Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
......
.........
...
.....
...
.....
...
...
.....
. ........
.
..... .
.
...
.
. . . ......
...... . .
.
.
.
.
.
.
.
.
. . . . . .......
..... . .
....
.... . . .
. . . . . . . .........
...
...... . . . . . .
. . . . . . . . ..........
..... . . . .
...
...... . . . . . . . . .
.
.
. . . . . . . . . . ..........
.
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . . ..........
...... . . . . . . . . . . .
....
..... . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . ..........
...
..... . . . . . . .
...
..
..... . . . . . . . .
.....................................................................................................................................................................................................................................................
....
..
....
. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .......... .... .......... .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........ .... ........ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........
... ......... . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.... . . . . . . . .
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . ........
..... . . . . . . . .
...
..... . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . ........
..... . . . . . . . . . . . . .
...
.
. . . . . . . . . . . . . .......
..... . . . . . .
.
.
..... . . . . .
. . . . . . . . . . . ........
.
.
.... . . . . .
.
.
..... . . . .
. . . . . . . . . .......
.
.
..... . . . . . . .
. . . . . . . ........
..
..... . . .
.
..... . .
..
. . . . . ........
..... . .
. . . ........
...... . .
.
.....
.
.
. ....
.....
.
.
.
..
..
.....
(b) f (x, y) =
.
y x1
y x1
Il dominio `e dunque quello evidenziato in figura.
2y
log(2(x2 +y 2 ))
Soluzione.
y
.
......
.........
..
...
...
...
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
... ....... .....
.
.
...
...... . . . . . . . ... . . . . . . ... .......
.
.
.
.
.
.
.. . . . . .
.
.
.
.
... . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . ........
.
..
...... . .. . .. . .. . .. . ............. .. .......... .. ............. . .. . .. . .. . .. . .. ........
.
.
.
.
. . . . ... . . . . .. . . . ..... . . . . ..
... . . . . . . . .... .... . . . . . . . . .... . . . . . . . ...... .... . . . . . . . ....
. . . . . . . ...... . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . ....... . . . . . . ..
... . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . ....
. . . ... . . . . . . . ... . . . . . . .... . . ..
.... . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . ..
.
. . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . ...
.. . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . .. . . . .
.... . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . ...
......................................................................................................................................................................................................................................................
...
...
...
....
..
...
..
y0
x2 + y 2 < 2 ,
Il dominio `e individuato dal sistema
2
x + y 2 6= 1
Soluzione.
y
....
........
... . . . . ........ . . . . ...
.
.
. . . . .. . . . . . .
.... . . . . . .... . . . . . ....
. . . . .
.. . . . . . ... . . . . . ..
....... ....... ....... ....... ....... .......... ............. . ......... ........ ....... ....... ....... ....... ..
...
..
..
...
..
..
...
...
...
...
.
.
...
..
.
.
.....................................................................................................................................................................................................
...
...
...
...
.
.
...
..
..
...
..
..
...
...
....... ....... ....... ....... ....... .......... ............. . ......... ......... ....... ....... ....... ....... ..
. . . . . . .
.. .. . .. . .. .... .. . .. . .. ..
.. . . ... . . ..
. . . . . ... . . . . .
... . . . . . ... . . . . . ...
.
.
...
..
Il dominio `e individuato dal sistema
x2 < 1
,
y2 > 4
........
.. . . ......... . . ..
. . . . . .. . . . . .
.... . . . . . .... . . . . . ....
. . . . . . ... . . . . . .
. . . .. . . .
.. . . .. . . ..
......... ......... ......... ......... ......... . ......... ............. . ......... ......... ......... . ......... ......... ......... ...
. . . . . . . . . . .
. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .....
....
..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.. . . . . . . . . . .
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...
. . . . . . . . . . .
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
....
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...
. . . . . . . . . . .
.
.
.
.
...........................................................................................................................................................................................................................................
......................
....
......................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .....
..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...
...
......................
. . . . . . . . . . .
...
..... . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....
.. . . . . . . . . . .
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
.
.
. . . . . . . . . .
.
