obcedienriiruiicfcquatur,fuadeo,quific Diuinitusvocatur, quoFatatrahunt, ne, repugnandoordinationiDiuina: ,excitec contra fe furorem D o m i n i Vide vcrfT. 9 6. & 1 7 0.

hocloco

legitur)

naturalem

lignificac

250'

Inio vero cum cfTem bo-

V"^*-"1

Et cum ejfem magis bowtf,

lll

INTERPRETATIONES

nus,

m corpus introiui im-

/^ yem ad corbus incomqmnatunt.

polli utum.

Vemadcorpuie0ittqmnatum^StuAmQox^oxis,Sip'\nt\iszckmn\x}^m'\t^ti>quxnosmaximefacitfamiliares Angeliss&fpiiitusSantticapaces.Etenim a nullo prorfus vitio lic refiftit Spiritus illc Hhochmael, puritatis amator vt impudicitiie nufquam xque conquiefcit ac delitiatur , vt in menti,
:

busjlotioneThco-Sophica,virgineis.EftenimIpsE S apie N xi^Spiritus incoinquinatus. verf 15 4. Vidc verft". 1 5 8. & 11 8. Mane veftiti faciem abluimus nc quid fordidum hxreat quanto maiore eft cura abluendus a,
:

nimusjvthuncamabilem&formofumofteramus

Do m iNo.
contmens ,
ni/i

Sapientic, fcire cuius (ionumfic

^V

Quum autcm intcllexiffcm, ^;^mc non

alitcrdus

^"^"-

Bt vt fciui , quoniam atiter

non fojjem
ejfe

SapiinTIA.

compotcm

forc

quam

fi

7) V
rat

DEVScamdarct,quoclipfum
erat Prudcntia^, intclligerc

O' hoc ip/im If eSapientia, Jcire cmuj ejjet

s deti

Sapiencia

hoc

donum: tfadit 'Dom.ideprecatus

ergb vera
precibus
votis
Sc
afli-

cuius hoccfletbencficium,
adii

Nv My IfO*
cordiiimeis.

fum

DoM

N V M cumq-, o-

lUumy jjdsr dtxi

extotisprx,-

duisc^litus
cft acccifi-

raui,ac dixi toco corde meo^

y

tus.

(Jiienon aliter eius compotemfore &c.] Quod non alitcr potircr S a p iN Ti A quod viis, mcdiis modis aliis (cumfcunque nominis)confeque;

rer,adipifcererautpoflidcremcamnullis. NonexlibrisEthnicephilofo phantium , ncc Nigromanticorum coniuratoriis non a diabolico fpiritu

;

famihari; ncchumanitus, ingeniiacumine, ratiocinationcfuperciliofa,

autab vUo aliquohominemundana fapientia infipientc turgcnte: feda

pud vnicum Devm opt.max. qui folus (vtdocet Amphitheatrum hoc totum) Theo-Sophice , quando &: cui vult dat SAPiENTiAM;a
,

quoomnedonumpcrfcl;um,Iacob.i.verf i7.Notatchocquifinill:requ2ritisLapsdemPhilm. perpetvvm, cxterofq,- S a pie NT I i verx thcfauros &:Ctotics moniti) rcfipifcite aliquando, Fraterne inferuiam filiis Dodrinx Amphithcatro hoc mco fit viciffim apud eos memoria mci femper in benedidione. Erat Sapienti-* ,fiirecuius,i>Lc?\ Rcuera SAPiENTiitcft, fcirc vbinam qusercnda Sapientia, apud quem quibus auxiliis cur , qua methodo aut via Quod tamcn (D e i du du)anobis(abfitvancgloricr)in Amphitheatro hocnoftro(rumpantur ilia Momis)Theo-Sophiccatquc fufficientcr cft dcmonftratum. Sitno mcn Ie H v>E bcncdidumin fcculorum fccula, quipoft longas innumcras , laboriofas fumptuofasquc vanitatum & txdiorum ambagcs, ) verf 187. )afalfitatum& crrorum tcnebris tandem inportum mc aliquantulum deduxic cognitionis De i, Naturx, Mciqueipfius; normavcritatis

Motvm

SS*Scripturar,LibriNatura!,&tcftimoniiconfcicntixpropriaerebx,fc-

Spiritum & Animam in Oratorio , Thco-Sophice Orandoj inLaboratorio, fapientcr Laborando Diuinitus, Macro&Mi-

cundum Corpus ,

croCo-

GRADV

QJV

NT

I.

'ij

cro Colmicc. Helleluiali, HallcKii.;h,Halleliiiah. Phvciiabo!o,&fquamis eius. Sapicns nihili tacitnumduminimundum. Spirirum landuir)

'

M i n h ;reddcmihilii;titiamfalutaris tui;& SpintuPrincipaliconfirmame, Cabalifticc, Miigice&Phyllcochemicc, vtlcmpervidcamlumcn vcritatismlununetuo, P/al. 51,^.13. i.^di'i DoM I N V M.j Non homincs non Pkudophilofophantium lchohis, nec Spiritus malignos.quantumuis C[ua(i in Angclos lucisfefctranshgurantcs,non diabolum \ilnm,^^/Iar.?t.h,Bcrtth,F/oron, (phy) Af^pho/hjphi/os,Barro,Remi[ps,non forores ta-cid.x Fccdx fccdas bcflias pcftilentiilimas, ciuf dcmquc tarinx ncquiilinia: omnino omnes, non (per fc &: limplicitcr) Creaturamvllam,fiuccorporeaeafit, velSpiruualis,ledvnicum&:lblum E N s illud Spiritvale,jter.>vm,sapientissimvm,oP T I M V M P O T E N T I S S M V M N F I N I T V M I E H O V A M ELOHiM ZebaoTh .Creatorcm Spiricuum^Cxh Terr.r, Maris, o M N I V M,c]'.ja:cunqucin fcconcinct Vmueriumcrcacum.HiiiusS p i R i T v s vnici arque foliusabinitioMundi F v i t ,nunc&:fe.mpr e s t ac E R I T dai e S A p E N T I A M nullius alteriu<; nid (ub modo deicgatsE a p R i^ o adminillrationis. Gloriamenim fuamalrennondat ipSE,Efai. Etdfprecatttsfumil41, 8. quia Eortis ,Zelot!S nonp.;tL'fl: fcrre parcm. //wjConuernt D o m i N v m Thcolbphixamatorftudiofiirmius: D evm, inquam, Alc!llimum,tonus Vniuc-rhCreacorem Omnipotentemacceflic vnicum i5cfoKim,ahum ncminem. Arq'i'imoJo,dices,quamethodo,qua viaf Orando; nonnigromanticc,hoccIl,diabolicc&fuperflicioseconietuum neautcras.ime,6
,
;
:

Do

crando.cxorcifando^adautconiurandOiVtpfcudocabalift.-efaciunt. Oratio in Spiritu ac Veritate fufficiebat fola.

Abear

in

malam rcm, cum

fuo

magiftro.dilcipulis, totaque lchola pcftilcntiflima.Nigrotr.iintia: cuius

abolitionem extirpatoriam veraiquc Mageior milerrimx dctormatz reformationem ac inftaurationcraduratoriam, Amphicheatri huiusfigura quarcapofui ChriftianoCabalifticam quamaccuracecontcmplare. Nota: Spirit vm quidemopcat,citat,vocatad(iftentiajatquefamiliarem
;

S APiE NT i^ verxftudiolus:fcdquemautqualem?Reuerahaudalium, quam Hhochmahcl,hoceft, S a piENiiiiDEilEHO v.ipfiusverf

12.5.

Tu

fili, {i.c

fimilitcr, &:fapienscris,vidcvcr(T!iS. &:io6^.

Etdixiex

prcordiis mets^

non tranfcurfoneautofcitanter, (ore folo, corde longe remoto,vc folet blaterare niundusimmundus)verum in Spincu ac Veritate(totus,hoc eft,Cor^re,Spiritu&Anima rcforfuperhcialiter,
;

Non

matus ad cxemplar Archctypi fermone ac vita eum rcpra;fentans ) corde toto, mente eleuataacfublimarain D E v M.aliud nihil cogitans,pr2:ter

Devm

&:Sa piENTiA.M eius.Modumhic&ritumobfcruaThcofo,

phicum Orandi Sapienti noftro aliisque (ui fimilibus

exfacris )inmanis&arduisvfitaturn;quoin

(vt

poftum probarc
cru-

Ihsvh Christo
I

cifigendo, &: crucifixo

non

fruftra adoriabatur

h ovA

pia vetu-

ftas:is innotelcet tibi,(i acute intueberis &: pifturas&fcripturasfigura-

rum Amphithcatri huius prima:,fccund2 & quartar. C L A v E hic opus clTetfecretiftlma. Dicam tamcnquid: cap.19. &: lo.lib. ^.dc vcrboMirifico doftillimi

non

pccnitebit.

Capnionis mente cqntempIareTheofophice purgata,te Noluit vir pius Scdoctus (obderilorum&ftultorumle-

(^

"

1Z4

INTERPRETATIONES
,

uitates)arcan.'ivelamenta& recrctifllma fymbolain anramrpargere, fcd

inagisdoftrinacfiliis

rum imagines

figna

inaurem infufurrare. SuntcerteadumbrAtcefuperonotx ac fymbola quibus mouemur ad cogitandum

,

deruperCaeleftib. &rSpintL)alibusfubftantiis,virtucibus&: operationibui

quodam
.-..^J*

tramite abftraftionis, velaflimilationis via, velalia

quadam

ra-

tioncac modis , nobis carne indutis , pofllbili. Sufficiant hxc Sapienti.

Orati
Salomonis proSapien tiahaben-

iji

daaDio.

D E V Patmm meorum & K^ D o M N E Mifericordia: qui fecifti O m n a

s
I , i

Sap.

9.
I.

Verr

E V s

Patmm

ac

D o-

^5^

MiNE

^lijericordKc j qut o-

mniA creajii yerbo tuoy

Verbo

tuo.
N E MffirUerdix^
;

DoM
egens
;

DevM

Mifericordiaeimplorat Mifcricordia

luftitia,

luftum Pccenna, Omnipotentem. Vos igitur , quibus eft

ea follicitudo, eacura, &:qui mirabilium conficiendorumauidicftis, o-

culis&animo perluftrate Nomi n a Dei, fig. Amphitheatrihuiusprimaameannotata, (pofruntexSacriscolligiplura)eligitcqueexhocconuentu.de tali exercitu, ex hac fermc Nominum Sacrorum legione, quo fit potiftimum in eiufcemodi operationibus, quibus operam datis pic vtendum: Theo-Sophiccenim poteftilla Diuinitatis fymbola Casleftiumin,

gens chorus fequi. Quia nullus Deorum aufit >iuxta Homeri verfus, in fuis fedibuspermanere.moto I o v e. DiuinaNomina,quanquamHebraica, &proptereanonnulIisparumcogtilta, tamenmultun>j)rodefle, credendumeft, aquibus fimplici&fincerafidepuroque aftetluveldicuntur

adopem fcrcn dam iis inuitari. Videverf 174. Pluradehiicc(DE oannuente) lococtvelaudiuntur: Angelofquequiadfunt atqucinrelligunt,

iamfuo.

M3

Atqi

hominem

tua Sa-

Verfi

Et

Safientia

tua con-

MJ'

pientia effecifti, vt rebus

Jlitmjii.

hommem, If^^t domt-

abs teconditis dominaretur,

Vt dominaretur creatura
,

nareturcrcaturfi, qu<e atefaSia

efi.

&:c.]

quuntur Chemici. Itaenim

fieri

Etiam Elcmentis vt redc & Phyfice looportuit, vtquiad De i imaginem(in

,

iuftitia&:fanditatcvera,Ephef 4, 24.) &fimilitudinem(vnus,perfona; trinus,Eft'entiis, Corpore.Spintu, Anima,tribusdiftindis_) Homofor-

matus, multipotentia dominatioriis fux reprxfentaret Archctypum

O
i;4

mnipotentem.
^54

Etadminiftraret

Mundu

Verf

inSanditateac

luftitia, rc-

If Vt dijjfonat orhem Terrarum tn j^quitate i^ tujittiay O*

tn dtreElione cordis tudici-

^bitudineque cordis ludici-

um exerceret.

um tudicet.
Vtdt/pomt

GRAOV
Vt iifj)or: !tt orbcm terr nr
,
.

Q^V

NT

I.

lif

Non rantum iuxta Lcgem

(

D c a Log

fcri-

pram vcriimqnoqucConlcientia; quAlcintillaluftitix Diuinx)hominis Diuiniuisindicam,ab Ji l o h i M conditorclufto.Tcdimoniumlmaginis

De

I.

1'^^

Da v\-\\\\\^ fedium tuarum

T
rc
I

Verf4.

n)a, mihi ajfidentem

thronu

5;

j.Reg.j.

aililhiccm S a

n.

tuisS A P

Myt^ne

Vmj.

M,&nolimereproba^apueriscuis:
A

me numero feruorum tuorum

\fummoueas:

SediumtuarumajpllrtcemS A P.J Siquishabetlaboribusfuisadfiftentem

fedium

De

airiftricemS a p

n t

a M,quomodo,quxfo,poteritiser-

rarcrEft autem fcdes Ie

ftrix,hoceft, S a p
:

hov

^ ab xterno,quare&loliiglorixeiusalIi-

E n t i A,(dcquain PrologohocSjpicnsnofter)a:terna alias,(vt redundatur,il(.- loqui cogor) D e v s ,queni (diabolc)non negas a:ternum,ab .ecerno tuillct iniipicns,ftultus,6c malc lanus. Si hoc,quomodopotuitinlipiensaliquandocreareS A pie N t i AM?IncrepettelEH o V A H,quiAnfimpra:besh.Tccogitandi,nedumIoquendi. K^puerii
i

/ifjCupit numeraii inrer

De

pueros, Regis filiusjleruos, S a

ie N:qu3-

lA amans;miniftros, Rcx, vrinomnibusfapienterfeiuiatDE o rc&Sp iR t V MpoItulatS A p ien t i^.

T
1

Qjjonia ftruus tuus fum cgo & filius ancillx tua:,

^'"^^

^mniam

e^o ferims tuus

156

Pfal.Ti.115.

VerfiS

homo

infirmus, &: exiuui

tcmporis, &:K^niinor ad
intclled;u iuiiicii &:

fum , acfilius ancill<e tu , homo imbeciUus , acyits. breuis t^ minor quamyt tudicium ac
Leiespojfim mtelligere.
,

Lceum.

Mimr ad i>itc//ecf/im,icc.'\Omnis homo ftultus nifi S a p e N t a prxfit ei. Oinnis homo mendax.niii vcntas Diuinailluftrct ac regat eum; quanrumuis ctiam magnus corani mundo immundo. Cura, vc Ie h oi

V A

libiaconfiiiis.
Vcrf

Nam. ctiam fi quis

pcrfc6lus intcr
filios

fucrit

(f.

^ Etfqius con/ummatuj
tnter filtos

ip

homi-

hominum, fiab

lUo
,

num, tamcn
fit

fi

Sapicncia ab-

abfuertt

Savientia

tua

tua, nihili xftimabitur.

Etfiquii eritcovfiimmatuf, &:c.]

in nihtlcomputabitur.

Quafi dicat.-quamuisficaliquis (fiucin aula liucin caubnacus)mundana fapientia fummc prxditus, vulpccula
aulica aftuta &i fallax, aut fophifta fallacibus contentiofisque conclufiunculis, fciens
fet,

&:contraconfcientiamludens; attamen ftultus&nulius cf im6(rt)iSaAoy,inconfpeduDE T;cumabficabeoS a p i e n t i o-

aD

MiN

i.

Videquxfupradcmuliereextranca&aliena.

\t6
Paral.iS,;.

INTERPRETATIONES
Vctf
7.

Z58

Tu me elcgilli regem populi tui,&:

If
piilo

TM^elegtjlinie
5

Re^empofiliorum

z.Paral.i,?.

uidiccm hliorum

tuo

(y

iudice:-n

tuorum, ac filiarum.
T^/(?2//?/?(f
I

tuorum,

^filiATum.

Jf<f^tfw,^c.]AdimicationeOracionishuius,quiuisTHEoS o p H .* amans &: ftudio(u>-,mucatis tamen (pro vocationis vniusculufque diccifirate) inutandis, fortnarrquoq^icpoceftacdebetluasprccationcs
:

V.g.

Tu,D

m N
i

E,tonlbti)iili

mcTheologum,lurecon(ultum,
Sc

Medicum,Phyiicum,Gubcrnatorcm,,Sch()l,iil:iciin!,Mechanicum,&;c.
iulifti

me

xdificare Eccleiiam
-.

ruam doccic iuda; fanare

; ;

aegrotos

per-

contari Natura? librum ius

& iuftitiam adminiftrare

damihiS a
vcrf
8.

inFormarc iuuentu'
i

temjpra;pararehocvelillud,&:c.

n x

a M,vt,&c.
adificare tern-

^59

Ec dixifti me a:dificare Teplu If in

Jujfifii

me

monte lan6to cuo,

plum in montefanUo tuo,

infiar tabernaculi fimcii,
pvicparafii ab imtioi

&

in

&

in ciuicace habiracionis
alcare^ad iimilicudincm
cui,

-urbe habitationij tua altare

CUctr

quod

cabernaculi iandti

quod

prseparafti ab inicio.

myfterioinmontcnunc inSpiricu vulc adorari Pater Spirituum. Surium corda,in t e vtl[,ibeamus,benignclargirenobiso D o M N e vccjujpcr V e R b v m tuum Biblice, Macro &: MicroCoimice fcnpcum, ramjuam per fcalam lacob ad & in te mentaliterafcendercqueamus. Amcn.
In monte fknflo
ttio'^

Olim non
i
;

line

\6o

Ec cccu S A
If

NT

A cua^

^"^'^^-

eAttecum efl Sapientia,qua

tua nouit opera, quaque tunc
ajfiuit

Prou.

qux nouit opera cua qu^ &: affuic cunc cum or8, XI.

cum ^lundum ejficeres^

in prxcepti^

Ioh.1,5.

bem

terrarum fingeres

&

qu ficit quidm oculis tuisgra-

fciebac /^ quid ellcc placicum oculis cuis,& quid di-

tum fit, ac reElum

tuis.

ic6tum in pnxccpcis.
^ji mttit opera tu.z] m n i a enim per VERBVMf^SAPiENxrss I M V M, vcrir.i5(j. &:i6^z. )fadafunt: & iine ipio fa(^umeflnihil,quod faitumeft.Iohan.i,^. Nota: CumcuiuisartificifircredcnduminfuaarA te;OMNi autemperS a p i e nti a m fad^iafinc.-Quapropccreampro prarcepcricein o m n i l'cibiIibono,tibieligitO;huius vnius ac foIiusD oHxc, Lcgc&rDodrina Amphithcacnhuc T R iN i fidem adhibeto. iusjtedcducet invcritatemPhylicoChemicam,Magicam,Cab,iliflicam, OMNM. .^id efiet placitum] Curnon? Ertcnim Sa pien T i aPaT R I s.fediumeiufdcmalliftriXj&confiliariayliterniaba^terno.

Hanc

GRADVS
Hanc
Carlis,

Q^VINTI.

1^7

dcmitte e fandtis
gloria:

VcrCi

acquc a folio

tux cam mittc, vc pra:fcns mccum laborct, atquc intclligam quid acccptumfit

If mitte iUam {f de (alis ftnSiis tuis^ er j^ufede Magmtudinis tuy "ut (f mecum Si T t mecum LABORt. T,vt
fciam quid acce^tum Jit apud

apud te.
CMitteiBami^

Te.
Dat & mittit

SapientiamDevs;

non homo, aut

liberf^humanitus^vllusrinueniturapudDE v

taramaHamvllam. verfT. i6-/. Dmininobiscommunicatur. Clamcmusigiturextotocordcomnes:Rorate Casli Diuini dcfuper , & nubes Sapientissimi pluant S a p iEN T I A M aperiatur tcrra Mentis mca:, &: germinct homincm nouum
:

m ,nonhomines, velcrcaInflucntia, &187. Luminc& MotuSohs

quircformatusadexempIarArchetypiviuatinicternum. s E H, VeiacilTimustotius Naturaihiftoricus: De Cxliifnciis tuif.] afoloenim V e r a c E , influencia, Jumine&rmotu Solis verita T 1 s duftus & d'j&.\is inquit Gen. i, i. Inprtncipfocreauit E l o H i m c a L V M. o c , a Narura&: fubftantia fua, Hebraice appellationem proprie habct S c h a m A i m quafi EschVaMaim^Ignis&Aqjva; Ignis Aqueus vel Aquaignea: Grzce AiHP,quafiflu9a!/),cxai'fl4), ardeo&

Mo

ar,p

fpiritus

;Spiritvs ardens: (Jin ciflfwrtgf 6 iraffcr

,

<^i!i

waf

fcrigcr fctrcrigcr ^cif!;^*in fctrcri^ce @ci|?tt)a(fcr; LATExytTHEREvs:

quicquid Anll^^eles incpcillime reprxhendens ahos vt fuas de mundi x

i v e r h E l o r m. s V m Mundanum Primo, 1n F ER i V s, indidic Te r Rit & Aq^iC, vtibi efTet non E d v m con tantum fcdes & vehiculii A n m ^t Mundi vcrum quoq; iungcns&: Vi n c vl v m copuIansacqucvnicnsduoextrema,qusfunt, a T E R A prima & F o r m a hoc eft H y l e nec non A n m a

ternitateftabiliretfalfitates, contragarriac.
tripliciter diftribuit

Hoc

intotum Vn

MvndijNatvra, RvACHELOHiMrvt latius vidcrc eft vc-rfT

161.

& 187. &: hgura: Amphitheatrihiiius tcrtix Quxftionibus j. Srd. To

tusglobusinferiorpienuseftS c h A M A i M,CxIo,SpiritUiihcreo.oe i diffumnia enim corpora penctrauic maftie lublunaris , voluntatc

fumper&inOM N

A;neequicquam(Experientiatcfte)reperiturinto-

toorbe Tcrrarum ambituque Oceani totius, quod ciusfcintilla careat. Mixtumhichabitat,reperituratqucverfaturcuraElcmcntisfrud;ibufque

corundcm coagulatum&congelatumjinnonnullisetiamfixum.
;

Hoc,

Ignis G'gas Naturxiudicans fingula, avinculis coagulationum fixario numqiiePhyfico-Chemice relaxatatqucrefoluitin SpiRiTVMad fpcdabilcm fenfibufque obuium omntbus; feparando, a fuperfluitatici admixtis depurat & pnmordiali fic reftituit libertati. H o c, C.LVMiNFERiv s.PRiMvM: cuiusfcintillay^/ftffj/ww/jquod

bus

Aqua&Ignis. Exreomni, quamdarepotes,LaboratoriaPhyfico-Chemicorum manifeftanr & exhibent S c h a m a i m fiue CjeL V M, artificio Phyficofophiftis haudquaquam cognito. Frcnum, fophifta, qui legis velaudis ha:c, lingux iniicito tux petulanti, & Phyfico Chemice (priufquamrcpra:hcndasquid,ftudercmemento;ne(quod
Spiritus,

ii8

INTERPRETATION
eft

ES
Non
pudeat
te carbo-

non

Sapientis) dicasaliquando, nmputaram.

num.Neccnim Devmipsvm pudebit Ignis, temporevltimiiudicii; m quo C.rli magno impecu tranficnt, Elemenra vero calore foluentur,
v n d v s Terra autem, iic qux in illa lunc opcra, exurentur. 2. Per.5, 10. Ph Y s I c o-Ch e MicEhodiei v d ic at vRaphilo(ophis,&'.THE oSopHicE ivDicABiTVR iGNE dicvltimo, aDE O I P s o. Secundo, S v p e r i v s non niixtum E!ementis corundcmquc fu,

perfluitatibus,
folidauit,

fedper&infe(animatumtamenNAT vr

A)congclauit,

'

corpusdurumacfolidumconftituitatque

efFecit,

hoc

cft,fir-

rirmati funt, 6,: S p i R i t v oris mauit. Nam eius (iJ4f/;/^^i/w,EmanationeDiuina, verf. 137.) omnisvirtuscorum', v s, Pfai. II , 6. Spirituseiuscrnaui'. Ca;los, lob. 16,13. Dixirenim

VERBoDoMiNiCitLi
iii

De

Gen.1,6'.

FiarRAc
:

a (hoccll, cxteniio{iueexpanfiofoIida,rirma&:
,

compafta;) Vnde Latini F i r

dixerunt
re,

m a m e N t v m Germani cillC 95c(lcrecle nam quouis xre &: adamante cft durior & durabilior Ca^li foli;

diirimi , quaii a:re , fu fi funt , lob. 37,18.

quare nec Lucis aut ignis

fui calo

necmotuspernicitateimminutionempatitur,nedum,antediemnouifllnium Dom n i, confumatur. Extcndit Ie ho v AH Caslos folus

i

Efa.44,24.&:4j.i2. ^^i extendtt vtltit nihilum ealos ,

^ expi>nait eosficut ta-

bernaculumadirihibitandum.^EC^o, zi. ProprieEfaias 34,4. Ettabelcet, inquicns,omMismilitia(ornatus)Cc-clorum,&

complicabvntvr,
(ficutdefjiiicfoliumdevi-

JPCrDcn oU{immcn gcrofkt / ficut L

b e r hoc
,

eft,

cortex interior ligno ad-

hzrens.CE Li:&omnismilitiaeorumdcfluet,

nea&:deficu)inmedioaquarum,(quoddaminterflitium& difcrimcninteraquas)&:diaidacaquasabaquis.EtfecitDE v s Firmamcntum,(vtfit tanquamiirmiirimafornix,quam Dev s fubiecitaquis, &perquamrctineretcas in fublimi) diuifitqueaquas, qua:erant lub Firmamento, ab hisqua:erantfuperFirmamentuin.Etfadumeftita. VocauitqucDE v s Firmamentum ( R ACHi A, Exceniioncm , Expanfionem) Cj l v m. (hoceft, SchiTKAim; aNatura&fubftantiaaquarumignearum: ricutRachia, aquantitate&qualitate extcrna, hoceil, extcnfione& firmatione materia:.) Dubicetnuncergo omniumnemo, Aquas veraseflefupraFirmamentum. Bcnedicitenc^unot^nes cjuxfiiper Qaxo s firnt, Do m iN o. Dan.3,(Jo. Extendens Ca l v m (Schamaim,di(!:lumFirmamcnrura)ficutpellcm:quitegisaquisfuperiora(fuperficicm extimam)eius, Plalm. 104,5. LaudateD o m i n v m Caslicalorum: & Aqux,qua:l"untfupcrcarlosCvidelicetprimum&ilcundam) Uudent e n Do mini, Pial.
,

Nom

148,4.

Qjjalesfintautem

Aqx>e svpercj^lestesj

cuius ge-

Theofophicc percor.tandum. Influ. entia, igitur,Lumine&Motu Solis Divin idoftusacdcdus.iiiNomine D oMi n dico, A Q^a s svpercjElestes cfle vnius ciuf dcmque generis &rubftantia:,cuius erac La t e ;: illexthcrcusincombuftibiliter ardetis, repertus, patrum noftrorum memoria, Pacauii in ItaneriSjfubftantix atque naruracnobis
i

lia^inmonumentovetufliffimo.intravrnulamfiftiiemjiijtradujjjaltcraex
auro, alcera cx argenro ampul!as,cuius liquori-^ puriflimi virrute pc-r pluri-

mosannosluccrnaharcaidt, vrannotaruntinJuisanriquaruminicriptio-

numcoUtdaneisPetrusApianus&Barcholomsus Amantius. Mcmmir

huius

Q^VINTI. 119 -V huius rei etiam Hcimolaus Barbarus in corollario in Diofcoridem , vbi de Aquisincommuncagit: Ell&rCxleftisaqua, inquit, fiuepotius Diuina Chemiftarum quam &C Dcmocritus & Mercurius Trifmcgiftus uoucre, modo Diuinam/tqHam, tnodoScythicum/aiicem^^pcWanteSimodo TTv^fia,, hoc eft, Spiritum cx a:theris Natura, &: Eflentia rerum Quinra: Vnde Aurum potulentum, &iad:atus illcnecdam inuentus(aChemia:-Sophiftis puta, quorum prohdolor, plena terc funt omnia, nccin perpctuum ab iftisinucnietur: deTheo-Sophiscontranum fufficientcr demonftratum eft in Amphitheatro hoc)Philofophorum Lapis,&: fabulum conftat. Hoc genus laticis vc arbicror ( ioquit idem ) fignificat Epigramma nuperrimc in agro Fatauino.iuxta oppidulum Atefteinuentum, opcrelatericioac perinde fr.igili, per imprudentiam manus rufticx profcindenris ibi tcrram, corrupto. H.xcille. Conradus Gefnerus Medicus Tigurimispag. y. de Lunariis herbis & rebus^oclu lucentibus Epigramma prarfatum , Eth,
,

GRADVS

niciffimum vetuftiffunum rcdolens licrefcrt:

,

PlHtoniJacrum munut neatlingttefurts,

(

Quatuor

IgnotHmefl 'uohis hoc qnodin vrna latet.

,

Elcmct^riusquatuorcle-

Namqite Elementagraut claujit digefta. Uhore

}

'afefuh

hoc rnodtco Maxitnm Ohhitti.

mcntarie

{^dfitfceciindo ciifioifthi copia cornii,

loquitur^

T^pretium tanti depcreat taticis, Intrahancvrnamakeravrnularcpercafuiccuminfcriptioneverfuum horum: de qijibusvide quoque prxtationem Libri dclecretis Remediis Euonymi Gefheri Philiairi
t^htte himpeffimifures.
Vos quid voltis cum vojlris oculis emijjitiis
?

t^bitehtnc voftro cum Mercuriopetafato cadncratoque,

UMaxftmfts Aiaxumo denum Plutoni hocfacriimfectt.

Ha?c ibidem. Grauiter huius aquas vcritatem confirmac Audor vctu ftusm ApocalypfiS piritvsMvndi secret i.fanfteintcraliaaf.mans, fpiritumhuncC-^f^'*''''. Cdiim,) zthereumincorporeaquofoplufquamperfefte glorificatoexiftentcm, fenfibiliterardereinlampadcartificiofo,finediminutioneautconfumptionefui, inperpecuum. Noll:ra quoquextate huiufhrodi lampades, fine aftufione nutrimenci noui perpetuo ardentes laticexthcreo tragrantifllmo refertas, in monumentis &:antris vctuftifTimis Germanixlnferiorisac GrxcixfuifTerepertas, {c\mus teftari hiftorias &: viros fide dignos. Tanta: 6^ tam mirabilis, imo qua

fi

fuperNaturalis conditionis

eft Ignis laticis

huius fuperCxleftis, vt arde,

at vafe ardiffime claufo , extinguatu r

flamma eius ab & in aere noftro va

fcaperro. (^(;if?garcm(itil)fnva(]er vnbfewcr/ aldrnfcrc gcmcincwflffcrvnD

fctrcr.

Hinc Philofbphi Phyfico Chcmici: Aquanoftraigniseft; (Eftenim Schamaim dcaquaigncafupcr-CxIefti) corpora magiscomburens,
,

qua.mignisvuIgi.Hancaquamvercmirabilem&:mirificamC re a t o r E L oH I M Omniporensordinauitatq;Concefnt(cui foliSapicnci;haud quaquam Phyficof"ophiftis)inuenire, etiam in regione haq Eleraentari. Vbinam vero In Vnica certe folaq; Sapienti^ Miaera, qux Magnefia Sapicncii,&:MaceriaLapidisPhiI.debicaacgenuina;inquamlEHovAH
? ?

IjO

INTERPRETATIONES
s

DEV

noncantum poruir,(apientcrquereferuauitCa:lum,verumetiani
i

Tcrram&: Aquam,hylinnimuumautreminaMundihuiustotius,infl:atu
n primordialicatholicoadhuchodieexiftcntia.animata A^' m it arr, D I lcintillaCatholica;(fig. Amphit.huius5.Qusft.7.)vcinde,tanq in & ex fubicdo MacroColmico Catholice fynoptico PhyficoChcnnce
,

Mv

prxparando.necnon ChriftianoCabaliftice tradando eam,Caihol cc in

dagareterucretq;cognic;onemCreacoris,&quem mific IhsvhChri s T I crucifixi;Nacura:& Crcacureomnis,acperconfequens(eftenim ve ritati confentaneum, eorum quoq; qux funt fupra Cxlos ( primum videl. atqifecundum)hoceft, AquarumfupcrCxlcftium,Schamaim;Aquarum e i &: Sanftuarii Angelorum nec igncarum vel C.eIi tertii.tabernaculi non fuiipfius innotefceretque lic,ex Libro Naturac fynoptice Catholico, TheoSopho,quxnafitmiraCreatorisSapicntia,Poteria,Bonitas.Caulas Vsvs Lapidis Philofophici ChriftianoCabalifticeDiviNi (fig.Amphir.

huiusquarta.vbide

Vrim &Thvm
c

M)exhilcefacillimeoftenderep(/f-

fem

lutficientes.fi f is

ftet figillij

frangere Cxlefte

& occuhz reucbtionis,

myfteriaque diuulgare E i. Sufficiant filio Dodnr jercuius mcditationi Theofophica;etiaaliquidind.igandi4relinquerecefui)!npr^fenriaea qu^ paftim fuppeditat Amphiiheatrum hoc,&:,quod oftenderim (do enim de Cxlorum tanrum v s v,vefum etiam Subftantia,Eirent!a,&; Natura philofophari Theofophum decet,

Aq^as svpERCiLESTES elTejfrepcnriq-,

.r-cidillimas , plufquamperfcftas,

aSapicnteinrerumNaturainfcMorijjpunflimas, fubtiliflimas, igneas,luquare incorruptibiles,perpetuo in fe fixas, hoc eft,permanetcs,liquidas tamen & fluidas, inflamabilcs.minime combuftilcs: in v s V M hunc,vtinregionekiperfupremafintatq;confticuarjt Schamaim,fiue Cxlum Tertiij; quod in fupcriiciecitimaaqueum cft;extima,igneum,ignis fl.igrans,aqua ardens. Quid Hicce, in hifce putainferioribus (quauis in lolo MacroCofmico fynopticc Catholico ) Aqua con tracommunem ftylumacrationem excaccam nobiliflima, ignisveaqueus
r

tammirandus,fuperCxleftislubftantia;atq;Naturx,rcperiturq;afoloSapiente fapicnter quaio magis in reg one (uperfuprema,hoc eft.fupra Fir

;

mamentum.inMundofobvlumfiGdiftoDiuinum^hyperphyfico.Nihoc; Minera SAPiENTiit typo reali haud rcprxfentarct Catholicon MacroCofmicon. Abfit, inter PhylicoChemice Sapienres contrarium cogitare,nedum ftjtucre vel loqui. P e r g o In Ca l i, Ve r b i I e hg v j viriu tanqua prxheiifione qu.idam &C cochlea, in altia lubleuatione F i r M a M E N T iqsf^vt di6tum;conftitutionc,confeftim,mox & e vcftigio atq; fimul extitit fpatium quoddam magnumaltumve interuallum inter Cxlum & Terram,quod e(t & dicitur L o c v s vt enim nec mons line valle ; auc manus primum iuntx, poftea vero difiundx & feparacXifine fpacio incer eas medio ica nec Cxlum & Terra, fatta hac fcpararionis, deductionis, 6c fe crecionis a fe inuicem fublimacioncabfq; incerfticio & diftantia efTc pocu:

te

me Spiricus inccr Terram &: Cxlum. Locum quidem primumcxcitifleoportuit ,poftcaver6humoribusaqueis, &: vaporibus exhalationibusq; continuis (meteororQ variorum maerunc. Ez?ch.S,j. Eleuauic

Ac

VM

teriisjeregioneinterioredietim euaporant bus furfumquetcndentibus,

necnon

terrenis corporibus innumeris, vtibieflent.inlongum Silatum

crefccrent,

G RADV

Q^V

NT

I.

13

cieJceienCj Ipirjienc

&moueientur,
i

impleri.

MjrabilcDEi
:

Mirabilis

LaboracoriumMacro Cofmicon,Natuiapr2iiJenreaucLaboraJue,perpccimm, Catholicon. D i x x pr.rccrea. D e v s ytwt Lumtn^iriainFir-^ mamtnto Cslty ^hocelt) Eachta Scham.iirft,in expandone Cxh ilue fpiricus
,

aschereiaquei

hxiY\iiX.\)

^dtes (^ Anms :
cflita.

& diutdi?H iitmacHQciem: &fint infigni c^ Temportty Vi luceant Ftrrnamento Cdi ^ ilLitmtncnt Terram. Etfa^ium
irt
,

Fecttque

DEv

duo Uminirta rnagn.i :(uminarc mains vtpne jjet

,

diei:

CT

lumtnare mtnni -.vtfrxejftt nodi,^fielitts .Hi paftitt (?<//;

L

FirmamentoC/E-

i(hoce{t,mRachia,excenlione,Iii.icxpanfioneSchamaimrirmaca)vt UicerentfupcrTerram, &pra;eircncdiciacuofti, &:tiiuiJerencluci;mac tcnebras. Nox a: Quomodo, As x k a fincinlignajf^Hcb. Ao x) hoc eftj fignaindicancia, &:AlphabccumquallincomoLibri M.undi maioris CxlelH quibus D E v s (noftti curam pacernc hab,ens)de variis *c magnii nobifcum loquicur tucura qua.' func C>c imminenc ancequam cuemanr, oftendic,pra;aunciac,prdEdiCit;alibi(DE o conccdeute)latius dcchrabo.
, ;
,

(ublime; Regio purca;therea.H o c 5SoIem,Lun>vni&SceUashabec;rcueractiamP r \ M VM & Intcrius(luomodo)aftralua: idquodfciuncatque ccftancurSa

Videveril' ^j.&r^jj.
piences.

Hyc,

C^lvm secvndvm;

Mocu harmonicofiuc

rynipathjco(ei"galcinuicem) mouccurv

cus,

crunque: idquodintcrius.iicucidquodcftruperius, iicconcra. Quimo cercicudinemruadcc(quamdixi)indicationum. s Mirabrlisin

Dev

operibusfuis. Siima;Confluxibilia,con(pirabilia,conlencieiici.^jOM

a,

Micro&:Mai.l-o-Cofmice. Deniq, FamamencumCa:li, ccftcEfaia^ijtf. (refolucis Ic ne coagulacionum vinculis)iicucFumusliquelccc. Reduce cur enim in id quod erac ance fui congelacioncm , fohdationem ac firma
,

cionem hoc eft,ficSpiRiTvs Lber.

,

Tcrcio

SV

Mm

fupra

RachiaSchamaim. hoc eft

mencumCa;li,Sc h a

m Aim

Firma nonElemencis(vtPrimum)raifcuic, mulco

, ;

minusfupcrliuicacibuseorundemcxcremenciciisinquinauiC; ncqiincorpus (olidum (vc Secundum) ac durum congclauic acque firmauit verum (vircutcfua Omnipoccnce) per&: infeplufquam perhciendo, Aqj^as svPERc^LESTES conllicuic calcs quales pauloance docuimus, &
,

manifeftandoque j^nem eargm, in fuperhcieexcimacicraconfumpcionemfuifempcrardences, &rincfumo

inpcrpecuum

Permanentes;

luce candidillima fplcndences:

Hoc,CitLVM

Empyreum,

lucidilFi-

mum

imo, L v x, quam(canquam rcm Diuinicaci confencaneam)D e v s inhabicacinacceftibilis.i.Timoth. 6,\6.Qy t MidcircoinigneaeftcEffentiaDiuinicusPlacoablndorijBrachmanjsdidicic, Quincamq;Eiren;

ciamDiumicacisftacuicmanfionem. Eodem,
cap. 19. abfque blafphcmiadixic.D E v

torcaftis,

fenfuThomasde
r

Aquino, quamuis Audor Aurorx Philofophorum concrarium cenfeac

m &: Angclos fuos carere non polle

,

igneaquasatdencis, fedeoindicsvti. Carercnonpoceft,quianoluic; Voluit Summe , Supcrius , Inferius ea vci pro fcdcac chrono Maieftacis fu;c,

Medioq; in vfus varios conuenience. Placuic fic D o m N o ; placeat idcm cibi.HoCjCitL vMvelCit Li (Schamaim)CA lorvm, Deut. 10,
,1

Reg. 8, 2,7. Pfal. iiy, 1 6. Nehem. 9, 6. refpcftu duorum ,inferioris & mfimi, TEK.TIVM, adquod Paulus i. Corinth.ii, 2.. tradu M^Tgnens
14,
3
.

IJl

INTERPRETATIONES
Mente raptus
,

Diuini

in

quo arcana audiuic verba , qiio: non licet homini

,
-,

loqui ImmenfHm ,fummuni Deur. 4 j 5 z. Vltimnm non enim vltcrioris aut (uperiorismcminitSS." Scriptura. Kytctpi ^iovh. e. SaQftuanum Angclo-

rum noftrorum, faciem D

18, 10.

