Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Si tratta della copia digitale di un libro che per generazioni stato conservata negli scaffali di una biblioteca prima di essere digitalizzato da Google
nellambito del progetto volto a rendere disponibili online i libri di tutto il mondo.
Ha sopravvissuto abbastanza per non essere pi protetto dai diritti di copyright e diventare di pubblico dominio. Un libro di pubblico dominio
un libro che non mai stato protetto dal copyright o i cui termini legali di copyright sono scaduti. La classificazione di un libro come di pubblico
dominio pu variare da paese a paese. I libri di pubblico dominio sono lanello di congiunzione con il passato, rappresentano un patrimonio storico,
culturale e di conoscenza spesso difficile da scoprire.
Commenti, note e altre annotazioni a margine presenti nel volume originale compariranno in questo file, come testimonianza del lungo viaggio
percorso dal libro, dalleditore originale alla biblioteca, per giungere fino a te.
Linee guide per lutilizzo
Google orgoglioso di essere il partner delle biblioteche per digitalizzare i materiali di pubblico dominio e renderli universalmente disponibili.
I libri di pubblico dominio appartengono al pubblico e noi ne siamo solamente i custodi. Tuttavia questo lavoro oneroso, pertanto, per poter
continuare ad offrire questo servizio abbiamo preso alcune iniziative per impedire lutilizzo illecito da parte di soggetti commerciali, compresa
limposizione di restrizioni sullinvio di query automatizzate.
Inoltre ti chiediamo di:
+ Non fare un uso commerciale di questi file Abbiamo concepito Google Ricerca Libri per luso da parte dei singoli utenti privati e ti chiediamo
di utilizzare questi file per uso personale e non a fini commerciali.
+ Non inviare query automatizzate Non inviare a Google query automatizzate di alcun tipo. Se stai effettuando delle ricerche nel campo della
traduzione automatica, del riconoscimento ottico dei caratteri (OCR) o in altri campi dove necessiti di utilizzare grandi quantit di testo, ti
invitiamo a contattarci. Incoraggiamo luso dei materiali di pubblico dominio per questi scopi e potremmo esserti di aiuto.
+ Conserva la filigrana La "filigrana" (watermark) di Google che compare in ciascun file essenziale per informare gli utenti su questo progetto
e aiutarli a trovare materiali aggiuntivi tramite Google Ricerca Libri. Non rimuoverla.
+ Fanne un uso legale Indipendentemente dallutilizzo che ne farai, ricordati che tua responsabilit accertati di farne un uso legale. Non
dare per scontato che, poich un libro di pubblico dominio per gli utenti degli Stati Uniti, sia di pubblico dominio anche per gli utenti di
altri paesi. I criteri che stabiliscono se un libro protetto da copyright variano da Paese a Paese e non possiamo offrire indicazioni se un
determinato uso del libro consentito. Non dare per scontato che poich un libro compare in Google Ricerca Libri ci significhi che pu
essere utilizzato in qualsiasi modo e in qualsiasi Paese del mondo. Le sanzioni per le violazioni del copyright possono essere molto severe.
Informazioni su Google Ricerca Libri
La missione di Google organizzare le informazioni a livello mondiale e renderle universalmente accessibili e fruibili. Google Ricerca Libri aiuta
i lettori a scoprire i libri di tutto il mondo e consente ad autori ed editori di raggiungere un pubblico pi ampio. Puoi effettuare una ricerca sul Web
nellintero testo di questo libro da http://books.google.com
GIOVANNI LVCIO
HISTORIA
DI DALMATIA
HISTORIAS
URBIUM ET REGIONUM
ITALIAE
RARIORES
CXXVII
NUOVA SERIE XLJV
HISTORIA
DI DALMATIA
Opera
di GIOVANNI LVCIO
HTsTolu
DALMATIA
in particolare delle Cicta dt
TRAV' SPALATRO
E SEBENI
Nclla qualc fi contengono le Guerre leguice fra diuerfi
Prencipiper califa del dettoRegno, edclledecce
DE S RITT A DA
GIOVANNI LVCIO
DedicatA alfEmincntifs.^e ReuerrStrnor
PIETRO BASADONNA
Cardinale della S. R. C.
EMINENTISIMO PRINCIPE
di
DiF.E.
Humil[s.DeHot.ObbligAiuewt.Ser
Stefano Curd.
Vefco-
Vcfcoui
loooN.
1064 S.GIOVANNI
1 085 Michle
1208
i a 13 Trcguano
1227
Priori, e Conti
Podef.Cap. Vb
Dobrana Priore
Dirfcmar quondam-,
Conte
Marino Conte
* Camurcio
Elia
W la figura de Braculo
PodeiU
Cerne de Carbone Ret
tore
113
Stefano de Brebcrio
1244
1250
1153
1255 8 April Vaca
1 2 56 Fra Columbario
1258
64
Stef.figliodelC.Stef.dc
Breb.
6oPribislauo Giupano
6 C.Stef.Martinuflio P.
67C.Gio:deVegliaP.
68 N Vicario per il COt
Gio:
1274
Ci: de Breb.
i275Gio:2.Eletto
1 276 5 Sept: Vefcouo
1 279 mor Columbario
e venue il Vefcouo
Prefte de Cotopagna, d
Michel de Cibriano
C.MladinoP.
Stano de Varicalfi
280 Giacomo Rufticucci
Gregorio de Breber:
81 Simon de Boniualdi
GiacomoRufticucci
83 Francefco Faletro
Venetiano P.
Nicol de VenetiaJ
Capit.
Palmerio de Falco
daFermo
86 Gregorio de Coradin d'AnconaCap.
88 Rainaldo da Fermo
K.P.
8p Stefane de Vgerio
deAncona
t 3
Ve-
Vecoui
Conti
Paulo deBreberio
h\9 1 mpridio
Victnti cierto
con fermt
Hal Pp
Pot. e Vic'
o Simon de Boniull.
di d'Ancona
Filippo de Nappi
de Anc.
FiJippo de Rogerio de Cudiiii d'Anc.
95 C. MIadino Pot.
Guido deOdofrcdi da Regio Capit.
Lambert de Bar
betio de Anc. Cap,
Rogerio de Tudini
de Ancolia
Pace Giudice do
Roflde Padua Ca
pit:
Albcrtino de Maroftica Vic
300 Simon de Napide
Ancona Cap.
301 Romano Giud. do
Steni de Padua Ca
pit.
30z Bcuenuto de Tref
ilo de Anc. Cap.
Vito de Madio do
VaricaffiCap.eP.
308 Oliuerio de Rofll
de Ancona
309 Anfelmucio de Ro
gerio de Anfclmi
de Anc.
1 1 Mateo de Zori Pot.
3i3L'iftcffo Capit. gc.
ncral del Poplo
3 1 Gio. de Pictro do
Doimo Capit.
3i8BartoIomeo Mi
cheli de Vcn.P.
Corado dea Tor
re da Ferino
i '20 Gi nam amazzato
Alme im dclla_
I'nir. Capir.
Mari o Vitun Tod,
Vc
VefcoiM
Conti
fot. Vic:
venne 17 Apr.
32iStef. Manoleflo I>.
venne 27LugIio_:
322 Bart. Micheli^Rct.
per tremeti
Marin Morefini ve
ne 23 Maggio
/ ? 24 Nico lo Vcnerio
/ 36 DarJi Bembo
/. 3^7 Gio. Graden go
/ i *93 Octobre Vi&ffo
331 Pantalon Giuftin
Ret.23 nouemb.
Paolo Morefini Ret. 2$
dcuo
135S
i3nouemb. Franccfco
de Georgio da Zara_,
K. Regio
28 Gen. Dragolino do
Horuatin Cap.
marzo Radolfo de la Pi
ro Pod.
3603 nou. Paulo do
Gcor. h*. e Luocoto*
uente dl Conte
1362 ioGen.Vaca
19 xbre Nicolo Ca.
fotti
1372 Gen. Vaca
i 573 21 LuglioGiifogo.
no venne
'
L'ifleomori li, j, no
nemb.
5nou.Agulinde'
Cafotti
Vefcoui
Conti
Vic.
dcembre Doy-*
mo de Martin >
Nicolo do^i
Ret."
Giacomo
Stipe de Ni- \
Io
S
colo
Ve-
Vefcoui
10
Conti
trico da Zara
/421 1 8 Luglio Lea Trono
1424 Marino d'Arbe effendo /414 3 Apnle Giacomo Gior,
Archidicono diSpala-'
gio
tof fatto Vefcouo d'
Arbe dell' 1414. poi di
Trau li 7Maggio 1423,
e finalmente di Triefte /42^.8 Agofto Ciar. >mo Bai Dcembre 1424.
bango
mori delTi44i.
/ io xbre Gio. Nani
MadalciioC.
tarini
i455TomaTomafini Venet.
Domenicano poi di Fel.
tre
1438 LodouicoMezzarota
Luglio Giorgio Valarcffo
Cardinale poi Arciucfcouo di Fiorenza
Gio. Vitelefco Cornetano Arciu. di Fiorenza_>
Card.
1440 Angelo Cauazza Ve
net: prima di Parenzo
i49oFranccfco Maricllo
Vcfcoui
i")- 24 Thomafo de Negri Spalatino prinii Vsfcoud
di Scardona fepo'lco lu-lla Chicfa di Santa Ma
ria de Paludi dclla Dioccfc di Spakto n^l'ingreflo del Coro col fegueme epitafio
Bd/wdfd Thoma feiger Sf.*laterfls , & ordine Ti ful
E ' Scardonenft , Tragmienfis hic eft
Cut Leo tune decimus , tnox Clemens Septimm
Contultt abnttennTortn^cale dats
ft fuerin t , to praanibinns \
bonos t gratis i & vitra djtus
ferox , fia curt nepotis .
lit , awborum fit pa cara Dea
faltitis
1515 ChriltotoroNegridealifticedente il Zio
l S3-8 3 Setteinb: Zaccaviu Urio
1 560 Federico Cornaro Card.
1561 Aluife Cornaro Card.
1 567 Toma Spera in Dio da Fano
translate alia Chiefa di Bagnarea
1 574 Antonio Cuido Man toano
1 604 Martio Andreucci da Vtiene
1623 Pace Giordano Vicentino
i 54 Francefco Coccalini Venetiano
1663 Gio: Paulo Garzoni Venetiano
Vecoui
Conti
fO non venue
4O4Giacomo deRadu
clu'daZaraK.Reg.
408 Damin de Nafi
411 Filippo deGeorcijS
Armiraglio cierto
Co n re
4i2Pafqualin de Reili
da lUgnfi
414010. de Pini daCalejano
4i6MicheldcRcftisda
Ragufi
Gio. dc Doimo
I
Biagio dc Ltica Vitiiri '
Marzo
Mirfa de M 3 uro
I
Nicolo de l'ietro dc Micatio f
Gio. dc Doimo 1
Donato dc Cafottil
Rec-
Rettori
Mirfa de Mauro
1
Michel de Nicolo Vituri *
Luglio
, '' de Mauro "l
n
Nicolo de Stipe -T
Agofto
Nicolo de Paulo
Sett.
ZiuedcLudouico j
Ottobre Bufalo de Doimo l
Pietro de Chiudi
Nou.
ZiuedeLudouicoT
Nicolo de Paulo J
DecembreDoimo de Cegi ~t
Zurede Marco *
5 Decbre Bufalo de Doimo VCapiAndrea Ciga
J tanii
tanij
Michel de "Nicolo
a gue
Vituri
Zitie de Ludotiico
Simon deNicplo
Gio. de Doimo l
Andrea Ziga *
Blafco de Andrea
T'
Biafio de Luca Vittur
Donato de Cafotti l
Nicolo de Paulo *
Macgio Blafco de Andrea ~
Blafco de Andrea K. i
Donato de Cafotti CaPi:>
Gio. de Doimo
T
Bufalo de Doimo
1.
BiaQ de Luca Vitturi -T
V-
NOI REFORMATOR!
dello Studio di Fadoua .
HAuendo Veduto per fede de) Padre Inquifitorc ,
nel Libro intitolaro MEMORIE DI TRAGVRIO HORA DETTO TRAV raccolce da Giouanni
Lucio , non eflerui cofa alcuna concro la Sanra Fede
Cattolica, e parimente per atcefhto del Segret rio noftro, nicnte concro Principi, e biioni coftumi, concedemo licenza Srefano Curci di poteilo fbmparcjoferuando gli oidini&c.
Data 9. Dcembre 167:,.
l N-
INDICE
LIBRO
DE
CAPI
PRIMO.
SindclUCittcap.i.
Sua fondatione .
Se Siben a l'antico Sico .
Se Spalate fia Epetio f.4.
La denomination di Tragurio r,5.
Ouel che fegi nel tempo de' Romani c.6.
T^vUa de clin alione deW Imperio f.7.
Qual fv'e il territorio -8.
Quello, che feguiffe circa l'anno millcfimo c.9La venuia di S, Giouanni,lafua vita,c quello, che fuccedtffe nel fuo tempo co.
La Jejo!atione dlia Citt en.
La [uarelanratione CI2.
C.I
3
6
6
7
7
8
i
11
13
17
LIBRO SECONDO.
Ptiuilegij de i li d'Ongaria ci .
"Prchela Cil ta foffe faccbeggiatadall'armata Venetiana .2..
Difference de confini congli Spalatini c.3.
Delle pertinence di Boffiglma c.4.
Di^eren^e col Conte Domaldo, [tie qualit, e ebi foero liglioll di Gei^a 5.
S ibenico din>nta"'e Cuta c.6.
Qual fofse il modo dlie riprefagUe ad vfo di Croatia c.7.
lAlire diffrence col Come Domaldo 8.
^4micitia rinouata congi'^nconitani c>.
Scomtol'imcntQin SpaLito evnioiie i Taiirini co,
"Perche fo(]e rime'a alla cognitione Regia la difference l Conte Domaldo cu.
11 Re Dla fugendo da T ir tari ft ritira Tra ci 2.
'Priiiil(gi) conttj dal R mentre flaua in T ra 1
Trima guerra con Ii Spalatini f.14.
Seconda guerra f. 15.
Qual fcela veracjufi della guerra , quale il preteo e l'occaftonc . 16.
Lipregmdinj ,i'bebbao Ii Spalatini . 17
19
\
42
34
23
33
34
36
38
40
41
44
45
48
56
63
LIBRO TERZO.
Dille controuerfie Eccleftafiicbe i Sibenx.ani c \.
64
jifferehCa aggitiflata i Sibencani . .
69
Dell a'tre cofejegutte vuicnte ti Re Eela, e Stefanofuo figlio . }
81
< ont> ouerfie rinouate i Sibencani c.4.
87
T ti 1 guerra congli Spalatini, e quai [orte di Dominio haaeffero 1 Re dt nel1 1 Dalmatia . 5.
S<>
(j tierra cm i ubeicanic6.
1 if
Oitle violence yjate daUifratctti Conti di Bebir %
it
Come
QVARTO.
QVINTO.
SOlpeni, chebbero Ii Venetiani in Dalmatia fino , che duro U guerra ' GenoneGuerra in Dalmatia tra Venetiani , & Oagari .
$
Tcrcbc caufa gltSpalatini , eTraurmi foffer 01 primiddarfialRid'Ongaria c.j.
58
Dell'altre cofefuccefse in Dalmatia fino all pace .4.
?S*
Del tumulto feguito nella Citta .
*<$
Difference de Biach,Oflrog, e Hadofich con I'jtrciuefcouo di Spalato .
171
Comcfofjc alterato tlgouerno della Vroumcia , e queHo che feguiffefino allaguerra
tr Genonefi , e Venetiani c.7.
VJl
Guerra tr Venetiani, Genonefi, & Ongari ci.
307
LIBRO
SESTO.
PRE
PREFATIONE
Atiendo 10 Gtouanni Lucio riglio di Pietro raccoltele Memoric di cueto ci , the da tempi antlchifmsfno al feco'o
pafiato fucceduro in quella pacte dell'IIIi'rico , che dop
la declinatione deirimperio Romano fu dettaREGNO
diDAlMATIA, CROATIA, l'h anco loteo l'iteflo
titolo publcate; nella qual opera eflendomi contienuto
efaminare molti detti di varij AntoriGreci,cLatini, itti
fono valfo cie'antica lingua Romana che tr Letterati di diiierfe Nationi
commune. Hora doue ndo Icriuere le MEMORIE DI TRAV'mia Patria,
ho voluto valermi dlia moderna , volgare, che non piu Italiana, che Dalmatina puo J.irfi : onde hauendo hauuto nguardo fulamente d'vfar parole ,
che fiano intefe da1 Dalmatini, faro fcufato fe non fcriuo Tofcanamente .
Eflendo/ dunque nell'opera predetta, con le coe feguite, narrati anco li
columi vniuerfali di Dahnatia , e Croatia , da quali depende la notiria de_*
particolaridella patria, tralalciar di riferire mol te di quel I fe, ch'iui
lono ftatc fcritte , accennando fojamente i luoghi d'alcunc , acciochc poanoeflerritrouate da chine voleTcmag^iorno'titia : per la connenione,
che ha hauuto Ja Patria con 1'altreCitt, eilendooii occorfo farmentione
d'alcuni fucceffi dclla Prouincia , che nella' fopradttc'opera non fono ftati
narrati, ne da alcun hiftorico toccati, ho voluto riferir/i acciochc non fe ne
perdono le memorie: e douendo proceder con qualche ord-ine ho formptq
doi diflcgni porportionati del fito delJa Citt, e de luochi contingui, il pr
mo dello lato , nel quale fi ritrouaua nel tempo antico , e l'altro con le Fortifcationi noua men te aggiunre , infierne con la profpettiua dalla part de)
Porto , alli qnali ho aggiunto il territorio , accioche , riconofciuto bene lo
flato prcknie , polla meglio comprenderfi qucllo, che fi ritbrird'de fcoli
paflatj.
DEL-
DELLE MEMORIE
DI TRAGVRIO
HORA
DETTO TR A V
Libro Primo.
Delle
Memorie
Di Trau.
Sua FoniAtimc. Caf.i,
IL fito dunque donc la Citt vecchia anticamentc era vna Penifola dt
terra attaccata quella regione dell'IIIirico , che fi chiamana Bnllinia_*
auanti che i Delnrani eftendeflero il nome loro fino al marc . Scraboncriferifee , che Tragiirio fia rtato fondato da Liftani ; ma quando ci feguie, ne
egli , ne venin altro ferittore lo dice ; fojamente Polibio ne s frammenti feri
ne , che nel tempo , che i Honiani molTcro la prima volta guerra Datamini,
Epetio , e Tragurio erano Citt di LiiTani ; fegno , ch'aanti di quel tempo
erano gi fondtc ; benche il voler indouinarc nclle cofe antichiiiime ricica
mdto pericolofo ; tutta via non tiene n anco tralafeiarfi qiulchc probatoilc
congettura, che da gl'anrichi ferittori fi pu caare; narrando Diodoro
SiciilOjChe Dionifio Tiranno di Sicilia, il vecchio, oceupato il Golfo, tencfl'c
Lila l'armata per cuftodirlo ; e che delTc aiuto Pari) per fabricar Colonia
inLefina; e che poco doppo radnnatifi dieci milalllrrij fitraghettaflcro
Lcfina per efpugnarc la rvuoua Colonia, ma dal Generale deirarrrata di Dio
nifio fullero la maggior parte prefi, & vecifi : Quefta vnione di tanto nnmero
di barche che capillero diece milahuomir, dene efer ftata fatta in qualchc
luogo del Continente , ch'hanele porto , facile I'vfcita , e commodo il
traghetto per Lefina ; qua! i cofe tutte conconrendo nel fito di Tragurio* pu
congetturarfi, ch'in quel Canale,e ne'Iidi della profflma Ifota Bna\r che all'hora douma efler derta , o vero habirata da pochi paftori ) fia llata fatta_,
tal vnione, e fuflequentemente, ch'il medefimo Generale (che come patronc
del mare doueua hauere in fuo potere I'iftefs'Ifola pi proTunadcM'alrreal
Continente , e perci pi efpofta all'inuafioni) doppo Tinti el'IIIiri] , occitpafi'elaproflima Penifola, munito, o tagliato l'ilfmo fondai le vn ricoucro
ficuro a fuoi , no folo per impedir nona radunanza di Barche , ma *_
per poter hauer comercio commodo coi medefimi Bnlini , per riceucr da lo
ro le vettouaglie (ch'abbondantementefomminiftra il paeic ) neceflarie non
meno alle fue Ifole , ch'all'armata ; e perl'ifteiTa caufa pn anco dirfi , ch'all'hora.oconproceilodi tempo, da LiiVani foe fondato Epetio in quel fito di
mare , doue non moltolontano daSpalato , sbocca il rume , il quale ( non_.
troaandofi memoria del fuo nome antico ) dalli mulini , che fa girare vierL*
on nome Slaoo dettoZamouniza . Dalche fipuodire, che Tragurio fia_,
flato fondato al tempo di Dionifio il vecchio , cioe circa la centefima Olimpiade.o vero auanti la nafcita di Chrifro 380. anni di maniera che di verun'altra Citta , che nel Continente di Dalruatia hoggi fi ritroua, non vi pi antica , pi certa memoria di Tragurio ; benche negar non fi deue , ch'ilfito
di Zara , come pi opportuno alla nauigationc delGolfo poffi elicr ftato ha
bitat prima, cioncl tempo che fori il dominio de Libumi ; nondimeno
apprcio li ferittori non fe ne f mentione auanti i tempi di Ginlio Cefarftj
come accennai al cap.4. del primo libro De Regno Dal.& Croat, fe pero non
fu con alo nome detta . E queto qnanto al lito, e fondationc della Citt .
MA non fi denc ne anche tralafciar di rintracciare il fito dell'antieo Sco; accioche quello certificate , poffino hauer luogo alcune confdeA 2
ratiorrf,
s x.e
de !eg4tionibut n,\ z4.
Delle Memorie
rationi , ch'io fono per fare circa lo ftato della Citt di Tragurio ; il che per
intcnder benc neceflario di replicare alcune di quelle parole di Plinio , e_
Tolomeo , che nell'opera De Regno Dalmatian & Croatia: fono ftate infierne
con I'altre regiftrate.Pliniolib.i.cap.zz.
Liburni* finit , & initiant Dalmati.e , SCardona in amne XII. M. T. mari ,
^futariatarum antiqua regio , & Caflellum Tarona , promontorium Diomedis , vel
vt "Peninula Hyllif encuita * M.T. Tragurittm Ciuium Romanorum marmore notum , Sic urn in quern locum D. Claudius -veteranos mit . Salona Colonia ab
adera CCCMT.pctunt in tura decripti in dcctiriu CC * CLXXII. Dalmatx.
Claudio Tolomeo lib.a.cap.iy.
DalmatitaatemCiuitatesiuxtalitusSicum, Salon, Colonia , Epetium , Teguatium,Oneum ...... I// vero adiacent Dalmatt* Ijfa nfula t & Ciuttas, Trarurium injula, & Ciuitas, Tharia nfula, dr mitas .
Da i quali detti fi fcorge , che metiendo ambidoi Sico vicino a Salona , e
Pimo efpreflamente tr Tragurio , e Salo na, Sico non pofi efler la Citt di
Sibenico , molto pi cuitante da Tragurio yerfo ponente, che non Salona_
da leuante: ma nonponendo quefti le diftanze dlie miglia, che fonotr
ouefti luoghi , & effendo molto fcorretti i numeri delle longitudini, e latuuoini del teo di Tolomeo bifogna ricorrere gl'Itinerarij antichi , che pongono le diftanze de luoghi col numero delle miglia per certificarfi . NelI'Itinerario d'Antonino le diftanze tanno difpofte nel modo feguente .
Traie&Hsftnus Libumici lader vfquefladia CCCCL ( cio da Pola ) Blandonant
M.T.XX.^raufam M.VJfX.Tretorium M.T.XXX.Tragurium .>.1. Salo-
Di Trait.
Delle Mcmoric
Se[Sfalatoafetio. af.4.
SI deue anco auertire , che quelli , che credono , che Tantico Epetio foflo
neirifteflo fito , dou' hora la Citt di Spalato, prendono errore, che de
ue prouenire dal tefto di Tolomeo , nel quale ponendofi Epetio vicino Salona , e non nominandofi Spalato hanno prefuppofto , ch'Epctio ( del quale
pena fi veggono pochilfimi veftigij)Tofle poi detto Spalato dal Palazzo,chc
Diocletiano vi fabric per fu habitatione , oue deporto imperio habit , e
mor ; il qual fito per efler ftato al tempo di Tolomeo deferto , non porcua_.
effer nominate tr li luoghi habitan; ma le Peutingeriane, che furono doppo
la conftruttione di Spalato , fatte , o accrefciute , pongono l'vno , e I'altro
con le ver diftanzc d'ambi da Salona : Epetio dunque con il fuo Porto fti alla
bocea del flume fopradetto di Tar'ouniza , lontano da Spalato per Leuante
cinque miglia, e Spalato doppo la deftruttione di Salona dalle reliquic di Salonitani fu popolato , e ridotto in forma di Citt .
Di
Quelchefegm{feneltem$ode Romani , Caft6.
DI quel che fa accaduto alia patria auanti la venuta deRomani nell'Illirico j vero durante il loro Imperio,non v' altra memoria , che l'vnica
di Polibio ne predetti fragment! ; doue rifrifce lacaufa, o'l pretefto della_.
prima guerra, che i Romani moflero d Dalmatini efler ftate le molcftie,ch'efl
dauano ad Epetio, e Tragurio Citt de Liflani , ch'erano confederan co'Ro-
A4
In
Delle Memorie
Di Trau.
I Territorio . Caf.S.
EGi che neceffario valerfi di cpngetture , credo , che non fara fuperfluo
far alcune confiderationi circa i tempi antichiffimi, accioche col rafronto de fuffequenti il lettore poffa piu fcilmente comprdere con la varit i one del territorio lo flato anche della Citt lcil'a . Al tempo , che fu fondato
Tragurio quella Campagna,che comprefa tr le radici degl'oppofti colli per
tramontana, ed il lito del mare dett'hora Campo piccolo, fe era deferta dene
effer anco lata apoco poco occupata , e coltiuata da quelli , che vi pofero
l'habitationi, efe coltiuata da primi poflefbri , bifogna , che quelli continuaffero nel pofleTo col confenfo de Tragurini , il qule interrompendofi per
qualche differenza ( come fpcffo intrauiene tr confinanti) punauerdato
caufa alla prima guerra Dalmatina di fopra accennata : onde fe non prirna^
almeno dal tempo che i Dalmatini furono domati da i Romani , credibile-
che reftafle Tragurini pacifico il poTeffo della Campagna predetta , e confcquentemente dlie colline contigue ancora , da mezo m giu coltiuabili,nel
relio faffofe , e fterili , e quefto puo dirfi effere flato l'antichifimo territorio
di Tragurio , il qule certo non efferfi flefo verfo Leuante , non folo per la
vicinanza di Salona Citt tanto celebre; ma perche anco tr quella, e Tragu
rio v'era Sico , Siclis quattro foie miglia diante da Tragurio , e fe Sico i
Citra, doucua altresi hauer il fuo territorio , e fe non f Citt , ma o terricciola, uvero pi toflo (come pare moftrino li vefligij ) luogodi delitiedi
tjualche opulento Cittadino Salonitano , doueua reputarfi territorio dell'illeffa Salona . Daponente poi fino alle bocche del fiumc Titio non tronandofi altri veftigi) di luoghi antichi , che del fplo Pretorio poflo nella PenifolaHyllis ( in luogo deferto , ed inculto fabricate fulamente per prcfidio del
Porto, e della nauigatipne) fi puo inferir, ch'egli dipendcffe immediatamentc dal Prefide , che rifedeua in Salona ; dalche fi puo comprendere quantodebole douefle eflere lo ftato dlia Cittj efuffequeaimnehce 11_,
quando
IQ
Delle Memoric
11
eilende fino alia bocea del fnme Cetina, pofsedcuano anco 1'Ifole di Lagota, Meleda, Curzola, Lcfina,Lifsa,e Brazza,con la commodit delle quali fabricarono armata , e tangamente conteferp con Venetian! , ed in vna delle_>
battaglie vicino Zara vccifero il Doge Pietro Candiano . I medefimi moleftarono anco i Dalmatini in diuerfi tempi , e furono caufa principale , ch'il
Doge Orfeolo venifse in Dalmatia .
1 Croati confinanti Tragurio,c Spalato pofsedcrono il refto m'all'Iftria,
S in oltre la Sauia , che qnelfa parte delle Pannonie antiche , che cotnprefa
tr i fiumi Drauo, Saup, e DanuDio,ScJauoiiKi,o Schiauonia vien detta.Quefti moleftarono gl'Iftriani, e Dalmatini , quali anco fn progrcfso di tempo
occuporpnoalcune Ifole ; le masjgiori delle quali furono Pago, Te him, Morter, e Zuri,ne s'aftennero dal corTggiarper mare,e doppo battezzati furono
fottopoti Francefi, ed all'Imperio di Cario Magno, e uoi difcendenti , ncl
qual tempo hebbcro li loto Duchi , che rifedcuar-o nella Citt di Nona: Sottrattifi poi dal dominio de Francefi afsunfero il titolo di Re di Croatia;& all'horaquando il Doge Orfeolo venne in Dalmatia, vi trouo,come ferine il
Dndolo, Mucimiro'R di Croatia ch'vnitofi i Narcntani incftaua i Dal
matini , & haueua cacciato dal Regno Surigna fuo fratcllo , che s'era ricoucrato in Tragurio .
I nomi di Mucimir , e Surigna riferiti dal Dndolo , non confrontando/!
con le fcritture di quei tempi fono ftati da me corretti nella predett'opera_j>
onde baft?. ripetere fulamente, ch'il fratcllo del Reinante Dircislauo, che s craritirato in Tragurio, fofse Crefimiro, ch'hebbc il figliolo Steno no minato dal Dndolo , il qule f dato per olaggio al Doge , die gli dicdcj
per moglic Nicela.fna figliola, conril medefimo Dndolo ferine .
Ma qual fa ftata la califa , che Crefimiro fofse cacciato dal fratello,e fi ricoueratse piu toftp in Tragurio, ch'in Spalato,Zara, o altroue,ne'l Dndolo,
nealtroltoricojoCroniftanefa mentipne alcuna : ondercta incertps'all'hora venifse in Tragurio per ritrpuarui il Doge , pure vi fose da prima_,
ricoueratp . Che poi ricuperafsc il Regno caufi da i priuilegi;, che nominano Crefimiro, e Stefano fuo figliolo Re di Croatia l'vno doppo l'altro : e pcrciopuo congetturarfi , che cuando Crefimiro non fia fuccedutonel Regno
per la morte del fratello, poniefsereftatoreftittiito dal medefimo Doge , 6
vero da Ottone fuo figliolo , e fuccefsore ncl Dogado ; fcriuendp il Dndo
lo, e trotiandofi anco memoria , ch'Ottone fia ftato in Dalmatia del 1018.
Nella qual reftitutione la Chiefa Catcdrale di Tragurio h jura ottciuito i donatiui , che fecondo lo fcrittore della vita di S.Gionanni furono conccduti
ila i Re di Croatia :attefoche Crefimiro, e Stefano fuo figliolo fi vallero dt-l
folo titolo di Croatia , Crefimiro Pietro rigliuolo di Stefano , e i ftitxx f\ori
aggiunfcro il titolo di Dalmatia . Di pi fcriue l'iftefso Dndolo , ch'il Dogelbfse riceuuto folcnnemente in Tragtirio,daIVefcouo,c Cittadini com'eiu
Hato riceuuto ancora ncH'altrc Cittd della Dalmatia,c che vi tron vittonofi li fuoi, che da Zara v'haucua mandati con dieci Galre , per incontrare 40.
Nobih N rentan i, che ritornauano di Puglia , i quali ritrouati vicino Cor/ola furono prefi, & iui condotti per afpettarc la vcnuta Hei Doge ; ch'accrciciuta l'annata con legni de Dalmatini veniua per acquiflar Ufle de Narcn
tani: e quera fu la prima occafionc, nella qule fi troua memoria, che 1'ra Vtnt-ti-na fi fia valfuta dcU'opportunita del fito, e porto di Tr."gui io .
DeHe Memorte
La 'vettuta clS.Giouanni,lafua vita , equellochc [ucccdcfsc
nelfuo tcmfo. Caf.io.
Velche doppo feguifse nella Prouincia fino , che i R di Dalmatia , e_>
Croatia regnarono , niuna cofa di certo fi pn addurre : nel particolaw-- re di Tragurio fi pu dire , ch'al tempo del R Crefimiro venifse in
Dalmatia S.Ciouanni in compagnia d'vn Cardinal Legato, e fofse eletto Vefcouo : benche nella fu vita fi troui fcritto,che venifse al tempo di Colomano R d'Ongaria , il che nelle note da me ftampate fopra detta vita , ftato
prouato efser'equiuoco di Treguano Archidicono condo fcrittore della_.
medefma vita : poiche com'egfi ftefso fi dichiara, riformando del i 203. tica vita d efso Santo , v'aggiunfe del fuo non folo quel che fucced doppo la
di lui morte ; ma ancora la prefatione , alla quale , volendo metter il tempo
dlia venuta del Santo , come fbraftiero , equitioc , e pofe Colomano R d'
Ongaria in luogo di Crefimiro R di Dalmatia , e Croada : il che manifeftamente confia dalle memorie da me iui addotte ; all quali rimetto il lettoro
fe vorr certificarfene: e fe bene non h potuto trouare l'anno precifo di det
ta venuta , ne'J nome del Legato col quale venne, tuttauia dal computo iui
fatto ftimo, che venifse tra 1' 1062. e 1064.6 s'altri Legati Cardinali non capitarono in Dalmatia tr queft'anni , far venuto col Cardinal anch'egli Giouannidel . nominate da Toma Archidicono di Spalato al cap. 16. nel
qual tempo dicel'antico fcrittre della fudetta vita, chefeguifferofrequeti
incuront diguerre , e le difcordie ciuit bauejjcro durato lanamente : e percho
rincui-fioni altre non poteuano efsere,chc de i Normanni , che pofsedendo i
Regni di Napoli , e di Sicilia faceuano guerra all'mperio di Conftantinopoli, dal quale dipendeuano i Dalmatini, come ftato fpecifcato neU'opera de
Regno Dal.& Croat.cosi le difsenfoni ciuili faranno ftate le competenze tr
Cittadiniper la diuerfit delle fattioni , che nella fudett'opera fono ftate riferite, e meglio fi fpecificaranno nella prefente . Dell'anno dunque 1062. oltre l'incurfioni di guerra in Tragurio v'erano le difsenfioni ciuili : Ondeli
Cittadini rilaputo l'arriuo del Cardinal Legato d Zara , che andaua in Ongaria, ricorfero da lui: pregandolo,che venifse nella lor patria per fedare le diffenfioni tr Cittadini , il che egli volontieri intrapree , e venuto a Tragurio
con le folite maniere de miniftri Apoftolici , li ridufse prefto in concordia.:
nel qual tempo mor il Vefcouo, e dubitandoi Tragurini , che facendofi I'clettipne del nitouo Vefcouo in abfenza del Legato tornafsero a ripullulare
gl'pdij fedati: per<-i il Clero, e poplo vnitamente pregarono inflantemen
te il Legaro , ene icr dafse per Vefcouo alcuno di fu compagina : e perche il
Legato non crcdcua hauer pcrfona atta, ch'iui volefse reare , ricufaua di far
queVelettione : ma commofso alie reitrate inftanze , e preghiere de i Citta
dini , g'i venne penfiero di dar loro vn giouane Romano , di nafcita nobilc ,
d'ottimi coftiui, e dotato di fcieiizaper nome Giouanni, ch'era in fu com
pagnie, e chu'^atolol'efortoad accettar quefta dignit : m ricufando egli
cor I umilifime preghiere, nella fu vita fpecificatc : rifpofe il Legato a Tra
gurini, che non auun potuto perfuadere quefto giouane ( ch'egli iimaua a
proppfiro ) 'accettar il Vefcouato : e per fi prouedefsero al meglio che.j
iapeuano di paore dal ehe tutt'il poplo refto molt'addolorato, c\ bitanc.o.
Di Trau.
ij
do , che partend'il Legatos reftando la Citt fenza Paftore ricadefse in peggiore ftato di prima , vnitamente efclamaua non volerfi partir dalle fue por
te fino che non ottenefs il Vefcouo : onde commofso di nuouo il Legato tor
n replicare l'iftanze Giouanni, e dicendogli efser volontd di Dio, l'efort efficacemente ad accettar il Vefcouato : all'hora egli humiliatof al voler
Diuino ) e del Legato accett l'elettionc : onde allegro il Legato d'hauerlo
perfuafo, lo notific al poplo , il qule lodando Dio , e ringratiando il Le
gato , e la Santa Romana Chiefa d'vn tanto beneftio , lo riceue con fomma_,
allegrezza : e continuando'l Legato il fuo viaggio , fu Giouanni confecrato
da Lorenzo Arciucfc. di Spalato,eritornato alia refdenza come s'applicafsc,
e con aflidua diligenza ctinuafse a inuigilare ne gl'interefi dclla fu Chiefa,
e con quanta auterit viuefse , e come caritateuole fi dimotrafse con tutti,
e fpecialmte con poueri,nella fu vita pienamte fpiegato.Riferir nondiineqo alcune memorie, che nellcpredette note della vita fono ftate accnate.
La piti antica memoria, che fi troui dlie attioni del Santo Vefcouo l'erettione del monaftero delle Monache di S.Doimo, hora dette di S.Nicol, &
l'vnica pergamina originale,che rimafta dalla defolatione della Citt.
In nomine Domini noftriSaluatoru Reg etcrni anno Domini Inear. 1 064. Ind. .
Rgnante Domino nouro, ac pijffimo ^iuguflo Conftantino Duce & magno Imperatore : Ciuitatis vero Tragjregente Cttbedram loanne venerabili Epifcopo rethorico
vna cum Damno Dabrana nclito "Priore, & cumfratrefuo ^ndreatomnibuf<iie nobilibus ; fub illorum namque temporibu hoc prccepimus priuilegium confcribi not
omnes videlicet Staligato, Georgias, Tridullo>Dubro,5epelatot Calafate ,
yita-^A ; & hoc fpontanea noflra volntate de hoc quod ipfe iam diflu Epifcoput nos
perplnrimum rogauerat , vt Eccleftam , que noflra eratfcilicet domw Beati ,
vbi porta Dominica vocatur ibi monaflerium anciSarum Domini concederemos conuere . ttosvcroconfultoomncs, & quianoflerreftor , acprotettorpermanferat i magifque pro remedio norarum animarum audiuimus; ibidemgue Domi
no annuente monaflerium effe afirmauimm ; vbi & ^ibbatiffa longum temporisjpatium nomine Enfern: introduca fuit, ceteris cum Sororibttf . Tofl bec Do
mine ^ibbatiffefimiliter terrt , " vinetts iudicauimui , fueqae potefl iti comifimus ,
infuper & litus luxta eandem Eccleftam ad obfequium fui ibidem nmccffimns fed in tali pao ; & in tali ten ore : vt iam diua Ecclefia , qua nos monaflerium fieri
conceffimus alium Dominum prter nos non haberet , etiam vnus vt ibi ^duocatu/t
mitteretur & nobif ad regendum,&gubernandum neceffaria . Quod & affirmaiunt
fuit ante notifiant prefati IoannisEpifcopi t & Dabrane eiufdem f^rbis "Prioris, ac
Mirce Bogobayfe,ac ndree,nec non T^obilium,^ ignobilium Tragurini Caflri , qui
bitiuf re teflesfueran: : vndefi qui banc nouram difinit onem difrumperc teriptaiterit, Trinum,& vnum Dominara babeat iratum , & 3 1 8 , Santfornw Tatrum confequatur malediionem, deglutiat eum terra ftcut Datban , & ^biron ; vcniatquefa
per eum lepra " Syri, & cum ludaproditore denodttu? in infernum .
14
Dlie Memori
in qnei tempi , cd alcimi alla preferir de Legati Apoftoci, come fi vede dal
le ottofcrittioni rc^ifrrate nelle fopradette note; efe bene in quelle non.,
viene efprefsoahrun particolare da lni operato , nondimeno dene prefupporfi, che non folo perla (inmolar famrfiarit, haucua con I Arciucfccmo , ma_,
anche perla fc te carita di gioiiar alproflrrro hjura hauuto gran parto
nei decretiSinodali . Di che per la perdita de medefimi Sinodi non vi reta-
alcuna memoria : fuoriche vna nel priuilegio di Stefano vltimo R di Dalma
tian Croatia ( dato in Sibenico alle monachc di S.Bcncdetto diSpslato, ho
ra dette deS.Rainerio , nel luulefono irorrrmari I'Arcin. Lorenzo, eGiouanni Vefcouo di Tragurio regiftrnronel lib.i.cap.i i.de Regno Dal. & Croat. )
dal quale fi puo ded.urre , come iiti congetnirai, che 4.Gio: v'andafse infierne
con l'Arciuefcouo per riconciliare quera) Re fermato in Sibenico madioccfe, con la vedoua del Re Znonhnrro : e con tal occ.Tfronecome rcriuono H*itorici Ongari S.I.adislatro loroR fratcllod*er?;a Vedoua , oceupafse il Re
gno di Dal. Croat, e fi come quanto alla Croatia ftato da me ccrtrfieato ,
cosi dlia Dalmatia s' diinofirato il contrario nclla predett'opera al cap. r.
del lib. 3. poiche non ( troua memoria alcnna , ch'il Re Ladislauo arriuafso
al marc , ne c'habbia hatutto che fare co*Dalmatini: m che occiTpafse folo la
Croatia, cdiqtK- mnftitnifte R Almo fuo Ni pote da lui pure deftinato
fuccefsoTc nel Regno d'Ongaria : nelmcdefimo tempo contimiarorto le fo
pradette guerre tra l'Impen (reco , eliPrencipi Normanni: ncllcqualifi
come confia ,che i Venctiani pi folte combattefsero con varia fortuna in_
fauor de Grcci , cosi fi deuc amo preftrpporrc, che i Datmatini concorrefscro in tutte quelle fattioni ' Venetiani ptT le congetture iui da me ponderate . Con la qua! occafione Vital Falk.ro Dogedi Vcnetia confeguida Alefio
Imperator di ConftantinoprHi il titolo di D*hnaria , ch'cra alfhoravacante
per la morte de i R , cd era fiato ommr<o doppo l'Orfeoli da 1 Dogi fuoi
preccfsori- e contieno nel pacifico pokefso d'elso titolo fino che CoJmarto
( elclufo il fratcllo Almo , com minore d'eti ) fuccedette a S.Ladislauoncl
Rcno d'Ongaria, e fo^giog ta la Croatia , che ( gferaribelJata , e venuto
alie marine afoiintc 1! titulo di Dalmatia , pofe l'ahedio Zara , come nella
predettavit. di S.Gio:\ rene kritto : douc(doppo la narrationc de miracoli
del vino mol tip! it ato ne 1 tini del mofto , dola barca nella quale fi troiiaua
il Saiito , quando andana a Sibenico in v ifita, cheperuenuta allaPianrafi
ruppc, Se ane;o al fondo , all'hora il Santo cammando foprail mare facefse_
vicir labarcafuori del mare i Hefa ^ fi leguita narrare il prcdett'afsedio di
Zara, ch'ci'J la pm forte Cirta di Dalmatia, oprninara cou varie forti di machme : contra le quali banendo Ii Cittadini apparecchiate altre machi
ne efocrimentarono rutte inutili:onde perdurifi d'animo penfauano di
renderi iinominiolamentc:ma foprauenutoGiouanni Vcfcouodi Tragurio,the conforme i! Uto cofiume volontieri v art'aticaua per acquietar le difsenrioni , la la venuta rallegr Ibpramodo 1 Zaratiiu,cpercicorfero ad incontrarlo dimandando configlio di quclche doueuano Jare in quellalor vrgenza : cd cgliconfortatilifi fecc mollrare le loro machine, e fattanc aggiuflare
va. con quella nippe la machina principale de gl Ongari, che pi rrauagliaua la Otra : il che veduto d .;!R , econofeiutoene non poteua vincerlaCitta pe for/ a , uxlinafse l'animoa qnell'arcordo , che dal Santo fit fuggcrito,
conchiuia a refa della Citta conorme al volere de Cittadini . Da quclla_,
nar-
Di TrAU.
narratiua fideuono ofseruare duc cofe: L'vnacli'il Santo fofbc folito d'aflfaticarfinell'aggiultarledifferenze; dalchcfipu dcdurre, ch'eglifi fofletrouato in alore occafio ni mediatorc dclle paci nclle diflenfioni ciuili della Prouincia , come di fopraf accennato , e come tale doueaefler in ftiina grande
apprelfoiZaratini ; i quali perci s'erano ralle^rati fopramodo dclla iua venuta ; tonfidando , che l'efperiinentata fui prude nza hancrcbbc trouato modo di liberarI i dall'anuftie nellequflli fi trouauano: L'altra, cheegliinfi il modo dell'aggiuftamento ; e le condition! della refa , che eguircno
fccoudo il voler de i Ottadini ; il che f del 1105, enel modo che ne! cap. 4.
del lib. j. dlia predett'opera , ftatofpiegato: ondeficomeconfta,cneS.
Gio:f quegli che tron ilmodo deH'aggiultamento de'Zararini col R ; cosi
fi duc creciere che l'ifteflo fotfe Aiitore , che i Tagurini , e Spalatani fi rendcffero con le mcdefimc conditioni all'iftclFo R Colomano , le quali fi corne
iui ftato ponclerato, per moite efperienze flirono conofciute le piii proprie
per confcruar la pte,t quiete tr confinant! Dalmarini,e Croat/; cosignan
te volte furono violate ne tempi pofteriori da akuna dlie parti feguirono
quelle guerre, e diftiirbi, che nclla medema opera fono ftate dcfcrittc .
Seguir poi il medefim'Autor dclla vita narrare la grande Him ch'il R
Colomano faceua di S.Gio: c'1 miracolo dell'apparitionc dlia Colomba da_.
Jui veduta mentr'il Santo cdcbrana MeiTa nella Chiefa di S.Michcl Areangelo, fituata all'hora fuori di Sibenico bpr* la cima del colle, cd hora rie h
nelCaftello; eche veiuitocol Santo in Tragurio confcrmafle li Priuilcgij ,
che li Preiicipi di Salona, e di Croatia haucuaiio conccilb alia fua Chicfa,dc_
quali marauiglia,che non fc ne troui memoria , rifcontro aleono , come fi
trouauo le copie del Priiiilegio, ch'il medefimo R concede alla Citt trc anni dofpo, che fi rcgiftrar a fuo luogo . V' ancora vn'altra menaoria , ch'il
medefimoSintofi trouafl con l'Arciuefcouo Crefcentio fucccflorc di Lo
renzo, e con altri Vefconi di Dalimtia, Croatia nella dicta che fi fcce alla_,
prefeiiza del detto R Colomano, e Uoi Baroni ; nella quale e^Ii rilacjo'J'inueftiture delle Chicfe , che s'era appropiato come apparc dalla memoria del
iiibregilratanel fopradetto luogo , equeftarifolutione del Re fi donc probabilmeiue attribuirc all'cfortationi del Santo,da lui tanto . J honorato come nella predetta vita viene efprclo: onde fi come ncll.i reu di Zara_,
trouegliilmododiconlcruare la pace tr Dalmatini , eCroati. cosi in.,,
queft'attione impetr dal Rea pace alie Chicfe d'ambeduc quelle Prouincie: equtndi far prouenntala vcneratione, cheiDalmatini , cCroatig/i
portauano come benefattore vniuerfale in vita, che doppo la fu morte accrefciuta per li miracoli fi confema tuttauia . II Santo poco tempo doppo s'arpal, e predetta la dcfolatione,e relauratione dclla Citt, mor in qiiclla_,
Sanrita, nella qualc era vifsuto : e fu fepellito nella Catedrale di S. Lorenzo
dalia parte di mezo giorno auanti I'Altare de Santi Cofino , e Damiano , e al
dio fcpolcro fcguirono i miracoli , che nella fua vita fono nferiri .
nda
16
Delle Memorif
Di Trau.
17
legij
Delle
iS
legt; pafsati s'aggiungono akune parole che faranno ponderate pi'ii auiat
Da quefto pnui legio fi puo congetturare , ch'all'hora la Citt tofsc 'riotta in ftato conueneuole d 'habitation! de priuati , fe bene le mui-a publiche-
non erano per anco rclaurate : e che circa'l medemo tempo feguiise la reueJatione , e ritroiiamento del corpo del Santo , come nelle note alia fu vita_.
ftato confiderato , e che il Vecouo di quel tempo , che Treguano ha ommeflb di nominare , al computo da me iui fatto deoba cficr flato De fglio
di Makarello dall'Archidiacono di Spalato nominate . Che la reftauration
dellc mura della Citt s'allungafle-molto dalle parole del medefmo Tregua^
nodifopra nrrate fi comprende, giche la Citt fino al ii7i.non_
haueua mura : ma fulamente fopra le vccchie rouine era ferrara
con pali , e mafiere per ripararfi dalle debili inuafioni de
Corfari , che mente giouarono contra 1'Armata
Vent t ana, che faccheggio la Citt,
come di fopra ftato rierito; e quefte fono
tutte lo
memoric , che h potuto raccogliere delle cofe feguite auanti la rclauratione della
Citt.
'l'A.
-. l , ,1 -i
t-, l l 1 J 1 /- ~
/7 *
- I- * -l l l ' -V - -t
It
/~4*-*..
Lr~.C^...
DELhL
'9
DELLE MEMORE
DI TRAGVRIO
HORA
D E T T O TR A VLibro Seconde.
Priulegi de i 2( tfOngaria . CafJ.
LprimoRed'Ongaria, che concederte Priuilegij Dajmatini tu Colomano > del quaJe non i troua alcun origi
nale in tutta la Prouincia i ma moite copie inferte ne'Priuilegij de Re pofteriori, che (.enfermando quell i delli
Anteriori , foleuano farli regiftrare intieri j e quella pergaminanellaqualeefcrittoil Priuilegio di Colomano,
infierne con la confermatione di Stefano fuo figliolo, che
f troua nell'archiuio dlia Communit copia fcritta_j
con accuratczza di carattere , ch'imita l'antico di qutlii
tempi , hauendone io veduto d'altre fimili dell'ifteflo carattere , e erandezza
per apunto in mano di perfone priuate ; nelle quali erano dcfcritti li medemi
priuilcgii ; m perche quena, che e nell'archiuio v' flato cucitol cordone
di fcta ", dal qule pende vn gillo di cera ancica vero > e reale d'vna fccia fola , nclla quale fi vede, vn hnomo Cauallo, e vi fi leggc il nome di Colomano
R d'Ongaria, perci da quelli , ch'hanno poca pratica de caratteri an t ich i ,
vien creduto , che fia l originale , come il figillo , e quelo figillo eflendo vnico ch'io habbia veduto d'cflo R , ne credo fe ne trouin altri in tutta la_i
Prouincia ; perci nell'inuentario de Priuilegij > ftato pofto ncl primo luoco. Doqendof diuique far fpcflo mentione diquefti Priuilegijh voluto
tradurli di parola in parola per leuar il tedio quelli, che non intendendo
latino, haurebbonobifogno di farfeli interpretare ; come faranco d'alcune
altre memoric , che contenndo cofe effentiali , deuono efler'intieramente_*
iutefe da lettori .
L'.iKito de'Incarnationt del Signare iio.nelmefequintOigiorno 25 .'i i. del m9
K-gns . lo Colomano R d'Ongaria , Croada , e Dalmaiagiurofopra la Santa Crocf
voiCittjdiniTragurinimieifdcli fermapace. T^onvoglio, che ftate tribntartj
i.ie,al mtofigliolo , all mieifucceffori . ll fefcouo , o Coate che fora cletto at
Clero, e popola,conferm*ro , evilafaaro viuerecon lelegri rticamente jltbilite,
faino che deWentrate del porto delta Cittadelliftranieri * aoi parte dourd hauereil
Re, la ter^a U Coate dlia Citt , e la decima il Pefcouo . T^on permettero , cb'habiti
ttella Cittj voflra alean Ong.iro , oforafliero , fe non qucUo , chtfara di voflra voloturicerc<t!o. Quando verra da voiper coronrmiy o per trattar egotij del Regno ,
won far vjuforty ad alcun Cittadino uelle Ctft troje non quei , che l'affetto >eB .
* '-Icrcjdjnti
10
Delle Memorie
Di Trau.
luoo detto ( al mnro ) ; nel qul fpatio fono comprefc Mezlina , le Valli , c
quah tutto il territorio di Biach, cn'hora fi dice Campo grande , e quefto ter
ritorio cos diltate dal tempo di Zuonimiro far ftato goduto da Tragun ni fino alia defolatione della Citt ; con qual'occafione pu effere , che fi circonuicini col pafcolo de loro animaH andafsero occupando , come derelitte
le valli pi lontane dlia Citt , e fors'anco s'introduflero nella coltiuation^
del Campo grande , fino che li Cittadini furono occupati ncl reftauro della_,
Citt: echeridottaquellain ftato conueneuole oflero neceffitatiricorrere
dal R Geyza, & ottener la fopradetta confermatione per ricuperare il poffefso interrotto di quell parte del territorio , che prima della defolatione_
godeuano ; il che pi difufamente fi confiderar , quando fi trattara dclla_
controuerfia, che s'hebbe con Spalatini fopra il medefimo campo .
i.
Delle Memoric
Ongari ; fc^trente fbprauenendo il Doge prio Mdfipif^coU Arm*ta per recuperar Zara, che s'era data a gl'Ongari : hauerid occupait Milo
come fi detto nella predetta opera fu anco Tra, erlceu'l giurmento
di fedelt da Cittadini : come aal Priuilegio originale dell'iftefso Doge del
i i83-confa: datjuefti doi Priuilegij deDogi fi pno congetturare.ch'i Tragu
rini per la debolez2 dlie mura inhabili a refifter all*AfnateVenetiatie,fiano
It at i gl'vltimi dlia Prou incia ridurfi otto gl'Ongari , cd i primi a ritornare alia deuotione de'Venetiani .
Negl'anni fufsequcnti dalle fcritrore fi caua , che Zara , Spalato , e l'folo
dlia Brazz , e Lefina continuafscro fotto'l dominio degrOngari ; percio
dne prefuppprfi , che li Tragurini facefsero lo ftefso , trouandofi anco alcanefcntture ai qnei tempi, che cdrtformc'l confueto eprimono ilomedel
R rgnante in Ongana : onde fi puo congetturare , che nella tregua , cho
poco doppo fegi tra gl'Ongari, e Venetiani la Citt bfse cinta di mura , c_*
perci non ottoporta piualli tmori di prima t continuafse infierne con lc_*
Citt vicine di Spalato , e Sibenteo ricon'ofcr il R d'Ongaria, trouandofi
la confennatione de' Priuilegij del REmerico 1 197.
Ch'm quelli tempi fofte cimardiirrar la Citt ipiio inferir dalle parle
di Treguano hell vha deiS-antoriferite, dic'endo eaich'Jtlfeimoaeliaccheggio non era ancora la Citt cinta di mura , e tott"dal che fl fitt mfefire , ch'al tempo ch'egli fcrhena , { che fu del 1 203 ) gi vi ddueuario dre , e
mura, e torn, nelqul tempo hauendo1 liVehetiani infierne con Francfi
prefo Zara, e feguent l'Armta Venerian dHlrutt II torre,e plazzo
di Bernardo Arciuefcouo di Spalarfituatonell'ifoIaVrariia vicino alle roine di Salona, come riferifcc 1 Archidicono , non efendei memoria alcuna, ch'all'hora la Citt di Tragurio patiflfe alcun difaAro , doueua eifere in_.
ftatodi pottr refifter aH'irtafioiil del'Armate. E perche fi tronano memorie , ch'alcuni Cittadini haueiTero dlie torri coiitgue alie cafe loro,fi
puo congettnrare , che non pptendo il publico fupplireal reftanrodituttq
il circuito , permettefe , cni ne reftanraua parte, d'appropriarfela , e che li
pi comodi rifacendo alcuna dlie torri , e mura ne diuentaflero patroni ; d'vna dlie quali torri ancora fe ne veggono veftigij in cafamia^come mcglio
fi fpecificar in altro luoco .
to
Di Tra .
ij
ro del 1103. crliluoghi, che nomina v'include Oftrog, con quai pretelo Ii
Spalatini intendcuano d'includerui tutt'il Campo grande >e qucfta deue eflcr
ftata la caufa principale , per la quale Ii Tragurini procurarono la fopranominata dichiarauone del Re Geyza ; con tat to ci non rcflarono Ii Spalatini
di quando, in quando pretendere hora vna parte , ed hora vn'altra dlie predette terre, come dall'jniranza fattada Tragurini .al fopradetto Duca An
drea fi pu dedurre ; attefoche capitato eflb Andrea in Tra del 1 200. li Cittadini ricorfero da lui facendo inUanza, che dichiarafle il territorio detto di
S.Vitale ( che quellaparte del ampo di Diuuglie detta Tarze , chevieru.
comprefa tra la lirada il torrente Slanaz ; ed il mare : cos detto dalla proffima Chiefa di S. Vitale) appartenefi'e alli Tragurini i di che hauen do vol to
Andrea riceuer informatione in Spalato ; indica ci , che la controuerfia foffe mofl da Spalatini ,&iui Andrea riccuuta informatione conforme con
flicto dalli fuoi Camarieri dichiar le fopradette terre di S.Vitale appartenerc alli Tragurini , e che doueflro efler perpetuamente pofldute da loro :
nondimeno eflendopoi il medefimo Andrea per la morte ai Ladislauo pupillo fuo ipte fucceflo nel Regno d'Ongaria , nella conformt ione de Priuilegij, che fece Bernardo Arciuefcouo di Spalato del 1 207 , tr le terre , cho
nomina, ei mette , ilfredio Kegale detto Stach, con tutte le pertin ^e, e nominatantente tutto il territorio di S.fitale,cb'apparteoeua alio ea predio Biach,non oflante tlTfiuilegio perfaifafuggeiont imptralo dalli Traurini, quando regeua il to
rero.
E cop t tto,che Ardo, hauefle mol t i fau tori nella Corte d'Ongaria,come
riferifee Archidicono di Spalato al cap. 24 , nondimeno ricorfi di nuouo li
Tragurini ottennero dal medefimo R Priuilegio lor fauore , del quale fu
eicquutore , e PreAaldo M. Bao Martimo del 1210. aggiudicando alli Tra
gurini le terre di Bjach,e perche forfi li cfini di Biach doueuano efler varia
mente interpretation ottenuto dal R nuouo, Priuilegio, del quale f Preftaldo, & efecutore Dabro Conte d'Apporo del 1 2 i6,neJqual veniua inclufo nel
territorio di Tra tutto quello fi trouaua tr la Colonna fotto Qftrog , o
Smoquiza ccccttuate le terre natrimoniali de Spalatini , o altri part colari ;
m perche all'hora fi perfe il igillo Regio : f perci di nuouo renouato eflb
Priuilegio, e figillato col nouo figillo del 1217 Ii 14. Gennaro , il quale fi
troua, ma non gi li due fopranommati , che eflendo m queft'vltimo Priuile
gio dichjarati null i , ne ran no flat i itracciati li originah, e perci non fi de: tronare : m folamentc le fopranominate loro cfecutioni . In qneft'vltiino Priuilegio , non folo fono dichiarate efler de Tragurini le terre fituato
tr la Colonna d Oltrog,e Smoquiza : ma vengono particolannente nominatituttililuoghicontenutitrh medefimi confini, che fono. Monafierio de
S.Vietro de Clobucac , villa Riacb, Chiefa di S.rtale de S. Giorgio li paftolidi Dinuglie con lutte le loro pertinence, il campo di Tritt con tutti li fuoi ingrc(jij& egreffi
tutta Merlina con tutte le circonfUn^e, e campt, moati, vllifino Smoquiza, irrifando fe 1 Icnn 1 cafifoffe impetrau contro cffjViiuileg o,ecte$tuate le terre nereditariede part colari .
Si deue aucrtire , ch'il campo di Tra con Ii fuoi ingrtf , & egreffi , vi deuo
efl :r fiaro poto,non gid, che quello polfi eflcr flato preteoda Spalatini , co
rn: pretendeuano Biach, m per foprabondante cautela folita vfarfi ne cafi
ci i. iirroucrlie , per hauerne in fcrittura la Regia eiprellk>ne,c cos fi far foB 4
pita
14
Delle Memorie
pita la controuerfa per qualche tempo coll'Arciucfcouo , Spalatlni , goiito quietamente il territorio dalla parte di Leuantc .
Di Tr .
iy
De
Di .
vj
Delle Mcmri
ria . Hebbe quefto Bela doi figlioli , Emtico primognito , che li fuccefso
iiel Regno , cd Andrea, ehe fu Duca di Dalmatia , e Croatia , e Chulmia , trd
queftfuoi fratelli feguirono lunghe contefe, e tr volte vennero aU'armi,nell'vltima dlie quali Andrea , con tutto chc circondato da numerofo efercito
fi dal R fatto prigione : doue dimor quafi yn'anno , fino che Emcrico aggrauato dal male , che conobbe mortale fi rifolfe di liberarlo , e raccomandarli la tutela di Ladislauo pupillo fuo figliolo vnico , che li fuccefse , e per
che egli vifse pochi giorni diede non licu fofpetto , ch' Andreaper fuccedere alia Corona lo facefse morir, e Archidicono di Spalato riferifcc , che la
morte del papillo non fu crcduta dall'Arciuefcouo di Spalato , in maniera.
che innitato da Andrea, che venifse ad afliftere alia fu Coronatione , trafcurafse di farlo ; il che dal R Andrea fofse male intefo : onde , o che per quefto
fofpetto fofse vniuerfalmente odiato, o vero perche molti, che nefle controuerfie pafsate feruend'il R fegl'erano adoperati contro, temefsero d'efser da
lui maltrattati, non marauiglia che chiamafsero li figlioli diGeycha,egl'offerifsero la Corona d'Ongaria,e fe bene non fi s, chi fofsero quefti figlioli di
Geycha, cos deue certamente crederfi,che fofsero del fangue Reale d'Ongaria, ch'in Grecia fi trouafsero , e fe ne trouar la traccia fe fi rifletter quello, che fcriue l'iftefso Niceta, ch'al tcmpo,ch'Andromico haueua vfurpato Imperio ad Alelfio figliolo pupillo d'Emanuele .
ifaacio nobiliffimoT^ipote defigliola de Ifaacio Sebaflocraterefratello d'Entanucle Imperatorc non voleado vbidire ad Binronteo occupaffe l'lfola di Cifro , elaftgnoreggiaffe con aflbluto dominio ; n erudel(Jim* tirn nia , e vift manteneffe
anco doppola morte d'^Andronico,fino che capittto lui Ricardo R d'Ingbilterra del
i I90.occupajjel'lfola,elofaceffe{>rigione;mafugito, tornafle trauagliare liefpo Imperatore,cbe lofece . Queft'ilefso , che da Greci conforme al'vfo loro venina col nome dell'auo materno detto Ifaacio , dalli Ongari doueua efser detto Geycha , Geyza; li figlioli del quale doppola morte del
Padre fi faranno ricourati apprefso ji parenti della madre , e queli come del
fangue Reale d'Ongaria,e Nipoti di Stefano fopranominato fratello diGeyza terzo loro R, che fi era ammogliato in Grecia: pofsono efser ftati inuitati dalli Barn i Ongari alia Corona: m dalla diligenza del C. Domaldo in
tercom li metfi,c le lettere,e fcopert'il trattato,la congiura non hauer hauuto effetto,e percio da gl'iftorici lar ftato anco tralafciato di tarne mentione:
haucndo continate Andrea nel pacifico pofsefso del Regno per fpatio di
30 annije di quefti figlioli di Geyza quello ne fegnifse,non {e ne troua memo
ria alcuna, come fe non fi fofse trouato quefto Priuilegio , nonfi faprebbej
ne anco, che fiano ftati mar al mondo .
Quefto Domaldo doueua efser per altrp perfona di valore , e di gran feguito, poiche alia fu direttione fu appoggiata la reftauratione della Citta di
Zara,e di quella refse la Contea del 1 203. fino che aggiuftatifi li Zaratini co'Venetiani riceuerono il loro Cont , e per la dipendenza, che doueua haucrc
nell'altre Citt li far riufcitp facile di ritenere in Spalato quelli che con lettere ritornauano dalla Grecia, perilche auanzatofi nclla gratia Regia gl'haur anuo le Citt maritime gara offerte le loro Conte per hauer la di lui protcttionc , trouandofi memoria nelle fcritture , che fofse Cont di Nona del
i2oS.fi come anco nella tefta d'argento ( che liella Metropolitana di Spalato
doue ripolo il cranio di Sant'Anaftafio Martire fi leggc ) che del i i o.lc fsc
Contc
Di Tra.
2.9
Conte riflefo Domaldo ; tnquando fia ftatoeletro,non trouandofi fenrture di quci tempi , non fi pv.o 1 apere; nondimeno hauendo eg otcenuto il fopradetto Priuilegio 1 iftefs' anno ncl quale venendo noniinatoton titolo di
Conte di Sibenico lolamente , e non di Nona , di Spalato ; da ci pu infcrirfi , che fofle Conte hereditario di Sibenico fucceflo al Conte Saraceno fno
Padre nel medemo Priuilegio nominato; poiche ncl fopradetto Priuilegio,
ch'il R Andrea concede Tragurini , quando era Duca del 1 200. tr gl'alrri
Conti, ch'erano prefenti , vien nominato Conte DomaIdo,& in vu altro nell'iftefs'anno conceilb alli Monaci de'SS.Cofmo, Damiano, ncl quale dichiara, che la Chiefa, o ver Cappella di S. Gribgono pota , ne' foborghi di Sibe
nico, fondata da Cittadini di quel Caficfio, era da loro ltata concerta alli
predetti Monaci : non folo nominato tr gl'altri Conti prefenti , ma vien_
dato per Preftaldo d'eflb Priuilcgio , come quello, che doucua eifeme Conte.
Di quanta autorit egli fofl fipuo conoccre da vn Infiromento fatto in_,
Spalato del i2i6.mentr'enli crami Conte, ncl quai Pietro, e Marino riglioli
di Camurcio gi Conte di Tra , vendono Margeno la quarta parte ddla_r
Villa Befirizapcr vinti romanati , ch il Padre loro haueua comprato da Sil
ueftro, Zanica Tragurini figlioli di Virfcna, con conditionc che fc'l Conte_>
Domaldo glelaleuarte di reitituirli il prezzo riccuuto ; e pure Bcrri/aera_,
terra Regale, che poi il R Bcla concclc a Tragurini del 125 1 ; ondcfacuidofi rifleflo alia fopranominata fcrittura del 1 197, nclla quale vien dichiarato, ch'il Vefcouo di Tra habbi la terza parte dcllc oblationi nclle confecrationi dcllc Chiefe di Sibenico, Campo di Marina, ; fi pub dedurre ,
ch'all'hora nen foflero inclufe ncl territorio di Sibenico le terre del Campo
di Marina, ne , e confiando, ch'il Campo di Marina, con altro nomo
detto Drid, forte all'hora in poter d'altri Conti Croati, anco di fi pu
congetturare 1'ikTo : pcrci potrebbe efler , ch'il Conte Domaldo , o vero
Saraceno fuo Padre per concelionc Regia , in altra maniera aggrcgafle crte
terre di al Contado di Sibenico'( che poi fu dichiarato dal R Bela_
erter in quel territorio , quando coneclie Bcltrizaalli Tragurini) ch'il imile hauefse in animo di fare efo Conte Domaldo di Bctriza, Bill riuiza.e
forfi d'altri Juoghi vicini,e che per rifpetto della fu potenza , quclli che :ie
llipulauano la vendita , non ardifl'cro di competer feco , e faccflero la ibpi adcttadichiarationc . Continu egli nella Contca di Spalato , pcrquelo riterifec l'Archidiaconodopporimbarcodel R Andrea per terra Santa ; nel
qua] tempo bifogna credere , che Ii Tragurini riceucfiio da lui , dal fuo figliologratii moleftic, percaufadelle qualifoTcro neccfitati ricorrete dal
R , quando capito Spalato , per ottenerc in lor follicuo patente in forma
di PriuiLgio del tenor, che feguc, che h voluto tradurre iticra .
.Xiidrca . . faciamo apere ciafcbeduno d'bauer conceffo all fedeli noflr: Cittxd:m della Ci;td di Trau,che non ftano tenuti dirifpondere m cofa alcana, ne Dotnaldo, ne al fuo Hgl'olo, ne allifuoibaomini , e fopra ci con l'autorit Regia comandta Dmaldo, ed al no fi lilo, ed allifuoi huomini ,cbc non ardifeanoper l'auenire
moleilarli in cofa alcana ne efigere alcana ijatttonc fopra di loro , efe i wolelaran710 , non fulo incorreranno nella c^ia indignatione ; mi faranno punid ta pena perfo~
nale ; ancora al rnacTlro dela militia del tempio , che li difenda contra
Doma'dofuo figltolo,e fuoibuomini, edacci quea concefione a ferma, e m Watteircpsrfcaericon magiar fermera prefente feritto babbiamo fatty liare col
Dette
Moiifo doppiofigillo .
Dato per mano de ferino .11.1 Refit 1' el Signait 1117.
Qu?ile poffi eifere ftata la caufa per ta qule i Tragnrini fiano Itati neceflbtatiTricorrere dal R, efsendo rarilfime le tcrirtnre di quei tempi,nonfi puofapere ; nondfmcno dalla ferie dlie parole iui efprefle , e da quelle , che no
tempi fufscqnenti, occorfo con aftri Conti Croati , ch'hebber potenza iinilc i quella di Domaldo fi pu congctturare, ch'egli, ch'all'hora pofledeua
Ja Conrea di Sibenico , come fu propria , e quella ai Spalato per elettione_>
anima nellaxjuale fi trouaua almeno per anni ette procurafse,ch'anco li Tragiirini, ch'erano in mezo ( doue fi troua memoria , ch'hauefse terreni } l'elegefsero per Cont : e non potendo ritedenii lui elegefse per fuo Vicario il fieliolo , & ch'ambi con tutto , che abenti pretende'fscro d'cfercitar la ginrifdictione , ed vfafsero delle violenze aJli Cittadini di Tra , che capitauano
elle giurifdittioni loro di Spalato,e Sibenico,per rcprmer le quali il R,che
come fcriue {'Archidicono all'hora haueua concefso'J Calello Chlifsa
PontioMaeftrodeTcmpIaricomifelui 1 oTeruanza del Priiiilegio.. Cuefti
confonne l'vfo de' delegati Regij affignato alie parte il giorno, e luoco done
rfouenano venire ritrouarlo, d eretto tribunale d S.Pietro de Boifche(non
gi Boifchie ncl Campo di Trau : m tr Zara, & Vrana, ch'era delli mcdemi Templan ) termino nel tenor, che fegne.
dlia militia del Tempio per Pgaria, t
Sclauoaia,fLocottnevte Reg in Croatia > e Dalmatia tutti cbe le frefenti federanmoftlme.
Faeeiumo noto ciafcheduno , cbe fer la eaitfa the ftrtiffe tr'l Conte Domaldot e
li Citttdini di Trahabbiamo afftgnato'l termine adanbidoi,checomparifferoa*anti
di nef, e Jelli nobilidi Croatia apprrfso la Cafa noflra m San ftetro de Boifcbie : alf tl Conte Donaldo manda vnjuo huomo , al prefifso termine , e U Traurini mandarono Deffa dt Luc a, e tjujndo voleuimo dificrnere fuella ilpredetto Deffa de
Lata molrl> le lettere Regieftgillttc con doppiofigilo , ncl tnor delle quali era cofi
ferino t che li TruHini, ni: Domaldo Conte, ne alfttofigliolo; .tallifuoi huoniniin
fofa ale una foero obigatt di rifpovdere; efopra co comanda .i Domaldo Conte ed al
fuo figliolo con l'autoritj Regia, & allifnoi buomini , thenonardifcano moleftarli
nelfauHenire, ne exiger da loro alcana exattione efe li mnhflaranno nonfolo incorrerannonello .dtgno regio , maancora faranno puniticon pcnj pcrfonale. Tertal
caufa -jibaunto il (vnjiglio con tutti li nobili di Croatia , che furono prefentine[un*
altra cojapoteffimo atendere ,fe non cbe la /Jtone regia , coniepir lefue letters
I ljta confertaata fuffe rata , efeima ; efopra (uesio li Traurini dirnanjarcno le nofre leitet e ; perco no per pjrte del R.e cows.ndtamo a. ntii i he la dtttA Janatione &
canccffione per l'anutnire fu ferma, e foprj ci bibl>i.imofjito U- }rffntifgiHj:e col
noflro JigUlo . lui furono ptfinti Conanni f',jtoi.o (i T^.otu JlCtntc Bodetiiir >
Greg, ecu h Juoi fratei Conte Giorgio tii-fmoy de l./IL :, K;-..iHc, & raolt'utrn li no'i: e (uatt tralafcio di nfcrire ; vi fu .vico , / . , fr Giacomo
tlcTecurjtj, fia I^ioiu deOriol- Madiulndicf d; SpuLuo L'annodel Incuinuno.
ne c,tl Signore 1217.
Cosi (ara ibc.i fopita la concroucrfia , qua! che fi fofse , ch'hcbbero li TraguritiicotOxucDomaldo: il qnalc continu nclla Contca c.i Spa!ato,pci
tjucllofipiocauarc dal Arciiducono lino al i 210. f .IIILIH!) cgli , che folie
tacciato dalla Contca , cdtlotto in loco fuo il Conte Buiisenudc Lik.i, il
qua-
Di
qule trouafi manor a che foflc Cont di Spslato del i i ; pen he il medcfimo Archidicono fcriuC,che li Spaiatini tecero IcoarChHfsa ai Templan",
ed hauerla al Cont DomaJdo contutro che loro mmico, m conform? i
fuo folito non efprime il tempo quando ci fcquille : errouandofi vnacnttura nella quale i Chlifsani fanno lega con Spa'atim, Tragurini, ed iu qucU
la v'includono anco i Sibenzani, percio (ara benc di rifcrirne il tenore_
puntualmente, per rintracciare il fine , per il quale pofliefser alai a fart a_,
efsa lega .
T^ei di Ckriflo amen . l'anno delTlncarnatione del Signare 1221. nrll'indittionec. efle-do GitnceUo ^rciuefcouo, Butfleno Cont Micha gliodi Cofma Zule
////' 25. de "% , T^oi Spaiatini Traurini , e Chltfsani^inrjmo ferma pace
ton Siben%anifalHO U regioamento , che aboggi anasti/ vn homo , t l't>n
acatar 'jltro fe alcana parte bauera lagucrra,o vero r era .ticuna violenta
ale m*o , e li Sibenftni non corfrggiaramtt* , efe vna parte offcnder i ultra , Uparte
cffefa fera quctid , cb'bauer ofeft col fuo Gimdice e cercar giuiitia dalli xjoldi
fopra , e nel termine degitrni tre \t il reofera Cafe ft far giitflitia , e fel
coHHlnta non h aura da doue pagar il debito ft dar la perfona al Creditare.
loprf $abati fltralo notara del commune d'orAine de Gmdici, e de tutti li nob it
h feritto .
Si h prima d'auertire , che di qucfta Icrittura R trouano doi copie vnifoi>
mi ,vna in Spalato con il /gillo di cera del commun di Sibenico, che vu Saru.
Michle , cn'anco hoggidT s'vfa , ed vn'altro in Sibenico con il folito figillo
dlia Citt di Spalato>ma in Tra no fi troua copia di fort'alcuna; e con tutto
cherArchidiaconoriferifca,cheChlifsafofs leuataalli Templan p rlslamentationi fatte da Spalatmi,fi pu pero inferir, ch'anco li Tragurini vi hauefsero parte non folo per efser egualmcnte inclufi con li Spalatni in qucfta
vnionc con Chlifsani : ma anco per la riferua , che pochi anni doppo lecero
li Tragurini dlie loro ragioni di poter dimandare la reftitutione dlie rob
be pigliateli dalli medemi Templari , che fi riferir , e fi corne da quefta_
fcnttra fi deduce , ch' quel tempo fofse gi ftata leuata Chlifsa dimano
de Templari ( fenza il coninfo de quali non poteuano li Chlifsani far alcuna
conuentione fe fofsero ftati in poter loro ) cosi l'vnione , ehe v en farta con
Sibenzani, e motto piula dichiaratione , che nell' aiiiienirc cicbbrmo aftenerfi del corfeggiare , indica , che anco Sibenico non fofse ni fottopofto
al Cont Domaldo : il che certificar fi pu dalla memoria , che fi troua riferita in vn breue del PP.AIefs.4. fcritro del 1155. ch'il medefimo Re Andtca_.
conceb in permuta all analieri Templari in luoco dt Cblifa il Caflello fe?o fnpra'lmare detto vulgarmente Sibenico, nella qua l permuta i l ConrcDonialdp doppo confcguitc le terre di Cetina , e Tngl credibilc , che voloritieri incontrafse I'occafione dellc difcordie tr Spaiatini , e Templari , e con
quefto pretefto per li fanori , ch'haueua in Corte fcilmente anco confecuife J'intento di leuar Chlifsa di mano de Templan' , e l'vnifsc all'altre terre fue
continu di fopra nominate : m non fucccfse gi all Templan d'entrar ncJ
pofscfso de Sibenico , del quale far bcne di raccoglicr quclli.- memorie , clu:
l tronano,acci pofsa comprcnderfi , come di pk< iol CJ.iOcJIo fia diucntua_*
cos bella Cuta.
ff.
Delle Memorie
Corne Sibenico dnentffe Citt .
Caf.6.
Raituato il Caftello di Sibenico nella parte occidentale dell'antica Zupania di Croatia, detta Martima, che tr'l Canale di Scardona, & il fuine Kerka da Ponente , & il fiume Cetina da Leuante diftendendofi era fottopofta al Zupano, che rifedeua in Chlifsa : e fi come non c' memoria quando,
da chi fose fondato : cosi confta , ch'al tempo di Crefimiro Re di Dalmatia, e Croatia era luocohabitato : poichetrouafivnPriuilegio dello ftefso
Re cato in Sibemquo nel giorno di Natale del Signore del 1066. & vn'altro di
Stctano vltimo Re de Croati, e fuccefsore di Zuonimiro dato nel Caftello di
.sibenico nel piorno dlia Natiuit dlia Beata Verginc fenz'anno: daquali
dedurfj, ch'il Caftello, che doueua all'vlb de Croati feruir per habitationc dtl Znpano f'ofse commodo , gid che li Re vi fi fono trouati nc'giorni folenni , f nelia Chiefa di S.Michele, che nclla fommit del Colle , hora inclu
a ne' Caftello, celebr Mefsa S.Giouanni Vefcouo di Tra del 1 105.con raffiftenza di Colomano Re d'Ongaria : ecomcluocodi fitoper natura forto
nellc "uerre, che feguirono tra Ongaria , e Venetiani haura feruito per ricoucro de Croati, ch'mfeftauano il mare : per ci da Ordelafo Faliero Doge di
Vcneria fu infierne con Belgrado prefo , e pogliato di mura del 1 1 16, e poco
tiopno la defolatione di Trau da DominicoMichicle fuo fuccelsore nel ritorno ai Terra Santa del 1 225. per l'iftefsa caufa tu diftrutto Belgrado , e la fede
Epifcopaf trafportata nelle roiijnc dell'antica Citt di Scardona fito lontano dal mare aperto ; nel qual'accidente quella parte del territorio di Belgra
do, ch'era polla nell'ifole fu donata alia Chiefa di Zara,e da Michiel Vefcouo
, pofldeuano
l'Ifola di Zuri, donata gia . quel monftero dal R Crefimiro del 1059.
Con tal occafione dunque credibile, che molti Belgradefi fi riduceflero
ad habitare in Sibenico , come in Itioco piu vicino , forte , e pi atto alla nauigatione, che Scardona , e ch'infiemc portaflero per concefione , permiffione Regia quella parte del territorio , ch'oltre il Canale da ponente hora_>
s'eftende fino all confini di Zara,e che da quel tempo in poi,quando le cofe-
erano quiete tr Venetiani , & Ongari , con l'vfo dlia nauigatione , e con opportunita del Canale di mare, che fino Scardona eftcndendofi riefce_
commodiffimo alie condotte , s'accrefcefsero l'habitationi nella cofta del
colle da leuante , che la mcno ripida fotto'I recinto del Caftello ; e ch'all'horaEl'habitanti nuoui fabricaflero la Chiefa di S.Grifogono all loro Monaci opradetti , che del 1 200. era nelli foborghi, & hora in mezo dlia Cit
ta, detta di S.Antonio Abbatcnn maniera che accrefciuti di poplo li Sibenzani mcritarono di confeguir titolo di Citt.e Priuilegio di liberta del 1 167.
da Sttfaro tcr/o R d'Ongaria fimile quclli de'Spalatdni, e Traguriiii , la. ^
quak pero non fi sa fe all'nora godeflcro , poichc nelli tempi proffimi turono
col rcftodella Croatia fottopofti ad Hmaiuiclc Imperator di Conftantinopoli-nt! jual tempo trouafi vn breue d' Aleflandro terzo dato in Rialto 1 1 77
vengono nominan Ncftros , e Poclat Conti di Sibenico ,chc infeftauaiio il mare come pure in altra memoria deH'iftcfs'anno ,chc Brcncom figli
di Cclomano Cont d Almilla ioflc Zupauo di Sibenico, li quali Conti il'Al
Di Trau.
33
pediua
34
Delle Memorie
Cap.S.
Di
frefentecrittura maaifio tanto all pofleri,<jnanto all moderni , che bo riceuuto
votSignorGreg'.prenminatoConte,edaWvniaerfalcomnnnitadenobili^ditutfil
poplo di apalato U Caftello di Chliffa da douer eerper mano volra c*flodito,e gur
dalo honore principalmente della Corona del Rrgno d'0ngaria,& faute,efi. re^%a delle Citt tanto di Spalato, quanta di Tra : con queflo lgame di conditions obligandomitefremetiendofottofigurta delle perfone,c)efottoft leggeranotche dell'ifleffb
(afollo non prefumerofar tofo alcanafen%.i commando* conftglio voftro; ne l dard
alean buomo,benche l'ineffo R per fe , per il fuo "Preeipe lo dimandaffe : da me
ente faraf.ittoferny eonfiglio dellgrandi dlia Citt ; ma al commando oro fe s'ba conjecture conftgnaro,fe da enere leero ;fefaro alirimenle le jotionotate figurta draille peperiaranno tenate difanfare alla Communit. Che e ti Caftello
ara affidiao da qualch'efercito,voi mi preftarete agiu to opportuwo,cfe non afrete
tant(40,qttantQ le mifiguridfaranno libere,& affolute:eccetto fe h lafciaffi ad alcuno per precia cmodo alcuno Smilmente (e U Caflellani afjaltafferail Caflello, e
non mi pote]i dijftndere da lorofaro fciotlo-io,c le miefigurtiL chea io da me, o perli
miei ofendeffi Spalatini, o Traurint lefottnotateftgurta faranno tenate difodisfare,
roa quefl'ordinc pero . Se foffefafara fopra diece perperi la giuflitia fidebba fare in
Spjiato:mft' (otto dieceperperi,'offefo dimandar da me la giuflitia: la qulefefrb
negligtntedifaretdatomiil termine d'ottogiorni dame,o per it mi fommtffario verra
a Spalatoarifpondere: efe non lo faro lefigurt faraano tenatefttisfare'-e quefto certmentefrra olferuato tanto da Spalatini,qHanfo daTraurini.Oltrc di co voi commanementetoecatilifacrol'anfiEilangelif'mi hauete gmrato aiutarmi > fmantenermi
con buona fede tomefigliolo,e Citladino volro'fimilmente,^ iogiuro voi,chcfaro
fedele voi del tutto,efono prfedelmen te portarmi in honor ,fal*te , e commodo vo*
flro in ognitempo,fempre pronto & appjrecchiato,comehabitanteteCittadinoin perfotta, & bautrcyferuit e fafsalli , e con tullo l'appar'ecchio mi al feruito della Cia
venire:cofi Dio. mi aititj quefli Santi Euangelij . Li Caflellani de qult io borafer la,
Dio,e vojtra gratia fon pbflo al commando , communemente giurano che infierne COTL,
me ftarano fedelmente al feruit io della Citt come Cittadini,ecompatrhtti voflri . E
ptr magiorftde delle cafe premefse per pcgno di ftcurt qtrefli nobiti prefenti di mille
perperr vi do per afficuratori,cioe MadioCitadino vofro,Socero mi per i ;p,M/cb<t
fratellofuoper 50, Stepo cognato mi per 50, Cuictaper 50, Defa Michaeln per 50.
Cfanper 50. Leonardo de Micha per 50. Stire Magerrper 50, Martina Luccariper
50, fulcinna de Defa^aper ^o,Buccafsoper $o,Theodofio ipte de Drimo per 50.
Tietrodi Camercioper 50, Sanicca de lando per 50, Ciacomo de Leonardoper 50,
Formina dfTefsa per ^o,Ciacomo da Trau per 50./falto qaeflo nella Corte di Spala*
to,e con folennegiaramentoflabilito tanto dal Conte , e nobili deba Citt , quanta dal
prenominato "Pietro,e Chlifsani,doue quefli grandi principalmente rifsedeuano.il Sig.
Creg'.prenominato Cote stefano, e Micha Giudici,Drago deTinfa Giorgio de Matteo
de Grate, D.rmo de Formino,Dragode tacla,Greg, de Luca,Mnrgia,& aim molti.
D Trau vramele Uefa de Laca Cafotto,Mille,& altritinfre{en^a di tutt'il Toplo.
Et oTomaChiecogiurato'Hotaro del commune di Spalato fuiprefente, eper
comt,i;ffane del Conte,e de volonta della Corte, & in parola del fpefso nomnalo Tietro,-; deilifuoi afflcuratori hofcrilto,e col confuetofegae diftabilit hofermato .
Delle Memorie
infulti,e danni fatti all Spalatini fia flato priuato dal Duca Colomanoje con
fiando, che il goucrno di Chlifl'a all'hora fofse difpofitione de Spalatini , e
Tragurini cos fi dene creder,ch'anco Ii Tragurini habbino hauuto parte nella priuatione del ConteDomaldo,dal quale fcilmente haueranno riceuuti d*
altri infulti , apunto nel tempo,che poiTedeua Chliila ; e con tutto che non vi
fiano memorie di quelli tempi ; tuttauia fe ne troua vna di prigionia, fe bene
poftcriormente fcritta , che pu efserc, che fcguiffe al tempo , che egli poiTe
deua Chlifla.Defa Lucio (quello ftefso, che compame auanti Pontio Maeftro
della Militia del tempio per l'efccutione delle lettere Regie contro'l Conto
Domaldo de] i2i7,e che e anco nominato primo tr Ii Tragurini nella fopradetta fcrittura)f teftamto del ia?4,nel quale lafcia vn prelegato alii figjioli
diMatteo fuo fratello all hora morto dichiarando di farlo , perche eglijifoe
contentto d'efporre la fua vita alia morte , hauendolo indotto i'entrar in atcere del
C. Domaldo perfourarft egli da qnella .
E con tutto , che quefta memoria poteriore fett'anni della cacciata del
C.Domaldo da Chlilsa : pero credibile , che ci fuccedefle molto prima di
quello flato fcritto il telamento,nel quale fi f mentione diMatteo all'hora
morto,ch'al tempo della prigionia viueua,onde pu ridurfi al tempo,che'l
Domaldo poiTedeua Chhfsa,e trouandofi nel Catalogo de beni del predetto
teftatore iui inferto,ch*egli pofsedefse vna parte de Molini nel Pantano, e di
fotto fi vedr, ch'il C.Domaldo anch'egli pofsedefse altri molini nello ftefso
luoco: quefta communanza puelfer ata caufa della predetta prigionia di
Matteo Lucio.Trouafi anco vna Jettera del Re Andrea,m fenza data di quelle che fi diceuano minori, nella quzle,commanda Malducio Duca di Kacetti,&
aliafua parentela,che s'aSienghino dalli latrocinij,cbe efercitauano nelle doi Ifole ma
ritime,& in Zernounnga* chefcaccino li Cor\ari,e Tatarini altrimente yerra con le
for%e del Regno* doiglioli Beta, e Colomano in perfona, e li cafligar .
Querto Mal d uceo pu efsere, che fia lo fteflb , che Domaldo ; perche Malducco,e Ii fuoi figlioh,come fcriue l'Archidiacono pofsederono il Caftello d"
Almifsa,ch'era comprefo nelli confini di fopra efprefi nel Priuilegio del 1 210
concefso ad efso Domaldo , mi per non efserui rincontro d'altre fcritturej
non fe ne pu hauer certez2a feparli d'eifo Domaldo : confia per il fine fuo
infelice dcfcritto da Micha Madio Spalatino ; il quale nel cap. 23.rimprouerando al Conrc Giorgio di Chlifsala fua fuperbia dice cosi .
Doiterefli ricordarti Conte Giorgio degl'anni paati , e del tempo del . Domaldo
de Cliuna non offender li Spalatini,perche eo Domaldo,lando in Chlia hau eua prefo circa 20. nohili Spalatini , cornefi trouafcritto nelle croniche di Spalato ,epero li
auuenne male , e finalmente prefo nelfuo letto dentro al predetto Caello di Chliffa,
condotto Spalatofopra vn Somaro tondati li capelli per vittuperio > e febernofatto
religiofo mor vilmente Trait .
Amichia r inouata con gl' Anconitani .
Cap,?.
SEgui pochi anni doppo la rinouationc dell'antica amicitiacon gl'Ancomtani : nella ferittura della quale contenendofi cofa degna di memoria,
ar bene di refcriuerla intiera,come nell'Archiuio di Traii fi conferua .
Jn nomine Sonetee, & mdiuidu* Trinitatis jmen .
Qtioniam eapaffa , qu* in pach concordim t & vnitatcm Ciuitatm geruntur
obli-
Di Trau.
37
Pende il igillo di cera con la figura d'vn huomo armaco Cauallo in atto
di ferire con la fpada nuda alia mano delira .
Per l'intelligcnza di quefta riunione auuertir fi deue , ch'in auelli tempi li
Dalmatini erano foliti frequentemente approdare lidi d'Italia, e
particolarmence in Ancona ; onde il recuprame la Cittadinanza, che s'era_>
perfa> farftatoitimatonegotiodicranconfequenza; percioil Vecouofi
ara nfoluco d'andar in compagnia di Defl'a Lucio per poter confeguirla pi
fcilmente con la fu prefenza, come fegui: & efprimendofi in quella, che anticamente liCittadini di Tra,che capitauano m Ancona, o nel fuo diftretto
veniuano riceuuti, & honorati come proprij Cittadini, e ch'allora fi rinonana l'antica pace, & amicitia con Tragurini , e che fi douefle continuare la vicendeuol Cittadinanza tra quefte doi Citt .
Queft'antichit della Cittadinanza, che li Tracurini godeuano in Ancona
da ene caufa poffi efler prouenuta ; fi come non fi na rincontro alcuno di me
moria fcritta ; cos chi rifletter all'origine d'ambi dui, fcilmente potra ve ire in cognitione : poiche I.iia , che fu fondata circa gl'iftefi tcmpi> o po
co prima U'Aiicona daSiciliani, e che fu cos celebre , era ridottainpochi
habitatori frarfi per l'Ifola , e dlie due Colonie de LifUmi Epeti giaceua^
deferto , e Trau olo confcruaua il nome di Citt, onde gl'Anconitaoi, come
quelli, che riconofceuano l'origine loro da Siracufani,haurannoperantica
traditione conferuata la memoria dell'vnit deH'origine, e trattati li rini come proprij Cittadini , come di fopra fu accenato , e per la defolafione di Trau , per qualch'altro accidente eflendofi interrotta quena lodeuol
oorrifpondenza , che doueua riufcir d'incommodo, e danno haur indotto li
Tragurini ad inuiarui il Vefcouo per rinouare,come fecero,l'antica amicitia>
e g' AIK oiutaii i mandarono Carno da loro nominato per Ambafciatore
Trau , per riceuer da Tragurini fimile patente alia loro , la quale creder i dcue che far ftata ncllaftefla maniera fatta , e portata in Ancona; bencheper
gl'acci-
Delle
l'accident! occorf d quella Citt non fi trouano fcritturc di quelli tempi: vi
joo anco altri veiligij nell'archiuio di Tra delTamoreuol comipondenza,
ch'era tr quefte Citt ; elprimeodo gl'Anconitani nelle loro lettere fcntte
Tragurini, ehe per rinfegregabile vnione delFantichit li riconofceuano
per amici intimi, e rrarc li , e per l'irameni eruitij riceuuti erano Joro obi igatiffimi: tutmiKiicijjch'altrettantohaueuano anco cfpreo li Tragurini
nelle loro lettercfcritte gl'Anconitani, lequalinon trouandoii in Ancona, non fe ne pa hauere rincntro ; Che queta Cittadinanza d'Ancona fbffe fpeciale de foli Tragurini tr Dalmatim , ne da indicio vna compofitipne
fattatrgl'Anconitan, eZaratini del 1248. i quali cos per hauerlaCitt,
f>i popolata, com'anco pi viciaa doueuano piufpeflode Tragurini frequentar la nauigatione d Ancolia, e pur nella fopradetta compoftione non
viene efpreflb alero , fe non che , rimoffi li difguffi paflati potclero praticar
gl'vni liberamente ncl pacfe de gl'altri .
Di
fai tuttigl'altriSanti, eSantedi Dio: e per il buon flato pace, etranquiUit dlie
Citt di Spalato, e Tra Ianno del Signare 1 139. giorno de Luni entrante l'vndecimo
di Lu*lio. "1 tempo d Gregorto TV. edelSereniffimo R de Sauonia Coiomano
el mdittioue 1 a. Cargan de ^rfignis Cittadino . Ai SpaUtper il
fuo commune t "Pitre de Luc* , e Taelo Giudici dlia Citt di Trogurio con $baciatorideliifteffaCittaRaddc, Cerne de Dine Merino de , CSr /<_
Frcnta per la delta communit voient dtuenirc reformar lapACC,jrAtellm%a,e
compagnie,fr tutti doi li Communi .
i d' piactuto , chcfificci t\eritengi di qui died anniniti ferma pace , concor
dia ,e compagnia, & amicitia tr le Communi A lutte doi le Citt, e che l'vn comtmtttefitteinHoaiiitareconfigliare, e defender l'altrffneUeperjone, e nelie robbe
tant -vaittmente , quantofeparatamente , e tmtiqteUi buommi, che la Citt di SpAlato btxreper nemiti ; la Cata di TraAli hatera pernemici , dr all'incontro &c.
E fe accadera, che nafceffe difcordia o ver guerra per mare la commnniti
SpoiltfaalcHHta far quattro S Mtic, e la Communit di Tra doi} &altrilegni
pao tenntidifare conforme olla poffibilita di tutte doi le Citt con buena fedefenqt
fraude.
$ fe na'cera guerra per terra la Communit di Spalatofartfnuta far doi perte
de Soldati , e la Communit i Traita terf frte.
4 E fe mandaranno ^mbafciatoriper eruitio delTifleffe Communita , od'alcuna
di loro in qualtbe parte , aadaranno aliepeje de doiparte de Spalatini , e della terca
e Tragrtni .
5 guando caualcaranno , o nauigaranno nell'efercito tutte d le Commuait ; e>*
all'hora baurannoguadagnato qualchecofa ; quelguadagnoft diuider in tal mante
ra, cbe doiparteftano de Spalatini, e la ter^a de Traurini.
6 EtfealcunofartieolaredaTrau vorr demandare ragione da aleuno de Spala
to, fuella ragioneft debba ventilare auanti li Giudici deSpalato ; e iHjieta la cauft
fe ptrer al Mirante Traurino Ai non bauet riceuuta piena ragione , foure portare la,
fuafentetrca Giudici di Tra, e moflrarla , efe pareffe atoro, cb'ilfuo Cittaiin
nonhauefsericeutapietaraggionr, efoffielaliteda^o.perperiins, alfhora i liti
ganti debbano andar alla Citt di Zara, & aquella mo/lrarefe eftatabenfatta
fuella fenten^chefefard benfatta, fia ferma;e/enonfarbenfattaal.'horaquelU
(orte atar conofcerla detta cattfa, e quella dijjinire.
7 Saluo che qualfiuoglia> cbefoffe grauato poffi vna volta dalla detta fcnten-ca ap,
fellarft, e poi in quel IHOCO profcguire l'appellationetm da altrigiudici, che da quelli , ehe la. prima volta giudicaro no e tutto quellofargiudicalo dalli giudici , fi hobbiaper rato da tutte doi le parti.
8 Etfelalitffar fotto 30. perperii litiganti non douranno andar a Zara; mala
fen:en^a delligiudici di Sptlatofar ferma , e da quella non fi poffi appella e .
9 Et l'ifleffofia ofleruato nelliSpalaiini, ehe von anno dimandar regione da alcuno
i o Ete vn Commune vorr dimandar ragione dall'altro Commune, dour dimadarta nella corte del Re d'Ongaria , e quel Commune , o ilfuo Sindico dour. andar
alla detta Cone procurarfi larjgione , nel termine di tre mefi doppo cheJarflato
riccerczto dal'altro Commune .
Et /e qualche Tragurino perder qualche beflia , rpbba ptr Mare , per terra ,
che li lofferofurtiuamentepigliate,operfor'^a,niHnSpitlatinoledoura comprare fe
noninSpalatopalefcmentf, efefaranfloconoiciute, chcfrflcrodeTragunni, non-,
4
dour.
Delle
C4p.11.
Di Trau.
42.
Delle Memorie
Di TVvf*.
45
Nobilis Guliclm -t
operit quem tel f
Regis Vngaror
Domine Crecor j
Grccis Dominatr -t
Sceptiislmperatr
Brbaro peruer -i
Marte fub aduer j
cius Confobrin -i
vfqueDalmatin
vite
lufsucelfior
Creator -rj ; s
Millccum ducent .
computo legent j 1S
tlie iam tranfad i
reddidit ad aftr j
Sponfa Margan
Moribus&vi
/
^amcunaquc moriens
itaVirlegau
Difpergens pauperibus
QualiaEccIefie
Ex Imperialibus
Patent intuentibus
Eiuspoftulent
prorfus crogau j
tulit ornanien i
pannis veftimcn f M
lucem,&fupern 7
rquiem etern j
>
Dalla quai ifcrittione non folo fi conpfce cotnc fofsc ipte del R Be!a_>
guefto Guglielmo; m di quel! i panni Imperial i , che fa inentione relaf.
.roalla Cniefa, ne teftimonio vn ricchiflino Piuialc di panno riccio fo
pra riccio d'oro, che folcuano vfare gl'Impcratori di Conlantnopoli,
che fi vede nella Catedrale, e ficonofce efsere ftatod'akra forte di veAito, che di varij pezzi giuditiofamente riimiti con gionta d'\-na lirta di
Canto d'oro , e capuccio riccamata oro fattonc Piuialc il pi IKXO , !
lia in Prouincia .
Triai-
44
Delle
Priuilegij eoncefsi dal % mentre /lau* in
TAU.
Di Trau.
45
flaldo; accioche introducejfe , & inueftiffe nel poeffo U Traurini delle ttrre predette,& effendo partita il R,& bauendo la/ciato lui infuo luogo in Dalmatia,ed effendo
ilpredftto Treflaldo ritornato auanti di lui , & ejpofto d'bauer pofli in poffeffo li Tragurini delle terre nomina te nel Triuilegio, li confini dlieyuaii fuffero dalla tonna.
fotto Olrogftno Smoquita , per to inflando li Traurini , che lorofiaao rilafciate le
teftimonia.il,e ricercatonela Regina > la qualeall'horafi ritrouaua in Dalmatia, concedeua loro le teftimoniali ftgillate colfuofigillo>
46
Delle MetHorie
era flato con giur amento flabilito furono ritafciati tutti Ii Trigionii ela difcordia reh
il per vn pocofedata; mi non ceffaua la feditiofa plebe di rimprouerate alliprincipalitaffando, efchernendo Ii religiofi & effendo predett'huomo Santo partito poco
doppo per lieue offcja , l'odio,cbe a rincbiufo venne palefarfi .
Delljig^iuftamento fatto dal Padre Girardo, e compagni trouanfi li compromflfd'ambc le parti , la fentenza arbitraria , che far bene riferirla pa
rola per parola accio che fia il tutto pieriamente cmprelo . II compropiefso
de Spalatini tale .
i4 Fatto nell'ifoU, che ft dice appreffo la Cbiefa de San Vietro entrante
l'vndecimo giorno difettembre,prefidendStefano Arcbielletto di Spalato, BernardodaTrieeTodefld, Dotmo de Forminio, Mergade Magero, e Gregorio de Gruba
Giudici .
* .
lui noi Bernardo deTriee Todifl di Spalato , con Ii Giudici , t cpl configlio de
tutti , e per del Commune di Spalato compromeiticmo , e obligbiamo fermamente comprovtettendofi nellemani dtlli religiofi Fr Gerardo de'Modena, edelli
fuoi confiait "Paolo, & ^Andrea dell'ordine de Frau minori, the con buena fede, efen%a fraud* flaremo, tutto quello,che loro flat iranno, ordinramo, e commanderannotrlnoi ,eli Traurini , interpoflaui anco la religione delgiuramento , ditcrminiamo d'oferuarctutte le tofe fopraferitte *e maicomranenirc i efe rente {il the Dia
nonvoglla)ribelli , e difobedienti al loro cammavdamento , fi contentamo d'eere
obligan quelle pene , che loroflabilirannonella fermura dclla pace. Teimonif
furono Treguano Vefcouo di Tragurio , Torna ^Arcbidiacoho di Spalato , Filippo da
Zara, Cantulfo, e 7<{a%ario da capo d'lRria, e molti aim . lo Deja. di Marco da Capo
d'lflria hotarodel Marchefe a'jflr/a,eCancelliere di Spalato d'ordine dellipredetti
frati,e dt volont te conjenfodel predetto Todefl, Giudici ,efno configlio pregato
fenf, &c.
; . :
., \
Compromefso de Traurini
1243 Il giorno vndechao entrante di Setiembre, nel tempo de Treguano / attodtTraStepco Conte, Tietro de Luca , "Paolo ,e Marino di Biagio Giudici,nel*
l' lfela, che ft due appreffo alla Cbiefa diS.Tietro. Hgi mcniouati Giudici, e
tutta la Communit di Tra compromettiamo , e ft obligbiamo ferinamente ...
comedifopra .
lo Giouanni Cafotti efaminatorebopola la mia mano , Et lo Gan^gna Primice*
no, giurato muro tliTra .
\
La fentenza arbitraria
124J ind. i. entrando l'vndecimo giorno di Setiembre, nelli tempi diTteguano Vefcouo, Stepco Qonte ,Tieiro de Luca, "Paolo, e Marino de Biagio Giudici de
Tra
Effendo per perfuaone dell'anticonimico natagraue difeordiatr li Cittadinidi
Spalato , di Tra, in maniera che fi vedeua di giorno ingwtno dtgia appicciarft mi
Jerabilmeme la guerra. Jo fr Gerardoda Modenafoprauenenao dalle parti dlia
'Puglia infierne con frate Taolo,e fraie ^Andrea , benlo cowp.ijjione dellidifari di
date , e defiderando di eflinguer l'incendio di guerra tanto nefanda ir fratelli,
e cengionti, e ridur le parti alla , e lgame di concordia .
Finalmente In del Signore commeamo tr.ittare di pace tr di loro, eper
gratia di Dio tutte due le part compromifero innoi, promeitendo , & vbligandofi
difiare tutto qitello che noi per ben delta pace terminar tr di loro .
' T^oi perci prima inuefligatele vol t, & intentioni d'ambi doi , & bauendo tr.\
di noi
Di Tra.
47
i not Frau haunt o maturo difcorfo vogliamo , e commandlamofotto il dbite del giu.
tamentofatto, e termin'amoJotto le pene fottnfcrUtc da effer offeruatc dalle parti ru
perpetuo fen^a contradittione, rieht mo a'cuno .
In prima dunque vogliamo , ecommandiamo , che la Filia di Oflvog con tutf le
fue pertinence , e tttttc le teireadiacenti fia di ragione , epropriet dtS.Doimo t_,
maniera che tnu fia poffeduto , camefi poffedeua al tempo dcll\A etuefeouofino ail
ver.uta del Rf Belafeti&t che H poffa pregiudicare in perpetuo alcun priuilegio ,oinfirumento,qtianto quejo alla predetta Chiefa. Terchegt f controuerfia trla
hiefa di Splto,e la di Trcfopra il territorio de Bi ch, e de S.Vitale quefla la
lafeiamo non decifa .
^Ancoravcgitamo , che li Tranrini non rkeeuano alcMiinimico diSpalato, nelo
ritenghino, bfomentinoperfc , oper altri ,chetnacchiuaffcinfidie bfacefscdauni
SpalatiniiC loflefso debbano ofseruare li Spalatini alli Taurmi .
vcgliamo.che tune le terrepatrimouiati, che fono tr Ii confini di Spatato,
e Trafiano reflituiti alli loro patroni faluc le rtgioni delli debttori , dlie compa
gnie in tutte le cofe, le qualt vadano confuo ordinc, e ragione.
Di piA, vogliamo, he tutti Ii dannifatti tutte doi le parti in qua 'fiuoglia manie
ra, ingiuriefiano vincendeuolmente rilafeiate, o nelle perfone b nelia rcbba, e nonfi
poffimaipert auemremouei-lite d lie partifopr cib . Saluain tutto lafedelt, e
riueren^a alta Corona regale d'Ongaria .
Et accroche quefli ordini falubri fiano fempre Jlabili in perpetuo vogliamo, che
qualfiuogUaparte, thefard ribelle, e defobed'ente d quefla cmpofitione facendo con
tra lecofepredette, b aleuna <Tefse,fia tenuta pagare per di pena doicento mar
che d'argento la met delle qult deuenga alla parte obediente l'altra meta fia applicata alfifco Hegio,pagata ta pena , nieniedimeno tutte le cofe fopradettefianofempre
ferme , e rate .
48
Delle Memorie
per la parte de molini del Pantano lui fpettante : trouandofi ilco memo
ria nel fopradetto teil0, di Defsa Lucio , che egli pofsedefse altri beni
ftabili nel Territorio di Tra .
Seconda, Guerra.
Cap.ij.
H Ora efsendo nella fopradetta tentenza efpreffi molti capi di controuerie, ch'erano tr Spalatini, e Tragurini appare in chiaro non efser ftata
lafolacaufa, cheli Tragurini volefsero vfurpar li teneni patrimoniali do
Spalatini , come feriue 'Archidicono ; poiche efsendo ftato terminato quefto capo : con tutto ci li Spalatini non reftarono fatisfatti ; onde altre , o
maggiori, deuono efsere ftate le loro pretenoni . Dall'altra parte Ii Tragu
rini vedendo con que i ta fentenza leuata per fempre dal loro territorio la_
villa de Oftrog , e pofto anco in dubbio il refto del Campo grande, ricuperati ch' hebbero li prigioni , ricorfero dal R , e ne ottennero la feguento
Jettera .
Bella. . allifedeliCittadinifuoi di Trafalute,egratia. Leofffe,edifpendij ,
che vifonoatifata tanto pi perturbatio le noflre oreccbie,eferifcono l'ammo,qnanto'per Iifeitetfuccef voflri con tutto L'ffetto ft raUegriamo i per certo li meriti dell*
fedeltvoflra raecomandatici per argomenti certi , e comprobati con infllibil efperten%a, ci fanno aegri dlie profperit vore 1 e dolenti deIii finiri, che taluolta accadono perciifi come dal tenore delle vore lettere hora babbiamofaputo, ch'effendo inforti contro di voi li Spalatini nemicheuolmente ; oltre lefpoglie prefeui, eferite
dateut ; habbino pre molti de vori iniquamente , li quali non hauete potuto liberar
ltrimente dal pericolo della morte, fe prima nonftano atieorti alla Communita
yora dalli Spalatini alcuni inflrumenti inpregiuditio depriuilegij Regali,poco tent'
pof voifoennemente concef. Verb efjendo che quelle cofe , che perfort , 0 per
vengono fatte, non vagliono ; maffime doue vien tal paura , che cafchi in huom
coante, determiniamo , che lipredetti inflrumenti , e le promeffe coft eflorte , ftano
di niun valore . volendo, che lipriuilegij voflri reino falui ,e ftabili in perpetuo , ne
alcunprcgiuditiOib grname pof attrwuirft per tal eorftoni. in teimonio di che vi
conftgnamo le prefentt lettere ftgillate Ii naflrifigilli . Data in Zolnli 3. D
cembre.
In quefto modo li Tragurini hauranno ridotte in priftino le loro ragioni y e non olante la fopradetta fentenza , hauranno pretefo ch'anco la vifla_
d'Oilrog fofse comprefa nel loro territorio in vigor del priuilegio Regio ; il
che deue efsere ata la caufa, che li Spalatini facefsero la fconda mofsa con
tro Tragurini per marc, come riferiice l'Archidiacono nel cap. 45. done narrato il tumulto fatto da Laici neU'elettione dell'Arciuefcouo, che fegui nella
perfona del medefimo Archidicono , e come lo sforzafsero renun tiare. ,
conclude, quantoftagraue con I'odiofe fattioni conculcare ilflato dlia S.Madre
Qbicfa l'infegno la pena euidente, chefubito fuccefte.
Delia guerra ch' hebbero li Spalatini con
Traurini cap.46.
Stguite quefle coje, Bernardo Todefl commeto fabricar machine, e radunar gente
centro i Traurini ,|/i quali fapendo nonjjauerpari ftr%e , e nonfperando di poter
refiftere
Di Trau.
49
50
Delle Memorie
Qual-
Di *.
Delle Memorie
Di
huerpofli alcuni altri capitoli, che non flato nceefsorio finjcrirgli qui; ecoli
Trincipi tornarono all Cafe loro .
Qui fi vede> che Archidicono moftrandof moltp appaifionato coflfro li
patriotti per 'impedimento riceuuto nella fu elettione in Arciuefcouo , o
Forzavfatalifarlorinuntiare,eperci attribuendo tutte le perdite fatte^
nelle fartioni con Traurini alia fofa vendetta diuina , viene con quefto ad attenuare le vittorie loro, ch'egli rierifce ; e chi non vede , che l'attribuire all
Traurini la fubita rifolutione di correr inconfideratamente al mare, & ar
mare vna Galera grande, e dpi Fufte, oltre la Fufta de Zaratini , & altre barche , non poteua cos in vn Cubito effettuarfi fenza pretiia difpofitione,& apparecchio di molti giorni ; anzi fi potrebbe quefta ftefsa inconfideratezza_
retorquere dalli fuoi detti nelli Spalatini, che hauefsero volutp fare oftentatione di numerofa armata , per fpauentare fulamente li Traurini , e non per
combatiere , nella qualc, non che altrp, fi fofsero dimenticati di caricar fafli,
arme tanto communi, e tanto vfitate in quelli tempi, come haueuano fatto l
Traurini piu di loro prouidi , & apparecchiati al combattimento : e fufsequentemente , chi non s'accorge , che li Traurini non fuggifsero dall'armata
Spalatina, m vedendola piu numerofa della loro , fi ritirafsero verfp la Citta,per ridurfi in fito piu tretto , doue non potefsero efser circondati dalla_,
moltitudine de legni nemici, e con tutto che la Galera, au . ch'arriuafse a!
luoco deftinato , vrtafse infecco, non perci impauriti , operfi d'animo,
com'egli fcriue : ma rifoluti di combatter in ogni maniera , pigliarono partito, valcndo.fi del poco fondo d'acqua, che iui era , doue non poteuano da_.
nemici efserli prefe le fpalle , e conhdati nella grandezza della Galera , accoftate le doi Fufte alli lati afpettarono l'afsalto de nemici,con quel vigore,ch'
egUmedemo defcriue:m cne poili Traurini fofsero ftati fcacciati dalla pup.
pa,e rinculati fino mezza la Galera; e che nel medefimo tempo vi montafsero fopra quelli Traurini,che fi ritirarono dalla Fufta , ch'era ftata inueftita da.
vn'altra de'Spalatini, e che li fteffi dalla Galera mezzo prefa da nemici.haueffero hauuto aggio di combatiere, e tornando fcendere fottomettere la Fu
fta Spalatina : non s corne quefte cofe tutte in vn iftefso tempo ppfsono effer iuccedute : onde credibile , che l'Archidiacono l'habbia fcritto per relatione di quelli, che trouatifi nel conflitto l'hauranno,fcufando fe fteffi,malamente infrmate: fi corne ne anco fii fano doue vrt la Galera , ma fcagliz
naturale della punta , doue la Chiefa dlia Madonna, che Del lito vien detta: fimilmente nel dir , che li Spalatini, doppo che lacrecente del mare haueua portato nel porto la Galera con le Fute,volcuano rinouar l'afsalto, fo
la notte non fopraueniua : come poteua ci eflfettuarf fe fofsc ftatoancodi
mczzo giorno ? poiche oltre la malageuolezza del fto fangofo , e ftrettezza.,
de! Can ale, non naueuano combatter con li foli legni vincitori;m con tutt'il Fonolo di Tra,fotro 1'ifteTe mura della Citt : onde quefte deuono effer
ftate quelle brauate,e cridori, che fogliono fare da Ion cano Parmate,quando
fi diftaccano dal combattimento , e li Spalatini per non parer d'hauer perfo,
hauranno prefa per fcufa la foprauenenza della nottc , e portata quefta relatione Spalato, dall' Archidicono far ftata creduta,e fcritta . Ritornando
hora alia ferie delle cofe feguite doppo il uafto della Campagna,Ii Traurini
cfpedirono Ambafciatori al Re,dolendofdell'infulto, e danm fattili da Spalar in i, e n'hebbcro la feguente Jettera
D 3
Bla.
J4
\Deltc Mcmoric
BeU. . ailtdtletti ,cfcdelifuoigiudici, e tutti liCittadinidi Trafalut ,epie deltafua gratia . L'aduerfita , che la voflrafedelt con lettere ci bftgnificato, ci ba trbalo moli , come de quellt, U quail not , & alia Coronafemprefurono
conflantementefedeli , grati ; percio perfoccorrere quejla malatia con medicina ,
habbiamo fcritto al diletto, e fedfI noflro Dion iji o Sano, e Du di Slauenia ,cbenoflro Logotentnte in qmeile parti ; (ommandandoli flrettataente , hejubito riceuute
facet vendetta degobrobrtj, efaccireflituire tuttel- robbe leutte ,fe defidera
nauer la gratia noflra ; enondouetebauerealcun dubbiodivoi, perche la voftrafcdelta, e grati feruitij , vitengonofempre raccomandati; in mantera, che noneomfortaremo mai, ch'habbiate alcana vergogna , aggrauio Dat. ......
(Iapergaminacorrora,nonfpu6Ieggereilreilo)
In qiiefto montre , che s'apparecchiaua il Bao di venire alle marine _,
I'efercito bifogna, ch'il Zupano di Chliira,dubitafle , che li Spalatini faceflero
qualche infulto nel fuo territorio , e che ci fignificafl'e al Re, i! quale fcrin/u/
all Traurini vn'altra Jettera .
Beta . . aUifedelifuoiCittadinidtTraufaute, e gratta. Lodiamo lavourafedeltli, checonofciamopercertiargomenti apparecchiati perqtiefli, & altriferuit
voflriincontrarne'grataremtineratione . Tercio vi commandiamo ricercandouipiu
attentameate, che cumulando virt virt * affiiiate col configlio , & agiuto al fcdelnoftro compare ^leffandro Zupano de Clicb , qita*dofarctedalniricercati , e not
babiamo commandato tanto Dionifio Daca di tutta laSlauonia, quanta Stefana
Bao dlia martima, quanta anco ad eo ^lefsandro, noflrifedeli, che vt diana mu
ta , e configlio oportuno , ne in cofa alcana perfe , o per alrt vi dianomolcfiia contro
il tenore denoftri priuilegii, e libertafin hora offeruata ; nel rrflo circa la galera , che
lafedeltj voflra ha dimandato per Marino norofedele,e voftroconcittadino,habbiamo efaudite le voflre dimande lafciando queflo in difcrettione dell'ifleffo Marino voflro Cittadino , aliepartie del quale hauretefede indubitatafopra ilfatto dlia Gale
ra , & altro Dut in Budagiouedi doppo Tfava
Di Trau.
s5
-icfjb cbc'l predettQ corda tra li fedcli noflri Sfalot' e Traut: e U nobili Tren
D 4
Delle Aiemorie
tutta-
Di Trau .
57
Delle Memorie
ReutVutri, & fpecialifutDno R.D.G.S8 Strigonia Ecci: '^ udiccs,&popul:Trag: eins deuoti fidles cum tnclinatione promptumfamulatum. Ven*
pater , &Dne veftre Celeitudinis prefentia tan obfeqnifs , quam facie remol itmut &incogniti, & id circo innora neceffitatts articulo flagitare tanti patrit patrociniumvidetur abfurdum : laudabilis tarnenfama, aus. beneditlam perfonam veftram per orbem terrarum ceiebrat , cr extollit , qua fine perjonarum ptione extreos pariter , & domeflicos benignitatis oculo refpicitis ; & fouetts fufit nobis auf mfolicitandi veftram excellentiam adferendum prefidiu m Cmitati, &
Ecclefia noflra ,qua vera efl , contra quam D.G.Spalat: *Archtepiadfugcionem
emulorum noftrorum r quodeum minime decun , in pofsejftonesCiuitatis , & Eccle
fia dudum iamfopitasfufcttauit calupniof.it , & arduas quefliones :. bine eft' quod D.
74 Epiftopum & eumdem eruienttm veftrum ad curiam accefsurum , qui anno pre*
ter to de Curia . . . rediens ex parte veiirafalutif vota,& btnedittionii gratiam
nobis aurot & topatiogratiora retulit, ad dominations prefentiam deflinamus, modus
quibmpofsumm exorantes, qnatenus diuina rtributions intuitu , & noftrefidelitattf interventu, conjilium ei, & au xiliitm conferre dignemini, quod ex difpofttione ne
gotiorum eius Vera tircumfpetlio intellexerit expedir . Faleatnunc, & femper
vera dementia celftttido .
Quedo R.fard ftato Roberto Arciuefcouo di Strigonia, che vifse al tempo
di Guncello Arciuefcouo di Spalato del 1225. fino al 1 242. & egli deue efsere
ftato quel lo, che fcrifse la fconda lcttera , poiche fi troua memoria , che Alberico Vice Bano del 1 2 3 1 . li 24. Agofto per commandamento del Bano Yula, efsendo in Zarnouniza, done l'Arciueicouo GimceIlo,e li Spalatini venuti
a lamentarfi delli Taurini circa le terre de Biach, e S. Vitale, a&erendo quelle
appartenere alia loro Chiefa , & hauendoli afsegnato termine, nej quale li
Traurini fofsero comparu" con il loro Conte, portafsero li loro Inftrumenti :
ma Arciuefcouo, e li Spalatini con tutto , che hauefsero volontariamento
prelo il termine , & anco afsegnatolo Traurini , non fi fofsero curatidi ve
nire, mandar alcuno in Joco loro ; perci col configlio deBaroni,,ch*erano
prefenti afsolucua li Traurini , e dicniaraua , che non fofsero obligati di rifponder fopra ci in perpetuo ad alcuno; onde fe prima di quefto tempo l'
Arciueicouo non haura tarto qualchc tentatiuo , la fconda lettera deue effcr hita fcritta all'hora al Bano Yula , ed eglinecefiitato d'fguirla , l'hauri
riineiTa al fuo ViccBano. Cosili Spalatini fottonome delli loro Arciuefcoui tcntauano d'appropriarfi il Campo grande ; ne fino , che vifle Guncello ii
: roua altra memoria de controuerlia de confini con Spalatini: ferine pero
Piftcflo Archidicono Cap.;o.
che certt Croan Tollen, e fouetta figlioli de But con la lofoparentella occupaftero
ta I'Ala di San Doimo delta Orog, e , contro la probibitione de l ittadini , la ctugej e dimuro ira quelt diruppi ; aceto potefsero efercitar impune Ii foliti latrocinte df
ceuar.o ejse/ ctf edi di quel luoco, e che I'^Arciuefcouo per bauet It coloni , agiut ami per fiTiipla it Vajsi. ntifse.
Seguir poi a narrare come li Spalatini andati popolarmente in numero cii
2. :1 con i! lor Conte Pictro de Chelmo , e con quanta diflicolt efpugnalero quel luoco, lo disfaceffero fino fondamenti infierne con la Chiefa_. .
atci che non ne reftafle veftigio; foggiungendo , che li Traurini mandafl'ero
auno , ma debole , e benche l'Archidiacono non efprima il tempo , quando
ci feguifle } ma nominando il Conte Pietro il quale riferifee il medefimo Arthidia-
Di Trau.
chidiacono, che fofl eletto doppo la morte del Conte Buifleno,e trouandofi,che fofle Conte di Spalato ilpredetto Pietro del 1113 ; onde deu ci fcguirel'annofegucnee ,,poco doppo viuente lo fteflo rciuefcoiioGancel , al tempo del qule mor il Re Andrea, li fuccefle Bdafuo figliolo .
Seguirono poi m Spalato le diflenfioni daU'Archidiacono rifeVite, e per la
prudenza di Gargano loro Podeftd non olo fedate; md accrefcinto marauipliofamente lo Itato loro; poi.che vendicatifi de loro nemici , che per terra_
e permarel "haueuano moleftati , lineceffirarono di ritargli i danni , e prometter di depender da loro per Fatmenire; e fe benein quefte imprefe li
Traurinimandarono gl'aiuri , che per li fopraregiftrati patti erano obligati;nondimeno nonfolo nonfurono partecipi de gl'acquiti( hanendofi li
Spalatini appropiata l'ifola dellaBrazza) m anco nella pace farta con AlmiTani non furono nominati efpreflamente , m vi fi doueuah'intender tacitameteJncluG fotto nome genrale d'amici de Spalatinrcoe tutte,chc deno
taoj Che li Spalatini trattafsero con fuperiont con Trauriai . Tn quefto
ftato di cofe foprauenuti li Tartar defolarono il Regno d'Ongaria , & il Re
Bela conmolti Aioi Baroni fuggendo non fi volle fermare in Spalato, cd'indi
fi parti ( comefcriue l'Archidiaconq)poco guftato per non ekrfipoturo apparecchiarevna Galera cos prefto , comeeglidefideraua , e fi ritiro Tran :
ouc dimoraudo conceTe li fopranominati Priiiilegi j Traurini . Mor poco
doppo rArciuecouoGuncello , e fu eletto Stetano Vefcouo di Zagrabja , eletrione del qualeagitatanellaCorteRomana longo tempo tion'hebbe elfetto: in qncfto mentre Gargano finiti li tre anni della fu Podeftaria, fe nc_
parti gloriofo per hauer ridottp le cofe di Spalato in ottimo ftatoi & in luoco fuo fu eletto C.Giorde Veglia, il qualecome era giouane d'anni, cos souinilmentcfi diport: e doppo vn'anno fu eletto Bernardo da Triefte d'et
matura, come huomo afsueatto alia militia magnnimo , e cupido di glo
ria, m di natura apra, inclinan alla guerra , e nelle cofe cinil i andana molto lento , come riterifce il mode fimo Archidicono , al tempo del quale fuc
cefle la prima guerra con Spalatini, la caufa ddla quale attribuifce l'Archidiacono all Traurini, checonloccaftonediccrttpriuilcgii, ch'il Re Belaflando in
Tragl'haueua concefsofopracerteterre Regali-, volevano eilender le man ad alca.
ne terre patrimoniali de Spalatini , ch'erano include tr le Terre eomprefe nel mecfi.
Triuilegio : e con rutto , che baftano tanti capi di controuerfie cfprefli nel,
la fentenza arbitraria , per fcoprire , che queAa non forte la vera caufa della_,
guerra come di fopra fu accennato : tuttauia bene di far rifleTo ad'altri detti del medemo Archidicono , per poter rintacciare , quali , e quanti
poflino cllcr ftati qucfti beni patrimoniali de Spalatini inclufi tr lo
rcrrc regali .
Rimprouera egli alli fuoi patriotti nella fconda guerra , cbeftanoflatisfor%aiidideffiderar la pace da quelli, li antenatide qualtconpiedi nhdibauenanogt
dimandato con prejbiere la pace , facendo molti feruitij , U" honorandoli ofieeuiofamente , come maggiori : qui Archidicono defcriue lo ftato di Tra inolto diucrfo da quelle, che doueua clere al fuo tempo: poiche doppo rcftatopte lt>
mura con pi di 40. anni di quiete far ftata ridotta la Cittd in ftato obmmodo : deiche fe bene non vi fono fcritture , che lo teftifichino, troua pero me
moria (colpita fopra la porta mridionale dlia Catedrale del fcjrncnto
tcnore .
Hoc
6o
Delle Memorle
Hoe opHf efaffum : partum firginii
Di Trau.
con longa habitatione faranno anco diuenutiCi'ttadini:& in quel tempo pu
e di qui far prouenuto,c
patrimonial! de SpalatinijCh'in Spalatofi fermaiTero li difcendenti de Traurini , dalle parole del medefimo rifrite pr>co auanti fi pu ,dedurre , donc.
nell'efecrare quefta guerra dice , fpre^gata la legge di natura U "Padre contro'lfi.
glio , r ilfiglio coatro'l "Padre , ilfratelo contro'lfrateUo , l'amico contra l'amie* le
federate man adoperaua.Queia. tanto ftretta congiuntione di fangue tr quele due Citt, non pu meglio verificarfi , che con la fopradetta congietturai
cio, ch'alcuni deicendenti da Traurini, ch'habitauano in Spalato, per caufa
de bni, che polfedetiano fpeifo andaflero Tra , pure vi fi fermaffero per
fer le raccolte, doue trouatifi nel principio dlia guerra faranno ftati necefltati d'adoperarfi contro li Padri , fratelli loro , ch'erano in Spalato , e per
pochi , che fiano ftati hauranno dato occafione alI'Archidiacono di far la foprftdetta efagcratione ; il che dalle fcritture di Cafa mia fi pu in parte com
probare :poiche nel fopraccenn ato teft.de Defl Lucio fatto del 1234. viene
efpreflb, c'hauendo egli fondata precedentemente la Chiefa, e Conuento alli Padri minori viuenttSanFiancefco, che fdel i2i4.(comcappariraal
cap. 5. del lib. . ) inftitmTe li mcdem padri heredi di tiitta la fu opulente.
6.
Delle
latini nouit preginditiale , e quefta, o fmil cofa deue efser ftata quella >che
Archidicono critie , che fofe caufa della guerra ; m chi far riflcflo alla_.
fconda fentenza, nella quale furono annullati tutti li Priuilegij de Spalatini,
che conteneuano le terre, ch'all'hora furona dichiarate efler de Traurini
( che 'l Campo grande ) conofcer, che la vera caufa fri la vecchia pretenfione de Spalatini tante volte ritentanrfotto nome d'Arciuefcoui,di confeguirlo, la quale la. prima volta palefarono,quando vcduto di non poter fotto no
me di Gtmcello loro Arciuefcouo per mezzo de fauqri confeguirlo, hauendo
egli conceffo quelli d'Oftrog fenza loro faputa di fortificar il luoco,di pro
pria aiitorita glie loprohibirono,& hauendo quelli di Oflrog come in luoco
fpeiale dell'Arciuelcouato , non oftante la prohibitione vouto eingerlo di
muo , yennero violenza aerta , e pofpofto il rifpetto dlie ragioni dell'Arciuefcouo,fotto pretefto, o vero, 6 falto,che voleflero da quel lioco forti
fcalo efercitar latrocini) popolarrnente viua forza l'efpugnarono , e lo dillruffero fino alli fondmenti ; nel che fi come hebbero per compagni li Traurinijcosi non deue hauer piaciuto allimedefimi,che li Spalatini s'appropriafferoOftrog, ch'era inchi ufo nel loro territorio; mcomepiu deboli hauranno imato effer meno male , che in qualfiuoglia maniera fofero perall'hora fnidati quelli d'Oftfo^e lafciato il luoco deferfo di quello , che fortificato reftafle in poter degl'Arciuefcoui di mano de qualinon poteuano fperare dileuarlo cos, fcilmente, come dalli fopranominati tentatiui prouaronot
e da quefta imprefa di Oftrog puo dirf , ch'hauefle origine la prima guerra_.
poiche refempio,ch'airhora gli fuccedefse bene haura moflo il Podeft huomo feroce, e la giouentu di Spalato , con l'occafone, ch'il Regno d'Ongaria
era quafi defolato , 8 il Re debole trattenendofi per caufa della pefte in Slauoma,di mouer l'armijperci molfi popularmente pigliarono pngioni quan;
ti Traurini trouarono nel Campo grande; e benche quefto moto ofseper interpofitione del Beato Gerardo quitate per aU'hora,e reftituitfli pngioni;
nondimeno reftarono efarcerbati 'gl'anim d'ambe le parti : poiche liTrauriniconfidati nel fauore regio,e protetti da molti Baroni , e dal lor Conte Stefano,&altriluoi.parentideJlaCafa diBrebir, che poteuano moltonella^.
Corte , procurarono l'annullatione dell'afsenfo data alia fentenza arbitraria
per ricuperar li loro prigioni, e l'ottennero : aH'incontro li Spalatini ( com'
foh'to nelli moti popolari ) non folo non poteuano fentire , che f mettefse-.
in dubbio il loro acquifto d'Oftrog Miipretendeuano il Campo grandenon:
pi con la coperta deirA^rcinefcouo , che non c'era, m apertamente per nome della Citt: e quefto quello, che fcriue l'Archidiacono, ch'andauano fufurrando , che l'uccordofoffe in detrimento dtll'bonore, edelle raggioni della Citt ::
perci non volfcro afcoltar gi'Ambafciatori deTraurmi,che,come tiferifce il
inedefimo ,.ccn parole humili portauano le loro ragioni : m vfcirono con_.
armata per fpauentarli :.il che efsendoli rinfciiO maie , fi voltarono gl'aiuti
tbraflieri, e chiarnarono il Bao di Bofna,.& akri,traportati dalla paiione_,
ii?'ftarono lo ftefso Campo,che ptetendeuano: di t he auifato il R da Trauriii!,e fcrtemente fdegnato,ordino al Bano,? altri, che caftigafserp li Spala
tini, come icgni,e t.terminata la guerra con le foprafcritte condition!. Dal.
le cofe riferite dunque fi.conofce ,, che l'origine di quefta guerra prouenne-
dali'efeinpiodeirimprefa d'Oftrog ben fuccedtita :il pretefto l'impedimento
pofto da Traurininelle raccolte de terreni Patriinonuli de Spalatini: e la ve-
ca caufa.
Di *.
caula la pretenfone del Campo grande , l'occafone la defolatonc del Recno d'Ongaria,e l'ardire, o piu toftotememdel Podel , e dellaGiouentii
oi Spalato ne diede il principio .
Cap.i 7.
te
Delle Memorle
DEL-
DELLE ME MO RIE
DI TRAGVRIO
HORA
D E T T O T R A V1.
Libro Tcrzo.
Delle Controuere Eccleflaftiche coi Sibenzgni .
Ca$. L
, Ouendofi trattare delle controuerfie Ecclefiafticho ,
i 'ehe feguirono i Sibenzani lungo tempo agitate dal
1 Vefcouo Treguano, piu volte di nom in , far
benediriferire quelle fcriue di lia 1'Archidiacono di
Spalato al cap. 25.
Eo tempore vacante Ecelefta Trag: eleftus eft Treguante,
nattone Tufcus, patria Florentine. Hic quia Bernarda
^rchiepifcopo compatriota erat , duxit cum ccum ab fug:
parttbus , manfitque cum eo aliquanto tempore,docens Spalat clericos in grammatica facltate. Cum ergo efftt tate iuuenis , & in tjs t
ad literatur/e peritiam pertinent valdevtilithabfretur, dues Tragurijpe.
itrant a Bernardo ^/rcbiepiscopo , vtprecorum necetatibus deberet cunt
eis aliquandiu commorari, quorum poftulatione d Bernardo conceffa , abijt Tre
ganos Trag. ibiquectanCiHbus conuersando nutuum contraxit amoremcum
eis, faftufque eft primo eorum tabellio, pomodum ^trchidiaconus , deindiru
Episcopum eft eleSut i prtsentatus ergo Bernardo ^irchiepiscopo , vtunus ab
eo consecration accepit . Tune dmuni ctptt Tragnriensem Ecclefiam, a rudimentissutvetuftatis, adnouam reformationit normam paulatim redite ere, eamque
Ecclefiaftichinftititeredisciplinis* Erat enim Mr literatas , & eloquent , fuaquc
igilanti induflri* breui tempore fecit Clerum , & pipulum in bonumftatum excrefcere Ciuitatn illius .
Qui al folito fuo Archidicono ommette il tempo , quando Trejguano
fofleletto Vefcouo j ne dalla ferie dlie cofe , che precedentemente criuo
ii pti cauare altro , fe non, checiofej^uiTeauanti, che Arciuecouo andafle al Concilio Lateranenfe, che fu del i2ij; il che non groua; poiche habbiamo la precedente infciittione dlia Porta Catredale , che teftificafofle Vefcouodel 1213 , e confiando dalla vita di S.Gio:(ch'eglifcrifle
deli2o?),ech*airhorafblfe Archidicono, adunque trdil 3, &il ir m
eletto Vefcouo ; m trouandofi nella foprariferita critturadi Cafa mia_.
de' 2 5.Dcembre 1206. originale in bergantina la fotco fcritcione J quelo
tencre.
E
e&- ego
Delle Mcmoric
& ego Matifter . ahuc Tragurii notarius-prctiftit rendition! tefi
nium perbitui, & rogante memrala D.Cttb: prcjcns inflrumentumfcripji , & to'
Cnetifigni mummine roboraut
Dalle quali parole fi pu inferir , che Trcgitano , che lungo tempo f no) comcfcriuc Archidicono folfe eletto all'hora Vefcouo, echeommettefse quello dell'Archidiacono perche di gi doueua efler flato eletto vn*
altro in hioco fuo, e per modeftia non haur voluto nominarf eletto Vefcouo , ma quafi volefe dir non fdegnarfi di far in quefto mentre il Notaro fi
no alla confecratione : e quefta T'vnica fcrittura , ch'io habbi veduta fcritta
di Treguano Vefcouo notro tanto benemrito , il quale per le parole rifrite dal medcfimo Archidicono pu efler , che fia flato infierne con VArciucfcouoal opradettp Concilio, hanend'egli per l'impotenza dell'Arciuefcouo cfplicato alcimi capitoli d'cflo Concilio al Clero , e poplo di Spalato ; e
qui fi ha da notare , che dalle l'oprafcritte parole dell'Archidiacono fi fcorge
quellarozezzadi coftumi, che s'introduce nelleCitt, quando patifcono
qualche gran difaftro, che fuol continuare finoche reftituite nel priftino fla
to di comodit con l'indrizzo di perfone prudenti ritornano H Cittadini
rip2HarlapoIitiadiprimajlofteflofkrdatiucnuto all Traurini per lapouerta , nella quale faranno cadti per la defolatione; che far anco continuata finoche faranno ftati occupati nella reftauratione delle cofe publichc , o
priuatejnel quale flato gl'haur ritrouati Treguano quando venne; maficurata la Citt di mura ncllofteTo tempo, che lui vi dimoraua, epoifatto
Vecouo eTendo vifluto molt'anni , nel fuo tempo f ridotta nel fuo priftino
flato : onde con ragione l'Archidiacono "l'attribuifce la Iode principale ; effendo per fu indultria feguite moite coe vtili alia Cittd, e fpccialmente la_j
fopra efprefla reintegratione del territorio dtlla parce di ponente, cheli
Vefcoui fuoi preceffori non haueranno potuto , o faputo ottencre ; la quale
pero non hebne effetto all'hora per qualch'impedimento , che far proucnuto da alcuni de Conti Croati nelli priuilegij nominati ino alia venuta del
Re Bela , & all'hora la Chicfa n'hebbe il pacifico poTeflo , come di fopra
flato efpreTo : le quali rendite tggiunte alPantica giurifditione diSibenico ,
e del Contado di Zagorye aceuano riufcir il Vefcouato molto opulento .
II Caftello di Sibenico , che con la fopracccnnata diftruttione di Belgra
do , fi come crcbbc di territorio 5 cos cominci anco crefcer di poplo , e
per confequenza far anco crefciuto il numero de Preti , e delle Chiefe, nella
confecratione delle quali far nata controuerfia tr Cleri di Trau , Sibe
nico: onde con l'occafione, ch'ambidoifi tronauano in Spalato per l'dc-ttionc del nuouo Arciucfcouo, quello di Tra mofle lite quello di Sibenico,
chi- fu dal Vefcouo Michle precellbre di Treguano comporta nella maniera
fegucntc.
JnCbrifli nomine Dfiic<tlincarnatienis 1197. Inditione vero ij.ftilicet
viii.Kal'Maiiuhocatttimcfl. CiimSpalaten^rcbiepifcopatus vacaret Epifcopi
feilt M.Scrdonen, M. Trag. G.Tiaien. M.Corbonenadfuammatricempretrafljndo de Taflorali deutone vna conncnirent.Tra?urienfcs itaq. Clerici eis, &
Imcn
Di .
laten Capitulofe conferentes fuper Clertcvs de Sibenico de oblationibus confecrationum lefur um conqueftj'unt,dicentes eos nullam fecum inJe habere partem > ft d
s oblationes-fua cum eorum Epijcopo deber effe. Cleric i vero de Sibenico dicebant, medietatem fibiperiinere , & fttprihoc , Sacerdotes , & Laicos, qui,
quando Defa Trag:Epifcopus filins Mahjrelli Ecclefta* confecrauit , ipfas obla i iones
tunc per medium diuidere viderunt , tefles introJucebant. Tra%: antem Clerici fimiliter quofdam Sacerdotes , qui cum idem Epifcopus Ecclefias confecrauit omnes oblationes Tragurinos elencosfibi integr fufcipere viderunt, tejles introducebant addicientes,& introducentes etiamfuum Epifcopum M. nepotem iam diiEpifcopi .qui
cum fuo 1, cofecrationibus Ecclefiarum extiterant exinde teflem dicentes
eumvidiffe Tragurinos Clericos affueta antiqua confuetudine ipjTas oblationes totas
fibi cum fuo Epifcopofufcipere, & non to* cum Sibenicenfibus Clericis diuidere: ipfis
ttaquetnterjeitalitigantibus, & plenitr intellects eorum rationibus, quia Epi
fcopus omnibus teftioiu maior, & vtriufque partis Dominus\erat , eius teflificationem fufcipiendam , & ab Archidicono manu fui turamento firmandam ditli Epifcopt i fimul cum Capitulo mdteauerunt ; & vtfuper hoc Tragurien.Epm
interogaret Corboenfem Epifcopum prefialdum dederunt . Cum autem Corboen Tragurien exinde interrogauit , Trag: acceptis vtriufque partis numbin , t alem inter eoscompofuit concordiam ; vt de oblationibus omnium Ecclefiarum de SibenicojQr de Campo Marine, & de Macro Epifcopus habeat tertiam partem , Trag:
1erici ter nam partent,& Sibenicen:Clerici tertiam partem , eo tarnen tenore , quoi
Tragur. Clerici colligant,& illorum volntatefuper eat Cuilodem , & diuiforem
fljtuantm
Ego Mathem D.G.Corboen Epus buiuscauf* prefialdus,vt firmiushoc habeatur,
meo figillo muniri,& imprim volui. Et ego Sebacius Subdiaconus S.Domnij Canon:
& Cois iuratus notiprecepto Epifcopomm,& tottus Capituli hoc fcripfi, & teflor.
Njlla quai compofi trne fi come reli al Clero di Tra Fantica confuetudim diraccoglier , e diuider le oblation i > cosi ne furon fatti partecipi li Sibenzani, che per auati tor fc per il poco numero loro gli far i tata data qualche cofa ad arbitrio del Vefcouo ; & al hora crefeiutidi numero fi faranno
in cali untioni adoperati forfe pi de loro , che de Traurini , perci hauer
ltimatoil Vefcouo efl'er di douere, chefano partecipi al paro de Traurini:
Ne tempi fulequenti bifogna , che fiano feguite altre remtenze nel Clero di
Sibenico non voler obbedir al Vefcouo Treguano , poiche fi troua vna fentenzafatta da Toma Archidicono di Spalato, quello ftello, chefcrifsel'itoria,del feguente tenore .
In nomine Domini Amen.Cum intr Vcn.Virum Treguanum Epifcopum,& apitul.Tra.giex vna parte , & Clerum Sibenicen.tx altera, coram Thoma Archidico
no^ Capit: Eccit* Spalat.queflioverteretur . Troponebat enimdtus Epifcopus
cum fuo Capitulo porrelo libello hoc modo.Vet vobts Dne T.Archid. Spal.Trag:
p:Jcupus reflitutionem Archipr: Sibentcen. Item plenariam [atisfaftwnem de con
tempt!) interdifli mandato; item expenfxs propter frufatoriam appellationem ad vos
emijfjr per Sibenicen. de quibus igiturpremiffis iuflitiam fligitat pteniorem , faino
tiire,W c.Ecce parsSibcntcenftum refpondebat deber quodam mrumentumrefcindi,
i*od m prx'udicium dicebat dolos confetlum , quando eorum Jircbipresbiter fuerat
o> din.indits Cum ego pradift* partesfuper htf aliquandiu lttigajfent,Archidiaconus ,
V Ci.pitu.lum recepto ad nanusfuat prafato inr'umento,&dittgenter infpefto,babtto an er^c li.rg;nti conftlio talem}en:enttam fuper pramiflis protnulgat unt .
E a
In
63
Delle Memorie
Di TVM.
6<)
Da quefta memoria ppare , che fi come in Sibenico crefceiuno gl'habitanti, cosi haueua anco maggior occafione il Vefcouo d'efercitar gl'atti giuriiditionali .
LE contronerfe , che fpefso nafcono tr le Citt vicine , quando li Cittadini di quelle non fon'egualmente inchinati ben vicinare ( il che di ra
ro iccede ) prorompono in gtierre^ciiiili , mentre non vi fia mediatore aucoreuoJe defiderofo del ben commune : cos far occoro , che dipendendo li
Traurini dal fuo Conte Stefano de Brebir Bao maritimo , il quale non rifedendo in Tra haueua pofto per Podeft in fuo luogo il GVido, & efsendo
in Sibenico Conte Daniel fuo ipte le difterenze ," ch'inforfero furonoiacilmente dalli medefimi aggiullate , corne dalla fentenza arbitraria*
il vede .
In nomine Domini Birnen. Quoniam iuftttm, & confentaneum rationi, quoi
inter Chriflianos omnes pacts federa feruenttir , &ma\im inter conuicwtu mitata, quarum homines neceffitatem habeant diuerfts decaufis de vna tdaliam
properare. Cum & illud contingat , quod in queflionibus , & difcordijs patiantur homines damna plurima, & adaerfa: idcirco ns yido Trag: Toteflas, &
>jnielSibenicen.Comesarbitri, & arbitratores , fenamicabiles compositores fu
fer queftionibus, quA vertebantur , feu Tferti pojjent inter ipfas Communites, feu
inter ftngulos homines predifarum Ciuitatum occafione faaarum iniuriarum , feu
contraEtuHTo habiter pro bono pads , & concordia , ft ab omnibus qneflionibus,
dr difcprdijs ipfarum terrarum ortis, vel oriturit difccfatur, dicimus ,jcntcniiantHf,
drfirmrabilimus.
7o
Delle Memorie
Qjod omnes fententix , quas pronuntiauimns , in quibufcumque caus , finit*per maltficijs , fiu in mutuo ,fcu altjs cotttratltbtts debeant obferuari. Ittm deter
mtnamus firmier latuemcs , quoi fi aliquis Sibenicenfinm vulneratus frterit ab alt'
quo Trag- vel contra prcdationis eaufa , fei alio modo, tunc bom. tubus , quihu
obuiauerit fe oftcndat, ac eifdem ilium , quifibi iniuriam contulit manifeflet ,& poftmodum coram fu Cuviadcbeat comparen, ibique cum qui fibi inittriam intnlit de
clarare , & cum ft fecet it, tunc Curia Htts , qui iniuriam fecit fidem adbibeat vulncrato,& fuper damno cidem illato decern libra infrritn tres debeatfacramentarios
coram Curia exhibere , ~ viginti inferiosfex prodcete teneatur , in maiori vero
quantitate arbitrio urix dicimus effe fi.indum , & cum Sacramentumfecerunt cum
Jutsfacramentarijs fecundum formam ptcditlam lairo , feu predo teneatur eidem da
mnum integralitr rcattrare ;falliendo mfi-pcrfito Con.ni pro banno duodecim Ro
mnalos : ft vero damnum nequicrit emendare tunc fit Community ipfum capiat ,
& paffo iniuriam aplicetur . Item ft furtum , vcl damnum aliquod datum fuent alicui S betunarlo ab aliquo Traguiino , vcl coima , tunc vn.iqucqne Communitas te
neatur inquire r: bon i fide pro poljefuo , fient faccret in rebus proprijs aquirendis,&
tnquiripoterit , quicom.fit, tunc yes Dimino affignetttr , vcl capiatur inperfonam , & perpeffo iniuriam conferatur . Si vero infra, tcmpus in quo queilio ventilatur , malefactor infugam conuerfus fuent vnaqucque Commumtas pro eo inueniendo teneatur pro vir bus. laborare , quod fi malefactor adfuim Ciuitatem remearet,
Ciuiras ipfa, qu ipfum recepent teneatur damnum integrabiliter refarcire . Item
preciomus , quodfi alicui Sibeniccnivel Trag:imnum illatum fuerit , & Liro
nes ,feu predones tranfiuerint per tentorium prediclanim terrarum ; & lili ,feu Ule
qui pa funt iniuriam exclamauerit , tunc quieumque audtuerint pa{fo iniuriam
totis viribus auxilium , & lituanien preflare teneantur ; quodfi hoc neglexerint ad'
implere & ludici per tcfles potent effe no tum , tunc qui auxilium denegauit fuo Comit i probanno tres romanat tfoluere teneatur , totidem perditori . quieum
que m recitperatione reriim dederit operam , & ipfiu defenderit latronibm , qui eat
conducerent ipfarum recuperandarum remm dec mam intrgraliter confequatur .
Item fi damnum inferatur alicui dedits Ciuitatibm, & Mud conducatur Sibenicum, vtl Trag: ptecipimu non emi abaliquo due, &ft aliquis Trag: fciret rem
ad aliquem Sibenicen.pertinere ,vel conuerfo tuncrem reftituatfuo Domino, fine
prctio , & fi ignoranter emcrit fnurn pretium confequatur , r rem igfam f domino
confrt ,& affignet , acvenditorem rci prodere teneatur , & fi manifejlare noluerit , tunc eritfacramento proprio , vt ventatem exprimt > compellendus . item precipimus , quod fi aliquis Sibenic: accederet Trag: vcl ceiuerfo aliqua de canfa , &
in ipfum aliquis iniecerit violentas, teneatur pena fex romanat : tres quidem
pro fuo banno Comiti conferantur , alij vero tres pa'o iniuriam applicentur ,<&- ab
rodem, quo intendit iufiitiam postulare, & fuerit percuffus caufam amittat, & ex
roman : Comiti, & fifiincnii iniuriam , vtditinm eflptpcriits affignentur . hem fia.,
b limits , &firnmci- ordinamus , quodfi aliquis moleflams fuera fine fanguints eiufione , tunc ficutditl m eft debeal indicare bonvnibits , quibus ubuiauerit , &]u
, & pyftea C uria dims , qui delitlum comwfit debet dare fidem ei , qui iniu
riam fufitnuit , fient in vulnralo fuperius eft narrturn . Item cum non fit iufltm
aliquem , ex aliena iauta ditlari , pronunciamus , qiod ft aliquis fine vulneratione
accufauerit aliquem iniufl > & in f curia confcquium fuerit altquid, & quoquo
tempore appareret inmft duplumfibi condemnato , preciptmus emendare ,
&uo Comiti pro banno duodecim roman: preterea omnes alias rationes quamut* non.
Di Tya*
71
ntinfuperio'ibns Capitulis comprehenfecundum bonm eonfuetudinem pro vtraque diemus obferuari . Item volumus , & preeipimus ,quod cum SibeniccmCiuitai
careattabellione ,(juodadconfirmationem compofitioms fuprafcriptx , quam (cribi
feeimutper ^ArchipresbiterumSibemnomine Statimerium , quod'pfutn corroboret
cumfigillts vtrarumque Ciuitatum , & cum noflrtt , qui in hoc fumm negotio arbitri
conflitutt , videlicet met Vidonis Trag. Tonttficis,ac mei Daniel omits Sibenic:tum eft hoc in Sibenico
1250. Ind. 9. men: Otob: 1 5 die afiante ; & hec omnia
fupraditla ad honorem D. Regis Hung:,& propter a vtriufque partisfacramento rmatafunt.
Dalla quale fi come fi conofee , che l'intentione delli Arbitri era di far ben
vidriare quelle doi Citt cos fi feorge anco , ch'alcune efpreffioni fono fa
te fatte per leuar il pi , che fi poteua la diuerfit de columi de Croati > e ridurli quelli de Dalmatini , potendofi lo fleflo offeruare nell'altra conuentione fatta tr Spalatini , e Traurini con Chliflani del 1 . fopraregilrata ;
Ne fi h da ommettere di confiderare l'elpreflioni > che Sibenico non hauele
notaro j rendendofi equiuoca fe non vi fofe , perche fofle morto , o abfente ,
purefefm'all'horanon l'hauefie maihauuto, echeli Chierici fcriuclfero
in hioco di notari ; m che non fofiero notari, come rano in Spalato,e Tra:
Offeruif anco, ch'in quela fentenza non fi troua altra d ii pari t , folo cho
Vido, abbenche fojamente Podel di Tra per il Conte Stefano viene nominato prima , che Daniel Conte di Sibenico i nel refto fono vincendeuolmcnte nominate quele doi Citt fenzlcun ordine di precedenza tr Ioro,come
f fempre offeruato tr Spalato , eTranelle fcritture fopra regiftratej e_>
perche vengono fpelb nominati doi Rani vno di Slauonia , o di tutta la Slauonia , e l'altro della maritima , tr quali v'era difFerenza , che quello di Sla
uonia predcua a tntta la Croatia infierne con la Dalmatia , e quello della
maritima era fuo fulituto nella Dalmatia folamente, che fotto nome di ma
ritima diecuafi : perche anco alcuni luochi della Croatia , ch'erano al lito
del mare fotto quello nome comprendeuanfi . Il Conte Stefano , h'era Ba
o della maritima , e Conte di Tra , f dichiarato dal R Bano della Slauonia,il quale in che concetto fofse appreflo S.Mael la lettera feritta alIiTraurini lo dimoflra .
B. D. G. R. d letlts , & fidelibmfuis Iudici , & vniue fis Ciuibtu Ciu: Trag: Sal:
& gratiam. Quanio diitturna vobvs fidelitas perfucceffiones temporum continuum
arcanos fufe ip it incrementum , fie ut per opera veflra patuit , & nunc claret dignum ditcit ex ceUentia Regia vobvs gratiarum a tl ion ibus fini ni , & openbs oecttrrere. Super molelijs,fi quide?n vobis vt ex qrierimonijsveflrif fufeepimus irrogatis , quamque mente m qmetituAinvs nofiM qued m turbatio immutant adprefensy
tarn prc*r?r (uccefftts dtuerfos profperos, & iucnndos, quibtvspius Dans an im um
Regium tgr gif sfut benignit.,tis r,;nntribus Vduflraw.t, Celfitudints Rcgix dexteram
raultiformiter roborando , non pot minus fobis altqiod iuuamints mpertiri , reputan
tes vos quus reputare fi propter infigma nigo:ia noflra, & ardua veflriminores
articuli retardent ur , q. noflra vlhpnitat, turns annuiniculovefirvs , & altor m
fnbditorum noftforiim vtilitatibmpctentuis pro{p'cicmus , forrt propter queuis m
dica fibi dilata. Verumfupei his , V al'js, uu. nofins tr.mmbunt humeris reformanda effe predilctlum & fidelem ^ Su fan urn mum ttius Slanoni.e , quem
profcClo Virumfecimium cor nofiruminvt ti-ius ad partes m.iritimas tranfm-fimus ,
daii'.es e: plenam zuCloritatem edipcandi, V pUntandi hones'los, & probos, etiam
E 4
reprobos
72.
Delle Memoric
reprobos dcflruendi , qufrofettonon deflruftor , fed potius conflruftor > nondifperfor,fedconffregator, nee raptor trit,{cd magis innat* fidelitatis , &prefenti*fludio magnificas confrante? , CHtumquam nohis in omnibus pareatis eidem dtfcrctionis Yeftrt confilijs,vitHKcHC ver.mim auxilijs occurfando ftudiofiffim vtfoletis :
eut, &fpecialilerpreccpnni:s,vt vot diligatfpecialitr confouenao ; Tfys quoqne cir
ca partes confinij huius morurn concdeme Domino trahemus, vt eidem. S.Bano, qui
iamnHttcemveftra,&Tfobispoffimns, &expedieritnos pergrata fubfidia exmbere. Dat.in/'yask#ii.nonaSbJprilis.
Venne poco doppo lo ftefso Re verfo la marina , come ferine 1'Archidiacono, che narrata la morte deJl'Arciiiefcouo Vgolino , e la maniera , con la_,
quale fu eletto Bernardo di Puglia,foggiunge ch'il R Bla venifse Spalato,
fofse riceuuto fplennemente, & aftringefse li Spalatini al giuramento di non
clegger piu Arciuefcoui , che non fofsero del fuo regno, e che poi l fermafse
per qualche tempo apprefso la Chiefa di S.Pietro , che tr Salona , e Tra .
Quena la Copra fpeiso nominata Chiefa di S.Pietro di Clobucac , doue di
morando il Re concefse tre priuilegij , vno alli Brebiriefi , l'altro alli Siben2ani , & il terzo alli Traurini , vno dietro l'altro .
In quello de Breberefi dato li 2. Nouembre 1251 .regiftrato lib^cap-p-De
Reg. Dal.& Crpat.conferma li Priuilegij dfantecefsori con efpreffione delli
feruitij preftatili , che furono l'hauer etpugnato, e fugato Domaldo , Boifin,
e li parenti loro >;ch'haueuano deuiato dalla fedelt , & altri vinti in guerra
nauale , e terreftre , e dipoi al tempo de Tartar per hauer efpofto tutt'il lor
hauere alli feruitij Regij , e lodeuolmente represo alcuni , che con tal occafione prefumerono inalzarfi contro il R : dalle quali efpreffipni fi conofce t
che quelli ch'ardiuano far apertamente dell'oftilit alli fudditi del Re,erano,
come fprezzatori della Maeft Regia riputati per infedeli , e che quelli , che
d'ordine Regio andauano contro di loro meritauano la gratia Regia , come
fegui del Cont Domaldo>che per l'oftilit vfata contro Spalatinijii priuato
del Contado di Chlifsa, e Buifseno, c'haueua ardito d'afsediar il Conte Gre
gorio in Brebir , dal quale fu con ftratagemma prefo > & vccifo , come racconta l'Archidiacono : Lo ftefso concetto pende il R de Spalatini ( fe bene
non li nomina) ch'hauefsero ardito con l'occafione della deplatione de Tar
tar trauagliar con armi aperte li Traurini , e loda li Brebiriefi , che li haueffero reprefli .
Il giorno feguente comparfo Daniel Cont, cStanimiro Arcipretedi Sibenico efpofero 5 che hauendo S.M.concefso loro del 1 245.la confermatione
de'Priuilegij,nella guale per la generalit veniuano vfurpate loro le ragioni ;
perci fi degnafse pecincare le loro terre : il R infrmate della verit da_,
Steano Bao della Slauonia fpecifica nomin ataiente tutte le terre , che nel
territorio di Sibenico fi comprendeuano .
E l'altro giorno doppo, che fu li 2 5.Nouembre comparfe Gaufigna Primi
cerio , e Valentino di Kafariza Giudice Nuntij de Traurini , efpolero , che_
non hauendo tanta trra, che li baftafse li concedefse Beftriza trra Regale:
il R rammemorati li feruitij preftatili , e riceuuta l'informatione dal Bao
Steano li cooccfse Beftriza con tutte le peninenze , e fi piglio la Chiefa di S.
Pietro di Clobucac con tutte le terre quella fpettanti : e f come fi conofce^
dalla fopradettalettera fcritta Traurini in quanta ftima era il Bao Stefano
apprefso il Re/cos fi ve Je, che la fpecificationc dlie terre fatta Sibenzani,
e la
Di Tr.
7$
Delle Memorie
74
omnibus, qnieim exfuis Clerk* comitantur,^rchipresb\ter in Domofua bofpitium
procurationem exibeat competentem ; Epifcopus vero quamdi ibi moram fecerit
jtrcbtpresbiterum , ^Abbatet, & totum 1erum Sibenici regat , & inslruatSecun
dum Ecc'eftajHcam difeiplinam . Etft aliquem 1eric orum repererit exceder , vel
deuiare tramite offitij Oeriealts , tarn offitio , quam benetio fpoliabit , & con*
fret adjuum Arbitrium voluntatis , tarn prebenda* , & ordinum dignitates iuris ta
rnen in omnibus ordine obferuato . Eodemautem Epifcopo Trag, commorante ehipresbiter per Epifcopum inflitutus cauf.ts audiat; appellationes ad Epifcopum
tranfmttlat , &fenteatiam eiufdtm Epifcopi obedient r , & burniliterufcepturus .
Idem quoque Epifcopus apudTrag.Clericis Siben. ordines , & Eccleftas confrt .
Arcbipresbiternamque, & ceteri Sib: Clerici maxim Eccleftas pofdentes annis
fingulis vifitent eum cum exenijs competentibus , bis in fuafede Epifcopum memoratum in "HatcDorn'm, & in Tafcha, citatietiam abeodem Epifcopo per Heteras , vel
figillum pro caufa quolibet Trag, ventant : in feo vero Santli Michaelis annuatim
venientem Epifcopum Siben: ^irchipresbiter perfe ipfum feml procurabit;& Cleri
ci communiter procurationem alteram exibebunt de cuius fefli oblationibus fcilict
panibus denartjs Candetlis , qua ad eamdem Ecclefiam deferuntur medietas dabitur
Epifcopo, mtdiaatem alteram Siben: Clerici reeepturi : vtnum vero quod ad uefperas
apportatur Epifcopus reeipifaciat dato prius bis, uel trdeipfo Oerieis, & Laicis
ad bibendum . De oblationibus uero feftis SS. Cofma , & Damiani terliam partem
Epifcopus reeipiat . De deeimis aittem omnibus , qua per totam parochiam Siben:
deiimaurihus Clericorum Siben. cum Ctrico Epifcopi colttguntur , dcima pars da
bitur Comui Siben.ncnapars jlrcbipresbitero , & de offo reduis portionibus medietatern Epifcopus plenan reeipiat, & quocumqut voluerit earn faciat liber a}portan imedietatem vero alteram Siben: Clerici recipiant vniuerft. De oblationi
bus , qua fiunttertiam
in confecrationibus
partem Epifcopus
Ecclefiarum
terturn in
eric
Siben:
t Trag,
in ampo
tertiam
marine
Clerici
, Siben.
pum tnflituti Trag, reniant, munus confecrationis, '& confirmation is abeodem Epi
fcopo fufcepturi ; bee omniafupradicla , tarn ex parte pnditli D.Tregua i Epifcopi
Trag: quam ex parte ^inhipresbiteri Stani'/.iri : & totius Oeri Siben: acceptt*
junt,& eorum beneplcitoflabilitr , & fidelitr roborata in prefentia , & teflimomo fratris Magfi , fris lofe de ordine prdicat : , & Micha pbrorum nob: ,
Michaelis Cornu is Caflcani de Chliffa, & quorumdam altorum . Tios vero Thoma
^rchtd.TrodxnusSacerdosVotrofius, Radoftus , T^colaus Sacrifia , IoannesSamnus Iacobus cum alijs frambus de Capitulofupraditlo rogati ab vtraque parte btjs
omnibus interfuimus, & ad robur perpetua firm ut is prefentern paginam figillo Capituli nojlri feeimus communiri .
Sc bene quello decreto pare fatto di commun confenfo, e che foHero finite
tutte le controuerie con Ii Prcti di Sibenico , lhbilito puntualmente tuteo
qudlo i douelle cfll-ruare nellauuenire , e ch'anco conlti , che do fofsc dalli
mecefmi ratificato .re *'iorni doppo; tuttauia dalle cofe fiifscqiv- iti u conofce,Lhc TArciprctejC Chierici di Smcmco non fano volontammertc condefeefi a quclta conuentione ; m pi tolo hauranno i'epportato , che l'Archidiacoroctenda alla loro prefenza quello gl* parfo per non faper corne opporfi al'inuecchiata ragione del Velcouo ; poichc tornati nella Patria nou_,
lalciarono raccoglier le dcime al Velcouo : percio egli vedendo la loro renicen za
7S
tcnza haucua proceduto alla fentenza fcomunicando Stanimiro Arciprete
ddla Chiefa di S.Giatomo de Sibenico , Tolio, Radofio, e Gioanni de Viaco
Freti, e Strito Dicono per haiierli fottratta la douuta vbbidienza , e ritenute le dcime : e perche quefti f{
efsa fentenza haueuano celebrato
dubitando , ch'il metropolita di Spalato Ii faiiorifsc , che gi fapefse , cht>
fofse venuto il breue Pontificio diretto lui per l'erettione del Vefcouato di
Sibenico, ricorfe dal Sommo Pontefice : & in quefto mentre li 4. Aprile 1 1 54.
il Vefcouo , & il Capitolo elefsero loro procuratore Pietro Calza Dottor ai
leggi da Treuifo , e Gauigna Primicerio , li quali conferitifi Spalato il pri
mo giorno di Maggio fecero la loro protefta auanti Arciuefcouo dlia nullit del Breue furrettitio ottenuto da Sibenzani , e di tuttp quello facefse Arciuefcouo appellandofi alla fede Apoftolica : il quai rifpole incontinente
efser vero , ch'haueua riceuuto il breue fopra il fatto del Vefcouato di Sibe
nico, mche non lopoteua moftrare, perche l'haueua mandato al Rc : n
meno volle dir il tenor del Breue : Capitarono doi breui del Sommo Pontefi
ce poco doppo, vno de quali del feguente tenore .
Innoc.Vcn: fri EpoTrag. fait & Apoflolicas ben: Ea,qu indicio vel con
cordia terminantur firma, debent , & illibataperfiflerc; & nein ree diue contentionis ferupulum relabaatur , ^poflolico conuenit Trefidio communiri. Tetitio fi
quidem tua nobis exibita continebat, quod cum inter te ex parte vna , & . S. chtpresbiterum,& Clertcos Ecclefix de Sibenico Tragurien. Diocefis , fuper eo , quoi
iffi iurifditlione tuaJefubtrabere nitebantur , & diuerfis alijs articulis ex ditero
fuiffet materia queflionis exorta , tandem mediantihn s dileSiis filt;s Orchid: & Canonicis Spal-.Ecclcfix Metropol.loci amtcabilis intir partesfuper injs compofitiotnteruenit,prout inpatentibus licteris confettis exindc , ac figillo Capitnli Spalaf.fignato plenius dicitur contineri . Tfos itaque tuts Cupplicatiombus inclint i compofitiooemipfam ficut rite fine prauitate prouidC faclaeft , & abvtraque partefponte
recepta > & haSenus pacific obferuata auftoritatc Apoftolica confirmamus,r prefentis feripti patrocinio committimus . Tfulli ergo, Dat: Laten: . Mai] Tonu
noflri jtm xi . cio 2 1 . Aprile 1254L'altro breue dcll'iftefso giorno diretto ail' Arciuefcouo di Zara, nel quale
gli commette, che faccia efeguire la fentenza-fatta dal Vefcouo di Tra contro'l Clero di Sibenico con le forme debite , e l'Arciuefcouo di Zara Lorenzo
li i i.Nouembre 1254. in efecutione d'efso breue , & in abfenza del Clero di
Sibenico , che non volle comparire , conferm la fentenza di Treguano Ve
fcouo di Tra, cosi inftando Gregorio Cannico di Tra procuratore d'efso
Vefcouo,e condann li Prcti di Sibenico di pagare al Vefcouo per Ii doi anni
feorfi , & il terzo crreme dlie dcime non pgate lire 250 , e lire 800. perle
fpefe ; dichiarando douer in tutto obedir al Vefcouo , come haucuano fatto
per il pafsato .
Vi e il terzo breue dello ftcfso Pontefice dell'anno medefimo dal quale potcndoll comprendere quello contenefse il breue ottenuto da Sibenzani, di
cui non 11 troua copia alcuna,far bene di regiftrarlo intiero, come (i troua_
nell'Archiuio di Tra ..
Innoc .Ven.fi atribus Arcbiepifcopo ladren. Epifcopo Scardomn. & dilelo filio
jfrcbid: 7{oncn: Sal; & : b: fua nobis ven. frnofler Epifcopm & diletlt filij
Capitulum Trag, in Dalmatia, petitione monflrarunt , quodlicct asirum Siben:
Tfag:Ecclefia,qux Catbedralts fuit tempore cuius memoria non exiitfit lege Diotcftnx.
Delle
cefrnafubieftum, & Ecclefiaipfainpoffeffione huiufmodi fubicftionis exiflat; .
menClerus, &popnlusditiCaflrihoc malicise fnprcffo , & nobis falfo fuggefto ,
quodfedem Epifcopaleta baffenus babuiffent, quodqueidemCletusvellet, ftbidf
Epifcopoprouidere ,noflraf ad fen; frta noflrumSpalat: ^rcbiepifcopum loci Me
tropolitan ,fnb certaforma , licterdi impetrare dicantnr , ftfi res talitrfe haberet
facuttatem eligendi Epi/ cidem clero concederet, ac prefentatam fibi elcftionembuiufmod , protttad turn pertmet, confirmaret, &prefatus^irchiepifcopus
fuper hoc pretexta liter ipfarum proceder niter etnr -.(upraditli f.pifcopus , &
Capitulum rem fuam agi confpicientes , ac metucntesfibi , & Trag: Ecclex pregiu ilium exi d generan runt humititer ab eodem ^rchiepifcopo ftbi fieri literarum copiant earumdem , fed quia idem copiant bniufmodi, quam unquam babuerantt eis contra iuflitiam facer deHeganit,fuit fro parte ipfcrum ad*osiram audientiam appcllattira & inuitHcr petiturn noon, vtgraui dependi , quodexpremiffis
fibi , <? eid: Trag: Eccefit imminet occurere paterna [olicitudine curaremus , quo
circafraterttitAti vcftr<s per ^pofltlicu cripta mandamus qnatenusvocatis,quifitf'
vint euocandi , & auditisindepropofitii , can/a huiufmodi de partium volntate
froceerit infra tres menfes receptioneprefentium indicio , vel concordia termina
re cureti ifacienies (nod decreueritis per cenfuram Ectlefie firmiter objeruare alioquin ex tune caufim ipfam inftruftam, vel non inflrufam .;d noflrum remittatis
men prfixa partibtts termino perentorio competenti , quo per fe, velprocuratores
idneosfuffictenter inilruftos cum omnibus ratiouibus, & munimentisfuis, earadem
caufam contingentibus , compareant ceram nobisfaSuri , & recepturifuper premiffis , quod ordo diftauerit rationis , non obftante confiituticne de duabus vt dicJis, edi
ta in Concilio gnerait, dumodo vitra tcrtiam, vel quartam extra fuam Diocefint
furs altera torit ate prefentium ad iuiicium non trahatur: tcftes autem quifuerint
tiommafi > ft fe gratia, odio, vel timorfabtraxerint per cenfuram eamdem appell.
teffante cogatis veritati teftimonium perbtbere diem vero citatiosis, & formata
ttobisper veftras littera harumferiem continentes fludeatisfideliter intimare; quod
ft non omnes hijs exequendii interese poteritisduo veftrum, & nibitminusexez
quantur.
Dar. ^Anagni* V Idus lulij Ptin/. noflri xii. 1 1 .Luglio 1 2 54.
Da quefto breue f vede di che qualit fofle il brcue ottenuto ;da Sibenzani , & infierne j ch'il Vefcouo handle per fufpetto l'Arciuefcpuo di Spalato ,
e perci tirafle la caufa Zlara ; m fe eguiffe alcuna cofa m virtii d'elo breue
non c' memoria alcuna , e la morte del Vefcouo Treguano , che fegui l'iftefs'anno, dada credere , ch'il negotio s'addormentafle per all'hora , fi come-
nel breue appare , ch'il Poplo di Sibcnico infierne con il Clero fceua l'inflanzaauanti il Sommo Pontefice perl'erettionc del Vefcouato, cosi fi troua
vna copia dilettera in tal occafione fcrittadalli medefimi Stefano Cardina
le, e Vefcouo di Pakftrina dell'infrafcritto tenore .
Ven: in Chuflo "Patri ,& D. S Ib G. Epifcopo "Preneftino Commune rcbiprefbttr, ac Capitolumde Caflro Stbenicbde "Prouineia Spt, ipfms fide(es , & deuoti
fui reccomendationem ad omnia ipftus beneplatita > & perpetua mandata . Cum not
T. Canonicum Ecclefif noflr* , & notar:Communis , & D. Indit tm noflri Caftri vi*
rosprouidos&difcretotadSunfamfedcm /lolicam fub firma veflri patrocinij
fiduciafuper quibufdam arduii noflri Caflrinegptiii per veftrum auxilium promo*
tiendif duxerimusdefliinHidos,,veflr*paternitaticu4omni deuottone fuppficamus
roi nuncios, findicos, & frgwatwct in noftris negotiisad
TW
Di Tr.
77
vosreuertentes bnigne recipere , &ineornm personis neflr* Eceleftie, & Communitati omni conftlio , auxilio , crfauore vflitis affentire , vt per veflrum Tatroci,
nium ergo. D.Tapam ,& frates veftros efficacitr intentum > oftrum perpetuo vaue*
re poffimuseffe tamfalubre deftderium adimpletum , & ab bac ad multiplicieTptrpe tuA recognitions Cernitia,& honores vobis,& veilris nataraliter obltgemur jftrti,
batummenfeoftnb:in Fefro S.Luce Euangeline .
Quefto Cardinale trouafi fofle Vefcouo diPaleftrina del i55-fino al 1265.
all'incontro anco la Communit di Trau con occafione d'infuhi riceuuti da
Chliflani fi vede,che fece nelli ftefi tempi inftanza al Re che faceTe pagare le
dcime da Sibenzani al loro Vefcouo, e ne riceu Je feguenti lettere .
B. fid-fuis l udiabus, &" fniuers Cimbas Trag: fat, &gr>itiam plenam.
Litteraiveftrfidelitatisgr te recepimus exquarum tenore percfpimus, quod
fidelis nofler . S.Banus tocias Sclauoni* in terris,& vineis verisperoffitialcmjunm
de Clifziniuriam vobis intulijjet pariter , & grauamen ; quod fi quidem graue tulimus & indignumcumfcmpei iura veflra conferuari velimus , illibata , drnuatenus aliquo perturbari . Igitur vt fatitat defiderio noflro, & veflro effe predifto
S Bao per noras Intrts dedimus in mandatis , vt vos , & veftra tura , ac libertatem veftramjer omnia illib.it \m debeat con'eruare , nee in aliquo noflri amoris intHttu prefumai perturbare ; immbpotiusvos, &vcilra profuopoeprotegat, &
defendat : de dccimts etiam , quas^en: "Pater Epis vefter per Sibenicen.i'ubtraRM demand: exiberifaciat iunit* complementum. Dat. Strig: in Crauino S. Galli
ly.Ottobre.
Si troua vn'altra Jettera dell'iftefo Re, che deue effer anteriore alia prece
dente ; m contenendo la ftelfa materia, bene di regiftarla qui per poterla_<
rmcmorare, quando fi trattard delle giurifditioiibche arrogauano d'efercitare li Conti di ChliTa nelli territon; di Spalato , e Trau .
B. . delifuo, acdileoCompatri - omit Zupano de Chlichjal:, & gram.
T^ouit tuafidelitAf , quod tarn gratafidelitatis obfequia nobis,& Corone Regie impdunt dilt tti nobis,& fidles dues Trag. Ciuitatis propter que, & alia ipfos & eonm
Ciuitatem recomendatam mrito habemus atud noflram Regiam maieflatem . Qutrc
fidelitaci tuA mandamus precipientesfirmiter , & dinride , quatenus prediftis Ciui~
i us, & Cimtati ipforum uare dbeos confilh,& auxilio opportune , ipfos contra
libertatem eorum, feu priuilegia per fe, velper alias moleflare, vel perturbare
aiiquomodo prefumoi, iurafuA tam in vineis, quamin agricultura fibiibata,
ac nconcuffa conferuando pacifie ,& quietficutgratiam noflram caram babes, terum, aliquot in territorio ipforum habitare, vel colre agros , aut vineMipfis
inuitis permitM .
Dai: Bule Fer: j.pofl "Pafcha .
Mori il Vefcouo Tregnano doppo 4o. anni di Vefcouato, nel tempo del
qule , fi come t rilaurata la Citt , & ampliato il territorio , cos fu anco
rifabricata la Chiefa Catedrale nella maniera, ch'hoggidi fivede, ereintegrata delle terre anticamente pofledute con accrefcimento confiderabile di
fendite per fu induftria confeguite . Gli fucccflc fr Columbano , che efsendo flato confecrato in Roma , come fcriue l'Archidiacono , e che venendo
hauefle conforme l'vfo preftato il giuramento all'Arciuefcouo > come fuo
Metropolita ; perci credibile , che fia flato eletto dal Sommo Ponte/ice, la
P i u antica memoria del quale nella fopramentouata fcrittura de" i j. Marzo
1 2 5 .L'anno 1 2<fo. pud creiiere,chc U Preti di Sibenico ri tornadero all'obc.
dien-
78
Delle Memore
di;nza del Vefcouo , poiche troua breue Pontificio del gitente teuere *
1 ? Trag: expojii: nttbif tu* fraternit.u , tfuod Urin Cajln de Sibe iocefls't iataque in eos ;: Trag: preJecelJbretHOprodentgatafibi a'aipftsobedientiaexcomunicatiottis fenttntta fuat ligan; tdemque predecejfor obferuari comdtm fetitentiam vfqitc adfatisfaionem condignam obtinuit
Sede demandari, quorum Clcricorum < fuferant ordittts, &
DininacelebrarHntoftiaftcligni. Quart{uper bijs eorumprouideri falutihnmiliterpoulai i de tua taque circumfpeioHeplenam in Domino fidutiamobtinentes
prcfentium tibi aueritate concedimus , vt eofdcm excomunicatoi abfolau bjc vice
abhuiufmodiexcomunieationii featenttaiuvta formant Ecclefie vice noflraininn.
gens eit, quad de iure ( iaiungendunt . Cum illis untern , ex eis qui iurts ignari
fei imme mores faffi ab[olutK>nis Ittnefitio non obtena fufceperunt ordioes , 1>
offitijcelebrarunt, nmtifljtfs pro modo culpe feiteniu competenti t eaqueperaalicealtibi de mifericordia , quefuperexjltat iudiao proitt contra falti vider*
expedir difpenfare; i vero prefati excomnnicatiftientert non tarnen in contemptum
Ctauiitmialiaprcfnnipferitt etspet bienamm ab ordinum executtone fufpen(it>&'
impofita ipfitpuniieHtiafahttari , eospojtmodumfi fuerint fonuerfationit , &
fit adgraiiam difpcnftioins admitM.
Item
Dl Tr/t.
70
So
Delle
1 ero li Sibcn z ani anco in quefto conformarfi con l'alcre Citt di Dalmatia >
cominciarono a valerfi dlie leggi fcritte , come fi deduce da vna fcntenza_.
feguita in Sibenico lii . Febraroizpa. nella qule viene eforefso, ehe 31.
anni ananci fi viueua con le confuetudini; e che poi era flaco (acto nuouo Ca pitolarc , ftatuco , che fu referir dallo flacuto di Zara , come pu cercifcarfi ciafcuno , che ne vorrd far iljcon fronto : Cos cefsati li difeuli faranno
tornati ben vicinare li Traurini con i Sibenzani ; e perche nele concrouerfie pafsace col Vefcouo Treguano il Clero di Sibenico s'era mol to relafsaco >
& il Vefcouo Colombano , o non hauer ftimata fufficicnte la fu autorit
rimediare canti inconuenienti , o vero non haur hauuro ardire efercitarla
fuori della fola afsolutione della fcomunica concefsagli dalla fede Apoftolica ; e l'Arciuefcouo di Spalaco giacendo impocence m lecto , continuarono
li difordini fino : che morto efso Arciuefcouo fu elecco Fr Giouanni,il quale confericofi alia vifita di Sibenico infierne col Vefcouo di Traute di Licfma
fece la foccofcricca fencenza .
F rater Joannes Diuinaprouidentia ^rcbiepus Spalat:\vis Cbrifti fidelibus ,
prefentes litterM infpeSurisfal; ineoquieftverafalus. Cumnaturalis induftria feram profuisfetibus redditfollicitam, multo magis Trelatus , quipreuia rationet &
noui&veteristeftamenti, acCanonumfanaionepremunitusfuisin Xpo filij d
bet prouidere > & ipfos ab errare ad viam felutis reuocare . Hie efl quod nos adinflaniam , U" petitionem Ven: fris noflri Columbani Trag: Eptfcopi , ex officio noftro Sibenicum accedentes, quia Clamare , &fama de Exceffibus Clericorum ibidem
reftdentium ad auresnoflrof perueneratdiligenter coramEcclee fenioribus vid:
Ven. fratribus Epifcopo Trag, eiufdem loci Diocefano , & Epifcopo Tbaren , necno
fi Bartolomeo quondam Epifcopo Scardonen:, & adjs fribus D. G. ^ibbae .
S^tefani de Spalato , & "Preditatoribus, & minoribus , AC alijs , quia clamor innuebat, & dijfamafio manifeflabat veritatem diligenterfecimusperfcrutari ; & quia re
fofcebat quali4f Cannica diflinione culpas mifericorditer puniuimus delinquentium
Inprimis^rcbipresbitereiujdemlocipro eo quod longo tempore tenait concubinam , " quia non euitauit excomunicatos pe- D.Epifcopum fuum, & quia fuftinuit
Clerical in facris ordinibus conflitutos contrabere matrimonium , & quia contulit
quamdam Eccleftam non requifito Epo fu cum Comit] cuidam Monacho vago,
& quia antiquam , & laudabilem 'confuetudinem de nuptijs non feruauit , & quit
illos , qui intidunt in Canonempro abfolutione ad Epifcopum ir non compulit , fient
retuleruntnobisiuratiquampluresteflesldonei coram tribus Epifcopis , & oram
fratribus "Prdicat. & minoribus ieiunabitper tres annos omnesfextofferia in pane,
& aqua , & fufpendimus ipfum ab omnibus benefitijsfuis -per annum ab offitio , &
fufpendimuseumdemvfqueadTafchainclufiue, &precipimus ftbi, quod ftt obe
dient D.Epo Trag:
tdbcc*bbas.S.'HicoIai,'&bbbas.SMariedeinfula, quia carnes comederunt contra rgulant S.Benedifli , 0" quiafine Manachis fleterunt volumus , quod
ieiunent decemfextat feria in pane , & aqua , & legant x. miat pro pec catis , &
precipimus eis, quod corrigantfe de iflis .
Tretrea Sacerdos Toleo, Sacerdos loannes , Sacerdos Michael pro eo quodin Sac erdotto duxerunt vxores , &genueruntfueros iciunabuntfexw ferias in pane, &
aqua omnibus diebus vite fue, &fufpendimus ipfos ab offitio , & benetio per m*
annottetprectpimus eifdemin virtute obcdientie , etfttbpenaexcomunicationisdt
Di Trau.
81
flriRe, qnod ab hoc die 'tittemtfuas vxores etauoddeinceps non accdant ad cas, e
fontrariumfecerint perpetuofintpriuati ab offltio,et benefitio .
Item eamdem penam per omnia iniungimus Michaeli Dicono , Bogdano Subdiaeono,DobrosSubdiacono,quiin Sacris ordinibus conflitttti vxores duxerunt , &
fueros genuerunt ; bocfuperadentes vid.\D*bros'Subdic.quife abfentauit noftra vifitationefine nora licentia , precipimns eidemfab pena excommunicationis, & pri
nafionis offitiji & benetijfui diflrifte ,' quod ante carnis prinium compareat coram
nobis .
lfnpcr'Primus,&Streco Diaconus, quia antefacrosordines duxerunt vxoret
iffos cumfuis vxoribas flare permittimus, quia legitimum matrimoniara iudicamus,
fedeofdem offitijs, & benefitiis perpetuo fpoliamus . Et quiafo'.ita memorie ejfe confueuit obliuio ad correftionem prefentium, &tenoremfutriror:imfententiamnoflramfigillinoftrimunimineroboramus. Siber.ico Domini 1267.
inprefentia -virorum D.ColumbaniD.G. Epifcopi Trag: , & D. Dobronia
'Epifcopi Faren: , & G.*4bbatis S. Stefani , & aliomm plurimorum religioforum de
T)rdinepredicatoram,minornm,nec ,& Canonicornm Spalat. & Trag.
ne,&
Si
Delle Memorie
ne, & haucua ritrouato , che mai in Trau s'erano pgate dcime d'Ortb'Mo'
lini, e Viene : che pe ci infierne col Capitolole nmetteua alia Community,
riferuandofi le decime di biade, Jegumi, &agnelli Cote pagarf, come,
anco firiferuauale decime di Sibenico al folo Vefcouo fpettanti, &altre decime dlie Ville, che non apparteneuano alia Citt di Tra ; e la Communit
per lapouert dellaChiefa aTegnaua il territorio di S.Vitale, il quale debb
ciuiderf in 4. parti 5. de] le quafihabbi d'hauere ii Vefcouo, e la 4. il Capitolo, e perche all'hora dalli delegati Pontificij nonffatto alcun decreto , f
poi del 1268. Ii 4. Luglio da Lorenzo Arciuecouo di Zara ( al quale gj'altri
doi delegati serano rimefli ) come Giudice compromisario lodato ilfopradetto accordo : dichiarando, ch'il territorio di S.Vitale s'intendefle alegnato per le decime non pgate .
