Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
doe:
NGOC ANH
BAI TAP DAI sq TUYEN TINH Ma s6: 01.249.0K.2002 In I .501) cudn, tai Xtiiing in NXI3 Giao thong van tai S6 xuat ban: 49/ 171/CXS. S6 Inch ngang 39 KH/XB In xong va Opt [Yu chi& CM/ I narn 2002.
Mon Dai s$ tuygn tinh dude dua vao giang day a hau hat cac trUnng dai hoc va cao dang nhtt 1a mot mon hoc cd se; can thigt d@ tigp thu nhUng mon hoc khan. Nham cung cap them mot tai lieu tham khao phut vu cho sinh vien nganh Toan vi cac nganh Ki thuat, chting Col Bien soan cugn "BM tap Dai so tuygn tinh". Cugn each dude chia lam ba chudng bao g6m nhUng van d6 Cd ban cna Dal so tuygn tinh: Dinh thfic va ma trail - Khong gian tuygn tinh, anh xa tuygn tinh, he phticing trinh tuygn tinh - Dang than phttdng. Trong mOi chudng chung toi trinh bay phan torn tat lY thuyat, cac vi du, cac hal tap W giai va cugi mOi chudng c6 phan hudng dan (HD) hoac dap s6 (DS). Cac vi du va bai tap &roc chon be a mac an to trung binh den kh6, c6 nhUng bai tap mang tinh 1 thuygt va nhUng bai tap ran luyen ki nang nham gain sinh vien higu sau them mon lice. Chung toi xin cam on Ban bien tap nha xugt ban Dai hoc Qugc gia Ha Nei da Lao digt, kien de cugn sach som dude ra mat ban doe. Mac du chting tea da sa dung 'Lai lieu nay nhigu narn cho sinh vien Toan Dal hoc Su pham Ha NOi va da co nhieu co gang khi bier, soon, nhUng chat than con c khigm khuygt. Cluing toi rat mong nhan dude nhUng y kin clang gap cna dee gia.
Ha N0i, thcing 3 !Lam 2001
rvikic LUC
Chubhg .1: DINH THOC - MA TRA:N
7 7 7 10 12 35 43
A - Tom tat ly thuyeet 1. Phep th6 2. Dinh thitc 3. Ma tram B - Vi dn C - Bei tap D HtiOng dein hoac clap so
Chudng 2. KHONG GIAN VECTO - ANH XA TUYEN TINH
A - TOrn tat ly thuyeet 1. Kh8ng gian vec to 2. Anh xa tuyeen tinh 3. He phydng trinh tuy6n tinh 4. Can true caa tai ding cku B Vi dtt C - Biti tap 1. 'thong gian vec to va anh xa tuyeen tinh 2. He pinking trinh tuy6n tinh 3. Cau tit cna melt tu thing calu D. Illidng sign ho(tc clap s6
1. Khong gian vec td va anh xn tuyin tinh 2. He phudng trinh tuyeit tinh 3. Cau trite dm mot tg ang cau Chtedng DANG TOAN PHUONG - KHONG GIAN VEC TO
11(
12';
12Z
134
134
139
135 142
14E 174
179
192
Chuang 1
a2
Tap cac phep the bac n yeti phep nhan anh xa lap thanh met nhom, goi la nh6m del xeing bac n, ki hieu S. S6 cac Olen t3 cua nhom S bang n! = 1, 2... n.
Khi n > 1, cap s6 j} (khong thu tv) dude pi IA met nghich the cem a n6u s6 - j) (a, a) am. Phep the a &foe goi la than ndeM s6 nghich thg. cim a chan, a &toe goi la phep the le n6u s6
-
va sgna goi IA deu am, phep the a. Neu a vat la hai phOp the
= sgn(a) . sgn( ).
a(ic) = i1
va a(i) = i vdi moi i x i i k . Vong )(felt do dttoc ki hieu IA ik ). M9i phep th6 dau &tan tfch the thanh tfch nhung yang xfch doe lap. xfch Met vOng xfch do dal 2 dude goi IA met chuygn trf. Vong , ik) phan tfch chive thanh tfch 0 1 ,
2. DINH THUG
I. Gia sit K IA met trueng (trong cuan sich nay to din yau
xet K la &Ong s6thvc K hoac truang s6 phitc C). Ma tran kidu (m, n) vdi cox phan tit troll twang IC la met bang chit nhat gfim m hang, n cet cac phan tit K, i = 1,m, j = 1,n. Tap cac ma tran kidu (m, n) chive kf hieu M(m, n, R). Ma trail vuong cap n IA ma tran co n dong, n cot. Tap cac ma trail vu8ng cap n vdi cac phan tit thuoc truong K ki hiOu IA Mat(n, K). 2. Cho ma tr4n A vuong cap n, A = (ad, i, j = 1, 2, ..., n. Dinh thitc ciia ma tran A, kf hieu det A la met flan tit dm K dude xac dinh nhu sau: detA =
zsgn(a)a mo)
E
Sn
a) Neu dgi cho hai dong (hoac hai cot) nao do cim ma tram A, thi dinh auk cim no ddi da:u. b) N6u them veo met dong (hoac met cot) cim ma tran A met to hdp tuygn tinh cim nhUng thing (hoac nhung khac, thi dinh auk khong thay ddi. 8
phan tfch thanh tong, thi c) Ngu mot Bong (hay mot dinh thitc dU9c phan tfch thanh tong hai dinh thfic, cv th6:
f
an
de
a n
an,
a2
a ll = det
a 21
al;
21
all a21
...a2 n
d) Cho A = (Ito)
= b)
a do
= aij &toe
a) Cho ma tran A
ma trail alp (n-1) nhan dine bAng cach gach be clOng thU i, cot thu j cut ma tram A vb. Aij = (-1)H M u clucic g9i la pha'n phu dai s6cUa phgn to aii cna ma trait A. Ta c CAC tong thtic: O ngu i k det A ngu i = k
O ngu i x k
det A ngu i = k Nhu fly detA = EamAki (k = 1, 2, ... n) 1=1 heat detA = Z a ikAik /=1 9
CUT thac tit throe goi la cang thdc khai trim dinh tilde theo (long hay theo cot. b) Dinh 1ST Laplace Cho ma Iran A = (a, J) c Mat(n, K). Vo; rn6i bQ
;2., ix), 1 s i, <1 2 < . < n, 1 s k< n, dat A.
va Oh
ik),
ik
11-11,
la
dinh thac caa ma tran vuong cap k nam d cae &nig i ik va cac
cap (n - k) c6 dude bang each gach the clang thu thu j 1 , , jk caa ma trail A. Ta c6 kgt qua: detA = ZED'
Si k+31+
A.
ik
do j1.-- jk la k cot cgdinh. Tgng &toe lgy theo tat ca cac bQ ik) sao cho < i2 < < i k Cong thdc troll dude goi la c8ng thdc khai trim dinh thae theo k cot ji, 'along tV, to c gong thdc khai trim theo k clang. Khi k = 1, to &roc gong tilde da not trong muc a. 3. MA TRANI 1. Ma trgn kigu (m, n) vgi cac phan tU tr8n trang K da dude gidi thigu trong 2. Tap the ma tran kigu (m, n) vdi cac phan ti tren tragng K dude ki hiQu la Mat(m, n, K) A E Mat(m, n K) (Woe vigt A = (aii) i = 1, m ; j = 1, 2... n hay ro rang hon:
10
811
a19 a99
aln aon
A=
a, 1
amt
amt
arnn,
Cho A = (a y ), B= (b,j ) thuOc Mat(m. n, K) Ta c: a) Ma tran C = (cg) a do cy = a ii + &toe goi la tong cua hai ma tran A va B va ki hien la A +B. Ma tran D= (d,,)
a do di; = a ij -
la tick cua ma tran A vdi ph&n td k cua trudng K. c) Neu A = (aii ) c Mat(m, n, K) va B = (bp() e Mat(n, p, K) thi ma tran A . B AB = (c, k),
E
a do
e ik = Zaijbjk
5=1
&toe goi litich caa hai ma tram B ye. A. Vol A, B e Mat(n, K), to c det(AB) = detA. detB. 11
d) Tap Mat(n, K) con ma tran yang cap n vdi phep toan cOng lap thanh mot nhom giao hoan, con vdi phep Wan rang ma tran va phep nhan ma trail lap thanh mat vanh khong giao hodn, co don vi.
3. Hang ctia ma tran; Ma trim nghich ddo
Gig A
la cap cao nhgt cua dinh thric con khgc khong rut ra W ma tran A. KM A E Mat(n, K) va hang A = n (ta cling dung ki hi3u hang A la rang A) thi ma tran A goi la khong suy bign, khi do detA * 0 va ton tai duy nhgt ma tran B thuOc M(n, K) A.B = B.A = I; d do I. lit ma trail don vi. Ma tran B &roc goi 11 ma tran nghich dgo cna ma tran A va ki hi3u la A'. Gig su A= (Au )la ma trail plw hpp cim ma tran A = (ad, Ab la Olga Ow dal see mitt phgn ht aii ; A t la ma tran chuya'n vi cua A . Khi do: detA At .
B- VI DTI
Vi cla 1.1. Xac dinh clgu rim cac phep th6 saw
a) a
11 2
2 3
3 5
4 4
5 1 211 2n+1 31
r1 2 3 b) 5= I ll 4 7
12
Lai gidi
a) Phan tick) a thanh tich cac chuydn tri: = 2 3 4 5) = (1 2 3 5) = (1, 5) (1, 3) (1, 2) (1 2 3 5 4 1
(chi) 9 la pile)) nhtin cae chuydn tri dude thuc hign tii phai sang trai nhu hap thanh cua the Anh xa). Vay sgna = (-1) s = -1 Co the lam each khan: Cam nghich the cua a la (1, 5), (2, 5), (3, 5), (4, 5), (3, 4). Vay a c 5 nghich the nen sgna = -1. b) Ta hay tinh sS nghich the cua boa)) vi (1, 4, 7... 3n-2, 2, 1 khong tham gia vao nghich the 4 tham gia yen 2 nghich the voi the s6 thing sau no.
13
Vay co tat ca 2 + 4 +
nghich the trong hoot vi da neu va do d6 sgn S = (-1) Khi n = 4k hoac n = 4k + 1 thi sgn 5 = 1 con neu n = 4k + 2 ho4 n = 4k + 3 thi sgn = -1.
Vi du 1.2
_ 1 2 3 Cho phep th'e' f 12 3 Hay gag dinh da"u dm: a) 1-1 b) g = (In
Lift( gidi:
fn
en dgu la (-1) 1
2 fn-) n)
a) Vi sgn f. sgn
sgn (e 1)= sgn (f) = (-1) k b) X4t phep the"a = 1 2 n -1 . thi g = f. a Do gay sgn g = sgnf . sgn a. Nhung sgn a = (-1) 14
n(n-1) 2 nen sgn g = (_])k+C;',
nj 1
Vida 1.3 ChUng minh rang vier nhan mat phep th6 vdi ehuy6n trf j) v6 ben trai Wring throng v6i viac dai cha car s6 i j
,
a clang
drah cna phep the.. Cling nhu vay, nhan mat phop th6 Nth ehuynn trf (i, j) v6 been phai tunng during voi del eh?, I, j a dong tit 66a phep th6.
nj
_ (1
ai
2a
Trunng hop nhan ben phai dude ant Wring fib Vi dy 1.4. Cho f va g la hal phop th6cua n strtn nhien clAu tien. a) Chung minh rang c the' cilia f va g bang khong qua (n - 1) phop chuyan trf (nghia la ton tai k phop chuyan trf a l , cr2, k 5.11 - 1 g = ak ak_,... a,. f). ak,
b) Chling minh rang khOng tha giam bat s6 chuOn trf rah trong cau a) titc la en the' chon f va g sao cho khong the dua f vd
15
La gicii
a) Xet phep the g o f', phan tich g o xich dOc lap T 1 , Tp . go
e'
e' =
...
T2 .T i
rang mOt vong xfch (a l , a2, am) la mOt plop the a cac s6 tv nhien Ui 1 den n sao cho a(a) = a 1+1 (i = m-1) va. a(a,) = a l , con a(l) = 1 nen 1 yen moi i = 1, .,., m. Vong xfch (a l , a2, u) goi la ce do, dai m. Ta da hiet rad yang xfch do, dai m deu phan tich duo thanh m - 1 chuyen trf. Vi vay g o e' phan tfch duo. thanh 'Lich caa i(m i -1)= n -p = k phep chuyen trf. i=1 Nhungpa. 1 n-1:115n-1 (s, - chuyen tri) 0 f, kn- 1
ri
0. 2 ...
nj
on f =
Oa
1 2 2
n
ta not rang la
i. De" rang neat nhgn vao ben trai phan tit chinh quy ngu cua h met chuygn Lri thi A:C. 1)111in tit chinh quy tang cling lAm la met don vi. That way, ngu ngudc kg, cheng hen i, j la hai phan
tit kheng chinh quy cim h ma nob d6i dig h i voi hj ta Jai &tog hai phign tu chinh guy (cum phep th6 m6i) th6 thi: h, < i. h, < j nhang hj 2 i, h; j vti 1Y. Do f chi co met phAn tei chinh quy. ye g co n phan tV chinh quy, vi vgy khong thg clua f vg g bring it hon n - 1 phep chuygn tri.
Vi du 1.5
Chung minh rang vdi mei so k (0 <k < C;) t6n tai met phep thg a e S co dung k nghich thg.
1231. giai
Ditch 1: Ta hay cluing minh met It& gug manh Nigu a = (a,, nghich thg, 0 < k < la met hogn vi cda 1, 2, ... n va ace 1: , thi c thg ct6i che hai phfin tri nao
do de thu ridge hog') vi c-3 co k + 1 nghich thg. That Nay, int& vdi moi i = 1, 2, ..., n-1 thi hgt ta nhan thy rang negi > a co nghich the'. Vi vay, do so' nghich th6 caa a la k < ,
0) trong do 111 i = a ngu i # i, i + 1, Xet hoan vi p = con p io = a ;0+1 , p i+, =a, thi HI rang 13 co nhigu hon a met
,
Nhan cot thu nhal ciia ma tran A vdi -k rdi cOng vac) cot this k, ta dude: 1 -1 -2 ... -(n-1) 1 0 -1 - (n - 2) det A = 1 0 0 .. - (n - 3) 1 0 0 Khai trio'n the() dung Ulu n, ta ea: -1 -2 ... -(n -1) -1
= (-1)" +1. (-1)"-'=1
Cdch 2.
Ta tha'y A= B. ca do 1 1 0
B=
1 11
t1
vi C=
cosa 1 1 2cosa
= 0 0 1 0
0 0
0 0
1
2cosa 0
2cosa 1 1 2cosa
21
Lai gidi:
De thay D, = cosa.
cosa
Ta c
Dk,I =
2cosa .
Dk - Dk_ i
A =
1 1 eP + e -(1)
eq) +e -9 ; the phan tit tren hai &tong xien Win nhat \TM (Mang the() chinh bang 1, con the phAn ta khac bang 0. 22
Khai trin theo cot tht nhEt, to c6: A n = (e P +e -P)A n _i: e 21' - e -2(P e 6 36 - -39
e (P e (1+1)6 - e -(lrv1),p
A2 =
((i
e ro
Girt sit
AR -
e (-0 -e
(P
k - 1, 2,
, n - 1.
Ta c6 An = (e c e -P)A n _ i -A n_,
=(eP +e w)e
- e
(:+1)o - e -(n+1)4'
e q) - -(n+1),p
. }.: Nhu v 6
An =
e 1 -e
Vi du 1.11
Tinh:
ll
a1
a, a, a, +b.,
an an an
a l: +h i a1 a1
D = dot 1
a.9
...
a n +b n
23
Lai gidi:
LAY ciOng dAu nhan vOi -1 r6i Ong vao 1ai to c ngay D = b, 1) 2 ...b.
,
Vi du 1.12
Ta b6 sung de' dude ma Han dip (n+2): P(x) P(x +1) P(x +n) P(x) P4x+1) P4x+n) D= P (n ) (x) Pthd(x +1) P0P(x + n) pg+0( x +n ) P(+l) (x) 1301+1) (x +1) RO rang det D = d (x +n
0 0 0
1
dc-ix( 1) k-1 r6i (k-1)! Ong vao clang Hirt nhgt vgi tat ca k=2, .. n+2). Khi do, phAn tii dung dau c clang:
poc + 0 +
k=1
ok
n).
24
n; con phan tit a cot cuoi bang (-1) 1T1 (x +n) n+i nghia 13 clang thg nhaa c6 dang: (n+1)! (0, 0, Do do Pkx+1.)
d = del D -
, (+1)"+1(x+n)ni ). (n+1)!
(x+n)+i (n+1)!
vay
the s6 hang a dOng cu6i &au bang (n+1) !. &leg len ciaa ( (Pw(x0), P("ax,), ta co:
(n+1)!
P(x 0 )
P(x] )
(*)
25
Deng this ba tit dUdi len caa ma Dan (*) co dang (n+1)! 2 (n +1)! 2 x n +a i x n +a., xo +a i x o +a,,.. 2 2 Cong vac) (long nay hai clang Ma sau khi nhan voi cac s a, a1 ta nhan dude clang va (n+1)! (n +1)!
(n+1)!
xo ,
(n+1)!
(n +1) 6 9
Bang each bidn ct6i nhu vay vdi cac dong con lai, ta clan m Dan ( '61) ve clang sau ma khang thay d6i clinh thfic caa no.
c = det = det
xo n
n-1 X0
Xn x n1
= (n+vn
k=1
(n+1)!
IC ! X0
n(n+1)
(-1)
.((n +1)!6'1
.D n .
J k!
k=1
26
1.
Gia sU A
2...,
con aij bang 1 hoac 2001 \Ted i t j. Chung to rang ne"u n chan, thi det A # 0.
Lbi gidi:
Nhan xet rang neh to them vim mit phan to a jj nao do cha ma tran vuemg A mot s6 than, thi dinh thfic cha ma tran nhan dticic se sai khac vat dinh thiic cha ma tran A mot s6 than. Vi the ne'u to hat di 2000 don vi a nhUng phan t,i bang 2001 cha A, thi tinh than le cha dinh thfic cila A khong thay d6i, nghia la: detA = detB (mod 2) a do B = (14 hi; = 0 n6u i= j va = 1 ngu it j. Ta c: 01 det B = 10 0
1 1
nhan Bong ddu veli -1 fee cling vao cac dOng con lei ta dttuc:
1
C3
1
CI C 241 2 C.!;1-11- .)
1
Ci n+1 Cn+2 C2-11 2n-1 >
0 2
D = det q
c n-1 n LtlL gill
C. ,
... c n-1 n+1
Vi CI, +Clr = C74, nen hieu cUa moi phan tit vol phfin I dUng b8n trai no thi bang phen td thing ngay tren n6. De tir D, ta ldy cot thit n tr3 di del n-1, r6i ldy cot n-1 tie( di cot 2,..., ldy cot the] 2 trU di cot thU nhat, ta co:
28
1 C1 2 D = det Cy
0 1
0 1
C1
0 1
0 1
C1 1
"
c?c,
C 1,1 , 12
011
C 112
cn-2 2n-2
c^ -3
sau n -1 budc nhit v'ay, to
1
n-3 2n-4
0 1 3 CI
0 0 1
cn-3
0' 0 0 CI
1
D = det
cn-1
= 1.
Lin-2
VEty D = 1.
1.71 du 1.15
cos9 - sin9 Cho A= sin9 cow , fray tinh A n .
Lai gidi:
cosy -saw Ta co A 2 sine cost cos9 -sine sing cosy, cos2p -sin29 sin2c cos29 29
= cosky -sinkp vOi k = 1, Gia Ta ttnh cos(n - lap - sin(n A" = A n-1 .A = sin(n -1)9 cos(n -1)9 2 \ sing cosy , cos (n -1)9 cosy - sin(n -1)9 since -cos(n - lap since- sin(n -1 9 cosy sin(n - lap cosy + cos(n - lap situp cos(n - lap cosy - sin(n -1)9 sirup cosmp - sinmp sinmp cosny = cosny - sinny Vay sinny cosny ,
vdi 11191. n E N.
Ak sink cosk(p
n-1.
cosy - situp
Vi (11..t 1.16
0 Cho A = 0 1 hay tinh A 200"
Lbi gidi:
-1 0
0 -1 1 0
(1 0
0 1
Vi du 1.17
Ma Iran vuong A e Mat(n, K), A = (ad throe goi la Ina tran phan del xang 30
n.
Hay chang minh: 'rich caa hai ma tran phan doi xang A va la mat ma tran phan doi 'ding khi va chi khi AB = -BA.
Lai gidi:
Gia sid A = (ad, B = (b id d do ait + ai, = 0, b y di mm L j = 1, ..., n. Dat C = A. B = (c,); D = B. A = (c1,0 = =1 = Ib ija jk id] Ta ca.: c,k = Za ji b ik - Eb kia ji -
=0
d ki
Nha vay AB phan del xang <=> c, = vet mot i, k c> AB = -BA. tt=> =
Vi chi 1.18
V i k.
,
minh
G1a. sit A = (a,,) , B = (It o ) yea i, j = 1. Ta lap ma tram an a1.,a l n a 2n a91 a22 a n11
0 .. 0 b21
0 0 0 0
C=
ant
-
0 bth b2n
0 31
Khai tri6n theo n clang dal) (thee dinh 12) Laplace), ta co detC = detA. detB. (1) Mat khac, bi6n &it ma Iran C bai phep bi6n ct6i sd ca) sau: Nhan cot thu nhal vat b 1 , cot thil hat Null cot thin n vet btl; r6i Ong vac) Ot thu n + j (j = 1, 2, n), ta dude ma tran D Bang sau ma dinh thiic cua D va cua C bang nhau: a l a a d d ta a 21 a m a m ... a nn d m d , ... d nn -1 0 0
,
D=
-1
a do
= ia r ik b ki , nghia la (dij) = A. B.
k=1
Khai tri6n theo n cot cuoi (theo dinh 157 Laplace) ta c detD = det(dij) = det(A. B) Tit (1) va (2) va do detC = detD nen ta co: det(A0 B) = detA . detB.
Vi rtu 1.19
(2)
Cho X la ma tran vueng cap n. Chung minh rang X giao hean vOi moi ma tran vueng Ong ca) = X co clang XI,,, a do I la ma trail dun vi cap n. 32
\along cling cap. Ngnoc lai, gia sit X = (X) giao haul vdi moi ma tran yang cdp n. VOi i # j 0, to chiing minh x inio = 0. Mudn stay chon A = (ad trong do a joio =1 con one phan tit khac ddu bAng Thong. Phan to ding io cot j cim ma tran XA Wing x. ' can phan tit
a thing io
cotj,imAXla0.Trd6uken=XAsyraO.Nhu
y X co dang:
X=
kr 0
0 k
Cho ma tran A = (a) a do a] , = 1 vii moi i, j. Khi do phan tit o dung i cat j cim ma Han XA la X , con phan to 0 ding i cot j dia ma tran AX la 2. nen k =
,
Vi vay: X= 7. I,,.
Vi du 1.20
b a) Chung minh detA = (a-b) (a + (n-1)b). b) Trong trudng hOp detA s 0. Hay Huh ma trdn nghich dao A+ oda ma tran A. 33
Lai giai:
a) Gang the clang vao dOng this nhat ro'i nit a + (n-1)b a clang dau, ta (Woe 1 detA = (a + (n-1)b) x 1 ... 1 b a ... b b b ... a
Lay dOng chin aria (Anil th.fie tit nhan voi -b r6i Ong vao the dong sau, ta e: 1 detA = (a + (n-1)b) x 0 ... 0 0 0 a - b ...
... a - b
h) A kha nghieh <=> detA 0 .(=> a b va a + (n-Gb O. Goi B = (bii ) la ma tran nghich (lac) cila A = (a). 1 Ta Wet rang b i d = detA . A etia phan trong ma tran A. a b Vol mdi i thi = a b b a b la nh thiic cap (n-1).
Vay b -
= (-1)H , d do kl la chub thue e6p n-1, Vol i # j ' lig each x6a &Ong thu i va cat tha j eila ma tran A. Do co dupe ba = Gia sU rang i < j, khi do cot thfi i va A dovi ming nen . dung thu j-1 cua Mo gain town nhang phan t& b. N6u d6i eh 6 Bong j - 1 len tren Ming dau (Mu nguyen cac dung khac), rei lai MS( nit i len 6;4 thu nhai (va van gib nguyen the cat khac), thi to (Moe:
m=
= (-1)'34 b.(a-b)" -2 .
