ÌÉÊÑÏÂÉÏËÏÃÉÁ É

ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÅÈÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ ÊÁÉ ÈÑÇÓÊÅÕÌÁÔÙÍ

ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ

ÔÅ×ÍÉÊÁ ÅÐÁÃÃÅËÌÁÔÉÊÁ ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÇÑÉÁ

Ìáñßíçò Å., ÂïãéáôæÜêçò Å., Ãêßêá Å.

ÌÉÊÑÏÂÉÏËÏÃÉÁ É
´ ÔÜîç 1ïõ ÊÕÊËÏÕ
Åéäéêüôçôá: Âïçèþí Éáôñéêþí
êáé Âéïëïãéêþí Åñãáóôçñßùí

ÔÏÌÅÁÓ ÕÃÅÉÁÓ ÊÁÉ ÐÑÏÍÏÉÁÓ

ÁÈÇÍÁ
 ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÅÈÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ ÊÁÉ ÈÑÇÓÊÅÕÌÁÔÙÍ
ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ
ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ
Äñ. Ìáñßíçò ÅõÜããåëïò, Éáôñüò Âéïðáèïëüãïò - Êëéíéêüò Ìéêñïâéïëüãïò, åð. ÄéåõèõíôÞò
Ìéêñïâéïëïãéêïý Åñãáóôçñßïõ ÐÃÍÍÈÁ "ÓÙÔÇÑÉÁ"
Äñ. ÂïãéáôæÜêçò ÅõÜããåëïò, Éáôñüò Âéïðáèïëüãïò Êëéíéêüò Ìéêñïâéïëüãïò, ÄéåõèõíôÞò
Ìéêñïâéïëïãéêïý Åñãáóôçñßïõ ÍÃÍÁ "ÐÏËÕÊËÉÍÉÊÇ"
Ãêßêá ÅëÝíç , Åêðáéäåõôéêüò ÄåõôåñïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò, Éáôñéêþí Åñãáóôçñßùí, ÐÅ18
ÌÁÑÉÍÇÓ Å., ÂÏÃÉÁÔÆÁÊÇÓ Å., ÃÊÉÊÁ Å.
ÅÐÉÔÑÏÐÇ ÊÑÉÓÇÓ
Ðáðáíáóôáóßïõ ÁíäñÝáò, Éáôñüò Âéïðáèïëüãïò - Ìéêñïâéïëüãïò
ÌðáëáäÞìáò ÁëÝîáíäñïò, Éáôñüò, Åêðáéäåõôéêüò ÄåõôåñïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò, ÐÅ14
Äáóôåñßäïõ Èåïðßóôç, Åêðáéäåõôéêüò ÄåõôåñïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò, Éáôñéêþí Åñãáóôçñßùí,
ÐÅ18
ÌÉÊÑÏÂÉÏËÏÃÉÁ É
ÓÕÍÔÏÍÉÓÔÑÉÁ
Ñßæïõ Åõáããåëßá, Éáôñüò Ìéêñïâéïëüãïò, Åêðáéäåõôéêüò ÄåõôåñïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò, ÐÅ14

ÃËÙÓÓÉÊÇ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ
Ãéáííáêüðïõëïò ÄçìÞôñçò, Åêðáéäåõôéêüò ÄåõôåñïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò, Öéëüëïãïò ÔÅ×ÍÉÊÁ ÅÐÁÃÃÅËÌÁÔÉÊÁ ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÇÑÉÁ
´ ÔÜîç 1ïõ êýêëïõ
Åéäéêüôçôá Âïçèþí Éáôñéêþí êáé Âéïëïãéêþí Åñãáóôçñßùí
ÇËÅÊÔÑÏÍÉÊÇ ÅÐÅÎÅÑÃÁÓÉÁ
ÊáâáëëÜñç Ðáíáãéþôá, Åêðáéäåõôéêüò ÐñùôïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò

ÔÏÌÅÁÓ ÕÃÅÉÁÓ ÊÁÉ ÐÑÏÍÏÉÁÓ

ÅÐÉÌÅËÅÉÁ ÅÊÔÕÐÙÓÇÓ
Ðáðáóðýñïõ Óðýñïò, ÊáèçãçôÞò Åöáñìïãþí Ô.Å.É. Çðåßñïõ

ÁÔÅËÉÅ
dimiourgies, Ë. ÐåíôÝëçò 73 ×áëÜíäñé, ôçë. & fax 6834 738

ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ
Åðéóôçìïíéêüò Õðåýèõíïò ôïõ ôïìÝá "Õãåßáò êáé Ðñüíïéáò"
ÓÔÁÐÐÁ ÌÁÔÉÍÁ
ÐÜñåäñïò Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ
ÏÅÂÄ 2001
 ÐÑÏËÏÃÏÓ

Ç Ìéêñïâéïëïãßá ùò áõôïôåëÞò êëÜäïò ôùí âéïëïãéêþí åðéóôçìþí Ý÷åé

óõìâÜëåé êáèïñéóôéêÜ óôçí åðßëõóç óçìáíôéêþí ðñïâëçìÜôùí ôçò
áíèñùðüôçôáò. ç áíáêÜëõøç êáé ç ìåëÝôç ôùí ìéêñïâßùí ðñïóÝöåñå ôç ãíþóç
ãéá ôçí êáôáðïëÝìçóç óïâáñþí áóèåíåéþí, ôç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò ôçò
æùÞò ôùí áíèñþðùí, áëëÜ êáé ôçí êáëýôåñç êáôáíüçóç ôùí öáéíïìÝíùí ôçò
æùÞò.
Ç ÉáôñéêÞ Ìéêñïâéïëïãßá ìåëåôÜ ôïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç
ìå ôç íüóï êáé ôïõò ôñüðïõò äéáöýëáîçò ôçò õãåßáò áðü áõôïýò.
Ç ìåëÝôç åðïìÝíùò ôùí âáóéêþí ôçò ãíþóåùí èåùñåßôáé áðáñáßôçôç ãéá íá
êáôáíïÞóïõìå ôï èáõìáóôü êüóìï ðïõ ìáò ðåñéâÜëëåé êáé óõã÷ñüíùò ìáò
"áðåéëåß" êáé ãéá íá ìðïñïýìå íá ÷ñçóéìïðïéïýìå óõíåéäçôÜ, Ý÷ïíôáò ôç ãíþóç,
ìåèüäïõò êáé ìÝóá ãéá áðïôåëåóìáôéêÞ ðñïöýëáîç êáé èåñáðåßá áðü ôá
ìéêñïâéáêÜ íïóÞìáôá.
Ôï âéâëßï áõôü Ý÷åé ãñáöåß ìå âÜóç ôá áíáëõôéêÜ ðñïãñÜììáôá ôïõ
Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðáéäåßáò êáé Ý÷åé óêïðü íá
âïçèÞóåé ôï ìáèçôÞ íá êáôáíïÞóåé, ìå áðëü ôñüðï, ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé ôç
äñÜóç ôùí ìéêñïâßùí, êáèþò êáé ôç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôçí õãåßá êáé ôçí áññþóôéá.
ÊáôáâëÞèçêå ðñïóðÜèåéá íá äïèïýí ìå ôñüðï êáôáíïçôü ïé ðéï ïõóéþäåéò
ãíþóåéò ìéáò ïëüêëçñçò åðéóôÞìçò. Ç ðáñÜèåóç óôï ôÝëïò êÜèå êåöáëáßïõ
èåìÜôùí ãéá ðáñáðÝñá ìåëÝôç êáé åñùôÞóåùí åðáíÜëçøçò, áðïóêïðïýí óôï
íá äéåãåßñïõí ôçí ðñïóï÷Þ êáé ôï åíäéáöÝñïí ôùí ìáèçôþí êáé íá ôïõò
ïäçãÞóïõí óôçí "áíáæÞôçóç" êáé ôçí êñéôéêÞ óêÝøç.
ÈÝëïõìå íá ðéóôåýïõìå üôé ôï âéâëßï áõôü èá åêðëçñþóåé ôïõò ðáñáðÜíù
óôü÷ïõò êáé èá âïçèÞóåé ôïõò ìáèçôÝò íá áðïêïìßóïõí ôéò áðáñáßôçôåò
éáôñéêÝò ãíþóåéò ãéá ôçí åðéôÝëåóç ôïõ ìåëëïíôéêïý ôïõò Ýñãïõ.

ÏÉ ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ
 ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
É. ÈÅÙÑÉÁ
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1:
ÌÉÊÑÏÂÉÏËÏÃÉÁ ÊÁÉ ÌÉÊÑÏÏÑÃÁÍÉÓÌÏÉ 19
1.1 Éóôïñßá ôçò Ìéêñïâéïëïãßáò 21
1.2 Äéáßñåóç ôçò Ìéêñïâéïëïãßáò 25
1.3 Ìéêñïïñãáíéóìïß-Ôáîéíüìçóç 27
1.4 ÃåíéêÝò éäéüôçôåò ðñïêáñõùôéêþí êáé åõêáñõùôéêþí êõôôÜñùí 30
1.4.1 Ðñïêáñõùôéêü êýôôáñï 30
1.4.2 Åõêáñõùôéêü êýôôáñï 31
1.5 Êõôôáñïëïãßá âáêôçñßùí 33
1.5.1 ÌÝãåèïò 33
1.5.2 ÌïñöÞ 34
1.5.3 ÄïìÞ 37
1.5.4 Ìåôáâïëéóìüò 44
1.5.5 ÁíÜðôõîç 45
1.5.6 ÁíáðíïÞ 48
1.5.7 ÁíáðáñáãùãÞ 48
1.5.8 Ìåôáâßâáóç Ãåíåôéêïý Õëéêïý óôá ìéêñüâéá 52
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 54
Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ 54
Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ 55

ÊÅÖÁËÁÉÏ 2:
Ç ÄÑÁÓÇ ÔÙÍ ÌÉÊÑÏÂÉÙÍ ÓÔÏÍ ÏÑÃÁÍÉÓÌÏ 57
2.1 Ìüëõíóç êáé ëïßìùîç 61
2.2 Ôá áéôÞìáôá ôïõ Koch 63
2.3 Ïõóßåò ôùí ìéêñïâßùí ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí ðáèïãüíï
äñÜóç ôïõò 63
2.4 ÐñïÝëåõóç ôùí ðáèïãüíùí ìéêñïâßùí 65
2.5 Ôñüðïé ìåôÜäïóçò ôùí ðáèïãüíùí ìéêñïâßùí 66
2.6 Ðýëåò åéóüäïõ ìéêñïâßùí óôïí ïñãáíéóìü 67
2.7 Ôý÷ç ôùí ìéêñïâßùí óôïí ïñãáíéóìü 70
 2.8 ÁðïâïëÞ ôùí ìéêñïâßùí áðü ôïí ïñãáíéóìü 71 4.4 Ôáîéíüìçóç éþí éáôñéêÞò óçìáóßáò 122
2.9 Ìç÷áíéóìïß Üìõíáò ôïõ ïñãáíéóìïý 71 4.4.1 ÏìÜäá RNA éþí 122
2.9.1. Áíïóßá 71 4.4.2 ÏìÜäá DNA éþí 130
2.9.2. Áíôéãüíá-Áíôéóþìáôá 74 4.4.3 ÅéäéêÝò ïìÜäåò éþí 132
2.9.3. Åìâüëéá-Ïñïß 75 Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 136
2.10 Áëëåñãßá-Õðåñåõáéóèçóßá 76
Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ 136
2.11 MÝóá êáôáóôñïöÞò êáé áíáóôïëÞò ôçò áíÜðôõîçò ôùí ìéêñïâßùí 77
Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ 137
2.11.1 ÖõóéêÜ ìÝóá êáôáóôñïöÞò ìéêñïâßùí 78
2.11.2 ÖõóéêÜ ìÝóá êáôáóôñïöÞò ìéêñïâßùí 80
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 83
Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ 83
Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ 84 ÊÅÖÁËÁÉÏ 5:
ÌÕÊÇÔÅÓ 139
5.1 ÃåíéêÝò éäéüôçôåò ìõêÞôùí 141
5.2 ÅñãáóôçñéáêÞ äéÜãíùóç ìõêÞôùí 143
ÊÅÖÁËÁÉÏ 3: 143
5.3 Ðáèïãüíïé ìýêçôåò
ËÏÉÌÙÎÅÉÓ ÊÁÉ ËÏÉÌÙÄÇ ÍÏÓÇÌÁÔÁ 85
5.3.1 Ìýêçôåò ðïõ ðñïêáëïýí ëïéìþîåéò óôï äÝñìá 143
3.1 Ìç÷áíéóìïß äéáóðïñÜò ëïéìïãüíùí ðáñáãüíôùí 87
5.3.2 Ìýêçôåò ðïõ ðñïêáëïýí óõóôçìáôéêÝò ëïéìþîåéò 146
3.2 Åðéäçìéïëïãßá ëïéìùäþí íïóçìÜôùí 92
5.3.3 ÅõêáéñéáêÝò ìõêçôéÜóåéò áðü ôÝëåéïõò ìýêçôåò 147
3.3 ÌÝôñá ðñüëçøçò ëïéìþîåùí êáé ëïéìùäþí íïóçìÜôùí 93
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 149
3.4 ÍïóïêïìåéáêÝò ëïéìþîåéò 105
3.4.1 ÅéóáãùãÞ - Ïñéóìüò 105 Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ 149
3.4.2 Óõ÷íüôçôá - ÐñïÝëåõóç 106 Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ 149
3.4.3 Ðñïäéáèåóéêïß ðáñÜãïíôåò 107
3.4.4 Åßäç íïóïêïìåéáêþí ëïéìþîåùí 108 ÊÅÖÁËÁÉÏ 6 :
3.4.5 ÐñïëçðôéêÜ ìÝôñá 108 ÁÊÔÉÍÏÌÕÊÇÔÉÁÊÁ 151
3.5 ÁíôéâéïôéêÜ-×çìåéïèåñáðåõôéêÜ 113 6.1 Áêôéíïìýêçôåò 153
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 115 153
6.2 ÍïêÜñäéåò
Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ 115 155
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ
Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ 116
Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ 155
Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ 155

