BRNC

BLM
KANLI TUZAK
I

ttihatlarn nl fedailerinden Abdlkerim Bey soluunu tutuverdi. Ne var? Nedir o?..
Bir polis kouyor... Meini kalasna bastrm... Vapura kouyor.
Abdlkerim Bey sendeledi, omuzu stnden kapya bakt. Bir yere tutunmak ister gibi
debelenerek dirseiyle emektar parabellumunun katn buldu. Yana kayp dardan grnmemee
alarak rhtm gzetledi.
Polis, kalabal yarmaya urayordu. Yavalamt. Savumal... Yakaladlar m syletir
Ekrem... Syletir hemen... Ekrem, stanbul polis mdr... Askerden geme... St ki... Zehir!
Merdivene yaklayor herif.. tekiler nerede peki? Yok baka kimse... Yalnz m bu?.. Bir kii
mi gndermiler, Ziya Huriti tutmaya?.. Laz smailden, Grc Yusuftan haberleri mi yok? Olmaz
yle ey!.. Elini sigara paketine gtrd. Kaptana haber yetitiriyor, gemiyi kaldrmamas iin...
Gzlerini krptrarak, aresizlikle tepindi. Bir an, ierdeki Rum ocuunu Ziya Hurite koturmay
duundu, Vursun polisi... Dayasn kaptann srtna tabancay... Alsn gitsin vapuru... Napacaksa yapsn,
yarsn ksn... Seslenecekti, tuttu kendini irkilip... Hay Allah! Olmaz azdan haber yollamak.
phelenir olan, phelendi mi temizlemek gerekir! Polis, vapuru geip hzl hzl uzaklanca,
sanki bu, akl almaz bir eymi gibi gzlerini akn akn krptrd. Tere batmt. rperdi.
Esintisiz havann frn scaklna ramen teri buz gibiydi. Yutkundu. Grtla kurumutu. Glmeye
alt. Suratn buruturabildi. Farkna varmadan korkusu fkeye dnyordu. Saata bakt. Neden
kalkmaz bu batasca? Ne bekler? Kibriti hmla akp sigara yakt. Denize arpan haziran gnei
gzlerini kamatryordu. Daha on dakka vard, Glcemalin kalkmasna... Budalalk etmiti buraya
gelmekle... Kpeteye birikenlerin arasnda Ziya Huriti semeye alt. Gemi kalkana kadar
kamaralarndan kmamalarn tembihlemiti oysa... Hava enikonu ttyor, grmeyi gletiriyordu.
Can kahve istedi. Rum olana seslenecek yerde, saatna bakt. Sekiz dakika var... Bir an ald.
Merdivenden tella inmeye balad geirmeciler...
ttihatlarn naml komitacs Abdlkerim Bey, sersemletici ddk sesinin tesinde,
Cumhurreisini ldrmek iin iki adamyla zmir e giden eski Lzstan mebusu Ziya Huriti grd.
Kat hasr apkasn, her zamanki gibi, sa kana ykm, birine meydan okurcasna enesini
yumruuna dayamt. Hi sz dinlemez bu herif... Dinlemez... Svd. Duymasndan, ya da grp
srtarak apkasn sallamasndan ekinerek yanlad. Sz dinlese, byle ilere de girmez ya...
Korkmazln ok beendii halde, bandan beri sevememiti bu Lazolunu... Sayglyd her
zaman kendisine kar, hi kimseyi adam yerine koymazken... Yadrgad, ikram edilen sigaray bile,
sanki bilei gcne, hara gibi almasyd. Almanyada okumutu. Biraz da Franszca biliyordu.
yleyken stnde yontulmam kyl kabal vard. Mebusken muhalefetin nemli
konumaclarndan olduu halde, dinleyenler, okuma yazma bilmeyen biriymi gibi, aknlk
duyarlard. Oysa k giyinir, ellerini her zaman temiz tutar, trnaklarna zenirdi. Para kazanmay hi
sevmiyordu ama hesapsz harcamaya baylyordu. Terse dp bu kadar tehlikeli ilere girmesi, belki
de bundand. Btn gerek kumarclar gibi, oyunlardan baka her eye kar kesinlikle dalgnd.
Yzne, aka imrenerek haphazr bakan dnya gzellerini farketmez, politikann en kanl ipinde
cambazla kt halde, iktidar koltuklarndan birine oturmay aklndan geirmezdi. yi silahor,
gzpek kabaday olmas bile kumar masalarnda enayi yerine konulmak, horlanmak korkusundan
geliyor gibiydi. Asl enayilik bu... Hem de... Merdiven boalmt. Gemiciler ekmek iin iplere

yaptklar zaman bir kadn tella inmeye balad. Lacivert ipekten arafnn eteklerini serbeste
toplam... Bacaklar harika... Bacaklar... Kalalar... Kvraklk... Aralanyor peesi... Hadi olum
rzgr! Biraz daha... Biraz dedim... Kadn rhtma atlad incecik bir yay esnekliiyle... Yiyecek gibi
bakan erkekleri kvrlp bklerek yard, Dehet... Adam ldrr... Nasl kala sallamak bu byle?
Bir an tanyacak gibi oldu. Telland. karamad. Memleketli... Vallah bllah yukardan... Yollu hem
de... Byle kala dndremez ev pilileri... Gzleri bak gibi keskin, yar beline kadar uzanp
keyi dnene kadar bakt, Tannmaktan korkmasa, katrd mendil sallamak iin... Krn
geirmeye geldi sultanm.
Glcemal burnunu epey amt. Ktaki halat burularak geriliyordu. Koptu kopacak... Soluunu
tuttu. Pervane durgun denizi dvyor Biraz geveyen halat babadan kurtardlar. lmekli ucu suya
iddetle vurup batnca Abdlkerim Bey soluunu brakt. Tamam... Ok kt yaydan... Atld kprler,
gemiler yand. Olum Abdlkerim, ya devlet baa, ya kuzgun lee... Farkna varmadan elini hzla
sallad: Yok lee... Yok lee... Ne demek le? t dii domuz derisi... Lzolu yerse bu kez Sar Paay,
dnyay attk torbaya... Beceremez de yzne gzne bulatrrsa... Cezasn eker. Yemin etti cv...
Skacak son kurunu kafasna... Sigaray azna gtrrken elleri titriyordu. ekti st ste, duman
hrsla pskrtt. Canl derse ellerine, sylemez.. Ele vermez arkadalarn. Yiittir sapna kadar...
Ar atete piirseler dner kebab gibi, hayr, sylemez! Gzlerini gvenle ksarak uzaklaan
gemiye bakt. yi akl etti kitaba el bastrmay bizim avanak Baytar... Salam olsun istersen, bir
dmden iki dm iyi... ki dmden dm. Glmesi tutmutu. Ziya Hurit Kur ana el
basarken... nk herifin, Allaha da, eytana da inanmadn biliyordu. Olsun! Biz de inanmayz
ama, arkadalar da ele vermeyiz, Allaha kr!..
Glcemal uzaklam, rhtmda kimse kalmamt. nsanlar ilerine glerine gitmilerdi
dnyadan habersiz... Drt be gn sonra, kyamet kopacan nereden bilsinler? Birine iittirmekten
korkuyor gibi ksa ksa gld. Kk Efendi aracakt en ok... Hi bir ey sezdirmediine yzde
yz emindi. u kadar sezseydi gerilirdi nmze da gibi... (Olmaz) deseydi, hayr, giriemezdik bu
ie... Glcemal, Sarayburnunu dolanmak zereydi. Glcemal kar ad... Kim takm acaba bunu
buna? Kodamanlardan biri elbet! Kznn adysa, eh olaan! Ama, kapatmasnn adysa, kyak!
Akolsun!
Gemi kaybolunca her ey baaryla olup bitmi gibi ferahlad. amlcaya, skdar n ahap
ynna, Selimiye klasna, Haydarpaa garna, Mhrdara, Adalara kadar bombo uzanan durgun
denize, dnyann en byk, en uzun mrl iki imparatorluuna merkezlik eden Topkap Saraynn
yeilliine, bunun ortasnda din yallnn hakl gururuyle kabarm Ayasofyaya, bir zaman,
dald. Lzolunun eli titremezse, bunlarn bellibal sahiplerinden biri olacakt. Gen yandan beri,
jandarma subay olarak ok tehlikeli ilere girip kmt ama, baa gremek frsatn hi ele
geirememiti. imdi ilk defa, gerek deerini gsterecekti. Plan basitti, kestirmeden amaca
gidiyordu. En yaman yn, kendisini en ufak tehlikenin bile dnda tutmasyd. Aylardan beri, en
kk paralar, yorulmaz bir sabrla hazrlam; ttihat Terakkinin nl Mill Eitim Bakan kr
Beyi, bunun araclyle btn Terakkiperver partiyi, sezdirmeden buraya kadar getirmiti. Ziya
Hurit delisini kurup ite bugn, hayrlsyla, dmana saldrtan kendisiydi. Kurun hedefi bulamazsa,
suikasttan baka bir ey konumayan Ziya Hurit tehlikesi ortadan kalkm olacak, paral arkadalar
kabaday bir kumarcnn aralksz hara istemelerinden kurtulacakt. Herif ii baarrsa... Ki, yzde
yz eminim, nk baskn basanndr. Bugne kadar, iyi hazrlanm hi bir suikastn baarszl
grlmemitir. Aslnda suikastlar, ierden haber vermekle ele geer. Nasl yedi, AvusturyaMacaristan Veliahdn, Prenip denilen on dokuz yandaki olan? Bizim Ziya Hurit yz Prenip
eder, Lz smaille Grc Yusuf da cabas.. Tamamdr bu i Abdlkerim olum... Gitti gider Sar Paa

bu kez... Allah babann top arabasna binse kurtulamaz. Cieri, bakr onluk etmez benim paramla...
Yan odada bir grlt duyup imek gibi dnd. Elini beline atmt. Hsss! Bitiririm! Rum olan
akn bakyordu. Elini yavaa indirdi:
Nerde kald senin orbac?
Bilmem! er misiniz kahve?
Kahve... Patronundan m rendin bu oyunlar kpolusu.. Geleli bir saat oldu.. Nerdeydi
akln? stemez.
Pencereye dnd, kasld. Bir ngiliz ilebi giriyordu limana... Yazsn semeye alt,
Sordum ya paam... mem dediniz...
Olana anlamadan bakt. Ellerini gbeine balamt. Ylyordu. rkt belli... Kalarn
atp irenmi gibi yzn buruturdu. nsanlarn kendisinden korkmalarna, evvel-eski baylyordu.
ktidar hrsla istemesi bundand. Hem de olur olmaz iktidar deil, polisle ilgili... Yakalamakla, ieri
atmakla, sopa ekmekle ilgili, rktc, kpekletirici soydan iktidar... ilerinin ardn
duyduu anda, dizleri kesilmeli herifin... Boaz kurumal... oluk ocuk, cenaze kyor gibi
rmal... Nolduu belirsiz nk. Bunun ucunda aslmak bile var. En yreklisi kpeklemeli
nmzde... Tkrn yutamamal... Farkna varmadan kaslyor, gs ileri kp kafas
dikiliyordu. Doldururum halklar Mehterhaneye... (Doldu efendimiz... Doldu balkistifi...
Napalm?) derler. (Doldurun altta kalanlardan biraz geberene kadar) derim. Srsne bereket nk...
Koup yazlmlar, balarna gelecekten habersiz... Dilerini gcrdatt. Kzarlar, sverler ama,
gizli... Canmz almak isterler ama yama yok! Yedirir miyim ben beni, Sar Paa gibi kolayca?..
Kesin bilgi ne demek? Kukulansam yeter... Uzun yaayacakt Allahn izniyle... Doksan yl... Belki
de yz... Srtard. Krk yeni bitirmiti. Demir gibiydi. Gzleri byle dalgnlap baklar kurnaz
evikliklerini yitirmedii zaman ok daha gen gsteriyordu. Yumruklarn omuzlar hizasna
kaldrp kaslarn ktrdetti. "Herifleri kapadm m, ricac gelir karlar kzlar. Hele ki, oynak
mantinotalar... Bildiimiz knal keklik curnatasdr bu... Been beendiini, ek kucana... Sarn
esmeri, tombulu incesi, kzolan kz, kaarlanm... Varsn urasn, bizim Kkefendimiz Kara
Kemal Bey, (kabina kuracam) diye... Bizim kabina oktan kuruldu da, ilemeye bile balad akr
akr... Bu ide bir zarar eden varsa, Semra Hanm... Yzmz gremez olmu ka zamandr.
Grd de tatsz... nk Sultan Hamit haremine evirmiiz ilerini... Birden akl kart. Dur
yahu... Glcemalden inen kar... Vallah billah Naciye... Laz smailin, Lz Naciye...
Abdlkerim Bey, aresizlikle evresine baknd. Nasl olup da tanyamamt memleketi
birbirine katan, uruna bunca kanlar dklen Ball Naciyeyi?.. Th Allah beln versin emi? Diyelim
kala dndrmesinden bili karamadn ya elindeki antay neden bilemedin? Bu antay Laz
smaille beraber almlard. Bir kerecik grmt Naciyeyi, Lz smaille beraber, gene bu i iin,
Bursaya gidecekleri gnn gecesi Ziya Huritin evinde... Grmesiyle de arplmt, Tuh yzne
kansz Abdlkerim, on kula topran altnda olsa, kokusundan tanr adam Naciyeyi... Burcu burcu
bal kokar! Bal ka para! Amber kokar! Geberiyordu Ball Naciye diyerek o zamandan beri... Lz
smailin, Naciye tutkunluunda akaya gelmezliini bilmese, oktan dklp salacakt nne...
Hafz Burhann arksnda olduu gibi, Dizlerine kapanp... raz etmeden brakmayacakt.
Tansayd demincek... Deydi ardna... Tam sras... Kertesi ki, olursa bu kadar olur. Herif, (Maa
bilir) diye tutmu cehennemin yolunu... Dn ya var, ya da yok... Tantuna giderse duymas tehlikesi
kalmaz. Baarrsa, (Canna desin) demekten baka bir halt edemez. sterse demesin... Bir ddk
sesiyle srad. Derisi, kezzaba dm gibi yanyor, soluktan cierlerine smyordu. Eli aznda bir
zaman dnd. Birden davranp apkasna yetiti, kapt, dar frlad.
Novotni Birahanesinin koyu glgeli bahesinde yaprak kmldamyordu. Kimsecikler de yoktu.

Abdlkerim Beyin iki adm gerisinde yryen Rum garson elleri gbeinde saygyla tekrarlyordu:
Ho gelmisin Abdlkerim Beyim... Keyfleriniz nasl? Ho gelmisin!
Sesindeki derin sevgi, Gmhane mutasarrfyken ttihat ve Terakkinin kyc haydut
etelerine kar, Rumlar korumu olmasndan geliyordu.
Bira m paam?
Bira.
Souk?
Souk, Barba Politis...
imdi paam...
Belli belirsiz aksayan Politis, hzl gitmek iin, insanst abalyordu.
Bahede kimsenin bulunmamasna sevinmi, Politisi grmek bu sevince, yolda yitirdii gveni
eklemiti. Bu baheye leden nceleri Alman dadlar ocuklar getiriyorlard. Kopil amatas
dinleyecek sramz m bizim yahu?.. Saatine bakt. On bire eyrek var... Bu saatte bile, burda,
tandklarla karlamak mmknd. Byle bir rastlantya uramam olmasn baht aklna verdi.
Glcemalin kalknmasn penceresinden seyrettii Rum komisyoncunun yazhanesinden koar
gibi knca, Naciyeyi bulmann pek de kolay olamayacan hi aklna getirmemi, smail ekip
kapatmadan nce alt gizli evlerden birine bavurmay yeterli saymt.
Tnelin sarsntl loluunda, gittike tutku haline gelen bu garip istek nce tedirginlie, sonra
enikonu kukuya dnd. Bunlar Bursaya da gittilerdi geende... Gene suikast iin... Yer uygun deil
diye, dndlerdi tersyz hi bir halt etmeden Artk, yer mi gerekten uygun deildi, panie mi
kapldlard son dakikalarda, kurcalamamt. ster misin, gene tersyz dnsnler zmir den?..
Tnelden knca, nereye gideceklerini bilmeyenlerin can skntsyle evresine bakmt bir zaman...
Pezevenk ksmnn aznda bakla slanmaz. Bamz byk bizim... urada bir bardak su isek
aylarca laf edilir memlekette. (Abdlkerim Bey, Naciyeyi aram duydun mu?), (Hangi Naciyeyi?),
(Sorduuna bak... Bally), (Neden aryor? Napacakm?), (Sen arasan neden ararsn? Naparsn,
bakalm?)... Hay Allah kahretsin! Geldii gn, rhtmda duyar Lzolu... Gznn nne geldi Lz
smail... Orta boyluydu ama domuzuna tkzd. Aln dar, n dileriyle elmack kemikleri frlak... Esrar
imekten akr gzleri her zaman, buzlu cam gibi donuk... Milletinin tersine ok az konuur, susmas
korku salar yree... Zenaat adam ldrmek... Tavuk kesmekten kolay gelir namussuza bu i... yz
elli liraya, elli liraya, hatt, can ekiyorsa cebinden ste harcayarak ldrr. Dpedz hayvan...
Hayr, hayvana kurban olsun... Ylan bu... Engerek ylan... Kurdun fkelendiini anlarsn. Demek
insana yaknl var. Ylann fkesi anlalmaz! rperdi. Abdlkerim Bey ancak tek banayken
korkard. Gene yle olmu, aklndan geirdikleriyle boaz kuruyuvermiti. Yoksa salt Lzolu
deil, Grc Yusuf denilen Ezrail de beraber davransnlar tabancalarna, evel Allah! Rahata
glmsedi. Boaznn kurumas hatrlatmt Novotniyi... Novotniyi de hatrladn m, Camgz
hatrlamamak olmaz!
Buyurun Paam...
Saol, Barba Politis... Birini gnderebilir misin bizim Camgze?
Camgz?
Dmbk Halil canm...
Tamam... imdi.
Beni syle... Tembeldir. Kaytarmaya kalkar. Bekliyor desin, ok acele desin... nemli
desin...
Bastne...
Abdlkerim Bey bozuk para karacakt. Politis, Ben veririm diye savutu.

Bira o kadar souktu ki, tadn yitirmiti Byklarndaki kpkleri yumruuyle sildi. Gerildi,
yksek sesle stafurullah dedi.
Camgz Halil Dmbn armakla bugn, ikinci defa ok yaydan kyordu. Laz smail
denilen kuduz canavarla boumay, pek de lp bimeden gze almt. Dirseiyle parabellumu
yoklad. Lstikleri ekersin ayana... Bir ke bana sokulursun arkadan cvvv. Tamam!
Tastamam byle vurmutu Bahekapda, simiti frnnn nnde gazeteci Ahmet Samim avanan...
Hem Cemiyete bunca zaman istihbarat yapacaksn, hem de sonra, karmza geip muhalefete
girieceksin! Yama m var?.. Kolayd o zaman bu iler... Hoplayp karakola girivermiti, o kadar...
imdi, zordu biraz ama, ldrlen de muhalif gazeteci deil... Sabkal takmndan Laz smail
denilen kpek... Suratn asarak derin derin iini ekti. Sanki biraz nce temizlemi gibi, Lzoluna
bir an gerekten acmt. u anda, dnyann en byk korkusu iinde debeleniyordu Fukara Lzolu.
Glcemalin kamarasnda... Kendisinden biliyordu, kyc adamn nasl korktuunu... Herifi atee
sal... Uruna en korkun lm gze ald kapatmasna yreini boz! Hayr, adam deiliz biz...
Adamlk ne kadar uzak bizden... Suratn asmak istedii halde, by altndan kurnaz kurnaz
glmsedi. Kendisini eletirmek tedirginliini bastrmt biraz... Kabaday geiniriz. Kabadaylkta,
tanlarn dostlarna itahlanmak var m, th yzne!
Sigaray paketin stne seri sert vurup yakt. Esasl hi bir ey dnmeden bo masalar
saymaya balad, yarsnda usand. Surat yava yava aslyordu. Nerde kald Camgz kodou?..
Bira iti. Bunca nemli ilere girdik ktk. En etin yerlerde, en etin sralarda valilik ettik.
Atamadk stmzden kabadayl... Klhanbeylii... Hakk var Kk Efendimizin, geemedik
komitaclktan devlet adamlna... Biraz kaarpeyniri inedi. Tatsz... Hovardalk m etmekteyiz
yahu... Kary vaporda grdk, iimizin ardn kovalyoruz!
Biri uzanp bakt kapdan, hemen ekildi, Abdlkerim Bey dalgn olduundan seememiti
herifi... Gzleri birden keskinleti, Sivil polis miydi sakn? Aklnda kalan grnty zihnindeki
kalplara getirip gtrd. Yok... Atik davranarak kalkp baksayd hemen anlard. Taharri memuruysa,
mutlak saatna gzatar. nk rapor iin art... Aslnda, mutasarrflk, valilik yapmam, btn bu
makamlarda dpedz polislik etmiti. Yaratlnda, hem kolayca adam ldrecek kadar sua yaknlk,
hem de, sinirlerini hi zorlamadan adam kovalamak, hafiyelik, trkesi fermada, kuyruunu yarm
saat hi kmldatmadan av gzleyen kopoyluk vard. Dirseini masaya dayayp enesini eline alarak,
farknda olmadan kasld. Nerde kald bu teres? Kulan kessem haksz mym... Biradan iti,
sigaradan ekti. Ya benzetmeye getirdikse... Naciye kahpesi deilse grdmz yavru? Saatna
bakt. Yanldksa, Naciye Sultan imdi, sevdalsnn koynundadr. Bells basp gitti. Dakka sektirir
mi? Hay Allah... Ulan Camgz, alacan olsun! Aklndan geirdii gerekmi gibi tellanmt. Bu
tella, pek ilgilenmedi baheye giren karyla... Kar bakm, yrm, duralayp bir daha bakmt,
ikinci bak, enikonu kkrtc... Hafiften glmsedi de belli belirsiz, ba bile edi. Olum nedir?
Bahtmz neden grledi, bizim bugn? Kar, sarn... Belli ki Varangel ordusuyle stanbula dklen
haraolardan... Harao ama, ne harao!! Dpedz ilik... Eer banda, Naciye bels olmasayd,
kapld gittiydi. Bunun da kala yuvarlamas Naciyeden stn deilse de, bsbtn alak da hi deil!
Aman nedir o? Kar gneten geiyordu ncecik entarisinin altnda, art olsun, hibir ey yok...
Anadan plak bu rezil... E peki... plaksa, bu gsler nasl bir gsler? Ka yanda ki hi
farmam? Can m alacak gndz ortasnda?.. Polis yok mu yahu? Erkek milletine imdat eder
sorumlu hi yok mu?
Harao hanm karya oturmu, ayak ayak stne atp her yann, oyluklarna kadar, ortaya
sermiti. Hayr, dayanmak mmkn deildir ve de, bu durumda dayanmamak da hi mmkn
deildir, arkada!..

 Sabahn kalimera Abdlkerim Abimiz, hayrola!

Hst! dm kopardn! Neredesin bunca zaman?
Haberini alnca koptum geldim. Buyur, emrin?
Ge yle...-Politise dnd- Bira gelsin... Souk...
nl pezevenk Camgz Halil ylt:
znin olursa. Abdlkerim Abicim, biz konyak ielim ki, btn gn konyak gitsin!..
Duydun ya, Barba Politis... Haydi abuk...
Camgzn oturmasyla, kabasna ine batm gibi Aman diyerek sramas bir oldu.
Aman Abdlkerim Abi! Aman bilir misin? Krlas camgzme inanaym m? Kimdir o?
Bakver oh beyim... Kardaki, sakn, dnya gzeli matmazel Nadya olmasn? Bulgurcunun
milyonunu tketip herifi hasr stnde koyan Prenses Nadya hazretleri... Tamam! Kendisi... E peki, ne
ii var, sabah sabah bunun burada? imdi hi phem kalmad, Abdlkerim Abi, rahmetli validemiz
hanm, seni Kadir gecesi dourmu...
Prenses Nadya hazretleri, kendisinden sz edildiini sezmi, tatl tatl glmsemeye balamt.
Abdlkerim Bey, Camgzn, kendisini kabaca yemlemeye getirdiini anlayp akadan
somurttu:
Ulan Camgz...
Aman efendim... Durmaya gelmez, duracak zamanlarda deiliz. aralm gelsin...
Namussuzum p, kaptrrz birine... Kyamete kadar yanarz.
Olum Camgz Halil, sen beni birine mi benzettin?
Dur ki tosun abicim... Yahu benim aklm dalm... Bu demincek nerden kt, bil bakalm?
Resmen ehir hamamndan kt, erefsizim! Bizimkinden, sylemesi ayp, hamam takmlarn
istediydi, biraz nce... Keselenmi temizlenmitir ki, yeme de yannda yat... una bak una! Gzleri
szlm... Neden szlm? Kokucudur da ondan szlm... Kokucu kar kendin bilmez deilsin ya,
beyim, kzgnlkta on karya bedeldir. Ayrca bizimki, hamam tavnda... Bizim oralarda, Hamam
kzl denir ki, gerek kz ehli kz, eline su dkemez. Aman davranalm, hoyratn birine
kaptrmayalm. Canm sklr benim, deerli karlar, hoyratlara derse... Evet, art olsun, kokaini
ekmi... Hemi de imanna ekmi... Kendin bilmez deilsin ya, kokocu karnn ustas, alna denk
geldi mi, top eliini eritir de, kaynar st ossaat dondurup abanoza dndrr. Bakmalara hele
bakmalara. Dikkat isterim bu bakmalara... Gzne kestirdi nk... Yiit olduundan yiidi tand
pnii... Prenslii essahtr bunun, eceresini grdm. Su katlmam ar yeeni... Pahasn ister
misin? Erkein katsna merakldr bu... nii binii gl Osmanlya gayet merakldr. Bizimkine
anlatm geende sarholuuna gelip... Demi ki, beni bu ie, z amcam olan prens altrd, daha on
yamn iindeyken demi... O sebepten biey sylemez bana krpeler! demi... Grgs derin,
kan biraz serin olmal ki, benim o sradaki hzma dayanmal demi... Acemi retmek devi de,
evet, kar ksmna verilmitir. Kutsal Meryem anamzn emriyle ama demi, Elliyi atktan
sonradr demi... Bu bylece, imdi, yirmi iki, yallah yallah yirmi ...
Baka zaman olsayd, Abdlkerim Bey szn burasna kadar sabredemez, sylenenlerin yalan
olduunu da bilse, kary bileinden tutup srklerdi. Fakat imdi, akl Naciyeye taklmt. Gz
dnyay grmyordu.
araym gelsin mi, Abdlkerim Abi, akaym m gel imarn?
Ulan kr eytan... Bo bulunsak, bu dillerle bizi kndeden attnd kpolusu... Hst! Gnaha
sokma beni sabah sabah...
Vay bama!.. Ne zamandr gnah oldu, cennet yemileri? Allahmzn zenerek yaratt
huri kzlar?

 Kes dedim, teres...

Camgz, tek gzn bir zaman krptrd. yi tand Abdlkerim Beyin hi heveslenmediini
anlaynca gerekten at:
Nedir peki?.. Niyetli deildin de neden istedin beni, yel yeperek?
Abdlkerim yalandan iini ekti:
Bizim bamzda... Ate yanyor diyecekti. Hemen deitirdi:- mnasebetsiz bir i var.
Ahbap hatr... Bo versen olmaz. Yoksa, bunca laf ettirir miydim, byle has maln karsnda?..
Camgzn gzel harao iin dedikleri, Naciyeye duyduu istei kat kat arttrmt. st ste
yutkunuyor, zanaatnda ok usta olan rezil Camgz pirelendirmeden derdini nasl aacan hzla
aratryordu. Birka kez dilinin ucuna kadar gelen Naciye adn yutmutu. ksrd;
Yaksana bi cigara... Yak canm... Seni istememizin sebebi... smail vard ya bizim... smail...
Bildin! Kapalarda gpegndz kuyumcuyu vurup dkknn soyan...
Bilinmez mi Lz smail Abi... -Camgzn sesi biraz rkeklemiti. ekinerek sordu:Nolmu smail Abiye? Bir emri mi var?
Emri... -Duraklad:- Bana lzm smail... Nerde onun evi? Sen bilirsin!
Camgz, canl gzn Abdlkerimin yzne tabanca namlusu gibi, dikmiti. Hi krpmadan
bakyor, krk tarakta bez dokutan Abdlkerim Beyin kanl kaatil, itolu it Lz smaille bu sra, ne ii
olabileceini karmaya abalyordu. Ayrca byle adres madres vermelerin hi beklenmez bellar
getirdiini de bilmez deildi. Duraklayarak konutu:
Valla Abdlkerim Abi... oktandr grdm yok... -Abdlkerim Beyin surat brden karp
domuzlanca kekeledi:- Diyeceim... Evet, nce oturduu yeri bilirdim. Senden saklm yoktur, bika
kez kar mar istedi, gtrdk. Sonra, duydun elbet, Feridiyedeki Karnyark Fotinin evinden
Naciyeyi ekti, kapatt. Bu Lz kz Naciye... Ball diye bilinir memlekette... Hakas deerli karyd.
Gene de, paa kzlarna deimem. -ini ekti:- Ne fayda ki, Lz smailin korkusundan, hovardalar,
oturduu sokan azndan bakamaz oldular. Bilmem sonu neye varr bunun?
Nerde bu sokak? Evin numaras ka?
Valla...
Sokak dedim, dmbk, numara dedim... Sesi Camgzn kann donduracak kadar
korkunlamt: -Hadi... Canm skarsan... Skld m bilirsin naparm!
art olsun Abdlkerim Abi... -Yardm arar gibi evresine bakt:- Aslnda, art olsun haberim
yok... Bizimki gider gelir. ok mu lzm?.. Hemen mi? Yarna kalsa kolayd.
Daha sylyor! Frla... Al gel... Geciktin mi, kulaklarnn ikisini de keserim bu kez...
Camgz iin akaya gelmeyeceini sezip srad, imdi... ipak diye, harmanlayarak kotu.
Abdlkerim1e Nadya bakp gltler Camgz hi abartmamt. Mal meydanda... Kar
gerekten deerliydi. Nolur ununla karlkl birer bira isek?.. Aklndan geenle by
bozulacakm, ya da bylenip erkeklik gcn yitirecekmi gibi rkt. Gzlerini hemen karp
somurttu. Yumruklarn skarak beklemeye balad.
Camgz dmbnn eve bouna gittiini, ya da hi gitmeden urada iki dolanp geleceini
dini gibi biliyordu. Niyeti ayak kirasn biraz arttrmak... Gidi rezil!...
Naciye gznn nne gelince yrei rperdi, derin derin soludu. Korkulu ilerin iindeyken
apansz tutuyordu bu kadn al, ne kadar da zorlasa gemleyemiyordu. Tersine... Baslmaz, byle
kudurur. Allahn hikmeti canm! Tbe tbe!..
Gvertede Ziya Huritin biraz gerisinde Grc Yusufu grr gibi olmutu. Demek smail
kmad. Neden kmad? nk, giderayak Naciyenin kt iman tahtasna... kmtr yzde yz...
Nerden mi bildim? Kendimden...

Kapdan ylk ylk srtarak giren Camgz Halilin yaklamasn oturduu yerde
bekleyemedi. Srayp kalkt. Adresi iki kez tekrarlatt, masaya bir lira atp Hesab gr! st senin
dedi, yrd.
Ensesi enikonu morarmt. Uuyordu Abdlkerim Bey Abi... Camgz Halil, zenaattan gelme
bir sezgiyle meselenin cici mama stne dndn anlad. En byk insanlarn bile kar
tutkunluuna dtkleri zaman bu kadar gsz olmalarna ok acm gibi ban sallayarak iini
ekti. Barba Politis grnnce liray saklayverdi. Para brakmay unuttu demeye karar vermiti
birdenbire... Bu akl pek beenerek Nadyaya gz krpt.


II
Kimdir o? Ne demek, ben?.. Yoluna git edebinle... Yararm kafan terlii ekip... Ne dedin,
ne dedin? Hangi Abdlkerim? Abdlkerim Abi kim? Yok benim yle abim... Ziya Hurit Abinin
evindeki mi? Dur bakiim! Al biraz... Al yzn grelim! Vay Abdlkerim Abi... Noldu? Yaramaz
bir ey mi? Dur geldim!
ttihat ve Terakkinin nl fedaisi Abdlkerim Bey, Naciye kahpesinden, her eit ruspi
numarasn beklemiti de, sokan ortasnda boy hedefi isteyeceini hatrna getirmemiti. Utanla
glmseyerek, Gren oldu mu? diye komu pencerelere bakp kapnn saa altna snd.
Sokaa sapp numaralar sayarken iinin derinlerinden srasz bir pimanlk balamt. ou zaman,
byle bulak ilerde, pimanlk arkadan gelirdi, ok yaydan knca... Noldu, peki? Yldk m, sakn
Lzolunun kyclndan... ster misin, korku tutuu olup... Gebertirim, art olsun smail alan...
Kalbura eviririm... Sinirli sinirli gld.
Kapnn almas gecikiyordu. ster misin, niyetimizi sezsin de bulak suyunu boca etsin
bamzdan aa... Memlekete trk oluruz ki, bir vagon tuvalet sabunu paklayamaz!..
Dur geldim Abi... Kusura bakma... -Kap, demir grltleriyle ald. Daha dorusu bir adam
girecek kadar araland: -Hayrola!... ardm sam solumu... Ykanmtm sylemesi ayp... -Kanad
rtp srgy srd: -Buyur! karma papularn... Ge ge... Hac evi deil ki, namazmz
sakatlansn!...
Sesi biraz bouktu ama, doruca yree vuruyordu. Ar bal erbeti gibi bayltc... Ya da bize
yle geliyor. Yzn semeye alt. Talk adamakll karanlkt, Tutup psem mi? stemeden
byle bir i yapacakm gibi irkildi, Delirmeyelim! Biri varsa evde... Barr da yedi mahalleyi
bamza toplarsa... Toplar m toplar... Talk uzaktan uzaa sabunlu su kokuyordu. Boazn
temizlemek iin ksrd, ksa ksa gld:
Buyurun! Pek de karanlk buras...
Rahatsz ettim Naciye Hanm... Kusura bakma... Yoktu baka yolu...
Neymi... Neymi baka yolu olmayan?
Hele kalm yukar...
Syle, oh Abdlkerim Abi, atlarm meraktan ben.
Kolay...
Darack merdivenden, mini mini bir sofaya ktlar. Oda kaps akt. Abdlkerim, ilk bakta,
alacak kadar yksek gelen geni karyolay grd. Soluklar sklat.
Nasl buldun burasn Abdlkerim Abi? Hi geldin miydi, bizimkiyle?
Buldum... Bulurum ben... -Sesi przlyd:- Ben aradm m, bulurum! -Pencerelerin kafesli
olmasna sevindi: -Bulurum...
Ge otur... Scak di mi? Galataya gittim geldim, terledim denize dmm gibi... Baktm,

suya girmeden olmayacak...

Abdlkerim Beyin bulank baklarndan rkerek sustu. Ykandktan sonra, salarn taram,
omuzlarna brakmt, yanaklar pene pene... Mis gibi... Gzlerini hzla kararak sedire oturdu.
Tuttuu soluu hrtyle boaltt.
Nerden bu geli Abi, uzaktan m epeyce?.. Scakta yrmek zor... Nedir, hayrola?
Nereye gittin Galatada sen?
Nereye mi? -Naciye binden tetikleti:- Hiii... Pazara ktm.
Galatada m sizin pazarnz? Ne iin vard Glcemal vapurunda?
Sen nerdeydin? Grmedim. Geirmeye mi geldindi?
Ne gtrdn antada...
Naciyenin iri kara gzlerinden korku krpmas geti.
Hii... Gtrmedim biey...
Naciye Hanm... Sana m inanaym, gzme mi?
Naciye kalarn atarak edepsizlenmeye hazrlanyordu. smailin dedii doruysa, irretlendi
mi, karnna on be mermi doldursan, yakan penesinden alamazmsn!
Abdlkerim gzlerini ksarak gld:
Gel otur... Bak ne diyeceim... Ge yle...
Neymi? Lf aznda geveleyenleri sevmem. im harbi benim. Saklm gizlim yok...
Korkum da yok...
Korkmadn bilirim de, ondan buraya geldim Naciye Sultan! Hele otur.
Naciye oturdu. Erkekten saknmay oktan unuttuu iin, ince sabahl alm, yumuk dizleri
grnmt. Ayaklar da, zevkle plecek kadar biimliydi
Niin zmir e gittiklerini syledi mi sana smail?
Yok... Sormam ki sylesin... Dinlemem ki anlatsa da... Ne vazifem... Erkek iine karmayacak
akll kar... Ziya Hurit Abimle gidiyor. Aklldr Ziya Abi... Kt ie sokmaz arkadan... Bana acr
nk.
Bir an dald, tatl bir ey hatrlam gibi glmsedi, sonra, iinden geirdiklerini
karsndakinin sezmesinden korkmu gibi boynunu bkt. Vay canna... Ge kalmz, tadna bakm
bunun Ziya Hurit nmerdi. Birden can skld. Karc deildi Ziya Hurit ama, bu Naciye, belli ki
hovardann domuzu. Can ektiyse, smaili biyere salp ullanmtr bizimkine ullanrsa, evet,
Yusuf Peygamber dayanamaz bunun basknna...
Neye daldn? Biey mi oldu? Kt bir ie mi gittiler bunlar?
in kts olmaz Naciye Sultan bu bir... kinciye... Tembihledim rezilleri... Naciye kz
kartrmayacaksnz dedim. Alamazsnz yakanz elimden dedim. Bakma sen, akll grnse de,
kulak asma Ziya Hurite... Kumar yangndr anadan doma... kar oldu mu, hi bakmaz, babasn
srer atee...
Aman... smaili sakn?..
Hey aklsz... Kendini dneceine...
Nolmu bana? Nolmu dedim, lm p!..
Bombalarla tabancalar sana tattlar deil mi, yiitliine gvenip?..
Haberim yok... Bomba da neymi?.. mrmde grmedim. Sen bakma, Abdlkerim Abi,
memlekette bouna kmtr benim adm! Tabancay duvarda grsem baylrm korkudan... Deil ki,
antada tamak...
Aferin! Ziya Bey mi retti bu akllar?.. Nerde retti bakalm?
Kimse retmedi, ilgim yok benim Ziya Beyle.

 Nerde verdi bu dersi. Yahu siz delirdiniz mi? Dileke mi verdiniz, Bizi mahpusa atn
diye?..
Ne mahpusuymu? Bama gelenler... Yakalandlar m yoksa, Abdlkerim Abi, bir
muhbirleyen mi oldu?
Sen bana gvenip dorusunu dedin mi ki, soru soruyorsun...
Naciye kurnaz baklarla yznde bir eyler aratryordu.
Abdlkerim laf olmaz yerlerde dolatrd iin, kzmaya balamt kendine... Bu konuyu ksa
kesmek istedi:
Grp tanyan olmad ya, vapurda seni?
Kim tanyabilirmi peesi rtk kary, alp salmaynca?...
Biz nasl tandk... Uzatma... Soran olursa, vapura mapura gitmedin... Hele, hibir ey
gtrmedin. Gitmedin nk, smail nereye gittiini sylemedi sana...
Naciye yalanc olduu pek belli bir tella elini yanana kapatt:
Noldu? Ne var allasen, Abdlkerim Abi?,.
Kz bu ie kartrmayn dedim, dinletemedim! -ok can sklm gibi ban salladNeyse olmuun kts olmaz. Dediim gibi, polis molis sorarsa, grmedim bilmem...
Bama gelenler... Aman Abdlkerim Abi... Korkarm ben... Polise gtrrlerse dm kopar
benim... -Birden atlp ellerine sarld:- Verme beni polise, nolur, Abdlkerim Abi... Vermezsin
istesen... Ben duydum, ipten adam alrmsn, gnln olursa...
Yanan avcuna sryordu. Abdlkerim, byle srnamay hi beklemediinden hem arm,
hem de biraz rkmt. Karnn sulusunu, hele bu yoldakilerin cvn hi sevmezdi. Naciyeyi o
kadar hrsla istemesi, dostunun yanndayken kabaday grnmesindendi. Karnn sulusunu tavlamak
kolaydr da, deflemek zordur. Dolar ardn sra... Szlanr, aslr. Kskandracam diye ban belya
sokar.
Bu odada kar, birden smail gibi etin bir haydutla dalamaya demeyecek kadar
bayalavermiti.
Sen korkmazmsn it kpek takmndan... Yolunu kesemezmi senin deme kopuk... Camgz
dedi ki geenlerde, Yeni yetmeler ka para dedi, Turucu Cemal, Aksarayl Mkerrem, Arabac
Kr mer bile ineyemez glgesini dedi. Polise vermezsin beni. Vermezsin yle ya?
Abdlkerim, avcundaki yana hi istemeden skt:
Neden kmad smail gverteye? Kamarada naptnz?
Kamarada m? -Bacaklarnn arasna diz kmt. Aadan yukarya dikkatle bakyor,
soruyu anlamaya alyordu: -Hangi kamarada? -Gzleri yava yava baygnlap yz pembeleti:Kayptan bilici misin, Abdlkerim Abi, hddam sahibi arap bakc msn? Nereden bildin kamarada
olan ileri?..
Bilirim ben..- Abdlkerim kasld:- Ykt m herif seni giderayak Glcemalin yatana?Birden huylanmt. Dizleriyle tombul omuzlar sktrrken, kulun krar gibi ensesini kuvvetle
mncklyordu:- Napt haa? Naptnz?
Bo ver! Hi kymeti yok.
Kymeti yok mu? Deme... Kalbnn adam deil mi, sakn?
Hi... tahlandnla kalrsn...
Sere kuu cinsi desene.
Sereyi bilmem... Noluyor, demene kalmaz, bakarsn ki, dnp uyumu bile...
Vah vah... Neden kapatr senin gibi kary byle smsk, haddini bilmez de?..
Ben smail belsizine decek kar mydm? Parann gz kr olsun! Erkekten bahtm

kapaldr benim. Bulamadm ap apma uygununu. Beni bu yollara dren de zebunun biriydi.
Abdlkerim Abi, nasl g yetirdi kzlma aarm, imdi bile hatrladka..
Ka yandaydn?
Bilmem... On iki, on ...
Elverir. Senin gibi cins kar, bu geidi geerken yardma koulur var gcyle... Fkaraya
imdat gerek sevaptr diye zorlatr. Ziya nasld. Ziya?..
Hangi Ziya? -Gzlerini rkerek krptrd:- Ziya yok... Genliime doymaym, yok...
Yalan m syledi bize, demek?..
Syledi mi? Yemin ettiydi oysa...
Yemin... Kumarcnn yemini mi olurmu bre Naciye Sultan? Evet, inandm, erkekten yana,
bahtn kapal... Ball karsn, halbuki, deerli karsn.
Naciye yzn, Abdlkerim Beyin karnna bastrarak baygn baygn inledi:
Boynumu kopardn... Ohhhh... Ellerin krlsn...
Abdlkerim, kadn salarndan kavrayp ayaa kalkmaya zorlad, sabahl yava yava syrd.

Orduyu brakp mebusluu seen paalar niformalarn giymiler... Ayaklarnda rugan
izme... Bellerinde kl... Gslerinde kordon, silme nian... Hazroldalar... ttihatlarn nl Eitim
Bakan, imdinin zmit Mebusu kr Bey telgraf okuyor. Telgraf zmir den... Yldrm... ( tamam.
ehre hkimiz. Asker bizden. Yaasn ttihat Terakki)- imza: Lzistan Mebusu Ziya Hurit, Sarohan
Mebusu Abidin... Paalar bir azdan (yaasn) diye bardlar. Abdlkerim, sevincinden alyor.
Nerdense Naciye orospusu peydahland yannda... (Naslm kahpeee... Yalan mymm?)... (Dorusun
Abdlkerim Abi.), (Ulan kahpe... Abilik mi kald?)... Sokuluyor bunca adamn iinde... Azn ku az
gibi aarak kulann memesini aryor... (Host! arparm! Balama!), (Nolmu? Canm ekti.
Acman yok mu bana?.. Dur biraz... Bir dilemcik aliiim!), (Ulan utanmaz! Bi gren olursa?),
(Grsnleeer... slamn ii ak... lm p)... Bakyor kar plak... Anadan doma... Tere batyor
utantan... Bakyor kurtulu yok, ekiyor parabellumu, dolduruyor kurunlar Naciyenin karnna...
(Aferin) diyor paalar, (Geti karlarn arszlk a... Nurol!) diyor kr Beyin sesi... (Gein
ordularn bana, paalar, sk durun!)... Dnyor kendisine... (Yanna yeterince fedai bul... Bas
mdriyeti... Al polisi eline. ehri muhkem zaptet! Unutma, bakentimizdir bundan byle gzel
stanbul!) Nedir o? Allah Allah! mer Naci merhum deil mi, Eitim mdrlnn
merdivenlerinde, (Yaasn Millet! Yaasn vatan! Yaasn ttihad- Terakki) diye yrtnan?.. Tamam,
Babli baskn bu... Ama bu kez ak atn stnde Enver yok, kendisi var!. Atlyor binek tana, elinde
parabellum... Dalyor ieri canavar gibi, (Davranma Serasker) diye naralanarak... Dan dan dan...
Oooh, mis gibi barut kokusu... Yerlerde leler... Kan glckleri... (Aman efendim, suum ne?), (apka
giymek, hnzr)... (Ya benim?), (Yz ak gezmek rfnt)... Aslacaklarn listesini getirmiler...
Elinde krmz kalem... Gitsin mi, gitmesin mi? arpmay ektikleri daraacna... Krmz kalem
adlarn stnde geziniyor ezrailin trpan gibi... Bir sevin patlyor yreinde, gelip grtlanda
yumrulanyor. Ka yldr hasretti bu gce... (Ot gibi yaamakta helvet yok, olum Abdlkerim!
Zerafet hi yok... Derya gibi kprp alkanmaynca... Yal ilmein altnda hner gstermeyince...
lme elense ekip doyasya perev atmaynca... Babayiite yarar etin vartalar atlatp yrtp
hoplayp iktidar koltuunu kapmaynca... (Bunlar byle yazasn tarihi ba... Grdn gibi yazasn
Ahmet Refik Bey... Bu seferi nceki sefere benzettin mi, gittin bil ve de bittin bil! Enayi deilim ben...
Tarihi kendi okumayan eek!) Telefon mu? Bakver Rasim Can! Bu kadarck ii bana drnce kaa
alrm ben senin eek baytarln... smail mi bulunmu? Hangi smail? Lz (Biz byk iden
gelmekteyiz... Abdlkerim Beye gtrn beni) mi diyormu? Ne gzel! Napacakm beni? Bak ne

dersin... (Peki) desinler, getirirken, bir uygun yerde sksnlar kurunlar ensesine, yuvarlasnlar
leini... Ne yazm dedindi. Cemal Paann Kurmay Ali Fuat Bey, bizim erkez Ahmet iin? (Kenef
kddr bunlar, kullanld m, yallah kubura) yazmam myd? Koca kurmay albaydan iyisini mi
bileceiz?.. Nedir o? Ne demek, (Her yer karanlk?) Trks m? Kes... Bover...
Abdlkerim Bey gzlerini zorla at. Soluu azna smyordu. Tere batmt, Sarsalayan
Naciyeye, tanmadan bakt:
Nedir? Kimsin?
Aaa... Sapttn... Tanmadn m beni? Hrldadn da korktum. Biri ldyd, vaktiyle
koynumda...
Kim?
Kim olur? Mteri.
Saat ka?
Bilmem... Erken daha...
Abdlkerim el yordamyle sigara paketini arad. Gecenin rak sofras, daha ortada duruyordu
karmakark, fonograf komuda Hafz Burhann Her yer karanln alyordu. Naciye anadan
doma plakt.
Srtna bir ey alsana kahpe...
Almicam ite...
Kz sen... Ulan canma m kasdettin canavar?
Bir saat sonra kmak iin oturduu sedirde konyak ierek, sevierek akamlam, irenerek
gittii Laz ismailin karyolasndan drt gece gndz kmamt. Sigaradan ekti. Boulur gibi
ksrd. Aznn pasn zorla yutkundu.
Verim mi bi konyak?
Git iine cad...
Naciye komodinin nne meldi, konyak iesini kard. Masaya gidip kadeh ald. Anadan
doma olduu halde, giyinikmi gibi rahatt. Gne izgilerinden getike, derisinin kar gibi akl
gz kamatryordu.
Dikiver unu...
Hst! ldrmeye kastn m var beni?... Defol!
Dikiver kuzucum... Nasl iyi geldi dn sabah... Sen di misin, gece dua eden brakmadm diye...
Yama yok... ldm imansz...
Beni brakma diyen kim? Gidecek olsam, tabancay gbeine dayasam, brakma sakn
diye yalvaran, kpek gibi, ayaklarm pen?..
Hst rezil... Serholuktur, o... Arabaclk deil...
Dikiver hadi, kolum koptu. Korkma zehir yok... stersen ben ieyim yarsn...
ti, eker emer gibi daman aklatt.
Bal... Can suyu... Dikiver... Kserim ama... Yapmam istediklerini, valla billa... Yalvartrm
sabaha kadar... hadi... ! lm p...
Gslerini germiti kalkan gibi... Abdlkerim, kadehi dikti.
Gnde kere gitmeye davranm, her defasnda, bu dayanlmaz lm plerle geveyip
kalmt. Naml hovardayd. Sann teli kadar kar yazlyd defterde, her cinsten, her mezhepten... En
azgnlarna pes ettirmi, Sz yok! At da yarar mzrak da yiitim diye alnndan ptrmt. Bu
Naciye kudurgan gibisi, hayr, listede yok... Bel bu... Dpedz afat ve de erkek yamyam... Usta
hovarda olduundan bir grte karnn yamanln, yanardaln sezmiti. Glcemali
uurlarken, kudurup dellenmesi, kzana gelmi it gibi hrldayarak uramas bundand. Kusasya

doydun... On dakika iinde penesinden kmaya bakacaksn. On dakikay saniye geciktirdin mi, bitti.
Kavrar ykar, ker iman tahtana... Bir de bakarsn ki, it gibi yaIvarmaktasn...
Oh ya bal olsun... liklerine kuvvet...
Karyolaya oturdu. Elini ince rtnn altna soktu.
Nasl? Yarad m? Dur lm p... Dur bakiim.
Kadehi alp komodinin stne koydu. Dilini sivriltip dudaklarn yalayarak hazrlanrken kap
alnd.
Aldrma Tosunum, koca kardr. Bakt almyor, gider biraz dolar gelir! Keyfimize
bakalm biz!
Kap zorlu alnyor, kocakar almasna da benzemiyordu.
Abdlkerim, smail geldi diyerek can havliyle davrand, kary stnden hmla itip yastn
altndan tabancay ekti, gven tetiini hnla boaltt. Giyinmeleri imknsz olduu iin vurumaktan
baka are yoktu. Naciye tabancay grnce bellsn hatrlam, kle gibi yere kmt:
Eyvah smail... ldrr bizi...
Suss... Bi halt edemez.
Ayaklarnn ucuna basarak pencereye gitti.
Naciye Hanm... Abdlkerim Bey... ldnz m be?
smail deil... Hay Allah beln versin emi Baytar!
Abdlkerim, Baytar Miralay Rasimi sesinden tanynca hem ok kzm, hem ok sevinmiti.
Cama vurup bard:
Dur patlama... Baytarlarn yz karas...
Baytar albaylndan emekli Rasim Beyin surat askt. Bunu Abdlkerim, kapy ge
amalarna verdi, gnln almaya alt:
Kusura bakma Baytar, uyuya kalmz.
Kuyuya dtn sandm -karmakark iki masasna bakp yzn buruturdu: -Tamam! Naciyeyi tepeden trnaa szd. Hatrlamaya alt:- O kadar derin mi bunu indirdiin kuyu,
kamad bitrl?
Baytar Rasim Bey Tekilt Mahsusann bellibal eflerinden olduu halde, genliinden beri
giyime kuama hi nem vermezdi.
Abdlkerimin gsterdii saygy daha farketmedii iin, Naciye bu klksz herifin
somurtkanln da, kocaman bir Abdlkerim Beye akran muamelesi ederek kmasn da
yadrgamt. Tam edepsizleecekken Abdlkerim atlp nledi:
Rasim abimizdir bu... Canmz cierimizdir. Yiitlikte pirimizdir. Konya hemen
yetitirmedin mi, heyvahtr hlimiz!
Naciye kadehi gnlsz doldurdu, srtarak uzatt;
Buyurun! naneekeri verim mi?
Neymi naneekeri?.. -Utanga utanga glmseyen Abdlkerimi enesiyle gsterdi: ekerle mi altrdn bu yavruyu? -Elini sallad: -stemez! -Dikti: -Berbat...
Uzun boylu, sskayd. Boynu p gibiydi. Ypranm ceketi stnden dklyordu. Kravat
lekeli, gevek... Pantolon yapld yaplal t grmemi... Abdlkerimin uzatt sigaray, iftlik
balar gibi kaslarak ald. Ate bekledi:
Dnden beri aramadm yer kalmad, stanbul kazan, ben kepe... bereket, memleketin btn
pezevenkleri tanyor da seni...
Camgz dmb m syledi?
Camgz dmb... Tembihledin miydi? Halt m etti sylemekle?

 Yoook...
Kim bu hanm? Eskilerden mi? Grmedim deil mi? imdiye kadar?
Grmedin... Ge otur. Bi eyler uydurur Naciye Sultan bize... ki ekeriz.
stanbul kazan biz kepe dedim. Nedir diye sormadn.
Sahi nedir? Hayrola?
Albay emeklisi Baytar Rasim Beyin surat bsbtn asld, lahavle anlamna ban sallad:
Haydi giyin de kalm...
Yemei burada yesek...
Samalama... -Kadehi Naciyeye uzatt:- Doldur unu kzm... Akl kuyuda kalm bunun...
Abdlkerim elini yznden geirdi. Tra gnlkt. Duraklayarak sordu:
Ustura mustura var m, Naciye, bi tra oluversem...
Baytar Rasim konyak kadehini imeden indirdi:
Tra da neymi? Gerdee girmedinse gndr, demek senden gemi bu iler... Hadi
uzatma... -Kadna enikonu kt:- Nerde bunun ceketi meketi... apkas... abuk...
Abdlkerim o zamana kadar smail korkusunun sersemliini savuturmaya abalyordu.
Naciyenin frtnasnda, bell suikast iini tamamyle unutmu, daha dorusu unutmaya almt.
Birden yrei cz etti. Birine duyurmamak istiyormu gibi rkek fsldad:
Noldu Rasim? Ne var?
Uzattn ama... Tadn kardn... -Konya dikti:- Davran... Canm skyorsun!
Abdlkerim acele hazrland.
Rasim oktan kt iin, Naciye karanlk talkta boynuna sarld. Gvdesinin iinde, ne var ne
yok, smrp alacakm gibi, kyc bir hrsla pp sesi istekle titreyerek yalvard:
Ge kalma emi, sakn... lrm. Gelirken kara havyar getir... Balk yumurtas.. Bulursan
stakoz... Tez gelmezsen bak. lm p...
Abdlkerim sabah gneinin i na knca, derin derin soludu. Gzleri kamam, hafife
ba dnmt. Akam bekleyemeyeceini anlyordu. Avanak Baytarn derdi neyse urda dinleyip
kurtulmaya, Naciyenin istediklerini alp hemen dnmeye karar verdi. smail gelmi olsayd, imdi
belki de lm bulunacakt. Naciyenin koynunda yaamann nasl bir mutluluk olduunu ancak lm
tehlikesinden sonra anlamt. tahla yaland. Hadisene diye el sallayan Baytar Rasime doru
hzland.
Lz smailin aftosu deil mi, bu kaltak?
Evet...
Tanr mydn daha nce?
Yok...
Yok da?.. Nasl i? Herifi sr atee... Yeni mi bu icatlar? Cumhuriyet tresi mi?
Grdm ama... Senin kadar...
Yrei fesat, grmedin... Bir kap yarm saat sonra alrsa... erde aynal bir karyla bir
sulu herif varsa... Rak sofras ortada, konyak iesi karyolann baucundaysa... Yatak acemi
hayvanlarn manej yerine dnmse...
Bombalarla tabancalar buna tatmlar aptal herifler... Kartrmayn u kary diye o
kadar tembihledik.
Nerden bildin karya tattklarn?
Vapura girerken grdm. antas nerdeyse patlayacakt. Anladm ossaat...
Herifler ayn onunda bindiler vapura... Bugn ayn on drd... gn sonra m saldn da,
soruturmaya gittin?

 Hemen gittim.
Gitmiken... Salvermedi. Yiit kar, herifinin yatan bo komaz diye elenir bizim
kylmz... Doru demek... Brak... Hi bi halt edemeyiz bu rezillikle biz...
Cer hocas kesilme bama... Ste sokulmam ak ka batan karmadk. Biri dolduracakt
smail rezilinin yerini, nasl olsa... Su, yabana gitmemesi mi? Brak imdi... Noldu, ne var?
Nerdendir dostluklar, bizim Ziyann, stikll mahkemesi bakanyla?
Anlamadm? Hangi Ziyann?
Ziya Huritin?
Bilmem... -Durup biraz tedirgin bakt:- Yok... Sanmam... Yoktur dostluklar... Kim dedi?
Diyeni brak... Dost deiller de, neden gidip bin lira istemi Ziya, kel heriften? Daha
kts... Kel neden karp vermi...
akalayorsun! Olmaz yle ey... Benim bildiim, ne Ziya Hurit ister, ne de domuz Kel
bin lira deil, metelik verir. Veremez, nk... Sar Paadan, Sar dan korkar... Dahas... stikll
Mahkemesinin, rtl denei yoktur, benim bildiim... Yalan... Yalan olduu bundan belli...
Ziya Hurit kumarcdr. Kumarc ksm, yangna dt m, karsn basar kumara... Akl kesti
mi, sktreceine... Kelden deil, eytandan bile hi utanmaz, ister. Veren olursa, hi bakmaz alr.
Nitekim, gitmi istemi, vermiler alm!
Ankaraya gitmedi son gnlerde... Nerde istemi, Ankara stikll Mahkemesi reisinden?
Ankarada istemiyor. Geenlerde bunlar dinlenmeye gelmediler miydi buraya... Tokatlyan
da kalmadlar myd? Gitmi Kl Aliye bavurmu... Skntdaym. Biraz para verin demi...
Vermiler. Aslnda bizim Kel veriyor.
Olmaz yle ey... Gzmle grsem inanmam.
Ben de gzmle grsem inanmam ama, syleyene gzm kapal inanrm. nk paray
eliyle vermi...
Allah Allah... Hi aklm ermedi. Hayr. nanlr ey deil!
Brak imdi bo lf... Sana, ya da krye byle bir iten sz etti mi Ziya Hurit?
Yok...
yleyse arkada... Bu mesele nemli... Bi bit yenii var bu ide... Aldysa... Almasnn doru
olmadn biliyor ki, lm yoluna kt arkadalarndan saklyor.
Yok canm... Amma yaptn haa... Artk ne hacet, kendimizden de phelenelim.
Neden atn? lme giden bir arkadan dostuyla yatmak daha m kolay?..
Halt ettin ki, imdi Deli Baytar, boyunca... Orta mal bir kar... Kuyruk sallam... Ben
mecburum herifleri kollamaya... Kary kartrmayn demiim. Kukulanmm. Aramayacak
myz ardn?
Byle ilerin ard yatakta aranmaz arkada? Komitaclkta karya imrenmek var m? Brak...
rdk hepimiz... rdmzn farkna varmadan rdk! Brak dedim.. Midem buland benim,
bu bin liradan... Ne demek bin lira?.. Ziya Hurit gibilerinden yz serserinin kan pahas... Neden
karr verirler? Delirdiler mi? Bu herif bir yldr suikast diye bararak geziyor. Bursadaki Sar
Sultan duydu. Ankaradaki Sar Paa duymaz m?
Dur yahu... esip grleme... Kendimden phelenirim. Ziya Huritten phelenmem. Ald
diyorsun. Ald diyelim. Hi b eyi ispatlamaz. u anda, davamz uruna ban ortaya koymutur.
Debelenmektedir. Kts gelse, suu yklenecek, arkadalarnn adn vermeden lecektir. Hi
olmazsa, buna kalbn basarsn ya...
bin lira meselesini duydum duyal, hi bir eye kalbm basmam Abdlkerim? Dn gece
sabaha kadar dndm. Uyku tutmad.

 una korktum, desene, yreksiz Baytar!- -Abdlkerim, bu sz sylediine hemen piman

oldu. Kekeledi:-aka ettim. Bala Rasimcim...
Korktum evet... Ben evvel-eski kahpeliin knden de, bymden de korkarm,
arkada... Gerekten cesur olduumdan korkarm. nk, kahpelik silh, dnya kurulal beri gerek
yiitlere ilemitir. Kahpelik, kanck ittir. Hibir zaman erkek itlere boulmaz. Sabaha kadar
dndm. Bir de imza ii var!
Ne imzas?
kr bir mektup yazm Sar Efe Edibe... Ziya tanmyormu Sar Efeyi.
Yahu siz delirttiniz mi? Hayriye tccar msnz ki mektup yazp... Ne hacet... Fatura da
keseydiniz bari...
Hayriyeyi, Fahriyeyi bilmem ama, bizim mektupta bir ttn ii vard. krnn serho
aklnca, bu ttn parolaym...
Ne parolas... Kimle kimin arasnda?
Sar Efeyle kr Bey arasnda... Ttn demek, Suikast demekmi...
Hay Allah... Delirdi mi bunlar? Yz kere tembihledim... On kere kitaba et bastrdm. Bundan
byle... Mektuplamak... Pusla gndermek... Defterlere anlar dktrmek, kitap kylarna akl
sralamak, gazetelerden unu bunu kesip saklamak... Tzk, bildiri, program istif etmek yasak
dedim.
Hay Allah kahretsin. Haklsn yerden gke... -Biraz dnd:- Hadi diyelim, biri deli, biri
gece gndz ien sarho... Ya bana noluyor?
Sana m? Sen ne halt ettin?
Mektubu verdi kr... Ziya okudu dikkatle... Sonra bana dnd: Sen de imzala ki, Sar
Efenin bi diyecei kalmasn dedi. Olmaz yle ey, bi imza yeter dedim. Tutturdu. En umulmaz
arkadalar dlek olmular Byle bir ie girmekten deil, akam alacasnda, karlarna gzletmeden
memihaneye gidemiyorlarm... Kan denemimi,. Bir diyecei kalmasn iin, ben de
imzalamalymm... Olmaz dedim suratm astm. Bu kere kr sarhou cvklat. Bunlar o kadar
uzattlar ki, canmdan usandm...
mzaladn m sakn, Deli Baytar...
lmse lm deyip imzaladm. Sonra... Bu bin lira meselesini duyar duymaz,
Abdlkerim, ne yalan syleyeyim, midem buland.
Haklsn arkada... Ulan... Deli bunlar... Vallah billh deli. Hayr bir deliyle bir sarhoa uyup
imzalamayacaktn, Biraz dnd:- Anladm... Korktun demeye getirince, senin iflahn kesildi.
etindir Korktun laf... Dayanmak zordur.
Brak imdi gevezelii... Mektubu geri atmann, ya da hemen yrttrmann yoluna bakalm.
Biz buradan ifte imzal mektup yollarsak onlar da orada, dosyaya koyarlar.
Evet... Napp yapp almal... Ya da yrttrmal... Meraklanma. Hemen bir telgraf ekerim...
Abidin grr bu ii?
Kim bu? Hangi Abidin...
Bizim Sarohan Mebusu Abidin...
zmir de miydi? Ne zamandan beri?
Ben yolladm. Gerekli parann hepsini vermedim Ziya Hurite... Gemide kumara mumara
oturur... Yutuldum diye telgraf eker. Hi utanmaz.
Ee peki... Abidin zmir deyse, neden Sar Efeye mektup yazdrd Ziya Hurit? Hele bana
imza ettirmek iin neden o kadar zorlad?
Sahi!

 Grdn m? Var bu iin iinde bir bit yenii...

Meraklanma... imdi ekeriz telgraf... Mektubu alr Abidin...
Baytar Rasim dinlemiyordu. Dalmt, Abdlkerim bir zaman susup arkadann yzne bakt.
Sonra ekinerek sordu:
Nedir? Ne geldi aklna? Mektuptan daha nemli bir ey mi?
Brak mektubu... Bu ide iki balkaba varsa, biri sen, biri ben.. Yahu biz eskiden de bu kadar
alk mydk?..
Noldu yahu?
Hadi biz, dne tana le bie girdik bu belya... Zavall Kara Kemal Beyin gnah ne?
Nerden geldi aklna? -Abdlkerim irkilmiti:- lintisi?
Bi de sorarsn... Bu rezillere cesaret vermek iin, Kk Efendi de bu iin iinde... una
yle dedi, buna byle dedi... urdan girmeli, burdan kmal dedi diyerek yalanlar uydurmadk m,
boyumuzca?
Eee?
Esi... Kts gelirse, bu herifler zlp her eyi sylerse...
Aman deme... -Abdlkerim ellerini dizlerine vurarak rpnd:- Aman Rasim Can.. lmeli
daha iyi...
lmekle pislik temizlense... Rezilliktir ki hi rnei grlmemi... Sen mahkeme olsan,
inanr msn, Abdlkerimle Baytar Rasim rezilinin, dleklere cesaret vermek iin, Kara Kemal
Beyin adn yalandan sylediklerine... in iinde olmayan herifi, yalandan bulatrdklarna?..
Dur yahu!.. Kartrma aklm... Bouna evhamlanmayalm. Krlm dklm bir ey yok
Allahma kr. Yarn bunlar, grrsn, herifi temizler. Kk Efendimiz bu yalann faydasn grr.
Hem de nasl grr, memleketi cebe indirmecesine...
Orasn bilmem. Biz ktsn dnmeye mecburuz arkada...
Dneceiz de napacaz?
Hemen gideceksin... Dakka geirmeden. Kk Efendimizi bulacaksn... Yarn akama kadar,
eytann bilemeyecei bir yere saklayacaksn... Mesele, en ge, yarn lene doru anlalr. Samz
ak m, kara m nmze der. O zamana kadar Kara Kemal Bey, mutlaka tehlikenin dnda
bulunmal arkada...
Haklsn ama... Hi bi eyden haberi olmayan adama, -Hadi ka, saklan biraz nasl denir?
Suikastn szn aka olarak ettirmeyen adama Haberin yokken seni de bulatrdk sz...
Orasn bilmem. Bunca yllk yaknsn!. Huyunu bilirsin. ster syle, ister syleme bir baka
ey uydur.
urda bir yere oturalm da...
Yok yle ey... Gidene kadar bir ey uyduramazsan, anla ki, yalann skecei yer deil...
Yzn kzdrr dorusunu sylersin. Bir kez adamcaz tehlikenin dna atalm... Sonra... Buluur
kendi derdimize derman ararz. Ben seni Novontide bekliyorum. Hadi... yel gibi git, frtna gibi gel...
Abdlkerim, bir ey syleyecekti. Baytar Rasim. dinlemedi. Dnp yrd. Arkadan grn,
nedense, dnyann en gaddar tefecisine benziyordu. Abdlkerim, bu benzerliin nerden geldiini
bulmaya alt. Bulamad, Allah Allah! alacak ey! deyip Boazkesene inen yangn yerine
sapt.

III
Taksinin bkn srcs yanp yaklyordu:
ler kt ki hi sormayacaksn Abdlkerim Abi.. ler bombok... Ekmek aslann aznda...