Nha v(6y b Do do
BAI TAP
(n 2 2) lh
35
1
a)
2 3 4 5 6 7 8
'
8 1 3 6 7 5 4 2 ) (1 2 3 4 5 6 6 5 1 2 4 3
b)
1.3 Tim s6 tat ca the phep the a e S sao oho a(i) x i vol mm i = 1, 2, ...n. Cluing t8 rang khi n chan, so" one phep th6 clang tren la m54 3616. 1.4. Ki hi8u (n, k) la secac hoan vj rim 1, 2 nghich the. . Chiing minh cong thile truy 146i sau: (n+1, k) = (n, k) + (n. k-1) + + (n, k-n). vdi guy vac (n, j) = 0 nevu j < 0 hoac j >
9
n ce dung k
1.5. Ta goi 45 giam ena phdp the f Ia hi5u cna s6 the phan tic khting bat dog (nghia la s6 the pilau tit i ma f(i) i) va s6 clic Yong xich <IQ dai ion him 1 trong phan tich cua f thanh tich car yang xich 458 lap. a) Chung minh f cotang tinh chat chan la vOi do giam cua no. h) Chling minh rang s6 161 thidu one nhan tic trong phan tich cna f thanh tich the chuydri tri bgng 45 giAm cua f.
1.6. DM \h hai s6 x va n nguyen, n x 0, to ki hi5u r(x, n) IA s6 chi khi chia x cho n : 0 r(x, n) < n. Chiang minh rang nal
n > 2 va a la so? nguyen, nguytin to' d61 vdi n, thi tthing Ung ki>r(ak, n) la mot phan tit cua S,, k e 11, , n-1}.
1.7. Cluing minh rang moi phep th6 cap k > 1, dou phan
tich dupe thanh tich nhiing chuydn tri dang (1, i) vdi i = 1, 36
k.
1.8. Xac dinh davu cua cac phop the' sau: 2 n n +1 2 n + 2 ... 5 2n 2n-1, 2n 2n +1 1 3n 3n-2 a) I 1 43 6 ... 3n b) 1 2 2 1 ... 2n
n+1 n+2 1
1.9. Chgng mink rang: a) Dinh thiec cap ha ma cac Phan to Wang +1 hoac -1 le mot
s6
b) Dinh attic ay Ion nhig la 1. c) Dinh thew c)41) ba ma cac pga'n tit la 1 hoac 0 dot gia tri IOn nheit biing 2. 1.10. Tinh dinh thew cap 2n D = det(cM), a dO di; = b 0 vai i= j yen i + j= 2n +1 i=j vet i+j 42n+1 1<i, j S 2n. 1.11. Cho A = (an ) la ma trn cap n, a1 e R. Chung minh rang detA khong thay dei, neit cac phein tei a i; ma i +j 15 dooc thay bai so' dal cga no. 1.12. Chung to cac dinh thew sau day bang khong: 1 a) cosa cosa costa cos3a costa cos3a cos4a
a l -b n a, -b a ; n > 2.
Hay tam x, y va A, B. 1.14. Hay khai tridn dinh thiic va chilng minh: 2 a) 1 c+c 1 c+c
1 b+b
1 a+ a 2 b + 1 a+ 1 b a 2 (a+b)2 a2 b 2 (b+c) 29 cc = (a + c) 2
(abc -1)
b)
b 2 a =
= 2(ab be + ca)2 .
1 0
b)
0 1 -1 0 = -1 -1
1 1 0
-1 -1 -1 38
a) D=
1+x 2
Dn la dinh thiic cap n ma cac phan tit tran during cheo nghla chinh bang 1 + x2 , the plidn tit thuOc hai [Wang chat) grin during cheo chinh bang x, the phOn tit con lai bang 0. 2 1 0 1 2 1 0 1 2 .. 0 .. 0 0
b)
a d6 a, la cac so thvc dot mot phan biet. Hay tinh climb thde sau:
P(x)
x-a n 1 an a; an -2
an-2
a n-2
. 2n 2n dO j = e = cos +. sm- = 3 3
1 2
. 39
Way chang minh det J # 0. Hay tinh ma tr'nn AJ. tit do suv ra gin tri detA. Hay nen hal Loan Wong to kin A ya J cite ma 1.rn cap n.
a+11 1
a.{3 a+ ^
...
0 0
14 =
a+ 0
1)) Chung to rang dinh tithe sal' khong plat thuhe vao y,, ) Ynt 1 g1+ Yl
(x
1
x 2 + y1
(x n +y 1 )
(x +y 1 )(x 1 +y2)
D=
n-1 11 (X1 + Yi ) n-I
Fl(x.) +y i ) 1=1
va rang A = 1. 1.21. (ha si:t ma trgn A e Mat(m, n, Jhisng minh rang cac ma trgn B e M(m, 1, K) va C e Mat(1, 1g A= B. C. d)thOa man ( ab 1.22. Chung minh rang ma trap A = pIntong trinh: X2 - (a + d)X + (ad - bc) = 0, 0 do 1 2 la ma Iran don vi cap hai. 1.23. Cho ma trgn
9.
A= 90
1 41
1.24. Cho ma tran vuong c5p 4. sina cosa cosa sincx cns2a :;in2a 2cos2a 2sin2a cos3o. sin3a 3cos3a 3sin3a cos4a sin1a 4cos4a 4sin4a Chung minh rang A khg nghich khi va chi khi a kg (Ice Z). 1.25. Cho ma trgn A = (a) e Mat (n, 1H) ma the phan tit doge cho bai tong that: (-1)H- CV
yin
a do x ii 4- (-1)")!
cua cac bi8n doe lap x 1 , x2 , .. x. Ma tran J = J(Y, X) = [ a Yi dx1 i goi ]a ma tran Jacobi cua phdp bi6n din, con Binh thud dm no duck goi la Jacobien dm phep biers den do. Bay gin /cot m6i quan hq gilla n 2 ham vii va n 2 bien xii dune cho Isdi ding thiic: Y= A.X.B,
dliciC
a do Y= (yi ) , X = (xi),
A . B e Mat(n, R) la hai ma tran the trn6c. Chung minh rAng det(J(Y, X)) = (detA)" . (detB)". 1.28. Cho X = (x) e Mat(n, R) la ma tran tam gide dudi; va Y = X. X. Chung minh rAng det(J(Y, X)) = 1.29. Cho Z lA tap cac sqinguyen; A, S hai ma tran vu8ng cap n, cac phAn t> la nhilng s6nguyen (ta vie) A, S e Mat(n, Z)). Hun nua detA = 1, det S x 0. Dal B = . A. S; Chung minh rAng cOs6m nguyen dding de Bm e Mat(n, Z).
42
1.30. GM sit trong ma tran A = (a u) c Mat(n, R) da cho r u de tat ea the phan ti a d (i # j). Chang minh rang c thk dien Mo &rang char) chinh the s60 hoc 1 de ma tran A kheng suy Bien. 0 1.31. Tim tat ca cac ma tran A e Mat(n, K), A= (d j), na tan toi ma tran nghich dao A - ' cling c the phiin t5 khOng am. 1.32. Cho ma tran vuong A co the phan to la s6 nguyen. rim diet' kien can va du de ma train nghich dao cung c6 the Men to la s6 nguyen.
-
i =1,n la n!
E (- 0
k0 =
kl
1.4. Xet tap A gam at ce eke Minn vj (Ma 1, 2, ..., 14, n+1 co thing k nghich the. Ki hieu A i la b phkn eaa A gdm cac imam NO n +1 . NMI yky A, (i =1, 2,..., n-F1) a n , a n+1 ) ma ai = la nhang tap con rot nhau caa A va A = A, U A2 U U... U AnA. 43
= n +1}
NMI 0y so cac nghich the cna a bAng se cac nghich the cue 1 9 nghia la bling 1+ Dieu do cheng to so ea(
U Ch 2
Xet tap Ai (i = 1, ..., n). cis su a e Ai, a = (a, a j , a4 ,) Theo dinh nghia a ; = n+1. Nhti vay (aj, khong la nghich th( vdi j < i va (x ai ) la nghich the vdi j > i. Do do a, tham gia vac n+1 - i n ghich the.. Xet hoan vi a' = (a l . aa,_ (>61, cCia S2 S5 nghich the maa a' bang sernghich the cna a trii NM; vay ta c met song anh tit A ; len tap cac hofin vi cua S co thing k-n-l+i nghich the., do do so' phan t& cera A ; IA (n, k-n-1+i). Td do, sephan to cUa A la: (n + 1, k) = (n, k) + (n, k-1) + (n, k-2)+... + (n, k-n). 1.5. a) Xet phan tich f = a l o a, o ... a, thanh tich cac veng xich dec lap di) dai > 1. Gia sa do dai a l, la d k; ta they f(i) # i khi
va chi khi i thuoc met trong cac yang xich do. Vay do giam coal IA d,+1.2 M6i vOng xich dai d k phan tich dude thanh dk -1 chuydn trf. Do vay f phan tick deck thhnh d 1 +... + (.16-1n chuyen trf. Do do kha'ng dinh a) driec chting mink. b) Goi / a di) giam can. f. Theo a) f phan tich (kw thanh / chuydn trf. N5u c phfin tich f thanh h chuyen tri nao do, ta phai chring minh h 2 1. Ta c bd de sau: Neu a, 13 tham gia van met yang ;rich cas phep the f, thi khi nhAn f vdi chuydn trf (a, f3) (ve ben trai hay ben phai) yang xich dji not phan thimh hai \Tong xich d'ec lap. Con neu a, tham gia vao hai vOng xich cua 44
Thep the f, thi khi nhan viii chuyen tri (a, (i), hai yang xich se Thep lai lam met (136 de nay a thing chfing minh). Tr/ do neu g a phop the. va T la met chuyen tri tin dp Mem cua g o T khong vire); qua do giam cfia g ceng them 1. Vi the nen f phAn tich luec thanh h chuyen tri thi do giam cUa f khong \wet qua h. 1.6. H.D. Do a va n nguyen t6 vfii nhau, nen a k khong chic het cho n vdi mm k = 1, 2.... n-1. do de r(ak, n) la nhfing so phan hied. 1.7. Vi moi phep the phan tich due() thanh tich cat ghee chuyOn tri, nen chi can chfing minh bai town cho phep chuyen tri(1,j)e Sk vei 1, j # 1. Ta ce (i. j) = (1, i) . (1, ) . (1, i).
1.8. Xem
vi du 1.1
a) DS:
h) DS: (-1)
2
2_
" " --1
2n-2
-13.2 nen
D 2n =
(a 2
ai,(1) ana(N
1.11.
A = (ai d , detA =
E sgna
E S..
a ngfrik , tong
la sir than; nen re met se cliSn the thfia so ak.,0.;) ma tong k+G(k) nen i + j 1e, thi cfic tich ha; le. VI Vey khi thay a nc(k) khong dei, do do detA khOng del
45
1.12. a) COng dOng thu nhat vdi (long the./ ba, ta dude don
tY le vdi (long thu hai. b) Nhan dong thd nhat vdi (-1), rdi cUng vao die (long th hai va Ulf( ba, ta dupe hai dOng CY 15.
1.13. Ma tran A, B e Mat(2, K). Ta c hai bat bian detAB
{x = 20 {y=10 hoar 20 14 \ 14 10
{x =10 {y=20
= 200
Ta co ABA = A
5 11
11 25 2 -14X
A.
AE
BA= 5 11
10 14 :14 20,
ABA = A
11 25,
A= P.
X
-3 5 l 55 32
1.
1.16. a) Khai tri4n D theo cot thu nhat, to cee D T, = (1+ x 2 )D n_i -,4 211),, , D, = 1 + x 2, D2 = (1 + x') 2 - x' = 1 + x 1 + x4 . Taco: Da -D-1= x 2 (D_i -Dn _2 )= x 1 (13 1-2 - D n _3 )
x 201-2) (D9
_ D1). x 21
Tct
do Dn = Dn _1 + x 2
1.17. Khai tri o . n A(x) then (long tha nhat, to co: A(x) =
P(x)
+ ( 1)"7
a 46 D(a 2 ,
la dInh Dane Vandermoncle eaa cac s6 a 2 , , an; Cho x = a,, to co A(a l ) = (a, - a 2)... (a, - a) n(a
j>i22
A(a,) = (-1)" n(a i -a 1 ). j>141 Thong ta A(a 2) = = A(a) = A(a 1 ). Da tithe A(x) bac nhO hOn hoar bang (n-1), co the gia Da hang nhau tai n diem phan biat, vi vay A(x) la hIing. Tit do: A(x) = (-1) 11 '
ISIS
Fr x (a 1 -a.).
47
1.18. J In ma tran Vandormonde vat (Me s6 biet nen dot J * 0. Ta a+b+c a+ bj+ cj 2 a + bj 2 + ej A . J = a+b+c c+aj+bj 2 c+aj 2 +bj a+b+c b+cj+aj 2 b+cj 2 +ttj dotAJ = (a + b + c) (a + bj + cj 2 ) (a + bj 2+ cj)det 1.19. a) Khai trien theo cot the] ula. La
D = (a +
Ta co: D, = a +
k
a0D-s.
13, 1/2 = az + an + 13 2,
n-1).
Ta co
= (a +p) i=o
a ir
-1-i
n-1 1.0
a i+lpn-i-
k ira .2
a al n n-i-1
=
i=1
r3 n
]=1
ct
i v _i
=E
=o
48
+ y i x, +y i
n = 3 Gia stir
n-1.
Ta chting minh ding thim tren dung voi Khai triL 1) 1, theo clang flu./ nhal, r6i rut cac thira soi chung 6 die cot ye sit (King gia thiel qui nap, La cc): D i, = (- 1) "
k=1
/=k
n(
Yi)
n(X j 151<n
X1)
(1);
i,j #1:
Neu ee i x j ma x, = xp thID = 0; ve ming theft quy nap Van dung. Neu x ; x x vol moi i #1; thi to Ming thee (1), to co:
(4) k-1
n (xi +
44
D T, =
1
i<g nI
j>k
11(x, -x k ) Fl(x k
-x j )
(-D kjjl
Net 14(y 1 )
k=1
11(x 2 +y 1 )
lxk
ixk
k=1 jxk
(x / +y 1 ) (x j -x k )
_ x,
n (x k
P(y,) 13 da thvc bUc < n - 1 doi vdi y,. Vbi y, = -x ; win moi i = 1, 2, Ta co P(-x,) = 1, do de P(y,) = 1. Tiido ding thirc quy nap three chiing minh
.
49
B=
B2 =
\
13
+100.B+ 100
100;99 2
-200
Suy ra A 100 = -100 9901 -4950 -200 19800 -9899 1.21. Vi rang A = 1, nen tat ca car (long tS , le vb7 mot dong. Wiy ma tran C
E
thd icim ma trqn A bang b,. C, lay B = (b) la ma Lean cqt. Ta co A = BC. 1.23.
A -1 =
+ VOi i <j
bli = Za ik a ki
i(
k=i
(j-1)!
(j-k)!i1
(J -1 )
0-0!
(k - i)!(j- k)!
k=i
(i -1)!(j - i)!
(- 01 ,c = 0 1 -0
=- 0 .
ki =1
+ Vert = j, ta co b ii = Ea ik
k=i
NhLt vi,ty A7 = I.
1.26. Triloc h6t to c nhan xet sau: Cho a, b, Khi do: b E(-1) k
kzo
C
e N, c 2 b
7(2.-1,'
a.,
- a,
Cong thtic tam co the thong minh guy nal theo a = 0, 1, 2, ... va hiu y la = 0 voi k > a.
flat X- =(3.7 .5 )
th
y] , = [_,x lk x kj
k=1
=
k=r
n-k,
xot tren). 51
Gia sit
= (20, to ed za = Zy ik x kj kst
kbl
in-i Tr -1,
Ora k n
n - j,
k=1
iEnn+1+1+k n- i ki=1
k -1
zu =0
E Enh-Ft
aXt<l)
t = k -1. a = n - b = n - j).
t!
a!(t-a)!
(
b!
t!(b-t)!
b
b!
a<t<b
_ i ) 1)-0
(b - t)! (t -a)!
Ixa
a 1)+1 t-a Cb 1) C b_ ik
t=a
= (-1) am
s=0
a ik x kj .
52
Tif
do
a ik n6u / = j 0 nau / j
(1)
Ta coi ma tran J(Z, X) E Mat(n 2 . 1K) vdi can dOng va can cot duct danh s6bai can cap c6 thit Lu (i, j) , 1 < i , j n. Thii ti cac thing clang nhu cac ctit la (1, 1), (2, 1)... , (n, 1), (1, 2), (2, 2),... azi (n, 2), (1, 3)... (n, n). Phgn t& a clang (i, j), cot (k, /) la 3 . Tn
ax k/
do, do (1) ta en: A J(Z, X) = 0 va nhn vay det(J(Z, X)) = (detA)". Turing to n6u Y = Z. B thi ta clang ce): ' det J(Y, Z) = (detB) . Xet Y = A .X. B = Z. B. Ta co: J(Y, X) = J(Y, Z) . J(Z, X). Mut vay det(J(Y, X)) = det(J(Y, Z)) . det (J(Z, X)) = (detB)n . (det(A))n . 1.28. Gin s>1 X = (xi ) e Mat(n, K); x,, = 0 vdi i < j. Ta c Y = X. Xt = (Y,)
Y;i = x i (x k
Exik
k=1
jk
x is
Ta c
ay 'J
4
Ma trOn (1(Y, X) e Mat(n 2 , R), the (Ping n cac cot dttoc darth s6 nhu trong bai 1.27. Phan tn a hang (i, j), cot (r, s) Pt
o rs
13
Ta nhan tha'y vdi (i, j) < (r, s) (nghia Itt i < r ngu j = s hotic dy j < s) thi - 0. Mt n; Nhu vay J(Y, X) la ma tran tam gitic &RR Xet
13 . Do (*) to c ax ,j
OY
aX
2X 11vat X JJ
i=j
j
aXij _
'J=1 jX j1
=1l fl
n(2xn)=JJ
J
j1
VI ma tran S g6m cac so nguyen nen k = Ida S e N* (do gia thigt dotS = 0). Vol m6i se; nguyen dming p, )(et ma tran AP e Mat(n, Z), gia sit A P (ap ; goi R la set du khi chia a!; cho 54
nguyen nen so' dile ma = 0'0 vi 0 < r i; < k, k = Idet S. Idat tran dang Rp la huu hen. VI Oy t&n Lai p, q c N*, p > q sao cho the ph&n tii taring ung cad AP va A P bang nhau thee modk. Do do AP = Tit do: +(detS).0 , C e Mat(n, Z). = +(detS).C.(Aql . that m = p - q. 1 A"'S=1 +detS.S -1 .C.A -4 S;
Rhi do: I -
Vi S e Mat(n, Z), (detS). Sl' = S i la ma Iran phu hop cua S, nen S e Mat(n, Z) va vi vity: B" c Mat(n, Z). 1.30. Ta chfing minh quy nap then n. n = 1 : hien nhion, n=2, A= a ll a l p
a21 22
=a n a 22 -a 21 a t2 .
Neh cho track a 2 , . a 1 0 t 0, to chon a, 1 = a 22 = 0. Con nein a21 . a u, = 0, La chon a = a 22 = 1. Nha vay n = 1, 2 thi bad Wan dung. Chi sit bai toan dung laid moi dinh tithc cap < n - 1. Ta chiing minh no dung ved dinh at& cap n. Gia silt A = (ap) e Mat(n Xet A la phan phu dai so' caa a de?
55
Ta co I:A uA li la hang set NAu hang so nay kluic khang, ta J=2 chon x = a = 0; nAu hang s6 do bang killing. ta chon x = a t , = 1 se. clime detA 0. 1.31. Trade he'd ta chting t3 rang nen ma Iran A va A- ' E Mat(n, co the phAn t& kheing Am. Chi a m61 cot cila A co dung met plan ThAt vAy, gia sa a cot thu j cua A co 2 secdim/1g, a clang i, vA dOng i 2 . Chon clang k vdi k # j cila ma tran A'. VI A -1A = I non tich cua dOng k cua A' vdi cot j CEla A bang 0. Nhu va t), cac phzin t0 cfm cot thil i, va i 2 nam tren clang k deli bang ki:Mg (k x j). Do do hai cot i 2 va i2 cua A-1 tY le vdi nhau. Diu do clan deIn mau thuan. NMI vAy m61 cot cim ma tram A co dung met s6 clueing (con lai dgu bang 0). Dicing te, m6i deng cila ma tran A clang c dung met s6 throng. Giao hoan cac demg (hoac cac get) ta duoc ma tran chg. . Nguoc lai, tat ca the ma tran 'Then dude tt ma tran cheo (ali > 0) bang each chuygn clang host cot deu kha nghich. Ma trAn A- I nhAn dude to ma tran A bang each Iay nghich dao cac phan to khac kitting rdi chuyAn vi. 1.32. DS det(A) = 1. 56
Chuang 2
KHONG GIAN VECTO - ANH XA TUYE-N TINH - HE PHUONG TRINH TUYEN TINH
A - TOM TAT Lt THUlt
1 KHONG WAN VECTCS
1. Dinh nghin: Gin sit K la mot traong. Mt tap hop V kirk rung cimg vdi hai phep town "+" : V x V > V (a , p) 1* va phep than " " : K x V > V (k, a) 1--> k. a dime goi la mot kheng gian vec to tren twang K n6u no thOa man cac tinh chgt sau. mot k, /, c K va moi a, p, y, c V, to CO: a) a +p=p+ a b) (a+ +
p)+ y= a+(p+ y
V sao cho:
CO
thee. Khi K = C, kh8ng gian vac to dude goi la kh8ng gian vecto
2 - Sit crOc 15p tuygn tinh vit phu thqe tuye'n tinh
Vec
goi Ht met to' hop tuyo'n tinh cua cac vec to 4 0 = 1, ding not p bieu thi tuy6n tinh qua cac vac to a t , ..., an MOt he vac to la,, .., tuyeIn tinh nen c6 cac s6 kheng cna ]K sad cho
Ta
caa V dude goi la he phu thmic = 1, m) kh8ng deng thoi bang = 0 . Met Oat hkeu along &king:
1=1 ka he pha thuec tuy6n tinh nen c6 met vec Lo nac am) he (st de cim he bleu thi tuyen tinh qua cac vec to can lai oda he. Met he cac vec to kh8ng phu thueic tuy6n tinh doge goi am} la he dOc lar he doe lap tuyen tinh. Nhu \ray, he {a tuyen tinh ned.1 moi t6 hop tuy6n tinh k, = = km = 0. k i a i =0 to suy ra
Cho he 14 aid cac vec to doe lap tuygn tinh caa kh8ng gian vec to V ma m6i vec to caa no la t6 hop tuyeIn tinh caa ca( thi k < 1. vec td cim he ([3 . Cho he vec to {di } ; e trong kheng gian vac to V, I la tap chi so gfim huu han phan tit He con (a3) jedcI goi la he con de( 58
lap tuyen tinh t6i dai cim he da cho neu n6 la he dec lap tuyen tinh, va nen them bet kST vec td a k nao (k E I \J) thi ta dude met he phu thuec tuyen tinh. Cho he hau han vec td {a, , , am} trong khong gian vec td V, thi s6 phain tit cim moi he con dee lap tuyen tinh t6i dal ciia he tren deal bang nhau, so/ do duoc goi la hang cim he vec td {ao ..., 3Cd sd
, en} the vec td doe lap tuyen tinh am killing Met he {e gian vec td V duos goi la met co sa oda V nen mm vec to cim V deli la t8 hop tuygn tinh cim vec to {c , e n}. Khi V c6 ed sa g6m n vec td thi moi co sa cim V deu c6 dung n vac td. S6 n goi la so" chigu cim V, Id hieu dimV. Neu kleing tan tai mat cd sa Om him han vec to, thi V goi la khong gian vec td v8 han chieu. Cho co sa e = le i , a , , ej, yen vec tO bet kS7 a e V, ta co
ed sa {e , e n}, ; la toa de thu i cim a doa vdi cd 56 do. Gia sit co ed sa khac c = {c,, , E} ciaa V, ma si =
]=1
n). Nen vec td a c toa di) (x i) trong cd s6 = 1, thi ta c6: de' (x1 1) trong ed sa = Ec oxl i , Neu ta ki hieu ma tran C = la cac ma tran cot, thi X = C X'. , n.
va c6 toe
59
4 - Klaang gian vec tei con va klaing gian vec td thacing Tap con khong r6ng W ciaa khong gian vec to V duoc goi IA khong gian vec to con ciaa V nen W la khOng gian vec to, voi cac phep toan ciaa V han dig tren W. Tap con khong rang W dia. V la khong gian vec to con ciaa V khi va chi khi W on climb dna vdi hai phep toan dm V, nghia la vdi a, 13 E W va k E K, thi +p E W va k a E W. Cho W,.... W EI la cac khong gian
11
vec
vec to V, khi do nW, IA mOt, khong gian vec td con Gem V, IA khong gian con ldn nhat nam trong moi W i , i = 1, 2, ... , n,,. Cho tap hop X c V, khong gian vec la con be nhat cna V chga X duck goi 1a bao tuygn tinh cila tap hop X, ki MO <X> hay Vect(X). Neu X = , bao tuygn tinh ciaa X thick ki hieu la <a t , , a,>. Cho W , ho nhUng khong gian con ciaa V. Khi de bao tuygn tinh ciao, tap hop W,U... UW E, dude goi la tang cim cac khong gian con W, Ta thay rang a e Neu moi ,W, ki hien Ia W, + + W hay
ZW; .
dang a = a, + + a , a,
thi t8ng
td
con
=1
Gia sit V la klafing gian hitu han chikt,W, va khfing gian vec to con dm V, khi do:
W2
la hai
dim(W,+ W2) = dimW, + dimW2 - dim(W, fl W7). Cho W la khong gian vac to con cim khong gian vec to V. Ket quan he Wong throng tran V: a-Paa-Pe W. Lop Wong :lining cam vec to a dirge ki hiau la [a]. Tap thudng V/W vdi hai [top toan: [a] + [in = [a + [I] va k[cx]= [kal vdi moi a, 13
E
td,
durie got la kitting gian vec to thtfong (ciia V chia cho W): dimV = n, dimW = in (0 m n), thi dim V/W = n - m. Anh xa it : V -> V/W ma a(a) = [al (Inge goi la phdp chi6u tdc. 2. ANH XA TUYEN TINH
1. Dinh nghia. Cho V va W lh cac khong gian vec to tram
itIng ca'u tuy6n tinh, hay toan tit tuyan tinh) n6u no bao phop toan cua khong gian vec to, cu the' la: veil moi a. p 1119i k e IK, to ce:
P) = f(a) f(P) f(k a) = k . f(a).
e V.
