Sei sulla pagina 1di 3

Personaggi famosi: i Fabii e Cincinnato

Prima frase

C.Fabio et L.Virginio consolibus, trecenti nobiles homines, qui ex Fabia familia erant, contra
Veientes bellum soli susceperunt‌senatui et populo per se omne certamen impleturi.
Quando C.Fabio e L.Virginio erano consoli, trecento uomini, che erano della famiglia Fabia,
intrapresero soli una guerra contro i Veienti, per portare a termine la spedizione per il Senato
e per l'intero popolo stesso.
Analisi grammaticale/logica
C.Fabio, L.Virginio: abl. m. s. Fabius/ii, Virginius/ii, soggetto della frase temporale
consolibus: abl. m. pl. consul/consulis, c. predicativo del soggetto della frase temporale
trecenti nobiles homines: nom. m. pl. trecentus/a/um, nobilis/e, homo/hominis, soggetto più
attributo
qui: nom. m. s. qui/quae/quod, soggetto
ex Fabia familia: abl. f. s. Fabius/a/um, familia/ae, c. d'origine più attributo
erant: 3 p. s. ind. impf. sum,es,fui,esse, p.v.
contra Veientes: acc. m. pl. Veientes/Veientium, c. oggetto
bellum: acc. n. s. bellum/i, c. oggetto
soli: nom. m. s. solus/a/um, c. predicativo del soggetto
susceperunt: 3 p. s. ind. pf. suscipio, suscipis, suscepi, susceptum, suscepere, p.v.
senatui: dat. m. s. senatus/us, c. vantaggio
populo se omne: abl. m. s. populus/i, sui/sibi/se/se, omnis/e, c. vantaggio più attributo
impleturi: inf. fut. att. impleo,imples, implevi, impletum,implēre, p.v.
Analisi del periodo
C.Fabio et L.Virginio consolibus: subordinata temporale di 1 grado formata da un ablativo
assoluto nominale
trecenti nobiles homines contra Veientes bellum soli susceperunt: principale reggente
qui ex Fabia familia erant: subordinata relativa di 1 grado
senatui et populo per se omne certamen impleturi: coordinata per asindeto (?)
Seconda frase
Itaque omnes nobiles, qui singuli magnorum exercituum duces futuri erant‌, in proelio
conciderunt
Allora tutti i nobili, che singolarmente erano futuri comandanti di grandi eserciti, morirono in
battaglia
Analisi grammaticale/logica
omnes nobiles: nom. m. pl. omnis/e, nobilis/e, soggetto più attributo
qui: nom. m. pl. qui/quae/quod, soggetto
singuli: nom. m. pl. singulus/a/um, c. predicativo del soggetto
magnorum exercituum: gen. m. pl. magnus/a/um, exercitus/us, c. specificazione più attributo
duces futuri erant: nom. m. pl. dux/ducis, futurus/a/um, 3 p. pl. ind. impf. sum,es,fui, esse,
predicato nominale
in proelio: abl. n. s. proelium/ii, c. stato in luogo
conciderunt: 3 p. pl. concido, concidis, concidi, concidere, p.v.
Analisi del periodo
Itaque omnes nobiles in proelio conciderunt: principale reggente
qui singuli magnorum exercituum duces futuri erant: subordinata relativa di 1 grado
Terza frase
Unus omnino superfuit ex tanta familia, qui propter aetatem puerilem duci non potuerat ad
pugnam.
Solo uno di così importante discendenza sopravvisse, che per la giovane età non aveva
potuto essere portato in guerra.
Analisi grammaticale/logica
Unus: nom. m. s. unus/a/um, soggetto
superfuit: 3 p. s. ind. pf. supersum, superes, superfui, superesse, p.v.
ex tanta familia: abl. f. s. tantus/a/um, c. d'origine più attributo
qui: nom. m. s. qui/quae/quod, soggetto
propter aetatem puerilem: acc. f. s. aetas/aetatis, puerilis/e, c. causa più attributo
duci: inf. pr. pass. duco,ducis, duxi,ductum,ducere, p.v.
potuerat: 3 p. s. ind. ppf. possum,potes, potui,posse, p.v.
ad pugnam: acc. f. s. pugna/ae, c. moto a luogo
Analisi del periodo
Unus omnino superfuit ex tanta familia: principale reggente
qui.. pugnam: subordinata relativa con valore causale di 1 grado
Quarta frase
Postea census in urbe habitus est et inventa sunt civium capita CXVII milia CCCXIX.
Successivamente il censimento nella città fu eseguito e furono registrate 117.319 unità di
cittadini.
Analisi grammaticale/logica
census: nom. m. s. census/us, soggetto
