Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Classicoesempiodirisultatoottenutograzieallacd
ricercatraslazionale
,quellabrancadellaricerca
oncologica(enon)dibasechesiprefiggeditradurreirisultatibiomolecolariinstrategieterapeutiche.
Questaproteinarappresentail
recettore2perilfattoredicrescitaepidermicoumano
codificata
dalgene
cerbB2
(cromosoma17).E'unrecettoreadattivittirosinchinasica.
Ilrispettivogenerisulta
amplificato
elarispettivaproteina
iperespressa
nel
30%dcdiKMammario
.
Ilsignificatodiquestiduerepertiquellodi
markertumoralipredittivi
,ovveroingradodipermettere
unastimadellapossibilitcheuncasodikmammariorispondaaterapiespecifiche(basatesu
Ig
monoclonaliumanizzate:Trastuzumab
).Questeterapietrovanoinfattiindicazionesubordinataalla
preliminarequantificazione(immunoistochimica)dell'espressionegenicasuuncampioneistologico.
trascrittiBCRABL
Esempioditargetperladeterminazione
malattiaresiduaminima
.
LMC
:BCR(22)+ABL(9)Proteinachimericaadattivittirosinchinasica.
Vengonomonitoraticontecnica
RTPCR
ilivellidi
BCRABLmRNA
.Essicorrelanoconl'
attivitdei
clonimaligni
,predicela
riacutizzazione
,offreindicazionisulle
scelteterapeutiche
.
BRCA1,BRCA2
:geni
oncosoppressori
BRCA1:cr17
BRCA2:cr13
Mutazioniin~15%delleforme
ereditarie
piprecoci,bilaterali,tdzaneuploidi
[Sonogeniproteinechepartecipanoalla
riparazionedelDNA
eall
arrestodelciclocell.
]
Aspecifici:
Metabolici
Leucocitosi
Proteinefaseacuta
Uricemia
RiduzioneAlb,CeTAG
Aum.Ferritinemia
Ormonali
Eccessoinnpgh.endocrine
Sdr.paraneoplastiche
Enzimatici
LDH(sttisof.
2
e
3
)(L/Lovaio/test)
Fosfatasiacidaprostatica
Fosfatasialcalina(
isof.diRegan
)
CKBBectopico
Indicidicolestasi(KtestaPancr.)
CEA
Eunmarkernonesclusivamentetumorale:siriscontraindiversepatologienpenondeltratto
gastrointestinale.Eaumentatoinoltreneifumatori.
Usatosoprattuttonelfollowuppostterapeuticodinp:GI,Pancreas,Mammella,Adenocr/Microcitoma
Polmonare.
Obiettivo:normalizzazioneentro46settimane.
Haanchevalorepredittivoneiconfrontidellapossibilitdirecidivaposttx.
AFP
Principaleproteinaplasmaticafetale(f.ditrasporto).
Fisiologicamenterilevabilenelladonnaingravidanzaapartireda14settpicco36
normalizzazionea20ggdalparto.
Patologicamenterilevabileincorsodinpacellulegerminalistt
teratomi
eancorapiimportantein
corsodi
epatocarcinoma
(90%dc),pimoderatamenteincorsodi
cirrosi
,
epatitiacute
(seguedi
duesettimaneALT)e
croniche
.
CA125(Carbohydrateantigen125)
GlicoproteinarilevabilefisiologicamentenelleDonne<50aainfasemestrualeneiprimimesidi
gravidanza.
Patologicamenterilevabileincorsodi
crovarico
(80%dc)nptubecrendometrialemesotelioma
annessiteendometriosipat.gastrointestinalipancreatiteacuta.
Essendomoltoaspecificohaunsensosttnel
followup
.
CA153
6080%dcdi
KMammario
monitoraggiodellemetastasi.
CA549
Frequentementeper
mtxaPolmone,Ovaio,Prostata
CA199
Soprattutto
KPancreatico
anche
kgastrico
.
followup
e
DDPANCREATITI
Unavariantechimicamentedifferenteil
CA50
:se(+)insiemeaCA199aumentalasensibilitperK
pancreatico.
PSA
(SerinProteasi)
VN<34ng/mL
bassaspecificit
freePSA
:>23%IPB
<6%K
hK2(humanKallikrein2)
Ulterioreserinproteasiprostatospecifica,secretanelliquidoseminalemarilevabilenelsangue,
sebbene30100volteinferioreaPSA.
Utilit:sembra
maggiormente
espressanelleforme
crabassogradodidiff.emtxaiLfn
.
Meno
espressanelleforme
iperplastiche
.
Citokeratine
Proteinecheentranonellacostituzionedelcitoscheletro,vengonomisurateconunametodicabasata
sullavalutazionedeiloroframmentisolubili:
CYFRA211
e
TPA
.
CYFRA211
:associatea
KPolmonareSquamocellulare
maancheincorsoditraumemanovre
invasiveacaricodelpolmone
TPA
:rappresentaunamisceladeiframmentipolipeptidicidelleCKpirappresentativedegliepiteli
umani:8,18,19.Nonunmarkerspecifico:difattovienesoloespressomaggiormentedurantela
mitosi.Quindiungenericoindicatorediproliferazionecellulare,valutatoperdistinguerefraformein
progressioneoinremissione.Presenteanchenell'infiammazioneeingravidanza.