ÊÅÖÁËÁÉÏ 4:
ÉÏÉ 117 ÊÅÖÁËÁÉÏ 7:
4.1 ÃåíéêÝò éäéüôçôåò éþí 119 ÑÉÊÅÔÓÉÅÓ 157
4.2 ÅñãáóôçñéáêÞ äéÜãíùóç 121 7.1 ×áñáêôçñéóôéêÝò éäéüôçôåò 159
4.3 Áíôï÷Þ ôùí éþí 122
7.2 ÅñãáóôçñéáêÞ äéÜãíùóç 160 ÊÅÖÁËÁÉÏ 10 :
7.3 Ëïéìþîåéò áðü ñéêÝôóéåò 160 ÁÐÏËÕÌÁÍÓÇ - ÁÐÏÓÔÅÉÑÙÓÇ 205
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 162 10.1 ÃåíéêÜ - Ïñéóìïß 207
Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ 162 10.2 Áðïóôåßñùóç ìå îçñÞ èåñìüôçôá 207
Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ 162 10.2.1 ÃõìíÞ öëüãá 207
10.2.2 Îçñüò êëßâáíïò 208
10.3 Áðïóôåßñùóç ìå õãñÞ èåñìüôçôá 208
ÊÅÖÁËÁÉÏ 8: 163 10.4 Áðïëýìáíóç ÷þñùí åñãáóôçñßïõ 209
ÐÁÑÁÓÉÔÁ 165 Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 210
8.1 ÃåíéêÝò éäéüôçôåò - Ôáîéíüìçóç 166 Â. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 210
8.2 ÅñãáóôçñéáêÞ äéÜãíùóç 166
8.3 Ðñùôüæùá 167
8.3.1 Ñéæüðïäá 168
ÊÅÖÁËÁÉÏ 11:
8.3.2 Ìáóôéãïöüñá 171
ÐÁÑÁÓÊÅÕÇ ÈÑÅÐÔÉÊÙÍ ÕËÉÊÙÍ 211
8.3.3 Óðïñüæùá 174
11.1 ÃåíéêÜ 213
8.3.4 Âëåöáñéäïöüñá 175
11.2 Äéáßñåóç èñåðôéêþí õëéêþí Þ õðïóôñùìÜôùí 215
8.4 ÌåôÜæùá - 'Åëìéíèåò 175
8.4.1 Êåóôþäåéò óêþëçêåò Þ ôáéíßåò 179 11.3 ÓôÜäéá ðáñáóêåõÞò èñåðôéêþí õëéêþí 217
8.4.2 Ôñçìáôþäåéò óêþëçêåò 179 11.4 ÐáñáóêåõÞ èñåðôéêïý æùìïý 219
8.4.3 ÍçìáôÝëìéíèåò 182 11.5 ÐáñáóêåõÞ ðåðôïíïý÷ïõ íåñïý 219
8.5 ÁêÜñåá 182 11.6 ÐáñáóêåõÞ èñåðôéêïý Üãáñ 219
8.5.1 ¢êáñé øþñáò 183 11.7 ÐáñáóêåõÞ áéìáôïý÷ïõ Üãáñ 219
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 183 11.8 ÐáñáóêåõÞ óïêïëáôü÷ñùìïõ Üãáñ 219
Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ 184 11.9 ÐáñáóêåõÞ CHAPMAN Üãáñ 220
Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ 11.10 ÐáñáóêåõÞ SABOURAUD Üãáñ 220
11.11 ÐáñáóêåõÞ MACKONKEY Üãáñ 220
ÉÉ. ÅÑÃÁÓÔÇÑÉÏ 185 11.12 ÐáñáóêåõÞ KLIGLER Üãáñ 220
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 221
Â. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 221

ÊÅÖÁËÁÉÏ 9:
ËÅÉÔÏÕÑÃÉÁ ÌÉÊÑÏÂÉÏËÏÃÉÊÏÕ ÅÑÃÁÓÔÇÑÉÏÕ 187
9.1 ×þñïé ìéêñïâéïëïãéêïý åñãáóôçñßïõ 188 ÊÅÖÁËÁÉÏ 12:
9.2 Åîïðëéóìüò 188 ÊÁËËÉÅÑÃÅÉÅÓ ÌÉÊÑÏÂÉÙÍ 223
9.3 Óêåýîç êáé õëéêÜ 193 12.1 ÃåíéêÜ 225
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 203 12.2 Åíïöèáëìéóìüò óå õãñÜ èñåðôéêÜ õëéêÜ 227
Â. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 203 12.3 Åíïöèáëìéóìüò óå óôåñåÜ èñåðôéêÜ õëéêÜ 228
12.4 Ôå÷íéêÝò åðþáóçò ôùí êáëëéåñãçìÜôùí 232
 Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 235
Â. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 235

ÊÅÖÁËÁÉÏ 13:
ÐÁÑÁÓÊÅÕÇ ÅÐÉ×ÑÉÓÌÁÔÙÍ
13.1 Ïñéóìüò
237
239
ÈÅÙÑÉÁ
13.2 ÍùðÜ åðé÷ñßóìáôá 239
13.3 ÎçñÜ åðé÷ñßóìáôá 241
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 244
Â. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 244

ÊÅÖÁËÁÉÏ 14:
×ÑÙÓÅÉÓ ÅÐÉ×ÑÉÓÌÁÔÙÍ 245
14.1 ÃåíéêÜ 247
14.2 Äéáßñåóç ôùí ÷ñùóôéêþí 247
14.3 Äéáßñåóç ôùí ÷ñþóåùí 247
14.4 Ôå÷íéêÝò ÷ñþóçò 248
Á.ÐÅÑÉËÇØÇ 254
Â.ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 254

ÊÅÖÁËÁÉÏ 15:
ÁÍÔÉÂÉÏÃÑÁÌÌÁ 255
15.1 Ïñéóìüò 257
15.2 Óêïðéìüôçôá 257
15.3 Ôå÷íéêÞ 257
15.4 ÁðïôåëÝóìáôá 257
Á. ÐÅÑÉËÇØÇ 260
Â.ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 260

ÐÁÑÁÑÔÇÌÁÔÁ: 261
Á) ÖõóéïëïãéêÝò ÷ëùñßäåò, 263
Â) Ïäçãßåò ôñüðïõ ëÞøçò êáé ìåôáöïñÜò êëéíéêþí
äåéãìÜôùí ãéá êáëëéÝñãåéá. 265

ÃËÙÓÓÁÑÉ 271

ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÊÁ ÂÏÇÈÇÌÁÔÁ 277 Å. Ìáñßíçò, Å. ÂïãéáôæÜêçò

ÊåöÜëáéï
Ìéêñïâéïëïãßá
1
êáé Ìéêñïïñãáíéóìïß
1.1. Éóôïñßá ôçò ìéêñïâéïëïãßáò

Ç Ìéêñïâéïëïãßá áðïôåëåß Ýíáí áðü ôïõò íÝïõò ó÷åôéêÜ êëÜäïõò ôùí

âéïëïãéêþí åðéóôçìþí.
Ç éóôïñßá ôçò áñ÷ßæåé ðñéí áðü 300 ðåñßðïõ ÷ñüíéá, üôáí, ãéá ðñþôç öïñÜ, ï
Üíèñùðïò ðáñáôÞñçóå ôá ìåãáëýôåñá óå ìÝãåèïò "ìéêñüâéá", ïíïìáóßá ðïõ
êáèéÝñùóå ôï 1878 ï ÃÜëëïò ãéáôñüò Sedilot.
Ç êáèõóôÝñçóç óôç óõíÜíôçóç áõôÞ ôïõ áíèñþðïõ ìå ôá ìéêñüâéá
áðïäßäåôáé óôï ðïëý ìéêñü ìÝãåèüò ôïõò, ðïõ ôá Ýêáíå áüñáôá áðü ôï ãõìíü
ìÜôé. Áîéïóçìåßùôï åßíáé üôé ôçí ýðáñîÞ ôïõò åß÷áí õðïøéáóèåß ïé áñ÷áßïé
¸ëëçíåò êáé õðÜñ÷ïõí áíáöïñÝò óôá ÉððïêñáôéêÜ êåßìåíá, áëëÜ êáé óôïí
ÁñéóôïôÝëç ãéá "Äáéìüíéá" Þ "ÌéÜóìáôá", ðïõ, üôáí "Ýìðáéíáí" óôï óþìá,
ðñïêáëïýóáí íüóï.

Åéêüíá 1.1 Ï Á.V.Leeuwenhoek (1632-1723) ìå ôï ìéêñïóêüðéü ôïõ

êáé ó÷åäéÜóìáôá ìéêñïâßùí ôïõ óôüìáôïò.

Ç ÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ ðñþôïõ áõôïó÷Ýäéïõ ìéêñïóêïðßïõ áðü ôïí Ïëëáíäü

Ýìðïñï Antony Van Leeuwenhoek (ËÝâåí÷ïõê) (1632-1723) (Åéê. 1.1) êáé ç
ðåñéãñáöÞ óôá 1680 ôùí ìåãáëýôåñùí óå ìåãåèïò ìéêñïâßùí (animalculus-
æùÜñéá) åäñáéþíåé ôïí êëÜäï ôçò Ìéêñïâéïëïãßáò êáé áðïôåëåß ôïí ðñþôï
ìåãÜëï óôáèìü óôçí éóôïñßá ôçò.
Ãéá ôá åðüìåíá 200 ÷ñüíéá, ôá ìéêñüâéá Þôáí ãíùóôÜ óå ëßãïõò åéäéêïýò, ïé
ïðïßïé äåí åß÷áí áíôéëçöèåß ôç óçìáóßá ôïõò ãéá ôïí Üíèñùðï. Ç äéáôýðùóç

21
üìùò, ôï 19ï áéþíá, áðü ôïõò L.Pasteur (ÐáóôÝñ) (1822-1895) (Åéê. 1.2) êáé
R.Koch (Êù÷) (1843-1910) (Åéê. 1.3) ôçò "ÌéêñïâéáêÞò Èåùñßáò ôùí Íüóùí", ðïõ
óõó÷åôßæåé ôá ìéêñüâéá ìå ôçí ðñüêëçóç áññþóôéáò, ðñïêáëåß ðñáãìáôéêÞ
åðáíÜóôáóç óôçí ÉáôñéêÞ êáé ðñïóäéïñßæåé ôï äåýôåñï ìåãÜëï óôáèìü óôçí
Éóôïñßá ôçò Ìéêñïâéïëïãßáò.
Åéêüíá 1.2 Ï Louis Pasteur óôï åñãáóôÞñéü ôïõ.
Åéêüíá 1.3 Ï R. Koch (1843-1910).
22
Ç èåùñßá áõôÞ ôçò ìéêñïâéáêÞò áéôéïëïãßáò ôùí íüóùí èåùñåßôáé ùò ç
áðáñ÷Þ ôçò ÉáôñéêÞò Ìéêñïâéïëïãßáò. Ôï 1882 ï Koch ìåëÝôçóå ôç öõìáôßùóç
ôïõ áíèñþðïõ êáé óå ìéêñü äéÜóôçìá ðåñéÝãñáøå ôï Âáêôçñßäéï ôçò
Öõìáôßùóçò, ôï ïðïßï ìÝ÷ñé óÞìåñá ïíïìÜæåôáé ÂÜêéëëïò ôïõ Koch.
Ðñéí áðü ôï ôÝëïò ôïõ 19ïõ áéþíá åß÷áí áíáêáëõöèåß êáé ìåëåôçèåß ïé
ìéêñïïñãáíéóìïß ðïõ Þôáí õðåýèõíïé ãéá ôéò ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò ìÝ÷ñé ôüôå
ãíùóôÝò ëïéìþîåéò ôùí áíèñþðùí êáé ôùí æþùí (Ðßíáêáò 1.1). Ïé ãíþóåéò
áõôÝò ïäÞãçóáí óôçí êáôáðïëÝìçóç áõôþí ôùí ëïéìþîåùí êáé ôïí Ýëåã÷ï ôùí
åðéäçìéþí, üðùò ôçò ðáíþëçò, ôçò åõëïãéÜò, ôçò ÷ïëÝñáò ê.ëð., ðïõ ãéá áéþíåò
áðïäåêÜôéæáí ôïõò ðëçèõóìïýò ôçò Åõñþðçò êáé Üëëùí ðåñéï÷þí ôçò ãçò. Ôçí
ßäéá åðï÷Þ, ðáñÜëëçëá ðñïò ôç ìåëÝôç ôùí ìéêñïâßùí ðïõ ðñïêáëïýóáí
áññþóôéåò óôïí Üíèñùðï ìåëåôÞèçêáí êáé ôá ìéêñüâéá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò êáé
äéåñåõíÞèçêå ç óçìáóßá ôïõò ãéá ôç ãåùñãßá êáé ôç âéïìç÷áíßá, (ð.÷.
ãáëáêôïêïìßá, êïíóåñâïðïéßá, ïéíïðïéßá ê.ô.ë.).
Óôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá ôïõ 19ïõ áéþíá áíáêáëýöèçêáí êáé ïé ðñþôïé éïß.
Ôï 1892, ï Ñþóïò D.Ivanovski (1864-1920) áðÝäåéîå üôé ç íüóïò "ìùóáúêÞ ôïõ
êáðíïý" ìðïñåß íá ìåôáäïèåß áðü ôï Ýíá öõôü óôï Üëëï êáé ôï 1898 ï Ïëëáíäüò
Beijerinck áðÝäåéîå üôé ç íüóïò ïöåéëüôáí óå äéçèçôü éü (Åéê. 1.9).
Ç åßóïäïò ôïõ 20ïý áéþíá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí áëëáãÞ óôçí êáôåýèõíóç
ôùí åñåõíçôéêþí óôü÷ùí ôçò Ìéêñïâéïëïãßáò. ¸ôóé, åíþ ôïí 19ï áéþíá êýñéïé
óôü÷ïé Þôáí ç áíáêÜëõøç ôùí áéôßùí ôùí ëïéìþîåùí êáé ç åéóáãùãÞ ìÝôñùí
ðñüëçøçò, ìå ðñùôïðüñïõò ôïõò L.Pasteur, R.Koch (ìéêñïâéáêÞ èåùñßá
íüóùí), I.Semmelweis, J.Lister (áíôéóçøßá) ê.Ü., óôïí 20ü áéþíá, ÷ùñßò íá
ðáñáìåëåßôáé ç áíáæÞôçóç íÝùí ìéêñïâßùí, ï êýñéïò åñåõíçôéêüò óôü÷ïò Þôáí ç
êáôáðïëÝìçóç ôùí ëïéìþîåùí (ïñïß, åìâüëéá, áíôéìéêñïâéáêÝò ïõóßåò), ìå
ðñùôïðüñïõò ôïõò P.Ehrlich, G.Domagk, A.Wright êáé A.Fleming. Ç áíáêÜëõøç
áðü ôïí Sir Alex. Fleming (ÖëÝìéíãê) (1881-1955) (Åéê. 1.4) ôçò ðåíéêéëëßíçò, ôïõ
ðñþôïõ äñáóôéêïý öáñìÜêïõ êáôÜ ôùí ìéêñïâßùí, ðïõ Ýóùóå êáé åîáêïëïõèåß
íá óþæåé ÷éëéÜäåò æùÝò, èåìåëßùóå ôï íÝï åðéóôçìïíéêü ðåäßï ôùí áíôéâéïôéêþí
êáé áðïôåëåß ôïí ôñßôï óôáèìü óôçí Éóôïñßá ôçò Ìéêñïâéïëïãßáò.
23
 Ðßíáêáò. 1.1. ÐÑÙÔÏÐÏÑÏÉ ÅÑÅÕÍÇÔÅÓ ÓÔÇÍ ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÇÓ
ÌÉÊÑÏÂÉÏËÏÃÉÁÓ