Kyamet belirtisi derler ya... Bover! Ekmei yalam yutmu, nasl aslansa, bu kenef aslan...
Daldryorum kolumu omuz bama kadar, ikembesine... Aaah... Ekmek tavan biz taz derler ya...
Kurban oluyum tavana... Pardon! Alevilik yok ya?
Yok?
Bu klstr alrken dediydi ama bizim moruk.. Etme olum, belya girmeyim diyen, dede
zanaatn bolamayacak dediydi. Bizim dede zanaat... Faytonculuk... Srdm pazara gnlerden bi
gn, anasn sattm, paytonla beygirleri... Bilirsin moruk meraklyd. Aln akmal doruyu elemek
iin, enmedi, Gnen panayrna kadar gittiydi. Sa yanna, cenabet damla vurmasayd, sattrr
myd? Yok canm... Alad fkara, ocuk gibi... Etme Kopuk, altndan yel geen ara ekmek vermez
diye yalvard bizaman... Yahu baba, senin paytonun altndan yel gemez miydi? dedim. Geerdi ya,
biz hayvan abalardk. Allah birimizden birinin yzne bakard, kurban olduum, rzkmz
verirdi. Sen bi hayvanlnla katiyen ekmek getiremezsin bu eve dediydi. atm, Abdlkerim Abi,
kendin bilmez deilsin ya... Bulak herifti bizim moruk... Atlamadk ember brakmadyd. Peki,
nereden kt son nefesine doru, bu keramet?.. -ini ekti:- Dnyorum, bulamyorum... Ulaaan...
Gelmiiz Aksaraya ipak... Saa m, sola m? Dur bildim. Kara Kemal babamza gitmektesin sen...
Cerrahpaaya sapacaz...
Yok yahu... Nerden kardn Cerrahpaay? Kara Kemal Beyle aramz ak bugnlerde...
Saa sap... Gurabaya doru... -Abdlkerim Bey srtmaya alt. Yan gzle ofr gzetleyip
duraklayarak konutu:- Bak bana Tosun! Biri sorar morarsa... Bo atp dolu tutmaya kalkma... Ben
buralara hi gelmedim. Gren olmu derlerse, Eyp Sultana gtrdn beni... Karnn dmbk
kocas gayet ikilli... Buluttan nem kapan olur ama bu kadar m olur!
Kara Kemal Babay ok sayan, Abdlkerim Abinin de kabadaylna meftun uar ofrn
aslan surat gld:
Aybettin Abdlkerim Abi... Bize bo atp dolu tutacak anasndan domad. Hell bu yollar
sana... Moruk derdi ki, bizim moruk... Hovardann zorlusu mahalleye lest girer ki, komu
karlar mutfakta debelenirken atlasn ieri Hele boynuzluya... Demek ikilli... Ya napsn ablam?
lsn m? apka giydik, diyerek gvur mu olduk?
Tamam! Burada yrrm artk... -Liray verdi, stn almad:- Dediim gibi...
Hell olsun bu yollar sana Beyabi... Aznn tadn bilen avrada kurban oluyum! Ahret var!
ki elimiz yanmza gelecek... Ne yzle karz hesap gn, terazinin nne... Oynak karlarn duasn
almaynca...
Abdlkerim, Kara Kemal Beyin Mesadet hanndaki yazhanesinden kar kmaz bu tandk
ofre rastlaynca sevinmiti ama, kopuun Aksarayla Kara Kemal Beyin Cerrahpaada ki evini
hemen biri birine balamasn hi beenmemiti. Somurttu: En ummadn kefeder... Th...
Napacaz yahu... En aptal fetvaz olmu bu kopuklarn... apkasn burnuna ekmiti. Dkknlarn,
hele kahvelerin nnden geerken, dii aryormu gibi mendilini azna tutarak yzn
gstermemeye alyordu. Btn stanbulda, Kara Kemal Babay tanmayan esnaf yok gibiydi. Esnaf
birliklerini kendisi kurduu, her zorluklara hi enmeden kotuu iin... Hele semtte, yediden
yetmie, kadn erkek, oluk ocuk tanr. Yz kere grmlerdir bizi bir arada... Bir keyi dnp
kendini, ssz bir sokakta bulunca duralad. Sa yanda, kafesli tahta evler, sol yanda yksek bir bahe
duvar, uzanp gidiyordu. rkekliini ayplayarak mendili cebine soktu. Dilerinin arasndan svd.
Saklanacak hi biey yoktu Allaha kr... Kara Kemal Beyin bunca yllk sadk odacs... Buluttan
nem deil, esintisiz havadan hiyle sezen... Kurnaz... arkl Kurmay... Hasip Aay, sezdirmeden
sklam, kez, Yok biey... Nolsun. yilik salk sayesinde... Souklam az biraz... Baktm
ksrp tksrmakta... (Yarn gelme) dedim, dayattm demeye mecbur etmiti. ofr olacak, itolu

itin akgzl kukulandrd bizi... Hi yoktan rktk, oynak karlar gibi...

Scak bastrmt. Terliyordu. Eve yaklatka sknts artmakta, iin zorluu yreine
kmekteydi. Yakndan tanmayanlar sezemezlerdi ama, tilki kadar kurnazd, saolsun, Kara Kemal
Bey... Yz kiinin var dikkatleriyle bakp bir ey karamadklar yerde, pirelenir, her zaman da,
gizliyi sezip anlard. Tilki kurnaz ka para... Drt yz dirhem insan kurnaz... Ne dediydi bir gn
bo bulunup rahmetli Ziya Gkalp?. (Bunca yl iin iindeyim, bizi Talt m idare ediyor, Kara Kemal
Bey mi, anlayamadm) dediydi. Doru!.. Yavalayp ayaklarn srmeye balamt. Baytar
Rasimden ekinmese, dnecekti, ki ate arasnda kaldk yahu diyerek glmeye alt. Baytar
Rasim de, yaman sezgililerdendi. eytana klah ters giydirir, Sivas kurnaz ki, perende atlmaz
nnde... Cerrahpaa caddesi grnnce, hemen mendilini karp yzne tutmaya hazrland.
Korkudan deil olum... Gevezelerden kurtulmak iin... Terini siler gibi yaparak caddeyi karya
geti. rkeklik gelmiti stne enikonu... Snava girmek zereymi gibi... Snav ne demek! Cana
kymaktan zor!
Evin kapsnda sty grnce, hi ilgisi yokken, ii kolaylam gibi sevindi. Hzland.

Oda, orta byklkteydi. Sk kafeslere ramen feraht, irindi. Abdlkerim Bey buraya her
geliinde, duyduu yrek rahatlna, derin iyimserlie hep ayordu. Neydi zellii?.. Bir gn
Baytar Rasime sormutu bunu Baytar, alt yan baytardr Hem de eli tabancal baytardr ama,
filozoftur. Gstermez. (uncack eyi anlayamadn m, yuf senin klhanbeyliine Abdlkerim)
dediydi, (Arslan yatandan bilinir. Baksana, ne alaturkadr buras, ne de alafranga. Su katlmam
Osmanl demesi... Hi unutma, gerek Osmanllkta ferahlk vardr!) Herif baytar maytar ama
burada hakl... Konsol koymam Kk Efendi... Konsol koymaynca, karpuz lmbalar da
koyamazsn!
Sedirlerin ykseklii bir kart. Krmz atlastan ar rtler, yumuak minderler... Eski ama,
tertemiz hepsi... urda burda ceviz ekmeceler... Duvardaki lmbalklarda, oymal raflarda eit eit
nargile... Evet, btn ss, debdebesi nargile bu odann... Grlmedik, bilinmedik nargileler...
Hintten, inden, Sumatradan, Cavadan, Belhten, Buharadan, Afgandan, Acemden, Mekkeden,
Medineden, Msr dan, Sudandan ve de kara Afrikann gbeinden gelmi nargileler... Kimi
metelik etmez, kimi beyz altn... Gmten, hindistancevizi kabuundan, en pahal srayla, en ucuz
camdan... Marpular da eit eit... Lleler boy boy... biim biim... Baz bakar bunlara keyflenir de,
(Bu dnyada, nargile rvetine dayanamadm) der, bizim Kk Efendi
Abdlkerim, ilk defa Kk Efendi sz stnde durdu, tandndan beri, yirmi yldr, ilk
defa... Neden kabullenmi Kk Lafn Kara Kemal Bey? Talta Byk Efendi denildiinden
mi? deiiil! Kara Kemal Beyin stnde hi bir zaman Kk olmaz bu laf... Tersine, havsalann
alamayaca kadar byr!
Kara Kemal Beyin ksk ksrn duyunca irkilip davrand. stste yutkundu. Her zaman
sevin verirdi oysa, Kk Efendiyle karlamak... Yanndan da glenmi ayrlrd, en kt
durumda insan... Halt ettik, gizli iler evirmeye kalkp... Halt ettik ki, boyumuzdan byk... Kara
Kemal Beyin kimseye ktn, duyurabilmek zorunluundan baka yerde, sesini ykselttiini hi
hatrlamyordu. Psrk, yapkan yumuaklardan da hi deildi. nsanlara, sularn yakalamak iin
baktna, cierini skecek gibi aratrdna da hi rastlamamt. ri gzleri, ekme burnu, etli
dudaklarn rten pos byklaryla yakklyd. lk kelimelerde karsndakinin dzencilik ettiini
hemen anlard ama, sezinlediini katiyen belli etmezdi. Bizim adam sarraflmzda keramet yok
Abdlkerim demiti bir gn, bizim mihenk tamz: Temizlik... Bakarm, eli yz, kulaklarnn ii,
dileri pis mi, yaramaz. Azndan cevahir dkse, her parmanda krk hner olsa, yaramaz!

Abdlkerim, rkntyle ellerine bakt. Temiz olduklarn grnce glmsedi. Burada yreine
gven gelmiti. Sz nasl aacan daha bulamad halde rahatt.
Otur otur!.. Gremedik oktan! yi ettin de geldin!
ttihatlarn Kk Efendisi, n dnyay tutmu ae Nazr, Abdlhamit Mabeyninin eski
telgraflarndan Kara Kemal Bey, her zamanki gibi, gecelik entarisiyle ieri girmiti. Elinde yanan
nargile... Bynn altnda, yumuak, balayan glmsemesi...
Kesine gitti. Nargileyi dikkatle yere koydu. Sol ayan altna alp sa dizini dikerek oturdu.
Etekler gibi selm verip gerileyen Abdlkerime yer gsterdi:
Ge yle... Dn smail Canbulat Beyle oturuyorduk yazhanede... Ali hsan geldi. Seni
sordum, Grmedim epeydir dedi. Bir de gz krpt. Ne demektir o?
Gnahm alrlar, bilmez deilsiniz ya... Ayasofyann cuma namazndan ksam,
Hovardalktan geliyor derler.
Oysa geti deil mi? oktan, unu eledin eleini duvara astn... Ahret tedarikine yneldin. ksrd: -Souklatmm, stnze ifalar! Terliyor insan, kendini koruyamyor. Farknda deilim.
Hasip Aa, saolsun, steledi de kmadm. -ini ekti: -Bir de skk ki bu sra irketlerin ileri...
Neyse, toparladk az biraz... Sezdirmemeye abalyorum ama, ktye gidiyor hepsi... Bakamadk
yllardr. Naptn sen? Buldun mu bi yazhane? Yeniehirli Haydar ne dedi, celeplik iine?
Gremedik efendim, Keana gitmi...
Gr! Salam arkadatr.
Kalacakm oralarda bika gn... Dedim ki... Bir araba bulsak... Baskn versek... dedim
Hava deiiklii olur. Dinlenirsiniz biraz... diye dndm. Bunu dndm de geldim!
Ben mi?
Kuzu evirtir bize Yeniehirli... Belki birka mandra grmek istersiniz. Peynircilere
urarz, dnte, Silivriye... Yourtulara...
Sahi... -Kk Efendinin baklarndaki keskin dikkat, yumuad: -ok iyi olurdu ama
mmkn deil... Bidakka ayrlamam. irketleri toparladk iyi kt... imdi bankay alacaz ele... Fazl
Ahmet Bey haber yollam, Knalya gelsin, dinlenir birka gn demi... Nerdeeee!.
Tamam! Bu daha iyi... Ben de ok istiyordum... Hadi, bi gayret... Atlayalm bir motora...
Baskn... -Verelim diyecekti. Birden sustu. Gzlerini Kemal Beyin aratran baklarndan hemen
karp kekeledi: -Baskn verelim, diyecektim ama, bu mevsim, Knalada ekilmez. Hadi, binelim bir
arabaya, srp inelim Eyp Sultana... Kaymak yeriz... Ordan da karz, Gurbet Halann bostana...
Salatalklar olmutur... Yapsn cac... Salsn kuyuya... Bir iki tek atarz... Ne souk algnl kalr ne
biey...
Kara Kemal, bu kez bir baka trl bakyordu. Olmaz dedi mi, sevmezdi hi, stelensin...
Garibi, biraz direnilse raz olacakm gibi sylerdi bu Olmaz... Abdlkerim bunu bilecek kadar
yaknyd. Kukulandrdksa, yandk diye geirdi aklndan, telland.
Meraklanma, cack yaparlar sana... Yemeyi burda yersin. Birer kadeh ieriz. Bakalm iyi
gelir mi?
Nargileyi tokurdatt bir zaman... Bir sigara yakt Abdlkerim... Bugn evden karamayacan
kesinlikle anlamt, Tuh, Baytar da getirmek varm... Napar yapar...
Nerde bizim Baytar Beyimiz? Grdn var m? Uramyor oktandr yazhaneye... Sp
sayyor mu, gene, rak gcyle, hkmete... ini ekti: -kr kkrtyor bunlar... Sz
anlatamyorum. -Kederle glmsedi: -Sz anlayan brakp gider, ie yaramaz! Sz anlamayansa hi
bir ie yaramaz. irketleri derleyip toplarken bunu bir daha grdm. yi niyetliler, dorular i
beceremiyor. ou beceriklilerin de elleri uzun biraz...

Abdlkerim dinlemiyor. Kk Efendiyi nasl edip de evden karacan dnyordu.

Sabahtan beri gitgide artan, bu odada en yksek derecesini bulan pimanlk, yava yava usanmaya
dnmekteydi. Ne diyor bu gecelik entarili yumuak adam, fsl fsl... Alt dudana yapk marpucun
tesinden?.. Neden rktyor kendisini bu kadar? Nolmu yani adn kullanmsa? Kt m etmi?,.
Kendi kar iin mi? Kim geecek iktidara, kurduu i baaryle sonulanrsa? On para m umdum?
lm yok ya bunun ucunda?.. Oldu bir i... Usanc fkeye doru deimekteydi. Braksam nolur
yzst? Nerden incelirse ordan kopsun! Ortada fol yok, yumurta yok... Pirelidir Baytar Rasim
avana, oldum olas... Yreini birden iyimserlik kavrad. Soluklar sklat: Ulan kt Baytar,
yarn kurdu alsn da Ziya Hurit bir it olal, ben sana sorarm. Alr almaz. Hi aman vermez.
Kyclksa, kan dkme tutkunudur herif... Adam eti yemeden al baslmaz kudurganlardandr... Lz
smail dersen, Grc Yusuf dersen, Azrailin sakalna yapacak yiitler. Bilekleri de, yrekleri de
depremez besmelesiz bunla... Farkna varmadan kaslyordu. Kan kurrasym ben... Bilmez miyim
nasl kavrar, erbabn adam ldrmek hrs?.. Bikez de kapld m, nasl yapr tabancann kabzasna?
Nasl skar kurunlar?.. Gebertmeyince nasl savulmaz grtlandaki dm?.. Kendini ldrmektir
aslnda, adam vurmak... Dellenip kudurmaktr!...
Neden kzyorsun bu kadar? dedim...
Bana m?
Ne sanas...
Abdlkerim toparlanmaya alt. Kara Kemal daldn anlad ama yzlemedi:
krye diyordum. Kzyor Ankaradakilere... Neden? Hakkn yediler sanyor. Hangi
hakk? Eminim stnde hi durmamtr, Her hal, Maarif Nazrln lene kadar baba iftlii
saymyorsun! demiyor muyum, dalara kyor. Bitrl kabullenmek istemiyor, 1908den hemen
sonra, Manastrdaki ngiliz cuntasnn karsna Selnikin Alaman cuntas olarak ktmz anda
yenik dtmz... Bugn de bu yenilginin srp gittiini... ok iiyor kr... Ayrca...
Ne demek Manastr cuntas... Selanik cuntas?., Hepsi ttihat Terakki deil miydi bunlarn?..
kr evet, oka iiyor, biraz da cvtyor ama, yrei eski yrek... Size kalsa... (Bunlar Malta Adas
yldrd) diyor bizim kr... Avanak Baytar da ylgn... Ziya Hurit gibi babayiitten kukulanr m
adam?.. Para alm... Kandrm da almtr enayileri... Bana sorarsan, korkutup resmen, hara
almtr. Canna desin! Ziya Hurit arslanna da gvenemedin mi, gtr kendini denize at! Diyelim
biimine getirip temizleyemedi herifi... Diyelim, enselendi i stnde... Ele verir mi hi, arkadalarn
Ziya Hurit?... Bilmez mi asacaklarn? pi krd diyelim, ya bizim penemizden nasl kurtarr
grtlan? Yedi kat elik sanda koyup saklasalar bulup ulap bitirmez miyiz? Bunca paann, bunca
mebusun, hepsinden zorlusu, bizim Kk Efendinin ad karm bu ie... Bir Ziya Huritin
sulamasyle nolmak ihtimali var! Fazladan sust yakalanm.. Hayr, bouna tellandrd bizi kt
Baytar... Hadi o Baytar... Ya bize noluyor? Sen eek misin ki, bir Sivasl baytarn lafyle... Eeksin
evet... Hem de halis marsuvan...

Sofra gtrlm, Efendinin nargilesi getirilmiti ki, kap alnd. Kara Kemal Bey
Abdlkerimin belli belirsiz irkilip kulak vermesine aldrmadan anlatyordu:
Hepimiz, kooperatif ilerine svanmalyz... Bilmem, aklm ermez yok... Bilinmeyecek
biey deil... Kasada oturacaksnz. nce, evet, kazancnz az olur. nk bu sistemde, herkes kendi
kazancn artrr... -Kap tklatld: -Gelin! -Odacs Hasip Aay grnce sordu: -Hayrola! Ne mjdesi
getirdin byle koarak?..
Komadm... -Abdlkerime ekinerek bakt: -nemsiz... Hi nemsiz...
Belli belli... Syle gelsin!

 Efendim... -enesiyle Abdlkerimi gsterdi: -Abdlkerim Bey uradktan, krk be elli

dakika sonra... Hana iki polis gelmi...
Polis mi? Nasl polis?
Kara Kemal Bey elini kaldrp bu soruyu tella soran Abdlkerimi susturdu:
Resm?
Yok...
Abdlkerim gene atld:
Resm deilse ne bildin polis olduklarn?
Hademe Hasip Aa, Bu da nasl soru? anlamna bakp sanki sz hi kesilmemi gibi
efendisine anlatt:
Seni sormular kapcya... Nedir? demi... Yok biey! Sorduumuz duyulmasn! deyip
gitmiler. Kollam. Gzetlemeye durmamlar, gitmiler dpedz... Yarm saat sonra iki daha
gelmi... Komisermi bunlardan biri: Siyas ksmdan dedi kapc... Nerde bulabiliriz? demiler.
ncekilerden sonra tembihlemitim. Hasta yoklamaya gitti, Boaziine demi... Sk
tembihlemiler bize duyurmasn, diye... Gittim, muhallebiciden ra yolladm mdriyete, bizim
mukayyidi ardm. ok nemli dedi. Ankaradanm emir... gayet gizli... imdilik yakalama
yok... Sk gz hapsi... Katiyen sezdirilmeyecek... dedi, savutu.
Bir bize miymi bu emir?
Bir bize olur mu? Btn byk paalar... Mebuslar...
Ne demek paalar, mebuslar?.. Ad yok mu bunlarn?
Kzm Karabekir Paa, Ali Fuat Paa, Refet Paa, Cafer Tayyar Paa... Mersinli Cemal Paa...
Rt Paa... Mebuslardan kr Bey, anbulat Bey, Sabit Bey... Daha da varm ya, tutamam aklnda
kaltaban!
Kara Kemal Bey, marpucu alt dudana srerek bir an dnd:
Ne dersin buna sen Abdlkerim Aa?
Kaalm derim Keml Abi... Savuup bi yere gizlenelim, derim.
Neden? Elle gelen dn bayram... Terakkiperver partinin kodamanlarn kolluyorlar. Olur.
Hakl adamlar. syan kt Douda... Bastrldysa da rfi idareler duruyor. stikll Mahkemeleri
alyor. Biri curnal vermitir, igzarlk edip...
Olmaz oh efendim... Yiitliin dokuzu kamak...
Bir i mi var benim bilmediim?
Yok hayr... Vallah billh yok... Demek istediim, yiitliin dokuzu..
Her yerde uygulanmaz o... i yemedik ki karnmz arsn! Kamay gerektiren bir
suumuz yoksa, ok tehlikelidir kamak... Sen, bilirim, pire zplasa kaybolursun ama, deildir her
zaman... -Biraz dald, sonra odacsna dnd: -Hadi mutfaa git... Yemek versinler sana... Biraz
dneyim, sylerim napacan... -Hasip Aa knca Abdlkerimi dikkatle szd: -Yok biey deil
mi, Abdlkerim, benden habersiz, girmedin bir ie?
Yok vallah billh...
Yok da neyin nesi bu... ki szde bir, kar gibi yemin etmek...
Gel savualm Kemal Abi, krk ylda bir dinle beni...
Bi ey varsa syle, dnelim, karar verelim. Yoksa... Gerekmez kamak, hi gerekmez.
Sz kestirip atm olduunu anlatmak istedii zamanlar yapt gibi nargilesine dnd. Bir
zaman atei, dzeltti. ekti tokurdatt. Duman gelmeyince nargileyi alp kalkt.
Yalnzlk, pusudan atlan bir dman gibi, Abdlkerimin grtlana sarlmt. Derin derin
soludu korkuyla kapya bakarak kravatn gevetti. Nedir bu sk takip ii? Nerden kt? Hay Allah

kahretsin!. nce, Efendiyi saklanmaya yatracan dnerek biraz umutlanp sevinmiti. imdi, bu
yeni durumda, Senin adn kartrdk, en tehlikeli bir ie diyemeyeceini anlyor, kt bir kmaza
doru srklendiini seziyordu. Duvarda kemeriyle asl kk tabancaya istemeden gz kayd
ikinci defa... En korkulu sralarda bile Kk Efendinin bunu tadn grmemiti. Taltn yadigr
olduunu biliyordu. Be atmlyd, krma Golttu. Az kalsn dolu olup olmadn anlamak iin kalkp
bakacakt. Parabellumunu yoklad. Ayak sesi duyunca elini hemen ekti.
Efeyi grdn m son gnlerde?
Efeyi mi? -Abdlkerim gsne vurmular gibi hhlayarak irkildi: -Hangi Efe?
Sar Efe Edip... u, sizin zmir deki herif...
Yok hayr. Vallah billh... Yok! Nolmu Efeye?
Kt altrmsn yemine azn...
Abdlkerim duymad bu sz... Kk Efendinin Sar Efe Edipi niin hatrladna dalmt.
Ya bizim Abidini? -Biraz bekledi Kara Kemal Bey, karsndakinin azn bir kar ap
aptn grnce ekledi: -Sarohan Mebusu Abidin?.. Rastlamadn m?
Nerede rastlayaym... Benim duyduum... zmir deydi...
Dn Glcemalle gelmi zmir den... Yannda Sar Efe Edip de varm... Beyolundaymlar.
Bristol otelinde...
Kim dedi? Yok benim haberim.
Demin unutmu Hasip... Polis mukayyidi sylemi... Gz hapsine alnm onlar da...
Abdlkerim, dudaklarn yalayarak kekeledi:
Allah Allah...
Kara Kemal Bey, bir zaman nargilesini tokurdatt, birka kere Abdlkerime kaamak bakt:
Naciye Hanm adnda birini tanyor musun?
Naciye mi? Hangi... Yok yle ey... Hangi Naciye, nerden kt? -Birden dehete kaplmt: Aman Efendim... ok nemli bu... Nerden?.. Hasip Aa m duymu? Nerden duymu... ok nemlidir.
nemlidir ki, hi akas yoktur.
Foyan meydana kt. Oysa bu ilerde karda yryp...
Kurban olaym Kemal Abi! ok nemli... Polis mi sormu bunu da? Neymi?.
Hasip Aaya sormu bizim mukayyit... Efendinin Naciye adnda bir kadnla ilintisi var
m? demi? Hasip Aa byle bir ilinti olmadn bildii halde, Hangi Naciye bu? Necidir? diye
sormu... Herif sklm biraz... Serbest hanmlardan... Ktce demi... Bu hanm da, her kimse
Cumhuriyet hkmetimizi kukulandranlardan olmal ki, sk gz hapsine alnyor. ifreli emirle...
Bir hkmet byle nazik zanaat erbabyle de yakndan ilgilendi mi, grevine sk yapt bil... Bil ki...
Kara Kemal Bey konuurken, Abdlkerim kararn oktan vermiti. Birden atld, yllardr hi
kimsenin gze alamad bir el sallayla ttihatlarn yaman Kk Efendisinin szn kesti:
Durmann zaman geti Kemal Abi... Davran ayaklarn peyim... Hemen giyin savualm...
Savualm m?
Hemen...
Naciye Hanm polis gzlyor diye mi, savuacaz?..
akann sras deil Kemal Abi... Dakka geirmeye gelmez. in iinde senin bilmediin iler
var. Saklanmak art! Aman kalkalm! Durmayalm... En azndan yarn akama kadar mutlaka,
gizleneceiz.
Kara Kemal Bey ilk defa pirelendi. Kalarn atarak gzlerini Abdlkerime dikti:
Neden yarn akama kadar?.. Yarn nolacak ki...
Yarn... Aman Efendim, lafn sras deil... Yarn... -Abdlkerim Aman Allah! Aman Allah!

diye inleyerek yolunur gibi trnaklarn yanaklarndan geirdi: - iten geti! Ayaklarn peyim
Kemal Abi... Kpein olaym kalk giyin... Allah lillh akna savualm... Savumazsak yandk!
Savumak olmaz demedim mi? Hele iin iyzn bilmeden... Ne bekliyorsunuz? Nolacak
yarn?
Yarn... Ziya Hurit, Sar Paay vuracak zmir de, Kemal Abi!
Ne diyorsun?
Vuracak... Yarn akama kadar...
Sus bakaym!..
Akama kadar...
Sus dedim, canm skyorsun! Sen de katldn m, byle bir ie sakn? Katldn m, benden
habersiz...
Yok... Hi girer miyim... Senden habersiz, girilir mi?
Kara Kemal Bey bunca yldr tand Abdlkerimi hi bu kadar perian grmemiti. nanmad:
Yoksun da, bu tel neyin nesi? Eer iin iindeysen Aptal Kerim olum... -Kederle
glmsedi: -Gryorsun ki, gerei benden gizlemenin zaman geti. nk, polisin her eyi bildii
anlalyor. Gel doruyu syle de, karn dnelim...
Abdlkerim son gayretle bir kez daha inkr etti:
Ben yokum... Hi olur muyum? Benden habersiz hi bir ie girmeyeceksin demedin mi?
kr m dzenledi bu rezillii?
kr, evet... -Birden davrand: -Savualm oh efendim. Can selmete atalm da orda
konualm... Anlatrm bir bir...
Kara Kemal Bey, bir an gzlerini kapatt. Sonra kederle glmseyerek ban iki yana sallad:
Yok... nce haberim olsayd... Belki snr dna kardm. imdi geti, Abdlkerim, bu
durumda kamak, saklanmak, suu kabullenmektir. Katiyen olmaz.
Abdlkerim Olmaz sznn kesinliiyle yerinden zplad kalkt. Kapya doru birka adm
yrd. Hzla dnp, dnyann en rahat badanda oturan, dnyada gerekten sevip sayd biricik
adama dehetle bakt, yumruklarn umutsuzlukla kalalarna vurdu:
Asl saklanmamak olmaz... Naciye kimin nesi? Naciye Lz smailin dostu...
Lz smail... Bilemedim.
Kapalardaki kuyumcuyu ldrp soyan... Ziya Huritle beraber gitti zmir e...
Anladm. Deitirmez durumu... Ziyay tanyoruz nasl olsa...
Naciye bilindi mi, suikasttan haberi var demek hkmetin... Haberi varsa... -Umutsuzlukla
yumruklarn gsne vurdu: -Kamal... Kamal hemen... -Kolundan tutup kaldracakm gibi hzla
yaklat, nnde durup ellerini aresizlikle uuturdu: -Kalk savualm Abi... Bildiin gibi deil, bu
i!.. Senin de... bu ie... kartrdlar adn...
Kim? -Kara Kemal irkildi; -Ne gibi, nasl?
Kartrdlar.- Kk Efendi de var dediler.
Kim? Ne cesaretle... Kim yapabilir byle bir alakl? Alaklk bu... Kim diyorum? kr
m?
Abdlkerim, yutkundu:
kr... Baytar... Bizim Baytar Rasim...
Neden?
Sen iin iinde olmaynca, yanamad. Sar Paay vurmaya Ziya Hurit...
Ne zaman duydun bunu sen? Bana niin haber vermedin?
Duymadm... Dn duydum... Tbe... Bu sabah duydum. Rasim syledi. Baytar Rasim...

Namussuzum ki... yoktu haberim...

Bunca zaman saklam da, bu sabah neden sylemi?
nk dn gece... Birinden duymu... Ziya Huritin stiklal Mahkemesi reisinden bin lira
aldn...
bin lira m? Acayip!.. Ne parasym? Hayr, sanmam. Olur mu hi? Yok ilintisi...
Yalandr. ftira...
Ben de yle dedim. ftira olmadna emin, bizim Baytar... Ayrca baka bir eyden de
pirelenmi
Nedir o?
kr mektup veriyormu Ziyaya... Sar Efe Edipe yazm... ifreli mektup...
ifresiz de yapamaz, alk... Ne yazyor?
Yazdnn nemi yok... Ziya diretmi, Baytar Rasime de imzalatmlar... stiklal
Mahkemesinden para alma meselesini duyunca, mektup imzalatmadaki stelemeyi beenmemi... Beni
buldu. Meraklanma... Sarohan Mebusu Abidin zmir de, yazarz bir telgraf, alr mektubu yrtar
dedim. Abidinin zmir de bulunduunu renince akl bandan gitti bizimkinin... nk, Abidin de
bu iin iindeymi... Abidin zmir deyse, kr neden mektup yazd, bana neden imzalatt. Abidin
gtrp Ediple tantrrd ya Ziyay... dedi. Kzd. Senin adn kartrdklarn kard azndan...
duyar duymaz, kotum...
En nemlisini gizleyerek Savualm demeye kalktn. Hi dnmedin mi, hkmet haber
aldysa, duyulacak bugn yarn... Haberim olacak, ama, biz bizden...
Abdlkerim, Kara Kemalin hi beklemedii bir ey yapt, dizleri klla biilmi gibi nne
kp ellerine sarld:
Vakit geirmeyelim oh Kemal Abi... Ayaklarn peyim kalk giyin. Savualm... Saklanalm
yarna kadar... -Alamaya balamt: -Hadi davran efendim, davran kpein olaym!..
Kara Kemal, Abdlkerimin byle sululuklar hem sevmediini, hem de beceremediini
biliyordu. armt. Kendini toplaynca kt yerden kaldrmaya alt:
Noldu sana. Aptal olum... Nedir bu panik... Ge kalmadksa bamzn aresine bakacaz
elbette... Ayp! Alar m adam ocuk gibi... Toplan! Salt lmn aresi yoktur bu dnyada... Madem ki
daha lmedik, abalayacaz. Kalk otur. -El rpt, bekledi. Kap fkrdaynca emretti: -Souk su verin
bize... Elbiselerimi getirin. Hasip gelsin!
Kendisini hi zorlamadan sakindi. Marpucu nargileye telsz sararken elleri katiyen
titremiyordu. Odacsna, istekle hazrlad bir ziyafet iin emirler verir gibi, glmseyerek, bir bir
anlatt.
Evdeki paray al, bir antaya koy... Sonra git, Aksarayda bir gvenilir ofr bul, yanna
atla... Caminin nnde durdurun arabay... Motorun kapan asn ofr... Motorla urayor gibi
yapp beklesin... Buraya gelmen gerekmez senin... -Kap vuruldu; -Alver u elbiseleri... Temiz mendil
versinler birka tane... Soran olursa, Boaziine hasta bakmaya gittim. Arabay brakp yazhaneye
gitme, bizimle geleceksin...
Hasip Aa, armam, telalanmamt. Aklnda tutma gc gibi, soukkanll da
olaanstyd.
Kap aralndan ald elbiseyi sedire zenerek koydu. Hemen kt.
Abdlkerim pantolonu kapp uzatmt. Kara Kemal Bey pantolonu giydi, sonra gmleini ald.
eri girip duvarn dibine kk bir anta brakan Hasip Aay durdurttu:
ofr duymasn... Gurbet Halann bostana brakacaz seni... Onda da epey para vardr.
Ordan akama doru kar, Beiktata, Niyaziyi bulursun, kaatil Niyaziyi...

Abdlkerim birden rkt:

Eski komiserlerden Niyazi mi?
Evet... tilflarn fedalerinden... Neye atn?
Aman Efendim... Gvenilmez... Hele bu gnlerde, hi gvenilmez.
yle mi Hasip Aa? Bak ne diyor senin Abdlkerim Bey?
Hasip Aa hi duraklamadan kestirip att:
Salamdr Niyazi Bey... Gvenlidir.
Aklm ermedi. Can dmanlarmzdan...
Dostlarmz greceiz yaknda Abdlkerim olum. Evet, bulursun Niyaziyi, dersin ki:
Gurbet Hala seni grecek, gerektike... Efendiye syleyeceklerini onunla bildirirsin diyeceksin...
Hadi abuk...
Hasip Aa, nargileyi alp kt. Kara Kemal Bey, bu dikkati beenmiti. Glmseyerek saatna
bakt:
Hani hikye vardr. Bizim uak, imdi pabular giydi... imdi kapdan kt... imdi limana
indi... imdi...
Abdlkerim ok nemli bir ey hatrlam gibi elini kaldrarak atld...
Aman Kemal Abi... Seslenelim, Hasip Aaya... Seslenelim abuk...
Neden?
Olmaz bizimle gelmesi... Yazhaneye kosun... kt mat varsa..
Ne kd?
Zararl... Sizi sulu drecek... Mektup filan... Burdakilere de bakverelim...
Sen beni kryle Baytar Rasim mi sandn ki, zararl ktlar bulunsun uramda buramda...
Ferah ol! imdiye kadar zararl hi bir ey yakalatmadm ben... Allah mr verir de yaarsam,
bundan sonra da, yakalatmam. -Saatna bakt: -Ne diyorduk... Ksas... Hasip Aa on dakika sonra,
caminin nndedir. Biz yedi dakika sonra karz.
Bulamazsa ofrn uygununu?
Bulur o... Bulur nk, btn ofrlere gveniriz Allaha kr... Hi biri sylemez, ok
bunalmadka... Bunald m, baban da syler. Ya da sen hesabn syler diye tutacaksn. Sylemezse
bahtna...
Kara Kemal Bey, kravatn zenerek balad, ceketini giyip nn ilikledi. Mendillerini alp
evresine bakt:
Bir ey unutmadk ya...
Abdlkerim geliigzel sylenmi olan bu sz frsat sayd:
Unutuyorduk az kalsn! -enesiyle duvarda asl tabancay gsterdi: -Aln stnze...
Neyi? -Kara Kemal bir an ard: -Silh m? Niin?
Nolur nolmaz. yidir.
Vazgemediniz gitti u tabanca oyunlarndan... Muhalefette drmediniz elinizden. ktidarda
hi brakmadnz. Anlatamadm Merhuma... Tabancayla devlet idare edilemeyeceini... Anlatamadm
dedimse... -ld leli Talt Paaya hi armadan Merhum diyor, her anta byle
kederleniyordu: -Bilirdi elbette hepimizden iyisini... Ama skt m, kendisi de ekerdi ekmeceyi...
Hodri meydan diyerek yaprd tabancasna... -Acyla glmsedi: -Tabancalk i deil bu bizim
iine dtmz bel, tfekle topla bile stesinden gelinecek i deil- -Saatna bakt: -Unutturma,
sigara alalm bolca... Lazm olacaa benzer.
Nargilenizi?
Bakalm dneceiz. Nereye gideceimizi bulalm. antay gsterdi: -Hadi alver unu,

kalm yava yava... Arkadan dolamak daha doru... -Abdlkerim antay alp saygyla yol verince
Kara Kemal Bey kapda durup grdklerini unutmamak istiyormu gibi odaya bakt: -Tamam...
Unutmadk bir ey... Hadi...
Kemal Abi... Alverelim unu, rica ederim... Byk Efendinin yadigr deil miydi?
Kalmasn it kpek elinde... Gelin dinleyin beni, alp gidelim.
ttihatlarn ae Nzr Kara Kemal Bey kacakt. Duraklad. Dnd. Bir an silha bakarak
dnd.
Abdlkerim soluunu kesmiti. Silh alsa, iine dtkleri tehlike sanki ok azalacakt.
Peki Abdal Kerim olum... Krk ylda bir szn dinleyeceim!..
Abdlkerim sevinle kotu, silh kemerden syrp uzatt.
Kara Kemal Bey kk Goltu ceketinin i cebine, czdann koyar gibi alk, alvermi, bu
yatknlk Abdlkerimi, hi hazr olmad halde ok sevindirmiti.
inde debelendii bunaltyla badatramadndan yadrgad bu ar sevincin iki sebebi
vard. De girdii halde, dn yasalarn kabul etmeyen bir yoldan yknden kurtuluyordu.
Kts gelirse, dnyada gerekten sevip sayd biricik insan, dmana canl vermemek iin, kendi
eliyle vurmak zorunda kalmayacakt.

Klstr taksi, bir zaman, hrldayp silkelendikten sonra yryebilmi, ieriyi keskin benzin
kokusu sarmt. Gitgide artan hz, arabaya can atnca, duyduklar gveni salamlatryordu. Arka
sokaklardan dolarken, rastladklar emelerde, su ier gibi yaparak, keleri kollamlar,
izlenmediklerine kesinlikle inanmlard.
lk defa dmyorlard KOVALANAN ADAM durumuna... Bu SAKLAMBACI, uzun yllar
Abdlhamit hafiyeleriyle oynamlar, sonra Byk Kabine zaman epeyce tedirgin olup haftalarca yer
deitirmilerdi. Mtarekede artlar gerekten tehlikeliydi. Tutulup aslmak, trkesi Tantuna
gitmek, ya da bir keyi dnerken Ermeni kurunuyla yere serilmek her sabah hatrlanan, btn gn
beklenen eylerdendi. Bsbtn baka bir mesele olduu halde, Kara Kemal Bey, 31 Mart patrtsnda
da saklanmt. Gzlerini ksarak hesaplad: Ya krk yedi... kar on yedisini, kalr otuz... Otuz ylda
be defa saklanmak zorunda kaldk. Alt ylda bir... , en gl iktidardan daraacna tekerlenmekti
bunlarn... En acemisi de bu seferki galiba... Sk gzalt ne demek? kar yakalama emrini, bastr
apansz... Sk gzalt nasl olsa, sezilir, sezilirse elbet kama dnlr. Bu derme atma, acemi
aylak kadro, gzhapsini nasl sezdirmez, kamalar nasl nler?
Araba arnavut kaldrmlarnda sersem edecek kadar sarslyor, soluk tkayacak kadar benzin
kokuyordu.
Benzinimiz var m acaba yeterince?..
Hasip Aa dnr byle eyleri... Hi savsaklamaz.
Var m kararlatrdmz bi yer?
Bizi... -Kara Kemal Bey, Saklamak iin mi? diyecekti. Kelimeyi nedense deitirdi: misafir etmek iin mi?
Evet.
Dnmedim daha... Buluruz.
Memleketin bellibal varlklar, bugnk durumlarna, u ya da bu yoldan eski ae Nazr Kara
Kemal Beyin yardmyla gelmilerdi. Ayrca btn esnaf dernekleri, Halk Partisinin aralksz
gayretine ramen hl avucunun iindeydi l dedii yerde lr, btn esnaf khyalar, birlik
bakanlar, gedik denekileri... Devlet kadrolarndaki, sadk adamlarnn ou daha yerlerinde...
Abdlkerimin de, aznlklar arasnda gvenilecek dostlar, ehrin ayaktakmlar iinde, gzn

budaktan saknmaz, her eit kanund davrana gnll tayfas vard.

Kara Kemal Bey dncesinin burasnda suratn buruturdu. Serseri takmna bavurmak
zorunda kalrsa, onuru krlacakt. Adnn suikast iine kartrlmas dpedz edepsizlikti.
Abdlkerime belli etmek istememiti ama ok kzmt. Hl da fkesi yatm deildi:
_ Neden girdi kr, byle dipsiz, bir ie, hayvan gibi?..
Abdlkerim, sesteki sulayclktan rkt. Sonra, dorudan doruya Neden girdin? diye
sorulmu da savunma zorunda kalm gibi kelimeleri aratrarak duraklaya duraklaya karlk verdi:
Bana kalrsa... ok iiyordu son zamanlarda...
Baytar Rasimle Abidin, ok imezler.
Bunlar, deersiz buluyorlard yeni idarecileri... Lyk grmyorlard ktklar yerlere...
Kzyorlard. Kimi bilgide, tecrbelilikte stn gryordu kendini, kimi kabadaylkta...
Ne ilgisi var kabadaylkla devlet idaresinin?
Kabadaylar, Cumhuriyeti olan eski komitaclara kzyorlar. stikll mahkemeleri
bakanlklarna... Sorgusuz morgusuz, keyiflerince adam asabilmelerine imreniyorlar. -ten
gelmeyen gnlsz bir sesle gld: -Bilmez misiniz, herkes kendisine denk saydn kskanr.
Delildiler mi bunlar? Byle samasapan kskanlklarla iktidar kavgas m yaplr?
Vatan-millet laf edenler var. Mbadil mallarn blyorlarm kodamanlar... Musul
parayla satlm... Olmaz diyen Lzistan mebusu kr Bey, Topal Osman gibi bir rezile
bodurulmu... Hiyle katlm son seimlere... Bununla yetinmeyip Terakkiperver Parti kapatlm.
eyh Sait ayaklanmasn bahane edip sz hrriyetini, yaz hrriyetini ortadan kaldran Takrir-i Skn
kanunu karlm... Gazeteciler stikll Mahkemesine verilmi kanunsuz. Niyetleri terr yoluyla
diktatrlkm... Yaanmaz hale gelmi memleket... Oysa, cephelerde ttihat subaylarn gayretiyle,
cephe gerisinde ttihat memurlarn, ttihat erafn gcyle kazanlm zafer... Hanedanla
Halifeliin kaldrlmas ngilizlerin iine geliyormu aslnda... Bunu byle dnenler vatan haini
saylm...
Suikastla m dzelirmi bunlar? Adam ldrmek miymi kar yol?
Muhalif paalara gveniyorlard, sanrm. Orduyu onlarn araclyla ele geireceklerini
umuyorlard. Mebuslarn ounluu da bizden yana diyordu, ikide bir kr Bey...
ekindiklerinden belli etmiyorlarm...
Durum gerekten byleyse suikast neden zorunlu oluyor? Ziya Hurit maskarasyle girilir
mi byle bir ie?,. Herkesin nnde, ksack kilotuyla dolamaya utanmayan herif deil mi bu?
Kadnlar gibi trnaklarn cilalayan... Kumarbaz... dememek artyla borland iin dpedz
dolandrc... Punduna getirdi mi, antaj yapmaktan hi ekinmeyen sefil...
Abdlkerim, bu sulamalarn doru olduunu biliyordu ama. Ziya Huriti, imdilik daha
gzden karamyordu. Kara Kemal Bey, karlk bekler gibi sustuu halde, Eh... Oras yle...
dememek iin dilerini skt.
Ya Sar Efe Edip denilen it... Ekya tutmaya gittii yerlerde yangn gibi yakp kavurmad
myd kyleri? Ne rezildir o... Korkak, utanmaz. Ortaoyunu efesi... irkef... Irz dman... Daha
geenlerde, kan kardei, Hac Saminin gizlice memlekete gelecei dedikodusu knca, Ankaraya
koup, Bu dnyada bir bana gvenir, u kadar para verin, pusuya drp temizleyim diyerek
patan bahii kadar az bir paraya kahpelik teklif eden ancak az istedii iin verileceini kestirdii
bu paray srtarak alan herif deil mi bu Sar Efe? evki de var m, aralarnda bunlarn? Giritli evki
nmerdi? -Abdlkerim bo bulunup Evet deyince, Kara Kemal Bey, umutsuzlukla ban sallad: Nasl bildim? Hayr kurtulamazlar ar cezalardan bu pis ie girenler... Yahu, zmir Valisine zel
hafiyelik ettiini bilmeyen kald m, evkinin... Memeteden habersiz sigara yakamaz evki...

Kaaklkla geinen, uzun zaman yakalanmayan herifin hafiye olduunu bu memlekette, ancak bizim
nl Maarif Nazrmz kr bilmez! -ini ekti: -Anlalyor neden batrabildik koca imparatorluu
on yla vardrmadan... Bu kafayla becerilirdi bu i, Abdal Kerim olum... Becerdik. Yazk bunca
emeklerime... Ka kez syledim. Bizim memleketimizde, suikastla yatkn serserilerle i yapmaya
kalkmak kuduz kaplana binmektir. Srsen ipe gtrr, ineyim dersen paralar. Paralamas, antaj...
Haddini bilmez, kasldka kaslr, seni korkaklkla sular. Kt kar gibi cilvelenip hi yoktan
dargnlklar karr. Yryen doru ileri bozar aralksz... Elinden hibir i gelmez serserileri
kkrtr!.. Yz kere syledim bunlar krye, Rasime, Abidine... Hele Abidin kaltaban. nce
svan, yumurta kapya gelince, al yanna Sar kpei, savu stanbula... Bekle ki, Ziya Hurit rezili,
karsn ocaktan senin kestaneleri... Akllar sra, srt da gelse, karn da gelse kazanm olacaklar. Ya
Sar Paadan kurtulup devlete konacaklar, ya da durmadan para szdran, suikasttan baka sz
etmeyen bely balarndan atacaklar. t dii, domuz derisi deyip kaytarmak... Ziya Hurite
gerekten gveniyorlarsa neden zmir e birlikte gitmediler kryle Rasim? Gvenmiyorlarsa,
gvenmedikleri adam, gzden uzak bir i becerebilir mi? Sen korkacaksn, kaytaracaksn da,
namussuzluktan diplomal haydutlar mertlik edecek... -Biraz dnd: -evkinin ne mal olduunu
bilmez mi, kr, neden kartrd bu ie bilerekten? nk, imknsz da olsa kaamak ister Ziya
Hurit gibi dlekler... dealist olmayanlarn ii deildir silha sarlmak... Kelleyi gerekten ortaya
koymu erkek ister bu i... Doru eri, bir eye gerekten inanm adam, birini ldrmeye karar
verdi mi hi bir tedbir geemez nne... Oysa, yzde doksan sekiz baarszlkla sonulanmtr
tarihte suikastlar... Neden? nk kendi kendini yldrr, ounlukla aylkl ldrcler... Yakalanma
korkusuyla, son dakikada dehete kaplr bunlarn ou... Ya kendini yakalatr sersemleyip... Ya da
cezadan kurtulmak iin ele verir arkadalarn... Bu ilere, akll olan, ya hi girmez, ya da, yzde yz
svanr. Cvk heriflere ldrttn lei atlayp nereye gidebilirsin? Suikastla ele geirdiini,
suikastla geri alrlar senden... Arada, ilemek zorunda kalacan en rezil sular da cabas...
Kara Kemal, bir zaman darya bakt. Gne bulutlara girmi, bulank yaz ikindisinin sca
bsbtn dayanlmaz olmutu. Apansz dnp yavaa, bilmece syler gibi sordu:
Arnavutky taocaklarnda denediler deil mi bunlar da silhlarn?
Evet... Nerden bildiniz? -Abdlkerim toparlanmaya abalad: -Baytar Rasim syledi, orda
snamlar!
Nerden mi bildim? Mahmut evket Paay ldrenler de, orada snamlard. ki saat sonra
haber almtk... Tabancalarn markalarn... Kaar mermi yaktklarn...
Abdlkerim birden dehete kapld. Bu dehette kendini kaldrp tepe st iine att lm
tehlikesinin mi, yoksa, Kara Kemal Beye kar duyduu vicdan azabnn m daha ar bastn
kestiremedi bir zaman... Kk Efendinin syledikleri yzde yz doruydu. Bilmedii hi bir ey de
yoktu ilerinde?. Niin dnmemiti peki, daha nce?.. Hi mi gelmedi aklmza, geldi de
kendimizi zorlayp durmadk m stnde?.. Gvdesini, buz gibi ecel teri kaplam, bana duman
kmt. Dnmeye abalyor, getikleri yeri bilip karamyordu. Neredeyiz? Hangi cami bu?..
Edirnekapsn manda arabalar tkamt. Otomobilin durduunu, bu durmann uzadn fark
edince deheti birka misli artt. Sr! Srelim! Aman Efendim, durmann sras deil! diye
yalvarmamak iin dilerini skyor, geirdii buhran sezip sezmediini aratrarak yan gzle Kemal
Beyin yzne bakyordu. Adam sakindi. Daha beteri enikonu rahatt. Bu akl almaz rahatla nce
at, sonra kzd. Sanki Kk Efendi, birden tehlikenin dna srayp kurtulmu, kendisini
daraacnn altnda brakmt. Olur mu byle?.. Hani yiitlik?.. Birinin ieriye baktn grnce,
hemen elini yzne kapatt. Tanmaya alyordu herif... Polis... Vallah billh polis... Az kalsn,
ofrn omuzuna vurup Geri bas... Sr baka yola diyerek var gcyle baracakt. Dilerini skt.

Bir de urda burda, it kopuk, seni birbirlerine gsterdikleri zaman (nm dnyay tuttu) diye
kaslrdn deil mi, kaltaban... Al bakalm!. Herif geip gitmiti ama, sanki aratrc baklarn
camda brakmt. u namussuz kapdan knca Srelim, snr tutalm. Burda saklanmak
elvermez artk demeye karar verdi. Ucunda lm olsa, diyecekti bunu! Salt kendisi iin mi, hayr.
Kk Efendinin kurtuluu da buna balyd. Meydanda biey... Gerei saklamak eeklik... Ne
eeklii, dpedz namussuzluk... Saklayaca kald m? (indeyim bandan beri, ben bu iin)
demeli... (Adn ben kartrdm senin) demeli... Dediklerin doru, snra yetimekten baka yolu
kalmad, srelim), demeli...
Aman Beyim...
Ne var?
Araba yrmeye balamt. Dar kapdan yava yava kyordu.
Yok biey... Aklma geldi de...
Evet...
Yok...
Gnlerce gvdesi iriliinde talar da balarna tam gibi dayanlmaz bir yorgunlukla
arkasna dayand. Kemikleri sanki yumuam, kaslar sanki kopup her eyi birbirinden ayrlmt.
Gzlerini kapatt. Tehlikeyi ensesinde duymaya balayal daha yarm gn olmad halde, ylgnlk
balyordu. Bu korkulu ryadan uyanmal, ykanp temiz bir yataa girmeli... Tek bana... Yzde yz
gvenecei... Yakalanmayacana yzde bin emin olduu bir yerde... Neresi var byle?.. Sanki
imdiki durumda bir ie yararm gibi, ciddiyetle dnd. Vaktiyle kanl ilere girip ktktan sonra,
yalnz Tekilat- Mahsusann merkezindeki kouta deliksiz uyuyabiliyordu. Oradaki alr kapanr
karyolalar derin bir hasretle zledi.
Otomobil, bozuk yolda yalpalayarak Edirnekap Mezarlnn iine vurmutu Uzaktan uzaa bir
korkun an, beyninin derinliklerinde kmldyor, bulanklktan aydnla kyordu. Tekilat-
Mahsusann merkezinde bir kk oda... Bir masa... Karlkl iki sandalye... Birinde, Bakan
Sleyman Asker... tekinde, arkas kapya dnk Silh Tahsin oturuyor. nlerinde birtakm
planlar, haritalar Tahsin Silh adnda bir irret gazete kardyd Hrriyetten sonra... nne gelene
en rezil saldrlar yaptyd, en iren amurlar artyd. Silh lkab burdan... nce faydalyken
giderek zararl olmaya balad. Makedonyaya gnderildi. Galiba, harcanmas iin, Balkan
Savandan sonra... Gitmesiyle gelmesi bir oldu. Oysa, Tekilt- Mahsusann yasasnda, gittii
yerden izinsiz gelmenin cezas ar... Neden dnmek zorunda kaldn anlatyor Silh... Biraz da
maryor efine... nk bunca yllk arkada... Kan kardelii de var aralarnda... Bir kahve geldi,
Silh Tahsine... st kahve, byk sayg, derin sevgi belirtisidir. Tekiltta... Tahsin bir yandan
iiyor, bir yandan anlatyor. Aslnda meseleyi pek umursamad belli... Bo veriyor. -Ben duvara
dayanm bakyorum - Birka yudumdan sonra, Bu kahve nerenin be?.. dedi Silh, biraz can
skkn... Amma yaptn haa Tahsincim, halis Yemen dedi, bizim ef, Sleyman Asker... Bieyler
sordu. Kahve yeni bitmiti ki, sersemlik balad bizim fkara Tahsinde... Ba nne dyor,
zorlayp kaldryor. Tam kvama geldiini anlaynca zile bast Sleyman Askeri... Kapda Eref
grnd bizim, Kuuba, elinde yal kement... Ayaklarnn ucuna basarak yaklat, att arkadan, ilk
skta, davranmak istedi Silh, tabancalarna. Yetmedi gc. Eref srtndan itip iskemleyle beraber
masaya bastrd. Sleyman Asker de beriden dayanyor. Afyon erbetinin de etkisiyle ok
uratrmad Erefi Silh Tahsin, iki debelendi, boylad boylayaca yeri... uval diye bard
bizim Eref... Bir arkada koturdu. stnde ne var ne yok aldlar. Der-top edip uvala sokacaklar,
girmez bizim Tahsin... Gld Sleyman Askeri... Ulan ls bile ters bu herifin diye gld. Eref
bakt olmuyor, seslendi bana... Bakarsn koca kzn boyundurua bakt gibi... Yardm edeyim

demezsin... Zor g, uvalladk olan... Attk paytona... Buralarda bir yere getirttik... Gemi gn...
Buralarda... Parmaklk evrili bir mezarn ardna braktk. Nerden geldi aklma?..
Birden soluunu tuttu. Nasl olmutu da, bu iten sonra da deliksiz uyuyabilmiti, Tekilt.
Mahsusann merkezinde... Koutaki sahipsiz karyolalardan birine srtst yatp... Demek ki,
gvenmemiz, bulunduumuz yerin gerekten gvenli olmasndan deil, kendi aptallmzdan
geliyor!... Byk bir umutsuzlua kapld. Yznden iki kez geirdi elini... Akln, yreini, tepeden
trnaa gvdesini yorgunlua benzeyen bu derin umutsuzlua brakt. Neden sonra, otomobilin
iddetli sarsntsyle kendisini toplaynca, duyduu garip rahatl lme teslim olua benzeterek
rperdi.
Kara Kemal Bey arabay Gurbet Halann bostanndan epey ilerde durdurmutu. Bir kda
birka adres yazp verdi. Gerekirse saklanmak iin bunlarla grecekti.
Hasip Aa, efendisinin yzne son defa gryormu gibi kederle bakt. Elini pp dorulduu
zaman, gzlerinden iri yalar akyordu. i para dolu antay, ok deersiz bir eymi gibi ald. Bunu
kendisine veren Abdlkerimi selmlamadan dnp yrd. Yazhaneye dolup sabahtan akama kadar
bara ara gevezelik eden bu aylak heriflerin, efendisine, eninde sonunda zarar vereceklerinden
hep kukulanm, ite korktuuna da uramt.

Araba Kthaneye doru tozu dumana katarak giderken, Abdlkerim, Hasip Aann
davranndan kalan sululuu sindirmeye alyordu.
Burda, Haliin bitiminde, hamam halvetlerinin yapkan sca vard. Deniz, denizlikten, dere
derelikten km, yalnkat ukurlar dolduran bulank yamur birikintilerine benzemiti. Nerden
sezdi bu hayvan herif, efendisinin ban belaya soktuumuzu?.. Adn kartrmasaydk, yakasn
brakrlar myd?
Keke tembihleyeydik Kemal Abi, kd yrtmasn...
Hasipe mi?.. Gerekmez. Yrtar mutlaka...
Dalarsa...
Dalmaz. Yirmi yldr bikez bile dalmad. Dalmaz, unutmaz, bo vermez. Sadk deildir,
sadakatin kendisidir. Hem de, akll bir sadakat...
Otomobil plak tepelerin arasndan kvrlarak ykselirken, biraz nce yanndan getikleri kel
ayr deiiyor ortasndan temiz bir dere akan yeil bir boaza benziyordu. Yakndan bilmeyince
aldanrsn... Aldanmak istersen, bildiini bilmezden gelirsin!
Abdlkerim, nedense Ziya Huriti hatrlad. Grnnde, Kara Kemal Beyin ktlemelerine
hak verdirecek hi bir ey yoktu. Yiitti, yakklyd. Gzlerinin iiyle gler, yrekten glyle, en
kukulu adamlara gven verirdi. Bilekliydi, cesurdu. Btn ar iki, kadn, kumar tutkunlar gibi,
arada bir kendine acndran, bylece de verdii gveni arttran adamlardand. u anda nerdeydi?
Napyordu? Yreine keskin bir ac sapland. nleyince rkerek dnd. Kara Kemal Bey dalm,
kendini gevek brakt iin, yz sanki evden ktndan bu yana on yl yalanmt. ine
drdmz bata, bu hzl yalanla skmeye gc yetmeyecek, kanna girdik adamn!
Abdlkerim biraz nce. Ziya Hurite duyduu acmann yz kat arn Kk Efendisi iin
duydu. Gerektii yerde hi duraklamadan, nne gerilip uruna cann vermeye yemin etti. Suikast
baaryla sonulanp Kara Kemal Bey iktidara da gelse, kendisinden habersiz, adn bu kadar tehlikeli
bir meseleye kartrdn aklayamayacakt. Bunu imdi kesinlikle anlyordu. Suunun
balanmasn istemeye imkn olmadna gre can pahasna yaplan btn fedakrlklarn nedeni
de bilinemeyecekti. Umutsuzluun bundan insafsz belki hi kimsenin bana gelmemiti.
Bir ey yapm olmak iin acele sigara kard. Kk Efendisine, saygyla uzatt:

 Yakmaz msnz?
Yakalm ya...
Ate tuttu. Sigara almasna sevinmiti.
Tasarladnz m biyer?,.
Beraber mi kalacaz? diye ekleyecekti. Kendisini tuttu.
Yok. Dnyorum, Gvenecek dostlarn okluu karar vermeyi zorlatryor. Doruymu
meerse, okluun, biyerde yoklua kavutuu... -Ksa ksa, skntl gld: -Daha kimse biey
bilmiyor. Misafir gibi, hangisine olsa gideriz. Sevinirler, arlamak iin ellerinden geleni yaparlar.
stemiyorum, bilgisizliklerinden yararlanmayalm. Gveni ktye kullanmak olur. ou, kendilerine
byk iyiliim dokundu sanmakta... Bana borlu bilirler bugnk rahat durumlarn... Tehlikeliyse bu
iin sonu, vaktiyle yaptmz iyiliklere dayanarak gvenlerini ktye kullanm oluruz. Duyulunca,
Ya bizde tutulsayd, mahvolurduk diye dnrler. Bence, iyilik edilenden ok, iyilik eden tamal
yapt iyiliin minnetini...
Anlamadm.
yilik grdn, borlu sayyorsun kendini... yilik ediyorsun! ok olaandr bu... Yaptn
iyilie borlu kalmak, daha gzel! demek istedim. Sen nereleri tasarladn bakalm?
Hi... Hi ama... Gz kapal gveneceklerim... Eh... Epeycedir.
Benimkiler kadar oksa, yoka varmasn!..
Sanmam! Benimkiler hkmetin tartaklamasna alktr. Sylenmezler kts gelince...
Katlanrlar. Sakncas... ocuk bolluu... Yer darl... -Biraz dnd: -En iyisi, evet.. Doruca Semra
Hanma gidelim...
Kimdir?
efik Paann Hanm...
efik Paa?
Tanmazsnz. Bizim rahmetli Enver in orduyu temizlerken ilk emekliye ayrd
paalardan... Bu yzden kimsenin aklna gelmez.
Gvenilir mi? Rahatsz etmeyelim!
Sevindiririz.
yle mi? Ka yanda bu hanmefendi? Sa m Paas?
Paa oktan sizlere mr. Evlendikleri zaman aralarnda otuz ya fark varm... Krknda
ama hi gstermez.
Nerden dostluk?
Paadan kalma bir iftlik ii vard. Bitrl karamam avukatlar... Arkadalara syledim,
kolaylatrdlar.
yilik ettin. Ykleneceiz, Bizim dostlardan fark?
Vardr Kemal Abi... Greceksin...
Dur bakaym... Anladm. demiiniz... Yamansn Abdlkerim...
Minnet borcu kalmasn dedik. Kalmasn ki, rahata gidilip gelinebilsin...
Nerde oturuyor? Apartmanda m?
Hayr... Fndklnn stnde... Saray gibi konak... ehzadelerden birininmi... Satn alm,
dayal deli... Bir bahesi var, Glhane Park kadar deilse de ona yakn... Hamam... Arabalk. K
bahesi... Havuzlar...
Kalabalk m?
Hayr... Bir kalfa... Bir uak... hem bahvan... hem arabac... kisi de ok bal hanmlarna...
Sizin Hasip Aa gibi...

 Ne diyeceksin benim iin? Tanr m, resimlerden filan?

Sanmam! Deriz biey... Hi biey demesek de, sormaz.
Anadoludan sana misafir gelmi olurum. Emekli valilerden efik... Bu ad seelim ki,
unutulup kartrlmasn...
Arabadan Sraselviler de indiler. Kara Kemal Bey, apkasn gzlerine ekerek yrd.
Abdlkerim para verdi, biran, Soran olursa bizi buraya getirdiini sakn syleme demeyi geirdi
aklndan... Tuttu kendini, sanki bu szler azndan istei dnda kabilirmi gibi hzla dnd.
Bir emrin var m Abi?.. Yarn marn?
Abdlkerim dalmt. Anlamaya alarak bakt.
Ver adresi... Syle saati... Gerekirse beklerim...
Beklerim szyle, Abdlkerim, kendisini Novotnide bekleyen Baytar Rasimi hatrlayp
telland. Haber ulatrmal Rasime. Ulatrmamak olmaz... ofr aratran baklarla szyor
gnderecei haberi derleyip toparlamaya abalyordu. Durum kt... Savu... , ler kark...
Saklan birka gn... Bir an, Kara Kemal Beyi gtrp konaa brakmak, sonra otomobile atlayp
Novotniye komak geti aklndan... Novotnide grnmeyi gze alamad, Gelmediimi grnce...
killidir. Sezinler. Savuur...
Bi emrin mi var Abi?.. Sigara migara?..
Yok. Saol!
aresizlikle debeleniyordu. Motor hrldamaya, araba sarslmaya balamt. Yrd m, bitti.
Hadisene...
Bir otomobile, bir seslenen Kara Kemal Beye bakt. Araba kalkt kalkacak... Yryor, yrd.
Uzaklayor. Sapacak, haber yollamak, koup gitmek imkn kalmayacakt.
Hadisene canm... Noldu? Ne var?
Yok biey... -Hzland: -Yok...
Durmak doru deil sokak ortasnda...
Abdlkerim, dinlemiyordu. Sabah sabah koup gelen, le gibi yatarken, daha beteri, hayvan gibi
iftleirken, tartaklayp tehlikeyi haber veren arkadan yzst brakmt. Alaklkt bu...
Kanckln grlmemii, korkakln en reziliydi. Sen git desem... Adresi verip...
Biey geldi senin aklna... nemli mi ok? Nedir?
Abdlkerim, nedense, Baytar Rasime haber ulatrmak iin artk i iten getiine birden
inanmt. Glmeye alt.
Bouna tellanmaktayz gibime geliyor Kemal Abi...
Nasl bouna?
Dediin kadar kt deildir bizim Ziya Hurit... Bakma kumarclna... -Bunlar kendisi
deil, sanki, omuzbandan fsl fsl bir bakas sylyordu; -Yreklidir. Ka kez denedim. En etin
yerde snadm.
Nerden kardn imdi bunu?. Bana m reteceksin palavracy... Hi o kadar geveze
suikast grlm m? Yazk size... Bunca tehlikeli silh oyunlarna girip ktnz. Nerde denedin sen
bu rezili? ktidara alrken denedin. Babam da yiittir arkasn iktidara verdi mi? Aslna bakarsan,
biz nce kendimizi, sonra birbirimizi aldattk komitaclkta... Aldanmann, aldatmann en korkuncu,
baarlarmz kendi gcmzn sonucu saymamzdr...
Ya?
Bana yle geliyor ki, Abdlkerim olum, ne yaptksa, iyi kt, hep Almanlarn isteiyle,
onlarn destei sayesinde, onlarn karna yaptk. Bugn bamza bir felket gelirse, artk bu
destein, memlekette ilemez olmasndan gelecektir.

 Aklm ermedi, Ordu, Devlet... Hkmet... Parti...

Bo ver... ktidar hak etmemitik. mparatorluk bu yzden batt. Son umudu Ziya Hurit
serserisine balamakla bulduk hak ettiimizi... Hak ettiimiz... Rezillikti nk... Byle serseriler
direnemez, sky grnce...
Sanmam, Kemal Abi... Vermez arkadalarn Ziya Hurit... Biey yapamasa bile, kimseyi
vermez ele...
Neden dt bu kadar stne suikastn? Kolay geldi adam ldrmek... Zihninde uzun sre
adam ldrme fikrini tayan, abuk zlr.
Hayr... Ele vermez kimseyi benim bildiim Ziya Hurit... Greceksiniz.
nallah... Evet, olabilir de... nk, birini ldrmeye karar vermek, bir anlamda kendini
ldrmeye de karar vermektir. Eer senin Ziya Hurit, bunu byle dnmse... Kendisini yakabilir
kabadaylk uruna... -Biraz dnd: -Hayr, bana byle gelmedi bu herif hi bir zaman... Deli bile
deildir Ziya Hurit... Dpedz edepsizdir.
Akam oluyordu.
Bir zaman konumadan yrdler. Bir keyi kvrlnca, Abdlkerim, ak bir sevinle
fsldad:
Geldik...
Kara Kemal Bey anlattn tamamlyormu gibi konutu:
Ya bu sk gzhapsi... Nerden kt bu emir sipsivri?
Sipsivri mi? Abdlkerim, soruyu pek anlamadan karlk verdi: -Bilmez misiniz, acemi
bunlar, hkmet ilerinde... Bir yerde taklp kalm bir eski emirdir. Krlemeden bir emir... Biri gze
girmek iin vermitir bir curnal... leme girdi... Dnd dolat... Hayr... Haberleri olamaz. Eminim
buna, dinim gibi...
Kara Kemal Beyin glmesi tuttu. Abdlkerimin dinsel inanlarda adamakll gevek olduunu
biliyordu. Kadn ilerinde de yaly krpeyi, gzeli irkini, toplum basamaklarnda ala yksei
pek ayrt etmezdi. Bir gvenilecek yan, bu ilerde sululuu, zorlamay, onursuzluu hi sevmemesi,
gittii yerde mutlaka sayg grmeyi salamasyd.
Nah u beyaz konak...
Kara Kemal Bey az kalsn uzun bir beeni sl rtlecekti.
Konan yapmna, hi abartmasz, koca bir orman harcanmt. Yaptran ehzadenin ar
merakl olduu, kulelerden, cumbalardan, ehniinlerden belliydi
Mermer merdivenlerden ktlar.
Abdlkerim zili gvenle st ste ald. Kap alnca, Buyurun diye yol verdi, kendi evine
gelmi kazak erkeklerin rahatlyla girip kanad rtt.

