Sei sulla pagina 1di 4

PSICOPATOLOGIADELL'ETA'EVOLUTIVA

I)Quando,perunacausaqualsiasi,sideterminaunosquilibriotrailprogrediredell'etanagraficaelosviluppo
dell'attivitintellettiva,operativaocomportamentale,sipossonousaredueterminiperindicaretalesquilibrio:
immaturit,sec'unrallentamentoglobaledellosviluppo(quisiparlaanchedidisadattamentoodisturbo
dellapersonalit);
insufficienzaodeficit(intellettivo,motorio,sensoriale),sec'un"blocco",prevalentementediordine
biologicoeneurologico.
II)L'handicapdaconsiderarsiunadisabilitdinaturafisica,psichicaointellettiva,clinicamenteaccertabile.Lo
svantaggiounacondizionepipropriamentelegataacarenzefamiliariaffettive,asituazionididisagiosocio
economico,adeficienzeculturalielinguistiche(scarsestimolazioniintellettuali).L'handicappatoancheuno
svantaggiato,mentreilcontrariononvero,anchesealcunicasidideprivatiaffettivisicomportanocomehandicappati.
Puancheaccaderechecondizionidihandicapmotorio,percettivoosensoriale,malamenteaffrontate,portinoaforme
piomenoacutedidisadattamento(scolastico),ocheformedidisadattamentofamiliareinfluiscanosulprofitto
scolastico,ancheseilsoggettoprovienedaunafamigliasocialmenteelevata.
III)Anomaliedellosviluppopsicomotorio.C'unacomplessainterdipendenzatracomponentefisiologicae
psicologica:losviluppomotoriofacilitaquellomentaleeviceversa.Ilbambinomotulesopresentaanomalieriguardanti:
arti,equilibrioposturale,deambulazione,usodibracciaemani,articolazionedellinguaggio(condeformazioni
congenite),poliomielite,paralisispastica,epilessia,distrofiemuscolariprogressive...
IV)Lealterazionidellamotricit,insintesi,possonoesseredi3tipi:
perdifetto:paralisi(perditadellacapacitmotoria),paresi(diminuzionedellacapacit);
pereccesso:spasmi,tic,tremori,convulsioni,ecc.;
perincoordinazione:mancanzadicoordinazionedeimovimenti,incapacitdieseguireunasequenzadi
movimentiinsuccessione,ecc.
Unes.concreto:lasindromeepilettica.Lacrisiepiletticaunostatotransitoriodiipereccitazionecerebrale.Vi
sonodiverseformediepilessia.Lemanifestazionipicomuni:improvvisiattacchiconvulsiviincondizionidi
apparentebenessere;vissutipsichicidiangoscia,paura,estraneit,allucinazioni...;l'iniziocontrassegnatoda
ungridoraucoeimprovviso;segueilpalloreelaperditadicoscienza;avolteilsoggettotentadiprocurarsi
contusionioferite;irrigidimentodituttalamuscolatura,scattietremoregeneralizzatoconrotazionedeibulbi
oculari;protensionedellalinguaedifficoltarrestodellarespirazione;perditadisalivaesudorazione.
V)Uncasoparticolare:ilmancinismo.L'usopiagevoleesicurodiunametdelcorporispettoall'altra(prevalenza
laterale)legataalladominanzalaterale(asimmetriafunzionale)diunemisferocerebralerispettoall'altro.Dopocircail
nonomesedietcominciaamanifestarsiladominanzalaterale,chenel75%circadegliindividuiportaauna
prevalenzalateraledestraspontaneaecompleta.Inquestocasol'emisferodominantequellosinistro,poichlevie
anatomichedellamotricitchescendonodall'encefaloperraggiungereirispettivimuscolisonoincrociate.Il
mancinismopifrequenteneimaschi.
VI)Ibambinicondeficitsensoriali.Sidividonointregrandigruppi:
Difettivisivi(presbiopia,miopia,astigmatismo).possibileindividuarliprestandoattenzioneacerta
sintomatologia,primaancoradisottoporreilbambinoaesamioculistici:inclasse,segnidistanchezza,
insofferenza,disattenzioneeccessive,erroriditrascrizioneointerpretazione(dallibroodallalavagna).
Nonvedente:vaeducatoalmovimento,perchrecuperifiducianelpropriocorpo;vasviluppatal'educazione
sensopercettiva(tatto,odorato,udito)perchstabiliscailrapportoconl'ambiente.Ancheselamemoriapu
esseremoltoriccaevivace,ilsoggettononhavissutonell'infanziadellefasidell'esperienzaumanamolto
importanti:rappresentazionementale,imitazione,movimentoesplorativo,ecc.Senoneducatoalla
valorizzazionedis,ilsoggettopufacilmentechiudersiinsestesso(dondolio,tic,atteggiamentiposturali
anomali,fasiinizialidiautismo).IlsistemaBraillepuaiutarloaseguirelelezionieascrivere.
Nonudente,muto,sordomuto:bisognaintervenireilpiprestopossibile,conesercizidiarticolazionee
fonazione,conletturalabiale,altrimentiilsoggettotenderaisolarsi(pidelnonvedente)oacomunicare
soloinmodomoltoapprossimativoosoloconaltricomelui.Sarebbeopportunochelascuolainsegnasse
anchequestotipodilinguaggioaisoggettinormali.