Á.LEEUWENHOEK Ïëëáíäüò Ðñþôï ìéêñïóêüðéï

(1632-1723)
E.JENNER Ðáñáóêåýáóå ôï ðñþôï åìâüëéï êáôÜ ôçò åõëïãéÜò (Äáìáëéóìüò)
(1749-1823)
L.PASTEUR - ÌåëÝôçóå ôéò æõìþóåéò
(1822-1895) - Ðáñáóêåýáóå ôï åìâüëéï êáôÜ ôçò ëýóóáò êáé êáôÜ ôïõ Üíèñáêá
- ÐåñéÝãñáøå ìÝèïäï áðïóôåßñùóçò (ðáóôåñßùóç)
J.LISTER ÅöÜñìïóå ôçí áíôéóçøßá ôïõ ÷åéñïõñãéêïý ôñáðåæéïý ìå öáéíüëç
(1827-1912)
G.HANSEN ÁíáêÜëõøå ôï âáêôçñßäéï ôçò ëÝðñáò (1874)
Åéêüíá 1.4 Ï Óåñ ÁëåîÜíôåñ ÖëÝìéíãê. Óêþôïò ãéáôñüò ìéêñïâéïëüãïò, ðïõ áíáêÜëõøå ôçí
(1841-1912)
ðåíéêéëëßíç. Âñáâåßï Íüìðåë ÉáôñéêÞò, 1945.
A.NEISSER ÁíáêÜëõøå ôï ìéêñüâéï ôçò âëåíüññïéáò (ãïíüêïêêï) (1878)
(1855-1916) Ïé ðñùôïðïñéáêÝò áíáêáëýøåéò ôïõ A.Fleming, óå óõíäõáóìü ìå ôá
R.KOCH ÁíáêÜëõøå ôï âáêôçñßäéï ôçò öõìáôßùóçò (1882)
ðñüóöáôá åðéôåýãìáôá ôçò ÌïñéáêÞò Âéïëïãßáò êáé ôçò Áíïóïëïãßáò,
(1843-1910)
ïäÞãçóáí ôç óýã÷ñïíç éáôñéêÞ óêÝøç óå ìßá êáéíïýñãéá âéïëïãéêÞ èåþñçóç
A.LAVERAN ÐåñéÝãñáøå ôï ðëáóìþäéï ôçò åëïíïóßáò (1880)
(1845-1922) ôçò öõóéïðáèïëïãßáò ôùí ëïéìþîåùí êáé ôçò ðñüêëçóçò íüóùí áðü ôá
G.J.EBERTH ÌåëÝôçóå ôï ìéêñüâéï ôïõ ôýöïõ (1880) ìéêñüâéá.
(1835-1926) Áðü ôï 1970 êáé ìåôÜ, ç Ýñåõíá ãßíåôáé ðéï ðïëýðëïêç, êáé ïé "êõíçãïß
F.LOFFLER ÌåëÝôçóå ôï ìéêñüâéï ôçò äéöèåñßôéäáò (êïñõíïâáêôçñßäéï) (1884)
ìéêñïâßùí" Üëëáîáí áíôéêåßìåíï Ýñåõíáò êáé Ýãéíáí "êõíçãïß ãïíéäßùí".
(1857-1911)
T.ESCHERICH ÐåñéÝãñáøå ôï êïëïâáêôçñßäéï (Escherichia coli) (1885)
(1857-1911)
D.BRUCH ÐåñéÝãñáøå ôï áßôéï ôïõ ìåëéôáßïõ ðõñåôïý (ÂñïõêÝëëá) (1887) 1.2. Äéáßñåóç ôçò ìéêñïâéïëïãßáò
(1885-1931)
Ôá ìéêñüâéá åßíáé ðïëý äéáäåäïìÝíá óôç öýóç êáé âñßóêïíôáé ðáíôïý. Ç
A.WASSERMANN ÐåñéÝãñáøå ôç ìÝèïäï äéÜãíùóçò ôçò óýöéëçò (Äïêéìáóßá Wassermann) (1906)
(1866-1925) (1921) óõóôçìáôéêÞ ìåëÝôç ôïõò, óôá ôåëåõôáßá 100 ÷ñüíéá, Ý÷åé óõìâÜëåé óçìáíôéêÜ
A.CALMETTE Ðáñáóêåýáóáí ôï åìâüëéï êáôÜ ôçò öõìáôßùóçò (B.C.G.) (1921) óôçí åðßëõóç ðïëëþí ðñïâëçìÜôùí ðïõ áíôéìåôùðßæåé ç áíèñùðüôçôá.
êáé C.GUERIN Ç Ìéêñïâéïëïãßá, ùò âéïëïãéêÞ åðéóôÞìç, áó÷ïëåßôáé ìå èÝìáôá èåùñçôéêÜ,
A.FLEMING ÁíáêÜëõøå ôçí ðåíéêéëëßíç (1929) üðùò ð.÷. ç ìåëÝôç ôïõ öáéíïìÝíïõ ôçò æùÞò êáé ç áðïêñõðôïãñÜöçóç ôïõ
(1881-1955)
ãåíåôéêïý êþäéêá, áëëÜ êáé èÝìáôá ðñáêôéêÜ, üðùò ð.÷. ç ìåëÝôç ôùí ìéêñïâßùí
ôïõ åäÜöïõò êáé ç óçìáóßá ôïõò ãéá ôïí êýêëï ôùí óôïé÷åßùí óôç Öýóç
(Ìéêñïâéïëïãßá åäÜöïõò), (Åéê. 1.5) ç âåëôßùóç êáé ðáñáãùãÞ ôñïößìùí êáé
èñåðôéêþí ïõóéþí (Ìéêñïâéïëïãßá ôñïößìùí), ç ðáñáãùãÞ áíôéìéêñïâéáêþí
ïõóéþí Þ õðïêáôÜóôáôùí ïñìïíþí ãéá ôçí êáôáðïëÝìçóç áóèåíåéþí
(Âéï÷çìéêÞ Ìéêñïâéïëïãßá) ê.ëð.
24 25
 1.3. Ìéêñïïñãáíéóìïß-ôáîéíüìçóç

Ç Ìéêñïâéïëïãßá áðïôåëåß êëÜäï ôùí âéïëïãéêþí åðéóôçìþí, ðïõ ùò

áíôéêåßìåíï Ý÷åé ôç ìåëÝôç üëùí ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí, "ôùí ìéêñïâßùí".
ÏíïìÜæïõìå ìéêñüâéá ðïëý ìéêñïýò, ìïíïêõôôÜñéïõò, æùíôáíïýò
ïñãáíéóìïýò, ðïõ äåí öáßíïíôáé ìå ôï ãõìíü ìÜôé.
Ôï ðïëý ìéêñü ìÝãåèüò ôïõò, ðïõ áðáéôåß îå÷ùñéóôÝò ìåèüäïõò ãéá ôçí
Á. ÊÕÊËÏÓ ÔÏÕ ÁÍÈÑÁÊÁ ÓÔÇ ÖÕÓÇ
ðáñáôÞñçóÞ ôïõò êáé ç éäéáßôåñç óçìáóßá ðïõ åìöáíßæïõí ãéá ôïí Üíèñùðï,
åðÝâáëå ôç ìåëÝôç ôïõò áðü îå÷ùñéóôü êëÜäï ôùí âéïëïãéêþí åðéóôçìþí, ôç
Ìéêñïâéïëïãßá, ÷ùñßò áõôü íá óçìáßíåé ðùò äåí õðáêïýïõí êé ïé
ìéêñïïñãáíéóìïß óôïõò âáóéêïýò íüìïõò ôçò æùÞò, üðùò êáé ï êÜèå æùíôáíüò
ïñãáíéóìüò.
Áðü öõëïãåíåôéêÞ Üðïøç, ç èÝóç ðïëëþí ìéêñïâßùí ðáñáìÝíåé áêüìç êáé
óÞìåñá áóáöÞò. ÏñéóìÝíá ìéêñüâéá áíÞêïõí óôï Æùéêü Âáóßëåéï (ðñùôüæùá) Þ
óôï Öõôéêü Âáóßëåéï (âáêôÞñéá), åíþ ç èÝóç Üëëùí äåí ìðïñåß íá êáèïñéóôåß ìå
áêñßâåéá. Ç âéïëïãéêÞ ó÷Ýóç ôùí äéáöüñùí áõôþí ïìÜäùí, óå óõó÷åôéóìü ìå
Â. ÊÕÊËÏÓ ÔÏÕ ÁÆÙÔÏÕ ÓÔÇ ÖÕÓÇ
ôá äýï ìåãÜëá Âáóßëåéá, ôï Æùéêü êáé ôï Öõôéêü, öáßíåôáé óôçí åéêüíá 1.6.
Åéêüíá 1.5 Êýêëïé óôïé÷åßùí óôç öýóç. Ç åíáëëáãÞ ôçò ýëçò óôç öýóç âñßóêåôáé óå óôåíÞ
óõíÜñôçóç ìå ôç ìåôáâïëéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí. ÆÙÉÊÏ ÂÁÓÉËÅÉÏ

Ôï ðåäßï üìùò åêåßíï ôï ïðïßï èá ìáò áðáó÷ïëÞóåé óôï âéâëßï áõôü åßíáé ç
ÌÅÔÁÆÙÁ
ÉáôñéêÞ Ìéêñïâéïëïãßá, ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôç ìåëÝôç ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí ðïõ
Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôç íüóï êáé ôïõò ôñüðïõò äéáöýëáîçò ôçò õãåßáò ôïõ
ÐÑÙÔÏÆÙÁ
áíèñþðïõ áðü áõôïýò (Ðßíáêáò 1.2).

ÌÕÊÏÐËÁÓÌÁÔÁ
ÌÕÊÇÔÅÓ ÓÐÅÉÑÏ×ÁÉÔÉÁÊÁ
É. ÉÁÔÑÉÊÇ ÐÁÑÁÓÉÔÏËÏÃÉÁ

ÑÉÊÅÔÓÉÅÓ
Áó÷ïëåßôáé ìå ôá Ðñùôüæùá êáé ôá ÌåôÜæùá (åõêáñõùôéêÜ êýôôáñá) êáé ôéò íüóïõò
ðïõ ðñïêáëïýí óôïí Üíèñùðï. ÂÁÊÔÇÑÉÁ éïé

ÉÉ. ÉÁÔÑÉÊÇ ÌÕÊÇÔÏËÏÃÉÁ

Áó÷ïëåßôáé ìå ôïõò ðáèïãüíïõò ìýêçôåò êáé ôéò íüóïõò ðïõ ðñïêáëïýí. ÁËÃÅÓ-ÖÕÊÇ
Prions(;)
ÉÉÉ. ÉÁÔÑÉÊÇ ÂÁÊÔÇÑÉÏËÏÃÉÁ
Áó÷ïëåßôáé ìå ôá âáêôÞñéá êáé ôéò íüóïõò ðïõ ðñïêáëïýí óôïí Üíèñùðï.
ÖÕÔÉÊÏ ÂÁÓÉËÅÉÏ
IV. ÉÁÔÑÉÊÇ ÉÏËÏÃÉÁ
ÌåëåôÜ ôïõò éïýò êáé ôá íïóÞìáôá ðïõ ïöåßëïíôáé ó' áõôïýò.
Åéêüíá 1.6. ÂéïëïãéêÞ ó÷Ýóç ìåôáîý ôùí ìéêñïâßùí êáé óõó÷åôéóìüò ôïõò
ìå ôï æùéêü êáé ôï öõôéêü âáóßëåéï
Ðßíáêáò 1.2 ÊëÜäïé ÉáôñéêÞò Ìéêñïâéïëïãßáò.