......... ......... ......... ......... ......... . .......... ............ . ......... ........... ......... . ......... ......... ......... ...
. . . .. . . .
. . ... . .
... . . . . . .... . . . . . ...
. . . . . . ... . . . . . .
. . . .. . . .
.... . . . . . .... . . . . . ....
...
.
. Il dominio `e dunque
2
y >4
y2 < 4
quello evidenziato in figura.
........
.........
...
... ....
.
.. ..
... ....
.
.. ....
..
..
....
..
.
...
.
..
...
...
.
...
.
..
.
.
...
.
...
.
.
.
.
...
.
....
.
.
.
.
.
.
.
...
.
.
........
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...
.
.
.
.
.
................................
...
..................................................................................................................................................................................................
..
..........
...
.............................
...
................
...........
...
.......
.
.
.
.
...
.
....
...
...
...
...
...
...
..
.
...
...
...
... ....
... ...
... ...
... ..
..
.....
.......
. ...... ..
.
..
... ... . .... .. ... ....
. .. . .
.. .. . . .. .. ..
.. .. .. ... .. .. ..
.. ... .... ... .... .... ....
.
. . . . . . ..
... .. ... .. .. .. ..
.. ... .. ... ... .. ..
.. .. .. .. .. ... ..
... .... .... .... ... .... ......
.
.
.
... . .. .. .. .. ....
..... ... .. ... .... ...... .........
... .... .......
...... .... ..
..
.... ....... ...........
........ .... ...
...
.
..... .........
.......... ............... ........
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
........ ............ ................................
.
...
......
..
....
...
............ .....................
.
.....................................................................................
.
....................... ......................................
.............................................................................
.........................................
....
.
.
................................................................................................................................................................................................
...............................................
.........................................
............
..................
k = 1 .....
...................... ............................
......................................................................................
..
............ ..................................................
................
.
.
........ .............
....
...
........... ................ .........
..... ............. .....................
.
.
.
........
.
.
.
.
.
. ..
...
....... ....... ....
... ..... ........
...
..... .... ...
.... .. .. .... .... ..... ........
.... .. .. .. .. .. ...
... ... ... ... .. .. ....
... .. .. .. ... ... ..
.. ... ... .. .. .. ..
... .. .. .. .. .. ...
.. ... ... ... ... .. ..
... .. .. .. .. ... ..
.. ... ... ... ... .. ...
.. .. .. .. . . .
.. .. . . .. ..
..
...
Segno
Curve di livello xy = k 1, k R
k<1
k>1
k>1
k<1
Soluzione.
y
...
.....
.
.........
.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. ..
....
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....
..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...
.
. . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...
..
..... . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...
.. . . . . . . . . . .
....
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
.......................
.
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .....
....
.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.......................
. . . . . . . . . . . .
...
...
.... .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....
.
.. . . . . . . . . . . .
.
.
.......................
..
. . . . . . . . . . .
.
.
.
........................................................................................................................................................................................................................................................
...
. . . . . . . . . . .
. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. ...
.
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...
....
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...
... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...
... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
. . . . . . . . . . . .
.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....
.. . . . . . . . . . .
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
.... . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....
.. . . . . . . . . . . .
...
.......................
.......................
...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....
.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...
.
.
...
..
..
..
..
........
..
.
..
........
.. ....
.. ..
...
...
...
..
...
....
....
...
...
.
.
.
...
..
..
.
..
.
...
...
....
....
....
...
..
...
..
..
...
...
....
....
...
...
.
.
...
...
...
.
...
.
..
..
..
.
....
...
..
.
.
.
.
...
.
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
.
.
.......................................................................................................................................................................................................
..
.
..
.
.
...
.
.
..
..
.
.
.
.
.
...
.
.
.
.
.
.
...
...
....
...
...
.
.
.
.
.
.
.
.
...
.
.
.
..
.
.
...
.
.
.
.
..
....
.
.
.
.
.
.
....
..
..
..
.
.
.
.
.
.
.
....
.
.
.
.
.
.
...
....
.
.
.
.
.
....
.
...
.