Imutismipossonoesseredamancatosviluppoodaregressione(quest'ultimisonoingenerefruttodinevrosi).
Lasorditchesimanifestaprimadei67annipuportarealmutismosenons'intervieneintempo.Ilmutismo
psicogenopuessereconsideratoanchecomeunatteggiamentodidifesaneiconfrontidicertiambienti.
VII)Leanomaliedellinguaggio.Lepiimportantisonocinque:
dislalia(difettodiconformazioneorganicacheportaadalterazionedell'organizzazionedeisuoniedelle
letterechecompongonolaparola:puessereconnessaasordomutismo,balbuzie,blesit,ecc.);
disgrafia(alterazionedell'esecuzionedellinguaggioscritto);
dislessia(alterazionedellaletturadellinguaggioscritto,nelsensoditrasposizionesostituzioneomissione
dilettere,perilsoggettopuleggerecapiresingoleparole);
disfasia(alterazionedellinguaggionelsensodiincapacitaordinareleparoledovutaalesionedeicentri
cerebrali.Afasiaseillinguaggiodeltuttoassente);
dislogia(alterazionedelcontenutodeldiscorso.Connessaallapsicosi).
VIII)Varidifettidipronuncia:
balbuzie.Ingenerecomparetrai3ei7anni.Consisteinunosquilibriotravelocitdiideazioneedi
verbalizzazione.L'originespessoambientalefamiliareoemozionalenevrotica.Masullecauseiparerisono
moltodiscordi:neibalbuzientisiosservanotimidezza,insicurezza,oppositivit...;
blesit.Pronunciadifettosadisingolisuonipersoppressioneosostituzionediconsonanti(LRGZ...);
disartria.Interruzione,omissione,sostituzionedisillabe.
IX)Anomaliedellosviluppointellettivo.Qualisonolecausechepossonocomportareunalesionepiomeno
generalizzatadelsistemanervosocentrale,conconseguentecompromissionedellosviluppointellettivo?
Causepreconcezionali:condizionimorboseesistentineigenitoriprimadelconcepimento(malattie
infettive:sifilideoAIDS;intossicazionicomealcolismo,tabagismo,tossicomanie...;carenzealimentari;
neuropsicopatie:nevrosi,psicosi...;anomaliegenetiche);
causeconcezionali:consanguineit,incompatibilitdelfattoreRH(selamadrenonlopossiedeeilpadre
s,ilfetoloeredita,mailsanguematernoproduceanticorpichedistruggonoiglobulirossidelfeto.La
gravidanzas'interrompeoilfetonascecerebroleso);
causegravidiche:durantelagravidanza,itraumipsichici,fisici,leinfezionieintossicazioni,malattiedel
metabolismo(specieildiabete);
causenatali:durantelanascita,itraumatismiostetrici(forcipe,ventosa...)easfissia;
causepostnatali:durantelavita,lemalattiadelsistemanervosocentrale(lesionitraumatiche,vascolari,
tossiche,infettive...),maancheipoalimentazione,rachitismo,carenzevitaminiche,ecc.
X)UnaclassificazionemoltodiffusadelleanomalieintellettivefariferimentoalQuozienteIntellettivo:
normale(11090),
deficitlieve(9080),
deficitmedio(8060),
deficitgrave(60elivelliinferiori).
II
NevrosiePsicosi.Sonoquestiiduegruppiprincipalidimalattiepsicologiche.Adifferenzadiquantoavvienenelle
psicosi,nellenevrosiilcontattoconlarealtnonperduto,anchesevissutoinmanieradistortaesofferta.Ilnevrotico
consapevoledelsuostatoevorrebbeliberarsidellasuamalattia,epuanchefarlosenonraggiungelostadio
psicotico.
I)Nevrosiansiosa:ansietdiffusa,generalizzata,permanente,slegatadaoggettiparticolari,riccadidubbieincertezze
rivoltialpassatopresentefuturo.Sintomi:irritabilit,tremori,insonnia...curatispessocontranquillantisedativi.
Quandoquest'ansias'indirizzaversounoggettoosituazione(cheappaionominacciosi),lanevrosidiventafobica,
ossessiva,isterica.