KNC BLM

SREK AVI

I

Kara Kemal Bey, yataca odann kaps ekilince gzlerini yumup kendisini bir an yalnzln
rahatlna brakmt. Son zamanlarda, birka anlayl dostun sohbeti dnda yalnzl seviyor,
yalanma belirtisi olduunu bildie halde, alkanlklarn bozmak istemiyordu. Sofrada, aralksz,
can nargile istemi, sedirdeki kesini zlemiti.
Elindeki gazeteleri karyolaya brakrken gecelik entarisini grd. ocuk gibi sevindi. Yerini
artk daha az yadrgayacakt. Acele soyundu, hi ummad kadar rahatlad. Bir trl hatrlayamad
efik Paann, dul kars Semra hanm, zannettii gibi, alk sarayllardan deildi. Zek gsterisine
yeltenmemi, ok bilmilik taslamamt. Ne alka kasntl, ne de marka suluydu. Abdlkerimle
ilintisini, yalanc kar-kocaln srnaklna dkmedii gibi, arada cinsel bir al-veri
bulunduunu saklamaya abalayarak karsndakini budala yerine de koymamt. nceydi,
duyguluydu. Birok benzerlerinin tersine, pratik yaamay derin tanmamasnn gszln,
gllk haline getiren ender sarayllardand. Sofrasndan, baklarla, tek kelimelerle kusursuz
servisten, yakn evresine, sayg, sevgi, ballk verdii belliydi.
Abdlkerimin ricasn ikiletmeden, gerek bir samimiyetle ut alp arklar sylemi, bunlar,
hatta, misafirlerini elendirmek iin bile deil, sanki yalnzm da, can gerekten istemi gibi, rahat,
iten, yapmt. Mzrab salam, musiki zevki yksekti. Sesinde kederli bir tatllk vard. Hep
Mahur dan setii arklardan sonra, perevi, rahmetli Cemil Beyi imrendirecek zel bir anlamla
gerekten yceltmiti.
Kara Kemal Bey, byle bir kadnn, genellikle kaba saba davranan Abdlkerimle neden
ilgilendiini bulmaya alt. Btn gerek kadn tutkunu erkeklerde olduu gibi, Abdlkerimde de,
duyduu ar istei kar cinse kolayca alayp onlar enikonu baskna uratmak, sersemletip
srklemek gc vard. ou zayf iradeli olan byle erkeklerin tersine, Abdlkerim iradeliydi, daha
ilk bakta gven vericiydi, verdii gven de yalanc deildi.
Ayrca, bu konan kapsndan ieri girdi gireli, hi zorlamadan gerekten kibar bir stanbul
efendisi gibi davranmay da baarmt.
Kara Kemal Bey, insanlar btn zellikleriyle tanmann ne kadar zor olduunu dnerek bir
sigara yakt.
ehzadenin yatak odas zevksiz denmiti. Zevksizlik, batya zenerek seilmi, yaldzlar bol
saray eyasndan geliyordu. Semra Hanmefendi, bitiikte kitaplk bulunduunu sylemiti. Adamn
neler okuduunu merak etti.
ehzadenin kitapl, birer buuk metre uzunluunda drder rafl, iki caml dolaptan ibaretti.
Btn kitaplar krmz marokenle ciltlenmi, btn yazlar sar yaldzla yazdrlmt. Hepsinin
stnde, tahta kma ihtimalinin bulunmad bilindii halde, baz Avrupa krallarnn tahta karken
giydiklerine benzeyen birer ta, yazarn ad yerine de ehzadenin ad vard. Kitap isimlerini, yzn
buruturarak okudu: Krmz Deirmen Cinayeti, Monte Kristo, On Numaral Araba, Ekmeki
Kadn, ki Yetime, Josef Balsamo, Kadnlar Muharebesi. Btn Jl Vernler, btn Ahmet Mithat
Efendiler... Ne Halit Ziya, ne Hamit, tabii ne de Namk Kemal... Kede dnyann en zevksiz eyas

olan bir Amerikan yazhanesi, bunun nnde bir dner koltuk... ehzadenin yzn gznn nne
getiremedi ama, btn tekiler gibi, tepesi dar fesini sa bana klhanice ykm, gzleri biraz
baygn, surat rtula sonuna kadar boatlm delikanllardan biri olduu kitaplndan belliydi.
Birini gzetlemi de, duyurmadan ekiliyormu gibi kp kapy yavaa rtt.
Soyunurken yatan stne brakt tabancay grnce aznn ucundaki kmser glmseme
silindi. Hemen gidip silh yastnn altna soktu. Gazeteleri alp koltua oturdu. Ka gndr
gazetelerin yalnz balklarna yle bir gz atm, havadislerin hi biriyle ilgilenmemiti. oklardr
dorudan doruya politikayla uramyor, hi bir durumun kendisini buna zorlayabileceini
sanmyordu. Daha bu sabah, biri gelip saklanmak zorunda kalacan sylese, Olmaz yle ey diye,
bire bin bahse tutumaktan ekinmezdi. Son haftalarda yalnz, Karadeniz vapurunda dzenlenip btn
Avrupa limanlarn dolaacak olan Gezgin Sergiyle ilgilenmi, tccarlarn, yapmclarn Trk
rnlerini eksiksiz sergilemeleri iin didinmiti. Ne kadar yanldn imdi anlyordu. Kendi
durumunda bir adam, ne kadar abalasa, politikann dna kesinlikle kamazd. kmak mmknse
bile, bunun gereklerini yerine getirmek, kiiliindeki zelliklerin harc deildi. Tarafszln bile
aralksz abalama istediini unutmakla kendisine kar su ilemiti. Adn, dmanlar kadar
dostlarnn, ktln isteyenler kadar iyiliini de isteyenlerin kullanabileceklerini dnmeliydi.
Haftann olaylarn, iine dt yeni durumun asndan deerlendirmek iin eski gazeteleri
istemi, yalnz dnkn bulabilmiti. Evinde olmamann, kap saklanmak zorunda kalmann
zorluklar balyordu. Sinirli sinirli glmseyerek 13 Haziran 1926 tarihli Vakit gazetesini at.
Bayaz, Gezgin Serginin ilgi grmemesinden yaknyordu. Bursada dinlenen Gazi Hazretleri,
bugn Gezgin Sergiyle Bandrmay ereflendirecekler, Fethiyeliler Gaziyi davet iin zmir e
dokuz kiilik bir heyet gnderdi, Mill Eitim Bakan Mudanyaya, Dileri Bakan zmir e
gidiyor, Millet Meclisi Reisi Kazm Paa bugn hanmyle beraber stanbulda olacak, Halk
Partisi kongresi gelecek yl toplanyor, Gezgin, Sergiyi tayan Karadeniz vapuru, bu sabah saat
drtte stanbuldan kalkp Mudanyaya gidecek, Gazi Paay alp Bandrmaya gtrecektir. Sergi
ynetmenliine gre, vapurdaki btn memurlar Trkle yarar vakar ve onurlulukla
davranmazlarsa, ilk limanda karlp geri yollanacaklardr. Sergiyle Ticaret Odas yayn mdr
Galip Bahtiyar Bey, Pertev Paa, Maden uzman Kenan Bey, Tarm Mzesi mdr Nihat Bey, Tarm
Okulu iileri mdr Zihni bey, Bankasndan Muvaffak Bey, Amerikan Kz Koleji
retmenlerinden Seniha Fuat Hanm, Erenky Kz Lisesi retmenlerinden -dier- Seniha Hanm,
skdar Amerikan Kz Kolejinden Mebrure Hanm, retmen Hate Hanm, Amerikan Kz Koleji
son snftan Fehime Hanm, heykeltra Nermin Faruk Hanm... Dalp gitmesine can sklarak bir
sigara yakt. Gazetede, kukulandracak hi bir haber yok gibiydi. Tersine, Halk Partisi mebuslarnn
kard bu gazetede, Mustafa Kemalin muhalifi Halide Edibin Zeynonun olu adnda aheser
romanyla birlikte, yazarn Sihirkr kalemiyle yazlp, Amerikada ngilizce baslan anlarnn da
yaynlanaca mjdeleniyordu. Bir masal deildir-Bir milyon Trk lirasna bir beygir satlyor.
Beygirle alcnn fotoraflar... ngiliz liras 920, Dolar 188 kuru... kinci sayfada, Ankara stikll
Mahkemene ait bir haberde susuzluu anlalan Mulal smail olu Mustafa Efendinin
koyuverildii bildiriliyordu. Drdnc sayfada Gelenler-gidenleri buldu. Mu mebusu lyas
Sami, Antep mebusu Ali Cenani, Trabzon mebusu Rahmi, Ordu mebusu Hamdi, Giresun mebusu
Tahir, Ergani mebusu hsan, Sivas mebusu Halis Turgut, Antep mebusu Ferit, Ktahya mebusu Nuri,
Denizli mebusu Yusuf, Diyarbekir mebusu Fevzi Beylerin dn Ankaradan stanbula geldikleri,
Hicaz Kongresi mmessilimiz Edip Servet Beyin de Hicaza gittii... Bir sava subayndan ok,
diplomat yaradll olan Edip Servet geen gn yazhaneye uramt. Skntyla anlattklarn
hatrlayarak glmsedi. Gazi Paa sk emir vermi. Hicazda kesinlikle apkan karmayacaksn

diye... apkayla Mekkeye girmek, lm cezasna arptrlmay gerektiriyormu... Napacan

sormutu, bahtsz temsilciye...
Dnyorum, diye boynunu bkmt Edip Servet, karar veremiyorum, yardan m geeyim,
serden mi?, Ne yardan ne serden... apkadan ge!, Fotoraf icad edilmeseydi, mzevirler de
byle bir frsat kollamasaydlar, olaca oydu... Beinci sayfadaki kk nbetlerde, stanbul Valisi
Sleyman Sami Beyin Eskiehir e gitmesi yznden vilayet meclisinin toplanamad haber
veriliyordu. Konyann yaptrmakta olduu heykel: Gazi Paann Kripel tarafndan Konya iin
yapt heykel Mareal niformasyla omuzunda pelerin ve ayakta olup en sona kalan ba ksm
dklm... Kripel stanbul heykelinin urad eletirmeleri gznne alarak Konya heykelini ilk
bakta, ekici bir durumda yapmtr... Bir sava serveni. Birinci Dnya Savanda Kafkas
cephesinde 9ncu Kolordu Komutan iken Ruslara esir den ve oradan firar ile Sibirya, in,
Japonya, Amerika yoluyla stanbula gelmeyi baaran sayn stanbul Mebusu hsan Paa hazretlerinin
ok heyecanl ve ibret alnacak bu anlar, son gnlerde kitap olarak yaynlanm, kazanc zmir
Kzlayna balanmtr. Fiyat 1 liradr Son sayfaya geti. hsan Paaya dalmt. lnlarda
irketlerinin alt maddeleri arayp ilgiyle okuduunu fark edince gazeteyi yere att.
Bugnk Vakitin bayazsn gene Mehmet Asm yazm, gene ekonomi konularna deinmiti.
Bal Bo kalan cephemiz olmasayd ilgilenmeyecekti. Hemen arad habere geti:
Cumhurreisimiz zmir e hareket etti. Gazi Hazretleri Mudanyadan saat 11.10da Stl yatna
binmi, yatla gezgin serginin bulunduu Karadeniz vapuruna gitmitir. Gazi Hazretleri sergiyi
gezmi, aklamalar dinlemi, sergiyi beenmitir. Karadeniz vapuru Bandrmaya doru yola
km, yolda Balkesirli karlayclar tarafndan kiralanm Glnihal vapuruna rastlanm,
iindekiler cokun gsteriler yapmlardr. ki taraftan mendiller sallanyor, ddkler tyordu.
Mzka alyordu. Gazi Hazretleri kaptan kkne karak Glnihal vapurundan ykselen alklara ve
Yaa seslerine mendillerini sallamak suretiyle karlk buyurdular. Yolda, istek zerine dans da
yapld ve nce Gazi Hazretleri Rauf Beyin hanmyla dansa balad. Pertev ve Ali Sait Paalar da
dans ettiler. Saat 17de Bandrmaya varld.
Kara Kemal Bey el yordamyla sigara paketini arayarak hesaplad: Saat 17de Bandrmaya
ktna gre... Akam yemeini orada yemi... Trene binmi... Ayn 13nde oluyor bunlar. Bir gece
Balkesir de kalacakm... Demek yarn zmir de... rperdi, gzetlendiinden kukulanm gibi
irkilerek kaplara bakt. Bu gezi haberlerinde Bandrma karlayclarndan yal kadn ve erkeklerin
el daha korkuncu- AYAK ptkleri yazlyd. Bunun gerekten alaltc aybn yreinde duyarak
kalarn att. Millet Meclisi Reisi Kzm Paa Ankaradan yola karken bir askeri birlik tarafndan
selmlanmt. Ankara stikll Mahkemesinin bir azl katili lme mahkm ettii bildiriliyordu.
Birden dikkat kesildi. Dnk yayn reklm ksalmt nedense... Halide Edipin ngilizce baslan
anlar yok olmu... Yazar hakknda btn vgler de gitmi. Yeni romanmz ZEYNONUN
OLU- Yazar: Halide Edip. -Pek yaknda tefrika stunlarmzda yaynlanacaktr. Hepsi bu...
Dnp dururken, son alt kede, ereve iinde, ngiliz lirasnn 916 kurutan 927 kurua frlam
olduunu grd. Byklarn ekitirerek bir zaman dnd. kinci sayfada kk bir haber, Vekiller
heyetinin toplandn, vekilliklerce yeniden hazrlanan ynetmelikleri gzden geirdiini
bildirmekteydi. Oysa en nemli vekiller Ankarada bulunmuyordu. Akl baka yerde olduu iin ne
dediini pek de anlamadan, LAZ YOKTUR balna taklarak yazy okumaya balamt:
Trkiyede yalnz Trk vardr-Trabzon Trkoca, bir bildiri yaynlamtr. Bildiride zetle yle
denilmektedir: Trabzon ve dolaylar, tpk, Sivas, Kastamonu, Bursa ve zmir gibi Trk kltr
altnda yz yllardan beri yourulmu, dil, gelenek, lk ve zevk bakmndan bir Trk memleketidir.
Buralarda ne ayr bir dil, det, ne de baka fizyonomi vardr. Anadolumuzun eitli yerlerine

yaylm olan aziz milletimizin kaynak membalar Trk airetlerinden buralarda da ok eski
zamanlardan beri yerlemi, tahtac Trkler, epniler vardr.
Bu halk, tarihen Trktr ve imdiye kadar bir defa olsun bu havalide, ayr bir milliyet endiesi
grlmemitir, Trk bnyesine bu derece kaynam bizzat o bnyeyi tekil etmi olan bu z Trklere
Laz diye hitap edenlere sorarz ki, bu fikrinizi hangi bilim temeline dayatyorsunuz? Karadeniz
dolaylarna dair etnorafik aratrmalarnz nelerdir? Ve o gafillere sorarz ki, Trkiye snrlar
iinde Trkten baka bir unsur olmadn ve byk milletin milli vicdann temsil eden byk
Meclisin bu hususta bir de kanun yapm olduunu iitmediniz mi? Sizin bilgisizliiniz,
umursamazlnz geni bir evre halknn onurunu kryor. Anlamayarak kullandnz (LAZ)
kelimesinin sylenmesinden saknnz...
Kara Kemal Bey, Herhalde Laz Trkesi olacak Trabzon Trkoca bildirisinin bu dili diye
kederle glmsedi. Gelip gidenler stununda, tandklardan, Mu Mebusu lyas Sami, Kayseri Mebusu
Sabit, stanbul Mebusu Refet Paa vard.
Birden, sofadaki saat vurdu. Soluunu keserek bekledi. Arkas gelmeyince Bir dedi.
Yorgunluktan srt aryordu, Naryordu bu gazetelerde? Gayet iyi biliyordu ki, gazeteler ancak olan
olduktan sonra yazar... aresizlik iinde debelendiini anlayarak utand. Gazeteyi yavaa yere
brakp evresine biraz akn bakt. Ne ii vard bu yabanc evde? Bunca deneylerine, bunca gcne
ramen, demek bu kadar rk myd, yaay iin salad gven?.. En kk bir esintiyle
darmadan nu oluverecekti, hemencecik?..
Byk bir utan duyduu halde, son yln nemli olaylarn, ardarda aklndan geirmeye
balad.
lk nemli dedikodu, sava srasnda halktan mal olarak toplanan olaanst vergiler yznden
km, bunlar makbuz karl, zaferden sonra parayla denmek art ile alnmt. denmeyecek.
dense bile zaman belirsiz fslts yayld, bunun getirdii gvensizlik ortamnda baz iktidar
kodamanlaryle ortaklarnn, makbuzlar yok pahasna topladklar syleniyordu. Arkadan,
Yunanistandaki Trklerle yer deitiren Rumlarn braktklar gayrimenkul mallarn gene iktidar
kodamanlarnca trl yollardan haksz olarak blld grlts koptu. 1924 yl balarnda,
zaferden ancak bir yl sonra bu mesele muhalifler tarafndan Byk Millet Meclisine getirildi,
gazetelerin manetlerine kt. Derken sava sonunda memleketi brakp kam Ermeni
zenginlerinden byk rvetler alnarak, mallarn satabilmek iin bunlarn gizlice geri gelmelerinin
saland ileri srld. Zonguldak Mebusu Halil Beyle Erzurum Mebusu Rt Paa bir takrir verip
soruturma almasn istediler. ileri Bakan Ferit Beyi suladlar. Sylentilere gre yalnz bir tek
ide krk be bin lira rvet alnmt. Rezilliin ucu ayn zamanda mebus olan avukat Necmeddin
Mollaya dayanyor, onu da aarak eski bavekillerden Fethi Beye bulayordu. Gazetelerin
yazdklarna gre iktidar gcn kullanarak kar salayanlar yalnz bunlardan ibaret deildi. Antep
Mebusu Kl Ali Beyle Rize Mebusu Rauf Beyin iliiinden de sz edilmeye balanmt. (Kl Ali
Beyin stikll Mahkemesi yesi olmas sylentilere ok kt anlamlar veriyordu). Ferit Bey
ilerinden ekildi. Kl Ali Bey, Rauf Beyle birlikte, kendileri gibi mebus olan leri gazetesi
sahibi, bayazar Celli Nuri Beyi gndz ortas tabanca kabzasyla gazete idarehanesinde bayltana
kadar dvdler, orada bulunan birka baka mebus nnde, kafasn birka yerden yardlar. 1925
ylnn 13 ubatnda Douda eyh Sait ayaklanmas patlad. Bundan 12 gn sonra Bavekil Fethi Bey
ana muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Partisine kr Kaya Beyi yollayarak partiyi
kapatmalarn, yoksa kan dkleceini bildirdiyse de, 6 gn sonra yerini smet Paaya brakarak
ekilmek zorunda kald. Hemen TAKRR SKN adl bir kanun karlp gazetelerin
kapatlmasna giriildi. Biri bakaldrma mntkasnda olmak zere iki stiklal Mahkemesi kuruldu.

Terakkiperver Cumhuriyet Partisinin stanbul ubeleri basld eyh Sait isyan 62 gn srerek 15
nisan 1925de bastrlmt. Bundan bir buuk ay sonra, muhalif partinin baslan ubelerinin
kapatlmasna Ankara stiklal Mahkemesi karar verdi, bu karar Vekiller Heyetince onayland. Byk
gazetelerin bayazarlar bu arada Elazizdeki stiklal Mahkemesine gnderilmi, gazeteleri geici
olarak kapatlmt. tekiler vartay bu kadarla atlattlar ama Hseyin Cahit be yl srgn cezasna
arptrlp oruma gnderildi. Daha sonra, iktidar gazetelerinin BYK NKILAPLAR adn
taktklar deimeler skn etti. Kastamonuya giden Gazi Paa Buna apka derler diyerek kafasna
hasr apkay geirdi. Yedi gn sonra Memurlar apka giyecek emri kt. Bir ay sonra stanbulun
ikinci semenleri, o zamana kadar Vatan kurtaran Arslan olarak tantlan Kzm Karabekir, Rafet
Paalarla eski babakanlardan Hamidiye kahraman Rauf ve eski bakanlardan Adnan Beylerin
mebusluktan ekilmelerini isteyen bir bildiri yaynladlar. Tam bir ay sonra, 30 kasm 1925te
tekkelerle zaviyelerin kapatlmas karar kt. Ayn yln Noel yortusuna rastlayan 26 aralkta eski
tarihin yerine sann doumuyla balayan frenk tarihi kabul edildi.
Bundan sonra ksa aralklarla svire Meden Kanunu, talyan Ceza Kanunu yrrle girdi.
Bylece, 1826 ylnda yenierilerin ortadan kaldrlmasyla gerekten balam olan Batllama
gidii olaan sonucuna ulam oldu.
Kara Kemal Bey dncesinin burasnda, hep yle biraz kederli, glmserken, nce kalarn
att, sonra, yerinden kalkacakm gibi davrand. Asl en nemlisini unutmutu. Bundan yirmi alt gn
nce, 18 maysta eyh Sait isyan yznden kurulan stikll Mahkemelerinin alma sresi 7 mart
1927ye kadar uzatlm, bu karar, bakaldrmann bastrlmasndan tam on ay gn sonra
alnmt.
Daha nemlisi, kurulurken idam yetkisi tannmam olan Ankara stikll Mahkemesine bu
yetkinin verilmesiydi. Artk bu mahkeme, sekiz ay yedi gn srece avukatsz adam yarglayacak,
yargtaysz margtaysz adam asabilecekti.
27 gnden beri bu kadar rktc bir deiikliin stnde, nasl bir gafletle durmadna
aakald.
Beki, sopasnn kaln demiriyle talar ttrerek yaklayordu.
Bekledii bir haber bu sopa vurularyla geliyormu gibi kulak kesilmiti. Arkadalar iyi mi
ettiler, dersin, admz bu ie kartrmakla... Sakn bsbtn uykuda m avlanacaktk?.. Aklndan
geirdiklerinin tersliinden kurtulmak, gerek anlama ulamak iin kendisini zorlad.
Beki sopas sanki beyninin iinde vuruyordu. Uykuda m bastracaklard apansz?.. Gaflet
uykusunda...
Beki, talar sopalayarak Fndklya doru yava yava indi gitti.
Sanki scak her dakika artyor, bunaltc bir hal alyordu.
Elektrii sndrd. rty amadan karyolaya srtst uzand. Yarn meseleye gerektii
nemde sarlacak, btn gcn, bu bely ucuz savuturmak iin altrmaya balayacakt. lk iin,
snr dna kmak olduu anlalyordu. Yarn Gurbet Halay Niyaziye gndermeli... Bir taka
bulmal... Duralad. Semra Hanma snmak hesapta olmad iin Gurbet Halay gidip bulmak
lzmd. Nereye saklanacaklarn Bostana gitmeden nce kararlatrmamakla dpedz hayvanlk
etmiti. Geti mi, bizden bu iler?.. Kalpazanlatk m bsbtn... Telefon edip Hasipi bir yere
armal... Daha geni konumal...
Uzaktan bir horoz tt. Bu tle beraber uzaktan uzaa bir umut kmldad. Yarn bir ey
yapabilirler mi krlemeden bu serseriler? Olmaz olmaz denilmitir. ster misin, akll, geit arayana
kadar deli, suyu gesin...
Dndklerinden rkerek soluunu tuttu.

Horozlar aralk aralk tyor, 15 Haziran 1926 Sal gn karanln iinde, hamarat tiktaklarla
duygusuz ve aklsz, ilerliyordu.

Kara Kemal Bey srayarak uyand, tklatlan kapya anlamaya alarak bakt.
Evet...
Kanat aralanm, Abdlkerim grnmt.
Uyandrdm m?
Yok canm...
Kahvalt hazr... Buraya m gndereyim?
Kalkyorum. Saat ka?
Dokuz!
Gazete geldi mi?
Evet...
Ne zaman varacakm zmir e?
Bilmem! Bu konuda yok hi bir ey...
Yok mu? Ne demek yok? -Birden davrand: -Kap gel unu... abuk...
Kara Kemal Bey gazeteyi, Abdlkerimi rkten bir tella yrtar gibi amt.
15 Haziran 1926 tarihli Vakit gazetesinde. Gazi Paann zmir gezisi hakknda tek kelime yoktu.
Ne Balkesir e vard, ne de oradan yola kt... Sanki Bandrmayla zmir arasnda ge
ekilmiti adam...
Kara Kemal Bey gzleri gazetede, snava eker gibi sordu:
Bu ie ne dersin, Abdlkerim Aa?
Hangi?
Baksana, kelime yok, senin Sar Paann zmir gezisinden...
Ben de fark ettim. Dndm sonra...
nemsiz mi dedin?
Yok... Gece fazla... oturmutur. Uykuda kalmtr. Uyandrmamlardr.
Ya da telgrafhanelerde bir bozukluk oldu, haber ulaamad gazetelere?
Mmkndr.
Demek sence nemsiz?
Yorucu bir sevime gecesinden sonra, Abdlkerimin sinirleri anlalan adamakll
yumuamt. Neden sonra, Kk Efendisinin baklarndan, sesindeki gariplikten kukulanp
toparlanmaya alt:
Siz ne diyorsunuz?
Benim ne dediimi brak! zmir e giden kabadaylar ne diyor acaba?
Kabadaylar?.,
Onlarn yerine koy kendini... Gazeteyi alp baktlar bu sabah bizim gibi... Bir ey
grmedilerse pirelendiler. Kotular Sar Efe Edip abilerine. Kaltaban koydunsa bul. Kotular Abidin
Bey abilerine... Arslan koydunsa bul... Hele vapura binip stanbula savutuklarn rendilerse...
Adam da gelmiyor. Neden gelmedii bilinmiyor. Sen olsan, Birimizden biri, kelleyi kurtarmak iin,
haber verdi ya da zaten hkmetin hafiyesiydi demez misin?
Abdlkerimin baklarndaki umursamazlk birden kukuya dnd, yutkundu, glmeye
abalad:
Narasn onlarda sizdeki akl efendim... Uyanp bakmlardr, grmlerdir ki, haber yok,
uyumulardr te yana dnp... Yanlarndaymm gibi...

Kara Kemal Bey suratn asnca sz yanda brakt.

phelenmedi mi bir eyden Semra Hanm?
Abdlkerim telland:
Yok hayr... Neden phelensin?
Oysa, Kara Kemal Beyi resimlerden gz srm, yatakta biraz steleyip Abdlkerimden bu
oturakl vali emeklisinin gerek kimliini renmiti. Adn saklayarak burada birka gn misafir
olmas, Almanlarla yapaca byk bir anlamay geciktirmek iindi.
Ne diyecek evden kmaymza?..
Ben kacam.
Olmaz. Doru deil... Mademki geldik, diimizi skacaz, bugn yarn...
Hayr Kemal Abi... Yanl yaptk, Hasip Aaya sylemedik nerede olduumuzu... Gerekirse
nasl bulurlar bizi, olup bitenleri bize nasl haber verirler?
Aferin! Telefon et Hasipe... Yalnzsa konuur, yannda ekinecek biri varsa, (efendi yok)
diye kapatr. Yarm saat sonra, vereceim ikinci numarada bulur konuursun. Ltfen bana bir orta
ekerli...
Kahvalt hazr...
Saol! stemiyor canm...
Gazeteye dalgn bakt. Kurban bayramnn 21 Haziran pazartesiye rastladn yazyordu. Bu
rastlanty hi beenmedi.

le yemeinden sonra. Kara Kemal Beyin btn direnmelerine ramen, dar kan
Abdlkerim, ortalk kararrken ok somurtkan dnm, ok kt haberler getirmiti
Kara Kemal Beyin Mesadet hanndaki yazhane, telefona karlk vermiyordu. Aradklarnn
hi birini yerinde bulamam, bir iki gazeteye telefon edip Gazi Paann gezisini sorduunda,
Kimsiniz? Neden ilgileniyorsunuz? Nereden konuuyorsunuz? gibi garip karlklar almt. Baytar
Rasim ortada yoktu.
Bir saat sonra gene arasaydn bizim yazhaneyi...
Aradm. ald ald, almad.
ki eli kanda olsa, Hasip bu durumda bir saat kapal brakmaz orasn... Herhalde, bana bir
i geldi. Belki sorguya arlmtr.
yle sanrm. Bizim ev de sk gz hapsinde...
Nasl rendin?
Bir otomobile bindim, evreyi dolatm. Byle durumlarda tembihlidirler. Balkona yorgan
asarlar. Sorup gittilerse, sadece bir pantolon koyulur.
Kara Kemal Bey, Abdlkerimin btn rendiklerini sylemediinden phelendi. stnde bir
tutukluk vard.
Baka?
Yok biey... nemli deil...
Biz de bilelim, neymi nemli olmayan...
Kzacaksn belki... Nolursa olsun dedim. Telefon ettim. Bristol oteline...
Niin? Haa u mesele! Kurcalamazdm, senin yerinde olsam!...
Bakaym dedim bir... Gvenli yerden ettim telefonu... Biraz dald: -Pirelendim iyice, Kemal
Abi, ok pirelendim.

Orda mym Ediple Abidin? Ne dediler?

 Bakas kt. Otel ktibi Rumdur oysa... Baktm iyi Trke konuuyor. Bo atp dolu tutaym
dedim, komseri sordum Kimsiniz? dedi, Vilayetten aryorum. ok acele dedim. Komiserim,
vilyet istiyor diye seslendi.
Sakn kapatmayaydn.
Kapatr mym? Komser, Buyrun! Kiminle gryorum? diye sordu. yi baktnz m, her
yana? dedim, ardndan hemen ekledim, hbar aldk. Baktnz m, o katn helsna?.. Akl bandan
gitti herifin... Baktk efendim... Bakyoruz... imdi efendim... diye kekeledi abuk... Sallanmayn,
doru mdriyete gelin! dedim, kapattm.
Yakalandlar m dersin?
Hi phem kalmad.
Adamn zmir e gitmedii yzde yzse...
Biri ispiyonlad...
Yakalandlar, sylediler blbl gibi...
Syledilerse...
Bo bulunup yandk diyecekken, bereket, Semra Hanm kapy vurup karlk beklemeden
girdi:
Napyorsunuz burda, fsl fsl?
Yok biey... Dertleiyoruz.
Haklsnz. Btn memlekette btn erkeklerin azn bak amyormu...
Telala irkilip gzlerini krptrdlar.
imdi anladm, neden o kadar kolay yenildiini efik Beyefendinin... Abdlkerime gld:
-Yendim bezikte misafirimizi haberin yok... Biraz dalgndlar... Neden? diyordum. Gazeteyi
grnce anladm.
Abdlkerim przl bir sesle sordu:
Ne var? Ne yazyor?
Evlenmeler stne yeni ynetmelik kt. Meden Kanuna gre bizi banzdan
savamayacaksnz artk, Boadm, Bo ol diyerek...
Kara Kemal Bey glmsedi;
Ynetmelik kmadan nce de siz bu artn dndaydnz efendim.
yle mi? Teekkrler... Abdlkerim Bey sizin gibi dnmyor, olmal... Bakn, yz ask...
Ayrca kadnlar da, canlar istedii zaman beylerini boayabileceklermi... Yaasn Cumhuriyet...
zlmeyin efendim, etme bulma dnyasdr... Hadi sofraya...
Semra Hanmn gayretine, Kara Kemal Beyle Abdlkerimin de kendilerini zorlamalarna
ramen, sofra bir trl neelenemedi.

16 Haziran 1926 aramba gnk gazetelerde de, Cumhurreisinin zmir gezisine dair gene bir
tek kelime yoktu. Yalnz Samsundan bir heyetin geldii. Gazi Paann 1919da Samsunda kald
evin tapusuyla altndan yaplm anahtarn sunmak iin zmir e gidecei, ancak ile heyetlerini
bekleyeceinden bir hafta sonra yola kaca bildiriliyordu.
Abdlkerim leden sonra haber alabilmek iin biraz dolamak istediyse de, bu kez Kara
Kemal Bey, sinirli arkadan koyuvermedi.

17 Haziran perembe gn, gazeteler Gazi Paann dn akam saat on sekizde zmir e
vardn, Karyakada Belediye Bakannn iek sunduunu, rencilerle halkn candan
gsterilerde bulunduunu; gece, denizde ve karada rnei grlmemi, fener alaylar tertiplendiini

yazyorlard. Bundan baka, vekiller heyeti toplanmt.

Gece ok skntl geti. Scak sanki, birka kat artmt. Hava durgundu. Alev gibi cierleri
kavuruyordu. Burasn hi kimse bilmedii iin, hibir yerden en kk bir haber alnmas mmkn
deildi. Ertesi sabah erkenden, bir bahane uydurup kalfay yollayarak Gurbet Halay getirtmeye
karar verdiler. Kalfa dikkati ekmemek iin, Eype vapurla gidecek, Halay, sandalla Kasmpaaya
geirecekti.
Resm bildiri-Gazimize kar tertiplenen bir suikast meydana karlm ve tertipiler
yakalanmtr. Ankara, 18- Cumhurreisi Hazretlerinin gezileri srasnda zmir de yaplmak zere
bir suikast tertiplendii meydana karlarak tertipiler silhlar ve bombalaryla ve hazrlklaryla
Cumhurreisi Hazretlerinin zmir e varmalarndan bir gn nce yakalanmlardr. Yakalananlar
suikast yapacaklarn itiraf etmilerdir. Olay, stikll Mahkemesine verilmi ve mahkeme heyeti,
davay yerinde inceleyip sonulandrmak zere, zmir e doru yola kmtr.
Resm bildiriyi, Abdlkerim, odann ortasnda durup bir solukta okumutu.
Kara Kemal Bey karyolasndayd. Gazi Paann gezisi hakknda gazeteler hi bir ey yazmaz
olduklar gnden beri bu sonucu bekliyordu.
Bitti bu i Abdlkerim... Allah vere de oa patlamasa...
Havsalam almyor Kemal Abi... Hayr, Ziya Hurit hi biey sylememitir. nsanlar, evet,
sizin kadar tanyamazsam da.. Olmaz. Suu yklenir. Bunlar bo atp dolu tutmak niyetinde... Hayr
efendim, kestiremez mi bu yoldan kurtulamayacan?..
ou, bu durumda, bir bana gitmeyi gze alamaz. Uzaktan uzaa bieyler de umar. Ne
kadar ok kodaman katarsam, ceza o kadar blnr, hepimizi asamazlar diye dnr. Ylgn
serserinin ne halt edecei, hi belli olmaz. Syle bildiklerini, seni kurtaracaz demilerdir.
nanr m adam byle kandrmacalara?
Yeri bilir. Bsbtn ykldysa, daha samasna da inanr.
Kolay ylmaz benim bildiim Ziya Hurit... Ar ikence yaptlarsa belki...
kence hi gerekli deil... nk byle ilerde adam gibi korkmak sz konusu olmuyor.
Hatrlasana Topal Tevfiki... lmden hi korkmad halde, nasl syledi her eyi... Btn
arkadalarn nasl ele verdi.
Haklsn Kemal Abi... Hi vakit kaybetmeden, snr dn tutmaya bakalm.
Eer frsat bsbtn kamadysa... Gnderdin mi kalfay Gurbet Halaya?
Bi saat oluyor.
Kara Kemal Bey kapya bakarak sesini alaltt:
Korkmasn Semra Hanm... Bizim yzmzden zlsn istemem, Yarn br gn nasl olsa,
anlayacak ii... Resmimizi basacak gazeteler... Hemen baka bir yer bulacamz syle ki,
srndrrler beni diye tellanmasn!
Yok, sanmam! Osmanldr. Ama... sylerim gerekirse...
Kara Kemal Bey, sigara yakarken apansz sordu:
Bombay nerden buldu Ziya Hurit?
Bilmem... Uydurmadr. Uydururlar bunlar. Sylemeyecekleri yalan...
Edipte, evkide, opur da bomba bulunur. Onlar verdiyse... -ini ekti: -Yazk derim,
yazk nazrl zamanndaki eitimimize kr Beyimizin...
Kara Kemal Bey arkadann daldn grnce susmutu. Byklarn ekitiriyordu.
Abdlkerim, tand tanyal hi bir durumda gsz grmedii Kk Efendiye, ilk defa derin
bir acma duydu. Gvendii bir dnya yklyordu. Ar bir vicdan azabyla sarsld. Hayvanlk etmi,
kallelik etmi, hepsinden beteri dpedz dleklik etmiti. Kk Efendisinin geende syledii gibi,

girdii iin yasalarna uymalyd. Heriflerle birlikte zmir e gitseydi, itleri gznn nnden bir
saniye ayrmasayd. Gtseydi kzler gibi aralksz, ylp durakladklar yerde, destek olsayd,
gerekirse nlerine geip naralanarak ilk kurunu kendi sksayd... mrnde ilk defa gdlen deil,
gden olmay hrsla istemi, kendini bu amansz ukura drmt. Btn mrnde kaba bir alet
olarak kullanldn imdi onur krc bir kesinlikle anlyor, bundan kurtulmak iin bu ie byle
vargcyle sarldn ancak imdi kestiriyordu. iten geti dedi Kemal Abi... Geti mi gerekten?
Gemitir. Bilir bizim Kk Efendimiz. Hi yanlmaz! Grtlann derisini actacak kadar
ekitirdiini farkederek elini hzla indirdi.
Kk Efendi, merakla bakyor, acyarak glmsyordu.


II
Gurbet Hala, orumluydu. Ufak tefekti ama, tkzd. Korkusu arttka cesurlar, en artc
olaylar karsnda, en akll, en soukkanl erkekleri imrendirecek kadar sarslmadan direnirdi.
Bineine dilediini yaptran, bata mee sopas olmak zere her eit kesici, delici, ateli silahlara
gerekten hakkn veren Osmanl karlardand. ikin gl kapaklar Tatarms suratna her zaman
uykulu bu grn verirse de, yakndan tanyanlar, korkun dikkatinin aralksz uyank olduunu
bilirlerdi. Yrei, bileine kadar glyse, dili de o kadar kesin, ak, yerine gre, ok ac, yerine
gre ok alaycyd.
Konaa, Kalfadan be dakika sonra, omuzundaki bohaya, doma byme bir bohac kadn
gibi girmiti. Semra Hanma dosta glmsedi, Kara Kemal Beye sulayan baklarla bir zaman
bakp suratn buruturdu:
Hayrola?
Yok biey Halacm... Seni ok zlemi de ondan artm Abdlkerim Bey...
Abdlkerim Gurbet Halann eline vard. Kara Kemal Beye bile yzvermeyen geimsiz
Halann, hi zorlanmadan gzne girmeyi tantklar gn becermi, her durumda marmak hakkn
naslsa kazanmt:
Baktm sana kalsa bizi arayp soracan yok, rica ettim kalfamza... Krmad ok yaasn...
Bohay ald: -kar arafn... Buyur!. Ge yle... Soluklan... Kahveni elimle yapacam.
Gurbet Hala, Semra Hanma bakp glmsedi:
Ayplamayn klm... Deiemedim. Kalfa Hanm Acele deyince, alverdim araf
stme...

Yukarda erkeklerle yalnz kald zaman, kapy kollayp sesini alaltarak sordu:
Ne var gene? Noldu? Neyi alp verememekte bunlar sizden?
nemli deil... Bu sefer hi nemli deil... -Kara Kemal Bey de kapya bakarak fsldad: dm koptu aada Kara Kemal diyeceksin diye...
stme iyilik salk, neden?
Beni Vali efik Bey sanyorlar burda... Unutma efik Bey...
Kim demi? Vali bey sanyorlar da, kalfa neden, Nazr paa istiyor sizi dedi?
Kara Kemal, Abdlkerime dnd. Abdlkerim gzlerini kard:
Allah Allah... Sezinleyemedim hi... Belli etmediler tandklarn, katiyen...
Uyuyun bakalm! Noldu? skelede, gazeteci olanlar, Gazi Paaya suikast yazyor diye
kyameti koparyorlard. Bununla m ilgili, bu saklamba?
Hayr... Ne mnasebet! Abdlkerim olunu bilmez misin? Pire zplasa, birka gn grnmez

ortada...
Ne demek, Pire zplasa? Hasip bostana geleli drt gn oldu. Bu Abdlkerim, keramet
sahibi mi, drt gn sonra nolacan bilmi de, Savualm demi?.. Avanak Hasipin halini hi
beenmedim bukez... Kurt dalam kei gibi tksrmaktayd ki hkr hkr alamas eksikti. Geen
yl Sar Paay ldrecek diye yakalamadlar myd bunlar bizim mavnaclar khyas Osman
Aay?. Evet aklm kesti, bunlar size, dur durak vermeyecek... -Kara Kemal Beye dnp gzlerini
belertti: -Ka kez dedim, ben buna... Bir yolu bulunsun da, bu paalar zagonu bitsin artk dedim.
Biraz da ferman babozuun eline gesin, elverir dedim. Bunca adamsnz, bir yolunu
bulamadnz. Th sizin erkekliinize... -Gzlerini yumarak biraz dnd: -Nolacak peki, imdicik?
Biey bulatrabilirler mi, size, Allah esirgesin?.. Buras kimin evi? Salam yer mi? Kalfann azn
yokladm. Yeni tanm Abdlkerimle hanm... Kala ki bir dul karya m kaldnz?
Yok canm!.. Davetliydik nceden... Geldik. Unumuuz sana Hasiple adres vermeyi...
bekledik.
Anladm. Umdunuz, belki bel savuur. Baktnz savumad...
Eh... yle gibi... -Kara Kemal Bey, elini kaldrp Gurbet Halay susturdu: -Dinle beni... -Sesi
gibi, yz de hemen deimi, ttihatlarn rktc Kk Efendisi oluvermiti: -Aklnda m
Hasipin syledii adresler?.. Tamam! Hemen gidip Niyaziyi bulacaksn! Evet, Katil Niyaziyi...
Oturur beklersin, gider dolar, sorduklarnn karln getirir. Baksn, bir motor uydurabilir mi?
Baka haberler var m, bu i stne? Kimler yakalanm... Polisin durumu nasl? Yazl kt istemez.
Aklnda tutarsn. Buraya, akam kararrken dn! Gidip gelirken kolla san solunu... En kk
bieyden kukulanrsan, dn git bostana... Mutlaka izini kaybettir. Niyaziye giderken kukulanrsan,
oraya da urama... Para getirdin mi?
Getirdim biraz...
stemezdi. Neyse brakrsn burda... Giderken gtrrsn.
Gurbet Hala, bir zaman sylendi, sebep olanlara beddualar yadrd. Peygamber postunda
oturan koca losman Padiahn komular, hoplayp tahtna kurulmulard. Ne istiyorlard bunlar,
Allahtan bellarn m?

Gurbet Hala, konaa beklendiinden ok daha ge dnd halde durumu aydnlatacak hi bir
nemli haber getirememiti.
Niyazinin dedii doruysa, ortalk ok karkm... Her kafadan bir ses kyor, her biri
de tekini tutmuyor dedi Niyazi... Gittii adreslerden ikisini bulamam, nc de yalnz
kalamad iin konuamam... Mavnaclar Khyas Osmandan umut yok dedi. Yarn bakalaryla
grecek... Kimi, Krk kii yakaland diyormu, kimi Yetmi kii... lerinde mebuslar, paalar
da varm... Niyazi dedi ki, Bu ii, benim grdm, Terakki Perver Cumhuriyet Partisinin srtna
ykleyecekler dedi, Byle derseniz, Kk Efendimiz anlar, gerisini de bizden iyi bilir dedi.
Gerek mi? Bilebilir misin, burda otururken Ankada, zmir de olup bitenleri?

19 haziran 1926 cumartesi gazetelerinde stikll Mahkemesinin bildirisi vard. Bu bildiride
eski Lazistan Mebusu Ziya Huritle birka haydut, Sar Efeyle birka adam, bir de zmit mebusu
eski Maarif Nazrlarndan kr, sulanyor, adlar belli kiilerle toplantlar yapldndan, suikast,
k aylarnda, Ankarada tasarladklarndan, niyetlerinin hkmeti devirmek olduundan sz
ediliyordu.

Gazetelerde Abdlkerimle Kara Kemal Beyin adlar hi grlmedii halde, Gurbet Halann

Niyaziden getirdii haberler inanlmaz olduu kadar da umut krcyd.

Yakalanan mebuslarn says yirmiyi bulmu... kr Beyle Abidin Bey bata... Canbolat
Bey, Halis Turgut Bey, Mnr Hsrev Bey, Arif Bey... "Buna Ayc derlermi... Ayc dersin, bilir
Kk Efendimiz dedi Niyazi... Kara Vasf Beyi de tutmular. Kazm Karabekir Paay da tutmular.
Dedi ki Niyazi... Duyduum doruysa, dedi. Bavekil smet Paa, Kzm Karabekir i braktrm...
Vay sen misin braktran... stikll Mahkemesi, duymasyla, Bavekilin de tutuklanmasna karar
vermi...
Samalama... Olmaz yle ey!..
Artk bilmem... Niyazinin yalancsym ben... Polis mdrnn azndan iitmi...
Peki, mahpus muymu Bavekil imdi?
Yok... zmir e bildirmiler. Gazi Paa, Hele buraya gelin de bakarz demi... Arkadan smet
Paaya, Aman zmir e yetimeye bak diye haber uurmu...
Polis mdr m sylemi bunlar hep?
Orasn bilmem. nanmadm nk... Neden mi? Bu Abdlkerimin de yakalandn duymu
Niyazi...
Sylemedin miydi beraber olduumuzu?
Syle dedin mi? Demedin.
Sa ol Gurbet Hala... Gitmi mi verdiin adreslere? Ne haber?
Gurbet Hala, suratn ast. Zaman kazanmak istiyor gibi, bartsn zp dolad:
Ak koyun kara koyun nerde belli? Geitte... Hangi geitte? Korkulu geitte... Korkulu geit
nere? Mert ile namerdin ayrld boaz... Ne denilmitir. Mert dayanr, namert kaar denilmitir.
Uzatma! Olmaz m demi herifler!
Bunlar ne eit rezil olmal ki, yzbeyz Olmaz desin. Kendisi bilir, yoluna canm
kurban... Ne fayda ki bizim ev kalabalk... Mahdum kleleri kk... Gizlilii, korkarm,
salayamayz! Bir hal oldu mu, yanarm kyamete kadar... demi kimi... Aman ellerini ayaklarn
peyim demi bi bakas... Demi ki... Efendimiz bilir. Canm istesin alsn, (olmaz) dersem
namerdim demi... Bak bunu beendim, hi olmazsa namertliini saklamam, merdane sylemi...
Ardndan demi ki, Kendileri bilirler, yeni damadm, millicinin domuzu demi, Ka gndr elinde
tabanca, vuracak suikast aramakta demi... Yeterince para vereyim, para gcyle bir ver
uyduralm demi... Niyazi kzm iinden... Hele bakalm, gnlnden ne kopacak u rezilin demi,
yi olur, dorusu budur. Belay para gcyle savuturmak ne gzel demi... Herif sram gitmi...
Gelmez... On dakika, on be dakika... Niyazi kukulanm, Para yerine polis-zaptiye mi getirecek?
diye... Yirmi dakika dolarken gelmi alak... Hrl hrl soluyarak gelmi... Dedi ki Niyazi, Ossaat
anladm, dedi, herhal para kardayd. Vermezlendi. Berikinin de arayp bulamad... dedi.
Uzatmayalm. Elinde bir kitapla gelmi itolu it, nce una bi el bas ki, Mslman zagonunca... Ne
ben verdim, ne sen aldn... Ne sen beni grdn, ne ben seni demi... Sonra, karp ne verse iyi? Hadi
bil bakalm! Hayr bilemezsin, nk yzelli kayma...
Yok canm!..-Kara Kemal Bey gzlerini utanla krptrarak glmsedi: -akalayorsun!
Sen yle bil... Fazladan kitab pmekteymi ki apr upur...
Neden?
Hazrda fazlas olmadna... Son zamanlar ii ktye gitmekteymi gayet... Batmamsa da
batmasna ok bi ey kalmamm...
Alm m Niyazi?
Alr m? Madem durum vaziyetiniz bu kadar skk, kalsn. O kadarn biz de buluruz!
demi. Bunu unutma sakn bu bir, demi... Bi de Gelene gvenemedim de vermedim dediini

duyarsam, seni gndz ortas Galata kprsnn stnde yatrr keserim domuz niyetine...
Kesmezsem bana da katil Niyazi demesinler demi...
Daha sonraki?
Bak buna szm yok. Kara Kemal Bey, bu dpedz, Ben korkarm, saklayamam diyor!..
Ben alam diye alam da az biraz... Aferin Hacaa, uzatmadn, merdane syledin. Hi kymeti
yok... Bizde yer kyamet gibi... Saol, var ol demi, bizim Niyazi... Bi sevinsin dedi, El ykamak
bahanesiyle odadan kp gzetledim dedi.
Napm? Kalkm oynam m, Atlattm teresi diyerek?
-Oynamadysa da, ellerini uuturmu ki, rk mal sokup milyon kazansa yle sevinmez...
Maskaradr inanrm.
En gvendiklerimiz bunlar... Var gerisini hesapla...
Nolacak imdi?
Bakacak Niyazi... Meraklanmasn Kk Efendimiz! dedi. Bir iki gne kadar bulacak
birka yer... ini ekti: -Aman ayplamaya gelmez yavrularm. Bu frtnaya deme yrek dayanmaz.
Durumlar korkulu gayet! Dedi ki Niyazi... Dehet elverdi millete, bilmi olsun Kk Efendimiz
dedi, Giden gitmekte izi belirsiz... Say ki gke ekilmekte dedi, Suluya susuza bakan hi yok,
bunu byle bilsin dedi, Bu 1926 kurban bayramn baka bayramlara benzetmesin! Benim
grdm, bu kez ko yerine adam kurban edilse gerek ve de pek ok adam kurban edilse gerek
dedi.
Yok canm... Halt etmi... yemeyince...
Hele una... iine pimiine bakan m var? Nice vezir konaklar, paa evleri, tccar
ardiyeleri baslmaktaym, hey yavrum! Samatyadaki Snbli dergh baslm kurban olduum...
Unkapanndaki Sazl dergh baslm... ehremininin Sal tekkesini basmlar, dinsiz farmasonlar,
hi gnah dememiler. Gitmiler bizim Bindede derghn basmlar, kt kar evi basarcasna...
skdar n zbekler i baslm, ayrca eyhi Ata Efendi hazretlerinin evi aranm dipten dorua...
Molla Grani tekkesinde, fazladan, akl yok bir dervii ileri geri sylendi diyerek sopalamlar ki,
Allah yaratt dememiler. Ayrca, Halvetiyeler baslm, abaniyeler baslm, ermiler sultan
Nakibendi efendimizin nakiyeleri bile baslm delidamlar gibi...
Bizim irketler de baslmtr yleyse... Allah vere defterleri, ktlar berbat etmeselerdi.
irketlere biey demedi Niyazi... Dur hele... bunlar gvur desem... Hayr... Fukara gvurlar da
kurtulamamakta bu firavunlarn penesinden...
Hangi gvurlar?
Tm tekkelerimizi basmakla kudurganlklar baslmam, bunlarn... Gitmiler, Beyolunun
Fransz hastanesini, ngiliz hastanesini de basmlar. Ayrca Rum hastanesi, Bulgar hastanesi de
baslyor. Aklm ermedi, neyin nesi?..
Bizim Hasipten haber?
Demedim mi? Bata akl m kald? Polis Mdriyetindeymi... Meraklanmasn... ok
sktrmadlar dedi Niyazi... Polis mdr olacak, diyesiymi ki, Ezmeyin bo yere... Benim
bildiim Kara Kemalin sa eli, sol elinin ne halt ettiini bilmez diyesiymi... Her ne demekse... Boyu
posu devrile...

20 haziran tarihli gazeteler, beklenmez bir mjde getirdiler. Mahkemenin gne kadar
balayaca bildiriliyordu. Yakalananlar, Ziya Hurit de saylrsa, on be mebusla beraber yirmi
kiiydi. Bunlarn arasnda Kara Kemal Beyin de bulunduu ileri srldne gre, listeye Yzde
yz doru denemezdi. Terakkiperver Cumhuriyet Partisi eflerinden byk paalara, hele Kzm

Karabekir Paaya dair iyi-kt hi bir haber verilmiyor, stikll Mahkemesi az kalsn Bavekil
smet Paay tevkif edecekmi sznn inanlmaz bir dedikodu olduu anlalyordu.
Muhalefetin byk paalar-Kzm Karabekir, Ali Fuat, Refet, Cafer Tayyar- gibi, ttihad
Terakki kodamanlar -Cavit, Doktor Nzm, Kk Talt, Hseyinzade Kr Ali Bey detutuklanmamsa. Kara Kemal Beyin, korktuu byk temizlie imdilik giriilmiyor, demekti.
Durum byleyse, bu bely da savuturmak umudu bsbtn, aptal iyimserlik saylmayabilirdi.
Mahkemenin balamasyla, savann iddianamesinden, nelerin, nereye kadar meydana kt,
kimlerin neyle suland renilecekti. Bunun sonunda, gidip teslim olmak, susuzluunu ispatlayp
temize kmak bile mmknd.
Vakit gazetesi yazarnn, suikast haber veren Giritli evkiyle yapt uzun konumay, Kara
Kemal Bey, bu adan dikkatle okudu. evki yle diyordu: 14 haziran pazar gn. Sar Efe Edip, bir
adamn yollayarak grmek istediini bildirdi.
Kuvay Milliye srasnda Salihlide Sar Efenin etesindeyken erkez Etemin adamlarndan
dnme brahimi vurmutum. Etem, beni ldrecekti. Sar Efe kurtard. Hayatm kendisine borlu
olduum iin bana gvenirdi. O akam, Sar Efe Edip, eve yalnz geldi, memleketin gidiatndan
yanp yakld. Haklarmzn yenildiinden sz etti. Oysa hkmet buna, Kuvay Milliyedeki
hizmetlerine karlk Gvurkynde ok kymetli bir iftlik vermi, 1150 lira da aylk balamt.
(150 lira olacak diye dnd, Kara Kemal Bey...) Ayrca liman iletmesinde de dolgun bir cretle
alyordu. Edip, dzeni deitirmek gerektiini, bunun iin ok gl bir rgt kurduklarn,
Ankaradan bir eski mebusun geldiini syledi, Bize katlrsan yarn akam toplanalm dedi.
Peki dedim. Ertesi gn, bir bahede Ziya Hurit, Edipin iftlik khyas yedek temenlikten emekli
opur Hilmiyle bulutuk. Hemen anlatk. Suikast iin uygun yerler gzden geirildi. Baoturaktaki
dar dneme seildi. Suikastta tabancalar ve bombalar kullanlacakt. Ziya Hurit bu i iin Laz
smail, Grc Yusuf adnda iki adamn stanbuldan beraber getirmiti. Ertesi gn, Gazi Paann
gelmeyeceini renince gidip siyas polise suikast haber verdim. opur Hilmi beni o gece, drisin
bahesine armt. Bizim evde bulumay ileri srdm. nk polisle byle kararlatrmtk. Bu
toplantda, stanbula savutuu iin Sar Efe Edip bulunmad. Buradan kan suikastlar gece yars
otellerde, evlerde, brovningleri, mermileri, bombalaryla yakalandlar.
Bu yazdan evkinin ok ey bilmedii, haber vermekten baka bir hner gstermedii sonucu
karlabilirdi.
Yakalandktan sonra tekilerin, hele eski Lazistan Mebusu Ziya Huritin sorgularna dair ak
bir haber yoktu. Suikast soruturmas geliiyor balkl bir yazda unlar bildiriliyordu: Bir ucu
zmir de meydana karlm olan suikast teebbs dn, biraz daha gelimitir. zmir de su aralar
ile beraber yakalanan eski Lazistan Mebusu Ziya Hurit, ikinci sorgusunda suikast teebbsn itiraf
etmi, bu hususta rgte dair stikll Mahkemesi Savclna bilgi vermitir. Bu suretle mahkeme
iin sulular hakknda kovuturma yapmak kolaylamtr.
Gnlerdir, kimi gazetelerin ok ekingen deindikleri mebuslarn dokunulmazl meselesi
bugn ilk defa sz konusu ediliyordu. Birka gn nce hem kardeini grmek, hem dinlenmek iin
stanbula gelen Meclis Reisi Kazm Karabekir Paa, gazetecilerle grm, Anayasann 17.
maddesindeki dokunulmazln cinayet ilerinde, sust varsa kendiliinden kalktn, bu sebeple
Meclisin olaanst toplanmasn gerektiren bir durumun bulunmadn sylemiti.
Abdlkerim, Baylar Rasim stnde hi durulmamasna Kara Kemal Beyin dikkatini ekti,
bundan iyimser sonular karmaya alt. Eskisi gibi kalbn basamyordu ama, suu kabullense
bile, Ziya Huritin, btn arkadalar ele verecek kadar kahpelik edemeyeceine hala inanyordu.
Kaaklar iin, pek kk de olsa, umutlu balayan arefe gnnn akam!, Gurbet Hala,

Niyaziden kt haberler getirdi. Motor bulmak, deniz yolundan yararlanmak sanldndan ok daha
zordu, hatt imdilik enikonu imknszd. En gzpek, en gvenilir reislerin sylediklerine gre
Boazlar gece gndz gzetleniyor, kk byk btn tekneler direklerinden sintinelerine kadar
santim santim yoklanyordu. Karadeniz kylar gibi, Ege, hatta Akdeniz kylar da tutulmutu. Deniz
kylarnda pheli grlenler karakollara gtrld gibi, polise kaaklarn kaykta grldne
dair ihbarlar yayordu. Niyazi, Abdlkerimin, zmir dolaylarnda. Yunan adalarndan birine
gemek isterken yakalandn bile duymutu. Daha nemlisi, en salam ttihat sayldklar halde
oktandr polise ispiyonluk edenler, rastladklarna Kk Efendiyi saklyoruz. Sana selam syledi.
Gerekirse, birka gn gizleyeceksin!, ya da, Kk Efendi selm etti, kaacak, biraz para lazm
diye az aryorlard. Eski ete reislerinden Erenkyl aban bu yzden yakalanmt. Ayrca, Kara
Kemal Beyin kurduu, bugne kadar yrtt Milli Ticaret Trk Anonim irketi, Milli thaltKantariye Trk Anonim irketi, Milli Mahsult Trk Anonim irketi, Zeytinya Trk Ticaret
irketi, Milli Mensucat irketi, Milli Ekmekiler irketi, Mill ktisat Bankas mdrlerinin, idare
meclisleri nemli yelerinin, memurlardan Kk Efendiye eskiden beri bal bulunan ittihatlarn,
tutuklandklar, ok sk sorguya ekilmekte olduklar kesindi. Bylece birka gn ncesine kadar
para ve insan bakmndan snrsz gce sahip grnen Kara Kemal Beyin temel dayanaklarndan
yoksun braklmak istendii anlalyordu.
imdilik gerekten gvenilebilecek, minnet duyulacak tek dayanak, Semra Hanmn artc
korkmazl, hi sarslmamasyd. Suikast haberi kt kal gazetelerin arlatrarak yaydklar
terrden kl kprdamam, misafirlerine kar davran zerre kadar bozulmamt. Eskisinden daha
rahat, daha gler yzlyd.
Kara Kemal Bey, adnn gazetelerde kt gnden beri Abdlkerimin, Semra Hanmla
konumasn istiyor, buraya gelirken, byle bir ie kartrlacan kesinlikle bilmediini, gene de
kendisini ok sulu saydn, yarn artlar nolursa olsun kp gideceini, imdiye dek grd
konukseverlii de lene kadar minnetle hatrlayacan hemen bildirmesini sylemiti. Oysa durum
byle bir kabadayla katiyen uygun deildi. Dorusu, olan oldu deyip yer bulana kadar, barnmaya
almak, ev sahibinin duyaca deheti anlamazdan gelmekti. nk, Gurbet Halann bostanndan
baka snacak hi bir yerleri yoktu. Halay yakalatmaksa, kurtulmay kesinlikle imknsz klmak
demekti.
Abdlkerim bunu kestirdiinden Kk Efendinin isteim gnlerdir savsaklyordu.
Kara Kemal Bey biraz nce bunlar sylemesini kesinlikle istemiti. Dalgn bekliyordu.
Semra Hanm girdi, karsnda yiitlik, dostluk, hatta analk heykeli gibi efkatle glmseyerek
durdu:
Abdlkerim... Beyi benimle konumaya zorluyormusunuz, Kemal Beyefendi... Asl adn
gnlerden beri bildii halde, yzne kar ilk defa sylyordu. Yeni tanmasak bundan hakaret
anlam karrdm.
Teekkr ederim... Hemen kendini toplayp ayaa kalkt: -Minnettarnzm... Bu tadna
doyulmaz borcu lene kadar tayacam. Yiitlik ettiniz...
Brakn imdi bunlar... Burda kalacaksnz... Durum aydnlanana kadar...
Mmkn deil... Rica ederim... Yer ok... Hibir tehlike de yoktur, emin olun!
stelerseniz, bize gvenmiyorsunuz, diyeceim.
Aman hanmefendi...
ok zleceim... En az sizin duyduunuzu sylediiniz minnet borcu kadar...
Kara Kemal Bey, bu kez minnetle hibir ilgisi olmayan kibar bir eilile Semra Hanmn elini
pt:

 Saolun efendim. Yaama gc verdiniz abalama gc verdiniz bana...

*

1926 yl Kurban Bayramnn ilk gn kan gazetelerde suikastla ilgili hi bir aydnlatc haber
yoktu. zmir de, stanbulda ak hava toplantlar yaplm, suikastlar lanetlenmiti.
oluk ocuklaryla beraber bayramlamaya gelenlerin sabahtan akama kadar ard alnmad
gibi, bunlarn iinde yatanlar da bulunduundan, kaaklar, drt gn bayram, ehzadenin kitap
odasnda kilitli geirdiler. Yksek sesle konumay, ksrp glmeyi, kendilerine yasaklamakla bu
drt gn gerek mahpuslua benzemiti ama, gazetelerin artc haberlerinden kurtulup olaylar
lp bimek, deerlendirmek bakmndan Kara Kemal Beyin iine ok yaramt.
Bu zaman iinde aklndan geirdiklerini Abdlkerime hemen hemen hi amad. Eskiden beri,
ok konumak, dnmek deti deildi. Bu sebeple yakndan tanyanlar, uzun susmalarna alktlar.
Kk Efendinin ban derde soktuu iin vicdan azabyla arada bir bunalan Abdlkerimin
ktmserliklerine kar umutlu aklamalar yapm, iyimser grlerine hemen katlarak
glenmesine almt.
Gurbet Hala da bayram bostannda geirmek zorunda olduundan Kemal Beyin deyimiyle
Niyazi Gazetesi de gn kmyordu.
Eer bayram ncesi yazld gibi, mahkeme balamsa, hi deilse lm tehlikesi atlatlm
demekti. Byle durumlarda esas olan da buydu. Gerisinin hakkndan gelinirdi nasl olsa... Evet, umut
kesilmemiti bsbtn...
Bu sebeple hafiften demlenerek, bol bol kurban kavurmas yediler, ehzadenin kt
romanlarn okuyarak uydurma dramlarla enikonu avundular.
Bayramdan sonra, -25 haziran tarihli gazetelerle- her ey son boumuna kadar aydnlanm,
davann hangi amaca yneldii, bu arada kendilerinin gerek durumu, artk hi bir iyimserlie imkn
vermeyecek kesinlikle meydana kmt.
Bavekil iin Niyazinin verdii inanlmaz haber gazetedeki bildirisiyle aa-yukar
dorulanyordu. smet Paann bir ara stikll Mahkemesiyle att, temelsiz sulamalardan
ekindii belliydi. Hemen zmir e komu, mebusun sorgusunda bulunmu, sulamalarn temelsiz
olmadn grmt. Resmi bildiri, byk paalarla beraber eski Maliye Bakanlarndan Cavit Beyin
de tutuklandm gsteriyordu. Baytar Rasim de yakalananlarn arasndayd. Belli ki, itiraflar panik
halinde biribirini kovalam, en babayiit sanlanlar, bunca yllk dostlarn ipe gnderecek
sulamalar, yzletirmelerle bile deitiremeyecek kadar kmlerdi.
Bylece, aratrlacak hi bir ey kalmam olduundan yargnn, 27 haziran pazar gn
zmir in Elhamra Sinemas salonunda ak olarak balayacana inanmamak iin sebep kalmyordu.
Abdlkerim, bir insann urayabilecei hayal krklnn en dehetlisine tutulmutu. Byle bir
znty bu kadar gvendii arkadalarna yaratramyor, havsalasna aldramadn gsterir bir
kvranla, Nasl yldlar byle... Nasl bittiler? diye dolanyordu. Debelenmesinin asl nedeni,
tertipilerin banda bulunduunun kesinlikle anlalm olmasndand.

Ortalk kararrken Gurbet Halann Niyaziden getirdii birka haber, Kara Kemal Bey iin
artk, bu ide merak edebilecek hibir nokta brakmad.
Niyaziye gre, Ankara Valisi, bu suikasttan aylardan beri haberli olduklarn, Ziya Huritin
adm adm izlendiini, elde birok belge bulunduunu sylemi, ayrca Konya mebusu Refik Bey de,
byle bir suikast hazrlandn hkmete ok nceden bildirmiti. Gazi Paann Ziya Huriti yanna

istedii de gerekti. lk grmede iftiraya uradn syleyen Ziya mahpusanede ne dnmse

dnm, ikinci grmede Cumhurreisine, arkadalarndan hi birini korumaya lzum
grmeksizin her eyi olduu gibi anlatmt. imdilik su ortaklar tarafndan yzlerine kar, madde
madde sulandklar halde, inkrda sonuna kadar direnenler zmit mebusu kr Beyle Saruhan
mebusu Abidin Beydi.
Her zaman olduu gibi, gene gravatllar dayanm, dinden silh, dilinden adam vurmay
drmeyen kabadaylar hi utanmadan kpeklemiti.
Buraya geldiklerinden beri ilk defa, akam yemeinde, dalgnla kaplmamak iin kendilerini
zorlamadlar, birka lokmadan sonra Selma Hanmdan zr dileyip kalktlar.
ehzadenin kitap odasnda, ikindi st atklar Yunan konya iesi olduu gibi duruyordu.
Abdlkerim kapy kapatp doru gitti, kadehleri doldururken alamakl bir sesle tekrarlad:
Aklm almyor Kemal Abi... Deli olmak iten deil... Arslanlar azlarnda getirir
kabadaylard bunlar...
- Kabaday... -Kara Kemal ksack gld: -Ne demek kabaday? Kendini kendisiyle
savunmadndan kabala snyor demek... Kabalk... Trkesi hayvanlk... Ancak insan dayanr, zor
yerde... Ziya Hurit, Gazi Paadan utanmtr. Salverecek diye umutlandna bile kalbm basarm.
Hele hkmetin her eyden haberi olduuna inand m, biter byleleri... amur oluverir. Mahmut
evket Paa meselesinde bizim de haberimiz vard her eyden... erkez Kazm Romanyadan dnte
yakalanana kadar kurduumuz adan bir an dar kmamt. Evet, hkmetin bildiine inanlrsa,
kabaday sulular hi direnemez.
Hadi onlar sulu... Yldlar. Can kaygsna dtler diyelim, bunca arkadaa, yoldaa noldu?
Beni saymayn, byle zamanda sizi nasl brakabildiler yzst?.
Dnyorum ka gndr. Bandan beri bir eit adama gvendik biz. Kabaday adama...
Asker sivil, cahil okumu, btn bizimkiler az ok kabadaylardan seilmitir. Belki de, Makedonya
ete boumalar yapt bunu... Kabadaylarmzn silhrlkte kalanlarn grdk, gryoruz.
Vaktiyle kabadayca lp gidenler olmusa, srtn iktidara dayadn bildiinden bunu becermitir.
Kabadaylarmzn bir ksmn zengin etmek politikamzn da, iki amac vard. Biri, Trk iadam
yetitirip nemli i alanlarn Hristiyan aznlklarn elinden almak, Trkletirmek; ikincisi, zenginlik
yaman silhtr. Bu yaman silah bizimkilerin, yani bizim kabadaylarn elinde toplayp kts gelirse
yararlanmak... Pavrus gvurunu bildin mi?.
Evet...
Bir gn bana anlattyd uzun uzadya Her zengin senin istediin ii gremez dediydi.
Dediydi ki, Milli zenginin ad, burjuvadr. Batda derebeyliin iinde yetiir bu hayvan... Bundan
nce de tarihte zengin vardr ama, hi biri burjuva deildir. Hele Doudakiler hi deildir. dediydi.
Anlattyd burjuvann zelliini... e yatrrm eline geeni, son meteliine kadar... Gerekten hrlk
istermi ki pazardaki rakibleriyle boumaya giriip hepsini ortadan kaldrsn! Sizinkilerde burjuva
ekirdei yoktur, olamaz da hi dediydi, Bu sebeple bunlar srtlarnda devlet dayanan aralksz
duymak isterler, bunlar tekel isterler. Yani, isterler ki devlet her ii bunlarn yerine yapsn, btn
tehlikeleri ortadan kaldrsn, zararlarn da gerektiinde yklensin! Bunlara salt, krekle para
toplamak kalsn... Topladklarn yeniden yatrmay da kendilerinden hi kimse istemesin.
Kazansnlar, kazandklarn saklasnlar, taa topraa gmsnler, hatta yabanc lkeler bankalarna
karsnlar. Devleti brak, kendi kendilerine destek olamaz bunlar... bilmedikleri iin, aznlklarn
elinden i alanlarn da ekip alamaz hi biri... Belki bunlarla ortak olur kimisi, bylece de, devlet,
eskiden biri dyorsa, be demek zorunda kalr.
Doru... Pavrus gvurda, demek, byle akllar varm...