.
.
.
.
.....
.
.
.
.
.
.
.
....
.
.....
.
.
.
.
.
.
.
..
....
.
.
.
.
....
....
....
..
..
.
...
...
........
......
......
........
...... ...
... ............
......
....
.. ............
......... ..
. ..... ..
...
.. ..........
..... ..
...
... .....
... ....... ...
... ........ .....
...
.. .. .
.
.
.
.... .......
.
... .. ..
.
. .. ..
.
.
.
.
.
.. ... ...
..
... .. ...
...
...
... .. ..
....
.. ..... ...
... ... ..
.
.
.
.
.
.
.. ... ...
.. .. ...
.
.
.
.
.
.
.
... .. ..
..
..
.. ... ...
..
.
.
... ... ...
. ... ...
.
.
.
.
.
.
.
. . .
.......................................................................................................................................................................................................................
. .. ..
.. .. ...
.
.
.
.
... .. ...
.
.
.
.. ... ...
.
.
.
.
.
.
.
.
... .... .....
..
..
.... ... ..
....
.. ... .....
... ..... ....
.
.
.
.. ... ....
.
.
.
.
.
.
.
... ... ...
... .... ...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
... .... ......
.. ..... ...
.
.
.
.
.
.
.
... ..... ......
.
.
.
.... ...... .....
.
.
.
.
..
.
... ....
.
.
.
.
.
.
..
.
.. ...
.
.
.
... .... ..
.
.
.
.
... ....
.
... .....
.
.
.
.
.
.
.
.... .....
.
.
.
... .....
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..
.
....
.
..... .......
.... .....
....
....
.....
.....
...
....
....
....
.....
...
....
.
.....
.
.
.
.
.
...
k>0
k<0
Segno
(c) f (x, y) = x2 +
k>0
k<0
y 2 7
.
4
...
......
.............
........ .... ............
.
.
.
.
....
...
...
....
...
...
...
...
...
.....................
...
.. ....... ... ...... .....
.
... ..
.... ....
....
... ...
.
... ...
.
.. ..
......
..... .. ...... ... ...
.. ..
... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .... .... ....
..... ..... ..... .... .... .... ....
........................................................................................................................................................................................................
... ... .... ... ... .. ...
... ... ... .. .. ... ..
... ... ... ... ... ... ...
... ... .... ... .... ... ...
............
... ...
.. ..
..
... ...
.. ..
..
... ...
... ..
... ..... .... ...... ....
....... .. .......
.
...
.......
..
...
..
...
...
..
...
.....
...... .... .........
...................
....
..
+
7
k 47k
k = 0 `e costituita dal punto (0, 0).
Curve di livello
Soluzione.
k<0 y
.......
.
.
......
.......
.......
....
.......
........ ... ..
........
.... ..... .......... ................
........ ........... ......... .......
.
.
.... ..... ......
.
..........
.
.
.
.
.
.
.
.. ..
....
..
.. .. ...
..............
................................................... ............ ........ ...... ..
.... ....... ......... .............
... ... ..
..
...
.....
... ..... ......
....... ......... ...... ......
.
... ... .... ................
. ... ..
............. ... .....................
... .... .....
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
....................
.
... ...
. ...
...
... .... .........
..
..... ...... ....
.....
... ...
.....
...
.....
... ....
....
.. ....
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.....
.
...
.
..
.
..
.....
.....
..
..
..
...
..... .... .........
..
...
..
...
..... .. .....
..
.
...
..
..... .. .....
...
..
..
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.............................................................................................................................................................................................................
.
..
...
.... .. ....
..
...
...
..... .. .....
..
...
..
..... ... ........
.
...
..
..
.....
.....
.
..
... ....
.
.
.
....
.
.
.
.....
.
....
.
.. ...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.....
... ....
.
...
.
.
.. ....
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.....
.
. ..
..
.. ...
..... ...... .....
.....
...................................
.
.
.
.
... ...... .........
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. ...
..........
..
.
........ ........ ....... .....
... .... ..... ................
....
.
.
.......
... .... .....
.
...