Anh xa tuy6n tinh dude goi la don din nett ne la don anh, :oan can n6u n6 la than anh, va dang 6.'11 n6u n6 la song anh.
61
Hai khong gian vac td V va W chive goi la clang cdu vol nhau nAu ce met ding cau f tla V len W. 2 - Cac phep than tren cac anh xa tuy6n tinh Ta ki hieu tap cac anh xa tuy6n tinh tit khong gian vac to V dAn khong gian vac to W la Hom(V, W) hay Hom K(V,W) de chi
rd K la tniang co sir.
HomK (V,W) la met khong gian vec to tit truong K vbi hai phep town nhtt sau: Vai f, g
e
ben (f + g) (a) = f(a) + g(a) vdi moi a e V. Vol k e K, f e Hom K(V,W), thi kf: V > W xac dinh boi (kf)(a) = kf(a) vdi moi a e V. Anh xa f + g dupe goi la tong Kin hai anh xa f va g. Anh xa k. f ddoc goi la tich eda anh xa f vdi vo hdong k. 3 - Di6u ki6n xac dinh anh xa tuy6n tinh Anh xa tuydn tinh f: V > W hohn toan chidc :Mc dinh khi Mei anh cOm met co so. a NMI le , e) la co se, cOta khong gian vac to V va a,, la n vec to cent MI:Ong gian vec to W (V, W la cac khong gian vec to tren clang rant trnong K), thi Kin tai duy nhdt met anh xa f e f la don cdu khi va chi flomK(V, W) de f(e i ) = a, yea j = I, ... , a} doe lap tuyetn tinh, f lA clang cdu khi va chi khi he EJ la cd = khi he M I , , a) la co sa oda. W. Gia
in
E, =
tan dm anh xa tuy6n tinh f dOi vOi co sa {e,) va {EJ. Nhg vay 16u cho cd sa E cua W va co sa e cua V, thi dinh 19 tren chring to :Ang co mOt song anh girla tap Hom K(V, W) va tap 1),E#t(m, n, K). FlOp thanh cua hai anh xa tuy6n tinh la mot anh xa tuy6n rhh, nghia la nOu f: V > W va g: W > Z la the anh 'ea tuygn thi g f: V --> Z cling la mot anh xa tuygn tinh.
E, = /Cijej , t ron
i=1 Ma trar
Hai ma tran A ya B dude goi la deng deng neiu c ma trey khong suy bign C de B = C -' A. C. Nhu yey hai ma Win cue ding mot phep bign (lei tuygn tinh trong hai cd sd khic nhau &dug clang. Ta goi vet min ma tren vueng A la t6ng cac phen to trer &tang Oleo chinh. Hai ma tran tieing deng co vet bang nhau Vet cua mot to deng cdu tuygn tinh la vet cila ma trail cfla ni trong mot cd sd nal] do. Vet clad ma tran A dude ki hieu la trace A hay trA. V6t cua td d6ng cliu f thick ki hieu la tracef hay trf. 3 HE PHUtiNd TRINH TUYEN TINH 1 - He pinking trinh He dO aki , b k E
Ea ki xi = b k (k = 1: 2, ... ,
i=1 K cho trUoc, k = 1, , m; it= 1, , n.
xi la cac en, dude goi la h0 phudng trinh tuyen tinh (hay 14( phudng trinh dai s6 tuygn tinh) g6m m phudng trinh, n an so Khi K la truang s6 (nhu R hoac C), thi cac a to goi la the he 66, hQ se" to do. Ma tram A = (ak;) goi la ma tram cac he sg. 64
a ll
a 12
a 22
Ma trail Abs =
a 21
a ln a 2n
b2
goi la ma tran
b6 sung, no c ducic tii ma tran A bang each them cot cac he so' tti do vac, cat thu (n + 1).
b
Neu ki hieu X =
xni
va B = bini
la ma tran cot,
thi he phtiOng trinh (1) co the vieit duoi clung: AX =B. 2 - HQ Cramer He n phudng trinh tuyein tfnh n an s6, ma ma Iran cac he s6khong suy bi6n goi la he Cramer. HO Cramer c6 nghiem duy nhdt. each tam nghiem nhu sau:
Cdch 1: Xet phasing trinh ma trdn AX = B, vi detA # 0 nen
va b(b
clang
, b 0 ,) la vac to cat td do, the thi he viat dude dU6i =b. N6u ta goi D i la dinh thiic cda ma trail nhain
dude bang each thay cat thit i cda ma trdn A bat cot cac he si6 tp ado D la Binh thiic cim ma tran A. do, thi x = D I 65
(2)
Xet ma tran A = (a o) nhu ma Wm cua anh xa tuyen tinh f: K" >. Km trong cAc co s6 chinh tac cua 1K'l va Km, thi tap hop nghiem cilia (2) chinh la Kerf. Mei cci sa caa Kerf goi la met hee, nghiem co ban cilia (2). HO (2) ludo c nghiem x, = = x = 0, nghiem nay goi la nghiem tam thuong. KM rang A = n, thi he chi co nghiem tam thuang. Khi rang A = p < n, thi tap hop nghiem la kh8ng gian vec to n - p chieu (n la s6 an ciia phudng trinh).
4 - He phudng trinh tuye'n tinh tong gnat
a) Dinh b./
He phudng trinh Za ii x j = h i (i= 1,..., m) i=1 ce nghiem khi va chi khi rangA = rangA hs. b) Phining phap khet nem Gauss
Cho he pinking trinh (1), n6u dung cac pilau Men dpi sau day thi La van nhan dude met he phudng trinh thong doing \TM. he (1), nghla la he cO ding tap hop nghiem nhit he (1). + :Than hai ye cUa met phudng trinh nao do cem hee, vat s6 k #0. + Geng vao met phudng trinh cua he sau khi da nhan met s6 bat ky vao hai ye cem phudng trinh khac. + DAi the to cua phudng trinh cem he.
66
ling during cl6i vOi he phuong trinh Cap Oen bi6n chinh la cac Olen bin d6i so cap thy(' hien Den cac clang dm ma trail 1)6 sung Abs cUa he. Dung phuong phap khil Gauss la Dille hien cac phen bign ckii Liking during de chia he phuong trinh (1) v6 he phuong trinh ma ma trail 06 dung: P
0
I
1
131
h ip
p+i m-p
0 0
n-13
b'm
phan t>i
Cho V la khong gian vec to tren truong K (1K bang K hoac C). Wit anh xa tuy6n tfnh to V d6n chinh no dude goi la mat to dOng calu tuy6n tinh. Tap ode tv ding cOu tuyeyn tinh eau V kY f e End K(V), W la hieu la Hom K(V, V) hay End K(V). Gia khOng gian con ena V; W chick goi la khOng gian con bkt bi6n elia V n6u f(W) c W.
67
Vec to a # 0 thuec V dude goi la vec to rieng cim f ling vat gia tri rieng X ngu f(a) = Ira, A
e
EndK(V)
met chigu sinh bai vec to a Et met kh8ng gian vec con bgt bign cim f. Val A
E
con cim V, gam vec to khong va tat ca cac vec to rieng caa f ling vdi gia tri rieng X. Kitting gian nay goi la khong gian rieng cim f v6i gia tri rieng A, ki hieu Gia sit ta cl6ng eau f e End(V) trong met co sa Mao do cim V co ma tran A, thi det(A - XI n) IA met da fink bac n dovi v6i bign X, khong phu thuec vao vice, e chon co sa, va &lac goi la da thitc (lac trang caa ta (tang eau f (ta cling nOi do IA da that da, e trang caa ma tran A), ki hieu M.(x) = det I A - X I n I . Nha vay A la met gia tri rieng cim f khi va chi khi X11 nghiem &la da that dac trang eim f. GM sit Px , Ak la cac gia tri rieng cigi met phan biet caa I
Pik la cac khong gian rieng Wang ling via ale gia tri rieng do, thi t6ng Pr + Px 2 Pxk la tong true tigp. 2 -Ong gian rieng suy Ong GM sit V la khong gian vec to tren (Wong K, f e End K(V). Vdi mei A e K, xot tap {a e VI co s6 nguyen m > 0 de1 (f-XIcl,)m(a) = 6). DO la met khong gian con caa V, khi khac {0} no &arc goi IA khong gian Hong suy rang cua f ling vdi A va ki hieu IA Ta thgy rang: 68
3 k
7r
+ V6i X IA gia tri rieng cua f, dim2h x bAng bei cern nghiem 7.
cua
da thitc dac trung /. f(X). + Mot g?",, la met khring gian con cila V bait bi6n qua anh xa f.
IA cac gia tri rieng phan biet tiing cap u k} doc = 1, 2, ..., k) thi he cac vec td {u ,
f.k "
3 - Tit citing clu luy linh a) Ta not ring f e EndK (V) IA tu ding caiu luy linh nau tan tai s6nguy'en k > 0 de'f = f o .. of= 0, hdn nua, nau
k hin
# 0 va
0 0 1 0 0 1
0'
0
1
..
0 0 1 0
69
b) f e EndK (V). U la khong gian the to eon cem V, U chide gui IA khong gian vec to con xyclic chid vdi f nEu U IA f- bas biEn va trong co mot ca so xyclic dee vdi f/U: U -> U. c) NEu f
e
tang trip tiEp cua cac khong gian vec to con xyclic doi vdi f. Vdi mdi so nguyen s 2 1, sE cac khong gian vac to con s chiEu xyclic doi vdi f trong moi each phan tich dEu bdng nhau va bAng: ran g(f 8 ') - 2rang(f s) rang(f d) N'Eu 9 ) IA khong gian rung suy rang cua f dng vdi A, thi A.Ick) la td d6ng eau Iuy linh cern V.
4 - Ma tran clang chutha lac Jordan caa tat d6ng eau
(f -
GiA sei V IA khong gian vec td hisiu han chigu tren truang K, f e Endx (V) ma da that ddc trung 94(X) cd dang:
i (X)
= (>1
(X -X)`2 ...
,
-X)sk
(cac &Ai mat phAn biet, i = 1, 2, ..., k), khi do V la King true tiEp tha cac khong gian riAng suy rang V =
x G3.? X 2 e
Xk
va trong V co mot co sa (ei ) = 1, n; (n = dimV) dA trong co ad do ma trdn din f tao bdi the khung Jordan
70
nam doe (Wang cheo chfnh so khung jordan cAp s vai phan eh& X, bang: rang(f - - 2rang(f - kildv)s + rang(f -
Ma tram clang tren cua f xac dinh duy nhAt sai khae each sap xap cac khung Jordan. Ma tran do dude goi la ma trail dang chuan tac Jordan cila tp (tang eau f. B- VI DV
Vi d4 2.1: Xet R", R!" la the khOng gian vec td tren R. Cho
, x, la m vec td thuee R". ]E la met khong gian vac td x x2 , ChUng minh rang tap IF the vec td ena K" dang con eila Zt i x i (t 1 , , dimE - dim(E phtlong trinh: e E Fa khong gian vec to con ena K', dimF =
E ti ., =0
i=1
Lai gidi
:
a do u(t,,
t,) =
R'. dimF = dimE - dim(Keru'), u' = uI E. Kern' = (KerU) fl E = E (1 N. Nhtt vat dimF = dimE - dim(E
n N).
71
khong gian tuy6n tinh V. Gia sit c6 Oleg bi6n d6i f e End V sao cho f(x1) = x1 , f(xk) = xk + vdi moi k = 2, ... , n. Chung L6 rang he {x 1 , , xj la doe lap tuy6n tinh.
Lb gidi:
Ta chiing minh quy nap theo n. Via n = 1, thi {x 1 } dee lap tuy6n tinh do gia thiat x 1 # 0. sit menh de dung vdi moi he fx chimg minh menh d6 dung vdi k = n. Xet t6 hqp tuyen tinh
Gia
xki; k < n - 1. Ta
ECiX i = 0 .
i=1
(1)
Khi do:
) = CIX ] i=1
= ZeiXi
i=1 i=2 n-1
(2)
Ec ix, =
i=2
= 0.
i=1
=e2 =
= cn = 0.
Tit do suy ra c,x, = 0 c i = = = c = 0 Nhu vSy he {x1 , , xj doe lap tuy6n tinh.
72
ak} cac vec to doe lap tuygn tinh ma m8i vec to dm no la t6 hop tuyen Hay ehung minh k < 1. tinh cua cac vec to cim he 113 ,
Vi du 2.3. Trong khong gian vec to V cho he
la doe lap tuy6n tinh, neu Ta e the' gia thigt khong to se lay he con doe lap tuyen tinh t6i dal eim {p,, , pi} g6m m vec to va se elnYng minh k s m < 1. Theo gia thigt a , a k bieu thi tuyern tinh qua D i , ten tai cac vS hudng a. e K sao cho: a ; ; 0 =1 k)
p, nen
Ta gia sit k > 1. Ta se cluing minh tuygn tinh. Xet t6 hop euyen tinh
k /Xiai 1
<=> i=1 I
(k
1=1
j=1
=0
pi =o
j=1 .i=1
<=> EauXi
=0
(2)
j=1 vdi j =
1 do he
Vi he phuong trinh (2) la he phuong trinh thuan nhat, c s$ an nhigu hon sg phuong trinh, nen no co ve s6 nghiem, nhu vay 73
ton tai nghigm (x..., x k) khac khong. Tn d6 suy ra he la,, ...,a k phu thuOc tuydn tinh. Dieu nay trai vai gia thi6t. Do do k < /.
Vi 4 2.4. Xet hai khong gian con E I va E2 cua khong giar
vac to E. Gia e>i E/E 2 IA khong gian thacing va h: E, > E/E 2 li han chd caa anh xa chiou chInh tde troll E,. 1) Tim didu kien can va chi dd a) h 1a toan anh b) h la don anh 2) Chung tO khong gian (E, + E,)/E 2 (fang eau v6i kholu gian E i /E i nE2 .
L of Rich:
1) a) X&
b) Ta en Kerh = E, r1 Kern = E,
E2
F F/E2 va k = 1-1/E,
E2.
Bong can p: V -+ V ducic goi la met phep chien ngu p 2 = p. 1) Chung to rang ngu p, q la hai phep chigu, thi p + q la phep chigu khi va chi khi pq + qp = 0. 2) Chiang t6 rang p.q IA phep chi gu khi va chi khi [p,qI = qp - pq la anh xa tuyern tinh chuye'n Imq van Kerp. 3) Vol p,q Fa hai phep chigu sao cho p+q la phep chigu, hay cluing to Im (p+q) = Imp + Imq va Ker(p+q) = Kerp n Kerq.
Lei gied:
2) p.q la phep chigu <=> (p.q) 2 = p.q.p.q = p.q = p 2 q2 q (pq pq) (Imq) = 0 Er>p(q).
.(=> (qp pq) (Imq) c Kerp. 3) Vi mai phep chigu p co rang p = trace p, va vet cim tong hai anh xa tuygn tinh bang tong cac vet cim no, cho nen ngu p + q la Agri chigu thi: trace (p + q) = trace p + trace q. va rang (p + q) = rang p + rang q. Tit do dim Im (p + q) = dim Imp + dim Imq, suy ra Im (p + q) = Imp ED Imq. D6 hang minh Ker (p+q) = Kerp n Kerq to nhan thay kerp nKerq c Ker(p+q). 75
Nguuc lai vdi x e Ker (p + q) thi p(x) + q(x) = 0. Do Im (p.+ q) = Imp $ Imq nen MI p(x) + q(x) = 0 suy ra p(x) = q(x) = 0, hay x
Vi du
E
Kerp n Kerq.
as.
trulang K; Horn (E, F) IA tap cac anh xa tuyeal tinh tit F Mn ]F; Ft la khong gian vec to con cna F. a) Chiang to rang = gian con cria Hom (E, F). b) Gia. s5 F= K la mot phAn tich cua F thanh t"o"ng tryc tip
i=1
ciaa khong gian F. Vbi mdi F, xet 2, = if Chung to rang Horn (E, F) =
WL
2.
gia'i:
a) Do g ding kin vai phep town tong anh xa va nhan anh xA vdi mat vet hriong thuac K, nen hieln nhien vec to con crIm Horn (E, F). b) Vdi h
E
la khdng gian
E yi , yi e F1
id
76
Eh; (x)
i=1
, e
( 1=1
) (x) = 1=1
h i (x) = 0, h,(x) e F,
a 7.
khong rkng. Ki hiku E la tap cac anh xa tif c32 vao Q. E la Q - khong gian vac to viii hai phep than: f, g e E, a e cc9, k E Q the (f + g) (a) = f(a) + g (a) K. f) (a) = k. f (a). Gia sif V la khong gian vac to con ciaa E. 1) Chang to rang: nku f sao cho k(x,) = = ingui=j Ongui#j thi he 10, , f,,} dOe lkp tnyen tinh.
77
e V va co n dim x xE Ca
.. ej=1,n
Goi W la khong gian con cea V sinh bed f), khi do m81 g E V 11611 viet dude met each duy nhat dudi clang: g = h, +112,
g thuec V va n diem x
,
x ciaa
EX i f,
= 0,
c Q.
LW; (x) = 0;
(xi) = 7.j = 0 ( = 1,2, n)
Chon x= x thi
suy ra he {f , f) doe lap tuyen tinh. Val g e V, ham h, e W cAn tim phai thaa man g(x) = (h, + h 2) (xi) = h r (x,) vdi moi D o If f) la co sa cem W nen h, :11 1 (x, = E gfrA . lei 1=1
Dat ha =g - h, eV
thi h2(xj) = g(xj)-112(xj) = 0 vdi moi j = 1 78 n.
2) Theo phan 1) neu b) clime th6a man, thi he (g g) doe lap tuyen tinh, do \ay dim V 2 n; nglila la menh de b) a) thing. Ta chung minh a) suy ra b) bang phydng phap quy nap theo n. Vdi n = 1; n6u dim V 2 1, tan tai fi x 0 va vi vAy c x, e c14 de fi (x,) = A x 0. Chon g, = thi (x,) = 1. n.
Gia sii menh de dung vdi moi k = 1,2, Ta chiing minh nd dung vdi n 1.
Theo gia thi6t quy nap dim V n + 1 dim V ?. n nen tan tai n ham g, E V va n diem e A de gi (x,) = 8,, (i, j = 1,2, ..., n). Goi W la khong gian con sinh bid {g gn}, to cd. dim W< dim V. Theo cau 1), vdi f e V \ W, to cd f = h, + h 2, vi h, e W nen h2 0; vi th6 c6 x,,, d'e' h1 0; (x,., x x, vdi i = 1, 2, ..., n). - n+1. Bay gia thi vdi j = 1, h2 )t
= g -
hi
n to co gi (xj )=
Vi du 2.8. Gia sit 98 la ho dem doe cac anh xa tuy6n tinh tit R" (16n R"I; vdi mai a e R" xet 0(a) = {f(a) / f e :43}. GM sit
g la Anh xa tuyein tinh to den R" sao cho g(a) moi a e K. Chung minh rang g c PC.
:0304 vdi
79
H9 eac vee to d x c6 tinh chat: a) vdi x tuy6n tinh, vi Binh doi mat phan biet, thi ta xi dPe ld
).
d f
Gia sii node Lai, vdi m6i f phan biet xi cl6 g(d xi ) = * xi ).
Do hop &dm Mtge eac tap bop hfiu han phan to 1a mat to ma g(d x hap kh8ng qua deM dude, nen sod cle vee to d x e
e g3(a x ) le killing qua d6m dude. Digo nay trai vdi gia thie
Nhu vay phai co co sa Vt xi ,...,a x ) oda an vti 06 f = f(di xi ) vOi moi i= 1,n; nhu vay g=f
e
E t
gi d
80
gnin metric). Theo gia thiet vdi moi a e vay g) rad= 0 => a e Ker (rig). NInt vay U (Ker (f g) f E gq} = R. Hia sir g vSy vdi mai f E thi f g x O. do vay der f e
de" f(a) = g(a). nhu
dim Key (1 g) n i. Vi vay Ker (1 - g) lie met kliong gian con thing, khbng dau tra mat cent R". Dieu nay gay nen man thuan do RS la khong gian metric day vdi metric dieing Hwang vii dinh 19 Haire aid rang: met khong gian metric day kheng the bang hop dem dude mita nheing rap hop khong dim Hu mat.
III. du 2.9. Cho hai so nguyen dining r, n ma r < n:
(it c Mat (Th R). rg." = ran k rang cl = r m& (CP = Hay chdng minh vet ()f = a,, + a i + + a,, = r. (Vet can
e). i(e,)=
Ta co Imf n Kerf = {0), that Gay, gia sit p e Imf Kerf, thi co a e R" d f(a) = p va do 13 E Kerf nen f(0)= 0 suy ra:
f(p) = 12(a) = f(a) = p = 0, vay Imf n Kerf = {0). Nhu vay R"
Imf O Kern dim Imf = r va f I Imf = id, Chon ed sa s Rua R" sac) cho {E,, ,.} c Imf, {E, E)
e
Cho Nhaat lai rang n6u f la anh toa tuyeat tinh Jrco ma Ran oat = (ad trong cd sa e = (e,,
so' a +,...,+ a
khong phu thuoc vita vice chop cd so oda L va clack goi la vat ciaa anh xa tuyan tinh f va chiac kf hieu la trace f.
Vi du 2d0. Gia sa
twang K, f
Xet anh xa f:
[a]-a f [al = f (a), Hay chttng to f la dun eau tuyen tinh va Imf = Imf , ta do f la dang cau to /Kerf len Imf.
ianh xa f lh sac dinh, khong phu thuR vao dai dien. That way, vdi [al = thi a - a' e Kerf, W do f(a) = f(a") hay II- al = f thd thay f la Maya tinh va Imf =Imf.Ta chung to f la ddn cau. That Ray RR [a] # [a'] thi a - a Kerf f(a - = f(a) - f(a) # 0 do do f(a) # f(a) suy ra f [a] # f Nhu way f don cau va do do f la clang cau tit cliKerf len Imf. 82
dim tillierf = dim Imf say ra dim "P= dim Kerf + dim Imf. du 2.11. Giei he phudng trtnh +2x 2 +3x 3 +4x 4 =30 -x i +2x., - 3x 3 + 4x 4 -10 x, - X3 +x 4 = 3 x i + gthi: 1 2 3 4 -1 2 - 3 4
D=
0 1 -1 1 1 1 1 1 = -4
+x3 + X 4 =10
3 4 3 1 -1 1 10 1 1 I 1 2 30 4 - -1 2 10 4 Da = 0 1 3 1 1 1 10 1
1), = 10
2
-
D,=
-1 10 -3 4 0 3 -1 1
= -8
1 10 1 1 1 2 3 30
-12 D'=
-1 2 -3 10 = -16 0 1
1 1
3 10
NMI vey , = 1, x 2 = 2, x 3 = 3, x 4 = 4.