 Vard evet... Onda akl vard ama, bizde bunu kavrayacak bilgi sfrd. Sonralar ok
dndm ben bu meseleyi, hele burda, pek ok dndm. Doru... Hakl herif... Sahibinin bilgisi,
deneyi gcyle meydana gelmemi zenginlik g deildir ki, srasnda devlete, hkmete destek
olabilsin! Ayrca kts geldiinde alrm artn da komuuz ki, dpedz kazandn senin
deil demektir bu... -Konyaktan bir yudum iti, suratn buruturdu: -ktidarn yaknndayken
gelseydi bamza bu i, grrdn yoktan var ettiimiz zenginlerimizdeki, el akln,
kabadayl... Senin gvendiklerin de baka trl deildir. Bizde, imdilik, halktan destek grmek
istersen, tek art, iktidara yakn olacaksn... Palavrayla deil, gerekten... Bunun da bizdeki tek
inandrcl, galiba, yalnz ordunun seninle beraber olmasndan ibaret... Nitekim, Bavekilin, Kzm
Karabekir Paay salverdii doruysa, orduyu kollamay, napacak, anlamay dnmtr, dnr.
nk ilerinde biricik devlet adamdr.
Demek bakt ki, kmlt yok...
Evet... Kmlt yoksa... ftirayla adam boulsun da istemez kendi sorumluluunda... Onun iin
kotu zmir e... Sorguda bizzat bulundu.
Peki nolacak, dersiniz imdi?
imdi, Abdal Kerim olum, Anadolu savan baarya ulatran asker-sivil kadronun
ounluu ittihatyd. Bunlardan kk bir grup Gazi Paann takmna katld. lk atma,
biliyorsun, Padiahlk-Halifelik meselesinde patlak verdi. Demek ki, erge kar karya gelecektik.
Kanlmaz kaderdi bu... ktidarda olan ypranr. Ypranan iktidar nasl alaa edilir, ustasyz biz...
Gcmz de yeter buna... Yakn tarihte gstermiiz, bikere iktidar ele geirdik mi, naparz
muhaliflerimize... Tutulacak iki yol var! Dorusu: Kkl reformlarla halka gitmek... Halkn iinde
almak, halktan kacak yeni idareci kadrolarla halka dayanmak... Bunu gze alamazsan, kendini
buna hazr gremezsen. . Nitekim, 1908de biz gremedikti, o zaman kalyor, eskisiyle idareye
abalamak..., Eskisiyle idareye abalaym dedin mi, hakszl, kanunsuzluu, hrszl, devlet,
hkmet nfuzunu ktye kullanmay katiyen nleyemezsin. Ypranrsn. Muhalifler ne kadar
kaltaban olsa, bakarsn ki, adm adm iktidara yaklayorlar. O zaman bir bahane uydurup baskya
girieceksin! -Konyak iti. -Uydurmuyorum, kendimizden biliyorum. zmir ktisat Kongresinde
Halklar liberal sistemden yana olduklarn resmen akladlar. Eski dzeni srdreceiz, ynla,
erafla i greceiz, kadrolar deitirmeyeceiz, trkesi halka gitmeyeceiz demekti bu... Terr
semekti. -Biraz sustu, derin derin iini ekti: -teki yol... Doru yol kolay deil... Kocaman Osmanl
mparatorluu yklm, iki milyon kilometrekareyi idare eden memur-asker kadrolar, yedi yz bin
kilometrekarelik bir yere skm... Bunlar dururken halktan yeni -halk kadrolar yetitirmeye
kalkmak, hem yrek ister, hem bilek ister, hem de gerek bilim ister. Bundan baka, biz batllama
belsna kapldk kaplal, batllar, okayarak, etekleyerek memlekete ardk. Bunlarn burda,
gizli, ak kum gibi rgt var Bu rgtler, idareci kadrolarn her basamayla gizli ak ilinti
kurmu... oumuz ocuklarmz bunlarn okullarnda okutup yksek tahsil iin bunlarn
memleketine yolluyoruz. Yeni halk kadrolarna gitmek demek bunlarla aka boumaya girmek
demektir. Batllama tarihimizde hi bir idare, hi bir devlet adam imdiye kadar gze alamad
bunu... Alm grnenlerin en kabadays da... En ok sktrana kar karken, tekilere dayanmak
zorunda kaldndan, birinin penesinden kp brnn penesine girdi. Durum bugn de baka
trl deil...
Bizi temizlemeye mi karar verdiler peki? imdi, bizim hepimizi...
Cavitin tutuklanmasna kadar, Olmaz yle ey diyordum. Tutuklannca...
Hi pheniz kalmad m? Bir mesele vardr Cavitle Gazi Paa arasnda... Bulgaristanda,
Mustafa Kemal ataeyken bir un sat meselesi... Bu yzden... Biraz hrpalansn demi olmaz m?

Gider mi sonuna kadar?

Orasn bilmem. Bildiim, bugnk ortamda, demokrasi skmeyecekti. Bunu anladlar. eyh
Sait syan bahane oldu. Takrir-i Skn kanunu kt. stiklal Mahkemeleri kuruldu. syan
mntkasndaki mahkemeyi, hadi, zorunlu sayalm, Ankaradaki neden gerekli olsun?.. Terakkiperver
Partiyi kapattlar. Geenlerde Ankara stiklal Mahkemesine yargtaysz adam asmak hakk tandlar.
Birtakm haksz kazan dedikodular alp yrmt. Partileri kapatlan muhalif mebuslar meclis
alnca stlerine ullanacakt. Bunu meclis almadan nlemek gerekti. stanbul gazetecilerini neden
Elziz stikll Mahkemesine gnderdiler de, Ankara stikll Mahkemesine vermediler. nk, o
zaman Ankara Mahkemesinin adam asmak yetkisi yoktu. Maksat da, gazetecileri yldrmakt. ok
nceden bilindii, dikkatle izlenildii anlalan bu suikast teebbs de ekmeklerine ya srd.
Bandan beri beni artan nedir bilir misin? Kollayarak ilerlemeleri... nce Terakkiperverlerden
birka mebusun cann yakmak dnld sanrm, orduyu tedirgin etmek istenmedi. Sonra grld
ki, artlar uygun... -Konyaktan iti, hi telsz sigara yakt: -Bir tala, iki deil, ku vuracaklar
gibime gelir. Muhalif mebuslarn grltsn, paalarn ordudaki nfuzunu, ttihatln kkn hep
birden kazyacaklar. -Bir zaman yere bakarak bynn altndan glmsedi: -Bunlar aka
sylyorum ki, bundan byle ii salam tutasn... Bo yere umutlanmayasn... akas yoktur bu iin...
Sen bandan ben iinde bulunduun halde...
Yok yle ey Kemal Abi... Vallah billh...
Dinle bulunduun halde, kime altn sezemedin. Dur! Sus dedim, dinle sonunu... kr
de, senin hayvan doktoru Rasim de sezemedi. Ne sezebilirdiniz, ne de vazgeerdiniz.
Vallah billh...
Dinle diyorum... Canm skma... Adm kartrdnz. ok iyi oldu... Yoksa yakalanmtk
ikimiz de daha ilk gn... lk gn yakalanmann ne demek olduunu da bu gne kadar
anlayamayacaktk. Bolukta debelenmektesin ka zamandr. Kara Kemalin ban belaya soktum
diye... Tersine... Bu kez lmden yakay syrabilirsem, senin yalann yzndendir.
Abdlkerim, anlamadan dinliyordu. Szn sonu gelince birden dikildi. Baytar Rasimin
kendisini Naciyenin evinden karal beri ilk defa stndeki tedirginlii, kiiliine hi uymayan
kukulu psrkl atm, ttihatlarn nl fedailerinden Abdlkerim olarak dikilmiti.
Sylediinin gerek olup olmadn anlamak iin Kk Efendisine son bir defa, aratrarak
bakt. nannca, yava yava yzn sevin kaplad, gzleri mutlulukla parlad. Birden atlp Kara
Kemal Beyin eline sarld. Zorla tutup stste pt.
nanaym m Kemal Abi?.. Affettin mi beni?.. Baladn m? Acdndan demiyorsun
bunlar deil mi? -Boaz przlenmiti. Sesinde yrei arpyordu: -nanaym m?
Meydanda... Bunu sen de bulabilirdin biraz dnseydin, Abdal Kerim olum bulurdun
kolayca...
Allah senden raz olsun Kemal Abi... Vz gelir bundan sonra... vz gelir lm mlm.. Birden sustu. Yumruklar gsnde, stste yutkundu: -Bir artla inanrm, geekten baladna
Kemal Abi... Bundan byle canm yoluna vermek frsat karsa... nm kesmeyeceksin...
Kara Kemal biricik dostunun yanan okad. Bo kadehi uzatt:
Doldur unu... Dua edelim ki, can vermek gerekmesin! ksrd, Abdlkerimin arkas
dnk olmasndan yararlanarak rahata konutu; -Aslna bakarsan, hepimiz suluyuz bu sonutan...
Alalm beni... Haberim olmad myd, Ankara iinden? Olduydu. Naptm? Hi... O karar verenlerin
durmayacaklarn bilmez miydim ben? Bilirdim. -Abdlkerim dnmt. akn akn dinliyordu: Naptm? Hi... Hem her eyden haberin olacak, hem katlmadn halde, baardan yaralanacaksn...
Hem de kts geldi mi, Susuzum diye kpekleyeceksin... Erlik deil bu... Erlik deil ama, Dnya

Savana girerken hepimizin haberi vard. Kts geldi geleli Yok demekteyiz.
Abdlkerim hi bir ey anlamad. Dnya Sava filan artk umurunda deildi. Kadehi verdi.
Metin admlarla kapdan kt. Merdiven bandan aaya seslendi:
Semra Hanm... Kemal Bey Abim rica ediyor.
Diyor ki... Can ekiyorsa, utunu alp gelsin ltfen diyor...
Ne kadar, gvenli, mutlu, sevinli olduu sesinden anlalyordu.

*

ttihatlarn Kk Efendisi Kara Kemal Bey, durum kendisi iin aydnlanp napacana
kesinkes karar verdi vereli rahatlamt. Artk gazetelerle bile eskisi gibi ilgilenmiyor, tasarlad
kurtulu planna uymaz, onu deitirmeyi zorunlu klar nemli bir nokta grmezse, hi bir haberi,
yazy sonuna kadar okumuyordu.
Plan, napp yapp snr dna atlamakt. Bunu karsndakilerin de byle dneceklerini
bildiinden, en etin pusularn snr yaknlarnda kurulmu olacan imdiden kabullenmiti. Btn
marifet, fazla ekingen davranp sahici frsatlar karmakla, yanl yerde tela kaplp pusuyu frsat
saymak arasndaki lde, daha dorusu sezgi dengesinde yanlmamakt.
nceleri Gurbet Halay Niyaziyle babaa brakmken, Abdlkerimle konutuu geceden
beri, dizginleri ele alm, hatt smsk bileklerine sarmt. Her eyi bir bir hatrlyor,
hatrladklarnn iyi- kt yanlarn derin derin hesaplayp napacaklarn, nasl yapacaklarn en ince
ayrntlarna kadar bkp usanmadan anlatyordu.
26-27-28 haziran gnleri beklediklerine aykr hibir haber getirmedi.
Mahkeme 26 haziran cumartesi gn zmir in Elhamra Sinemasnda ak olarak balam, ilk
sorguya ekilen eski Lazistan mebusu Ziya Hurit, arkadalarn lme gnderecek aklamalarn,
iren bir soukkanllkla, enikonu nr gibi kaslarak dinleyicilerin nnde tekrarlamt.
kinci gn Sar Efe Edip, nc gn Laz smail, Grc Yusuf, -teki adyla Grc Tahsin-,
opur Hilmi, Ziya Huritle namussuzluk, dleklik, haynlk yarna girmi gibiydiler.
Polis, henz ele gemeyenlerin, -Kara Kemalle Abdlkerimin- kurulan emberi yarp
kamayacaklarn, er ge yakalanacaklarn gvenle ileri sryordu.
Mahkeme reisi, Terakkiperver Cumhuriyet Partisinin Kara Kemal tarafndan kurulup ieriye
soktuu adamlar araclyla ynetildii inancndayd. Daha imdiden suikastlara, Kara ete ad
taklm; reis, tutuklanan mebuslara Sizi benim karma particilik deil, komitaclk getirdi diye
kmt.
30 haziran gn, Gurbet Hala, her zamanki gibi, ortalk kararrken deil, ktndan bir saat
sonra kan-ter iinde geri dnd. Niyazi, ilk defa gerekten tellanmt. Polis Mdriyetinden ald
habere gre, kaaklar ksa zamanda yakalamak iin, ttihatlarn en yaman fedalerinden, en kurnaz
takipilerinden Memete Bey zmir den stanbula getiriliyordu. Memete adn duymasyla
Abdlkerim, Hay Allah! diye elini dizine vurarak davrand.
Gurbet Hala anlatyordu:
Memeteyi kendiniz bilmez deilsiniz! Tutaca yeri bilir, tuttuunu da eker alr, e
svanrsa, hi akas yoktur haaa dedi Niyazi olum... Hoplad ki, dvnerek, grmeyince bilinmez.
Aman Kk Efendimizi elden aldrrz haaa diyerekten rpnd. Katil Niyazi, boynu alnm tavuk
gibi... Durmann sras geti Gurbet Hala, hopla yeti... Haberi ulatr ki, napacamz bilinsin ve de
yaplacak bir ayak nce yaplsn! Son pimanlk fayda vermez dedi.
Kara Kemal Beyle Memetenin aras Yakup Cemil meselesinden beri akt. Yakup Cemilin

kuruna dizilmesi olayndan sonra, Enver Paann fedaileriyle Kk Efendinin arasna kan girdii
biliniyordu.
Kara Kemal Bey okuduu kitab kapatp, yanna koydu. Glmsemesi silinmemiti. Memeteyi
iyi tanyor, can dman da olsa, bunalmlara saldrmayacana gveniyordu.
Bouna telalanm Niyazi, Gurbet Hala... Benim bildiim Memete, Kpektir zevk alan
sayyad- bi insafa hizmetten dedirtmez kendine...
Ne dedirtmez anlamadm ama, taa zmir den kalkp gelmekteyse... Korkulur.
Gelmesi... Bugnn karklnda olmaz diyemediindendir. Doru mu Abdilkerim?
Abdlkerim ayaa kalkmt. Konuulanlar dinlemedii Efendim? demesinden belliydi.
Bi dakka!-Glmsemeye alt:-imdi geliyorum.
Koar gibi kt.
Noldu buna? Tbeee! -Gurbet Hala suratn ast: -Motor iini aaym dedim. Memete midir,
ne karn arsdr, onun yznden pek kulak asmad. Deniz yolu imdilerde olmaz demekte bu
Niyazi ve de durup durup yeniden olmaz demekte... Gzetlemeler hi gevememi... Tersine
arttka artm... Bunca mavnacmza, motorcumuza noldu? Vah vah... Biri de mi erkek deilmi
bunlarn?..
Gurbet Hala, kime olduunu kendisi de pek bilmeden her zamanki beddualarn ardarda
sralarken Semra Hanmla Abdlkerim ieri girdiler.
Abdlkerim elini sallayp Halay susturdu. Dnp tanp kesin karara vard kumanday ele
ald belliydi.
Semra Hanmla konutuk, Kemal Abi... Hemen imdi... hi vakit kaybetmeden iftlie
gideceiz.
Hangi iftlie?
Semra Hanmn iftliine...
Nerdedir?
Terkos golyle Belgrad ormanlar arasnda... Kmrc Pnarnda... Paa iftlii
Bo mu? Ka kii var iinde?.. Gvenilir mi?
Semra Hanm, Abdlkerimin yerine karlk verdi:
Bana gvendiiniz kadar... Daha dorusu Hasip Aanza ne kadar gvenirseniz...
Glmsedi: -Abdlkerim Bey anlatt bana sizin Hasip Aanz. mrendim. Ama gnahn almayalm,
benim Dervi Khya... Sizin Hasip Aadan aa kalmaz. Rahat edersiniz. Ayrca denize yaknl da,
belki bir ie yarar. Kaak kmr yaktrr Dervi Khya... Bu sebeple Terkosa gelen kmr
kayklaryla ilgilidir.
Kara Kemal Bey, bayla Semra Hanma teekkr edip Abdlkerime dnd:
Neden gerekli grdn bu yer deiimini? Neden bu kadar acele?
nk Semra Hanmla beni Memete tantrd. Bunu hatrlamayacak adam deildir. Yzn asarak ban sallad: -Artk kendime bile, yzde yz gvenmiyorum Kemal Abi... Evet.
Memete kahpelik etmez. Hepimiz bunu byle biliriz. Ama, gryorum ki, dnya gerekten
yuvarlkm... Frldak gibi de dnyormu...
Kara Kemal Bey biraz dald, kelimeleri arayarak konutu:
Yanl hatrlamyorsam, siz Semra Hanmefendiyle bir iftlik ii dolaysyle tanmtnz.
Memete tantrdysa... iftlikten haberi olmal... Semra Hanm hatrlayan iftlii hatrlamaz m?
Yzde yz... Ama burada bulunmaktansa, iftlikte bulunmak daha hayrl... Buras baslrsa
mutlaka ele geeriz.
Semra Hanm tamamlad:

 iftliin topraklar genitir. Ayrca ormanlktr. Dervi Khya evrenin girdisini ktsn iyi
bilir. Kendisini oralarda gerekten sevip sayarlar. t olsa haber alr. Memete Bey... Hi ummam ya,
iftlii syleyecek bile olsa, ele gemeyebilirsiniz. Ayrca, deniz yakndr. Bir ara, bir uygun
vastayla Bulgaristana atlamak belki mmkn olabilir.
Nasl gideceiz oraya kadar? Surlarn kaplar gz altnda... Geceyi beklesek daha tehlikeli...
yle dndk. lk akla geliveren bu... Ararsak, belki daha uygununu buluruz: Hemen
koturaym paytonu... Sizi araflayalm. Ben de yannzda olurum.
Hayr hayr... Hi karmayn siz artk bu ie... Elverir buraya kadar yaptklarnz...
Yeni bir kahramanlk yapacak deilim... Gurbet Hala da bizimle olacana gre drt hanm,
araba seyranna kyoruz. Ben de bulunmalym ki, merakl bir polis soruturmaya kalkarsa Gurbet
Halay kavgada yalnz brakmayaym. -Kurnaz bir glmsemeyle gzlerini szd: -Yaasn peeler...
Halklarn niin kadnlar araftan karmaya altklar anlalyor.
Abdlkerim plann gerisini ksaca anlatt:
Semra Hanm bizi Gurbet Halann bostanna brakp dnecek... Ordan teye bakarz... Belki
yayan gidilir, belki, Halann iki tekerlekli st arabas alnr.
Tanr msn Dervi Khyay sen?
Tanmaz olur muyum? Dervi Khya, iftlii benim kurtardma yzde yz inanmtr. Hem
de, dilekeyle filn deil... Tabanca gcyle...
Karar verilince Semra Hanm, eline yazl kt verip abacsn Tophanedeki bitpazarna
yollad. iftlikteki yanamalar iin, az kullanlm eitli boyda drt tane kilot pantolon, drt tane
kyl ceketi, bunlara uygun gmlekler, i amarlar, oraplar, kunduralar, yazma mendiller,
kasketler smarlad. Bunlarn drt kat olmas, iki katn belki de dikkati ekeceindendi. Ayrca, krk
ikier numara, mmkn olduu kadar yksek topuklu iki kadn pabucu mutlaka bulunup getirilecekti.

Arabac gidince, kadnlar, modas gemi araflarla diki makinesini ortaya aldlar. Kumalar
gsterisiz iki araf, Kemal Beyle Abdlkerimin beden llerine uydurmaya giritiler.
Eteklerle pelerinler geniletilip uzatld. Peeler birbirlerine ulanarak, iki kat rtlecek hale
getirildi. Bu suretle alttaki gslere inelenecek, rzgrn oyun oynamas nlenmi olacakt. Kalfa
da sandn dibinden, erkek ellerine kolayca uyacak kadar byk iki ift kara eldiven karmt.
Arabacnn getirdii erkek elbiseleri de giyilip gzden geirildi.
Yzlerini nasl deitirecekleri bilinmedii iin, kaaklar, konaa geleliberi tra olmamlard.
Bu sebeple birer parmak sakallar kyl giyimlerine alacak kadar uydu. Klk deitirenler gibi
onlar seyredenler de, sanki karnavala gidiliyormu gibi neelenmilerdi. Hele Abdlkerimin
boynunu bkp kasketini elinde evirerek, kendisine sorduu Ulan doru syle... Adn Abdlkerim
deil mi senin? sorusuna Deel beyim! Ne sittirir... Abdlkerimin bizim oralarda duyulmuluu
narasn? demesi vard ki...

III
Abdlkerim, Paa iftliinin harman yerinde, kocaman sakz aacnn glgesindeki saman
ynna yzkoyun uzanmt. Azndaki buday sapn sadan sola geirerek, aadaki kerpi evin
ak kapsna dikkatle bakyordu. Yznde dman gzetleyen, attn vurur hrsl bir nbeti sertlii
vard. Bu sertlik, atk kalarndan, bir parmak uzam kara sakalndan, dk byklarndan
geliyordu.
Nerde kald ya... Biri mi var ierde sakn... Gndz ortas?.
Beline sard krmz kuaa sokulu parabellum, karnn actyordu. Kmldad. Ortalk

cehennem sca... Sakz aacnn glgesi, cennet serinlii... Sormal evet... Bu tepe Allahtan m,
yma m?..
Kar, kolunda bycek bir sepetle kt. Sepet, tepeleme amar dolu... Biraz ufak tefek ama,
belli ki, salam... Gl... Koca sepeti ku gibi uuruyor. amarda bile, kl, sa ba dzgn...
Gsleri dolgun-dik... Beli ince, kalalar geni-oynak... Deerli karda, gs ular dar,
topuklar ieri olacak... Tamam Hayriye karda topuklar ieri...
Abdlkerim yutkundu. Kary iki gn nce, harmanda alanlara su getirdii zaman grm,
hemen adn, kimliini renmiti. iftlik hesabna kaak kmr yakan Sinoplunun karsyd.
Uzaktan yakndan hibir benzerlikleri bulunmad halde, Naciyeyi grr gibi olmutu, ilk bakta...
Belki de bu sebepten iki gecedir, stste ryasna giriyor, yeni yetmeler gibi eytan aldatmasna
uruyordu. Yaland. Bunaltsnda, bir de iftlik havasyla yemeklerinin etkisi olmalyd. Naciyeyi
dnd. Yakalanp zmir e gtrldn gazeteler yazmt. Subaylarla, polislerle, gardiyanlarla,
nne gelenle yatar kahpe... Yatmadan yapamaz. Karlar kouunda, belki, karlarla bile yatar. Alt
dudan hrsla kemirdi.
Hamaratt bu Hayriye... Eli ie yatkn... amarlar ipe atvermesinden belli... Ayaklarnn
burnuna basp biraz ykselince, incelip uzuyor. Sanrsn ki, on drt yanda krpe kz... Yollu
olduunu sylemiti, yal harmanc... Sylemese, doruluuna yz tank getirse, kim inanr? yle
bir yanbakla bakmt su istedii zaman, Sen de nerden ktn? der gibi... Sonra suyu ierken
tepeden trnaa szmt, tastamam alc gzyle... Giyimi biraz eskiceydi ama, tertemizdi. Salar
koyu kumral... nadna gr... Dola bileine. Sr gtr Kaf dana kadar... Bana msn demez.
Dayankl olur byle karlar... Holanr horlanmaktan... Ne demektir bu? Salarnn teline kadar,
istekli demektir. Tamam! imdi anladm, neresi benziyor Naciyeye... Kuyruk sallamas... Bununki
hemen de belli belirsiz ama, Naciyenin kkrtc alkalayndan daha bitirici... Bunda bir gizlilik var
ki, ustas bilir, usandrmaz byleleri... Tam Bktm dersin, bakarsn, bir yeni hner daha koymu
ortaya...
Hayriye dnp bakt. nc bakmasyd bu... Arada epey aklk olduu iin, glmseyip
glmsemediini seemedi. Selm verir gibi apkasn dzeltti. Okul ocuklarna benzediini, biraz
ekingen, iaret vermee kalktn anlayarak kendini ayplad. Dn gece Kmr-yakc, Dervi
Khyann odasnda Hac Bekta menkbesini dinlerken koup gelmeyi, bastrmay tasarlam,
Kpek varsa rezalet olur diye ekinmiti. Tuh sana... Bilmez misin, hovardaya alk kar,
kapsnda it bulundurmaz?
Hayriye, kar gibi amarlar serip eve dnd. Kapda durup bakt, aygrsam ksrak gibi,
yeleleriyle omuzlarn titretip girdi.
Abdlkerim, el sallayarak arlm olsayd, byle umutlanp davranmazd. Barrsa...
Kocas gelirse stmze... Dervi Khyann hi akas yokmu byle ilerde... dleri kopuyor
yanamalarn... Kara Kemal Abiden ayp ki... Yzne baklmaz!
Somurttu. Yirmi gndr beraberdiler gece gndz. 14 hazirandan beri... Bugn 4 temmuz...
Usanmt bu beraberlikten... Biri sylese inanmazd. Kk Efendiyle gece gndz bir arada
bulunmak ne eref... Her sz cevahir... Bu kadar da sevdii bir adam... Sayd... nce
soukkanlln yadrgamaya balamt. ok dalgnd. ou zaman sylediklerini ya hi duymuyor,
duysa da bir daha tekrarlanmadan anlayamyordu. akac deildi. Kardan konuamazsn...
Kabadaylktan atn m somurtur. Dorular vardr, yzde yz... Hi deimez. Allah gelse, budur bu...
Bakarsn, bir kulp takm... Bakarsn, bunun dedii de yabana atlmaz. Akln karr! Son gnlerde
daha derin dnyordu. Belli ki, kurtulma yollar aryor. Salt kendisinin kurtulmasn deil... Bizi
de beraber kurtaracak... Sorarsn, sylemez. Peki, gizli mi bizden bizim kurtulmamz?

Abdlkerim, duyduu tedirginliin mahpusane bkknl olduunu, en yakn dostlar, hatt

kardeleri arada bir, boaz boaza getirdiini bilmiyordu. Kara Kemal Beyin srekli dalgnl,
farknda olmadan srekli olarak iinde bulunduklar tehlikeyi hatrlatmakta, bu da, iinde
bulunduklar tehlikeyi arada bir unutmak isteyen, Abdlkerimi bunaltmaktayd. Kendisi btn
mrnde, dnmeyi bakalarna brakmt. Byle uzunboylu dnenlerle bir arada bulunmaya da
pek alk deildi. Hemen atlma gemeyen dnceyi, bir eit sakatlk saydn imdi anlyordu.
Yakn dostlaryla senli benli yaamaya da alkt. ehrin en azl serserileriyle har-neir olmas bu
alkanln arttrmt. Novotnide kendisini beklerken yakalanp zmir e gtrlen fkara Baytar
Rasimi gitgide daha sk hatrlyor, onunla beraber bulunsa, mahpusluktan daha zor olduu anlalan
kaakla daha kolay katlanacan umuyordu. Yalnzl ocukluundan beri sevmemiti. Hibir
tanda rastlayamad gnler, kpr stnde balk seyre durur, arada bir ortaya bir lf atp halk
konuturmaya baylrd. Bylece, insanlar aktrmadan alaya alyor, onlardan stn olmasnn
gizlice tadn karyordu. Yirmi yl nce tand Kara Kemal Abisinin genliinde de byle durgun
olup olmadn hatrlamaya alt. Bulamad. nceki gece, uyurken uzunboylu seyretmi, yirmi
gnde bu kadar yalanp kmesine amt. Kendi sakallar kmr gibi kara olduu halde,
onunkiler enikonu krld. Gzleri ukurda, gd sarkk... Tknefes gibi zor soluk alyor. Bitmi
bunlar! diye kestirip atmt birdenbire... Kan kurumu bunlarn... Bu yzden, bamz belya girdi.
Bunlarn sarsaklamas yznden... Svanp dseydi nmze... Baarrdk yzde yz... Apansz,
ldrme fkesinin kysnda bulmutu kendini... Cierleri be para etmez bundan byle bunlarn...
Soluunu keserek geceyi dinlemiti bizaman pusuda bekler gibi... unu teslim etsem, syrabilir
miyim yakam?.. Bir an, gerilmi bir damar kopmu gibi kafasnn ii vnlaynca dehetle
dorulmutu. Duyduu dehet, ancak, kendini ldrmeye zorlanan alayc insanlarn decei korkun
kar Sabaha kadar uyuyamam, uyannca gzgze gelmemek iin, buraya, bu oynak kyl karsnn,
zorla tutku haline getirmeye abalad avuntusuna snmt. Kerpi ev saz damlyd. Arkada bir
kk ahr vard. Avlu aaszd ama, tertemizdi. nnden kck bir su akyor, birikintisinde,
rdekler, amuru didikliyordu. Byle bir evde, byle bir karyla, Sinoplu Kmryakc olarak
oturmak... Git iine... Herif boynuzlu resmen... Acyla gld, Dn gece aklmzdan geirdiimiz
namussuzluk, kavatlktan farkl m?
Su, tepelerin arasndaki kaynaktan geliyordu. ki yannda sra kavaklar, yamt yumru stler
vard. Tepelerde balayan orman, douda Belgrata, batda Istrancaya balanyordu. Kmryakcy
dn akam, avluda odun keserken grmt. Tek eliyle kulland ksa sapl balta, bilek kalnlndaki
dallar bir vuruta peynir gibi doruyordu. Herif orta boylu, tknazd. Baltay hi ara vermeden, hi
zorlanmadan kaldrp indirmesi paz gcnn akaya gelmezliini gstermekteydi. Surat askt.
Boynuzlandn kesinlikle bilen kodolarn ounluu gibi, iine kapankl rktcyd.
Bylelerinin yirmi yl dayandktan sonra bir gn apansz dellenip kary da, o sraya rastlayan fkara
hovarday da bitirdii ok grlmt. Herif de byle bir ey yaparsa, belli ki, ustura gibi keskin bu
baltayla yapar.
Kar grnd. Elleri botu. Niin ktn unutmu gibi evresine gz gezdirdi. Harmanlara
bakt. Gzetleyenin yerinde olduunu grnce, boynunu biraz bkt, yumruklarn gslerine
bastrarak, gerindi, ellerini yukardan aaya bastrarak indirip kalalarn svazlad. Sonra
bacaklarn skarak karnnn altn kad.
Abdlkerimin birden kan beynine sram, kulaklar uuldamaya balamt. Vay anasn... Bu
yama geldim, byle ar grmedim... Tam srayp kalkacak, Nolursa olsun deyip, yoku
aa teker meker inecekti ki, Hayriye tehlike sezinlemi rkek bir hayvan gibi ieri giriverdi.
Bu da cilvesi mi? Katr cilvesi... Saata bakt Hayr, herif yemee gelmiyor, bu gtryor.

ou geceler, ocan yannda kalyordu Kmryakc, yardmcsna gvenmediinden... Sonuna

yakn, iyi kollanmazsa, kmr olacana kl olurmu yanan ocak. Can sigara istedi. Yaksa da,
beklese mi biraz? Neden kat, anlasa m? Kara Kemal Abisinin ayplayan baklaryla karlamay
gze alamyordu. Kaltabanlna kzd. Kmr almaya gelmi grnyorlard iftlikte... Kmr
almaya geldikse, kmryakcnn evine uramak art.. Ne var bunda?... Dervi Kahya pek
grnmeyin dediinden Kara Kemal Bey stma tutuyor bahanesiyle yataktan kmyordu. Davran
olum, karnn imar ak.. Abdlkerimin bunca yllk altun adn, bakra m evireceksin
hovardalkta sen?.. Davran hadi! ld m, erkeklik...
Kolay gele hemerim! Kar ierde mi kar?
Abdlkerim rkerek ban evirdi, aadan yukar bakt:
Hangi kar?
Herif, yumruklar belinde, kalar atk, kulbenin ak kapsn gzlyordu:
Hangi kar? Ka tane var? Kmryakcnn kars...
Kardan mardan haberim yok benim.
Herif, Abdlkerime dnd, ok am gibi bir zaman szd.
Hemerim dedik ya... Hemerilikte gizleme yok ve de yalan hi yok...
Herifin banda melon apka, boynunda lstikle tutturulur hazr kravat, srtnda avc biimi
ceket, bataklarnda kilot pantolon vard. Bunun stne kseleden getir, uzun konlu fotin giymiti.
Badem bykt. Gvde kesimi tknaz...
Kmryakcnn kars kulbeden kt, harmanlara bakmadan gelip leendeki suyu dereye
dkt, salnarak dnd: Tkz eti, sanki, ktr ktr ses veriyor, kalalaryla omuzlar ikitelliye
km gibi titriyordu.
Herif, iini ekmeye daha yakn bir sesle, hafiften bir beeni sl ttrd:
Vay anasn... Hayr, aklm kesti hemerim, farmaz kar soyundan bu kahpe.. -tahla
yalanyor, havay scak orba ier gibi ekiyordu: -Farmaz kar, ksr olur. Nerden mi bildim? Hi hi
hi...
Abdlkerimi dikkatle gzden geirdi.
iftlikten misin?
Yok...
Yeni mi kapulandn? Grmedim geen yl nk...
Kmre geldim.
Kmre... Motorcusun desem... Gzm srrd.
Kmrc dkknlarm var, stanbulda...
Kmrc dkknlarn... Demek ki bir dkkn deil...
ki ortaz biz... Olanlar yeenler durur dkknlarda...
Gzel... Bizim millet yapamaz ama, iyidir ortakla almas... Birbirine kazk atmamak
artyla... Memleket nere?
Memleket... nebolu...
inden?
Eh... Yakndr kasabaya...
Bilmem... Yolum dmedi hi... Dolamadm yer kalmamtr, oysa...

Susup dikkat kesildi. Kar km, koarak evin arkasna gemiti. Bir kucak odunla dnd.
Napacak bu? Yemek desem, vakitsiz... imecek... Vallahilazim, billhilkerim, imecek... u
halde, geceyi bo geirmedi domuz kmryakc... Naslsa raz etti, bindi.
Raz etmek ne demek? Kars deil mi?
Olmakla? Kardan karya fark vardr ve de kocadan kocaya fark vardr. Ulan namussuz
Karaoglan!.. Allah belan vere!..
Kimdir? Kmryakc m?
Yok! Buralarn erisi.. ingen milletinden olduu iin, Karaolan derler. Kz sandm
dedi namussuz. Yatana kadar inanmadm dedi.
Yatm m? Yalan atmad nerden belli?.
Niin atsn? Atamaz! Bana hi atamaz!.
Atar. Bu ide yoktur atmayan... ok yakklysa Karaolan dediin, belki gerektir.
Nerenin yakkls... Kara kuru... ingenin pisi... Kanck itler olmazlanr.
Para vermitir yleyse.. ok para vermitir.
Hayr... ncik boncuk satm... Sakz, kna, rastk mastk... Parasn alm bitamam. Kar girmi
ahra... Heriften gizli alyor. Saklayacak... Bunu sezmesiyle hoplam Karadomuz... Kurdun kuzuya
sokulduu gibi, yanam...
Evet?
Eveti... Girmi ahra, tamam!.
Direnme mirenme yok mu? Barrm marrm? Genelevde bile biraz cilvesi olur bu
iin!.
Oras yle ama, buras genelev deil.
Ka para vermi Karaolan?..
Hi...
Yalan olduu belli...
Ben de yle dedim. Yemin etti. Ka para el verir? Az versek karya gnah, ok versek bize
gnah derken kar toplanp savumu...
Allah Allah... Aklm ermedi.
Neden?
Yakkl deilse... Paray da kesimedilerse... Niin peki?.
Kimi karya, kurban olduum Allah, acmakl oka verir. Bylesi, irkine acr bir,
kocamlara acr, grmemi krpenin utangacna hele ok acr. Ka gndr burasn? Bahtn snadn
m?.
Yok!..
Aman yavrum! Aman bilir misin? demez mi adam?
Yok... Su istedim geende... verdi. Verirken lp bitim.
Herif, Abdlkerimin bir parmak uzam kara sakalna, yana edii kaskete, aznda
dolandrd buday sapna bir zaman bakt. nebolunun kmrcsn biraz salak bulmu olmal ki,
kalarn atarak bilgilendi:
Su isteyene su verilir edeplice Ekmek isteyene ekmek Karaolan su mu istemi! Hayr...
Neyin aysa onu istemi, kestirmeden...
Sora, diyelim ertesi gn, para mara istememi mi?
Kim?
Kar?
Soras yokmu bu karda... Bunun ii bikez...

 Nasl bikez?
bitti mi, sen u yana, o bu yana.,
stelememi mi, Karaolan, yalvarmam m?
Para etmez.
Zora bindirmeyi denememi mi? Para gsterse... Sattklarndan verimkr olsa...
Olmaz m? Dpedz aslaym, demi fkara Karaolan, azkalm ki, tatl can elden gide...
Nasl? Ne gibi?
ekmi ksa sapl baltay kar... Balta dedimse, kmryakc baltas ki, bildiin ustura...
Cilvedir. ekip alsn, bastrsn!
ekip alp bastrrm sanm derbeder Karaolan... Kar canavar gibi dikilmi... Salt dikilse,
ne kadar iyi... Yallah etmi baltay... Karaolan dedi ki, Atik durup yere kapanmasaydm. aban
Efendimca, kuru kafay koparp aldyd kahpe dedi,
Gerekten salladysa... Karaolan yerdeyken indirmemi mi, ense kkne?
Yok... Bu karda hamle tek... -Sustu: -Tamam... Bakralar kard. Kmryakcnn Hayriye
Hanm evet, bunun niyeti immek...
Abdlkerim de dikkat kesilmiti.
Kar bakralar sopaya takp omuzlad, salnarak pnara doru yrd, salkm stlerin
arasna girip gzden kayboldu.
Herifle Abdlkerim ayn zamanda inleyip aprtyla yalanmlard. Bakp gzlerini kardlar,
utanga glmsediler.
Senden de para almad m, bu Hayriye Hanm. aban Efendi?
Benden mi? Ne paras alyor ortada bir ey yokken?
Karaolann azn yokladktan sonra, neden gelip hamleni snamadn? Hemerilikte
gizlilik, hani yoktu, yalan mundard?
Mundar...
Seninki para gcyle mi, acndraraktan m?
Benimkisini hi sorma... Trkn bahtna tkreyim demi ya at len erkez... -Ban
sallayarak iini ekti: -e bak, biz bunu konutuumuz sra, ben buraya gelmekteydim. Karaolan
buray dolanm dnmekte... O hzla, yalan mundar, koptum, yetitim. nk, Hayriye Hanm
grmemle, kestirmiim gzme ka aydr. Dervi Khya laf uzatr, yok fasulya yle, bakla byle...
Mercimek yaman, balkabaklar petek... Ben, ha, ma diyerek savuturmaya bakmaktaym ki,
Kmryakcnn dnesi yaklamadan buray tutup hasret ateini bastraym. Sonunda, Dervi
Khyay ardlar. Hoplayp uradm. Allahn iine bak, amar ykam bugnk gibi, ben
yetitiimde kuruyanlar toplamakta... Ne demektir, amar ykam? Ardndan kendi de suya girdi
demektir. Yalanaraktan, hrl hrl soluyaraktan yanatm. Kolay gele Hayriye Hanm, naslsn iyi
misin? dedim. Eh dedi. ok konumaz nk... Bakar adamn suratna dikedik... Su verirken sana
bakt ya... Grdn. amarlar eve gtrd. Ardndan srp vardm. eri daldm. Yanan
makasladm. Kz bu nasl gzellik... Can alr bir gzellik... deyip kemere sarldm. Karaolann
hesapa, sedire yatacak da kollarn yzne kapatverecek... Aahh... rkildi. Bakt, dediim gibi can
almacasna... Yok dedi. Yok ne demektir. Bedava deil bizimki, parasyla dedim. Yok dedi.
Bize yazk deil mi Hayriye Hanm, Allah rzas iin dedim. Yok dedi, surat domuzland.
Karaolana apur upur da bize yarabbi kr m? Aman bilir misin? nsaf kertesidir. Biz bunca
zamandan beri yanp ve de ttnmz tepemizden kp... dedik. Meer neye atmz nebolulu... Biz
meerse, karnn ayba srasna atmam myz? Rastlantya bak rastlantya... Kr eytann iine bak!
Kalamadn m birka gn... in acele miydi?

 Bikez, bi kary sdkile canm ekti mi benim... Milyon kazanacam bilsem, gemitir.
Birka gn ne demek? lm olsa, ay, yl burdaym. nk murat almaynca bizim almz
baslmaz. Evet, geti gn, gittim. Bu kez, kap kapal... Yanatm. Mandal kurcaladm... Hayr,
ierden srgl deil... Ap araladm, baktm ki... Vay bama... Srt st yatp dek gibi yaylmam
m? Hava scak bugnk gibi... Srtnda bir i gmlei... Baka bu ey arama, kardam, dizlik mizlik
arama... Yaz uykusu halini kendin bilmez deilsin ya... Her yan ortada... Madeni gayet ak olduundan,
say ki, frenk kristaline dklm aynadr Girdim. rttm kapy ptrdsz, srgsn, yavaa
srdm. Niyetim, Kmryakc gelse, grevi bitirmeden amamak. Sokuldum. Gvdemi bildiin yer
depremi tutmu, sarsalamakta ki, tanr korusun kemiklerimiz birbirinden ayrld ayrlacak...
Solumaktaym ki, Glcemal vaporunun islim hrts da yle deil! Yanatm. artmm. Ne halt
ettiimi bilmekten gemiim. Durmuum, gbeini svazlamaya... Svazlamaktaym... Gbek
gerginlii olur ama, bu kadar m olur... Gergin dedimse, kaya gerginlii belleme hey nebollu,
bildiin, tkz doldurulmu kuty yastk gerginlii... Tbe! Kuty yastk, ne demek? Bildiin
lstik top... Okalamaktaym... Azmzdan salya yrm, toparlayp yutamamaktaym. Aklm eytan
yellemi... Yanna uzanmay hatrma getirememekteyim. -Ban yumruklad; -Nah kafa... Kuru kafa...
Yanna yataydk... Uyku yarm lmdr demi eskiler, uyku sersemliine getirseydik.. Belki murad
alrdk o kargaalkta...
Alamadn m? Neden? Gememi mi anahali? Uzun mu srermi bunda bu kadar?..
Yok yahu... Dinle ki... Biz debelenirken uyand. Gzlerini amad bir zaman... Gerindi,
kvrand, Sen misin Sar avu? diye sylendi yarmaz...
Kim Sar avu?
Burann karakol komutan... Gedikli...
avuu mu bekliyormu?
Beklediini bilmem! Dostu.
Hani bikezden baka, olmazlanyordu?
Olmazlanmas, una buna... Dostu dedim. Dostu nasl tutacak bikezden fazlasna
olmazlanacak da? Elhasl, uzatmayalm, nebollu, bakt avutan ses yok, srad kalkt, gzlerini
at. Bizi grmesiyle, Sen miydin kara apkal, Sar avu sandm diye gld. Sar avu ka
para, hehehey Hayriye Hanm, snamaynca ne desem bo... Eer, bir blk Sar avutan eksik
bulursan, kesecein cezaya razym diyerekten sokulaym dedim. Tam tamna Karaolann dedii
gibi rezillendi. Gsme bir tepme vurdu, az kald ki bizi yere yka... Gerileyip ben beni buldum,
silkinip aknl attm. Nedir? Bu nasl cilve kz orospu? diyerekten dikildim. Baktm glmekte,
keyfile, yanaklarn ukurlatraraktan... Salaym dedim, balta meer yannda deil miymi, nebollu?
Hoplad kalkt. Evet, bildiin, padiah celld hoplamas... Hst! Bu nasl oyun... Brak elindekini
dedim ama, Karaolandan duyduum aklmda, yalan mundar, geri bastm. nk, paz gcmz,
bize yeterse de, atikliimiz Karaoglann abukluunu tutmaz. Git iine kara apkal dedi, lk
geldiinde, anahali olmayayd, ne gzeldi. Sran savdn, bahtna ks dedi.
Hep glerekten mi?
Hep...
Yalvardn?
Para etmedi.
Yakardn... Keseye davrandn?
Hi...
Allah Allah... Sonra peki?.. Hi mi bugne kadar?
Hi...

 stne dtn de mi, hi?..

Biz ne biim erkek olalm ki, byle avanak bi karnn ardnda dolanalm? Boladm gitti.
Babamdan tlym ben, nebollu, kt kar, he dese, bizim hovardalk zagonu srgit yazmaz,
grgetir. Aslnda, benim buna bu kadar zorlatm meraktan... Bilakis defterde bu da bulunsun,
dediimizden... Hakas, bu kadar zorlatmak bile yaramaz bize...
Herif bu sz yle iinerek sylemiti ki, Abdlkerim, merak etti:
Zenaat? Tapucu filan m?
Tapucu mu? Ph... stne vurduramadn nebollu, yaklatramadn. Bizde tapucu grnts
var m? Hayr... Biz, olum, Allahmza kr, resmen toptancyz...
Ne toptancs?
Heyvah olum nebollu, yazk ki, stanbul kaldrm enemektesin ve de bilkis
stanbuldan baka stanbul yoktur. Toptancya Neyin toptancs diye sorulmaz. Hele bize hi
sorulmaz. Dnyada varn youn toptancsyzdr da ondan bilkis... Adam var ya, bildiin adam
Onun bile toptancsyz diyeyim de sen anla! Satan bulsam pey srer alrm, alan bulsam yzde
bele dayanrm gider. Akll toptanc yzde beten artn hi beklemeyecek, bilkis...
Oras yle... Ben okcas hangi mal stne dediydim. Ekin mekin, bakliyat makliyat stne
mi?
yi bildin, bilkis, bakliyat...
Dkkn...
Yoktur Allahma kr...
Ardiye, yazane?
Yoktur, nk Yatan aslandan gezen tilki yiit der bizim Hac Yunus Efendi...
Kimdir?
Kim mi? Nasl haksz mymm, bouna inemektesin stanbulun kaldrmn dediimde,
nebollu?.. Hac Yunus Efendiyi bilemeyince, adam neden mbarek stanbul2u bouna kalabalk
etmeli? Memleketin bakliyat, bizim Hac Yunus Efendimizden sorulur. Ayrca kuru ot, saman, arpa,
ekmeklik un bizden dalr. Askere, babozua veririz toptan... Hac Efendimizin girdii arttrmaya,
eksiltmeye Karun peygamber bulaamaz. Ayrca Urfa ya, Trabzon ya, peynir, pekmez, zeytin hep
bizdedir. Askeriyeye veririz, dner babozua veririz. imiz hkmatla diyeyim de akln ersin!
Hkmatla dedimse, denizdeki balk hesab deil... Kzn biri paada, biri valide, teki okullar
nazrnda... Bizim Hac Yunus Efendinin verdiinden iki kat iyisini, iki kat ucuza vereyim, desen,
almazlar ve de alamazlar. Damatlar alamaz ya, yabanc hi alamaz. Alaym demesiyle Van, Bitlisi
boylar. Gazi Paamz herifin z babas olsa, kurtaramaz.
Salam desene?
Salam ki, demir kazk...
Sen salt bakliyat m toplarsn aban emmi?
Yok yahu... Saydm kalemlerin hepsini toplarm. Bu yzden gurbet gezerim
durmamacasna... Benim, evde kaldm, ayda, drt gn gemez.
Ne brakr, gezgin toptanclk, yuvarlak hesap? Trkesi, kaa gelir senin aylk?
Esnaflkta, esnafn kazancn sormak var m, Kmrc?
Yoktur ama, bizimki hemeri zagonu... Kendin dedin ya, hemerinin hemeriden gizlisi
olmaz.
Dedikse... Bu meseleye mi, dedik?
Peki vazgetim. Bin bereket mi, deil mi?
Tamam... imdi oldu, bilkis, bin bereket... Namerde aman demedik bu zamana kadar...

 yiymi bu gezgin toptanclk!

yidir ama, her toptancya deil, er toptancya...
oluk ocuk?
Ah ah!... Sen bana bunu drt yl nce sormalydn ki... Ah dedike azmzdan alafn nasl
harladn grmeliydin.
Anlamadm.
Anlamadn m? Allah selmet versin, bizim Hac Yunus Efendi, Anlamadm dedin mi,
Akln kullanmadn da ondan deyip gler biz zaman... Akln kullanmadn. nebollu, benim karnn
ksr ktn bu sebepten bilemedin!
Heyvah... Yand bala saydn paralar desene...
Eh, yand saylr bir bakma... Neden saymaktasn bunca paray? Dl-d yetitirmeye
saymaktasn! Elenir bizimle Hac Yunus Efendi, keyifliyken... Ulan bahtna tkreyim, teres aban,
vurduk seni bobrnden, yr! diyerek, gnl elendirir.
O mu dnr dp ald?
Almad, verdi. nk beslemeden yetime ahretlii... Ahretlik dedimse, kel ahretlik belleme...
Salar topuklarda bir Grc kz ki, yzne bakamazsn, gzlerin kamar. Hemeriden gizli olmaz,
otuzu oktan at ama duymasn, benim hesapa krka yanat, hamam dn grsen, on drdnde
kz ehli kzla deitirmezsin!
Ka yldr evlisiniz?
On dokuz, yirmi... Verme lfn erkence etti de bizim, sa olsun Hac Efendimiz, vermeyi
geciktirdi, az biraz... Niyeti, bizi tavlayp altrmak... ama hell olsun! Ben Hac Efendimizden de
honudum, avrattan da... Edeplidir, evcildir. On parmanda on hner... Tutumlu ki, nah... Ulan kar,
derim, harcan biraz... Yapn stne bana... Kazanmaktayz Allahma kr... Giyin kuan da bi saln,
dmanlarmz atlasn! derim. Aahh!.. Her gzelin vardr bi kusuru demiler ya, dedelerimiz...
Doru... Bununki de ksrlk...
Nerden belli? Ya sendeyse?
Tamam! yle dedim ben de... Hocalara, ocaklar bavurdum bi zaman! Bizim bir medrese
yoldamz vardr, senden iyi olmasn. Ahican deriz. Okuyup mokuyup dururken ikicilie vurdu
teres, nceleri sar karr, deli damna, giderdi tebdile soyunup... Sonunda bsbtn vurdu
farmasonlua... Syrd cppeyi mppeyi... Ulan desem, nerden bildin bunca yl nce, dnyalar
durduka duras Gazi Paamzn cumhuriyet zagonu getireceini de, mollal boladn? Bu
dmbk nerdense duymu, bizim hocadan hocaya, tekkeden tekkeye, ocaktan ocaa tanp bunca
paray sap savurduumuzu... Yolumu kesti bign, delidamnn kapsnda... Beri bak aklllarn
aban da, abanlarn aklls... Ksrla derman aramsn... Nah u arap beni arpsn ki sakatlk
sende yok... Biz o sra, denize dmz, usturaya sarlmaktayz, aknlkla, Aman bi bildii mi
var? Byleleri hal sahibi olur diyerek gsleyip gemedik. Nerden bu haber, cehennem direi?
diye sordum. urdan ki dedi, Senin kar, Hac Yunus deyusunun yetitirmesi deil mi? dedi,
Bunu sana yirmisinde vermediler mi, dmbk? dedi, Hac kullanmtr, geberesi oullar
kullanmtr k,, dmdz etmecesine kullanmtr. Bu kadar frtnada ocuk tutmayan kahpe... derken
aklm bama geldi. Ben beni toplayp yumuldum ya, ne fayda, arl araya girdi, Uyduun herife
bak!.. Senin toptanclna yazk yahu! dedi glerekten... Beni bi dncedir ald.
Yok canm... Serhoun lafyla m? Ayp ettin hemerim... Hi gerekmez.
Hayr, teresin karalamasna kim kulak asar. Hac familyasnda eriattan dar i yoktur ve de
olabilemez. Karnn sz geldi aklma. Gel etme... aban Efendi, ben yerinden sorup anladm, erkek
ksmnda ksrlk olmazm... Bu ksrlk bels, Allahn, kar bana dolad bela!.. Bir helal st

emmi kz bulalm! Elimle evereyim seni. demitir ka kez...

Ne kadar iyiymi?
yi ya... Hac Efendimizin byk kz Talt Hanma sz geiren beri gelsin! Olmaz,
istemem! Yobazlktr, barbarlktr... -Her ne demekse bu barbarlk?- resmen geriliktir. Avrupaya
maskara olduumuz yeter. diye tepindi bir zaman... O sra doktor beyle yeni evli Talt Hanm... Bana
sorarsan, gnah boynuma, Yol olur, bizim doktor da heveslenir dese gerek...
Nasl raz ettiniz sonra?
Sonras... Bunlar stanbula gp yerletiler. Doktor kar doktoru... nce muayene yeri at.
Sonra zel hastane kurdu. Mteri birikti ki, ban kayas kalmad. Talat Hanm, napsn? Herifi
ou geceler evde yok... Hastanede ameliyatlarda... Kt oyununa, dansa mansa vurdu, Talat Hanm
azbiraz... Bizi unuttu. Talat Hanm unuttu ya, doktor damadmz, ok yaasn, unutmad. Neden? nk
doktor... Doktor ksm, byle meseleyi hi unutmaz. nk, bizimki de bi hastalk... Sonunda, bi
akam eve gittim. Anadolu dn... Baktm, kar bi ho... Nedir dedim. Yok biey dedi. Adam ne
biim bir avanak olmal ki, bindii ksran, yele titremesinden, biey olduunu anlamamal...
Skladm. Huyudur, erkek ksmna, yemekten nce, biey demez. Yemei yedik, kahveyi verdi.
Mjdemi isterim efendi, Talat Hanmn gnln ettik dedi. Ben toptanc hesaplarndaym, yzde
bei tutturduk mu? Yoksama, buua, drde drdk de yandk m? Bunu evirmekteyim
aklmdan... Neye ettiniz gnln... Benim bildiim Talat Hanmn gnl kolayna edilmez! dedim.
Meer, kz bulmular bize, sz kesip nian bile takmlar.
Gzel mi bari?
Ne demek gzel mi? Dnyada iki gzel varsa biri bu? nk, doktor damadmzn
hastanesinde hasta bakc... nk bizim doktor damadmz, yeminlidir, hastanesine irkini hi
uratmaz. Avrupada okudu kendisi... Avrupann doktor kitab yazasym ki, Bir hastanede, gzel
kz, gzel kar da bir dermandr diye yazasym... Dediim hastane, devlet hastanesi, belediye
hastanesi deil... Orda irkin olur, hemi de olmal ki oralarda yatan it kpek takm, tatl can
kurtarmay uraya brakp karya kza gnl aktmasn.
Demek aldn, almanla...
Almamzla, hemerim... Vay ki vay... Yahu ben kar dourturmuum ki, arkada, bizim byk
avrat kkten ksr olmasaym da, azbiraz olsaym onu bile dourturmuum. Ard ardna bi kz, bi
olan geldi. Derken baktk, ncy tutmu... Bu kez de, krtajdan ba alamamaktayz. ki aya
varmadan bizim kk haspa, karmza dikilir. Nedir o gene? Aklma gelen gibi mi? yere bakar.
Anlarm ki, anahali gene gecikmitir. Tuh yzne derim. Pancara keser. Utanr nk... Karnn bu
kadar sk ocua kalmas neden, bakalm? Gayet hrsl, gayet istekli olduundan... Ne demiler
atalarmz, Erkein bir nefsi olur, karnn on nefsi demiler. Bizim haspada, arkada, benim
grdm, nefis on deil, elli... Belkim de yz... Bereket, damadmz doktor, hastanemiz kendi mal...
Bizimki orann yabancs deil... ki yldr hi amas yok... ayda bir krtajdayz. Dengine
getiririz. Ben toptancla ktm m, bizim haspa, yallah hastaneye... Saolsun brakmaz kolayna,
doktor damadmz... Krtajdan sonra, yedirir iirir. Onbe yirmi gn iyice tmara eker. Dnerim ki,
Amasyaelmas gibi, yanaklar kpkrmz, ktr ktr... Ben onu bunu bilmem, arkada, baz karya bu
krtaj yaramakta ki, can suyu halt etmi... Snrsz bir mutlulukla derin derin iini ekti: -Atlattk ok
kr ksrlk belasn... Ocamzn snmesi tehlikesini savuturduk. Sende ocuk?
Kyamet gibi, rktmeden saylmaz...
Aman olsun... Aman iyi... Aman, ocuksuzluk gibi bela yoook! Eve gitmez miyim, biri
samda, biri solumda... Yahu bunlar yokken ben ne halt edermiim? derim gzlerim yaarr.
Ksrlk derdiyle debelenirken, unun bunun ocuunu severdim. O bakaaa... Kendi belinden inmie

benzer mi? Benzemez! Kan kaynamas olur derlerdi, hi inanmazdm. Tbeee! Kan kaynamakta ki
adamn, kaynar st gibi kprerekten kaynamakta... -Karnn kaybolduu yerde bir kmlt farkederek
dikkat kesildi: -Geldi Hayriye kahbesi... Nedir yahu! Gitti de gelmeyiverdi demekteydim. -Bir
zaman dilerini gcrdatarak bakt: -Th... Keilermi... Ulan teres desem, gzn m karard keiyi
kardan ayrd edemez mi oldun? Bi de bu gzle kaak tutturacaksn da, u kadar bin kaymay cebe
atacaksn? rkerek dnd, neboluluya aratrarak bakt: -Gazete okur musun sen, nebollu?
Yok... Nolmu?
Okuman hi mi yok, varda m okumazsn?..
Rakam dkerim az biraz ama, okumay hak edemem...
Okutup dinlemez misin, szgelimi, Karagz, maragz?
Yok... Kamaktan kovalamaya, hey aban Efendi, bizim vaktimiz nerde?
Olmad, nebollu olmakla adam adamlktan kmal deil... Olan biteni bilecek esnaf ksm
ki, alp sattnda zarara garkolmaya...
Aman bi olup biten mi var, aban Efendi, hemerim, bilmediimiz bir yaramaz i mi var?
Duymadn m, vah yazk! Gazi Paamzn canna kasdettiklerini hi mi duymadn, ittihat
gvurlarn...
Duyulmaz m, duyduk! Tutulmu ya tm domuzlarn?
Hayr! Ba domuzlardan ikisini ele geiremediler!
Essah!..
Biri... Badomuz, Kara Kemal... Esnaflarn ilerine oka karrm bu Kara Kemal hnzr.
Grmln yok mu senin?
Valla... Byk adamm... Byk adam ksmn grmek bize ne kadar uzak... Sen grdn m?
Yok...
Hac Yunus Efendi tanr herhal...
Hayr, biz Ankaralyz, yle reziller bizden uzak. Tanmaz ylesini bizim Hac Yunus
Efendimiz... -Abdlkerime bir baka anlamla bakarak yava yava elini cebine att, ama hemen
karmad: -Doru, buraya m geldin stanbuldan sen?
Abdlkerim bu sze nasl karlk vermenin daha doru olacan aratryordu;
stanbuldan... Eh doru saylr... Her ne kadar...
Ky boyu gittin mi, dedim, baka kmr yakclara?..
Nolacak?
Olaca... Vatanmza milletimize... Dinimize imanmza hizmet ki, hacca gitmekle bir... Cebinden iki fotoraf karp gsterdi: -Dolatn yerlerde bunlara benzer iki herif grdn m?
Hst! yicene bakmadan Grdm-grmedim yok... Ne denildi? Tanr yolunda savamakla birdir,
bunlar yakalatmak denildi. Greyim seni, hey nebollu, bizim oralarda Kastamonu adam gayet
akgz bilinir. Grdm evet! demelisin, dediin de doru kmal ki. Hac Yunus Efendimiz sana
cumhuriyet nian alvermeli... Ayrca vatan hizmetinden ayla geirmesi de aba...
Abdlkerim, kederli bir glmsemeyle kendi resmine bakyordu. Bereket kt bir fotoraftan
ok kt bir kopyayd. Hele imdiki haline eytan bile benzetemezdi ama, kendisi kendini tand iin
gene de rkt. Hemen Kara Kemal Beyin resmini ste kard. Kara Kemal Bey fotoraf ektirmeyi
sevmez, hem de politikaclar iin zararl bulurdu. Bu sebepten resmi hi benzemiyordu. Fotoraflar,
suratn asarak uzatt:

Yuf be... Gzlere bak gzlere!.. Bildiimiz, canalc ekya... Hele domuzlar! Yok, aban
Efendi emmi, grp bildiim, rastladm herifler deil!.. Biraz dnd: -Peki, naramakta bunlarn

resmi senin stnde tanmazken bilmezken?

aban Efendi, resimleri ald, ikisine de ayr ayr tkrr gibi yapt. Gzlerini ayrmadan
kasld:
Bunlar m? Benim stmde... Ne mi arar? Olum nebollu, sen aban dayn, kk grdn
de... Biz kimiz? Biz resmen Halk deil miyiz? Bugn btn Halklann ceplerinde bunlardan birer
resim var. Grdmz yerde, gzmz keserse yakalarna sarlacaz. Aklmz kesti ki, g
yetmeyecek. nk komitacdr bunlar... Sizin oralarda duyuldu mu bu komitac laf... Komitac
demek... Gvurdan kt... Bir komitac, Mslman olaym dese, bikez gvur dinine girmeden tbesi
kabul deil... Sayki kzlba-alevi hesab... Komitac ksm vurucu olur. Hemi de gayet kyc olur.
Bunlarn stnde, drder tabanca, drder Alman bombas, keskinlii ustura aratmaz birer gaddare
varm ki, zehir... Bizim kk avrat dedi ki, Senin gzn karadr. Ben senin gibi yrekli hi
grmedim. Heriflere rastlayp tanmanla, dur otur dinlemezsin, yakalarn toparlamaya kalkarsn.
Teke tek olsa, stesinden geleceine hi phem yok... Paz gcn ve de karakucaktaki oyunbazln
bilirim, denmiim. Ne fayda ki, bunlar iki domuz... Biriyle elleirken teki, korkarm sana bir i eder.
Gnahn boynumda kalr, kyamete kadar yanarm dedi.
Neden gnah boynuna?
undan ki... Bana kalsa, bre nebollu, cebime adam tasvirleri doldurup ttihat gvuru
izlemek aklma m gelir?
Ya?
Yana gre bizim kk avrat aklldr ki, kpolu kpeklikte kr eytan ka para?.. On gn
oldu... Bayram... Bayram olmasa bizim evde ne iimiz olur. Kurban kestik, kavurmay gvdeledik,
Allahn bildiini kuldan niin saklamal, gecedir, erkeklik devini yz akyla baardk.
Kk avratla?
Kk... Avrat dedim mi hep kk... nk bykle bac-karda olmuuz oktaaan... Ben
cigara yakmm. Haspa suyu atee komu... Suyu komu dedimse Cingz kpolu... Harpadak
kaynatmaz... Arada bizi gnaha sokarsa, iki aptesi bir aldracak... Ben cigara imekteyim... Bizimki
salnmakta... Gelip gidip uramz buramz kurcalamakta... Derken, suratmza bakt bi zaman...
aban Efendi, bu dnyann bi avana biz miyiz? dedi. Duymazdan geldim. Gecenin bi zaman, kar
ksmnn her dediine Neymi? diyerekten koulmaz erkek gibi erkek... Sana dedim herif, sar
msn? dedi. Nedir? dedim. Meerse, biz yokken aklna gelmi... Bunca yeri dolandrmakta
bizimki... Hkumatmz kaak tutana u kadar bin lira verecek... Hem krnda geinsin, hem gz-kulak
olsun... Kurnazsa kurnaz... Sezgiliyse sezgili... Hele akl dedin mi, hayr, aban Efendideki, Mslman
akl deil, bildiimiz, eytan akl... Sdkile svansa dinim gibi bilmekteyim, uan ku kurtulamaz
penesinden demi... Gelince aman unutmayp syleyeyim de, hkumat bahndan pay
koparaym demi... Akla bak akla... Dikkat isterim nebollu... Karda bu akl... Nasl bi bela! Ben bunu
duymamla, Allah ekber diye hoplayp it oturumuna geldim. Hesaba ktm. Hkumatmz u kadar
bin kayma verecek... kisine mi, birine mi? Dedim ya, bizimkinde akl tonla... kisine olu muymu?
Bu hkumat nasl bir rezil olmal ki iki domuza bi bahi vermeli... Her birinedir ve de grrsn,
ikisini bir tutana ayrdan di kiras bile vardr dedi. Hesap byd, aklla toplanaca zmlenecei
kalmad. urdan kd kalemi yetitir... (Kt-kalem) dedim kahpe... amar gelmekte ki, gr nasl
gelmekte! diye barp camlar zngrdattm. Sabah ettik, rakamlarla bouaraktan... Gn d
mad, kotum Hac Efendimize... Beri bak efendim, bak neler demekte senin Cevriye kzn?
dedim. Ad Cevriyedir haspann... Cevriye Arapa lgattir. Anlam: Sana cevrederim haaa demek.
Hele rezil... Hac Efendimiz nce kulak ardyla dinlerken apansz dikildi. Aman ne akllar... Bunlar
nasl bir akllar diye dneledi. Aferin aban Aa, her sabah byle akllarla gelmelisin ki, ben sana

(Eeklikten kurtulmakta az biraz) demeliyim dedi. Hemen birini sald, Halk Partisi ktibine, bayram
gn, partiyi atrp defteri getirtti, Yallah bismillah deyip kendi eliyle bizi st baa ye yazd.
Defteri getirene dedi ki, Adamlarmdan aban Efendi, partimizin ba yelerindendir. dedi. Bana
ne kadar gvenirseniz, abanma da o kadar gveneceksiniz! dedi. Yalan karsam, kazasna
belsna razym. Ceremesi benden dedi. Kendisi toptancmdr, gezgin gezer, dolanr ki, bir kald
yerde bi daha kalmaz. Bugnden tezi yok, din dmanlarmz ve de vatan millet dmanlarmz ve
de partimizin dmanlarn arayp bulacaktr dedi. Ve de, eytann yatt yerde olsalar bulup
karacana dinim gibi gvenmekleyim dedi. Ktip kaaklarn ie yarar iki resmini imdicik
yollasn, gerisine karmasn ve de abann ikisini birden yakalayacandan yakalama bahiini ifte
olarak hazrlasn ve de ayrca Gazi Paamzn verecei di kirasn da isteyip getirtip hazr
bulundursun dedi. Geciktirdi mi, zararm dokunur, bilmi olun! diye de sklad. Bi saata
kalmadan bu resimler gelip yetiti. Hac Efendimiz bakt bi zaman, Th yznze dedi, unlarda
iman nurunun uncac var m, bak da syle allasen, abanm dedi, srtm svazlad. Doktor
damadmz da bakt. Tez tutulmallar ki, bir ie yaramal... Bana kalsa, aban Bey, hemen yola ksn
ki bahlar ve de di kiralar densizin birine nasip olmasn dedi. Eve uramas bile gerekmez. Ben
o tarafta bir hastaya gideceim, urar bildiririm dedi.
Hemen mi yolu eline aldn. aban Day...
Hi aman vermedim. Hkmat iidir ve de vatan millet iidir. Az biraz da biz zorlatmayca,
fkara hkmat, Ankarada oturup bunca rezilin stesinden nasl gelecek? Hakas biz de biraz
arttk nceleri... Biz dedimse, biz kimin itiyiz. Hac Yunus Efendimiz, Mft Abdurrahman
Efendimiz, eyh Drr Efendimiz gibi akl erenler artt. Bizim oralarda, yalan mundar, nceleri
byklerimiz, Gazi Paamz, smet Paamz, ordu babas Fevzi ve de btn kalpakl takmn, din
dman, domuz ttihat gvuru bellediydik, Heyvah, farmason-bolevik eline dld. Din iman,
rz namus ayak altnda kald diyerekten gizliden dnmekteydik.
Meer?
Meerse dini btn Mslmanlarm ki, Osmanlya mft olacak bir Mslmanlar... Gvur
zagonu getirdi bunlar Lozandan, gvurun yedi dedii yerde bunlar yetmi ald geldi diyen kendini
bilmezlere hi aldrmayacaksn. nk, aslnda zagona baklmaz, paraya baklr. Biri geti Osmanl
tahtna oturdu mu, Trk keseden gzn ayrmayacak... Paracklar girmekte mi, kmakta m? Bunun
helli haram yok! nk, haramsa gnah hkumatmzn boynunadr. Evet, gayetle yararl bir
gidiattr bu Cumhuriyet gidiatmz! Hep mi Osmanolu otursundu canm?.. Bozulalm da gerisin
geri yeni batan dzelelim denilmitir.
ki kar almay yasaklad bu Cumhuriyer aban Emmi, ya bunu napalm?
Elini abuk tutaydn da, Cumhuriyetimize bahana bulmyaydn nebollu! Birden art varsa
birini boa! dedi mi? Demedi. Canm eker, doktor damadmz uygun grr, ncy de alrm.
Hkumattan ferman isteyecek deilsin! Parana geer hkmn! Bi de belgcne bakar. Bal sayar
alrm. Alan raz veren raz olunca, Bolevik zagonu mudur ki, paral ie karsn hkumat?.. Evleri
aramaa kalktlar diyelim, ceza kesmek iin... Kk karlar, Biz hizmeti durmaktayz, aban
Efendimize deyince ne lazm gelir? Hizmeti tutmay da yasaklamad ya, kyamete kadar duras,
Gazi babamz? Nah kar salnaraktan gelmekte... Vay Hayriye vay... urdan ol grp murat alnamad.
Kvrakla hele kvrakla. Karaolana bakarsan i stnde buna katiyyen g yetmezmi ve de dur
durak bilmezmi ki, fkara hovardas, iki soluklansn da, taze can bulabilsin.
Hayriye kulbeye girene kadar, Hac Yunusun toptancs aban Efendi, dilerini takrdatarak
Ah ulan ah! Ah ulan kahpe! Ben sana sorardm ya, olmazlanmay... Ne fayda! Dervi Khya rezilinin
hamlna dua et! diye sylendi. Kar gzden kaybolunca, Abdlkerime dnd. Gzlerini

krptryor, akln bana devirmek iin abalyordu. Karsndakine kzm, kendisini de ayplam
gibi suratn ast. Yaramaz bir lftan yarana geip kyl parasnn ylmasn nlemek
istercesine kt:
De bakalm nebollu, sizin oralarda, kuvay milliye zaman teklife fazlaca mal vermi aa
eraf bulunur mu?
Aa eraf... Teklife vermi... Eh bulunur az, ok...
Az ok ne demek? ok mu, az m?
Eh... okadr. -nebollu epey zorlatt bu kuvay milliye meselesine..: Paas beyi,
neboludan gemitir Ankarann derler akl erenlerimiz! Bu lf doruysa, teklif ok olmutur.
Evet, ok olmutur. ok olmas gayet iyi... De bakalm, nebollu, sizin mebuslar nasl? Sizin
dedimse, Kastamonuyu sordum?
Ne gibi?
Laf m u? Kan gzn vasfedecek deilsin. Tuttuunu koparr, akgz ki bildiin
kpolu kpek?..
Bilmem! Yeni seimde kanlarn ounu tanmayz. Eh, vardr olduka... Bre aban Emmi,
kendin bilmez deilsin ya bir adamn, mebus dikilmesi iin, az biraz kurnazl, tuttuunu koparrl
olacak... Koca millet meclisine gitmekte... Yeri geldi mi, birka laf da bizimki edecek... Buna olur,
una olmaz diyecek...
Oluru olmaz m sorduk? Hayr, varsn desin... Benim sorduum, ilerinde tekalif
makbuzlarn toplayan kt m?
Teklif makbuzlarm toplayan?.. Yok... Sanmam... Yalan mundar, hi duymadm...
Duymadn. Yemin et desem...
Yemin de neymi, bre aban Efendi... Senin on paran m...
Hst... Para yemini demedik... Azna gelir, atarsn bi lf... Benim de gidip haber
vereceklerim var. Bizi yere baktrrsn...
Baktrmayz, Allahn izniyle... nebollu dedin mi, dneceksin aban Emmi...
Pekiii... Gelelim... Evet... Gmen ileri ne sularda, sizin oralarn?
Gmen... Bildiim... Bizim oralara gmen kondurmad hkumatmz Allahma kr,
Day...
Kondurmad! Eminsin! Ya peki, oka Rum var myd, topranzda? Bal baheli... Yerli
yurtlu?.. Ayak takmn, cbl milletini sormakta deilim... Ensesi kaln, orbac takm?..
Olmaz m? orbaclar bulunurdu ki, bizde aban Emmi, Osmanlya srasnda u kadar bin
altun faizli bor vermi bu orbaclar...
iftlik ubuk sahibisi? u kadar tal deirmeni dner? Un pavlikas? Bkhane?
Tamam... Ormanlktr bizim oralar. orbac bkhaneleri vardr ki, hrltsna akl
dayanmaz... Neden sormaktasn aman Emmi, bi yaramaz i mi?
Hey yavrum... Dediklerin doruysa, Karun peygamber malna kondun bil ve de bundan byle
yoksullua tbe ettin bil...
Deme aban Emmi...
Bil ve de gel beni stanbulda bul... Bu dnyada a it gibi gezinmeli deil, bir hayrl i
sapna yapmal... Bizim Hac Yunus Efendimiz, bugnlerde, neye zorlatmakta? Gavur mallarn
Mslman etmeklie zorlatmakta... Rum mallar gmenlere verilesiymi? Ne demektir gmen,
omuz verme kulak ver, nebollu, ne demektir ha? Rumeli gmeninin gvurdan ayrntsn sordum?
Ayrnts... Mslman...
Kim demi... Yok yle ey...