....... ......... ....... ....
... ....... ......... ............
...............................................
.
.
.
.
.
.
.
.
.
... ...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..........
. .
..
...
......... ............ ......... .......
.... ..... ......
..........
....
........ ..... .... .
.... ........ .......... ...............
.
.
.......
....
.......
....
.......
.....
.......
k = 0 ....
k>0
k>0
k<0
k=0
Curve di livello
+y 1
4. Data f (x, y) = log x x+2y
, scrivere lequazione della curva di livello di f passante per P (1, 1) e
disegnarla.
Soluzione. Osserviamo innanzitutto che f (1, 1) = log 13 ; si ha quindi che la linea di livello cercata ha
2 +y 2 1
= log 13 . Eliminando i logaritmi, si ha:
equazione log x x+2y
x2 + y 2 1
1
1
2
= , cioe x2 + y 2 x y 1 = 0.
x + 2y
3
3
3
41
1 1
,
e
raggio
o bisogna
Linsieme di livello cercato
`
e
quindi
la
circonferenza
di
centro
C
6
3
6 , a cui per`
2
1
2
1
togliere i punti 5 , 5 e 5 , 5 , perche questi punti non appartengono al dominio di f (che `e
dato da y 6= x2 ).
y
.
......
.........
..
...
...
.
...................................
.
.
.
.
.
.
......
....
.
.
.
.....
....
.
...
.
...
.
...
.
...
...
...
...
..
.
.
.
...
..
........
.
...
....
..
.
.
...
..
.
...
......................................................................................................................................................................................................
.
...
.
.
.
.
...
...
.....
....
......
.
......
........ ....
........
..............................
..
...
...
...
...
...
...
...
...
..
25 , 15
x
2 , 1
5
5
lim
(x,y)(0,0)
2x+4y
3xy
2x+4y
3xy ;
si ha: g(x, 0) =
2
2
,
3
x0 3
(b)
y log(x2 + y 2 )
lim
(x,y)(0,0)
lim
(x,y)(0,0)
si ha che
y log(x2 + y 2 ) = 0.
lim
(x,y)(0,0)
(c)
lim
cos( 2 xy)
(x,y)(0,0)
x2 +y 2
Soluzione. Osserviamo innanzitutto che cos 2 xy = sin(xy); inoltre, poiche xy 0 per (x, y)
(0, 0), possiamo dire che sin(xy) xy per (x, y) (0, 0), e dunque
cos( 2 xy)
xy
p
p
=
lim
= lim ( cos sin ),
2
2
(x,y)(0,0)
(x,y)(0,0)
x +y
x2 + y 2 0
lim
passando a coordinate polari; ora, essendo 0 | cos sin | 0, si ha che il limite di partenza
0
vale 0.
y 2 log x
2 +y 2
(x1)
(x,y)(1,0)
(d)
lim
y log x
Soluzione. Innanzitutto, poiche log x x 1 per x 1, abbiamo: lim(x,y)(1,0) (x1)
2 +y 2 =
x = 1 + cos
y 2 (x1)
: si
lim(x,y)(1,0) (x1)
2 +y 2 ; ora passiamo a coordinate polari centrate in (1, 0):
y = sin
ha
y 2 (x 1)
lim
= lim ( sin2 cos );
0
(x,y)(1,0) (x 1)2 + y 2
(e)
lim
1
(y 2 + x) sin x2 +y
2
x2 +y 2 +
Soluzione. Poiche
1
x2 +y 2
1
0 si ha sin x2 +y
2
lim
(y 2 + x) sin
x2 +y 2 +
Ponendo g(x, y) =
y 2 +x
,
x2 +y 2
1
x2 +y 2
per x2 + y 2 +, e dunque
1
y2 + x
=
lim
.
x2 + y 2 x2 +y2 + x2 + y 2
1
,
x x
esiste.
(f)
x+(x+y)2
2
2x+y(x+y)
(x,y)(0,0)
lim
x+(x+y)2
.