P a t R i s noftri femper videntium, Matth. fummsej f"edes& Thronus beararum mentium. Oprxclarumdiem(Chnftianc vtarverbisCiceronisdeSencd.jcum ad illudanimarum conciHum ca;tumquc proficilcar Quid ? D o m i v)mC2elorurfum,Deur.4,39. nvsDevs ipse(h Adquod&fuper quod D.N. IhsvhChristvs cruciHxu^quadragefjmo a RefurreK
i

Paradyfus

fclicitatis

(5lionedi6afccndit,iJ;|/i)Ao'7e^(^ ii^iuyyfhblimior Caliifaitui,

Hcbr.7,v. i6.

f^fiendens /uprx omnes Ca/os,Ephci.4,\.io.Sedensad(lexitram

1^,51. Aftor.io,4i.

DE

Patris,

indeventuritseH, A6"bor.i,io. M.itth.z6,64. luduare viuos dr mortuos. Matth.

& Seculum per I g

n e m. Efaix
j.i.

66,i<j.

i.Pet.^. 7.

hilceCjE Lis
ip
s

sANCTi s,Pfalm.ioi,2o.inquibusDoM

E furfum, Deuter.4,39. IofuB2,ir. Ecclef

i N y s dehocSanduariolbo,

De Devs

deexceliohocCa:lorumhabitaculo,Deutcr.z6,i5. z.Paralip.jo.i^.Sanfto,Solio glorias fu2,Efaix 6^5, 15.de Domo fanda fua,Baruch. x,i6^.df

Tcmplo fando gloria: fux, deThrono regni fui, Danicl.^.^j.petit al eH o V A H fibi mitti Sapientiam Thcofophus nofter Regius Peta:

niusab e o nos, inOR.ATOR.ioTHEosoPHico noftro, in Spiritu ac Veritate,mittctur reuera modo TheoSophico.etiam nobis. C oM,hoc eft, C a l v M,Dcdrinahacnoexpofitum,faluberrimc te docebic,vnde quid f.t Lv x (He ftra gcnuinc braice, Ao R)Gen.i,3. Authrixlplendorisatqueilluminationis.necnon (di("politionismodo)DiF r. vcrf 159. (^omodo.iTE ne b r i s,2.Cor 4,<J. (eratcnim,Sf/i4W4;w, (luc C2:lum,&:, perconfequcns, C h a os vni uerfum, ob Luccm fuam igneam intcrnam Diuinitus nondum mani ftft.itam,tcncbrofum & non confpicuum) vi iuili Diuini rati ac firmi,fplenducrit^^nonfccusatqueintcnebrofolocoexSpirituviniraanifcftaturignis) DiEsqueexorcus; obcuius Lv c i s abfcntiam vclcarcntiamignotum&:
,

&

rollamvm: Schamai

obfcurum nobis futurij crat Vniuerfum D

e i opus hoc immenfum: Quo modoquotidienaturalitcrfiat&artemanifeftctur Vr fiuelGNis ;Qui, cum abique calore efle nequcat,Elfedum f uum femper exhibet arquc de-

C a l o r e m hic certe, in Omnibus (extat enim in Omnibus SchamaimanimatumN AT v RA)totiusFormxacSpecieicftcuftos,Naturaliumque in Rcbus adionum &Rcrum gerendarumacproduccndarum ftuTiulus, i^yavtnstqne (tam extcrnc quam intcrne) Naturale & Artifimoftrat
:
,

cialePrincipiii, 5cimpul(iuum,fcuxj)Z(>(9K,autc*{|C;4jZ<x9va

De o

conftitu

tum,ac

A N M yE,qux fic (mediantc Schamaim)dotes (lia^i^vt infint)muli

:

tiformitcrlargiturRebus,inftarobftetriciscuiufdamfidcli(fima:Micro&:

MacroCofmice attributum Cur, vel quo refpcdu

;

Calor

(it

atque di-

catur DiuinusjC^lcftis; Elemcntaris Naturp.lis, iniitus (iue innatus, pro-

portione quadam foli fiderumquecalorirefpondens; Vndeadioncshorum(;i p s i V s)tamdiucrfaj;Quofenfu(minimevulgari,attribucndov nicuiquc|fuum) interpretanda: phrafes Philofophorum hx C ^ l v m
,
:

animatum;Infiuentia,Lumine & Motu agit in inferiora;Ca:lum cft potifrimacaufa,curElcmcnta,quamuisfuapteNaturac6rraria, permiiccanert

turatque

_\.

GRADV

Q^V

NT
;

I.

'55

inuicem coniungantui; Adprimammateriamcandem, quam diledam coniugem, obtinetrationem Res adamat inferiores inTerram nonlecusacMasin tocminalemcntransfundit (uum.Corpor.. gignitinferibia; Omniumcllparcns;InIl:rumcntumefl:,quo D E v s agit nobifcum; Eft caufaomnium, ejuiE gignuntur; ConfertFormam&Speciem in materiam apparatam immutit; Regit omnia, qux hiccontiuet Mundus ;fcccundat femina; Omnista'cunditasa C > l o fpaigitut; Atur arque
vir

ad

libi

recte philosophak.ipoteRiSDE NATvRjtsECRETis. Bene doccc & difcit, qui bene diftinguit. x^ (edemagmtudinistiu. ] Dicic D o M N v s Efa.66, Ca:lum feLi
i

quehilcc limiles:

TVN

i.

des mea. Pfal.

Cdofcdeseiui.

103,11?.

Dom

nv

s in

C:elo parauit fedem (uam. Pialm.

D o M i N v s,in qmesin cxlit. Matth. 6->S). Notandiim A throno ccltitudinisDiuinx. nilnifiDiuinum igternum; S a p i e n t i A(EmanatioDiuina,v.i57.;igiturnoncreata,non formara.noortaauttadavtcreatur2:,ledgenita ab ^tcrno Patrc Diuino Diuinaytterna; modonobis mente fideli potius Chriftiane credcndo, quam fanatica imaginatione comprehendcndo. cJJ/fcwwy/V.&c.] VtmihilltprarftoS p ir itv s faM i Li A Ri s ;V.ii5.0raD E V M PT.M A X. vc Tu qui ad cxopcatum operistuiPhylicoChemici finemperuemrecupis, vt tibiairiftat S p i R i
\2.i,i.K^d$eleHabooculos?Meos,quihtbitastncxlu. Pfil.io, 4.
Pater nofter
:

bonus, qui opus non tantum ab infcnfilhmo -am hdthirjmecuftodiati verumquoquea ilapienterLaborandum te adhorteturj S:,neinaliquode linquas,vnde operi nocumentum accidere polht dehortctur. Noii ccrte fcurrileexiftimari debet, prseflb Laboratorio Sapientum fcd illud, vchir ciyiaL9)(/ii rcucrenter ingrcdicndum .mqueeoitalaborandum eft.ncge nium tuumbonum,Tc,& OpuscuiicuftodieiitemoiTcndas.Sues munda
hoftcdiabolo.omnisconfufionisauftore,
;

Tvs AssisTENTijt

ni

hoc minime incelligunt Ph:lo(ophi mente meam & fen (uni percipict foli,eumquefequcntur. Vt&mihilit S piritvs ASSiSTENTiitmecum Orct.meciiLaboret: Mente, Intelleclu,Ratione,Cogirationcs&:fcnfus,
;

Adionesatq; Laborcs omncs (apictcr inftituat, dirigat, difponar, adiuuet, vcrlV. 18,145. ijS. 181. &:i9i. Myfteriuhocmagnum.a perpaucis ob(eruatu,(ine quo Lapidcm Philofophorum ad fincm optatii(quamuisin&:cxPrincipiis Naturalibus,iuxtaNa'ur^methodum, artificiahter rede progrediaris ( tu qui Chriftianii te profiteris nunquam
promoueat,fortunet,bcct,
,

pcrduccs.vcrfiji.EftojVita&fadis.quivisvidcrijdiciaccflcPhilofophus
Chriftianus.

Donum Dei cft

cuius fccretum

infpirationcDiuina; MacroCoimicecoftans Corpore,Spiritu&:

(uper

Hermes &: alii habuerijt ex Anima:

quo ctiaNobis MicroCofmice.feGundii Lcges atque Doclrina Am phithcatrihuius,Corpore,Spintu &:Anima,ThcofophiceOrandum,Ca balice.Magice^PhyiicoChejTiice fudandii vei laborandum. V 1 1 e h o v a Triunus,coopcrando Tibijcriuni tuisqj Laboribus,in Opere PhyiicoChemicoCatholico triuno confcquendo,infpirare,dareatq; largiridignctur bcnc vclIe,no(re, cfTe & poflre, Th^ofophicc gpcrarimemcto. Qui potcft capere,capiat,fatdixi. 0^ri;Scienti2:&: Artesqaxdabonxintcrdiifunt &:vocanturiN c e r t i,nonqu6d per&:exfeinccrtxillEfint,autnonniiqua male nofTent eas tradare flbi hoc prxfumetes; Vetiltn quod d e s i t

34
artifici

INTERPRETATIONES
operanti

volvhtas

Dei.

2ln@ottf6@c^cni|?eallcegclC3cn.

\))lan niuf; uclj

Oae (^liuf won ott ^abuu Cuicnim,obkcrotc,I e h oV A H Oninipocenj, li vcllet nialcdidione lua diuina te puni re aut detratrudibus Sapienti^ hcre ( ob pcccata ) donum iUud liium, vcl thcfauris cepriuarc,cur, inqu. m, non } oHct Illc, quiOrnnia crcauit, qui cciam in,

&

cum vulr, ordmcm Nacura; qucmadmodum advoluncatcm lofua" SoUIeticinmedioCsli.&nontclhnauitoccumberefpatiwvniusdici. lol. 10,15. AdpecicionemEzschix, Devs reduxitvn-.bramperhneas,quibu.s lamdelrenderat in horologio Achaz, rctrordimdecemgradibus. 4. Rcg. zo.ii. Viri tres Hebrxi, Sadrach, Kierech 6c Abcdnego, mifli in mediunt
ucrtir,
;

Fornacis(Baby!onic.'c)ignisardenti<;,igncnpntd(3:il-uerunt.Danicl.5,2i.&.'

feqq.EchxcfiuntperOmnipotencianiDE i,quihabetNaturaminmanu l"uaomnipotentc,camquercgit<^icucvu!r. Velle igitur DEinobiseft impetrandum. Idc iib; voluic magnus ille Picus Miradulx Comcs,^quam uisproprerhancvoceminiquelac-ercturaviroquodammaguxajelorica tis j cum dixerat Fnejl/a Naturamadit,qut P A n A fhoc cR, D E v M totiu,'NAt\iXx)non attraxern Quodlecundam Legcs atque Dodlrinam Amphi thcatnhuius.D e o annuence,in OracorioTheoSophiccfieripoteft^vcrf.
:

190.
nili

SV

MM

Inccrta.'

f.irit

fubdclcgace a s v quam, V I RT V T E D

mmo
i

&: manentScientije ac Art;;s iecretiores, iundanobiliorisoperationisvirtuce;ni{iin

n a ammenrurautroborentur. Hocidemcfl: quod dixit Soloroon, (v^} 1.9.) haurire voluntatem a D o M l N o & mhabicare cura S a p i e n x i a , verf 300. <r
v
i
,

2^1

Nouit cnim ac
omnia, ac
acc^i

intcllifrit

Vetfu.

me

dcduccc ina-

Jf Sck enim illaoM.i^ i a, C^ intelhgit, <^ deducet mein

openbus meis If fibjne, t^ cuJiodtet me infHA Totentia.
'

d:ionibus mcis modcrate,

in gloriafuacuftodict.

ScitemmilUouti i a] Quare, fataamica, fororS: fponfatua.deomni bui cc fapienter inlbtuctcpotcftacvult quiapromiluv. 187. Cuiusiufti (ermones omnes: non c(i 111 eisprauumquid,nequeperuer(um, vcrf^i. Sobite'^ Non folum fine cbrietate; (edetiam dcxtre fapienrer (upcr li
:

ncaveritatisrccia.
'^etZit

161

Et crunt acccpta opcra

If Et emnt
mea.,

accepta opera

mca,ac rcdle populu tuum diiudicabo, eroque dignus

folioPatrismei.

& dijponampopulum tu~

^ ero dignmpdmm

um

lujie,

'Tatrij mci.

Et erunt accepta, &c. ] uando, Non nifi S a p i e n x i a (ir, Orauerir, Laboraueritfecum. SicS:nosinDE oiapienrcspoffiimus omnia qu5B Volumus;volumusautem,ThcoSophia:(I:udion,qua;DE V s ip s E.Quaproptcr, quxcunquc, iuxt i Legcs atque Dodtrinam Amphitheatri huius, faciemus, profpcrabuntur, vt eft Pial.i.

l^,

"

III

1
<54

GRADVS
De
i ?

Q^VINTI.
c^w
T)
E
I

iJT

/^Quisenim hominum
potcrit lcire Colilium

verfij.

enif/j

homo

ionfilium

1(J4

Efa.4o,ij.
Roin.11,54.
i-Cor. 1,1.

mtelligit ?
s

aut qutdyelit

auc quis potcrit cogitare

T) EV

animo comprhendet ?

quidvclicD evs?
J^is homhum , Szc.'\ Obiei5biocadem,quxinfravcri^ ip/. Adquamvidc verii 2<r8.relpon(loncm.

^5

,^Cogitationes enim mortalium cimiclx,&: incerta:

Ve[fi4.

D^m co^itationes mortalium timidx junt ,

nionesfaUaces.

1^5

ac nojira opi-

prouidentia;

nofl:ra:.

Cogitat!enesnojlry &:c.] Quatenusnofi:ra;pcrle,6cabrol'jre, exnobis, quoadnoIlriEdunraxatinnitimurPiudcncix, opinaiiiur,non fcimus.Co girationes, fpcculationes, ratiocinationes, inucnrioncs & operationes noftrsomncsincertxliint, mli veriratisatqucv;rturisDiuina:in(pirationeaiiimcnturacrobotentur. onllfipnDcepliant.iila.'.
Vcrf

'.6C

Corpus enim corruptioni

15

If fprpiis enim ,

c^uod cor-

1<J

obnoxium ag^rauatani,

rumjitur, aggrauat Animam ,

)^f

mam

ac terrcnum domici-

O"

terrena inhabitatio de-

iium plcnuni curarum metemdeprimit.

Corf>usqugdcorrumpitur,&cc.] Sicctiam

primit pnfum multa cogitantem.

Pauluscxternumhomincmfp^

^a^e/dicit,qaicumdc(ideriisfuiscorrumpit&corrumpirur. Bi n a r i V s ergoreiicienJus. Vidciig. Amphicheatrihuius (t*cundam. Ttrrena inh bnatto df^primt, &:c.] Mcns noftra incorpore holpitans proptcr pec catum corruptib h atque mortaU quad in catcere quodam tenebrofo te necurreclula, ita, vcnec De v m rede agnofcere, Naturam &: fcipfum cognc fcere queatex &:perlb homo. Quamobrem orandus Devs, vt
,

exercitioin

amoreTheo-Snphico

(pcenitential;t-.'r victisacfupc-

ratisafF.ctibuscarnis)adDiuinarum, Spuitualium &: NaturaliumrapiarurGontemplationcmatque tradacionem, &:qua(idcprotundo carccris Diuinicus extracia furfum, in cacumine domicili collocetur: hincqux prius in imo pofica vidcre non poceiac , ccrnere iam incpiac & (uo modo coHoquio fecrcce fruacur dulcidimo I e h o v a (piriruumque boiiorum aDE o fubdelegacorumjinebricturNcdarcDiuino, ficqiicperuenidcad cognicioncm&:fruitionemrotius Vn iv er s i.vcif 145. Hoc, nonnifi (ludiofus Amoris Diuini fidelis intelligit.
,

.r.

W.:

/f Et difficile a^ftimamus, c^ux in Tcrrisfunt: &: qux

Vetfitf.

tAc yix quit in terra funt ,

conieclura ajfequtmur ,

Zo7

^ qu
,

confpedu funt inueni-

in rnxntbus ojerfanfur

cum

'3^

INTERPRETATiON
laborc,

ES
:

mus cum
cem in
ftigabit
?

qux

au-

lahore mueninms

qms autem

Ca;Iis funt quis inue-

ea pemejltgabit qu,z junt

CAis?

DifficikttJlimAmui y^c.]

Vide verf. 187.

iCl
^^'^'^'

Spiritvs 16 S AP lE N-

TiA
tur.

mitti-

Scnfum autcmTuu quis fcict,-^"Nl SI TV DEDE-

Conjilmm autem tuum quis

nouit, niji tu dederis
E

S av

1-

risSpiritvmsanctvm
dealtissimis;

ac de altijjimis

IfSpintum/ancium tuum Jt
miferis ?

JV//?/c/d'^^r

Spi.] AdobieftionemverfT.

1(^4. &25)7.fapientisipfius

lapicns lefponilo. SoUis

x v s , & cui I p s e patcfacit e v s in fiuereuclat,nouitarcanaD e i.inquitPaulus i. Corinrh.z.ii. Cxloeftrcuelansniyfteria^profijnda&rabfcondita, Dan.2., 2S.S vm m a: InSAPiENTiADEi fcimus , intelligimus & poflumus fl e h o v A h vobntc)0 MNi A. Et, cum vnufqui(quc flt optimus verborum fuorum
e
i

enim D

S p

interpres,

vnde qu^fo certius & verius Naturae, SStc Scripturic, & Tuiipfi verifllmam haurics , quam ab ipfa ventate. Quomodo aucognitionem us tem D E vs(quiipfiflimacfl: Veritas)fiatnobisaConfiliiy,, Theo-Sophice docet Amphitheatrum hoc noflrum, Ibi Pythagorice fluderc memenc^/.y?m.] Huc refer vcrba to ne fis fihus ante patrem fraterne moneo. figurae Amphitheatri huius fecundserdeccbit vos igitur prius pie lotos.&c.
;
:

& quajfequuntur. Spiritum tmmfmdnm?^ Spiritvm SAPiENTiit, verfl'. 2 25. & 2<ji. Non diabolicum malum dcaltifllmis, non inferni profundis M E D A T E ctiam & quidem vel pcr Angelum lucis non bcfti
,
;
;

am R g a N A Naturalia aut Artificialia, (agit eb i a nobifcum,eaquemirabiIia, quiaipfeMi nimD E V s petvaria rabiHs) S A p i e n t i veric in fccna Mundana hac fidcliter ancillantia quocommodius Di vina humanitus percipiamus,norcamus&intel ligamus. Sunt enim Scientix&: Artes bona: minifliras aut Apoflola? (Iiceat mihi docendi caufTa (xo. loqui)qua:dam Sapientij*, quas mifit in Mundum, vtprxdicarentde D o min . fua;miriHccthef.iurisinfxhauftis Euungclium id eft, nuntium Kxtum ac bonum filiis Difciplinxatque Dodtf ina: ,Sapxbntia ha^rcdibus fidehbus diledis.
tenebrarum vel per
;

O Me

i6^

Et fi corred.r fint fcmita?

Verf

i8.

/^ ^Xam ita yi eorum

qm

corum qui funt in Terri s

rinthomincs:

&

Terram mcolunt,
cenmt.

dtreSi^ fue-

quiE Tibi placent, didice-

runt y acqute tthi placent y dtdi-

Namitavixeorum'] VideverfTzS, 74, 1^7,15^,187. &294. Quodcum ita fit vt I T A, hoc eft hac mcthodo hac \\3. didiccrint alii, V. G. Sapiens
,
, ,

nofter.

GRADVS QJINTI.
(

157

noftcr

imo vcro Sapientcs omncs ,

ncmo cnim vntjuam vir magnus llne

affljtuDiuino) etiam Nobis critinliftendum vcftigiiseorundcm, vteodciii modo fapientcr difcamus ab eodcm SAP!ENTijtSi>iRiTy,a
quoilli, lapientefquefiamus.

Q^xcunquecnim

runtfcripta,

adDodri-

nam lcripta funt nobis.

Nam pcr Sapientiam

fanati fuuc/jTquicunqi pli-

Verf

19.

EtfmtSA TiENTiA
feruati.

con- 170

cuerunc

tibi

Do

e a

Principio.
^uicunquepUcuerur.ttibi,

&c.]Cum autem nemo placeat D e o

nifiqui

cum

A p I E N T I A mhabitat. Vcrf 500. Theo-Sophice nohis ftudcndum, vtcum Ea inhabitemus: Et tuncplacebimus D E o, dihgcmur ab E o ,impetrabimulque,recundum LcgesatqueDoclrinam Amphirheatii huius, Oiando & Laborando, infidc vera, Omn i a. liffic.icilhma res mcntc pura Fides firma.
S
i7i

Duo

poilulaui ate, pro-

Prou 30
Vcd". 7-

jtDvo (infHfer) rogaui TEj

ne deneges mihi antequam moriar : ff

171

hibcasame,ancequammoV^ riar. Vanitacem6c verbum

mendaxrcr.ioueame: Paupertaccm & diuicias ne dederis mihi: aleme ciboqui

VctfS.

yanttatem

c?"

ba mendacia longe
^lendicitatem

/^ verfac d me.

i7i

(^ dimtias ne

dederis mihi: tnbue tantHm yt5lui

conuenitmihi:

meo necejjaria.

Dv o
derans

rcgauiT

'E.'^

Interiorem&exteriorcm hominem &vitamconfi

:

Rcx lapientilhmus, vtriurqucgubernationema DEopetit. Ani

mx,

cuftodiam a vanicate&: mcndacio corpori, vero, mediocritatem fortunarumoptat&precatur. Sibienim foUrehdus homo, labiturintcnebras&crroresmcntis, & exrernam quoque fehcitatem &fucceftusamittit. xpictateenim&timoreDomini,quifonseftSapientiar,fluittotius corpons & cxternK vitx incolumitas. Hinc fit homo hgnum illud quod plantatum eft fecusdecurfus aquarum, quod frudum fuum dabit in temporefuo, cuius fohum non defluet, & omniaquarcunque faciet, profperabuntur, Pfahn. i, 3. Panitatem.] Quideft vanitas, nififapientia

mundana immunda, qux eft fatua, cccca.

fuperftitiofa , idololatrica,

temcraria.fuperba, ignara

De

i,

contemptrix E i , fcditiofa,crudehs, fanguiinquieta, hypocritica, phi epichxrccaca, inhumana, nolenta, audax, lonica, impudcns, incontinens, truculent.i,auara,calumniatrix,mendax deceptrix fallax arrogans , bdinguis dolofa & in fumma nihil ni&: lapfus ilfi ferpentina illa aftutia &: mahtiahomini naturah congcnita le protoplafti deplorandus &:rm'nahorribihs adcxitiumzternum feme i pervergcns&pergens. Ferbamendacia.] Mcndaciumopponitvera:
,
,
,

B i funt fontes xAgnitioni & Inuocationi Agnitio enim &: Inuocatio ternicbenedtdionis&^beatitudinis; mendaciumvero, idcft, ignorantia
:

.j8

INTERPRETATIONES
,

DEi.idololatria, fupeiftitiojContetusDEi &:inuocationis,abyfruseftmaleditionis

teporalis&: aetei nx. Diuitias &c

paupertatem non optat

:

nam

Luxurtmt animi rchmflerunqttefecnndtf

Futgida lux MundipaHper leftu erat.

173

If Nc forte fatiatus illiciar ad nco-andum, & dicam, quis cft D o M I N V s ? aut cgcftatc compulfus, furer,

"^"^'

VXl,fortefAtier,

^ abnehova.-

gemydicamque quis efiJ^E

V

AH?

^ neforte ejfctarpau-

&

pet; O^ jurer,affumamque m

pcriure

Nom enDe

mei.

Mnm nomen T)ei mei.

T^firte fatiatf^^diCc.] Mediocria commoda vita: Sapienti optanda funtDiuitias SzopcSyirritamentamaierum, vocntPocis.. Pharao in fummafua

anoganter hac voccm edidit , Quis opulentia & potentia imprudenter Ie H o V A ? Diuitiajigiturnimiiciprumpefrumdederejquiafuperiorem,

&

& porentiorcm Dominum in mart rubro expertus eft quem totprodigi fupernaturalibus & planediuinis, induratus mentejreuereri,timere&:
>

is

agoofcere noluit. Errant igitur, qui in philofophianoftraiecretioritantumaureos montes quarrunt Infipientis, non Sapientis, hoc eft. Sapiene i cultrix & amatrix eft,non auri. Expers hxc Sponfa Caeleftis tia enim
;

eftomnisauaritia;,luxurix, ruperbia?,tartus,&incedithabitufimphc],vili,

honefto tamcn & mundo, vtiturque rebus fecundis modefte, & prarparat fe ad ferenda aduerfa:im6, vtthefaiiruin colligatMyfteriiiLrumDiuino-

rum&Naturalium;paupeitatem,onera, laborcs
uerfiscedit:

fuftinet,

ncc

facile ad-

2(amque honos nec hUnda inflant,ncc afperafangunt

Sedfideiinuicix gittdiA ucra tuttant.

i74

At If

excellentia redifi-

Eccl.io.

VcrCio.

Tofil NDVSTRIAM(hM>c

cationis cft Sapicntia.

Excellentia recIificationif,S<.c.]

vahtadem}JeqUttUrSAFIENTIA!

Q^uam diftorta & deprauata fit Natura hu

mana

quotidiana; infirmitates, hallucinationcs,tencbrar,errorcs,iatis te-

ftanturrideo redificatio&rcmendationaturaipcruerfse^fingulismomcntis,inftituenda:cuiuse77a:v5,oSw'(7rw&rcftificationisnoftra;finis eftSapientia.

Omnium malorum Ibmmum noj3)ifcum nafcitur, cui omnes vcniam

dant,nec eius emendationem defideranr;philautia(cilicet&amorproprius, quo vnufquifquc fibi amicus eft natura, & fuis opinionibus dcleclatur. Sed reuera hic morbus, quo finguli nimium fibi placcnt, fons cft omnium errorum & deliftoruminvita. ProindGrexdificationatur^e&amoris proprii fummc eft neceflaria, fiadSAPiENxi/t vera: L v m e n
afpirare cupis,Sapientia; cultor.

Verum, tuDocTRiNjt
ficadcptuses
if A

fili,

qui

I E

o'v

/e gratia,

Sapientiam
qusedam

Eiufve

D oDa

fingularia.

GRADV
^75

QJV

NT

I.

139

Da(quoquc)Sapientiocca-

Prou. 9. VcrCp.

'Da Sapientt morpiuwnem,

addet DoUrinam.

i75

fionem &:addcturciS a p iENTi a: docc iuftum, /^&:

,

Sapientiorerit : doce tujlum,0'

feftinabic accipcre.
Etiamciimgratiarumaftioncingcntc,._d!ebitaquc lahorumreiiiuneratione. Hx Si c n a t v r. jh.xredum S a p.ie N tia
(fi/lfahitacci^ire.]

Signatura
SapicDtis.

fideliumdilcctorum. Quiautemobliuifcunturbencfadorum,autfiliime
pte volunt cflc ante patrcm,
grati funt , a quorum
t>a(;

0.16 ('9

wHl f lu^cr fcpn Dfltn tU b(m\( /

ii

in-

domo non reccdct malum

Prou.15
VerC?.

1-6

In auribus ftulci ne loquaris

:

ff In auribus ( autem ) injiptenttum ne loquarts : quta dejjictent

276

Vbi&cur
Sapienci

quia contcmnct Pru-

non loquedum.

dcntiam eloquiorum tuorum.

T)oBnnam

eloqmi tm.

nc obIiui(caris fratcrne moneo. Nonenimapudomnes, nccomnitemporc, necomnia, dcDE i, Hominis, Spirituum, Naturzquc Myfteriis, arcanis atquc fccretis fariacphilofophari conuenit ac par eft nec omnmo tutum fed eft (quemadmodum iamfarpius di(5tum)quibus, quando, & quantum. Loquendumintcrdum vt multi, ftatuendum vtpauci. Inferuicndum tempori, loco & perfonis. Cauc quoquc vt bcne monuit vir quidam Religiofus Saturnus aliquis adfpiciat librostuos arcanorum tcftes; nc boum calcibus (quod plenfque prxcepti huius immcmoribuscontigit )ignominiosefubiiciaris& conculceris. Vtmamipfefempermemorhuuis.'Margaritas, porcis diabolo obfcffis non obiicito. In temporc &: loco tacuifte frpe profuit.
Jn aurtbi*! injipitniium, &c.] Prajcepti huius
,

i;7

Exultac gaudio Patcr iufti:

Vetri4.

Exuitando exultabit Pater

lujlt:

*77

/^^quiSapientemgenu-

^ generans Saptentem,

it,la:tabiturinco.
^u^i Sapiefttemgenuit
,

Utabiturtneo.

&c.]

Nonfolum exfemincfuofilium genuinum

,

corporalitcr, veriim etiam Dot^rina, inftitutione, prasccptis falutati

bus , Docliina:
fis
,

& DifciplinjB fiUum

Sapientcr Vide verfl!^ 34.

,

Hinc phr

apud Sapicn tes

vfitatiftima , hxc :

fili

mi mi fih.
,

*78

^ Auris qua: auditinercpationesvitx, inmedioSa-

yrou.ij.

VetC

zAuris qua audit increpationemvttte y inmedto Sapien-

I7t

ji.

pientum commorabitur.
,

tum commorabttur.
intrauit inobcedientia

t^urU qH audit &rc.]Sicut per oftiumaurium

nis, Sapientia intrat in
,

& malitiam cor hominis: itaaudicndo voccm admonitionis & caftigatiomentcm. Et ficut audiendo voccm diaboli, totum corhominiscorruptum&inquinatumcft, itaaudicndovoccm De i, in

,:

: ,

140
Libro
fac

INTERPRETATIONES
/

S^ Scripcura:,

Natura: ,

& femctipfo

cor hpminis a corruptione,

toeditatc diabolica &c ignorantia liberatur.

D e v s cnim ornat & compenrobore Hdei confolationc,

,

ftudmm

fapicntiac, in

hac vita, maiori luce,intcUigenria, ftientia.co,

i^nitionc

rcrum fpirituali & naturali

confilio,

fuccefTu^ingubernationcpublica &c domcftica,& pofb hanc vjtam prx-

miisimmortalibus.
i75>

Qui ncgligit Difciplinam, fpernit animam fuam: fedquiaudit increpationcm,pofIicletcor.

Verfji.

^i ahitcit JfDiscjTiiN A M,
dejpicu

Amma,m fuAm

quiautem

acqitiejctt tncrepatio-

mbiiSyJ^pjfeJfor efl cordis.

Z)//?/^//4;,&c.]Qucmadmodum qui negligitmedicinam.odit & fpernitfanitatemcorporis, &hoftiscftvitae huiuscorporalis: itaquincgligit

difciplinam, qujBeftracdicinaanimx, cfthoftis
Ec,

& homicidaanimz
,

lux.

qucmadmodum fanitas vmbilico, & irrigatio offium, cis qui timct Dominum & a malo dcclinant Prou. 5 8. ita in contrario inuetcratio languor & talcs, vcrmis confcicntiscrodens, eis qui Timorem Domini & di,
,

fciplinam defpiciunt. Pfal.ji,

3.

P<iy^//([>rf/?for<s!H.]hoceft,dominus cft fuotriftitiar,

:

metu j, voluptatis quos affcdus ille inomnibus rebus aget prudentius, &cunipoifeflionc&moderationccordisfui, gloriam&hoi norcm poffidcbit.
,

rum afFcduum
fi

ira^, odii, gaudii,

regere

&moderari rede

quisdidicerit; na:

iSc

Paupcrtas &ignominia crit

Prou. ij VerfiJ.

^ Egefas fS ignomima
qHideJeritD
glonficahttur.

ei ,

dcfcrenti corred:ionem

isciPLiN am:

fcdquicuftodit incrcpatio-

qtttantem acqitiejcit argttentt

ncm,honorc afficietur.
^7?/^

C"^^<"''^4,&c.]Hominem naturalem, qui a vera? Sapicntia: viis plane exorbicauit , innumcris corredionibus corrigit indefmenter Ipfa Sapientia vc in viam eum reducac, & ab innaca & congenita ftultitialibe
,

ret. Si

corrcdioncm hanc admittithomoSapiens, ornaturacorrednce

Sapicntia piulcis prarmiis , in ter qua: ctiam funt opcs honefbe aclegitimar,

itemhonores:fiver6refpuithomofatuusDifciplinam,reccditabilloSapicncia , & fuccedic paupctcas & ignominia i filia: impiccacis.

zSi

^
facit :

Qui cnim crudit

fibi

dc-

Prou.

9.

Verf.7.

Corripiens denjorem y acctPttfibt

riforcm, ipfc

iniuriam

tpfiignomimam :

in-

& qui arguit impium

crepans tmpittm acciptt mactt-

maculam fibi gcncrat.

lamjitam.

^^ierudit tUrfJcrem,t)Cc.]Ciute igicurcircumfpiciendum, quales fint ii, quibus concredimus myfteria, arcana, fecreca: ncdiabolus fufbicec cu

culumingracum.

^NoIi

GRADV
iSi

Q^V

NT

I.

141

^^Noliargueredcriforc,

^"''-

V^increpes ign^y deriforem

nefini odio habeat te
:

iSz

ne odcrit

te;

arguc Sapien-

mcrepa
Sie.ir.rt
c S^l^ilCUU...

ccm,&diligeccc.
7{li argttere Jeuferem , &:c.]

Saptentem,

<isr

diliget te.

Latercm

enm rcl ythiopemIauabis.

CoC:^

gita

Gerinanorum lilud: /jatmtcfj &cn lcr;Xcuffc(mit7?arrcn

tcfc^iflfcn.

mufleauc^cincrDicf^ut^unhabcn/ Dcrallc??arrcnfoltcf(ugmac[jcn. Hos deuita. Nolite fiifidumdarecanibus. Epicurei &.'athciiiunt funofioresin-

ciepando: atpii dociles

&

limcntes

De v M, pioficiuntin

Sapicntia &:

multis aliis cxcellcntibus donis.

1S5

Quajritdcriror Sapicnti-

Prou.14
vctr.<.
5*

am, & non inucnit: at Scientia

intclligcntieftfacilis inucncu.

Jf .^itrit (qmdem) derifor j p I E N Ti u^^noninuej1

nu:

D oSirinaprudenttiifacilu.

^turittlerifiry &:c.] Ingenium fcopticum & nafutulum, nequaquam vcvx Sapientia; capax eft. Simplicem enim, &dil'ccndi cupidum animum Sapientia amat, fauo &: mcile cibat,&r ncilare Sapicntiaeinebriat. Anima ad cognitionem apta, ait Ptolomxus, veri plus aflcquitur, quam qui, fupremumin modum, feinScientlacxercet. Aptitudo ver6ha:c ingenii cxlcrtcdonumcft,&:Orandoacquiritur.

i?4

In con{pcd:ii intclligcntis
apparct

Prou.17 Verfi4.

Iflnfacte prudentu lucet

18.

SaP1ENTIA;& OCuIi
cxtremo tcrrar.

SAPiENTiAi ocuUfiultorHm
infnthiis Terra.

ftultiruntin

InfmepruientU', &c.]Hoceft, vultus Sapientisefl modc(ius,atoculi ftuJtorumcircumuagantur inconftantcs, &iantleuitatisind!ces: vultus cnimeftanimipitbura. Quoinodoinaquis rcfplcndetvultusprorpicientium,cordahominummanifeftaC ntprudcntibus, Prou.17, i9.Et,diligcnteragnofcevultumpccoristui^tuofq;grcgciccnfidera. Ibid. ver''. 25. Sapicntia hominis lucet in vultu eius,&:potcntilfimu5 faciem illius comutabit.Ecclcf Sji.Ergo, Metopofcopice, Phyllognonaonice,Cheiromantice,explorahomines,difcipulos,vtiPythagoras,perdiesaliq>iot.

Quem-

admodumcnimomnesresconditE, ccrtis aK-'turaiiotis&:fignis, pifti&exornatz funr, diainifque Naturxcharafteiilmis infignirar certa nimi rum proportionc, figura&habitu- vndcde inteino&latcntefpirituoccultifquc rerum proprictatibusmdicium fieri po:cft.* imo ipla proprietas rcrum occulta&fpiritus latens ieipfum proditccrtis quibuidam no;

tis

& fignis cxternisj& pro natura

:

ac indolc fua,talem
qualis a

tffir.git

figoatu-

Sapicnfbus vult coquafi alphabetum primumquc elementum cft. Iri prascipue hxc piftura in hominis vultu &: habitu cognofccnda cft. Concurrit enim toiius Naturx fignatura in Micro Cofmo. Hic,hara(SbcrcsNaturaE,&rnora:hicroglvphicaf, certum
ram,figuram, proportionem
gnofci
qua: Signatura Magije Naturalis

& habirum,

inirmm,

&

141

NTERPRETAT ONE
I

cfficiuntrenfum&fcntcnciam, quxaSapientibus&huiusfcripturxaclitcratur.-EnaturaIis gn;irisprobeintclliguntur. Nccenimmentitur Natura,autfalfumdefeipfapracbectcfl:imonium:non(lecipitindagatoresfui, modo Scripturam hanc probe dilcant inteUigere. C.^lum habet fua figna. Ignis, Aer, Aqua,Terra; Vegetabilia, Animalia,Mineralia,Metalla,fuas habent fignaturas A ngeli habent fuas notas omnes Prophetx, omnes Apoftoli, omnefqueSandi: imQSaluatoripfehabetfignuiil FiliiHominis Crucis rigurara.
: :

z85

Etcnim operibus fuis cognofcitur puer,an mundum

Prou 10
Yerf.
II.

If Ex ftudiis fUii intelliqitur^HeryJimmda, (^ reciajtnt

oferagifts.

& an redtumfic opus eius^

Exfiudiiiftiii']

gnatura.

Ex adionibus, tanquam charaderifmo naturali, vel fiTribus modis virim3gni&: pra:clari cxcitantur. I. infiti Nota; funtprxclaris ingeniis igniculi Diuinitus quibus impellunturadfes pra;claras agendas, quifubinde fefeexerunt &:emicancab incuntearrate, vt in lofepho Patnarcha apparet, in Dauide, Sclomonc, Daniele, lofia, &c. Hiab vteromatcrno felefti funt prouidentia: Diuinaeinftrumenta, & opcrum E I organa. 1 1. Naturalis aflrrorum influentia , & aftrorum frudus,qu3ndocunquead maturitatem perucnerunt, mundo benc/iciumaliquodnaturale exhibituri, &exthefaurisfuisproduduri, (efl:enim omnis naturalis fapicntia in aftris) tale ingenium a prima dbnceptione inclinant, vnde varii, variis in rebus & faculcatibus, prodeunt artifices. HinccanitPoeta:
,

Ingeninm cxUftefuis vebciits dnnis

Surgit , (^ ingrattfert

mde damn* mor*.

TcrtioCxlum aliquodeft internuminHominc, quodilluminaturS.

San6to,&DonisSpiritusfantifingulatibus,Fi
quifitis.

DE&ORAxioNEac-

Hic

latct Spiritus

Cabahfticus

&

fchola philofophia: fagacis

Theophrafticx.
186

Quiambulat fraudulcntcr, rcuelatarcana:

Prou.ii.
Verf.
13.

^/ ambulatfraudulenter
J^intUyCelatrem.

i%6

^qui

reuelatfecretum : fidelis autem

autera fidelis cJfl:, celat amici

commiffum.
J^tfidelii eft , &c.] Fidc, orationc&: taciturnitate multa acquiruntur myfteriacxlcftia&arcananaturalia.ProptcreaEfaiasPropheracanitcap.

E t Dauid Pfalm. y i, 8. inccrta & occulta Sapientix tux manifcftafti mihi. Hincetiam Apoftolus Paulus In Chrtfla ihefuomnesthefauri Safientitz^ ScientiAfunt ahfconditi. Co1 4. verf.
1

6.

Secretum meum mihi,fecretHm meum mihi.

lolT.

i,5.Igiturpetite, qujEticcpulfate.Hxcfuntverbaillaaio^^jjajmefli.

bilia paradyfi

& tertii CasH , de quibus Apoftolus , Eximia efl viriiu,frfjiareftlentta rehm

1.

Cor.

4.

At contragrauisejlculfa , tacenda loqui.

Qui reue-

GRAD.VS QJVINTI.
:S-'

H5
187

Qu^i reuclac fecretum, incedit traudulcnter: &:ciimco

quiallicic labiisfuis,
fceaste.
,

Proaio

If ^ui reuelat rnyfleriA,<(s*

ambulat fraudulenter :

^ di-

ncmi-

latat labiafua^ ne commifcearis.