83
x, + x Xx, + x. + 4x 3
1 2,
I) =
+2
b) vdi A = 1, to c6 he Wring during vdi: x i + x2 + x,, =1 hay x 3 = I - x, -x., do x i , x, lay trtyl, c) Vol X = -2. He co dang: -2x 1 + x., + x. x i x i =1
2x, + x 3 g - 2 + x, - 2x 3
1
84
Vi du 2.13. Dung phitong phap khn. hay giai he phuang trinh: xt + 3x, + x 3 + 2x 1
)(5
=2
3x 1 + 10x 9 + 5x 3 + 7)( 4 + 5)( 5 = 6 2x 1 + 8x, + 6x 3 + 8x 1 + 10x5 = 6 2x 1 + 9x + Sx 3 + 8)41 + 10)( 5 = 2 2x 1 + 8x, + 6x 3 + 9x + 12x 5 = 1 (I)
Lm giai:
Nhan hai ye aim phtiong trinh (tau vdi Inning so/ thich hop, I.()) acing vac) eac phtaing trinh khae, ta clia; he pinning trinh ()rang throng vdi he (I): x + :3x 2 + x,, + 2x
X9 + 2X3 x4
X5 -
2 0 (II)
+ 2x5 =
Nhan pIntong trinh thit hai cna he (II) vdi gag s6 thich hop roi tong viva du; phuong trinh kink cita he, ta &toe he Wong dyeingx 1 + 3x 2 + x 3 + 2x 1 + x5 = 2 (I) x, + 2x 1 + x, + 2x5 = 0 (2) ( 2x 4 + 4x5 =-2 (3) (Iii) x 1 + 2x5 = -1 (4) 3x 1 + 6x 4 -3 (5)
85
Car phtfting trinh thit (3), (4). (5) trong he (III) la tudng during. Vi 04 he (III) tudng during vol. he x i + 3x 2
y 2
+ 2x 4
+ 2x 3 +
x - I
2
+ 2x 5
(IV)
+ 2x 3
= -1
= 1 2x 5 =
1
2x.
a do x4. x
+ 3x 5
Inv 31
x i
+ 5x i
A = (ad, B = 09. Khi do A + B =(a i +1)0 (bloc goi la tang hai ma tren A va B. Chang minh rang: 1) I rang A -rang B l < rang (A + B) a rang A + rang B. 2) rang A + rang B -n a rang (A B) a min (rang A, rang B) 3) Nan A' = E, tin rang (E + A) + rang (E - A) = n. (3 do E la ma tran don vi cap n).
1) Gia stir f, g la hai ph&n tit cilia End ( "), co ma 'Iran A, B Wong fing trong m(llt cc; se( s = (s 1 ) di( cho. Khi do f + g c6 ma tren A + B. VI Im(f + g) c Imf Img, nen: .dim(lm(f+g)) < dim(imf + Img) 86 dimlmg.
Tit de suy ra: rang(A + B) < rang A + rangB. Mat khdc: rangA = rang(A+B-B) < rang(A+B) + rang(-B) suy ra: rangA < rang(A + B) + rangB Tit do:
ningA -
ta: rangB - rangA < rang(A + B). VI yay rangA - rangB 15 rang (A + B) 2) Ta co f: K" , g: K" la hai anh xa tuy6n
tinh, Im(f o g) = Im(f img) c Imf nen rang(AB) < rangA. Mat khan: rang(AB) = dim(lm fog) < dimlm f = rangB. Do yay rang(A o B) < min(rangA, rangB). Bay gio ta churig minh rangA rangB - n < rang(AB). Ta co dim lle = n = dimIm(f o g) + dimKer(f o g). Mat khde 26t anh xa Kor(f g)/Kerg Kerf (1 Img Ker(f 0 g). De they (To la (Tang au tuyeal
XE
dimKer(f o g) = dimKerg + dim(Kerf fl Img). Tit do dim Im (f 0 g) = n - dim Ker(f o g) = dim Img - dim(Kerf Img). 87
Nhu vay: rang(AB) = rangB - dim(Kerf (I Iing) je rangB - dimKerf rang(AB) -e rangB+rangA- n. 3) Vi A 2 = E (E la ma (ran den vi), nen: (A - E) (A + = 0 Vt vay, then phan 2), to co: rangA -E) + rang(A + E) - n <0 hay rang(A - E) t- rang(A + E) n. M3t khac , then phfin 1) rang(A+E) + rang(A-E) 2 rang(A = rangA = n Do vay rang(A + + rang(A - E) = n.
V( du 2.15
Cho ma tran A e Mat(n, R), cac phan to (ran duang cheo chinh bang 0, con cac phan to khac hang 1 hoac bang p, d (16 p
)(et ma tran II = (h ij )
e Mat(n, 1R),
do rangB =1.
va A + B = (CO, vdi C,, = -1, con thc phfin to khOng thuOc during cheo chinh bang 0 hofic bang p - 1. Nhu vay det(A+B) = (-1)" (mod(p-1)).
88
Do p-1 > 1 nen det(A +B) # 0 hay rang(A+13)= n. NhUng Chao vi du 14, to co: rang(A+B)< rangA + rangB = rangA + 1 Do vay rangA 2 n-1.
Vi du 2.16
Gui sit (p la 1-1101, L1.1 long cau run khang gian vac td phis n chieh V. Ching (Dinh rang tan tai (ig khong gian vec td con 9 hat bin k chieu Vk: 0= V V, c c V = V.
gidi:
9: V > V la Di dOng cau clic( C - khon g gian vec ce mot vec td Hong e t
(5
V,
11611
Bat V, = Vect< e l >, thlkhong gian v@c t d con 1 chi6u (p - brilt biOn. Gia sv (ili xily dung duo() car khong gian con (4) - bat Heal V,.
V2, ... V2 =
Vk
VITA.
>.... Vk = Vect
e h 8: dimVk =k.
y vk
[U.
\wk.
H>
[(P(
)]
89
cam sinh bai clang cau p. Do tir k IA ta clang can caa khong gian vac to
V/Vk
tren truang se" phtic C, nen Co vac td rieng rea +i can chfing minh: Vect le, ....,e k , e k*, I
ei = 0 .
Neu ?L k+ ,
0 thi
td
ek,i
e Vk
[ ek+1
chon{ a k ,, I la vac =
12
lei
=0 nen iat 0 do he {a ; ...6 k doe lap tuyan tinh. Nha way he = k + 1. , eki doe lap tuyan tinh
Vk k i lap
Ta chUng minh
{14
Ta
k` T
p (e +, ) - X e k+,
e Vk C Vk+l,
tit do suy ra
6 k+1 )
e Vk-kik
Bang each do, ta say dung clam cat khbng gian: Vo = 0 c V, c c Vn = V p - bat hien 1 , ... e } )(ay clang a tran c6 clang tam giac tren. Dung ngan ngil ma [ran, ta c6 the phat hie: moi ma tran phew vuong cap n dgu d6ng Bang vOl mat ma tran tam gile tren. 90
Nhain xet: Ma tran tha ta clang cgu p trong co sa
End(V); 9 c6 ma
tran A trong cd so e = (ed i = 1, ... n; 1,, - la ma trail dun vi, khi ,c do det(A - xI) IA ma da thdc bac n, doe gut la da thitc da trung cUa tii (ItIng cau cp. D6- thay da thuc nay khong phu thuc van ed so e = (u) da chon. Ta cling goi da tilde tron la da HI& dac trung dm ma trail A. Gia sit det(A - xI) = a ox" + a l x"- '+... +a_,x +a. Khi do to co: a 0A" + a,A" - ' + +an_,A +a = 0 hay 42'1 + a,""-1 + + an .Id = 0.
Lai gidi:
Xef ma luau B la ma trail chuyi1n vi ci'm ma tran phil hop am A - xI. Cac phan ;I'M ma Iran B IA nhfing da thilc cua x v6i he tiI trong truong K, c6 hac khong qua n-1. Ta B = B0 +13,x + . + x"-2 + Bn_ 1 . x"-1
B, 1 la nhung ma trait vuong cap n, khong trong do Bo , Bi , phu thuiic x. Theo tinh chat dm ma tran phu 110p, to co: (B0 + 11,x + +B R,. x" 1 = (aox" + +
') .
+ a n_i x + a). I.
NhAn vg voi vacua the clang their trcn Bin Met vdi I n , A. XA" rOi enng Jai, to (kith a n A n
Chu
+ + a, A+a n I,= 0.
^
ua ne.
Vi rig 2.18. GiA s t B la ma trap ley linh, la ma tran giro
Vi detA = 0 nen det(A+B)n = 0. Vi way det(A + B) = 0 = detA. b) Ttheng Mk) detA = 0. Do AB = BA non BA-' = A-1 B. 92
Theo gii thiat B lay linh, nghla Isl co se n de 13" = O. tit do -1 B)" = 0 vi vay A -1 B lay linh. NM( vay tan tai ma tran kheng ay Men C do C - 911-1 B).0 la ma tran dime tan hal nhning ma An inking Bang:
' 0 10 1 0
o
10
am riot thco during cher) chinh. tr.( do ta co det(1 + A -1 B) = 1, a do la ma Ban don vi (tang dip vdi B va A. Nhu vay det(A+ B) = det[A(I + A -1 13)I= detA. (-Iot(I +2.1 11 B)= detA.
Vi dy 2.19. GiA six V la met khong gian vec td tren truang va f e End,(V). Chiang minh rang Kerf = Imf khi va chi khi
Bay gia ta chUng minh Kerf c Imf. VOi IV la Itheng gian ni bat 14 cna V, to co: (1) 0 f + f 0 II) (NV) c hof (W) + f 0 h(W). Do ta co of + f oh= Id, nen W c ho 1(W) + fo Cuh(W) vdi mei W c V. Lay W = Kerf, thi f(W) = 0 WI ta Kerf c f o h(Kerf) c Imf. Nhu vay Karl= Imf. 93
Imf = Kerf = V,. Goi V2 la phein bet tuygn tinh ego V I la phep chi&
x2 1 1 (x2) = nx2).
De thgy If la Bang ego. Dat h = I -1 o P I , to en: f 0 h(x)= f -'. pi(x) = pi(x) = xi.
Thong tki h f(x) = ho f(x, x2) = ho f(x2) = -I 0 Pi 0 f(g2)= f((2)= -1 ?(x) = x.2-
Do vgy (10 h + h
(x) = x l + x2 = x.
'a; f' thu6c End k(V). De thyIKPc] =o la mat d6ng cau tuyen tinh. Da thitc
Pf
&toe goi la da thew t6i tie'u cum to d6ng au f new P1(0 = 0 vix n6u Q(f) = 0 thi Pf la vac cua da thew Q, voi Qe IK[x].
94
1) Gia sia V I la kh8ng gian con oda V bar bin do=i vdi f va f, = f I V, la clYng au cam sinh. Chung to rang da thfic to)
tiaai
P, ena f, la Pdc cua da thfic to) tiPu P r. 2) Gia sfi rang V phfin tfch throe thanh tong cac kheng gian con baat bign del vdi f: V = la dying (Au cam sinh trim =1 V, va P, la da thuc tot tiPu cPa f,. Chung LO rang P, la boi chung nhO nha vt cua cic da thfic P. Liii gidi: 1) Vi f = f1 nen vdi moi Q E K[X], La co Q(f) = WO fit VI. kreh Pf lA da thfic ten tiUu rim f, thi P r(f1 ) = 0. Do vhy Pf la bOi da thfic toi ti6u P, oda f,. Ta cling nhyn flay rang P, khang nhal thi6t la uoc thpc sp Lim P,, khi V, la klieg-1g gian con thpc so cim V. Vi du ne).1 '= %H", thi La c6 Pf = P, = x - vdi moi V, c V. 2) V, la khong gian con f bi6n, nen do can 1), da thfic :61 thi6u Pr chia hect cho vdi moi i = 1, 2, p. Do vyy Pf chia Mich bOi chung nhO nhiit P cua Pi .
Ta chUng minh P(f) = 0. That vyy, vdi moi i = 1.
p to c6
=1
1 =1 i.
r=-1
NMI vyy P(f) = 0, to do P chia 116t cho da thik toi tiPu Pf ty dang can f.
95
7 0,
X = (a,), A 1
)1 9 Ha
)
la cot tha j ca
ma tran X, =1,2,
1)
B,, B.,.
, B
Chang minh rang cite khong gian con rim R" sinh Al,
A va
sinh
via va
dude
duai
2.3. Cho E
la
u e
y, la
nhang
vec to brit k9 thuec E. Chang minh rang hai trong ha khang dinh sau keo theo khang dinh MEI ha. 1) lx,, ,
la cd sa u(ydl la
K r ,
can Ecru.
cd sa cUa Imu.
2) B(y,),
3)
y s}
la
ed so ciia E.
Tit do suy ra nen E hau han chieu thi dimE = dim(Keru) + dim(tmu).
96
2.4. a) GM sit E va Fla hai kheng gian vec to him han chieu tren truring IK, dimE = dimF = n. u e Hom K(E, F). Chung minh rang u don cgu khi va chi khi u town b) Neu vi du chUng to rang neeu E va F c so" chie"u vo han, menh da tren kfrong dung MM. 2.5. Cho a la mat ph6p thgbac n va u E End(C) xac dinh bar )a) Hay tam ma tran A cim u trong co sa to nhien te r , &la C.
;II)
u(Z,,
It) Tim tat ca the ma trait B 2.6. X6t kh8ng gian vec
td
Mat(n,
a) GM s>i fe , e) la mot co so cim E, a , a,, la nhiing vo hudng doi mat klMc nhau, u e End(E) the dinh bai u(ei) = ; e; = 1, , n). Chung minh rang nth v e End(E) ye u.v = v. d thi ton tai nhUng vo hudng p...,j3 sao cho v(ei) = [3;e;. b) ChUng minh rang nth to clang cgu tuygn tinh u giao hoan vdi moi to clang eau tuyeIn tinh tha E, thi t6n tai ve hitting E K u(x) = 7rx vdi moi x e E. ..2.7. Cho A =(aIii )e Mat(n, K); det(A) x 0; V la mat killing *4, vec to tren truang K va uj e End(V), j = 1, ..., n. Chting minh rang nth cac to deng cgu tuygn tinh vi = (i = 1, 2, n) giao hoan vat nhau, thi cac u3 cling giao hoan vdi nhau.
97
2.8. Gia sil A Mat(n, R), detA # 0 va trong moi (long efn
A co dung mot s6 khac khong, bang 1. Chung minh rang: a) Al = A-1 b) Co seta nhien m de Arl = A'. 2.9. Cho V la khong gian vac to Hen truing K va u End(V), x la vec to cria V them man IOW = 0 va u 4 (x) # 0 v6 mat se' nguyen throng q nao do. Chimg minh rang he {x = u(x) u(x), , 10-1 (x)} lap thanh mat he [lac lap tuygn tinh. 2.10. Gin sir ) V la lit - khong gian vec to n chialt; f, g End(V), Id la anh xa clang nhdt cim V. Chung minh rang nei Id - g o f la clang cdu dm V thi fog - Id cling lA (tang cdu ciaa V. 2.11. a) Hai
tu citing cdu u, v
during ngu c6 die dang cdu p, q cem V sao cho uep=q v Chung CO rang u va v taking during khi va chi khi chung NS cum hang. b) Tit a) suy ra rang nalu X
E
tai cac ma trnn khong suy bP6n P, Q e Mat(n, K) sao cho: X = Q . 'Ir 0 0 0 .P
a do
I, 0 00
,
al gee tren b8n trai la ma trnn don vi h cap r. 2.12. a) Cho V a khong gian vac to n chigu tren trUang Ira u, v
e
(^ring 11111111 rang vo. mai hi ci6ng eau u e End(V) deu Ong cdu V e End(V) sao cho u 0 v = 0 va hang(u)+ hang(v) = n. 2.11 Cho E, F, G, H la cac khong gian vec td hitu Mtn cht4u men trodng K, u c Hom(F. 0), u ce hang r. Hay tim hang dm cac anh xa tuyeho t(nh sau: a) cp: Hom(E. F) > Horn(E, G) uv b) di; Hom(G, H) > Bom(F, H) F--> 0)01.1. 2.14. Cho E la khong gian vec to n chien, u, v e End(E) sao cho rang (u - Id E) = r, rang(V - Id E) = s. Chiing minh rang range o v - id s) r + s. 2.15. Cho E la khOng gian vec to tren trtiang K Nth u e End(E), rang u = 1. ChUng minh rang t6n tai 1. Min ntm, neAl X # 1 thi Id
E - u la e
1K
a u2 =
clang mill.
2.16. Gia s>i V la khong gian vac td tren trtfong so thuc R; dim V = n; f
e
End (V).
Chdng minh rang en sdN nguyen ding sao cho rang (fk) = rang (F`') vol moi k 2 N. 2.17. Cho ma tran A e Mat (n, K), A = (a id ma a ii = 0 vol n. Chimg minh rang t6n tai ma trail B, C e Mat moi i = 1, 2, (n, R) de A = BC CB. 99
a) Chiang minh rang ma tren A d6ng clang vol X In thi A=X I X e ]K, In la ma tran ddn vi. b) Neu A, B la hai ma train d6ng dang, thi A 2 deing clang vet B2, At &Ong clang vdi 13' va ndu A, B kha nghich, thi A -1 &ling dang vdi B-'. 2.19. Chung minh rang m8i ma trail vuong cep hai tren truring K &et' d6ng clang vdi ma tran chuydn vi eila no. 2.20. a) Chung minh rang to d6ng ceu tuyen trnh u thCla man didu kien
e
End(V)
u2 (Id u) = u (Id u) 2 = 0 thi u lily clang, nghia la u 2 = u. b) Flay tim phep bign del tuygn tinh kluing lily clang u thda man (Id u) = 0. c) Hay dm phep bign ddi tuygn tinh khong lily ding u th6a man u (Id u)2 = 0. 2.21. Cho V la kh8ng gian tree td tren trtiang K. a) Neu f, g la nhfing dang tuyen tinh tren klreng gian vac td V thOa man f(x) = 0 nett g(x)-e 0, thi co v8 Inking a e K M f=a. g. b) Cho f, f f la nhung dang tuyen tinh trail khong gian vdc td V sao cho f(x) = 0 neM fl(x) = 0, i = 1, 2, ..., n. Chung minh rang ton tai nhung vo hudng a l , c(2 , , an sao cho f = a 1 f, +a2f2 +af n. 2.22. rot khong gian vec td n chigu V veil cd sa le l , e) vk V* la khong gian lien hop ens, V, nghia la khong gian cac dang 100
Qej) = Sij =
1i=j
Chung minh rang ( 1 , ...,11 la cd sa cua V* va do do.dim V* f} ciudc goi la cd sa lien hop hay ed sa = dim V = n. Cd sa fb, d6i ngau N:i ed sa
.,
fil, la nhfing dang tuy6n 2.23. Chang minh rang nen tinh tren khong gian vec to n chieu V, vdi m < n thi ton tai phiin ti x t 0 trong V sao cho fi (x) = 0 vdi moi i = 1, 2, ..., m. TU do hay suy ra met k6t qua v6 nghiem cua he phudng trinh thuan nht. 2.24. Cho V* Fa khong gian lien hdp cna khong gian vec td
V;
a) Chling minh rang u la phep Men dot tuyen tinh cua V*, u* chive goi la phep Bien d6i tuyen tinh lien hop vdi u. co sa{e..., en} (1) cila V va cd sa{f i , , in} (2) cua V* lien hdp vdi ed sa (1). Chung minh rang ma tran (l u), cua u* b) trong cd sa (2) la ma trait chuye'n vi cua (ct ii) cua u trong Cd (1), nghia la Po = a3; vdi moi 1 5 i, j n.
sa
2.25. Cho V* la khong gian lien hop vdi khong gian vac td V, S la be phan dm V. RI hie, u 8 la tap tal V* sao cho f(x) = 0 vdi moi x e S. a) ChUng minh S la kitting gian con cua V* b) ChUng minh rang nett dimV = n va S la kitting gian con m chieu cua V thi dim S = n-m.
ca the phan to f
101
2.26. GiA s& V* IA khong gian lien hop vdi V, T la met be phan ciia V. Ki hieu T IA tap tat ca cat x e V sao cho f(x) = vdi moi f E T. a) Ch'ing minh I"' la khong gian con ciaa V. h) Xet S c V va S' ) c V* duct dinh nghia a bai 2.25. Chung minh rang (St la khong gian con oils. V shill bal. S. Dao biet. S la khOng gian con thi (S")" = S. c) Gia st V hfiu han chi6u. Chung minh (T") ) la Xining gian con cfm V* sinh boi T.
D4c biet, neal T la khong gian con cUa V* thi (T") ) = T.
d) Chting t6 rang Meal V ve han hien thi trong Wee khong gian con T sao cho (1 1) # T. 2.27. Cho V* la khong gian lien hop ciia khong gian vet td V. IV,I, 1 la ho nhfing khong gian con oda V. Chiang minh:
a)
.0 1, ( fl y;
IET /
= I Vi
ki
c) Khang dinh b) van ching n6u I Mill han, con V ce the vo han chigu. d) Khang dinh b) khong con dting neal I ve han va V ve hat. chi6u. 2.28. Cho (1',), e i IA ho the khong gian con ciaa khong gian V* lien hop vdi khong gian vec to V. 102
Chung minh:
a) ETi I = nrE
\ iel iE=.1
b)
n6u V heti hen chiau. va han, thi trong V* cia hai khong gian
ieL
c) NC, u
can T,
N.2
(T,11T,r,
Ti
r12.
2.29. Cho E la te'ng true tipcim hai khong gian con V va W; x e E viet dupe duy nhat dUdi clang x= y+ z; y c V va z e W. Ta goi phep chigu cea E len V song song vdi W la clang eau tuyen tinh p: E > E xAc dinh bai p(x) = y. Ching minh rang cl8ng cad tuyan tinh p: E chi6u khi ve. chi khi p= = p. 2.30. Cho E la khong gian vec td va p e End (E). Chiing minh rang p la phep chi6u khi va chi khi Id p la phep chi6u. Khi do Imp = Ker (1d-p); Keep = Im (Id-p). 2.31. Cho V Ea khong gian vec td tren tnidng K va f Chung minh rang P = 0 khi va chi khi Imf c Kerf. ChUng minh rang trong trUCing hap nay g = hi + f la melt tkt deng ceu dm V. 2.32. Cho V la khong gian vec td hilu han chiau va u e End(V).
E
E la phep
End(V).
103
a) Cluing minh rang co hai co sa {e e) va {E D ..., en} cna V via soi nguyen s (0 s n) sao cho u(e,) = 6, vdi i i< s va u(e) = 0 vii s < i < b) Tit do suy ra bin tai to clang caiu tuygn tinh v mart V sao cho you la phep chigu. 2.33. a) Cho p la met phep chigu caa kheng gian huu han chigu V. Chung minh rang trong V co cd sa trong do ma Wm A = (a3 ) ena p co clang dac biet: a, 4 = 0 ngu i # j; ail = 1 neu 1<i< s va a ;; = 0 ngu i> s. b) Tu (Icing Pau tuygn tinh u duos got la del hop ngu u 2 = id. ChUng minh rang clang thuc u = 2p - id thigt lap mat song finh tit tap tail ca cac phep chigu p trong V len tap Cal ca cac doi hop u. 6 day V la khong gian vec to tren truing K voi dac s6 khac hai. c) Tit a) va b) co thd not gi lid ma tran cua phdp del hop teen mat khang gian huu han chidu.
- 7x 2 + 4x3 + 2x 4
-0
^^
-
5x 1 - 9x 2
-3x1 4x1 7X9
6X2 + X3 - kX4 = 0
Hay giai va bien Man then A he phudng trinh Wen. 2.36. ret he phudng trinh:
GM sit a, b, c cloi met phan Wet. Chung to rang he tren co ghiem hoac x = y = z hoac ab -be + ea bc -ca +ab 2.37 Gigi he, plutAng trinh:
-X1 1 + X 2 4x2 X3 x 4
ca -ab +bc
xl +
X3 + X
X9 + X3 + x4
X1 + X2 + X3 + x4
3x + y
z = a z mz = c
105
2.39. Tim digu kien din va du 4 dim A,(x l , VI), Ai(xi, 312), A3(x3, 310, Ai(xi. y1 ) khong ce 3 digm nao thang hang ngm tren met &tang trOn. 2.40. Tim da the bac 3 vdi he so thoc f(x) sao cho (-1) = 0, f(1) = 4. f(2) = 3 va f(3) = 16. 2.41, Ch9 A = (a i g e Mat (n. K) sao cho dot A = 0. Goi phan phu dal ce cUa phgn to a,,, gia thigt A 11 # 0. la
Hay tam mat he nghiem co ban cila he phtiong trinh thuan nhal sau:
L Auxi
1=1
+ 'Prong do ck PTO,) = (-2,)" + c,(-2,)"1 + + Yang cua tat ca the dinh thew con chin)) cap k cua ma Han A, )inh thew eon chinh la dinh thfic con lap nen tit the (long va re c.0t vdi chi s6giang nhau). 2.45. Gia sa ( la to deng Ha.' cua khong gian yen to V n nen trru trtfong K. Gni . m cua da ',hue dac Hang cua 9, 2, co la mot nF,Thi e hieu r= rang (9-2, 0M).