2x+y(x+y)2
Si ha: g(0, y) =
y
0,
1y
y0
e inoltre g(x, 0) =
1
1+x
,
2x
x0 2
per
(g)
xy 2
1e
lim
(x,y)(0,0)
x2 +2y 2
Soluzione. Poiche xy 2 0 per (x, y) (0, 0), possiamo usare luguaglianza asintotica et 1 t per
2
t 0, ottenendo: 1 exy xy 2 per (x, y) (0, 0); si ha quindi
2
xy 2
1 exy
p
=
lim p
.
lim
(x,y)(0,0)
x2 + 2y 2 (x,y)(0,0)
x2 + 2y 2
p
(h)
xy
sin(xy)
=
lim
= lim (cos sin ) = cos sin ,
2
1 (x,y)(0,0) x + y 2 0
2
2
(x,y)(0,0) ex +y
come si deduce tramite passaggio a coordinate polari; poiche il risultato dipende da (cioe dalla
direzione) il limite di partenza non esiste.
(i)
x2 +5y 2
2 +y 2 )2
(x
(x,y)(0,0)
lim
Soluzione. Poiche x2 +5y 2 x2 +y 2 e la funzione di cui vogliamo calcolare il limite `e sempre positiva,
si ha:
x2 + 5y 2
1
2
+ quando (x, y) (0, 0).
(x2 + y 2 )2
x + y2
Si ha quindi che
(l)
x2 +5y 2
2 +y 2 )2
(x
(x,y)(0,0)
lim
= +.
lim
lim
vale
0 |(3 cos3 + 2) 2| 3 0,
0
si ha che
lim
(x,y)(0,0)
= 2.
(
(a) f (x, y) =
x2 +y 2 (xy)
x2 +y 2
(x, y) 6= (0, 0)
(x, y) = (0, 0)
Soluzione. (i) Fuori dallorigine la funzione `e continua perche `e composizione di funzioni continue;
(ii) Analizziamo la coninuit`a in (0, 0): lungo la retta y = x si ha: f (x, x) =
x 0; dunque la funzione non `e continua nellorigine.
(
(b) f (x, y) =
x2 y 2
x2 y 2 +(xy)2
x1
x
quando
(x, y) 6= (0, 0)
(x, y) = (0, 0)
Soluzione. (i) Fuori dallorigine la funzione `e continua perche `e composizione di funzioni continue;
(ii) Analizziamo la coninuit`a in (0, 0): lungo la retta y = x si ha: f (x, x) = 1 1 quando x 0;
poiche 1 6= f (0, 0), la funzione non pu`o essere continua nellorigine.
7. Discutere la continuit`a delle seguenti funzioni nel loro dominio, e verificare se ammettono unestensione
continua al bordo del dominio:
(a) f (x, y) =
ex+y 1
x+y
Soluzione.
y
......
...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
. .. ... . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. ... .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .
.
.
.
. . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . ... ... . . . . . . . . . . .
....................................................................................................................................................................................................................................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . ........ . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . ...... . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......
....
lim
(x,y)(x0 ,x0 )
ex+y 1
x+y ,
per ogni x0 R. Posso quindi estendere f ad una funzione f continua su tutto R2 definita nel modo
seguente:
( x+y
e
1
y 6= x
x+y
f(x, y) =
.
1
y = x
(b) f (x, y) = e
x2 y
x
Soluzione.
...
. ...
.
......
... .
. ....
.........
... .
. . ....
.. .
....
.. . . .
. . . .....
.
.
.
.
. .
. . . ......
... . .
....
.... . . . .
. . . . ......
...
... . .
. . . . . ....
...
... . . . . .
.
.
.
.
.
. . . . . . ....
.. . . .
... . . . . . . .
....
. . . . . . . ....
.... . . .
...
. . . . . . . . ......
... . . . .
...
. . . . . . . . . ......
.... . .. . .. . .. . .. .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . .......
... . . . . . .
....
.... . . . . .
. . . . . . . . . . . . .........
..
..... . . . . . .
. . . . . . . ......... .... ........... . . . . . . . . . . . . .
...........................................................................................................................................................................................................................................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.................... ....................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.........................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.........................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.........................................
