Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Le fasi di progettazione
Pianificazione
determinare l’aspetto
gerarchizzare le varie parti
controllo finale
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
Pianificazione
Per definire gli obiettivi di un progetto grafico occorre chiedersi qual’è lo
scopo della pubblicazione.
DETERMINARE L’aspetto
Gli elementi del progetto (grandezza dei titoli, elementi ricorrenti,
disposizione dei numeri di pagina, delle foto, dei titolo correnti, delle
didascalie ecc) sono delle costanti che determinano l’aspetto generale
della pubblicazione, ne determinano la fisionomia e il carattere.
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
Impaginare
— Il Visual.
— I blocchi di testo, titoli e sottotitoli,
— Le illustrazioni e tutto il complesso delle immagini.
— Gli elementi decorativi, quali filetti, trame retinate, fondini.
— Aria… spazio bianco
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
Informazioni
(come in un giornale, o in una brochure esplicativa).
E’ prioritaria:
la chiarezza (percezione),
la sintesi (espressione),
l’ordine (pulizia grafica)
e sempre la
gradevolezza (armonia).
Emozioni
(come in una campagna pubblicitaria)
E’ prioritario:
l’impatto visivo (sorpresa),
l’immediatezza della comprensione (semiologia),
il coinvolgimento (conoscenza del target e dei trend),
spesso affidato a segnali di stile (seduzione).
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
{
• visual (immagini) Visione estetica d’insieme.
Danno i contenuti e l’emozione.
• testi (titoli e altro) Contenuti e forma (caratteri).
• proporzioni
{
Danno il “tono di voce” Armonia e ordine
e influenzano lo stato d’animo
della lettura. • tensioni dinamiche Movimento percepito, ritmo…
Regole:
• Usare meno colori possibili
• Mantenerli nella stessa saturazione.
• Contrasti all’interno dello stesso colore (più o meno scuro).
• Semplificare per non sbagliare (o sbagliare di meno).
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
Meno Più
leggibile leggibile
Caratteri Caratteri
• Repertorio senza
con grazie
ile caratteri più leggibili da vicino; più leggibili grazie
da lontano.
Caratteri Caratteri Caratteri
con grazie senza senza
grazie grazie
Titolo capitolo Etiam laoreet varius convallis. Praesent congue est vitae odio fermentum ligula ut hendrerit. Praesent sit amet dictum dui. Maecenas massa nibh, blandit
blandit. Morbi facilisis faucibus adipiscing. Donec sed massa in neque biben- eu consequat ut, convallis nec urna. Nam eleifend quam risus, laoreet egestas
dum ultrices nec et orci. Nullam in molestie erat. Sed ipsum eros, bibendum lacus. Donec quis turpis nulla, vel sagittis dui. Nunc et magna purus, a convallis
vitae bibendum vitae, dapibus vehicula felis. Nam in erat eget sem iaculis porta. ante. Cum sociis natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur
Sed dignissim placerat nunc, ut imperdiet justo aliquet a. Duis dignissim enim ridiculus mus. Nam pulvinar magna quis urna sagittis congue. Fusce ullamcor-
Inizio capitolo, introduzione, prefazione...
at risus aliquam nec scelerisque magna vulputate. Duis at dapibus quam. Nunc per tincidunt diam sed egestas. Etiam tortor elit, auctor in volutpat ut, egestas
eu ipsum sit amet ante tempus luctus. Etiam rhoncus lobortis enim id molestie. sed nibh. Nulla facilisi.
Morbi consectetur sapien tristique tellus viverra rutrum dignissim turpis biben- Sed non nibh libero, id scelerisque dolor. Nullam a metus eu ante dictum
L
Inizio del testo a circa un terzo dell’altezza della pagina dum. Nam ullamcorper massa eget dui semper aliquam. Nulla volutpat nunc consectetur ac vitae metus. In hac habitasse platea dictumst. Ut congue, ligula
eget risus varius volutpat in non lacus. Mauris fringilla semper elit. Vestibulum a fringilla eleifend, ipsum odio tincidunt justo, eu adipiscing urna magna sed
eros mi, tincidunt ac posuere id, ullamcorper sed mauris. turpis. Nullam vel sapien ut arcu feugiat aliquam ut eu nunc. Aenean conval-
Pagina bianca orem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. In iaculis ju- Pellentesque sit amet velit erat, quis rutrum nunc. Aliquam et ligula libero. lis volutpat justo nec viverra. Morbi eget justo eu nibh convallis ullamcorper.