F di accennato, che Dcfa Lucio, hauen a fon dato la Chiefa , eConuento alli Padri di SJrancefco , e lafciatotuttilivfufruttidellafuaherediti
da efser amminillrati da 4.Procuratori , Commifsarij; II Guardiano,e Frati minori di Tra efpofero P.P. Vrbano IV. che l'habitatione per efser Iontana dalla Citt gli riufciua incommoda , perci in ftarono , che loro foiscf
prouifto di luoco pin commodo: onde Vrbano commife al Vefcouo, che cot}
confenfo delli Commifsarij venda Ii beni dlia predetta heredit , e compri
altro luoco pi commodo , e fabrichi la Chiefa, & habitat*oneper Ji medefimi in data ai 8. Gennaro 1 264. Il Vefcouo ,chef Colombanoriceuuto Kaffenfo d'efll Commifsarij li 5 . Ottobre IluTequente vende tutte le terre , e Cafe
d'efse heredit nominatamente efprefse alli me deimi Coheredi Lucij per
prezzo di lire 1600, Venetiane de piccoli , & Luca di Mattio Lucio la Cafa
porta fopra la piazza con tutte le Aie pertinenze , ftationi , e cucine per 1 ire_
300. Jequali vendite f'urono dagl'altri commifsarij approuate : ediquefto
prezzo il Vefcouo compro elborgo di Tra doi luochi con Comarda vicin
al luoco di Nicol di Albertino, edi Nocente .figliodi Martro per Iire_
240. i2. Marzo 1 25c. e poi li 10. Agofto fufscquentepofe la prima pierra_*
per lafabrica dlia Chicia dlia Madonna > e li 1 5. detto compro dal medefimo Nocente , e da Luca di Matthio Lucio tutti li luoghi loro defsecati , ch'liaueuano nel Borgo di Tra , eccetto la Cafa murata , & altri luochi di gi
vendnti ad edi Padri per prezzo di lire 1000 : comparfc poi vn breue di P.p.
Clemente IV* diretto al Vefcouo in data diu. Luglio 1265, nel quale veni
na efprefso, cheli Padri Predicatori da Spalato haueuano efpoftoj cheNicot AlbertiuiCittadino diTra haueuavna Cappella difuo iufpatronato
in vn fuo fondo , che non haueua en trat a, e non era tataafsegnata ad alcuno
perbenefitio, echel'haueuaper diuotione donata ad eifi Padri, eche P.p.
Vrbano fuo precefsore gl'haueua concefso di poter iui fabricar il Conuento;
il che voJendo loroeifertuare efso Vefcouo non permeteeua, chepofsedefsero pacificamente la decta Cappella, la quale doppo, che f loro donata habbivlutodareegliadialtri, e percio comandaua fofseloro lafeiata go
der la predetta Cappella,e fabricari il Conuento : altrimente commerteua^,
al. . . . Vefcouo, & Arciprete di Scardona, chelo 'acefsero cefsare di moleftare efli Padri Predicatori: alqual breue il Vefcouo rifpofe li5.Febraro
i . che hauende veduto il breue , in cui era efprefso, chelafciafse pofsedere alli Padri Predicatori la Cappella di S. Francefco fituata nel Borgo di
Tra il Patronato dclla quale era atoconcefco da Nicol d'Albcrtino alli
predetti
Di ~ .
8j
F .
?<>He noie dell CMC di
Delle Memorie
Ja, la Regina col fuo fccondogenito Bla capitafe Knino per riceucr giuramento d fedeltd da Croan' , e Dalmatini per il Ducato ch'il Padre conforme
1 ylb gl haueua conceflb ; e ch'all'hora doi Ongari del prcfidib di Chlilfa per
l'infolenze vfate nella Campagna di Spalato bfero da medfimi Spalatini
amazzati, delchefortcnientefdegnata la Regina venifse dChlifsa connumerofo efercito d'Ongari , Slaui , e Cumani , e non accettando le fcufe , e fatisfattioni oflerteli daH'Arciuefcouo Rogerioin nome dlia Cittd facefse-
guaftarla campagna di Spalato, epoicon ftratagemma facefse pigliar prigioni li Giudici , & alcuni altri , e li facefse traportare d Knino , per liberar
quali efso Archidicono andafse in Ongaria ; ma che volendo il R 24. oilaggiPArchidiaconononvolcfseciaftentir per non pregiudicar allipriuikgij: e che poi interpotofi Rolando Bao di Slauonia, h Spalatini mandafsero 1 2. otaggi al Re , & elegefserp lo ftefso Bao per lor Cont , e li prigioni quai doppo doi anni di prigionia fosero liberan', md al folito fuo
non riieriicc l'anno quando ci feguifce: chiudendo nondimeno la fu iloria
con la morte dell'Arciuclcoiio Rogcrio fcguita , come egli ferine li lA.Apn'Ie
1 266, referendp , che doi anni co'ntinui giacefse in letto immobile, bifogna
dunquexdicdoi anni prima almeno fofse andato ritrouar LvReginain.
Chliisa : onde la prigionia de Spalatini fard feguita circa l'anno 1 263, e dop
po qufi doi anni efsendo ftati liberan' , verra la loro liberatione d tafcaro
poco auanti il tempo dlia morte deli'Arciiiefcouo; trouandofi memoria_i *
che Rolando Bao , eletto con tal occafione Conte di Spalato , fofse Conte
del 1 265 , e con tutto che quefto fia ftato fdegno minile : non refta pero,
ch'il R non hauefse in poco buon concetto li Spalatini^id che volle otaggi
da loro:e che quelli hauefsero di gratia d'elegger per loro Conte il Bao Ro
lando, chedigidera Cont di Trau del r 264; Circa il mcdclimo tempo
Dragano d'Almilsa con vna barca armata haueua prefo Nicolo Biondo fudditoVenetianoneiraquediSclauonia, perci Reniero ZenoDogedi Venetia con fue lettere di 5. Gennaro 1 268. dirette all Rettori , e Ceinmunidj
Spalato, ricerca, che capitando Almifsani nelle parti loro procurino Ja liberatione d'eso Nicolo , e la reftitutione delle robe prefeli : e perche vi
vn'altra lettera fcitta dal Doge Giacomo Tiepolo alii niedefimi ricercando *
che faccfsero pagare vu fuo Cittadino , come erano obligan fecondo la for
ma de pact i : e fe bene i perfa la memoria de quefti patti , dalle cpfe fufsequcntbchelririranno, fi potrd congctturare qualbrte di patti fofero;
a Ritrouai anco vna memoria , che all 9. Maggio .dell' irtefs* anno > alcuni
Poglizanifi trouafsero retenti in Trau, alii quali fofse fatto darficurtddi
non fuggire; petcio potrebbe eser, che quefti Poglizani fofsero partecipi .di
quefta rapia , e per gl'accennati patti , de Spalatini con Venetiani , .che doiieuano efser conminni anco alii Traurini , fofsero ftati ritenuti , fino che foffero pgate le robe prle, alii fopradetti fudditi Venetiani , e hene di ci
non vi e fpecificatione alcuna .
. '
Fu poco doppo eletto daSibenzani per loro Podefta Valentino di Pietro
Lucio con Je conditioni regiftrate nell'inftrumento , che nella Canceliaria d
Tra fi troua del feguente tenore .
Hjodiclmif tertio intunte ^prilis
Monajleriiim S. lois de Trag..pr*fetitibuf Georgcbde Cega,Marino Stoche.
Duimo
De Heg. Dal. & Cr. /. 4 - r. o .
Di .
8j
Diihno Frfi , & Marino Matthei Tragurien, atq. Fulcoffa Rbeo de Scibenico, exa'
minatore Stef.' Marini ^. "Mobiles viri Georgias Fidox de sibenico , & Duymm
. . . . ryade eadem terra Sindici, & procurator s Cune, e Communitatis de Sibenicofuper elegendo, & fufcipiendo Totttm ad regimen ditla terra ylut eon fiaba:
publico inftrumento par me Magtrum Francifcum notar tum vi[o, &letlo, fcripto manu Terini T^otarij Scibemci iurati, venientes Trag, proem tono nomine
diLli Cois de Sahen , & pro ipfo Communi tlcgerunt folemmter , & deuote in Vote*
flatem,& ad regimen dilla terra dr Scib:per vnum annum complet um proxime venturum , nobilem , & diferetum virum Dominum Falentinum "Petri Liuem Trag,
prominentes , obligantes je nomine ditli Communis > & pro ipfo Communi diftoD.
Valentino dare ei pro [alario fui regiminis ipfo anno libras . C. den: en: paruor. , &
hofpitium ad mantudum , a: que partem pifcium quam Vottes vel Indices habere
confueueranttbtjs, & infrafcriptispatlts, & conuentionibus babitis intr eos , & D.
Valentinum ptum vid.
Vt quefltones cuntas, & lites, qua coram ipfo fuerint inter aliquos ventilt*
ipfe Toteflas fententtare debeat , & finirfecundum formantflatuti , & confuetudines Sabenici ionulendo cumjuis confiltartjs , prout maiorpars Confilij ditlorum
fuent . In malefietjs autem unc s , & fuperbijs habeat ipfe Toteflas liberum
Arbitrium, & fiquando vero occ aftone Communis, vel alieuius fpecialis perfone
ipfeToteas preceperit,vtCoe eumexequi in alt quo teneatur ipfum eum
exeqai fub . librar, vet infra, vel vt ipfe Toteflas ipfum Communeft
ipfiToteilmplacnerit condemnare ; quod i vero non communi , fed aleu fpeciali
homini mandauerit , feu preceperit , vt eum fequeretur ,& ipfe exequ i contemneret,
tunc habeat ipfe Toteflas atttloritatem, & arbiti turn eum fibi condemnandi ad fuum
libitum lib.L. infra .
Item verofiquando ipfe Tots merit aliquo in feruitium Communis, tunc ip'
[urn Commune teneatur dare ei cuntas expenfas in eundo, fiando, & rede undo,
tiecnonipie Toteilas, & res eins vadant, tunc flent , & reuertantur ad omne
ipfius Communis pertculum . Teneatur preterea idem Commune ipfum Totem ,
& eius resinfinefuiregiminis Trag, reducere, & procurare fuis cuntlis ipendijs , & ad omne fuum pertculum , & fortunam . Qyi vero Toteflas licentiam
habe at veniendi Trag, trmanno, & flare vice qualtbet dies olio fibi in [alario,
yel termino non computandos , veniendo tarnen, & reuertendo ad uam
fortunam , quodft vero vice aliqua plus otlo diebusfiant , velfi p lunes eum venire
Trag, opporteret conuenire . ... dies ipfos in fine fuiregimims ipfos dies Trefla
co Communireflaurare tunc , ac totidem fiando diebus . Exeniavero aliqua dtclus
Toteflas nulatenus promifitfufcipere, & hoc ad inuicem atendere promiferum,& in
nullo contrafacere,vel venire.
Finito della Podeftaria di Valentino, vennero Tra Gregorio ,
Vulcetta, eDragofio nuntij diSibenico, & eleffero per Podeft Nicol di
Giacomo Vodouaro l4.Nouembre 1271.
L'vltima memoria del R Bela ,\ la concefione, che'fcce di Lubitoua
Marino de Amblafio contigua alia gi conceffali Prapatniza del 1270, che fu
il trigelmo quinto , & vltimo del fuo regnare, trouandofi memoria nelle no
te della Cancellaria di Tra , che all 3. di Giugno regnaua di gi Stefano fuo
fig lilo , il quale viTe doi anni folamente nel tempo del quale trouani gl'intraferitti patti fatti tr Traurini , Sibenzanj,Cttinei,e Chlifaui.
F 3
1272
$6
Delle Aemorre
DiTr/i.
*7
elle Monache : adungue deue eTer flato Conte auanti il i n j .poiche ? Hile
ra era Conte EJia fglio del Conte Grubefsa, che fu Conte di Spalatodcl
1189, equefto Elia troua, che fose Conte di Tra anco del 1226, anno
della data del Priuilegio fopradetto di Colomanoj e perche Micha figliodt
Martinufio figlio del q. Conte Vulcinnahaueuamofso lite al Vefcouo,
Communit repetendo le terre di Drid , che per interpofitione del predetto Conte Guido di Veglia f fopita , e tipulato nel Monafterio di
S.Gio: di Trau Ii x .Luglio 1 272, nel quale la Communit prometteua ad eCso
Micha lire 350. depiccoli, le dal Re nn riceueua altra terra in cambio di
Drid : entrando il medeimo O Guido Maleuadore per ambe le parti. Di qui
it pu congetturare ch'eflo C:Vulcinna fofse nel pofsefso d'efso predio Drid
ncl tempo , che dal Duca Colomano hrconceflb al Vefcouo .]
Controucrfie r inouate i Stbcnzjini.
TOrnarono rinouarfi l'addormentate ctrouerfie con Sibenzani.poiche
hauendo il Clero di Sibenico eletto perArupret e Stando,qualc fi chiamaua anco Corado, venne Tra per dimandarne la confirmatxone dal Ve
fcouo: e perche Michel Dicono di Sibenico concorreua anch'egji,& era ab
lente , il Vefcouo il i.Maggio 1 262. perfententia difiri la coniermationc
fino ch. eis Michle potefle venire , e dduire le fue ragioni , e di tal fentenza il giorno feguente il Clero di Sibenico s'appelle aU'Arciuefcouo di Spalato ,1a quale appellatione hi anco ammefsa, ed'indiil Clero di Sibenico co
ntinuo palefemente i denegar i'ubbidienza al Vefcouo, e proruppe airelettione delproprio Vefcouo 3 dimandandone la confermatione ali'Arciuefco.
uo Metropolitan il che faputo dal Vefcouo Colorabano fece vnaprotcitali
io.Luglio 1 274. che negl'atti dlia Cancellaria fi troua, nell a quale proteitaua all'Arciueicouo Giouanni, che non diuidefse la fua Chiefa , e poi mando
Geruafio fuo Archidicono proteftare al medemo Arciuefcouo 3 e quello
iui feguifse Je prefenti memorie lo dichiarano,
1274JC Sabboti exeunte Iutij xi.*48uminSoloua coram obis Ven: Votre D.
.DJSpifc:Tinien,& Baue Marittinte . Ego Geruafius ^rcbid.Trag.procurator,
& 7{untius Ven:Vatrts D.Columbani DiutMiferoae Epi Trag.ficut apparet per publicum inflramentum notum fach , quod cum Sibenicen, fupto D. Epo Trag, tem
pore cuius extat memoriafiat , &fitrant lege Diocefanafubieui > & eins legh
timis moattis iaobedientes extftant , & San um Crifma ab ipfo , vt teneaturpetere ,
car rectpere-tContrafaerorumCattonum inflituta hoc anno renuerint, &alia iura
Eptfcopalia fibi -debita fa multiplieem amonitionem perfoluere contempferunti
quodque deferios ej cum mifijfet Clericumfuum adpreditla iura exigenda verberauerunt , & rebus propres expoliauerunt eumdem ; per bee omnia fuf ta . S. pbum, Vulconem, Diniacum, Cafarinum , Radouanum Sacerdotes , Michaelem Diaconum , & Ditum Subdiaconum Siben: exigente eorum contumacia inferiptis auartate , & nominefupti DEpi Trag, exeommunico , & vebts eofdem exeomunicatos
denuntio. erum quia Indices Siben: vid. Dobrogna luana filio Martini , Stefano
hraouani^j & Conftliarij Ser Dragouar.M Bari, trater Vulcepta , Elia Radouaju, Georgim Dragoyry , Fellone " , & alij conftliarij eorumdem Communit'
tu prediaxfupradiao D-Epo Trag, decimas debitas dare denegara : ideirco ega Vror
pi i: aiSoritate, & ntmine fupti D: EP't Trag, infcriptis exco , & vobis etfdem deF 4
nuncio
88
Delle Memorie
nuncio excomunicatos Treditta omnia dia, & fatta fuere coram fr Martino,fr
Joanne de Ordine Vredicatorum.fr Zubriano, & fire Joanne de Ordine minorum, L
ea Sacerdote,& Can.Spal. Joe filio .Jacobide Breberio Scliffa filio Iupani Malade
ni de . - . TriHOslau Dobroi de Spalato, Deffa Amblasif , Simone Comitis Matini teflibttf, & Duimo Domicbe examinatore .
In nomine Domini .Amen . Sararaccnus D.G.Epus erbauten, & exattor Epatut
Siben.vniuerfis Chriifidelibus per prefentes liter infpetturis falutem, & pacem
in Dominofempiternam . LamentabilemVen. Tatris Columbani Epi Trag, querel
lan , & protehationem reeepimus , quod Ven.T*.Joannes Archieps Spalat. eibaret
tum pane anguflie , atqne tribulationis , im potum daretftbi aqnam feis , deftrucre
"Polens Ecclefnefu*ftatum , & di meiere in tendons Epifcopatumfuum in duat partes
contra omnia iura inrequifito D.Tpe affenfu , contra flatutum concilij generalis , &
cum propter bec,& multa aliagrauamina mififfet virum probum,& diferetum nuntiumfuum,& procuratorcm Geruafium *Archidiaconum Ecclctfua) adappeandum , idem otrchiep.fibi aditum[ prefent/ denegafset , & cum voluiffet in Ec;
lefia Cathedra appellare inde feeiffet eum , non vt decuit,vel debuit ,(ed vt voluit,
& valuit expelli indecentr , qui^rchidiac. adnoflram prefentiam accdent coram
nobis, & multit alijt nobilibus , qui nobifeum fuerant appellationem fuam viua vo
ce,ficutfaciendam canonic fanUiones edocentin fcriptisrenouauit, &predittum
Epum Dominum fuum , & Ecclefiamfuam protettioniSedis Apoftolicc commendatnt. Ad hoc ArchifrumTolconem , Duymum Martini Indices , (2r Dtagouanum
yati^Volcbctanfrem, Georgeurn DragTjil, Eliam Raduani, Tolenum J{icole onfi
liar ios, & Ciuet de Sijbenicopro , & quod Archip. &Clerici fupradittifanttuni
Crifmahoc anno abeodem Epofuo Diocefanorecipere renuiffent, & neglexiffent ,
ac alia Epifcopalia ftbi debita denegaffent exhtbere , dittos etiam Indices , & Confi'
Hartos, qui requifiti pluries dcima*ftbifoluere contumaciter denegaffent . Et quoi
detenus effet nuncium fuum, & Capellanum cum ad dcimai , &fua tura deflinaffet
exigendas in ipfum manm violentas inieciffent , & rebusfutsfpoliaent '^propter que
fuperius dittafunt exigente iuitia dittos Archidjnftriptis aucc\di DEp nobis,&
teflibus quam pluribus ad hoc fpecialiter vocatif ex comun.it os dentine unit . Hui us
rei tefles fumus , & ad bec prefentes litteras noflras concefftmus figillis\nofiris pendentibus munimme roboratas:di che tempo facefse quefta fedc Saraceno Vefco
uo di Corbauia, efsendo itata ommefsa la data non fi pu lapere , ma contenendo 1 iftefseeofe, che la precedente , pocotempo puo efserui trafcorfo,c
di lui feriuendo I'Archidiacono al C.4i,che fofsc eletto giouane da Gunccllo
Arciuefcouo , e ehe fofse della parentella del . Domaldo , e queft'iftefso fii
Trau precedentemente per vifitare la Chiefa ,nome dell"Arciuefcouo Giouanni Ii i .Decembre 1*72. m il Vefcouo , e Capitolo s'appellarono di quefto tentatiuo alia Sede Apoftolica, e non accettarono lavifita: feguipoi la
fentenza del Vefcouo Colombano del feguente tenore .
In Dei nomine amen . A. D. 1 174. Ind. die 6-exeunte Augui hoc attum fuit
Trag, in Ecc. S.Laurentiii temporibus D Ladis.Ser.mi JK.Vng.Ven.Vat. D.Columbani
Epi,& nobb.VV.DD.Ioannis de Breberio Trag. Com. & Trefle Cotopagna Totatis.
Frater Columbanus diw.miferatione Eput Tragivniu.Xpifidelibusfalutem in vero
falutari. Tisuiflagitij nouiter accerbitatepereuffi per euidentiam patrati, feelerif
commemorations lugubri cogimurftngulorum auribus conculcare, vt perfilen tiumin obliuionem commiffum faenus tranfeat, per obmiffionem vir.dittx ce
teris tranfeat in exemplum ; nuperftquiiem Clerus , Cr Topulus Siben^nus m au
daciam.
Di Trau.
89
Ricorfe nel medefimo tempo il Vefcoiio dal P.P.Greg: X.& ottennc breuc_
in data de 11.Setiembre 1274. in Lione,nel quale>dichiar di ricenere iiiprotettione di S.Pietro la Chieia di S.Lorenzo , e cpnfermo tutte le pofseflioni,
giurifditioni fue fpecficando il Monafterio di s.N icnl,c laChicfa di S.Michele , e S.Giacomo dela Caftello di Scibenico , le dcime , & altre giuriFditioni , ch'haueua iui , cm'ancd le Chiefe, e Dcime di Drid , Gufterna, Dobrouiza con le giurifditioni temporali , quelle , che haueua nelle Ville di
Neueft , Coparno , Radofich , <jradc/. , Oflroch , Spilla , e San Pietro , e nel
Contado deZagorye,e che niffun VejTcouo, Arciuefcouo poiTa farradunanze, efcrcitar giunfditione , faluoche'l Legato Appftolico, il Metropolka
nelle cofe concefleli dalli Canoni ; cosi procuraua il Vefcouo Colombano di
diffender le ragioni dlia ia Chiefa ; ma vedendoi vccchio , e fottonofto
graui malade fi rifolfe di rimintiare il Vefcouato Gio:'Propofito di Gregorifla Diocefe diZagrabia, e Cannico Gierofol imitano; e per offenere la_,
confermatione dalla Communit li 1 1 . Gennaro 1 27^. furono affignate lire
oo.per il viaggio di Roma, doue andarono Gcruafio Archidiacoio, S OJiuiero Monaco Benedittino, li quali ottennero da Innoc.Sommo Ponte/ice la
confermatione di efl remmtia , come per fuo breue de 12. Maggio 1 276. apparc, e fu confecrato l'anno feguente ; m non vcnne alia refidenza, le non li
6. Nouembre 1279, nelmedefmo tempo fegui amorte di Colombano.
90
Dette Memorie
Di Trau.
9*
dlongati terminum ei datum ad rendend.fua bon*, & eis txlem teminumflatui in.
Tolimeri,& eorum Matri more Cots Spal. adlongauerunt,& ditisfilijs Toi. &
d.' eorum Matri ad vcndendum omnia earum bona rbicumquefunt in Ciu T.& eim
territorio , & diflriBu tale terminum flatuerunt , quod hine ad feflum S.Viti proxime
venturi vender debeaat bona earum omnia rbicumque funt\m diflriu Trag, tarn in
Ciuitate,quam extra tali conditione , quod diSa D.Gruba , releius procur. & pro
curatorfuor um filiorum reir debeant Trag. & ipfa eorum bona omnia vender in
Trag, tantum hommibus dt Trag. , & quod de ipfis bonis nuUo modo vendi debeant
altertforenfi nift tantumodo hommibus de Tra: Item in diclo confilioflat tum , &
ordmatnm eft , quod nullo modo reniant in Tragtdifti Filij Tolimeri. Item flatutumfuit
Tolimeri, rel eorum procur: vel Cognati renirent dia bond
alicuiforenfi ,&non hominibus de Trag, quod ditla bona omnia deueniant in Com
muai ,& ftnt Communis , & rendanturpro Communi . Item flat. , quodfi ipfi , vel
eorum Mater, vel proc.non vendiderint ditla bona hominibus de Trag, vfque add:
terminum vel non permutauerint ditla bona cum aliquo dt Trag, qui fuas poffeones haberet extra territorium Trag. , quod ipfa bona omnia deueniant in Communi .
Item flat, fuit , quodfi-aliquu homo de Trag, ipfa bona , vel aliquod ex ipfis emeret,
vel nomine permutationis reciperet pro bonts,qua ipfe haberet extra diflritlum Trag,
propter aliquam copertam , vel efuarium quandocumq. inuentus fuerit id feciffe in-,
emptione , velpermutatione ,foluet nomine banni Comm Trag M lib* .. in-,
quo confilio fuerunt tnfffli omnes, in primis D Zantcha Cafottt , D Duymus de Cega,
D.J^cola lacobi Confules Com. T: . Item D.Comes Maimus, D.Dea ^mbiasij,D.
Falentinus Tetri Luce , Luca Matthe , Valentina de Cafari'Zga , Bertantis Marini ,
Stefanus Marini eittsfrater , Cebri "Petri Luce , Iacobtts Totilte , Georgem de Cega ,
Lomprm lacobi, Marinas Sto(be,Gude,D ffa Tetri Fengiguerra, Thomas D.Zamccbe, SUn tfter Mcngane .
Qnee tante clauiile > e rigor non pu cfsere, che non fiano difpiaciutc,
non lolo a gl'intcrefsati ; ma rum la Citt di Spalato , vedendofi , che per
ofseruarle tutte , bifognaua vender effi beni molto vil prezzo , & credibile che Ii Spalatini alrhora ricorrefsero dal Bao Ioacchimo, che tu anco
cierto loro Conte poch i mefidoppo, ma non cfsendoui fcritture, chenca
accino mentione , fe faranno ftate contefe , non hauranno ecceduto li modi
Ciuili) foliti ad clcrcitari tr le Citt , viuente il Re Stefano , al quale cfsendofticcefso del 127a. Ladislauo Pupillo , quefti mand la letrera circolaro
di 30. Agofto , a nella quale oltre l'auio della fu Coronatione ricerca li
Tranrini , che mandino alcuno de primati della Citt , li quali hauendo inuiato Coima loro Ambafciatore riecuerono dal R la feguente rifpofta .
Lad.fid.fuK Totati, & Cot de Trag.fal. Crgrm plenam . ~Significais nobis per
litteras veflrat , & Cofmantnuntium veflruxn , quod dbitant fidelitatcm nobis fer.
jede fernaretis , & perfifletis perpetuo in eadem fuperquavobif , &reflrts refexi multas gratias affleurantes, & affidantet fidelitatem reflratn per prefentes ,
quod vos in reru libertatibus , & iuripus, qua Santlts progeuitoribuf norts te~
nuiRif rolumus per omnia obferuare *<;. in Infula fet
1 1 feria ollanam San tii Martini.
Con la quale crederono li Traurini d'haucr anco ottcmita la confermatiche
l'egiflr.l.a.(.^.De R.D.
5>
Delle Memoric
Di 'Trau.
bi teneantur deftrttire , & faciendo defcenfus fuper term eorumdem , & alias quam
p tuet imurias irrogans . Verum cum nos hofpites noflros nolimtts per quempiam
bivleflai i ,fcu etiam grauari tibi mandamus fitmiter per prefentes qit arc nus mole,
jhticmbm eorumdem Ctu um Trag: omnino retneos mantis tu. non permitiendo
eo'idem , per grains tuos , feu alios quoslibet , aut per Ciues Spalati , & de si.
benigb agrauari ; & ft obftdes ipfos receptees , reddas , & reflitu.11 , & ft altquosijdem babent , ac commune contra ipfls experiantur coram nobis iura iuftitia median
te, jilin non facis , ficuti gratiam noflram coram babes. Iudices exiflentesin^
Ciuitatibus de Traguria,de Stbcnigb,& de Spalato nifi de wftro Regno vllatenus pa
itar is ; populos etiam , qui de Spalatoprofidelitate nobis debita funt expulft ad earn*
dem tuitatem auftoritate noflra introducs refiituendo omnia bona, Cr poeiones
Lad: f:f:CohiCiu. Spal.lm ,& grm . Quia nobis femper ftdlitath opera exbibuiflis indefeffe uos profequtmur Regio cum fauore, fed quia propter variarum
guerrarum dtferimina ad vos acceder nequimtts vfquemodo. Intelleximw, quod
ros Iudices extreos de alijsRegnis < ecipere confueutflis,quod non efl fide litat is indi
cium; dues etiam noros Trag: non modicum difcrimini perturbare , quondam etiam
nobis fidles de veflraCommunitate xpuliflis. Quarefidelitati veflre firmiterprecipiendo mandamus quatenm ft uos naturalem Dominum R: Hung: , <& Croacie
cognofcitis , ex tunc iudices extreos de Communitateveraexpellatis, & de
Regno noflro nobis fidles pro Toteflatevobis affumatis . Ciues noflrasTrag:
non prefumatis in aliquo perturbare : ft autem aliquam babetis contra
ipfos experiamiui cora nobis iuflitia mediante; illas etiam nobis fidles, quosde
Regno noflro excluftflis reducatis , & bona,ac poffeiones reflituatis eorumdem; pr
ter ea quatuor ex vobis meliores ft nobis fidles effe vult's vfquefeflum S.MicbaeUaA
nos tranfmittatis , rt nos vna cum ipfts de bono flatit Regni roacie ordinemus . Dat:
Bud:tnfifloS.Laur:Mar. lO.Ag.
Delle quali letters Regie fi comprende , che vdite le dogjianze de Traurini commettefle Sibenzani , e Spalatini, che non folo ceflaflero di moleftare_
Ji Traurini ; tn che mandaTero alcuni di loro alla Corte , Sc alii Spalatini di
pi , che non riceuefl'ero neU'auncnire Giudici , Podefti d'alieno Regno , e
che rimetteffero li banditi commettendo lo fteilb al Bano Paolo , e che reftituifl'e Ji oftaggi Traurini le li hauciTe riceuuti . Venne poi mandato dal R
NicolBano* di Slauonia per terminare le differenze, il quale era fratello
delli Conti di Spalato , e Sibenico : qucllo ch'all'hora egli operaife le due fcguenti memorie lo dichiarano .
HosHicolaus Banutotts Croacie Dal: & Comes de Gueckavniuerfts , quibus
prefentes oendantur Salutem in falutif Largitore. *4d vniuerforum notitiam barum
ferie volumus peruenire , quod cum olim bon: memorie Vater nofler Stefanus Bantu
tottusSclauonie , ficut fibi placuitfubtraxijfet Communi, &hominibttsde,Trag*
quafdam terras , & poeiones in confiais Trag.pofttai , in loco , vocato ad S.T?etrum de Clobucichy ,fub Ofirag , que terrefubieae , & jubpofite fuerant Caflro Cliffteper diitum Tatrem noflrum , & hommes de Trag, coram nobis propofuerunt , &
allegaucrunt eafdem terrai , poffeffiones ad fe perftnere de iure fuper hoc oflendentespriu.' feUmem:D:Rcge Beta olim edita, CK Ser."" Rj Stefano confimata; vifts.
eifem priu:& auditis allegatiombus eorumdem bominum de Trag: cum iuflitie con-,
dumm t concedimos, & relaxamuffupraditlis hominibus de Trag. abfq. omni con~
tra-
Delle Memoric
traditlione libere t perptuaitter pnjfidendas, fimilittr , & confirmamos eifdem.
boniinibus de Trag: omnes terras pojfejjiones , quas babent,tenent , & pofjidnt, que*
exteniuntur tique ad tetras de Blifoy vitas babeant , & teneant abfque contradiLItone alicttius perfone ; dantes , dr conflituentes in Treslaldum nobrvirum RadoXs
laum filium quondam Com: lacn deBreberio ad bee omnia fideliter exequenda ; &
vt igitur huiufmodi donatio , vet iufla coU.it io robur perpetua firm itat is ovtiveaf], &
firmaperfe ueret inec lupfu inirritum reuocetur prefcntei contulimuslitter.u noflro
pendent* figdlo communitas .. Datum ante T^onam in quindents Ventecofl: jln: DO'
mini i 75. idell i4.Apri!is.
"H,os 7{icolatn tonus Dal:, atq. Croac-.Banus, & Comes de Cencha notum facimus
Vniuerfts prefentes lit tents irfptcluns , quod cum de fpeciali mandato D: Ladislaui
Ser.-< R. Hung: acceffiffemns ad Ciuitatcs Spalat ,& Trag.profedanda difcordia, que
dicebatur inter homines earumdem terrarum non modicum fufcitata, inuenimus tntervtramq*Ciuitatemcapitem inimicitiam , & greuia guerrarnm diftriminaje- mtnata .. Cumqut de aufis ex quitus orte fuirent buiufmtdi inimicitie , & guerrarum proceffus . itatts , & conuoeatu partibtts curam nob cepiffemus inquirere diligenter , Hommes de Spalato querellan: uam deponentes diet bant , quod homines de
Tra. contra Deum , & iuflitiam fibi quafdam terra*) & pofic/Jiones in dirillu, &
confit bus Spalati pofit.ts detinebant enorm t er occupt as vnde petebant memorati
homines Spal:.l nobis ,qui eramus ad partes illas Regiafede tranfmiffi , vt homines
de Trag. compeUere deberemns ad permittendum pofjeffiones- predifas ipfts Spalat:
poffidtndas " de citer 0 rehabendas ad quam quidem petitionem homines dcTragjrefpondrbant dicentesfe dias terras , & poffejjiones habere , & tenere 1 tifio titulo &
eas habuijfe de volntate gratuita Conns totius , & hominum deSpal: , &de affenfu , & confirmationc Clare mem:D:R. Belle , & fucccfjine per conftrmationtm D. R
fltcf: , & ex indi verba fuapreditlj Trag, verificante! ex toto oendere nobis priuili^lafuper bus abvtroqiie Rege fibi edita, & cone t fia. Quequiim Triu: in promptn deduca infpeximus , & ea reperimus fide digna: tenori quorum nobis non licuit
in aliquo derogare , fed eapotius rata babuimus ,atqficgrata . Quarc vtriqve par.
tmm dedimusfirmiter in mandat is, vt cum iuribusjuis coram Maieflate Regia comparere procurent ad proponendnm fue iuiitte caufas, & ad audiendkm, quod Re
gia Celfitudo fuperbtjs dignaretur ipfts partibus ordinre . Dat: Cur: sAn: i;
1275. Ind. 3.
tt il R ' cencefse il feguenre Priuilegio Spaltim"..
Ladis : Vmuerfts
Hinc eil quoi vniueijotnm not nie voltmus fieri ma-
n-fiflum ,quodtnm D- Hella 111:"' Rex Hung: Kartffimus jluusnoficr clrc memo,
ne dim ad quamdam indutliuam ,feu odtcjam fuggcflionem Ciutnm Trag, altqualiter inclinai s , quamdam pofii (ftonem Bccleftc Spalat:. Qflroch vocatam , aoetiam:
quafdam altas-particulares potjfiones Ciuium Spar, ingrauarr.cn , * leonem preditlorum Etcttjfie, & Ciuium non modicam menton aus Trag: Ciuibus contuliffet,&
dem Trag: eajdtm potiones vfque ad kec tmpora per* im!ebitam quaft aquifttionem tenuiffent , & pruexm earumdem inter prefatos Spalat:& Trag-.infinita cedes,,
mnnmtrabliefqueflrages falla,feu perptrala noflristemporibusextttijfet . 'f{os /per bt;s, vt Regis ptttatis proprium eil intimis vifcebus condolcntes , quid huicfa> opus fu , mediante Baronum Regni nofiri Confilto cepimus inquirere diligenter:
Cr quia clare conflitit nobis , quod predttlk poffeiones, tarn ab Ecclcfta, quam
Ciuibus Spl: dehnet unt , potueruntmerito alienors , & quod ettamperpreffitum jiMumnofttum cartff.tpfa alint10falla fuit per ajfertioncm repentmam ,
modo,
DiT.
modo buiufmodifames difcordic inter "Regncolas noflros fidles amplias perfeueret,
" quodmam fuo iurcquifquc legitime perfrunturi equtate preuia perfuadente ,
placuit Maieflatinoftre-, & Regni-nori-Baronibus vniuerfts, quod memrate fof
feffiones cum omnibus vtilitatibus , & attinenujs fuis Ciuibus Trag: non obantibuspriuilegifs, inflrumentis ,feu doctmentis quibufcumque, queijdem Trag: fuper
poffeffiones earum habent confetia ,feu aliqualiter impetrata , *x nunc reuocentur ,
& reuocate in im , & Dominium Ecclefie, ciuium $ deuoluantur iterato pet
eofdemfttutprimitus perhempniter poflidcndc-. Qjto circa nos vtijdem Ecclefu,&
Clues SpaUfuapoeone fibiper vos rationabUiter , & dejure reflituta iugiter gaudeant , & letentur , Statutmus ditlisTrag: filentium perpetuum nnponendo , quod
omnia priuilegia ,feu inflrumenta pro parte Ciuium Trag.-fuper bus obtena vbicu rnque in lucem fuerint produllafint friuola penitus , &*aj)ktj, non habentia vim, feu
virtutem contra negotium 'Spalat.-Ciuium, vel proceffum. H n cuius rei euidens teRh
wonium* firmitatemque perptuant prefentes conceflimus littral dupplkts figUU
noftrimunimme roboratai . Datum Ven:V.MagiBenedBiS.Strigon:Ecclefie elei Trepofiti Buden. \ V. Cancell.ddeUi , & fides nojlrtjn: O.
i X 7 $ 2nd: j egni autern noflri anno 4.
Nel quai Priuilegio non efsendoui il giorno , ne il mefc dlia data? ma efprimeridoY il 4. anno del Regno di Ladislano, che corainciaua dall'vl timo d'~
Agofto dcllo tefs'anno, ello PriuilegiofaritatofcrictOTnu dclJi 4. md-fuffequenti dell'anno medeimo.
Saputa Chebbero la conceffione del ibpradettoPruilegio,come relUflero
mortificad li Traurini la feguente memoria lo dichiara .
Hon.y.Do fuo Magro B- miferatione Diuina S. Strigon: Eccleeleo Trepofito
Buden ,& 1 D: Regis V. Cancell: Magr Romanus ^rchidiaconus Borfien.
Magt Fulcusfui fidles promit', femper ad ipus beneplacitum famulari. Tinuerit
Reu: quod cum vertus merittima venire deberemits , inuentmus per Scenam , &
Zadrtam~piAs nobis objeruatas , & inftdias prpartas : idcirconecefjitate impeliente,
& viHitatefuadente ad dues Trag. D Iiegi ,& Regno fidles neceffe habamos de
clinare , quipro DiRcgis honore, & veflra reuerentianos benigne rectperunt ,famibanter trallauerunt , & de bonis tLDeo fibi collatu frequentius honorauerunt], &
cum propter nauli expeUationem In Ciu:T:diutius manftfsemus d.Ciu.Ciues oflenderunt nobis indite racvrdationis D Regis Bele Triu.per quod confit ipfum D Regem
pro ex nimifsferuitijs , CP fidelitatibus die torum Ciuium quandam terre quauttutem diffis Ciuibus Trag, contulifse, & films eins D. Rex Stefanus fUationem die
terre faftam Tatre, ratam babnit , & in fuoprm confirmait i tandem D.Rcx LadisUfaum *Aui > & Tatris ratificauit in bac parte , &fuo priuilegio communiuit*
& D.D.Stefani, & LadishRegum "Priuilegia per Veras manus emanafse fer ipfa
"Priuilegia declaratur :nouijfime vero dues Spalaf.dicunt fe obtinuifse prmtl: .^
H lad: quod rtuoeare afsermt , Tatris, acfuum Triuil. induit urn Ciuibus Trag:
quad non credimus , nee efse verifimile , vtft>
iil. reuocari; imoper veri fupprejonem, & falft fuggeflionem Jfcr
gi Maieftatem 4 r quod non ad ipforum commodum , fed difpendmm debet potius
redundare quoficut mendaces peccatores debertnt carer impetratit & vltiamem
iiegiam pofsunt ,nec tmmerito formidare , occafttne vero ipftuspr'im diSt Sptlat'.
ipsus Trag: magna tniurus , &dgpnis granibus nixerunt, ^ affligere nonveremur. Quo arc* v'eflram rtuerenttarn verbis fideiibus iniuthnus , &brtamitr
Uuatenus propter Dcurn , & iuitiam , ac vtiintm bonefiaian 4ilosCiuts Trag:
fuis
$6
Delle ;
fuis iuribus fie yelitis adjjmare apuiRegiam Maieatem Regni Marones , & Banum
per D.Regem ordinatum,ae alios, aptid quos videbitis expedir, quod ex hoc dignum
Deo poftis mertum expetfare, Corone Regiepropenftus deferuire . Datum apud
Trag.inotJaua Epiphanie 14. 1 ami.
Inqualianguftiefitrouafseroall'horali Traurini nclla feguente lettera-.
fcritta dal Bano al R fi vede .
111.' & Excellent! Duofuo D.Lad.D.G.Vng: Regifun denotus intimiti , & fidel'u
*Hicolaus totius Croatie , & Dalmatiegra Regia Banns fubietlionem tarn dbitant)
tjuam deuotam : nee non cum omni recomendatione fe ipfum
& fidles i
Bro alt deber , t" foueri dignum qnidem eft , & confonans rationi, quodCiuitat
Tragarina , que nunqtiam Corone Vngariefuifque fidelibus nuntifs ,& mandatis refilire prefumpfit ;{ed quod plus eft antiquitus , & nouiimo'deuott , & fidelis extitit
& exiflitperfonarumperieula , & rerum damna grama minime cuitando pro bono*
re , C"fideitate R.obfeiuandaper Reg. Maietmfuofque fidles, & ubicaos , note
jolum in fuis rebus , & iuribus defendat ; fed adgratiarum mrita defanfta fidelitate , &*onftantia pre aim Ciuitatibus de Dalmatta adiuuari deber , & fatiorabiliter
exandiri , yt fidles, & yirtuoft adfidelitatemferuandam , & ad yirtutum cmulos
fernentiores animentur . Quum igitur relatione plurium cd meos auditUs perueAerit
in partons maritimis vcflre excellentie fubiems fpecialiter inter preditlam Ciw.
Trag.& perfonas , & Ciues Spalat: , & Coem Siben. ex alteraguerram , & diffenfonem maximum fore ortam ,prout honor V.Mai: & mee fidelitatis pertinet illico ad
ipfas partes maritima* acceffi pro prediffa guerra , & difjenfwncfedanda , &adip.
fas Ciuitates ad pacem , & concordiam reducendas . Verum quiaprediii Spalat:,&
Sybenzani nobilibus omnibus , & potentioribus S lau: fosiati contra predia iu:
Trag: hoflliter procefs: , & non folum bona ,fed etiam Cittitatcm deftruere conabanr
tur ; nifi ipfius Ciuit: Trag Epus,Capitulum ,& Ciues vniuerfi permutrent > & ponitus confentirent , quodpred. Corn. Sijben. que tempore , cuius non extat memor
ria,fuit de Diocrfi prediti t Ciu. Trag. , Eptim haberet proprium , & pafloremin Sir
ben rcfidentiSfacien: , & nifi ipfi Spalat. integre reftituerent quafdam terras, &.po]r
feffiones per Triuil.fcl. rte. D.Bele Ser."" Vng. R. eidem Coiti Trag: pro fuafidelitar
te de ipforum Spalat. yoluntate conceffis , & per prual, bon, . D. StefavilJ pomodum confirmatasproutper ipfa Triuil. me vifa euidenter apparel: prohibir
ttonibus , & mandatis per me eis ex Regia parte falls , ne contra prediam acceder
rent Ciuitatem Triuilegijs yilipetifis . urn que yide\ etur ipfam Ciuitatem ad deftruioncm perfrnarum, & rtrum ege totaliter precipitatam,fuperbia, & potentiapreditlorum, & eis'proptermeam modicam focietatem refislere non audebam adp editfamdefiru&iontmeuitandam licet adrogantia maxima videaturfi fubditi manda
ta ,C~ Ttiuilegia Dniprefumpferintin aliquo violare , eifdem Trag: precept, & mandaui, quod petitiones predilorum debercnt peniius pcrccmplcre , ipfisyero refpondentibus, quo ante patientur corum Ciuitatem deftrui,quam confentiant petitiorrtbus
fupraditlis, & D.D.Regum priuilegia frangerentur abjquc Maieftatis Regie conficutra, & yoluntate . Demum cum aliud non potuerim eis de iure , fedprediorun\ potenu a ipfos Trag, coegi ad prediai petitiones in omnibus admittendas , qui licit inniti &pro deftruioneprediCfa euitanda meis preeeptis , & prcdtorumyetitionibus totaliter paruere ; que omnia Maieftati yeftre , ytin poflerum repreheidi notu
poffim , cum non voluntafie , fed coatus fierifecerim per prefentt teftifico totaliter
fafta effe , yt Excell.' yidbre poffit quod facer aebeat in prediu . ,
E penche non vi fia il tempo quando f fcritta quefta lettera ; tuiraiiia trouandofi
Di Trau .
97
Ed-
Delle Memorie
E dcjno d'ofleruatione , che rr li'nomi dclli doi Confoli , e la Communit venghi infcrto il 11014e del Conte Marino.che deuc efler ftaro pofto come
diqucllo, che doucua cffer intcreiTato inc]ucfta tregua in fua fpccialit per
la gente c'habitaua in Prpratniza , Gliubitouiza , ch'egli per le fopradctte conceifioni regie poflcdeua ; del che fe ne troua , fe ben fcarfo rincontro
in vna memoria, la quale hauendo bifogno d' efplicatione la regiftraro inticra , come ho trouata nelle note dlia Cancellaria ; accioche poflfano mcglio intenderfi le congetture , che faro per fua intelligenza .
1 29a die X intrante Midi; Domini Symon , & Gauftgna Comitis Marini , Marinus corn m T^pos pro corum parte , & nomine . Georgij,& Salomon pro
fiartefua,& G, eg.D.Luce nomine D. Epipro ipfinsparte, eorum bona,& propria
/ 'te venddcn-nt, & iedcruntprcditlo D.Symoni potrari nomine, & vice Cois
Trag recipienti Grli, & mnori Confio d: Cm: ibidem congregate prefente ,& vo
late raina die in ad tres annos prximos vent aros totam intratam, & proutnius,qu.vn, & anos hjberit , & h there debent ipfi, & ipforum quitibet, vel ait qui
\ pro eis de porta, & pro porta Ciuitatis pi pontem ad haben- tenen. poffiden.recipien- & recipt f.iaen. & quicqmd de ipfa intrata feu prouentibtts per totum ditlum
tem m triam amwrumdto Coi placucrit facien. prominentes predidi Domini Si
mon Gawtgna, & - inttf pro eorum parte tantum , & ditlus Dominus Gregorius
fro parte D. Eii pro quo etum promtfit,quod firmum habebit per eos, &fuos heredes
diftj O.Toteftati pro dioCoi recipien.de predxihs litem aUqitam,vel queflionem per
totum di :1 um tempus tnum annorum non facer , vel mouere , immo preditla omnia
pro parte eis contingent! firma & rata habere , & teuere : & hoc fecerunt pro 40.
lib. Venet. paru- pro quolibet anno pro tota intrata die porte,quAt 40.: ib. Trag,
foluere debet* pro quolibet anno mfefto S.Michaelis de Sept. hoc tarnen addito , quoi
p preditli , vel altquis ipforum ernennt de introittCois excepto de beuaria, feu Crea
debeant partem bi contingenter de ipfi s 40. lib-in ipja emptione compren fobtint-, &
omputabuat, preditla omnia mu inter eos facer , & obferuare promi[trunt,&
conti a non faene, vel venire fub pena Centum !ib.& oblig tione bonorum ditli ,
<r bonorum ipsorum Domino,-um Simonis Gauf. Marini , & Georgij deqnibus fallt
funt lite ft 'tules litere vna CSi,& altapreditlis D.DSim: Gauf.& M.frino .
In quefto contratto appare , che li fglioli , e ipte del Conte Marino
ciafeuno per fua parte, & vnitament tutti per nome del Conte Giorgio, Salomone per la parte, Gregorio Lucio per parte del Vefcouo vendono, pi
tollo alhrtano l'entfata dclla porta della Cicti vicina al Ponte Simone Podelt per nome del Commune per anu tre in ragion di lire 40. Venetiane.de
piccoli ; e fe bene pare , che queita fia vna dellc folite , ?c ordinarie aftttanze, dellequalifcnedoueTero trouare molte fmili; tuttauiaperdilijenzc, c'habbi vfato, nonhotrouatoalcuna; ne meno rincontro: ondeefendo quefta l'vnica memoria del datio della porta del ponte tipulata non.*
fenza quaiche gran caufa nel general Configr con l'aggiunta del oblig atione di iu:; mouer lite per il tempo della mcdefim aifitranza: & cfsendo cftefa
con tanta fcarfezzi di parole , che non fi pito comprendere , quali fofero lo
ragioni, o l'interdle di ciafeuno conrracnte . Per rintraecu rie dunque neceflario ricorrer aJl'aitre memorie, che fanno meutione di quefto datio : Ie_>
quali per intender bene, bifognaprenietterc alcuue paroi : del Priuilcgio,
cVil R Colomano del 1 1 otf.concciTe Traurini regiltrato di opra nel prin
cipio del fecondo libro, nel quale ef prime .
Introitus
Di TAU.
Introitus fortus Ctuitatit de extranet* du<u partcsRex babcat,ttrtiam vero tints
Ciaitjtis, deciwam autem Epifcvpus.
E nel cap.a.del lib. 6. de Regno Dal. &' Cro: fiato dichiarato ehe qucile
doi part del datio del porto il R fi riferuaua in luoco del tributo , ch'era_
folita pagare ciafcima Citt dlia Dalmatia antica alli Duchi , e poi alli R
di Croatia. Di queto datio del porto dunque fidoueuan dare a] Rdoi
parti , vna al Conte dlia Citt , e la decima al Vefcouo ; e fe bcne non viene
efprefl di che inma fblVero quelle doi parti ; tuttauia aflegnandone la de
cima al Vefcouo fi viene ad inferire.ch'il tutto fi diuidefl in dieci parti,& al
R fe nedouertero dar doi dcime parti, chevn quinto del tutto, & al
Conte, & al Vefcotio vna dcima parte per cadauno .
Quefto datio del porto col procedo del tempo f far alterato , e fi corne il
R Geyza del 1 1 5 1 doppo la parola (extrais ) v'aggiunfe ( mercatoribus y
cos circa li tpi di queft'affittanza far flato ridotto ad vna fola porta della
Citt, come da vna lettera fcritta dal Doge Marino Giorgio al R Carlo d'Ongariainrifpoftad'altrafua, nella quae egli fi lamentaua, cheli Venetjani aflediaTero Zara , che fi era ribellata, e datafi Paolo Bao dela Croa
tia, la quale ftata regiftrata intera nel capitolo duodecimo del quartolibro
della predett' opera, le parole che anno queto propofito fono le feguenti
Perumvt Regie Mate/lat fa(iveritaspateat,eidemrefcribimus, quod ipfa CiuitM ladre , w eft vbique notoriumfuit noflra , & ipfam legitim poffedtmus ternpore cuius non efl memoria, immo ab antiquiffimo tempere , <r plenum, &fufficiens tus, & iurifdiflionem acquifiuimus babutmus , & babemus per confequens ; in
eodem tus veflri Regni exprefum , & notorium in ipfa Ciuitate ,fcHicetperceptio dttarum partium tributt porte ladrefemperfacientes ob reucrentiam , & amorem Regium integre confernare, & dari ad be>ieplacitumSerentffimnnm{egHm
predeceffbrum veflrorum dumeis plaait ordinarH-, &poflmoditm tpfumius habuit
Banns regionifcilicet "Paulus Baas Croatormh , tamquam , eju non ntendebamnst
intendimus tura turbare in aliquo Regia ; fed ad conferuationem corum darepotius auxilium, & fauorem .
loo
Dee ff
ce rato>e gl'atri confort i per nome lorojC loro heredi folamtc promettono
o -ion moucr lito al Commune per li tre anni, che durar rarhrranzajm non
i'bliganogiwfficonlbrt per nome del Cont Giorgio percui ftjnulano;
come ne anco Simone per nome che doueua ccr del Bao : dal t he ti pu in
ferir, che la Communit doucfle nccuere qualche impedimento, danno
nella ricofionc di quefto datio ; perci itipulaflc quefta cautione: e i com_
il Lucio in fu fpecialita non doueua hauerne intereflc; m come procuratore o affittuale del Vefcouo potetia vfar qualche artificio>che impedirte l'efattione ( come pofteriormente fu tentata dal Vefcouo Lampridio , che fi rammemorar al fuo luoco ) cosi li prcdetti conforti fglioli, e ipte del Cont
Marino gi che promettono non folo per fe , m anco per li heredi vi doueuano cfser infierne con li heredi interclua . come che quefto datio del lau.
porta del Ponte veniua pagato dalli mercanti eftranei,o oraftieri,e foraftieri s'intendeuano tutti qucili , che non erano del territorio di Trau , comc_*
dalle leggi dello Jtatuto chiaramente viene efpreflb , cosi li habitanti di Pra
pratniza , e Gliubitouiza faranno ftati ftimati eftranei, e foraftieri,e per conieguenza le robbe che d'indi i conduceuano nella Citt hauranno dal tempo
antico pagato il datio della porta del Ponte , come faceuano l'altri Croati
circonuicini ; e fe bene quelti luochi urono poi concefi dal Re Bela al Con
t Marino ; nondimeno eflendo ftati concern in fu fpecialit , e de fuoi defcendenti, non faranno ftati inclufi nel territorio di Trau, come furono gl'altri conceffi alia Communit : perci pu eifere , ch'il Cont Marino interpetrando le parole del Priiiilegio di Colomano fuo fauore , fotto pretefto d'cfser diuentate fue ntrate ipeciali , & egli Cittadino non hau ra voluto pa
gare , o vero permefso, che li fuoi contadini di Prapratniza, e GI ubirouiza_,
pagalsero quefto datio , che doueua pagarH da mercanti oraftieri , come cfpnmeilReGeyza, eetale fu il fuo fenfo, fard (tato anco comprtate dal
Commune per li feruitij rilcuaetj preftati alia patria da lui , e dalla fu sent
nelle predett'occafioni ; m moreo egli far anco ccfsato il rifpetto onde la_
Communit haur voluto cautelara nell'auuenire con l'obligatione delli
fuoi heredi .
E quanto all'interefe del Vefcouo pu congetturarfl , che fi come nell'agciultamcnto riferito di fopra al lib.j.cap.^.feguito in Zara tr'l Vccouo , e_
la Communit del 1 267. Colombano alrhora Vefcouo fi dichiara, no preten
der altre dcime in Trau , e territorio , che lefllte dce biade , legumi, & agndlt m
firiferunaledecimediSibenicoal[olo fcfcouolpettanti, e l'altre dcime dlie vilIt, he non afparteneuano alia Citt di Trau : cosi pu efsere , che per quela riferua volefse il Vefconp efiger da qucili di Prapratniza , e Gliubitouiza fottopofti alia fu giurifditionc pirituale , e che non erano )della temporale di
Tra le dcime anco dell'altre cofe > che non fi paqauano in Trau ; e per ci
ncH'ingrefso delle porte nafcefscro de difturbi , che con quefta ftipulationc,
nella qualc s'includcuatuttoquello, che lotto nome del datio della porra.,
del Ponte potefsero pretendere li contrahenti , haur procurato la Commu
nit d'ouiare nell'auuenire. Oltre di che pa anco efsere , che lipredetti
conforti, che pofsedendo gl' accennati luochi, ch'erano nel territorio di
Chlifsa , e per confequenza ottopofti alia giurifditione del O Giorgio predetto, che n'era Cont, habbino procurato, ocolpigliar ad arh'tto !alna_,
portione del datio , che come Conte <li Tra fe gli douetia , in qualcho
altro
Di Trau.
ici
altro modo col fauor fno impedito alii habitant! dclli ibpradetti lnochi loro
di venir Trau , e attofi pagare il datio del pafso detto Porta , per il malo
fi pafsaua ncl venir verlo Trau, come in molti luochi della Croatia era olito,
& ilmedemo C.Giorgio faceua pagarlo quelli , che pafsauano perla ftrada
de Chlifsa ( come pii auanti fi mofrara ) e che d'indi fia prouenuto qualche
pregiuditio alia Citt , e diminuitofi l'vtile d efso datio , che con quell'obligatione fatta fa.re cos folennemente nel configlio haur procurato la Communit d'ouiarc : e quefta qual che fi fofsc la controueria con li fopradetti
conforti, puo efsere Itata anco vna dellecaufe delle difsenoni, che non_.
molto tempo doppo Iconuolfcro la Citt, che faranno fuo tempo rifetito .
E anco ofseruabile qucfta memoria ncl dichiarare il giorno di S. Michle-
di Settembre deftinato a] pagamento delle; fopradette portion! del datio al
Re , Vccouo, e Conte , il che da nhm'altra memoria viene fpecifcato : e co
me che molti pagamenti annui fono anco hoggidi rifseruati per ilmedemo
giorno diS.Michle: cos il giorno della Domenica fufsequente fard flato
anticamente deftinato per commodit de contadini dal concorfo de quali
alla Citt vien detto hoggidi Bar^icbiaJJ^diglia, che vol fignificare Dome
nica fcftofa . E li pagamenti , che fi faceuano al Vefcouo , e Conte dal datio
del trenteimo fi faranno cpntinuati fare lino ch'il R Lodouico prle tutte
li trentefimi della Prouincia, & quelli vniti gl'vtili de fali ne tormo Camera
pcciale , come fi ritcrir : ne da quel tempo in poi tronandofi alcana memo
ria , che li Vecoui , p Conti habbino riceuuto pagamenti da qnella Camera,
deuon efser andati in defstietudine eifi pagamenti .
Ritornando alia ferie dlie cofe narrate . Segu pochi giorni doppo la fopradetta confermatione della tregua , la fentenza degl' Arbitri del leguentc
tcnore .
In nomine Domini amen . <Anno Incarnatioais \ 1 277. mcnfe lunij die vltima
IndiSione ' temporibas equidem D. lac obi Contareni Incliti Duds 'enetiarum , & Mdgiftri Lmrentij fenerabilis ladrenfis *4rchiepifcopi , & D.Iacobi Teupoli egregi]'Comitis ad Laudem glorian , & honorem Ditunt Maieftat , & henorem , reuerentiam Magmfici Dm Ladislai Excel 'entijjtmi RegH yngaric , & bo pjcificumque fiatum Ciuitatitm Spalati , & Tragurij .
T^os qttidem Georgiut de Breberio Cornes Breberienfis , & Sybenici , & Trfle de
Cotopagaa , atque Domaldui de Zadulinu dues ladre ludices arbitri , arbitraires,
concordatores, laud tores,fententiatores, diffinitores, & amicabiles compofitores in,
ter feaerabilem Tatrem Dnum loannem Dei Gatia ^irchiepijcopum Spalafenfem ,
Capiiiilum , Monafleria,feit Eccleftas , & virum nobilem , & prudentem Dominant
ritamdeCernthonorabilem'Pot'flatem, & difcretos viras Gau-egnam Duxi^e ,
Marinum Bona^untam , & "Priuoslaiim Dobralti ludices Conjilium Commune , &
fpetialesperfontu eiufdem Ciuitatts Spalati ex raparte , vtpatelperpublicum mflrumentumcompromiffiffriptum, & complet manu Magiftri Francifci ia.ni mperiali aufforitate 'Notary , & nunc autem Cimtatu Spalati ; quodftc cernitur incoare . In nomme Domini noftri lefn Cbnfli amen . t^jtiuitate einfdem 1177. inditiont: quinta Spaleti die loua duodcima exeunte Madij icutiru
plentHS legitur , & continetur , nohiies , & prudentes viras Dnum Miadinum
de Breberio Comttem Breberienfem , & honorandum 'Poteftatem Traurijt& Dum
Static de Ctmtaitseiujdem Confilium MouafteG 3
rw,
' -
'
I
- roborato mann Franciju Brnuenun de Cingulo , & Tragurij iurato Tfotano ,
cuius incoatio dignofcitur ce talis . In Dei nomine amen . Jtnno Dni i 277. Inditione quinta die Ventw vndecima exeunte Madij , & prent in eo plenius le^itur, &
habetur fupei ordinandi pace,& concordia inter nutates prcditlas Spalatt,Ct Tra.
gurij de guerra. , & di feardu , que inter eas ad inuicem vertebatur , & fuper terminandis,& dtffin'cndis atquefinem perpetuum imponendi Utibut, quetonib sjitigtjs*
homicidios, predationibus, & cuntlis offenfts alus reatibus, & perfonalibus, que nine
inde per hommes , & Communia pred. Harum Citiit 'tum fatla fuerunt tempore al'
terius guerre , que [at inter eafdem Ciuitates prfl Tartarorum aduentum vfque in
prejens tempus habentes ab vira que parte , feu ambabus du'ttatibus liberum in
lis atbitrium, velutpatet per ipja duo publica inflrumenta compromij fuperius notninata . jiuditis infuper vtriufque partis rationibus Uteris , & Regalibus priuilegijs habitoque multorum probnrum, & Sapientum Hirorum , tm relrgiosorum ,
quam fecularium conftlio , & deliberation ad inuicem diltgenti concorditer Dei no
mine inuocato ,& ri, & vigore upradii nofln arbitrij prefentibus partibus pronunciamus ,\ententiamus, laudamus , arbitramur atque mandamus , quod omnioccafione , & exceptione , atque ratione remota tm homines , quam Commune Tragt
griiiter , atque fpliter , cr qui pro eis lunt poffeonts cunSas .Arcbiepifcepatus ,
Capituli , Monaflii'eu Ecclefiarum Spalat: que funt, feu quastenent Columna , que
pro meta antiquitus fita erat infra verfus Ciu: Tranque fiquid pojjeffiones vniuerfe
per Coc Spalat: concord date, deliberate fuerunt e d. Coi Trag: tempore prions
guerre olm inter prediSat Ciu: Spal: & Trag: habite pofl Tartaror aduentum vt
fuperius eHcxpreffumeifdem\upraditis*4rchiep: dr Cap.B. Domnif , & cunttis
mon. & Eccl.de Spal. illico dare atque reflitwre debeant , & relaxare cum omni
bus lutifditliombus yfeu iuribus pertinentes ,fecundum quod nos eas liquido ,. pu
blico instrofcripto , completo not. ihjri Termin deelaramtts iure perpetuo ,
pacifice poffidendat non obfiante insro aliquo , vel Regali Triu: feu altqua quacumque Uera vno , vel vna , feu pluribus , que, vel qua* ,feu hommes de Trag:
obt menrent , vel habent quoquomodo de poffeionibus fupraditlis ; que inflrumenta
Triu:ft qua , vel ft que viteritu apparennt omnia , & jnguta,fiue ovmes, & fingulas cajfa , & caff.u , irrita , & irritt , & inania , manes , nulhfque vtgoris , ro T. _. : . _ -
boris
deince._ _ , m,r f.. p
" r, &
~~ valons
,- - r .
^
tentiamus . Dicimus, & fecundo difninuefententiando , quod omne's"poffeiones
fpecialiumhominum Spalati, que funt Columna, )eu meta prcdiBa infra verfus
Trag: & in Ciuit. Trag, dattipt Trag.temporefupradiStet prions guerre fiat Com*
tnuvi< & hominum Trag, ei'que permaneant iure perpetuo paeifice pofjidende ; exr
ceptts prenominatu poffeionibus Urch. Cap. Mon. feu Ecc. Spal. &fub cvltmnaville Dedigiorum Oftrogb nuncupate ,.ac infraferipta Infula S.Stcfani, <? poffeffiones.
hominum Trag, que funt in dia meta feu colima verfus Ciu. Spal. tempore fuperiorris guerre conceffe fueruntnt hominum Spalati pro concambio pojfeionumfuarum,,
quas olim habuerunt m territorio Trag. & quia examinata , & tnqutfita per nos ve
nate compermm , quod poffeffiones hominum Spahque erat d columna pofita in ter
ra verfus Trag^& in Ciu. Trag: erant in maiori '.u an tit ate , quam erantpoffefjiones
Trag: , que erant fupradida columna infra verfus Spal. in territorio , & Ciu. Spalat.Troferjmus, arbitramur, & diffinitiuefententiamm , quod Commune , & homi
nes Trag.dent,per[oiuant,& alignent in Ciuit, Spal. fun eiufdem Ciuit. Spal. recifient
p'tent vice , & nomine omnium illorum fpecialium Spalaieir. , qui poeones babue.
ranttm in territorio , qum in Ciuit.Trag.ttia millia lib.Venet.par.in tribus terrninisvid.fe(lo S.M>chaeitsmenfisfept. proxime futun m antea vfque ad vnum an completar tunc prtmitus ventarum lib. M. & ab tnde m antea vfque ad aliud
fettum S. Michaeln in reuoluttone anni tunc proxime venturt alias M.lib & deinde
in antea vfque ad tertiumfeflum Santli Michaelis[militer in deuolutione anni tunc
proxime futuri tertio* alias M: lib.
Fiaautem , que numupatitr Oroch' , fuper quam inter prediHas lutttes Spaloti, &Tra%. queftio vertebatur tnquiftta per Triuilegia teflificationesbonmum
pcridicorum diligenter veritatc per noftrum arbitrium, & fententiam dtnititiam
ftc duximus terminandum vid' quod villa cum fuis pafculis,pratis,nemoribus,aquist
<r omnibus circumantijs ,pertinentijs fuis per Commanemfeu Ciu.Trag. totatiter,
acfinaliter modo rclinquatur omnibus illis comorantibus Spaleti, vetTrjg. qui
vulgtriter lingua Sclauonica Dedigi appetiantur,qui etiamftcut certo tertins eft compartum antiquitus tempore ditle prioris guerre lenuerunt,& poffiderunt; ac ipforum
heredibus ,& uccefforibus libere, pacifie in perpetuumpofjidenda, & fit villa
ipfa predi a cum pertinentesfuis ae cetero omnium eorumdem fupradiclorum Dedigiorum ad faciendum ex m Je totam , omnimodam fuam vluntatem. Tfon ob il,
Isttpub: vel Ueg.Trmil.fcu aliquaquacumque littntia vno , vel vna , feupluribus
que, vel quai feu homines de Spal.vtl Coe,fets homines de Trag: qboquomodo obtinuerintyVelhabent de predila villa , que lmtr.*priuil.& litt, ft qua, velft que
vltertus apparent onmU,feu omnes , acfingula, feu"ftngulai caff*, & caffe, irrita,
& irritas, vacua, & vacuas, nullius vigoris, roboris, & valons dein ceps in
perptuant fore pronuntiamus .
TretereaScopulum-, fine infulam votatam S.uStefanl fuper qua inter prcditlas
Ciuttates queftio mautbatur jtrbitr: & finit fen.ee ecettro in perpetnum (os
Spalatt non obfiante Inrumenn) \\ ,vei Htgio Vriuill: feu alia quacumque lit
tera, vno, vel vna, fiat plunbus, que, vet quas, Co,feu hos de Trag: quoquomodo
obtinuerunt vel habent de prtfata nfula , (i.e fiopulo , que info. Trm.& lieft qua,
vel ft que vlter tus apparerent omnia, feu omni s , acfingula , feu ftngulas caffa , &
aas , irrita , & irritas vacua , & vacuas nullius vigoris , rigoris, & valorts,f>re
t cetero in perpetuumpron ntiamus. Ecclefiam vero S." "Petri de Clobutcci^cum
omni territorio fue , & terrain , que Briflic^ notmnatur juper quibus inter pre. as
Ciuitates queftio vertebatur per noflt am arbitraria! fententiam dtffinittuam Regie
Maieftati inter eafdempredtias Ciuitates relmqumus terminanaas .
Omnes autem poffeff: Cois, & hammam Spal.quoquomodo acceptas, ab!aus,fiue
vendras per Commune , & homines Trag, tarn m Ciuit. quam m tciruorio Trug, in
hac guerra, que prefenttal terhabebatar arbttr- & fimttuefent Coi,& hounnibus
Spaletieffe tntegi aliter reftituendas , & conuerjopbffcffiones (os, & hominnnt
Trag.quoquomodo acceptas , ablatas , fiu* venditasper Commune ,
hommes Spa
leti ttn in Ciutuquam in territorio Spaleti Coh& homimbus Trag'. modo ftmdt arb:,
& fen.effe inttgraliter reddendas.
"Pretereaarbi fententiamus , & adiudkando, & iungendo hominibus , &Co
Trag: quod deinceps in perpetuum fub pena inferius deffigirata per fe , vel atterttm
de prefatis terris , & vmeis,feu pofl'effieuibus ^rchieptCap: Mon fine Eccl.de Spai.
& de ifla nfula S.Stefani ,atque de predttlo Oflroch nullum prittil. nullamqiU lis
tet am D. liege Vngivcl Bano aliquo Sclauonie, feu Maritima vol quo(ufttnacal'Q impetrare debeant, vel facer impetrari; pred* : Spa &
4
Cap.*
104
Dette Memorie
Cap. feu Monafl: aut Eccl. Ciuitatis eiufdem de ipforum prediBU terrii , & vitien, & poffeffiontbus, & prenonimatos Dedigos de Oftrogh; fuper dicta Filia
fua, atque Spal.de ptfata nfula S. Stefani coram Uquo D. Hege Hung: qui
foret pro tempore, coram altqno Bano , ft alio quocumque Dno, feu Refiore
infeflare , competiere , impetere , aduerfari ,moleflari in quocumquenec facer mo
leflaxi .
Volumus , & diffinit: adiudic:fniamus , quodfuptos D. Arch. & Cap. S. Domnij
& omnia Mon: fine Eccl. quorum [tint difla bona ,feupoffeones prefcnpte nonpojftnt de cetera homines, & Trag: impetere, competiere, adgrauare, vel moleflare,
feu infeflare defructibus cunBis, quos tempore diet priorisguerr* luBufque de,
& homines de Trag: de dibits eorum ten is , & vineis ,feu pofjeffionrbus percepcrunt
Velprecepiffc potuerunt,& conuerfo homines,& Commune Trag:non poflintdecetero homines , & Spal.impetere competiere adgrauare infeflare , vel moleflare
defrutlibus unfits , quos tempore dicte priorisguerre vfque nunc Commune , &
homines Spal.de ditiis eorum terris, vineis,feu poffefjionibus percepcrunt, vel pent'
fere potuerunt .
Alijs vero vniuerfls , ac fingulis litibus, & qneflionibus , quos homines , & Com
mune Spal.aduerfus homines , & Comm: Trag, vel , & homines T. aduerfus homines,& Commune Spalpromouebant , vel promouere poterant quoquomodo occafione homicidiorum, predarum realium, vel perfonalium , vel alicuius altcrUts offenfe, que, & quas homines, & Commune Spal.perfe , vel per aliosfeciffent ,feufieri
feciffcnt hominibus ,& Communi Trag. vet homines, dr CoeTrag.fecient,vel fieri
feciQent horn. & Com: Spat, tarn in dia priori guerra , quam in prefenti fententialiter arbitrando , & diffinitiue adiudicando finem imponimus, & vtrique Ciuitati
Silentium fempiternum , vt deinceps nulla vnquam tempore aliqua Ciu. dtBarum
5pal. vel T. aduerfus alteram Ciuitatem, vel aliquts ex conuicimbus diBarum Ciu.
aduerfus aliquern Cm cm alterius Ciu.ftue hos , vel T.aduerfus Comitem Stepconcm de Zellina, vel D Volceflam quondam D Vulcigne fi'lium, qui in auxiliumfteterunt Spalaten. vel Commune > & homines de Spat aduerfus luppanum Sleoc , &
Sterede,& in auxilium Trag, eterunt in bac vid. guerra , que prefentaliter babe*
batur inter Ciuitateseafdem occaftone alicuius homicidij , velprede, vtdtBumcfl
realis , velperfonalis ,feu cuiufcumque alterins modi , vel offenfe , cum infligante
diabulo homicidia multo plurima hinc inde priori gnerra,quam in prefenti perpetuata
6 facia eent infeflare, feu molestare valeat , vel debeat , in aliquo adgrauare ,
fed in pace perpetua vtreque iuitates debeant perfeuerare, quoquam altera
alteram in perfonis offendere, vel rebus .
Et hec quidem omni , & fingida fupta nospretaxatus Comes Georgeus Vrefle,&
Domaldus ludices Arbitri, Arbitrmes , Concor, laud, diffin. amic. compofit.Ciuit.
fepediB.per arbitrium,latidum,concordiam, atq.fententiam diffinitiuam pxecipimus,
erdinamus atque volumus pro vtraq.ipfarum Ciuit.perpetuofirma , & rata in omni
bus capit.inuiolabr obferua'ifub pena duarum milt: marcarum argenti , quos controventens Ciuitas de bonisfui Cois fuorumq. Ciuium omnium foluere teneatur , medietatem vid. Ciuitati alteri , que hec noflra mandata laudum arbitrium , &fenientiam
cbferuauerit, & aliam medietatem Communi Ciuit.laderen>quod Com.fu que Ciuit.
pro ambabus ipfts Ciuitatihits fideiut, & ad hoc, quodhec noflrafententia,laudum,
concordium,jiue arbitrium ad effectum debitum perducatur . Hosipfi ludices ArbitrimemoratilocoTreflaldi ,flue executorisprefat: D Archiep. Caplum,& Man:
fiue Kcctefus Spat, in corporalem, ac perpetuar poffcfjionem pofuimus , & tndui.
mm
Di Tr.
ioj
E quefte fono tutte le memorie, che della terza guerra con Spalatini J tronano , ma nella tregua conclufa in Tra eilendoui, corfo il nome di Carlo Re
di Napoli) e non trouandofi apprefso gl'hiftorici memoria , ch'egli poflcdeffe in Dalmatia Citt , Ifola alcuna i non far fiior di propoito d'inueftiarepercjualcaua,occafionepofieserftatonominato.- il che per rinrracciare bilogna riflettere quelle memorie , che de fuoi precefson fi trouano
per cauarne qualche congiettura .
La piu antica memoria, che li Re di Napoli venghino nominati negl'intcreffi di Dalmatia , la riferita dcU'Archidiiacono di Spalato al cap. 36, done-
icriuc, ch'il i4o. da Spalatini vniti con Traurini fu leuata l'fola dclla Br?.zza a"l'Almifsani , eche uirono necefitati d'accordarfi , econfegnarleloro
barchc, con le quali corfeg^iauanojc obligo d'aftenerfi di far danni Venctiani, Anconitani, Spalatini , & amici Joro , foggiungendo c'haueuano dato
Oftaggi Federico Imperatore.di non far dann intuito il Regiio dlia Puglia ; Quefto Federico concefse a Traurini il Priuilegio regitrato 1.4. cap. j .
De Regno Dal. & Cro.
L'anno feguente doppo il fopradetto agiuftamento fattocon Almiani:
fuccefle Feaerico Corado fuo figliolo,il quale,pafando dallaGermania verfo Napoli.capito con l'armata in Dalmatia, doue honoreuplmente riceuuto
fi ferm alcuni giorai in Spalato fchiuato dagl'Ecclefiaftici per la fcomunica
ulminata contro'l Padre ncl Concilio Lugdunenfe , come riferifce l'iilefs'Archidiacono , mori Corado del 1 254, e gli doueua fuccedere il figliolo Coradino > ch'era in Germania : m Manfrede fratello baftardo di Corado fotto pretefto di balio del Pupillo Coradino s'vfurp il gouerno, e con tal titolo concefse alli Monaci dell'ifola de Bufi giurifditione di Lcfina il feguente-
Priuilegio .
Manfredus Diui ^ing.Imp Feder.filius D^G.Trinceps Tarenti Montis Saudi
gf// Du,& in.'" Regis Conradifecundi in Regno Siciltx Balius Gralis. Ter prefens
l cap turn noflrum fieri volumus , vniuerfis , quod fen:^tbbas , & Conuentus Mona.
erijS.S.Silueflri,& T^colaide nfula Bud Magnificentte noflre humilitr [upplicauerunr, vt quia in eadem nfula degunt deuote Domino fjmulantes dittum ^Abb.it.
& Conuentum,acci teros fralres Monafljdem quoque Monafl. homines, po]';//io
nes, a nimalia , res omnes, & bona eorum , que in prejenti rum iufle po/Jidcnt , ac in
antea iufto titulo poierunt adipijcifub Regia , noilraque protcftione recipcre mifcricorditrr
to
Belle Memorie
Di Tra
107
mafi qnela congcttura dalla prefenza de Padri Predicator iui nominan ,
aie tuche ale una dlie parti non ardtffe di recder dalli patli dlia lega : il che non_
deue efter fiato efprefso in riguardo deSpalatini , Traurini,ch'eranoin_.
guerra aperta con Poglizani: m del Bao, chefara ftato ftimatoegli, Ii
luoi dependenti > fautori > e partecipi dlie prede : onde li Padri Domenicani( corne quelli, che deteftauano II corfan, corne ftonuinicati ) doueuano
feniirper ttftimonij apprefso'l R d'Ongaria s'il Bano li fauorifsc , vero li
perfeguitafse , come prometteua di voler fare : e e,i che lo ftefso mefe , nel
cjuale fu conchiufa quefta lega gl'Ambafciatori di quelle doi Cirt andarono
a ritrouarc il R Manfredi venuto in Ortona forfi per l'ilefsa caufa , faranno
quefti andati per giuitificarf di non efser vniti con li corfari : come li Resmicoli : non diihnguendo li corfari dalle Citt Dalmatine fofpettauano , he_>
tutti li Dalmatii fofsero partecipi del cori<>, fautori loro ; e che Manfredi
contentatol del folo giuramento ccedefse il faluocondotto.-nel quale efpi
meado cgU , che li Spalatin i , e Traurini erano fuoi fedeli : e non aggiungendo amici come il Padre , e foggiun^endo di pin fino > che taranno confiant!
nella fedelt : e non potendofi que/ta fedelta attribuire al folo giuramento ,
opromefsadinonmolcftarcli Regnicoli, fipu inferir, ch'efso Manfredi
hauefse qualche fuperiorit in Spalato, e Tra : gi che il medefimo Manfre
di auanti, che fose acclamatoRc hiueua prefo in protettione li Monaci
da'Ibladi Bul , fi feorge da ci , ch'egli hauefse qualche fuperiorit in_,
3uelli luochi : e fi come ilDandolo feriue , che Marfilio Zorzi efsendo Conte
iRamifiperli Venetiani del 1254. riceuefse Corzola, e Meleda con alcuni
pattUe quali Ifole pofsederono li fuoi heredi fino al 1 358. cosi pu efser,che
qualchedunaltro s'impofsefsafse di Lefina , & altre Ifole vicinc, e che fi mettefse fotto la protettione d'efso Manfredi , il quale hauendo per moglie vna
figHola del Defpote d' Albania , doueua doppo dichiarato R afpirare di di
latare il ao dominio nella Dalmatia : e per ci vfase quefte parole di fupe
riorit con Spalatin i , e Traurini : il che haur dato gelofia Venetiani : perci il Do^e ferifse al li Traurini le lettere , ch originali fi conferuano nell'Archiuio, che fono ftate regiftrate nella predett'opera I.4.C.8.
HacucrituGcn. D.G.yen-Dal.atq. Croatie Dux Dominus quarte partis, &divdktotius Roman. TJjibilibus viris ReRoribus Trag. & eiufdem terre
cemmuni amicii dileii fal: e dileQionis affetlum . Cum de Comitatu Curle, C5*
AIeite olim multe queftiones coram nobis & Conftlio noro minari , & maiori extiterint, &atutum, tT ordinatum fit pernos, &nofirum Conftlium minus, &
malus , rt . Marfilio
Comitifuo , & eius , qui ud pi efen mittitur
ad dii regiminis Comu: vid. nob. V.lacobo Grimani ,feu alij , qui loco eiufdem Comespro tempore fuerit obedire tatnquam Comitifuo in omnibus > & per omnia debeaat ipfum recipientes bonortfice , CT benigne , & preeepta , & ordinamenta
ipfius , r [entent im per cum latas & ferendas in omnibus, & per omnia obferuando;
Tura ad ipfum fpeantia fecundum confuetudinem terre fibi omnia integie tribuendo , prudenttarn veflram requirendam duximus , &rogandam quatenus eidem Comm , vel Iacobo Grtmano , seu alio , qui pro tempore ibidem fuerit pro eiufdem Co,
mite Confiliuxn, Auxium, & fauorem cum opportuerit ad mauntinimentum ipfius
regimais prebeatis: nos quod tndefecerttis gratum habentes vrflr* teneamurprecamtna libencius exaudir ,fcientes quodSclauii , & latinis dtSx injuU mandauimus
vi dittum efl,quod eidem in omnibus tanquamfno Comtt dt ixum obedire . Dr. i /
Delle
Memorie
noflro Ducali Talatio die penltimo exeiinte meufis notiembm Ind.v. cid 126.
Fii poi Manfredi leuato'l Regno, e la vira da Cario d^Angi del 1 265 .del
quale lino alia lega foprafcrirta conchiufa per fuo nome con Spalarini , e Sibenzani , non fi troua memoria alcuna : in quefto mentre il Doge di Veneria
fcrifse all Traurini vn'altra lettera nel meden/no propofito regiftrata nell iftcfso luoco .
Laurentius Te npol
firit Rettoribus Trag. & ciufdcm terre
vniuerfitati dilttlis fibt falutem , & ddetlionis affeftum . Cum aobilem noftrum di'
left um in Conti tt m Curz.nre,& Meleie prefentialiter dirigamm prudentiam veram
requirendam duxmut, & mgandaw ptr nos , & norum Confilium, quatenus eumdemnobilem, & homines d>t~h comitatas recoincndaios bebentes in hijs qua pro if
fius reimine faaendam b.tbneru fauorem veflrunt , & auxiltum talner impendatts,
quod preces noflr.ts penes vos fibi i-ntiantfruluof.is , nos reptitemtts adgrattant.
Dat. . . . die nonaexeunte men. febr.lnd.xv. cio 1272.
Dalle quali l fcorge la premura c'hueuano Ii Vcncuani , ch'il Conte , che
mandauano a Corzoa tenefsc buona corripondenza con Traurini ; & credibile , che fcriucVero fimili lcttere anco a Spalatini , e Sibenzani , ch'hora_
nonfitrouano; il che haurannoratto, nnioloper tcnerfi bene aftcttelo
Citt maritime di Dalmatia iottopofte al R d'Ongaria; ma anco per geloia
prima di Manfredi, che dcueua hauer in Lciina qualchc iuperiorita , domi
nio, e poi di Carlo, c'haur voluto conferuari qualchc fi fofl la giurifditione , che Manfredi fi h~ueH acquiltato , vfurpato nell' Adritico, e fi co
rne nel tempo , che fpefc nel conquiftare il Regno, e poi nell'acquietarlo far
- ftata trattenuta l'armata fu nel Tireno ; cosi haur ci dato occafione glAlmiifani di ritornar al corfo, corne fecero; ma hanendo il R Carlo contrac
ta doppia ahnit col R d'Ongaria , traJafciata la vaHt de penfieri di Mantredi di dilatare il dominio in Dalmatia , fi far contntate che fofl per fuo
nome conchiufa lega con Spalatini , e Sibenzani contro Almill'ani benepl
cito del R d'Ongaria, e ch'il Conte diUefina pcrluo nome s'intereflaflo
nella tregua tri Spalatini, Traurini , nella quale fu lafeiato luoco d'entraruialli Sibenzani; al che concorrendo anco Ii Venetiani s'vnirono tutti al
commun interefl d'aggiuftare le diicordie tr quelle Citt per render fleura
la nauigatione del Golfo ; pofpofte ( come meno importanti ) le gelofie , che
foyliono haucre Ii Prencipi conflnanti l'vno deli'altro,come meglio fi dichiarar nel feguente capo .
Fuete le tbpradette confiderationi riflettafi hora nolle fopraregi Urate me
morie della guerra coi Spalatini , fi feorger , ch'eflnuo gi frettolofamente feguita la ientenza del Rano Dionifio del 1 x44.fotto le mura di Spalato, nellaquale,non efaminate leraioni dlie parti , fu airhora percaftigo
de Spalatini terminato; che tutti h beni, che poflcdcuano Ii Spalatini in_,
quel di Traii rcitaflro Traurini, s all'incontro de Spalatini quelli de Trau
rini , con che non folo reftarono fpogliatc le Chiele di Spalato di quelli terreni , ch'haueuano ncl territorio di Traii enza ricompenfa alcuna ; ma anco
li Traurini hebbcro molto pi terreni , che non crano quelli , che lafeiauano
a Spalatini , liquali fino, che viTe il RBcla non trouaronomai adito di tac
conofeere al Re quefta loro doppia lefionc; fia perche fdegnato con loro
non volefle afcoltarli ; vero per la protettione , ch'il Conte Stefano Iiano ,
ranto dal Rc ttinuto , haucua de Traurini, fullero le cole loro fino che viflo
appluu-
Di TV*,
109
applaudite : Ma motto il R Bla li SpaJarini fi procacciorono la protettione de Fratelli Breberiefi figlioli del predetto Bao Stefano,Sc cleflero per lo
ro Conte Giouachimo Banodi Slauoniafuo figliolo: Del 1271. poi Paolo
Bao Martimo fratello di Giouac himo, nel quai tempo nacquc la guerra,o
perche dlia caufa, del principio non ce memoria alcuna: quandoaltro
non fia feguito il folo rigore fopraregiftrato vfato daTraurini nel prorogare con tante ftrettezze il tcnipo deila vdita de bni, che peruaiiuano Spa
latini : pu hauer dato occafione di linouar le ragioni dlia Icfione per corfo
di 30. anni di gi fopite : e come che nelli prinii anni del Kcgno di Ladislauo
fi vede, che H Triirmi continuarono ncIU buona opinione apprefso li ininiftri, ch'all'hora goucrnauano nella minoritd del R gl'interejli dlia Corona,
e veniero mai'inrefi gl'infulti fattili da Spalatini , e Sibenzani : cosi in proceflb di tempo per mezo de fratelli loro Conti , e fors'anco dU'Ambafciatorc del R Carlo doppo conchiuf?. la lega infrmate il R dlia kfione dc_
Spalatini concefse'l iopradetto Priuilegio , nel quale vengono eftefe tutte le
ragioni , ch'all'hora erano ftare dcdotte da Spalatini , e firono reuocati con
la fopradetta fentenza li priuilegij Traurim , e ridotti li Spalatini nelle pri
me loro ragioni : m fe auanti , o doppo efso Priuilegio fofse venuto l'efercito de Collegati all danni de Traurim , dalla Jettera fcritta dal Bao al Re
fenza data non fi pu diftinguere : Si deduce pero , che li Spalatini , e Siben
zani vnitamente con li Conti Croad circonuicini fofsero venuti ad afsediare
la Citt : poichc i) Bao efprime , ch'oltre la deuaftatione de bcni tentauaadi diftrtiggere l'iftefsa Citt : il che, quanto fofse difficile d'effettuare all'efercitocollettiio terreftrc fenz'armata di mare contra la Citiadaquello
circondata ogn'vno lo pu fcilmente comprendere : onde non fareboe gran
cofa , ch'in ahito de collegati fofse venut?. l'arrnata del R Carloper atterrire li Traunni , e neceflitarli di ceder Spalatini li terrcni , e conlentire , che
li Sibenzani facefsero confermare il Vefcouo , che s'hatieuano elctto, poiche
Pietro Cont di Lefina , e Brazza conchiufe la tregua con Giouanni dctto
Vefcouo di Trau, che fi fcriue conchiufa in Trau per honore , e riuerenza del
R Carlo: onde quefto Pietro, ch'era Conte di Lefina,e Bratza per il R Car
lo medefimo, e capitano dcU'armata de collegati, vero era Conte perpe
tuo , m dependente dal Re Carlo , come era la famiglia Zorzi de Corzola , e
Mcleda dcpcndenti da Vcnetiani : cosi o in quefta, in altra maniera, che fia
eguito'J fatto,Ji Traurini perduti gl'auuantaggi pafsati,e priui di protettioue, non hauendo il Bao Nicole modo di difenderli (come egli pur fi efpri
me) furono ncctEtatidi comprometterfi nelli arbitri nominad nellaicntenza : vno de quali fu fudctto Conte Giorgio Conte <H Sibenico , el'altri
due Nobili Zaratini , vao de quali , che Preltc di Cotopangna f Podefld di
Tra cl 1 274- ond' crcdibile ch'egli fofse eletto per parte clc Traurini, & il
tcrzo Domalcio di Zadulini ni dicc'anni doppo Podcft di Spalato , ehe deue
clser ftato elctto da loro . Nella fentenza furono reAituiti tutti li bni all
i pofori Croati alli quali li Spalatini l'haueuano leuito per fbrz , corne di fopra I'H nrrrato : con la quai occafione non tralafciarono li Spalatini di ritent.-,rb rr: icnfioncdeterreniduiaChieiadcClobuca, chedalRBcla cra
no
Delle Memorie
noftatiprefincambiodi Briftiuiza, & il Bao Nicole doi anni prima gl'haueua reilituiti alli Traurini : onde li Spalatini hauranno dimandato , efli
terreni , 6 Briiliuizu : perci parue agl'arbitri di rimetterne la diflinitionc al
R,manonrhcbberonegrvni,neraltra: ppiche conferma Traurini la_
conceflione di Beftriza , e reftitui li terreni di S.Pietro ; e di pi concefse le_
terre di Blifoy , Bliliia, corne in doi Priuilegij del isyS-fi legge , dalli quali
fi puo dedurre , ch'il R comparendo li trauagli dlia guerra concedefse alli
Traurini per rifarcimento delli dann i patiti else terre di Blizna : poiche nelli
fteffi Priuilegij rammemora li meriti palsati , e gl'ofsequij dimoitrati alla ma
Ucisa perfona : con turto ci deuono efsere rimarte altre difterenze da fopire : gia che'l medem'anno li 6.Aprile furono da Traurini inih'tuiti nuoui Smdici por comparire auanti'l Cont, e Communit di Zara per le controuerfie
e'haueuano coi Spalatini , e Sibenzani, le quali credibile che per amicheuole interpofitione della Communit di Zara, fano ftate procrate di compor
te : f com'anco li 7. Agofto fufseguente furono eletti altri Sindici per andar
Zara , & elegere Giudici compromifsarij perlereprefaglie feguite trZaratini, e Traurini .
Pagarpno prontamente li Traurini le tre mila lire nelle rate determinate^
a Spalatini come dal pagamento della terza , & vltima rata fatta in Spalato
nel pien configlio da Silueftro Mengazi , e Doimo Domiche Ambafciatori di
Trau li iy.Settembre i zgo.appare, e dalla fede dlia Communit di Zara do
1 1 .Ottobre fufseguente, che tutti li 3. pagamenti fano ftati fatti alia prefenza de Petrogna de Papo loro Ambafciatore , ci eletto ad intanza della_
Citt di Trau, e cosi relarono fopite le diferenze coi Spalatini .
..
Di Tr .
in
d
Sit
btoconfermaiTelettoda Sibenzani perl
aquietare que ft doi Citt vieille , pure per fauorire Ji Sibenzaui .
In quello mcntrc Carlo Re di Napoli haueua per la fua gran potenza dato
gelofiadi volers'impatroniredelreftod'Italia; percifudal Pontehce perfii.ifo di cder il Vicariato deila Tofcaiia, o la dignit Senatoria di Roman
me nota Odorico Rainaldi ; il che fura flato caula , che ritirafl'e l'armata dal
Adritico : dlia quai occafione valendofi gl Almillain ritornarono corfeggiare :m hauendo prefo vna aue Venetiana furono perci dnlla loroarmata perfeguitati , e tenuto tongamente aflediato'l Porto d'AlmilVa , como
riferifce'l Dndolo : foggiungendo , ch'ilVefcouo di Liefina, eBrazzavenifle Venetia del 1 279. e fottoponefie quell'Hole alia Repblica: la qual deditione eTcndo feguita nel medefimo tempo, che li Zaratini fudditi de Venetiani occuparono Sibenzani l'lfole predette: non far mor di propofito an
dar inueftigando le caufe di quena deditione , & occupatione .
E ftato fpiegato nella predett'opera , come gl'habitanti delle coftiere do
Monti vicini ad AlmiTa , quandonon veraarmata, che li reprimefe andaffero ad'infeftare l'Ifole- , e li naniganti , e che tanto pi crefceuano Ji dilbrdini : quando accadeua , che nafcelero difcordie tr le Citt maritime di Dalmatia : all'hora dunc^ue per l'abfenza dell'armata del Re Cario hauranno gl'Almiffani ritornato a corfeggiare : <c credibile , che li primi infulti facelero alie vicine Ifole della Brazza , e Liefina : e quefta deue efser ftata la caufa
che quel'Ifole priue della protettione dell'armata del Re Cario di Napoli
fiano fottopofte Venetiani , l'armata de quali era all'afscdio d'Almifsa in_i
loro difefa . E come che nel medefimo tempo era guerra tra Trauriui , e Si
benzani , cos faranno feguite tra loro vicendeuoli oftilit per cerra , e per
mare , nelle quali fcil cofa, che fi fiano interefsatiRl'Almifsani chiamati
dal Conte Giorgio Conte di Sibenico, che poi fi fco pri loro fautorc, e ricourandofi nelle predett'Ifole de Sibenzani hauranno maggiprmenre difturbata
la nauigationc : quindi fi faranno fatto lecito anco gl'hbitanti delle medefimelfoledefercitareognitemerit fottonome d'Almifsani, fi come ftato
tempi noftri , che li medefimi, particolarmente li Morterini fotto mentito
nomedeVfcocchidaSegnaproruppero indeteftande fceleragini, leuando
non folo la robba nauiganti , maper occultaril delitto taluoltaancola_
vita , e rompendo , & annegando , le barche , fortirono il fopranome di
(rompibarcne) e quefto deue efser ftato l'antico nido de Corfari Sibenzani
difopramentouati. Alli Venetiani dimque il corfo d'Almifsani haurdato
plaulibile preteilo di riceuer le prime, & occupar le iecond'Ifole fopranominate , fenza romper la pace con liRd'Oiigana,diNapoli, e facilitatoil
fine dell'imprefa , ch'era d'aficurar la nauigatione : poicne con maggior applicatione profeguirono l'afsedio d'Almifsa, e nello ftefso tempo feccro
guerra agl'Anconitani tenendo con non poco trauaglio afsediato quel por*
to, e s'iiiipatronirono finalmente del Borgo d'Almifsa del 1282, nclqual
tempo fcgui il fmofo Vefpero Siciliano , che leu al R Cario la Sicilia , per
ricuperarlaqualeegli, elifuoipofterifuronolungamente occupt i nela_
guerra con Ara^onefi , che fe n'erano impatroniti , e tralafciaronp atfatto Adriatico : onde tanto piu reftarono arbitri del Golfo li Venetiani , cou
tal
1 1 .
Delle Mfrnorie
Quela
Di Trau.
ii j
In Chnflinom.am. anaat. einfd- 1 28]. die lite 1 1 menfts lanuarij xi . Ind. lernfonbus D. Lad- D.G. Ser. R. fn- . "Patrit D. Greg. D. G.Trag.Epi, nob .D
Francifci Faletri de feHetijs Totatis Trag.
TtosFrancifcHsFaletHndercn. Votas Tr. ptefcnti publica faiptura notumfacimus, 1rtcSlam*rt quad olimpluries per nuntios, & litter fpecales poteslttiSpalati, & Commuai ipius terre ex parte noflra, &tocius Confilij Ciuit.Tr.
tranfmiffum extitit ft emicabiliter lignum , & res alias Pulcigne tut noflro reftituifacerentquodt&quMtnCiu>Sfal'Capt,&intromitti fcccrant indebite, & fine
ordie rationis , quibus Totati, CTSpalat. diffus Pulcigna non fuit, eque eft cul'
pabilis vilo modo, ipfe Totas, & Com. ipfius terre Spal. diuum lignum, &ret
t'.iuftedelinent contra ueurit, homines, & diUo fulcigne reflitnerc noluerunt
eque volant in ipfius fulcignepreiudicium & iefturam . fnde nos prediftus Fran.
Totas Tr.volentesdiumnoflrumCiuem nfut turibas manutenere , & ftbiiuflitiam facer velut decet,babitoqJ)incinde cum confitaras no/lns,&cum deliberations
confilio diligentifeatentialiterfententiamus , atq. dcliberamus , & per deffinitiuam
fententiam promulgamus , atque etam mandamus, & liceatiam tribuimus fulcignc
preditlo, vtfupr bonis quoritmcumque Spalatenfium vbique inuenientur reprefaliam facer debeat ule ignaprediSus, 0 fibt fatiseri facer de diftis ligno, &
rebu s,vtfupra dictum eft vid: de lib. M. denargaruulorum fenet.de quibus idem
yulcigna cumfacramento vocauit exinde damnificatum effepcr Spalatcn- predictos
de b. M, &plus. rufa ad Cautelara died yulcigne hoc prefens publicumfcriptum
114
Delle
ftbitxinde fierifectmuf ,U"ftgio Commune pendentimunir. um Trag, prfente Deffa vjmblastj , Silueftro de Mengt^ Georgeo Gudimeri , & alijs , ac D.t^colao CafoEti exatn: .
Innomme Domini Dei efcrni an: eint nat: 1183 Ind. xi die mortis exetinte
lunio in Ecclefta S. TetrideClobucicbinpertinentijsTragurij tempore D.Lad Ser.
Regif Vng. & D.Gregorij . in Xpo "Pairis Epi Trag. & Francifco Fallerij de fen.
Honor." -si is Tr.pnribus
qiiidicnur Elga .... & Martina de
ladru , alij s pluribm ; ibiqne D Gregoritis ir prudens religioftis , bonefttts oiirn
idbhits Monaflery EccteeS. loannisde Trjg. aflorSindicuf, yconomus, & pro
curator Commune Tr. vt conflu , aflerens acrendo cum proteflatione proteatw
efitn presenta Dorum Bani "Pauli , fratrumqttc fuorum , & aliorum , quant mal.
torum T^nbiliuw , & mafiflratuum Sclauonie bidem prcfcntium , & audiemium
ptotcftiiianem , quam diflus D. Gregorio* nomine , vice, & pro parte Commune
Tr. prcteftatui in prediflis Dnis , & alijsfuper fa&o vero Spalat. & Sibeni.
cen: quad tarn per maie , per terram ipfe Ctmmiinifa cum exercitu, &armata manu hofliliter veniebant , &Ciit*Tr. ofender intendebant contra Deum,
0" iuitijm nulla rationabtli caufa intcrueniente , quiaCoit.ts Tr: fempcrfuit, &
eftj & effevult mea pace, Arbitrio, iudicio, concordia, &fententiat quant oHm
^obb.Viri D (ornes Georgews, D. Domaldttf de Zadulints, & quondam n.Siluefter de Cotopangna de ladra amicabiles compofitores , arbitrators , iitdicAtores ,fcntentiatore$,& pronunciatoresfententiauerHntiudic:atqueordin. & veiutpereorttm compromiffum exmdvfafum extitit inter Coifates prediffof per niantu lineen tij ladren:tabell:&figilljt.ftgiUt penfantibus Dominorum prediRorum vifo, &
ledo pe> not: , & ji predifte Communitates Spht: , & Siben:damnum aliquodmittere volueruntpreditf. Cotti Trag. add-.Coitatem ladracen: , & Commune ipfiuf Ciuitatii ladre dia Cotat Tr: vnlt habere recurfum vt per ipfum Dominum Com'
tem , & Commune tpf'tui Ciu. 1adre tn bac Tragurien: CiuitAt tutelar, frout
ipfa Cinititfdeiuffit: & ipfa Com. Ciuit. Spalat. & Siben: di8b D. Greg, in hunc
tndumbrettitcrrefpondernnt,fcilicet, quodnullampacem, eque paum appofitam , & appofitum attenicre , bferuare volebant immo odium , guerram cum
Trag:'Volcbant, &
quant protefl. facer intendebant videns , &
audiens , D. Greg, torum oflinationem ,& quod proteflatio non valcbat , Deum , &
fuos Sanftos, & D. Regem fng. interpellauit , vertir ad cautelara difli Commit'
Trag, hanc prottionem , & commifs.focJ publice , &" introduca cfl . Egot.bertutq. D. MillamdeTaduaD. "Ptri anis : Imp: auu.not: niterfui, &l-:s
fifis, & auditif fcripft.
In Xpniom: am:anuonji:eittfd: 1 18$. die Sabati tertio menfts lulij xi. Ind.tcw.
poribui D. Lad: D. c. Ser. Reg* Hung: Ven. "Pat. D. Greg. D. G. Tr, Epi , & nob.
firi D. francifci Faletri de enetljs Totis Trag, ibique D Stanus de Paric-if de 1dra,Damianufiliitf dus, & Simon de
Micha de Clemente de I adrt
Damianus de "Pr . . - de lad. Creftefilius Trodani de ^irbo Raineriiis fitius TctrideCegatQHaliaMattbetdeIadta,G'Deffade Yuan de ladra affrentes erendo di.\ernnt, & teificatifunt infalutem ammarum fuarum , & inea vertate ,
ne Xpus eft , & aafidem earum Deo exbibitam , quod HI derun t Spalatenfes , & Sr
bentcenfes venire per mre , & homines equefler de Spaleto cum eorum ligni , &
barchist & defcendcre in tena , " venire in Campo Trag. & inciderunt , & dcflruxerunt omnes arbores , & vine/t citiufcumquegeneris , & poner ignem cum exercitu ma$tto,& vcxiUis ctiam elenatis hottiter &ptr daf dies^tptusguaflum
fecerunt
Di *.
ii
feccrn*t m campu, & vineit Trag, metientes etum bladum , er omne maum, quod
f.icerefotueruni, undetdcaHtelamCommtinis 7>jjj. fa{tum eft cxindt hocprefens
tetmonialefcript/tm . Dictum Trag, prejcnte D T^icolao de ftneiift Mi
lite difti D Tous , Magia Marino Giurgino de Iadr<i , Salmario , Alberto
de "Padua Tabcllionc Siytone - Marni Comitis , Mattheo de "Pafche Carnerario > &
alijs , & D. Dcffa Duymi , <& D T^/co/rfo Cafofti examinatoribus . Ego t{icolaus
Kafottoexam; manummtam, mitto. co Santonin T rag. lnr.it. & tonfirmatus
not-fcripfi hoc instrum . ( hijs or/tnibus rogatus interfuit & meo folito ftgno
fignaui .
Dalla prima dlie quali mcmorie appare, che li Spalatini haueuano prefa_>
vna barca de Traurini ; e the c benc pi volte riccrcati non haueuano volutp rcftituirla , onde fallero neccfitati li Trauriiliiilafciar carta di riprefaglia
li'i i. Genaro 1283 > e dalla fconda , chepochi mefi tiopp eflendo venuto
il Bao Paolo con Fratelli , caltri Signori Croati S.Pietro de Clobucaz
territorio di Trau , la Comniunit vi mandafle'l Monaco Qregorio , ch'era
flato Abbatc di S.Gio: di Trau proteftare Spalatini, e Sibcnzani di vo
ler alia fentenza fatta dagl' arbitri , e fc riceueranno alcun dannointendeuano ricorrere dal Cont , e Commtinit di Zara pereflerdiftefi come
haueuano promeTo> e che quelli dichiaraflro di non voler pace, anzi
odio, e guerra; dalla terza, che li Sibenzani, e Spalatini venuti per tr
ra , e per mare , Cauallo , & piedi con numerofo efercito haueuano guaftatOj'&abbrugiatoperpiididuegiorniil Campo di Trau i egid chenon_
fi trouano altre memorie di qnefta guerra bifogna anucrtire , che Peolo
BanoMaritimohauendo confe^uito oltteil Banato di Slauonia anco il dominio'di Boina doppo la moytc d'Elifabetta Madre del Re Ladislauo , che 1'haucua goduto con titolo di Ducato , che fu del i aSr.fece eleggere in luoco
fuo Cont di Spalato Mladino fuofratello, e Giorgio terzo fratello continiuiua nclla Contca di Sibenico , e voleua eFer eletto anco da Traurini ; perci-conideri/ , che li Spalatini , e Sibenzani non haurebbono in preenza del
Bao (creciuto tanto di dignit) etant'altri Signori Croati haunto ardirc
di dir, che non voleuano pace ; ma "uerra , & odio con Traurini , le non_,
haiuflero hauuto con niuenza con lo fteflo Bao , e fuoi fratelli loro Conti ;
fi roinc conlU)Che la prima otit foffe la barca prefa dr. Spalatini; cos que1U dc-ue clkr feguita l'anno precedente,quando hi eletto il predetto Vefcouo
Giorgio ; onde non gran fatto , che dipiacefle al Bao queft'elettione , che
dcuc efer ftata fatta fenza lia participatione , e che fofle venuto nel territo
rio di Trau per mortificar li Traurini , e permettefse Spalatini , e Sibenzani
di far li dannj, che poco doppo fcccro , e che li Traurini ammaeftrati dall'efperienza paO'ata cpnofcendofi infuificienti di refiftere alle forze vnite de Spa
mini, e Sibenzani, non che aggiunteui quelle del Bao , ricorefsero alia protcttioue de Venetiani, come di quelli , ene hauende in quelli tempi aggiunto
al lor dominio Liefna, e Brazza col Borgo d'AImia,e l'ifole di Zuri , Martaro, ;\: Arte Imucuano in poter loro tutte'l'ifole habtate dcU'Adriatico, e per
ci t;:r,copH habili dar bmento,& aiuto ad ogni Ctt martima, 'quali
h.- leinpre hauuto buonacorrifponderza,Come dalle fopramentouate
letter, t'.tlli Dogi Zeno.e Tiepolo appare.Li Traurini dunquc,vedendo vnito
i!I<u)O, fratci con li ncmiciloro, faranno ricori Venetiani, & haueraii.i j riceuuto per loro Podeft Francefco Faliero nobile Vneto con vn CaH a
gita-
ii6
Delle Memorie
citano, e foldati > con la venuta del qualc hauranno prefo ardirc di rilafciare
le reprefaglie contre Spalatini , & ana venuta del Bao credibile , che niun
Cittadino baur hauuto ardire d'andarlo > come era cohime- ,
che li fbflerp mandad Ambafciatori ; percio la Communit haur mandato
l'Abbate Giorgio per far la proteftacomefegui. In che modo fifia fopita_*
quefta guerra non fi ha memoria alcuna ; m trouanfi nelli fragment! de con fegli l'infrafcritte note .
1 284 die 1 6 octobri D Taimeras D Fold Totefai propofuit & legfjecit litertu
ifla* Toteflafi, & Conftliarifs per BanumTaulum , & Georgeum,& Maladenum
Comits, in quibus continetur , quod homines de Tragurio mittant e'tt latim 6o. pe
d tes bonos <& bent armtes, & ante ipfos Eliam contra infedeles Regie Maieflatti ,
fuper quibus petitfibi confilium exbiberi .
Fakio partita de leuando, &fedendopoflconteutiones dterminturn fuit mitten dos qo.homines .
die .nouembris receptefuerunt littere D.Bani de Piffori* ab eo obtena .
1185 die ^decembrisD.Comespttit i^o. homines inauxHium TauliBini,&
fratrum mittuntur 6ofitcolc8a,&' eliguntur duo Capitanei Silnefter Menga^e, &
Mattheus Luce .
In Dei nomine amen . Dni 1185 Ind. xili die Dominico 1 5 ^iprilis temforibus D.LadD.G.lU.' Regis rng.ren-pat. D. Greg- Epi Trag.M." V. D. Georgei
Com.Tr.& nob.f.D.Taltnerij D Falci de Firmo Ciuit.Tr.Totis in publico , &gcnerali confilio Ciu.Tr.in Talatio d.Communis adfonum ,vt morts en , congr
galo nob.Pir.Comes Stipfafilws t^aniffe "HyntiustU" JmbaxatorEgregij Viri D.Ba
ni Tauli, & farte diftt D.Bani precepit Toteilati ,' & Communi Trag, vt exercitum
deberentfacer cum ipfo Bao contra homines de Spalato infedeles Rgit rngt ,
flare iuxta ipfum Banum; alioqttin ipfe D. Banns habeb't ipfos Trag, pro infcdJibus ,
quemadmodum , & Spalaten. & eufacietficut Spalat.
jCJfji D "Palmenta "Potas prediftus nomine , & vice Comms Trag. & pro ipfo Coi
& etiam D. Deffa ^imblasii nob: firTr. volntate ipfiiti D Tofts , & ad cautelan
difti Comms Tr. conuocattf in ditto confilio Ven. "Ptre D.Epo, & ali]spluribus Ctericis, & Laijcis, & religiofts perfonis , proteflatifunt , & proteflando dixerunt, qu od
dtuum exercitum voientarie non faciunt immo coafli , & per vim mandato predtfii
D.Bani, &per hoc non volant, nee inttndunt venire cont a concordiam fatfam cum
Spatatims,quia per vim facittnt Trag, modo exercitum contra Spalat: Tr.
in "Palatio Cois prefentibus Yen. T. D. Gregorio Epo Tr. D Geruafto Orchid. Tr. D.
"Paulo . MonJS.los de Tr.D. fgrino Monaco d: Mon: fe Mauro , & fre Tboma.
dfordine Tredicatorumfre Stefano Gaardiano,&fre Luca de ordine minornm,Stani
faricaffi de ladra Syraecho de Raguo D loannino de Tonte, D loannino Salinbene ,
& D loannino Titiolo de yenett/js , & Duymo Domiche examinatore .
Di Trait.
117
H 3
Dalia
n8
Dtllt
fa,
Di Tr.
no
Delle Memorit
uerfi fare appreflb la Chiefa di S.Pietro nell'ifola Ba , dando atitort al Capitaiuo , ene era all'hora in luoco del Podefta (il cui nome non s'efprime )
dieci Sauij ci cletti di conchiudcr con aflbluta. autorit, e nello fteifb tem
po afsegnata la doganadelle bcccarie alVefcouo perilviaggio diRoma_
contra fi Sibenzani ; onde fufcitatafi di nuouo la controuer/a del Vefcouarp
con Sibenzani I'Arciuefcouo di Spalato capitato in Trau fcc la eguente dichiaratione, che fu i fopra accennaca .
Tfys loannes Diurna fauente gratia . Spalat. fniuerfis , &fingulisfidem
Cbrifli teflautibuf,& h*s patentes litterM tntuentibu falutem quam Chriflus docuit,
& teneri voluit in humanis . Qtiia verilatcm Jiligir Dusgratiam , & gloriam donat Deus ; ideo que veritatis funt in bijs /ins patentibus volumus flilo verdico de
clarare, nempe ve-itatis eft verbum trgano Profetice vocis miffnm , quoi qui
Loquitur vetitatcm t & operatur i:-ftitiam incola ci t in tabernculo lesa Chrifli,
& requiefcet in multitudine pads & in culmine vbertatit . T^mt & alibi
mctninimusfoiecautunt, quod qui mandata fecerit, & docucut in Regno Cclorum mximas reputa!ur , Igitur cum in Troumc ia Dalmatic per Santtam Roma Ecclefi^m^rchiprefulatusnoflriprimaiumteneamut innoflra Metrpoli Spalatenfi , ( in nos tanquam in eiufdem Trouincie ordinanum occult perfpiciant
dtnUorum de inferius annotandis , vt imus incala les ChriSii , velut pgil
fonts educere volamus vertatem , & tamprefentibus, quam futuris facer pienamfidem, & ideo cum temporibus, quorum nulla extat memoria in Ciuitate
Trag, fades vigiierit Catredalis , quant Bait Laurentij fouent mrita ,& patrocinio.
Martiris les ( brifti , cui ab eifdem temponbus diocefana lege , & ordinaria extitit,
& (& Ecclea , & Clerus Caftn , & oppidi Siben. vtpatet fummorum Tontifie a ta euidentiffimis documcntis > o" rotius vicinie acclamationibus nominate . In
quam & quos pro eo quod paui Ufte materno , & refocilati fpiritualibui per eamdem retouchant nutricis , <0~ Mairis bononficentiam falutarem Ven. fraternoficr
Columbanut Trag. Epus , qui pro tcmpore ei-fdcm Eccltfte gubernacula poffidebat
mnitas, & peremptorie citatos, & eiufdem Diocefani minime parentes mandatis, in
fcriptis contra ipfos excomunicationis fententiant fiilminauit crcdens , vt quos ad
litre decora duwcftice laudis excmpla , correntn!s[altem compelleret
medicina & tewporalispena incepta proternia reuocarct . Qui timor Del pofpofito , &ctufdemvindicigljdioftcdefpefto, nonvcrentcsmalis, peiora, &peior
peionbus agregare tnfuarum pericuium animarurn, & madati S. Ecclefie detri.
mentutnprefuinpfetiintt &" prefumnut Diuina officia celebrare, immo veniisprophanare ; qmbut ad noflram prefentiam uduocAtis ,[vt iuri parrent , & petitiotti',dittifratris noflri in indicio refponderent,fe noflro confpctfai prefentarunt, & noiro
iudicioproiiucantes edem ^ipoflolicam appellaruni', quam appellationem dnodecimannis , & vitra fum miniweprofecuti; LUUS pretexta in Epifcopalibus niribusnolunt , /fd denegant Diocefano proprio repondere . *Nc hoc, noflro indicio
pretercundiM duximus, quod httitis difcriminuis ternfore , fauore, & auxilio
Doviiiorumfemporalium ablento, non circum adiacentium Regionam Clcrtts
Caflriprefati m vnumfe coligens , aufus efl quemdam fagarum Taulum nomine tbi
preficere in "Paflorem , eut nunquam Trelatus aliquis'tprcfuil , nifi Trag. Epiftoput
verui t&merus Tdort quern nobis cum Dominar um potentia, non cum iuriunt
MMHmc*tis ,neceifci*m Canonice cum Epijcepalcm elcttionem,<y jedem nunquam
c~ rttnn*s
A-
Di 'Trau.
Iii
er tutus detnttm donaremus . Quodprorfus per Dominum abiurautes, publice diximutfolias Summ i pontificis effe, & Curie Romane nouum Epifcopum , & Epifcopatum formare,facer & creare; tandem ipforum iufultus ferre non valentes , & periculumnonrcrumtantumodo , fed quoi grauius erat perforte nore veracitr formidantes,eofdem fumtts taluer abouti, nihil valehquodfacimus,& propter hoc Roma,'
ne Curie , volumus , poffumus derogare , & fuper hoc publicum inftmntentumnobis fieri precepimus , & babemus, fed valeat quantum valere put eft,
quod negotium taltter celebratum D Vhilippi Firmani Epi partibus Vng.
tunc temporis - Sed. Leg au.es , & auditnm aurium taltter propul
Jauit , quod in noftri prefentia , & duorum Epifcoporum fufrag. nrorw*< D. D.
Tinten, fcilicet, & 'Honen, id quod per nos tali compulfionc faUum fuerat caffum totaliter , & irritum ludicauit, & tanquam indebitc aftum decreuit carere
iuribus , & robore firmitatis: eidem "Paulo fub pena excomunicdt onis precipiens
atq; mandan s ; vt vitra non electus , fed Yaulus fuo puro nomine vocaretur ,
& fuper bit* omnibus , & ftngulis omnium tetmonium perbibemus, tamquam
omnium confins i atq; gnaru> , & veritati verax teftimonium perbibentes dicimus i confitemur , & afferendo veritatis orculo confirmamus , quod Ecclefia,& Citrus Cari , & oppidi Sibenici femper fuit fubdita, & fubietla
Ecolefie, & Epo Tr: & ipfaprout debuit Epife opalia iura pre, quam Ecclefiam,& quern Clerum noftris temportbus inuenimus,fcimus , audiuimus, vidimus
fubieos effe,& deber effe Epo,qui preefl pro tempore Ecclefie Trag.& de ipfa Ec(lefia , atq; Clero iura Epifcopalia deber pet cipere , & habere > CT fibi in omnibus
Splibus, vt ipsorum diocefano denote obedire, & hum Huer refpondere} in cu.
iusrei teftimonium, atq;robur, & vt prefentibus , & futurisfuper hijs, & de
bijsplenior fiat fides prefensfcriptii manu D.Stefant Tragurien. Canonici onfe
llum pendente noslrofigillo duximus uiuniendum. Trag.in Epifcopali Talatio in prefentia Dnorum Luce Matthei, Deffe de ^mblafio, ? alwrum. Di
1287 Ind. 1 5 dieiouis 20 Mis Martij
Da quefta dichiaratione dell'Arciucfcouo di Spalato non folo appare Ja_
violenza vfatali dal Bao di conformare il Vefcouo elctto da Sibenzani di
fopra mentouata ; mi deuc anco efl'er ftata fatta fccrctamcntc in Tra per timor d'efso Bano, & fol fine di farla capitar in mano del Sommo Pontcfico
per dil'colpa dell'Arciuefcouo per mezo del Vefcouo di Tra, che s'appareciluaua d'andar Roma .. Quanto difpiacel'e al Bano quel'andara del Vefco
uo Roma fi pu comprendere dalla venuta del Conte Purchia in Tra Ii 24.
del medefimo mefe mandato dal Bano porta riccrcando la Communit,che
non lafciafse partir il Vefcouo verfo Roma, & all'horaf rifoluto di man
dar Ambafciatori al Bano, per ifcufarfi, e decretato , che fi doucilc far il reg
imiento , che fofse foralliero , f fatto l'elettione con le altre cofe , che ne]
feguaucframmentodeconfiglifonomentouate da me regiftrate per efser
viijco de gl'antichi , che fi troua intiero .
1 287 die 2 j Marti] generali, & Maioriconfilb Ciu. T. mandato preditli D. Capit.in Valat. d: Cois fono , & voce Trfconis more folito congregato prediBus D.Cal>.-'propofuit , & confilium fibi d.aripctit , quod cunt deliberation fiter it ,
quod eleSio noui regiminis faceretur quliter , & quomodofit diSd eletlio facienda
confilium petit exbiberi.
In refomatione cnim confilij placuit toti confilio fa partite per prediilum DHum^Cafjw ie leando ni jedenium plaait , >if4 fiat elcciio de
hrnt-
J 2.2.
Lklie Memorie
Di ^.
it J
degl'Almiflni , & haucranno trouato, che Ii fratelli Brcberiefi Ii fomcntauano ; pcrci vollcro da loro figurtd di 5 .mila lire, clic non corfcggiaranno piu
nella qual figurtd doucndo entrar tuttc le Citt Maritime da effi Brebencii
dipendentii perci il Bao , fratelli ricercarono la Communitdi Trau Ii
5. Aprile 1 287, che entrafle fi^urt in parte per loro: il che hauendo piacintn
alla magior parte del Configo t poi eftefa la ferittura nella fegucnte_
forma .
lu nomine Omnipotente l et amen . jnno eius t{t: 1 i%B.Ind:t.Tontific.D'HtolaiTv. 4. anno primo dit \Z.rntsoSobris T^obilts Miles D.Wamaldm Geerdet de
Ciuitate Firmana Votas Ciitnatis Trag: delicentia , confetifu , & volntate Gener .1.
Iis Confilij bominum de Confilio di.Ciu.Trag.in Tal. Ciu. pefe de mandto dielt Totatis^yoce preconia,& / congregatorum,vt morts eft, & ipfitm confilium
toturn ctmmuniter , & concorditer eornm nemine dtfcrepante fecet nnt , conflttuemnt, & ordtnauerunt D. DcfJ.tm ^mblasit prefentemeorum , & dielt Communs
Sind'cum ad fid iufponem . & obUgationemflatuendam , corum, & dteli Communis
nomine , & ftngularum perfonarunyditle CtMitatU de quinqu titilabas ttbrarum denar. Vcnet: paruulortm tanturn , e pro parte diclo Communt contingent! de fexcentn
lib.Venet- paruulornm Ulms anni quo continget *Almifjium cxire [ub dominio , & de
dominio , pofeate Dnarum Takli Ban i, Comif.Georgei, & Mladem, & berednm
eorum pro magnificisrms Dits Taulo, ( omnibus Georgeo , & Mladeno predidit
Giltolo de S annino Trotarlo Sindico , & Trocuratore D. liueis ,c~Lumm. Vetr.fltpulantt , & reeipienti pro diclo um Ven: quod predii T D.Taulus Banns.Co
mes Georgeus , & Cernes Miadenus attendent , & obferuabunt pac< m , palla , &
promisiones fela , feu fallas, & facunda , vel faaendas per eofdem Crios cum da to
Sindico D. Dut is, vi de tpfts pallis , & ptomtffionibus patet publico Inn mm:o
fcripto manu Francifc de Tur ama not: vel alijsfaciendis perprediclos Dnosfraires
p tedelos , que appatebunt cripta manu cuiufcumque notar , & ad obltgandum fe
nomine dielt Communis, & ftngularum perfonarum predig Sindico D.Dticis,cr
Cois Ven: detufforio nomine predillorum Durum fratt urn , quodprcditlifratres attendent y & objeruabunt , & aitendifacientpacla,&promifficnespreditla,elpredicloiyfeu facundas, vtferiptum apparel manu ditlinot- velapparibit manucuiufcumque not. fttb pena quinqu mili. lib.Vtn: par: tant um , & 10 ditla quantitate ob
ligando dictum Commune , & ftngulares perfona dicte Ciuitatis,& non vltra vtfupra diet, efi, <r ad Obligationen faciendam propredictis, & obligandi bona Commit*
ms, & fing*.ptr{. Trag, vfqtie in predictam quatuitatem tantum . jlc ettamx ad flipul and m ,r rctiptendum nomme Communis, & fiugulartum perfonarum dicte Ciuitatis , & pro ipfis Commuai , & fttigulanbus perfomsflipulatioi.ei , prom s ,
V oblig.ttiones predictis umuiis Taulo Bano omnibus Georgeo, 6~ Mladeno., ac
i tiam ab bominibus $ & Communt de ^ilmiffio , & quod ipft , e?" quilibet eorum , &~
icturn Commune tnfoitdum omnt tempoire conferuabunt dictum Commune, & fin.
guiares perfonas dicte Cittatis indemnes D. Duce , & Comm. Ven. de dictis obli'yationibus , & quibufeumque Jijsfactu , $T faciendi s proparte ditti Cots , & fm~
y ul .mm perfonarum Trag.Stndico Veneude predicas obferuan: & omnibus , & finulu fiais i & faciendis per ipfos Ditos Coi Ven: , & per ipfum Sut dieum pro dims
Dis Taulo Georgeo, & Mladino fratrlbus eorum heredibus cunt proptijpon\'
bus, er obligationibus bonorum, & penaruto prout eiDno Sindico plajtfterit , & vtdebitur xpedire , & fpelf ad omnia, & ftng.promitt<n:f^p.0' recip.predietts fraUibitset.:cci Taulo Bam, Gefirgeo & Mlalino fratribus , & Commuai *Almtffi,
1*4
Dei/e Mcmrie
& earn dicto Sindico Vtuet* que idem Sindico videbitur expedir in predictA, tirt
fredicta, & predictorum occaftone ipromittentes ratum, &firmum quicquidper dictum Sindicum promiffum, ilipulatum, & reception , atquegcftum jurat
f b obligatione dicti Communis .
rina
Di .
it;
rien Epus, qui tune ert, diSique Capitulara , & Clerus eiufdem Ciuitatisfead
Caflrnm pred. Siben. quodpropinquum die Ciuitati fuijje dignofcitur tranflulcrunt,
vbi di fit Capituliim fuerunt per tonga temporttmfpatia commorati, & adhuc pcrmanere nofcuntur , diflafque Epus ad quoddam Monafteriumpofitum m via,que Tragurium vocatur receffit, AC in eadem villa diem claufit extremum ; fed cum difta ECcefa Marinen' po prfaci Epi obitum multo tempere vacauiffet , prefuto capitulo
tpfiEcclefteproHiderenonciirantibus de frelato, Clerici prefate fic Trag.pretendentesiusadfeeligendifuccefforem difti Epifcopi pertinere , vtdicebant Epum
cligeruntt demumautem diucrfts temporibus fuccefftue diuerft memoratis Mori*
nen. Capitulo elefttfuerunt , & fupef confirmationibus elefiionum buiufmodi va
ri Sede Aplica litire imptrate ; in quibus ipfife apitulun prefate Siben. EccleCte nominabant , dicentes qued in eadem Sibemcen Ecclefta Taflore vacante , dite
eleftiones ab fuerant celebrate, licet nulla eletJionum ipfarum varijs mteruenientibus cafibus extiterit confirmata . lile quidem qui penltimo fuit Capitulo prediis elelas , eleftionem per Metropolitanum loci obtinuit confirman, O" per aliqued
temporil fpatium pacifie adminiSlrationem Marinen. Efatusgeffit; prefatis Cleri
ci s diffe ville Tr. per perfcripta tmpora quofdam alias eligere prelumentibus , qui
abeivocabantur Trag, eleui quorum eleuiones diftus Metropolita dicitur defado confirmare , & confecrationis mutins corum aliquibus impendfe. Demum autemdiiiCap. Marinen, fe memrate Siben. Ecclie nominantes diletJum fiiium
Leonardum Faletro Tlebanum Ecclie S. Angel de Venet. Vlrnm prouidum , & honeflum, & infpiritualibus, & temporalibus circumfpeuumin Sibenicen. Epum concorditrifedGreg.quivltimofuitClericis memoratis cleftm , &perprefat. Me,
tropoiitaih confirmants , & confecratus adminiflrationi didi Epifcopatus temer fe
ingfffit,&ingcreretto>iveretur; occafione vero contentionis , que buiufmodi
ture eligen. Epum inter prefatos Capituium , & Clericos ctt tatiter habita inter
habitatores diaorum locorum Siben. & Trag, adcograu difcordia eft exorta , quod
exea:Sirageshominum, & alia multa pericula proueniffe dicuntur, quarememo
rat : Capituium nobif humiliterfupplicarunt , vifnem huiufmodi queflionibut impo
nentes , predilum ius elig. Marinen. Epum declaran ad ipfos Capit extraer, diai
qu*4cricis imponiperpetuumfilentiumfuper illo , UT alitf in buiufmodi proced negotioproutiufexigitfaceremus. T^os taque attendentes quod canfa huiufmodide
mjitribtts caufts extitit,quarum examinattOtU" decifio ad Rom. Ton. nofcitarjpalif.
pertinere ,acper hoc volntescaufamipfamtraari apudfedem *plicam, & fine
cannico terminan difcretioni veSlreper -fcripta mand. quat,vof ant duo , vel
vntts veftrum fer vos , vel per alium,feu altos , tarn eofdem Gregorinnt, & Leonarditm , quam Clericos prefate ville Tr.pred.U~ quoslibet alios , quifua credidennt intereffe ex parte noflri peremptory citare curetts , vt infra fex menftum fpatium pof?
eitationemhuiufmodiperfe, vel procur idneos cum ommbufaOtf, luribus, &
munimentnfuis d. caufam continen. Aplico fe confpe8ni reprejentcntfaftur i, &
receptan fupcr pr miff: quod ordo deereuerit ration die vero citnis , & formam ,
& qiiidqutd inde /eceritis nobis per veflrat litteitu harum ferien continen
tes h dliter intimetis: Datum Reatefexto Kai. oob.'Pontif. rti primo a
/fp. ia88.
Cum taque mandatum tanti Trispreterir nulltenut debeamus ,fed velimus , &
intendimm tpfum mandatant, vtteneniHr cum effe^u exequt re*crenter,auUorttate qmuf*ngimur ex parte $S."" T>atrif,cr DD-V^fSiaami Tont.prelibati peremptoeie vos citamui ont uniter,& diuifu,vof, " quoslibtt alios, quifut crditerit rafe-
li
Delle Me 'e
reffe , vt infra fex men.jpaciumpofl citationem buiufmoi peremptorie per vas t vei
per Trocaratres idoueos cum ommbus aclis, iuribns, & mumm, veris ditlam caufam contingen- Aplico vos confpcClui prefentetis fatluri, & recepturifuperpremiffis y quoi ordo .ii dauerte rationis i m cuius reiteimonium prefentibus norajaeimus
apeudtfigia . precepit adera D. Trag.Epo , ex parte D. TT. vt per fe, vel per
proc. idoiifum infraftx . fpatium cum omnibus aCf: , inn , mumm:fuit cantin
een: caufam contentan in litterisanteditlvs aplico fe de beat conjpctcui presentare ,
fa: & rcccp:fupcr fir$JHi(f quod ordo ditlauerit rtis. Quais qutdem litterM D.
. bu militer , & benigne fujeepit Epus mimor.it us : att: in Trag. &c. prefentibus
talibus, &c. Ego Franc us etc & jciatis quod vu um aliud mrumentum fimile iflo
D. eleo Siben: mittendo diem , locum , & teftes , & ipfum de verbo ad verbum adbuc (onficere dcbetis,ficnndum mandatum vobufatlu-m per nos Orchid. Spalat.&
fecundum iorumexcmplumvalumus ,vt tent mini couficiatis duo lustra citianum
vid.D
EpiTr.&D
eleiti Siben. quod cxemplum efl
claufum , & figillatum norh tribus faillis .
Item eodem die , loco , bora , & teibus fupraditlis . Idem D. Index pred to Maf Francifco notario ex parte predicti D. reb. Spal.prefentautt , & dedtt quafdam
Itterm claufas[tgillatat tpfiusfigillo cere viridefano , & integro qnar tenor de ver
bo ad verbum talis e .
Iacobus Orchid. Spalat. D.1Slc.TT. a. Inde x Meg. fine executor in queftione
Sibentcen. r Trag.dtfcrcto viro D. Magro Francifco not.Ciu. Spal. JalmtnDo.
Cum vos ad preces ,& mandatum nofirum confcciljetis duo Inflrumenta in queftio
ne pred. Siben. & Trag, que Inflrumenta non funt noftra , two Ro. Eccl. & Summi
Tont.prelibati , & ilia funt culpa velri non modicum defeftiua , & nullius valoris
confetia fecundum norum exemplum , de quo poQetisgranitcr in personam puni-,
riy & Sptiluer qiiando Inst ra Tapalia confieiti s , vt tenemini, & debetis . Fob*
autloritate , qua fungtmnr D. TT.pred'tlo precipimus, & fub excomnnicationis
pena mandamus, quam penam vos volumusmcurrereipfo fxtlo > fi norum manda
tum , qucd redimas , neglexeritis adnnp'.ere ; quatcnuspreditta inflrumenta fe
cundum cxemplum quoi vobis mittimus per latorem prefentium ponendo tefles
diem , locum, & preceptum orefienus per nos fat!um eletlo Stben:t & Epo Trag,
prcditlis > & ipforum refponfiones infra quatuor dies prefentatione prefentium con
ocer i V emendare cnretis , & Litar 1 prefentium detis , q od exemplum efl claw
fumnoro, & meorum coniudicium figillato figillis> if ne moremtnifi ipfi vobis
non fcribnnt , quia non pofjunt > necdebent , quia ab ipfis non babuiis aliquid itu
ttiandatis , ntfi folumodo nobis , & fi preditliim norum mandatum ncgl'xeritis tot aliter adimplert vos artos rtddimus , & fi euros, quod tos vnacumicoiiiuduibit*
nvflris vos tntendimns arguere , & acc ufare de faifa, coram quo de iure debemus , &
per tonfeffionem vefiram lam fillam in tuduio coram not: , & teibus infinita
nofli am intent lonemprobabimus . Datum ladre die 6 exeunte Marty 1289
nd .
<}ncft i cfprcffiua del breue fi come chi era confapeuole dcllo ato delk_>
toic Iura parfcriditola ,non contenciuio alera vcrita , che le difcordie & hoi.ic feguite con tal occaiione tra Traurini, Sibcnzani , cosi douendo effer
!tate formate fopral'tfpolitionc facta al Papa per parte dc Sibcnzani ,queJlo,
i lie I~ formo v'haur inferto l'imaginata dillruttione dlia Citt di Morigne
per feinplice prctello di lieoprir 1'altrc enidenti menzogne iiii fpreil : ma la
(.(jiifidcnza principale d'. Siueoaani lar ftata ncl tauor del , e Conto
Giorgio
Di ,
ity
Jilio inter cos fuper faci captiuorum , qui pro Tta. m carrer definen .. .
Quoifi dicti capuut volunt emre : carcerem Communis , quod tamtpji quam Luc*
o Daniel, qui unt extra foniam communti debeant , & btdin tandatit
Vottita: um , Indician , & Recto) : , & Comis Ciuit.Tr. tayt prefenimm, qn.im futu,& maxime lufrafcript 1 forma pactis,& condniombus v:d.
ilupd du ti Carcaatiattm dum detractifuerint de Crcete cum dicils Danec,&
Ina promit tere di beant ,& turent ftare
mrwri quatuor Minus continua .in.o.
ne,
Dele Memorie
ne ; hoc exccfto, quod lieent ii Voteftatis difiis quatuor omit ad quafcumque partes ire pojnt ad lucrandum , preterquam ad partes Dalmatic ; difftif auicm quatuor annt completis debeant habitare fi[if lacobi Decij in ladra , filij "Ptri
Domjtif habitare debeant in^ebi, reffidui vero habitare debeant in Faratemporibs vite eorum cum omnibus de eorumfamiltjs . Et quod nullo modo de cetera prfumant realiter, vel perfonaliter ofender, vel quomodoltbet damnificare alie] ,
ytl aliquot de . eor. Ci s , er f or d:Cin.Tr. aliquant prodiuianem, mathmoiionem,vcl conuenticolam confphrationem ,fcu contiocationem modo aliquo facient ,
vel procurabuntperfe , vel cum aliquibus alijs temporibus vite eorum > nee aliquod
damnum facient , vel fierifacient ipft Communi , vel Ciuiti , &fi contrafacerent in-,
aliquAusprediSorum codant fro qualibet vice, & incitant in ptnainfrafcripta,
tarn ip > quant eorum fideiuffores ,&de offenfafaciendafpeciali concedatur ipftfpceiali offenfo ,preflitofacramento ; deoffenfa untem Communi, velCiii.facienda concfdatur perfone legitme procur. cum ditto quatuor, tcflium . Et pro bijs attendendti,
&firmitcr obferuandis dabunt infrafcriptas fecuritatet bonaf, & idnea vid. de trecenisMarchisargentis despaleto de ducentitmarchis^frgentis de Briberio de dueenti Marchis argen, D-. Zann. de fegla de ducentis marchit arg. de ludria,
e de ducentis marchis arg. de Sibinico , & de duc. mar. de Tr. que pena fi contra fa.
Hum fuerit modo aliquo pro qualibet vice applicetur mediet.tfdenuntiantit & alia
medic tAS Coi Tr. & dapnum patienticmendetur*
1*90 diefcptimo Menfis M
ifturn in "Palatio Ciuit-Tr.prefenm} Donato D.'Hicoleexa:DD.Deffa*4mblasij,
Lea Alathei, Valentino Cafari'^e,dr alijspluribus tcSlibusJ}ijs vocatis,& rogatis .
Qu,ia "Petruf , Lucas , Zannes , Martinoffiut, & Margaritusfilij q.Iacobi Tettj de
Tr. in eorum librtate propria cufenles coram me not. difiis exam. > & teftibus ve
r confitentur , affirmant, & aQerunt , quod D.VittH Cern de ladriafuo nomine pro
D. lib. & procuratorio nomine D. Miche Martinoffi de ladra pro M. lib.
Preuoslauus Dobralis proC. lib. Milciut Deffe pro C. lib.& Dompnus Vulcinnaproc. nom. D. Jacobinefue Matris pro C.lib. Duymut Gaudij pro . lib. Ciprianus
Tetri Leonardi pro C. lib loes Kambaldi pro C.lib.r Crefle ^lberti pro C.lib.Theodofius Albcni proc.noe D. ^gapis f.q.Greg.Grubi pro CMb.Domaldus Duymi Cut,
tbigneproC.lib. & d.Theod.proc noe fue matris , & D, Goifclaue re. Alberti pro
C. Ub. tem d. D. , CreSie ,Tbeod. pro Dif ZanncDuymo, & Leonardo omitibus feglc pro M.libris^Item Marcus Stefani Raghe proc. noe fucheje plijq:
Com. Budislaui de Birberiopro D. & proc. noe , & Tetrutus Cerniche pro-C. lib.
LUCM Baianipro C.lib.Gaufinna Com-Marinipro C. lib. Theodoftus Firmmipro C.
lib. & Marinus Andre pro C. ltb.den.ren.par.pro ipfis Tetro , Lea , Zanne , Martmoffio, & Margarita inpredifiis quantifions prout'uprafcriptum eflfideiafferunt,
feobligauerunt, & eorum mandato apud fir. nob. D- Stefanum fgerij de^acon.t
Totatem Ci. Tr.& di8e Ciu. & apud Magiftrum Thilippum not- dii o Tota
& d:C'iu.recipien: pro ditto D.TOI.& in difta Ctu. in his vid. quod ipft Tetras , LuCAi, Zannes, MartinoJJtus, & Margaritas cunffistemporibut eorum viteparebimt ,
T obedient mandatis Toteftatis, qui oro tempore fuerit , & Comm.1 d.Ciu. & mxi
me de non offendendo, eque oftendifaciendo in perjonis , vel rebus , feufpccialu.
pcrfontf Ciu.pee, eque contrariant aliquid d.Ciuitati facient, velfplibus peifonn ,
vcl modo aliquo per
& quodad mandatum D.Totis & Com-
munit Tray tbunt )& ibiflabunt uxta mmdatum ipfius D.Totis ecedenfj per quatuor annot continuo* fltbmt in tylmatia extra diftrictut Tr: a dn.Spa-
Di Trau .
119
altra
130
Delle Memorie
Di T'r/*.'
iji
altro} dalla fteTa piro fi conofce,ch'ambe quefte Citta dotieuano efler veflate
dal Bao, & infcltatc d'Almiflani; del che i come in Spalato per mancamente
tJi fcritturc non fi troua altro veligio, che quello dello ftatuto,che fi rifcrini
con altra occafione: cos nelli fopranominati fragmenti de configli di Trau f
trouanole fcgueimmemorie.
1 189 die 3 lulij mittantur Banopetenti C. homines armati per x dies , &joluatnr
eis ad rationem folid&rum tres fro aic,<& detur lis faria de Comment .
1 8 ^ugufli mittantur Bao tres barche rmate otJo homines in quilibet barca.
i ifeptem.miitantur Comiti Mladino,etfratribus quatuorfalmcrij vini,et vnuspepo.
num;armeiuurfex barche pro qualibet vnus nobilis pro Capitaneo,et mus nauclertfl,
> 3 diftl armetur vna galeota pro nuptijs Bani,& ponatur coetJa.
29 t^oitembris cufiodiatur galeota communis.
i 6 xmbris mittantur Bao in Lefina 40 homines.
1 290 die 31 lauarijfiatcoUeftaproJolutione^ bominumrniffbr- Bono. Trouideatur de neceffar^sgaliottacommums,quc efl apud Faram.
io lAplis uper litten! miffis D-Bano,et D Elia Toteate Siben,mittatur >Ambaf.
1 191 die i Sjeptem.cum Mater Regis Png.tranftti facer intendit per ladran ad Rcgem mittAturgaleotta communis bene , & diligenter aplata , in qua vadant quatuor
de nobilioribus Ciuitttts , U' eiperpredttfos prefenten:nr nomine Communis *
flrai,& C.Gallette vnts mlions, quam inucniaiur t Ciu. . & qnod vendatur C.
Modtj de Ordeo CoisDie otobris . "juncia qui ulit Utter Regis prouidcjtur de vna Marcha *
gen ti de autre Cois.
1 292 di 27 Feb.Jiiper ^lmiffjnis vim inferentibus mittatur ^mbaf.Spalatm^ui
cum alio ^mbaf-Splaten.vadat ad Comitem Georgeum a l bec efponendum .
Die 21 Martijtmiantur Spaletum duo $. fiiper ^lmiffanorum incur/to
nes
Item quod pro CCC lib.dandis D.Taulo B.ponantur xxfolidipro centinario, &foluantur Bao , & refiduumfoluatur D. Toteflati. Itemjuperfolutione hominum, qui
tuerunt in hoflem BanitoUigatur vnus groffuus pro fumante.
I 2
(come
1$
Delle
( come i deue prefupporrc) andarfi fchennendo dalle violenze de Breberici. Ricfce anco ofleruabile la memoria dlia venuta dlia Madre del R , che,
doiieua paTar'per Zara per andar trouar il fgliolo in Ongaria : quefto tu
Andrea nato in Venecia figliodi Stefano fglio poftumo d'Andra iecondq
R d'Ongaria , e di Toniaina Morefini nobile Vneta , quale chiamato dalli
Baroni d'Ongaria alia Corona per le crudelt, e difolutezze del R Ladislauo
( cTcndo qudlo ftato amazzato da Cumani li 19. Luglio 1 290. ) fu acclamato
R 1 8. giorni doppo , e quelle Jcttere , Iche port il minti ^el R Andrea deuono elcr ftate lettere circolari fcritte all Citt Maritime per la venuta delJa Madre , la quale come delle principal! famiglie di Venetia , far ftata con<iotta dalle Galre Venetiane a Zara,c d'indi per lapi breue,e cmoda (bra
da iii Ongaria ritrouar il fgliolo , dal quale l dicniarata Duchefl'a di Sclauonia , chejignifica Croatia , e Principefla delle parti Maritime , to Dalmatia ,
( come confia dal Pritiilegio del Ban ato martimo concedo del 1x9?. al Bao
Paulo, e fratelli Conti de Brebir , e loro heredi , e fucceffori in perpetuo,ch'apprefso li Signori Conti di Zrino defcendenti da efso Bao Paulo fi conferua,o i! a k- per elcr vrico del R Andrea cognominato Veneto,ch'habbi veduto rli aggiunto al lib^.cap.io.nell'opera De Regno Dal:& Cro: ) In queita
mutatione del R non i troua al tra memoria delle cofe feguite , che viu tregua,che fu conclua nel Cimiterio di S.Giacomo vicino al porto di Zara.tr'l
Cont di Zara per nome de Venetiani , c'l C.Giorgio di Brebir del 1 291. li 5.
Febraro ( altroue regiftrata ) per vn'anno,promettendo,che grAlmiflni non
moleftaranno gli fuaditi,e barche de Venetia;i^8 in Ipecie l'Ifolc della Brazza, e Lieina , ne altri luochi , che haueirero Rettor Venetiano , e che non nauigaranno da Ancona, & Vnia verfo Venetia, e fe accadelfe,che folie fatto alun danno prometteua, nel termine di 30. giorni doppo il ritorno dlia
barca, ch'haueTefatto'ldannomAlmifladarm mano del Doge quelli huomini , c*haueuanno fatto'l danno ,o vero pagarlo fotto pena di 1 5 . mila lire,
che fe eso C.Giorgio volefs'andar Venetia per andar alia Corte di Roma_
pofsa nel predetto tempo venir, ear,e ritornar ficuramaiteifurono anco all'liora atte le curt a Venetiani deU'infrafcritti luochi per l'ofseruanza della
tregua di 3.mila lire per ciafcheduno H 12.Marzo da Sibenzani,e Scardonei,e
J'anno eguente li -Marzo da quelli di Nona,e li ij. da Spalatini, e Traurini.
Nacquero anco alcune diftcrcnze tr'l Bao , e fratelli , e la Communk di
Zara; poiche nelle note della Cancellaria di Trau fi troua memoria, che li n.
Gennaro 1 294.elegefse la CommunitGaufigna de Marino Sindico per andar
ana ti Rogerio MorcuiiCte di Zara,Vulcctta Podeft diNona,e Giula figlio
el Cont Daniel di Brebir Giudici cpromifsarij tra'l Bao Paulo,Giorgio>
Mladino fratelli, e la Coinmimita di Zara, con la quale occalonc fi (ara an
co rinouata k fopradetta tregua trouandofene l'inrafcritte mmorie .
IH mine indiuidue Triaitatis amen D.d J^atiuitatt 1 294./^. y.ft^.' D.
Andrea Str.at>K.Huug.& tempere Mag" ttpotentis ir/ D.Gcorgci de Birberio Cinitatum MarKimillluflriiCemitis die Mcrturij ^ prilis.Cum D.Mattbtus D.Lucij
Sindknst&prac.r Cittl!r bowinu Trag. TU de ipfiutndUutu couat publico Jnstro
serftMttHu mei bst i oi.pro.&Sindjiac d.Ceis,& boum Trag.preditto D.Georfe Coi,& pro CSi, et hominibus *4lmii#ec n o pro gentefu, subditisfidcib.et
eJriUMUbMfe& diSu C$c*t bZes Trg.obltgaHtrit^et promiferit epcyo D*
,<. Mour." Comiti ladrertcipitiittftipHlAti ne,ft vice D Duds ,* bo-
Di Trait .
ij
tu in um Ciuitatis eiufdtm necnon bubitatorum fidelium fubditorum , & diriftualium fuorum de M. M. M. lib. denar: Ven- par. occafione treuguefalle , & frmate
inter predium Ceorgeum C.& diium D.Rog.fup.qHoltbet reap, nomine quo fupra.
Hcircopredim D.C.Georg.tam nomine fuo , quam nomine omnium fubditorum fi
delium , & diftri6i.fuorum ; & etiam nomine diSi Communis , & hominum Mmiffi
promtfn folemnitrr fine aliqua exceptione iuris , yelfa8i,fe obligando D Deflt .Am
olasif Ciu.Tr.Stnd.& proc.Co.& bo:Tr.Sind.& proc.noe d Cis,& bom.Tr.recip.&
flipul.fe faclurnm,& curaturum taliter cum effe8u,quodft diSum < ommune Tr. in
cident in dittam penam . lib.& ipfa pena ab ipfo Co: exatlajuerit ,faciei, &
eompellet illos,qui contrauenerint addandum,& foluendum dio Cot Tr. dian qui'
utatan M M M.lib.quod diclumC ommune Tr.conseruabitur preditfis M M M.lib.
penitus,& totaliterfine damno,alioquin ipse D Georgeue Cde defuo proprie promit
dido Sind. & proc. Com. & bom. Jr.folere ditto Coi Tr. predidam quantitatern M
M M.Ub.jub pena.&oblig.suorum bonorum,&pena soluta,rel non rato manen te
traiu,qd Instum.prcd.Georg.C.voluit,&iuffitfigiUifui pdentis munimine roborari.
%4um in Caftro Cliffi in Domo d.D.Geor.C.prefentibm Radoslauo olim Domogne
de Tolicia Comit S lauano, Stanisiauo de Birberioferuientibm eiusdem omits , &
Mag.Benuenuto Medico eiusd. DX omits ttb.de bijs voc.& rog.Et ego SiroChs Tetri de Imp.aM8.noi.hijs omnibus interfui , & rogatus scribere scripftfie ragatusd.D.C.
i J?4 Ind.j.Reg.D.^ndrea &c. & tempore Mag. & potentis viri D Georgij de
Birberio Comitis $ die Peneris 9 jifyis. Cum D. Mattheus D. Lucif Sind. . . .
.. . . pro D GeorgeoCom.& protoi& bommibus Mmifft,ac alijs fidelibus d.D.
Com.se,& CoeTr.obligauerit & c.ldcirco prudtes Viri D."H}colaComes,B.adigos~li,
VriHoslauus,& Budie ludites ditli Communis,& hominum Mmift cum confenfu,e
volntate tonftlij,feu potius par lamen ti dilti Cois Mmiffi in Tlatea difti Cois ad vocem Treconis de mandato eiufdem .1icole Comitis,& diorum Iudicum morfoli
t? congrgalo promiferunt &c.fe Itberaturos Coe,& homim s Trag.ab ipfa fidcittff.M
M M lib.ft occafione hominum Mmiffi inciderit in penam dii M M .1. reficere damna*xpenfas, intereffe ab oblig. dantes autb. realiter , & corporaliter retmendi
homines de Almiffo,donecfuerit integrefatisfanm renun.priuil.
jlum in Tlatea d.Cois Mmiffi prentibm Zulla filio Zupani Budislaui , Stoislaue
filio BarbaniTetre Cuitane Conaci ,& pluribus alijs de dido parlamento oibushijs
vocatts, & rotatis , & ego Sirocftus "Petri .
E degno cfofseruatione , che non fofsero inclu! Ii Sibenzan nclla legafopradetta fatta con Vcnetiani da SpaJ. & Traurini : come ne anco nella iufscquente pace tr quefte doi Citt : il che fi come deue efser prouenuto per la_
ctrouerfia, ch'ail hora fi doueua trattarc alia Corte Romana del Vefcouato.*
nella quale efsendo viuamente protetti li Sibzani dal C.Giorgio,come chiaramence apparir phi auanti.-cosi non haueranno per tal rifpetto haunto ardire d'entrarci , con tutto che egualmente interesati nelle violen ze cmuni,
che s'vfauano aU'aItreCitt:onde la dichiaratione pofta nella fopr'accennata
tregua con Venetiani,ch'efso CGiorgio pofi ficuramente andar alia Corte
Romana deue efser ftata fatta contemplatione de Sibcnzani , e mentre efsa
controuerfa vertiua in Roma il Vefc.di Scardona^comc il pi vicino , o pure
come pi fottopofto alie minaccie del CGiorgio s'ingeri nclClero di Sibenico , di che fii nprefo dall'Aiciuefcouo di Spalato ad inilanza del Vefcouo di
Tra, come dalla memoria, che nel cartolano del Capitolo di Tra fi conferuaappare.
I 3
ihs
134
Beile Memorte
Johsdiu.hlifer.Spal. ,4rchicp. totius Dalmatie , Cbreatie, SclauoniequeTrmat
fH D.T^Jper eamdem Epo Scardon:[al.in Dnv. teante facro Concilio anno pre
trito in Spaleto celbralo ordinaffe , aefirmiter preeepie recolimtts,quod nullitsfuffragancor. -rorunt in pteiudkium alterim Ctricos a!tenus Dioces ad facros ord(Besprow$:icre, um alia Eccleaica, & Epifcopalia facramenta minfirare prefumt, fubpena Q.J,i.h.fed fue diecefis nibus fit contentas . Quod preceptum , &
tamfiCubreiUttttm Ven. fr nfG.D.GTr Epus in fetlo Dompmj prefentibui nofirts fufraganets in vuiverfo Clero vos infregiffe graviter nobu eil conqueus , dicens,
vos Stbenicenfes Cierios adfacros ordines promeut(je , eis crifma contulie ,nec
non baptifma Varuulvum, ac aliafacramenta Eccleaica, &. Epifcopalia celebraffc h fui preiudicJum %<? graitamen . Cum ditUClerici Sibenicen:, & totumSibevicum fubiediftntie iure Epo, & Epatui Tr. exeufantes vos omnia fuoradia noflro
mandato , & autaritatefecte . Haue totam fuam querimoniam nobis inpingendo,
T contra ns conitertenioplurimunt nobis , quin potim fupra medum debitum extitit
infeiti,& moleut tauquam grauitcr fiuaatm, CT afius. Etft bene recolitif
cum foccietate Tauli ini ad nos accejjiis juper eodem failo nonfolumd
7.fed etum . Spalat. grauijjimat lament aliones , & tenibiles cmqweftiones in prefentia DVoteflatii Spa.& omnium nob. Spalat.non abfque magno aori cordis dolore,'j" multi cerfaminif agoste opprebia etiam contra nos r gida , r dura , afpera &
tnolefia appellacione audiuimus . Super quib'is omnibus grauiter afiili , & perturbatiadinftantiam , drpreces multas omnium fufjr.ianeorum noflrorum , quiprefentesinfefloS.DomnifextitervHttaliter veslie fraiti feribimus , & per hoc prefens
feriptum nomm firntiter , & deflritfe precipimitt , & precipiendo mandamus, quatenus tu antea fient gratiam Beati Dom & noram caram habeatis , & dii contili] penamvultisejjugereftipradian.'illatenuiatemptetis, & mprediftis nulhtentnexedatis , aluqum indinutionem B.Oymnij, & norami-, ac fupradiSi Concilij
penam contrjfeceri/is proallabio incuretis .
Dita Spaleti in Valofio oinbiefili die Mart i Midi] infra oftauas . Dompnij
Ind.fexta .
A quefta fcrittura fenza milklimo dall'inditione fefta appoftaui fi pu agsiungere ; gi che viene in quella nominato il Yefcouo Gregqrio , che f Veicouo di Tra del i28?.imoal 1297. e callando linditione fftanel 1193. in_
parifca , che* l'ArciMcfcouo non habbi hauuto ardire d'ouiare , ch'il Vcfcouo
ii Scardona Vingertic ncl Clero diSibcnko ; econtutto, che folele guito fopra di ci decreto p euale ncl Snodo Prouinciale; nicntcdimeno non
irdifse l'Arciuefcoiio di dichiararlo incorfo nella pena ; ma per dar qiulche
fatisfattione Tr|uriiib& agl'altriVefcoui venuti alia fefta di S.Doimo proibi tiirau,ncnive rii>^erirfene,ilche dene efler fcguiro per rifpetto del Bano,
tfatelfi dichjaratifi protcttori de Sibenzani .
Fuiaqueftimsdeikni tempi contcfa la Corona d'Ongaria da Carlo Martello pry)X>2enito diCario II. Rc di Napoli , e di Maria forella di Ladislauo,
al qwibe craTiiccelfo Aodrea ; e come Carlo doppo la morte di Ladislauo ,
come pkiprofliTio d'Andrea haueua aflunto il titolo del Regno d'Ongarix-*.
t per tale eraftatodal Sommo Pomcfice riconofciiito , cosi mando vniio
nuncio ricercar Ii Spalatini , che lo riconofceflbra per Rc d'Ongaria > Ii
gm-
Di Trau.
j j j
giuraflero fedelt ; liqnali conferirono ci con Traurin dimandando confi
glio, &all'horaridotto il configlio di Tra daFilippo deZanni dz Napofs
Cittadino d'Aicona Podelt comunic le Icttcrc de Spalatini , dimaudamfo
configlio ;quiuivariaronol'opinioni, & alla raggior parte pi.icquc , chtij.
non folle ci fignificato al Bao Paulo; fino che non foflcriccrcaco I detto
Commune dal lacdcfimo Bao ; Deila Lucio configlio, che fbil'e e'ettovoj
huomofauiodiquelconfglio, e mandato Spaato, eche folie rifpoiioU
quel Nuntio , ch'il Commun di Spalato vol conigliari col Bao Paulo, poi
lelidarrifpobt, eche fi mandino lettere di queta materia al Commun di
Sibenico* Thoma de Zanicha configlio, che mandafle Spalato vn Sanio,
e dicefle , '! Nuntio del R Carlo non fi pn hora rifpondere, perche chi
f R d'Ongariafuol coronarfi intal Citt ; e che quello, che fi coronada ne!larcgenza d'Ongaria intendeuano obedire; qnefto contiene vnfogliodo
coniegli : & in va'altro fogliode confegli feparato fi legge .
Item Mattbeo Lucio configlio , chefoQe mandato ^mbafs-al Bao Taiilo ,egli riferiffe tutta la rifpofla, che ffafta al nuntio del R Carlo con Spalatini , Sibetu
E perche in quei bgli non v' ne mefe, ne anno , ma nominandoi Fifippo
de Nappi Podelbi , quefti f nella Podeltaria del 129z,?, 94; onde vnodi
queftitreannifarvenuroquefto Nuntio di Carlo Martello in Spalato;
quefti fragmenti cost mozzi come fono , fono degni d'efler oFeruati non tan
to per la varJetdeiropinioniineffiefprcfie, quanto che in negorio di tanta
importanza , fi vede , che non folo li Spalatini non volfero-rifpondere fenza_.
configlio ds Traurini , ch'erano loro amici ; ma gliTranrini coiigfiarono ,
che fi conferirte anco con Sibcnzani , ch'erano loro nimici; e benche non fi
fappia precitamente quello fbfle rtfpofto; tuttauia fi vede, che queftetre Cit
t pofpofte 1'aJtre contefe in quefto fatto vniformemente rifpon defiero: efe
fi trouafle il refttxleconfegli , che imncano credibile che fitrou al-ebbe che"
rifpondeltro ( che haueado giurato fedeltd ad Andrea , ch'era coronato , o
regnaua non poteuano giurarla ad'altri ) ; potche il nome ftio fi troua nello
publiche fcritture fino, che viffe. MortMmelIo del 1295, efu pretea Ia_
Corona per Cario Roberto fuoftgliolo, ch'era piccolo , al quak auVrirono
li Breberiefi , con tal occafionc furono Icuat h lufperti , tr'naueuano quellt
di Vrtice in Puglia , che li Traurini aderiflero , e partecipaftero del corlo d*Almillani , e ne furono fatti vincendeuoli rrrumenti di pace , & artlrcitia ; e
fe bene quello , che fii fatto in Traunen- fi troua, fi trona per itel Archiuio
quello , che fii fatto in Veticc , ncl quale venendo efpreflo tal negoto lo regiftrar .
Dominice Incar.1297 Reg.' D. T^Karul ecmdo B.Gi.m Rege letttfalemSicilie Ducattu ,& Vrincipatm CapusTrournci, & Torcaique Comite Regnorum autemfeliciter anta 13 mewsjpm, die eiufdemaSifi Ital apui
J{js Scafus de S.AaireaVc$anmIudex , Feliiiui Ai&teietrA ttof.&ubli tefies
de eadem terra habtate adbec vocati[plis , &rogat*in vnuvi more , &loeofolito
Vniuerftt. ycurtim,& nob&prfenbm tum eadem afjuerum adem prefenriam
prouidi viri ngelus de Vmcentio , & lobs deRugh eonciuetnoflrr, ol'mjtatuti,
& ordinati Stndiciper vniuerfttatem eawdtm adtraftaitd'im, & ofdmmiitvtpatent,
& como diam inter hoes ipfms Ciu.frflar. & 5> & hoes Ciu.Trag. interfins viI
deba-
i$
Die Memorie
debatur , & efpettabatur difcordia , ac etiam' guerra pro eo,quod hoes euifdem terra
noilre Vefiarum ofenfioues , & damna plurima receperunt in perfonts, & rebus i
piratis ,[feu curfarijs Dalmatia inter quos ex certis prejumpttombus prejumebantur
fuijfe homines de ditta terra Trag. &ijdem Sindiei expofuerunt Vmiati eidem'pro
paru Vniiis eiufdem cum , &hoiinibut iis. terne Trag concordium StediRum i & pacem finalem afana: idem Vrut- pub. Inflr. de ipfa concordia in predia
Ciu.Trag.fattum\manu Sirotti "Petri de Une ana aucte Itnperiali , & auud.Ciu.
Tr.iuratnot.attum, & confirmatum in confilio grliCiu. eiufdem in "Palacio Cois
per quod insirum conflitit , quod D.T^ic. Sindicas, &proc.T Cois ditta ten Tragad
bec fpaiter conflitutus & ordmatus in conf.'grUi,&fpeciali d.Ciu. noe, & vice Ciu.
p,ufecit, & promifit ipfis Ungelo , & lbi Sindicu Ciu. Vefiarum recipientibus noe \
ac rice Cois, feu vniiis Vefiar pacem perpetuam,& veram concordtamficut ab an ti',
fuit inter vtrumque perpetuo habere,tenere,& obferuare Cum Coi,& hominibws ipfim Ciu.Veflar.& eiut diflrittualibus exiilentibus ad corum mandata, et non
eendere,neq. offendi facer in pcrfonu,nec rebus dittum finguaresperJonas ',
dirittuales dicta terra Veflarum,nec etiam praore auxiliumtrfauorem aliquibus
volentibus offendere , vel nocere hominibits de Veflis, ac diflrittlalibus ipfim per ma
re,ne per terram,per quod insrum etiam confiait quod itfi Uogelns,& lobs Sindici
eiufdem terra Vefiarum pro parte,& Vniiis eiujdem mili modopromiferunt praditto D.7{ic*> Sindico , & procur.Cots Tr. recipient! nomine,& Vice dilti Cois,Crfe.
cerunt pacem & veram concordtamficutfuprafcr e,& qualiter vtraq; pars
promittitvna altert adinuicem per Ripulationem folem preditla omnia, &fingula &c. tur. &c. fub oblig. &c.
Que omnia petita per hoes Ci* Tr. quod ipfa Vniias Vear* confirmare ratificare
& tare debert , eadem vnii'as inptianra perfoil. .... viel: maliuoU fcrupulo,,& fufpitione maligna coifirmauit, & acceptait , quod prefcripto modo ordinandum trat!an: promtjfum eil per dittos Sndicos pro bono pads , & coneordio anteditto; mandons, quod per nos ad cautellamhoum ditta Ciu. Tr. prefens deberemus
conficere pub instrum . Verum ad futuram reimemoriam , trperpetuam firmitatem
prejens pub.fcriptum exinde fattum eft per manitt mei prelibatt Felicij pub. Vefiarum
not.figno meofolito inter q ludias, & nfam per infrafcrip, ttium fubferiptionibus
roboratum .
Ego Sat-us filins Andrea Milltis Iudex Vea
EgoThomas filias qdam Vgolottitefi.itfum.
Poco doppo li Sibenzani fountarono nella contefa del Vefcouato con Traurini per mezzo del Conte Giorgio > come dalla bolla della fu erettionedilintamente appare .
Bonif. . . . Ven: . jr: . , . Urchiefo lad. & dileio filio . . . electo Spalat.
Sacroantta Romana cunorum Mater fidelium, & Magifira, quefpeme difpofitio
pis arbitrio fuper mineras orbis Ecclefias obtmere dtgnofciturprincipatum ftatum,et
condiuonem,& qualimes locorum,Cr temporamproaida circumfpettione difeutiens
nonnulla locorum ipforum caufa rationabilifuadentein Ciuitates interdum erigit , &
Epaiibus decorat infignijs dignitatis . jtliqu vero ex caufa huiufmodi nonvnquam
predittis priuat iufignis,vtrifque retrtbuens iuxtafuorum ex gent meritorum. Ha
bet fi quidem fidedigna relation!s aertio , quodaboltm inter dues Tr. & hommes
Ville Sibenici in Spalaten. Vroumcia conftitute,grauis, &perieulofa dissenfio adbuc
duranstaoccafionepotiffimefuit exorta,quod Ven.fr.nr. . . . Trag. Epis, & Cines
pred. vim Ipfam deber fubee aerebant , & afferum Trag. Ecche , de diocefi
eius
Di *Trk .
IJ7
1)8
Delle temorie
coi Circii vicme : lequali per quefta cos lunga contefa fi preitrdicarono cia
fchedmuaJ.'o ftato proprio ; poiche li Traurmi per quefta caufa diuenuti nimici impiacabili de Sibenzani perdtrono la protettione de fratelli Brebcricfi , e diedero occafionc Spalatini di rifarfi de dann i paflati , e fottogiaequero molti difaftri di fopra accennati : all'incontro li Sibenzani oltie la perdira dcU'Ifole , relarono tanto fottopofti all'arbitrio de fratelli Brcbcriefi.chc
loro conuennc cfeguir in tutto gl'ordini loro , come faccuano gl'altri CaftelHdeCrouati, ch'erano inlorpotere, e perder quella forma di liberta
che godeuano auanti quefta contefa pari quella de Traurini, e Spa
latini .
Mori buon Vefcouo fr Gregorio il mefe di Settcmbre deH*anno 1197
del quale fi trouano doi fole memoriejl'viia l'accordo con laCommunit del
modo , con il quale doueflero pag3r/ le dcime dlie biaue , e l'altra di quclli, che doueuano efler eiclufi dal Chiericato , Canonicati, e fono le l
guent! .
In Dei nomine kirnen. Domini 1285 Ind. 13 die Dominico 30 decembris
temporibus D.Ladisl.D G Ser.Regis Fng-Hen-Tatris D.Gregorij miferatione Diuina
Epifcopi Trag.Mag.Viri D-Grtg.CoUis Trag.& nob.y.D.Valmertj D.Fa'ci de Firmo
mit. Tr:Tottis . ^id bonortm , reuerenttarn Dei omnipotentis , & Beate Marie
firginif, non,& Bedti Laurentij M artirn , & S anfti loann'u Confeom . TrtdiCtus Vcn.Vatcr D Greg.Tr.EpiJcopm vna cum D.Geruafio Archidicono Trimincerio Cafiotto,& toto Capitulofncdicle Ecclefie S. Laurent* Ep'tfcofatus Trag.nomine,
& vice ditli Capituli ex vna parte, & nob.V.D.Talmer.D.Faki de Firmo pred.Ciu.
Trag. Totis de volntategeneralis confilij ditli Communis ex altera vnanimtter , &
Concor diterfuper decimit dandis ad talent Concordiam deueneruntfcilicet . Qind quilibet Trag Ciuis teneatur , & debeat exhibere decimam hoc modo pro quolibet Boue
arante vnum moditim Bladi , fcilicet medium modium grant, & medium ordeipro
omnibus decimis debito exhibendis exceptw dechnis agnorum . lili vero , qui tenant
propres manibus colunt , vel boues alenos conducmt decimam confuetant dare teneantur , fient hatlenus perftluermt : & fi blaue deuaarentur cafu fortuito tempo
ribus guemruM , vel tempejiatum quodftt in volntate laborantis de dando , vel de
cimam de eo quod recoligeret tile > qui laboraret , vel ipfum modium pro quolibet Ba
ue . Quam decimam quilibet dare teneatur quolibet annovfque ad Kai. ^ngufli, &
ft quis non daret vfque ad ditum termmumfoluatCoi Trag.probamo x lib.fen.par.
& nihilominus dittam decimam dare teneatur; & TotejtM, Confules, & Indices
Communis Trag, qui pro temporefuerint , teneantur prediia facer obferuan , &
operam efcacem dare, vt obferuentur , & ft aliquis , vel aliqui non dabunt ipf.u du*
civhu , vtfupra ditlum efl,Toteftof , Confules, & ludkes , qui pro teupore fuernt
faciant publice bandin,& inhibeant , vt nullus laboret de terris , & poejovibtis ilus , qui non daret decimam ad bannum predlut , & ipfa banna teneantur exigere
pro Commum , de quo concordio duo funt feripta conjtmilia infirumenta videlicet
vnum pro qualibet parte. AumTrag.tn Talatio pti D. Epiprefentibus fap.y.V.
DD.Dcffa de\4mblafio, Gregorio de Cega,Thtma laniche, Mattbeo dcVajcha.^mbinfio ejfe, Gregorio Gualimerif, & D.Deffa Duymi de Morftca examinautefiibus .
Ego Deffa Duymi examinator conftus examinaui . Et ego Iacobus de Ftrmo Com
munis Trag.& preditli D Tottfiatis Iurat.J{ot.rog.fcrtpfi , & public am.
Frater Gregorius miferatione Diuina Eps Trag, vnincrfis mlefu Chrtofilijs
prefentes lifter, injpttlnris faiutem, &gloriam TaraJift . luoniam Tafloralis cu
ra
Di Trau.
9
ta regiminis hoc ucpofcit , vtflatera venfimus libraminis, & iuflitiefeatores: ideo
ad ipfius obferuantiam opere nifibus , & dorina affurgimus incunantcr , ne immemores dims "Prophte oraculi diceremits pofleris , per quod dicitur tuflitiam tuam
non abfcondi in corde meo , et tum legis veteris fanxit auorita*. T$e Jantie titile
Dei paterent tliis ,qui non gaudercut Thori tegiiimi iunione , vtunt fpurif , Man
ieres , & ceteri "Njtbi . Qui oimes culpa interuenientc parentum probibentur fanttione Sanorum canonum diuinis minierjjs prefentari : igitur patifubpeditari Eccleam Sanam Dei culpa e,& reprehenfionis rmmanis,cum ea que ingenuitate vi.
rere debeat exponatur morfibus,&traatibus immundornm-ft quiiem emerguvt inde
defpeiones rerun* nobilium,& Sanarum," ai vilitatem vergunuqtte pretio extu
terant valde cara;hinc ergo vtriufque legis Sanio debet non immerito objeruari, obferutia cuius pro mrito gratiam binc meretur,& gloriam in patriafupernorum.Die
autem Veneristertio exeunte Marth cum de volntate D-Geruasij 4rchidiaconi,&
Canontcorum omnium ibidem prefentium nobis in noflro Talatio coram negotia traarentur nobis ab eifdemnoitris Canonicis petitio eporrea, queinfe [omentum
iuitie continebat, Cr obferuantiam Ecclefiaflice difcipline , vt fctlicet illegitime natis , fr condition's feruis nunquam admitiere tur in Clericum , & Canon. Ecclefte
prelibate, & quod nullus promoueretur adjacros , quam diu e ad pedes mrafuper
hoc introducentes ,& confuctudincmnoflrc Metropolis longis temporibus obferuatam , petitioni quorum iuribus initenti duximus adnuendum , vt dignitas Etclefie
conferuetur ; & ouilis Dom ini i >Ager in amplamfegetcm pulularet ; ea propter ipfo.
rum voluntates fingulorum in approbamus, & approbando confirmamns, ordinamus, voluntas , & precipiendo mandamus , vt de cetero tales non recipiantur in
Clericos, & Can.Ecclie Catbis nifi fint ingenuitate prditi , & Thori mmtalis babeantfulcimentum , & .inoxaferuitutis fint penitus alieni. DeiUis autem qui ad
pedesfiat per omnia obferuetur mos, dr confuetudo Ecclee Spalat.fi quis autem ex
tra banc conitutionem, ordinationem, volunt,Coem-, & confirmt, noram prefumpferit attentare inctignationem Dei omnipotentis Beat J[polorumTetrh& Tauli,nec
non eati Laur. Martiris , & B.Ioaunis confefs, quorum patrocinas communimur ,
& noflramfe nouerit incurfurum , & communione Canonic.omnium per menjes quatuorfijt penitus alienus ,& vt carta prefentis decreti robttr obtineat flrmitatis , futnr'ts faciat plenam fidemfubfcriptlonibus Canon. & omnium , & figillis nojbris , &
eiufd.Capituli duximus mttniendum . ^ium, & clbrt um efl hoc in Epli "Pala
ciofnb anno Domini 1 2 86. Ind. 1 4 die , & menfe quo fitpra ; quam Ego opnus Siepbanus eiufd. Ecclee Can- de mandato D. Epi. & volntate Canon: omnium fcripfi,
& meumfolitumfigiUumappofui j & placet
EgoGeruani Jtrcbid. tenfentio.
Ego Ka/ousTrimicerius confentio . Ego Martnus Can. conf. Ego Mithat. Tfbr:
* Ego Kaien: dc*f* Ego Diaconus Bogdanus Can.Conf.Ego DiaciMicbael Cn.Conf%
EiflDragus Can: coulentio aliena manu me fcripfi . Ego Kafrclga Cali, tflfentio.
aLtena manu mefcripfi. Ego Totalis nefciensfcribere Can.Conf. & de volntate Doppo la morte del Vecouo Gregorio fi troua nominato Giouanni eletto Ii iS.Setcembre 1297, epoi Ji 23. delmefefufleqiienre d'Ottobre Liberio
cletto : onde o che Giotianni in quefto mentre inori , o vero la fu elettione-
non deuc hauer hauuto effetto , e quelo Liberio fii Ancnitano , e vife fino
al 1319.
orne
140
Delle Memorie
Di Trl
Doge Traurini fi pu comprendere .
TetrusCradonico&c. nob.&fap. . Toii Trag. & eiujdem Ciuit. confilio, &
Commimi amicis dileftis &c.Cum Dtambra q. vxor,& nunc fXa ComiJs.Totiglie Viturifilvj q. Ccile Vxoris olim Drufmirij Vituride confinio Sanfte Mane Formofe fidelis noflra Ciuis Commifiario nomine difti Totilie, & pro ipfa Commifsaria ratione
repromifse predifte Ceciliefpeftantis iurefncceffionis adfstm Totigliam pro parte ei
deJpradida repromifsa contingente lib den.Fent't.oftingentorum de bonis, & habere
difti Drufimiri Pitun debeat percipere,& habere,ftcut ccntinetur , & Icgitur in vna
dijudicatus carta completa, " roborata manu Stefani Lombardo Sabdiac. notar.nofl.
Canc-faft. an,ablancar.DSNl.Cbri. 1 271.wen. . die 3 exeunte Ind. 1 5. fi; calti
&c. vt in ea legitur, & de bonis, & habere SS.'Drufmirij in vefiro difinftu
dicitur ad'fse.'Hobilitatem,& amicitiam veram pretentious deptecamur quatenus
tantii de dittis bonis per veflros offitiales extimari facete velitis,qnatum afcdit pecunia fupradifta nobis pretium,et cofines totius,quod fuer it extimatum per vtflras Hue
ras declarantes vt noflri Indices inde valeat proceder, ftcut poulat ordo iuris . T<(os
quoq.uobis teneamurpro mentis rejpondere.Dat.die x intrant!- men.nou.Iud.%.1194.
Tetrus Grad:
Capitanio,Confilio,& Coi Trag-amicis dil- ficut mcminimusjr
veftram prudentiam credimus non latere qualiter pur noflras Huerasfep',ocfepits nos
requirendo duxerimus amicabiiiter , & rogandos quatenus placeret vobis ad executionem deducere quandam dijudicationemftue [ententiam quondam Cecilie . DrufimiiFituri Ciuis nori, cui Cecilie adfucceffionemdeuenit q.Totillaeius filiuspro
duabus partib. repromifse ipfius Cecilie,quejunt lib.'oo.den.Ven-ad grofs-ipfi Totille
competentem iurefuccefs.predifte reducen.Diambram reliftam,& Commijsariam ip
fius Totille nomine fue Commifsarie in tenutam , & corporalem pofseffionem ipforum
bonorum,& pofsefjionum ipfius Drufimiri} , vtfententiatum extiteratperquemdam
veflrum Votatem,& fuos coufiliarios:vos autem qq-m per vos Capit.& Mattheum f
Lucij elefti vob'vs veflrum JlmbaxUuxta Indices petitionum, quibus conceffimus de
talibus prouidere contentatum fuifset diftam fententiam,fiue dijudicatus cartam iiu
bonis omnibus mobilibus,& imntobilibus ipfius Drnfimirif, vbicumque Trag.veleius
dtriftu reperirentur ad executionem deducere, & ipfam Diambram nominefue
Commifsarie prtdi3e,scu eins procur.pro ea de ipfis bonis pon facer in tenutam , *
corporalem pofseffionem dummodo non apporerent predi ft1 Drufimitj crditons ip
fius Diambre priores, &" eidem breuem, & fummariam reddere rationem , & tarnen
centes procur. ipfius Diambre per repitum rationis vt in talibus consumera
cetera bona sua; immoquod satis plus graut tu reputemus inhibutflis Mtarijsveftris, qui eidem procur. ipfius Diambre vtiieit quedam inftrumentaprote. motu
faceret, & fub certa pena penitui non eompleret, & quod peius eft ad infligationem quorumdam preeepiiiis procurator! predifto vt expenfa* cuimsdam sen
tence late contra ipsam Diambram vt audiuimus contra Deum , & iuflitiam soluere deberet omnia inhibendo etiam eidem procurators sub certa pena vt
de causa ipfius Diambre non se penitut impednet; nee coram vtbis prosequeretur eamdem . Vnde vifis rationibus omnibus Ciuis nolre predifte tarn iuiis , &
apertis , & vifo etiam modo , & manerie , que per vos deducitur Liuu nolira per
pignoratianem contra vas, & verates fatU rationabilitcr proceder volebamsts ; ta
rnen diferetus Defsa Damblafio sAmbaxz veflermmitis ejecusotiombut adinmentis per
cum dtftis & propofitis , qua* fatisfriuolas reputautmus noflroi indices supradios
inantr requirendo rogauti W iterum 4 >w mtttere^us iniungenses aduerfe
parti,
i4*
Delle Memorte
pit , quod per aliquodtempus Trag, venire!, commoraret, & ftaret, quia eidemptr
vos fieretbreue ,& expeiitumius , &fummaria ratio fineiuditijflrepitude predidis . Ts[of .intern predicti difcreti viri Defe Vri uimbax. precibus aumentespropter
amorem, & diletliorttm , que diu viguit inter nos > & Commune Trag, non fine m
ximo Jgrauamine partit adverse intuximus Diambre predictevt Trag, veniat, sea
fnumproc.legititnum defuisiuribus informatum ibidem trarfmittat, qui continuo
poflqriam ibidem aplicueritflare debeat vfque ad duos menfes recepturus vobis,que
nobis vos Capitaneusfacerepromififtiseidemi videlicet ipfam Diabram , sen procu
rt, ponifacer in tenu tarn, & corporalem poffefftonem bonor. ipftus Drufmirij , &
ipsam inductam defender &c. vtfupra continetur adplenum . propter amicitiam ,& difcretionemveftratniternmreqiiirimus , & rogamusquatenus super bijr
talitervos ferre velitis, quodnoflra CiuisprediLla ius fuum, (tue commtffar efue
prediile vale it afsequi & habere, vt eft luftum , quod erit vobis honori , & nobis
adgratixm quantumcumquefit iuftum& tenebimur nihilominus vobis veftraspetttiones quandocumque occurrermt mrito exaudir i remouerifacientes , & adnthilari condemnationem > & proceffum contra predictam Ciuem noftram ,
veleius procurat.per vos fi quid fadum repcrirctur , & de expenfis etiam pcrCi~
noflram preditlamgrauibusjupportatts exinde taliter prouidentes quod de iure
valeat contentari aliter , licet inuitifacer non poffumus quin indemmtatibus ciuis
noflre prcditle quam tantum ius fouet , & iuftitiainhac parle prouideremus pignorat. remedio vobis amplius super Inj s minime requifitis- Dat. . . Men. February
die 2 1 intrante i j Ind. cioc 1302.
Tetrus Grad:
ficut non credimus vos latere qualiterpridie nofiras pre
ces ,& Utteras tranfmifimus continentes , vtplaceret vobis omne bannum ,&ptoteffum , & condemnationem latam , &factam indebite per vos , " perpredecesores
veflros contra Gregorium Vituri Ciuem noftrum diletlum pro eo quod rationesDiambrcrel-" Cornifs. Totille filij q. Drufimirif Vituri fidelis nofiri manutenuit coram
vobis, &proea in partefuum obtentum obtinuit admhilare, & caffare,fine adnihilari facer, & caffare , vt iuftum erat . Et cum idem Gregorius timens coram vobis
venire ad vos cum noftris prdit!is litterisfuum procuratorem miftjfet, vt bos litterat
nofiras vobis prefentaffet Udem procurator ipftus , vt vidimus publico infirumento
ficut conquerit ipfum bannum , & condemnationem contra ipfim dat. &fatl. in
debite nuliatenus voluiflis caffare,nec caari facer ; im mo quod efl peius certasfuas
pojfeffiones ibt in Tragurio pofitas , propterea intromittifeciflis , & eifdemfpoltafiis
envidem , noris litteris refpondiis , de quo miramur. Ob banc caufamdilettiotient, & amicitiamveftram iteratoinfianter requirentes amicabiliter dueimus deprecandarm quattntu vobu placeat,ac velitis proceffum bannum, & condemna
tionem dat. & fatt.eidem Greg.& contra cum per vos , & predecesores veflros inde
biti circa predict reuocare , fiue reuocari facer , vt eft iuflum , ac ei reftituere fuas
pofjeiones per vos ei acceptas contra ins, & iuitiam , vt eft darum ; de vfufruiti
ons vei-j ipferura fuarum pofjtffionum , ac de expenfts per ettm juppertatis; extnde eis
velttiT taltter prouidere quodvaleat mrito contentan - tltoquin facer non. poffe
mi's citwtcTtcamur ,& debito Iuramenti quemque Ciuem nofirum mam tenere /_>
fuc mn; vt efl dteens :r:fponfionem autem fuper hoc veflram velitis nobis tranfmit
tlre per nofirum, iuratum prefentium portitorem . D.U. die nona menfis ^li,g.
p.t Ind. 1305.
Da quelta Icttcra fi fcopre,ch'il ramo tlclla famiglia Vituri da Trau defeetvtisiitcdalpredcttDri.Qnro fia delli Vituri da Venctia delconHn diV'iita
.Ni aria
Di .
145
Maria Fermofa , come ncla pritra Jettera vicie cpreffo , e 1<?1! rerza conkvmato,neirefpreffione, che Gregorio igiio di Safinguerra, e N.jiote <i'cflo
DrumirofblseCittadino Vcnetiano: e lecondinnc, cjaloro caAan'opo
ritrouate nelle note dlia Cancellaria fono le i'cguenti .
1302 Ind. 15.
Cum D. Romanus de Stems Capitaneus Ciu.Ttag. preetpiffet Gregorio Salwgtterre
Ciui Trag, quod non molel net ,[eu mqutetaret Commune,& bom-.ncs Trag procuratorio nomine, feu Sindicarlo dic Diambre de Tarent ia,nec Hcnius alterna perfo
ne fub pena, & banno D.lib.I\n.pa).<? fupraiiits Gregorm fpreto precep> , fupraditli D.Cap .nihilominusficut pto> v.rator aide Diambre coram D. Duce Vcnct. & eins
cffitialibus, & coramfupradilo D.Captt.& Confiltarijs Communis Trag.cotidie maieflet litibtts , &fumptibus ditlam Commune inquietando ; vnde cum bec fit res Mali
exempli precept* mi Capitana fprriicre, & taliter Com.Trag- illicite granare ; di'
Rus D.Cap.codcmnat fupradiOum D.Gregorium Salm^uer, e inD.lb.dcnar,Vcn,par.
dandis, &foluendis vfque ad decern dies fub pena quarti, & fi aliquii prefumpfer/t m
Confilio ,feu coram offitiatibus : ve! Cap. d'cere , feu rrafiai contra hanc condamna4ioncm mfduorem fupradii Gegoi Salmguerre Ciuk Trag- quod ex , prout
ex tunc eos , & quemlibet eorum in lib.C .Ven.par.con launjt, " hoc facti ex vigore
fui srbitrij, & omni iure , quo melius facer pote i , &fi ob boc dam n w aliquod pateretur Commune Trmg.quod dium damnumfit j'upradifl; Grcgorij, & cms Maitis
D.Deffacie.
