Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.net
Language: Friulan
La Divina Com�dia
di Dante Alighieri
da Ermes Culos
Pre�mbul
E che l�, che di j�di se Dante al var�s pod�t us� il furl�n coma il so
"dolce stil novo" inv�nsi dal tosc�n--che l� a � stada na roba ca mi'a
incurios�t tant e ca mi a poc�t un bel puc a fa stu c�mpit.
Voc�ls:
Conson�ns:
Esig�nsis di rima:
Riconosim�nt:
Cjant Prin
Cj�nt Sec�nt
Cj�nt Ters
Cj�nt Cu�rt
Cj�nt Cu�nt
Cuss�, zint j�, il prin s�rcul i'�i las�t
e j� tal secont, che m�ncu sp�siu 'la,
ma di dol�us e lam�ns tant pi colm�t.
Cj�nt Sest
Cj�nt Ot�f
Cj�nt Nonu
Cj�nt D�cim
Cj�nt Undic�sin
Cj�nt Dodic�sin
La divin'gjust�sia c� a va spunz�nt
chel Atila che'l mont la tant flagel�t,
coma Pir e Sest; e'n eterno molz�nt
Cjant Tredic�sin
Cjant Cuatordic�sim
Cj�nt Cuindic�sim
la so conos�nsa al me intel�t;
e sbas�nt la me man vi�rs la musa,
i'ai rispund�t: "S�izu chi vu, Sjor Brun�t?"
Cj�nt Sedic�sim
Cj�nt Dizisjet�sin
Cjant Dicjanov�sin
Cj�nt Vincj�sin
Cjant Vincjun�sin
Cj�nt Vincjadu�sin
Cj�nt Vincjatre�sin
Cj�nt Vincjacuatr�sin
Cj�nt Vincjasincu�sin
Cj�nt Vincjasej�sin
Cj�nt Vincjasiet�sin
Cj�nt Vincjot�sin
Cj�nt Vincjanov�sin
Cj�nt Trent�sin
Cj�nt Trentun�sin
E se ic 'lef�ns e bal�nis di fa
no si pent�s, chel cal vu�rda di sut�l,
ca'� just cuss� 'l va s�bit a cjat�;
Cj�nt Trentadu�sin
Cj�nt Trentatre�sin[209]
Cj�nt Trentacuatr�sin
[1] A la per�ula "cuss�"--chi usi a mondi sp�s-- i ghi lasi dos "s"
par evit� ca vegni lez�da "cuz�." A � l'�nica per�ula ta la me
trudusi�n ca'a una consonant dopla.
[2] Pal vej na idea dal signific�t simbolic di sti tre bestis (linsa,
le�n e lupa), i suger�s di consult� cualchi edisi�n critica dal
Infi�r, coma che minson�da tal me Pre�mbul, che da ad�s in dav�nt i
clamar�i Vandelli.
[16] Aristotele.
[25] I av�ros.
[26] Se Dante al fos stat furl�n al var�sia us�t sta espresi�n ch�? Ma
si--coma no!
[27] Un bel puc di iron�a ch�, a clam� "�n" (inno) il gorgole� di chej
pu�rs disgrasi�s ca son ch� soter�s tal fangu!
[37] Un post vis�n di Gerusal�m, 'nda cal vegnar� fat il jud�si final.
Vandelli.
[38] A mom�ns cuss� a ven da pens� che D�u ogni tant a l'era in vena
schers�za, sa si pensa al m�ut sur�al cal pun�s zent coma Epicuro. "Ah
si?" a som�a cal vedi pens�t. "No ghi crod�vis che l'�nima a var�s
par�t via a vivi dopo la vustra mu�rt? Al�ra eco ch� chi vi la met la
vustra �nima, ta sta tomba ca vi restar� vi�rta fin chis� cuant! Cuss�
in var�is p� che as�j timp di necu�rzisi che la vustra anima ca j� a
para via a vivi--�ncja se cun am�ndi puc gust--mentri che la s� il
vustri cu�rp a si mars�s a la sv�lta."
[42] Beatrice.
[50] L'us�ria a sp�ra doma tal ben da li r�bis di stu mont, sensa
rigu�rt pa li r�bis da l'�ltri mont. (Vandelli a si prufund�s un bel
puc ta stu argum�nt.)
[53] Tes�o.
[57] La f�mina di �rcul, che fra l'altri a'a caus�t la mu�rt dal so
omp, sensa int�ndi di fa cuss�--natur�l--propit cuant ca vol�va che
�rcul al torn�s a vol�ighi b�n. A mi a mi par che sta stori�ta a'a da
li dimensions ca van ben p� a la lungja di chel c�su chi.
[58] I Cent�urs.
[59] �co, coma chi v�vi pens�t pi'n s�, a son d�ma i v�fs ca p�sin
m�vi robis coma li pi�ris.
[60] Beatr�s.
[62] "Prin" tal sens che al cogn�s li circost�nsis di che zona l� tant
mi�j di Virgilio, che ch� a si cons�dera secont.
[64] Cecina, un flum�t cal sb�cja subit sot di Liv�rno; Cornet, una
sitad�ta vis�n di Civitavecjia.
[70] L'inv�dia.
[73] San Zu�n a l'era'l sant di Firense coma il San Zu�n di San Zu�n
di Cjas�rsa. Taj timps pagans, il protet�u di Firense a l'era Marte.
Vandelli al suger�s che ai timps di Dante la statua di Marte, ca era
stada but�da tal Arno, a era encjam� vi�ibil vis�n dal Punt Vecju.
[74] Che fata par impicj� la zent, no che altra fata par cjoj s�
led�n.
[77] Sold�s.
[83] A ju s�lva pars� che stu "f�n" o vap�u a la as�i umidit�t par
distud� il f�uc cal ven j� dal alt.
[84] Stu ch� al sar�s Brunet Lat�n, umanista, cal veva jud�t Dante tal
so studi�.
[87] Beatrice.
[92] Cuss� a pod�vin par� via a corus� mentri ca tabaj�vin cun Dante.
[95] Mangj�ns & bev�ns--�co l'idea che Dante al v�va daj tod�scs tal
so timp. Ca s�din stas p� bev�ns daj frans�is? Daj tali�ns? Ma!
[96] Par cussi d�zi. In realt�t la flam�ta a �ra 'na pl�ja di f�uc.
[97] Che �nimis ca partin b�rsis o blu o zalis o blancis a �rin dutis
di usur�jos cuant ca �rin encjam� vifs.
[101] Di Sant'�nzul. I romans a v�vin da sta at�ns tal cjamin� par via
di ducjus scju pelegr�ns, ca z�vin o ca vegn�vin da San Pieri.
[103] In �ltri per�ulis, al d�s che sa son tir�s, o t�rchios, a'� pal
fat stes ca son bologn�is; coma par d�zi che se par furt�na a f�sin
stas, diz�n, furl�ns, al sar�s stat dut un altri par di m�nis.
[106] A som�a clar che Dante a nol v�va s�mpri una buna impression daj
pr�dis.
[115] La Gl�sia di Roma, che sec�nt Dante ta che righis ch� a no �ra
la "Santa Romana Chiesa" tal sens vero dal'espresi�n.
[117] Una lesion am�ndi dura, chista, par Dante--e, i crot, par
cuals�asi altri--di impar�.
[119] Sic�ma ca son stravolt�s, a'an la p�nsa par dav�u e il cul par
dav�nt.
[126] Sar�n di�us dal Infi�r, indul� ca si var�s doma da sufr�, per�
a'an i so divertim�ns encja l�u!
[128] Tali�n.
[129] Dopo v�ighi cjolt i so bes a ju'a las�s z� libars sensa at�gnisi
al punt�ndai regolam�ns.
[134] Se ben che stu parag�n al mostra cuant afi�t ca l� Virgilio par
Dante!
[139] Chel ca la condan�t Crist. Una cond�na ca ghi a fat tant d�n ai
Ebreos.
[143] Una pi�ra verda cun punt�ns ros che sec�nt i antics a pod�va
comb�ti i vel�ns daj sarp�ns.
[149] Sta s�rta di "morphing" a'� abast�nsa com�n tal d� di vu�j, cun
chej trucs ca si p�sin fa cul computer; ma taj timps in dav�u a'a
dov�t some� cualchicj�sa di propit sure�l!
[154] Ogn�n cal v�di maj jod�t coma che una gjal�na a prot�s i so
pitin�s al sa ben se chi vu�j d�zi.
[157] Tennyson a la da �si stat un bel puc ispir�t da che r�ghis ch�
cuant ca la scrit il so Ulysses:
. . .My mariners
. . .you and I are old;
Old age hath yet his honour and his toil;
Death closes all: but something ere the end,
Some work of noble note, may yet be done,
Not unbecoming men that strove with Gods. . .
[158] Ch� che Dante al zar� a us� coma localit�t pal so Purgat�ri.
[179] A som�a da sta storia di G�ri dal Bi�l ca fos stat un �bligu ta
na fam�a di vendic� la mu�rt di un par�nt. (Plus sa change.... Il mont
al cambia amondi puc cul z� daj s�cuj, no �se vera? Basta pens� no a
certi us�nsis Sicilianis dal d� di vu�j, tegn�dis a g�la si no �ltri
taj c�nes, ma a la reasi�n daj par�ncj' da li v�timis di Tim McVeigh
cuant ca l� stat gjustisi�t l'�ltra d�.) Ta stu c�su, Dante al sar�s
un daj par�ncj' ca var�sin dov�t vendic� G�ri. Il fat che chistu a no
l'era encjam� sused�t al spi�ga la reasi�n indign�da dal dan�t e il
sintim�nt di colpa di Dante stes.
[184] Bis�gna pur ricon�si che la gran part di scju dan�s a si r�ndin
cont che la so punisi�n a � stada j�sta.
[188] La so fr�ta.
[194] Al preferir�s j�diu ch� fra i dan�s che sodisf� la so gran s�it.
[199] Pars� che cul prin colp a fer�s e cul sec�nt a vuar�s.
[203] Li M�sis.
[206] Scju fi�j, ca �rin fr�dis ca si vol�vin puc ben, a si son cop�s
l'un l'altri.
[207] Encja chistu, che di fat a l'era Tosc, par ot�gni na eredit�t a
la cop�t, e par vej cop�t a ghi'an dopo encja a luj taj�t il cjaf. Un
roba a � sig�ra: Firense e pa�s vis�ns di Firense taj timps di Dante a
�rin poscj' indul� ca si var�s fat fad�ja a anoj�si!