Hay cluang minh I < n r 5 p. Y.46. Havain) nghiem dac trung cua ma tran AeMat (n, C). 0 -1 1 0 -1
1
1 0 1 1
A=
a va a
an
Tit do suy ra m6; da thin; bac n yea he t>i cao nhat (-1)" den a da their dac Hung cua met ma trdn valuing cap n nao do.
107
2.48. GM
cp E
700 la khong gian con rieng cna V, ling vdi gia tri rieng A 0 . ChUng minh rang so chigu cim g1 /.0 khOng vuyt qua sei bOi p cem nghiem 700 cua da thdc (lac trung dm. T. Hay chi ra VI du trong do dim "91 A, < p. 2.49. Cho o la mot phop thg bac n va u e End (0 1) xac dinh ban u (Z Z) = (74,), ...,
Hay tim da thfic dac trung va the gia tri rieng ctia tu clemg tau u. 2.50. Cho f e End (R"), trong co se, to nhien {o ..., e n} co ma tran A=(a d),tldoa1 = a vOi moi i va a d = b yen ix j; a # b. Hay tim mOt ccI so cem R" Bang 2.51. Cho A, B e Mat (n, C). a) Chung minh rang the ma train AB va BA co cling tap hdp the gia tri rieng b) HOi AB va BA co clang da thne dac trung hay killing? 2.52. Gia sU V la khOng gian vec td phito him han chieu, f e End (V) ma co se N, nguyen during dg fN = Id. Chtng minh rang trong V co co s gom nhfing vec td rieng cua f. 2.53. GM sif ma tran S ma tran A 108
e e
Mat (n, 1K), to Mon viet duye mot each duy nhfit
dual. dang A = A, + A2, a do A, giao haw vdi S va A2 phan giao hoan vdi S, nghia la A,S = SA A 2S = -SA2 . Chung minh rang 52 = X.
I la ma tran dun vi.
2.54. Cho E la khOng gian vec td huu han chieu va f e End(E). Vai m8i i = 1, 2, ... dat V; = kern va W, = Im(P). a) Chung minh V, c Vm , voi moi i = 1, V, = v,+, va khi do V. = V, vdi moi j x 1. va t6n tai s6 m
b) Chung minh E = V, W, vdi m tim chide trong can a). c) Vm va tim duo trong a) la nhUng khong gian con bOt va kha nghich tren W,. Bien doi vdi f. Hon nua, f Iny linh tren 2.55. Cho V la khong gian vec to tren truOng 1K (1K bang R hoac C), 9 e End (V) va p lily linh. Chting minh rang: a) Moi gia tri rieng cua cp deli bang 0. b) Neu dim V = n thi da thlic dac trung cem 9 la oon. 2.56. Chiang minh rang neu W la tv d6ng ca'u cua khong gian vec td phac han han chieu ma moi gia tri rieng deli bang khong thi linh. 2.57. Gia s>t V la Haling gian vec td tren &Jiang ]K va dim V = n. f e End (V) la tv clang cali lily linh dm V. ChUng minh rang PI = O. 2.58. Gin sO V lh khong gian vec td tren trUang K va f e End (V), rang f = 1.
109
Chung minh rang ton tai met co so dm V de trong do r tran cern f c6 dang: 'a 0 . 0 0 . 0 0 0
0
'
to p
hoac
0 0
\ 0 0 ... 0
Neu f co ma Den a dang thu hai, thi f lay linh va c2 = O. 2.59. Chung to rang neu hai tp deing cau L g gem kh6) gian V Dacia man he thew f.gg f = Id (0 thi vai moi k e ta &c.f. = k.g" (2).
Tit d6 suy ra rang khong the t6n tai the tp dgng cit'u tiv man he theic (1). 2.60. Chung minh rang, d6i yeti ho bat kY CAC torn to tuy tinh giao hoan vdi nhau Ding doi mgt trong khong gian vac hem han chigu- tren trang so" Ode, tan tai yen to rieng chui cho tat cA the Loan to tuyen tinh cria ho do.
D. HU6NG DAN HOAC DAP S6 1 KHONG GIAN VEC TO VA ANH XA TUYEN TINI
2.1. GM sU V, W Ian hurt 1a cac kheng gian sinh bai A ka B 1 , ..., Dr Veli mei = 1, 2, n thi B, = a,,A, + a 2A2 + u,A.. Do do W c V. De chUng mini) W = V, ta chi can char minh dim W dim V. Ta c6 dim W = rang (X . X') = n d, trong do d bang chigu cua khong gian H the nghiem ena phudng trinh:
110
= 0o Y . X. X' .
Y.X = 0. Nhtt vay Y e M la khOng gian nghiem cim phuong trinh t) . X = 0 to do dim W=ncln dim M = rang X = dim V. Do do W = V. 2.2. Gia su A ..., la the vec to cot. (-Ala ma tran X hang r. C6 th6 gia thi6t A (lac lap tuy6n tinh. Khi do cac Ai ; r < 5 n bie'u thi tuyett tinh qua A ..., A,. Al = a,,A, + cii2A2 + + a A, N611 dung ki hieu (A to cot la A l , A2, A thi
A2, ...,
Mei ma tran 6 v6phili c6 hang 1. 'Pa co digu phai cheing minh. 2.4. b) Xet R [x] la khong gian vec td the da thew sr& he s6 thitc. Xet u: R [x] > R[x] f(x) --) x . 116 rang u la chin caM, nhting khong than eau, vi Imu khong chiia nhiing da theic bac khOng. 2.5. a) Theo each the dinh caa u thi trong ea so tu nhien (e l , ..., en} cern C", to ca u(e) = e, Vay A = (ad la ma trait cua u trong co so {e thi
111
au o=
{1
(j)
Xem B IA ma tram cila phep bien den tuygn tinh trong cd to nhien cna en : v(e i )= Eb n a . Khi do AB = BA a uV = vu < uv(ej ) = vu(a) j = 1, 2, in n
E bije cr o) = Ebi,wei =
i=1
1, ..., n, nhu vay, the ma tran giao hoan dime vo i A la cic m tran B = (130 sao cho b u = bum on) voi myi i, j = 1, 2, . n.
2.6. a)
De dang.
d6ng eau v
cd
11) Gia stl u e End s (E) giao hoan voi End K (E). Theo a) u (e) = p ie, voi {e
so nao do dm I
Gia sV i # j, 1 g 3 , j < n to hay chfing minh 13, = pi . Clam v EndK (E) sao cho v(e k) = Vk 1, 2, ..., n. Tit vou = uov say vou(e) = uov(e,). Nhu vay j3, e 3 = u (a) = rija a (D i -13i) P: -pj=A. Tit dou(x)=Axvoimoixe E. 2.7. Ta co the bieu din n clang (laic Ea nu jet n) &MI dang clang (Mk ma tran sant , . .v Ill 1 ( ail 312 aIn [a21 a22 v2
an1 ant ann / n
=0=
i=
Vn
112
VI ma Han A = (an ) khong suy men, nen co ma tran nghich dge 11 = A- ' = (bd. Do b(au) = (ba) u voi nun vo Imang a, b va voi moi phep bi6n den tuyen tinh u nen La co: ul B. (u i =[B .A]. Aun j
.. 0
Tie do to co:
0 1
0
1
ul u2
1 =
6 21
v2 v ni
l 0 Hay u ; = ybi,v;
Lon)
bn
Theo gig thigt, eac vi giao &ban voi nhau, nen suy ra the u, thing giao honn voi nhau. 2.8. a) Vi A khOng suy bign nen mei cot ena no cling co dung met phAn to klthe khong. Gig set A = (a n),
A t = fa t) a t _ a ,,
ij
b ii = L a ik -a ki = L a ikaik=sij
k=1
Vi vgy A.AL = In
= A-1 .
113
b) Cacti 1: Goi G la tap cac ma tran clang troll Ta thdy A e G, B E G thi A. B e G, A- ' =A e G. Do do C lam thanh nhgm con cim nhian GL (n, R) cite ma Dan vuong
cdp n khong suy bign. Vi s6 cac phial to Pa nhOm G la lulu han, nen vdi A e G, t6n tai k e N k 21, dd = Ak - ' = = At, nhtt vay A"' = At vdi m = k 1 e N. Cad' 2: Gia sit (e ) , ..., en) la co sa W nhien cim f e End(R")
c6 ma trait A trong co sa {e l , enL Ta e6 f(e,) = no) 6 d6 a la phep thg bac n. Vdi m61 i = 1, 2, n xet a(i), a 2(i), tai k,de g ak'(i)=i, khi do f(e,) = ea p o = e, PLi(6) = e, Dat k = 2 . k, kn thi gc(e) = e, V ; = 1, = In, ldy m = k 1 to c6 = AL-1 = At. n hay f" = Id Ak
2.10. GM sit f.g Id khong la clang cdu claa V, khi do t6n tai x E V, x # 0 a (fog id) (x) = 0. Hay fog (x) = x. Dant g(x) = y e V, to co f(y) = xz 0= yx 0. Xet (Id gof) (y) = y g (fly)) = y g(x) = y y = 0. Digu nay chfing to rang c6 y x 0 dO (Id gof) y = 0, trai vdi gia thief Id gof la (fang cdu. 2.11. a) D6 thdy u, v Wong ding thi co gang hang. Ngudc lai, n6u hang u = hang v = r, theo bai 2.3, trong V c6 cac cd sd {6, ..., en}, (e),, e'1 t(ei) = e' t = 1, r), u(u) = 0 > r), va c6 cac cc' sa e}, e'} v(e) = e,' vdi i = 1, r, v(el) = 0, j > r. Xgt p E End (V) p (e,) = e; voi moi i= 1, n; Xet q e End (V) sao cho q(s) = e', (i = 1, n) thi uop = qov. b) Suy ra tit a) 114
2.12. a) De dang do Tiny c Keru va dim Imu + dim keru = dim V. c} rim V sao cho u(e,) = e, (i ..., en/ va {c1 , b) Xet co so r) va u(e,) = 0 (j > r). Xet v E End (V): v (c,) = 0 (i 1, = 1, 2, r); v(c,) = ei vai r + 1 5 j < n. Khi (id vou = 0 va hang u + hang 2.13. a) rang rp= dim E x r b) rang ty = dim FI x r. 2.14. WE( u, = u Id E , v, = v Tit do u.v Id E = + IdE) (v, + IdE) Id E =
= u, . v1 + u, + v, = u, (v i-lIdE) + v, nhung rang u, (v, + IdE) ic rang rang u, (v, +14) + rang v 1 . u, va rang fu l (v, + IdE) + Do vdy: rang (uov H E) < rang u, + rang v, = r + s. (xem vi du 2.14). dim (Imu) = 1. Gia sii {x,4 la ed sd GM 2.15. Vi rang u = 1 Imu. Do u(x 0) e Imu nen co 2, e 1K: u(x o) = Ax. u(x) = a . x o Ta hay thing minh u = = Au. Vol x e E u2(x) = a u (x0) = a . Xxo = X a. xo = Au(x) vdi moi x e E u2 = Au. Gia # 1, tim
71
Di5u do tudng &tong vdi (fik Id-u Icha nghich va nghich dao mid no la: Id + 1 u. 1-X
.14.y
115
2.17. HD: Chon B la ma Dan cheo vdi cac phan to tren during cheo chinh khac nhau doi mgt: b,,
a
Chon C = (au)
b i - bi
2.19. GM X = xy
a b'
E
0 de XP = P.Xt.
bz = by
Xet cac trudng hop sau: +) b = c = 0, chon y = z = 0, x t = 1 +) a = d, chon y = z = 1 x = t = 0 +) b2 +cz> 0 va a t d: chAng ban b s 0, chon x = 0, t = 1,y= b -z a -d
.
Nhtt gay trong moi trUdng hop, hP (1) dgu c6 nghigm 2.20. a) Tit u2 (Id - u) = 0 suy ra 11 2 = Tit u (Id - u)2 = 0 suy ra u - u 2 - u2 + = 0 W vgy uz = u.
116
b) Vi du V = K3 , u (xi , x2, x3) = (x x 3, 0) Ta thSy u2 * u nhung u 2 =u3 . e) V = K3, v(x x2, x3) = ( 0 , x2 - x3, xa) Ta c v 2 * v nhting v (Id - v) 2 = 0. Chu Y: Co the neu nhieu vi du khac nfia. 2.21. a) Ngu g(x) = 0 voi moi x c V thi f(x) = 0 \raj moi x e V Neu c x o e V ma g(x0)* 0. va f = a . g voi a e K
Data-
f(x) . g(x{,)
Ta chUng minh f(x) = a g (x) voi moi x c V. Vi g(xo )* 0 nen g (x) = g(x -;xo) = 0 g(x), khi do:
f(x) = 4 . 1(x0) = g(x) f(x ) = a.g(x). g(x 0 ) b) HD: chtlng minh quy nap theo n. n = 1 dilng vi day la trUang help a). Gia eu bai town dung voi k = 1, 2, .. n - 1. Ta chUng minh dung voi
n.
f=
ifJ=Eaifi
i=1
(ai = 0) 117
j#i
n Ker fi Ker
Khi do vdi mdi i (i = 1, 2, ..., n) co x i e V de? f(xi) # Ova fi(x,) f(x ) = 0 ( # i). D'.1t a f
, -
+ + a f.
2.23. Ta chUng minh fl Kerf, 101. Hay thong minh quy nap rang dim ( n Redd n - 1 vat i=1 1 < t < n. TU do suy ra ket qua: Alai he phudng trinh tuyen tinh thuan nhdt vdi se; pinmng trinh ft hon s5 do dgu co nghiem khan khong. 2.25. a) De' clang b) HD: xet 1x 1 , x) la cd sa cua S, {x x x,, co se) clia V. Voi moi i = m+1, n, set E V * : ii(Xi) = hieu Kronecker). Ta thdy f, E S . Hay chUng minh {f,,,, TU do dim S = n - m. 2.26. a) Hidn nhien b) Theo bai 2.25, S IA khOng gian con cent V*, (S) la khong gian con dm V. Vdi x e S, fin, F e S , to co f(x) = 0 x e De cluing minh sinh hal S. Ta gia su W la khong gian con cna V, S c W. Ta ehling to (S ) c W. Vdi x EW3f c V* de f(w) = 0 va f(x) x 0; Khi do vi S c W nen f(S) = 0 f c S. 118 f} is co so cfm xn} la ki
x (S) tit Nhung f(x) 0 nen x e (5 ) . Nhit vay vdi x e W do (S) c W va nbut vay (S) la khong gian sinh bai S. c) Ta cd (TY la khOng gian con cim V* va T c (T).
Gia sa W* la khong gian con cim V* va W* = T.
Ta hang to (r) c W. f,} la co sa cim W. Neu f e V* \ W* thi f Gia sit (fi , LI. Do do, theo hal hong la t8 hop tuyen tinh cim cac (x) = 0(i= 1, ..., m) nhung f(x)t O. Vi {f} la co 21, cO x V (x) = 0 vdi moi i = 1, 2, ... m nen g(x) = 0 vdi moi V1?'" via do do, vdi moi g c T (vi T c W*). Tit do x e T, g e Nhung f(x)# 0 f e (T) . Chiang minh tren chiing to (T ) c W*, nghia la (T)' ) la khong gian con cim V*, sinh bai T. d) HD. Gia sit (x i) c i la co sa cim khong gian V, I tap vo ban; vdi i e I, Kat f, e V*: f i(xj) = S i (Su ki hieu Kronecker). X6t T la khong gian con cim V*, sinh bai (fJ ; c 1. Hay chUng minh (T ) = V* nhung T x V. (vi (In f f(x) = 1 Niel moi i f 0 T). 2.27. a) va b) (16. clang c) chi can thing minh netu V V, thi (V 1 n vo = vi + v2" Ta cO V, n
V2 C VI, V2 V2 E V*
ma
VI
c or,
n v21,, v 20 c (v, n
14) , lay f e (V1
v2)"
v,0
c (NT,
v2).
V2)
119
f(x) = 0 vol mot x E v, n V2 . Ta cluing minh f e VI + V20 . )(et WI la khong gian con bit maa V, id V2 trong V, o V, = WI ED (VI n V2 ); Wong ta vet W2 sao cho: via V = (V, WI, W2, W.
V2
Chon g, h g(x).
dinh bat:
lb nab x E Vt
n V2 hoitc X E WI
.if(x)ngu x e W2 boas x e W
h(x)c
(' = Vi 1.72d) Vi du cluing to khAng dinh b) khong con dung ngu I v6 han va V co chigu ve han. Gia sa (e) i e I la co so v6 han phis to caa V, mOt phAln to caa V co dang Ecc,e, trong do a i hau hgt bang khOng, tit mot jel so hilt! han. Vol mOi i e I, ky hiQu V, la khong gian phan tit E cgs, vgi a l = 0.
ieI
COD
Taco
ieI
n vir = v*.
I f(e) = 0 V,
Trong khi do V i F {f E
120
Do do Vic' la khong gian con sinh bai f, (NhAc lai f, (e) = 6,j 'hi 2.26) ma EV? x V* (bai 2.26).
idl
I la ed so vo han dm V; f,
V* sao cho
T, la khong gian con sinh btli {f1}, T, V* (Kern bai 2.26). f e V* sao cho Re) = 1 vOi moi i E I, xet T2 la khong gian inh bai f T2 (1 T1=101 (T y n T1P = V; nhung T 10 =401 cV. T2 t V vi T 2 chi chita cac MAI) ti) El:t i e, ma Ea ; =0.
lei lei
Slut very (T2 (1 T1) a V+ T20 . 2.30. Ta c6 p la phep chigu .(r). p 2 = p <=> Id p p + p' = Id 2P + p 2 = Id p (Id p) 2 = (Id p).;=, Id p la phep chigu. Bay gib n6u y y
e e
Node lai, n6u y e Ker (Id p) (Id p) (y) = 0 p(y) = y= y e Imp. Nhti very, neM p la phep chi6u thi Imp = Ker (Id D6 y rang p = Id
p).
(Id
2.32. a) trang hip u = 0 la tam thtlang. Gia sit u 0r dim (Im u) = s > 0.
121
GiO sit {e l , ..., es} la cd sd cim Imu. Khi do en e, (i = 1, s) sao cho u (e,)= ci . Ta c dim (Keru) = n s. LO {e sti , e} la co sa dm V (xem bai tap 2.3). Chi can LIS sung de" co co s ..., E s , 0 } Oil to dude hai cd sa can tim. b) Xet v e End (V) ma v(c) = e i = chi6u ciia V len khong gian sinh khong gian con sinh btli {e e}.
n thi you la phop
2.34.
A=
2x 1
xi
X2 =
X5 + X4 Xr .
5 9 '
1 9
4 X 4 9
2
7 x5. 9
1
9 '
- 1,
0, 0, 9)
(1, 5, 9, 0, 0)
122
2.35. HD. He c6 nghiem khong tam thang khi va chi khi ih thiic cua he Wang khong a X = 35. Khi d6 hang Mitt ma .n cite he s6 Wang 3 a khong gian nghiem 1 thigh. 2.36. HD. Coi he da cho la he phudng trinh thudn ntat viii biers (It - c)x, (c - a)y, (a - b)z. Ta dan Mit he thuc: (c-a)y -b)z 1 bz -cy cz - ay ay -bx k
(I)
1, a +b+c+ 4
1 x2 =- (a-b+c+d) 4
1 x4 = 4 2 2.38. A=
1 m 3 I
123
2 1 a Digu kien c nghi5m la 1 0 b =a+ b - c = 0 . 3 1 c Khi do x=b-z {,y ,=a-2b+3z, c) m = 2 =4 rang A = 0. Digu kien c nghiem: -5a + b + 3c = 0 x -z + Khi do 2a -b 3 z my
y- z+
2b 3
Yt
2.39. PS:
x 22 2 +y 2
x4 +Y4
2 2 X 3 + Y3 2 2
x2 x3
y2 323
Y4
x4
1 1 =0. 1 1
2.40, f(x) = ax3 + bx2 + cx + d 0-1) = -a+b-c+d = 0 1(1) = a+b+c+d = 4 f(2) = 8a+4b+2c+d = 3 03) = 27a+ 914+3c+d = 16
Tito: a = 2 b = -5, c = 0 , d = 7 f(x) 2x3 - 5x2 + 7 2.41. Ta c A = (a 4), nen Za dA ii = 0 (1) (i = 1, 2, ..., n) 1=1
124
Do A # 0, nen rang A = n-1 va khong gian nghiOni cna (1) co so. chigu 1. Hay rang (A11) = 1. TV do hO EA ii x i =0 (i = 1, 2, n) Wong doing voi j=1 Al 2 X, = O. X2 X2 Ta c mot he nghiOm co ban, riling ban = (-Al2 , A11 , 0, ... 0)
n2= 0. An, 0)
Et_i =(-Alloo,o,
A)
125
Dao cua b) cling khong dung. Vi du: Chan Ala ma trar (cap n > 1) va B e Mat (n, It); B= (b id ma b 11 = 1, cent; = 0 mm (I, j) # (1, 1). Khi do det A = det B = 0, nhung det (A - XIn) = (-k) con (B - Mn) = (1 - A) (-X)11-1 . 2.44.Vi N e End V, trong cd sa nao do co ma tram A nen thtic dac trung cUa N co IA - XIn I = (-X)" + C1(-X) 111 + + C.
De thgy C = detA (cho X = 0). Ck 11 he so cim cac se; hang s6 mu (-X)^4, (Woe tao thAnh bai tich cua n-k phan to tr &fang cheo chinh dang: (ayi - X)... (a ind,,,, -X) vdi cac phgn
trong khai trie'n dinh thtic IA - I, khOng chVa T. va ni trong cac dang, cot ba vdi cac dong, cOt c6 chi se; {i 1 Do dinh thtic con chinh cap k ciia A co cac phgn tv tren &tang ch chinh veil chi so" ba . VI 6 0 {II .. Lk} la thy $, nen s6 cua (4)"4 chinh bang te'ng tat ca cac dinh thuic con chi dang tren. 2.45. Ccich 1. Gia su A la ma tran cila cp trong cd sa nao dm V, thi = rang (9 - XDId) = rang (A- koI). CIA sii X la vac cOt, X thuoc khOng gian rieng P, ling vdi gia trt rieng X 0 khi chi khi ( A - A01)X = 0 > dim P kn = n-r. Goi R 1 0la kitting git rieng suy Ong ling vdi gia tri rieng Xo, thi dim E xci = p (130i
cl
ko), ma Pxo c Rko nen n - r < p. Mat khac do det I A-X.011=0, ni ran= 1 S. n-r. Vay 1 S n-r p. 126
= I A - (p+X, D)I I = Cdch 2. Dat B = A - kJ. Khi d6 A - XI I , voi A = + X. Nhd vay A = Xo la nghiem bet p cua
IA - XI I = 0 thi = 0 la nghiem bei p cna. IB-II = 0. Theo bid 2.44, I B -II = (-0" + C1( - 0" 1 + + C k (-11) "a C, a do Ck 11 tong cga cac Binh tilde con chinh cap k dia. B. Do rang Ck B = r nen cac dinh there con chinh cap k > r dgu triet lieu = 0 voi moi k> r. Vey I B - I = (-P)"+ Doclop=n-s?.n-r.
2 i cos 2.46. DS. Ak = 21
C. (-1,)" 5, s < r.
k n +1
HD. Xem bai 1.19, cam a) dat a + p = -A, a.p = -1. 2.47. Goi p(x) le da tilde dac tning cga ma trap A. G ' -A 1 1 -A Khai trim theo P(x) = det an-1 thing coot to cg:
(
an-2 o'
0'
P(A)=(-1)""a2,2det :v 1 1,
f
- k
127
Ke't qua tiep theo suy ra tit ceng dr& nay. 2.49. HD: Phan Hell a thanh tich cac yang xfch doe 10 a = ... T2 . T I ; gia {e1 , ..., en } la cd s6; tn nhien cua Ca, tt u(e) =ea . Sap x6p lai co sa fe; } theo thft ty thich hdp ta dude c
sa mdi cua C". sap thanh P nhom, m6i nh6m g6m m a vet t (mk bang de dai T k), k = 1, p. Chang han nhom thit nhat gen fe' l , e', 1} thl u (e';) = e't+1, u(e'nil) = e' I . Tuong t>i cho ca nho khac. v0y. Da flak cl0c trung cua u co clang I A - kin I= D I ... D
-
a do Dk la da thile bc m k dang:
0 0 1 0
=( OnI k+I-P ( Ark
-
Dk
x 0 1 -X 0 1 -X 0 0
1-1.
