Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Abbreviature in Latino
I vecchi documenti non sono molto facili da tradurre, essi si presentano in latino e non di rado in
volgare, cio nell'inflessione dialettale del luogo riportata per iscritto. Come non bastasse gli antichi
notai o scribani del tempo, specialmente se l'atto era di poco conto, usavano una serie di abbreviature
per ridurre il documento e per far prima a scrivere il tutto ma cos facendo hanno complicato la vita dei
genealogisti e dei storici che devono interpretare le loro scritture. Fortunatamente queste sigle per la
maggior parte sono ripetitive e le principali sono cos riassunte nella tabella sottostante.
B
absque
admodum (molto)
admodum reverendus
administrator
advocatus
advocatus fiscalis
agrimensor
aliter
aliter
alias
alterius
ante meridiem
archipresbiter
Antonius
atque
auctoritas
auditor
augusti
autem
auxiliator
auxiliator maior
Baptista
di Luca BERTOTTI
Abbreviature in Latino
con
commorans
con
commendator
quondam
compater (padrino)
contra
compater, communiter
circa
coniunx
cadaver
Concilium
Camera (demanio)
condicio
Camera Apostolica
consiliarius
Camera Fiscalis
contrata (contrada)
camerarius (cameriere)
correrius
cancellarius
in Christi nomine
canonicus
Christus
caporalis
circiter, compater
capitula
contrata
capitale
curatus
caporalis
cappellanus
capitaliter bannitus
capitaneus
causidicus
coemeterium
circiter
civis
civitas
clausula
coadiutor
codicillum
communis
collegiata
collegium
collegiatus
di Luca BERTOTTI
Abbreviature in Latino
decembris
filia
Domini Nostri
februarius
decembris
in filo
diocesis
ad formam
dignissimus
frater
dominium
Franciscus
dominus
filius
dominus
filius
Dominicus
dicitur
G
generalis
dictus
gratia
dominus
E
-ae, -oe
hora
et
habitator
et
habitator
Ecclesia
huius loci
oeconomus
Hieronymus
egregius dominus
honoratus, honestus
eiusdem
huius parochiae
elapsus
haeres
emptio
eodem
Episcopalis
Episcopus, Episcopatus
Eques
eius
etiam
etiam
aetatis annorum
Excellens
Excellentissimus
di Luca BERTOTTI
Abbreviature in Latino
Ianuarius (gennaio)
magister
iuris consultus
Maria
idem
magnificus
illustrissimus
magnificus
illustris
Magdalena
illius
magister
impedimentum
massarius
impedimentum
mensis
ab Incarnatione
Monasterium
indictio
monumentum
infans
magister
inferior
infrascriptus
martius (marzo)
infrascriptus
multus
instrumentum
inter
investitura
nunc
inventarium
naturalis
Ioannis
a Nativitate
ipse
nobilis homo
item
non nominatus
nobilis dominus
novembris
iugales (coniugi)
nomine
nomen
notarius
L
Laurentius
nunc quondam
noster
legitimus
nostra
legitimatus
nuncupatus (soprannom.)