Cum D Romanus de Stenn de "Padua Capit.~nrw Ci*. Trag, ccwififfet L ragouant
Riuario Communis Trag.quodponeret D Doncum de Tarent 10 m tenutam, & poffeffionem bonorum q.D Drufimiry procuratorio nomine D Diambre dt Tarentio fecundum formant litterarum miarum per D.Duccm Venet.& Gregorius Salinguerre Ci.
uis Trag fraudulenter falfo , & malo modo induxtet Dragouanum antediVtum ad
accipiendum tenutam de bonis D Bunne . q. D. Iacobtde frag videlicetde tribut
paratinis pofttis in Ciuitate Trag, tuxta Gaufign m Comitts Marim ; iuxta Symconem omitis Marim, iuxta viam public m , vel alia altera excedendofortnam comtnijflonts date per/ adium DumCapttaneum; vnde cum bec fit r, s maliexempU excdetefines mandan, & muliciofe nuncium , feu riuarium Cots T.corrumpere.
& fraudare dicendo dolofe quodfnpte paratinee fuerant de bonis, & e\ bonis q-Drufim: quod verum non e, repent , immofaerunt , &funt in boms , & dc bonis
f." D.unne, vtpatet per publica Inrumenta , & leg'timas ralione s , & confit no
bis d tfum Greg, dixtffe dittos paratineas futffe dit D ufimirij , & anemone,
& relatione dial Drago*aniriu:[upradiftws D.Capitanew condemnat d.Gr.g. Sahn,
in /jfc.200 Ven.par. dandis,& foluendis Cot Trag. & quodft aliquis Ciuis T.d.xerit,
pits traclaucrit aliquo tempore infringerc , feu reuocate d am condemattoncr.iex
nunc prout ex tune quemlibet eorum in lib. 1 oo.condemnat,& boc facit ex vigore fui
arbitrij , & omni iure, quo melius facer poteft, &fi ob boc damnum aliquod
pateretur Trag.quod dium damnum fitfupradii Greg <r eim Man s D. Dsjfacice . Tenor veropublicacionn ipfarum condemnationum, & aliar um fubfupia in
titulatione repertarum talis e .
Late, & pronuncate fuerunt dille condemnations > ftuefentic condemnationum
per ditlum D.Capit.in Talatio Communis Tr. fedendo pro tnbuna , & teefet me
ointonium notar. d.D.Capit.fub anno T.n > 1 30a Ind. 1 5 Vagarte Regno vacante ternpore Ven.Vatris D Liberij Ept Trag.KD-Georgij de Sirberio Comitts & d. D. Capit.
Cm.T die 20 mis Maij prefentibus D DefJ'a *4mbhsij, uuymo Dom: be, Silueftro
Mmgce^f
144
Delle Memori
Min
Tctr0 Duymi , & Fwcifco b.Valentini teflibm 2
Qm condrpn itiones d.Grcgtirij Ego Sirutlm cancellani die 1 5 nouembm
fub anno Dnt 1 403 l-.d* iridato Uni Benennt* T'efsij Capit. Tu & confilij gene
rale jlript- per rm d. not. tempore ditli D.enuennti Cap. in Talatio Tr. prefentihm
D>Dejfa ^imblasv,, Day mo Domirhe, 7{cola Katli, Tetro Duymi, Gregorio D.Lticij 1 Daniele Iacobt, Matten Zori, Cipriano Martni,& pluributde ditlo confilio,alijfque; & bec cancelhtio falla in confliogeneraiiprejentibtts dttlis teibm rog, & in-,
prtjentta ditli D Ceuenuf Cup,tanei.
Se<riiiron quelle rondarme, perche Gregorio ipte ed in parte herede di
Dr.ifimiro volendo fottraerfi dal pagamento del:a dote di Diambra , haneua
corne prot tu atore d'elTa artificiolamente f'attoit mette re in pofseiso de beni,
che erano (pce iali di Bona Vedoua di Giacomo i'uo Cugino contra la forma
del Capitolarc , ftatuto di Trai fenza preuia prou, e perche ne'laperquifitione de beni di Drufimiro viene nominata vna torre con le feguenti
parole .
Item vnatumt cum coquina ,& cumfuis pertinentes pvfitaiuxtaTortam //.
Wis ,*& tuxtaTalatium Domaldi de Zadulinis .
Queftadeue euer ata vna di quelle torri, chenella reftaurationc della_
Citta far tata tabricata da qnalche priuato Citt;.diiio , come di fopra fii accennato , la quale ponendoi vicino alle porte dlia Citt , deue efler quella ,
che dame poiTcf' uta vicino alle porte di S.Spirito, comefi fpecificard mcglio , quando h* trartar delle mura della Citta j horada quelle memorieiopraregiftrate fi conofee ladolcezza con la quale procedeuano Ii Venetiani
con Traurini : & il fimile deue preupporfi faceflero con Spalatini , e Siben-'
zani ; c all'incontrc da quelle poche memorie che fono rimarte fi l'corgono
le violcnze , che di tempo in tempo vfarono Ii Breberiefi , delle quali ne regiftrar alcune antiche come l'ho trouate ; e dell'altrc vn fummario canato
dalli fragmenti de confegli di Trad : Ja prima dell 'intiere la feguente .
T^os Georgen* de Berbetio CiUitatum Marittmarum Dalmatte Cornes vniuerfis
prefentes litter infptQuris notum facimut , dicimut, aerimus, & confitemurto*
tum territorium de Todemone vid.a metis , & connibtts pofn is, & determmatis in
ter tentorium S palat. & territorium Tr. verfus Trag, effe Co:s Trag, ipfumq. Com
mune frjg. gratis, & amore noLu itlum ter' itorium conatfiffe ad vfufruttuandum
folumodo ; Uiudque dicimtts,afferimus , & confitemur diclo Communi gratis recepiffe advfi-f uet andum ludm-pitanora tantum. Et in ipjius temtorif dominio
commune umoore concejjionis prediHe de diclo territorio nobis falle poeiorie affe
rmas, & nfitemur inueni'e , in ipfum commune femperfutffe & effe in poffefjione
prpprietat:{ lerriio/i) fupraditli, quiiriuis ipfum vufruiuemur ex coneeione Com
munis tpfius . QHaprt.pter Dolentes iuri ditli Communis, feu diclo Communi fiipcr
diclo territorio i>i uliquu preiuduare ,fed ipfttnt 1 oe & tus eius quoi habet in ipfo ter.
ritor10, quia tenet ur , quo ad Deum ,& tnundum integre confer uare totum dictum
territorium po uoU um obitum, KT ante i nobis videbtur ex nunc prout ex tune ip
Commuai datum , V lel'tuimii vt diftnm ipfum temtoriw babeat , teieui,po[fideat,et qu. Iquidfibi ptacuent de ipfofacer pothficut de refua propria exteptione,& coniranttte iuris, & facti qualibet longe pulfa ; faino, & referuato nobis, quod ditl um territorial vfufruLluare ' vitanora tantum; nift nobis
placuerit ante noftrum obitum ipfuta territorium refill ere Communi preditto ; quod
tu noftro beneplcito rejeruamus de reflittundo iUui in vita nora,rel non. Mandan
t s
Di .
14
tes has Utterai noflri figilli pendentif munimine roborari; acetiam ad maiorem ,&
clariorem euidentiamhuius negttij manu infrafcripti notarij muniri . Datum incairoCliffi in Camera d. DComitis die^menfis lulijfub anno Dm natiititate 1303
Jnd i. tempore D.Boniff.TV.8prefentibt*s D. F irminio Cannico Trag. D Marino
arcbiepfo a.Calri, Magro Conrado de S. lipidio Medico fsti, D. Com. Magro
Tboma de Ferrara , & Mag.Cufma not. d. D.Com-Georgeij ttb.rog.& Ego Siroutts
Tetri de Imp.auce not.hijs omnibus interfui,& mand.d.D.Com Georgftri*
pf,& publicaiii .
Quando, e per che caufa fiaftata fatta queft'aflignatione dcll' vfufrutto
di Podmerie al Conte Giorgio non fi troua memoria alcuna; m dalla ferie
delle parole fi conofee , ch'egli lo godefse qualche tempo auanti , che deuc
efler nato regiftrato quando tu fatta efla affignatione nelli Confegli, che non
fi trouano ; quena deue efserfi ftipulata pe- cautione de Traurini , acciochc
morto il Conte non potelero Ii fuoi heredi fuccefsoripretenderne la contmuatione ; quindi fi pu anco congetturare , che pol efser nata fatta inj
Iuoco del falario dlia Contea diTra, dlia quale egli godeua iltitolo:
come puo anco efsere , che nella ftefsa maniera fi fia egli fatto conceder
da Spalatini quellaparte del territorio loro, ch'eratra'l territorio di Chliffa, & il territorio di Tra : e cheperci li Traurini dubitando, che coru.
tal occafione li Spalatini non rinouafsero le vecchie loro pretenfioni, procurafsero la fopradetta dichiaratione del Conte : ma per qualfuoglia caufa ,
che fiafeguitaefsadichiarationedel Conte: deue certamenteprefupporf,
che la Communit non fard mai volontariamente condefcefa concederli
l'vfufrutto di tanto fpatio del territorio , quanto Podmoi ie , che tutto
il tratto da Refnich fin'al confine de Spalatini : m far nata forzata di com)iacerlo per fchifar maggior male : poiche Ii Conti di Chlifsa pretefero
empre d'efercitare giuriditione arbitraria nelle terre, ch'anticameute furono fottopofte alia loro giurifditione , come f il territorio di Podomorio
auanti , che fofse concefso i Traurini , col quale confinando da Tramonta
na permetteuano , che dalle loro genti fofsero coltiuate quelle terre , & an
co fermateui habitationi contra il voler de Traurini, come confia dalla lettera del R Bela I V.fopraregiftrata al lib.3. cap. 2. nella quale comanda al C. e
Zupano de Chlifsa, che fe n'aftenefse: fimili , e forfi maggiori moleftie deuono nauer riceuute dal C.Giorgio , e faranno ftati neceiitati di fopportarle-
per fchifar il fuo fdegno .
L'altre violenzc , & eftorfioni , che fi trouano ne'Confegli fono le feguenti .
1 303 12 ^gofto,cbefia fatto il nuouo regiment compiacen\a del C.Giorgio.
1308 - ^prileffendoritornttigijlmbafciator mandati al C. Giorgio con vn fuo
minti, che imanda li fia dato yn Caflrato, vn Agneo > & vna forma di Cafeto per
ognimandra , che cos fia efeguito.
1 8 Maggio, chefia satisfattoal C.Giorgio , come nelle sue lettere , eglifiano date
ducgalete di vino buono, e 60 bo^olati.
4 Giugno per il commandamento fatto dal Bao Villani fiano mandati doi
jl mbafciatori fignificarli efjer co cofa infolita , & in queflo mentre li Viliani no**
obedtfcano .
6 detto fiano mandate doi barde di vino , e prejentate vna al Bao , e l'aUra al
Gkrgio.
i46
Delle Memorie
i < d.' per le rie oecorfe trgt'huomini del C.Giorgio,e Traurinifiano mandai dti
Ambafs. al Bano.
34 Ch'il Todefi con quattro Configlieri radano fino Scardona pregar il Bano >
che s'aflenghi dalle mlnaccie, & il jimile ft facet al . Giorgiofuo figliolo.
29 detto, chefiano offcrti al Bano , efuopgliolo per tutti Ii deluti commejfi fino
cento Marche d'Argento.
5 Luglio eendo ritornatig*4mbafciateri , e riferendo , ch'il Bano pretende 400.
marche f deliberate darglene .
1 8 LugliOiChefiano mandate al Bano doifomme di Vino,& ma di meloni, com'egli
ricerca, e di nuouo fi tratti l'accordo feco.
il detto per la venuta dlia ConteaJorella del Bano nel Monaflerio di S.Francefcolefiaprefentato vn Caflrato , vnagaledadevinoio. boqrplaticinquc fommedi
meloni, & vn mo?zp d'or^o .
19 detto dimandando il Conte dallt Boffigliani 3 wrgt defomento per ogni cafa,f
tommandato , che non diano cos'alcuna & efpediti jlmbafciatori al Bano , li quaii
accordattfi feco eleffero il . Giorgiofuofigliolo per apitamo dlia uta con]"alario
de soo. lire l'anno.
Dell'accordo feguito col Bano trouafi la feguente memoria .
" Taulm Bantu Croatorum > & Dus Bofne , vna cum Georgeo Comit Ciuitatum
Dalmatie,ceteriq.filijsfuis vniuerfisprefentes Huerai infpeurisfal. & omue bonu .
%4d vnitis veflre notitiam barum ferie volumtu peruenire, quoi attendentes quta mifericordia locum non haberet fi nullm delinqueret , considerante t diligenti confideratione diligentem deuotionem affetlionem , & fide ipromptttudinem , quibus Comme ,
Vniias,rHobilts,& hommes Ciu.Tr.erga >.os,& in noris negotijs,& agdts vuiucrfisfideliter,&fauenter claruerunt,& quoi bona ipforum opera exceum commiffunt
quemlibet fuperabant quibufeumque genus rindile penjetur ignofeere noftris dum
potuiemus vindicate , gratiafit offenfioni preponenda maxime venia per fidles
poslulaturfatisfatltone debita mediante Idar , & vitem prediSe Ciu.Tr.ad
firam diieftionem omnimodam , & fauorem Specialem de cetero recipientes totum
exceum, fine offenfiones per eos aduerfitt nos, & noflros faas , tllatas, vel commiffu, qualitercumque diclo, vel fado, omniaqnc dcbit/t , in qnibtts preditlum vfq.
modo ,velt<.nebatur, feu tencrt poterat quacumque occafione tacita , vel expre*
atque (ruges duorum annorum percept as de Vodemorie per CoeTragJfupum,pro quibus b-Madim de Varicafs. de ladra tunc temp.' Totas Tr. & D.Tetrus uymide
Trag. erant,& fuerunt depofitarij,& nob'tsfideiuores dimittimut,rclaxamuf,& ex
totopromittimmfine-exceptionealiqua, vt tanto diltgentius , plenius, &fidentius
omnmoda fides, & deuotto per ipfumCoe, vmtatem ,& homines de Trag, nobis
bfeructur , & specialiter quantum in nobis eft tnditlgcmus mortem Toleni Stucbienig: & eins filij Scorone, StanoifratrisTurche per homines Trag, perpetratam
faluo , quod de morte Toleni , w Sorone prediorum fatisfiat eorumheredibusiru
pecuniafecundum , quodper D. Mladenum Banum filiumnoftrum, & D.Madium
faricaf.de ladra, vel per duos bonos , & legales hommes , qui per partes eligentur
fententiatumfuerit, ficutfuithatlenus ordinal urn ; de morte vero Stanoy anteditli
debet cognofci ratio per Totem Trag. &fiatfcundum quod lufluu fuadcbit ; & ft
minus iurisfieret, & exinde aliquid coutrarij contigertt, quod abfit auima nofira
minime exinde refpondere teneatur ; m cuius rei memoriam , & maiorem firmitatem
prefentes concefjimus litterasfigilLnrum munimine roboratas . Oat in territorio du
T^onepfe Eccl.S.Chriftofori die 5 mis -. jo8.
Da
Di .
47
Da quefta dichiaratone del Bao i feorge, ch'cgli taciuta la quantit de'denari y che con cal occafione haur riceuiuo ( come confta,che s'era dichiarato di pretendcrli ) perdona alli Traurini l'oncle fpecifcate nelli tre Croati
amaban da Traurini,e nelli frutti de Podmoric,chc deuono eTcr ltati riceuuti da Traurini doppo la morte del C.Giorgio feguita doi anni prima , in luoco del quale era taco eletto C.Paulo figlio del Banojconforme alia fopradettaconuentionefattafeco ; m perche nelli titoli , e giurifdittioni fue era lue
cello Giorgio riglio del Bao; chepercifu detto Giorgio fecondo , haur
egli pretelo di continuare a godere vfufrutto,come godeua tutte l'altre fuo
prcrogatiue: perci credibiie, ch'm luoco di quefti frutti li fofle aflegnato
il fopramentouato falario annuo di lire 500. fotto titolo di Capitanio , cho
|uanto alli delitti de bomicidij fi vede, che viene rimefla la cognitione alio
orme folite praticarii ; onde il Bao non haueua occafione alcuna ragioneuole dj trauagliar li Traurini ; mvalcndofi dell'autorit , pigliaua prctefti
per eftorquer denari , come haur fatto in queft'occalone ; e fe non foflero
f>erfi gl'altri regiftri de Configli, fe ne trouarebbono molt'altri fimili; lo^lef6 deue anco hau cr vfato con Spalatini, e Sibenzani: m per non eilerui Confegli , ne ftritture publiche di quei tempi , non fe ne puo far rafronto . Aggiuftatifi li Traurini col Bao afuainftanza li mandaronovna Galeottaarmatacon 60. huomini li u.Agofto 1308. E perche viuente efso Bao fucceffero altre cofe,far bene di rammemorarle per poter fenza interruttione profeguire l'eftorioni del fuo figliolo Bao Mladino .
E Hato di fopra efprel'o (T.i.cap.i^.) come il Vefcouo Treguano s'era accordato con la Communit circa li hrutti delle pertinenze di Bolfiglina: il
Vecouo Liberio in quefto tempo ftipulo l'accordo con la medefima dello
condanne , come doueuanodiuidern, che nellc note di Siroito Notaro ho
trouato.
In nomine indiuid.Trin.amen.U-D. a nae 1 305 Ind. 3 . Reg. D.Karalo Ser."' Re*
ge Vng.& temporibus Fcn.Tris D-Liberij Epi Egregij V. D. Vault de Bnb. Com. &
nob.V-D.jtndalo de Tefco Capit Ci. Trag.die 1 5 I an. urn difeordia orta fuerit ternporibuf retroais inter(upturn D.Epm ex paite , & Trag, ex altera fuper
ttrifdtionc erimmalium queftionum ipftus D.Epi;ldcirco,n inter ipfum
O Epm preferum tempore[ tamquamVatrem,<r diQum Communejamquamfuot
film iurgia nutrianturfed procul repeantur pemtuf diurnofubfidio permitiente ipfe
D Etrnt profe,& Epaufuojeilicetfuo tempore tantum ex ma parte,e d.D.Cap.DD.
Deffa ^mblasif,7{icola Kafotti,Duymus Dopniche,DefaMorftce,Matthem D Luctjt
Tenus D uymi de Cega nomine, & vice d.Cou Tr-pro ipfo Com.* ex altera auSoritate reformant* confilij gnlis d.Coisfcripte,vt dir manu MagH Coronis not. D.Cap.
ad tale mter fe patlum, O" concordiam peruenerunt vid.
Quod D Cap. ftue Reor , vcl reorcs , feu ludtces , vel confules , vel alium ,feu
d. Ciu.Trag.cgnofcat'ur,& cognofci debeat de tnfr'iscxccfjibus, tam commt0s,quam
committendu per Filanos ipfius D. Epi S. Cufeme , Dobrouze , & per omnes habit.uores, vel babitaturos in Terrenos ipfius . Epi .S. Cufeme ,Dobnui%e , &per
v>'i':rsbjbitatores,vel babitaturos in terreno ipjtus D.Epi yt cumque comtfs.vid.
de homicidio , de vulnere fanguinolto , de latrocinio , de robara , de ftupro >
a v.o'entia muliermn , de adulterio , de furto , de inneBione armorum , &
de omnibm infultibus , & rixis commiffis , (mnttendis tm cum armis ,
qurn
Delle Mentirte
quam fine armis per Villanos prediftos vtcumque committerentur , & medie
tas condepnationum pecunialmm , que fient ex predi His exceffibus , & quo
libet ipforum , & occafione ipforum , & cuiuslibet eorum fit , & effe debeat
diftiD.Epi & alia medietas fit , & effe debeat difti Cois Trag.& exaftapecunia ip
forum condepnationumJlatim reftor,fiue reftores,vel con[ules,qui erunt ad d. regi
men Communis Trag.teneantur,Cr debeant dare,& affignare dio D-Epomcdictatemdiftam condepnationum pred.ita quod nulla mora faciat in Camera Communis
di[la. medietas condepnationum d.D.Epi,fed eidem ilatim exafta , vt diftum efi debeat integra liter aJJignari.In omnibus vero,& fing- aliis eidem D.Epo plena iurifdiiiio debeat remanerc& predifta omnia , & fingulafuptus D.Epus promtfit pradifto D.Cap.& sapp.no e,& vice d.Cois recipien.& flipulan. fieri & exerceri vt di
ftum efi per d.Coe Tr.feu retlorem ipfius Cois quocumque nomine cenfeatur tempo,
refui D.Epi,&non vltra,Que omnia &c.
diftum in Talado d.D.Epi pHtibus Donato D.Tticole kafotti,Baflicho Zori, Vrinx
"Petri Zanini Magro Ottone not.S.D.Cap.Tribe Idrenia Zubriano Bubulo , & Vidaiucio Zamberti tibus rog.& D.Mattheo D.Lucij exam.
F del medefim'anno conceffa carta di reprefaglia contro Brazzani per effer ftata depredara vna barca da quelli Ifolani,Ia quale ho vol uto regiltrare ,
accioche fi veda con quanto riguardo fi concedeuano effe reprefaglie.
In Cfcr.rrc.130 5. die vlt.Tiouembris Cum Coli^Colanchi cum juis focijs mereat:
nob.V\D.Duymi Dopniche Ctu.Tr.cum mercationibus ipfius D. Duymi inquadam
barca per partes infuie Bracie in cap.'vid.ipfius infule ttanfiturn faclens fuiffet ibt
Tibrigna de ditla terra Bracie , & quibufdam alt; s fuisfequacibus eiujdem terre tot
mercationibus ipfius D.Duymi tunc indicia barca exifientibus illata fibi violentia
derubatas, qui untfummam , & quantitatem 50. lib. Fen. par. & nullatenuspomultamtnslantiam ab ipfa terra Braute habere iuflitiam potuiffet', Cum
itaque Coi Trag, querimoniam . & petitionem ipfius D. Duymi recepta diftum
Trag. fecerunt eandem terram Bracie per plut es litter as, & nun t ios, &
tandem per *Ambafs. ipfius Cois Tr. folepniter reqnifierunt ipfi D. Duymo pas
50. lib. reflituere , vel reflitui facer , quod facer omnino contempfit . Jdcirco
nos Mattheus, & Francifcus confu, & Reft. d. Ciu. Tr. habita plena fide ,
tarn per tees , quam per nunciorum , & cimbas ' relationes hec omnia vera
effe , & Vifa formafiatuti comm. Trag, ipjaque forma tarn in requirendo d. Terram
BraTjt, quam m omnibus , que circa hec fieri debuerunt diligenter , & jolemniter objeruata . Ideopenfate , & deliberate De i nomine inuocato auftoritate Cois
Tr.&-de confenfu ,& volntate confilij eiufdemCiu. Tr. damus, & concedimus
eidem D. Duymo plenam & liberam potem , licentiam , & auftoritatem capiendi de
perfonis y mercationibus , rebus , & bonis Cois , & hominum difte terre Bravie vbic unique eos , ea <3" eas inueniet in ditla terra Brave ,& eius dtftriftu , & metan
& diflriftum , d. Ciu. Tu vfque in quantitatem diti. lib. 50. pro fatisfaftione diftamm mercationum diclo Mercatori d.D.Dnymiablatarum,& dapnorum,& expenfarum : hoc tarnenfaluo quod d. D. Duymus , aliquis pro eo nullum nouitatem poffit , debeat contra diftos famines mercatores , & bona dift. hominum terre Bra
viefacer vfq.ad cucntuminTrag.D.Mattbci Lucij confulispred.qui adprefens ad
diftam terram Brxie ire intendit , vel ft non tret vfque quo diftum Bratic per
Utteras Communis Tr. de dift is reprefs. centra eos d. D. Duymo datis primo certificetur.jidum in Valatio Cois T. m conf. d.Cois in eo conuocato,& adunato ptefi ,
Deffa Morficbc t & SilueftroMeugicijtcft.vvciO' rog. &\ cx.im*
Ego Marinas jndreecxuinmani.
L'a.'i-
Dt *.
149
K 3
- VjtfdellaCanr ..^...7. (
ra
i $o
Delle Mentarte
ria fi caua,che Matthco Zori era ftato Confole fino del i 3 lo.infieme con Gre
gorio Lucio, e Francefco di Valentino pur Lucio , epoidcl 13 Ii. Ii jp. Apo
llo forte Capitanio Generale del poplo , & infierne Conlble con Ii medefimi
Collegi , e lufl'eguentemente Pocfeftd , Capitanio del Commun, e Poplo di
Tra lolo fcnzaConfoli fino al 13 17. & haucua per Collatrale Androto d'Ancona;md per qual caula fia flato pcrmcflb all tre fopranominati conti
nuare tanto tempo nel Confolato,e perche Matteo fofl'e dichiarato Capita
nio del Poplo , epoi Podeft , e Capitanio llo , eflendo pe 1 fi Ii Confegli di
quelli tempi non puohanerne notitia; md nella depofitione, che fece il
Vcfcouo di Scardona del 13 19. per l'occalionc, che fi rit'crir fi trouano le feguenci parole .
I'rater 7{colam Epus Scardone cum Sacramento exponte , quod Marinns ^Andre
nobilior , drpotentior nter Cines Trag.occidit cum comitiva fu notarium Commu
nis, & vnlnerauit\duosde Confultbsu propter quod ,commoti nobiles , & ignobilet
fecervnt Matbeum Zori primo Capitaneum , & rc&orcm , poflea in confilio , quife
cit officia , & oficiales more fotito , & condemnauit Mann um , & alios culpahiles
in pecu>. & mifit ad confinia > tandem Marinas reuerfus ad Ciuitatem non conten
ts de dominio Matt bei Volontrie exiuit de Ciuitate cum Confanguineis > & ^mievs
fuis .
Querto Marino era figlio d'Andrea, che f figlio del Conte Marino,aI qua
le il R Bela haueua concerto Prapratniza , e Ghubitouiza, diauendo li Contadinidiquei luochi all'vfodi Croatia da fe dipendenti, corne proprij fudditieccedcualaconditione di priuato Cittadino ; perci dal Vcfcouo vien
detto , ch'era pi nobile , e potente de gl'altrii dal che fard nato , che fdegnato per qualclic cpetenza ciuile ammazzafl il Cancelliere, e frifle quclh del
ato ; dal qual'accidente commoflb tutto il poplo cacciafle Marino >
li fiioi dipendenti fiiori della Cittd , & in odio fuo elcggerte per Capitanio
Matio Zori della famiglia Ccga detto Zori, che vol dir hjglio di Zorzi , con.
cuieranovnitigraltridoiCnlbliLucij; liquali pu efler, che come competitori d'ertb Marino fiano ftati mantenuti tanto tempo nel Magftratorpafiato poi tumulto , e radunati li Cittadini nel Configlio confemurono con
le forme oJite d Matrco la carica di Podeftd , e Capitanio in compagina delli
medefimi Conioli , e condannarono Marino in pena pecuniaria loamento
permettendogli il ritorno alla patria ; doue non yolendo ftar fotto il gouertro d'ertb Mattco , fi ritiro volontariamentc fuori della Cittd con li parenti ,
e dipendenti fuoi come dice'l Vefcouo ; e fe bene non fpecifica il tempo nondimeno deue efserfeguito il primo tumulto auantt Ii 9. Agorto ijii.quando Mattco era gid Capitanio del Poplo; e la fconda vfeitadi Marino li 20.
Ottobre 131 j. nel quai tempo eflb Matteo era Podeftd, e Capitanio folo fenzi Confoli , ed airhora fi fard eflb Matteo accoftato alla protettione de Ve
netian!" poiche fi troua la fegente lettera icrktale dal Doge Soranzolobes Superando D. G. Ven. Ce. nob.& fap.V* Mattheo Sort Votti & Capitanio,
te prudentbm viris
eonftlio,& Commi Tr.amicisdiltbtisfalutem,&
iileSionis affeSum . Rtcepimus littral Veras , & tm eat , quant , que diferetus
Vir Daniel Vituri nuncius vefler [apienter dicere , & exponere voluit tnteUexitntu
iiligenter ; qui peticiones infraferiptaspro parte inanter reqmfiuit nobis .
quod vinum de Trag, tale dasium folteret ad jexitum Ciuitatis noflrc
quaUfolucre confutuit vinm de ; Secundo quod deputaretur locusfpecificatm
1 ra*.
j
M Ven. :* .'; ~rag. Venderetr.r > Tertio quod humir:s de Trag. .* quamJefi.
mofoluendo totaliter abjotttti redderentur. Quarto quod permitieremm degr.itta
]vodp*ffes txtraber* !t / extrahifacer {'me datio aliquo legnamen ad vaorem lib. Sgrobrum i que omnia licet per ordines , & fiatuta noiira Rritam confiliorumJolemmtatem "equant i iamen atttndentes magne deuottonis , & amoris af
fectum, quam cognouiuius & cognofeimus vos habuiffe adnofiram magnificencias,
& habere, propter quod vos magts diletlos, & cario es tnter aliosgtrirnm in vifeeribus caritat's, & optantes fingula operar: pro pt,Ji', & efficaciter pro/wenre, que vefirumflatum tefpiciant, atqneoonum,bemgne g< atemur , gratios petita per jlm*
baxat. veflrum duximusacceptanda,proponentti in omnibus , que amplificatlonem,
& conferuationem viflramjapiant habere vos I' luorabditer commendatos,(3' dare in
predifiis auxilium conftlium, & jauortm,jhutfacenmus pro noris . Dat
die S Madij xi Ind.cio 1 3 1 3 .
Da quefte poche memoric fe fi frd rifleflb alio ftato dclle cofe , fi fcorger, che Marino di Andreis fi come pofl'edeua beni in Croatia cosi era neceflitato di dipender dall'arbitrio del Bao , efecondando le voglu- fue, haurd
f>retefo delle cofe , ch'agl'altri Citadini non dcuono efl'er piacnite ; qnindi
ara nata la caufa delle compttenze, che finalmente proruppc nel fopradetto
accidente ; in cui fi vede , che ceflato il tumulto non ardirono li Cittadini di
condannar eflb Marino in altra pena , che di danari fola.nente ; nc qtiefto riguardo di condannarlo lcggiermente indelitto cosi graue, e coucederliil
ritorno in faccia del Pode/ta ferito da lui pu elfer prouenuto da altro , che_
dal rifpetto', chedoueuano haueral Bao, efecifofero Confcgli di quelli
tempi fi trouarebbe fcilmente qualche fuo ordine in tal propofito ; poiche_
trouafi, ch'eTo Marino vfeito fuori la fconda voltaricorrefle dal Bano,coii_,
il quale fi trou quando venne fotto la Citt.
Da quefta ritirara dunque di Marino , e fuoi dipendenti commofli di nuouo li Cittadini hauranno popolarmente accrefeiuta Tautorit al Podeftd , e_>
dichiaratolo Capitanio perpetuo del poplo , & egli conofeendo di non poter refifterc alie forze del Bao haur procumo la protettione de Vcnetiani;
la quale nella lbpradctta lettera viene cortefemente , m con parole coperte
promeffa , per quelli riguardi, che fogliono haucr li Principi prudenti di non
aderir alli moti fubitanei , e popolari , che prefio fogliono fuanire; e perche
fi troua certa memoria nelle note della encellara de i,e iy.Fcbraro 1314.
ch'il Podeftd Matteo fi fi<jurt al Doge di Vcnetiapcr Prodan Balfad Slauo"oft da Lefina, che fi trouaua prigionc in Venetia , ch'cgli , II fuoi firrltoli bbediranno gl'ordini del Dogc con la contra figurt di Daniel Vituri 110minato Ambafciatore nella fopradetta lettera, & ;;ltri Traurini , Lcfgnani,
dal che fi pu congetturare, chclafopraintxndenza del Golfo, cheprima_#
haueua il Conte , e Configlicri , che mandauano Ii Vcnetiani d Zara all'l-ora,
cosi , perche il Conte di Zara dipendeua dal arbitrio del'i Cittadini di queila
Cittd,che lo clcggeuanjcomc p rche perla vicinanza J Alm Ma trano neceffitati Venetiani di tener trL<-ma,e 1 altr'Ifole contiguamente legni arnuti
per aficurar la nauigationc , rh:iuranno appogpiataal Cont di Lefina; coa
il quale fi fard ben intefo il Podcltd', e per mezzb fuo procurara Ja prottttionc de- Vcnetiani ; e qui sha d'auuertire, ch'anco in Spalato vrdeneeflcr Pata
qualche difturbo, ncJ quale fi faranno ingeriti li Venctiani, poiche li 1 .GiuK 4
gno
ijb
Delle Memrie
Di 'Trau.
153
fplein, vetfi alio nomine de iure melius dicipoteft difcretum virum D. Marc um lulle
diletJum Ciuem noflrum ad cemparendum coram Mag. & Tot. DD. lob Superanuo
Duce Fen.& coram Coi .& adfaciendum, & tiatlandum atqttefirman: cum en,
& ad faciendum eis promiffionem tarn de promitten, per cumdem D.Marcum , quam
de quibuslibet alus prout ipfi Sindico melius, & vtilius vifumfueritpro d. Coi Trag.
& ad contrahendum patlum cum d. D-Duce ,& Coi Vcnct.& ad obligandnm dictum
Tr.& habere ipftus Cois , &fuperd. pecunim mutuo fumendi , & quod
poffit eligere redorent , vel Totem de Ventt.quos & quem ipfe volucrit pro tempore
prefenti , atque futuro cum illa conditione & (alario, quo ftbi plactierit,r vtilius vi
fumfuerit adpacifcendum,componendum,& cuiufcumque generis contratlus faciendum,& ad obligandumfe noe d.coisfuper quocumquv contractu , &gnlter ad omnia
torum negotia tratlanda,&gerenda palm, & occulti, & ad omnia alia , & fingula
facien.& exercenda, que dilla funt, & que ei commia finit , & mpofita per eofdem
D.D.Totem,Crfuum confiliumgener.facere poft;de qtiibns omnibus ei credatur,&
que de vtdia & neceffaria conducere videbuntur ratura, & firmum perpetuo habtturi quidquidper diClum Sind.fallum , & procuratum , promiff.geumue traildum ,
ordinalum fuerit in premifjis,& quolibet premifs.fub oblig. bonorum d Cois Trag, in
quorum omnium teflm& pleniimam firmitatem prefens inflrumentum ft appenftone
Jigillt ditli Cotf Tr.communitum,& manu meifubsii nof-rob-^iflrnn Trag, in T l r.
tiowus Coispntbus DDX.ebrtano Maxim Francifco Valentint,Defsa B.:fli,Cebriauo
Bubule, Tetro Marao , & lohe Tetri de Venet.ttbus rog.& Defsa Marci exam.
In Chrifli nom: amen: anno nat. eiufd. i ? 1 5 In d. 1 ? Reg. D.Karalo Ser. Rege Pug.
& temp. quid.Ven- Tatris D Liberi) Epi Egregij Vin D. Tanlide Srcberi, Com: CT
nob V D Matthei Zori Tot is, & Cap.Topuli,& Cois Citiit Trag.die p.">- Iunij.Cum
nob.& pot.Vir D.Mladinus Banns Croatorum,& Bofnepararetfe cum exercitu tarn
per mare, 411am per terram ad veniendum contraCimr.Trag.ad impHgnandnm,of}endendum,& captendum earn ftcuti tandem hoc fecit vidclicet,tjnod ven,t,offendit,propugnauit,non quidem de iure ,fedpsr libitum voluntatis 7{ob. Vir D. Mattheus Zori
Totas, & Cap.Ciuit.predifte cum Iudtcibus , & confiliogenerali eiufdem Ciuit- per
quos ditla CiuitAi regitur congreg.in Talatio eiufdem Ciuitatis more jolito, et de iure
debito volentes precauare ftbi,&fue Ciuit.& Ciu: periculnm, & prciudicium,quod
minatum , & euenire poterat Ciu. pe pro eo quod quidam locus,feu Monaerium
fratrum minorum cum Ecclefia,officinis,& Orto,Curia,et alijscratprope Cmitatem
predictam ante portas,& pontem ipfius Ciuit. qui locusfi ad manus holium deucn\ret poterat de leui capi ditla Ciuitas, aut enormiter impugnari, tint, volnerunt,
& deliberauerunt pro alute dicte; Ciuit. & defens-.nemine dijeordante quod defiruerettir ditlus locus,sen monaerium ,quod quidem feccrunt proicundoipfnm Monaerium vfque ad ten am,& ipsum totaliter dcflruem!o,et quod dai cm ipfis fratrtbus
alium locum in Ciu.pred.terra loci deflrutlifemper remanente ditlorttmfratrum, &
rutlui a Ecdie am derutle-Sane Ven.T.D.Liberius D.G.tpis Tr.ig.cum Cplo fuo
fclt T.7 nfdlo Tbcodosijjloanne Cauaiuccio,Undriolo Mana de , er lohe
Ste pi Duymi Can.Trag-.nccnon vniuerso Clero suo/jui presenta erant ewgregati in
Eccliam S. lois de Tr. de ipus Capli volntate , confilio , & ad fenju adinflantiam,
~ lacrimofam petit onem prefati D.Tote.& Capiruli,totiufq.confi,ij C.is d. Cin.ec
vniuerfitatispopuli d.Ciu.necnon de volutate,& afsensu fratris pnmt ^bbatis Mom
S.lohis de Trag.o. d,S. i neditli Conucntm ipftiis Montfclt fris Hadouatu, fus Sabini
fregorijj fris Francifci , f? Dec, frTeire Cutio , & fris Leonardi monacorum.
Mon. S lohis ibidem prefentium ctigrcgatorummore fotito t& del-no , acetxam
1 14
Memorte
D/T.
155
i $6
Delle Memorie
vcniito fotto ia Cict, e fatti tutti quelli danni , che puot alla campaqnij
partifse cosi prclo fenza hauer potuto ottcner alcuna cofadclle fucdimande , reliara marauigliato non potra pcrfiiaderli , fe non che f fa frapoio
tjualche gran rifpetto , clie l'haur tarto partir ; mu chi riflettei all'elettione deJi'Ambafciatoreper Venena, alJa quale fu prefente Ci: Pictro da Venetia , ch'era ftato ektto Amiraglio, e conduttiere delle genti di Trau , s'accorger > che quert'Amiragliato non pu efler ato delle lele barche , e genti
Traurinc ; Je quali non haiirebbono hauuto ardire d'oppor all'armata, ch'il
Bao doueua hauer numerofa al fiio comando , compota almeno de Scardoneb Sibeiizani, & AJmifsani , e fors'anco di qucJli di Nona , & altri , onde
deue crederf, che quefto Gioan Pietro hauefle (eco l'Armata Venetiana , che
doueua ftare ne contenu' di Lclina per guardia del Gol tb , e foflc venuto con
quella a Trail per difefa della Citta; equeftadeuceifere ftatalacaufa, ch'il
Bao conofcendo di non poter efpugnar la Citta protctta dall'armi Venetia.
ne per non difguftarli fi ritirafle dal moleftar li Traurini, e ch'all'hora Matteo
valcndofidellaprotcttione de Venetian! fatti entrare n el Configlio de fuoi
partegiani , che non erano foliti intrauenirui f taceffe confermar nellaPodetaria per cinque anni futuri ritenendo il titolo di Capitanio perpetuo del
poplo , e poi trattafle col Bao compoftione ; poiche 1 Ambafciatore eletto per Venetia non ciando ; trouandofi il nome fuo regiftrato tr quelli,chb
furono prcfenti al giuramento uto di Podeltaria, & il Bao veduto, che non_.
poteua far fuo modo fi far contntate di lafciar lo flato di Trau nel fuo eflere ; m volle . mila lire di contributionc per pena della difobidienza,trouandofi , che Ji S.Luglio dello lelanno fofie decrtate , che fopra la diman
da del Secretario del Bao , che ricerca tre mila lire per la prima paga delle^
lo.mila uno eletti otto , che doueffero far la tafla , che furono gl'infrafcritti .
Deffa Bafliani , Marcus lulle , Tetras Sufle , Morfia Dobroni , Zubrianus Bable t
"ncola Mattbei Dobrc, iuice Belle, Micoe S tepe DDbOfto deliberauc-runt , vt mfrafcrtptifoluant in dominicain venturam infrafcripum [ alia* fiat banniiiperxannos extra Trag.
Mattheit* Luci/i D. lib. Deffa Morfece CCC lib. Duymi Domicbe cumfilijs D.
lib.yx.Tetri Caflrafoci cum Gaufigna CCC Sore 1 , Lupxa ^imblasij , & Sor D.
Simon MariniD.IuueDeeCC laxaluanche C.Francifcus falentini CCC Marini
Cippico Donatas T^co/e Deffa lue Luce Donatas tacle Gregarias Saiingnerre Franc Luce .
Cos u initiqata la colera del Bao con l'efborfo di tre mila lire per la pri
ma rata, conegna de pegni per il refto, & al C.Giorgio uo fratelo conceffa vna barca armara con ao.huomini : M non bcn acquietati q ue fratelli ,
lorie la guerra con Sibcnzani, li quali hauendo ritenuti prigioni alcuni Trau
rini fu per ci lo ftcfso giorno creatp Ambafciatore per ricercar la loro rilafiationc : la qualc denegara > fu terminate s'afpettafse la venuta del Bao : in
quefto mentre, che fi facefle l'eftimo di tutti li beni tanto labili , quanto mobili, e li 7. Agolto decrtate , che nillimo ardilse di parlare , o trattare con li
fuorufciti tanto Laici , quanto Chierici pena lire 200. e ch'ogn'vno douefse^
portar 1 armi tori della Citta, cio fpada, rotella, poi li 26. deliberato di
vender Je terre di Diuuglie, e di S. Marta per ricupcrar li pegni dal Bao , e_
ael medeimo giorno comaudato Luxa d'Aroblafio, che douefse dar figurt
di
Di Trau".
ij7
158
Delle Metforte
Di Tra.
159
Delle
Di Tr.
i6i
di S.Gio:Battifta , e cacciato Mattco Zori , e ritoniati !i fuorufciti li .-r.i 1to leuuto, er; iutuito aiii Monaci,) e qudle trafpoinr: alle cafe continue al
la Chifla di S.Stjfano , che di PJ-uitero all'hora diceuafi , fopr.i di che fi tronano doiBreiu'ii Papa Giouanni, l'vno tic 20, Abollo 1517. cl'altro de 17.
Marzo 1 3 ip.nclii quali delgala cognitionc a Gregorio Vcicouo di Lcfina_jj
e Stefuno Piouano di S.Pietro nuouo di Zara , perci Corrado de Torre Podet per nome dclla Communit, e le Monache di S.Pietro inftituiroiio Procuratori li 1 3. e 14 Giugno iji? per alfiftere alia caufa auunti li dclegati i
con qual occafione furono prelcle fopraiiominate depofitioni, chetrale-
note della Cancellaria fi trouano ; trlequali li Monaci diS.Gio:Battifta_
dimandarono la reftitutione del loro Monaterio , aflerendo che le cofo
feguite foflero fatte con violenza , comndate da M^ttio Zori Tiranno, e per parte della Comnmnit fu rifpofto li 25. Giugno, che quel10 eratato oprate dal Podeft era feguitocol coiifeiifo delliGiudici, e_
Confslio conforme il confueto , e che fe quelli che non erano contenti del ftio dominio hanno voluto vfcir fuori dclla Citt , la colpa_
non era fu, ne perci doueua dirfi tiranno; efedoppo fu cacciato dalla_.
Podeftaria fu mal fatto , e che la deftruttione del Monaitcrio fcguifle col confenfodelDiocefano, editutteleperfone nominate neH'mftrumentoi gl'altri depongono in toianza lo fteflo, ch'il Vefcoiio di Scardona di Ibpra nferitojmalcuni ,&inparticolarelifuorufciti ritornati allerifcono, che tutti
Ji difcordini proueniflero perche Mattio Zori non habbi rcnuntiato la Pode
ftaria, come voleuaii Bao, e c'habbi operate il tutto con violenza, & ar
bitrio tirannico ; il che potrebbe dirfi , che foTe da loro detto per pajfiono;
fe in vna dlie parti del Configlio eftefa in tempi quieti 20. doppo, che_
llizS. Maggio 1340. ( che fi riferir , e confiderar fuo luoco) nonvenifle efpreflb , ch'all'hora fia flato tempo di tirannia ; cfprimono anco , che-
quando fu cacciato Mattio fiano ftate abbrugiate le fententie fue,e procefi ,
lui condenni'to nellavitai al che viene rinollo, cheBartolomeoMichiel
Podeft con confcnfo della Communit facefle bruiare le reformationi del11 Configli , & altre fcritture , nelle quali era nomin'ato il Poplo ; m npn_.
raltrenote,efentenze; enellifopraregiftrati fragmenti d'effi Configliapparendo, che fofle data autorit al Podeft Matteo d'accrefcertl niun-.-ro del
Configlio in tempo , che s'alpettaua l'efercito de Sibenzani con li fuorufciti;
i puo da ci dedurre , ch'all'hora tbfscro ftati a^gregati nel Coufijlio delli
Plebei , fi come anco lamedefima plebe far cocorfa in moit'altre attioni ,
ch'in quei tumulti feguirono, e che pcrri la prudenzn del Podeltd Vcnctiano, mentre andan.; fcdnndo gl'odij dcllc part, volendo abolir il piu i he poteua le mcmorie dclli diiturbi paffati tr quelle haur anco afcruuiacc le fcrit
ture , nelle quali era cocorfa la plebe , fotto nome di poplo , nel gouerno
della Citta clettionc d'oflitiali , e quefta dcue cfllr i.t caufa , che non fi crouanoConfegli di quei tempi; deiche pero (contuttaladilenza del Pode
ft ) n' reitata memoria ncll'elcttione fopraregillraca de 8 Giugno 1315 .de^
Mattee Zori per Podelta , e Capitaine , ndla qualc d.-ndo intraut-nuc 125.
Conficlicri , numero eccedente molto ogn'altro Conie^lio dj quelli tempi ,
come i compraba dal C'onfcvlio fuHequentc iui re<'iftrato de 26. Dcembre
dello itcfs'anno, nel qualc incrauennero Configlieri 90; onde vi deuono 'jffer
intrauenuti di q_uciu della plebe dipendenci dclla tacciouc.dd Podeft or.
i i
Delle Memorie
Da
Di Tra .
2bJ
164
Delle Memori
Di Trau.
16$
L 3
ira-
1 66
{Dette Memri
Di Tra.
167
trafacere, vel venire per [,1 alios, aliqua canfa , yel ingenio , auf qiiocnmqite alio
exquito colore,fe modofab 50 mille lib. den. Ven. par. parte non obferuante
predicta parti obferuanti predttla,quarum lib mediem fit,& ejjedebeat D.Duci, &
Coi Venevboc efpreffo habito inter cos ; altera vero medietas fit , & effe debeat parti
altetipred ca obfertumi i pro quibus omnibus , & fmgulis firmiter obferuandis ,atten. r adimplen, ad inuicem obligauerunt : quo fupra omnia bona Coi um difta'
rumCintt.& admaiormfirmitatem, & plenius robarfigilla pendentta vtnnfque
Qtuit.duxerunthnic scriptoprefentiapponendrm. uixmefl hoc in diel t Ecctrfia
Santli Cipriani prefentibiis nijs vocatis, & rogatis teflibus vid.TfJb^ viris Mattheo
Zori,Mich:Stepb:& Mengaiga Defle Trag.Grcg. q.Dominici Cberbafaich,Damian
H idofs Vrencouich, & Oifula q.Dragoie Siben.& alus .
Ego Damianus Radofi Vuticonig exxminator man um mi
Ego Laurentius q.Mag. Hnr not. Imp. au ci. not. & Siben. Iur. hijs interfui , &
predi Ris partibus vt audiui roatusfcripfi, & roboraui .
Queft'queIIalcga,che/criijeilMadiofofl'c conchiufa tr Sibenzani,
Traiirini auanti , che feguiflero !e cofe di fopra fpeeificate , die come s' rincontrato feguironoprima della ftipulations d'efla lega ; dall'anno della qua
le fi conofee , ch'il Madio la mette conclua vn'anno doppo ; ne queft'errore
pu attribuirfi al Copila ; poiche nel Capitolo precedente referendo la mor
te di Vrofe R di Rallia, dice, che feguifle li 5. Nouembre 1321. tempo pofteriore all 'cite fa d'efla lega,nella quale vi l'errorc dell'Indittonepofta nel Sin
dicato de Traarini de 22. Dcembre 1 321 .Ind. 4. perche dello fteflb mefe , &
anno i natiuit: correua la ftefla inditione 5. che pofta nella ftipulatione d'
efla lega ab incarnationc del mefe di Gennaro fufsequente : e ri lerendo il Ma
dio ch'il Bao Mladeno forte rotto dalli fuoi nimici doi volte ( fe pero non re
plica la ftefsa rotta ) e che doppo la prima mandarte il fratello Giorgio al Re,
doppo la fconda fuggifse in Pogliza, e d'indi in Chlirta,doue fi fermafse 1 5.
giorni,&afpcttandoiuiil ritorno del fratello s'apparecchiafle d andar dal
Re con prefenti honoreuoli ; mi quando feguifsero quefte rotte , non eflendoui rincontro di fcrittnre, non fi pu fapere : deue pero crederfi , che duraffero molto tempo quefte controuerfic, poiche cominciarono del 1317. come
di fopra dal frammento de Confcgli flato ofleruato : onde tutto'l paefe circonuicino di Croatia fari andato fot to fopra, diuifo in dependenti de Brebiriefi, loro nimici : gl'vni , e gl'altri faranno ftati egnalmente molefti all_#
Cittd maritime , che non faranno ftate permefle viucr neutrali; perciliSibenzani, e Traurini fi faranno rifolti di conchiuder la fopradetta lega : la_i
ouale eflendo ftet. ftipulatain vna punta def i ra tanto vicina Tra , d iadicio, che ci pi lfi efler (tato tarto per qualche ripctto, che per parte de_
Traurini pu efler proceduto in riguardo de loro fuorufeiti, cnedoueuano
infertar laCamp.igna con gl'hnomini dcllc loro terre vicinc di Prapratniza_i,
(Hiubitouiza, & .Itri a:fcnti loro: per parte de Sibenzani Cquandoaneo
ron vi fia ftata alcuna diT-*nfionc interna, com'jra in Tra , & verifimile vi
" -fse, come in Cuti , ch'era ftata fempre pi fottopofta all'arbitrlo deBrc iriefi di quello, ch'erano Tra , e Spalato ) come quelli , ch'haueuano mag,'inr territorio , piti cfpofto airinuafionc per la vicinanza de Caftelli d'Oi\>r.i /i,Brcbir,Scardona,e Chlifsa pofseduri da Brebiriefi confinanti col lo: > territorio; hauranno perci forfi voluto, che quefta lega fofle fecretarrsen.-c- r.c!i:fa: nella quale pattuendofilamct riella pena per Vcnetiani , creL 4
dibik*,
i8
Delle Memorie
<ii permetter l'elcttione del Cont a Venetiani ; m ar fors'alfhora foprauenuto il Bao con l'efercito nel territorio di Sibenico , come fcriuc il Madio : percio li Sibenzani pattuita l'elettion del Cont per 4.man d'elettion ,
tome dice il Cronilta,fecero la deditionc di Marzo per riceuer gl'aiuti de Ve
netiani: in queftomentre ritornato Traii Bortolo Michiele , ch'craftato
Podcft, fuelettoRettorcperilmefediMarzo, come era folito di farfidi
mefe in mefe i &ilfuonomenonfimetteuanellefcritturepubliche, como
fi faccua del Cont , e Podeft , e poi fu confrmalo per l mefe d'Aprilo ;
allij. del qual mefe il Doge ferine Spalatini , ach'incrudekndo il Bao
contra le Cuta di Dalmatia , e sforzandofi di foggiogarlc fotto la fu eruiiii fupplicatione de Sibenxanj , Trauriai l'baueua riceuuci in protettione,
evo-
Di Trsl
16)
j 70
Delle Memorie
fe bene ftato referito al cap. 14.de! Iib4.De Regno D.U.& Cro: lo voglo re
plicare anco qui tradotto nella lingua voJgarc , acciche da ogn'vnopoffi
efler intefo .
Trinme di Cbrifio amen- Vanno dellafu 7{jtiuit.i 1321 Ind..il giorno 24 cf\Aprtle . jld honore di Dio,e della Beata Vergine Madrefua,e di tutti U Santl,e San
te della Corte Celee,e iato,atigumento,& honor perpetuo dell'infrafcritti. QjtcWtl
palto , confederatione, epromejje,falto, efermato, & fatte , & famate trd l'Egregio
huomo Sig.r "Paolo Conte figlio della bona memoria del Sig. Taolo Bao de Crian da
vna parte , e del Communes dell'huomim della Citt di Tragara dall'altra.In prima
dun que infiernes trd di lorofermano vvione, e confederatione in tal modo, to . Cb'il
detto Sig.Conte Taolo deues fia tenuto rebellare,e fare viua guerra, palefe contrat
' Sig-Mladeno Bao de Croati , efuoifeguaci , e contro qualfiuoglia altri nemici della
Citt di Tragura,e quellt con tntto'lfuo potere offendere ,nuocerlisprocurarfelicita'
mente difarli danni,edetrimentt:cominciando effa rebellione,e guerra di qui alla fefla
di S.T:ctra del mefedi Giugnoproffimo.o auantife pi prefio potr . Item debba, e fia
tenuto l'ileffoSig. Conte Taolo hauere , traltare , e reputare per tuttogl'amici della
Citt di Trag* per amici,e li nemici per nemiciie non debba far pace col detto , o
altri,chefono, ouerfaranno nemici della Citt di Tragurafen^a la volonia dea detta
Cttt,& buomini de Tragure,efe'l detto Conte f vniones confederatione con alcuru.
altre perfone contro'l detto Bano,& in detrimentofuo,c dellifuoi feguaci debba meiter
gl'huomini di Trag.fi contntanos voglwno effere nella detta vnione,e confederatione
< olio effo Bano,& all'incotro il Comme diTrag. tenuto ,pt omette,e dene fare al detto
Sig.Conte come difopra in tutto efpreffo-.falua tafedelt del R d'Ongaria, e del Do
ge di Venetianfuoifedeli, efudditi . Item promette'l detto Commun di T rag'ira all'ifleffo Sig.Conte, chefe l'efercito de Trag, v cijfefuoriin Sclauonia contro'l detto Ba
o , il detto Sig. Contefara chiamato Capitanio delle gente Tragurinefe cosi ad eo
Sig.Conte parer,e placerLitem s'l detto Sig.Conte Taolo,o lifuoi huomini haueffera
caufa,o necejfit euidente Centrar nella Citt di Trag.gl'huomini di Trag, prometi
nos deuono ricetier nella detta Citt il detto Sig. Conte, e li fuoi huomini, e quellt de
fender come fefleffi . Item fe'l detto Sig. C.Taolo volejfe , 0 ver poteffc intrometterfi
nella fignoria de Sclauonia, li Trgurini deuono , e promettono al predetto Sig.Conte
darli atuto,configlio,e fauoreper terra,e per mare Jecondo la facotth,e poffibutd loro :
fala [ la fedelt , & honore del R d'Ongaria ,edel Doge di Venetia , e fuoifetfeli,efudditi : & fe colfauor d'Iddio il predetto Sig Conte perueniffe al Banato, 0 alla
fignoria della Slauonia,debba,e fia tenuto lafeiar libcramente godere alli Cittadini,&
huomini di Tragura le loro ntrate,honoris priuiltgijs non debba intrometterft,o ve
ro dimandare, o riceicar'alcuna cofa dalla detta Citt , o buomini dt Trag per ragione
'aleun Banato,Vicariato,fignoriai.o ver Cantea , o d'altra preminen^a , e fe fifaceffe
tra'l Bao da vna parte,e'l detto Sig.Conte Taolo,e Tragurini dall'a'.tra , o vero
fe'l Bao per qualche altro modo mancajje,promettono , e deuono dare li Tragurini al
detto Sig.Conte Taolo ogranno m vita fu per bnon'amore,e per la rebellionc, eguer'
ra,cb'tl detto Stg-Contefar deue lire 1 oo.de Ttccoli . Tiitte le cofe predette promife
vna parte ail altra attendent & offeruares non contrafarefotto pena de 500. Marche
f^rgento,& magior eautella,& cudenla de tune le cofe predette commifn o, che
foero falte doifcmture de tutte le predette cofe di vn tenore ; l'vna d e qult mumta colfigillo del Commune di Trag, e quelle deue rimanere appreo il detto Conte
Taolo , e l'altra munita colfigiUo dell'iftefso Sig. Come >; quilla deue rtmaner frefso l Commun dlTiavurs.
Di *Tru .
171
Pende il figillodi cera, ncl campo de] quale nelli parte inferiore vn'alaJ
grande d'Aquila( che l-ntica arma della Cafa Subich Conti di Brebir la_
quale fi vede fcolpita in piii luochi foprail Palazzo Pretorio di Spalato)c>
nella parre fiipcnore vn'Aqui con apertc3 e Corona in capb, & attorno
il figillo le feguenti Icttcrc .
I* S. PAVLI SECVNDI COMITE TRAGVRII.
ErafeguitainqucilomentrcIadeditioncinVcnctiaJi i7.Apre ij^i.fatta
da Danid Iacobi,Gio:Pietri, Federico MattcJ Sindici, conic dalli medefimi
patti regiftrati ncl principio dello ftattuo fi legc>che fono an-o ftati rciftrati al cap~.14.del lib.4.Dc Regno Dal. & Cro. nelli quali cfsendo inferco fo fteffo inftiumcnto del Sindicato viene in qucllo elpreffo,che verfando la Citt, e
diftretto,in gran pericoli , & opprcffioni, e deuderando Ii Cittadini di ricoiirarfi fotto la protettione del Dominio Vneto, Ii dauaii^autorit difottometter la Citt , e diftretto al Doge > e Commune di Vcnctia : faluc tuitc Je-
ragioni,& honoranzedelRd'Ongaria; comedie dal pliucipio dlie diffenfioni ciuili fu procurata da Traurini la protettione de Vcneuani all'hora.,
quando fu mandato Venctia Daniel de Giacomo Vituri vno delli fopranominati Sindici , ne i iporto la fopradetu Icttcra del Doge del 1 3 1 3. fuTequentcmente quando;J Bao del i 1 . venne con l'efcrcito fotto la Citt , ii
palefementc cfctto vn'Sindico per trattar la deditione,che per i'aggiuftamento all'hora feguito con efloBano f interrotta , edoppoche lifuorufcitiritornafono la fconda volta fuori della Citt , fu fnalmente conclafa iniemc
con Sibenzan i,cos i per fottraei fi dairincurfiorii, che doucuano patir li Trau
rini dalli fuorufeiti prbtetti , e fomentan dal Bao , e Conte Giorgio fuo fratello, che rifedena in GiTifia, come per sfuggirc ncU'auucnirc le niolefte con
tribution!' reali, perfonali, horamai diuenute infopportabiIi,ch'efercitauano li Breberief, le quali oltrc quello ne feriue il Madio , e dalli fragmenti do
Confegli flato riferitd vengono anco acennate nelli fopraferitti parti col
Conte Paolo fo fratello mentre s'efprime ( (befe foja diuentato Bao , douefse
lajtargodere alh Traurini l'cntrate , & bonori , e prMlegij , ne mercar a'.cun* [
per neme del anoto , Vicariato, Contato, o altre premiue*%t ) come doueuano far
lifuoi irate! Ii. Quelle violenze dunque, & cftorfioni de Brcbiriefifurouo
cauf,cheliSibcnzani, Traurini fi daTero Venetiani ricrnando leragionialRcd'Ongariajil nome del quale continno metterfi ncllefcritture
publichc come prima fi fegnito pagare la olitaportione del datio, 6 portorio alU miniltri Regij .
DELLE
17
DELLE
Dl
MEMORIE
TRAGVRIO
HORA
DETTO
TRAV-
Libro Quarto,
1.
ipfis nullum damnum fieri pot , fub pena quartit cuiuslibet beflie > & qmlibtt poffu
accufare,& habeat mcdietatem banni.
die 1 2
Caueflrus preco cois de mandato D> Com. alta voce precoma pro damauit quoi
omnes tarn dues, quam Sclaui,& alij babitatores Trag.fint et efse debeant prefto,&
cumfuis armis , & fuis manerijs caufafaciendi monflram quandocumque placebit ipfi D.Comithnec recedere Ciuitate fine licentia.
1322 Ind. 5.
Ifta efi caualcata,fiue impofitio equorum falla per difcretos viros D.Danieleui lacobiVtiuri,& CaottumT$cole officiaits eletlos die Veneris 14! in Gener.Csufilio Ciuit.Trag.ad ditlam caualcatam, & impofitionem equorum faciendum ex formareformationis diCli diet Veneris %1 in ditto Conf.' General: fttl.e , qui cqut
efse debebant valeris ad minus pro quolibet 60 lib.par.& baberi debeat per infrajcri*
ptasperfonas vfque ad Kal.^iug.prox, venturi.
Mengaj^a Silueri,& Baronus eiusfrater cum eorum Matrc vnum equm.
luue Tetri vnum eq.
Slaucho cumfilijsi*
Duymus stephanicumfratribus fimulcontmorantibus 1.
Daniel Duymi . 1.
Daniel Jacobi ViSuri . 1
luue Defse . 1.
Fredericus Matthei cum fratribus . 1.
Defsa Baiani
Michael Stephans
Matbeus Sori
Defsa Taimte
Tlufolus lulle
Tetrus Defse
Meif lulle
Bona Francijc i Valentins
Dobre Sori fil Sori
Mari* Vx:MirJe, Gappe filiafut
Tetrus Suffi, Iacobus de Veficbo
Gaufius Defse, France Martini
Defsa Vitalis, Vitalis Martini
Bona Vx. Cipriani, Bona VxMarini
Daufola Dornte cumfororc , Defsa Strautini
Firminus CigatJe, Grcgorius Marini
Vx: Mattbei Dobre, Tacla eius filins
Greg.' Salinguerre > Martinas Duymi
Vtcentius ^.mpleufi, Tomas Sartor cum Sorore ViCtWti] predifii
Matbeus Claudij, Vx TetuCaflrafoci cumfilijs
Defsa Duymi, McngaT^a eius films
Francifcafilia Luci Defsa Ioannis Lucif
Trode Vx: Sore, Daniel de Domaba
Tethufa t{aticben, Gubrefa eius gener. Menlo eius films
Tetrus lacobi, Steffanus eiusfrater, Defsa T nal
Stana VxiDonati, Biui%e de Bella CaMus WcoU
_ ..
"prufcbQi
174
Metnorie
Di Tral
ij$
venuto Knino , che appunto doi giornate Iontano daZaraperconofcer
com'eranopafl'ate le dienfioni tr'IBano Mladino,egl'altri Conti Croat*
( ch' Villani chiama all'vfo d'Italia Schiaui ) e fatto venire il Bao lo laceffe
ritenere , e trouandofi doi PriuiJegij all'hora im conceffi dal R alii Sibenzanili 8.0ttobrei 322. nelli quali4hiamando]if'cdelili conferma Ii Priuilegij
delli R fuoi antecefsori , e fpecifica le terre , cht- s'includcuano nel loro ter
ritorio: da queftifi puodedurre, c'hauefse mco penfiero di qualche.
compenfo alle Cittd maritime ch'erano in poter de Venetian i, come accenna
il Villani, m che per la rotta della fu gente tralafciafle di farlo , e ritornaffg
in Ongaria, e per le moite qiierele , che con tal occafione faranno ftate fatten
contra Mladino lo dene hauer condotco feco prigione , come colpeuole di
tutti Ii difurbi feguiti .
InqueftomentreinTraper ordini riceuutida Veneti fi Ii 6. Luglio
publicato bando , che tutti Ii Spalatini doueflero nel termine di giorni
otto rkir dalla Citt, e territorio , e che ncfluno ardifse andar d Spalato : e>#
nel medemo tempo Sibtnico il Conte Dardi Bembo haucua ritenuti alcuni
danari de Traurini credendo, che fofsero de Spalatini ; m Ii 2 1 . dello ftefso
mefe furono d'ordinc Ducale reuoeati ei bandi , Ii 1 o- Marzo 1 ? 2 3. venne
Trau petracha de Pietro de Petrachis Ambafciator de Spalatini dimandahdo
ad impreftito ^o-corazze per diffa del Caftcl d'Almifsa , li furono confignate
ao.corazze lo.Colari , e ao. Capelle fegnate col fegno di S.Marco ,
impreftata vna barca per andar Venctia, che poi f rertituita doppo il ritornoli
io.Agofto fufsequente, e feriuendo il Madio al cap.21.
Dui 1 3 23 mfe frilis dcima quinta Luce ntrante audiens Comes Georgius
quoi 1 Spalaten.inuafiffent cepit doler multum , & dolcndointratut cam Spa!atheir depredauit totem beialiam Spalati.
Seguita poi narrare, come forciti li Spalatini in numero di laoo.andasero fotto Chljfsa, e fofsero rotti, e tri mort i,e pref ne reftafsero 1 so. tr quali molt i nobili , e rimprouerando alii patriotti foggiunge , che Panno prece
dente l'altre Citt di Dalmatia vnite con Venetiani poco honore riportafsero ritornando d'indi con danno , e vergogna, e nel cap.2 3. tr li rimproueri,
che f al Conte Giorgio dice,
deruere Ciuitatcm Spaleti,& anferre jilmiffunh& habere ad vette reftrum vbieffet enrfttf, & locmpiralarum.
DaJchefi come fi feorge, che del mefe di Mano 1323. Ii Spalatini erano
partecipi nel prefidio d'Almifsa, cosi dall'vltime parole del Madio fi vedo,
che fi faranno in ci intercfsati per ouiare il corfo alli medefimi Almifsani , li
quali in quel tempo pin che mai per l'adietro fi faranno fatto lecito d'elcratarlo : poithe dal tor Conrc Giorgio fopradetto del 1 31 .li jo.M.tggio h iuenano ottenuto p iuilegio ne] quale fe li concedeua d'andjr in cono con obli
go di dar p rte determinate dclla preda al medefiino Conte proportion^
della graudezz* dlie barche da 10. fino 40. remi a . Hora , cii 'ar riflefso
alla prefa d A!mifs rta da Traurini, e Sibcnzani con l'aiuto de Vcneria.ii, e
fufscquentemjore al bando cor.cro Spalatini , fu reuocatione , impreftito d'
arme a'Ji nedefimi per cuiodi d'Almifsa, emolto pi della barca per condor
J'Ai iL: eintor Venena, conofeer, che li Spalatini aeanti la rotta del 4 ino
non hiiranno ardito di difgitarc, ne lui, ne'l fratelloj che riledeua in Cnlifk
*t Reg. Dal'./.4.C.1J.
Delle Memorit
tanto vicino loro, pofi'edcua Almilla ; onde per la vicinanza (aramio
ftati partecipi , t'autori ciel corfo d'efli Almirlaiii come s' di Copra notato ,
che altre volte, cd efl], e Ii Traurini fiano itati creduti partecipi , e che per ta
caufa feguiflero in Tra , e Sibenico contra loro Ii bandi : ma che huta ron
flare I'innocenza loro , foflerc anco reuocati , che l'andata del loro Ambafeiatore Venetia con barca Traurina nonfofle perche loro non haucficro
barche, m che ci faceTero in rig-.iardo, ch'il Conr-j Ciiorgio non fe n'arccrgefse.fi come penerratolo venne a depredar la loro Cumpagna,comc riferifee
il Madio fopra aegato.
Qui:ti. premura haueTero i Vcncti^ni , che la nauigatione del Coito fofle
i.. ...... , co:r.e prontamente fpendcllero per pcrfcguitarc li Corfari la lettera
ndmedefimo tempo feritta dal Doge 1 raunni lo dichiara regiftrata lib. 4.
cap.i4.rii:ilap"ef'ctt'cp'>ra de Regno Dal.& Cro.
Fj mcntioix j! Madio ai cap. 22. che lo tefs'anno fofl flato mandato dal
R i! Banc Nico per nflltere alla Dalmatia, Croatia, e che dalli figlioli di
Babonig li fefle fatto oftacolo : ma fconfitti da lui fi humihaflero , ed'egli capitafle Spalato , doue fofl'e rkeuuto honoreuolmente, e che ritornato verfo
Ongaria , tutti li Barcni di Croatia faceflero colloquio con Venetiani , e_>
Citt Dalmatine , nel quale fofsero ordinate moite cofe contr'ilR, &il
Banato:di quelto colloquio fe ne ha nncontro nella procura ftta dallaCommunit di 1 rau alli Sindici, che per parte fua doueuano afilflerui,che far be
ne di regiltrarla .
In ... eins nat. 1 5 ta^lnd.j die Inn 2 Rgnante D.Kr.
Ser"' R.Hung.tempore Vcn.Tat.D Lampredii Eptnob.& fap.Viri D'Marini Maurocenibon.Comitif,& Capitanij, & nobiiium Vir DD-Dcffe Bafliani, Ioannif Defje Tetri, loan.Vetri Duymi , & Federici Mattei Lut* ludicttm Ciu.Trag. in pleno, &
CHli Conf.- Cois , & Ciu-Trag.voce , <Cr fono more jolito congrega
te de mandato dii D Comits, & Cap.& volntate Dorum olo ludicum , er conftliariorum die Ciuit.Supj"' D.Comes, & Cap.profe , & fueeeoribus fuis , de voiut.tite, & confenfu omnium , & fingidor um in dio confitio exientium , & ipfum
totifium vniuerfum cum ipfo D-Comite,& Capit. & eitts autloritate , qui omnes diftam Ciuit & Trag.totaliter reprefentant fecer. ioni.& ordin-vnamm. & contord.& ex certa fcientia nobiles, &fap- Piros D.D. Daaielem lacobi Vifturi , Lafo(um Tacle, Muhaelem Stepbani, & Fcdertcum Matbei Luc) hon. Cines Trag.abfentcs tamquamquam prefentes fuos & die Ctu, & Cou Trag.folemnes ^mbafs.*
certes nuntios, V Smd.fpecialiter ad comparend.pro ipfo D.C0.& Cap. & dio conf.
genetali, & dite Ctu. Cois Trag. & fe prefentandi m colloquio parlamento ,
quod fieri debet m Syben. velaltbi per Mug." & Sapien.- Pros D.D.Bartvtam. Mi
chael; luflinianum luflmtano , & lacobum Gradonico de Ven. Hon. \. M." D*
Incltti Ducis Htn.in partibus Dal.& Sc'.ationt* & per nobtlem, & Sap. Cr potentem
Vitum D.Mex de fetiet.bon.Com.& Cap Siben.cr ipfius S:ben.Cini.
t.un nobiles, per (uampluries egregios Comits, & Magnates, & Barones, nubiles
yir os Sciawmite Jiu Croati*,atque almatu, & ad dicen, traan. ~c. tu dio f/otloquio ovinia , &
videJUm fore vtite pro bono flatndtttCiuit.Trag. & ciusdflnu, & totm Dal. V Crout1 &,
promut- &.
bene non fi pu difeernere quai forte di conuentioue all'hora feguifse,
tutta-
Di 'Trau.
1 77
mede-
Delle Memorie
mcdcfimo mefc , f conclua pace rr Spalatinje la Contefsa diChlifVa,
nicnrrc era ancora prigione il Cnim Giorgio fiio rmriro del Conte Nelipirio
per mezo de Zaratini, clic ne furono rbitri pagando certa fomma di denaro
Ii Spalatini per liberar Ii loro prigioni, come feriue il Madio al cap. 24. e cos
tcfs la caula deile controller lie con SpaLtini,&: all .Maggio 1326.U pega
ra da Spalatini la tcrza,& vltima ratta titila fopradeua ccmdanna .
Haueuano in qncllo mentreli Sibcnzani con l'occafione dea veniitain-.
Dalmatia delli fopranominati tr Seiiatori Venctiani con titolo d'Ambafciatori moflo lite all 2 iratini dimandando la reftitutione dell'ifole Zuri , Mortaro,& Arte, e perthe nello fttfso tempo haueuano cfi Zaratim concefso le_
reprciaglic contro Traurini; cjuefli 11e diedero parte alliprcdetti Amb. & an
co Vcnetia dimancancio rilarcinienti de danni paiiri diuerfi tempi ncJ
territorio cii Zara, & infierne elpedirono Amb. Zara con rintraferitte commiflioni,nellequali oltre il proprio interefse eiprimono anco quello dc'Sibenzani loro collcgati .
1 324 Ind. 7 die 27 Madij . Ttys Marinus Manroceno Co: & Cap. Trag, cum nris
Ittd.& ( oufilio vig nti comittimus vobis nob. uiris Greg. Salinguerre , & Vicentio
^impleufi dtlettis fidelibtts, & *mb. nrh quod eatis ladram , & quod D+Com. lad.
nobiles, & ditfa Ciu.ex parte noflra, & noflrorum nob.& Cois TrJfalutetis cum
t!!:< pulchris, & decenubus verbis, quibus vobis vtdebitur conuenire .
Item quod ex parte noflra , & Cot* Tr. e xponatis is quomodo dicitur per nob. Sy
ben. quoduper eo , quod ipfi detment Sibenyiuis quafdam Infulas , quas ditli Siben9juii dicunt adfefpeaere noluntfe compromhtere inD Ducem, in coes amicos,nec
volunt quod per fapientes iuris iparum Infularnm queflio terminetur offerentesfe Sy.
hen^ani iurafua, que haben tfuper indefigtata tranfmittere Venet. Taduam , Bononiam, Tarifant, vil quocumque placet ladratinis, & ipfi Iadratinifua iura ftmiliter
mittant ad hoc, quod ditla queflio fine debito termtnetur, de quo ft ita eft nobis difplicet upie.it b s , quod ipfi ladratini, & Syben^ani quiete > " amorofe viuant ad inuicemficuti debent facer boni vicini ; & quia ipfi ladratinifunt amici bominum Tr.
ipfi Syben.etiam funt non fol um amichfed tamquam fratres bominum Trag.vtpott
fraternuatts vnitate ligati, & quia tam ipfi ladratini, & Syb. quam nosfumusomnes
Balmatini,& fub alarum vmbra D.Duc:s,& eius dominiofuppofui; ideo rogamos ipJos ladramos, vt avr.icos Kariffimos, quod in ditla queflione talitsrfe babeant, & itu
prediis talem modum,& viam inHeniar,t,qu Deo,& hominibus mundiplaceit, &
quod inter ipfos lad. & Syben.onmis fcadali material's oriripoffet,quod Dens auer
tat tota tollaturJ Uta quod cffr.atis nos iffi . lad nob.& Ciu.Iadreadfacicum inpreditiis, & aiijs omnibus , quefiirnus , & poumus omnia , qu*fpeant ad
strtufque C;s,& Ciu.commodum,& bvr,orem.ltem quodfacialis tranfitum per Syb.
dicenta D.Com.lud.ir nob.syben.qualiter ladram ex parte itisfuper negotio
Jnfularum I arum, quas ladet tir.i eis tenent ab eis aeeipientesfuper inde informatio.
fi quam volucrut Vobis dure. Item habita refponfione D.Com.ladre, & fuo conlio tomttimus r ubis, quod pofiea taugatis vt rba eisfuper noflro ntgotio dicentes eis,
quod ipfi po'unt prout eis placet adnos venire, & nos adipjos non poffumusmittere
ger.urn noflram propter reprealias non raiionabiles,qua baient contra nos , quod eit
placeat ipfas nprefaiias , & [uper ifla materia dicere prout vobis vtdebitur
conuenire. Item quod dcbeatis requirere eos ex parte noflra , quodfuper damnis datif
wRris homimbus pergentemfuamprouideantfacer quodiuRum fit,& decens Jupet
qpibuidanuiist& fuper negotiodtSatumrepre^tlurum rogauimus D.D. Eartbola*
MUU&
Di Tr .
179
i8o
Delle Memori
Di Trau.
18 1
i 8l
Delle Merorie
& non objcruantem applicandapro medietate Coi Vcnet. & pro alia mediente parti
leja,ftue offer,fa,peiiaque &c.
Lata dau,& pro;ntilg.fuitditlafcnt.*perfuptos duos DD.Donatum, & lohemfedentcs pro tribunal/ vita cum fupradifto D.Ludouico eorumfocio non eiufdem opinio'
mi cum ipps'ublHS vnaienda apudvallem SaniArcangeli ad Bugnat diflntlus
Trag.pnttbas j'up.Sindicis,& loe CucbiulhThilippo Ouymi,Grubule Tbeodosij,Ian%io Egidij,Martino Marim cos de Spalato, & Francisco Bredani de Venez, habitatort Siben.
Ego Donatus Contareno Cornes pred. iudex mauum mifi
Ego Ioannes Gradonico G mes pred.udex manum meant mi
Ego Alex.loannis Mbertint de Firmo 7Jot.et nunc Cot Spal.de mandatofitprad.
iuorum D.D.Donati,& Iou ludicum scrip,& oublie am .
Non fopi pero la con trouerfia con queda fentenza; poiche I'hauer nominatoMczlina per ron fine riufciuaquefa parola equiuoca, venendo varia
mente interpretan Ii confini fuoi ; perci ni di nuouo fatto ricorfo a* Veneria
e dclcgata la ftcfsa differenza Giacomo Gradenigo Conte di Spalato , cho
venuto Tra il mefe d'Agofto 1333. afcolt pi volte le parti nella Chiefa_>
de Padri di S.Franccfco doue oltre moite altercationi furono elctti per andar
riconofeer Ii confn i Giouanni d'Egidio da Spalato * Marco Stepi,e Deila-.
Iis Lucij per parte de Traurini , e Radoslauo Michetich , e Damiano Agnouich per parte de Sibenzan i,c poi conuenuti nella valle di Stelpona * e venuto
anco iui il Conte di Si be n ico con vna Galera fu lungamente agitata la con
cordia , e da Traurini prodotto il difegno delli luochi controurfi : ma differendo li Sibcnzani di moftrar li Priuilegi; , & inflando proroga del tempo per
le vindemie non f conclufe cos'alcuna, e fpir la delegatione : onde conuenncricorrer di nuouo Veneria doue comparfi Radoslauo figlio di Giorgio
Curfignach per Sibcnzani , e Gregorio q. Mattio Lucio per Traurini dimandarono nuouo Giudice rdegato a fpefe dclleparti, e fu li 1 .Ottobre delibe
rate dal Senato di mandar prfona , che non fofse flata in alcun regiment di
Dal mat ia, e fu eletto Bertucci Bocado tafsandoli il falario,che doueua haucr
dalle parti . Quefti conferito in Stelpona , e li 3 1. Dcembre 1333. vdite lo
>arti, riuocata prima la fopradett3 fentenza,venne d fpecificare li confini ncl
a maniera, che fegue .
Dix t > diniuit audauit , & fenten. vid* hoc modo . Quod datertjtiperiori verfusfeptentrionem fojfa de Blifoy yerfus occidentcm fit%& effe debeat Cois , & hominum Sib.defcendendo verfns Aufirum vel Quirinam vsque caput montis Cortelini i
latere Leuantis yerfus Trag.nfcruata fup.'*fententia lata per nobiles VirosD.D.
jloyftum Mauroc. & Donatum Contar.& ab alio latere vid-Trag. veniendo yerfus
Orientent fine diftam foffam de Blifoy cum Beslri^efu amfinis Cois,& bom.Tr.jl
ditto yero capite Cortelini /tniendo per vi am Garbini, yel Quirine dimitien
do Caflouidoa^ d parte Ori. yerfus Tr. in quo Caflouidola^ignata eil in lapide vino
vna
, <P diclofigno, & per vaUem,&per viam Aufiri vfque ad aliam *| in pe*
tr v.u a fignatam m valle predica, &abipfo figno veniendo per ipfam yallem ai
aliam*$pofitam in capite vallis voeatam Tetgnitb inpetraviua, ac ab inde reSo
tramite veniendo per Hontem vocatum vtfupra Tetgnich ; in cuius monta itfcenfu
verfui occidentem rfi qu&iam foffa vocata etiam Tetgnichiad quam foffam fignata efl
vna
in petra vina vfq. ad quondam aliam f fignatam in petra vtua vocata jtera
petre,& ieindeetiamteHo tramite veniendo vfque ai aliam f* fignatam i petra
viua
Di TVvf.
iS5
in Unis Epi Tr. confinantibns nm terra qnadam Michaelis , & Gregory Hlh*
tum q.Drozoy de Sibtn.& ab ipfaifa vliima a/ceudendo verfus Onenttm\ fit& efft
d beat confiais Cois,& h .. ab eademtj* vitin i afcendrn fo verfus occid. fit ,
& effe debeat coiijuvs Q ois , & hom.Siben.c~ ab ea preditlj tf* vlttma veniendoper
yiam Garbn', vcl jiirm.n to tramite rfq vailem Dra^i^efignat pxrte Leu. in
feu , vuaft(ii,& effedeb-confinis Cif,& boni. Tr. ver fsOri. Etiitlx
vailis Dra7ii-ie tota aqua latere oc^.Jcnris fit Co s, & bom. Sib. jluall vero
Dratynre vet - U reto tramite vqur cap-:t primnm AI "Hrf'tol inneuiiu.- fignjtum cum vna tf n lapide vino , & mtantim, quantum cntuprvhendit,&' extend, tu*
ipfe Mcalas jr. totaliter vcrus Trag Co s;CT hont. Tr. -upite vero M alipnJ.
figeai, veniendv per Garbmum , vel Qui : n . Li t ti .imite vjqut caput vallu St ilpone
fignatum cum vna
inprtraviuai pa. tr Onen. tottlttcr fit i pate Qtien. coif.
, & bo.Tr.tr itJffi fignat: in capiteiyflus vallis S:o pone emdo verfus iepten.vt confiais extenda.) v ntendo Mcalo id , <T etiamvtextenditur
caput totum vfque m Mare fit finis Cois , & horn. Sibin. & totum aliud
latus dtatft verfus Jtuflrum fine mare cundo verfus Occid. poneniottiam mon
tent , qui vot Jtnr Slatoglao , cuius mont is caput bibit in aqua m ore v alls Stolpone t
que vallis vadit admarefignat. cumvno fufio Epifcopi & vna tfinpetra vmafit
Cois, & bom.Tr. & ettam fuflo Epi, & p< edilis fignat. vfque ai mare cum Icopulo vocatoJicu qui efl in capite Starte vocato Tonta Ma'iri , pama , & magna
que fit & effe intendatur ipfim Starte , que Stiria vadit in mare parte Lena 'tis fit ,
Cr effe debeat confinium Cots , & bom. . ^lij veto duo(copulen , ejuidam atine
fcopulus Vcatfts aurer , & Sclauonice apara fini & effe debeaut Cois , <r hom.
Sib.jaluisfemper & refematis iunbus cttiuslibetpcrfon* tam Ecclefiafitce,quamfccularis tus habentis inconfinibm antedillis , quA debeat peter & confequi iurafu
in Sibinich , vel tn Tr. vt debitm poftulatrationis innentis loess , & tenis ipforum
confinium . Quam quidemfent-protulit d'C.D.Bertucius jimb. & Iudex &c.
Lefia latafuit, & pronunciata\&c.in Falle Stelpone penes vnam tendant pntibut
prud.Viris D D Ctpriano q.Botani Cine Spal.Menegeo de Clugia h1bitat.Sibeti.D0brofio Sagarith due Sib.Benedto Siluri de Tr.ac Steuano, & Lanfranco de Medtolano & alijs tefiibm ad bec vocatts, & rog.
Ego Bertucius Bochafio de tn. D.Ducis Ven.Iudex delegatus mann mi
Ego Laurentius Bonconfeius Imp. au. not. ? Ducalis jluls Vcnetfcriba pr*d.
pronunciation! t & fent.ac ibus in ea contenus prsfens fui, & de mJ'dii D Bertucij Jimb.& Iudtcis,& fcnpfi,& in pub.formaredegi.
Cos finalmente fpeeificate le mete de confiai , 8c imprefse in pietra viua_
s'impol fine aile controuerfie con Sibenzani.
M Ii Cittadini , ch'crano vfeiti fuori dlia Citt auanti la deditionc farta
Venctiani rcltauano tutrauia cfuli , priui de loro beni , e vedendofi per la
depreffionc de Brebericfi.e prigionia del Conte Giorqio de Chlifsa priui an
co dlia fperanza di poter per mezo loro ritornarci , fecro ricorfo a Veneria
per impetrar il ritorno , e li Venctiani , che deidcrauano la quiete de l'uoi
Itidditi non glielo dencgaroiio ; ma perche ci non fi poteua trattare , le Ic_
parti non fi coinponeuano in qualchc maniera infierne; perci f fattoil
compromeflb a Vcnctia lin .Febraro 1326. in Piaaza di S.Marco > doue Men:;azza D;fse Duymi , e IofefStefani Cittadini di Tra tanto per proprio no
me , come anco per nome di Michel Stefani, Frcderico Mattei Lucij, e di tut
ti lilorofratclli dtlliquaheuno Uatifatti procurt, li a.Nouembrc 1325.111
M 4
Tra,
184
Delle
Di Trau.
& debetntpropterca traftariprouttrafianturatij Cines, & bos Tr. 7. "Pro quorum
extrinfecorum, & intrinfecorum preditt.maiort quiete , & pace debeant ditti intrin~
fedfacer , 3" trattare & , accffettum dare quodomntaftaiuta, banna, ordinamcnt.1, reformations, < confiliafaEta, & ordinala approbate , & condita quoqut
modo ab hodierna die retro pro Tr. feu conftiium ipfiw) Ctu.feuper aliquos htbrntesbaliam, vel aaftontatem abipfo Coi contra predittos extrinfccus,eorumbe,-edes ,&fucceff.acfequaces, vel alias pro eif ,&jorumoccaftone qua fcnpta, vel
notata reperiuntur in Itbrif , feu quaternis ditti Cois , vel alibi ifitdquemcumquf eff.-nt cancellari debeant , & annullari, & reuocari totallter , & caan , & quodpro
cjffis annullatu reuocatis, & cancellatu perpetuo penitw babeantur fine alicuius
folutione pecunia . 8. ft veropred. vel aliqat pred. partium bantpacem, & conordiam rumpere & . . . penilibtM,M.proquolibetditt-intrinfecorumtCrdeiibt
decemM.proextrinfecie
bo-
i S6
Deile Memorie
*
hnamqui tntentwnum, quam habemusad reformatwnem Ciuit. & quietem , & bo"
*umflathmipfarkm, & cognofc entes nos mar.tfrfle velle , & querere bon um j um
fuirunr,& Junt content! in omnibus , & per omnia confilium, & beneplacitum
Prm ' qui t& in omntbui compromittere de omnibus litibus , & queionibus , ae
aliis i bus , t*n> f^ftis , quam faciendis tangentibus tarn , quampedales perfot as , de quo vatdeplut uerunt nobis & eorum fide!itatem habt mus mrito commendatam if- a y ut. nenpount nift profe ipfts compromittere ,& non proi.oiTrag.quoi
pro matot i \>art< vos tangit prouidimus > vt ipft etiam laudauerunt , vtex omni parte
integra pax i fi utiu> ficivaleat, & afton pacts agi nte has noflias faiubres
luu r.v e'eflirare > qua pfoi i dunt Deus nouit , ex magno fafiderto , quod habemus vt
hibeai.: , quin umflatum ,<0 omnisferupuius dijcordta reetdatur , &vi<t/j(HN i nauibus , & piup hquis veflns majore ,& dilethone ,ftcut defiderare
di bi t qi i. bet ( hiiibanus gerens t morvm Dei , orantes , & regantes vos vtpoffimws
que < bus V litis in ntbis , & ncflro Confilio facer compromiffum nomine vefbo
conj.lo s - & hcm.Tttg.de omnibus ,& Jingultsdifcordijs ,guerris ,fcandalis,mmriji , otnfn,nibus,damms , b nnis, rebus ,b nis,& pcrjonis>& reftitutionecorum,
& a'ijs condmonibus qui! ufcunque vertentibus inter vos tfeu qua vert poent cum
ex'r-flfecus veflris de ipfis , & de ipfon m quolibet , & dependentibus , & connexis
dice epionunc, & deffinne valeamus , fient nobis videbiturpro bonoflatu veflropaeifii ,&hrra prad. adquod nunc , & in poflerum ntendimus vigilare toto mentit
afJMuyi av.quam pro fidelibus nobis inter alios valde caris . Dan . . . diei^Sept.
xi 1. d. cu 1328.
Onde fi venne i nuoua dichiaratione di compromefso in Veneria, nel qua
le ir.rerut nneioprima per nome dlia Communit Nicol Matei Dobre elcttoNunrio fpecial ral eftetro dal Confeglio di Tralij. Ottobre 1528. poi
Mu hel Stefani , Frederico Matthei Luci) , Iofef Stefani, & Mengazza Deffe Doymi per nome loro , e delli fratelli , e feguaci intrinfeci , per la fconda
parte ; e Marino Cannico di Tra Nicolo di Simon , & Alberto q.Marin per
nomi loro, e come procur. di Cafarizza Archidicono Gregorio d'Amblafio,
Do/mo Damiani, Nicolo Mauri , Gio:Marini,NicoI , Biagio , Galzigna , &
Andre? Galzegne, e Biagio del q. Luxa d'Amblafio, che fitrouauano a Zara'
&alIaBrazzaefirinfeci,perlaterzapartel3i. del detto mefe \ compromifero nel Dcge, eSenato Veretiano, che eleise Franeelco Dndolo , Nicolo
Faliero,e Biagio Zeno per reuifori del I a fopradetta fentenza Ii quali li 6. N0Dcmbre conftrrr.arono efsa fentenza in tutte le fue parti reirendola di paro
la j n parola, e folo vi aggiunfcro al 3. cap.le feguenti parole .
Smuoquodpofftffiones, & Domas Mathet de Xoro de Tragt& fuorum fequaciuie
eptax di ftis extrinlecis fueruntdite , vet accepte per eos , quando predi ftus Matheus
tumfuiftqnattous anted ftis fuit de Trag.expulfus,qu* poffidebantur per di ftos ex*
trinfeco tempere eorum banmtionis non istelligantur inreflitulionc predi fta di ftis
extrinfecis facienda.
Etallip.delloltefsomefefcrifscil Doge alla Communit mandndola*
fentenza per il medefimofuo Nuncio commettendo, che fofseefeqnita, &
efortando , che fofsero ben trartati gf eftrinfeci . Cosi rellarono fopito
le difterenze Cinili , e. s'eftinferogrodiofi nomi d'eltrinleci , & intrinfccir che per lo fpatio dit ti nt* amu haueuanopeimrbata !a.quicte della_*
Citt .
Era in quelo mentre vfeito di prigione il Conte Giorgio di Chlifsa , che-
ri-
Di Tri .
187
ritenendo Ii primi fpiriti d'alterezza per lieue caufa lcrifse Ja feguente Icttc .
ra, che ritrouata in vn fragmento de rcgiftri infierne con la riipofta ho volut
inferir .
"Hb. &fap.virts D.7Jcolao Vcnerio Egregio Comiti, & Cap.udicibus,Conftlio,
& Coi Trag, amicis carimis G.Damati.t Comesful profperam & fdicem . niam pernos, eque perno/Iros vobis , & veftris minime fitatiqua iniuna, eque
nouitat , fiu: prohibido non conociendo comodum noftrum ; imb potius veftrum ,
miferando capiti pro honore vefiro pro pojfe noftro,quodcredmusfimiltter -o; facere pro nobis , Cnoftris, & nunc inparuo difplicentiamintuliftis nobis ab alendo
nobis ,& .wftris fumarios ; blado aliquo de blado volntate. . . .cflis fiait de
vera. . . . fed rogamus quod factatisrefiitutionem nobis plcnariam dittorumfumarbrum , & altarum rerum , alioquin vim vi repcllemttsftptcrimusfeientes non
effe nos it debiles Domino expedente vt ereditis . Dtt. Cli/fi* tie 7 Madij 1326.
T^ob. &fap. y.D. Gec'po Com- Dal. amicocanffimo ji^colaus ' Com. &
Cap. luid- T Conf. Trag.falutem profperam,& felicem . Hecepimus later.is veflr/ts
Ita decentes vt ftrum[api entern conuiniret inter estera continentes , vtfomarbs quibufdam veftris bominibus acceptes cum rebus intgralit* reftituere deber'
mus, alioquin uim ui repeetisft poffetis, denot indo nobit , quid non eftis ita debiles
proutputamus . Quibus veflris litteris plenitu mtfBeSis refpondetnus , quodftaliquisCiuisnofler in jimili deiiffj fuiffet repertus performam noftri ordm non folum
bladum perdidtfjet , fed , &fomarios, & etiam ultra d-ftumdapnumpro quolibet
fomario tres lib. %%.paruu\orumfuiffetdapnatus\fed nos amorcq-iem ad uosgerimus,
& ut cognofcatis ft amorem , & gratiam difpofueramus ipfos (rnanos reddere , r
condepnationem preditlam remitiere , & die tertia nuper elapfa poftcmxm Cancellaxto noro comifimus , quod deberet dicere Cranoy Sultanich bommi Srflro, quod ft
amore ueftro de i jomarus gratiam facet emus , & quod ipfos deberet accipere
adfus beneplacitum uoluntatis , qui Cancel!, nofier inuentt ipfum Cranoy de Tr.rc
ceffifle ,quadifpofitionem noHram nolumusreuocare humtnitatrm , & benignitatem noftram per uerba inferta ueftris linens, taita , qualia funt i nobis remunere lentes, ideb dtSosfomariot , quiratione penfata debereat confc arir.ro Collators
prefentium, uerborum, fedhumanitate noftraprcdia noUentcs fupradiclam difpofttionem infringere reflituifremiti de gratia fpcciali, in hoc noftrm ordi
nes infringendo ; rogantes amicitiam ueSlram quatcnus infcribtndo nobis, 6~ nro Coi,
quiueflrifumus amtci , & quos pro amicis in ueslris nccefjitatibus cogmuiflts , me
moresfuis prouerbij Salamonis dicentis, verbum dulce mu Itipcat amicos, mitigat inimicos ; 4d ea uero quA dixiftis , um uos repeliere per uim , & quod no:u
eftis itaiebilis, utputamusficrefpondemus, qtturn non eft intentiuais & alictii
im inferre iuftitia dereltia,fed tura noftra cumt auxilio Dei omnipotent is & D Oti
tis, cuius prciedionifumusfuppofiti intendimus defenfa>\ tfignificantes nobis , quoi
benefcimus, quod non eftis deoilh'ed potens,uerm creaimm non dub.tamus tuSlitiam, & ditlum D.Ducem cum ipfa iuftitia potentiorem quam pturimum efse uobis. Dat.Tr.die 8 Madtj 9 Ind. cio 1 j 2 6.
Scriue il Madio nel capo penltimo > che ne! medefiin venifle inuiato
dal R Michaz Bano il quale entrato inCroatia cou ccrrto in compagnia di
StefanoConte di Bofua,e Frederico Conte di Veg.'ia fofie riceuuto dalli Con
ti Croati, Ii bfle confegnato il Caftello Vnaz ; .na che vedando di peter
confeguir l'altri Caftclli di Croatia fiiuJuiente fi partifsc ptr Oh>^j Ia
fciandoBihachalquautadeilafuagcutc: deiche trouandofi quaiche rin
cn-
1 88
Delle Memorie
coitro nel fopradetto fragmento del regiftro delle leitete far bene di copiarne alcune, che lruono a ral propofito .
Magnifico, & Volenti .D.Stefano libero Trincipi . & D.Bc%pe, Vffore,& Sale,
& pii-yimorum aliorum loco* um , atque terra Cbelmi Comitt quawplurimum bono'
ran fo Tricot its Venerio Comes, & Cap. lud. & Conf.& Trfalutem cum prompt'.tudine feruiendi . Hijs dtebus domination! ueftre deflinauimus ltttevaa fuper que
rella nobis expofita per nob. & prud. Virum Ser T^icolaum Iacobi diletlum Ciuet*
mflrum de Siepcbo filio Miroslam. . . de B.achitemahomine ucflro, qui ditlum nofirum derobauit prope fiumrn Celine de ualore lib.iooo.denar de quofnimus quamplurmum admiran premeditantes benigna litter as per uos miffai tarn D. no Inclito
D-DuaVenet. quam nobis, inquibus fidem dediflts noflris Tragurinis & fidelibus
ditti L Ducts ad partes uerai cum eorum mercibus , & perfonafecure ueniendi , &
ad ipforurn libitum redeundi . Tfync uero audientes quod ditJus xcefus clementA
tieftre difp.icuit ipfum negotium intendentes et am quod de ipfo dolentes propofuiflis
quod diclus Ciuis noflet , qui fub fide & umbra magnificentie uefire aduenit ad par'
tes iunsditlionis uefirefuppofttas de fuo dapno conferuetur tllefus . Ideo ipfum Ciuem
noflrum, qui uos habet profuo Dominofpeciali ad dominationem ueflram tranfmittitnus rogantes, benignttatem , & celfitudinem ueflram , quatenus dilfum Ciuem nofirurn, & excellenti* uel e fetnitorem neomendatum bebentes uelitis dare operant
efficacem quod fibi oblata rebabeat, prout de deliberatione , & bonitate ueftra confidimuSf&fperamus : ex hoc enim honor efter accrtfeitur, & D. Ducts Ven. dominaton mflro complacebitis ; nofoue ad uera emita femper habebitis obligatos , ceterique moratores Dal. ex hoc pdei fire confiantiam cognofcentes cum fuis mercibus
ad partes utfirat feeun- concurrent de aliquo non tmentes . Dat. Trag. .
Juntj j 325.
Egregus, & potentibus uiris DD. Budislauo Corn. Corbatre filio olim Corn. riacij, & " hon. Com. Tmmij , & Spalati , Ceorgw filio Micbouilouich Voy.
mode, & Taulo, & Gregorio fracribus ditlis Com. Budislaui , Tuartcho filio Com.
rtadi lauich amias fins Kanfjimis tamquam fratnbns quamplurimnm diligendis .
'Hicolaus Ventrio Com. & Cap. lud. /. & Tr. falutem, & de nimias fient
optantgloriam, & triunphum Ecce ad amicitiam ueflram nob.& prud.mrum Iurfatn Trrcbel diletlum Ciuem nofirum,& Cupitaneum noriexercitus cum ipfo exeratu dtftmamus 1 ogantes nvbilit.ueft am quatenus ft mn eft numerus ut expedtt nos
exci'Jutos habere uelitis, quia uccaftone mejfium ineumbentium quo colligunturfin
ges qu bus per annum nosuiuere debemus ipfum exercitum maicrem, & ueloaus
utqutmmu- dtflinure , inuper uos rogantes quatenus ipfum Ciuem noflrum cum eins
tomitiua reccurntndatos b~ bentes utllitts quam cuius poteflis nobis exercitum \upra propter mmmemes meffis bladi; facientes in hoc prput prouidenti.t ueflra uitbiiu * cxpedire:ualete prr tmpora tongiora nobis mandmes quodcumq.poffumus.
Dat- Tr. au 25 lunq 1 326.
Hgi> &Ja-t .utris D Ioanni Murini Georgio hon. Com. Iudd. & Conf. Ciu, Syben.
anuas Karijfimis amquam fratribus Darb' i mbo Com.Ind. & Confil. Ciu. Tr.faluiemaavotafiiuem. ' vera litteras hodie recepimus continentes de
rt i Alione filla vob.s per . q. Tlie Ciuem veftrum , quijLmbax- mif\m\uu yervos uujronos Croatiefuper r ejponftotte fibi fienda corumambafeiate ad
i iru/ijmiffc, quo* creaebam per nob. virum Cafoum locle jmbax noflrum^
t on jimili modo fuijfe expojitutn, & retratlurn , in quibus veslris littens nos rogatu
ii.^u bbertmw nobis nojirum Conf. exhbete , & intentionem nofiram noflris litteru
deno-
Di Trau.
189
den tare de adiu torio dando daminis [uprarcrtptis , & qualiter , & quidfacere inte
debamos, & de numero bomtnitm quos mittere volcbamuf &c. quibuspleiitu intellefftfraterniMt , &pr*dentt ve/ir* prefentibus refpondimus , quod diffus CafaQus ^fmbax- nofrr in ems relacione nobis faffa de dando exercitu diuis Baronibm
nontantumproceffit, qnia debebai fecundumten rem fue commiffionis , quant
oflenditdiuo Radouano feddixit quodfaffa eius relacione ipfts dom , inquii>u
com in fbat premiffe amare antique primitut, quodfecundum petittnern ipfoium
dommorumdcentium, quod lingua extranea veniebat contra ipfos ad ipforum , r
etiam Ciuitattidamnum intendedjmta contra omnes venientes contra honorem D.
Ducts, & ad damnant ipforum , & noflfum efje cum eis iux'.a poffe nolrum ; non antem obtulitfe aliter , ire contri aliquos , qui non venirent contri honorem D. Du
ets , & ipfor^m Bar dicens nobis etiam diffus Cafoffus , quod diffi Barones fe
contentaueruntdedtffublatione: verum fily dixerunt , quod vos, & not
deberemtts exercitus preparare , & per J^etipi^m, & Georgium Mihouilouich
diffurn fuit quod diSi cxcrcitut non expediebant adhuc , fed mutentfutufpta ad StiniciachicaufavidendiftipfiUclauieriintquodpoffent contra ngaros, quierantad.
diiium locum , & tune fierai , qu >d videreturfiendum, & ideo fecundum commijfionent diffo ^tmbaf. nro datato intendimuf KOS habere,vid. ee ipfis Sclams>quando lingua extranea contra honorem D- Ducts , " ad ipforum, &noflrum damnur
Veniret ; & nihilominuf 'uxta poffe noftrum , <U" quia non vidfmu , quod all qua lin
gua extranea venit contra honorem D. Ducts , & ipforum , nee utffi Barones fcripferunt nobis liquid p-.i prediff , non intendimus aliquam facer nouitatem: quiagra~
ue , & importable nobis , & vobis effet pro omni etiam viliffima re quam jepijjimc
contingeret inter ipfos noftrum ftbi exercitum deftmarenihilominus Cptentes eftis,*?"
ideo non dubbitamit , quod in hijs, & alijsfapienter vosgerens , & prout veftra CiuitAfatui crediderttis expedir . Ttys antera -<uando cafus occuret [ecundum con
tenratncommiffionediff noftri^moax. &fecundum ipforum requtjitionemfcicmus pro ui tune credtderimttt expedir pro honore D.Ducis, & conferuafione t
& bono contratif.Dat.T die 18
^ Dalla prima. Jettera appare,ch'il Conte Stefane di Bofna,del qule f mentionc il Madio, ehe tfse viiito col Bao cftcndcua Ja fu giunl iitione fino al
faune Cetina col titoJo di Conte di Kclmo, ch'e lo ftefso pjcfc , che ne'rc/np
polteriori forti il nome di Herzegonina , e tuttauia lo ritiene : dalla fconda,
e terza vede , che li Conti Croati in quelle nominan haueuano paura , che_
venifse loro danni lingua Uranicra, ne qn-jfta poteua efser alera, che>
l'Ongitra, che non hauranno voluto cfprcfsamte nominare: fi fcuoprono pe
ro doue dicono , che mjndjrano le pie Stinicub pet veder {'< irjno li S. JHJ laf.
fictenttrcfiflergt'Ongari, ch'eranuntl dettommo, e quelt'Ongan doueuano
cfscr quclli,ch'haucua lafciato il mo Biludi, come ferme il Madio foprareferito , quali fi comj doucuano cfser ftiimti poco dalli Conti vniti infierne,
cosi qiiundo fofscro fopraginnti altri Ongari moilrauano haucr bifogno degl aiuti de rolJcgati Tr^unni, Sii<enzani.
Ritornarono poco tempo doppoli eirinfeci, efuli finalmente ndla patria,c ie bene nella rcltitutionc de bcni vi s'iuterpofcro moite lijiticolta furononondimcno cuete ciuilmcntcfopite.
Di qtianto d ilturbo,c danno dlia pucria fiano ftace ie fopranarrarc difsenfioni ciuili , durate quafi veiu'anui continui , dalle cofe reimte pu ta
cil-
1 5?o
Delle Memorie
cihnentc comprenderejpoiche efsendo feguite vicdeuo li vccifioni.faccheggi, e deftruttioni di Cafe, oltre li danni , ehe ciafcuno pati nel fuo particolare, la Citt f neceffitata foccomber fpefe ellraordinarie, 8c efercitate rigorofe colte,& impreftiti con grandiiilmo incomodo de Cittadini,indi crefciuti li dcbiti del Commune,e fcemate le rendir conucnnc vender de bcni communali per latisfare all coutributioni del Bao frcquentemeiite riccrcato .
Con la deditione d Venetiani cefsarono le contributioni Banali,emolt'altrc
fpefe ftraordinarie,e con la rclitutione del comercio migliorarono le cpnditioni publichc , e priuate: onde con glauanzi dlie rendite ordinarie del
Commune s'andarono fatisfacendo le 2000. lire pgate da quelli , che andati
Ambafciatori dlia Citt furono neceffitati rifcattarfi dalle prigioni del Ba
o di fopra accennate;fiinilmente lire .! Fraci di S.Franc :fco p.r refarcimento del lor Conuento> & a Daniel Vituri fu riabricata fpefc del Com
mune la cala fpianatali perche eflendo Ambafciatore non ritorno alia patria,
ma li tron col Bao, quando yenne fotto la Citt : E granad finalmente del
ritorno li eftrinfcci , e reftituitili li beni , ch'erano Itati applicati alia fattion
contraria per refarcimento de danni prima da loro patiti quando furono
cacciati fuori : contienne all'hora per fatisfatione di qucti fupplire con bcni
communali , del che fi trouano alcune memoric, che ho ftinuto fuperfluo farnertentione: E con tal occafione per efccutione della fentcnza furono di
miouo leuate , o cancellate tanto da hbri de Confegli , quanto da protocolli
trinftrizmenti>& attiGiuditiarij le memorie delli icambieuoli odij dclle fattioni; d'indi prouenuto, chemanchino molte fcritture di quelli tempi,
e tr quelle , che fono rimarte fe ne vedono delle cancellate , e dlie carte tagliato .
Cosiabolitc le memorie delli difturbi paflati , eTendo mortila maggior
parte de i capi delle fattioni , trd li loro figlioli con vincendeuoli matrimoni)
fi andarono riunendo gl'animi; di maniera che fotto il moderato, & vniforme
gouerno de Magiftrat Venetian! in breue tempo t ridotta la Citt in.
ottimo flato.
Di Trait.
191
rus iitien:us fuerit fine faifas teftis fuerit comprobatus,velin futuro repertus extiterit tarn amplius , profe , pro alijs in Sacramento , feu in teflimonio recipietur
<? tnfuper hoc adiungitnus , & vnicuique bominipro aliquofurto Sacramentum imdictumfuerit,fitnt tft conjuetudo , tile , quicramentum dederit , taiem babeat po~
teflatem, & me iietatvtn de fairamen:arus aifuum "eile de quibufcmiqueve'.ucrit
eligere pttt. bec auiem firmum , & Stabile modo , &femper conftat iure uranio firmauimus .
In Xpi nomine .. Ind. 1 1 exiflente Dno Cunceo Ven.
Spilat- Buyfino nclito Comit Gregorio nepote Vang'.go .' Menfe
Martio . N3s quidem Stepbanus Caigetti Vicecomes ludices Drago de Tinofa,Ltcarus Streft; Voultes quoque Ba4C*sIornc,LucaroMichaelis,Duimo Teccetecum
toto populo de comuni omnium vAuntatehoc fac amentum perpetuo conferuari fir
mauimus . Qiiod a modo nullus ciuis, vel extraneus vinum Spalet per mare
equeper terram apporiet : fi extraneus apportauerit teucaturdare in Commune de
y no centenario decern fpiros . Ciuis tenetur dare bannum duodecim Romarin:Jn vindemijs nullus partemjuifocij emat , fuam pArtemafferat , & partem foci) derelin.
quat . Similiter, quifrumcntum attulerit hi vendat, & extra non portet, qui aliter
feceritfoluat bannum duodecim Romnalos. Ego T-resbitcr Sobanus notorias prece
pto tonus Curix hoc breue fcripfi .
La pi antica delle Jeggi Traurine apprcflo il Signor Aluife Cippico pur
in Pergamina .
In Xpi nom.Anno natiu.eius 1 l^feptimo Kai. Iunij Ind. vero 1 2 exiflente Trag.
Treguano Ven.Epo, Stepco Comit: Iudicibus Tetro de Luca, & Micbaeie in prefen tiateflium inferas legendorum aClumell hoc . Confit per ludices tnciaorans ,&
per Confiliarios, atque per vniuerfam oitatem Trug, necnon cum confenfu Dni Epi
mtmorati flautm , & iuramento firm.uumee . ft fi aliquis Ciuis Tr.Comitetn
Domaldum,vel aliquem pro parte Domaldi in fxo Molendinorum de "Pantano mue
nt, -vel ei confilium dederit occult, vel manifeft, & deprehenfus fuerit , qu j'quis il.
le fuerit ommnode babitatione Trag.Ciuit.exp Uatur, & perpetuo fu exuti vniuerfa
vero bona Ulms in poteflate Cois redigantur , & nunquam ei , cuiablatx fuerunt redantjtr . Hums autem conflitutionis teflesfunt D.Epus memoratus, Raido Diaconus,
di8iIkd.'Petrus,& Mlcbael Kafari'^a,Vetrus Bufaln,Saladinus,?1colaus,Storea,
Vecce Tbeodosij, Matbeus Lig & "Paulus, & ego lobes Trag.iuraius not.S.Lauren.
tijCan.precepto D.Eptmemorati ludicum,& tocius CurteTr.prefcns . . . .fcripfi,
confuto fignt munimine roboraui
Ego Donatus examinator precepto Defe reftoris manum meam mino .
La forma dunque di llatuire le leggi , era non folo il confenfo vniuerfaje di
tutt'il Poplo, m vi s'aggiungeua anco l'vniuerfal giuramento;il chepoi co
me tutte t'altre cofe fii ridotto al Configlio generale , e queJlo ih in cao fi ftabiliua haueua vigor di legge , come meglio fi Ipccificar r.cl guente capitolo . Rifcrifce l'Archidiacbno fopracitato, che rifte&'anno dela legge Traurina Garganu Anconitano Podet di Spalato, tr cofe prudentemente-
rcgolatc, raccogliclle tutte l'antiche confuetudini>& aggiuntene molt'altro
!e riducefle in vn volume , che f detto Capitulare , quale foTe traferitto da-
raurini, e da molt'altri : del che fi trouano doi rincontri nelli frammenti de
confegli di Tra,vno de ai-Decembre 1 291. ncl quale in foftanza vien djra_*
utorit al Podeft,e Deila Amblafij, Luca Machei, Nicola Cafoi, cDoi.no
bomichc di ccoglier Ii Capicoli yecchi,& aggiunger, latuir d uuoui, Valtro.
40}
i$i
Dette
Memorie
Di Tr .
Um lingue loquendi eareat > aut difiributor in vltima corporis anguflia pofitusfub
ccleritranfituoptatafibimette&cotioni explicare equeat . Idcirco Ego tantillettulo licet viribus invalidus , tarnen mente Deo auxiliante tutus vol &iubco
Dto auore & obus fanelis eius .
Inprimumvtdomuminquoiuffus fumviuere cum introitu, &exitufuohabeat
filio meo Andrea, & domum, quefuit de Theodofio Trib. fit Agapi filie mee , &
matre eorum cum ipfis : domum nouam & aliam domum iuxta Snelo Laurents
eius horto ibidem , & alio horto , que erni de loanne filio Teudore vol vt habeant fi
lij mei Hjciforus , Tetrus , & Dabtofia , & tarnen vt infimul ambofratres , & Da~
brofiaedtficent ipfadorno iuxta S.'LaurenUo , & tunc accipiat earn Dabrofia filia
mea . ifla domo noua cum introitu no habeant ambo fratres 7{ciforus, & Tetrus,&
domum , que venit mihi de Socero meo Hiciphorus Trib. cum introitu , & exitu fu
vol vt habeatfilia mea Anna , & pro eo quod non efl ipfa domo fie bec alie adiunge
ei vinea, queemideConiux Auluci- Vmeanamque dcTultago, & aliavineade
S.Ioanne vol vt habeant filij mei , & filie mee, que babeo d; prima Vxorc, & vi
nca de V culo , & alia vinea in Comareto vol vt habeant filius mens Andreis , &
filia mea Agapi cum Matre fu Maria. & fi cuflodierit Uttum meum fit particeps
cum eis ,& finan cujlodierit cedente &qs de mets tunc prefuerit priuet earn & fubtraelevinee ,ac terre, quevidenturfuijfedeprimavxoremea Agapi. ceterevince
quefunt diuidant omnes filij mei,& filie mee , & de prima vxore , & defubfequentt
vxore , & coniux mea Maria diuidant cum ipfts . Terre vero que camparaui in Cabrona, & ibidem alie terre que mihi euenere de matre mea in Abraniuicio , que
euenerunt mihi de matre meavolo vt habeant filij, & filiemee quefunt deprima
vxore : terre vero que comparaui in Sicirani , & alie terre ibidem que mihi euenere
de matre mea volo vt habeant filius meus Andreas , & filia mea Agapi cum Matre,
Matrefua Maria. De peculio autem trecenta capita volo vt habeant filij mei , &
filiemee quefunt de prima vxore , & alia trecenta capita de peculio habeant filius
meus , & filia mea cum matrefua Maria . De paftores quidem Tetro, & alio Tetro,
r Defiderio habeant filius meus , & filia mea cum Matrefua Maria . Ominico cum
filio, & filia Defidana habeant filij mei , & filie mee. Armenia namqueviuidant
omnesfilij mei ,& filie me,& vxor mea Maria cum ipfts . cetera namq. que funt in
fra domo mobilia omnia, que videnturee diuidant omnes filij mei, & filiemee, &
vxor mea Maria cum ipfts. & in Snelo Grifogono dimitto vinea, que emi de Ma
culo, & terre de lo que comparaui , Seruum & Ancillam > & centum capita de
pcora & vno panno de Sirico , & vno Sauano . In Snela Maria vno panno de Sirico In Santlo Tetro de panno Sirico. In Snelo Thome vno Sauano* In Snela
Anafiafia vna coppa de Argento , & vno panno de Sirico . Firmino Ef>o dimitto Cauallummeum. Tetro Dicono fratri meo vna Coppa argntea, & Sella argntea
Odolberti Abbat veflimentum de Quirino inuefiito de panno vario , & vna lena
caprina, &vna butte de vino > & vno Cauallo . Ioanni Dicono coopertorio de letlo
de Quirino inuefiito de Sirico,& vno feltro parato cum Sirico . Ad Sacerdotes detur
pro animamea centum capita de peculio, er centum madia degrano, & vnabutte
de vino, & tere ones , atque cpre, que remanferint den tur pro anima mea , & in
captiuis dentarfolidi centum & naue venundetur , & deturfro anima mea Et pro
anima mea dimitto iberos in pritnis Marufeo cum vxore , & plia > & do ci vinea que
comparaui de Conslantino Mag. Ominico Calbarofo cum vxorefin lberi. Libri ca~
ceno filio BMtiranilufio cum vxore fua, & quatuor filij, filio Tricinaco filio Bribinat
TL
194
Delle Memorie
Di Trau.
19 $
ditla Ecclefia babeatis Ucentuim cum bac cartuU tra.litionn in iuJtciit n uca:re,at
tuc motiaflrare ante Imperatorem , ante Regem , ante Comitem, fine Indices qui
jptatemporefuerint, vt nihil atiquid de fupradicla caufa fubtrahe e, aut altquem
fcandaln&re poflint , quod aliquU quocumque tempore diablicofptritu tarn de nofiris , quam de eflraneu difinitionem aliqua aduerfx facer prefumpjerit iraturn bobcat Tatrem & Filium & Spiritum Sanlum,& malediClionem cCC
& XVlll Sanftis Tatrtbus , & in nouijfimo maranatbe cum dtabulo , & eius tetns
jgeits luda Scartote m inferno muneretur bec cnula volumus vt injua maneat
firmttate .
Vitium boc tempore Confultbus fuprafcripivs , & loco coram b'w telibus . & infuper firmara us , & conflituimus , vtquifquis contradictor extiterit fient fupcrius
diximu-snonfolumbujupradittismaiediionibusfubiaceat, fed etiam - perfoluat aun lib. viginti , & canfuj'us fileat mutus, T banc cmulam firmam, r roboratamfemper perjislat Tontificatus Dm ^inafiasu Otlauo lnd.i 4.
Signamus Ego ^inaflafius Epus ttrsfup. CiuitEgo Tetrus Epus irben.Ciu.ttis Ego Domnio Trib. tt.
Ego Lampridio Trib. ttis . Ego Tetrus Tnb.Socer Trioris ttis.
Ego Maio tribkt erneche tt. Ego Dabro frater ems ttis .
Ego Frfana trib, tt.Ego Tetrus trib.SpaUttnus ttis .
Ego Barba trib. ttis . Ego Tfychiforus trib. ttis.
Ego Joannes trib^Arbejano tt Ego Tlato trib.frater eins ttis .
Ego qindem *4nafl flus EpusJup.Ciuit.manu propria fcripft,& roboraui .
Dal iopradefcritto teftamento fcritto del 908. dal medeimo teftatore ,
fottoicrmo ,6c autentcalo dal Dicono iiiliioco di Notaco ( come era folito in quellitcmpi ) li vede ch'egli abbcnche folle principale nella Citt di Za
ra , e com- fi leggenella fufseqiien te fcritrura del 986. vno delli fondatori ,
reediricacori del raonaterio di S.Grifogono, & all'hora Pnore, upremo
Magitrato dell patria; nondimeno non poflcdeua buona lingua latina_# :
cff.ndoui non foto molti errori, md anco frapolte delle parole volgaruil che non fi vede neiraltra formata da qualche Notaro, e fottofcritta dal
Vefcouo y che come Ecclefiaftico doueua hauer miglior lingua , e folo fra le
fottoferittiemi de Tribuni quello d'Arbe efprime la parola volgare ^rbefano,
in luoco di jtrbenfts .
Continu dunque in Dalmtia l'vfo della lingua Latina pi,e meno buona
fecondo l'intelligenza di chi fcriueua non folo nelle feritture publichesm an
co nelle kttere familiarizme oltre le fopraregiftrate appar dalla fopra acc.
nata lettera feritta in Spalato da vno delli eftitij Traurini , & la feguentc .
Z10* & potentt D.juo D.Marco Vituri de Fenctijs hon.Totatt Trag.Zore blast] de Tr.fetpjum , & paratom obedientiam iuxta poffe . Recepi Vera* litter
graciofas, & earum tenorem mtellext , fuper quibus duxi refpondeniim . Toftquam
eftra nobilit.u dignatafuit mihi conceder F nett; s lib.i $ ir [olidos 1 6grof], Fcnet.
de Argento vt patet publico inflrumcnto.quam pecuniam habere iebttis fupcr bonis
meis, vobis efl manifestum ,[& veflre dommationi , quod bona de domo , pecu
nia , er panais, & cera , & omnia , quefuerunt m hirione mea per meos immicos
nerum accepta imufle : npcr boc veflra domnatio prouideat, & dignctur inquiere
tarn de acceptis, quam de beflijs mas , de domo, Orto, vineis, & agris vt uobisfecun
dum tenorem diti inflrum.fit plenarie [atisfatiitm : mjuperfupplico vt vobts placeas
procurareft poffum recuperare quaterno met tationis , qui.1 multas debitoresba
Delle Mcmorie
beofcriptos in ipfis ne perdam , que tencnturmihi : Itcmfupplico ut dignemini me
babere, & meos comendatos .
tenor inftrumentifupranommati,
13 1 8 men. Xbrii die 4 intrante Ind. Ri nain . Cum t nobilis uir Marcas yituri
de Confnio S.Marie Formefepro me Giorgio de TragHrio filio q. ^imbUsij de . fe
cofiitHciisplcium,&proprntm appacatorem Djrdicuhdc connio S.Marit
noue de tib.i6& ol,i6cum dimidio denar.fcn.grofs.
M che fofse anco in vfo altra Lingua Latina comma , o volgare ne fanno
teftimonianza varie parole frapofte nelle fopraregiftrate memorie hora nell'vna, & hora nell'altra lingua, particularmente de nomi proprij : il che mcglio
fi certifica con le parole inferte nelli ftatuti non Tolo di Tra; maancodell'altre Citt dell'antica Dalmatia ; e perche mente vien creduto, che
la lingua Italiana/la ftataintrodotta in D Um u da Venetiani con lalunghezza del dominio loro , perci tralafciati per brcuit ii Itatuti d'Oflaro ,
Veglia , & Arbe( Citt porte nell'ifole ) pigiiaro folamnte gTefempij dalle**
Cittadellariuieradi terra ferma, come da quelle, ehe piudeH'altre iuronq
attenuate daSlaui. Daftatuti delle quali douendo cauarne gl'cll-rnpij mi
valer di quelle leggi , le quali cpnti fiano ftate fattc auanti che Trau, e Spalato ve n lloro in potcr de Venetian!, cio auanti il 1^22. il che acci
comprefo, e neccflario dar contezza di ciafcuno ftatuto parte .
Lo ftatuto di Spalato , c*hoggi s'adopera, ftato riformato da Prenceualle
diGiouanni daFcrmpdel inz.aH'horaPodeftacome nellafuaprefati'one,
nel fefto, & vltimo libro fi legge . Quello di Trau del ina. come di fopra_>
Itato detto , perche nel fine del primo, e del quarto libro di quelle di Spa
lato , e ncl fine del primo di quello di Trau fono regiftrate alcune leggi, cho
dalle date loro coaita , che fiano ftate fatte , & agj*iunte pofteriormente traJafcKir di valermene . Quel di Zara benche non nappia quando fofle ridotlo nella forma , che fi troua ; nondimeno vedcndofi molte dellc fue leggi recrittc intiere ncllo ftatuto di Sibenico ( il che fegui circa il 1 260. come di fopra ftato prouato ) & eflendofi regiftrati grinftrumenti del i ao .poca difiercnza ti puo eflere della fu ri forma quella di Trau . Quel di Ragufi fi come
<onfta dalla fu prcfatione che toi le compofto da Marco Giuftinano da Venetia Cont del 1 272.del mefe di Maggio, cos fi fcorge c'habbi haituto vari
riforme^e la maggior parte delle leggi fi conofce, che fiano ftate vltimamente
rcgolate auant'ii 1350.
Gl'altri Itatuti dclla Dalmatia moderna, cio Nona, Sibenico, Lefina,Corzola , Cattaro , ( che come Citt Slaue viero anticamente fenza Legge iccitta)hauranno copiad H loro ftatuti dall'antiche Citt Dalmatine loroviciee,com'hannofattoliSibenzani. Le Leggi adunque de ftatuti delle Citt.
Dalmatine antiche , fe bene non fi pu {apere il tempo prccifo , quando furono fatte, e regiftrate nelli ftatuti; tuttauia confta , che fofiero critte auanti
la lorororma cio auant'il 1300. in circa, & in quelle trouandofi non folo 1^Yiiformit dlia linguaLatina purajm anco inferteui delle parole volgari,h
pcrtio Yolnto diftintanicutc copiarle da ciacun fotuto .
SPALATO.
Lib. i. cap.c.Laborerio
cap.o. baratari , feu alienari
Lib.2.c6. refegum vel periculum
C.36. druda ve] Concubina
38. capello > feu pleo
Baftardus fine fpurius
46. feruitor
Lib.3.c.^.monftra
14. deguiftatum
47. Speciarius
49 . vagabundus
90. Ronzinus
105. paftiuare
106. Zappare
Lib.4.c. i.Cultellum.
34. robator ftratarum
43. cercari, veJ ferutari
60. cauauerit fofsatum
62. forbanditi reintrare
96. filare
107. fntefca
114. Pagatus
Lib.5.c.8. ingombrare
30. incanauari
Lib.6.c.5. impegnare
4. Marinarius viagium
60. Sauorna
64. difearicare
66. guardia,& cuftodia
67. arriuauerit adpomirri
7 .caneare
TRAV.
Lib. i. cap. 3. Barca laborerio
34. monftra
36. intrare
74. conzamento i velaptationi
83. durare vfquequo durabunc
nouitates
87. prelentem, vel douum
Ub.a.c.3. Plezaria
5. vagabundi
8. cuitello
9. Spada
ao. derobator
34. frafche
25. frafas, forbanniti,forci
3 1 . fcauare , vel incidere ramos
35. de brunzo
40. caligarius
46. filare
51. guardia
54. alizare , fangum
57. balconcm, vel feneftrarfi
60. drappum lauare > fpandero
cor.1 men
6a.caknam
72. zappare
87. fpeuarius
99. aeonzatura
102. terzona
106. caricare, difearicare , marinarius
108. robara
Lib.3.c.i. duplerios cofti, feu valoris
1 1 . copietur, feu exempletur
m cada communis
32. viagium
36. p-iftinare
6. ioiacij, vel Liidi
pelliparijj calligari;
N
Paroli
158
DtHe
RAGVSI,
Lib. i.c.
13. barca, feruitoribus
i4.MarinarJj
17. viagium
i8.foraftcrij
22. difcaricarc, caricare
1 5. robara
29. briga fiue difcordu
38. fclauina
40. Laborerij
54.mcrcantia
Lib.2 .c.j. compagnia, vel focietas
I3.impreftare
20. fia domorum
Lib.j.c.iy.inducium , pro termino
45.pacaredebitum
pacamentum
Lib.4.c.7iJBallirdus,Riiffiana
Lib. 5.0.3. balchionem, fiue feneflram
Lib.6.c.6. robatoribus flratarum
16. ad dados ludenti impreftarc
48. vogarebarcam
54. ingrauidare
Lib.y.c.y. alibamentis
Come poi s'andafle col pcogfcflo del tempo la yolgare difcoftando fcmprc
pi dalla Latina pura, & mcroducendo gl'articoli formarfi Lingua dalla Lati
na diffetentc leinemorie in ambcdue le lingue fcrittc auanti.e doppo le riforme d'efi Statuti lo ceirtificano : la pi antica deMc quall nel Santuario d'Arbe del infrafcritto tcnorc ;
t 7 J dig me*. Madij capta fuit pars inter 40. quod bominibm de *Jrbis , qui comfafiifyfJtintdebeat fieri gratia de ^tmphoris9ovini, qu<e gratia debeat vendtper
not de 40, <$* pecunia dbeat mitti Coi ^rb:ad dandum , & diflribuendum nter tiIM perfora, qiu dapitm, & hoc completo termino de illis grjttjf, que orinat/tf*nt per con/ilium.
^ . .
i tgi die 1 9 ***g-ufli ceptafuit fers in maiori coafilio , quod debeat darigra vint
bemnubtKjfrbenjil^s^utfiteTiintcombuftificMcaptMm fuit per conftltum doit*
Di
yrutiam. Fuer tint vendite . , & . fuerunt vendis deprim
gratta antequamfnpradii,! pars cupcretur inter mains confiliurapo fo venante le al*
ti circa 1285
Fo partiti tun: Itfouradetti denari fegondofo , fefcritto , & >&eui leCe
gurtate.
Mofe vndate le alfre Ser vintenio Pofcariper libre j , e/o/: J degrofs: de dum
fera guardo per lo pagamento dalo flume.
Le prime note faite nellaLm^ua Latina pura pofono elFerate fattein.
Venecia ; ma I'vltime in lingua volgare del repartimento del denaro deuono
filer Itate fcrittc in Arbc , e quelle parole .
fa, fe
at,
eo,
at
Significano fopra, i, ad, o in, tjuello, ha
Altrcmemoriefi trouanonelliregulridclliatti giudiciarij dlia Cancel!.
di Tra doppo il 1 300.
1 3 1 3 dig 1 7 men ouubris coram vobis D Totate velro milite , & veflrtf confilia ris,& Curia Tr.proponit, & agit Pintcntitu ^impleuft propane Troroe ,
er rxorisjue Myfee ipfo Ternene prtfente contra, adittrfum luuem Conradi,qnod
cum diRue Teruene, et dtfta Vxorfne Mixa m qua/iarunc pro x lib.vnam fuam terram,&vineamfecundumqModapparetin inflrumeato fcripto Superantij no
tary Coif ditto Iiuic , & promiferuntdare ditto Inue mcdietatem friiflnnm omnium
de dtUA terra , & vmea, paratam pro vt in dido inflritmento plenius continetur quod introduxtt in iuditio canceUatnm per duos mafios dare ei medi: & diilttt
lucaccepit de anno pretrito otnnes fraus de difta vinea SaUpartem fuam, &
, & hoc anno recepitfnam parttm x in contmctur. fade pet*
fartent meam , quata ipfe lime rtcepit anno pretrito, fait de menfur mufl ,
tnam facto valons decem lib.precor Curiam D. Tut is quod mihi facial reftitui cum
prcdiftur inflrumentum fit fibi Jolutitm faluo ture addeadt , & mmner.di vfque
ad.......
D.Milfs , & Confiliarijatuerunt terminant Stepe Lupxe *Jdnocato D> luue/e*
dierum ad ondendurn ditto Libella .
Die : . Stepe Lupxe . I ipfoprefente , & folente petinit
copiam inrumtnti contenait in ditto libelle fibi d.tri , & terminum ad opponendam .
Cut Stepe - pii, & fnt &c. d.ficano D.Mtlet,& confil.flatu.terminitm triam die
rum ad jccip:endam copiam diui instri.
Die men Ollub.Stepe ^iduocatas .lime Ipfo piefente dicit rejpondendo ditto Itbello die t ncs recepinrus copiam injirumtnti , & irflrumcnjum diet: haiere mcdmtm
rndete de anno ptetefito(cut dic:tvefter libella: dtiij.r.tro fti>uU:o , & obligat
Mihifient dicit instrum itifl: in f.irte de dando : mcdiflatem df rendit*tiue
eniebat ad vos de la rcnJita ucila V;gaa ueli'anno pailato, i'o prcilo Je proiiare fc tu icghc .
Die 3 nju ficcntius dicte que non plaza .i Dio , ne volia co > che io ce adincilo con lidien la parte na, nc cho aducllc p-ictu con te da darcuaccunito con tu Uilc fe non tautu co.-no le cor-cne ne jit iltrumentii vnc la telUficaiua -ie;;ima jio valer contra lo iilriMientii .
benttntntwn ft per D.Totem,<& Cap.& Ccnliliariosfuperpredift.tijucjlitnerf.ioJ.
refponfioprediftjluper prcdiftolibillo faftacfirejponfto legitimad^ 18 .*
apertaftnt dttiafemen;iA in Low Cois prejet*MarO lnlle,& Cretin j
zoo
Delle Memorie
i i 3 die 2 5 otlub. coram vobis nob.& fap. Viro D.^Androftio Milite D. Totalis ,
& -veftris confiliariis pro parte agit G aufins Deffe Gufi aduerfus *Adc pro parte ipfiui
ipfo prcfente contra Stano^e Veslich, oui cum acccperit adpafiinandum vnam terram
Biuice le cum diclo Stamme que pofita erat ad fefl tido pro xx Vretenum , & diGta
vinea fit paftonata ,&fruiietpetit per Curiam fibi dari partitorem ad partiendum
Vmeam , quam accepere ditlt aidant, & Stano^ diclo Biuice, vt patet instro[cripta
manu mei not. tracli denotis magiri Strollt notarij fatuo iure musli anni prefemis
fibi de parte mea extimati, cuius rineefactifine mfflo prefentis anni 30 b.faluo iure
addendi, & cor.rfquead &c.Cui Stande dii D.Milcs, & Conf.fiatuerunt terminant
X dterum ad refpondendum diclo libello . *4d que Marcus lulle oiduoc. Stano^e ipfo
pnte refpondens diclo libello. Dice de zo, che illo dice che colee ad planta
re da Biuicc viro e che fi tolfe iJlu fi come pat.de quello Adam fi come fe contene ne lu itrumentu, & deuiua fei lo vol ia parte de la vigna deuiua plantare
como fe contene ne lu itrumentu in quttro anni , e deuiua laborare onne an
no fi como contene lo ftrumentu ; ma illu como homo de mala conditioner
non voice me feguire ad paftenare , ne ad laborare , ne mai voice venire ad
3uellu laboreru fe non vn die , che venne ad etio fe vende mo demanda parte
ella vigna, e non conueneuole non abiando patonato, & laboratu cha_
par ena parte mota : quanta maiormente io me polio Iaymcntarc dellu che io
item* ad perder la vigna che lu patrone me lauia tolta ; per zo che non abbia_>
-venuto ad paftare & ad complire infra lu termine,& fe non folle che lu patro
ne de la vigna de pu de quello me la concedi de gratia la vigna ad lauorare
fi como adpare per lu inftr: falo per manu de Maftru Gabriele ,' lu quale produxe in Indicio , vndc per tutte quelle rafione non de aduee parte de queita
vigna, la quale io plantatu, & contradico ad tutte le altre exceptione,& alkgatione le quali lade contro di me , & domando la copia dello ditto fo inflrumcnto .
Gaufio dice che ipfo adparecchiato de dare la copia de lu inilrumentu ad
lu termine, che Ii dar la Corte, illo fa bene che confefsa manca che ne fo da
to en campagna ad plantare fi come fe contene lo trumentu,& de quello,che
yol dire che o non vigne ad laborare llagando io con la miamogliere de fo
dal pt fi vigni ad laborare , & conducia per mei denari chi me andana ad la
uorare la quando io non podia andar, & ad altri io araua, & illi per l'aratura
me venia liauonare , e fe non fofse gito ad laborare ipfo fe forialamentatu
lu patrone de la vigna, e ditu, lo compagnone non me vole feguire, & eo la_
Corte ma veria capeatu lore mai fi come ha che laborariaj non ma via che di
re , & prouo per Duymo de Dome de Cafarizza , & per Micul Taiglauo como
me viae ad lauorare pariche volte lo dito Duymo e lo dito Micoil, & laboro
per me , & prouo per Vefelia che io lui conduxi ad laborare in quel la vigna_
& per de Guftula che me trouo ad laborare in quel la vigna, & vn lauoratoro
non puo mollrare guarenti fempre che va ad laborare . die 3 nottemb. D. Miles
& Conf. fidtuerunt i erminum 3 dictum D Marco accipien. copiamquam pettjtmRrumcntt,
E fufsequentemente nel giuramento difopra regiftrato ftto da Matteo
Zori Podeft , e Capitanio perpetuo Ii 8. Giugno 13 1 5. viene efpreo , cho
loi'se fatto
Tulgari fermone.
Ch queilo Yolgar in Dajjrjaua iofj lingua Latina corro t r a al
Di Trau,
tre memorie nelle fottofcrittioni dclle fcncenzc lo certificano .
1334 die 7 Xbris:>{js Michael i usl > Comes cum nora Curia &c. Latx&
pronunciata, &promu'^ttafuit prediftafenteiitia per predittos D.Comitcai,& fit m
Curiam fupracitatam, & lela, T vulgar \ata de verbo ad verbum per me lacobiim
Magiflr: Fraafii deUfifio "Njtarium turatum, & CanccllariumConTr. in Lojja
predict a Trag.vbi iura te dun tur.
Quefto Notaro , ch'era d'Affifl , & vn'altro, ch'era Francefco di Angelo di
Montculo, fiinile fottolcrittione tlel mcdcitno tempo , ambi Italiani non
potcuano intender per lingua volgare altra lingua, che la Latina corrotta,
ch'era loro volgare Italiana, com'era anco in Dalmatia . Come poi di tempo
in tempo s'andase diuerfficando altre memorie lo manifeftano .
demanda mia, ft come dimando, non fa ben chel nega la rafon, e la veritad , cuft quefla
rafon, che quiftu debita cufi como ioditufura elmi tinado a pagar , <& fatisfarfi
come domandai , eprouo perfatisfar M. lu Conte , & ala fu corte per Deafigliol
de SerTirmun de Zigaide, e per Zuuan fiol de jilbertu de "Palme, che dit Strachotiu
fi mi pToferfi de pagar 4 ducati doro inTraguri vnde pregu lu Mier lu Conte, e la fui
Corte che duife corin^er lu dito Strachotin fatisfation miafi como io domandato , e
ondemnar lu in Iifpifi .
1385. 1 -jMaij. Cum Zoe Coffa che Tu%u de Cola de Lanymu cum algune duel'altre
copagnifi aueffe nauli%atu LuchaVerwach da Spaleto en so Hin del qualnauilitt
ie patrun d.Lichaper duc.26 Stanu fi come apar pub.inflr.fcritu in Spal.el qua Lu
cha fi debia far via^u adrtuna e lafcargar la rnercadamia del detto Tti%tt,e dellifui
(umpagni el qual Lucha non volandu atender a'.i pad che auia cum ditu Thtj
Hfui compagni, e nun volfe andar [cargarla dia mercadantia ad Ortuna mafe viaTtft in portu Jutu S.Vito in .\ contra la volonta del diclo Tu%u,e deli fui compa
gni efi aite grandsimo danno di Ii Caflrati, che traft fora in fnuradit logu , & in per:j lo diftti TuTjifi protefla, e cum protefiu di-^e contra Marculo de Tero de Fragura
prefent.& aldandufuo procurado) del diclo Lucha , che per dann & intereffe ^0 cha
nbudu lu d:luTwzt per foa parte per que lebe di tu Lucha fifcargo parte de la dita
mercandantia in latru Lochu cha in quellu lu qual fe conten in lo dicto pub. inflrunt.
efa fo danu ducati 30 in oro riferuada al diclo Tu%u lo ditto proteu d domandar
contra ditlu Lucha fempre auanti Zaccaduna Corte . Item fempr fala ia->
diftu protefiu al dito Tu%u Zunder, e minuir vna, eplufur fiade al fenft del
Sauio .
Da queft due memorie pofteriori f conofee , ch'ii modo di parlare all'hora
r vfato del
* Latino
\ volgare
_1 era
. di/
fopraregihate piu antiche ; profrendofi queft'vltime in quell a maniera per
appunto, come fanno hoggi quelli, che non fapendo altra Lingua , che la Slaiu imparando la Latina corrotta o volgare fuoldirf, chenella pronuncia.
Ichiauonizano ; fegno cudente , che la Lingua Slaua , Croata f ofse molto
auanzata,e difufa nel commun vio deJla Citt .
Come poi la lingua Latina volgare andafse migliorando di pronuncia nella memoria regiftrata al c.a.del 6.1ib.del ijjr.vin eiprefso .
Si che hauemo bandida , clli andar , & anche ti andaratie fel ti foffe comanda .
E nell'altra del 1417. regilrata nel capo quarto del medefmo libro , che
lapiiiantiajC'habbvedutomueramUngua Latina volgare di tlcaisai
buouo
toi
Delle Memorie
ZARA.
Lib.3.cap.78.brauarius paflorpecorum
de prepatso de Ufte
144. Gognay lugerum
TRAV.
R A G V S I.
Di *%
a.e>3
Duels Infrafcriptat litterAt Ducales cum bulla Ducali plmbea pendenti, quorum lit*
terarum tenor talis eft .
Iarmes Superantio D.G.Dux Ven. Daim. &c. . &Sap. Viro D.T^icolao Vcnerio defno mandato lomiti, acpr.id. viris Iudicibut , Conftlio , & Cot Tr. fidelibm
fuisdtlehufal.& dileti.affeftum . Cumbabeamm de nouo condita quedam bann ,
& penns contra omnes, & fingulos infideles noflros , que bannafcire volumus s
Ciuitates, terras, & fidles dommij nori, vt indignationem , noftram vitare pofjint,
& caufam ignorare non prtendant; prudentis, dffidelitati veftra cribimus cum
Conftlio noftro de decern vobis precipttndo m ndamus quaten us infrafc riptos banniri
faciatis de Ciuit.Trag.prudentiam veftr - rehuirentes , quiafecunium formampaHorum inimicos noflros pro immicis h iberc tenemini , & debetis , er de receptionc ,
<? publicaxione presenttum nos certiores veflis litteris facer fludeatis . annum
verotaieefl. Quod allquis Vvnetusfeu ubdhus D.D.nisnonaudeat, necprefumat
mktere interos dibits proditortbus , vcl molefatlortbus noilris , vel ab eis recipere ,
necfecum aiiquo fatlo ptrticip.ire cum eisjub penalib-. Coi fen. applicandi,
& motori adnoilrum a.bitriumfecundum qualitatem.ffenfe , quorum medietat em
babeatacatjator ft per acenfototem notitia babebitur , & itnebitur de credential no
mina autem bann:torum &c.
Dat.Venet.in n'ro Dmt.Tal.die x oflub.8 Indie. idefl 132J.
Vie t6olub.D Comes,rfua Curia commiftt Cans.no, quod ditlom publicalio litterarum , & bannimentum faccret
Eo die Cautconm Trcco Cots Trag.banntuit,& pvblicauit fub Loya CoU tn lingua
Zatina,& Sclaua in omnibus pro vt in ipfa commiffione plrnius commetur
Die dominico 7 otlub. Caueconus Vreco pred. uanniu,t , & publice proclamauit
fub Logia Cois in lingua Latina, & Slaua in omnibus pro vt ipfa commtjjionc plenius
continetur .
Dalla publicationediquefta Ducale nelle due lingue Latina , e Sclaua, 6
Slaua ( ci jc in tutti due li modift* fcritto nel reibero) fi fcorge , che fe bene_>
leggendoil Cancelliere in voce ordinaria fartato dal Precone (ch'lo
ilelo che hora fi dice Commandatore)ad alta voce replicato ognipenou i:i
parole Latine come tanno nel rcgiftro , e s'vfa hoggidi il me deli no Precone
poi ( che doueua faper la lingua Slaua ) hauer di uouo replicato in Iing,,a_,
Slaua in foltanza il contcnuto d'efa Ducale, non folo la prima volta il -,iomo
di Sabbato quando fii 1 cemita ; ma anco il giorno di Domcnica fuffequente
doppo la Mella cantata all'hora folita de proclaim' , quando il Popoiocon^
maggiorfrequenzavfciua dalla Catcdrale, accioche ogn'vno netofle conipeuole ; dal che fi conofee , che la lingua Slaua era la pui commune fino rtallhora, e la pi volgare dell'altra Latina corrotta , che pur fi diceua volgaro,
perche non era Ja buona Latina. E quefta volgare Slaua dcue efl'erfi comin.iata por in vfo dal bel principio, che Ii Slaui occuparonj il pacfe enrona; . i~
no per la nccclit , c'hauranno hauuto li Dalmatini di pr .near con loro , c_
iflequentemente i far accrefeiuta fempre pi ft*rucncu/i di JoroliDaJmatini ne feruitij bafi , coltura dlie terre, e nauigatione , compr.ndoi, o vero
1 alariandoli, com' itato ncl.'a predett'opera
Regno Dal. & Cr. coiifidcrato ; dilatati poi li territorijeon le coneeifioni dein Di "hi , R di Croa
tia , e d*Ongaria , tanto maggiormente far andata irdiuar.d^fi AlcCnci
l'alli Slaui , ein. per la campagua fparfi habitando la lauoraiiaro , pifiando
li:crraucipr^;4i;anoacUCattj moludequacol progre'o cd tempo
Delle
venendo ad habitar nelle medeime Citt , & Ifole con le familie portauano
sco anco la lingua Slaua ; onde quefia diuenuta la fconda volgare , praticata pi dellc due Latine , diuent col tempo pi volgare dell'altra Latina corrotta ; la Latina antica s'and i poco poco tralafciando rimanendone vfo nelle fcritture folaniente , come nelli reeiftri della Canccllaria fi pu v
dete il mefeuglio dlie due lingue Latine , di tempo in tempo diuerfiheato,
comes'andau diucrfihVando la pronuntia d'efla lingua Latina corrotta,
volgare fino aJi'anno 1 500. dal quai tempo in poi fi vedono fatte quafi tntto
le fcritture nella lingua Latina corrotta , volgare che communem.-nte vien
detta in Dalmatia Latina , la Lf.tina pura Littrale difterenza della Slaua,
Croat." , che diuenuta fola volgare , e dalli medefimi Dalmatini , non mcno , he dall'Italiani vien decta roi nome generale Schiaua , Schiauona , e_>
con particolare , fecondo le differenze deli dialetti , diftinta nelli loro nomi
proprij in Cragnola , Croata , Scrbliana > Bofnefe , Blgara , Bocina , Polacca,Rufla jMofcouita, Sc altre.
Delle radunanze de Cittadini^ Confeglio Generale detto Maggiore, Minore, e Secreto, jp altri Atagirati ,
Caf. j.
ESfcrftataanticamente diftinta la Citt in doiordini Nobile, ePlebeo,
ia fondatione del Monafterio de S. Doimo di fopra regiftrata fatta al
tempo diS.Giouann i del 1064.I0 tetifica in quelle parole, affirm atum . . . .
non T^obiliuia, & ignobilium Tfagurim < aftri .
Che l'vniuerfale del poplo fi radunafle nell'elettione del Vefcouo,edeI
Conte la vita diS.Gio:&iI priuilcgio fopraregiflrato di Colomano R d'Ongariadel iio8.1odichiara; e che la ftefsa riduttione fia (lata folita farfi
nel fiatuir le Legi llato moftrato nel capitolo precedente .
Che queta radunanza vniuerfale del poplo fofle riftretta nel Configlio
detto generale, maggiore dalle fopraregiitrate fcritture confia .
Che la riduttione dclbConfitrlio maggiorefi facefle in Piazza , Palazzo,
Chiefe , e taluolta nella Loggia dalle medefime , e dalla Legge 109. del a. lib.
de ftatuti apparifce, e quefti lono li vefiigij della rcduttione antica del pop
lo , che fi diceua Parlamento , Preconio delli quali fi f mentione neflo ftatuto lib.i.cap.19 e lib 2.cap.no La pi ntica memoria, chefi trouidella_
rcduttione del Configlio Generale e la feguentc .
Die Dominico i^otlobn 1284 ongreg it is adiabas, onfiUarijs , & plunbus
lijsbominibus voltnttlws venue in platea Trag. faClafuitehtlio cmifilianum ff
datisqui. irLim bjlloti<sepiem cripns,& uo non fcriptismorefoltto, quiconftliari/ eleOi luntby
Def]a .'. tD-faltntiniis Cafari-^a , D.Georgiu Cega , D Duymus D mitbefL>. Siluefier- Mingas , D.Tbot/ias lannic he , D.Matbtw . .Lute , l> effa
Smtti . die Lune 23 7./5. congregatis confiliar^ in Valatio Ca Ti ag.inter tp-us D
Talmerius F.ilct Tut.vs prtdifle Ciu. propojuit , quodfit de maiori confilio faciendo
prouidcnd.ttn , e faciendum petent fibi conjilium exhiben ; m quo pufl multas contionalones placan tnaiori p.o 11 }[1 inier eos panno per ipfum D.Totem quoi eliganm ai prefens 40 Confiliarij, qui onfiUanj eleiJunt 40
Sie C.
Di Tral
105
Delle
Memorie
per ci non folfe piu neceffario il numero precifo d'8o ; m loflero queJIi fol
c'haiicuano tali requifiti , e nella aggregatione fofse necefsario il numero di
40 almeno , come nella medefima legge viene cfprcfso ; percio deue efeer ftata anco ommefsa di regiftrar nello Statuto riformato la legge, che vien mentouata nel fopradecto fragmento del 1340. che fi difpenlaua , chenemeno
hogidi fi troua; e fi-.come neila memoria di fopra accennata 1 Podeft Bartolcmec Michiele del 1319. ftimbcne d'abolire quelle memorie , nellc quali
appariua il nome del poplo afsuntonelle precedent! riuolutioiu ; cosipotrecibceiserc , ch'al tempo dellariforma ddlo ftatuto fiaftatafatta quefta_i
cfprefionc , che fiano capaci del Configlio , folo quellt , il Padre, & Auo de_
qu.il i fia ftato del Configlio, con che faranno ftati efclufi quelli , che nelle feconde reuolutioni vi pofono ellcr ftati aggregati, del ene non trouaudofi
memorie, perche furono abolite (come di ; ftato cfpreflb) troua
it ut per nneontro nelli predetti fragmenti del 1 340. che fi ponderaranno
fuo luoco .
L'autoritd di quefto Maggiore., General Configlio efprefta nclla fopradetta legge 53. del i Jib. de ftatuti, cio, che rapprefentando l'vniuerfak dl
ia Citt decretafi inappellabilmente tutto quello, che occorreua,& il modo
di vetare fii di tre forti .
Il primo, & il piu antico di dare il voto ciafeuno fecretamente al Notaro >
vero CanceJlitre , che fi diceua per fcrutinio, che ne tempi pofteriori fii va
ria to.
Il fecondo fi diccua., de fedendo ad leuaudum , &cra, che quelli cheaflentiuano aile propofte fi leuauano iu piedi > quelli , che non aflentiuano continuauano federe .
Il terzo boflbli, e balotte , ma li boffoli non erano doi Tiiiti infierne , ne i
balottaua con vna mano fola , & vna baila de ftrazze, corne s'vfa hoggi > m i
metteuano duc mani in doi biiloli feparati , e fi lafeiaua. la baila in quella_
buflbla che fi volena , come dallo ftatuto di Spalato al capo 2 5.dellib.2.ficat.a. E quello s'intendcua deliberato , prefo, doue concorreua lamaggior
parte de voti ; cosi nella creatione de Magiftrati , com'in tutte l'altre occorenze ; in alcuni cafi pci ardui foleuano decretarfi maggiori ftrettezze,nelle
cjuali non baftaua, che la deliberationc fefle prefa convn fol voto di pi dlia
meta de votanti , confra il confueto ; m fi ricercaua maggior numeroycioc
di doi terzi tre quarti, & anco quattro quin ti , come dalle lcggi deJlo fta
tuto, & fopraicritti fragmenti del 1340. e 1341. che fi refenrannoappanfce_> .
Tutti Ii magiflrati veniuano cletti dal maggior Configlio per tempi deter,
ininati: tra quali li priiuipali rano H 4. Giudici , ch'infieme col Conte, Policft , Rettore giudicauano tutte le caufe ciuili ; apprcfl'o a quefti s'elegcuano quattro Configlicri, che nell'iftcfl'a maniera giudicauano le caui crimir
uali , quefti otto vniticol Rcttore lormauano il Configlio che fi diceua fecreto. Equando fopragiungcua qualche vrgenza erafolito d' cleger altri
dodicicontitoIodiSauij, quali infierne col Configlio fecreto formauanoil
Confeglio minore , & a quclto Configlio venina conecfa tuna l'aurorir del
maggiore , che folcua efprimcrfi con quelle parole , pofint facer alte er
tiequal ConlgUo fe ne id mentions nella legge 38. del 1. libro de ftatuti .
guando accadcua , ch la Citu fcfle l'enza Coiitc , pedete, Vicario . Rctto
1 _
rt_
. _
. t
..
l.ii'
/*. Nu/*__
t*
nomo!
volte contef con Spalatinj, e che ndla pace era tata dalli arbitri dichiarata,
chenonfofle, ne de Spalatini, ne de Traurini, ma delli Didichi , ch'anticamcntc haueuano habitato iui , & ali'hora erano fparfi per diuerfi luochi, giacendo la centrada d'Oftrog fenza habitaron , come hoggidi ; e dcfidcrando
la Communit di recuperarla fa Ji 6. Otrobre i ? 24. decretato nel Confilio ,
che fi doueflro comprare, vero pigliar in permuta tutti li terreni d'Oftrog,
& alli 7. Dcembre fuflequente fii da Delia de Haitiano, e Federico d Matteo
Lucij, e Meogazza de Silucftro Sindici ci fpecialmente deputati prefo \--.
terreno da loleffo de Stefano Cega , ch'cgli haucua nelle tcmitc d'Olhog , e^
datogliene vn altro delCommune in Podemorie fopra J'acqua de Pocrounich
in concambio, come confia dall'intrumento regiftrato neJc note dlia Cancellaria del fopradetto giorno; il fimile fegui di molt'altri terreni , e cos tor.
n4a Citt ncuperare'la giurifditione d'Oftrog , e dilatare il territorio fino
all'ant ico confine -de Spalatini .
E come nelle pafltediffenfipni trCittadini il publico, elipriiiati haue
uan patito molti danni , cos alcune dlie terre del Commune dcllcpertinenze di Biach ( ch'all'hora con vocabolo Sluo fi diceua de Vodmorie, e nelle
fcritture latine de Todemorio , e f dauano terratico erano fate con tal occaone vfurpate da diueri : perci Ji ly.Giugno 1325. firono eletti nel Conglio Ji fopradetti Dea , e Federico , e Michel di Stefano Cega , acriocheriuedeflro le fppradette terre, & alli 19. del medefimo mefe vi fui ono aqeiunti altri tre , cio Cafotto de Nicola > Biuice Belle , & Franccfco Francijs dc^
Padoacompagno del Conte Nicol Vencrio, & ordinato, che doiicflcro
transferirfi a Podemorio , e i affrontai- con le fcritturc , e teftimoni) Ji confiai
dclli terreni , e ricupcrare quelli, che foflero Itati vfurpati ; e perche nel veri'
ticare li confini s'incontrauano nioltc diflicolta ; perci di Cafot
to de Nicola , e Frederico de Matteo fu decretato , che cadaimo, che icgaflc
le terre del Commune , e col tempo ffcopriTc cler del Con:munc pr.gaflo
foldi io. per Vreteue , e li i a.Nouembre fuflcqueiue lii itabilito di far nono
Libro Zauod, che contenefle tutte Je terre de Podcmorio , tanto del commu
ne, quanto de particolari,qualc foflfe valido per fempre,& all'hora fu Cominciato formarfi,e poi continuato fottO il reggimento del Contc Dar.f' Bem
bo dalli fopradetti cinqne eletti,e Sarazeno de Garantis da Rimini fco comf-igno, finito fotto il Conte GiouamGradonigo dalli mede/ tinque,
Fraii-
io8
Delle Mewrit
Di Trau.
109
La
119
Delle Memorie
La pace tri Ii Spalatini , & il Conte Miad ino f conclua Ii z%. Gennro
1333. in Chlift per mezo di Pietro de Marafaro eCernedc FanfbgnaAm
baciator mandati pollada Zaratini per trattarla , come neH'inftrumento ,
che nell'Archiuio di Spalato conferua Iungmcnte eftefo , & in foftanza_
coiuicne. Che eflenco ferruite molte vccifioni, edanni tialeparti, &'affediata h Jifia dal Conte "Nelipitio vnito con Spalatini , Traurini, e Sibenzani , & altri Croan alia prefenza del Vefcouo di Knino , delli predetti
Amb.c'j Z < ra nclhChiefa di Chlifia Teodoro Alberti Sindico del Commune
di Spalato & il Conte Mladino nmefle 1 ingiuric fanno pace , e per primo ca
po conf-ermano la Icntcnza arbitraria ftta dalli Conti di Tra, Sibenico del
1328. duhiarando di pi, che la tradadi Chhfirefti libera fenza alcun pagniu-iuo non foloalli Spalatini; madogn'altro mercante, chepaflaut-.
Cicii pattitt Traurini, Spalatini, eSibcnzani, & il Conte Nelipitio iano
ofleruati, che ncl termine digiorni otto i debba diftrugeril Caftello
a to a fabricare il colle Grebcn, ne poffi reftaurarfi durante la_
. Che Ii patti olemati tanto in Chlifia , quauto in Almifia , Oftrouiza, & aim luochi fottopofti al Conte Mladino. Che debbano rellituiri 11 beni a quelli , qua h per queft'occafione (aranno itati prei ; e fe non
faranno reituiti h beni al Conte Pietro d' Almilla fino alia fefta di S. Doimo , che la pace non vaglia ; nafcendo alcuna dirferenza debbano parti elegervn gindice per parte nel termine di giorniotto, li quali debbano trouarfi a Salona , e ftarui fino alia decifone . Il Conte Mladino ne promife*
l'ofl'eruanza per fe heredi , e fuccefiori > e per nome del Ja Contefia fu ma
dre, com'anco per nome del fuofratello minore, quando peruenir all'et,
d 'al tri due fuoi fratelli fe vfeiflero in alcun tempo dalle carceri ; promet
iendo di dar oftaggi per l'cfleruanza : feguipoi n giuramento dclla madre_
del Conte, del Conte Pietro Berislauich , Vuexich Sclafcich, e Dabifla,
Gregorio Filippouich , edi pi promife il Conte Mladino, ch'il Conte-
Grano l'hanerebbe giurato , equeito Conte Cranopu efler Cr ano GradeDie h , per il quale Ii Conti Tuartko , e Stefano fratelli , e figlioli del Conte-
Vladislauo , & il Conte Berislauich fecero fcurtd al Conte Mladino , che ft>
lo rilafciar di prigione n andar feruire il Conte NeIipitio,Conftantino*
Budislauo fuoi nimici , come appar per l'inilnimento nelle note dlia Cancellaria di Tra di 4. Marzo 13 37- e gi ch'il fuo giuramento era ftimato va*leuolcperconferuarlapace, e che tanti foggetri qualiffeati s'intereflalfero'
per liberarlo dalla prigionia, doueua egli euer perfona d'utorit , feguito
nellc partivieinoCnlifsa . Furono confegnati agrAmbaCdi Zaraquattro
Oftaggi , per quinto fu afignato vno , ch'erain mano del Conte Nelipitio ..
Fatta la pace tra li Spalatini, & il Conte Mladino pochi giorni doppo il medefimo C'oiice Mladino venne Tra in perfona, e ftipulocon Traurini gl'infcaritti patti , che nell Archiio li conlerfcno ..
In Sanft*, & indinid. Trinit^nno l^atiu.Di nri lefu Chr. 1 37 j. Ind. 1 . die
Veneris 29 m Ciu.Trag.mEccltaCathedrati . Laurentif ptibm nob.
fap~T>iris D-D.yAndrecRafcio Cine Ciuit.VineLVetro Vremanno de Venet.Comitc
Tetro de ^ilmi'a Cofa de nifamnis. de ladra , Cipriano Bottum Ciue SpalaiTitele Simonis, Telibra Stepi tefitbttt rogads , & Gregorio
Mattet Liictf
txaitt*
Conyrsgatis in vnum Egrego[, & potent 1 viro D. w U Aligna
Dt Tr m
filio mem nob. & pot, riri D.Com. Georgij nomine , & uieefua , & Egreg. &
prud.Dn* Drix Lhon.Comitifse,nec non fratrum fuorum beredum,&fucceff.ac etiam
prominente 'pro oibm eis, & eorum diflriclualibm, &fubietlis ex paruvnatT
M.*& potenti D,Ioe Gradonico bon." Comit Ciu. Tr. & diflricl m, nomine aliorum
omitum fuccefforumfuorum ,& nob.viri D.Daniele Iacobi de Tra.Sindico Co'u,&
homMll* Ciu.Trag.ex alteracabit diligenti deliberation, & Confilio,& ditls,&
ratiocinate quampuries,& -uampiuribus ai innicem,& interfe pro bono,pace, concordio,& modo vinendi amicabiliter infimnl firmauerunt ab bine in antea.et vt de cetero amicitia vigcat,&fit inter partes fructfera ad tales ronuentiones, & palla una
nimiter, & cor.cor diter pernenerur.t prent hic inferius fententiarunt , & per ordincm
declaxauerunt , &ea omnia & fingulafubtusfcripta prout :acent de pnelo in pun utfuperius eft expreffum," dclart um taclisfantliffimis reliquijs Beati loinnis Confefforisfuper altare dieu Ecclefi* pofttis}& exiflentibm iuraueruttt\attendere
& obfemare fraternal/ ter finefraude
Quorum pallorum, & quarum conuentionum tenor talis e .
In prmu promtfit , & tur auit idem D Comes Mladimtsfno nomine & nominibits
fupradillit d.D.D.Ioannis Gradonico flipulanti , & reeipienti , vt fupra feriptum ft,
d. D. Danieli Iacobi dipulanti , & reeipienti nominefup:firmam , bonam , & veram paeem habere , femare, & tener e abbitte anteafr jternaliter fine fraude, &
dills pacinon tontrafacere , vel venire per fe, elper alios quoquomoio, &non-,
comittereipfe, uelii, quorum nomine ftipulauit, nee comitti faciet alig od da
mnum iniuriam , uelgranamen alicui Ciui feu diflricluali Ciuitatis Tr.& diflntlu-s,
& ft atiquis Ciu diftri&uaiu , uel quilibet d. D.Com. ML uel eorum quorum nomi
neftipulauit ab hodierna die in antea faciei, uel committet aliquod damnum, iniu
riam, uel grauamen alicui Ciui feu diflricluali Trag. & diflriui quo Jipi D.
Comes Ml. feu Uli quorum nomine pro mit & iurauit ut bi faciat\im,& iuftitiam
diclis damnific atis fideliter, & celeriter fine fraude. Item promit, & iurauit
utfemper uia , Strata, feu paffm Clift Caftrifui modo inantea erit libera , & e x
pedita infuper , & aperta abfque aliquo daeio , uelgabella , feu extorone , &
quo impedimento cuilibet Ciui , feu diflricluali du Trag cundo , fiando , & reden:,
do cum mereimonijs perfonis, & habere , & cuilibet eorum conduilori , ae etiam cui
libet alteri perfone Tr. aplicare uolenti, & eius diflriclum cum perfonvs , & rebus,
redeundi , feu aplicare uolenti de Trag. & eius difhiclu ad alias pirtes qaafeumque .
Idem uero D. Comes Trag, nomine quofupra , & diclus D Daniel Jacjbi Suidicam
nomine quofupra promiferunt , & iitrauerunt d. D.Com.Mttflipnl. * reeip. pro fe ,
& noibmfup.1" fupjlam bonam , fidelem, uerampacem modo antea, rnotu
contrafacere dills paci , & quod per Ciues feu diflrttluales Trag, feu aliqurnt
eorum non comittere, nee fiet aliquod damnum iniuria, uel grauamen alicui ini, feuditlrillualiciufdem D. Com. Ml. feu alicuius eorum, quorum nouineflipnlauit, &proraifit, & ftper aliquos, feualiquemdiflnilualem Ciu- Tr. modo anteafatlumcrit aliquod damnum, iniuria, uel grauamem aliqmbus, /*.' ali
cui diflricluali eius D.Com. Ml. uel eorum quorum nominibus flipulauit penpfum
ComttemTrag.C fuosfueeeores , & hoes Trag, fiet, & rtdditur ins, &
mflitia bona fide , & celeritr fine fraude. Item quod qmlibet Ciuis Com. Ml. dr.
coram quorum noibus promit Ciuis , & diflriclualls uidebitur , & tcnebitur wt*
diSaCiuitatc ,& diflricln tamquam bonus , & fidelis Ciuis, & diti&ualis Cm
'.'rag. eundoflando, & redeundo cum perfonis rebus, & habere , honor. bus ,
a
pre-
Delle
prcceptis , infuper unionibus Ciuit. Trag. Spal. & Stben. alijs retrofatfis
muonibus quibuftumque
Ego Gregorius Matbei Lncij examln:confcHs examinant
Ego Geruaftude Rainonisde Feltro Imp. and. not. Cancell. ittratus d. D. Com.&
imt. Trag.htjsomnibutinterfui , & rogatus fcripft , & in haue pub!icam for
mant reduxi -
Dl
O j
dette
114
Delle Mentoric
l ER-
Di Tr.
i.ij
ii6
Dette
ribcV-
Di Trau.
2,17
ribelli , e difidenti , e doueua inferir del fomento , che daua la Lega dlie tro
Citr al Cont Nclipitio, che giegli tencua pcrribello, elifuoi aderenti
per difidenti, & ali'hqra diuulgo voler venire alle parti maritim;,come Gior
gio Conte di Corbauia , ch'i;iui le fopradette lettere Rgie fcritfe Trauririni, aggiungendo, che procurando li Brebiricfi figlioli, eNipoti del Bao
Paolo di ricuperare la gratia Regia, haueiia egli lommiffione dal R di fauorirli, & aiutarli , dal che fi pu dedurre , che li Brebiriefi, videndo ch'il Conte Nelipitio col fomento della Lega fopradetta gl'opprimeua ; percio cercaffero per mezo del Cont di Corbauia loro prente , e poco amico del Cont
Nelipitio di recuperar ilRegio fauorejm fopita la diff;renza col foprudetto
aggiuftamento non vi fu, alciin moto d'armi in Croatia per ali'hora , il R
non fi molle d'Ongaria .
Era nata nel principio del mcdefim'anno 1338. la controuerfia con l'Arcii! icono, e Commun i di Spalato circa li pakoli di Bofiglina pretendendo
gli Spalatini , che fpflero communi , e che li Traurini non poteffero impedirgleli ,e doppo vari proteftationi fatte vincendeuolmcnte d'aaibe le parti li
Spalatini ricorfero Venetia ; onde il Doge fcriU: ad ambidoi gli Communi
crtandoli con duplicate lettered] 24. Aborto, e 17. Nouembre, chedoiieflero amicabilmenee accordarfi fino Pafqtta ventura,il che non fogueado,
chcliRettori diciafcima Citta informaflero delleragioni di cadauna,eli
Communi elpediffero nuntij a Venetia , accioche folfe terminato quello era
di douere, e non eTendofi trouato modo d'aggiu/eamcnro li Traurini mandarono Luciano de DefTa , e Giofefto Stefani Cega , e h Spalatini Gioiunni do
Egidio , e Gregorio di Pietro Petracca, e quando fnrono in Venetia per par
te de Spalatini furonoprefeutare alciine copie.alle quali opponendo li Traurmi, & inflando , che prefentaTero groriginaii come haueuanp fatto loro , e
aucllirifpondendo>cnegronginalierano Spalato percio ritornati limedefimi Nimtij di Trau furono mandati d Spalato , il i .LngJio 13 ?p. proteftarono alla preenza dell'Arciuefcouo.che foflcro efibiti groriginali delle fcritture prodotte in Venetia , alie quali opponeuano come fallc,e perche in queiti rciterati protefti non viene elpreffo che forte de fcritture erano, ne quellov
tonteneffero quelle , alle quali opponeuano li Traurini ; pu percio enero ,
ch'vna di quelte copie prodotte Venetia da Spalatini fi i tara quella perga.
mina c'ho trouato nell Archiui > del C-ipitolo di Spalato, nella qualc_
fi dice copiato vn Priuikgio originale del R Zuonimiro del 107^. della qualc
douendo fcoprirfi la falfit far bene di refcriuerla intiera come i ta .
In Dei nom-ne .Amen . Hoc eft excnrplvm cuiafdam Pnuiiegij (1 mmiiapfenfionecuiufdamfigillimagnirotundicum contiilj ftucu crocei , & rubei colortf ,
i-i quo f]indem figdio culpta eft quedim H'galii im.tgu edcns in Tronobibens in
nit dextra fjuemdavtlili bculo aperpofitum , ' ' in manu ft'itftrj fcultif
ram rotund,i>,i , & , um clrcajculpte erant littere race p/vw fa fie icentet REX
SrimMliifS . , CfnusqmdcmPrtiitegti tenor per
omnia tain eft.
In nomine Sanfte , & Indiuidue Trinitatis . feil. near. D 1 078. dit \ 6 mis
tAfllnd. . . . ima~ Egofiquidem Sutnimir ^h'oaror. Jt<j. Di',ijnm>ru>H KfX
cupiens ardeuti/me tura. , & E clt* Gloriofiffim M.inyr ^fajftasij
recuperare, & ampliare pro pvQe ob ipjbrummari , qno>umprectbus
mentisjpcro ante cierta lutois exorne* menereadiuari, & iqftanuffintjm pentio^
Delle Memorie
. pat.meifpiritualn Laurentij Achiepi , & multorum nobilium fuorum Ci vtumdcSpaletomtor*dilclorum fidclium , quivnacumeodem eorum prefulemhi
grauem querellan expofuerunt,quod propter copiant diffufam animalium ipforum Ciuium , & hominum at villarum eiufem Archiepi , & Eccliaf pafculos fuffic en
tes habere nequ.bant libere in meo Kegali dirtuu , to quod homines , & villani vi.
tmi villarum Ecclie mamoratemoleabant , & perturbabant Ciues pre diclos , tr
hominest& villanos ,tpfius ArchiepipafcuUperprediSos contra Triutlegia donatio xac confirm progenitorum meorum , prefertim villarum , atq. (errarum
Serenniue, Gothe, Cigare, Ojie, Debri\, Dlano^e , Fallari , & Cremene , quepofite
funt infra montes Majjari, nee non viarum, & terrarum S.Georgij deVntalo,Cofi^e, Lj-auif tOflrogh-, Buch cum tota
tione Cart Albane , Kadocb\, &
mine, quefite funt circha montes in montibm , & fub montibus Dubraue , etiam
villar. & terrarum Stole^in Cetina > Sudufchi\e in leuna, Ecclefiar- S
S.
Stephani. . . . S.Vein de Clobuce\,& altar um villarum & terrarum memrate
Eccle Spalat, qua* qutdem villa* ,atque terrai , & Ecclefias cum omnibus fuis per
tinentes ,r. ... fuorum donaueruut Ecclie Spalat. & ego confirmant , & con
firmo bt prei. chupo, tuifque fuccefforibm , & Ecclie prentate , ex noua do
natione conteda inperpetuum, & adeo vol, donatione perpetua, quod tu,&
luecefforet , hornintjque tui, < villani villar. & dtHarum terrarum, ac etiam Ciues
tui Spalat. babeant poteatem % & librtatem pafcendi , & adaquandi Vera cunta
animaba in dtrtu meo m pafeulis, locis contigua , ac vicin villarum,& terrarum
pred.Etclie Spalat.fine contraditltone , vel datione alicuim perfone , & prefertim in
oigline meo Regali territorio abfq. decimatione , fen colleca aliqua prter decim.it
quas pet omnia loca prentala ex mea conceffione , & meorum antecefforum colligere
debeant intigre, & exigert idem jirchtep. & fuifuteelforesfine contradidiouc tem
poribtti perpetua : ita tarnen , quodprediBa omnia tu , & tuifuccefforet , & celia
Spalat. pojfideaut pacifie , & quiete Si quit vero huit donationi, ac confirmationi
met contrarius extitertt iraium habtat trinum > & vnum Deum > & maledtttioncm
jii.patrum, & alior. Sanctorum incurrat , & cum luda proditor dapnetur eterno
Jupplicio ,atque o.lib. auri perfoluat ,& componat , quorum medietas regali inferatitrfifco, altera autem prothefauro prefate Ecclie Spal. URafunthcc ante nottia
horumteSlium vid. Gregorifven Epi Cbroat. loannis jtbb.Senobij . S.Bartolomei,
Addant Zupani,Strefegne Brcbcrfitci, Defimin Corbaufiici, Dominici ladren Sacerdotis , & Stephani
S. 7{icolai , & altorum multorum in quorum omnium*.
tejlimonium,& memortamperpetuam pnits Triuil. paginam meifigii caraSeris appenftonefeci muniri
Gerardm notarius Arcbitfalufubfcripfit
Lucanus ptlmic. Spalatfubfcripfi
loes deAncona not. Cois Spalat. fubfcr'tpft
Circa quefta copia neceflario difapere trouarf nell'Archiuio dell'ArciacfcouatodiSpalatoiJrcgiftro ditutuli Priuilegij conceffiaJla Chiefa, &
Arcmcfccuidi Spalato dali Duchi , e Re di Croatia , e d'Ongaria , Sommi
Pontefici fatto del 1333. fottoferitto, & autentcate da 4. Notari alia prefen di Dominico Arciuecouo di Spalato Fr LucaVefcouo di Liefina, Fra
Matteo AbbatediS.Stefano, eDtfla Archidicono di Spalato, _ traquai vi
fono tre Priuilegij del R Zuonimiro, vno del io7.nel quale contera la douatione dca. Cnitfa, e terre di S.Giorgio de Putalo fatta da ioi precefori, e
Valu o dcl,io78. col quale concede cgJi Cetina alia Chiefa , & Arciuecouo di
Di 'ra,
19
Spalato, nel terzo del 1 ':9 } . ncede S.nina, ne t alcun altro Priuil.de Zuc nimiro ir. quel regilro , che nelli foprafcritti tre Priuilegij non vi
akunaltroluoco, viHanommatiuellafopradettacOpia, cos in audio di
Colomano R d'Ongaris dd 1 10?. ti onoquaf tutti quetli, che nellamedcfima copia d 1 Zuonimiro fon- > nommati , e di pi vi fono aggtunti Biach , o
li pafcoli di Buili ilin.. , e come che di Biach fi troua che del xwf. forte flato
conccfto dal Re Andrea Smiatinipoi anco reuocato dal medefiinoRad
intanca de Trr urini, come di lpra al cap. 3. del Lib.i. ftato moftrato: m
dclli pafcoli di Ioili > ma non fi troua memoria alcuna, die iano 1 tari cenceffi alI'Arc iuefcouo, o Communit di Spalato ; folo che n.*;la predetta copiajla
quale cAtt Relia diuerfit dello Hile come nell'abbondanza del le parole fi conofccmoltodiuerfa dalli fopranocrlinati Priuilegij di Zuonimiro , che fono
nel fopradetto regiftro , e di diuerf altri ,che pare fi trOuano dello Reffe R
concefi varie altre Chiefe : qucllo al cafo > fi vede, che Autor di quefta
copia fi affettatamente eftefo mol ncl fpiegar le necelit , c'haucuano gli
Spalatini de pafcoli, e particolarmente di quelli di Bofi ;1 ina,delli qua! 1 al*hora fi litigan a : ftato pero poco autieduto nel voler nominar tutte le vil lo
infierne, alie quali voleua foftero communi li detti pafcoli * lie quelle del
monte Mafsaro erano Ion tae , e pi quelle di Cetina , e volco piu J'altre di
Hliuno dalli pafcoJi,e pertinenze di Bofiiglina .
Ofseruifi anco la ottofcrittione, che fanno ad efsa copia li tre iui nominati Notiri breue pu del cOnfueto, e quel Luciano Primicerio di Spalato, che_*
porto nel fecondo luocolo ftefso che cinque anni prima d co litigio
porto nel quarto , & vltimo luoco delli quattro Notari ch aneen ticano ll re
gitro fopradetto,&iui conforme il conueto eftende fottoferirtione con pi
parole derraltrj,e v aggiunge li nomi delli telhnoni), ch'erano prefenti : on
de credbile, che con l'occafione della predetta ctrouerfia qualche fcaltro
follicitatore in Vcnetia pigliando la data,e parte delle parole delli fopradetti Priuilegij di Zuonimiro ch'erano nel icgiltro , e da quello di Colotuano li
luochi,che nomina,v'habbi aggiunto Biach,e pafcoli di Bolfi^lina con quelle
claufule, le quali per app unto doueuano pretender all'hora li Spalatini , e_
I'Arciuefcouopcr farilpafeolo di Boffiglina commune, e prodottolo infie
rne con gl'altn Priuilegij autentici in Venetia , e non vedendof , ch'alle proteftationi fatte da Traurini in Spalato fa feguita alcuna ritpofta de'Arciuefcouo, Communitindifefad'efsa copia, anco credbile, che dalli
medefmi Spalatini fia ftata conofeiuta per faifa, come dalla fentenza_
feguita fauor de Traurini viene confermarfi in duplicate Ducali > che fono
le feguenti .
Franc. Dandulo Ditx .&. de Molino de [ nt.'- ComuTrag.ac prud.
Viru Judiabas, & Coi d*. terre d. &c- D-dum vi (eins mter vosex v-taparte ,
& ,& bom :nes Spalati fidles nojlros ex altera profaa paki^rnr.i de figHna tnCuria noflra Ducali qncfl 0 extitn ventilt.1 , quam cum mrtbu . &finptkrh
partium audiKimtu fepe , & dmgenter examinauimus pci nos , j'apun;esvi'i)s,'Pt
qaodiuflum foret diffini e pofjrmus , finalfter autem cum nofl-ts confitas minor 1 , rO'
gttorum & 40 habito confiho ditigemi qneflwncm ipfam dx>mns \tut'nvahtcricrmnandam dtffintentes , & lemtetitiautes , & honiws SpilettnuUum ius nabelt
inpaculu aateditlu , acetsftlenuum per mpuntnies , & fie mindam>s , &
voluntas pxrtibus obj'eruart . Herum quiafro ceteris ajft&dmus quod mter fidles
Delle Metnorie
lorosferitetur dileffionis integrity, &fauoribusmutuisfibicornplateant;adquod
iarefemper intendimus operan cum effeftu , prudentiam, & fidelitatem veftram rejuirimus, & rogamus nihiLmihusprecipiendo mandantes quatenusficut defideratis
noflrjm gra amobtincre procurers , & fludeatis cam Cot , & hominibus Spalatific
dulciter , & fauorabtliter vos hhere , eifqueficut conuenitanricabilitcr , &1rie complacer , quad inter vos , & eos bwc > :untatis confuetus affeftus ,&fe pof'
fthl coliabdarr de vobis , de quo nobis , & Coi t>ro ccmplacebitis multum , & ad vcflraccwmodani'S, & Co inHtnietis ptopetiftus liberales, proutoretenus
diximus *>imb*x. & Sinditis vcfiris tnprejcntia noftra conflitutis , &Jicfpcramus
fer nos adimpltnfideliter . Dat. die i8/fp.8J?;rf.
Franc. &c. Qucftiontm , quevettebatur inter vos > & Spalatinos proffo pafcuorum dt Bujjiglina diriftus Trag, pro quibus vtraq.partinm ad nosfuos .&
Sind.& iuratranmifjtcumnoftrisconftlijs men. rog* & ^oficdu\inms terminan,
id. Quod quia auditispluries , vis, & diligenter examinaisft-ripturist fententijs ,
Triuilegijs , inflrumentis , teftificatiombus , & alijs iuribus qinbufcumq. que partes
prediRa tfeuearum Smdici,&^mb*fuperdiftaqHeionepujcuoritm deBoffiglina
prodncerevoluerunt petentibus, & nsiantibus ipfis SpaUatinis , tarn pro Coi, &
bom. Ciu.Spal. & cum eorum capituli, & -rcbicp.TrtuiL & iunbns,ac inteUeQtf
flearte allegationibus refpon. oppofit. & defenf. acgc>ieraliler cmntbushijs,.qite
partes JHperinde proponere volyerunt , cognouimvfque quod /< SpaUatminuUunt
iushabent infafto pafcui antedifti, fedpotius Tragurinus fpeftat ras , & poffete
pafcuiantediiiurepleniimo SpaUatimsprediftisdefaflo diut pafcui perpetuum
ftleni.imponatu), & quad poffeffio , & ius pafcui niedifft Tragunnis vtfuum relinquatur libere , & pictfice pijdendum . Quam noilram tcrminationcm Comiti lud.
& Co SpaLfcnbimusferiattm mandantes , vt ipfam obferuarifacientes , & cfetluaHterobferuanrespafcuumdeBofs.pred.vobis, <0r ftflris Ciuibus de Tragurio reltneuantibere , <& pacifce (offidendum . Dai in nro Ducali Tai die 5 oftub. Inditione
8 1339
Con J'occa/one dlia predetta copia faifa del Priiiilegio del R Zuonimiro
non voglio tralafciar di notificare trouarfi pure inSpalato vn'altro Priullegio dello fteflo R non in copia com'il precedente , ma originale fcritto in^
pcrgamina , al qualc fi vede , che vi iaua appefo il figillo ; qncfto in foitanza
Contiene , che Zuonimiro R de Croatidona Putimiro la villa Grufe fr.ili
confiniiuilpeciiicati, data S. Maria de Sarnouniza l'anno 1107. il
mefediMaggio, prefenti Predunno Vtfcouo di CinqueOhiefe , Giacomo
AbbatediS.Stefano, eSarubaBano; ma fi conofce dal carattert tliereftato
fcritto doppo il 1400.3 fimilitudine delli Priuilegij tie R d'Ongaria efcndoui nominato il Velcouodi Cinque Chiefe, cheiono inOn,aria: enelliPri.
uilegi j delli R d'Ongaria fuol cfler nominato tra H Vdcooni'anno anco della data talfo , poichc Zuonimiro mori auant'il 1091.&: in vn proccflo forma
to del 1 585. tr li compatroni delle Chicfe di S.Michele, S. Martine de Primorye, viene regiftrata vna copia diPriuilegio, clie fi dice canato dal fuo
originale di Mladino Re di Croatia , e Dalmatia del 1 104. the nomina li fondatori delle predette Chicfe , & efprirne , che quando daH'armata Genoi;efe
fi faccheggiata la villa Salifchie reftaflero vccifi , Scmfepolti; queftopurefi
conofce hnto , cosi perche tra li R di Croatia , e Dalmatia non vi fu alamo
C'haucle tal nome , e nel tempo del predetto Priuilcgio non v'erano pin Re
Crowi;niareytuuaColonuuoK.ilUngarw, o il paricolare dGeaouci
Di 'Tra.
LLi
tion poteiia vcrificarfi in quel tempo ; poichc non veancro cfi Genouei ia_
Golfo per moke decine d'anni doppo, per non dir ccntinara;e come che qucfti deuono cflere ftati finti dagl'interefsati , e prodotti nelli litigij de tcpi niu
modemi, cosi 11 troua in mano del Sig. Girolamo Cindro vn inftrumento u\_,
pergamina originale del i 319.H i.Settembre fatto nclla valle diS.Arcangclo
alle'Bu2;ne,douc erano conucnuti li C.di Spalato,Traii,c Sibenico per cporreledmerenzedeconn'nitrdTraurini, eSibcnzanicome di fopraali. capo
del prefcnte libro rato rifcrito:ouc comparfo Giacomo Prte da Ferino fi
la prefenza delli fopradetti tre Conti , molti nobili di mete tre le fopradette
Citt, e quattro Notari , che i fottoferiuono, confefs per fcarico della fua_,
cofeienza, ch'cTcndo Capellano del Conte Giorgio di Chlifsa hauefscper
compiacerlo dettato egli,c Stoyano di Scardona feritto in pergamina vn Priuilcgio del R Ladislauo d'Ongaria del 1280. nel quale era jnferto , e cont'crmatovnaltrodelRBela dcU'i259. e quefto fofse figillato col figillo del Re
Ladislauo , c'haueua laContefsa in vna fcatolamel quai priuilegio crano dcfcrittiliconfinifauordeChlifsani, eche fotto prctefto di non volcrprcfentar l'originale le fofse fatto venire Superantio Notaro da Tra accio ne_>
facefse vtucopia , e quefta poi fosc ata prefentata auaiui Ii Conti di Tra,
Sibenico Giudici arbitri, alia quale cfsendo flato oppofto per parte de Spalatini come nella fopranominata fentenza dell'anno precedente appare , non
l'era ftata data credenza , fe non fi moftrauano gl'originali, come egui anco
ella predetta copia del Priu. di Zuonimiro in Venctia delli pafeoli di Bo/figlna: il che h voluto auuertire , accioche quando fi trouano fcritture antichc,e copie di quelle fi facci riflcfso fe fiano ver, o finte .