= E lrk ()Lin k
Nhu vay
-1)
2.50. HD. Theo vi chi 1.20 (chttdng 1), ta c det (A - AI) = - b - X)111 . (a + (n-1) b - X).
Com gia tr} rieng cua f la: a - b (bel n - 1) va a + (n-1) b. v X = a - b, co (n-1) vet to rieng doc 10p tuyen tfnh thaa man
+ + t o = O.
128
(XIn - AB 0
A AIn i
'In 0'
2
[ In B 0 In
)Lin O
A XIn - BA,
B . In,
a) Ta c det (XIn - AB) . An = A" det (Mn - BA). +) N a3i X # 0, Ta c det (AB - Mn) = det (BA - Mn) nen AB va. BA c6 cling gin tri rieng khac khong. +) Vol X = 0, do dot AB = det BA, nen no cling cO nghiem chung X = 0. b) Do det (AB - Mn) = det (BA - Mn) vdi moi A, nen hai da thnc dac trung eim AB va cna BA trung nhau. 2.52. Xet cci so (6,, ..., e n } ciia V, trong do ma tran f duac tao heti m khung Giooc clang Ung vdi m gia tri rieng phan hi@ A l , ...Atm.
(2`k 1 Xk Ak = 1 ' 0 , cap Gila Ak
bang dim/Kt)
1 X i<
(Rtk -khong gian rieng suy rang Ung yea gil tri rieng VI la khung gian con bit bie-n cua f, nen theo gie thiet to co Ak =I nk (Ik la ma trMa thin vi can dim Rkk = Ilk. Ta co Ak = '0
(Xki n r r_EN cN x n ika Nk i , a do
0'
i=0
J nk = 1 0 1 0
129
\ay AI co phAn tit cheo Wang 0 vdi mm N, digu de trod gia thigt. Vi \ray nk = 1 moi k. Nghia la ma Pearl cim f trong cd sd (or e.} co dang then, hay {e l, ..., en } la co sa g6m nhang \Tee to rieng cim f. 2.53. Ta c6 bd de: Vdi S e Mat (n, K), det S = 0 thi co ma
Gia sit S e Mat (n, K) co tinh chat: moi ma trail A e Mat (n, K) den vigt dude mgt each duy nh6t 6 clang A = A, + A2, SA, = A 1 S, SA2 = - A2 S. Ta nhan thdy S phad khong suy bign, ngu ngdde lai S suy hien thi theo be de tit cO ma tran M # 0 de MS = SM = 0; Khi do 0 = M + ( M) = 0 + 0 la hai phan tich ma tran 0, th6a man digu kien bai town, trai vdi gra thiet va tinh duy nh6t.
-
Vdi mr6 A e Mat (n, K), to co the tim dttdc A l , A2 W di6U kien:
(SA = SA1 + SA2
(A -51 AS)
VOi
S'
in (xem vi du 1.19); A # 0
S khOng any bien. (Meng minh bd de: xet P la da thiac tea tieu cith ma tr n S (chi min xet S # 0). CAC, va p(s) = sk aisk- , = P = xk +
+ + ak 2 x + a k , k21,
Ta lai thely ak = 0, vi neal ak # 0 thi S kha nghich, trai gia thiea. Nhu vay: S (S 1' + DM M = S k22 + at.; - 1 0= 0 + ad1 1-1 + , I # 0, to co SM = MS = 0.
2.54. a) DO (ang b) Nhan they V. n Wm = {0}. That vay, gia se x e V, n vv, [moo = 0 va co y E E de fth(y) = x, tit do el(y) = 0 yeV2m= V, l'"(y)= x = 0. Nhu vay dim (V, 1V) = dim V, + dim W n, = dim E 'E_ V, W. c) Re rang V, va W m tim clime trong a) la nhiing khOng gian con bM bien dila \ril f. Vi f" (V) = 0 nen f lhy link tren V. De chung minh f kha nghich tre.n W gia su x e W m va. f(x) = 0, IV do co y e E c/6 f"(y) = x elt(y) = 0o y e V,,
y e Vm
131
2.56.
Ccich 1: Da the da'c trting cua W co dang P,p(a.) = (-I)n . A".
tU tren clang cheo chinh bang khong, d6 do An = 0 p" =0 cp uy linh. q la se nguyen diking be nhal d5 f' = 0. 2.57. Cach 1. Gia Vi f9-1 x 0 neu co vac to x e V (I5 f^ - '(x) m 0, r(x) = 0. Theo hal 0-1 (x)} dOc lap tuyen tinh. TpY do q 5 n. tap 2.9, ta ce {x, f(x), Vi = 0 = 0. Cach 2: Dat W' = Ink(?). Ta co W' = W 2 = ... to do c m n vi ne'u kheng ta co n = dim V > dim W' > dim W' d5 W" = = dim W"+' < 0, ye 1.3"7. Mut Sy W" = >...> dim W6-1- Wm+i suy ra W" = 0 hay P"= 0 f" = 0. 2.58. HD: rang f = I
dim (Kerf) = n-1.
e,J la co sa cua Kerf xet-f(e l ) = ale, Chen e, e Kerf va + a 2e2 + ... + aue, phan biet hai truong hop a, = 0 va a, x 0. 2.59. He tinic Igk gk.f = k.g" dung vat k = 0,1. Ta chUng minh rang nen no dung voi k-1 va k, thi h& thiw dung vol k+I. Gia sit co f.gk gk.f = gigk gickf.f = k.gk:
ta suy ra
e-,
f) g = 2k.gk .
gk-'
= (k-1)
g k2 nen: fel
(k+1).gk; nghia la he thtic (2) thing vdi hay k+1. Vi \Tay, do he UMW (2) dung vdi k = 0,1, nen n6 dung vat moi k e N. Ta cluing td rang khAng ton t ai cac ty dling lieu thaa man he thin: (1). Thai vz;)), , )(et P(x) = xP + a p.,xP-1 + + ao la da thdc tot lieu cua g; nghia la da thtic kluic khbng, cd bac nh6 nhet sao cho P to nhan dude: P(g) = 0. Khi viol he thug (2) vdi k = 0,1, f 0 P(g) P(g) f P' (g). d do 13 ' la dao ham dm. P. VI P(g)= 0 nen P'(g) = 0, trai vdi gia thiet P la da thne t6i tint' clan g. Chi) y: CO the nhan xet rang khong the ton tai cac tq d8ng ceu f, g thea man fog-g0f= id vi trace (f ug-go I) = 0, trong khi trace(Id) = n = dimV # 0.
133
Ch uang III
DANG TOAN PHUONG - KHONG GIAN VEC TO OCLIT VA KHONG GIAN VEC TO UNITA
Gia sit V la khong gian vele to trial truang so th0c Wit dang song tuyeal tinh xac dinh tren V la mat tinh xa 0:VxV>R (x, y) H) 0 (x, y) sao cho vdi 662 kjc x, y, z e V va 7. e 7f& ta ca: 0 (x + z, y) = O (x. y) + 0 (z, y) 0
(x, y + z) =
0 (X x. y)
0 ( x, y) = 0 (x. y) 0 (x, y)
= 0 (y, x)
134
2. Bieu thik toa do cita clang song tuyen tinh Gia sn dim V = n, e = (e) = 1, 2, n la cd sa cila V. Anh xa song tuy6n tinh B hohn toan (Liao the dinh bai ma trail A = (a 0), a do a i, = 0 (0,, e i). Khi do voi x= , y=
i=1
y e,
,
xi Y1
.A.Y, hay yiet dual (bong ma tran 0(x, y) = neat cac tya dO cua x, y trong co sa (e i). ma tr ran Gia s& e = (E,), j = 1, 2,
do X, Y la
the
CiiCi . Dang song tuygn tinh 0 trong cd so e = (au c ma ,=1 . A . C, trim A, va trong cd sa s = (8) c ma Ran A', to co A' = a do C = (c,J).
Rang song tuy6n tinh B la do'i xi:mg khi va chi khi trong co sa 0 = (e) nao do, 0 co ma tran del xiing. 3. Dang -than pinning N6u B: V x V > R la dang song tuyeh tinh del xung, thi H: V R, H (x) = B (x, x) dude goi la clang loan phudng le6t hop
voi 0, con B dude goi la dang eqe vim H. Trong mot cd sa da chon, ma tran cua B cling dude goi la ma tran cua dang toan phudng H ling voi nO. N6u bi6t dang toan phudng H, thi clang cue 0 dm H hoan Wan dude the dinh, Cu thO:
135
H(4= Za ii x i yi a do (x y Wong
phudng H co dang Ii(4= D i x?, LW cd sa a = (th dime goi la cd sd chinh tac d6i vdi H, va to not trong cd so e = (th, H co dang chinh the. Ta cling not cd sa e = (c i) a tren IA cd sd true giao (180 voi dang cuc 0. Ta c dinh 15/
Dinh 13i: Neu H IA mot dang than phuong bat kjI tren
khang gian vec to thuc n chigu V thi trong V luon ton tai mot ea sa a = trong co stl do, H co dang chinh tac.
(0
Chu $': TR. cling c dinh nghia dang toan phudng tren killing gian vec td V tren tthang K tuy s', gan viii dang song tuy6n Huh d6i /ding the chi -1h tren V.
4. Rang va hach caa dang toan phudng
Cho clang Loan phudng H tren khang gian vec td thuc n chik. Gia six trong mot cd sa nao do, dang toan piniong H co ma tran A vol rang A = r. Trong mot cd sa khac vdi ma tran chuyk cd sa C, thi H c ma trait A' = . A . C, rang A = rang N = r. S6 r kh8ng phu thutic vac) co sa dang xet va dupe goi IA hang ciia dang toan phttong H, cling dupe goi IA hang ctia dang cuc 0 caa H. Khi hang H = n = dim V, dang than phudng H dude goi IA khang suy
136
N6u V = V, S V2 ma O (x, y) = 0 vdi moi x E V, va y E V2 thi a n6i V la t6ng trttc ti6p trtIc giao cern V, va V2 (d6i vei 0) va ki riOu la V =V, V2 . T6ng quAt, to co khai niem tong trttc ti6p r rye giao: V = e V, e e Vk Ta goi hoch cim H (hay hack) cim 0) la tap V 0 = {x e (x, y) = 0 vdi moi y e V4 Day la mot khong gian con am V ma ang H = dim V - dim Vo va vdi moi phCin bu tuy6n tinh W ctia trong V, thi 0 lion ch6 teen W la khong suy biers Va
3 =
W
5. Dinh lY chi se quail tinh va dinh Hi Sylvester
hiving tren V thi V la tong true 061) true giao (doi v6i H) clia a khong gian Vo, V,, Vs V = V. CS V. ff) Vo ma HIV, la xac (huh during, HI V_ la xac inh am, H I V0 = 0. Cach phan tich tren khong duy nhal nhvng o luon ]a hod) cem H, dim V. = p, dim V. = q khong (16i; p, q leo OM to goi la chi s6 dtiong van 'al-1h, chi s6 am (man tinh
Oa H (hay ens clang eve 0 cim no). Dinh 19 tren dude goi IA dinh 19 chi s6 quan tinh.
137
Dinh ly Sylvester
Gia sit V la R - khong gian vec to n chigu. H la clang to pfuldng tren V, A la ma tran cua clang Loan phudng H tro mat cd sa nao do Goi Ak la ma trail con ;oiling cap k a goc tr ben trai cim ma trail A (Ak tao bai giao cua k clang <tau va k ( dau elm ma trail A). Khi do: H Ea clang toan pinicing xac dinh dining khi va chi k det Ak > 0 vdi rani k = 1, 2, n. H le dang toan phuong xac dinh am khi va chi khi det vdi k than va det Ak < 0 vdi k Le.
Ak %
Chu 9: Khi H c ma tran dti). 'clang A, n6u H )(lc dinh duct to cling noi ma trail A 'the dinh ducing.
2 KH6NG WAN VEC TO OCLIT 1. Dinh nghia
Cho E la khong gian vec to tren truiing s6 tlnic R. Ta mat tich ve hudng a tren E la mkt anh xa song tuy6n tinh, xilng va xac dinh dining lien E, ki hiou ban <,> hay (. , .), ngh la to co: < >; E x E R la anh xa song tuy6n tinh
E
Khong gian vec td E cling vdi mot tich va hung xac dii tren E dnpc goi la nEat khong gian vec Ed (Mit.
2. Mc). t so tinh chat
s6 thcic khong
Ta c halt clang theic sau, goi la bat clang these Cos Bunhiacopski:
<, >2 < N2 MYM 2
b) Hai vec td x, y &tee goi IA true giao vol nhau n6u <x, y> = 0. Khi do to co: )1 2 = D1M 2 M2
3. Cd sa trip chua'n trong khong gian vec to dclit hitu han chi6u
Gia sit E IA khong gian vec to delft n chigu. it vec td e l , e2, ...,e dupe goi la co so true chuitn cUa lE neu <e i e j > =
Dinh 19:
1i=j
0i#j
'Prong bluing gian vec td Gclit n chieu holt kY. loon ton tat mgt co sa true chuan.
Chung minh: gia sti la a , i l3 mot co sa nao do dm khong gian vec td (kilt E. Khi do co the ray dung mot en sa true chuan { e,, e2, ...e} nlut sau:
co = e 3 =
co
ME2M
Mg3 M
a do = et, - <cti ,
vei e2 =
i.
e > e l -
e9> e2
139
n-1
= ,d a do a n =a n -I< a n ,e k >e k . en ka k=1 Thutit Loan chi ra a day &talc goi la qua trinh Hate chuA' hoa Gram - Schmidt co so {a a}. 1-56 thky khong gian sin bai {e l , , ek} trimg vat khong gian sinh bai vat (a l , ak} vi moi k = 1, ..., n.
Nigu {et,. ai=1,2 m) la co so true chuL x c V thi x vdi = (x, N6u co y =E yi e i thi <x,y > = Ex i yi . 1=1
Gia s& F la khfing gian vac to con eim khong gian yea t Oclit E. We to a E E goi lk true giao vdi F neru <a, p> = 0 vt moi 13 E F. Hai khong gian con F, va F2 ena E goi la trip gia netu moi vec to cua F, trip giao vdi F1. WO khong gian con F ei E, t*p Fi = E I a _L thanh khong gian con cam E v n6u dim E = n, dim F = m , thi dim F' = n - m. Khi do (F')' = va E = F F1 . 4. TV ding cau trip giao va tti ding eau dal xiing
a) Dinh nghia 1: Anh xa tuyeM tinh f: E > E' 6 do 1 the khong gian NT& to ()alit dine goi la inh xa tuy6n tinh trg giao n6u no bao ton tich vo bleing, nghia la vdi moi x, y e E, c6 <f(x), f(y)> = <x, y>. Anh xa tuyeM tinh true giao tit E den E chicle goi la to don, caM trip giao cua IE.
140
+) Ty &Ong eau f: E -, E la true giao khi va chi khi no bign 1Cit ed ad true chud'n thanh ed so true chudn. +) f I 'a td &Ong eau true giao khi va chi khi ma tr8n A cim f rong ed sa true chudn la met ma trail true giao, nghia la = +) f la td citing eau true giao thi moi gia tri rieng mid f ddu dng 1 hoac -1.
+) Ngu f la to citing eau true giao, va W la met kheng gian
on f bad Morn, thi Wi cling la khong gian con f &Kt bign. e) Dinh nghia 2 Tv King cau f: E --) E cna kh8ng gian yea td dclit E dude Ri la d61 xfing (hay to lien hop) ndu voi moi vac td x, y e E co. 1(x), y> = <x, f(y).
d) Tinh eh/it dm ttl ddng edit ded 'ding Tti (long cdu f: E
va chi khi ma tran f trong met cd se) true chudn toy a met ma trdn itol xding. +) bigu f la tu (long cdu clod zing cim kitting gian vac td gait a chigu E va IF la met khbng gian con f - bdt bign cna E, thi f I E ding la met to dOng cdu del 'ding, va gian vec td con f - bdt bidn. +) Moi nghi8m (pink) cia da Odic ddc tiding ena tp ding .+6,81 dal Jiang f dgu la dup. 141 tong la met khong
+) N6u f la to d6ng ciu del xeing cua khong gian vac to gclii luau han chiOu E thi trong E co nail co sa true chufin goer nhilng vec td rieng eim f. +) Cac Mating gian con rieng ung via cae gia tri rieng phar, biet ena mot to d6ng c5u dal 'ding la true giao vdi nhau.
3 KHONG GIAN VEC TO UNITA
Trong rule nay to xet cac kliling gian vec td tren twang se ph& C.
I Dinh nghia
Cho U Ea mat khong gian vec td tren truang C. Mlit dang Hecmit xac dinh during trim U la met anh xa <, >; U x U C thea man the tinh chit saw vdi moi x, y, z a)
E U; C
C to cd:
c) <x, y> = < y,x > d) <x, x> 0 vdi moi x \TA <x, x> = 0 suy ra x = 0.
Khdng gian vec td U tren trtiang C ming vdi mot dang
Hecmit the dinh dating tren U dtidc goi la kh8ng gian vac to Unita.
2 Tinh chift am khong gian vec td Unita
Ta c kgt qua: Vdi moi kheng gian vec td Unita dgu ton tai ed so true chufin. b) Ta goi chuan cua \Tee td x trong }cluing gian vec td Unita
114 = j< x, x > . Ta cd bat clang thilc Cosi - Bunhiacopski: H .1131 moi x, y
H X, y
2
EU
d do I <x, y> la modun dia s6phiic <x, y>. Chung minh: Vdi X la s6 phuc Lily 9, to eo <2}x - y, Xx-y> z 0. Binh nghia dang flecmit, La ce: <Xx - y, Xx - y> = X.?, <x, x> - 1<x, y> - <y, x> + <y, y> = I/1 < x, x > -2(x, y) do: 12}I < x, x > < x,y > + < Y> y) -X < x, y > + < y, y >20 (1)
Dat: <x, y> = I <x, y> I (cos 0 + i sill 0), de) arg <x, y> = 0. Ta lay A= t (cos q'- i sin co) vdi t c R + tuy9. Ta et; R I = t, k<x, y> = X.<x,y> = tl<x, y>I Iliac (1) co dang: t2 x, x> - 2t <x, y> 1 + < y, y> 143 Bra clang
(2) xay ra vdi moi t 0. N6u to 1Ny X = t (-cos p + isinp) raj t 2( thi I X I = t, X <x, y> = 7r < x,y > = -t 1<x, y> I ya bat dang thif (1) co clang: t2 <x, x> + 2t Vx, y>I vdi moi t> 0. Kat hop (2) va (3) to t2 <x, x> + 2t 1<x, y>1 + <y, y> 0 vdi moi t e I <x, y> 12 <
<x, x> .
<y, y>
(3)
c) Voi moi x, y thuec khong gian tree to Unita U, to co: il x+ Yll = 11x11+11. 3. Toan ter tuy6n firth tit lien hdp a) Khdi niem Loin
Cho f la to deng cau cem kheng gian vac td Unita U. Tt dOng eau g cem U dtioc goi la lien hop vdi 1, n6u yea moi x, y e U, to c <f(x), y> = <x, g(y)>.
b) Dinh 5i: MOi mot tv deng cau cUa khong gian vec tc
Unita co duy nhlt met tit deng cau lien hop. c) Tinh chat cua tit deng cau lien hop. KY hieu la to tieing call lien hop dm 1. Ta co 1) Id* = Id. 2) (f + 3) (kg)* n. 4) (f*)* = f 5) (gf)* = r . g* 144 f* + g*
g*
d) Ti do ting can f dna khong gian vec to Unita U die goi la td lien hop, nett f = f*. f la t-L7 d6ng cdu cua khong gian vec to Unita U. Khi do to c f = f, + i fa, ado f, va fa la cac tg d6ng cdu WI lien hop, &too goi tticing nag la (than thnc va ph'Un a() cda td d6ng cdu I
e) Dinh lj: Gin sii Chiing minh:
Goi PIA td d6ng cdu lien hop end f. f f Wit f 2 =-i(f-f*) Khi do
g) Dinh
= , = fa va f = f, + if,
Gia sd A la ma tran ciaa tti d6ng cdu f e End(V) trong mot cd sa true chud'n cda V, a do V la khong gian vec to Unita. Khi do f la tti (long cdu tti lien hop khi va chi khi A t =:(c Chti 9: Ma tran phirc A co tinh chdt A t =A throe goi la ma trdn Hecmit hay ma trail tn lion hop.
h) Dinh lj:
Cdc gia
dell tilde. GM sd U la khong gian vec to Unita, f e End(U) la tq doing cdu td lien hop cua U, x e U la mat vec to riling cda f nng vdi gia tri rintralt
Chung minh:
Ta c6 f(x) = Xx, <x, f(x)> = <x, Xx> = X <x, x> = = <f(x), x> = <Xx, x> = 1r <x, x> 145
Tit do: - X) <x, x> = 0. Do <x, x> > 0 nen I = X hay X thee. i) Dinh 0: Cae vec td rieng Ung vat ode gia tri rieng phan biet caa met to deng au tai lien hdp la true giao vdi nhau.
ding minh:
Gia sit f la met tp deng au W lien hdp caa 'cluing gian Unita U; x, y la hai vec to rieng Ung voi hai gia tri rieng phan biet X 1, X2 . Ta co f(x) = f(y) = X2y <f(x), y> = <X ix, y> = X i<x, y> =
= <x, f(y)> = <x, X2y) = X2<x, y>
Vi du 3.1: Gia s& E va F la hai khong gian vac to tren trtiong seithuc K.
1) Chung minh rAng n6u 9: E x E Fla anh xa song tuy6n tfnh thi 9 viet dude met each duy nhait a dang 9 = s + a, a do s: E x Fla anh xa song tuyen tinh doi xiing, con a: E x E > F la anh xa song tuygn tinh phan del xfing. 2) Ki hieu (E, It) la khong gian cac dang song tuyin tinh
tren E, con S (tudng ling A) la khong gian eon am 2 22 (E, K) g6m eac dang song tuyen tinh dee xling (tudng Cing, phan del 'cling). flay xac dinh s6chieu cua 292 (E, K), can S va am A. 146
Li
gidi
1) Xac dinh s, a: E x E -> F hal tong thitc 1 s(x, y) = - (y(x, 2 a(x, = 2 y(y, x))
y) - 9(Y, 9)
kieIm tra s la song tuy6n tinh d6i xUng, con a la song tuy6n tinh phan d6i xiing va y = s + a. De' chUng minh bik din do la duy nhA, gia sit cp = s' + a' trong do s' del 'clang va a' phan del xung. Da't s - s' = a' - a = y. VI = s - s' nen W dea xUng, y = a a nen y phan dayi ximg. Vol moi (x, y) c E x E, to co
kv(x, y) = - 41(3',
= - W(x,
suy ra w(x, y)=0= = 0 to do s = s' va a = a'. 2) Ta bigt rang .2'2 (E, R) clang cku vdi khong gian cac ma trAn vuong cap n tren K, (n = dim E). Do do dim 9z(E, K) = n2 . Vi S (ttiong ung A) dAng caIu vdi khong gian cox ma tram doi xiing (phan xiing) cap n. Do do dim S -
n(n +1)
trueing se" that K. Dang song tuy6n tinh f tren E x IF (Woe g9i la
suy bi6n trai (phai) netu c x e E, x # 0 (Wong ung y e ]F, y x 0) sao cho f(x, y) = 0 van moi y e ]F (Wong ung f(x, y) = 0 vdi moi 147
x e E). f &roc g9i la kheng suy bign ngu n6 khong suy bin trai va khong suy bign phai.
Oiling minh rang:
1) Ngu f kh6ng suy bign trai va F hi u han chigu thi E cling Mtn han chigu va dim ]E < dim F. 2) Neu f khong suy bign phi va E huu han chieu thi F cling huu han chigu va dimF < dimE. 3) Ngu f kheng suy bin va met trong hai khong gian ]E, c s6 chigu Min han, thi khong gian kia cling co s6 chi6u hilu han ve. dim E = dim F.
Lo
gidi:
1) Ta chang minh Wang phan chetng. Gia sit f kheng suy bign trai, (yo yz, yo} la met cd set cua F va dim E > n. Khi do trong E et) he doe lap tuy6n anh gem n + 1 vac to {x x o , xo, xozz}. Dat ao = yeti 1 < i < n+1, 1 < j < n.
He thuan nhal:
n+1
=0
11111611g
(C
C+1 ).
nen ax y) = 0 vdi Inca y e F. Digu nay trai vdi gia thigt f kheng
2) Chiang minh Wong tv nhtt phan 1. 3) Day la Re qua true ti6p ciao hai phan tren.
Vi du 3.3. Gia sit E la kh8ng gian vee to tren trthang sen thvc
xting.