[208] Chel cal sta mangj�nt tal cj�f da l'�ltri a l� il Conte Ugol�n,
dal cual Dante al parlar� tal pr�sin cj�nt.
[215] Atrop�s a sar�s ch� ca sep�ra l'�nima dal cu�rp e in tal casu di
Tolom�a--cal sar�s chel post ch�-- a manda l'�nima tal'infi�r mentri
che il cu�rp a l� encjam� in vita.
[216] Ma, no s�j; ma se Dante a la met propit ta che mani�ra parados�l
l�, al�ra. . .
[217] An spar�gna p�s, Dante, a no �se v�ra? Prin chej di Pisa; ad�s i
genov�is!. . .
[220] A mi ven in mins chel paes�n che, tancju �js fa, dopo cualchi �n
in Canada a lo l'era stat bon di impar� l'ingl�is e tal frat�mp al
veva disminti�t il so itali�n. Casu cal merita cualchi lagrima. A �ria
colpa so? J� i dizar�s di no. I disar�s pit�st che la colpa a era di
chej che ta na maniera o ta n'altra a costrinz�vin cuss� tancju
itali�ns a las� l'Italia ta chej dis la. Cuj saja ta cuala bolgja che
Dante al var�s met�t chej respons�bij l�? Ma forsi ch� a � mi�j us� un
parag�n un puc p� lizer�t, coma che di un fl�u taj�t par m�ti ta un
v�s, che, sa si pensa, a no l� ne vif ne mu�rt. (�co, i'ai us�t chel
puc di inz�n chi'ai, coma che Dante al vol�va chi f�s.)
[223] A � clar che Lus�far stes a la am�ndi puc gust di �si ch�. Puc
da surpr�ndisi, sa si pensa a chel post glorious cal veva las�t, da
s�mo, par vign� ch�.
[228] Par gravit�t, dut a ven atir�t dal centro da la cjera. Dante a
la incjastr�t Lus�far propit u ch� coma par d�zi che ducjus tal mont a
son, par natura, atir�s dal mal. Di consegu�nsa, il vol�j liber�si dal
mal a richi�it un sfu�rs ca no l� natural, un sfu�rs ca la da z�
cuntra natura.
A � za sera la ca l� soter�t
il me cu�rp cul cual i f�vi ombrena:
Napoli a lu'a, da Brindisi part�t.
E p� zent ca � la s� ca s'int�ndi[326],
e p�'n d� di se am�, e p� si �ma,
e com'spi�li l'un l'altri'l va'a rindi.
e la per�ula, za minson�da,
d'ac�rdu a z�va cuj n�ufs predicjad�us;
ch'a l�u ghi'ai la me atensi�n prest�da.
e se un al v�u z� p� a li lungis,
altri no ghi j�t dal'un o dal'altri stil";
e, sodisf�t, no la dit p� peraulis.
[1] Li Ch�chis a sar�sin li fiis dal re di Tes�lia che taj timps antics
a'an sfid�t li Musis al cjant�. Sti pu�ri fi�lis a'an pierd�t la
sfida--natur�l!--e a son stadis trasformadis in ch�chis.
[2] Blu.
[4] Venere.
[5] Adam & Eva. A si pensa che sti st�lis a v�din val�u aleg�ric; ca
rapres�ntin li virt�s da la prud�nsa, gjust�sia, fuart�sa di spirit,
temper�nsa. (Vandelli)
[6] L'orsa granda (ursa major), che sic�ma ca � tal emisf�ro austral a
no la jot.
[7] Dal'aspi�t, insoma, a l'`era un bel puc coma me, doma che la me
barba a � tant p� bl�ncja--ca no'a n�ncja bis�gna daj rajs dal sor�li
par fala sfavil�.
[10] A � clar che Cat�n al cr�t che i po�s a son doj daj dan�s.
[11] Tre sostant�fs, tre "e" e tre "con" ta sta riga. Clara
l'intensi�n, no �se vera?
[15] Coma se di j�di e scolt� Cat�n a fos la vera raz�n dal vi�s daj
po�s. B�biu stu Virgilio!
[18] Il cu�rp.
[20] L'Acher�nt.
[21] Beatr�s.
[29] Ch� a tocja recuard� Ul�s e i so �mis che riv�s fin ch� a �rin,
per� in dav�u a no son p� torn�s.
[30] Da Cat�n.
[31] La Libra.
[32] In efi�t, cun chistis primis n�uf righis, Dante al v�u dizi che il
d� al sta par cric�. Su sti righis, as�j dif�silis, i suger�s di l�si i
critics.
[35] Vela.
[37] Aegypto in tal original, coma ca sar�s just. I speri che Dante a
mi perd�ni.
[41] Pars� r�vitu tal purgatori cuss� tant timp dopo la to mu�rt?
[48] Stu mont a l�'l post indul� che la gjust�sia divina a ni fa sufr�
paj pecj�s chi vin comet�t, fin chi vign�n dal dut purg�s.
[49] Jod�nt doma una ombrena dav�nt di luj, Dante al pensa di �si stat
bandon�t da Virgilio. Il pu�r Dante a no si rint cont che, es�nt
spirit, Virgilio a nol fa ombrena.
[50] Tal cj�l i rajs, es�nt lumin�us, a si l�sin trapas� l'un l'altri;
il che a no podar�sin fa sa f�sin ostacol�s da na sostansa fisica, coma
un cuarp.
[57] Cun che incert�sa natural ca deriv�va dal j�di un "vif" coma
Dante.
[59] Un colp di spada a ghi v�va las�t un brut sen ta una da li s�is.
[67] A le costr�t a rest� f�u dal purgat�ri par un toc di timp lunc
coma trenta voltis il timp ca l'�ra in pecj�t.
[68] Li prej�ris ca v�gnin d�tis paj mu�rs a p�sin rid�si il timp che
una puor'�nima a'a di pas� tal purgat�ri
[71] Par es�mpli: cuant che j� i soj concentr�t tal l�si, i no mi rint
cont che altri al sta sused�nt int�r di me.
[74] Tal sens metaf�ric, li �lis ca oc�rin par z� s� ta stu scoj dal
purgat�ri a son �lis di virt�t.
[76] Virgilio.
[77] Ta stu punt a finiva che fes�ra cuasi vertical ca v�vin segu�t, e
ta un plan mancu inclin�t a son riv�s.
[81] Sic�ma che i po�s a son tal emisf�ro dal sud, Dante al j�t il
sor�li als�si a sinistra (ovest) invensi di destra, coma ca susedar�s
sal fos tal emisf�ro dal nort.
[84] Virgilio a ghi ufr�s sta lesion di astronomia al pu�r Dante (cal
som�a un puc fusc�t coma me) par dimostr�ighi coma che, jod�t da stu
post ch�, il soreli al nas a destra e al va vi�rs sinistra.
[90] Il cj�l a la ben altri robis da fa che pi�rdi timp cun prej�ris ca
no son sinc�ris.
[97] Se na volta torn�t tal mont Dante al prejar� par l�u, li so p�nis
a vegnar�n scurt�dis.
[100] A v�lin cal resti p� a lunc par cogn�si cualchid�n par pod�j
part� nuvit�s a la so zent cuant cal torna tal mont, cu la speransa che
la zent ca sint li nuvit�s a pr�jn par luj.
[101] Ben nas�s par via che a son in via di ot�gni la so salvasi�n.
[104] Fan, o Fano, al sar�s il post indul� che stu Jacu dal Cassero da
Fan a l� stat soter�t.
[105] Jacu al sa che il si�r d'�ste a lu odiava: dopod�t, coma cal dis
Vandelli, Jacu a lu v�va acus�t di �si paric�da. Per� a nol var�s maj
crod�t che il so odiu al fos stat cuss� int�ns da falu cop�.
[106] Ch�, Jacu puar�t, a no oc�r p� cal risp�ri. Mira e Oriaca a son
vis�n di Venesia.
[107] Boncont al vor�s che Dante al pre�s par luj par rid�zighi li
p�nis dal purgat�ri.
[110] Un conv�nt.
[111] Pars� che a stu punt l'Archi�n al sboca tal Arno.
[117] Sta Pia, femina di un gran si�r, a som�a ca sedi stada cop�da dal
so omp, o pars� cal pens�va ca ghi fos stada infed�l o pars� cal veva
intensi�n di spos� n'altra femina, e Pia a ghi �ra di ost�cul.
[121] Plan plan a si libera di chej ca vor�sin vej un pus daj b�s ca la
vins�t.
[122] L'Aret�n: un fam�us magistr�t di Ar�s; Ghin dal Tac a l'�ra una
sorta di brig�nt sen�is; l'altri a l'�ra pur luj un nobil Aret�n.
[123] Par vej na idea clara di duta sta zent, i suger�s Vandelli.
L'import�nt a'� di tegni a mins che tant Federico Novel che chel di
Pisa (Farinata, f� di Marzuc) a son mu�rs cop�s, prima, i pensi, di
�sisi confes�s daj so pecj�s. A � par chel ca stan pre�nt Dante di
racomand� la zent di scju pu�rs mu�rs di pre� par l�u par scurt�ighi li
sofer�nsis dal purgat�ri.
[129] Prima di riv� in pica dal mont dal purgat�ri, Dante al jodar� di
n�uf il lev�si dal sor�li.
[132] Pr�dis, v�scui e p�pis, f�it il vustri c�mpit, e las�it che S�zar
al fedi il so. Il Vanz�li: D�ighi a S�zar se ca � di S�zar, e a Diu se
ca � di Diu." (Matt.xxii.21)
[133] Dal imperat�u Asburgo ca l'�ra al pod�j taj timps di Dante e cal
trascur�va l'Italia.
[136] Dante al v�u che il cj�l a ghi d�di una buna punisi�n a la fam�a
dal imperat�u par vej trascur�t l'Italia. A sta di fat che, secont
Vandelli, l'imperat�u a l� stat asasin�t cualchi an dopo--tal 1308,
subit dopo ca ghi veva mu�rt so fi.
[137] Su, perdon�imi l'usu un puc stramp di chista per�ula. I soj, dopo
dut, tal purgat�ri.
[140] Bandon�da dal imperat�u, ma encja dal Papa, che ta chej timps l�
a l'�ra a Avign�n.
[146] Se Firense a era si�ra, a no era dovent�da si�ra par via onesta;
e cuss� a no mostr�va nencja bon jud�si. In cuant a la p�s, Firense a
era sempri in lota cun chistu o cun chel'altri. Cuss� ch� a � tanta
iron�a.