Nevrosifobica:mentrelapauramotivatadaunacausaoggettivaeproporzionata,lafobiainveceuna
paurasimbolica,perchpassatadaunoggettooriginario(rimossonell'inconscio)adunaltrooggettodipers
innocuoocomunqueinadeguatoasuscitareunanevrosi.L'oggettoesternol'equivalentesimbolicodiun
pericolointerno.Sintomi:timoredellospazioapertoodiattraversareunapiazza(agorafobia),timoredi
rimanerechiusoinunambienteristrettosoffocante(claustrofobia),timoredellafolla,delbuio,dicerti
animali...
Nevrosiossessiva:ilsoggettohadubbiinsistentisuaspettirelativamentemarginalidell'esistenza(chiudere
ilgas,laporta,leluci...);certidubbicondizionanopesantementeilsuocomportamento(l'ordine,lapuntualit,
lasimmetria,lapulizia).Ilritualeossessivosiesprimeanchenell'esigenzadiripeteredeterminatefrasiodi
contareoggetti,figure,personeodicompieregestiparticolari(ditiposuperstiziosoescaramantico).
Nevrosiisterica:ilsoggettosipresentacomepersonasuggestionabile,mitomane,chevivetuttelesue
esperienzeinmodoesageratoepococonsistente,cheamaesibireisuoisintomidifronteaglialtri,chenega
moltiaspettidellasuaesistenza.Sintomi:convulsioni,urla,semincoscienza,verbalizzazioniconfusionali,
eccessidirisoopianto,distarnutiosinghiozzi...
II)Malattiepsicosomatiche.Nonsonomalattiementali,madell'organismofisico,cherisentonoperdiuna
conflittualitpsicologicadiordineemotivo(ades.ulcera,asma,ipertensione,colite...).L'organofisicomalatoassume
unvaloresimbolicodelconflittoemotivo.
III)Psicopatie.Vienedettopsicopaticochiassumecomportamentichiaramenteantisociali,inquantonontollera
frustrazionieostacoli,esitazionierimorsi.Isuoiconflittiinteriorisonomoltoprimitivi,inconsciesimiliaquelli
psicotici.Sintomi:atteggiamentiprovocatori,capacitdimanipolareglialtriedifarricaderelacolpasudiloro,rifiuto
diogniinterventoterapeutico...
IV)Nevrosiinfantile.espressionediunconflittotralepulsioniaffettiveelecapacitdicontrollarleedesprimerlein
modosocialmenteaccettabile.Esistequindiun'esperienzaaffettivatraumatica,ciounasituazioneemotivainadeguata
perlapersonalitdelbambino.Naturalmentel'esperienzapuesserevissutadalbambinoinmanieraangosciante,senza
cheeffettivamentelosia.IngenerelaN.I.esprimeunanevrosifamiliare.Neiprimitreannidivitapossonoinsorgere
conflittiaffettivinelrapportomadrefiglio(ades.piantoansiosoeincontrollabile,rifiutodelcibo,vomito,diarrea,
colite,disturbidelsonno...).Spessolasensazioned'impotenzacheportailbambinoallaN.I.Durantei45annileN.I.
dipendonomoltoall'incapacitadistinguerelarealtdallafantasia.
V)Psicosi.Nellepsicosiilsoggettoincapacedicomprendereglistimolidellarealt,divalutarelesituazioni,di
rendersicontodellamalattia.Lopsicoticopresodafantasieirrazionali,allucinazioni,deliri,edincapacedi
comunicareconglialtri.
1.

Schizofrenia:caratteristicafondamentale:dissociazionenellaformazionedelleidee,distruzionedell'unit
dell'ioedell'immaginedelcorpo(percepitocomeframmentatodisgregato).Sidistingueintreforme:
ebefrenica(turbedellinguaggio,congiochidiparole,parolenuoveeincomprensibili),
paronoide(manifestazionidelirantiacontenutopersecutorio),
catatonica(catalessia,mutismo,assenzadiaffettivit...).L'originedellaschizofrenia
sconosciuta.E'lapidifficiledaguarire.

2.