Ldi
Gia sii g khOng phan dal xang, khi do co x 0 e E [le g(xo, x0) # 0. Ta hay hung minh g doi x3ng. Vin m6i x
E
E. do g (xo, xo) # 0
nen co a e Yb de g (x, xo ) = a. g (xo, xo) . Khi do g (x - a x o, xo) = 0. TIT gia thi6t suy ra g (xo, x - axo ) = 0, do do g(xo , x) = g(xo, axo) = a g(xo , xo) = g(x, x). Bay girt lay x, y e E. N6u g(x, x o ) # 0 thi ce aeRa g(x, y) = a g (x, xo) hay g (x, y - a xo) = 0 = g (y - a xo , x). g(y, x) = a g(x o , x) = a g(x, xo ) = g(x, y). Tug:Mg -St neu g(xo , y) z 0 thi to cang c6 g(x, y) = g(y, x). Cual cung, gia sit rang g(x, x o) = g(xo, y) = 0, khi g(x, y) = g(x, y + xo ) va g(y, x) = g(y + xo, x). Ta c6 g(xo , y + x0) = g(xo, xo ) # 0 nen g(x, y) = a g (x o, y + xo) = a g(xo , xo) = g(x, Y xo) Suy ra g (x - a xo, y + xo ) = 0 g(y + xo , x - a xo) = 0 149
g (y + x0, x) = a g (y + xo, x0) = a g(x, x0) = g(x,y). NMI va. 37, trong moi &Jiang hop to clgu co g(x, y) = g(y, x). nghia la g dOl xQng.
Vi du 3.4. Cho E la khong gian vac td thuc n chieu VA co Fa
Bang song toyan tinh dal xung xac dinh throng teen E. Gra sit x,, x2, xk la nhung vec td mia 1E. Dal a id = xi), 1 j s k. Ta goi dinh Ulric det (a 1 ) la dinh thuc Cram (Ma cac vac td x,, xk va ki hiOu la Gr xk). Chang minh rang Gr (x i, xk) 0 va Gr (x 1 , . xk) = 0 khi va chi khi xl , xk phu tha0c tuyeln tinh.
Lidi brick
Ta chgng to rang ngu x i , Gr(x l , xk) = 0, con ngu Gr(xl , xk) .> 0.
xk phu thuoc tuyan tinh thi , xk clOc lap tuygn tinh thi
Gia su x,, xk phu thul)c tuy6n tinh, th6 thi co vac. td (2 < r 5 k) bigu thi tuygn tinh qua x,, xj+ : x = a x i + + cc,
.
Khi do aji = u(xr, = a, a lj + a2 aji + + nghia la thing thir r am ma trap (ad k tau thi tuythn tinh qua r-1 dOng dau. Ta do suy ra Gr (x l , xk) = det (adk = 0. Gia sr) x xk d'Oc lap tuyen anh. The thi fx,, la cd sa cua khong gian con F via E sinh bai he {x 1 , xk} va ma trail (adk la ma trail clic( (p i = (p1 F doi vdi cd s do. Vi xac dinh
150
during nen theo Binh lY Sylvester, to co det (a, i)k > 0 nghia la > 0. Gr{x l , Vi du 3.5: Cho A la ma tran yang del xiing dip n tren R. ( xi , trong do x i e It; u Xet khong gian R" cac vac to cot X =
n
1) Neu X, Y la nhang vac to rieng cern u iing voi nhitng gia tri rieng khae nhau, thi X, Y true giao theo nghia V X = 0. 2) Moi nghiem day trung cim A deli la s6 that. 3) Nefu A xac climb duong (vac Binh am), thi mot nghigm da'e trung eim A dgu dutong (tttemg Ung: dgu am). Lai gicii: 1) Gia sit X, Y la hat vec to rieng cua u Ung voi hai gia tri n. Ta co AX = XX, AY = HY. Tii de rieng X, n; Yt.AX = VAX = X.Y.X; Xt.AY = Xt.p.Y = g.Xt.Y; NhUng Yt.A.X = (r.A.Y) t do At = A, nen X Yt. X = (Xt . Y)` =N. Y` . X.
to do (X - . YtX = 0 YL . X = 0
2) Gia sit X + in la nghtem dac trung cim A. The thi ten tai vee td cot (phitc) X + iY trong do X. Y la nhUng vac to cot that khong dong that bang khong
151
So sanh cac phan Uwe va pfin no a ca h ai v6, ta ducre AX = XX - AY = XY + p X. Tit (1) va (2) ta co: VA X = Y`X - p Y'.Y X`AY=i.- p Nhung Yt. A . X= (XL. A Y)L nen ta c: AY`.X-pYt .Y=XYLX+gr.X p (XL . X + . Y) = 0. VI X, Y khong dang that bang khong, nen r. X + Y.Y>Oviy*yn=0,docloA,+ip=X e R. 3) Gia sit A la nghiem (lac trung cith A, theo tren X e Khi do co vec td cot X = 0 de' AX = XX, suy ra Xt.A.X = Vi X = 0 nen Xt.X > 0. TU do, ndu A the dinh (lacing thi X`AX > 0 nen X > 0. Ndu A the dinh am thi XtAX < 0 nen X < 0.
Vi du 3.6. Cho A la ma tran thong tithe ddi ximg cap
(1) (2)
u e End (R") c ma trgn A trong co sa tti ten. Chung minh rang ndu X lit vec td khac khong tha R", thi ton tai vac to thong Y cua u thuOc khong gian con sinh bai X, AX, A 2X,
LaPi
A"- ')C
A"X phu thutic tuydn tinh, nen co mot vec to bik thi tuyin tinh qua cac the to dung bathe no. Gia sit k ad 152
AX,
h6 nhat de AkX bleu thi tuygn tinh qua X, AX, 0 tan tai the s6 thuc b k., ..., bo dg AkX + b k, Akd + + b iAX +130 X = O. Gia sit (x - p 1 ) xk + Khi 0 = (Ak + bk., Ak - ' + + bo I) X = (A - hay (A - (x - i.tk) la &tan tich cim da tilde
Ak 'X. Khi
... (A - ukI) X
Nhtt vay AY = suy ra g, la nghigm dac trung cim A. 'heo vi du 3.5, to co p, e R. 'Nang to g o , ..., g k dgu thuc. Do do lh vec to rieng cUa u va Y thnOc khong gian sinh bat X, AX, Ak- `X.
Vi du 3.7: Gia su ,\ is ma trail vuong thuc dal xiing cal-) n, u
End (Y") c ma tran A trong co so to nhign. Chung mink ang tan tai ma trap trot giao P sao cho ma tran Pt . A . P = :1 ma tran cheo. Cite phan to tren during cheo chinh cim hinh la cac nghigm ciao trung cim A (kg ca bOi). Tii do suy ra ang A xac dinh throng (Wong Ung xac dinh am) khi va chi khi nghiem dac trung cim A dgu dvong (Wang ung dgu am). Chu y: del chigu kect qua trong vi du 3.5).
Gia X,, s < n la mot hg trot giao gam nhung vec igng cua u. HO nhtt thg vdi s = 1 lam tan tai theo vi du 3.5.
td
153
Ta cheing to rang c vec td rieng X, trip giao vet cac i = 1, 2, s. That tray, gia sat X x 0 la mOt vec td true giao Xi (i = 1, s). Vei mai i= 1, s va r > 0, ta co: X` . A' . X, = . .
(WIC) = 0.
(X, 11 gia tri rieng eng vdi vec to rieng X 1) to do (Alot X, = 0, s ra AIX true giao yea Xi . Theo kat qua trong vi du 3.6, co vec rieng X s ,1 cern thueic khong gian con sinh bei X, AX, A"Nhung cac tree to AIX true giao \el cac X, (i = 1, s) vi tray 3 clang true giao yea Nhtt tray trong co X X trip g gem toan vec to tieing ciaa u. Dat -
1
X thi he Y1 , .X,
Ya
sao choY,` . Y, = 8,, ki hiOu Kronecker). Vi tray ngu dal IA ma tran ma cam cot la Y thi P IA ma trait trvc giao. Mat khac, AX ; = 3,X ; nen AY, = X ; lc ti/ do V, = X, va vie j thi Y,' A Y, = X; Yit Y; = O. . A. Y;
Do do PAP=A trong do A la ma tren chdo yea cac Olen eh& a I A - XIn I = ..., X. Vi P = - nen A thing dang vdi A, suy I = (X, - X) -
Cugi clang, do p AP =
va chi khi A xac dinh duong (am) ngl a. IA khi va chi khi 3 1 , dtiOng (am). 154
Vi du 3.8: Cho A, B la hai ma tran that d6i xiing cap n, hen nem B the dinh during. Chung mink rang ten 41 ma teen khong Ct. A. C=A va C'. B. C= In, 6 de A la ma trait suy Bien C chef), va In la ma trail den vi cap n. Lai gicii: Do B xac (huh &king nen t6n tai ma lit' khong suy bin T de 'FL . B . T = In. Ma tren Tt A. T doi thing nen theo kgt qua trong vi du 3.7, c6 ma trail tnic giao P de 13` (Tt A T). P = A la ma trail cheo. Dat C = T.P, to chide Ct AC = A va Ct BC = In. Vi du 3.9: Vei mbi ma tran (pik) A, ki hieu A* la ma Oran lien help veil ma tran chuyen vi cim A, nghia la A* = A . Ma trait vuong A throe goi la ma tran Unita n'etu A* . A = In. Cho A FA ma tract Unita, eheing minh: a) Neu k la nghiem (Mc trong cern A thi I XI = 1. cling la nghiem b) Ngu A. la nghiem dac trong eUa A thi 1 dac thing cim A. c) Ngu A ante vi co cap le thi A co ft nha't met nghiem dac
trung bang 1.
Lel gidi: a) GM sei X la nghiem dac trting &la A, khi do c6 ma tran AX = XX, tit de (AX)* = X*.A* = 7r X*. Nhan vg vat eet X # 0
v6 hai clang thtic tren, to co X*A* A X =
X* X. Vi X x 0,
nen X* X x 0, vi A* A = In nen: X*X = h.. X*X (i. . - 1) X*X = 0 .1.=1,dovay 114=1. 155
b) Gia sit X la mat nghiem dac trong cga A. det (A-X I) = det A* det (A - XI) = det (A*A - ) = det (I-A =0 1 1 det (- 1 - A*) = 0 det (I - A*) = 0 1 I) = 0 nhu vay X det (A - la nghiem dac thing dm ma tran A. c) N6u A la ma trail thge co cap le, thi det (A - XI) la d thitc bac le voi he s6 thgc, vi vAy co it nhat, met nghiem thg Theo phan a), nghiem time do phai bAng 1.
Vi du 3.10. Cho E IA kitting gian vec to n chieu tren tradn so' thuc Tk va f IA met clang toan phudng iron E. We to x e dude goi la clang huong nett f(x) = 0. Chung minh rang n6u f di data, nghia la t6n tai x,, x, sao cho f(x,) > 0 va f(x 2) < 0 thi tron E t6n tai co sa g6m nhung vec to dang huOng.
Ldi gidi:
Gia sii (e), 1 < i < n la co so chudn tAc cua E, nghia la ed s ma trong do f c6 dang chudn tac. Hun nua, gia sit AO = 1 vdi i 1, 2, ..., r; f(ei ) = -1 vdi j = r + 1, r + s va f(e,) = 0 voi t = r + + 1, n. Do f da't ddu nensz 1, r21. Nhu vOy yen x = LU i e j E lE , ta co: too ai 2 +
ar z _
ctsr_fri _
_ coo_s.
Ta say dung cd se {v,} (i = 1, Intang cim E nhu sau: v, = e, + er, v, = e - e , v,= 156
n) g6m nhung vec td clan 1<<r r+1 r+s r+s < t < n.
De thdy he {vi ), 1 < i < n gem nhiing vec to clang hung cua
1. Ta chfing minh he NJ la
cd
Ta co ZA.,(e, e i.+1 ) +
j=r+1 r+s ( ) '.1 + j=r+1 r r+s E Aiei j=r+1 r 1=2
e j ), + Ek te t = 0
t=r+s+1
EX j, ei + EX ,e,
=1
yi
X r+1 er+1
Excet = 0
t>r+s
Do he ted, 1 <i < n doe lap tuydn tinh nen = 0 vdi moi i = Nhu vay he (v,) la cd s i eida E, gem nhung vec tudng.
Vi du 3.11. Ta goi non ding hung cna clang Loan phudng f a tap K tdt ca cac vac td dang hUdng. Chung minh rang non Vang hudng cita clang than phudng f tren khong gian n chieu E
td
clang
A khong gian con cud E khi va chi khi f khong ddi clgu, nghia A f(x) 0 vdi mm x
1,64 gidi: Dieu kien
e
dang hang. NMI vay K = E, nghia la moi vec td cim E den 157
dang hudng. Digu do mau thuan vat anti Witi clAu cita E Do vay khong dau vi digu kiln can chn}c cluing minh. Dieu kik
gia si f kitting de). dAu, eking han f(x) 0 voi moi x e E. Xet co s {n) chudn tic cart f, to ed Ici,e,)= 4 +. f( i=1
2
vec to x = Ewe, me. a, = = a, = O. Do do tap K cac vec Bang hudng lk khong gian con dim E sinh bai {a
td
{n}
Ta goi hop thanh cua hai dang toan Oath:Mg f, g la clang toan phudng (h g) = b ij x i x i .
Chung minh rang:
a) Neu cac dang f, g khong am, thi dang (f, g) cling khong am. b) Neu cac dang f, g xac dinh during, thi dang (f, g) cling xac dinh chidng.
Ld gidi:
a) Hign nhien la (f, + f2, g) = (f g) + (f2, g). Dua cac dang Wan phuang f, g ye dang clutAn tic: 158
, a do 371 , z3 la cite ham tuyen tinh dei vdi EyF , g = i=1 Bien x 1 . Do la bieu tbiic toa do, cim NT* chuyen cd so. Ta co
g)
EZ(37?' 4) = X g ? E lf = i=lj=1 i
k=1 k=1 (2 z 2) =
do y2 = Ea k a / xk x is z2
=
g
E y3
i =1
)=E (f,
i=1
Nhung
qi; # 0 n8n ci n xy x 0, va 0, thi co; a x; # 0, tea do do c i o f xac dinh dudng nen (f, 37,2 ) > 0. Do \Tay (f, g) > 0.
159
chieu, c6 the tim dudc ho n vec to don vi u l , u2 , sao cho di vai tat ca cap s6nguyen phan biet i, j, yen to - 11j cling la of to don vi. Ta {tat x= n 1+1 " In, . Hay tim goe giva vec to x - 1
1
va x -
U2 .
Ldi
Gth six {e1 } (i = I, n) la mot co sa bye chuSn Cm khan gian vec to dclit E. Ta xay dung hen vec to {u u) nhu sat he (ti t , u2 ) thuOc khong gian sinh bai {e e a} va {0, u,, u2 } lar thanh tam gine deu, nghia la ria l 11=11112 E1=1 va 14.u 2 = Ta b sung tr, nhu sau: u3 = 1 + ).2u2 + X3e3, u3 u 1 = 113 . 1.12 = 2 , u32 = I. 1 A1 X2 - 3. 3
1 X? 1 Xi Tit do co 2 = X, += 2 ' 2 2 + A2
Va vi Al + x.22 + 4 + Xi X2 = 1
X 3 = + IF 2
Bulk xay dung vec to UM n to (n-1) vec to ducte xi{ Wong ty. Gia su to co (u1, u2,,u.,-,) la he n-1 vec to nam trong klning gian con sinh bai {e ...e. 1 { va th6a man (lieu kien bai than. Ta tim vec to
U.,= X,
160
u} cac vec to don vi trong kitting gian xdy dung dude hee {m, dent E" they. man (lieu kiOn: goo gliva hai vec to bet kyt cim he bting 60, tit do I tt, -uli = 1 (i j). Bat x -n
1
+1
Ta ce 1 = (u 9 - 1102 = [(x-u 1) - (x-u 2)] 2 = (x-u 1 )2 + (x-u2)2 2) (x-u 2); -2(xu 1 tux + va (x-1.1 1 )2 = (x-u2) = 2M +1) M +1r - Tit do cost/ =
Vi du. 3.14: Gia sii V la met kh8ng gian vec to Unita, B: VxV->C
IA dang tuyen tinh rued tren V, nghia la B tuyen tinh dot vdi Men thil nhet, Ong tinh dei vdi Mon th>Y hai va B (x, ky) = (x, y) vdi moi x, y e V va e C. Khi do tan tai duy nhet met del tuy6n tinh A cim V sao cho B(x, y) = <x, Ay> yin phop moi x, ye V.
gidi:
Truisc
ta xet bit
sau:
BS de: Gia sit f la dang tuygn tinh tren khong gian vec to Unita V, khi do tan tai duy nhet met phdn tit h E V, sao cho vdi moi x e V, ta co f(x) = < x, h>.
Ghiing minh
V, Ta co f(x)=
n
Exk k
k=1
= xk hk =
k=1
< Ix k e k ,
X=1
161
Ta chfing minh phan tit h la duy nhat. Gia sii co 11 1 , h2 li hai vac [Al sao cho f(x) = <x, h,> = <x, h 2> vOi moi x c V. Tit d. <x, h, - h2 > = 0 vdi moi x e V. Dac biet, lay x = h, - h 2, ta ci 11h, - h211 2 = 0 h2 = h2. Bay gia ta chung minh bli Loan: Gia sit y la phan 'eft c11 din} Mt Icy caa V. Khi do B(x, y) la clang tuyen tinh clSi vat than x Theo be de' co phan to h xac Binh duy nhat (phu thuOc y) sa( cho B (x, y) = <x, h>. Xet anh xa A: V > V y > A(y) = h.
Ta chitng 6> A la anh xa tuyen tinh. Ta co B (x, y, + y 2) = B (x, y1) + B (x, y 2 ) <x, A(Y(+Y2)> = <x, A(y,)> + <x, A(Y2)> <x, A(371+Y2) - A(Y1) - A(y 2 )> = 0 vdi moi x A(Y)+372) = A(37 1) + A(Y2)c
V. Do v'OY
Tudng Lu B(x, 1y) = <x, A(Xy)> = y) = 7<x, A(y)> = <x, 1 A(y)> <x, A(1y) - X A(y)> = 0 vdi moi x e V. Tii do suy ra A(1y) = X A(y). Ta chiing minh tinh duy nhat maa A. GM sii A, va A2 la hai phep Man de4 tuyen tinh thea man B(x,y) =<x, A1 y> = <x, A2 y> vdi moi x, y e V. Suy ra <x, (A, -A2) y> = 0 vat moi x c V, ye V, to do (A l -A2 ) y =0 vdi moi y E V, hay A l A2 .
xiing xac
Lai gicii:
Try& Mt ta giai bai toan trong twang hop rieng, A = In la ma tran ddn vi. Vi B la ma tran doi 'ding xac climb during nen 162
ton tai ma trail truc giao C sao cho C 4 B C c6 clang cheo ma cac phan tii tren duang cheo chinh la cac gia tri cna B. Vi vay det (I + B) = det C - ' (I + B). C= det (I + C-1 B C) = (1 + ... (1 + a 1 + X, ... X = det I + det B.
Ret truong hop t6ng gnat, vi ma tran A xac:dinh duong, nen c6 ma tran D sao cho A = D2, a do D the dinhducmg. That vay, c ma trail D, de2 D,' . A D, = A co clang cheo, D, la ma tit) true giao (vi du 3.7) A la ma tran cheo ma cac pith) tit tit) cluong cheo chfnh la cac gia tri rieng cim A: p n > 0. Dat P la ma tran cheo mA cac phan to trot) during cheo chfnh la P2 = A va A = D I A D l d = D,P1 D1 = D I PD11 . D,PD 1 -1 = D2, vei D = D, . P . D, - ' = D,PD,t, D la ma tran d61 xang.
Td
de A + B = D2 + B D (I + D - ' B D- ') D
B D-1 ).
del sung the dinh dming nen set dung k6t qua
Det (A + B) Y. (det D) 2 (1 + det D- ' B . D-') = = det D1 + det B = det A + det B. NMI vay, bai town dude chting minh.
Vi du 3.16. Ta ky hieu M la khang gian cac ma Iran yang
cap hai tren truong C. a) Gia sit f: M C X f(X) = det X. Chung t6 rang f la met clang toan phudng. hay tim ma dean ciaa f trong cd so chinh tac caa M. Hang cna f bang bao nhieu? 163
b) Ta nhac lai rang f(X Y) = f(X) . f(Y). Gia su p la clang toan ph/dna tny y khac kh8ng tren 1M thOa man di6u ki6n p (X Y) = cp (X) . p (Y). Hay chfing t6 rang = 1 va n6u X khong suy bieh, thi p (X) x 0. Hay tinh gin tri cim p tren cac ma tran lily tinh va cac ma Han suy bi6n not Chung. c) Chung to rang p = f. Lai a) Gial sit X = al as j
as 4
= a, X, + a2 X2 + a3 X3 + ai X4.
do {XI ,
X4} la cd so to nhien dm M.
f(X) = a,a, - a2as . Day la mot dang than phudng tren M. Trong cd so tg nhien cem M, f c ma tran 0 0 0 0 A= 0
1
2 0 -1 0 0 2 1 0 0 0 2
2 0
Gia A E M, A x 0 va Ala ma tran lily Kith. Nhu vay A 2 = 0, vay W (A') = MAW = 0 tii do (A) = 0. Gia s5 X e M, det X = 0 th6 thi hang cem X bang 0 hoac sang 1. Neu hang X = 0 thi X = 0 va vi bay p(X) = 0. N6u hang C = 1, thi e ma trail khong suy Bien P, Q cle X = P . A . Q, a do = '0 1` ,0 Tit de cp (X) = w(13) . W(A) . (p(Q) = 0, vi cp(A) = 0, do A ley linh. c) Vol X Lily Y thuee M, ta ehiing minh 9(X) = f(X). That bay set ma trail X + AI e M, ta co f(X + XI) = f (X) + 2 k F(X, I) + )
L2
9 (X + XI) = (X) + 27r4 (X, 1) + x2 6 do F, (F la the dang cue wong fing cua f va cp. Khi X + i, I suy bi6n nghla la khi k la gia tri Hong cim X, thi f(X + AI) = (p(X+Xl) = 0. Til do suy ra hai da thfic tren bang nhau vat m9i X. Dab biet, cho 7%= 0 ta co tp(X) = f(X). Vi X tay ST nen f=T.
Vi du 3.17. Khong tinh dinh thilc, hay giai thfch tai sao ma
165
Zd gidi:
Ta co A = A, -
2 3 4 1 12 3 -2 0 a do Al = 3 -2 0 1 4 0 1 2
'
Ma trail AI la ma trAn thvc dai xting cap 4, nen tat ca 4 gin tri rieng dm A, deo thvc, (xem vi du 3.5), nghia IA da thfic POO = det (A, - ce, the nghiOm deu thuc, ter do P (i)* 0, nghia lA det Ax 0.
Vi du 3.18
x2 ) la toa dO cua x trong co sa {e 1 , e2 , e3}. Chang to (tang town phvong Q xac dinh mot can trtic delft fret) Re Hay tim moot cc( sa trvc chua'n cim R. 3 dot voi Q. b) Gia sit f e End (R2 ), co ma trap A trong co '3 -1 1 A= 0 2 0 1 -1 3 Hay kie7 m tra rang A la den xiing doi yea cu trot delft trong phan a) (nghia la f la tv dang ca2u del xi:Mg)
Ldi gidi:
'
sa
02, e3}:
Taco H, = 1, H 1 det H = > 0. Vi H la ma trail xac dinh during nen Q 2 dang town phudng xac dinh during. Mut vay Q xac dinh mot la Lich vo hudng tren Ra (do chinh la clang cip tudng ting vdi Q). Bay gia to tim mot cd so tn.tc chuAn del vo . Q. Neu x = (x,, 1 2 12, x3) thi Q(x)=(x, -- x2 ) + (1 x3 - X 3 ) 2 + 2
x l =
1
' 1- 2 2
Hat
1 x2 = 1 x3 = --)r2 x3
X =
x3
KM do
x2
e'a} ma
167
ez = e 3
ife" chdng minh f la tv d6ng ciiu del xdng, ta phai chtIng minh n(f(x), y) = n(x, f(y)) vdi moi x, y E R. Goi X, Y la ma tran cot vac toa de) cua x, y, ta phai el-Ong minh: (AX)'1-1.Y=Xt.H.A.Y hayrA t .H.Y=Xt.H.A.Y
1
(3 0 That Vey At H = 1 3 = -2 1 -2 3 -2 1 :` -2 3 = H . A. 0
1' 3 i
-1 2 -1
2 2 1 0 -- 1 2
R. Gin' su Hi va. H2 la hai dang than phuang tren kheng gian V. 168
a) Chung to rang ngu H , la xac dinh (Wong, thi ten tai met cd so de trong co so do ca H, ve. H 2 dgu co clang chinh tilt. b) Neu vi du chUng to rang kheng phai bao gio cling clang thai dua &toe hai dang toan phudng da cho vg clang chinh tat. c) Cho hai dang than phudng tren R2 3 trong cd so chinh c clang:
2 \ H i (X)= Xj. +54 +144 -F2XI X9+2XIX3+10X2X3
tat
sa trong do ea
dang cue eda dang toan phuong H 1 . Vi H, a) Gia sii )(lc dinh dudng, nen W 1 siuh ra mOt tich vo huang trail V: <x, y> y). Ta bigt rang, trong khong gian vectd dclit V co co so = clg clang toan phudng H2 co dang chinh trip chan
the H2(X)=-
<x, x> =
i=1 clang toan phudng da cho dgu co clang chinh tilt. b) Kid ca hai dang dgu khong xac dinh &king, thi co th6 khong ton tai mot cd so de? ca hai dang toan phudng dgu co vdi cat toa clO (x, y) dang chinh the. Chang han xOt trong trong co so chinh
tae
H2 (x,
y) = xy. GM a co mot co so te l. ,
dg' trong cd s do H, va
+ C22 62
).