 Yok da, bunlarn camide ileri ne? Allah ekberi duyunca namaza seirtmeleri?
nandn? Th yzne... Gvur dlnden Mslman m olurmu, hey aklsz nebollu... Bunlar
domuz eti yiyerekten yetimediler mi? Hayr, gmen ksmna Mslman diyenin ben dininden
phelenirim.
Aklm kart, emmi, sen bu laf neyin stne getirmektesin?
unun stne ki, gayret gndr ve de son kertesine kadar abalamak gndr. Mslman
olu Mslman olan ve de Trk olu Trk olan omuz omuza kenetlenip birbirine arka verip
abalayacak ki, bir gvurdan aldmz, teki gvura gitmesin... Bizim Hac Yunus Efendimiz, giden
Rumlarn mallar Trke kalsn, diyerek duru dura uykuyu muykuyu yitirdi ka zamandr. Bir
Hac Yunus Efendinin abalamasyla ele bir ey mi geebilir? dersen... Bir bana abalamakta
deildir. nk bir elin sesi kmaz ve de bu dnyadan, Allahma kr, dini btn Mslman gke
ekilip tkenmez! Bu iin iinde adam ipten alr mebus beylerimiz var ki, grdkte, hamiyetinden
gzlerin yaarr. Bunlar da gece uykusunu yitirmilerdir, nebollu, bunlar, vatan-millet yolunda
abalamakta ki, nikhl karlarnn yanna gitmeyi unutmacasna... Evet, gece sabaha kadar seccadeye
yapp Aman hey Allah, yarnki gn, millete, vatana ve hkumatma, bir hayrl i grmeyi nasip
eyle... diye rr dini btn mebuslarmz vardr. Hamiyetinden kanl yalar dken mebuslard ki,
bugn bi lokma ekmek bulmaktaysan bunlarn yz suyuna bulmaktasn... Bir apkas eksikti,
gvurluk meydan ald demekte kimi aslacaklar. Fes kimden alnd? Rumdan alnd. Kim ald? Gvur
padiah, kinci Mahmut ald. Noldu sonu? Gzme cehennemin meyil deresi grnmekte aman bana
bi aare diyerekten gitti, tam yedi yorgan paralayp... Ba krmz fesli domuz ttihat gvurlarn
hi grmemiiz gibi... Evet, apka geleceine, brk geleydi, kallavi kavuklar geleydi ne kadar iyiydi.
apka dedi kurban olduum Gazi Paamz her nedense... Vardr bi hikmeti... Bizim orasna aklmz
ermez. Yarn te dnyada hesab sorulacaksa, hkumatmzdan sorulacaktr. Peygamber postunda
oturana ba eeceksin!.. leri kartrmayacaksn, nk iyidir gayet bu gidi... Bana sorarsan,
Mslman azalmamtr, vaktiyle ittihat gvurlarn korkusuna kamayanlar, bu kez tekbir getirerek
dar uramtr. Bugn kadar, bu Osmanl mlknde gvur kazanr Mslman yerdi. Ne demektir
bu? Fkara Mslman boaz tokluuna abalamakta demektir. Bunlar benim szm deil haaa...
Bizde bu akllar ne arasn! Hac Yunus Efendimizin ve de nice nice bilgili sezgili mebus
beylerimizindir. Dnya kurulalberi Kzlelmaya dek ferman yrten Osmanl neden gt gitti?
nk ttihat gvurlar mlk Alamana peke verdiler ve de bedelini blp savutular. Enver
hnzr savuunca tek mi durdu? Hayr! Alamandan umut kesince Moskofa gitti. Bana u kadar yz
bin manat verirsen, Trkn ek yerini sana gsteririm, urun kapsn bildiririm, sezdirmeden
sokulur, apansz salar, bitirirsin dedi. Dedi, nk bunlar Rumeli ingenleridir ve de resmen Bulgar
tohumudur.
Aman aban Efendi, bu lafn ucu raa gider. Gazi Paaya da Selanikli demekte kimileri...
Benim aklm ermez ya... Rumelinde deil mi bu Selanik?
Selanik... Evet, kimileri yle derse de... Selanikli olmakla nolmak ihtimali var? Nah bak
bakalm... Parmaklarn aarak avucunu Abdlkerimin suratna tuttu: -Be parmak bbir mi? Asln
ararsan, Selanikin Rumelinde olduundan bile pheliyim ben...
Bizde bir Laz Kadir hoca var... Sakal gbekte ve de akl gn yedinci katnda... Diyesi ki...
Rumelinin Selanikinden kprp gelmitir bire kadar krlas Hareket Ordusu diyesi...
Hareket Ordusu, evet, Selanikten gelmitir ve de Rum ekyas, Srp kaptan, Bulgar
komitacs ordusudur. Gazi Paamza geldi mi, bir adam Selanikli olmakla, hayr, adamlktan kmaz.
ini ekti: -Evet, u hilafeti kaldrma iiyle bu apka ii ah olmayayd bsbtn iyiydi ya, napalm
gl seven dikenine katlanacak... Vardr bir hikmeti... Hkumatmz bizden iyisini bilir. Biz paray

kazanmaya bakalm. Osmanolunun gidiat, Cumhuriyete dnp ve de peygamber postuna Gazi

Paamz oturmakta, bu para furyas nedir? udur: Hkumatmzn kasasna Hzr uramtr. Biz frsat
elvermiken paray toplamaya bakalm, gerisine hi karmayalm.
Deminden beri nc defadr elini cebine atyor, atee demi gibi hzla geri ekiyordu. Gene
att, bu kez biraz duraklad. Debelendii belliydi. Sonunda, nolursa olsun, deyip silh eker gibi
sigara kard. Birini azna koydu. Paketi, kapatt aralad, kapatt aralad. Bunu yaparken
Abdlkerime kukuyla bakyordu. Kukusu birden acmaya dnm olmal ki bir sigara att nne,
ban dikerek kasld:
Yak bi kalp cigaras nebollu... Yak da Gazi babamza dua et! -Birka adm yryp birden
dnd: -Akln varsa Hayriye karda hamleni sna, hemerim, yabana gitmesin, nolacaksa...
Hep yle, kaslarak yrd, yokuu inerken sendeledi, Doru bas Toptanc, sdrme
bacana diye kt kendine...

IV

Paa iftliinin Dervi Khyas kaln, dokunakl sesiyle Menakpnme-i Hac Bekta Veli
okuyor, hepsi Bektai olan iftlik yanamalar arasnda ka g bulunmad iin, kadn erkek
toplanm, alacak yerlerinde derin derin i ekip inileyerek dinliyordu.
Rivayettir, hazret-i hnkr Hac Bekta Veli Efendimiz kapsnda ve hizmetinde Gven adl
bir dervi vard. Epeyce er terbiyesi yemi kimse idi. Bir gn...
Abdlkerim, nc defa, ak kapdan sofaya bakt. Okuyanla dinleyenleri tedirgin gzetledi.
Dervi Khya, Gven Aptal meselesine gemeden nce, Hayriyenin kocas Kmryakcy
ocaa gndermiti. Yarn sabah, ya da en ge leye doru, ocak alacandan bu gece banda
bulunmak, sabaha kadar gzkulak olmak gerekiyordu. Herif gnlsz kalkmt. Ormana gitmeden
karya bakar m ola? Kl kadar erkeklii varsa, kocalk hakkn almadan geip gidemez... Hrsla
iini ekti. Arada bir dalyor, sonra okunan anlamak iin kendisini zorluyordu. Gven Aptal, Hac
Bektaa, Muhip nedir, mrit ve k nedir ve ne demektir? diye sormu.
Hac Bekta buna doruca karlk vereceine, Bir sarrafta bin altun nezrimiz var, al getir
diyerek, Gveni yola karm... Ne kendisi sarrafn nerde olduunu sylyor ne de Gven
soruyor. Hemen emri iittikleyin, cppesini giydi, eteklerini toplad, hazrlarn ellerini pt, yola
vurdu...
Hava domuzuna scakt. Abdlkerim, aralksz terliyor, itii arap sanki ter olup derisinden
fkryordu.
Gven Aptal bir gnde gnlk yol gidip Hindistann Delli ehrine ulam... Bir ehir
ki, anlatlmas mmkn deil... Yce kalesi iinde, demleri saysnn sonu yok... Gvene aknlk
elverdi. (Hi ben bu vilayetimizde bu kadar ulu ehir grdm yok ve de ne iittiim...)
diyerekten...
Hizmeti kz, arap tasn dolatrrken Abdlkerim saatine bakt. Herif gideli on dakika
olmamt. Saati kulana gtrd: Durmu mu bu namussuz? kr kr iliyordu. Herif...
Kary... Hay Allah belasn versin... Hac Bektan da, Gven Aptaln da... Senden iyi aptal m olur,
kaltaban Abdlkerim? Elini yznden geirdi.
Dahi, Gven Aptal ehre girdi, sokak be sokak giderek pazara yetiti. inde gezerek ehrin
bedestanna urad. O yana bu yana bakt. Geip gidedururken karda grd bir sarraf oturur...
Abdlkerim sigara yakt. Sakaln kad hrsl hrsl... Bi trl alamamt bu cenabete...
Karya yanap Toptanc abann dne uyarak hamlesini snamamas belki de bu sakaln

yzndendi.
Dervi Khya kaln sesiyle okuyordu. Meer Hac Bekta Veli hnkra bin lira nezreden sarraf
bu sarrafm... Bir gn gemide giderken frtnaya tutulmu, candan umut kesilince erenlere bin altun
adam... Hac Bekta hnkr yetiip gemiyi kurtarm... Sarraf, Gven Aptala bin altun adadndan
baka, Hac Bekta fkaralar iin bin altun sadaka, Gvene de bin altun yolluk veriyor. Gven
Aptal ol bin altunu bir keseye koyup koynuna sald. Erenlerin hizmetini bitirdi. Sarrafla vedalap
ehir iinde giderken apansz bir cumbaya gz takld. Grd kim ol ardan penceresine ay yzl
bir gzel kz durur. Grmesiyle Gvenin akl bandan gitti. Bin can ile vurulup tutuldu. Gzn
ayramad. gn gece yemedi imedi, uyumad, ayakta durup pencereye bakt. Kz byk bir
tccarn kzyd. Dile deceinden korkup cariyesini yollad. Cariye dedi: Hey dervi, gn
gecedir bu pencereye bakp hayran olmusun! Yoluna gitmezsin! mdi ol umduun ol murat sana
elvermez. Onun gibi varlkl yer kzn avlayaym diyen kimsenin pulu altunu gerektir ki, isteine yol
bula... Gven Aptal bunu duymasyla... Vay! Altunuma noldu? diye alnp, bin altunu karp,
krdatp gstermesiyle... Kz raz olup, Gveni gizlice ieri alp...
Abdlkerim, sanki byle bir sz bekliyormu gibi kuann altndaki Parabellumu yoklayp
hemen kalkt, sessizce kt.
Koca kpek glgeden hzla frlam, tanynca inliyerek yatmaya dnmt.
Scak Temmuz gecesi, yldz alacasyla enikonu aydnlkt. Bu aydnlkta, sise benzer garip bir
dalgalanma, yaprak hrtsna benzer bir srtnme vard.
Abdlkerim binalardan uzaklanca omuzu stnden geldii yn kollad. Yalnz Menkpnme
okunan odada k yanyordu. Kara Kemal Beyin penceresi karanlkt. Belki uyumutur. Uyanr
sabaha kar... Kibar adamd Kemal Abisi... Uyandrmamak iin ksrrken mendili azna tutuyor,
kibriti gayet yava akyordu. Rahatsz eder adam kibarl... Bunaltr!
Birden kendi ayak seslerini duyup rkt. Grlt etmemee alt bir zaman, sonra derin derin
soludu. Gece tka basa kekik kokuyordu. Yok be! Kekik de neymi... Bal gibi kar kokuyor... Sesle
gld. Bal gibi szyle Naciyeyi hatrlamt.
Yzbaym babas... Doru mu? Hepsi de yzba kzyz derler... Maa czdann
gstermiti. Bakar gibi yapp bo verdiine piman oldu. Neden bakacakmm? Ne kar?.. Asl
adn renirdi. Bakalm Naciye mi, Nimet mi?.. Nimet piyasa adm demiti. Atmadysa,
(Rabbin bana bir nimeti varsa o da sensin) arksn buna yazm herif... Sanmam. Yaktrrlar
ou... arky Naciye sylyordu sanki... urda biyerde... Biraz przl, ama gerekten dokunakl
sesiyle... Ne kadar korkmutur kim bilir yakalandklar zaman!,. Savuturabildi mi acaba korkusunu
kolay kolay?, Kar milletinin ylgn ekilmez! Srnar. Hele srnat herifte i yoksa...
Rezilliktir. Silh skmyor nk... Yreini aralk aralk kskanlk yokluyordu. Samalama
olum... Brak imdi gemii... nmzdeki ie bakalm! Bcekler tyordu. Birka kurbaa
atlad suya... Hzland. Gven Aptal bile keseye el atm... Demek bunun yolu budur, dnya kuruldu
kurulal... Yannda yeterince bozuk para var m yok mu hatrlamaya alt. Pahas ne olabilir,
Kmryakc karsnn? Ne bileyim? Alp sattm ey deil. Ksa ksa gld.
Evin karalts grnnce duraklad. ster misin, herif taklm kalm... Tadna doyamayp... Git
iine... Ka yln tad? Bezmitir oktan... Cicilik micilik mi kalmtr?.. Yaklanca Sar avuun
gelmi olabileceini dnd. Elini tabancasnn stne koydu, hemen ekti. Dellenmeyelim.
Vurumaya gelmedik, uyumaya geldik! Grlt etmemeye alarak avlu kapsna sokuldu. Durup
dinledi. Ses yok... Ik yok... Herif gidince kapy srgleyip yatmtr! Suratn buruturdu. Eskiden
beri bu ite sraya girmeyi sevmiyordu. Gecenin bir vakti, buraya neden geldiinin bahanesini de
uyduramamt daha... Atarz biey dedi, gvenle avluya girdi. Sar avuun ierde bulunmas

ihtimalini kafasndan silivermiti. Kocalar hi adamdan saymazd evvel-eski... Kapnn nnde durdu.
Yiit kar kapsn srglemez, (Allahn alaca bi canm, hovardann alaca bi tadm) nk...
Amin der gibi ellerini yznden geirdi, El benden, destek tanrdan diye srtarak mandala yavaa
bast.
Kap srglyd. Grlmemi bir eymi, aka hakk yenilmi gibi can skld. Hi bir yalan
hazrlamad halde kapy vurdu. Kendini artk kar alna kapp koyuvermiti. Buradan sonra
hesap kitap, lmek bimek deti deildi. Dinledi. Sos gelmeyince daha sert vurdu.
Kimsin?
Burda m, Temel Usta?
Yok! Kimsin?
Gelmedi mi? Uramad m geerken?
Kimsin?
Yabanc deilim Hayriye Hanm. Kmr tccarym nebollu...
Nolacak gece vakti Temel Usta?
Lazm... A unu...
Gece vakti neyin lazmym?.. Gndz torbaya m girdi?
Aar m hi!.. Demedi mi, Temel Usta geleceimi... Para getireceimi...
Para m? Dur elen... -Biraz sonra lamba yand. Srg ekildi. Kap araland: -Ne paras?..
Hayriye lambay kaldrp Abdlkerimin yzn aydnlatt. Grdne sevinmi gibi glmsedi: -Ne
parasym...
Abdlkerim kapy itip girdi, hemen kapatt:
Hss... I bi gren olursa... Dervi Khyadan gizli bu para...
Gizli mi? Bama gelen...
Demedi demek... Diyecekti ya, neden demedi?
Kadn tepeden trnaa szd. stnde ksa bir gmlek vard. Kollar bacaklar ak olduu
halde hi umursamyordu. Mahmurluk, yzne, kz ocuu temizlii vermiti.
Unutmu gitmitir.
Hakl... Senin gibi avrat akl m brakr herifinin banda...
Hayriye gzlerini ksarak Abdlkerimi, tepeden trnaa szd. Bu gzden geiri, enikonu,
hoyratt. Sanki parmaklarnn var gcyle, mncklaya mncklaya yokluyor, yitirdii ok deerli bir
eyi hrsla aryordu. Lambay ocan stne koyarken arkas dnk sordu:
Nerden bildin, akl alr kar olduumu, yabann kmr tccarlnla?
Abdlkerim, yere serili yataa bakarak yutkundu:
Bildim... Bilirim ben... Grmemle bilirim.
Hayriye omuzu stnden bakt:
Kara kpek, dedi, yle ya, bugn harmanda?.. Toptanc dmbk...
Yumruklarn beline dayam, gslerini germiti. Kk bir ocuu sorguya eker gibi,
yumuack sordu:
Dedi mi, Karaolan iini de?
Abdlkerim, byle bir soru beklemiyordu. Uygun bir karlk arad:
Bilmem! yle biey dedi galiba... Kulak asmadm.
Sar avuu?
Dedi,
Hele domuuuz! Ya kendine olgrp yaknlk vermediimi?
Dedi.

 Nedenini?
Dedi evet...
Nedenmi?
Olmaz sraya rastlam... Sora da, Bahtna ks demisin.
nandn m?
Aman Hayriye Hanm... Aklm kart, inanmasa mydk?
nanr m adam, yle sze... uncack fikri olan... Tuh senin kalbna... Kt sra srp gider
miymi, lene kadar? Bunun iyi zaman hi mi olmazm?
Neden peki, Hayriye Hanm?
Adm, Toptanc Kara it mi bildirdi sana?
Evet...
Hele rezil... Utanmam m, bunca zaman? Unutmamsa, unutmulua vurmalar... Gnl
gemiesine yiitlenmeleri niyeymi?
Bilmem...
Abdlkerim kendisini toplad, sz uzatmann aptallk olacan anlamt. Dilerini gstererek
a kurt gibi yrd.
Hayriye hi rkmeden bakyor, rkilmeden yiite bekliyordu, beline sarld. Kemiklerini
ktrdeterek skt:
Niyeymi bakalm?. -Salarndan tutup ban arkaya kanrd, azn pt. -Nedenmi ha?
Karaolana bedavayken toptancya neden yokmu parasyla? -Birden ard. Kar gzlerini
kapatmt. Baylacak gibiydi. Sarst: -Kz.. Hele una! Noldu kz?- -Glmsediini grnce aknl
bsbtn artt: -Noldu?
Hayriye alt dudan dileyerek ban iki yana sallaynca, Abdlkerim, bouna vakit geirdiini
anlad. Bir an kapnn srglenmemi olmas aklndan geti, kap map dnecek sra deildi. Kary
yataa vurdu.

Apansz, sanki, bulank bir ryada, hem birisiyle kyasya didiiyor, hem de, tekbana
debeleniyor duygusuna kaplm, bir an durup nolduunu aratrmt.
Hayriye srt st yatyor, kollaryla gzlerini kapattndan, sadece az grnyordu. Gvdesi
alabildiine gevek, bacaklar alabildiine akt. Bu apak geveklikte, kzana gelmemi
hayvanlarn, uyandrlmaz duygusuzluu vard. Birine, btn gcn kullanarak ktlk ediyor gibi
alt dudan haince srmt. Sanki, soluunu tutup ayak seslerine kulak veriyor, gelecek olan
kendisini byle iftleirken grsn, yere kp dvnerek ulusun, ya da kudursun da, stndekini
ldrsn istiyordu. Soluksuzluu, pusuda bekler gibi korkuntu. Ayaktayken her kmldan, her
bak, her sz kkrtc olduu halde, btn canllar tepeden trnaa sarsarak kudurganla iten
cinsel depremi sanki bu yana kadar hi tanmamt. Eer bu d durgunluun altnda bir eyler
oluyorsa, ilgiliyse, sevimeye koulmu da bunu bu kadar kesin gizleyebiliyorsa, duyduklar hi bir
kadnn, daha dorusu hi bir canlnn tatmad, doa d bir ey, olmalyd.
Abdlkerim, brakp kalkmakla, gzleri rten kollar tutup kracak gibi sarsmak arasnda bir an
salland. stei tam kesilecekken tekrar hrslanp kabard, kafasnn iini kaplayan kzl bir duman,
zihnindeki en kk dnce krntlarn silip sprd.

Noldu sana kz?
Nolmu?
Sesin soluun kesildi.

 Sizin burann karlar sesli soluklu molur erle yatarken?

Eh...
Vay bama... Nasl karlarm bunlar? Sesi soluu nasl katabilirlermi araya? Koulmay
bilmezler u halde sizin karlar bu ie, candan yrekten... Vah ki, yazk! Yazk ki ne kadar...
Kime kz? Bize mi, karlara m?
Siz benim neme lazm... Karlarnza yazk... Dnyann tadn tatmadan gelip gitmedeler,
desene... Karlk nedir hi bilmeden...
Biraz dald. ok bilmi ok bilmi glmsyordu. Ban koluna koyup birine sokulur gibi,
kalalaryla omuzlarn oynatarak kvrand. Sanki hemen uykuya dalacakt. Abdlkerimin bu
dnceyle kalkmaya davrandn naslsa sezinleyip birden tetikleti. Elini karnna att:
Lver mi bu?
Dur kz... Lver de neymi?
Lver... Karnm deeyazd. Neden lver tar erkek ksm? Sever yle ya?.. Yiitlenir kendi
bana... Er gibi er, gezdirip yiitlenir ya, kodo takm, neden gezdirir?
Kim kodo takm?...
Kodo... Sz gelimi, kara kpek... Toptanc...
Tar m?
Hemi tar, hemi de eker!
Sana m ekti?
Bana... Tuttum bileini... Pazsn dilememle, balad brmeye danalar gibi, Aman tbe
diyerekten!.
Kap kanad hafiften vurunca Abdlkerim, elini kuana atarak hzla dnd, Srglemek urda
kalsn, mandallamay bile dnememiti. Dilerinin arasndan serek davrand. Para vermeye
geldik yalann kar hatrlamadan savumann kolay... Hayriye zorla peltekletirdii bebek sesiyle
anlatyordu:
Neden miymi, raz gelmediim? karamam m uncack eyi kendi bana?.. Nedir o? Ne
var?
Kap...
nceden gerekti, biri geleydi stmze, napardn? Vurur muydun?
Durumu bilir.
Vururdun sen... Hi bakmazdn.
Nerden belli?
Ben bilirim. Tanrm kyc adam... Sen kyc herifsin.
Bunu sylerken akr gzlerini baygnlatrm, eki yer gibi ii rpererek yalanmt.
Abdlkerim, kalkmak isterken bada kurup sigara yakt:
karamam m dedin!...
Kim? Neyi?
Kara kpek... Biraz dald gene, duraklayarak sordu:
Dedi mi uyurken stme geldiini?
Dedi.
Nasl dedi bakalm? Koca it gibi hrl hrl soluduklarn... Elinin ayann kaadn...
kasca gzlerinin dkleyazdn?..
Dedi.
Hele una hele...
Karnn svazlam bi zaman...

 Karnm... Nasl svazlam?..

Nah yle...
Abdlkerim, gergin karn yavatan serte doru svazlad:
Byle... Bizaman uyanmamsn...
Ben mi? Bizaman... nandn m?
Ya nedir? Uyandn da, uyanmamla m vurdun?
Bir kar, ne biim bir kansz kar olmal ki, er eli karnna demeli de, lm salndan
hoplayp kalkmamal?..
Demek uyandn...
Farketmemi mi? Hele namussuz! Uyanmamla vurdum ki, az biraz heveslensin de, istei
kursanda kalsn...
Sar avu sen misin?, dediini napalm?
Oyun... Gnl elencesi... -nledi: -Dur kz, canm yaktn. Etimi burma... Salver, tez rr
benim etim, rr ki, gmgk..
Peki, neden razlanmadn, Hayriye Hanm?.. - ok para verecekmi diyecekti. Para lafn
hemen yuttu: -Bir koca toptanc?..
Ph... Toptancym... Bende, kodoa razlanmak yoktur.
Dur yahu... Kodo mu toptanc? Nerden bildin?
Kodo ksm, kodoluundan bilinir. Kar gibi kar kodou sezer ki bir yllk yoldan sezer.
Bilemez mi, sakn, sizin burann karlar? Toptancya geldi mi, sezgili olmak hi gerekmez, vnp
gezmekte nk...
Ben kodoum diyerekten mi?
Demesi... Ksrm bunun kar... Aslna bakarsan, ksrlk bunda... Ksrlna bakmayp dl
d istermi... Kars olacak kahpe bunalm besbelli, eve krpe hizmeti alr olmu...
Alrm, da, nolurmu aman, Hayriye Hanm?
Koynuna sokarm yalvarp ste paralar verip,.
Vay canna... Kyakm yahu!
Kyak olmaya kyak ya... Herif kzlar ykleyemeyince...
Gnahn almaktasn! Dourtmu ya, yeni kary ardarda?
Hizmetileri dourtamayan, yeni kary nasl dourtmu?
Dur bakalm! Ne kesiyor senin akln?
Benim aklm... kinci kar tayl gelmitir geldii yerden.. Tay karnnda... ok makbuldr
kodoun zorlusuna byle karlar...
Demek... Bunu demeseydi...
Kap arpnca Abdlkerim, kodo sohbetinden apansz usanverdi. Yastn altna biraz para
brakmay geirdi aklndan... Uygununu hesaplad.
Hayriye salnarak gidip kapy srgledi
Gitmek yoook... Gelmek elinde ama, gitmek deil...
Olmaz Hayriye Hanm... Sezer Dervi Khya... Gerekmez. Tkenmedi ya, Allahn geceleri...
Dur elen... Dur ki bak... Dinle ki... Ne dedi kodo toptanc bana geende... -Kalkmasn
nlemek istemi gibi nne dikilmiti: -Dedi ki... San otu getirsem dedi.
Nolacakm?
Koy herifin orbasna... Bitir rezili... Seni alp gideyim dedi. Ky yerinin itine kpeine
lyk kar deilmiim ben... stanbul hanm yapacakm beni...
Vay namussuz vay...

 Dedi ki, Hazr, Sar avula aran iyi dedi. Aratrmaz derinini, (Satlcandan geberdi)
raporunu verir, gmdrr dedi.
Hay Allah belasn versin!
Versin ki ne kadar...
Ne dedin peki, bu rezillie sen?
Ne denir? Olmaz denir. Bu kez lf deitirdi. Sen herifinin kodoluuna gvenmektesin
ama yanlmaktasn, Hayriye Hanm dedi, Bu kodo ksmnn ne halt edecei hi belli olmaz dedi,
Bunlar gel git aklldr. Ben senin herifin balta sallamasn beenmedim. Sen onu yemezsen gnn
birinde bu herif seni dorar, am kt gibi, nah uraya yazdm dedi.
Dorar m gerekten?.. Sen bilirsin bindiin aygrn huyunu... Sezinledin mi byle bir ey?
Hayriye kalarn atp biraz dnd, sonra, gvenle ban silkeledi:
Kodo kodou bilir ve de kodo ksmnn napaca hi kestirilmez.
Bunu yle aresiz, yle kadere boyun emi, acl bir sesle sylemiti ki Abdlkerimin
yreini birden acma kavrad.
Hayriye biraz somurtmu yzne bakyor sanki yakn bir tehlikeye kar gvenebilip
gvenemeyeceini aratryordu. Bu haliyle, kk bir kz ocuuna benzemiti gene... Abdlkerim,
teselli vermek isteiyle kary kollarndan tutup yatmaya zorlad. Boynunu pt:
Kestirilmezse nolur sonu bunun?.. Aramadn m karn?
Hayriye duymam, duyduysa bile kulak asmamt. Trnaklarn ensesine geirerek
Abdlkerimin ban hrsla gsne bastrd:
Adaam sende... Ersiz yaamaktan lmek iyi...
Gvdesi birden geveyip yaylmt. Ac duyuyor gibi alt dudan diliyordu. Seyredildiini
sezerek gzlerini korkuyla at, kollarn hemen yzne rtp kendini brakt.
Nerden mi bildim, kodoluunu benim herifin?.. Bizim oralarda, Herifini snamayan kar
hovarda kullanamaz derler koca avratlar... Yok mudur sizin buralarda bu sz?
Kz... Sizin bralarda... ne demek... Buralar bizim deil dedim ya... Bizim slamz nebolu...
Olmakla? Sizin oralarda yok mu bu sz?
Bilmem. Duymadm.
Sz yoksa da, snamas varmtr. Krpeliinde frtna gibi grleyip esmeyen herif kodo
olmayp napacak?
Heyvah... Gerek mi, kpolusu?.. Herifi karalamakta deilsin ya?
Nah u a gr bakiim.. Tanr tank... Fazladan yeenim olur bu smsk Temel benim...
zbez emmim olu... Zorla verdiler beni bu rezile, dede mallar blnmesin, diyerek... Gerdekte
olgrp yanatrmadm. Aladm sesim kt kadar... Yenge acizlik getirdi. Koca bibimi seslediler.
Biz Bibi deriz, babamn byk bacs... Kp uuran cadlardan... Yedi kyn bi doktoru ki elli yldr
kyde doanlarn ebesi... Bu kapdan smaz ve de benim diyen pelvan bileini tutamaz. Seirtti geldi.
Bibim olacak kahpe, kollar emirlemi, eteklerini beline toplam.. Nedir? Nasl idir? Savuun
bakalm diyerekten gerdek odasna girdi. inki, benim hkrtme kyl birikmi ki, akr
Hayriye oyunu var diyerekten kr topal, al, yatala kalkp yrm... Bibim, sz
geiremeyeceini anlaynca yenge olacak kahpeyi yzme oturtup bileklerimden tutturdu, kendi
geti, bacaklarm ayrd. Temel olacak kansza, Haydi atla dedi.
Hay Allah! Deli mi bunlar? Ka yandasn?
Kanda evlenir ky yerinde, kz ksm?.. On , bilemedin on drt... Biraz dald: -Anladn
m neden rterim yzm?.. Bkamam ben beni, yzm rtmeyince... Anlamam biey...
Abdlkerim yorulmutu. Esnedi, saatna bakt:

 Ooooo! ki olmu... On dakikay da geeri var... Bana izin Hayriye Hanm...

Dinle ki... Snamamz sormadn myd? Snamamz...
Anlald. Snamsn. Evet, aklm yatt, snmazsan ktyd, Hayriye Hanm... Snadn iyi
olmu...
Hayriye birden dirseklerine dayanarak dikildi, parman Sus diyerek azna gtrp
dary dinledi. Uzaktan uzaa kaln sesiyle bir kpek uluyordu.
Sus aman... t sesi... iftlikte bi gezen olmal...
Grdn m, ge kaldk. Yanamalar kalktysa rezilliktir. Bana izin Hayriye Hanm, yarn
gece herifi kmr beklemeye salarsan, gelirim.
Hsss... -Can kulayla dinledi: -Yok biey... Ruyalanm koca it... Elen biraz... Dinle...
Yok. Gideyim, madan...
Dinle... Dinlemedin mi, gnah benden gider.
Abdlkerim, glerken, hemen kalarn atp tetikleti:
Ne demek, Gnah benden gider?..
u sebepten ki... nebolluyum dedin yle ya?
Nolmu?
Adn Ahmet?..
Nolmu dedim, kahpe?,,
Kmre geldin? Kaak kmre he mi?
Hayriye gz ucuyla bakp bi ho glyordu. Abdlkerim tella davranp iki dizi stne geldi,
bileini yakalad:
Neyin nesi bu sorular? -Sarsyordu hoyrata, surat birden korkunlat: -Neyin nesi?
Ya nebolun kmrc Ahmediymisin de, Gazi Paaya metelik vermeyen Dervi Kahya sana
neden Efendim... Beyim... Emret demekteymi, neden nn kesmemekteymi tenhada? Neden
ellerini gbeine kavuturmu da sen oturmaynca hi oturmazm?
Ulan kim dedi bunlar?.. Yok yle ey... Yalan ki, dipten dorua... Hi Khya Dervi, bizim
gibi esnaf parasna...
Benden gizlemekle, hibir ey hasl edemezsin, kara yiit... Benim bir adm da Erkek
Hayriyedir. Yreim sevdi seni... Ben birini sevdim mi belasna gerilirim. Demedi mi Toptanc
Dmbk sana benim, iki ayda bir konutuumu... Sar avu bile, onca debelenir de azmdan iki ift
lf alamaz. Neden atm eskinin olmularn?.. Neden salmadm seni, bu zamana kadar...
Nedir kz? Yalanlna yalan... Elenmi biri seninle... -Umursamaz grnmeye abalyor,
kaslarak glmsyordu: -Meraklandm? Kim uydurdu? Ne dedi?
Hkmatmz aramaktaym sizi... Hkmatmzn yitirdii paalarmsnz siz...
Tbe yalan... Baksana kz, paaya benzer yerim var m benim_
Paaymsnz... Bildiimiz mebus paas... Vuracakmsnz Gazi Paamz her ne yzdense...
Delirdin mi? Kim yedi bu halt? Toptanc domuz mu?
Hkmatmz sizi tutana u kadar bin kayma veresiymi...
Abdlkerim artk teln saklayamaz hale gelmiti. Kapy gzetleyerek tabancasn yoklad.
Sonra birden srayp Hayriyenin bileine yapt, yzne cann alacak gibi bakt:
Kz kahpe!.. Bundan m, koyuvermedin beni?.. Sar avu gelip bassn diye mi?.,
Erkek gibi erkei bastracak kar deilim ben, kara yiit! -Glmsemesini hi bozmadan
yere bakarak konuuyordu: -Kahpe dedin, kahpeyim ya, adam tutturan deilim!.. nne gerildim
ki, Sar avu seni uykuda basmasn!...
Ne basmas? Ne zaman? Ne zaman dedim...

Hayriye inledi.
Abdlkerim kendini toplayarak var gcyle skt bilei brakmt. Elini kadnn yznden
zr diler gibi geirdi:

 Bala Hayriye Hanm... Acd m ok? Ne zaman basacak Sar avu bizi?..
Bu sabah, gn rken...
Gerek mi? Kim dedi sana?..
Sar avu... Bir olan gnderdi dn leden sonra... Gittim baktm ki Toptanc kodo
oturmakta...
O mu haber vermi...
O...
Nerden bilmi?
Gnl elendirmisin kodola... Komamsn adam yerine... nebolunun kmrcs olsa
hoplar kalkar bizim kara apkay, boyunban grnce demi. Bu hi kalkmad demi...
Kalkacakt da, el gbekte, Buyur efendi aa diyerek kpekleyecekti demi... Sana, resmini
gstermi Kl kprdamad... Vay ki, yrek... Mangal kadar bir yrek... Evet, frsatn bulayd, Gazi
Paamz bitireceine hi phe yoktu demi... u kadar bin liray cepte bil avu diyerek
rpnmasn grmeli... Vuralm teresleri, vuralm ki pislik paklansn diyerek dolanmalarn... ldiri fark-etmez, hkmatn bahii cepte... ldrmek iyi diyerekten... Sar avuun aklna girmi...
Aman subaya, polise, kaymakama duyurmayalm ki, paraya ortak kmasnlar demi. ki ehir
elebisi... Eli kolu kalkmaz bunlarn silh iinde demi.. Basar bitiririz, Allahn izniyle demi...
Fazladan ne dese iyi... Kara sakal, senin Hayriye Hanma tutkun, gzlerken stne vardm demi...
Sar avu azm ki, zaptolmaktan gemi... Sordu, Grdn m kz, bak bakalm u resme benzer
mi, seni gzleyen vatan millet dman? diyerek bir resim srd nme... Baktm, sakal makal yok
ama, bildim ossaat... Heyvah... Kara Yiit bu dedim, yreimden... Toptanc Dmbk, kasca
gzlerini dikmi ki suratma, Ezrail gibi... Yok... Grdm bildiim adam deildir ve de, iftlikteki
kmrc hi deildir dedim. nk, nebolun kmrcsnde sakal var ki, krk yllk sakal
dedim. Sar avu kukuland. Aman aban Efendi, bunlar hkmatmzn arad kaaklar deilse
bizi Gazi Paa bile kurtaramaz Dervi Khyann penesinden dedi. Ben hemen kouldum, Bitirir
ki, hi bakmaz dedim. Kodo Toptanc, kestirip att: Hkumatn cezas, Dervi Khyann belas
benim boynuma dedi. Raz olmaz da vatan millet dmanlarn karrsan gerisini kendin dn,
avu dedi, Ben nasl olsa, bu iin ardn brakacaklardan deilim... Yakalama bahiini sen
almazsan bir alan bulunur dedi, Nah ite, hkmetimizin bize verdii yakalama kd diyerek
cebinden bir kt kard. Bu ii, baka ilere benzettin mi gr neler olur dedi. Gevek baskn
istemem haaa dedi. Kendine gvenmezsen o baka dedi, Tutup kollarn balamak yok... Salama
gidilecek... Kurunlar gbeklerine doldurulacak dedi
Neden ille ldrecek? Neyi alp verememekte bizden bu dmbk?
rknts... Hkmat iidir bu! dedi. Olmaz olmaz, bakarsn asmazlar. Asmaynca bir af
gelir, karlar bunlar mahpustan... ktlar m, geerler otururlar, ba keye gerisin geri... O zaman,
(Nerdeydi, bizi filan zaman Paa iftliimde basan Sar avula aban... Hele bulun unlar) dediler
mi... Bakalm kolu bal mahkemeye salar m, ksa sakal bizi dedi.
Vay namussuz... Yedirir miymiim can pahasn ben o dmbe? Ya ben... -Bouna vakit
kaybettiini farkederek birden hoplayp kalkt: -Saol Hayriye Hanm... Bu vartay atlatrsam... Hemen lf deitirdi: -Yok yle ey... Hkmatn arad deiliz biz... Yanlmakla Toptanc kodo,
ama baskn Dervi Khyaya bildirmemi olmaz. Saol Hayriye...
Hayriye hemen atlayp nn kesti:
Dur kara yiit... Kurbann olam, gitme... Atee gitmektesin ki kurtuluu yok yollara
zorlamaktasn... Yamandr Sar avuun niancl... Yanna iki zaptiye alacak. kisi de, kycdr ve
de, attn vurucudur. Elen... Beni iit... Azk koyaym, torbaya... Al eline orman... Bunalrsan git

benim herife... Hayriye sald ben. dersin, Saklayacakmsn bika gn dersin...

Abdlkerim bir an duraklad. Sakaln sert sert kayarak sylenenleri lp biti. Elinde
olmadan sordu:
Bir kahpelik etmez mi?
Edebilemez. kamaz benim szmden... Beni iit oh Kara Yiit, sana ekmek alr gelirim.
Sar avu gvenir bana... Hiylelenmez hi... Bizim orann kayklar urar sk sk buralara... Atarz
seni birinden birine... Kurtarrsn tatl can...
Abdlkerim dalmt. Kary da alsam yanma, ekmek mekmek bulmaya salarm. Evet, dalsak
ormana... Tutsak snr... Bulgaristana gesek diye dndn farkedince, iliklerine kadar dehetle
sarsld. Rasimi kahpece brakt gibi, Kara Kemal Abisini de, nerdeyse, yzst koyup savaacakt.
Hhhh diye irkilerek, yalvaran kadna tanmadan bakt. Elinin tersiyle gsnden yavaa itti:
Olmaz Hayriye Hanm... Saol... Gitmemi olmaz. -Kurtulup nne dikilince kucaklad: Saol... -pt: -lmez sa kalrsam... -st ste gerek bir sevgiyle pt: -Sa kalrsam... Bekle
yolumu... Krk yl sonra gelip seni bulmazsam namerdim...
Etme kara yiit...
Saol.
Kapy ak brakp yrd. Gittike hzlanyor, iki bklm, tabancasn karmaya alarak
kouyordu.

Horozlar aralk aralk tmeye balamlard. afak skt skecek... iftlie yaklanca soluk
solua durup kulak verdi. Ne ku cvlts, ne de yapraklarda hrt... l sessizlik dedikleri, rezillik
sarmt dnyay... Tam pusu havas... Baskn saati... Her ey kan uykuda... Yalnz kahpeler uyank...
Tbe! Kahpeye kurban olaym, kodolar uyank!..
Kocaman tabancasnn sapn hnla skt. Hi bir zaman, bu kadar dayanlmaz bir ldrme
istei duymamt. Duymadk elbette imdiye kadar bakalarn karna ldrdk... imdi yal ipin
altnda debeleniyoruz! Alaca karanla meydan okur gibi gzlerini ksarak bakarken, koca it
tedirgin inledi. Hst Kurtu... Yabanc yok! yanndan geerken ban okad.
Abdlkerim, oktan beri ilk defa kendi unsurunun iinde olmann rahatln duyuyor, ehirde
adam ldrmenin bile, yetitii amansz artlarn dnda kaldn anlyordu: Bunu imdi farkederek
biriyle akalamaya hazrlanr gibi byk altndan glmsedi. Koca parabellumu birden btn
arln yitirmi, bunca yldr her emrini uurst bir hzla yapan eli haline gelmiti. Gven tetiine
yavaa basp indirdi. Namluda fiek olduunu biliyordu. Tetie bast m... Vay smkl bcek vay!.
Vay kara kodo sanki bunu Hayriyenin dost sesi derin bir kinle sylemiti. Sevindi, kza minnet
duydu. Dervi Khya, baskn olursa, basknclar, evin kapsnda, biraz oyalayacak, Gerekirse silh
kullanrz. Geceyse, hi seememi oluruz hkmet adamn... Siz arkadan baa atlarsnz... Uurumu
tutar, ipten syrlp savuursunuz. Uurum size en azdan yarm saat kazandrr. Yarm saat kazandnz
m, orman sizi vermez ele... Dervi Khya kapnn stndeki odada yalnz yatyordu. Kapdan sonra,
kocaman bir avlu vard ki, krk atl rahata cirit oynar... iftliin asl yaps alt kattaki ahra
merdivenle balyd. Ordan kld m, ot, gbre, sap ynlarnn labirenti arasndan, eski baa
yetimek ocuk oyunu... Ahrn kaps tutulmamsa elbet... Tutulmusa, Kemal Abi ierden, biz
dardan... Yrtar karz.
Keyifle yaland. lk boumalar Kulelinin havuzlu avlusunda yumrukla balam, Kudilinde,
Fenerbahede, Kthanede sayl kopuklara kar ba, usturpasiyle nam salarak srmt.
Makedonyann Arnavutlukun ete arpmalarnda lakab Filinta Kerimdi. stemen olalberi
filintayla hi boa atmam, Trablusta, Balkan Savanda ok hner gstermiti. Babali basknnda,

basknn temel direklerinden biriydi. Dnya Savanda, Tekilt Mahsusa eflerinden biri olarak
lde Lavrense kar km, Acemistan dalarnda, Kafkasyada ete savalarn baaryla
srdrmt. Byle dlere bikez girdi mi, gzyle grp aklyla dnmyor, be duyusu da
sanki derisine geiyordu. En dalgn srasnda, hatta uykudayken tehlikeyi sezip silahn karanla
boaltarak pireyi gznden vurmasna, ou zaman kendisi bile aard. Byle sralarda, sanki
insanlktan kyor, ormann yaban kedisi, denizin kpekbal kadar grltsz, evik, kyc
oluyordu.

avlunun duvarna yetiip drt be adm da ilerlemiken kpein esnemeye benzer iniltisiyle
tedirgin durdu.
Oysa, vakit kaybetmeden yapnn ardna dolamas, Kemal Abisinin kama yolunu gvene
almas gerekti. Dnp keye sokuldu.
Eilip gzetledi. nce biey gremedi, dinledi, ses alamad, sonra epey uzaktan iki karalt
farketti. Ellerinde uzun silhlarla iki bklm yaklayorlard. Tam, baskn sln kere ttrp
uyuyanlar uyandraca srada koca it uluyarak atlm, ayn anda, kurunu yiyip yere serilmiti.
Tamam! Isl ald Sar avu diye srtarak duvar boyunca hi grlt etmeden kotu.
Dervi Khya pencereden Kimdir o? diye sesleniyordu.
Abdlkerim teki keye yetiince hemen kvrlmad, yere yatp bakt. Bakar bakmaz pusu
yerlerini kestirip geriledi. Yandaki odun ynnn koyu glgesine atlayp pusudakilerin ardn almak
iin kotu. Dervi Khya kararlatrdklar gibi, jandarmay tanmazdan gelip atee balamt.
Mitralyz gibi kurun yadryordu.
Abdlkerim, grltden yararlanarak tam siper uzanm jandarmann tepesine dikildi. Bir an
ldrmeyi geirdi aklndan, teki herifi dnerek ar parabellumu ensesine var gcyle vurup
kafay topraa bastrd. Jandarma uf diyemeden baylmt. Tfei ekip alacakken vazgeti. Sinerek
tekine sokuldu. Melon apkasndan Toptanc aban tanynca dnyalar kendisine verilmi gibi
sevindi. abann tabancay tutan eli, tir tir titriyor, dileri birbirine vurarak "Ehed enlaaaaa.
Ehed enlaaaa diye hrl hrl kekeliyordu.
Kapdan srg ekilme sesi gelince Toptanc aban kaacak gibi irkildi. Olum Yusuf... diye
jandarmaya seslenmek isterken kurunu tam ense kkne yiyip yzkoyun yere kapand.
Kapnn almasyla rtlmesi bir olmutu.
Abdlkerim hemen yetiip sakin bir sesle:
Benim Kemal Abi... k... Serbest... dedi.
Ba tuttuklar zaman Dervi Khya aralksz kurun skyordu hnla...

NC BLM

NSANLIK SORUMU

I
Ey ruuuh! Geldinse kere vur!
Sofann karanlnda Doktor hsan Beyin, biraz kaln, ama yumuak sesini, badadili duvarlar,
ilemeli tavan, sanki ruhlar dnyasna hi yanlsz iittirmek istiyormu gibi, en son, en hafif
titreimlerine kadar havada tutuyordu.
Masada oturanlar, -Doktorun dul baldz Nesibe, ev sahibi Perihan, yeeni gazeteci Muratelleri masada soluklarn kesmilerdi.
Sessizlik balaynca, scak temmuz gecesinden uzakl yaknl, bulank kopuk bir eyler
duyuluyordu. Kebandakilerin fonorafnda gene bir fokstrot.,. Hayr... Komparsita... ok daha
uzakta, ok daha tandk olduu iin, Bimen enin bir arks... alan en, syleyen en, dinleyen
en...
Ey ruuuh! Geldinse kere vur!
Tak.,. Tak... Tak...
Doktor hsan Bey birden heyecanland:
Ey ruuuuh! Khya Derviin ruhuysan kere vur...
Gazeteci Murat, Neden sormad soruyu? Neden uzatt bouna? diye dnerek suratn
asmt. Tak... Tak... Tak...
Ey ruuuuh... -Birden elektrik yanp sofa aydnlannca, eni-konu kzgn kt: -Hay Allah...
Berbat ettin, Eminn Bey... Tam...
Kap alnyor... Duymuyor musunuz Perihan?
Perihan Hanm, abisine anlamaya alarak bakarken Gazeteci Murat atld:
Berbat ettiniz seans Emin Day... Tam karlk vermeye balamt ruh...
Tak tak tak...
Masadakiler dnyann en byk aknlyla baktlar. Evet, kap alnyordu gerekten... Evet,
bu da sanki hi grlmemi bir eydi.
Hay Allah...
Emin Bey glmsedi:
Aar msnz Perihan, yoksa aaym m?
Perihan hemen kalkt.
Maliye tefti heyeti bakanlndan emekli Emin Beyin her zamanki gibi elinde kitap vard.
Okuduu yeri kaybetmemek iin bir parman arasnda tutuyor, masadakilere glmsyordu.
nceliini koruduundan krk alt yan gstermiyordu. Yzne bsbtn yumuaklk veren miyop
gzlerini krptrarak sordu:
Kimi tartaklyordunuz mezarnda gene, Doktor, hangi zavally?
Brak... lk iki vuru kap deildi... Kalbm basarm! Ne dersin, Murat?
Orasn bilmem! Daym yaktktan sonra vuru ruhtan gelmeliydi ki... Yazmalydk
Londraya... Federasyondakilerin akl bandan gitmeliydi.
Kimi uyandracaktnz uyanlmaz uykusundan, diyorum?
Dervi Khyann ruhunu...
Emin Bey, hatrlamaya alt:

 Kimdir o? Ne dervii?
Canm okumadnz m? Kaaklarn sakland Paa iftliinde vurulan Khya... Bektai
dervii... Emin Beyin hatrlayamadn anlaynca gazeteci Murat gld: -lahi daycm... Dnya
yklsa haberiniz olmayacak...
Dalgn glmseyen doktor hsan Beye dnd: -1926 temmuz aynn 7nci gn gecesi, yedi
yz bin ksur nfuslu stanbul ehrinde byle bir soru soracak bir baka vatanda bulunur mu? Evet,
gittike yatyor aklm, biz Perihan teyzemi deil, Emin daym altracaktk bu ruh arma iine...
Tam onun harc... Dnyadan elini eteini ekmi...
Haltetmisin... Dnyadan elimi eteimi eksem ben de otururdum sizin gibi, ivisiz masann
bana... Koyardm ellerimi stne... Balardm barmaya... Ey ruuuuh...
Doktor hsan, ellerini masada unutmutu. Bu sz stne hemen ekip saklad.
Eleniyorsun deil mi, bizim saflmzla?.
Yok canm... Estafurullah...
Eleniyorsun, zorluklarmz ruhlara soruyoruz, diye.. Dnyada, sormaktan baka devi var
mdr insan olunun? Hayr, yoktur. nk bulmaktan baka devi yoktur. Bulamadmzdan sorarz.
Sen buldun mu her eyi?.. Btn sorularn karln buldun mu kafanda? Bu karlklar yeterli mi
sonuna kadar?
Dnyada dedin?
Evet, Ruhlar Dnyas... Ruhlar dnyasnn kaplarn zorluyoruz biz... Bu zorlamada
yenilgiyi pein pein kabullenmek var... Yiitlii de burdadr bunun. Hi bir eyi ele
geiremeyeceimizi bilerek zorluyoruz.
Hi bir eyi ele geiremeyeceinizi bilerek mi? Anlamadm.
Elbette... Yaayanlar iin Ruhlar Dnyasnda hi bir ey yoktur ki, kazanmamz sz konusu
olabilsin. Gldn, nk, Sama dedin! Samadr evet! Samalayabildii lde aar insanolu,
kendisini...
Nereye doru?
Geree... Sama en salam gerektir, aslna bakarsan.
Hele buna hi aklm ermedi.
Samann samal gerek olmadndan deil, ele geiremediimizdendir. nsann Ele
geirdim sand gvdedir. Oysa, gvdemiz ok daha aprak olduundan, ruhumuzu ok daha
kolay tanrz. Eyay saran aydnlktan, ruhumuzu saran alacakaranlk ok daha belirleyicidir.
Ne gzel sz oyunlar!.. Sembolik... iir bile yazlr bunlarla...
Haklsn, yazlr! -Doktor hsan arkasna dayanarak gvenle glmsedi: -nsan bulmadan
hi biey bulunamaz, insan da ruhtan, yokluktan baka biey deildir. nk asl varln maddesi
tamaz, maddesini kavrayan yokluk tar. Yokluk... Yani, RUH... Yani, maddenin cevheri... Ruhun
varl nasl anlalr biey deilse, yokluu da yle anlalr biey deildir. Aslna bakarsan biz
burda ruhlar deil, kendimizi sorguya ekiyoruz. -Mutlulukla iini ekti: -Hi bir umulmazlk
kendimizi sorguya ekmemizin artcln aamaz.
Bunlar ne kadar kark laflar... Kendin mi buluyorsun, yoksa, ruhularn kitaplarndan m
ezberliyorsun?
Hi nemli deil! Ruhlar dnyasnda, kiisel mlkiyet hakk ilemez. Benim, senin yoktur. artarak azndan laf almak istiyormu gibi apansz sordu: -Nedir o, roman m, okuduun kitap?..
Hayr.
Ad m, Hayr?
Ad, Dn ve Yarn...

 Hmmmm... Gustave le Bon, desene... Daha yaman, bizim doktor Abdullah Cevdet... Ne
diyorlar bakalm, babaa verip?
Ruh armaktan hi biey kmaz diyorlar bu bir... Bir de, bizim arslan Kuvay
Millicimiz gazeteci Murada laf dokunduruyorlar.
Ne gibi?..
Bak dinle... Bir diktatr bir uydurmadr, bir mahkmdur...
Murat alay ettiini saklamaya almadan sordu:
Nedir mevhum?
Ah Trke bilmez gazeteci...
Trke... Bu mevhum...
Evet... Evhamdan geliyor. Evhammzdan... Hakikat halde diktatrn kuvvet ve iktidar,
istibdatlar, ahlak bozukluklar, ok srmeden dayanlmaz hale gelen isimsiz ve sorumsuz kk
diktatrler arasnda dalm olur... Anladn m?
Hay ok yaayn daycm. Hi anlalr m, Doktor Abdullah Cevdetin evirileri?..
Anladn ama iine gelmedi. -Merdivenden kan kz kardeine dnd: -Neymi...
Yok biey...
Nasl yok?... Ruh mu alm kapmz sakn?...
Perihan Hanm glmeye abalad:
ocuk gelmi... Komunun... Zekiye Hanmn olu... ay istemi... Hazr inmiken ay da
koyaym dedim.
Saat?..
Gazeteci Murat hemen davrand:
On bire geliyor. yi ki alm ocuk kapy... Bakalm tutulmu mu kaaklar? Yeni biey var
m?
Telefona gitti. At, biraz bekledi. engele gittike sinirli, vurdu;
Ah bu santralci hanmlar...
nemli iler olmusa, hatlar doludur.
Alo... Alo efendim... -Numaray syledi: -Verir misiniz ltfen, aceledir ok... Bendeniz Murat
kulunuz efendim. Gazeteci Murat kleniz... -Omuzu stnden gz krpt: -Kapad haspa... Alo... Alo...
Gelmiyor sesiniz... Kimsin? Kimsiniz? Sen misin Nedim Can... Alamadm sesini... Ne var, ne yok? Hi
mi? Anlamadm! Benden mi bekliyorsunuz haberi? Buldunuz bal alacak iei... Yaman haberler
olacakt ama... Tam yerinden... Ayp ettin. Basar myz ya tahtaya biz? Salam ki, elik... Day Beyim
elektrii yakmasayd, grrdn! Sayklama yok! Elbette karanlkta... Sen hi aydnlkta haber
bulunduunu grdn m? Hay hay! Biey olursa ipak... yi geceler!.. engeli daha sinirli oynatt.
Numaray syledi, beklerken bir sigara yakt: -Allo! Neresi? Polis santral? Tamam kardeim...
Veriverin bana ltfen Birinci ubenizi... Daha iyisi... Dorudan doruya Birinci ubeden Komser
Cemal abiyi buluverin! Biraz bekledi: -Alo! Yok mu? Komser Rifat abi? Bakver kardeim. Haber
gazetesinden Murat deyin bilir. Bekliyorum. Konumacy eliyle kapatt: -nemli biey var. Aldm
kokusunu... Birinden biri yakaland heriflerin... Oh be... Valla usandm... Yakalanmak zereler... zleri
bulundu... Gn meselesi... Hayr saat meselesi...
Sor unutma! Paa iftliinde saklandklar kesinlemi mi?
Hay hay... Efendim?. Kimsiniz? Merhaba Rfat abi... Ne mi var? Yahu sen mi bana soracaksn,
ben mi sana? akay brak, kovacaklar bizi resmen! Bu i bizi bitirecek... Nolmu iftlikte?.. Hangi
iftlik mi? Dalga geme yahu! Paa iftliinde, Paa. Evet... Biliyorum, evet... Biliyoruz. Bunlar
bayatlayal yl oldu. Tamam... Evet, Bektai... Nolmu yani... Yazk be... -Nedir? diye soran Doktor

hsan Beye ban sallad: -Yok biey... Sana demedim... Vay vay... Kimin akllar bunlar? Memete
Beyin akllar m? Sizin mi? Hi ummam... Parlak ama, ku kafesten umadysa... Demek eminsiniz?..
Yzde yz?.. Nerden gelmekte bu kesin gven?.. Anlamadm... Haaa, doru yleyse... Ayp ettin. Ne
zaman grdn szmzde durmadmz?.. Yok canm?.. zel... Eminsin! Nerdeyse kendi gelip
arayacak desene stiklal Mahkemesi bakanmz... nandm, yaknda enseleyemezseniz, siz de kap
dar... Hepimizin gelecei karanlk desene... Ekmek paralar, desene, tehlikede... Saol... Uyumak
m? Uyumak m kald, birader?.. Birka yere urayacam. Dedim ya, ekmek paras tehlikeye
girdiinden, biz de abalamaktayz. Pek gvenilir deil, olsa, hemen haber uurmaz mydm?
Aybettin! Ciddi mi? Aman arkada... Ya doru karsa?.. Ya dpedz atlarsak... Yandmz gndr.
enmem ayama ben... Kopsam gelsem... Gvenmiyorsun anladm. Sorumluluu boynuna
alamyorsun! zlemektesin aralksz... Dakkas dakkasna... ipak... Hep evdeyim ben... Karakola
bildir. Bakma geine erkenine... Bkver telefonun kulan... Tamam... Hoplar gelirim... Tabii
pijamayla... Giyime kuama kim bakar yahu, baloya m gidiyoruz? Saol varol... Baarlar... Saol...
Kapatp dnd:
Yok yeni biey... Bir ihbar almlar ama... Pek inanmyor Rifat komser...
Kimden? Nerde sakl demiler?
Bunu Perihan heyecanla sormutu. ararak baktlar.
hbar yamur gibi yayor teyzeciim... Sylemitim ya, herkes arlok Holmes kesildi.
Binip gitmi polis ekipleri... Bakalm ne kar!
Nereye?.. Nereye diyorum.
Emin Bey, gazeteci Muratn konumasna meydan brakmad:
Noluyorsun Perihan? Nerden kt bu merak birdebire?
Yok bir ey... Merak ettim, yle...
Doktor hsan Bey, pek de umursamadan sordu:
iftlikten ne haber?
Valla, inkr ediyormu hepsi... Dervi Khyann lmeden nce sylediklerini
tekrarlyorlarm... Ekya bast sandk, vurutuk. Abdlkerimi, Kara smaili grmedik bilmeyiz!..
Diyor ki, Rifat komser, Bunlar Bekta olduklarndan azlar skdr gayet diyor, Etlerini kessen
botur, azlarndan laf kmaz diyor. ifre stne ifre yayormu Ankaradan, zmir den... stikll
Mahkemesi reisi, zel bir tezkere gndermi...
Niin?
Yol gsteriyor. Bu Abdlkerim bir ara, Gmhane mutasarrfl yapt, orada Rumlar,
Ermenileri korudu. Bu yzden saklamalar mmkndr diyormu... Ermeni, Rum evlerini basmaya
balamlar. Daha garibi, Gepeu Suikast, biz ok nceden haber verdik hkmete diyormu...
Nedir o? Anlamadm...
Gepeu mu? Anlamadm...
Gepeu mu? Boleviklerin gizli rgt...
Allah Allah...
Neden doktor? Dost deil miyiz?
Dostuz evet ya... Gene de atm.
Neye?
Byle bir ii, bizim hkmetten nce duymalarna...
Sen atn, ben tellandm. ster misin, yakalanmalarn salasnlar da, u kadar bin papel
mkfat cebe atsnlar... Yanarm kyamete kadar... Daysna dnd: -Hi yardm etmediniz, bandan
beri daycm, bu ide bana...

 Nasl yardm?
Braksanz u Gustave Le Bon Efendiyi, Abdullah Cevdet beyi... Biraz dnseniz...
Evet...
Kestirebilirdiniz adamlarn nerde saklanabileceklerini...
Perihan Hanm, ok korkun bir ey duymu gibi irkildi:
Murat! Samalyorsun...
Niin teyzeciim...
Emin Bey sakin glmsemesini hi bozmamt. Kitabn dizlerine brakp yumuack sordu:
Nolacak kestirirsem?
Alrdk papelleri... Bunca zamandr dndnz evi yaptrrdk deniz kysnda...
Yaptrrdk da, nasl otururduk girip iine?
Bayaaa...
Bayaa olan hi bir eyi yapamam ben...
Niin?
Bayaa diyorsun. Yaplr m kolayca bayalk?
Bayalk deil mi suikast?
Bakalm ilintisi var m? Nasl sulu sayarsn yarglanmayan adamlar?
Katklarna gre sulu...
Ya korktularsa?.. Gvenemedilerse, mahkemeye?
Doktor hsan Bey lafa kart:
Avukat yok. Yargtay yok... Ben de olsam, gvenemem.
Suikastn avukat, yargtay var m?
Murat bunu daysna bakarak sylemiti. Emin Bey, hep yle telsz karlk verdi:
Beni hi ilgilendirmez.
Tarafsz olduunuzdan m?
Evet...
Bu nasl tarafszlk daycm, taraflardan birine yardm ederek?
Ne yardm? Yok yle ey! Bi kere, saklandklar yeri bilmiyorum. kincisi... Bilsem de...
Resmi bir devim yok... Bildiimi sylemek zorunda deilim... Resmi devim yok derken... Maliyede
alsaydm, gene karmazdm bu ie...
Ancak polis olsanz...
Evet... Ancak polis olsam... Yklendiim dev gerektirirse...
Polisken de gerektirmeyebilir mi?
Elbet... Arayclardan deilsem... Bir yerde kayt filan...
Baka bir soru... Kaaklar yardm istese?..
Kaaklar m? Genellikle kaaklar deil de, bu kaaklar?
Bunlar isteyemezler... Sz konusu olamaz.
steseler. Sz konusu olmad halde?..
Sylerim byle bir ie karmak istemediimi... Para yardm yaparm, belki, param varsa,
bir kere iin...
Para verip savmak, yaramaz bir ie... Kullanamazlar paray nk...
Neden?
Demincek komiser syledi. Btn karakollara yeni emirler verilmi... Haziran bandan bu
yana tutulan btn evler sk gzetlenecek... Btn bo evler aranacak, sonra da gece gndz
kollanacak...

Doktor hsan Bey dorulad:

yle... Kt geldi bizim muhtarla... Ayrca bakkallar, kasaplar, manavlar, frnclar
tembihli...
Perihan Hanm sinirli bir sesle sordu:
Nedir tembihlenen?
Mterilerden son yirmi gn iinde dikkatti ekecek fazlalkta teberi alan var m? Sz
gelimi o zamana kadar eti ok hesapl alrken, birdenbire, arttrm... Tmbeki almazken almaya
balam...
Tmbeki?
Kara Kemal Bey nargile tiryakisidir ya... Abdlkerim Bey Ahali cigaras iermi... Bir ev
dnn ki, o zamana kadar ttn alrken, birden paket paket Ahali almaya balyor. Ayrca,
muhtarlar, imamlar, ihtiyar heyeti yeleri her frsatta mahallelerindeki kk ocuklarn azlarn
arayacaklar... Salt kendileri deil, oluk ocuklar da katlacak bu ie, phelendikleri evlere apansz
sabah kahvesine gidecekler, gz-kulak olacaklar, evde ar bir hal var m? Kap vurulunca,
tellanmlar m? Muratn hakk var, parayla savmak olmaz bu durumda... Para ilemiyor! Napsn
paray?
u bakmdan nemi var Doktor, stikll Mahkemesinin bildirisi ak... Her ne yoldan olursa
olsun koruyan, saklayan, saklanmalarn kolaylatran, kaaklara verilecek cezaya arptrlacak... Bu
ceza, savcnn gn nce okuduu iddianameye gre: dam... Para vermekle, bu korkun cezay
gze alyor Emin daym... Korkmazln ispatlyor dpedz...
Korkarm ben oysa... ok korkarm.
aarak baktlar. .
Emin Bey, bunu, vey anasndan dkopan bir kk ocuk gibi yrei titreyerek sylemiti.
Doktor hsan Bey kalarn att:
Eskiden beri mi korkardn. Emin?
Eskiden beri...
Nasl girdin yleyse ttihat- Terakki Cemiyetine? Gece vakti, gzlerin bal, nasl ktn
yola?.. Nerden buldun tabanca stne yemin etmek gcn? Nasl baaracaktn, senden istenecek kanl
devleri?
Emin Bey, glmsedi.
O baka... Vurumaktan korkuyorum, demedim... lmekten de pek korkmam sanrm!
Hakkndan gelemeyeceim sorumluluktan korkarm ben!
Peki... Mmkn m insanolunun sorumluluktan kaabilmesi?
Bu soruyla, gazeteci Murat daysndan, varlnn temel yasasn aklamasn istiyordu.
Emin Bey sorumluluk korkusuyla evlenememi, sorumluluk korkusuyla ttihatlktan
vazgemi, sava sralarnda, alp yryen soygun sorumluluuna bulamamak iin emeklilie
snmt. Evin idaresine hi karmayarak her eyi kz kardei Perihana brakmas bile bu garip
korkudand. ok tehlikeli bir sorgudaym da, azndan kaacak bir yanl kelimeyle
mahvolabilirmi gibi szlerini dikkatle aratrarak tek tek konutu:
Kamak sz konusu deil... nk sorumluluktan kaamaz insanolu bsbtn... Ama,
zorunlu olarak yklendii sorumluluklarn stesinden gelebilir.
Szgelimi... nasl?
Dikkatli yaayarak...
Tarafsz?
Eh... Tarafszlk da, kolaylatrcdr.

 Olup bitenlerden mmkn mertebe uzak bulunmak?..