[147] Sparta.
[150] L'idea a � che dut chel viav�j di zent taj uf�sis publics, ca nol
pol esi bon pa la sal�t publica, a l� caus�t dal fat che chej al pod�j
a c�mbin spes, e no in mi�j.
[151] Par se che i so dol�us a continuin, ca si ziri par ch� o par l�.
[154] Dante a ghi v�va dita a Sord�l cal v�va pierd�t il cj�l; e cuss�
Sord�l al pensa che Virgilio al vegni dal'infi�r.
[155] Il Limbo.
[163] In vita, chistu e Rodolf a �rin nem�s, che mentri che ch� a van
d'ac�rdu propit ben.
[169] Chej tre chi--il z�vin, Jacu e Feder�c--a �rin fis di Pieri III
di Aragona. Dante a la puc di bon da d�zi daj ultins doj.
[172] Costansa a'a p� raz�ns di vant�si dal so omp, Pieri III, che li
altri dos.
[184] Sta vena di ironia a suger�s che encja tal purgat�ri a son bojs
di cjap�sila cu li feminis!
[185] Vipera = emblema daj Viscons di Milan; gj�l = emblema daj Viscons
di Pisa.
[189] La presensa dal madr�s a sar�s ch� par indic� che encja a sta
pu�ra zent dal anti-purgat�ri a ghi tocja sufr� li p�nis da la
tentasi�n!
[190] Da'ndul� ca t�gnin protez�s dal mal chej ca stan par entr� tal
purgat�ri.
[191] Cor�d al veva vut cuss� tanta cura daj sos che l'�nima so al
veva trascur�t--e par chel l� ch�.
[194] A som�a che stu "trist cj�f" (capo reo) al sedi stat jod�t coma
il dem�ni da cualchid�n, coma l'am�u da la pot�nsa da altri, coma'l
papa da ben altris, e via di s�guit.
[206] Virgilio.
[207] Stu chi al sar�s chel post indul� cal veva convers�t cun Sord�l
e'i altris.
[210] Ah, let�u, considera sta p�cja com'un neo ca ghi da ris�lt a la
pur�sa dal me furl�n!
[211] Pars� che stu puart�j a l'�ra cuss� lumin�us che vuard�lu dret in
musa a feva mal.
[225] Pas tant vol�da dal omp dopo che Adam & Eva a �rin stas but�s f�u
dal ort ter�stri--pas in fin anuncj�da dal Anzul Gabriel.
[229] David.
[230] Micol a ghi li veva sun�dis par �sisi svist�t in public, coma cal
var�s fat un matar�n o paj�so.
[232] L'imperat�u Trajan, tant lod�t da San Gregorio papa par vej jud�t
na pu�ra vedula. (Vandelli)
[238] Asi�ns.
[241] Chej encjam� vifs a var�n bis�gna di tantis prej�ris par entr�
tal purgat�ri.
[242] Ch� an d� di chej ca'an da purg� pecj�s p� grancj' daj pecj�s daj
altris.
[246] Mini�.
[251] Dante ch� al al�t a se stes, pens�nt sensa modestia cal sar� mi�j
di Guido Cavalcanti.
[254] Il sor�li.
[258] Encja a Dante, una d�, a ghi far� vign� la stesa tremar�la ca la
prov�t il Salv�n--e al�ra al capir� il parl� scur.
[262] Cjaminant insima di sti lastris, i par�ncj' daj mu�rs soter�s sot
a p�sin vej sempri pres�nt coma ca �rin prin di mur�.
[268] Pal so org�liu di vej si�t fi�j e si�t frutis, Niobe a era stada
pun�da da Latona ca ghi'ua cop�s ducjus. Pal dol�u Niobe a si'a dopo
trasform�da in ta na statua.
[269] Par no vign� catur�t daj Filist�os, Saul a si'a cop�t cul but�si
ta la so spada. (Vandelli) Saul a l'�ra ebreo ma la var�s fat buna
fig�ra encja coma rom�n!
[270] Aragna a era stada mut�da in un raj dopo ca veva sfid�t Minerva
ta l'art dal t�si.
[271] Robo�m al ven pun�t ta che mani�ra ch� par vej minacj�t i
israel�s ca vol�vin che luj ju jud�s. (Vandelli)
[273] Senacherib = re daj Asiri�ns, cop�t daj so f�s par vej par
superbia pierd�t na guera cuntra il re di Gjudea. (Vandelli)
[278] La sesta ora dal d� a'a fin�t il so compit. Cuss� ad�s a l� pas�t
misd�.
[290] Italiana.
[301] Ogni comand�nt cal crod�va di pod�j fa dovent� grant stu pu�rt di
Talam�n. Sapia al dis chistu cun alc di ironia.
[305] "Pi�ra" tal sens di bestia, coma ca ghi era capit�t ai comp�is di
Ulis par via da la str�a Circe.
[308] L'altri spirit, chel di Rinieri. Chel cal parla a l� Guido dal
Duce.
[309] A Dante.
[311] Firense.
[312] Par vej vut s� tanta invidia (siminsa) i rivi ap�na ap�na a vej
un post ch� tal purgat�ri. (A podar�s �sighi zuda am�ndi p�zu!)
[319] Par via che, mu�rs i fi�j m�scjus a Ugolin a no ghi restin che
fi�lis.
[327] Ch� a para via la metafora dal diz�n, tac�da ta la linia 58.
[330] Maria.
[332] Stefan, chi lu recuardar�n coma San Stefan par �si stat martiri�t
a Gerusal�m.
[333] Li visions cal veva vut a �rin "er�us" doma tal sens ca no f�vin
part da la realt�t da li robis di ogni d�.
[334] Il fat che ch� a cjantin cun Concordia al v�u dizi che scju
rabi�us a no'an p� che discordia che na volta a'an di vej vut fra di
l�u.
[335] A ghi sar� pus�bul s�ntisi lo stes, sensa z� f�u dal fun--roba ca
no podar�sin fa.
[341] I dubis di Dante a dimostrin cal ven dal mont daj vu�rps.
[344] A diu stes. A � da oserv� che par cj�l ch� a s'int�nt d�zi li
stelis che, par cuant infl�s ca v�din su la zent, a son sempri mancu
pot�ntis dal creat�u.
[345] Prin ca es�sti tal mont chi cognos�n. Fin a chel moment l�, Diu a
la god�va coma una cualchicjus�ta ca esist�va doma ta la so mins. A si
pol oserv� da chistu che la nustra anima, secont Dante (ca si basa, i
crot, su Tom�s d'�cuina), a'a na imortalit�t dopla: a'� imort�l dal
moment ca taca a vivi ta un cuarp um�n; ma a'� encja imort�l tal sens
ca � sempri esist�da ta la mins dal creat�u. A stu prop�sit, a'� pur
interes�nt not� che il grant romantic ingl�is, Wordsworth, tal so poema
"Intimations of Immortality," a la us�t il conc�t da l'anima ca taca a
vivi duta plena di alegr�a ta un frut�t coma indicasi�n che l'anima a
esist�va encja prima cal nas�s il frut�t.
[351] Distud�t.
[355] Federic II a l'era in lota cul papa par via da li gu�ris tra
Ghibel�ns e Guelfs.
[363] Fia di Amata e dal re latin. Chista Lavinia a ghi � zuda sposa a
Enea, cuntra il vol�j da la mari che, amondi puc contenta, a si'a
impicj�t. (Cuss� a d�zin i comentat�us.)
[364] Chista a sar�s la vous dal �nzul cal veva fat duta che lus ca
veva zve�t Dante.
[367] F�'l ben ai altris coma chi vor�sin ca ni f�sin a nu--sensa spet�
di vign� pre�s.
[370] Diu.
[373] Diu.
[374] Chistu am�u dal mal a si manif�sta in tre mani�ris, coma spieg�t
ta li ters�nis ca segu�sin: l'am�u dal superbo, l'am�u dal invidi�us, e
l'am�u dal rabi�us.
[377] Ben di stu mont, ca nol pol dani content�sa asol�ta. (Per� scju
bens, sa c�pitin tal moment just, a p�sin zov� a fani cont�ns--e coma!
Prov�n a pens�, par es�mpli, a chel cas�n cal sta sused�nt tal Medio
Orient, tra Israelians e Palestineis. A si pol ben d�zighi ai
Palestineis di no fa stupid�dis, di no z� a scalman�si masa--o
adirit�ra suicid�si!--par riv� a ot�gni se che, dopod�t, a son bens di
stu mont: na cj�sa, un toc di cj�ra da pod�j clam�la so, un stat
propri. Par l�u il vej sti rob�tis a sar�s sens`altri in�si di granda
content�sa.
[378] Taj tre s�rcui p�'n alt, Dante al vegnar� a cjat� f�u coma ca son
pun�s i av�rs, i gol�us e i lusuri�us.
[386] Di m�ut che ogni prima inclinasi�n o v�ja a zedi d'ac�rdu cun
ogni altra.
[387] L'usu da la raz�n (la virt�t) al juda a fa fil� dret ogni prin
imp�ls.
[395] I ebr�os, castig�s da Diu par vej disubid�t Mos�. I er�dis dal
Gjord�n a sar�sin i palestin�is. (Scju d�s ch� a som�a che chej pu�rs
di�us di palestin�is a ric�vin encja l�u un bel puc dal cast�gu di
Diu.)
[396] Chej ca no'an vol�t segu� Enea fin a Roma, prefer�nt rest� in
Sicilia.
[406] Il pentim�nt.
[412] Chel dal Papa Adrian V, ca ghi'a ap�na dita di par� via.
[413] Ai doj po�s a ghi tocj�va cjamin� vis�n da la rocja par via che
il perc�rs a l'era dut plen di �nimis distir�dis.
[414] L'avar�sia.
[418] Stu Fabr�si a l'era un consul roman cal veva (secont Vandelli) la
virt�t amondi rara (i crot) di rest� pu�r e on�st inv�nsi di si�r e
visi�t.
[420] Diu.
[421] La cjasa daj Capet�ngis, ca'an segu�t i Carol�ngis.
[425] Stu Carlo (di Valois) a la us�t il tradim�nt coma arma, coma
Gjuda. In Italia a la jud�t i Neris cuntra i Blancs di Firense.
(Robuschi)
[426] Carlo II, fat preson�j tal golf di Napoli, al veva "vend�t" so
fia par profit. (Robuschi)
[428] Fra i cuaj al sar�s Fil�p il Bi�l, cal sotom�t il papa a una
pasi�n coma che di Crist stes.