26 27
 ÅÜí ëçöèïýí õðüøç ïé ãåíéêïß ÷áñáêôÞñåò ôùí ìéêñïâßùí êáé êõñßùò ç Ã. Éïß
êõôôáñéêÞ ôïõò ïñãÜíùóç, ôá ìéêñüâéá õðïäéáéñïýíôáé óå 4 ìåãÜëåò ïìÜäåò: Åìöáíßæïõí åéäéêÞ âéïëïãéêÞ ïñãÜíùóç, áðïôåëïýìåíç áðü Ýíá ìüíï åßäïò
íïõêëåúíéêïý ïîÝïò, DNA Þ RNA, ðïõ ðåñéâÜëëåôáé áðü ðñùôåÀíç (Åéê. 1.9).
Á. Áíþôåñá Ðñþôéóôá Þ ÅõêáñõùôéêÜ Êýôôáñá Ðáñáóéôïýí óå Üëëïõò ïñãáíéóìïýò êáé ìðïñïýìå íá ôïõò äïýìå ìüíï ìå
ÐåñéëáìâÜíïõí ôá Ðñùôüæùá êáé ôïõò Ìýêçôåò. ×áñáêôçñßæïíôáé áðü ôï
çëåêôñïíéêü ìéêñïóêüðéï.
åõêáñõùôéêü êýôôáñï, ôï ïðïßï ðåñéÝ÷åé ðõñÞíá, ï ïðïßïò ðåñéâÜëëåôáé áðü
ðõñçíéêÞ ìåìâñÜíç (Åéê. 1.7). Ãïíéäßùìá
(Íïõêëåúíéêü ïîý RNA)
ÊõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç

ÓõóêåõÞ ôïõ Golgi

Êåíïôüðéï
Ëõóïóþìáôá
ÊåíôñïóùìÜôéï

Ñéâïóþìáôá Ðõñçíßóêïò

ÐõñçíéêÞ ìåìâñÜíç
Óôáãïíßäéá ëßðïõò
Êïêêßá ãëõêïãüíïõ

Ìéôï÷üíäñéá ÊÁØÉÄÉÏ
Êáøïìåñßäéá
(Ðñùôåúíéêü ðåñßâëçìá)

Åéêüíá 1.9 ÄïìÞ éþí (ó÷çìáôéêÞ áðåéêüíéóç ôïõ éïý ôçò ìùóáúêÞò ôïõ êáðíïý)
Åéêüíá 1.7 Åõêáñõùôéêü êýôôáñï
Ä. ÐñÜúïíò (Prions)
Â. Êáôþôåñá Ðñþôéóôá Þ ÐñïêáñõùôéêÜ Êýôôáñá Åêôüò áðü ôá ðáñáðÜíù ìéêñüâéá, óÞìåñá ç Ìéêñïâéïëïãßá ìåëåôÜ êáé ôá
ÐåñéëáìâÜíïõí ôá ÂáêôÞñéá, ôéò ÑéêÝôóéåò, ôá ×ëáìýäéá, ôá ðñÜúïíò (prions). Ôá prions åßíáé ìüñéá áíþìáëçò ðñùôåÀíçò ç ïðïßá Ý÷åé ôçí
ÌõêïðëÜóìáôá êáé ôïõò Áêôéíïìýêçôåò. ×áñáêôçñßæïíôáé áðü ôï éêáíüôçôá íá áíáðáñÜãåôáé ÷ùñßò ôçí ðáñïõóßá íïõêëåúíéêþí ïîÝùí (DNA Þ
ðñïêáñõùôéêü êýôôáñï, ï ðõñÞíáò ôïõ ïðïßïõ áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ìüñéï RNA) (Åéê. 1.10). Tá prions èåùñïýíôáé óÞìåñá ïé áéôéïëïãéêïß ðáñÜãïíôåò
äåïîõñéâïíïõêëåúíéêïý ïîÝïò (DNA), ÷ùñßò ðõñçíéêÞ ìåìâñÜíç (Åéê. 1.8).
äéáöüñùí íüóùí ôïõ áíèñþðïõ (íüóïò Creutzfeldt-Jakob, íüóïò Kuru) êáé ôùí
ìåóüóùìá
ößìðñéåò
æþùí (óôá ðñüâáôá, íüóïò scrapie, óôá âïïåéäÞ, óðïããþäçò åãêåöáëïðÜèåéá
ðõñçíéêÞ
âëåöáñßäá
ïõóßá (DNA) Þ íüóïò ôùí ôñåëþí áãåëÜäùí ê.á.).
êõôôáñïðëáóìáôéêÞ
ìåìâñÜíç

Ýëõôñï
Ýãêëåéóôá

ìåóüóùìá
êõôôáñéêü
ôïß÷ùìá
ñéâïóþìáôá

êõôôáñïðëáóìáôéêÞ ìåìâñÜíç
êõôôáñéêü ôïß÷ùìá
Ýëõôñï

Åéêüíá 1.8 Ðñïêáñõùôéêü êýôôáñï Åéêüíá 1.10 Ó÷çìáôéêÞ áðåéêüíéóç ôçò ðñùôåÀíçò ôùí prions
28 29
1.4. ÃåíéêÝò éäéüôçôåò ðñïêáñõùôéêþí êáé Ôá ðñïêáñõùôéêÜ êýôôáñá äåí Ý÷ïõí ðõñÞíá ïýôå êáé ïñãáíßäéá, üðùò
ìéôï÷üíäñéá, óýóôçìá Golgi, åíäïðëáóìáôéêü äßêôõï êôë. Ôá ôõðéêÜ
åõêáñõùôéêþí êõôôÜñùí ðñïêáñõùôéêÜ êýôôáñá ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôï ðñùôüðëáóìá êáé áðü äýï
Ôï êýôôáñï åßíáé ç âáóéêÞ áõôüíïìç ìïíÜäá ôùí Ýìâéùí üíôùí, ðïõ ìðïñåß ìüíï ìåìâñáíþäåéò ó÷çìáôéóìïýò, ôçí êõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç êáé ôá
áðü ìüíç ôçò íá åêäçëþíåé ôï öáéíüìåíï ôçò æùÞò, ôï ïðïßï ðåñéëáìâÜíåé ôçí ìåóïóþìáôá, ôá ïðïßá áðïôåëïýí ôç óõíÝ÷åéá ôçò êõôôáñéêÞò ìåìâñÜíçò óôï
êßíçóç, ôçí åõåñåèéóôüôçôá, ôçí áíáðáñáãùãÞ êáé ôçí áýîçóç. åóùôåñéêü ôïõ êõôôÜñïõ. Óôï êõôôáñüðëáóìá âñßóêïíôáé äéÜóðáñôá Üöèïíá
ÌÝ÷ñé óÞìåñá Ý÷ïõí ðåñéãñáöåß äýï êáôçãïñßåò êõôôÜñùí, ùò ðñïò ôç ñéâïóþìáôá êáé êõôôáñïðëáóìáôéêÜ Ýãêëåéóôá.
âáóéêÞ ôïõò ïñãÜíùóç: ôá ðñïêáñõùôéêÜ êáé ôá åõêáñõùôéêÜ ÃåíéêÜ Ýíá ðñïêáñõùôéêü êýôôáñï ðåñéÝ÷åé: ãåíåôéêü õëéêü (DNA),
(êÜñõï=ðõñÞíáò). íïõêëåúíéêÜ ïîÝá (RNA), Ýíæõìá, ðñùôåÀíåò, áìéíïîÝá, ëéðßäéá êáé óÜê÷áñá. Ôá
óõóôáôéêÜ áõôÜ ìüñéá ïñãáíþíïíôáé êáôÜëëçëá ãéá íá ó÷çìáôßóïõí Ýíá
1.4.1. Ðñïêáñõùôéêü êýôôáñï êýôôáñï, ðïõ ç äïìÞ ôïõ åßíáé ó÷åôéêÜ áðëÞ.
Éäéáßôåñï ÷áñáêôçñéóôéêü, ðïõ áðïôåëåß êáé êýñéá äéáöïñÜ áðü ôï
Ôï ðñïêáñõùôéêü êýôôáñï ÷áñáêôçñßæåé, ôá âáêôÞñéá, ôá óðåéñï÷áéôéáêÜ, ôá
åõêáñõùôéêü êýôôáñï, åßíáé üôé ç ðõñçíéêÞ ïõóßá (ãåíåôéêü õëéêü)
ìõêïðëÜóìáôá, ôéò ñéêÝôóéåò ôá ÷ëáìýäéá êáé ôïõò áêôéíïìýêçôåò (Åéê. 1.11).
áíôéðñïóùðåýåôáé áðü Ýíá ÷ñùìüóùìá, äçëáäÞ Ýíá ìüñéo DNA ìå äéðëÞ Ýëéêá,
ðïõ ó÷çìáôßæåé Ýíá êëåéóôü êýêëï, ÷ùñßò íá ðåñéâÜëëåôáé áðü ðõñçíéêÞ
ößìðñéåò
ìåìâñÜíç.
âëåöáñßäá ðõñçíéêÞ
ïõóßá (DNA)
Ôá ðåñéóóüôåñá ðñïêáñõùôéêÜ êýôôáñá ðåñéâÜëëïíôáé áðï êõôôáñéêü
ôïß÷ùìá, ðïõ âñßóêåôáé Ýîù áðü ôçí êõôôáñéêÞ (êõôôáñïðëáóìáôéêÞ)
Ýëõôñï
ìåìâñÜíç. Ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôç äéáôÞñçóç ôïõ
ó÷Þìáôïò ôïõ êõôôÜñïõ. Åðßóçò ìå ôï ó÷çìáôéóìü äéáöñÜãìáôïò ðïõ ÷ùñßæåé
ôï êýôôáñï óå äýï ìÝñç óõìâÜëëåé óôçí êõôôáñéêÞ äéáßñåóç.
Ýãêëåéóôá

1.4.2. Åõêáñõùôéêü êýôôáñï

ìåóüóùìá Ôï åõêáñõùôéêü êýôôáñï ÷áñáêôçñßæåé ôá ðñùôüæùá (óðïñüæùá,
êõôôáñéêü êõôôáñoðëáóìáôéêÞ
ôïß÷ùìá ìåìâñÜíç
ìáóôéãïöüñá, áìïéâÜäåò êôë) êáé ôïõò ìýêçôåò.
ÐåñéÝ÷åé, üðùò êáé ôï ðñïêáñõùôéêü êýôôáñï, ôá ßäéá ìüñéá (ëéðßäéá,
áìéíïîÝá, DNA, RNA, óÜê÷áñá), áëëÜ ìå äéáöïñåôéêÞ ðïéïôéêÞ êáé ðïóïôéêÞ
Åéêüíá 1.11 Ó÷çìáôéêÞ ðáñÜóôáóç ðñïêáñõùôéêïý êõôôÜñïõ
óýíèåóç. Ç óõãêñüôçóç ôïõ åõêáñõùôéêïý êõôôÜñïõ åßíáé åîáéñåôéêÜ
ðïëýðëïêç êáé ìðïñåß íá ðÜñåé ðïëëÝò äéáöïñåôéêÝò ìïñöÝò þóôå íá åðéôåëåß
äéáöïñåôéêÝò ëåéôïõñãßåò (Åéê. 1.12).
Âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ åõêáñõùôéêïý êõôôÜñïõ åßíáé ç äéáöïñïðïßçóç
ðïõ ðáñáôçñåßôáé óôéò ëåéôïõñãßåò ôïõ, ïé ïðïßåò åðéôåëïýíôáé áðü
äéáöïñåôéêïýò ðïëýðëïêïõò ìåìâñáíþäåéò ó÷çìáôéóìïýò.
¸íá "ôõðéêü" åõêáñõùôéêü êýôôáñï áðïôåëåßôáé áðü:

30 31
 ðõñÞíáò
Åêôüò áðü ôá ðáñáðÜíù âáóéêÜ ïñãáíßäéá, ðáñáôçñïýíôáé åðßóçò êáé Üëëïé
ðõñçíéêÞ ìåìâñÜíç
êõôôáñéêÞ ðõñçíßóêïò ó÷çìáôéóìïß üðùò ôá ëõóïóþìáôá, ìéêñïúíßäéá, ìéêñïóùëçíßóêïé,
ìåìâñÜíç
êåíôñïóùìÜôéá, ðëáóôßäéá ê.á.
ôñá÷ý
êåíôñéüëéá
åíäïðëáóìáôéêü äßêôõï Óå ìåñéêÜ åõêáñõùôéêÜ êýôôáñá, Ýîù áðü ôçí êõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç, õðÜñ÷åé ôï
êõôôáñéêü ôïß÷ùìá, ôï ïðïßï äéáôçñåß óôáèåñü ôï ó÷Þìá ôïõ êõôôÜñïõ.
åéêüíá 1.12 êåíïôüðéá

óõóêåõÞ Gïlgi
1.5. Êõôôáñïëïãßá âáêôçñßùí
ñéâïóþìáôá

ëõóïóùìÜôéï 1.5.1. ÌÝãåèïò

Áõôü êõìáßíåôáé áíÜëïãá ìå ôï ãÝíïò, áðü ðïëý ìéêñü (ïñáôü ìüíï ìå
êõôôáñüðëáóìá
ìéêñïóêüðéï) ìÝ÷ñé ðïëý ìåãÜëï (ïñáôü êáé ìå ãõìíü ìÜôé). Ãéá ôá ðéï
ìéôï÷üíäñéá
ëåßï
åíäïðëáóìáôéêü äßêôõï
óõíçèéóìÝíá âáêôÞñéá ðïõ åíäéáöÝñïõí ôçí ÉáôñéêÞ Ìéêñïâéïëïãßá, ôï ìÝãåèïò
êõìáßíåôáé áðü 0,5-5 ì (ìéêñÜ).
Åéêüíá 1.12 ÄïìÞ åõêáñõùôéêïý êõôôÜñïõ

Á. ÊõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç: Áðïôåëåß ôçí åîùôåñéêÞ ìåìâñÜíç ðïõ ðåñéâÜëëåé