Paranoia:trattidominanti:continuosospetto,autoritarismo,intolleranza,falsitdelgiudizio.Leidee
dipendonodaunaconvinzioneinizialedistorta,concuisicercadirimodellaretuttalarealt.Ildelirio
paranoico,purnonavendoalcunrapportoconlarealt,logico,perchinterpretailrealeinmodoverosimile,
percuicondivisibiledall'ambiente,edvissutoinpienalucidit.Idelirisonodipersecuzione,gelosia,
megalomania...

3.

Psicosimaniacodepressiva:imomentidieccitamentomaniacale(euforia,facilitideativa,logorrea,
espansioneaffettiva,psicomotoria)sisuccedonociclicamenteaquellidiabbattimentodepressivo
(rallentamentoideativoepsicomotorio,autosvalutazioneesfiducia,sensodiinadeguatezza,disperazione).Il
malatoputentareilsuicidio.Leformedepressivesonopifrequentidiquellemaniacali.Lerappresentazioni
dellarealtsonoassurde(deliri).

VI)Psicosiinfantile.Lapifrequente,inetevolutiva,laschizofrenia.Ilbambinotendeavivereinunmondo
isolato,distaccatodallarealt(percepitacomeminacciosa).l'apatia.Egliincapacedidistinguereiltuttodalleparti,
ilcostantedalmutevole,larealtdallafantasia,ilviventedall'inanimato...Puavere:manifestazionidiaggressivit
distruttiva,incoerenzadipensieroedilinguaggio(ades.usalaterzapersonainvecedellaprimanellaverbalizzazione,
puusareunlinguaggioapparentementesimileaquelloadulto,conmolteespressionitecniche:bambinipsicoticiche

nonsannoleggerenscrivereriempionoquaderniconcalcoliprividisenso),incoerenzadicomportamento(rapporti
affettiviinadeguaticonpersoneeoggetti,chenondevonomaipresentarsiinmododiversodaquelloabituale).Nelle
fasiacute:prevalenzadeicomportamentiautoerotici(succhiamento,masturbazione,cantosolitario,dondolio...),
incapacitariconoscereilpericoloperseperglialtri,negazionetotaledellarealt...
VII)Comportamentoantisocialediadolescentiingruppo.
Lasuaoriginestanelladifficoltchegliadolescentihannod'identificarsicongliadulti.Diquilatendenzaa
isolarsi,ancheingruppo,eallamarginalit,consviluppoditendenzeoppositiveversoivalori,lenorme,le
abitudinidegliadulti.Ilgruppodiventaladifesadiunconflittoirrisolto,unarassicurazioneemotivaeanche
l'occasionepersfogarelareattivitantisociale.Icomportamentivannodaquellipuramenteevasiviludicia
quellivandalicoaggressivi(sfruttandomanifestazionisportive,spettacoli...).Altrigruppiusanoviolenzae
soprusi(furti,scippi,estorsioni...)versoaltrigruppioaltricittadini.Nonsipossonocomunqueesaminarele
causediquesticomportamentialdifuoridelcontestosocioculturaleincuisisviluppano.
Questiatteggiamenticollettiviservonoadifenderel'identitdevianteoaddiritturacriminaledelgruppo(hanno
unvalorecoesivo).Vengonoesaltaticomemodellodivita.Tant'cheesistenelgruppounacostanteazione
intimidatriceperevitarecedimentiripensamenti.Piilgrupposichiudeepifortel'omert.Ilgrupporifiuta
tuttiisentimenticosiddettidi"debolezza":paura,piet,rimorso;ostentapiuttostoladurezzaspregiudicatezza.
Diquiilconformismo,chesiesprimeancheattraversorituali,espressionigergali,abbigliamenticomuni,
abitudini.
L'ostracismonettoversochesiallontanadalconformismo.Inparticolareilgruppodisprezzaquelleattivit
socialichedagliadultivengonopropostecomealternativealleattivitdevianti:lavoro,sport,cultura.Esso
disprezzaancheordinepuntualiteducazione.Affermainoltrechetuttalasocietdisonestaipocritacorrotta.
Ineffetti,spessomoltidiquesticomportamentideviatisonocausati,seppurenoninmanieradiretta,da
disvaloripresentinellasocietdegliadulti.
Tuttavia,esistonoancheatteggiamentialtruisticineiconfrontideifamiliarioamicideicomponentidella
banda;unragazzopuconsiderarelapropriamadreosorellacomemodellodivirt;unaltropuimpedireal
fratellominorediseguirelasuastrada,ecc.

Potrebbero piacerti anche