J^i rciielat myferia &c.] Quicunquead

(ecretioraiuie diuina,fiue na-

turaliaafpirat, nccefTeeft, vcadConltantiani,

Grauitatem &Taciturnitatem feailuelcac. Talescumlint Mvllcriorum reuelatores Ani^cliboni, procul fugiunt omnes inconftantes, leues&: garrulos: extrcme inimici
lunt

omnis inconftantix

leuitatis

& garrulitatis. Igitur tu quoque

tibi ipii

fili

Sa-

pientix tugias eiufmodi

acccrfas.

homincs lcues&garrulos, ne

cxitium

:lS8

^^Multi hominesmifericordes

VerC

6.

<5^lultitudo

homjnum pradi-

1S8

vocatur,virum
quis_(tacile)

cat yniufcuiufji mifencordiam

autem fidclcm
inueniccf'

virum autem yeracem quus tnue-

met?
,

CMultiheminesmifericordes &c.] Hoceftmultihomines &habentur& vocancur iandi.led vere bonum & hdelcm quis inuenietrSolus enim Deus intuetur corda hominum&: difccrnic omnia tucata&fimulataafinceris acqueveris. C.uitinimc igiturcum hominibusverfandum. Nullactiam

maior,quam adulatio.bbnditia: &: afVcntatio. Quam uisenimmultis nominibus, hocvitiumeftnotandum: leuiumhominum atque fallacium, advoluptatem loqucntium omnia, nihilad veritatem.
in amicitia pc')is cft

Cic.inLxlio.

185)

If Nc (iginu

m oliaris amicum
illc

Prou.t.
Vcrl'!?.

D^ cozjtes contra amicum

tuummAhim , quum tpje habttetficure tecum.

189

co tuo malum,

in

tchabeacfiduciam.

Nemoliaris, &:c.]McnsvcraimbutaSapientia, &SophiarfiIius,Medi-

cuseflhumanxfocietatis, non eucrfor.

tiascapax,

AnimuscnimgenerofacSapienveroomnis fophiflicz Jnprimis in tegendis & emeniniuftitix. autem vtituromni S^hkho. & dandis arcanis deliclis proximi tantum abefl: vt nouis inlidiis , noua mala eidem flruat. NuIIum efl crudelius vulnus, inquit Sophoclcs , quam falli ab amico -Offt fcpoD Dicnccl^ftcn DtC fc^aDhcfjfrctt-

amans

veritatis&iuflitixefl, inimicus

jjo Eftconflacoriumargenco,

&

Prou.17 VcrH:.

If -^i

{enim)reddit

mala 200

caminus auro, /^acprobac cordalEKOV AH.

probonis, non recedet

malum

dedomoeiMj.

)uireiditmAh, &c.] Sicutgratitudocomplectiturveritatcm&iuftiti am,quasDEvs amat; itaingratitudo confiatacflexmcndacio&iniuflitia.

Haspefles

cum

Dev

acerrime oderit, maximequedeteflctur,

144

INTERPRETATIONES
D EvM
.

nondubiumeft,ingrarosa D Eopuniri. Eft&iUavoxXcnophontismemoria digna. :Homifjes nm ajfuefa&t adgrxtitndmem ergx bene merttos,pofteA
ftmt ingratiaduerjiii
y_y{t probatcordA

que crucis ac cnbulationum lcrutatur corda &: rcnes.

IehovahJIgne quoNam l c N s pro

i

batoMNiA.

EtfiDEVs
tvcnn n6

reperiretcorfidelc,vtiquereueIarccci

fecrctafua,aclatgireturei Donaacbonafua:^rttJfJpWO(/

cr foQ fcgnm o&cr

funDcrcn.

Hic inferiitHrfgurafixti^xdus.

VI.

GRA-

TR
Her M E
I.

A funt,qurE pritnordiriitconftituunt

M v n D v m,
PHYSieOCHEM
IC
I. 1.

VtdX

I.

Mo seh: Terraet Aqxa:

gliitinofa,

SjRantiquiflJmi

Phi
I.
]

Sapientes:

Hifce accommodari poffunt

Tena vnftuo('i,lcnta,tcnax

CoR p V s

Sv

& &

Aquacircum
vc tx

didum,liifetius.

ta

H v r&Sal N A T V Rj:
i p

QjatvorElementistarvm
I.

(upertu&

duMbus

h.e.
Terrnfin^uii, <^quaficeii,t)oif

Terra& aqj:v

hi(ce Elcmenti'. (
quali HylcDitmW)

lic diftis,,

Aquca ill. > niolei.vnnm tanrum C ORr V s tunccxtarct.

HicEns

pvimum,creatum,triunura,catholicoi io-

vriBuoJa.

tnadifMitns

manui,
Sot

dr

Luni Htrmelis.
2.

2.

CiII.VM.

2.

Spirit

V
,

S;

2.

Mercvrivs.
h.c.
,

AlR&IcNIS."

Mundi,
fhit.lmiultnti.j
tus

aithereus

qui cft

Quodcft.qa incorpus,

corpiis Spiritualc, &: Spiri-

kd

quafi

la re

Sima, Liue
Bi

corpora]is,omnia permcans.Superius.

quali

non

Al

&

qu.iii

iamcprpus,
extrcma.
pii pofuit

mensduo
icoPrinciiles

xthereus opcrans pro Natura fcinciUarum A t v r. iE quibus coniunpirur:ad (imilitudinem Planet^ ^rii in firmamenSpiritiis

Hu

(pri)

to , qui Nacuram habet variam omninoverlatilem; cumcalidis,

&

uatus luminebatis
friuAtiomm.
caufa.

fua

slum pio

calidus, cum frigidis etiam fngidus cftifequitur cnimNaturi e-

ius,cuiconiungiiuri

Spiricus

RvACH Elo HTMj h.i D e mcubans Ai

(

3.

Anima;
res

3-

Fo

11.

3-

N A T VR A.
Elfcntia.

Mundi:quxviridirasbene-

Mc^cpitqiit t

usi rti:

S S E N T l A QJ^INTA.

quis , Gen.i.

vide

Verf 161.

dida

cundas

faciens

&Qu.Tft.quattam,figutjni

gerniinare.LeoviridisiDvenechvitide.

Amph.huius

tcriii.)

C O R O L
j

M.

hmm trium p R

m o R v m conditionn
;

iiiitrfo Phyfict

Phyjie

lt< iie,

2. / iih/!ii[io,wti>>un^ wlfcrfc, MimHtctmmixtn pingue,fulig'nofum:Sdli.tcrrafuida

Xlll
;

&c. eonfiiernulrit rtljieeitt, e/uijem frimi 3,f'f,/.^rf;(HftenimSulphuriexcremcncum

ihlcRm.i.)

PhyfieoChe-nick

iiin;

4.

Injolttio, vo/itt/t,

nutjiif

m tOiguUto, fiHtfxi: tun:

txlrunri
'' Sui

'":'liootielimumfelieiterfoteri4te^
uh. '"laprjfenliiifilio

INiE.

GRADVS

SEXTI.

VI.

GRADVS
PROLOGETICVS SEXT VS EXPOSITVS.
i^ Venervnt mihi
CVirfapicnsatteftatur
)

Sap.7.

Vcrfii.

<iAccejfermt
bonii jimul

autem mihi 29

O MN
(

A
i-

omnia cum lUa^ di-

B
E

o N A parirpr
NT
I

cum

S ap

uitix(jueper manus ilhus innu-

a) illa,&

lis|honell:as
lllius.

innumerabiper

merubdes.

manus

Fermanmil Theofophicos in manualcs Oratorio &; liui\ Per labores Laboratono fecundum Leges atqi Doclrinam Amphitheatri huius non negotiationemundanaimmunda.verf.^i/. VndeP(almus 128, z.Lahres mamumtuarummanducabis. Torrcnsredundans vena,reufons S a p i E nfcnerunt atttem w/'^/, &c.] Vide verfr5i4.315.554. Srj^S.

Sapienti^

Ti7E,Prou.i4,4.

Ec
bus
:

larcatus

&

fum in omniquoniam ancecedeS a p

i

^"^'

LdetatHs autemfum
biis^

m omni-

292

quoniam eorum authoreB

bac me

illa

nt

a,

&

Sapientia : ego vero ignorabam

ignorabam quoniam /^ ho-

eorum ipfam ejfe matrem.

rum omnium macer ell.

^onivn antccedehat ?wf,&:c.] Quafi diceret,Quoniam mecu erat theorice & praclice: mecum Orabat,mecum Laborabar,verfr.!26i,&5oi. Horum onmium mater

non eft,hoc cft,T

esi.^ Summa fummarum: Quifilius Disciplin/e imoris Domini, isSapient iam veram (ma-

tremomniumBonorumatqueDonorum

D e i)nonhabetfororem,non
;

fponfam: Cui harc nonamica,fruftra Orat.fruftra Laborat quia non hau-

(itfalutem&voluntatema D o MiNbjVcrf^ip.&jpcrccnfequens.non
I

14^

INTERPRETATIONES
:

crithjeresThcfauirorumS a p ie n xiit infinitorum. Quareinreduftioaead Monadis fimphcitarem efto totus tunc confcqueris. Vidc VerfT.

i)7.ijB.&2ij.&recundamhums Amphitheatrifiguram.
VerfH.

i95
Ainicitia

Inexhanftus enim homi-

Iflnfimtus

emm thefiurnj
:

nibus thelaunis

eft:

quo qui

eH hemmihHs

quo qui ijfi

cumDEO.

funt vfi amicitiam cum

Deo coierunt, proptcr Dona Dicommendati.

fintyiArticivesfaciifunt [f A-

miatu 1)^1, Ifpropter

D 1-

lciplina:

sciFLiN ^

dona comendati.

/w/f//w?/-'<'/Sr=fj&c.]Quiaipraxtcrna,Immenfa,Omnipotens,Infi-

thefaun inexhaufti & infiniti. Ab initio Mundi iemper dedir, dathodie, nec deficit ei vndcmomnexuumlargcdare vultac poteft. c^ot/V/V/WDe 1] Ita,vt fruiti fint, Deo Paterno,Fratcrno, Amico;BoN o Summo.Videfccundam Amphitheatrihuiusfiguram. Ad hoc enim creati fumus, vt fummum illud B o n v M,exfacro!andaScriprura, Libro Natura; Confcientixque propria: teftimonio cognofcamus, contcmptemur, amemus veneremur: in hoc rcdempti fumus, vc co femper truamur. Hoc vnicum hominis animum alias infatiabilem, abnita cuius propterca
;

&

unde explcre poteft. O amicitiam fruftuofiffiraam hanc! Nota: Amicorum omniaeum fint corcmunia, quid non impetraret a l5 e o homo fadlus D Ei amicus? Thcofophice annitere, vt De i fias amicus; tunc in
SpirituSLVeriratcieiunansOra, tunc lapicnter iniis qucxdocct Amphicheatrum hoc Labora ;&:Iehovah aderit tibi,dabitque fine mora.
Haufifti

enim falutem

& voluntatem ab amieo, D e o

:

ab amica, S a

p i-

E N T I A. Eft Sapxentia conciliatrix amicitia; cum D E o inftituenJx:quia homincminTimore De i iungit De o quofacto.impctratin inyfteriis Diuinis Natursque fecretis(Diuinitus, influentia, lumine &: .notu;aut per Magiftrum Sapienrem,quemtibimittit De v s,auttcci, vcrf 5 2.) bcnc vellc,nGflc,circ & pofl"e a D E o. Vide verf Z95. PropterDifci/.v/.c.&c.] Propter TimoremDei: quiinitium S a p E n t iiE,vcrf .'.lo.commendansnos Deo.
1

-94

Mihi enim dedic Devs, corum, qua: func in Nacula veram cognicionem, vc
Vlundi cofticutionem,vim-

Vcrr

17.

7p

enim dedtt mihi ho-

rum, quiefunt

Scienti au

/^ njt fctam ff dif pofitiommOrhis Terrarum,0^

,-

njeram

quc Elcmcncorum ^am.

I

incclli-

[fyirtutes Elementorum.

p j E dedit fnihi]
?

Vide fupra verf 187.

Vt fctdm'] Qui", Qualia, &r

Quant.1

Non Diuinorum

duntaxac myfteria, verum etiam o

Mn

a,

ficuti

GRADVS
(icuticxrequcntibuspatcbic.
;

SEXTI.
;

J47

Atquoniodo?iterumqua:rcs. Imnicdiate, relpondco, &: mcdiate, iuxta D e i liberrimam volunratcm Et quidcm TheoSophice Phyiicc; PhyllcoMedicc PhyilcoChemice PhylicoMagcice; HyperphyficoMagicc Cabahce; Lcgc atque Dodrma Amphithearri huius totius. Sunt vocabula, qux reccnfui.pauca.attamen corum fcnfus latillime lcfeditfundit. Definiciones petis rcfte do. T H e o s OP H I A efi Theol(>g:a, in ternario, ^hoc cily^ihUcCyMacTO EiC MicroCiimice )
;
;

inOmnibus, Mundi f vtrfu/que,hoc esf.C^iaioris (otii^.cr Oliiorti,(iec\ind\im Corpus & Spiritum,

Catholica,\z
Jf.

no\

U^irahi/iimiri/ica,(vc\:C.i^j.YoxDL

i
i

pcrOmnia,deOmnibjs, adOiTines.

(verfjj.)

Ph y

c B

/"/

qux habec cx Macrocoirno j

/acrojaniia Scriptura,
;

Traditwncy NaturadrArte, Vrttuerfaliter,ex<^in

,

LapideFhilm.^ Nohiiipfis Particulariter ex di-inpartihiti vtrorum cognitto dr tractatio. V H y s i c o ws. t) i c i tt K eti ars cognejcendi Lthrum 2{aturx ( Macro & MicroCofmice ) magnum ica, vc lcgcie poflis (ca vniucrlahcer.quam parcicularicer) Temetipfum in Mundo maiore &: contra Mundum maiore in Teipfo ad humani corporis fanitatc tuenda, morbosqueprofligandos(v.297.) Physicochemia ef/ars,methodo 2^tur chemicejolutndi,defurandt(^rite reuniendi Res Phyficas^Vniuerfalei^ATicroCofmice,Lapide Philm.MicroCofmicc corpoiis humani partcs:abfit
: ;
:

Huc
[ura.

perti

net Sigaa-

tamccalumni3depfiftinafigurarcddcnda)e^/><jr//c/ir<^/,^/i?^/w/'r,<?mjO-

mnes. Mageia
dotes

Vetuftilfimorii SiptentH (C[\i\ Perfis

Magi,Gr^cis

Vhilofo^hi,
cer

Latinis Saptentes\n6\% Gyitinofophtflje, Gra:ce

& Brachmanes, ^gy ptii- S

& Mekubaks, Hebrarii Prophetic &: Cabaliftx, Babyloniis,ncc po Aflyrii!)

Bardi &:5fw/7/^appellabatur^VNivt-R
I

C/&i/<^.jGalli Ccltis Druid<e,Si

S

T e k fumta.idem quodjludium apud Hebrcs CabaUfimmeperfcium

,

&
m

abfolutum cum in Diuinorum cultu, Spintualium traciatione atque cum iii conher
fAttone,<^Katuraliuminue(ltgat'one ^pCeacfafienterco^.fiflcret:

Quamuis hi,

vno eodemque
curaf.verf
i

ftadib,

Duccbenig

siorc,

longr pra:ci'rrcrentillos.

Ar,

Physicomageia (opustancumdeBercluh.hoccft, SapicntiaNa

^i
.

) cft

Naturah artiticio ( Macro &: MicroCofmice ) minfica

prafticandi ratio.

Hyperphysicomaceia (refpedu Naturalis

D
cum Angehsbonis,flammeis De rranie o ndminiftrationis,tam vigilado qnam dorcft
i

&:Doftrinaj caufa,fic dida)

ftrisjfub

modo dclegatac a

miendo,mediace&immediace,pia&vcilisconuerfatio. C A e a L A cft e i, & Mafthiah agnitionem ForDiuinx reuelationis, ad falutiferam marum fv paratarum, Naturx in Macro &: MicroCofmo ) noftriq; ipfius cognitioncm,vnionem, &: fruitioncm^necnon SS.^Scripturx intcllcdum verum;vcl immediate,autmedioconuenientcjquoDiuinahumanitus fcntire poffimns^tam Vniucrfalitcr quamParticulariter.TheoSophicefortita.SymbohcaR e c e p tio. Enhabes. Expofitioncsnecef farias &: fufhc.cnt^s,fyp^DE aiuuante) tcmpore, fihisDodrina: abun danccrexhibet Ampin.nocnoffrum Philofophicccxplicatum. Hilce.in prxfencia, concencus efto nec calamniare, quxnefcis. Dc Mageia, AI chemia,Cabala,Vira!iasinDifcipliniscommunioribusfacisdocl:us, (no mcn reticeo,vt honori ipfiusconfulam)admodumieiuncccnfuicinfuis pocmacibus.^-in)et)<r iudicircronfttiemDmgCWUCrWPCrflchCt. Talesmiicricordiampotiusmercntur,quam rcprehenfionem. Nihilenimfcom

Diuinurri

Cabji?Au
dium.

1^6
,Tiata
,if

INTERPRETATIONES
illorum derogant vcntati
;

cum potius tangant abufum (qui non tol-

lubfl:antiam)qijam v(um lcgitmiumac verum, quafi opificis dcfeartis indignitatem. Eodem modo poflct ctiam (fed clus fcndere debeat o: Quxrataquonam iure ?)inuri notahxre(lumSS=^Scriptur.T. proponis ? nobis iiquis Vndenam habes , qux in Amphitheatro hoc tuo
rci

Add

Cum Sapienre noftro ingenuc rclpondeo

,

fa, (& quidem eo lubentius , vt arroganter tamenquicquamame nec Ariftarchisquibufdam, cisfaciam ditlum volo de quo in optima &: folenniori iuris forma protefl:or)M i H i

ditDevs:aDomino aciterummquiAtquomodoquxfo, c E p i:tamimmcdiate,quammediate. es? Dicam. Audiftiantea, nimirum, Theo Sophice.Phyfice, PhyficoMedice, &rc. vt fupra. Nam Ego, adfcrutandas resaltifllmas ardore in(omnium Philofophorumminimo)D
e

gentc,igneDiuinoinfiammatus,PhilofophorumvariorumpopuIorum, tam vctuftifrimorum &c vctcrum,quam Neotcricorum monumenra.Sym

paraboUce , al legorice, arcanc, fecretevel manifefte, fculpta, pida, fcripta(domi &; foris) ego ipfc & pcr alios(cmptionc commurationc,)&rc. prout fieri po
bolice aut myfticc hieroglyphicc , figurate aznigmatice
,

tempus &r occafio conccdcbant, conquifjui, pcrluffraui ; Libros Theo-Sophorum,Cabaliftarum,Magorum,PhyfIco Chemicorum,hoc eft, vcreSapientum,necnonEthnicePhilofophantiumnonilluminatorura aut Sophillarum cuolui relcgi & iteruni le^i.-fufpiriis vorifque Chrituifle
,

.-'
;

atquc conccflis optaui , inuocaui, oraui aperuit res ipfa loquitur) quifolusdignus Ihsvh SapientiaPatris, nonloliim hofce quos dixi verixm etiam Librum D e i in ternario C^holicon qui eft, SS." Scriptura, & Mundus vrcrque maior & minor ,remouitq; (ignaculaeius, (verf.zzj. Sc figura Amphicheatri huius fccund.r)ita, vt Liber Librum adhuc de die in diem exphcct atque interpretetur. In officina Vulftiano
licitis
, f
,

cani,

abannoindcvfque a-tatismezdecimoquinto, indefcfse laboraui, fumptibus(certe)non exiguis, tamcn (gratia D e o) propriis, iolus & cum fociis, fidelibus mihi ac infidelibus iam dcxtre iam finiltrc quomodo e,

nimbene,quinunquammale? Docuerunt.qujenocucrunt. Obfcruaui, qu3E Natura (obftetricante Arte) doccbat 6 fruduoflflimam Cabalam Phvfico-Chemicam hanc fermones, labores, cum meos rum aliorum
:
.'

mentifquc pra:faga:conceptus, fedulo annotaui. Quando vos pigri patres itertiftis , cgo laborans vigilaui. Mcditatus fum gnauiter die ac node fuper hifce qujE vidcram , legeram audieram didiccram ftans fedcns , deambulans.rccumbens, adSolem, adLunam, ad ripas, flumina, inpratis, montibus fVluis , nemoribus etiam ad lampadem fiuc candclam cercam, in cjur era ( ad recreandum fpiritus animales cercbri fLffumigata pathc ice mc mouentem vixi ac contuli (a quouts enim difcendum non inepte rebar) cum fcnibus , iuucnibus Rcligiofis &c laicis (non loquor pucrili ier aut aniliter fed fcientihce cum Pnncipibus & alto ftemmate natis; .Iolisatquc indodis; fimplicibus, &pclle vulpinatcdis; prudentibus
,

infipicntibus rufticisacidiotis, cumdiuitibus, pauperibus,cumThtoSophis atq; Thco-Sophiftis bonis malis albis, nigris: (obfcientiam fal; ; , ;

tem cogni^ionis non approbationis non cnim fcientia mali fed vfus damnat ( cum theoncis aut con tcmplatiuis exercitatis pradicifque exper,

tis;cum

GRADVS

SEXXr.

147

tiSiCumfncclianicis,i|uorumofficinasfrcqucntervificaui;(Sott)o|JllitDCt1
ivdt rnD tic|ifiJClc[>rtCn,hoc ed.nautis atque montanis.

(credendum enim v:

n!cuiqucinlu(nircepcrito)sl(6hoc^j3Clcl)rtcn.cumIudans,Cluifbanis,feftaiiis.imoachcis audiui omnes,(perncba;n nullum

;

Bonum tcci vulturn (luxta Rai(nundi conlihum vrilillimum) iis.qui vadunt per miindum; nam

non pauca bona

rcperi apudnonnullos: liibpurpura.fcrico, &hoIoreiico ( Fatear vcritatem ) interdum latuif^e fl:ultitiam,contra,fub pallio fordido nonnunquam Sapientiam.non lemcl iuna cxpertus. Non pudeattc pauperisSapientis,autmalcveftiti,fuadeo: Succurreegeno,tenonpcenie v m , &: obleruaui eum loquentern ac retcbit. TheSophiceconfului fpondcntem in SS^* Scriptura,N.uura,Memetipfo. cuius S p i R i t v s fandi monitis ac duftu habeb am donu m difcrccionis Spirituum, Q.Corinth.i2,io.)&fenfumaGdifct"etionem boniacmali,(Hebr.j,i4.)vcBonum ( quod propono ) retinueram maium fquod expurgaui ) rcieceram.

5^

Sum

dui pcregnnacus;inuill alios.quos expericncia aliq uid fc ire ac iudi

:

conhrmato aucumabam,nec^tcni2er frullra nam I e h o v a h, mihi benigno,corda ec^rum fic moucjue,di(ponente ac inclinante,de myfticis, arcaniSjJecretiorjbusCouantes nonnulli lc natbos Dodrina; filium,attentum, & vcritatem fitientem)abfquc velamine mecumamice difputarunc ac contulerunt: Mafxa&Bibliochecasperluftrare, Laboracio valcrc

toriacontemplari,laboresafpicere,noninuiciconccfferunt;qua:fumptibus magnis laboribusqueHerculcisplutimosperannosindjgaflent,tra e i, E v j\i teltor,ordina tcrnc manifeftarunt Prxparata, ('intcr qu^
:

ab vno habui Sangvinem Leoni s,hoc

tione mirabi^i
,

D D Leonem viridem
eft,

Caiholicon

&

Avr

m non vulgi.fed P hilo,

H OR v MiOculisvidimeis,manibustetigi,linguaguftaui,naribusoI6 quam mirabilis D e v s in operibus fuis ) prsparata inquam dono dedcrunc. quibus apud proximum meum egenum, in caiibus de(peraso
p

feci

tiirimis,fryctuolillimefum

vtus;&modospra:pirandi^lE h o v Ainftinqu,e

ftu mifericordis)fincere reuclarunt. Itaoportuit,iuxtaPauli. i.Theflj,

zi.

dodrinam, omnitprobare

fcere, philofophari-.

nam

pars

bom tenere, Ica oportuit me difcere,addi minima horum in Vniuerfitatibus AcadeIn Vniuerfitate

Peripathctice,hoc cftjcircumambulatorie nobis ftudendumatquc difcendum. Hxc medifcitur.

micorum docetur

&

Dei

thodus mirabilis; qua, dedit Mihi Dev s Mirabilis; hxcvia,qua,(vc tcirem,nonopinarer)ambulaui. (verfT. i8,&i57.)Qui5dcdit? Solus,inquam,DE v s.immcdiate &: mediatc: fubdclegate tamen Natura,Ignis, Ars,Magiftri tam viui, quam muti corporalcs &: fpiritualcs boni,vigiIan;

do ac dormiendo.(verir. j 1.8: i j/.) Quaproptet in humilitate Chriftiana, cum Virgine beata animo graro iure cano.* FecitmihimagniyquipetenseHy Luc.i, 4^. Dicoque cum Propheta Regio MiferAtor Mifertcors D o m iN V s, Longanimt! (jr multum Mifencors. Non inperpetuumiraf:ctur,necinater:

numcommtnabitur.NonfecundumpeccatAnoflrafecttnohis^nequefecundumtnic^ntates noftras retrtbuit nobts.

.^uoniam/ecundicm altttlidtnem Cdlia Terra,corrobo-

rauit Mi(ericordiamfuam,Juperttmentesfe.^antHm difat orttttab occidi nte,lon gefecit anobisiniquitates nofiras. ^hiomodomifereturpaterfiltorum, mifericors esi

DoM

NVs

ttmentibttffe: quoniarnipfe cognouttfigmtntuTnnofirum. Rero^dattti

148

INTERPRETATIONES
Verum& ccrtumeflehocfir-

eff,quoniampt{ims/(tmus.P(z\.io$.v.9,S)Cfeq(\.

mitercrede.quodtimentcs D i nomennonamittatis,qui perpcenitcne v m,& rcccdere a malo,verf i j^.)^ ctam Chriftianam ( quz eft.timere peccato femper rcfurgit. Si quem, forte,oftcndunr,qux hic fcribo doceoque,is fe conferrc potcrit ad Laboratoria Philofophice inftruda, ac videre labores Artis atque Naturar,& inde f ormas,efl~entias ac proprictates rerum intuerijpriufquam.inuidia crepanSjineptiflTimaquzquecontraAr-

cana

D e & Lucem veritatis.fcribat. CoROL larivm: RexGeber(vt videre eftexciushbroDiuinitai,

;

tis)poftmultos&variosin Alchimiafruftraacvarieexanthlatos laborcs, tandem Lapidis Philofophici Catholici vnici(poflunt quidem efle tot Lapides, quod Rcs,attamen particulares; ex fpeciali,non nifi fpeciale ex
particulari,non
eft
nifi
)

particularc; Vniuerfale ex vniuerfali: particularifmus

matena vnica, in triunitatecatholica, vera,Pra:pftrandiquc modo legitimo, vifionc fomniivnius fquod facere D e o facillimum, &c impetrare credentiTheofophicequc Oranti&Laborantinonimpoffolcecilmus
:

fibile)

Diuinitusfuitinftitutus.

K_y4uc7or

Ro/arum3>ga\de[>inxittotumo-

pus vlque ad complementum,licet tum temporis vlterius non viderit, nifi vfqueadL e oN e m :fcio,inquir.fInfluentiadoftus Diuina, Lumincquc dudus Naturx)quia de neceflltatc Opus ad talem perueniet Naturam. Et

impoflibiIeefthocfciri,nifiaDEofciatur,autaMagiftro,quieamdoceac. Bernhardi*! Comes Treuifanus vfus eadem diicendi methodo, qua ego,artem callebat biennio antequam laboribus ablolueret eam. Bonits Lomhardns
Ferrariaijis

Margaritam fcripfit pretio(.jmnoueIlam,priufqi'amLapidem CathoIiconBenedidumplenaricpra:paraflet,dicenscap.i^.operiscitati: Sapientum plurium Iibros vidimus,& iuxta pofle noftrum & modicum in genium ftudaimus, quamuis operationi & laborifuimusrar6dediti,&c. Vide ipfum. Sic, Dionyfius Zacharius,aliique plures in eodem ftadio currentes,/3g^floy,(DiuinafauenrcClemcntia)acceperunt. Oportetenim, vt in hoc ftudio dodrina cxpcrime ntum praccedat.non contra Exeropla Rhafis,Auicennas&aliorumphilofophorumfequamur,quifcriptonobis ptodiderunt, harc ipfis cognita fuifle,ante experimentura,cum cogitatio

nc fubtiU vehemen ti & longa. Methodo qua dixi ( ventacem abfquc glo rianonecur non fatcrer?)deditmihi,qua:fcio &fcribo, Dev s:Ille, quiopcraturOM n i A.inOmnibus,dcditmihiS a pientiam, vcfci

amaliquid demyfticis, arcanis atqucfccretisSSicScriptura:, Mundique

vtriufquc:&quamuisnoningradufummo, tamcnineo, proquohabeo

curhumilitcrgratiasagam

De o.(verf 4.) Vnicuique enim

inquitPaulus,

Rom.

12,7. daturmantfejlatiofpirituiadvtilitatem,

&c. Ha^cautcmomnia

opcraturvnusatq,idcmSpiritus, diuidcnsfingulisproutvult: cuiusNoM E N fitBenediduminfecuIorum iecuh. Omnia hahent temptis/uHm,Ecclc.

i.Tcmpushadenusfuit,mcthodoprxfata,di(cendi:Tempusnunccft, memorijc mea:, fcribendi, pingendi, annotandi: Tcmpus ( D e o volentc & dance) in poftcrum erit,OMNiAin Oracorio & LaboiatorioadfinemcompIetumpcrduccndi,vfumquctriunum,videIicctDiuinum , Macro & Micro-Cofmicum pcrfede transfcrendi. Phy diabolo. FaxicDE v s.Amen.DiJpoJitionemorhisterrarum.^MundiconAitutionem;
5,

v: inferuiam

quomodo

GRADVS
cor!lideraicseiu!querchquias,q
!is

SEXTI.
De

i5'l

qaomodotaduslicMuncius, Videvcrl'. 150. cumaliquotfecjucntibus. Si K N s Cacholiconcriunumprimum, clcquofig. Amph. huius tertia, rite
v
s

Catholiccpoluitatquccon-

clulitinniadam pccuHarcm, re/cruauitqucinvlus

cnti.Phylico r.hpmirr:
voluit
frire<i

TheoSophicos
^ad fcnlus riic

Sapi-

rn.tlare in

ahor.-itfirio

& ordinauic D E v
f^^^ATORi^;

cxpcricntia tcrtc^lcjbijppareret

cnim u ndi E l o-

ir^imiLdico^ creandi)mita.jjLL^t i)iLciiiIuia.Hincnofredil"cito, quariicMA g ne s i a Phil.Phyfico-Chemicorum Cachohcifui Cachohca. Vnum fi pcr cocum noucris,cciam alcerum. Tunc incenigcs quz annotaui verlT. iS,i<jy ,i6i.&c quarca Amphi thcatri huius figura, vbi de Lapidis Philolophici egi \iu tt iuno. Hxc vide rc, cil nonnifiSapientis. Proptct mundi ingratitudinem inuitus cogoc (D E V M teft:or)digito compclcere labcllura Attamen hhis doclrina: Hgufis Amph. huius lccunda&tcrciatidehter inferuiuijinreruiamq; iequenti** bus hilce. Nam Virtutes ElementoruTn\ Et fructuum eorum, quos produxerunt, Gcn, i. HostequoquedoccbicvliisPhyfico-McdicuSjana-

ar^^i^if^iiimron ft^itucndi

lyfiPhyfico-Cheraicaprsparacoriapramilla.
i?^

Inicium, cxitum, medi-

verfi?.

l^lmtmm
tionem
(s*

(s"

confumma,-

'9r

umque temporis,^^ foKli-

medietatem tempo-

tiorum vicillitudinem

ac

rum, vicijjitudinum permutationes,^conjiv/mnationei tem-

tcpeftar^im varietatem

porum,
Jmtium (^ confum.] HocexAftris, canquam AlphabccoCa:!efl;i, aMa giftcoexercicaco Aflromon.&: Aftr.legiaclciriporcil.Sunceniminfigna, Tempora Dics &: Annos , Gen. i , 14. Soljiiiiorum Tfajjitudiries.] Verfionum mutaciones, h. c. Sohs conuerfioncs, qua: funt dua? vna hyberna,qua adnosaccedereincipit:altetaxftiua,quanonvla"aprogreditur,rcdadin, ;

fcriorcs circulos^^docendi caulla cxcogitatos) rccedcre incipit. Solftitia

duo appellantur

r.Xia^^^c-Tra^^Solu

z'er^Kes,iCtrepuinYincap2.ntur.

Tempe-

ftatuwvariet.item.']

Commutationes tcmporum. HucreferEphcmcrides Acris perpctuas Mizaldi;& Prognofticon Meteorographicon perpetuum Sculteti Itcm, ^auwfrn praclica & obferuaciones. ^ic ff^lctl rtlC^t a\ii-j<\t.
.

Verfij.

JfMorum
diuiJio?ies

mutationes

iS<J

19 ^

j^ Annicurfus, Scftellarumdilpofitiones,

temporum , Annortm

circuitiis , acfitii-sjlellarum:

Ullorum mutationes^ &c.] Temperamencorum humanorum corporum, quxaddirpofitionem &:conflitutionem Carh&conftellationum variantur, mouentur, inclinantur. Imo adiones hominum aut redduntuiiifdem difticiliores aut facihores: quia omnia, qus fub Sole unt,(uum habent peculiarc tempus cercis deftinatum aftionibus. Annicur/iis.] Annotum cirf

culos

fiue circuitus

ic fiderum pofitiones. Eam Solis repetit.im conuer-

fionem , qux annos conficit , vulgo annorum reuoiutionem appellant.

hr
i97

INTERPRETATIONES
^^Naturas animaliu,&:
Vcrfio.

CN^turas Anmalium^

iraf-

197

vim ve[f iras bertiaru,/^ roru , &: /trcogitadones iiominij,Ar,difFerentias virtrul-

&

que hejliarum ^'-ventorum yim,

i^ cogitationes hominum , differentuts plantarum^ radicumqueficultates.

toru,

&

/ir

virtutes radicum.

Naturas avimeliim, ] Confule rcquentia.

TrM bcfliarnm, ] Imperus

fcra-

rum

ir.Tcundos.

Quuiam

affedus vettunr, accipicnrc; gcnu'; prolpecie.

Nam

^,ue(5i!f, cft

illapars in belliisi^rquchominibus.inquaclHedcs uaintelligit.

cundi;s,icaque vim iialcibilern inbcitiis

yirnvenio^nm^ Ge-

nerationes,proprietatcs,virtutes acoperationcs ventorum: Acris falubri-

tatem,
(tcftor

&:

Hoc etiam nodra xcate Sapientiam ipfam ^.iSapientia vera, pcr pedillcquas
inialubriratcm.
Cog!ta.ttDncs hominim,'^

fuasfidclesdiIcftas,hoce(},Sc!cntias Sc Artesbonasfccrctiores(veifl.74.

& i9o.)Theofophicas,concclIuiii iuiifehominibus nonnullispns & bon.s

interquoscolumnalmp. Rom. mihinonignotis.f-dadmodum tamiha ribus, probarepollem tcltimoniis vcris ac ccrri<,nifi loco releruarentur commodiori: C LAVifortaflislecietiflima: Amphich.huius. At,inquies,
)

(vt

eciam v.254.)

Dt v s

folus,qui Kx^^eyyu'pif,i2.\u\

liit?

Verii elh Sapiens

ipfcfapienrertibirefpondet, verf 160.

Dtjferentias virguhO'

um,^Ql\ Do-

ftrinadc Si

gnatvra

Rcrum Naturalium

(quie

Ars signata)

plurimum hic locum habet: Signis cnim indicantibus Dfuinitus iii;imprelfis atquejinnexis cum hominibus colloquuntur, vires faculcatesque doclarant, feque quales fint, magnifice exponunt. Hacfcientia dudus Adam,primusomniura noflrorum parens,impofuitcund:isanimant:bas Tcrrx & vniuerfis volatihbus Ca:h,nomina fua Ellcntiaha &: propria, Gencf 2,15. Ancillante hacSalomonf^hice Naturx in fcexorta)difputare
potuit fupcr hgnisaCedro,qua:eftin Libano,vfqueadhy<fopum,qusee-

grcditur dc paricte, &: diflercredeiumcntis& vohicribus&rcptihbus

pifcibus. j.Rcg-4,5j.

2c

Hoc inNatuta: hbro Ph y s iD ic V M,quodquidifcerertfpuit, monoculusmanebit&claudicans in Medicina. HocPhihppusThcophraftus Paracclfus(rcueraOVrmanicm <^(clfpiades,\t\ veriflime de co teftatur /'(/rj Ramm) a ccnebns ob liuionisinlucemfruduofifhmereuocduit: lohan.BaptiftaPortaNeapo
c

Alphabetvm

inPhytognomonicis ahquo modo exphcuit: Ego(poftParacchum primusomnium,PhycognomonicisPorts;inGcrmanianondum cxtan

lit.

nec vilis(ex confilio & decreto amplifhmi CoIIegii Mcdici in Bafilcenfium Acadcmia pro Dodl:oris graduin Medicina confcquendo,! e h o V A H fummo iuuant",Thcf]bus affixis viginti odo, pubhcedocuiatque dcfendi, Anno Chrifti 15-88. die 2..J.. Augufti defendamque pro viribus in gloriam atque honorem D e Mirabilis^auxihoeiufdem)donecvixero. Non funt nuga:, qu=c Phyficus de rcrum Naturalium S 1 c na t v r 1 s profitetur:nuga: funt, qua: nugiucndulusquidamcontranugatur. Virtutcs radicum'] AnalyfisPhyficoChcrnica multum in hocadiumcntiprartibus
; i
]

ftarepoteft.

Omnia

GRADVS
i5>8

SEXTI.

153
Myftica arcana,4cfecreta reue-

Omniadeniquc(]ua:func recondita &: aperta cogno-

Vecfti.

If Et qtixcunque fiint abp

confa dl improuiftdidici:lf

ipS

0-

nam omnium Artifex Sapientia me docuic.

ui
:

lat$APiiN-

mntum enim ^rtifex me Sapjentia.

docuit

TiaDii

] Myfticc.arcane.fecrete.in SS* Scriptura, &deniqueinvitacommuni. Omniummimarttfxdocuit, &c.] Tam mcdiatequam immcdiate, pcrrpecub; &:dormiendoacvigilando, ctiam pcr iorccs. At quibus.quxlo auxiliis.vcl quomodo Rcfponfum fufficicns accipis paflimin Prologo hoc,Hguraque Amphit. huius quarta. DoccmCjobfecro, /f4f^ ///w/jwa^//, Spiritus SAPitNxijEDEi

,^scunc^Hefnnt abfionf^ 5cc.

in Nacura,

vcrfl'.i.&ii5.;atcfoIo(inpollerumjricurhad:enus)erudiri,i!)ftituiacin-

myftcriorum Dti pcrcontatores fecretorumque Natur.t: rcconditoruminue(ligatoies,imooninium quas funtabfconfa&improuila,vos,uiquam,frateineadmoneojvtnequaquara acccdatisNigromanticos,Spiritusmalignos, famiharesdiabolicosin Anrormaricupio,fitio,opto.

Vosqui

cftis

geloslucisll' transfigurantes,2.Corinth.n,i4.fjgitc,fugite(iuadeo)irtos:

cumS A E N T A vetxftudiovenientvobis oM N a Bona(verf 2.91.) Hanc Lege & Doclrina Amphitheatri huius quznte vnicam,hancaudite (olam:Nigra cum iuo magiftroorcohnquite. Danichccdifcitotererum abfconditarum reuelationcs quaerere apud D e v m, cuius mechodum rei>

perietis Dan.^2,17.

& fcquentibus.

ltem,Fig.Amphit.huius quarta.
^"'^^'

ii)5

EcClim(S APIENTIA)fic
/^ vna /^ o M N I A poceft: in fe permanens omnia in-

J^um autem
mniapoteH:
ne?is

Vntcajtty o~

i<?i)

&

in feiffdque

ma~

tnnouat omnta, acfngu-

nouac: &:/^pernacionesin

lojperatates infanclajfi traf

ferens animoj
,

Animas Saclas fe If crasferc. If & Amicos Dei&c^ Propherasconfticuic.

Vaa ] Vnius

amicos 7) b

j,

Trophetojque e^ctt.