o colophon sto at turpis bibendum tristique. Nunc fringilla, lectus eu vestibulum Sed et magna erat. Cras porta purus vitae nisl egestas in tempus lectus tempus. Nunc suscipit adipiscing malesuada. Pellentesque quam tortor, consectetur vel
sodales, tortor quam ultrices tortor, et dignissim risus lectus at ma- Ut blandit eros quis lacus viverra eu auctor libero iaculis. Sed tincidunt sodales condimentum molestie, semper et eros. Sed nibh quam, sagittis quis pellente-
gna. Sed fringilla aliquam molestie. Curabitur fermentum tincidunt sapien ut eleifend. Pellentesque nibh nulla, sodales quis accumsan ullamcorper, sque sit amet, congue vel purus. Integer ultricies metus quis eros fermentum
tincidunt. Donec lacinia mi ac orci dapibus feugiat. Donec vitae ip- blandit quis tellus. Nunc id arcu mi, at elementum ipsum. Cras magna ante, porttitor. Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada
sum at tortor pulvinar fringilla. Pellentesque ornare vulputate ipsum, a semper elementum in pretium sed, imperdiet sed metus. Maecenas eu nibh et quam fames ac turpis egestas. Ut ut nisl quam. Curabitur posuere dignissim portti-
tortor porttitor sit amet. Sed a augue sem. Quisque a lectus ut orci tincidunt euismod iaculis at at dolor. Etiam ante orci, vulputate sit amet consectetur nec, tor. Integer ac nulla erat. Maecenas non mauris magna, vel malesuada tortor.
aliquam a id nulla. Mauris dapibus egestas ligula ut hendrerit. Praesent sit amet placerat quis felis. In scelerisque sapien mi, eget lacinia leo. Aenean sapien Curabitur tristique purus eget purus tristique at imperdiet metus tempus. Sed
dictum dui. Maecenas massa nibh, blandit eu consequat ut, convallis nec urna. diam, placerat in semper eget, interdum ut mauris. Suspendisse potenti. Etiam volutpat tortor vitae erat accumsan et viverra velit pulvinar. In lacinia, turpis vel
Nam eleifend quam risus, laoreet egestas lacus. Donec quis turpis nulla, vel sa- libero augue, elementum ac pharetra id, aliquam tristique nibh. Ut iaculis mi fermentum faucibus, quam nisl consequat sapien, et lacinia tellus dui vitae nisl.
gittis dui. Nunc et magna purus, a convallis ante. Cum sociis natoque penatibus congue sem elementum placerat. Nullam vehicula sollicitudin vulputate. Proin eu malesuada diam.
et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Nam pulvinar magna Vestibulum ante ipsum primis in faucibus orci luctus et ultrices posuere cu- Etiam laoreet varius convallis. Praesent congue est vitae odio fermentum
quis urna sagittis congue. Fusce ullamcorper tincidunt diam sed egestas. Etiam bilia Curae; Ut nulla metus, mattis ut feugiat quis, ornare sit amet leo. Integer blandit. Morbi facilisis faucibus adipiscing. Donec sed massa in neque biben-
tortor elit, auctor in volutpat ut, egestas sed nibh. Nulla facilisi. posuere commodo dui ut euismod. Phasellus sagittis nibh quis diam convallis dum ultrices nec et orci. Nullam in molestie erat. Sed ipsum eros, bibendum
Sed non nibh libero, id scelerisque dolor. Nullam a metus eu ante dictum vitae aliquet nibh tempor. Donec eu dui id mauris bibendum posuere eget po- vitae bibendum vitae, dapibus vehicula felis. Nam in erat eget sem iaculis porta.