ôï êõôôáñüðëáóìá.
Â. Êõôôáñüðëáóìá: ÊáôáëáìâÜíåé óõíÞèùò ôï ìåãáëýôåñï üãêï ôïõ
êõôôÜñïõ êáé ðåñéÝ÷åé:
1) Ôïí ðõñÞíá: Ðåñéêëåßåôáé áðü ôçí ðõñçíéêÞ ìåìâñÜíç. ÌÝóá óôïí
ðõñÞíá âñßóêåôáé ôï ãåíåôéêü õëéêü, äçëáäÞ ôï DNA, äéÜöïñá Ýíæõìá, Ýíáò
Þ ðåñéóóüôåñïé ðõñçíßóêïé, ðïõ áðïôåëïýí ôïí ôüðï ðñïðáñáóêåõÞò ôùí
ñéâïóùìÜôùí êáé ôÝëïò ôï êåíôñüìåñï. Ôá ÷ñùìïóþìáôá óôï åõêáñõùôéêü
êýôôáñï áðïôåëïýíôáé áðü áíáäéðëùìÝíåò Ýëéêåò DNA êáé âáóéêÝò
ðñùôåÀíåò, ôéò éóôüíåò.
2) Ôï åíäïðëáóìáôéêü äßêôõï: Áðïôåëåßôáé áðü Ýíá äßêôõï ìåìâñáíþí ïé
ïðïßåò êáëýðôïíôáé áðü ôá ñéâïóþìáôá. Äéáêñßíåôáé óå ëåßï êáé ôñá÷ý.
ÓõíäÝåé äéÜöïñá ïñãáíßäéá ìåôáîý ôïõò.
3) Ôá ñéâïóþìáôá: Áðïôåëïýíôáé áðü ðñùôåÀíåò êáé ñéâïíïõêëåúíéêü ïîý
(RNA). Åêôåëïýí ôç âáóéêÞ êõôôáñéêÞ ëåéôïõñãßá ôçò ðñùôåúíïóýíèåóçò.
4) Ôá êåíïôüðéá, ÷õìïôüðéá, Ýãêëåéóôá, ðïõ ÷ñçóéìåýïõí óõíÞèùò ãéá ôçí
áðïèÞêåõóç èñåðôéêþí ïõóéþí.
5) Ôá ìéôï÷üíäñéá, ôá ïðïßá áðïôåëïýíôáé áðü äéðëÞ ìåìâñÜíç êáé
óõììåôÝ÷ïõí óå äéÜöïñåò ÷çìéêÝò áíôéäñÜóåéò üðùò ð.÷. ôçò
áíáðíåõóôéêÞò áëõóßäáò. Ôá ìéôï÷üíäñéá Ý÷ïõí äéêü ôïõò DNA, áíåîÜñôçôï
áðü ôï ðõñçíéêü DNA, ðïõ ÷ñçóéìåýåé ãéá ôçí áíáðáñáãùãÞ ôïõò.
6) Ç óõóêåõÞ Golgi, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ìåìâñÜíåò êáé ëåéôïõñãåß ùò
åêêñéôéêü üñãáíï. Åéêüíá 1.13 ÌéêñïóêïðéêÝò åéêüíåò âáêôçñßùí

32 33
1.5.2. ÌïñöÞ
Ç ìïñöÞ, üðùò êáé ôï ìÝãåèïò, åßíáé óôáèåñü ãíþñéóìá óå êÜèå âáêôÞñéï.
Ìå âÜóç ôçí åéêüíá ðïõ ðáñïõóéÜæïõí óôï ìéêñïóêüðéï (Åéê. 1.13), ìðïñïýìå
íá äéáêñßíïõìå ôéò ðáñáêÜôù ìïñöÝò (Åéê. 1.14):

êüêêïé âáêôçñßäéá óðåéñïåéäÞ äéáêëáäïýìåíá

Åéêüíá 1.14 Ó÷çìáôéêÞ ðáñïõóßáóç ôçò åéêüíáò (ìïñöÞ) ðïõ åìöáíßæïõí

ôá âáêôÞñéá óôï ìéêñïóêüðéï

á. Êüêêïé: Åìöáíßæïíôáé óá óöáéñéêÜ Þ ùïåéäÞ êýôôáñá. Ç äéÜìåôñüò ôïõò

åßíáé ßóç Þ ó÷åäüí ßóç óå üëá ôá åðßðåäá. ÁíÜëïãá ìå ôç äéÜôáîÞ ôïõò óôï
÷þñï, äéáêñßíïíôáé óå äéðëüêïêêïõò, óôñåðôüêïêêïõò, óôáöõëüêïêêïõò,
ôåôñáäéêïýò êüêêïõò ê.Ü. (Åéê. 1.15).
â. Âáêôçñßäéá: ¸÷ïõí êõëéíäñéêÞ ìïñöÞ (ç ìßá äéÜìåôñïò åßíáé óáöþò
ìåãáëýôåñç áðü ôçí Üëëç) (Åéê. 1.15).
ã. ÓðåéñïåéäÞ: ÂáêôçñéïåéäÞ ìéêñüâéá, ðïõ ôï óþìá ôïõò åìöáíßæåé ëßãåò Þ
ðåñéóóüôåñåò êÜìøåéò. Ìå ìïñöÞ "êüììáôïò" åìöáíßæïíôáé ôá ÄïíÜêéá, åíþ
ìå åëéêïåéäÞ ðåñéóôñïöÞ ôá Óðåéñýëëéá êáé ïé Óðåéñï÷áßôåò (Åéê. 1.16).
Ç ÷áñáêôçñéóôéêÞ äéÜôáîç ìå ôçí ïðïßá åìöáíßæïíôáé ôá âáêôçñéáêÜ
êýôôáñá óôç ìéêñïóêüðçóç, ó÷åôßæåôáé ìå ôï åðßðåäï êáé ôïí ôñüðï ðïõ ãßíåôáé
ç äéáßñåóÞ ôïõò óôï ÷þñï. ×áñáêôçñéóôéêÜ åßíáé ôá ðáñáäåßãìáôá ôïõ
óôáöõëïêüêêïõ êáé ôïõ óôñåðôïêüêêïõ. Óôï óôáöõëüêïêêï ç äéáßñåóç ôùí
ìéêñïâéáêþí êõôôÜñùí ãßíåôáé óå äéáöïñåôéêÜ åðßðåäá êáé ôá íÝá êýôôáñá
ðáñáìÝíïõí ôï Ýíá êïíôÜ óôï Üëëï, ìå ôñüðï ðïõ íá åìöáíßæïíôáé óáí
"ôóáìðéÜ" áðü óôáöýëéá. Áíôßèåôá, óôï óôñåðôüêïêêï ç äéáßñåóç ãßíåôáé óôï
ßäéï åðßðåäï êáé ó÷çìáôßæåôáé áëõóßäá áðü ôá ìéêñïâéáêÜ êýôôáñá ðïõ ìïéÜæåé
Åéêüíá 1.15 Ó÷çìáôéêÞ áðåéêüíéóç ìïñöïëïãßáò âáêôçñßùí
ìå ðåñéäÝñáéï (óôñåðôü). (Åéê. 1.17)
34 35
 Á Â

Åéêüíá 1.17. Ôñüðïò êõôôáñéêÞò äéáßñåóçò óôáöõëïêüêêùí (á) êáé óôñåðôïêüêêùí (â)

1.5.3. ÄïìÞ
Ôá âáêôÞñéá åßíáé ìïíïêõôôÜñéïé, ðñïêáñõùôéêïß ïñãáíéóìïß (Åéê. 1.18). Ôï
óþìá ôïõò áðïôåëåßôáé, áðü ìÝóá ðñïò ôá Ýîù, áðü ôá åîÞò ìÝñç: (Åéê. 1.19)
á. Êõôôáñüðëáóìá: Áðïôåëåß ôçí êýñéá ìÜæá ôïõ óþìáôïò. ÌÝóá óôï
êõôôáñüðëáóìá ðåñéÝ÷ïíôáé ñéâïóþìáôá, êåíïôüðéá, Ýãêëåéóôá,
ìåóïóþìáôá, ðõñçíéêü õëéêü (DNA) êáé óðüñïé. Óôá âáêôÞñéá äåí
õðÜñ÷åé ðñáãìáôéêüò ðõñÞíáò, üðùò óôá åõêáñõùôéêÜ êýôôáñá, ðïõ íá
ðåñéâÜëëåôáé áðü ðõñçíéêÞ ìåìâñÜíç. Ç ðõñçíéêÞ ïõóßá ôïõ êõôôÜñïõ
áíôéðñïóùðåýåôáé áðü Ýíá ÷ñùìáôüóùìá, äçëáäÞ Ýíá ìüñéï DNA ìå äéðëÞ
Ýëéêá, ðïõ ó÷çìáôßæåé êëåéóôü êýêëï. Ôï ìÞêïò ôïõ DNA åßíáé ÷ßëéåò öïñÝò
ðåñßðïõ ìåãáëýôåñï áðü ôï ìÝãåèïò ôïõ êõôôÜñïõ.
Åéêüíá 1.16 Ó÷çìáôéêÞ áðåéêüíéóç ìïñöïëïãßáò âáêôçñßùí

36 37

Åéêüíá 1.18 Öùôïãñáößá ìéêñïâéáêïý (ðñïêáñõùôéêïý) êõôôÜñïõ óôï çëåêôñïíéêü
ìéêñïóêüðéï. Ôï êåíôñéêü áíïéêôü ÷ñþìá, áíôéðñïóùðåýåé
ôï ãåíåôéêü õëéêü (DNA) ôïõ êõôôÜñïõ.
â. ÊõôôáñïðëáóìáôéêÞ ìåìâñÜíç: ÐåñéâÜëëåé ôï êõôôáñüðëáóìá êáé
êáëýðôåôáé áðü ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá. Ç êõôôáñïðëáóìáôéêÞ ìåìâñÜíç
åßíáé çìéäéáðåñáôÞ êáé ÷ñçóéìåýåé óôï íá äéáôçñåßôáé óôáèåñüò ï
åóùôåñéêüò ÷þñïò ôïõ êõôôÜñïõ (ïìïéïóôáóßá).
ã. Êõôôáñéêü ôïß÷ùìá: ÐåñéâÜëëåé ôçí êõôôáñïðëáóìáôéêÞ ìåìâñÜíç êáé
åðïìÝíùò üëï ôï êýôôáñï. Ðñïóôáôåýåé ìç÷áíéêÜ ôï ìéêñïâéáêü óþìá áðü
ôéò åðéäñÜóåéò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò êáé, ëüãù ôçò óêëçñüôçôáò êáé
óôáèåñüôçôáò ðïõ åìöáíßæåé, äßíåé ôç ìïñöÞ ôïõ ìéêñïâßïõ.
Ïé ÷çìéêÝò ïõóßåò ðïõ óõíéóôïýí ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá äñïõí óáí áíôéãüíá,
äçëáäÞ, üôáí ôá ìéêñüâéá åéó÷ùñÞóïõí ó'Ýíá ìåãáëïïñãáíéóìü, ïé ïõóßåò
áõôÝò äéåãåßñïõí ôï áíïóïðïéçôéêü ôïõ óýóôçìá, ãéá ôçí ðáñáãùãÞ
áíôéóùìÜôùí. Óôéò äéáöïñÝò ðïõ õðÜñ÷ïõí óôç ÷çìéêÞ óýóôáóç ôïõ
êõôôáñéêïý ôïé÷þìáôïò ôùí äéáöüñùí âáêôçñßùí ïöåßëåôáé êáé ç äéáöïñÜ óôï
÷ñþìá ðïõ ðáßñíïõí ôá âáêôÞñéá, üôáí âÜöïíôáé ìå ôçí Gram ÷ñþóç, êáé âÜóåé
ôçò ïðïßáò äéáêñßíïíôáé óå äýï ìåãÜëåò ïìÜäåò, ôá Gram èåôéêÜ êáé ôá Gram
áñíçôéêÜ (Åéê. 1.13).

ÔÅÉ×ÏÚÊÁ
ÏÎÅÁ
ÐÏËÕÓÁÊ×ÁÑÉÔÇÓ
(ÁÍÔÉÃÏÍÏ-0)
ËÉÐÏÐÏËÕÓÁÊ×ÁÑÉÔÇÓ
ËÉÐÉÄÉÏ-Á

ÉÄÉÏ
ÅÐÔ
ÊÏÐ
ÌÏÕ
ÐÑÙÔÅÚÍÅÓ
ÊÕÔÔÁÑÏÐËÁÓÌÁÔÉÊÇ ËÉÐÏÐÑÙÔÅÚÍÇ
ÊÕÔÔÁÑÏÐËÁÓÌÁ
ÌÅÌÂÑÁÍÇ

GRAM (+) ÊÏÊÊÏÓ GRAM (-) ÂÁÊÔÇÑÉÏ

Åéêüíá 1.20á: ÊáôáóêåõÞ ôïõ ôïé÷þìáôïò ôùí Gram

Åéêüíá 1.19 Ó÷çìáôéêÞ áðåéêüíéóç ìéêñïâéáêïý (ðñïêáñõùôéêïý) êõôôÜñïõ
- èåôéêþí êáé Gram - áñíçôéêþí âáêôçñßùí.