Erano feguite nel medemo tempo reprefaglie tr Traurini, e Brazzani,chc
fi fopirono' con gl'infrafcrittipatti.
In brifli nomine amen.annoeitunat. 1339 Ind. yregnante D kjrulo Ser." Rege
Hung. & Mag." & excelfo D.D.FranafcoDandulo D.G.^enet.inciito Duccet tem
pore regiminif nob.&fap.viri D.Vbilippi de Molino bon>Com. Trag.jttorumq. ludicum nob. vir.tDD.Baront silueflri , ficentij ^mpleuft , Tetrachc Stcph.vu , & Micboe Daniel omiffo nomine Epi caufam danta feundum reformationem Con Trag,
diet Sabbati x. ^prilis. Coram ditto D- Com. cum difcordia , & controuerjia
effet, e" queiiio verteretur inter , & vnitatem , " homines, ftngularcs
perfonas de Trag, ex parte vna > & mitem & hos , fing-perf.de Bra^a ex al
tera occaftone quarundampignorationum , & reprefaliarum datarnm, faftarum , &
concefs.per Trag, ad requifitionem fpecialium perfonarum , & forte etiam ad requifitionem ditli Cois contra vnit. & hoes acfing. perf. de ^ , & verja vice
occaftone arundam pignorationum fatlarum , & concefs. perdttt. Coevnin. cJr
hoes , acfmg.per. de Bra^a adpetitionem , & requifitionem fpecialium perf. ds Bra~
%a,& forte ad petitionCm ditli Cois , & vniu. de Bra%a contra oc vain. & hoes,ac
jwg. perf. de Tiag. que omniafupradtita per vtramq. partium hinc inde contendcb.i\
tur , &juper bis omnibus difcordijs litibws,& quefliotiibm concordandispacfccn.paciftcan.& deciden.ac fedan.tnter vtramq.partem,& ad amorem firmum,& perpetu
conducendis pro vtraq.Coa vniu.& hoes,ac ftngperfon. didar. terrarum de Trag- &"
deBra7ifatli,&con]litHttfiiifentSindictvt tnferius dcclaratur. Tandem p>o bonopacis,& concordie nob.viri DniCafoptta 1,&^Andreas Gregorij Lmtj Ctuct
Trag.Sindict Cois,& h vniu.acfing.perf.de Tr. vtpatet pub. Ir.sfro Sindicatus
Delle Memorie
tus fcriptoper me not.infrasum in i $38 Ind. 6 die i.oClub.ex parte vita, & nobMri
D.D'Tomafinusde Vicarim in Brayt pro D.Tote Infularum Vhare,& Bra
te , Simon Bertffi , & Lea Radouani Sindict Cois vnitii , & horn, acfing, perf. de
Bradant patet pub. insr0 Syndic.feripto per Iacobum q. Beroaldi de Bononia Imp.
autl.not. & nunc Bra%f iurati Cane, in mill.' & Ind. prediclis die 1 men. $\
ex altera patte . Vt ab omnibus controuersus , difcordijs, litibas, & quefi. que erant,
&futrant inter ipfa Coa vmu.& hoes, ac fing. perf. de Trag. & de Bra%a , & inter
di.u partes ipfts nominibmfiue in ludido , fiue extra ludicium ftue de iure ,ue de
fado quacunque ratione , el aufa, & maxime eaufis prediclis vel aliqua earum,&
difeedatur intotum , & deineepseeet omnis materia Jcandali
erroris , acipfarum partium parcatur laboribm, & expenfis pro vtraq.parte id taUm tranfaionem
concordiam & compofitionem amicabiem , ad taliaque palla , & conuentiones inter
fe venerum , & ipfa omnia , & fingula inter dias partes pro vt infraper ordinema
/criptafuntfolemni interpofita ilipulationejolemniter , & legitime conuenerunt vi
delicet.
Trimo quod omnia inilr. iura,ae atliones pignorationum,& reprefaliarumfatlam
datarurn, & concefs.ptr Coe& vniu.& hom.acfmg.per.de Trag.fiucproCoi,fiuepro
ftngulis perf. de Trag.contra, & aduerftts vniu. & hom.acfing. per. de Bra\a, &
contra omnia insira iura,et aSiones pignorationum,et reprefaliarumfallarum dat.&
cocefs.per vniu.&homM ftng.per de Brai fiue pro Cotfiue profing.perf.de Bra
uet, contra vniu. & horn, acfing. perf. de Trag, caffentur iritentur , & annullent.
pro vtraq.parte, & ex nuncfint cafsa, & inania , & nullius valoris , & momenti,&
quod de ipfts tnslrum.feu altero ipforum ft qua , velft que reperiuntur non debeant
nee poffint vo modo forma , vel ingenio reddi ius alicui did. coiim, fing.perf.ipforum Cdium necalterius ipforum per ipfa Coa vniu. & hom.ac fing.perf.ditlarum terr arum Trag. & Bra%e, per alterurn ipforum , que quideminflrumentt iura, &
abitonesft qua reperiuntur dicli Sindici vtriufq.partis profe Cr Sindicaras nom. pred.
ex arbitriofibi conceffo Coibus > & vniuer. fut prediis ex nunc caarunt , anullarunt , iritarunt , & nullius valoris ,'& momentt pronmciauerunt mandantes , & volentes auciefibi coneea quod nullum , altera pars alicuius Coisftue perfefi
ue pro Coi pojfit, debeat vnquam all quid petere alterius , & contra occa.
ftone di ciarum pignorationumreprefaliarum vilo modo ingenio. Item quod omnes
Braxen\es,& habitmes Bra%e poffint libere , & abfolute extrabere, & extrahi
facer de Ciu. Trag, tum omnia blada , & ligumina caufa portandi , & Bradant , &
vendendi , & tenendi , & vtendi de ipfis in % tantum , & non alibi abjq. aliqua
dacio perfoL endo, fr abfque aliqua contradiclione alicuiu perfone , dum tarnen quod
primo , & antequam aliquid de dielt s blad , & leguminibus extrahatur ille qui ex traherc voluerit,vel illi teneantur denunciare D. omni qui nunc eft, vel pro tempo
re erit , & promittere fibi quod faciei conduct de Bra%a contraliteramfcilicet de diclo
bladoyvel Legumine afportato , & conduelo luc m termino fibi affignando per D.
Com.Trag.qui nunc eft, vel pro tempore erit , & fi aliterfieret contrafaciens , vel
contrafacientes incidant in penam in quam tnciderent mes Tr. contrafacientes occafione bladi , vel leguminis afportattper ipfos, vel per alterum ipforum contra formant
ordinum Tr.ltem quod omnes Bra^enfes, & habitmes Bra%e poffint extrahere, tf*
extrahi facer de Ciu.Tr.omma alta vttlualii , mer atunes , V ret eo modo , & for
ma , quo extrahere poffunt ait] dues Trag. Item quod ois mis Tr. & habit ator Tr.
poffint mittere, condcete, & conduct facer , tenere, tenerifacer , & colloca
te perfe vel per alium pro , vel altero 1um os fuat beftias minutai ,& groffas
cu'nj-
Di Trau.
2,5
12-4
Delle e
Di <Tra,
1x5
'Delle Memore
del
Di 4 rati .
117
Delle Mtmri
Madij prias diefiprafcriptafatfa abfoltitione , & difpenfatiotte atnh laquent, quoi
ipfutn Conf. effe deleat de prediftis 8 o bom.& Conf.&pred.D. Comes cumpred.DD.
de curia intendunt, & veint ipfam reformationem executioni mandare pro bono latu,e pacifico dtu& Ciu. & honorem* & comoditm horn* Ciu.eiufdem, proui*
arant firman. & deliba:intcr(e difit D- Cornes, & DD. de eins curia quod ad Conf.
gen. d.Coiiproponatur, <" proponi debeat de quanta etate, & cuiufmodiperfonarum,
& bcminura effe debeant illi , & cuius numeri t illi , qniadi , &fcribi debnt in difto
Co)>j.& cum quibusfarmis,& conditionibus.& niodis, &fecundum quod ditto Conf,
vid.maiori parti ditiCon. placueritfiat,&procedatur, & executioni mandetur aliquibns Slatntis,vel aliquibas alijs non obflantibns.Idem D Com. in d. gen. Con. de volantae dila eins Citrix dixitpropofuit, & Conf.pofluluuit quid placet difti Conf.&
bo#i.d.Conf.& inpred.fieri foluitprobono)bon.vtil.Coti:& bom.Ciu.pred. In reformjfione cuius Conf.in quofuerunt 67 Confil,fafto partita per diftiim D. Com. ad buf.
& bal.inter dittos Conf.d.confilijplacHitponentibus eorum bal.in buf. alba etfuenint
. quod aditiofiat d.Conf.vlira innerum cofuetum dift.Uo hom.hoc vid.modot
quod qnilibetgenttlis bomo Cinit. Tr. qui babet fztrem, vel qui non habet; qui pater
it,velfuritde ConfiliodifeCH.infelligendoquodquilibet quibodieeft deCcnfilio
finl,& intcigenturm numero gentilium hominum eciamfipater nonfuerit deConfilio no inteigendo tempere tirranie dumodo fit lgitimai eepoffit de diuo conf. qui
venire debeat coram D- Com.&eitts curia in maiori Conf. cum prinquioriproximot
quem babebunt, qi:iproximufpropinquiorditimtalem qui effe debebit, & voluerit
de d.conf.iuret effe etaiis 20 annorum completorum,vel ab inde,fuper quofaUo diftus
laltf fcribatur in numero Confiliarior.difte Ciu.& etiam quilibet i $ annorum quifitt
velfnerit filius alicuiusgentilif bminii de Conf.pofft effe de d.conf.fed non pojjit effe
de partita officium babere donec erit etatis 20 annorum completorum , vel ab inde
fi4per,& cumfuerit ao an. velplurium proximiorpropinquus , quem habebatmili
modo venial in ditto Cotif.ii. maiori coram d.D.Com.& dus curia , qui tune temporii
erit ad regimen d.Ciu.& iuref ee etat.io.annotum completorum > vel ab inde
fuper, & tune eofafto fit ,& effe pojjit de partita, & officia habere vtalijdediuo
conf. & erit aliquif bonus homo , &fufic ens , qu/non fit de conf. neque Tter ems
fuerit, &fit dignus effe de Con.pojjitporrigere/uam petitionem D.Com.& eius curie
quod vcllet effe de conf.&fi D.Com.& eins curie videbttut, quod de hoc dignusfit d.
D.Com,de volntate d eius curie ipfam petitionem proponat in conj.gtner. & fecundum quod conf. vel maiori parti Con. placuerit,fiat , & concedatur , & executioni
wandetur,&firmumfit;non abflaute 3 (onfil.futu bal. IH bitf.rubeam ponentibus in
contrarnimpredic.
In Chrihi .. t^at.eiufdem 1 341 Ind. x die 1 5 men. madij Conuoc.
& cong.mai.0~ Gen.Con.Cotft&bom.Tr.in Tabd-Cois fono cpane,& vocepreco'
nia,vt morii ell de m.' Egregijt& Tot. viri D.T^/co// Barba dico hon. ..
frius inter DD.de eius curia,qnt cum eofuerunt n.%faftopartito,et eorum nemine di~
crpante pred.D'Com.propon:t,& proponif*cit,quod cum plurespetant effe coafilia^
rij, & de hoc pongant petittones, & tilt, quifunt adfe^um refpiciant fibi ante nolentes alicui dtfplicere ; propterea ponatur in hoc conf. pars quod detur libert.u , & licentia ipfi D.Com. quod in ipfo conf. pro bono , & conferuatione hominum , & Ciu. Tr.
ipfefolus poffit poner talem partem proutfibi videbitur & ditfa pars ponatur ad
fcruptiniumperbuffolos, &bal. & ft maiori parti pred* conf. videbitur effe bona ,
&ylacebitfit firma; & Ci predifte maiori parti non placebit fit valons nullius,
Vmomenti. In reformations euius Conf. in qwfuerant ojconfil. & fifto partita
inter
D$ 'Trau,
2.19
inter eos ad buf.& balfuper librtate dunda d.D.Cow icpo.-.cr.lo partem prcd.in Cor.
Cen. vt fuperius denotatur pacuit ponenttbus corum bal. buf. alba,& fueruntni .
60. quoi d. D.Com. ipfarn partem poner poft,& debcat non obfl. 7. qui coram bal',
n buf.rubeampofnerunt.ltem ftmilimodo fado partito per prefatum D. Com. *d buf.
& bal.fuper partem per ipfum ponendam , & librtate fibi data per Curiam de 8. e>"
mams Confqnparscft . Qtwd ipje animaduertens pretrita fapientis interrfl prov.i
dere futura , & quod prout reperitnr in Torijs Romanorum, nccmn aliornm noflro
rum antiquorum quod CiHitates , qux diuiftoncs inter je habnt nat (tint deflrulc, *
ad rttmam taliter d.nenertmt , eo quod homines ipfarum extfl. ates diuifi , & volta
magnificare quilibet partem fuam proem auerunu& feceruw quod amici ipforum po.
nerentur in Co'ftlus earundtm ad hoe vt potent adfuttm intern um facilius perunme
Ideo ipfe D Com.bonnm fatum pacificum & quietum bom. Cm. & diflritlus T.cw
piens , & afetlans dicit , & proponit , quod ft aliqais , pro volendo effe Conjil. porigct petitionem aliqnam fecttndum rcformationem fallara tempore D.MaictCelfi
Com.T.quod ilia talis petitio debeat pongi D, Com. & sue Curie de oio , fallo inter
eospariito ad buf.&bal.obtineatur,& capiatitr per scptcm eorrim,qitifutitti. non eta
" fific non ent quod ilia tabs petitio non pojjit legi in maiori Con/1 necdetpsaponi
pars , 0" ft caperetur , & obtinebitnr inter d. D. Com. & curiam de olio , vt efl suerius denotatum , quod ilia talis petitio debeat legi in maiori t on. & poftto partita
ad bnf.& bal.quod debeat capi,& obtineri per tres partes d.mai.Con.congregati alias
fit nulius valoris, & efficacie. placan ponenttbus eorum bal. in buf. albam, qui fuerunt .61 . quod ditla pars debcat effe firma , & valoris , & efficacie , ac vim , &
efficac. debeat obtmere , nonobft.Jex, qui eorum bal. pofuerunt in buf. rubeam.
Item ftrnilt modo fatlo par tito per d.D. Com. ad buf. & bal. fuper eo quod d. D. Com.
proponi facit , quod aliquis poriget petitionem pro effendo Confiliarius, & ipfa petitio
lion capietur per D.Com.& suam Curiam,qui funt nu..per modumfuperius denota
tum, non pojjit pondre petitionem ad hoc aliquo modo, caufa , vel ingenio vsqtte ad
sex menfes prox mos , <& fmiliterft petitio effet capta inter d. u. Com. & suam Curiam,et non caperetur per maius Conftlium,vt fupra dicitur,nonpofJit amplius porig.
D.Com. sue Curte , velgener. conf. infra die. tempusfex menft urn & quod ditla
reformatio non poffit , debeat reuocari , el difpenfari nift per tres partes Curie
de 8 . & maiori Conf.placutt ponenttbus eorum bal. in buf, albam que fuertint mi. 64
quod ditla pars debeat ee firma,& efficax, & quod vim reformations obtineat , &
flatuti, non obftantibus qui eortm bal.in buf.Rubeam in contrarium pofuerunt.
Quefte reformationi in foitanza contengono , che ciel 1340. de' . 8.
Maggie vien difpenfato lo tatuto, ncl quale era efpreflo, ch'il Configlio Ge
nerale non polfi efi'er di pi numero , che d'8o , e che quelli, c'haueuano il Padre,che fofle del Configlio poteflero efl'er introdotti eflo Configlio dal pi
propincuo parente pinche naueflero finito 1 5. anni ; ma non poteflero haucr
oflicio lino li 20. quelli il Padre de quali non fofle del Configlio, prefentantlo le dimande al Conte, fu Corte d'8. chefoflero fbmati degni venidero
prtate al maggior Configlio, bflero prefe con la maggior parte de voti.L*anno feguente,che le dimade prefentate alia Cone fiano prele per 7. de 9.W0ti, e ncmaggior Configlio per 3.parti, e che quelle , che non foflero prefe , o
nella Corte , o ncl Configlio , non poteflero ballottarli, fe non doppo fei mcfi ; finalmente , che queta reformatione habbi vigor di Statuto . Qui primiexanrcntc oferuar fi deue che la legge del numero d'80. Configlieri che vieivp' 3
dif-
tjo
Delle
difpcnfata non fi troua ncllo ftatuto riformato 18. anni prima', che doucua^
euer I'vfuale, al quale fe bene furono aggiuntc altrclcggi del 1325. 27. e 32.
( come fi ri ferir nel cap. dcllc Reformat/oni ) nondimcno ne anco tra quelle
aggiunte vi tal legge , come dal iredefimo ftatuto apparifee ; onde deue cfferftata vna dclle leggi dcllo ftatuto vecchio , ch'erainvfo auanti confor
ma : perci credibile , ch'il Conte Celfi defderando componer gpanimi do
Cittadini habbi voluto far fare anco la difpenfa , fc bene neccTarn , per
ouuiarc tutte le cauillationi , che poteilro nafrcr per quefta noua aggreg3tione . Secondo s'ha"d'ofleruarc , che vengono admefii al Configlio h nghoH
de Configlieri, con che fi venina difpenfar il rigor dc'la legge 53.de) 1.libro
dello ftatuto riformato,che voir fiano anco nipoti ; e pure quefta legge che
ncllo ftatuto non viene difpcnfata cfpreTamentc come P.iJrra , che non v'era .
Terzo ch' quefti mcdefimi viene admefla l'etd'anni !$. nel che fi venina
dipenfarc anco 1'etd d'vn'annonella fopradetta legge prefifso di 16. finiti.
Quarto,che l'anno feguente f porta la ftrettezza de voti i gfaltri prctendenti, che non haucuanoil Padre del Configlio. Qninro ofl'cruifi, chenell'admiflione di quclli, che doueuanoriceuerf dinuouonel Configlio, viene efpreflb , che pofino dinundar d'eflere admeflianco quclli, liPadridequali,
non fiano, o non fuflero ftati del Configlio; foegiungendo poi non intelliger'''J
tempore tirranic , dal che viene ad inferirfi, che quelli ch intrauenero v^lli
Confegli al tempo delle turbolciizc foprareferite al cap. vltimo del ter 0 Li
bro, quando era Podeft , e Capitanio MattioZori, nonfi potefse, prender
per efempio ; poiche era ftato ci fatto nel tempo dlia tirannia j r.a]e dolien
do efi'er ftato reputato quel tempo , nel quale erano intrauenuti.ne' Confcli
quclli , che per gl'ordini delle leggi non poteuano intraueniru^ , e percio n<L
furono anco abohte le memorie , come al fopradetto luoco, ftato riferito .
Qual efltto pofino hauer hanutoefle rifonnationi non rrouandofConfeeli, non folo dclli predetti anni 134c. e 134. mi del 137.5. fino al 1347. vn fol
fragmento di poche righe del 1330. fi pu fapere r. ola alcuna di cercorondi fi come creder fi deuc , che non fenza caufa fiano Ctate regiftrate efl'ercformationi in quel fragmento di rtatuto , che del pi antico carattCre , c'habbi
veduto , cos non trouandofi, negl'altri ftatuti de caratteri pi moderni , che
tutti fono vniformidi cararteri, &intieii; fipu congetturare, che fiano
fta te efelufe , come riufcite inutili , e fenz'efT.tto ; gi che la prima vien prefa
con vn foJ voto di pi della met , e Patra di nuggior numero di Configlieri
con doi, fe"no cudente, che mal volontieri f condcfceudeua quefta aggre
gations : efe fi aTentiua , non fi concorreua al modo cosi facile. ; i] che fi conofee dalla pienezza de voti dcll'anno feguente jiea ftrettet/za pofta tanto
re Configlio fecreto, quanto nel maggiote, clrinica cfserui ftati molti prerendenti , che fi faranno impediri l'vr.o aU'a^ro la riulcica , e l'aggregatione
non deue efser feguita : poichcnon fitnvua, che crefcefse i! numero devotanti,nc nomnate altrefamigc, ch^ quelle, ch'all'hora erano de! Confi
glio, ncaltra memoria, che le fopr?irCgiivrate refomutioni, lequa hcopiato per notitia del tentatiuo d'^areaatione , e del Configlio d'So.del qua
le nonfi troua altra memoria
Era nel medefimo tempo * /efcouo Lampridio Vituri fratcllo del tante vol
te nommato Daniele , cp\ quak la Communit hcbbe longe con jefe . Quefti
cfsendo Primicerio fu dacfi onanieicttoVcfcouolii3. Ottobre 1304-
non
Di .
131
iji
Delle Memorie
Di ' .
13 3
palatina vacante adminiflratio Spirit,& temp. Spat. r.ccU ad vos pcrtinne uofcatar
quia nunc quodamodo vacare videturpro eo quoi f>:u.Tet.Spalat.Arcbicp.fni,s io*itumacia culpis, & dementis exigeniibus , & pernos abeorunde.n [pint, & temp,
rationaliter adminilr.fujpenfus ,& excomiimc. tr.tentiji pltmmii irretitm
iuxia offi;tj noftri debitum prouidere volentes , ned'ffu EccliadefcCtumin >redtt:s
fpirit.& tempor-patunur itlorum adminifirationcm vobis tcnore prefeutium dnxinun
caminen, exercendam vobis quocumque nos aitt.D.nofl
Snm.Tont.ft contingat nos de Legations recedere aliud duxertmiis ordmandum, compellcn. qnoq. contraditions, & rebelles auQ. qua fungimur vobis conceclimitt potcflatem. Dat. Votfo Idus Aug. Tontific.D.Clem.TT.$.an.6. Hude cum teneamnrmandatum d.D.Leg.
exequi reuerenter, & ne difta Spalat.Eccl.defeclum m [pirit.& teinpor. patiatur, &
quia etiam non pojftimus nos quotidie ad inuicem congregare prouid. & difcret. viris
D-DGrcg.VulcinnamCan.Spal. aul. pred. noilros fecimtts ,& inituimns tenore
pref.tdm in temp, quam in fpirit.& quemlibct ipjomm infolidum Idearios , & Troc.
& ammmiflrat.Eccl. Spal. fecundum quod m d.litt.D.Leg. contintur expreffe promilt, pernos norofquefucceff.rat.& fir.perpetuo habere quicqui! per dtclos Vic.in.,
fo.idum faclum fuerit , fme]geflum, & nunquam contrafaccre , vcl veniredonec
per D. Leg. vel fum. Vont, aliud extiterit ordmatum . In cuius ret teslim. ptes
lit. fieri fecimiis , O" figilU tiri appenfione mitmri . Dat. Spal. di: i$ fept. An. D.
1311. hid offsua.
Ma diquclla del Cardinal Amoldo non fe n'ha memoria alcunafolo, che f
noua ncllo teifo cartulario v;ia mano d'efcufationi ch'il mede/mo Arciue1! ouocprime 1! giorno de'i.CJcnnaro 1 515. ccom*non isa fe l'Arciucicouo in vita folie afoluto dalle fopradette fcommiiiiichc , cosi ne anco s
quando morifse ; folo fi troua memoria , che li fuccedertl- Baliano , al quale-*
del i328.uccefl"e Domenico Luccari nobile SpaIatino,che feommunico Lampridio Vefcouo di Tra , e doppo lunga agitatione Iii dal medefimo aifoluto
m Bologna Ii lo.Fcbraro 13 ?4Le moite contefe , ch'hebbe la Commnnit coneflo Vefcouo Eampridio
quando cominciaTcro, e quali Hero le prime per mancamento di fcritture_*
non fe n'ha rincontro:conlta lolo , che moltiplicarono in uarij capi ; la prima
memoria de quali , che nel principio dell'anno 1 3 37. interdifsc il Vefcouo
al Capitolo , e Clero, che non celcbraflero Ii Diuini officij in prefenza di Pctracca di Stefano , e Luciano DcTa da lui communicati , con cutto che
l'Arciuefcouo diSpaato hauelfe dichiarato che non fofl'ero ncorfi, enoiu
volle acectrare la prefentatione , che per nome della Comnninit gli fii fatta
Ii -Luglio i338.del Rettorato dclla CliicTa della Madonna della Piazza vacato per morte del fopradetto Cafarizza Archidicono ; d indi poi vennc a_
dichiarare rutt'il Conliglio incorfo ncllc icommunichc da lui toniminate_ :
onde contienne alla Communit venir'a proteltar & appellari al Somino Ptefice , perche tra le caufe, perle quali il Vefcouo haucii.4 dichiarato iiuorfo il Conliglio nellc feommuniche , vna era l'haucr praricato con Eretici Bofnefi contra il fuo diuieto, perci necellario di dar notitia, chi foilero quclti
Lretici di Bofna .
Era in Bofna quellaiorted'Eretici, chefuronodettiPatarini, eMani<lvi> c'habitauano nelle montagne , corne feriue il Cuteis; contra h quali
: '.io llatc ftabilitc leggi nelli fttuti di Tra , e Spalato, che commetteuano
iv i'erocacciativia, eu foffero prii, e comiinti foiscro abbrugiati , elo
ilef-
34
Delle Memorie
Dt .
13 5
In Xpi non. aK.an.Dfi 1 1 J9 Ind. Kcg.D.Kar. Ser.*' Reg.Hungarie, & Mag." Ci"
Exrclfo D.n.FraMCifco Da.t.'ulo D.GJ'en. Inclito Duce, & tempore ; egimiuis nob.'i
ftp.Firi D.Vbilippi it MoV.r.L Ion. Com. Tr.fuorvmq, lud. nob. DD. fycolc Matbei
Dobre, DcymiStephani, Drymi Marim Andre , ^r Andre Greg. Lucij ommiffo
nouiinc Eft i infam dantisfecitndur: Reformat. Cois Tr. die Dominico quinto[eptem
bris . la pleno , & Generali Conf.' Cois vniuerfitatts , & bominum , ac ftngulariuPt
perfata; tun de Tr. adfonum Cantptne voeibufque Tvconum moicfo'.ito congregato
m.andatc Jitti P.Comilh ,& fite Curie de ofto vid. Ind. &'Confil. CoisTr, in quo
lonfilio fuernnt infraft npti , qui f , &fvnt titra numerum deputatum ,&detiberatmi: fecund/imjoman flatuti Coii Tr. rid.Dui Tacla Matbei Dobre,Doy ir.m
Stepbiui Doy.nui Martini Audree , & Andre Gngorij Indicts -4& Maurus Min
ie Confiliarhts , vacantiblh duobm Confil. & alio qua, to abfenle, & Cafoptas Tric
le, Gregocias Salingtterre , Antonius Do'/mi , 't{c ol i Simonis , Deffa Ioannis L ueij-.
Vtccntius Ampleuxi , Michael Stephan/ , Dcfsc Palmte , Gregorius Matei ,\ Elias
Menxe , aufins Stoyfce , tlicola Cipriaui, C-aufirss De(f- , Dobtolus Matei, 'Peints
Hft, Marcus Georgij , Georgias B'mi^e , Vi trtis Matei , Tboma Stepbani , Grubeja
Canoci, Luce Matbei Lud, Doymus Michael , Dejf- M-.rini , Doy inns Vafqttc , Mi Matbei Lucif , MatbettJ Doymi, Mc^e lulle, laxa In nube, Tetracha Stephan!,
Lompre Corufie, Freder:~r:s Matbei L:tcij , leannes Daymt, /cola Storey, Ioannis
Marini Gaufegne, Gaufegna Caflrafoct, Damianus Defle Vifcbi , Micoc Matbti Clu di, & Luxa Ioannis Lttctj , & Ioannts Deffe, qtiircprefentant tolttm corpHsCiv.it.
dibits D.Comes vna cum fua Curia de oCto, & ditla Confi i vijs in d ito Confilio exi
flentibus ,& ipfi Cor.ftliarij vna cum di3o D.Comite & diiia .u.ia pnJ. vnanimi.
ter , & Concorditer nemtne diferepante facientes pro fe nomin.- , & vice d. Cois vniuerfitatis , & bominum ,ac ftngularum perfon. de Tr. non intendant s proptei hoc re
bocare nobiles Viros Dfios loannem D. Tetn Canonicum Tr. & Gauft'im D. Stoyfe
Sua^icb Clues Tr.Sndicos , & Trocaratores conftitutosper ipftt > & hommes in
Romana Curia contra iafraferiptum Epum Tr. alterum ipforum , maadatmn
ipforum , aliquot aliosJuos , & divte vniuerfitatis , & bominum , ac fingul. perfonarum de Tr. Sndicos , h? procur.fedpotius refirmando eos , & quemlibet ipforum
in totum , &fuum maudatum , & omnia , que per ip os proc.& Sind.& per altei um
ipforum fada, & ditlafuni bueufque in Curia Romana , & alibi contra D. Epum ;n.
fraferiptumfecerunt. conflit. & ordin. nobem firum Stephanum filium nobtlis viri
D. Michaelis Stephani de Tr.abfentem tanquam pref.fuum , & iXois vniuerf.& homin- ac fingul.perfon. de Tr. infimui cum preditlis Dnts Ioannc ,tr Gaufio ertum
nitKCium,miffum,Vrocuu & Sind. & aUorcrn fpecialiter in caufa , "pel caufis,qiiai;.,
pel quoi habent, velhabitutifunt cum quacumque perfona ECclefiaflica , vet feculari , coram quocumque lud. Ecclefiaico, vel Seculari, & fpecialiter in caufa , rcl
caafis, quam, vclqu.ts habent, vel habituri funt cum ventr. patre Larnpridio Epifcupo Tf.fuper quad.vn appellatione tdmnuper corum nmineper .. D.Iie.
dericum q.D.Mathei Lucij interiecla coram ipfo Dao Epo ad Dominum norutn Pa
pain procuratorio, & Sind, nomine pred. vniuerf. & ho um ac fing, pei (, de 7:.
ad profequen. omnium appellat.buiafmodi , & omnia, fingula contenta in ea i am diclo D.noflro 'Papa, vel eius Auditore , vel Auditoribus , jeu Iudiabus da.-> >
rcl delegandisJeu deputatis, vel deputandis ab ipfo ad UbeUum offerendum dauduia >
(eu recipiendum ,fuperpremifjis , & altjs quibufeumque ad agendr.m , er dejia. pro
prcdtllis excipien. & repliean.litcm contefl. dilata tSrc.Vrom.tt.&c. Aftitm in Talatio Tr.prefentibus tcilibu Magro lacdbo Medico de T..~d::afalariato Clis Tr.
l)S
$)eUe Memrie
Di Trau.
137
reflituere t ac in pace dimitiere libere procurant , altoquin Cor./. lud.& fingid .confi!.
d.Ciu.predift-CHeraliter declaret prtexta difti Triuit. lict defaClo fua auftoritutc
ordinaria ex coisfentcntiafubiacerc , , & vniu. difte Ciuit. forefuppofita
Eccliatico interditlo. Ex parte vero Com. Con/. lud. & Cois pred. fuit infra diflam
terminum coram eorum Epo excipicndo propofitum,qnod cum gabelli Tlat.ort.camp.
& inf. pred. iuris & proprietatis corundem Coii fuifsent, & c/'seat, & t.iw ipfi,qua-tt
progenitores eorum illa pacice , & quiete tenuiffent , & poffediffcm te;nporejup."
pro vtfuperius efl expreffum, & erant legitime probare parati, diffus Efits admonir.
& mandatJjuiufmodi de turc ncqninerat procejjij}e,ipfique .1\.& buinfmedimonitioni " mandato parere minime tensbantur , & ad id compelli de iurc non terant, debebant.quare parte ipfarum fuit abeohumiliter pouulatum, vtmonit, mand.huiufmodi reuocaret . Et quia pr/. Epis eos fuper hoc contra ufliiiant
uudire denegauitpro parte cois lud.Conf. & Cois prd.fentientium ex hijs indebite fe
grauarifuit infra tempus legitimum ad Sedem afpellatum 1 idem /'/
nuiuf appell. contempla in lud. Conf. &fingul, ex cois , & in vnincrji:.
pred. interdtuifententitu promulgauit,propter que pro parte Com.Iitd. Conf. & Cu.i
pred'fuit iterato ad Sedem appellatum eandem . Quo circa difcretioni vie per ApoL
fcripta mandamttf quutenus vocatis qui fuerint euocandi, & auditif bine nie propo
fitis quod canonicum fuerit appettattone remota deccrnatis facientes quoi decreueniis aucloritate noftrafirmiter obferuari : teiles autem qui fuerint nominad Ci fe gratta
odio, vel timor fubtraxerint per cenfuram Ecclefiafticam appellathne ceff.tn te cogj tis ventti tefttmoniumperbibere .
Quodfi non oes bijs exequendis potueritis intereffe dut veurum nibilominut exe quantur . Datum / quarto Idus lanuar. Tontif. nri aniofexto ( 1 341 die
lanuarij . )
Que/te controucrfie Ciuili delgate Siben ico non fi troua memoria alcuna , chc ibflero ne anco agitate auanti li Giudici delegati , non che decifo ,
onde credibile , ch'il Vefcouo per l'impedimento dlie criminali,che fi rifcriranno le tralafciaflc;m gid che fono noininacameiite e/prefsc nel fopradetto Breuc , far bene di rifcrire quelle memorie , che d'alcuna di quelle fi trouano , e di gi fono ftate di fopra accennate , douendofi auuertire , ch'il Priuilegio dlia Sede Apoftolica , in virtu del quale il Vefcouo intefe di dichiararc la Cominunit come occupatrice de bni dlia Chid fcommunicara , e_
decaduta dalle fue dignta & honori , quello , del quale s' fatta menciono
al libro 3. cap. 4. di Greg. X. del 1 274.ottenuto per roccafionc della controuerfia del Veicouato di Sibenico , nel quale vengono prefe in protettione Apoftolica tutte le Chiefe di Sibenico , Trau , e Contado di Zagorye > e tutte.
f'altre giurifdittioni Epifcopali con le folite claufule : perciola Communiti
efpofe al Papa , ch'il Vefcouo fotto pretefto di quefto Breue Pontificio , ma
con autorit pero ordinaria haucua proceduto alia fcommunica; e non la
rcbbe gran cola , ch'all'horala Communit perdefle I'vtile della meta delo
rendir del Predio Drid, ch'invirt della rilerita lipulatione col Vefcouo
Trcguano diiz.Maggio 1 242. godeua la Communit > che per non (la
ta confermata dalla Sede Apoftolica, puo con tal occaione elFerlc flato interrotte il poiTcffo ; fe pero ci non fuccefle nelle precedenti controuerfic col
Vefcouo Liberio ; ma in qualfiiioglia tempo che fia feguito ; certo ch'il Vcfcouo gode li trc quarti delle rendite di Bofiglma , e la Operara la quarta^.
Della Piazza ctigua alia Chiefa nel capo vltimoj del prcdetto Libro flato
10-
Delle Memorie
moftrato,chedel ijo.laCommimitupigliafle in permuta dal Vefcouo Li
beria , fuo Capitolo tutta quella parte di piazza , vero Cimiterio , che r'era da cantone del Campanile fuori dclla Chiefa fino alla SacrilHa , e dicde_
akunecafein concambio ch'eranp ncl fito dou'c hora il Cimiterio , detto
nuouo , obligandofi di piii di non fabricar nel prcdetto fito , ne appogiarfi al
muro dlia Cniefa , e di far fpefe del Commune vna comarda o ver Loggia ,
come vulgarmente fi dice Tezza per v fo del Sacriftano .
Delle terre over campo diClobucazal cap. 2. del fopradetto libro e flato
riferito, ch'ilRBela quando concefse Briitiuiza alla Communit fe le pigliafse per fe , e poi il Bao Stefano 1'hauefse fottopoue Chlifsa , *c Nicol
Bao fuo figliolo le reftituifse alla Communit del 1 275. e quefta reftitutione
fu con ternura dal R Ladislauo del 1278. Quali fofsc-ro quelle terre di S.Pietro fi regiftrar il loro catrtico nel capo dlie Chiefe quando fi trattar di
que/la Chicfa.
Del Palazzo del Conte trouandofi memoria , che la Communit rinontialfe la cafa, e botteghe , che fono tra la Chiefa di S.Gio:Battilla , Se il Palazzo ,
che teniua ad affitto Sauino Abbate di Trau , la qule efsendo atamolto
tempo fenza affitto > & haucndo bifogno li Monaci d'affittarla , perci il fopradetto Abbate Sauino con tutti li Monaci capitolarmente congregad l'afnttarono alii Mafsari del Commune per 29. anni per L. 24. de piccoli l'anno,
con obligo alla Communit di tener fpefe fue in acconcio colmo efsa Ca
fa , e con dichiaratione , che fe li Rettori , & il Commune volefse farui qualche Camera, o Lauoriero per comodit loro lo debbano fare fpefe proprie,
come il tntto diftintamente fi Icggc ncirinftrumejito de'22. Maggio 1 324. e_/
ch'il Vefcouo haur
li pagano
a ne paga lire*
55."&ilfoprapidcuc efser per altra portione diftanzedel Conuentoconuertitanell'vfo del Palazzo poitcriormcnte .
Del Barcagno , & Orto in Ifoladoue fofsero non c' memoria, e quant'all'Ifole , Scogli non faprei imaginarmi di quali Ifole il Vefcouo intendefso
fe non volefse inferir di qucli piccioli fcoglietti deferti, & inutili , che fono
attorno la ponta di terraferma, done fono le terre del Vcfcouato.
Le criminal! Airono ventlate aiianti Galairando Cardinale deJ titolo di S.
Pietro in V ncola delegato da Sommo Pontefice fopra la querela prefentata
dalli fopradetti procuratori della Communit , con facolt di poter fofpender'il Vefcouo cal adminiftratione temporale, e fpiritualc adinftanzado
quali furono d'ordine del Papa dirette Icttere cittatoriali , che douefse comparire perfonalnicnte il Vefcouo difcolparfi : m egli mand Giacomo di
Piftorio fuo Procuratore , il qule produise teftimoiuali di diueffi Prclati , &
altri , che per la vecchiezza , e per li continui & incurabili dolori di reni , c_
qotte , & vna Hftola, c'hauetta nel piedc finilro non era in ilhito di ycnire, afTercndo , che U fopradetti procuratori crano inimici del Vefcouo, fcommuiiicati , fautori d'Lrctici , e doppo varie altercation! , repudie in voce & in
fcrittura, finalmente fu dichiarato il Vefcouo fcommunicato : come iltiitto
diftintamente fi leggc nella fentenza" originale di 26. Aprilc 1341. Doppo di
che quelle feguifse m Tra altra memoria non fi troua faino, clic traie fcntture del reguero dell'Arciuefcouato di Spalato fi mencione , che li lo.Mag
gio
Di Trau l
^9
gio i ?4-j. Sauino Abbate di S. Giouanni di Trau fofse Vicario & adminilratorecdla ChiefadiTrau, neue notedella Cancellaria di Trau, ch'ailiz.
Maegio 1 345. Defa Are hidiacono di Spalato come adminiftratore nello i^irituale . temporale c'cl Vcicouaro di Trau inftituito dalla Sede Apcfto!ira_,
affittafsclifruui del Yofcouato per lire 1600. eccettun tele dcci.ri. ho -.-. :' \ze , doni , e feruitij , ch'crr.no tete le Ztipanic del V.'Vounto , " nel i $.8. Ii
25.AgoftoNicol Galuzzi Archidicono di reuif ; inftin:;"ofimilmemrc.^
adminiftratore dalla Sede Apoftolicacdendo iiclia torre del Vcfcouato cu
Trati pro tribunal i admife la prcfentatione tarta dalli compatroni dcllaC'iicfa di S.Barbara dclli Chierici Defsa Lucio, e Gi?rcmo de Doymo come _,
fatta, e reprobo lapei-fonadiLimpridiode Mengaccio co-m nonidonea_,i
dalle quali memorie fi deduce , che doppo la fentenza fofse fpfpefa al Vefcoradmjniftrationc Spirituale , e temporale , e come l'origine aclle fopranarrate controuerfic ignoto , cosi confiando , ch'il Vefcouoera vccclu'oopprefso da dolori continui di gotte , & impotente , e ch'il fuo ipte Giacomo figlio diPietro Archidicono hauefse ferito il fopradetto GuxPietro Ca
nnico , e da vn fentenza feguita contra di lui doppo la morte del predetto
Vefcouo ( che fi riferir ) confiando , che fofse fattionario , e vifsuto in vita ,
e doppo la morte del Vcfcouo Lamnridio fuoZiopiu da fecolare, cheda_<
Prte, non farebbe gran cofa, ch'egii fofse flato caufa degli difgufti tra'J Zio,
e la Communitjvalendofi per l'impotenza del Vefcouo del prprio arbitrio,
e d'indi pofsono efser prouenute le prime cbntrouerfie , che moltiplicarono
poi in tanti cap : ne da ommetter/ la modelia , che fu vfara per nome della Cdmmunit nella fopradetta fconda protcfta tlc'i?. Noiicmbre auant'il
Vefcouo efprimendofi , c'hauendo grandjifiina cleiiorioncallafeftadiSarL!.
Giouanni Patrone, e difenfore, che doueua eiler il giorno fegucnte , non poteuano per la fua fentenza accoftarfi ail'Altar doue ripofa il fuo corpo , 8c
intrauenjre alla mefsa & offitio ; il che fe bene molto gl'aggrauana nondimeno per riuerenza dlia Santa Sede, alla qule s'appeluuano fopportaranno
con ogni patienza .
Terminaron) qnefte differenze per quello fi caua dalle foprariferite me
morie con poco decoro del Vefcouo , che ne anco fi sa le in vita fua s'aggiu taise con la Commun ira : confia folo dalle note dlia Cancellaria, che perla
morte di Lampridio viuaua il Vefcouato il giorno di .Febraro 1349.6 f fepellito tra li Cori dlia Cathdrale, come filegge nell'infcrittione cheintagliata attorno l'orlo dlia pianca dlia fua fepoltura , 8: in mezzo la figura^
d'vn Vefcouo con Pianeta , e Mitra .
Qucmgenuit lacobitf Vcnelu de T^obili Stirpe Viuuri de Cafa . Set Muter namine Bona orta de Domo ciarA de Cega Tragurienfi . Tufer nutri\ iuuenit . Setflatu
firili bec apicis fupfrftt max dignitatis honore m . Sedit pacificas paterque fexage . In quo difcrett* prudens Doftor facundw . Tinmen corde texett SanSe
Trintutis , ' ore. Taflor animarum Lampridius bac tacet in jlrcA. Laurent!]
Sanfte pater ,& quorum prcor deuotus Laurentiui fit ipfe tecurn .
140
'Delle Memorie
Di Tra.
141
De!!e Memorie
rifcritc meConrc Miadinocol
ruich'cgh pnfsato
dicedei lifuci CaftclIilRc (ihcpcr efsermantimigli farebbono riufciti
cpporiuni perla guerra j che digias'cra di luo orc'ine cominciata nell'Abruzzo ) ma'l Cont Mladino cnundato nclla proi crrione de Vcnctini con
tinuo ncl pofsefso d'cffi luochi , ne il Re per haucr di qi:i dcftinaro il viaggio
per trra per il Rcgr.o di Napoli , ]i dicde all hon; f'iffido , & il Conte Mladiiiopochimcfidop'po ilriferito matrimonio del la forella venue curarfi
Tri. jdoncnioriil i.diMaggio rj^8. e fu fcpcllito nclla Carcdralc auant'il
Pulpito di marnio > corne fi leygc ncU'infcrittione dlia fua fepolttira purdi
marmoconcarattmTodefchi, che communcmcntc vengonodetti Gotcici
iieJJa feguentc maniera .
Heu rgema
fplendida
cuius valons penjt
Miadimis magnificus
cornes fuis folafpes
Gcorgij Comitis
natus , atcjuc Domiuus
Probitatis titulus
vt flos vernans ocfuit
Croatorum clipeus
inter ornes fortior
Eius mortem impiam
Slauonie gentium
Flete Slaui nobilem
largam veftram copiam
Sic preces Altiflimo
quod ipfe mifcricors
Hic annorum Domini
trecenteni infuper
Oaauo fub tempore
in calendis Madij
Cum bona fui memoria
Deo reddens animam
iacct fub
hac nt- L..,.,
/" *
iM
nunc in foisa te
quiClilficfu
|e
cnr tarn cito ru
memorie bo
Almefi Scardo
mortim , & hono .
vir tanti valo
fortis 8 ipfeer
volens fcire quer
cerno pro pecat
iicnilse grat
nepptem Banor
pacis & honor
date crcato
rarest pecato
iubcurlu mille ^
atque qtiadrage
menfisdiepri
traditus eit H
mors ipfum voran ^
hic mox expiran
Di Tra .
4>
pote ad intenderfi bene con Venetiani fino allafua morte; trouaiulofi ilfuo
teftamcnto fatto in Tra li i<5\ Gennaro 1 356. nel quaie inlitu'fcc herede Citarin; fua figliola, alla quak foftitnifee Catarina Dndola fua Moglie , e m.idredi'efsa figliola; dichiarando di voler erter fepellito iclla Chi/u di S.i. >.
renzo di Tra douejiaceua il fuo fratello .
Quello doppo la fua morte fcguifse,c come Chlifsa venifse in noter del R
di Rafcia fi nferir auanti : cosi la Cafa Subich de Conti de Brebir.che hmgamente haueua fignoreggiato in Dalmatia Croatia , e Bofna reft priua dclli
ftati , che pofsedeua nella Croatia maritima , conferuandofi di quelU lioggi
il folo ramo de Conti di Zrino, cosi denomina dal Caftcllo fopradetto dato
in concambio di quello d'Ofirouiza , clic fuccefse poi nella giurifdittio^e c'haueuano Ii Conti di Corbauia in Croatia, e per tonceffione dell* Imperator
Ferdinando di Ciakoturno,S altri luochi ncl contado Zaladicfe in Ong,' ; > _
del 1554. e come difeendente dal fopradetto Conte Paolo llatol'annn i66j
rcitituita alla fopr'accennata nobiltdVenctiana,che da fuoi maggiori era lfcata intermefsa.
Mi per tornar alli Bani, e Vicebani , ch'erano foliti fotto varij pretefti efr
ger doni, & honoranze dalle Citt maritime , come di fopra Hato accennato, farbene di riferire alcune poche memorie , che di queti loro artifi:i; fi
trouanodi que tempi. Haueuano ceiti Sibenzani prefe alcune Caualledcl
Conte TuartKO figlio del quondam Stefano vicino al porto di Traii , perci il
Vicebano, che riicdeuain Knino col prefidio Ongaro ricerc li Traurini,
che douefsero pagar efse caualle ; la Communit per moftrar di far llima d :lle fue lettere grefpedi Ambafciatori per fcufarfi , ch'il fatto non era proccduto da loro ; m infilendo egli , che douefsero pagarle , e dubitando Ii Trau
rini , che fofse depredato il loro territorio dalli Ongari.ch'crano col V.ano
deliberarono il 1. di Settembre i?47.ch'il Conte col Configlio fecreto doueffe efpedir vn Ambafciat. Sibenico per ricercar tal pagamento , e tronando
renitenza, che fi douefse rimetter allaSignoria Ducale altrimente fi protcftafse in forma,come in vn frmento de Confegli fi legge: e fe bene non li tro
ua memoria quai efito hauefse quefto negotio ; tuttaia non trouandol no
anco memoria d'alcuna oftilit deue efscrfi aggiufiato amicheuolmentc, li
Ambafc. che andorono i trouar il V.Bano haranno portato conforme all'vfo di Croatia li prefenti , che pretendeuano fe li douefsero non folo per offcquio ; ma quafi per tributo in varij tempi dcU'anno , e per altre occafioni
corne dalli Confegli di Spalato di quelli tempi particolarmente fi deduce .
tqXbris i J47 Epifcopo Tmien petenti qttod Picfbanis, quifunt potentes penes D.
Banum fecundum antiquum , & longeuam confuetuinem Vngarorum fefliuitaiibus
Hatalis ni de aliquibws exenijs pro muncrib.per Cotem Spal.ceterafq.Cuates, et
loca Oalmatt* fini foliti prouideri, captum qu )d puh bris verbis rteufetur .
21 Febr. 1 348 Cornes Mladintis Clii nuntiat Hngaros venturos adfuum da
mnum ideo petit auxilittm .
7 Martij Micboy Mathei de Trag. imbafc.Tr.expoftiit quod f.Banus Tininij diffidatterat eosnift exbterentitr ipfi quidam morlaccbi infideles D. Regis fng. quiaccefferunt fub protttione Co:s Tr.petit Conflium Captum , quod conueniant Comits
Sp.tl. Tr.r Sib.cum Vaulo LoreJano Trouifore fuper nouitatibus Hung.
8 M.irtij Vtceb mlitter.s petentis caufa bonons,& amicitie pannos advefliendum
in Le Vafchatis, rcfpondeattir verbis adulatory s , & nihil atfine mandato dominy ,
Q. 2.
16
44
Dlie Memrie
DEL-
DELLE MEMORIE
DI TRAGVRIO
HORA
DETTO T R A V'.
Libro ^Quinto.
Sofyettl chebbero li Fenetiani in Dalmatia fino che duro la guerrx
co'Genoue . Cap. /.
Oppo tentatp in vano il foccorfo di Zara haueua il Re
Lodouico rinolto tutti li fuoi 'penfieri vendicare Ia_
morte del fratello cos miferamente vccifo , come gl'hiftorici raccontano ; e non potando paflare per il marej
Adritico per l'impedimento deVenetiani, chepofledeiianole marine di Dalmatia, hauendo fatto ribellar
l'Abrnrzo rifolfe di far il viaggio per terra , e pafs cou
poderofo efercito per la Lorribardia nel Regno di Na
poli , e fuggendo la Regina,fe n'impoflefso , e fatta la rendetta della morto
del fratello entr armato in Napoli ; poi per fchifar la pefte , che faceua ftrage grande per tutt'Italiafritiro in Barletta: da doue aH'improuifo conpochi de fuoi s'imbarc , e pafsato nelle riuiere di Dalmatia soarco vicino a_,
Vrana luoco il pi pro/fimo al mare ch'egli haueTe in quei contorni , cornea
dal fopradetto fragmento de Configli di Spalato fi legge ch'il Cont di Trati
auuifafleil i.diGiugno .' Re d'Ongaria dalle part dea "Puglia paffaffe
Granat e findi dri-^affe ilfo camino -ver , come luoco, chel'anno
precedente haueua ridotto in fuo potere , nel qual paflaggio haur per efperienza conofciuto qual rifchio haueffe nofta la fu perfona , e quanto li fofla
neceflaria la libera nauigatione del Golfo , fe voleua conferuari l'acquifto di
Napoli ; percio condefcefe quello, che tante volte haueua ricufato , e con
duje co'Venetiani li 5. Agofto del medem'anno tregua per otto anni , che fii
ratificata li S.Settembre luflequente ; con la commodit della quale , quando
hebbe neceflit di ritornare per foccorrer li ftioi3c'haueua lafciato nel Regao
di Napoli preflati dalla Regma, cheritornata haueua ricuperato laCittadi
Napoli,e molt'altri luochi> commodamentCj & in breue tempo pafs col fuo
eiercito per il Golfo in Piiglia, & vnitofi con li fuoi , afsedio Auerfa , fotto la
quale effendoli conuenuto fiar molto tempo contra ogni fu afpettationo
percio annoiato accett la mcdiatione de Legati A poitol ici , e contento di
rimetter la differenza nel Pontefice , e viftat i luocni Santi di Roma ritorn
per la Lombardia in Ongaria : & ciscado poi feguiu la fentenza fauor dclU
Reg
Delle Memorte
Regina tralafcati li pcnficri di NIapoli attefe riprdinare il fuo Regno
In quefto mentre s'era cominciara la guerra tr Venetian! , e Genouefi , 1
quali procurarono collegarfi col Re Lodouico,che ftanco deJI'imprefa di Napoli , e legato dalla tregua frefcamcntc conclua co'Venetiani , non volle nel
principio affentirui ; dubitando nondimeno li Venctiani, chele Galre Ge
nouefi veniffcro nel Golfo, & haueflero ricouero nel porto di Segna,percio efpedirono Ambafciatori al Re ricercando , che nonlifofe datoricetto: ma
non hauendo cgli voluto dichiararc la fu intentione, partirono picni di fofpetto; pcrci fitrono inuiati tre'Proiieditori inDalmatia, eSchiauonia_
per fare quelle prouifioni , che Itimaflero neccsaric per preferuatione delli
luochi loro ; e fe bene non vi fono mcmorie di qucllo all'hora operaflcro;foggiunge per il Coraldo, che procurarono di ben'intenderfi col Bao di Bofna , e fentcndofi , chcStefano NemagnaR dellaRafcia (che hauendo dilatatq il fuo dominio nella Romania f Faceua chiamar Imperatore ) doueua_,
venir Cetina , )i Traurini concertarono con Sibenzanifi n. Ottobre 1350.
di mandarli Ambafciatori , farli prefenti per parte de Traurini fino al valo
re di ducati i{o.& all 8-Gennaro dell'anno feguentc furono eletti cinque Sauij per fortificar la Citt,e Borgo,comc in vn fragmento de Confegli fi legge.
FdallimedemiProuid. eforcata la Vedoua del Cont Mladino di metter
Chlifla, Almilla > Scardona in mano de Venetiani , fino che li fglio pcrueniflro all'ct legitima , come fegui l'anno 13 5 2. e nel medem'anno l lo.Marzo li Spalatini fecero fimirt per la predetta Vedotia al Cont Gio: di Cetina
Di Tra.
147
148
Defe Memorie
Queflo Cap. General era Lorenzo Celf nominate dal fopradetto Croniila , che ferino in Scardona , come in luoco cfrimportaua molto Venetia
ni di conferuarlo ; poiche durante quefa guerra foipettarono fempre ( come
in piu luoghi accenna il predetto Caroldo ) ch'il Re acefle venire Armata_
Di Tra
149
tationc : onde faceuano ogni poffiblle d'hauer in poter loro tutti Ii Porti dl
ie riuiere di Dalmatia , come teniuano tuttc llfolc ; accioche l'Armatanimica , che capitafl non potefle haucrui ricouero : e fi come nella paflata guerra
conGenouefifimoftrarono tanto anfiofi> che la loro Armara non fofle riceuuta in Scgna porto piccolo 3 incomodo ad efser approdato , e lontano dal
mare aperto: molto pin hauranno hauuto gelofia , che non potefle haucr ricetto nel Canal di mare, che lugo io.migIia forma molti porti,nel guale fgorgando il fiume Karka vicino alie rouinc di Scardona , da quelle ritenendo il
iuo nome antico riefee comodiffimo al foggiorno d'armatcpcr la facilita di
condurui dalli circonuicini luochi dcllaCroatia Yettouaglic,e munitioni tan.
to neceffarie per foftentamento dell'Armate di mare. Per importanza dunque di quefto ito fi era fermato iui il Capit. Generale del Pafenatico , como
quellojch'haueuarautoritd aflolutain terra5come l'altro Cap.Generale dell*
Armata l'haueua in mare cTendofi fetmato in Scardona , & ofleruato che li
Breberief haucuano vfurpato diuerfi Cittadini molti ftabili , con quclla_
prudenza, ch' propria de Senatori delle Republiche ben regolatc, li refe all
primi pattoni > come da vno dell'initrumenti di reftitutione , ch'originale in
pergamina fi troua nell'Archiuio delli Padri di S.Francelco di Sibenicofi
legge ; & del feguente tenore .
i Chr. nom.amen . anno natiuitate eiufdem 1346, Ind. 9. die 1 7. men.Xbris itu
Scardona in Domo Ser Stepbani Concbij de Scardonaprefentibus Ser VafroAndicboni
de fenetijs>& babitatore,& Mrcame in Scardona, "Paulo Bono de Venetijs, et alijs
vaultis teflibus.Egregius,& fapiens Vir D.Laurentius Celfi Honor*& Generalis Cap.
in Dalmat.& Comes Scardonepro Dominatione Venetiarum volens tanquam iuitie
debitor omnes,& ftngulos dues CiuiUScardone,& etiam quofeumque olios bon, &
iuribws fuis iacentibus in Ciuit.ipfa,*& eius diritlufpoliatos retroaBit temporibus ad
tpfa earum bona}poffejjiones,& iura reduci,& reintegrari,&vnufquifquc quod [
eft habeat,& ipfa Ciuitas refometr,& Ciuiumgaudeat reueronefno> um,elegit,&
aflumpfit Ser Stepbanum Concium de Scardona exfuo officio in [ " fpe(ialem,&fpecialiter ad inducendum,& ponendum omnes , & fmgul*s perfonas , que
comparebuntin tenutam, & corpot poffeffionem bonorum omnium,ac verum ea
rum,& cuiuslibetipfarum iacentium in CituStardone, & eius dtftriu, que quolibet
iure,& ex quae unique eaufa ad eoi, yel ipforum aliquAmfpearent , & primrent;
de quibus eent,feu fuiffent indebitefpoliati,velfpoliate temporibm retroalis, vt l ad
eos,feu alterum earum deuolum, * deuolutatjj'cnt aliquo iure vel caufa, & defatlo
per alios occupatns,& occupata faimfemper iure alterjus cuiufcumq. perfone, & ad
referendum fideliter quidquid in premiffis duxerit faciendum dittus Ser Stephan us d,
D\Capitanio.Qui Ser Stephanm illico conflit utus in prefentia d. D. Cap. delatofibifacramento per Lan^elottum notarium infrasum de mandato D.ap.corporaliter iura,
uit ad S.DeiEuangelia tatlisfriptmis ditluat officium bene , & tgaliter facer, &
referre quidquid in premiffis duxeritfaciendum de mandato D.Capit.fupi utxtaformam affumptionis ipftut.
In Chr.nom.am.anJ nat.eiufdem 1 j $2.Ind.x die 28 Caro Scardont
in Sala palatij ipfuti Cati prefeut.Gregorto filio SerSogdani ue Sibemco^er Bartholomeo ijouello de Vnetas focK d.D.Cap.& alijs mulls teftibus Steplu Connus nuneins fupraferiptus retulit diclo D.Cap.& mihi Lanccllotto Ufitam infrastoJe die 2 J
vntit.Xb*is nuper pret,dixt/se,expofuie,Cr comtffione,& mandato d.D. Cap. Ratuta
tiUUorfc q.Stoym de Scarfana habitat wem. nomine eins Tatru in ten*
jo
Delle Memorie
Dt 'Trau.
iji
"*
if eos s CAptrunt , &fie iuerunt , & vbicumquefeiebant quoi eentfiipcnd'urij, & ipfos ita fagaciter , & pruienter untomnes fine prelio , & rumore, &
pofuerunt ipfos inclufos in carceribus videlicet in Ecclia S.Mathei, dr in Ecclia S.
Thom* , fub Ecclia S-Ioannis Baptie de Spaleto , & poea iuerunt, & accefferunt
Jubiles Spal. ad Talatium Communis vbi Totelxs manebat > Cr pelierunt V'de
flate vt dareteis Claues Ciuitatis > dicentes vt Ciuitatem volumus dare dominio Reg
Hanarix. Tunc D.Toiasviiens non poerefiere abfque ipeniiarijs Venctoruin
toti Ciuitati Spalati quia tarn omnes ipendiarij capti erant Spalat. &pofitiinarijmis carceribus , & Toteas armauitfe omnium armorum, & exiuit ex Camera,
& proiecit[patam nudam ante eos ,& petebat veniam; vtftluarent vitam ,&reituitetsat'm claues Guttat. Tragurini vero die Craino fequen hora mif\e ma
gne quando exiuit ad miffam adfratres minores Tofos Trag, ante hram tertirum ,
& tunc Trag, videntes quod Toteas ipforum exiuiffet de Ciuitate,fiatim claufer.nt
portt Ciuitatis & non permiferunt Comitem feu Toteatem intrate inTragutio:
tune Totas credent quod Sphten, non rebellaient , & iuit Spalatum : Spalatini ve
ro honorabiltter ambos Comits Spalati . & Trag, cum omnibus familiaribus , &
mafsaridjs ipforum reeeperunt, & expenfis Spalati in barcis armat'u intntcr
Venetiat tranfmtferunt , &atim Spalat. miferuntfuos T^unciospro >>. Joanne Zuus
Banus, & erexerunt vexiam cum infignijs D. Ludouici Deigratia Regis Hung. &
fiatim D.Banus venit Spalat.cumfuo exercitu , & Spalat. dederunt fibt Dominium
Ciu.Spal.vice,& nomine pradifti D. Regis Hung.& poflea pred-D.Baaus fmilt moia
tait Trag. CT reeepit Dominium Trag.nomine vt [upra .
Vn'aftro Scrittore Spalatino poco pofteriore al fopraferitto narra il mede^
mo fatto con poca diuerfit , ma con pi particolari , del quale non fi troua
altro ch'il fegente fragmento
Derecefsu Spalatenfium Dominio Venetorum.
Spalatenfes videntesfe omni die aggreos > & damnicatos per Dominiumfuurn^
naturale , & dominio, quofe fubmiferant, videlicet Dominio Venetor. paCfis, & con
tientimibut femper honorem Regni Huag.Corona faluo non pofse Fe preualere damni
fication quotidiane in campo non pofse habere aliquii fecurum laborenum, laborerijfruges reeipere, Venetis nulh erat deffenfio, ac conceffio peauniarum , nullumqut iuuamen cogitauerunt defuo ata bono , & pofse reuerti ad Dominiumfuum naturaie modo, quo pofsenc covdecentius , &fiuealiquo diferimine, & damno collo
quium habentes cum Tragurienfibus caute penfata ordinalione , matura, jinno
natiuitate Di nri lefii Xpi itfj lucefcente die Sabbati otlauo Iulij de noSe congre,
gatis omnib. po S. Doran um, & in Ecclia Beati Domnij pofitis Cuodibus ad vim ,
quod ft quit tranfierit de tpcndiarijt Venetorum capttuos ducerent , nefacia ipfor.
Ipanier entur , & ne pofsctvenire ad Comitem , qui erat tunc Maguificus D. Joannes
Quirino , > fatlacongregatione Topularium , & bonorum hominum Cmitatis iue.
runtJim I arm ati ad Tlateam i".Laurent ij , miferunt tunc inflan ter homines adportarn Tiflore adeapiendam banderiam , queabatprope portarn Tiftorein domo , vbi
ad prefens habitant heredes Duymi Rufichi , & alios homines pralos miferuntad
aliam banderiam , queflabat m Domo, in qua nunc habitat Clapftus Starouinein^
Ruga vbi fuit hailudium, & ipendiarij vttiufqut banderU fuerunt omnes laptt
fine aliqua lefione , & pereuffione , & pofitifuerunt in Ecclia S. Mathei > & in EcclefiaS.Thorn*fubfonte vfque adtempus ,nepofset aliquod fieri diferimen, &
Capitanei , qui tunc erant ordinati iuerunt ad Talacium Communis , vbi D. Ioannei
laurina. Comes habitabat , qui Comes audita rumore in Tla tea ad feneftramfe oppo-
i/i
Delle Memrt
fuit y & cognita "voce Madij Miche , qui erat Capitaneasgentium fub 'Paatb interrogauit , quid hoc effet, & qiigens e ia, refponfum dedit fibi Madius quod gens eft
Spalatinat&K^obiles fe voluntdare Dominio fuo naturali , daues Ciuitatis volant
tehiberc. IpjeComcs dixit manibus leuatis ad Cclum laude tur Dens , hoc dixit eo
quodfciebat rutnam " Spalatinorum , quia m breuifpacio preheminentiores
Ciuitatis extrahi debcbant de Cimtate , &fla(im apportauit clau es Ciuitatis & de,
dit MadioprediBorogans, vt fit nobtlibws recamaniatws , quiatimebat de fe > & de
familia - Qui Madms fciens voluntatem omnium nobiltum dixit ei , noli dubitarealiqu'd fnper caput meum deperfonis de familia , de ere tuo , eris honor
dimiffuf fine aliqua Uf'ione i & fie Comes Joannes roanJit tacitas, & fine aliqua dubitatione & (ubfequenter omnes alij Ttybiles de mane die fatlo affirmauerunt diftum
Madij. quia bene fatlum, & fecundum ipforum voluntatem, & fie nobiles Spalatcnfes habuerunt Ciuitatem pro'D. Rege Ludouicol, & ficut antedi clam eft , quod Ordina
tion fuerat cum Trag.quod infimul ambo feeiffent 1II4 notleficut Spalatenfes fecerunt
& Spalatenfes credentes quod &Tragurini ilia notlefecerunt- . . . illa slatim tnifernnt de Spaletovnumhominem , qui mit ante diem i t Tragurio notificando
quid fecerant > & quomodo Tragurininil fecerunt propter aliquot ipforum cogitation
nes, quas inter fe habebmt efpetlauerunt quod ipforum Comes D.Marcus Bembo exinit de Ciuitate ad miffam ad fratres ficut erat fue confuetudinis, clanferun t Ciuita
tem , & non permiferunt Com'vem fuum in Ciuitatem retient; vident D.Marcus banc
conclufionem, & prodiiionem fibi fat!am, cepftviam cum famuli* fuis verfus Spalatum ; tunc aliqui dixeruntfibi , quod Spai.it. hac notle rebellait funt Dominio Venetorum, & ipfe dixit , quod fi Spalat. fecerunt talemproditionem modo ego fui inter
ipfos Comes annti preteritis & nihilominus volo potins inter ipfos mortum, quam in
ter Trag, viitns, & fie properauit viam, & venit Spalat. qui fuit honor abiliter fufceplus ab omnibus T^obilibus , & Ciuibus Spalat.& ambo Comits fleterunt in Spalato
per plures dies , Calis Vendor um tres venerum htc in partum Spalati, & reeeperunt
ambos Comits , videlicet Spalati, & Trag, qui C omits Spalatenfibus honore quo
decuit , & omni chntate ,ac bumanitate fuernnt de Spalato licentiati . Voflhec,&
immediate , & fine mora quam cuius potuerunt Spalatini mferunt adD. Regem Ludouicumiiios^imbaatores folemnes videlicet demenfe ^iugui eodem miefimo
Ren."' D.Hugolinum jlrcbiepum Spal-Jigbiles , &fapientes vtros Doimum Bertam, Gregonum Tetraccbe > & Tbeodofium Leonis , & cum ipfis iudrunt plures T^obtles Iutienes caufa honorandi tpfos , &feruiendi ipfis . Qui Jtmbafs. Rege Ludor
uico benigne fuernntfufcepti , & gratiofe expediti cum confirmation liber tatum habitarum Diu'u Regibtts Hung, plures alias gratias apportantes ad propria reuerfi
funt ex quo tic ce/finis temporibus Spalatenfesfub Dominio Regis Ludoutci fuo tem
pore vixerunt cum profperitate , & augumentotocius Ciuitatisfatis bene Dei Cra.
tia .
S'accordano qucfti doi Scrittori Spalatini col Caroldo,& altri CroniiliVenctiani , che le continate feorrerie degl'Ongari,ch'impediuano Ii laiiori ,* e
laraccoltadellacampagna foflero caufa , che Ii Spalatini > eTraurini fidafl'cro al R d' Ong.ma come,che quelle feorrerie egualmcnte premeuano anco
l'altrc Citta dela riuiera,cosi n fi pu dire, che quelle due Cittd|foIe doueftro piu dell'altre rifentirfi,m Matteo Villani ferittor di quei tempi pare,ch*
afcgni la vera caufa, chemofc quelle foie due Citt darfi agrOngari, il
quale doppo hauer riferito al cap: 63. del libro 6. che Ii Vcnetiani del rnefe-
Agolo 13 56.offerifsero al R ( ch' era aU'al'sedio di Treuifo ) di rimoucr il
Di Trau.
prefidio da Zara, m che reftafse nella fiia priftina libcrt , reftituirc ajcune
terre liberamente al R, altre ritenerfi con ccnfo,e pagarli certa fiimma di de naro,m ch' il R non acccttaTe tal oft'erta, volendo, ch' il tutto gli fofle ril?.
feiato liberamente, e poi al cap: 82. del libro 7. ferine cosi .
1 Vinifiant veggendo , che el Re d'Angaria gli %nerreggiana in Treuigiana , e /_.
ljchiauonia , e in Dalmatia con graue guerra, cb'egli baueua pre ordine da
U fen7fpefa , efenxa pericolo iella moltitudine degl'Hagan vfati di generar conf.t
fione continuare , conobbono elfa loro era cofa incomportabile . E pero elefono fotem
tmbaffadori , e mandarongli al Re per addom andar pace volendoji ritencr Giadra ,
rendergli l'altre terre dclla Scbiauonia , e dargliper tenpi daan affaiper l'arumen
da , efra l'altre terre , ebe dar li voleuano nominarono Trau , e Spalato . / Cittadi.n
di quefle terre fentendo , che Vinizjani voleuano dare alRe d' Vngaria per loro vautaggio ft accolfono infierne, e prefono per conftglio di voler accattar la beniuolett^a del
R, e non attendere, che rim%iani faceffero loro mercadantia . E pero liberamente fi
diedero alR,e ricceuettero lafu gente, e fuoi Vicarij in pace , e rettori , & la gen
te che v'erAper Vinifiant rimandarono Vmegiafani, efalui , el R gl'^imbaudorinon volle accordo fe non ribauee Zara , e l'altre terre delfuo Reame .
Qiiefta caufa , che icriueil Villani potrcbbc eflerc ftatala vera, fefoTcro
fate nominate qnefte doi Citt folamente ; m riferendo egli , che li Venetiani voleuano ritenerfi Zara fola, e ceder l'altre dclla Schiauonia tr le quali nominaflero Tra , Spalato ; onde ne anco per qiicfto riefee canfa pin fpc
ciale di quefte due , che dell'altre Citt della nuiera . E come che non v' altro Scrittore , che tratti di quefta deditione , ne altra memoria, che le ioprarcgilr ate , far neceflario far alcune confiderationi , dalle quali fi poffi congietturare qualche cofa di pi di quello ato feritto dalli fopradetti .
Nello ftefl tempo, che fi guerreggiaua tr Venetiani, & Ongari Papa
nocentio VI. infiftendo nelh veigij di Clemente VI. fuo prcceore ( che del
1351. haueuafattofuoiNuntij li Arciuefcoui diDurazzo, eRagufi, elartolomeo Vefcouo di Tra per procurare di, conuertirc gl'heretici di Rafcia ,
& Albania) haueuadcl 1354. di nuouo inuiato ilpredetto Vefcouo di Tra
infierne con Pietro Vefcouo Padenfe Stefano R di Rafcia , & cfortatolo di
lafeiar lo Scifrna, &vnirfi alia Chiefa Romana, eli haueua raccomandatial
Re d'Ongaria , & al Doge di Venetia per li ftati de quali doueuano pafarc ,
perche il R di Rafcia rimando fuoi Ambafciatori al Papa infierne col predetto Vefcouo di Tra fferendo di voler vnirfi con la Chiefa Catolfc ^man
dando d'efler deftinato Generale delle genti Chriftiane contra !. Turchi, ch :
rouinauano quelli pacfi ; ilPapalipromifc ogni fauorc, fe inceramente vnifsecon la Chiefa come fenue Odorico Rainaldi ncgl'anna i vclclitici
' 1354. num. 26. 27. 8. m non corrifpondendo poi gl'cftetti alio
promcfl'e,pcrci il predetto Vefcouo Patenfe fi ritir in Ongaria per diman
dar al Recome fourano , aiuto contra ladurezza del R Stefano, aiJ'horail
R Lodouico inni il Vefcouo di Zagrabia infierne con elfo Patenfe al Pontefice offerendofi di ridurre il Regno diRafcia,ch'cra della fopraniri d'Onga
ria alia fede Catlica, onde f in conciftoro il mefe d" Agollo 13 jd.fatto Confaloniete della Chiefa Romana ; md perche oceupato all'hora nella gucrra_*
con Venetiani non fi moueua , come naueua prometi contra gli Rafciani , il
Pontefice gli feriife , lamentandoi , ch'adoperafse contra CacoIici,ch'crano
tj4
'Delle Metoorie
erano deftinate contra heretici: il R refcrifle di contentrfi di fofpender armi , riti l'efercito , del che f dal Pontefce ringratiato , come fcriuc il
medemo al num.29, dell'iftefs'anno, e quefta deueeflerquella tregua , che
fcriuono li Cortufij fofle fatta d'Ottobre per cinque mcfi , & il Caroldo con
firma , che fofle conclua per interpofitione del Pontcficc fino Pafqua 1357
otto Aprile, equella durante foflero prima mandat! Ambafciatori daVenetia in Ongaria , e poi dal R in Venena , li quali fi partiflcro l'vltimo giorno
di Marzo fenza conclufione .
La tregua dunque f generale tra quefti doi Pottati in tutti Ji luochi dell i
loro Domini; doue fi guerreggiaua , & il Caroldo h mentione nel fopracitato luoco , che fofle conceda licenza al Cap i tan io del Pafinatico di poter con ciuderne vn'altraparticolare nellaSchiauonia, chedouefle feruirc non folo
per le tre Citt di Spalato>Traii , e Sibenico fuddite del Pafinatico ; in anco
per tutte l'altre.
Quefta cauallaria detta. del Pafinatico , del Paifanatico , volgarmente.
del Pafnadcco venne in Dalmatia del 1 349. condotta d fpefe delle fopradette
tre Citt , che d'indi prefero nome di Citt fottopoftc al Pafinatico come apparifee dall'c/cttione fatta dal Confeglio di Trau li 1 2. Maggio del fopradettomilefimo r^giftrata nellc note dlia Cancellaria di [adriza di Gregorio
Lucio Nuntio per Venetia riceuer efla Cauallaria del Pafinatico fpefc del
Commune per quel tempo , emodo, ch'alla Ducal Signoria parer, enelli
fragmentideConfeglidiSpalatode'22. Gennaro 1356. ch'in efecutione de_
comandamenti Ducali fiano apparecchiati caualli vndeci per il Paifanatico . Che forte di Cauallaria fofle quefta , non trouo altra memoria, che quella , che riferifee il predetto Caroldo nella fua riforma feriuendo cosi.
1 tempo di queflo Duce Gradenigo reformato il flipendio dellifoldati canalla
mandan Tafnadego queflo modo , the ciafeunhuomo d'arme con vn fufficiente cattattogroffoduefje bauer ducati tre , egroffi dodefe , e per iL roncino femprefoffe comf utato ducati groffi quattro di moneta , ch'il onteilaide dottee bauer per vn bon , e
fufficiente cauaogroffo , & vn roncino , e per vn'altro cauallo groffo 4:1 fuo bande
rait ever vn altro roncino del ( > ombetta ducati Mgroffi dodefe demmeda al me*
fe,echefofferocompktatineUepaghe dlia fuabandiera , neciafeuna dlie quali doueffero tffere fei caporali oltre ie perfone del Conteabile , e ciafcuno di loro era tenuto d' bauer labarda, vn cerniera, la Lan%a , e la targa aggregatiui molli altri articoli
e condition pertinenti i Soldati > ch'erano generali .
Di quefta cauallaria del Pafinatico , huomini d'armi , che foflero, era Capitanio Gentrai il fopradetto Lorenzo Celfi , ch'hebbc 1 arbitrio di conclu,
der tregua per tutti Ii luochi , che nelle riuiere teniuano i Vcnetiani , e ftaua
in Scardona potra nelmczzo d'cfla riuicra, eficome haueuaautorita di far
tregua tanto maggiormentc l'haur hauutaindifporla guerra; pcrciappreifo la l'ua pcrfoiia fara flato fempre buon numero di militic cnsi per il preidio necefariopertonferuatione del nuouo acquifto delCaltcIlo , Citta di
Scardona pofta tanto indentro nel paefe inimico i come di Galre, e lian, he
rmate per poter mandar foccorfo doue il bifogno lo riccrcaflc , e Ileo doue! far capo,c cominunicar tutte I'occorrenze gl'altri Rcttori dclla Prouinua : onde la fomma de negotij , e trattati della guerra , e tregua doueua farli
Di .
$$
Delle
t'-, i'.: -.'eine fenetiana , chefoffe rimandata\ , r f.ilua , credibile , ch'in queil'vinuei faie commotione partecipalVcro anco li Religiofi,& cuuiaflero a quelli
eil n'ii , ch'in limili cafi logliono intraucnire : ma qucUo vniuerfal confenfc '.'quelle dueCitt iionpucfscri coininciato trattare nellc folitere< uctioni Je Confiai , nelle qiuili intcrucriiiaiio li Conti Venetiani , ne fi fard
it.'bilito alia prima fr molti , na daic eller lato promcflb da quelli , a quali
pruiteua piu degl'altri in ciafcima di quede duet itt lamutatione del domi
nio; onde- fi come in Spalato doutua premcr pi qnclli, c'huueuano pi ter
re ce el'sltri , tr qti'.fti qiicl , cht: i'haueuano pi lontane dalla Citt,e_>
pii epole per cenfecucnza all'incui ic ni, ccme era i' Arciueicouo, c'haucua
li moiini riel hume di Salona , t molt'akri c'haueuano beni in quella vicinanza , inTr. puo vcrificaifi quello arcennano alciini Venetiani ,
chefofsc caula loftf'Srepidi qucla raccolta . Qi^cfto GiplcfodiScefano
Ciga , al qii3le fu per !a lopr .icccnnara f.ntenzu Hel 13 34.adiudicato il terri
torio dctto Radc u h , che vna valle fituata dietro all cime de mon ti, che_>
fopratano alia riuiera all'liora dtcta de Podemoric, & hora delliCaleIli,bella, elunga, direnditaconfidtrabile , e come vicinaChlifla, e non lontana
da Cetina era cfpofta pin dell'altre valli , che fono dietro all monti all'inuafioni , che feguironoanf o in tempo di pace del 1345?. per la qule fu concelfa
carta di riprefaglia ad elb Stefno, m non prima di quel tempo, ch'ilR
Ludcuico dichiaratofi voler li fofse reftituitala Dalmatia , furono di o ordine fatte le mentouate fcorrerie come dalla ftefsa spparifce nelle note della
Cancellaria .
1353 hid. 6 ate Sabbati 1 1 . // . Cum coram D- Marco Rugino Comit camparuiffet TofefStefani conduis Trag, ab eodtm petens, & inflanter in quantum de iure
poterat requirent quod cum anno Dn; 1349. Ind. die 27 Xbri tempore D.Mani
Celfi tune Com. Trag.ip[e lofephfuerit der ubatus per gentes hommif Comitts Gcorgij
filij q. Calexy in villa Radoxlco de beftijf boiiinu grcffis 38 de beijs pecudmtf 60 0*
Samaras qrequifitttfquefuerit idem Comes Cregonuperlttttrtu D-MarcIri Celfo
eidcm tratifm ffttt , qnod ipfaanimalia reftitutre deberet &proceffum iuxtaformam
vnioni habite inter Communia Ciuit. Spal. Trag. & Siben. rite , legitime , & ordi*
natejaflumfmffet , u" efietper d- D. Marcum Celfo tune Comitem , quod idem D
Marc Kugino Comes eidem TofefreprefaliM , & cartam reprefaltarum centrad.
CregoriumCalexich eittf heredes, & etiamfuos homines , gentem, bona , &rtt
dare dignaretur , & dcbertt,prcfatnf D.Mjichui Rugino Comesfnper prcdiftis procedere volens , & procedendo maturefolepnite r > & deliberate, nolenfque ex arupto
procederfnpcrpremiffs habita deliberationcfolempn:. Pifa attente, & diligenier
examnala vi tone preferifta habita inter dicta Communia Jpfaque vntonc dtligtnter
cxar/nnata , vifa querella faffa per D.Tofeph de robationc prefcriptafibifatla , vifis
ctiam ittertf mi/Jisd.D.Coniti Cre^oiio de reflitmione di. 38 boum , oopecudiim ,
& quatuor faumariOrum mijjispei d.D.Marcum Ceifodiii Trag, die 28 Marcij z.
Ina. flaque relatione'Hyncii Jaffa ditto Comiti Gregorio de prejentatione diftarkm
titteruruni , vifis infuper litteris de taxatione ipforum boum, pecuaum Saitmarioruru
fer d.D.Marcum Celfo. Que cunta examnala fuerunt ad (nantitatcm lib. 35.}.
fer quM litterof idem D.Marcus Celfo requirebat d.Cowitem Grcgonum , qnod ^
cerium terminant in littrif iffis uni eutum ditlam extitfationemjoluere deberet, /-
tiitfi e fatefiltrant die Madij t.Ind.vifa etiam relationfatfa de iittwtjiipnji . . -
DiTra,
57
ptiD.Com, Greg, non vifa, & attenta notification procefftu ipfius con>rs.d.
Com. Gre?. fatlaD.Tetro Emo tunc Comit. Spalau, quodproceffum ipfum iuxtA fortiiamvnionisobfcn.nedebirct; Et preditlis omnibus, & finguln vifis , infpeflis,
& pltiries diUgcnter examinatis , & fuperipfis cum maturo, &{ano procedas confilto cbr.fti nomine inuocatofequendo formam dille vnwnis, & fequendoproceffum
ipfum per d-D Celfofatltim , vt de iure fieri debuit vigore dttte vnioms , &
per arbitriumper vnionemipfam ftbi datum, dedit , & concept diclo Iofepbeiut
bered. & fuccefj' reprefaliat , & cartam reprcfaliarum contra , & aduerfum ditlunt
Com. Greg, ems beredes gentem , & bona ta, & raliter , quodfi quienmque d%
Com Greg, eius bered. hommes, gentem & bona , feu eorum .ilterum in aliqua diclo,
rumtrium nut.feu earum , & cuiuslibet ipfarum dislritlibus , quodipft omnes, eir
finguli debeant realiter , &' perfonaliter api, & detineri vfque ad integrum [atisfa~
tlionem ditlarum lib. 354. Treditlas reprefaliat inTalatioCois ad ius reddendum
protribunalifedendofequendo formam dille vnionis d. Tofepb eius her. & fuccefs.
iuxtaformam ditUproceffus per titts defini&iuam fententiam concedendo pariter ,
atque dando
Daqueftacartadireprefagliaficonofcc, che Giofeffo di Stefano Cega_'
patrone dlie terre di Radofich oltre le rendite,che doueua riceuer dalli contadini("icheviteniuarefpreflavarietddebeftiami) efercitafle anco l'itidutria ua particolare nel coltiuar le migliori , con che haur augumentato
molto le fue ntrate , ch'al tempo della guerra faranno ceflate , e relati affatto inculti li terreni ( come intrauenuto nclla prefente guerra co'Turchi ) o
nel tempo deJla tregua con la fperanza della pace haur egli come indutriofo ecnomo con larga mano fomminiftrato il modo fuoi contadini di feminar le fue terre , e fi come dal fopradetto loco del Caroldo appar ch'in Zara_,
fofle feoperto certo trattato doppo il fine della tregua , che deu efer flato
tramato ad inftigationc del Bao , o almeno con ua partecipatione ; cosi
non farebbe gr cofa, ch'il medemo Bao promettdo Giofeffo rifarcimento delle fopradette depredationi , lo facerle rifoluere alia riuolta , all'hora_
aliando ceflata la tregua, efuanitala lperanza della proroga, doueua perer quello , che fperaua di raccoglier in brcue , e neirauuenire non poteua_,
fenza l'vtile di quelle terre mantener il rado di Cittadino principale della_,
fu patria, non merauiglia dunque fe come pi interefato de gl'altri , e_*
come quello , che folito efer adoperato nelli maneggi piii importanti ( co
me in pin luochi flato mentouato) era confapeuole della propcnfione_
vniuerfale di quele due Citt , habbi perfuafo gl'altri Concittadini ad
vnirfi in quelo fatto con Spalatini , fe bene.'poi reecutione fu ritardata_ ,
& il modo diuerfificatodalconcertato ; dalchefipu argomentare, chef,
vniuerfale de Traurini non era tutto difpolo alia mutatione , come f quel
lo de Spalatini ; epureinTra vi doueua efler minor prefidio, che inSpalato (rifpctto, che la Citt circondata dal mare minor numero nerichiedeiia ) e con tutto ci non ardirono li Traurini d* opprimcrlo ; ma faputa_
la riufcita di Spalato fi valfero dell'occafione dell'vfcita del Conte fuori del
la Citt mef , come era il fuo folito, e feco faranno anco vfeiti delli capi
dcllc militicj&altriCittadinichenon doueuano efler partecipi del tratta
to . Onde far riufcito facile ad eflo Giofeffo accompagnato dalli fuoi Con
tadini di Kadofkh) & altri complici relati dentro oceupare il corno di guar
id
da
158
'Delle Memort
cija dlie porte del ponte di terrafcnna, quelle ferrate prender man falui_
le militie iparfc per la Citt fenza capi confufc , e sbigottite .
Di .
$9
DeHe Memorie
communitate tota Ciu. Spal. vt omnis materia frandali tollatur, vel erroris inter
dues, & qui contrafecerit amittat donum , vel rem donatam , feu gratiam . Capta
fuit fer omnes.
Suprafcriptitf Ser Siricbia elegit in fon/. Ser Duymum Brifani, Ser Greg.Tetri,Ser
t^icolaum LucaritSer Theodofium Leonisapprobatiper q.cnf.nemo fuit contrsrius.
Quelle , hc fcguifle in Tra doppo i'cfclufione del Conte , e come fi goucrnaflcro li Cittadini , fcbene non c' memoria alcuna; tuttatiiacredcrfi
detic , ch'anco quefti elegeflero li Confoli come fecero i Spalatini , & era il
folito fi faccfle quando non v'era il Conte , Podet toraftiero . Continua il
fopradetto Cuteis dopp'al fopracitato luoco narrare la venuta del Bao
per riceucr quelle doi Citt .
& iiatim Spalaten.miferuntfuos nuncios pro DJoanne Zuus ,& erexerunt vexillum cum ingni D.LudouiciD.Gftcgis Hung. &ftatim D. Bantu venit Spaletum
fttmftto exercitu, , & Spalat.dedcruntftbidominium Ciuit. Spalaf. vice, & nomine
predtffi D.Regit , & pofleapreditlus Bantts ftmili mudo iuit Trag, & recepit dominium TragMV nomine vtfupra .
Doppo la ven uta del Bao furono vnitamcntc da queftc due Cittd efpediti
Ambafciatori al R d'Ongaria per la confermatione de Priuilegij , e per par
te de Spalatini andarono l'Arcniefcouo , e {'Archidicono , Doimo Bcrtani ,
Gregorio Petracca,Theodofio Lepnis ,; e Catnurcio Francifci , de Traurini
Niclo Donati, Primicerio, Giocffo Stefani, Andrea Grcs;oriji,e Nicol Marinijqurtli li jo.Agofto ottcncro la confermatione de Priuikgij in forma co:ifueta, e di pi vna patente in forma Priiiilegiale per cadauna Citt; che fi.comc in vi'or de Priuilegij erano efenti per trra , e per mare in tutto il Rcgno
d'Ongaria,cosi voleua.che foflero efenti dal tributo, dacio , che fi paqaua_j
fotto Chlifla nelle robe,c mercantic loro folamente;m non per nome d'a tri.
Nel medefimo tempo , che grAmbafciatori erano in Ongaria vennc Armata Venetiana di commiione del Senate danni de Spalatini , e Traurini ,
corne fcriue il Caroldo .
Spalatini,e Traunni perjeuerauano nella loro mala volunta , fnica far alcun fegno
di riconofcimento , per la (nal cofa il Capitana del Golfo',} Trouiditori, e "Rettoridi
Scbiauoniaper ordinc del cnaoprocedeuano con leperfonCye beni loro, come ribellit
& inimici delloflato Vneto .
Quali danni riccuelcro ,.11'hora li Traurini non c't memoria , m che foffe
depredara Spalatini Ufla de Solta lo fcriue Cuteis nel fopradetto cap.j.
Statimpoft mdicos dies fenetipcft quamjciuerant,f]Hod Spal- & Trag.rebellauerunt ab ipfoi um dominio,miferunt aliquasgaleafuat infimul cum Sbenicen,&vene*
runt adlnfulam Solt, que nfula tfl Spataten- & depredauerunt Solanos segetem
combureiido , & homines mauando,ac mulleres iugnlando,& Vcntti cum Sibcnicen,
multa mata pcrpetraucnint in defpeftum Spalat. Tofleaper aliquos dies omnes Ciuilate* Ddmat.ftmil modo rebellauerunt J'cnct ftanles cjuod noncffet bonumftatum tpiorumfub Dominio fcnetorum am infaidium effefti erant Dalmatinis tipropterftipendiarioSi&foldatos.
Per quelea deprcdatione de SoJta deue efler tato fatto il proclama li 30. Agollo 1 357.ii! Spalato d'ordine de Confoli.che nelle note della Cancellaria fi
troua,che tutti quclli,chc haueflero beni deYenetiani,Zaratini,Nonefi,Scaruoncfi, Sibenzani , Lclgnani , Brazzani, e di qualfiuoglia fuddito Venctiuno
dbbano notifcadi alli Coufoli fotto pena di lite loo.e queUJ^che furono no.
tifie:, ti
Di Tr*
tificati furono confifcati li 8. Setiembre fuiTequente dalli medemi Confoli
con autorit conceflali dal Confeglio genrale, comenelle mcdeme notefi
legge , tra qul i beni confifcati ve ne doueuano efTer anco de Ragufei,come_
da vn compromcfso, ehe fi troua apprcflo il Sig.Girolamo Cindro fatto doppo la pace del 1359.11 17. Ottobre i;i Stagno doue erano folite di conueniro
le Citt dlia Dalmatia inferiore al parlamento o ver Stanichio , quando naceua qualche controuerfia con Ragufei , come fi legge nel loro ftatuto al
cap. 48. del libro 3. & iui per interpofitione di Frate Lzaro da Dulcigno Vi
cario de Padri Predicatori , Srichia Lnccari per parte de Spalatini , Giouanni
Bona per parte de Ragufei, & Helia Radouani per parte ce Sibenzani f compromifero in quelle perfone, che doueuano eTer nominate dalli Arciuefcoui
Hugolino di Spalato, Helia di Ragufi, eMatheo di Cernota Vefc.di Sibenico,
Citt tutte all hora fuddite d'Ongaria . E perche all ly.del fopradetto mefe
di Settembre 13 57-fu forprefa Zara ritirandofi il Conte in Caftello , & all'hora il Bao aledio Nona ilrettamente,e nondimeno T fu introdotto foccorfo
dij mille fanti , come ferine il Caroldoj onde fu rinforzato 1 afledio cosi ftrettamente,che non vi pot piu entrar foccorfo lamo , durante quell'afledio
Sibenico fi folleu , e cacciato il Conte mando Radoslauo Crafuenacich Ambafciatore al Bano,dal quale ottenne Priuilegio amplilfimo dato nell'aTedio
di Nonali i4.Decembre 1 357-regiltrato nel cap. 17. del lib .4. dlia predett'opera, che fu poi dal Re confermato l'anno feguente, ediqueftariuoltad
Sibenico n'efprime la caufa il Caroldo .
Le ciurme d'dcunegtlie , ch'crano 11 cuftodia de Scbenico fecero alcuni mancamenti di talforte , cb'tl Toplo ft folieuo e caccio fuori . Ginltnian,& il
nob U Gregorio Dragoy.
Segu poco tempo doppo la riuolta anco della Brazza, con la qual occafipne i Spalatini, e Traurini infierne con AlmilTani per vendetta de danni patiti
^.brugiarono Lefina come fcriue vn Cronila Venetiano .
ItetainlodittomiLefimodctiij (abincarnat.) del mejede Zener quellt della
^( reuello da Dogal Signara in lo qual tempo 11 Spalatini ,e Traurini con fuo nauilij andefurtiuamente e brufa Lefina, fiando la Todejla Ser Taclo Cr
ner, ma reduftfe in lo Caftello del monte della trra, e lafefalui .
S'era in quefto mentre rinouata la prattica della pace , del trattato dellaj
quale efprimendo il Caroldo quello , che altri hitorici , Cronili non fcrb
uono lara beue di nterirlo.
Si diede principio vna prattica d'accorda collie d'0ngaria,e tollo U nic^o del Con
te "Palatino Genrale de/ Afaela , il qule fece intendere aliinclito Duce Dtlfino ,
che douefsc mandar Oratori alia Regia Maefl.i, chefarebbon vcdutigratiofamentet
con liquali potrianegotiar,& trattir quanta lioccorrefse.
E doppo narrata l'elettione di Marco Giuftinian,Andrea Contarini Proc.
rator,e Paolo Loredan Procurator Ambafciatori per Ongaria foggiungc .
Tarne alla itcal Signoria doppo molli confulti , efe benefe haneffe tenta il me^a
del Conte "Palatino ,nondimeno nonfipotefse ritrouar il remedio di quelle er U'.me
4P del "Pontece per indur la MaeflA Regia alla pace,e perofu mandato vn Secretaria
Ducale m ^uignone , U qule fotto color di trattar cambij per lipagamenti del RefOngaria, e per cagione del fefcouato di Treuifo con U - del Cardinal Tutelenfe
frotettor in Corte delflato Peneto,ottennebreui del "Pontfice in ouimafrmat cbt
R 3
E dop-.
z6l
De
Dt Trau.
tcfce d farfene mediatore ; e nell'inftrumcnto dlia pace ftipuhto in Venecia
nellaChicfa di S.Marco (ch'e rtaro v.-^iftratonel fincdsl libra 4. DcReno
Dal.& Cro.) elle.ido fpecificaro.ch'il Sommo Pontefice potefse proceder to i
fcoiimr.miche contra h traifgrfbri , ddavedcre, ch'ilPapaii fard volontieriiterellato lacoacliifioiierli qaeftapace perpotcrmoucr il R dfOngaria alla promcfsa guara contra l'Imperator di R.ifcu, di ehe ne diedc fegno fubito , ch<; da Vcnetiani li fu oflferta la pace con la
dlia Dalmatia da lui pretefa , e que/lo quello , che ferine il CaroUo , che_
i poter de Ra^ufei; il chiper inte!
bene , necefsario rifa'ir'lo ftato di Raguf , e dell'ffole vicine .
Declinando l'Impcrio Roimno trd le Citt dlia Dalmatia antica , che furonodeftruttedasfatiivnafu Epidauro, dalle ruine dlia qtiale f'.i fondata_/
Ragul , 5c annouerata tra le Cicci . clucoriferuaro loilnome dlia Dalma
tia . Dalla fua foiidationc confino con SciMiani , e quelli , che da t;rra / fi.
narono feco ftirono detti Tribuniti , e Cinaliti , d quali anco fu tribu:arii__
come I'altreCittdDalmatinealliCroati loro coiinanti, coin,- ferine Conftantin Porfirogenito , e quelli , che confiaaluno feco da , ci'h ibicauano l'ifole di Mcleda, Corzola, Lefina, e Brazza fiironn tctti Narcncani ; on
de fi corne non confin col Rc^no di Groatia, cosi non f ne anco inclua i)i_,
auella Dalmatia , dlia quale eifi R prcfero il titolo , fuccciUmment? non
il troua memoria, c'hauefse mai riconolciuto alcim R d'Ongaria : ma l'ItnpenoGreco,c!i Vcnetiaui , alladeuotione dequali eraritornata del iz5i.
corne fcriue il Dndolo , fogginngendo ch'efsendo iui Conto Marfilio Zorzi
riceuefse in fuaprotettione Ti Curzolani del i 54. da quali doppo duc anni
ne forte cacciato , econraiutodeH'armi Venete reftituito; continu lafamiglia Zorzi , nl dominio di Corzola , e Mcleda ; ma il Senate ri mandaua./
Ji Conti corne di fopra al cap. 5. del lib. 3. flato moftrato : narra a;ico il mdefmo Dndolo , Vil R ni Rafcia del 1475. facefsc danni nd territorio di
Ragufi ; m ch'alla Citt non potefsero nuoccre , perche dal Conte Pictro
Tiepolo col foccorfo riccuuto da Venetia jfofso prefvTuata , e che veiiuti Aiiibafciatori da Venetia perfuadcfsero il R partir , e riferendo poi la guerra
el' Alm i Isa , fcriue , che del 1179. il Vefcouo di Lefina , e Brazza fottoponcfsc
quell'Ifole alia Repblica di Venetia . Conti uiarono l Ragufei ad efser retti da Conti Venetian! , & hebbero occafionc di dilatare il loro territorio da
mare con efserfeli fottopofta Pifla di Lagula del i j 10. e da trra conf;:guronodcenfolapimtadiStagiioli i5.Febraro i?j$. conl'ifoleadiacentida_,
Stefano Bao di Bofna , e Cont di Chelmo ( che fe n'era impofsefsato ) con
obligo di pasar ogn'anno perp^ri 500. Quefto Contado di Chelmo, che (co
me di fopra tu dallidstci dd Caroldoaccennato) nonfolo l'haueua ricuperato Stefano R di Rafcia , che s'intitolaua Impcratore per il dominio , c'haueua dilato nella Romania : ma anco vcdendo occupato il R Ludouico nelle guerre d Italia, s'erainoltrato in Cetina, h aueua ancoprefo in protettioue Chlifsa, e Scardona : onde il R Ludouico fopradettolubito concertata la pace con Vcnetiani auanti laconclufione clefse Giacomo daCefsano
per fuo Armin.glio di mare , e mandaua la fua gente per trra perricuperare
il Chelmo , e la punt: ,!i Surti, ch'ew parte di qucllo, come ferme il CarolR 4
do,
do, il che hur Califato quelli fofpetti nella Cittadi Raglifi, ch-jliedemo
accenna , li quali neceffitarpno di mandarn li medefmi Procurator! di San_
Marco, ch'erano delinati Ambafciatori in Ongaria per la premura., ,
c'haueuano li Venctiani diiconferuarfi Ragufi, enondinieno qucfti non_.
ardirono d'afficurarf di quelli c'haueuano per fofpettijmavi fi fermarono fo
jamente per cuftodia della Citt, e per mantener 1'vnincrfale ben affettoriolfero di dar la Cittadinanza Venetiana tutti li Ragufei, come cor.a dal
la Ducale regiftrata nel fine del loro atuto fcritta a Marco Soranzo , all 'ho
ra la fconda volta Cont di Ragufi data li z.Gennaro Ind. 1 1. che fu del 1 358
Natiuitate.
La premura, che moftraiiano d'hauerli Venetiani di confcruarfi queflo
luoco pi dcgl'altri , deue efler prouenuta , che bifognandoli ceder il refto
della Dalmatia, e Croatia con li titoli , fpcrauano di potcrfi ritener Ragufi ,
come Citt pofta fuori delli limiti del Rcgno di Dalmatia,eCroatia, & infie
rne con Ragufi haurebbono con la fteffa ragione voluto , che la famiglia Zorzi ritenefle l'ifole di Corzola , e Melcda, che non fi troua, c'habbino'in alcun
tempo riconofciuto la Corona d'Ongaria, come haucua f'arto Lcfina, e Brazza, e rimanendoli quefti luochi fperauano , che la nauigatione del Golfo non
li farebbe riufcita molto incomoda: m come che il Re non haur voluto fentir difpute de confini dclla Dalmatia, con le diftintioni folite praticarfi ne'tribunali , &c intendendo per Dalmatia tutto quelo , che li Venetiani pofiedeuano tanto in terra , quanto in mare dajllilria fino Durazzo , come era_,
anticamcnte al tempo de Romani , conuenne efprimerlo nelli patti, e cndccenderealfuo volere per confeguir la pace con la reflitutione di quelo li
haueua occupato in Treuifana .
S'era in quefto mentre . i?<8.refaNona, & alli i^.Fcbraro
fuflequente fu conclufa la pace col Re mecfefimo , ch'era vcnuto a Zara , &
all j.ftipulata in Venetia, ch'in foftanza contiene . Che li Venetiani cedeuano al Re tutta la Dalmatia , cio tutti H luochi , S Ifole da mezzo Quarnaro fino a Durazzo nominatamente efprefli , infierne col titolo di Dalmatia,
e Croada, prometiendo di rilaflare tutti li luochi, che tcniuano, e quelli ,
che non fofsero in loro potere , ritirar da quelli li Rettori , e gente loro , c_
non riceuerli neH'auuenire,che voleuano interire di Corzola, e Meleda, ch'era
delli Zorzi ; & in efectitione di quefta pace commifero alli Rettori , che tornaero Venetia , e lafciaflero efli luochi al Re d'Ongaria , come fcriue il Catodo , & vn Cronifta li nomina tutti .
"Pietro Badoer Capitana el Caflel di Zara.Giacomo Corner Conte ,Jrbe,Giacomo Ziuretndi Cont Tago, 1\(/co/o Crner Cont di Cherfo,e Ofsaro, Triclo Crner C.
di Lefina . - . Zor^t Cont di Curila, Marco Saudo Cont di Raguj.
M non fcriue , chi fbfle Cont di Scardona, dice folo,
e Scardona , della guale (i haueua dominio f mefsa in le man del d'Ongaria.
Conua pero dalla fopraregiftrata reftitutione de beni fatta in Scardona^ ,
che pochi giorni auanti la ftipulation d'efla pace , v'era Cont Lorenzo Celfi
iopr.mominato , fcriuendo il medefimo Caroldo , che fofle fatto Cap i t an io
General in ria , e ch'intefo l'auuifo della pace conclufa,regola(se le militie
diquellaProuincia : onde fi far partito da Scardona auanti la refa , erimaAoui il Cap <k ftridati del prefidio , fcriundo pure il medcmo Caroldo,ch'
il
Di Trau .
il Capitnio di Scrdon domandaua vettouaglia, che dal Capitaine di Gol
fo li mandata , e prouifto alia cuftodia di due altre terre di Sibenico , ch_
faranno ftati li Caftelli di Dazlina , e Bachitniza , ch'ancora i doueuano trouare in poter de Venetian! .
Delle Memorie
percufpt manu prpria D.EpumTbaren.plunbuspercuffion'tbus de preceptoftbifatto
per tArchidiaconum Tr. videtur eis quod quia vilis perfona eft , & male opmionis,r
famepauca habens in bonis, quod pena corporalis ei fit inferenda vid-quod manusilU
cum qua percufjit pred.D.Epm ei bracbio amputetur , & quodperpetuoft bannitus de Ciu.& diflrittu Tr.l tern r eferunt quodper atteflationesfidtdignorum receptas
per fupstos jimbaf. reperitur ircbidiaconumTr. qui eft in manibus veftris fuifse
principalem , induttorem , & fautorem ditti tumultus,ftrepitus, & rumoits i & induttorem fuifse 1[ . adderobationes faciendas perpredittos de rebus ditti loseph, & eiusfequacium . Quod autem iurisfuper inde cum fit
perfona Ecclica hoc rclinquunt dominationi veftr* &fapientis, & prudenti* terminavdum, & quod omnespofsefficnes, & bona patrimonialia ditti Archidiaconiven'
dantur , &precium eorum detur ditto Iofeph , nomine quo supra pro taxatwnepreiitta vt fupra . Item teferunt quod per ea , qua reperiuntur per atttationes prodiutat perpredittos Ambaf. receptas fuper fatto ditti tumultus , & robarte reperitur,
quod Donatus, & utnguftv us fratresfilij q.Cafotti, & "Petrus , & T^icolaus *
tes jrchidiacom ,& "Htcolaus lacobifueruntprmcipaliores penes predittura Archidtac.auttores fautores omnium , & fingularium perfonarum ad dittos robarits,
predationesfaciendas , & faas de bonis d.losepb , & sequaci/tm suorum ; vnde vi
detur eis , quod veniant condtmnandi qutlibet suprascriptorum in flor. 150 pro quo
betper eos, & complicibus ipforum dandos ditto lofeph suo nomine,& aliorumfuorum complicium in numero illorum 2000 [lor. fuperius taxat.pro dtttis derobationibus atq. damn is . Item referunt quod quia reperitur , quod Matuxina ,& Matht its
Crezjgn populares fuerum principalioret , qui cureruntadarma, clamauerunt
induentespopulum contra nobiles cumflrepitu , &furore videtur el* quod preditii
perpetuo fint banniti de Ciu.& diflrittu Tr.& condemnentur in floreaos centum pro
quolibet cor. dandis preditto lofeph pro dittts damnis nomine quofuo , & computan'
dis in taxatione pred. 2000 flor. Itern referunt , quod os infrafcripti populares reperti culpabiles principal/ores de dittis robarijf , & predationibus condemnentur in flor.
5 pro quolibet dandis , & computandis vtfupra , nomine quo fupra nomina quorum
funthdc.
Volefa Slouigne > Day m us Muxanigra, Xagi%a, ladrith Stanofeuegh, Stippos Mw
ftgh,Rufco Sartor, Mathews Lu^inigh, Matheus Slinko, Ioannes ^, Hade
S urdus, Oxre Laboram , Grubacius, & Hadefus fratres , Miles Milatcouich Item
referunt quod rcftduurn dittorum 1000 flor, quod reftaret ad [oluendum detracts fuprafcriptis quantitabus predittorum omnium fuperius condtmnatorum , & faino ft
aliquis predittorum non effet idoneus infoluendode eaquantitate de qua fueritcondemnatus per infrafenptos integraliter perfoluatur itx quod ditto lofeph nomine
quofupra de predittts , & infrafcriptis condemnationibus ejfe debeat integraliter
jatisjattum vjque ad quantitatem dittor. flor, zooofupcrius taxatam nomina vero
funthec
7Jculhra Vimpligb , Stepbanus Ortolanus,Crefla Tlrffufta, Loure Sclauus Zuue
Cognatus Mathei Luxintgh, Cafle Vladislamch, Boxe Cuxarinich, Martinus T^aturalis ArcbidiaconifHjcola Martini Marangoni, Maroy Drcchia,Holcina Sartor,Miloslauus Milotrantgb ', Thoma Sillauich , Frater cuts',, luray Hadoslaui, Frater bragane, Micxa aligar , Matheus de Liftna,lacobus Teruos aui , Matheus Radouani ,
Dobray Marinarius , kadutacus Mannanus , preffa Geigouicb , Stipan Marttnich ,
Thomas naturalis Mamie , I anus Caroanuh, Thomadus lcfja,Tbomadtts de Ragu.
fio , lacobus Branicouicb , Matbeut QerMCtchFiuus Stanafjauich , Tnbacuxtius
Tolle,
Di Trau.
167
68
Delle Memorie
Di T.
169
7o
Delle
Tetri q.jrchidaconum TragAntidite in late fenfie, & penas iuris , & eilij Vien. necnon penas latas per conitutiottes Legator.s. Romane Eccle , & Eccle
Metropol.Spalat.communiter mtotaprouincia publice proniulgatat , tTfpecialitcr
incid[fe in . Si quis Tresbiter , &per hat priuatum effe dignitate Orchid. &
omnibus benefits , que in Ciu. & dioceft nofcitur obtinere , & de prediffis Ciuih &
dioc.Trag.ipfum perpetuo effebanditum , pronunciantes euminfuper effe vitandum
ab omnibus tarn Clericis , quant Lakis quoique nteruerit abfolutionis beneficium rft*
forma debita optincre . Referuato nobis indicio fuper alijs fuis excebus , & futuris
condepnationibus inquire nii , & pnniendi , pro vt ordo iuris poulat, & requitit.
Leia, latapronuncala , & promulgata fuit prefens fententia infcriptis folemniter
Tr.in Curtino Epatas per pred,ven. patrem, & D. D. Bartolomeum Dei , *
gratia Trag.Epm fcdentem pro tribunalifub anno Dni i j 5 8. Ind. I . die penltimo
men.oobris , e f dal R confermata Ii . Febr. 1359.
Dalle quali fentenze fi come fi raecoglie , ch'alli 5. Dcembre 1357. feguiffc di notte il tumulto , e che foflero depredate alcune cale , e ferito Stefano
Vefcouo di Leina , cosi confia l'errore dell'anno , edel mefe poico dal Cu
teis; fe bene di queto tumulto non fi sala caula; pare nondimeno, ch'effendo feguito in tempo di guerra aperta tra Vcnetiani,&Ongari contra Giofeffb tanto benemrito di quefti , douefle hauer hauuto fomento da Venetiani , che con l'Armata teniuano Pifle vicine , & al tri luochi in Dalmatia : m
dalla carceratione dell'Archidiacono e dtquello ,j che ferl il Vefcouo fi conofee , che quefto f effetto di quelle difl'enfioni ciuili, che fogliono prorompere in eccefi fmil , che faranno tati caufati dagl'odi j , che doueuano efltre
tra VArchidicono , Se il Vefcouo di Lcfina , il quale confiando dalle fcritture di quella Citt , che fofse Traurino , e da quelle di Tra , che poTedefse la
Cafa con la torre vicina alia Chiefa di S.Nicol , quai cafa hoggidi pofle du
ra dalla cafa Ci gadetta Dorotea differenza dell'altre Ciga , ela torre ven
duta dal medemo Veicouo alla Commimit , come fi riferird quando fi trattar delle mura della Citt , doueua cffer protetto come fuo fratello , o alme
no parente ftretto, che perci l'Archidiacono con li fuoi parenti li Cafotti,
& Andreis inimici di Gio feffo tirata fe la plebe con la fperanza della preda,
quello non ardirono fare di giorno I'efFettuarouo di notte: poiche fuggiti , o
cacciati dalla Citt liCiga, e depredate le cafe , cefs il tumulto, e tu dato
1' :oco al curar delle ferite del Vecouo , e fe bene quell i procefi , e fentenze-,
che nell'arbitraria del Bao vengono mentouate leguirono contra GiofcfFo,
non fi puo diftin gure fe feguiflero prima , o doppo la fu vfeita ; pero piii
verifmile , che feguiflero doppo , e ch'in quel tumulto .fofle eletto dal pop
lo Dragolino Caruatini per Capitanio , if quale per! coprirli delitti leguiti
iiel tumulto predetto procedefle contra efso Giofcffo , per tal caua deuo
clser ftatocondannato, come il Bao s'cfprime nell'arbitraria benchele_>
/enuta d'cfi delegati f ritardeta molto in riguardo delle fattioni feguito
nelia guerra , e poi nell'affiftenza lia perfona del R , che venuto Zara condufe pace con Vcnetiani: fi deue anco auuertire quello s'efprime nella fopratietta relatione fatta a Baroni , che l'Archidiacono era nelle loro mani, e nel fentwnza del Vefcouo , che rotte le prigioni Regie fofse fuggito,e che fia_,
(tato caufa principale delle diflenfoni,c detruttioni delle Citt di Sibenico,
Trj viene con quefto adinfcrirfi, ch'eli folie caua di quel tumulto,
D* .
che fegui in Sibenico de! mefe di Giugno precedente alla fentenza del Vefco.
, che nelli fragment! de Confegli vien mentouata nel modo ieguente .
popularibus extra Ciuitatem . anno
fcquenti /ifunt .
Onde fe l'Archidicono f caufa principale del tumulto di Sibenico doneua egli trouarfi iui prigionejdoue haur caufato il tumulto, vero fi far val fo di quell'occafione per fuggire , come fece. Oltre di che auuertir f deue .
preffiua del Bao nelrarbitraria , che dichiaraua non efser ftato vero Podeft
Ridolfo poiche non era ftato elctto di volpnt Regia, cos ne anco Draoli_
no Capitanioi onde le fentenze loro circa il tumulto coac illegitime dcuno
eflere ftatc annullate,e percio non i trouano .
Delle
parti limgamente diftcfe nella fentenza ; nella quale l'Arciiiefcouo allcgaua-
principalmente il Priuilegio di ZHonimiro delh 28. Luglio 1028. checonteneualadonadone tl'cffe ville ,&altri Pmiiltgij, chequello confcrmauano;
all'incontro li Traiirini non oppcncndo come l'altra voira la falfita d tflo PriuiJcgio , che varia da quelle nell'aimo , e mefe , rrui .llegando fulamente , che
non eflendofi m?i ^.'Arcireccui valfi d'tflr PriuilegiO qualche fi foflc,quefto
tcm-ro in fecretp , non li giouaua , come fe mai fatto fcTe , e nell'illefsa ma
niera le ueconhrmr.tioni: all'incontrc !i Priuilegij Regali loro haucr hauuto
l'eiecutioni pubhche , e notorie da tempi de qua'i non v'era memoria in con
trario ; onde li dcputsti trasicr.tifi ali luochi contcfi , e veduto, che Biach, e
Olrog crano inclu! nelli conHni di Trau, finalmente nella conregatione de
nobili di Dal.eCrp. celbrala di commiflioiie Regia fptto Oftrouiza infor
mad riferifcono eflere ftati fempre pofseduti daTraurini, perci li hauenano aditidicato ad tifi Traurini , e quena fentcnza S.Maefr conferira li 23. Agofo 13 58. come nel fuo originale , che nell'Archiuio f legge .
Simile decifione di parola m parola quafi, edello fteTogiorno fegui fa di Giofeffo Ciga della villa Radofich, che dalli Signori Cippici di Coriolano fuoi fuccefsori , e pofsefsori di quel luoco fi conferua .
Non f fopi con tutto ci la controuerfa di Otrog; ma fufcitati alcuni, che
diceuano efsere idichi di Oftrog (benche habitafsero in Trau ) da Francefco q.Damiano da Spalato , & in virt dlia fopvanominata fentenza dcgl'arbitri al cap. 5.del libro 3. feguta del 1277. dimand auanti Stefano Veicouo
ili Nitria Dottor in Teologa, eGiouanniDottordi legge delegati Rgi) ,
che fofse rilafciato Oftrog ad effi Didichi , e rifpondendo Franceco di Gior
gio da Zara Canalicr Regio Conte , e li diffnfori del Commun di Trau, cho
la fentenza arbitraria non oftaua all loro Priuilegij Regali : onde li Giudici
fopradetti fedendo nella Chiefa di S.Lorenzo di Tra li 5.Agpfto ijjp.terminarono, che per Poccafione della detta fentenza de arbitri non haueuano
confeguito li Didichi alcuna ragione , che non fi ci ano compromeffi ; il che.
fdalRconfermatolii^Settembre 1362. e cos reftarono finalmente fopite le tante volte rinouate differenze de confini con Spalatini .
Di Trau.
175
Iklle Memorie
574
difta precipimus,tniungimus,& mandamus quatenus fal veri Cts per terrant vendibilc vender debeat pro soltis tribus parum quodlibet minus quam venditur
falin alijsCiuit.& loc'u Daim. Quoiprecium vendendifal per ipfum officiaient D.
TfsRegisdcclaramui, ordinamm,& etiam voluntas 80 ltb.denar. paru, pro quolibet
centenario modiorum Iadre,velfexgro([orum pro quolibet modio faits, & non vitra,
ietratlis,& defalcatis de veftro fale d\ ftisfoliis tribus par.pro modio vtpremittitur
de quantitate predi ft a .
5. Treterea voluntas,et ordintmus auftoritate qua fupra quod cuilibet Coiti vniucrfttati, velperfonis quibuslibet fingularibus licit um fit , & liberum vender fal
fu um , qutbujc vmque voluerit per mare adducendut* , ita quod emptor diftt filis per
ma> e addiiicndi folnat tanturn tres flot enos auri pro quolibet centenario modiorum,
rel pro ratairtum fiorenorum ft minus erunt .
Que tarnen emptio diftt faits de certa confeientia, & ordinatione effitialis Regij ai
hec dept tatU vel deputandt taliter celebretur,quod Camera Regis non valeat defraudari,eon ubflantibus alijs oriinationibus faftis per diftos Dftos Legatos , vel offit tales
i per m are, obftante quoi
antea de quoltbet centenario modiorum[oluebant.per mare floreni quiuq. auri. Quat
omnespretcrttxs obferuattat ex nc in antea nulliusvolumut effe roboris,vel momt
4. Demi ordtnamus,& decernimus auoritate prcdta ex certafeientia quoi nul
lius Ciuis Trag.feu diriftualis,nec etiam ipfum ( oe de fruibus reddittb.& prouen tibus in , & ex , territorio , & difiriftu Trag perceptif , & habitis tarn de rebus immobilibm,quamfequomodocumq. . . . necnon& animalibus ft eos vendet conetui
fuo Trag, vel diflriUualt, vel ex parte per fe, vel per concluent Tragxfeu dtflrift.vcn dendos etiam in alienis paHibusfoluat , vel teneaturfoluere trigeftmam D.R<gi n'ro,
vel ofjciali eins , & hoc ft diftt fru ftus , & bona dior.ftuuum , & prouentuum,
vel etiam ft Ciuis pro, r cum pecunia forenft s emerit teneatur foluere triceftmam
generalem.Si veio fraus buic noflre ordinationt fafta fuerit , & comperta per offitial
Regium , cuius inquiftttonem iiligentem & ordinem in hac parte committimus tunc
fraudem faciens careat perpetuo prtfentigratia,& Triuil. & perdat omnet prediClos
fuosfruftus venales, vel pecuntam pro quafuerunt vamniati. $.Udiicicntes tarnen
quoi quilibet Ciuis Trag.adducet mercationes, vel loca venalta de alijs quibufeumq.
partibus,& locis teneatur,& debeatfoluere trigefmam.6 Infuper etiam volumus.et
au ftornate predi fta vobis concedmus, quodft veftrum Trag,feu alt quafpec talis
perfona Ciuit.Trag.peterttur , vel molcflaretur fuper aliqua re , vel caufa ab aliqua
fpecialiperfona,vel Trag.fpecialemperfonam aliquant moleflaret de rebus , &
pcffeffionibusin veilrts confintbus exiflentibus quod caufa ipfa , vel ipfe quefl ones
emnes vtntilari debeant coram omite, & Curia Trag.& per ipfum Comitem,& Cu
riam terminari,& deffiniri,&fubfequenter perfequentem Curiamfecundum formam
attorum verorum . Verum ft latisfententijs aliqua partium fe tener et grau a tarn
lu itum fit ei, & poffit appe liare ad predil.D.71 Regem , & appellationem profequi
tanquam ad Dmm naturalem. 7 Treterea concedimus vobis de grattafpcttali , quoi
de blado cuiujumq. generis extflat quod bladum de extrais partibi-spurtabit. ai
Ciuitatem veftram Tr. pro vftt, & neceffitate Ciuit.ipftus , & diflriftus officialis Re
gius de prefenti deputatus , velguitnpoflerum deputab.tttr nullam trigeftmam exigere poffit vel debeat, fi per extranettw, quam fi per Ctucm bladum ipfum ad tuTr.portari contigcril.In quarumgratiar.i? ordtnum prefenltum , & retraft ationem
grauaminum predift teimonitim,&firm.tatempreJat.fidcl.D.1^.Regis (oitatilud.
conf. & Coi , & omnibus , &fingulis quorum interdi , vel intereffe potent Ciutbtts
Trag*
Di .
175
Dlie
Dalli qualli refta certificate , che la Regina Madre fola ; e non la moglio
col Re venifse Zara 1560. m perche ambe due quefte Regine haueuano lo
Di Tra.
277
lie , qui non haberet Spatamfol. 5. par* & ft aliquis , ex ipfis cuftodibus prefentattt:
Capuanas recelen t fine licentia dielt Cap. loco fibi dputato antequam puljctur cepana matutini S.Lattrentij foluat Coi qualibet vice fol>x par. et Capitaneas tenttt.r
perfacr amentum notificare D.Comiti . Infuper de fuprafciiptis tribus decimis duo ntbiles mitti debeant ad cuftodiam Burgi extra Ciuitatem quibm du, bus nobtiibus inuer.iatitr in Burgo pro pecunia Coisvnadomuncula , vbi po[fent in noEle ma
uere quando erit malum tempns & ditliduo ibi in Burgo fieri debeant Capitanei ,
de bominibus Burgi habere debent perfonas viginti , vid. definas duos , quas vigtr.t:
perfonas ordhare debeant in infrafcriptnm modum, videlicet . Trimos quatuor ad
Tontem Bue , qui tota node diuidantur in fe bene , & diligenter debeant cufloiir?
Z"a!i] quatuor per ipfos Capitanees debeant deputariad cuftodiam in orto Domine
St*necc fororis olim ^Andre Gregonj , quifimili modo nofte diuidantur bene, & dili
genter cuflodire debeant , & debeant ipfi Capitanei deputare ad cufio*
di am porius circa locum qui vocatur jlrfenalus , quifimiliter diuidantur , & vtfu.
pra debeant aiftodire\. Et quia de iflis 1 1 aliqui ex ipfis quatuor Cinibus vifitare de
beant in not~ie tamillos exijlentes ad Tontetn quam exijlentes adortum, &fiinuenerint ipfos non cuflodientesfeu aliquem ex ipfts ex fuprafenptis 20 di-putatis ad cu
ftodiam Burgi; feu ft iamprefentati recdrent ciiftodiamodo confimili pro vt d
putait ad cuftodiam Ciuit.j'oluere debeant penas fnprafcriptM , & ipft Capitanei virtute preftitifacramenti ipfos tales delmquentes notificare debeant, " dare in fcriptu
D.Comiti , necnon& D. Comes mod)\preditotcneaur facer ipfos folue e camerc
Cois ipfts penas . Item quod dicte decinc cuftodire debeant vno menfe , " in quoli
bet menfe permutan , qui ordo incipiat die i.Xbris proxiwe ventttri . ItcmiUidc
Burgo non pofftntmittere loco fui aliquem minoris etatis \6annorum, necmaioris
59 , & quodde penis predtftts D. Comes , & Curia pofjint expender in vino Ulis qui
fuerunt ad cuodiam .
E pochi giorni doppo verme vn Ambafciatorc del Re per dar alcuni auuifi,
che fimilmente non trouandol akroue fi regiltrano come ftno ne Conicgli .
1 361 die i s Decembris . Conuocato Confilio &c. In quo quidcm conftlio Egregitti
Miles D.I acobus de <Ambafciator Ser.mi Vrinctpis Dni nri naturalis D . Hegis Vng.infrafcripta expofuit pro parte preditli Dni nfi Regis .
Tnmo videlicet , quod prefatut D.Rex quanto carius potcfalutat nobiles , &
mit. predite, fidelitatem eorum tanquam illos, quos idem D.Rex inter cete*
ros fibi caros,& fidles reputat.
Secundo, quod cumfup'.us D.Rex plenam gerensfidem de fidelitate Ciuitatis et hoxninum Trag.vellit quecumq.occurrentia ftbi cum ipfa Ciuitate participare infraferipta noua facti fuptus D.Rex eifdcm Ciuibitf notificare vid. Qimd D.Imperator Rornantt,&Dnx Auftrie videntur velle rnouere guerram diclo D. HJtXegt mdebite,ct iniusle, volentes libcrtatem Regni Vng.fuis viribus vfnrpare, vnde fuptus D.Iacobm p o
partefsi D.T^-Regis mandat exprejfe nobilibus , & confilio Ciuit. predile quatenm
curam, & mentent vigilern babere debeant, talein quodnullus immicus ocultus Coro
ne Vng.audeal vcl prefumat nocere D.^Regi aliquo modo .
Tertio quod ibfi nubiles, & confdium , " ordineni , & difponant talem cufto
diam dicte Ciu.tati, & Burgo , <T in omnibus locit opportunis pro t mella , & confernatione honoris Regis,& def nftone preditle Ciuit. quod nihil de ipfa infmiftrum ve
nire pojfityfed vt ipfa Ciuitas prouifa, & munita Valeat ftatumfuum,& honorem Re
gis vu decet viriluer conferuare .
S i
Quarto,
178
Deik Memorie
Dt Tra.
179
Delle Memorie
rem curfum metartm antefate Ciu.perfonaliter accefftffcmus;deniq.quta rifis, et perUllis continentvs,4? tenonitis quamplimmorum Triuil.piorum Revum Regni Hug.
fclicis recordat. donatiombus , & Ubertat. per ofdim tpfispro fidelibus obfi quiorum
mentis fatlis & coneeis diligentia, & perjpicue confideratis , rifa cohjirmatione
ipforum Triuil per modi D.T^Regen fetta met.u,& confines diele Ciu.ambtendo, & ambnlando circu>niuimus,quia quamplures Morlachos inter ipforum confines
& territorio defeenfu ipforum factentes, aliofq. extra confines,& temimos fixvs tentorijs,& domi mentis failis pi o adaquandis ammalibus, & pecudibns eor. intra eorurn
territoriaper blada,&viiu as dejeendentes damna non mdica eidetn tuitatt irrogantes repirimus , & adinucvmus, licet ipfa partcula genus morlacorum ab buiufmodi
alicnorum territory exclud ,& depelii per nos immediate debuerintuamen quia tem
po) is nimia ficatas,& oncrofa nunc adprefens m tantum imminebat , ac ettam agnelbrum teneritas ipforum Morlaccorum affuit ; rt dum ipfi Morlacbiprefenn tempore
toco-pftui habitations remoti fuient in maximum datum periculum incidi potuiffent . Idarcopo] tis noflris petitwnibus erga ipfos nobiles , <& virosfidclesTrag. inu
tantum ipfi coudefcenderunt , vt ipfi MorTachi die manuionis prefentium v, que d
feflttmS.Georgvi Martirisnmc proxime renturi intra ipforum trminos excepto loco
intra columnam , & mole>dtna fito ad quern ipfi Morlacbi neququam introtitterc
audeant,ne ipjorum animalia,& pecudes intra ditla Lea ad aaaquandum pellet eprefumant manere , & abfque itiatione alicuius damni & nrogatione aliquarum iniu autmalia ,ftu pecudes eorum depafcere queant atqtte pcfjint . E conuerfo autem nosvtpremittttur D.T'i.Regis Vic.Gen.feu Banus aumimus , immo vigore prefentium eifdem nob. feu Coi Ciu. Tr fpopondimus ; rt predttlofefto S.Georgij Martins , nunc proxime affut tiro per tmpora perpetua nullus Morlaccorum , aliqua
gens de ipfor. progenie intra confines , & trminos metarum Cois diele Ciuit. defcenfus facer , ipforum tenam depafcere eorum pecudes,feu animaltaad adaquand.
feu pafcendum pellere poffint, & raleani modo atiquali . In cuius retmemoriam firmitatemque perpetua m pnentes litteras noflras eifdem Ciuibus Tr. duximus conce
de das . Datum in ditla Ciu- Tr. 25 men. Marti] an.Dni 1 362. confirmata to dem
anno in fefto exaltationis S.Cmcis .
In quefto tempo vacando il Vefcouato nel principio dell'anno 1362. f
eletto Vefcono Nicolo Cafotto Nobile Traurino,c la prima memoria del iuo
Vefcouato fi troua delli ip,Decembre del mcdefim'anno .
Ottcnne anco il fopradctto Ambafciatore vn'altra lettera dal R diretta al
conduttore del Sale, che fia venduto il mozo del Sale in Trad foldi doi meno,
cheneiraltre Citt conform'allndulto; onde fe bene il R s'era moitrato
fearfo nel conceder danari- per fortificarla Cittfi moftrper facile confermar l'altre cofe di gi concefle . Nel principio dell'anno feguente capitati
alcuni nobili ZaratinijC Ragufei Trau portarono auuifo,ch'il R, e la Regi
na doueuano venir a Zara , f'urono alloggiati fpefe del Commune , e Ii 14.
Febraro 1363. f decietatod'clcgger Amb. pernuerirleloroMaeiU, & inuitarle di venir a Trail , non fegui pero l'elettione dell' Ambafc.poiche ne an
co il Re venne, e l'anno feguente fu publicato proclama d'ordine Regio , che
niuno ardiTe andar ftipendij d'altri Principi , che del R d'Ongaria fuo na
tural Signore , e li 24. Aprile iiiflquente f mandata la Galera del Commune
Zaraper feruitio Regio; e perche vn certo Baldaflare haueua ottenutealtune letterc dal R, dalle quali fi ienuua il Commune grauatofu.ii. Apri
Di Tr .
i8i
le 1365 . prcfo in Configlio di fcriuer il R & alle Regine fopra effe letrero ;
m perene da quefta nota cosi breuc non fi pu comprendere , chi fofl quefto BaldaiTare , ne quello contenefl'ero quelle letterc R^gie , dalle fcnuure di
Zaravcngonoefpiefiambiducqucti particolari , &alcanc cofe d'auunta^giOjChefiporonopcrfimilitudineaciattare alle coli diTrCi, &anco dell'altre Citt dlia Prouincia perci regiftrar la memoria come fi troua .
1 366 die men. Uprilis . l^ns Hjcolaus de Vhticor liannes de Sloradis,& Gregorius de Zadulints Rtor.Ciuit.ladre tum nofiro maiori,& Gra.li Conf.- comitthnus
vobis viro ttobih , & difereto D.Taulo de Blancardis de "Parma ludia tifo ad cmtlia
deputato,& jlmbaf.ituro pro parte noflra,& diCit mi Confiiij,& Cois ad confpeum
S'er. Trincipts D.Ludouict D.G.Rcgts Hung.D.T^. naturalis omnia infraferiptaferiofe fue Maieftati narranda.
Trimo,& ante omnia,quod cum ad confpeumfue M 'fuerit s cum omnireueren
iiafidelttaicm,& fubttftionent bumilitcr, & flexi* gembus pro vi decet recomendtts eidem fuos fideliffimos fubditos regimen, Conftlium, & Coc Cm. ladre cum verbis
facientibiis ad propofitum,& fuui videbitur velrefapientie cii cumfpce .
Secundo cum ovintmo reuerentia multa verborum modeflia , quam bene nout Ve
ra prudentiaexponatisfue Regie M." qualiterfut fidles iam difli tment fempere
%elofidclitatis.& reuerentia: opere feu verbo offendere in aliquo fuam gionojiffimam
Maieflatcm,Cr ob hoc quia noutfjime Baldaffar de Sorba feu ems officiates,*? faores
demonflrarunt regimint ladre qudam litterasRegias continent ia: &c.volentesfuper
textu, & vigore diarum litterarum Regalium introducen in Cm. ladre certam
bonam quantitatem vint forenfis contra ordmes reformations ,flatuta , prectfa , &
confuetudinem anttqutfjimam Ciu. ladre, & quia ipfi - urn fubditi certi redduntur,
quodfirmum propofttum exiflat Regale conferuare, multiplicare , & amplificare{la
tum pacficutn , & tranquillum diefue Cim.voluntfuam Cetfitudinem Regiam non
latere, quodft die litter , & confimiles ex certa fua fcienna fux M.u debeant cxequi nil aliud effet quamfuam nut. ladre quafi totaliter deolarc : quoniam ex reddttibus, W introitib. vini nobilts,& populares lad.viuunt,& fi contingeret,exfuprabundantia vintforenfts non poffe corum morefolito difpenfare , & vender necefjario
culturara vinearum oporteret defterere propter immenfas expenfas, queoecurrunt
circa earn, & fie nonvalentibus hominibus laborare, & colre ncceffariodcre.it*querent Cimtatem, & quodplus eft redditus , & introtus ncantuum vim , & Beccariefunt qui magti opemjerunt ad cuflodiam, & fortifie ationcm fue Ciu. ladre, quia
quafi aliunde non babemus que poffumus apponere , & expender ad dtam fortijicationem, & cuflodiam faciendam; quia quafi omnes alu nfi Cois redditusfunt sala
rio D. Com. & altorum officialium Communis dputait &c. piovtcftis, dTeritis
flenius , & particulanus mjormatus , & pro conduit tone difti viniforcnfis in ladra
modicum vtile foret ipfis atdajjar,& tus officialibus.et immenjum,& grauijjimum
damnum Ciut.ladre.
Infup r exponatis fue M." quoi admirationem non summ at sua Regia Celfitudo fi
Caftrum S.Michaelis nonefl vsquemodo completum quoniatnde duobus nulle flo
ren, quos ex fua gratia liber alimandautt per Balda'arem de Sorba nobis dari , & afftgnari pro dio opere nonpotuimus habere ab eodem nifi ducn j^.vtt circa, ni.
hilominusfecundum poibilitatem nofiram,&de auere noftri Cois inftftimus quotidie
pro int ibus operi antedio , in quo opere expenimmeft per not vltra diara quan
titatem de uofiro proprio
affr
Delle Aiemorte
Di
flanea alcun come ftlto riferito al cap. r. del 5. libro De Reg. Dub 8t Cro.
onde fi fcorge che f come il certatiuo d'introdur vini foraftieri nelle Citt di
Dalmatiacontro l'vfo , e Icggi di quelle proueniua dall'ingordigia d'eTo B: ldafare ( ch'ellendo Genouefe era nella Corte d'Ongaria,come emulo de V<
netiani ben veduto , fauorito , e fu anco ( come fi riferir promoffo alI'Armiragliato ) cos Patra d'efitare i Sal diD^Imatia per Ja Lbardia doueua augiimciitarmolto le rendue dlia Corona Rega; ilchenoa eflendoriufcito
i accrefciuto con alterare vn quinto il' prezzo di quelli come fi cana da vn_*
fragmento de Confegli di Zara di 6.Ottobre ij66.e doue prima s'affittaua effa Camera i 2. milla norini ali'anno ( come notato all Configli di Spalato )
d'indi in poi fcmpre s affitt piu .
In quefto mentrc vedendofi il R Lodouico fenra figlioli , e doppo la mor
te di Lodouico Re di Napoli eTendoanco mortoin prigione Lodouico di
Durazzo chiam fe Cano fuo fgliolo Heftinandofclo per fuccefforc , e fcriffe all Spalatini,che l'honoraflero come fuo figliolo, e gumpreftaflero danari
per li fuoi bifogni , che farebbono reftituiti dalla Camera dclli Sal , e trent.e
li ip.Nouembre 1365. li furono preftati duc. 200. d'oro , e dalli Traurini all
25. del medefimo mefefu conceTa 1 eftrattione del'e biadeper fcriutiodi
Cario Duca di Durazzo , il qule venuto Zara fu allogciato nel Palazzo pu
blico trouandofi memoria ene alli i2.Agofto i66.foTcfattoConglionella
Chiefa di S.Platone ( hora detta di S.Domenico ) per cTer impedita la fala_<
per lliabitatione del medefimo Daca , & alli S.Setterrtbre li Spalatini conceflero licenza GiorGrifogono Zaratino loro Cont di poter andar Zara a_*
riuerir eTo Duca , & alli 1 1 . Ottobre li fu concerta vna Galera da Zaratini per
condurlo a Segna per andar in Ongaria d trouar il R , il qule haue do conclulo lega con l'Imperator di Conftantinopoli contro il Turco , e vqlcndo
mdar in aiuto uo armata martima riet reo i Vcnct iani, che li foTe pcrmco
armar in Venecia fpefe fue , e li Venetiani gl'offcrirono per queft'imprefa_.,
cinque Galre rmate di tutto punto fpefe ddla Repblica , come fcriue il
Caroldo , e nel medefimo tempo haur anco il R commeffo foflcro rmate^*
Galre in Dalmatia , poiche nelli Confegli di Trau apparifce , che H 21 . Nouembre 1 366. fofsero concefli all Ambaciatori Re^i; huomini da Remp,che
con cento, che dauano li Spalatini fi doueua armara Galera di Ragufei ; m
poco doppo difguftatofi il R col medefimo Imperatore , e con quelli de Racia j e Bulgaria tutti tre Scifmatici ricerc i Venetiani di nuouo , che li lafciaflero armar d fpefe fue le cinque Galre offerte! i : ma li Venetiani fi faifaroo dicendo , che quello di Raicia era Cittadino loro , e che con quello di
Bulgaria haueiKinobuonaamicitia, come fcriue il medefimo Caroldo < cd*
me flato mentpuato nel libro 5. al i.capo della fopradert'opera : e con euer
ft occafione pu efsere , che li Cattarini fi fottracfsero daJ dominio deRafciani : poiche trquafi memoria , che doppo qucfto tempo riconofccfsero la_
Corona d'On^aria: m non fi troua il tettlpo prccifo , & il modo come ci fcguifse , credibile pero , che fofe partecipe il Sonimo Pontefice , gi
tenue il Rainaldi l'anno 1 367. al num. i j. ch'il Papa all'iiora riccrcafse il
ge di Vcnetia, che non dalsc aiuto alli Scimatici contro Cattarini,
crano Catolici , raccommandandoli anco alli Arciuefcoui di Zara Ragu/ ,
Durazzo.
11 medefim'anno del racfe di Giugno H Spaiatinji clefsero per loro Cont
-
j8'4
Tomafo BartO di Dalmatia, e Croatia, enedimandaronolacnfermatione al R , con la quai occafione fupplicarono anco , che l'appellatiqni , che_
andauano Sua Maefta foffcro rimefle a qualche collegio di Leggifti , ma'l R
non folo non voile confermarc l'clettione del Bino; m fcrile alii Spalatini
le feguenti lettcrc , che fono regidme nelli Iibri de loro Conicgli .
Lud. &c. aiires noflre Mai.efl deduftum quod vos pro vno anno proxime ven
turo D. Tomara nolrum Dal. & Cro. vobis in Comitem clegiflis cu ni salario
500 fiorenorutn, quodqt'.e ipfe Banns confcnferit wbisvnum iuris perittim habere ,
qui vos reget loco ipftus B.& tollert pro suo salario ducentos florenos ni monetis:
vndc cum huiismodi elelionem tos acceptare , & admitiere volnimus jideiitati veflrefirmiier , & diurileprecipiendo mandamus , quatenus vifsprejenribus, obmiffa,&~abolitapremiffaeleftione ,quamfeciflis , & eadem penitits non abflaute, D
lo.innem de Grifogonis de ladra <*1 noftre Regie Militetn fidclera, <" deuum pro
dnobns annis pro xime afuturis cum salario conjuetoin veftrumC. eltgcre , 6" aQumere debeatis ,omni dificltate contradictoria poflergata, aliad noflre Regie gratie
(ub ebtentu facer? tiullatenus aufuri inpremtflis- Dat.m Piftegrad in Craftina fefli
SS.Tetri, & Tauli ^poflolorum . D. 1 367.
Di Trait.
185
r infuper eodem litteras noftmfecreto itoflro figillo conftgnatas dedimtts , quai dum
nobis reportare feceritisfub maiorinoflro figillo emanan faciemus . Vre terca fi itu
tpfo Mag. Iuuano aliquam culpam inueneritis medio tempore pro qua idem depofto.
promereri videbitur , & probabittn rationabiliter , tunc eumde veflri med o
amouebimus indilate . Dat.in villaTredana die 18 men. lulij jtn. D. 1 367.
Da quelle fconde leccere fi vede , ch'il R voleua , che foll clctto , e riceuuto per Conte Spalato quello , ch* lui piacciia , lo ftefl'o dcuc haner fatto anco della Comea di Tra; poiche nella fopraregitrata fentenza del Bao
al cap. 5. del 1 358. dichiarandofi , che nimio poteu effet Podeft , Capitanio fe non di volont Regia , e trouandofi , che Francefco di Giorgio Zaratino Caualier Regio foll Conte di Tra il medefim'anno , c. continuant per
molt'altri apprefo , & in alcune fcritture cfprimendofi , de mandato Regio Comes, probabile ; che rimolfo dal Bao il Podeft , e condannato il Capitanio , foTe all'hora dal R eletto Conte di Tra eflo Francefco , che doueua_.
cffer fuo benemrito , e confidente , e perci l'haur anco creato Caualieroj
fimilmentepu anco eTere , ch'il fopradetto Giouanni ( il quale confia, cho
foTe Conte di Spalato del 1364. fino alia licenza datali anno feguente d'andar a riuerir il uca di Durazzo fopr'accennata medemamente Caualiero )
fia ftato fatto dal mcdemo R , che Ii Spalati ni con l'occafione dcll'abfenza
ua fperaflero col fauore del Bao ricuperar l'elettione del Conte per conferuation de loro Priuilegij da effoR conforman, enon haiiendo cgli voluto
rfi'entire ad ella elettione, m comandato il contrario: di qui lar nata_i
quella difcrepanza d'opinioni nel Configlio ; doue Ii piii pradcnti hauranno
itimato meno male d'vobidire , che di nuouo irritar 1 animo del R con
bafciate contra la fu volont : md preualendo il numero di quelli , che con_,
zeli plaufibili apprefo l'vniuerfale di libert , e manutentione de Priuilegij ,
preumono pi di quello permefo fudditi efpcdirono l'Ambafciatorc , il
quale fe bene non ottenne la confrmatione deU'elettioncdel Bano in Con
te : nondimeno l'animo generofo del R , che voleua l'vbbidienza fojamente,
conccTe alii Spalatini , m in gratia dello fteflo Conte da lui eletto , che Tappellationi potcfsero andar Padoiia, Bologna, Perugia.
Quefta materia dell'appellationi dalle fopraregiftrate commiifioni deZaratini fi vede , che s'andauano deftinando alii Collegij d'ltalia , e li Spalatini
con tal occafione fbrmarono le leggi , le quali non trotundofi in altri ftatuti
leregiftrarocom'iuifitrouanonelhne delli ftatuti noui , &auanti lerefor-.
mationi .
*Ad agendas ptimo Rgi grattas Subditorum fludta debent concitari quando li
quid annuit vtilitatis publice caufa, quam Regis animus femper fpetl.it . jtque ideo
alacriter excipiendum e, quod neceariefuiffet optandum . Hinc efl quod & Dnus
nofter Ludouicus D GMex Hng.per fuas litteras direas fidelibus fuit diletlts Comiri,
Judtcibus, Con.' er Coifue Cmic.Spaleti fub data in Vifegrad die crasltno ftfli Beat.
Tetrt , & Vault . i.D. M.CCCLVll. anuendum duxit de Regia auc'te , quoi
cum detnceps fuper aliqiubus fententijs laits in medio tpforum inter cauftdicosaifecundam curiam Spulen luxtaflatutum Ciuit.pred.fuerit appellamm altera partium
que de diffinitionc caufe fentcnt.infecunda Curia Spaleti latarum alleg tret fe jt>
je contentan , ipjasjententiosfecunde Curiefimul cum partium tnribus que ipfas .-un-
i86
Del/e Memorie
Di 4~r .
187
quem miferint > cut nuntio etiam dent litteras fuas fuper inde ad Hind Collegium
taxationefalrijpro vt eu videbitur expedir . eterum vt buiufmodi res maga poftee [ecreta dim Rcor , feu cita Picariut , >el Locum tenens ,& Indices de denarijsd.Cois foluant expenjas tarn ipft nuntio , qum d.falartj.
Item fi codem tempore plures appellationes huiujrnodi eent ad Collegium mitten
de eodem modo fimili mittantur via. ad idem ollegium , & per eumdem uuntium,vt
partium parcatur expenfs , & qd.diOum efi de vna appellatione , feruetur de omni&ft plures appellationes mifi fuerint ad collegium vtfupra diutdantur exnenfe,
que pro indefallefuer ntper Ibras , &foldos ipfarum caufarum , feu exttmationii
earum
Item deeifio quam ditlum Collegium fecerit, & referipferit fuper inde robureb.
tincantplcne , & perptue fr> muatis , 6 attm per aperturam ipfiuspcr re florern
d.Ciuit.fcu Vic. vel locum t.-nentem debeat omnibus modis, Cr iuris remedus tioni mandari .
Item fiatim per aperturam ipfius deeionis c-mpeUat ipfe reorjfeu eius Vicarius,
pel Locum tenens illam partem, que fuccubucrit foluere expenfas faat preitQU
faluo , & nuntio . Si vero appelions fneeubuent intoto, vcltn pane, tunc idem
appelions compeUatur foluere ditlos jjt.a.oar. pro quai, libra quanttratis , vel extimationis reifeu negotij , vel iuris m quo fuceubuerit quor. foldor. 4 medietas m
5pal. & alia medietas in alteram partem . Si vero appellant pred. bene appellauerit,
6 in tto obtinuerit nulla partium teneaturad d. fold. 4. pro libra per prefens flatuturn ,neque per vetusflatutum . Item etiam intelligat ur , & locum babeatpro ilia
parte pro qua obtinuerit dillus appelions .
Decernerites etiam , quod illttdjlnutum vetus in iUa parte qua penam , feugrauomen fold. 4. pro lib. imponit appettanti adfecundam Curiam fi tucubuerit ceffet ,
locumfibi vendicet in caftbusfecundis . Verum quia leues , & parue caufe cum dific i libus , & magnis caufis paribus caftbus non ambulant , interefi vtilitati publi
e, quad pro partialit magne fuineantur expenfe etiam ejl verifmtle , quod
gta Maieftas cuius animus vtilitatem publicamjemper affeftat buiufmodi concefft onem appeationum , & translatiovum ad collegium que abfque magnis laboribus,
& expenfts finiri nonpoffunt ad paruas caufat nuuatenus voluit extendi . Statueront
prouiderunt , refor.& or dm. quod nulla appellatio buiufmodi teneatur , vel admitsatur in alt aufafeu lite , quefit centum libris infra , velde re ,fine iure , vel uegotiofecundum extimationem extimatotum diele Ciuit.fit centum libris infra . Sed
in buiufmodi caufisfententia lata perfecundam Curiam perptuant obtint firmitatem , & execuUioni mandetur ,& queftriptafuntfuperim in precedentibus capitu
la locum dumtaxat fibi vendicent in cat-fis, & queflionibus cuiuslibet quefint quantitatis centum librarum, vel ab inde fupr a, vel ret, feu negotii vel iuris extim. feciwdum extimationem extimatorum d.Ciuitat. fit libr. centum par , & abinde
fupra.
Reformata, ordinata, & alla fuerunt predica omnia per prediaos Comitemjudi*
ces , & confilium credentie autloritatc difle reformationis d-gener. conf. in Talatfo
nouo Cois Spalati. In anno natiu. Uni 1 36 Ind. 5 die 23 men.Otlobris. Ego MbertorusT ffanega q. Lanfrancbi de Alediolanopub. Imp.auft.not. & Cancell. Coi*
Spai.prcjtntia flatuta mandato dtorum D,D.Com.Iud.atque Confilij credentie , nee
non gratis confilij d.Ciuityfcripftm volimmefl-nutoium .
NelregiftrodiqueftclcggifiTcdc, chvienfattamentionc dell* prima*
delk
2.88
Delle
Dt TrAul
Z.89
i$o
Delle Memorie
quandopoterunthaberi adexpenfai Cois . Itemprouid. quod per canipatTrag. guientur vina, & videantur pro quanto precio poffumt haberi , & precipite ft reperirt
poffct de vino albo, & hoc tarn vino albo, quam nebeo vfque ad quantitatem 400 ga
le tar um ad expenfas Cois. Item prouidernnt quod de frumento modo condado de
psrbm jpmie recipiantur pro Coi pi o dio aduentu pro faciendo partem modtj 15 .
Item prou, quod prccipiatur Bachrieb , & fuii [ s , quod ordeum , quod adprefens
babint in Maga^jno Cois non debeani vender altqualiter alienare donec\ aliud
O Comit, & ua Curia habuerint in mandatis adhoc vt dedillo ordeo pro vt videbitnr D.Comiti, & fue Curie & ditlis [apientibuspoit mmirari in aduentu D. .
fuis equis, &bocjub pena lib. %o& quodfoluatur ipfis de pecunia Lois. Item prouidcrunt quod fiant duplerij duodechn cere ponderis lib. 4 pro quolibet, & forma qua
drata, & libre cere m candelis pulcrts, expenfis item pi ou. quod de pipere,&
de croco Itb.i.quodfcruetur per pro diclo aduentu fub pena lib. 25 ad expen. Cois
Item prou.quod prparentur pro diHo ad:de bonis lib.x ad expenXois Item promJ.
quod omnia fuptafolui debeant Ulis perfonU cumquibus fietforum de fuptis rebus
emendis dt primapaga incMtus molendinorum Cois annoproxim venturo , qui inch
pit die 19 inflan tis menfis Xbris.
1369 die i^xbris captumfuit per D.Com.Iudd.& app.Juper aduentu D.T^.Reg
cmnes mittentesfuaspallottas in bujula alba del fie. nulla repeta in rbea del non-, '
fro vt fuperius jcrtptum efl .
Mi efsendo nel medefimo tempo morto il R di Polonia fenza figlioli, ch'era fratello della Madre del R Lodouico ; perci egli in cambio di venir in-,
Dalmatia ando in Polonia perpigliar la Corona di quel Regno , e Iafci Ia__
Madre al gouerno d'Ongaria pecieandone il tempo Jettera feritta dalla
medefima al Vicario di Scgna, & Amiraglio di Dalmatia, regiftrata nelli
Confegli di Tra, che la feguente .
Copia cuiufdam litere Regin Hung. pre[enlate per Ser Bernabo de Ianuadici$
lulif 1370
Veflre T^obiftatis deuotionem piefentibus rogamus, & eifdtm firmiter imungimus quatenus galeam D. Regis filij noflri kgriflimi cumfanis hominibus armare, &
promptuare dtbcatis fine aliqua retardatione,nam ft aliqua negligentia& retardatio.
ne prompiuationis ditlegalee fieret ex tunc omnino fuper eo volfis imputaretur . Dat.
Bude die penltimo ren.Iunij Regina Hung.
Copia cuiufdam liiere Ser Frifom Vtcarij Segne , que dirigitur egregio virofuo
amico femper honorando D. Baldaffar Regio martimo ^dmirato , & Comiti Infularum, & ews filio D Raphaeli Comiti Spalati, vel eius locum tenenti .
Reuerenti faluiationt premiffa notifico vefire nobilit. quod die II. prefentis
fis Iulijrecepi litter has Reginales , que vobis dtriguntur , & mittuntnr : igitur ipfas vobis tranfmitio , vtprouideatis in agendo. Ego autem preflolor vefliam
refponftonemquidfuper tenore litterarum facer vultis. vat. S cgnie die 11. lulij.
Irifon Vicarius Regius
Venendo in quelle lettcre ordinato dalla Regina Madre 1'armamcnto della
Galera del R luo figliolo, ch'in quel mefe di Giugno fi doueua tronar in Po
lonia, l'eprefiua, ene debba farf d'huomini fani lata pofta, perche ail'hora
in Dalmtia era la peile come f dalla licenza conceda al l.dcl mcdclmof
Di^Trau.
191
mo mefe dal Confeglio di Traii al Conte dipotervfcr (iiori dlia Citt per
tal cauia.e quefb Bernab,che prefent le lettere era Vice Amiraglio.al qua
le lo fteto giorno della preentatione fuconceffo di poter lipendiar huoininiper feribtio Rc^io.liquali doueano enere per quci ta Galera , che arrruMidoi i Ii denari del R , fit feritto vnitamente all Amiraglio , & al Vicario
Frifc.nc, cheraalfittuale della fu Camera di Dalmatian perche pochi ;^iornl
prima era capitatoauuifo , che la Regina mogliedel R haueua p;irtorito
vna fcinina f alli 17-del medeimo mele decretato nclConfigliojChe fiano donati 20. fiorini d'oro chi port la noua , e que Ra deue efl'er ftata Catarina-
primognita del R Lodouico , che mor in et teera .
Era in quello mentre nata contronerfia con Lefignani per caufa d' vn nauilio di formen to, che veniua Tra da loro ritenut,percio era (lato mandato
Leina Agoltino Cafotti protcllare in forma folita , finalmente. quefta_>
controuerfia f terminata dalli delcgati Rcgij nclla feguente maniera .
T^os Ladislauus Dei , & ^ipoolica bedis Cru Epus 7 ien. , & Magifler Sarecenus Comes Camere Qptnque Etclefien Legati vifitatores Regie Maieatis Hung*
in partibus Dal. & Cro- pro tnbunali fedentes in "Palacio ois Trag, ad iura redden-,
da deconj- & Coi affenfu , & volntate infraferiptorum Reu. , & petcuttum Dnorvid. Reu. in Xpo pat. D. Fris Dici Archiepi ladren. Relgio viri D.fris Baudonl
Cornuti Trioris Cruciferorum ordmis Ierofolimitani de Zurana &c. Reu. in Xpa
paUD^Huolai Dei. & jp.$edisgra Epi Tr. , & Egregij Regij Militis D. loannis de
Grifogonts de ladra fupra lue, & queione vrteme inter Cm. Tr. ex vna parte
agentem, & Farre ex alt' ra partefe defendentem occaftone detentions cuiufdam Hi; blado onerati capti , detentiper D- ficarium , & homines Farre quod
nauiUum Blado oneraturn per Trag, conduitum extiterat ad petiticnem Communitatis Trag, [ub certis paSis , & conditionnas contenus in quodam publica
instrumento confetlo ex inde inter Trag, ex vna parte, & ointonium To
m fini & Tafqtulem Enician de terra ifeltj Tfoutncie jpiAu ex alteraparte
vnde vifo per nos diclo inrumento pallor, non vio mftro proteationisfatle per
p rtem Cois Trag. D. omiti , Vicario Gralt conftlio Farre de captura , & del entio.
ne nauilif fup." non & de acceptatione certe quantitatis Bladi'jde nauilio fup
pro vtin diaaproteatione continetur > ac ettam auditis omnibus , & ftngulis , que
fer Vidofius Stanoi Sindicus, & proc. Ciuit. Farre di cere , & exponere voluit coram
nobis ; conftderantes iniuriam pariter,& offenfam , & violentiam irrogatam , eJ" iU
latam per Vtcarium , & homines Farre communitati Trag, tarn in captura, & deten*
tione dii nauilij , quam etiam in acceptione bladi detnautlio fupradiao Chrifli nomi
ne inuocato quo &c- autloritate Regia pred. qua fungimur fententiamus , & per
deffinitiitamfententiam declaramus quod infra dies 1 5 proxime venturos Cotias Farm
re teneatur , & debeat Tragurium tranfmtttere quinqu nobiles depotioribus Ciuit,
Farreadtpoulandam, & mpetrandam veniam D. Comit, & nobilibusCimt.
Tr. de imana , & violentia per ipfos vt prefertur illata . Item recere teneantur,^
debeant diiti Farren. Coi Tr. oes e\ penfas fallas per Trag, occaftone predifta,
tm in tranfmittendo . Farram , & ad nofli ampreentiam nobis tunc exientibus in difirilu ladre , quam,etiam alias quafcumque expenfas faitas de caufa antedifia . Item teneatur Coifas Farre xeddere , & reituere communi Trag, dumper ipfos Fren, tum in Ciuit.Tunfra termimmfupraferip. 1 5 diernm proxime ventur. , & quad atti Farren. de cetera non prefumant fmtlia priorafc
T
cere
cj i
Delle Memrie
Da qncfta memoria fi conofcc,ch'il Re hancua dato ali'Amiraglio le Contcc di tutte rifle oricntali di Dalmatia infierne col Calello d'AlmiTa , & al
fnofglioloquelladiSpalato, accioche riufciffepi cmodo l'apparecchio
dlie Galre, che detinaua s'armafsero in Dalmatia per poterie contraporre
all'Armata Venetiana ; dclla quale moftro fempre d naucr gran gelofia : c_
cjueftafpuo efsere ftata la cania, che ritornato da Polonia fcrfle lettere circolari,ncllequali efprimeua,che venina inDalinatia per far giultitiaipercio, ch'
ogn'vno comparifle per confe^uirla: di quefte lettere pero fenc troua reitro fojamente nelli Confegli oi Spalato , e non altrouc per qncfta vennta del
lie li Tranrin renonarono li foprarcgiftrati ordini , e deftinarono Pictro di
Micliatio , e Nicol di Giacomo Ambafciatori:per accompagnar il Vefcouo,
il Conte , quali alfignarono tre barche , & cftefero le cominiiiioni li tre_
^prile ijyi.regiftratc he'libri de Confegli , ch'in foltanza contengono,doppo le folite humiliation! , l'inuito di venir Tra , la manutentione de Priuiiegi;, A: imnuut, autoritd di fpender fino ducati 240. d'oro in vafi d'argcnro per prefentar al R, fi:pplicare inftantcmcntc per la fortificatione del Bor
ro, che no era ttittc miirato dell danari dclla Camera Regia de Sali di Trau,
iion t icnrloiii arro ir.odo di poterlo fare , e che li banditi non poteflero fiare
r jll'aitrc Citt della Prouincia ; e perche nel medcfimo tempo venue auuifo ,
che 'Imperator , & Impratrice doueuano capitarc , fti data incombenza alli
demi Aiubaiciatori ui riuerirli,c antorit di Ipender fino 6o.ducati d'oro
per prcfentar .
Per apcre chi foiTcro qnefti Impcratore , & Impratrice bifogna epilogare
sienne coie tocche di fopra.Ira Haro chiamato Carlo di 'Durazzo dal ReLoi!oui':o in tempo , che non haueua fpcranza d'hauer figlioli , e l'haueua fatto
venire alla lia Corte,dcftmandolo per fuccclbre;doue dimoraua,come di fo -llato fcrittoj ncl quai tenipo, come fcriue Hettor Pignatello , Filippo di
Tarante (ehe per la morte del fratello Roberto haueua hreditato il titolo d'
Imperator ai Conftantinopoli) venne Napoli del 1368. con quattro Galre
per fpofat- Margarita di Durazzo ipte dlia Regina Giouanna , ma efclu fo
ritorn a Taranto , e Margarita con gufto della Regina fi marit Carlo fuo
jCbVra in Ongarjjdoue f mandata wiiorcu uin cate accompagnata .
Qucfta
Di ,
2.93
Delle Memorie
do tralafciato d'efaminare quciVeqiuuoco : deuo hora farlo rintracciando il
viaggio , ch'eflo Imperator Greco fcce , & infierne la caiifa , la qualc , accioche fia me!io comprefa neclario riferire in quanto debole itato all'hora
G trouafle I'Imperio G.-cco .
GiouanniPaleolog< figlio d'Andronico il giouane fucccflc nell'Imperio
di <~onftautinopoli .J Padre in eta pnpillare del 1 341 .che fi retto daGiouauniC'ntacuzenofuotutorej ilquale trouandofi fuori di Conftantinopolifu
daili fuoi emuli eftlufo dal gouerno, & efiliato : onde egli afllmto il titolo d'Imperatore ungamente trauaglioperrientrare nellaC'itt, e finalmente ottenne , data vna fu figliol per moglic al Palelogo continu nel titolo,
e gouerno nol'anno 1355.quando dal Palelogo fu forprefa Contantinonopcli , & il Cantacuzeno, depofto l'Impcrio, fi fece Monaco : in quefte con
tec fi era, e 1 vna, e l'altra parte valfa defli aiuti de Turchi , c'habitauano in_.
Afia nelle parti vicine alio lrctto de Galipoli , e con tal occafipne fpefle voltc p:Luano depredar la Grecia , rouinando , deertando il paele , e conduc'^j'lo in Afia gran quantit di Schiatii,; e non tronando iiii otacoJo s'eftef ro .:KLO vcrfo la Pnlgaria, e Seruia . Onde confejjuito,c'hebbc il Palelogo
I'Imperio con^fceitlofi debole per refifter Turchi ricorfe all'aiuto de Latini , & ad immitatione di Muhele fuo Attauo efpedi Paolo Arciuefcouo del !e_*
Smirne, e Nicol Sileros Megateriarcha Ambafciatori al Pontefice per di
mandar aiuto contro Turchi , portando qtiefti in fcrittura la profefione dellafede Catlica fattada eflb Imperatore in Conftantinopoli nel Palazzo di
Blachernali 15.Dcembre 1355.
In quefto mentre i Turchi occupato Galipoli , che per il terremoto all'horafeguitohaueualemuradiroccate, e per le guerre, c'hebberoi Venetiani
prima con Greci, e poi col Re d'Ongana hauendo potuto traghettare per lo
ftretto fenza impedimento lo fortifcarono , e fermarono il piede in Europa,
infeftando maggiormente il paefe circonuicino : onde torno J'Imperatore ad
implorare! aiuto dal Papa del 1364. ilqualelifu anco promeffo, fe haueTe
tirato li Greci nel grembo della S.Chiela Romana, e Lpdouico Re d'Ongaria
haueua richiefto H Venetiani di pour armar Galre fue fpefe in Venetia_
contro Turchi in aiuto dell'Imperatpr Greco , li furono offerte cinque Ga
lre rmate fpefe dlia Repblica in cos pia imprefa , come di fopra,e flato
riferito : ma di latandofi li Turchi ogni giorno pin per l'Europa, e ilringendo
Janeccffitd, fi transfer l'Imperator Greco in perfona Buda trouarilRe
Lodouico , epromefla fincera vnione con la Chiefa Latina, efpedirono vnitamente Ambafciatori al Papa , Gregorio Magnchartesper nomedeJI'Imperatorc, Stefno Vefcouo Nitrienfedifopra nominato'pernomedeJRe
come ferine il Rainaldi ij66.num.4.e nota che Panno feguente il Papa
fcriiiefle alla Regina di Napoli , & Filippo Principe di Taranto , che s'intitolaua Imperator di Conftantinopoli , che non impedifcro il viaggio , cho
penfaia di fare per Roma l'Imperator di Conftant.Sc il fuo primognito^ che
nel medefimo tempo fcriuefle anco all'Imperatrice Helena , & Cantacuze
no Monaco , ch'era (tato Imperatore , ch'elbrtafero gl'altri Greci al 'vnione.
Venne finalmente l'Imperatore Greco d ritrouar il Papa , che d'Auignono ,
era vcnuto d Roma dcf i ^69. & all iS.Ottobre fcce la profcffion dela Fedo,
che ii troua regiftrata in Greco, & in Latino; & iui fi ferma fino alia primaucrafuflequeute, come nota lo teflo, & all'hora il Papa /criffe, all fopraduti
Re-
Di ,
t95
Regina di Napoli, e Prencipe di Taranto,che permetteflero , che poteife paffar ficuro in Oritc con le genti haueiia raccoltcjnondimeno non pals per
il Regno di Napoli ; ma ando Vcnetia come (crine il CaroHo i! quale doppo huer narrato diuerfe cofe feguite nel principio dell' anno 1370. foggiunge .
Venne l'Imperator de Conflantinnpoli Venetia nel ritorno fuo dalla Corte Tontifleia , e come eraflato fempre jolito l'cccelfo Duce , e Pcneto dominio gli free quell ho
nore ficonuentua all Imperial cUguit. Fece intendcr alUSignoria come b menai*
conferir con lei aleune cofe d'imprtenla , per laquai cofa furo.io dputait Auditori
M. Vietro Trettifan Troc. M. Giacomo Bragadin, M. Marco de Trioli , M. "Pantalon
Barbo, e M. Iacomo Moro . Ftrattato d'bauer Tenedo, e conflgnarli per able
gioie , che la Ducal Signoria b ancua in pegno , e darlifei arfilij in ordine dt eff*r armati fpefefue , e di esborfarli duc. 2 5 mille , delli quali per viuerfue ricereaua d'effer compiaciuto di qualcbe quantit di daar., furono dati a fu Maefl Jucatiaooo.
la qualefece inanxj d'effer [emita de duc. 30 milla fopra ale fue gioie , che 1 fu
rono esborfati tolti dalla camera del frumento ad imprefltto, alia quale da diuarfi
Cittadini furono depofttati con l'vtile confueto ; s bebbe le gioie imantinente esborfati
li denari. Sua Maefl confum tutto quell'inuerno in Italia,& approimand* i la prU
maueradiede ordine alia partita na per ritornare Conlantinopuli , & aici baueffe cagione di partir ben contenta , fuflabilito, che ti duc. 5 milla prmeffi per Teedolifofferodonati lber ament , & ettamdio ara 400 di bifeotto perfot ire le fue
galie , & al Defpoto figlio di fu Maefl furono donati duc. 300.
Dalli decti del quale raccogliendoi , che la primauera dell'anno 1 371 .par
tirte l'Imperator Greco da Venetiadi ritorno per Confian tinopoli l verifica
quello, che nella foprafcritta nota de Confegh di Traii viene (,& il R
Ludouico , che pi volte f era dichiarato divolerlo aiutare contro Turchi,
eflendoli conuenuto andar in Polonia per pigliaril pofleflodi quel R.-gno
nel tempo ch'egli era in Italia , hora che fi approfimaua alle marine di Dalmatia vedendolo ritornare con Galre rmate in Vcnetia , e pallar cos vicino ienza far capo feco, n'hebbe gelofia , &ordinofole puntualmente auuifato delli fuoi andamenti : onde,da quela memoria di Tra s ha il mefe pred
io nel quale efso Impcratorc Gio: fi parti di ritorno da Venetia per Confian
tinopoli, particolare, che da niun'altro Autore vien feritto .
All io.delinedefimomefed'Aprile liTraurini d'ordinedel Remandro
nos fpefe Regie per iy huommi Zara, e Ii furono donatiduc ducati d*oro per cadauno , & ordinato di non dir cofa .ticuna al R di qnelo donati110 , e liSpalatini il medefimo giorno n'iniiiarono 35. chedeuono hauer l'erII ito per armar Galera da accompagnar lifopradctti Imperator, & Impra
trice , poi capitarono leitete Reqie Spalato date in Nonali 18. del mode
rno ncllcquafi s'efprimeua, ch'effendo narabriga nel Palazzo diSpalato,
nclla quale oltre le parole ingiuriofe, emetcermano coltclli non foflefeguito altro male ; e che conforme all rtatuti, e confuctudini di Spalato erano
tati relegati Giorgio Cipriani a Tra per doi mcfi , Cipriano Zanini in Sibenuo per tre , e Dofnenico fuo fratello in Zara per quattro , che gl'haueua fatta la gratia , che potcfiero repatriare , che perci h riccueflero, e non faceflero .'Itrimcntc le voleuano la fu gracia ; con altre date pure in Nona Ii ?,
del mcdefimo, ch'il fale polla vendcrfi da akri , che dalli fuoi orKciali, e_
i.uelo voleua tolle ordine vmuerfale per tueca la Dalmatia, e Croatia. VcT 4
nuto
Delle Memoric
unto i. R Zara qucl'o iui operarte , o crdinafle non fi rroua altra memoria
folo , i he confer' <; \ i; Ononirato, diera vacato in Trau Marino Capellano dejla Refina Lia nun.iu. .
E perche fi rur-pc . qu-f.o tcnpo vna Galera Vcnetana tra lifcogli di Sibonico rurono prrc:." ricercat; 1> . daGiaromo Diedo Capitanio Ge
neral del Golfo che eTci o rtlituire 1'- robe recuprate : onde li 4. Dcem
bre Jjyi. fu corrmuflc etui li territorial! , chefottp graui pene doueflero
retituire tutto qitdloibflepcrucnutonelle loronani, eliag. del medemo
fuordir.ato r*i ttattar con Gie: Vidoro, Giacomo Barozzi Ambafciatori
dei Doge Hi Venetia Helle robe, che fpfsero ricupcratc , che fi poteflero rici'j.'-Vi ce- te i! blf"f?HftnCcrcaflc fi ?rcfse1a riritp :i fpefe del Commune,
& ,.-.!)i8olf:' ejjedito'vri Ambalciscore fpecial alRcfoprail fatto di qucfta
G .! .
Duli'tcdettomefciiipt rcnibrcfrcail giorno di Natale di N.Signore_/
rr-oi i Nicoo Cafocti Vefcoiio di Tra ; poiche fu doppo la fu morte apcrtp
il fuo teftanicnto I! 6.IicccmLre Jnd. 10. 1572. che viene riufcire nclli primi doi giorni dell'anno i?72. pieliato daJ piorno dlia Nstiuit , nel quai teftamcnto appar , ch'egli (pendrftc fomma confiocrabile nella fabrica della_.
Chicfade PadridiS.Domcn/coiiiBorgo, e lafdafle il paflorale d'Argento,
mitra gioielata,c paraincnti prctiofe Croci , & altre argentarle alia Cniefa_*
Catcdrale , e molt'altri legati pij Juntamente deftefi nel predetto fuo teftamento , e perche haucua egli conferito ad altri il Canonicato , e benefitij dati dal Re al fqpradetto Marino, percio ritornato , che fu efso Re in Ongaria_
fcrilse da Visegrado al Capitolo , Cont , e Configlio , che non oftante la_*
collatione del Vcfcouo,e Capitolo fofse dato il polsefso ad efso Marino fpecificando li benefitij efsere la fefta parte della Chiefa di S.Nicol in Podcmorie , la quarta di S.Giorgip di Mirano, e la meta di S.Maria di Monte, le qua.
li furono prefentate Ji p^Giugno 1572. onde fi vede , ch'il Re voleua anco l'arbitrio dclla collatione de benefitij , & ntrate Ecclefiaftiche .
Haueuanclla fu partenza lafciatoil Re fuo Vicario Genrale Giouanni
Ve icono di Vacia ; ad initanza del quale li furono inuiati li i i.detto doi Sindici per intender quello voleua , e poi di fuo confenfo li 27. vn Ambafciator
al Re in Ongaria, e perche nel medefimo tempo fi fece apparecchio di pitre
per far mafiere , e fufsequentemente li 26. Setiembre fu ordinata guardia , c_
lomficatione della Citta per la guerra , che fi dubitaua douefse elscr con Venetiani ; quefto Ambafciatore deue efser flato mandato per dimandar al Re
denari per murare il Borgo; che non fi erano potuti offenere quando fu Za
ra . E nel medefimo tempo il R dichiar cfente dalla giurifditione del tribu
nal di Zara Lucano Leonis da Zara , e la fu famiglia , che fabricana moneta_>
Re^ia , lo fottopofe al fopradetto fuo Vicario Vecouo di Vacia , ? all'incontro reftitui all Zaratini la iurifditione dell'Ifola di Pago : perci li Zarat:ni a;;gregarono al loro Configlio efso Vefcpuo di Vacia con li fuoi fratclli,
i- nipori } e li loro defccndenti come bcnemeriti , come appar dalli fragment'
J.c Confegli loro .
Li fopr'accennati fofpetti di guerra conVenetiani proueniuano perche haucndo il R Ludouico , quando conclufe pace con Venetiani, promefso ai ;j;nor di Padoua d'aggiutarlo , e difenderlo fe fofse da Vcr.etiani moeliato ,
come fi Jegge nella fu Jettera de j.Maggic 1 358. ftampata nel fin; dcll'hiib -
Di Tra.
197
ria dclli Cortufi tra Ii fcrittori Padouani, & cfsendo nati varij difgufti tra Venetiani , Padouani , il Re inui ti Vcf.'ouo di Cinque Chicle per acquictarli; ma non hauendo quello potuto far alcuii buon'effetto, inuio militia Ongarainaiuto delSignor diPadoua,com. il Caroldo , &; alrx'hiitonci
Venctiani , nclmedcimo tempo mand jii Dahnati.i Carlo di urazzo con
titolo di Duca di Dalmatia , Croatia , il quale capitato Zara li 2. Ottobre
1372 li Zaratini comifero , che per la fua venuta ognvno , che portaua il corrotto lo deponefsc, li Traurini decretarono d'efpedir Amblciatori per ho
norario, e fpender duc.50. d'oro nelli prefenti , che le li doueuano fare . S'era in quefto mentre attaccatala guerra nel Padouano, & in Dalmatiacrcfceuano li fofpettiiperche li Venetian i! haueuano rmate di nuouo Galcrc,
mndatele ncl Golfo per cuftodia delli loro Vafcelli incrcantili : perci il Re
volendo , che France/ Giorgio Conte di Tra , e fuo Caualierc fermafso
in Zara ferifse alii Traurini , chepigliafseroin luoco fuo Paolo fuo figliolo ,
come nella fua lettera , che nelli Confegli regiftrata fi legge , & la lgucnto.
Lud.&c. Cum nos propter iiiftantem guerrAtn cum Venttis habitant , & alias euidentes rationes decreuerimus vt fidelii nofler Miles Francifcus de Georgio Cornes vefler interim quoufqne ipfa guerra durable in Ciuit.noftra ladren'-Jare debeat , & ma
nerefidelitatiigiturveflre damm in mandatis quatenus inperfona eiufdem omits
Franc.fidelem noflrum familiaremVaulum de Georgijsfilium ipfius ad veri medium
pro Comit recipiatis , & ei tanquam noflre Maieflati , & omiti veflro in omnibus
parre, & obedire debeatis vniuerfos redditm , & prouentus ipfius Comitatm Trag,
fibi administrantes quoufqueTater ipfttts feruitijs noftris erit occupants , & quia de
negotijs ditlarumguerrarum ipfum Comit Taulum orettnus informauimus. ideo comittimm vobis, vt que ipfefuperfatlo die guerre vobis recitabit credere,& effeLlui debito manciparejliideatts. Dat.Bude 26 die men.Martij jLn.ni 1373
Altra lettera m inuiata Spalatini per occafionc della medc/ima gucrra_ >
che regiftrata nelli Configli loro del feguente tenorc .
Lud. &c. Houeritis quod Dux , & Commune Venet. Vantaleonem Barbarum .
^imbaffatorem eorum ad nos duxerunt tranfmittendum , quem ad nori prefer
tiam noluimus affecurare pro eo , quia dum cum ipfts de pace traabamus , nobis
non curauerunt dare refponfum. { vero prioris noflre intentttnis non exifltmus effe volumus , eque poffumus quia cum Ducibus Auftrie fratribus noflris , " Domino Taduano taliterJumus collegati , ZT vniti , quia diBos Ve
netos damnificare nos oportet, mandamus Ucirco v.-flre fidelitatifirmiter , & diiirtcle quatenus conftderatis premiis vos adeo cautos , & intentos habere velitis , eir confcruarevtipfi Veneti,vel eorum adhrentes vobis vereCiuit. Spat,
ipfmfque pertinentes dampnum inferir valeant aliquale . Dat. Bude 5 die mis
./pn/i 1373.
Da quelle due lettere del R appar il fofpetto , ch'egli haueu 1 , che da'l'armata Vcnetiana li fofse forprefa alcuna dlie Citt di Dalmatia , e per quello
s'efprimc in quclla di Spalato , necefsario di fapere , che li Vciv.tiam haueuano mandato in Ongaria l'anno precedente GiacomoMon- Procurator, e
pantalone Barbo Ambafciatori ( com feriue il areiui', & il Caroldo ; .ion
598
Dlie Memorie
Di ^ .
comecfoIitodePriiicipi del fangtie Reale efercitarono I'autorir conqualche arbitrio; apparendo Confcgli di Spalato, ch'd requifitione d'cM'o
Duca , e Baudone Cornuto Priore dell'hofpit.ile di S.Giouanni per i i,
e Sclauonia fofle fatto Giudice Dionifo di Elia Sp -.latino Ii j.Gcrmaro 137?.
eli 17. Marzo h DucheTa Margarita je Rafael fopradsttoricercarono , dv_
fofle dato lo ftefl'o ofitio deJ Giu licato R?ll : di Cipriano pur Spalatin &
all'hora f eletto Ambafciatore pr informar la Ducnefi ; iu replicando la,
che fofle riceuuto , li Spalatini non lo volfero, mdn'cleflero vnVltro romparuero perci lettere del Duca, che fofle riceuuto j le quali eflendo ftate lei
te nel Confeglio Ii i5.Aprilef decretato, che li Ambaciatori eletti andaff-ro ad informarlo ; e fi come non c' memoria quello fi trattaffc col Duca, cos
comparueroil penltimo d'Agofto letteredel R, nclle qu:<li nandaua_,
ch'il medeflmo Belfa fofle accettato per Giud ice , che fi corngefle lo ft ; tu
to, chedifponeua,chenon potefse efser Giudice, chi non iofse flato pri.m,
o hauefse hauuto il padre , o Auo Giudice ; dalle qu ili fi conofee , che li Spa
latini non hauranno accettato efso Belfa perche non doueua hauere li requiti dello flatuto : ma'l il Duca , e la Duchefla , che s'erano impegnati di fauorirlo, hauranno vo(uto fpontare l'oftacolo d'el'so flatuto con T'autorit del
R; appar anco ch'il medefimo Duca dichiarafse. o pin prefto difpenafse vil
ftatuto di Tra col feguente ordine .
Karolus ie Durado Dal.& Cro.-D'4X d.nom Com Jai. & CSi Ciu.Trag.fal.&
grm . Intellect ab Egregio D. Francifco de Georgij Milite Regie certam caufam feu queftionem ad prefers pender in CiuiU Tr. nter D. Velislauam filiar q. D.
Marislaue Vxorcm Lech ma^de oftu ex vna parte , & efe Ioannis , & Danielem
loaunis , & loannem Taltnuti de Trag. & certos alios , de quibus conqueritur d:t~la
D.Vladislaua per ipfos certa bona q.matris fue ai (e pertinentia iniufle detineri, ex
altera, & per ditlosfibt aduerfantes d. Dominant iniuditio adee nonpoffe abfque
confenfu iii virifui[ecuniumformam atutorum d.Ciuit. ea propter tufar predi8am examinandam , & cognofeendam commifimus nob. & fap. riris DD. Francifco
de Georgio , & Goleado de Surd s ficario appeationum , qui vifis , & examinais
certis atteationibus peripfum D.Francifcum receptis in d. Ciuu Tr ig. ex commiffione eidtm Francifco fatla per D.Rafaelem de Surds de Placentia CumUem ladre ,
& tune pertotam Dalmatiam Ficarium Grilem fuper quibufiim tncoatiombus , &
capitulis porretlif coram ipfo per d.D. Velislauam nobis dtligenter retulerunt diSum
Leouadhereticurn fore, & i fidelem , quare d.D- felislaua de iure ubiefta eff non
tenttur d.Viro [ho , & per confequens in iuditio , vel extra canfenfum d. Virifui noru
tentntur poflulare non obanteforma dfttiatuti, quod inteUtgi debetfatliim fore per
contradigas dftatuti interfidles tantum fecundum iuris formam , m.isciu lis, &
Canonici, quibus cauetur in quantum effe fidelem infideli mnforefubicStim, nrc etus
parre mandato : vnde vobis precipiendo mandamus quatenm non obfl^nte forma didorum atutorum, & obieftionibus di.le partis aduerfed Dnirnande debeatis li
bere in iudmo ,etiam abfq. conjeujit benticifupradittt &etdemm omnibus factatti
Ltflttie complementum . Oat. ladre 1573 die 7 men. Maylnd.xu
Partori la Duchefsa Margarita , come ferine il fopra mentouato Pifa
tela del 1373. in O.igariavnaflgliafcmina, allaquale la Retina Giouanna
imnda&e vn bel dono : di quefta iiafcita fi troittuo tie memoric 1 tre Citri
di
Dflit Memoric
di Dalinatia , che bcnc rcgila-arle come ftanno .
NelJifragmenti do Conflgli diZara.
Din i S /"'/ . IK fot-ftli' \tpi'ntum .
Q^oa^enne lW'i i Qutiffc hodie natefiatenfenitimpra pjrteCommnvis
valons ore/ o, r nuntianttbm ortum eins Jeiititr orcni , i pecunia,
fideb:tnr.
In quclli di Spalato .
1 373 die 19 lunj . Jn gnerait Confllio. t^uncio Ducis Carolferentis litterat Du
eis, m quibut notifica! bi natam primogeni&m donetur exenium .
Da quefte tre mcmorie vnitc infierne fi certifica , che la f^lia primognita
del Duca Cario nafccfsc in Zara ( ch il Pignatelli piglia per pertmcnza d'Ongaria ) li 25.Giugno 137?. e che quello che portaua la letrera d'efso Duca con
tal autiiio capitafse tre giorni doppo Trau, & il quarto Spalato , e quefta
primognita fu Giouanna, he doppo la morte del Re Ladislauo fuo minor
fratello fuccefsc nelRcgno diNapoli, efudetta fconda: onde da quefte-
memorie s'ha il luoco , e giorno precifo dlia fu nafcita; che da niuno do
fcrittori fono riferiti.
L'altre cofe feguite in Zara fotto'l Ducato di Carlo fono mentouatc in alcune poche mcmorie , che fono rimale in quella Citt : le quali contendido
particolari non difprezzabili Je regillraro, come fi trouano .
1374. . i
Quod vos Ser Damianus de ^affis, ( D.lacobus de Raducis fafta reuerentia,
reccomandationefolita Maieflatibus D.Regis,et D.Regine Senioris primo dicetis ([liter galea pro acceffn in D. Duds cum Conforte extitit ad nutum preparata . Item quad equi , & alte res ipj'urum Dnorum n alijs naui?i)s fufficienttbttt im
miffi tarn iuertint , & non expetfatur aliudpro eorum motu , nifi galea Ragufinorumt
mta veniente memorad Dnt , & Dnnaflatim mouchant . Item noSlri parte Maieflati >trique procliu.v, &fupplicegrai.t referons de tam benigna , " gratiofa expeditionevltimor,tAmbtfs. noflrorum referendum nabis obtinuiffe gratiam
poftulatam, ex quibttf multumfumaf lacres , & contenu , r maxime defeparatione *Arc\)itfi ab incolat Ciintatis "vlque ad transladonem ipfiits nblatam per Regiam
MueHiteta, (uafoffa in pace quieta animarum, & co<-p. um flabimm, Ciuitaquc
augcbitur de boni in melitts ad honorem Rgie M4iefl.itis,& regrati bimmi D. Epo
^LCien.D.ComitiCalipalit & D. Steplianodepredittis ommbu* obtenir gratijsd
Ri-gn Maieflate corum operationibu* fruftiiofis , &fuplicabitis ets quatentu eisplaL n obuiati ommbni contra nos procuranttbus , &Jpeciales ptrfonat verbo, vel ope'
>: liquid, obtincrc Regia Maieflate , &fi aliter obuiari nonpoffit faltemuppltcctur
Di Tr.