DE

omnipotcntis vnica, vere cathohca,hoc eft, vniucrfai

a porcftinOM nibvs, &inoMNiA. Resmira, obferuatuque digna,quodproptereapofrit o m n i A.cum fit v n a, vcl vnica. omirumlupetorani mirum,TR ivnvm omn i Ajverfjoj. PerNationes, &c.] Non eft D E v s acceptor perfonarum, fcdm omnigente,populoautNationc,quitimetcum &operaturIuftitiam (hoc eft,declinatamalo,&facitbonum,Pfalm. 57,17.) acceptuseftilli. Ador.io,^^. &55.Ha'C Rcligio Catholica,verf 184. Hocomnishomo,Eccl. 12,15. Huic qui nomen dederit fuum, etiamfi 'olim non circurocifus, nechodie bapti-

hsjquamobrem o

mn

latus(de

iis

loquor, qui vixerunt

& viuunt

cxtra coctumEcclcfisvifibi:

lem: non Cnira priuatio Sacramcntorum damrut.fed contemptus eftque Baptifmusnontantumfluminis,vetum&flaminis, hoceft, IgnisSpifitus

ginem

De iMirabilis,cuiusvia:impcrfcrucabilcs,admirandus :nulllqueadlma& fimilitudinem D e fotmato inuidedus) Amicus D e & pari

fit

iT4
ticeps
t

INTERPRET ATIONES
Sapientia verx
Mifericordis ( olim
)
-,

etficacia

SAPiENXiit ^ternXjOmnipo

& ( in plenitudine teroporis ) mc.irnata;, hocefl IesvhChristi cruciiigendi & crucifixi,Saluatoris

:ntis,

incarnandar,

Catholici in
rrent.haud

Omnes. Excmplo
p
i

lunt

inter Ethnicos feu impios viuentcs innumeri.

non Ethnice non impie, quamuis Qjji,ii D k i amici hon fu,

n t i it thefaurosinexhauftos^quorum pilhm in hoc Prologo fit enumeratio ) ex gratia Diuina poiTediflcnt. Se transfcrt'] Reftc igitur efl:(vt fupra cx Capnionc allegauimus) Spiraculum D E i &: Illuftratio Diuma datur a D e o mitticur, non difcitur arte quadamhumana,feuhumanitus:quamuisprocaaD e o impetrandaceremonias qua(damTheoSophicas,non damno, h.e. Diuino-Magicas dc quibus pubhce fari nefas fummum. ^mkos D E i] Amicus cum fit, quemadmodum redc dixit Ciccro de Amicitia, tanquam alter idem, verum quoque cft Capnionis, hb. de Verbo Mirifico, hoc, quod homo vnitusDE Ojfiatquafi De v s humanus,velquafihomo Diuinus. Videveif
E
,
,

quaquam S a

25*3.

Potetis,mifrater,amicus fadus

De

.Inflaentia.Lumine

&

Motu

Spiritus S A p lEN T I yt replctus,iliuft:ratus&ductus,fieriatqueeffe(ab litinuidiadido)tuusipGflimusvelHermcsTrifmcgiftus,autBczelecl,Achaliab, Pythagoras, Socratcs, Plato Democritus, Hippocrates, Geber, Calid, Haly, Morienus, Parmenides, Homcrus, Virgilius Ouidius, Raymundu";, Arnoldus,Ifaac,Vlraannus,Bernhardus,Paracelfus,Zacharius, &c. ita,vt haudquaquam cgeas auxiho vel confilioLbrorumchartaceorum eorum,i^uos antea, ob ignorantiam tuam, fucras admiratus. Bibis c,

nunexvnoeodemquc Sap

nt

i>e

Oceanp,cquoSap<entesomncs;

vndcficuti tuhaftenus fecutus fuiftialios,itapofteritefintfecuturi.

Pimandrojh.c.McnteDiuinzpotentix^^-tOiJj^rtK&xws^inftitueris^vtdice-

repofftscum Dauideexcap.zj.lib.z.Sam.verf 2,. Spiritut Dommi locutus esi perme,^Jermoeiuiperlinguam meam. NonfuntPhdofophi audoies,fcd
interprctesduntaxatNatura:,libriqueilliusmagni,^"loa'afiCr^atCf
f roffcn /

6cf]cr
li

i)ann

t>cr

ant>crc/i^'in ;cDer

mdi fcincm dono. Etiam

fi

amiifl tflen t

bn charcacei omnium omninoomnes; tamen fciencia: &: artesMerhodo pofTcnt reftitui hac ThcoSophica. Nam qui primum docuit, is & tc,
amicumfibifactum,amicedocebit;quiavult,promifitenim: femperdcdit, neceideficit.vndefemperdarepoteft. Etfi,vtfcri'ptoquodampeculiari docuit vir dodus & pius Michacl Neander, iuucnis vel homo fedecimannorum,niethodo fua humanitus poteft inftitui, vt euadatinPhi lofophum perfedtum Acadcmicum:quarlt6 magis hoc prisftarepoterit ilIe,aquo omne bonum, qui cftdonorumlargitor,mcthodo fua Chriftiano CabalifticaiacDiuino-M3giGa,vteuadas(quemadmodumdocentex emplamulta) inThecfophum perfeftum feuabfolutum. VideverfT.io. 187.342, OIe H o VA Sap je NT I A,///'(7f^w4/.;f7,cuidelicirEcfrccumfi liishominum.verf i^j.Z-ira^Wifi^verf 2.2.z.)^w<i<j^(;r;eftomihi;inmolxrare mentique te lungc mear,vt amicusfim DEi,la:cerin tc, &:tranfmigrem totusin D E v m. Prophetas confiituit] Reuelationes Diuinas pa-

earundemquc interpretes futura pr^dicentes, propric Prophera: aut Vatcs dicuntur. Imbuuntur autem Propheta: ad prophecandum, per
ticntes,

Angelorumapparitiones&inftitutiones;pervifioncs;a:nigmata,figuras;

verbo

SEXTI. '55 vcrboclaro 'k cxprefloiintcrno afflatu Spirltus D e i,tam vigilantcs quam
dormientes.immediatc&mediatc, oracula De laccipiendo. Vidccap. Numcriu. &figuram Amphithcatrihuiusquartam, Diccs: Spir/itu qnofnodo dtfcern.im'. Audi :Donum D e left difcretioSpintuum,i.Cor.lo,io. S p R I T V s Boninetxfunt Ve rit a s quaomniaJuafigillatDE v s. (EftcnimE m e s Ve r i t a s,D e i (igillum, fig. Araph.huiusprima^& Pi E TA Sjcumadobferuantiamvnius Dei 5cvcra;pictacis ftudiumquof
I
, ,

GRADVS

uisinducit:

Mah,ME NDACivM&SEDvcTioaDEovERo:&

quamuis interdum fuadcat, dicat vcl faciat vera,non tamc pugnent(quod vfum&finem ) cumlcgsDiuimtustraditainSS* Scriptuia, Natuia& Confcientiis noftris. De hoc vidc & legc eap. 15. Deutcronomii. Quicquid agis Theo-Sophicc agc & rcfpice D e v m, Proximi Chjtritatem, & confcientiam propriaoj hoc prudenter agere, rclpicerequc Hn;;m. Obiiad
, ,
:

Bonisfemperfele immiicetnequam illevcrfutus, qu.ilctransformat AngelumLucis, &feducicincauros&fimplices. Rclpondeo, Scimus ex vcrbo D e i officiorum Angelorum D E i Bonorum elfe, dctcndcrc
cis;

in

piosfiue

De V M
8.
?

timentcs ab hodibus

fuis,

acctitlodireabomni malo.
,

Pial.34. verf
eos. Pfal.
5.

Immittet AngeUs Domtniin circuitH timeritium eiim (^ erip:et

vciii

4,

y.

&

(?.

Confundintur^rctierenntur-, quxrentes ammtim

<:;};'

mcam.

Aiterta.nturretrorfum

corifundxntur , cogitantes

mihtmaU. TiinttmFiat ajia illorum

Plal. 91.

qxm pultiis cmtefictem

feqq.

venti; (j- Angeltis

Bomim coar^anseos.
Ec

tenehrd (^ lubricum: (^Aifgctns Dominipcrfequenseos.

verf 10.

&

TSlonaccedet adtemalutn-, crjlagelltim uon appropinqtiahtttabernacuhtuo.

,^oniam An^Usfuis mandauttdete,

vtcujlodiantteinommhtisvitituis. Inma-

nibtisportahuntte: neforfeojfendxs adlipidem pedemtuum.

Hifce confifusag

grcdiorDE
300

vM

orando, obferuans

Dev Mmihirefpondentem.
300 Vtdiligat /r ^Kl^^^^nem enim diligit nosPsv s. quscrarnus 1) EV s, nifeumy qui cum S a-

Neminem enim diligit D E V s, nifi qui cum Sapientia

VerfiS.

confuetudinem habcat.
,

piENTiA inhabitat.

S API J TIAM.

N-

l^minemdiligitD E v s ntft, &c.] Perculfic (D E v M teflor ) animum meum dum Icgcbam, Vox hxc Sapiencis. e v s bone, quid hoc efl ? nemincmdiligereDEVM,nifieum,quicumS a p ie nt i a inhabitct:Inhabitat autem cumSAPiENTiA, non nifi in viis eius qui ambulat qui
,

Devm extoto cordeamat, &Proximum anteomnia quxritregnum De i; quitiraet

minx fuxmirifica; obediens, eique foli

ficutfeipfum;

quiprimum&
iufliti,

Devm,

&opcratur

am,hocefl,TEOsoPHvs, qui folus veraj SAPiENTiit incola

totus (Corpore, Spiritu

do-

& Anima)

deditusac feruiens: autfaltcm itafludens, verf i.Totumrequirithominem. Non potefl quis dominis inferuire duobus S a p i e N t i j ittcrnx, &mundo immundo. (Se^njlinfludio hoctampio tam fando, tam e v s honefte fruduofb, & proximo , & nobifmetipfis: Mundus $-r(U&/
;

5oni> /

& contra. lacob. 4,4.

JOI

/f Cum placucrint

D o-

^''"*
1
I

^t* fUcuennt Iehov/e

501

1^6

INTERPRETATIONES
^""^^^

\ix hominis, inimi-' cos quoquc eius conucrcct

MiNO

via virij etiam tnmicos eiHs

pacatosredJetei.

adpacem.
Cumplacuermt, &c.] Vc placeas 7.) ambula: ncminem cnimdiligit
iiihabitat
,

D o M N o, in viis S a p e n t >E (vcvi Dev s, niliquicum Sap ient a vedi 500. Et tunc coget D o M N v s inimicos tuos paccm ini
i i i
i
,

irctecum: auteofdemdifpcrgct perSpiritum virtutisRuT:, vtcftSap. ir. verf, zi.QuarcAchorduxfiliorura Ammon,Iudith.5,i7.&i9. T^nfitt, e ifni. oMiN ina\.\\z ,qtii tnfiilt 4retpopulo ijlt nifi qttandoreciffttactdtu

Quotiefcunqucautem pccnitueruntfercccHiireaeulUiD

E liui, dcditeis

D b V s vittutcm
Eft

reliftendi.

enim

pcrita Scientia:

Sap.

8.

Vetf^.

/^ T>oUnx { etUm )efl 1^1-

D E I, atq; eiinitiata, ciufq-,

opcrumeledtrix.

sciPLiN a::De iy<isr elecinx

opentm iUitu.

quaii

Docirix, &c.]Doctrix, eleftrix.&inuentixScientixoperum qusdam Sacerdos atque Magiftraartificiofiflima, tam myfteriorum

Dei,&

SS^Scriprurs, Naturarquc fecretorumiiuieftigandorum&inuenicndorum,quamDis c ip)l iN ;t, h. c. Ti M o r i sDei, verfT, 14, j.&ijS.

303

Quodfidiuitiarumeftin
vita poflcflio dcfiderabilis:

'^"'^^-

Etfff^diHitif appetitntuy
in vitaj

qiudS apiehti aIoifqtt operatur 0-

quid S A p I E N T i A , omnia opcrante , locupletius?

Omnia
JatS API-

ciipletiitJj

MNIA^
tamenvtindefuperbias, sutremfacias

MTIA.

Sidtuitixappetitntur,

&c.]

Non

'nundancmundanam;fedvthoncfteviuas, fisque Elcemofynarius D e i; in holpitiaU hoc magno,fubueniens Proximo tuocgcno.Si m hunc fineni optas diuitias fapientcr adiSAPiENTiAM vcram dabit ex laboribus manuum tuarum SAPiENTi.inLABORATORio Sapicntibus vndetuquoquedarcpoterisjvicc De i. Videverft'. zpijjij.&^ip. Diui^aoperatur tix,per S A p lE N T i>Elabores,Donum DEi,verf 32^. Omnibus, &inOmnia. vcrf i^p.vcrO M N I A.] QuiaeftOMNi Ain borum horum paucorum fenlus eftlatiffimus imo infinitus. Mentis labo res iuxta Amphitheatrihuius dodrinam hic Thco Sophicc cxerce expericrismirabilia. Vide vcrf 137. Ex cognitione, poflcirione&fruitione horum Philofophi veri mundum contempferunt immundum. Hinc vrx MorieniRomani;0wf.f^/O mNi Kfecumhahentt alicnii atixiiiiincnindi lent. Et Philippi Theophrafti Paracclfi; AhertM nenfit-, qHifiuiefftpotefl.
,
:

Aurcalibertas.

504

<^ Si autem fenfiis opcratur:quishorumqua:funt,

^"^- *
j I

Si

autem Vrudentia agit,

opiera efficit
:

atque

qmdiUain

magis

GRADVS
magis quam Illa eft 0' arti-

SEXTI.
remm natura artifaojttts

IT7
eji ?

Siautewfa:p.is, &:c.] Si fcnfu

rationc, prudentia.intellcdu, artcaliquid

I l l a (qua;dar, fcit, intclligit&operatur A)in rcrumNaturaarciricioliu.scft.autreperiripoteft? Arttfex.] Eirenim(comprobantcExpcricntia)eilediixcorum omnium, qua^funt achuntl3ona,autinNaturj,autvita. Hjnc,igitur,pra:ficiasTibiip(i, nec non Oratorio ac Laboratorio tuo vt tibi prxlit Spiritus familiaris , tc do-

prxftariauceirici potcft.qLiid

OMN

ceac, ducac, cuftodut,beDcquenoire,velle, efle&poirelargiaturinO-

MN
]o\

B V

s.

Si
lio;it:

vcro luftitiam quis di-

VetC;.

Et fW/ilv sr iTiAM. quts

diligit; labores hiiiiis

laborcshuius virtuncs

magnas

funt:

Tempcrantiam enim

habent

yirtiites:

ffSobrteta-

Jocct, &: Prudentiam, iuftitiam ac tortitudmcm qui-

tem entm

(^Prvdentiam
ST

docet, i^ Iflv

ni AM^
hominibus.

bus nihil

eft

hominibus in

FiRTVTEM,

If quibus yti-

vitavtihus.
SiIuflitiiTnqHisdtligit,

lius nthilejl tn ytta

&c.] Si amatqtiisid, quodeft iuftumac^qmim mediante Sa pie n t i A poliidcbit; vtver(." docccurjs. Scaliquotfequentibus. Verfaturcnim II l a inconformandisquoquc hominum moribus atquc virtutibus comparandis,DecaIogo cos conformcs vi usreftudentes t^acicns. Sobrietatem.] Qua: ianuaeftomnium virtutura.
(verfSi.)

Anima ficca, prudcntilfima. Mcns obccfa tendens deorfui-n non furfum.

,

Grapula ( quam Diabolus concacat in bibulorum ccrcbclla ) focdius quid omnibuslatrinis. verf 75?. Audi Paulum adEphef j, iJ}. T^lite, inquit,
ir.ebriari^uine ,in quo eft luxuria .fidimflemini Spiritufincio ^loquentes vohifmtt-

ipfs inpfalmis, cj- hym?iis, (^ cmticit Spiritualibus in cordibus vejlris

DoM

n o

^ratias agentesfcmperpro

omni hus tn nomine o M r N i noflri IhsvhChriti,Deo Hxcille. Iciunium Ghriftiane s c^F^m. inftitutumcumabftincntiaa nimio cibo & potu illicitifquc voluptatibus, cum Iudu& humilitatc animi ,

pcccatorum confcirione &: precatione Diuinam Glemcntiam

(impIicitcrambientc,eftinftarfcoparum,quibuseuerrimur atquepurgamur proaducntu SS-'ho(pitisiintcmpIumfuum Gatholicon ('figuraAmphithcatrihuiusfccunda, &vcrf ii8.)triunum, Microcofmieon, renouatum. Domat enim I e i v n i v m carnem humilitatem parit fugans temeritatcm; Gaftitatis lumcn accendit Intclledum acuit; cleuat Men;

tem falubriaconfiliaadminiftrat; fugatmorbos; &impetrat(cxgfatia)

;

gratiam Diuinam. luftitiam.] Illam qua: virtutes in (^(q complcditut o^uibftsnihilvtiliiis , &cc.] Nam ita viucntes amici conftituimur mncs. De I; aliasnequaquam: quoniam inmalcuolara animam non introibit e v s , nifi qui cum S a p iS A p I E N T I A , verf 118. Ncc vllum diligit
,
,

NT A
I

inhabitat. verf 300,

'S8

INTERPRETATIONES
Prajterca
(1

306

quis multa- ^"^*-

Et JfJimultitiidmemSc

1-

506

rum vfum rcrum

deddcrat,

INTIA
frneterita

dcjiderat quis
,

fcit

\\xc antiqua nouit,&: futura

c^ de

futuris tejh-

coniedtat^fermonum verfutias

mat: J^ fcit
mentorum
flra fcit
:

njerjutias fermo-

atque

^nigmatum

ex-

num, f J^ diffolutiones argumon[f figna antequam fiant O"

,

plicationcs intclligit,figna

& prodigia pr^nofcit, cuentcmpellatum ac tcmporum.

tuscj;
Si mu/titudinem Scien(iit,iic.^

[feue?itus

temporum i^ fecu-

lorum.

Siautcmetiam Scientias reconditas,Aftes recretas& Experientiam multarum rerum defideret quis,fcit 1 l a prxfcrita,pr2fentia & tutura: neque folum Ipfa taha fcire vult.verum quoque
1.

fuxi1:udio(ogermano,ideft,fidcIidilcdlo,mcdiantibusancillisfuisHdelio-

ribusaut virginibusquaficubicularibus, (vertr74.&: z/o.^Scientiisputa

& Artibusfecrctioribusbonis,iuxtaLegesatqucDoctrinam Amphithcatri

huiusTheofophiccreuelare, communicare, dare&fortunatoinfpirarcfuccertuLabores eius,virtuose potcft, libenter vult,atqueamicegauSctt 'verfuti^is firmonum^

;

der.

Fallacias orationis,
,

&

folutiones a:nigma-

tum qus func obfcurx atque implicatx fententia: quales Solomoni pro ponebatRcgina Aufi:riautSiiba,3.Reg.io,i.&z.Paralip.p,i. Itcm Paraboiarum,Allegoriarum,Mecaphoranim folutiones argumentorum'^ Quia Ve r i t a
tia,refutans (yllogifmum lophifticum

& figura?umaliardm,ver(!^.Z)//^
s

eft;

cuiadftipulaturExperien
Signa(^monfira,&Cc.]Non

omncm.

tantum Ipla lcit,(cd etiam 0't iam dithim) hominibus aperit. Quomodo? Annuntiationevirginumfuarumcubiculariumj&mihi/^fatearvcritatem) quoquenonnunquamfamiliariirtn: ChriftianeChrilUano. Euentus tempru7n (jrfecul. ] Proptcrea Prophetas(v. joj.)conftituere poteftarque
conftituit.
Vctfj.

507

<^ Propofui crgo h a n c

j^ adduccrc mihi ad conui-

Itaque hanc decreui mihi ad

'-ufltm '-vita

ac confuctudinem

ucndum <^' lciens quoniam i^mccum communica^

adiungere^ certo fciens

eam ho-

norum

confultrtcem mihtfore,

bit

de bonis,&:

erit allocii-

curarumque ac molefit confolatncem.

tiotardiimei.

/'/<7/(7/2!/,&c.]Diuinumpropofitumhoc,&:fummebcatum.Propofuifti

idem in me mihi.o Hhochmahel, inque co fitmum &: faxum mc vt teneas, oio.Amen. i^dduceremihi adco/iu.^Soiorem, Amicam, vcrf 106^. Spon(am, vct f I4<?. eam afTumere mihi affociarc niihi , vt veniat in me Spiiitus cius familiaris, verf i zj. In hortum delitiarum vel Paradyfum mctis mea:. toVw^Ccrrofciens.nonopinans. Diftidcntia,deS A p ie n t i Afibiaftiftenda,noncadatinS AP ie n t i ^ftudiofum :aliasfruftrabiturftnepro:

pofiti

GRADVS
pofitiboniopraco. vcrlL
cns
1. 15>:

SEXTI.
,

159
&:c.] Sci-

116.

Alecum temmunicahit de bonis

Sapientiam

alliftriccm lediiim
1

De
p
i

fverf 25

iam faclam A-

micam meam, m)hi(D 1 Amico) tuturam in medicationibus &: foliloquiis

(verfT. 28,

1^8,1^2,170, 3<j.&:c.jdc S a

nt

it

laboribusfapienter

&:tTU(:iluoseinfticuendis,Con(iliariam Sapiencinimam,&:confolatricem

(imul curarum atque molcftiarum: fidcliilimam. Eftcnim in labore requics, in

xllu tempenes, in fletu (olacium.dulcc refrigerium,

E(?c!cfia.

rede canit

Sciens

quod in dubiis

&:

confilium

quemadmodum bonum datura fic,

,

& folatium in curis molcftii(quegratum.Intelligent hjcc non nifi fideles bc experti quibus, fopitisjeniitjus alicduofis & rationc nudc humana L v-

MENMENTis Diuinitus accenfum cadit iupcr Intclledum.mouens Hberam credendi voluntatem qux Nobilissima
:

notitivEviA.

Quoddeliteris icnpiitprxclarc M. Tullius, Orationcjpro Archia, longe ^quiorerationead Sap i e n t 7?Lvera:(ludiumtras(crridcbctacpoceil, Hxcjiudn aieUfcentinrn alunt , fencciutem ohlcciant fecundai vbi (icinquic
i
:

res orntnt , aduerfls perfugium aeJoiatiumpr,the7tt

delefiaKt domi ,

non impediunt

foris ypernociant nohifium .,pereo}-mwtur , rujlicantur. luodJiipfihcnecattirige-

re^neauefenju noftroguflarepoJJcmus , tameneamtrartdebemus , etiimcuminaltii

^'/We/waj.

Hxeille. Felici(limus,igicur,quicumS a Pi e
l a.
^"'^'

nt

Ainhabicat,

&cumquo It
J08

/f HabcbopropterHANc claritatc ad jurbas, &: hono-

Gloriam in

njulgiis propter
e3^

50

hanc adtpijcar ,

honorem a-

rcm apud feniores iuucnis.

pudjemores luuenis.
cfl:
,

Hahehopropter hanc cUrititem ,t<.c.^ Ratio

quod 'gnorantia fit matcr

adrmrationis; admiratio autem parit claritatem,gloriam,honorem. Igno-

rantenimilli, quodtu noris. Deinde:cum S a p ie nt 1 a ipfafitclara, vcrf 142. Prasclaros quoquc rcddit Dodrinx & Difciplinx filios h.-credcs fuos fideles dilcdos , (quorum initia in vita complcmentum in futura) i\,

ue iuuenes ii
Surit

(int

wopulifeniores:

cnim hiin
,

tam apud plebem quam obDonaacBonaS a p ient benigneiisconcefla. De o ip s o,.Q^i erat,est, erit oMNlAin
fiue xtate fenes
;

verf

21. &: 2 y.

i.ffi ,

Omnibus
305)

vera

Glor

& vidoria noftra.

Vtrf n.
^

Acutus inueniar in

iu-

Et If acutus
dicioj

inueniaf in iu-

500

Sapiinti/s frudus.

dicio, in confpediuq; po-

t^ inconj^eciu potentium
,

tcntum cro admirabilis.

i^factesprincipum admirahunturme.
,
?

admirabilti ero

KyfcutusinuentAr , &c.]

Quis iuftius quis acurius iudicab't quam

aconfiliis.
,
,

is

cui

Sapientia Iehov.*

IneonJj)eciupotent.l^Vt\iccsttic\\:t
,

quaterquc felices Potentcs , fi mircntur audiant ament Sapientcs oIjcdiantque eis. 2((^J)an!l |lc(t C^ U)o( cmb ftc. Nam Sapientes fiunc Reges Sapicnturaconfuetudme. verf. 74.

l6o
1

INTLKPRETATIONES
^"^"-

510

Mctaccntecxpedabunt,
loquentemcji attentc audient,
atq-,

dum

pluribusdif-

j^ Tacente mefujlmehunt y loquentem me rejficient , (y Jermocinante neplura , ff ma-

510

fcram , ori fuo manus apponcnt.

Tacentemme^fujimbimt , fcc.]

nus orijlio imponent.

Cumexpedrationefumma attcndent,
:

vt

egoloqnar^rpedantesaliquidfingulare.Nolicogitare.quidegoproferam fingulaic cum nihil pollit dici , quod non fit diftum prius 6 te miferuml diffidentixtuxatquepigritixinfignehoccftargumentum. QuafiSpiri,

tusSAPiENTijt crfet exhauftus

vt

non xque in te ac in aliis veteribus

,

etiam hodie poflk aut veUt inuenire noua &: antca inaudita. Quamdiu vis eire aUerius iogcnii mancipium ? Manworiimponent.'^ Significat hzc ma-

nusadosappofitioatq; admatiofummumftudiumvoluptarcmque, quz (i^jAjjKgi*} G rxcis appcilatur ; facmnt enim audientiam qui ita filent , & fi^
,

lentuimrummum.
51X

Prartcrea^^habebo per

'^"'^'3.

Tropter hanc ^ ii^mertalitatem ohtmeho , ac relmquam

511

H ANcimmortalitatem-,
memoriam tcrna
poft
his

&:

qui

memoriam
nam.

pojieris femptter-

mc

futuri funt relin-

quam.
i n t i A claritatcm aEternam. Et,(\\cx:nxr\y(]uodd\\\thihn\cm,DtgnumlaudevirumMiifavetat mon, quanto magis hoc Sapientis noftn ; Mcmoria nim ufti cum lauHabebopropterhancimTnortalitatem.'^
p
i

Datenim S A

dibus:

nomenimpiorum putrefcet. Pro. 10, 7.

tJ^UmerUSapientiifemper

/>z^^f<//c7/tf^.SuntenimHbrivafimemon2, &:famapcrpetua fapicntum. e o)& cgo Hemir.mKhunrath. Lipf Med.Dofl, Amphithcatrohoc(laus

TheoSophi.camarormemoriam pofterisrehnquamhoncftara&: bonam apudbonosretiamindefpedumdiabohiquamaruaaqueipfius. Etquamuis fucum diccndi non fim fecutus fciatis caufx veritatcm potius quam
,

locutionisornatum mequarfiuifTe. Gratiasautemago meo,quod hoc virtutis fignum voluerim (D i gratia) oftenderc. Sap. 5,14.
jii

Deo

Populos gubernabo , nationcfquc mihi fubditx crunt.

Vctfi4.

JfDiJponam
t.

populos :

512

Ijnationes mihi erunt fubdi-

Di^onampfpnlos ,^c.'] Tamdodrinahtcr,

hieruntfubdttx.]

quam pohtice.

Nationesmi-

Quia Rex.
^"''^
j I

jij

i^Timebuntmcaudicntcs

Tyrani Jormidahiles quum

515

Rcgcs horrendi;

<^in

audimnt y meextimefent,

in

mu Ititu-

GRADVS
mulcicijdinc

SEXTI.
bellojlremits.
;

idi

vidcbor bo-

multitudine bonus yidel?or,

nus ,

6c in bcllo tortis.
,

Timehunt //.r ixTc.] Hollibus &: iniinicis meis Formidabilis ero & terroi N o pio (ponfa remeis S a p k^j t 1 a (qu>c mccuin) miiciet a mihi concclla. 1 multitudine,?<.c ^h\ viilgus bonusapparebotcmporepacis proptcrl v s T it A M,exqiiavinboniappellantur: &: fortis temporcbclli,propterS a p E N t i a Mjquarmeliorquam vircs.vcrf. ^3.
i ,

DoM

oH
&c

/^f

Hxccogitasapudmc,

^"''+-

Izfxcnpudmcreputas,fum-

514

commemorans in cordc
cft in cogitacione S a p i1

maqueanimicuraperpendenSj
ejje

meo,/^quoniamimmortalis

immortalitatem mcogna-

Fruftus&
Vtilitatcs

tioneSapientite,
I

Sapientja
vcrae.

NT

/E.

H,er.coiinnsapuJlme, tccP^

Nonobitcr, nonrupcrficialiter,redfl:udiose
i

ac ful:icitc
truftus&r

thclauros, laborcs, incoidemcohxc, ide(I, S a p i e n t vrilitates, animiLmce perpendens. Mcdicationcm &:ftudium

>?;
i'

coniunxitSipiensnofter, cumlaboribusde S a
:

e n

Afulceptis, in

quoetiam a nobis ftudiose imitjindus Orando &: Laborando fimul. Non laborandamab(qucftudio &:mcditationein Oratorio. .^onidm immordcquibus taliiej}, &c.]Sv"ioplinhicinflicuicvcilit;atumS a p i e N t i a
,

"Ij

"OAlr"-

inpra-ccdcntiDus prolixc.
5'J

Ec
lius

bonam

inamicicia

il-

VcrC

j8.

/^Ef
leciatio

inamicitia

Il/ius

de-

51^

delcclacionem, diuici-

bona,

^ in

operibtts

afquc incxhauftasinlabori-

manuum ilhns honejzasjinedefeciione,<(sr

busmanuumeius, acquein
c^grcllione eoUocucioneqi

m certamme loque-

UlUtusSA PiENTi AjO^praclantas in commumcattonefer-

eiuidemPrudcnciam,atqiin

communicacione fermonu
crloriam.

monumlvsivs^

//rf/ci/i//;w,&c.]TriahicSapientixfiliocommcndantur.
citia

I.

Ami-

Sapientix iternx; deindc Labores eius,

demum coUoquium. Labo-

& colloquii nemo poteft ficri particcps, nifi contradaprius firma & inuiolabili cum cadem amicitia quod non nifi rclidi & repudiaca mundan a Sapientia immunda ficri poteft. Tum deraum ycra & fincera
rura veio eius
:

diA.iQ,j.iXri^

djledatioex Amicitia ^ternx Sapientix hauriripotcft. Ex laboribuscms,honeftxdiuiti2:excoIloquio,prudentia&gloria.

516

/yBcacusliomoquiinucnicSAPitNT I AMj&quiaffluic P R V D E N T I A.(Lcgitur&:,

effttit

Prou.

;.

Beatus homo , qui inuemt

Sapienttam, f^ homo qui producittniucemintelltgentiam.

116 SapientJ/g
laus.

Pry.dcnuam.

16^1

INTERPRETATIONES
apie
Nprarftancius, cxcellencius,vriUus
;

BeatM homo ,qui,&cc.]Quid,q\ixlo,hciiUuseo,qui inucnit S

T

AMf CumintocoVniuerfo nihil fic Sapiektia. Racio eft, quia dat D e v m

I

Semetipram Amicos
;

facit

DE

Prophctas conftituit; dat longitudinem dierum; honores; diuitias; o M N lA. Videverir.ji^.&ijiy.QuisetgOjmortaliumnonquaEreret.totaque vif-T. amaiet eam? Occupct vlcimum magna fcabicSjCxuletque e liI
;

mineMundi.
Sapien
T
'

P7
ius

Mclior

cft acquifitio

E- VaC 14.

^ia

melior

eH negotiatio
:

(E

dona,

d frudut.

ff negotiacionc auri & argenti,/^primi &:puriflimi

frudluseius.
7{egotUtione ituri,!:Cc.] Negotiationc
ria.pjtYtiUni deceptoria,
;

cms negotiatione argenti

ty

auro meltore^ prouentus eita.

mundana, Q^xfiniintiariaifonerato-

&c. omni infticuta, exercicio indetefloj propter folas diuitias pecuniarias,aurum &argencum. S a p i e n t i a acquiricur praxi cancum TheoSophica mcncali, ex infpiracione Diuina, in Oratorio vcroque; S a p i e n t i a frudus non infimi nancifcuncur negoriacione laborum manualium Sapienci,in Laboracorio. Hermcs cap.i. Intamlonga
ncn
I

^tate, inquit,

defliti etcperiri,

nec Animx a Uborepeperci, artern (^ hanc fcien

tiamfiltM

DE

'uiuiinjpirationehayuiyquimihifamulofuopanderedignattti eH.

Et paulopoft: D E o gratiai agtteiC^mhanc [cicntiam vos docutt (mediate & immediate )gratos enim diligit. Primi pnrijf&cc.'\ B o N v j(t enim s v M-

m,(Deid on vM)HominiadMonadisfimplicitatemredufto,re-

duciveTheoSophiceftudenti,confert,videlicet,Agnitionem,Cognicionem,Cognationem,Vnionem&FruitionemlE h o wa^Qk e a t v Rit acqucNAT V RiE,H o M iN I sq;i p s i V s,hoceft,CacholioeoMN ia:

in

quo tercriuno plufquaperfeda, vcra, fumma, Catholica, hic &r in arter,

numfrudtuoseduratura^confiftic

Beatitvdo. Omnianamque Dei

morum &; Lcgum
,

myfteria ( quae nos fcire vult) Natur.rque fecreta,omnis

ratio iuftarunijomnis prarteritorum,

fucurorum nocicia cx S A p i E N t I A jeteinaE, folius vcra:,fonce inexhaufto, fcacuriuncemanat &:deriuanturinnos,percloquiaeius Librorum SS.* Scripturaf,Macro&
prxfencium
&:

MicroCofmirairabilia,mirabilircrreuelantur&tradunturnobis,audiuntui-,videncur,obieruantur,aDol:rin2;& Difciplinxfiliis.Noncuiuis taci-

leadircCorinthum,nedumS a
:

ie n x litgazamiTheoSophiceOran-

du, fapienter Laborandil ChriftianoCabaliftice, DiuinoMagice,

& Phy
fudan-

(icoChcmice,iuxta Leges atq;

Dodrinam Amph. huius, currendii

duminOiacorii&Laboratorii ftadio. Vidtori /S^Cflfo^quodeft^vidoria; praemium, dccernicur; non fomno vitiorum dormienti auc pigro.
518

Prctiofior cft cundbis o-

verCi^.

'^retiofioreflmargarttisyf^

pibusj

&;/^omnia quxdcnonvalcnt
:

omnia

defiderabtlia

tua non

fidcrantur, huic

aquanturei.

comparari.
Omnia ] Mundana ,quorB gloria vana Sapiencia enim propccr fe ipfam cognofcicur atque inucftigatur; quia in ea eft res interna, Aurum & Ar-

gentum,

&

GRADVS
gentum,

SEXTI.

16}

& nonexterna,

&:limulverir:itisinqi(itio.

LabonbiiscnimSa

Duiino-Magicis, &Phyfico-Chemicis acquiritur Lapis Philolophorum, quidat Solcm & Lunampcr&: exfeicumcxterjE artesomnes addiicanturnonproprcr feipfas, lcdpropter, aurum&:argcntum,extranca.QjjareS A Pi ent i a cxrere,exFontc Bcnignitacis fuxpercnni, largidlmc donat(modo, quo dictum)opes innumcras thcfaurum inlinitum Bona &i Dona Animi , Corporis atque Fortunxjdida. Vidcverfl. 4^,114. tc^iy.
pientix*, h. c. ChriH:ianoC.ab.il)lucis,
,
:

n?

Lonmcudo dicruin dcxtera illius: &in (iniftraillius , diuitiaj

yeiC.16.

,^ Lotigitudo
iis aiuittx,

dterum in 515

d.extera EirtSyZ^ infimfira, lUi-

& gloria.
,

^ghoria.
(qUcT

Longitudo ditriim

&c.] Mcdianteenim

Physico-ChemiA,

verx, inhocleculo, pediflequaeftfidclis, &virgoquail Cubicularisalecretis NaturalibusjfilioDifciplinxinduftrio, D o m i N a

SAPiENTiit

benignc Jargitur Vcgetabilium ,

Animahum partiumque corundcm Mi, ,

neralmm, Lapidum,
tias

Gemmarum

Margaritarum

& Metallorum Ellcn,

prstiofas , fubtilitatefq; falutariter etficacifTimasumo

&:

La
,

d e

Philosophorvm,
i

reftaurationisac conferuationis noftrsvenlll:

cx quorum vfu lcgitime Mcdico longitu do dierum. D v i t i . vero ex Lapidis catholici prxfati benedidi vi mirifica, qua MAalla inferiora in fuperiora, hoc eft.in Argentum &: Aurum, reueraconuertuntur, &incfre&:informa fruduofiflime traufmutantur. G L o Ri A dcnique, exvfuLapidisplufquamperfectiChriftianoCabaliflice Diuino. Vide figuram Amphitheatri huius quartam. Obferuandum: quo dextra dignior fini ftra, eo longius prxterendus diuitiis pecuniariis fanus & longaruus vita: ftatus. Vide verfT. 3 2(3.
,

mamMedicinam Catholicam

r-o

/^Via^eius pulchrx,

&

^"^'^-

Vix

eius^ yix deleSiabilesi jio

omncs
ca:.

(cmitic lllius pacifi-

0* omnesfimitte eius^ax.

Totapulchraeft Sapientta, forormea, ob veritatem in Dodrina & Laboribus vtilitatemq; ex frudibus PacificA, fiue Pax; quia animiirrcquietudinema Deo ipfohominiimmiflam, etiamfuper Phyfico artificialibus (de qua tertia huius Amphitheatri parte fub numero I. Probat. j. ) fruduosc fedat defiderium ardens fufficienter implet & hominem totum tranquillum, quietumac verapacc ( verf. 25.) interne extcrne pacificum reddit.
Vi/temspulchr?^
, :

511

/^Lignum vitx eft his qui

apprachcnderint Eam;& qui
tcnucrit Eam , beatus.

Vetf

18.

Hxc Itgnum yttdz

eamy
beatt.

efi

appre- 5ii

hendenttbus eam: i aui tenent

i<54

INTERPRETATIONES
& Animam: invicahacat-

X/gifOTa'//^.]Secundum corpus, Spiricum

e i , fuique tutura. Poteft etiam hic pcr Lignum virje incelligi cognicio ipfius, &Naturz:luntenimhn;trescognitionesfru(StusS A p ie n t i j. Ab cftcdu ergo &confcqucnti (tanquam fignaturaindicante) iudicandum quoque &c concludendum , quod Theo- Sophi.SAPiENxijt Labores(puta, Chriftiano-Cabalifticos,Phyiico-Magicos,&PhyficoChemicos)fapienterexercentes, (hienimS A pie nt i am cumfrudihusEius apprxhcndunt tenentquc ) fmt ctiam immatricuiati in album iuftorum.Nam trudus iufti iignum vitx.Prou.it^^o.Palllue & Adiue.Magnum folatiumhocCabalx, Magix&: AlchemiasTheo-Sophice operamdanri.
,

Certiticatiovocationisdminx.

3"

Quonia Sapientia os mutorum aperuit, linguafqi ^^fantium feeit difcrtas.

Sap. I.

Vctfii.

/fSATltNTIA {tenim)apemitos

l^^

mutomm,

t^ Imgttas

tnfxntmmfacit dijirtas.

S a p. afernhos, &c.] Eloquentiavera cum Sapientiaconiundaeft; & nafcicurexmultarum rerummfalhbili cognitione. Vbienimresipfa: dcficiunt , ex veris Sapientis theiauris Spiritualibus Diuinis aut Naturalibusdepromptx, ibiharc rerum inopia, autobmutefcere facithominem in rebus arduis , auceftundic fe animus , in ineptam , vanam &: ftultam garruhtaccm&vaniloquentiam,D e o Angelis&hominibusinuifam. Falfacloquentianafcitur exfcrpentina lilaaftutia, &opushafcetmultisverborum lenociniis , colonbus & pcrfuaGonibus, adfallendos animosho
, , ,

minum.
3 5

McCUm
P
I

(vlteriusinquit
I

S A- Prou.8. VeiCH

JfTenes me efl conjilium i^

Saptentta^
tta y

5^3.

NTIA

A ) eft

C O Neft

Ego fum

Intelltgen'

siLiVM&;/EctyiTA s,mea
cft

mea ^fortttudo.

pRVDENTiA, mea

FORTIT VDO.
Penesmeefl Canf.

^ SAp

Non pcnes fapientes huius mundi immundi

infipiences , pafllm in ftatu Ecclefiaftico

& Politico,diabohcaaftutia, im,

picregnantes:aucinfchoHsquibufdamEchnice,hoceft, contraS a p iE N T I A M vcram ( in & ex SS* Scripcura: Nacura: & Mentis purx libris autTheo-Sophice,velPhyfice, Phyfico-Chcmice, Phyfico-Magice,&c. vtfupra annotatum, fimpliciveritatevcracique fimplicitatedocentem) fecuhdum Echnicorum quorundam deliria fupcrciIiose&(prohdolor) impunciuuencutemfeducenccs. Sapienti^ TEternxfoIiuseft Confilium
>

Sapiencia , Prudencia , Fortitudo finc cuius Spiritus afflatu

: , ,

nemo
:

vnquam vere Sapiens Philofophus Confiho valcns Pludens

,

Fortis

fi-

nc cuius infpiracione , & illuftracione, dodrina nulla vera , folida aut fana.
5*4

Pcr me Regcs regnant,

&

Vcrf
j

15.