Khi do
IX --c'Cii11+ Cl2
r'
Ta nhan thdy H, c6 dang chinh the trong ca sa {6,, E 2} thi C . C 1 2 = 0; H2 c6 clang chinh tac trong co so fe E2 ) thi CI, C22 +
C.2 1 C 1 2 = 0.
Cu Ti12
suy hign.
C 21
C 22
Didu nay mall than vi C la ma trail chuygn cd so. c) Ta nhan thdy H 1 la clang tan phudng xac Binh throng.
H, (x) = (x 1 + x2 + x%)2 + 4 (x2 + x2)2 + 9x32 .
xl = Y1
=
{YI = X I + x 2 + x 3
2 Y2
1
Y3
1
1
X3 =
3 y3
(2)
(3)
dang A = 0 1 0 ,1 0 0
(4)
Bay gia ta (Ilia ma tran (A) vg dang the() bai ma tran tryc ;iao. B&ng phnang pho.p quen thu0c, ta tim &No 1 1 0 -1 0' n& 1 . A. T = 0 0 1 116 T= (5) 1 1 0 1. 0
yl
=-
1 1 r zi + z2 V2 a/2
3
Dung phep
toa (.10
Y2 =
(6)
1
Y3="'
22
+ z3
(7) (8) 1 1
2 2 +22 +22
= --,z,
1 1/2 '
.5 z2
2 z3
x a
HS {el, e2, C31 7a
2 1 1 z2 1 + 3-,,& 3,5
1 3.h z1
+ lz 2z 3
(9)
H2
ce dang
1 el 3
1
" 2 -
+ 1
e2
ea
1 $ 1
1 i) 3-,N -2 + 3I_ -3
1 ,a
1 +,7, 02
Chu if: Da dila dang thai hai clang town phydng H H2 trong
d6 H, xac dinh diking v6 dang chinh ta l c, ta lam cac btafic eau:
aide 2: Vik biau iliac maaja 2 trong cd sa fe l , c2 , Bade 3: Dua clang Loan plincing H2 vi dang cheo bang ma
tran true giao, nghla la tim cd sa {a a} true chuan doh vdi de' H2 = co dang cheo. Khi do trong co sq {a um} ea hai dang H i , H2 den c dang cheo.
Vi du 3.20: Cho dang town phtiong f tren khOng gian thuc n chit E, c cac chi s6quan tinh throng va am Ian Itto la p va q.
Gia sa E l la khong gian con cern E ma dim E, = n - 1 thi chi see 1 1a bao nhieu? quantihcdgpynfhac6treF
Lo gidi:
Trude 116t ta nhan thay, neu F c E lh khong gian con cila ]E ma f I F xac dinh diving (tticing tang xac dinh am) thi dim F < p, (tticing tang dim F < q). That vay, gia s 1 f/F xac dinh &icing va dim F > p. Xet co sa (e r , e crib e+fri, .., eI ma f(e,) = 1, laiap 172
Bat F, la khong gian con sinh bai cle vac to {e,, epop . .., e n), thi f/ F, o 0. Nhung dim F n F, = dim F + dim Ft dim (F + F1 ) nen dim Fri F l >p+ (n-p) - n = 0, matt thuan vdi gia thiat f/F > 0, f/F, o 0.
Gia se dim E l = n - 1 va p', q' la cac chi s6 dicing quart tinh
va chi s6 am quail tinh maa f han the troll E l . Ki hieu F2 la khOng gian sinh bai le l , ..., ep) tren d6 f xac Binh ducing. Ta co dim F2 (1 E, z p - 1, nhung dim (F 2 n El) o p - 1 5 p', nhu vay = p-1 hoac p'=q. Tuong to q' = q-1 hoac q' = q. Ta nhan thgy ea ban trudng hop
P= P IP P = 1
Tit de
I P r = P -1
kir= q -1
q -1
k r = '11
den co the xay ra. Ta xet cac vi du sau: a) n'au p + q < n va E, la kh8ng gian vac to sinh bai le e41, thi p' = p, q = q. b) neu q > 1, thi vdi E l sinh bai he fe l , le1 = P q = q-1 c) neat p > 1, chon E, sinh bai
q'=q.
ep, e p+ 2,
to co
173
d) n6u co p z 1, q 1, chnn E, sinh bai le, + en+2, ... en} thi p' = p-1, q' = q-1.
e2 ,
e,,
C - BAI TAP
3.1. Gia sii H la clang than phuong tren khong gian vec tc R3 . Dang chuan titc cua dang toan phtiong H la dang chinh rac
trong do cac hG s6 deu bang 1 hoac bang 0. Hay tim dang chuan tac cua H trong cac trtiang hop sau: a) H (x x2, x3) = 4 -24 -Fx.g +2x,x 9 +4x1 x3 +2x 2 x3 b) H (x 1 , x2, x3) = x,x2 + x,x3 + x2x3. c) H (x x2 , x3) = 44+,,..3+4-4x1 x2 +4(3 -3x 2. 3 . 3.2. Xac dinh X de dang toan phtiong sau xec Binh cling. a) 4 + 44 +4 + 2Xx, x 2 +10x,,x 3 + 6x.,x3 b) 24 +24 +4 +2Xxi x, +6x 2 x3 +2x,x 3 c) 4 +24 +21/4,4 2 -2x,x 2 +6x 1 x 3 -2x2x 3 . 3.3. Dua dang than phtiong sau v6 dang chinh tAc:
11 9
a) Q(x l ,
Q(x 1 ,
3.4. Cho V la khong gian cua vac to tren trueng s6 thuc va f la dang than phdOng tren V, p. q la the chi so throng quan tinh va am (pan tinh cua f. K la non clang Inking cna f (xem vi 174
du 3.10 va 3.11). Chung minh rang khong gian con t6i did &la E nam trong non clang hueing K c chigu la n - max (p,q). Ngu f khOng suy bign thi s6 ehigu do la min (p, q). 3.5. Cho E la khong gian vac to (Debt, fo e} la co so trUc chuan cua e. Vol {a,, a} la he n vac to tny y ena E, goi A la dinh fink dm he ta n ..., an} dgi yea co sa trite chuan fe n , nghia la A = det (N)
do ai = Za ijei (j = 1,
Grier, an } la dinh thile Gram cna {a minh Gr {ct ct} = A2 . 3.6. Gia
A1 , ..., An la the doan thong trgn during thong thvc h (khOng gian vee to (kilt mc5t. ehigu R). Ki hieu a y la do dal dont]. A, 11 A; 1 chUng minh det A a. 0. 3.7. Gia sit K,, K la nhring hinh troll trong mat phang. KI hieu b la then Lich cue giao 1{, fl 1 j Got ma trim B = e Mat (n, R.). Hay chiing minh det 0. 3.8. Chiang minh rang moi ma tran Unita dgu eheo hoa duoc, va moi gia tri rieng ena no co modun bang 1. 3.9. Cho ma trait Heemit A, nghia la A t = A, Chung minh rAng co ma trail Unita C d@ C' .A .0 la ma tran cheo. 3.10. Chung minh rang ngu A = (a) la ma tren deri xthig, xae dinh (Wong cap n thi (tr A) (tr A -') n2 . 3.11. ChUng minh rAng cac nghiem Jac trong mia ma trait del 'tang thvc A nhm trail doan [a, b] khi va chi khi clang Wan 175 j s n. Pat A = (a u) e Mat (n, R). Hay
phudng e6 ma trAn A - Xth the dinh &tong vdi moi Xo < a va xac dinh am vdi moi Xo > b. 3.12. Gia sit A
e
la vec to rieng (cot) eim A vdi gia tri rieng X,. DM B 1 = A - a I UI .Ut a) Chung 6) rang c6 the chon dttOc U, de B,. U, = 0. b) Xet met cd sa true chua'n Up U9, rieng dm A, ting veil the gia tri rieng 4 A= . 3.13. Cho E la kh6ng gian vec td tren truang s6 thtic R, f lII Bang song tuy6n tinh del )(ling tren E. Gia sit ton tai vec tc khac khong a e E sao cho f (a, = 0 va to clang that f(x, = ( suy ra x ding phudng vdi a hoac f(x, x) < 0. Chung minh rang n6u x * 0 va n6u co y de? f(x,y) = 0 Nq' f(y, y) > 0 thi f(x, x) < 0. 3.14. Cho ma tran A minh rAng del A a 0. 3.15. Cho ma trAn A e Mat (n, C ), A, la ma trAn lien hqi cim A. Chung minh rAng det (AA + I) a 0. 3.16. Cho U la khong gian vec td Unita, f e End (U). K lieu Pr la to &Ong cgu lien hop vdi f. Hay chiing mink a) Id* = Id. b) (f+g)* = + g* 176
E
C.
or =
3.17. Cho U la khang gian vec td Unita va f e End (U). Chung minh rang f la to citing ca.0 tg lien hop khi va ehi khi <1(x), x> thgc \Tdi moi x c U. 3.18. Chang to rang gin tri rieng haft kg X aim tp (long tau lien hop f caa khang gian vec td Unita U bang <f(x), x>, a do to x la vec to nal] do oda U thOa man Pc11 = 1. 3.19. Cho U la khang gian vac to Unita, f la to citing ca:u ty lien hop tren U. {X la sac gift tri rieng cim f, {e la cc; sa trge chua'n go'm nhung vec td rieng cim f sao cho f(e 1) = kiei ; i = 1, n. Xet Pk; U U, Pk(x) = <X, ek> ek. Hay chatng minh: a) Pk =1)k b) PioPk = 0 nen k # j
c)f -
k=1 XkPk
177
3.20. Hay cluing minh dinh lY Hamilton - Kelli cho &Jiang hop ma Whit A la Hecmit: Cho A la ma tran Hecmit va P(k) = det (A - XI) = (-X)" + C 1 (4.)"-. + + C k(-X)" + + C. la da thuc dac thing cim ma tran A. Hay chitng minh P(A) = (-A)" C 1 (-A)4 + + C . I n = O. 3.21. Gia sit A = (ay) e Mat (n, R),
ph&n tit an # 0. Chung minh Ang oh ma tran Be Mat (n, > 0 Nth mci i j ma C = (a 1 . bd la ma tran suy bign.
,
3.22. Gia sit E2 la khong gian vec to dent hai chigu. Tu citing din dot xitng f e End (E2) trong co sa trite chuan fe l , e2} co 1
ma tran A =
2
2 1
,
ma tran cha f co clang cheo. 3.23. Hay dua ma trail dot xiing sau vg clang cheo nha ma tran trhe giao '00 B=
010
10 0
3.24. Trong khong gian vec to R3, cho hai clang town phttong:
a) Chung to o la clang tnan phuong xac Binh during b) Bang Olen biOn deit toa do thfch hip, hay dua ca hai dang toan phudng tren vg dang chinh tat. hitting 3.25. Gra. sit' E la khong gian vet to aclit vdi tich < , >. Tv ddng eau f E End (E) duoc goi la phan doei 'ding nefu vdi moi e, y E E, to co <x, y (y)> = - <1(x), y>. a) Chung to rang f phan asi 'ding khi va chi khi <f(x), x> = 0 vdi moi x e E. b) Trong Wit co so true chua'n bat Icy, ma trait cait to ddng eau phan d61 ming la ma trail phan 'ding. Tit do suy ra moi to ddng ca."u phan d8I xiing caa khang gian delft s6 chigu to de).1 khang kha nghich.
f la tti ddng c'au phan ddi xang. ChUng to rang Imf c) Gia va Kerf la hai khOng gian con ba trip giao vdi nhau. Chung to rang hang caa f la mot s6 than.
SO
32
1-
y i = +x 2 +2x3
fat
2 =-
Y3
3x3
179
2 3
-3 1
_2 2 32 Y3
a) Khong co 1. nao th6a man b) Kh6ng c) A> 13. 3.3. a) nao th6a man
= 671) +
)2 +
i=p+1
2 Ex i x j j , E xVE P 2 i<j
adO(p.4i<j)
180
1 (xl,2 + + x) ta dude tong thiic tren, p+2 dng voi p+ I_ Do do sau (hsj) buoc ta co ket qua. Ta ce the' viet gon quy tacd6i bie'n nhu sau: 1 / 9 1 1 1 -YI x1 2 2 2 X9 1 1 y2 0 1 3 3 Da, t = x,,, , + (Yu,
0 0 0
= (x, + x s + + x s
) (
xs + x, + + x s
1 Q =4
+ x s + 2Z >3
x,1
E
1 4
.1
3.5+=j
181
1 Y2=2 1 + x9)
Y3 = x3 + --kx 1 +
'
1 2
xi
1/ Y4 = X4 + 2
yfi =
xn
3.5 Gr (a l ,
an ) =
Dat A= (ao).
= 1, n). Xet [a, hi la khong gian cac ham lien tuc (co the trii mat s6 frau
han diem) tren loan [a, N. WI* [a, 131 la kheing gian vec to vo han chiau Den truang sathac K. Goi bla,b1= C a,b de "" la quart he Wong throng f g
E
[a, b].
182
tren C la,b1 (khong phu thuec vao dai dien f, g {.1n6uteA; la ham dac trdng caa tile la X i(t) = Oneitto6 Thl
> va det A = Gr (R I
%^) >_ o.
3.7. Thong to bat 3.6. 3.10. Vi ma tran A d6i xfing, xac dinh &mug nen ton tai ma C-1 . A . C co clang cheo: trail true giao C
X2
0 tri rieng caa ma tran A. 1
0
la citc gia
xt
Ta c: 131 = 0
1
12
A-1 C.
1 1 NMI vay A- ' c cac gia tr rieng ,..., ki Va trace A = Ek ; trace A-'
En 1 E-
i=1
2
183
LI Xi)
3.11. I-ID. Ta thky rang: rigu I la nghiem dac trong cda ma tran A thi - X (,) la nghiem dac trong ciia A - X0I. (xem giai bei 2.45, each 2). Nhu vay A Ia nghiem dac tning cim A, X e [a, b], thi k - ?to IA nghiem dac cna A - - X 0 e [a - k, b - X]. Neu moi nghiem dac trong cda A deli thuec [a, b] va I, < a thi do a - 10 > 0 nen moi nghiem dac trong caa A - X0I, deo duong, vay A - Xid xic dinh duong vdi X < a (xem vi du 3.7). N6u b <10 thib-<0,nuvaymoghie(lctnaA-7.01dgu am. Do vay A - XeI xac dinh am. Phan ngvdc Iai chting minh Wong tv. 3.12. a) Vol B, = A -1 1 1dUI, La c6 B I U, = AU, -1,15 1 .U1 .U1 = X 1U, - X,U 1 IlUd1 2 = X(1 -111-11 1112)Up Do do, n6u 7L1 = 0 thi = 0 vdi mm vec to rieng U 1 ; ngu X1 # 0 thi B I U, = 0 khi va chi khi U, la vec to rieng co chua'n dclit bang 1. b) Gi sii X la vec to true giao vdi U, trong Inking chinh tic). Khi do Nhu vay, n6u
U2 U2
(vdi tich ye
la tree to Hong don vi Gila A trip giao vdi U 1 , thi cling la vac to rieng cim B 1 . Xet clang eau 11 2 = A - a,U 1 . Ui U2};
va thu hep cita B2 tren khong gian con true giao vdi Vect(IJ I , U2) trong vdi thu hep cila A tren do (coi ma trait A la ma trail cua to clang eau trong khong gian vec to dclit R5. Sau n bade ta nhan
dude B,1=A - EX
i=1
U0)= an.
3.13. Gia sit co xx 0, yx 0 ma f(x, y) = 0 va f(y, y) >0 nhung (x, x) 0. Ta thky x, y dec lap tuy6n tinh va vat z thuec khong ;tan vec to sinh bat x, y thi fez, z) = f(ax I by, ax + by) = a2 f(x, x) + f(y, y) + 2ab f(x,y) ?0, ("). Theo gia thiet n6u f(x, a) =0 thi x cling phitong n6u f(y,a) = 0 hi y cane phtiong voi a. Nhung x, y khong tang phuong, nen (x, a) va f(y, khong deng that bang khong (**). Do do co hai 6 thvc k, I cK sao cho k' +1' > 0 va k f(x, + I f(y,a) = 0. TU do f(kx + ly, = 0. Theo gia thiet kx + ly ding phucing 'di a, trudng hop f(kx + ly, kx + ly) < 0 Coat do nhan 'cot (*). Do to a= 'K i x + ltyx 0. Theo gia thiet f(a, a) = 0 k, 2f(x, x)-11,1 f(y, y) = O. )o f(y, y) > 0, f(x, x) '2. 0 nen to co 1, = 0 Ira f(x, x) = 0. Nhtt t = k, x va ter do [(a, y) = 0, f(a, x) = O. Mau thuan 'got (*"). 3.14. Xet A e
M:11.
(n,
len ma Iran iA Hemnit - Min vt ao). Ta co det (A - kin) = 0 <=> let (iA - ixIn) = 0. Nhung mot nghiem da' c trung caa ma tran iecmit den thuc. Tif do suy ra mkti agh*n dac trung cila ma trail A a thuAn ao hac bang khong. Gia this cat nghiem khac khong as da thud dee trung PA la: jai , ..., tat , -iak, (cti E K, ai x 0). Chi do PA N=
+ a ?)
PA W
)
= k
II ot i nefun=2k jo t '
185
Do do det A a 0. TU day, de thAy detA = 0 ngu n le. Di& nay cling c the suy ra ngay bang cluing mirth trkic tigp. 3.15. Bo dg: Cho V la khong gian vec to tren truang C, U li
anh xa nem tuygn tinh: V > V, nghia la u (ax + py) = u (x)+ 5 u (y) vol mgi x, y e V, a, p E C. Khi do u2 IA huh 3u.
tuygn tinh. Gia sit X la mgt gia tri rieng thkic, am cua u 2 , khi do X la nghiem bOi than cim da thfic dac trung Put . Chung mink be, dg: De thy u 2 e End (V). Gin). six 11 mg gia tri rieng time < 0 cim u 2 va a x 0 la vec td rieng cua u2 vdi u2 (a) = Aa. Khi do u(a) va a la dec lap tuygn tinh trong V That vay n'elk u(a) = -4 a, 4 e C thi u2 (a) = u(4a) = 4 u(a) = 141 2 a=X.
-
Do do X = 141 2 a. 0, trai vdi X< O. G9i W la khong gian vec td con hai chigu cna V, sinh bai a u (a). De thAy moi vec td cim W den la vec to rieng vol gia tri rieng X va u (W) c W. Dal V 1 = V/W, xet anh xa can sinh.
u:Vc >
[x] > u,[x] = [u(x)]
Ta c6 u, IA anh xa nUa tuygn tinh, tit do u 12 la anh xa tuygr tinh va u1. 2[x] = [u 2(x)]. VI vay, ki higu PIO va Pu, 2 la cac dz thtc dac trung cliatt 2 c End (V) va u12 c End (V1) ttiOng ling thi Pu2(t) = - A.)2 Pu 1 2(t). Niu y lai IA nghigm cf.a da thug 4( thing Pill ', lap lai qua trinh tren to c (t - )02 la ink Gila Pu l a s6 muQuatrinhy vd 186
na. (t - A) trong phan b.& Put la s6 than. B6 de' dude cluing ainh. Chung mink bai Man: Xet u: C > C11 , u (x) = Al; u la Anh xa n&a tuyen tinh; t2 (x) = u(u00) = u (Al) = K Ax voi moi x e Ta co Pu2 (t) =
let (A A - t In) = det k -t In) (xem bat 2.51). Nhu \Tay Pu 2 (t) a da dine vol he so' thve.
Pu2(t) =(%14)a' 0.2 - 0'2 muyen during, ..., Irk e R; Gin)
- oak x
dO sn ,sk
Q e R Q khong co nghiem thne Vi Q khong c nghiem thile nen deg Q = n -(s, + s 2 + ...+ sk) Alan. He se cao nhat cua Q(t) la (-1)"" -- sk) , nghia la bang 1. Do do Q(t) > 0 vdi moi t e R, to do Q(-1) > 0. Bay gid ta xet the nghiem (i = 1, 2, ..., k). N6u CO < 0, thl boi s, ena nghiem ?9 chart, khi do (Xi + nsi z 0. N6u 7u z 0, thi re rang (X,+1) 31 >0.Nhv vay Pu2 (-1) a 0, nghia la det (A A+ In) a a
,
Chu $: Deu bang co th6 x637 ra, chamg han xet A = 3.17. Vol f e End (U). Neu f la t0 Tang caM tor lien h0p thi vdi moi x e U; ta co: < f(x), x >=<x,f(x)>=<x,f*(x)>=<x,f(x)> 187
Nhu vay <x, f(x)> thole hay <f(x), x> thitc \TM moi x e U. Node lai n6u moi x e U, to c <f(x), x> thoc, to cheini minh f to lien hOp. Than Lich f thanh tting can hai to deing cM to lien hop: f = ft + i . ft,, khi do <f(x), x> = <f,(x), x> + i <ft,(x), x>. Nhung ft, 1, la nhang to thing chin to lien hop nen <Ii(x), xi va <f,(x), x> thoc. Vi vay <fa (x), x> = Im <f(x), x>. N'eal <1(x), xi thitc thi <fa (x), x> = 0 yen moi x, ta do If = 0 va f, = 0. Do vay = f1 nghia la f la to lien hqp. 3.18. Gia sa y la gia tri rieng c>ia f e End (U), ado f la tit long din to lien hop caa khong gian vec in Unita U. Khi do co e U, z # 0 d' f(z) = Az. D4t x =GI4=X. 3.19. a) va b) hir3n nhi'en c) 1(x) =
k=1 z
= Ex], <
k=1
ek > ek =
k=1
Xk Pk
(X)
\ray f = Ek kPk .
k=1
188
Pk,
do vgy f 2 =
14 pk va
t=1
Is = E n Ask
k=1
Pk
3.20. Gia sit f e End (C") la titan tit tit lien hdp trong kh8ng ;Mit vec to Unita C" vdi tfch vo hthing Hecmit tti nhien, f c6 ma rdn A trong c6 so chinh tag cria C. Gia sit X la cac gid ri Hong (thtic) cua f, tfic 2., la nghiem mad da thitc dgc trung det A - = P(X). Goi (et , co so trite chugn gam nhiing vec 0 Hong ring voi cac gid tri rieng f(g) = ).1 e1 (i = 1, n). Hat
P (f
Pk: C" C", Pk(x) = <x, e k >
)= I P (21
k=1
k) Pk
Nhung P(1.k) =0
171c
.F3
2
2 1 2
=0
c5i
1 = 0 <=> = -1
189
(2
- X)X
'
=0 2x2 1 2
2 1 .2
e E2
\TM X = -1 to co x 2
e 2
2
JJ
o -1
3.23. HD. Nghi'em dac trong cim ma tran B la: X = -1, = (INN 2)
1
V2
0 1
190
td
6 hai vec
td
o
1 42 0 1 -1 BC= 0 1 1 V2 0 1 1 0 .%& 0`
Pat C =
3.25. c) HD. Xet F = Imf c E, F1 F = E khi do Kerf = Ta c6 f/Imf: F F lA clang au, c6 hang mtc dai, f - phan del rang nen theo b) dim Imf la s6 chan. Lai giai cac bai tap 1.25; 1.26; 1.27; 1.28 clatong 1, ?,.53 chttong II, 3.15 clumng III do Le Thai Hang, sinh vien :K49, lop chgt ltiong cao, khoa Toln DEISP HA NOi de nghi.
Chu 31:
191
4. 5. 6. 7.
192