locum tenens
di Luca BERTOTTI
Abbreviature in Latino
occasio
proximus praeteritus
octobris
propter
omne
pariter
omnes
pater
officium
praepositus
officialis
procurator
omnis
proprium
omnium
proprium
olim
primus
omnis
pars
parochia sancti
proximus superior
praeteritus
patrinus
praeteritus
per
praedictus
per
praedictus
prae
pro
palatium
parochia, paroecia
parochialis, paroecialis
parochialis, paroecialis
prudens vir
quondam
paenitentia
perpetuus
perillustris (molto illustre)
post meridiem
praesens
in praesentia
quod
quatenus
quod
quilibet
quod mortem
primo
quattuor
patrini, Patres
di Luca BERTOTTI
Abbreviature in Latino
reverendus dominus
supra
reverendus
sacramentum
reverendissimus
sanctus
rector
reliquit
sepultus
relictus (vedovo)
septembris
reverendus frater
serenissimus
reverenda mater
signifer (alfiere)
reverendissimus
solemniter
reverendus pater
solitus
spectabilis
reverendi
specialis
reverendi patres
spectabilis
reverendissimus
reverenda soror
rector
di Luca BERTOTTI
Abbreviature in Latino
tunc
videlicet
territorium
venerabilis
testes
vespera, vespertinus
testamentum
vicinia
thesaurarius
vicarius
testamentum
vicarius foraneus
tantum
vicarius perpetuus
tamen
vidua
tenens (tenente)
tempore
viduus
terra
vulgariter (volgarmente)
terra
tertiarius
tertius
tumulum, tumulatum
X
Christus
decembris
Christoforus
U
ut supra
uxor
Christus
Abbreviature Comuni
bar, ber, bir, bor, bur
car, cer, cir, cor, cur
dar, der, dir, dor, dur
far, fer, fir, for, fur
gar, ger, gir, gor, gur
har, her, hir, hor, hur
lar, ler, lir, lor, lur
mar, mer, mir, mor, mur
nar, ner, nir, nor, nur
par, per, pir, por, pur
rar, rer, rir, ror, rur
sar, ser, sir, sor, sur
tar, ter, tir, tor, tur
var, ver, vir, vor, vur
zar, zer, zir, zor, zur
Segni di eccetera
Abbreviature in Volgare
A
C
aggiudante (aiutante)
canonico
agosto
cansiliere (cancelliere)
agrimensore
capitan(i)o
alfiere
capitale(econom.), caporale
aliter (altrimenti)
capitolo
appellato
cappellano
arativa
cap(p)orale
archipresbitero (arciprete)
casante
(a)uditore
Cattarina
causidico
confess., comunic.,cresim.
campadre
B
braccia
Battista
barbero (barbiere, chirurgo)
beneficio
cemeterio
cresimato
cimitero
comunicato, comadre
commissario
Benedetto, Benvenuto
compagnia
buona memoria (defunto)
compadre
confessato
confraternita
contadino, contado
C
compadre, comadre
corrente
circa, contrada
compadre, comadre
caligario (calzolaio)
cancelliere
curato
di Luca BERTOTTI
Abbreviature in Volgare
di, don
Iacopo
don
giureconsulto
degnissimo
Ieronimo (Geronimo)
don
Illuminata
donna
illustre
detto
illustrissimo
illetterato
infrascritto
instrumento
eccellentissimo
iugali (sposi)
eccellente
L
F
legittimo
figlio
famiglio
ferraro (ferraio)
felice memoria (defunto)
G
Giacomo
Giacomo
giorno
H
hora
honoratissimo
Hieronimo
honorato
legittimato
luglio, Lorenzo
luogotenente
di Luca BERTOTTI
O
madonna
Abbreviature in Volgare
ottobre
madonna
magnifico
P
parrocchiale
Magdalena
presente
Malgarita (Margherita)
primo
Massimo, Massimiliano
podesteria
massaro
podest
magnifico, Marco
possidente
madonna
prossimo passato
medesimo
padre
meritissimo
preposto (prevosto)
merzadro
primicerio
Maria
moglie
miser (messere)
quondam
mastro
messer
quod mortem
madre
questo
madre suor
ragione
molto eccellente
ragionato (ragioniere)
molt'illustre
reverendo
molto magnifico
rettore
reverendo
reverenda madre suor
rettore
reverendi, reverende
nobile messer
reverendissimo
nodaro (notaio)
reverendo signor, rev. suora
novembre
di Luca BERTOTTI
Abbreviature in Volgare
signor, signora
dicembre
ser
Cristoforo
Sua Altezza
Cristina
sacramento
Cristo
sargento (sergente)
Cristoforo
sargento maggiore
Sua Altezza Serenissima
Sua Eccellenza
X
Zoan (Giovanni)
sepolto, separato
settembre
Sua Maest Cesarea
Sua Maest Imp.Regia Apo.
signori
suddetto
U
uditore
V
venerabile, venerando
vicario
vicario foraneo
vicario generale
vicario perpetuo
vignata