IfPermeregesregnant,

J14

Principcs

, :

GRADVS
Principcs decernuntiuftiti-

SEXTI.
Legum
KUUt.

i6s

conditores mjia decer-

am.

mcat:

F/rrOT^&rc.JPerLcgcmmcam.quxrcintillaS A p lE n t i it iuftiti.xquc' & propterea conformis mihmicc ipfi. Ego ipfa Lcx mea,Iufl:itia,Veritas, Salus& AnimaRegni. Egoiii(hcuoMagiftratus,&mutoimperia, promeavoluntate.

Per

me

Principes

domi-

vcrf u.

cj)gj.

^g

f^prlncipes impedecer-

5iJ

natur,& prmcipes&omnes
iudicesTerr^c.

ranty nunt.

O* fotentes mjia

PrinsipesimperAnt.'] Ad verbum , principabunt id eft , officio Principum Doniinorumautlmperatorum funguntur. Hebrari, interGermanosho-

diernoclieviucntes,Germaniccvertnnt, Kexregnauit ,t(tftini^f^atQ<(&nu AnvcroPrincipesomnesper S a pien t i AMregnantr Non,fcd gff, n (altem , qui fvt eft verl! i^o.; diligunt eam & qui mane ad eam vigilant non qui diligunt comefTationes 6: potationes, quor um E v s ventcr eft:
,

qui

Deos flmulanc , &J Bacchanalia viuunt.

Mecum

funt

&

diuitis

^"^

'*

'T)miti
funt,

(^

gloria

mecum

^16

gloria, tpes fuperbs

&

fuhftantia jlahilU ^

^ m-

iuftitia.

jiitta.

multa & magna: opcs non tantum fem& tcmporalcs.Vnde patet, etiam diuitias non fmipliciter cftTe damnandas cum cx S a p iE N T i it laboribus , (ingulare S a p i e N t i ^ fint Donum. Contemplamini, quefo , vnius faltera operis Phyfico Chemici, Catholici, (de Cabalifticis & Magicis iam lubenstaceo) vfura frul:uravc tranfmutatorium, tertia 5: quarta Amphitheatri l^ius partibus veracitcr annotatum mirabimini S a p ie nt i>EinNatura(perartem)viresatquefecreta, &confirmcmini in veritatcde veritate Thcfaurorum SAPiENTiiE jEternjc. Naturalium, vosS apie n t i.ver2theoriceacpraticeftudentes. ViD///;,c^"'^/m,&c.]Subftantia

pet & inxternum duratura?,verum quoque pceuniarix

deverir.3o,5i4>3iJ&ii9.

frudus mcus auro &obrizo: &:prouetus meus argento elcko. Melior

eft
eJMelioreft, Sjc.]

Veri:

V.

If ^elior eft fruSltu meta

auroiis^LapidepretioJo:

317

^ge-

nimma mea argento eieSio.

i
,

Teftiraonio

DE
M

ipfius, Iib.

5.

Reg. 5,

ri.

Vbi ficlegitur:
,

Di/exit autem

Solomon

DoM

i
,

Nv

ambulam inprxceptit DauidpatrUftti

ex-

cepto quodinexcelftsimmolabat

^ accendebatthymiama. {^pparuit autem D o,

M Ny
I

.s

Solomoni in GabaOHperfomnium noie , dicens , poftula e^uodvii , vt dem

tibi.

Et ait Soltmon -^Dabis ergoftruo tuo cor docile vtpopulum tuum iudicarepojftt.

, -

i66
(^difcernereiftter

INTERPRETATIONES
i

bonum(^malum. Pltcuttergo/err/to corum D o M Solomonj>of}ulii(J'ithuiufmfidirem. EtdixitDo M iNV s Solomoni,

it
,

N o

auod

quiaftoJinU-

verbum hoc Q" nonvftnflt tthi dies multos nec diuitias aut^ntmas immirorHm luorum fedpojlulajii tibiSaMenuim-, ad dijccrnendum tudtcium: ecce,fecitibi/ecundum fermones tuos-, (^ dedi ttbicorfipiens ^int(ll'geSy tnlantum, -vtntdltii
,

tute tejimilis tuifuerit , necpo[itefurre6}urtt5fit:f:d(jrh^c,c[uxnonpoflulifii de

,

ditibiydiuiti.t^sfcilifet

(^oljriam , vt nemofuertt ftmilistuiin Regibu^ , cunciU re,

tro dtehiu.

Si iutem

ambnlwerii in viis mep< dr cuflodkrisprxcepta, mea, , c^ manIgitureuigilauit Solo

fletit coram

dita mea

,fctst

ambu/auit pater tutts , lengjsfac!.im dies ttios.

:

mon

ey intelltxit quod iffet (omr.ium

,

cumque veniffet lerufalem ,

I

arca

fiederis

D o M I Ni (rohtulit holocaufla, ^fecit victtmaspacificas, ^grande comiuium vntuerftsfawfliifuU. Omnis S A p E n T i i icernae fructus bo(lUSiOptimuSjquiDiuinusipeiduransinoirneaEuum.Vidcverf.^y. 5^:214.

,aS

^ Vt ditc diligcnccs mc
&

'^"'^

"

Vt dtltgentes me h^reditare
faciam ejpperpettttim, t^ thefturos eorHm repleam.

thefauros

eorum

rc-

pleam.
FinisSapicncix.

Vt ditem ]

mi
ris.

&

Corpore Spiritu & Anima Bonis ac Donis Corporis AniFortun^, communi voce diftis In tcmpore, & in zterniim duratu, j

Thcfauros'^

Corporis , Spiritus Mentis, didlofque Fortuna^. Internos,

,

8:extcrnos:corporalesacipirituaIcs.

Ji?

Quimcinucncrit, /f inucniet vicam,

Verf

5j.

V^m qui inueniet me

uemtvitam:

in-

& [f hauricc
I

i^hattrttyolttn-

falutcm a

DoM

N o.
,

tatemalEHo vah.
,

cnim fons vita? fi quis fitit vcniet ad cum & bibat lohan. 4 14. E(a. J5 1. Apoc. zi,6. Ncc xtcrnam folum inucniet verum & in hoc mundo temporalcm longiorem ex frudibus S a p i E n t i ^t laborum Phyiico Chcmicorum. Namlongitudo dicrum, indcxtera eius. Vidcvcrf.319. Htfr/f//i//f7,&:c.]GratiiteritDo m 1 n o, vtfauoreeum profequatur & impleat in omnibus aftionibus labonbufq; fuis beneditione;ita,vcobtineatfiueanequaturvoluntatcmalE h o v a H,hoceft, Benc velle,nolIc, efre&pbflc iuxcavoluntatcm luanainomnibus, quz Orando&:LaborandoTheo-Sophicevultautoptat.Summa:DoMrNvs ei crit promptuarium, ex quo accipiet,quicquid fibi placuerit. Vidc v. 181.
Inueniet vitam ] Eft
,

55

Qui autcm peccat contra me, Ipcrnit animam fuam: omncs qui odio habcnt mc,
diliguntmortcm.
Inmepccciuerit.'^

VetfjS.

,^i mtemf^in me feceauenty Udet antmamfuam. 0-

mnes qmmeoderuntf diltgunt

mortem.

InSAPiENTiAM aEternamgrauitcrpeccat, crimenq;

larf^Maicftatis

Diuinx committit, qui Lcgcm, Dodrinam

& admoni.
tioncs

GRADVS
tiones cius

SEXTI.
,

167
contraque con&:

tam Hdeles atque amicas

fcurriliter deridet

(cientix teftimonium fecuie fpernit

fibiipii
;

eftquc (diabolo excoccacusj miurius

fMacro
551

quia cpprimit (e totum , cxpolians Corpus , Spiritum &: Micro-Cofmice) Benedidione Diuini.
Prou.
9.

Animara

,^Permc(vcr6)mulcipli-

Verfii.

Per me entm multwlicabi mntur dies tuiy t^ addentur tibi

55'

cabuntur dies tui ,

turtibiannivita:.

& adden-

anmyita.

Permcy &:c.]PerBcncdi(n:ionemmcam , frudufquelaborummanuum (meodudlu) tuarum, in Oratorio&: Laboratorio, dequibus inPrologo hocpaflim.
33i

Fili

mi ,

iterum patemc admo-

Prou.j.
Vcrf. II.

Tili cul/j

mine
:

recedant hdc ab 0-

35^

Sod-jcBtU

nct Sapiens nofter)

v^ab

nc cffluat \\XC oculis tuis. Cuftodi

tuu

cujiodi

Legem

^ co-

busvcrba

Dii.&cius
coiifiliuni,

gitat,lonem.

om;'iaprofpcic poUicecur.

L B G E M atqi

CoNS

V M.
,

t^becnllitHti.]

Ante oculos non tatitum aorporis vcram & Mentis diu

nolaq;tibiobuerlcntur. Zf^f.JInquadoiflrinafanavcritafqjipfaquiercit.

^^}

Et crunt vita anima: tux

Vcrfii.

Et erit ff yita ^Animtz tiae,

t^ g7'atiafaucibus tuis.

553

& gratia gutturi tuo.

Vititimmtax^^ Lege vcrboq;
tuiturvita,

Dei, an;ma:moricnti
infehcicaris extrema?.

Chriftiane

refti-

De v

quammori,

QuarevtAnima

tuafitfemperviuens,cuftodiLcgemsrqucConfiliumS a p 1 ent lit viux.Quidahudcfl:vifaanimx,qua.n D E v s fonsvita:,verbumPatris,Lux

&rv!tahominum,&rpatris&fihiSpiricus;fideviuificansanimamnofl:ram. Quidahud eftmorsanima:, qLiamfeparacioa De o, fontevita;, amifllo vcrbiviuificanris, priuatioLucis fpiriru?.hs, cuifuccedunttcncbra:fpirituales, inquibushabitant fpiritus

tenebrarum, fecumvehenteserroies,

&: horrores infernales: qui funt carceres animx, &: vincula mortis xterna:.

554

Tunc
am,

intelliCTcs iuftici-

Prou.

1.

l^Tuncintelliges Ivstiti-

554

Fru^iisflc

& iudicium, &:red:itudincs, & omnem femitambonam.

Tunc.]

Verfj.

AM^IVDICIV M,t^^QV IT

VtilitasSA-

ATEMy i^ J^omnemfemitam

bonam.

Cum vidclicct Sapientiam Sapienter quajficris quafi pccuv.

niam,&:ficutthefaurosioHicite Eamfcrucatus fueris&reffoderis.

tio.

Solempra^ucncris, &:ad Oricntemlucisadoraueris.v.170. Omnemfemi. ttm henam] Tamincorporahbus, Naturahbus, humanis& fccularibus; quamlpirituahbus, hypcrphyficis, Diuinis atque astcrnis. Ventruntniihi

Omni A

^tf(^iir//frf>/ii!,inquitSapiens.vcrf 191.

168

INTERPRETATIONES

^
nos? Si

Tiinc ambulabis

fi-

Prou.j.
Prou.33.

dacialiter in via tua,

&

pes

Tunc ambulabts cumfiducta yiam tuam^O^fes tuus non

mpwget.

l}'>

cuusnonimpinget.
THnc amhukbifjiduc. &.'c.]
Si

D E v s, vita noftra, pro nobis, quis contra

lilc iiiftinct, quis deiicict? Tumodo vidoriscvotumtotopedore Chriftiancconcipe.TumodocurajVtmembrumfisS apienti/e Dei incarnanc viuum, TheoSophice imitans Arciicrvpum iuxra Lcgem ac Dodrinam Amphitheatri huius: &ricTu in corpore,omnia poteris in

capitc.In teipfo quidemnimisesimbeciUis.in illonihilnonvales. Hsrc gIoria,hcTcvid;oriano(ira. HxcviaThcoSophicaimpetrandi benevelle,

nofle.eflc&poire, a Ie h o v a H,inCabahfticis, Miigicis, Chemicis, o-

MNIA
^l^ bis
'Sii

IN

OMNIBVS.
non timcVerCt^.

dormieris,

quiekes ,

&;

Si accubueris^

non timebis

n&

fuauis

quum

quiefces 3 fiiauis erit fi~

critfomnustuus.

mnm tutis.

hoc eft, a pcccatorumlordibus,pcenitentia;lotionemundata:, fpeculo, Vifionibus Diuinu

Suauiscritfmnpts^ Et dormiens, in Mentis virgincse,

admoncberiSjdocebcris, inftitucris.doiSlrina l.Ttifera^nlcne refertis. Mens('ecuraquafiiugc(pcrpetuum)conuiuium. Prou.ij,i j. Hinc Augutus

ftinus

Dities inconfittnsia ficuriar doyniti interra,(j^tiamdiuesinpurpura.

De Vipr.'E-

fionibus hypnoticis, aut Reuelacionibus iomnialibus, fiue infomniis

fagienribus atque Diuinis,hoc tibi Laconice habcto:

An im A,acura-

rum vituperandarummolelibera, fobriaacfanaincorporef;ino,vitiorum DominaalfeduumqueRegina.fui compos ac fi.bi fefe Theofophiccinfinuata,totius Vniucrficreati(quia

DiviNii.CREAT oRis Vniuerfi,

particula aura')iureaggrediturafi"equi&exponcrefecretaiiungiSpiriti-

busbonisivetera recenferejNoua contemplarijprarfagire futura^dcnique parentcm parentisque (irradiatione parentis) tanquam in fpeculo,
Diuinitusrepr^rfentaremyfteria.

Summa: SpiRiTviSAPiENTiit

iunif^aMens noftra.prcnitentiahter lotaatquemundata, TheoSophiceelcuataaHs, & fubHmata,igneamorisDiuini,in5/(57;'g^(5v, hoceft,

S&ncluarium Sprttm:m boneritm,Ciac

Dti

DE

homine tam

vigilantC
,

quam dormientc

Angelorum, (quod fieri poreft Spirituaha, Cabahce recipien-

do,patitur;fupcrcaleftia contcmplatur,Phyfica,cx

&

in hyperphyficis

(non folum per fe,verum etiam

bus
)
:

fenfibus

&

fenfibihbus intermedianti,

videt multa Viribas autera fopitis

& abforptis inferioxibus

hoc eft,

incxftafijfiueexcelluautraptuinDE v Mfummo, patiturfummahoceft, Diuinajvidetapprchendirqueincftabilicer o m n i a. MercuriiTnfmegifti (qui Spirituafflatus Diuiaojexordium Pymandri.ob Doftrina excelicntiam,hilcc lubuit apponerc: Cum, iQq\.ut,de rerum Natura cogitarem^ac Ahntii tciem adfiperna erigerem,fobitis lam corporis finfih(tf,qnemidv2odum arciderefblet tif, qniebjaturitatem, 'veldffatigatigattonem,femno grauati funt fuhita

mihi vifusfhm cerncre ^ucndam immenfa magnitudine corpofis

qtti

me nornine focms,in

GllADVS SEXTI.
canSf

169

mhunc ynoium cUmtiret : ^uidefl^ Mtrcuri tC^ued d:fcere (^ intelligere cuAieris

pii?

SumcgoPymandtr,

Diuinx Potetnia, vidc quid^vclii : narntibivhique

adcro.

Atcgo , cupio rerum Naturamdifceri,

D E v M Q^ E cognofiere. AdhxcPy-

ni uidcr , tua
dixijjct ,

mc Mente complecicre,^ egc in cunclis,qu vptarii, erudiam. Cumhcec mutiuitforrnam (^ vniuerfapibfto reuelattit. D. Cyprianus lib. Epift.
,

9. Epill. 9. y1/<7w/j, incjuit qutdmihifit ofienfum ,f^ quid mihttnier cxtera re-

uelare dignatuffit

DoM
?

Nv

s , ?c

riiicuU ilU

cjr

vifiones weptxfunt ha bmdx

ficutdc lo/ephfratresfiiidixerunt ycccc fomntator vtnit.

tratre

Hsc ille.
,

ludicium hoc

mund.ini de

Sat fcommaticum Non mirum me idem prxpoftere feiant. Vtut (ir, certum tamen manet.in!

fi

Et tiatrum de iudicium fratres

tfrvanosfomniatoresnonhabendoSjquibus (fiuc mediate,(iucimmediatc) D E V s reuelat. Cicero EflquiddamtnnobisprsfagienscrDiat/iariS. Quid ilkid Mens pra4"aga boni vel mali. Exempla tam artatis noftra-, c|uarr> ve:

tiiitatis

plura, in

locum reiicio commodiorem

,

cui mulra,
luiii

cum Kiiiore de-

duclione, ftudios^rcfcruauimus. Colophonis loco

Ca^ratis Scahgeri,

ex hb. Epidorpidum

addam hoc de fcmniorum ventate

,

J^ui vera tieg ufomnia ,fomniin<profatur

Namnon femelmuenirnui

(y*

nimisfrcquenler.

Per raraque noxpraterit abfque fenfone.

Hxc veritatis lcientiHimus, noa inei

ied Thomiftarum caufla, adduxi.

quid folutis ell bcatius curis

.'

M7

Non tin!ebis a paiiorc repetino,

Verf ij.
I

^ Nepatteas
impiorum.
,

rcpentino ter-

iU

& a dcfolatione im,

rorcy t^ trruentestibipotentias

piorum,quuravenerit.
T^eptueas^

Non tcrreberis &: dormiens & vigilans fpe6trorum laruis quod viriscoram mundo immundomagnis& multis(ctiam nolbotempore^acGidiircrcio.-necConfcienti^malxfuriisftimulaberis. Magnavis
Confcicnciae.
mifellos.

Bona,

dulcis

nutncula

fenecitutis; tnala,
:

medullitus vorat
nulia triftitia , vbi

NuUa decft voluptas, vbi hxc adeft tranquilla

eamala.
verir.

AnimartranquilHcatehomininihildulcius; Lege Sap. cap. 17.

io.&:ii.cap.i8.vcrf 17.

558

s^ D o M

N V s enim crit

Veri: t<

^ma,
cia

Iehovah eritfidu(^ cufiodietpedem tu~

558

in laterc tuo, &: cuftodiet

tua ,

peclcmtuum,i^necapiaris.

um d captione.

Do MiN V Sfr>, &c.]EftenimlE hov a h murus,hoccft,CiR c vL v s Theo-Sophorum 'gneus (valeat ille picrudomagorum fic^us & pi 6l:us)inclufionedefenfonacircundanstimenteseum;excIudenshoftium terriculamenta,fuganfqiieproculpartcsadueifisomninoomnes. AngflusD o M INI incircuitutimenci11meum.Pf.tlm.54. verf 8. T^rcaptaris.^^ Aduerfariorum vi, aftutia, autdodrina hlfa: nec (educeris fnphifticis dia,

bolicaptionibusaveritatislineareda. Quapropter

Dom

Dei O-

mnipocentis confilium

& auxilium implora.vt te faciat Opera de Berefiih

"^

jftt^

INTERPRETATIONES
5c

Mercaua ,id

efl:

reiuni

humanarum & diuinarum cognitionem;( qua:

Philofophia atque Thcologia) in Oratorio

& Laboratcrio, fupcr lincam

redam,(cumMorienoloquor)hoccft, viam veritatis linearemabfquc omni deuianoncfeUcitcradipilci. Redtefier;mod6ip(e reftevelis. Prout ipfe credis Oras & Laboras tibi fiet. Diccs tandem, Mifericordix D e i tuit,quod non abforpti fumus.
,

yy^

Culcores fuos Sapicntia

Sap. lo.

VerCy.

S ATiE^ST J A

hos

quipob-

^rumnis libcrauic.

feruamnt^ a dolonhus hberamt.

AinmnU hberauit'^ Primum cnim mukiirum rerum diuinarum & humanarum cognitione Sapientia mcntem imbuit &: ornat, vnde animus fuaui reficicur gaudio: Quo cnim altius menshominisincognitionem De i,
Naturasque alcendit &: exurgit,e6 maiore laftitia,& fuauitste pcrfunditur. oque vndc & aoiore Crcatoris anuvius magis magilque inflammatur V N I T V R vnde tranquillitas &: fercnitas oritur confcicntix. Deinde cul torcm fui Sapientia ex jcrumnis ita iiberat,vt lofephum excarcere, cx quo cum radii Sapientix.per intcrprcrationem & expofitionem fomnii Regii
,

emicarent &: eftulgefccrcnt, carcerc libcratus, in regiam dignitatcm credus&cuciluseft.

Tob.4,7. Luc i4,i}.

J40

N V M dc tuafubftantia,
primitiis

Honora (crg6) D

m i-

^'2'-

Ffonora^E
uitips tuis
^

hov am. dedi-

& dc

t de frimittii o-

omnium frugum

mnmmfrouentucmtuortm.

tuarum.
Honora o M r N v M ,&:c.] Non diabolum.mundane viuendo. Animo grato agnofceefTc De iDonaacBona,qutibiproucniunr, qusaccepi lti,accipis, acccpturus cs. Nam id fignificatum ritu offcrcndarum primi-

tiarum,Deut. id^. Et fic gratiarum adio efl ad plus dandum inuitatio tam in Spiritualibus, quam fecularibus. Hoc cx fundamcnto Corollarium ex truiturfiguric AmphitheatrihuiustcrtiiEfecundum,de De cima. Honoras o miN v M,fi,ElecmofynariuscxiftensD e i inhofpitalihocmagno, dt Bonis ac Donis, Diuinafauente Clementia tibi conccflis, Opera cum gratiarum actione hilarique &:vultu&animoexercesMifcricordiz
;

inProximumegenum. Daomni-. linonChriflianitatiautReIigioni,faltcmhumanitati:inhocimitabcris Archetypum Opt.Max. quitam malis quam Bonis cxoriri facit Solem datque viftum &: amitum o mnibvs,
,

HilaremdatorcmdiligitD e v s,i.Cor.p,7. PiosamainChnfto,impiospropterChriftum:quinosadhucinimicosfic

cun6tis,fingulisacvniuerfis.

dilexitprior,vtfetotumnobisredimendisimpenderit.Illoscompledcrc, quod boni fmt hos nihilominus, vt bonos reddas. Vitia odifTc oportet,
;

pfeclamabit, &:noncxaudietur. Prou. 11,15.

VerCio.

nonhominem. Quiobturaucritauremfuamadclamorempauperis, &:iQuacnimmcnfuramenfu-

rauericeadem&reimenfurabitur. Matth.y,^.
54'

Etimplebuntur/^horrca tua,

Etimplebunturhorreatua/aturitate, t^^-utno

&

vino torcularia

muo

torcula-

tuaredundabunt.

rta tuafeje rumpent.

Horrea

GRADVS

SEXTI.

171

Harrutm, i?.:c.] Dcfccndcre faciet D o M i N v s ad te Bcnedidiionis imbrcm rerotinum, &: rorem matutinum, vt implcantur arex horrcorum tuorum Macro & Micro-CoImicc;fecundum corpus,Spiritum & Animami
Externc & Intcrne. Conftituetquc tc e v s , ficuti Ilrael, fupcr cxcclfam tcrram vt cemedas frudtus agrorum v t fugas mel dc petra , oleumque dc fax duriflimo. Butyrum dcarmcnto,& lac de ouibus cum adipc agnorum & arietum,&: hircos cum mcdulla tritici, & fanguinem vux bibas mcraciffimum. Dcut. 5 1 , i j. & 14.
:

?4i

/^Bibcaquamdccifternacua^ 5cf]uentapuceitui.

Pron.5.
Verf.
15.

Bihe

aquam

de ctjlerna

ttta

54

PropriiI-

t^flitenta de medto^Htei tut.

boribus vult nos viuerecofq,

aliisimptrtiri.

Bil>eaquam, 5cc.] Quafidicat, vtcrc Bonisac Donistuis,

nontantum
:

e c benigne tibi concenis nec (is cxtcrnis , vcrum ^uoque intcrnis , a raancipium autlimia, opinionumalterius, vtiurarcvehs inverba&fentcntias alicuius Magiftri , a veritatis femita refta dcuiantis ,

cntis
fta:,

hoc eft infipiTheologi, lureconfulti , Medici Phyfici Chemici, Magi Cabali,

acc.vtuteciamvcl antiquitatcvelauftoritatecorammundovalentis.
virij

Magni, credc,
^^Dr^(t(tt}C(2t.

ticfithititUt^mr^attl t>i<h9fi^tU^ttml

magnoscommittuntcrrores. ^invu^di^tt^am t>icmU^ttm. @o[n(|ft<iuc^2(lferfur

,

Cum cuiuis Diuinitus illuminato

fic

libertatis Philofophica:

potcftate, cjnccfTum

Theo-Sophicc philofbphari, vtatur

& fruatur

quiuisGcnioacingeniofuo:audiat, videat, obfeructvnufquifq; Ie h oV AMloqucntcm, docentcm&refpondcntem in SS.* Scriptura, Libro Naturac, &:femetipfo. VtnemovnquamvcrePythagoricusfuit,teftante
viro quodam doiiilfimo , qui non Deos(E^^/){enferit Sic , dico ,
:

nemo

Dauidicus,quinonaudierit D o min vMloquentcminfcPfalm.Sj,?. ncmovere Chriftianus, quinonguftaucrit infcvndioncm Spiritus S ap 1 1 N T i;e Santi. NonDt v s acceptorcftpcrfonarum, fed(iuxtaRcligionis VniuerfaHs dodrinam vcrf. 184. &: 504.) cx omni gentc acceptus
,

cft

illi

eum,&: opcratur iuftitiam. Aftor. , qui timet

10,55:.

Non igitur liffi,

das, fili mi , in fpiricu & veritatc Orans , Thco Sophiccq; viucns dc T v i, hoc cft pcrfbna: tuai, a Spiritu fando vndtionc. verf. 10. Vnufquifquc no,

ftrum, Diuina Gratia operantc, infiucntc, dantc, cognofccrc debct ac potcft (modo Chriftiane ipfc velit , verf 157.) Dodrinam vcritatis , y t ad-

moncrcatqucdoccrccxDE o

fcipfum&:aIiospoffic, nec alicnis tantum

videat oculis , auribufqucaudiat. Vtque prodcft VMumqucmque , pro corporis fui &: familii fuftentationc domi habcrc rcpofiturn vi&um, ita con,

ducit

vnumqucmqucinpenumcntisfua^ Diuinitus illuminarxhaberein promtu Vcritatis Doftrinam , vndc fibi &: aliis confulcre qucat. Eccc vcllit mihi aurem Genius, dc laccrationibus & vellicationibus me prarmoncns ftultorum nafutorum. Quidfaciam? Rcticcrenedcbcoveritatcm?
abfit:

Scioenim, camcflcvcritatisconditioncm, vtfcmpcrhabcatantamagisinfatuabit.

goniftas , a diabolo fufcitatos, vcritatcmprcmcntcs , at non opprimcnces.

A*Aj3ttttftuIcos

INTERPRETATION
343

ES
tuifo- 343

Difperganc
tui foras
:

ki}^

tontes
,

vetf.itf.

j^Dermenttir fontes
rai
,

in plateis

riui a-

37*

in plateisaquastuas di-

quarum.
Deriticnturfonies, &:c.]

uide.

DetVudibusIaborumruorumopera Charitatis
,

inProximumChriftiancexercetoegenum.Lazarineobliuircaris. Dxltf^ dabitur vohis. J^id ha.betis qucdnon acceptjlis ?

544

ff

Habeto eas folus , nec

"^"^'^-

Sint tihifoh ,

^ non alienis
j

H4

Iinc alicni participes tui.

//ii^f/^^f^.ziT^/w^.]

tecum.
fcd non
, fi

Omnc Bonum quidem communicatiuum

,

nedifcfiminc, cuiuiscommunicabile: quiaomnibus omnianonconucniunt eit quibus , quando &: quantum vt cx Nazianzeno iam.ilrpc &C rc,

cteallegamus.

Oblcruandum Talmudicumhoc:

Stnttibiamicorttmpltpci,

arcanum vero tutim x^ixenullibut vnireueU. Etiamarecubantc infinu tuo, oflia cuftodioris tui: necontrifteris in craftinum, quodncfcis.quidvehatdies. C h r i s x v m imitare.quidicitdifcipulis^dircipulisdico^ruis:. E i , cAtcris autem inparabolis vt 'videntes Vobis datttm ejl nojfe rnyflerium regnt

audientesnoninitllgant Luc. 8, lo. PraEceptihuiusmemor nonvideant, Moricnus Romanus, Philolophus Chriflianus, difccflurusa Rege Calid,Natura:& ArtisBonum fummum quidcmperfecitperfedumquereli quit Scientiam vero & Artcm ei non teuelauit. Hinc Alanus (5oI3n/ fcfjC Dir Cincn [ultc r / DCtllce mun&ce / fur DiC bitfcr. Quapropter fi 5c ego de lecretioribus quibuldam fecreteloquar, noli iraicimihi: non dccet Philofophumprxccpta tranfgredi Sapientum, nevilefcantarcana, neque excitet contra fe malediftionem Diuinam.
, ;
:

545

Bonorum enim laborum

eloriofus eft frudlus nec ra:

Sap.

5.

Vetf.ij.

ff '^onorum [emm) lahorum gloriofiij efifrufiu^s, qu non

clix

PrudenticE dccidic.
,
,

codidtt radix,

Sapienti^.
,

Bonortml^ Hominum puta eorum qui ad Monadis fimplicitatem S a piENTiA Iehovj ducenteac docente, reduci pro virili fludent. Hi

funttanquam lignumquodplantatumcftfecusdecurfusaquarum quod f,uctuml"uumdatintemporef'uo,&:foIiumeiusnondcfluct: n i a, profperabuntur. faciet, VidePfalm.i.totum. Horum quaecunque (non ftuItorum)adionibus, laboribus atq; operibus infpiratur bene vcIlcnofTe, cffc Scpoife, sDeo: quemadmodum (deopcre Phyfico-Chcmico Ca tholicoagens)paucisinnuitfenior Zadithfilius Hamue!.- nosautemali quanto clarius explicuimus, paffimin huius Prologi expofitione. Qui po:

&Om

teft

capere, capiat. Ingcns hic latctarcanum, apaucilllmis

obferuatura.Vtinamadmonitioncmea,tamfideli,
faperentftukr.

H/c infirMtirfigKrafiptimgradiu.

ViL GRA-

GRADVS

SEPTIMI.

'75

VII.

GRADVS
PROLOGETICVS SEPTIM VS EXPOSITVS.
/^Nc
tis

dclc6lerisin{emitibi pla-

Prou.

4.

Verf

14.

Ter femitam impiorum ne

(& ne mgredtaris m^iamalorum.
ingrediari^s
:

34<J

impiorum,nec

ccacmaiori^mvia.
T^dcLclerisy &c.
]

Quando tandem ad hunc fcptiraum Sapientiaegra-

dum confcendifti, vide ne rapiaris malorum hommum moribus & afFedtibusranquam torrente: Conilantiam Angelicamaffe(ftabis,necinclinent cortuum mundanxillecebnE, qucmadmodum muliercsidololatricJEcor
Re^iura ScJomonis inclinanr.

Dcfcre cam, ne tranfeas

Veri:

15.

If Fuge abea,neatranjeai
per tliam
,

347

pcrcam^ declina ab
tranfi.
Fftge ah ^4]

illa,

&

declma

defere

eam.
Fugiebat lofephus, cafl:itatisamorc,merctriculam,relil:o
;

pallio.

ttedas
ria fua

Fugc tu mundum huncimmundum ncc,proptervanam gloriam, voluptates & turpcmauaritiam immortalem tuam animam, gloxterna, voluptatibus

& dclitiis
P1011.14.

immortal:bus,&:

diuitiis xtcrnis,

(poliatoleuexuito.

coram viro ^ cxitus eius, via morEft via recba

:

Verf.

Eft (enim) ijia, qu ''videtur

11.

548

homim

reSia^

O* nomjjima

eipu

tis.

J^ deducunt admortem.

DeducHnt]S\ enim Sapientiam deferuerisjipra viciflimtedeferet,&in caliginem profundara tc deiicict,in erroresconfilioruntt.ininfehcitatem honofuccefluum,in prascipitium mortis. Etiamfi enim via voluptatis

&

: , ,

74

INTERPRETATIONES
;

rum rcfta videatur exitus tamen cft calamitofus ; voluptatcs cnim breucs funt & momentanc2, nec vnquam fjncerar; fcdfempcr commifta?moleftiis

& morfibus confcientis:, rclinquuntqucpoftferaocroremanimi8<:

Prou.
4.
18.

morbos corporis.

H9

luftorum autem (emita

quafi
dit,

Verr

Semita autemmjiorttm ye- 349

luti

Lux fplendens proce-

If Ihx luafen .-progreditur

& crcfcit vfquead per-

t^ tUuminatur y/qtte adperfe-

fedum diem.
lefus, lux vera illuminans

Sium diem.

Lux Lucifert^^ Phofphoros ille in cordibus piorum exoricns cft Chriftus omncm homincm venietem in hunc mundum caliginem mentis cxpellit liic accendit lumcn fidci, flammam charitatis
;

fpeiradium, humilitatisfydus, manfuetudinis fulgorem, pietatis fplendorem,timoris diuini igniculum, orationis Luccm.patietixinuidziubar,
mifericordiaj ftellam
,

iufti ti^e

fulgur ,

donec nox illa tenebrofa carnis eua-

ncfcat ,

& dies fiuc lux noui lerufalcm illuccfcat tota.

5J0

Via autcm impiorum ficut ^"^ '' ^Via impiorum tenehrocaligo ; nefciuHt in quid imfa , nefciunt ybi corruant.
pingant.
Viaimpiorum tenebrofa.'^ Sicutigiturlux inpiis crefcit: itainimpiis crc-

fcunttcnebrjB&furores. Totaenimvita impiorumeftnoxplenaignora

D E I & permanentium bonorum , adeoque totius vitx illius noux qua homo Lux fit in Chrifto Icfu. Ex his igitur tenebris , crroribus & furoribus impiorumnil aifi perpetuz ruinje, & inopmatx quide fequi poffunt, vfque ad extremum exitium.
tionis

M'

Honorata cnimeftfencdtus,non diuturnam adepta vitam, neqinumero anno-

Sp.4.

VMfJ.

/fSSNECTV S(<pddem)yenerabtlis
efl^

non(tamen)dtutur-

na\neqi annorum numero computata.

rum dcfinita: verf.9. Scd caniSene(3us

/f

(fanities autemfunt

quxkonoian<ia.

ties hominibus

Prudetia cft,

fenfm homtn^.verf.^.Et tasfeneSiutif ytta tmmaculata. Prou.

16. verf.31.

&a;tas fcne<Sbutis vitanulla

iabc maculata. Prou. ic.
verCji.

l^Corona

dignttatis

Coronagloriacftcanities:in
via iuftitia: inuenietur.

fineBut, qu tn yiu IvstiTi.reperttur,

Sene^us autem venerabilify Uc. ] Dignitas auftoritafque fencftutis diuturnitatc vitx aut longo

annorum
:

fpatio

haudquaquani icftimanda vcillius

nit,vcrum potius Sapicnria atquc Prudentia, in quibus

atatis or-

namcntum conftitutum

& vita criminum nulla cnormium macula de-

formata , hoc cft, pura & intcgra, purc cafteque ata. Ita duo funt , qus fcncftutcm veram conftituunt, *: fcncftutis annorum ornamcta, videlicet,

Prvden-

GRADVS
dum,quam

SEPTIMI.

^75

PRVDENTiA&ViTiC iNTEGRiTAS, fiue puritas.

Ncquc veio
non
xtatc,

lunioiipfaictas prohibct.quin poircniusx-qucbencvelmcliurculcintcrItniores aliqui inepticntes dilccrncrc: fiquidem

fedmgenioinlpiracioncqucDiumaproucnitlntelligentia.Non numerus annorum &: multitudodicrum dant Scientiam veram,led Ingcnium cxliiusintufum.iSpirituDoMi n i, pr.rllat Sapientia M.etiampatuuIis:quodin libro lob C.52.V.S. plunbusrationibusatteftatur Hcliufilius Barachiel Birzytcs. Samuelcumeirctpiifillus,accepitSpiritum DoMi,

TM

i,i.Sam.5.HcroicaSapientia,virtusacfclicitasinDauide,crantcffcftus

fpccialis

prxfentix Spintus

SAPiENTiyE, peculiares opcrationcs Spi-

ritus findi. Non cnim Naturx tantum dona fucrunt; fed crat in mcncc Lux Filii D I, &: in voluntatc ac corde ardcns motus Spiritus fandi. Qat necdum annos natus viginti, iullu D E r a Samuelc vngitur,& Spiritu fan-

(fi:oimpIetur;(F.Sam.i6.v.i5.)vbi,(iadfl:iti(rcntSamueIiomncsmundihuius

maiorcsnatu intcrfilios liai ad gubcrnationem raagisidoncosforc, quemadmodum Samuclipic cxternafpecicinitiodcccptus fuit.-fedDJE v s necxtatis,nccnarura:, ncc altcriu$prxrogatiu^carnalisrarionemhabens,Dauidiadolefcetircgnum
fapicntes,
iudicaflent,

immundi

haud dubie

tradidit,hunccuexit,muniuit,cun:odiuit,adiuuit,c2tcrisfratribuspofthabitis,

Hic de feipio inquit 1. Sam. i5, 1 SpirHtn Domini locutue eUper me, (^fermo eiu^per i.ngmm meam. E Plalm.iip. v. ^i?. & 100. Super omnes docentts me intetlexi : cfuta teftimoniatuay
patienter
tulit.
.

quorum armulationcm Dauid

medilatiomeaM. Superfines tntellcxi, ^uia madata tuaquxjiui. Et vci I.150. DecUratio (trmonum tuorum illuminat,^ tntelleclum datparuulis. Solomon in m-

ucntuteaccepit S a p i e n t i a M.^.Rcg.^jii.Danielpuerduodecimannorum,SpiricurepIetuscftlandto.Pucrisquatuor, DanieiijAnanix.Mifaeli,& Azarix.f^Danicl.ijij.^deditDE vs Scientiam&Difciplinam inomni libro & Sapientia: Danicli autcm incelligcntiam omnium vifionum &: fomniorum. Et omne vcrbum Sapientii &: inrelledus, quod fcifcitatus magos, qui cft: ab eis Rcx, inuenit in eis decuplum fuper cundos ariolos crantinvniuerforegnocius. DicicSyrach,cumadhuciunipreram,priufquam aberrarcm, quxfiui Sapientiam palam in oratione mea a iuucntuteinueftigabamcam.Eccl.vlt.v.i8. Paulus Apoftolusnon vulcTimothcum ( quia iuucnis ) fperni propter iuucntutcm, 1. Corinth. 1^,11. Ec o m 1 n o , noli dicere, quia puer fum rgo quoniam Icremias audiuit a adomnia,qu6 mittamtc,ibis: &:vniuerfaquacunquemandauerotibi, loqucris, Ierem.i,7.EtEcclef 4,i^dicirur:c;i^fi/<?rf///'fffr/>4^rc^^/G^wr?-

&

geftnecir/Itiho^qutnefcitprouidceinpofierum.EthxcqnidcextonteSS.^Scn-

Quod fi ad alia quoque cxpatiare Iiberet, e v s bonc, quantus hic fcfe nobis diccndi campus apcriret Sed aliquadunta xat in medium proferamus. In Alcxandro ( rc& nomine ) Magno iuucnc
ptura: pctita lunt exepla.
?

adhucmirandamNatur^vimfuiircquafapicntiffimosquoquefcncscondiiudicarc res prxfcntes vinccbat,piopter ingenii fagacitatem.qua optime poterat,&: profpicere eucntus futuros. Veneti cum ad Imperato
filio

&

remOricncis imberbes mififTenc, & indignareturTyrannus,quafiin('p probrium milli elTenr, eorum a!tcr intrcpidc refpondit:Exfolaxtatede hominibus & corum dodrina iudicium non efTeferendum^hocenimfi

m.

\-j6

NTRPR

TAT ONb
1

heret,hircorumquamhominumcondicionernrncliorcrnforc.Quemaucem virtusexcolliC^eoip(aquodeftiuuenis,nonefi:abiiciendus. Qu2& quanra ecam noftris temporibus magni illi bcllorum ^mqzs y^JAUtmtim Na(f)H!m,Sirfmtmdni Trmjfj-lunniii-, Donb IohjnaAtt(Iria,&cc. cx fingulari in rtiicnri.i adid naci.pra-ftitcrint iuuenes contra knes,nemini oblcurum c(poceft.niri qui cognirionis hiftoricif prorfus ignarus exiftic. SummusenimMandi Monarcha Devs Opdmus Maximus,quando auc ftabihre
(c

autcranstcrreconft!tuitiTiiindanarcgnn,eiurmodiorgana^XGicat,quibus audoritatcm ^iddit hoc eft, Timorcm , lufticiam, Sapientiam,conli!ium,

,

tclicitacem {ucceiiuuiTi:

quorum conatusnemomottahum.licctpotcn-

tilIlmus,impedirepoteft. Induuncurenim &:armanturilliherocs,robore

inuifto &: fupernaturali.

