Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Prefazione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVII
Introduzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIX
1
I concetti di base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1 Oggetto e obiettivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2 Il modello geometrico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3 Il modello dei vincoli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4 Il modello delle azioni esterne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5 Il modello del materiale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6 Il modello della risposta strutturale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
1
3
4
7
8
8
11
11
11
12
12
14
15
16
16
17
17
18
20
22
Indice
23
23
23
24
27
33
33
33
33
34
37
37
37
38
39
41
41
41
42
43
44
45
47
50
57
57
58
Modellazione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1 Obiettivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Il modello geometrico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Il modello delle azioni esterne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Il modello del materiale costitutivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Il modello della risposta strutturale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5.1 Spostamenti e deformazioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5.2 Azioni interne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII
61
61
62
63
65
66
66
66
Indice
69
69
70
71
71
72
72
73
73
75
75
75
77
78
79
81
86
87
87
87
87
87
89
91
92
92
96
Materiale costitutivo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1 Obiettivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2 Fenomenologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.1 La prova uniassiale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2 Comportamento elastico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.3 Comportamento plastico e rottura . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.4 Materiali duttili e materiali fragili . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3 Legame elastico lineare per la trave monodimensionale . . . . . . .
7.3.1 Comportamento assiale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3.2 Comportamento essionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4 Distorsioni termiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4.1 Variazione termica uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4.2 Variazione termica a farfalla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
101
101
102
102
102
104
105
106
106
107
108
108
108
IX
Indice
111
111
111
111
112
112
112
113
114
114
115
115
115
115
117
118
119
129
129
130
130
131
132
133
134
135
135
136
137
138
143
143
143
143
144
150
Indice
150
151
155
156
12 Sistemi di travi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.1 Obiettivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.2 Prestazioni cinematiche e statiche dei vincoli interni . . . . . . . . .
12.3 Linea elastica nei sistemi di travi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.4 Calcolo di spostamenti tramite TLV nei sistemi di travi . . . . . .
12.5 Analisi strutturale di un portale con il metodo delle forze . . . .
12.6 Esercizi Svolti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
159
159
159
163
166
169
173
193
193
194
196
198
198
199
200
201
209
209
210
210
211
212
213
215
217
XI
202
204
204
204
205
207
Indice
218
219
220
221
222
223
225
225
230
232
234
237
237
239
239
240
242
245
247
247
250
251
252
253
255
258
258
258
259
260
263
263
263
264
Indice
265
267
267
267
269
271
271
271
271
272
273
273
274
278
281
287
287
287
287
287
290
290
290
292
295
296
300
20 Torsione uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20.1 Obiettivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20.2 La torsione nelle sezioni circolari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20.3 La torsione nelle sezioni compatte di forma qualsiasi . . . . . . . . .
20.3.1 Il problema di Neumann . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20.3.2 Sezione ellittica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20.3.3 Sezioni poligonali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20.4 Lanalogia idrodinamica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20.5 Sezione rettangolare sottile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20.6 Sezioni aperte composte da rettangoli sottili . . . . . . . . . . . . . . . .
20.7 Sezioni cave a parete sottile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20.7.1 La sezione circolare cava . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
307
307
308
311
311
314
316
316
318
321
323
323
XIII
Indice
324
329
330
332
333
335
341
341
342
343
343
344
347
348
348
350
353
353
354
355
356
357
358
359
359
359
361
362
364
XIV
373
373
375
378
Indice
23 Il fenomeno dellinstabilit`
a strutturale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23.1 Obiettivi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23.2 Denizioni e ipotesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23.3 Analisi di stabilit`a in travi rigide con vincoli elastici . . . . . . . . .
23.4 Lasta di Eulero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23.5 Curve di stabilit`a, snellezza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23.6 Esercizio svolto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
383
383
385
387
390
395
396
399
399
400
400
401
403
404
413
413
413
415
417
420
424
Parte VI APPENDICI
Geometria delle aree . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A.1 Baricentro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A.2 Momenti di inerzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A.3 Formule di trasporto e di rotazione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A.4 Momenti principali di inerzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A.5 Ellisse centrale di inerzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A.6 Casi notevoli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
427
427
428
429
431
432
433
Schemi
B.1
B.2
B.3
B.4
B.5
B.6
435
435
436
438
440
440
442
statici ricorrenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mensola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trave appoggiata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trave incastro-appoggio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trave incastrata ai due estremi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trave continua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telaio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XV
Indice
XVI