in urbe: abl. f. s. urbs/urbis, c. stato in luogo
habitus est: 3 p. s. ind. pf. pass. habeo, habes, habui, habitum, habere, p.v.
inventa sunt: 3 p. pl. ind. pf. invenio, invenis, inveni, inventum,invenire, p.v.
civium: gen. f. pl. civis/is, c. specificazione
capita: nom. n. pl. caput/capitis, soggetto
Quinta frase
Sequenti anno cum in Algido monte ab urbe duodecimo ferme miliario Romanus exercitus
obsideretur, L.Quintus Cincinnatus dicator est factus, qui agrum quattor iugerum possidens
manibus suis colebat.
L'anno successivo, mentre l'esercito Romano veniva assediato sul monte Algido, a circa
dodici miglia da Roma, venne nominato dittatore L.Quinto Cincinnato, il quale, possedendo
un podere di quattro iugeri, lo coltivava con le proprie mani.
Analisi grammaticale/logica
Sequenti anno: abl. m. s. sequens/sequentis, annus/i, c. tempo determinato più attributo
in Algido monte: abl. m. s. Algidus/i, mons/montis, c. stato in luogo più attributo
ab urbe duodecimo miliario: acc. f. s. urbs/urbis, duodecimus/a/um, n. s. miliarium/ii, c.
distanza più attributo
Romanus exercitus: nom. m. s. Romanus/i, exercitus/us, soggetto più attributo
obsideretur: 3 p. s. cong.impf. pass. obsideo, obsides, obsedi, obsessum, obsidēre, p.v.
L.Quintius Cincinnatus: nom. m. s. Quintius/ii, Cincinnatus/i, soggetto
dictator: nom. m. s. dictator/is, c. predicativo del soggetto
est factus: 3 p. s. ind. pf. fio,fis, factus sum, fieri, p.v.
qui: nom. m. s. qui/quae/quod, soggetto
agrum : acc. m. s. ager/agri, acc. n. s. iugerum/i, c. oggetto
possidens: nom. m. s. possidens/possidentis, c. predicativo del soggetto
manibus suis: abl. m. pl. manus/us, suus/sua/suum, c. mezzo più attributo
colebat: 3 p.s. ind. impf. colo, colis,colui, cultum,colere, p.v.
Analisi del periodo
Sequenti anno L.Quintius Cincinnatus dicator est factus: principale reggente
cum in Algido monte ab urbe duodecimo ferme miliario Romanus exercitus obsideretur:
subordinata temporale di 1 grado con predicato al cong. impf. per il rapporto di
contemporaneità con la reggente in presenza di un tempo storico, il perfetto est factus
qui agrum quattuor iugerum possidens manibus suis colebat: subordinata relativa di grado
Sesta frase
Is cum in opere et arans inventus esset, sudore deterso, togam praetextam accepit et,
caesis hostibus, exercitum liberavit.
Egli, essendo stato trovato al lavoro, nell'atto di arare, dopo essersi asciugato il sudore,
ricevette la toga pretesta, e, dopo aver massacrato i nemici, liberò l'esercito.
Analisi grammaticale/logica
Is: nom. m. s. is/ea/id, soggetto
in opere: abl. n. s. opus/operis, c. stato in luogo
arans: nom. m. s. arans/arantis, c. predicativo del soggetto
inventus esset: 3 p.s. cong. ppf. invenio, invenis, inventi,inventum, invenire, p.v.
sudore: abl. m. s. sudor/is, soggetto della temporale
deterso: part. pf. detergeo, deterges, detersi, detersum, detergere, p.v.
togam praetextam: acc. f. s. toga/ae, praetextus/a/um, c. oggetto più attributo
accepit: 3 p. s. ind. pf. accipio, accipis, accepi, acceptum, accipere ,p.v.
caesis: part. pf. caedo, caedis, cecidi, caesum, caedere, p.v.
hostibus: abl. f. pl. hostis/is, soggetto della temporale
exercitum: acc. m. s. exercitus/us, c. oggetto
liberavit: 3 p. s. ind. pf. libero,as,avi,atum,are, p.v.
Analisi del periodo
Is togam praetextam accepit: principale reggente
cum in opere et arans inventus esset: subordinata causale di 1 grado con il predicato al
cong. ppf. per il rapporto di anteriorità con la reggenge in presenza di un tempo storico, il
perfetto accepit
sudore deterso: subordinata temporale di 2 grado formata da ablativo assoluto
et exercitum liberavit: coordinata alla principale
caesis hostibus: subordinata temporale alla coordinata, formata da ablativo assoluto

Potrebbero piacerti anche