Horum autemresgefta^&Nominacxlodnnta:

xat cort uptibili infcribuntur vndc periti A ftronomi ( non vuigarcs illos calculacorioscirculacotesputo; fcd quiMagorumcx Orientccallentar-

cem) omnes res vere & pra:claregcftas, petere, & literis dcnuo, multo maiorifide.mandarepofiiint, ctiam(iomneslihrihiftoriciintcriifll;nt,quod res gefta: Heroum ignaris incredibile videti poteft-. Cotra vcro Nomina

&

Eccleii5e,quorumv!rtusiniuuenilia?tate&:corporefefcpotcnter exetcuif, vt lofephi; Samuclis, Dauidis Solomonis, IXnielis, non in cx\o corru,

ptibili,fcd2terno,fcnbuntur; vbiabomnibus eleftislegi porerunc. Non crt^o rcqairicurnumerus annorum ab indofe bona nec expedarur arcas in
:

Hucappofitc quAdrat illud Valcrii Maxdib.5.cap.i./.'^;f/7fw homrinonium tefn^ffljitim videri,qtit ia,m virtttti maturui es/.Et no(i)::i a;tas cxemplis no prorfus dcftituitur. Sunt enim( D e olaus) &repcriunturetiamnumhodienonnul]i, quibusingenium &L rerum prudencia velox ante pilos venit,vt cecinit Perlius Satvr.4. Itmenes corporemcnte,ftnes. Econtra Germani dicunt ^\a\\ (tnftCt c\ii 2^bo* rcn flUClj/ pt2efeftimcumftuItorumplenafintomnia. ltem,:^i(fcrftl(|ftfril' tjiorhvjt lUCljt.Et, bis puerifenes: quare quia creftitcum fenio delirium, vt Cantties Mtem funt fcnfiu, &:c.j Aurea funt vcrba ha'c, 5c eftin prouerbio.
eo, qui qC virtutibus fulgct
, f

& manibus pollcc.

notatu digna,proiiciendaque in barbas fenibus

ftultis

prolixas iuuentu-

tem TheoSophice Sapiencem

runr.

&:

Prudenccm

fcurriliccr defpiciencibus.

Qiiidonisheroicisinftrudlifunc.anteannosanimum&curam virilemgeCorona dtgmta.tis fine&t^s, &c.]

Veriffimumhoc^ctiamapudEchm-

cos:nam,vtmquitOuid.<r. Faftor.
(JMagnafuit qttondam capitif reuerentia cAni,
Inqtiejtf^pretio rttgafcnilif crtt.

Cuiufnam Refpondct Sapiens

?

IUius qua: in viis iuftitia: repcf ituf.

Duo
vi-

il!i,apudDaniclem
bancuf.

in viisiniuftitixreperti,quamuisfenes,dignelapida-

Quid commodiaftcrcfenium

?nifiprobifatcm &:coBftantcm

t^inccgritatcmaddcrct: ni homines cumprobicace&: Sapienciafenefcerenr. Eftquidem,f\iccor,raraauis,iuuenis verefapiens;actamenrcperfus

eftitcperiturhodic &; reperietur.
;j2

Proucrbium

cfl

<^, A-

Prou. 11

VciCs.

Imhue puemm luxta '~viam iJi

Juam,ettam quumfenuerit^non

dolefccns iuxta viamruam,

etiam

GRADVS SEPTIMJ.
etiam cum
ccdec ab
fcnLieric,

177

non recon-

recedet ab ea. lhtd.27.v:22. zAt Ji

ea.ibid.ir.v.ii.Si

contuderii Jiukum inmortario

tn

ruderis ftulcum in pila c|uafi

medio triticorum contujorecedet

ptifanaSjferiencc dcfupcr
,

rum pijilloy non

peruerfum

ab

eo

pilo

non

auferetur ab co

Jiultltia eif^S. Stcjmdem

Ecclef.i.v.if.

llulcitiacius. Siquidem EcdcCi.

V. 15.

peruerii difticilc corri-

e^ defecitu non poteH numeran.

?ion poteB dirigi,

gantur,&: ftulcoruminfini-

tusfitnumcrus.
(_x/^(745^<//.v/rf'L';w]Spirirusnequitiarum,verruti2ri]m,doIi,peri.ier(icacis, mend.icii,riipci"bi.r,

Iibiciinis,iracundia;,blaiphemi.c,inuiclia',calu-

mnix,a(lutiar,infcftantpucriliaingcniaabineuntcxtate. Nifi;gicurbona

timoreDomini, educentur, retinent rpirirusilli maligniimperium &(cJcmruam inanimo inilpicnti. Imopci" ipfa ("candAlaSc ofl^ciidiculamigrant&tranreunt in animospucroruoi. Vndcbaldiiciplina, inpictate&:

noitcrMatth. 18, ^. dirisdeuouct,qui ofTendiciiIaprabentpu(ilIi5. SicutienimcertiirimeviorationisabigunturmaligniSpiritusexobrtflis, pr.Trertim fi in intimo corde vna orct & (ulpiret obieflus,- (nec cnim talcm vim & rpiritum precantem diu fcrre potefl (piritus tencbrarum: ) ita rcueiiator

raexcrcitiopietatis &: timorisdiuini

pucri

prxmuniunturah

infcflario-

nc hoflili fpirituum malignorum. Igitur obnixc &lolis viribus operam dant vc fcdem in hominc pt imam occupent fpiritus impoftorc^ &: i'npuri, &: in voluntatj,naturali vitio &: labe originali corrupta atque in impu,
,

risaffcdibus radicesagant,
tio accedar.

antequam visfuperior,

cxleflis

&piacduca-

Dcindcficutleminainagrisquotidiecrefcunt&radolefcunt,

donec

inflorcs &:truI:usabeant: itafeminavitiorum naturalium.nico-

hibcancur,dict:imcrcfcunc&:cumxcacecoalefcunt. Eodcmquoquemodo, fifcminapietatis&:timorisDE i, refta educatione, animis infcruncur illa quoquc crcfcunc , &: in flores pietacis & fcudus bonorum opcrum
,

abeunt.

5J5

j^lllufor
arguitur.
lllufor ,t:c.^

nonaudic

cum

Prou.13.

Verfi.

T>er'iJornon audit increpa-

'55

tionem.

Subfannator,fcioIuspra?cox, mundnnusimmundus, qu(ecurusTimorcm fpernit De i, De i c^v e amantiumcorrcdlioncsfidc-

Sch^ilxThcw Sophoriim)rnunda neviucnces.Rario,quiavirimalinoncogitantiudiciumDEi,q'Jodtamen horrende&ficcit6(quiafatbenc)apparet iIln(or;bus, iufl tiimqjadminifirat, etiam in hac vica , confcicncix- vcrmecos acritcr rodcnre.
Ics,

Icuiterpra:ferensiis(contra Leges

554

/^Rcfpondc

igitur flul-

Proii.i*

VcrC

T^J^onde

(iulto

pcundum 5H

5.

roiuxtaftulcitiam iuam, ne
fibifapienscfle videacur.

Jlultitiam J lam i nefortcjitja-

ptens in oculisjtus.

178
Rtjpondejlulto
,

INTERPRETATIONES
&c.] Cum probabilcscaufefuadentvcrefpondeaSjmoopponi potcft rcfutatio, qux res vtiles, piis leftoribus &: auditoribus

dcftc

confirmcntur vel fancntur. Conuitiis autcmcum aducrfariisnon cftconcertandum, &itanonrefpondeasftulto de ftultitiacius, nefimilisei vidcaris: necenim vidoriain calumniisfica
falutares contineat , vt aliqui vcl

eft.fediuveritate.

II

Occurrcre
355
fatius eft

vrfa:

orbat^

Proa.17

Verf

II.

If Expedii (cme) mitqis 'vrft

occurrere fotibus raptUy

355

viro,quam ft ulto in

quam

ftultitiafua.

fatuo

cofideti Jibitnjlultitiafua.

Ex/?<//^?rf^M,&c.]Contentionisquamveritatiscupidiorcs,fententiam

fuam pertinaciter defcndunt,

&

diflentientes odioliinme cnminantur.

Memmeris ergo inferuire tempori

Dumfuror in curfit ejl , curnnti cedefurori
DifficiUs aditui impetut emnis habet.

55^
lis

Via

ftulti

refbacftinocu-

Prou Vcrf

n
J5;

IfViajlulti reSia in oculis

eita : qui autemfatiens ejl , auditconfilia.

cius;

& qui obtempcrat

,

confiliojfapienscft.
viifulti reBA

&c.] Q^mettt jcUn gf fcllf fein folbsn tcoi I barumh ifi bk

mU

^ancnvoU.
tircc^( fcptt.

"^BvJefoIcljcr (cufc t3nvcr|lanDt nicfjt

3^ fcilicct.

gcmc^ifl/ mu^ fc/?crcp vwb SapicnsabfqueteftimonioSS^Scripcurz, Libri

vc fimia caculos fuos , ampledicur.

NaturXj&confcienti^re6tx,erubefcitloqui.QuifquefuisbIanditurviciis,

& opinioncs fuas animo conccptas

357

Qui (iufte) corripit homincm, (meri:6) gratiam

quando(

^yll^

ut increpat

hominem

re-

557

trocedentem , grattam tnueniet

qucjpoftcainuenietapudeii

magis
gua.

quttm

is

qui

bUndttur

Itn-

magis, quamille/^quipcr
linguie blandimcta decipit.

)uiperlingu blandim. &c.] Alcxandcr Magnus difccrncns adulatorem

a fideii miniftro, dixic Hcphzftionena elle cJ>A<Ai|flt* Abk,

:

xandri;

amatorem Alc Craterum vcro (^iXofitKTiKia amatorem Rcgis. Et quanquam Hephxftionemdilexic, tamenCraterum inmaiorihonorc&pretio habuit. Ilic enim propter blanditias diligcbacur:hic vcro propcer vircucem dignus honore iudicabacur,

358

Viro , <^ qui corripientcm duraceruicccotemnit,

\'^ll^
I

Vir increpatus qui tndurat 358

y

lcerutcem

repente conteretur,

rcpcntinus

GRADVS
rcpctinus
tericus,
ei

SEPTIMI.
necerittlufamtMi.

'79
I

fuperucniccin-

& cum fanicas non

2.

fequetur.
^iicorrtpientem,tcc.^ Liuiusl>b.

Decad.

j.

S^peego nnMui ,in<\\\\t ,eum

,
,

briTnum ejp virum , quiipje co7ifulat

:

rem (it ,Jecttndi*m enm qui bcne mo ncnti cbadtat q ineciff conftiU e ntcal en pdnrefcit eumixtrerm ingcniicjfc. Nobis quoniam priinaanimi ingcniique ne gata fors eft , fccundam ac mc
,

qtt:dt,t

diam tcneamus inducamus.

355

& dum imperarc difcimus

Pifta.14.

parcrc prudenter in animum

Qui ambulatin rcdbitudine fua,timct

citcum.
I

Vcif.

i.

h o v a m, fccl

If tAmbuUns rcHo itinere , e^' timem Dev My deJJ^icitur

abeo qui inf/imtgraditur ^ia.

5J9

peruertensviasfuas, defpi-

ter inft.ituic

&ciHoccn:,timens Dominum,re6te &fipienviam &: vitam fuam, contemtoi vero D e 1 viam & vitani fuam pcrdic, &cxtremopericuloobiicir. CumpaterTclamon Aiaci dixiftct, vtpugnarecquidemftrenue, fcd vidonamaDE opcterct: rcfpondicAiax vt homo amens & fupcrbus etiam ignauosadiutore D E o vincercpoff -,/? vero velfineD E o icaaucem perucrtic viam, &: cuercic vicamfuam , vcproprio incubueric dcfpcrabundus ftudio.
t^mbttUnsre{loitinere,
,

jtfo

Abominatur iuHi virum /^impium: &abominantur

impii eos qui in rccta (unt
via.

Prou.r? Veifiy.

Abomindtio iuflorum ejl yir

imqui4j:abominatio autem impiiejlreSlftjyia*

;6o

/?^/.]Impius eft.qui a eognicione

De

alicrius eft,

contempror Dei

verf zo. Impii quafimareferauthypocrita, inconftansinfidc. ucns quod requiefcere non poteft. Impius eft, qui fide, vita & moribus at
El'a. ^7.
,

Huncabominatur viriuftus &pius, donatus&illuminatusvcrafide, transformacus inimagincm Chiifti,vi la, mentc&animo. Quemadmodumenimcxcrcmepugnancfibiqueaduerfancur Imago D e i & imago diaboli: ica vir iuftus, qui geric Imaginem D E I &: Chnfti , aducrfacur impium , in quo eft imago fachanx & c con-

qucanimoa vcrbo

De

altcnuseft.

ucrfo.
Prou.it.

5<Ji

Perfcdio redlorum dcducit eos: peruerfitas

VerCj.

J^

Simplicitas iujiorum di-

55.

autcpra;-

rigeteos:

^ /itpplantatio per-

uaricatorum perdit cos.

SimplicitM iujiorum , &c.]

tterforum yajlablt lUos.

Huius

fcntcntia: explicatio luculenta cft Pfal-

mus 17. qucm lege incegrura.

i8o

INTERPRETATIONES
Forticudo perfcdocftvia
Prou.io
Vcrl". i>.

l6t

Fortitndo/implicts yia

Do-

i<Ji

I^uovje: &:pauoroperaiicibusiniquitatem.
raHnr;!li-fqui,^c.'\
:

MiNi:

(sr

If pauor

lUts, qui

operantHrmalum.

Habe.s h ic difcrimen bona: &: malre confcienciar.Cic. pro Milunc Magna 'visejlconfaentix in 'vtramquepartfm, 'vtnequetimeant, cjui nihilco>rim!f:rint, q- panam /emper ante miUs vtrfiri cuptant , quipeccarint. Vis
confcicnria;

& vis K^ltKti,

fiuc

ija-iuSeii

in

hominc, nuntjuam exanimo dc-

lciiautpenitusexcinguipoiruuc.

565

/fQui timethominem,
cito corruet
:

Prou.i9
Verf. ij.

Timor homiiits ponet laque-

3<J3

qui fpcrac in

um: e^* quifiditlE iiov JE^exaltabitur.

DoM

N o, fubleuabitur.
,

J^itimtthominsm
}(J4

cit(/,&:c.]

Lcge Pfalmum i ^^f. totum.

'"
J,'^;)

ff Omnis(cmm)rcrmo Dei ignituscJypeus elHperantr

businfe.

Omnis prmo 'De

i velutiane

564

furgatus^ cly^em ejl j/erantihits infe:

Omni'fcrmo Dei,&.'c.] Hicobferua, difcc&intimo inibrderepone Scrmoncm E 1 tibi cifc clypeum & Fidern niti vcvitate & promillis Diuinis. Dilerteautcminquic, fermonem De i igmcumfeu purgatumeirc,
:

hoc efl:
tat

eife ilnc iconis

fuic dolo

iine talfirate
i.

>

& certo prxilare vidori-

am credcntibus. Exemplahabes Hebr.

Elogium Verbi Diuinij vevf

Hinc Pfalmus 19 iniignedecanDominireclx, l^tifcantes corda,

9. luflitia.

pr,ceptumDomini lncidum , illnmin:nseculos. lo. Timor Domi^iifanclu-s , permanens inftculnm fcnli yiud:cia.
ilipcr

aurum multum&
1

Domini vera, lullificata/w/it. verf 11. Deliderabilia lapidem prctioium, &dulciora fupermel &fa-

uum. vcrf
multa.

z.

Etiam Icruus tuus cuftodit ea, in cuilodicndis iUis retributio

36J

Neaddas verbiseius, nc fortc increpec ce, & mendax

depr^rhcndaris.

V<i:f<5.

U^addas quicqua?n yerbis

lUiuSy

\6^

(^ arguaris yinueyjiarifqi

mendax.

7{eaddas qmccfuam, &c.] Ratio eft, qnia omnis

homomcndax:

foKis

DEV
fihilc

vcritatistonsillimis.-ideQ

LexD

limmaculata, conuertc-nsani-

mas: c^rtimonium Domirtifidclc, Sapicnriampraiilansparuulis. Plalm.

19. veri. 8.
,

rerbumD

h.

litcrtium, ahtcr7to,vrumAVi-riiatei^fa,ir}^pr&hen

(y^

recreat animas credert^ium.

Complefbitur enim.AL^^nitionem

DE &
i

Saluatoris, quxagniciocilvita.Ttcina, lohan.17,5. Eilqucredteviuendi

Rcgula6:norma,immacuIata,i)ncci'a,intcgl-a,pcrfcta,nihiliniqui,ne-

quevanicontinens,conuertcnsa;uini.

berror'bus,auocansamalo,inftaurans

GRADVS SEPTIMI.
ftaurans
fis
:

i8i

Imaginem
,

De
,

cft

hdele non fallens , quia

,

Dev
i

s ftat

promifSapi

rudibiis

indodis

61:,

iiixra

mundum

(luitis (

i.

Cor.

2. ) pr.i:(l:.u

cntiam,

& conrcientiam tranquill.it: monftratveros D E

cultus,promif-

(ionesintallibiles,

cumluis Sacramcntis.fidem, fpcm,dilcd;ionciu, hu-

militatem,patientiam,inuocationcir< &:Nominis Diuini glorilicationem.

Scito:Quotieslcgebam,aprimallatima'tatula,verbaPrologi pra:fati in libris Rcgii fapientis, fcmpcr animum meum (proculdubio monitu vods E I inmcloquentis) fubiinccogitationem hanc: Sunt quidemmagna&fctcnoncredcndaha:c, quxde Sa p i e n t i > fruftibusatq; thelaurishiclegis; minimc ramentaifa, fida, aucemcntita. Ah; quoaodo ad horum cognitioncm pcruenics? e v s fcit, dicere non poirum, quantopere fitiuerim vcrit.uem. Inuocaui igitur D E v M , mihi vt oftcnderct Veritatem: deduxit me SAPiENTijEDiviNit, methodo, quudixit vcif 294. in vcriratem Eofum M N E M.dequibusagoin Amphithcatrohoc Vniuerfo, Gloria De o inexcel(is,quodmanifcrtaucrittaliaTheoSophixamatoiibus, S APiE N T I A^terna:,ohusvcr:E,ha:rcdibusfidvLbusdiletis.

RvachHhochmael,Spikitvs

CoLO PHONE

hifcc pauculis,

cxSapientis
EcampliushiSjfilimijCaEcc!. u.

dodlri-

na,impono:
VcrC
/:/is
11.

ainplim , fih mi , (mqmt

ue quxras
pluvcs

faciendi hbros
:

RexSiipieus)

nc reqmras ; faciendi

no ell; finis

& dodtri-

plnres libros nuUns eflfinis:jre-

na muka,

afflidlioeftcarnis.

quenfijue meditatio
fiiclio efi.

carnis afi-

Finis verbitotiusauditus
cft
:

Verf

15.

Fmem O^itHr) loquendi pariter

D E V M time

6c

Manda-

omnes audiamus.
,

^evm
Eins

taEiuscuftodi, quiahoccft

time

O*
:

Ma

i>iii

at a

omnis homo.

obfirua

hoc enim efi omnis ho-

mo.

Quia omne opus

D ev

VcrCM.
cet

Btcunciaquxfiunt , addu-

adduccciniudicium, quod eritfupcr omniocculto, (iue bonum fit, fiue malum.

Devh

tniudiciuTP pro omni.

erriitO:,fiue honuni,fiue
fit.

malum

Quamobrem

6 mortalis,

iiSz

INTERPRETATIONES
Melius eftireaddomum
l

y'^'|

J-

Melms efi ire addomtm luciits ,

uittii:

iu(ftus,quam ad domum couiuii in illa

qpihn ire ad domum coneoquodefi fints

,

enim

finis

cun-

omnium

diorumadmonemurhomi.

hommum

(jr

videns ponet tl-

num & viuens homo cogi;

ludjuper corfitum.

cct ,

quid futurum (ic.

O
Vanitas(igitiu)vanitatum
rc(5kcdixit
Eccl.j.
Vcri:
1.

Vanitas yanitatum 3 ijere

dixitEcclefiafies:

EcCLESIASTES vanitas vanitatum &Omni a

:

'Vamtasya,

nitas yanitatum
nitas:

omnia ya-

vanitas-,

D o c t r N it fidelibus omnibus, cudis & flngulis,ctHenricvs Khvnrath Lipsens.Theosop Hiif aniarorfidelis, & Me d ic n itvtriufq; Doct or,Ea jnimirum, OM N A qu.T citra Sapientiam yfiTERNAM, folam veram Eiufq; D o c T R N A M orthodoxam & S t v d v M Thco-ac Philo Sophicu H o c ,vrquamgcntiumrunt,reperiuntur,cxtanCj legunn;rautfiunt.
DicojCiim
filiis
i

iam Ego
I

DIXI.

AD D
p

O.
,

NVnc, igitur, Coron ivis loco jhiCceficprxfatis

mortales , yos tnquam ohfecro , qui l^nov

Vos^
.

au colitts
jE t
e

qutbns S afoltus
,

lENTiA

aliquantulum cordiefi, S apientjjE

-r

yer,D

octrin a M,in SS^ ScripturaBibIica,Libro Natura; Ma-

croCofmicOj^Legc tn cordibus yiofins Diuinttns fcnpta^fundatam,

cumfanam tumfalutarem, a <^l eTheosothi^ amatore acfilto(abfit inutdia di[lo)fidelt dileclo, tnfitnSiu (ij^^gratta

De

(cui

huc yfquefut,

Hov jE, adhucfum, ad Opus prxfins id, quodhomtnt mant*4) in Amphithe ATRO hoc Catholtcifmo Fe rit atis Simplict fimpltcifmo Ve r it ati s Catholtco, Chkistian o-K ab alice , D iviN o-AIa g ic E,nec non Pnr sic o-Che mice, tn Scriptura
t^ Laiis Ie
,

i^}^\Ckm3.,nonfoi)htfiiceficiaauttmpudenterementita,fidtalibus,quas

fancie , grauiver atque trrefiagabtliter confirmant SS^BiblicaScriptu-

ra,Naturx

Itberyntuerfus ,

^ Con(cicnuahomtnt Dtutnittis

infufii

methodo

GRADVS
hihita, toties moniti
J

bEPTlMI.
(^jine
)

,85
jlonatxone ma~
Cic. pro

methodo in\in^tali, qua haSlcfitis ante me a nuUo,

mcur Ve ^it ate M.faten mihi non liceret ?

haudtemniteifed A

orthodoxe acgraphiceex-

M
vu

.'Oiit:

OlaZ

).[,

PSIV S SAPIENTI / Ipfum , , Graduum feptcm fuam r Theoiophice ajcenditc; tnilludy L eGV u tbidem ajfxarum Se pt e m obfiruautijjimi y deuotionenonhypocritica mgredimtm, Eam, oculis tam Mentis quam Kationts ac Corporiscum paenitentialiter tum a ruditatum phantafarumque fhmttisfeduil ,

D^lNAMrHiTiiEATRVH huiufqUC P O R T Af fCrS CALAM

Salurt,

Magtia

cfi

confvcK

lib.5 Cd;

/T.

tntta mtU<:
ttJitS.

Bionisfordihus nte repurgatis, accurate contempiaminti tnquefalutem^vejlram iO" te'^>^^oraUm

^ xternam, Sapientcr

feqmmini ,tAMEN.

I.

BONAM
*

PARTEM ONFECIT,QJI VIAM RECTAM

ITINERIS PERPLEXI

PROBEDIDICIT.

[84

INTERPRETAT. GRADVS

VII.

AD

UOM

M &

V M.

MufAHS-cii facile efi cmuis^

durMmque iJ.ifiiiS-cti,

.^tixquejeqiu nefcit, carpere qtmquepoteB.

Kaniln c^ bcffcv/c\) fo mac^c c^ bc^cv/mt 5ct)()ec^aujf: (:$o Du c^ tann rcc?;u/n>ol mt> nocf; bcffcv ttcf^ fcn (}aft/ alBhmn ta^ck cvft tasmcu'

mt^nt Dcffcufoffni mtcl^ gc^

gciiDiniocf;Daucfbar
fintcn*
Inciuile eft,cx vna libri alicuius particula iudicare dc
-t-i toto,miipriustotoIibrobeneperfpc-<

6to, &: rite cognito.

R A T H Llj/f

ThEOSO,

VHiJE amator fidelis

^l ED iciN j '-i/triufqite

^OCT OR.

AG

OGE N
I

I.

M P H.

G V R A M.

i8y

c^np u^np v)i\^

nln rnlJK3;^ >". >

(^VI

ERATi QVI EST; QVI ERIT.

E
S

PLENI SVNT C^LI, PLENA

OMNIS TERRA MAIESTATE

GLOR I-^
I

E IVS:

sj

LAVAMINI, MVNDi
E
S

T O T

E.

ii
nin V N V OMNIVM EFFECTOREM;C^TERAS
P0TESTATES MINISTRAS
H A B E T O T E.

Aa

i8tf

ISAGOGE

IN

I.

AMPH. FIGVRAM

III.

AD

RIM VM VOTA PRECES CLY E

P
I

AD N FE RI O RE

HYMNI SVNTO.
IV.

QVOD,

Sl

FORTE,

PETITIO AD INFERIORES, PROCESSERIT, NISI SVB MODO DELEGAT^', a P R MO

I

ADMINISTRATIONIS, INTENTIO NON

ESTO,

A G O.

1^7

AG OG
fiue

E,

INTRODVCTIO
IN FIG
AMPHITHEATRI
fccundamjbrcuis.
tialiccr purgatos

VR AM

E c E B I T Nos, igitur, prius pie locos atq; poeniten,

offcrre , fupplicefque, fide fincc-

ra,commcndareDcificn:Luci,&cunc,illam S apiENTi^^tern^, defijper rorantcm mannam, f upercsleftifqi nccStarcam, 8c aqux &: ignis pluuiam , ficut ll:il, licidia ftillantia fupcr tcrram , in corda , animas , vires mencefq-, noftras, hoc eft in Corpus^, Spiricum &: Animam, fiue Ter-

NARivM MiCROCosMicvM
t/

rciiatum defcendcntem, pra:-

clufisjenfibusfeditiofis,
fixe

mente quictaafFc(5tuqucomnipuro, durantibus, tamimmediatc quammediate, iuxta&dor:

micntcs ac vigilantcs, patienter expcdrare

accendij illuftrarii illuminari
;

& fic, D

v i n i t v s,
i
i

v i N A p A t li
F
i

D iimmo, in D e v m, incftabiliter, rapi,- & quafi D e ifandtificarii niH*

F r u
l

c A R 1. Laudantes interdum

2c

adorantcs (in S o

o Q_y 1 1 s

prarfertim , iifquc quotidianis , atque, vt plurimum, matutinis)

idpELAGVsMisERicoRDiiE immenfum,0 c e a n v m qj e Bonit ati s omnis infinitum.,- cxq^vc, nontantiim Verbi mirifici T\WTV xpistotC rvci fixi,& facrorum niin* nominum atque verborum omnium(qux,quoad nos, manliones
funt fenfibiles Diuinitacis , nec non memoraculanos docentia:

ftimulantiaquoque, adiuuantia&eleuantiaappetitum Ani-

M^jMENTisQjyEinNoBis, operacionemadmirandam,in

Aa

'

i38

ISA^GOGE IN FIGVRAM
&c cxtia

nofmctipfos
(ignantium

nos,virtuosepromouenda)NvMENdej

&z

fimul cxhibentium

vemm ctiam mirabilium o-

mnium(facitenim mn' mirabilia(olu)adnosvfquederiuanturradiijdeftillantfluenta, &diuinillimiemanantriui.

O felix

tcrquequaterquefelix,inadmirationem,mcditationem,amorem Sc pcrceptioncm o r v m , qui rapitur, v m e n , fic, (um-

mum

rcaliter

prxfens fcntiemus , nin* mirabilem ,

& in N o-

BiSj&:inNATVRA,&inScRiPTVRA, mirifice loquentem,

vidcbimus , fru6luosc obfcruabimus A N G E L o s bonos , nobis amice afliftcntcs , nos fidclitermoncntcs , nin' iuffu benigno familiariter docentcs,atque in viis noftris tutoduccntes, (inefallacia experiemur. Humi, igitur,procidcntibus o b i s,hichymnus, aliiq; huicnonabvcridice audicmus, fufficicntcr
i

fimiles , lonico modulaminc Sc accentu, facris

di cauila, dcbito , profcrendus cft

animi concitan-

1^1 omnis generatorque opifexque,

Superum rex , genii lux , hommumjpesy
Tremor ymbru tenebroJiPhlegethontiSg

zAmor mcredibihs cAicolarum ,

^auorinmncibilistartareorum
Celebru religio temgenarum

DEV

vnus,

DEV

idcm,

D ev
b

almc,

Vcniens dcfupcr, illabcrc n o

i s.

TV, TV, TV.

//tic/edeto

Jmmota commoueto}

^mfalja funt m oneto f

J^< <^erajinti docet

LEX

AMPH. SECVNDAM.

189

LEX INTRODVCTORIA
Ar rEAo
T,

A NOBIS, AD
S

nin^

ETINDE.ADNOS, VOLITANTESj REVERENTIA TREMORQJ/E

V NT
O.

VL
ERGA ILLOS SECVNDVMNOTAM PROBATIONEM,
JVCVNDA OBOEDIENTIA
ESTO.
\

VI

I.

Q^VORVM M YSTERIA, SIC TRACTATVRI

VENITIS.

SACRA,

PALAM DIGNIS CLAM PROPHANIS

S

NT

O.

Porroj

nin
S%.*

NoscE,
I

'--

ScRtPTVRA; CrEATTRAj
eii.uncx S E
fiia, in

luce

p s o ;&: (jiiiJem, niencetuajimmcdiire oborta;

Thcolbphice;Natur.ilirer;Cabalice.

TEIPSVM NOSCE,
E
SS.* Scrtp 'urt
;

R O
Sptnium tuum ;

Nitm* to
dentcjue

ius Vnntetfi, cjui eii c^ fjtetKjeio ru(^ tdttu,^/jn)ut.

>oa-f*^- fiue

tut^ife

^feturtdttm (^tufpu^ (^
i

^MENt

s /*<f.

ton'ui.cld
\

ThcoSophice \?hyftce \ Phyfi tmedice; Phyficfchemtce PkyficotMagtce\

Hyperphyfkomagice Cjb
;

li e.

Aa

I90

ISAGOGE

IN

FIGVRAM

AGOG
Uue

E,

INTRODVGTIO
IN FIG

VR AM
,,

AMPHITHEATRI
tcrtiam,breuis.

NATVRAM NOSCE
VNIVERSALITER
& PARTICVLARITER;
ex

LI

Ro

SS.^SCRIPTVR ^:
h.e.

NATVR^
:

IPSIVS,

quicft,&Mundusmaior,totus &Mundusminor,
liomo,puta, fecundum&corpus
Ipiritum fuum:
denique

&

aut mediate, ex

Angel

bonis aut immediatc,

,

in fpeculo mcntis tuac purgata:,

ex

DEO
,

IPSO;
\

Theofophicc Phyficej Phyficomedice; Phyficochemicc Phyficomagice; Hiperphy ficomagice Cabahce.

-,

LAPLsl

KMPH. T E R T

A M.

ici

I.

LAPIS
S^JS^SSr
0,^.

PHILOSOPHDRVM
I

EST: HVNC,cnim, X p E R E N T A rcru m omnium

I

ctiam

fola, fuifi-

eX[^

ciensjmagiftrainfallibilucratteftatur.-cuirefragaeflct

i^^H-^@i ri,nonnc

pJufquam ftultum? Hunc

(abaliis

^^$^T^i tamen prarparatum ) virtuose cjfficaccm vidit, & PoNTiFEX RoMANVS, ScC/EsareaMaiestas: vidcrunt & R.cges, orbis tcrrarum, non pauci nec non Impcrii Romani Eled:orcs nonnulli: viderunt &c Principes aliquot, Co:

mites, Barones, Nobilcs, &:(proptcrvirtutem atquc doclrinam) anobilibus proximi, Dodtores immo cx omri ^entCj
:

ludaica , Ethnica ,

& Chriftiana
;

etiam Turcica, ftatuque ac or-

dinc, palhift, multi

tam

Ecclt- fiaftici

quam Politici, literari pafuis.

ritcrarqueilliterati,

ocuIis(obftupcrcentesNaturi,pcrartcm,
Sciens loquor.

miraculo) vidcrunt, manibufq-, tctigerunt,

Hos

omncscitotcftcs: tu phylicochcmia-maftix, eosinterro-

ga, infubfidium veritatis, veritatis amantes, rcmitahabcre,

teftabunturlubcntcs.

dux fida Sophorum, srr^iuitcr confirmat: quam,anguftialocihuiusaddereimpcditi alius5c

1.

R A Tio,

vcra

&

cerra,

amplior, promtillin:am,admifit.
3.

S A pi

ENT

ES, totac tanti, an6bores grauiftimi, (quo-

cxtantmonumenta)vno,harmonice, orc,ctiam iurciurandoSandillimo, ncn temcrcaflcucrarunt; qui omnes veridici^quia viri dodi & boni)tanidiu 6c funt &: harc, paflim

rum hac de

bentur,donec de cis contrarium,

fufficicnter, fuerit

probatum.

atquando? Cumqiartiticicuiuisin fuaartcfitcredendum, cur nonpotius, cainie, fidcseritadhibendaillis, quamignorantibus ? om.nium cnim artifices , & optime & verifiimc, dc (ui opcris ratione , diiTcrcrc, loqui

& iudicare fciunt.

,

4.

N AT Vr A, DEi,inhuiusmachinaMundi,nunquam
(

otiofa miniftra, multis , in opcrationibus f uis

vt tradiderunt

19J

AG

OGE

GVRA

M
,

ThcoSophi & confirmarunt experti ) viis ac modis diu nodluquenobisfidehtcrruadct, fidemquc,dceo, facitfirmam.
tura parens , de iilio Qttholico ^ cathohce teftatur , fuo.
5.

Na

Mens,

humanianimifcintillaaltior&lucidior, Diui-

naacimmortalis,

quam Devs

idgcncris dotaucritconditio1

nc,vtcxinfitofibiNaturiEfuedefidcrio,quibufcunquepo(rit
appctitus boni(cft enim a

viribus;,adfumma&:optimatendat,indcfincntcrappetit:quci

D e o) ftimulum quam animi(fciunr

,

nonnifi cxperti) irrequictudinem , quod defiderium ardens, L A p I D E M P H 1 ^."'habendijfiinrcrumjnaturanoneflet,

DEV
6.

s I

p s E

etiam iis , ( de vitiofis (ermo hic non cft ) qui pru-

dcntiores , fapientiorcs &: religjofiores aliis funt, aut fucre , fruftra indidiffet.

Atqui nihil fruftra

, ,

ConsensvsTypxcvs, vcre admirandus (in Natura) L A p I D s huius cum SS.* Triunitatc Diuina cum toto Vniuerfo crcato,- nccnon Koya Dei incarnato, h. e. Mafchiah
I
\

promilTo

& miffo, religionifquc Chriftianre Sacramcntis atque

myftcriis tamaltis&profundis, verumeire, credereacfatcri,

omncs fana: mentis, iuft^ compelUt. SiIoqu.or abfq je veritate, crubcfcam. ludicent , non nifi icientes. Amcn , amcn, dico vobis i
fi

vnum

etiam alterum.

Dcniquc, (cum C r e a t o r , ctiam cx C r e a t v r a, tcftc D. Paulo, ad Rom. i. vclit cognofci ) D e v s & potuit & voluit(vclletcftaturexpericntia) o^ganisfuis,quibufdam,(non cnim vni dat cundaD e v s)indc v^ue a Mundi initio, benigne largiri, & adhuc vult , (quoniam in a^cernum mifericordia cius) vc nimirum , quxnam fit mira Creatoris Sapicntia , pocentia infinita,bcnignitas immenfa,&c. h.e. qualis fitDEVsiPSE, typo mirifico, ex C r e a t v r a , non quidem , ex Mundo maio7.

rc, pcrfefolumveifimpliciter,&partibuscius, pafTim:, particulari cognitionc, veriim quoquc, cx

(arcis ,h. e.

Mundi maioris F

Physicochemi/E interpretamento) in fubie(5to

:

catholico,catholice, abundantius &.exphcatius,humanogeneri,

coram, innotcfcant indeq; nin Triunum, audtorem tanti boni ac doni, clarius difcat agnofcere, adrairari & venerari folum, animocoUaudarcgrato, profundiusmedicari, ipfique infcparabilitcr coniungi, & rcuniri. Ergo, qucmadmodum
nin' Sapicntiffimi crat,

viam hanc, quam iudicauit eflc , ad fc

facipater 9S9V9V

AMPH. TERTIAM.

i5>5

patcfacicridum,maxime cornrnodam,eligcrc & inucnirerita noftrum ell, q uam iple elegit, comprobare, amplcdbi &c fequi,arquccx natura:filio,ftyloPhy(icoChemicohoc,DEO fic or-

dmantc,inLibro&Spcculo N a t VRiG(quod, certc,catholicon habcmus, in L a p i d e Phil."' ac fplcndidiltrmum nobis a D E o propof itis, I p s V M (ficuti &: in Filio fuOjintcrprctamento SS.,Scripturx) falucariteragnofccrciM vmd VMquoquc,ficuti in fine feculi huius , per ignem renouandum ita & quomo)

do, &:aquo, inprincipio,conftrutusfit,pcrjgncrn vtiliterviderc ac mtcUigere, deniquc

snofcere.

&Nosmetipsos

fru6luosc co-

QVID EST LAPIS PHILOSdPHORVM?

LA
ioris
I

II.

s 1*

L." eft

a^iihi^,

rm R V A c H E l o h im,

qui incu-

babataquis,Gcn.i.)C2:lomcdunte(nin'folo,cxmcra.boTt^ula-nxn

nitate fua, itavolentc) concepnjis,&cocpus, verurnacfubfcnfus cadens, fadtus, in vtcro

{

x a 92. crcati ) Mi^nai ii^a&:

virgineo,T e r p. 4, nimirum,vacuaatque inani,

qjv a

natusin lucem/^aic^exsxiitif filius,afpe6lu (coram infipientc)

vilis,

deformisj&quafiinnouilfimis; confuyiantialis,tamcn,fimilisq;

parCnti^Mundus paruus, (dc hominc, aut aliquo fumto,ex

auditu, oltadbu &guftu fenfibilis,localis atquc

vclab eo, nihil tibi imaginarc) carholicus, triunus, ef*ta^^eJ>]@-,

vifibilis, ta6tu,

finitus:manifcftatus,regcneratorie, afemetipfo, artisphyfico-

chemica: obftetriciamanUjin corpore, fuo,Iemelairamto,glorificato

:

ad commodum fiue v

s v.,s,

propcmoduminfinitos,

&

microcofmo & macrocofmo, in triunitatc catholica, mirificc ialutares. Apage fis, fili perditionis,tu, lutCivJ^^ti^yv^ovy^ omnia
tecum,qu;c ex tctCyVtut etiam,mangonice,prjvparata.Pcccatoris es

typus, non Saluatoris

fcruari potcrisac

dcbes,non ferua-

re.

Figura cs mcdiatoris ad crrorem, intcricum

& mortcm, non

Rc8;n.auic,rc-

boniillius, ad vcricatem,

incremencum&vitam.

gnat

& rcgnabit in nacuralibus,nacuraliter &,vniuerla}jfcr,Na-

I5>4

ISAGOGE

IN

FIGVRAM
vrn
i j

cura? filius, catholicus, S a l ( fcito ) S a t

fufibili

modo

fuoifempcr
ortu

& vbiquc,in Natura ex femetipfo,permancns-, &

:

Audi atquc attcndc a i a ntiqvissimvmLapis. Myfterium! Cuius nuclcum,in DeN A R 1 o, Harpocratice, (ilc. Qu^i poteft capcrc, capiaf, Dixi.

& virtucCjV niversale.

AL,non line caufa graui,aSapientibus, cognomine,ornatus eft, S A p I E N T I ^ : Quo, & S o L E , nihil vtilius dixcrunt cfle in Mundo. Hicftude.
S

QVARE PHILOSOPHORVM? DICITVR LAPIS,

ET CVR

III.

LApi s,curpropriedicatur,quodquenomencius,quoapud
vulgus , ocuhs videntibus cscum, auribusquc audientibus

furdum,nominatur.D

s i

ps E,ob caufas ccrtas,infcriptisSa-

pientis antiftitum tradicas, grauiterprohibuitcuiuisrcuclarc.