Rientro
consectetur ac vitae metus. In hac habitasse platea dictumst. Ut congue, ligula
a fringilla eleifend, ipsum odio tincidunt justo, eu adipiscing urna magna sed
turpis. Nullam vel sapien ut arcu feugiat aliquam ut eu nunc. Aenean conval-
suere ligula. Nam id mauris mi, eget vestibulum magna. Maecenas et cursus
erat. Aenean sollicitudin tortor eget purus vestibulum blandit. Integer male-
suada, felis sed luctus placerat, erat dui fringilla lectus, blandit aliquam urna
Sed dignissim placerat nunc, ut imperdiet justo aliquet a. Duis dignissim enim
at risus aliquam nec scelerisque magna vulputate. Duis at dapibus quam. Nunc
eu ipsum sit amet ante tempus luctus. Etiam rhoncus lobortis enim id molestie.
lis volutpat justo nec viverra. Morbi eget justo eu nibh convallis ullamcorper. arcu volutpat sapien. Integer vel tortor est. Cras ut orci in sem mollis gravida ut Morbi consectetur sapien tristique tellus viverra rutrum dignissim turpis biben-
Nunc suscipit adipiscing malesuada. Pellentesque quam tortor, consectetur vel quis nisl. Pellentesque sit amet faucibus metus. Maecenas id velit risus, sit amet dum. Nam ullamcorper massa eget dui semper aliquam. Nulla volutpat nunc
condimentum molestie, semper et eros. Sed nibh quam, sagittis quis pellente- tincidunt leo. In placerat porta arcu, a pretium sem tincidunt non. Maecenas eget risus varius volutpat in non lacus. Mauris fringilla semper elit. Vestibulum
sque sit amet, congue vel purus. Integer ultricies metus quis eros fermentum euismod tempor volutpat. Cras gravida ultricies pretium. eros mi, tincidunt ac posuere id, ullamcorper sed mauris.
porttitor. Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. In iaculis justo at Pellentesque sit amet velit erat, quis rutrum nunc. Aliquam et ligula libero.
fames ac turpis egestas. Ut ut nisl quam. Curabitur posuere dignissim portti- turpis bibendum tristique. Nunc fringilla, lectus eu vestibulum sodales, tortor Sed et magna erat. Cras porta purus vitae nisl egestas in tempus lectus tempus.
tor. Integer ac nulla erat. Maecenas non mauris magna, vel malesuada tortor. quam ultrices tortor, et dignissim risus lectus at magna. Sed fringilla aliquam Ut blandit eros quis lacus viverra eu auctor libero iaculis. Sed tincidunt sodales
Curabitur tristique purus eget purus tristique at imperdiet metus tempus. Sed molestie. Curabitur fermentum tincidunt tincidunt. Donec lacinia mi ac orci sapien ut eleifend. Pellentesque nibh nulla, sodales quis accumsan ullamcorper,
volutpat tortor vitae erat accumsan et viverra velit pulvinar. In lacinia, turpis vel dapibus feugiat. Donec vitae ipsum at tortor pulvinar fringilla. Pellentesque blandit quis tellus. Nunc id arcu mi, at elementum ipsum. Cras magna ante,
fermentum faucibus, quam nisl consequat sapien, et lacinia tellus dui vitae nisl. ornare vulputate ipsum, a semper tortor porttitor sit amet. Sed a augue sem. elementum in pretium sed, imperdiet sed metus. Maecenas eu nibh et quam
Proin eu malesuada diam. Quisque a lectus ut orci tincidunt aliquam a id nulla. Mauris dapibus egestas euismod iaculis at at dolor. Etiam ante orci, vulputate sit amet consectetur nec,
5
4 6 16
I numeri di pagina pari sono sempre a i numeri di pagina dispari sono sempre
sinistra a destra
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
stabilire
1 Il numero di pagine complessive (64, 80...)
2 la sequenza dei testi/saggi introduttivi
3 il numero di foto e di schede delle opere
4 la presenza o meno di bottelli di separazione fra le sezioni
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
Internamente il libro è
suddiviso nel seguente modo
> occhiello con titolo
(bottello)
> frontespizio con titolo,
nome dell’autore, editore
> colophon con copyright,
nome dell’editore, anno di
pubblicazione
> indice
> introduzioni e prefazioni
> testo
> note a piè di pagina, a fine
capitolo, o in fondo al libro
> didascalie delle immagini,
intestazioni delle tabelle
> titoli correnti
> indice delle immagini
> bibliografia
> appendici
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
la presenza di numerosi
elementi diversi per
dimensione e proporzione
comporta la necessità di
coordinare l’area di lavoro.
In questi esempi vi sono vari
tipi di allineamento: sospeso,
appoggiato, verticali e centrali.
In questo modo si possono
raggruppare elementi diversi in
modo coesivo.
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
Comporre
Il font da utilizzare
Deve essere in armonia con la funzione del prodotto grafico.
Se il lettore deve scorrere una serie di dati o di numeri si dovrà usare un
carattere “trasparente”, che non si fa notare, che faciliti la lettura.