301
turR..M.ii<juatfniu dignetur ante efeftutam audicntiimtalibttfin nosprocnrantibus cxbibendam quoi nos (upcr talibus informare pofftmus de norinnribus, T
conimonibm R.. Ma-catem nos in bac partefient cettris gratiofe traftanJo. Item
/terete, & t'eparatim><Jr in ecreto tenendum D.Comiti Galipoli, & D.Stepbano, (ni
ex ( noilr-icre.iti fimt , & Ctnfiliaeij cupimns quod qjilibet ipforumhabeat domum in ladra , in qua cum vcnirct valeatbofpitari , pro qua emenda bicfecretocftinconftlioftatHtum, quod circa fcflum l^jtm. larg'antar cuilibet ipforum
floreni 300 aun de nr>ft ts reddiftbm tune babendis', ante vero fieri neqiiitproptcr
expenfa , & contratJa debita occaftone fortifications Cunt, nee non preparations
galeejupradtffe , ftvltn diu.im ejuantitatem Valentin dila Domo expender Di
ctant velle uo que quantit.u6oo flotenorura de datiobecharie fupradiffo termina
fo'ucndo toUatur , & quod diftuin daium ufque ad remanentiadift. 600 or. '_.
aliqiam caufam conueni, & deputan non poffit
ditto tcmpore pro do
nando predicis DmsdittaqitAntitof habeatur, & fnper hoc primitas dclibcrationem, & onftiiumprefati Domini Ef'i babcatis , & fro vtabipfo babebitu procedatis. Itemficafus occuprent propter quod refiflcndum effet contra nos quicquam procarantibus in Curia R.Maieflatis comittimus vobt quatenus habito conjitio ,& deliberation D.Epi f-ic. fuper hutHfmodi tu Damiancpro wo {. remaneoi adprcdiffa, & intalibiis cafibusomnia fjci.u oportuna, &habcbis no
lis die , quo D.Epus tuant remanentiam pro prcdiuis duxeritfaciendain in antea
floreo in menfem , & ratione menfis vfque ladram redibtt . Item cxponetis R.M.t
qualiteregrcgiuf D-Mag- loannesde Biffeno , qui buc venit occjoneprcpjratioHis'
oportunarum nauium pro tranfitu III.'1' D. Karoli cumconfoits ad He^niim^pnlie
tai'i bene , & laudabiliterfe geffit in boc, quod venit mrito coKienJandus , & ctian
i'lreconciliattone antmi D.unciierga quendam noflrum infamem nobilem ddigemi
tamfcientifici' , cr comendabiliterfe geffit , quod prter landnm mrita ei confitcinur
fore multipliciler obligates, & eum R- M. rccomendtbitis noun parre , &fndem
D. loes ex parte noftralitteras velletad . M. fiant in forma fupenus declrala.
Itcmfupzr negotio datijfolttfupplicabitii J{. bl. qu.itcnns emu iiij'.i,inii t:;q:tctla*
borari, &per confeqacns ex ale comodum perapinon pofjit propia- datiummgnmafalis , quiafal valet folum 5. or. pro centenario , & dat:iim a\cer,dit etum x
fior. pro cent.' dignetureiusM.diftumdatiuin red'iceread 5. /for. qaoniam ex boc
C.imerc Regie , & fpecialtbus perfonif vtuitM ampliar conf^quctnr , quoniam vltr.1
dictas 4. fior. datium dittifaltf in pretrito nunquam fuit. Item im: parsw.vorif
D.D. Rettorum , & deconfenfu SerFrancifci tenyKeuorit quod curia, &pre(en
confiliinit accdant ad nob.Ji'nbax^ R. M,& feeuna uc ant Ser lobannem de Gallo
& elf dicant quod cum eoram confilio dlibrtttm eft ifoccdet e in , & fitperfacto
fetitioni) , quant D. Dux facit ditto Se* lobanne boc t.udo, quod in pforum ^wbaf.
prcfen:ia dtcstuY D.Duci,^Hodconftlium ladre de!ihe>:ifiit,fifodft lobes preditlui,cutD.Di!\dixitlecontentari,iuretfiienetnr D.D'.a in qtt p.-tita,veiKnuri
in ni')ilo,etft iurabit,quodntbil ei tenetur rewaneat ebfolettsf,ttft imabit t^quid,
ci tenen,ii'id dabit intra terminant competcntcm^ D.Dux ex boc cun[cntabitKr,vt
ditturn ei procedatur in prdits fi autem D.Dux non contentarctur ex boc , Vi.1let lo.innem retiere , tune dicatur per confitium , quod dignetur velle > quod per in
riam ladre videaturiusipfittsD.Duc, & ft die eturiflud nolle, fed quod o>niiK9
vtdtipfum lo: retiere, mnc dicatur , quod dignetur velle , quod utsvmulq'ic par l is videaturper R.M.'"f*dquam ipfe Io: immediate accdt. Cum autem D. Dux dii;t iftud nolle t <&_ tarnen veuit ipfutn loent in fu fortin retiere, rcjpondeatur
5 o
DeHe Memorie
quod cum volntate ipforum D. D-. confilium non intendatpati quoi lohis rtmaneat in fortia ipfus D Ducts, Jed ft tpfi Di tum volunt , & non poner eum in
-bus D. i ucis , & hoc i onfilium contcntalur , aliter nulla modo Confilium intendit
pati quod ipfe lobs rcmaneat m fortia Ducis memorati.
Capta ter maiorcm parti m Confit jj .
ijjAdie 1 8 ! nmj in diclo confilio >uit pars quod eligantur tres nobiles , quivtdant
ad D.Ducem aotificatu e :Xce(fns\,&ofenftonespereius famili m commiifos in ladren.fur.pl'cando i auuteaus dignetnr corrigere delinqttentes , ita quod de cetera ta
in non n,m committanturt& duendo quod intentio Confilij efl huiufmodi exceffm notifi ?re R. M7 Otlub. tituantur ad mandatum D. Ducis, vel Regium otfo trabes mutuo acce
pt t Dia Du i'fa pro catena noua portus fienda
Penltimo oibris fiat donum D.Regi , & Dnabm Regin s de rebus maritimis.
Die 1 1 nouerr.br is Singuliduo viUani aportent vnam galinam , & quatuor pro
fatiendo dono uci.
Die i i.iiouembrts . Quoi de 174 bominum Remis oportunispro arman
do galea, quam arman mandauit R.M.u'pro acceffu D. Ducis , & onfortis in *Apuliam preparentur 87 per cae ladrefecundum diflributionem lohn Biffeno, quorum ftipendium afeendit inmenfe inrationem aflor.proqualibet. 348. flor, item fupracomi > Comiim , & nante 080 cumflipendio in menfem vid.fupracom. 1 5 flor. Com.x.
flor. & quiltbet nauta 6. & medietas diSiflipendij 37. flor.ltern quodfoiua tur predi'
Oisfuprafcripium flip, pro vnomenfe ,& in aduentu D.Epi Vaccicn. declaretur pro
quant 0 temporegalea eritmanfura vitra menfem , quofeito Curia dari faciatfupracomito. . . . quantitatem que ei vidtbitur pro refrigerio , qui omnesfupti slip, ha
beant pro dtflo tempore , quoflabunt ad diam rationem. . . . &ratione menfis
vfque ad diem reiditm eorum Coi ladre . Item quodfupplicetur D. Epo Vac. quatenus cum galea Ragufinorum tempore , quo'Juerunt in *Apultam oimbax.R.M.' non
tuet nifi vfq.Segmam ,& galea Iadrat.fletit duobm menfibtu expenfis ladraU di
gnetur i fue "Paternitt! videbitur ordinre quod galea lad. cum . Dux apulerit r
trocdt , & galea Raguf. ft oportcbit re mane at : nihilominusfiat , vtfue pater nitati
videbitur . Item quod homines remis aquirantur hoc modo vid. quodfcrbatur Comitt Tagi , quodflatim inueniri faciat 40. bonos homines remis comeciando inter
Tagenfes quomodo ei videbitur conietlentur , quifient parati ita quodfubito moueant
cum mittatur pro eis cum flipendio 4flar. pro quolibet in menfe eis dando , & incoan
do die quo Iadram intrabunt, & taleflipendium dabimus eis pro vno menfe immedia .
te ,& ftc habere debeant quoufqueflabunt fecundummenfes , & 25 hommes remis
inuentantur intra Cmiufcilicet perfeflerium
homines inueniantur de tudicattbks in infulis , qui iuitcatmfunt
quitibet det vnum homiaem : tres vero malores iudicatus dent duos pro quolibet ; quibus omnibus foluaturvt jnpra Vagen. &
ad diam rationemfa'isfiat eis tempore quo abunt . Item quod de pecunia de Vago
mittenda, & pecunia bladi , que efl penes procurators invitavjqiie adnumerum,
oportunamque quantitatem conuertatur in folutwne flipendij uprajcnptor. & etiam
pro honorando D.D.ladram venturos , qui curie videbuntur honorandi , r ettam 60
flor, qui debebant conuerti m honorando D.Epum Vaccien. & Cum.Gilipoli quos 60
flor, uriaflatim dan faciat ilits qui deban donum hoc parare .
Die 26 Xbris. Qupd 60 flor.infra demur D.D:ui,& eius conforti ante Kal.& ordinent vcnationemproprediftis[,& denary acaptantur de pecunia Cois vbicnmque
extiteritnon oblgala .
Lor-
Di .
5oj
$04
Bette Memrie
L'anno fcgucnte alia partcnza del Duca Cario trouafi memoria nelli Con-
Di Trau.
305
cxcr-
Delle Memorte
txeicendo carura offit'w penan imponere vfq.ad quantitatem lib. 50 par. que quidem
pena exigt debeat contra delinquents quofcumq. ac ftfade effentper ipjos redores,
Treterea tarn ipfi duo nobiles , quant familiares predtdt femper , & omni temport
parre, & efficacncr obedtre debeant preceptis on. ntbus > & mandatis redorum predidorum in omnibus & per omnia : Teneantur vlterius ipfi nobiles retiere clanes
tarn carceris Cois quam portarum Quit, ipfafq.portas Ciuitatis debito tempore dan
dere -, & aperire,& omnia , & ftngulafacerfolicite , & attente, que tenduntad
honorem regiminis iffor urn redorum & ftatum pacificum , & t> anquium Ciuit. &
Cinium Tr. officium didorum duorum nobilium durare debeatper totum pre*
fentem men.nouem.& non >Ura.
Die 8 Jigutmbris Conftlio Grali &c. mandato Redor.&c.Captum &cquod quilibet Comes, qui erit ad regimen Ciutt.Tr. habere debeat profuo[alario anno quolibet
lib.i oo.paru.yfualit mottete currentis perfoluen.eidem in tribus terminafecundum
confuetudtnem aliorum falartatorumCiu.predide , qui Comes Rare debeat duobus
annis tant um , & non vitra, poffitaddidum officium omitalus recipi,
reaffumi vfq.ad duos anuos completos profecuturos pofl e usfinitum officium duorum
annorum, & nuUm Iudex, vel Confiliartusjpoffit, & valeat proponere^dicere , face
r, vel arengare contranum , & qui contrafeccrit ineunat penam capitis , & nihilotnintt omniafita bona tarn mobilia, quampabilia deueniant , & deuenire iebeantin
Tr.ipfofado . ft aliquid afadum fuerlt , vel attentatum contra predida
miti-mftt, & inane . Et quodprefens reformatio , & contenta in tpfa nuo tempore
valean t difpenfari; fedfemper proflatuto debeat obferuari.
Que fta reformation e pero non fi troua regiftrata trlcaltre dello ftatuto
vecchio, forfi non doueua ne anco regiftrarfi per non efler efprefo , cho
debba pori nel volume de tatuti , come fi foleua di quelle , che vi f regiftrauano . F poi eletto Conte Giacomo di Caduchi Dottor di Legge da Zara_
per doi anni , e f efpedito Ambafciatore al R ; il quai fra l'altrc col ottenne la confirmation del Conte eletto del feguente tenore .
Lud.&c. tecefferunt ad noflre M aieatis prefentiam VenJn Xpo pater D.Grifogonus Epus Tr. & nob. vir Tctrui lofepb veftri Ambafs. petentes nobis eeionem
per vos in D.Iacobum de Raduchis de ladra legum Dodorem nobis fidelem pro duo
bits annvs proxime futur v. cumfalario lib. 1 5 00 vfuaiu monete in Comitem ipftus Ci
uit. fadam fupplicando humiliter noflra confirmanem elledionu eiujdem adtnittt . Tips autem veflrif fupplicationibus inclinait ipfam elledionem veilram per
refenteslitteras auoritate noflra admittimus,fauemus , & confentimus infra delieranonem noftram cum Xpo pat. jrchiep. Strigon. habend, medio
autem tempore dantes vobis cum in veflrum Comitcm,& Redoremfolito more. Da
tum in Diojgear 20 die menfis xbris 1377.
Ottcnnero Ii medefimi dal R altra dichiaratione , che le lettere, che veni*
uano imptrate contra Ii Priuilegi; , e Statuti pollino non efcquirfi fino che
Sua Maeit fia meglio informata, & il Cotte Giacomo venue Tral'anno
feguente 1 378. dei mle di Febraro .
uer-
Di Trau.
J07
2 S*
Delle
infeftiido quelle marine per impedir all Genouef Pincreflo di quel por
to , o vero fe vi foflero di gia entrati aflediarli iui , accioche potcTero h Vacelli Venetiaui nauigar fcuri particolarmcntc in Puglia per caricar formentij, dequalihaueuaro tanta necefit ; poichc tiitti gl altri porti d Italia.
el'erano nimici , diffiJenti. Ali'incontro li Genouefi , ch'erano vcnuti per
incomodar li Venetian! in quell'inuernatailpi, c'haueflcio potiito, _>
dar tempo, che s'armaflero tra tanto le Galre, che s'apparecchiauano
Genoua, &i;iDahmtia pcrpotcr poi tutt'vnite tentar di nuouo Ja fortuna
dlia battaglia , non Itimarono fbflc benc fcqueilrarfi nel porto di Zara , dal
qule non potcuano con ogni vento vfcirc , e molto meiio ritornare , che_*
non poteflero cfler fopragiunti daH'Armata Vcnctiana fuperior alla loro;
ma n ridulcro nel porto di Tra , chcperleduebocche, itimauano pi c
modo all'vfcite , & ntrate, per la vicinanza del promontorio, Penifola Hyllis pi oportuno all'inuafionc dclla nauigationc dlia Piilia , doue iurono aflediati dalPifani, corne fcriueil Sabellico: e perche nella predett'opera copiai le parole dello ftcflb Sabelico, e ne correli alcunc,hora copiar
lidettid'vnCroniftaVenetiano per poterne far rafrooto, cheriferendo Ie_
fattioni di qucfta guerra ferine cos .
Zenout [corfe verfoU Marca, & aadarono per la Scbiauonia, eprcfeno molti
nauilij Venetiani , & ^onfe Trau , e fortificarlo molto ben fubto M. Fettor Tifcni
fapiando queflo ando tronarli Trait , elidefefero al cogi, efexe dura batata,
nella (\ anego molti Zenoefi per el pontefopra il quai f la batata , e gran defefa,
vnde fenelianifinito U car amusgafe part deli M . Fetor "Pifani, & veneveifola
Schiauonia congalie^^e lift iauerno .
Di Trau.
Qui fi vede , ch'il Sabellico , c'haur veduto il foprafcritto Cronia fapenpendo> chcv'erailPontedipietra, per il qualc fi paTaua in terraferma da_,
Palladio Fufco fuo coetneo , e da lui tanto lodato , nominate , ncll'opera_,
De fcu Org Illyrici con Ic fcguenti parole .
Tragurium mari vnditjue cinElum ponte lapdeo continenti annelitnr babensd
mcridie aliara Infulam nomine Babum cuitts obicffu portai efficitur duobtt oflijs.
haur creduto , che Copra qucfto ponte di pietra fofle ieguito il combattimento defcritto dal Cronifta , percio fcrifl'c, che lo sbarco folie fatto in ter
raferma contra quello , ch'cfprelTamcnte ferine ilmedemo Cronifta, che^
douena viner in quel tempo , e come, che l'oppugnatione della Cittd da_
armata martima non potcua eflcr atta, che dalla fola parte del porto ( come
noto ciafcimo c'ha pratica del fito , & io nella predctt'opera defcriuendolo ho protiato ) cosi roppagnationc della Citta afferita dal Sabellico , e la
conequenza dcH'equiuoco ch'egli prende del ponte di terraferma , per quello deirifola ,' apprelloilqualeriferifcono altri Cronifti , che foflc ammazzatoilValareflo dal mcdefimo Sabellico nominato; percio li fuoi detti _
corrcttione di poche parole fono ftati da me nella predctc'opera regolati al
fuo vero fenfo, come mi puo vedere .
fi Hora auanti , che defcriua le fortificationi fatte attorno il porto ,& Ifola_
riferiro le congietture , che fono andato rintracciando , chi pofi eere rtatp
caufa della refolutione de Cenouei di ridurfi Trau, contra gl'elprefi ordinidelR, opinione degl'altri collegati, e l'afpettatione degrifterti ,Venetiani .
Qucrt'elettione dall'euento ficonofce, che far ftatacon maturo confgliodeliberata; onde chi rifletterd allecofe fopraacccnnate, s'accorger
che deue efer tato Configlio di quelli Gcnouei,che fernendo il R nella ca
rica dell'Amiraglio di mare, fieranolungamente trattenuti in Dalmatiai
tali deuono eser ftati li fopranominati Baldaflar de Sorba doppo l'altre cariche Amiraglio , eContediLefna,Brazza,Corzola,& Almiladel 1370. c'hebbe anco la Contea di Trau durante la guerra ; e Simone Doria iltelamente Amiraglio, e Cont dclle ftefle Ifole del 1375. fino al 1383. e quefti per la
pratica c'haueuano della nauigatione del Golfo , hauranno conofciuto , che
per impedir Venctiani la naugatione della Puglia (che tanto premeuaal
Re, all Collegati) era piu oportuno il fito di Trau, Seil porto perledoi
bocchepii atto, che quello di Zara: onde loro fi dene attribuir talrifolutione , che dalli loro patriotti far ftata volontieri abbracciata ; m perche
tifo porto di Trau nello ftato , che fi trouaua all'hora era mal ficuro,rifpettoe
the per tutte doi le bocche potcuano entraruiVafcelli armati,& eflcnao fottopoto all colli dcll'ifola, fe quelli foflero ftati occupati da nimici , veniuano efpofti li Vacclli , che vi fi trouaTero ad efler prei , abbrugiati , come
nella prcdett'opera fcrifi , doue fci la defcittione dclli fiti vicini allaCitt
come ftauano , dcll'ifola , e narrai quello , che da diucrCronifti , & altrt*
note particolari ho potuto raccogliere delle fortificationi fatte alie bocche
de porti , e :icili colli deli'ffoia predetta , accioche poteflero efler intefe le^
futtioni - h iui f.-guironp da quelli, che non han veduto il fito di Tra;m;i ho
ra che ferai J a ntriotti tralafciar di trattarnc ; poteatlo ogn'vno da fe ofV ~\
fcr-
} io
Dli Memorie
Di .
511
3 1
{Dette Memori
Icrc
Di Tr .
51$
1re fer. za che alcuno li fcgmtaflc. Haucua dall'altra parte i Pifaniacccftaro le fue Galre alle palate, cporporelle&aTaltate le trinciere in piu
luochi; ma tronara per tutto vigorofa refflenza , vedendo chclifiioidaU'altra parte non haueuano facto effettoalcuno, s'accorfc tardi, chc lafagacita c'e Genouefi haucua faputo cos prefto contra ogni Tua afpettatione formarfi riconero ficuro in fito tanto dannofo alla nauigatione de_*
fiioi Vafcelli , che condticeuano le vcttouaglie , dlie quali la fua Armatn_j.
etuttoil dominio Vneto in Italia haueiia cos gran ncccellit, e vedcndo di non poter impedir li foccorfich' tutte J'horc fopragiongeuano , o
conofccndo pcrcio d' affaticarfi in , imbarcatele bombarde fi ritiro
dall'ifola; mal conuenne fermarfi per molto nelli'portideferti vicinicon
grandillimo patimcnto dell'Armata in agion cos rgida per far fcorta_.
alleNaui, ch andauano caricar frmente in Puglia j il che cagionograuifime malatie , e firidufle per Natale Pola con Armata molto mal in_.
ordine.
Li Genouefi ftetterofermi nel porto di Trau riordinando le ortificatiohi, &alloggiandolanottc ncllecafe de Cittadini per maggior cmodo,
Je quali non iuplendo li furono aflegnati li Monaftcnj delle Monache ( come
da vn frumento de Confcqli di que] tempo apparifce) e fubito ritiratafi l'ArmataVenctianaverforitria tornarono ad infeftare il Golfo; inmaniera_,
che ftringendo la necceflit delle vettouaglie furono neccefitati li Venetiani di far tornar fuori di nuouo Armata in ftagion ancor rgida, ecreatodi
nuouoliz. Gennaro Genrale i) medcfimo Pifani ( come criue il Caroldo )
chc part mezzo Febraro conefpreflacommiffioncdipigliarTrau: mcqh
venuto , & ofieruato , che le fortification! erano ftatc accrefciutc , e megiio
mimitc di gente , che non crano late prima , non ard fare sbarco , dubitando di perder la gente ( nel che fi confronta col Sabellico ) & attefc far fcortaalli Vafcclli, ch'andauano, e veniuano di Puglia , e non potendo refifter
allipatiincnti grandi del freddo, erigidezza dellaftagionenelliportidcferti di qtiei Scogli , li conuenne ritirar/i per andar, com'egli dcideraua, a_
Venetia per riftorar le ciurme , ch erano malmetate , e dimmuite per le morti, e malatie, che patiuano : m d'ordine del Senato li conuenne fermarfi
Pola, douemoltidellimalatimorirono, &a!tri, che guar uano ftentauano rihauerfi : il che faputo da Genouefi tornarono non blo ad impedir la_
condotta delle vettouaglie da Puglia , m fi fparfero per tutt'il Golfo per im
pedir quelle,che da diuerfe parti(anco dalli paefi nimici)alla fama dlia carcItia veniuano cdotte Venetia (come apparir pi auanti)e riceuuto c'hcbbero rauuifo,che io.Galere.che veniuano da Genoua foflero ntrate nelGolfo,rinforzate le ly.Galere c'haueuano con li baleftrieri Dalmatin (che fi cra
no arrolati per montar fopra le Galere,che fi mettcuano all'ordine in diuerfe
Citt di Dalmatia) andarono ad incontrarie nella vicinanza di Lila, d'indi
fenza perder vn momento di tempo continuarono con loro la nauigatione
dirittura vcrfo Pola, e lafciate 10. Galre in aiuto otferirono Venetian! la_
battaglia, laqualcvinfero, prendendo 18. Galre, e con quelle vittoriol
( fe be'n cnza Capitanio , che fu ammazzato nel conflitto) fi riduflero parte
ara,c parte Tra,comc nel fopradetto luoco ho fcritto : armatefi in tanto
fette Galcrc Dalmatinc> e 40. barche torno l'armau Genouefe col Capitanio
nuouo
1 14
Delle Memorie
nuouo verfo I'Tftria, epoi prefe Chiozzt , douc feguirono varie fartioni , che
dad'hioria lono deft. ritte, e finalmente vi furono afsediari dal Doge, cbo
v^Tndoin n-rfonail giorno diN.itale, el'afi'eclio dur fino l'vltimo Luglio
l?8o.chc fi refero . Tr.i le fopradette Galre Dalmatinc efseruene ftata
Traurina , della qu; le fofse opracomito Cafotto di Agoftino de Cafotti , vi
fono pi memone ; na che fi trouafsc nella prefc di Chiozza vn fol precetto
fatto daGiudici li i4.Ccnnaro i j8o.!'c!prime,comandandoad vn tal Radoy
che douefse prefentar vna coraccina coperta di veluto naueua guadagnaro
nell'efpugnatione di Chiozza, e fi come da quefto coma, che s'era trouata la
Galera nella prta di hiozza,cosi nel tpo de! l'afsedio non vi dene efser fta
ta; ma fard nrornata infierne con Patre Dalmatine in Prouincia ananti l'affedio. Doppo la refa di Chiozza le Galre Venctianenecceffitate farfcorta
alii loro VafceIJi , ch'andauano i caricar(vettouaglic in Puglia hebbero altri
incontri con nimici, che fono dal Carefini raccontati, fi- n'ha rincontro nel
fragmento di regiftri dlie lettere di Zara , nelle quali viene anco efprefso auifo riceuuto da Tra d'vna fattione iui feguita, doppo la refa di Chiozza,
il quale contenendo altri narticolari , ch'apprcfso gl'autori non fi trouano,
perci fi regiiVra jnciero ; lcriuono dunque li Zaratini al Rc .
Screnifme Vrinceps,& D Ti.natural . Toflqu m Maieati veflre prtdieferipfmttt de tranfitu galtstum tmutorurn jde Fenetorum) conditiones ipforum cianm
ftreepimm lanuerfibw captis Cln$ia fugieMibuf de gale is prediilis cert.fi an
tibm nos , quod die gatee fere menftbttt tardauerunt arman, & quod pefmefunt
rmate ,& quod de captiuat'u lanuenjibus m eis pro rcmigatoribits quam multi , e
?Hi in Canda vadunt , & portant mulier es filias vitra ept ingenios , vt ibi haeant ad r> tuen dam propter maximam vitlualium^enetijs ex fient em por
tant , & mercaniias petitliter pannos mrreatorum Litibardorum in reditu vero debent reportare mercantias pro ipfis pannis , & viCualia fenet.Item quod Veneti iru
Vnetas vitluabbus fu mme cg nt,& in mala conditione pofui de omnibus opportune
txiflunt.
Habuimus per litteroi Tragurien.quod dille gatee emulorum fuerunt prope Trag.
& mijeruntgentes matas in terrant a ufa tollendi aquas contra quos gentesfeptem
galearum Ianuen.ijue paula ante de oipuiia edierant, & gentes Caflellani Clipft, &
Tragurien. irrucrunt, & inultos ex \ netis vuluerauerunt ; de quilas piltres men tui
fuerunt, cettriproieceruntfe in mari , & vteumque potuerunt ad galeas redierur.t
cum vituperio atque dampno non mdico, ex Tragurien." a'ijs circa decern fuerunt
leuiter vulneiaii , cir vmts interijt de bombard.. Capitaneus tflatum gdeurura
Ianuen.cum ^ jalis mt verfus Iflriam emulos ojfcndetidMin , &vrm. . . fe
miftffe Romaniata pro eorum negotijs, V maxime ad nunciandum galearum Vi netorum acceffum, duo fuat adprefens Tragurtj , relique vero bic Ma noua de Italia
tt aiunde re U : digna non habemm ft qua adlnrunt Ms feflre confeflim curabimus
nunc tare.
M. " V fidelis Hemericus Banus & Comes Reftores , & Confilium Ciutt. ladre
vbtdatum 14. M im i jSr.
Fini in quefto mcntrelidoianni della Contea di Tra Giacomo di Raduchis, e parti li primidi Febraro, & m luoco fuo fu elctto il fopradotto
roldbanle Sorba, al tempo del quale trouani vari; oidini facti peronea(O' 1
Di Tra.
515
$i6
Delle Memorie
ceptis ,quibus tangit euflodia ad Cerno , & ad locum qui Straeca nuncupatur
Die 22 Iunij . Item captum quod Capitanei extra muros Ctuit. exifientes
eorum gente ,tam in turrifuprapontem, quam in Burgo tempore quoCiuitem con
tingent debcllarit non teneantur ad penas fuperius fpecificatas , verum Capitaneas
cum fu gente exiens ai Eccliam fratrum "Prdicat, de Burgo difcedere non prefw
matfub penis fuperius explicatis quoufq; vero babueritfecumgentem existentem ai
defenftonem turris Burgi .
Die 2i Iunij . Captum fuit . Qjiod homines Ciuit. & Burgi Tr. tarn nobile$, quant
popular es,& habitmes, qui reperirentur ee in campo Tr. extra muros Ciuit. quotiefcumq; & quandocumq;fieret fignumfumi de die in Infula Bua ad locum cuflodie
dip i.a urn , & confuetum , & ad alia loca deputata in terrafirma , teneantur omnes
particulariter fefitnanter venire , & celeriter , ta quod infra tres boras computandas
diclo principio fumi quilibet debeat , & teneatur Ciu. applicutffe infra muros Ci
uit. ad defenftonem Ctuit. , & qui contrafecerit fifuerit nobilts ipfofatlo incurrat penam lib. 50 par.foluen.in Coe de pena finedilatione , quam penam , D. Com. vinculo
Sacramentt exigere teneatur contra delinquentes quofcumq; bona mittcndo ad mcantum , & deliberando omni appellne ceffante,ftatutls quibufcumq; & reform. &
confuettid. in contrarium loquentibus , non obfiantibus ft vero contrafaciens effet popularis tvelbabitator alius incurrat pen. lib. x par. ipfofatlo de pena foluenda itu
Coe , & ft nonfoluerit > feu foluere recuf.tr t , vel nolle t deprefenti , poni debeat nudus ad berlinam , & ibidem iare debeat , & morari per vnam diem tantum ab ortit
folis vfq;adoccafum . Diflriiluales vero , & villani omnes diflriilus Tr. venire de
beant cum ipforumarmis infra fpacium fex horarum principio fumi computandarum ; ita quod infra fex horas debeant , & teneantur Ciuit. applieuie, & qui con
trafecerit incur at] de prefenti penam preditlam lib. x par.foluen in Coe fine ddatione,
quam penam ft contrafaciensfoluere nollet ponatur nudus in Berlinam vtfuperius efi
ex preum .
Villani preterea , & diriiluales Trag, teneantur, & debeantfacer bonam , &
diligentem euodiam , folicitam ad loca ipfis deputata quandocunq; eis iniuntlum
fuerit per caSlaldos ipforum , necpoffunt deSltnare pro ipfis mulieres aliquas, feu
fueros , recedere debeant ab earum euflodia , fed ibidem continue mora ri tenean
tur , & qui contrafecerit de prefenti incurat penam lib. x par. folu. in Coe fine dila
tion^, & nth dominus flare debeat per vnam diem ad Berlinam vtfuperius contine
nt Caflaldi vero ipf.trum villarum teneantur depu tare bonos homines , & fuffic ientes pro dttla euflodia, & tpftsvillamspreccptum facer ante tempus ad minus
cumprefentia vnius teflis , &ft negligentia , vel defetlu ipforum Cafialdorum non
fieret bona euflodia , &fufficiens , Caflaldus ipfe incurrat penam ditplifuperius fpctifiatis.
jld hoc vt euflodia bona fiat talis ordo debeat obferuari vid. quod cufiodes in loco
Cerno vocato exifientes debeantfacer figna fecuritatis , hoc modo ; fcilhet de mane
in aurora ante ortum folisvnum ignem , de {trovero pofloccafum folis tu principio
notln altumignem , & ceteri cufiodes debeant refpondere cuflodbm Cerno ,crbic
modm deb at obferuari femper , & omni tempore quando galeas aliquas enlodes ipfi V detent ; fivero contingeret ipfos cufiodes gallas aliquas valere , tune cufias
quilibet , qui ante videret galeas , ante facer ttneatur figu.i proquaitb;t vid. galea
vnumfnmum, & reltqui cufiodes pofiea rejpondere teneantur de prefenti adhoc vt
juperuenientibut galets notttiavndtq.habeatur per territorinm, & difiritlum Tr. V
per confequens hommes cttimfucurrantpro (uitione , & defenfion: Ciuit. loca ve o
la
Di Trau.
$17
m quibus debent fieri cuftodie funt bec vid.Grachauo, Vlafcho, Straftat, & Biacbio.
Die 2 5 Iunij captum quod Capiton: Burgi, qui pro temporib. ernnt noffc quabb: t
duo ipfOffacer cuftodiam debeant,& perfonalitcr adejfe vnus ad turrim pontis hi
te Bue, alter vero ad turrim in Zardino Burgi per toUm noftem continuo pena &c.
Die 1 3 lulu.Captum quod turris fupra ripam maris olim Stephani Epi Tbaren.nunc
Cois dertiatur vfq.adfndametum, & de nono reedifictur in ahum quantum exp dit. Itern capt quod villani omnes de diflridu Tr.fcil.oRana 'pars corn m fiare debeat
in Ciu-pro cuflodia, & angarijs pro fortifications per 00 dies, & nodes pena fol. 40.
Die 20 lulij.De denarijs mutual ab operarafoluatur bombarda empta Marcbo
Gatte ducatisaurivndccim.
,4.
Die 2i xAug. Captum quod ad arbitrium Com'itis quilibet teneatur dare pignora
pro accipienda pecunia ad fummam duc.auri $oopro armania galea in honorem B.egie M.''.Item qttod quilibet nob il teneatur darefomerium vnum pro blada conducendx Tr.pro panatico galee ex Beri%a .
Die 27 7. Captit quodpignora mitttur Spalet ad inueniedpecunipro armada
galea que non redimerentur per ameram Hegiam redimantur de duana Beccarie
Da quelli ordini fatti al tempo del C.Baldaflare f vede la ftima,che ne faceua la Cittd,cosi per l'Amiraghato, c'haueua efercitato, come perche doueua
anco efler confidente del Re,del quale era Caualierere pcrcio li fu conceTo I arbitrio con la fpecificatione de luochi,e modi dellc guardic,che fi faccuano,
e concorfo di territoriali alla Citt quando fi fcopriuano Galere Vcnetiano
di fopra accennata,e dalla fopraregiftrata memoria di Zara dlia fattione feguita vicino a Tra fi feopre , che vi concorreuano ifteflamente anco li terri
toriali di Chlifla,il che conferira quello ftato icrittodel concorfo fatto d'ordine del Bano al tempo dell'opugnationc del Pifani,& il luoco nella fopradetta memoria di Zara nommato,doue li Venetiani volero pigliar l aqua d
lie efler ftato il profondo pozzo dell'Ifola Bua detto Sipurina , non lontano
dafporto, che orma lo feoglio di S.Eiifemia, doue fogliono le Galere pigliar
acqua, non eflendoui in viqnanza di Tra alcun'altro porto cmodo alla nauigatione, c'habbi acqua dolce:neH'iftelfi fragmti de regiftri di Zara vi fono
altre memorie dlie coie feguite in Golfo durante efla guerra, che contengono particolari non difprezzabili; perci le regiftraro .
Ser.m,Vrinceps,& D.TJn*turalts humili recomendationepremia, vtnoua que
habemus fentiatu M.V.fignificamus quod armata Venetom noflroru emulor.galearii
ia.& quinquirferior heri tranftuit verfus Oritem ante,vettram 'tu. laire,que diu
tardauit artnari propter penuriam . . . ntis,ipfeq.galee male <Arferi vero peijimc,vt
au. . . . ati etenim carceratifunt in armata preditla, que quidem armata portt in
diftis ^Atfertjsmercantias , &fpecialiter magnamcopiam pannorum Mercatorum
Lombardie,& ibitper partes ^ipulie,& Romanie vfq.ad Candiam, & in redditu pro
pannis prediBis mercatoribus antediffis debet reportare mercantiasfpecierum , & in
jrferijs vitlualia recipienda jipulee , quibus Venetifuntmultum attenuatipro vt
de predi tiis ab ah quibns nofbri amicuper viam fumus informait M. V.fide
les yicarius,Relores Con].& vre Ciuit.Iadre rbt datum i.martij an.i 380.
Da qucfta lettera s'intendc meglio quello feriue il Carefini,che durante I afedio di Chiozza fofle efpedito Tadeo Giuftiniano con Galere fci , al quale
fi doucuano vnire fei altre d'Iftria, e queftc dcuono efler quelle, che faranno
paflatc alia vifladi Zara, Ii Zaratini ne dicdero auuifo alR, com'anco
degl'altri emergent! doppo la refa di Chiozza,
Ser.
jiS
Delle Memorii
Ser.1- &c.fcripfit nobis nuper D.Dux lamen, pit Intern data 17. Martj quqd
armabuntur Ianuegalie ao venture in isiurn Gulfum, ie quibtU tredecim cum D.
I[nardo germanofuo Capitanio Generali expedir* debeant infra 15 dier dtfti menfis :
relique vero jAnfra Kal-men.inftantis vt difte 1 3 cum -pfis prefentibut galets lamen
& alijs F.M.'" decern , velduodecim in Dalmatia amanis inuenire potent galeas
it Fenetorum , que onufte de Candia in breui redire debent Fenecas ,
hortans nos ad expeditionem galearum in Dalmatia armandxr.prediftarum . Infuper
eidem MSfignificamsts quod puft acceffumgalearum Fenetor. in Canda Vnetasflatuerunt 16 galeas armare de quibits die 7 men.inflantis x tranftcrunt bac perpelagum
extra nfulas orientem in auxiliumgalearum deCandia re leantium predi ftarum ver*
fm D.Banus,& D.^idmiratus Jolicitantquodin DaLarmenturgaleefecundum V.M.
tnadatum : nos autem ncfcimut in Dalmatia ntft ocio corpora gilearum, quepoffunt
nauigari ; quot igit. armabuntur ncfcimtu hoc . Dilti Dni Banus, & v4dmir.Fefl.referent Hateflau: nos vero pro honore eiufdem M. ad predifta totum noflrum poffe fa(temus. Quibus omnibus conderatis , & atiento quod V cntiiplures armare poterunt vere vidimus quod Fi netorum in mari campus erit , fi Ianuen.naiorem arma'
tarn nonfacient , qui Ianuen. v taudiuimus de Romania tres galeas folum habere de
bent, quo circa v'fupplicamus Maiefiat i quatenus digneturfuper hijs falubriter pro
tiidere , & adeo quod Ianuen. ampHrem poten tiam in mari hac eflste viriliter oftendant, nam ft campum in mari haoebitur , veriftmiliter e credendum quod vefl.um
propofitum, & coUigatorum haceate deemulis obtinebitur; fin autem coriicio
amularum que nunc eftfatis debilis, vndique & mult is rationib.meliorabitur . Infufuper licet propter penuriam bladi , quem partim procuramus de flamme, &vnde
poffumus recuperare , tarnen vt rmate rbenus fubueniatur de pane , & ptaceat V.
M.mandare quod defuperioribut partibus feil, de Banatu Sclauonie bladum hue conducatur exbibtturi pro precio Ianuen.antcdiCtis. Dat.iiti die 17 ^iprilis.
Ser. &c. M. V. ftgniftcamm , quod propter quondam difcordiam exortam inter
Dos Vgonem de Duimo, & Comitem de Gorila , flrata , qua venitur de Auflria ai
tcrram Flummis S Vitt per quam folebat vberrima , & valde ptilis in bac guerra re
foc : lati bladi quo nunc egemus nobis , rmate > & alijs Dalmatinis aduenire per ho
mines confenfuque diftorum 1 Horum eft rufta, & adso more predonio impedita,quod
blada , que hinc indefe rebantur
alia vitlualia per viam verfus Iftriam ad terras
inimicorum , & deinde Fenecas dfrant in magnum comodum emulorum, & detritnentum F. M. fubditorum , ac Ianuen. Igitur eidem M.! fuppUcamus quatenus dignemlnifuper prouidere , & cffeftualittr (cvberc, velnunciart D. nclito D. Duci
bJutlr ie, atque Dnis Fjgom,& Comiti,quod rata predi fta in flxtum priflinum t euertatur pro commodo veftrorum fidclitim & coligatorum , iacluramq. hoflium Fenetorum. Dat.die 16 Madij.
Continua medtuttone detenti quod kec FM.Ciuit. forttficetur, vt ab emitlor. tuts
conferuaretur infultil su , hoc max me tempore , quo inimicorum vis eflpotentior iru
mari , quam amicorum , & habita deliberation matura caufa fumme necceffaria
deiiberautmui quod muri huius Ciu.r re maxims maris ex part , quifunt in pluribus
locus ntmis declmi altius extollantur ad quod opus Clerus ladren. & gternatore
tnonaerioritm ponte, & de her.ignitate sbiuleruntfe pro poffe fauere , <T quia pro
pter expenfas prejentcs nil reslat in Cot , & quamuis homines ftaulares liben: ani
mo , & toto poffc (emit Regia fxcia.it tarnen propter continua* exxftiones
pro expcdilior.c gaiearum & aliar, mcceffitatum inceffanter occur rentmma
unt m pecuniam nimiumgrauati ; adeo opas prcliftum fut aliquofubfidto alio poffe
/acere
DtTra.
$19
jio
Delle Memorie
Lud,
j il
Delle* Memorie
Lud.&c.fidelibus fuis Ms Viro Entrico Bubel Cro. & Dal. ano ,' item Reoribus conf.&Coi Ciu.nre ladren. fal.&grm.fignificat nobis M."" D.Gdeotus de Malatefiisde Urimin.amicus nofter carijjtmui quoi licet nos mediantibs alijs litter
noftris vobis dederimus in commts , vt oleum , & alias res Iacobi Cicboli Thilippi
fratrtfeiufdem, & Laurentij mercatorum fuorum de Crimino per nonnul.
los homines infule Iadrenaerritorijfianteguerra contraVeuetos habita ablat.eis reftituifeceritis: tarnen continentes ipfarum litterarum neququam conciptis ipfat res et
oleum dtftis mercatoribus reddifacer minime curaetis; de quo amiramini, & vobit
imperammcumnorefit intentions vteedem res, & oleum iiit mercatoribus de
Crimino reddantur ex integro:conflat etiam vobis quod in inflanti tempore ipus D.
Caleoti amicitiaforet plurimum necceffaria ea propterfidelitati veflre damns in man.
datisquatcnm vifis prefentibsts conftderata premiffa nora intentione predias res,
& oleum, vel precium eorum de iam diis mercatoribus de Crimino , non obflante fi
aliquifecient aliquamprohibitionemjreddere, & reflituereprocureti, & aliud non
faauri, ne amplius relacio aures nofiras in bac partefatigare cogatur . Datum Zighet
diei^IulU 1382.
E come fuol auuenir in fimili occafioni,veniuano fotto pretcfto di vettouaglie che fi conduceflero Venetia prefe anco altre mercant ie,comc fegui do
mercanti Anconitani , de quali nefli Confegli di Trau fi troua l'infraicritta_
memoria .
1382 die i.Madij . Quod mercantie ablate pergalem Ianuen,Iadren.& Trag.cuim efi paironus Zore Marafuper partum Furni refiituatur quod ei peruenit de bo
nis Marcellini Mengacij de .
nell'Archiuio fi troua il pagamento fatto in Ancona .
1 387 die 3 ^iug. Francifcus q.Ioannis Liberij Coppe de fuo nomine,&'vt
procarator,& procurator10 nomine D.Conflantiefue vxoris q.& heredis , & heredi
tario nom.Marcellini Minigutij de Encona pro vt defuo mandato confit pub. instro
&c.habuit,& recepit coram not.infrasto &c. ab Andrea Theodoni de Tr. dante , &
foluente vice,& nomine Cou / .38 duc.auri,et oftofoldinos argenti,qui valeant
1 60 lib.pecunie parue Tr.td rationem 4 lib. & -foldorum Tr. pro quolibet ducato de
fumma,& pro parte fatisfaSionts tertie partis damni illati diclo Franc. & d. q.Marcellino in certis eorum mercationibus per tres galeas feil, vnam Trag, vnam lad. &
vnam Ser Tauli de jiregio in mari prope infulam Effert tempore quo eratguerra in
ter Ianuen.& renetos,de quibtts 30 duc.& ottofold.fecit quietationem &c.
E di qui far prouenuto , che gl'Anconitani che nel principio della guer
ra moftrarono d'efler poco ben'aftetti Venetiani , nel procelo di quella,vedendos'impeditalanauigationcdaGenouefij eDalmatini, non hauranuo
voluto faluar li bpranominati Brigantini,che nel loro porto s'erano ricoucrati i m li trattarono come corfan, e nimici .
Armarono i Traurini in quefta guerra pi volte la loro Galera , d'vna delle
quali f Capitanioj come hora f dice SopracomitOj Cafotto de Cafottis figlio d'Agoftino , al quale eflendo, ftati pref certi animali da vna Galera Venetianacon l'occafione che andarono Ambafciatori al Rli Ibpranominati
Vecouo,e Pietro Iofeph ottennero vna lettera Regia diretta al Doge ci Ve
netia, nella quale lo ricercaua , che facefl pagare il danno fatto ad ello Agotino
Di Trau.
JLJ
314
Delle
mente Hyllis , viene da quello fcoprirfi i 1 marc aperto da Leuante, e per 1_,
fu vicinanza alia terra ibrmando porto di due bocche , riefee di quello faci
le , e l'entrata , e l'vfcita : percio far ftato frequentato vincendeuolmcnto
dal!'Armate Venetiana, e Genouefe ; md perche nelle carte ftampate vieno
pollo Fico, vero Figo in terraferma, non con nome di porto, mdi capo
{ the vuol dir l'iftefso che Promontorio ) h perci fpecificatamente difegnrto cfso Sco"Iio nclla carta del territorio di Tra , nella quale , chi ben_,
confiderard li fti trouar, che ncll'altre carte finhora ftampate, vi fono molti error;'; non folo nel territorio di Tra ; m anco in tutt'il refto della_.
Proiuiiriajperregolarliquali, h formato carta nuoua dell'Illyri* o d'hoggi delle quattro Prouincie Dalmatia , Croatia, Boi
na , e Slauonia , e dadiuerfi difegni , & ofseruationi , h
corretto il pi c'h potuto gl'errori fin hora ftampati , efortando cialcuno che fidiletta di vederh
fifi giuftamcnte difegnati d' aggiungerui
quelle orret t ion i, che ftimar piu
giufte delle da mo
ftampate .
DEL
DELLE MEMORIE
DI TRAGVRIO
HORA
Delle Memorie
concerte il figillo al capitolo di Trau , che fi conferua nel cartulario . Continuarono quefte Rgine mandar aiut al R Carlo fno ch'egli inftigato dalJi Baroni del Regno venne inOngaria, fi fece coronare, e poco doppo fti
ammazzato , edoi anni doppo efiendo le Rgine prefe da Giouanni Bano di
Croatia,Elifabetta moii in prigione, e Maria liberata fi fpos con Sigifmondo , che fii coronato, come fenfi nella predett'opera: rilerbando le cofe in_.
quel tempo feguite nella Dalmatia per le prefenti memorie .
In quefte cofpirationi contraje Regine vengono nominati tra principali
il Vefcouo di Zagrabia, Stefano Vaiuoda di Tranfiluania , e li fratefli Palilha,
vno de quali era Prior dlia Vrana , il quale viuente il R Lodouico , vedendolo oppreflb da graue malatia, che fu lunga, e mortale, conjinci difg-ezzare li fuoi oraini , come da vna Jettera feritta da Zaratini al medefimo
confia .
Screniffme Trinceos, & Dne nf naturalis . Qjtamuis perplures Vire MaUitteras
mandaueritis quodfidles *fi Ciues ladra Zaninus But.it , & Iohs de Vutor in po[feonem ville Boifcbie,ac CreJJius Gala de Varicafs. rille Sabate Trioratus *Aurane remitteretur , de quibus per D.fratrem Iohm Trioremfunt expoliatii & quia iru
ipfis per D.7^colaum de Zecb tune Banum manutenentur , douce ipfts fatisfiret de
pecunia per eos D.fratri Raymundo tunc Triori (oluta pro reditibus riilxrum premo
larum ; tarnen per gentetn pref. D. Iohis Trioris in con tempturn mandatovum V. M.
fuerunt de ipfts viUis iterato prefentialiter expulfi, & bonis eorum in ipfts vilits/iftentibuspriuati; non obflante qnod mandato Regio per dit!um D.Banum,& nob.vir.
Taulum de ladra bominem Regium, dum in noris Legationibus exifleret per V.M.
fpecialiter deputatum reduftifuiffent /'; poeionem viirum prediarum : quaprofter M.V.bumiliterfupplicarrus quatenus dignemini maiare .Emerico Bano, quod
diftos ladren, in poffeionem diQarum villarum remittat , & rcmios manuteneat,
& defendat in eifdem vfq.adfatisfalionem quaHitatis ei debite, & per eosfolute D.
fratri Raymundo antediUo , & in cafit quo per gentemprefan Ji.Thoris de ipfts villispotenti aliter expelletitur , quodtunc dtCtus D- Emericus Bintts , & nos Restores
cum ipfo DBano auSloritate M. V. valeamns de bonis d. D.Priorts I obis reperiendis
ladra , & tenutis ladra prediSiis Ciutbus fatisfaccre illam quantitatem , quam fecundum ipforum literalia inflrumenta habere debent occaftone premisa ', ne dit!i
fidles Regij ladrea, rimancant in tarn grauiimo , & infuportabile dampno .
Lat. May 1381
Quefto Priorato della Vrana hebbeprincipio dalla donatione, che Zuonimiro R di Dalmatia, e Croatia fece del 1076. alia Sede Apoftolica delmonafterio di S.Gregorio della Vrana, che poficriormente ampliato di rendite, diuenne celebre Priorato de Caualieri Templan, iqualreftinti fii dato
alliRodiani, egodeuano non foloil territorio di quel Cakllo, ch'era_
grande , e fertile , m anco molt'akri beni in diuerfe Citt , e Caftelli di Dal
matia , e Croatia , in maniera che li Priori erano in gran ftima nclla Prouincia . Doppo la morte del R in quefta titubanza del Priore f dalle Rcgino
mandato in Dalmatia Stefano Lafcouich Vaiuoda di Tranfiluania per Bano ,
come dalla fjguente lettera rcgilrata negl' atti della Cancellaria di Traii
apparifee .
Elifabetb &c.fidelibt<sfuis Rett.Conf.Coibus , & vniuctf. Ciu. de ladra , de Sibemeo,
Di Trau.
32.7
XA
Delle
difte Citt.rire,& alijsfuis cdcptijs ncccefrarijs M- M-flor.auri donauimus man
dates veflre fidclitati per noflrAs Ihttvtu expcdit.quod ipfa M.M.flor. auri difte Coiti
foluere debuifjelis . Ea propter fidclitati vcilre firmo Reginali dmm fub edttto,
quatenus prefata M. M.flor.auri de redditibin noris prtexta prtdiui Salis,& Trigefime in diua Ciu.noftra Trag.vel prouenienttbus diite Coiti Ciu.prelibate Lare>&
pcrfolnere debeatis abfq.vlteriori quauis difjimulatione}vt eadem Coitu defettu cdificiorum diue Ciit.reparare pojpt, atque valeatfecus nonfaRuri . Dat. ladre tertio
die jefi omnium SanRorum - Dai 1383.
Alla ventita dlie Regine Zara hauranno li Traurini conforme il confuctoeipedito Ambafciatoriconprefcnti per riuerirle , con la qual occafione_/
hauranno ottenuto il foprafcntto ordine; ma perche mancanoli Cpnfegli
del mel d Ottobre 1382. fino'l mefe d'Aprile 1386. non fe ne troua rincontro , e con la ftela venuta dlie Rgine fi piio anco credere , ch'il Priore all'hora s'aggiuftafse feco ; poiche la refa di Vrana ferine Paulo , che feguifle d'ordine fuo , e che Giouanni Bao ftio fratello con vn ipte conduite le genti Ongare , che le Rgine inuiauano in foccprfo del Re Cario nel principio
dell'anno feguente 13 84. quando gi cominciauano pullulare le comotioni
de Baroni per l'immoderata autorit , chefi pigliauail Palatino Gara arbi
tro della volontd della Regina Madre, e nominando gl'hiftorici trd qnclli ,
ch'inuitaronoil Re Cario renirin Ongaria Giouanni drKoruat, e Gio:
Prior /Jclla Vrana: quefti come vicini al mare hauranno hauuto maggior corrifpondenza degl'altri feco , & hauendo militato di frefco in fuo fauore anco
maggior confidenza; pnde'l tratto di ribellione, chefcriue Paulo fofle fcoperto in Zara li S.Luglio 1384. pochi giorni doppo l'arriuo del nuouo Bao
Tomafo di S.Giorgio ( ch'era Cont di Zara ) per canfa del qnale nomina alcimi , che furono dccapitati, e confifcati loro h beni , e non cfprimendo, che
forte di ribellione foflc ; m foggiungendp , che pochi giorni doppo fo<ft>
fatto nuouo giuramento di fedelt , & vnione pi ftretta col predetto Bao
d fiuior dlie Rgine ; fi pu congiettnrare , che fofle tentato dalli congiurati
di forprender il Caftello di Zara ( doue era prefidio Reginale ) per hauer in_.
poter loro quella Cittd , e porto tanto commpdo alli loro difegni ; poiche-
della corrifpondenza c'hebbero quefti fratelli col Re Cario fi conferua me
moria nell'Archiuio diTra del feguente tenore .
1 anits tocias SlJHonie dileftis, &fid.fuis lud.con.iotiq. Coiti de Trag.plenamJ
diletlionem, 'faluem J{equirimus vos diligenter quatenus littera D. Reg.
Carulodfflinandasper vnumex vobisvirumad ididoneum eidem D.Regi Cande
veftri gratta tranfmittatis, & id non petimus quod ex debito, vel onfuetudine faciatis, fed petimusfieri ex veftra beniuolentia, ^r fauore, vt nos vobis in maioribus ad
verara voluntatem occuramus, & fi nos vobis placemus aliudfacer non velitis Hi
lo modo . Datum Zagrabie in quindena S.Michaelis.
E fe bene quefta Jettera non hd l'anno tuttauia deue efler ftata inuiata_,
lo ftefs'anno 1^84. del mefe d'Ottobre; poiche non eflendo riufcito qual fi
fofle il tentatuio in Zara , conuenne al Re Cario l'anno feguente quando
venne in Dalmatia il mefe di Settembre ( come fcriue Angelo di Conftanzo)sbarcarSegna per andar ^Buda; doue doppo coroiato.fu ammazza-
Dl Tra l
319
Delle JHemorie
Il re quin ^Aduocati ,feu procuratores deputati per Coitem pont etiam pro forenfi~
I tx . duocare Jen procurare . Item nuL'tts Ciis aiidcat decelero inplatea denudare
gadit. m magnum, y el paruum centra alium nobiU m , vel populremfub pena infrasta- Folun.us amen quodfi coramregimine clare probaietur, quod aliqui precife
pro deferfioneJna,& non alia de caufa denudar etgladiuminTlatea , tile non tenta
nt) ad /i . Itim eandern penam volnmus quod incurrat quicumque ex nobilibut
vuherauerit alter alteram, velocciderit, vel infacie obrobriofe pereuerit etiam
prt ter penam iuris flatutorum mit. vel Regni . Item volumus , & ordinamus quod
niillus uisTrag. cuiufeumque conditionis xiftat audeat poner querimoniam r.im Curia R(gta , vel coram quacumque alia de populo , velpopularibus ifius Ciuitatisgeneratiter , vel particulariter , vel etiam de popularbus ipfis comuniter vel
ttiuijim r nditlam fumere propter illa , que isiis diebns ad fcandalumfedandum fecei nnr, quiaft cundum illa , qua ciare muenimus ipfi libcrauerunt Ciuit. ab exterminio
O* nun unt digni pena , fed premio, & corona. Quodfi quocumque cafu accideret
oppoftium fien per quemcumque atuimus , & mandamus , quod pro illo , velillis
( Suai Tr.tamquam pro caufa propria affumat cum propres expenfis, & vel illos reddat indtmnem , vel indemnes . Item omnes conturationes ,feu promisiones fafias, vel fiendas contra preditlas noflias ordinationes tanquam faifas contra legem
caritatis deelaramus irritas , & inanes , & precipimus non obferuari fub eadem pe
na . Item volumus , & ordmamm qd. nultts nob. Tr. audeat de cetero facerp artetn
niacelli . Quicumque autem oppofitumfeceritipfofatlo fitpriuatus officio Coitis,&
fit iuabilis tam ad confilium, quam ad celeras nobilium dignitates.Item nefcandalum
.I. quod buitts occafione de cetero inter nob.& alias perJonas de Tr. valeat orai* d'tct volnmus , & mandamus autloritate ncflra quafungimur in bac parte, quod
modo in antea perfona aliqua , que fit attinens alie Ciui Tr. in tertio grada enfan
ga iratat if non pojjit elligi , affumi in Tr.vllo modo caufa, veltngenio,&
( omites, qui de cetero eligentur ad rgimen Tr. elligi debeant pro vt elliguntur Judi.
ees in mutatione curie fecundnm conjuetudinem haenus obferuatam , & nonad
ferutiniumfub pena mfrasa Tenam ponmus perpetui exilij vna cum filijs,& filiakm, & fententiam exccmnis ex parte D. Legati , t2" M. fior.foluendos amere Cois
Tr. promuris, velproalijsedicijs, & qui non habet tantumluat incorpore, &
quinqu annifflct in CacereCoitts &c
Dell'ofl'cruanza di quefta fentenza fecero fcurt Ii Spalatini Ii 20. Dcem
bre 1386. Ii Zaratini 9. Gcnnaro 1387. vengono anco nominati gP Arr
bale iaton di Sibcnico , ch' ntraueniero per componer quete differenze^ ;
ma non fi rroua l'inftrumento di ficurt corne dell'.akre duc Citt fopratictte .
Di queto tumulto non trouandofi altre memorie non fi poiVono faper le_
vere caufe ; ma dall'efprcflioni fatte nella fentenza, pare che fi pofli attribuire
il principal fomento ad cllb Paulo de Paulo nobile Zaratino crittor del me
moriales. Imiendo permoglie Grubula di cafa Ccga nobile Traurinafii cice
ro Conte contra gl'ordini della Cittajondc li parent 1 della moglie intn'prenc'c.u'.o di proteger le liti de forafiieri contra la difpofitione dlie Leggi haura'.uo c'ato oeci.fionc al ti multo ,e lopragiunti li Prelati mandati da! Lega
to, il poplo fotto l'ombra loro haura cacciato viaeflo Paulo per leuar i mite dcllc diflenfioni , epercio di queft'attione dalli fodctti Prelati vicntu
m 11a fentenza lodato .
Era
Di Traf/.
331
Era nelmcdefimo tempo morto in TrauDeiTa Vefcouo di Mercanadell'ordine di S.Francefco , evolendolaCommunit, che Ii 300. ducati d'oro ,
c'haueua lafciati foflero nella fabrica del Conuenio, del fuo ordine , dr
ue era morto , e li collettori della Camera Apoftolica volendoli loro , riconfero dal fopradctto Legato Spalato, & nterdiflero la Cittd ; pcrciola_.
Commimita,perliberar/idaeflb interdetto, promife di pagar tffi dcnaii
a chi cometter il Sommo Pontefice Vrbano Sefto, del quale fi trouano
doi breui neH'Archiuio , vnodi 29. Marzoi385. dato in Genona, e I'altro di ic. Giugno 1387. dato in Lucca, &il pagamento f fa-rto I auno
proifimo .
Nel fine dell'anno 1386. erafeguitalaprigionia dlie Rgine, lequalifurono condottcalCaftellodi Nouegradipoftoallito del mare per traghcttarle in Puglia ; m f impedito I'imbarco dall'Armata Venetiana, come nel
la predett'opera ho fpecificato , dclla corriipondenza , ch'il Bano Giouanni continu con Margarita Regina diNapoli VedouaJ di Carlo fi troua rincontro nelli Confegh di Tra /doue notato, che li 5. Ottobre 13.86. fo'.L>
clctto Ambafciatore Stefano de Doimo per portar klettere ch*inuiauala_
Regina di Puglia al Bano, il quale f trono in Zarali i^.Gennaro 1387. come
s'imbarcaflero per Puglia il Vefcouo di Zagrabia,ct il Conte Tomafo fratello
del Bano , e del Priore , e nelli Confegli di Tra li 1 5 . Gennaro viene notato,
che fia fatto colloquio con Spalatini , e Sibenzani per li communi intere/fi , e
li 22.del medefimo mefe, che fiano mandati Ambaciatori Zara alia profeti
za del Vclcouo diZagrabia IuanisBano, e Priore della Vrana,e perche il
Priore afsunfeanch'egli il titolo di Bano, e con tal ritolo affitt a Camera
de Sali, etrentefimeadvnFiorentino, elidiede la patente, chefriccuutaTralii2. Febraro, & infierne conceffi fpefe del Commune 20. baletrieri, che dimandaua; e la lel'sa patente fiianco riceuuta 11 Spalato li
1 5 .del medefimo mefe doue fi troua regiftrata, & del feguente tenore .
Frater lobs de Talifna Trior & . Regnornmque ScUuonie Daim. &
Cro. inns . Vniunfis, & fingul Comitibm, Iudicibut, conf. ac coibws Chut. Regni Dal. quibus prefentes oftendentur fal & fincere diletlionii affectum .
Cum ego officium Camerarum vniuexfaritm alis, & trigefime tieRegno alm.vtilitatefq. & proucnttts earundem annipre[entii nob. <& prudr V/Vo Cbiono Ma^tui di
Florentianoflro dilefto familiari pro certa quantitate pecunie vrndiderhn, & alienauerim conduftiuepred. cameras , & vtilitates, & prouentm earundem. diligcater gubernaturo : vcftram igitur amicitiam ,quam rnultumgcrocaram, ?.:
pofco per prefentes quatcnusprcdittum Chium Marim ditr 7 <m fa.i.-Uarcrt t.viq.\...n
princrpalem officialcm dum ad veflri medium pcruencru acieptarc l.<9j>ab. a<. (ill
mortfolito vbedire velitis t lpfumque Chium , & fuos officiates contra ^ emlibet in
difto offtio ipfum moleflare volentem fauorabilitcr proteg re , & dcfcnare m.-airu
perfona intuitu mecprotcfttonis aliud nonfatltiri. D it. in meo exi.rc.tu in objidtone
Caflri 28 men.Iann.^in.Dni. 1 387
Nel medefimo tempo era ritornato Sigifmondo armato in Ongaria , doue
f coronato l'vltimo di Marzo, come feriue il Carcfini , faifse Dalnii'.iiii
la prima lettera in data di Buda li 4. Aprilc 1387. che itata regifirata tit l!a_
pre-
5ji
Delle Memorli
Dt Trau.
355
placet nobis indice , fei dicat quod damna nobis inferre cupit, & nos met prfente
nuncio fu idexequi volumus,et fi placet vites noflrat paratifumusproflrarepro libitu fue voluntan* ,& ierum fi placet nos redimere, vel emerediftumvinumparati
fumus emere vel redimere pro eo precio quo valet,vclfibiplacet:certe non eil necceffe Mai. veflramfuits fatigare gentes,nec expenfaf altqu.ifpati,euia in bijst& alijs no
bis pojfibilibusparatifumusfuam exequi voluniatem, notapiilfa infidelitatis, & bumilimepacem,&amoreatfolttnmdarepetetis , & procurabais. terum quialiit^
bijs, & fimilibus ignorantes accidentia cominimus vobis quoddiffis, &expofitis
iflu ad interrgala, rejponja , petita , & rcquifita refpondcre , & dicere debeatis pro
vt vobis videbitur conuenire pro bono slaus no/iri . Demum debeatis procurarefolicit quodpAcem babeamus, & pro bijs omnibus concludere,facere,'operari, ac protnittereomnia>qua vtilij & bona vobis videbuntur pro bonoftatus noflriyCaflro {*
mifft femper referuato pro Sers** Dra nfa Kegina naturali, prominentes vobis attendere, & inuiolabiliter obferuare omnia,U"fingula,quc concluferitis,feceritis,operati
faerttis, ac promifiritis in premijjis . Scripte Spaletifub cuftodiafigilli nri Cou die i .
.
( ex margine ) non munit locum quia non mit.
Si
Di Trau.
jjy
Trincipibns DD.THHi
Rgine per litteras tranfmiffxs cum jimbaffatoribus
ncflris Cois ladre emes ad eofdem Dominos noftros .
Del qual tumulto fi trouano nelli Confcgli l'infrafcritte note .
Die Xbris 1 387 obediatur litteris Regalibus in omnibus & per omnia,& mit
tanturjimbafs.inHungariam
Mittatur vnus nobilts jimba], ad prefentiam Capitaneorum ] excrcitus Regis
Bofne
Die 27- refcribatur per literas Capitaneis Bofne, & nonvadat jimbaf. mittantur duo nobiles tdm ad prefentiam jilberti elei Trioris jturane , quam ad pre
fentiam confilij ladre
Retlor, Iudices , & conltarij , & cum 4 de Capitulo dcernant de flatu , &for.
tificationeCiuitatif quod 4 de Capitulo nonpoffent, vel nollent dterminent fi'
ne Ulis
Elligantur duo ReUores pro duobus menftbus fequentibus
Ellefti Taulus Marini,'& Lompre Micacij
1388. i. Ianuari) . Omneseleui dcernant mitti nam barcam cxpcnfisCisVe*
netijs
Die 2 Ianuarijfiat molus ad S'Petrum de Todemorie rtpoffint flare barche die 3
nuus audeat exportare mobilia , & comerdum habere cum ets quifugam anp ne
rum extra Ciuu.tm nobilibtts, quam popularibus .
Die 27 Februarij Vrorogetur Rcftoratus duorum Reftorum pro mo menfe proxi
mofuturo
Die i. Mar.Mittatur Cliffam ad IoannemTriorem jiurane jimbaf. adauiiendum tantum qu* dicere voluerit
Die Martij Ioanni de Talifna Triori jiurane, & Bano Dalm & Cro. largiantur
centum modi] Ordei
Die 8 Marti]. Mittatur ad D.Banum , & Spalaten jimbafiator ad traandum in
ter eos Concordiam
Eodem die congregatis duobus Rccjoribus ludic. & conf. cum 4. de Capitulo decretum quod notificentur bona tdm nobilium , quam popularium qui fugerunt extra
Ciuit.fubpena&c. . .
Die 1 9 dit!i expendantur 50 lib pro exenijs Vlatcho Voyuode,& Stanoye I clac ich
jimbaf.Regis Bofne Venturis Cli[s.
Elecli Retlores Duymus Mat tini , & Tricla lacobi , qui eligere debeant tres no
biles qui autloi itatem babeant belli, & pacts, fortifieunit Ciuit.mittendi jmbafper
Dal.Cro.& Bofnam, & omnia alia per totum menfem jiprilis
Die 1 3 jiprilis. Mittantur jimbaf. ad Regem Bofne ad audiendum quid vellit ni
hil promittendo .
Da quelle note de Confegli fi come relia comprobata la fuga de nobili , riferita da Paulo, cos confta, che tr Ii fuggiti v erano anco de pcpolari , e le
bene nelle folleuatiotii dficilmente ii poflono rintracciar le 1 juie, tra varie
ra di tatrioni , & interrefi occultatc, Sc inuiluppate ; tuttauia da quello , t he
i:elli medefimi Confegli fi troua fe ne puol cauar non improbabil congiwttu1- . Poiche cflendo Hato Ii 2.di Dcembre rifoluto per obbedir a] R iiuiiar
A.iibafciatori m Ongaria , nello ileffo tempo di mandar altri capi dell 1er-
Delle Memorie
cfercito del R di Bofna, & il giorno feguente reuocata 1* Ambafciaria per Ii
Capi dell'efercito Bofnefe, & m ltioco di quella , che fi rifpondefse con lettere, e che fi mandaflero Ambafciatori al nuouo Priore della Vrana , che s'era_
ritirato coll'efercito d'Ongari in Nona , e gi che Paulo ferine ; che lo fteflb
giorno cominciafle il tumulto con vecifone di doi Nobili; pare,che fi poTa_
inferir, che l'hauer reuocato l'andata degl'Ambafciatori aU'efereito Bofne
fe vittoriofo, che doueua efer vicino ( e lVniuerfale doueua temcre,che guaftae la campagna ) pofli hauer irritato il Poplo , c'haur apettato la i ifolutionc in Piazza, e perci prorompefse nell'vccifioni, che feriue Paulo ,
pi tofto la fattionc contraria delh vecifi fi far valfa di tal'occafione per sfogar gl'odij, che l'anno precedente erano ftati diuertiti con la cacciata d'efso
, come dalle memorie fufsequenti s'andar in parte comprobando ;
conferendo molto nella fearfezza dlie memorie , alcunc commiflioni , che fi
trouano regiftrate nelh Confegli diSpalatoper faperlo fiato dlie cofe di
quel li tempi : la prima dclle quali del feguente tenore .
In Chrifti nomine amen . T^os Ios deTirinacolis de Encona apit. ludices ,&
Conf.Ciu.Spal.vobis viris nob.Matheo Cbriflophori , & Tricle Srichie jimbax-nofirisfal titeni. & ftneere diteCf.affeclum . Harum ferie committimus vobis quod par
te nia ire debeatis ad Ser.mum & lll.m*m Trincipem D.T^Sigif. Vngar. Dal. Cro. Re
gem inclitum, & ad Ser.D. 7^ D. Mariam Regnorum eorundem Reginam me litam,
T eifdem , & vtriq. eorum cum omni reuet eutta inclinabais ficut honori Regio , "
noRro cognofeetts conuenire de fua coronatione , liberatione Regimine , & fuis feitet'
husfucetffonbus congaudentes . J{os conftlium noflrum Ciuit. tues , & ncolas Cikit- Regie Spalat. fueMai.fidelifs. & quosin Regijs aduerfttatibus conti a tot nobis
aduerja comprobauit conans, & vera fides , vt notorium efl recomendabitis eifdem
ftcut difcretlioni veflre videbitur conuenire , & ft vobis videbitur poteritis aduerfa
diflinguere .
T^px , & Ciuitatem ex cufabitisfi ante ad eorum Maiefl. non miftmus *4mb quia
non potuimus , turn propter viarum difcrimina , turn propter guerram nobis fallam ,
& damna iata,& grauamina multa nobis impenfa per Regem Bofne,"Prior\rane , & alios fue Mai. mulos ,& alia vt infra , que omnia fat is notafunt omnibus
quibus efiis plenifjime informati , que ceffant , ceffare in futurum videmus ,
nifi diuinaprouidentiamanum portgat adiutricem , & S.Mai, potentia fuccurrat,
quod facer digneturfupplicamus . T^ouifjime Mai.V. fidles , imo fidelifsfuos Spalat.requifiuit, vtad eiufdem Trouinciam ^4mbaf.defiinarent pro confumatione vnionis, & pads quam concludere intendebat , & facer cum Duce , & Ven. qui vti
filtj obediently, & >ert fidles nos quam velocius pot nerton expediuerunt iuxta midatum preditlum, & gratia Dei nos auidos coltre .. deuotione tota in eiufdem deda xit confpeclum mandat M.V.
His dtais flabitis , & refponfum expeftabitis ft dabitur , eft non dabitur procurabitis fcire quid fail um fit de preditlis, aut que fit eius intentio , & fuper hoc prouidcbins ordine tflo vtd. conferre debeatis cum ombax- aliarinn terrarum Dal.& bortart pref.D- Regem edpaeem cum omnibus, & precipite cum Venetis , quia bona , &
minima crejeunt, difcoruia maxima dilabunt. &fupplicare , ac pro pofrj procurare
quodremaneamus fub proteJione,& dominio Corone Vng.<& quod in alios non tranfferamur, r quodnullum alium dominium , rcl habeat , vel aquirat aliqno titu
lo, ahquem dominium , poteflatem iurifdiCiionem in Dalmatia cum fini;: s difpo
Di Trau.
337
fui , & intendimus viuere , & morifub eadem Corona Vag. Tofl bet} cum tempus
videbitur aptum vos adRegiam Mai. & cum diflintlaferie qua pottritis exponentes
trib lattones anguillas ,paffiones obiones , hijs temporibus per nos paffes obfidelitatemfuee Corona feruandam, quam cum grauitatibusmaximis feruauimus, &fer.
nare intendimus vfque ad mortem. Jiarrabitis damna nobis tilata in campo noflro per
Hegern Bofne , Trierern Clieny & alios circumuicinos Sue Mai. mulos
mortem, & captiuitatem noilrorum eorumque redemptions , feminarum noflrarum
turpes , & inhoneflostratlatus frutluum , & reddituummslrorum binam deuafiationem, & perditionem molendinorum defirutlionem vitium,& arborum campi profirattonem, & incifionem, & alia multa , de quibus eftis plene informati.Que grauiafuiffent,& effent ne dum Spalati,fed potentiori Ciwtati partium iarum,& quan
tnmcumque grama [nennt , & fint in eadam conanter perfeuerare difpofuimus i &
vt hec , & alia futura illariter tollerare vdeamus , & poimus animo fupplicamus
dignetur M. V.nobisfubuemre de aliqmbus corone veflre , & nobis vtilibus fatis ,
cum ad fuentationem vit noflre qua nobis terra furrepla efi pro magna parte
quia Rex Bofne, & Cliani magno tempore ex toto nos tenuerunt obfeffos, &
nunc tenent pro magna parte cum aliquis noflrorum hominum non au deat eque
pat ire infra ten am, & fic durior imo duriffima e vita noflra , dabunt, &bec
nobis patent , & concordiam cum vicinis noflris, cum quibus fumas femper iru
dtffeientia, & difcordia, & quod deterius e fepius non expeato indicio nos
predantur, & damnificapt , & nunquamfinedamnonofltotranfire poffumus , r
immerto. In Qua pace, & quiete viuentes Deo, & M. V. continuis boris regratiari non ceffabimus : & htjs perais procurabais quod Triuileg. libertatumt
prerogat. & immunit. noflrarum dudum nobis conceffarum per fel. mem. plur.
RegumVng. confirmentur , & fi vobis videbitur tempus faciendi ipfas omnes no(Irai librtales difirile notan in nouis Triuil. facialis in bona hora , & optimum
erit tupe eos confirman facialis , & fieri procurabais quo meliorimodo poteritis.
Trocurabitis quod habeamus confines inter nos , & Cliffen. ita quod flumen Salone
film dium inter nos , & Cliff, fient procurarefe obtulit Seremffima D. K[ Regina
jmbaf. noslrispromittentibusinliona, & ita quodterrenum citra flumen Satone
fit noftrum verfus Spalatum, & vitrafit Cari , & hoc magis pro pace habenda cum
Caflro, quam pro vtilitate confequenda . Trocurabitis quod mete , & finesfint inter
nos & arum Mmiffi ita quoiflumen difeurrens proe ipfum afirumfit meta , &
confines inter nos,&Caflrum:ita quodterrenum citra flumen verfus Spalatum fit no*
flrum vfq.in mare, & hoc magis pro pace vtfupra. Trocurabitis quod nobis in Patri
monium, & jubflentattonem noram dentur infule Fare,Cur%ule,& Braciefcil.quoi
nobis concedatur iurifditlio quam habet Regia Maiefias, feilicet, quod ad de nobis
ipfis per norum Coe,tt Conf.mittatur Comes cumfalartofolito per eos dari, cum quia
nihil terreni,& infularum habeamus,& nobis perdentibus terrenum firmum cum eis
mere valeamus, & fi non \otum,partem quam poteritis.Trocurabitis obtinere litte
ras Regias ad Sum.Tont.quodHugolinum nor ad aliam Eccliam per
mutare dignetur extra Regnum fit um,et nobis de bono Taflore prouidere cum quo pa
cifie viuere poimus finefcandalo.Tretrea poffitis & libertatem habeatis pro optinendo vobis commiffa expender duc.M.aur.& ab mde mfra vbi , & in quibus vobis
melin s videbitur . modo nutloq- colore , ' vel ingeniu malum dicetis de al iquo
Ciue nro,necforenfe corone Vng.et Barontb.nec Trelatis,nec alie ai alie prfonemmo
(i quis qmcquam mal diceret de aliquo Ciue nro, toto pojfe exeufationem factetis pro
eojtpfamfemperfii profiiendoncc mirafaterc prefumatis.Trcterea vos per uos,ne
Delle Memorte
per aliam perfoaam procurabitis , impetrabitis, recipients aliquid in
vtilitatem , alicnius alterimfpecialif perfone ;fed tantumodofatta noftri Coif vobis commiffa. Ethijs contenu critis, & bee fub penit in parte capta contenus vid*
lib. j par. pro quolibet , & infamie , quxc inteuigatur quod quifecerit vltra comtn/a , ant contra commiffa non pojjtt cjjc ludex tefl/s , nee n aliquo publico offitio,&
nibtlominusper eum impetratum , vel emptum deuenin in . De omnibus juprafciiptisplenifflme informt!, &preterea in onmbusfuptispropoffe procurabitis ficut
meiitts , & vtilitu difcrtio veflra camfolicitudine omni quod noftrumfortiamur,fen
babe.tmtts intentant, id alia omni interrgala refpondebitis reuerenter provtcognoueretis conuenire honori Regio, &flatuinoflro ; Et quccumq.videritis, & cogna
tteritis tonducere ad bonumftatum , & comodum noftre Ciuit. & Coitisprocurabitis
optinere pro poffe . Data die 19 lanuarij, &figtUatc 1 388.
Da quefte commiffioni fi come confia, chela campagna di Spalato era infeftatadaChliflani,eBofnefi, cos per il diuieto fatto alii Ambafciatori di
non dir male d'alcun Ci ttadinojmafcufar tutti appreflo Sua Maeft, fifcorge ch'anco in Spalato vi foilero di quelli , ch'aderiuano alia fattione Bofnefe
contraria a Sigifinondoi e gi che conta , che li Bphefi haueuano fatto ritirarilfuoefercitoinNona, e che li Traurini I'inuiaflero foccorfo 17. giorni
auanti la fplleuatione , potrebbe elTer che per tal caufa li Chliffani , e Bpfnefi
minacciailcro dan ni alia campagna di Trajdoue vi doueuano efler fimilmenteduefattioni, e fi come l'anno precedente f cacciato il Cont j ch'era p
rente della fattione adrente Sigifmondo ; cos quefta volta il poplo folleuato dalla attione Bofnefe ammazzaTe li capi della fattione medefima di Si
gifmondo : fcriuendo Paulo la premura , che fu vfata d'hauer in mano Cafotto , che porto la fopradetta Jettera , nella quale fu ricercato l'aiuto per l'efercito di Sigifmondo ritirato in Nona , ch'in tal occafione per conferuarfi la_
gratia Reqia haur pi degl'altri follecitato il foccorfo , & oppoftofi alI'Ambafciaria delinata alli cap dell'efercito Bofnefe, e procuratane la reuocatione i il che viene certificarfi dalle bpradette note de Cpnfegli , nelle quali
apparifce, cheli Traurini cpntinuarono la buona corrifpondenza col Prior
Paifna , e Bofnef , ch'crano in ChlilTa ; onde quelli , che reftarono al "ouerno della Citt doppo il tumulto deuono eer ftati del partito Bofnefe , dal
che l'vniucrfalc haur confeguito beneficio, che non li fia ftata guafta la_
campagna , come fu Spalatini , & all'incpntrp , che li fuorufciti foflero del
partito di Sigifmondo yna di lui lettera fcritta in loro fauore , che regiftrata nel libro oe Confegli di Spalato , lo dimoftra,del feguente tenore .
Sigif.&c.fid.fus dil.Wrtf Mag.D.D. Dionifio Bao Dal.& Cro. Alberto de Locovich "Priori turante , 'Ncolao Thoma Butks > "Paulo Comtbtts Corliante , ne non-,
D.Margarite Comitiffe Ce tine , "felipitio Caflellanofiio de Scardona vniuerfifque
nobilibti Regni Croatix . tem Ciuit. fingulif ipfarum reftoribu* , & oitbus vid.
Rag.Spallad. Siben. Tfyne & alijs , quibttsprefentesoflendenturSal.&gratiam.
Quia fideli nofler familiaris Mag. Cafiotu df Cafotis , ac "Petrus Stepbani, MabeuTetriLodouici, & Donatas ^Auguftmi de CafotisfratreSy &focij eiufdcm ob
meram, & finceram fidei puritatem, quant tjdcni , parentes ipfortimerganofiram Serent. propres acultatibitf) & confiantbus feruicijs fideUter obferuarunt
pernonnullosnoftros ceno rtbees CiutsTrag, in eoram rbus t &bo.u grandi*
,
Di Tra.
$39
fubieruntdetrimenta. Idenos ijfdem Regia benignitate eompatientes delitati vefire firmiter precipiendomand.vius ,quatenns prefatos Cafiotum cum fratribus, &
focijsfuis innoflram proteftiunem rcceptis in preceptione fruftuum, & redduuum
poffejjionum , & camporum ipfarum vtilitatum , ac procurators , & familiares
eorundem ab omnibus ipfos impedir , molefiare, & perturbare volentibtts manuteneatis , protegatis, & defendatis r.otra autloritate mediante, ipfifaue in opportumtatibus auxilio confilio , & fauore affiflatis in eo Maicflatinojtrcplacituri Et aliud non faftun . Ethoc idem fafturus banns , velViccBannsRcg.nforum
Dal. &Cro. predic. precipimutfirmucr obfernando prefentes po lefturam reddi
iubemus prefentanti. Datum Strigon. in fefto ^fcenftonis Domtnice jinm eiuf1388.
prefentate per Ser Tetrum Stepbani de Tragurio.
QuantopeggioraTero Iecofe di Siginondo vtraltra commiffione degli
Spalat ini lo fignifica .
1388 die Iunij Indices Conf. Coitos Spal. Ven. viro fratri t^icolao de Spaleto
ordinis minorurn leftoi i conuentm Spal. falutem ptofperam, &fel. Confifi depwdentia , & beniuolentia Vera harumferie vobis committimus , vt ad prefentiam Sc
reniimorum DD.nororum D.Sig.D-G.yng.&c.& D.Marie eius confortis debeatis
uos transferre, & eifdem cum omni humiliate , &reuerentia debita flexif genibit
inclinare tamquamfuis Dis naturalibm , recomendareq. dues > & Ciuitatem banc
ad omnia debits obfequia fidelitatis.'Preterea exponere debeatis eifdem, & cuilibet
eorumquomodo tribus annis citra Dni Regis Bofne eitfe ferimur , anms, vero 18.
fratris lohisdeTalifnacruciferioppreffionibus , qui olim quidem dtuifim die vero
Fekruarij 181 vnitis viribus nos premun, defiruunt ,feriunt , & conctdcant folttm ob
fuum, & facri diadematis Vng.tuendum honorem . " Banatus Bo'ne,& Caflrum
Chliffe plenifunt nojiris vinculatis, funeribttl, fpolifs, & bonis iatis pro rede wptionibuscaptiuorum quitquid podemus efi innafum, deflruftum ,& crematum vfquead
ipfamenia'jCiuit. & quod audire quidcrh horrendum eft ne dum immifencorditer
torquentur captiuifame cruciantur , ac fui , mo etiam membrts truncantur ad mor
tem. Et quod omnino non habent id tormento extorque na pro ( redemptions
promittunti cadauera norahumatainbumata lupis traduntur, & cambus dcitoranda .
Sata quoque noflrane dum rapiuntur ; fed etiam igne cremantur, pronentusnom
flri dedufti ad nthilum ,fumptus multipLciter aufti Ciuitas obfetfa omni rcfocilatione priuata per mareexpeftamws quotidie galearumiiuurnm, qu.e vtjtntimusparantur in Catharo mandato , <rfumptibus difti Regis , & loca refrigcru dsdin urca
vicini noflri, &,proximi diftum ciuciferum deu'ftum ad Cliffarr, vicinabbusarmis , & alijs necceffarijs muniunt, & pugnant manualiter comra not , n;t illius patrocinij licet petita fomentafentimus* "Harrabitis etiam quamodo auna pracrito vi'
delicti die 2 jtug.cxercitus difti R. Bofne validits campnm norurn inuafit, quem
ntiper die 1 8 May vnitus Regii, & Cruciferi exercttus diebiK in eodem campo fit 1 3 quotidic illud intrat, quotvineas, quot arbores ad fouun, qi>ot
damna intolerabilia intulerit , & quomodo quotidieflamus m armtf , bis tut terterr.ititir in die fivepitu campanai urn, nodes infomnes deducimus , nulla diet Vanfit
quieta i quanta fuflinemus incomoda blada in longinquo molendot tarnen etiam
Y z
effe Memoric
lud fnperuenienfbus galeispredudeiur; de plebe iam piares vltJi inedia ad partet
alioifecefferHnt. Hrc, & alia in quantum divina nobis concefferit gratia pro vt
proprijs oculis infpexiflis exponatis R<gt , & Reginali Excell. ac "Prelatis , & Baronibus colupnis Rfgni, ymopalam ennuis otoRegno clamare non cefans , qui tub*
exaltan' vorem ruam . middens etiam qnomodo potuifjemus diuerfa quidem adhibsre remdia- & pro enitandis vcxationibus temporisrcdimendotranjrci educenhoc Regius proeeriim Rcgni honor , aut opinioforfitan lederetur , ruinam noflrain
infpextmus oeulo patiente Juper quibns^mbax. noilros , plurefque litera* ad Re
gent , & Rcgtnam ex nos recolimus tranfmifie ; fed etiam carfares aliquos qui
omnino, & a lotigotempore minime redierunt. Cum igitHr ex debito fttfctpti rgi'
minis quvdiipofittoneDiuina cura de nobis eil impofita eins bumeris Regijs, fatifq-'C iamfpe illufi crinis Regie affliximus animai noflrafaits longo tempofepreflo'
latifumus aduentum eiusvtcito veniret, drfolueret vinculas captiuitatisno(lre>
& taw dfficietitibus viribus fuflinere vlterius longo tempore non valemus - "Preinijs cxpofihs petatis humiliter , ac viriliter vt nobis fuccurrat celeriter ne pereatnns , qaodfipropter aliquaf fortaffe occupationis , aut impedimenta magis ardua
r.cs liberare non potent , tune petatis ab , & Regni proceribus faltem maioribus
littcrai eorum patentes , vt abfque infidelitatis nota liceat nobis prouidere de
flalu noflro quomodocumqae poterimus , ne fuper eorum animai pereamus , &
fro babendo difiat itrai procurelis inflanter . Si vero diJoi literas obtinere
nullatenus non valebitis , tune publie coram ipfa Maieflate Regia , & Re
gni proceribus , ymo vbique videbitis conucnrc proteilamini viua voce quod
ft quid fecerimus pro falutenoflra, quod eis forfttan nan placeret non imputetur nobis quia inuiti faciemus pariter , & coafti , & omni fpe defperati falutis. Si vero promifcnt liberationem , tune dieatis quod ipfam, & fuccurfum
fuum nos expeffare offerimus adbuc per totum menfem Inly , & non vitra
quia preffi tot ruinis , totque'niufragijs fuflinere vlterius non valemus . Et
faciatis publie fieri manifeftum . Trocurabitis cum D. Tetro fubcancellario Regio habere ab eo literas Regales fibi commiffat ad petitionem noflrorum
jimba}, cmanandas pro parte Regia ad D. Tapam quod dignetur promouere D.
fugolinum ^rcbiepifcopum nostrum ad aliam Ecclefiam , & nobis prouidere de
alio bono paSlore pro quo Communitai Spalati duxerit fupplicandum , quas fi
non daret, aut dare recufaret, aut non recordaretur , tune procuretis impetra
re dittos literas de nouo Regia , Reginali Maieflate & imptralas erifacer , &
ad nos dferre ,
DiTra.
34t
Dal-
54*-
Delle JMemorie
Dalle quali f vede la premura c'haueuano Ii Spalatini, che Ii Collcgati venifferoad aflediar Chlifl ; nondimeno la lega ra generalmente conclua contra'lRdiBofnaPriorePalifna, eloro aderenti, come dairinlrumento di
quella apparifcc , che fi conferua nell'Archiuio di Sibenico .
InCbriinom. Amen. T*ateatmiuerfit& fing, prefentes literas infpeuris,
quod Egregij viri D.Comesl^elipitms natu bone mem. D. omits ConfloMtiniCaflellani Scardonenfisfuo nomine, Cumulus deVettachis de Spaleto Comes, &viri
nob. Thomas Dobruli & . . . Zori bebentes ai infrafcripu poteflatcm , & bailiam i
Coite SpaLvice, & nomine dii Cois , & idem D. Comulus Cernes pred.ac viri nob.
Doymut Zuratich, Joannes ", Saracenus Tricotai , r Thoma Domiaici de
Sibenico auoritate , & bailia eis attributa per Coitern Siben. vice & noe d.Coitis,
& egr.rir Comes Wido Comitis Georgij Vgrenich perfe, & rice , & nomine omi
ta Cregorijfuifratris, & Dna Ehftb.rel. olim C*Jcolaifuifratris,pro quibusprotnifitderatocupientes [eje , terras, loca, & bona quecumque (ua divs nominibus
conferuare in fidelitatem debitam facra corona Hung.ad honorem die Corone confi
derantefque turbines , & turbationes varias , quibusprecipue Regna Dal. & .ai
prefens affligunlur -.maxime per l.numTrinctpemD. Steph. Titarchonen. Rcgem
Bofne,& D.fratremloannemdeTalifna. . , . & quofcumque alios ir,fidles mi
mic os t & rebelles Sacre Cor.pred.ad conferuanium commodius diamfidelitatem ,
& quia funiculus triplex difficilefoluitur fecerunt interfe , & ordinauerunt ligam,
vnionem duraturas vfque adbeneplacitum d.Corone omnmodo , iure, & forma qua
melius potefub modts pais, & conditionibus vid.
Quod vna pars alteram , & altera alteram teneatur, & dbeat adiuuare preandorna pais alteri confiliun ,anxitium , & fauorem contra prrdios & generaliter
contra quoslibet alios infideles , mmicos, & rebelles die Corone , & contra pre*
fiantes diis infidelibus inim.& ;-ebll. conf. aux. & f*ttorem . Item quodfie rebus
exigentibus de Regno Hung.aliq:a nor.itas euenerit , nulla diarum partium pojfit ,
yaltat adherere alicui Trincipi , Dominio , Terfone , Coi , vel vniuerfitati nifi
cum volntate aliorum coligatorur fais fimul cmnium ordnantibus . Item quod
cuilibet diorum coligatorum liceat offendere infideles inimicos , & rebelles, & prefiantes eis auxilium, & fauorem abfque reprehenfione aliqua altor um colligatorum ,
pro quibus omnibus attendent obfeiuun. bona fide,et fine fraude prefliteruntfup'u
nominibus corporate iuramentum in Ecclia R.Virgir.is Cathedralis Scardone *4n.nat.
Dni 1 388 .Ind.x i .die Martis 6 oubris .
In quorum omnium teimonium quatuor litere eiufdem tenoris fuerunt confee
daude fingHUpartibuspred.figiis D.7Jlip.& diarum Coitum & d. D. Vuidoms
tergo figillanda .
Conclua quefta lega f'urono rierreati Ii Traurini per Ambaf. da Sibenzan,
e Scardonef, e non d Spalatini d-entrarui , il che da indicio , che tra quet,c
Ii Traurini non pafl'ale buona corrifpondenza : nondimeno Ii 10. del medeimo mle f rifpofto , che voleuano configliarfi, e c'haurebbono mandata la_
rifpofta con Ambaf.efpreffi , la quale non fi troua memoria , che fcipiifc ;
perche nello ftcfo tempo furono depredad certianimali de Traurini dallo
genti del l'opradetto Conte Nelitipio Caftellano di Scardona, e condotti nel
territorio di Sibenico j perci li Traurini ne ricercarono la reftitutionc con
forme Ii patti ch'erano tr quute due Cittd ; trouandofi nclli Confegli di Si
benico
Di Trau.
345
Dal che fi conofce , fi corne H Traurini nel feruore del tumulto rifolfero
di ricorrer alla protettione de Venetiani, cosi continuaflero di ben intenderfi con loro , e rifpondeflero con compliment! , e ringratiamenti alle cortefi efibitioni loro, che comepatroni del mare erano da tutti rifpcctatbcomc
nelle fopraregiftrate commiifioni de spalatini viene efpreflb .
Era venuto in quefto mentre il fopradetto Ladislauo Bao , e Capitanio
dell'efercito del Re Sigif. Zara h 23. Dcembre 1 388. doue fi fcrmfino
li 8. Febraro 1 389. come ferine Paulo , nelli Confegli di Sibenico vien notato, Gennaro 1389. foffcro deftinati Radoslauo Bao 50. baleftrieri, 650. pauefari: di qui confia, che Radoslauo in Slauoeral'jfteffo,
che Ladislauo , Laus in Ongaro , e non fi troua gid , che li Spalatini li mandailero gcnti , trouafi bene ehe per le continue oppreffioni de Bofnefi foifero necefitati d' inuiar Ambafciatori al R di Boma con la feguente commiifione .
?4ji MiUtefta de Capit. ludices , & /l Coitii Spat, vobii Pirii ",
Tacle Srichie , lohi Mannt Militi Cuibus, & ^imbtf.noftrtsfal, ad votafelicem .
/ nicre-icomittimus vobu qt4a(enus pro noflra vostransferre dobcatis ad prc-
Y 4
fen-
344
Dette Mcmorie
fentiam Rgie M''1 Bofne > & cum omni reuerentia dbita fa3a inclinations nos > car
Coifem noftram recomendetis eidcm fient tnelius videbitis conuenire . Ser.'1 "Prince
ps & Dne nouer Platcbo Mai : Peftre foeuoda in partbus Dal. & Cro, veflram reprefenians Mai: mandauit Spalat. vt ad ipjum minereat *Jmbaf. mijerunt , & inter
alia hortatus cfl atq. mandauit vt ad Mai : Peflramfues tranfmitterent . quo
ad Mai: veflr. mittere curauerunt, mandet ipfa fient placet. Sipetierit nos deoereobcdire fibificutfaciebamus quondam Ldonico Rgi eruntibi , & alie Ciiiitatet
Dal. per ^imbaf-fuos , procurabitisfentire de orum intentione opinamur namq;quod
petent terminum mittendiad Regtam Mai Vng. vtfuccurrat , quem terminant , 0*
yos petetis longiorem quant pojjtis,boc modo ; Ser."" "Princeps , & Dne nouer $latencupiunteffeSeruitoresSerenitatisrfe, fed eomodo, quo laus fit Deo, honor
Mai'.y.&noxremaneamusfinenotaproditorijnominis, tyideo volumus mittere
t/lmba\ . nouros ad Reg. Mai : Vng. notifieaturos conditions noflras , & petititros ,
quodnobisfuccurat, aliter nonpoffumus plus durare , & neceffario opporriet nos
prouidere de nobis, ficut meliuspoterimus; fi nobisfuccurreritintraterminumpeti1ttm, manebimuscumcoinprislinafidelitate ,&obedientia'> ft nonfuccurrerit ad
terminum tune volumus ejje veflri , &{ub veflro dominio hoc modo, & ideo ad
hecfacienda terminum impetris , vtfupra . Si Rex Vng. nonfuccurret nobis term.
prelib. & alia terr^ Dalmatic fefupofuerint, &fubmiferint dominio , r p ro/o
we M."'1 vfc, &.nosfubmittemns M. . dando , & concedendo nobis libert. precefforibus noftris conceffasper quondam Reges antiques fng.& cum eas [b (uibus nos
recepit difins q.D.LHodou.Rcx,& tas librtales nobis obferuando,& non innouando
tt palet "Priait, patent . Item M. V. faciendo nobis gracias, quAs eo tune tempore petemus ration abiles cum honore M. V. Hijs obtenus Ser.ni Rex exercitus M. V. flat
tircumCliffuminimicumnoftrum, trinbibet nobis vt non damnicemus immicos
noflros Chlifen , vcflros amicos quodfrtplicamus dignetur M. . mandare diffo
txercitui veflro quod permittat nos damnificare inimicos noftros . Script. Spalat 4.
Di Tra.
345
Delle Memorie
m'mum vfq.ad redditum Ambaf. ad Regem Vng. vt Trag, non oftendatJe effe infidelemR.Af.Fng.ac infidle reputaripoffit abvllo. ^imbaf manere pont apud
Regem /ne vfque ad reditum jlmbaf. de Fng. Toffint Rege petere , ft exit expe
dtem , vt mittat vnumfuum b$minem , quodfi in vno pnelo omnes Dalmatini voluntfignum; janderiamditliD. Regis ,quod per Trag, non remanebit. Incaftt
neceeffitatis offerant Regi quod fibabebit obfides ceteris Pelm, tunc Trag. primi
accipient juum jignum .
Se Ii Sibenzani all'hora mandaflero Ambafc. in Ongaria , Bofna non fi
troua memoria , s'intereflarono per di procurar d'aggiuftare Ii morufeiti di
Trau , e per tal effetto li 24. del medefmo mefe di Maggio efpedirono in fauor loro Trau Domenico Preucich Ambafciatore ; m quello egli operaTe,
mancando li Confcgli di quel I i tempi non c'c memoria : trouaf lolamento
ch'il fopradetto Bao di Sigifmondo criuefle vn ordine all Spalatini , chc_
non moleftafsero li Trauiini, che ncll* Archiuio i troua, & del feguente tenore .
Ladislaus de Rofouich Regni Sclau$nie . . . DalCro.Guber.acRegij exercitm
apit. Cialis ^fmicisfuis di 61is Retlori Iud.Conf. & Coi Ciuit. Spal.fal. & dil. off.
Querelam fidelibus noftris Trag, accepimus qutd vos indebite contra eos non ceffaUs mufle inferre eis damn* non mdica auferendo eis bona[, quodfifie eft m olefte
ferimus , nam , & vosfubditos R.M.'ti & fidles, & fratres veflrosfic traclare /
debetis , de,betur quidem > & nos vos requirimus, & nibilominus prefentibus da
mns in mandatis , vt eofdem Trag, deinceps benigne , & vt fratres traclare velitis,
nuatenu iniuriam offenfam , vel damna in bonis , & perfonis etrutn per vos , vel
veflrosnon inferre ;ymo ftmiliter precipimus , & mandamus, vt ft quam violeatiam
eis per veftros facia fit eis iuitiam pro fauore faciatis,[ecus non fact'uri noflri amore
ab muteem fi quam forte cum Trag.caufam haberetis iUam coram nobis profequi debeatis vt omnibus reddtturi iuftitiam. Data ladre 5 die menlunij 1 389 prefenUs tem poft letluram reddi lubemus prefentanti .
Daqueil'ordine del Bano fi conofee, che le moleftie, che riceueuano li
Traurini da Spalatini erano quelle, che li veniuano inferite dalli medefimi
fuorufeiti di Trau iui ricouerati , col preteto delJe lettere Regie regiftrate-
nelli loro Confegli di fopra riferite : perci li lopranominati Ambafciatori
riportarono dal R la feguente patente reuocatoria dlia predetta Jettera .
Sigif. D.G.R.Fng &c.fidelibtu fuis vn'm. & fing. Caftel'. Iudicibus, Retlorib. ac
Comitatibus in Dalmatia , & alias vbilibet exiflentibus , quibus prefentes oftendentur Sat. & grm. Dudum fiquiiem inimico homine fuperfeminante %i%aniam in'
ter nonnuos Ciues Ciuit.nre Trag, ex parte vna & nob. Vir. Cafotltim de CafoSis
aus pertinentes , & adhrentes , ex altera dapnosa controuerfia exorta , homicidia ,
derrobationes, expulfior.es fecuta fuerunt , aliaq, mala in ditla Ciuit. commi'a , qua
durum foret per fingida enarare. Hofq. .... dimutferuatis feruandis contra
nonnuos
noflros ex nomin* proeeimus , & certa mandata in feriptis dedimus pro vt m huiufmodt Helens noflris de , & juper hoc confetiis latins esl expreffum : porro in noflra nuper conftitutiprefentia nob. viri Guerrerius Tetrocbi , Lute
Gregorij diele ein. rire Tr. noftro Culmini nomine vnittsrfitatis eiufdcm du.
Di Tra.
547
humiliter exponere curauerunt quod butufmodi homicidia , & alia indefecuta non^
habueruntfe eo ordine , quo noflre expofitum efl M.' . 7{os contra partem non audi
ta* nolentes proceder in futurum vobis Cajleanis , & fubditis , tarn noflns , quam
aliorumflrieprecipiendo mandamus quatenus modo deineeps contra vmuerfuatem,vel fingulares dide nore Ciu.Trag. Ciues ad aliqualem executionem proceder
ebeatis diree, uel indireSe, publice* uel occulte . Comittemns ctiam Ai.' Vi
ro D.Emerico Bubei ludid Curie nfe ut partes coramfe reuocet buiufmodi iniuria.
aufam , uel eaufat audiat concordia uel iure dcidt , & quod luflum fuerit faciat per partes inutolabilitcr auftoritatc Regia obferuare. Datum Bude 18 die men.
1. D. 1389.
Cos il Bao , & il R in luoco de foccorf concedeuano letrero : m lringendo fempre pi la neceflt> tornarono li Spalatini ad efpedir altri Ambaf.
m Bofna con le feguenti commiffioni .
Malatefla de Capit. lud. & Conf. Ciu. Spalat. uobis Viro 'HoKlhi
Mariai Miiiti Ciui,& ^imbaf.noflrofaL& fincere dileu.affetJum .
Treterea comttimus uobis quatenus pro parte nfa uos transferre debeatis adprefentiam Ser.mi & lU.mi Vrinapis,& D.D. Stepbani Tuertcho D. G. Rafcte, Bofne,
Maritimeque Rgi inclito,& eidem reuerentt inclmatitne fait recomendabitis nos
Ciuitatemq. & ncolas ftcut cognoueritis conuenire . Ser.m* "Princeps , & Une ali.is
. Spalaten.fideliumferuitorum Sacre R.Mai.V.ad eiufdem fuere prefentram,
quibusaffignauiistrinumterminumadfubfidiapetenda Regia Mai. Vng. affir
mantes eifdem ombax.quod intentio M-V. erat vt Spalatini primi, nequefecundi Dalmatini, quife fuponerent obedientic , & proteSioni veftre, fed de vltimis quod
quidem conueniensfuit refponfum . Et ecce Ser.'" D. Rex ^Ambaf Spal. iuerunt itu
Vng.petitum fubftdium , promifonem habuerunt de clerifuccurfu , nunc autem celenui quam potuerunt miferunt me adprefentiam M. V. fupplicaturum quatenus
M. V. pria obferuare dignetur, fciicet non moleflare , molelari facer eos
donee alie Ciuitatis Dal. fuerint ad obedientiam , & feruitia M. V. cum alie terre
Daim, uenerint ad eandem obediential M. V. & alia conuenientia dicetis ,
& facietis . Item procurare debeati de rebus jmbaf. noflns euntibus in Vng. ablatisper homines ditli D. Regis vt reflituantur , & reflitutas uobifeum conducatis .
Datum 30 lunij 1 3 8p
Da quelle commiffioni fi conofee, che Ii Spalatini doppo'l ritorno delli lo
ro Ambaf. d'Ongariaj temendo l'inuafione de Bofnefi , mandafsero indiligenza l'Ambaf. al Rdi Bofna (c'haucuaconfeguita frefea vittoria contra_,
Turchi della quale diede auuifo alii Traurini , la fiia lettera ftata regiftrata
nella predett'opera al cap.j. de! 5.1ibro ) che fi contentaiTe , che loro foil-To
glVltimidiDafmatinifarladeoitione, e dalle fopra regiftrate memories
confia , che li Traurini (contutto, cli'airhoradoinjnaflclafactione, ch'incliiuua al partito di Boina )iwnvolcuano effet Ii prim per non offer taf>.iti
per ribclli : Cosi aiuhuano iluttuando nclle pcrpk-fkd quelle tre Citi : uel
quai tempo crano anco trauagliare da Lcrfai i , che per le difsenfiom doppo
la morte del Re Carlo fufcitte per tutto'l Re^nodi Napoli infcitauano il
liolfo , la Regina Vcdoua s'era rinrata con li hglioli Caeta:ondc comicnn. Dalmatini far varie prouifioni per difenderu daeffiCorfari ;equeiU_
deuc
Di
rumpred.cum earum nauigijs ire,vel declinare contigeriteritis in adneniu, mora,vcl
reditu, vt amici, & fratrcsfemper in veflra libtra catenate niiUamq.vobis impende
r offenfam, obflaculum, vel iacfuram,fubpena,& adpenam duc.auri M.M-paruos,
feu vites pred.& alium pro eis in Banofi contrafacere cihibus fingulis irremifibiliterexigendorum,fipred.omnia cetera refcire defecerinms cnm effcaciafoludoruw*
Cum pafto quod licet per vosftmiles promiff. ( fan<c fini , quod pro mctiori cat<~
ttlla Coite errar.pred.cotifimilcs litera necceflari /mit babcnd mibi referuo qi^ d
per mcnf.ocJub.prox.jut.i3 Ind.procuraoiiis Coitibus, & officiaitbm terrarum pred.mibi confimiles promrffonum mittere, & ajjignare facer caiitionens. *liter in pred.tcr.ipf.ts mibi ajjignari facer no curabitispiefcntes mee promiff. nullius
effe intelligantur roboris,& cfficacie in cuius reiteflimonium , & obferuationem prmifjorum prefentes promtffonis litterM met impresionefigilli munitM . Datum
in Regio Cauro Barri . D.I J 8p die 20 . *Aug-i2.Ind.
Poil datum quia Calrum Scardone, & terra partium Dalmatie . Cum diRis Sibe
nicen.in vnione ligatum obliuione in predicts ntn extitit dnotturn,Quare cum ipfis
ficut & in prediSis adpacicationem me reduco , & effe vol de cerero cum eis in-,
cadem vnione , & pace ficut ft quid particularity dictum effet , diElifque promltta
promiffa fernare. uata die i loco , menfe , Ind-fuperius denotatis . Tofl prediua , "
redittis addoperpfomiffionem, &paum conuentum, quodftgalea, rfuftaarmata rf/ff. t err arum Stben. Spal. & Scardonx ex quibufcumq. Ciuitatibus venient ad
portas Ciuit. Barri , & locornmfubiettorum mibi , Wat ibidem receptaba , " rece-"
ftarifaciam ac recipi tntra Ciu. & terrai eifdemfi voluerint, cifque darifactam exhiheriforragia & alia que voluerint congritispretiji eorum pecunia mediante auum
vtjuprad.
Ttate autem per yir, nob. Ser Danielen Marin um de Sibenico
die penltima ^ug. 1389. lnd,u.
1 3 89 die 7 pril, Spalati Gregorini Marci Marcus Andreasfratretfilij 4. Teti-iCipicbi, CajiottisdeCaftotis frofe t "rice, U" nomine Donatt frairit atfcutis
Ma-
jjo
Delle Mcmoric
MatbeusTetrilofepb: Tetrns,&Ser picola Stephanifro/c , & pro Iacolo loannt><& Luxa eorumfratribttStSer Man bus lofepb, & Thomof Georgij fraeres, Francifcus Doaati > Zouolo , & Cipria us Stovani omnes dues Traf, promiftunt qd. Stcfhs, & Georgius, & T^colausfratres , filij "Ptri Duymi , & quod lots , & Michad lij Ludottici, &fratres abfentes ratificabunt &c>conflituunt MarinumTetri
Cipichi, & Tetrum Stephani, & Ser Io;cpb Georgij dues Trag.ibi prefentes Trocuratores aafetendum mutuo due. joo. a Commune , vel regimine Ragusij &c.
rDi Trau.
ji
noflro, & quoniam hoc Commune videtur noluerunt ad hoi proceder fineconfenfu
COhftlij . Capeum quod mittantur oimbaf.
E li 6.Maggio Ii Spalatini elefsero Ambafciatori per Boina , Ii 8. elefero
le commiffioni del fguente tenore .
T^os Mal itea de Encona Capit- lud. & Conf. Ciu. Spal. Viru nob. Tetro Zori,
Dionifio Elte, Tfjeolao Stiebte,?? Miche Madij inibus , & Ambaf. nrkfa'-utem ad
votafeltcem. Tremea comittimus vobis &c. pro parte noflraire debeatis ad prefenttarn Ser. & III."* Trincip'u ,& D.D. Stepbmi Tuartcho D. G. Rafcie , Bofne ,
maritimeque Regis incliti.&cide'n , reuerentt exbibita inclination , mit item, &
nos recomendis . Trocurabitis modn quibm feiuentts habere cum ipfo D. Rege pa*
cembonam,& concordimn honorem ipfius D. R^u , & Coiiu nfe bonum , & vtilemt fi aliter habere non poteritis Ciuitatem jub etut dominio , & proietionefub
tu , modify & condit. qua vobis videbuntur contienne honori Regio , & bono,
& pacifico flatn terra marique confere, & fi non pojfetis obtinere , quod vobis vi
dtetur pro bono & pacifico ftatu noro , habebitis Itbertatemfcribendi nobis > qua
facer poteritis , & efpetlibitis nofirum mandatum ,&
difcordes pro vt
vobis uidebitur meliori agendum . Soliciti eflote ad , qua de nobisfperamusfcrtpt.
Spal.dte8.May 1390.
Del trattato fatto in Tra alia prefenza del Vicario del R di Bofna , nonj
efsendoui Confeglidi quel tempo, non fipofsono fapere li particolari; eli
come dalla prefenza d'efso Vicario pu prefupporfi , che li Traurini hauefsero di gi condefcefo di darfi al R di Boina : cos dall ' inftrumento,che fi tro
ua ee note della Cancellariadi?. Maggio 1390. nel quale il Coniglio d
ampia facult al Vefcouo Grifogono , Paulo de Marin , e Biagio d'Andrea
de Marin Ambafciatori di fottopor la Citt al medefimo R , fi certifica* :
Vi f pero y chi contradifse quefta rifolutione , e fece vna protefta c'ho voluto regiftrarc , gi che in efsa s'cfprime quello tofse deliberato nel Coni
glio, che manca .
1 390 die 9 May atlum Trag.in Sala magna Talatij ptibus Deffa Lucani,&Dmi.
ne Luxe teslibus ad hoc habitis uoc.& rog.& Bfalo Duymi Martini exam, congre,
gato, & coadunato Gralt Conf. nob Ciu. Trag, in Talatio Cois in Sala magna de m.t
fup. D.Ftcarij Tfycolai de Crimino ludicum ai uocempreconis, &fonum
ut morts efpecialtter fuper ereattone Sindicorum ercandorum , & fiendorum per ip fum Generale Conf.Ciu.Trag. & defiinandorum adprefentiam , & confpetlum Sere*
niimi Trincipis D.D.Stephani Tuartki D.G.Ra.Bo.Maritimeque Reis incliti &c.
de & pro dando, & fubiugando dominium Ciu.Trag.eiufq.Comitatum, & diflritlnm
ipfiD.Regi Bofne tamquam Dnonaturali ipfius Ciu. Tr. pro ut, & fient fuit, &e
fubiugata Ser.*' & It."* Trincipibonte mem.q..D-Ludou Regt ^ng.DaU&ceiufque lU.ru nate D.D.Marie R.Vng.&c.& expofito indicio Confilio Talatij , &alta
uoce per ipfum D.VUarium & Iudices nobiltbus confiliaras ditliconfilij quod inter
alia diftum confilittm etat congregatum , & coadunatum fpecialiter pro S ndtcis
ftcnd'u , & deflinandis ad d. D. Regem Bofne caufisfuperius confignatii atim ndito
it:o, & propofito hoc . 7{ob. Vir Ser Luca Mtcatij Ciuis Tr. tamquam pdeliffimns
cititor, & fubicftus Ser. & IB,".1 Trincipis D.D Sigtf.D.G.F'ng.D.ilm.&c. Regis
Delle /LemorU
H1jU.mi Marcb.Brand.&c.& eius conform D.Maria Reg.fng.&c.voleHsfequi Wfligiauorum parentum, & antiquorum fuc domus quifuerunt fideliffimi Sacre Coro
ne Vng..
ditli confilij dixit bac verba . Vm nobile s, & Di. . . honor andifuper par tito expofito
cum proteflatione pro me , & nomine filij mei Micatif exiflentis in ditto confilio , quodJeruemus fidclitatcm & conilantiam Sacre Co
rona Vng.Dno noro naturall tamquam fuerunt nori anttqui, & quod melius e
nos quam declinare delitaie Sacre Corone Vng. & quod nuUatenus noifubiu.
geni s nosy & Ciuitacem nojlram diclo D.Rfgi Bofne, imo R.Vng.<& fi alij Dalmatini '
non obferuantfidelitatem Sacre Corone Vng. nos firmiter obferuernus ,& miffa parte
ad buflos, & ballottai per [upturn D Vicarium , & Indices quod Slndicifaai caufa
rnh tend ad d.D. Regem Bof.pro fubiugando dttlam Ciuit. Tr. vtprefertur idem Ser
Luca/r Micatittseius filius miferunt eorum balottas in bu(o la rbea del non, omni
bus ditlis Conftliarijs videntluis duendo cum proteflatione omni modo ,via, iure, &
forma, quibus melius potuerunt quod feruent delitatem Sac.Cor. Vng. & quod ditli
Sindici non atit, CimtasTr.fubiugetur Reg Bof.rogantes me notar, vt de prefenti ad cautellam ditli Ser Luce, & Micatt fui filtj conficiam prefens instrum . Et
Ego Fr inacus Lucij D.^Andree de S.Genefio not.&c.
La ritiolta di que/le tre Citt al
Bofnefe haur dato occafione alli
Zaratini di lr nuoua vnione, che tu giurata fauor del R Sigifmondo li 24.
del medefimo mefe di Maggio come fcriiie Paulo .
Ottennero li ibpranominati Ambafciatori di Spalato, e Tra dal R Tuartko Priuilegij vnitormi, ne'quali conferm li Priuilegij gi confermati dal R
Ludouico in data di 8. del mefe diGiugno 1390. in Socelska , doueDoimo
Zuratich , e Gio: Naplauich Ambaf. di Sibenico Ii iz. del medefimo mefe ot
tennero fimilmente j! loro .
Aqueftadeditionevideuonefserconcorfianco liLefignani , eBrazzani,
poichel anno feguente nelle feritturc diquei Juochi fi troua'] nome del R
di Boina.
Poco tempo doppo venne nuouo efercito d'Ongaria con Detrico Bubech
Bano di Sclauonia, & afsedi Knino, corne feriue Paulo, n in quel poco tem
po, che vifse il R Tuartcko fi troua memoria , che feguifse alcuna mutation
di ftato in Dalmatia , faluo che fi trattafse tra Traurini , Spalatini, e Sibenzani noua vnione , per il che fosero eletti da Traurini Ii 29. Nouembre
Ambafc.Lomprc de Micaccio,e Biagio d'Andrea di Marin con autorit d'andara Spalato, Sibenico per concluder conforme alli capitoli fatti dalle medefime Citt.come nell'inltrumento della loro elettionc,che tr gl'atti della Cancellaiiafilcgge;febene,nli capitoli, nquello fi concludese in alcu
na di quelle tre Citt per mancamento de Confegli fi troua .
Mon il Re Tuartcko li 23. Marzo 1 392. fe bene nel memoriale di Paulo per
errore Opofto l'anno 1 290. e li fucceffe nel Regno di Bofna Stefano Dabifcia,
the confirmo Traurini li Priuilegi) in data di Suchouizali 25. Aprile 1391.
l:ra morto anco Ii x.Febraro precedente Gio.-Palifna Prior della Vrana,h nipori dfcl quale conceflero alli Traurini il feguente faluo condotto.
l{os Fraler Johannes de TalifnaTrior , & JJcolaus de Talifna Comen
Gflroui^e notum faemus vmuerfis , & fingulis pref. lit. infpetl, quod coufiderata
rtate indiffolubilis amons habita inter M.nn Reu, Virum memoria bona D.fraflibettf
Di Trau.
353
lohem de Talifna olim Triorem <,& Dal.atq.Cro. Banum patruu carJim um,
& nobiles atq.Coitem Trag.volentefq.ipfam caritatem non perireymo reftaurare, &
renouare vna cum ipfts nobilibus Tr. & tota Cotte eins , pertinentibus ad tpfanu.
oiffidamus , & ajjicuramus quofcumq.Trag.nobiles, & populares,fubditos ,Ciues,diflritl.& fmulos quofcumq.ad ipfam Ciuir. Tr. pertinentes ( non mtelhgendo los Tr.
qui un rebelles ipftus Ciu.) quodpoffunt tut liber , & fecur had an am , ZT ad
Oroui%am,& ad omnia loca territorta,atq.tenutOf ad nos pertinentes quandocumq.
& qiiotiefcumq. eis placuerit venire are,& redire cum bonis quibufcumque & perfonisfemel & pluries ad ipforum libitum voluntatis: & ad maiorem cauteliam bas
fieri iuffimus,& imprim mummine nfifigilli quo vtimur in prcfentt. Datum ana
. 1 392 die men.*prtlis .
Quei, che vengono detti rebelli di Tra erano Ii fuorufciti opranomina-'
ti, de quali fcriue Paulo nel fuo Memoriale.
1 392 die louis 1 1 lulij hora meridiei Trag, predifti intrauerunt Trag. &fuerunt
hommes circa 34 intrantes, qui caut venerum in quatuor barcbis picaritijs,& tunc
per eos interfelt us fuit Lompre Micacij in Tlatea .
Del che fi trouauo alcuni pochi rincontri,che neceffario regiftrali per cauarne qualche lume , primo de quali vna lettera del Doge di veneria feritta al fuo Capitano del Golfo .
jlntonius Vemrio D. G. Dux .^. & Sap. ViroSaraceno D ondulo de fuo
mandato Capit. Culphifid. dil.fal, & dit. affectum . Quemadmodum ad audientiam
veftram potueritperuenire exortafuit , &\eft certa difeordia & feandalum inter Ciues Trag.de quorum nouitate regimina Trag.nobis per Vener.Virumftat.
ordinis minorum in partibus Dal.'Q'c.inqutfit.ub credentialibus Uteris intimauit Ve
rum quia eadem Coitos eil nobis arnica, & pacificum Ramm fuum optamus , ex corde , fidelitati veflre fcrbimus , & mandamus quod m cafu , quo declinetis adpartes
Daim. fumas contenii , quodprefentetis vos circa Tr. & pro omni bona caufa,& refpeiu debeatis interponere vos, & procrate concordiam, & bonum amorem
inter Ciues predittos cum illisfapientibus ,& bonis verbis, quae difcreftioni veflre videbunturpro bono, & tranquillitate ipforum ficut optamus : injupcrpro vt nobis per
eundem frat.jint.fttrelatum videtur quodaliqui Traguriniper mare inuicem fe damnificant , quod nobis difplicet ; & propterea placet nobis , quod omne bonum remedium ,quodpoteritis apponere,debeatts,vtpredtt~tt nonfe damnificent vilo modo;
fed remaneant in quiete & bono amore , ftcut debe/it effe boni Ciues , Crfratres , &
iflud nobis fumm placebit ; & circa hoc facialis qmcquid bom poteritis protranquillitate & pace dille oit is i & quia dum erttis in partibus ill's , hab bitts
'Informationemde rebus predicts, debeatis operari, & facerepoe vellrum adponendum tilos Ciues in concordia, & bono amore, & quoddefiant nouitatibus quibufcumq. pro bono & conferuationefua per tUum modum , & viam , quam expedir
nouerttis pro vt de fapientia Vera confijimus jperamus. Dat. &c. Diexjiug.
Ind. XV. ciot 1392.
E nel.'c note della Cancellaria fi troua inlromento del tenor infrafcritto .
Z
In
Delle iemorie
In Cbrifli nomine amen . Hos Ciga Iojepb ReQor Ciuit. Trg. ......
Indices vniuerfum Conftlium eiujdtm Ciuit. Tr. omnibus in perptuant prefentium
notitiambabituris. lila enim Ciuitat angeri vt plurimumfertiir , &de nibiloitL.
flat redigi, qu<e vndecumque confiuentibus bonis,& notabilibm Cimbas , & maxi,
me magnatibus comuniter, & ad hoc benigne percipiendos fleftitur gratiofe. Cum homilium nuUus quantumcumq. magnas vel potensptr fe ipfum valcat(nift alijs com tetur Hij enim Cines & eo ampliut magnates , & potentesfunt Ciuitatis tutum oflacuhtm hoflibus,meniorum defenfio,plebts tuitio,bonor gloria , & preftdentium fubleamen. Quo circa aduertentes , & tonftderantes Mag.*m Z>. Margaritam Kq.D>
loan.T^eltpitij, & loannem natum eiufdem Cetine qu aliterfolicitudine, &
diligentia in noflris necceitatibus , periculn , & ab infidelibm aunsfubdio gen
tiumfuarum multiplicity iuuare , & cttrii cuflodie noflrapericula fepius remouerc
fenferant .
San nos ReQor, &ludices, & confil. prefati ipfa plurima , & innumet abilia
benttia memoratorum D.Marg. & DJ ois n.tti eiufdem folicita mente reccognojcentes cura debita, & nflantimeditatione liberantes vi partis capta inmaiori, & ge
ner. Cons d Ciuit.Trag.die lernen. ^ Ind. i 5 pro vt patct inreformationibus d.Cois Tr.fcxiptis mann Cuil. q. Magiri Fran, de Dobrolio Ciu. Beun. pub.
not. & nunc J^otarij, & CanceU. Cms Trag, ab eodem maiori > & gener. Conf.
pleniffimam am inn , & licentiamhabentes , bxc & alia faciendi cupientes , vtpredicituripfam Ciuit Trag, magnatibus premunir ; cognofcentejrque quod quando pl
tes funt Ciues maiores , ac preualentiores potentia, tanto magis Ciues, & fubditos emuli ledeie eo amplias pertimefcunt . Quare ipfo noflnconuocato > & congre
gate confilio ad fonitm vt morts ei in Tal. Comitatm poftta parte ad pif.
fides , & ballottas , vt mcris efl , noflrum nuo difcrepante benignius , & generopus
admitientes fepefatle D.Marg. V. diii q. C. loan. 7<[eltp. & D. Ioanni nato eiufdem
Ceptini Comiti, tamquam noflris defenforibus, & benefaoribus eorumq. heredibus,
& fucceff. in perpetuum banc noflra donationis titulo quandam domumtam inTr.
pofitam tux Dornum Sore Marci,& penes Domos Marct D.Cberuoye Voiuode,qu&
publicam
alijs latenbus . etiamvnumOrturn pofimmin dirittuTr. pnes ortumMirfe
Mauri, & penes terrain monafl. Eccl. S, jjcolu Monialium de Tr. ac penesfaxurn
magnum , & penes terram Ser Tbeodosif , & penes terram SS. Cojme , & Damiane
Mart, ac etiam ires villas vid. Trapratni?ai;i, Cliubitoua,Daftni Dolci vocatas oltm
per 7^colanm, & Blafconem filios q. indrec Marini de Tr.poffeffas noflros notorios
mulos & lufidcles proditores Ciu.Tr. nos odio capitaliperfequentes m maximum detrimcntum Ciu. hire Tr. iaiiram noflrarum domorum, ac totius patrie detrimentum,
quas Domum,Otum, & villasfuperitts prnommai as , cum omnibus earundem imi
tas obuentio'iibus, & pertinentes vniuerfis vid. cum omnibus earundem domorum,
& orti introittbus, & exitibus , ac diarum trium villar umfedilibus , iobacionibus,
vineis terris cuhts,incult4,montibtis,nemoribns pafcuis, aquis, non metis,& metarun. en fibus vniuerfis,& extern iurifditlionious prealegatis D.Marg-& D.lo.nato eiiijdcm perpetuo, & irreuocabiliter duximus conferenda ad haben teen. & alienan.& qmequid ipfis Dis Marg.& loi eius nato,vel eorum her. &fueee. deinceps
placuerit facien.promitt.in\uper diftis &c. .
In cuius nore donat. & omnium
premifs.ttfiim.bas ptes Ifasfieri iufmus,noftriq.Cois confuetifigilli appenfione muniri.Dat.Trag. fub *4n. Dm 1 391 Ind.i 5 die 12 men.Xbris prcf.nob. vir. D.D> Mari
no Tetri Marim, Cafotlo de CaJoCliS}Tetro Stephani Duymi, & Gregorio Tari Duym
Di Tra.
355
\Dette
neantur, & debeantdiiSer Com.Iac.& 11c.dare,&folum Ci Tr. duc. 3000 ri vid.duc.M,auri quilibut ipforum pena quartiplurit & expen. &fub obligat, omn.
eorttm, & cuiusiibet eorum bonis prelent.&futuris
eodem die & loco
difti D.D.& Joespromittunt Indemnitten fupti* fub obligat.bonorum et infuper volucrunt quodfit licitum diuis Com.Ia. et t^i. & eorum beredibus perfontu eorum,&
cuiusiibet eorum vbique locomm, & terrarum in Venet\isi*4ncon&,feu Oirouir^a, in
Segna, & in Bofna capere, & capfacer, & carcerari donec eisfaiisfijt .
eZarafarannolbtibanditidegl'altri . cd'indi faranno natc dcllc vicend noli depredationi perterra, e per marc j vna dcllc quali contienne pagar cl
Commune, come fi vede dal fopradetto fragmento di riccuuca del Capitn io
del Golfo. E anco degno d'ofleruatione , ch'in quclla titiibanzali rientnui
con tutto che del partito di Sigilinondo , non ripigliarono il 'uo nome : po:che Ii i5.Aprile 1393. vien feritto vacal'eil Regno : onde fiando fotto la prctettione del Conte di Cetina, & elendo morra la Regina Maria , non voleuo
no dichiararfi d'acccttar Sigifmondo pcrR. Mandarono Ii Zaratini Paulo
ferittov del niemorialce Crefcio de Rainiero Ambafchtori Trau Ii 6. Maggio fuflequente per pacificare li ricntrati con li fuorufeiti ; mi concluan* pri
ma tregua , poi pace tra Sigilinondo , k il R Dabifcia di ofna , come dal
Priuilegio di Sigilinondo del 1394 regiftrato nell'opera De Reg. Dal. c Cro.
lib. 5. cap.3. fi deduce, reliando Bofna in poter d'el'o Dabifcia in vita fu , o
deppo la morte ricadeua alia Corona d Ongaria , ritornarono dunqueSigilmondo la Dalmatia, Croatia , e li Trauini riaflunto il fuo nome , como
dalle fcritture di 2$. Dcembre i^^.appare, e finalmente elendo venuto Nicol de Gara nuouo Bano,che fii fatto Conte di Spalato,fii h'pulata la pace_>
con li fuorufeiti in Spalato nella feguente maniera.
In noe Sanl&,& Ind.Trinit.&c.Un. 1 39 s 3 Tieg-" Ser.m> Trincipe,& D.noflro D.naturali D.Sigif. D.G.Hung.Dal.Cro. &c. Rege nclito ac March. Braad.&c.
temporibus quidem R.mi in Xpo pat.& D.^indree ei,& Sedis gra.^Archiepi
5pal. M.<i & flrenui viri Dni Hicolai de Gara dilorum Regnor.Dal. & Cr. Bani
non Ciu.Spal.Comite, & plurimum honor , ac nobilium > & prudent, virorum D.D.
Duymi Canpich, Petri lois Cindri , & "1 Tetri Comi de Comis ludicum Honor.
d-Ciuit.die 22 menf Ianuarij . Vniuerfis, & fing.did.Ri g Dal. & Cro. pacis Relatoribus pateat euidenter quod inter cutera , qua frutlumfouent iuflitieprouincias ampliant, & terras extollant. Itaque ncola proficiant , & diuitijs affluant , in eifque letitis, &gaudia celebre ntur, vt cantus Tiatea luxta Zaccaria Tropheta en ten tiam
impleant ur inslantibus, & p tie His indent ibus in plateis illud habetur potiffimum dum
pacis,& qiiietis pecunia remotis guerrarum, & ojfenfionum , ac mitiri.tr um obfiacu
lisperipfas Vrouinci.u pu'jlicantur.Hinc efl cooperante altij]imo,quinobiles,& picbem uam CiuTrag.non defpexit in fine,ac totum populum Chrifl.diligit,& gubernat
ex guerra peftifera, qua diutiusin magnum difcrimen d.Cm.Trag. & damnum totius
Regni Dal.pululiuit inter prefat.nob.Trag.pax vera & perpetuo duratura vt lue [er
exorta eft . enim mentes eorum ferenauit, nimos tranquiUauit ,frnpiices corde
fecit amoris vinculum, & consortium cantatis inter eos adduxit bella compefcens,&
iras comprimens inter eofdem. Itaq omnta inter cos pretrita odia cLtufaJitnt cum fcpultis, & iras nouerunt perire cum pretcritts, & en .lie dttti mcn.Uiniianj m prefenUaprefati . D.Hjcolai de Gara Bani ipfius pacts :raff,i:orispax ipfa capitlala
die 23 diclimen.Iann. in Ecclefia S.Lanrentij in difla tu Spal. ad laitdem, & gloriam eitifdem *4ltijmi, B.Marie g.Matris aus glariofa, tociufqite Celtflis Cu
rie . jd honorem excell. magnif. Triumpbum , & gloriam prefati Ser""1 Trincipis,
6 D.T^.D Stgif.Regiseiufq.confrt:s & conthoralis 111."" D. D. Marie, & co.nmodurn Trag.intcr ipfos nob.Tr .publ cata fui.,capitults,conuentionibnsmodis,
p.its,claufiilis,pa[iionibus,penis,& obtigat.wfrafriptis vid.
l<{am nob. vin Ser ore Mar , Ser Ciga Iojeph , Ser Marinus Tetri Cipichi , &
Se< Marcus .Tctri Ctptcbi fratrts , Ser Greg. Tetri, Ser Steph. Tetri jratr, s ,fer
Z 3
iue
DtIle Memorie
Ziue Lude, Ser Cafoius de Cafottu,& Ser Tetfus Stepbani dues Tr.& ibi prefentes
frofe, & vice & noe Ser Donati ^uguflwi de Cafoctis , Ser lofeph ; Ser
Stephanifratrum , & filiorumfupti Ser Cige , Ser Michouilum Lode , Ser Mret, Ser
lofeph, & Ser Tbomx fratrum, & filiorum fup.'< Ser Zore Marci , Ser Wjcolai Tetri
Ser lacobi Stepbani, Ser loti Stepbani, & Ser J^icolai Stephanifratrum , Ser loan*
< Duymi , Ser Cbriftopbori , &fer Stephani Tetrifratrum abfentium de Traf pro
omnibtts, &pro quolibet ipforum promtferunt de rali babitionefabpenis , & obligat,
infrafcriptif, & parte ex vna .
t{ecnonSerTaulus Marini Qyarcbi , &fer tacla lacobiljjcole, fer Tajela
vfndree Mariii,fer Tetras "Ptri Bittici, &fer Bufalut Duymi Martini ,fer Simoru
"idele lacobi, Ser Micacius Tetri Micacij , Ser Duymus Deffe Damiani & fer loes
Deffe Damiani fratrcs , Ser'Njcolaus Tetri Micacij ,fer Micacius Micacij *
&fer loes "^colai lacobi etiam nob.Ciuit.Trag.parte ex altr , & ibiprefentes,&
tant per fe, quam vice , & nominefer Luxe Mic*tij,fer Jijele Gregoryfratrum &
fer Blifchi ^ndrec, &fer lacobi tfcolai,&fer Micac Dcffili, & Marinifratrum,
&filiorum q-Lampridij Micatij ,fer Mladini 1 , fer loannis Deffe Damiani, &
fer Tricle Tauli Marini abfentium de Tr.eodem , pro quibus omnibus , & pro quoli
bet ipforum pi omiferunt de rat.babit.fub penis, & obligat, infractis & parte ex alte
ra inter fefe, & rice , & nominibue quibusfutra, & vna par alten , & altera alteri vicifltm de corum libera , & fpontanea , ac pona volntatefecerunt perptuant pacem tranquiUitatem , remiffionem , & tranfatlionem cum pauo de aliqitid vlter us
non dicendo faciendo, veI mnouandofub modis, & capitulis infrafcriptis vid.
"Primo quod defanguine nobiltumfao in dia Ciu. . tiuila in eternum fiat mentio, velimproperium inter iuos nob.Tr.interfefe , & vice, & nominibus quibusfuprapacifcentes, nccvnquam verbo inter eos dicidebeat, tumihies in fanguine-
culpabilis , & ego tib peperci , vel fimilia iniuriofa vel ampullofa verba . Se
cundo quod de quibufdam poptdaribus tribus vel quatuor , qui principio inter alios
popularesfuerunt in eaufafanguinif iorum trium nob.die du. Tr. quos nominare
non expedit parcontraria nuUamfanguiais vindicJam expe8et fed commitiuntur
iuditio nobJadren Spalat- & Siben. an.pred.j vel 4 debttnt, vel poffint Cin.Tr.pred.
intrare, aut habitare, aut eius diuionem, vel exulari . Tertio quod quilibet reucrtatur adfuum priftinum flatum, & adfuampnftinam conditionem in quibus fuit ante
decent annos,foluendo debita, quefolnert tenebaturfecundum iuflitiam neminem gendo ad penam aliquant. Quarto quod de omnibus damnis haftenushinc indetUatit, vtriqueparti de bona , &fpontanea eorum volntate concordant inter fe , vt per
quofdam nob-ad hoc deputatosfiat decifio omnis controuerp* , & queslionis hocfatuo
quod nua pars cogatnralteri pat ti aliquid reftituere, velfoluere. Quinto quod de
faSo D-Epi totum committatur D.J^tcolao Bao in perfoaafup.'1 D. Regts Hung, qui
D.Bantts habtat determinare poft introitum ditt. nob. in Tr. per vnum menfem, vel
duos menfesfit in arbitrio duor.nob.ladren.& totidem Sibtnic.& totidem Spalat.els.
gendorum per eorum Comits pro vtfibi vtelim Videbitur pro bono , & pacifico , &
tranquillo Hatu diu* Ciuit.Tr.prouidendifuperduobus vel tribu aitjs extra diftam
Ciuit.Tr.extramittendif,velexulandis. Quiomnia&t.promitt.
Kolatoresfint rebelles. . . . . conrmentur per Regias littcrM . ltcm ad hoc vt present
fax perpetuo duretfuit auum, & coeuentum inter die. partes . quod quiapopulares
fuerunt caufa, & origo dienonum preteritarum , & turbitioneftatus diue Ciu>Tt.
quodfialiquis, velaliquipopulariumaliquo modo iniuriarentur all (nem, vel ali
quot nobiles verbit autfaii, tune fit in arbitrio D..CamiiM, & ludicum, vel ma
ioris
JD/
foris partis torum p unire eos non atenta forma latuti, & hoc duret vftj. ad anaos decemddiepreentispacis . Item fuitaum, &conuentnm pro bono pacit perpetua
quod nuUa frata lea pojffit effe in Tr. exceptafratalea S.Spiritus , poffit efft vt iru
onfili ontnet . Ilern quod populares dife Ciu.Tr.nuto quefito colore nonpoffint
facer coadunationem aliquam pena confi[ca:ionis omnium bonorum cuilibet,^uihti
ditfa coaduna tone fuerit . tem i quis cuiufcumque candition t exiftat coadunauerit
fofulum j el aliquam gentem taufa turbandiflatum Ciuit.Trag.pena capitis pleftatur, & vlra hcc eitt bona confi(centur . a. fucrunt Sfalati in Ciui.noua in*
dfia S Laur.ptibus nob. r Egreg.Legum Docl*D.Iacooo da Raduchu, n.v.fer
Crefio de t^affis, & Ser Simone de Detrico Ciu.Iad.D*Thomao Dnici Tbomaffouicb
& (er Saraceno "Hicolai, & fer Tacla Theodosij Radouani Ciu.Siben.fer Tetro Zori
de Comif,& Comit Cmalo de Tetrachis Ciuibtts Spalah teftibus, & nob. Milite D*
Joanne Marint Ciue Spal.confil.& examint.
Die 24.lanuarijfupradiii mobiles lud. Spal. & Siben. numerofeptem excepto Sa
raceno Tricle detlarant quod de qutbufdam popular bin tribut , vel quatuor , qui
principio nter alias popularesfuerunt in attfafanguinii effe infrafcriptos , videlicet
Radichium SfonoHinam, ntttcum lafreuich, Ijmael, & Siipanum -, qui non-,
debeant nee poffint Ciuit. Tr. mtrare, nee in taflare , aut habitare imo exulentur^, &,
ex nunc perpetuo exules, & exbanitifint , & totaliter exules , & exban. intelltgantur difta Ciuitate Tr. & eitts ditione ,& diftnttu , & quod nullo vaquant empare
poffint, debeant mtrare t necflare,aut habitare diuam Cm.Tr.ncc ip/ius campum
dilionera, T>eldijrtt.& i contrafecerint ipft vel aliqui ipforum , quod tali, vel tales
contrafac. &c. capitepuntantur &c. & qaodnonpofjinirebanniri &c.pena M. lib*
&c.detlarantes nihilominut quod diflt 4. exulati hhere debeant omnia buna earurn
flabilia vbicumq.&c.& quod non debeant offen.&.
Confirmata a Sigif. R. ad inflan. Donatt de Cafoctis , & Mathei "Ptri lojcpb: d
Cega Sindic.Tr.Dat.Tininij infeflo S.Dorotee firgintf . 1 397
Z 4
Der-
Delle Memorie
Di Trau.
$6i
Delle
ad diQamfummam pccunie d. i loo.due.minime afccnJiffent.
J^os igitur arduif Hegjltbiti ngatifs pcpediti d.caufam in du. t^onen. diffinire
non valentes d.Sind.fecimm mandare exprcffe proprijs in perfonu& cum connu iuri*
bufcoram nobis T>jgi deberent comparered.aft.de luflitia refponfurt . ibidemque
nobi debita bora pro tnbunaifedentibus camparnit d. Tacla vt ffor inftanter uflitiam poflulando , comparait ex aduerfa partefoliti d. Marchas Tetn Cipichi , &fc
petition/bus d.aflons oppofuit cutfupra . t^os igitur confederantes form*m verborum Sind. & promiff. per d. Cafoftum Sind.faiJ.& teft.Francifci not. Cois 7V. tefiificannsperpiib- mfti. mana eimconfeSum qd. d. Caf. habtiitpotefl. faciendipromifs.
pred. '" vifts literis tefttmoniaiibtts Cot Tr. eorumftgilio btillatif per (HAS tipificantur quad Franc, eft pub. & legit, not. confiderato infuper modo acceptionif diSorum
pannorum dicimtts , & determtnamtts, & per bane noflram ententiam diffinitiuam
iudtcamusqxodd.Duymus, & Tricla a&ores indie fefliuitatis Santi lacobi^ipoflfrox.fut. in Efdefta Tr. in prefentia capituli Ecclefie Spalat. quod per d.Capit. ad id
ferie prefenttum tranfmitti iubemusfuperfacrofanais Luang, fc'ipturts manu tatJis
fupcreo quantum valuerintditlipanni, & fuftanei abetsrecepti, vt premiflum eft
turamentopreflareteneantur, & quantumcumque iurauenntaduc.liootnfrajantum d.CSe Tr.debeat dare & 'oluere cum tjfeiiu in pecunia numerata, & non in alijs
rebus in Tr.vel Spat, n-fra vnum menfem computando a die iuramentipred.deduii,
& difaicatis de diiJafumma i loo.duc. bom aun, & iuftipond.ltb.^oofupttsfacientibus in-tr fol, X." adfoluendum d. al. expen. per eosfaffat quicquid vtjupra
iitrauenntfe de boc canfa legitime expofuie duc.i^z. infra fala iurefut.de expen.
fubpena quarti tociusfummt pred. cuifi contrafi fuerit medietatem babeat D.Banttf
Dal.& Cro. & aliamaoresfup.'-harum teimonio noflrarum Inerarum Datum
Tagt in Domo CotaitatHt Tagen.dic 27. lunij^.D. 1
ni,
Di Tra.
tf\
ni ,fer Vrfe Ioannis , &fer Matheus Tetri Matbei luiieet pred. Ciu. ex parte vna
ex attftoritate, & licentia eis per Gener. Conf. attributa ad prefentematJum vigore >
& virtute cuiufdamreformattonis celebrate in diSo Confilio pro vtpatetferiptum in
quaterno reformat d.Cois manu Mag.GuiU. q. Fr am. de Dobrolio Canc.& not. iurat.
Cis pref.fubeodem mill.' & die pred ante celebrationem pred. contrarius, Cr fer
"Petrus lofeph tamquam Dominus , & pofjeffor tuiufdam vill vocat* Radofich pofite ex parte leuantis mxta macerias de Mala^, & foum vocatum Grabroua, qmd
e inter Ladic, & Radofich vfque adeacumem montis , qui efl inter Vbal , & Radofich expare Tramontana vfque ait acumen montis , qui efl inter Vbal, & Sagori%am, & Radofich ex parte ponentis inx*a monttculum, qui vocaiur Sufel de medio ,
qui monticules efi inter viUam vocatatn Triioqnr vfque adfoueamvoatam Goluoi%am vfque adfummum montis vocati Opor ah jqmmn vfque ad fummum mon
tis , qui eft inter Tr. & diffam Fillm Radofich experte altera ad infra)cripta
paa, & conueutiones sponte infimul aemenerunt .
Quod d.fcr Venus Dam & poffeffor ville prtdiBeper folepnem ipulattonem per
fe , juofque heredes , & fuccefsorespromifit, & fe obligastt suprafcript'u Dnu omit.
& lud.ptibusftip.&recip.nbe ZT vice dXoispro fe,&fnistn poflcr urnfuccefs. quod
i modo Pillant Villa predictx Radofich preiiiferVetri, qui modo fuit, & pro ternpore erunt modo in antea fin! obligati adfaciendum omne obfequium,angariam , &
quelibet omnia alta fub portare tarn cuodia , quam umslibet atterius generis bono
rum d.Ciu.ftcut quilibet alius villanus extra Cim. Tr.tr diritlualis Cois , & Ciuit.
pred.non obslante quod pred. fillani habitent , & predifta Via fit extra diftritlum
Tr.promifitetiam prediSusfer Tetrus quod ipfe , & prediili Vtllani , qui nunc funt ,
& pro tempore erunt non denegabunt pafeula , & aquas diflrtftus predi ftx villa hotninibus ,& pafloribus animaltumbomtnum , & perfanjrum Ciu.pred. & dittriitus
ipfius excepto pafeulo vocato Gay, & exceptis dnobus lacubus, quorum vnus vaca
tur obra loqua alter Gluetuna, quos, & quaspoffint , & valeantpredius fr Vttrus, & Villani predii denegare , vel conceder cuicunque pro eorum libit volun
tatis .promifit pred. fer Vetrus quod ipfe, & vittam pred. omnegenus biadi, & legumims, qui erit in territorio d. Villa non extrabent vel portabunt extra dtftrium
d.ville, & Ciu.Tr.nec concdent alus portare fine expresa licentia Rtgiminis Tr.fub
pen* infrasta,fed adducent ad Ciu. Tr. ad vende ndum , feu ad faciendum pro eorutru
libitu voluntatis i volens pred. fer Tetrus quod predii vilani, quifunt indicia
villa , & pro tempore erunt fint obligati, & fubpofiti iurifditiioni Ciu.TrJ modo inu
antea ciuiliter, & criminaliter quemadmodum altf viUinidiflritluaies Ciu.pea, &
hoc Pro eo quia verfa vice pred.D.D.Com. & lud. profe,& fuos in pofierum furcefs.
per jolemnemftip.& aigorefufte rcformat.promiferuut pred. fer Varo pnti& Hiput.
& reeip. pro je fuifque hered. & fucceff. ac etiam nomine omnium utilanorum viai
predjeorum hercd.&fuccefs.eos traftare defender, & manutenere benigne, &gratiofetamquam olios milanos dtftriSualet Cm.pred.& quodmndo in anteapred.uillani babeant omne commodum audatiam,& Itberam potitem ueniend. ,liandi,iaoran.
Tr.fuaq.fortia,& dtflrimcum rebus ammalibut,quemadmodum uiUant dtflriclnales Ciu.prcf.Qux oa & fing.&c.fub due. Centum auri .
Conl'occaione adimque della venan del R Knino ottenne Mattco li
1 8.Febraro 1 397. l'elcnt ionc di Radofich dalla giurilditione di Chlifl, e la_.
Cited conlegui la dilatatione della giurifditione , con che venne afficuraca_*
quella parte dei territorio da leuante detta Podemorio coagrai>di&no be
Delle Memorie
nefitto deCittadini ; Furonoancoall'horafatti varij congrcffl d'ord ine Re
gio , quaJi la Communit v'efpedi Ambafciatorijdallc Cominilfioni de quali
comprendendofi lo ihto turbolento , nel quale fi trouaua all'hora il Regno
d'ngaria,perci le regiftrar .
1 397 die Sept. 7{gs Mathens Michaelis Cbiudi Rcftor Ciu.T.-ag.ncc I infi
ces iu.eiufdem,ac confilium & comittimus vobis nobilibiif vir if Ser lohi Ouy Micoy ,& fer Andrei fer ige Iofephde Zega Cimbas no/Iris ituns ex nia parte
adpvefentiam Ser.w & lll.m,Trincipis Dni noflri naturalis D.Sigif. D. G. R. H ing.
Dalro.&c. ac March. Brand. &c. T/imo vt debeatis coram tanta Ma;. bumliter
inclinare,reuercntiam fibi exbtberi vtconuenit tanto Trincipi, recomendando eiufdem Mai.prefatum D.Reftorcm Indices Conf. & totam Ciu.Tr. pro vt velre diferettont melius videbitur conuenire .'Secundo exponere debeatis Mai.bumilitcr,
& deuote qualiter omni qua deeuit reuerentia recepimiis literal Mai. fun, qua conti"
net in ejfeclu quod nos deberemus mittere ^imbax.notos ad prefentiam S.xratifma
Sua Corona, qui nori .jetant dicere,ex parte noflra viamfalubrem,qua me
diante Regnum Hung. vi & manibus Turchorum ,& gentium infidelium pofficfanius per tueri , & defend & etiam parre mandata ipftus D.l^ Regts pro vt hec,&
alia in Uteris Mai fua melius & latius conttnetur . Quare nos vu fidles Mai. jux
parentes mandatisfuis mifimus ^imb.noros , & ft non m termino in fuis Iltens ordi
nate nos efetifare debeatis, quia vtvts fcitis literas recepimus valde tarde, & pofl receptionem Itter. S. M. ad alta non vacaumus , ntfi ad expedttionem dt(f. . vnde
cum fueritis ad pntiam Mai.Su audire debeatis omnia mandata fua,& ipfius voluntat cm, & ipjam adimplerefolumodo qtwd non fit contra libertates noflras , & vitra
pcjfibilitattm noflram, & ipfe D.Rex peteret liqua, qua n npojjemus adimplere,&
effent contra librtales noflras aentirenon debeatis, Jed debeatis firmiterpermanere,
& audaBer nos e[m\ando qualiter bac fuaCimtut Trgerin non e dtues ftcut alie
tu. Dal. quontam propter partialitates, & difeordias , qua ftterunt inter Clues ,tatn
vnapars, quam altafuerunt extra dttlam Ciuitatem Tr.pro vt Sue M. notum ,&
con, umpferunt & deflruxerunt nipendiarijs, & inalifs, ita, & tatiter,quoi
efl total/ ter deprai ata, & nihil habemus, ' prius poffunt haberi capita nvra, quam
inde extrahere pecuniam, & habere Alud quod non pojfemus, i? promptere, & non-,
pofje adimplere , poffemus incurrere in odium Mai. Sua quod prius vettemus mori,&
ft contrastare vefir um non [ufficeret , & D.Rex folumodo vellet aljqua , qua effent
contra librtales nvflras , & vltrapofbilitatem nfam refpondere debeatis qualiter
adpromittendumpredtftavosnonbabetis commifonem ; fed ipfe D.7j naturalis
cfi,defua tu. & perfonis noris tarnquam Dnus poteifacer j'uum velle. Super
cuslodiaRegnifivospetierit, vos rejpondere debeatis , quoi Regnum Hung, ma
gnum e nos ignoramus paffus, & comradam ; igiturnonfumus tante difcretionis, &
potentia quod fibi nos pojmus conl um impemri , ipsefaptens & fius , & melio.
raconftlia , & Jalubrtora noris potefl habere , & habet. Sedvnum exponere de
beatis M.S. quod ita defideramus salinem d-Regni , qua efl noflra ftcut salinem animarum noflrarum , & superhtjs exponere debeatis , ftcut vtflre discret, melius con
uenire vtdebttur, & pro vt eis nobis oretenus informat i Etfi D. Rex soinmodo voluerit confilium super fao Regni,& vos tnbuere debeatis pro vt Deus vobisdedctitgratiam, & super diclo onfilio tantum formare debeatis cum alnjs
Da.maiinis , sen maiotri parti ipsornm. Secundo debeatis M S.bumiltter,
& deuote , quia abhominabile & mbontum e il D. um , & hommes , quod ad
lantiaia
Di Tra.
$6$
lanuittt CiAt.fuA efl libera plus quam alU Cimt. Balm, propterfuam fidelitatern , & in elus dtrifta exigatur per caflellanum Cblit tributum fine targouinam
quod nunquamfuttfaClum , & quoi efl contra libertan noflras, & in maximum
damnum, & detrimentum noflrum, & vtrecundian; upplicabitis M.S. quod ipfa itgneturper literat fuas patentes mandare D.Bano VAano CafleLClifs.&eorum locum
tenentiproximefuturis quod non audeantin futurum raxtaianuamnoslram , & in,
noftro territorio aUqualiter exigere tragouinam , & fuperbijs apport abitis literas
preceptoriat fub bona forma , &fuper btjs exponcre debeatis prout veftre difcreticni
melius videbitur conuenire . Tertio quia vir v.ob. Ciuisnoer SerZiga Iofepb ba
tet aliqua expedir circa M.S. v.'potc pro damno , quodfuflinuitpridie in an maltbusfuis , igitur laborare debeatis in fuoferuitio cffetlualiter coram Sacra MaicHatc
pro vt continetur in quadam cdula mcmoriali vobis concea per d.Ser Zigam Quar
to quiavir nob. CiuisnoflerSer Marinas Vetri Miron habet aliqua expedir circa
Kegiam M. igitur laborare debeatis in fuoferuitio effetlualiter coram d-Mai. pro vt
continetur in cdula memorialiper d.S er M annum vobis conceffa . Vltimo manda
mus vobis quod fub pena duc. 500 auri pro quolibet veflrum vitra noflram commiff.
vos non extendere debeatis , velpro vobis , feualiquoveflro procurare; contra
aliquem Ciucm noflrum ordinre , & quodfub eadem penafais , & expeditis negotijs cois nfipro vt continetur in veflra prefenti commiione , quxfaa vt poteflis celeriter expedir debeatis venire Tr. & nullammoramtrabere vltradebitum, &fi
fecus feceritis quod contra vos, & quemlibet veflrum D. Comes , feuWeor , qui
tunc temporis erit ad regimen Tr.debeat ferrefententiam , & earn publicare in logia
magna vt esl morsfub vinculo facramenti & diftam penam exigere contra vos , "
veftra bona fub eadem pena, & quodludices, & quilibet ipforum pofflnt infimul, &
per fe ditlam penam exigere contravos , dr quemlibet veflrum, & ueflra bona.
Qyinto quia vir nob. Vaulus Marini habet aliqua expedir coram S. M. igitur labo
rare debeatis in fuoferuitio effeSualiter coram d. M^pro Vt continetur in cdula me
moriali d.Ser Tauli vobis ffa .
Da quede commifioni * come apparifce la pouert , neIJa quale era rdorta la Citti per le difleiiioni prtate deJJi fuoi Cittadini, cos quai forte il luoco doue foflero inuiati effi Ambafciatori , non c' memoria , che l efprima^ }
confta'per, ch'il R poco doppo fi trouafle in Temefuar,e che deftinarte vn'akro congrefo, o dieta Prouiticiale in Segna , come per fue lettere , che fono
nell'Archiuio apparifce .
Sigif.& c.F deles noflri dileCli . Gratumquippe Mai. nre non parum extitiffelai
bine noflram congregationem Temiften.oratores veflros, quos non ab re etiocanfeceramus adueniffe;verum quod aum no eil, reformari iterumfatis comode potcfl-T^os
quidem Segnie Diuinitatefauente in fefliuitate B.Katberinx Virginis prox.omnino cffe decreuimus, quo denuo euocauimus mb. omnium Dal. Ciu. illuc t/uoq. fnos cum
pleno,largo,& fufficienti mmdato nobifeum tradandi Coitatemq. veflram obgandi
fidclitas vera procul dubio tranfmittat. Sic omni ex aufa legitima volumus , & inbtmus. Datum in Tbemifuar die z6oub.U.D.\w.
Haueuano Ii Teodofij fopranominati con la veniita del R Kniiio otrennuto confermationc dlia fentenza fopraregiftrata del Vefcotio di Z agrabia,
e lettere efecntoriali dirette al Bao Nicol di Zecch, o vero Gara, dal
quale hauendo riceiiuto la Communit lettere minaccieiioli Ce uon_.
non,,
paga.
$66
Delle
pagauano , c'Jiauerebbe intromeflb li molini del Commune , che non hauendo pronto il denaro oblig con modo infolito ottp de principaliCittadiniperlafatisattioned'eflo debito, come dalla ferie d'elTa obligatione-
fi vede.
1 397 die i Xbris. Ter D.Reftorem , & (HOS ludices pro tribunali fedentes ad (o liturn earum iur is bancumpofitum in Talatio pro infrafcripta fententia proferendajentcntiatum fuit departium volntate, quod viri nobiles Zica lofeph , Zore Mart , frfe lohts, Marinai "Ptri Marini LucM Vtuuri Blafcus Andre Marini , Dona~
tus^uguflini de Cafoctis , Stephanas "Ptri Duymi dues Trag." quidbet eorum infolidum vno tawenfoluente alij liberentur dent, & foluant nob.viro T^colao Theodo de Spaleto prefenti,& recipienti profe,& .* viri nob. Duymi Theodosijfuifrjtns,
& eorum heredibui,feu eorum procur. duc.auri in aura 1260 boni auri, & iufliponderit in duc.folumodo , & non in alia re in quatuor termini* vid. ducat. 315 i in-,
aura bine ad StniumfecHndum T^at.D.J^.Iefii Ch.prox.vent. duc. 315 aun in aura
hincad tertium feflumnat.D.T^Ief.Ch.prox ven.duc.^i^ aari in aura bine adquartumfefl.nat.D.T^.I. Ch. prox. vcn. & reliquos duc. 315 auri in aura in quinto felo
oat.D.T^I. Chr. prox.ten. pena quarti plurif & expen. in quolibet termino. Et in-,
cafu quoprefatis Duymo, & T\(jcolao Theod.perpred.ofto nobrag. non eritfatisfaffumdediftaqriantitate n predifits tcrminis , aatintotum, autin parte , quod eifdem Duymo , & 1<colao, & eorum htred.ftt licitum , atque poffint coger & conflringerc, & cogi , ac conflringi facer prefatos Ztgarn, Zore, frfe, Marinum,Luca m,
Blafcum, Donatum, & Stephanum dues Tr. & queralibet eorum infolidum realiter,
& perfonaliter in Curia Tr.Spjl.Rjg.Siben.lad.Segnie, fenetiarum , & in
qualibet Curia cuiuslibet Ciu. terra, & lot i, & coram quocumque & quolibet ludice vfque ad integranfatiffatlionem pred.quantit. cum pena , & expen.ac damnis,&
intereffe renuntiantes prefati ofto dues Tr.obiigati ex certa fcientia , & exfreffe benefitio legiim , quo liber homo ob es alienum obigari non pojjit ois conftitutionibus
deplnribus reu debendi, Epiftole D.^driani dcpluribtufideiufforibus, beneficio noue
conflitut-dc fidcinff.& omnibus alijf benefitijs,& fauoribus,tam turif Canonici,quam
ciuilis, ac municipjlibm , acflat-itorum, reformat, & confutt. Ciu. Tr- & cuiuslibet
alterius loci ,(en fori, nccnoa ftrijs quibiu pred. QUO dues, [eu aliquii ifforum pofjent
contrapred.facere vel venire . T^c non renuntiantes exception! aliter fuifle ditJum,
quamfcriplitm, vcl aliter fnijjcfcriptum,quam diftum admaiorem eautellam prefati
dues Tr. fuperius obligjti ponte , & ex fcientia iurauerunt ad Santfa Dei
Euang. taftis fcripturii S act , omnia, &ftngulafupsta attendere , & obferuare &
in nullo contrafjcere , vel venirefub pena pred. & preftitifacramenti & hoc profatisfatJione , & emcnd.ttii'ne certe quantitatif pannorum , & fitftagnorum pred. fiU
Theodosij accep:ofum de domo vin nob.Ser ^/ lacobide Tr.per quofdam Trag.
& fententiat.per R.mmD.l5em tune Efum Zagrabien.& ficarium Regium in paiti Dal. & Cro. que fententia lata fuit per pref. D Efum Zagrabien. fuit confirmt
fer Hegiam Maieflatem Hung.
Di Trau.
367
munira ricorrer modi inoliti per fatisfare alii debiti contrat nelle palate
diflenfioni .
Rolliuano in queto mentre le fconde reuolutioni d'Ongaria da me nella_
predett'opera riterite, che ufdtaronp anco in Croatia, e Dalmatia di nuoup
la attion Bofnefe; poiche haucndo Sigifmondo nclla fu prima venuta Knino voluto catigarc quelli , c'haueuano hauuto parte nella morte dlia Regi
na Eliftbetta,e percic^confifcati li beni diucrf Zaratini,e tra quefti Ludouico de Matafari , che'benche abfentcconf'eruaua il titolo di Cont di Trail,
come nel Mcmoriale di Paulo Jegge ; fece perci il R varie dite in diuerfi
luochi di Croatia, dimandando fufidio di genti, e daan', efe benenonf
troua memoria done fi radunaTero , trouaf pero nelli Confegli di Trau, ehe-
Ji 26.Maqgip IJ97- perla vennta del R doucfl- cllcr apparccchiati danari,
&inquelfidiSibenicoli8.Npuembre fuflequente , che per la venuta del R
Sigilmondo doueflero li villici dar 1 2. bou , e 50. caftrati , e per ogni cafa_,
vnagalina,e g.oui, eli 14. Gennaro 135)8. che fiano mandad Ambaciatori
Knino al R, e che fe venifle Sibenico li foflero donati 500 ducati d'orp in_.
vnatazza di valor di 20. duc. furono anco pi volte contribuiti danari da_
Traurmi al Bao , e mandati baleftrieri ; e perche li Bofnefi s'erano vniti con
Turchi , Sigifmondo ricerc li Dalmatini , che l'imiiaflero balcftrieri , come
dalla lettera fcritta Traurini regiftrata nella predett opera De Regno Dalmatiz ? Croatia: al lib. 5. cap. 3. apparue & all'hpra li Traurini gl'inuiarono 20. baleftieri li 25. Aprile ijpS.per vn mcfe, e li Sibenzani li 6. Giugno 22.
baleftrieri.
Ncl medefimo tempo ritornarono pullular fofpetti tr le fattioni delito
Citt Maritime, & in Spalato cominci il tumulto Ji 22. Giugno; con la qual
occafione , eflendo ate fatte il medefimo giorno certe ingirie al Commun
di Trau , che non vengono efprefle quali foflero ; perci da Damiano de Naffi Cont di Trau, Giuaici, e cinque Saui; elctri fu comandato Doymo lacxa, Mattio, e Francefco fratelli, e figlioli di Pictro Matuglich , e Mari
no de Cuteis da Spalato , che doueflero partir da Trau , li 27. del mdefimo
mefe fegui la fottofciitta fentenza .
1398 Ind. 7 die 27 wcn.litni; . Cum hocfit quod not Damianus de T^ajji de ladra
Comes Ciu.Tr. die 25 prefentu menfispofl ^ iaiffemus extra pont terr*
firm<tfpaciatum vna nob.virif Ser Ceg* Jofeph, Ser lobi , & dura reuerteremur verftti Ciuitatem > & eramus ad caputpontii terne firme, vnu cum diui , Ser
Ciga, & Vrfio, T^icolaus Stepi Diiymi mis Trag, venit ad noflram prefentiam , &
nobu dixit irato ammo , &fuperbo > quareexulattit Lupolacich , & nos eidem T^icolao refpondimtti quod nobu placet , & diffus T^ic. nobis dixtt non babctis libertattm , ipft non tbunt , & not tune diximus eidem Jjcolao ipfi tbunt , & d. T*Jc,
dix!t non tbunt, & tune eidem f^c.mandauimus,quodfubpena lib-, paru, ire de.
beret ad domum fuam, & quod de ipfa domo recedere non deberet abfque nora licentia, & mandatofub penaprediffa , &faUo eidem diffo precepto ipje T$e. a nobi re
ceIt cattfa cund Domum , & dumfuit ipfe T^/c. adporiM difti ponti vbifedcbat Ser
.'. anatas de Cafoftis Index Cois dixit eidem Ser Donato vos exulaflt Licendilcich,&
: Donatas eidem repondit, fi che l'hauemo bandiz , &"dfnT4.ic. refoondit
. \\\ non andar, & d.Ser Donatas dixit >elli andar, e anche ti andaratic le te_
le le comanda, & d.^c.refpondit eidem Ser Donato , e tu menti come traditor,
clli
}68
Delle Memorte
elli non andar al to defpetto, dicendo diflu T^colaus verba pred. invillipendium ,& vitlupertumnvftriComit tus, & regiminis Tr. quifjctcm MaiesJ. Regs
yngarie in bac parte reprefentamus , & confiant predifta omnia, & fingula ditta
fuijfe, U" effe partira confeffione d.l^colay, & partir legit.fcrit.probat.pro vi h<tct
& alia in nolis voftris , & noflre Curie latas continelur , & adboc vt d. T^ic. de nobis non prsumt dicerefimilia , peiora ; fed vt eius ipftas pena alijs tranfeat iru
exemplum . Ideo nos Comes antediflas Marinas Petn Donatas de Cafoftis , & ~
thens Tetri loj'eph ladites dicimus, condemnamus,&fcntentiamus, quod dittus T$coau'fit onfinalus extra .& diftnftum Tr.& Sminus perfpattum duorum men
fium prox. vent, incipiendo die 29 presents menfis , ita quod durante tempore dittornmduornmminfium d.'Nj.cotausnon audeat, prefumat ventre citra Sminsij
verfus SpjLit. vel Cpfatn , jed vitra Sminsij pojfit ire quo voluertt fab
ib. 200.
E come , che dalle parole cfpreffe nel volgare fi conofce , che commoffi gl'humori de Cittadini s'incolp-uano di gi di tradimenco , cos fegui nel mcdefimo giorno in Spalato aperta feduione, nclla quale firono vccificerti
Cittadini, & altri cacciati fuori,li quali fuggendo Trau il medefimo giorno
li fu permeb di poteri iermare , com'anc a tutti gl'altn, che fuggiflero per
l'aunen ir .
In quefto tumulto di Spalato s'interefs il Conte di Cetina, che di gi s'intendeua con Heruoye Voyuodadiltoha, che rifedeua inKelmo horadettoHerzegouina, li quali tauorendoii tuorufciti , feguiuano vari fattioni,
che da Paulo nel uo Memorialc vengono rammemorate , e fe bene in quelle^
s'intereffarono li Traurini , nondimeno in Trau non fegui dilurbo di conflderatione .
Andaua in quedo mentre Sigifinondo necefitofo di danari eftorqtiendone
quanti pipoteua dalle CittdiDalmatia, e come che da Trau nelloftato
potiero, rfel quale trouauanepoteuacauarpochij cos con l'occafione,che
gl'Ambalciatori di Spalato vennero tronarlo per dargli parte della folleuatione feguita li fece confentire di contribuir ducati 3500. d'oro per la fefta_,
diS. Lea 1 398. eperciofii fatta la talla dellaCittde doi lldi per lira , e^
l'elimo afcefe alia fomma di L. 4421 5. 5 . e l'anno feguente volle reftituir Pa
go all Zaratini con lesborfo di 40. milla ducati da ffer pagati in diec'anni ,
che ppi anco dclufe ; come racconta Paulo : onde con quefte maniere di trattaredifguftandomolti, andaua perdendo il crdito, ediede occafione all
mal contenu d'vnirfi col Re di Boina tauor di Ladislauo Re di Napoli ; e fi
nalmente confpirando con gl'altri li fglioli del Palatino Gara , ch'erano fuoi
intimi , e Bani , e V.Bani di Dalmatia , e Croatia lo tecero prigione , como
icriuono gl'hiltorici Ongari; ma non cfprimono il tempo dellaprigionia, o
vencndo otato nelli Confegli di Trau li 16. Febraro . fofle diferita_
l'ambafciata delinata per Ongaria, fino, che fi fentifle altra noua ,' & all 22.
dclmcdefimomefe; cneeflendo ritornaro alia Contea per il fecondo anno
Damiano deNafi, non felipoffiopporre , che non oH'e confermato dal
Re; fipu da quefte note congietturare, che per la noua dellaprigionia del
R e fofle diferita l'andata degli Ambafciatori in Ongaria fino che fi riccueTo
maggior certezza dell'auuilo , il quale hauuto fofle poi vietata l'oppofitic -.c
al Cont fe non fof.c confermato dal R, , che ftando prigione non po:c: -,\ ,
onfermarlo ,
Di Trau.
Nel principio del tumulto di Spalato , fi come quelli nobili , che fu^girr.
no fi riconerati conli loro dipendenti in Tra, cos quclli, ch'eta.
no rimati dentro haueuano ricercato li Traurini d'vnirfi in lega con loro,
che li fu denegata li 29. Nouembrc 1398. & infierne procurato di tratta.pace tr loro, e grdtrmfcci , come fecero anco li Sibenzani , eliTrau
rinifeccroinftanzaauanti il Re, che caftigaHe li colpeuoli della folleuatione non incolpaiulo alctma dcllc parti per non moltrarf partial!; nondimeno, opera le^a denegara, o per il ricoucro de fuggiti , nons'aitenn?.
roliSpalatini d'infcltar con barche il territorio di Tra; perci ftirono etpediti Ambafciatorid Chlifsa, e Spalato \ii6. Gennaro 1399. e perche egui poco doppo la fopr'accennata prigionia del Re , tanto maggiormento
s'irritarono gl'animi d'ambe le parti: onde fncceflero danni viccndeuoi,
de quali tra le fcritturc di Tra fi trouano alcune meraorie.ch'in'foftanza con.
tengono .
Che gl'eftrinfeci di Spalato vniti con Traurini depredalero doi volte la_
Villa Crueuiza, el'Ifola di Vragniza, ch' erano dell'Arciueicouo , leterre dell'Abbatia di San Stcfano , e'delle Monache di San Benedetto , ammazzate , e ferite le genti conduceflTcro la preda , e gl'animali Tra , coins in_.
luoco ficiiro ; onde l'Arciiicfcouo , Abbate ricorfidaKBano, otcennero
lettere citatoriali contra la Communita , che douele comparirc alia ua pretnza Knino ; alie quali li Traurini ritpofero , ch'in vigor de Priuilegij Re
g) non erano obligati di comparire al tribunal Banale; ma che, chipretendciKi alcuna cofa da loro doueua compatir auanti U Corte di Tra , e profcguir il gitiditio fino alie due fentenze , e quelle feguite chi fi fentiTe aggrauatopoteua appellarfi; m al tribunal Regio immediate, e non al tro .
Onde comparb'l procnratore dell'ArciuefcoHO auanti la Corte di Trau infto per il rifarcimento de danni fatti , e Grifogono de Zadulinis Cont , con
Ciga di Giofeftb , Mladin di Nicola , Simn di Nicola, eGiouannidiMartio Michaelis Giudici terminarono alia prefenza di doi Canonici di Kni
no, e delli Nobili Gregorio Budoeuich de Vfulize, ePietro Racich huominiRegi) li 6. Luglio 1400. che 12. Nobili Traurini doueflero giurare_/
folennemente fopra'l Crociffso, efcrittura facra foprala pianca rotonda
in piazza, che'l danno , che s'aflerina fatto non fofle flato fatto dal Commu
ne, o verodifuordine, e non giurando reftafle il Commune condannatoin^oo. ducatid'oro; ma giurando reftafll- aiTolutodaU'iuftanzadeirAr
ciuefcouo , riieruandoli ragione contra ogni particolare , ehe conftar poteffe, che haueTe fatto'J danno .
Li 12. depiitati al giuramento comparuero all'hpra deputataattorno !.x_.
pianca rotonda; ma pcrche'l prociu atore deH'Arciucfcouo era parti to, non
volendo aucntire alla fcntenza , non giurarono , e l'Arciuefcouo di inioiio
comparue auanti'l Bao Paulo, e rinou la vccchia prctcnfione de confini , &
R,
j 70
Delle Memorie
Di Trdnl
371
Eodem anno 1 401 die ' 4 Jrebt uarif Spalaten.intrinfec vna cumgentibus V.
Bant fcil.Clien. Toglicien.&alijs combureruntmolendina , & quaft toturn trrico
rium Trag.& predatifunt multa animalia eorum, ac multasgentes captiuauerunt in
ter quos fuit captmpresbr laiobm Canonicum Tr. & die Veneris 18 martij eiufdem
anni retro ctffit ipfagaleota U portum dulla pereofdem Trag.
Pochi giorni doppo Ii fopradetti danni fatti da Spalatini Traurini fegui
la pace > l'intrumento della quale fi troua originale col figillo pendente*
del Commun di Tra appreffo'l Signor Girolamo Cindro in Spalato del feguente tenore .
In Chrtfti no: am. *An. nat. eiufdem 1401 Ind.9 Reg. Screnifjimo "Principe , & D,
Sigif. &c. temporibusquidem R.mi in Xpo pat. & D. Andre D. G.Archi. Spalat.
M.'i Viri loes de Gara Hon. Com. Ciuit. Spat. Egregij & nob- viri D. Tauli Machalieh Regnorum pred. Daim. & Cro. V. Bani , non C ime. Spal. bon. Totis nobh
liumq. vir. D.U. Staniche lois , Vjcole Crefle , & Crifiani Marci lud. honor. Ciuit*
pred die 1 3 men.febr.
Cauernofe arboris pomum , quo primus humani generis deceptusEua extitit me*
ante poeritatem norm guflu confimili tojjicauit ; vnderamufculi vitiatis ra
diebus propagan, vitijf carerenonpount, quare in ortginariam hbimar culpa/ru,
& rcflexibiliter protoplafli iaculis vulneramur, & lictt Dei, & hominum me
diator pofl incarnationis xnifterium primo appofuerit vulneri medicinam , eiufdem to
men humani generis inimicus laborat nihilominus & molitur continu pacem inter
fitios adoption!s effufam fraude deceplibtli perturbare ; vnde inter Commune Ciuit.
SpaLet homines Ciuiueiufdem ex vna parle,& Coe Ciu.Tr. & homines Ciu. eiufdem
ex alteraparte occaftone multorum fpoliorumcombuflionum , incendiorum & dapnorum hinc inde fatlorum tantum fcandali materiamfeminauit , quod inter vtrafque
Ciuitates guerra maxima e exorta . Ule tarnen qui em , & humilitatem dilexit,
& inter fuos Apofloios predicauit , quibus in hereditate dimifit dicenspacem meant
do obis , pacem meam reliquo vobis vtrafque Ciuitates pred.ad ipfam pacem pais,
remifonibus ,& conuentiontbus infrafcriptis humiliter inclinauit. Hinc efi quod
R.n*' in Xpo pat. & D. Andreas mifer. Diuina Archiep. Spalat. profe , & fuis fucceff. & vice , & nom. fute Ecclix Spalat. ac aliarum Ecclefiarum , & monafi.eidem
D.Arcbiep.fubieft.& nob.viri D.D.loe s Marini,& Deffa lacobide Spaleto Sind. "
proc.Cois & hom.Ciuit.SpaUhabentes ad omnia & fingula infracta plenum, &grle
mandatum grali Conf. nob. Ciu. Spal. vt de dio mandato patet publico Sindicatu ,
& procuratoro instrofcripto,& publ.manu Iacobt q.Vbertini de Tuglienftb. de Pla
cera not.iur.C01s Spal.pred.mi.Ind.& die 1 men.febr.fupti a me not. infraso vifo,
et lefio recomendato per literas recomendatitias regiminisSpaleti ib i datis die i^dii
menfisme not. infraso vif.& lee.pro fe tpfts,& vice,& nomine difii Cois,& homi
num Ciu.p ed.ex vnaparte,& Reu.in Xpo pat.D.Grifogontts mifer. Diurna Epus Tr.
profe,& fuisfuccejf.& vice,& nominefu* EccIa Tr.& aliarum Eccl.& monafl.d.
Ciu. Tr.ipfi D.Epojubiefiorum , & idem D.Grif. Epus & nob. viri Di Ziga lofepb ,
'Paulus MarmifMirfa Maurificla Tetri Micatij S india
& hominum
Ciu.Trag.habentes ad omnia, & fingula infrasta plenum ,grale mandatum Tr.
vt de ditto mandato . . . .Sind.& proc.Franc.de DobrolioCiuis Beun.not-iur.Cots
Tr. u predifits mili. Ind. & die febr. me not. infraso vifo , & leo
retomendatitijs DDrComitis & Ixi,Cin.Tr,ibi datas die x inftantis men.febr. mi.fupsti
a 2
me
372-
Delle Memorie
me not.&c.vif. & lec.pro fe ipfis , & vice & nomine Cois , & hoium in. Tr. ex
alia parte mediante interpofttione bortamine,& trafiatti Egregif & nob.viri D.Tau f.Banifupstipro bono , & pacifico flatu cmodo , & vtHtate vtrarumque Ciuitaturn Spal. Trag.predifiarumfe interponentis ad infmfcriptampacem; ad infrafcriftalque remiffiones , comcntiones , & paila de eorum propria volntate [olemniter
de unt .
Trimo V d.quod modo, & deinceps omnes,& ftnguli Ciues,& difln finales Spal.
$ iibrre,CF fecuriter cum eorum bonii,mercibu,rebu,& fine,ire m Cim. Tr &
j,*r e.ti? (<ifi>-fil'm,ibiq.flare)& libere redire ad eorum libitum voluntatis , & con
uertv vs,& fii-j.ul- C<kis,& diflrifi.'alfs Trag pofjint iiber.& [ecurtrr cum eorum
bonis .nnbus,& fine ire m Ciu.Spal.& per etm dir.vbn\.are, & redire ad eorum
libitum voluntatis . Item quod omnia, & finguiafpolta . combuftiones incendia,
iniuriA, & dapna, & omnia crimina, di lifta parna , & magna , offcnfof , & excejfus
generis cuiufcumq. commta, & perptrala , tarn per mare quamper terram per
Tr.feu per homines & diftr- fiuates etufdem in dilrifiu Spal. & per Spalat.ad prefens
ipfam Ciuit.Spal.regentes feu per ipforum homines ,& dirifiuales^t alios quofcumq.
quifuerunt in eorum comitiua contra Tr, vfq. in prefentem dicmfafia , & commiffa
in dirifiu Tr. & Spal. principio prime nouitatis occurfa in Ctmt.Spal. que fuit iru
1 398. vfque in prefentem diem remittantur , aboleantnr , & caffentur , & ex nunc
pro cais abolitis, & remiffis habeantur . Et quia per difias Coites, feu fpecialcs perfonaseai undent perpetuts temporibue nulla fiat ruent to de predifiis: facientes difii
Sindici , & procur.Spalat. & Tr. ad inuiccm vna pars alteri , & altera altei i notai-
feruatis difiisSpalat. omnibus ,& fing, iuribus , & afiionibus qu , & quoi difii
Spalat. babent , feu habere poffent contra omnes , & fingulos Trag, qui die -Xbris
proxim pret.intrauerunt Ctuit. Spal. & contra eandem Ciuit. venerum ad deflru.dioncmCiu. eiufdem; qua iura, tir afilones d difiis remilfionibus pemtus excludantur , r excluja effe intelligantur . Item quod fiat generalis remifpo de omnibus,
tirfingulis damnis , fpolijs , combufiionibus , incendias, & offenfis laus fafits ,
tifpetpetratis per Trag- eorum diilrtfi. in dirifiu Spal. tar.tum in villisvid. &
poffeff. bonis, Trebue, & hominibm Ecclefta metrop. Spalat. tir aliarurn Ecclefiar um tir monal. tempore di fie prime nouitatis citra . Et conuerjo fiat
generalis remiffio de omnibus, & fing, damnis fpolijs, & combuil. incendias,
& ojfenfi illatis ,fa fiis, & perpetratis per Spalat. tir eorum difln finales in dirifiu
Tr. m villis vid. tir poe. boms, & rebus, & hominibus Ecclte maioris Tr.tir ala
rum Eccle).& mona.Ciut.Tnd, difio tempore difie prime nouitatis citra,& ex nunc
pro rcmifs, & cais habeantur,facientes difii Dm Jtrcbiep. Spal. & Epus Tr. nomq.f.* vnus alteri, & alter alten finem remijjionem refutationem ,& pafitim de vl
terius in perpetuum altqutdnon petendo de predifits , feu aliqiio prcditlorum., inteliigendo mhilominus , & declarando , quod in difia remiffione non apmhendantur i
includahtnr, quinimo potius excludantur , & exclufa effe intelligantur lacs, queflwnes , ville jtlbohe cum depeudentibus , & connexis ab eifdem pro quibus Ecclesijs , & monafler. Spalat. d. D.<Andr.^rchiep.& d. Sind. Spal. vice ,& nom. d.
Cou Spal. promiferunt de ratihabition, &e couuerfo pro ipfis Ecclcsifsmon.Tf.
d. D.Epis Tr.& d. Sind. Tr. vice, & nom. d. C ois Tr. promiferunt de rati bahitione.
Item quad oes, & finguli proceffus aulles , & criminales fafii per , feu regi
me Trag. & Qtnne & , quod ail um effet pergrile conf. Ciu. Tr.Jeu pi r alios
liber.
DiTra.
375
Ubertatem babentes diclo eonf., vel per curiamfeu regimen ciufdem Cin.cotra quofcumq.& diritluales SpaUam laicos, quam clericos & contra eorum botta mobilia
& abilia ditla nouitate > citra cafTentur , aboieantur , & remittantur, & pro caffts , & remiffls habeatur vigore diutorum patlorum . Et omnes & fingir
liproceff.ciuiles,& crimin.fatliperCoe, feu regimen Spalati , &omneid, & te
tum quodalumeet per grle conf.d.Ciuit. Spal. jeu per altos Ubertatem babentes
diao Con/, vel per Curiam , feu regimen ciufdem im t. contra quofeumque tues
& diritluales Tr. tarn laicos , quam clericos , & contra eorum bona mobilia , &"
ftabdia ditla nouitate citra caffentur , & aboleantur , & remittantur , & pro caffis , & remiffis babeantur vigore diSorum patlorum . Item quod Cot Tr. debeat > &
teneaturreituere , & reflitui facer Coi Spal. omnes , & (inzuios villanos insula
Sioltdt, cum omnibus ipforum , ac etiam aliorum quorumcumq.oonis, rebus , & animalibus ditla infula accepta > &leuat'vs, &fialiQuis ipforum villanot um )ponte
nollet in ditlam infulam reare, quod d.Coe Tr.non debeat eum,veleos in eorum Ciuit.
feu diflr.modo aliquo retiere . Teneatur etiam d.Coe Tr. & debeat in continent! Iibere relaxare homines Spalat. ibi captiuos exiflentes .
Item quod Tr. tarn Ciues, quam dir. & habit. Tr. vel in dir. modo in an
tea nullo modo, nulloq.auefito colore debeant facer , feu fierifacer aliqua dapna,feu
predationes palam , Vel occult in dislritlU Spat. & fi aliquis Tr. feu habitantes Tr.
velineiusdiftr. feu aliqui ibidem fe reducentes , ant de Tr. vel eiusdifir. exeuntes facerent aliquod damnum, feu predam in dir. Spal. & tales delnquemes iuxtaeorumpoffecapipoffent, quodpuniantur , & puniri debeant ficuti ditla damna
feciffentindifiritluTr. & fi api non poffent, & eorum bona mobilia, feuflabilia
ibidem reperiantur, quodfuper ditlis bonis fiat im ftimm.trium dapnapaffis, &
conuerfo quod Spalat. tarn Ciues , quam diflritluales & habitatores Spal. vel iru
dir. modo in antea nullo modo nuUoque quefito colore debeant facer , feu fierifacere aliqua damna feu predationem palam , vel occult in dir. Tr. & fi aliqui
Spal. feu habit. Spal. vel in cimdifiu Jeu alij ibidem fe reducentes , auf de Spal.
vel.eius dir. exeuntes facerent aliquod damnum , fen predam in dir. Tr. &
tales delinq-cntes iuxta eorumpoffe api poffent , quod puniantur, & puniri de
beant fient ditla damna feciffent in diritlu Spat. & fi capi non poffent , & eo
rum bona mobilia , feu abilia ibidem reperiantur , quod fuper ditlis bonis fiat ius
fummarium dapna paffis . Item quod Tr. debeat mandato D. Tauli H.Bant iru
perfona D 71 Regis , & Banifra dies . idem D. V.Banus Tr iuerit ex
peliere & repudiare Ciuit. & diritlu Tr. os , & fingidos exititios Spal. & eo~
rum familiares exceptuatis dominabus & filijs t % annis infra , & quod nullo tem
pore palam , vel occulte debeant aliquos exititios SpaLnec eorum familiares recepta
re vel retiere in Ciu.Tr. vel eitts diritlu fine licentia , & expreffo mandato eifdem
Tr.fatlo,velfaciendo per literas D.t^Regis & Bani hoc efl per vtrafq.literai eorundem in futurum fiendai . Item quod Spal. debeat & teneatur relituere ipfis Tr.
oes, & fingulos captiuof Tr.vfq.in prefentem diem captos, quifunt nunc in Ciu.Spd.
totam predam ipfis Tr.in eorum diritlu acceptant vltrima vice , vid. illam predam ,
qux ad prefens efi per manus D.V.Bani .
Qttam pacem, quai remiff. & palla , & qu* omnia, & fing, fupsta in fingnlis capitulis hums contrarius contenta ditl& partes adinmeem ipulantes vna alteri , &
altera alteri vice & nom.q. f.* promifs. - fub pena duc 5000 auri . , . .cuius medie
tas,fit Camer e Regalis,& Ban. . . Iubentes dill* partes depred. duo fierifimilia insirapub.vnumvid.manumeiFran.not.infrastidan.d.CbiSpal.cumfigillo . . . . %
& aliud
574
Delle Memorie
& aliud manu Mag.Tbome q.Collutij de Cingulo not. tur. Cois Spal. " um de
preditlis omnibus, & fingulis rogaUdand.d.Cois Tr. Aafuerunt bec in Ciu. vcteri
Spalat. inaudientiaArcbiep.Valat.pref.Reu.inXpo pat. D. Antonio mif. Diuina
Epo Seiben. yenerabdique viris D.fte Laut. Abb. mon. S. Laut, deprope reglan. D.