ER/PR
SimilmenteaHER2/neu,ilgradodiespressionedeirecettoripergliEstrogenieilProgesteronesulla
membranadicellule
carcinomatosemammarieedendometriali
rappresentaunmarkerpredittivoper
ilsuccessodiunaeventualechemioterapiabasatasull'inibizionediquestistessitarget(con
Tamoxifene
)oppureunaterapiachirurgicacheprevedaanchel'ablazionedeitessutiche
fisiologicamenteproduconoestrogeni(
ovariectomia
).Effettivamentequestiormonigiocanounruolo
importantenellapromozionedellacrescitacellularenellecelluleche(iper)esprimonotalirecettori.
Leformecr
ER/PR+
rispondonopositivamenteagliantiestrogenicinel6070%dc.
Leformecr
ER/PR
,invece,solonel10%dc.D'altrondequesteformetendonoadessere
costitutivamentepiaggressive.
...apropositodiKMammario
Laricercaoncologicasuquestotumorevastaehapermessodiindividuarenumerosialtrimarker,
come:
Markerdiproliferazionecellulare
Ilpinotoepraticatoil
Ki67
pirecentementeemersalapossibilitdivalutarecon
citofluorimetria
lecelluleinfaseS.
Markerdiinvasivit
Evidenziataunacorrelazioneinversatrasopravvivenzaeconcentrazionetissutaledi
uPA
,
attivatore
delPlasminogenoditipoUrochinasico
.
Markerdineoangiogenesi
Sonola
contadeivasiintratumorali
elamisurazionedi
VEGF
e
FGFBeta
HCG
Glicoproteinaadoppiacatenaalfa/betanormalmenteprodottadalsinciziotrofoblastodurantela
gravidanzaepertantonormalmenteutilizzataperladiagnosidigravidanza(vienemisuratalacatena
BetainquantolaAlfacomuneadiversiormoniipofisari).
Inambitotumorale:
F:
coriocarcinoma
e
molaidatiforme
M:
cracellulegerminali
(stt
coriocr,crembrionario
)soloraramenteneitumori
seminomatosi
NB:nelM,
AlfaFP+BetaHCG
,contemporaneamente>utilinelfollowupdel
crembrionario
(?)
Beta2microglobulina
E'lacatenaleggeradiMHCI(quindipresentesullampdellecellulenucleate),dalqualesiliberae
passaincircolo.
Aumentaaspecificamenteindiversi
tumorisolidi
eindisordini
linfoproliferativi(LLC,LNH,MM)
.
Lasuaconcentrazioneproporzionaleall'attivitproliferativasoprattuttolinfocitaria.
Purappresentareunesempiodi
markerliquorale
neiterminidieventualimtxcerebrali.
Mapuancheessereunmarkernonneoplasticodiridottafunzionalitrenale.
Markerminori
NSE(Enolasineuronalespecifica)
:neineuronienellecellneuroendocrineconverteilDPGinPEP.
Correlatoa
tumorineuroendocrini
e
microcitoma
(
followup
)
CromograninaA
:nellecelluleenterocromaffini.Correlataa
FEOCROMOCITOMA
e
microcitoma
.
LASA(LipidassociatedSialicAcid)
:Markertumoraliaspecifici,peraltroaumentatiancheinmalattie
infiammatorie.
Pheochromocytomasandparagangliomassynthesizeandstorecatecholamines,whichincludenorepinephrine
(noradrenaline),epinephrine(adrenaline),anddopamine.Elevatedplasmaandurinarylevelsofcatecholamines
andthemethylatedmetabolites,metanephrines,arethecornerstoneforthediagnosis.Thehormonalactivityof
tumorsfluctuates,resultinginconsiderablevariationinserialcatecholaminemeasurements.Thus,thereissome
valueinobtainingtestsduringorsoonafterasymptomaticcrisis.However,mosttumorscontinuouslyleak
Omethylatedmetabolites,whicharedetectedbymeasurementsofmetanephrines.
Catecholaminesandmetanephrinescanbemeasuredbyusingdifferentmethods(e.g.,highperformanceliquid
chromatography,enzymelinkedimmunosorbentassay,andliquidchromatography/massspectrometry).Ina
clinicalcontextsuspiciousforpheochromocytoma,whenvaluesareincreasedthreetimestheupperlimitof
normal,apheochromocytomaishighlylikelyregardlessoftheassayused.However,assummarizedin
Table
3432
,thesensitivityandspecificityofavailablebiochemicaltestsvarygreatly,andthesedifferencesare
importantinassessingpatientswithborderlineelevationsofdifferentcompounds.Urinarytestsfor
vanillylmandelicacid(VMA),metanephrines(totalorfractionated),andcatecholaminesarewidelyavailableand
areusedcommonlyforinitialtesting.Amongthesetests,thefractionatedmetanephrinesandcatecholamines
arethemostsensitive.Plasmatestsaremoreconvenientandincludemeasurementsofcatecholaminesand
metanephrines.Measurementsofplasmametanephrinearethemostsensitiveandarelesssusceptibleto
falsepositiveelevationsfromstress,includingvenipuncture.Althoughtheincidenceoffalsepositivetestresults
hasbeenreducedbytheintroductionofnewerassays,physiologicstressresponsesandmedicationsthat
increasecatecholaminesstillcanconfoundtesting.Becausethetumorsarerelativelyrare,borderlineelevations
arelikelytobefalsepositives.Inthiscircumstance,itisimportanttoexcludedietordrugexposure(withdrawal
oflevodopa,sympathomimetics,diuretics,tricyclicantidepressants,alphaandbetablockers)thatmightcause
falsepositivesandthenrepeattestingorperformaclonidinesuppressiontest(measurementofplasma
metanephrines3hafteroraladministrationof300gofclonidine).Otherpharmacologictests,suchasthe
phentolaminetestandtheglucagonprovocationtest,areofrelativelylowsensitivityandarenotrecommended