Evet... Mmkn mertebe...
Atlmlara katlmamak... ki tarafn da, sadece, haksz yanlarn, ynlerini grmek deil
midir tarafszlk?
Ne zarar var?
Bence... En nemli zarar... Gerei yarm grmek... Gerei de yarm grdk m, hakl
yerde bulunup bulunmadmz nasl lp bieriz? Burda yanlrsak, sorumluluk meselesinde
rahatlanlabilir mi?
Mmkn mertebe... Tutkularn dizginlersen... Haketmediini istemez, haketmii
kskanmazsan... Kimseden korkmaz, bu yzden bakasna zarar vermezsen... Onurlu yaarsan...
Namuslu adam olarak... Doru adam...
Nedir doru? ls nedir, demek isterim.
Doru... Ortalama doru... inde yaadmz toplumun, ortalama hesap doru sayd...
Ortalama hesap... Nedir bu? Etliye stlye karmamak ne demek? Fakirsin, zenginlik
istemiyorsun, katlanyorsun diyelim, yoksullua... Ama zenginsen, durduun yerde zenginliin
artyorsa, zati ortalama sz konusu olamaz! Zenginliin azalyorsa gene durum yle... Zenginleme
yok ama, fakirlie dmek tehlikesi de yok olmal ki, ortalama hesap sz konusu olsun. Demek, en
azndan byle bir kesin gven ister orta izgi... Btn tarafszlar, btn ortada direnmek isteyenler...
Trkesi, sorumluluktan kaan btn insanlar doruluktan, ok zor, sz edecek kadar BENCL
saylmazlar m?
Halt etmisin... Hi ilgisi yok...
Olmaz olur mu? Bakn ben, bu suikast iinde, btn varlmla kovalayanlardan yanaym.
Suikastlar haksz buluyorum. Memlekete zarar vereceklerdi. Suludurlar. Daha iyi bir ey
getiremeyecekleri yzde yz olduundan iki kat suludurlar. yleyken, aslmak cezasndan kap
kurtulmaya abalayanlarla onlar daraacna gtrmek iin kovalayanlar nasl bir tutarm! Nasl
elimle insan asamazsam, yle de saklandklar yeri haber veremem, asacaklara... Demek, ister istemez
taraf tutacam, sorumluluk ykleneceim ister istemez, hem de. Kar olduum taraf destekleyerek...
Dpedz bencillie vurmaktr bu... Bencillik orta yoldan tarafszla urar, oradan da, sorumluluk
korkusuna, yani kaytarmacla balanr. Aslnda, dnyadaki son insan gerekten mutlu deilse, ne
kadar kurnaz olursak olalm, tarafszlkta rahat edemeyiz.
Perihan Hanm, abisinin bu konuda ekimeyi hi sevmediini biliyordu. Tehlike karsnda
nne gerilmek istiyor gibi, telala kalkt:
ay unuttum!.. -Yardm iin davranan Nesibeyi nledi: -Yok yok!- Olmaz, hayr! Perihann sesi eni konu rkekti: -Hayr, gcenirim... -Glmsemeye alt: -Hazr her ey... Alp
geleceim...
Hzla yrd.
Emin Beyin stndeki dalgnlk birden gitmi, gzlerine keskin bir dikkat gelmiti. Perihan
merdivenden inip uzaklanca, sesini alaltarak doktora sordu:
Noluyor buna?.. Sinirli pek... Bozar m sinirleri bu ruh arma oyunlar?
Doktor hsan somurtarak ban iki yana sallamakla yetinince Emin Bey steledi:
Bozar m dedim!.. Bir de sinir bozukluu kmasn bamza, biraz elensin derken...
Meraklanma... Hi kimseye zarar olmaz ruh armann... nananlara da, inanmayanlara da...
Nesibe gvenle dorulad:
Evet! Bunca yl katlrm, hi bir zararn grmedim.
Siz grmemi olabilirsiniz ama...

Ayak sesleri duyulduundan sustu.

Perihan Hanmn ay ikram bir eit evli evine demekti.
Misafirler aylarn iince kalktlar.
Emin Bey, kzkardeinin yarmaz olsun, Biraz daha oturun demeyiine ok at. nk,
Perihan byle gelenekleri hi savsaklamaz, kendisine kar savsaklansn da hi istemezdi. ki
aydan beri balayan bu ruh armak maskaralyla biraz daha yakndan ilgilenmeye karar verdi

ocuk, yirmi be yana kadar babasyla anasn saygyla sever, yirmi beten sonra yarglar,
daha sonra da balar...
Emin Bey elini Gustav Le Bonun kitab stne koyarak bunu ne zaman, nerede okuduunu
bulmaya alt, sonra birden niin hatrladn merak etti.
Okuduu sayfada, Gustave Le Bon gvenli bir ukalalkla elimeli gibi grnen iki gerek,
kimileyin bir gerein birbirini tamamlayan paralarndan baka bir ey deildir diyordu. Bunu
okurken, daha dorusu, kabul edebilecei gereklerden olup olmadn aratrrken, ocuklarla
baba-ana ilintisi neden araya girmiti? Gzlerini kst. nk daycm... Trkesi sorumluluktan
kaan btn insanlar, doruluktan, ok zor sz edecek kadar bencildirler... Biraz nce Muratn
syledii bu sz, tekrar duyar gibi oldu. Gene, eni konu yksek sesle Halt etmisin dedi. Bu
kelimeyi sadece, ok sevdii yeeni gazeteci Murat iin kullanyordu, bir eit, Aferin anlamna...
Glmsedi. Olan biraz kark sylemiti ama, bir eyler sylemeye abalamt. Okuyordu belli...
Okuduunu da tutuyordu aklnda... Okumu gazeteci... Korkun bir icat m karacak bamza bu
herif?... Bakondan bir eyler geldi aklna, zorlayp toparlad: Yallar, hemen btn sylenenlere
kar gelirler, uzunboylu danrlar, mmkn mertebe az tehlike gze almaya abalarlar, pek abuk
piman olurlar, ou zaman tam kertesinde atlamazlar, bu yzden deersiz baarlarla yetinirler...
Dald. Yalandk m, farknda olmadan?..
Krkalt yandayd. Geim bakmndan hi sknt ekmemi, ar tutkularla sinirlerini
ypratmamt. evresiyle de byk elimelere dmediinden rahatt. Yedi ya k olan
kzkardei Perihan saylmazsa, dnyada hi kimseye minnet borcu yoktu. En yksek makamlara
km arkadalarndan her zaman, sayg grmt. ok isteseydi, nazr olurdu. stemiti de bir
aralk, fakat sraya girip beklemeye, beklerken, ou deersiz olan hrsllarca, tartaklanmaya uzun
boylu katlanamamt.
Arada bir, lm sakat ocuu gibi, derin bir acmayla hatrlad ttihat Terakkiden salt bu
tartaklanma sebebiyle ayrlm deildi. Hasan Fehminin ldrlmesi aknl iinde yaad 31
Mart rezaletinden sonra. Cemiyetten ekilmesini ocukluk arkada Kara Kemal Bey nlemiti ama.
Birinci Dnya Savandaki ak yamada lekelenmek korkusunun nnde, hi bir mantk
dayanamamt.
rperip kmldad. Bu kmldayta, biricik savunma arac olan kabuunu derisinde duymak,
onun kendisini pisliklerden korumakta olduuna bir daha inanmak ihtiyac vard.
Zrhnn -babadan kalma bu tahta evin- tandk seslerini dost kokusunu, havasndaki gvenli
rahatl arayp buldu. Bunu bulur bulmaz, Perihann epeydir, ortada dolamamasn yadrgad,
aaya kulak verdi.
Perihan yakn evresiyle arasna gerilen, ikinci, ok daha gl siperdi. Hi bir ey, olay, duygu
ona arpmadan, onunla hesaplamadan kendisine ulaamazd.
Emin Bey, sevgiyle, minnetle, biraz da muzipe glmsedi. Yllardr, Kk abla dedii
Perihann, kendisine kar, her durumda korunmas gerek bir geri zekl ocuk gibi davranmasna
gzyummu, bu garip abi-kzkarde ilintisini, gayet ince yerlerden geirerek, buraya kadar

kendisinin getirdiini, ok kr, kza sezdirmemeyi becermiti. Perihann biricik mutluluu,

kendine gveni, yaamasnn tek anlamyd bu. Akll abisini, ekip evirmek... Emin Bey byle
istediinden, bunun imdiye kadar byle yrdn Perihan, bir an bile aklna getirmemi, bundan
zerre kadar, phelenmemiti. Darda kiraclarla uramas, al-verilere komas, ierde ev ileri
hep, nne koyulan kahveyi tek bana iemez sanlan abinin rahat yaamas iin ok zor alarak
yklendii etin ilerdi.
Perihan, on yedisinde abisinin komitac arkadalarndan bir doktorla evlendii zaman,
olaanst rkek, gz gerekten her eye kapal bir kzcazd. Sokan sszlndan ne kadar
korkarsa, kalabalndan da o kadar korkuyor, gnn ak, ya da kapal oluundan, sessizlikten,
fsltdan, bartlardan, karanlk ya da mehtapl geceden hep ayn rknty duyuyordu. Ancak
glgede yaayabilen bitkiler gibi, bir erkein arkasna sinerek tedirginlikten kurtulur kadnlardand.
Babalar erken ld iin evlenene kadar Emin abisine snm, evlendikten sonra da abinin verini
kocas almt.
Komitaclar alp yrd 1907 ylnda, ya yirmiye yeni girmi yllk gelindi. Selanike
gittiklerinin drdnc aynda, bir gece evde yalnzken kap alnm, st ba kan iinde bir adam
ieri girip tala kmt. Darda ddkler tyor, insanlar kouuyor, kyamet kopuyordu. Eve
snan delikanl, kocasnn komitac arkadalarndan olduunu, Cemiyetin emriyle hafiyelerin
birini vurduunu sylemiti.
Arkadalar, yaraly ancak be gn sonra baka bir yere gtrebildiler. Bundan gn sonra da,
kocas geldi. Olay renince bir zaman debelendi, kvrand, bo kdn alayarak yazp can gibi
sevdii krpe karsn boad, hemen stanbula yollad. ok sevdii kayn Emin Beye yazd
mektupta, Perihan kadar, saklanan arkadaa da yzde yz gvendiini yeminle temin ediyor, fakat
byle bir olaydan sonra, evlilii srdrmeye yaratlnn elvermeyeceini, gcnn yetmeyeceini
anladndan, balanmasn yalvaryordu.
Emin Bey, ipe sapa gelmez bu mektubun stnde bir an bile durmam, zaten gsz olan kzn
bu olaydan sonra, bsbtn kendini koyuvereceinden, sinirleri bozuk, acl gen dullar gibi
evresine srekli keder saarak ksa umanda lp gideceini dnp byle bir felketi nasl
nleyeceini aratrmaya balamt.
Korktuklarnn hi biri olmad. Sululuk utancna benzeyen ilk aknl atlatnca, eskisinin
psrk Perihan gitmi, sanki yerine bsbtn baka bir kadn, Osmanl dedikleri gerekten yiit
bir baka kadn gelmiti. Biraz durgundu. ok az glyor, daha dorusu ancak glmsyordu.
Kocasn sanki hi sevmemi, bu zamana kadar hep boanmasn beklemiti. Bir bakasna tutkundu
da, bu boanma bir beklenmez kurtulutu.
Saklad komitac arkada, -gerekten ok yakkl erkekti- istemeden sebep olduu bu
ayrl duyar duymaz, kendisine decek her devi sevinle, minnetle kabul edeceini Emin Abiye
bildirdii zaman, Perihan, belki de bu yalanc kurtulu duygusu iinde, ne denildiini nce pek
anlayamam, abisinin yzne akn akn bakp Ne sevinci? Neyin minneti? diye sorarak Emin
Abiyi yrekten gldrmt.
Aslnda Perihan boanmaya gelmez kadnlardand. Ya hi boanmadan bir erkein glgesinde,
lene kadar kl kedisi gibi sessiz yaayacak, ya da dulluunu doutan beraber getirmi Osmanl
analar gibi tek bana, en etin yalnzlklarn hakkndan gelerek, etekleri tertemiz lecekti. Abisi
Emin Bey gibi, yaayn kendisi semeyen, setii iin sonuna kadar boumay gze alamayan,
fakat bana gelenler istekleriyle ne kadar ekimeli olursa olsun, gsterisiz katlanan, bylece de
hem gl, hem gsz saylr rahat insanlardand. Bu rahatlkla bencilliin yeri ok az olmal ki,
evresine kolayca mutluluk verebiliyordu.

Kocasn ok sevmiti. Birinci Dnya Savann ikinci ylnda, randa Tekilat-

Mahsusaclarn iinde dvrken len adam hl ilk gn gibi sevmekte olduundan son
zamanlarda phelenmeye balamt Emin Bey... Dnyada olup bitenlerden ilgisini gittike kesip te
dnyaya merak salmas, birka aydr ispritizmayla uramas veriyordu bu pheyi... Masaya oturup
ruh arma merakna, birisine duyurmaktan korkuyormuasna fsldar gibi Elence diyen
Perihann lmden tede, etin bir hesaplamann mmkn olup olmadn hrsla aratrd,
galiba, kesindi.
Emin Beyin sezdiine gre, Perihan, kocasnn kendirini gerekten kskand iin deil,
kabadayln raconu yznden boamasn hibir zaman anlayamam, anlayamad iin de, adam
katiyen affedememiti.
Emin Bey, kardeinin varln anlatan kk bir grlt duymak ihtiyacyla aaya kulak
verdi. Hayr, mutfaktan kap kaak sesleri, bardak ngrts duyulmuyordu. Epeydir duyulmuyordu.
Her zaman hi bir sebep yokken yapt gibi, sesini kalnlatrarak seslendi:
Kk ablaaa!.
Efendim abicim...
Perihan merdivenleri soluk solua kmt. Her ardnda byle bir kt ey olmu gibi
tell koar, gzlerini byle rkek krptrld. Krk yana girmek zere olan, kusursuz gzel
kadnlarn ahane denilen andayd. Buday rengindeki yz krksz, gzleri kocamand.
Tepeden trnaa gzeldi ama, etiyle kkrtc deildi.
Yatmadn m abicim?
Napyordun aada?
Hi... Bulaklar topladm.
Maallah... u kadar ptrd yok... Peri kz gibi...
Perihana arada bir Peri diyor, ev ilerini alacak kadar kolay yapt zamanlar byle
taklyordu.
Perihan, gzlerini kararak yaklap her zaman yapt gibi abisinin arkasna geti.
akaklarnn belli belirsiz krlln arkaya doru svazlayarak konutu:
Ne dndm, bak, demincek aada...
Szn arkas epey gecikince Emin Bey, kk bir ocua konuma cesareti vermek istiyor gibi
sordu;
Nedir bakalm?. Ne dndn?
Dndm ki... Demincek.. Bizim deli olann dediklerini dndm.
O kadar karmakark eyler syledi ki...
Kark mark... -Eilip abisinin salarn pt, sonra yanan bana dayad: -Dndm...
Kaaklar gelse... alsalar kapmz... Evde bulunmasam ben... nip asan... Naparsn?
Ne mi yaparm? Bilinir mi, baa gelmeyince? -Glmeye alt: -Yanl kap aldnz
efendiler derim belki... Buras olmamal aradnz yer...
Yava canm! Ne baryorsun?
Ben mi? Nerden kardn barmay? -Ban arkaya atp kukuyla bakt: -Sinirlisin bu gece
sen...
Ne ilgisi var! Sen asl nerden karyorsun bunu?
Sinirlisin! Anlamaz mym? Noldu? Birey mi oldu?
Nolabilir? Tuhafsn, abicim! Konumasam, aklma gelenleri sormasam, Susuyorsun. Biey
mi oldu sakn? diye telalanrsn... Sorsam...
Korkuyorum, bu ruh arma maskaral sinirlerini bozmasn! Byle aprak oyunlarn,

ne halt edecei, hi bilinmez.

Ciddiye alr mym yle eyleri, ak olsun! akadan somurttu: -Karlk vermedin soruma...
Vermedim, nk olmaz yle ey... Haklar yok bizi bulatrmaya...
Haklar... Hak gzetecek srada m adamlar? ocukluk arkadandr Kara Kemal Bey senin...
Kara Kemal Beylerin kt yerde ocukluk arkada kalmaz.
Nereye ktyd? ae Nazrl deil midir kt en yksek yer? Nazrl, hani, ykselme
saymazdn?
Kara Kemal Beyin Nazrl geliigzel Nazrlklardan deildir, Kk Abla! Kocaman
imparatorluun kaderini elinde tutan birka kiiden biriydi, belki de bir aralk, birincisi... Salt
politikada kalmad Kara Kemal Bey... Milletin alk tokluk sorumluluunu yklendi. Olaanst
zamanlarda alk-tokluk ileri ayrca insanlarn ahlklarn da ilgilendirir. Demek ki, toplumun ahlk
sorumluluunu da yklendi, nsanlar zengin etmek iktidar elindeydi. Cannn istediine milyonlar
kazandrd. Bence, sava yneten bakomutann sorumluluundan ok daha korkuludur bu.
Bakomutan, insanlar, son hesaplamada, lme yollamtr. Kara Kemal Bey, kimi insanlar kkten
deitirdi. Belki de ktye kullanacaklarn eline para gibi en korkun silh verdi. Her babayiitin
gze alaca sorumluluk deildir bu. Daha beteri, bulatrmad da yzne gzne, denemez.
Barma rica ederim!
Emin Bey bu kez gerekten ararak dnd, kzkardeinin yzne aratrarak bir zaman bakt,
yavaa sordu:
Ne var? Ne var, dedim, Perihan? Hayr... Var biey... Nedir?
Yok... -Perihan gzlerini kard, dudaklarn yalayarak soluk solua konutu: -Valla yok
biey... -Glmeye alt: -yi bildin, sinirliyim bu gece nedense... biraz scaklardan olmal... Bakma
kusuruma... Birey ister misin?.. Kahve?.
Yatarken mi? -aresizlik iindeymi gibi gzlerini krptran kzkardeinin elini tuttu: Bak
bakaym! Ben soruyorum sana senin sorunu? Ben evde yokken kap alnsa, asan baksan ki...
Naparsn? Alr msn ieri?
Ben mi? Bilmem... An meselesi...
Almak da yazl hartada demek... Bana gelenlerden sonra... Hayatn mahvolmuken...
Perihan elini yzne gtrp gzlerini yumdu. Gecede fonoraflar susmu, en kk bir ses
krnts kalmamt. stanbul ehri, lmden kamaya abalayanlarla, onlar daraacna yollamak
isteyenler arasndaki korkun kovalamacaya ramen soluksuz uyuyordu.
Aadan gelen bouk bir ksrk, dretnot taretlerinin salvolar gibi sanki yalnzca l geceyi
deil, btn ehri temellerinden sarsp atrdatmt.
Emin Bey srad, kucandaki kitap yere dt.
Kimdi o? -Sesi kslmt: -Kim var aada?
Kara Kemal Bey...
Ne diyorsun?.. Niin bize gelmi? Nasl aldn ieri?
Yava, rica ederim... Kapatamadm yzne kapy... Bitkindi ok... Biey diyemedim.
Buradakiler duyar diye... Gidecek birazdan... Dinlenip gidecek.
Nereye gidebilir? Gidecek yeri olsa gelir miydi? -Bir an dnd, bouk bir sesle sordu: Ya gren olduysa?.
Yok... Kolladm, hi bir kmlt olmad komularda... Dndm. Senden habersiz aldm
ieri... Kts gelirse, ben aldm.
Samalama... Sordu mu beni?. Ardnda kimse var mym, kovalayan?
Hayr... Bir arkada bulmaya gelmi buralara... Evi karamam. Biri dnp birka kez

baknca... Kukulanm... Sokaklara sapp artma vermi... Napym derken hatrlam seni..
Nerden geliyor? Neden km bulunduu yerden. Gerekten baslmlar m, o iftlikte?
Baslmlar.
Nolmu Abdlkerim? Vurulmu mu?
Yok, sanmam. Demedi bir ey... Birka gn bir komryakc saklam ormanda... Sonra ehre
gelmiler. Yalnz bir kiilik yer bulunabilmi... Arkadan yollam oraya Kara Kemal Bey... Bir iki
yere bavurmu...
Almamlar...
Evet... Grsen... Nasl bitkin... -Alamaya balad: -km insanlktan... Tanyamadm ilk
bakta... Sa-sakal birbirine karm... Nezle... Gs hrl hrl...
Brak alamay... ocuk gibisin...
Biraz soluklanaym urda, rica ederim dedi, Hemen giderim dedi... Olmazd ieri
almamak abi... Katiyen olmazd. Bala... Biliyorum, hi doru deil... Herkese aktr bizim evimiz...
Kapy iten girer. Kalamaz burada... Mmkn deil... Dinlenince... Biraz dinlensin... Sen hi bilmemi
olacaksn...
Emin Bey, kederle glmseyerek kalkt. Kzkardeinin ban avularna alarak yzne sevgiyle
bakt:
Hadi sen su koy atee... Benim amarlarmdan kar... Gecelik mecelik...
Emin Bey merdivene doru yrynce, Perihan birden atlp nne gerildi:
Olmaz. nemezsin! Msaade etmem grmene... Sorulursa... Hayr vallaha olmaz.
Emin Bey, kzkardeini yavaa yolundan kard:
Dediklerimi yap sen. Hadi...
Merdivenleri sessiz indi. Oda kaps aralkt. Ik yanyordu.
Kara Kemal Bey sedire oturmu, ban duvara dayayp gzlerini kapatmt. Gerekten bitkindi.
Hrltlarla soluyor, arada bir kuru kuru yutkunuyordu.
Emin Bey odaya sessiz girdi, eki ter kokusuyla biran irkildi. Pisliin her eidinden, hele insan
vcudunun kirliliinden evel-eski irenirdi. Hi kmldamad halde, iinin iinden debeleniyor,
farkettirmeden ekilmeyi dnyordu.
Kara Kemal Bey, biraz ge de olsa, birinin varla kaakln verdii duyarllkla anlam, elini
beline atarak davranmt. Emin Beyi tanynca kederle glmsedi:
Sen misin Emin? Kusura bakma rahatsz ettim... Biraz soluklanp gideceim... Gn
madan... zr dilerim!
Brak bunlar... Su hazrlasnlar dedim ama, souklatmsn... Uygun mudur? Dokunmasn
ykanmak?
Deli misin? Bi eyim kalmaz! Grlt etmemeye alarak avucunun iine ksrd: Duyulur mu, komulardan?.. Sigaran var m?
Emin Bey rpnarak arand, getirmek iin hemen dar kt.

II
Karamanl bakkal kukulandrmamak iin tmbeki alamadklarndan Kara Kemal Bey,
kahvaltdan sonra Emin Beyin baba kalnts nargileyi bo iiyordu. oktandr kullanlmadndan,
nargilede tmbekinin kokusu bile kalmamt. Tmbekiyi Perihan ancak akama doru,
Eminnndeki acemlerden birer ikier paket alp getirecekti. Kz Eyp Sultana Gurbet Halayla
bulumaya yollamlard. Niyazi hemen ngilizlerle grecek, Kara Kemal Beyin elilie
snmasnn mmkn olup olmadn renecekti. Kara Kemal Bey, Gepeunun Suikast hkmete

haber verdiini Emin Beyden duyunca bunu kararlatrmt. Perihan, mmkn olursa bugn
ngilizlerin cevabn alp getirecek, ya da evin adresini Gurbet Halaya brakp dnecekti.
Temmuzun 4nde, stikll Mahkemesi savcs tarafndan lm cezasna arptrlmas istenen
Kara Kemal Bey ykanp deitikten sonra bitkinlii, umutsuzluu atmt stnden... Bos nargileyi,
byklere zenen gamsz bir ocuk gibi keyifle tokurdatyor, Abdlkerimin bir teklifini alaya
alyordu:
Yz yl yaasam Abdlkerimin hovardalktaki marifetleriyle ie yarayaca aklma
gelmezdi. Kmryakcnn oynak kars kurtard bizi uyurken baslmaktan... Gene bu kck kadn,
gizleyip besledi bizi... Kaslmasn grseydin Abdlkerimin... Glmseyerek dald: -Bir yerde
okumutum, doada deitirilmeden insanoluna yarayacak pek az ey kalmtr. Gerekmi... ki
gne varmadan hastalandk. Gurbet Halann bostanna inmek zorunda kaldk nc gece... Doru
deildi, oysa. Halann bostanndakileri phelendirmek... Kmrcnn karsndan sonra, Abdlkerim,
tuttuunun altn olacana gerekten inanmt. Zaptolmuyordu. Anlatamadm, savc idammz
istedikten sonra durumumuzun bsbtn zorlatn... Haber sald uraya buraya... Grd ki btn
kaplar kapal... ok kzd. Yalnz Sulukulede eriba Bir kii saklayabilirim, birka gn demi... Kara Kemal Bey, bir aylk sakaln kayarak glmsedi: -Grmeliydin, aptal Kerim olumu... Ya
ben kefeni yrtarsam... Grtlaklarn nasl alr bu yreksizler penemden? diye dolanyor. Bir ara
tutturdu, Savata kanundur, glle ukuruna baka glle dmez. Bu sebepten, akll savalar yeni
glle ukurlarna atlar...
Ne demee getiriyor.
Yeniden Semra Hanma gidelimmi... Olmaz dedimse de dinletemedim. iftlik basknndan
sonra mal sahibinin evini bo brakrlar m? Gnderdi, Gurbet Halay... Dediim gibi... Kona
evirmiler. Kadncaz, kapy almak urda kalsn, o yana bakmam bile, nasl ktn bilememi
sokaktan... Bu haberi alnca, bizim Abdlkerim iyice artt. Neredeyse, asker toplamak iin
seferberlik iln edecek... Bunun yolu, Kemal Abi, diyor, arkadalar toplamak... Gerekirse dverek
snr tutmak...
Hangi arkadalar? Ordudakileri mi?
Yok canm... Vaktiyle uraya buraya koturduu kabadaylar... Klhanbeylerini...

 Kimler onlar?
Bilir miyim? Trnak Salim, Deli Bekir, Lale Halil, erkez Rauf, Sekban smail, Kr
ahnyan... Zor Canbulat, Kuru eref, Cce Yusuf, Burunsuz Nazif, Amca Tevfik, Palikarya Nikoli,
Beolu Emin, Kantarc Muhiddin, Tang eref... Sayyor. Ardndan, Hamallar Khyas Salih Reisin
Ptrgelilerini, mavnaclar khyas Ali Osmann Tonyal krekilerini getiriyor, bir tabur asker
topluyor hesapa...
Silah?
Kolaym... Bunlarn en kts bak tabanca getirirmi... lk rastlad candarma karakolunu
basp tfek cephane de uyduruyor. Gndz ormanlarda gizlenip gece yrmek artyla tutuyoruz
snr... Gerekirse, dverek yol alyoruz. Gldm bir zaman, sonra utandm. Ne iim var, bu ocuk
ruhlu adamlarla benim?.. Gzmn nne geldi, ttihatln yllarca temel direi saydmz komi.
Nasl aldatmz kendimizi bebekler gibi.. Kanl ilere bunlar biz sryoruz sanmz, bunca yl...
Oysa?
Onlar kendi mizalarnn iinde kalmlar hep... Ne demektir bu, bizi sryp gtrmler
kendi yatknlklaryla... Onlar bizi oynatm...
Yok canm... Der misin?
Elbette... Ne kadar gl olursan ol, son hesaplamada, kendinden bakasn kullanamazsn!..
-Bo nargileyi bir zaman tokurdatt, naptn farkedince marpucu azndan ekiverdi: -Ka yana
girersek girelim, hi birimiz, ocukluu atamyoruz stmzden... Aslnda, Aptallmz demeli...
Bir yerde okumutum Gsz den ak yrekli olamaz gibi bir laf... Doru... Rezillik neresinde
bunun, bilir misin? Kanl ilere giriyorsun bu kafayla... Yz binlerce, milyonlarca insann kaderiyle
oynuyorsun... 14 Haziran gn geldi bizim eve Abdlkerim... Kuluk vakti... Nezleydim biraz...
Yemekten sonra, yazhaneye gitmeyi kurmutum. Ben olmazsam her ey biribirine karr, dnya
yklr gibi geliyordu. Salt bana m? Oradakiler de hep dnyorlard o zamana kadar... En kk
zorluklarda adam kotururlar, arayp bulurlar. Noldu yirmi drt gnden beri? Eminim, her ey
yolundadr. darecilerin en nemlilerini yakalayp gtrdkleri halde, kyamet kopmamtr. Dn
gece ne dedin? Sorumluluktan korktuum iin politikay braktm dedin... Biey syleyeceim,
inanmayacaksn, ben de sorumluluktan korktuum iin brakamadm politikay...
Emin Bey, biraz rkek, gzlerini krptrd. Kara Kemal Bey, dn geceden beri, ilk defa,
deimi, ocukluk arkada olmaktan kp idam istenen bir yabanc haline gelivermiti. Bu
deime, son szlerdeki, lmden sonra okunan vasiyetname aclndan gelse gerekti. Daha
imdiden, yani daha canlyken, lmn izgisini am, tesinden konuuyor gibiydi. Tedirgin
tedirgin soludu. Orada yaamann yasalar yrmediine gre... Yakalansa syler mi acaba, bizde
kaldn... Perihan haberci yolladn? Kendisine, zerre kadar borlu olmadmz halde... Bu
kadar byk bir iyilik etmiken... Bizi verir mi ele? Mmkndr. Nasl gelip ald kapmz? Dnd
m, sulu deceimizi?.. Ar cezalara arptrlacamz?.. Sessizliin uzadn anlayp rperdi.
Neler dndn sezebilmek ister gibi bakyordu Kara Kemal Bey yzne... Hayr, bakyor deil,
gzetliyor enikonu... Bir eyden mi kukuland acaba? Neden kukuland?
ngilizler kabul ederse... Atlatacaz bu vartay da kolayca Emincim! Yanamazlarsa...
Yok canm... Niin yanamasnlar...
Yanamazlarsa... Abdlkerim gveniyor snr atlayacana... Mektuplar verdim. Ordan
postalayacak... nandrrsam ki, snr dndaym, kolaydr gerisi... Mengene gever, bir yolu bulunur.
Evet... Tabii... -Yutkundu: -Sylemeyi unuttum dn gece... Bizim gazeteci yeen salam
yerden haber alm... Srekli kolluyorlarm komu memleketleri... Oradaki ajanlar aralksz rapor
gnderiyorlarm snr amadlar diye... Haber vermeli, Abdlkerim Beye, kolay bellemesin bu

mektup iini...
Haklsn! Hi bir ey kolay deildir artk...
Kara Kemal yere bakarak bynn altndan bu kadar babacan glmsemeseydi, Emin Bey,
suikast meselesi ortaya kt kal zihnini kurcalayan soruyu belki soramazd.
Kimden geldi bu suikast tasars?
Kara Kemal Bey glmsemesini bozmadan karlad:
Suikast fikirleri, her zaman serserilerden, kan dkmeye yatkn tezcanllardan gelir. Aslnda
bunlar, karamsar olduklar halde iyimser grnen delilerdir. Bir de, srtn iktidara dayad iin
hibir ceza grmeyeceine gvenen kaltabanlar... Daha beteri de, bizim iktidarlarn, zora gelince
suikastlardan kolaylk ummalardr. Byk politikann adam kafas kesmek saylmasnn kalnts...
Biraz dald: -Dengesizler, serseriler hibir eyi uzun boylu saklayamazlar. ktidarlar da, yatknlklar
sebebiyle zati, kukudadr, byle biey yokken bile, varm evham iindedir. Sezinledi mi, durumu da
uygun buldu mu, nleyeceine, el altndan suikast delilerini kkrtr. Nerden mi biliyorum? Mahmut
evket Paann ldrlmesi iinde biz de byle yaptk. imdi karmzdakilerin bize o pln tpatp
uyguladklarna yzde yz eminim. Bu kadar aptal olduumuzu anlamak iin deha istemez. Bunu
bilirler. Bir baka oyun bulmal demek zorunluluunu bile duyuramadk,
Haberiniz var myd? -Kara Kemal Bey irkilince Emin Bey acele tamamlad: -Affedin,
iindeydiniz demek istemedim!
Aylardr ortada dnen bir maskaralktr bu... Rak sofralarnda, sokak ortalarnda iinerek
laf edilen rezillik... Herkes gibi, benim de alnd kulama...
nlenemez miydi?
Suikast dncesine kaplm serserileri nlemek mmkn deildir. Bunlar iin, en uzak, en
yksek amalarn yolunu amaya bir tek kurun, hem de tabanca kurunu yeter grnr.
Nasl bir hesaptr bu?
Arkada ordu var hesab... Ordu bizden hesab... Aman vakit geiyor, devlet elden
gidiyor, bu da, korkaklktan byle oluyor aldatmacas kafalarda tek fikir haline gelmise suikast
sz anlamaktan kmtr. Azgnlar, ou zaman daraacna doru, vargcyle gz kapal atlr,
yan sra, sulu susuz bakalarn da srkler. Bu isteriye kaplmlara gsterilecek sertlik, hrslarn
kudurganla kard gibi, yumuaklk da hakllk inanlarn doru yolda olduklar gvenlerini kat
kat arttrr. Daha kts karlarndakiler yld kansna derler. kryle konutum birka kez...
Anadolu savan ttihatlarn kazandna inanyordu yzde yz... Hakk yenilmi sasyordu
kendini... Hakkn yiyenleri de kmsyordu. Anlatamadm, muhalefette kald iin byle
dnmekte olduunu... Halk Partisine giren arkadalarn arasnda bulunsayd, bizim Kelden daha iyi
becerirdi stiklal Mahkemesi Bakanln... Sanki biz hrriyetten yanaymz gibi, hrriyetsizlikten,
diktatrle gidildiinden yanp yaklyordu. Hrszlklardan, Celal Nurinin dvlmesi gibi kaba
kuvvete bavurmalardan ikyetiydi. Takrir-i Skun kanunundan sonra gazetecilerin tutuklanmas,
partilerin kapatlmas olaylaryla bsbtn zaptedilmez hale gelmiti. Kimileri onun
dncesindeydiler, kkrtyorlard. Kimileri, her yeni durumdan kazan umanlar, t dii domuz
derisi diyerek frsat pusularna yatmt. Karmzdakiler, bandan beri yakndan izledikleri
durumdan, ne zaman, ne kadar yararlanabileceklerini hesaplyorlard. Bylece kurunun yannda yan
yand amansz geite doru srklendik!
Bunlar bildiinize gre... Gvenlik tedbiri alamaz mydnz?. Hi deilse, kendiniz iin?
Bu durumda kesin gvenlik tedbiri ikidir. Birincisi, en kolay, ilk pirelenite hereyi yzst
brakp hemen snr dna can atmak... kincisi, her insann yapamayaca kadar g olan, kendine
gerek gveni salayabilmek iin karsndakilere gven vermek... Szle olmaz bu gven... isterler.

Sadakatini en sefil devlerde stste yeniden ispatlayacaksn. nsafsz avcya salt hizmet
etmeyeceksin, bundan keyiflendiini de gstereceksin. Gerekirse, yalnz dostlarna deil, z oluna
bile hayinlik edeceksin. Onursuzluun arttka, istenen devlerin rezillii artacak... Yahya Kemal Bey
anlatt. Saraydaym... Bizim eski arkadalardan biri Paay grmeye gelmi, gizli biey syleyecek...
Yahya Kemal, bir uygun srasn drp ttihatlarla anlamak gerekirse bu ii Kara Kemalle
yapsanz demi... Glm Gazi Paa, Hi olmaz, demi, bunlara yaptrdmn szn bile edemem,
Kara KemaleKara Kemal Bey elini yznden geirdi. Gne ykselmi, bakmsz bahede btn renkler
silinmiti. Duvar dibindeki kmeslerin tel kafeslerinde yumurta iin seilmi cins tavuklar glgede
uyukluyorlard.
Emin Bey bir sigara yakt:
Tanr msnz Mustafa Kemal Paayla?.. Eskiden demek istedim, yakndan...
Yeterince... Glmsedi: -Dost olmak iin de dman olmak iin de yeter tanklmz...
Anlamadm.
Yakup Cemil meselesini baarp Enver i devirebilseydik, kabineye alacaklarmzdand Sar
Paa... Mtarekede. Sadrazam Tevfik Paay karmaya karar vermitik...
Kiminle? Nasl karmak?
Gazi Paayla... Tevfik Paay stanbul dna karp Padiahtan yeni kabine isteyecektik.
Harbiye Nazr olacakt, Mustafa Kemal Paa... Canbulatla Rauf stmze geldiler, emirerinin
aptall yznden... smail Canbulat bizi babaa grnce pirelendi. Hrnlk etti bo yere...
Komitaclkla sulad Paay... Meer yemin etmiler, ttihat metodlar kullanmamaya... smail
Canbulat bildin, hani u, evinin kapsnda kanun avuunu ldren komitac...
Noldu sora?
Kald Tevfik Paay karmak ii... -Bir zaman, dalgn glmsedi: -Biraz da benim
fikrimdir. Elinden i gelir adamlarn Anadoluya gitmeleri... Bekiraa Blndeyken grmeye
gelmilerdi Yenibaheli kryle Kel Ali...
stikll Mahkemesi Reisi mi?
Evet... stanbul rgtldr, iyi kt... Anadoluya gidip almal demitim. Savan
kaybedilecei anlalnca, birtakm hazrlklar yaplmt Anadoluda... Gerekirse ete savalar
srdrmek iin... Sonra, Karakol Cemiyetini kurduk Kara Vasfla... Paann emrine yermek istedik,
lzumu kalmad. Partiyi kurmadan nce zmite ard beni... Grtk uzunboylu... Byk bir
yanllk yaptm, olduumdan ok daha gl grnmek istedim. Kimi durumlarda, glyken
gsz grnmek gtrr insan baarya... ou zaman da, gszsen gllk taslarsn. zmitte,
ttihatlk hala ok byk bir gm, ben de onun, byk bakanymm gibi konutum. Biraz
dald: -Dnyorum... O gecenin havas zorlad belki buna... Anlaabiliriz sandm galiba... Bir parti
kurup seime gitmek istiyordu. Daha dorusu Meclisteki birinci grubu parti haline getirecekti.
Milletvekillerinin ounluu, Meclisi datmak kararna yanamyordu. Cumhuriyet iln edilmiti
ama, Halife daha memleketteydi. Lozan bar konumalar sryordu. ttihatlk hem Mecliste, hem
orduda gl gibiydi. kinci Grubu var gcmzle desteklememiz Paa iin ok tehlikeli olabilirdi.
Napacam ille renmek istiyordu. ttihat Terakki kendi kendisini kapatt. Ben tek bama bir
insanm, byle byk meselelere karamam... demek, karsndakini aptal yerine koymak olacakt.
Bizim Paalarn kamas iin direndiimi, bunu da partiyi kurtarmak iin yaptm biliyordu. Askeri
zaferin politikada ne kadar ar basacan, karndakinin bunu ok ustalkla kullanacan... te dta
hangi glerden, ne kadar yardm grebileceini... -Byklarn ekitirdi bir zaman: -lp
bimedim, deil... Gene de yanlp tarafszl setim. Oysa tarafszlk diye bir eyin aslnda var

olmadn, var gibi grnd yerdeyse ancak yzde yz gl isek buna bavurmak hakkna sahip
bulunduumuzu gznne almalydm!
Sz dne dolaa kendi yaama felsefesine tarafszla- gelip dayand iin Emin Bey birden
dikkat kesilmiti. Kara Kemal Bey, glmsedi:
Senin bu konuda nasl dndn biliyorum Emincim... Senin gibiler hakly haksz pek
aramaz. Bunu yarglamak sayar. Aslnda politikann dna kmaktr bu... Bilmem ki mmkn
mdr? Bak, Kara Kemali evine aldn, koruyorsun. Hani, nerede kald, bunca yl savunduun
tarafszlk?
Duruyor yerli yerinde... Gerek tarafsz, dediin gibi, yarglamaz. Hakl haksz ayrmadan
kstrlm insandan yana olmak zorundadr. Sen onlar kovalasaydn... Gene de hakl, haksz
ayrmadan kstrlm savunurdum, gcm yettiince...
Kara Kemal eli bynda, Kstrlm insan sznn tarafszlk konusunda hibir anlam
olmadn dnyor. Emin Bey gvenle konuuyordu:
Elbette, tarafszlk, dnmemek, anlamna gelmez. Yani adamlktan kmak anlamna...
Tarafszn taraf ancak budur. Tarafszlar kstrlm insanlardan yana olurlarsa, bouanlarn
hakllar da, hakszlar da, insanolunu gaddarca kstrmay gze alamazlar sereserpe... Belki o
zaman bouma biraz insancl olur, daha insancl boumalarda her zaman bir anlama, bir uzlama
imkn vardr. Tarafszn devi de bunu salamaktr.
Evet, ama benim zmitte arkasna saklanmak istediim tarafszlk seninkine benzemez.
Benimki, oyunun iinde bir tarafszlkt. Sahte bir tarafszlk... Taraflarn stnde kalacam, ne
zaman iime gelirse, o zaman birinden birini tutup parsay toplayacam! Trkesi, onlar benim iin
bouacaklar. Olur mu? Belki olur, iki taraf silip sprecek kadar glysen... Bu kadar gl olunca
da, neden byle dolambal bir yol tutmal... eker alrsn iktidar, iktidarda olduka da, kesin gven
iinde bulunursun. Bizimki gibi, gelime yolu tersine dndrlm toplumlarda politikacln
zorluu, hi bir gven salayamamaktan geliyor. Bizde d etkilerin de basksyla, gven salamak
iin bavurulan btn areler, uzun sre gveni gerekten salad halde bile, apansz tersine dner,
btn gven unsurlar birden seni ipe gtrecek su delilleri haline gelir. zmitte, ttihat Terakkinin
canlanmas sz konusu deildir, ama arkadalarla bir konuaym! demitim Paaya... Bunu
konumak iin toplanmtk Cavitin evinde... ttihatl diriltmek karar da almadmz halde,
imdi bu toplant, en byk su delili saylyor. -Bir sigara yakt. Derin derin ekti: -Evet politikada
tarafszlk kendini aldatmaktr. Aptal gvendir. ok kazanma hrsnn belirtisidir. Karsndaki
glerden kat kat stn de olsan, gze alnmamas gerek bir tehlikedir. Tehlikedir, nk seni en
deerli zamanlarda hareketsizlik tutar. Politikada hareketsizlik lmdr. Tarafszln da her an
savunmak zorundasn. Demek ki, hem abalayacaksn, hem de oyunun dnda kalacaksn. Anladn m
neden enayiliktir politikac iin tarafszlk?.. Politikada hesaba katlacak gerek gler ancak hareket
halinde bulunanlardr. Yz bin kii duruyorsa, abalayan on kii daha gldr. Kalar atld, sesi
belli belirsiz sertleti: -zmite giderken evirip evirdim zihnimde durumu... artlarn benden yana
olanlaryla bana kar olanlarn lp bitim. Grnrde baz rgtler elimdeydi, bunlar da,
rgtsz bir lkede byk gler gibi grnyordu. Esnaf rgtleri, bir banka, be alt byk irket...
Aslnda yani, bizim memleketin zellikleri iinde, bunlar ancak iktidara srt verdikleri zaman
kuvvetti. yle kurulmular, bu sakatlktan birtrl kurtulamamlard. Bir yere taklp tkezlediler mi,
arkadan devlet gc yetimeli, bunlar aptalca tekerlendikleri bataktan ekip karmalyd. Zor oyunu
bozmalyd senin anlayacan... Kendi balarna, hele devlete kar, hi bir i beceremezlerdi. Bir
baka tehlike, Gazi Paann kendi takmn brakp bizim bamza gemeyi gze alamayacandan,
istese de, bunu yapamayacandan geliyordu. Birtakm ttihatlar, bandan beri, evresine

toplanmlard. Bunlar ttihat Terakkinin bir daha dirilmeyeceine inananlar, ilerini buna gre
hesaplayanlard. Bizim ikinci grubumuz denebilir. Daha dorusu, bizim ikinci takm... Biz ortada
olmadka, bir eyler umabilirlerdi. Bu yzden Paann bizimle anlamasna karydlar.
Paa da bize srgit gvenemezdi. Bize katlmas yalnz kalmak, yalnz kalmas ksa bir zamanda
kolayca yklp gitmekti. Ayrca byle bir anlamay d rgtler de ho grmezdi.
Hangi d rgtler?
Yz elli yldan beri bu memlekette, her zaman, bizim ilerimize karan, daha korkuncu, her
zamanda szlerini geiren d rgtler vardr.
Kara Kemal Bey yat olduklar halde, ocukluk arkada Emin Beyin elini, baba gibi okad:
Dn gece sordun, teslim olmay neden dnmediimi? Mahkemeden temize kmak
bsbtn imknsz myd? Drt gn ncesine kadar, ben de durdum bunun stnde zaman zaman...
Kamak suu kabullenmek oluyordu. Hem de btn savunmak imknlarndan vazgeip... Savc Necip
Ali Bey, drt gn nce, lm cezasna arptrlmamz istedi. -Yznden balayc bir glmseme
geerken birden ban kaldrd. lk defa gzleri gerekten kinlenmiti: -Daha beteri... Hilmi Beyi
sorguya ekerken... Ne demi, okudun elbette, stiklal Mahkemesi Bakan, Kel Ali Bey?..
Kimdir Hilmi?
Posta mdrlerinden... Memurlua ilk girdiimde benim mmeyyizimdi. Verdii yazlar
temize ekerdim. Msevvid denirdi...
Dald:
Ne demi?
Demek, senin msevvid Kara Kemal, hoplad, ae Nazr Kara Kemal oldu. Tahsili ne
dereceydi? mls filan var myd? diye sormu...
Yok canm... Gerek olabilir mi?
Gerektir evet...
Allah Allah! Nerden geliyor bu kadar korkun dmanlk?
Bandan beri sevemedim ben, bizim komitaclar... ok zorda kalnca kullanmadm deil
ama, kullanmak baka, sevmek baka... Yakup Cemil iinde baar elverseydi, temizleyecektim
hepsini... O zamandan beri dibiler bu takm bana... Bakaca, bunlar her fkeli baktm adam
ldrmeye atlmak gsterisi yaparlard. Sylemesi ayp, benden bir aferin alabilmek iin, kolayca
adam ldrebilirlerdi. Bunun dmanldr.
Temizleyecektiniz... Sulusunu susuzunu ayrmadan m?
Bunlar yaradltan suludurlar. Mizacyla kyc olmak suudur bu... Duraklad, gzlerini
arkadandan kard: - Abdlkerim de bunlardan deil mi? diyeceksin. Evet, bunlardan ama, bana
batan sona bal kalmtr. Katamam onlara... Politikacln en utanmaz, en gl, ayn zamanda en
ayp, en de gsz yn burasdr.
Bir sigara yakt. ini ekti:
Semra Hanmn konanda bunaldm bir ara, teslim olmay ciddiyetle dndm.
Gazetelerde byk grlt balamt bizim iin... Nedir nleyen bilir misin? Hkmetin bu suikast
iinden haberi varm... Neden beni arp nlemeyi teklif etmedi? Hi deil, azm arayp
durumumu anlamak istemedi? diye dndm, Geri dur, kr msn, gzden kardlar seni!
dedim. Haklymm. Mahkemenin adaletine, kanundan ayrlmazlna gvenemedin mi, savunma
szkonusu olamaz. nk, hi bir szn, delilin, vesikann deeri yoktur. Btn abalamalar
maskaralktr. Sknca byle sular ilemeye yatkn olduumuzu bilir karmzdakiler. Hi
duraklamayacamz, ylmayacamz da bilirler. Politikadan vazgeemeyeceimizi, bu yzden
erge mutlaka atacamz... Teslim olsaydm, biricik savunu dayanam neydi benim? Cavitin

evindeki toplant, burada verilen karar... O da, su delili saylyordu. Fazladan, arkadalar, suikastn,
ba kkrtcs, ba destekleyicisi olarak beni srmlerdi ne, birbirlerine cesaret verebilmek iin... Sigaray hnla iti: -Onlarn imdi bizim iin neler dndn bilirim ben... Bizim mrmz,
btn sularmz muhaliflerimize yklemekle gemitir. Byk politika sandk bunu... Yatknm,
altk. Daha beteri, en sulularmza, en utanmazlarmza uyarak doru syleyenlere, hi bir suu
olmayanlara di biledik yllarca... Giderek muhaliflerimizle aramzdaki ilintileri hrszlarmz,
alaklarmz, manyaklarmz belirleyip denetler hale geldi. Bu heriflerin ne kadar rezil, ne kadar ie
yaramaz olduklarn... Ne demek ie yaramaz! Tersine, kancklklarn... Aptallklarn... alp
rptklarn bile bile, muhaliflerimizi en alak iftiralarla karalamalarn beeniyorduk, srtlarn
svazlayarak kkrtyorduk, mkfat olarak da almalarna, namussuzluklarna gzyumuyorduk.
stiklal Mahkemelerinin, ounlukla, bizim ikinci takm dkntlerden kurulmas rastlant deildir.
Byle ilere yatknlmz, snavlara vurulmu, lp biildikten sonra iyi deerlendirilmitir. Biz
her eit savunuyu su saymzdr. Bu yol, muhaliflerini gerek sua itelemek yoludur. Varlmak
istenen yer de, muhalifsiz hkmet etmek... ok dndm, muhalefetsiz hkmet etmek istei,
Devleti alet ederek, hibir ceza korkusu duymadan bol bol su ileme zevkinden geliyor. Ceza
grmemek gvenini salayp keyfince en namussuz sular ileyeceksin... te insanolunun
debilecei en sefil irkef ukuru... Bir kez bu yokutan teker meker kaymaya baladn m,
olduundan yz kat, bin kat kyc kesilirsin. Canavarlarsn. Her an alaklk etmekten artk kendini
ekemezsin! nne kanlar, bir korkulu ryada, karakoncolostan kurtulmana biricik engel
grrsn. Ezmeden geemeyeceine inanrsn. Kzarsn. Kzmaktan da te bieydir bu... Kzmak
insancl bir duygudur. Oysa artk sen insanlktan kmsndr! Bir toplum dn ki, orda adam
ldrmeye, hem de, ou, susuz adam ldrmeye SYASET deniyor. Bu yzden bizde yiitliin on
art vardr: Dokuzu kamak, biri hi grnmemektir. Anladn m, neden teslim olmak yazl deildir
bizim kitapta? Bizde kurtulu teslim olmak zorunda kalacan yere dmemektir. Bikez buraya
srklendin mi,.. -Parman kaldrd: -Zagona merte uyacaksn! Bunun zagonu, yarp kmaktr.
Baktn yolu yok... Grleyip gitmek... -Birden elini beline atarak hzla dnd: -Suuuuuusss...
Kap alnyordu.
Emin Bey, Eyvah basldk diye geirdi aklndan, ok kr kz yok burda, diyerek ellerini
yanaklarna gtrd.
Hadi baksana... Seslen bakalm... -Kara Kemal Bey nargileyi hemen dolaba sokmutu: Polisse, oyala biraz.
Baheye atlayp kmeslerin arkasnda bulunan kovua saklanacakt.
Emin Bey iki bklm sofaya kt, ksrp boaznn kuruluunu gidermeye alarak bouk
bir sesle sordu:
Kim o?
Gazete...
Emin Bey hi bir ey anlamam gibi bakarak trabzana dayanvermiti.
Kara Kemal glmsemeye alarak fsldad:
Gazeteciymi! dmz koptu... Yuf bize...

Emin Bey kahve piirmeye gidince Kara Kemal 8 temmuz 1926 tarihli Vakit gazetesini, biraz
titreyen elleriyle at. Kara eteye Dair balkl bayazy okumaya balad:
Kara etenin ruhu yenierilik, hazryeme zorbaldr. Varl uydurma deildir. Bu kara ete
ki, merutiyle ttihat Terakki iine girmeyi, burdan hkmeti ele geirmeyi becerdi. Ve sonunda koca
ktalar pahasna dt, bir takm ld, ldrld, bir takm esirlikten gene milletin licenapl

sayesinde kurtuldu geldi. Kara Kemal ite bunlardan biridir...

Kapy alan gazeteci ocuk deil de polisler olsayd napacakt acaba? Baskn karsnda
napacan her zaman baka trl dnp baka trl davranyor, hesabnda silha sarlmak hi
yokken, rker rkmez elini tabancaya atyordu. nsanolu bu... Bilinir mi ne hak edecei? diye
glmsedi, Hele kara etenin kara ruhu olan herifsen! Somurtarak sigara yakt.
Son mahkemeler gsterdi ki, son ve gerek anlamyla suikastn kara eteyle ilintisi, Kara
Kemalle ilintisi demektir. Bugn gryoruz, politikadan vazgeerek ekmek parasn kazanmak iin
kendi ileriyle urar grnen Kara Kemal, bir muhalif parti program hazrlam, bunu Kara
Vasfn eliyle, kinci Gruptan akta kalm mebuslara kabul ettirmek istemitir...
Bu kt Trkeden enikonu irenerek balklar gzden geirdi. stikll Mahkemesi dn
muhakeme yapmad, sorgularla urat. -Mahkeme reisi bugn smail Canbulat Beyin muhakemesini
bitirdikten sonra... Gzlerini kst. Bu smail Canbulatn bana bir i gelirse, ilideki evin
salonunda bizi Sar Paayla fsldar grmesinden... Buna kar gereksiz hrnlamasndan
gelecek... Glmsedi. Bizim Canbulat Ben komitaclk istemem dedii iin komitaclkla sulanp
cezalanrsa glerim kyamete kadar?...
Bayazya dnd. Esrarengiz yaamaya alm Kara Kemal kinci Grupu dorudan emir ve
idaresine alamaynca Terakkiperver parti rgtn ele geirmi, o sayede gene kinci Grup
katntlarn da elde etmitir. nk stanbul tekilatnda devlere adaylar gsteren, gsterdii
adaylar kabul edilen Kara Kemal olmutur... Kimindi bu berbat Trke? mza yerine iki yldz
grnce biraz dnd: Arif Oru maskaras olmal... zmirden yazm, evet... Mutlaka
Abdlkerimi de kartrr. nk, tant tanal korkar, altna pislemecesine... Yazy szp
aradn buldu: Abdlkerim ttihat Terakki fedalerinden -ki bu Abdlkerim Merutiyetten sonra,
Serbesti gazetesi yazar Hasan Fehmiyi vuran Abdlkerimdir. Herif izgiyi kapamay unutmu,
noktay basmt. Suratn buruturdu. Bu , kara etenin icra vekilleri olup... Suratn ast:
ncmz de kr olmal diye geirdi aklndan... Ziya Hurit de de celltlardr... Yaz yle
bitiyordu: Krt isyan memlekette milliyet dmanln tepeleme frsat verdi. Yarm kalan suikast
teebbs de temenni edelim ki, Kara eteyi, kara ete ruhunu ldrmekle milletin yzn
gldrecektir... Bunu sarhoken yazm olmalyd Arif Oru...
stanbul limannda isizlikten bal kalan mavnalarn resmine bakarken Emin Bey kahveleri
getirdi.

*

Gurbet Halann soluk solua, yarm yrtk anlattklar, haberin tad anlama ok uygun
dyordu; ngilizler, iki dndkten sonra elilie snmasn kabul etmemiler, gnn artlar
iinde, hkmetlerinin iilerimize karmay gze alamadklarn zlerek bildirmilerdi.
Bir de Alman eliliine bavuralm m, diye soruyor Niyazi...
Kara Kemal Bey, Gurbet Halann yzne anlamadan bakt:
Alman m? Ne ilintisi var?.. Toparlanp Emin Beye dnd: - Almanlar bu kadar gl
olsayd bamza bu iler belki de hi gelmezdi.
Der misiniz?
Besbelli... ngilizler kabul etmiyor. Ruslar Suikast biz haber verdik diye nmekte... Bir
iktidar bizde, hem ngilizler, hem Ruslar ayn zamanda tutarsa ona g yetmez. -Biraz dnd: Bakalm bu kyamette Mason kardeleri bizim Caviti koruyabilecekler mi?
Masondu deil mi?

 Ne demek mason... Mariki zamn vekiliydi bir aralk...

Kurtarrlar yleyse...
Kara Kemal Bey, mavi gzlerini krptrarak sylenenlere akl erdirmek iin abalayan
Gurbet Halaya glmsedi:
Bana bir nargile doldurur musun halacm, kendin... Mbarek ellerinle... Rica etsem?.
Aaaa... stme iyilik salk... Rica da neymi? Bamla beraber...
Hala yuvarlanarak knca baka eyler dnyor gibi, her kelimede duraklayarak, gnlsz
gnlsz anlatt:
Hi belli olmaz. Glerini yz yllar boyu yitirmemeleri, srasnda sinmeyi
bilmelerindendir. Bask ok sert geldi mi hi direnmezler. Dnya lml, insanolu lecek deil mi
erge?. Ha biraz nce, ha biraz sonra... Elverir ki, localarn gc silinmesin bsbtn... Babasna
yapamadklar yardm oluna yaparlar. Gerekten de yaparlar. Szgelimi, Ali Kemal Masondu.
Kurtarmadlar. Olunu ilerde ok nemli bir makama km grrsen hi ama...-Enikonu
keyiflenip ban sallad: -Yaamal da seyretmeli...
Emin Bey bu umutsuz szn etkisini silmek iin gelii gzel sordu:
Masonluk... Elilikler... Gl mdrler bu kadar... kar grseler, iilerimize karabilirler
mi, nemli meselelerde?
nemli... Benim bildiklerim nemli mi deil mi, sen kestir. Uzaa gitmeyelim, iinde
yaadklarmzdan... Szgelimi... Makedonyada Hseyin Hilmi Paa komutasna verilen on bin kiilik
ordu, dtan ngiliz-Fransz, iten Alman kontrolundayd. Manastr cuntas... Miralay Sadk... Vehip...
ngiliz cuntasdr. Arnavutlarn toplanp hrriyet istemeleri resmen ngiliz oyunu... Selanik
masonluunun ounluu ngilizci... Buna karlk Selanik cuntas, Enver-Talat Almanc... Hrriyeti
ngilizciler ilan ettii halde, neden iktidar son hesaplamada bizde kald bil bakalm? Selanik,
Avusturyann serbest limanyd. Birikmi paras vard orda... Birka milyon altun... Bunu Almanlar
hemen Selanik cuntasna verdiler. Ordu, yirmi be yldan beri Almanlarn eitimindeydi. Bundan da
yararland herifler. stanbulda Trk genlii ngiliz elisinin arabasna kouldu. Bouna deil...
Almanlarn desteiyle, avc taburlarn kullanarak 31 Mart karp Abdlhamiti alaa etmeseydik,
silip sprlmt Selanik cuntas...
Dur yahu anlamadm, 31 Mart...
Bizim marifetlerimizdendir. Dnsene, en gvendiimiz subaylarn komutasndayd bu
taburlar... Ne cehennemdeydiler yobaz kkrtmas srp giderken... Asker bakaldrd zaman
nerdeydiler? Sonra neden harp divanna ekip asmadk devlerini brakp savuan bu herifleri?..
Yalan deil u halde, Tarihi Murat Beyin, Bakaldrm askerin iinde er klna girmi
ittihat subaylar vard sz?.
Byle karklklarda, unutma sakn, hemen hemen hibiey yalan deildir. Hele de, bsbtn
inanlmaz olanlar... -Byklarn ekitirerek biraz dald: -Lazkiye mebusu Arslan Beyin, Hseyin
Cahite benzedii iin bakaldrm askerler tarafndan ldrld sylenir deil mi?
Bu da m yalan?
Gem almaz Alman dmanlardand desem, hele hele, Anadolu-Badat demiryolunun
denmesine sonuna kadar kar duranlarn bandayd desem... Benzetmeye geli rastlantsna hl
inanr msn? Abdlhamitin indirilmesi, Alman politikasn brakp Hrriyetten sonra ngiliz
politikas gtmek istemesi yzndendir. Bir de, hazinesine ihtiya vard. Bilir misin, iki milyon
kilometrekareye yakn topraklara sahip, otuz be milyon nfuslu imparatorluun kasasnda ka para
bulduk, kinci Merutiyette, biz iktidar ele geildiimiz zaman?.. Sadece otuz be bin lira... -Ksack
gld: -Umduumuz da kmad ya, Abdlhamitin hazinesinden... Bereket, Avrupa bankalarndaki

birka milyonu, Selanikteyken zorla alnabildi de, maliye biraz solukland. Abdlhamiti indirip
Reat bindirmek hi bir yerli hesabn sonucu olamaz. Devleti dinamitlemekti bu, ancak yabanc
glerin iine gelirdi. Balkan yenilgisi de olaan deildir. Alman oyunudur. Dediim gibi, be yldr
ordumuzu Almanlar eitiyordu. Btn birliklerde danmanlar vard.
Ne umdular yenilgimizden?
Kendimize kar gvenimizi yitirecektik. Yabanclarla ili dl oldun mu, sana, mill politika
gttrmezler. Direnmeye balarsan, birini musallat edip yenik drrler. Krlemeden yenersen,
baar onlarn saylr. Nitekim, Balkanda yenseydik, baars ordumuzu eiten Alman heyetinin
olacakt. Balkanda o kadar rezilce yenilmeseydik dnya savana o kadar klece girmezdik. Burda
durum daha aktr. nk, Alman elisi Amiral Soson, stanbulu yakaca tehdidini savurdu aka
Sadrazama... Abdlhamit zamannn Ermeni krmlarnda, su ortaklarmz Rus aryla ngiliz
hkmetleridir. Bizim Ermeni krmnn ba sulusu da Almanlar... Akllar sra sava nasl olsa
kazanacaklar, Anadoluya Alman kolonileri yerletirecekler... ary, gerek zenaatkarlkta, gerek
ticarette Ermeniler tutmuyor mu?.. Kesilecekler ki, Almanlara i alanlar alacak... Baka trlsne
imkn var m? Kudste klstr bir kilisenin anahtar papazn birinden tekine geti diye, ada igal
etmeye kalkan, liman bombardman eden herifler, bunca Hristiyan kardeleri doranrken nerdeler?
Bize bu oyunu, bakalar da oynad tpk tpksna... Bizim alk Cemal Paa Suriyede Arap
vatanseverlerini ast, salam su delillerine dayanarak... Nerden ele geirdi bu salam delilleri, el
att zaman sakaln bulamayan derbeder? Fransz bakonsolosu, sava aldktan sonra, gidecek...
dettir ktlarn yakar. Allahn iine bakmal ki, btn ktlar yakan cingz firenk diplomat,
naslsa kendileriyle ibirlii yapan vatanseverlerinin listesini unutuyor. Budur Cemal Paamzn harp
divannda kulland delil... Rastlarn zerafetine bak! Bizim Cemal akllsnn karsna, ondan bir
parmak daha akll bir firenk konsolosu kyor.
Adamlarn neden damgacna yolluyor Franszlar?
Herkes savan sonuna gre bir plan kurmu... Firengin niyeti, bunca yl, Size bamszlk
vereceim diye pirakna altrd avanaklardan kurtulmak... Bunun iin ip parasyla cellat
cretini de bizim Byk Cemal Paamza detiyor.
Bilinmiyor muydu bunlar o zaman? D etkiler hi mi nlenemez?
Bilinmez mi? 1914te, yabanclarn ALTI BN okulu vard, Osmanl mparatorluunun
snrlar iinde... Neden amlar bunlar? Niin bunca paray harcyorlar? Akllanalm diye mi?
Hayr, ie yarar ajan yetitirmek iin... ktidara geldin mi, bilirsin gizli-ak btn yabanc rgtleri...
Kim kime alyor, aa yukar bunu da bilirsin... Ama hi biey yapamazsn! Daha dorusu, hi
birinin temellerine dokunamazsn! nk g yetiremez olmusundur oktan... En deersiz imtiyaza
dokunaym desen, gk bana yklr. Kanl bakl dmanlar birleiverir sana kar... Dnya Sava
balamak zereyken, Frsattr, u kapitlasyonlardan, bakalm kurtarabilir miyiz yakay? dedik.
Bizi Almanlarn kucana drmemek iin, btn byk devletler, buna yanatklar halde kim
olmaz dedi, bil bakalm! lm-kalm sava ortamz Almanlar... Bunun iin, bizim dtmz
ukura denler, yabanclar serbest brakp birbirlerini yerler. Hele iktidara gelmeleri de yabanc
glere dayanarak olmusa... -Biraz dnd: -Biz ttihatlar iin en byk felaket noldu bilir misin?
mparatorluk ykldktan sonra yeni bir ideal bulamamak... Bizim amacmz imparatorluu
kurtarmakt. Her ne yaptksa bu amaca varmak iin yaptk. Siyasi cinayetler, kitle halinde katliamlar
hep bu ama iin gze alnd. yi kt bir zrdr. Byle bir ama olmasayd hi kimse bunlar gze
alamazd. Hatta imparatorluu batran Dnya Savana girmek deliliinin zr de burdadr.
Cumhuriyetin karlaaca en byk tehlike nedir bilir misin? mparatorluu kurtarmak iin bizim
tasarladmz areleri, yeni devlet iin geerli saymak... Anladn m? Baka bir ama iin

dnlm eyleri o ama kesinlikle ortadan kalktktan sonra uygulamak... -Kederle glmsedi: Byle bir sz samadr biliyorum ama, sylememezlik edemeyeceim: Ya sosyalist devrim be on
yl daha gecikseydi, ya da biz 1917ye kadar sava d kalabilseydik...
Nolurdu?
mparatorluumuzun kaderi deiirdi. Salt Osmanl mparatorluunun deil, Orta
Dounun, hatta Balkanlarn bile kaderi deiirdi.
Ne gibi?
Osmanllar, tutmak zorunda kaldklar Batllama biimiyle kesin olarak lme doru
gittiklerini oktan anlamlard. O zamanlar Batda iki tane ayr, atan Bat yoktu. Sosyal adalet
arayan bat 1917den sonra olduu gibi, etiyle kemiiyle meydana ksayd, biz Osmanllar, devlet
eliyle adam zengin ederek kapitalist batya benzeme lgnlndan hemen vaz geerdik. Halkmz
btn tarihi boyu sosyal adaleti uygulayacak devleti aramtr. Biz tarihimizin gelenekleriyle buna
yatknz. Bu da elbette, batllamann bandan beri olduu gibi, tepeden inme balayacakt ama,
halkn yatknlna dayanacakt. 1917den sonra, Osmanl mparatorluunun yaamasn bu
yatknlmz asndan, dmanlarmzn Orta-Dou iin tehlikeli grdklerine eminim. Bizi acele
paraladlar. Osmanll halifelikle beraber ortadan kaldrdlar. Eer 1917de 1917 olmasayd,
Osmanllk hemen paralanmazd. Tarihsel yatknlmzn cezasn ektik. Buna neden mi
inanyorum? Yenilgiden sonra, kurtulu ararken kurduumuz Karakol Cemiyeti iin sosyal adalet
temeli aradk. Devlet desteiyle adam zengin etmek zoraki burjuva yetitirmek deil, gerek
halklk... Enver Paann kurmay dnd Halk Partisi programn sosyal adalet temeline
dayatmak istemesi de rastlant deil... Biraz dald: -Evet biz, batllama debelenmemizin neresinde
yanldmz anladk ama, herey mahvolduktan sonra... -Biraz dnd: - Bu dn bizim iin kolay
olurdu demiyorum. Zorluu yabanc gler de alabildiine arttracakt. Ama iimizden birka kii
olsun bunu idrak ederdi. Bir ey idrak edildi mi, eer doruysa, yolu srgit kesilemez... nk,
gerek umut lmsz oluyor.
Peki ya imdi... Yani, Anadolu zaferinden sonra... Deimedi mi, biraz olsun? D etkileri
nlemek mmkn olmad m? Olamaz m?
Kara Kemal Bey, dalm, galiba soruyu duymamt. Sayklar gibi sylendi:
Bunlar olsun yazabilseydim ak ak...
Neden yazmadn?
Akln ermiyor deil mi? ok yaa Emincim... nk, politikadan ekilmeyi gze alamadm
hi bir zaman... Buna da akln ermez senin... Politikann tiryakisi oldun mu ekilmek, onur krc gelir
insana... Aptallndan kendi oyununla yenilmisin gibi...
Gerekler sylenerek politika yaplamaz m?
Sanmam! Yararlanabilirim belki dersin!.. Ksa bir sre iin de olsa, belki, (Ayya day
demek gerekir) dersin! Diye diye kendini aldatrsn! -Biraz dald: -Oysa, hi uzun-boylu saklanr m
gerekler?.. Biz, birka meselede... Szgelimi Abdlhamite verilen curnallar meselesinde, savaa
girmek meselesinde, Ermeni krmlar meselesinde, vesika brakmamaya abaladk. Bundan daha
ackl budalalk olmaz. Vesikalar ortadan kaldrdn m, ya da vesikasz i becermeye kalktn m,
btn yaktrmalar, uydurmalar, kestirimleri de ykleniyorsun, oysa... stelik, urayabilecein en
rezil iftiralar da gerekler haline getiriyorsun!
Utanga glmsemesiyle birden yz kabahatli bir ocua benzemiti.
Emin Bey, Kara Kemal Beyin insanlar neden bu kadar etkilediini, Kk Efendi denildii
halde neden kklkle bir ilintisi bulunmadn sezer gibi oldu. Kara Kemal Beye nazrlktan,
snrsz iktidar gcnden hi bir cvklk svamamt. Ancak sahici Osmanllarda grlen, srasnda

ok yumuak, srasnda ok sert kiiliini, bu en umutsuz durumda bile koruyordu.

ngilizler snma isteine olur deseydi, yzde yz umutsuzluk, birden, kesin kurtulua
dnecekti. Bu kadar nemli bir karl beklerken hi hayale kaplmam Olur derlerse aarm
demiti, Sevmezler yabanclar, yerli iktisat kurumlar kurmaya abalayanlar... Almanlar da beni
bunun iin sevmezlerdi. Bor isteyenleri severler, hele rvet alanlara baylrlar... Kendi yayla
kavrulmaya abalayan Doulu su iliyor saylr Batllarca... diye glmsemiti, yumuack...
Gurbet Hala tella ieri girdi. Nargileyi dikkatle yere koyup marpucu uzatt:
Buyurun! Tokurdat... Savur dumann... Dmanlarn atlasn! -Emin Beye dnp sordu: -Ne
yazyor verdiim gazete Kemal Bey olum iin? -Kemal Beye anlatt: -Kyameti koparyorlard satc
ocuklar Kara Kemali yazyor! diye... Merak ettim, aldm!
Kara Kemal Bey, arkadana bakt. Emin Bey tella gzlerini krptryordu:
Yok nemli biey...
Neymi bardklar?
nemsiz...
Gurbet Hala, bilmeden Emin Beyin imdadna yetiti:
Niyazi olum ok kzd, svd sayd ngiliz keferelerine... Ulan alacanz olsun frsat
dknleri diye esti grledi. Abdlkerim oluma da att tuttu biraz...
Emin Bey ok merak etmi gibi sordu.
Neden?
Evinde kald herifin... Bir kars varm kara marsk... Aray uydurmu demiler, gnah
diyenlerin boynuna... Herif ikiciymi... Keman da alarm... -Herif sezip yakalatsn da, ben ona
sorarm dedi Niyazi olum! Yoktur yle ey! dedim. ftiradr, imdilerde herkesin on
parmanda on kara...
Kara Kemal Bey, Gurbet Halann szn kesti:
Gazete nerde?
Hala, Emin Beye bakt.
Emin Bey gzlerini kard.
Aada... Mutfakta galiba.
Hadi al getir Halacm...
Gurbet Hala knca, Kara Kemal Bey sordu:
Ne yazyor? Neymi?
Yok biey... Bir gazeteci tutuklamlar...
Kim?
Arif Oru... alacak yan... Vakit gazetesi yazarlarndan... Muhalifler yetmiyor galiba...
Tanr msn Arif Oruu?..
Hayr...
Yamandr. nldr. n de byle kark sralarda tutuklanmasndan gelir.
Bilmez mi szn?.. Samalar m?
Hayr... zel hafiyelerindendir Gazi Paann... Tutuklamlardr ki, ierdekiler ne konuuyor
dinlesin de haber versin... Zenaatn bilmeyen kalmad sanrdm. Demek varm ki... -Nargilesinin
ateini dzeltti; -Ne diye baryormu ocuklar?
Yok biey... nemsiz...
Hadi syle canm... Gurbet Hala mym ben?
Emin Bey, Halann getirdii gazetede yazy hemen bulup okumaya balad:
stikll Mahkemesi Kara Kemalle Abdlkerimi gizleyenleri uyaryor -(stikll

Mahkemesinden bildirilmitir)- Cumhurreisi Hazretlerine suikast ve hkmeti devirme sularndan

mahkememizce gyaplarnda idama mahkm edilen kaak Kara Kemal ve kaak Abdlkerimi
gizleyerek vatann igvenligiyle ilgili nemli davann gelimesine ve adaletin olaan gidiini
duraklatmak isteyenler kendilerini bilerek bilmeyerek madd ve manevi pek ar bir su altna
sokmaktadrlar. Milli selmetin kefili ve koruyucusu olan kanunun daraacna kard bu sulularn
cinayet ve ihanetle dolu hayatlarn onlar karp gizlemek
suretiyle korumak ceza ve sorumluluklarn en arnn altna girmek demektir. stikll Mahkemesi,
bilerek veya bilmeyerek hyanet ve cinayete ortak duruma debilecek bu gibi vatandalar bu ilk ve
son ihtaryle iki idam mahkumunu saklamak gafletinde bulunacaklar kanunun en iddetli hkmleri
karnda uyanmaya arr... -Emin Bey yutkundu: -Sama!.. -Glmeye alt: -Reis yazmsa, asl
kendisinin imls filn yok...
Kara Kemal Bey, ocukluk arkadann yzne bir an kalarn atarak bakm, sonra gzlerini
bir ey tasarlyor gibi krptrmaya balamt. ngilizlerin verdikleri karlktan sonra, snacak
yeri kalmam demekti. Bu da, er ge burda yakalanaca anlamna geliyordu. Birden karar verdi Bu
akam mutlaka kar giderim. Bu akam olmasa bile yarn gece yzde yz... Bulsunlar eribay...
Abdlkerim alsn beni de yanna... Anlalan yerlemi salamca... Kary yola getirdiyse, bir blk
askeri saklatr.
Gurbet Hala kukuyla bakyor, birdenbire beliren tedirginliin nedenini aratryordu.
Kara Kemal Bey, Emin Beyi artan rahat bir sesle sordu:
Ne zaman greceksin Niyaziyi Gurbet Hala?..
Yarn! Bugn birini arayacak Niyazi olum!
Kimdir? Niin?
Gmrk kolcusuymu... Niyazi dedi ki... Aslnda imdilik amayalm dedi ama... Niyazi
olum, ok kzd, bu conkikiriklere... Bize hayr gelirse gene Alamanlardan gelir dedi...
Hangi Almanm bu... Alman m kald memlekette?..
Varm Allahma kr... Hem de, arslan yrekli Alaman varm ki, Papur acantas... Bilecek
kendisi dedi. olak Binba, dersen anlar dedi.
Kara Kemal Bey, bu eve geldi geleli ilk defa byk bir telala davrand:
Hay Allah... Nasl da hatrlamadm! Bizim Von Herman...
Bilmem artk o kadarn... Grecek Niyazi olum, o dediin herifi... Bir de gmrk
varm... Dur bakaym, Nizamettin Efendi... Alamana ok gveniyor Niyazi olum... Atar yk
gemilerinden birine... Yallah diyor. Gerekirse gmrk kolcusu klna girermisin, gerekirse, bir
sandk uydurulurmu...
Nolacak sandk?
ine gireceksin, rahata... Acantadan papura kadar... Dakkalk i... Benim aklm yatt. Kolcu
bizden olunca...
Kara Kemal Bey, arkadann yzne kaamak bakt. Emin Bey bu sandk iini hi
yadrgamam, dahas, amazn kar bulunmu gibi, biraz da rahatlamt.
Hay siz ok yaayn!.. Tamam... Yolu budur. Sandkla, hoooop... Bana kalrsa, hi uramayn
kolcu giyimi bulacaz diye... Sandk tamam... -Biraz dnd: -Bak napalm Hala! Beklemeyelim
yarn... araflan hemen, git Niyaziyi bul, haberi bu akam al gel! Dedi ki dersin... Kaptan Alman
olsun da, geminin bayra nemli deil dedi dersin! Bidakka... Niyaziden, Abdlkerimin yerini de
ren bana... Ak adresini...
Napacaksn... ki kii olmazm orda...
Gurbet Hala... Neyin olup neyin olmayacana...Ne zamandan beri siz karar veriyorsunuz?..