Damian/ Varuosij prbri , & Can. Spal. D. Sogdano Domint a Can. Spal. D. Tficolao
Carlieb Can. Sctb. DMichaele Budtslant presb. Can*Scib. D.TSljcolao Stepb.Can.&
presb. Trag. nob. viro Ser Marco Domtnici , & Ser Stephana Stagni de Spalat.
tejiibus ad premia babitis vocatis , & rogatis , & nob. viro Ser Marino
Duymi de Spaleto confiliario examinatore . Ego Marinus Duymi Confiliarius ,
& examtnator .
Cosi dalla neutralit , che da principio profeflarono Ii Traurini fiirono
trafportati alia partialit , ed inheme con Sibcnzani , e Cetinefi tentarono
di far rientrar Ii Spalatini; il che efsendo malamente riufcito fi tirarono adoffo lo fdegno del Bao di Sigifmondo , che creato Conte di Spalato , & il V.
Bao Podeft li protegeuano; onde doppo patita la depredatione della..
campagna, & abbrugiamento de molini a conuennero accordare nella ma
niera deferitta nelli oprafcritti capitoli ; oltre di che furono contribuid ad
efso Bano duc. 200. d'oro li 8. Marzo fufsequente : li quali gli deuono efser
ftati dati per pena , fe bene non viene ci efprefso , & il medefmo giorno f
jimandata la Galera Zara con ringrat iamcnto.che vi capit li 18.de] mede
fmo mefe , come feriue Paulo : e come che nella pace vengono mentouati li
vicendeuoli danni , e prigionie ; cosi viene efprefsamente ftipulato, che foffero Iicentiati gl'eftitij cn'erano ftati caufa della guerra ad ogni richiefta del
V. Bano , dal quale hauendofi riceuuto lettere li 28. Marzo , f decretato di
dar ogni buon Configlio ad eifi efititij & inuiarAmbafciatori doue inuiaranno gl'altri Dalmatini al trattato della pace ; dal che il conofee , che fi far
trattato di far pace trali eftrinfeci, & mtrinfeci di Spalato, la quale pero
non fegui all'hora, m in altro tempo, come fi riterir pi auanti ; fu anco riffoluto nel Configlio li 2o.ApriIe di pigliar ad interefse di lo.per cento li 100.
duc. che mancauano di pagare gl'nredi Teodofij , e ch'in ogni maniera fi
douefse ricuperare il braccio di S.Giouanni , ch'era impegnato Zara : cosi
prima le difsenfioni tr Cittadini , e poi la guerra cos vicina con Spalatini
haueuano ridotto la Citt in ftato molto pouero .
Fluttuauano nello ftefso tempo le rifolutioni dell'altre Citt della Dalmatia poiche in Zara , fi come per la refidenza , che v'haueua fatto Carlo pa
dre del R Ladislauo con Margarita di lui Vedoua, v'erano molti fuoi dipendenti,cosiperleconfifcationiiguitedoueuano efseruene degl'altri, cho
difguftati di Sigifinondo , inclinafsero al partito contrario , e per la denegata reftitutione di Pago , douendo concorrer nel difgufto l'vniuerfale della_
Citt, fopragiunto l'auuifo della fua prigionia , e la'venuta del R di Bofna
KninofecerifoluerliZaratini d'accoftarfi al partito di Ladislauo per recu
perar Pago, come fegui .
In Sibenico variarono l'inclinationi , e fe bene, alcuni Cittadini fofpetti di
nouit , fofscro confinati fuori della Citt : tuttauia la Communit non fi rifolueua a dichiararfi : vedendofi queftaperplefit nclli fragmenti de Confcgli di 25. Marzo 1399. doue f decretato , ch'il Cote nuouo fofse elctto di
gente Latina , e non Dalmatina, e che fia referitto al R di Bofna , e euftodita
Di Tra:
575
ta laCitt; e poi li 25.Giugno reuocata efsa parte,& eletto Filippo de Georfijs Aminiglio di Sigillnondo per Conte; e li ay.Ln^lio eletto P lulo fcrittor
elMemonale , ch'era del parnto di Ladislauo , corne dal medefimo fuo Memoriale fi fcorge.- finalmente liy.Maggio 1400. confentito d'vnirfi co'Zaratini.ancorche gl'altri Dalmatini non s'vnifsero , e concefsoall'iftefso Conte
Paulo autorit di pacificare gl'eftrinfeci di Sibenico .
LiTraurinife beneeranoin lega con Sibenzani, e Zaratini; tuttauiatenendofiSpalato,eChlifsanel partito di Sigifmondo, non ardiuano dichiararfi del contrario partito: anzi all richieile del Conte,e Caftellano di Chliffa H andarono fomminiftrando biade,fale, e vino per vicinar bene : il mefe di
Maggio i4oi.com'anco nel insdefimo tempo ncercati da Michiel Stno Do
ge ai Venetia , rilblfero di pagar certi danni fatti all barche Venetiane da_
particolari Traurini , dalli quali douefse poi efser rifarcito il Commune,e ne
legui 1 pagamento Andrea Bembo Capitanio Genrale del Golfo li 20. Ottobrei4oi. eiduc. 97. emezzod'oro. EGio:figliodeira)troGio:Contedi
Cetina,ch'aderiua alla fattion Bofnefe haueua con quelle fomento moisi la
pretenfione degl'aiianzi de fuoi falarij dlia Contea ai Tra del i 394. ricorfi
perci li Traurini da Sigifmondo ottennero lettere dirette ad efso Conte- ,
chenonlimoleftalse.'im fprezzandoleegli, eminacciando incurfione con
tienne alla Communita li ^.Giugno 1401. mandar il Vefcpuo per trattar feco
aggiuftamento, e con l'sborfo di mille lire s hebbe da lui la quietanza di tutte k fue pretenfioni li 7. del medefimo mefe : & il Conte Gip: vnitofi con^
Tuertko Laticich , e Heruoye fece inltanza per parte del R di Bofna , che s'derifse al fuo partito, md gli fu rifpofto con parole generali, & alla richiefta
del medefimo R li furono inuiati Ambafciatori Knino, & al ritornp loro li
7.Settembre delibrate di mandar Ambafciatori inPnglia aille Ladislauo ,
miando li mandafsero gl'altri Dalmatini, e perche nel medefimo tempo il
Conte di Cetina riccrcaua, che fpifero inuiate barche per impedir le vettoua
glie al prefidio d'Ongari, ch'era in Almifsa fi fcufarono li 7.S:ttembre di non
hauer Galre , ma per non difguftarlo li mandarono vna cafla di Veretoni , &
vn mozo di poluere da bombarda , & all'incontro al mello mandato da Fi
lippo Amiraglio , che portaua buone noue del R li j . Ottobre li furono do
nate lire 20. e quelle noue deuono eTcr tate , che ritornato Siginondo
di Bocmia in Ongaria facerte efercito per venir alie marine , e perchen
eflb Cont di Cetina haueui aflediato Chufla, e con tal pccafione occupata la villa Radofich furono deltinati Ambafciatori al R di Bofna per dimandarne la relaTatione li 9. Nouembre , & infilendo il medefimo Contc^ ,
che fi alzafle la bandicra di Ladislauo, li fu rifpolo li 21 . detto , che q liando
faranno li Zaratini, e Sibenzani lo Hirebbono ancor loro, & ad vn familire d*
effo Conte,che pprtaua auuifo, che fe gli fofle refa Chlifla , fu li 7. Dcembre
promefla la mancia, fe fi verificaua,e verifcatofi poi l'auuifo, furono li 2 2. del
medefimo concede ad ello Cont per munitione diChlifla cento galede di Vi
no : daj che fi conofce , che fi come li Traurini inclinauanp ai dichiararfi
del partito Bofnefe con li loro collegati Sibenzani , e Zaratini ; cos il ti
mor dlia vicinanza di ChliTa , ch'era in poter d'Ongari, li riteneua, la
quale venuta in poter del Cont di Cetina, li fecerioluer dicpncorrer
ton gl'altri al partito Bofnefe , e conuennero infierne con Sibenzani col me
defimo Cont di Cetina , & Heruoye , & in vn giorno medefimo otterinero
Aa 4
li
376
\Detle Memorie
Conten
Gioi
Di .
5 77
378
uol intrauenire depredarono anco vna barca Veneciana,perci il Doge fcriffe la feguente lettera .
Michael Steno D.G.Dux FenEgr.& nob. viro Comiti Tr.nec non prud.vim lui.
& Conf.Ciuit.eiufdem amic'ts diUfai & dilec. affeftum . Licet informaitfatis effemus
per querei am ,& examinational! faftam in Hinctijs de veritate iniuridt , & damni
iliati Bartolomeo T^igrifciolo , & Socijs ciuibus , & fidelibtts noftr'ts in port
per Gafparumq.TetiiComede Comis de Spaleto caput ,& aliosfuos focios piratai,
Atque predones ad valorem duc. 500 & vitra ; tarnen vt clarius , & matunus poffemus procurari [acere refeftionem , & emendam iniuridt , & damni pred. miftmus ai
artes nalm- nob. virum lacobum Corrario noftrum Capit.riparia Iflria tarn pro haendo clare , & ordinate venttem ret, quam pro procurando emendam iniurite , &
refeftionem damni, qui Capit. nofter riparia nobisferipfit quodfuit in Sibenico, & ibi
recuperan it aliquot ex mercantes , &re m derobatit ad valorem due. 1 6 vet circa
& Vlira hoc d.t egimen Sibentci fecitfufpendi pergulam vnumex dibits predonibm ,
& contra d Gafpat urn, & alios protutit fententiam corporalem vid. condemnauerunt
tos adpenampattbuli , pro vt non dubitamus vobiscjjc natura; poftea nofter difttts
Capit.fuit in Trag. & aidit d. Gafparum , & fciuit ipfum habere ibidem multa bona ,
aliud vob'u obtinere pomit , ntfi quod protuliftit fententiam ,in,& contra bona
difti Gafpari pro refeftione damni, & expenfarumjcd aliquam emendam iniunsjnec
refeftionem damni cum effeftu obtinere valuit : mifttetiam nobis d.Capit. nofter atteflat iones aliquorum ttflium examinatorum in partibtts Dalmatia , per quorum teftimonta , & per literat Sibenicen. regiminit , & alta fsti Cleri > & certifumm veram
effe queream diftorum noftrorum iuium , &fidelium damnificator um pro vt nobts
expofuerum, & Vitra hoc , quod vos datif reeeptum , & dtfendita piratas , & pre
dones prediftos , de quo miramw , conftderantes quod vos tenemus in amicos , & be
ne uolos, & trattarnus veftrates , & veflra nauigia amicabiliter, & fraterne , perfequendo eumnoflris galeis , &totnoftrts expenfis quemlibet ptratam prefumentem
violare , & perturbare hunc Culfum , & habitantes in terris fuis fuper ipfo , ymo ft
nultus amor vel caritasforet inter vos ,&nos , faltem ex inflinftu nature , & ordine
cuiuslibet legis, tm dmin*, quam humane debertis abhorere predones , & piratas ,
& ad txterminium ipforum attendere toto poffe ; qu* quidem quantum nobis molefta
ftnt& quam mali t alia poffemm patinon dubitamut vos pline cognofeere , & proptereavosrequirtmtts , & rogamus quatenm velitis , & placeat talem punitionem
facer de prediftis predonibus,& curfarijs,quod fit terror alus qui relient talia prefumere, & quod babeamos caufam mrito contentan .
Infuper quia debitoresfumtss prouidendi ad indemnitatem , & querendi refeftionem damni noftnrum Ciuium damnificatorum, & feimut ee in Trag.de bonis difto
rum piratarum ,& predonum inam er, & attent vos rogamus vt vobis placeat taliter prouidere quod difti damnificati habeant talem refeftionem damni fui, & expenfarumfaftarum m bonis diftorum piratarum , & predonum quod habeant mrito
contentan , habeant caufam ad noflros fauores recurendi , quos eis minime dene,
garepoemus cum bono) nro. Dat.&c.A.%4ug.x Ind. idefl 1402.
Et in vn'alta lettera replica , che per la parentela , e fauori , c'haueua cflb
Gafparo q.Pictro Com: de Comis , e Ii fuoi dipendenti in Traii non s'haueua
potuto conferuire la fatisfattione dlia fentenza > dalle quali fi conofee , che
gl'eftrinfeci diSpalato erano f'auoriti oltre modo da Traurinij perci gl'intnn-
j8o
Delle Memorie
Di T\
3S1
rium vocatum cum capellis, & Cmara inherente ipfius Synagogefub domo q.Kadouani Clementis cum omnibus & fingulis eius Curia iuribus , & pertinentijf, bugnii,
feu voltis, & alijs qutbu'cumq.fubfe fundamentisJ"J>rj iiixtafe pofttjs vbique ha
ben* pro metis ex parte Orirntts, & Uuri murum ipfius patatij jrmiebnlt , qui e
etiampro muro ipfi Cmitati,incipiendo exparte ^iquilonari turre , fiue domo Ci
priani Zanini per direum versus meridiem cum tota turfi, quaes! in ngulo ipftus
Curia&CiuttatKvfq admare,& ab ip(aturri,ex parte mansper direumverjus
Occidentem murus ipftus Curia et Ciuitati* vfq. ficut de diretloverfus ^iquilonent
refpiciendo. . . ipfa Domus jrcbidiaconalu,& Sinagoga circa viam vicinalem,
qua itur ad materi.u ex parte vero ^Aquilonal i e domus difti Cipriani Zanini,et via
Coif, qua tur ad Curiam >Arcbiepulem,& de ipja ad Ciuitatem verfus materias .
La torre dunque del canton dlia Cirt vecchia da Sirocco detta de Arfan
(delprofimo Arfenale, cunticamente v'era) haur feruito per la torre
principale creflo Caftello , e l'altra profima verlo tramontana del predetto
Cipriano ( hora demolita ) eriu per l'altra torre , & il reto del recinto d'eflb
Calicho s' eftendeua doue erauo le cafe demelite d' elfo Cipriano , e la_
Corte Archiepifcopale , che dalli Cittadini fu poi rouinato , come fi riferir
pi auanti , e con tal occafione haur perfo l'Arciuefcouato la predetta tor
re d'Arfan donatali nella fu inftitutione infierne col Palazzo da Seuero Cittidino principale dtlla dcfolata Salona , come riferifee 1 Archidicono al
capitolo dcimo primo .
Tune prenominatus Seuerus domic f,quoi in Spaleto fortitusfueratquido de infu lis redieruncdonauit Ecctefic cum turriangulari,&ValatioEpifcop\um iki
fieri flat nens: ibiq.vcwra bilis praful Joannes primitus habitare capit,
Etefiendoii poi nelli tempi dell'Arciuefcouo Bernardo Zanne
abbrugiato etfo Palazzo Arch iepifcopaIei mai pi reiraurato.il fito fuo, par
te ridotto in ltiada publica , e parte occupato dapartuolari habitant! in_.
maniera, che hoggi, (e ne difecrnono pochi veftigij nell'horto, ecafetta fa
bricate dall'Arciucfcouo Sforza Ponzoni .
Non hebbe ne anco il R Ladislauo alcun riguardo all'clcttione c'haueuano ttto li Spalatini del Conte Giouanni di Cetina per loro Conte perpetuo ;
m dichiar Conte di Spalato Aldemari feo fuo Amiraglio, dal quale liauendoli Trauriniriceuuti alcuni prcgiudirij , perci comparfi auanti effo
RZaraottenncroli?i. Agoftoconfernutionede'Priuilcgij, & an nullatione delle cofe fatte da effo Amiraglio contradi quelli, & hauendo alcuni
particolari imptrate lettere citatoriali regie contra la forma dcgli ftatuti, ffpedito Ambafciatore Giouanni di MattioChiudi, il quale lij.
Scttembrc ottenne , che le lettere imptrate tacita veritate concia bu,
forma delc leggi, ePriuilcgij poffino non efcquirfi fino miglior inlormatione .
Furono ncl medefmo tempo chiamati dal R Zara alcuni Nobili TrJUrini , che partirono Ii 9. del medefimo mefe, ritornati portarono aiunfo ,
ch'il R volcua fabricar vn Caftello ella Citt, Borgo; perci ii Comfigliol22. 14. Nobili quali diede liberta di maiidar Ambafciaroqal
RdiBofua, Heruoyc, &aluoue per ouiar in ogni maniera, che uonii
fabn-
Delle Aemorie
fabrics le eflb Caftello , e tra tanto furono rinforzate le guardie del Borgo , e
della Ctt , e fi diedero varij ordini per fortificar le mura, e fabricar vna tor
re nel Borgo .
La ftefla dimanda della fabrica del Caftello dene eflere ftata fatta anco Sibenzani ; poiche nelF Archiuio di Tra conferua I'inftrumento fatto in_
Sibenico tra Biafip di Andrea de Marin Caualicr Regio , e Giouanni di Mattio Chiudi Sindici di Tra , e Saraceno di Nicolo Giouanni Tauilich,e Nico
lo codo/jSmdici di Sibenico U 8. Ottobre 1403. li quali doppo vn lungo
prologo concludono .
"Primo quodtam Sibenici, quam Trag, eneantur, & debeut vnumCoe
cumfcitu alterius traftare, & ordinre cum Ser.m> & lU.mt Trincipe , & D. 7^. turali D.Ladislauo nclito Reg. fng. ac etiam cum D. Heruoye foyuoda & Comit
Joanne , & cum omnibus alijs tamproceribut, (uamfpecialibusperfonis, cum quibus
ipfis melius videbitur conuenire . Quod nullo modo , caufa forma , vel ingenio Cailrum aliquoftuefortilitiumat in predifiis Ciuitatibut, vel aliqua prediu. aut in->
dislnfiuearum,& vnaCotas fine alia aliquo modo caufa, velingenionon audeat,
ncc prefumat quicquam agere tra&are, vel componerefinefcitu & confenfu alterius.
Secundo quand aliqua neccejjta aderit , vel euenit Ciuit. Siben. quod Trag, teneatur & debeat ipfam necce/fitatem Sibenici reputare propriam, & ipfis dare totunt
auxdt urn , confilium , & fauorem denariorum , & gtntis, & omnium , &fingularum rerum quecumque ipfis eflent , & ertint necceffaria , r opportune nonparcendo expenfis laboribus , & damnis ,fed omnia communiter toerando, comunican
do , & participando in vita, & in morte, & tonuerfo Sibenici teneatur Coi Tr.
Tertio quod tarn pro parte Cois Trag, debeat turan adfacrofana li. Euang. concorditer amicabiliter , & cordialiter ota , & fingula in fimul contrastare, componcre,&
feruare, & femper interfe puram.finceram , & cordialem habere fraternitatem .,
omnibus, & per omnia, vnde fi aligis homo cuiufcumque fexus , vel condttionis
exiflat committeret , vel perpetraret aliquem delium in Ciu. Siben. velinciusdtflnftu ,& aufugeret in Cm.Tr.vel in eius diflrifiu , quodpuniatur & puniri debeat,
acfi deliffum comitteret in Ciuit. Tr.iuxta confuetudinem latuta , & reform Jt. Tr.
& conuerfofi m Trag, aut eius dislr, aliquidcommittereturfimititer Siben. punatur modo predtJo . Hc & de dcbitoribus inteigendo, qui effet Sibenici reputtt, &
reputare debeat modo CiuemTr.proCiue Siben. & Trag. Siben. pro
Ciue Tr.femper infpiciendo perfonam , dignitatem iuxta eorum qualitatem . Quarto
quod ft aliqua Cott.t prediftarum contra predica , vel aliqua predilorum perfe
alium, vel alias nderet , vel prefumeret aliquid facer , traare, procurare, vel impetrare,feu quocumque alio quefito colore perpetrare foluat quinqu Mil. duc. parti
obferuanti fine altqtio litisflrep tu . Et quod bxc compofitio , & fraternit duret, &
durere debeut per spatium quinqu annorum proxime futurorum die hodierna incoandorurn; promut. d. partes, " quellbetearum nom. quofupra interfe per foienmemflipul'&c.
Datum Sibenici fub apenfione figilli maiorisdiftt Ciuit. Siben. /1403. die 9
offub. Ind. xt
Di Trau.
385
era fuo Vicario" Generale col quak li Traurini confertiauano buona corrifpondenza , fpefo honorandolo con prefenti di| danari , & altrc vari cofo ,
comenellifragmentideConfeglifilegge; il fimi'e deuono hauer fatto anco
li Sibenzani > fe beneper mancamente de Confegli di quel tempo non fi rrouano memorie i onde fi pii congietturare , che qaefte due Citt concludcffero la foprafcritta lega, confidati principalmente ncl fauore d'eflo H ;ruoyc;
e come che egli auanci la venuta di Ladislaao fi difpofitore di tucto quello s'
operaua nelle Citt maritime , cosi li bni, che fi conSfcauano alli parriali di
Sigifmondo veniuanp donati per il pi lui , come fcriue Paulo , e li Spalatini , che pi de gFaltri pendcuano dal arbitrio l'hauetiano infirme col C
te Balfa fuo figuolo creato nobile loro il i.Marzo i403.&alli i^.donatilide
bni ilabili, e Ji 1 1. Aprilc al R di Bofna , e Conte Gio: di Cetm:i iftefanente; elegendodi pi quefto Conte perpetuo dlia Citt. Si fardunqueHeruoye contcntato > ch'in Spalato fi tabricaflc il Callello per quclli fini, che poi
fcopri ; ma di quelli di Tra, e Sibenico credibile, che n'hauefle diuerfo fentimento , e per conferuarfi l'affetto di qiiefte due Citt fard ftato il mediatorc d'ottenner la gratia da Ladislauo , come quelle , ch'era confcio , che bifognofo di danari poco tempo poteua fermari in Dalmatia ; poiche li Baroni
a'Ongaria ogni giorno pi s'andauano aggiuftando con Sigifmondo , il quale haueua in quelto mentre prefo Vicegrado, e lafciato" iui perGouernatore Carlo Conte di Corbauia fi era fatto coronare in Alba Regale, & ailediaua
Strigonia , corne confia da vna fua Jettera fcritta Ragnfei,regi(trata nel fine
del loro ftatuto di 6. Settembre i-joj. onde conofcendo Ladislauo infruttnofa la fu dimora in Dalmatia commcio penfare al ritorno in Italia , doue ha
ueua maggiori , e pi certe fperanze d'acquifli , la quai congiuntura riufci fauoreuole Traurini , che li 1 2. Ottobre deliberarono di donar ^oo.ducati d*
oro al R Ladislauo , il fimile deuono hauer fatto li Sibenzani loro collcgati;
poiche vnitamente ottennero li ip. Ottobre 140^. da Ladislauo la dichiarane , che non fi fabricaflero fortezze in quefte due Citt , e loro territorij , che
regiftrata nella predett'opera al cap.4.del libro 5. & auanti , che fi partifTe^
fece rinouare li giuramenti di fedelt in mano del Conte di Troia in Spalato
li 1 3. Tra li 23. Ottobre, &alli . delmede/mo furono eletti nel Confeglio di Tra Ambafciatori per portar al R Ladislauo li fopradetti joo.ducati , & alli 2 1 . prefo, ehe per la venuta del R foiTero apparecchiate le cofe neceflarie ; non fi s pero le vi capitafTe , & credibile di no i ma ehe andaiTe da
Zara dirittnra in Puglia; poiche confia , ch'allip. Nouembre fi trouaife in_.
Napoli. Hauena egli voluto auanti il fuo partir rimunerare Guido, &A1uife tratclli Matafarri nobili Zaratini,a quali Sigifmondo per Paderenza c'haueuano haiiuto col R Carlo haueua confifcato li bni , perci li 5. Ortobre_
1403.11 fece donatione dell'ifole di Corzula, Lefina, LiTa , e Brazza , regiftra
ta nelle note al Memoriale di Paulo , ma come per lo pi auuiene , che fe concefioni degli^Stati fatte ' perfone priuate foliono cifer impedite da pi potti,cosi fegui all'hora; poiche effendo ncccllcaro Ladislauo valcrfi delk torze , & autorit di Heruoye per mantener l'acquiflo di palmaria , gli conuenne per confcruarfelo beneuolo al fuo partir, oltrc'l Vicariato, ch'efercitaaa,
crearlo Ducaldi Spalato, e concedergli li gouerni dlie fopradette Ifoltj ;
onde alli Matafarri reft la fola cart del Priuilegioperteftimoniodella_,
buona volonta del R Ladislauo , il quale auant'i! luo partir da Zara tenne
abac-
384
Deik Metmrle
Di Trait.
385
Dette Mcrneru
Conferuandofiquefta Icttera originale nell'Archiuio di Spalato non deuo
efer luta mandata Venetia : onde li partiali di Sigifmondo vedendo non_
cferui armara ardirono d' infeftar il mare , e facendo danni loro nimici,
inquietare la nauigatione : perci il Duca Heruoye diede vari) ordini , che-
s'anmiTero Galre , ebrigannni perperfeguitare licorfali, e nelli confegli
di Tra vien notato , chepi voire h fiano ftati concefli 10. baleftrieri per
voira , & alli 22. d'Agofto 1404. che fi doucife armar contra Corali la galiotta,ch'era nel porto, e ne'loftdfo tempo fi continua ua la fabrica della torre
nel Borgo nel luoco doue era ftata fatta 1 altr di ccrno , rifacendo alli patroni degl'orti, xhe fi pigliauano per tal fabrica con altiettanto luoco , che fi an
dana atterrando .
Hr.ueuano nel medefimo tempo li Conti di Segna dependenti di Sigifmon
do ricuperato 1 Ifola diVeglia.e col calore loro li fuoruiciti d'Arbe forprefero
quel la Citt; i Traurini ricercati dal Duca Heruoye li 1 1.Marzo i4O5.mandaronAmbafciatori al Cont di Segna per riccrcare la reftitutione d'Arbe , e li
Sibenzaniper affirurarlaloroCitta dalla parte del mare li ii.Anrilerifolfero di fortificar le tcrrette , ch'erano alia bocea del porto , e fare la catena , &
alli 5. Luglio eleflero doi Capitani; per ftarui dentro ; dal ehe fi conofce, ch'il
mare doueua efer mal ficuro : il che faputo da Ladislaub mando in Dalmatia
Gkr.di Lufi^nano Duca di Baniti prente di fuamoglie con alcune Galre , il
qule radunate quante pi gente, e barche pot, and ad aflediar Arbe il mec d'Aroo 1405.6 lo ricuper , al qual'aledio fi trou Capitanio dlie gente
Traurine Marco Zori, & al fuo ritorno li fu donata dal Configlio la terza par
te delleprede,rhe toccaua al Commune li iS.Marzo i4o6.Finitaqueft'imprefa il Duca di Baruti venne rifieder in Zara doue era flato eletto Cont per
vn'anno , e con tal occafione fu dalle fue genti vnite con quelle de Zaratini
prefo Nouegradi,e Scrifa li i i.Febraro i407-come fcriue Paulo, e fe ne troua
rincontro nelli Confegli di Trau , ch'alli 25. del medefimo mee folero dna
te lire 24,3! meflb , che port tal noua ; onde fi come li Zaratini lo confermarono per loro Cont per 1 anno futuro, cos egli pe fauore,c'haueua apprefso
il R Ladislauo s'era anco fatto eiegger da lu Cont di Sibenico , e Tra, co
me dalle le lettere regilratc tr gi'atti dlia Cancellaria di Trau del feguente tenore apparifce .
VniuerCttatibu , & bominibu Ciuit. Sibenici, & Traguri/i pat*
tium Dalmati* fideibus noftris dileftionis grattant , & bonam voluntatem . Tro
bono, &falutifcroregimincacflatuvcftr9PirumMag.lohemde Biftntano Baruii dominion fratrem , ac affinem '. confiliarium cariffimum Virum vaque
prudcntem , & iuum in vettrum omiten latttimus , ac etiam ordinamus cum veftra volntate , fro T ex inde in n-flris alijs cofettit literis continctur . Quamobrem
ftdelitatew veftram attente requirimiu , & bortamur , quod pro vtflro bono ,',& pa
rifico remine ,at<]ucflatu velitis , & flaceat cunden loem , qutprocul dubiojus
aeKtisvirtxtibuf vos tranquille reget ,& falubrltei gubernabtt ineodem Comitattu officio confirmare quod vobis erit vtile , & accomodum, vobifqu plactum atque
gratum t & acceptum plurimum menti noflre : prefentet aiitem literiu panto
gio munitm vobis iaprcmiorum teflimonium dirigentes. /u Cafb is noflris
s cropc , &4ontra Tarentumfub lern paruo noroj gillo die $
Di Trau.
387
3 83
Delle Memorie
veftram audituri quid excell.veftra nobis mandare Vellit,& fita'. . . . refpondere poffitis bene quidem , fin autem nobis refcribatis
tnteetlis bine, r
eidetn refpondere poffimus - Tertio fi wb s memionem nonfecerit de Morlacchis atque de Strigio eidetn nihil dicatis : fi ' Vobis interrogationem fteeril narrabitis
eidetn eiufdem omniafient feitis , <ZT naretis fua excel, malam Butchi intentionem &
robarias & mala , qua nobis fecit . & facer vomit ficut eflis de omnibus informati . Quarto narrabitis [ cxc. quomodo relatione viri nob.Ser Gabrielis de T^ofdrogna Amhax. noflri dfuam exc.direilifciuimns fuam excellentiamfuic contentam,
quod nos haberemus vdlam T^eual'X dumodo illam D. H Rege Ladisl. impetraremus : nam illam[ubtraximus jrbtnfibus tunc infidelibus -. Regis narrando [
ex quomodo ditla villa fita m infida VagiSemper fuit ladrenfium , fed tempore quo
Veneti Dalmatiam . . . tenuerunt vivra debituminfecli Iadrenfibus abflulerunt,
rbenfibufque dederunt contra dtbitum rationis: licitum ergo nobis fuit eandem villam tunc temporis Regis infidelibus recuperare , ficut recuperauimus , & per [calam vre Excell. Regia Mai.impetrauimus illam nobis fitis Vriuilegijs confirmare .
Quodfecit abunde deditque nobis vnumfua \ familirem , quinosinpoffejjio.
d. villa poneret , & fie pofuit , vt de donatione , & confirmation & conceffione
d. villa Regia Trtudegia patent , & de datione poffeionis d. Ville Ecclefte Tie
nen Capituli apparet pub inftr. qua omnia V. Excel. oftendere offerimus nos
parato, &fibis verbis contentare poteritts bene quidam; fin autem experiamini fue Excel.promitt. nos Excel, jits daturos . . . entum aun omni anno . . . .
ft debiuM . Quinto eius Excell. narrabitis robarias , quas . . . '. Vicarius X?nenfis nofirisfecit , quafingulariter inferiusfunt defcripte Conqutritur Str Cofe de Begna quod Vicarius T^ynen. mifit famit. . . .vil'
lam Gruffi , qui abftulerunt tres boues d. Ses Cofe , &tres vaccas cum tribus. .
. . . . vdhci\uii & ipjum capttuauit . Item acrepit de uilla Matinfi D.Crefiode
Zadultnis
Ser Filippo de Matafaris animalia quatuor, groffa. Item derobauit in Ciuit. 7{ona quofdam peliparios
venerum , & alia quamplura
damna fecit . Et dona , qua portatis cum nobis uidebitur apto tempore
ei
der prefentabitis rogando excell. fuam vt us paruum non confideret, fed uolun.
tatem nofiram quam finceram gerimus aduerfus eum . Sexto narrabitis damna qua
bdrben.fccerunt in tnfulis noiris ut infra declara hur . Conquerirur Ser Michael
de Soppe , quod Caflellaniis , qui efl in cum bareis [ms mifit Scridam , & abflulit 64 animalia paru , & alligauerunt pafiores.Item mifit in tnfulam Silua,& abftulit 94 animalia D.Fanttna V.q.Ser Blast) Soppe, quiCaflella.useunte SerCreffio de Crefciane cum galea Cois Jirbum dixit verum eft quod accept omnia animalia
preditla necceffitate cogente , fedD. Dux nobis [atisfaciet . Super fallo Vint accept1
Maring pro ut eflis informati Duo Sandaglio excufationem factetis . Sptimo rbi
M.*' D.D. Sandaglius Voyuoda
Spalcti interfuerit narrabitis eidem iuramentum per nos,& uxores noflras
concordium perfeciurn per nos., & eundem,fic ab eodem Sacramentumfubferip.
Cf dorn um eidem debitis, &
. . . . eidem fauetis uobis ficut committimus prcj'entando
Triuilegiacompetentiapro eifdem . In omnibus & fingulufuprafcriptis. & alijs qua occurreni nofire Ctuitati vtdibus uos geretis dicendo , & perorando diferetiime > utinfapicntia
uefira plene confidtmus .
Da qucftecominiflionifipuo comprendere la grand'atiorit , c'hauc.;a_.
ilDucaHeruoye, & infierne, comeperconfeguirJafua gratia bifoqnaiKL.
liarli prclcnri, e t'ar offerte di danari aimui : oltrc dfchc fiveve, ch'il
pviidio
Di Trau.
prcidio ch'erain Arbc andana permancamento di danaripigliandoper
lorza vettouaglie per foltentarfi ; dal che fi fcorge la ftrettezza del denaro
publico per le pagne dlie militie : per foftenimento delle quali trouafi nelli
Confegh di Trau , che Potto di Luglio 1404. fofse pollo l'impreftito di lire
IODO, da cler pgate daciafcuno eccetcuata la Villa Radofich , chedoueuanoefser pgate ad Antonuccio de Oponifchis Capitano delle militiez ,
e nell'Archuiio di Sibenico fitrpua vnalccteradcl RLadislauo fcritta nel
Cartel nuouo di Napoli li 21. Febraro 1404. aquella Communit, nclla_,
quale ricerca , che conforme al concerni col Duca Heruoje , e Cont di
Troia doueflero pagare alfopradctto Antenuncio fuo Capitano li fiorini
900. promelfi: onde fi vede, cheleCittDalmatinenonfoloconcorreuano
nel mandar di yolta in volta baletrieri , & urimr Galre , e barche fpefe lo
ro , ma anco di contribuir alie paghc delle militic , che Ladislauo tencua in
Dalmatiajilchediquanto diturbo, Se incomodo fofseogn'vno pu fcil
mente comprendere .
L'eflere luta efclufa dalla tafsa dell'imprctito la Villa di Radofich ( ch'era
ftata incorporata nel territorio di Trau , come di fopra e Hato peciHcato )
pruiicnne perche efsendomorto Mattio Ciga, chela pofsedeua, enonhaticndo lafciato figlioli mafchi , Toma Curiacouich fopranominato tr li preienti nella pace tr Spalatini, hauendola precedentemente ottcnuta da Sigifnioado, doppo la morte d'cfso Mattio, come dcuoluta al Fifco Regio , n'naueua prcfo il pofsefso, & in quel tempo la ritcncua; perci la Communit li
5?.Gcnnaro -
- orJumo a*Anib
ag*Anibafciatori, che doueuano andar dal
Duca Heruoy.:, che raccomandafsero Maria, ePellegrina figliole delfopradetto Mattio acci le fofsc rcltituita cfsa villa .
Era Itata dal R Ladislauo li 3.Marzo 1407. delegata La cognitione di queiea caufa al Daca Hcruoye , aiiant'il quale comparfo Pctriza Giurgeuich de-
Vtrbas marito di Pellegrina ( ch'era la primognita ) diinando la relafsaciorte d'efsa villa Radofich dercnuta da Tmalo Huriacich di Licha allegando 1
Priuilegio di Mafculinitd concefso da Sigilrnondo li 12. Febraro i^y.ad efsa
Pellcgrina habilitndola alia fuccelfione d'efsa villa , & in oltre efimendola_,
alia giurifdittionc diChlifsa , contermato da Ladislauo , & all incoiitro TomafomoranaaltroPriuilegio diSigilinondo contermito pur da Ladisla
uo , nelquale fe li concedeua efsa villa,come dcuoluta al Fifco Regio di Croa
tia per la morte di Mattio fenzafiglioli mafchi: Onde il Duca prcfa l'intbrmationc da Stcfano Martinufseuich, Stefano Jurcouich, Gregorio Saper , _
Giouanni Rudac nobili Croati , che deponeuano eser vero , chs nc Regno
di Croatia fuccedeuano li foli mafchi; na che li R per pi di IQQS\\\\ crano
foliti di conceder la Mafculinitd anco alie femine , habilitndole: alia lucceffione.-econlla'uio, cheTomafohau;fse otteaiico d.i S!;ifinondoaconccffione doppo che Pcllcgrinacra uccefla al Padre.chc percio era urretitia,tcrinino fauor di Pelle^rina , condanando Toaiafo ncllc fpefe , come diftintanicntc fi c-gc nclla lentenza. Da queft'vfo,che li R d'Ongaria erano foliti in
mancanza di mafchi conceder la nufailmita illc figliole pn no!j"iite, accioche pottH.-L-o fuccedcre nelli Feudi paterni, fi compren Je l.i .v.if.i.per la qua
le li Stati d'Ongaria diedcro tirlo di R , e non di Regina M '.na fi^lia primo^enita del R Ludouico ,'come di fopra al c.i.tVi accennaro . In quefta lentcnz I Duca efprime li fuoi tuoli nella legeme ornu .
Bb 3
Delle Memorte
t^ns Heruoyt D.G.Dux Sp.il.ui, inferiorum(ne partium Comes; non Vicarias
GeneialisSer.'TriT:cipisD.ylMislauiD.G.Iieg4Hung. Hieruf. SicibDalm. "
Croatie Refis inclitt.
Datum Jab noflro Topliceferia quarta poflfcftum B.Matbei *Jpoft.& Euangelijle >Anno Dn 1407.
vi
Di *.
391
vi mandafseroil Conte , cos di Lefna vna fol memoria,che f troua nello fta.
tuto vccchio di quella Citt clprime il fuo dominio.
1409 lnd.% diet, jprilis. Confilium fecretum libertatem habeat defendendi
tibertatcs, & confuetudines Fare tnfpiciendofemper honorem Dommi noflri Domi
ni Ditcis.
Che vuol inferir del Duca Heruoye
Oftoyaeletto Redi Bofnadel 1397. ( come di fopra flato detto) f del
140 5 . cacciato > & in luoco fuo eletto Tuartko Scuro ; m di nuouo del 1 08.
ricuper il Regno , come in vn fuo Priuilegio , che nell'Archiuio d'Almifsa-.
ft'conferua fi legge ; nel quale efsendoui il partcolare della fua prigionia,ch*altroue non fi troua lo regiflrar .
In nom.&c. 7<{os Ooya D.G. Rex Boine Vori%e , inferiorispartit Vngarix , &
Sclauonix . "Per ha noflras prefentes hueras pateat &c.qitnipropter fidem, & optimamferuitutem nobis , & filio noflro Sttphano per Capt. Georgium, ejrComitem
Vuchichium, & eorurn filio s pneslitam tunc , quando B-aenJtous pulfi fuimus, &
fletimtts in quodam loco nuncupate Boboua^, quorum opere , & optima feruitute , ac
fide erga nos ptcflita iterum in Regnum noflrum repnfitt fuimus : tamquam hi quos
regnare decet : quo circa propter eorum erga nos benemrita , & fiem .
f donatione d'Almifla, di tutto Primorye da tutte due le parti da Zarnouniza fino Narenta con molt'altri luochi, che nomina .
Datum Bofnie menfe Xbris 1408.
Vedendo dunque il R Ofloya, ch'il Duca Heruoye aggiuftatof col R Sigifmondo , lo infidiaua, s'accoft alla protettione de Turchi, come dalle lettere del medefimo Duca fcritte Spalatini apparifce .
Hob.Viris omni Iudicibus, & Confilio ' Spalatifidelibus noflr'vs dil.Heruoye Dux Spalati&c.Fideles nri nobisfincere dil.^id noflre Excellentie notit1am de*
duftum efl ros per vnanimem deliberationem retroaftis temporibus in vefio genrrali confilio faftum dediffe,& donaie Ofloye olim Regi Bofne domus,& poffe/fiones oes,
que fuerunt olim D.TetriCafianich pofitas,& iacentes in Ciu.& diflnth Sp.il. infra
[nos confines:nunc autem cum idem'otloya olim Rexiam difeaabeferit Turchit
& rebellibus Bofnen.contra,& aduerfus Regiam Mai. Hung vid. Ser.m-"n Trincipem
&D D.Sigif.R.Hung.&c.ejfetlus efl tnfidelis,& aduerfarins d. Regie Maiefl.fuifque
omnibus bonis pofitis,& repertis in qutbufcumque tenis , & ocis eidem D.Ti^R.ipfo
fado, & iure illico, efl priuatus, ea propter veflram pcrprelentes reqimimus fidelitatcm, & atiente hortamur qualcntu didam donation : m eidtm Regi Ofloye faftam
per vos de ditlis domihm & poffeffionibus reuocetis , & caffetts, & in vos ipfa bona,
tamquam emuli Regie Maicfl. prcd. recipiatis; ipfaque bona vi recepta veflram
fidelitatemrogitamus , vt ad nri complacentiam detis , & donetisferwtori noflro fidcli Stanc am uymi de Spaleto conciui veflru litter as viflras autenticas , & effi
caces fuper in Je fibt confienfaciendo . Scripta in Caflro noflro Out die a 7 men, prilisylni. 141 1.
Bb 4
Da
Dele Memori
Daqueftc lettcre delDiica Heraoyc appar, ch'il R Oftoya molto pri
ma di quel tempo s'era collegato con Turchi , & eflendo la data dlia Jette
ra dal fuo Caftello dell'ouo ( fortezza famofa polla tra letrepaludi fopra_,
vndiruppo tondo fcofcefo , che ad vnouo fiailbmiglia nell' idioma Slauo
Jayte) e dall' altra Jettera di fopra mcntouata fcritta da Sigifmondo all
Traurini nel principio dcll'anno 1409. apparendo, che gli rimprouera , che
fapendoloro l'aggiuftamento fcguito col Duca, e Blnefi haueflro diferito tanto mandar Ambafciatori , corne haueuano fatto graltri Dalmatini, e perci mandar Giacomo di Breberio fuo familire, al qule doueuano preftar fede ; da quefte due lettere fi poflono congietturare due cofe_> :
l'vna, che l'accordo tra'l R Sigifmondo , & il Duca Heruoye forte tenuto
fecreto , fino ch'il Duca occupaite al R di Bofna le Piazze forti , th'egli poffedeua, le quali doudTe goder in feudo , e tra quefte deue efler flaca vna_/
l'Ouo ( gid che lo chiama fuo Caftello ) Taltra che li Traurini faranno flati
piutardi degl'altri ad intiiar gl'Ambafciatori d Sigifmondo corne quelli,
chedependendo dal Duca non hauranno ardito perla vicinanza di Spalato dichiararfi auanti l'efprefla fu volont , ch'il Duca non haur voluto palefare all'hora; il che fi fcqpre da vn fragmento di Confcgli di Trau ; ne1 qua le
viennotatOjchefubitoriceuutelc fopranominate lettere di Sigifmondo di
7. Gennaro 1409. furono li 2. Febraro eletti Ambafciatori per Ogaria, & al
ii 7.dcl medefimo decretato, che la Camera de Sali, e trentefima fofle data alii
amttusli del R Sigifmondo .
Dal che fi puo comprendere 1'accortezza del Duca , che girando li Bofnefi, Croatij e Dalmatini fuo beneplcito , valendofi opportunamcnte-
dlie manire de trattati, auantaggiaua le proprie conditioni; macme^
che era vio di difporre dlie cofe fuo beneplcito , non feppe contener
a ne" limiti cii fcmplice Baronc; onde venuto in competcnza nella Corte_>
Regia con altri Baroni Ongari, proruppe con loro in aperta guerra in_,
abfenza diSigiimondo(checrcatoImperatore eraandatoalConfiglio per
fedar lo Scifma dlia Sede Apoftolica) e prefine alcuni li fece vergognofamente morir , come riferifcono gl'hiftorici Ongari , per i] che fu dalla Re
gina Barbara moglie di Sigilinondo dichiarato ribelle e d'indi li fuoi emol
prefero occafione di leuargli il feguito : onde in poco tempo fi vide priuo
degl'amici, e dipendenti, ridotto mal termine ; tent nondimeno di
placar lo fdegnodella Regina, come da vn inftruttione fatta fuoi Am
bafciatori , ch1 originale ficonferua dal fopradctto Signor Cindr fenza_>
giornata apparifce .
Domina T((gin<e,& Baronibin Rfgi/ Hungari . Dur infrafcrlpta nuntlauit . tem primo quemado lobannes de Gara,& Tantas Chufar Bannt omnts poffeffionesj&tenutM excepto Cairo "Poffegauuarfmelitcru Rcgaltbm abalerunt,& occuparunt . Item eo non contenu vmnta bena mea poeff.& Caftra intendc me anferrc^uare hoc fecerunt nefcio mtos exceffiit , & delifia pro fmb. id /cere debaifffnt.ltern Reginalt Maiefati & "Prelatistac Baronibus RegitiH*eg.(cpt;i
volui intimare, & nunquam ad ipfot ijdem permiferunt Jjinttum meam ftiiq. locorum ipfos T^untioi meat moleflando,r oberuando,mo iVucproficifci naffcrrnnicndo . tem ipl'ot loljannem de , if Taulum Chupcr reqrufiui/i pnmiflA ex vo
lntate D.Rgisfiut,r,&fintatta, etiampetij bipfis litter .Regie Mai.fa&utfrt
Di Trau,
395
394
Delle Aemorte
Di Trau I
595
impoibile effet credere quanta literas* & nuncios Heruoya tum ipfr, tum "Proceres,
& Trelati Regm Hung tranfmittunt D Imperatori, & quotidie non ceffant, & eflote certi quod multurn dubitauimus , & tentant inueftigauimus circa Imp. qiiodipfe
fuigratia urn s literas qtiAS bi deflinantur pro pane Heruoy prirnum nobis dar,
& vuult quod nos tuxra voluntatem noflram eiufdem refcribamus & ftc quamplures
literas fcrtpfimus Heruoy e pro Imper. & quod magis eft nullam deUberationem vul$
facer mfaitis Here , nifx Secundum voluntatem noflram, <& aparere noflrum i
taque tflore leu, & bom ammi, quia D Imp.tantum eft nanimattts contra Her.qu d
breuiter nobis eft remedium de fatfis tpfius : fcripftt , & mandait t Baronibus Hung.
& Sandagli quod totaltter mfurgant contra eum , & fcr pfit quod non vuit paf'ta
conueutiones . Dni honorandi non formidetis , quia iam nolle
repatriare,??
nudum quemcumque liant feruautmtts pro expeditione noflra , & non voluntarle
tantum fleiimus . Circa primo propter tot , & tantas literas , qua deftinabantur
Trinctpi contra ftatum noflrum ; eus fcrutator coidium fcit quantum dubitauimus,
& vere inanime s faciebamur dubitanttsfimflros fortuna euentus , <& proeul dubia
nobis eent antiqux mimiatix , & imune contra Pnncipem nifiDeus potJet nos
iuuare ; fed Deografos quod fuit aduentus nofter . Hodte D.Pnncepsfie dixit '. Rofovos veniattsmecum nonpoffum vosexpe ire , mfi primo videamus vtrum habeoguerram cum liege Ladvlauo , vel non, quia habet internum facer armatam , ftc
non dnnifit nos ; vltimate .upplicauimus , quodvnus noflrum remaneat ,& nonfuit
modus , diximus quiafibi De "Princeps non babemus expenfas >& ip\e dixit omnia ,
qiix babuero diuidam vobifeum , & ita amplius nonfuimus aufi dicere verbnm, cum
p oft quam ipfe rennet nos propterfatlafuafperauimus in Deoquia noftrabene ibunt,
& fie non jpei etis in bret noftrum aduentum , non eftbonurn turbare voluntatem
l'rincipis , dixit, & promifit nobis non babeatis frquentum , letos , & cum gando
remittam vos adfratres veflros quantum efl non poffunt effe verba meliora , fperauimus jottientur bonum effcftum -.penfate igiturfuper ifta , & mature deliberando vos
citlus , quam poteritis intimate . 7{os trail animus cum Principe quod nobis tpfe , &
in metis miungeret infulam Brada , & pi omiftmusferiar tempore guerre cum duabus galas, & ipfe rejpondit nobis non femper babebimusguerram,fedvideatur qan"
tum daretis de pecunqs, & breuiter ipfe vultpecumam , nos dedimus tale refponfum.
Dhe Princeps non babemus (Qmmtfonem ifla , fed dimittatis vnum , vel duos ex
nobis circa fratres noftros , & procul dubio facient voluntatem veftram, non dsdit
aures fed Dni honor, prouideatis mature, & quam atms poteritis intimate per quan
tum de pecunijs, & quantam fummam pecuniarurn vultis dare pro ditla nfula , quia
vult pecunias , <r non galeas , & quoufque nobis refcribetis fuper inde fubftentabimus negotium per verba . Scitote vnum quod D. Princeps dixit nobis ore fuo qtial t<r
ipfe dedit Ragufints omnes iufulas,fed in ventare dixit turando per Deum quod mallet
nobis complacer , quam Ragufinis , & dixit nobis cogitate quid faciemus , quotidie
explateos, & tantum efl , ft potent habere peiumam nobis franget eis paila.
Dili honorandi cognate ft poteritis fuferire viderr Ra^uftnos miniflros in metis na
ftas , ecce cribtmns aparere noflrum, quod pro pecunqs non rem meant; habetis b an
na contra Marculi , & Dcffe vendatis ae eifdem , & quod tantas in nobis vigeat ani
mus, quod non vos alq , fei uos aliosjubiugetis i mhilont aus futemiis voluntatem ,
& aparere veflrum eftote Joliciti m rejertbenda , ne propter pigritiam , vet tarditatcmtmgrandtabonadefictant , & fi adeffet poffe etiam fuper tnfulam Farrxde-'berabitls fimili modo , ft non proptr aliudfaltem propter turb re faa Rigufien. be tjs,
& de omnibus nobis punan intimabitis quidfumusfafturi . De armata^quam dixi
mus
Delle Memoric
aus contra LadisUum Regem teneatisfecrete quix DnHsFruceps mu'.:um taute vitlt
jpfa eflc , attaque nunf non occurunt Deus cot.firniet vos , &~flitum veflrum. Datum
mCKriainfeftoS.AlJtheidt 21 Septembris.
Due Thoma nos recepimm literm de veSlrafcriptu, nee apofmflis diem imagtnariamaliquam,fcdpropterdicmqHimnonpofuifltf dubniuimut in alifs literisfi
videbitur aponetii . guando mitetif petnnum nitatis fenet. & quod ille , qui ibi
tritinucfligetrbieritlmper.ibiveniet. Latorem prefentium vobis recomittimus ,
quibene, & viriliterfegeffitinfiis, & agendi noftris , & qnu etiom ad efpugnjndum Caftrum virilijfimefegejjit,altem fuctis ei aliqitampelMdinam quiamfr
ximcmeretur.
Dotmus eleSus ircbiep Sfalat. Ectlfa.
francifiui y & loannes .
Dalla fottofcrittione degrAmbalciatori confta , che tr quefti v'era PArciuefcouo Doimo , ch'era anco Spa! at i r. o , e dal contenuto , ch'ancora Her
uoye era fauorito appreflo il R da alcuni Baroni ; md ehe Sigifmondo fi co
me l'haueua pnuato dclla fua gratia , cos lafciaua, che li medefimi Ambafciatori di Spalato rifpondeflro aH'inftanze ch'crano fatte per parte fua , &
in oltre che trattaua di conceder l'Ifole alli Ragibi , e che li Spalatini dimandauano l'Ifola della Brazza con offorta d'armar doi Galre in tempo di guer-
va rifle
rifle che li Spalatini non potato uouar.il c.uioriccrc' iro
Di Tra.
197
398
Delle Memorte
400
Delle Memorie
Dt Trau .
401
Mi perche con tal occafione fridotto informa di Caftello l'angolo fi periore delle mura della Citt , ch'era doue hora la Chiefa dclla Madonna,
del Caftello col profimo Baloardo , poftoui prefidio d'Onsari ; il che riufcendo a tutta la Citt di fommo difgufto , perci tutti Ii Nbili vnitamenre
rifolfero ditrattar con Venetiani di darli la Citt, en'hebberolafeguente rifpofta .
Michael Steno &c.Vniu>& fmg.'Hob.prud.Viris Ciuiu noftre Siben.prefentes literas in[pelutis pateat euidenter , quoi ai notitiam noram peruenit vos , &" Coitem
Sibenici confiderantes ea quxfecutafunt nter nos,& uos & perfeuerantiam vtflram
adobedientiamD Regis Vng.multum timere de noflro Dominio, &ft veflra Coitos
putaret pernos bene tratlari deberfe, fubmitteretriro dominio quare information
habita ad declarationem mentium veflrarurn , & confirmations intentionis noftr<e
erga vos , vobis denotamus . Qnpd ft Coilas vera Sibenicifefubmittet noro domii
nio, & ad manus noftras erit contenta peruenire,non obflantibus aliquibus, quAfecu
ta funt inter gentes nuflras , & Veras , & Coitem voframpred. aliquibus alijs
interim commijjis tratlabimus , & tratlarifaciemus omnes Ciues veros, C5" Coitem
veram pred. gratiofe , & benigne pro vt traCamus aliosfubditos, & fidles noflros,
& illos habere futur is temponbus ingratia noflra propitijs fauoribus recomiffos . Dat.
&c.diexi Iulij lnd.%. 1412.
Da quefta rifpofta fi viene verificare quello , che fcriue il fopraregiftrato
Croniita Venetiano , che fofle mandato Ludouico Buzacarino ad affediar Sibenicojil quale ( come fcriuono el'hiftorici Venetiani ) f ributtato con danno, e quelle deuono effer quelle Fattioni, che s'efprime foflero feguitetrli
Sibenzani, e le genti Venetiane; dal che fi pu dedurre, che Ii nobili ritornati
vcdendo la patria oppreia dal prefidio Ongaro , col mezo de gl'altri nobili ,
ch'erano fuori fotto la protettione de Venetiani trattaflero vnitamente di
dar la Citt all medefimi , con conditione principalmente d'efpugnare , e_
demolire il Caftello , come fi legge nelli patti conucnuti in Venetian 30. Ot
tobre 141 2. regiftrati nella predetropera al cap. 5. del libro 5. il che fii im
mediatamente effettuato , e riceuuti nella Citt gl'altri nobili Ii 20. Nouembre eccetto la famiglia Dragoeuich , come dalli Capitoli confermati Venetia li jo. Dcembre lungamente vien narrato : doue viene mentouato , che la
fopr'accennata feditione feguire li 20. Agofto 1409. & in queftamaniera con
laCittdiSibenico vennero confeguirli Venetiani l'intiero dominio del
Canal di Scardona .
Nel tempo, che fucccdcuano in Sibenico le cofe fopranarrate,qitelIo fe-guiffe inTra,per non eflerui ConfcgH di quei tempi,non fi pu fapere.-trouafi folamtc vna lettera di Sigifmondo data in Strigonia li j.Settembre 1409. nel
la quale fcriue alii Traurini , che doppo la dieta , c'haueua intimato in PoTonia,doueua venire con efercito alie matine, che perci armafsero Naui,e GaIcrc pi che potefsero per poter refiftere ali nimici , e quefta deuc efser ftata
feritta fubito iiitefo il oprack-fcritto tumulto di Sibenico di 20. Agofto pre
cedente : e fi come li Traurini crano ritornati alia diuotione di Sigilmondo ,
come dipendenti del Duca Hcruoye^cosi efsendogli ftato confermato il Ducato di Spalato hauranno continuado la dipendenza, come dalle feguenti
cominiflloni, che tr 1c note della Cancellaria fi trouanoapparifee .
Ce
1411
402.
Dlit Memorie
1411 Ind. $ die \ Febr. Tios Mirfa Mauri , & Simon Tacle Redores Ciuit.
Trag.ludices , & Confilium "Hob. Ciuit. eiufdem tdmiwmus tibi nob. viro Ser "cole "Petri Micat Ciui nro ituro ex nri parte in Ambaf.ad prcfentiam,et confpeclum
Ser.'" & lU.mi Trincipis D.Hnaturaltt Sigif.
Primo vt dbeos coram ipfo D.Rege , & ipftus pedibm humiliter teproflernere,&
Sua Mai.recomendare prefotos D.D.Reftores, Iudices, conftlium, & Ciutt.fuam Tr.
pro vt conuenit tante Maieflti, & ptovt tue diferettoni melius vidbitur con.
uenire .
Secundo comittimus tibi qualiter exponere dbeos Sut Mai. humiliter , & deno
te qualiter pro confcruatwne tflius fua Ciuit. Trag. &pro bono flat Cm. eiufdem^
eligimus inComitem , & Reorem ipfim Ciuit. Tr. fidelifjimum feruitorcm Mai.
Su D.Vhilippum de Georgijs de ladra Regium Militem Admiratum ; vndefupplicabimus Mai.Su* ipfum D.TbiUn noflrum Comitem confirmare , & in Cafu quo i/
D.Thil.ditlum off.comit.noluerit acceptare fupplicabis ipft Mai.vt ipfa dignetur hortari ipfum D. Toil. " ei mandare vt ad ditlum off. veniat , & ipfum accepta cum
[alario nolro ad hoc vna nobifcumipfe D.Thil.regat , & gubernet iflam Ciuit. RegiamTr. & defendat ab omnibus emulvs Mai. Sua, & adlaudem, & honorem
Mai. Sua, &fuper bit cfponer dbeos , & operari pro vt tue diferettoni Itm
vidbitur conuenire
Tertio exponere dbeos Sue Mai. qualiter percepimm ab amicis noflris, & fide dignis perfonis , & quod Veritas efl, qualiter Vcneti prohibuerunt quod nulla earum
nauigia conuerfentur , & vadant spalatum , & quod nulla mercantia illuc vadant
deTragurio, femper obflando cum earum galeis quodad banc Ciuit. Tr. nulla viualia, & arma ventant, femper minando, quibus fufpicatur , quod in eflate
Ventura cum eorum potentia non ventant ipfi Vcntti contra nos, quibus vt poffitnus obflare eorum potentijs quotidie fortifieamini , &fot tificamus iflam Ciuit.fuam
Tr. & confideratis potentijs Venetorum putamus non poffe refiflere eorum potentijs ,
Quarefupplicab'ts eius Mai. vt ipfa dignetur nos fidelifjimos fuos habere recomendatos, & nobis fubuenire gentibus , & auxilio Mai. fua , feiendo quod ft hacCiuttasperdetur occafione partus, reftduum Dalmatie perdetur, & fuper hijs
exponere dbeos pro ut tue diferetioni melius vidbitur conuenire , & pro vt es no
bis oretenus informatus .
Item comittimus tibi qualiter exponere debeasSua Mai. qualiter diu recepimus
literas Mai. Sua continentes qualiter Seren, fua erat informata quod quidam spalat.
expulfi de Spaleto per D. Heruoyem Ducem Spalati facerent reftdentiam in Trag,
mandantes nobis quod ipfos Spalat.expcllere deber on us . Hos obedientes Uteris Mai.
Sua ipfos cxpulimus , quam manfto eorum non erat , eque eil contra flat um Mai.
Sua . Toft hac per aliquod tempus venit ad nos D-Tetrus Capitaneus Regius in Si'
benico i & reduxit dittos Spalat. imponendo nobis quod ipfos Spalat. ftc expulfos deberemus permitiere quod ftarent in Tr.fuper capitefuo , & quod in hoc non ojfenderemus Mai. fuam cum Serenitosfua eratftniftre informata . T{os vero conftderantes
quod d. D.Vetrusefl Capitaneus Regius vigil, ad flatum , & comodum Regni
tonfenfimus ei, &permifmus ipps SpaLbic morare, & manent . Toft hacfuperuenit
lhs Marci Crlfaui de Spal. cum homme capituli Spalat. cum Uteris Zuitich Comitis
Spal.&nomine prefati D.Heruoye requiftuit nos vt dios Spalat-deberemus expelie
re, et exterminare alioquin prbteftatusfuit contra nos in duc.x mil.auri,qua diu feripfimus Mat. fua per curforem noflrum i fedpergentem Sandali fuit Uterisfpoliatus .
Sitiarefupplicabis M.S.vt dignetur nobis mandare quidfumas auri in hijs quoniam
"
in-
Di Tra l
4)
404
Delle Memoric
netumrecipi, exig ,& extorquen facien.eandem Ciuit* nram inantiquis faisconfuetudinibus , & Triuilegiatis libcrtatibus illibjte conferuando ab huiufmodi vexationibas, & ineonuenieniijs , queeinexaftioned.tributi, quoquomodo orinpoffent
precauere , <& cuflodire debeatts aliud fro nra gratia nonjafturi , prefentes denique
perleftasfemperreddiedicimusprefentanti. Dat.Bud* feri* 3. pro*, poft feftumS.
Dot oe& firginis, & ... 1 41 .Reg. noflr ^n.Hung.&c. 25 Rom.vero 2.
S'ap-
Di Tra.
405
Dlie Mtmoric
Ecce igiturfidelem noflrum dilettum Vgolinum de Diaria de lanua ad officium
Amiraux, & in ^irmiratum in regimine d. Ciuit. tire Tr. diligenti confiderationeprebabita prouiditauf eligeni conftituen.& preficien vt ipfe in officia jtimira,or/' acfidelis noflcr honor. Tafqualinm de reflis ds Ragufto Comes , feu Reuoritu
regimine, feu rettor.it d.Ciuit.noflre Tr.potiantur ,&pro vt vnicuique eorum ex
pedtfuo debitofunguntur officia, libertatem Ciuit. ipfiits illibate conferuando \ficquc
votorumvnanimitate coniunftiadea, qu noflrumtRegium honorem, &feruicia,
cmoda quoque , & quietem fidelium noflrorum in partibm iUii refpicere nofcuntur
viribuf coadunatii exurgere , & alterutrum adiuuare procuret , probata eoru'mfinteritof , quA contra aduerfarios etiam ab olim adbucfelic. reminifcen. tempore quon.
dam D.Ludouici Rgis patris , & predec. nrtperrerum euidcutiam nota extitit pro
vberiori etiam defenftone Ciuit. &^ & propulfanda incurfione adHerfariorumsigiturinnouatareprefentetur, & ad offenjloneta noftrorum rebcllium
tamfideliter , quant viriliter veflra , & eorundemdclitdfparili, & vnita continuataque virtute intendat. virium namque coplala Jolidttat validiora jconfueuit in fe
retiere fortitudinii argumenta.Qjtoniam perfpeciales nuntiosfidelinfo M.' Heruoye
DuciSpaleti, qunn omaibta feoblulitpro vt etiam dbet noflrif beneplacitis , &
mandatafe conformareferiofe intimauimus comittende ne fenctos , aut ad eos perti
nentes ad portumSpaleti, & alwrum locorum fuorum admittat , eque receptare,
aut viftualia tpfts adminiurare , vel fauores impender, aut conuerfationem aliquant
cum eifdem habere homines , &fubditosfuos amplius permittat , ymo quod ipfe mi'
micuifitnoflrisimmtcis per return efperientiam cendat: quodque galeaf armare
faciat,& tofdem Vnetos perjequatur, " perfequifaciat indefeffe ,cut ipfe idface
r etiam de nouo nobls promifit .
yo igiturpurAfidei , & fineer deuotionis alumni pt. noflre Seren, apicibut ani
mad, quos irrequietos id libcnter facer pro certo tenemttt hortamur feriofe alten
mandantes , quatenw memoratum ygolinum ^rmiratum noflrum , & in officium
^rmiratorif lbente, & deuotefufcipie, &ftbiin mnibus, qu<e officium huiufmodiexpofcitqualitdf&b
morefolitopromptis effeftibus vos conforman
do illartter obtemperare , & de correquifitis , feu quelibet ad huiufmodi officium opportunis eidem fgolino efficacitcr refpondere , ac pro incolatu feu refidentia eiufdem
drfuorum de habitaculis ftatui fnocompetentibus veftri in medio, & ft ei
videbitur domusfeu habitacula S. lo: Baplifl* pro indeudete vt ex bu beniuolentif nf gratiam tanto vobisfauorabiliorem aquirat . . . .todeuotionemveftramfruftuoftoremnoflrisferuiijs, & reipublic partium tUarumvigilantiorem->
experimur ; ad bec (i quidem prefato fgolino Emirato noilro noftrx mentis beneuo
lnm conceptual quemergafalubrernftatum, & bonam conferuationem eiufdem CiHit. noftre pa gerimus affeSlione . i . . . fidelitatibut viue vocis orculo quemadmodum a nobis didicit comifimm laius explicare , cuius relatibut in bac parte
adhibeatisplenamfidem. Dat. Beebegioi$ dieJ^nuembrisReg. noftrorum Hung.
<in. 26 Rom. 3,
Da quefta lettera fi vede , ch'il Re arruato Bihach non hauendo feco
forze fufficienti per ricuperar Sibenico i perci per conferuar Trau v'iniafc
l'Amiraglio con genti per prefidio , e da quello fcriue del Duca Heruoye,pu
congietturarfi che U Traurini haueflro atto confapeuole il R , ch'il Duca
di Spalato con l'Ifole da lui dipendenti s'intendeua bene con Venetiani , medifopradallediluiefcufationifipudcauarej ch'almeno hau die concer
tato
DiTra.
407
Quefta Jettera f impetrata da Sigifmondo , perche il R Ladislauo haueua conferito efla Abbatia all'Arciufcouo di Spalato Fr Pellegrino;dal Nuntio del quale prtate elle lettere di Ladislauo furono IcttenelConi^ho di
Trali 14. Luglio 1407. e gli fu denegato'l pofleflo , e deliberato d'inTormar
ilRnellacaufa, nensdqiilloaM'horafeguiiTe; ma pofteriormente ilDucaHeruoyericerco li Traurini, che fi contcntaflero , che fofle data efla_
Abbatia al Vefcouo di Veglia, vero all'Abbate di San Stefano , e li f rifpoflol5. Giugno 1408. che fi contentauano , purche l'Abbatia non andafe in comenda , onde faranno ricprfili Traurini per ouuiare , che l'Abbatia_
non andafle in mano de foraftieri puouyiSis o,che corne R di Dalmatia.
pretendeua haucr il iufpatronato dell'Abb'atia , & ottenncro da lui la fopradetta dichiaratione ; la quale pero non hebbe luoco : poiche l'Abbatia
ftata fempre conferita nella Corte Romana beneplacicode SommiPontefici .
Ce 4
Con
40 8
Delle
Di * ,
409
4io
Delle ie
voler, che fj fabricate Arfenale vicino alla Citt per conferuation dello
Galre , al che fi pu dedurre , ch'il R conofeendo , che per conferuarfi 1foie , l'altre Citt maritime , che pofledeua , era neceflario , che renifle Ai .nata per coiitraporla queila de Venetiani , che non poten a hauer pron
ta fe non faceua l'Arfenale con gl'appreftamenti neceflari) per mantenimento
con 1
to di terraferma tr la Madonna di Conacuine , e la Citt, e dal Jungo tratto,
ch'occupauano efse pitre bifogna dire , che fi penfafse farlo molto capaces ;
m non efsendofi profeguita la fabrica per mancamento de danari ( come fi
feorgerpiuauanti) quelle pitre fono ftateiui fino giomi noftri, edel
1638. fono ftate leuate, e polte nelle fondamenta della Piatta forma apprefso
il ponte,per il quale fi v nell'ifola .
Si proeguiua in tanto la fabrica delle mura del Borgo con li danari della
Camera de Sali, e trentefmo afignati dalR; eper qualche fofpetto, che
s'hauefse deU'Armata Venetiana,radunato il Ciglio Ii a.Giugno 1417.deliber, che fifacefse alle fpefe del Commune vna catena di ferr per la Pala
da del porto , e fi munifse la Citt d'arme , e vettouagh'e, & efsendofi riceuute lettere Regie , che la Camera de Sait , e trentefmo fi douefse dare Ladilauo liio affittuale ; perci f eletto Bfalo de Doimo Ambafciatore , il quale
ando a trouar Sua Maeft Coftanza, e ferifse d'hauer ottenuto la continua
tions della gratia ; m capitarono poi l'infrafcritte lettere , che nell'Archiuio fi conferuano .
Sigif.&c. quamquam not pridem per aliat noflra literat Ai."' & frmala noftra
intemionevtvosvniuerfos , & quoslibet tricefimarum , & Solium noirarumCamararum Regaliumprouentutnob. & Egr. Ladislao Iak^lt de Rufal U*U nora
mi lit i , & nemini alteri porrigete debuifetis vobufcripfimvu . Tarnen vti ex eiuf'
dem Ladisl. informat, jucepimus Vos buiufmodi prouentui pro noftra Ciuit. wturorum i & altorum necceffariorum meliorattbm , & perfetltoue txpofuiffititetfdem
prouentut ditto Ladif- minime affignando . Qui quidem Ladif. nomine noftra Regia
Celfitudini infantilisfupplicabat , vtnolrum animum turbatum, fi quem pro
haberemus mitigan vobvi promiffosprouentus quoi licet ifre vobis poffemus repe
lere dignaremur relax ne : vnde nos prelibati Ladislaifuppiicani inclinan pretatlos
prouentuspro fupradiltorummurorum , & aliorum necceffariorum perfetlione vfque modo expofitos,& vfque ad tempus quo idem Ladif. ad vos applicuerit exponendu vobii vigore prefentium relaxantes veflra fidelitatis firmiime pretipiendo mandamus quatenus vniuerfos ,& quoslibet tricefimarum ,& camar. fal. noftr. Reg.
prouentus die, quo pref. Lad.ad vos acceffertt, aut ipfius hominem ad hoi per ipfum
deputatum tranfmifent eiufdem Ladislai , aut hominis ipftus manibttsporrigerc , &
asignare debe aus . aliud non faiturigratia n'ira fub obtentu . Dat. ConHantia die 16
Uob.Reg-noftr.an.Hung. 31 Rom.veroS.
Qnefk lettere furono lette nel Configlio li 28. del medefimo mefe , & alT"~
hora
Di Trau.
41 r
411,
Delle Memorie
ehe vuy habate licentia , e[pagamento del predttto noflt oglorioftfs. Sig. al quale de*
biate hutmlmente rccomandare tutto el flato noflro con qttelia debita reuerentia , che
it ne al preltbato Scr.m 1^ S. Item ve recordtmo , che per la ditta vora le tiera
ne fcriueffe chevuihaueuiobtigniudotuttecofe m noflro fauore dal preltbato noro
glorio . Sig. & che nut non douefimo rifponder ad alguno de 1^.^& amar*
desala fino che vuy non ne fcnueffi altroper voflre lettere, & nuy trouemotuto
e! rc.tr ; per la qual cofa nuy je maraueyamo afay ; folicita el voflro partir pe tomow y vefcriuemo, che el voflro fiar de Une da grandijjimo danno. Da
tum -g. dieepumoJiouembrts 1417.
DsH'efprtIua di quefta fcritttirafi vede, ches'attribuiua allancgligenza
dcgl'Ambafciiori la rcuocatione della gratia degPvtili deJJa Camera Regia ;
poiche parcua , che con le fue Ictterc hauefle egli afficurato jj Commune , che
non doueua reuocarli ; md quelre faranno ftate le fperanze, che fogliono dare
Ii miniftri de Principi a quclli , che rrattano feco fimili neqotij , e poi efpedifeono ordini Contran'; dl'intcntione datafenzafarli confapeuoli; vedendofi
dalle medefme lettere di Sigifmondo, che non fi era tralafciato di rapprefentarli Ie neceflita dclla Gitta, ch egli in quelle non concede altro, che la dilatione del tempo paflato fino al riceuimento d'elle lettere : il che puhauer
fatto che ftimafle , che le mura foHcro ridotte buon fegno , e non tabridefi l'Arlcnalc non ne fofsc pi bifogno , o vero che ne tcnifl'c egli neceflita
per applicar cfli danari nell'armamento , che doueua fare perla guerra , cho
vedeua vicina per la tregua, che di breue doueua fpirare : onde la Cittdar rctata in grand'anguhe , le quali per mancamento de Confegli non fi poffono diftinguere quali foflero: trouafi nondimeno, che duc Nobili efetti
fopra le fortificationi della Citt ordinafl'ero varie cofe , le quali feruendo a
dar r.ontia del debole itato della Citt le regiftrar corne fi trouano negl'atti
della Cancellaiia .
141 7 die 16 Jfouemb.
Inf. .iferiptafuntres prouife pro fortifcatione Ciuit. Trag, per nobiles viros Ser
Tetrum Matbei de Chtudis , & Ser Michaelem J^cole fitluri .
duc. XX' Trimo palli 25 longipaffa'eiper la bocea del porto deponente
duc.x.
Item pali xv longi paffar per tuti doi le bocche de i porti
duc.x.
Item pali xvlongi paffami cadauno per le dite bocche de i porti
duc vi U Item palixvlongipaf.nl e me^o cadaitnpsr lidtclibuchi de i porti
Hem per cenia de Ii dttipati traut xx
Item alla torre Maiflra traut 1 \ in lo me\o de la tore de un paffa cadaun
Item traut nil perla dita tore %ocduida un pafft , e doi day pet
lafeala
Item per reparar la diUa tore tabule fquartadi^e
Item qttadrett xL longi braTga x cadauno per la diila tore
Item diront XXV per dita tore de la cadena
Item per U tore de Oprah tauolefquartaiit L & quadretti X > & Cairor.i i>
Item per la torre de ^ fpe%ata fquartadi^e L
Item per la dita tore traui 1 1 da quattro paa
Item per la dita torre traut Vi da 41 paffa , e
'.Trau,
4^
tem
4/4
Delle Memrie
Item centaroli x *
Itemferro n verghe non lauerado me^o miaro .
Di *Tr .
415
taffam, mit. & vanam, nulliufque valoris , eque vigoris : volenteffemper , &cctarantes,quodprdtfiacifpromiQa firmitasrobur contineant fi ipnullammolcfliam contra noflros fecerint, & quodjuperiuspromiffa , fcilicet nobisferuauerint efficaciter .
In quorum teflimonium* atque fidembas noflras prefentes literas eriiafflmus,
& figilli noftrifoliti S.Marci munimine roboran . Dat. Sibenici die .AprHis 1418
Ind.xiEgo loannes q.Tetri^rcbid. Scardonn. nunc "ero Sacra Imperial: aucte not.in.
ratus tabellio Ciuit. Scard, prefentem paginant de verbo ad verbum accopiaui nil ad
denda, vcl minuendo velle , neqtte [cita , ftue volntate licet poffit interne ignoranticecitasinbarbarifmo, non tarnen ea nequicia velfraude, acfi propterea forent
quad abfii pro ft cmtinebatur die 13. men. Marti} 1454 Ind. quant pro maiori ve
rtate figiUo loci eiufdem iufferuntroborariadperpetuamreimemoriam obtinendam.
Item dttta Caitas conrmat , <& ratificatomniajupradila fuo poffe totis tcmporibut
in futururn, & prostitu obferuare , & adimplcrc omnia in predica littera contenta
quantum ad eos fpcfiat &c.
Ser.
4i
Deik Memorie
Di Tral
417
ranno trmato con Venetian i di darli la Cittd per far vendetta de nimici lo
ro , giache haueuano comodit d'effcttuarlo ; poiche nella fopr'accennata_.
pace tr intrinfeci, & eftrinfeci di Spalato ftjpulata li 24.Decembre i402.vien
epreffo ; che la cafa di Marco di Crifano , e fiioi heredi era attaccata alia muraglia della Cittd , m feoperto il trattato, faranno ftati prefi li tre fratelli fopradetti,e gl'altri con parenti,& aderenti loro fuggiti hauranno tentato con
l'aiiito deUi medefmi Venetiani per mare , e Poglizani per terra di forprender la Citt , o vero pigliar prigione qualche nobile Spalatino , per falnar la
vita alli prigioni.li quali decapitan, i faranno ritirati, come nella fopraferitta depofitione ; con queft'occafione li Venetiani fi faranno impofleflati
dell'iola disolta.
Queapalefe mofla dell'armi Venetiane contra Spalato haur interrotto it
commercio tra li fudditi d'ambe le parti , eli Traurini forfi ingelofiti delli
Spalatini ritirati in Sibenico fecero crida, o proclama, che niuno potefle da_*
Sibenico venir Tra , come nelle lettere del Conte di Sibenico del feguentc
tenore fi legge .
Egregijs\, & nob.vir. Dis .' I . Honor. T{ttor,& Ittdicibus Trag.amicis carifs.
Eregij, & nobiles amici cariffim . Coram prefentia mea comparens Ser'^vcolinus
Be mardi Ciitis nob-Siben. ofiendit quafdam veflrat literas, per quas ad inflantiam Ser
Iohvs Day me andern Ser T^icolaum citauiis,& admonuiflis, vt in termino dierii 1 5
debeat rebabuie certa pignora fu exiientia in manibus d.S.lohis,qitt ipfe vult vedere &c.po qua idem Ser "Hjcolaus expofuit,qualiier trat verum,quod ipfe,& idem
Ser loes habebant inuicem agere aliquious de cau[ts,precipueq. oc cafione aliquorum
equorum circa qua diferenttat quia valde confufefunt aliquis fuus procur. non bene
fciretplacitarepfe yero non poterat venire Trag.propter cridamper vosfaclam aid,
quod aliquis Siben.non veniat illucfubpena lib. C. par. vnde cum d. Ser / .
venir e non liceat propter cridampred.fttq.fecm us idem S er loes de debitofuo adinflantiamd.Scr Tricotai nobilitates vejras precandum duxi, vtvelit in quantum de
iure facer poftts banc caufam,& venditionem pignorum facer diferre , vt alio adueniente tempore idem Ser 1S(colinus ibidem adeffe , & iurafua prefentialiter defen*
dere valeatparati & c-placeatq.vobu mihi fuper his refpondere .
ene diffus Cappello Comes Sibenici vbi die vltima oitb. 141 8 Recepta fuit hec li
tera die . nouemb. 14(8 Ind. & prefentata fuit per Valcharinum Dali^ulich qui
fuit nuntut s litter citatorialis .
Quindi fi faranno fatte yicendcuoli incurfioni , folite farfi fra vicini nello
guerre aperte : onde per Ii difordini, che doueuano nafcere,il Configlio proibi l'andar in corfo fenza licenza del Reggimento,come fi legge nelle publiche
Reformation! .
Die j februarij 1419. In Generali Confilio&c. Quodnuttus Ciuis habitator *
diriclualis Tr.aut aliquis forenfts de Ciuitate vel diflrittu Tr.audext neq. prefumat
ali<] 0 modo,aut inquiftto colore exire cum barcha , tut barchis deportu Trag, aut de
aliqito loco difiriClus Trag, ad accipiendum& derobandum atiquasres cuiufcumq.
fkerintjinc licentia ,& feitu Regiminis Trag, fub pena capitis , & amittendi omni*
fua bona , qux bona debeant ptruenire in Coi excepto , qui habet liter Domini
naturalis DrImperamis.
Dd
Die
48
Delle
Die Dominic* proclamalum eft anum Cois in Logia magva,& in alijs locis con*
futas Ciuit.Tr.vtfupenur couttnetur .
E poi li 19. Aprile fti deliberate , ch'il Catello di San Pietro di Prirhoryo
foffehuttato d terra, e ie bene non f efprime la caufa, deue effere flaca perche
dubitaffe che fofe occupato da Venetian! , e nello ttflo tefnpo Sigifmondo
elefle doi altri Capitani) di Galera , l'elettion de quali eflendo regiftrato
negl'atti dlia Cancellaria le h voluto trafcriucre come ftanno
'HosSigif. &e. memoria comeniamui per prifentes quod nos de indufiriafagacitate,& prudentiafidelisnojbi circumfpeffi loins Venturini de ladra familiaris ufe
Mai.fpecialiter confififibi ad coWerrendum nofirorum rebcllium, & emulorum puta
Venetorum, &fuorum adherentium rabidam proteruiam id fibi duximws anuendum
pariter, CT concedendum, & ipfe moto , & deineeps tarn diu quoufque guerre in
ter noftram Mai. & prcdtffaneflraRcgnaabvna, aeprediilosnofiros emulos, re
belles, & infideles Venetos ab alia partions durabunt galeas , & alias cuiufcumq.ge
neris na nium ftnt , vel exiantgentibus armigeris pluribm, quibtsspoterit facer, &
exeifdem captiuare, refq. & bona eorundem auferreeofdemq.captiuos , refq. & bona
receptas, & recepta ad noftras Ciuiufeufortalicia vbicumq. in Regno nfo Dal, apud
nomos fidles habitat,& exiftentes importare,& inducere captiuos, res,dr bonapre
difta in eifdem tenere , vender , &mvfum conuertere quibufeumq. alijs htterts nofiris , & aliorum quorumeun/fe barum incontrarium datis , vel dandis non obanti'
bits Uberam, &Jcuram habeatpotefiatem,facultattm exprefetti iffa gratta , & indulfione Ipeciali barum norarttm 9igore,& teimonio litterarum mediante; quo cirCavobvs\ideLibusnorisvnitterfisf& firtgulisnofirartm Ciuitatum,& fortalttiorum
in d.R.nro Dal.fituatis Totefiatibus/Nsbilibtts, & Rcfforibtss, necnon rniu. & fing.
Cafiellanit,& altertus eutfuis flatus pojfeffitnarijs Ifminibus pred-Regni noftri Dal.
prejen.& futuris ptium notiriam habitons fitmiuime tommittimus ,& mandamus
negio nofirofub ediffo quateaus mox receptis prefentibus prefat urn loem Venturini,
aut homines, &familiaresjfuosftmulcum vniuerfts fuisgaltts ,& u&mbm rebufque
& bonis ,fpolijs,& captiuis, necnon alijs quibusltbet prefcriptts noflris emuitscapits, & capiendis ad vos , & diffas noftras Ciutt.& fortalitiafauorabiliter importandum acceptari,eidemque, & fuis familiaribus, fimul tumprefcrtptisgaleis, v nauibus partus dare, & certo quocuhquefubfidio, & auxilio veffris miens , quotics ceffefuerit, & opportunum prouidere, & per bos quorum interefl provider1 facer debeatis vniuerfos etiam &fingulos norosfcilicet mulos, qui videlicet bandera ,feu
t exilios S.Marci dferrefoteni, & portare in cundo , & redeundo de Venetijs ,&tenitorijs ipforum reperiripoterunt inperfona detinendt , refque & bona eorundem au.
ferendi, nomine & in perfona nofir M ai. liberam permittatis, & permiti faciatisfacultatem . Aliudfub pena noftragrauiffima indignationis facer non aufuri , fit'vs
aufi modo aliqualiprefentes perleffas reddi tubemm prefentanti. Dat. in Viffegrad fe
ria i. prox.ante feftum Beati Tbilippi, & lacobit4pofiol..D.iai9.Rcg.nofir. Jin.
tiun.&cii.Rom.vero 9.
Stgif. ere. mem. com.rrc.Quod nosfidelem cltcumfpeffum Iacobum Clafft de Tr. ex certa noffre Mai.fcientia Trelatorumque , & Banorum nofirorum fane
ad id accedente confilio prematuro , & digefh , & cornuafuperba , & exienfa emu.
lorum nofirorumputa enetorum,& corum adherentium pojint , at fue valean t quodamodo ad id exeogiiato ingenio apta , & fueienti deponi , & deleri inter ceteros
alios fidles noflros i* Capitanean galeota noflra*elligemdum dux'mus > & itfutan'
dum fibi id gratiofe anueadopariter , & concedendo , vt ipfe tarn diu quoufqneguer
ra ,feu rixa inter nofiram & predifta noflra Regna ab yna, & preferipsos emuUs puta Venetos ab alia partibus durabunt feu cum eifdem ad certarum treguarum ,
feu pacts vnionem iniripoterit galeas , feugaleotss , feu cuiufcunque nauium genere fint gentibus armigeris maiori quam poterit copia fuieire, & aptare vniucr*
fof, &p.nglo$ Vnetos, & eorum adhrentes ybitunsque reperiri poterint, &
ftgnanter qui bandera, feu exillos S- Mara in defpetlum noflre Mai. extenfis
eifdem, & eleuatisfolentdefferrihofliliter tnuadend eaptiuare , vniuerfafque corum res, &bona auferre, & quicunque plura mala, inferre poterintifacere , &,
exercere m eundo , & exeundo eofdem de Venetijs poffit , atque valeat , pcrtufque,
ac vniuerfas , & quaslibet nutates noflros martimas, & ftgnanter Trag. Spat. &
Heguftum intrare buiufmodi captiuos importare, refque& bonaeorundem ablates
f recept.deponi locare, & in fuum propiium vfumconucrti, ml de eifdem
qu'a immifcendi audcjt , feuprefumat modo aliquali: ab omnibufque tributi trige*
fimali on ere exemptus fit , fupportatsts exprefenti nora gratia, & indulcione
fpeciali hartan arum vigore ttfl'monio literarum . Quo circa vob's fidlibus nojiris prefcriptarum noflrarumCiuit.Totefl.nob. Reft. &. tudicibus qutbufcunqae
necnoncunftisnoflrisfidel. Capa. & Caell. quorumlibet carotum official, tributarijs , & trigefimatoribus vbilibet fub noflra poteate conitutts pref. & fut.
prefentium notmam habtuns firmifmo eomittimm & mandamus Regio noftru
fubedifto; quatenus mox prefentibus vifis omnibus occaxionibus ctffantibusprefat.Iacobum CapiU galeote noflre quo fupra pernos deputation,, aut homines', &,
familiaresfuosfimul cum vniuerfis prefeript. noflrorum emulorum taptmis > neenoa
bonis, & rebus ipforum ablatis, & reeeptis in medio vcslre vniuerf. intromittere
preferiptosres, & bonadeponere , & locare , & qualitercunq. tidem videbuntur lim
oeram, & tutam permitiere ,feu permitti prebtre facialis facultatem nullum imtedmcntumftumolciam, & fuisfamiliarthusimponendo, ymofi neeeeefuerit circa
premiffaveflru auxilijs , conftjsremedium opportunem adbibentes, T adhibere
, facerfludeatis aliudgratia noSbrafub obtentu facer non aufun prefentes perleSas
reddi iubemus prefentanti . Datum in Viffegrad feria fexta proxime pofl fefium inuentionis S.Crucis 5 die, men. may ji. D. 1419. Reg. noflr. Hung. 3$
. yero 9.
Cosi Ii Secretanj di Sigi (mondo, non hauendo armara da "contraporla
fuella de Venetian i com' folito di quel Ii , che poco poflono in fatti ) efagerauanoneli'eftefadegrordiniperrarraaraento doeGalcre contra Vene*
ti an i ; m in effetto non erano pronte in Tra altre , che vna Galera , Sc vna_,
galiotta che furono trouate quando f preia la Citt ; come fi dir pi auanri , e Ii Cronii Venetiani lo confermano feriuendo vno nelmodo legeme .
1 41 S In queflo tempo la Signoriabaue noua chme Traufe amana vnagalia,&
na galiott, & faceuafene vn altra noua petition del Ar d'Ongaria per dam\tr Vtneyani.
Et vu alt ro Cronifta doppo hauet narrato l'abbrugimento dlia Chik.*
i S.Marco occorfo Ii 6. Marzo i4i?.foggiungc.
Dd a
M.Frje-
42.0
Delle Mewric
Ser
Di Trat* :
411
\DtUe Mcmori
SerBufalusDuymi
Ser tridrtos zige
511
A quefti tre Capitanij urpno aggiunti altri nobili , che infierne con Ii Ret
tori , e Giudici fonnauano il Configlio detto fecreto, di credenz a , il quai e
Ii 7. Nouembre otdin, che nel termine di ore giorni tutti douefsero ritirar
loro animali fopra'l territorio del Conte Giouanni di Cetina , & il i .Dcem
bre, che Michel Vitturi douefse armarla galiota contra nimici ; &elefsero
dui Capitanij vno per la torre del ponte dell'ifola , e l'altro per la torre gran
de dlia Citt noua ( dal che fi conofce , ch'il Borgo era gi finito di murare-
percio fi diceua Citt noua )
In quefto mentre in Venetia fii eletto vn Capitanio Generale>come fcriue'l
medemo Cronifta .
1419 M.Tiero Loredan de . el "Procurator in quejlo tempofufatto Capi
tana Zentral del Cholfo, U qualepreamente s'arma efe mife m ponto per andar alio
flcdio de Trau perche quellt de Traba amuaprexi alcuni de Vcnttani con-,
due galeotte, & malte barche .
Alia fama di queft'armata fi refero rifle, e la Citt di Catt aro , come feri
ne lo ftefso Cronifta , il qule narrato, che Peltre fi rcndcfse Venctiani Ii y.
Marzo 1420. foggiugne .
la Signara di Venetia mand lafita amata da mar Cap M.Tiero Loredan in Daltnatia con mtlta gente d'arme , e funtarle fer aquiar la Citt de Catbaro , e Fifole de
Curila, & della , Lefina, & tutto il refto dea Dalmaia , non moleando la
Citt de Ragaft in aleuna cofa .
$ Trau.
44
dell'altre due Galre , & alzato lo Scendardo di San Marco , nella Chiefa par
di S.Marco giurarono fcdelt alia prefenza loro i li noroi di quelli , che giurarono fo no li eguenti .
InTrimis Ser Dobroslaus "Petri Keffer
SerfrancifcusFtdoffi
Ser Marinas Xigliomcb f Indices
Ser Rafael Angel
*
ser Obradas Dobroslaui
ser Lazarus' Tefta
ser Joannes Tetri
ser loan. Junif
ser Marinas Michael
ser Stances Obrad
ser Gabriel Angel
ser Fortis Antonif
ser Stepb. loan.
ser Antonius Marte
ser ioannesObradl
ser Joannes Xigl
ser Angelus Obradi
ser .Antonius Xigl
ser Antonius Grubftcb
ser MicboeuicbserTiicolamsOoicb
sc TftcoLuu Draginich
ser Marcus Bercouich
ser Jurai Certilouicb
ser Deboye Semanicb
Et il Capitanio Generale Loredano con l'Armata , credibile, che captaffe nella vicinanza di Sibenico,o rero alli fcogli vicino Tra il ntefe di Maggio poiche fi trouano le feguenti note .
1420 die 1 7 May . Tribinnapubl. Cois Trag, venit ad me Guidonem tanum , & retulitJe de mandato Dorum Re ilor um , & Capitantoru m Ciuit.Tr.ttu
locis public pi , & confuetis Ciuit. . cridaie , & proclamare alta voce preconia cridam infraferipti tenons .
Quod nulla perfona cuiufuis conditions , & tlatus exiflat modo in antea ftuefit
habitator Tr. in eius difiritlu audeat , prefumat loqui cum aliqua perfona de excrcitM Fenetorumfubpenaperdendiaurem.
1 4201ft* i Iunij
Domini Redores, & Capitanei comiferunt Marinofuperanti ibidem prefenti&
audienti quatenus vadat, & eorum parte mandet , & precipiat Fratri Luc* cuftodi ,
qui yenerat de Sibenico quod slatim exeat Ciuit. & diflriftum , & non reddeatTr.
donee durabithec guerra pena oculorumextraSionis , & quod vitra diSampenam
debeat ettarn expeUi de Ciu,& quod ipfum ajfociet extra Cm. & videat cum recedere
Dd 4
futon
4^4
Delle Memorie
tlatimfine mora Qui Marinas iens * reddiens retulit mihi not. fe iu'iffc > & precel
pijfe ditto [rat ri Luca vtfibi commiffum fuerat, & eum extra abciajfe t
1420 die 16 Iunij
Cum nobiles Virl D.D. Blafius Andrea Regius miles , & Donatus de Cafotis Trouifores , & Capitanei Ciuit. Tr. de menfe may pr ox. prueteriti vcndidijfent nob. viro
Micbeli Tricle Hitturi Salias Cois Tr. de ponente pofitas iuxta alias Salines d.Cois
rtded. vnc'nionepatet mstrummanumeinot.inpred mil. & Judie, die vero 18
pu 1. Mayptolibris 3280 par. nunc autem prelibatus D. Blafius Andrea miles ,] &
f. .Bufairn Ctpifanei pro pti menfe conencrunt cum d. Ser Michaele , quod non obfta'itt d. primo mr. venditioni idem Ser Michtel addere debeat ditto pretio duc. %o
aun vid. in falnitro oportuno, & neeet([ario pro Coi cum ea condicione , & gratia,
cum qua fattafuit prima venditiofeil, quod cum d.Coerefcatare voluerit ipj.ufali1, quod dare debeat ipfi Ser Michaeli duc. 50 ami vitra dittos libras 3280. & fie
ipfi Di Capitanei in prejentia examinatoris , & teflium , & mei not.fuerunt contenti , & confefji babui(fe , & receptee ditto Ser Michaele in Salnitrio duc. 50. auri
pro quibus d. D.D.Rcttores obligauerunt d. Ser Michaelifupraferiptas [alias modis ,
& conditiomius , quibus primo fuerunt vendite approbantes , & ratificantes prima
nsita tam venditionis , quamgratie referuat. except, fibi non dati , & non pondra
it d.falnitri afcendentis 4. quantitatem , & omni alio auxilio omnino , & expreffe re
nunciantes , & promt, per fe , & noflro d. Cois vigore arbitrij , & auttoritatisfibi
conceff.per grale con[. Tr, ipfi Ser Michaeli proie, & fuis hercd. ipul.& reap,
pred. omnia , & fingula &c Nittum Tr. in Canc. Coisptibus nob. viris Tetro de
Chiudis Exam. Ser Iofeph Zori , & Ser "Ncole "Pauli tejtibus rogatts, & vocatis .
1420 die 16 Iunij
.& [. viri DniBlafcws ^Andren Regius Miles; Bufalus Duymi, & Michael
7{cote Vttturi , tamquam Capitanei Ciuit. Trag, vigore , & auttoritate arbitrij eis
dati & concefji per generale conf. nob Intu Ciuit. pred. vt de ditta auttoritate & arbitrio patetquadam parte , & reformatant capta ind. Gen. Conf. & feriptamanu
mei Maphei nor. infrasti in 1420 die 11. men. May pro je ipfis nomine Cois, &
homiaum Ciuit. Tr. & omni mei. mo. via , iure , & forma , qu bus meliusfewerunt,
& pottiermit tam de iure , quam de confuetudine fearunt conflit, creau. & [olemniter ordmauerunt ipforum , & d. Cois & bominum verum &legitimum Smdicum,
nuntiumfpecialemvirumnob. oindream Tricle de Trag, ibidem pre!. & hoc onus
Smd.& proc. in fe ipfo fufeip. [pectaliter, & nominatim ad comparendum , & [e prefentandum coram Regimine , & l'onfilio alme Ciuit. Ragusij , & ab ipfis Regimine ,
& confilio implor andum,& inflantius petendum quod eis libeatpro indigentes d.Cois
Tr.mutuare ipfi Sindico nomine pred.Cots recipien.M.M.duc. auri in amo , notu
balifias XX m line lo, bombardam vnam librts .infra ponderis proicientem,miliaria quinqufalnitrvj, & fulfuns quinqu mil. & ad cautelam , 0" fecuritatem d. Regira. O" Conf. pro ipfi duobus mil.ducbaliflis bombarda,[alnitro , &fulfur. alijfq.
feu pro qualibet accedente ad obligandum ipfis Regimmi, & Confilio trepred. & ip[um Cde Trag, & bona omnia mobilia , & immobilia eiufdem Cois cum carta tnflmmentis, & Jcripturis, & gneraliter &c. oittum in Cancell. pre[. Ser Tetro de Chiu
dis examint. Ser Cuido islario, & Tacla Bicich teftibus rogatts .
E.quetc fono tutte le mem >ric,che fi trouano dellc cofe feguitc,& ordinate
auanti l afiedio della Citta ,jdel\juale li(,CroniU Venetm criuono nel feguentemodo.
Di TrAU.
Inqueflotempo'liCitadinidc Trau non potendo pi fofrir le fadige &ftormene
dele bombarde , veretoni , & altre necejt , che loro aucuano patito , enonpotendopi durar loro determino de mandar demandar vn fatuo cendotto M. "Piero lo*
redan honoreuol Capitana,? lui U concefse el fala condut > fulamente per vn giorno *
donde li ittadini vene, &felibuto alipiedi demandando mifericordia , & I dito
Capitana litolfeni gratia , & ali 22 Lugno con el nome de Dio , & de M-51. Marco
fo fata la intrada de la Cita de Trau,& fo tenada le infegne de San Marcofufo la pia^
%a ,&fufo tutte le tore , & Michatio, che eraftfatto Signar de Trau quela notte lu
feampo va .
Et vn'altro Cronifta .
Standa I'armada Dogal nella Dalmatia, & ogni giorno combatteua la Cittde
Trau, non pofsando quelli Cittadini piu tener , mandona fui ^mbaffadori M. lo
Capttanio M ."Pitra Loredan, digando , quedo douefse far fopraflar di non combatter
per vn -corno ; perche la Citt Jara dlie cofe li placera alla. Signoria ; fajando quelli
ittadinifu conglio,delibero de d ir/, & cuftfe detero liberamentey fala l'auert&
leperfone, & ali Zitgno 1410 forano falo l'intrada del lnogo de Trail , mittando /'-'
injegna di M.San Marco,& lo Gouernador del Re d'Ongaria nomnalo Michaicoje ne
fllte via in Ongaria .
Li detti di guefti Cronifti fi confrontano col primo proclama fatto doppo
I'ingreflo del iopradetto Cap.Generale dellinfrafcritto tenorc .
Magniftcus, & potent vir D-"Petrus Lauredano pro Scr.m> Ducali Dominio fenet.
inparttbus Dalm.Cap.Gralis comifit mihi Mapbeo Can:ellano Cou quatenus baniri
faciam per Tla-^arium Cou in Log a'publice, <& alta voce vt maris ejt . Quod omnii
perjona, qua haberet de bonis , rebus Michatij tricle Viuun debeat comparere CO'
ram d. D.Capitaneo, & presentare ipfat res > & bona per totum diem pena pcrpetut exilij du. Trag, & confifcationis bonorum fuorum < Item quod nullus deinceps
debeat al/quo modo fufciperc feu tencrc in domo , feu babitationu aliquem^
Ciuem euforenfem , & habitatorem Trag, ex hu videlicet , qui heri exiuerunt, &
recefserunt de Cm. antefelicem introitata ipftus D. Capttaneipena lib.C. paru-pro
quoltbet contrahaciente , & lando vno menfe in careeribus , & fi aiiquii ex dilis fugitiuis improuife veniret ad domum alinait , debeat ftitim presentare talent
venientem difto D.Capil.feu D.Comiti futuro , fi idem D. Capit* non efset in Ciujub
d Ja pena.
Item quod nulla perfona Ctuif,feu forenfis cuiufcunq. conditionis, & atui exrflat
audeat, velprefumataliquo modo tenere in domo fuat & H<ehabitationis aliquemex
famults, & feruitonbus Micacij; &fi aliquis haberet aliquem exdiElis famults , debeatprejentare cum preditJo D-Cap.pena lib. . pur- & ft.ndi'trtbus ruenftbit in car
teribus . Item quod modo in nulla perjona Ciis , feu hibiraior audeat ,; vei
p'ib'ic bjtinirifect.
Qfi "Pla^ar.tfi pub.ica, 6" alt voce in dia Logia banniuit , & prconisait on
Delle Memorie
die 23
D.Tbomas lurifich de Sibcnico retulit mihi notario de mandato M."D. Capitanij,
qualiteridemD.Capit.precepit loanni Braitouicb de "Policio olim famuli Michacij
prefentatum fer Martinum Florij habitatorem Trag, quodftafim dtbeat recdere de
Ciu.Trag. &non redire de cefero pena furcharum .
E Paltro Cronifta .
Hablando prtfent) quellt della Citt de Sfalato > che Traufe datofer notL,
poterfc tenir per trn bataglic Hierafta dato, Qtado terra de gran pala-i, eeafefe
delibero darji Hueramente , & cot mando al Capetanio ,<& quelloft denoper
della Dogal Signara fono fatta l'intrada adi 28 Zugno ;^zo di queUa Citt de 51to aetando Finfegna de M.San Marco .
Li detti de quali confrontaao con la parte del Confeglio di Spalato del infrafcricto tenore .
Die Generis Slunij 1420. In General! Confilio Ciuit.Spalat.de mandato Dnorum
Reflorts & ludicum, ac Confiliariorum propofttum fuit . Cum hoc fit quod quatuor
nobiles tmbaffatores Communit. deftinati ad Mag ." Yirwm D. Tetrum Lauredano
Cap.Culpbiredierint reportantes d.Capit.a(jcntire ad capitulapetita per nobiles vt
dediuucap'tuluibileusapparctmannCanceU' pred. D.Capitanei, &promittere
cum iuramento quod lll.ni>m Dominium Venet. conrmabit amnia Capitulafuprafcripta cum iuramento , & dibit "Priuilegium cum urea; fed modo petit introitum,
& dominium Ciu. Ideo quilibet confulatfuper inde quidfit faciendum. D-Thomas
Tricle de Lucaris arengando confiait , quod in Chrifli nomine , ac P"irginisgloriof*f
& Beati Marci Euang.ac totius Curie Celeflis Ciu it.u Spalati,& dominiameiufdem
detur ad manut M.' Piri D.Tciri Lauredano cap. Gratis Culphi , & totiits exercittu
in Dalmatia nomine III.*" Ducalis Domini] Ven. cum paftis, & capitulisfapcrius de
claratis, & quod ante quam CiuitOf , & dominium fibi detur debeat turare vtftipra ,
& ipfo turante , quod nobiles inrcntfidelitatem Dominio fupra[cripto,&
to ad buffolos , & balort.ti capturn fuit Confilium ditti Ser , & ib:entum per
fonCtliarios 40 non oba itibtu 4 in contrariara .
lit
Di Trau .
417
4lS
Delle Memorie
Di Trau.
4^9
Signoria nefar commeoaltro; mfecoi Zudici foe diferente If Conte [olo fen
tentiare ,& terminare quel ve parerfiafegondo Dio, & raxion. Commctteuome
fouratuttofi con buona guardia per fla terra, & buon horafar [errar le porte
fajando , cb'ogni di & notte alia guardia della pia^^afaxe de fanti la yarda *
dr di , & notte i vada tomo , che danno ad algn fia fatto per ifoldadi , a i qua'
Ii miniftre raxon nonfe trouandonuqua, & far per hor non fe fa^a danno ad a\tun, & perche elfauer volro xe tamo prtico , chefeguremo eldirfcf, mitte
fapientem & nihil dicatur , la prouifion voflra [er perfettiffxma . Treo comettemohabie fin flare ftoRerimento , & che per la Signara noflra non fia prouiflo)
nitro che habbie de[alario almexe duc. 40 d'oro tenendovu 4 fanti vofircfpefe
& vnCattalier,& hauemonida duc at i 40 per lo primo mefe , & fe oltre al mefe
Rare, ve pagaremo delle intrade della terra per lo tempo fiar . Quanto fie de
veder tutti idat i] & intrade afpetta alia Signoria noflra , &far cercar
fe dt algn fe dcue auer alema ra[on che
cofe in comn , & far veder
tutte\le bombarde %e in mano de Marineo Tomofato che ne ha detto ejfer oltra tredefe ,0 quatordeje & tut to ilfalnitro , & poluer de bombarda , & tutu'feramenta , &
la , & fame far in vn quaderno tutta ordinada . Turo fe far cetole vender tutte
quelle intrade , & datio del trcntcfimo ,& ala mina defall in fuora , informandoue
quel ifoleua cfjcr vendutiper i tempi, che la terra iera fen%a verra . Di molinifolilite i fia con%adi ,&fate Le marine a%p che deffi s'habbia l'vtile . Le alie el fimile
fe le Je po contar, che vtile habbiamo feffe . jlpprcofare courir el contado che le
pluobe non vanno , fpendandone poco perche far al contaje contara. Terfar che
i [oldafla alla porta de terraflia con fecund, chela torre che preffo la prtalo fia
fatto i ifoleri che dentro i habita con cffi conteflabili . ^ippreflo ve ricordo fa^e
far per i Vilani de fuora lavardiaverfo i luoghi del Cante Zobane che danno di
noffrinon fiafatto, & iuflitia voflra poa [enti [peffo del vole1 fo, & difui, &
dell'altra%ente* 1 denari [codere ordinariamente [criuere in vn quaderno, & per
ftmil[pe[e perche ordm admente le ra[on fepoffa veder voflro honor .
vecommettemo,cbefa%e ci tdar publicamente, che cadaun , chefapia lecofede tereni , & vignali de Micbac%le apalenta ; perfemel i fuo debitori che fentimo %e
feperle blaue, & cafe fedeua per lui, & quello lauere a troua ana fare dir
la copia . Tercbe hauemo comandamento de la Signoria noflra , che la gaita , e
galeottafo de Michac^nu mandemo Zira , &per qucflo hauemoferipto i Rettode Zara , che manda cente tuorle mandndole ditte %enie darei la ditta gaita, egaliotta con le coje hauemo fatto apartar inee. Hauemoue fatto dar cento Zaponi,
cento badili cento ciuiere , che commandando la noflra Signoria di far forteT&a al can
ton , o altra con effe fe pora lauorar, le qual haue fatto diflegnar Marin Souraflwtc .
^Appreffo hauemo fatto dar tole , che [ai abone pe lafoi te^a, fe far del quai notLj
fe tocar pe4 algun modo in alcuna cofa , & fi ordine haueffe di venderle delle feguire.
lo come ve cometiera . Hauemo molti legnami fatto metiere in l'^rfana , come [a
ue , & quei grandettifer della[ortega i fare i fia vardadi , & falui per ben toftro .
Lepierefo traue de le bombarde noflrefe redur tutte a marina cbellefe poffapuo re
tornando fie glte groe cargarfufo per mandarle Hene\ia xe ne per le caxe a fe , fe
tutte le meta fuora. Molte cofe ve fe poraue arecordar ; ma cognofeendoue tomo hu
mo ditto fapientifjimo prouide , & tutto confortandoue contutticon doxe^ave
porte, & con honor
[el'honor della Signoria come del voflro
. . . He tore rotte fedi
fono le abasare fin i muri mofleando ci firt per
dubio It non fa\ani danno
defe poa la]grati
/oil-
450
Delle
Et il giorno fesuente
feguente nel Con
Confglio diSpalato furono eletti Ambafciatori
per Venecia, e giurata fcdelc nella feguente maniera .
die vltimo lunij in Gnrait conf.nobilium Sp ti. fono , & vocepreconla prtmiffis more foltto congrgalo fnperfala Talatij Com. propofitum fait de mandato
DnofumCapit.fupsiludicum, & caufil.fupr. um hoc it quod inter alia capitula
conclufa cum difto Cap.1 per nob. Spal. eft vnum capitulant , quod pro confirmations
eorundem mittantur 4 . ad III,"* Dominium fnet, ideo quilibet confulat , &,
eltgat bAmbaf. ituros vtfibi videbitur .
D.Micha Aijdij at rengando'confu luit quod illi 4 nob. quifuerunt ad concluftonent
capitulorum cum difto D.Cap.mittantur , & vadant ^imbaf. ad diftum domtniumj
pro confirmations diftorum capitulorum videlicet Ser ChriHolus Mathei p. 34 c. 14
Sericcola Tctrip. 3 j c. iSSer Marcus Tetrip.jc. 1 5 Ser ncola lancij Leonis
. J.j*i. li.&pofitopartitoadbuQbloSt & balotttf confirman fuerunt per Confium.
In cod.cn confilio omnet nobiles de conlio ad requifitionem fuprafcripti D. "Ptri
LauredanoCapitaveiiuraueruntpofitif manibutfuper Santta Cruce voieu lignum
Sanffa Cruc'u obleruare perptuant fidelitatem 111."' Dominio mmicos
dittiDominij habcreproamicist& inimicosproinimicis; & ft quando aliquiipforum audiuerit , atttfciuerit aliquid tralari,jeu fieri , & o dian contra honorem, "
Stamm di8t Dominij illico reuelabit Comiti Ciutatis .
tri-
DT I
4<i
tribus menfibus m tarceribus ibi, vbi captentur, & nihilominus ftnt perpetuo btnntti ; fed fi alia vice caperentur , quod Ule, vel Uli qui capientur debeant fufpendi Ic ad furch.a tanquam carfares, & maUfafforet ad hoc vt corum pena alijs tranjeat in exemplum , & hoc fecit d.D.Capit. quia ipf$ curfores fuerunt, & homines meUfamte, & conditionis : quifamulifuns it Georgias Vlacbus , Tnbiltts Dragoslau ch i Budiuoy Tomenich , luichius Sueferich , Radoslauus de Sibenico , Jurchouicb de
Spaleto , Marcus Gufde de Trag- Volcafin de Rama , Volchus , Valenta de Toxega ,
Volchac , Volchafia > Radoslaus Talion , Michael de Ragufio , Georgias Me7u%i ,
Rade Ditpilich .
ieprediffa
Trelibatus D.CapiUomifit mihi not. atque mandauit fimtliter quod banumfaciam vt tnfrarid. Quod cum Ser Iofeph Zeri comparuit coram eo , &petijtabipfo
D.Cap.gratiam quod "Paulus einsfilins pofjet redire Trag libere , &fecure ; & quod
Idem D.Capit. non aduertens mala per euudemTaulum comia , &'curfus per eum
fallos contra Vnetos, &fubditos Sen Domint. Venet. benigne ,& gratiofe dedit, &
conCeffit ipfi D. Taulo liberam gratiam quod libere , & fecure poffit ventre, &flare
Trag, vt faciunt alij dues non obantibus erroribusfuis , & non oblante quod ipfe
iuit & receffit cum Michacio de Tr. quiTautusfcienshanc gratiam fibi failam effe
cum diffus ems Vater pro eo promit demonftrans opere quod intts habet, & malum
animum quem habet erga dominationem pred. Venet. & in fu malo propojito perfeuerando noluit venire neque redire ad Ciu. Tr. & propterea d.D.Capit. pofuit in bannum pred. Taulum .& difir. Tr.& alijs locts , & Ciuit. Dalm. fubditis Domi
nio Ven. p." ita, & taliter quodfi aliquo tempore ai aliquant did. Ciuit,
extrthanturfibi oculi , & nihilominus perpetuofit bannitus ', & quodfi quis caperet
ipfum Taulum , & ipjum daret in mantbus d.D.Capit. feu Comitis aliCuius diffarum
Ciuitatum habere debeat lib. . paru.
dieSptima prediffa
Etfaffa mihi diffa comiftone peronaliteriui ad diffam Logiam, & ibidem , ac deinde in confuetis locis Ciuitatis bannirifeciper Dobroslauum Tla^arium Coit vt mi
hi commiffumfuit, quiVla%arius publice r alta voce omnia prediff publica, &
alta voce banniuit , &preconhytuit vt fupra diffum efl .
F poi da vn Bolognefe fatta la feguente inftanza .
1420 die 1 2 Julij coram M." Viro Ser Tetro Lltredano III. * Dttcali Dom. Ven '.
Capitaneo Culphi , & totius exercitus in partibus DaUac > enuo Matte D Simone de
Detrico hon. Comit Tr.comparentprouidus vir Catdarius de Caldarints dcBononia
txpofuit , quod tempore reit oaffo dum effetguerra Tb 1lippu s ems fraterfuit derobatus per homines , & familiares Ser Stephant Tetri , & Ser Tauli lofrph de Trag. &
quod de rebus derobatis repertuntur effe penes Stephanum * proptrrea pet ens refittutionem ,&fatisfaffionemdiffarumrerum , quia diffus aid rmus non oft ndidit
habere mandaturn aliquod circa prediffa diffo Tbilippo , cu tus res dtcitfuifje per d.
D.Cap.pronunciatum fuit quod res , qua reperiuntut de prediff rebus drobais ,
non alienatis debeant larefequerate penes me Mapheum not. Caneell os donee
per ipfumfuerit aliud ordinatum, & precipue cum diffus Caldarinus nonoendtt
quo nomine petat.
Infrafcriptc [unt resfequerate per d- D. Capit*
V.' in vna capfa vnus liber S. , & cet. vtin Polity .
"Delle Memorie
(r* margine)
Caffnm &c. com'tone, & mandato M.' viri D.Tetri Lauredano Capit.qitando renerfusfuit de Boiana die 5 , volente quod dtfls, res & libri reddantur Ser Stepbano Tetri de cnius manibus fuerunt accepte, &boc vigore Triuilegij , & gratis
concede per Ser.":-" Dominium noslrum Venet, Tragurinis quibus ipfa Seren. Dota.
parat de rebus derobati per eos tempore gaerre &c. & fie caffaui &c- relations D.
Comitts mihifatfa pro parte D.Capit. & fic ipfe reddite fuerunt poflea D.Scephano.
Ritcrnarcno gl'Ambafciatori di Spalato da Venetia con la bolla d'oro ottcniita li 9.Liii;lio 14:0 e confermatione delli loro capitoli, corne difufamentc fi leqge in quella , it il Capitanio Generale ritornato Spalato conchiufc
l'infrafcritca tregua col fopradetto Conte di Cetina .
Tfys Tetras Lauredano Capit.i Grlu Cttlpbi totius exercitus I."" Dom.
pambas Dalm.&c. ad requiftioncm Magnificentix ecundum relatum Franchi
Cancel, vefln cum requiratis nobis tregaam nomine lllu. Domint. Venet. conten.
ti fumas f bbifcum Mag.Ccnntc lobe de Cetina attenta beheuolcntia, qua femper
fuit inter lll.Dom.prejatam, & Magnifie, veflram , & vrfl>ort,m predeccfl. dtuam
treguam habere ,& facer modis & conditionibus infrafcriptis videlicet.
Tnmo (nod ditla tregua fit modo vftjHe ad feflum S.Ceorgijproxime venturi
1421 cum modo qiiod vos M.,Comes lobes promittatis cum Sacramento quodvos ,
aliquisvefterfubdttHS,feruitornecrecomendatns non damnificabit, abitad
amnificandum quoquo modo , vel quefito colore aliquem locum prefate domination
nis vid.Iadram, Vranam , Tronar , T^ouigradum , Scibeniium , Tragurium ,Spalatum,att]ueetiamindiflnfiibusyillagiis, & lociilocorumpred. nee in InfulisBra'
7f > Sciolte , Curile , Ltfrc , Liffe ,fuifeue fernnentijs , & diflriiibns , cum etiam
ferfa vice nosfimiliter vobis promittimus , quod per aliquotgentes Dominations &
fuorum locorum in aliqua loco vro uate , Caflro , villagio diftriftuque vid.'t in Caftro Clucij, Laiu^a^, Suonigrad , Trauenicb , In , ZJ^uien , Cliffi,Jtlmisij, atque
Piffechi cum omnibus pertinentes , villis , molendmis , & Salmis, & quibus
in poffeffione vb'.qtie laa fuit tune , qtiando Dom. . Trag, habuit molefia aliquA
non fiat ,nccdamni'zabit, etiam per nos donee obferiubitur ipfi III.1 Domint.
& fuis tregua prediflapreslandoSacram. cumfcnpturj noflra, & vos fimiliterfacietis depreditJ.obferuando , & militer quodomnes , & jingnli fubditi prefati Due*
domint, babeant , teneant , & gaudeant omma , & fingula loca , poffe/jones redditus , & affilias , quos , & qux pojjdebant ante quam haberemus Tr- pro difta Dom.
in loco quolibet veflro ,atque fortilitw ; declarando quod nolumui, quodin iflispoffeffiontbuf ntelliganturaliqua turres,nec cafamenta, qua effent in terris diffe Dominattonis vid. Trag. Spal. & Sibenici , quia ilia pro Serenitatepref. dominants volnmus pro ip>fa dominations. Infuper proconfe;nationebeniuolenti, atque bominitm
veftrorum, & fubditorum d. Doming contentamur , quad qmlibet veurumfecnre ire
poffit, mercari , 6" venire ad locjquelibet ipfius Dominations & niderecederepro
libito voluntad s dumodoper vos , atque vefhos imile fi.it fubditis , & prefan dominijdiflriiualibits . yltenus in altquo veflro Ca/lro , Cmitaie , atque Conntatu , f.r
VtllaTJo, atque vefti'odiflnu non tenebttis , neeflare permitletitr aliquetu pfi'f.ttc
dominations rebellent, velexpulfumde Domo;,tmofi aliquem haberetis , t:imdebeatis licemiare ,fiue acomiatare tarn modo ft quern babetis , quam etum per ic,p\TA ventura ft fer aliqttem Refforem dominijpred, de locisfuis vre Magnifie* notifica^
bit
DiTrau.
45 5
bitur a nod aliquem rebellent non teneatis , & ipfum ticentiare debeatis , cum ftmiUter vobispromittamus in quibufcunqne locorum domination!* fiet , & obferttabitur ;
Eerum quia Francbus vt dtcitur vxor Michacij effe in quadam loco veilro , & quonummular efl contentamur quod ipfa ad partes Veras cum duabus fantefchis fuis
remanere poffitin locovbi eil cum famuli, necaliqua alia perfona vnquam ad
earn ire permittatis de familia difti Micbacij caufa nobis per ditlum Francum expo
rta ; vnde ad complacentiam veflram de preditlis vtfupra contentamur dumodo neminem aliumrecipiatis inditlis verislocis prter diam ominam cum duabus
fantefchis pr&nominatis . Infnper quod oibus , & fing. Siben. Tra%. & Spal.reitut
ficiatts omne & totum id quodpcr vos , &fnbditos vefiros ipfis fuit abliium quem'
admodum &c. parte vri Fiancer ipfiplures alij verinunti) nobis , qui ad noram
prefcntiam fuerunt dederunt in promifjis poquam Trag, habuimits dumodo
dit fubJiti dominants per teflificationes oflendant id quod bi fuit aolatum,
qui teflicationes non haberent eor. etur Sacramentis ficut moris e Croatue.
Trater bec ad conjeruationem d. Tregua , & pref. beneuolentia volnmus quod
femper cum perfenferint quod gentes alicuiusloci defcenderent , vel venture effent
ad damna locorum prnom- pref. Domin. quod notificare debeatis Retloribus qui tunc
umporis erunt ditlor. locorum quod e conuerfo fiet vobis non permitiendo Magnificentia vfa quod aliquagens tranfeat fitper territorio vero , neq; aliqua perfona, qux
damnificare vellet aliquem preditl. locorum domin, pref.; verum quomam relation
efl nobis per Francum Cancell.verum pred. quod dkitis, quod fi sforcium Turcorum, vel aliaran gentium veniret, &per territoria Vera vellet pertranfire ni
obuiare nonpoffetis , neceius tranfitumprohibere , vultis quod tregua nonintelligatur fraila, & nos dicimus contentan , & fie relie, dummodo, quando ditlum
sfortium veniret , quodfimus per multas dies antea perfentietur reddatis Redores
pref. Domin. tali hora auifatos, quod per ipfos prouideri poffit taliter, quod loca
fubietla ipftus dominationis damnum neq; ialluram recipiant: qua omnes &
fing, promiff. pred. hinc inde falla ab vna parte, & ab altera debeant obferuari durante tempore d. guerra. Jn quorum omnium pred. fidem bulla noilra confueta prefentes mandauimus figillari atq; bullari Dat. in galea na iiu
port Spalati 1420 die 13 lulij 13 Ind.. Vt magis declaretur capitulum vi
tra fcriptum perferiptum ad requifitionem Franchi pred. ex parte vera vti
dicit quod Mag. vera non permittat quod aliqua gens , vel perfona tranfeat
fuper territorio vero, qui damnificare Hellet in prefatis locis dominationis ,
& in vobis dubium vertatur quod faceretis contra coronam , & prorebelle dill
Corona reputamini Banus defender vellet, vel gens fua per verum ten
torium , & fibi, vel ditla fuagenti; prohibere vellitis ditlum tranfimm, quod
facer non poffetis , & vere effet desfatlionu , & expulonis , buque de caufa
vultis quod declaretur defeendendo ditlum Hanum , Velde gentibusfuis per rra ter
ritoria non vultis quod tregua intelligatur fraila: verum autemper verum facram.promittatur quodfacietis nobis & notificabais per tantumtemput antea aduentum d. Bani, velfuarum gentium Reftoribusprefat. locorum domint- quod dam
num aliquod, vel iatluram ditla loca non babebunt, & propterea ntenles vre
Magnif aliquod onus imputatio pojjit attribui contentamur quod per aduentnmd. D. Bant, & gentium fuarum non intelligatur ditla tregua falla , dumo
do per Magnif. veflram pref. Reores prnommt, locorum Domin. reddantur auiati tali tempore de dejeenju fuot & fuarum gentium , quod nullatenus damn
nee
434
Delle Memorie
iafturam recipient > Vf preditlum efl non dando concedendo ipfi D. Bao , v el
gentibusfuis, qui, "pel quadcfcendcruut ad damna iocorum pred. Domin. inquo
rum fide, & premiff. fub preferipta bulla mandauimus fub figiUari, atquebuUxri. Datum in loco mill' qne men. & Ind. predittis die autcm 16 prad. men*
.
Tarti poi il Capitn General da Spalato, & ando d Cattaro , pigliandont*
pofsefso li 25. del medefimo mefe, & in quefto mentre il Conte di Tra feco
publicare gl'infraicritti ordini .
Die xo.Iulij i^zo.D. Comet pred. commifit Fuafino lupina. Talario iurato
is prs: quatenus vadat ad Logiam cois , & ibidem publice, & alta voce in lo
ris conjuetis baniat,& proclamet quod nullus ciuis babitator, feu forenfts cuiucumque conditionis audeat recedere de portu Tr. abfqi lice;.:ia & boletino d. D. omitis
pena lib.C.par. pro quolibet . Item quod nullus ciuisfeu habit : Tr: audeat recepta
re in domofua aliquem farenfemfine licentia ipfins D.Comitisfub dittapena, & tan
to plus, quantum placebit ipfi D. omit i . Item quod r.ullus Ciuis modo in antea
portetfpad, dardumgauarinam de die de notie,& mec culteleffam magnam pena
pred: Item quod fi aliquis ex famulis Michacij veniret in aliqua villa diflrittus
Tr.quodDuornicbd. rille, in qua intraret debeat fimul cumalijsvillanisipfius4
ville, cum vel eos capere, & conducere ad ipj'um D. : pena lib. 25. par.
& quod nullus villanas audeat dittos fmulos , feu aliquem ipforum acceptare in.,
domo fub dill a pena & tanto plus , quantum videbitur ipfi D. Comitifi non obferuarentpraditta.ltem quod modo in antea nullus ciuis babitatorfeu forenfis cuiufcumqu: conditions exiflat audeat , vel prajumat aliquo mtioire de notle pofttertiumfanu campana abfque luminepena lib.C.par- Item quod nullus audeat portare aliqua
arma cutjcunqigeneris fintde nottectiam fibabertiumenpenalib. 25. par. quo <
libit contrafaciente , & portante, &flandi illa die vel ilia node in qua portaren
in cippo, vel carceribus ad voluntatem D.Com: Item quod nullusflipendiarius, pr
ter quam iUi, quifunt ad guardiam audeat ire de noue cum ormis, vel fine amis
poft teraurafonum campana pena lib. x. par. pro quolibet Item quod nullus deinceps audeat vel prajumat aliquomodo mittere extra ciu.adaliquas partes fine fci*u & licentia a* D. Comitii pena lib. 25. par. pro quolibet, & qualibetvict.
Quod nullus audeat reciperefeu aperire literas, qua venirent fibi ab extra ab ali
qua perfona , nifi primo prestauerit & oendent illas p.D. Com. fub pena pred.
Item quod nullus Ciuis, feu babitator , feu forenfis Tr.cuiufcunq; conditionis exi
flat audeat recipere feu acceptare aliquam jmbaxiatam , feu relationem ab aliquo
pro parte forbanitorum , necetiam Ueras, & quod quolet ad quam alxqnisveniffet pro parte dittorum forbanitorum ' , & relationefeu litteris de.
beat immediate prafentarefe cum ditto nuniio tpfi D. Comitipena lib. jo. par. pro
quoi., & tanto plus, quanto videbitur d. D. Corn, in perfona vid: vel in bautre , &
pecunijstfeu in membris .
Eranoncllo ftefso tempo andati Veneria Biagio Andreis Caualicr, Nicol dcttoBufato, Simone de Sobota, ePietro diMattio Chiudi Ambafeiatori per dimandar la conformation dlie leggi , e confuotudini dlia Citt, & altrccofe, traie qualivna f, Ch'il configlio diTradouefse deger per Conte vno del Configlio maggioredi Venecia; il quak douefsc La
uer
Di Tr .
435
ucr auttotit nel Crimnale folo , nel Ciuile con Ii Giudici giufta la difpofitione de ftatuti , e l'altra che non fi fabricafle fortezza , Caftello nella_
Citt, efe bene anca Ii Spalatini dimandarono lo fteflodi quefti, chevolontariamente pattuiiuno la refa , non deue parer tanto lrano , quanto de_*
Traurini y che dt gi s'erano rel per forza , fenz'alcun patto > e come_
fifiiol dir difcretione del vincitore, evoleflero auantaggiar le loro con
dition]' , pi di quello haueuno fatto Ii Sibenzani , che refifi volontariamentc fierano contentan, che gli fofl mandato il Conte da Veneria-,
come gi fi faceua in tutta la Dalmatia anticamente . Queft'vfo d'elegerfi
il Conte fotto'l Dominio delli Rd'Ongaria era in tutteT Citt, 'haueuano cio^efpreflo nelliloro Priuilegi), comedi foprain pinluochi ftato
moftrto e Ii Brazzani , c'haueuano dal R Lodouico ottenuto Priuilegio fmile quelli dell'altre Citt ottenero pofteriormente dalli Re di Boi
na l'elettione del loro Conte, che Ii fii ratificata dal Re Ladislauo, co
me fi legge nel Priuilegio regiftrato nel loro ftatuto del feguente tenore .
Lad sl.&c '^ixa.de Vetrullo , & Michael de Baloe T^untij , & jimbafciat.pr
parte vniuerftt; , & bommum, & cottis Infulc Bra^e &c.Supp'.ica&c.Ft cur
antiqui Reges H*ng.preftrtim Ludouicus conccfferit Triuilegium , Librtate* , &
grattas in fait orem diS infuie , flatuta, Reformationes , & confuetudines prove
in eh continetur plemus , &Je<juenter StepbanusTuarco Ricie Bofne , & mari
tim s Rex confirmauit , & concept licentiameligendi omitis cum confirmation
tarnen Regit, deiude Dabifcia ibidem Rex ppflmortem Sfepfrauiratificauit-, poflmodum Harmyafummus Voiuuoda Bofnenfis in Regno nro Hung. , f alijs [nexis Vkarius Oralis confirmauit amnio, ; poflremoqiUldemarifcus Marefcalus Sir
ciUe& Capitmeus Galearum, & Vicarius Grlu nofter acceptavit finguU, Cr
confirmauit. Ideo ratif. & ^confirmt : & &c. Dat ladre 403. die 14^
Ungufii
E q liando ii Brazzani fi diedero Venetiani haueuan il proprio Conte ?
me dalle parole del Priuilegio loro confia, che fono le feguenti Thomas Mocenig &c. Vniuerftt &c. Michael Chrancouicb , &Ciprianuscamti
Oratores comeniabilium , & fpeabilium fidelium uororum omits, ludkum,ccufiliji & Vniutrfit. InfuUt BracbiA &c,
Dat.die 22. ORub. 14t.
E di Lefina fi troua Tin fraferitta memoria .
Thomas . &e. Egregifs & prouid. viris ioanni Comit , & ludicibuSiConlio, & Coi Ctuit,& infida nie Farenfit fid. &c.Fueruntad prcfenram nofiram dilcfti fidles noflri Iohaunes 0%,Vitalis, Silueflri, & Vidofius Thmafii 7{obiles Faren, nuncij, & jmbaf. veflri (ni omnia eis cemmi'a ordinate , Cjr
fapienter expofuerunt ,fuerunt etiam jlnbaf. populi, & vnmerfttatis , ac quotundam nobiliumqui etiam aliqua capitula , & jupplicationes noflro dominio por
rrxt-rnnt. T^osautem omnes ipfos ^atbaf.&quecunq; diecre, & proponer? volucruottamorctcnut, quam in feriptis diligenter audmimus , & mature conjideEe %
rauh
43
Delle Memorte
ranimus, & ad omnia capitula per vtramq; partent data delibrala &dcfinitiuam
edimus refponfionem , quant eis oretenus declarauimus & quoniam inter c/eteradecreuimus , k? prouidimus , qucd de ctcro Comes illius terra & nfula de noftris nobtlibus fr nctiarum eligatut, quem quam citius potuerimus eligemus, & pofl modum
tr^""-'a bitodante Domino tranfmittemut ficutfuitanoflro domino poflulatum.
. ..,,. ut/mus per aduentumipfiusnri Comiiis deliberationes , & concesiones s~li'.isaJfHprajcriptac<pitulafafias pernoflrumpublicum Triuilcgium noftra bulla
plmbea ummunitum vcurts fidelitatibus deflinare ad veiiram clariorem inform*iottem atq: memoriam , &c .... copiant deliberationum nofrarum ipfis ^imbaf.darifecimus, acvobis mittimus hie inclufant , vtde Itis plenamnotitiambabcatis*
Jpfiq; lAmb. omnes in gratia, & licentia noSha ad Lares proprios reuerfunlur . J^os
autemvosomnes, & vniuerfam cotem illam tanquam caros fidles, & fubditos
noflros habere intendimus in noflra gratia rccomijjos. Dot die 15 Marti] Ind. y.
1421
Prima s'ha da oiTeruare in qtiefta memoria , che non efprimendofi doppo
jo le
parole loanni Tauilich defuo mandato omit come era jolito agl'akriiConti
Con
cletti dal Conlglio di Venetia, da fuoi Rapprefentanti.come era il Detrico
Conte di Trau eletto dal General Loredano , al quale come confiar fi ferine
de fuo mandato Comiti Tr. fi deue dire , che quefto Conte di Le/ma forte eletto
tlalli medefimi Lefignani; e poi per quello fi vede neH'efprefione, che fi fper
le contee all'hora vertenti tr gl'iftefi Lefignani iui nominati , che volefle il
Senato nell'auuenire eleggere il Conte in Venetia;dal che fi deue dedurre,chc
nella deditione far ftatopermeffo alli Lefignani d'eleggerfi il Confe dafe_i
com'era l'vfofotto liR d'Ongaria, ech'elfi poflno ail'hora hauer eletto
Giouanni Tauilich nobile Sibenzano di Citt di gi fuddita Venetiani , c_>
poi per l'accennata difcordiatr Cittadini, conuertcndofi l'elettione del
nuouo Conte , facefle rifoluer il Senato di far l'elettione in Venetia per leuar
quefti difturbi nell'auuenire , corne nell'iftefla maniera ad inftanza delli
Brazzani fidichiaro . Marzo 1425. di voler neU'aunenire mandar vn_.
nobile Venetiano per Conte dlia Brazza, il che fi continuaro fino al
giorno d hoggi
Hora hauendo li Spalatini pattuita la deditione auanti , che feguiTero lo
fopranarrate diflenfioni trd Lefignani fi pu congietturare , che li Tranrini
per non poter d'efler meno di loro , e delli Brazzani hauranno dimandato , fe
bene fottola generalit dlie confuetudini l'elettione del Conte, che dal
Prencipe viene fpecificata nella rifoofta del primo capitulo , & ad imitatione de Spalatini hauranno anco li Tranrini tentato lo cflb , fe bene con_,
maggior efpreflione , con tutto che di gi obediflero al Cont datoli dal
Generale Loredano; mala prndenzadel Senato diede rifpofte vniformi
cjuefte due Citt, fimili quelle, c'haueua date Zaratini, e Sibenzani ,
volendo vniormarla giiiriditione delli Rettori di Dalmatia come filegge-
nel mcdefmo Priuilegio conceffo allifop.'i Ambafciatori di Trau liji. Luf,lio 1420.
L'altra dimanda che non fia fabricate Caftello farlata fatta anco que
na ad imitatione de Spalatini ; m come che quelli haueuano pattuito , 'che
non fifacec nella Citt o na vicinanza, cos li Traurini pigliarono prctcto iddl'incapaciU del luoco be cudoii il Catcilo non vemH^
aro-
Di Trau.
457
u rouinarfi la Citt , il che in parte era anco vero > fe fi hauefle doiiuto faro
iiel fito dell'Abbatia, come lo ftimauano proprio,quclli che fccero le relationi (chefiregiftranno)
Ortenero 'li Spalatini in Vcnctia oltre quello, c'haueuano pattuito col Ge
nrale vn capitulo , che oicruabile del eguentc tenorc.
rcqnfitionem autemfafiam oretenus per ^mbaf.d.Cimt.Spalati continentcm.
QHodfiouurrcret, quodferaliqua tmpora dominado noflra dmtitteret domimut
CiuitrSpalati.Tnmo \ Cluitmfit data altcui alterfjdsbeatreliituinobilibts Cimt.
Spaljti. Refpondemtiejtiodcttm gratia ^ltifflmi intenilimtudiclam Ciititatsmperpetu'fub dominio noro conernare ,fcd oc trrente cafa (ifuod abfn ) quod dium^
Ciuxem diniittercmtti illam primo in nobilima diil Ciuit. rsituifaceremus .
4) S
Delle Memrie
fottili per pigliar , o abbrugiar cfle Galre , che per eflfettuar ci sbarcaflo
nell'ifola ; ma non hauendo artellarie grofle non poceTe penetrar! nel porto :
onde hauendo dato il guafto all'Ifola, e prefe alcune barche le condufle via_*.
Dal che conofcendo li Venetian!, che fe non s impatroniuano di Trau , haurebbono da quel porto potato riceuer moleftie fimili quelle,che con grane-
lor danno haueiuno prouato nella guerra di Chiozza : rifolfero perci d'impiegarui tutte le forze loro , & eletto Capitanio Genrale Pietro Loredano ,
& accrcfciuta l'Armata la mandarono fnori nel principio dell'anno 1420. con
apparato tale , che fofle non folo fufficiente ad opporfi alia poca armata , c'haueua Sigifmondo in Trau, eRagufi, alla qule doucuano nell'occafoni
vnirfilibrigantinidegl'altri luoclului fottopofti; m anco ad ogn'altra_
armata che potefle venir in Golfo . Alia fama fola di cos potente armata Ifole di fopra nominate fi refero, e Cattaro, e Ragufi erano in trattato.: rcftaua dunque Trau, e Spalato per l'intiero acquifto della Dfllmatia .
Spalato , cos per la brtezza delle fue mura , come per efier pofto in terra
fermaconifoccorf pronti de ChliTani , ePoglizani, non era cosi facile ad
efler efpugnato da rmate maritime, come Trau, ehe fituato nel Canal di ma
re , ha rifla vicina , che li foprafta .
II Loredano dunque rifoluto di far prima Pimprefa i Tn , non folo come
pi facile ; m come pi importante per il fuo porto tanto neccfTario per la_
icura nauigatione del Golfo j e ( come folito cielli Capitanij prudenti ) ten
t prima d'nauer laCitt parti, overo di forprenderla con, guadagnarc_
?ualche Cittadino , e perci fi form Sibenico , cnelli luochi viciniTrau
fe pero nel medemo tempo non afpettafe le Galre groTe , fenza le quali
non poteua riufcirgli l'imprefa ) come fi puo congietturare nel trattato delli
20. di Marzo di permute de prigipni con Sibenzani, e tregua, e dal fuflequcnte proclama di ly.Maggipjm piumanifcftamente percuello viene efpreflb
dalli nunti) delli populan di Trau nel primo delli capitoli prefentati Vcnetiali i4.Gcnaro 1421. con le fcguenti parole .
Tromifimus ditto populo per Ducaiu dominij verbo D.T^icolai de
afelio , qui tune erAl Capit. Culfi , & v:rbo D.Bcnedifii de apello Coirtitis Sibenici , & verbo D.Bernaboni Lauredano adprefens Comit'u Sibtnici , quod ti pro ut alij Dalmatini fine angaria, &fictiuitia tant magno, quam parno provt
eft verurn , diffusfuit miffus in Sibenico de nolle a certif ex parte noris d. D. Capit.
fribuevdo di&am Ciuitatcm, & Comitibus prefatis per nosnunquam remavfitad
iflud conflanter manerepro vt per efeftim etosnfm ; hoc ideofecimut quia erant
aliquinobiles, qui cum EpifcopoTrag. & malefaftoribw tducnis poteftate Regis
-rfurpAHcruntUnquAmtiranm bona Comunitatts, & Eccleftaflica non ufficiebant
eif ,fed adhuc conabantur noftrumfanguincm bibere .
Da quefte efpreffioni fi conofcc, che fe bene la paura dell'Armata Venetiana era difufa perl'vniuerfale de Cittadini : nondimeno niuno hebbc ardire di
trattar palefemente accordo , o tregua alcuna ; poiche 1'autorita era ali'hora
riftrctta nelli tre Capitanij della guerra , liquali fe bene doueuano effermutati tutti tre di mefe in mefe j tuttauia fi vede che Micaccio Vitturi rimaneua
ferapre nella carica , come qtiello , che deputato Capitano dlie Galre , che
s'crano rmate haue,na n uo potere le gen u > e le munition! di quelle , e ib -
ftenuto
Di
knuto dalli fuoi parenti, efeguaci, ehe partecipauano' delle prede cra_
rifpettato come fe tbfe flato Amiraglio Regio: onde era diuenuto arbitro
dela Citt , e perci dalli Cronitli Venctian vien fcritto , che fofle fatto Signor,oGouernatordellaCittpcr il RdOngaria. Vedendp eglidunque
apparecchiarfi l'alfedio procur trattenir il timor de Cittadini con fperanze
de foccorfi , facendo efpedir Ambafciatori al Bao Knino , & in _,
al Re, e fu contal occafione demplito vn'altra voltail Monakrio di San_.
FrancefcOjch'erafuoridella Citt in terraferma, accioche gl'inimici occupandolo non faceflero iui vna baftia per oppugnar la Citt ( come fi efprimo
jn vna Ducale di 13. Nouembre 1420.) & all'hora furono anco guali li molini i accioche li nimici non fe ne poteflero valere , & alli lo.Giugno vn Frato,
ch'era venuto da Sibenico per fofpetto di qualche trattato fu mandato via_> *
S accompagnatp fuori della Citt , e per fupplir al meglio, che fi poteua all'vrgenze prefenti concede Micatio, con titolo d'impretitp, tutte Icmunitioni, vettouaglie, e denari, che fi trouaua haucre per foften ment, e munition
dlie Galre , come ncll'inftrumento di iS.Maggip , e 16. Giugno fi legge ; e
perth'il danaro tante fpefe ch'erano ncceflane di fare non fuppliua, non haucnclo iperanza di poterne haucr dal Bao , fu procurato haueriie impreftito
dalli Ragufei , come fi Icgge nella procura tal effetto fatta ; dalle quali prouifioni cos tenui fi conofce la fcarfezza grande delle cofe neceflarie per refi
ner ad vn'aggreffione cos gagliarda , che s'apparecchiaua .
Finalmente il Loredano veduto, che li trattati non poteuano hatier effetto
fi rifolfe vfar la forza,e venuto con tutta l'armata commcio ropptignationcj.
Di che numero , e qualit di legni foTe comporta l'armata non c' '_^>
ch'efpreflmcnte lo fpecifichi; m nelle commifioni foprariferite fatte al
Cont Detrico s'efpnme che vi foflero le fei Galre grole folite nauigare in_.
Soria, & Egitto , ch'al loro ritorno doueuano ricancare le baile che dall'Artcgliarie girofl , che portauano faranno ftate gettate nella Citt, & apprefs'
quee vi dueuano eller oltre le Galre fottilaltri Vaflelli da carico con le_
vettouaglie , e munitioni da guerra , come dalle medefime commifioni per li
leenami lafciati per la fabrica del Caftello fi deduce , & quefte vi deuonp
clfer ftate aggiunte conform'all'vfo antico anco le barch'armate , e briganti
na' delle Citt Dal matine di gi (ot topo k Venetian i .
Queft'armata dunque nonhauendo trouata refiftenza nell'acquifto dell'Ifole , venne con le forze intiere, e la gente vigorofa,e pronta ad ogni cimen
to all'afledio di Trau , e fe bene non fi sa il giorno precifo qundo s'accoft
alla Citt , ne meno fe sbarcae l'artigliarie ncll'lfola, o pure rotta la catena,
e penetrate le Galre girofle ncl porto d'indi berfagliaffero la Citt ; confia-,
per , che la batteria continu per pi giorni ; poiche furono non folo rouinate le torri,ch'erano dalla parte dcll'Iiola , e Porto ; ma la Chiefa Catedrale,
Campanile, Palazzo, & altre caf furono danncggiatemolto%( come fi (pecificar pi auanti , qundo fi trattar dlie mura uella Citt) trouandofi hoggidi dlie medefime balle di pietra di pi d vn piede di dimetro nelle caf de
priuati , & in particolarc fe ne vede vna dalla (Irada , che dalla piazza condu
ce verfo la Citt noua intaccata tra le mura delle cafe Andreis , e Roan i vn_,
piede alta da trra ftare nello fteflo luocp , che rcfto quandp fu gettata ; S pi
rre le batterie deuono anco efler feguiti vari) aflalti , efprimendo i Croniili
Ycuctiani ,!l, omeni de Pi reteni , & ntsctita fe fi faceflc sbarco iru
c 4
terra
44
Delle Memorie
terra ferma , di l anco fi cingeUe la Citt d'afledio non c'c memoria alctina,
nondimeno crcdibile di no ; perche quelli chc fuggirono, vfcirono da qucU
la parte , che doncua eier libera , forfi il Loredano , o per la malageuolczza di sbarcarc ncl lido di tcrraterma, o vero per lafciar l'adito libero quelli,
che va! rlcro fulgir tralafci di ter sbarco in quella parte per non ncccflitare !i Cittadini aila dircfa difperatamente ; ! 'intencione fu eflndo d'acquiifor
la Citt per hauet in fuo poterc il Porto .
Spaucntati dunque HCittadini non potendo pi refifter dimandarono tre
gua , chc li concefla per vn fol giorno , ncl quafe radunatofi il Configlio non
haura potuto Micatio con li fuoi aderenti impedir l'inclinatione vniuerfale_*
cfprcfla dalla neceffita : onde f decretata la refa , & egli dubitando , che co
me bandito per corfaro , non potefle ottenir perdono daVeneriani, overo
fperando di confeguir dal R premij , & honori fi ritir con la moglic , e fnoi
feguaci la notte feguente fuon dlia Citt : la mattina , l'vniuerfalc di tutti
li Cittadini, ( corne fcriuonoliCronilti fopraregiftrati ) aprile porte al Loreclano , pure volendo li pi pnidenti capitular la refa in fcrittura , la plbe
impatiente , e tiinorofa di nuoni aflalti tumultu , necefit gl'altri ad aprir
le porte , e rendcrfi a difcretione , corne vicn accennato nelli fopradetti a
pitoli del poplo.
Nell'ingreflo del Lorcdano non c'c memoria, che feguiTe difordinealcuno; onde cgli dillribuito il prefidio per quelli pofti , che li faranno parfi pi
conticnienti , fatte le folite cerimonic del podcfo , e riccuuto giuramento di
kdelt, publico li fopradetti primiordini ; nelli qualioltre le confifcationi
{de beni Micatio fi vede , c'hebbc riguirdo olamente , che quelli , ch'crano
uggiti feco non foflero riccuuti nella Citt , palefati fpamente li fcruitori
fuoi , che foTero rimalli ; &. vno , chc fVi trouato lo lafci anco andar libero ;
imponendoli pena dlia vita fe ritornaua , poi ritornato da Spalato doppo
prefo il poflcffo di quella Citt , li^uidati li nomi di 16. fcruitori d'eflb Mica
tio libandi come corri, e gente di mal fare; qualinc anco impofe ^.
dlia vita , fe folleto prcfi per la prima volca : e nella tregua col Cont di Ce
tina fi contento , che la moglic delmcdcfimo Micatio potcfleftarc nella fua_,
'iurifdittioue:ma non gi c(lo Micatio, ncli da lui banditi; d'indi ficonoice , ch'il Loredano , colfolitodeJIamodcratezzaVenctiana, hebbemira_
olamente , chc quelli ch'crano vfcti fuori dclla Citt , non hauefero ricouc ro nelli Inochi vicini alla Citt di Trau : accioche non dallero fofpetto di fe^
con la vicinanz a loro ; na doppo la fu partenza per Cattaro il Conte Detrico , non hmando fufficientigrordini del Genrale , public altri ordini niii
rigorofi , non permettenilo ud alcuno partirfi dalla Citt fcnza fu efprena_,
liccnza, ne portar arme di forte alcuna di giorno, ne caminar dinotte
conarmi, fenzaj nc'quaJi ordini fiririniero tutti li rigori, e ncl relo
fcilafciato ogn'vno goder il fuo, eviuer qukto lecondoil fuo grado nella
forma, che nelPriuilcgio fii doppo elpreda con le folite leggi, econfuetudini .
Hora ritornando alia tregua fermata coIContcdi Cetina, nella quale fi
vede la premura, c'hebbeil Cont di llabilirla: i] che dcuccfler prouenuto
per paura , che cos potente an na r a , c'haucua prefo cos prello Trau , & indotti li Spalatini d renderfi , non gPoccupae AlmiHa : o almeno depredado
il territorio di Chufla ; m lorli ch'cgli di gi s'inteudcua ecrctaincnte ..,
Ve-
DiTra.
441
Venetian! : poiche haucndo col fatiore del Duca Hcruoye ,& ombra delli Re
Ladislauo , e Boina letiato al Re Sigifmondo Chlifla , e Alinia , fe bene con_,
raggiuftamento del mcdefimo Duca v'era lato ancli'egli inclufo, cldciari
arbi goder;: queo , che poHedeuano j nondiinenodoppo, che Heruoye_
fpinto dall'ingiur ic de Baroni Ongari , voile far vendcttacon l'armi , e percio dichiarat ribello tii priuato del Ducato , & altri Itati , che poledcua_. :
hauranco il Conte dubitatp il medeino di fe ftcfb ,e percie fcil cofa,ch'ad imitatione de Brebiriefi i ia bene intefo con Vcnctiani, per poter in ogni
cafo riceuer foccorfo da mantcnerfi il polfeilb contra lavolontd del Re, al
meno delli luochi vicini al mare , coin erano Chlila , AlmiTa , e ViTechio e
quefta pn efler ftata la caufa , che non fi troni nominato alctmo delli fndditi
d'elb Cont tra quelli , che vfcirono fuori dellaCitt con Micatio , e dal Loredano furon banditi, e pur ve ne doueua efler numero confidcrabile per gl'.
efcmpij fopraregiftrati in altr'occafioneimili, fe non vogliamo dir, che-
bencne ve ne foflro ftati , non habbi voluto il Loredano bandirli in riguardo
d'cflb Conte,e bandifle li foli feruitori di Micatio da lui ftipendiati , e ch'erano ftati feco in corfo .
Di fopra e Hato accennato , che nel tempo dlie fopra nrrate reuolutioni
fconde d'Ongaria quando le Citt di Dalnutia titubauano ci dar al Re La.
dislatio il Capitano del Golfo procuralfe , cheliCorzolani riccuellero il Vi
cario , che li mandaua Giorgio de Balfa , o di Strafimiro Signor di Zenta, co
me nella foprarcitrata lettera fcritta dall medcmi Corzolani Spalatini li
S.Noueinbre 1401. filegge, dalla qualefivien in cognitione, ch'aH'hora__.
li Venetiani haueuano buona corrifpondenzacon eflb Signor di Zenta , e c'haurebbono voluto pi prefto , che l'ifole fofscro dacc 1 , di qucllo , che
a' Ladislauo , o che perfiiteflero fotto Sigifmondo ; ma po(teriormcnte tacen.
do efso Giorgio danni aJli Catarini, che fi fottopofero Venetiani (' forfi per
quena caufa.)
II Loredano conclufa la fopradetta tregua col Cont Giouanni, e con quefto afficurato l'acquifto delle Citt di Spalato , e Trau , lalciatele ben muni te
parti li 16. Luglio da Spalato , & ando dirittura Cataro , ne prefc pofsefso
li 25 . del medefimo mefc , e fi ferm nel fiume Boiana molto tempo ; doue effendoleconucnutocombattcrconle genti del predetto Balfa, ottcnne Vittoria , per la di lui morte poco doppo feguita vcnnero in dio potere Driuai\o , Antiuari , Dulcigno , & Alclfio , come fcriue Paolo Morefini nel princi
pio del Libro ip.c di ritorno, auanti che difarmafse,capito a Tra, corne dal
la fopraregiftrata nota del margine di j.Nouembre del medcm'anno apparifce . E di Ragufi li Cronifti Venetiani non efprimono altro > fe non , che, conre ftato di fopr'accennato .
Rag*fi non lifi data molcflia i cofa alcana .
Trau
44
Dette Memorie
Tra grAmbafciatori di Ragufi fi trouafsero in Venetia,& ottennefsero ordine , che non fofsero moleiate Je cafe Joro, e ch'in quella vniuerfale confternationedeJIaProuincia, vedendo venir in poterde Venctiani tanti luochi
circonuicini fenza refiftenza alcuna , potefsero anco loro hauer hauuto,e da
to intentione di venir d qualche partito . Poiche hauendo del 141 o. coneguito l'ifola di Meleda ( che prima era de Monaci ) l'haueuano data in gouerno al loro Conte dell'Ifola Znpana , & in terraferma ( oltre li luochi vicini al
ia Citt pofseduti da tempi antichi ) circa'l 1360. haueuano ottenuto Breno,
e Giunchetto da Vrofe Re , o Imperator de Rafcia , e del 1 399. Curilla ( hora
detto Primorye^) da Oftoya R di Bofna , e precedente i4io.Canali da
Sandagl Voyuoda, Ii quali luochi vniti con la punta di Stagno (c'hebbero del
1 33 1 . come di foora ftato detto ) haueuano ampliato il territorio in manie
ra che dal Golfo di Cataro fino quafi alie bocche del fiume Narenta pofsedeuano tutta la riuiera , che con le fopradette Ifolc di Lagufta , Meleda, Giupana, & altre minori haueuano granJ>aefe tutt'efpofto a/l'inuafione delTArmata Venetiana ; deue perci crederi , che faranno ftati in grandiffimo timoro
di perder'aftatto l'iolc , guafto'l territorio, e che daU'artigliarie dlie Galere
groseli fofse rouinata la Citt: perci pofsono hauer nattuita qualche tre
gua , con la quale hauranno fchiftato per all'hora le moJeftie : in quefto mentre ieguita l'cfpugnatione di Tra , e deditione di Spalato : efsendo ftato necefitato il Lore dao trattenerfi nelli contorni di Cataro , e Boiana per tutt'il refto dell eftate, nel quai tempo credibiJe , che Ji Ragufei habbino riceuuto da Sigifmondo rinforzo di gente , munition! : onde non marauiglia,che
fi corne nellefopranarratereuolutioni d'Ongaria foli in tutta la Promncia_,
perfifterono nella fu deuotione : cosi anco all hora continuafsero , ne'l Lo
redano per hauer ri partite le militie ne prefidij di tanti luochi acquiftati,hau
ri hauuto forze fufitcienti di sforzarli fcnza le Galere grofse, che mbi to dop
po la refa di Tra erano ndate al loro viaggio di Soria, & Egitto:perci non
fi troua memoria ch'all'hora fofse fetto alcun danno alli Ragufei daH'armata
del Loredano : il quale auanti che partifse da Tra haueua ofseruato il fito
doue douefse farfi il Cartel Jo , & inuiato a Venetia la fua opinione , e quella_>
di Marco Miani , e Pinciano Ingegnere , le quali efsendo difcrepanti f dal
Senatoliio. Agofto ordinato al Conte di Zara Proucditor di Spalato, &
vu Nobile Zaratino , che andafsero Tra , & oiseruato quello era ftato dal
lifopradetti fcritto riceucfsero ancoTopinione del Conte di Tra , & altri
Conteftabili,e delibcrafseroilluoco, e modo dlia fabrica, e quello, che_>
da tutti tre > dalla maggior parte di loro fofse deliberato douefse il Conte
di Tracfcquire, e dar principio alla fabrica; Quefti venuti Trafiirono
infierne con l'altrialluoco doue fi doueua fabricare , e fecero fermer gl'infrafcrittioidini.
Die i.Sept.xqzo Magnifie: & Speft.viri Dni Taulm orario hon.Cap.Iadr Vior Bragadino bon. Trouifor Ciuiu Spalati, & Thomas de "Petri^p Ciuis la
tir flmul tongregatifuper turrimxta turrim magnam caene portws Tr. examint vs
pinwmbuf, & parre M:' Viri Tetri Lauredano Grain Capit. CulphiprolU.mt Dominatione ynet. & nobil. Sopratomitam galearnm d. domint, neenon D- Marti
Miani, af MagiRri Vinciani Ingeniar ij . Et vifts ac examinait* fit & circumftan4i d.CiuttJ& aqua (nun* (urrenuhm imWm > & altjs omnibus vifts, txamijur
Di Trau.
445
tit qua videbantur examinando , & menfurandafueruntfUpet Me habitoaue refpeHu quod in loco tnfrafcriptofecundum opinionem pred. D. Capit. Culphi habilim po
teft preberi , & dan auxilium infrascripto fortilitio .
Infuper auditis opintonibtu, & parrefpcfttb. militit D.Simoni de Detrico de la
dra hon. cu Trag, Conteabilium infrafcript. videl. Beffi de Sents Come. in~
ladra, Iobis Schermo armigeri in ladra , Menegbini Bano Comr. in Caro ladra ,
Gratiofi Caporalis, necnon Dotti de Tefa , Rentij de Cortea , olai difti M.e\a barda de Florentia , Iacobi de Cremona , lobis de Terit/fio , Melcbioris , dr^nunij
dcTcrnifio ,& ZanacbiTeruifano Cante de Cenis Comeftabilium 'tu.
Trag, rocatorum diffit Ais congregatis vtfupra caufa prouidendi locum in quo
debeatfieri Carum ,feufortilitikm in Trag, qui D.Simon Comes , " omnes Come.
pred. conurnerum fimul m opinione ipforum Dnorum determinauerunt vnantmiter
& diter . Quod ditiumfortilitium fieri debeat m Burgo Trag.vbi etunis
magna caten* tortus predift. in mod. infrafcriptum .
Trimo ch'alla detta torre , quello fegue , che far riferito quando R rrattar
dclle mura, e doppo gl 'ordin i feguita nel modo feguente .]
De 2 Septembris Dnifuprafcripti vigore literarum Ducdiumfupra exemplatarum
comiferuut Strenuo MHiti D. S moni Comiti pred. vt mittat executioni, & det principium operibus , t" laborerijs, " rpart, fortifieationis port* & pontis terrefirmx,
ac pred.Caflri expendendo de denarijs Trag.
EtaIli8.delmedemomefe Conte ftipul l'accordo con Marino Radoy
Protomacftro di far le pitre , e metterle opera nelle fon dam cuta, e fabrica
del Caftello con le conditioni in efso inftrumento efprefse , & al i. Ottobro
fece publicare il feguente proclama .
1410 die I otlub. D.Simon Cornes pred. comifit, & mandauit Dobroslaun Tla^arioCoisTrag.prefenti , &intellig- quatenns perfonaliter vadat ad LogiamCo s &
ibidem ac in alijs locis nfuetis publice , & alta voce banniat , & prodamet. Quod
III. Dominatto nofira Venet. vblens ofiendere benignitatem , fgratiam liberalffi'
mam ergafidles fuos Tr.fcripfitper as literas ditto D. Comiti datas Ven. 1 2 Sept
& receptas die 27 di fti menfis quod ipfa Datio ex fola benignaAte fu visit , & contentatur, quod ots homines, &debitores condemnors' in pecunia Coi Tr.vfque ad
diem qua ipfa Dnatio Tragurium acquifiuit fin liberan dia condemnation , &
abfoluti . Item quod fimiliter oes debitores Michati] Hitluri abfoluti fint diftis rum debitis . Item quod
ois debitores Cois Tr.
t
,
i - i
fj- '
modo quocunquefimiliter 1400 fupra liberi finta debitis m qu us tentbaatur d.
Coi. QuiDoorosl. iensadLogiam & locaconfueta, & rediens retulit mihi not.
fe publice banniuijfc & proclamare per omnia vt fibi mandatum fuit per d.D.
Comitem .
E Ii debitori delli 2oannifurono liquidad poicme ncli'infraflritta me
moria fi legge .
I nChrii nomine amen Anno nat. eiufdem 1420 \lnd. 13 tempore qutdem Scr.*
Dm nri D.Thome Mocenigo D.G. nclito Ducis Venet. &c. necnon firenui Mil Us D.
Simonis de Detrbt de ladra H on. . iuit. Tr>fu<rrumq. IndicumnofciL virorum
DD.
444
Delle
DD. Zige , lbis Stipe de Zegis, & Simonis T$co/e lacobi . Hic e/i quitter nus in quofcrtbentur aftts & procdt contra debitares Cois .
T.' die 7 otlobris D.Com. pred.fedens pro tribunali ante Logiam Cois pr<tccpit , &
mandauit nob. viris Ser Andres Zige, Ser J^icolao Stipe, Ser Donato de Cafotis, Ser
T^colao Tauli, Ser lobi Stipe,f. lobi Vrfi,er lofeph Zori,ser lobanni Domine Luxe,
ser Gregorio Stipe, ser Leoni Tricle , ser Michaeli Lodouici , ser Ziuue Lodouici,ser
S imoni Tacle, rsr Draguli, o Tacle prefent. & audien. quatenusbinc addiesolo
proxim venturos debeant foluiffe totam quantitatem pecuniarum , &feu alienas
re qu.ts , & (uam debentfoluere Coi tam pro datijs , quam Cmeriatu & maffariattts officia t \cu alia qttalicunque revelmonflralfe fn'utionemfiquam feceruntpena
lib. ^. pro quolibet ipforum . Qm D. ornes non valent omnes debitares pr
tuncbabere ,comiftt wihi Mapheonot. & CanceU- Cois Trag.quatenus pro parte ipfiuf D.Com. mandem , & precipiam alijs debitonbns Cois vt infra diftum terminant
per earn datum ftiptisdcbitoribw debeantfoluiffe, vel folutionem oflendiffe vtfuprx
lib.2$ paru.
Diepred.Egn MapbetH not. pred.de m." &comiffionepred. D.Com, precept, &
mandauivttnibicomiffnm (Herat perd. D. Com. nob. infraflis vtfnpra ser Martina
Duymi ser Duymo Deffe, ser Iacabo "idele lacob: , ser Michaela Siiucftri , ser
rea Tcale, ser Damiano Deffe .
Item die 1 2 ditli men. precepi ftmiliter ser Stepbano Tetri .
Dieipoftobris. Cnmnobile*pred nonfoluifcnt , monflraffent folutionem de
bis , qu debcnt dar Coi in termina dierum ofto eisflatuto D.Comes fupstus exi/leits
in Cance cois vocari fecit per Tla^arium cois nobiles &c.& ipfts nobilibiis fie congregatisprefent. & aud. ac intellig. d.D. Comes precepit , & mandauit quatenus non
recsdat de ditfa Cmara doee folufrint Coi ilud quod dar debent tampro datijs , &
incanttbus , quam pro Camarariatus , ac Maffa-'iatu* offitio , & Salmis, & alia qua,"
unque rationc , & caufa .
Quo precepto fauoimediate nobilis virSer Donattu de Caotispro fe ,& nomine
ceterorum nobiliam preditf. dixit, & refpondidit in banc modum , videlictt. D.Comes, qui eflisbic ad regimen huiw Ciuit. pro S er.m> Dominio noftro fenet.bene, &
diiigenterfacitis exequi mandata dilj noflr* DoWinationisj cuius prceptum in ntbus[umufpromptiobsdire> & flare non folum in bac Cmara, fed ft placet in carcenbtu:fedbocaduertatis ,qnodftftaremushic pertres , vcl^, feu centum annos,
non lubemuf tarnen vndefoluere,qnoniamfumuf in maxima necceffitate , &prop:erca veftram fpeftab. deprccamur quod placeat poner ad mcantum de bonis
nojlnst poQejJionibus vfque ad folutionem integrant , & fatisfatJionem debito rum noflrorum, &fic omnes cteri nobtles dtCfa verba confirmaucruntdiccntes fumus contenti quod vendantur bona noslra , quoniam nan habemus adun
de folueie.
Furono poi cfpediti Ambafciatori Venetia Donato de Cafois , Giacomo Vitturi , li quali tra 1'altre cofe ottenncro li lo.Decembre , chc li debitori fofsero gratiati di pagar li dcbiti in Camera nel termine d'anni dieci, paqando ogn'anno la decimaparte del debito > e lo ftefs'aniio del mefe d'Ottobre s'accefe fuoco nclla Citta , per efser le cafe per il pii di tale Iti^
n abbrugio la maggior parte con grauiHimo danno dcgl'habitanti,d quali parcndo di riccucr aggrauij d'infolitc angarie , efpcdirono Antonio di Andrea,
I.orvnzodiScipoiiOi cChriitoforo diSteiano nantir d .-.'*, liv|ualiot-
Di Trau '*
445
tenero d'efler trattati conform'il confueto , 'come R legge eile Dticali de' 18
Genaro 1420 ab incarnat. , e l'vniuerfale della Citt viueua quieto ;mquelli ch'erano fuori cagionauano fofpetti, e particolarmente Micatio, che come
folito delli fuorufeiti qnalificati per I'rmftenza, e fauori, c'haueua dal Bano
minacciaua di depredar Ii territonj delle Citt fuddi te Venetiani del che
trouano le feguenti memorie
Sped. & Egregio viro D. VJcolao Maripetro Hon. Com. Sebcnici vt patri carifs.
Intelleximus ea, qua nobis [cripfu fpetl. Vera de fais Micacif, & ob id vefir* regratiamusfraternitatUeandem aduifando qualiter habuimus Milota Catonario Vlacborum, ditlitm Michatiumfuie in prin tum currendifupr tentorium ladrenfe i
fed quia omnes Morlacbi prefentialiterfiantesfuper diflrtu ladre dederunt notitiam
d. Micbacio quod in cafa quo eurreret ipfum, r comitiuam offenderen, ceffauit, 0",
ceaturus efl currendofuper territorio Iadrenfe;fed quia omnino curretfuper territ.
5toen, quod fpetl. vre pro fua information enarrare decreuimus vt aduifatus valcatis pro tibito prouidere parati &c.
Hkolaus Vencrio Comes , Marcus Dandulo Capit. ladre vbi die 1 1 Martij 1 421
6 hoc ft vobis videbitur date notitiam Dnis ReCioribus Trag. & Spul.
E co.ne che da qiiefta Jettera f vede, che le Citt Maritime fuddite Vene
tiani haueuano timore , che foflero fatte feorrerie nelli loro territori da Mi
catio , cosi in Tra oltre di queto f fofpettaua, c'hauefie corrifpondenza fecreta con li fuoi parenti , & aderenti di prima : perci il Conte Detrico hauendo oHeruato ch'alcuni Pretifiradunauano fpcfso infierne , emandauano
mcffi fuori della Citt fenza fua participation gle lo proibi ncll'auueniro
fotto pena dell'eflio lijoGiugno 1421 > equefti fofpetti vengono meglio
fpecifica ti da Gioanni Deffa, Antonio de Andrea de Teodofo,e Lorenzo pofi Ambafciatori del poplo di Tra inuiati Venetia doppo la partenza_>
del Conte Detrico nelli loro capitoli prefentati Venetia U 2 Agofto 142 1 ef.
primeodo nella maniera feguente .
Itemexponunt quod bac by eme elapfa Rex Sigif.iedit Michacto vnum caflrum
in Cbrouatia Var chichi pi ope Tr.per vnam dietam,& hoc videntes fuifequacesmifetunt quod ipfum Caflrum accipere non deberet, quia ipfum non paffet teuere, quia faceret damnum comital ui Sibenici,uel Tr.uel Spal.,& ipfo minimum damnum facite
cxtratJifuijfent omnes,& connati de Trag., & ipfttc confinatis omnisfpes fibi ob
lata fwffet recuperandi Juum priftinum flatum , unde ditlus Mich actus ad hrtationem diHorum fttorum fequactum illud Caflrum nolutt accipere: modoautem
ditlus Hex dedit eidem Micbacio 300 ruslicos in Sclauonia apud Trag, per
quatuor dietas,& ultcrtus deditfibifolium uidelicet denarios pro ^oo.peditibus,quo
cum tUis ire intendit ditli ueflri fidles nefeiunt; fed'dicitur dltlum Mbattum file
uenire in Croatiam pro aeeipiemio Vxorcm,qu* efl longe J Tragurio per tediam die
tarn, quod non c credendnm, quiafolum fufjicerent fibi decern famuli ad accipienda
cius uxorem,confiierato quod irent per territorium d.Regis;Hnde credend im efl, quod
ditli dcnarvj,& gentes nonfunt bi date pro accipicndo Vxate" fua>n,fed pro alio::i-iUc
ipfi ueflri fubditi,mttltum dubitant,ne ditlus michatius cum d:tlis gentibus pro rertis
tr.it~laubus,qu* habet in Tragurio, & in Spaleto, de quibut credunt ipfi uefl. iiiJc'ts
Dommationem uefiram habuiffe informationem , & ideo Domintiovcflra digrutur
fuper inde prouidere pro utftbi melius uidebitun Item die ultima May
44$
\Dctt*.. Mcmorie
Dt Tra.
447
448
Dete Memorie
qui Ventura videns nequiffim.% opera patris , receffit abeo, & feeum non hahmt illi
quid facer funt iam 12. anni tranfai . Hefpondemus quod audita, & intelUfta
continentta ditli capituli mentwnemfacientis de falls pradiHi Femur afummemcs
firmar fiduciam , tenentes elindem effe qualitatis , & fide Ittaus pro vt in d. ca
pitulo commeturfumus contenti afftntire, & fib conceder pro vt petitur .
Querto Vtura figlio di Gio: Ventura era Spetiale falariato del commune.e
come tale haueua la bottega nella cafa ch'cra tr 1 a piazza, & 1 cimiterio no
no ; la quale eflndo ata guafta dalle bombarde, cgli s'oferi d'accomo darla
conto de gl'affitti, come appar per l'infrafcritta conuentione
1416. Ind. 4. die 10 lAug.cumquAdam Damns cois pofttafuper "Platea magna
tempore guerra nuper pratenta effet dirupta , & deuaftata per bombardas , tauter
quod tota coperta ruerat , & etiam pars muri verfus cimiterium Ecclia propter quod
, & ligna i & lignamina trant quafi ptrida vti notu eft omnibus. & ideo
fpe. , & egreg. Vir D.Iacobus Barbadico bon. . Tr. vigilans ab bonum, & vitle cois, confideransq; quodni dia Domus cito repararetur ipfa totaliter rueret in ma
gnum damnum cois, confidera<s etiam quodpofi quam Ser.*m Dom.Venet. acquiftuh
Tr. commune nullum comodum , & emolumenium babuit ,quod ipfa Domus labat
vacua propter ruinam perquifiuit foticite , fi aliquis cinis vellet ipfam domum repa
rare, & redificare, quam habilius, & cum minorbus expenfis, quibus fieri poffit,&
coram ipfo D. Comit comparuiffet prouidus vir Ventura Iohis fpeciarius offerensfe
reparat d.domum . Traf. D.Comes conuenit,& fecit cum d- Ventura in
hunc mod,vid.quod ipfe Ventura debeat reparare d.dom cum qua minoribus expenfis fieri poterit,quas tarnen expenfas debeat facer cum fcitu,fcientia ipftus D.Comitis,
&'quod ipfe Ventura reparata,& redtficata d.domo debeat tenere ipfam ad afjiftu tan
to tempore, quantum afeendent expenfa ad 1 ationtm lib.60 in anno, & ratione anni ,
& tarn ipfam domum, quamftationes de fubtusvnde exislente ipfa domo reparata,
& reedifcala , falla, & calclala ratione dill, expen.faarum per d. Venturam,
& vifis expenfis particulariter per d.D. Comitem , & ipfo Vent.fuerunt , & afeederunt diHe expenfa adfun.vii lib. 470 paru. vid. pro lignamine lib. 148 par. fol 7pro
proferamentis lib. 39, & pro miliarious tribus cupporum lapidibus , & calcina lib.
1 57 fol. , & pro magirancia muratorum , & marangonum lib. 125 paru, pro qui^
bus den.d.Ventura tenere,& vfufruttuare d. Domum totam cum flationtbus adratione
tib.6.par.in anno, & ratione anni,quoufq\di&i denarif vid. lib. 470 paru.erunt defl
cala, inctpiendo die pe men. ug.prefentis anni 1426 declarando quod leticbe,
& banchi ante liticas funt cois quia falla in ditlis expenfis.ltem nota quod illa coper
ta, qua eft parte Tlateafup.feneflras, eft Ventura, quia ipfeJfecit fuis expenfis .
E per non hauer repeterc in altro luoco l'accommodatura della Chiefa_.
catedrale, campanile fatta per Ie ftcfle rouine dcllc bombarde mettero I'initrumento precedentemente fatto, come fi troua neilimedefimiatti (!cila_.
Cancellaria.
In Cbrifli &c. eiufdem T^. 1421 Ind. 14, & die Veneris 1 8 menfa .1pri
lls m Ecct. Catbedrali ciuit. Tr. in ciu. Trag, ptibus viro nob fer Micbaek Mattet
deChiudis exam. Iuano Ioannis ^Andrea Cranocuicb , & Defmano Mattomanicb
oibus habitat: Ciuit. Tr. teftibus ad bee infrfta bob. voc. & rog. Ibiq. vir nob. Dra
goii-
DITro*
449
golinus Hjcole de Trag: & operarius Eccla Cathtdr. Tr. frei, cum volntale , &
feit, & confenfu totius capitulipralibata EccU accordant fe , & conuenit cum
Magjro Matteo Goycoutch Lapicida habtame ad prefens. Ciuit. Tr. prout infra fe.
riofe continetur . In primis ; ipfe mag. Matheus promifit pref.Dragolino opera
rio p.' ornare, & aptare omites, & fingulos lapides, quifuntfrali ad campanile pre
dtSa EccU Cathed: tam occafione bombardarum , quam per alium modum ,
quaq; ipfum campanile, & aptare omnes, & fingulas fracturas quacunq;funt ad ipfum campanile, circumquaq; ipfum camp. Item promifit idem Ml.Mat.fabricare,&
ornare duas columnas integras, & ipfas poner ornate , & bene ad ipfum campanile
ad locum, vbifunt nunc du* columna facta ornata, pro ut erant ipfa columna antequam frangerentur . Item promifit ipfe M.t Mat. d. Dragolino operario ibidem pres.
aptare totam liilampred. Lampanilis, quaefl verfusTlateamtTr. ad ipfum Campa
nile ita, & taliter vt ftet bene ornata pro utflabat alia lifla antequam effet fratla,ac
etiam ipfam liflam fali%are bene, & diligenter inter ipfum campanile,& ipfam liftam
pertantam longttudinem quantum tenebit ipfa lifla. Item promifit ipfe Mag.Mat.aptate,ornare,& facer, poner omnes cruces, & rotas, quafuntfraila ad ipfum cpanile,& qua deficiunt,ac aptare cmnes angulos,etfrabluras,feu rupturas\quacunq\
funt ad ipfum campanile circumquaq; ipjum camp.& pred. oa, & fingulafup.u de-
quibus fupra fit mentio debeant fieri , &fabricari ad ipfum campanilefolum copertura ipfius campanilis vfq; ad terram.Item d.Mag. Mat. promifit aptare verfus jtu~
firum omnes frauras,& feiffuras, quafunt ad fuprafcr.Eccl.Cathed.verfus uuftr,
incipiendo p viam ^ufiii rota ipfius Eccl.qua efi verfus Leuantem , & cundo ver'
fus ponentem vfq; ad finem Eccla pred. latere Auflri , & non ab alijs laterbus ip.
fius Eccl.promittitq; etiam aptare rotam ipfius Eccla, qua efi fricla,& qua efl verfus leuantem in d.Ecclefia,& omnes mutellos, &Jeneflras ipfius Eccl-, ac liflas, qua
funt fraila ex latere ^uflri,& predida omnia,& fingula fuffia d Mag. Mat.pred.
Operario conflruere,fabric. , ornare,& facer promifit ad ipfum Campanile, & pred.
Ecclam ad laudem boni Magfi , & fine macula ad osfuas expenfas , & pro hoc d.
Drag.Oper.dare config.,&foluere promifit d.Mag. Ma. ibid.pref."flip.lib.604 par.
vidUib. 290 par.antequam d mag.Mat.conduxerit omnes lapides ad ipfam Ecclefiam
cum quibus lapidib. difta fabricano debet fien ad ipfam Ecclam, & campanile pred.
vtfupra dicl efl,& refl vid.lib. 204 par.pofi compl.-tionem totius operis,& fabrica
pred.promifuq; d.oper.ad ditlam Eccl.& Camp.& alibi quandofiet d.fabncatio in*
ipfis Eccla, & amp. oes manuales dare, qui eruntoportuni ipfe mag- Mat. pro ti
rando lapidesfupra ipfum campanile,& faciendo dillam fabricam, & opus ad ditlam
Eccl.& camp, ? non alibi , vtfupra dittum efl , & omnia paramenta oportuna pro
argatis,& plumbum,& ferrum pro arpifis, qui mag. Matteus pred.promifit ipfi ope
rario pred. compleuie folum d.opusvfq; ai vnum annum proxime tunc fecuturum
immediate pofl diem prima pagha fibi fiend* de hb.primis 200 par. vtfupra fit men
tio. Qaa oa fub pena duc 50 aun &c.
Continuauano tutuma h fofpetti di Micatio , e per le feorrerie , che fece,
venne il Senato in rifolutione di mettergli taglia,come fi legge nella feguente Ducale .
Thomas &c.Luca Trono &c. comiti Tr. &c. Quia confiderauimus quod princi
palis caufa, & pnncipium, & caput illorum :iofiroru inimicoru Michatij,& fuorum
fequaciu, qui pirtico modo difeurrunt p loca , & partes noflras Daim aux tot damna
noflratibus,& lotis noilris Dal.mferunt tapentes noros fidlesfubditos, & barcas
cum mximo onere nri dommij,ad definidme quor.ficutif alias noflras literas v:> ~
Ff
bis
450
Delle
Di Trau.
451
T^csSteph.Thomas D.G.R.Bofnee &c.vniu.y & ftng.pref.- f4s literas infpetJ. notunf*cimus , & manifeftum quomoio Egregium , &Jlrenuum Militem "1
Iacobi Teafid. dil: nfum Oratorem pro n oris certisfatlis , & negotijs arduifmis ad S$. *" in Xpo Tat.& Dom-D.Calflum 3.D/11. prouid. Sacros: & Vniu. Ro Ecclcfim Summum Tontif. D. 7^. Clementiffimur.i s & ad Seren. & l.l m*m
"Principen D.Mfonfum D. Cinclitum Regem *ragoni &c. ac ai Ser.mmm & Excell.m Trinctpem D.Francifcum Fofcarieadem D.G.Ducem . &c.nec non ad II]mm
Ex**m Trine, fimili D. G. Ducem Mediolani at que ad III.
& glorioftffmum Vrinc.D
eadem D.G. Ducem Burgundi* & fratret , & amicos noflros
honor andiffimos ad cettrosque nonnullos "Principes ><& cottes Xpi fidles mittimus
Qyapropter vos omnes pred. requirentes vogamusinantiffime quatenus turn intuitu,
etusfummi Dei, quo cunda dona procdant, cuius rem nunc aurifumus , tum ob
earn legem Diuinam,qu* prximos diligere iubet eundem T^colaum fidel, dil.nor
recomiffum habeatis ftbifauorem poffibilem,vbi,quando,& quoties opus fuerit animo benig no efficere vends, aliquem ex verisjubiettis ftbi aliquam moleftiam inferre permittatis, offerentes ad paria , & his maiora Vera beneplacita Dam
fub Caro nro Regali Boboua^Jn oppido Sutifcba die 24 Iulij .. 1457.
E nelli regiftri di Papa Califto, fi troua, ch'anco due anni prima foffe man
dato Ambai. dal medefimo R lo ftcflb Nicol, corne feriue Odorico Rainaldi nelli Annali Ecclefiaftici all'anno 14? 5 n. 24 & il Vre Luca Vadingo lo le.
fs'anno n.o 96. Fu di fopra riferito', ch'al tempo dlia guerra era ftato dcmolito il monafterio di S.Francefco,cH'era f'uori dlia Citt in terraferma , deiche
fi trouano l'infrafcritte memorie .
Thomas &c.Simoni de Betrico &c.Comiti Tr.& feriptis nfo Dominio Ven.frattt
Raimundus de fiterbio ordinis minor um Trouincia Oxlmati* minier , viter tus
fecit exponi quod ordo S.Praacifci extra muros Ciuit.Trag.io annis deguitifed pro
pter gumam difcriminafepties prxfatus ordo bine inde de loco ad locum fuit transla
tas, & demum ad primum loeum, & monatriti iteratofuit repofitum:Tragurini au.
tem fentientes Dominationem noflram terram Trag.vellefubiugare , ne monaertum
ipfum exiflens extra muros Trag.effet caufa , vt ibi aliqua bata conrueretur ad offenftonem Tr. anteditt. monafl.folo equari fecerunt hoc quoi fratribus ipftus ordinis
datum,& afftgnatum fuit aliud monajlerium intra terram Trag, pofttum monialium
ord nit S.Benedittt de qua conftgnatione apparet pub. tnflrum pred. Coitis Trag, vna
eum bulla ^ipoolica,& Regali dt ftis montalibus aliud mona.affignandi , &huiufmoii affigiuttones faftx fuerunt fub bac coniitione , donee pred. fratribus alius con uentus, feu mona,capax couftgnaretur. modo autem vdeturquod vos feeiis mandatum antediftisfratribus, vt ipfum monaiienum ftbi obftgnatum reUnqueratt , cut
Vf
man-
Dlit Memorie
45*
maniato paruerunt ; vnde noftro Dominio did s Minifier , &fratm fupplicari fe
cerunt, vt ijpfum monafl: out alium locum pro eorum domicilio , tel in primis locis ,
vel alibifibi conceder dignaremur . Hps vero volentes vobis informari de condecentiloco, & nonfufbeSo uro Dominio fibi dandi fid: vre fcribimus , & mandamus
quatenus confilium,W opinionem veftram vbipoet dart fibi bonus locus , vbi poffent edificare , & facer monafl: [uum nio Dom: crbete debeatis , dando nobis fuperinde quamlibet informationem daram & opportunam vt fuperinde prouidere ,
& dtfponerevaleamus , ficut cognofcemus opusfore Dat. &c. die xj men: nouem
2nd: i4.^i.D. 1420
Thomas &c. Luc* Trono com: T: Exhibita nobisfupplicatio pro parte difcreti
Tresbiteri Luc* Scobalicbfidelis nfi , & Canonici Trag.continebat quod tempo re
guerre preterit* contra Trag. & reduSionefaaf coitem Trag, de fratribus cuiusdam mona.minorum,quod erat extra Trag.intra Ciuitatem accepta fuit ipfi \upplicanti, & data aliquibus momtalibus, & diisfratribus quadam domus benefit!)
S.Stephaniprotomartiris in Trag.pofitam, & fibi [applicant', fiue vicesuasgerenti
fuit cenfignata quedam domus cois,qua etiam poftea acceptafuitfibi,\& repofita iru
, ex quo ipfe afeftans repatriare adprefens nullam domum pro fua babitatione ha
bere fe reperit: vnde requtrebat cum infiantia,vel quodfibiredderetur domus fui be
nefitif antedii , vel quodfibi n cambium ipfius confignaretur Domus cois
alias fibi exhibita, & propterea auditafuper inde veslra refponfione , & prout quoi
eft in effeftu,quoi ipfi fupplicti detur,& ajfignetur illa domus cois loco diSte domus
fui benefitii,qua alias p coitem Tr.fibi fu
' J L C-f* -- ;ll
!^ . _.. _ . V
ad bnficit cois ilia canipa , qua eft fubipfadomo ; & quod ipfe joluat annualim
Camera denar: lib. 24 par. quot ipfe percipit ab ipfis fratr. minoribus pro domo
fui benefitij anted. cum noflris confilijs rogat: , & additionibus eidem concedimus
diftam domumfecundum veftrum conHum &parre , &fie in diis confilijs capturn fuitdi 2**intrante feptem:ficque
volumm inutolabiliter obferuari ,
fatientes bas nofiras lit: in atJis Cance: vefiri Regiminis ad fulurorum memoriam
regiflrari, ac ipfas pofi modum pr*d. Trtsb: Luc* Scobalich refiituentes Dat&c. 3
fept: nditl: prima 1422
Dalle quali fi caua,che alii Padri di S.Francefco fofle conceflb in luoco del
monafteno deftrutto(ch'al computo delli 2o6.anni dietro doueua effer fla
to fondato daDefaLuciojCom'e ftato dettoalcap.idel lib.a.del 1214) vrb.
monafterio di monache dentro laCitt , e che fofle approuata 1'affignatione
dalla Sede Apoftolica, e dal Re Sigifmondo, e ch'alle monache fofle affignata
la cafa contigua alla Chiefa di S.Stefano,fno che fi fabricafle nuouo monafte.
rio ad efli Padri , e che poi il General Loredano facefle reftituir aile monache
il loro monaftcrio,& alli Padri aflignafle la medema cafa appreflo S. Stefanos
fe bene non s'efprime , quale delli due monafterij di Monache fofle- aflignatb
alli Frati,nondimeno fe ne conferua memoria in quello di S.Pietro nella pittura dcll'arma del General Loredano con vn S.Marco,e pofteriormte Ii Frati rifabricarono di nuouo il monafterio nel luoco antico fuori in terraferma ,
come haueuano latto del 13x5 qiundoraltravokaHidiftnitto, come ftato
rcferito al cap.8 del libro a. m finalmente la terza volta f deftrutto per la_.
guerra con Turchi,e datoli in cambio la Chiefa,cafette,e terreno di S. Lzaro
in ifola Ba del Conte Zaccaria Orio Ii 8 fettembre 1538 doue al prefente fi
vede il loro Conuento .