[430] Diu a nol sfoga s�bit la so rabia, coma chi far�sin nu�ltris, ma
al speta il mom�nt oport�n.
[434] Delo, la isola indul� che Latona a veva partur�t i so doj fi�j
Apol e Diana (il sor�li e la luna).
[435] Casu stran: Propit mentri chi staj par bati sta riga, i sint
Cecilia Bartoli ta la radio (Swiss Classic) ca cj�nta Gloria in
excelsis Deo. Stran�sin casu. Par stu casu stran�sin e par ducju i
casus stran�sins ca sus�din tal mont (basta ca s�din bi�j) ca ghi zedi
pur gloria in excelsis Deo!
[436] Sec�nt il Vanz�li, chista a sar�s che fruta ca'a risev�t na aga
ca ghi'a cjolt ogni s�it in cambiu di una gota di aga par cop�ighi la
s�it dal pu�r Gjes�.
[446] S�it dimostrada dal cjant� daj purg�ns cuan che un'�nima a si
libera da li so p�nis.
[447] Stasio, chel cal parla sti righis, a l'era cognos�t coma poeta
taj timps di Crist. (Robuschi)
[449] Dopo vej scrit la Tebaide, Stasio a l� mu�rt mentri cal scriv�va
la Achilleide.
[458] Av�r.
[459] Dante e Virgilio a'an par prin cjat�t Stasio tal s�rcul daj
av�rs.
[461] Pecj�s.
[462] Tos�s a zero, coma che tal infi�r a son descr�s chej che'n vita a
v�vin masa larg�sa o prodigalit�t.
[465] Sti per�ulis a ghi dim�strin a Virgilio che Stasio a no l'era par
nuja av�r.
[468] Par meret� la salvasi�n a no basta fa dal ben tal mont; a bis�gna
pur vej fede. (I Calvin�scj' a sar�sin am�ndi d'acordu.)
[472] Omero.
[475] Puar�ta par sig�r: dopo vej jod�t mur� ducju i sos, il so mar�us
pur, a � stada condan�da a mu�rt da Creonte, insi�mit a so sou
Antigone. (Cf. Vandelli)
[477] Cuant chi eri frut (a si parla di p� di mi�s s�cul fa) a era
abast�nsa comun a San Zuan usa la per�ula "mor�r" par descrivi un arbul
di cualsiasi sorta. Ma che, a si sa, a era l'epoca daj caval�js e da li
m�ris, e ogni epoca a ven riflet�da tal so vocabulari.
[483] Virgilio al suger�s che sti pu�ri �nimis a provin, cul pl�nzi e
cjant�, a liber�si daj v�ncuj ca ju t�gnin le�s ta stu post.
[487] La so vous.
[490] Dal antipurgat�ri, ind� ca son chej ca'an spet�t masa timp prima
di pent�si.
[492] A si �ja maj jod�t feminis che par f�ighi rit�gni il so pud�u a
era neces�ri cre� disipl�nis spiritu�lis o civilis? Se'l dizar�sia il
pu�r Farn�is s'al ves di fa na pasegi�ta ta spi�gis coma che di Lign�n
al d� di vuej? A ghi vegnar�s ingr�sul!
[493] Prin di dut a zar�n a sufr� chej che ad�s a son encjam� frut�s
sensa barba.
[497] Stu mont, cal sar�s il purgat�ri, al vou liber�si di chel spirit
e mand�lu ta la strada dal parad�s.
[503] Ta la bocja.
[509] Stu "pu�r di�u" al sar�s Corso Donati, fradi di Far�is. Secont il
fradi, Corso Donati a som�a cal sedi stat in part respons�bil dal
"spolpam�nt" di Firense, descrit p�'ns�ma.
[514] Sta pluma dal �nzul a ghi neta via il pecj�t da la golosit�t a
Dante.
[518] Tal sens che Dante al podar�s al�ra cap� coma ca � pus�bul
dimagr�, par raz�ns ca no'an nuja a che fa cu la mancjansa di roba da
mangj�.
[523] A'� clar, ch�, che il sanc maschil al domina. I crot che certi
feministis di vu�j a ghi dar�sin na buna tir�da di or�lis a Dante e a
Tom�s d'Acuina e a Aristotil e a ducjus chej ca la pens�vin cuss� ta
chej timps lont�ns.
[528] L'anima, che ch� si si'�ra soferm�da, a deva forma umana al'aria.
Interes�nta chista teoria dal'anima, ca'a esitensa prima dal cuarp, e
che di fat a ghi d� forma al cuarp.
[529] Chist a'a dita Maria cuant che l'�nzul a ghi'a dita ca var�s vut
un frut; "Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco?" Domanda
abastansa natur�l.
[530] Il vel�n.
[534] Par fasi am� da un toru, Pasife a'� entrada ta na vacja di len.
Da sta union a l� nas�t il Minotauro.
[535] Vandelli al crot che stat si�ra a'� la mad�na; Robuschi a dis ca
� Beatr�s. E j�? J�'i crot che sta grasia a posi �sighi confer�da doma
da la mad�na--o da Beatr�s cu la grasia da la mad�na.
[537] S�zar, coma chej spiris descr�s u ch�, al veva pecj�t di sodomia,
e par chel al vegn�va clam�t "regina."
[da la so femina e daj so fi�j. Ch� a'� da not� che Dante a l� tent�t
di cori vi�rs di Guiniz�l, pal ben ca ghi vol�va, ma a l� traten�t da
li flamis ca cuj�rzin Guiniz�l.
[543] Il mi�j fabri dal "dolce stil novo" al sar�s Arnalt Daniel; chel
crod�t p� avans�t al sar�s Girault de Borneil, un famous poeta
provens�l. (Cf. i comentat�us.)
[551] Sti righis a suger�sin che Dante al veva vut ocasi�n di j�di zent
condan�da vign� bruz�da viva.
[553] Fin a stu punt, i tre a v�vin cjamin�t in fila indiana, cun
Stasio tal mi�s.
[557] Lia, prima femina di Jacob, ch� us�da da Dante coma simbul da la
vita at�va. (Vandelli) La corona ca si met tal cjaf a � na corona fata
di buni operis.
[562] Beatr�s.
[565] Sicoma ca era mat�na, l'ombrena dal mont dal purgat�ri a vegneva
butada vi�rs ovest, par la ca si ple�vin li ram�sis.
[569] Cupid.
[570] Tal sens che Cupid di solit al culp�va altris, no so mari, che
stav�lta al veva fat inamor� di Ad�n.
[573] Il Let�.
[574] Il Salm XCI, cal dis fra l'altri quam magnificata sunt opera tua,
Domine!
[575] Dante a si rifer�s a li peraulis di Stasio (Purg. XXI, 43. . ..) cal
veva dita che ca no si var�sin cjat�t cambiam�ns di timp.
[579] Di l�--tal nustri mont--stu frut�n (dal �rbul dal ben e da mal?)
a nol es�st.
[582] Ognun daj po�s di na volta, chej ispir�s tal Parn�s. Fra chiscjus
a sar�sin encja Virgilio e Stasio; e a'� par chel che Dante, ta la
prosima riga, a si volta vi�rs di l�u.
[586] Li Musis.
[587] Vig�lis.
[593] Matelda.
[611] La natura a veva fat Ipocrate pal inter�s daj �mis (chej nem�j ca
son i predil�s da la natura--coma ca crod�vin na volta).
[612] Stu altri vecju al sar�s San Pauli, cal mostra cu la so spada il
gran pod�j da la per�ula di Diu.
[619] Di matina bun�ra, cuant che'l sor�li ap�na ap�na al ven su, a l�
vel�t da vap�us ca ni perm�tin di vuard�lu a vuj n�s.
[620] Un am�u cal va'n dav�u un bel puc, coma che Dante al conta ta la
so Vita Nuova.
[621] Dante a nol veva nencja n�uf �js cuant cal veva jod�t Beatr�s pa
la prima volta.
[633] Chista a sar�s la condisi�n dal pu�r Dante cuant che par prin i
lu jod�n al'in�si dal Infi�r, cunf�s e pierd�t tal bosc scur.
[638] Beatr�s a ghi sta diz�nt a Dante ca nol veva da vej pierd�t timp
a z� in sercja di chej plas�js di stu mont, coma par esempli il plas�j
sesu�l.
[656] Cu la bandiera.
[659] Coma che, di fat, a ghi'a capit�t a la nustra non�ta Eva, che
oste�da, dopo vej sercj�t il frut di stu �rbul!
[683] La Glisia a era, ma a no � p�, par via che ad�s a � sot dominio
di Satana.
[686] Tant Temi che la Sfinx a proponeva or�cui ca �rin durs da cap�.
[693] A sta di fat che sta dutrina, bas�da sul crodi che l'intel�t al
r�vi a cap� dut, a no'� sufic�nt par r�ndighi pus�bul a Dante di riv� a
cap� li veret�s "rivel�dis" da Beatr�s.
[696] No �se na ironia delisi�sa che mentri chi staj scriv�nt (il 23 di
dicembri, 2002), sta zona fra il Tigris e l'Eufrate a � dovent�da un
daj centros di dut il mal di stu mont? Chi sa se, dopo v�jla distr�ta,
a tornar� a dovent� un Parad�s Ter�sti come ca l'�r stat?
La scrit�ra s� a l'inteletu�lis
facult�s vustris si ad�ta, e pi� e man
a Diu, altri intind�nt, ghi atribu�s;
P� zovin�t di se ca si pensar�s
tant cunfu�rt ghi deva za a la cjera
cu la gran virt�t ch'era part di se stes;
P� e p� da la riva a si sbanda,
che maj nol torna com'prin di v�jsi mov�t,
chel che di pescj� pal ver nol sa av�nda.[363]
ma zint in s� si fa p� e p� sinc�r.[388]
Cul "vu" [424] che par prin 'vin jod�t Roma sufr�,
e che la so fam�a no'a p� tant us�t,
al�ra i'ai di n�uf scuminsi�t a part�;
In te misericordia, in te piet�t,
in te magnificensa, in te a si fa una
dut se che in creatura a'� bont�t.
[1] Par vej sfid�t Ap�l a sun� il flaut--e pierd�t la sfida--a l� stat
spel�t, coma un cun�n. (Tal original, natura = vagina.)
[4] E sti "v�js" a son sempri p� basis di ches dal poeta o dal
imperat�u.