Hadi, canm halacm, hadi, dediklerimi yap sen!.. Bu akam, mutlaka haber isterim. Geceye de kalsan
atla bir arabaya gel!
Gurbet Hala, Hayhay! deyip knca Kara Kemal Bey ok keyiflenmi gibi parmaklarn
aklatt;
Oldu bu i Emincim... En ge yarn akam, ortalk kararnca atlarm bizim Von Hermann
yazhaneye... Rhtmn karsndadr. Her gn be on sandk ykletir gemilere... Hamallar da alktr,
gmrkler de... Tamam bu i... Nasl da imdiye kadar... -Susup gzlerini kst: -Noldu sana?
Bala kardeim... Kaltabann biriyim ben... Emin Bey alt dudan dileyerek istemedii
bir ey yapmamak iin kendisini zorluyordu: -u bildiriyi okuyunca... Korktum, hayvan gibi... Hayr...
Dehete kapldm. Yreksizin biriyim ben... Cieri be para etmezin biriyim...
Samalama!.. Sinirlerin bozuldu, benim yzmden... Bana acdn iin... Gerekten
korksaydn, Korktum diyemezdin. Bana da yle gelir arada... Korktum sanrm...
Ben korktum. Gidecek yeri yok... Burada kalacak.,. Kalrsa da, burada yakalanacak, yzde
yz diye dndm. Anladn korktuumu... Sezdin aklmdan geirdiklerimi... -Yumruunu iki kez
dizine yavaa vurdu: -Sandkla vapura girmek iine bu yzden raz oldun hemen... Sevinmi
grndn kendini zorlayp...
Neler uyduruyorsun!.. Yz kere, bin kere kullanlmtr bu sandk yolu... Hele gmrkler
de bizden yanaysa... -Glmsedi: -Burada kalamam, istesen de uzun boylu... Bu zamana kadar
yakalanmadksa, biliyorsun, yer deitirmek sayesinde yakalanmadk. ngilizler meselesi olmasayd...
Olmaz. Katiyen olmaz. Benim aklmn yatmad hi bir plan uygulayamazsn!
Uygulayamaz mym? -Kara Kemal Beyin sesi birden deimiti: -Ne dedim, biraz nce
Gurbet Halaya?..
Evet, benim bu ilere aklm ermezdi imdiye kadar... Gene de tek bama ermez. Ama,
tutulacak yolun gerekten karl m, yzdesi nedir, yoksa baka zorunluluklar altnda, aresizlikle mi
bavuruluyor, bunu bilemeyecek adam deilim. Sandk teklifine, korktuumu anladn iin hemen
kouldun. Sevinmi grnmeye altn.
Nereden karyorsun bunlar?.. Hay sen ok yaa, emi! Hi deimedin, 137 Emin rkek... Omuzuna sevgiyle vurdu: -Hatrladn m, ne derdi bizim skpl Slman Hoca... -Ne rkersin bre
susak azl, seslenince tahta bana... Sevindirirsin beni. Tuttum bu kaltaban almadnda... Attm
sfr oooooh! Bilirsin dersini... Sevindirmezsin Hocan... Bilirsin de, ya nedir bu rkeklik, tavan
gibi?..
Ben de gideceim bu kez Niyaziye... Gerekirse Almanla ben konuacam. Hayr,
dinlemem. Sen cann dilediin gibi harcarsn keyfince ama bakalaryla ilgili olmazsa, yapabilirsin
bunu ancak...
Neler uyduruyorsun, kendi kendine...
Uydurmuyorum. Korktuumu anladn iin kp gidersen... Bana da, Allah gstermesin,
bir ey gelirse... Benim yerime koy kendini... Bu kadar zaman politikaclkta, u kadar akln kaldysa...
nsafn... Vicdann...
Peki, peki!.. Bouna yorulacaksn. Birey sylemez ki benim bildiim Niyazi sana... Hele
olak Alman dnp yzne bakmaz!
Bakmasn. Ben anlayacam anlarm. Durumu anlatmaya alrm ikisine de... Delilik
edemezsiniz derim Delilik etmesine meydan veremezsiniz derim.
Ben korktum da, korktuumu anlad filan da der misin?
Elbette... Korkmak ayp deil, bunu saklamak ayp... Korkarm ben kendime kar sorumlu
dmekten...

 Bilmez miyim?
Glersin... Korktuum iin de, sorumlu dmemeye alrm.
Sonra?
Baarrm evel-Allah... nk haddimi bilirim. Hi bieyi zorlamam, ancak devimi
yaparm... nsanlk devimi...
Hay sen ok yaa Emincim... Rahat adamsn... ocuklar gibi...

*

Havada yamur skntsnn yapkan arl vard. Gne sise benzeyen bir pusarkln
arkasnda donuklam olduu halde, toprak aa, btn eya, kzgn kllerle rtl gibi yanyordu.
Kara Kemal Beyle Emin Bey, Gurbet Halay beklemekteydiler.
Kara Kemal Bey, dn gece, Gurbat Halann getirdii haberleri deerlendirerek kararn
kesinlikle verdii iin ok rahatt, hatt, enikonu keyifliydi. Emini napp yapp atlatacak,
Abdlkerimi bulup bir ingene takmna katlarak Bulgar snrna sokulmay deneyecekti. inde
bulunduu umutsuz durumun imdilik bundan baka kar yoktu.
Emin Bey de sabaha kadar dnp ie svanmay kesinlikle kararlatrm, enine boyuna
tartt, Alman ilebinden yararlanma imknnn uygulanmasna katlmak istediini iki saat nce
bulutuu Niyaziye kabul ettirmiti. Eer akl yatmazsa ocukluk arkadann nn kesmeye,
saklayanlar cezadan kurtarmak iin gz gre herhangi bir delilik ettirmemeye kararlyd.
Sabahleyin evden karken Perihan kz, niin giyindiini, nereye gitmek istediini renince
davranm, nce ev komutanlnn dediim dedikliini, sonra hemen hemen hi bavurmad
gzyalarn kullanmak istemi, hi birinin para etmediini anlaynca dehete kaplmt. Eminim,
bir gidersem, bir daha sa dnmeyeceim sanyordu zavall...
Aadaki kap kaak seslerine kulak vererek iini ekti derin derin, bunu farketti mi, diye bakp
Kara Kemalin glmsediini grnce irkildi:
Neye gldnz? Bana m?
Kara Kemal Bey soruyu anlayamamt. Gzlerini krptrd:
Neden gleyim sana?.. urda biey okudum da...
Emin Bey bir cankurtarana sarlr gibi atld:
Nedir? Ne kitab o? Abdlhamitin Devri Saltanat m?
Hayr... stanbul mebusu Akora olu Yusufun iki yl nce kan Siyaset ve ktisat adl
kitab... 1919da Sebillreat dergisinin bast bir yazsn, nn savalarndan sonra Ankarada
Kzlay Kadnlar Kolu tarafndan tertiplenen bir gsteride konferans haline getirmi... Bak ne diyor:
Efendiler, yakn zamana kadar Tanzmata, (TANZMAT-I HAYRYE) deniyordu. Tanzimatn
yaptklar hayrl ve kutsald. Tanzimata dil dedirmek ilerleme dmanl, yobazlk saylyordu.
Fakat birka yldan beri Tanzimatn yani Babalinin Avrupa sermayesine baland, hizmetkr
olduu an, kltrel ve siyasal davranlar hakl ve inandrc bir biimde eletirile eletirile
Tanzimat eski kutsalln epey kaybetti. Sanrm artk Tanzimatn iktisadi ynn eletirmenin
zaman gelmitir. (...) Tanzimat, efendiler, Dou meselesinin iktisadi devresinde -Bunu pek
anlayamadm! Avrupann Osmanl Devleti zararna kulland en ldrc silh olmutur. Srf
sermaye ile, ve bu devrede sermayenin iki itaatli hizmetisi olan kltr ve siyaset ile, ok ey
kazanmtr. Hallarn bilmem bu kanc seferinde, slmlar stne ektii bu iki zehirli silh, yani
sermaye, yalnz siyasal bamszl, milli egemenlii deil, yalnz dini ve milliyeti deil, geim
imknn kknden kesiyor ve bu suretle Mslmanlarn hayatna, varlna saldryordu. Tam baar

halinde. Dounun halklar Avrupallarn kul ve klesi olacakt... demi... Bu fikri, biraz kark da
olsa epey am...
Evet?.
Dnk sorunu hatrladm... Halann telayla grltye giden sorunu... Hani, D etkiler,
Anadolu zaferinden sonra olsun, biraz nlenemez mi? demitin... Hayr... Birim dtmz
yanllklarn hepsine bunlar da birer birer decekler. Her birine gerek kurtulu aresi diye sarlp
deneyip tekine geerek... Hepsinin vaktiyle, daha rahat artlar altnda denendiini gznne
almadan... Aklamaya yanamayacaklar ama, Biz onlardan ok akllyz diye aldatacaklar
kendilerini... Herifler bizi bu kez tutar ister istemez. nk buna mecburdurlar diyecekler. Oysa,
d gler insan hi tutar m kr olmaynca. Kr da oldu mu, iki kr karamaz bu memleket...
Aslnda hi bir memleket, darya srgit kazan verse, toplayamaz iki yakasn bir araya... Dtan
yardm umdun mu, d rgtleri temizlemeye svanamyorsun demektir. yleyse bizi meleyen
engeller, daha derinlere kk salarak, engellerini daha da ykselterek duracak... Bizi, yani ttihatlar,
bitirince rahatlayacaklarn sanyorlar imdi... Oysa biz belki bir dnemde, d glere kar denge
olurduk. Btn istekleri kabullenmemek iin bir zr.
Tahmin mi ediyorsunuz, yoksa, gerek dayanaklarnz var m?
Gerek dayanak, zmir ktisat Kongresi... Kahraman da, iki kere ikinin ka ettiini bilmeyen
Kzm Karabekir Paamz... Enver in istihbarat efi... ark besteler, keman alar bu bizim
Karabekir... Yusuf Akoraolunun Gerek iftiler, gerek obanlar da katlacak dedii bu ktisat
Kongresi, memleket ekonomisinin Liberal sistemle kalknacana karar verdi. Liberal demek, Brak
yapsn, brak gesin demek... Ancak d glerin iine gelir. Bunun ierdeki olaan sonucu, bizim
tuttuumuz Devlet desteiyle adam zengin etmektir. zmit konumasnda Gazi Paa kuraca
partinin hangi glere dayanacan, kimlere kar olacan anlatrken, aklad bunu...
Yok canm!
Evet!. Milletin eitli snflarndan bir, iki veya n alp da dierlerinin zararna olarak
yalnz o snflarn karna alan bir siyas parti, bizim memleketimiz iin ok zararl olur. dedi,
Bizim muhta olduumuz ey btn memleket evldnn el ele vererek almasndan ve
almasyla elde edilecek sonutan ibarettir dedi. Biz yle bir frka yapacaz ki, btn milletin
hayat sebeplerini, saadetini salamay dev edinsin dedi. Buna imkn var mdr, bence vardr dedi.
Ve bundan bakasn memlekette yapmak doru deildir dedi, Denildi ki, bizim memleketin asl
nfusu kyldr, iftidir, obandr. O halde bunlar bir snftr, dayanmaa elverili bir snftr. Bir
frka bal bana bir snfa dayanabilir, onun karlarn ykseltmeye alabilir. O halde buna kar
bir snf aramak gerek... Bu frka hangi snfa zarar verebilir? Bunu aratralm. Kylnn karsnda
byk toprak ve iftlik sahipleri akla gelebilir. dedi, birden heyecanland, Efendiler, efendiler, diye
sesini ykseltti, bu memlekette ok iftlik sahibi kimler vardr? Kendi vilayetinizi dnn, ka iftlik
sahibi vardr? Toprann bykl ne kadardr? Bir de Trkiyenin geni topraklarn dnn.
Efendiler, memleketimizde bu yzden zarar grecek byk toprak ve iftlik sahipleri yoktur. Olsa
olsa, onlarn topraklar dier kyllere gre daha byke, daha hallicedir. Onlar ykacak yerde,
kyllerimizin topran oaltmalyz. dedi.

Allah Allah!
Evet... Sonra ehirlere, kasabalara geti. Bundan baka sanayi erbab vardr dedi, O halde
kyl snf asldr, kyllerin karlar salanrsa, sanayi erbab bundan mteessir olur mu? diye
sordu, sonra bu sorusunu gene kendisi karlad: Hayr, buna da imkn yoktur. nk bizdeki sanayi
erbab, halk iin, bizzat kyller iin de lzmdr dedi, Bunlar birbirlerinden ayrlamazlar dedi

Tersine, sanayiyi desteklemeye ve ykseltmeye mecburuz dedi, u halde, halklk asndan

dnldkte bunlarn dahi hakk verilmek gerekir dedi, daha sonra ticarete geti: Kasabalarda orta
tccarlar vardr. Bunlar da halka, kylye lzm bir snftr. Onlar da korumak, zenginletirmek
mecburiyetindeyiz dedi. Gene sordu: Bunlarn stnde, memleketimizde byk sermaye, byk
tccarlar var mdr? Gene kendisi cevaplad; Esefle sylemeli, Trkiyede bu trl zenginlik
yoktur. Trkiyede milyonerlerin deil, birka yz bin liras olanlarn bile says pek azdr. Kapitalist
diye ortaya koyacamz ve zerlerine hcum edeceimiz bunlar olamaz. Hayr, efendiler, bu
memleket ve bu memleketin insanlar daha ok zengin olmaya muhtatrlar. Bu onlarn hakkdr. u
halde, onlarn zenginliine gz dikmeyeceiz. Her vatanda ayn seviyeye karmaya alacaz.
steriz ki, efendiler, memlekette ok ve ok milyonerler olsun. O zengin insanlar kendi balarna
imendferler, irketler, fabrikalar, sna messeseler vcuda getirsinler. Bizi yabanc sermayeye
muhta brakmasnlar. Herhalde efendiler, ok zengin dediimiz adamlar da halktr, kyller gibi
karlar dnlecek vatandalardr! dedi. Sonra, Bir de amele var dedi, Ameleye muhasm
olamayz dedi Bu harap memleket ameleye ok muhtatr. Bu memleketin yalnz bugn mevcut
messeseleri iin deil, bundan byle yaplacak messeselerde ameleye ihtiyac vardr. Ameleleri de
himaye edeceiz, onlar da siyanet ve mreffeh bir hale getireceiz dedi. Arkasndan dedi ki: Dier
taraftan ameleyle tarlasnda alan kylnn ne fark vardr? te gryorsunuz efendiler, btn
halkmzn bilumum efrad birbirine yardmc ve arkakc durumdadr. Birbirinin almasna
muhtatr. Bunlarn hepsini ayr ayr dnerek bir hizada saadet hududuna ulatrmak ve o hududu
daha uzak ufuklara gtrmek iin bu siyasi kuruluun adna HALK Frkas demeyi uygun grdm
dedi. Arkasndan aldatc adam olmadn, eer bir adn aleyhinde kacak propagandalardan
korksayd baka adla millet karsna kacan, ama ok namuskr olmak gerektiini ileri srd.
imdiye kadar irtikp olunan hatalarn en by, mteebbislerimizin, aydnlarmzn, bilhassa
bilginlerimizin en byk gnah namuskr olmamaktr dedi, Milleti aldatmayacaz dedi, yalan
tedbirlere bavurmak isteseydi, bu partiye baka adlar takabileceini, fakat aldatc olacan, radikal
yrmek gerektiini yapaca eyin mutlaka bir anlam, -Bir baka kelimeyle Medlul diye
tekrarlad: -Bir anlam olmas lzumu stnde durdu, Btn cihan bilsin yeni Trkiye napyor, hangi
esaslar stnde yryor dedi, Hakikatta bakalarn aldatmak zannedildii kadar kolay deildir
dedi, Hi bir vakit medeniyet dnyasn aldatabileceimizi dnmemeliyiz dedi, Efendiler, Halk
Frkas teekkl ngilizlere, Franszlara, talyanlara, Almanlara, dnyann btn meden devletlerine
ifade olunduu zaman bunun bir anlam olduunu anlayacaklardr. nk bu ilm, fenn, itimai bir
ifadedir dedi. Bunun neden gerekli olduunu anlatmak iin yabanc sermayeye muhta olduumuza
atlad. Bu geni memleketi mamureye evirmek gerektiini, bu halkn zengin olmaya mecbur
bulunduunu, Memleket mamur olmazsa, bu halk zengin olmazsa, size hl yaamak imknndan
sz ederlerse inanmayn dedi, Memleketi kalkndrmak iin milletin ilmi fenni yetmez, yabanc
sermayeye, uzmanlara muhtacz dedi. Bu noktada dar milliyetilikten kp daha geni milliyetilie
girdiimizi syledi. Biz Osmanlln devletin istiklali, milletin egemenlii ve btn hayati esbab ve
kabiliyeti korunmak artyla, yalnz korunmak artyla deil, o artlar glendirmek, kkletirmek
maksadyla yabanc sermayesinden yararlanmak szkonusu olabilir dedi. Yabanclarn Lozanda
ekonomik kapitlsyonlarn deil, asl adli kapitlsyonlarn stnde durduklarn... Btn
kanunlarnz dinidir, biz bu dinsel kanunlarla muamele grmeye raz deiliz diye direttiklerinden
yaknd.
Anlalyor, Meden Kanunun, Ceza Kanununun, Borlar Kanununun, cra fls Kanununun
alelacele neden evirilip alnd?
Evet... Daha kts... Memleketin iktisat temeliyle ilgili hi bir ana kanun gelmeden getirildi

bunlar... Dpedz, yabanclar iin...

Sylemediniz mi?
O zaman daha bu kanunlar ortada yoktu. Grdm tehlikeleri sayp dktm. En ok,
yabanc rgtler stnde durdum. Doulu toplumlarda btn kalknma abalamalarnn gerek
celld, Bat smrsdr dedim. Ekonomide liberalizmi kabullenmek, iimize yerlemi gizliak yabanc rgtlerle boumaktan, onlar skp karmaktan vazgemektir dedim. Gene bu eit
iktisat politikasnn olaan sonucu sizi, kesinlikle devlet gcn kullanarak yerli zengin yetitirmeye
gtrr, tpk bizim gibi dedim. Sonra uzun uzadya anlattm: erde devlet desteiyle yerli zengin
yetitirmeye sapld m, bunun, bizim gibi memleketlerde, st idareci kadrolara svamamas
mmkn deildir. st idareci kadrolar, mill zenginlerle ortaklklar da kursalar, rvet karl
araclk da yapsalar, keselerine attklarnn her zaman on katn, ou zaman, hatta yz katn, una
buna sus pay verip arur ettirirler. Bu durum ierde ister istemez, baz alanlarda zengin
edeceklerinin ilerini kolaylatrma iin tekeller kurmaya zorlar hkmetleri... Devlet iletmelerinin
zararna katlmadan kayman alarak, fazladan pazar tekel artlar iinde tutarak i yapanlar, Bat
anlamnda kapitalist olamazlar. Bunlar ne kadar ok zenginleirlerse, devleti o kadar ok didikler,
temellerini o kadar ok oyar. Bunlar iinde bulunduklar artlar dolaysyla snf uuruna
varamadklar iin kendi devletlerini kurmaya ynelemezler. Tersine hi bir sorumluluk
yklenmeden Bat anlamnda snf karakteri olmayan enikonu SAHPSZ devleti kendi hesaplarna
altrp soymay karlarna ok daha uygun bulurlar dedim. Bu dzende, doulu devlet, halklara
kar devlerini yerine getiremez olur. Halkn dmanl, bir anlamda da umutsuzluu arttka artar.
Yksek idarecilerle onlarn hrszlk ortaklar da bu umutsuz halklara gittike daha etkili kt rnek
olurlar. Bir yandan zenginlik dmanl alp yrrken te yandan insanlar, iinde debelendikleri
kara yoksulluktan ancak vurgunla, kanunsuz arpmalarla, lotaryalar yoluyla kurtulacaklar inancna
varrlar. Byle ortamlarda hrszlk ayp olmaktan kar. Toplumun en alt tabakalarnda srnenler
bile hi olmazsa ocuklarn okutup bu soygun etesine katmay biricik ama edinirler. Byle
ortamlarda halklara dorular anlatmak giderek imknszlar. En akl almaz yalanlar hayaller
tabulaarak en ak gereklerin yerini tutar. Bu sebeple byle ortamlarda siyas partiler ister istemez
birer yalan fabrikas haline gelir. Semen sylenene deil, bunlardan hangisinin iktidara daha yakn
olduuna, yakn olanlardan da hangisinin vurguna daha ak, daha yatkn olduuna bakar. Byle
durumlarda, politikaclar hrszlkla sulamak, onlarn seim glerini azaltmaz, tersine arttrr!
dedim. Byle bir ortamda iktisat bakmndan rgtlenemedikleri iin, gsz kitleler... Yan,
kyller ve obanlar, ne kadar iyi niyet sahibi olursak olalm, savunulamaz, desteklenemez! dedim,
Halk Partisinin zenginlerle yoksullar bir arada barndrabilmesi iin ounluu meydana getiren
azgelirli vatandalara stnlk tanmas arttr. Ancak, bu yolla gerek halklardan partiye idareci
kadrolar yetitirmek mmkn olur ki varlkllarn giderek iktidar yoksullar aleyhine ele geirmeleri
nlenebilsin! dedim. Tam tamna bu kelimelerle deilse de, bu fikirleri anlattm. Arada bamzdan
geenleri rnek aldm. Vatanseverliklerine yzde yz gvenip zengin ettiklerimizden ezici
ounluunun piyasay akpazarda tutmaya alacaklarna nasl karapazar kurup ilettiklerini, devleti
destekleyeceklerine ona nasl ktlk ettiklerini, en gerekli yerde nasl paralarn toplayp
savutuklarn sayp dktm.
Karl?
Karl... Bizde hemen hi deimez. ou zaman kararl geliriz konumaya... Hele
kendimizi gl sanyorsak, niyetimiz parlak fikirlerimizi karmzdakilere onaylatmaktr. Bu onay
da, bilmeyenden, dalkavuklardan karclardan istemeyiz, iin uzmanlarndan, bilginlerinden
bekleriz. yle oldu gene... Baktlar onay gelmiyor, biraz pohpoh ltfettiler.

 Ne stne?
Kurmaya abaladm milli iktisat messeselerini vdler biraz, ama, artlarn deiik
olduuna da deindiler. Memleket son savatan bsbtn gsz kmt. D destek bulmadan
devleti yaatmak, hkmet etmek pek mmkn grnmyordu. Bir acele sezinledim. Anadolu
halklarnn, devlet kurucu, yaatc zelliklerini, zenaatlarnn bu olduunu bitrl anlatamadm. D
yardmdan ok buna gvenmek buna dayanmasnn yollarn arayp bulmak gerekti. Padiahlktan
sonra Halifeliin de gidecei anlalyordu. Cumhuriyet, Batdaki gibi snf uuruna varmam
zenginlere dayanamazd. ster istemez halk olmak zorundayd. Halk bir Cumhuriyetin d etkileri
silerek yaayabilmesi, gl bir bamsz devletin evresinde halklar hemen rgtlemekle
mmknd. Bunun en byk dman, halklara denetleme hakk tanmayan despotik memur-devlet
kurmak olurdu ki, byle bir devletin kuraca btn ekonomik tesisler, araclarn, bir de onlarn
orta byk memurlarn karna alr. Halk rgtlemeden ne anladm soruldu. Halk
rgtlemek retimde, tketimde rgtlemektir dedim, Politikada, eitimde rgtlemek deil...
Bunun ok zor olduunu anlatmaya altm. Kurduum irketlerin hi bir zaman Anadoluda etkili
olamadn, ancak birka byk ehrin devlet tekelinde ileyen pazarnda bir eyler yapabildiini
rakamlarla akladm.
Kara Kemal Bey, bir zaman baheye bakt. Yz yava yava kederleniyor, deminden beri ok
hakl bir davay atele savunur gibi sertlemi baklar yumuuyordu. ini ekti:
Yenik dmtk bikez... Yenik deni rakamlarn gerei bile kurtaramaz. Skntl bir
sessizlik oldu. Karmdakilerden biri, Madem bu kadar aklnz rakama eriyordu da dermi gibi,
Balkan yenilgisinden sonra, dnya savana hangi hesapla girdik? diye sordu. Kibarlk etmi
Girdiniz dememiti. Bu soruda kyc bir alay vard. Bir politikac iin en mthi ceza devletinin
kendi elinde batmasdr. Bunun hi bir zr yoktur. mparatorluu elimize geirdiimiz zaman
nfusu 35 milyondu. Yedi dvelin kt stnde de olsa bizim sayd bir milyon sekiz yz bin
kilometrekare topra vard. Snrlar Kongoyu, Sudan, Eritreyi, Somaliyi iine alyordu. Tunus,
Fas, Libya, Msr, Kbrs resmen kaybedilmi deildi. Bu koca mparatorluk bizim elimizde lmt.
Su ne kadar bykse, ekilecek cezann da o kadar byk olmas gerekir. Biz dnyann en ar
suunu biraz tartaklanmayla savuturulur, sandk. Bu anda, yzme vuran daraac glgesi, suikast
sulusu olduumdan deildir Emincim... Byk suun glgesidir bu... Tarihin rneini yazmad
kurtlar boumasna girip yenik dtk. Kurtlukta deni yemek kanundur.

leden sonra Gurbet Halayla Perihan mutfakta yemekle urayorlard.
Emin Bey, Alman komisyoncuyla grmeye gitmi, Kara Kemal Bey Abdlhamid-i Saninin
Devr-i Saltanat kitabnn ikinci cildine dalmt. Saat on yediye yaknd. Bahede yaprak oynamyor,
havann yamur sknts bastka bastryordu.
Kara Kemal Bey, kapnn alndn duymam, ancak Gurbet Halann Kimdir o? sorusuyla
dalgnlktan kurtulup kulak vermiti.

lklardan basldn anlayp srad.

stanbul Valiliinden Ankara stiklal Mahkemesi Savclna numarasz ifre telgraf: 1 Kara
Kemalin Aksarayda Cambaziye mahallesinde Tatl Kuyu sokanda eski maliyecilerden Emin
Beyin evinde sakland renilmi ve bugn saat on yedide eve gidilerek yakalanaca srada
beynine tabanca skmak suretiyle kendini ldrmtr efendim.
2 Saklanmasna yardmc olan Emin Bey polis nezaretinde yksek mahkemenize

yollanmtr.
3 Cumhurreislii Baktipliine, Bavekillie, Dahiliye Vekletine bildirilmitir.

III
Ambar, hem adamakll lotu, hem de adamakll scakt... Loluk penceresizlikten, scaklk
damnn oluklu sala rtl olmasndan geliyordu. Ykl arabalarn girip kmas iin kaps gayet
byk yaplmt. Tabann iri malta talar, yllardr eitli yalar itiinden kapkarayd. Her yere,
ekimi kuru incir, kkrt, susam kspesi kokular sinmiti. Bir kede krk ambalaj sandklar, bo
flar, uval, bez, kt paralar, nnde tfekli nbetilerin bekledii kapnn yanndaki masada bir
jandarma gedikli baavuuyla bir sivil memur vard. Sprntlerin yl olduu kenin karsna
eski kalaslardan derme atma sralar yaplmt.
Emin Bey, burada, keye bzlm, bir bana oturuyordu. zmire getirilirken kapatld
vapur kamarasnn bunaltc darlna kar, bu hangarn rktc bykl aknln arttrmt.
Dalgnla benzeyen bu aknlk yakalanal beri gittike artarak sryor, bir eyler tasarlamasn,
hemen hemen imknszlatryordu. Yakalanrsak diye dnrken, ngilizler snmay kabul
etmeyince yzdeyz yakalanacaz diye yatanda dneleyerek ecel terleri dkerken duyduu
dehet, Alman komisyoncudan dnerken mahalle karakolunun nnde tandk komiser yardmcsnn
Biraz bakar msnz Emin Bey demesiyle bir daha grnmemek zere silinip gitmiti. Polis
mdrnn korkutma gayretlerini, hatta, hi gereksiz terbiyesizliklerini hatrlamyordu bile...
Korkmazln tadn kararak, yalnz, Yreimi gene kavrarsa naparm? diye arada bir kendini
dinleyip yava yava dalgnla gmlmt. Az, boaz kupkuru olduu, btn gvdesi, hatt
denebilirse ruhu susuzluktan kavrulduu halde, su aramyor, iki gn iki gecedir hi bir ey yemedii
halde, alk duymuyordu. Sigarann zehirli aclndan, iinde aln bsbtn derinletirdii
boluktan memnundu. Vapurda, bir ara, mahkemede karlaacan kestirdii sorulara vermesi
gereken cevaplar tasarlamak istemi, mmkn olmadn anlaynca hemen vazgeip aknlkla
dalgnlk arasndaki tatl bir sarholua benzeyen sallantya kendini brakmt.
Kasntl jandarma avuunun sorularn nasl karladna, kse ktibe, knyesini hi
duraklamadan nasl yazdrdna ayordu.
Kara pardessnn rtt kelepelerinden bile rahatsz deildi. avula, ktip efendiyle hi
konumam gibi, duyduu ses, avludan gelen keser takrds, destere, planya hrts oldu. Sivil
polisler kendisini buraya teslim edip gideliberi konumak zorunda kalmayaca iin de ayrca rahatt.
lk tutarl dncesi, bu bombo ambarn stikll Mahkemesiyle ilintisini merak etmek oldu. Sonra,
kendisini hi zorlamadan, muhakemenin Elhamra Sinemas salonunda yapldn hatrlad. Gazeteler
yazm, hatt fotorafn basmt. Buras, cezaevi, tevkifhane polis nezareti de olamazd. Btn
mahpuslarla tutuklularn bilmedikleri yerde mutlaka kapldklar, Aptesim gelirse? kukusu arada
bir uzaktan uzaa yokluyordu. Polislerin, brakp gitmeleri konumak zorunluu bakmndan
rahatlandrcyd, ama, sigara bakmndan galiba ktye varacakt. Sigara isteini duyduu kadar
abuk unutup saatin ka olduunu telala dnd. Vapurda, btn yolcular ktktan sonra, epey
bekletilmi, bu bekletmenin stikll Mahkemesi emriyle olduu ikindiye doru anlalmt. Nerde
yatacaz bu gece?... Omuzlarna apansz bastrp bel kemiini szlatan yorgunluun tesinde yava
yava Kz nooldu? Napyor? sorusu, akaklarn szlatan uultularla beliriyordu. rkerek kapya
bakt. Avluda bir konuma... Silhllar... Siviller... Kz getiriyorlar. Yakalanmlar. Hani yemin ettiydi
o kranta polis?... Yalan m syledi? Neden? Yuf olsun!... Farknda olmadan dikilmi, soluklarn
kesmiti. Vah kk Abla... Ne kadar ayp! ne kadar!..
Adamlar kapda belli belirsiz duraklayp sendeleyerek ard arda ieri girdiler. Buray

yadrgadklar, girmek istemedikleri, duraklamayp sendelemelerinden belliydi. niformallarn

hepsi hazrola gelmiler, siviller bile sayg duruuna gemilerdi. Epey kalabalk olduklar halde,
devlet iin yaplma benzeyen ambarda kurundan dkme oyuncak insanlara benziyorlar, devler
lkesine dm Gliver i ya da Glivere gre cceleri hatrlatyorlard. Hi biri kelepeli olmad
iin, Emin Bey bunlar, nce kendisini grmeye gelen grevliler sand. Kalkp kalkmamay
dnrken kalabalk yaklayordu. ndekilerden n gz srnca ard. Paalar m bunlar?
Kzm Karabekir Paa m u?.. Ali Fuat Paa... Tamam, Refet Paa... Hi kmldamad halde, iinin
iinden davranmt. Keye iyice sokulup srtn duvara actacak kadar bastrd.
Paalar bu kara elbiseli, kara apkal, tra epeyce uzam elimsiz adama pheyle bakp
durakladlar, evreyi gzden geirip baka yer olmadn anlaynca mmkn mertebe uzana
oturdular. Depremde knt altnda saatlarca, hatt gnlerce lm korkusu ekmiler gibi bitik,
akn, zavall grnyorlard.
Ali Fuat Paa, Kzm Karabekir Paann yanna oturmutu. teki tarafnda, sonradan Mersinli
Cemal Paa olduunu rendii biri vard. Bunlar da, tekiler de oturmadan nce, oturduktan sonra,
kendisine kukulu bakmlar, suratlarn dmanca asp gzlerini hemen karmlard. Emin Bey,
bunun hafiye phesinden ileri geldiini hi aklna getirmedi. Paalarn gelmesi, hele eski ttihat
eflerden Sivas Mebusu Halis Turgut Beyle, stanbul mebusu eski isleri Bakanlarndan smail
Canbulat Beyi tanmas, yalnzln verdii rahatl, bu bell yolda, anl anl yoldalara
rastlamann sevinciyle glendirmiti. Canbulat Beyle Halis Turgut Bey tekilerin hepsinden daha
sinirli, dpedz, fkeli olmasalard, kendisini mutlaka ilk grte tanrlard.
Sivillerden biri, kapya bakarak ekingen bir sesle fsldad:
Gemi olsun efendim...
Paalar anlamam gibi baktlar, zorla glmseyerek rahat braklmak istediklerini anlattlar.
Gemi olsun diyenle birlikte, btn sivillerle niformallar saygyla, mmkn mertebe ayak
sesi karmadan gerileyince Ali Fuat Paann br yannda oturan Mersinli Cemal Paa, kimseye
duyurmamaya alarak yavaa sordu:
Paa... Beraat ettiimize inanalm m?
Emin Bey Beraat sznden hi bir ey anlamam, sesteki umutsuzlua kaplarak, ok
korkun bir ey duyacak gibi soluunu kesmiti.
Ali Fuat Paa, kara casusa irenmi gibi bakarak bu soruyu birine meydan okur gibi karlad:
nanmayp da napacaz?
Kzm Karabekir Paa da yank gibi tekrarlad:
nanmayp da napacaz?
Emin Bey, paalarn terli yzlerine bakarken ilk defa ambarn scakln duymu, gvdesini
kaplayan kirli slaklktan irenmiti.
Mersinli Cemal Paa ceketinin dmesiyle oynuyor, Ali Fuat Paa elleriyle ban tutuyordu.
tekiler birbirlerini ilk defa burda grmler, ya da, yllardr dargnmlar gibi, yapayalnzdlar.
Evet bunlar, byk bir varta atlatm adamlar... Deprem, su baskn, orman yangn, denizde frtna,
dada tipi savuturmular, cierlerinde, yreklerinde duymular lmn penesini...
Halis Turgut Beyle smail Canbulat Bey babaa vermiler fsldayorlard. Emin Beyin, eski
ttihatlardan Erzurum mebusu Halet Beye benzettii biri, bir zaman ksa ksa volta vurduktan,
sigarasn st ste ektikten sonra, oturanlarn nnde durup sordu:
Meclisteki frka grubumuzun tutumu nolacaktr?
Ali Fuat Paa bir zaman arkadalarna bakarak cevap vermelerini bekledi. Kimse ses
karmaynca, kestirip att:

 Bu kadar byk bir felaketten sonra, grup kendi kendini datm saylamaz m Halet Bey?
Emin Bey, Halet Beyi, bunca yl sonra tandna enikonu sevindi. Bu sevin, iinde bulunduu
aknln hatrlama gcn bsbtn bitirmediini grp gven duymasndan geliyordu.
Sessizlik yeniden balamt. Scan verdii bunalty kat kat arttrarak ezici bir arlkla
uzuyordu.
Halis Turgut Bey, iki kez st ste Evet, savunu yapmayacaz demekle hat ettik dedi.
Bunun zerine smail Canbulat Bey ortayere dikilip herkesin duyaca bir sesle konutu:
Ben tekrar mahkeme nne kacam. Bize hakszlk yaptlar. Kendimi savunacam. Ben
on yl srgn cezasn hak etmi deilim. Hakkm arayacam.
Paalar, nce bir ey anlamam gibi baktlar, sonra, belli belirsiz irkilip kapy gzetlediler.
Kse ktip kk admlarla yaklam, gzlerini krptrarak dinlemeye balamt.
Halis Turgut Bey de, arkadana katld, on yl srgn cezasnn haksz verildiini, bu ile
uzaktan yakndan hi bir ilgileri bulunmadn syleyerek yeniden mahkemeye bavuracan ileri
srd. Oysa tekilerin davranlarndan, yaplacak hi bir ey kalmam olduuna inandklar
anlalyordu. stikll Mahkemesi kararn vermiti. Bu kararn artk bir st makamda incelenmesine
kanun bakmndan imkn yoktu.
Ali Fuat Paa, bir an duralayp, dndn asn m amasn m tarttktan sonra, dayanamad,
yumuak bir sesle yalvarr gibi konutu:
Siyas mahkmluklar zamanla dzelir. Acele verip hemen harekete gemeyiniz.
Halis Turgut Beyle smail Canbulat Bey ayn zamanda hrsla atldlar:
Sulu olarak yaayamayz...
Bu cezay haketmedik. Savunma yapmayacaz demekle hat ettik!
Kendimizi savunacaz.
Ali Fuat Paa, bir ey syleyecekti. Vazgeti, Srgn cezalarn kabul etmeyenler, kesin karar
verilmi olduuna gre, yeniden savunma haklarn nasl kullanabileceklerini dnmemie
benziyorlard.
Kse ktip kapdan koarak kmt.
Halet Bey bir sigara yakt. Paketi, gezinen arkadalarna uzatt.
Halis Turgut Beyle smail Canbulat Bey mrlerinde sigara paketini ilk defa grmler gibi
akn baktlar, birer sigara yakp fsldaarak dolamaya baladlar.
Emin Bey savunma yapmamak meselesine iyice dalmt.
Canbulat Bey, Gazi Paann kendisini ok iyi tandn, komitacla kar olduunu ok iyi
bildiini sylyordu ki, kap ald, bir ylk ses duyuldu:
Kendilerini savunmak isteyen varsa buyursun!..

Biraz nce, iki bklm, Gemi olsun diyen kse ktipti baran... Koup gitmi,
konuulanlar mahkeme heyetine yetitirmiti. Herkes dnp syleneni anlamaya alarak bakyordu.
Herkesten nce yeniden savunma isteyenler anlayp davrandlar, Biz... Ben... diye sevinle
atldlar.
Eski iileri bakanlarndan smail Canbulat Beyle Sivas Mebusu Halis Turgut Bey silahl
jandarmalarn arasndan geip gzden kayboluncaya kadar herkes soluunu tutmutu.
Emin Bey, smail Canbulat iin Kara Kemal Beyin anlatt olay hatrlad. Gazi Paayla Kara
Kemal Bey, Sadrazam Tevfik Paay karmak plan, yaparken bu Canbulat Bey stlerine gelmi,
komitacln her eidine kar olduunu syleyerek Mustafa Kemali verdii sz bozmakla
sulamt. imdi herhalde, bu davrannn karln bekliyor, suikast yoluyla i grmekten
vazgetiini vaktiyle ispatlam olmasnn sonucunu almak istiyordu.
Bu suikast tasarlar dolarken smail Canbulatla Halis Turgutun memleket dnda
bulunduklarn anlaynca bsbtn konuulanlardan hak verdi adamlara... Savunmalarn
yapmadklarna gre, acaba, bunu bile sylememiler miydi?.. Savc, ya da yelerden biri, belki de
dorudan doruya bakan, olay hatrlam, savunma imkn vermeyi, eski ttihatlk arkadaln
dnerek adalete uygun grm olamaz myd? Umutla sevinci iie duyarak can sigara istedi. Bir
yandan da, Canbulat Beyin sorguda neler sylediini gazetelerden hatrlamaya alyor, bir zaman
kaakken kendisini yakalamaya gelen bir kanun avuunu bu smail Canbulatn kaps nnde hi
acmadan nasl vurup ldrebildiini dnyordu.
Sigara isteinin dayanlmaz bunalts iinde sessizlik amansz bir dmanlkla uzarken, Halet
Bey apansz durup dikkatle bakt:
Emin... Emin Bey... Siz misiniz?
Emin Bey, bu soruya hem sevindi, hem can skld.
Naryorsunuz burada? Durun... Siz miydiniz...
Baavu koarak gelip biraz ekingen yalvard:
Aman Beyim... Belya sokacaksnz bamz... Konumak yasaktr onunla... Sk emir var...
Emin Bey rahatsz rahatsz kmldadndan, pardes kaym, kelepesi grnmt.
Paalar merakla bakyorlard.
Bu srada, kapdan Erzincan Mebusu Sabit Beeeey diye barld. Sabit Bey sarslarak kalkt,
gzlerini rkek rkek krptrp aresizlikle bir an salland. ar tekrarlannca, sarsak sarsak
yrd. Kalanlar, suratlarn asp gzlerini yere indirmilerdi.
Emin Bey bundan hi bir ey anlayamad.
Sabit Bey de eski ttihatlardand. imdi hatrlayamad bir sebepten tr, savc,
iddianamesinde bu Sabit Beye teekkr etmiti. Bunun nedenini bulmaya alrken, kapda gene bir
kouma oldu, siviller, silahl jandarmalar ieri doldu. Ylk herif -kse ktip- paalara iki bklm
yaklap Buyurun dedi.
Kocaman hangar birden boalm, konumas yasak edilmi Emin Bey karmakark
dnceleriyle gene yalnz kalmt.

Emin Bey nsanolu nelere alr diye glmsyor, kelepeli elleriyle zorbela karp
yakabildii sigaradan, imdiye kadar benzerini grmedii bir baka tat almasna ayordu.
Ambarn olaanst byklne, pis kokusuna, loluuna girip kanlar, ar hasta
odasndaymlar gibi grlt etmemee almakta, birine duyurmaktan korkuyorlar gibi
fsldamaklaydlar. Emin Bey, tedirgin dalgnlnn tesinde, konuulanlara hi istemeden kulak
verdi.

 Naryorsun buralarda ulan Karaolan?

stemitir efendim, bizi huzuruna Ali Beyimiz... ipak..
Hangi Ali Bey?
Savcmz efendim...
Niin?
Noksan imi efendime eyleyim daraalarmz...
Jandarma Baavuu bu sze ok at:
Ne demek noksan? Ka tane smarladk?
On bir idi baefendim. Allahma kr... Demek ki, olacak idi on ...
Aklm artma arparm apla, kt ingen... On t.
Aman baefendi... attrmz on bir tane ayakl... Ktip efendimizin emri stne...
Ktip efendi... d yarld teresin kendi aslacakm gibi... Akl srad. Grtn m Savc
beyle sen?
Nazmza bizim gibi kpein grmek Savc beyimizle... Vardr ya, bir yoluk ktip
efendimiz yazar ktlarmz, verir paracklar...
Allah beln versin Karaolan... i kartrmalsn ki... Savc bey seni de sallandrmal ki...
Olum, aslacak adam olmaynca, daraa attran napar bakalm stiklal Mahkememiz?.. Napar haa?
ingene cellt, Emin Beye kaamak bakp jandarma avuuna gz krpt:
Bu olmasn baefendimiz, yeni yolcularmzdan biri?..
Hst Allah belan vere!.. Dur bakym! Ktibin masasndaki kttan biraz kartrd: -Nah...
Burda... Say bakalm... -Okudu: -Eski maarif nazrlarndan kr Bey.
Ne demektir maarif nazr oh Baefendi, paa mdr?
Ulan maarif nazr dedik... Paa olur mu?
Paa deil ise, yok imi efendim bir nemi...
Tepelerim herif... Say dedim... kr Bey bir... Eskiehir mebusu Miralay Arif Bey iki...
Sarohan mebusu Abidin Bey ... Eski Adliye vekillerinden Trabzon mebusu Hafz Memet, drt...
Vah ki, hafz imiii...
Hst dedim, namussuz... Aklm kartrma... Erzurum mebusu Rt Paa be...
Essah m bunun paal oh Baefendi, olmasn sakn Krtlerin babozuk paas?
Ulan sen bugn sopaya kanmaktasn ama... Eski Lazistan mebuslarndan Ziya Hurit Bey,
alt... Baytar Miralaylarndan Rasim Bey, yedi... Sar Efe Edip Bey, sekiz; Laz smail, dokuz; Grc
Tahsin, teki adyla Grc Yusuf, on... Yedek subaylktan emekli opur Hilmi, on bir... Eski iae
nazrlarndan Kara Kemal Bey, on iki... Abdlkerim Bey, on ...
On ... Vay vay... On imi aslacaklarmz, neden On bir dedi senin ktip efendi?..
Ne belli on bir dedii?.. Ya on dediyse?.. Ya sen yanl anladnsa?.. Tamam... Suyun snd
bu kez Karaolan, bu kez defterin drld. Hayr bu kez, kopas boynunu yal kendirden
kurtaramazsn, geti. Buyur bakalm, ettin mi kendine...
Aman Baefendi, peyim ayaklarn, deildir benim maytaba alnacak sram... Yoktur bunun
akas hiii...
Kse ktip, ellerini mendiline kurulayarak kapda grnd, kendi masasndaki ktlarn
kartrlmakta olduunu anlaynca can havliyle hzlanp yetiti:
Ne var, avu, ierden mi istediler?
steyen yok... Bu senin Karaolan ne halt etse iyi?..
Etmitir. Kalbm basarm...
Daraalarn on smarlayacana on bir smarlam...

 On m? Hayr... Ben syledim on bir...

On bir de, bu senin liste neden on gstermekte?
Gstermekte... nk... Listedekilerin biri kaaktr, tutulmamtr. Biri kendini vurmutur.
yledir de, ya Savc Bey bu kara domuzu isteyip iki daraac daha niin smarlamakta?
ki daraac m? -Kse ktip ingene celld tepeden trnaa szd: -Emin misin Kara
bcek?.. Ezerim seni, ileri kartrrsan, ezerim ki hi bakmam...
Aman ktip efendimiz, bizim nazmzadr i kartrmak...
Baavu araya girdi:
erden sylemiler... Zabt ktibi beylerden biri... Git bak una...
Baklmadan olur mu? -Frlayacakken durdu, parman ingeneye sallad: -Savumasn bu
rezil... Savumasn ki...
Sznn arkasn getirmeden kotu. Baavu ok sevinli bir haber alm gibi ellerini
uuturuyordu:
Tamam... Buldun beln, Karaolan, Allahma kr... Demek sran geldi hitamnda... Demek
buraya kadarm senin Ezraille pazarln... te buna ben glerim kyamete kadar... Oh ki ne gzel!..
Kapya dnd, bard: Postaaaa... Beri bak... Uyumakta msn eek, boazm yrtld barmaktan... A
gzn... Tutukludur bu Kara domuz... Kapdan syrlp svaym derse yaptr kna kurunu... Bitir
iini... On ba nianlarn taknp kurtul angaryadan...
Aman Baefendi...
Ykl... Daha sylemekte... Ykl dedim...
Baefendi elini sinek kovar gibi sallad.
Karaolan ok korkmu gibi suratn buruturarak iki admda bir omuzu stnden baka baka
Emin Beyin yanna geldi. Bir zaman dipten dorua szd; Hibir ey anlamam olmal ki, sokulup
sordu:
Kimlerdensin behey kara apkasna kurban olduum efendim?.. Nedir ki suun, vurdular
bilezii, attlar seni buralara?
Emin Bey, suratn ast:
Yasak benimle konumak...
Yoktur efendim, bize yasak masak... Paa msn sakn?.. karmsn resmileri giyinmisin
babozuklar?
Yok...
Olmayasn kaaklarmzdan biri... Yoktur efendim sonu kaakln... Kalmaz efendim
kanundan... Acmaz eriatmzn kestii parmak...
Kaak deilim.
Bozma yreciini deil isen kaak... nk kzgndr gayetle efendim mahkememiz kaak
ksmsna...
Kzar m mahkeme?
Deildir bizimkisi bildiin mahkeme... Ad stndedir stikll Mahkemesi... Kzar ki pa pa
pa... Hoplar tavana klah... -Cep aynasnda byklarn burmakla uraan Baavua kaamak bakt: Var mdr kalp cigaranz efendim... Atasn bi tanecik Karaolana...
Emin Bey enikonu rkt. Yok demek istedii halde, diyemedi. Bu pis herifin elini stne
srmesi deil, hibir yerine demeden kendisinden biey almas bile midesini bulandracakt. Yan
cebine att paketi kard, ekinerek uzatt, tella konutu:
Ate yok ama...
zmiyesin yreciini Kara apkal efendim, vardr Allahmza kr kavmz akmamz...

Karsna meldi. Fitilli akmandan sigaray yakt, st ste ekti: -kt on birden
aslacaklarmz, efendim, oldu on ... Dt iimiz, kker takmna yeniden...
Kker nedir?
Biz deriz efendim kker... Siz dersiniz okumular, dlger... Yoktur efendim bu Gvur
zmirinde, planyasna, bksna g yetirir usta kker... Yonamaz efendim burann kkerleri, dara
aalarmz yolunca... akamazlar ayakllarmz efendim adam gibi gsterili... Tango...
ikyetim vardr ayrcana urganclardan, demircilerden... Bkemezler efendim, bunlar urganlarmz
skcana... Kopar i stnde... Demez Gvur zmir in demircileri halkalarmz can gcyle, krlr
cam gibi cenabetler, der aslacaklarmz, kmadan canlar... Yere baktrr bu herifler hkmatmz,
dosta dmana kar... Derler efendim, Nasl urgandr bu Trkn urgan? Nasl halkadr, efendim,
bu halkacklar?.. stemem efendim byle densizlik...
Emin Bey bo bulunup sordu:
oktan beri mi yapyorsunuz bu zenaat?
Karaolan kaslp elini havada evirdi:
Baba mirasdr bu zenaat bize... Talt Paamzn ascs idi, rahmetli babamz, Karakek...
ok adam asmtr efendim, Hrriyette... Paalar asmtr ki... Padiah damad Paay asmtr...
ngilizin Hayrettin Paasn asmtr ki, grsen Trkolu Trk sanrsn dilinden... Ayrcana, erkez
Paas Yzba Kzm Beyi asmtr ki, alnndan pmtr, Talat Paamz Aferin ulan Karakek
diyerekten... Topal Tevfik Beyi asmtr ki, dourmad karlar yle yiit... ini ekti: -Ksmet
efendim, ah ki, bu zamana kadar paa asmak bize... Bu kez, iin i Karaolan dediyse de, ktip
efendiler, kalmtr efendim, itahmz kursamzda... Baasc olaym dedin mi, Paa asacaksn
efendim biriki... Asc m derim der idi, rahmetli babam, Paa asmaynca... Dorudur gayet...
zmir de mi oturursunuz?
Deil efendim, eleiriz. ankrda...
Kendiniz mi geldiniz, ardlar m?
Gezdirir bizi efendim, saolsun stiklal Mahkememiz yan sra... Bakarak zarmza...
Asmm efendim, Keskinli Rza Beyi... Smaz idi u kapdan... Babozuk paas... Dedi idi efendim,
ipin altnda... Th yzne ingenolu... Titremekte ellerin.... Sen misin aslan, ben miyim?
diyerekten glerek... Asmm efendim, Hindiya paas Mustafa Sair efendimizi, Hergele
meydannda... -Biraz dald, kendi kendine konuur gibi sesini alalt: -Asarz efendim... Astk nice nice
byk beyleri, efendileri, sayesinde stikll Mahkememizin... Astk zerafetle, etmeden saygda kusur...
Asmz, yakmadan nazik cancazlarn hi... ok ekya astk efendim, sryerekten... nk
bunlarn kesilir dizleri korkudan... Astk efendim asker kaaklarn srsne bereket... Anlamaz
nolduunu okcaz; tanmaz nk ayakly, sanr efendim bayram salnca. Karlar astm,
ba...
Emin Bey hzla irkildi:
Yok canm...
Almlardr... hi hi hi... Yok ise... Astk efendim, bildiin eksik etek... Sa uzun, gayet ksadr
akl... edi biri efendim, utanmad savc beyimizden, yzbamzdan...
Suu?
Aulamtr ou bunlarn fkara herifciklerini, oynaaym gnl ferahlyla diyerekten
hovardas ile... Aktmtr birisi, uyurken kulana cvay... Yamandr bu cva efendim, aktrsn
kulaktan gider baaa yakaraktan kavuraraktan, yoktur kurtulu... -Biraz dald: -abalarz efendim.
ksn oparlarn nafakas... Bin bereket... Yok ise aslacak herhangi bir akn...
Bu srada daraalar meselesini sormaya giden kse ktip kapdan seslendi:

 Emin Bey... Hadi...

Emin Bey tella kalkt.
Kapya doru yrrken, Ktip, Baavua, Karaolann yanlmadn, nk stikll
Mahkemesinin onar yl srgn cezasn oumsayan Sivas mebusu Halis Turgut Beyle stanbul
mebusu smail Canbulat Beyin savunmalarn dinledikten sonra aslmalarna karar verdiini dehetle
titreyen bir sesle anlatmaya balamt.
Emin Bey o kadar ard ki, korkmaya bile vakit bulamad,
Ayaa kalk! Adn?
Emin...
Babann ad?
Mecit...
Doum ka?
1879...
Yeri?
stanbul,
Necisin?
Maliyeci...
adresi?
Yok... ekildim.
Ne zaman?
1914te... Savaa girileceini anlaynca...
Maliye Nazr Cavit gibi mi? Cavit de ekilmi ama, maliye nazrln evinde srdrm...
Hem nazr, hem sorumsuz... Byle mi, senin ekilmen de?
Hayr.
Sava srasnda hi i almadn m, iaede miaede?
Hayr...
Kara Kemalin irketlerinde filan almadn m? Doru syle! Her eyi biliyoruz biz.
Hayr...
Sk grr mydn? Gelir miydi size? Gider miydin sen?
Hayr... ekildikten sonra hi grmedik.
Caviti tanr msn? Tanrsn elbet... Maliyecisin...
Tanrm.
Grme?.. Sk sk...
Hayr... Cavit Beyi de hi grmedim ekildikten sonra...
Ya sk grtn bize syleyen olmusa?
Yanlmtr.
Abdlkerimle nasldn?
Cemiyette grmtm birka kere uzaktan... Hi konumadk...
Nasl olur? -Ktlar biraz kartrd, birini alp kaldrd: -Bak burda ne yazyor? Beraber
almsnz seimlerde Abdlkerimle... Terakkiperverlerin kazanmas iin didinmisiniz...
Hayr... Ayrldktan sonra, hi karmadm siyasete...
ttihat deil misin?
ekildim.
ekilseniz de balsnz, siyaset ttihatlarn ekmeidir, hastaldr.
Emin Bey, Ben siyasetin ekmeine muhta deildim Allaha kr, hastas olmadm da

ispatladm diyecekti. Birden usuz bucaksz bir usanma duydu. Yere bakarak kederle glmsedi.
Siyasetle ilgin yoktu da neden gelip senin evine sakland?
Herhalde... Dnm ki... Hi ilgim bulunmadn dnm olacak!
Kim alp geldi? Bouna saklama... Haberimiz var.
Yalnz gelmi... -Birden tella atld: -Yalnz geldi efendim, kimse getirmedi.
1914ten beri grmemiiz de nerden biliyor evini?
Doduum evdir. ocukluk arkadamd. Bundan bilir.
Nasl oldu anlat bakalm?
Kap alnd. nip atm...
Kim vard evde?
Evde... Yoktu hi kimse... Yalnzdm.
Saat kata geldi?
Ona doru... Hayr, on bire doru...
Gerei saklamaya al bakalm... Kadnlar nerde olur bu saatta? oluk ocuk?
Evli deilim efendim... Hemiremle otururum.
Hemire nerde peki?
Komuya getiydi.
Komuya... Evet... Kap alnd indin?..
Baktm, Kara Kemal Bey. Tanyamadm nce... Sakal uzam... Hastayd.
Doktor deilsin, nerden bildin?
Zorla soluklanyordu. Bitkindi.
eri aldn?
Evet...
Bilmiyor muydun arandn?..
Biliyordum.
O zamana kadar nerde saklandn?
Hayr...
Hem evinizde saklarsnz, dnyay altst edersiniz, hem de yakalandnz m bilmezsiniz...
Maliyedeyken arkalad myd seni?.. ltimas miltimas?
Hayr...
Baka bir meseleden minnet borcu filan... Seferberlikte iae vesikas... eker, gaz, kahve?
Hayr...
Neyle geinirsin? Gelirin nerdendir, ne kadar?
Babadan kalmadr. Geindirecek kadar... Kimseye muhta etmiyecek...
Siyasetle ilgim yok dedin... Sonra karma Kara etenin reisini saklamaktan ktn... apka
meselesinde durumun nedir? Kar msn?
Deilim efendim... Bilirsiniz, Abdlhamit devrinde ok apka giydik biz... Yabanc
postanelerden gizli gazete paketlerini almak iin...
Onlar baka... Nerdeydin Anadolu Savanda?.. Ankaraya neden gelmedin?
Maliyeciye ihtiya yok dediler. M.M.de altk.
M.M.de herkes alt, btn millet... Memleketi sevki idare etmi olan ve banda Mustafa
Kemal gibi biri bulunan bir Frkaya kar olan bir adam saklyorsun. Neden?
Byle dnmedim.
Dnmemek seni buraya getirdi. Ne dndn byle dnmedin de, syle biz de
anlayalm?

 Onlar sizi kovalasaydlar... Kstrsaydlar... Siz de yle hasta gelseydiniz, sizi de

eviremezdim.
Hangisi hakl, hangisi haksz dnmez miydin? Millete hangisi yararl?
Ben ttihatlktan tarafsz kalmak iin ayrldm. Hakldan yana olmay dnmek taraf
tutmak, yarglamak olur. Hastayd, bitikti. Hi bir gc kalmamt. Adam da, paras da yoktu.
ocukluk arkadamd. ktidara gelmeden nceki devrim yoldalnn anlarn hatrladm. Hastayd.
Hastalar kanun bile saaltmadan asmaz diye dndm.
Memleketin bugnk durumunda, bombal suikastlar tertipleyerek devleti vurmak cinayet
deil mi? Biraz da bunu dnseydin ya... Hi aklna gelmedi mi, gidip haber vermek?..
Emin Bey ilk defa ileri geri salland, yutkundu, gzlerini krptrd:
Geldi. Gidecek yeri olmadn anlaynca bizde yakalanacana yzde yz inandm. Bir an
aklmdan geirdim haber vermeyi...
Bak, aklna da gelmi... Niin yapmadn vatanseverlik devini?
dm koptu.
Neden?
Aklma gelenden...
Bakan da gzlerini krptrd bir zaman, suratn asp sesini sertletirerek sordu:
Teslim olmay teklif etmedin mi? Gelsin susuzluunu ispatlasn?
Karmay gze alamadm... Yapmak istemediini yaptrarak sorumluluk yklenmeyi...
Dnmedi mi kendisi?.. Biey demedi mi sana?
Benim anlayabildiim... Gvenemiyordu kendini savunabileceine. Adm kartrdlar
arkadalar haberim yokken dedi En nemsiz ekimelerde anlaamamann sebebi, ou zaman
ayn fikri ileri sren insanlarn ayn kelimeleri baka anlamlarda kullanmalarndandr, diye bir ey
okumutum dedi. Dorudur dedi. Sert bir dnemeten geiyoruz dedi. Sert dnemelerin
kanunlar da sert olur dedi. Oysa daha sert kanun dnmemeli, daha akll kanun dnmeli dedi.
Bugn iki taraf da imknszlklar iindedir dedi. Bir yerde okumutum, imknszn kanunu
olmaz dedi. Bu gnlerde duygular akldan daha etkilidir dedi, Btn savunular ancak, kanunlarn
duygular etkisiz kld yerde sz konusu olabilir demiti bir arkada dedi. Kanunlarn gerekten
yrd yerde, ayrca acma bile hi gerekli deildir, demiti o arkada dedi. Sora... Ar
sulamalar balamt gazetelerde... lm cezas istenmiti.
Ge oralar... Syle bakalm, daha nerelerde saklanmay dnmt, senden knca?..
Sylemitir elbette...
Hayr... Sylemedi.
nkr et bakalm... ngilizlere snmay dnmedi mi?
ngilizlere mi?.. Hayr... Yok benim haberim...
Ya tanklar getirirsek... Yzletirirsek?..
Hayr... Duymadm. Sylemedi biey...
Peki... Ya, tanklar dikersem karna... -Biraz bekledi: -Cevap ver!
Emin Bey, az kalsn, Maksat Kara Kemalin ldrlmesiyse bu sonu elde edildi diyecekti.
Dudan dileyerek kendini tuttu.
Karsndakilerin aklndan da ayn dnce gemi olmal ki, Savc, Bakandan izin isteyip
kalkt:
Sorulmasn rica ederim... Suikast meselesi hakknda neler sylemi Kara Kemal?.. lintisi
hakknda?..
Bana syledii kesinlikle ilintisi bulunmaddr.

 Sank inanm m buna?

Evet... Salt inkr etmedi nk... Neden suikastlardan yana olmadn uzun uzadya anlatt.
Bu konuda inanlarn anlatt. ttihatl mahveden en byk belann komitaclk olduundan yanp
yakld.
Sadaki ye bir kda siperlenerek bakana bir eyler syledi.
zmit konumasndan sz etti mi?
zmit konumas?..
zmitte Cumhurreisi hazretleriyle konumasn sordum. Ne dedi bu konuda?
Bu konuda... Arkadalarla konuaym demi... Cavit Beyin evinde toplanmlar. Sonra bu
toplant su delili saylm...
Orasn brak... Konutuklarndan ne dedi?
ttihat Terakkiyi canlandrmak sz konusu olamaz demi... steyen, istediiniz, kendi
bana dilerse seimlere katlr demi... Kendisinin siyasete karmayacan sylemi...
Bo laf bunlar, bo laf! kinci Grupla grtn, seilmelerine yardm edeceini
biliyoruz. stanbuldaki, Anadoludaki ttihatlarn desteiyle otuz mebus karrm dediinden
haberimiz var. Beni zel vapurla zmite istedi Gazi Paa, babaa yemek yedik, uzun uzadya
konutuk. stanbul belediye seimlerinin yrtlmesini bana brakt Gazi Paa demi... Belediye
meclisine girmek isteyenler komular.
Bunlardan haberim yok efendim... Demedi byle eyler...
Onu demedi, bunu demedi! Bu kadar gn, bu kadar gece neler konutunuz? Politika stne...
Gidiat stne?..
Gidiat stne?.. Hayr... Hatrlayamadm. nemli eyler syleseydi, hatrlardm.
Bu srada, bir ktip ayaklarnn ucuna basarak geldi, solda oturan mahkeme yesine bir kt
verdi. Bu ye, vaktiyle Perihann evine snp boanmasna sebep olan doktor arkadat. Emin Beyin
sorgusu balad balayal gzlerini bir eliyle kapatm, bu duruunu hi deitirmemiti. Verilen
kt, pullu bir dilekeydi. Perihan vermiti. Eskiden kapsna gelmi bir baka arkada da
sakladn, bu yzden hayatnn mahvolduunu, bu saklama iinden abisi Emin Beyin katiyen haberi
bulunmadn, kendisininse bir kadn olarak hasta bir insan evirmeyi gze alamadn, idam
mahkmlarnn bile hastal saalmadan aslamayacan, kesinlikle susuz olan abisinin,
kzkardeini kurtarmak iin kendisini feda etmeye kalktn, bunu burda kimseye anlatamadn, o
gece kapy kendisinin atna aada kimlikleriyle adresleri yazl olanlarn ahit bulunduklarn,
abisinin braklarak kendisinin tutuklanmasn istiyordu.
ok yakkl bir erkek olan doktor mahkeme yesi, akr gzlerini kaldrp ilk defa Emin Beye
uzun uzun bakt. Baklarndaki rknt nce derin bir kedere, sonra ezici bir utanca dnmt.
Dilekeyi, Bakana uzatt.
Emin Bey, uzayan sessizlii dinlenme frsat sayarak toparlanmaya abalyor, salona girerken
verdii karar, Kara Kemal Bey yaamakta olsayd, nasl konuacaksam yle konuacam szn
tutup tutmadn aratryordu. Bakann okuduu ktla hi ilgilenmemiti. stikll Mahkemesi
hayal ettii kadar korkun deildi. Sorgu balad balayal gerekten pek bunalmadndan
karyordu bunu... Ankara stikll Mahkemesi, Savc hukuku, Bakan kurmay subay, yelerden biri
doktor olduu halde, kendisine nedense dpedz mmi gelmiti. Bilgisizliin hi bir eidinden,
hi bir durumda korkmamt.
Bakan dilekeyi teki yeye enikonu hrsl geirdi. Kalarn bsbtn atarak Emin Beye bir
zaman bakt:
Herif gelir eve alrsnz... Vatandalk devini yapmazsnz... Doruyu sylemezsiniz...