Qu^amobrem & cund:i philofophi citius mori volucriic, quam

hoc diuulgarc Eft cnim,iufto D
e
i

iudicio,fcmpcr fuit,& (niH*

Ipfo,cuftodeforteatquczclote)crit, ({imul&folutioeius)^?-

cw; yif R T / 5 y^fW/^v?;,anathematis fulmine,a Sapicntibus,

ergaindignos,mcrit6inuidis,iurc{igillatum. Adducam,tame,
ipfos philofophice loquentes: quia, inquiunc, vc lapidum,cft

quoquegcneratio &regcneratiocius:exhumido,nimirum,vikofo &c glutinofo , & terrco ficco. Et quod cocStionc fua ( qua: incrailando proccdit) in lapidcm pcrmanentcr fixum ( quique, vt laprs,tcratur)indurecur. Alphidius.-Silapis proprium nomen habereCjIapis eftec nomeii eius. Alii; lapi* non lapis. Harc,philofophice,phiIofophi. Relponfum clarius,maneat,alta mente, repoftum,nediuinum, contranos, cxciccmusfurorcm. Ph i:

LosoPHORV M,Lapis occuItus,cft, non infipientum & idiocarum;nonimpiorum,ac,contraconfcicntiam,virioforum.Philofophus,autem, h.e. Sapicmi^e vra: amator, quifieyexparte, Amphit. huius^fccundaperfedledoceris. Axiomata, duOjhrec, ribi cofidcradajfratcrne rclinquo Ex fine cuiusqj intecionis re:

fultac principiu cius. Et,cum,alicuius rci,Iatcnt cauf?,a fignis

&

cfFe6libus,

ad caru inucftigationem , itur. Hifce, contetus efto.

IV.

________^

QVID

AMPH. TERTIAM.

I9J

;K^:^a&^S^iS^'ctW

\J>1

c=3:^'

IV.

QVID
D'n7i<nT1

ESiTt:D^nS&<nnRVACH
AQJIS?
Gcnefi.

ELOHIM,QVI INCVBABAT
RvACHELOHiMjcft
S p iRi T vs, Spiraculum,

anhelitusnirrrandtijlarnStus; Vaporvirtutis
tis

Dei omnipotcn-

atquc omni tenentis ,&Emanatio quardam, emiiliove,

foscunditatis vitalis, primi

fummique motoris, viuifica atque

j

virtuofa, e

profundimmoj Diuinitatis (\ix receifu

a r v m,
&:

videlicct,{iuejExcmplarium,Specierum,Rationumfeminaria-

rum, primordialium

& radicalium, voluntatum opificum

p
i

caufarum ciTed^ricum, inARCHETYP i,opificis fummi,mcnte

(npDn Hhochmah in S a
e

n t i A,Bonitatc cius,caufintc eas)

conceptariatqucpra;cxiftentium,rcrumomnium,inMundo, pofteafuturo,proaucendarum &fiendarum.Q_v.e E l o h i m, crcatorc Sc conditorc,VE r b o fuo,dicente ac prarcipicnte. Gcncfi.)resomnes,quasextarcvoIuit,inhocTheatroMundano, produxerunt,effcq; feccrunt in globo fublunari, veftit^ T e r(
:

Materiaprima,communi & vniucrfalij C iE L I interuentu. Addo: Rvach Elohim ci\ fto^c^n fiuc F o R m A , rerum omnium, intcrna, Ha-icili^i &z effentialis Mundi A N i m A vniucrfalis Virtus fubftantiahs, per fc fubfiftens,cauR a

& A Q^v A,vA.i iiuc

(a

omni crcatura:,Mundihuiuslubfiftendi: Essenti A(quia

i

increatus) vere ctv

n ta

& ( vt vocc dicam vfitatillima

ipfiifi-

mafubftantificaqucrcrumNATVRA. Dei NvMEN,&Diuina Ratio,toti Mundo ciufquc partibus,infita,parens rcrumque harum opifcx. V n v s (elfentia & numero) hic D e i Spiritus eft^
vnaj Vniuerfitatis confpicux
catholica,At;<>oA-

& corporeas huius vnius

Anima

tamcn,h.e.multiformis (Sap.7,iz. Ephef

3,id.)&variac eius radii atque S ciNTiLL/E,pcrtotiusingcn-

tem, matcriei primx maflac, molem, hinc inde difperfac ac diftipata: inquc mundi parti(>us,difiua<^is etiam,& loco & corpo:

rismolc,necnoncifcumfcriptionc,poftcafcparatis,di{iun6tim

Bb


i9tf

AGOGE

I.

AMPH. FIGVRAM

& feparatim innumer^,vnius Animx vniucrfalis fcindll^jnunc

etiaminhabitantes.

KS^^

V.

av ID EST CJELVM^
G-/LVM,eftSpiRiTvsyETKEREVs
corporalis, vel cor-

pus a:thereum {pirituaIe,corruptioni non obnoxiu, totius MundimachinapermeansrfuperiuSjVER b oD OMiNi,firmatu,hinc F 1 R M A M E N T V M; infcrius, mafr^ fublunari,totiincor-

poratum Vnius ciufdemque & clTentiJE & iubftanti^e C.Tlum vnum,id quod infcrius,&;id,quod fuperius. lIIud,tamen,labore Phy(icochemiag fagaci in vfum hominum, ad fenfum poteft
:

manifeftari atque tradari.

VL
QVOMODOCD^nS&^nnRVACH
ELOHIM^CtELO mediante, conceptvs,

corp/fs verum.f

acjhb/enjks cadensfaEit^s eB, in

<-utero ^if J7o7Jxi^

(x A E o i.,puta creati )

Mmdi mkioris virgineoy Tekra

nimirum njacua atquemanijO'

^QJ a ?

EX

Rj M Ajjine medio, eoque conuenientc, coniungi, co-

pulariatq; vnii-inon^jle,eft vnanim.is vcrephilofophan-

tiumvoxatq-, conienfus.R

VAC h Elo

hi M^Spiritus^effentia)

Diuinus,increatus,fimplicillirnus,

omnis corporeaj molisex-

pcrs,fp6te&perfemobilis,wAuOT)A@-,h.e.multiformisautfor-

q'

inaruplcnus.immoipfiflimareruFoRMA: Et A b Yssvstencbro{a,triuna,videI.C/EL V MjTeiv^r AjiMnjj &yacua,&: A (vv a, ENS,aDEO ipso (cuius folius cft proprium x'^^'{s',creare)cx
nihilo,h.^^e nullo fubftantiali,aut pcr fcexiftencemateriali
principio,

MAT

primiim C r e a j v m, corporeum, confusc mixtum, E R 1 A ad motum,per fcjinefficax: rcuera, fi quid, extrcma

'

funt.

D
I5>7

AMPH. TERTIAM.
lunt.CytLijigitLir^M
(c]uia
e

i,cxtremorumamborum,ruomodo
H1H
*

corpus Spiritualc

c Spiritus corporalis) parricipis, (

folius

voluntate bcnisna)mtcrie6tu,Rv

ac h ELOHiMfde-

fcendendo dcmittendocjue fe percircumferentias partesq; abditiflimasomneSj&dirpergendoinimumveImeditulliu,Scintillas radiosve foecunditatis (ax) ad C e n t r v m vfqucpenetrabat.in E n s illud C r e a t v M,totum: maffamquc illam feu molem ingentcm, rudcm (X aos) confufam atquc informcm, Mundifuturiicminarium,u/i5^fiuemateriamlutofam,Vi rgiN E A M, ( nondum enim neque conccpcrat, nequc produxerat antcajF o k m A((cmetipfo)fic informauit,& A n i m a animabat,
impra:gnabatquepuriffima:pcrmeabat,iepIcbat,caIoreinfundebatjViuificabat

& faECundabat,quod crat TqIiu vaBohuj va:

,

cuum atque inanc illununabat,quod crat tenebrofum

dilf in-

guebat, confufum: ornabat, rudcacimpolitum: ordinabatin-

digeftumacincompofitum:m^^icxiiis Vt fb oJi r C fn^r-o (cuius&totumadhuchodie mouet,fu{lcntatatqjConferuat) i^uimQYa^ Spiritu gtheieQ^LfcjLaiJ^idcLy-t cjidu m. intcrmc(^nnrc)rnc|pt^b;^rnr^^nrpnSjf^i]CrorporFn<;fi(^n?^^^ at^_Qncrctus^eft.

MyflcriumiamobferuaScadmirarctypicumi con&. Saluatoris

ceptionem,inquam,Seruatoris
di maioris

vtriusque

&Mun-

& Mundi minoris,fiue G;encris humani. De hoc,fcri:

ptum, legimus y_E r b v m <:?t(^ f K>nm rtKde illo, Cabala, fcimns.- Rv_Ar_HF.j_o h m, rnr pns f.iAiis c {\. Et; DEVS manifeflat^incamej S p Rnry s D r i mamfcfV nrns in rorpnre. Hic,
t i

fihusMun di maioris , n_^vj_g.'rrparnr.i,

iqrisj

c,irhnlicns

illejfiiius

De i,5s*'^t^(^,h^e^^XViJdiniiia: V n uSyin vrrrnMnndimar g i n e o,co nccptus.Enfophl Enfoph profunditas profunditatum &: altitudinumaItitudo!Abfq;bIafphemiadico:I HS vh Ch rist icr ucifixij^Saluatoris totius^eaeris_hum^ni, Id cft^Mudi minpr[s,in A T v RjELiB r Oy6c ccuSj?^-CJLLo^typus eft,LAPj_s_P h I L.'" SeruatorMundi maioris. Ex lapide, C h r i_s t VM^aturaliter c ocrnof cito & ex Chris t o, La pidem Theqfophic c difcito. e o miLibroSS.a. S c R 1 p T v R .E hic nihil detraho. Placuit, rabili,mirabilis docendi & difcendi modus^ placeat idem & mihi 8c tibi.Chriftiana,quaefo,iudicct fraternitas.-Et ego Chriftiaajrerjiivs^gMuJidijiuiioxii: vtcr que
!

Lj

nus fum,Deique gratu,8c

effe,&:

permanere,volo.

Bb

198

ISAGOGE

IN

FIGVRAM
'.a>-\'S

VBINAM QVOMODCET NATVS IN LVCEM, MAKP0K02M0Y

Fi L / V
s , aJl?e^tt
(

VII.

coram

injipiente) ijilisy deformis

^^ (luap in

nouijfi-

mis : conJi^bflantialisJtmduqtiefarentiyMundus Varutts [non homo,) catholtcnj, trtuntiSy i^ixa<p^B(hT(^, ^i/il;tlt4ytacluy

auditu, olfaSiuitsr guflufln/ilfilisj localis
atqueflntttts l

VB

In tcrra catholica fanda, quam etiam nunc feliciter inhabitatjin Saturnio regno. MAKPoKo2MoTFiLivs;e femine & fanguine parentis formatus, & ex vtero eius in luccm,
I ?

naturaUter,exclu{us.

d eFOKMis, &;qvasi iNNOVissi M I s mundoquc ludibrium in confped:u tamen Sapientis cft pretiofiirimus.I h s v h C hrii

A s p e c t v (coram infipicnte) v
:

i s,

non ahum, in Natura, rcquirebat typum. ^C o n s v bSTANTiALissiMiLis Qv E p A R E N T quia c fcminc & fubT

Vs

1 :

Ilantia parentis.

Catholicvs: fecundum corpus,Spiritum

s

& Animam: etiam virtutes ac operationes. C o r p v habet Cathohcon^quiacft de feminc Mundi, de effentia & fubftatia Maprimordiah & vniucriah, teria: prim^ cathohce, particula de
wA>i

tcrra videl. &: aqua,in principio creatarii; in ftatu adhuc vniucr-

fah,non vt

D e o fic volcnte

reru ca^terarum globi fublunaris

corpora omnium fpeciah aut particulari,a radiis atquc fcintilhs

Animre Mundi fpcciahbus,h.e.fpcciahs particularisvc proprictatis

fiucNatura?,fpccificata,&(vtitadicam)particularifata.

V-

niucrfalis

quoquc conditionis cft eius S

p i r i t v s, Vniucrfahs

&AN
T

M A, quE fcintilla Anima: Mundi catholicx , Catholica,

h.e.VniucrfalisNatur^jproprictatis&operationis.Catholici-

fmushicfoluslocii habct,particuIari{muscft{olcEcifmus. Ca-

H o L I c o N Phy ficoChcmicorum,non nifi cx cathohco. Omnc cnim fimile a fuo fimili producitur. Et, Qualc femcn, talc gcrmen. Valcant igitur & difcedant procul hinc ( vltra montcs
Cafpios vfquc)materi^ fpecialcs fiue particularcs omnes^cuiuf-

cunquc

fint

ordinisnominis atquc virtutum. Cathohconrequiri-

AMPH. TERTIAM.
quiritur, particularc reiicitur. Frufl:ra,igitur,& falfo
in multitudinc particulari id,

199

quxrimus

quod habcmus in triunoVniucr-

(ali.Vcrumcft,quoddicunrjToT lapidesqvot REsrfubintclligcndum,PA rticvlares:Ex {olo,Mundimaioris,filio Vniuerfali,

Lapis folusVmucrfalis.

MN

particularis, lcilicet,
I

L APis,quoqtie,Exoex parriculari Vniucrialis, ex V:

niuerfali.

n o m n

b v

s,(fuomodo)particuIariter;in chao

noftro

VNo,C A T HOLico,catholicc\

A d do: Hanc

vni-

cam folamque ob caufam^quod videlicet conllat ex iis,nude &

fimpliciter cathoIicis,ex quibus.in

prima creationc,totum hoc

j

confpicuum atq; corporcum V n i v e r s v M,cum partibus fuis ideoque pcr 5c ex {e,potens cfl:,& folus fufficiens, (rcgeneratus,
tamcn,poil: naflioncm fuam)in fru(Stus,huius

E n t i s creati pri(

mi, fpeciales atq; particulares tanquam in confanguincos

iimul, omnes.

iuo

modo) fuos, vircs cxcrcere mirificas,cathoIicc,fuas,& numcro,

Qua:
virtus

tam

mireetficax,fcintillar,

AnimcE

Mundi, Cathohc^r, vniuerfalis, propria & pccuharis, in corpore,non nifi catholico,a verc Sapientibus,bene ccnfetur. Qu.aproptcr &Catholici,Lapis nofter, iure meruit nomcn

O MN
fit

QJ E

rite appcllari

potcft ac debet.

Tr

n vs

Vnv

s,

in compofito,{iuc in toto: Et,quod, extravcIcitrahunc,non

alius, in virtute mirifica,huic fimilis. 1'
:

rivnv

s,

in effentiis
:

& fubfiftentiis

cnim Tcrra & Aqua,corpore vno Spiritu xthereQ,quod C^Iuin eft,mcdio copulante & Anima, A
conftat
: :

nims Mudi fcintilla animatus catholica hvpoftafibus iaut fubfiftcntiistribus,diftin6bisatqjdiuerfis. Vnde LapisnoftcrTrinus cxiftit&VnuSjh.e. Tiiunus,videlicet, Terrcftris,Ca:Ieftis arque D iv i nv s. Vegetabilis, quoque, A n m a l i s & MiNERALiscft& dicitur quia eft illud idcm, in fubftantia &
i
;

in effc,ex

quo VcgetabiIia,Animalia & Mineralia, h.c.Tcircna, Aouatica, & fubrerrcnaomnia, ortumtraxercfuum, qucmadEt,quod propterca,in iila,

modum & paulo ante eft oftenium.

mirificeopcraripoifit. Et,quodiIIanutiianturacconferucntur

iifdcm,ex quibus Lapis:Lapis,contra,

(iuomodo)cxquibus

rpfa.Deniqj,TRiVNVS eft, quodS ale,M ercvrio&S vlp H V R E,fubftantiis tribus diuerfis atque diftinc1is,in Lapidem, fit compofitus,T r i v n v m. Summariter: Vna eft & Trina,Lapidis huiuSjtam mirabilis, matcria certa & propria-, cxquao-

roo

ISAGOGE

IN

FIGVRAM

mncsPhilofophijmagifteriumcertum,vcracicerpra:parant:in
trinitate

cathohca,(non particulari)fua,non peregrina aut fpe-

cialiriuefpecificata)vnita:invnitate,vniucr{ah,tripartita.Pot-

ro Red:e vcteres cenfuerunt

:

& colIeo;erunt,vnum efle D e v m,

\

quiavnuseftmunaus: contra; vnumeflcmundum, quia vnus eft D E V s neque SS/ Scripturaalteriu s meminit qui fi eflent, ccrtc commcmoraflet. Inde, non abiurdc, colligo (i vnus eft MunduSjCtiam vnus eftLapis Phil.^catholicus, catholice repra^fentans Mundi vnias vniuerfum vnum , ciufquc crcatorem ac conditorem vnum. Si quarris,cur vnus tantum (it Mundus, & cur vnus tantum Phil.^^catholicusLapis.-Refpondeo-,
:
:

QuiaDEVS
Pfal. 115,3.

pluresnoluit. Ratioeftiqu9:cunquevoluit;,fecit-,
noluerit, tu qua:rc ab co, ipfc folus nouit.

Cur vero

Epma<i>poaito2; figuram acure contcmplare prxfentcm , rcfponfionemlegcs&:vidcbisfufficientem;Ca:tera^quarfequuntur,pcrfefunt fatisclara&manifefta. Decarceris^indcfiniiio-

ne , verbapra::fupponunt mentem.

VIII.

VARE MANIFESTATVS, QREGENERATORIE A SEMETfPSO,

0* quomodo
artis

VhyJicoChemic obJletrtcM manu, in

corforefitOjfemelajfumptOyglonficato ?

EsPONSiONEM,
to,TR;rvNo.
cathohci
In

dc primo

ex przcedcntibus, pcrj^modo^artis Phy/icof"

terc poteris, plenariam.

Hoc reftat

chemicx, ohfletriciamdnu^m cor^tre^glorijicato

i.

In

Reg

m i n e, fci-

Pri MO,namque,operisPhyficoChcmici
E,diucrfis &:laboribus&:infb.umcntis,

gi m in

manuumquc

AD.ROP,(quod^infuahngua,Sacurnum fonat,) h.e. P l v m b o S'A,p i.e n t v m,S a t v r n i

&: Ignis arte varia,ex

CoR:vincuhscoagulationumdcxtrerclaxacis,D VENEC h viRi D EjS^Vi TRioLVM V E N E R 1 5 (dcbita, Lapidis Bcncdidii,

matcria)aderitnoftrum.

L e'o

vi ri d

s,abfconfus &iatens,e

montisfuiSacurninicaucrna,iIlccebrisacblandimencis,nacura:fua^

AMPH. TERTIAM.
rx (ux conucnicntibus, cliciendo manifcftatur. S a
cffluens, diligcntcrcolligitur,

i6i

n6 Vi

s,c

vulncribus Lconis, lanccaacuta transfollijCrafrus, &c6pios^

omnis.

tah&Lili, Limvs,
i

T E R R A,madida, humida, vliginofa & lutofa, A d a m c A,prima crcationis Mundi maioris nollri ipfius & Lapidis vigorofi noftri,matcria,con{picua rcdditur. V n v m, (quod fanguincm
,

ccnx nominarunt Sapicntcs,) cx VnaPhir"Catholica, Raymundi R v b r v m, ob ruborcm(coIorcm virtutis)crafliim, dcnfum &c atrum , nigrum nigrius nigro dictum erit prsello. V nc V L V M,quo Anima cum corpore eft colligata, & in vnam maffam coadunata, rclaxatur & difloluitur. S Fi-i. r t v s & A-n m a (fpintusanimatus) acorpore fenfim difccdunt& pedetentim leparantur hoc dum fit, fixum rcdditur volatile, & corpus immundum, dedieindicm, corrumpitur, deftruitur, moritur, nigrefcitatque incineratur. Cihercmhunc, ofili, ncvilipendas, dlenim diadema corporistui; latetfubeopygmjeus no,

fter,vinccnsacvinciensgigantes.

II.

InREGiMiNE sbcvniri

Do, (quodopuseftmulierura, &Iuduspuerorum)

nato, vno,
artificio

Vase

criftalhno,circuIari,& materiei quantitatiiufteapptoportio-

phyficomagico, Hermctice, ncc non a ThcofophojCabalicc hgillatoi F v r n o Athanoris vno-, & I g n e vno. CoRPVSjS piritvs&Anima, diligentia accuratiflima,HercuIeifquc laboribus, externc lota, mundata & purgata, iterumque compofita,commifcentur,pcr fc putrefcunt, &i finc manualicoopcratione, foliusNaturarlaboribus,foluuntur, deftillantur, fcparantur,

iublimantur, coniuncruntur, remifccn-

tur,copuIantur&:reuniuntur: fixumque,uc,plcnarie,fitvor
latile:

per fe

quoque coagulantur, diuerfimode coloran tur, cal-

cinantur^figunturjEt^itajVolatilejredditurfixum^fvIunduf^

que renouatus&nouusconftituitur. Inhorum, infupcrficie, fiuc cxternc,dcpurarorum, iuxtaNaturx & pondera & proportionem mixtione fecrctum Compositionis triplcx, pau,
,

notum,'quam diligcntiffime obfcruarc, & adhiberc memento: ahasfpiritus animatuscorporinopotcftconiungii

ciffimis

nec, contra, corpus fpiritui rcuniri.

Quo ritc pcraclro, C h a o s,

Mundinouifuturi, nouum cxplicatur, feparatur feparata cxornantur , h. e. Nacur^, intcrni & radicalis atque centralis, Diuina manuum labore
adcrit, expriore,
:
:

Naturx catholicx,

Cc

7.01

IS
:

AGOGE

IN FIG

VRAM
te,

adhibito nullo hanc fatSlam cflcjCum percepcris,motum,ir.

experieris

iuternum, &, oh,gaudio lachrymabis! Quiapcccatum originis,igne Diuini AmoriSjin rcgcncratione,&: corporis,

Spiritus

& Amma:, diuinitus aufcrri & fcparari,ccrto intelliges,

Non fcnbofabulas. Manibus tradlabis, ocuhsque vidcbis tuis, AzoT H, h. ^.^^.'"PhilJ^Cathohcon: qui Cum Ignc intcrno&:
ExternOjharmonia tamcn fympathica, cum Igne Olympico, ob ncccflitatem ineuitabilem,Phy{lcomagice vnito, ad l.apidcmnoftrum confequendum^folus tibi fufficit. Qjiod, Vulcani;,fecretum,profundiflime,abfconfum,niiiprobeicmeris-, co-

quc,aut ab artificc,aut vfu crcbro,aut

litico,re infl:ruente,in

Deo

ps

o,more Cabali-

furno triunOj(pherice rotundo,rite vti di-

dicerisjfruftra

& in vanu(quamuis in debita matcria)laborabis.

TENEBR/Eapparcbunt, fupcrfaciem abyfll :Nox,Saturnus, &: AntimoniumaderuntSapicntum; Nigredo, & caput corui, Alchimifliarum in hora coniundlionis, varia, dc omncs Mun di
,

quoquc, D e i nuncia; & cauda pauonis. Myflicrianota, quardc iridc, & in vetcri, &:innouoTefta mento. Dcnique, poifcaquam tran(icrintcolorci,fieritius, aibedo & flaucdo,videbis,L a p i d t m P h i l." R e g e m noftrum, &: D o M I N V M Dominantium , prodire , cx fepulchri vitrci fui thalamo ac throno, in fcenam mundanam hanc, in corpore fuo
colorcs, apparcbunt
:

Iris

glorificato,hoc

cft,

Regeneratvm&Plvsq,vami>erfe-

c TVMjVidcl. CarbunculuIucctemJpIcndorcTempcratiilimu,

& cuius partcs lubtiliilima?,ac dcpuratiflimiE,c6cordi miibonis

pace, in V N V Mj inlcparabilitcr funt lijratXjfummieqj icqualcm;

Diaphanon,vt Criftaflusi compadum

uti
fa,

& ponderolilfimumi fa,-

cillima: f ulionis,in igne,vt rcfina,&: antc hydrargyri fugam^flc-

cera,attamcn ablq; fumo, flucntem corpora, lolida & clau:

ingredicntem ac pcncrrantem, ficuti oleum papyrum in liquorc quouis diffolubilcm & Iiqucfccntcm,ciquc commifcibiIcm,f riabilem,vt vitrum in puluere croccum, in maffa vcro in:

rubcntcm: ( qux rubcdo, perfccStiE fixionis, &fixa:pcrfc6tionis, cft Si gn at vr A)permanentcrcolorantem aut tingcntcm in tribulationibus cxaminum quorumuis, ctiam fulphuris aduftiui & aquarum comcdcntium tcntationircgra,inftar rubini,
:

bus,ignisquc perfccutionc vchemcntiflima, fixum, fempcr du-

rantem,

& incremabilem, ac Salamandri inftar permanen,

AMPH. T E R T
T E M,
I ;
,

A M.

205

o M N A Q V E ( eft, cnimjfuo modo , o m n i a in omn ibus) iuftc iudicanccm clamantem Ecce^Rcnouabo omnia. 1 1 1. In Regi MiNE TERTiOjficL AP Di s Pliil.'' cum Mundo maioI

re in parcibus eias infcparabilis

Vn

qux

cft
:

& dicitur, F e r-

M ENT ATiOjMyftcriumharmonicumnota Quod,inCabala,cft hominis ad Monadis fimpUcicaccm redu6li,cum D e o,V.Ni o:idinPhyficoChcmiaadLapidisnoftri plusquamperfcd:i

& gloriofijCu Macrocofino, in parcibus cius, F e r m e n t a t o. Ec:Sicucihomo, vnitusD EO,racione D Ei,fitqualiDeushui

manus, auchomoDiuinus,
p
I

h.e. quafi

DEiFicATVRi &pro-

ptcrcapotcft,qua: vult; vult,autcm;,qua:

s

Dev

s i p s e:

Ita &:

La-

PH

L.'"

Mundo maiorc, in partibus illius, fcrmentatus, ra-

tioncfcrmenti,transformatfc,inquodcunquevoluerit,operaturquc,pro naturis omnium diuerfis,diucrfimode,omnia,in o-

mnia,&:coa:quatfcomnibus,cu6tis,{mguIisacvniuerfis.Hinc,
fili

do6brinx,aliquantuIu noflc poteris,curPhilofophi

A z o th
j

fuo,nomen impofucre, e r c v r 1 1, qui corporibus adharrct. Qu.od fi, perfccfle, noris, es ille, dc quo vere potcft dici Dimidiumfad:i,quibenecacpit,habct. Fermentaturautem Lapis Phii."', non folummodo fimpliciter cum Tcrra vcl Aqua,ve-

rum ctiam cum harum fru^ibus, vcgetabihbus, puta Animalibus &: Minerahbus, hoc eft,

cum Medici nis

cx Vegctabihbus,
vt, ni-

Animalibus

&:

Mineralibus, arte Spagyrica,prccparatis:

mirum,cxaltenturinvirtute, ^aDiuino

L api dis huius Be-

nedidli ignc CathoIico,ad 6c in a6tum, a potentia fua, etiam

plusquampcrfcde dcducuntur. Fermentatur, quoque, cum

Metallis, vidclicctjL a p
i s,

in albedine cxiftcnsfumftia,

cumargentopuro, adalbum.-L A pi s,vero,fanguineus,cum auro obry zo,ad rubrum. Eftquc, opus hoc, crium
dierum.

y-l^^^^^A^

Cc

204

ISAGOGEIN FIGVRAM.

EST C OMMODVM QVOD ILLVD,ET, QVINAM VS VS,PROPEntodummfiniti,

e!7*

IX.

<SMicrocopno t^ Macrocojmo,

tnumta,te catholica, minfcefalutares ?

LApi
&c

regeneratus8cplusquamperfe6lus,operaturinTr<.i-

VNiTATE CATHOLI G A,h.e.{ecundum CorpuSjSpiricum

Animam,(catholica)inCorpus,Spiritum & Animam(catholicc ) Mundi & Minoris & Maioris, quemadmodum tradi-

a t v r^e derunt fapientesj& artis huius(qua, in percontandis fecretis,nonfagaciorvlia)artifices (quibus credendumjexper-

tam immediate quam mediate.Vt Virtus^in ad:ione,fic vsvs, Lapidis huius,inPROiEC tione (terminovtar,de phyficochcmicis, phyficochemicorum confiiHc.
tiHimi
:

tflqud

ViNVS;

MlCROCOSMICVS; MaCROCOSMICVS;
F A X CatholuA N ArvR^ LVME Nfe^
extcrne (^ interne rite id-

Eft cnim Oni VR I M,perquod,pr^ien-

Metal L A.ritefer
mentacus
&: in
,

cranfmurar

tej&THvMMiM.nin' TER. MAX. dcmaximis

Cabalice , dat TheoSopho refpo ra,Ioquicurivocem e&: abftrufis

inferiora in fuperiora,

mente , mirifce accendtt. Cur non? Cum ipfeipfi/itlux

hibitHS )in horninU

forma & in efl'e,fe

,

cudum veritacem cum

lucroingente. Hincdiuitia:immcnf<j,paiipcrtate fugantcSj&omnia qu^ auro atquc argcn to

Nitura, corufcans in tenebrii Mundi.

mitcit fuam: Et fimili

^uo in te^
ex creatu-

cudo apcinima
I

Crea-

ortOi Cyeatorem

TlONIS MvNDIjFoR- ra cogn$fces,nec non tJMef- paratur,haberipolfnnc. MAT oNis quoq; Ho fah promifitmpta ac reli- G E M M A, s exi^ilicibus MiNi s,marisacfemi- giojk anfiquitati inttUi- non lophifticas, iz.6. genac L A p s v s q; eorun- ge!-,quid M or vs fitSa- nuinas ac veras faeit:&,
; :

dcmmifere dcploradi: pientumv erpetvvs,

cxcriftallo, rubinu car-

ExcmplarMATR imo
nii pulchri,

pudici
:

luculencifllraum

bunculumve luccntcm iplendoremagno: ViTy- ditm inuentttSynec in omne R V M malleabile & poab
infpienttbui iamdiu
,

pii,

infipienter qn^fttHt at no-

PVS N is
ris

N C A R NAT lO- mm, abei4, autfic, inue AoroTDi V N I, mendui. S p R T v s

I
I

tabile reddit:Ex
ritis

marga-

multis

vnam artifi-

Redcptoris
tocius

&

Saluaro-

malignos , ab obfefis , ex
pellit

ciosecoftituit.

AzoT h
e.

humanigenc

cr

arcet.

^^tdni?

Lapidis huius, h.

^*

ris,h.e.

A
risjh.e.

M P H. T E R T
, -

A M.
Philm.C o R
p

ZOJ

Sunt in Natura potentix dc Spi- particuUres quthut ce ritu iand:G,m vtcro bea diint malignx potefhtes tx Virginis > ifie>ia>rdn- cur non dr iniuerfali ?

Mundi minoris,
ert

oRA

in

qui coceptus

primam materiam rcducitsi^eft enim materia

</<ePASSiONis
centijpm<e
,

innoi s

M oRt

7{ec foleU aucior confafionii firre fymmeirinni.

lica

prima formacathoanimata ) & m eT A L L A,(vtipfcvidi)

salvtifer>e,Se- Ingenivm (vfu

p V
da:;
I,

me-

Cristallvm,GM-

T V Rit honoran;

duo
fic

) dca.l

(^ nohilitat:

mas,Perlas,SiLICES,acLAPIDE
mnes,necnonMiN
RAL
I

feros folatii pleni

Dk s c E NS V s ad inR eSVRRECTlONISVicum corpore

,

c^Memoriam
i

ftblimm,icV Rv d E nT

(etiamMicrocofmi)oe-

am
I

concil.at.

I-

vSloriofx)

L a

R TA t
J

E uperpe-

A, vere potabilia

in vtcro virgineointcrnis

tuam,

(^ahfente vieUntit

reddit.

Animalia^
liberac
;

aflumpto

in

cxlum

externi

ASCEJJSIONlS gloriofe:denique se ssio-

cr A v D Ahoutfiim ( qu*
Fortttndo tsi )

morbis
fcruat.

inque

vjgorevirtutis fua:

con

K^nimi

Ve getabi,

e i ad dextram Omnipotencis. Experi1 s

mireexcitat.K^E. s

t av-

A,ferc cmortua,cf-

mtntum

v d

1 1

v L-

RATIONlSrfCCONSERVATIONlSWtf-

fentia flmplicium fpe

cifica ferraentatus

&

timi , atquE tremendi in

,

e flr eH 'verijpma viuos & mortuos & in D I c I N A, catholica: Mundum totum, perio R B o s que txmex-

methodic^ eifdem applicatus

cillatque
( ,

'viuificat, refoillis

humidum

gnem intall},bilejExqmplum

ternos quam internos.fue

humido permanentc

Rem iss lONis

csnebrarum im-

cerporisfntfiuc Spiniui,

catholico) cvrrohorande

PECCAT ORVM.&libc- fue Mentis, Di-Ocoyetionis d

rante,
los
,

omnes

etiam

il-

puritatibus, clemctilli-

qui

pfudomedcu
h o m n e tn
i

mum. Teftimouiu R eSVRRECTIONIS CARNIS N OSTRiE,&qui-

funt tncurihiUs, virtuose

propcUens, c>~

totum
<i

( pr,fd'ifofittim)

dcm cum

marnainno-

vfqe advita lerminum

uationc ac gloria , viuura. Necnon c o N-

D e o fpi prd'(lina-

tum, c^ ingenio

ce^po-

natiuum,.rab intcritu (in hac infrautia) vindicac imminentc. In lan^pride conucniente, aqu Acii\s permanemartinciose accenfa, in pcrpetuum pcrmaneierrfrdet. Et(vcpa.ucismulta concludara ) cflficax eft,
in fruftus globi inferio-

ivNctioNis
cuiufque
p

vnius-

re vegctum ac valen-

Anim A, cum
,

cem

confer-

risjnecDonSpiritus fub-

fuo&SpisiTvdcCoRo R E proprio
in a:ternii indiflolubilis, vera-

tttns.

Iunares,miracuiose,0

MNES. Omniacnim hxc; L A p iD I huic,

ob caufas
fuas graucs,

cifllmum.Formula

Re

GENERATIoNIS&lSpiritualis& corporalis nofl;raE,pcrfe6iifllmuSpeculii

naturaliterobaediunc.

SaebathiSab,qUodcft,
xtcrnae
,

ATHORVM
:

bcacitudinis
ciarifllmu
I

M a G o myfterii indiuidus vnionis

SS^.

TrinitatisDivina viua
Cc
3

zo6

ISAGOGE
p
I s

IN

FIGVRAM

SVMMARITER.

LA

P H I L."" Matcria,obied:um & fubic^lum cftmirabiomnis,cjux in Ca:lis

R.

litatis

&: in Terris eft, magnificii.

Ncc

V M miraculorum ac fecrctorum,totiu$ Vniuerfi, ampliflimum atque miraculofumj Libros SS."^ Scriptura: 8c NaturxrcaIitercxponens.Excuiuscontcmplatione,accurata,tan-

nonTH E A T

quam

gradum fupinumatquealtum,innwAgnitionemi pronum & obuium inNATVRi,&:NOSTRi ipsivs cogniper

cioncm penitiorcm,vcram

atq;

perfc6bam,Tiicofophice con-

fcendimus, &:NaturaliteracScn(ibiIitcr trahimur. Pelasuscft

eftcnim Bonitatis:Etcrna;,Sapicntia:atq; OmnipotentixD ei

immenfum, magnum Benignitatis fua: in nos tcftimonium, En ihabes V s V M,catholiceTriunum,D I V IN V M, vidcIicct,Microcofmicum,&: Macrocofmicum qui fubdiuidunturinphyficum, phyhcomedicum, nimirum, pro holufti ac Mifcricordis,
:

minibus,Vcgetabilibus,Animalibus,Mincralibus,MctalliS',Aquaticis atquc Subtcrraneis,

;

omnibus: Phyficomagicum quofic.Cabalifti-

quc Hypcrphyficomagicum, Thcofophicum cum.

<ex

POTESTNE LAPIS
POtest.
L APiD
isPhil.'

PHIL."^

(vttradunt)MVLTIPLICARI?
Et quidcm,in quahtatcacinquantitatc. Eftquc

MvL

TiPLi cATio,nihil ahud,quam

opcris Phyficochemici, Cathohci,

cum lapideglorificato, ante

fcrmen tationem,in fontina fua cathohca, h.e. A z o t H,itcrum loluto, per regimcn fccundum,rcitcratio. C>uoque f^pius reitcratur Multiplicationis opus, c6 citius

quoque

&: per-

fcdius opus in virtutc abfoluitur; idquc

ficininfinituiia
,

^^
f

corOl-

AMPH. TERTIAM.

loy

COROLLARIA
Q^
I

V A T V O

R.

^Xp

}iJ

s /e totius

operu huitw^Jque

ad fermentationem comErrantjectis

X-^pleti^^-vic^u t^ armSiu exceptis^adjummumnonexcedunf-ualo-

rem 3

talerorum :fciens loc^uor^ afcientefraterns edoQm.

Jlatuentes.

2
di

^uemadmodum honorum mundanorum pars decimafolet tmpen0:,in caujispiis

,

1) E

nouem yero vjui mundano: tta^m contrano:, Theo-

Sophum decet^decimam duntaxat Laptdis huiits partem^vjihiu tmpendere mundanisi

nou^m yero rehnuasyjolt

Deo

>,

inproximisy eveno.

.^uod

eleemoJynarttD Ei^in hojjitah hoc magnoycfi proprtum.

3
tdefi,

Jn sv H CiiRiST I

crucijixt, Saluatoris tottus

humani generis^,

^iundt mtmris, m U^turx. lihro f^ ceujjeculo, typuseHferuator ,SMundt matorisy hoc efi, Phtl'". Lapis: ^uareicx Laptde hoc^ C 11 r is

T V

M nati^rAliter

agnofctto

;t^exCHRiSTO, Lapidem

Thtt".

Theojophice difcito: Lta, aAntiquttatpia

Joy

reltgiojd^^de

^lafhidhptomtf
aut Turca,

ettdm ttlr^m t^exNattira,

eB

ccrtior facia. SicEthnicptSy

SS.'" Scrtpturam

{'Dnv s!) nihiit xftmans, ex CN^aturx Iihro, adjenjitm

conuinct "ventatisy atque
(

e^ rationem poteB
4

Dtuina cooperantegratia )

conuerti adChrtJiiantJmtm. Sic i^ fudtsiis.

^ut
ertt

myflerta SS. * Scrtpturx prohe dtdicdrit tjuoque legere in Ithro

i

NaturXy ac Semetipjoi i^ contra: Is S ap

en t r m

jEternx thejauro-

rum

tnuentor minfictts. Liher e?tim explicat lihrum. Tiacuit

Deo

mtrahtit mtrahilis hic c^* dicendt t^ docendi modus :placeat tdem i^ mthi^

O' ttht. Enfiph l Enjoph 1 Enjoph !

it

N GM
I

A.

Ohn lAin omnthusprtmum, o mni tertio tradtdit {exoUNi primo fecundo ) ouNiAinoM-NiEvs primum fecundum yt tnde omn ia
,

tn

M N

pojfderet.

vSy0' M N I a {cathoiicc) dgnojcerety cognofceret ^ac .^odtiomen eiusyjinojit ? Conjiiium audi: zAmbuiatn
'DoSirtna. atque Legum

'-itits

Amphttheatn hutus^
A paterne

i^rtjif
'

M Ni

docehit.

SiettLVM NaTVRjE ET ARTIsSlMILICtTAS*

Dixi.

io8

AGOGE

GVR

AG OG
fiue

E,

INTRODVGTIO G VRAM
1

N
'

FI AMPHITHEATRI
Quartamjbreuis.

Homo
,tOTO GORDE, TOTA ANIMA, OMNIBVS VIRIBVS, ET OMNI MENTE,
'

DI VINA fIMVL ANTE

GRATIA
E

M O V E N T E,

^x

V.'-

(eftenimDEi mirericordisdonum)

STVDENS
nln'
S

AGNOSCERE,
N E G A R E,
ET

P S WUicogmtwnefui^K^S^

MVNDVM
luminis naturje
i.

( cogmtione quoque

CONTEMNERE IMMVNDVM.

T o L A intcgritatis Chriftian^ c a n d
ritatist|i

d Ajhoccft,
A,

{implicitate,rc6to&:probitate,fan'5i:eamidusj ve-

Diuinx Z o N A lumbis fuccmdis A V R E

&:SceptroChristian^ hbertatis imperatorio,mundo vidchcct, diabolo ac carni* concupiiccntiisatque aftedibusdominandojinhahciccnamundanamprogrediens:

1.

Annv-

AMPH. Q^VARTAM.
1.

Z09

Annvloassistenti/e grati.r

Diuina: admonitoi

rio,virtuorasvidcliccc,catholica;qucpromi(lionis,ab
cuius orc non inucncus f uit Holus, data?, diccntis,

o, in

dico vobis,

fi

quid

peticritis
:

Amcn, amcn PATREMinNoMiNE meo, dabit

vobis,petitc
3

& accipictis

digito annulari dccoratus.

Mitr/E, aut L AMiNiC avKiM Saceri)otalis, Coron iEvc R E G I > loco, homin.vcre cltholici fignatura,
nis intcrioris frontc, diuinitus

notatus,& ceu obtc6tUsatquc

ornatus.