[5] Dafne, tramutada in or�r, a era fia dal flun Pen�o. Duncja, il
ramus�l a l� di or�r.
[9] Glauc, segu�nt l'esempli dai pes che. dopo vej mangj�t na erba
specj�l a si �rin rinvigor�s, a la sercj�t pur luj sta erba, dovent�nt
un diu dal mar.
[12] La sa�ta a scj�mpa f�u da la sfera dal f�uc; mentri che Dante,
purific�t coma ca l�, a l� cal torna propit l�.
[13] Dante a si marav�a cal sta zint p�'n alt sin� l'aria e il f�uc.
[14] Duti li creat�ris a ghi stan vis�n a Diu (il so prins�pit) chi p�
chi mancu secont li so condisi�ns: prin i �nzuj, dopo i �mis, etc.
[17] L'Empireo.
[19] La fuarsa istint�va trat�da taj �ltins vers a cjoj ch� la forma di
un arco il tiru dal cual al va a fin�la (al bat) ta un post
desider�bil.
[25] Il mar, paj rom�ns = salum = il mar vi�rt e grant. (Sa ghi va ben
a Dante di us� sta espresi�n lat�na, pars� no a mi?)
[26] Chej ca seguir�n Dante a restar�n p� marave�s di se ca jodar�n e
scoltar�n, che i Argonautas cuant che, vint travers�t il mar zint in
sercja dal vel di �ru a'an jod�t Gjason cambi�t in bifolc.
[28] Beatr�s.
[32] Ges�.
[42] L'Empireo.
[47] Cj�l.
[48] Li intelig�nsis ang�lichis.
[58] Forsi a v�vin fat voto di no �si tristis cul so canar�n o cul so
gjat, sensa st�ighi fed�lis a stu voto fin in �ltin.
[66] Crist.
[71] Cervis.
[82] San Lur�ns a l'era stat baston�t e dopo met�t a brus� ta la grilia
par vej rifiut�t di da s� il tes�ru da la Glisia a li autorit�s
romanis. Secont la legenda (Vandelli) na volta ben brus�t ta la schena
a la insist�t di vign� volt�t par che altra banda par vign� rust�t par
dut comp�j. La me volont�t, encja sa'�--ben si sa--fu�rta coma l'as�l,
a si visinar�s amondi puc a che di Sa'Lur�ns!
[88] Se un al ven atr�t daj bens dal mont a'� pars� che chiscjus a
rit�gnin un puc dal luz�u dal ben eterno.
[96] Jefta, il gjudice israelita cal veva promet�t, in voto a Diu, che
s'al ves vins�t la lota cuntra i Amon�s, al var�s sacrific�t la prima
persona ca ghi fos vign�da incuntra da la so cjasa. Sta prima persona a
� stada purtrop so f�a. Ta Hamlet (II.ii), Hamlet al tormenta il pu�r
Polonius cun referensis a stu gjudice ebreo. Polonius a l� cunv�nt che
Hamlet a l� un puc zir�t di cjaf. La realt�t, per�, a � che Hamlet z� a
si'� necu�rt che la fia di Polonius, che puareta di Ophelia, a ghi sta
di mi�s ch�!
[103] Prin di las� la vita di stu mont. (Militia est vita hominis super
terram, coma ca ni recuarda Vandelli da un brano di Jobe (vii.1)). Si
che la vita nustra a � jod�da da stu spirit coma un continuo lot�. A no
la tant tu�rt. A pens�ighila ben, per�, la vita sensa "milisia" a no
sar�s tant da prefer�.
[105] Il cjant sest al parlar� dal Impero, coma che il cjant sest dal
Purgat�ri a la parl�t da l'Italia e il cjant sest dal Infi�r a la
parl�t di Firense.
[109] Chistu al suger�s che, coma cal dis Vandelli, Gjustini�n al veva
in pas�t crod�t a la dutrina dal er�tic Eutico, secont il cual Crist al
veva doma una natura, che divina.
[110] Una contradisi�n a si ot�n cuant che una proposisi�n vera a ven
contropon�da a una proposisi�n falsa, coma la storiuta di Diu: a l'�se
bon di fa una pi�ra cuss� pesanta da no �si bon di als�la?
[114] Par.5.128.
[120] Com�ns tal sens di comunit�s o republichis. Pir e Bren a �rin doj
avers�ris di Roma.
[121] Cu�ns (Quinzio Cincinnato) a l'era cuss� clam�t par via daj so
cjaviel�s ris�s.
[132] Tiberio.
[137] Scju ch� a'an fat dal ben, encja se'l ben a lu v�vin fat sper�nt
di ot�gni fama tal mont.
[140] Sec�nt i comentat�us, stu Romeo al veva fat tanti buni �peris che
in ultin a no �rin stadis gradidis.
[141] Chej ca v�vin puc apr�s�t l'opera di Romeo a ghi v�vin guadagn�t
puc; a l�u stes a'an sufr�t sot il dominio daj Angjo�ns.
[150] Cu la redensi�n.
[151] Coma cal suger�s Vandelli, chistu magistr�t al pol �si o Diu o
l'imperat�u. Ta'un casu o tal altri, per�, i Ebr�os a v�gnin pun�s par
vej pun�t Ges�.
[166] Il pagan�sin.
[167] Venere.
[174] Sal ves viv�t p� al lunc a no si var�sin vus chej maj ca son
capit�s dopo la so muart e che luj al var�s pod�t evit�.
[179] Solfar.
[180] Par via di me.
[184] Stu Berto, fradi di Carlo, al var�s bis�gna di vej int�r zent
on�sta, di govern�ns ca no si prof�tin dal so uf�si par f�si si�rs.
[190] Diu.
[193] Venere.
[210] I be�s ch� a'an disminti�t, grasis al Let�, ogni sens di colpa, e
a recuardin doma il ben che a ghi � stat dat da la providensa.
[212] Raab, ca veva viv�t taj timps pre-Cristians, a'� lo stes stada
be�da e un�da al rest di chej ca fan part dal trionf di Crist.
[213] Firense, ca � ta li mans dal diau, e che par causa di chel tanta
zent a sufr�s. (pl�ns).
[217] Indul� che l'Anzul Gabri�l a ghi'a anuncj�t a Maria il vign� dal
Sign�u.
[218] A vegnar�n prest premi�s chej ca son stas martirs par man di fals
p�pis e cardin�i.
[219] Chistu conc�t dal ordin e perfesi�n dal mont al vegneva in seguit
us�t daj De�scj' coma la base da la so prova da la esistensa di un Diu
creat�u e perf�t.
[229] Sic�ma che Beatr�s a ghi fa part dal vol�j div�n, li so asi�ns a
van aldil� dal z� dal timp, ca ghi � r�dina doma ai mort�j.
[230] Diu a ghi mostra ai be�s da la cuarta schiera (dopo daj be�s da
la luna, di Mercurio e di Venere) i segr�s.
[231] Diu.
[234] Se che Dante al sint e j�t ta stu post celestial a no si pos maj
ch�, tal nustri mont, godi, ne par descrisi�n ne in altra maniera
percep�bil.
[236] Dal interno di un daj splend�us. Chel cal parla al sar�s Tom�s
d'Acuina.
[244] A si trata ch� di Solom�n, sul cual, sec�nt Vandelli, tancjus taj
timps di Dante a erin curious di sav�j se, nonostant i so guscj'
epicureos, al veva otegn�t a la fin la so salvasi�n. Il so Cantico daj
Canticos al vegn�va us�t coma na cans�n par celebr� li n�sis da la
Glisia cun Crist.
[256] A ogni creatura a ghi tocja r�ndisi prin di riv� a cap� (z� a
font) i segr�s dal la providensa.
[262] Ta stu post ch� a l� nas�t San Chechi, propit cuant (i dizar�s)
ca era bisugna di un rin�si ecclesiastic; coma che il sor�li al nas da
stu punt oriental doma tal ecuin�s primaver�l. Consider�nt che chista
descrisi�n a ven da San Meni (Domenic�n), il complim�nt a l�
straordin�ri.
[263] A continua la lode di San Meni: Cl�milu Orient, stu post, invensi
di As�si, par via che ch� ghi'� nas�t n'altri sor�li a la Glisia.
[266] Pa la povert�t.
[271] Par via cal zeva in z�ru vist�t coma un pesot�r. (La me femina a
dizar�s coma me!)
[283] A basta pucja tela par metighi il cap�cjo a ches ca ghi stan
vis�n dal past�u--par via ca son am�ndi pucis.
[287] Par esempli, la lus da la luna, inferi�u a che dal sor�li, dal
cual a deriva.
[289] Eco, che par am�u di Narc�s a si'a riduz�t a nujaltri che na
v�us. (Se pasi�n par luj ca'a da vej vut par rid�zisi p�'ncjam� che in
pi�l e vu�s!)
[291] L'altri "duca" al sar�s San Meni, da la banda dal cual, par bocja
di San Tom�s, cuss� ben si'a parl�t dal me duca--San Chechi.
[306] Li ghirlandis daj sans fra i cuaj a son San Checo e San Meni.
[308] Una roda (ta la metafora da la biga) a � che di San Meni, grasis
al cual la Glisia a'a scov�t via tancjus er�tics. Ch� a vegnin in mins
robis puc gust�sis.)
[315] Ilumin�t e Agust�n a �rin doj daj prins ca vevin segu�t il z�vin
Checo.
[317] Coma cal suger�s Vandelli, Nat�n e Crisostom a son ch� coma
es�mplis di �mis ca v�vin aus�t critic� i grancj'. Tal casu di Nat�n,
luj al veva critic�t il re Davide par v�jsi incjas�t s� cu la femina di
Uria.
[318.Patriarca.
[319Arcivescul di Canterbury.
[320] Aut�u di na fam�sa Ars grammatica che par s�cuj a'a tegn�t
cont�ns i fi�j di scu�la.
[326] La prima roda (il prin mobil) a zira at�r da la stela pol�r (il
sp�s dal mani da la orsa pisula).
[335] Eva.
[359] Il Sign�u.
[360] Chista espresi�n, "piombo a'piedi," coma cal dis Dante, al parta
in mins l'im�gin di un gale�t cu na bala di plomp incjaden�da ta un
pi�.
[361] Un al var�s da �si am�ndi stupit par aferm� o neg� na roba prin
di v�jla studiada ben�n, fin taj particol�rs p� p�suj.
[364] Parmenide, cal crodeva che dut il mont al fos cre�t dal cjalt e
dal fr�it; Mel�s, cal crodeva che il motu al fos na ilusi�n; Bris, cal
vol�va scuadr� il s�rcul.