38 39
 Ôï óõóôáôéêü ôïõ êõôôáñéêïý ôïé÷þìáôïò ðïõ óõíáíôÜìå êáé óôéò äýï
ïìÜäåò ôùí âáêôçñßùí åßíáé ôï ìïõêïðåðôßäéï (ãëõêïðåðôßäéï Þ XÑÙÓÅÉÓ
ðåðôéäïãëõêÜíç Þ ìïõñåúíç), ôï ïðïßï áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ðëÝãìá ÕðÜñ÷ïõí ðïëëïß ôñüðïé ãéá ôï ÷ñùìáôéóìü ôùí âáêôçñßùí. Ïé
åíáëëáóóüìåíùí õðïìïíÜäùí áìéíïóáê÷Üñùí (Í- áêåôõëïãëõêïæáìßíç, êáé Í- ÷ñþóåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå äéáêñßíïíôáé óå áðëÝò, üôáí
áêåôõëïìïõñáíéêü ïîý) êáé âñá÷Ýùí ðåðôéäßùí (ð.÷. D- áëáíßíç, D- ÷ñçóéìïðïéïýí ìéá ÷ñùóôéêÞ, êáé óýíèåôåò, üôáí ÷ñçóéìïðïéïýí
ãëïõôáìéíéêü, L- ëõóßíç ê.á). (Åéêüíá 1.20â). ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá ÷ñùóôéêÝò.
Ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá ôùí Gram - èåôéêþí âáêôçñßùí áðïôåëåßôáé áðü ìßá ÈåôéêÞ ÷ñþóç ïíïìÜæïõìå ôç ÷ñþóç ðïõ ÷ñùìáôßæåé ôá âáêôÞñéá,
ðá÷éÜ óôéâÜäá ìïõêïðåðôéäßïõ. Óå ðïëëÜ Gram èåôéêÜ âáêôÞñéá õðÜñ÷ïõí åíþ áñíçôéêÞ ôç ÷ñþóç ðïõ ÷ñùìáôßæåé ôï ðåñéâÜëëïí êáé ôá âáêôÞñéá
åðßóçò êáé ôåé÷ïúêÜ ïîÝá, ôá ïðïßá åßíáé ðïëõìåñåßò ïõóßåò ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ìÝíïõí á÷ñùìÜôéóôá (ð.÷. ÷ñþóç ìå óéíéêÞ ìåëÜíç) (Åéê. 1.21).
ôï ìïõêïðåðôßäéï.
Ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá ôùí Gram - áñíçôéêþí âáêôçñßùí åßíáé ðåñéóóüôåñï
ðïëýðëïêï. Áðïôåëåßôáé êáé áõôü áðü ìßá ëåðôÞ óôéâÜäá ìïõêïðåðôéäßïõ ç
ïðïßá ó÷çìáôßæåé óýìðëåãìá ìå ëéðïðñùôåúíåò. Ç åîùôåñéêÞ óôéâÜäá ôïõ
êõôôáñéêïý ôïé÷þìáôïò áðïôåëåßôáé áðü öùóöïëéðßäéá, ðñùôåúíåò êáé Ýíá
ëéðïðïëõóáê÷áñßôç (êåíôñéêüò ðïëõóáê÷áñßôçò êáé ôï ëéðßäéï Á). Ï
ëéðïðïëõóáê÷áñßôçò ôùí Gram - áñíçôéêþí âáêôçñßùí êáëåßôáé êáé åíäïôïîßíç
Þ óùìáôéêü áíôéãüíï - Ï. (Åéêüíá 1.20á)

Åéêüíá 1.21. Ðáñáäåßãìáôá èåôéêÞò êáé áñíçôéêÞò ÷ñþóçò ìéêñïâßùí

Ïé ðéï óõíçèéóìÝíåò óýíèåôåò ÷ñþóåéò åßíáé:

á. ×ñþóç êáôÜ Gram: Åßíáé ç óðïõäáéüôåñç ÷ñþóç, êáé ôá âáêôÞñéá,
áíÜëïãá ìå ôï ÷ñþìá ðïõ ðáßñíïõí, äéáêñßíïíôáé óå Gram èåôéêÜ êáé
Gram áñíçôéêÜ. Ç äéáöïñÜ áõôÞ åêöñÜæåé äéáöïñÝò ôùí êõôôáñéêþí
ôïé÷ùìÜôùí ôùí ìéêñïâßùí. Ôá Gram èåôéêÜ ÷ñùìáôßæïíôáé éþäç, åíþ ôá
Gram áñíçôéêÜ êüêêéíá (Åéê. 1.13).

- ÂáêôÞñéá Gram èåôéêÜ: Óôáöõëüêïêêïé, óôñåðôüêïêêïé, ðíåõìïíéü-

Í-áêåôõëïãëõêïæáìßíç ðåðôéäéêÞ áëõóßäá
ðåíôáðåðôéäéêÞ ãÝöõñá
êïêêïé, ìõêïâáêôçñßäéá, âÜêéëëïé, êëùóôçñßäéá ê.á.
Í-áêåôõëïìïõñáìéíéêü ïîý
áðü ãëõêßíç - ÂáêôÞñéá Gram áñíçôéêÜ: Êïëïâáêôçñßäéá, óáëìïíÝëëåò, óéãêÝëëåò,
áéìüöéëïé, âñïõêÝëëåò, øåõäïìïíÜäåò, íáúóÝñéåò, ê.á.
Åéêüíá 1.20â ÄïìÞ ôïõ ìïõíïêïðåðôéäßïõ ôïõ êõôôáñéêïý â. ×ñþóç êáôÜ Ziehl-Neelsen Þ ïîåÜíôï÷ç ÷ñþóç: Åßíáé åéäéêÞ
ôïé÷þìáôïò Óôáöõëüêêïêïõ.
÷ñþóç, ìå ôçí ïðïßá ÷ñùìáôßæïíôáé êüêêéíá êõñßùò ôá ìõêïâáêôçñßäéá
ôçò öõìáôéþóåùò êáé ôçò ëÝðñáò êáèþò êáé ìåñéêÜ áêôéíïìõêçôéáêÜ.

40 41
ä. 'Åëõôñï: ÏñéóìÝíá âáêôÞñéá, Ýîù áðü ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá, öÝñïõí Ýíá
âëåííþäåò, äéáõãÝò ðåñßâëçìá. ¼ôáí åßíáé äéáöïñïðïéçìÝíï êáé
ìïñöïðïéçìÝíï, ïíïìÜæåôáé Ýëõôñï, åíþ, üôáí åßíáé áäéáöïñïðïßçôï,
êáëåßôáé âëåííþäçò óôéâÜäá Þ ãëõêïêÜëõêáò.
Ç ýðáñîç ôïõ åëýôñïõ äåí åßíáé áðáñáßôçôç ãéá ôç æùÞ ôïõ
ìéêñïïñãáíéóìïý, áëëÜ ç ðáñïõóßá ôïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôçí ðáèïãüíï äñÜóç
ôïõ êáé ðñïóôáôåýåé ôá âáêôÞñéá áðü ôç öáãïêõôôÜñùóç.
å. Âëåöáñßäåò: Åßíáé íçìáôïåéäÞ åîáñôÞìáôá ôïõ âáêôçñéáêïý óþìáôïò
ïñéóìÝíùí ìéêñïâßùí êáé ÷ñçóéìåýïõí ãéá ôçí êßíçóÞ ôïõ (Åéê. 1.22 êáé 1.23).
óô.Ößìðñéåò: Ðïëý ìéêñüôåñåò óå ìÞêïò, áð'üôé ïé âëåöáñßäåò, ëåðôÜ,
íçìáôïåéäÞ, åõèýãñáììá åîáñôÞìáôá, ðïõ ðéóôåýåôáé üôé óõìâÜëëïõí óôçí
ðñïóêüëëçóç ôùí âáêôçñßùí óôçí åðéöÜíåéá ôùí êõôôÜñùí ôïõ
ìåãáëïïñãáíéóìïý (Åéê. 1.11).
Åéêüíá 1.24 ÇëåêôñïíéêÝò öùôïãñáößåò: á) ëåðôÞò äéáôïìÞò óðïñïãüíïõ âáêßëëïõ, â) óðüñïõ
Åéêüíá 1.22 ÇëåêôñïíéêÞ öùôïãñáößá ÓáëìïíÝëëáò ìå ôéò âëåöáñßäåò ôçò
ÌÏÍÏÔÑÉ×Á ÐÅÑÉÔÑÉ×Á ËÏÖÉÏÔÑÉ×Á
Åéêüíá 1.23 ÇëåêôñïíéêÝò öùôïãñáößåò ìïñöþí âëåöáñéäïöüñùí âáêôçñßùí
42
æ. Óðüñïé: Áðïôåëïýí ìïñöÝò áíôï÷Þò ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí, ðïõ
åîáóöáëßæïõí ôç äéáôÞñçóç ôïõ åßäïõò óôï ðåñéâÜëëïí, ãéá ìáêñü ÷ñïíéêü
äéÜóôçìá (ìÞíåò êáé Ýôç). Ïé óðüñïé åßíáé åíäïêõôôÜñéïé ó÷çìáôéóìïß (Åéê.
1.24), ðïõ ðáñÜãïíôáé áðü ïñéóìÝíá Gram èåôéêÜ óðïñïãüíá âáêôÞñéá
(áåñüâéïé âÜêéëëïé êáé áíáåñüâéá êëùóôçñßäéá), üôáí âñåèïýí óå äõóìåíÝò
ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò, ðåñéâÜëëïí (Åéê. 1.16). ¼ôáí ïé óõíèÞêåò ôï
åðéôñÝøïõí, ïé óðüñïé âëáóôÜíïõí îáíÜ êáé ðáñÜãåôáé ôï áñ÷éêü, ìçôñéêü
âáêôÞñéï. Ïé óðüñïé, ÷Üñç óôï ðá÷ý ôïõò ôïß÷ùìá êáé óôï ìéêñü ðïóü
íåñïý ðïõ ðåñéÝ÷ïõí, åßíáé ìéá ìïñöÞ "áíôéóôÜóåùò" ôïõ âáêôçñßïõ êáé ü÷é
öÜóç ðïëëáðëáóéáóìïý. Áðü ôçí éäéüôçôÜ ôïõò áõôÞ ðñïêýðôåé êáé ç
ìåãÜëç óçìáóßá ôçí ïðïßá Ý÷ïõí ãéá ôçí ðñüêëçóç óïâáñþí íïóçñþí
êáôáóôÜóåùí óôïõò áíèñþðéíïõò ïñãáíéóìïýò êáé ôá æþá (ôÝôáíïò,
áåñéïãüíïò ãÜããñáéíá, áëëáíôßáóç, Üíèñáêáò êëð) (Åéê. 1.25).
Åéêüíá 1.25 Óðïñïãüíï êëùóôçñßäéï ôïõ ôåôÜíïõ
43
 Ëüãù ôçò ìåãÜëçò áíôï÷Þò ðïõ åìöáíßæïõí óôç èåñìüôçôá, óôç îçñáóßá, 1.5.5. ÁíÜðôõîç
óôéò áêôéíïâïëßåò êáé óôéò äéÜöïñåò ÷çìéêÝò ïõóßåò, ðáñáìÝíïõí ãéá ÷ñüíéá óôï
Ôá âáêôÞñéá ôñÝöïíôáé áðü ïõóßåò ðïõ âñßóêïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí ôïõò. Ïé
ðåñéâÜëëïí (Ýäáöïò, öõôÜ, ëá÷áíéêÜ, êüðñáíá æþùí ê.á.) êáé ðñïêáëïýí ôçí
ïõóßåò ðïõ åßíáé áðáñáßôçôåò ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí âáêôçñßùí åßíáé: íåñü,
ðáèïãüíï äñÜóç ôïõò üôáí âñåèïýí êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò.
ìÝôáëëá, Üíèñáêáò, Üæùôï, áìéíïîÝá, âéôáìßíåò êáé Üëëåò ðïëýðëïêåò ïõóßåò,
Áò óçìåéùèåß üôé ç âëÜóôçóç ôùí óðüñùí óôç öõôéêÞ ìïñöÞ ôïõ âáêôçñßïõ
ðïõ äåí ìðïñïýí ôá ßäéá íá óõíèÝóïõí (ðáñÜãïíôåò áíáðôýîåùò).
äéåõêïëýíåôáé áêüìá êáé óå ó÷åôéêÜ õøçëÝò èåñìïêñáóßåò (ð.÷. 75ïC), åíþ ïé
Ãéá ôç óýíèåóç ôùí ðïëýðëïêùí ïñãáíéêþí óõóôáôéêþí ôïõò, ôá âáêôÞñéá
óðüñïé áñêåôþí ìéêñïâßùí åðéæïýí áêüìá êáé óå èåñìïêñáóßåò âñáóìïý, ãéá
÷ñåéÜæïíôáé ìéá ðçãÞ åíÝñãåéáò êáé ìéá ðçãÞ Üíèñáêá, ðïõ áíÜëïãá ìå ôï åßäïò
áñêåôÝò þñåò (ð.÷. óðüñïé êëùóôçñéäßùí ôçò áëëáíôéÜóåùò, ôïõ ôåôÜíïõ êëð).
êáé ôçí ðñïÝëåõóÞ ôïõò, äéáêñßíïíôáé óå:
Ç êáôáóôñïöÞ ôïõò åðéôõã÷Üíåôáé óõíÞèùò óôï áõôüêáõóôï, õãñü êëßâáíï
á. Åôåñüôñïöïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí óáí ðçãÞ
óôïõò 121ïC ãéá 15-20 ëåðôÜ.
Üíèñáêá êáé åíÝñãåéáò ðñïó÷çìáôéóìÝíåò ïñãáíéêÝò ïõóßåò ôïõ
ðåñéâÜëëïíôïò. Ôïõò äéáêñßíïõìå óå óáðñïöõôéêïýò (÷ñçóéìïðïéïýí
íåêñÝò ïñãáíéêÝò ýëåò) êáé óå ðáñáóéôéêïýò (÷ñçóéìïðïéïýí æùíôáíÜ
êýôôáñá ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò).
1.5.4. Ìåôáâïëéóìüò ôùí âáêôçñßùí â. Áõôüôñïöïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ùò ðçãÞ Üíèñáêá
Ôá âáêôÞñéá åìöáíßæïõí ìåãÜëç ðïéêéëßá óôï ìåôáâïëéóìü ôïõò êáé éäéáßôåñá áíüñãáíåò ïõóßåò (CO2) êáé ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò åßôå ôï çëéáêü öùò
óôïõò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò ðáñÜãïõí åíÝñãåéá, ãåãïíüò ôï ïðïßï ôá (öùôïóõíèåôéêïß áõôüôñïöïé ìéêñïïñãáíéóìïß), åßôå ôçí åíÝñãåéá ðïõ
êáèéóôÜ éêáíÜ íá áíáðôýóóïíôáé óå ðåñéâÜëëïíôá êáé óõíèÞêåò ìå ìåãÜëåò
ðáñÜãåôáé áðü ôçí ïîåßäùóç áíüñãáíùí ïõóéþí (÷çìåéïóõíèåôéêïß
äéáöïñÝò ìåôáîý ôïõò.
áõôüôñïöïé ìéêñïïñãáíéóìïß).
Ôï óýíïëï ôùí ÷çìéêþí êáé åíåñãåéáêþí ìåôáâïëþí ðïõ ãßíïíôáé ìÝóá ó´
Ìå âÜóç ôéò áíÜãêåò ôùí äéáöüñùí ìéêñïâßùí óå ïîõãüíï, ôá äéáêñßíïõìå:
Ýíá êýôôáñï Þ ïñãáíéóìü êáëåßôáé ìåôáâïëéóìüò êáé áíÜëïãá ìå ôá
á. Õðï÷ñåùôéêÜ áåñüâéá: åíôåëþò áðáñáßôçôç ç ðáñïõóßá ìïñéáêïý
áðïôåëÝóìáôÜ ôïõ äéáêñßíåôáé óå êáôáâïëéóìü êáé áíáâïëéóìü. ÏíïìÜæïõìå äå
ïîõãüíïõ
êáôáâïëéóìü ôç äéÜóðáóç ôùí ìåãáëïìïñéáêþí ïõóéþí óå áðëïýóôåñåò ìå
â. Õðï÷ñåùôéêÜ áíáåñüâéá: äåí áíáðôýóóïíôáé üôáí õðÜñ÷åé ïîõãüíï
ôáõôü÷ñïíç áðåëåõèÝñùóç åíÝñãåéáò åíþ áíáâïëéóìü Þ âéïóýíèåóç
ã. ÐñïáéñåôéêÜ áíáåñüâéá: áíáðôýóóïíôáé ìå ôçí ðáñïõóßá Þ êáé ÷ùñßò
ïíïìÜæïõìå ôç óýíèåóç ïõóéþí, ìå ôáõôü÷ñïíç êáôáíÜëùóç åíÝñãåéáò.
ôçí ðáñïõóßá ïîõãüíïõ
Ç éäéáéôåñüôçôá áõôÞ ôùí âáêôçñßùí, ðÝñá áðü ôï üôé ôïõò äßíåé éäéáßôåñç
ä. Ìéêñïáåñüöéëá: Áíáðôýóóïíôáé óå áôìüóöáéñá ìå åëáôôùìÝíç ôÜóç
ïéêïëïãéêÞ óçìáóßá, åìöáíßæåé êáé îå÷ùñéóôü åíäéáöÝñïí ãéá ôïí Üíèñùðï, ï
ïîõãüíïõ
ïðïßïò, áðü ôçò åìöáíßóåþò ôïõ óôç ãç, "óõìâéþíåé" ìå áõôÜ (öõóéïëïãéêÝò
Éäéáßôåñç öñïíôßäá èá ðñÝðåé íá ëáìâÜíåôáé êáôÜ ôç ëÞøç êáé ìåôáöïñÜ
÷ëùñßäåò), "ðÜó÷åé" áðü áõôÜ (ëïéìþîåéò) êáé ôá "÷ñçóéìïðïéåß" êáèçìåñéíÜ ãéá
âéïëïãéêþí äåéãìÜôùí, ãéá êáëëéÝñãåéá áíáæÞôçóçò áíáåñüâéùí ìéêñïâßùí óôï
ôéò áíÜãêåò ôïõ (ðáñáãùãÞ ôõñéïý, êñáóéïý, öáñìÜêùí, ê.á.).
åñãáóôÞñéï, ìå ôç ÷ñçóéìïðïßçóç åéäéêþí öéáëéäßùí Þ ôå÷íéêþí ãéá ôçí
áðïöõãÞ åðáöÞò ôïõ äåßãìáôïò ìå ôï ïîõãüíï ôçò áôìüóöáéñáò (âëÝðå
ðáñÜñôçìá).
Ôá äéÜöïñá âáêôÞñéá åßíáé äõíáôüí íá áíáðôõ÷èïýí óå èåñìïêñáóßåò ðïõ
êõìáßíïíôáé áðü -5ïC Ýùò 80ïC. Ãéá êÜèå åßäïò üìùò âáêôçñßùí õðÜñ÷åé ìéá
Üñéóôç èåñìïêñáóßá áíÜðôõîçò, ìå âÜóç ôçí ïðïßá äéáêñßíïõìå:

44 45
á. Ìåóüöéëïõò ïñãáíéóìïýò: áðïôåëïýí ôç ìåãáëýôåñç êáé ðëÝïí
åíäéáöÝñïõóá ãéá ôïí Üíèñùðï ïìÜäá, åðåéäÞ ó' áõôÞí áíÞêïõí ôá áßôéá
ôùí ðåñéóóüôåñùí ëïéìþîåùí. Áíáðôýóóïíôáé óå èåñìïêñáóßåò áðü 5ïC
Ýùò 45ïC. ¢ñéóôç èåñìïêñáóßá áíÜðôõîçò åßíáé ïé 37ïC.
â. Èåñìüöéëïõò ïñãáíéóìïýò: áíáðôýóóïíôáé óå èåñìïêñáóßåò áðü 40ïC
Ýùò 80ïC, ìå Üñéóôç èåñìïêñáóßá áíÜðôõîçò ôïõò 55ïC Ýùò 60ïC.
ã. Øõ÷ñüöéëïõò ïñãáíéóìïýò: Áíáðôýóóïíôáé áðü -5ïC Ýùò 20ïC êáé
Ý÷ïõí Üñéóôç èåñìïêñáóßá áíÜðôõîçò ôïõò 5ïC Ýùò 10ïC.

ÓÔÁÖÕËÏÊÏÊÊÏÓ ÓÔÑÅÐÔÏÊÏÊÊÏÓ

ÊÁËËÉÅÑÃÅÉÁ ÌÉÊÑÏÂÉÙÍ

Ôá ìéêñüâéá, ãéá íá êáëëéåñãçèïýí êáé íá áíáðôõ÷èïýí Ýîù áðü ôïí

áíèñþðéíï ïñãáíéóìü, ÷ñåéÜæïíôáé åéäéêÜ èñåðôéêÜ õëéêÜ êáé
êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò (Åéê. 1.26).
á. ÈñåðôéêÜ õëéêÜ: ÕðÜñ÷åé ìåãÜëç ðïéêéëßá èñåðôéêþí õëéêþí, áíÜëïãá
ìå ôéò áíÜãêåò êáé ôéò ôñïöéêÝò áðáéôÞóåéò ôùí äéáöüñùí ìéêñïâßùí.
Äéáêñßíïíôáé óå õãñÜ (èñåðôéêüò æùìüò), óå óôåñåÜ (èñåðôéêü Üãáñ,
ÊÏËÏÂÁÊÔÇÑÉÄÉÏ ÊËÅÌÐÅÓÉÅËÁ
áéìáôïý÷ï Üãáñ) êáé óå çìßñåõóôá.
Ôá èñåðôéêÜ õëéêÜ èá ðñÝðåé:
- Íá ðåñéÝ÷ïõí ôéò êáôÜëëçëåò ãéá êÜèå ìéêñüâéï èñåðôéêÝò ïõóßåò.
- Íá Ý÷ïõí ôï êáôÜëëçëï ãéá êÜèå ìéêñüâéï pH
- Íá åßíáé óôåßñá ìéêñïâßùí
â. ÓõíèÞêåò ðåñéâÜëëïíôïò: Åêôüò áðü ôéò äéÜöïñåò ÷çìéêÝò ïõóßåò,
áðáñáßôçôïé ãéá ôçí êáëëéÝñãåéá ôùí ìéêñïâßùí åßíáé êáé ïñéóìÝíïé ãéá
êÜèå åßäïò ðáñÜãïíôåò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ðïõ åðéôõã÷Üíïíôáé ìå
åéäéêÝò óõóêåõÝò êáé åðùáóôéêïýò êëéâÜíïõò. Ïé êõñéüôåñïé áðü ôïõò
ðáñÜãïíôåò áõôïýò åßíáé ç ðáñïõóßá Þ ìç ïîõãüíïõ êáé ç èåñìïêñáóßá.
ØÅÕÄÏÌÏÍÁÄÁ ÌÕÊÏÂÁÊÔÇÑÉÄÉÏ

Åéêüíá 1.26 ÌáêñïóêïðéêÝò åéêüíåò áðïéêéþí âáêôçñßùí êáôÜ ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò
óå ôå÷íçôÜ èñåðôéêÜ õëéêÜ

46 47
1.5.6. ÁíáðíïÞ Åéäéêüôåñá, ï üãêïò ôïõ âáêôçñßïõ áõîÜíåé óçìáíôéêÜ ðñéí áðü ôç
äé÷ïôüìçóç ôïõ êõôôÜñïõ. Áêïëïõèåß ç äéáäéêáóßá ôçò äéáßñåóçò ðïõ ãßíåôáé óå
ÁíáðíïÞ ôùí ìéêñïâßùí ïíïìÜæïíôáé ïé ðïëýðëïêåò ïîåéäïáíáãùãéêÝò
ôñßá óôÜäéá: Ç êõôôáñïðëáóìáôéêÞ ìåìâñÜíç ó÷çìáôßæåé Ýíá êÜèåôï
áíôéäñÜóåéò ìå ôéò ïðïßåò ðáñÜãåôáé ç áðáñáßôçôç ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí
äéÜöñáãìá ðïõ êáëýðôåôáé áðü ìßá óôéâÜäá ôïõ êõôôáñéêïý ôïé÷þìáôïò. Ìå
ìéêñïâéþí åíÝñãåéá. ÐåñéëáìâÜíåôáé óôéò ðïëýðëïêåò äéåñãáóßåò ôïõ
ôïí ôñüðï áõôü ó÷çìáôßæåôáé Ýíá ðëÞñåò äéÜöñáãìá êõôôáñïðëáóìáôéêÞò
ìåôáâïëéóìïý ôùí ìéêñïâßùí.
ìåìâñÜíçò êáé êõôôáñéêïý ôïé÷þìáôïò. Áêïëïõèåß ç äé÷ïôüìçóç ôïõ
êõôôáñïðëÜóìáôïò êáé ôïõ ÷ñùìáôïóþìáôïò êáé ôÝëïò ï äéá÷ùñéóìüò ôùí äýï
1.5.7. ÁíáðáñáãùãÞ íÝùí èõãáôñéêþí êõôôÜñùí ôá ïðïßá äåí åßíáé ðÜíôá éóïìåãÝèç (Üôõðç
äé÷ïôüìçóç).
Ôá ìéêñüâéá Ý÷ïõí óá âáóéêü ôñüðï áíáðáñáãùãÞò ôçí áðëÞ äé÷ïôüìçóç,
äçëáäÞ ôç äéáßñåóç ôïõ ìéêñïâéáêïý óþìáôïò óå äýï ßóá ìÝñç, ÷ùñßò íá
õðÜñ÷åé Ýíùóç áñóåíéêïý êáé èçëõêïý êõôôÜñïõ (áãåíÞò áíáðáñáãùãÞ) (Åéê.
1.27). ÄçëáäÞ ôï Ýíá ìéêñüâéï ÷ùñßæåôáé óå äýï (Åéê. 1.28).

(á)

×ÑÙÌÁÔÏÓÙÌÁÔÁ

(â) Åéêüíá 1.28 ÁíáðáñáãùãÞ âáêôçñéäßïõ óå çëåêôñïíéêÞ öùôïãñáößá. Ôï âáêôÞñéï Ý÷åé áõîçèåß óå
ìÝãåèïò êáé äéáéñåßôáé ìå äé÷ïôüìçóç. Ôï êüêêéíï ÷ñþìá óôï êÝíôñï ôùí êõôôÜñùí åßíáé ôï ãåíåôéêü
ÊÕÔÔÁÑÉÊÏ ÔÏÉ×ÙÌÁ õëéêü (DNA) ðïõ Ý÷åé ðñïÝëèåé áðü ôïí áíáäéðëáóéáóìü ôïõ áñ÷éêïý (ãïíéêïý) êõôôÜñïõ.

Ôï êáèÝíá áðü ôá íÝá êýôôáñá, áöïý äéáôñÝîåé ìéá ðåñßïäï áõîÞóåùò,

ðåñßðïõ 20 Ýùò 30 ëåðôþí, äéáéñåßôáé óå äýï íÝá êýôôáñá ê.ï.ê. (Åéê. 1.29).

Åéêüíá 1.27 ÊõôôáñéêÞ äéáßñåóç (äé÷ïôüìçóç) åíüò êüêêïõ (á) êáé åíüò âáêôçñéäßïõ (â)

48 49
 LOG ÁÑÉÈÌÏÕ ÆÙÍÔÁÍÙÍ ÌÉÊÑÏÂÉÙÍ
1. Áñ÷éêÞ óôÜóéìç (ëáíèÜíïõóá) öÜóç
2. ËïãáñéèìéêÞ öÜóç áíÜðôõîçò
3. ÓôÜóéìç öÜóç
4. ÖÜóç áðüêëéóçò (èáíÜôïõ)
ÅÍÁÑÎÇ ÄÉÁÉÑÅÓÇÓ ÔÏÕ ÊÕÔÔÁÑÏÕ
ÔÏ ÊÕÔÔÁÑÉÊÏ ÔÏÉ×ÙÌÁ ÁÑ×ÉÆÅÉ ÍÁ 3
ÄÉÁÉÑÅÉÔÁÉ ÅÐÉÌÇÊÕÍÓÇ ÊÁÉ ÁÑ×Ç
2 4
ÄÉÁÉÑÅÓÇÓ ÔÏÕ ÐÕÑÇÍÁ
1

×ÑÏÍÏÓ ÅÐÙÁÓÅÙÓ
Ó×ÇÌÁÔÉÓÌÏÓ ÔÏÕ ÊÕÔÔÁÑÉÊÏÕ ÔÏÉ×ÙÌÁÔÏÓ
ÁÍÁÌÅÓÁ ÓÔÁ ÄÕÏ ÈÕÃÁÔÑÉÊÁ ÊÕÔÔÁÑÁ
Åéê. 1.30 Êáìðýëç áíáðôýîåùò ìéêñïâßùí

Ïé öÜóåéò ôçò êáìðýëçò áíáðôýîåùò åßíáé:

1. ËáíèÜíïõóá öÜóç
2. ËïãáñéèìéêÞ öÜóç áíÜðõîçò
ÐËÇÑÇÓ ÄÉÁÉÑÅÓÇ
3. ÓôÜóéìç öÜóç
4. ÖÜóç áðüêëéóçò
Åéäéêüôåñá, óôçí ËáíèÜíïõóá öÜóç, ôá êýôôáñá ðñïóáñìüæïíôáé óôéò íÝåò
óõíèÞêåò ðåñéâÜëëïíôïò, ÷ùñßò íá ðïëëáðëáóéÜæïíôáé. Óôç öÜóç áõôÞ
óõíèÝôïíôáé ôá Ýíæõìá ðïõ èá áðáéôçèïýí ãéá ôç äéáßñåóÞ ôïõ. Óôç
ËïãáñéèìéêÞ öÜóç, ãßíåôáé ï ðïëëáðëáóéáóìüò ôùí êõôôÜñùí. Ãéá êÜèå åßäïò
âáêôçñßïõ ï ÷ñüíïò äéáßñåóçò åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêüò êáé ïíïìÜæåôáé ÷ñüíïò
ãåíåÜò. (ÊïéíÜ ìéêñüâéá : 20 min, Ìõêïâáêôçñßäéá 24 h ê.ï.ê). Óôç ÓôÜóéìç
öÜóç, Ý÷ïõìå åîÜíôëçóç ôùí ðáñáãüíôùí áíÜðôõîçò êáé óõóóþñåõóç ôïîéêþí
Åéêüíá 1.29 Ó÷çìáôéêÞ ðáñÜóôáóç êõôôáñéêÞò äéáßñåóçò ìåôáâïëéêþí ðñïúüíôùí êáé ï ðïëëáðëáóéáóìüò óôáìáôÜ. ÔÝëïò, óôç öÜóç
Áðüêëéóçò, ï áñéèìüò ôùí êõôôÜñùí ðïõ êáôáóôñÝöåôáé áõîÜíåôáé êáé
ìåéþíåôáé áíôßóôïé÷á ï áñéèìüò ôùí æùíôáíþí êõôôÜñùí. ÌåñéêÜ ìéêñüâéá

Ï ðïëëáðëáóéáóìüò ôùí ìéêñïâßùí ìÝóá óå õãñü èñåðôéêü õëéêü ðåñíÜ ðïëëáðëáóéÜæïíôáé ìå íçìáôïåéäÞ åêâëÜóôçóç êáé Üëëá åßíáé äõíáôüí íá

äéÜöïñåò öÜóåéò, ïé ïðïßåò åßíáé äõíáôüí íá ðáñáóôáèïýí ãñáöéêÜ ìå ìßá áíáðáñá÷èïýí, ôïõëÜ÷éóôïí ðåéñáìáôéêÜ, ìå ìç÷áíéóìü óõæåýîåùò, Ýíá ôñüðï
äçëáäÞ áìöéãïíéêÞò áíáðáñáãùãÞò (Åéê. 1.31).
êáìðýëç, ôçí êáìðýëç áíáðôýîåùò (Åéê. 1.30).

50 51

Åéêüíá 1.31. ÇëåêôñïíéêÞ öùôïãñáößá âáêôçñéáêÞò óýæåõîçò
(ã: ãÝöõñá óýæåõîçò)
1.5.8. Ìåôáâßâáóç Ãåíåôéêïý Õëéêïý óôá
äõíáôüí íá öÝñïõí êáé ãïíßäéá ðïõ ñõèìßæïõí ôçí áíôï÷Þ åíüò ìéêñïâßïõ óôá
áíôéâéïôéêÜ, ôçí ðáñáãùãÞ ôïîéíþí êôë.
3. ÌåôáãùãÞ: Ý÷ïõìå ìåôáöïñÜ ìéêñïâéáêþí ãïíéäßùí ìå ôç âïÞèåéá ôùí
âáêôçñéïöÜãùí (öÜãùí). Ôï ãÝíùìá ôïõ öÜãïõ ðáñáìÝíåé ìÝóá óôï ìéêñüâéï
êáé áíáðáñÜãåôáé óõã÷ñüíùò ìå ôï ÷ñùìüóùìá ôïõ ìéêñïâßïõ, ôï ïðïßï
åìöáíßæåôáé ôåëåßùò öõóéïëïãéêü. ¾ðï ïñéóìÝíåò óõíèÞêåò ôá âáêôÞñéá áõôÜ
ðáñÜãïõí íÝïõò öÜãïõò êáé ëýïíôáé. Ç ó÷Ýóç áõôÞ ôïõ ìéêñïâßïõ êáé ôïõ
öÜãïõ ëÝãåôáé ëõóéãïíßá êáé ôá ìéêñïâéáêÜ óôåëÝ÷ç, ëõóéãüíá.
5. Ôñáíóðïæüíéá: ðñüêåéôáé ãéá ìåôáèåôÜ ãåíåôéêÜ óôïé÷åßá ôá ïðïßá
ðåñéÝ÷ïõí ãïíßäéá êáé Ý÷ïõí ôçí éêáíüôçôá íá áëëÜæïõí èÝóç áðü Ýíá óçìåßï
ôïõ ÷ñùìïóþìáôïò óå Üëëï, áðü Ýíá ÷ñùìüóùìá óå ðëáóìßäéï êáé áðü
ðëáóìßäéï óå ðëáóìßäéï.
Â. ÔÝëïò, ìåôáâïëÞ óôï ãÝíùìá ôùí ìéêñïâßùí ìðïñåß íá ãßíåé ìå ìåôÜëëáîç,
äçë. ìå áéöíßäéá, óôáèåñÞ, êëçñïíïìïýìåíç ìåôáâïëÞ ðïõ óõìâáßíåé óôéò
ãåíåôéêÝò ðëçñïöïñßåò ôïõ ìéêñïâßïõ. Óå ìïñéáêü åðßðåäï ìåôÜëëáîç åßíáé
êÜèå áëëáãÞ - áðþëåéá, ðñïóèÞêç Þ áíáäéÜôáîç óôçí áëëçëïõ÷ßá ôùí âÜóåùí
ôïõ DNA ôïõ ìéêñïâßïõ.

ìéêñüâéá
Áñ÷éêÝò âÜóåéò
Óôï åñãáóôÞñéï åßíáé äõíáôü íá ãßíåé ìåôáâßâáóç ãåíåôéêïý õëéêïý áðü Ýíá
êýôôáñï óå Ýíá Üëëï êáé íá äçìéïõñãçèåß Ýôóé Ýíá íÝï êýôôáñï ôï ïðïßï Ý÷åé ôéò
éäéüôçôåò êáé áðü ôá äýï êýôôáñá áðü ôá ïðïßá ðñïÞëèå. ÁíôéêáôÜóôáóç âÜóçò

Ïé ìåôáâïëÝò ôïõ ãåíåôéêïý õëéêïý êáé ç äçìéïõñãßá íÝïõ ãïíïôýðïõ óôç

öýóç åßíáé äõíáôüí íá ãßíåé ìå äýï ôñüðïõò : ìå áíáóõíäõáóìü ôïõ ãåíåôéêïý ÓåéñÜ âÜóåùí ðïõ ÁìåôÜâëçôåò ôñéÜäåò âÜóåùí
ìåôáâëÞèçêå
õëéêïý äýï ìéêñïâßùí êáé ìå ìåôÜëëáîç. êáé ðïõ ñõèìßæåé ôçí
Á. Ï áíáóõíäõáóìüò ôïõ ãåíåôéêïý õëéêïý åðéôõã÷Üíåôáé ìå : ðáñáãùãÞ áìéíïîÝïò

1. Ìåôáìüñöùóç: Ý÷ïõìå Üìåóç ìåôáöïñÜ ãåíåôéêïý õëéêïý áðü Ýíá

ÅéóáãùãÞ âÜóçò
ìéêñüâéï óå Üëëï.
2. Óýæåõîç: Ý÷ïõìå ìåôáöïñÜ ãåíåôéêïý õëéêïý ìåôáîý äýï êõôôÜñùí ìÝóù
ôçò öõóéêÞò åðáöÞò ôùí äýï êõôôÜñùí êáé ôçò äçìéïõñãßáò ìåôáîý ôïõò Áðþëåéá âÜóçò

"óõæåõôéêïý óùëÞíá" áð´ üðïõ äéÝñ÷åôáé ôï ãåíåôéêü õëéêü.

Ç óýæåõîç åðéôõã÷Üíåôáé ìå ôçí ýðáñîç åíôüò ôïõ âáêôçñßïõ, ðëáóìéäßïõ. ÅéóáãùãÞ Þ áðþëåéá âÜóçò ðñïêáëåß
ìåôáâïëÞ ôùí åðüìåíùí ôñéÜäùí ôïõ
Ôá ðëáóìßäéá åßíáé ìéêñÜ êõêëéêÜ ôìÞìáôá DNA, ôá ïðïßá âñßóêïíôáé åêôüò ôïõ ôñüðïõ áíÜãíùóçò ôïõ ãåíåôéêïý
êþäéêá êáé ôùí ðáñáãïìÝíùí áìéíïîÝùí
÷ñùìáôïóþìáôïò ôïõ ìéêñïâßïõ. Ôá ãïíßäéá ðïõ âñßóêïíôáé åðÜíù óôá
ðëáóìßäéá ñõèìßæïõí äéÜöïñåò äñáóôçñéüôçôåò ôùí ðëáóìéäßùí, áëëÜ åßíáé
Åéê. 1.32 ÌåôáâïëÝò íïõêëåïôéäßùí ðïõ ïöåßëïíôáé óå óçìåéáêÝò ìåôáëëÜîåéò

52 53
 A. ÐÅÑÉËÇØÇ Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ

Ç Ìéêñïâéïëïãßá ùò áõôïôåëÞò êëÜäïò ôùí âéïëïãéêþí åðéóôçìþí ìåëåôÜ 1. Ïñéóìüò Ìéêñïâéïëïãßáò

ôïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôç íüóï êáé ôïõò ôñüðïõò 2. Ïñéóìüò ìéêñïâßùí
äéáöýëáîçò ôçò õãåßáò áðü áõôïýò. 3. Ðåäßá Ýñåõíáò Ìéêñïâéïëïãßáò
ÏíïìÜæïõìå ìéêñüâéá ðïëý ìéêñïýò ìïíïêõôôÜñéïõò, æùíôáíïýò 4. Áíôéêåßìåíï ÉáôñéêÞò Ìéêñïâéïëïãßáò
ïñãáíéóìïýò, ðïõ äåí öáßíïíôáé ìå ôï ãõìíü ìÜôé. 5. ÊëÜäïé ÉáôñéêÞò Ìéêñïâéïëïãßáò
Ìå âÜóç ôïõò ãåíéêïýò ÷áñáêôÞñåò ôçò äïìÞò ôïõò äéáêñßíïíôáé óå 6. Êõñéüôåñïé óôáèìïß óôçí Éóôïñßá ôçò Ìéêñïâéïëïãßáò
áíþôåñá ðñþôéóôá Þ åõêáñõùôéêïýò ìéêñïïñãáíéóìïýò (ðñùôüæùá, ìýêçôåò), 7. Ðïéüò êáé ðüôå áíáêÜëõøå ôçí ðåíéêéëëßíç
óå êáôþôåñá ðñþôéóôá Þ ðñïêáñõùôéêïýò ìéêñïïñãáíéóìïýò (âáêôÞñéá, 8. ÁíáöïñÜ ôùí 4 ìåãÜëùí ïìÜäùí ôùí ìéêñïâßùí, ìå âÜóç ôïõò ãåíéêïýò
ñéêÝôóéåò, ÷ëáìýäéá, ìõêïðëÜóìáôá, áêôéíïìýêçôåò), óå éïýò êáé óå ðñÜúïíò. ÷áñáêôÞñåò ôïõò
9. ÂáóéêÝò ìïñöÝò âáêôçñßùí
10. Áðü ôé áðïôåëåßôáé ôï óþìá åíüò âáêôçñßïõ;
11. Ðïý ïöåßëïíôáé ïé äéáöïñÝò ôùí âáêôçñßùí êáôÜ ôï ÷ñùìáôéóìü ôïõò ìå ôç
Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ
÷ñþóç êáôÜ Gram;
12. Ðþò äéáêñßíïõìå ôá âáêôÞñéá ìå ôç ÷ñþóç êáôÜ Gram. ÁíáöÝñåôå
1. ÌåëÝôç êáé áíÜðôõîç óôçí ôÜîç ôçò äïìÞò êáé ïñãÜíùóçò ôïõ
ðáñáäåßãìáôá.
ðñïêáñõùôéêïý êõôôÜñïõ, ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò 13. Ôé åßíáé êáé ðïéá ç óçìáóßá ôùí óðüñùí ôùí âáêôçñßùí;
2. ÁíáæÞôçóç óôïé÷åßùí êáé ðåñéãñáöÞ ôùí ðåéñáìÜôùí ôïõ Á.Fleming ðïõ
êáôÝëçîáí óôçí áíáêÜëõøç ôçò Ðåíéêéëëßíçò
3. ÁíÜðôõîç ôçò óçìáóßáò ôùí ìéêñïâßùí ãéá ôïí êýêëï ôùí óôïé÷åßùí óôç
öýóç êáé ôçí ïéêïëïãéêÞ éóïññïðßá
4. ÐåñéãñáöÞ êáé óçìáóßá ôùí äéáöüñùí öÜóåùí áíÜðôõîçò ôùí âáêôçñßùí
óå õãñÜ èñåðôéêÜ õëéêÜ (êáìðýëç áíÜðôõîçò âáêôçñßùí)
5. Êáíüíåò ãéá áóöáëÞ êáé óùóôÞ ëÞøç êáé ìåôáöïñÜ ôùí äéáöüñùí
âéïëïãéêþí äåéãìÜôùí óôï åñãáóôÞñéï ãéá êáëëéÝñãåéá (ëÞøç óå ó÷Ýóç ìå
÷ïñÞãçóç áíôéâéïôéêþí êáé óôÜäéï ëïßìùîçò, õëéêÜ ìåôáöïñÜò, áíáåñüâéåò
êáëëéÝñãåéåò, êëð)
6. ËåðôïìåñÞò ðåñéãñáöÞ ôïõ ôïé÷þìáôïò ôùí Gram(+) êáé ôùí Gram(-)
âáêôçñßùí êáé óçìáóßá ôùí äïìéêþí äéáöïñþí

54 55