Ritor-
Di Trau.
453
Ritomando di nuouo alia ferie dell'altre cofe fucccffe doppo la rcfa della Citt.Haueua il Genera) Loredano lafciato al fuo partir Conte Simone Detrico
Caualier Nobile Zara tin , non Tolo come perfona prudente , come s'efprime
nelle fopradette commiifioni lafciategli ; mi anco come confidente gid del Re
LadisJauo, che nella confegna di Zarahauendo cooperato fauor della Re
pblica fi confidauamolto di lui , tenendo Ii moi dcfccndcntimemorie dlia
gratia publica, godendo ancora l'molument i afignatialli fiioi porten
perpetuamente;concorrcua anco in lui la confidcratione,chc altre volte toile
llato eletto Conte dal Corifiglio di Tra per vn anno Ii i j.Marzo 140 3. fe be
ne non venne > e fpirato l'anno f eletto vn'altro Zaratino .
Contrnuegli nella Contea fino atii8.Luglio 142 1. guando arriuLuca_,
Trono eletto dal Gran on feg] io di Veneria, del quale fi trouano due meraorie, che fi regiftrano: acci che da quelle fi pofi comprendere aleuua cofa dello ftato della Gitta , che per fearfezzadi ferirture reita ofeuro .
Die 26 Aug. 14* t *fum effet differftis capitulum Btclefia Trag. & villanos
Cois de folntione deeimarum acceptaruwiditlis villanisde pre enti , quas decimas
ditlum Capitulum dicehat ipfos villanos foluere per vnum modum , & ipft villani dicebant dbete foluere per ahum modum , vnde auditis omnibus i qua dis partes di
cer e valuerunt coram fpetl. viro D. Luca Trono comit predi per d.D. com. dtermi
ntum fuit , & declaratum quod dcimefoluantur in bunt modum , vid. quod tritu
ran blado cuiufcunqut generisfuerit, & exiSiente luper area Hie villanus, feu alter ,
qui debeat foluere dcimas , cum facram." iuret , & turare deb at quantum bladutn
feminauit ,& Hludbladum quod iurabit cum facramento feminae accipiatde toto
ntonte bladi ; infuper accipiat tantumbladum quantum aftendunt extenfx quas fi
elet in triturando folum , & non pro alus expenfts , & fie accepta blado feminato , &
pro expenfts triturandi, vtpredicitur dereftduo bladi debeantur decima, &ftaliqua differentia effet inter partes de expenfts triturandi, quod tunc d.n. Comes , CT
fuifuccrffores fub quorum regtmine ditla differentia effet habeant diffinire, & difcerner de ditlis expenfts . t hoc intelligatur de omnibus alus debentibus foluere
decimas de ditlis , r de omni genere bladi , & quod de eo quodftbi accept um fuit de
prefenti annofolui debtartt decima per rttodum fufflum extrabendo femper diis deeimis partem Cois Trag.
Die ao Marty 1423. Quoniam bonum e vbi ordines deficiuntprouidere , &pre>
eipue in bis, qua funtproh-'Ore Dei,& bono fiar Ser.m Domin. Ven. Ideo per fpetl.
& Gener. virum D.Lucam Trono hon. Com. Ti.fanctum & rdmatnm efl . Quoi
quicunq;fratres fraternitatis stli fpus de Tr. velent de cetero fe congregare prove
ciendo fe cappas, & faciendo procesiones, debeant idficere cum fcientu,& voluntate n.Comitis pred-& fuorum [ucceffornm,& quod ( Mi inusfer Miisefmt Zupanus
ditla franttis duobus anms preterms, & modo nouttt rft creatus Zupans,quod finito
anno idem Marinas non pojjitee Zupanus vfq; ad duos annos fecuturos , mcoandos
die, quo annum finiuit ; & fimiliter , qui de catero Zupanus erit non pofji' effe v\'q\ id
duos annos pofl compltt eius offitium,qui Zupanus de catero creandus debeat con
firman per D.Comitem, qui pro tempore erit , & aliter eius eUtil 10 , & crtio fatla
pe< fratres non teneat , & cum ditli francs ipfum eWgere voluenni hoc d-beant noti
ficare d.D. omni , & cum eius je itu facer , declarando quod ipfum debt ant eiligere
in Ecclefia S'.Spiritus ,& non m fila domas hofpiiij , vbi primo joiebant, in quanullo
tempore pofnt, dtbeantfe congregare , & eiiamquando fe veflire vomertntt
Fi J
& quod
454
Delle Memorte
& quod nullus de entero nobHis poffit effe Zupanus did fiaiernitatis .
Nel principio del Reggimentp d'eflo Trono cffcndo andat Venctiati fopranominati Ambaf.de Cittadini ottenero,che foffe electo vn interprete gra
to al poplo; poiche'l Conte non intendeua la lingua populare ; al quai Tro
no uccefle Giacomo Zorzi del 1424, e poi altri di mano in mano;al tempo de
quali feguirono le opradette conffcationi ; edoppodieffe non fi troua me
moria aloma, che s'hauefe fofpetto di Micatio, ochedigifoffemorto, o
vero che fi rjtirafle nelle terre conceflele da Sigif.in Slauonia lontano da Trau
eviuefle quietamente. Nelmedefmo tempo f cntinuaua la buona corrifpondenza col Cont di Cetina, e Chufla : poiche in vna differenza , c'hebbe.
con Poglizani mando fuoi delegan il Re Siif. Giouanni Vefcouo di Knino>e
Gio: Zubretich Cont de Verchlica per definirle : nella quale pretendendo i
Spalatini d'hauer interefse fu dal loro Cont Francefco Coceo , e Giudici ricercatq il Capitolo di Trau, che inuiafse vn Cannico per afkre iui per teftimpnio di quello far detto , & operato ; il quale mando lancio Rufchi Ca
nnico , ch 'infierne on fer Ncolo Macaronich da Nona fu prefentc in Zernouniza li 3 Aprile 1430, quando Pietro Martinich per nome del commun.,
di Spalato peronalmente proteft al fop/o Cont Gio: alia prefenza delli
fop.11 delegan Rgi), che non douefse ingerirfi nelli beni de Spalatini,ch'erano in Primorye , tanto di qu , quanto di la dal Hume Zaruouniza fino Bilapech, li fop.c delegad rifpofero, che non hueuano, che fare con Spalatini ;
ma ch'cran ftati manciati dal loro Re per lediffcrcnzc, che vertiuano tra'
detto Cont Gio: e Poglizani; attp.che non farebbe ftato pcrmcfso feguifse ,
fe non fofse ato libero'l comercio tra li Spalatini , e li uidditi delCpntc^
Gio; dal che fi viene cnfermare quello fcnuono li Croniti Venetiani, che
fofse conclufa tregua del 1428 per diieanni,e poi conformara del 1432 per an*
ni cinque , con la qual'occafione hebbe tanto maggior comodit efso Cont
Gio: di vicinar bene con le Citt fudditc de Venetiani , che confmauano fcco , cio Spalato , Trau , e Sibenico , & in quelo tempo urono compofte.*
amicheuolmentc le differenze de confni con Sibenzani, con quali egli connaua da leuante come Cont de Chlisa, e da Tramontana come Patrone di
Chgliucic e per parte de Sibenzani v'interuenero mandati dal Conte Giaccmo Gabriel , e Configlio Gio:Tobolouich, Nicolo Petrouich, & Helia Lignicich , e del Cont Gio: Voyuoda luanco Nouacpuich e Gio: Cofsafchaz ,
fi quali concordemente fecero fcolpire le croci in pitre viue perpetua ftabiit per fegni delli confni; fpecificando minutamente lifitiloro, comen*
legge nella dichiaratione fatta da efso Gio: Cont di Cetina , eChlifsaaltre volte Bao data inTzignliajmaggio ^^jChefconferuanell'Archiuio di Sibenico .
Quanto tempo doppo foprauiuefse il Conte Gio: e chi gli fucccdefsc nelle
Conte diCetina,Chlifsa,Almifsa, Vifsechio, & altri luochi,ch'eglipofsede.
ua , (c bene non c' memoria , ch'efprefsamcnte loriferifca; trouaene pero
vna che del 1442 fofse Cont di Cetina , e Chlifsa Pietro de Talpniz Bao di
Dal. i Cro. onde in quel tempo, fe non prima,deue efser morto il Conte Gio:
e per la fu morte forfe per qualche diturbo nato col nuouo Cont di ChliffaliChiudinonpotendo competer feco hauranno , ad imitatione delli Ciga,cefsa la giuridittione di Triloque alia Cit con le conditionijche nc!Ia_.
loro s'efprimono nelli iib de configli regilrata .
Di Trau.
455
Die 22 nien. v4*g. H4- Corara vobis Mag. & fpett. tiro O. Dotuto Brbaro pro
Ser.m>ac III.*" Ducali ominio Ven.hon*Com.Tr.verifq; ludicibut ac vniuerfo
confilio eiuj'dem nit. Egregijs Dominis fuppliciter pro parte nob. viti "Ptri, & Mi'
cbaelis q.D.Matbei de Chiudis veftrorum eoncinium quatenus benigna gratia dignetur v Trloque vocatam in diriftu Trag. & comitatu eifere , & tenere cura
omni ancre, & honoreficut dues, & diftriuuates accipiuntur , & accepti-funt ,
& cum difta villa Triloquc fit longe Cittitatt Tr. & remotior detens villis habi
tantes in ditto, villa cum muir patibilitatc , labore , & diligentia vix pojfit retinen
quapropter fupplicatur quoi fin liben ad macin*ndttmquocumqi volueriat bladaeorum rajja[q;adfulandum, & pro animait quod in diira villa occideturfoluere
doanam non teneantur , ae patroni d.cie ville , & earum heredes po/nt in ditJa villa.
facer iuditium , & iuftitiamfuper habitantes ibidem quinq; Iwris infra , & hoc de
fratiapetiurjpeciali, licet multo piares a Ser. Hege Hung. & Dal. Sigif.gralias
abeant, & librtales ampliares Vti in documentis literahbus, & priMilegtjs eiufdem
Rgi* Sers'fibi.concejjis diligentiflimc continetur. Captum pro vt in fupplict'
tione .
Ff 4
la
45
Dlie Memorte
Dt Trau.
417
: 1 proxime futuri conituie, & deputaffe tres (nos mobiles, quifini, & effe
debeant, cunt tribus nobilibus Daim atmis originaras,feu alijs Italien in locis,& territorijsprafincliti Dominif exifltibus,& iuxta cognitioncm,& terminations mato*
ris partis ipforum fex nobiltum reflittti facer leneatur ipfe M. tu, Banus omnia illa
damna cognita vt fupra officiatesfuos, yel alios, qui ipfa impediment in annum pfonis
de quibusftipra,& fi quis offitialis,vcl alius ubditus[ M."* qui p pred:nobiles gnofeerctur derobaffe , tunc non effet in ptate & dominio ipfius M. D. Ban i contra
ipfum nobilem eUigendum proceder poffint ft quo tempore in dominio , vel territorio
prefi[M." D.Banideueniret teneaiur,& debeat ipfe D. anus iuxta determinationem
ipforum nobilium, vel maioris partis iporum ad fatisfailionem damorum ilium , vel
illos ajlringere,(cu aflringi facer realiter,& ffonaliter. Verum teneantur ipfi nobile:
elligendi additlum teium effe Simontacum diflritlus ,& ibi / is, dies cotinuos
fequentesflare,& plus & minus fient eis videbitur fore oportunum,& audire omnes
~ccnquerentes,& definirftcut eis videbit fecundum Deum,et iuflttia, ac iuxti forma
conuentionum trcnuu conuenire . Item prediil& partes viciffimpromiferunt quod in
futurum ft aliqfisfulditus partium cuiufnis condttionis exiflatJe obliga bit quacumq;
caufa per publiiinflimfubdito alterius partis ,feu perfententias confeas recipere
deberet;iUe talispbligatnt,vel fententiatus in terns cuiusJubditus habere deberet re
tiere poffit ta in pcrjon.quam in hauere vfq; ad integramfatisfailionem , nee aliter,
retinen poffit qutsq;exccptis tarnen malefactortbus.& in premtfjis capitults commetur.lilt vero,qui habere deberent,& baberent carta, feu mjtium.yeneatur ire ad
iudiciu, vbiperfona debitorts rcperitHr,fcilicet ad iuditium partis cuius eet.ltequia
propter molendina pofitafuperjiMNl Salon* mult* differttx occurerunt, ordinetur
de lo'.untate partium , quod modo in antea fi quis moleniinarius , vel aliqfis alius
aliqualiter templare prafumet illos, qui triticum ad molendiuum ferunt, velcum
blanditijs, vel minis taliter quod adpiolendinum, qu.dfibi videbitur, & placebit ire
non audeent , Ule talis, qui contrafaceret alten molendmario foluere macinaturatn
totius ipfius tritici i vel altt rius bladt ,fic molendino fuo deuiati , ac totidem pro
pena , que perueniat molendinario cmideniatnm fuerit . Igitur luitum fit, & effe
debeat cuilibet poffendi acceder libere ,& fine aliqua contradiSione cuicunqu^
Molendinoindiferenter ,& teneatnr D. Comes Spalati de taltbus Ulis deCliffa tuflitiam miniflrare ,& Cajlellani de Cliffa Ulis de Spaleto bonafide . Item quia in tert itor10 ipfius M." D. Bant, tarn in dflrtfuifa , quam alibi funt aliquipedagu, quibus contra fit igitur teneantur , & dtbeant Heileres Dalmatian fi peraliquem tpfis
de pedagijs temporibus priorum Banorumconfuetis contra failum erit , ji itle talis
contrafaciens eritin ptate aliquornm Reilorum Dalmatix facer fatisfailionem
de pedagio fuo non poffint attendere altqui fubditi, vel offitiales ipfius M.'1 D. ni impedir quandocumijue , feu facer nouitatem in terris prxf,Ill:mi Domina alicuiquicontrafeciffetpcdagifs fuis . Et omnia fupraferipta obferuare , & obferuari facer fideliter, & bona fide promifit fepenominatus M.> D. fsaaus Varus
p.' D.Vaulo falarcfo Troutfori Dalmatt* p." llL Domina . vfqttc al be
neplcito Ser. m, Dominn, ^lberti Hung: Regis Domini fui naturalis, (
Saers ftmiliter quodipfe D.Vaulus n.9 5. fidelittr obferuare ipfi M." Do
mino promifit . in quorum fidem firmiffimam, & euidentiam ampliurcm Sigilta,
& gtoriofiimi Euangelilt S.Marci ,& ipfius M,'1 D. Bam Tern inferns po
nt inffemnt.
Dilum 1($4 die . men Mtj i&l
45 8
Delle Memorie
DiTra.
459
Delle Mcmorte
1463 , che nell'Archiuio di Sibenico fi conferuano, md auanzandof li Turchi
oni giorno pi del 1500 depredarono literritori) dlie Citt maritime , &
abbrugiarono le cafe d contadini , ch'erano fparfeper JaCampagna, e ft
come airhora dalla pietd del Senato furono fouuenuti di biade li contadini
rifugeiti nelle Citt , & Ifolc, cosi per l'abbandono dela Campara di Trau
fu fabricate Znoilo per ricouero di quelli , ch'habitauano oltre li monti , u
per gl'altri fabricata la torre, e recinto di Bofljglina, e fimilmente ferrate di
nuouo le ville al lito del marc, c'hora vengono oette riuiere de' Caftelli : m
auanzandofi li Turchi fempre pi, prefero Knino, e Scardona del 1522., &
abbrugiarono il Borgo di Chufla, la qule finalmente prefero -del 1537. in
fierne con Nadino , &~Vrana Caftelli del territorio di Zara: perci fu dmoli,
to Znoilo acciche capitaodo in mano de' Turchi non feruifle loro per rico
uero per far ftorrerie nel territorio di Trau , &all'horali contadini fuggiti
daVraza, Vinifchia, & altri Juochi circonuicini fermarono le loro habita
tion! neH'Ifole,e tii popolato lo fcoglio di Zirona come pur quelli, c'habitauano per il campo grande per il pi fi riduffero nell'Ifola Ba , & accrebbero
l'habitationi de Slatine , Zcdno, & Ocruch , e da quel tempo in poi li mon ca
nari dell'Alpi, che fono trd la Boina, e Dalmatia, detti communemenre Morlacchi , Vlafircon l'occafione di condurre li loro animali d'inuerno alli pafcoli, che fono^attorno quelle valu per fchifar il freddo dlie loro monta
gne, cominciaroiH coltiuareefle valli, ripondendoalli patroni di ele il
Fefto de" frutti con altre honoranze , e tuttauia in tempo di pace continiiano
di farlo .
Pofteriormente del 1 571. prefero li Turchi Sajona, e SaTo nel territorio di
Spalato , Dazlina , e Rachitniz m quello di Sibenico , e Zemonico in qullo
di Zara; onde reftarono quede tre Citt molto anguftiate di territotio , fino
che nellaprelcnte guerra furono le medeime con altri luochi riprefe , e dirutte, eprefa, efortifcataChliarepirarono lidoi territorij-di Spala
to, e Trau.
....
Di Trd.
46 t
\Defle
to pezzetto di muro,ch' appreflb la predetta torre di S.Nicolrilche viene
certificar/i dall'inftrumentp celbrate tra Stefano Vefcouo di Lefina patrone
d'dTa torre, e Nicol di Giacomo Sindico del commune de 31 ,
nel quale efo Vefcouo s'obliga
infra fpjcium duorum annorum prox:fut. turrim ipfius D Stephani Epifcopi pofitam iuxta Ecclefiam S.^colai monialium extra muros Ciuifatis, & properipam
marist & altos fines reficere , & edificare facer , & cagroltudine. murorum , &
altifudine ficuti eft furris Epifcopatus Trag.
E perche quelle , ch'era ftato reftaurato dal Vefcouo non deue effet ftato
fattonella maniera, che ricercaua il bifogno , nelli fopradetti ordini de 1 3
Lugl io 1 3 8 1 . f rifoluto . rhe la Torre > che f del fefcouo dt Lefina , - & hora del
tumune fiadeflruttafinoli fondamenti, & di nuouo fabrcala tant'alta quanto r
cete il bifogno .
Et all'hora far ftata rifabricata nella forma c'hoggidi fi vede .
Da queftc memorie dunque f deduce ; Prima , che quefta torre era de* priuati, con che fi viene comprobare quello ato di opra fcritto al cap. vit.
del
Di .
463
del Libro 3. che nel riftoramento dlia Citt li priuati habbino fatto
torn hel circuito deile mura, e quefta credibile, che fa ftata fatta dalla caa
Ciga , o Celia , gi che le cafe , e cortile contiguo ad effa torre fono hpggir'i
della fteta famjglia , che (per diffcrenza dell'altre , che fi diceuano Lodi , Tauilea , o Cigolina di gi etinte)f dice Celia Dorotea . Secondo,che nel pri
mo inftrumento f dichiara, che la terre era fuori delle mura della Citt vici.
no alia Chiefa di S.Nicolp , con che fi viene verificare la congiettura di fopra fatta, che la Chiefa di S.Nicol infierne con la torre vecchia vicina doueuano effer fuori delle mura.e che poi per quello viene nel fecondo inftrumen.
to , & ordine fuTequente efpreflo, ' torre vecchia ( che doueua effer di mi
nor circuito ) ingrofata , come nel primo inftrumento vien lipalato folio
fatta , che collmgroTamento vemfead vnirfi alie mura vecche, come nel
veftigio fopra defcritto fi vede , e fuequ ntemente , quando fu fabricate il
muro, c'hosgi f vede, che acendo angolo in fuori trd la torre Vitturi , c_
quefta di S.Nicot , venne comprender/! la Chiefa, e monafterio , porto
di quello dentro la Cited .
Vn'altra fimil torre dcue effer ftata quela parte della mia cafa da Leante,
che rifponde nel corcile , coperta con Jalre di pietra; deiche m'accorfi quan
do del 1645. volli accomodar la (lanza fuperiore per iludi ; e rompendo il
muro per far riufcir la porta nclla Sala , e far la lumaca per poter andar al coperto nelle ftanze inferiori , nel Jo fcauar il muro, trouai doi pitre da tuttc le
faccie riquadrate d'vn piede per facciata immerfe in mezzo'l muro j onde reftai marauigliato , che non foflero late pole nelle facciate, e credei poteflo
fser ci prouenuto per non intcrromper l'ordine dlie pitre minori riqua
drate, che fi vedono regolatamente pofte in ambe le facciate d'efso muro ;
rn hauendone trouato dell'altre grandi non riquadrate pole nel mezzo del
muro nellalefsa maniera, & ofseruato ch'efso muro da Leuante , mezzo
giorno , e Ponente per non molto fpatio erapii grofso del refto , e del folito
wrfi nelle cafe priuate , cominciai opettar , che quela parte della predetta cafa volta verfo mezzp giorno potese efser ftata vna delle torri , doppo la
defolatione della Citt ri fatta da priuatij come di fopra ftato accennato , e
che nel fabricarla fiano late pofte quella forte di pitre , che veniuano ma
no, e fi cauauano dalle rouine delle mura vecrhie , e con quefto preftippofto
riguardando li fondamenti, ofseruai>che da Ponente ancora vi fi vedono duc
come fcalini , che deuono efser ftati fatti per aflrurarii dall'onde del . ,
ch'in quel tempo doueua arritiarci , come put hoggi pril canal? v'arriua_
l'efcreicenza , e di quefte congietture ne trouai rmconcro ncll'ei^reffiancj
fatta in vn litigio del 1402 qnandoDmine, o Domenico Lucio mioafcendente voleua fabricare quela parte di cala da mezzo riorno , che pofl -nr
mente Girolamo fuo pronipote , e mi Atauo alz , & appoggio a! muro
della Citt, facendo lo fporto del tetto fuori delle mura come f vde ; m fo
li ppponeua Giouanni ae Doimo Cannico patronc della cafa, che hora de
I.juunichi , fituata tr la predetta cafa vecchia da Tramontana , muro della_
Citt da mezzo giorno , da Ponente il cortile , ch'era ail hora , & haueua_.
Je melre , che ripondeuano fopra 1 medefimo cortile (ch'hoggidi fono an
cora in parte in efscre ) e perche nel/nedefimo fito Hel cortile fivedeuaiioi
fondamenti vecchi d'vna cafa, che prima v'era ftata i percio intendua il Lu
cio alzar la cafa di nuouo fopralimedeimi fondamenti > lafciar canco fpa
464
Delle Memorie
tio, quanro baftafse per fcolatura dell'acqua de' tetti per farla vfcir alla ripa
del Porto, con che veniua a lear il lume alie fneftre del predetto Cannico,
e tr le mol te ragioni prodotte dal Lucio in fcrittura vna era
Qu\adomus,qit* fuitinditfaCiiria fuit antcqitam CiHitas effet murata, quoi
fatet ex eo , quia duttatis adberet Curitfiue domui, (\HA fait .
Dalle quali fi deduce , ch'il muro de/la Citt , c'hora fi vede quando fu fa
brica to Tara ato accoftato alla cafa , che prima v'era , e l'haur inclufo nel
circuito della Cittd, che prima doueua efser fnori; in maniera , che'l circuito
delle mura vecchie doueua pafsare per il fito del mi cortile d-hoggi, & attaccarfi da Leiiante alia fop. cafa vecchia, che doueua feruir per torre, o
da Ponente con l'altra torre , ch'ancohoggi ferue per torre; e benchc in_,
qucilo litigio non fu efprcfso , che la cafa Liuunich fia /lata fabricara doppo
le mura della Citt ; fara Hato ci tralafciato d'efprimerfi , come fogliono le
cofe euidenti : hoggidi fcorgendo , ch'efsa cafa e itata accoftata alie mura_r
della Citt, & alia p." mia cafa vecchia , e nella ftesa maniera far Itata rifabricata la caa Celia Dorotea con apjopggiarla alie medefme mura noue, co
me f vede: conferuando ancora li veligij del cortile , e vicinanza della predella torre di S.Nicol efprefi nelli fop.ti inftrumenti .
Le mura dunque, c'hoggi fi vedono traie predette torri Vitturi S.Nicol ,
e mia fi difcerne , che fiano ate fabrcate doppo le predetti torri di S.Nico
l, e mia; cio tra'l 1 380 , e 1400 alie qualifono fojamente accoftate , e non_i
incaftrate, come olito di fare quando le fabriche fi fanno nelmedefimo
tempo : m quello pi offeruabile , fporgendo ftiori con li angoli , che formano,non vengono ad vnirfi alie fopradette torri negl'angoli delle facciato
interiori , come in quella del Vefcouato, S.Giouanni, e Vitturi (laquale trouandofi memoria , che fia lata del Commune deue efler ftata fabricata infie
rne con eflb muro) ; m nel mezzp delle facciate in qtiella di S-Nicolo , nella
mia quafi al pari dlia facciata di fuori da Leuante ; ilche deue efler ato fatto per includerui la Chiefa di S.Nicolo, e le cafe , ch'erano fuori delle mura_i
vecchietra le predette torri di S.Nicol, e mia; tra le quali lara lata la fopranominata nel litigio; ne voglio tralafciar d'auuertire , ch'anco la mia torrc(che dalla lruttnra fi conofce , che fia pii antica di quella di S.Nicolo, e_>
forfi del medefimo tempo di quella del Vefcouato) era de priuati, come confta dalla diuifione fatta tra Pietro, e Nicolo figlioli di Zoro li 16 Luglio 1400
nella qtiale viene efpreflo .
In vna parte pofueruntturrimcum paratinea tue muragita pofitainTrag.inxta fer Dmine Luxe pro vxore, ex parte Boree iuxta curium lure Bofani
Marangni ex parte Sirochi luxta cois mart ex parte auflri , iuxta domum diftorum bonorum ex parte ponentis , quxperuenit Tetro . In alia parte pofiierunt donii- m vnam cnm paruacoquina verjus Sirocbum cura medietae calrum plancha ,
& i urijtpofitin Trag: vix: Ser Dmine Luxe ex parte iuxta parat'.Ser'mcoleta bt ex parte ponentis iuxtamurum cois mediante planea ex parte ^aflii,
U" iuxtap-trat: cum i/Jitragl: qujtveait a partera d.Tetro ex parte Sirochi , (
peruenit Tricle i
Li
DiTrri.
46;
Liqualiconlni(9nodipocovariatihpggi,comefpuorincontrare ,
queda torre pu cfTer la medcfima, che viene nominara in legge del frag
mento dello latuto antlco , ( che f regiflrard nel capo dlie Reformation! }
ofle di Gregorio di Salinguerra , appreflo la qule K ordina, che f doueflero
vender le carni morticinc dalla parte di Ponente, 8c cffendoche Sainguerra_j
fu fglio di Drufmiro Vitturi , tra li beni delquale di fopra al cap.vltimo del
terzo libro fu detto, che haue
turrimcum coquina > & fuis pertinentijs pofitam iitxta portam Ciuitat , que
da, puefler ladefla, cos per la vicinanza della porta della Citt , come_
per la cucina , che viene anco nominata nella parte del fopradetto Nicolo di
Zoro, che pur hoggidi in eifere tra la medefma torre , e la cafa del Signor
Cindri, e quefta medefma torre ritorno in cafa Vitturi , e poi con Andriola
figlia di lacomello Vitturi in cafa Portia da Sibenico , dalla quale la compr
Girolamo mi Attaua del 1489.
La parte dunque da Leuante della fop.1 ma cafa deue el'er datavna di
quelle torri fatte da priuati nella retaurat ione della Citt , redata inclufa_>
dentro le mura noue,fatte auanti'l 1400 , e fu pofleduta ne' tempi fufequenti
dalla famiglia Ciga , eportatain dote da Margarita Moglie diDomenico
Cafotti, ene reftata vedoua la diede in permuta Girolamo mi Ano li 6
Octobre 1558, & hebbe in cambio vn'altra, ch'il medefmo haueua cmprate
li 3 Marzo precedente dal Sig.Simon Mazzarello , che rifponde in parte nel
campo di S.Spirito , & hoggi goduta dalli di le difcendenti Cafotti , e la_*
predctta torre, o cafa veccnia fii aggiunta alia ma cafa , ch'in parte era di
Giacobina Palmota,che la port in dote al fopradetto Omine , Domenico
mi afcendente , & in parte egli hebbe in permuta da Giorgio de Bofan Marangon, che il luoco , ch'all'hora era cortile , qnando nacque il fopradetto
litigio, e l diceua cortile de Sabach , e dalle dpolt ioni de teftimonij all'hora efaminati apparendo, che ftaTe fempre aperto , perci il Cannico pretendeua folie di ragion pablica, e nonpriuata; ma apparendo infierne^ >
che il predetto Bofan vi haueua fatta la porta doppo , ene l'hebbe comprato
fu giudicato , che non foTe publico; md del Lucio, che l'haueua acqiiiftato, e
da quedo cortile hd hauuto origine il Prouerbio, ch'anc'hoggi uol diri,
quando qualche cafa, o cortile t fempre aperto s'afomiglia al cortile de-
Sabache o tuoren Kak Sab -chieu Duor , & acciochele fopradette cofe fano
ben intefe ho voluto puntegiare nella pianta della Cittd I i vcdigij delle mura
vecchie; acciche polfi efier riconofciuto da pgn'vno quello ho fcntto , e dar
one ad altri d'ofleruare s'in altri luochi f trouafse alcim rincontr
occafone
rincontro
veftigij dell'antiche mura, e torri , o nclle fcritture alcana mentione per cauarne maggior certezza . Le mura da Leuante , Tramontana , e Ponente non
haueuano torre alcuna, nell'incuruatura , che fi vede da Tramontana appar vn cantnale diftinto per tutta l'altezza del muro, il quale da fegno , che
ilmuro da quella parte andarte pia dentro nella Citt verfo Ponente , o
Garbino, che perci la Citt all'hora fofse da quella parte piu dretta, che^
nonalprefente.
II muro bafsOj efteriore,chc cingcua la Cittd da tre lat cio Leu5te,Tramont.,c Pnete f come dcuc *s jr tato fatto dopo'l muro altoj cos f conofceua,ch'cra dato fabricar- ooppo'l ponte de pietra;pciche eso pote arriua.
na alia porta del muro ;>.ho,e la torrc,che gl'era ananti, feruiua per il corpo
Gg
di
Delle Memorie
di guardia f difccrneua , che fofe fondata fopra H primi dui archi del medcmo ponte, e vi fi vedeuano anco li vcftigij delli fedili di pietra, ch'erano
anticamente nelli lati del ponte inferti nella facciata del muro d'efla torre/ ,
ch'auanti, che fofle taghato eflo ponte, efatto'J ponte leuatore dilegno
( come fi riferir ) doueuano armure fino alia facciata del muro alto dalh la
ti della fu porta , e nella facciata della medefima torre v'era vn 'aima con-.
vn Leone con I anno 1 308, chce ftataripola nella facciata da maeftro del
Baloardo per conferuarne la memoria .
La torre adunque fi puo dir, che fa ftata fatta doppo le mura alte,e ponte
del 1 308 ; m fe in quel tempo foflero ftate fatte le mura bafle.o n, non fi vedeua vetigio alcuno , dal quale fi potefle difcernere : verifimile pero, che-
la predetta torre fofle fatta doppo'l muro bailo, e che feruifle prima per difefa del ponte per fronte, come all'hora s 'vfaua, & anco per flanco delli due_>
fpati;, ch'erano d'atnbi i lati tra le mura alte , e baile ; de quali quello da Po
nente veniua dettp col fuo nome proprio Barbacano , e l'altro da Leuant_
Zudecca, nella piu larga parte della quale, che rifponde fotto la torre di San
Gio: vi fu altre volte la beccaria , cunticamente ftaua fuori del ponte in-,
terraferma, come di fopra ftato detto .
II muro bailo da Ponente veniua terminar doue hora la Chiefa di San.
Rocco; m nella ftruttura dlie cafe del Boro fe ne fono perf atfatto liveftigii. Hebbero le fopradette mura della Citt due porte, pnncipali vna , che
riefciua in terraferma, e l'altra al Porto , com fono anc'hoggi ; quella di ter
raferma era in tefta delponte di pietra , e perci veniua detta porta del pon
te, & auantiji che foff; disftto il medefimo ponte , e la porta trafportata nel
fito,c'hoggifivede,ficonofceua, ch'era nel fuofto antico; ma l'altra del
ponte ( detta anticamente Dominica , & hora grande per efser ftata aggran.
dita al tempo de noftripadri) fu anticamente m bocea della ftrada, che-
dalla porta di terraferma pafsando per vn lato della Piazza conduceua al por
to nel medefimo fito doue hora il campanile , cortile dlie monache di
SanNicol; poiche nelle foprafcritte menorie apparifce, che la Chiefa_
confinaua con la torre , & hora vi frapofta la porta ; perci fi puo congietturare, che la Chiefa vecchia, Se il prtale fiano ftati terrapienati del 1380
al tempo della guerra di Chiozza per far piazza allicarmoiii perdifefa del
porto.e ponte , e che poi guando furono fabricate le mura tra le torri Vituri , e San Nicol , vi fiano ftate lafciate le due feritore , che fi vedono dalli la
ti del tetto della Loggia , e fopra'l terrapleno msdefi rifabricata poiteriormente la Chiefa, e la porta fituata vicino alla predetta torre doue al prfente fi vede .
L'altra porta , che rifponde verfo'l Porto detta dalla vicina Chiefa di San-,
i fi conofce , che e la ftefsa, che ar ftata fatta infierne con le medefme
mura .
Altra porta piu antica di quefte refta ancora nel fuo efsere , che rifpondo
nel Borgo > ouer Citt noua vicino alia Chiefa della Madonna del Carmine ,
di ftruttura a fsaihumile, che, fe bene dentro nel recinto della Citt fenza prrali di legno , tuttauia quando fi mettono le croci all'altre porte , e f
co queda vien tarto il medefimo , che doueua anticamento
per portarui l'immonditie auanti che fi comincial'sero fabricar le-
e fi ar continuato ino , ch'il Borgo fu cinto di mura, come fi pu dedur-
Di Trau.
467
drre da vna delle reformation! fatta de] 1327. fotto'l Reggimento del Con
t Dardi Bembo , che nello ftatuto vecchio fi trouaua ; m ommefsa con_,
molt'altrecopiarfineirvfuale fono ndate in defuetudine,e dimenticanza> nella qule veniua prohibito , che nimio ardifse buttar l'immonditie , o
fcopature nel porto , o vicino alie mura della Cittd, md che fofsero portato
nel capo dd Borgo in mare verfo Ponente , ouero ibpra la pantera fcpra il
letame,ediquifarprouenuto,chedall'anticonpm: .c'hebbe quefto fito,
doue fi buttauano l'immonditie , & infierne li cani mort i , che puzzando pi
delreftodal volgo in lingua Slaua venue denominatoPj^tte; econtutto
che poi accrcfciuto di tempo in tempo con le accennate atterrationi , e fabrichc conftrutteui fi dicelse Borgo , e poi cinto di mura Citt noua ; tuttauia ancora li refta Tantico nome di Tuffcbe . La pi antica memoria, ch'cfso
Borgo cominciafsecingerfidi mura quella, che fi troua ne fragm-nti de-
coniegli di 27 ottobre 1 286 : nella quale s'efprima , che quelli , che firanno
pigliate le caf p.er la fabrica del muro del Borgo gli fiano pgate dal Com
mune , e poi la feguentc .
12^9 die ^ug. Fiatmuruslongusiuxta portara Burgivfque quo tendit pli'
%ata , & fiat aims pron t alter murus Bu i.
M fe quefto muro da fabricarfi foe vicino alia fopradetta Porta , c'hoggifivede, ouero all'altra , che vi dcue efser ftatavicina al fito della Chicfa
di San Rocco , doue hora la porta dell'hofpitale di San Spirito, non fi pu
difcernere : ccrto pero , ch'ogni Cont era obligate di far dieci canne di
muro nel Borgo egli ogn'anno, come appare nella legce 20. del primo lib. de'
Statuti, e di tempo in tempo fi far continuata la fabrica fecondo lapofibilit , Se occafione de fofpetti dell'armate maritime (come di fopra ne' luochiproprij, ftato confiderato ) trouandofi vn'ordine del conglio di 22.
Setiembre 1403 , che fi facci vna torre in Borgo, &vn'altro di 22 Agofto
1 404, che la torre, ch'era di legno in Borgo fi rifacefse di muro, dal cho
fi dcue dire, che l'anno precedente , quando il R Ladislauo ricerc , cht*
fofse fabricate vn Caftello nel Boro , npnvolendo afsentirui i!ConfiglioJ
fatta lega con Sibenzani( come di oprae ftato riferito) fi faccfse all'hora_*
in fretta vna torre di legno, e poi partito di Dalmatia Ladislauo, fi rifa
cefse di muro , e fuilequentemente i troua memoria del fegucnte tenore d'vn'altra torre.
1412 die 1 6 Septem. ^flum Tr. in Sala magna Tal. cois prs- nob.viro Ser. Bine
Gregory exam. D. Marino Radini Cannico Red. Trag. & Marn filio naturalt Ser
Mirfe Mauri teflibus &c.Egrcgij,& prudenti viri DD.T'fquatinu de Reis de Ragufio Comes Tr.^indreas Cigit, T^cotaus Stipe de "cegis , Simen tricle lacobi , &
Itcomellus D.Luce ftfturi ndices Ciuit.eiufdem & nouem nobiles f'uper prouifione
de bono flatu Ciuit.Tr. dputti babentes plenariam librtate per Gener.Conf. Tr. eis
concefj,& attributa prout de ditta librtate patet in quadam Reform. per Gen.conf,
Tr.capta,& obtena eodem mili.1 Ind. & die i^diui men: fept: omaes per fe, &nomiae,& vice cois Tr.ex. vna parte & Iohes,ac "Presbr Thomanus fratres , & filij
Carfle Libar de Burgo Tr.parte ab altera ad infraa pata,& conucntiones fponte de
eorum com. concordia infrnul deuenerunt vid. ipfi lobes , &prtsb. Thomasfres per
Gg a
fe
4$ 8
DelleMemorie
fe &c. dederunt &c.ditlis D.com.Iud. , & nouem nob. vid. D Blafio Andre* Regio
m'tliti, Biue Gregory, Mirfe Mauri, Iojeph %_eri, Donato de Cafottis, Bfalo Duymi ,
Ceorgio Tetri de fegis, Micbaete Tricle Vifturi, & ibidem prs: & noe &c. recip.
vnam domum lignamints cum loco ifforum lois , &presb. Tb.pofitam in Burgo Tr.
iuxta domum Rade Leutich mediante canale, & alios confines, quam domum prefati
nob: DD Com.Iud.&c- acceperuntpro manfione,& habitationem fratrum Tredic.
de Borg. T. cum ipfi vigore ditla refor. intendant domum antique habitat, did. frat.
fred. pro fortifie alione, & mur alione iuit. proicere diruere, T proflerne,qu& domus
ditl. lois, & prasb.Th.fuit per ipfos met ext imita lib:$oo par.quam ratifieauerunt,
tr pro eo quia prtd. &c. tradideruntfuftis vnam domum Tr. fundo vfq; ad Celum,
que domusfuit olimTetri Cimatorisdii Lulcipofit: in Ctuit.Trag. tuxta domum
Clapci Brafoeuich ex parte Boree &c.
Da que rte memorie fi deduce, ch'auantiil 1300 fi cominciafse cinger
di muro ilBorgo, e che all'hora s'andafsc dilatando il fuo fpatio verfo Po
nente gi che fi concedeua altretanto luoco , che fi andaua ateerrando ,
quelii, qualifpigliaua il proprio, e ne' teinpi fufsequenti fi ir andato
ogni giorno piu dilatando ott'il dominio de Venctiani particolarmento
verfo mezzo gionio perla commodit del porto, e frequenza dlia nauigatione che vidoucuaefsere,laquale interrotta fott'il dominio de gl'Ongari fi andato riftringendo , come dall'rltima memoria appar per ridurlo
in fiato di difefa . Finito di cingerfi di mura il Borgo forti nome di Citt
noua , come fi deduce dalli fopraregiftrati ordini del 1417 , e c'hauefle vna_>
torre nell'angolo occidentale verfo Maeftro detta Oprah , & vn'altra nell'altro verfo Garbino detta Maeftra , dlia catena alla bocea del porto, nclla cortina di mezzo giorno , vicina quefta vn'altra pi piccola , & incontro
alla Chiefadi San Domenico la terza, e perche ncili medefimi ordini vengono mentouate anco le torri dlia Citt vecchia , que I la , ch'cra allhora_
dclli heredidi Come daSpalato, ch'eranofigliolidiZorolpranominato,
& hora mia dell'altra quella di Gucha ( forfi e feritto cosi per errore , e de
ne eiTerGiudecca) far la ftefla, chediS.Gio:, dell'Abbatiaj quella del
Vcfcouatopurhoggidcllafteflaragione, Faltrc due vna de commune di
Zuan de Gofpa, l'altra di Sazc deuono efler quelle di S.Nicol,e Vitturi ha
btate all'hora dalli fopranominati , e quelle fono tutte le memorie dello fla
to ncl quale fi trouauano le torri, e mura dlia Citt vecchia, e noua quando
t' battuta la Citt dalle bombarde dell'armata Venetiana del 1420, dallo
qua Ii okre Ii danni fatti nellaChicfa, Palazzo, e cafa del commune in Piazza,
nclle foprarefrite commiffioni ftte dal General Loredano al Conte Detrico
vengonoefpreflequeilc parole .
sic torre rotte fe di
fono le abaffare fin i muri morando el fa^f per
dubio le non fa\ano danno* . . .
E beuche vi manchino alcune parole, ch'interrompono il fe ufo ; con tutto
ci fi conofccjchc le torri crano rotte da' colpi delle uombardi , che volcua
lunero abllate al paro dclle mura ; mi col folito della moderatezza Venetia
na non volcua , che fi vfal'e forza, violcnza aperta ; m che fi pigliaTe prtei to, chcfifaceuaacciochenoncadefferodafe, cfaccfero dauno, in quan
ta
Di Trau.
tomalftatofoffero ridottecfse torri l'infrafcritta memoria lo dichiara di
vna_.
1 42 1 die 1 7 lunij coram pred. D. Com. & Ind. Mareta Stepbani de ladra tinttor
fret. tub. vi. tjicolao Stipe de Tr. reuerentia dixit quod fred. Ser . re
lente, &confentienteDnaMathi^avxore ipfius locauit ad affittum proannis x
ipfi Mareo vnam turrim ipfius Ser T^ic.fttam in Tr. fundo vfq ad \ fient de
locat. conft.inflr. diet ti laa. 1418. pro quaturri omai annoipfe Marinas foluit
ib. 50 /w. > & in ipfa turn nonpotefl habitare fit tota difcoperta , & in maxi'
ma r.itna igitur &c.
Ex aduerfbd.Ser'mc. dixit qderatvcrumquoad.tuniscrat in mxima ruina
. & v1 ruinata, & fi erat runala nonfuerat tins defeus t fed fueratex defeff*
lapidumbombardarumSer.miDominiinri . qui lapides fuerunt proiei in ipfa
turri &c.
Deelaratum qd Marcus poffitfiare , & recedere .
E nel fine d'eflb atto fono regiftrate le due feguenti note .
dieit Ian: 1 41 8 Ser Andreas "Lige lofepb locauit Ser "1 Stipe de Zegis murallas in Trag* iuxta curtinum domus ipfius Ser locle parte /
iuxtaparatineamd,Scr Indre* a parte ponentis & tuxtaviamcoispartib.Bf, & Leuantis .
Eodem die pred. Ser 1. Stipe fnte > & confentiente Da Mathieu eius vxore
locauit pro annis x prox. Marco q. Stephani tinori de ladra dut Trag, ibidem &c.
turrim ipfius Ser Tricotai pro vxore um curtiuo contiguo ditJ* turri fundo vjq;
ad Ctlum intelligendo curthium vfq; ad portas canife domus ipfius Ser Tricotai exclaftae pofit : in Ciu. Tr. iuxta domum Ser. . perte ponentis, & muralias Ser
oindre Zige lofepb parte Bore via cois parte leu. & iuxtamurta cois par
te ^iuftri promitt. &c.
.'
Da quefta memoria appar, che la torre era di Macicha mogliedi Nicole
Ciga, e ch'egli haneua ad affitto anco'l relto dlia cafa , e Cortile contiguo di
Andrea Ciga .- onde chi oferuar li confini conofcer, che quefta torre HOIL.
puo efler altra, che quella,che fu venduta dal Vefcouojdi Lefina al Commune
del 1 380; m come fa poi diuenuta de priuati non c'e memoria,che l'eforima:
confta pero ch'anco ne tempi polerior fu da priuati polleduta , e laciata_
alie Monache di S.Nicol :
E quello vien ordinato nelle fopradette commilfioni, che fiano abbaTate^
le torri alparo delle mura; fi difceriiejch'in queU Itato efequito ; non folo,
perche li iuoi feneftroni fono ridotti al paro delli merli dell'altre mura ; m
quello pii cudente la cornice* che prima doucua cinger tucta la torre fi ve
de hora, che ne fa ftata leuata parte per dar il decliuio al tetto fatto nell'abbaifarla .
Hcbbe(come di fppra flato accennato mira il Loredano fubito prefa la_
Cict di fabricara il Caitcllo , e regolare altre cofe per fcurezza della Cittd ,
k quaJifona tangamente dutefe in duplican ordini , ch'intierifi regiftrano
per appagar la cunoita di chi vorr leggerli . Cominciano efsi ordini con U
narratiua fopraregillrata al cap. 5 di quelto medefimo libro Magmfici e poi .
Gg
Tri-
47*
Primo che alla delta tune appreffo Uterre grande U qule la
torrfia dado elfuo tonda quanta fia de bifdfmo, e leada fi, che fia da ierra alta paf
fa diese f^eniciani,efatta maffi-^a tutta /torre e calcina, e pieraffin aUt curtdori
de U yerf dlia Citt . Item, cbe deimn de la terra offo la detta torre demtro dlia Citt fia tirado el muro fer incontr* de tramontana verfo terraferma fa*
30, el qual muro fia grafa fie 1 5> / la fearpa , alto veramente fin a le[umita de
le merladurepic 40, e chelfia tirado vn altro mitro verfo ponente de le dettagroff^%a, & altera , tncauodelqualemurodeuer ponentefia tirado el mnro in fuer
verfo tramontana per arghe^apaffi xi m. per longhe^a paffi 4. I cantn vera
mente de U detti duo muri he I ara dentro de la Cittfia falto una torre a fei centoni
Z4
fia alcade fe mura dla ditaRocha de uerfo ponente in'quella parte, che lefon baffe _
fiche le fia redute altalterca del muro de la teta rocha de verfo oftro; tem fia da le
do faff de la dita rocha dentro la Cittfatto i barbacani largi dal muro paffa dofian do tnade le mura de It deti barbacani a la via de le mura ,& dla torre detta . tem
pafate lefoffeintornoliditi barbacani larri paffa x, e fundati quanta fipuo, e fia
muradi de la parte de la Citt. E perche w comprefo delCaflello , edelefoffe verfo
la Cift fard di ntcceffit battr per trra algunetafeite de lignante , fia le dte cafette tolte per compreda , o uer per cambio equiualente . tem fia fatto foffo , a la dita
larghe^a e profondita del foffo del dito Caflello per incontro de la torra Matura per
fino le mura de Tramontana fia etiamdiofbtto muro de Barbacan dele parte den
tro del dito foffo , fiche el ierren doue lo lago romagna per reuo al dito Caflello .
nota bel diao fofso del receto fia bancbado tutn in entro , che la tone Maiflra del
CaRcllotopoffabendeft'der. tem fia batuda per trra quellaparte del mnro de
VtrfoOflra per incontro de U torre menor del Caflello, fiche con vntorexin da effer
fatto aei barbacan fe poffa con vngfapo montar {ni detto muro de oro, come 6 nel
Caflel de Zara : fimigltantementefiafatta al muro da ponente . tem fia batuda per
trra la torre che ful muro detta terra noua dalla parte de Oftro , la qual vetniraue
eerpikvixina al deto Caflello Zo atorre nona quadra, e grande. Item fia fatta
la porta del detto CafleUo da la parte de Tramontana diflante da la torre del Cantn
paffa cinque, tem fia fatto el ponte da la fa-^ da verfo Tramontana ladt ~la
torre maiHra quantafe pito , purch'el dismonti entro al receto', del qual receto per un
altropontefe paffa nella Citt , el qual ponte del receto fia vixin ala dita torre maira quantofe pua . Item fia jato un barbachan de la torre menor del dito Caflello
tanto in qua : quanta fipuo pafjar aguaigp confoo dauanti , fi che nonfepoffa an
dar le mura del dito Caflello, che fon alia parte d'oflro, del qual barbachan & ponte
leador fepoffapaffareldito foffo. Itema le mura de la parte ei'Ojlro mediate da
puolefoffafiafatto vnaporta , la qualftaapofla del CaRello ft che per duo parte fe
offa metter -ente ne la Citt . Itern fia fato le flancie in volt o , e la cifternafegondo
loportunita. Itemfiaguafloleporporere , T fatovn rgerefiche abelmente fe
pofsa meter ?entc nel dito Caflello. tem meso m fonema el Caflto de muro, o uer
defojfefiafnnditus ruinando tuto el muro , che diuide , e parte la cusa vecchia da la
nona . tem termcna i diti ctrca le fortification de ia porta de verfo terraftrma , e
"Primo che fia roto el ponte de pitra da Uparte contigua del barbachan, che vieii la
Citipie 18, ( he comprende vola do doue fia fatto vn ponte leuador , & -pnafaraci*.
rtefca alia parte dentro verfo el barbacan : (ia etiamdio legado due de muro per
trauerfo d'unaporta ad altra, cbe da una dee ale al altra fia pata 4, mri veramen
te
Di Trl
471
te de le dite *Uc fia gro pii 4 a lu veram." da terra pafsa cinque > in la fumita vera
mente de le dite alie per fin alla Saratinefca de verfo el ponte fia poflo pauimento pufli^p; infui quai pauimentofe vada per (cala de legno, meffafui coridor de le mura de
la torre ma^pr . Sia etiamdio rate le dofcalette contigue al torexin, chefoura cl pon
te ait quai due aie fia faut porteUi per vfar Ii barbachani , e vna axetu per le arme
de compagni deputadi a la guardia de aporta %pe da taparte de la torre viador. Item
fia comprado, 0 uer dado in cambio equiualente la cafetta contigua al muro de laporta de terraferma,che e 7'omaso Lutac,efia ruinadafmiaatementefia fato de quela
parte de le duo cafette, chefucieda la dita cafetta de Tomafo verso la turre maior , ne
la quai die habitar el Conteftibilep laguardia de la Cittdja quai parte ruinada parer bastar lafegurt del muro fio qval fe v dala torre maor a la difeta de la porta
tnaeftra, el quai murofia doplado da la parte de la Citt . Item la dita porta maifira de la it fiafattounaSaracinefca di la parte dentro de la dti per la difefa de
laquai fia armado de lignante el torexinde fora la dita porta dala parte del Cita
/corando "Viper lafcala che defcende verfo la caxa del comn , in cam de la quaifca
lafiafortificado de porta ,efia etiamdio fatto vn reuelin dauanti la dita Sarainefca
diante dal muro de la Cit paffa tre con lagroffeiga del muro , el muro del quai fia
groffo pie 2 alta veramente 6pieidel quai reuelinfia la porta diucrfo la torre maior.
Item delibera Ii diti Ss.* , che quella parte de la torre , che iful pontef el quai fe va
da la Citade al ifotafia da la parte de ponente 70e verfo el porto totalmente rouinada
fi che li romagna folamente el pilaro oportuno al feruixio del ponte. Sia etiamdio
ruinada la dita tot re da la parte de Leuante tanto che folo li rimagna parapetto tu
merladura come lo reifo del muro contiguo verfo la Cit; fia etiamdio ruinado dritto alparapetto del ditoponte da taparte del ponte excepto quella parte , che befogna)
per lo receuer delponte.
Ser. Trineipi & Exc.9* D D. Francif Fofcari AG. nclito Duct Fen: &c. Ser
princeps & eXcell: D.D. nofler humili recomendationepremiffa V.S.f pres-.primo duximus intimandum quod vltra prouifiones initasprofortificatione,& maiorituitione
huiusvfilociTr. ac pro omni bono refpettu confiderato effe loci predi & quantum
vnus Epusin hoc ipfo loco poteft videt quod res tuta effet &fecura quod nullus alter
Epusforet in pred: loco vro nift vnus Venetus vefler . Toflea vero tuxta mandata veflri incliti Dom. nobis iniontta circa fortilitium conflruendum in hoc vero loco .
pro conferuattone loci eiufdem nosfimul cum nob: viris D D. "Pauli Tafqualigo , "Ni
colai Triuifano, & Bartholomei Lombardtfupracomitis galiarura veftrarjtm dittum
locum Tr.totum parte tenafirma, quam parte maris mature confpeximus , &
examinauimus vbi, & in qua parte terrx firma, quam parte maris mature confpe
ximus, & examinauimus vbi, & in qua parte ipfi s loci habilius ,& comodius cum
fecuritatcq; nee non etiam cum minortbus expenfis fieri pofset aliquod fortititium in
cuius quidem fortilitij fabricandi examinatione, & dlibrt: multas reperimus , &
varias contrarietates propterfpijfuudinem,& multitudmem domorum coaderentium
& ob quasdam voltas ipfarum domorum , & alias quamplures caufaspropter quam
rem oportunum ft vt in ordme dando ditto fortilitto V. Dom prouidere digetur mu
tere aliquem Ingeniarium ad hoc vt tarn de fortifie attone ,' quam de expenfis minoranii s vtilius prouideatur: quoniam ble non reperitur aliquis aptas ad hoc , fine
huiufmodi Ingeniarlo fieripoffit aliqualiter , & effet conflruendum , & fahrcan dum
fecundum parre nfumvnum fortititium in hunc modum vid'. Quod quadam turrit
tois , & alia turris Epam non multum diflans ab ilia, autturrisUbbati* cum jlbGg 4
ha-
-Delle Memorie
botta, qu* alias t bombardas . Dom. in farta deftrnu* fuerunt , & que unt
tafite fontit inful* elentntur & fortificcntur cum mris , barbacanis , & receftis
cirea eas quam miaoribus expenfis fieri , & fabricari poterit fecundum oidinem dandum per ingeniarium transmittendum fer . DD quiapropter faruam moram, quam Ego Capit traxi in Tr: non fotuimus totaliter deliberare quomodo fieri
debeat fortilitium antediSum t maxime non effnte bicaliquo Mag. Ingeniara ad
fred: nee etiam effet aliqualiter deliberandum fine confilio, & parre vniuslngetiiarij quoniam talis Ing: melius fciret ordinre quam ego . Sed vnum ef Ser: Trine,
quod quamuis prouidiffcmus de faciendo laborare diflnuales , & dues ft expenfc
atinares ftnt tarnen illa mdica quantitat pecuniarum , quas mibt Comiti mifijfis
D.D. Capit- . Dom: nihil effet adtantum opus fabricandum ex quofi placet Dom:
- quod die: opus citiuf , & cum debito modo deducatur ad finer oportunum erit vt
dcfCun.neccefs.y.D-prouideat,& mittat. quia conftderamus quod
latere ponentit vbi eft qu*dam turrit magna aqua maris profundar eft, & latior,&
ob hanc caufam iter , acaditus ad tur rim pred- eft habilior per quam partem tarn
r1 quant aues in omni oportuno cafu melius, & tutius poffcnt fuccurfum prebere did* turn , quam latere Leuantis , vbi aqua maris non multum profunda eftt
ctiam locus fit latus, ex quo galet, feu aues non poffunt adir murum Ciuit.
Ideo dtfla turris magna primo eft fortificanda ; quanobrcmego Comes pred: cum
illis pecunijs mibi ad hoc deflinatis quam prttftiut patero incipiam mur^facer
diftam turran aparte versus Ciuit:, vbi aperta eft, qui murus fit amplitudinis pedum feptem cum dimidio , & altitudinis pauum quatuor ad mens: Tr. abfq. raerlatura; nam videmus hoc effe de prafenti magis neccefs. ; & etiam minoris expcnf* .
Jnfuf traitamenta , & lignamina alias pofita pro cooperiendo d. turrim defeCtu cupforum , quibus tune non fuit omnia ptrida/uni in tantum quod iignamiua
nouaeruntneccefsaria, &" apportuna, & quoniam vJdemus quod ipfa lignamina
non poffent haben per viam Segnia nifi cum maximis cxpen. Ego Comes pro minuendisexpen.bortarerD.y.vtipfa .. prouideret , & conduct facer de :
quia multo minus conflabunt, d^tumminoribus, & prcslius quia nauigia nonreperirentur in hcoifto ; quas quidem expen. in quantum patero iuxta mandata vra
attenuate curaba . pfA entmturri murata debito modo vnum Comeft:cum
focijs fuis ad cuuodiam turris pred. aduifans tarnen S. quod nift Dom-.. prouideat
de mittendo dta lignamina , tarn pro coopertura > quampro folarijs, etiam, 16, mil;
cupporum ipfa turris fortificar! non potesl. vlterius conftderato quod murus nouus
Burgi eftcoequalis dift<e turri fortificando , in medio cuius mart eft quedam turris
magna, & quadra deliberauimus quod d. murus deflruatur pro parte tliter quod
It inferior dia turri: antedifta vero turris quadra funditus eruatur , fient & alias fuit terminatum . Deniq; confiderauimus murum diuidentem Ciuit. vet. no
ua pro fecuritate fuprad. tur. fore funditus euellendum , fed fecundum parre neftrum praflat , & ecurius eft vt non deflruatur nift pofl quam turris eaten* antedia cum illis alus duabusturribus in Ciuit: veteri fuent fortificata , vel quandoDom.P. mandabit. Qu* omnia , Dot, ferious denotauimus vtipfaplenam
fufcipiat infirmt:', fed tamen defeftu pecuniarum ad diftum fortilitium fabricandum , vt Capidum , calcin* , & ftmilium in temf/ore valemus fortifieatienem
illarum tur; fuprafcrip: nihilominas cirea opus turris mjgn<e portas jcabimus pru
foffe. Treterea dlibrt: alias faftam per con/1 Rocat. in aduentu fpsil. . D. "P
tri Corario , & D. yiftoris Bragadino prs, inclufam iranfmiitimus fimul cum de
liberatione noflra & parre vitra aduifationem ipfantm liter, ft prelibjta Dom. A'.
Di Trau.
47J
474
Deue Memorie
DiTra.
emit, e reclufe(ch'erano donne romke, c'habitauano apprcffo la Chiefa di
S.Andrea, e Madonna del Lito) e l'vltuno Aprile del medcfim'anno fu concefa licenza ad Helia Cannico di potcr fabricar la Chiefa di S.Lazaro nell*.
ifola Bua.chc fu in piedi fino all giorni noftri, auanciche f fabricant quella ,
c'hoggi fi vede aggrandita infierne col Conuento .
I
Tra le due porte principal! dlia Citt v'cra anco la Arada principale , che
pafla per il lato di Ponente della piazza ; quclta ha conferuato la fu dirittnra
v n poco variato da alcuni cantonal! di cale, e fcale conitrutte con poca rego
la, ne' tempi pi modrai, anco diritta l'akra ftrada,che dalla Piazza va verfo Ponente per tntta la longhezza dclla Citt vecchia , com'anco qucJla, che
da mezzo giorno s'eftende verfo Tramontana , e viene ad incrociari con_,
quefta, che an ticamente doueua riufcire dirittura verfo mezzo giorno da_
Ponente della mia torre , e pofteriormente deue efler lUta interrotta daila_,
cafa Statilea,& altre contigue; l'altre fono torte, e fatte fcnz'alcuna regola.
dalchc fi deue creciere, che nel relauro della Citt fai ftato permeflo Cittadini d'occupar quelli Siti, che li faranno riufciti pi commodi per l'habita*
tioni loro fecondo la poffibilit di ciafcuno, e queue lirado anticamente non
doueuano efler faliz te; poiche fi troua memoria ne framenti de confegli,chc
li 14 febraro 1 290 fofle difpenfato Stefane d'Vgerio d'Ancona Podeftd obhgo, c'hauea ciafcun Podel, o Cont di far falizar al tempo fuo, 50, palfi
della ftrada, che dalla porta del porto andana verfo le porte del ponte , e fo
queUich'era la principale non era alJ'hora finita di ai izare, molto meno
dptieuano efer l'altre mente frequentate,e non trouandofi nello Statuto men.
tione di queft'obligo> come fi troua dlie mura del Borgo , fi puo congiettii'
rare , ch'al tempo della coqnpillatione delo Statuto , che fu del 1322 fo/ di
gi finita di fafizare, e perci ommeflb'l regiftro d'cfsa leggc, come fono ftate ommcle mol t'altrc ; dlie quali quelle memori , che ho trouate le ho pofte nel capo dlie reformationi .
Ne deuo ommetter d'auuertire , che le due firade di fopra mentouate , che
venendo ad incrociarfi diuidono la Citt vecchia in quattro parti doueuano
feruireperconfinedelliquattro quartier!, nelliquahfi compartiua anticamente la Citt, come era anco diuifa la Citt vecchia di Spalato con quattro
rade, che riufcendociafcuiia ad vna dlie 4 porte della Citt veniuanp ad
incrociarfi in quel fito, doue hoggi fi vede ne lato di tramontana deJla Piaz
za del Domo il vefligio doue era fituata vna colomu , che da Romani foleua
metterfi nell'vmbelico dlie Citt , che feruiuano anco per meta dlie ditanze dlie ftrade militari, e correnti; che per turto I'lmperio Romano.mifuratr
haueuano per ciafcun miglio vnacolonna con il numero dlie mig.'i.i vna
di qncfte deue eTc; ftatapiantata in quellapietra quadra d'altezza di
picdi per facciata, che fi vede nclla ftrada , che dalla Citt di Trau conduct*
all i molii.i aJIa ripa del mare (detta trra rolti) & in Slauo ( cargltene Bnghc )
doue nrlla facciara firperiore fi vede vn buco qti.idro , doue deue efer ftata_>
incafirata 1 b?fe deUa colonna miliaria col delle miglia ; m perche
quefta pieti non lontana di Ha Citt per vn miglio intiero bifogna inferire,che con qnalchc occafione fia (lata mofla dal fuo ko antico , e crafportata
im', o pi tollo, che in que! medcfino fito venina terminare lo fpatio dellc
miglia, che doueua cominciar da Salona, e continuare litoralmente fino al
Pretorio dellapen'fola,e terminare Z^u.
Delle Memorle
II mare circondando la Citt forma due porti vno da mezzo giorno , che t
majore , capace di Vafcelli groffi , cunticamente non haueua la ripa_> >
c'hoSgeifivede,chefufatta doppo'l 1410, & alWiora v'erano duefqueri
luocfii doue fi tirauano le barche in terra, ouero fi fabricauano.vno apprefso
la Chiefa di S.Nicol, e l'aitro apprefso quella di S.Domenico , corne fi vede
nella leegcregiftratanelloftatuto ...
L'altro porto da Tramontana minore , e folo capace di piccole barchette :
haueua dalla parte di terraferma la ripa farta di tre ordini di erofse, e lunghe
pitre incrocicchiatemaeirreuolmentevnafopra l'altra d'ambe le parti de!
ponte di pietra , per quelle fpatio , che nel diflegno fi vede , e per queilo fi
puote congictturare quando f disfatta, far ftata fabricara infierne col Pon
te medefimo, che i nello fteffo tempo anco disftto; e con tal occafione fcauandofi il foflb alla mezza Luna , nuelino del nuouo Ponte , furono trouati
tre pezzi di ftatua togata di pietra pi grande del naturale , fepolti fotto ter
ra re piedi, che fono ftatiripofti nel muro vicino alla porta d'cfl mezza.
Luna per conferuarne la memoria; e con tutto, chcd'efla ftatua non fi difcemaltro, chevn ginocchio con la cofcia coperta dalla toga, perche fu
tronara vicino all pitre viue fenz'alcun veftigio di muraglia, caua antica,
fu gindicato che fia ftata fpezzata nelli tempi antichi da Chriftiani per leuar
la mperftitione, e fepolti li pezzi in varij luochi .
Era lolito, che quefto porto da terraferma o^n'anno fi fcauaffe.co me fi ve
de nella Legge 18 3el primo lib.de Statut apparendo anco ne'confegli vna_>
diquefefcauationi del i liij Marzo; doue viene ordiiiato, che fia fcauato il porto dalla parte di terraferma , e che il tango , che fi cauar fia pofto
al ponte deirifoladalcheficonofceladiligenza, che anticamente vfauano
li Cittadini ogn'anno quando era baflb il mare di cauar quella terra , e giara ,
che dalle pioggie veniua portata ; acciche non reftailc amunito il porto >
ehe da quellaplirte feruiua per foflo dlia Citt, e con tal nome viene nell'efcauatoni poteriori, atte d'ordine del Senato, nominate .
DtlleChiefedelUCitt) e Territorio.
7.
LA Chiefa Catedrale, dedicara S.Lorenzo, deue efler la pi antica della_*
Citt: poiche viene nominata da Conftantino Porfirogenito Imperatore,che vifsc auanti l'anno millefimo del Signore , quena nella defolationo
della Citt fu deltrutta, come dalla vita di S.Giouanni confta,e la fu ftmttura prefente denota , ch'il fuoriftoramentocominci.'fle circa'l noo, ilche ti
certifica dall'infcrittione di fopra referita al cap: 16 del libro a, che Ibpra !a_.
porta mridionale fi legge fcolpita attorno la Croi e del iai?. Del capitolo
d'effa Chiefa la pi antica memoria nella foprafcritta fentenza ili Picrro
Onaro Arciuefcotio di Spalato, nella quale del 1185 determina li luoch,chc
crano fottopoi alia diocefcTraurina; douc, trail prcfcnti, viene poniin.itoGaudio Archidicono di Traiiconlifioichierici ; quefto ftefs'Archidiacono per nomc del Capitolo hebbc controuerfia col Vefcouo Mithvio ,
che daJl'altro Pictro Arciueftouo, fuccesorc del primo , fu terminant nca .-.
Di Tra*
477
\Delle
Pendoiioda quefta pergamina due Sigilli vno di cera ordinario dcgl'Arciuefcoui di Spalato con l'efigic di S.Doymo Arciuefcouo , 1'altro ftraordinario dipiombo con due telte humane , vna per parte ; le guau fono cos liffate, che non fi dierne la faccia , ne mcno l'ornamento del capo di che forte
fia ftato .
In qucfta memoria olere l'vfo di dar da bere , e maguare al Capitolo , degna d'eflfcr oeruata I'efprefiua delli due perperi, che doueua pagar il Vefcouo al Capitulo per le audi di Pafca, e Natale ; e quete fono quelle laudi , che
daJ tempo antichilfimo turono folite acclamarfi a gl'Imperatori Romani,che
intermcfle in Italia , fi continuarono d cantare nelle Chiefe dell'Imperio
orintale , e tuttauia fi cantano hoggidi nelle Citt dola Dalmatia antica_. *
come ftato detto ne Ha predetfopera al lib.2. cap.6.
Haueua la Chiefa Catcdrale le fue ntrate , le quali non doueuano fupplire
alia fabrica perci la Communir in aiuto dclle mura, ch'all'hora fi faceuano
affigno l'entrate del territorio detto di S.Vitale; lequali perfettionata furono dal Velcouo Treguano rcituite, come appar nell'inftrumento fqpraaccennato di 12 Agoftp 1251 , e queft'entrate della fabrica eranoadminiftrate da due Procurator!' vno del Capitolo, e l'altro nobile apparendo me
moria delli Febraro 124^7, che Geruafio Subdiacono, e Defla Kafarizza_
procuratori dell'opera S.Lorenzo compraTero certi libri dell'Abbate dell'lfola di Melita territorio di Zara , e continuarono , fino che feguito certo ,
difordine, due nobili cominciarono adminiftrarle ; trouandofi memorie , o
dell'elettioni loro ne' framenti de confegli , e deiradminiftratione ne i trumenri ; vno de quali , e del 1 271 li Giugno> nel quale Doimo Domiche , cj
Bertano de Marinzule conuengono con Maeftri di far i fefti per il volto della
Chiefa Catedrale ; ma capitato il Cardinal Fr Gentile di Monte Feltro Le
gato della Sede Apoftolica Spalato, il Capitolo dimand due cofe, l'vna_ ,
ch'il Vefcouo douefle darli parte dell'entrate del predio Drid , e l'altra d'effer reintgrate nell'adminiftratione dell ntrate della Chiefa, & allegando
la Communit li difprdini palati : hauendo fretta'l Legato di trouarfi m Onfaria (doue era deftinato per far coronar il R Cario ) e la Communitd efleno necefitata d'efpedir Ambafciatori al Bao > e doppo'l folito riceuimento
folenne de Legati, feguito li 16 Giugno 1508 li fu fatto donatiuo di 200 lire
al fuo partir, che fegui li 24 del medefimo mcfe , e comrneflb al Podeftd , e 4
Configlieri , ch'andaflero feco fino Scardona doue era il Bao , che l'afpettaua doue cipit li 26, & il giorno feguente fece due decreti , conftitutioni, che fono le feguenti .
FraterCentilismifer: DiHinaTituli S.Martini in Montibufprbr Card.^pofl.Sedis Leg. Dueil. in ChriR.filijs Clero, & Coi Ciuit.Traf.Sal.in Dnofcmpit. lua confuetudo, ( in [ubditorum jcandal um, & iuris ecclefiaflici detrimentum obrefit, ne
in ius Triuilegij affiimatur , & ad altos praua ex proficifcantur exempta , velut
coruptelh, qu cum coniagione corruptionem alijs ingtit, efl celenter abolenda > ne
longiut diuturnitatis prtexta dbet aliqualiter tolerari, cum quanta plus durt, tan
in poffic effe caufa periculigrauiorit . Sane petitio veflra nobis exhibita continebat t
quod vener, in Xpo Tat.T.Spalat.^rchiep. loci Metropolitanus pluries , fepe ad
Ciuit. veflram quandoq; nauigio, quandoq, per terrant profuis , vel altor um negotijs
profeqnendifacceditnon vtvifitatiomsoffitiumexereeatintadem, & quolibet fuo
Di Trau.
479
acceffu, & ingreffu Chatis eiufdem vult, & mandat quod ei obis,fient quando ai
pos debuts , & ordtnatis temporibus cauta vifitatioms accedit, proceffionallter , &
folemniter obuictur . Cum itaque procesiones huiufmodt tan tndebitas, & frquen
tes vobis ad grauamen, & tedium maximum reputeus , licet alias , peut deuotionis
filij ve litis, ac dtfponatts ipfum m debuts proceffiumbus fibif vos denote , bumiliter faciendis cum fpeciahter caula vifitatioms ad t andem Ctuttatem accedit tanquampatrembem uolum honor are ,prouidcie vubtsfupe hoc paterna folicttudtne^
dignaremur . 7{os itaq; deftderifs veflris m hijs ,$ qiut materia indebita fubmota ,
grauaminis ven flatus debita procui atur tr anquillt as, effeu beneuolo annuentes,
& mft certis temporibus , quaudo videlicet vt ietropolitanus caufa exercendi dbi
tai vifttationis officium , v quando iono tempore abfuiffet, & adCiuit eandem
quocunq; tempore pernemret , eum neququam procefunaliter recipere teneamini,
qua fungimur auSoritate , tenorevobis prejcntium tnd tgemus. Tibil ergu&c.
Datum Scardona 5 Kai: Iulij : D 130S Pontif. Clem, PP. 5 aun: j.
Erar.Gcntilts&c.jtd futurorum memonam. Si dtltgenter attendent humana
mortalitas, fe , quod largitori digne rtribuera , non habere, cum apud fe
nullum bonum inuemat, quod non fit librais graux Dei , mints trubefceret vuque ,
imo paruefceret cum bor> enda tngratuudtms f nota , ti eme do antmaduerft nis
diuin* periculottcmporolta bona ,fiue ad En. u-fiar urn fabric ai ,fiue ad vfus pauperumXp, delibus pie ablationis muere afcrtpta diu- ais , vi probifs bona
oerentibus compensent , improbe obationis aufibus c>n:rai fe Jatr.teg s ,
& inique ft audit* oui violente prefumpttonh iuiuria ternera 1re ; .ai -,d,tect s n,xpo
fil. "Ptate conj. & Ciuit.Tr.referentibust ad audientiam noftram pe> ueni.,quod
nonnulli executores tefiamentorum feu vltimx voluntatis lUorum, qui de bat tuce
mtgrarunt Cimt. & Dioc- Tr. delegata ab e'fdem defuntlis Eccliai urn , & ml
piorum dit! Ciuit.fabricis autpauperum vfum aliter quam dijpufit, 0 defunorum
ipforum habeat ditlnbuuntur, vel non plene . Qjtidam autem quo/dam redditus, \eu
frouentus ad Ec ciarum ipfirum fabricas fpectaUter dtputatos m vfus proprios , ac
alios illicttos conuertere nun verentur . vero quorum fiieia eidemde\.mtiis
vel executoribus eorum bona committuntur expendenda, & ponenda m fabruts , *
vfu pauperum fupradits, auarttie Vitium incurra mes , de b mis tpfts non dtfponunt
iuxta ipforutn decedentium vltimas volntate . Qjareduli Pot- Conj. <0 Co- nobis
bumilitcrfuppltcarunt vt proutdere fuper hijs paternafol citadme dignaremur. T{os
itaq; paterna carttatts affeu volentes Eccliai um ipfarum ,
pauperum uuem.
indemnttattbus , & animar um periculis alutaribus ftudqs obmare , cum ml magis
rebus debeatur humants , quam quod volntales vltimx deltum ftrmuerob,ciuentur, auorttate qua fungtmur, ptefenitum tenore ilatutmus , & or imam s ; , qua
tuor viri ditJ* Ctuir. fidelttate ac dijc>ettone precipui per Tutm conj. & L oe pr- di
ttos eligantur ,& nommentur Epo,& Cap.Trag.qut pi tempjre fuertnt , de u.bus
ijdem Epus ,& capitulum nfratresdes pofl eUetliunem , nominationem buiufmodt ab eijdem Tote /. , " Co vi promut tur faciendum vnum, quem maluerint affumere,ac eligere teneantur, quijotera exigat,rei oUigat , & rei:piat,ac fideliter conferuetfrutlus,reddttus,& pronentus, at. ug^ra omnia fnp ad la ai a. etas
fabricas deputata ponenda pofl ,& expendenda in etfdemfab his fine dn-unutwne qualibet f> eundern Si vero Infi adidos tres dies prefuii Epis,J Capiimum vim
de diclis quatuor $ Tot: conf. & tot pred. vt pre mutitur entendis affumere ,ve. _.
eum confentire negiexerint, & tum liberum fu eifdem Tot. tonj. , r to., ab,q\ tpforum Epi & capituli contradiftionc affumere,ac poner vtum de ipfts quatu,, , </.<.w
480
Delle Memorie
Di .
481
Hh
4$i
Delle Memorte
Ex fcheda inibi infera .
Gregarias D.Lucij
Francifcus Valentm
Zubrianus Marini
Sattacius
Deffa Duymi
Donatus Titele
Deffa Motfice
Cregorius Salinguerra
Deffa Bafliani
Zames ^icielini
Zances T^ouelo
Cregorius Marini
Tetrus Duymi
4
31
12
9
a
6
7
4
X
4
3
i
Di Trau.
48 j
nitlaquart parte dlie rendite del territorio" detto di San Vitale (horaJ
punta de Tarze ) gi aflegnata al Vefcouo, e Capitolo della medefma Com
mun i ta, che doueua tra loro diuiderfi in quattro parti vna al Capitolo , e trc
al Vefcouo, come flato referito al . del libro 3. Percio d'ordine del Podeftfutatto comandamento per nome del fopradetto Operario Gregorio
alli contadini d'efla punta, che doueflero dar la quarta parte de rnoi, &
altri frutti ad eflo Operario: il Vefcouo procefle al monitorio , e d'indi alla_
fentenza; nella quale dichiar li i Setiembre 1308 incorfi nellafcomunica_.
il Podeft, Configlio, & Operario, e poi and trouar il Legato Buda ; do
ue li 2 Nouembre 1308 ottenne da lu la feguente dichiaratione , che fi troua
originale nel fopradetto Cartulario .
Frat. Gentilis &c. ^dfuturam tei mcmoriam Tridsm in Legationis nre primordijs affectantes iuxta offittj nri dbitant qmbuslibet cure noslre commtffis exb.bere
iuflti complementara , vtptr earn in cantatis dileione , ac pac dulcedine vitam quietius ducersnt , ac fr terna degerent vnitate . Potentes quoque Ecclanm,
& pauperurn Ciuit. Tr. mdemnitatibu , & anitnarum pertculis falubribus flx<dijs obuiare ad petitionem & inantiam d:letorum in Xfn filiorum Tolis , lon/lij , & Cois Ciu. ciufdem auue (uj fungtmur per noflras literas flatuimus , duximus i & etiam ordinamus . ft quatuor viri Ciuit: eiufdem fidelitate , ac difcretione precipui per "Potara , Conf. , & predi eligantur , & nom neniar Epifcopo , & Capitulo Tr. qui pro temporc fuerint , de quiius idem Efus & Capit. infrares dies pofl ellfftionem , & nominationem buiufmodi vnum encantar affumere ac eiligere , quem maluerint , qui [alerter exigat recoligat , & recipiat ,
fideliter conferuet frucus redditus * & prouentus , & Ltgata quelibet ad Tr
Eccl. fabricas deputata ponenda poflmodum, & expendenda in eisdem fabricis
fine diminutione qualibet per eundem : Si vero infra dittos tres dies prefati Epis
& Capit. vnum de diflis+f Tot. con/. & coepred. eligendis vt premittur affnmcre , vel in eumconfentire neglexerint ex tune liberum ftt eifdem Toti conf,& coi
abfque ipforum Epifcopi , & Capli contradiffione aumcre , poner vnum de
ipfts quatuor , quem maluerint ad fabricas fuptas, qui etiam de receptis , &expenfis pred Epifcopo , & Capit. non Toti, Conf:, & Coi , autei veliis
quem, vel quos ipfi comuniter ad hoc deputandum , vel deputandos duxerint
ex aEle teneantur , & debite fub excomunicaiioais pena, qitam earn incurrere
ipfo fauo volamus ft [ecus egerint reddere rationem . fotumus infuper quod de
Legatis paupenbus pred: Epus per fe vel per alium difponat , & ordinet iuxt*
dccedentium vltimas volntales decernentes ex tu'c fecus foret irrt*
turn & inane. autem Chr: pat. DD. Trag. Epifcoptts non fine
turbattone mentis porrea nobis petitio patefecit quod pred. Tot. conf. &
intentiows nre propofitum peniertentes comminantur, & dicuntfe vellequod
elleftas pred. Operaras vulgariternominatus , quinuncefl , & pro te fuerit fub pretextu dift fubrL exigat , recoligat , & ammtniflret fruttum predij Drid , ec non Dectmationitm , oblationum , reddituum omnium bono Trag.Epatus quartam partent, & legata omnia pro quocunque mimflerio
eidem Eccli etiam non pro ipfts fabricis deputata ditfisque comminationibut
non contenu , etiam in parte prorupe runt ad aftum faciendo Videlicet Greg.
d, fecundum formam conflitutionis , & ordinationis noilrarum dcputatum exigere t recipere laboratoribus . rttalis cu'mt
Hb a
tret
484
Delle Memori
tres faites ad Epalm menfam quarta ad Capitulant Tr. pertincre nofcuntur [ex
menfuras, & dimidiummui pre quarta parte dtftarum fabricarum , ac prectpiendo laboratorAus ditla puntla , quod eidem operario quartam partem vini
* ipfius debeant affignare ad banc fuamfrefumftionem excufandam ,feu re.
rius colorandam prafatiTot. Conf. & coeinaniter prtendent es , quod& virtuteconflitutionis , & ordinationis ipfarum buiufmodi operario exigenti , & am.
minifiranti reli&a pro fabricis memoratis competit etiam adminiflratio bonorum
omnium tarn difti Epifcofatus, quam aliorum , qua ad fupradiSas fabricas quocunque modo extit emit dputta . J^igitur fui) contentiose dubietatis inuolucro,
ac verborum ambagibus intentionis nie furitas reftumque propofitum inuoluautur , tenore prefentium declaramus , fuiffe intentionis nfe , ac nunc effe vt eleftus, velOperaritts fuptus feruandum prefcriptam formamab Epifcopo, &, Ca
pitulo memoratis elle ftus , & affumptus denullisalijs fruftibus redditibus , &
prouentibus ad eafdem fabricas per eundem Epum amminifirandis , feureliSis aItjs ad fias aufas , vel ad quosliber alios eorundem Efifcooi , 0* Ecclia vjus ,fe intromittere poffit quomodolibet , veletiam teneatur , nifi tantum de Injs qua relinquentur in teflamcntis , aut voluntatibus vltimis defunftorum , vel etiam vi~
uentibusnominattm , & exprcffe ad fabricas fup.'*' decernentes ft fecus aft um ,
vel frafumftum fuerit irrttum , & inane . Calera vero ad ipfas fabricas alias
quoquomodo fpetlantia diffofttioni , & admintfirationi eiufdcm Epifcopi , & fut.
cefforum eius, qui pro tempore ipfi Eccta Tr.frefnerint retinqnantur , vt ipfa ,
iuxta fanfttones Cannicas in virtute obedientia vtilttati fabricarum ipfarum pro
ut tenentur fludeant fideliter dcputare . ergo omnino hominum liceat banc
faginam nofira declaration!s , confittuf- mfringre , vel et au) temerario con
traire, fi quis autem hoc attemptare prejumpfertt Indignt: Omnipot: Dei , & Beat.
Tetri,& Ta.opo.etus fe nouerit inturfurum , Datum Bude 4. men: nouembris
Tontif. D-Clem.TT.%. anno 3.
La fentenza del Vefcouo fu dalla communit appellata, & efpedito Buda
Defla d'Amblafio nuntio, & procuratore , il guaje comparfo auanti Filippo
di Sardcgna Auditor del Legato Ii 1 1 Aprile iegui l'infrafcritta fentenza-.
che fi troua regiftrata nel fopradetto manufcritto Vaticano .
InDeinomutm.Olimcaufam appellants , fett appell.qua vertitur inter Ven.T.
D.LiberiumEpifcopum Trag, feu Vang, de Mcccania proc.fuum ex parte vna ,
& D.Oiiuerium Totem Tr.confil.& [apien. & Gregorium Salinguerre
Operarium Eccl.S.Laur.de Tr.feu Bar.procur.fubflitutum eorumex altera interpofita t feu interpofttarum ad . pat. & D. D. Ftat. Gentilem tit. &c quibufdam monitionibus preceptis , & proce. faftis contra ipfum Tot. Conf. & Sap. &
Greg. Operarium fuptos $ fuprad. D.Ep'tj. Tr., prafatus Reu: pater nobis mag.
Tbitippo de Sardinia Cannico boren: juditore fuoaudiendam commifit fpecialitcr , & fine debito termtnandam . Tandem Bar. proc. feu Sindico fubSiittito fup.
Tot. con. cois , & fapien. ac Greg. oper. contra d. D.Epm, " Han clus procur. Libelles in indicio exbtbitos recepimus , quorum tenores per ordines tales
funt .
Coram nobis Ven.Viro D.Tbil. de Sardinia Can. ^Arboren. & juditore grj i R.
pal. D.Fr.Gcnt.&c. propono Ego Bart, fubflitutm Dca froc. Greg, nene
Oferarij cl.S.Laur.de Tr.contra &c.
Co.
Di Tra.
4*|
Coram vobis &e. propono tgo Bart.fitbit Deffa Synd. & proctitis D.OUuerij de Bubeis de Ancona Totis /. , & cois Tr.proc nom.corundcm contra vener:
pat. D. Lib. Epm.Trag.&c vt fupra .
Lite igitur coram nobis fuper ditlis libeUis legitime conteBata per procur: pred: ,
preflitojuebinc inde de calupnia, & veritate duenda corporali iuramento, jadis
qnoque pofttionibus , & ad eas refpononibus fubfecntis datis articulis , & ter
mino peremp: ad proban~ eofdem per nos afgnato inrum. quibufdam hinc inde itu
caufaipfa produdis, & probationibus in &per cadem faifas tandem procur.
fuprad.alijs omnibus probation, extitit renuntiatunt , & in aufa tofa voluntarie
conctufuminqua nos etiam habuimus proconclufo. T^os itaque auditis allegation
nibus bine inde fadis , vifis diligenter difcuffis , ac etiam examinatis iuribus , rattombus, & probationibusvtriusque, tnueigatis quoque ad plenum , &cognitis ipfius auf meritis , & equa iuitia lance difcuffis fadaque per nos pred. D.
Leg.de ipfis relatione fidcli: deliberation infuper nobifcum, & cum peritis habi
ta diligenti , Cbri noe inuocato, procurt: partium e arundem presb. & propter
bocinnoBra prefentia conslitutis , & fententiam ferri poftulantibus , per ea qua
vidimus , & videmus cognouimus , &nunc cognofcimus pro tribun. Sedentes pronunciamus fententialiter in his fcriptis D. Oliu. Tot. Ciuit. Tr. conf. , &fap.fupradidos perperam appellae , & pred. Epum Tr. legitime procefffe , & ipfius
Epifcopt proceffus fmiliter confirmamus pref. D. Oliu. Vot., & Ciu. pred.
conf., &fap.fuos, & Greg. Oper.fupratU ad Epum remitten. effe dicimtts ,&re\
mittimus condempnanantes eos, feu Bart, proc.jubit.proc.nom. earundent fententialiterinhijs fcriptis in expenfis legitimis quas fnper appellat. huius quas pars
altera fe fecifse docueritipfarum taxatione nobis in poerum referuata . A qua
quidem fententia, & condemnation pref. Bart. Synd. & proc.n. q.s.fiatimviu*
voce appellauit , & Apoolos cum inftantiapetu't . Lata leda, & infcriptis permulgata fuit fupa fententia$ jup. D. "Phil. Aud. pro tribnnali fedentem in Caflro
Bude in loco, vbi iudicialiter federe confueuit pres. Vangnolo , & Bart. proc.
fuptis quoltbeipro fe parte fua fententiam ferri pofiulantibus , " partem aduerfam in expen. condempnari petentibus&c. fcripta, & publcala per meThilip.
Compagnon de Ctngtib not.fupti D. Leg. , & d. aufa fuo anno D. 1 3 09 . Ind. 7 die
mercurij 16 men: dis in Vefpens Tontif. Dom. Clem. V.T. 5. an-qpnttbus ve
rier. & difcretit D.D. Vanne de Areno , G" Gafparro de Mont fia pref. D. Leg. Ca. D. Gregorio Lutio de Tragurio, & Dunco, alias Damiano fmulo ipfius teibus
ad pred. voc. fpecialiter ,
rogatis .
Die Luna . pred. men. Aprilis fuptus Mag. Bart. Synd. & procur. at
tains per xjtiticum curforem ad peiilionem fup. \ proc. O. Epifcopi ibidemJ
pres-adreetpien- Apoolos , & adaudien refponftonem fupr ad. D. Auditor,fuper
appell. ipfius comparuit coram eodem D. Atd. paratas tofos reciperc& tunc die.
D. Aud. appell- d. Bart.interpofite detulit ac fibi ad profequendum eandem coram
D. Legato fup." decern dierum tunc proxime futurorum terminum peremptorium
affignauit
Quellofeguifsedopol'appellationc altro non appar in quel regiftro del
Vaticano , che due polize Aparate ciicite per nell'Jtefso volume , che fono
duc minute di commilfiom t'atte dal Legato certi, che non fono nominad
la prima data in Buda del feguente, tenorc .
Hh
luia
...": Totefl officiules /.
u* tMcOperariusfupRiPriHilegium fer nos conceffum eifdem vitra noflram declarationem ipftui excdant, & hauenus excefferunt, quodq; ijdem "Pot. off. ccnf.&
Triuil. tflra Epi, & Eccl. Tr. abflulerunt , & in noflram Epi &
grauamen ac preiuditium non mod'cum detinent occupata , & vobis tenore prcfentium diflrifteprecipiendo mandamus , quatenusi nfraprefigndum per vos eidem
Tot. off. conf.>& coi terminum pred: "Priuil.&inflaEpo Capitulo eiufdem Eccl.
libere reflitucre non curauerint , & nibilominus qaod bxftenus contra illa fecerint ,
infradiefumterminumreuocauerint, & ad priflmum ftatum reduxerint ad receptiovem pred: ivslium, ac abfolutione ipforum , & ai alia facienda vlterius , qua
in eifdem noflris continetur literis pro eifdem "Pot: conficei oper:& ad ipforum inftantiam nuUatenus procedatis. Datum Bud* .
L'altra fenzaloco.
Lieet nobis p.v per alias nolras literas dedimus in mandatis, vt it/let , quosfyndicus cois Soal:ti vna , & ven. pat. D. Lib,Ef>us Tr. ex parte altera fuf articulis
eorundem , quos dileft. in Xpo fil. Mag. Thil. de Sard. Decretarum doSor cum.....
Cappell. & Auditor nofler ctti jam appellants interpofite pro parte, & nomine </.
cois fentcntia lata contra Tot. offii. ctii\. & Tr.ac Greg. Salin. Oper. Eccl. S.
Laur. de Tr.per d.Ep. duximus comittendum vobis in clufos fub im Sigillo tranfmitticoram vobis prodttxerint recipcre in 30 ditnim fpatium, & cum diligentiA
examinare curetu quodq; ante omnia dtcem perfonas de fapientibus , vel confilio
eiujdcmcois, quos Synd. pred. in leSies producere intendebat ab excomunicationis
fententia lata contra eos per Eplim memoratum aucts iifa abfoluere, & alia , que in
eifdem ncflris continebantur literis facer deberetts ; quia tatacn ficut verdica relationepercepimus Tot. Conf. & Coe,acop r.fupcr "Pria, fer nos conceff. eifdera vltranoflramdeclarationemipfumexceduntt ac etiam exceffe r:tnt ; quaudoque idem
fot. offic. & & Triuil. ac tnflra d.Epi , <& Eccl. Tr. abuiiletunt , & ca deti.
nent occupata n graue rpftus Epi , & Eccl- dapnum , & non modicum preiud. .
re volumus , & tenore prs, vobis diftritfeprccipienJo mc.idamus, quatenus , ft in
fra prefigenditm per vos eifdem "Pot. offic. & coi pred, Triuil. " in/lr. Epo ac caplo
fiufdem libera reSliruerc non curauerint , & ifft ijdem Operara* "P> :uil. &
dclart' noflram pred. nonferuauerint , & h^ftenus contra eandem pred. dclart:
attentauerint non reuocauerint , & ad prtftinum flatutn reduxennt ad . . . .ab
receptionepred. teflium , vel abfolutione eorundem, & alia facienda vltcfitts , que
in eifdem noflris continenturlitetis nuatenus ..... , & ai ipforum diftantivm
procedatis Dut,
Ne altro fi troua dell'efito di quefta lite col Vecouo : confta fo!o , cho
continu riceuer la quarta parte dlie renditc di Drid, hora det
te Boffig!ina> e la quartaparte dlie dcime conl'intiero dell Legati, che
vengono lafciati alia Chiefa,.ouerp fabrica; con lequali rendite hanno li
operarij di tempo in tempo perfettionata la fabrica dlia Chiefa, Campanile,
Cimiterioj Battu tcrio- Capella vccrhia, e noua, argentaria, e fupelettili pretiofe, cheficonferuanofinoadho-ggi; cofe tutte ehe fi potrebbono fapere
particolarmente fe non fbfsero per h Libri deiradminilirationi d'eflt operarij (ino all'anno 1406* ne auanti quel tempo fi troua altra memoria,che quel -
Dt Trau.
487
la, che fcolpita nel marmo ftaua nel muro deJJa Capeila vecchia di S.Giouan .
ni fotto Tarmario delle reliquie, che flau trafportata nell'altar ftto di nouo nella Capella noua della quale fi deduce il tempo quando f perfettionata efsa Capella vecchia, & la leguen te .
488
X>elle Mcmorie
1434 Giouanni de Dmine de Lucij operario nota nel fuo libro d'hauer
cmprate bergamine per recriutr l'offitio noua de S.Zumne de Tragura el qual fa
mandato da Venctia , e con qucft'offitio nouo pu efler che all'hora fiano ftate
corrette 1'antifbne , & Hinni , chcncl fine delle note alia fua vita ho ftampatc infierne con le vecchie .
i438itipulato accorde tra'l capitolo , eNicoIotta v.q.Giacomo Sobotta di fabricar la Capella di San Girolamo con le condition! iui efpreffc_> .
1440 pone lecatenedi ferro a trauerfo della aue di mezzo per fortcz-
_
i446,&i4SofabricatalaSacreftiadedanaridel Vefcouo Angelo Cauaz- ,
za, e del 1 458 fattoci l'arniario di noce .
1468 cominciato il Battifterio .
1468 cominciata la Capella noua di S. Giouanni .
1481 fatta la Statua de San Giouanni I- nan tlu ta , poi di mano in mano
l'altre .
14851'Organo.
1 508 portato da Venetia il Crociffo grande , che fl fopra la tribuna dell'altar maggiore , e prima ftatua in mezzo alla Chicfa .
La ciunta del Campanile f cominciata uanti il 1 600 , e la Crocc f tata del 1610: ne da quel tempo in poi fi fatta ajcuna fabrica confpicua_ ;
ma fi fono andati facendo varij paramenti, argentarie , & altn apparati per
lachiefa, finochefirifolfeditarraltarcon Tarca noua per traiportarui il
Corpo di San Giouanni ; della quai fabrica hauend'io hauuta 1 incombcnza
infierne col R. Gio: Antonio Storonazzaall'hora Arciprcte , &hora Veicouo di Cattaro , notar particolarmente tutti li marmi de quai i compofto effo altare , doue fono uati pigliati, corn ho fa -to iic'ii libri dell'operaria, accipche fc no conferni la memoria .
Li primi due fcilini dell'altar di marmo nella Capella noua fono fatti d-vnacolonna dlia Chiefa^di SanMartino, inluoco della quale ftata po
lla vn'altradi granito , ch'era piantata alla ripa del Porto tra li due ponti j laqualc anticamenteerailata nella cafa, ch'era del commun'in Piaz
za., .
detta hi
colonne <
Nicol AncreisIJ.r
Le duc pianche della pradella , quella alla dlira era nella Sacreftia della_,
Chiefa di San Gio:Battifta detta Abbatia, i'altra alla finiftra era nella
medcfimaChiefaCatedrale vicino alla porta grande, che feruiua per parr.
petto di fepoltura , & anticamentc ferui per copcrcbio pur di fepoltu
Ilrcfto del primo>e fecondo fcalino fono marrai donati dalli Signori Biagio Cafotti, Girolamo Vitturi, Pietro Celio, Ltlouico Celio .
Il
Di '.
489
\Delle
LirimeffideJparapettodelJ'altaroltrequellidel marmo de'arca furono
poitaci da Venetia; m perche la Croce con li condini non riufci,f cipoftal
nelparapetto dell'altarmaggiore, & all'altar nouopofta la Croco rolla di
pietraVeronefe.
il'altii rimell di magli-a d'Africano fono due pezzi di colonne donati dal
Sag*. Giacomo Grifogono, e Zuanne Baflfo .
ti pezzi piccoli > che fono attorno l'altar , e le lifte del falizato fono vari
fegature delli fopradetti marmi bianchi , e certi pezzi donati dal Signor Mi
chel 2accoreo, Andrea Marcouich, & Elena Calafatich .
Jl fajjzato della Capella era prima di quadri femplici bianchi,e roffi di pietra ai Verona , & in mezzo la fepoltura di marmo con 'effigie di mezzo riJieuadeiVefcouo Giacomo Turloni, che fu leuata , e fcantonati li quadri
turono ridotti aH'ottagoni e frapoftiui li quadretti del! marmo dell'arca-, ,
e fatta noua pietra perla fepoltura de' Vefcoui di pietra Veronefe portata_.
da Venetia .
Lo (calino deiringreflb feruitia per fcalino auanti l'altar maggiore della fopranominata Chiefa di, S.Martino .
Li due Angioli di legno dorati , & imbruniti , che paiono di bronzo pofti
dalli lat delfarca in atto di foftentar con mano la ftatua del Santo , che
f deue riporre fopra Tarca, e con l'altra vna torziera per vno , furono fatti
Jare in Venetia da Patrn Girplamo Dragozetouich.
La fpefa dell'altar , arca,falizzo > fepoltura con l'apertura deJlc quattro fneftre con le loro ferriate cofta.
Lir-5 516
Per la q u al opera fu raccolto di limofina tr ogio, vino >
fardelle, e danari .
Lir.jpjy.j
II reflx) fu pefo delli danari dell'operiria .
E doppo laconftruttione dell'altarc , qtiando fprefa Chufla , fu portata_
dalle rouine di Sajona quella pianca grande di marmo bianco , che ft nel
cantone della Chiefa da Maeftro il ciu trafporto coft .
Lir.6
Douendofi fabricare il fopradefcritto altare f trafportato il tabernacolo
del Santilfimu all'altar maggiore, e per darli luoco , conuenne leuar va la_-.
Pala antica di legno fatta in due pezzi vno fopra Paltro , che f apriua , e_
fcrraua, e nelli giorni fcriali f vcdeuano due ordini di figure del Saluatoro
della Madonna, Apoftoli , & altri Santi dipinti fopra tauole , e nelli feb'ui li
Uefli due ordini di figure fatte di laftre d'argento drate ad imitatione di
quelle di San Marco di Venetia , e tronato , che quefte laftre in alcuni luochi mancauano , e li tauolini, che le fofteneuano tarlati;ne trouandof fto da
poterie efporre fu ftimato meno mle fonderie , & infierne con altri argenti
inutili mandati Venetia , furono fatte duc Lampade compagne * fei candelieri con la croce per metterli fopra l'altar della Capella noua > alli qnali
{ono (late agiunte dapoi due ftatue de Santi Marco Euangeli/la, e Giouanni Vefcouo di Trau lafciate per legato del q.Emrientiffimo Chriftoforo Vidman Cardinale del titolo di S.Marco, morto li 20 Sertembre 1660.
Dell'altreChiefe, che fono nella Citt veccht di tre foie fi troua rinconrro che folfcro in eflere auanri la defolatione dlia Citt cio , la Chiefa , e_
Conuento di San Gio: Battifta . La Chiefa di S.Doymo , la Chiefa di San.,
Leone.
Di *.
491
49
Delle Memorte
efl nobis filks A ...... S eti Leonis Beato Laurento cui earn donauerat Bai
la Vxor Vitalis, qui illam
tenorevt Beatus Laurentius earn pofideret pofl obitum eius . Vnde vtrofqivocauimus
latiflatuto die fe vobis
pariter prefentarent . Vbiprtfente Archiprefulc Crefcentio flud. . . . partis obie*
fiionibushuiufmodi conuententiam inter eos deber fieri definiumus cum affe. . .
partis feilicetvt Epus,& Citrus Beati Laurent pofideant perpetuo iu
re tres p
Balan^ana, & aliam in fcalauaria cum oliuis , & tertiam ai
S.Stephanum contra partem Auslri
temquas preditla EccliaS. Leo
nis contulerat . Filii autem liaient haberent folute
illam quant
feil- fuusjLunsid til Vitaiis fabricauerat , itatamen vt nullatenns pb
f
manum Epipromifei untttiam nol is firmiter filij aidaient quod de propria poffeffio,
ne rece .
defie aliam tcrram que qmualcrct terris Ulis , quas concefferunt B. Laur: Ha
dauerunt concordiam lobes Epus, & jlbbas Da~
mianus,Clenci vero Mar
nisDiac: Duymus Due: & Fufe us Judex
Spalati Gau^ulo Scanacam films Dra
tnefa Galine films Fufcus
Tace films Duymuseleus Dabro Diac: lobes pbr Duymus Tulefilius . jiHafunt
hec in Talacio S.Domnij coram Cr:
anno ab incar: Dni Milleji
mcentefimo vndecimo Ind. tera prefidente in Romana Sede TapaTafcali . Si
quit banc concordiam violauerit iram Domini inctirrat, & anawematis vinculo
fubiaceat. Verum pofi quam prejrata Ecclia per longa annorum Jpati per manum
bAdaleni feu nepotum pluribtis Clertcis ad regendum coUata fuifjet > pofi obit uni
tandem Tauli Jtrcbiprbri Tr. qui ditlam Eccliam per manum nepotum jidaleni h.:.
bueiat Mannus lencas Bodtni nepotts jidalenifilius ab codera ptrefuo , & tpfius
propinquis D.Treguano Epo, & Capitulo Tr. fuit ad eiufdem Eccl'te benefitium prefentattts, & demum ab Epo, & Capitulo confirm at s . Sufcepta igitur confirmatione,confeflim verboad verbum refenbi fecerim tenore prs: Concordie , que in veto*
ta pagina fere deleta feripta erat : terras eiufdem Ecclie in prefenti forma boc ordine faciens annotari . Efl autem in Balan^ana terra trium fret: prope terramDo
bre Mcij . Adpontem eundo ad laculum eft terra trium et: prope . sApud terram
rufam eft terra quatuor Vretenorum . jipud Loqui^eesl terra otto Fret:. Efl alia
terra in Loqm^c quatuor Vetcnorum . pud lepinum efl terra nouem fret:. Etlgo
CaufinnaTr.Vrimic.rogatus prefato Marino Clerico prefens inrum fcripfi anno
Bnice Incar: Mill.' Ducenw Trices, fexto nenfe februarij .
In che fito dellaCittfofle quefta Chiefa di S.Leonc vn'altro inftrumento
lo dichiara
In Dei .: jlnno Dni 1338 Ind:6 die 23 men lulij Trag, in S ila
fuperiori Eptus ptibus D.Sore Dimiani, Deffa Taimte & Lucoi Trefiali teflibus
rogatis, & Helia Mirje examint: . Cum pofimortem D.Dabrali Canon. Tr. & reUoris Eccl: S.Leonis prope portam Ciu.Tr.vementes coram Vener:pat.<T U.D.Lampndio Dei,& Apoflolicc Sedts G Epj Trag. ludice ordinario Mobiles vin T^tcotaus Staretij \uo nomine , G aufm s Deffe pro parte Gay , eius vxoris , Franke Mar
tint J nomine i lohes Clerkus [ nomine , & Marroy Mathet pro parte Drage
eius vxoris pro ntpotes , & orn eadem par ntella um Tauli jidaleni , vt inu
montano eiujdem tcci: continuar tranfcripti , & cxemplati manu Gaufsegne Trtniicenj CfiTr. C~~ not- in I2}6>n:n:ftbr:heieditarij ad quos de iure i\ jJiat pre(entatiQ lietloris prefentauerunc up." D.Epo D.Mariuum q.jlmblafii\ Canonicum
TV 1.T
Di Trau.
495
Trag, de eadem parentea ps omni iure, & modo,qmbus melius poffunt & de dia,
prefentatione me not: infrafcriptumrogaucrunt\quodde predi conficerem publicum
inflrum: ofendentes ditlum montanum in fauorefui iuris quod lettum fuit coram .
. . . . fupcrantium notarium infraftriptum .
Quefta Chiefadunquc di San Leone eraappreffo la porta del ponte , cho
vuol dir di terraferma , n pu eTer rtata altra , che quella , che fituata vicina alia medefima porta fi diceua di San Nicol , oiiero di Santa Barbara de_
Bombardieri , hora per le noue fortification i conuertita in vfo militare ; m
la ftruttura fu denota , che fia ata pofteriormente rifabricata . E quefte-
fono tutte le memorie, che fi trouano delle Chiefe della Citt vecchia , che_*
foflfero in efler auanti la defoIatione;dell'altre andero rammemorandoqucllo
che dalle fcritture fi raccoglie .
La ftruttura della Chiefa di San Martino fituata dietro la Loggia grando
della Piazza indcala fu antichit, efe ne troua rincontro nel fopradetto
cataftico de beni delle Monache di San Nicol del 1194, e fuffequentemente neila fopraregiftrata conuentione de conlpatroni d'efla fatto del
1267.
La Chiefa della Madonna della Piazza, fe bene dal modo deJla fabrica fi
conofee, che non tanto antica, quanto quella di San Martino; tuttauia_
haueua il fuo portico da Ponente , che doueua riufcir nella Loggia , che po
fteriormente e flato conuertito nella Chiefa di S.Baftiano , fatta quella_
della Madonna la porticella laterale per la quai s'entra : la pi antica memo
ria della quale la prefentatione , che fecc la Communit del 1 338. li 9. Fcbraro di Nicol Primicerio eletto Rettore della medefima, vacante per la_,
morte di Kafariza Archidicono, che v'era Rettore .
La Chiefa di San Stefano anco lei di ftruttura antica , che di Planthero diceuafi come da vna memoria del 1 514 li 24 Nouembre apparifce , e quando il
monafterio di San Gio: Battifta f reftituito all Monaci del 1 318. all'hora alli Padri di San Francefco f affignato il monafterio delle monache di S. Pietro, quelle trafportate nella Cafa contigua alia predettaUiiefadiSan..
Stefano; che poi quando f rifabricato il Conuentoadcfi Padri di S.Francefcofuronofatteritornarlc monache nel loro antico monafterio , efi co
me dalle fabriche dell'altre Chiefe fi conofee , che quella di S.Gio: Batti/la_
detta comunemente Abbatia , elameno moderna tabricata del ijooingi,
cosi l'altre fono ftate di nuouo rifatte dal 1400 in qu , reftando ancora in_,
quella di S.Pietro alcimi pezzi di muro antichiffimo , che rifpondono nella
lirada verfo tramontana , come pure dentro nelmonaftcro vn nobii Portico
fatto circa'l 1300.
La pi antica memoria delle Chiee del Borgo, Citt noua , la fonrarcferita libro 3.ca.3.del 1266. della Cappella di S.Francefco, chVradclli Padr
di San Domenico , che voleuano iui fabricar ilConuento, e l'cfflttuarono
auanti il ijoojpoichctra le fcritturc della mia cafa fi troua , che Ii lluglio
1 ^04 lln ono venduti ad efi Padri li Iuochi contigut ,al loro Cimjterio con I.
ieguenti parole .
DD
494
D*/k
DD. Matbeus Greg. Dea fratres filij q. D. Lucif, & D. , & Stana eerw forores , filie olim ipftus D.Lucij vendiderunt , & tradiderunt ture profrio itL,
perptuant pro fe&c. Fratri Michaeli de Duratio ordinis "Predic: "Priori ftmul cum
omnibus in conuentu Trag, nomine ipftus conuentus, &profe &c.emen totampara<
tineam earum, in qua fu tres Kamarde pofttam in Burgo Trag, iuxta parat Dejfe
iuxta eimiterium ipforum frairum , iuxta viam publican, iuxta Domumue Taiatium olim D. Innoccntij .
E nella reuifione delli beni, ch'erano in Borgo dlia medefima hercdit rierifcono li Prertaldi deputati dalla Corte d hauet trouato
1305 die 1 6 ofiub :7V Domum fiue Talatium potum in Burro Tr. iuxta locum
fratrum Prdicat: duobus lateribus, & iuxta viam ab alijs daoous lateribus. Item
domos mralas difcopertas iuxta mre, iuxta locum frat. "Pred. Item paratineas, &
Kamardat ficut vadit via, & plateas vfq;adortum qui eil in capite Brgt fuf .
Item diSum ortum,& Tifcariam, & totum quodextn Kamardas de plateis ftcatis ,
&nonficativfq;adaliudcaputBnrgi verfus falinas excep:is paratinis , & mardis, que nuenientur aliorum efle .
Dalle quali non folo fi conofce , ch'all'horali Padri di S-Domenico andauano acquiftando per ampliarla Chiefa, c'hoggi f vede; m che il Borgo ter.
roi aua da Ponente poco lontano da elTa Chicfa,cfprimcndofi nella fconda-
che il Lucio, & Innocente haueuano fatto infierne dell'atterrationi , che doueuanodiuiderfi per meta, e dalliconfinifi conofce , che quefli luochi occupauano tutto il lito da Ponente del Borgo , e che con queft atterrationi da
loro fatte haueuano accrefciuto il lito, ouer Piazza , e conertitolo parte i
Orti, e parre in Komarde, o come direffimo hora in Baracche .
La Chiefa di S.Domenicofi conofce, cheeftata fabricara del 1300 in giu
poichenelmuro mridionale dalla parte di fuori f vedono inferre alcime_
pitre con infcrittioni fepulcrali del 1325, che doueuano eflere ftate gi nelle mura della Chiefa pi antica;e fopra la porta principale eflendoui tre figu
re di baflbrilieuo in mezzo la Madonna col Bambino in braccio , dal lato
manco S.Maria Madalena coperta dalli proprij capelli , e dalla dclra vn Vcfcouo con la mitra, e Paftorafe , alli cui piedi al lato deftro ft inginocchiata
vna Donna in habito matronale con quefte lettere fopra .
DiTra.
49 ;
II Coftueto fuo ntico dalla parte di mezzo giorno fi eftendeua faon del.
le prefcnti mura dlia Citt, corne ftato riferito nel capo dlie mura .
L'altre Chiefe dlia Citt noua fono ftate rifattc dal 1 500 in gi , che fono
la Madonna del Carmine, che antcamente fi dicen a del Borgo, e quella d'Ogni Santi, alii confrati della quale f conceffa licenza dal Configlio di poterf
radimare li . Agofto 1443.
Delle Chiefe , che fono nel territorio fi trouano I'infrafcritte memorie fopra la porta dlia Chiefa di S.Giorgio di Zeigno , vero di Mirano fcolpitatal'infcrittione.
aula, & porta Sacelli, bicfejtfis rebutes , falusq; Egrotis
Hlc fcelus deltSa purgantur , & crimina cunSa
ftuamegoLubimiroTepficondidiad honorem videlicet inuiftifc SS."*"1 Tetri
fummi .... "Njcolai Confefforis, & Ceorgij Martyris.
Nel Priuilegio, che Stefano Re di Croatia,e Dalmatia fucceffore di Zuonirniro concefle alie monache di S. Bainerio di Spalato regiftrato nell'opera_
de Reg. Da]. &: Cro. al cap.i i del Libro tra Ji teftimonij f troua .
Jacob i Morftici . vbomiri . Ep?t Ste^igne Breberiflici.
Si deue auuertire prima, che nel Priuilegio del Re Stefano ono ftatc dal
tempo abolite le due prime lettere del noms , e cognom; de Lubomiri Tep^j
poiche nell'altre memorie , benche fi trouino alcune diuerfit di lettere nelii
nomi, cognomi iui efprelfi, non fono pero tali , che alterino cuntale dclJalc.-o pronuncia: ondequello, che ncll'vna lacobi Tenais deue eflcr lo
le:lo, che nell'altra 1acabo Te^one.e quel Lubimiro Tep^i , che fabrico la fopradetta Chiefa di S.Giorgio pu eTqr ftato ratello deJpredetco Giacomo, e
forli
Delle Msmorie
Itcflo Luliimiro iHppano nell'vltimo luoco nominate, e fe tu quello , fit anco al
tempo delli predetti Zuonimiro , e Stefano Re di Dalmatia , e Croatia , e di
San Giouanni Vefcouo di Trau col cjuale viene nominate ncl fopradetto Priuilegio del Re Stefano . Onde f puo dir , che quefta Chiefa fa ftata fabricata auanti iJ iioo , e che fa la pi antica memoria di fpndatione di Chiefa
fattada Croati, che fi troui fcolpita in pietra , e forfi in tutta lariuieradi
Dalmatia non ve n'altra di tanta antichit , eficome dalla fopradetta inIcrittione appar il fondatore d'efl'a Chiefa, cos nelli tempi pofteriori fpettaua il iuspatronato d'efsa alia famiglia Barbanich , che detie efser ftata attiuente ad eflo fondatore; deiche appar memoria nell'inftanzafatta da Andrea
di Marin Andreis per nome fuo , & fratelli Mattio de Cirnota Vefcouo di Sibenico , & altri difcendenti dlia famiglia Barbanich fondatori d'efl Chiefa
li 27. Giugno 1 366 auanti il yefcouo icolo Cafotti, che non f admefsa, attefoche conftaua , ehe per pi d!8o anni era ftata conferita efsa Chiefa dalli
Vefcoui precefsoti chi gl'era parfo, e fe bene la fentenza f appeliata al Me
tropolita, non c' pero memoria di quello feguilfe .
Di Santa Maria di Spiliano detta hora volgarmente Stomoria f troua'i a.
taftico delli bni , che pofledeua anticamente del feguente tenore .
Innomme Sanfte , & Indiuidue Trinitatis . :1,. Ind. 7.
Rgnante D.T^. BeluRege fngarieTrag, quippeEccl'ie Yen: Epi Michaeli Comit
cilicet MArinohocaEtitmefl.
J^js quidem fundatores Ecclie S.Marie de Spilaaoflan ce orebina , Brati^a Ma
theye, Tetras fcilicet, & Stephan; Todcupp, Srumbrada , Grubina , Drafechna .
Inpnmis namqffl terra S.Mari b via de Spilano fita in loco, quod dicitur Tociuala , ex ^iquilonaii parte emus eft terra S. Tfycolai iuxta terra eiufdem Ecclefte ex
farte Orientali cuius eft terra S. Mat ie fub viam, qu* duett ad Spilanumfiipra aqua
que apfellatur Snnichem terra S.Marie, fub eadem aqua eft terra S.Marie in Occi
dentall parte Ecclie fub via eil terra S. Marie , ex Orientait , & Occidental: forte
cuius funt terre Bruteo fupra vtamqueducit ad Oflrogex Orientait parte Eccl. eft
terra S.Marie . In eodem Loco iuxta Eccliam fitbtus vtam eft terra S.MarieexOcfidentali parte eius eft terra S.Ioannis fub Stenida in orientait parte Ecclie eft terra
S.Marie . In loco quod dicitur Suftie fupra rupem terra S.Marie ex ^uilrali parte
cuius terra Santi Ioannis,apud Stini^am eil terra S. Marie ex orien: parte cuius eft
ierraS.mcolai. In loco qui dicitur Suflic eft ttrra S.Marie ex *nflr: par te cuius
eft terra Poner. In orientait parte atqapud "Pocrounicum eft terra S.Marie ex
auflr. parte cuius el terra S-M. ex orien: parte cuius eft terra Branca. Rugete
Maramide vfq; ad terram S.Ioannis tota terra ilia eft S.Marie . In ^iuftr. parte Beci^e eft terra S.M. In eodem eft terra S.M. ex orien: parte cuius eil terra Bufali , &
in ^quilonari eft terra S.Georgi] de Mrano ex ^tquilonari parte Eccl- tota illa ter.
rain qua diuidit aqua per medium vfq; ad Steirn eft terra S. M.ex orien: parte
quedara arbor nux fupra aquam, que furgtt ante EcclLim eft terra S. Marie . Sub
Lacu qai eftprope viam que vain apud S-Georgium eu terra S.M^rie . Diftis , W
ntiraeratisnominibusterrarumoportuit fcfibi nomina rcrum EcclLe* Inprimisa'i
vnum Miffalt continuum ,vnnmymnarinm , &ymnarius m<xlus cum 'P.'.:.':cr;t >
vna cortina, 0" pannus vnus\fuper altare .
Di T'.
497
monaftcr o di monaci, nel quai tempo fi troua memoria dell i beni, che poffedeua , & l'infrafcritta .
In noe Sanfte Trinit. jin.Dni 1 189 Ind: quoqi 7. Rgnante D.1{ Hege Fng Bela , Spalaten edi prefidtnte Tetro ^rchiepo Hngaro, eiufdem Ciuitatis eomitatum
optineme Grubcfja Com te exiflentibus Iudicibus Micha de Malarata, & Tetro de
Satarello, non in Bucaraiu filij Gregor eilt hoc aftumeft. Quoniam omnium
geftarum rerum certitudo fi diligenti ftudio comprehensa fuerit , & in fcriptis re
dada ad fuccedentium memoriam plurimum valere agnofcitur , & quia etiam fe
ries literarum maximampreat vtilitatem; Ideo prejente Triuilegium cribi fancitum eil .
Ego itaq; Tetrus licet indtgnus monacus dilapfis aliquantis temporibus poft fufceptam admtniilrationem monafterij S. Tetri de Clobucez^ habito confilio omnium*
fundatorum eius monaflerij tarn Sclauorum , quam Latinorum omnes terras , quas
monaflerium , fine alicuius contriditlionis ooaculo poffidet Iluminare , & certis
limitibus determinare , & per eorum trminos lapidions figna infigendo ab alhrum
terris diftingutre curauimus, & fcripto redigimus . In primis um terrarum ter.
minus inctpit latere maris loco, qui Sclauonice dicitur Tlutez^i vbi inquodam
lapide viuo difignatur P. dein reto gradiente tramite [urfum in parte ^quilonis in-,
aliumlapidemviuum in quoeadem litera difignatur . Inde autem fursum ad lumnamin qua eadem litera fcribitur, columna vero deorjum in parte occidentis
ficut figna lapidum confit prfixa vfque ad lapidum congeriem , & inde iterum ad
mare reto tramite iuxta terras, quevocantur .... parifca- ... or. . . vis
terra que inter preditla figna confit Sanfti Tetri eft fursum vero a Ditbrouiza in-,
loco vocato Sclauonice Cateft magna ter: que tota ex parte uquilonis, & meridie circundatur viuis lapidibus ex parte vero eiufdem terre in Oriente eft terra filiarumHeuinifalizi; in loco vero dido
zi eft magna vinea. In loco quod
Sclauonica lingua nuncupatur Dominici Drawee eft magna terra , in loco vero, qui
Tocuounichdicttur
nte dmacerijs que funt ex parte *Aufirali , &
vfque ad aquam de Tocrounich eft terra . Tetri. In loco qui Stragiffe dicitur . .
. . . que eft terra Domne Dab ize eft magna terra S.Tetri. Ibidem fuper Stragiffe
eft magna terra incipiente peua viua , & vt continetur deinceps vfque ad terras
Maragufiua , fub qua terra eft terra S. " . Harum ergo terrarum oftenfores ,
& illuminmes fuerunt Todzjip Regis luaraz^Strumbrada,Defiz_,Meiumis , Dra.
gim T^eumi , Valiji - Tefles autem, qui in circundatione llarum terrarum fuerunt
tfli funt - Mager fllius Mitrgie de Spalato . De Tragurio Cerne fill us Cipriani , Siluefter filiits Ver\oni cum fratre juo Samcho. Dabrana Vodouari , Dufon filins S louinne.Tctrus , "Hcolaus SilueftriOfcomenie , Vilcoie Caciz^Viap , Saduea
Tresbitero, Radona de Oflrogapresbit. Trug: Podiupde Oflrogo, Tetruha, Grubinna, Drajechna, Dragouan, Tipogan, S toman, ZauuriZj Dragun films T^euadi R 'ftis, & frater etus Iorra, Dragoy filius Draguni .
Queda Chiefa di S.Pietro f poi infierne con la torre diftrutta del 1420,0)mc itato accennato} e ne' tempi polteriori rifabricata vicino al lido del ma
re, & quella ftefla, che vicino alCaltel CippicoNouo giorninoltri habbiamo veduto aggrandire, dalla quale(auanti , che foflero Fabrican Ii recinti
Jclle ville) veniua la riuiera determinata .
Dell'altre Chiefe tanto della Hella riuiera pofteriormentc fabricate , quanIi
to
4$ 8
DelleMemorie
E fe bcne quefta legge non ftata mai rgi lrara in alcuno delli vplumi ci
Statuti > Reformationi , pero in vio hoggi , e communemente viene nelli
teftamenti dichiarato, che ti lafciano fold dieci per la fabrica dclle mura , e
nelli
Di Trau.
49*
perc o v
tarne raffronto, chi n'hauefe curiofit .
E qui deuo auuertire , che le Reformationi dello Statute vccchio non haueuan li numeri nelli capi ; ma nella prima copia , che feci ce li ho aggmnti ,
che faranno anco pofti nella feguente copia dVcapi incontro all numen delJi capi delle reformationi da me regolate, acciocfie fi poffapiu fcilmente
5 1 raffronto . Auuertifco di piu , che del e ^"f^>t^"^
ti trouano el-originali nelli fragmenti de confegh delli cap 63,64, 6j, 66,67,
6 sTclicIpi 8^84, 85, 85, 87, 88 del primo h ho prefi dal volume grande,
S.fk'Rebrmationrdella Cancellaria, nel quale fi troua anco copiato dallo
Statute veccjiio il capo 82.
j oo
Delle Memorie
REFORMATIONVM
REFORMATIONES
Liber Primus .
Statuci Veteris .
In Chrifti a
Infrafcripte funt &c. 1326 , 1327
Cap. i . De modo adimplendi curiam.
Cap.6i.Idem.
cap. 63 . quanio Iudex,vel conftl. non poteftvnum officium exercer quit debet
eligilocoiUius.
64 Quod Comes babeat libertatem augendi, & minuenii ....
65 Quo ordine debeant vendi "PiponesAC
Cucumeri, Angurte, & Zucbe.
66 Quod nulius poffit entere.
67 Quod in libro cois fcribantur alaria
cimbas: & alioralar.cois,.
68 Quod nuUusconfil. debeat exire de
Tal. pena lib. abfq; licentia.
69 Quod animalia , que emuntur infra
certa confinia rendantur ad minutum
in becharta .
70 De ordine accufandi
7 1 De pena contra impedientes *>t accuf*
non fiant.
72 Quod macinantes oa ol'marum foU
uant paruulos ires pro modio cul.
73 Idem.
74 idem.
75 idem.
75 idem.
77 Quod nulius procur. commifsmec Tu
tor alicuius commijs! poffit emere ptv
fe, velpro fuis propinquis rem flabilem commijs. fine licentia D.Com- , &
fine meant it78
fui vicini.
38 Quod forenftbus , & presb. nonpop'i
aliqualitcr transjem uec affitlan
flabilis.
Idem 1347
Idem-.
Dt Trau.
18 Quod Iudicesnon exeantdeCiuit.nec habeant alia officia.
19 De ordine citationum , libelli, &
refponfionis .
20 Debitor non pofit prefentare pi
gnora inuito creditore . '
2 i Quod comes teneacur omnes fen.
tentias executioni mandare .
22 Quod millier non poteft efle teftis in caufa ciuili .
23 Quod familiaris non pofit effect
tefts.
24 Qupd Aduocati fnt de maiori
confilio , & quomodo foluatur
eis .
25 Quod partes confilij capte,& non
capte fcribantur .
25 Quod Sindicus eligatur per fcrutinium .
27 Qupd Iudices , & confiliari; vacent ab officio per fex menfes.
28 Quomodo examinan debeant inftrTSt folui examint.'
29 De falario , & contumacia camerariorum .
30 De Ambafciaroribus , & Sindicis,
& decorum falario.
3 1 De monftra facienda intra tridu.
32 Quod defenfores non e ligan tur in
Aduocatos, & contra .
33 De modo fcribendi , & depofitandi teftamenta .
34 Quod teftamenta fiant cum cxamintore teftibus, Sc notario*
35 Quod intrantes religionem ab
omni fucceffione efcludantur .
36 Qupd in diuifione proijciantur
tefierx .
37 Quod pignora fcribantur pernotar.
38 Quiveniuntad fucceifionem ter
ritorij Podcmorie .
39 Quod commune teneatur ex ca
lumniare poleT.dc Podemorie .
40 Quodnotarij teneantur publicareinftrumcnta.
41 De denarijs communis, foluendis
in capia .
if&t.SmeSmMario.
4Supcrdi8ocafitHl9.
' ....
6
7
8
9,
10
1%
\6
18
19 , & correttio flatutLUb,
..7.
to
21 . . .
22
2 3 Idem. . . . diui ex quo ordine [ucee
datur .
24 Quo ordini.
25
&modo (olutionis.
26
42 Qupd
502.
Delle Memrie
51 Ordinesfraternit.S.Spiritus.
i De oblationibus facicndis in ho
norem B.Ioannis .
5 $ De admniiftrations operatic
rie .
Di .
55 De etecutionc fentcntiarum .
505
regminis.
56 Qnpd nullus habitet in infula_ 54
fine licentia.
57 De fcrijs medium , & vindemiaru. 55 eapit fuper fallo * , .
58 Quod ix lib. infra poflk termina- 56 ... . & oblAtione lihelli
ri fine ciratione .
cuilibet conftl. . . vcniatl
59 De pena imponenda confiliarijs, 57
vt venianc ad confilium .
60 De fcrijs SS-Laurentij , & Ioannis. 58 ... . Epifcopi & Confcfforis.
59 . ponendo . . .
61 De Palio pro Baliftrarijs.
transferri.
62 Quod forenfibus n fubiefti s do 60
minio temporali Tr. non poflint
tradi necafltari res ftabiles .
6j De blado forenfe non emendo 61 De fatlo entendum bladum foren
fe ... .
caufa reuendendi.
64 De non mutuando fuper res la 61 De * mutuando denarios fuper ret
(peantes ad diuinum cultum .
cras.
65 Quod in quolibet inftrumento 50 Quod nullum inrument valeat in
quo non ponuntur quatuor confines
ponancur quatuor confines.
66 De non paitihdo nifi ad tertiam 51 Quod nullus Pojfit dare accipere
terram ad paflmandum nifi ad tertiam
partem .
partem.
39 Quod non poffitextrabide Ciuitate,
67 Denonextrahendomulieres.
& diriQualiquamulier .
68 Quod conducens vinum forenfo 40 Quod ille qui conducet vinum foreafe Tr.vltro aliam penamperdat. .
perdat nauigium .
69 Quod nullus poflit pailinare ter 41 Idem.
rain alicuius forenfis .
70 Quod Comes non poflit conueni- 82 Quod com: tempore fui offij not
pojfit petere contra aliquem fuum de
re ajiquera durante eius officio.
bit.
84 De pena incidentis monttam.
71 De monetres.
85 De pena portantis fraudoUnter it
Ciu.Tr. faifas manetas.
71 De officio Camerariorum, &Ca. 88 Quod cois nullam cdula
accipere debeant m pagamentum .
mane.
89 De officio Camerariorum & totume
dandi per eos.
90 De cedulis amara.
91 .... . & eorum iitrium tenenda
73 De libro falariatorum.
perCanctll: cois.
74 De modo, & forma tradendi ani- 86 Idem.
malia, Brauarijs.
75 Quoddelegatisdotibns,&mer- 87 . . acetam . . & de mercantijs debeant facer :
cantiis fat ius Summarium.
76 Qualiter conductores Daciorum 92 ... . Cois debeant compei ad foluentI ' 4
dum
54
Delle Memorie
foluere dcbcant.
jj De appellation i bus.
78 De caufis appeUationum .
79 De modo profequendi appellat.
80 Quod in citatione exprimatur res
petita.
81 De Teftamentis .
Di tutte le foprafcritte Reformation!* nonii troua altro nello Statuto vfuale, che Ii cap 18 con la prefatone capo 19 non intiero li,72,e 73 intieri,e,
76 non intiero.
Delle cofe tralafeiate, nel regolar il primo Libro delle Reformationi non
referiuer le balottationi fatte m ciafeneduna reformatione col numero delli voti pro t contra , come cofe tediofe , & inucili i m copiar folamente_>
quelle , dalle quali fi pofla comprendere il modo , che fi teniua nel formarle ,
& in alcune Ii motiui > per li quali fi ftabiliuano efle Leggi , & in fine aggiunger quello fi troua nel fopradetto fragmento dello Statuto antico, del qua
le feci mentione nel capo vltimo del libro 4, che credo non riufcir di difpiacere queHi , che fi dilettano di legger memorie antiche , per conferuar
le quali mi fon prefo quefta fatica .
Le cofe dunque tralafeiate direferiuere fono le feguenti.
Reformations , & ordinamentaconfiij J^abilium Ciuitatis Tr.In Chriflinom:
jmen eiusdem 1353 Ind. 6, die 9 men: Aug. conuocato , & congrga
lo maiori , & grali confilio cois , & hominum Ciuit. Tr. in Ta'.at. d. cois ad vocem
preconis , & fonum , vt maris eft de mandato Egregij , & potentis Viri d.
Marc i Kugini Honor. Comitis Trag, fa 0 priushen partito inter ipfum D.Com.&
curiam ad bufful. & ballottas , & tpfo obtento. In quo confilio d.D. Com. propofuit ,
-& propeni fecit . Quod cum in Statuto Ciuit.Tr.contineatur . Qtod fi aliquisex
ludicibus ,& confiliarijs eritabfens Ciuitat , & diritlu Trag, vitra 20 dies
quod D.Comes & Curia alium eligere debeant loco illius abfentis & in Reformatiovie,qutecpro Statuto falla tempore D. Michaelis Iufltniano contmeatur quod allquit non poffit eligi ad duo officia fiat men to, declaretur qui probtbeantur
eiigi , aut poffit eligi loco diorum abfentium quod piaceat tpfi tonfilio prottidere.
Seguita il capo 45, e nel capo 48 doppo le parole.
Teftator qui cum injlituerit venire debet coram D.Comite.
E' flato fupplito quello vi mancaua daH'originale de confcgli .
Et fua Curia > &exponere
& Ttitorix .
II capo 41 tralafciato il feguence .
fino ...
Ds*Trd.
505
'Delle
maiort parti eorum melius videbitur . Qu ordinamcnta appellationutn poni debeant in volumine Statutorum , & pro Statutis debeant obferuari . Supraditi DD.
Cornes, & ludices confiderantes, & affetJantes huic defeSui prouidere vna cum difiisx nobilibus, & alijs quatuor ex diftis 080 adiunftis qui fuerunt numro 15,
quorum decem nobtiium nomina funt bec D.Lucas fitJuri Regius miles , D. Blafcus
* Reg. mil: Ser Matbeus de Chinis , Ser Thomas Marci , Ser Mirsa Mauri ,
Ser Bufalttt DuymitSer Mladinus J{icole,Ser ^Andreas eigener Michael "Petrijcr
Leo Tacle , & quatuor nomina illorum 4 nob:adiunorum funt hec , Ser
Tetri , Ser lofepb Zore , Ser Tricla Tetri Micbacij , ifr Tacla Stifte de Zegis ipfis
omnibus congregatis in Logia "Palatijrcdenti4d.D.Comitis prius
debita matnra,longaq; de liberations, libratis omnibus confitetudinibus,<*praticis
baenus obferuatispro honore Ciuit.Tr. , ac bono, & vtilipartium litigare cufientium, voltntes hic dubbia declarare & vt partes appcllare volentes agnofcere "Aleantquii msdus in talibus eflferuandus', bac lucida , & clara Reformatione poftto
partita inter omnespred. per ballottas mnibus repertisin buffula alba del ficnulla
reperta in contrariant in buffula rbea del non nemine eorum difcrepante falubriter
auttoritate fuprad" Refor: deliberaueruntftatucr. > & reformauctunt,
Quod
cosi perche in foftanza non contcngono quello efprimono li loro Sommarij ; m mol to pin ; perche fono part meno eflentiali di tutta la legge , e
fu confermatione > che fi troua intiera nel fragmento dello Statuto antico
nominato di Copra al cap. vlrimo del libro 4 onde refcriuer Cuello fi troua.
nel predetto fragmento* e fignificaro qual parte ata regilrata nelli Statuti vecchi .
In Cb:no:am:an:nat:ei:ii 5 j Ind:+ Regn. D'-Lodouico Ser:* Rege Hung: & Ex
celfo, & Mag." D. D. Andrea Dandulo nclito fenet. Dace vacante Epata per mortemLampredij Eccl:Tr:Epitemponbus quidem Egregij, &potentis viri D.Marc i
Rugini hon:Com:Ciu:T.fuorumq;Juaicum nob.vir.DD. Defle Damiani,Tttri Micaeij,Donati Chafoti,& loanis Manche. Qjadernus Reformat.faffarum tempere diSt
D.Com: die 20 men:febi:. Itemfimili modo ptum , & obtentumfuit m d.Confilio
congrgalo vtfupra po Conf: oui eorum balUpofuerunt it buola alba non obslantibus 20 qui eorum ballottas pofuerunt in buffola rbea in contraran .
Super fafto Camerariorum,Mafariorum,venditionefalis & bladi . Quodtliquis
Camerarius,& Maflarius vcndttor bladi, rfalis non poffint , debeant elig, vel
adfumi ad aliquodpredii:offitioriimfi contingent aliquem pred:offitialium habuifle
alt<]nodpredic:officiorum vacare debeatffpacium 5 annorum . Ideo quod fi fuerit
Camerxrtu tpfe non pojjlt elig m Maffari*m vendit: bladi,& faits, & fie per jeques
inteltigatur de pred: mnibus quatnr offittjs & quolibet pred: & prefens Hefor: vim
obtineatStaruttt&proStaiutodebeatobferuari t
Di .
507
jo8
Delle Memorie
Di Tra.
jo?
j lo
Delle Memorie
comes prefens , vel alius futuras veent du atos aun eos accipere , & recipere , &
fibi computare teneantur ,& debeant pro tanto quanto expendunturinTr.fi tune
reciperentur in Camera . tem quod Comes prefens , & alij , qui pro tempore erunt
nullo modo , forma , vel ingenio eu aliquo quefito colore poffint , debeant in ueniendo ad regimen fupradium, & in eofiando, & ab eo recedendo f fe,vel alios pe
tere recipere, vel habere de rebus, vel auere cois Trag, tarn pro ligno , quam pro ali*
quo alio dono , vel caufa generali , vel fpeciali , nifi Jalartum fupraferiptum . Item
quod D.Comes,& alij futuri teneantur & debeant foluere macinaturam bladt pro
yfu fuo, &fu* familia iis qui babent incantum natura , feu molendinorum cutfoluunt, & foluent tues ciuit: pred. Item quod D. Com: & alij futuri notu,
poffint, debeant accipere bladum pro fuovfu de magajjno magno cois Trag, fed
accipere debeant de maga^ino paruo, vbi venditur, & pro eo precio , quo vnu s quis
que alius Ciui- acctperet. Item quod ornes ,& alij futuri de Jalario fuo fupo de
beantfoiuere Cancel!, quernfecum ducetet ad regimen . Item quod D.Com. & alij
futurt debeant , & teneantur manutenere continue de nofte'inVali coisvnumcefendetum accenfum fuis expenfis . Item quod D. Comes, & alij futuri teneantur , &
debeant toi am aquam eis neceffariamfibt conduct facer fuis expenfis. Item quod
Com: & alij futuri habere debeant familiam confuetam , & ordinatam , & teuere
quatuor equos continue dum fuerint in regimine did* terra habendo, & recuperan
do eos infra vnum menfem pofl quam ad regimen ditle terr*peruenerit, & poffendo
eos vender de vno menfe ante complementum rcgiminis . Item quod quicunque ex
lud: vel coufiliarijs , vel de confilio fuperius nomnalo , vel ipforum aliquis quoquo
modo, forma, velingenio, ratione,vel caufapred: otbus ftc abilitis , & approbatis ,
Jeu aii cut eorum ffe, vel alt urn contrafaceret, vel veniret , vel aliquid in oppofttum
alegaret, proponeret,diceret ,feu arengaret, vel alegari proponi , dici ,feu arengari
faceret contra predi a , vel aliquo prdit!. priuetur , & caffetur , & pro caffo , &
priuato habeatur, & intelltgatur ab omni confuto officio , & beneficio publico , vel
priuno generali , velfpeciali vniuerfit. Iud.conf. ac totius gener. conjtlij prelibati .
Quare fidelitati vieper nos, & ditla na Confilta fenbimus committimus , & man
damus quatenus pred: omnia in quantum ad vos fpeftatobferuarc debeatis , & facere inuiolabtliter obferuart. Dahin nro Ducali TalatJie 8.Iulij i lnd.(idefl isn)
De armaportandi , & non portandi .
Statuimus quodatutum quod loquitur de non portando arma fit difpenfatum ita
quod quilibec poffit portare arma donec D.Comes duxerit inbibendum , & etiam
quod mtllus confiltarius in confilus generalibus portet amafub pena flatut conten
ta .
De Oleo
Vroponimus quod oleum quodfit in Tr. ab hoe anno in antea de ce ter fiat in api
le Burgi Tr.vid. latere qui eft verfus ponentem, & non alibifub pena lib. 40 par.pro
qu Jibet, & quolibet contrahaciente , & qualibet vice & quod quilibet poffit accufare, & habeat medietatem pene, & teneatur de credentia .
De terminis officialism .
Tlacet quod omnes official:s or dinarij de tetero durare debeant vno anno> & quod
in
ti
in hoc difpenfataftnt omnia aliajlatuta in contrariant loqucntia , flatuta ad aliudtempus pof.in officia ordinario propofita, & Icua fueruntin prefenti confilie
gnerait
Quod Comes pojjt ex pender de danarijs cois .
LibetquodD.Comesde cetero poffit expender de denarijs communis ecundum
quodftbi videbitur conuenire ad inquirendum , " muemenum , & capfaciendum
malefactores, & furts , & quojcunq; atios , quifecerunt aliquod malum , feu deliRum in Ciu.Tr. Burgo, & eiu
In quo loco debeant vend monacint .
Ordinamus quod omnes mortacin* de cetera vendantur ab alio latere t arris Gregort SalinguerM videlicet verfumponmicm . 5 denar.par.& quilibet
fojjtt accufare, & habeat mitttem , teneri debeat de credencia.
E quefte fono tutte le leggi , c'ho trotuto rcgiftrate , nel fopradetto frag
mento dello Statute antco, circa di che fi deue auuercire , ch al capo
fuf fat camerariorum e . . .
ftato ommeTo l'anno, e giorno , che fi troua negl'altri Statuti vecchi int ieri, tanto in quelli c'hanno li Sommarij alli capi(co.nj ha quello dal qule*
h copiato il mi) quanto anco ne graltri, che non hanno Sun mari; jdiinque
l'annoj e giorno la cos :
I 344 lnd:i die 6 men: lunij in volumine Statut. & Reformat.
Che cominciaTriwe videlicet quod e finikc vclfpeciali de taUfa , epoiommefli li quatro Item viene regiftrat il folo
Item quod D. Comes, & eiusfuccefs. tenentw t & debeantfi fpfit effet necceffaria aqua earn conduct facer fuis expenfit,
51 L
Delle
dunque tralafciato di copiare qucfti doi capi, cos perche con tengono
la meno ckn t ial parte dalla Jcgge , come anco perche fono inutili .
L'altreleggipofteriori alla Ducale quando fiano fate fatte non ho trouato rincontro alcuno , ne meno perche non fano ftate regiftrate nelli Statuti
poftcriori , e le ho copate folamente accche non fe ne perda la me
moria..
Dt 1387.
Dalle quali f vede , che il commune di Chufla era obligate di dare al fuo
Conte, oltre'l datio, che fi cfigeua da foraftieri, e libre 300 di carne, doi prcfenti l'anno, vno per Natale, e l'altro per Pafqua; il fnriile deue prefupporfi ,
che foflero obligati di tare graltriCaitclli dlia Croatia. E quelle folle tenutaciafcuna villa di contribuir al fuoCaftello, ne Pnuilegi de'Rd'Ongaria viene efpreflo nella leguente maniera .
Sigis. &c. q.'" Wicolaus , & Blafchofilu Andrem Marini de Trag---- T^os
altas umplensq; Trelatt>, <& Barontbus nris, acprocenbus , & nobilibus Regnt vri
ad t\.t*num noftfum Bulgarie, vbi immamjfimorum Turcorum , & aliarum arb.irarura grandis cettis pululabat , vna cum valido wo exercitu appliciiiljcmus, & cum et dem Turas , " altjs Taganis perfonaliter agrediendo dnci:ntcst?u
area certamintsf reliando: landemg; occulta Dei iudicto permitiente " fortune nobn,prQlJtiolo7,vtribu!noflnexcrcttiisdeficieniibns , & pluribus fideibns noflns
Di Trau.
jij
noflro Uteri pro tune aherntb. proftratis Vrefatus q.m Wcolaut fubuex illo fidelis
nfi Mi" Prip.HicoUi de Gara Regn.nrorum Dat.& Cro. ac totius Sclauoni* Bant
per eosdem Fganos fuccubnit,& extitit interemptus;quorum pretext*, volites ipus Regio occurrere cumfauore,quasdam poffe(ones,feu villas Brunifce , & Zacuchie vocatas in Comitatu TihinienAn Regno nfo Croatie exiiien.in quorum pacifico,
& quieto Dominio ipse Blasco,& q.UjcoLfrater fuus,neenon progenitores tpore quondi D. Belle Regisqui easd villas ipfis progenitorib.eorum,vt"Jd Blasco,nec
non Marinus,*<indreas,& Vetrus filijpred. q.Vcolai pacifie dt pnti o. . . donamus
.... nibilominus pro premifs eorum pdelitatibus, & feruitijs (olntion,feu
Mardur narum de premiffis poffefonib. nobis,& Rftonfo Regio peruen ire debent,
eidem Blafconi, & filijs q.Hkolai ipsorumq; beredibus domndo,& perpetuo appro
bando premiffa nfa Regia auorit: remittimus,&relaxamus pti noraru teftimonior litter am & ...Dattn Tacbech feria -'ante fcflu S.Georg.Mart.^J.D. 1401.
^Ladislaus &c.Ficarijs Regnini Hung.& aliorum Regnoru annex.eidem nS
Bams Pxjuodis,viceBanis,& alijs officialib.nris,ceterisq;perfonis alijs per ditla Regna,& prefertim per Regntt nrum Crolconitutis . . . Thomas Dachoeuich, Craffano
Martinouieb,dr Dragla Radoeuich U diflritlu Cliff* fui,& omnium fratru ac prop inquorum in personis . . fupplic. ...TU libertates,& diuturnis temporib.confuetas
inferuits,& fotutione PillarurnfuarurnSukiGfl, & Targomet vocatarum in quib.
predecesores eorum,& ipft domicilium atq;reffiientiam cum ceteris prerogatiuis ab
antiquo iuxta Vriuilegia,& precipue indite recordationis D.Ludou.in RegnoHung.
eidem Sacre Regie Maieati i.mipredecefforis , & Banoru [norum ftue officialium
predece. . . . videlicetfingulis reffidentijs eorum in predicts faillis SubiDol,et Taromet (ingulis amis annuatim .... Cailro Cliffi teneri tos in tribus dumtaxat Starijs
ladi,vno feil.furmetiyimo ordei,& vno ^ofokpro Marturinis tria exenia fueta,& pro vmo fol-zo,pro vnaquaqivt ditlum e re(dentiarum,& nihil vlterius,
& vt in Vriuilegio D.Comitis de S.Georgio Regnorum Dal.& CroJitc Bano
latius continetur placeat...~iubemus.*... Dat.Iaar An.Dni 1403 die 27 jiugu't.
Sigis &c.coationi poffefonumfeu villarum Subi Do1, Targomet & Zbich voca
tarum in Comitatu Cliffienfi in Regno nfo DtUbabitar um , & aliarnm Brunifche, &
Zacutchie in Comitatu Tininien in Regno uro Croatia tarum vt in Triuilegijs. . . .
approbamm... ,Du:^4.D. 1409 quarto 1 Aprilis Regn. autem nri : .
Ciafcuna cafa dunque d ogn i villa era remita dare al fu o Caftello, o Carel
iano ogn'antio ftaro vno di rormento,vno d'orzo , & il terzo di vena, 40 foldi
per le tnartnrine cre prefenti,e fol. 20 per il vino , e quando li R eientanano
le Ville dalle giurifdittioni delli Cafte) I i ( come di fopra flato detto de Radofich)s'intendeua che liberauano quella Villa dalli fopradettioblighi , che
veniuano applicati alli nuoui Patroni,alli quali ficoncedeuano. E'achc degno d'oftcruatione, che Sigis. dichiara, che il territorio di Tinino ( come.
noggi fi dice Knino) era in Croatia, quello di ChliTa in Dalmatia; dal che_*
fi viene verincare quello in pin Inoghi h critto fopra al c.4., che li Caftelli di Croatia vicini al mare pafuaho fotto'l nome di Dalmatia; Sebene_>
quando f trattaua la di failli de' I tumi giuditialmente erano giudicati
con gl'vfi di Croatia , come fi vede nella fopranominata fentenza del Duca_
Hcruoye di Radofich , e nel fopra deferitto Priuilegio di Ladislauo de Suhi
Dol, e Pargomet , venendo in quello diretta l'efecutione principalmente a_*
"/ficiali del Regno di Croatia; e queto ricorfo , che fecero gl'habitanti
c Suhi Dol,e Pargomet al R Ladislauo, fu per fottraerfi dalla concefiono
fatta
5 14
Delle Mcmorie
fatta da Si|ifmondoalli Andreis, cheneceflu it medefmo ricorrer di ntiouo da SigiT: per rarfi reintegrare nel poTeflb d'effc Ville ; Jo^quali infierno
conPrapratniza,Gliubitouiza,eZbichpofledute dalla medefima famiglia.,,
come fiano ftate inclufe nel territorio di Tra non trouandofene memoria^,
alcuna,vo congietturando.che ad'imitatione delli Ciga di Radofich, Chiudi di Triloque fiano condefcefi li compatroni ad includerle nel territorio
della Citt per hauer la protettione contra li Conti di Chufla, e capitata poi
la Citt in poter de Venetiani fiano ftate permefle tcitamente continuare^
perlapauradeTurchi, ch'alla giornata crefcendonon batir permeflb all
Conti di Chufla d'applicar l'animo alia difcuflone de confini pofseffi da_,
Venetiani; degl'aiuti de' quali haueuano tanto bifogno , come di fopra ftatoconfidcrato.
Fra el'altri coftumi de Croati nel Iib.6 cap.4 De Reg.Dal.& Cro. fu accennato, che vi fofsc l'vfo(che tuttauia continua)di compnfar le ferite , o morti
d'huomini con danari; ilche fi diceua VRASDA . Hora per efplicar queft'vfo
raccoglier le memorie, che di ci ho trouato , e per prima regiiraro la legge iui citata dcllo Statuto di Ragufi lib.6 ..
Antiqua confuetudojuitP omnes Rege^tr homines Slanoni,& totius Regnami.
nis cu omnib.comitibus,& nomines Ragusij . Quod liquis Raguftnus interficeret
aliene de Sclauonia,& de toto R.egnaminc,quod[oluerct fro Prafla yff 500. & .
uerfo facerent hommes de Sclaitonta,& de Regnamine : tpore vero nob.riri D.Bclletti t'aletro tue Comitis Hag.cafus contigitrfuodper Ragus. interfcttusfuit (uidam
Sclauus,& d. D.Comes notait fenientiare diaam confuetudinemjed voluitprocedei e
fecunduflatuta D.Ioannit Tcupo(i,tid qmeferuanda dicebatjef fttcfam. effe aflri8it
& ex hoc fuit difcordi inter d.D.Com.& hoes Ragus. & fuper his per ipjum Com: ,
& hocs Rjg.miffumfuit ad D-Cucem,& Comune fcnci-Outbus quejliontbust& cotrouersijs audit is D.Dux,& Ven: mandauit quod. d.D. Corn: tune procederet /'_.
diSo cafufecundu d.Statuta.Tcmpore autem nob.fifi D.jnares, Dauro com.R.facCfffons d.D.B Uetti in d.Com.R mtflifueruntfolemnes ^mbafciatores ad D-Ductm,
& . D.Com.& cots Rag.fupplicando reuerenter, & requirdo quod
ei placeret,quod de cetera ditia antique confuetudof^rasdeferuaretur;quib.^mbas:
fer D.Dncem,& renct.fuit re[ponsum,& fer Ducales Hileras D.Comiti,& coi
Rag.fcriftum in mandatis quod deberent mittere ad u. Regem frofiitm, & requirere,& tnftuuter rogare,quoJ ei placent iuitiam qua Deo,& hominibus, & totiamabilis eft fer,tta quodfi aliquis defuis hominibus ,& de toto Regnamine inter
ficeret aliquem Ragus.quodipjum homicidiu mortisfupplicio puniret , q<odft facer
vettet'D.Com:, <& homines Rag. paraiierantfacerfimilem luftitiamfi aliquiS'Rag.
interficeret aliquem Sclauum,<2rfi diffus Rex no effet contentus, & noUetface're ditfam Iunitiam,fcilicet punir mortem fro morte,fed vellet omninoferuare diftacmfuetudinem frasdc quod D.Com." homines Rag.eandem Prafdam,& ipfam confuetudia taide eruare teneantur,& facer d.D. Rgi & hominibus Stlauonift & totins Regnaminisinon obftantib.in hoc cafu Statuiis, & Capitulis D.Ioannis Teupoli ,
vnde vtfts,& intellects dtttis literis D. Duc is D.Com et Co'ie Rag.miferunt folemnes
Ambit.iuxta mandatnm D.Ducis ad D.Regemfupplicantes reuerentef,& tnflanter
oftendendo etiam ei literas pred iUas D .Ducts , quod ipse faceret iuflitiam de Ju :s ho
minibus, & tonus Regnaminisfecundum modutnfuprasciriptumfi cafus conttgeret,
<i Deus aHertabtHodfifaccrc vellet D.Camfs , & homines Rag. parat erant de (ais
Rag.
Di Trau.
515
Rag.facere illud idenuquib.auditis d. D.Rex refpondit quod in hoc nulla modo affenti.
ret, & quod nokbat fpargere fanguinem fuor,& volebatfententiare,& tenere anti
quum confuetudmem Frasdepredecefforumfuoru,& fuam,& quod aliud non faceret
aliquo modo, nuia hoc etiam firmauerat $ facramentum,& quod Ragusei facereut de
fuis Rag.quYquid uellent,fed ipse aliudfaceret defuis bominib.nififecundum confue
tudmem Vrasde. & bee omnia firtnauitfatramento dilis Ambas.nofiris,& dedit eis
pro coi Rag.autentica,& folemnia priuilegta.Vnde nos Reor Ragus.cum noflris mi
nori,ac maiori confilijs,& cu laudo populi in "Platea cois in publica condone adfon
Campanar moreJolito congrgala volentesfolerter conseruare bonum atum homi.
Ciuit.Rag.flatuimus ,&firmamus. quodftaliquis Ragus. de estero allouent
de Sclauonia, vel de toto Regnamine interfteerit foluatypp 500 pro Vrafdafetudum
ditlam antiquam confuetudmem Vrasde,& ft ditam Vrasdam nonfoluet fit in banno
Ciuit.& dinriftus Rag. doee ditlam Vrasdam integre foluerit .
Tenor literarum D. Ducts.
"Petrus CradonicHs D.G.Ven.Dal.atq\Cro. Dux ^partis, & dimidie totius Impe
rii Romania 7{ob:& SapiViro Andre Dauro de na mdato Comiti Rag.& vnitti
Ciuitatis eiusdem fidelibus fuis diLfal- & dil.affetlum . jid nfam venientes prefentiS
nob:Viri Vrsacius de Buia%a,M annus de Dersa , & "1 de Gondola Ambas.veflri pro parte vefira bumilitcrfupplicxre.Quiid eu in comiffione Comms vfi cominea*
tur inter alia quod qui interficit aliu debet mori,& Rex Vrafius fuos S canos, qui ve.
Jiros intereiunt Ragufeosmori non faciatfed eosfoluere facit $oo. y>> pro maleficio
commiffotnec pena aliam patiantur,vt dignaremur vobis conceder de gratta fpeciali
quod in hoc ceteris adfimilem conditione cum Sclauis predilis,non obftante commif~
tone Comitis vfi pred. feil, quodfi altquis Rag. aliquem Sclauum occident folueret
penampred. $oo^pp &penam aliam non baberer, fuper buius prude nt \ vfx feribimus per nos,& na confilia minus, & maius vobit precipiendo mandantes, quatenus
mittere debeatis ad D.Rcg Rafcie,qufaciatis requiri,& inftanter rogari quod que*
bet lex Diuina,& humana precipiat,& fief mundum feruetur , quod qui interficit
alium moriatur pro conferuanda Iuflitia placeat ci effe content Deo ,& hotbus placeatferuari,ac facer defuis Sclauis,qui occideret Rag. fimiliter facer eos , um
vos paratfitis,ficut effe debeat,ipfam iuslittamferuare,ac facer de vfis Rag.qui oc.
cidcrentSclauos fimiliter facer eos mori,de quo fi ipfe Rex erit contentus vos fie obferuare,& lulitiam facere,vt diftum ejl inuiolabiliter obferuetis .Si autem ipfe Rex
de ipfa facienda Iuflitia nollet effe contentus,fed velletfe tenere,& femare pxed.confuetudinem 500. }pp tunc in arbitrio vro relinquimus feruandiin preditlis fimilem
confuetudinem,vel confuetudines erga Sclauos , quas ipfi erga vosferuabunt non obfiantepunto commiffionis vfi comitatus,quod quantum m hoc duximus reuoeandum
Daum nfo Duc ai "Palat.die 9 men: Aprilis 6 ind: cio 1 508.
Dalla fopradetta Legge dunque confta, che fi pagaua la Vrafda nclla Scla
uonia, ouero per tutto il Regno di Raicia, che comprendendo la maggior
parte dlia Serblia, Seruia contnaua con Ragufi i mi che cal vio f'ofse anco
nclla Croatia, che connaua con l'alcre Citt dola D lnutia fi comprendo
dallo Stacuto di Zara ; doue fono regifiraci alcuni Capitoli circa le r ubario
dola Campagna confermati dal Senato Vneto li 3 Nouembre 1455 tra quali
carte 1 2 1 tergo viene efprefso.
Item fi cafu acciderer, quod aliquis de furibus,& malefatoribus defendens fe, &
non permitiendofe capere occifus ,vel vntn:ratus foret ib illa enrfu per aliquem de
KK. 2
ditla
5 16
Delle Memorie
diffa liga, & opus foret foluendi Frafdam quod in tali casu omnes de diffa liga pro
rata teneantur foluere dillam Frasdam .
E fc bene non viene fpecificato quai forte d'huomini , ville fi comprendefleco fotto il nome della Lega; nondimeno doueuano eTer del territorio
di Zara; poiche nelli Capitoh fulfequenri gli vien mpofta pena , fe non aecufauano, oucro nafeondeuano li delinquenti , e forfi , che la Lega deueua intenderf delli luoghi, che infierne con Zara erano venuti in poter de Venetia
ns, che non erano dell antico territorio di Zara ; mi in Croatia , come erano
Vrana,e Nouegradi: certo pero, che pagandofi la Vrafda alli confinanti col
territorio di Zara fi pagaua alli Croan; e nelli confegli di Tra fi troua fimile memoria del pagamento della Vrafda .
1 408 die ijlanuari) Congrega!is Dis Comit Iudicibns et x. nobilibus fuper bo
no flat Ciuit. pro maiori parte m Sala magna Talatij cap:um fuit eorurn nemine diferepante, quod perfumantem foluatur folid.vnum par. pro quolibet , & pro lib. 50
par. quasfoluere debet fine tenetur Marcus Miceglicb pro quadam Vrasda ex
quod diffus Marcus inafit manum cuidam Flacbo , qui venerat ad damnicandum
diflriffum Trag. , & fuerun faffi officiates ad exigendam diam pecunia quantitA
tern Sier 71coa "Petri Micbacij Sier 71 tri Zegis .
Et in Spalato nelle note della Cancel Jaria fi troua che del 1361 primo Aprile il Co: Gio: di Cetina hauendo ammazzato il C.Mislien Iegercich paga
111 prcfenza del Capitolo di Spalato lire 240 al C.Giorgio fuo fratello , & t'a
pace feco; e dal Signor Girolamo Cindro fi troua vn'altra memoria, che folic
pagata Vrafda all Croati Cetinefi del feguente tenore .
In Crii nomine . Hat-.eiufdem 1405 Ind:xi.eg.Ser.m,Tftpe,& DHo
"bijali D.Ladislauo D.G.Hung.Dal.Cro.Ier.Sicili &c.Rege nclito > ncc non M.c
jpeffabili Dno Jiro Heruoya D.G.Duce llluftri Ciuit.Spahti, tempor,bus quid Ritti
in Xpo Tatris,& Dm fratris Telegrini eadem D G. ^irchiepi ; Speff' & egregij viri
TttriTte lurgeuich de Verbas Com.Ciuit.predtff; nobiliumq; virorum Dnorttm Mi(be Madij,Tricle ,"1 Duymi,& Crifani Marci Iudicum Hon.Ciuit.eiuf.
dem die 21 men Decembris- Congregatis pluribus nobilibus Ciuit.Spalati numero 55
Jupcr Sala Talatij noui Cois, qui funt numerusf<fficiens ad qu elibet peragenda in coftliofupradiffo,& faffa ibi narratione quomodo yiadoslauus Taprafich de Cetina,&
aliqui alij ab extrapetunt Frasdam contra homines Ciuitatis pro eorum attinenttb*
interfeffis in Ciuit- quando nobiles tunc extrhfeci Spalat: intrauerunt Ciu. apt um
fuit,& obtentu m genet aliter per omnes nobiles fupfos orculo vins vocis hoc affir
mantes Qj4d cum predi ffis Frasdam petentibus pax, & concordium traffetur pro
omnibus Ttybilibus,& Ciuibus Ciuit.& quod hoc negoti5glr,& coiter pro omnib.
iapiatur,& traffetur,& fi D.Dux , & Ddohannes Comes Celine hoc coacordiufacient, & hoc faff aptabunt bene quide ; Sin autan qnod infrafenptt T^obiles ad hoc
deputandi debeant traffare,& concot diu facer prediffis Frasdam petentibus, &
cumalijs qui poent peter-e diffam Frafdam faffam in introi'u fupflo , & fi opus c. :
alt quid foluere ab omnibus Ciuib. Ciuitatisfoluatur , cum ad omnes tangat & omni.,
faua traffata,& concordata per eot,vel per matarem partem ipforum fint fuma , V
rata , ac fi per confium Jaffa effent i & immediate poft predi il' eleff1 no
mma-
DiTr.
/17
minati, & deputatifuerimt ad dinum coneordium faciendum Mobiles infrafcripti ,
fcil.D.Tetri^o Comes fuprafcriptus > D.Micha Madij , ola Duymi , & Crifanus
Marci ludicet antedi ili , Ser Bernardas Chiarini, SerDionifius Elie Ser Gregorius
Tredaficb , & Ser Defa Jacobi.
Tofea vero loco fup. ti Ser Georgij Tro daftch non ralentis ad hoc intereffe potus,
& fubrogatus fuit Tetrus Martini , fubfequenter vero per literas D.Ducis fupfli
fcriptum e regimini Ciuit:fe contentari, & yelle, quod Cottas acordium facial cum
preditjis,& fimiliter per lohern Buifinichnuntium D.Comitis pro parte ipftus D. Comitis report auit ipfum veUe , & contentari quod ipfum acordium fiat cum
prediCiis. Toflea vero in 1404 1 nd- 12 Rgnante vt fupra temporibus RmimXpo
Tat: D.fris Telegrini Archiepifup ti, nobtliumq; Virorum Dnorum Tetritre Comi
tis antedi fit Miche Madij, Jcole Duymi, ^ico/i Michaelis , & Crifani Marc i ludicum Ciutt.pred.die -.febr.
Certum effe dicitur quod 1400 die 3 men-.xhris , quo anno, & die Tfobiles tunc
extrinfeci Spalati Ciuitatem Spalati cum violentia , & impetu Clandetno intrauerunt quinqu nob. infrafcripti vid. Erana\, & Tricla Traprach fratres , Tetoch
OgoliQ Oola^Tulcouich, & Radich Saxcich omnes de Cetina in ipfo introitu fueruntmultisvulnenbus interfetli . Et propter ipforum interfetlionem , & mortem
fuis fratribus > & attinentibus infrafcriptis contra homines Spala ti Vrasd.t petebatur; quo circa nobilesViri Radoslauus Vlafchus , & Lucas Tripraficb fratres,
Stanaz, & I may Oguglich fratres , & Braicicb Tulcouicb , omnes de Cetina fra
tres , er att inen tes di [iorum quinqu interfetlorum profe ips , & fuis
ex eis defeendentibus , & vice , & nomine omnium , & fingidorim liorum diclorum interfetlorum , & defcendentium eorundem , omnium de parentela ipforum
proquibiis promiferunt de ratihabition in omnibus, & ftngulis infrafcriptis ex
vna parte , & Egregius Vir Ttrica Iurgeuich de Verbas Comes Ciuit. Spalati,
non nobiles viri D.Micha Madij Miles , & Chrifanus Marci Indices Ciuitatis pred.
& Ser Dionifius Elie, Ser Bernardus Chiarini, Ser Deffa Iacobi, Ser Tetrus Marti
ni omnes de Spalatohabentes ad omnia & ngula infra author ita tern , & arbttrium bayliam gli confilio nob. Ciu: spalati, vtpatetin Reformat, cois feriptis manu met T^ot: tnfrsliin 1403 die 11 menfisxbris pro feipfis &vice , &
nomine cois & hominum , tarn nobilium , quam popularium , & Ciuium , &
tarn habitantium, quam diflrttlualium Ciuit: predict* , eorumque beredum , &
fuccefforum ex aliaparte ; inter fefevicifjim de eorum bona, & fpontaneavoluw
tte ad inuteem folemnibus iiipulaf. hinc inde intet uenientibus taliter deuenerunt
vid: quia ditli Radoslauus Vlafchus , & Lucas Stane\, Iuray , & Braiach pro
feipfis, & vice & nomine qutbus fupra sculo pacis nternenente fccer unt diis DnisComiti, & ludieibus ac "Hob: fuptis ip.& reap. pro fe ipfis , & vi
ce i & noe quibus fupra pacem perpetuam finem remionem , & coneordium
gle de fangutne , & interfetlonbus fu'pis quinqu eorum fratrum , & attinentium pred: & de omnibus , & nguiis tnturijs maleftcijs , offenftombus , inuiftonibus , contumelias , & damnis eijdem , & oibus , & nguiis de ipforum
parentela per quofeunq; Spat, tarn Ciues , quam habitatores , & ditttliialesfailis,
tatis , & commiffis vjq; tn ptem diem quocunq; & cauja quacunq; non pro
miferunt vilo vnqitam tempore aliquant maieuolentiam exinde , odtnm non ha
bere t alicut Spalat: Ciui habitanti , vel dtriftuali , propter d vilo vnquam
tempore aliquant brigam diftordiam , vel .gueflionem innouare , facer > vd
montre : qutnimocumeifdem , & quolibet ipforum pacem fraternitatem, amoKK. 3
rem,
ji8
\Detlc
rem,imicitiam,&beneuolentiam perpetuo habere tenere,& manutenere aefirmiter objerttare,& banc pac,remiff.&' promif. ideofecerunt,quia d.DniComes,& ludicestac JfobsjKptiprofe ipfts, & vice,& nomine quibus jupia ex autoritatc pred.
promijerunt diftis Radoslauo Vafcbo,& Luce,Stanacio, luray , & Braiacboprefen:
& recip.profe &fuis hered.&fucceff.dare,foluerc, numerare, & confignare eider*
ad trminos inffato lib 1 200 den. par. vid. bac ipfa die lib.ccntum par.quas ex nunc
fpontcfucrunt confeffi , & contenu habuiffe, & recepiffe de hisq; finem , & quieta fecerunt pairo de vlterius petendo /.200 prox. adfeftum S.Duymi prox.
lbico prox.adfeftum S.Michaelisprox.futuri, & lib.6ooprox.pro reflo, & cornplcmento tonus quantitatis jupie adfeftum T^at. Dni ?{. lefn Xpi j'equuturum
omni, & quainsexceptionc remota, non promiferunt quodfaftafoluttone predi fia dabunt eifdcm ^ob.de Cetina decent compatres Spal. prormiori Itgamine niumpredifiorura . Ipfiq; nob.de Celina promiferunt bajita folutione pred.in quoli
bet termino pro denary; rceptif facer finem , & vu tationem de vlterius non pe
tendo f. fcnpturas capituloruntt &$ publica inra cum omnibus folemnitatib. claufutis,& Capitulis necearijs, & opportunis . Ipfisq; otbus , &fingulis fuprafcriptis
. fecerunt pre fialdi, & accordatores Jupti DWetn-ca Com. lobes Stepbani Bujpnitb
Ceorgius Stipcouich,& Aiatheus Wafich de :etina;Quam pacen & remif.,& quas
promijones,& qu , & ftngulajupta dift* panes ad inuicemflipul. , & vna
pars altertt& altera alteripromierunt firmat rata, & grata habere & teuere attendere, & objeruare, & contra non venire aliqua rations, vel caufa de lure vet defa80, jeu quouis queftto colorefnb obligations omnium bonorum lui cois,& parmm
predicJarum prs. & fut.
tAuum Spalatifitf Sala "Palatij notii Cois prit Decimano Cirmatore Andrea Trabiilaui,Tetro Decoeuuh > & lacobo Za'far-outcb Cimatore obus de Spalato tefltbus
tdpremtffa vocatis habitis, & rogats,& Ser Marco Tetri Marci Conf.examinatore. Dieautemj'upta 26febr:,& immediate pott preditla mgnli conf.' nob Ciuit.pred.
fono & more jolito congrgalofuf Sala Talan] noui cois propofuerunt Di
Comes,~ ludices cum quatuor ex confiliarijs,qH debent propofitis intereffe. Cu hoc
fit quodpax i & concordium faftum fit cumjupflis ^obiltbus de i etina occafionc
Prasdejuprascripte propter quod opus efljoluere ad ceos trminos ib. 1 200. de quibus hodiejolai debent lib:centum quas confitentur recepie, ideofuper inde confuatur quis modus eft retinendus ,vtditiomnes inueniantur , & foluantur ad
trminosfupflos. Super qua propofita S er Dea lacobi arengando consuluit quod in-,
pti confuto eligantur quinqu nob:, qui arbitr. auftor. habeant & bayliamfa ciendi
& ponendi colicJam glr inter omnes nob:"Populares, & dues pro dittis denartjs inueniendu, ita quod ditiorcs fotuant olus,mediocres mediocriter,& infimi minus, prout cis, vel maiori parti eorum videbnur, & placebit: & quod lib.centumfupte hodie
inueniantur ab tuts, qui habilioresjunt adjoLendum , vt foluaturprdis lam confitentieusreccepiffe &[ucceffiuctaliterexigaturquodad trminos foluatur . ta
promiflionemetsfaftam . Et id quod fauum fueritperdiftos qnicquam fuper me
fitfirmum,& ratum, acfiper totum conjilium fauum effet . Captura , & obtentum
fuit confiltum dii Ser Deeper 2p conji l.non ob. i alijs in contrariant.
Et immediate pon predia in eode- cons elei nom nati, & conrmatifuerunt
adfaciend'.d.mcollci~tam'Hob.infrasptivid.Ser Bernardas hiarini , Ser Marcus
Crisani, Ser Bofichius Saior, Ser Bergon^ius Simonis, & Ser "Petrus Francifci . Qui
) die fecerunt colleaam de d ctis centum lib.& eat exegerunt , & dederunt
'Hpb.de CetinaJ'uptif (ontenttbuf eat recepifje vtfupra eas numeratas in pntia u.c.
Ve,
Di TV/ .
519
Tetri^efup.': Et ego Tbomai q.m Calwij de Cingalo publ. Imperiale auZor.n it. ,&
nunc Cancel, Hot. i tus Cois Spal. prepofuis fuptis acpartibus4n ipo Cons.
obtenus, non pac remiiom , & promiffioni fuprptis, ac omnibus , & fingul.
fuptis dumfie agertntur , & firent pris fui , eaq; de mandato T^obilium pred. auth.
babent: vtfupra ,ac rogatus fcnpft , & publicaui cum appenfione foliti SigilltCois
Spalati vi rohur omnium premijf:fignumqi meum appofui consueturn.
In quefta pace fi contiene in foftanza, che radunati 35 nobiliSpalatiniterminaflero, che fopra la dimanda de Cetinefi foflero ricercati il lor Duca Heruoye, & il Conte di Cetina, che componeflero la dirterenza dell' Vrafda ; m
rifpondendo ambi, che la Citt J trattafle da fe, folle radunato il Confeglio
li 26 febraro 1404, lipulato l'accordo con Radoslauo Vlaiio , e Luca Priprafich fratelli, Stanoz, e Iuray Ogulich, e BiafioPulcouich tutti di Cetina-
parenti delle Nob: Franac, Nicola Praprafich fratelli , Pefoch Ogulich, Osholac Pulchouieh , & Radich Saxich tutti di Cetina vecifi quando entrarono
con gl'eftrinfeci in Spalato Ii 3 Dcembre 1400 di pagare per Vrafda lire 1 200
in diueri termini, e per raccoglier queti danari, non hauendo pi Tcntrato
del Commune, imponeTero la colta tutta la Citt . E tra le pergaminc del
Conuento di S. Francefco di Sibenico fi troua l'originale nftromento feritto
nella Chiefa Catedrale di Tininio l'anno 1442. il giorno di S. Margarita , nel
quale il Capit.f fede,che Carlo Conte di Corbauia altre volte Bao di Dalm.
& Cro: figlio del Conte Giorgio,e Ii Conti Giorgio f. del Conte NicoI,Carlo,eThomafigli del Conte Paolo , e Franco f. del Conte Butcho aiTegnano
Franco fglio di Daniele Pyaich de Sopcoiiich fei forti di terra per duc.otf.
per la morte di fuo Padre ammazz ato da loro .
Da tutte le fopraregiftrate memorie dunque appar , che tra gli Sclaui fofle
in vfo di pagar il fangue, vero Vrafda,e ch'anco Ii medeiimi Dalmatini erano foliti di pagar eTa Vrafda i il medefimo vfo col proceflo di tempo trapafs anco nele Citt Dalmatine , poiche nella fopraregiitrata pace trd grinftrinfeci, c elrinfeci di Tra tipulata in Spalato Ii 22 Gennaro 1395 viene*
nel primo capo epreflo .
Quod de fanguine %obilium fado in dittaCiuitate Trag, nulla in ceterum fiat
mentio, "Pel impropertum inter dittos 7>{ob. Trag, interfefe,& vice* " nomimbut
quibus fuprapaciscentes , vnquam verbo inter tos did debeattumibi es in fanguine culpabilis ego tibi pep er i-, veI fimiliainiuriosa, fen ampulosa verba .
E n el 1 'al tra pace tr li eftrinfeci, & intrinfeci di Spalato tipulata li 24 d
cembre 1402 viene efprelfo .
Item quodfiquis JJobilis extrinfecus ,vel intrnfecus vilo vnquam tempore vnuc
alterum improperando diceret tu es mih'uulpabilis in [anguine , velin fpolijs, vei m
ftmiltbus verbis ampulofis feib & iniuriofi s irremijfibtluerfoluatpenam Ub.^o.
Dalle quali efprelioni fi conofee , che il colhimcdella Vrafdacra flato ntrodotto m quelle due Citt di Spalato, Traii auant'il 1 400a! che dallo Statmo'di Sibenico viene i certificarfi ncllc ReformationiKit 4
%%%t
51o
DeIle Mcmorc
Oflcrui > che nella prima vien prohibito gridar fangue , e nella feconda_.
dichiarato , che fangue , e Vrafdafofle tutto vno , e fi come nella prima vien
importa pena chicridafse Vrafda, cos nella fconda viene, non folo im
porta pena , chi occultaflc il malfattore > ma anco aflegnato premio , chi
ammazzaffe quello, checridafse Vrafda; dal che fi conofce, cheliSibenzani , che per tanto tempo erano vifsuti con le Leggi Dalmatine , hebbero necclit di formar Leggi cos rigorofe per veder a'abolire queft'antico coftunie Croato, che poi dalla prudcnza del Senato Vneto per Decreto del di 5 .
Mar/o i462uronomodihcate,riducendo la pena capitale in carcere d'vn'anno, e lire cento di pceo li di condanna .
Ncl medelimo Statuto di Ragu vengono in piu luoghi nominate le terre
di Stat :a ^flarea, e perche in quel Statuto vi fono pi parole Slaue, che negl'altri St.i tin i di Dalmatia , viene communemente crcdiito , che starea fia_>
p^roJu , e fignifchi terre vecchie , diftere:iza dell'altrc tcrrc , che poit'jrioMiemc acquiftate vengono nelli medcimi Statuti dette terre noue;
deduce dalla Refoi: 87 Primo lib.
:
Di Tra.
511
Delle Afemorie
fit in tendatur ipfius Star'nt, qua Staria vadit in are parte Leuantis fit & efle
debeat confinium Cots, & hotmnum Trag.
"
Onde fi vede, che ftata pofta la parola Greca in luoco dlia Latina
fummo, che figmfca fommita, o cima della pietra .
Nelli tnedefimi Statuti di Dalmatia trouanfi le parole Sclaui , e Sclauonia ;
del che fi come 111 piu luoghi della prefente, e deiraltr'opera, fono ftate dette
le caufe, cos qui ne aro vna breue replica per poterie mcglio tendere
E' ftato longamente narrato neJl'altrojjera , & anco nel primo libro della
prefente accennato, come li Croa occupaflbro quellaparte di Dalmatia., ,
che s'eftende tra l'Iftna, e'l fiume Cetina , e li Serbliani il refto fino Duraz20, cosi Ji Croati vennero confinar con Zara, Tra,e Spalato , e li Serbliani
con Ragufi: quattro Citta,ch in terraferma conferuarono il nome de Dalma.
tmi, Romam , o Latim : e come che quefti doi Popoli erano d'vna medefima
natione Slaua, cos quella parte del Regno di Croatia , che eftendendofi tra
h fiumi Saua, e Draua conhnaua con gl'Ongari fu da loro detta Slauonia , o
tal nome n tiene fino ad hoggi .
E la Croatia Martima, che confinaiia con Zara, Tra, e Spalato negli Sta
tuti di quelle Citt vien fimilmente detta Sclauonia .
Stat.Spal.l. 2.0.19 Si 46.1.5.0.29. di Zara 1.3.0.97.
E la Serblia, che confinaua con Ragufi pur vien detta Sclauonia .
Stat.Rag.l.i.c.io3.1.3.c.55.&refbr.i7.f.6.Refor.72 119
E li Popoli hora venpono dett col nome 1 Sclaui , hora con particolan Croati , e Bofnefi, Chelman, Rafian, e Zentani .
Zara 1.3.c.49.Spal.l.3.c.i 14., & Statuti noui c.i5.Trau 1.1.0.4.1.3.0x6.
Reforl.i.c.43.Kag.l.3.c.i7.e 5 5.1.6.0.64,72,73.
E' degna d'ofleruatione la fopradetta legge dello Statuto di Trau 1.a. c.<6.
ch'efpnmecosi.
'
Quod Ciuis nonpoflt eedeiuffor pro Sclauo .
Trecipimus quodaliqua perfonaacciperenon debeat aliquem Ctuem Tranris in
fittetufforempro aliquo Sclauo> quia nolumus quod talis fideiuffio habeatfirmitAtcm,
pro forenfibus autem, & Sibem&nispoffit effe quilibet fideiuffor .
Olferuifi, ch'in quefta Legge vien proibito all Cittadini di Trau far ficurt o piezzana per alcuno Sclauo, il che deue efler ftato vietato per ouuiare li
inconuementi, che per tal figurt deuono efler occorfi(come nella fopracitata Legge di Zara 1.3.0.49, che contiene l'iftefla proibitione viene efpreflb) dichiarandofi poi, che per li foraftieri, e Sibenzani pofi efler figurt ciacuno,e
per
DiTra.
er foralieri intendendofi tutti quell i che habitauano fupri della Citt , o
territorio tanto Dal matin i dell'altre Citt della Prouincia, qnanto Sclaui, 6
dualfiupglia altra perfona del mondo; ceme-viene efpreflb neli Statuti dell'altre Citt Dalmatine , e comprobato dalla Duca 4i-a Marzo 1 434 regiftrata nelJe Reformation!', nella quale vengono reglate le I.eggi di Trau, e_
Spalato, che dichiarauano vicendeuolmente per fcrciticri li Traurini in Spalato , e li Spalatini in Trau ; aggiungendo clinique la leggc all foralieri li Sibenzani in fpecie; da queft'epreffiua viene limitara la heurta per li Sclaui ,
Croati in genere, in maniera ehe per li Sibenzani in fpecie, li Traurini potcuano far figurt, con tutto che Sclaui , Croati , e da quefta medefmalegge
viene certificar/i quello in pi luoghi ilato detto , che li Sibenzani erano
Croati, e per tali reputad dalle leggi Taurine , & infierne , che qiieltaJa vna
dell'antiche Leggi fatte auanti che li Sibenzani cominciaffero viuer all'vfo
di Dalmatia, e f valellero delle leggi fcritte, e lingua Dalmatina, o Latina. .
Per corroboratione di che deue auuertirfi, che nella fopracitata leggc di 2.a.ral.j.c^p. che contiene rifteflaproibitione della Traurina, viene nel riti
fatta l'eccettione nella feguente maniera .
^d penara autem hums Statuti nullatenus teneantur dues nfi , qui intercefferint
pro rufticis SctauiscomitatHs ladre , & mandamus quod valrat obligatio faifa pro
ift Sclanis, & iftc talii contrattaspleniffimam habeat firmitatcm .
E quefta fteffa legge copiata con l'altre nello Statuto di Sibenico al cap.ag.
del 1.4. ha nel fine la medefma eccettione efpreffa con le feguenti parole .
Tro ruflicis autem, [eu vilhnis nfi Comttaius quilibet d- Sibenico pojjit fideiubere, & fe principalem conflituere pagatorcm, & talis obtigatio , feufideiujjio valeat
pleno lure .
Delle
Sclaua fuerit longus minus de duobus cubitis , vel long nibil datur Dtio Comiti fecitndumantiqnajn eonfuetudinem .
Daqueftaleggeconftanonfolol'vo che gl'huomini di Sclauonia fi vn
denlo in Ragiili,&eftraeirero per mare; m ch'era anco limitato il paga
mento, che fi faceua al Conte fconde la ftatura loro, dalche fi conofce
non folo fi vendeuano le perfone adulte , atte alli feruitij : m anco le conitituite in minor era .
Dunque ghuomini dlia Sclauonia , che fi vendeuano fi diceuano Sclaui ,
che fignifica lo fteflo, che nell'antica lingua Romana, o Latina Serui , e di qui
far prouenuto, che la Serblia nella lingua Romana, o Latina fu detta Seruia,
e tal nome ritiene fino ad hoggi : onde la Seruia , e Sclauonia fignifica tutfvno, e nelle Leggi Dalmatine l'critte nella medefima lingua Latina vien prca
la Sclauonia per Seriiia: m perche efle leggi, che trattano de erui fono molte, & alcune d cfle riefcono equiuoche; perci le diftinguer in tre ordini.
11 primo d'huomini, e donne vcnduti, & obligati perpetua feruit , che
fi diccuano pi'opriamente ferui .
II fecondo de Liberci, o Libertitij , che di ferui diueniuano liberi .
II terzo d'huomini , e donne liberi , che s'obligauano feruire per tempo
determinate, vcngono detti Padiuli,Preftaui, e Mercenari) .
Ncllo Statuto di Zaral.z.c.25.fi f mentione de Serais , & Libertis l.j.c.j. de
Set HIS, & ^ncillis^l.g- -de Serais Liberties (e quefta Lcgge ftata copiata
nelloStatuto diSibenico 1.5.c.j4.)Si 1. j.c.2 1 de Mercenaries .
Nello Statuto di Spalato Iq.c.ioj.Seruus condalitias , vel Fantefca 1.3.0.61.
Mutter fe adunngens adferuiendam, He 1. 3.0.89. Sernas Taftualis .
Nello Statuto di Trau 1. 3.0.5 2. Seruus & emantur cum carta T^otarij
\.2.c.t9.Sernus, gacilla, 5,^ l.j.c.S?. Treflaans .
Nello Statuto di Ragufi done era maggior concorfo di Sclaui, 6 ferui chc fi
vendeuano vi fono moite leggi , e trattano di tutti li generi di feruit tanto
perpetua, quanco tempornea , efprimendo li Liberi con nome di Franchi :
onde per leuar il tedio copier folameute li Sommari) d'cflc Leggi accio poffino clfer vedute, da chi n'haucfse curiofit .
1.3-C.J7. Q vmctt Seruum in indicio .
1.4.0.17. Sernas & ^ncillapofnt manumitti in tetamentis .
1.6.0.43. DepercuffioneSeruorum.
<tf.Deijs,(ui verberant Sernos alenos.
45. De Serais fugitiuis .
46. De Serais, ncillis Libertitiji.
47. De s, qui expelluHi Seruos no de domo .
48. De s, que Serai Liberntij facer tenentur Dnisfrtis \
49. De St-ruts fine volntate Dnorum fuonim fxorem Francham accipicn
t ib u-, ,
^o. De frMcbo accipiens Cine voluntte T.troni.
51.0? Serna acctpicatf^'icilljm ultertiisfine voluntte 'l\t:ro>ii .
51. De ^incillet Bjbiz.1 .
5 j. ue 1 i'.nmonijs fine volntate Donnn<)r;tnt .
54. De het'c.libns, (ai n.if untar ex ^ncilla .
a-), - M'j'.u portandiSclauosin
DiTra.