[365] Sabelio: filosofo african dal ters secul cal negava il dogma da
la trinit�t; Ario: fondat�u daj Ari�ns, s�ta ca negava la eternit�t di
Crist; etc. (Robuschi)
[366] S�milis ai imp�ls ca fan cori l'aga tal vas ap�na descr�t: San
Tom�s al parla dal sircul; Beatr�s dal centri.
[388] Scl�t.
[397] Beatr�s.
[399] I be�s a p�sin ducjus vuard� Diu, cal rifl�t, coma un spi�li,
ducju i nustri pens�js.
[401] Cul cjalt dal so am�u e cu la lus dal so infin�t sav�j--e, al d�s
Dante, l'intel�t e la carit�t di scju be�s a � da la stesa intensit�t.
[410] Encjam� no era rivada a Firense che corusi�n coma taj timps dal
re Asiri�n Sardanap�l.
[416] Cjasagu�da al para via a cont� coma taj timps daj n�nus di Dante,
la zent (benest�nt) di Firense a viv�va na vita regolar, a la buna; li
feminis contentis a cjasa cuj so �mis, che encjam� a no z�vin in Fransa
par af�rs.
[424] A mi recuardin i comentat�us che l'usu dal "vu" al veva vut in�si
e popolarit�t cuj Romans--e che in seguit a l'era stat puc us�t. Da
frut, per�, i'eri cuss� abitu�t a us� il "vu" cu la zent p� ansiana di
me che, na volta stabil�t a Powell River, la usansa a'a continu�t, fin
al punt che par �js, convers�nt cu na me visin�nt furlana ca veva un
d�is �js p� di me, i no vevi vut il coragju di d�ighi dal "tu" e,
sic�ma chi si parl�vin abastansa di frequent, a mi var�s par�t am�ndi
stran il daighi dal "vu." Il risult�t di stu dilema a l� stat che par
�js i no ghi'ai dat ne dal tu ne dal vu. Ep�r i soj riv�t a comunic� lo
stes. No saj coma!
[426] Cuant chi eri frut�t. (Natur�l che i "�js" ch� a son da cap� coma
"condisi�ns socj�ls, etc.)
[431] A San Zuan (tal nustri San Zuan) stu "sest" ch� i crot chi lu
clamar�sin un "borc." Ta stu borc di Firense ogni �n a festegj�vin il
d� di San Zuan cu na gran gara di corsa.
[441] �co, se Dante al fos stat di San Zuan invensi di Firense, chisti
righis a sunar�sin cuss�:
[442] Firense.
[444] Coma Cavali�r il Galig�j al veva tal so stema di cjasa una spada
cul mani e p�mul di �ru.
[448] Cun vena un bel puc ironica, Cjasaguida al para via cuss� a cont�
da la degradasi�n da li us�nsis fra i fiorent�ns.
[451] L'insegna dal "gran baron" (Ugo il grant) a � stada vu�j (taj d�s
di Dante) cambiada cu na strica ornament�l da Gj�n da la Bi�la. (Par
altri a mi�j z� la daj comentat�us.)
[456] Fet�n a la vol�t esi sig�r che so pari a l'�ra il soreli. Apol a
la consent�t al desideri dal f�--cul result�t disastr�us ca si sa. E
par chel i paris encja il d� di vu�j a si tiring un puc in dav�u dal
sodisf� d�tis li v�js daj fioj.
[459] Cjasaguida.
[461] Cjasaguida, cal j�t tal spi�li di Diu, ind� ca l� riflet�t dut se
ca la da vign�, al j�t pur se ca ghi susedar� a Dante taj timps ca'an
da vign�.
[462] Ip�lit a l'era stat esili�t par �si stat acus�t di vej tent�t di
sed�zi la madrigna, cuant che in realt�t (o alm�ncu secont Ovidio) luj
al veva resist�t a li luz�nghis ca ghi veva fat ic. (E ben si sa se che
li feminis a fan ta casus cuss�, no? Dopod�t, "hell hath no fury like a
woman scorned," no �se vera?)
[466] Il sens al som�a di �si che a Dante a ghi sar� ufr�da asistensa a
colp, prin encjam� di domand�la.
[468] Marte. Ta scju d�s ch� (vi�rs la fin di Av�st dal 2003) sta
"stela" a � propit fuarta--p� luminosa ca sedi maj stada taj ultins 60
000 �js, secont chej ca san. Pero, al contrari daj efi�s che Marte a la
vut su Cjangrant, ta scju dis al sta cre�nt disastros ecologicos in
Europa (incendios, temperaturis cuss� altis che fra l'altri a'an cop�t
10 000 di l�u in Fransa) e pur u ch� (30 000 sfol�s da Kelowna, e un
bel p�cjus encja ch� a Ashcroft)!
[470] Encjam� prin che il Papa Clement V al invit�s Rico VII a vign� in
Italia, par dopo z�ghi cuntra, Cjangrant, a n�uf �js al veva belz�
mostr�t li virt�s minson�dis. Ch� a si pos nota che, coma cal d�s
Thomas Gray tal so famous poema "Elegy Written Upon a Country
Churchyard," a son doma i grancj' ca p�sin mostr� dispr�s paj b�s. Ai
puors di�us daj puar�s a no ghi ven maj dada l'oportunit�t!
[471] Al sav�va ben Dante, che la so fama a sar�s dur�da taj s�cuj,
mentri che che di ch�j ca l'an costr�t a esili�, sa esist, a esist
grasis a la fama che Dante stes a la.
[476] Purgat�ri.
[477] L'esilio.
[478] Diu.
[484] Ducju grancj'er�j mediev�j, scju chi; fra di l�u, zent coma
Gotfr�it a �rin er�j da li primi crocj�tis cuntra i sarac�ns.
[485] Dante al vuarda taj so vuj e a ghi par p� bi�la di sempri, roba
che, consider�nt i superlat�fs ca la us�t fin ad�s, a somear�s
impus�bul.
[494] Diu.
[499] La gu�ra ad�s a ven fata daj Papis ca �sin scomunichis o altri
amonim�ns cuntra i fed�j, e faz�nt cuss� a ghi robin il pan spiritual
che il Sign�u al voleva prej�di par ducjus.
[501] La Glisia.
[520] L'acuila.
[523] Dan�s e be�s a si ju jodar� sfil� ta do filis: che daj be�s e che
di chej z�s in mal�ra.
[527] Ducju scju regn�ns a'an una roba in com�n: la brama di vej e di
ot�gni terit�ri daj altris--l'ingl�js al vol�va la Svesia; il spagn�u
Gibilt�ra (daj Morus); etc.
[528] Ca sar�s il stes che d�zi che par ogni virt�t che stu su�t a la,
a la pur mil p�cis.
To a Skylark
[550] Ogni roba tal mont a � creada in conformit�t cul vol�j di Diu (il
plas�j eterno).
[553] Traj�n (la prima) e Troj�n (la cuinta) d�tis dos coloc�dis ta la
s�a da l'acuila.
[560] (Pur. XXIX. 121-) Li tre si�ris minson�dis ch� a son la Fede, la
Speransa e la Carit�t ca �rin cun Beatr�s vis�n da la roda destra dal
so cjar. Chisti virt�s a ghi'an serv�t coma bati�sin al Troj�n p� di
mil �js prin dal vigni dal redent�u. Coma ca d�s l'�cuila subit sot, a
� in�til che nualtris puora zent i prov�ni a cap� il mistero da la
predestinasi�n, cal cont�n in se li raz�ns ca spiegar�sin--se doma i
riv�sin a penetralu--stran�sis teologichis coma che dal casu di Troj�n.
Lo stes, per�, si si ategn�n al casu di Rifeo il Troj�n, a �se neces�ri
che un pag�n, diz�n un indi�n canad�is da la epoca pre-colombiana, al
vedi vut li virt�s teolog�ls (carit�t, fede, speransa) e vej crod�t al
vign� di Crist, etc., par vej pod�t esi acet�t la s�, tra i be�s? O
mist�ri da la santa fede!
[563] Li s�js daj v�j a si sb�sin e a si �lsin al stes timp, cuss� coma
l'intensit�t da li lucis tal vuli da l'�cuila a si als�va o sbas�va in
perf�ta sinton�a cul parl� da l'�cuila.
[569] Saturno.
[570] Saturno a l'era il re da la et�t dal �ru, cuant che dut a era
coma ca var�s da �si, no coma vu�j cuant che dut (o cuasi) a � coma ca
�, e par sig�r no coma ca var�s da �si.
[571] Beatr�s.
[573] Dante chistu a ghi lu dis a un daj spiris lumin�us ca ghi stan in
front.
[574] Beatr�s.
[576] Tant il ridi di Beatr�s che il cjant� daj be�s al var�s, u ch�,
una soavit�t cuss� granda che Dante, in br�ut di gjugjulis, a nol
podar�s apres�--ma a si insiminar�s dal dut, par sig�r!
[577] Cun che infusion di lus ca ven dal alt, la lus ca sta parl�nt a
pol j�di in ta la es�nsa di Diu stes.
[579] Coma dita subit s�, nencja i seraf�ns a rivar�n maj a cap� ducju
i segr�s div�ns.
[580] Dante a la met cuss�: "Tra due liti d'Italia surgon sassi�." I lu
am�t: chistu al suna un puc mi�j dal me m�ut di esprimimi, almancu ta
stu casu ch�. Ma se si'aja da fa� A pens�ighila ben encja Dante al
var�s aprov�t il pastros�s macaronic da la me riga, cu la so mistura di
furl�n "clasic" e furl�n di San Zuan.
[582] A l'era cognos�t coma Pieri Pecjad�u tal convent di Santa Maria
dal Puart.
[587] A la mari.
[588] Cf. Par. XXI. 4-12; 57-62.
[590] �nsi, il rigu�rt cal sta mostr�nt Dante di front di scju be�s, a
lu rint p�'ncjam� merit�vul di vign� ricognos�t da Diu--ca l� il so
objet�f.
[594] Il pagan�sin.
[596] Dante al v�u j�di il sant coma ca l'era, l�bar da che luminosit�t
ca lu ten, in ta un bi�l sens parados�l, plat�t.
[597] L'Empireo.
[601] Pu�r Svu�lt! Stu pu�r Benedet�n a l'era propit l�, a partada di
man, e cuss� i lu'ai us�t. Colpa so sa l� salt�t f�u propit cuant chi
z�vi in sercja di un Benedet�n cal rim�s cun salt!