U
Umquat officiet voluptius eos abo. Musdam, solupta voloritat. mquat officiet voluptius eos abo. Musdam, solupta
Tatur aut alit optas nim exere laboris eicider spedips aperore voloritat.
stionsequam, untintiur sercilia natati tet laboribus sape vo- Tatur aut alit optas nim exere laboris eicider spedips
lorestota dolupta turit, tem ea nis ut ullorer spienditate apid aperore stionsequam, untintiur sercilia natati tet laboribus
es intibus cidebis cipienisque acestias mo verundebit platur sape volorestota dolupta turit, tem ea nis ut ullorer spiendita-
sequodi ut quo qui inciis inctum eum sam aut experib earibus te apid es intibus cidebis cipienisque acestias mo verundebit
etur a preperum nesequiatur, quias ratem re nossequis de ven- platur sequodi ut quo qui inciis inctum eum sam aut experib
dita dus abo. Nam debitem explign ihitem fuga. Icabo. Sanditi earibus etur a preperum nesequiatur, quias ratem re nossequis
squaecae. Itaturitas dis sit lis es dem vel ipsa eium susam es et de vendita dus abo. Nam debitem explign ihitem fuga. Icabo.
eum natectur? Sanditi squaecae. Itaturitas dis sit lis es dem vel ipsa eium su-
Equas et aut ma sim quia illuptur? sam es et eum natectur?
Pudae. Et voluptatata dolorem. Itate nimperferrum hariasp Equas et aut ma sim quia illuptur?
eriae. Icid utaturiae sit, secture preriore comni ommolorae nus
sit in nisinis doluptatis nobitatem eat alit, et lab ipidit volo- Pudae. Et voluptatata dolorem. Itate nimperferrum hariasp
rehent eaqui necabo. Nemqui alibus volores totae. Nem ute- eriae. Icid utaturiae sit, secture preriore comni ommolorae nus
molu picata volo ipsam ventios maio bla et estrum quaepratat sit in nisinis doluptatis nobitatem eat alit, et lab ipidit volo-
et molum qui dolori bera cor aliasin umendunt vendiciam rehent eaqui necabo. Nemqui alibus volores totae. Nem ute-
verae provit aut in parum alia quam cume volentur, venestrum molu picata volo ipsam ventios maio bla et estrum quaepratat
nihic tota simus illit volo explaborem il eate cus, soluptum et molum qui dolori bera cor aliasin umendunt vendiciam
experempe verit, officia ima quost ipid et, tet assinis natinti verae provit aut in parum alia quam cume volentur, venestrum
que vid ea venis que veliquam reniass equatem eossit re qui nihic tota simus illit volo explaborem il eate cus, soluptum
consedi ipid qui rae eatur? experempe verit, officia ima quost ipid et, tet assinis natinti
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
Non esistono delle regole per impaginare buone per ogni occasione,
ma solo concetti di base adattabili alle diverse situazioni.
L’equilibrio >
equilibrio e simmetria esasperati portano alla
noia e spingono il lettore ad interropemere
i movimenti di ricerca dell’occhio.
L’interruzione avviene dove si trova
omogeneità, mancanza di contrasto.
Jazz
Emilia Zamuner / Voce
Riccardo Zamuner / Violino
Maria Sbeglia / Pianoforte
pagina: sbilanciamenti degli spazi, elementi Via F. De Sanctis, 19/21 Martedì 18 dicembre 2012 – ore 20.00
InVIto
L’invito è strettamente personale
e va esibito all’ingresso
Progetto > formato > impostazione gabbia, calcolo dell’ingombro dei testi
e delle immagini
Costi di prestampa, impaginazione, produzione delle lastre e avvio delle macchine di stampa, sono
fissi nel caso in cui si stampino poche o tante copie, perciò vengono ripartiti su ogni copia prodotta
Tipo di azienda grafica > attrezzature
Alcune aziende forniscono il prodotto finito, altre si affidano all’esterno per alcune fasi della
lavorazione.
Esigenze di distribuzione > chi consegna il prodotto al cliente, come viene collocato nei magazzini e
in che forma
abanapoli / elementi di grafica editoriale / impaginazione
Schema di preventivazione
Tipo di prodotto
Titolo/cliente
Numero di copie
Formato aperto formato chiuso
Plastificazione
Legatura
Imballo
Trasporto