4
cntijc
I

AcivA lachrymarum pcrnitcntialium&nouiobcedi-

Benbdicta,Asperso Riojcrucis ac tribulationum

Cuiantcmcntisrua:,DEOConiundaratqucvnitac,ocu-

vcrehyfropicOjChriftiancarpcrfiis.
5

los c

col!odcpcndet,inTABVLis cordisfuija

lethiferispcc-

catorumfordibus puriac mundi,vcre AvRBis,flagrantiifimi amoris Diuini C i n a b r i o, fidei fincera: Penicillo indclcbilitcr dcpi(ftus,

ncc non

Mall
:

fpei firmsc fortitcr impref-

fuS

;]^\J^ri^

XpiST0 2,DeVS&H0M0 CmddxUSj mrQiy^^nuic;

rnn| -nl^y^iLCfjig ipfifiimus

Chahacter, &FiGVRA patcrna:

S
i

Oaw^aVewf ,

fiiie

fubfiftcnticC

gi

ll

v m Patris,

m a g o non

tantUjVcl EiKiiN, fcd&aVaJ;^cicr^,&verusglori*cPatrisfplcn-

dorjDElVERBVM, DElVlRTVS,&DBlSAPIENTIAincarnata.
fas! B
I

En S i

g n A c v l v m, vihcens ac fugans partcs aducr-

Pent ACVL VM &quinquelitcrarumacvulncrum,VBR-

mirifici mirificum

6
ti,

iAlmaldel virtuofum CiRCVLo nin*ignco, Gladio vcrbiDiuiniancipi-

candid^r

& viujc
I

fidei in

Chriftum

ManV D
j

o eam mo-

uentc&:regentc,du6to,inclufus-,coquecontraportasinferni,
tutoie
nitus.

Exo H M Z E B a o T H omnipotcntc, inuidiffime mu-

7
nis,

IvRAMENTVMjobFoEDvs&PACTVM
cum S p
,

conucntio-

r i t v Sapientiffimo^Opcimo^PotcntiifimOjInfiei triuni, fe
,

nito,Zelote, quo

anima mincipauit
i

triunum totum,corporc,fpiritu & in perpctuum indifrolubile , C e r i m o-

Niis fandiffimis^in baptifmatcChriftiano,iuxta & fluminis L OT o N E facriaquofa,&: flatus v n ct i o n e facrofaniti olcofa,

fcmelfan6l:cpra:ftitum,fidchtcrfcruans: datamqueilli ipfi
fi-

dem,qui fanguine cum rcdcmit fuo (cui tu, inquam, chiro-

lO

AGOG

GVR A

grapharius debicor fanguine viciflim obligatus cuo) nefarie

nonfoluens.
8

Lampade atqueC ANbELis,luminisdcluminc2!Ccr-

nojfcmper ardcntibus,in mente dia Diumitus accenfis, illuminacus.

9

HOLOCAVSTVM, quod
illi

nin* S P

VM O

P T.

M A X,

non

defpicicCjfpiricum concribulatum videlicet,& cor con-

eidem, pia: deuocionis oracionisque ardencio, ad D E V M volancium, Svffymigatione, locis & animi Sc lingux A N B V s , pacicncer facrificans.
cricum,

1.

Propositione dcniquc,noncemerequauis,leui, fcurrili auc inani, verum licica, honefta, & propcerea D o
lo
e

non adueria, fibique ipfi, auc proximo fuo , maxime vcili necef^
fariavc,menci fnpplici

& a lethiferis peccacorum fordibus pcc(

nicenciaUter defxcac^,
ra

&

qus vera ChartaVirginh A^pumunda,Theofophorum, non cacomagorum) C a l a-

m o cogicacionum incegrarum imaginacionumque rcdtarum, ex defiderii fcicndi C i n a b r i o ardenciilimi.firmiccr infcripca, &:A L T I s s iMo,eIcuacionisin EVMannunciacione,fubmifse
obIaca:in Iei

busve

vnio Chriftiano,camaconcupifcenciisafFe6liviciofis, quam a fuperfluo corporis cibo, Genvbvs&

f l e

cordis &: corpoiishumihccr

s,deque opcaco ( Diuina

e l-

clcmencia) beace impecrando,indubicancer Iperans: in S a c

L

o fiuc A D Y t o,0 r a t o r 1 1, monaftico,auc quah cremicico, ad nin* pro S A p I e N T I a fan6ta, a n e vigilans, & ore ac cor-

dc X^^J^po^ef, CRVCIFORMITER,hoC cftyin S P I R I T V & V

E-

R I T A T E, finc intcrmiflionc.

ORANS

D
2.II

M P H.

Q^V A R T A M. S,

O R AN
AVDIT,

VIDET,

OBSERVAT,

nln^MIRABILIS,
voccm mirificam, mirabiliter fonance, tonantem & loquctem,

IN

SS.*SCRIPTVRA;
HiJlorichfiHe
Literaliteri

NATVRA;
>(^ ftiK^ooTftiKug
;

-v^A>^

Maxf

Theofophice
Phyficei

O; SecunduTH animam , in mentisy eo luncia: , aut

Diuina
:

SEMETIPS

^loraliteri
Tropologicei

luce

illumtnatie

Phyficomedice;
Phyficochcmice;
Phyficomagcice-,

[leculo

idque

tam dormi'vt

oAna^ogice;
IPbyficei

endoyquam ytgilando :
tefles

quoque confcientix
,

Tyj)ich

Hyeprphyficomagicc-,

froprix mille

rueritatem

fabahcei
TheoSobhice i

terhibentes 3 iuxta
-,

Legem

Cabahce
per
,

tn cordibtfs noJlris,Dtutm-

tusfcriptam.

pcr

C /E L V M

T e r r a m, pcr A qv a
&

per A

r e m,

ftellas,

ignes,nubes,ventos..raxa,gemmasJapicIes,mineraha:per Ani-

maha, terreftria^aquatica
ras,pund:a : per
partes, &: S p
i

volatiha: per vegetabiha omnia,

perherbaSjlemina, hngua,virgulta,fru(5biis: pcrnumerosjitc-

Hom

n e m , lccundum
(

C o r p v s & corporis

ri tv

m, qui

& in corpore &: fine corpore ) natu-

rahtcr
I

Familiaris,Homvncvlv sque Sophorum eft: per L A p D E MPhih"" & dum pra^paratum, & quandoregeneratione glorificatus eft. Imo,per Creaivrasomne s,ctiam inuifibileSjhoc eftjnon phyficas, vt funt totx cxlcftis

& infernahs ex-

crcituumfpirituahummihtiar,AN GELividehcetboniacmali:
&:

per o m n

a,

qu^ a vifibihbus,hoc cft, phyficis orta funt crea:

turis, fiue

per fe ea funt naturaha, fiue artificis rnanu induftriola

alfabre claborata
tia,

tanquam per m

a,

nobis aptc inleruicn-

quibus Diuina humanitus fentiamus.

O quam mirabihs
!

vox
nin*

inomnibus,pcromnia,adomnes

In vs

vm hunc,vt

voluntatcm,dc prxteritis^prxfentibus atque futuris (iuxta

finc fallacia redlc fciamus,

D Ei voluntatcm) quibufcunque,

cognofcamus ac prxuideamus: Et,inNaturaconftituti,fupra

2li

ISAGOGE
)

IN

FIGVR AM
:

Naturam (D e o duce

nosipfi

dominemur Resque ipHis haud

difticilccfficiamus&:peragamus,quarumcaufe(ra:pifl'imect-

iam naturalcs)aSapientibus mundi huius ignorantur^ob idquc pericilTimis in prophana philofophia viris etiam admirandas,&

non crededas, S

ap

nt

^e

^tcrnx cultoribusatquealumnis
Infumma:poteft

fidelibus diledis,folumcognitas6cdignas.

ThcoSophus, qux vuiti vuic autem,ciua: Devsipse. InDEO poteft omnia. En Secretum,vbi,quibus Auxiliis, cur,quomogo,quando

C re dent

nii

impoliibilc

THEOSOPHVS;
N s fana,nec negotiorum curarumque mundanarum immundarum mole opprcf]a,in C o r p o r e fano CumSophiftisquibufcunquenonambulans,fcdS apiz
1

CV

eft

ENTi/Cyterna:&:SS.*VERiT ati s catholica: femitas firmitcr inliftens, inque ca, animo conftanti, ad finem vfque impetrationisjperleucranSjD e enim zclotis donum hoc. Curarum temporalium vanitatibus & phantafiis fplen5
i

didisve
re

mundi huius immundi fapientias mifer^ mifcriisj & ve-

nugis ac fabuhs cito cranfitoriis, haud implicitus,vcrumin

S APiENTiiEa;tern;^meditationibus

& laboribus diu noduomnium

quetotus.

Amicus

T\VV,

fatus :abhocqi folo pra^ceptore

fapicntumcaiholico^dierumAntiquilhmo^candjdifTimOjnec

non fideliilimoj iuxta voluntatem fuam liberrimam, rcd:e cdodlus, idqj vcl inimcdiate,vei mediace, quod cft.per Magiftrum, fpiritualem aut corporcum, nuntium nin^ bonum :Et,pcriibros,puta, SS.^^ScriptursCjatque Naturjc,ctiam Natura: incer-

pretum chartaceoSjquorum,quinam authentici iint,foius,cum Ignis cxamine,D e i Spiritus,in co,dextrc iudicans, fit ccnfor o-

mnium arquifTimus.
Mancipium aiiorum, pr^fertim hifccbonisacdonisindignorum,arbitrii &: pccunia: non cxiftens,verum per fe vccu nquc diues, vt de vidlu &:amid:u non fit foiicitus honefto. Nam impoflibile, indigentem, aut non iiberum, poffc phiiofophari. Ars libera,libcrum & totum vait hominem.
5
/

Pratlicus manuaiis in Phvficochemia: iaboribus,mui-

tiim

MPH. Q^VA R T AM.

7

i'5

tum

excrcitatus arqiiecxpercus.

Naturam,maicfl:acisa:-

cern^ ac incirabilisjin huiusmunditheatrofpcciofillimojminiftram

nunqua otioiam^ciucem Sophis omnibus fidam a D eo

benignc coftitutam, vtThcoSophia: amator, h.e. phiicfophus,

nofcensjoc obocdienter ob(eru.ans.
8

Eamqueblandc;,(c]uiaminifter) ^-^lenceCquiaafliocius

lcntiiTima)
,

ducendo,non vioicn:iair:^cunda(vclioftis) cogen-

do,mprincipiisnaturahbus,arceftuaiofa,prudcncerimitans.
5>

Conftancia induftriofa &patientialaborio{a,laborum,

S APi ENTi^Eversfruclus,

quinon nidmcntibusdiuinisdantur, propofito firmo Sapientcrcis &: pic vtendi, hoc cft, riuuios

fraterne cmittendi,fontcm,in timorc

i,foius recincndi,

(quod clecmofynarii D e i, in hofpitaii hoc magno,eft ofncium ) hilariquc & animo,& vulcu fercno (rnn*^ nutu) pacicnccr
expcdans.
10 Nonfccrecariuspubiicus,fcdHarpocrarcs(rxiftensjDEO-

que immorcali, pro bonis ac donis cancis ac cam pacernis, quieto

& gaudio & filentio ( ne fibi ipfi periculum accerfac

n^lH*

aliisquc

maieficiianfampra:beac,&propcereaira
cur ) gratiaS immortaies agens.

mifereconfuma-

COROLLARIA DVO.
/

/h sv h Chhisti

crucifixi,

Saludtom totim humanl generu

ideB, fSMundiminorts, in D^tur lihro i^ ceujpeculo, typus efi/eruator

^lundt matoriSy hoceB, Phd'". Lapis: ^are, ex Laptde hoCy Chris

T V

naturaltter agfiofcttOi

t^exCHiiiSTO,LAPii)EM
certtor facia.

Thd'".

Theofophtce dtfcito: Ita, cAntiquttas pta

foj ettam ab, tn

^ rehgiofa,de ^lafchtah promtf

SicEthntcuSyaut Turca^
)

^ exNatura,eH

SS.^^Scripturam {''Devs!)
<(^

tithtL

aftmanSy ex D^turx hbro, adfev.fum

rationem fotefl conmncfverttatiSy atque ( Dttuna cooperante gratia

conuertiadChrtJtiantfnum. Sic ^Judceus.

^ut myferia
erit

SS.' Scrtpturaeprobe dtdicerit quoque legere in Itbro

6^* contra:

NaturXy ac Semetip/o;

JsSaviehti^.

JEternx thefauro-

rum

tnuentor mtrifcus. Ltber entm exphcat Itbrum. TLicutt

'ifr

Deo

mirabtlimirabilis hic

dtcendi i^ docendi medits :placeattdem

^ mthty

(^ ttbi. Enfoph l Eyifoph l Enfoph I

Dd

zr4

ISAGOGE

IN

IV.

AMPH. FIGVRAM

N GM
I

A.

Omn lAm ommbujprmitmj o mni tertio tradidit {exoUNi primo

jecundo )
tn

omn ia in m.nibvs primum jecundum yt inde omn i a M N 1 B vSy& o M N I A {catholtce) agnofceret, cognofceret ^ac
,

pojjideret.

.^odnomen-

etus,fnoJlt? ConJtUum audi : (iAmbulatn^-uits

'Do^rinx, atej^ueLeguntAm^httheatnhmujy t^^nin*. o

docelftt.

mni a

paterne

OMN
ad

A.

f-njn^DEI
LIVS

OPT. MAX. SO
I

HONOREM, LAVDEMacGLOdgnojcendam atque cele^randam :

>

RIAM, POTENTIAMq;SAPIENTIAM &B ON T A TEM

PROXIMI EGENI,&PROPRIOS VSVS,

C^iff

tempore^inaternuminnumera"
biliterfalutttres:

ABoL

I yero , iftiufque fquamarum putidarum defpeftum fummum ac deteftatio-

nemxternam.
Hallclu-jah : Hallelu-jah Hallclu-jah
:

Phi.Diabolo.

EPILO-

OGV
ue

S,

CONGLVSIO O ERI
P S T O T V S.
I

toitiill

VD

nunc 6 mortales , Spcd:atoresopdmi,per Regium S p p h i ^e

I

SvPERC^LESTis prxconem fapicns

tillmiu,ciurq;,
s

M Ejintcrprctcm T h e oa
Stm M a6.

vE

Amatorem fidclcm,imo
e
,

APiENTi AT^tcrniT^tcrnai
Qiianta
,

ps A^fo

lavcra,Qu.id(it S api
6c

n t i a Qualis

TO-

Qija:cum Ea pugnanda;

rivs.

QuiThcfauri,Vfus,Efted:us,Frudus, Qjjantopcre,Vbi,Quibusauxiliis,Cur, Quomoclo,Quando,Omnibus,Cund:is,{in-

a Thcfaiirisquellliusinexhauflis fcliciterconfequendis^Orandum &Laboran(lum; Quaquxrengulisacvniucrfis,proi

p
s

daMcthodo

aut via,

detur. Vidiftis

Cui,Cuinon,aQuo, & in Qiiem fincm Amph it he at V.Miplum. O vt!nam(lcgenTv.

videndo inAmphitheatro) ludos Amphitheatralcr. fpcd:aculaqueAm

phitheatricaS

doDocTRiNAM Amphithcatri in Prolc^o. Proloci

APiENTiyEVR.

CbriftianoCabaliftica,

Mafi

gcica&PhyficoChcmicarapicntercoLemplati fuifletis,dexcrc
intelligereti?

iinORATORiis&LABORATORii sVeftris
quoqj
c

delitcr vos ipd

agcrctis, cxercerctis,

rcmini.

At vcreor
,

millibusvixvnum.

Thcofophicc imitaNonenimcontinfrit

cuiuis, creditevcndico, porcumappellercveriratisinec eft cu-

Macro & Microcofmicc in Catholicismo Tri VNo,Noffe D E VM,&quemmifit h svm Ch rist vm,
iufuis Biblicc
i

Semetipsvm,

&Mvndvm maiorcm,&

qucm

dcdit,eius

i.\6

EPILOGVS SIVE CONCLVSIO

F I L I V M,
telli^Mur

tAmphitheatrum
hoc: a qna

A M PKilofophorum. Soli Diis (E l o h i m) frenicipotucrc: hoc eft,ii, qui(vceft figura fccunda) reiicicndo Binarium, Tcrnarium per uaternarium rcduxerunt rcduF.

M A GN

s 1

adMonadis fimplicitatcm (Diuinacooperantegracia) cx dnimo ftudcnt. Non fatuum^ fed vatem vobis dixiflc iatote, cum, qui pocnitentiahtcr nondum lotus atquc purgatus; qui non Ignis, partem Libri N a t v r /Einfcriorcm Pny ficoChcmicercve
ce cxplicantiSjD e
i

profcfToris in Vniuerfitatc Mundi huius au-

ditor indcfcffus
i

,-

qui non BibUce , Wacro

& Microcofinicc Ca^

thohcus qui SpiRiTvSAPiENti.Enon illuminatus illum, inquam , mcdullam &c NecSlar Amphithcatri huius haudguftaturum. Impurus in fchola crucis ac tribulationum pic non exercitatus non PhyficoChcmice vulcanicus fiDphiftaj pfeudo,
-,

phyficus; cacomedicusi labyrinchcus

circumforentialis-, dc-

ccptoric particularifta, prarftigiator {eu diabohcus,de

ftcriis

De

my1

Oualit h'c

rcaHtrMut

ditor

LeEior,AH , COK-

tempiuor,
iHeUx.

quid vcri intelhgeret, fohdi fcirct, quid frucfluofe tradtarct ? 0^1 minus D s c i p l i n ^e atq; D oc T R I N i huius tam fanitae fihus,abeac,&; ThcoSophice dilcat, Lcd:oiempofco, priulquam dc Amphitheatro hoc cenfeat. Auditorem volo,ContcmpIatorem defidero, ludiccra requiro in ThcoSophicis,Phyficis,Phy ficoMcdicis, Phyf icoChemicis, PhyficoMageicis, HyperphyficoMageicis, Cabah'fticis,BibIice,Macro & Microcofmice Excrcitatum,Orthodoxum,Catholicum hifluentia,Lurninc 5c Motu S o l i s D i v i n i irradiatum,illuininatum, acccnfum & ftimulacum in charicace ad Bonuni; Pythagoricumi non filium, ante patrcm , prxcocem; Thcofophice,hoc cft, ad Lcgem &:TeftimGniUm SS.* Scripturx, Libri Naturas Confcientixquc rcdlar, non Ethnicc aut prophane difputantem atquephilofophantem. TahsadfitlccStor,
Natura;que
fccrctis
i
i

OHih.con-

auditor,contemplator, iudexi non ahus. Procul hinc abcfte prophani. Vigilanterergo circumfpiciendum, Qui,Qu.aIes &c

mnnicMdAfn ytHfhuhearii
hoc\<jtthns

Quantifintproci Amphithe^trihuius,

&! E h o v a h TheoSo-

phice confulendus, quibus concredamus

ofU

VE R. AM,CathoIicam, Tertriunam, Mcchodumverc&CachohccSapientibusvfitatam. Non,certe, in omncm aurcm peregrinam,autconfcientiampollutam,

harccc temere furit ptoferenda.

Philosophiam PHiLOSoPHANDiquc

Nam ficuti, diccnte Grcgorio

;

Nazianzeno,non licct (cmper & pubhce dc D e o difputarc

ita

ncc

TOTIVS OPERIS. ii7 ncc ruciim prorfiis, He D e Naturxquc myftcriis,arcanis atquc

i

Cui,Quibus &: Quantum. Neque cnim ita vilis eftS A p lENTi^rcrmOj vt d oti s^alcoquamuisllcmmate natis)mundanc immundc viucntibus,ctiamfiChrill:ianonominc ccnieantur,incpcc patcat, cum nihii omnino lapicnter
recrctis
:

feci cil

IdI OTiC.
knt<vtnl)
fcn.

lubhmeintelhi^ant, capianc auc fapiant^

cum

indocilcs lint, &:

pcr terram rcpentcsliomuncuh,rnoqueccrcbclIophantaftico

omnia peruersc mctiantur. Pcrindc eflet, acfi quis ftercori Neieuadnofubftcrncrcc rofas. Arcana publicata vilcfcunt Scgratiam prophanata amitcunt. L e v i b v s, &: hominum vocabulo minus dignis, inconftantibus, vitafordidis, fcrmone obfcxnis , mendadtar infunderct, auc margaricas obiiccrccporcis,
j

Le VES,

cibus,hii1:rionum,

morionum, cquorum canumvecuram

S a-

piENTiyE LcgiatqucDodlrina: pr.Tfeicntibus,quibus Secrctum omne fabula cft, necnon aha mundana immunda admirantibus,Gazophylacium pandeie Arcanorum, honeftumne fadu fit nec ne,iure quxro? Categorice rclpondete,qux(o,Domini mei. Sacrilcgium,mea fententia,commitcit,qui hoc facit, PROPH ANIS, hoccft, aftudlO & Amorc SAPlENTIyE VER/E
prorfusalienis,qui captionibus vanis quaflarancarumtehsfe-

Proph"a
NI.

mctipfos cu

aliis

inflrmioribus {imphcioribusqueillaqueanci

qui Dialcdiicorum obferuationes contra vcritatem puerihtef

ciiutiunt.qui, garrulitate fua luperba,ingeniaimpediuntbo-

na,ne ricc inueftigcncperconcenturque rccondiciora-, qui,licuc

ierucnces cqui &: inquieti faccrc folenCjCeruiccs fubmitccre no-

lunc

Veri

AT

duras, fcd auriga noftro,hoc cft,Ti aio

re
re-

Dei

in Charitate Chriftiana, lafciue ac petulantcr excuffo,

procul aSAPiENTi^ femitis deuiant,hneaq;

Ver

t a t

d:accntrove v e r i ad circumfcrcntiam mcndacii lubcntes eua-

gantur,ad hoc
j-ortc

vnum

fpe6tantes atquc profpicicnteSjfi quid

,

in qu2:ftionibus lcduclorie captiolis alligent

:

auc iim-

phcitcr ac iidelitcr dida peruerse dilToluant His, inquam,S a-

nonne cllctturpillimumfimuique inutile Prxlcrrim, cum PHiLOsoPHiyE ver/ Chriftianxque Charitatis luaQftam ignari lint quaminimici acerrip
i

N T

offcrrcthciauros,

mi. QuidficrctfiacculatorcsacqucadeoIudiceSjhocinnegotio,confticucrencurcalesJ nonnedefcintilhs

DocTRiNyE

fa-

nx non rc^x in tcllecta:,aut liniftre incerprecataj,ftatim ingen

__

iS

EPILOGVS SIVE CONCLVSIO

nitcrencur inflammare calumniarum incendia,qL-.as ad ex-

cia

tremos vic]ue Indos dillcminarcncur Ca'lumc]uc rapci-entur? llapiat cos G e n i v s bonus ad menrcm mcJiorcm. Impofiibilc, hos pura mcnte ac verofcnfu vcl vcrbum vnum dc myllcriis

D E i,Natura:que fecrctis audirc,iudicarcvc poirc.Q^ionamigiDISCTPL

-

DOCTRIn/e.filfi.

tur,mc conuertam? apudquo-scalcncumhocmcumdigncdcponam ? Non nifi apud folos Disciplin^ atquc D o c t r iN /E lilios, hoc eft,eos,apud quos ftudium SAPiENxiyE w^kje HoCjinTriunitate CachoIico,in pretio eft,Qu.ibusexanimo
in delitiis.Floreas

modo^o Amphitheatr v M;,partus ( Diui

na obftctrican te gratia ) ingenii mei Diuinitus infufi^ inter verc

VVLGVS.

Sapientcs.

Vulgumnoncuroprophanum.
,

V VLGVMCgonon
fint etiam cuiufcun-

Ioco,fedped:oremetior.VuIgusiiint^quicunqueinancsrerum
imagines pro verifiimis rebu s demirantur

quevehntStatus, OrdiniSjCondicionis.

Non ideo

aliquidvcl

vcrum

reduraputa, quiafcniores,quiaprimores,quiamaxima pars hominum ftatuit vcll:acir,leditadcmumautverum aut re(5lum eft i\ quadrct ad regulam V e r i tat i s Catholicam, Triunam, videlicet, Legem atquc Dodrinam SS.-"' Scriptura:, Natura-, & Confcicntia: teftimonium purx ac red:x. Imo, hoc ipfo tibi, mi frater, fufpcdrum quid efTe oportct, quod plurimis
vel

cnim iam olim tum viuendi tum fentiendi au6torvuIguseft. Neque enim vnquam,prohdoIor!ita bcneaplacct. Pcllimus

dum eft cum

rebus humanis,vtnonpeftimaplacuerintpluri-

misi intcrdum,eciam concra Confcienciam,cminentioribus.

Caue fic co^ites: hoc ncmo non ftatuit;his vcfti^iis maiorcs mci funt ingrefliihac in fentcntia cft illctantusPhilofophus,
tantus Thcolocjus, tantus Gubernator.&c. Sic doceturin Aca-

dcmiis^hoc Profeflbrum
iT^ici^fic

omnium

dogmajitadocetEccleiia-

lentiunc

& iudicant Politici-,hi, profe(5to

vulgusnon
qui (anc
,

funt.
lit

O Satanicum illum philoiophadi modum,qui feic extolVeritatem Sapienti^ Dei omnem

catenisinrartarumpra:cipitctur.
eft

fupra

dignus
Lapis Ly-

Omninonihiltc

moueant ino-entia nomina. Pcftiientif]m"ium,aui5l'oritate innici hominum. Ad Legcm 2c TcftimontumSS.^" Scripturx, Libri Natura:

TATIS.

&
i

Confcicnti;i; icCtx cxaminat, probat, iudicat,

i

Theoiophus o m n debunt V e r t a t

a.
i

Hoc
in

s,

non taciunt, auroram non viquocunquc vis fcibdi. Hic Lapis Lyqui

diusVE-

TOTIVS OPERIS.
dius

21^

V E KiT AT is vnicus-,ha:c norma Veritatis

fiuc

Triunai hoc

Archctypum

ExcmplarCatholicon,Triunum;,folumauthcnticumj vndcquirquisvclvnguemdilcefleritminimum, a

rcdro^averociifccditjCurritquecxtraviam.Animusigiturtuus,

mi fratcr qui ad V r t a t i s culmcn anhclas , a vuigi tumfa(ftis tum opinionibus quam maximc diflcntiat. Fallitur & falht,
,
i: j

vulgi qui pendet ab ore. Solus mihi placet Sapiens

,-

placebit eiSeliS/tpiea:

dem Amphitheatrum SAPiENTiiE ver^ noftrum

prasfertifhxcehn
Amflott^:e-

tim vero lciflione eiufdemcrebrorcpetita, contcmplationcq-,

dceo ThcoSophiccfuicepta, nccnonDocftrinaillius, inOratorio & Laboratorio,ad vlum iapicntcr transIata.Quodjfi ParT i c v L A R I A me omifiirc conqueratur quidam multa^fciat illc velim ,Amphitheatrvm hoc cflc Catholicon fiue Vniversale: fecundum Leees atq; Dodrinam cius ThcoSo-

Airitmhoc.

pmce ingrediatur Oratorivm,

V Mj reuclabit atqjdoccbit D
e

fapicnter

Laboratoriti-

s (fi

placuerit fibi,& proderit

bi) ChrifcianoCabalifi:ice,DiuinoMagicc,&:

Particy,lare OMN
cafl[is

e.

PhyficoChcmicc, Huii nonnccrabroncsirnto, &for-

PartiCVLARlV M cegnitio

cuculos ingratos? itoa[)n(f; wm^yc Dic}?arrcn toiU/m^ lage Dic ^p^autafrcu iDiDcr mkf> lu ^aruifcfx Atqui, s a p i e n-

cj-Aomo-

TiiESpiRiTV auxiliantc,non dcerit mihi ahisquc P h

o s o-

doAdipifie-

PHi/E verce alumnis, claua Veritatis CathoUca, Triuna, qua aflTultus iftorum, tam publice c]uampriuatim,iepellamus coerccamusque petulantes. Quantum vero V t i l i t a t i s habcat Amphichcatrum hoc noftrum,non tantum cx orationc
mea,fed rcipfa,(qux per fc fuflicicnter loquitur) a;ftimari volo.
Martialis
:

da.

Vtilitas
yimphithe-

MrihMim.

Vidurus Genium dcbet habcre

icf;

liber.

Genivm

habet Amphitheatrvm,bonvm. icfc^ ^Dcrcf (o6t (Oit

Ridiculum & fere ardehonicum Ciceronis illudhb.4. Tufcul. Quarftion. Quid enim ei, dicentis vidcatur masnum inrebus humanis ? cui aricrnitas omniSjtotiusqueMundinotafitmajrnitudorCoNTRAThcoSophicum hoc noftrum Quid non ei vidcatur magnum,in lucis huius vfura , cui Biblicc, Macro & MicroColmice notus De vs 1 ps E ^tcrnus, noraquc NatvraScCreatvraomnisicui non foluni Mathematice qucmadmodumfortaflGs Ciceroni) notafit totiusMundivtriulque magnitudo, vcrum quoque Phyficc,PhyficoMedice,PhyficoChemicc,Phyfico
fct)

Daucr') fciUCU S}7ci|lcr/ ta^ VCCif^

Ee

MO

EPILOGVS SIVE CONCLVSIO

Ad hoc cnim,o homo,Cre-

Mageicc, HyperphyficoMageicc, Cabalicc, Thcofophicc Natura,Propriccas,&: QjjaHtas omnis.

atorteplafmauit, Saluacorredcmir,Spiritus fandluslandifica-

A N c T V M T R I V N V M vt nofcas CatholicoiN, eoque inTriunitateTheoSophicajhic &:in;^tcrnumfru6luo(a, Sapicntcr fruaris-,CreatoremMirificum & Creaturam eius miraBilem in humihtate admireris. Quoprofundius in contcmplationem crcatura:, ncdum Crcatoris defcendit Sapiens,
uit,S

A c Ro

c6 plus anfx

{ibi

pra:bctur,cur

Sapientiam,Bonitat'M
dignc mirctur.

&:OMNiPOTENTiAMjEHOvyE

Hoc, Amijici'^

phitheatrum noftrum. Hic, Cachohce o m n i a.

Admomtto frawna.
1

2cnv:fill

auf) nUi)t^/fo ifl^in fccrctionbus mit Dui\T'Jcbcn^*

Monco
trad:ctis,-

autem

vos,fratrcs chariflimi, Do6lrinaj fihos, vt fan<5t:a,iuxca

Leges atqucDodlrinam Amphithcatri huius,fan6te

pubhco,myileria prophanentur, vosqi ipfi boum calcibus conculccmini. Vetuit D o m iNvs &Ma^iil:er noflcrSacrum darecanibusr&rantumDifcipulis dixit, V o B 1 5 (non vulgo ) datum eft noiTc myfterium rcgni DEijCyETERis autcm ( vulgo ) in parabohs, Luc.8, f. i o. Intervosdcmagnahis Dei fraterncconferatisiinccccuTiieovcl in

ne apud vulgus impcritum,

Sophorum,hoc eff, VeritatemSapienti^. VER^Eex

ani-

moamancium,
fjifachinit

flticntium atque fequentium,etiam indcipcillius.

duboh tmpediKeato-

rum.

Bone D e v s! quot & quantis impedimentorum machinis annis mukis me aggrcfTus cfldiabolus, hoflisV e r i t a t i s (Jah tcfi:orSummum,fe6tum
diaboli iquamariimque

Amphithetrum hoc
curextrn-

innumeris)quibus decerrerer a propofico meo tampio,ab opcre laboriose fumptuofcquc fufcepto,nefciIicctextrucrcm Amphitheatrvm hoc,crigcremqucinco S a p i e n t i.e,
re

OMNiPOTENTiyE&BoNiTATijE H o V iE,Monumentum
honoris,laudis, glorieC infignc; P r o x
ritatis,i

mo

M'.tiuomi/ov

Ciia-

M
i

p si

Memorialc,IabiIiinfcruicns memoria:

mcx;

A B o L o Tcft.imdniura odii publici,

& phy fcrapi!

tcrnum ^D e v s bonc, inquam,quotmcfedud:ionum&tcntationum machinamentis assreffus cft tcncbrio iftc obiiciens modo fummitatcm Do6tnna; iam ingcnii imbccilhtaccmi mox, iumptuum copiam laboruraquc difHcuItaccm nunc,nocam alledtacaf nouicatis aut iingulacitacis iccrum,calumnias prophane philoiophancium obloquia propcer Scicntias &
i
i

Arces

TOTIVS OPERIS.
2c jR:udio fimili

zti

Artcs reconditiorcs fere infamiaiinuidia fratrum in facultatc

faliorum;imo aliquot myriadcsliorumrattamen roboratus o: animatus SpiritvSapienti m&cVokTi T VDiNis Diuino, cjui menicm , vt mcditatus fucrim, illuminauit; confidentiam veram, vt (cripfcrim, dedit-, os, vt loquutus fuerim , apcruit , &: vt iam loquar , apcrit fequutus fum quo Fata vocabant^ duduque & virtute Spiritvs huius in zelo perfeuerans pio, machinas illas 1 heoSophicc fupcrauiomnes, itavtfuppcditante Te h o v a h faculraies ac vircSjtandcm pcr ta:dia,impcdimcnta, infortunia, tanquam pcr marc rubrum, fcliciter transgrell'us,cx labyrintho crranEcce,^T e r r a m video: tiumfaluus&incolumiseuafcrim. Quaproptcr 6Tehovah,Ens Spirit vale,Triv N V M,yrernuni, Sapicntilhmum , Optimum, Potentifli,

mum ,EhiehEsek.Ehieh,Jah,Jehovah, EloHiM, EljElohim GiboRjElo hai,Jehovah ZebaothSchadai, AdonaiMelec H,TcrribiHs,Verax,Forti?, ZeIotes,Jufte,Longanimi<:,Mif:ricors, multa Be-

nignitate,omniavidcns,P
c T
E,

ater, Fili,SpiritvsSan-

w n r v m qua: totum Creator Carli, Terra:, Aquarum &: Conditor, cgo e n r i c v s, continet

Vniversvm

KnvNRATHin Sapientia,Bonitatc,yuil:itia, Vcritate,San\5litatc,

Multipotentia, Immortalitice (in

d A m protopla-

fto,ficuti

homines omncs)adImagincmi Vnus veroinperiona,Trinus in Effcntiis,cx Corporc nimirum terrcno,Spiritu

Ca:Ieil:i(S

chAmaim) &.AniraaDiuinitusjnfpirata,ad
,

fimi-

o m o formatus cx gratia in C h r iSTO,reformatusigratias ago tibiAltilTimo humillimc ingcnlitudincm tuam

-,

tes

&

fummas

mas, vota

& ENTi^ VERA

me
fufa
-,

quod clcmenter exaudicris preces, fufpiria mea, ab iuucntute prima pro

,

lachryS A p
i-

impctranda

ad t

pGEnitcntiauter

farpifli-

6c

quod ex mera bcnignitate tua mihi oftcndcris A t e m eorum , de quibus agit Amphitheatrum

Tertriunum ,CathoIicon , pra:icns.

l

Oro cx toto corde

I
I

M
l

i-

sericordiAm tuam, vt mittasmihidcCxlisfanctis tuis R V A C H H H O C H M A H- E L, S P R T V M S A P E N T .E

tu^
,

qui mihi familiaris femper adfiftat

me

dcxtre rcgat.

"4-J-

Ee

: -

iii

ii

P IL. S

VE CON C
:

L.

OPER

TO

i^ i

.S.

Sapientcr moncatj doccat

mccum fit, Orcr, Laborctvtnihi dec

Phv-

benc vcllc,

nolTej cfTc &: pofle in Phyficis, Phyficomcdicis,

(icoChcmicis, PhyficoMaG^cicisyHypcrphylicoMagicis^CabalicfSjThcoSophicis qnibuscunq;,o m n

adtionc-,
&: S
i

vs.-

in

omni

vita:

mca:

oL
I

nc errem a via VeritatiSj&IuIlitia: Lumcn hiccacmihi, IntclhjTcntia? oriatur mihi in mente ac corde mco. Vt n
H;,in

H oVA manus S a p i
bijO
E
,

Bonis
i

nt

& ad Bona fim id,quod homini fua cfl .t tux vnicc fcquar V e r t a t e m Catholii

cam,Tertriunam;, Bibhcam,Macro

&c

MicroCofmicam-,inque
e

GazophylaccoE V
1

Cathohco^Tcrtriuno^LibrisnimiruSS*^.
i

Scripturx.Natura:

& Confcicdar pura: ac rcdrar, S a p

nti a

.m

&:PHlLOSOrK lAM VERAM PHILOSOPHANDl QJ/ E modu

Icc;itimum(amicusfa,(5lusDEi)legitimevencr.Influcntia,obTecro,
_bea.

Luminc & Motu Soiis tvi svPERCiCLESTis mc

totii

Bcnignemihiconcede,qua:rOjVtmientc{anaincorporcfa no mihi fuppetant Scfacultates & vires perducediad finem perfeclc completum ca quorum Thcoria & Praxin vcras mihi mirabiiiterjnotas fcciilii cum fruc^u atq; hberrime , doncc vixcro,
,
j

iisvtar,inTuihonorem,laudcm&gioriam,Proxim]{iuxtavo-

tummeumChriftianum) Meiq;ip{iusvtilitatehoneftam,diaboli vero

fquamarumqi illius phy xternii.

Sit,

6 D o m i n e, mi-

hiadextris
cularitcr,

& finiftris, ante,retro, furfumatq; deorfum^imo cira.

i

A n g e l v s meus, miniflcr ruus flammcus, bonus,qui fub modo delcgata: T e adminiflrationis, latrones in aeris regionelatitantcsfeufpiritusfuget niahgnos, malitiam illorum

coerccat,meqvic a leone rugiente circumeuntc defendat, nc me

& ma!o deniq; circumdatum, ne pcrcam, moneat, cuftodiat. Libera rae 6 D o m n i, a malo O m n vrq; fic, conce
deuorct,
,
i
i,-

dc , tranfeam pcr tcmporalia, ne intcrim amittam B o n A yrcrna j fruarqj e h o v a h Patcrno, Frarerno atq; Amico , ad fdute
1

omnem ^tcrnitatem frudiuoflflimam Per&proptcrS A pi enti Ak PATRisincarnata,D.N.lH svm Christvm c r vciFixvM;quiinTRi vnit a te viuis&reCathohcam ,
hic &. in

gnas DEVsinfccuIafecuiorum,AMEN.

ExMufxo

noftroan-

no XIX Chnftianx

<

z.

Henricvs Khvnrath
LlPS. THEOSOPHIit AA T o R tidelis i 8c Medic. vtriurquc Dodor.

CANDIDO LECTORI

S.

IN Wz^irr^^ilnfciaruriigurapnmii.^.^.

ca/ce expojitiouum cutwltbet gradu.s ,cadtde LeElor,per errorem irrepfernHt

5.(j.(cptimigraduj. Nec enimfinmli gradiu fin^HLts h.ibentfignrM. Sed iyfmphttheMrum ipfnmfitis conflat fiqiiris , fu,u habct IntrodH^tonci, quodte moncre volut,e opert deejfe aliqHidphtts. Vale.

AN O VI^

ExGudebatGuilielmusAntonius,

MD C

X.

Cum S * C^efarcac Maieftatis Priuilegio ad

deccnnium afrima

imvrejjionis die.

\CAS

I3g0-^^'^

"^^.i-ry^^vCawjWjjB^^

r^r^^-

^^p^^;^;;^:^-;^-^;

''^!?^^^^^^^*

^A*!'^/^'^^'^^^"'^.;=v^At'

.^.^-

^^^r!p''

^/^^.r'

V^AA/^-^^^/S;;:;/

.M/vAo,-,^ nC:r^^^\^:0^rS

r,r<rr^r^'
.^'>H^

,sA^A,

jii^-^s;-^
--/N. '-V^^^P^^.ftV

i^^?^SS^^
:mW
^A^^^^^^^^^/N^^C
.ir^r^^^^r

^^
'^r'

,^f,^rsf^,

/m^r

^:^-:::^^.^

*V**^,^^'^

/ '^\

n^^^^O^O"":^^'

fs^

f%^/(Mv^77oVr c^cv:'^-^^^^Ar^-

mmci^^X!^^^^^^'^^.
'Aftr^'^'

^^p^i'^^'^..*^-

^^^>\^f\^-

-,.^.*^-*^'

^^^^,^v%r^^UAn,

;s^^
-???*??*.s;,

^^-^^^,

N*^:^<
^^s^^aa^.

,0\'l5|fclfti4.

^^.c^^'^::::::
^/^^.
--.'^c:''^^'^'^

,/^/^^/>r>

.^/^aA^A^

nA^-

r^^H^*
'Si^a^..
>>^i'AAili'A

^,'^*^/

/-_ ^

^^^A^,^*^'
,/->'