[608] Il sen dal Zodiac cal segu�s il sen dal Toru a l� la costelasi�n
daj Z�muj--e a � sot di chistu sen che Dante a l'era nas�t.
[609] Il firmam�nt.
[611] I �nzuj.
[612] Dante al sta oserv�nt la luna da che altra banda, la banda che
nu�ltris i no jod�n maj e ca no'� li m�cis ca si j�din da ch�--da la
cjera.
[618] Dut il frut cal ven f�u da la influenza daj cjelos, cal sar�s dut
il insi�mit daj sans dal Empireo.
[620] Crist.
[621] Miga mal, no, sta teoria medieval di coma ca n�s na sa�ta!
[623] Cuanti voltis chi vin vut ducjus chista esperiensa ch�! Spes a
sus�it che cuant chi si sve�n a colp, ta mi�s di un sun, i diz�n: �co,
bis�gna che stavolta i mi recuardi di se chi mi stevi insumi�nt. Ma,
nonost�nt il proposit di recuard�si daj particulars dal sun, puc dopo
chi si sin ben sve�s il sun a l� zut su l'�stia e dut se ca ni resta a
� la cert�sa chi si sin insumi�s di cualchicjusa ca meret�va di �si
recuard�da. Tal casu di Dante, a sar�s interes�nt aplic� li teor�s di
Freud--o di Schachtel. (Chist'�ltin a l� chel cal d�s che la raz�n pa
la cual i no si recuard�n daj suns a � par via che i suns di solit a
partin a gala li robis che propit i vor�sin vej--tal casu di Dante
chistu al som�a propit just--ma ca sar�s cuntra i prec�s fondament�j da
la nustra cultura di pod�j vej o ot�gni.)
[634] Il Empireo.
[635] Il nonu cjel, o Prin Motu, cal imbr�sa dut il rest dal mont. La
so visin�nsa a Diu a ghi perm�t di godi p� da li altris sf�ris il cal�u
cal ven radi�t da Diu e da li so asi�ns divinis.
[637] Tal original: Sti �nimis a �rin tal semen� "buone bobolce."
Interesanta la nota di Vandelli, cal suger�s che "bobolce" a deriva da
"bifolca," ca significar�s "cjera" o "cjamp�gna" in ta cers dial�s dal
nord. Al spiegar�si, chistu, il significant di "bifolco," espresi�n cal
us�va me Barba Toni (puar�t) cuant che, da frut�t, i vegn�vi da luj
but�t par aria. Ca la vedi usada tal sens di "contadin�t" o di "vil�n"
o di "salv�di" tal sens di �si un ca l'era coma li altri b�stis da la
cjera?
[651] Al so stamp.
[652] Gjoj�l.
[653] A � fede sensa limit chista. I lez�vi tal Vecju Testam�nt als�ra
che righis ca contin di chel pu�r di�u cal va taj cjamps di dom�nia in
sercja di stec�s par t�gnisi cjalt. E Diu a ghi d�s a Mos�: "Cop�ilu.
Bis�gna cal v�gni lapid�t." (Numars 15:32) �co, a bis�gna vej una fede
da le�n (cuss� par d�zi, sic�ma chi no soj tant sig�r di cuanta fede
ca'an i le�ns) par crodighi a la gjustisia di chistu Diu vecju.
[654] Il Testam�nt vecju e chel n�uf a son ch� trat�s coma compon�ns di
un argum�nt silogistic.
[659] Sec�nt il Vanz�li di San Zuan, San Zuan a l'era stat il prin a
riv� tal sep�lcri di Crist, ma San Pieri a l'era stat il prin a
entr�ighi e crodi che Crist a si'era rif�t vif.
[660] Tal sens che'l Spirit Sant su di l�u a si'a ferm�t e cul
santific�ju a ghi'a cuss� permet�t di ris�vi la veret�t.
[665] San Jacu al veva il so sepolcri in Spagna (Galisia), ind� che par
j�dilu tancjus a pelegrin�vin.
[666] San Jacu al veva coment�t su la bondansa di grasis dal cjelo (la
nustra basilica--o la cjasa di Diu).
[670] Sal ves rispund�t luj al var�s cor�t il r�scju di some� vanit�us.
Mi�j las� che ic a ghi f�di i complim�ns.
[673] David.
[674] Diu.
[678] San Jacu al art di chel am�u ca ghi veva permet�t di afront� il
so mart�ri fin al mom�nt da la so muart.
[684] Cuant che il numar daj be�s ca s� al dov�nta comp�j dal numar
predestin�t da Diu di vign� "el�t" par rimplas� i �nzuj pierd�s che
volta da la rivolta daj �nzuj capitan�da da chel tram�j di Lus�far.
[685] Doma Crist e Maria a son zus su tal Empireo cun cu�rp e spirit--
no San Zuan, al contrari da la legenda.
[689] Anania a ghi veva rid�t la vista a San Pauli cul tocj�lu taj vuj
cu la so man.
[702] Par d�zila justa, il gran Diu prima di Adam al veva cre�t i
�nzuj. Ma Adam a l'era sens'altri il prin omp cre�t.
[703] Tal sens di "frut." Tal original Dante al usa "pomo," intind�nt
d�zi che Adam a l� l'unic frut che l'am�u di Diu a la cre�t cuant ca
l'era z� mad�r.
[704] Ogni femina a'� o f�ja di Adam o a'� so nu�ra par vej spos�t un
daj so fi�j.
[705] Il plas�j di Adam (il prin spirit) di content� Dante a si pol
j�dilu sot da la lus ca lu ingl�sa.
[706] Diu.
[709] Il gust� dal frut dal �rbul proib�t. (Se Dante al ves pod�t
daighi na ocjada a che Eva ca ghi sta in bras dal Signou ta che famosa
pit�ra da la Creasi�n dal Omp, al var�s jod�t che, almancu par
Michelangelo, il frut dal �rbul proib�t a ghi'era sens'altri tal v�li
di che cocolota di Eva l�, coma che ben a som�a da la sberlocjada ca
ghi da a chel puar�t di Adam.)
[711] Adam al veva viv�t par 930 ajs. Dopo mu�rt al veva pas�t tal
limbo 4302 ajs. Cul vign� dal Sign�u, Adam a l'era zut s� tal Parad�s.
Si ch� da la creasi�n dal omp al vign� dal Sign�u a erin pas�s 5232
ajs. Si ghi met�n insi�mit i 2004 ajs pas�t dal nasi di Crist al d� di
vu�j, Adam a l� stat cre�t 7236 ajs fa. Taj nustri timps, l'aritmetica
da l'evolusi�n dal mont a'� cambiada un puc p� di un puchit�n.
[712] La lenga di Adam a era stada parlada fin taj timps di chel
cuarantav�t di Bab�l.
[713] Razon�vul.
[721] Luc�far.
[738] L'Empireo.
[739] Stu nonu cjel (il Prin Motu) a l� inglus�t da la luce e dal am�u
ca forming il pens�j div�n, coma che il nonu cjel al incl�t in se stes
ducju i altri vot cjelos.
[740] "Mant" tal sens cal ingl�sa il nonu cjel e ducju i altris.
[741] A si j�t che il mestri di Dante a ghi veva insegn�t ben a j�di i
mist�ris da la santa aritmetica: il mi�s di d�is (= 5) e il cuint di
d�is (= 2) a son ducjus doj circoscr�s dal numar d�is; ma il d�is a no
l� inglus�t da chej altris.
[747] Zenar = la n�jf dal unvi�r. In altri peraulis, prin che l'unvi�r
al sedi dut fin�t.
[748] Chel centesin dal d� cal vegn�va pierd�t prima ca si fes av�nt il
calend�ri gregori�n.
[751] Cu la veret�t.
[752] Tal origin�l: "che'mparadisa." Sta peraula invent�da da Dante a
mi pl�s--e a ghi va propit ben encja al furl�n.
[754] Chel punt�n di lus (Diu) met�t vis�n di na stela, coma che na
stela a ghi sta vis�n di n'altra stela, al somear�s, in paragon, una
luna.
[755] Il conc�t, ch�, a l� dal sercli che ogni tant a si j�t at�r da la
luna--e il soreli a l� tant vis�bis cuant ca'� l'intensit�t dal
splend�u da la luna. (Propit do seris fa i'ai jod�t un sercli biel e
grant at�r da la luna di Ashcroft. I sin a met�t mars. Il sercli a
l'era na roba da j�di sul seriu.. J� i'ai pens�t, "Se'l v�lia d�zi?" E
cuant chi mi soj lev�t la matina dopo il tre di mars dal 04, l� di f�u
i'ai jod�t un cuatri centimetros di n�if. Che il sercli al vedi vol�t
d�zi che? O cal vedi vol�t d�zi che Lolli (la me cagna) a var� fra do
setem�nis una sgaravana di bi�j cjan�s? Ma!
[756] Il mont, ta stu casu, a l� chel cal incl�t ducju i cjelos che,
concentricos, a zirin at�r da la cjera, fin al Prin Motu. Si ch� il
sercli at�r dal punt�n di lus (Diu) al zira p� svelt di ducjus.
[758] Tal so splend�u, chistu sercli a ghi som�a p� daj altris a la lus
div�na par via di �sighi p� vis�n. E ch�, coma ca ni d�zin chej ca san,
i serclis ap�na descr�s a rapresentin i �rdins daj �nzuj, tac�nt cuj
Seraf�ns, segu�s dai Cherubins, i Tronos, li Dominasi�ns, li Virt�s, i
Potent�s, i Princip�s, i Arc�nzuj e par �ltin i �nzuj (puors Anzuj).
[759] Beatr�s a'a subit jod�t che Dante a l'era penser�us, ca nol veva
dut ben cap�t.
[760] Diu. (La fisica moderna a ghi � d'acordu a l'idea che dut a'a
tac�t da un punt�n.)
[764] "Stu ch�" a l� il Prin Motu che, coma ca'� clar dal so n�n, a ghi
da muvim�nt ai altri cjelos. E chistu a ghi corisp�nt p� di dut al
sercli daj Seraf�ns.
[767] In tal sens, i crot, che il fi�r cul cjalt dal cjarb�n ard�nt al
doventa incandes�nt.
[770] Tersina.
[771] Il vero al ven par prin comprend�t dal intel�t e in s�guit dal
am�u--ca lu segu�s coma che na onda a ghi va dav�u da un'altra. (Dante
al usa la metafora dal "second�" par esprimi chista idea.)