515
jl6
Delle Memorie
M perche quefti Sclaui col proceffo del tempo furono dettt Schiaui , & il
loropaefe Schiauonia, & hoggidi in Dalmatia eguabnente, che in Italia,con
tal nome vengono detti : onde refta taluolta equiuoco , fc quando fi dice_*
Schiaui,fi debba intendere delli popoli Schiaui, vero delli fchiaui , che fono
huomini venduti, conftituiti in perpetua feruitj e come che dalle cofe pre.
dette confia , che Ii Serbltani antichi,doppo che occuparono la maggiorparte della Dalmatia infierne con le fue maggior Ifole, dall'vfo del venderfi furo
no nella lingua Latina pura detti Serui,e tal nome ritiene il paefe loro; cosi li
mede/imi infierne con li Croati nella lingua corrotta detti Schiaui ; poiche fi
vendeuano anco nel tempo , che la lingua Latina corrotta fi era tanto di feo tata dalla Latina amicha, tanto in Italia , quanto in Dalmatia , che fi formarono due lingue ; come ftato detto al fopradetto ca.4. del 1.4. e di queft'vfo
di venderfi gli fchiaui fino al 1417.11^ chiaro teftimonio allegata legge Ragufea I.6.C.219. la quale fe bene ftata ftampata nel c^del l.rf.de Reg. Daim.
& Cro: tuttauiala voglio copiare anco qui per maggior euidenza .
De non vendendis ferais .
14 17 Ind.g.die 27 men: Ianuarjj in maiori Confilio . Qjiod cumper inul
tos dominos circumuicinos pluries nobis fuerint porrcf&c querele & quotidie porflg
tur contra mercatores noros habitantes T^arenti ,& alios Ragufienfes ; & quia
etaunt , & vendant ex eorum fubditis. onftderantes talem mercantiam effe tur
pem, nefariam, & abominabilem, & contra humanitatem, 0* ceder ad non
par um onus, & infamiam Ciuitatii nora vid: quod humanafpecies , faita ad ima
giner , & fimilitudinem Creatorts nottri conuertidebeat in vjus mercimoniales &
venduntur tanquam fi effent animalia bruta i volentesque huiufmodi prouidere , ne
de cetera committatur . Statuimus, & ordinamus quod de cetero nnUus noflerdiflriSlualis,aut forenfis habitons in Ciuitate Rag. vel eius dtflrtCiu ; feu qwlibet qui
pro Ragfeofe appeat vilo modo vel ingenio audeat , velprefumat emere , aut ven
derferuum, autferuam, vel mediator buius mercantie , etiam habere partem ,
yelfocietatem, tarn Ci, quamforenfe, quifaciat, feu exerceat tale exercitium, in
siriendo Budua vfq; ad Spaletum, & qui contrtfaciet proftngula viceflore debeat
menfibusfex in careerbus inferio-ibus Ragusij, &foluatpro omni capite , feu perfom quam vendidijfet, emiffet, & de quafuifjet mediator , authabuiffet partem yperperos $,& nunquam incipiat terminus menfiumfex carceris, donecfolucritpenam
pecumarum. Et qui aceufabit contrafacientes ita ut eius aceufatione Veritas rep:riatur, babeat medietatem pena pecuniaria, & teneatur de credentia . Verum ft aliquis ciuis, & habitator Rag* emeret aliquemferuum , velferuam pro vfu fuo , non
intelligaturfubiacere huiufmodi pena . Item quod nullusforenfis cuiuscunq; condi
tions exiat modo aliquo audeat, vel prefumt facer, aut exercere talem mercan
tiam in d ftriftu noflrofubfupraferiptis . Item quod nulla barca , TJauis , aut nauigium noflrum modo aliquo audeat, vel prefumat nauigare huiufmodi feruos , &feruasfub pena Tatrono andi menfibusfex in carceribus inferioribus pro ftngula vice,
qua comafecerit, & marinarasftandi menftbut tribus ftmiliter in carceribus infe.
nor, bus pro finguloE nello Statuto di Spalato v'c YnaJjReformatione fimiledel feguento
ten ore .
1573
Di Tra.
517
52.8
Delle Memorte
V. .
Ex piette am ic it taque
Unno lubilei VIL . ' MCCCCLXXV.
Il medefimo Cardinal Caraffafuoefecutor teftamentario configno in Ro
ma liio. Genaro 1476a! Padre Fra Mirtino Priore del Conuento di Santa.
Croce dell'Ifola Bua di Trail li fuoi Libri ; dell i quali fe ne vedono ancora alcuni pochi nella lianza della Librara manufcritti in pergamina > e tra quefti
vi vn teflo ciuile con la glofa in foglio grande .
Giacomo Dra^azzo Vefcouo di Modruil'a Auditor di Rota fepolto in Ro
ma nella Chiefa di S. A^oftino auanti la Capella di Santa Monaca , nella cui
fepoltura intagliata l'effigie d'vn Vefcouo con mitra,e Pianeta lopra gli ginocchi /into vn gremiale con l'infcrittione .
Iacobo Dragatio Dalmat Mod:
ruen: Epo vnius e t Rot .Auiitor16. locum tenenti doftrina , & integritae confpicuo luflitia
jC M. cultori precipuo . it Monte Auditor collega . M. T.
Obijtao falutit M X 1 1 1 1. VII
Septembre atatis [ XLVlll.
Giouanni Stafileo Dottor dell'vna, e l'altra legge Archidicono di Tra ,
poi Lettore in Roma, Vefcouo di Sibenico , & Auditor di Rota, autor del
trattato De Grmu txpeftaUtn fcpolto in Roma nella Capella nuggiore del
la Chiefa della Trinit de Monti, nella cui fepoltura' intagliata fetfigi d'
vn Vefcouo con Mitra , e Pianeta , e fopra li ginocchi finto vn gremiale con_.
I infcrittione .
lo: Stapbileo Tragurien. Dxlmat V. 1. DoCl Epo Sibenicen:
vni ex Rot sAudiloribus locum tenenti doCinna, & Integritt!
Viro clariffimo, utfittixquc cultori ptimo Qiiiin affiduis Sedis
Apofloittx Legatiombus tot urn [ere orbem pcragreuit vit* moribti)
bonifque ambus exemplaris, cuius grauijjinu mors totam
Curiam ad deplorandum adduxit lo: Lucius Epns Sibenicen
Trepes obfequentiffimus auunculo maximis cum lacrimis , &
DiTra:
5*9
Giouanni Lucio fucceTe al Zio nel Vefcouato di Sibcnico, volle per gratitudinechiamarfiStafileo.fecetamparc la fopradctta opera de gratijs .
come fi legge nella dedicatoria , & eflendofi al fuo tempo finita la Catedrale
di Sibencolaconfacrjcomcfilcggcneirincrittione fotto la rolta deltu,
nauata di mezzo fopra la porta principale
loavnes Ludas Stpbiltus Sici off.
Thilippo Bragadino Ciuitatem diligtnter adminifltante. Thanumbotcae ptcquc confccrauit
frili Quart: Ktl: Haij MDL?.
Cpriolano Cippico autor dell'opera De Belle ^ftatito molto lodata dal Sabellico nel trattato De antique Lingue reparation , e da Palladio Fufco nelTopera Defitu ora Itiyrici mor d'eta di 68 anni.
Ahufc Cippico Vefcouo di Famagofta figlio del fopradetto Coriolano.del
quale vede lampata vna bella lettera fcritta a fratelli in condoglienza della mo rte del Padre 1 40j, nel qual'an no mori anch'egli.
Giouanni Cippico fuo fratello fu creato Arciuefcouo di Zaradel 1 504 mo
ri i n Roma: fu tranfportato il fuo cadauere alla patria, e fu epolto nelljL
Chiefa dclla Madonna detta de gl' Angeli in terraierma con laicguente infcrittione
Jo:' Cippieus Cariolani F. qui ob fingutarem virtatem ingenijque
preuantiam Iulio I!.. TontifiMa*. ^rchtepatu Iadrenfedonatut
fuit defunttus , & in patria ex teflamento cadauer eius tra*slatum iloysij Cippici ex fratre nepotis cura hoc requiefcit me*
numento nomini eius laudique pcrenni dicato MDLXXnil
5$o
DeHe Mcmric
di Trau, e releu effo Pietro , che riceu li primi ordini Chiericali in Trau
poi andato in Ongaria f fatto Vefcouo di Vefprimio, e Bao di Dalmatian'
Croatia, eBofna.comefileggenellafuavita fcritta da Giouanni Torneo ,
mor in battaglia del 1520.
Giouanni Statileo prepofito Vrienfc Secretario del Re Lodouico d'Ongaria , dal quale f mandato Ambaf: Venetia per ricercar aiuto contro
Turchideli52i.&AndreaMoreiminelprimo libro dclla fuahiftoria rgiftra l'oratione, che recito in cpllegio; queft' l'ifteffo , che ece riftampare la
vita di S.Gio: fue fpefe, e poi f Vefcouo di Tranfluania, come fcriffi nello
note alia vita del medcfimo Santo , e come fcriue Paulo Giouio lib. 59 fu di
nouo mandato Ambafciatore dal Re Giouanni Sepufio Papa Paulo Terzo,
Venetiani & Francefco Re di Francia.
Tranquillo Andreis nobile Traurino fu Secretario di Giouanni Re d'Ongaria, compofe vari opere latine inproia, & in verfi, vna dclle quali De vita
priuata: Dialogo tra Silla e Cefare , e ftata ftampata, l'altre fi conferuano apprefo li fuoi parenti con l'elegie di Matteo de Andreis
Michel Chiudi nobile Traurino Vefcouo di Menopoli fu prima Vefcouo
di Pulignano, e Gouernator di Roma ; del quale fcriue Abbate Fe rdiando
Vgelio neintala Sacra al Tomo primo n. 35.
Michael Claudius Epifcopus "Polignanen translates ad Eccliam Metropolitana
lulioz.'anno 1 40% die j February cum effet Vtbis Gubernator. F Nuntio
Venetia del medefimo Papa , corne fi legge nella donatione fatta iui li 14
Marzo i s 1 1 Matteo figlip di Giouanni fuo fratello all'hora Studente in Padoua, e poi per la morte di Conftanzo figliolo di Giouanni Sforza ricadendo
alla Sedia Apoftolica la Citt di Pefaro f mandato per Gouernatore, conre_
dal Breue Pontificio, che tr le memorie manufcritte di quella Citt regilrato confia del feguente tete.
Dilcftis filtjs Trioribus communi Ciuitatis noflre Tifauri Iulius P-T. .! Dileftilij Sal. & ^plicam Beneditionem . Ofatores vcftros libenter vidimus , & audiuimMtdeuotionemqiveflramerganos ,&San8amR.omanam Eccltam quAnobis femper fatisperfpeSa fuit locupletiffime oenderunt . Facitis lij dilefti quo
fidles fubditosdeceti&'noftr* fuit femperfpet. Et proinde vos in Domino commendanies ac veftvit commodis paterne confuyere volentes Ven:fratrem Micbaelem
Claudium Epa Monopolitanum "Prelatum noflrum domeflicum iftius Ciuitatis
Gubcrnatoremdeputauimus,exquo,&di8isOratoributnoflrum erga vospaternum amorem vberius inteigetis . Supere/I vt diftum Cubernatorem grato , ac de
bito honore fufcipittis in foltdafidc,deuotioncq;pcrfeuerctis pro ut vos non dubitamus effe fafturos . Datum apud S.Tetrum /b annula Tifcatoris die 1 3 *
gufti 1512 Tontiatus noflri anno nono.
Alii 2 dello fteffo mefe prefe iipoffeffo del Gouerno , e f dalli Cittadini
giurata fedelt alla Sede Apoftolica, come nelle medefime memorie fi legge :
s'immalo, & alli 1 2 Settembre fece teftamento , & all \6 efendo difpera t a la
falute li Cittadini ne diedero auuifo fu Santit,il quale vi mando il Vefco
uo Feretrano , che espit Pefaro il primo giorno <fOttobre , & egli mor li
due dello fteflb mcfe , e ffepelito nella Catedrale dietro ilPcrgamoin quel
uto doue hrt 1 'aleare di S-Scbaftwno .
Trau-
DiTrt,
5 )i
L'l
15 L
Delle Memorie
Di Trau,
5))
centi della pat riafcritte dal Valefw, che quanto alla fklfit actribuitaalSb
gnorStatileodalVrtgcnfeilio, la rifpofta picnamcnte fatisfaceua, dlia.
autle non fapeudofen l'autore , fui auuifato dal Sign.MicheI Antonio Bau
rand Parigino, che il Medico Petit, da me gi conofeiuto in Roma, 1ueffe compofta ; fopra di che, difcorfofi pi volte tri paefani , il Signor Abbate Stefano GradigentilhuomoRagufeocuftode della biblioteca Vatica
na , parendoli vergogna , che daforeftien foifc mtraprefala difefa del frammento, percio inui al Signor Dottor St atileo Ii fopradetti autori ricercandolo , che fi coropiaoeflem lafeiar veder l'originale , promettendoli d intraprender la fua difefa , per mezao dell'Eccellcntiffimo Signor General Anto
nio Priuli l'ottenne .
Capitato il libro in Roma fii fatto vedere gl'amici , e particolarmente
quelli, che pi degl'altri ne dubitauano , eper farlo palefc tutti nel giornalc ottauo de Letterati ftampato del 1668 fu fuccintamente narrato il tatto
nella forma, che qui intiera ho voluto copiare
Oferuatione fatta in Roma full 'originate manuferitto da cuif canato ilfragmen
to di Tetronio ftampato tnVadoua dal Frambotti.
Que o nouo fragmento comparso alia luce in Tadoua nel 1664 fi rifiampo ta
Varigi colle note di Gio: Caio Ttlebomeno nel 1 666 , doue fu riceuuto diuerfamente da i letterati', Gio-Chrifloforo Vagcnfeilio & Hadriano Falefto lo condnnaron per falso, e fopra di ci flamparon due dtfcorfi : Oppofe il primo, efer egli
molto lontano dalla punt , & elegan^a dello tile di Tetronio , bauer molti vocabolt barbari , modi di dire , non latini , alcuni cauati dall idioma Italiano , & altri dalla acra fcnttura,e finalmente non adattarfi le cofe narrateui olla perjonadi
", come ft douerebbero : ejfendo fuo parre la Stira di Tetronio m'ima
gine della diffolutc%zn di qu tfl'Imperatore,introdottoui fotto di Trimalcione .
J Valefio poi pretefe che vi foffero per entro molti (ollecismi, e barbarismi, frafi tolte dalla lingua Francefe,racconti fuor di propofito , & indegni di Tetronio, e
fopra tuno moite parti , che malamente s'accordano con gl'antichi cofiumi: afferendo ancora con quefl'ucofione l'autor della Stira , che babbiamo non efser quel
Tetronio , di cui parla Tcito , md vn'altro che vifse al tempo dell'Imperator Mar
co ^Aurelia .
jttti nella mtdifmaCitt di Tarigi fcrifrroa fimrdcl fragmento ,& in particolarevn cerro fotto di Marino Statileo(acuinc fit afcritta la publicatiotie)b*rifpoflo tutte le oppofttLni fattedxi fudetti autori , moflrando fraialtrr
co)e chi i vocaboli riprouati da cffi i come ftraitagantr , ed impropia fono flati vfati
da gl'antichi autori Latini , e che Tetronio di Marfilia , come afferl il l'altfio ,
m coetneo ad Apuleto, ma pi antico .
Ouefle fono le fcrittmre vfcite alia luce in Tarigijfopra quefl-t materia rnolto a?Jtata,come fatna,djgbuominieruditidiqnellaCitt, egno che fogcttod'alti,fima condtlione ,ne mena cbiaroalmondo per l'eruditione , e Dottruia. di quello cl.\
jiaprfangue, & attioni; volle, che (ene ficefse tn fu prefenyi vna conjjren^i ,
fcntite con applicatione le ragtoni dsll'vna, e deU'altra farte , diede il fuo voto .1 f.i
della fcrittura .
b ono vfette anco due altre feritture, vna in Vpfala di Gio:Schejfero,e l'altra tnlr
pha di Totliafo Reinefio,ntlle quali tutti due danno giudicio fauor del Frammento^
al-
134
Delle Mcmorie
aime no the buena perte di efio fia di Tetronio . Vi fauno note mito endite , dando
i vocaboli flimati barbari interpretation Greca, o Latina .
Lo Schefero nel difeorfo, che prmette alle note, fi come il Reinefio nelfm porta le
ebiettioni chefi poQono fare alframmento colle rifpofte adeguate; dallequalifi raceglie non douerfi riprouar il frammento , perche v'habbinoparole , o [rafe non yfate
da aitri: efjendoche in Cicerone medefimoJe ne trouano che non fi crederebhtrofue,fe in effo non fi leggeffero : ne meno perche le cofe narrateui non corrifpondano i coflumi;poiche la cofa fi finge farfi in Colonia,e non in Roma , e quindiforje
anche auuiene che Tetronio fi feruito di tanti vocaboli Creci .
Ii Chimentellipure bdparlato di queflo frammento nel fuo libro De Honore Bifellij, & affermato, che in molte cofe fia fomigliantiffimo allofiil di Tetroniojbencbe
diffimilein alcun'altre.
Hora perche leuar ognifofpetto,che in queflo affare vi foffeflatafinttoncfommament importaua che fi metteffefotto l'occhio d'huomini eruditi il cdice da cui s'af
ferma canato, accioche poteero fargiudicio dell'antichit jua : fi pofla dime^p
generofit dcU'EcC" Sig. Antonio Triuli Troue ditor General di Dalmatia, il quale
h ottenitto dal Sig.Stattleo,che fi mandae in mano deWEcc.mt Sig.jntonio Grima,
ni umbafeiador Veneto,e fotto fu fedefi confignaffe al Sig.Lorenfp Grimaldi Gentilhuom Bolognefe amico dcltEcc* Sig.Trinli, in cafa del quale bora fi troua efpeflo chiunquelo vol vedere . Contiene queo cdice i verfi di Tbullo , Tropertio ,
Catullo(cheper equiuoco lo fiampatore di Tadoua diffe d'Horatio)e doppo l'efempla
re ateuniframmenti di Tetronio con queflo titolo in carattere roffo.
Tetronif Arbitri Satyrifragmenta ex libro quintodecimo & fextodecimo
Sifono ntate molte lettioni vari non folo dagl'altri Tetronif gi ampati ; m
etiamdio dal frammento di Tadoua, come quefle fra l'altre . T^ello ampato da Gu glielmo Blaeui6z6pagjS.ver.ii fi legge bafiauit me fpiffius & capillos meos &
ip queflo manuferitto fi legge bafiauit fne fpiffius & ex lacrimis in rifum mota_>
defeendentes ab aure capillos meos1 nel frammento di Tadoua fi legge Dil po
des habent laiiatos Iouem Olympum , e nel manuferitto Janatos iyrnpninL.
conforme'nclle fue note emendo dottmente lo Schejfero: di pi Trimalcio ve juina
fempre con l'afpiratione Trimalchio
L'banno veduto molti huomini intelligenti, i quali , hauendolo confiderato , conuengono in darli l'etd, non folo di aoo, di 300 ami , efjendo fra l'altre cofe auer ti
to, che tanto nella qualit della carta, quanto nella forma del carattere omigliantijfimo vn cdice della Biblioteca Vaticana , chefi s per certo effere ferino di u
o del Tetrarca . Con che euidentemente fi moflra , che il Codice di quefloframmen
to fia flato fcrittoverfoitempidelTetrarca,che fiori nel fecolo deemoquarto ; e
%'efclude affatto , che la fcrittura fia flota JuppoHa dal Signor Statileo: Aid che tr
anco ci foffefatto da altri , lo la medefima antichit del Codice (crute ndub tatamente in tempo , che non v'erano huomini atti poter imitare lo flile d -juefl'antore .
Quanto alio Wie di quefloframmento, alcuni eruditi hanno auuertito che in q-.iu
la parte; nella quale parla lofteffo autore , o fia interlocutore ordinario deii'spcr* ,
t.mto le parole, quanto i concetti, fono elegaitijjimi, ne punto infenori da 'Hi , chu
ftteggonoin Tetronio, che va per le mam. Humnente fono difeorfi d' u^ nuinvtli , e ie'.la fecciadelvolgo amicidiTrimalcione quando eu in bafra fci tnta , t 1,
Irmalcome medefimo rapprefentato dalTetronioper efemplare 'vno di ^uellh ht
Di TrAti.
baff priHcipijfono improutfamentc follcuati dalla fartant aflato di riccbfgc
meritate: induccndelo afar dife flefso vnafciocca ofentatiene , la (juale neU'tflefso
attofaffcttar dganta, la gentileza con farcildotto ,cl'erudito,piu che mai
roTgO) eardido lo dimoflra . Lepante aunque, e i modi di dire convenient! quela
forte di perfone dicono quefli eruditi non cfler merauiglia ,fefono barban , & improprij, & i concetti pieni diruflichciga , e lutte leforme del parlare Iontaue dal ge
nio di "Petronioi mentre in queo loo cos) l'argomento > e l'inflitHto dell'autore: come puo raccoglierft dalle poche frafe che ft mettono in bocea di quefle medfftme perfone nellofquarcio de Frammenti chefono ntll'opere prima ampate.
Vno di quefti giornali intu'ai al fopradetto Sign.Baudrand Parigi , accio
che lo moftrale al Valefio , & Vagenfelio ; mi rifpofc ch'il Vagenfeiho non_.
era in Parigi, e ch'il Valefio era reitato confufilnno,prefupponendo egli,che
non ci fofle originale di forte alcana .
Altri gentilhuomini Francefi, che viddero il fragmento, fcriflcro d'hauerlo veduto, e riconofciuto di carattere antico fopr 200 anni , fu copiato tutto quelle fi troua di Petronio nel predetto manufcritto con ogni puntualita,
& il Sig.Abbate Gradi fopradetto form l'Apologia per nome del Sig. StatiIco ; alla quale , non folo rintuzza la poco auiieduta perulanza del Vagenfeilio ; ma anco con belliima maniera fa vedere al Valefio , che l'haucr parlato
con poco rifpetto delli Traurini, non cornfponde all'opere ftampate da lui ,
e dal fuo fratello; e quefta Apologia , infierne con la copia di Petronio , e va
ria lettione collo ftapato in Padoua f da me inuiata in Amfterdam del 1 668
accioche fuffe ftampata corne fegui del 1670 con la mia Jettera & dedicatiqne al Principe
di Cond
, nella
qualc viene
accennato
il fopranarrato
fmarrimcnto
del pl icco,
e fe bene
io haueuo
auuertito
li fratelli
Blacn che facendero
ftampare infierne tutto quello era flato Umpato in Parigi , e Lipfia pro ,
contra il fragmento , accioche in vn volume vi fofle tutt'il feguito , e meglio
potcflc intenderfi l'Apologiaj nondimeno non hanno voluto ftampar altro ,
perche haueuano precedentemente ftampato Petronio intiero cum notis va
riorum, nel quale vi anco il fragmento Traguricnfe con varie note .
Cos la fortuna h fauorito il Signor Dottor Statileo , che da penne tanto
erudite fa ftata intraprefa la fu difefa , & infierne la patria ftata con tal occafione molto perle nampe nominara; douendo fempre profeTare grand'obligo ogni Patriotto al Sig. Abbate Gradi , che con tanta honoreuokzza l)a_,
ifefo la Patria dalle calunnie de maldicen" .
Aggiungero per fine il confeguimento d'vno delli Sigilli antichi delaJ
Communit di Trau, hauuto nel modo feguente ;
II Sig.Pietro Maria Canina Cancelliere di Faenza fu patria , noto per l'opere ftampate , cos nelle matematiche , come anco dcll'antichit della pa
tria, hauendo haunto notifia dell'opera De Reg:Dal:& Cro.-, e ch'io mi tro.
uauo in Roma(come folito delle perfone virtuofc d'efler anco cortefi ) me
lo mando in dono ; onde riceuuto quelo fauore , lo rafrontai con l'imprpnto dell'altro Sigillo antico * che nell'Archiuio di Tra e lo conobbi diff
rente da quello , & anco dall'vfuale , quale hauendo vn S.Marco fopra la Citta, riefce diffrente da ambi doi . La differenza principale tra li doi antichi
confite, ch'in quello fpatio che era la Citt al di fotto , & le lettere che gi
rino
Mem&rk
rano attorao il Sigillo, in quello di Faenza vi fono quelle I tere SCS.
ANES le quali nell'altro non ci fono,rn campo voto; e fe bcne tura ne fo
no d'Ottone, quafi dcJl'iftefla grandczza, S vnibrmi neue figure : eontcnendo ciafcurio la Ctt con la Cometa fopra, & vn Vefcouo nelfa porta ; nondimeno quello di Faenza picupamenteincauato ; onde {'impronto fuoriefcc piu rileuato , che quelli delf altri due, come fi vede nell'impronto , che fi
troua nell'Archiuio di Sibenico , & pende dalla Pergamina > nella quale regirata la Lega fcta li 1 5 Febraro 1 3 3 tr Spalatini , Traurina , e Sibenzani
con il : Nelipitioj mentouata nel c.4.del fib.quarto , e pcxmaggior fodisfattione del Lcttorc fe n'efpone U figura .
INDICE
Bofsoli e balotte
Bosna libero comercio Tr. 24
Cra quellofignifichi car. 522
Bosnefi beretici 23 3 loro eferctlo 2 u /*ggregatione al configlio tentata,
feflano liDalm.3tf
227
Bradant fannoreprefaglie 22 r fi danno
^lmiffa in poter de Venet. 246 del He Onga. 261 .3 $ 2 retti dal D. Hernoye
TuartK.0 33$
e Ragufei $96fi danno Penct 43 5
^ilmiani Corfari i . 140.408. jij
Brebiriefipotenti 1 1 5 loro violence 1 18.
lAltar ella apella nona 488
140
Alterations delgouerno di Dalmatiafotto'l Re Ludou.zjt
HConitaniamici anficht de Tr.tfinimicide Zarar.iig. perche 32
'Andreis T^ic ta amaygato m Battaglia
contra Turchi 364.
'^ppellatioai all Collcgij 'Italia 285
ali'vfo di Croatia. $69
^rbeprefo dalle genti del Re Sigif: 386
vrbitri dcidons le diffcren-e tra Sp.c T.
INDICE
Chiefa cathdrale efu anticbhd 476fuo Corfaro impiccato all*finefire del ValarCimiterio 149 quando fabricate
? i6j
60 fue ntrate 478 adminiflratione det. Corsari Mmiffani vedi Ulmiffani
ta Operara & opere falte 488 rotta Corfari de Bari 348
Corfu ceffo Venen 377
dalle bombarde 448
Chufe dea Cittd vecchia S.Cio:Bat.^o- Corola retta dal D. Heruoye e Ragufei
396 ft rende Venet. 42 1
SS.Doimoe Taclo 491 S.Leone e fuo
fttOJj9l.9l-5. Martina Madonna della Craglieuac da che denomnalo 42
Crefcimiro Rdi Croat.ft riceuera in T. ir
TtaT&. S Wietro.S.Stefano 493
Croati oceupano la Dal: 10. 11 fannoreCfjiefe del BorgcS.Domenico 494
Chiefe del territorio. S. Zorcj de Zefligno
prcfaglicH
dacht fabricator. S.Maria di\spi- Cr de giuramenti 313
D
liano detta Stomona 496. S. Tietro ds
D.4bi]cia
R.di
Eos:
conferma Ii Tritt:
Clobuca^96
352 fa pace col R. Sigis. 357.
Chiefa, e conuento de S.Trancefeofondato
valmat: ft da Venet: 11 occupata da
da Defa Lucio 82
Chiefa de Ss. Cofma e Damiano nel borgo
Ong:iS
DaIm tine leggi 190 lingua anttea 191
diSibenico
lingua volgare 195.197 nelli Statuti pa.
Chgliuc caflello.
role volgari 196.197 parole Slaue
Chliffa in poter de Venet: 245
Slauo volgare 203
bliffani impedifeono la flrada e peretb affcdiatl dalla lega 209 pace 2 10 eftgono Dalmatini foccorrono il R.Carlo diTuglia
325 agitatinelle prime; riuolutioni <ftributo ufannoprigioni alcuni Spal:
Ong.
33 ritornano fotto Sigis: 347 ft
84 patti con Tr:& Cetim%6ft danno al
danno al R.di Bos:e Ladis: 393
ReTuartKo 333 al C.Gio:di Cetina 37$
Dalmiffani vedi ^lmjfani
Chiox^apreja da Gcr.cn. iqriyferau
Datio o tributo della porta 90
Chnexine perche co dette 73
Debitori del commune 443 gratiati 44
Chiudiriceuono Triloque 427
Dcime deVe Vifuc cone fi pagaffcro 453
Cimiterio dea cathdrale 149
Citt maritime fi fottopongono Venet: Denominate ic d \'gi j
Defolatione di Tre: 1 5
IAO
C'ttte maritime di Croatia riputate in Dal. Difference vedi controuerfie
Difference le confini con Spahn col .
308
Domaldo 26.34 ecclefiaice con Sibew.
Comioni al Corte di T. Simon Den ico
64.69 priuate tra Spal: s .83 tra Cit428.430
tadini aggiuftate dal Card. Legato 3 9
Confcatione de beni 7{ieolb IV.4'o
col C.Gio: di Cetina 454
Conftglio dt . nel quale intrauengono
Doge
Orfeolo viene 7*. it
plebeix6i
Conftglio Generale 204 modo di yetare Domaldo . , e fue lualit 26 diffeveare
con T. 34]uo efito infeltcc 36
206 aggregatione tentata 2 .7
Dont
folitt darfi Btroii 304
Confuetudini delli Slaui nelli caflelU e vilDrid,
fue pertinence
Drufmirie
Vittwic fun torr Joue foffeControuerfie vedi DierenTc
Controuerfie rinouate er4 *ibcn: 87
m
\
ControuerfiadiRadofichtermmata 217
REgina Elifabetta madre del . Lud:
Conuento vedi Monafierie
viene d (7% in ong:
Corr.-.do de Torre da Ftrmo Todeft dt T.
190
am'ZZftoi*
Rff
ICE
5)9
S49
INDICE
uerfe opere 488
porta D'tninif qual fofscij
Ordmi fattiinT.psrlaguerra di Chio"^ porta di S.Spir'ro, e Valtre antiche 466
X.4 ?r
4*
Stanicbi> 26 t
Starea quello fignifichi 5 20
StaroftaoStarigi 21 2
Stefano TuartKo R. di Bof. vedi TuartKo
Stefano Dabijcia; redi Dabifcia
Strada de Chli'a falegiata da *Auguflo
ulicamente viene impedita 209
Strade dlit Citt 475
Succeffi de Dal. nel tempo de Romani 7
circa l'anno mille. 10. viuenti li Re
Bela e Stefano. 81. doppo la refa di
T.e
D
Tr.porto di quanta imprtanla 307 rie0*
uero de Genou. 308
Tr f nno patti con Stben.Cetinefi e Cblif.
85
Tr.relegati con riffe priuate 127/vino le.
ga con Spalat. 3? , Siben < Sp.1l.i66.
225 col C.Vaulo d' Ochorui.1 169
Ti.fale inferiore diptczZ> 275
Tr.fedtiione ,nella quai* viene amaTtfatoilTodefi 16
Tr.fi danno Venet. 6f ch: patti 1 7 1
boni effetti indi feguiti 789
Tr.con Siben.pi ilia o Scardona e Alavf
fa 174, in lega con li re. Croati 177,
rottifotto Cbliffi 174ft intercQano con
li Siben&ani con tro Zaratini 2 1 6, riceuono lettere dal Re Cario 216, hanno
controuerfie con Siben.64 . 69
Traurini perche fofjero liprimi darf; .ti
li Ongari 250, depredati da Ven. 1 5o,
abntgiano Lcfina z6i,fi danno al Redi
Bof.tfo,favno pace con Spal. 371 , aggiuano le difference col C.Gw.di Ceti,
na 375./ dannj jl Re Ladis.376
Traurini T^obiti cbiamati dalReLadislauoZara 382 non accettano il . de
Baruti per Conte 387 ritornano in po
ter del R.Stgis.2.97,hanno paura de Ve.
nci.doppolarefa di Siben: 402 , fabrin
cano le mura del Borgo 405 , armano
galre qoS.comincano la fabrica dell'arfenale 41 o.fvo flato debole \,eedouo fiiffidif contre T.'ireti al C.di
Cetina 42 7
Tr. demoltfccno il Caflello di. S. Tiriro di
Vodemorie A
in Trait pele 420
Traurini fanno prigioni ieS:h?;irert ;ti
prouifioni perla guerra 422 , affedia
424, refa tproclami 424, 30, 34, 39
mandano Amb. Venetta , ottengono
Triu. 43 5, perche dimandino l'eletttm
del Conte
,& che non fi fabrichi
caflello 436
Treguafra Ong.e Venet. 250, tra'l Conte
di Cetina & il General Loredano 428
T
TErre maritime di Croatia reptate in
Dal. 398
Territorio di T.9
Tomafina M orefini madre del .Andrea
132
Torri rouinate dalle bombarde 468
Tragnrio efuo fito 1, Fondatione i,Denominatione 6, fuoi fucceffi nel tempo de
Rom.e dclint.dell'Imperio y.fuo ter
ritorio antico 9, Defolatione 1 reflauratiohe 17, faccheggiato da Venen.
2 1 .,/0 Vefeoato q ando inflainto ,
affediato dal B.Mladi.10 155 tut ft rittra il . Beta 41 debole di muro 29%
Trau viene in poter de Venet. 7,91
Traurini ricouerano in Spal. 1 7, h anno
difference con Spal.22.1-j7, rifpondont
vniti con Spal.e Siben.al Re Carlo 1 j f
compongono le reprejaglie con quellt de
Bcfticc 1 3
Traur.rinouano l'antica amicitia con An.
conit. 36 affediano Chlia 209 fanno
pace 210 ottengono libero comercio itu
Bof.224 Ii vengono controuerfi ipjfcoli
di Bojjiglina 2ijbanno reprefaglie con
Brax.\ani 221 , con Zaratini 224, conuengono con Segnani tycotrouerfie col
. Domaldo 34 , perche rhneffe alla
gnitione Regia 40 , .Domaldo muore
m T.i4tControu:con Siben 87, de Blix.no i So, con l'Arciuefcouo di Spal 271.
I69. 370 Lefignani 291
Travrini fuorufeiti ritornai,o 1 59 eflrinfeci 186.189.338. 343 linomiloro 349.
Tr.rotti da S:ben. 1 59
Tr.galera alla prefa di Chio7j.i 3 1 4 altre
galere rmate in altri tempi 322
Tr. hanno guerra con Spal. 44, fconda
guerra 48, battaglia naualetf, caufe
[deliaguerra $6,preginditij de Spalat.6$
Traurine inimicitie de priuati con Spal.
83 terina guerra co i Spal.90 tregua e
fentenz.a 101
Tr.banno controuerfte con S:bcn.8,guerra con /01:110,157
Trcguano VefcQUQ dt T. 66 muore 77
INDICE
544
Tributos dach dlia porta quai foffe e - vefcouato'di T. quando mituito
me pagato 89
vefcouo di Tpnafin doue efiendeffe i
TriloQuo concetto alii Chiudi 427 , ceffo
giurifditione anticmente
TuattKo Rdi Bofs: , e fue machination*
332 occupa Cbliffa,Mmiffay attar e
nio 33 3.40.41 Spal. T.eSibcn: 350,
LefinaeBraia,emuore3ii
tumnito in T.i6%.fenten^a %6j altro tumulto e(ue caufe 3 34, rieorfo Vtneti
340 rifpoa alle cortefie de Venet, 343
tumulto in Spal: 367.68. 69
Turcbi ft fauno fentir in Dal.^zj fanno
feorrerie 459 depredano Ii territory
delie Cittamaritime 460 perdono Chliffa 460 pigliano vari) Caftelii 474
V
VEnetiano Doge riceuuto in Dal. 1 1
VeneufaccheggianoT.i.n.ofta / cor/o degl'Mmifiani 1 29 r/ono le Cittd maritime e le caufe 140, con
quanta riguardo concedono le reprefaglie \4uf0spettan0 de Dalm.24^,banno guerra con Gcnou.246, pigliano iru
protettione MmiQ'a , Cbltffa , e Scard.
246. rompono U Genou. 246, 301,fono
rotti da loro 3 1 3.446, fanno pace 327.
447
venet: banno guerra con Ongari 247 tregua 250, pac 254. 323, procurano ritenerfi Ragufi 263 recuperano Scardona per il R.Stgis. 341 ottengono la cef.
fione di Corfu dal R. Ladis. 377 comprano Zara e la Dal: 390 affediano Siben.e lo conjcguijcono 400, 401,riceuo at caro 42 7 Tra e spal.qz, prendono a Turcbi Cbltffa 460
ventm a fpciale 447
IL
FINE.
lOA NNIS
L V I I
Infcriptiones Dalmticas .
Notas ad Memorialc Pauli de Paulo.
Notas ad Palladium Fufcum .
Addenda, vel corrigenda in Opere de Regno Dalmatian
& Croatia .
Varia; Legiones Chronici Vngarici manufcripti
cum editis.
M.DC.LXXIII.
pis Stephani Curtij .
PERMISSE, ET PRIVILEGIO,
INSCRIPTIONES
DALMATICS.
loannes Lucius Ledori.
|N opere De Regno Dalmatiae , & Croatia: aliquas infcriptiones Ro
manas interfrai , rejiquasauteminmeoperismc poiturumpromifi libro primo capice quinto, qua: ex feinata editione ommifsx
fuerunt i has nunc exhibeo tali ordine .
Primo. Gruterianas omnes , quz quocunque modo ad Dalmatiam per*-1*
nent , exfcfipf > quacque corrigenda:, vel fupplenda: erant figoi6**"!" Secundo. Salonhanas,qtia:inmanufcriptocodv Vaticana: Bibliotheex num. 5349 reperiuntur , Marco Marulo *' Spalateni collecta: , vel
x ipis lapidibus , aut tabulis ab ipfomet -^^P" "Mut .
Tertio, cas, qua: extant in fche^ antiquis, qua: apud me funt , & olimSalonis repertac fuerunt.
Quarto, qua: in manuicripto itidcm antique D.Valerij Ponte Archidiaconi ladren.
Quinto, qua? in colledaneis quondam D.Simeonis Glinbauaz I. V. D. Paimladren:
& antiquitatu Oalmaticarum indagatons diligemiffimi.
tntij J
. item qi'- in colleoaneis D.D Francifci Diphnici I.V.D & Caroli
Vcrancij Patrir^rum Sibenicen.
Sptimo, qua: a me^xfcripta: fuerunt ex ipiis lapidibus , vel tabulisj.
Gitano, quas diueris alijs accepi .
Occafionem Grnterianas Infcriptioncs in dubinm reuocandi ciedirtaiirentius Pignorius vir fummus , quo cum , mihi ftudiornm cania Patauij comm -jranti, non vulgaris interceffic amicitia ,|qui infignem infcriptionem olim
Sa-
Salonis repertam, & Patauium translatam, fed mutilam, & a Rhamnufio fupplctam , ac in pariete fornicis prope pontem Sandi Benedict! publie expofitam in opere titulo Symbolicarum Epiftolaruru impreflo, Epiftola xxx fignificat quantis mendis fcateat apud Gruterum, aliofqueuudores; ipfamque, prout mine ceniitur, diuerfis caraderibus, vcterc a noua diftinda , exhibet , cumque hanc eandcm inter alias Salonicanas inlcriptiones fupradidi
Codicis Vaticani Marco Manilo colledas exiftentem , eofdem errores cura
Rhamnufiano fupplemento habere deprehendcdm, extentque apud me fchedx aliquot infcriptionum Salonitanarum ; inter quas ha:c quoque reperitur ,
quam ex codtm lapide adhuc integro ante Maruli tmpora , & antequam ex
Salpnarum ruderibus in Italiam tranfportaretur exfcriptara ex eo cognoui ,
quia & crroribus Rhamnufiani fupplementi a Pignorio corredis> caret, fculEtorisqueerroremlHFRA pro.INFRA habeat,& in fine linex quinta: vera LEGIB..& REGIONI. mutila, integra habeat: quamquam cum antiquo lapide Pignorij in omnibus non conueniat . Ideo omnes tres fimul expofui, cilicctGruterianam pagina 23 num. 12, Pignon;, & mearum fchedarum, vt carimidem collatio fieri poffit .
Apud eun dem Gruteruinpag: 57^ num i , qua: Aquileix reperta afferitr,
Salonisrepertafuit, & in margine correda ,& fnppleta eftexipiis labulis
xneis , qux olim in Mufeo Antonij Verar.cij patrici; Sibenicen: & Archiepifcopi Strigonien: , deinde Faufti Epifcopi Chanadien. ciufdem exfratrenes, mine autemin Bibliothcca Emincntiifimi Cardinalis Francifci BarbeInfcriptio vero &,70 num<5i itjem correaa in marine , & fuppkta
exlchedismeb,qua:cun, ,,rciMaruli ,1? omnibus , quamque ipfe Marulus ,. tabulis z,, v exfcripftic tcllatur; qua: nupcr Florent iam
translata: fernnt , & m Mufeo En,.. ,,/lflimj Lcopoldi Crinalis Mcdicei
repenuntur .
!
nCS aute?,fS;84 num.6, 7, 8, quas Geros vno lapideotiltcnt.tres diltindi lapides, vno tarnen in parie infera , difparis
inter k magmtudinis, medmsque maior cztcris ambobus eft ; m cuius niar-me mfenori fculptimi eft nomen Redoris Veneti,qui lapidem ibi reponcre
Infcriptio autcm (iuerfa magnitudine hteia.-^tn hoc modo fe habet
M. VALARESSVS. S. HIADERTINiE
ECGPONT.HAS.AEDES.RESTAVRARE
ET. ORNARE.CVRAVIT
" "~
Tab: II
Tofis
CAESRE.AVG.FDOM1TIANO.CNPEDIO.CASTO.CS.
MAX.
TR.
-.
-.
vi
COS.
DESIG.
mf
DESCRIPTVM.ETRECOGNITVM.EXTABVLA.
TAS.
IQSESSENT.
V.IDA.TCA EVLTISBIES.
ERIS.
EPORSVMT.ECIRV1ITSAQTEVME. QVEST.
BASSO
.QV
rSENA
ET.VICENA.STIPENDIA,
ACM.
S.TVNGHABVIS ENT.CVM
IMP.
VESPONT.
CAESAR.
PASIANVS.AVG.
DEDIT
T.CONVBIVM.CVM.VXORIBVS.
CLAS E.RAVEN ATfcSVBEX.LVCIL O. AVT.PLVRA.MERV NT.E SVNT.DE DVCTI.
INNO.
.PAN ONIAM.QVORVM.
VERVNT.IN.'
VMILITA
ETERANIS.QVI
MINALIB.
.SVBSCRIPTA5VNT.!PSI .
CARAM.
GAD.
EADE.
NPTIST.IOVLIAEO.
SINGVLIS
TAXAT.
SINGVLAS.NO .APRIL.
CVM.lIS.QVAS.POSTEA.DVXIS ENT.DVM.
f
FORAS.PODI .SIN STERIO E.TAB.
platocrF.
ein.tvernieotnIi.
EAFIXA.
SETN.REOAM.EQ.VINA.E.
PAG
ff,
LOC.
XXXXIHI
AMEZEIO.
f
CiiQ
es-*
M.u
HtH
>
Vi
><5
s
Crtterus' pag: 23. . Lex dedication!* loui Opt
LAELIO.CAESARE. IMP.P.COELIO
VII
1DVS
*~
Imp
P.
Cacl i
VII. Idas
Cn. D omit iu s Valens II .vir I.D. pn
Legem dixie in ea verba qua; in in
I uppiter optime maxime quandoque tibiho
Ollis que region ib s dabo dedica b oque quas hic he
S i quis hic hoftia f r u m faxit quod magmentum ne
Leges huic a ra: e a e d e m funt quae arae Diana fu n ;
Sicuti dixi hanc tibi aram I uppiter optime Maxime
Weis deenrionibus Colonis Incolis Colonia:Mart i azi
ex meis fckt
L. AELIO. AESARE.I.P.COELI0.
VIL IDVS.
C.DOMITI VS.VALENS.il. VIR.I.D PR
LEGEM.DIXIT.IN E A .VERBA.
VP1IER. OPTIME, MAXIMO. QVANDOQVE TIBI. HODIE. HANC
VS.OLLISQVE. REGIONIBVS. DABO. DEDICABQ >VE. tv/AS. HIC. HODIE.
T.SI. QVIS.HIC. HOSTIA SACRVM. FAXIT. QVD- MAGMEN. NECPRO
- LEGF.S.HVIC. ARAE. hADEM SVNTO. QVAH- ARAE. DIANAE. SVNT.IN;
BVS. SICVTI- DIXI. HANC. TIBI. ARAM. IVPITER. OPTIME MAXIME.W
VE. MEIS, DECVRION1BVS. COLONI3. INCOLIS. COLONIAE, MARClAbi
. , 14 1- tiltil
. 1 " / lu'l
cDEDlCObyE.VT.
SIS.VOLENS
PROPITIVS.
MlHlCXJjJJiGIbQ.'
A
1 SALONAE. CONIVGIBVS, UBERJSQVE. NOSTRIS.
,i
lo
rut:pag:tfi.n.x.
^tqitileU
SALONIS
MAXIMI
*IA
T. IVLIRVFI
P.VIBI. MIMI
T.FANI CELERIS
CMARCIPROCVLI
P.CAETENNi.CLEM
*LADESTIN.*DIC.
ENTIS. SALON
TI. RISINITAM*
CENTIS LADEST
DEC
DEC
TAN
IAD
*4Ful*oLitfus
eruti
II
Crut: p4g.J74 . 5
Sahna iua tabula anta bng vi!
IMP. CAESAR.DIVI.VESPASIANI F.DOMITIA.
NVS.AVGVSTVS.GERMANICVS.PONTIFEX MAXI.
MVS.TRIBVNiC.FOTESTAT.XII IMP XXII.COS.XVI.
CENSOR.PERPETVVS. PP.
PEDITIBVSXT.EQVITIBVS.3VI.MILITANT.IN.COHO.
RTE. n.ALPINORVM.ET.IN.Vin. VOLVNTARIORVM :
CIVIVM.ROMANORVM.QVI.PEREGRINAE. CONDICIC
NIS.PROBATI.ERANT.ET SVNT N DELMATIA.SVB.O. PO* N.
PONIO RVFO.QVI QVINA.ET.VICENA.STIPENDIA
AVT PLVRA.MERVERVNT.ITEM DIMISSO HO.
NESTA MISSIONE EMERITIS STIPENDHS.
VORVM NOMINA SVBSCRIPTA SVNT. IPSIS.
BERIS.POSTERISQVEXORVM.avITATEM
*M
tabula
DEDITJET. CON*NVBIVM.CVM.VXORIBVS
QVAS.TVNC HABVISSENTCVM.EST. CIVI.
TAS.IIS.DATA.AVT.SI QVI. CAELIBES.ESSENT. CVM.
IIS. OVAS. POSTEA. D VXISSENT. DVMTAXAT .
SINGVLl. SI. GVLAS. AD. 1IL IDVS. IVLIAS .
M LOLLIO.PAVLNO.VALERIO ASIATICO.SATVRNINO .
.ANTIO.IVLIO. QVADRATO. COS.
COHORT.ffi:ALPINORVM.CVl,PRAE. 1ST. ST
C.VIBIVS. MXIMVS.
raDITI
V ENETODITI. E. DAVERS.
ET.MADENAE. P IARENTIS FILIAE. VXORL EIVS E/EHMV4T.
ET. Q, GAIO. F.EIVS.
descriPtvmet.recognitvmex. TABVLA.
aenea qvae.fixa.est romae in. mvro.
post.templvm.d:vi.avg.ad mineryam.
CONVB
SlNG. A.D.
PRAES T
tircM c
*VEN t
* PLA.
ET.GA
inpoicall tabula
A.VOLVMNI
QJDRFI
CN.EGNATI
SEX.MANLI
L.PVLLI
P.ATINI
L.PVLLI
Fuluio Lippus
EXPECTATI
CVPITI
VITALIS
CINNAMI
SPERATI
AMERIMN
VERD "ECVNi
* "EREC- :
Il
ex fcbedis mets antiquis
Tab.
Tah-.ll
DEDIT. ET CON VBIVM. CVM. VXORIBVS.
QVAS.TVNC.HABVISSENT.CVM.EST.CIVI.
TAS. lIs.DATA.A VT.SI.QVI.C AELIBES ESSENT. CVM.
I IS.QVAS.POSTEA.DVXISSENT. DVMTAXAT.
SINCVLI.SINGVLAS. A.D.III. IdVS. IVLIAS.
M.LOLLIO.PAVLINO. V ALE RIO. ASI ATICO.SATVRNINO
CANTIO. IVLIO. QVADRATO. COS.
COHORT - ALPINORVM. CVI. PRAEST.
. VIBIVS. MAXIMVS.
PEDITI
VENETO. DITf. F. DAVERS.
ET MADENAE.PLARENTIS.FILIAE.VXORI.EIVS.DERMVST,
LT. GAIO.
F.
EIVS
DESCRIPTVMET.RECOGNITVMEX.TABVLA.
AENEA. QVAE. FIXA. EST, ROMAE.
DATAC.VAM.TESTI.CQIVI.TALSIJ.S
ET.MADEN .PLARENTISFUAE.VXORI.ETVS.DERMVST
MILPEIDlTIBAVSN.fTcI.rNQyCiTOIBVS.Qvi
MA.
PNOVSN.ATVGISFTVES.XGFR.MANICVS.
IMP.XXII.
XIMVS.TRlBVNICPOT.ESTA -xI
DOMITIA
IMP.CAS R.DIV.VESPASIANLF
ERANT.
PROBATI
PER GRINAECONDIC ONIS
EXTD.ERTSEACBORGVINLPAT,VMM AAVG.
DD1VI.
-TPOST.
MEIMNPELRVAxM.
AIN.MVRO.
EN A.QVAEFIXA.ET.ROMAE.
SCIATICO
AMLOTLVIO.RPAVNL1IO.VNALERIO.
EORVM*
PSVONST.7IEPSRIS.LQlBVERI.S
DVX1S.
CVBME.SI.ES.SQEVANST.
POSTEA.
REVNAF.OS.TQlPVFIN.DlQAV.INA
POMPOMO.
ETSVNT.IN.DELMATIA.SVB.IQCETN..
VALPINOR
V
iHORTE,
T .mVOLVN.CiVlTARIORVM
DIM1SSO.
M
E
R
A
V
E
R
T
V
N
.
T
P
.
1
L
T
V
E
M
R
.
A
M.ROMANORVM.QVI
STIPES.
MIS5IOV.
EMHONESTA.
ER1TIS.
|
CVM.
CIV TA EM.DE 1T.ET.CON
VBIVM.
SSING
VU.
IENGT.VDLVAMTSA.XAT
2.
ATVNC.
QVAS.
H
BVXIOSRIEBNVTS.
SNOMINA
QVORVM
VDITS.
BSCRI.PTA
PRAEST.
ALCOHORT,
PINniORVM.CVI.
MAXIMVS.
C.VIBIVS.
COS.
IVCANTIO.
LIO.QVADRATO.
P.
P.
WS
PERPET
CENSOR
Xvl
COS.
EIVS.
GAIO.
F.
ET.
IVLIAS.
IDVS
Ill
A.D.
DAVERS.
F.
DITI.
VENETOPEDITI
u,5
j
s-j
f-*
H
>-1<- <
-a
F*
AVGV
STA
IVNONI AVGVSTA
APVLEIA.M.FIL
QVINTA SVO. ET
L.TVLPILIO BRONCHI
BROCCHI
LICINI ANI. FILII. NOMINE.
TEST. PON. IVS.
NOMINE
ex Tetro Martyre.
CEGNATIVS.
SECO*NDVS.
. ARA.
XVrVA
*H.
MINERVA
LIBES.
SECVNDVS
ARA.
MINERVA
ex piano
QASISIENO. QF.
IMP. CAESAR D. F. AVG.
ISIDI SERAPIDI LIBER
TRo- AGRIPPiE
PARENS. COLONIAE MVRVM. LIBERAE.VOTO.
AED. . VIRO.
ET TVRRIS. DEDIT.
SVSCEPTOPRO. SALVTE
PONTIFICI .
SCAPVLAE.FILI SVI.
EX. AERE.CONLATO t.Itlits.otatts.tvkiu5.tittitati P.QVINCTIVS. PARIS
DECVRIONIS. LEP*IEFS.Cotmta$.Impin$a.ta.uititvit.
S. LM.
E * PIEPS.
5
paf,ib%X6
lauruminDalmatia infertum boiitin
pilotempli
PRO.SALVTE.DOM.
N.IMP.L.SEPT. SEVERI.
AVG.TOTIVSQVE. DOMVS
EIVS. AVFANISTMAT.
RONISET. MATRIBVS,
PANNONIORVM.ET.
DALMATIARVM....
VICTORIAE
AVGG:NN
ET. LEG I
ADI. P. F
ANTONIANAE
P.MARCIVS. P.F.
SEXTIANVS
EPHESO
P. P. D. D.
altero latere
exJParadiM
DEDICANTE.
EGNATIO
VICTORE
LVG. AVGG
PR. PR.
ET.
CL.
PISONE. I
LEGATO. LEG.
V.. IDVS.IVNlAc:
APRO ET. MAX.
COSS
ex apiano & Sebeis Bongarsij,ac Clusij
p4g.114.iM
Elenbnrgi ad mare Hibernicum
in Cumbria apnd l.Sinhoufmm
*~~a, * A
AVONIVS
Thedis
mis
MILLIARIAE
POSTHVMIVS.ACILIANVS.
PRAEF. . I.DELMATAR.
Camdems Gmtero
M-
l6
pag.x
In Croatia
DIVO. AVG
SACR.
L.QVINTILIVSC.F
GALL VS.
TESTAMENT O.PONI
IVSST.
tX Lazio
p.tf-j.n.q ZalatnaTranfiluani
P. CELSENIO CONSTANTl .
DEC COL DELMATIAE
CL AEQVO. ITEM DEC COL.
DAC. V.A. XXX. M. ORELLIVS.
ADIYTOR. II VIR.COL.DACL
H. T.. V. P.
* Spaleti
C.CLODIVS. FELIX
iffiil. VIR AVG
V. F. SiBI. ET.
CLODIAE. PRIMIGENAE
FILIAE
I'oSTERISiiVH. 5VI*
Gruterus ex Frfinianis
p. 196 n.primo
repertum in lllyrica Epidauro ad Sar.
di mantis radices probe Jacellum D.
Thorn* anno iS47jvw & fragmen
tant caput q; ftatua reperitur
p4911.8
In Liburnia lapis , cuius partem intelligo , partem ne Oedipus quidem foluerit
M. SEXTIO. VETTONANO. AED.
M.AEL. CET. AN. LXX. ET.
VINDAE TERTI F.CON.AN.L.
P.AELIO. MARTIANO. F, MEL.
IIII.PRAE.ANN.XX.STIP. ET.
AVVjE.MAXIMI F.CoMMV.N.LXXX.
M.S.SEXT.QVESTORO.AEL.CET.N L.E.
POTITA.C.ROTI1 E.MS.S.MVG. VE.
X.:E. H. G. N. XL VII
T. S. S. II 4 III. AAA. EM.
E.SEX. SAMINO.MI.L. N.5EV. N. XXV.
ex apiano
P. CORNELIO
DOLABELLAE . COS.
V VIRO. EPVLON.
SODALI. TITIENSL
LEG.PROPR.DIVI. AVGVSTL
ET.TI. CAESARIS. AVGVSTI.
CIVITATIS SVPERIORIS.
PROVINCIAE. HILLYRICI
0:491.11.6
Tatauij apud Mexandrum Btffanum fragmentum
CVRATORIS
ILL YRICI
e Smetio
p.400 n.9 ladera in Dalmatia in exterioriparte templi S.Chryfogoni
t Scardeonio
Q DELIVS Q.F.
F VSCVS
VTVIR. AVG.V.F
SIBI.ET. SY1S.
In Fr. P. xi. In Acr. P. xx.
ex Martyre bilonco, & pipiana
b
pag.
.1
6:536.1.1
ladera iuxta..Undream
M. AVRELIVS.MARIVS.
SELEVCVS .
VET.ET.OPT.
AELIAE.CLAVDIAE.
CONIVGI.
INCOMPARABILI.
ET. S1BI.
VIV.POSVIT.
ex piano
:6?..6
ladera
pag-^n.ij Saln
p.-568.. 3 lader* in.S.^gatha maioris
. LVETVRIVS FLORVS.
VETERAN VS. SCRIBA.
NA. DALMATA
V IX.ANN.LV.
POS VIT.
T.VETVRIVS.
PANNONIVS.
LIBERT VS.
PATRONO. . M. G.
1N.FRONTE.PED.X.
1N.AGRO.PED. VIH.
ex apiano
D.
M.
C. MANII. MONIMIANI .
VIX. AN.XV.D.XVII
SEXTARIA. PRIMITIVA .
MATER .
FILIO. PIISSIMO.
AVIDIAE. T L. NGENVAE.
MATRI. ETCAECILIAE. CF. TERTVLE.
SORORI .
AVIDIA. CF.LVCVLLA.
POSVIT,
ex apiano
ladra
POMPONIA. SYNTYCHE.
SIBI. ET.
POMPONIO. FILIO.
SVO.
ex apiano
f 706
19
p-fo6.n. 1 2 ladra ad DJob.Eiia*g.
SERGIA. OLYMPIAS.
SIR!. ET.
L.SERGIO.RVGO. F. ET.
L.CALTILIO. TESPIO.
H.M.H N.S.
ex & Burcbelate
pag: 706 w.i 4 Salon*
CSEVIO. TERTIO.
. SE VIO. TEMPESTIVO.
FILIO.
CELANDVS .
ex ^Apiano
p:yz i. . 7
ladera
DIS . MANIBVS
T. VENNONI. FELICIANO .
T.VENNONIVS
FELIX .
FILIO. CARISSIMO.
ex apiano
p.717. .4
In [copulo Corcyra nigra prope
Francifcanos
AN.
XXV
txj j
ladra
AVRELIAE.MATERIANAE.
CONIVGI. INCOMP.
QV^.VIXIT. AN. MECVM.
XXII. SINE. VLLA.
QVERELA
AVREL. LIBERAL. MARIT.
ex Apiano
1
pag-'j^.n.'j In Dalmatic vrbe Tragario ade D. lob. Baptifta
CBENNIVS
C^SIAE.OPTATAE
VXORI. SVAE
FECIT. NON.LVBENS.
SED. F AT VM.
FECIT.
ex Cyr. Encomian Fonteius
.768...
D
M
S
VRSINVS . ETF.VrVCHIA.PARENTES.
INFELICES . VRMNO.
i ILIO. PIENTISSIMO.
ladera
Salona
P. CENTENIVS.VRSIO.
MARTIAE. VENERIAE .
CONIVGI. ET
CENTEN riNlO.VRSlN'^.
F. P. I.
ex apiano
2-0
p . 789. . j
/fcr d S.Seuerum
HERENNIAE . SECVNDINAE.
CON. .
AVRELIVS. SABINVS.
. .
ex apiano
p.Stf. .8.
In Croatia
D
M
TVTVLA. CRISPA.
L. GV.F. SIBI. ET.
OBILO.L. V.ST. LIB.
MARITO.
e LaTjo
p. 886.. 1 2 in puteo quodam\ Dalmati*
MEMORIAE. DIDIAE
HIL ARAE
DIDIA. HERMIONE
SOROR I. DVLCISS1.
M AE . POSVIT.
QVAE.VIXIT-ANNIS. XXVIIII
DIES. YII II
ex ^Apiano
.^..
Salon*
D M.T. ATTIAE
LAEMOTINAE
DEF.ANN.XXIII
GAETENNIA. AMVLINA
. . M
ex pipiana
L. ROSCIVS. IPSE
R. GENIALIS. E. S.
ex ^Apiano
.888.. lader
SERGIA. OLYMPIAS
SIBI. ET
L. SERGIO. RVFO
ET
L.CALTILIO.TESPIO
H. M. H. N.S.
ex apiano
. 5 18. .18 lader* in Sanfti
Cbryfogoni
C.MODIVS. C.F
PVB
VERONA
P. VJB
1
p.91 5. M.3
Salon
CALENIO. P. FIL
ET. PATRONO
CALENIVS. DEMETRIVS
E T
CALENIVS. PRiMVS.
E T
CALENIA. FVSCA
B. M.
AMI.CI. OPTIM. AVETE
ET. AVETE
FELIX. LAPIS
ex apiana
p.pS.n.j.
in Liburnia
TV. TVIA
CRISPAE. L. G
V.F. SIBI. ET
OBILO. LVSIT. LIB.
MARITO. N. LX.
ex Apiano
pa%.
.1038..2 Spalatioppido Dalmatix tertio lapide minis Salon*
a
a. VALENTINV
VARIVS.VALENTINI ANVS.ET.FL A VIA.LICIN.
b. liceatina
. CVRANO
TINA.I VLIO.CVRAN.ET.VERIAE FLAVIAE.SALO. d. filiis
d
e
c. VIX III. A.
NIAE.FILIS.INFELICISSIMIS.QVI.VIX. -.-IV
f
f. ANNOS XXVIII
LIVS.ANNIs, o XXVI1I.MESES.1I.ET.SALONIA. ANV MNSS
NOS.XVI.MESES.VIII.PARENTES. INFELICISSIMI h piLns
FILIS.CARIS. POSVERVNT
Knibbitis Grutero
conigc ex fchedis me
vc M . n. 16
4
^ ladera ad D.onati
.1052..9. Salon
HELVIA VENERIA
V.F. SIB .ET.
vide ntegra m_j
ratera humo ubccg-ur inter co'ledtancaGliubauaz
t Knibbianis Cnaerins
n.25
p.io^i.n.5. Salons
M
CLEOPATRAE FILIAE
DVLCISSIMAE
QVAE.VIXIT AN.I.M.IIII
DrIIIi
PONTIANVS ET.TEGILLA
IN.
FLFIDETIVS EX.COMITIBVS.
HIC.DEPOSITVS.EST.
VIX.ANN.XX.
ex ripian
ex piano
ex
D
M
PANES. F1LAE. INFEL1CJSSIME
T. T. T. R
AF
D
M
CVALEPIO.PROTATI.VALERIA. MAR.
TA. PATRONO .
. M.
D
M
. V. CALISTO. V. GEMELLINA. CON.
IVGI
B M.
D . M.
FERME. SOTERIDI. ANN. XXXI
EXvPtRATvS. COIVGI
CEBJ
CEUENIVS. CESIAE.SVE
PTATE. NON. LVBENS.
POECIT. SED. FATVM.
FOECIT
10
11
I2
13
___ __
14
15
16
__
'
D
M
PANES. FILIAE INFELICISSIMAE
T, T, A. F.
fupra prima ft
D
M
CASSIO. MINERBINO DEF. ANN. XLVIL
AEL SVPERA. CONiVX. MAR ITO. INCOM P.
ARABIE I. CVM. QVO. VIXIT. A N N. X X V 1 1. B. M.
ET. SIBI
fupra Gruter- pag- 39. ft. 3
D
M
DIS
DIS
SVRIS
CALBVICVS. CL, RESTV.TVS
io
D.
M
ATAIA. MARCI A. M ARCELL AE
FIL. DEP. ANN. VIlI
Il
D
M
RAECIAE. MARCIAE. APLIVS. KARVS'
MARITVS. P.
I*
13
14
D
M
L. CORNELIO. L. F. BEATISSIMO. QVI.VIX
PL. M. ANN XXIX FVIT. ORDINIS MILT.
. THABVIT. v- SPOL. x- CORON. CIV.
1- A- CLASSE. ROMAN. CVM. EORVM NOTA.
INTERFECTVS. PERIIT. E T. A. SOCIIS. CONCL.
AMATVS. ES T. S. C. EX. AERARIO. CIVI. NOBI.
LISSIMO. ET. B. M. 1, IDS. IVLIAS.
15
16
17
18
19
to
M
Q, RAONIVS. DIODORVS. EX. VOTO. POS.
VT. LIBES. MERITO. T IDVS. MAIAS.
PRONIANO. ET. BRADVA. COSS.
A. TER, PANTERA
AGO. FECIT-
DSP
FEL. VR. . TE. CI. QL. SEVAB
INI. INT. AN. XX. S.C. DEC. B.M. ST. P.
- ;
ibidem
marco. lo;llio. m. f. patrono.
ANN. II. D.II1L H.S. CALLISTVS.
ibidem
ibidem
M. CVRIATIO. CLEMEN
CVRIATIVS. VITALIS.
PATRONO. SIBIQVE. ET. SVIS i
TVRPILIAE M F. MADICON1V5.
V. F.
ibidem
ibidem
D
M
P.VETIOMARITIMO.P.F.
ANNIA
ibidem
It
tbidem
14 P. SILL'IO. P. F. PRCO|S.
PATRON.
D. D.
ibidem
IANO. AVG. SAC RVM.
CiNirs.GiHuus. Pro. Saktts.
ORDINIS. SVI ET. CIVIVM.
S V O R V M . SIMVLACRVM .
TI. REFORMAVIT. ADQVE
OPTIMO.
in eodem agro
A
Q. F.
SIBI. ET. F. RVFO. F
- C.F.VE..AE.
.... OCERO.
.... CVNDAE.
SECV{NDAE.
17
DIVO.
AVG.
SACR.
L.QVINCIIVS CF. GALLVS.
TESTAMENTO.
PONI.
IVSSIT.
[Tngnrij
iS
ibidei/t
19
,$
lo
ibidem
ai
D . M . S.
ANNEA. AN. F. VICTORINAE. PIETATIS.
IN COMP AR A BILIS. VIXIT. A NN OS. XX.
M. I. DIES. XV. IVLIVS. VICTOR.
ET. ANNEA. SVRA. PARENTIS.
INFELICISSIMI.
In agro Vonenfi
D. M. S.
IMMEMORIA. TVLI. FRONTONI.
QVI. TVLIT. ANNOS XXXXVIL
SEC VN DIN A. CONIVGI.
B. M. M.
ex
FERESI A- D. L.
NE RIS. V. F. SIBI.'
ET. SEMPRONIO.
CORINTHIO. VIRO, SVO.
LOCO. SIBI. DATO. A.
SEMPRONIA. TERTVLLA.
VIVA
D
M
FLAVIAE. MYRTALAE;
M A R I V S. PHOEBVS.
CONIVGT. BENEMERENTI.
VIVOS. FECIT.
FRESIAE. . F. TERTVLLAE.
ANN.XXIIII
Q. FERESIO. Q^L. SPICVLO. AVG.
VIPSANIA. M. F. SILANA. F
FILIAE. VIRO. ET. SIBI.
MEVIAE. FELICVLAE.
ANNORVM. XII
M. CATON. VARO
DEC ORNAMENT.
HONORATO.
MEVIA. ARCAS.
FECIT. F I L I AE.
VIRO. ET. SIBI.
ARRENVS. . F.
TRO. MAXIMVS. AED.
HONORAT. AB RDI Ni:.
I A E S T I N I . O L I E N. I V N.
S AT VA. PEDES TRI. T. F. I.
AKBITRATV. ET. CVRA. PHLLVI.
COIUNil. ET. CARREN. DJONYSI.
M. TI-
M. TITIO. M.
SERM ARINO.
DECVRI.
TESTAMEN.
io
MARIAE. Q. F
PAVLLAE
D. D.
inccclefiS. Dmmici
L. GEMINIO.
C. F. T R O.
MONTANO.
PRAEFEC. H(JISABASTENORVM.
P.AVFIDIVS POSTIMVS
AMICO.
ZI
D
M
TETTENIO.EVANGELO.CONIVGI
CARISSIMO. STRATONIA
ET. 1. VIVA. POSVT.
apud S. Saluatorem
P. MVNNIO.
QVTETO. PATOL.
EX TEST C.MVNNI
Q V I E. FIL
L.POMPON. PVDENS
GELLIVS.LIB.CRESI.-I LIBERTABVSQVEiVIS.POSTr
IN. F. P. XV.
z6
In columna Eccl: . V. ciats
1}
QVINTILIVS. OPTATVS.
IT VIR VIVVS.FECIT.SIBI. ET.
QVINCTIL1AE ARBVSCVLAE.
MATRI ET.NVMI.PIAE PVSILLAE.
LA1VM. EDES XX
lONGVM.AB VNDA.'AD.
MACER1AM.
18
IMP. CAES.
M.CLAVDIO.
TACITO. P.P.
INVICTO.
AVG. N.
ICO.SEPTVMl F FRATRI.
SVO.RAVONIA MAXIMA.
ANNORVM XXXII.
CORNELIA I'.FIL SECVNDA
ANNORVM XIIV.F.SIBI.ET.SVIS
19
in domo Boccarea
TI.CiESAR.DIVI. avg.f.
AVGVST IMP PONTIF. MAX.
TRIB l'()TEST.5(.COS.i^
LEG. IX. LEG XI.
PCORNELIO. DOLABELLA.
LLG PRO. PR.
ie
in templo D. Donati
17
C. AI I VS
SP I.C. L
V.h 1..
IN. FR.
IX. GR.
D N. IVLIANO.
VICTOR F.AC.TRI.
VMPHATORITOTI.
VSQVE.ORBIS.AVG.
BONO.REIP.O.
In 1 lArchiepifcop:
M.V. CORNELIVS. HIERO.
VF. SIBI. ET.
20 CORNELIAE HEROIDI.
VXORI CARISSIMAE.ET.
M. Cornelio . Carponi. Goliario.
ET. M. CORNELIO. CARPO.
IVRIS.STVDIOSO.
LIBERTIS. LIBERTABVSQVE .
*7
in exteriori parte muri Ciuittttis prope
D. Francifci
it
2?
G E M I N I O.
F. T R O.
MONTANO.
E.
F:
H I.
SEBASTENORVM.
F. AVFIDIVS . POSTIVS .
A L.
II.
CO.
24
D . M.
V b L I I E.
MAXIME.
M A X I M I N V S.
M I N AE. b S E.
E N T I S S I M AE.
S. V I X. A N.
XVI. M. VI.
propc
HELVIA. VENERA.
V.F. SIBI. ET.
O^. PETRONIO. CAPITONI.
VIRO. S VO. ET.
QJ>ETRONIO-APHRODISIO.
ET.SVIS.LIBERTIS.
LIBEkTABVSQVE. POSTERI5QVE.
EORVM.
*7
VENERI. ANZO.
SACR. EGNATI A.
CF. PAVLLINA. S.
L. M.
in adibus Diui
D
S
8
CIVLIO. VRSI.
ONl.inI-VlR.AVG.
IVLLIA. VICT.
NAM
IMMEMO.
RIA. IVLI. FR.
OTONI. QVI.
TVLIT. ANNO.
S. XXXXVII.
SECVNDI.
NA. CONIV.
G I. N.M.
i &:.\-
9
iuditbus Viti falat*
D M. S.
APPVLEIO.
P.F.FRONTONI. AE.
i.ViR.CLQ^
PONT.SAE.
MAXIMA.
MARITO.
D. S. M.
ibidem
33
. IVLIO. CF.
N RC. CIIPPAE.
LEG. VU. P. F.
O.AGRIPAE P.
AVITA.MARI.
TO.AGRIPP. I.
PATRI.
[ibidem
In facello. S. Maria de Lep or i n i
30
P. SILIO.
P. F. PROC.
PATRON.
D.D.
34
IVLIAE.
C.F.OI AE.
I V L 1 A. F.
PATRINIA.
MATRL
P.
Ji
TOCJAVIV.
CAPITO.V.F.S.
TAVIO. V.
T.FILIAE. PATRI.
SERT.II. VI.L.O.I.
S: VII. D.M.
frope afirum
jz
Car in i
1 AE. L.
F.TERTVLU.
NAE. ANN. XXIX.
CALPVRNIA. TER.
AVlN A. MATER.
viva. po;svit.
D
M
DIONVS.
35 INFELIC.
MEDE.F.AN.
.......
TICILLA.
ALVMNAE
P.
30
Jnu.nl; in Cauro T<(adini transiar, in domum Hibraimi Begbi
Bcffiragicb. in vico Biglunt,
37
MARICA. C. I.
V N D A. S I I. E T.
TITIO. MEVANIO.
VILA L.G. M. I.
38
HELVIAE. SATVR.
NINA E. CONIVGI.
P. PITIENVS. NEPOS.
39
APOLLINI. LYCIO.
M. P V B L I I V S.
CAMPANVS.^.
DITVVS.IVSSV.
1PSIVS. D. D.
43
D.N. IV LI ANO.
VIC TO R I. AC. TRI.
VMPH ATOKI. TOT I.
VSClVH. ORBIS.
AVT. liOiNO. RE L
1'VBLICAE.ICC IM.
AVI BONIS.
NAT
mpt
41
LIO. T. F. FAB. L V A.
FER. LEG. XX".
I . P R I S . F.
LALLIA. CL. METE.
PATRONO. ET. FTLI .
VIVA.BENEMERENTJ.
I N. FR P. X. IN. AG. P. XVET. ALLIO. VITALI. FILIO.
propevillam Tofjedaritt
41
APRIAIS. GEME.
RKAE. BEINEME.
RENTI.CONSER.
V AE. P S V I T.
D. M
ibidem
44
CARISSIMO.
ibidem
45
I*
E coctt. Francifci hipbinil.V. D. &
CaroliFerantij Tatritiorum Sibenic.
e S cardona translat Sibenicum
in domo Dalben
!
i O V i . T A.
R A N V O.
ARRIA. SYC.
CESSA. V. S.
L. IVL. ALEXN
DER. VIV. FEC.
SIBI.ET.SEXT.
PRIM.F.CONIV.
i
RARI 7 SS.
T. PLOTIV.S.
CLEMENS,'.
LIBERO. PAT.
ARAM
V. S. L. M.
i
extra vrbem m borto Miicb
,
D. :..
SVR.EDEF. V. M.
ANN.LX. VERNA.
FILIVS. PIENTIS.
SIMVS. B.M.P.
in fcopulo.S.Stepbani
INFELICISSIMO INFANTI.
COR.VRSO.QVI.VIXIT.Alt II,
MEN5ES.IIII.DIE5.XX.BIR.
PITS FORTVNIVS.
ET.IVLIAJFIRMIA. FILIO.
INCOMPARABIII
repert: extra Ciuit Trag: prope fontern iparteponentis in agro Epifcopatus t nunc translat: in tnfulaTarutchij m bort Dipbnicorum
D
4
imago pueri
MVSC . V L V
SO MESTES .
V(
V ELICATO
MORVM. V
POSV 11
if
prope rudera ampbitheitriSalonarum
D
'M
L T. ITVLENIO.
L.F. RESPECTO.
VET.BF.LEG.X.
GEM.
TITI.AMYR.SNE.
M. . . . TOICAR.
T. FLAVIO:
T.F.
TRO.
decv. col. sal.
aedilih.vir.ivre:
PIC DEC COL.iEQVI.
ABR. II.vir.q; Q. D
MVNICIPI.RIDITAR.
PRAEF.ET.PATRONO. CO.V.
FABR.OB.MERITA.EIVS.COLL.ILj
FABR EX ARE. CONLATA.
CVRATORI.REIPVB. SPLEN.
ISTARVM.TRIB.LEG XG. P, F.
ibidem
in muro Caftri Veteris Ctppicorum
C.CAESONIO.FELI,
CI.COELIA. FIR.
MA.MARITO
JB,M.
I*
*
NYMPHIS. S.
O.SILVIVS. SP.E.
CENT.COH-I. BELO
CVRA.GENS.
O. D.
T. VETIO.
AVGVSTALI.
DECVRIONI.
COL.
SAL
QVESTORI.
/EDILI.ii. VIR.
ivredic. prafj
et.patrono.coll;
fabr.ob.merita.
eivs.coll fabr.
EX jERE.CONLATO.
ibidem
Q. SERVILIO
M.F.PALATPAGVVIANO.AED .
PRAEF.COHORT.
MORINORVM.
M. SERVILIVS. COPIEN.
SIS. PACVVIANVS.
PATER.FECIT.ET.SIBI,
in
ibidem
MVNIT....IYM. MONTEM
DIVONVM
ifit MILIA PASSWM.
nhern bc LXXVI. D.
ttmp$ A. LEG. PRO.
ibidem
CVIVS.VIAI.MILLIAPASSVS.SVNT.
CLXVII.MVNIT.PER.VEXILIARIOS.
12
LEG.vU.ET.Xl.
ITBM.VIAM. GABINIANAM.
AB.SAL0NIS.ANDETRIVM. APERVIT
ET.MVNT.PERXECVIL
ESARJMVI.AVG.lir
i/ VSTVS.IMP.PONT. MAX.
OTEST. XIIX'CO.H.
ACOLONIA, SALONITM
35
SpaUti
P. CAETENEVS. AGAHILVS .
VF.S.ET.CAETANNEIAE.
FIL.VENVTIAE.ET.P.
CAETENNIO. VENVSIO
VI.VIR.FIL.EIVS.
Salmis
D.
M.
TERTVLIANO.VIX. AN.V.
AVREL.TERTVLLIANVS.
NEPOTI. POSVIT.
ibidem
AVRELIAE.FLAVIAE.
CON. INCOMPARABILI.
M.INNOCENTIVS.
VIVVS. POSVIT.
ibidem
D.
M*
LVPAE.DEF.ANN.VIII.
-V.EPETINVS. ET.
CALISTE.PARENTES.
ibidem
FLAVIA.PANDOLINA.
VIVA. SIBI. POSVIT.
ibidem
D.
M.
VOLVSIA.LECINIA.
1VLIO.APRO.ALVMNO.
D.F.ANN.VII.B.M.
ibidem
VIBIVS PIVS.OREO. SOU .
INVICTO. ARAM. DEDICO .
VT.SIS.MIHI. PROPITIVS.
MILITIBV. CENTVRIONI.
BVSQVE. MEIS.
ibidem
TESSPIO. MASCENIO.
NEVISCELIA.FELICIA.
MARITO. INCOMPARABILI.
POSVIT.
CASSIO.MINERBINO.DEF.AN.XLVII.
10 jELSVPERA.CONIVX.MARITO.
INCOMPARABILI. CVM.QVO.
VIXIT. ANN XXVII.
M P.ET. SIBI.
it
C.IVLIVS.CL.CRESCENS. 1. VIR.
VI.V.V.S. FECIT. SIBI. ET.
IVLIAE.ANTILVS: . CONIVGI.
C.IVLIO.MAZIMO FILIO,
VETTIA.CFIL.TERTVLLINA.
V.F.SIBI.ET.SEX IVLIO.NOSTRO.
MARITO.OPTIMO.
H.M.H.N S
LIBRO.AVG. SACRVM
IAFSVTIVS. L.F.
SER.CELER AfiD.I.VIR.
ID. F.X.D.F.
ibidem
VL.INGENVA.VL-INGENVO.
7
FILIO.INFELICISSIMO.
DHFVNCTO.ANN.XVI.
RW-
xa
DIS. MANIBVS.
SACRVM.
VIBIVS. CF. PO : :
PVDES. DOMAR. RET.
LEG. . CP.T. VIVOS. FEC
SIBI. ET. IVLIAE: C.T.POLLy .
VXORI.
OAN
lOANNIS LVCII
Notae ad Memoriale Pauli de
Paulo .
Nu-
Numero primo
Pagina 424 columna fecunda Verlculo quinto .'
1 588 die Sabbati 28
Eo anno dies 28 Augufti non fuit Sabbati, fed anno fequenti, ideo vel eYratum eft in anno* vel dies Veneris pro Sabbato reponenda .
N.2.ibid.Verf.ii
1 386 die 1 1 1 vouembris venit vfque ladrara exercitus Bofnen:
Exercitum Albeiti Prioris Auran timor copiarum Bpfnenfium ab obfidione Aurana; recefliife; & fe Nonam reduxifle teftatur epiftola eiufdem Priorisj fcripta Spalatenfibus, data Nonx die 25 nouembris 1387 relata inter me
morias Tragurij lib:6 cap: & ciuneodem anno dies n nouembris fueit dies lunx ideo annus corrigendus, & 1387 reponendus.
N.j.ibidVer.a7
1386 die a menfis Itilij elcftusfui in Cotnitem Tragurij & die 25 afuti
congruit cum momunentis Tragurinis
N.^. pag-426 col.prima. V.4i
eodem anno die 23 martij obijt Rex Bofnx
exprzcedentibus annus deberetefle 1390, fed anno 13^1 Regcm Bofn
obijiie in memorijs Tragurij loco citato apparet .
N.5 ibid.col.2 V.i 5
eodem anno ip lanuarij in Confilio vnrait
Hic annus ex prcedentibus dicideberet 1392; vel cum inter prifentes
nominetur Grifogonus de Soppe Abbas S. Chryfogoni, quem alio in loco
pnecedenti afferjt mortuum cfie Pafchatis 26 Martij 3391 , ideo annus dbet
efle 1390
N.6.ibid.V.5o
1 393 die tnartis lunij
Ambaflatores miflbs Venetias exprimit inilruio fafta Ambafs. ituris in-.
Vngariamepdem anno, aux originalis reperitur inter monumenta q.D.
Dodore Gliubauac collea, quz talis eft.
1393 Ind. prima die . . Comiffiodata'^obilibHs&
Theobado de 'N,ajJislegumDoftore& Ser Manolo de fanfogna ^w
Cois ladrs ituris ad locum Diaco, vbi futurus eft Ser: D.T^K.. Hnnj>.& D Rex
Jtoemi* pfo face traftanda fimul
Tri-
Trimo quiitm fi ipfe Ser: > .. R.t ibi aderit, ipfi di Ambaxi atores quii
ta [itbietlionexreuerentia, & deuotione fuient & poterunt recomendabunt Matefati [ tanquam [uo numini in hoc orbe diftos Dnos Retlores , conftlium , & 1drs,\eu deuotiimos , & fidles fuos ,&qui cuit , fide , & deuotione Maie
fiatis [ nunquam difcedere intendunt, difcedent. Et circa hoc ditli jtmbaxiatores vtantur tilis bonis , & humilibus verbis, modis, tTgefii s, quos poterunt , atque fcientvt [acra Maiefias deuotionem , & fidem agnoftat .
Secundo narrabunt [. qualiter omnibus nota [unt depopulations i
iaftura , & dapna , qua & quaspaffi fumus , & in dies patimur ob fidem Regiam
abemulis Regtjs, & ob hoc indigeremus > & indigemus plus de pace, quam vUi
RegnicoU . Et ideo cum omni debita reuerentia , & humili pre ce nos hortamus
quantum liceat & deceat celfitudinem [uam vt, honore Hungari faino Sem
per, & MaiefiatisfuA, digneturad pacem conde[cendere, qu* tarnen honoraUlis &
ytilis fib i fit, & cunis Regnicolis i
Siautemditlapax fequetur ,ben quidem; fi autem fierettreugatantum, prout
hallenus fuit ; Tune ipfi ^imbaxiatores [upolicent Maiefiati Rei* parte notlra
quod [acial fie , quod m bac treuga nouiter fienda nos , & isla [ Cottas ladra [pecialiter & exprefs pro reecomendatis inferamur, vt modo tanta nofira dapna ce[[ent, & quod pojfimus re[pirare .
Si verb ditlus D.Rex non eet in diclo loco Diaco , fedfolian Vr&lati, & Barones
[ui : Tunc ditli jmbaxiatores ea reuerentia qua deceat , faciant Tralatis , & Baronibus ipfls primo recomendationem iftius cotatis & demum Ambaxiatam praditlam borundo eos quod pax [quatur vt[uper , vel quod[altem [ola treuga fequente
includamur fpecialiter in eapro recomendatis .
In cafu cum tarn pacis quam treuge fiat exhortatio, & rogamen penes quos vrderint expedir, quod Bofpnenfes, aut alij non prohibeafit Morlacbis, autgentibus fuis,
qui cum meremonijs , aut rebus [uis hue reniant more olito .
In ca[uautem quo Ser:
D.U^R. non effet in Diaco ita quod [um non poffet
haberi traftatas de upraferiptis : velfi effet ibi ,& non vellet ad taliaintendere ,
Tunc ditli Ambax fequantur eum, aut eo non exiflente in Diaco, vadant Budam ai
diCium D. Regem , vel alibi vbi effet in Regno , & [alla fibi primo debita & humili
reuerentia, & recomendatione , vtvltra,Tunc dii '. exponant Maitftati
{ [[':1, & [uper eorum obtentu [ecum iludiofi & [eruenter infient'.
Trimo quidem dicant qualiter tefie Deo omnia [ecimus contemplatione Maief:
[ , per quA prxfentem pojfe placer, & temgratam [acere Mag: D.Ioanni Comiti
SegnA Bao [no Dalm: Croat: & Sclauonia , & quod breititer non efi modus , qua
poffimus fietere , & muleere mentem , & animum [uum obfiinatum vltra modum ,
& vltra deoitum in humanitatis contra nos tefie Deo fine noftro defetlu , vel culpa .
Immode die in diem fit aufler ior contra nos , quod nunquam de ipfo putanimus ,
expeiabamus ab eo tum refpetlu Regia Maieft: , tum refpetlu prifc* beneuolentix ,
& caritatis, quam femper habuimus cum ip[o,& [uis Sed maxime ip[umhabui-t
mus & habere intendebamus in noftrum Dominum fingularem pofiquam [uit creatus Banus . Ipfe vero femperfieti: , <F fiat contra nos > & ideo ne inter ip[um & iftam coi ton aut fubditos fuos , vel nofiros pofjit oriri vUa di[senfio maior
ea qux nunc efi . T^os [<pplicamns celfitudini \ vt dignetur modum teuere quod
nos liberet ab eo, & eximamut ab effendo fubipfo;ita quod nihil [ecum agere ha
beamus : 7{am videmus quod ipfe habet voluntatem ponet e nos fub iugo , & in [ers 4
uitu-
DelleMemorie
j & libertates opprimere , & eisnospriuare . Quod benfcimus *
fififfe, velefle vnquam de volntate Regia, necfuorumprocerum,vel ^proptervtpoffimusrcmanere&flare in libertatibusnoflris nobis conceffisdSS: <"
RegibuspTtacceQoribusfuis, & maxime ddiutmemori* Sewpatre fuo D.R.*
Ludouico, qui eas nobisfempsrferuauitiUefas fu* celfitudinifupplicamus quatenus
ipfe Ser.* .". Rex , Diuorumprtdeceff.fuorum imitando vefligta , digneturferitaren Ms inuiolatas dittas libertates noslras , & ad hoc vt melius & habilms fieri
poffit dignetur nobis miltere in Banum vnum ex Dominis noflris videlicet vnurm
Hungarum , quem valuerit Sacra Regia Mai: , cui parre intendimus ni deuotione, &fide,&omnia facer, dumodo trabantur turo & de manibut iflius D.
Bani t quifie <rudeliter,& contra equitatem,& Jas nittur nos delerc , &"
fie facient omnes Regncola partium, fctlicet quod in omnibus parebunt ip
Bao Hngaro, quem miferitis , quia omnes Regnicol* Hungarum petunt & optant
babere, & alium , & vt Maieflas tua ben vtdeat quod ad non mouemurex
iracundia, vel odio,fedfolum rationabiliter , & iufl & ex euidenti caufa . t^os volumus Mai: tuf detegere quicquid ipfe D.Banus attentauitfacer contra nos : quod
ft eft de honore Regio ab orefuo,ipfe D.T$ Rex in( mentis arcano dcernt . "
ipf D.Banus qui confideratione ftdei & refpedu dapnorum nonrorum prttcritorum daberet nosfouere , & conditiones noflras promouere , & cxtollcrepr* teris Dalmatinis , mxus efl in perniciem noflram , & finale noftrum rxcidium commouere, ~ provocare contra nos fenet: , & ob hoc mitfit Vcnetias Epi/ Se
gnen: & Vtcarium fuum adpetendum Venetis tres galeas pro teniendo contra os .
Suntnebifauoresf SuntbAretributiones&prxmta, qux ip D.Banus nobis imfdit profide noftra, & pro emenda dapnorum noflrorum, & ver nift diuina bonitas
ttftitifjtt , qu infpirauit Peaetos de negatiua ifla veftra auitas perpetuo defsolata ,
mmo consumpta &obrutaerattotaliter. Reiecitenim & abhorruit Ducalis Do
mintio Venenarum ob contemplationem Reg Maieft. bas profanas petilones diSi
D- Bani, voluitfibi dar galcamvllam &c.Ethoc etiam tpfi D.BanononJufficit,immo exilio falo & exiguo caflelletto , quod folum habet in Dalmatia feHicet
Lubadiflante ab hie per circa x miliaria, patitur quod gentes fu* exigentes ibi
nos depredentur & Spolient , quia omni die Sayni diai Caflri veniu in. territorial
noftrum ad predandum nos. profeBo & indubii tenemus quod nunquam procefferuntde mente Regia , eque fcitufuo , aut Baronumfuorum , vel "Prlaterum ;
Sed prp certa ipfe D. Banus tenendo iflos modos non fecit, facit honorem Regium>
equefuum prout benepoteft ex timare quilibe t fani peuoris . quidem voluimus efse nota maieflati /* .
"Hosenim confiderato difto benefitio nunquam delendo quod recepimus benefit,
quicontemplatione Maief: RegiA non voluerunt mortem , fed vitam noflram , &
confiderato etiam quod ipfi fenetifua bomtate nos tutos reddiderunt , & faciunt ab
impreffionepiratarum ; fed maxime attenta quod ferenitas Regia & Venen in
amicttia funt , &inbonapacisdifpofitione. t^smiftmus^mbax.noros adDucalent dominationem adregraciandum fbide tanto benefit , quantum nobis feceruxtinhoccontemplatiqne Regia. Tvjo vero vt ma qu agunus manijefla
firit ipfi DtRegi banc intentionem noflram & quicquid egtmus volutmus fignifi,
cart ibi .
Difti*4mbix. impctreirr&-fludeantobfinert litteras Regias ad . qua*
liter propter diRantiam Regiam dpartibus iftit , & quod Veneti funt hie proximi,
nee
Di Tra.
41
deleuiperdipoterit Ipfum caflrum, quod *fus auertat , quo per dito , omites boni pof.
funt imaginan qualiter flabit Ciuitas , vtpot in articulo finalis ruine aut feparationis fuismalisgrauibus fide Regia. Quod ante quam eueniat det potius nobis
omnibus mortem Deus; 1>{am Jperandum e adhu , & fperamus rmiter quoi
manutenente fe bac Iadrenft Regia Ciuitate omnes alte mi ttes rebelles ud pri
seam deuotionem regiam reducentur . & ideovt tantum bonum non remaneat , *
vt oppofitum euitetur fupplicamus bumiliter celfitudini fue vt dignetur nobis rum liberum dare ipjum trigeftmum & tratlam fads qua tarnen non fupplennt ad expensam ineumbentem nobis pro diclo Caflro; tila ad altum finenu,
petimus, nifi pro manutenendo ipsum , & perconsequens banc fuam Ciuitatem
& coitem in fua deuotione & fide &- Et in hoc ditto oimbax inent & vigilent
omni feit , modo, & ingenio quibus pojfunt . militer antemia mitas eft in.,
extrema ruina , & ben feimus quod elementia Regia non fuit propter tftud mini
mum permitiere nos labefatlari, vel exceder fie mifetimi, & ex certo; immo fpera
mus quoddaret'-obisde ftto erario potius quamifta fequantur.
Item ditli : -vitra contenta m present commiffione habeant autloritatem
dicendi, petend ,respondendi ,ac faciendo ota & fingula que viderint con cerner
falutem, & bonumflatum iflius Ctuitatis .
Item ad hoc vt diCli : facilius obtinere poffint fuprascriptam reliquammedietatem , quam nunc petimus de XXX.* & tralla faits . ip habeant poteftatem expendendi quingentos ducatos ami , & eos annuatim promt tend modo "
conditione icfrafcriptts & hoc in quantum ditlam aliam medietatem , & \eu totum
trigeftmum & tratlam faits obtineamus videlicet quod promittant D.^rchiepo Stri.
gonten duc. CcC annuatim doee tenebimtis totum Trigeftmum & tratlam faits :
reliques autem etiam diclo modo promittant ComittTalatino , in quantum ipse
Talaxinus fit ad presens in curia, & in quantum ipse nn effet m curia , dicli -\
bax: diuidant ipsos duc: in infraferiptis duobus vid: duc. C.Dio Cardinali Quin
qu Ecclea' & reliquos bibor , & quod ip omnes habebunt ios denartos om
ni anno donec teneqimus totum 7'riges: 0" tratlam & promittant eis fua fide me
diante quod quamprimumerunt I adra mutent eis ios denarios, &vbi aliter tum
fieri non poffet ditli : faciant D. Arehiep: vnam litttram obligatoriam
cumSigillo eorumde mittendo bi atim ios denarios quamprimum ladran attingent .
Item cum quidam Bogdolus de rubeociuis ladre aufugerit de ladra iamdttdtm,
& expetlauerit denarios dacij vint ad fpinarn cois ladre, quod conducebat ,pro quo
Bogdolo fuit fideiujfor Ser Tilippus de Matafaris , qui coaitas efl tamquam ple^ius
dttti Bogdoli foluere coi ladre duc: jio aun, qui quidem Bogdolus fe reduxitObrouacium fuper territorium Comitis Corbtuie, pofjumus contra ipfitm ius confequx pro tpjo Ser Filtppo eine noro : ideo ditli jLmb: impetrent Regia Mauvnam
litteram quod ipfe Bogdolus vbicumque inueniatur m Regnis Ser.m D.J^ poffit conueniri, & qitod fi il iuitia nobis & ciuibus noftris contra eum per prejides locorum
vbireperiretm , & c etiam fiat de o'ibus alijs debitoribus cliuium & fubditorura
noflrorum aufugienttbus feu qui aufugerunt tarn m prefenti tempore quam in fu
tur
mini
4
"7 PaS: 4*7 col-p. V. 47
Die Dominico proxime fequenti
extt inftrutionis exemplum inter monumenti fuprafcripta'D.Gliubauac
TJos Marinas de G mano & Antonius de Grifogonis Redores ciuit.ladra, "Paulus
de Taulo,Cofa de Begna , & Tetrus Zotli de TJuis aucloritate nobis attributa per
generale confilium I aire, vobis nobiltbus virls Ser Giorgio Vitt de Zadulinis fupra
Capitaneo noflr galeotta , quam transmittimus contra Tagenfes , committimus ac
vobis attribuimusfuper gentibus ipftus galeott vt tan tarn habeatis poteftatem itu
regendo & gubernando eas ac puniendo .quantum babent Reclores Ciuif.ladr* fuper
ciuibus ladre.
Item mandamus & comittimus vobis quatenus vos cumgaleotta & gentib.fuper
obedire nobili viro D.Damiano de T^affis Capitanio noro Generali > & quicquii
vobis mandauerit,debeatis inuiolabtliter obferuare. Dxt ladre An; Domin: Incarn:
Ind.z.* die 1 5 mea.Martij
ter go commijjion Zor% de Zidulini Capit.- de Galea de Zara contra Tauefani .
n. 8.pa: 428 . col.p. V.49
& die Sabbati in feflo.S.loan:Bapt:
exeat exemplum fententix qua; talis eft
7{os loannes Dei & Apofiolicffedis Gratia Zagrabienfts Eps Dercetorum Dotlor
Ser. Trincipis & D.D.Stgifmundi eadem Deigratia incUti Hung.DaiCroat: &c.
Hegnorum Regis,Marchioms Brundeburgen: &c. Sccrer.Cancel: &c. & T^icolaus
D.G.Regnorum Dal:& Cro:preditlorntuBanus per ex." Regia ad ipfas partes Dal:
& Croar.pro inquirendisfuis iuribus Regalibus,& vniuerfts querulantibits iudicio ,
& iuflitiu impendendis,nec non quibusuts defetlibus , & mcomoditatibus ipforii He
gnorum fuorum & Ciuitatum fuaruat in diclo Regno D aim at i conftitutarum , &
exifientium fpecialiter autemfaclls,& caufis inter nob.& prud: viros Redores confilium & Ciuit. Iadi enfts ab vna parte; exaltera autem Redores confilium cot
tnfula Tagen: vertenubus,iudicandis,iifponendis, & reformandis cum pleno moanmento,poiestate,feu facltate ceifttudinis Regne Vuaru,feu delegati Generalis."tumfacimus tenore prafentinm quibus exped.t vnicuiqtte.Quod cum 7{osfuprafcrifti videlicet feria fecunda prxima pofl feflum Sacratifs-.Corporis Xpi proxime elapft
iuxtaprttfat* Exc:> Reg:* fpeciale ediclum & moumentum ' vlterion
confumationi & vttlton ac commodiori expeditione Vniuerfts diiiorum Regnorum
Dai.& Cromobilibus Ciuitatenfibus,ac alus cniuj'uis Status, conditions ,
prxmi bominibus in Ciuitate T^onenft gneraient celebrarenms congregationem , ac
pro impendendis quibufuis querulantibus iudttio , cr influa vn.i cum Rmerrndis m
Xpe patribiis ac magntficis * nob: viris D.O.Gnfogono Tragar ten: 6" Ioanne 'Jau
nen Epis , ButCQtie Tatito filio Budislaui Commons , loannis f.'u q. D.
rNcoUiVaUtinidiclide Gara , aU;squc vniuerfts dulorum Regnorum nobitibu:
priorib.de qualibet eiiam ciuitate pr&dilli Regni videl.i ec Trag.Raguf.Spalat.Scardon:T{oneif.W ^.bfarcn.duobus aut tribus nob.viris nobifcum coajumpcis pro t,:b.\nali confcdiffemus,& tunc difcretus vir loannes Vibr Ratjcb & Bellota cines :uitatts Vagen: in ipforum totius nfula eiufdan Tagen: perfonis cum fufficienti.
bus Intern procurator^ eorundem demedio caterorum querulantium exurgentct
aducrfus nobilcs & prud- viros Reclores, confilium, & pr&fatt emit, la
drx grant , & vrgenti querela expofuerunc per bnnc modum . *
mupcr
44
Delle Memorie
n er annotait Jadrenfes vn eum plantait Sacr Rcgite Hung: infidel!libas & nolri emulis in nauibus armalis , & potenciarurn dittam tn/ulam "Pagen: asee denies , infuLtmeandem bominum interemptiones videlicetfuspenfionei,de~
colationes , dcapitttones , vulnerationes , manuum & pedum truncations , &
mutilationes , ocularurn erruuiones , excecationcs , virginum dflort: , faerarum
maniali'4.4 , & alarum qxamplurimarum turpiimas , & enormes dehonefljtioncst
ignis incendie, & combafliones indebit fine lege & ipforumpotcntia mediante comifient, quosdam etiam ex prtsbiteris , & facerdotious pretet nsula Tagen: alias mterimendo , aliarura antera in irreuerentiam , dedecus. feu vituperiumfacri facerdotalis , fe.i clericalis ordinis , & pote/lats Sanffmatris Ecclefi* ipfos pres
bteros pilis coronispapireis , feu de cartis, excifis infulantes , & fuper ipforum
etptta inique ponentes in di:a Ciuit. ladrjt " per vicos , & plateas eiusdem ciuttis
eosdem prfsbit: , fie vt prxmittitur infulatos turpiter & vituprate circundad, if.
famque tndem infxiam *: ac Ecclut & moaaeria in eadent exiflentes & ha
bitat: ftngalis thesjans, ac vniuers rebus & bonis mobilibus , & immobilibus ipfiii nfula valoris ingentis & ineimabilib.fpoliare , & depredan feeiffent ,facrilegiamvltifArumineAem nsula comitentes de eisdemque rbus bonis & thefauris
per ipsos ladreases fpolitiis , & depredatis iuxta vota , & libitum voluntatis co
r/indent difponentes , allegarunt vlterius ijdem loan.prbr & Bellota. Sindici, &pro
curat: iam diSorum Tagen: quod cam quamplurima & Rgi a mandata , vt ipfi Ja
dren: pr*mijjis tyraniationibrts, ajfiftiontbus , penarum & iniuriarum illationibustamdiu quoutq; per Mai: Rtgtarn prxmffa per ngula iudicarentur detinere
debuiffent,ac defiflere fub penis grandiffimis , & grauioribus in eisdem literis Regalibuscoramnobisinfpecieprodulislatius expreffis & produitis , ladrenftbus
pTfnominatis direfta& publcala extitennt. Dictamen ladren: prtditli minime
huiufmodi mandata Regia ipfts direua , & prntfentata formidantes , & confiderantes ne prxfcriptas panas &grauamina per Miefltfcm Regiam eis interpofita aduertentes , & arantes prmi/fis nutlatenus deftftere , & e ipfos retrabere voluif~
lent; quinimo ijdem ladrenfes in contempt um, " vilipendium diUorum mandatorum Regiorum affus potentiarum indicibiles, damna,periclitationes, affltftiones, &
alia malapeiorapeioribus intuliffe dtgtofcerent , & quad etiam I dren: antelati volentes , vt annotati "Pagen: hati us lberi per huiusmodi infignia ferui ipsorum denourentur conditionales ,/ljintent & fir muer decreuerunt, quod nulla ex domina
bas insul* Tagen: veftes r indumenta coloris alterius nift nigrifeu lugubris',
viri autem earum vniuerfaliterp'-lcos altos fclauonicales , & non alios temporibut
perpetuis & futurisferr , & parlare dtberent, & tenerentur : intendentes per infi*
gnta buitismodi de liberis fernos facer perpetuos & conditionales , & debitnm tu
rn pr<euertentes ; alias etiam afflittian -s , periclitationes , damna & iniuria
qttf perfingulalongum&prolixum foret narrare, & exprmete, ipfi ladrenses
absquealiqudi misericordia diftis Tagen: intuliffe , & irrogaffefeu perpetrare perhibentur tjupplicantes nno:ati Sindi i feu procurt: iam dift: Tagen: n ibis quibus
fupra bumilitfr , &deuoie, vt nos vifispenitus confideratis prxnominatsprxmijps
ipsorum calamitatibus, miurijs,pertclitationiHs, ajjli8ionibus,fpo!iationibus , depr.tdationibus, combuliombus, .tec non mdtifjrijs dehonettationibus , & alqs prx
alegatisquibus psr tirannjs mnus ladrenfium mditfarum facetan fore perln
bentiir ipfos Tagen:feu eandent infulam Tagenjium huiujmodi ladren: manibus &"
poteftte crtpere , & ctterarum Ciuilalum Regalium Regni Dalm.pr.e (au ceint
rni-
45
yniuerfo& confortiovt Mai: Regis fempcr ideliter ,& fub puriffima fide & cow
Jlantiaquirent& yalerent famularidiUaautloritate regia nobis attributa connu
merare & aggregare, eifdem Tagenfibus defingulis grauamimbus & penis , qu* &
quas annotait ladren.-innonobferuationeditlorumeetlorum Retint* aduerfus an
notates Tagen incuriffe dinofcerentur , & nihilominus defingulis prsnminatis ipfis
Tagen', per annotates ladren: potentialiter iatis,irroatis,& perptrtis congruim,
omnimodxm & plenamfatisfattioncm nomine & in perfona D.
Regis exbibere ,
impendefe,& adminijlrare dignaremur . Quibus audit is & perceptis nob:& prudx
viri Taulus de Georgias de ladra miles , lacobus de Raducijs legum Dotlor & Tau*
lus de Tavio dues Ciuitatis ladren: legitimi Sindici & procuratores ipfius mir
lad: in noram ex urgentes prsfentiamrefpondere ex aduerso Quoi pixdicla nfula
Tagen alias ab ipfis per m mus potentes Venetorum alienata per Ser.mim Ttincipem q. D. Ludouicum R. Hung: ipfis ladren: perpetuo exiflat reflituta ab boeque
panas, & afflitliones ipfis Tagenfibus faciendi trrogandi , & perpetrandi vti Do
minos fuper jubditos ipforum habuiffent & baberent , & omnimodam potcatemi
immo& correSiontshuiufmoditxtotius ciuitatis ladren: penali confilio & muni decrete vnanimiterque fancito ditlis Tagenfibus extitit iata , perptrala ,
r commia , in cuius reftitutionis approbationem & atteitionem tres Hueras
prsditli q.D.Lud: R. vnamde anno \.^s%emtnat xm& confeilam , dedtr.intern,
exprimentem, & commentent quod cum ipfe D.Lud:R. Reuerenin in Xpo pa
tres D.Hkolaum Colocien: pofltlatum Stri'ipnien Mai: fus Cancel:
frem Stepbanum Epum Varien magis: faers Theolog. Gregorium euodem Varadien Dcret. Doli, non Mag:virosComitem 71colaum de C^ecb iudicem cu
tis fus, Ioannem Cu^totius Dalm.& Croat. Barnim cam plena ferenitatis fux
facltate & poteatead ipfas partes Dal. & Cro. pro quibusu/s defetlibus ipforum
regnorum extirpandis & eueendts , ac quibus querulantibus iud'tio & iuitii impendendis deinaffet , ipfique Vicaria' Rtgales congregatione generali ipforum fub
Caro Oroui^a vacate celebrato de iurifdttlione ditlorum ladrenfium , quam
ad prsditlam infulam Tagen: habere dinofcerentur iuratis affeoribus conregationis eiusdem feheitari, & inuesligaie voluient, ex tunc ijdcm XXII iurati affejforesiudices vniuerfi ipfius congregationis generalis nobiles proceres ipfam insulam Tagen.femper , & ab antiquo, in cuius contrarium bommum non^
exifiit memoria ditlorum ladrenfium fuie ; fed tandem de ipforum mambus per
ditlorum Venetorum potentiam alintam extitiffe ad fidem corum Dso debtam, ac fidelitatem Sacrx II un. corona inuiolabiliter obferuaniam affirmaffent :
ideoque ipfe D. Lud. R. pereepta , & inteletla faffione iam vigtntt, duoru/t
iuratorum affeorum , vtl prs.mittitur , facia per ipfius Vicarios Regios Mai:
Jus \uo modo declrala , & expofita , ipfam infulam Tagi prsdnlis la
dren, perpetuo relaxafset , & reflituifset ; im tarnen quoi iitlam infulam
Tagi per Maieflatem fuam diis ladren, reflitiitam eo iure jecundum qujd
a itiqtti prscefsorts ipforum ladrenfium , & njii aliter foliti fuere ipfos Tagen,
regere ,gubernare,& pojjidcre, & adillaiura , & nonaliaqustemporibHsprxlentis habere foliti funt in eadem dieli ladren, teuere O" conferuare tencautur .
jiliam autemlitteram fimiliter ipfius D.Lttd. R. de anno i 371 confetiam/J" ema
Htant, quod quamquam ipfa nfula Tagi dill irum I al enfiummanib. &pote:ti
Jeu proprictate ad quorundxm emulorum fuggeflion, 6"fimflram informatwnem
ri regilt per Mai.fuam fit applicata,attamsn demum pro feruitqs , C fidclitatib. u
iun-
4
rundem ladren: ipfe D.Ludouicus Rex ipfam insulam Tagen, fimul cum fuisfingulis
pertinentes ditlis adren, reddidiffet & relaxffet . bac peetalt ter ineadem littral
verhallter exprefset . Quod ditli ladren prilibatos Vagen: pro eo quia ijdem re~
bellantes execfjerant in ear um librtate antiquis prarogatiuis , verbo , falla
perturbare3 molefiare, & aggrauare quoquo modo prajjumant , cum ipfi neceffitates
fuas nemini altert prater Deum nifi Mai: Regia exponere habeam, & rtferre , quos
omnino in ipsorum libertatibus antiquis vclltnt permanere,& in ea conferuare. Tcrtiam autem Hueram eiusdem D.LudtR.modo fimili emanatam $ praditlis Tagen.direilam, non deflinatam, notifie an tern ipfi Tagen. Qjfomodo diSus D.Lud. R.ean
dern, infulam Tagt praditlis Iadrenfibus herum relaxandam duxiffet , & rcftituendam, ita tarnen quod ipfi ladren: pro eo quia ijdem Tagemmodo pramiffo rebearunt
ab eisdim non aggrauarentur, impedir entur, perturbarentur modo'aliquali. . . .'.
ipfis ladren: vt udem ditlis ladren in omnibus alias confuetis obedire deber ent, &
obtemperare, & mbilominus vltimo quoddam atutum ditla Ciuit: ipforum ladren
per ditlum D-Lud: R. ipfis confirmatum continens inter alia, & expriment. Quod ft
aliquis vel aliqua perfona Tagen: committeret , "pel committerent aliquod enorme
factum D.Comes & Indices ladra poffint mittere pro eo,vel eis, & fuere de eo, "Pel
eis fecundum ipfius D.Comitis & lu du urn ladra voluntatem coram nobis oretenus
duxerunt producendum ,fupplicautes nobis prad.Sind:feu procur. predi. lad: iuxta
contenta ditlarum litter arum D.Lud. R.reilitutionem proprietatis & Dominij dt11a nfula T-igen. pro antcditlis ladren, impartiri, & quoniam in prafatis tribus lit
ter is annotati D.Lud: hac iniunfta funt clau[ula . In prima namque littera eiusdem
quod praditlainsalaTagi effet iure , fecundum quod ipsorum ladrentinorum pradeceffores antiqui, & non aliterfoliti fuere,regere , & gubernare ,& iudicaread
eadem iura & non alia per ditlum q. D.Lud: R. ipfis ladren: exiflat reituta ; in .*
rtiam littera ipfius D.Lud.R. hie pnmitus eft articulus. Quod ditli ladren, pradt"
(los Tagen pro caufa quod rebellantes excefferant in eorum libertatibus antiquis nec
verbo fado audeant impedir , feu quoquo modo aggrauare ; cum ipfi neceffitate*
fuas nemini altert prater Deum nifi Mar. fua referre haberent , quos tmnino in lib. r*
tatibus ipforum yeilet conferuari In
autem Uttera ipfius D.Lud.modo fimili con
dmo pradela ftt,& quod annotati ladren, anteditlos Tagen, pro eo quod ijdem Ta"
gen: ab ipfis modo pr alegato rebearunt in ipforum l bertatibus , & consuetudini'
us antiquis non debeant agyauare, & perturbare manifefl dinofcebatur confinen'
ex hijsque & prasertim cum in ditlis (itteris pradttli facri q. D. Lud. R. exprefs
contineatur quod ipfi Tagen: nemini alten pofl Deum, nifi Mai: Regia habeant que"
relari excellentifflm &luculenter inferri , & extrahi poffit , q <od principale dornt'
mum & iuditium , feu proprietas corporalis iam ditla nfula Tagen, per diftum D'
Lud. R.femper Mai. R gia forent retenta & referMata, & quamquametiam pradr
tlum atutum annotatorum ladren per ipsum D.R.Lud.confirmatum, & coram no
bis produitum extiterit , attarnen pura ipfa confirmatio ad huiusmodi malorum fi, pro eo vt annotati ladren: vigore prx annotai confirmations ditlis Tagen: ,
f'T in ipfa insula Rgi pramiffas affiittioncs videlicet hominum interemptiones , funlationes, oculorum erruftiones, & excecationesgrandtffimas,horrenda ignis incen
dia, combufltones, virginum defiorationes facrarum monialium , & aliarum quamplurimarum Dominarum probarttm impijjjimas dehoneftationes , presbiterorum ,feu
acerdotum interemptiones , & captiuationes , ac ipfis in dedecus Sanft* mans *
el'u
47
clfapr*fat t acttHts facerdotalis & dercalis ordinis verecundiarumprtfaturum
illationcs : non omnium reritm, & honorum mobilium & immobilium, notL,
ecclefiarum tant eorundcm , quammonaftendr clauftrorum in ipfa nfula habitantium, & exiSientium fpoliationes,priuationes, ablaciones , & tndebitas depredatio
nes contra ditturum Tagenfium librtales, contra quas diftis ladren, velan in prtfatis tribus litteris annotati q.D.Lud. R
vt prttfcriptum pletujfme agnouimus, &repcrimus proceder non fuiffrt ,& attenta . . . . fignatarum ....
contra diff* Mai: Rgi* fpeciale cdiftum, & mandutum inferre , & irrogare valerent, atquepoent . minime faftafuiffe dignofcatur ; fedfi quis occafionis , autqueflionisaliquo temporeladren: contra memralos "Ptgeufes habuiffent , aut Inhere
fperarent, id nonfauisimmanibus tirannis & potentiarum, &fpecialiter tnfidelium
& emulorumnourorum Mag.Reg;<e adductionibus , nee non ditl.trum grandiflimarum afflitfitnum illationibus , & iniunftiontbus , quibits omnibus , & fingulis .
" dum nobils virorum Magiflrorum loannis Sataceni omits nfula , &
Cherfi & loannis Cuper & Monoslar. Stephani fila> Vault<de .... a%prslaua&
Magiflri ^nonis de "Padua hominum noflrorum . <(rc non nobil. & prud. vit orurn
de qualibet ciuitatum prtdifiarum maritimarum duorum aut trium potiorum nobiliumob matorem rerum euidentiam ad inueftigan. rrfeinden. & fufcitandum in*
pntdiflis faftis ladrenftum & ipforum quilibet publicJ & oculta ipecialiter tranfmibrum teflimonio fide digno : verum etiam nojlra fide occulata omnimodam, &pleariam agnouimus veritatem fuffragau aduerfus anteditfos ladrcnfes
"Pagen: profequi, quinimotuxtaintimttioncm antedifti q.D.Lud.R.it diispunttis,
& articulis litterarum fuarum pnefentatarum expreffam , & prfentibus verbaliter cum fcriptum iuris requirente tramite in prtfentia Mai: R tgi* contra ipfos "PagcnJdipfum cxequidebuijfent, cum dominium principale inditium , & proprietas
corporalis annotat* inful* Tjgensvtiprfmittitur per diuum D. Lud. R. femper
Mai: Krg/ forent retenta, & refseruata , & cum etiam , affiittiones , & fp*liationcs,pr*narratx prout exdiQorum ladrenfium propofitionibus dare intettcximus de ipforum ladrenfium , feu Coitis ipforum vnanimi decreti confilio & parHi
animo ips "Pagen, per annotates lad. illata, & irrogata perhibeantur . T^os itaque
qui offittj noftri nobis commifji debito requirente ordine quibusuis querulantibus iru
perfonaSerenit.R.iuflitiamdr indicium tenemur impartiri matura vnacumprtdic: D.D.Cbrifogono Tragurienfi & loanne ": Epis , Butcone & "Paulo Comitibus CorbauM , & loanne filio q.D. T^icolai "Palatini , nee non Ciuitatum prtfcriptarum alijsque vniuerfis ditt* congregationis noftr* procerib u s nobilibus, Atersque quampluribus idoneis, & circumfipeis viris deliberations irafltionibus &
confias prehabito, ac de vnanimi confenfu parili decreto , & [anuione eorundem ,
premiflarumprtiumpropofitioxibus & tunbus per fingala auditis & inteleftis ,
odiofauoreque quouis propofito , folum Deum babentespre oculis , commifimus, &t
& iudicauimus vtprefata nfula "Ptgenfis omnesque habitantes eiusdem modo deinceps temporibus perpetuisfuturis , vna cum fingulis poffeffionibus, faluis hereditatibus , & immobilibus prediftis ladren, fimul aut diftinUim out feparatim baftenus poffeflis,& fcruatisalijs fingulis vtilitatibus, & pertinentes eiufdem in ipft
nfula Tagi lHicet habitis & exiflentibus, de diflorum ladertinorum manibus , poteilate, & dominio libera , exempta , & absoluta habentur , & caufa & rationibus
alegatis ipfam infulam Tagenfem difta auBoritate prcdiui D.I^-- nbis in hac
porte attributa cetui vniuerfo, & canfortto iterarum Ciuitatum Rega
lium
48
Hum Dalmattnarum coadunantes , & arrtantes ditlis ladrenfibus, & ipforum
cuilibet heredibus , & vniuerfts pofleritatibus eorundem dia auftoritate nobis
conceffa filentium perpetuum imponentes , & afcribents fuper inde , ipftgue Ta
gen: cum fatlis potenttarum praalegatis vtputa hominum interemptionibHs,igni im~
cendij t& combuionibus , virginum deflorationibus , ac fatrarum monialium df
allarum quampturim: probarum Dominarum turpijpmis deboneflationibus , vniuerfarumque rerum, & bonorum mobilium , & immobilium , & thefauris tarn eorun
dem, quam etiamdiilorum monafleriorum ,claui1rorurn in eadem infuUT^giexiilcntium ablationibus ,fpoliationibus , & depredationibus, non iniurtjs, qua s &
quaydem Jadrenfes in non obferuatione diftorum decretorum Regiorum inrurriffe
perbibentur ,& alijsquibusuis per tpfos ladrenfes temerario aufu ipfts Tagen: quo
uis modo illatis perpetratis > & commiffis in prafentia ferenitatis Regia iudiciOydecifioni , termination!, cunclufioni Excel: * fuaac Tralatorum, & Banorum
fuorum ftatu in eadem nil in eifdem innouando , & tranfgrediendo ipfis Tagen: tru
profecutione eorundem iuris viam ad ipfam ferenitatem Regiam ac Traalos & Ba
rones fuos , feu ipforum confpetlum & prafentiam in pramiffis agrediendis tutam
liberam , & fecuram relmquentes barurn noflrarum proprij maioris , & Tontificalis Sigilli noridefeSum annullatis . FndefigiUi appoftti confignatarum teimonio
htterarum Datum 7{ona die 24 Iunij dni 1 $96
N.p. p. 433. col. p. V.37
Die Sabbati poil meridiem Iunij 1 4 expediuimusgaleam
extat cxcmplum inflruftionum tunc Faftarum fed valde mutilum inter Cup.'
monuments
Tius Redores Ciuit ladra cum quatuor nobilibus
fuper fatlo Tagt
iuxta licentiam , & autloritatem nobis attributam yip
fecreto confilio
& decern nobilium eidem adiuntlorum comittimus vob s
de
Galcilo nobili Ciui : noslro ladren: quatenus in galea
per
Ser Marcum de Tomo etiam nobilem Ciuem noflrum cum ducatorum
quam vobis duximus affignandam ire debeatis vfque Segnam ....... volumus quod exgalea ipja accipi facer debeatis ditlam ducatorum
faciatus cum quatuor hominibus ex ditla galea & ire in Segnam
gio &
fapienti Regio militi D.Taulo de Georgijs ibidem
de betis ipfum D.Taulumvt vobis confulatvbi & quern
& argenti quantitatem tutam &
fecuram feruare poffitis per eum
volumus in bac parte , & volumus
quod Segna tarn dm flare debe
T^ro Rege
Dno %pilo de
7{afs Regio milite
vel alterius eorurn parte vices rccip:
dare,& affiinare debeatis, tunc volumus quod eas affignarc debeatis cuicunque
perfona vobis impofuennt recipiendo ab eaperfona, qua vobis prafentmerit litteras
expeduoriasde numeratione ditlarum quantitatis per vos fienda , vel literas ipfas
pro expeditoria emper cum confilio D.Tauli yicarij fuprafcripti ; Cr in quantum
vobis mandatum fuerit , vt cum diilis quanti
vfque Zagrabiam ire de
beatis fiquidemex parte Regia vobis datus fuerit falutis& fecurus conducas rum vjque Zagrabiam bene quidem, alias, Ji pro parte Regia vobis de [ecv.ro condu
ela pouijum non extiterit, tunc vobis t omitmus vt literas noflras quas Magnifi
t D D. Vomitifs* & Comiti Vegla vt fcribimas prfentare debeatis , & ante, &
,-- -
49
liter non deprecando eofdem W Vobis vfque Zagrabiai de fecur duftu pro diffis
ducatis & argento illuc portandis noSlri intuitif, & amore prouidere digntntur . Et
deindecum fueritis Zagrabi* ibi difias ducatoru& argents quantitates vjqufad
fummam duc: i M dare debeatis ii , qui vobis pro parte D. 7^. Regij &
dittiD.Zoili ..... . expeditoriam&recipiatis fibabtterit,&ftno* habuerit
expeditoriam , litteras quas vobis prafcntaueritpro expeditoria retineatis , quai nobis cum ladrara regreffifueritis voimnusprtfentari: & inprtditiisptr vosfieri volumus& mandamus in omnibus proutfuprafcriptHmefi ..... bus quod folntis
ftiprafcriptlsdiic.MMMMaureieiqHi ..... Regias refidisitm tonetA due: &
argenti quod e in ..... D auri dare & affignare debeatis D.Zoilo de . . . . ;
5*
N.I4 ibid.V.35
("Die Dominico 28 men: lanuarij)
Hoc tempore Rex Ladislaus Neapoli cxiitens conceflit Ambax.- ladrz tale
Priuilegium.
Ladislaus D.O. yog. Hieruf:Sial~ Dal. : Rama, Seruut, Galitia,Lodomeriaf
Cumanif Rex . Trouincia & Forcalyuerij ac Tedemontis Comes. Paiucrfif prafentes litteras infpeSuris tarn prafentibus, quamfuturis . Scut uteritis & dtgnisproni
ftimuf ingratfji conferendis , ficprouidere dcbemus attentius , vt fer iUarum concefftonem aliorum iuribus nullum fiatdifpcndiumlefionis. San venientes ad Maieftatis noflra prafentiam firi T^obiies Jacobus de Raduchis legum Doftor Confiliarius i & Simon de Detrieo de ladra milites fidtles noflri , ac *mbaftatores per virot
nobilct communis ciuitatis nor* ladr* fidites noflrot nouiter ad curiara noflram
miffi expofuerunt nomine & parte difti communis noflro culm in i reuerenter t quod
inful* Srimar& Xirgicqu* ptr commune ciuitatii Sibenici tenenturad
prtfcnt ad diuum commune ladra legitim pertinent , atquefpeQant ; pro quorum
recuperatione prafatum ladra contra diuum iftut Ciuttis Siben: quejlionem, feu caHtmmaueratfBAii&bizium intentare. ne contra aiflum*
l fuper ipfts infulis aliquid per nos inaduertenter fieret , perquod etiderentur iura eidem communi in dittis infulis competentiaprouideri per nos eis in bac par.
te quofupra nomine fuppliciter pottulauerunt . Tfys autem ipforum ^imbaftatorum
porreis nobis fuper hoc fupplicationibus inclinait, minus volentes fuper prtdi(lisprolpicere opportune declaramusborumferie de certa noftra fciencia , quod di inful in quacunque confirmation per nosforte fienda diUo coi Sibenici de Triuilegijs & libertatibus eorum nuUatenus includantur, nee in ilia intelligantur tncluf*, fed difta confirmation nonobflante liceat & Itcitum fit ditto communi ladra
eontraprefatum Siben. de diis inJulis , & pro illarum recuperatione coram
competent! iudiceius & iuflitiam expcriri . Has noflras litteras magno noflro pendentigillo munitas iam ditto coi ipfius noflrf Ciuitatis ladra in pramifforum teilimonium concedentes. Datum T^eapoli in abfentia Logotbeta & Trotbonotarij Regni nori Sicilia t eiufque Locumtenentis per virum nobilem] Donatum Deruotio lesum Doftorem Locumtenentem Cancetlarij diui Regni Confiliarium & fide lern noftrum. jnni )w 1403 die lanuarij xilndiUione Regnorum noflrorum anno fexfodccimo .
fi
fid.ibusnoflris diteftis Guidoni & Loyfio de Matafarh ulenortt militibus, *
coram heredibus pro ipforumfidelibus feruitijs per alias noras litteras exindeVrU
uilegialiterconfecJjsnouonojlradonationis titulo perpetu & inreuocabtUter danauermus & contulerimus, ipfosque m dominium pradic. tnfularum , & pertinentiarumearundemper norum & certumhominemvolumus facer introditci . Igttur fidelitati vefirapracipiendo mandamus qatcnus verum mittatis homintm pro
teimonio fide dignum quo prafente Simon de Detrico MHas , Marcus de CiuaUuis
CrefciusdeCriJTaua, & Gilardinus de Girando norifamiliares , & fidles , veI eorum aliqui, vel alter, alijs abfentibus hominem norum adfocies prxditl: inful: Tt
pertinentiarum earundem quarumlibet in vicinis & cometaneis ipfarum vniuerfis
ibi legitim conuocatis & prafentibus accedendo introducat eofdem GuidonemG*,
Loyftum in dominium earundem,atuatque ipfas etfdem cum cunRis earum vtilitatibus, & pertinentes vniuerfis antedit!is prttmia nora donationis titulo perpetuo
poffidendas,fi non fuerit contradiftum ; contradi tiores ver fi qui fuerint inter ipfos
contra annotates Guidonem & Loyftum nora , aut Vicar nori in praditlis re
gnis noris Dal. & Cro: contlituti , aut conslituendi in pmfentia ai terminum competentem ratione contradi efficient: & po ipfarum poffeffionarU introduftionii,
& atuitionis feriem vel nomina contraditlorum fi qui fiterint cum ter
mino afgnato nobisfideliter aut ipfi noro Vicario nmefolito reueietis Dot ladra
fub par noro Sigillo die 3 men: oob: xi Indift. anno Dni 140J
HzcinfuIarumconccffioefFedumnonhabuitYt inmemorijs Tragurij relatumeftlib.cap.j.
Nam 1 5 pag: 437. Veri48
eodem anno (1405)^ mense die Sabbati iolunij D.^ndriolus
Huic Andriolo i Sc pofkris eius concefla fuit nobilitas ladra: die 16 Aprilis
1402 , Paulufque memorat eundem fuifle eleftum Reorcmfimul cum ipf
Paulo die prima Iulij 1407 pag.438. col.primaV.56.
N.16
1406 die mercurv\ ante prandium Februarij 16
Hie etiam annus protrahi debet ab incamat.more vfuali cum dies Mercurij non in 16 fed in 17 Februarij anni 1406 natiuitate cadat.'idque confirmatur ex confilijs Trag: diei 2 2 Februarij an. 1407 natiu., vbi feriptum eil
donatas fuiffe libras 24 ei qui nunciauit captum fuie carum T^ouegradi: eodemque anno 1407 natiu.die 16 Februarij fuit dies Mercurij , & dies 16 eiufdem
menfis erat Sabbati,vt ibidem Paulus fubdit idem .
Dies
II)
Prociu-atona
Reftoribus
Ciccalellis
nii i: -tore s
PCi
l O-
IOANNISLVCII
jVb idem fertcmpus (an: 1445) floruit in humanioribus ftudjs Palladius Fufcus, alias Niger Rhetor illuftris, qui com
pilera monumentapofteris reliquit. Primus edidit in Calullum do&iffima commentaria, quae iam fxpius fonnis imprtfla , vbique leguntur, & prx omnium oculis vcrfantur:
Icripfit item de bello Tnico , & de infulis libros tres, & de
ritu, & ora Illyrici,& collectanea rerum non vulgarium ad
imitationem Auli Gcllij, nec minus etiam infigniter carmine valuit : multos
etenimEpigrammatumSiluascollegit, qux immatura & improuifa mortem
cius prxuentx nonduin ferm fatis ad trugem cflorefcerc potuerunt . Fuit &
Grxcis, Si Latinis Uteris probe cruditus , & in tradendis Rhetorics prxcedit difcrtifimiis . De hoc Sabcllictis De Latinx Iingux reparatione , voi Coriolani Cippici eloquently m tommendat, cam cum huius clocutionc con-'
ferri vilo pacto poic negat his verbis . Net eft vt Palladium Nigrum fileam ,
per quern proximis annis Romanx in ca terr > lircrx in antiquum funt ftatum
rcftitutx. nxc illc . Is tan-ion luiHnopoli Hyltrix Ciuitatem aceitas, vbi
multos ibiiuuenes in poeiicis ,& Rhccoricis ltudijs eleganter inftruxcrat in
cathedra fedens fubita apoplexu inter legendum correptus , & ditcipulis
domum dclatus , line vilo amplius vitx fenfu paulo poft vita fundus eft , & in
BafilicaS. Francifci fub albo lapide ante arammaiorcm in fcpulchro aliono
fepultus, vt nupcr PcrcgrinusSpatarius Canonicus Iuftinopolitanus, & literarum ftudi js, & iucundx vita: confuetudinc mihi coniundus ab Hannibalo
d 3
Gri-
54
Grifo .""o viro r.idccunq; doftiffimo , & ipfus Palladij difcipulo fe audiuiflo
tertatUicft.
Knm.p.pag.452 col.p. Vert 3, 4, jo
DinnoneM, & Drinium.
Palladius fecutus eft vulgrem pronuncarionem fluminis , qui in Adriaticum influens fnui prximo nomen dar, vulgo ( Golfo dello Drino , vel Dc^
Lodrino)fed.is ab antiquis fcriptoribus Drilo dicitur . Drinus autem eft qui
ex monte Scardo ortus , ad feptentrionemque ciirfum dir/gens in Sauum mfluit , eodemque nomine hodie quoque dicitur (vulgo Drina) Drilo ver ex
corlem monte ortus tefte Ptolemeo hb.-z. c.i7> & in diutrfum meridiem verfusflcxus in Adriaticum fe exonrt. Neoterici autem aliqui non foluin_.
Drinium, vel Drinum loco Driloms ponunt , fed cundem cum fluuio Boliana
confur.dentes, vnum & idem efle aflerunt; quos fecutus eft Palladius pag^;.
CO.2. .25. Boliana namque amnis(Liuio lib. j^. Sarbana) ex Jeui Labeatioe
(mine Scodrcufi, vulgo de Scuttari)effluenS diuerfo a Drilonis curfu,& occioentem verfus vnico oftio in Adriaticum influir, Drilo vero duobus ( vt in_,
opre De Regno Dalm.Sc Croat-Iib.primo C.1.& 4 fcripfi)ex quo dignofcitur
Palladium etiamfi afferat fe vifa non endita feribre tarnen vfque ad Boliana; ,
Drilonisuz oftia non peruenifle , & in communem fciiptorum errorem incidiile.
& tefidum in molles Zefiros excurrit jader
Hie verfus Lucani Pharfal-4 immediate fequitur poft alium
Quammiris vidriad toncas ferit vnda Salonas
quem Palladius pnit 454.1 31. ex quo dignofcitur Lucanum non finificafle Promo ntorium, velpeninfuIam,inquafitaeftCiuitas ladra, fed flumen quod Salonarum vrbcm pra:terfluebat: cumque flumina orse Illyrica: , vt
pote m regione montiiofa, & ad meridiem inclinara orti , in meridiem quo
que curfum dirigentes in Adriaticum influant . lader foltis ab oriente in cidentem fluens in mare exit : ob id Poeta fpecialem eius fliixum denotans in
molles Zeros excurrere dixit , quod ladrenfi Promontorio Palladius adaptauit: Ciuitatis autem ladrse denominationem ladro flumine fumptam Tho
mas Archidiaconus Spalatenfs cap: 5. fcribit , ex quo Palladius Facile fumpfit > vttique tarnen perperam .
N.4
SS
N.4ibidV.*5
Nadinum Gothis euerfum, prout Salonas p.454.1.41 .aflerit. hc opinionem ab Archidicono fuprafcripto fumpfit, qui id cap7 fcribit;fed quid fentiendum fit de dcftru&ione Ciuitatum Dalmaticamm in prsdicto opere b.
primo cap.$> habetur
N.J. ibid.^
Siccum rrbs
Hic Palladius vrbem Sibenicum, ex eo quia in fceo folo, & aquis carento
Zita eft Siccum dicit, quam ali) feriptores pro antiquo Sico ponunc ; de qua_>
denominatione in memonjs Tragunj lib. 1. cap. 3.quid fentiendum fit declaratur
N.d.ibid.V.58
Scardonam antiquam longius mari fuifle,& non eile eamdem cum hodier.
na aflerit , fecutus opinionem Plinij 1.;. c.22. nihilominus eodem loci cum.,
hodierna fuifle , Pliniumque cum Strabone deeeptos b. primo cap.4. Do
Reg. Dal. & Cro. probatum eft .
N.7
Tragur'mm cum port olim Ciuium Romanorum oppidum de quo Tlinius fetibit
Veteranos Dio Claudio ; fed M Strabo afferit ab Iflris efi conditum .
Textus Plinij non habet Veteranos Tragurium miflos > fed Sicum . Plinij
enim verba lib.3-cap.22 (lint hsc
Tragurium Ciuium Romanorum marmore notum . Sicum , in quern locum D.
Claudius Veteranos mit, SalonaColonia &c.
Sicum autem inter Tragurium, & Salonas fuiflc pi ster Plinium, Ptolemeus
& tabula: Peutingerians tcitan tur, eiusque rudera adhuc cernuntur vt( lib. 1 .
cap. 3. memoriarum Tragurij probatum eft . & quod de Strabone aflerit Tra
gurium ab Iftris conditum fuifle , debet cfl'e error imprcfloris ; nam Strabo
ab Iflenfibus conditum Tragurium lib.7refert> quod etiam ex Polybij frag
mento nomine execrpta de Legationibus edito probatum eft Iib.primo cap.
primo De Reg. Dal. & Cr.
N.8.ibidVer.i6
Coriolano Cepioneoratore
De quo M. Antonius Sabellicus. De antiqus lingus reparatione
[ Nec Coriolanus Cipicus parum vno eft libro iiotus, quo ille Petri Moccnici, qui poftea Princeps fuit gefta eft complexus , vix ex Dalmtica illa ora_
im dicendi facultatem hacquifquam tempeftate expeftaflet : redundat bre
ms illa hiftoria multis quiefem virtutibusj Sc quod me potiflimum deleaauit nihil eft quod in illius elocutione requiras; nec eft vt ad Palladium
Nigrum; per quem pioximisannis Romans in ea terra liters nanciquum
fii::t (latum reftituex, eiusftudia referas: eft enim Coriolanus iamjjrandis
4
natu,
57
Hune ego crediderim facros regionibus illis
Confulto tribuifle patres tibi Cyppice honore m
Vt fera barbaries noftrorum ignara Deorurn ,
Eloquij vida tui , & dulcedine lingua:
Ad verum conuerfa Iouem quum ceperi t ipfa
Ridendos ritus , & numina vana fuorum
Spernere. purpureum mittat tibi Roma galerum.
N.9.456. 1.12
Suriuminfulamefle qua: vulgo Zuri&SlauicJr/rgir dicitur afferit, quod
incongruumnon videtur, cum Plinio inter nfulas ponatur.
N.Xibid.V.42
Supra ante mentionem Coriolani Cepionis zivagri Tragurini maiorpars mi
prodeute ob frequentiimas Turcarum meurftones non colebatur cumque anno
Domini 1 500 id euenifl'e memoriarum Tragurij lib:6 cap. 5 probatum fit;ideo
circa eundem annum, vel paulo poft Palladius fcripiit; quod confirmatur
ex eis, qua; hic fubdit,nempe, Gyronam Tragurinorum infulam( vulgo Zironx &
S I juice DriueniK ) folis pafcuis notant ex quo dignofcitur Palladium fcripfiflc*
antequam habitan ceperitj quod contigTe poil annum D. ijoo ibidemprobatum eft
N.iiibidco.a-V.s
DiftantiamIra?dSolta,(4ni'ona)effe maiorem quam decern mil:
paiTuura certum eft|; & quamuisidparuitftzftimandum, tarnen in reliquis
quoque diftantijs, quas inter alias nfulas ponit miaorcs eife > quam rever
examinare vplentipatebit.
N.i a. ibid V.ap
De Bratiafa Plini j nfula, quam fufpicatur Palladius mendos feriptam efc:nomenduaruminfularumeft, eodem tarnen verbo comprehenfaruiru ,
quod difiungi debet,& Bratia prohodicrnaBrachia(i/go ^). Ifsa pre
hodierna Liia reponi, ve Iib.p. cap.a De Regno Dal. & Croat. cripfi
Ad-
DEDIT
CIRCVMDEDIT
CONSVMPTAS
CORRVPTAS
CVIVS
CVIVIVS
ITEM
ITE
mvnIt IVM
MVNIT
LVM
Vegetius teflatur (adde in margine) lib 5.C.3.
numeran de; velquia numeran dtsijt , vt ex verbis Ammiani
Marcellini liba 9 ellicitur [ Valeria
vrnit (ideft Conftantius) partem.,
quondam Pannonia; , led ad hono
rem
Valerix Diocletiani filif,& inftitut ,
& ita cognominatam J fcilicet ante
tmpora Marcellini , -pel quia
Pag-
,g
V
\p
ik
j
t
r
9
59
iura amiferat , ideo inter Prouincas
Noticiar eius nomen ommiflunbi
fuit. Notttia Dtgnitatum
43.1. 28 eft
fit
48.1. 8Porph.Nona
Torph Baptizata vero Crob?n'x vrbes habitara? iftae funt . "
51.2. 2i Tau run um
Belgradum
ibid 24 nuncupatum Gra*cis
nuncupatum ab Vngaris vero AIba_#
Bulgarica dium ( quod falfo pro
Tauruno fummitur,cumTaurunum
tribus mil uribus confluente occidentem verfus ponant Tabula:
Peutingerianac) Grcrcis
5 5 .a.penul. Foro iulij in
Foro iu ii Ducem in
57.2.111 fine dicetur
dicetur lib-.]- cap. 14
62.2. 39 An:Dni838ex
jin. Dt: 837 ex
ibidt42 An.
85 3 tarnen
^.852 tarnen
46 An:838confcriptam
An:837Confcriptam
66 I.44 eque vfque
neque deinde vfque
68. 2. 8 anni 838inquo
ami 837 in quo
83.2.31 Imperiali fauruni fue A% Imperial! tib*
87.2. 47 appreenfum
apenfum
93.1. 2 pertinentes Eiateren
perti cmijs Antibarenfem eeeliam cum
omnibus fuis pertinentes Eiateren
ibid 3 Palochien Seruatien
Palechien, Suuatien.
4 Dinaftrienfem
Dinnaftienfem
10 regiminis folemnia
regiminis praefse . Pallium autem fraternitati tux ex more ad miflamm
folemnia
ibid.2.7 eorundemque ab exferipto. earundemquc disecefium nomina ab
ribns
exfcriptoribus
118.1.25 memorata nihil reperitur
memorata reperitur f Gencrario RaThuurocz vero feqrentia
toldi de Apulia per regem Colomanum filium Geyfa? regis > qui
Dalmaticos fubnigauir in Pannor.ia collocaturj Tbuurocz vero hace
omittit& rquenua
I ip- 1 30 fubegifle, prajfidijsque
fubtgiffe vt manufcriptus codex refert
prxfidijsqiie
146.2.46
Stephano
Stephano fed ficari Bels card cius fuc(ve)
cefloris confirmatio Priuilcg.-Spaadie&is
latinis concerta an:i 1 32 leperitur ,
ita ad eundem Spalaten: rcnerfos
dicendum eit, & tempore G cyzst.
Zx tertij eius filij continuarte^ Priuileg: an: 1 143 reperitur adiettis
cuius confirmado
i 7. i . 47 addidill'e(vfquc col.2. Verf. addidiffe, cuiGeyza fucceflit> eiquo
Step 35.1.1p iura amiferat ve exnotitia
confit. Nocitia dignitatum
6o
1 8. ) conceflfTo
ica
D?3
[In nomine Domini Dei, & Saluatoris noftri Icfu Chrifti anno eiufdem in
carnat I2i4menfe Februarij. 5. die exeunte Ind.j Albonac : Temporibus Pe
tri Iupani, Peruogna filins Ioannis> & Ioannes fil ius Negom & Sabnic Slauogoft vn cum aliis nobilibus, quorum nomina in fcrius leguntur fub tali ftipulatione iurauimus retiere paccm, fc concordiam hominibus de Arbe ita
quod fnt falui & fecuri in partibus noftris,& in toto noftro diftrichis,tam in
pcrfonis ) quam etiam in rebus dehinc ad annos,2o,& fub pena Bizancios 20,
& fialiquiscorum habet aliam inquifitionem aduerfus nos, vel nosaduerfum veitros, veniant, & deponant querimoniam fuam ante fapientes fuos , &
aliquam partem contra iusiurandum ire temptauerit , vel facramenti fupradiicorrumnerit, vel per vi, fiue furto, aut per pignoratione compopataliam partem hpradi&am penam & paccm firmam remane at .
Iurauit Petrus Vicecomiti Iupanus P. fupradictus cum ambobus Iudicibus Matheo fil ius Slauogoft , Bogefila filius Biticha , Iuanaz fil ius Sdesela.
Plebanus .
Infuperrogamus vtfipiratos idem Cazichi nos predauerit, & bonis noftris vobis adduxerit, vel perfonis fi poteflis redimite eos per bon am ccordiam fin nolumus vt ematis eos , fed dimititc eos abire , & fi aliquos ex par
tibus iftis vobis pignorauerit, & ceciderit in manus veftras, debeatis cos tenere, & bona noftra, que ablata fuerit & mitterc nobis nuntium infra quindecimdics , fimiJitcr& nos vobis de bonis veftris confimile facicmus J jit
nun
pag.i 63.1 . 57 exercuifle feripturae te- exrcui(j'c fuprarclata. Albonen j. Fe*
ii.:utur.
Comits
bruarii an 12 14 teftatur. Comits
177. 1. 10 CaroJolus refcrt
Caroldus refert. Comits Arbenfes ab
(dele vfq; in finem capitis) eiufdem Ciuitatibus ciuibus eligi folitos , & Duce & Confilio Venetiarnni confirman fuprarelata (lib.3. cap.xi) Ducis Vitalis Michaelis anni 1 i6t
declarado teftatur , cundemque morcm feruarum vfque ad annum 1 3 1 9, quo
confirmatum fuifsc Andrcam Michaclem ab Arbcnfibuseleum; fedcodem
quo.]; anno menfc Augufti decrctum fuifle , vt de estero Comits Arbicligerentnr in confilio maioriVenct. idem Caroldus tradit. Comircs autcm_.
Cioa.ns maritimis ciuitatibus prluifc Archidiaconus,monumentaq;rclata,
rofei da tcftantunhorum ante Caciclos cxteris prepoIuiiTe ex dictis patct;
de quotum ^encr-tione fucruiu fupramcmorati Comits Nicolaus AJmifli,&
Do-
Domaldus, qui ladrenfs relaurationis tempere przfuit eidem Ciuicti , re
rclatiim eft (Tupra cap. a) cumque reperiatur Puuil. Andrest rgis Vng.ex
quo non folum elicitur caufa , proprer quani Comes Domaldus gratiam eius
meruerit; fed etiam alia quxdam ad regium fanguinem Vngaricum pertinentia, qux apud hiftoricos non reperiuntur ; ideo non erit inutile idem Priuil:
rcfierre .
[ Andreas &c. Inter vniuerfosfiqu idem dilecto ac fdelis nolri Domaldi
Comitis de SubenigfilijSaraceni Comitis laudabilem fidelitatem fruduofx
commendamus memoria; ;quia cum quidam Principes Hungarix iniquunu.
aduerfusnosmachinantesconiiliuminGrxciamadfilios Gcyzx cartas, &
nuncios tranfmifiiTent,vt & illos in Hungariam venientes eorum confilio &
auxilio adiuti , regnum noftrum vfurparcnt , ipfe Domaldus folitam fidelitat cm Temper feruans integram, cognito prfida: legationis tenore , ipfos nun
cios cum iam Spaletum perueniflent , cepit > quos ad nos vna cum cartis fuis
compeditos aaduxit . Ideo terram quandam nomine Zetinam > & Tril cum.,
terns cultis, &c. Domaldo & heredibtis in perpetuum &c.cuius met ab
oriente Chrifoua Camenyza, & Ymot, Sutozel, inde verfus mare ad Vvrulas,
inde ad Zernounizam > inde ad Stilpez , inde ad Zer vfque ad Stiber puz &
ctirric ad Piel, ad laKim, inde ad Laden, ad Crabonala Cameniza , ad Zaualam vfque ad Beloy
Dat: laioj
Hos autem filios Geyzac in Grzcia exiftentes ad vfurpandum Andre* regniuneuocatosregijfanguinisVngaricifiifleoportet, quod etiamfi nemo
hiftoricorummemoret : tarnen cum Nicetas fcribat quendam Ifaacium (Ifaacr; Scbailocraroris fratres Emanue Jis Imper: ex filia nepotem Armenix ab
codem Emanuele prxpofitum ) imperante Andronico afteclafle Imperium, ,
Cyprumque occupafle, ifuiffimamque tyrannidem exercentem ab Anglix re
ge captum, deinde fuga in Afiam reuerum , imperante Alexioqui fratrenu.
excxcauit omnem lapidem , tam cum cognatis Conftantinopoli ,
quam cum finitimis Perfs,vt Imperium adipifceretur : tandem veneno fublatum: cumque eius mater Maria filia fupradifti Ifaacij Sebaftocratoris nupta
leritStepnanpfratriGeyzzreiis Vng: vtfupralib.j.c.p.relatum eft, iaeo
hie Ifaacius efl dbet filius eiufdem Stephant, qui quamuis aGrzcis Ifaacius diceretur (nomine aui materni , prout etiam Bela pater Andreat ab eifiiem Alexius dichis fuit) tarnen eiusnomen Vngaricum Geyza eife potuit,
eiufque filij ab Vngaris contra regem Andream enocati ; fed cum diligentja_
Comitis Domaldi confpiratio patefac\a, effeum non habuidet, ab hiftoricis
prxtermiiTam eiufdem mentionem vero/mile eft. Caufa autem propter quam
proceres Vngarici hos filios Geyzx contra regem Andream cuocauerint,
cum nullibi illius mentio reperiatur, affignari non pote ft : nihilominus non_
dfunt conieun: nam fi expendantur qux refert Archid: fupra relatus Iib.4
cap.primo Ladislaum fcilicet pupillum nepotcm Andrex paucis diebus patri
Emerico rgi fupeniixiftc ; Archiepifcopumque SpaJat: eiufdem mortem non
credidifle, texinde quamuis yocatum coronationi Andrez interefle noluiiTe [ propter quod rex non fatis digne tulerit Arch'iepiicopi neglecbim.. j
tx quo plures quoquc al ios proceres Vng: idem fenfifle conijci poteft,& prziertimillos,quiobfuprarelatascontrouerfias pro regcEmeiico contra ipfum Andream tune Ducemmilitauerant, fibi timentes ad euocandos Geyzx
blios indu aosiuiflc non incongniumtidctur: fed qux:unque caufa fueric
hos
4
que nolros, & fpecialitcr per religiofum & dicretum c amicabileift virum
tratrem DefiderirnnordimsHeremitarumSandi Auguftini oblatas humi li
ter, & intanter excel!, noftrae preces admitiere decreuit regia noftra demen
tia regio cun fauore, & quidem pnrati diledi & fidles noftri Paulus Banus,
S fratres fui prznotati noftram cum deuota precum intantia interpellauere
clementiam, vt cum progenitores eorum & ipfi progenitoribus noltris regni
Hung: regibus IHuftribus per obfequia mnltiplicia m fernere fdelitatis exhibita meminerint complacer ipforum patrum noftrorum munificent is ali
quid fuper addere dignaremur, donando fcilicet eii, & eorum heredibus,heredumque fucceToribus Baiv.itum maritimum cum iuribus, vt ilitatibus, redditibus, & prouentibus Banalibus vniuerfis , allumcntibus eifdem fuo & heredum fuorum nominibus cum quingentis militibus apparatum habentibus
militarem in expcditionibus noftris regalibus, fiue contra hpftes noftros ex
ternos, fue aduerfus domefticos inimicos , quibus familiaribus fcilicet inimicis nulla peftis poteft inueniri eficacior aa nocendum folicit , & folerter
nobis affiftere precipua fide & fynccra dcuotionc, folo iludi , toto con amine, toto pofle, & hoc vel in peronis propriis , vel faltem fratrum filiorum.^ ,
necclar iorumquc fuorum perfonis idoneis dccenter & fufficien ter haben t ibus experieiuiam militarem . Nosigitur eorimdemdileaorum, &fidelium
nolrrorurahumilibus& deuotis inftantiis inclint! ipfum Banatum Mariti
mum cum omnibus iuribus, vtilitatibus, redditibus , & prouentibus Banali
bus, quocunque nomine cenfeantur, eis & eorum heredibus, vt eft diftuiru ,
contulimusiureproprietatisj&perpetuidominii fub przfaeis conditionibus, & quibufdam aliis infrafcriptis yidelicet,quod maieftatem noftram,Do.
minamque ScrcniUna noftram Dei Gratia Diicifsam totius Sclauonix &
Maritimarum partium Principifsam charifimam matrem iuxta debitum fidelilTmia: fubieftionis, & deuotiflimac in Strenarum , & aliorum Clenodiorum_*
oblationibus iuxta vulgatiflimam confuctudinem regni noftri honorabilitec
recoenofcant, & quod ad noftram , Dominique matris noftrz prcefentianu.
per e, vel fi aliquibus legitimis forte impedimentis fuerint: impedid per fubjeftas fratrum, tliorum. vel quorumlibet fibi neccelitudinis vinculo coniunorumperfonas veniantconuocati. Nos cum eifdem dileftis & fidelibus
noftris Paulo Bao , Se fratribus fuis przmifla omnia, &alia his/milia attendentibus fideliter cumeflfehinonfolumprouifonemprzfatam in collatione prafcripti Banatus cisaftam conferuabimus , fed multis alijs regalis munificcntiz donatiuis eos, & eorum porteros profequemur toto dederautes affeftu , vt eorum fides & deuotio quo ad nos, ne non vicifliin quoad
eos fatior & gratia nullo vnquam termino concludatur , quam diuin;t & luimanz placitarq inconcuam , & iotcgram inter nos & ipfos , ac vniuerfos re<jni noftri nobles& Barones totisoblecramiisafctibus vt Diuina conferct cifpofitiopictatis. Datum anno Domini Mill: ducciitcs : nonagefimo
tertio]
ex hoc vnico huiufce rgis Priuilegio non folum elicitur DucatumDalmatia:,& Croatia matri eins traditum fuifb^> fed ca ijux deinduftnaBanorum Maritimoruin diccnda func cap. primo lib. fcxci opcimc coniprobuiuur .
Jed
P. 1 9?. i. 42
*
f 4
caufam
cauia
258.
66
149. 12.1398.
360.2.51. ceptafurat
idem quoque
163. 1.4s in margine
ChroniU & Paulus de Paulo la
dren.
ibid 53 arbitrad funt c/rca
Crc-
Crefcentius de quo fttpr pg: 58 n.76. Hic peruit arcam Sandi Dom.
ni; vt i nfcript i o exiftens lcuo latere aharis eiutiem Sani telatur ; qua; ob
inopiam loci fculpra eft in longo , & angufto lapide modo fequnti fiterisque rudibus
{Hoc habet egregio Sanus fu
membra fepulcro
Doimus Artious q ui Xpi
dogma Salone
monftrauit preful quoque
ractus e i ufa em
difcipulus Petri pariter fuit
ifte beat i
%t Spalati Preful hue
tranftulit inde Iohanes
tempore poft longo multis
dubitantibus vrbis
ar foret hoc corpus foret
ars it ar te relatum
claruit id cun'ctis quod
per pa uc i putauerunt
huius enim preful clare
Crefcentius vrbis
Marmor disiunxit Sanctum
corpus patefecit
Mille Dei centum tres affore
credimus annos
Tunc et Apoftolicus Pafcalis
conftitit orbi
clara quod lux cunis patet hec
Indictio doctis.
Sepultus eft Crefcentius in arca Marmrea ft inporticu prope por
tant majorem eccle fix Metropolitans ex paftc leua cum tali infenpt ione.
Vita fa lus en n ce i s qualissit cernitur v r n i s
In quibus oss cinis remanente de corpore vili
Quantum cumque boni gessit quantumque decoris
Vrbe fuit dicta Spalatum Crefcen tius ista
Pontifcum Preful nunc mundi floribus exul
$6 BernarduS (ad He) H ir COnfecrauit al tarc.S- Auailafi), v COnfUt ex infer.
ptione fculpta in capite argnteo eiudem Sani qua: talis eft
A.D.N.I.Xpi MCCXInd: XIII. tempore D. Innocentij
Pap: III. et Andre Regis Vng: et D. Bernardi Archiepi et Domaldi Comitis X. Kai: Iunij. Hoc opus
factum eft & altare confecratum ad honorem Dei et
Sancti Anastasij in quo corpus requicscit cuius ca
put hoc est
e
870
68
87- GnffM.mortuoGuncelk> Stephanum ZagraN'enfem Epifcopntn,qui
tune Spatyttireperiebatur , eleftum fuifle nott Thomas Archidiacoiuis
t .ip: 41,- fedqun confirmationem certis conditionibuspetijflet, quas In
nocentais 4 Sum: Pont, admittere noluit ; ideo poftulationi delefaftat
renuntiauit, vt idem Archidiaconus refert 5. huius StephaniArchi cledi memoria reperitur an. 124?. qui cum Pallium non acceperit
ommuTa quoque fuit eius mcntio in fene Archiepifcoporum
8p Rogerius . hic fepultus eil in eadem area cum Crefcentio , vt infcriptio in
fuperiori labro exiftcns teftatiir
" _
Trefulibus geminis prefens catagea dicatur
i A. D. M L XI. M
"NjfmtibiCrefcentiRogerius aociatar
J Aplis die xiin intrate
90 Jo junes natione Vngarus de genere Bucad, vt habetur in Priuilegip Stephani Regis Vng. conceflb Eccleibe Nonen. diei 24 lunij 1171, vixiffcque t unitat anno
91. Tetras eleftus an. 1298
$2.Balianut Sum. Pont, confecratus an. 1525 oriundus de ciuitate Baruth
olimArchiep. Rhodien. obiit 1328, vt Micha Madiusrefertcap.zj c
26
$13. Dominicas (adde) Pereander
5/4 Hu^olinus . hic fuit monachus Benediclinus ; vcnitqne Spalatum an. 1349
vt Tab.a.Chuteis refert . prarfuitque vfque ad 1 386
^4. Andreas- hic fuit de familia Gualda legum doftor, przfuitque ab anno
1390 vfque ad 1400 inter quera & Pclegriniim n.96 reperitur memoria-.
Marinide Chutis Spalaten Archielefti an. 1403 diei 26xt?ris
Pelegrinus autcm pra;fuit ab an. 1403 vfquc 1406
j^7 Duitaus Spalatinus fuit natione de nobili domo Luccari cum elFct Archi
diaconus ele&us fuit in Archiepifcopivm 311.1410 die i i-Aug. obijt dic_>
primo xbris 1427 cuius mater leptilta eft in arca marmrea exilente a_
extra parte portzmaiorisfupradiftzEcclefiaeMetrop. , vt ex infcriptionepatet
JHic nobilis I^rancifca iacet pijffima mater
Doimi qui erat Pr fui venerandus in
67
Clarissimus orb
Et Clcri Maripetro fuis
Dum preful adeffet
M orjbus et uica Francifcus
Semper amandus
Et quo Spalatum
Racione gubernat
Gabriel et cunftis eclorura
Laudibus equus
Mille quater centum dum
Phcbus voluerat annos
Etiam ter nonos nouembri?
Menfe peractu
J. M
Bonimus dcMediolano fecit iftamcapellam
fepolturam
ico Bartholomew Patauinus de Zabarellis Archipresbiter in patria. Sc Seis
Apoftolic notarius eledus Archiep: Spalati die 27 Ianuarij 1 4 3 S
translatus ad Archiep: Florentinum die 18 xbris 1439.
coi Iacobinm Hic reintegrare fecit ecclefiam Spalaten: Petro de Thalouir
Bano Dalm.ee Croat.de decimis, qua; per multos annos tempore bellorum intercept* fuerant, vt conftat ex eiufdem Priuilegio 311,1442 relato
inter memorias Tragurij Iib.6 cap. j
1 06. Bernardas Zane Protonot. Apofl. eleus die 8- Februarij 1 503
108. Marcus Cornelio eleftus die 18 Aug. 1 536 per ceflonem Andref Cornelio
109. uloyfins Michael eleus die 19 Iulij 1566 per ceffioncm Marci Cornelij
no.Frater Dominicus Marotti ordinis Prardicat. deputatus coadiutor Aloyfij cum futura fucceffione die 3 Aug. 1 575
1 1 1 Marcus Antonius ex Epifcopo Scgnienfi translatus ad Spalaten. die rj
Nouembris 1602
1 1 2. Sfortia Ponzonus per ceffionem M. Antoni j die 2 Aug. 1 61 6
113. Leonardus Bondulmerius die 1 5 Aprilis 1641 per mortem Sfortiar
114. Bonifatius Albanus Bergomen prsbiterCongreg.Somafchx die 30 Ia
nuarij 1669 per renuntiationem Leonardi
e %
Er-
ti
Errores impreflonis in operibus
Hifloria Slauorum Trxsbiteri DiscleatU.
pag.a87. col.prima Ver.21
& alios Euty
290.1 .59. clamauerunc
60. coronatus ab
292.1.29 rcucrtenres in
393.2. 2.eiuspromiferunc
294. 1. 16. fu t
295.1.34. videbatur ei
296.2.2?. epularetur
apparuic
56fuorum vindicaret
291.2.36. rcnjanfip
5.Luttouidet
248.Metropolitanx
314.1. 6. potuerunt Dominus
56 increpauit quod
326.1.49. folemniutem cuiufdam
3*7.1.31. proibuit diccns
47. Crifario iuffit
328.1.47- rcueren.
a.ji.nimis
329.2.34. cum nuntijs
331.1. 3. bibiflet ftatim
3.42. adminiftratione
333.i.i5.raptabant
20. enim
3 34.i.48.refignauerunt
335.1.44. rero Regis
48.confeftim
337.2.46. Maurigij
5 6. eins
57. impotens
338.1. 3. gauiffimam
2.27. proditoresSc
339.1. 38. vt
343.2.39. inquirebant
347.1.9. obefle namque
350.2. 57. rcligioforum quad
351.1. 50. cunis
351.1.45 quacdam
2.22.quamec
57. incluferis
grauiifimam
nenc ciuium prodit ores &.
eft
conquirebant
obefsemakintmqiie
religiojorum , qui homines
regia congregati funt qna{i
cunis
quadam
conclufcris
353.1. 5. ex quo
& quos
2.19. fimplicitatem
354.2.42. per acftatem
357.1.19. captum
359.2.25. ex
j6i.i.u.quia
363.2. 25. me quid
364.2.44. auribus
365.3. 19. paffi
t :
70
. 25 .armum
369.1 .32. fcdcntcj cum
armatorum
/fie .tes autcm
de manu
Corcirjr
Theupuli
Trinerpis,hcm D. .Marcfcialus Pria ci
Spolctano
1
Memoria \jtrcbitpifcoporum
386.2.28. pauimentis
paramentis
39. Domo Baduaria fedic
Domo Zabarella nuncupata fedic
387.1.47. alitorum
388.2.hn.introitu
391.1.33. veftra
392.1. 10. exeuncibus penirus
44. afpera Iadram
2.3o.extitit
394. i . 5 2- extimaban t
2. 6. grafficiei
10. vltinu
3P5.2.penu].bada)atios
407.1. 18. parte baftidat
2.41. gratia
398.1.15. Sclauoniar ducibus
400.1 .25. moliti
2.8,niillcuc
24. domum
401.2. 10. petrato
402.2.18. cathena
303. 1.49. Vltima
2.30. i us
5 8. & m
Obfidion: ladren.
alitos
interim
noftra
txruntibus, te intnatibuspenitus
afpera contra Iadram
extitit detcntus
extimabantur
craffitiei
vltra
badalutfos
parte media baftidA
gentis
Sclauoni* Bano dutihns
& cum dii
Incliti
nullius
demum
perpetrato
catnenx
vltra
fuperius
& in multo vigore,& audacia munit/
crucis fgnaculo ad defenfandam
cathenam celcriccr propcrabai.;
afcendit in
4 -U.
7*
408.1.20. artanam
41 5.2. 35. lucratores
51. manibus
418.2.30. Maximo
arfanam
lu&itores
manus
Magnifico
Memorial. Vault
426.1. 9
il
a.ii.Procuratorcm
427.1.15; 1363
2.4a. Re&oris
431.2.15. Ciculellis
54. Comatores
432.1. 2. pro
Procuratoria
493
Reoribus
Ciualellis
con iedatores
per
Talladij Fufci
452.1. 4. Drinum
15. ad vcrbum
per
20. nouem mil.auctx
32. eodem ftrabo idem
2.1- eft
2. fmilitas
6. vero
13. alternis
15. Arfia & nouis
33. Phlanaticum iinum
48. Habet quoque
hn. Mercatum
453.1. 6. proflat
io.Scrifa,cuius
17. Septentrionem Telauli
36.Morlachi
43. ramum ad
5o.enim
a.i.extitit
9. ilia
18. iamiliarnm hue
26.dicitant
4 54. 1.3 1. Adriatici
3 2. Salonas
flnuius
40. prxcedentt
j 8. Glodoum
Orinium
ai verbum ita fcribentemper
nouem mil' anciquus auttx
idem rabo eodem
effet
vtilitas
enim
alienis
jir[i primo> &
Phlanatici finus
Habetque
Mercatus
perflat
Scrifa icas cuius
Septentrionem eft TelauU
Morolachi
ramum quemdam ad
etiam
exiftit
ipfa
famdiarum qui locus lingua Illy ricaw
Aurana nomina t ur hue
diftitant
Adriaci
Salonas & Martialis lib.x
Epigrammaton
Ibis litoreas Maccr Salonas
fluuius
procedente
Clodou
4M-
7*454- O?0
5. demonftrant
Rztanei
Quod
demonftrat
Ratanei
i.defcripfi
455.1 i.corrumpantur
i5.obuium
40.&
47. ea
vit. latiffimi
i. 4. negotiantibHt
defcripti
corrumpatur
obuiam
ad
cas
Iztiffimi
negotiatoribus
25. Drmonis.
. nominant vt
Dirinonis
nommant ilium >t
36.fert
45 6. i .1 1 . quamuis
Cuiatem
jfppiani
. i .39. nomibus
465.2.24. parebant
467.1.49. aggredirentur
468.1.10. fuga
i a. extimabat
1.14. Phti
nominibus
parebat
aggrediuntur
fug*
extimabant
Ehzti
cttcrumTibeno
10-
IO ANNES L V CIVS
LECTORI
eft antiquiflmiim exemplum Hi ftoriat Thomi Archidiaconi Spalaten. quam poft opus metim de Reg.Dal. & Crear.
cum cften's Rerum Dahmricarum Scriptoribus nondi m^
impreifisedidi: cumautemipfe Thomas mortuiis /ranno
Domini 1 260,vt in notis ad eundem animaduerti panJo poft
eius mortem fcriptum efle debuit, vt ex charadere , & carta
coJIigitur . In ipfius autem editione fecutas ftim exemplum
manuPetri Cindrij Parritii Spalaten: viri dotifimi,& accuratilfimi exaratum, qui hoc cdice in eo exicribendo vfiis eft. errorcsq; ortographiz correxit. Hoc amfiaifantiquum originale in Bibliotheca Vaticana'depofui, vt
conferre volentibus ptrret : id autem turn alias ob caufas fahim eft a mo ,
turn quod huius opens plura extmpla circumferuntnr , nee fatis caftigata_. ,
nee admodum integra: hdei, & przlertim illiid, ex quo doctiflimus FL'rdinandus VgheIJtis Abbas Ciftercienlis nounullos Epifcopos ladrenfes delcripfit ,
& in Tomo Quinto fu: Italia: facraepofujt , qui in germano Archidiaconi
textil minime reperiuntur . Id ego exemplum vidi , & manu recenti fcriptum
reperi, conttiliqtie cum hoc cdice > & quaccumque in illo de ais Conciliorum Dalmatic, Epiftolis Papalibus , & Epitaphio Zuenimiri Regis fcripta_,
funt, ea omnia fifta, & fuppofititia (imt.-u meque monitus fupradidus Abbas
Vghellus, vifa mei codicis antiquitate, & cum fuo exemplo , quod habebat >
collate, viringenuus, & in antiquis charaderibus veriatiffimus , fc deceptum falis eft,nouamque feriem Epifcoporum Iadrenfiun>(expunftis dnobus
a fupradicto Cdice umptis, nrimoque ,& tertio loco pofitis) manu propria in margine paginz 145^ iui Tomi Quinti czptam reliquir; intcgram do
notio editurus, fi morte preuentus non tifset , quod te monitiun voli Leor.
Addidi huic antique Codici Hiftorias Michz Mr4dij , e Tabulz Chutis
cnm memoria Archiep. Salonrtanx Ecclefiz ex exempari prardida Pctri Cin
dri
74
dri mea manu exfcriptas, &Hiloriant MarciManili ciufdcm Cindri mann
maiori ex parte fcriptam, vna cum originali Slauo : & fient fimul editat fuetunr,itaethicproftarent. Quibus aoieci Schcdas aliquot antiquas Saloniraroi Incriptionum, quas cum alus Dalmaticis edidi .
10-
IOANNESLVCIVS
LECTORI
Vat ije
7
Varit Legiones codicis taanufcripti Chronic* Vngarica,
caracris antiqui,collat cum fecunda parte eiufdem pub
licara lohanne de Thuurocz , & imprefla Francpfurti in
folio fimul cum alijs Scriptoribus rerum Vngaricarum..
apudAndream Vvecheliuno
Codex manufcriptus
Dfunt aliquot pagint
De quibut ipfi fapicndo beoe cognouerunt quod terra optima fit & ?4W habebat dulcen
implen: , & anteomnes Hngaros fuper
Mud cornu
e vfut ifte feruatur
nuncium remiferunt
album & magnum
homines qui
portabunt
fi vero terram
perfecuti funt cum
retradidit autem
Jp^us gneratio
Capitaneas in Tannoniam
to quia ipfe Arpad Zuetoplug cum.,
ceteris Hungaris, vt fupenus dium eft debellato & occifo caflrA
Cap: 4
i vnde ChaacK oritur
* ChaaK eritur
1 4.vbi ChaKnara nunc iacet diffo- vbi ChaaK Vvara dcflblata
8.zarLadislai
cap:
-j.ciuitatemmagnam
ChaaK
ZarLadisIay
ciuiMem Albarn
propc
Fraiu
72
Frfti
cp.7
4i.QuiMeffianos
4j.GoIgata:
47.Verbulchunomcnhabuit Cjrc*
Palatinum
.
5i. circa ley
54. ibi locum
jj. 4-defcendenint
8* tcmporibus Ducis Toxun
u.Ifnacam
16. Leytah
17. Vil fineauribus
18. parnalem
19. perhibetur nam omnia quae habebant
10. tnobili & ab
23. Morgyor KaK Sc Gyoz fiue La
zan funt
26. alienis componcre , ideo
27. cantilenas fecerunt
30. Vnum in
ji.ipfo tempore
34. Geycha
41. nociua ac
cap: xt
34. 4.Volphgerus
j.Hemburg
6. Geycha montemKifcen, &in.
fulam Danubij circa Iaurunnmdeditpro defcenfu eter
no, vbi
cap. i
i j. Afcendit Vvencellinus
15. Iako
cap.13
20. iftis
Sanftum Stephanum_.
regem
21. Garam gladio Th eu ton i accinxerunt . Iitorum quoquo
generatio ab iftis nomimbus
diftarc non videtur. Iitorunu,
itaque Comitum Dux Geycha
cum Sando rege Stephano liofuo&diuino
Man:
Qui MTa ios
Golgotha
Vver nomen babuit circa BaUcuof
circa feo
fibi loca
defcenderinc
temponbus Toxun
Yfmacum
Saytali
VU auribut
taltem
peribetur omnia que habuerunc
tnobili ab
Hetmogor,& VvoK funt
alienis ideo
cantilenas componentes feccrunt
Vnde in
ifto tempore
Geyfa
plurimum <re
Vvlphgcrus
Hohimburg
Geyfa montem Liftem pro defcenfu
eterno contulTe comprobatur,W
Defcendit Vecellinus
iam
Hijs .... Sanifum regem
Goron glaiio teuthonico more auixcrt. Iitorum namque Comitum^
Dux Geyfa fretus auxilio , & banftus
Rex Stefanus fuus ftlius & tonino
cap.
Prart'
cap. 14
Man:
burch
cap.ij
43. Mer fe
44. & Renoldi
51. fthoph
55.Gexchc
Berfe
& Renaldi
ftoph
Geyfz
cap. i y
35. y.Poft hzc intrauit Oliuerius & Generationern igitur Ratoldi de Apulia exiuifle nullus dbet dubitaRatoldus-tempore rgis Colomare de cognatione Comitis Cafte_
ni, qui de regno Apulbrum de Caferta ortum habent . lili vero d,
Oliuerius Ratoldus oriundi per regem Coluiuaiiuiu filumGeyfe re
SabucK de. Comitibus Campania,gis, qui Dalmaticoj fubiugauit, in
ex Francia oriuntur
Pannonia colocantur.
cap. ia
Kisla
i4.Keislu
cap. -o
31. Meifnenfi , & 31 Mcifnenir
Meyfit
Meyfienfis
Gcyfe
jj.Geychz
g.Meifnenfem
cap. 2 i
5z.infcuto fuo aquilam ferr audet in fcuto aquilam ferre ande t nift i/me
& Michael
nifi Simn & Michael : eapropter
(cztera dfunt *
quod exercitum Solidar de Tuni , qui Maioricam & Minoricam
in Siluas per aues intrando, & clafles occupauerunt:cctci is mijitibus Rogis Aragn ia defcientibus eorum gciieratiofertHrexpuh'ffe: Vode regs,
& communitatis militiz decreto eft ftatutum, vt priori figno,xjuod
totum rubeiun fine aliqua exprcfla figura m aquilard
cap. 2 2
. lo Himaelitz,feu Saracen i, tiefli, Hismaelite , Befi , Armeni , Saxones 1
Armeni.SaxonesjTunngi, MifnenCtimani
fes, & Rhenenfes. Ciimani
adepii quorum quidem nonuua licet
13. adepti
mini nota eflent, tarnen huic operi
non aponam
cap. 2?
iS.Zuuatapolug
a o. ftptimo
24. LcopachciuxMorauo:
28. Corniola
Zuetapolng
VIH.
Lropacb Moraine
C.uiuol-i
Ii
*.
cap.24
35. quarto Hungari Bulgarian!
44. dt 46. Lonbardiam
Si.miibus
quarto Bulgarian
Longobaraiam
militibus
capas
Hungari quibufdm
37. 5.Huagari.'egreffiquibufdam
flltuia Libi) qui
11. fluni qui
ex inde Uli
36*. ex inde reuerii tali
38.Stra$burg, que in latino dici- Strasburg m
tur Argentina, in
concitatis
4.concitis
*n#i Stephaniirgw
cap.a?
a$.auunculum
27. Gyulam
3a.rdecln
proauunculum
Tranfiluanum
Erdelin
cap. 30
41. thefaurorum & preeipue
46. fecundus rex
47. fundauerat aureis altaribus
cap.3i
40.38. Illius ideo dextera mifericors
Sx.
Fran.
ha*.
cap. 32
41. De incendijs
Incidcntii
cap.33
41:10. adornatus fmilicer vt S.Stcphanus pater eius cum
13. Rex Scephanus . & vniu?ra_*
Hungaria mconiblabiluerpiao.
tiunagno vaidc tanta *co doloris acerbitatc S.rex Stcpanus
exacerbatus
20. czpit deftitui
adornatus cum
Rex Sutbanus exacerbtus
cap.34
43. gratia plenus ftcutGam quof- gratia plenus qaadragefmo fexto fui
dam quadragefimo fexto, fecunregni in fefto affump.eatif.f'&g
dumantem niftoria: in ciufdem
laudemabecclefiaedicx veritatemtriceimo feptimo fui regni: domi
niez autem incar. 103d. anno in fefto ufumptionis beatimrnr Maria?
femper Virgin is
3.mulcorum dulcifona
mufutrum dclmkiui dulcifona
5. regmz przficere
regina Regem praficcre
7. vt regnum
Se regnum
cap.35
22. prefida & caftella
24. pre iuful tu
30. Centuriones villicos
cap.36
44. cumque neminem talem 111 rc- cumque talem in regno inuenire non
gno inuenire potuiffent elegepotuient elegerunt de fe met ipfts
runt in femetipfis
47. conftituerunt
przfecerunt
43. 3. creationes
exactioncs
4. fuam conftituerat Aba
6. Toyslan
8. regis Abs
14. laceunt
lacefliuit
19. Trayima
Treyfma
23 ca-
Fran.
Man.
23. captiuos receperunt & Hunga- captiuos ceperant, & in Hungarians,
riam redierunt . Got fn dus auredierunt. eo gutem
tern Auftriae Marchio circa Pctomaminfulamfaciensfuper eos corum fpolia fertur abilulifle. Tune
en im Autria non Duces led habebat Marchiones. eo autcm
ji.Vratzlai
Vvradislay
34. Cefar iupremo
Cefar fummp
48. obftacula , qui Hungari fluuius obacula quibus fluius Rabcha
Rabeha
enim quadragefimam
44 6. enim rex quadragefimam
vado
1 1. modo
36, tradiderunt
traddunt
43. Ticiam i villa
Tifciam & in villa
corpus eius in
47. corpus in .
Vveztnemct
53.yeltnempti
infignibus
45.6. infignijs
8. regaliter federe
in regali throno federe
cap.jS
iS.Sanfta Pafchali folennitate
28. cum igitur Miffa Dux &
eius
32.Pomerano
3j.dextrario
(antta folennitate
Pomeranis
equo
.
28. confluxerunt
39. recomederet
40. ibi denique
47. p.Goyd
Buda
confluxit
comederct
ibidemque
Gyog
cap-40
1 5. genera
23. nter fe
15. adipifcendum
30. obruerunt
34. Kelenfeld
ibieem percufus ftiper vnum
4i.monachusde
49-50.52. Murthmur
gratia
alterutrum
adipifccndac
obruebant
Kerenfeld
1 *
**;
Frau:
cap.41
<{8. 7. tertcbatur
reuertebatur
IQ reuerti feftinanter in
reuertt in
16. Quinqu ecclesijs quam ipfo Quinqu ecclesijs in bafilica , quam
fumtouerat in honorem Beati
ipfe uudaucrat nno fui tertio
Petri Apoftoli anno regni fui fe
cunda vice tertio
cum dileftionc
45.mamoquia
47. perTonas
50. Palatini
5i.Tyhon
53. Morat
cap.44
i. impedir veritatem vick
impedir equitatemide
j.iufticiaii, & rupto fderefu miticum filiutn
.J
36. S. Ahiani
S.Adnani
j^& fine fcitu Ducis Bel exocu- & exocHlatus
latus
.
.
51. 5 , digna memoria . Omniu enim digna memoria . i>tupropter
(vfque ad)
io, exadiones . Quapropter
cap.4<5
28. przpofiti plebis in eminenti
prepofitiincmincnti
Tbeutonicorum fuflinere
Salomon fine
fitoSalamone
Hungaris in Cenar
inpopulo.In eodcmannoDucibus ibidem exilentibus ecclefi horribiliter cil combufta (reliqua dfunt)
f 3
cap.
Fra.
.
5 J. Ibi Bator Opus
Ibi opus
54.1 5. DebuKa
ig.TrancisKa
DobotiKa
Fantifca
a 3.18. Oful principi fuo qui coadu. Oslu prihtipifuo , qui reptando
nato
(vfque)
41. quaf reptando
5 5. 5 . intcrficeret > fed vt tumittcrct nterScerfct vade
vnde
cap.jo
3P. aleai cuius de comit Vid de- ale quam df /./- rtd fpeUAO . participes
r*fc/7t / habere , precipites irmeirruerunt
rnnt
56. 9. fugauerunt. Poilhzc (vfque) fugauerunt. In tertio
24. In tertio
44. indigeratus cil . Cum au tem_ indgtutus en , & qui ad fidei mu(vfquc in fin cm capitis)
nus vnrant, volebat diuidere ad
trs partes , & dim lbi tollere , tertiam vero Duci. Dux autem non permint hoc fieri , hec ergo foit caufa_
malorum, & feminarium difcordie inter eos
cap. 31
cap.ji,
2p. &DuciNyr abundanterobtu- trque pacis funt obtinuerunt dcinlerunt, deinde
de
3 7. Ducatum Rex autem (vfque) Dueaturn porro eo tempore rex nata46. celebranit
lem domini celebrauit
48. Ducem debellaret
(vfque) Dueem expugnaret : laoatusque ,
58.34. Rex autem certificauit
emulfus rex peffimo confilio , conHo Vvid perfidi , moeit cxercitum fuper Ducem . Dux autem venabatur Ygtan , auditoque aduntu
regie fuper eum , mifit Ladislaum fratrem fuum fupra in Bohemiam , qui
jam nee reuerfus erat de Rutcia, vt rogaret Ducem Ottonem fororiunu*
eorum, qui ipfis in necceflhate pofitis auxiliaretur. Geyfa vero colleo
cxercitu obuiam egit Salomoni in Kemey , cuius principes , ymo traditores miferunt clanculo ouncios ad regem, dicentcs quod f rex eos in_>
di<nitatibus fuis tenet, & in grat iam ftiam fufcipist , 'pi relito Ducc
in odio omnes pariter ad regem confugerent. Rex nutcm cer:if.ca:nt
59.ii.periculisafficia.'a
(vfquc) pcriculis afciant fax crfr ,'r. : xbls
ap. Rex ergo in verbis Vid conficiusconfiden
dens
60.41. Semtopolug
Zcatopolug
45-vulneratis
(vfquc)
61. j.DuxautemBohemorumOtho
4. repatriauit
(vfque)
i j.Iamenim
x 5 . reliquerat
cap.53
45. Zultan
Zolta
46. Salanionem
54. Cum autem
55.Fercen
(vfijue)
(vfque)
cum magno
cap.55
ij. ix. Pofon multis dicbus milites Tofon multis diebus milites vero Salavero Salamonis
(vfque)
monis
24. milites vero eiufdem Salamo-
paragogen poflqnm
legalem
8t
Fran,
fuerat percufla eft fulgure rex
autcm Ladis
.
(vfque
65. i.fedpoftmodum
7. Boina
i^.Omnipotentisob memoriam,
viori,quam ibi adiutorio Dei
obtinuerat At
16. enalerunt
(yfque)
28. r aucem
cap. 57
cap. 58
cap.55>
67. 5. Poft hare
( vfque)
7. At rexLadisl.
15. non tranfgredieris rerminis
(vfque adfincm capitis)
(8
cap. 60
Fran?
Man.
Cui fucccflit Stephanus filius eins, qui regnauit annis XVIII men. V.migrauit autem ad Dominum an: Di MCXXXI. cuius corpus Vvaradini quiefcit
73.2Z.Regnauit autem poft cum(vf. Poft ipfum regnnuit Bela cecus , imi
p'letum videtur in ipfo illud prophe.
que)
ticum
creuit itaque puer cecus rgnante.*
27. illud propheticum
Stephani filio rgis Coloniani , 8c
19. creuerat enim (vtque)
mortuo ipfo coronatur IIII KaU
31. quatuor filios
Mai; feria 111, &: gcmut quatuorfi
lios
nominantur regnauit autem Bela cecus
45. nominantnr
(vfque)
annis ix mcnfibusque xi diebits
74.47. regnauit igitur ipfe Bela xii. migrauit autem
cus nnis nouem menfibus nouemdicbus duodecim. migrauic
autem
75
5-& 66.
76.39
(idem ad verbum)
cap.68
jz.feptuagcfimo tertio idus Apri Septttagefimo tertio tertio idus ^
lis
.
77-7- coronatus eit in diebus lanua- coromtus eft Idibus laniwii MCXrij MCXC Kalen:
CIX. Kal.
24. Miliciano duccntcmo primo
Fran.
Man.
cap.7z
39. De Pelis
DePilijs
cap.74
78. . autemXXV annis
MttmXXXVtnnis
cap.78
7<?. 27 videlicet anno Domini
MCCLXXVI qui Imperato
re aciiiiuante
46. Aydu am
cap. 8 1
80 ii.Cumanisquibus adheferat eft Cumanisquibusadbcferat, ScfpecialimiferabiliterinterfeAus. Ternter ab Arbuz Turtule , & Keminporeemm
che, eoru cognatis & cqmpliciDUS, quibus Communitas Cumanorum habitis pluribus traftatibus , &
confilijs commiferunt in fuo territorio medio nlentio noftis oportunitate captata, din's vulneribus fauciatus eft miferabiliter interfcaus, pro
cuius nece Mize Palatinus olim Saracenus, tune tarnen gratiam baptifmatis confecutus* audica morte Domini fui predifti rcgis Ladislay ad
vindi&am tanti fceleris fe viriliter ponens, elaps aliqubus diebus poft
mortem ipfius rgis vna cum Eyze fratre fuo , & Nicolao fratre vterino
iam di<ao Ayduce concubine vna dierum ad defcenfum predicli Arbuz
veniendo, qui in aurora predidos Arbuz & Turtule cepit , & ipfum Ar
buz diuidi fecit in duas partes. Turtule vero dimembrari, aliosautem
Cumanos de genere eorundem , omnes eos pertinentes & quamplures etiam infantes eorum , ieucunabulis iaccntes quos aprender potui t fecit decollari . Tempere enim
1 6. inopia illo
inopia paupertatis illo
81. 4. flu ) Henrici , Vgrinus filius filij Henrici zc alii quamplures
Poch de Vvilach, aliiqtie quam
plures
5. regem petierunt
regem vt dicitur pctieruut
cap.84
34.Vbrinus
Vgrinus
cap.
5
Man.
Fran.
cap.8<
81.1p. Budenfem in fuuin
cap 88
8 3. 8. cafu de fella corrigijs
cap.90
84.23. At ipfi duriflimi
At tpfi iurijjimi
cap.91
41.A.D.MCCCXV
44. commendatus eft anno
MCCCXVII
commcndatur anno
cap.93
Lippu"
85.15. Lippa
cap.94
39. materiam
materia
cap.96
4 j. eins cnmautem
54.MCCCXXXXV. Kal
cap.97
80.50. In anno
53. Zenrim
54.& 87-i.Bazarad
87.1 5-Lipton
30. cedebant
51 Vv3lachi
S8.8.& ioVvalachorum
i. venit ad Temefuar,& fine mo
ra venit deinde ad Vvyflegrad
23. inclitiifimi Roberti regis
36. prepropcre obediuit anno
Domini MCCCXXXV.
Nam -
Zeuurcn
Vvazarad
Liptouia
cadebant
Vlachi
Vlachorum
Tfw'iuiVvifegrad
inclitimi rets
prepropere obediuit
[ (reliqua capitis cum capite fcquenti defunt in manufcripto
loco quorum eft)
Explicit Crnica Him g arorum .
S.
3 .
56ST s30S
6071
L