...
Il dominio della funzione f `e dato dal sistema
- Cominciamo a studiare
y x2
,
x 6= 0
lim
(x,y)(0,y0 )
f lungo la retta y = y0 :
f (x, y0 ) = e
Dunque se y0 < 0 si ha che
lim
x2 y0
x
+ per x 0+
0 per x 0
f (x, y) non esiste, per cui f non si pu`o estendere per continuit`
a
(x,y)(0,y0 )
lim
f (x, y) non esiste, per cui f non si pu`o estendere nellorigine per continuit`
a.
(x,y)(0,0)
(c) f (x, y) =
x2 +y 2 2
xy 2
Soluzione.
y
.......
........
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
............
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . ............. . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . ...... . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . .... . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .... ... . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . . .
..................................................................................................................................................................................................................................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . ...... . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . ....... . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . ........ . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .............
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .....
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . .
..
...
..
Si tratta di calcolare
lim
(x,y)(y02 ,y0 )
x2 +y 2 2
;
xy 2
(y02 , y0 ), per cui ai fini del calcolo del limite dovr`o analizzare a parte i punti in cui anche il numeratore
si annulla (in questi punti infatti il limite assume forma indeterminata 00 ): questi punti sono dati dal
sistema
2
x + y2 2 = 0
,
x y2 = 0
8
lim
(x,y)(y02 ,y0 )
x2 +y 2 2
xy 2
y 2 1
1y 2
x 1. Dunque
x2 +y 2 2
.
2
(x,y)(1,1) xy
lim
Lungo la retta x = 1 si ha
lim
(x,y)(1,1)
xy 2
x2 1
x1
= x + 1 2 se
non esiste, e quindi non si pu`o estendere f per continuit`a a P1 (1, 1).
x2 +y 2 2
2
(x,y)(1,1) xy
lim
P2 (1, 1).
f
= xyexy ;
x
f
1
x
= 2 + x2 exy .
y
y
y
y
f
= 2
;
x
x + y2
x2 + log y
f
x
= 2
.
y
x + y2
p
f
x
;
= sin x2 + log y p
x
x2 + log y
p
f
1
p
.
= sin x2 + log y
y
2y x2 + log y
(x,y)(0,0)
poiche
0 |(3 cos3 sin3 ) (|3 cos3 | + | sin3 |) 4 0,
0
si ha che
lim
(x,y)(0,0)
f
x (0, 0)
= 3;
f (0, y) = y
f
y (0, 0)
= 1.
lim
(h,k)(0,0)
3h + k
h2
+ k2
v f (0, 0) = lim
per ogni v = (cos , sin ).
(b)
f (x, y) =
y 2 cos y1
0
y=
6 0
y=0
lim
f (x, y) = 0 per il teorema dei due carabinieri; visto che f (0, 0) = 0, si ha che f `e
(x,y)(0,0)
f
x (0, 0)
f
f (0, k) f (0, 0)
1
(0, 0) = lim
= lim k cos = 0
k0
k0
y
k
k
e dunque f `e derivabile anche rispetto a y e
f
y (0, 0)
= 0.
poiche
0 sin2 cos
1
0,
0
sin
1
|y| |x|, x 6= 0
(c) f (x, y) =
0
x=0
10
Soluzione.
y
...
......
.........
.....
.....
.....
....
.....
.....
.....
.....
...
....
.
.....
.
.
.
.
.
.....
....
....
.....
.....
.....
.....
...
.....
.....
...
.....
.....
.
.
.
.
.....
.
.
.....
.....
....
.....
....
f =
... 0
.....
.....
.....
.....
...
.....
.....
.
.
.
.
.
.
..... .. .....
..... .. .....
..... .. .....
.. . ..
...........................................................................................................................................................................................................
. . ..
..... ... .......
.
.
.
.
... .... ........
.
.
.
.
.....
...
.
.
.....
.
....
.
..
.....
...
.....
.....
.....
.....
... 0
f =
.....
.
.....
.
.
.
.
.
.....
.
...
.
.
.
.
.
.
.....
.
...
.
.