[774] La grasia a para via a flur� encja tal sec�nt grup (di tre) ta la
gerarchia daj �nzuj--e a no svan�s, coma che inv�nsi a sm�tin di flur�
i fl�us cul vign� dal aut�n ch� di nu, cuant ca si fa j�di la
costelasi�n dal Ari�t.
[775] I prins--chej che par prin a cjantus�jn sul fin� dal unvi�r.
[781] Beatr�s a'a jod�t ta la mins di Diu ta la cual si j�t ogni post e
ogni timp. E, i dizar�s, ch� a si un�sin id�is mediev�ls e modernis tal
ricogn�si la sintesi dal spasiu e dal timp e la impusibilit�t di
separ�ju.
[783] Coma za suger�t, a som�a che prin da la creasi�n Diu a nol vedi
vut il timp di stuf�si.
[792] Ca sar�s il stes che d�zi, cun pi o mancu precision, che chej
oste�s di �nzuj malcont�ns a son vign�s ch� a rompini li scjatulis.
[795] Par grasia divina e par merit so, a no p�sin p� vign� cor�s dal
mal. (E a Lus�far se ghi v�via mancjat? Forsi n�ja. Forsi il contrari.
Forsi Diu al veva vut na debol�sa par luj, pens�nt cal fos stat mi�j di
chej altri �nzuj--forsi al spend�va un puc di p� par luj che paj
altris, se s�ju j�. Roba chista ca sar�s comprens�bil. Dopod�t a sus�it
sp�s che un pari o na mari a vedi un prefer�t fra i so fij�j. Chista
preferensa, per�, a pol vej vut un efi�t negat�f: la genesi da la
supi�rbja di Lus�far a pol ben deriv� da l�.)
[799] In altri per�ulis, dal mom�nt ca no pol d�si che na ecl�s a s�di
sused�da par dut, l'oscuram�nt dal soreli a la di esi stat dov�t a un
mir�cul.
[807] "Mi�rs e mi�rs a lu serv�vin; d�is mil voltis d�is mil a ghi
stevin in front." (Dani�l 7:10.)
[812] Il mizd�.
[815] Il insi�mit daj �nzuj--i n�uf ordins ca z�rin atorot�r dal punt.
[817] Il punt (Diu) a l'era inglus�t da chel che luj stes al inglus�va-
-tal sens ca ghi conferiva il so splend�u.
[818] La biel�sa di Beatr�s a va cres�nt cuss� tant che encja si us�sin
d�tis li l�udis chi ghi vin fat fin ch�, a no sar�sin as�j par descr�vi
nencja una pisula part da la so lumin�sa biel�sa.
[819] Da chel chi mi recuardi j�, cuant che a San Zuan i jod�vin una
biela fruta e i vol�vin us� il p� grant cumplim�nt par descrivila, i
vegn�vin f�u cul superlat�f "Ma a � propit na roba da j�di!" Chistu i
diz�vin, si riv�vin a sier� la bocja ca ni restava spalanc�da tal
j�dila.
[829] A stu punt a ghi'a par�t che l'onda a no fos p� dreta e lungja
coma un flun, ma ca ves forma circol�r.
[835] Il parad�s.
[836] Il numar daj be�s a l� cuasi compl�t. A mancja puc post taj
scjal�ns di stu empireo.
[838] Rico VII a la, di fat, intiv�t a vign� in Italia cun l'intensi�n
di regol� li robis, ma, secont i comentat�us, a la cjat�t tanta
ostilit�t tra i Guelfs e altris che i so bojs proposis a son zus a
mont.
[839] Ta stu periodo il papa al sar� Clement V che, par di f�u, al far�
fenta di zi d'ac�rdu cun Rico VII; ma di sot al far� coma il vi�r, cal
guasta se che l'imperat�u al vor�s fa.
[840] Simon Magu a si veva meret�t un post�t tal sercli ot�f dal
infi�r; cuss� tant Clement V che Bonif�s VIII (chel d'Alagna) a
vegnar�n but�s encja p�'n sot!
[841] I be�s.
[844] Diu.
[846] A mi ven in mins la situasi�n dal Irak che, mentri chi scrif (16
di Avr�l dal 04) a som�a ca stedi dovent�nt sempri p�zu. Tant par da un
par di es�mplis: un daj cuatri ostagjos italians a l� stat gjustisi�t
qualchi d� fa e i altris a pol d�si ca v�gnin fas f�u taj prosins d�s;
i americans a'an pierd�t una otant�na di sold�s ta li ultimi dos
setem�nis, sensa cont� chel numar amondi p� alt di irakens ca son stas
fas f�u tal stes timp--un milesincsent, p� o mancu. �co, la comunit�t
internasion�l a vor�s ristabil� l'ordin, la pas, ta sta nasi�n
disgrasi�da e introd�zi libert�t e democrasia. Ma libert�t e
democrasia--un vivi p� o mancu normal e god�bil, insoma--a no l�
pus�bul fin ca no v�gnin ristabil�dis l'ordin e la pas. A'� par na
razon coma chista che Dante al d�s che il "gjoldi" tal post celestial
cal sta descriv�nt al pol �si realt�t doma se il post stes a l�
"sig�r."
[850] Di Diu.
[851] Stu pari a l� San Bernart di Clairvaux. A l� ch� coma simbul da
la contemplasi�n.
[852] Beatr�s a � met�da tal ters scjal�n. Tal p� alt a � Maria, tal
secont Eva, tal ters Rachel, e cun ic Beatr�s. Ch�--secont i
comentat�us--a si j�t dut un incrosam�nt di artimetica simbolica. (Il
tre a l� la rad�s dal n�uf; e sta rad�s a rapresenta la trinit�t, e
Beatr�s a ghi fa part dal n�uf, che ta stu lavoru a la tanti
corispond�nsis ca suger�sin la perfesi�n.)
[854] Tal Limbo, prin sercli dal Infi�r, a era zuda par suplic�
Virgilio cal jud�s Dante.
[856] Encjam�.
[860] Maria.
[862] Una part dal scjalin p� alt, ind� che Dante al j�t il splend�u di
Maria.
[864] Chista, a mi par a mi, a � una da li rari voltis che Dante al usa
un paragon ca nol som�a ad�t a la situasi�n. Tal casu di Maria il
lustri a l� una roba da desider�; tal casu di Fet�n, il lustri cal
il�mina il tim�n a l� un lustri cal parta il pu�r Fet�n a la so
distrusi�n.
[867] Grasis a Maria, la ferida las�da tal omp dal pecj�t origin�l a'�
stada metuda in via di guarigj�n.
[868] Eva.
[870] La rosa.
[871] Il mur cal div�t i �rdins daj be�s--chej dal Vecju Testam�nt e
chej dal Nouf Testam�nt.
[873] Scju poscj' a no son encjam� stas ocup�s da be�s ca'an da vign�.
[878] Par via di esi mu�rs prin di vej sav�t dist�nguj fra ben e mal.
[879] Chej che p�'n bas a sar�sin chej nuars da frut�s che se di merit
an d�n, a lu'an par via daj genit�us.
[882] Sta peraula i no l'ai cambiada par n�ja: il furl�n a ghi torna
�til encja a Dante ogni tant!
[883] Diu, al spiega San Bernart, al confer�s li so grasis coma cal v�u
luj. Li so raz�ns a son se ca son. A Dante--e al rest di nualtris--a
ghi basta j�di l'efi�t da li grasis confer�dis: a no oc�r cal sav�di li
raz�ns.
[884] Esau e Jacu (Gen. XXV: 25) a v�vin mostr�t di odi�si cuant ca
�rin encjam� dentri di so mari.
[888] Maria, ch� clamada Augusta pal fat che ic a regna ta stu impero.
I doj minson�s a son Ad�m e San Pieri.
[890] San Zuan l'Evangelista, cal veva vut la vision daj mom�ns brus
che la Glisia a var�s vut da afront� taj timps da vign�.
[896] Maria.
[901] Tal sens di lus dal mizd�, cuant che il soreli a l� tal punt p�
cjalt.
[904] I pensi che Dante al int�nt d�zi che Maria a grad�s il pre� di
ducjus--no doma daj be�s. Ma a pensala ben, nualtris ca j� cuant chi
pre�n i pre�n pa l'intercesi�n di chistu o di chel altri sant o be�t.
Si ch�, a la fin daj cons, i no sin propit tant lont�ns l'un dal altri.
Si no a no ni resta che sper� che cualchi sant o be�t la s� a ni
perdoni.
[906] La lus di Diu a � sostansa in se stesa, mentri che ogni altra lus
a no'� che riflesi�n di chista.
[910] La "naf" daj argonautos a ghi veva fat ombrena al oceano, roba ca
veva las�t Net�n a bocja vierta. Che tersina ch� a � comentada a lunc
da Vandelli e altris. J� i interpreti l'espresi�n "letargu" coma na
maniera di d�zi di Dante che ta stu moment, jod�nt la conesi�n
universal fra sostansis e acid�ns, roba che nencja i p� grancj'
filosofos a j�din cun clar�sa, a si sint cuss� esalt�t da rest� sensa
per�ulis, a bocja vierta, coma ca l'era rest�t Net�n stes tal j�di, pa
la prima volta, un'ombrena insima di luj. E par via da la straordinaria
importansa di sta visi�n, Dante al pensa che un istant (punt) e basta
di straviam�nt (letargu) al sar�s l'ecuival�nt di vincjas�nc s�cuj di
straviam�nt da chel altri straordin�ri mom�nt, chel di Net�n e Argos.
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/dirs/1/6/1/9/16190
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.net
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.net),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.F.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS,' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including including checks, online payments and credit card
donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Corrected EDITIONS of our eBooks replace the old file and take over
the old filename and etext number. The replaced older file is renamed.
VERSIONS based on separate sources are treated as new eBooks receiving
new filenames and etext numbers.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.net
EBooks posted prior to November 2003, with eBook numbers BELOW #10000,
are filed in directories based on their release date. If you want to
download any of these eBooks directly, rather than using the regular
search system you may utilize the following addresses and just
download by the etext year.
http://www.ibiblio.org/gutenberg/etext06
EBooks posted since November 2003, with etext numbers OVER #10000, are
filed in a different way. The year of a release date is no longer part
of the directory path. The path is based on the etext number (which is
identical to the filename). The path to the file is made up of single
digits corresponding to all but the last digit in the filename. For
example an eBook of filename 10234 would be found at:
http://www.gutenberg.net/1/0/2/3/10234