.
.....
.
.
.
.
.....
....
.
.
.
.
.
.....
.
...
.
.
.
.....
.
.
.
.
...
.....
.
.
.
.
.
.
.....
.
...
.
.
.
.
.....
.
.
.
....
.
.....
.
.
.
.
.
...
....
f =1
f = xy 0
f =1
f =1
f = xy
f =1
f
x (0, 0)
f (0, y) = 0
= 0;
f
y (0, 0)
= 0.
- se
34 o 45 74 , 6= 2 , 32 , si ha
10
f (t cos , t sin ) f (0, 0)
= lim
= ,
t0
t0
t
t
v f (0, 0) = lim
e dunque per questi valori di , f non `e derivabile direzionalmente in (0, 0) lungo v = (cos , sin ).
- Per tutti gli altri valori di si ha:
1 sin
f (t cos , t sin ) f (0, 0)
0 se = 0 o =
.
= lim
v f (0, 0) = lim
=
se 6= 0,
t0
t0
t
t cos
In conclusione, v f (0, 0) = 0 se = 0, 2 , , 32 , mentre non esiste in tutti gli altri casi.
(d) f (x, y) =
x arctan xy
0
y=
6 0
y=0
lim
(x,y)(0,0)
(0, 0).
- Derivabilit`a parziale: f (x, 0) = 0
f
x (0, 0)
= 0;
f (0, y) = 0
f
y (0, 0)
= 0.
il che implica che il limite non esiste e quindi che la funzione non `e differenziabile in (0, 0).
- Derivabilit`a direzionale: distinguiamo due casi:
11
0
t0 t
- se = 0 o = , v f (0, 0) = lim
= 0;
- se 6= 0, si ha:
cos
cos
.
= cos arctan
v f (0, 0) = lim cos arctan
t0
sin
sin
(
(e) f (x, y) =
y2
ye x4
x 6= 0
x=0
3
Soluzione. - Continuit`a: Osserviamo che lungo la parabola y = x2 si ha che f (x, x2 ) = x2 e1 0
se x 0; Poiche f (0, 0) = 1 si ha che la funzione non pu`o essere continua nellorigine.
0 x 6= 0
- Derivabilit`a parziale: f (x, 0) =
f non `e derivabile parzialmente rispetto a x in
1 x=0
(0, 0); f (0, y) = 1 f
y (0, 0) = 0.
- Differenziabilit`a: f non `e differenziabile in (0, 0) perche non `e continua.
- Derivabilit`a direzionale: distinguiamo due casi:
- se =
o = 23 si ha v f (0, 0) = lim
0
t0 t
- se 6= 2 , 32 si ha:
3
v f (0, 0) = lim
t0
= 0;
sin2 t
sin e t2 cos4 t 1
= ,
3 2
t
p
3
x2 (y 1) + 1
0
t0 t
= 0;
- se 6= 2 , 32 , si ha:
p
3
cos2 (t sin 1)
= ,
v f (0, 0) = lim
3
t0
t
il che implica che per questi valori di la funzione non `e derivabile direzionalmente lungo v =
(cos , sin ).
10. Scrivere, se possibile, lequazione del piano tangente al grafico delle seguenti funzioni nel punto indicato:
12
P = (1, 0);
f
Soluzione. Poiche f (1, 0) = e 1, f
x (1, 0) = e 1 e y (1, 0) = e, si ha che il piano tangente esiste
ed `e dato da
: z = e 1 + (e 1)(x 1) + ey.
(
(b) f (x, y) =
x4
x2 +(y+1)2
(x, y) 6= (0, 1)
,
(x, y) = (0, 1)
P = (0, 1);
P = (0, 0);
Soluzione. Osserviamo che f `e differenziabile perche composizione di funzioni differenziabili; calcoliamo le derivate prime di f nel punto P (0, 0): f (x, 0) = 0 f
f (0, y) = 0
x (0, 0) = 0;
f
e dato da
y (0, 0) = 0. La funzione in P vale f (0, 0) = 0, e dunque il piano tangente esiste ed `
: z = 0.
13