 Efendim...
Sylemezsiniz... -Elini kaldrmt: -Nerde kald Emin Beyin doruculuu.. Yalan sylemez
bilirdik biz seni... Yazklar olsun! Okumadn m stiklal Mahkemesinin bildirisini?.. Sulularn
kamasna yardm eden, herhangi birini saklayan, ayn cezaya arptrlacaktr szn aka m
sandnz? Nedir bu ceza? dam... Nolacak imdi? Syle bakalm!
Emin Bey, nedense, verecei karln kaderini belirleyeceini dnm, rpermiti.
stemedii halde, uur altnda hazrlanm szleri sylemeye balad:
Siz benim eski arkadalarmsnz... inizde gerek dostum olanlar da var... Ben bu ie
istemeden kartm. Beni korkutmaya almanz bounadr. -leri geri salland susmak istedii halde,
konutu: -Yeterince korktum. Daha fazla korkmak gcmn stndedir. Gerekten imknszdr...
Bakanla yenin gene bir kd siperlenerek fsldatklarn grnce sustu.
Birden btn gc kesilmi, dizleri titremeye balamt.
lk defa, Ya kersem... Yere yklrsam? diye geirdi aklndan, gnlerdir duyduu eitli
korkularn hi birine benzemeyen bitirici bir dehetle sarsld. Ayakta kalabilmek iin sinirlerini
koparacak gibi zorlad,
Gemiini gznne alarak... Sakladn sulu da kendi cezasn kendi eliyle verip sulu
olduunu bylece dorulam olduundan... Tutukluluunu kaldryorum. Yakan braktk sanma...
Tutukluluk kalkyor. Gtrn!
Emin Bey, neden sonra, jandarma kolundan ekince sylenenleri anlayabildi.

IV
Gazeteci Murat, merdivenleri er drder, karken baryordu:
Nerde benim arslan Emin Daycm?.. Nerde bakaym...
Emin bey dalgnlktan kurtulmaya alt. Doktor hsan Bey gazeteyi indirip merdivene dnd.
Murat alal, morumor girmi. Emin Beye enikonu saldrmt:
Olmaz! Yeminim var. Ellerini pmeden hi olmaz!
Delirdin mi? Neyin nesi el pmek... Bayram deil seyran deil...
Bayram... Bilene ne byk bayram... Koltuklarm kabard... -Emin Beyin nce elini, sonra iki
yanan pt: -Ooooh... Neredeyse alayacaktm Emin Day... Akolsun!. ok yaayn!..
Perihan tella yetimiti. kt:
Az kalsn deviriyordu beni bu terbiyesiz... Nolmu? Neden kudurmu gene?..
Senin dnyadan haberin yok teyzeciim, dnyadan...
Nolmu diyorum...
Dnrdm doktor... Nasl komitac olabilmi bu benim Emin Daycm... Tabancaya nasl
el srebilmi de yemin etmi?.. Bu kadar yumuak adam... Karncay incitmez.
Meer?..
Meer doktorcum, bu benim yiitler yiidi Emin Daymda bir yrek varm... Naah... Bilin
bakalm neden, ksack geitirdi stikll Mahkemesinde olanlar?..
Emin Bey de telland:
Ben de biey sandm. Saptm bu...
Sapttm evet... Dinlerken iindike iindim, kasldka kasldm. Hep yalan sylemi bu
Emin Daym bize Perihan teyzecim...
Hi anlatr m? Ne yalan? Neden?
Arkadalar geldi zmirden... Toplandk. Yazamadklarn anlatmaya baladlar.
Dinleyicilerin ounluunu meydana getiren tabancal gen subaylarn arkalamasna ramen paalar

bile stikll Mahkemesi kamnda dehete dmler. Kurtulacana gvenen alk Ziya Huritten
bakas az ok sarslm... Nolaca belli deil... akas yok... Avukatsz, yargtaysz bir mahkeme...
Eydaaam dedi mi, tantuna gittiin gn... Bir arkada dedi ki, Ben byle amaz grmedim, dedi,
insancl cesurluk urda kalsn, lmden korkmazlk bile maskaralk haline gelmiti. Bir rnek
vereyim: Eski Adliye vekillerinden Trabzon mebusu Hafz Memet Bey sorguya ekiliyordu. Baka
sordu: (Anlat bakalm! Ziya Hurit Beyi suikasta nasl kkrttn?), (O bana bir gn geldi. Rt Paa,
Halis Turgut, Sabitle birlikte hkmeti devireceini, Cumhurreisinin ilere karmayaca bir
cumhuriyet kuracaklarn syledi, benden yardm istedi.), (Adliye vekillii yapm bir Hafz
Memetin byle bir sz karsnda susmas m lzm gelir?) Bakann bu sorusuna kar, Hafz Memet
Bey ne dese beenirsiniz? Susmadm ki... (Arkalarm, desteklerim) dedim demesin mi? Biz, bu
korkmazl beenecek deil miyiz? Ne gezer! Sanki ipin altnda biz duruyormuuz gibi, dmz
koptu. Daha garibi... Bu Hafz Memet Beyi karar gn idam cezasna arptrldn duyduu zaman
grmeliydiniz. O yrekli adam gitmi, yerine bsbtn baka biri gelmiti. O kadar darmadand
zavall... dedi. tekiler de, bakalarnn ylgnlklarn anlatp dururlarken... lerinden biri... Ya
Emin Bey nasld, Emin Bey dedi. zmirden gelenler bir azdan: Haa bak, o baka dediler. zr
dilerim daycm, nce bu Emin Beyin sen olduunu bi aklma getirmedim. Baladlar, biri brakp
biri alarak anlatmaya... Yamand Emin Bey, Yaman ne demek... Yiitti sapna kadar..., nsana
onur verir bir korkmazlk... Drt yz dirhem..., Yumuak... Efendi... Biri sordu: Neymi suu?
Suikastlardan m? , Yok, dedi son sz syleyen arkada. Kara Kemali saklayan Emin Bey bu...
Birden aklm bama geldi. Emin Daym m? diye sormuum. nce inanmadlar. Sonra, gerekten
daym olduunuzu anlaynca, grmeliydiniz... Hepsi tebrik etti ayr ayr... Gelip mutlaka grecekler
sizi... Elinizi pecekler!
Ne mnasebet! -Emin Bey utanga utanga glmsyordu: -Elenmiler seninle...
Perihan, Emin Abisine dikkatle bakarak sordu:
Hani... ok korkmutunuz... Samalamtnz...
Ne korkusu teyzecim... Arslan gibi dikilmi karlarna...
Yok yle ey... Korktuumu syledim aka... Arkadalarn biliyorlard, herhalde, yeenim
olduunu... Seninle elenmiler.
Korktum demitiniz evet ama, bu bambaka bir anlamda sylenmi...
Korktum demenin bambaka anlam yoktur. Evet! Alayp szlamadm, yalvarmadm
ama... Korktuumu syledim. nk gerei buydu.
Bir yerde okumutum, Gerek kahraman, olaanstne kan deil olaanda kalabilme
gcn koruyandr... Sizinki, gerek insan direniiymi... Onurlu bir direni... Arkadalar dedi ki...
Mahkeme ilk defa birine gerekten sayg duyuyordu. Bunu anladk aka dedi.
Abartmlar adamakll... Sayg mayg duyduklar yoktu. Biraz sarsldlarsa... -enesiyle
Perihan gsterdi: -Bunun dilekesini okuduktan sonra... Neden nleyemediniz yle bir delilik
yapmasn?..
Doktor hsanla gazeteci Murat karlk vermeyi biribirlerine brakarak biraz sustular.
Sz geiremedik...
Deliye dnmt Perihan teyzeceim...
te grdnz m, bu ailede bir gerek korkusuz varsa, o benim Kk Ablamdr. Bunu
sylemedin mi arkadalarna?.. Haberleri yok mu dilekeden?
Var. Olmaz m? yle bir dileke yazmay da kahramanlk saydlar ama...
Amas?
Erkek milleti kendine yontar. Durumu bilmezden yazmtr diyen oldu, Sinirlerine gem

vuramamtr diyen... Hele adam saklamaktan vaktiyle bana gelenleri anlatnca... Adamn da
yelerden biri olduunu...
Emin Bey, Perihann yzn okad:
Halt etmiler. Yiittir senin Perihan teyzen... Bizim gibi erkekler eline su dkemez. Gelelim
korkmazla... Deli olmayan herkes korkar. Ben de ok korktum. Bu korkunun altnda ezilmedimse...
Yaptm iin kimseye ktlk etmediine kesin inandmdand. Ka kez sordum kendi kendime...
Baka trl yapabilir miydim? Hayr... Demek burdaki, kesinlik de en az, lmdeki kadar... Baka
trl davransam kendime kar sorumlu derdim. Trkesi: Sulu derdim. Zor yaar kendi
kendisinin gznden derse adam... Mutlu olmak imknlarn yitirir. Evet tehlikeyi savuturmak iin
alalmaya, onur krc biimde yalvarmaya sapmadm. Korkmazl karmdakilere saldrmakta da
aramadm, insanlmn ykledii sorumluluu kabullendim. Gcmn yettiince srtladm. Korkma
konusunda szm bitirmeye frsat bulsaydm, Ylarm da ele veririm diye korktum diyecektim!
Dnte ok dndm btn vapur yolculuu boyunca, neden korktum asl?
Nedenmi Daycm?
Mutluluumu yitiririm diye korkmuum meerse... Kendi kendimizle yalnz kaldmz
zamanlarn mutluluunu... nsan gerekten mutlu olaym derse, stne yklenen sorumluluun
gereini sonuna kadar yerine getirip kurtulmaldr. Gerek hrlk budur bence... Korkuya... Hatt
lme kar, gerek direnci veren hrlk!
Birden sustu. Farkna varmadan ndn anlam, yz karmakark olmutu. Gzlerini
rkek rkek krptrd. Glmsemeye abalad:
Demek ok sevinmiim salverilince... Kaslmm. Sevintir insan en artan...
Alklatran... Yoksa byle eyler dnemezdim, ayptr nk...
Hep o inanta msnz Daycm?.. nsanolu kurtulabilir mi kesinlikle sorumluluklarndan?
Evet, hep o inantaym... Tutkularn mmkn mertebe gemleyebilirse... Akll yaamaya g
yetirirse... Akll, yani biraz hesapl... ster kendi iradesiyle girdii ilerde, ister, bu bamza gelen
gibi, hi istemeden bulatmz ilerde, gcmz yettiince, aklmz kestiince doru davranrsak,
doru, yani adam gibi... Davranrsak, sorumluluun hakkndan gelmi oluruz! Yoksa nasl yaayabilir
namuslu insanlar bu dnyada... Nasl mutlu olabilir?
Murat karlk verecekti. Doktor hsan bsbtn baka bir ey sordu:
Abdlkerimden yeni bir haber var m Murat?.
Yok!
Epey uzad bu... Snr dna kt bana kalrsa...
Sanmam. Polis ok emin kmadna... Biliyorsunuz, emir var. Grld yerde vurulacak...
nceki gn Boaziinde sakland haber verilmiti. Polis, jandarma, asker tarama yapt. Btn
balk kulbeleri, gemi leleri, eski sandallar, takalar, bo evler, fundalklar didik didik edildi. Bir de
korkuyorlar ki...
Kimler?
Polisler... uzadka korkular artyor. Kstrsalar da karrlar grrsnz.
Perihan bu kaaklar konusuna hi dayanamyordu. Hemen kalkt:
ay koyaym...
Doktor saatna bakp davrand:
Ooooo... Bee geliyor. Bana izin...
Kalaydnz... ay ielim de yle...
Olmaz. Eczanenin n pazar yerine dnmtr.

 Yemee gelin akam... Nermin daha nce gelsin... ersiniz bir iki kadeh...
Saolun varolun Perihan Hanm... Onlar gelsin dediydi Nermin...
Teklif mi var? Murat da burada hazr... Belki yemekten sonra bir seans yaparz...
Murat, Emin Beye gz krpt:
Haber alrz te dnyadan...
Doktorla Perihan inince, Emin Bey merdivene bakp sesini alaltt:
Bulup okuyamadm senin rportaj... Yrtlp atld galiba dedi Perihan... Doktor ve ve
bitiremiyor. Getirebilir misin bana?
Hay hay... Kt olmad pek... Beenildi.
Doru syle, rastlant m, yoksa mdriyetten telefon mu ettiler gazeteye, Baskna
gidiyoruz diye...
Ne rastlant, ne telefon... Murat kaslarak arkaya kaykld: -Gazeteci sezgisi, bir... kinciye
gazeteci gz...
Neyi grdn, nasl sezinledin?
Saat drd geiyordu biraz... Polis habercisi arkadalarn topland kahveye uradm. Bilir
misiniz, emberlitatan beride... Atikali camisinin kardaki kahve...
Hayr...
Dalmm... Birden irkildim. Bir otomobil geiyor ama, yldrm... indekileri gzm srr
gibi... Dedim ya dalmm, durmadm stnde... Benimkisi gazeteci gr... Grmeden grmek gibi
biey... Derken bir otomobil daha... Bu kez tetiklemiim ki, polislerden birini tandm. nanmazsanz
Daycm, valla, hi biey dnmeden frladm dar... Bir otomobil. Aman bir otomobil diyerek
komaya baladm Beyazta doru... Rastlantya bakn ki, bir taksi mteri brakyor. Brakt...
Nerdeyse gazlayarak... Finie getim, yetitim. Daha binmeden, tokmaa yapp Sr demiim.
ofr at, Nereye Beyim? derken atladm, Sr... Sr abuk diye bardm.
Aksarayda yetitik arabalara...
Birisini, ikisini daha tanynca hi phem kalmad. Sryorlar ki adam ezmecesine... Belli ki,
bunlar baskna gidiyor.
Kocamustafapaaya saptk. Allah Allah! Doruladlar bizim mahalleyi... Bizim sokak... Kede
durup dkldler. Naparsn sen olsan? Bir yandan dnyorum, bizim mahallede kim saklar
bunlar? Buras hi aklma gelmiyor. Birer ikier daldlar sokaa, pek sokulmadan yrdm. Eskici...
Kunduraboyacs... Yorurtu, simiti... Bizim sokak sanki bayram yeri... Ben keye geldiim zaman,
Komiser kapy alyordu. Alnca ieri saldrdlar. Yetitim. ok kr kap ak... Daldm... Gurbet
Hala... kendini yerden yere atarak haykryor. Sradm. ktm merdiveni... Bahe stndeki odann
kaps ak... Baktm, baheye atlyor polislerden biri... Girdim. lk admda nargile kokusu... Gurbet
Hala baryor. Yerde bir ift terlik... Sedirde bir kitap... Teslim ol Kara Kemal Abi! Sesi tandm
ama, karamadm barann kimliini... Kotum pencereye... ki yandan, kmeslere doru, iki
bklm gidiyorlar. Ellerinde tabanca... Gel teslim ol Kara Kemal Abi, hakknda hayrls budur!
diye seslendi, komiser yardmcs... Grnrde kimse yok... Atlamtr teki baheye diyorum.
Teslim ol Kara Kemal Abi... Ayaklarn peyim, teslim ol! Biliyoruz nerdesin?.. Birden daycm,
korkun bir sessizlik oldu. Hayr, anlalr ey deil... mrmde byle sessizlik grmedim. Dnya
havasn yitirse ancak byle bir donma szkonusudur. Anlatamam... Nitekim, rportajda da
anlatamadm burasn gereince... Anlatabilseydim de, hi kimse anlayamazd. Ancak kyamet
koptuktan sonra dnyay sarabilecek bu kaln sessizliin iinde, bir gl duydum.
Gl m? Ne mnasebet! Kim glyor?
Kara Kemal Bey...

 Emin misin?
undan eminim ki, sordum polislere sonradan... Onlar da duymular. Birisi Kanm
donuyordu az daha! dedi.
Nasl gl... Ne gibi?
Hkra benziyor desem deil... Dnyaya kskn zamanlarda gleriz ya... nsanlardan umut
kestiimizde... Hemen arkasndan silh sesi... Sert deil... Gayet yumuak... Bouk... Nerde o glteki
korkunluk... Nerde bu patlamadaki cvklk... Gidip baktm, ne dersiniz... -Perihan ay tepsisiyle
yukar knca hemen sz deitirtti: -Valla iime dodu braklacanz, ite teyzemin yz... Biraz
daha bekleyelim... Greceksin gelecek mutlaka dedim. Douyor insann iine... Nerden nasl? Sen
inanmazsn ama, var akl ermez bieyler... Sezgi diyelim... Altnc duygu, diyelim... Var... Sen ister
inan, ister inanma! Madde belki... Maddenin gremediimiz, tutamadmz bir biimi...
Emin Bey ay ald, amdaki akam kzllna kaldrd, beenen tiryaki glmsemesiyle bir
zaman bakt. Yeeni Muratn madde stne syledii karmakark eylerle eleniyor gibiydi. Olan
taklm anlatyordu:
ok az ey biliyoruz bu dnyada Emin Daycm... nsanolu olarak da, ok az deimiiz
tarihimizin karanlk derinliklerinden bu yana... Biz hem gl, hem gsz fukara NSANOLU...

*
Emin Bey drtlm gibi srayarak uyand. Bir an bulunduu yer yalpalyormu gibi geldi. Bir
haftadan ben evinde olduu halde, vapur sallantsn savuturamamt. Camdaki yldz alacasnda
artc bir canszlk vard. Soluklarn kesip dary dinledi. Sessizlik gerekten garipti. Muratn
ikindi st anlatmak istedii kyamet sonras sessizliiydi bu. Allmam bir byk grlt gibi
kendisini uyandrmt. Komodinin stndeki saati ald. On ikiyi eyrek mi geiyor, yoksa tam m,
seemedi. Elektrik dmesine uzanmay gze alamyordu. Bir sigara yakt, kibritin nda saatin
olduunu grd. Ar, tedirgin sessizlik sryordu. Ne kibrit aklmas, ne soluklar, ne de somyann
demir gcrts g yetirememiti bu rktc sessizlie... Komulardan bahelerle ayrlm ocuksuz
evde, alkt buna yllardr... Rahatlnn, hatt mutluluunun nemli bir parasyd. Bir eit
sna... yleyken neydi, peki, bu drtlm gibi uyanma? Duyduu tedirginlik yava yava tela
dnyordu. Sessizlik rahatsz etmeye balarsa?.. Olur mu byle ey? Noldu? Ne deiti
yaamasnda?.. stiklal Mahkemesinin insan yreklerine sald lm korkusunun tortusu mudur bu?
Hayatn alt st edecek kadar korkmu da farknda m olmam? Geip gitmez mi? Yenemez mi,
bunca alkanlyla bu belay? Yenemezse ne olur?
Zorlatarak iinin derinlerini yoklad. Hayr, tela mahkemenin sald korkudan gelmiyordu.
Buna, kesinkes inannca rahatlayacana bsbtn rkt. Neydi peki, yleyse?.. Bu sorunun
karln, bu vahi sessizlik verecekmi gibi, evi dinledi. imdi, anlaryla bile tutamad mutlu
gnleriyle arasna neyin girdiini debelenerek aratrd. Zavall Kara Kemal Beyin buraya geliiyle
balayan yakalanma korkusu mu? Bu korkuya eklenen stikll Mahkemesinin verdii dehet mi?..
Belki salt birinin deil, ikisinin sarsnts? Hayr... Korkularla ilintisi yok! Baka biey... Nedir peki?..
Sigaradan stste ekti. Karmakark... Kopuk fikirler... Biri balayp gelimeden, bir bakas
giriyor araya... Kara Kemal Beyle ilgili ama, nasl? Neresinden? ok uzaklarda kalm ocukluu mu
kmldad, uura doru ykseldi yava yava?.. Ne var ocukluunda? Hemen de hi biey... Dzeni
sarslmam bir aile... ocuklar tedirgin edecek nemli hi bir atma, blnme olmam...
Yoksulluk... Ar ikicilik, kumar... Cinsel sapklk... Meruluk d kadn-erkek ilintisi... Hayr...
Byk kazalar, hastalklar... Okullarda bunaltc takntlar?.. Hayr... Nolduysa Kara Kemal Bey buraya
geldikten sonra oldu. Noldu? Btn armalarna, yakalanma korkularna, daha beteri, Perihann da

srndrlmesi dehetine ramen... Bu snma olay... Dmdz... Tekdzen... Hi deiiksiz

yaamasn... O zamana kadar, ll yaayan bir insann gerek mutluluunun temeli olan sakinliini
altst etmiti ama... Usandrc durgunluun yerine, abalamay, direnmeyi, yaamann ana art
olduunu imdi anlamaya balad bouma hrsn, yrei skca kavrayan savama heyecann
getirmiti.
Sigaray bastrrken eli titriyordu. rknts, bsbtn yabanc olduu garip bir duyguyla,
alkanlklarnn dna den ok yal insanlarda, fizik gszln arttrd sersemletici
gvensizlie dnyordu. Bu kadar zellii olan bir yaama artn bir daha nerden bulacak da,
uykularn blen bu ruh karklnn hakkndan srekli olarak gelebilecek? Gelemezse, bundan
sonra, eskinin, bitkisel olduunu imdi birdenbire anlad yaayna nasl katlanacak?..
Dirseine dayanp doruldu. Beki girdi sokaa... Girsin. Geip gidecek, kaln sopasnn
demiriyle saatlar vurarak.. Sonra dolap gene gelecek... Srecek bu byle... Kara Kemal Bey
gelmeden nce, Yangn var bartlar saylmazsa, beki sopalarn duymuyordu bile... Demek
evinin dyla yava yava btn ilintisini oktandr kesmiti. oktandr dardan hi kimseyi, hibir
eyi beklemediine birde at. Oysa, Kara Kemal Bey geldikten sonra, uykularnda bile d dnyann
en kk grltlerini duyar olmu, yalnz duymak deil, Nedir? Bize midir? diye irkilmeye
balamt. lk zamanlar kendisini canndan bezdirecek kadar rahatsz eden bu ilgiyi mi arayacakt,
bundan byle? Demek daha uzasayd bu durum... Belki, bir tabanca uydurup polislerin karsna bile
kacaktk! Yrei skt, srt rperdi. Sk sk soluyor, bunu nlemek istedii halde, cierlerine
g yetiremiyordu. Hayr, silah kullanamazd belki... Belki deil, kesinlikle kullanamazd ama,
polisler srkleyip gtrmese, pencereden baheye, yeeni Murat gibi, rahata bakabilirdi belki...
Polislerin, ardarda... ki bklm... Yrtc bir hayvana sokulur gibi yrmelerini izleyebilirdi. Teslim
ol diye baran polis, hep Abi demi Kara Kemal Beye... Demitir. Belki de, Kara Kemal Bey
yazdrd polise... Bir beldan kurtard. Vali erkez Reit Beyi de Fulya tarlasnda kendi polisleri
zorlamad m, canna kymaya?.. Ne aprak i... Silhn geri tepmesi midir bu? Evet, menevili elik
duygusuzluuyla... Hakknda hayrls budur demi baran polis... Ne demek, hakknda
hayrls?... Sanki aslmaktan kurtarabilirmi gibi... Belli bir ey... korkmu, kyasya atar diye...
Kandracak m akl sra? Sanmam. Can korkusunun uursuzluudur bu... Biraz dnd. Hem polis
baryor bahede... Hem Gurbet Hala kyametleri koparyor talkta... Peki, nerden kard lazm
Murat, o kaskat sessizlii?.. Nasl duydu, bir bakma glmeyi, bir bakma hkrmay andran o garip
sesi? Bunu birka kez sormak istemi, Perihan yanlarnda bulunduu iin sonraya brakmt.
Demek aslnda, d dnyann deil, Muratn i dnyasnn sessizliiydi bu... Bir an, yaamann dna
kma... Canlyken lme gidi geli... Ne cam tkzlndaki sessizlik, ne de bunun derinlerinden
duyulan hkra benzeyen gl, dnyamza, insana zg deil... Yaama snrnn tesindeki lm
avadanlklar bunlar... Silah sesi, daha sonra da duyulsa, bu glten daha nce olmak gerek... Burda
artk, dnyaya zge ncelik sonralk dzeni sz konusu olamaz!
Yeeni Muratn anlatmak isteyip bir trl anlatamad gl birden duyar gibi olup... deil,
dpedz duyarak irkildi. Uzuyordu. Uzuyor. Salarnn diken diken olduunu, yrek atlarnn
durduunu, bu duruun soluunu kesecek kadar uzadn anlaynca, Nedir? Delirmek mi bu? diye
debelendi. Bayku tyordu. Dinledi, Evet baykutu. Gvdesinde kuvvetin zerresi kalmam gibi
arkasna yasland. Bu gl de karanlklarn derinlerinde birikip birden havaya srar. Neden byle
bir ses karr baykular? Doru mudur her gece bir kk ku yedikleri? Gelirmi bu kular kendi
ayaklaryla baykularn yanna... Her baykuun her gece bir kk ku tayn varm... Buna m gler...
Ses kesildi. Sessizlik gene derinleiyordu. Silh sesinden sonra duymu olmasn o gl Murat?
Murat iin Doktor hsan Bey Medyumluk zellii var bu ocukta demiti bir gn... Medyumluk

zellii... lmden sonrann seslerini duyar m medyum zelliindekiler? Olur mu byle ey? Niin
anlamlandramad Murat bu sesi? Hi mi duymam baykularn bartsn?..
Emin Bey birden Hhh diye soluyarak ne eildi. Bir an katld. Aklndan geeni var gcyle
itmek istiyordu. Hayr, itmek deil... Byle bir eyi hi dnm olmamak... Hayr... Olamaz! Aman
yarabbi... phelenebilir mi benden? Benim kendisini ele verdiimden?.. Aklndan geirmi olabilir
mi byle bir eyi?.. Sakn buna glmesin!
Azkalsn, canhavliyle Perihan diye baracakt.

Sabaha kar biraz dalmt. Gzlerini ap odasn gneli grnce bunaltsnn karanlkla
birlikte geip gittiini sanarak bir an umutland. Sevinten tkanyordu azkalsn... Mjde vermek
ihtiyacyla Perihan! diye inledi. Ancak iniltisiyle hi bir eyin deimediine, sesini karsa, imdat
istediini herkesin kolayca anlayacana inanarak dilerini skt. Uyumak dedii ey demek ki gerek
uyku deildi. uuralt frtnalarla alkalanarak bsbtn bulanmt. Bir zamanlar telkin yaparak
toparlanmaa, cierlerini sktran basky atmaya abalad. Biliyordu susuz olduunu... Bunu
kimse bilmese kendisi kesinlikle biliyordu. kindiye doru, kendisi olak Almanla konuurken ev
baslmt. Niyazi adresi bilmiyordu ki sylemi olsun... Demek, Gurbet Halay izlemilerdi. Gurbet
Halann izlenmesi iin Niyazinin durumunu bilmeleri, hi deil, bundan phelenmeleri gerek...
Byle biey olsa onu da yakalamazlar m?.. Mahkemede Niyazinin ad hi gememi, Gurbet
Haladan da sz edilmemiti. Birden Bakann ngilizlere bavurma meselesini sorduu aklna geldi.
Peki... Niyaziyle Gurbet Hala sorguya ekilmeden ngilizlere bavurulduu nasl renildi?..
Gurbet Hala, elilie Niyazinin gitmediini, birini yolladn sylemiti. u halde bu gnderdii
adam, ya da elilikten biri, polise haber vermi olacakt. nce Niyazi, sonra Gurbet Hala izlenerek
buras renilmi dese... Niyaziyi yakalamamalar, herhalde, gene onun ardna taklarak
Abdlkerimi bulmak iindir Dncesinin burasnda hemen davrand. Bu ihtimali Niyaziye
mutlaka ulatrmak gerekiyordu. Bunu Gurbet Halayla kendisi yapamayacana gre... Bir an
Perihan geirdi aklndan, Hayr diyerek hzla gvdesini geri ald. Suratna ate basmt. lm
pahasna kz kartrmayacakt artk bu ie... Umutsuz bir gayretle, eski arkadalarndan bunu yapacak
uygun birini aratrd. Yeeni Murat stnde biraz durdu. Kendi derdini brakp ne kadar sama
eylerle urayordu. Kim ele vermi olursa olsun, kimi izleyerek eve gelmi olurlarsa olsunlar,
durumu deimiyordu ki... Mesele rahmetli Kara Kemal Beyin byle bir pheye dp dmemesi...
rkerek dnd. Kap yava yava aralanyordu.
Uyandnz m Abicim?.. ay hazr... -Perihan birden dikkat kesildi... -Noldu? Hasta msn?
Yooook... Yok biey...
Sapsar yzn... Hayr, hastasn. Noldu? -Yaklap elini alnna koydu: -Atein yok... Biyerin
mi aryor? Uyuyamadn m? Neden uyandrmadn beni...
Nerden karyorsun? Uyudum deliksiz...
Bakn bakaym... Aman yarabbi... Ne zaman aard akaklarnz bu kadar... Neden grmedim
geldiiniz zaman?
Ne aarmas? oktan beri yledir... -Glmeye alt: -Boyasn vuran utansn!
Perihan dinlemiyor, dehetten alm gzlerle bakyordu. Nerdeyse alayacakt.
Emin Bey elini okaynca, derisine ate dedirilmi gibi hzla ekildi. Kotu, aynay kapp
geldi:
Baksana... Nasl farkedemedim. Allahlarndan bulsunlar... ok sktrdlar deil mi? kence
ettiler. Sakladn bizden... Alaklar, ah alaklar...
Birden dizleri stne kt, yorgana kapanp alamaya balad.

 Perihan... Delirdin mi? Yok yle ey... Vallaha yok... Ne zamandr balad krlamaya... Tra
olmadm iin, sana yle grnd.
Krlama ne demek... Apak... Kr mym ben?.. Hi mi ilgili deilim seninle?.. Sinirlerini
bozdular. Uyuyamadn. Neden seslenmedin bana?..
Yok biey diyorum. ocuk gibisin... Karnm a... ki dilim ekmek yesem... ki bardak da ay...
Kalmaz bieyim... Grrsn... Hadi, sen ya sr ekmeklere... Ben giyinip geliyorum.
Perihan umutla ban kaldrd. Gzlerinden iri yalar yuvarlanyor, ellerini aresizlikle
uuturuyordu.

kindi ayna Murat, gazeteci arkadalarn getirmiti. Hepsi aa yukar yat olan delikanllar,
Kara Kemal Beyin kald oday, okuduu kitaplar, itii nargileyi, kendini ldrd yeri gzden
geirip Emin Beyin karsna oturdular. kisi muhakemesinde bulunmu, cesaretine hayran olmutu.
Hepsi cumhuriyetten yanayd. Mustafa Kemal Paann adn gerek iman sahiplerinin
peygamberlerini anarken gsterdikleri derin saygyla anyorlard ama, Takrir-Skn Kanunundan
sonra olup bitenleri de belli ki yadrgyorlard. eyh Saitin kard isyan, stanbul gazetecilerine
nasl ykletilmek istenmi, cumhuriyetten bu yana iki buuk yl gemeden hrriyetler neden her
zaman olduu gibi rafa kaldrlmt. Suikast, evet, ok alaka, ok sefil bir eydi ama, kurunun
yannda yalarn yaklmak istenmesi de doru deildi. Btn baka sorumluluklarna ramen eski
Maliye Nazr Cavit Beyin tabancal bombal ilerle hi bir ilintisi olmad biliniyordu. Herhangi bir
sua yatknlk, su ilemeden en ar cezalara arptrlma sebebi olursa, bu iin sonu neye varacakt?
Kurtulu sava yapp kazanmaktan baka suu olmayan milleti hangi toplumsal yarar dncesiyle
olursa olsun yldrmak hakszlkt. te olaylar bu alardan lp bitikleri iin. Emin Beyin
muhakeme srasnda yiite direnmesini, delikanllar ok deerli buluyorlard.
Hele, rahmetli Kara Kemal Beyin gidiat iin neler dndn, hi korkmadan, hi
ekinmeden sylemeniz, bize gelecek iin umutlar verdi efendim. Korkmamann mmkn olduunu
gsterdi.
Byle bir genellemeyi hak edecek kadar, cesur davranamadm. Sizi yanlttm iin zr
dilerim.
Hi de yanltmadnz. Hakknz yok, bu kadar alakgnll davranmaya...
Alakgnlllk etmiyorum, dorusunu sylyorum. Rahmetlinin baka szleri de vard ki,
orada sylemeye cesaret edemedim.
Ne gibi?..
Rica ederiz... Yazmayacamzdan emin olabilirsiniz.
Emin Bey karsndaki delikanllara gvenemiyormu duygusu verdiine zlm,
telalanmt. nemli grd halde, mahkeme nnde sylemeyi gze alamad fikirleri, gzlerini
krptrarak toparlamaya alt:
Bir takm sorulardr bunlar... Dnm stnde rahmetli, zaman zaman... Geliigzel
syleyeceim, kendisi de byle geliigzel deinmiti. Halifeyi ngilizler alp gittiler de halifeliini
neden srdrmediler? dediydi.
Allah Allah... Byk Millet Meclisi bu sfat aldyd ya stnden, bakasn geirdiydi
yerine...
Evet, ben de yle syledim. On bir, on iki milyonluk bir kitlenin bu kararna niin uydu,
yzlerce milyon mslman? dedi.
Kutsal eyalar bizde...
Evet... Ben de yle syledim. Glmsedi rahmetli... O zaman da halifelik kalkm olmaz.

Millet Meclisine gemi olur, eer mesele eyalardaysa... dedi. Bakaca, Msr Kral Fuat halife
olmak istiyor oktandr dedi. Hem de ngilizlerin smrgesi... Her zaman eli altnda, hkm altnda
bulunacak bir halifelikti bu... Ayrca, Peygamberin torunlar olan Hicaz Kral Hseyinle oullar da
halifelii istiyorlar. Yakr da biraz, akrabalk bakmndan dediydi ayrca... Halifeyi indirip
bindirmek Byk Millet Meclisinin hakkysa Mecitin halifelii nasl yok oldu byle dediydi.
Gerek!
Neymi peki?
Dedi ki... Bu halifeliin kaldrlmas ii, grnrde, bizden ok Mslman smrgeleri
olan byk devletlerin iine gelse gerek dedi...
ok ilgin...
Nasl dnmedik hi?
Baka, daycm?
Baka... Dedi ki... Halifelik srlp karlrken, Fener Patrikhanesinin stanbulda
braklmasna akl erdirmek zordur dedi. Nitekim, dedi, Trkeden baka dil bilmeyen Anadolu
Rumlar gnderildii halde, stanbulun Feneryot Rumlar neden bu iin dnda tutuldu? dedi.
Tekkeler kapatld halde, Mason localarna niin dokunulmad? dedi.
Hay Allah... Sahi...
Bir de... Osmanlln btn iyi ynlerinin reddedilmesine karlk, d borlarn
yklenilmesine, dorusu akl erdirmek zordur. lerde de akl erdirecekler pek bulunmasa gerektir
diye gld.
Gerek...
ok garip...
yle ya...
Delikanllar Kara Kemalin dnceleri stnde bir zaman fikir yrttler. Sebepler aradlar.
Sonunda, bunlar sylememekle Emin Beyin korkmu saylamayacanda karar kldlar.
Bouna kzdracaktnz.
Aslnda verdiiniz karara da aykr olurdu. Madem ki, Kendisi sa olsayd nasl
konuacaksam demisiniz. Sa olsayd, gerekmezdi, bunlar mahkemeye sylemek elbette...
Hayr, korkaklk deil bu...
nsanlk devinizi yaptnz... Hem kendi kiiliinize kar, hem de rahmetli arkadanza
kar...
Hayr, genel davrannzdan yaknmaya hakknz yok.

Delikanllar saygyla el pp gittikten sonra, Emin Beyin dn geceden beri sren bunalts
azalacana artmt. Bu art biraz da, btn konuma boyu, Perihann abisini rkek baklarla
aralksz gzetlemesindendi. Yalnz kalabilse, iinden geenleri dar vurmamak iin ayrca
debelenmese, buhran belki atlatacakt. Her zamanki gibi davranmaa abalamas, hele, Perihanla
gz-gze geldiinde, mutlaka glmsemesi gerekliymi gibi kendini aralksz zorlamas, direnme
gcn bsbtn tketiyordu. Zaman getike, iine apansz dt bunalt ok daha derinlere kk
salmakta, imdiye kadar srdrd yaama felsefesinin temellerini sarsarak kendisine kar
duyduu namuslu insan gvenini ypratmaktayd. Dn geceye kadar, hangi durumda olursa olsun,
sorumluluklarndan yz ak kacana inanm, bunun iin, akln, vicdann, maddi-manevi btn
glerini yeterli saymt. Dn geceden beri btn dayanaklar kendisini yava yava yzst brakp
hi insaf etmeden svyordu.
Uykum geldi bahanesiyle odasna kapand zaman, meydan savana girip km bir acemi

er gibi kolu kanad krlmt. lk anlarda yalnzln verdii rahatlkla gzlerini kapatt. Nasl
oturmutu sofraya, nasl ineyebilmiti lokmalar? Nerden buldu, dvnerek, tepinerek, duvarlar
yumruklayarak insanlar imdada armamak gcn? Bereket versin, bu gece Doktor hsan Beyle
baldz Nermin gelmemilerdi. Yalnzln rahatl temmuz gecesinin dayanlmaz scanda hzla
bunaltya dnnce, kitaplarn sinirli sinirli kartrd. Mustafa ekipin RUHYATnda, Memet zzet
Beyin Karl Fonlender den evirdii FELSEFE TARHnde insann sorumluluu stne aradklarn
bulamad.
Sabaha kadar, sanki, hemen bir ie svanacakm gibi, ne aradn giderek kendisi de bilmeden,
birbiriyle hi ilgisi olmayan kitaplar kartrd. Bir eyler yazd.
Ortalk ynca, Perihan yatmadn anlamasn diye yatan kartrp kahvaltda bir fincan
ay ierek acele giyindi, Nereye? sorusuna imdi geliyorum diye yalan syleyerek sokaa
urad.
Aksarayla Fatih arasndaki yangn yerlerinde stanbul, havadan denizden rahata dvlerek
yerle bir edilmi, bu yzden de ahalisi tarafndan boaltlm bir snr ehrine benziyordu. Yollar
silindii halde, yllarn yamuru kar, talarn kara islerini syrp almamt. Nerdeyse yklacakm
gibi duran ince yangn duvarlaryla ykseklikleri aknlk veren konak bacalar, topran yzn
kaplayan karkl bsbtn arttryordu. Fatih camisine kadar hafif meyille ykselen genilikte, bir
tek aa, bir tutam yeillik yoktu.
Emin Bey, tepeden trnaa karalar giymi, gm topuzlu abanoz bastonuna dayanarak yryor,
bu karmakarklk iinde kimin olsa yadrgayaca, garip bir eliki meydana getiriyordu. Stma
nbetine benzeyen uultulu, yakc bir dalgnlk akaklarn zonklatmakta, ykselen gne gzlerini
kamatrdndan ala kapana sren grnts bir kararp bir parlamaktayd. Bitmez tkenmez
yara yerinin derinlerine daldka, iinin yklml evresiyle alacak kadar uyumu, rahat,
kl, salam, dzenli yaayndan koparak savrulduu bu knt dnyasndan bir daha
kurtulamama kaderine hi direnmeden boyun emiti. Gurbet Halann bostanna neyi bulmak iin
gittiinin farknda deildi. Konumasndan bir ey karacan biliyordu ama, bu kacak eyin ne
olabileceini kestiremiyordu. Kestirememedi aradndan korktuu iindi. Kendisi Almanla
grmek iin evden knca, Kara Kemal merhum, kuku gsterdi mi, her zamankinden ok tedirgin
miydi? Hatrlayabilecek miydi, konutuklarn kelime kelime, yaptklarn tpatp?... ocukluk
arkadann kendisini ele vereceinden phelenip phelenmediini renmeden artk,
yaayamayacana inanmt. Aklndan byle bir phe geirdii kesinleince de... Yaamak...
mmkn olamayacakt galiba...
Bastran scaa ramen tepeden trnaa rperdi. Dn geceden beri belki yirmi kez sorduu
soruyu tekrarlad: Byle bir cezay haketmek iin hangi suu iledim ben?.. Naptm?...
ocukluundan bu yana, doruluktan ayrlmamaya alm, hele kendisini bildi bileli doruluk
llerinden hemen hemen hi kaytarmamt. Olaanst glere sahip bulunduundan deil, hep
orta izgide yaama ansn yitirmediinden...
Soluk solua olduunu anlaynca bastonuna dayanarak durdu. Durur durmaz, Fatih camisini,
alacak kadar yaknda, rklecek kadar tepesine abanm grd. Oysa, yangn yerine girdi gireli,
hi gzden kaybolmamt, olmasna da imkn yoktu. Altun yaldzl alemde gne, erimi demir gibi
ldyor, buna karlk kurunlu kubbe kl ynym da, hafif bir esintiyle savrulacakm duygusu
veriyordu. Camiinin birdenbire bu kadar yakn, yrei rpertecek kadar deiik grnmesinin
nedenini arad. Bir sebebi olmalyd bunun... erisinin ocuk anlarnda kalm geniliini,
rahatlandrc serinliini apansz zledi. Gitse girse... Bir tenhada... Diz kp otursa... Kapasa
gzlerini... Camiden deil, kendi iinden bir eyler beklese... Hemen hzland. Umutlanmt. Bu umut

avlu kapsn geene kadar srd. Burdan bieyler bekleyebilmek iin, aptes almalyd. oktandr
bayram namazlarna bile gitmiyordu. Dinle olan btn ilintisini, oktan beri dorulukla deitirmiti.
Musluklarn nnden aptes alanlara bakmamaya alarak geti.
Ta avluda, rahata gidip gelen, konuan, hatt itierek akalaan medreseliler, ak sarklarna,
kara cppelerine ramen, din adamlndan uzak, bir klann avlusundaki asker kalabalna
benziyordu. Din ilerini zenaat haline getirmiliin geveklii, hatt boverirlii vard stlerinde
hepsinin...
Mermer merdivenleri ekinerek kt. Seltin camilerinin kaplarndaki kaln perdelere,
ocukluundan beri tabaklanmam manda derilerinden yaplmlar gibi, el srmekten ekinirdi.
Potinlerini karacakken vazgeti, kimsenin bulunmamasndan yararlanarak merdivenleri acele
indi. erde boluktan baka bir ey bulamayacana inanm, gerekten inanmayanlar iin bu
boluun rahatlandrc deil, tersine bunalty artrc bir ey olacan kestirmiti.
Avludan hzla kp Malta arsnn karmakark kalabalna enikonu snd. Arayp
bulmas, karp snmas gereken, Fatih camisinin kiiye gszln hatrlatan usuz bucaksz
boluu deil, halden anlayan, teselli verme gcne sahip insan kalabalklaryd. arambada,
Mesnevihane tekkesindeki Mercimek Dervi aklna gelerek duraklad. Mercimek Derviin asl ad,
Nureddindi. Rahmetli Kara Kemal, bu Nureddin, bir de kendisi mahallenin sbyan okuluna beraber
balamlard. ocukluunda bile derviti Nureddin... Maliyeden yedek subay olarak askere alnm,
anakkalede bandan yaralanp re karlmt. Dnyadan el etek ekip tekkeye snmasn
doktorlar, bandaki yaraya balamlard. Ktlk diye bir eyin varln gerekten unutmu,
yumuack bir insand. Mavi gzleriyle yere bakarak dinler, ok az konuur, szleriyle deil, acl
glmsemesiyle karsndakinin yreini ferahlatrd.
Emin Bey, Gurbet Haladan nce Mercimek Dervie gitmeye karar veriyordu ki bunaltsnn
konusunu nasl anlatacan aratrarak gzlerini krptrd. Nureddin aprak iler gibi, aprak
duygular da kavrayacak yaradlta deildi. Rahmetli Kara Kemalin byle bir pheye nasl olup da
kaplabileceini katiyen anlamayacak, kendisinin niin bunaldna da akl erdiremeyecekti. Gurbet
Halaya soracaklarn sormadan, syleyeceklerini lp bimeden, birisine almak da gereksizdi.
Biri arpnca dalgnlktan kurtuldu. arpan bir zenci ocuktu. Kalantorluundan korkmu, kalabala
karvermiti. Bu rastlantyla Vezneciler deki Sudanl zenci bakcy hatrlad, Herif remilciydi.
Kayptan haber verdiine birok akll geinenler kalplarn basyorlard. Yitikleri bulduuna,
olacaklardan haber verdiine gre, bir insann aklndan geirdiinin yle mi, byle mi olduunu da
bilir belki... evresine rkntyle bakp iinde debelendii aresizlie ac ac glmsedi. Bunalm
insan, demek ki, bu kadar gsz dyordu, bu kadar ksa zamanda... En inanmad, o zamana kadar
sama bularak alaya ald en temelsiz eylere... Ne demek temelsiz, dpedz dolandrclklara...
tutunmak istiyordu. Kendisini ok ayplad. Ban dikerek, dzenli admlarla Eyp Sultana doru
yrmeye balad.
Gurbet Hala, Emin Beyi grnce, bir kt haber getirmi gibi irkilmi, sonra sebep olanlara
beddualar ederek Kemal Bey olunun lmne, bir zaman alamt. Yumruunu gsne yavaa
vurarak uvunmas gerekten yrek paralaycyd. Bana gayr iflah olmak yoktur. Bu derd beni yer
gider diye szlanyor, arada bir ttihatlarn topunu yreksizlikle, beceriksizlikle, kahpelikle
suluyordu.
Yeteri kadar alayp ferahladktan sonra, kahve piirmeyi akl etti. Emin Beyin istemez
demesine hi aldrmadan bartsn dolayp kara yeldirmesinin eteklerini savurarak kulbeye
doru seirtti.
Bostan kuyusunun dolabna koulmu gzleri bal katr, ll admlarla dnyor, temmuz

sabah, oluklarda arldayan su, salkm sdn glgesini kat kat serinletiyordu.
Emin Bey sigara yakt. Gurbet Hala, ne mutlu, normal insanlarn ezici ounluu gibi, lm
izgisinde kalmt. Ordan tesini de, berisini de belli ki, hi dnmyordu...
Patlcan evleklerinin sert yapraklar tozluydu. Hafif bir esinti msr saplarnda filizleri
kmldatmaktayd. Aada, epey uzakta, iki yanna gemi leleri yaslanm bulank Hali, Kthane
deresiyle illetli bir barsak parasna benziyor, insann midesini bulandryordu. Zlfdaraa
kprsne yakn, dere amuruyla meydana gelmi ada, konup kalkan martlar ekemeyecek kadar
gevek, enikonu cvkt.
Bostann havas kzm gbre, sala olmak iin gnee braklm domates ekisi kokuyordu.
Katr dolab evirmekte, su akmakta, tavuklar einmekteydi. Buraya kk bir iftliin ilk bakta,
kendine yeterlilik duygusuyla ehirlilere verdii sarslmaz gven iyice yerlemiti.
Emin Bey, bu kendi kendine yeterlii, bir bakma lmszlkten geliyormu grnen bu
gvenlii yadrgad. Bostan kapsndan geer gemez duyduu pimanlk bundan ileri gelmi
olmalyd. Hi mi amasa... Bir bahane uydurup savusa m? Mercimek Dervi gibi Gurbet Hala da
belli ki, bunaltsna akl erdiremeyecekti.
Gurbet Hala kahveyi getirip verdi, kuvveti kesilmi gibi yere kt. Gzlerinden ip gibi ya
akyordu. Misafirinin iini ne kadar kolaylatrdn sezemeden anlatmaya balad:
Sen gittin Emin Bey olum... Rahmetli, kahve istedi. Getirdim byle... Saol Halacm...
Ellerin dert grmesin dedi. Vay ki kahpe avratl felek... -Bir zaman iini ekerek alad: -Un var
m diye sordu rahmetli. Su brei istedi. Biz dalmz su breine Perihan kzmla...
Nasld Gurbet Hala?.. Sinirli miydi? Bir ey syledi mi, Niyazi Bey iin... -Yutkundu: Benim iin?..
Yok... Niyazi olumu hi anmad. Senin iin... Ne dedi bakaym... Akl m kald bada?. Sabah
yediimi unutur oldum.
Hatrla Halacm... Rica ederim... Aman rica ederim, hatrla!
Yorulacak Emin Bey bizim yzmzden Gurbet Hala dedi.
Baka?
Bakas... Peygamber gibi adamd, benim Kara yiit Kemal olum... Perihan Hanm da
yormaktayz dedi... Gld bir zaman... Seni saymamaktaym Gurbet Hala, seni saymak Allahn
gnlne g varr dedi.
Gurbet Hala, rtsnn ucuyla gzlerini silerek bir zaman alad.
Baka?
Baka nolsun! Konumad ki ok... Kitabna yumuldu. Baktm laflamak tarafls deil...
Braktm...
Sonra?
kindi okundu. Ben namaz klarken... Perihan kzm komulardan un istemi... Ben
youraym, sen yorulma dedi. ektim aldm tas elinden. Yukar kt. Dalmm... Kap alnd.
Duymamm. Perihan geldi ki bet beniz kl... Her kap vuruldukta d yarlrd da, gerisin geri
saalrd fukarann, gittim, Kimsin? dedim. Elektrik dedi. Gaflet basm... Dur bam rteyim
denecek de, cumbadan baklacak... Amamla Gslemez mi, namussuzlar beni Ay... Ay... Ay. diye
bardm var gcmle, hemen ndekinin yakasn kaptm. Biz itiirken fukara Perihan kzm, Hayy
diyerek dp baylm...
Ben tuttuum geberesiceyle bouurken tekiler zn gibi atlayp girdiler.
Murat, bu srada m geldi?
Murat m? Bilmem! Hangi Murat? Polis mi?

 Polis deil... Gazeteci... Bizim yeen?

Yoktu sizin yeen... u az kalabalk olan demekte deil misin?
Nasl olur?.. Emin Bey birden dikildi. Boaz kuruyuvermiti: -Emin misin, aman Gurbet
Hala? yi dn Allah akna...
Neyi dneyim? Gazeteci Murat ordaym da Perihan kzm yukar tarken bana neden
sakall polis yardm etti Allah raz olsun...
Emin Bey bir an soluu kesilmi gibi ellerini gsne bastrarak cierlerine hava arad, sonra
yalvard:
yi dn, aman Gurbet Hanm... Biraz sonra gelmi olmasn, polisler baheye ktklar
zaman...
Gurbet Hala, gzlerini ksarak hatrlamaya alt. Tek tek konutu:
Kim dedi sana, o az kalabalk olann orda olduunu?
Kendisi... Yazm bile...
Ne yazdn bilmem... Ordaym da, gkgz polis neden bcr polisi, karakola koturdu,
Gazeteye telefon et. Murat Bey abuk yetisin? diye...
Emin misin Gurbet Hala... Aman yarabbi... Bi yudum su... Bi yudum...
Gurbet Hala, kulbeye doru kounca, Emin Bey ellerini yzne kapatt. Yalnz gvdesiyle
deil ruhuyla da ylakalmt. aknl, btn bunalabilme gcnn, birden, mutluluk haline
gelmesindendi. Gzleri bal katr deimi, dolabn delik deik kovalar, bunlarn ektii su, aa
gibi glge yapmasn bilmeyen salak salkm-st, einen tavuklar, kzm gbre, rk domates
kokular, pislik dolu barsaa benzeyen Hali, herey btn dnya birden deimiti. Bu pis batakla
ancak mutlu insanlarn Altun Boynuz diyebileceklerini anlyor, duyduu tanmaz mutluluktan, ac
eken btn insanlara kar dpedz utan duyuyordu.
Gurbet Halann koturduu bakr tas iki eliyle kavrad, lk suyu, su gibi deil, masallarn can
ilc gibi, tkanasya kanarak iti.

*
ster kazan ister suunu cezasz atlatmak iin olsun, insann sorumluluktan kurtulmasna
kesinlikle imkn yoktur.
Bu sebeple insanolunun dnyada bavurduu en bo, en umutsuz, en aptalca i sorumluluktan
kamaya abalamasdr. nk sorumluluktan kamas, insann kendine ve topluma kar
ileyebilecei en sefil sutur.
Dnyada yalnz sorumluluktur ki, hibir art altnda, insan onu kavrayamadn ileri sremez.
nk namuslu insanda, bunun, uuru olmasa bile sezgisi mutlaka vardr.
Btn toplumsal ve kiisel alaklklar insanlar sorumsuzlua altrmakla balar,
sorumsuzlukta tutmakla srdrlr.
Sorumluluklarmzdan kap kurtulmaya abaladmz sralarda btn kallelik gcmz
kullanrz ki...
Perihan okuduklarna dalm ayak seslerini duymamt. Emin Abisini merdiven banda
kendisine dikkatle bakar grnce, elinde olmayarak, tell bir hareketle, kd saklamak istedi.
Nedir o?
Yok biey... Geldin mi? Merak ettim nereye gittiini bu kadar erken?..
Emin, Almanca dergiyi grnce ii anlad. Dn gece sorumluluk stne geliigzel kaydettii
dnceleri, Perihann eline gemiti. Ktlarn kartrmak hi deti deildi kzn... inde
abalad bunaltnn demek farkna vard. Yazdklarn Gurbet Halayla grmeden nce okusayd,

hi bir eyi gizlemesine imkn kalmayacak, ev cehenneme dnecekti. Rahata glmsedi;

Dolatm biraz. Kk Abla... Malm ya, mahpus yatm adamz... Mahpus ksm zler ak
havay...
Nerden geldi aklna bunlar yazmak?
Bunlar m?.. -Yaklat, kzkardeinin yanan okayp salarn pt: -Bir makale grdm
dergide... Bir kitap kyormu... Neydi yazarn ad bakym?.. Heidegger... Almanm herif...
Ne stne?
Bilmem... Felsefe galiba... Kitabn ad Varolmak ve Zaman... Baz paralar alm dergi...
Okurken aklma gelenleri yazverdim... Sama!
Perihan, abisine pheyle bakt. Ktta arad yeri bulup okudu:
Belki dmesini bile nledik. Belki bamz derde sokmamak iin dmemitir... Ne
demek bu? Adamn kitabnda m yazl bu sz?
Yok...
Saklyorsun benden bieyler abicim... Anlamaz mym ben?.. Skntnz var sizin... Btn gece
uyumadnz...
Amma yaptn... Bsbtn uyumamak denmez! Uyandm bir iki kere... Kolay m, stiklal
Mahkemesine gidip gelmek?.. ocuklar Kahraman dediyse...
Hayr... Dardan deil sizin skntnz... erden... Kendinizden... ok nemli olmasa
saklamazdnz. Nereye baladnz bakalm, Belki bizim yzmzden dmedi szn?
Sama dedim ya... Geldi yle aklma... Dalgnlkla yazmm... Dmeye kalksayd, kan
dklseydi, brakmazlard bizi kolayca... Srndrrlerdi biraz...
Perihan salarn tutarak bir an dnd:
Rahmetliye ktlk etmiiz gibi bir anlam var bu yazdklarnda... Dseydi ne kard?
Kurtulur muydu?
Hayr... Bouna kan dklm olurdu. Benim aklma gelen... Derek lmeyi kurduysa...
Bizim yzmzden vazgeiyor. nlemi oluyoruz.
Neyi?
lme mahkm bir insann son isteini...
Ne kadar kark... hi aklm ermedi.
Emin ceketini karm, kravatn zp koltua rahata oturmutu.
Perihan, abisindeki deiikliin olumluluunu gryordu ama, rahatlayamyordu. Yllardr kz
kardeinden hibir eyi saklamamt Emin Bey... Saklamas, ok ar ok zc eyler dnyor,
ok byk bir acy gizlice ekiyor, demekti. Hele bu sorumluluk konusundaysa... Kendisini hi bir
zaman kolay avutamaz, umursamazlk edemezdi.
Perihan kurcalad, abisi yok biey dedike her zaman yapt gibi, Nasl olsa syletirim
demedi, steledi.
Emin Bey, sze biraz ekingen balamt ama, gitgide keyiflenmi, nasl bo bulunup alklk
ederek bunaltya kapldn anlatrken, hele Sudanl bakcya bavurup remil dktrmek kararnda
alayn insafszln bsbtn arttrmt.
Sama tabi... Gel de bunu akna anlat... Bir daha iman ettim. Biz okumular, dpedz
zehrediyoruz yaamay kendimize... Halk byle deil. Hele Anadolu halk...
Ne ilgisi var?
Var. Sabahleyin Gurbet Bacya kotum. Niyetim rahmetlinin byle bir kukuya dp
dmediini soruturmak... Derdimi anlatamadm bitrl... Aka anlattm bu kez, kavrayamad
bsbtn... -Gld bynn altndan biraz... Glnde yrek rahatlndan gelen mutluluk vard; -

Halklarmzla niin kolay anlaamadmza, biraz daha aklm erdi. Bu bakmdan iyi oldu byle bir
bunalt...
Perihan gittike somurtmu, anlatlanlarn sonuna doru suratn adamakll asmt:
Nasl syleyebildi byle bir yalan Murat olacak utanmaz?..
Syler. nce, gazetecidir. Zenaat... Sonra, baskyla ynetilen bir memleketin gazetecisi...
Dnmemitir birine zarar vereceini... Aslna bakarsan, yalan deil anlattklar. Kendisi grmemi
sadece, duymu... Olay biraz abartyor, biraz da sslyor.
Ne kadar ayp!.. Napiyim ben imdi bu yalancya?
Napacaksn... Bir sofra hazrla bu akam... ar Doktor hsan beylerle birlikte... Vur suratna
yalancln... Sktralm biraz... Utandralm.
Utanr m? Hi umudum yok... Srtr. Zddma basmak iin yemeklerimi beenmez.

Gazeteci Murat talkta baryordu:
Nedir o, Perihan Teyze? Yalanmz m tutmu, kahramanlar kahraman, Emin Daymz?
Nasl tutmu? Eveet! Aklmzdan karmamak gerekti ki, gerek bugatrlara yalan olmaz! Yava m?
Ne yava? Neden utanacakmm? Aslna bakarsan bizimki yalan deil, bezemek... Bezemek, yani,
gazete yazs haline getirmek... Bana sorarsanz hanmlar, olaylarn gerei, gazetecinin grdkleri
deil, yazdklardr. Siz imdi syleyin bakalm, ziyafetin ba yemei nedir? erkez tavuu mu? Vay
ki yaman... Bakaca, mcver... Vay ki, bsbtn yaman... Baka? Breek! una siz, Arkas yufka
desenize, dpedz... Cack mack, iroz miroz da... Daha nossun? Peki, nerde benim arslan Daym?
Hele bir anlayalm bakalm, Gvur zmir inde, stikll Mahkemesi tutuklusu iken bizim burda
uydurduumuz yalan, nasl tutmu? Bilgi kuvvetiyle mi, keramet gcyle mi? Kurcalamayacak myz
buralarn? Nasl kurcalamayacaz? Gazetecilik konusudur ve de gayetle parlak zenaat hneridir?
Ucunda bizim ayln elli pankanottan altm panganota frlamas vardr ki, bildiin bay olmaktr ve
de bundan byle yoksullua tbe ekmektir. -Merdivene sard ayak seslerinden anlalyordu: Daycm, nerdesiniz? Koca tanrnn buyruuyla ouz lenine yetimitir yalanc yeeniniz ve de
gklerdeki gne anamzn desteiyle a kurt gibi itahldr.
Sofaya knca el pmek iin hzland, yaklanca duraklad, kalarn atarak bakt.
Glmsemesi hemen silinmi, baklarna rkeklik gelmiti:
Noldu size Emin Day? Hasta msnz?
Ne hastas? Nerden karyorsun? Turp gibiyim!
Turp gibisiniz de, suratnz, neden sapsar?.. Durun bakym, bir deime var sizde...
Zayflamsnz desem... ki gnde...
Yok biey diyorum... Balama gene gazeteci uydurmalarna... Ge otur.
Allah Allah... Nedir peki?.. Durun Emin Day... Salarnz apak olmu yahu... Neden
farkedemedim zmir dn?.. Emin Day, noldu rica ederim! -Muratn sesi titriyordu. Adamakll
tellanmt. Glmsemeye alt: -Rica ederim daycm, noldu? Hayr... zmir dn yoktu bir
ey... Durun hele, geen gn gelen arkadalardan biri, akaklarnn akl ok yakyor dayna
dediydi de, hi durmadydm stnde...
Perihan seslendi:
Senin yznden... Yalanlarnn yznden hep...
Gerek mi? -Enikonu rkmt: -Suum var m benim bu ide? Bir halt m ettim, Emin Day
bilmeden?.. Syleyin Allah akna...
Emin Bey bana gelenleri, yumuak glmsemesini bozmadan, biraz kendini sulayarak, biraz
da alaya alarak anlatt.

Murat toparlanmaya alyordu:

Sinirleriniz bozulmu sizin... Vah vah... Demek ben sebep oldum.
Sinirlerimin bozulmasna m? Haksz vyorsun kendini. Haddine mi?
Evet... aka geldi bize, stikll Mahkemesi... Yiitliiniz artt bizi... Hay dilim kurusayd
da...
Brak canm... Geti gitti.
Vah vah... -Emin Beyin elini saygyla pt. Brakmad: -Demek... O sesten... Birdenbire...
Aklnza geldi ki... -Gittike artyordu tel: -Kim bilir nasl kvrandnz. Ne kadar hayvanm ben.
Hay Allah belm versin! Hi olur mu daycm, aldrma... Dnmeliydim, asabnzn bozuk
olacan...
Dnmek... Sen icat m karacaksn gazetecilikte?..
Dnen gazeteci olmaya abalyorum oysa ben... -Sigara verip acele kibrit akt: -ok
utandm, ok...
Otur hadi... Geti. Bir bakma da ok iyi oldu Murat, kendimi oktandr lp bimezmiim...
Yalnkatlm anladm. Hi biey bilmesem, kendi sorumluluumu bilirim. -Yumuack gld: -Bir
yerde bildii de hi iine yaramyormu meerse adamn... Yzde yz emin olduu da... Bereket
Gurbet Hala at gzm...
Gurbet Hala m?
Evet... Baktm bunalt artyor. Kalktm gittim. Azn aryacam da, o gn, ben evden
knca, phelendiini belirleyen bir ey sylemi mi rahmetli... Ne kadar iyi olmu, gze aldm...
Senin o gn eve gelmediini syledi.
Ferahladnz.
Ferahladm ama, daha nemlisi... Gurbet Halann davran... Aslnda ferahlamasam buna
belki dikkat etmezdim. Hatt kurcalamazdm bile buralar... Seni izleyip de buldularsa? dedim, hi
oral olmad. Svd sayd, her kim ardna takldysa... Rahmetlinin bizden phelenecei stndeyse
hi durmad. iy yememi ki karn arsnm... Bu nedir, neyin nesidir? diye dndm dnte...
una inandm ki kesin... Biz aydn geinen kaltabanlarn ektiimiz, hep halktan uzak dmenin
maskaral... Halkn salam yarg gcnden uzaklamasak, dertlerimizin en az yzde ellisinden
kurtuluruz. Ben talkta kyametleri koparmakta deil miyim? Nerden duymu, rahmetli Kara Kemal
olumun, u kadar uzaktan Hh dediini, o az kalabalk olan? demez mi Gurbet Hala?..
Hakl... Ben yalanma kulp bile takmamm, bir de gazetecilik taslyorum.
Hadi sen durmadn stnde... Ya bana noluyor? Bulmal deil miydim Gurbet Halann
geliigzel syleyiverdiini, kendi kendime... Sonra dndm... Bir gn doktor hsan, medyumluk
meselesini anlatrken, bieyler demiti, Medyum yatknl olanlar, kimi zaman, btn sesleri silip
ok uzaklardaki bir konumay ok ak duyarlar demiti, nk ruhlar biz istemesek de, bizimle
ilinti kurar, bize seslenir demiti.
Bu hesapa biz medyum oluyoruz. Kayptan sesler duyuyoruz. Akolsun Emin Day.
Dahas var! abaladka battm. Kendi kendimi batrdmn hi farknda olmadan...
Doktorun dediklerinde binde bir gerek pay varsa... , diyorum, Aklma geleni bana, sakn
rahmetli hatrlatm olmasn? diye kvranyorum. Ruhlarla dorudan doruya ilinti, biz istemeden,
uyku-rya halinde kurulan ilintidir demiti, bizim doktor... Bu ilinti ou zaman bilinaltyla
kurulur, oraya yerleir, sonra apansz bilince kar filan demiti. Bunlar aklma geldi. Dndke
bunaltya gmldm. nk, bir an aklmdan geirmitim... -Yutkundu. Duraklamasndan utanarak
yiite aklad: -Gidecek yeri kalmad anlalnca... Burda erge yakalanaca anlalnca... Bir an
aklma geldiydi... Yakalansa da... Gitse, susuzluunu ispatlayp kurtulsa...

Gzlerini kard. Btn zorlamasna ramen, Haber vermeyi geirdim aklmdan diyememi,
daha korkuncu, bunu lse diyemeyeceini anlamt.
Dudaklarn yalayarak acele ekledi:
Daha korkuncu, Perihan da, geirmi aklndan ayn eyleri... Biraz baka adan lp
bimi... Emin abime daha zararl olmasn? demeseymi... -Biraz dald: -Ne garip!
Karmzdakinin aklna gelmi midir? sorusu, bizim aklmzdan getii iin... Bir yerde
okumutum: Bir ktl uzunboylu aklmzda gezdirmemiz, ilememizle birdir... Daha korkuncu...
Btn okuduklarmz, bildiklerimizi, dndklerimizi, aydn kiiler olarak, bunalt zamanlarnda,
kurtulmak iin kullanacamza, bunaltya bsbtn batmak iin kullanyoruz,
Gerek... Evet, imdi anladm, Gurbet Halalarla farkmz burda... Sakn aklnza getirmeyin
bir daha byle aprak eyleri... Gazeteler hani yazdlar ya... Eve girmiler de... Odaya kmlar da...
Yerde terlikleri... Havada sigara dumanlar grmler de... Bundan anlamlar, birka saniye nce
burda olduunu... Ak pencereden baheye atlamlar. Hepsi yalan, bunlarn!
Yalan m? Ya?
Ev oktan gzaltndaym... oktan dedimse, en az, bir gn nce... Dahas var... Baskndan bir
gn nce... Telefon hatt ekilmi bizim tulumbac reisi Parlak Osman Aann evine karakoldan, st
katta, sizin baheyi gren odaya gzc koyulmu...
Deme... Sahi mi?
Yzde yz... Oradaki gzc syledi. Yal bir polistir. Vali erkez Reit Beyi, Fulya
tarlasnda kendini ldrmeye zorlayanlarn da arasndaym... Dnsene dedi. Nereden kar,
(Teslim ol Kara Kemal Abi, saklandn yeri biliyoruz) sz?.. nk, kmesin arkasndaki kovuu
hazrlanrken grm Osman Aa ama, hayvan olduundan balayamam kaaklar iine...
Vah vah.. Demek rahmetli, sinerek oraya yetimek isterken gzetleniyordu, komu
pencereden... Kara Kemal Beyden ok iyilik grmtr oysa, bizim tulumbaclar reisi Osman Efendi...
Efendi demeyin u itolu ite, Daycm... Hamam olanlndan yetimi... Tbe tbe...
Miheldir diyeceim geliyor, bu Kara Kemal Bey gibilerine... yilii dokunmu... Hi namuslu
adamlara iyilikleri dokunmaz m bunlarn?.. Gzc polise de Vali erkez Reit Beyin ok iyilii
dokunmu... Ermeni krmnda ok vurgun vurduk, sayesinde diye srtt. Dahas... Ne dese
beenirsin... yok, Murat Bey, yksek makamlara kmakta dedi, Zart zurt ederler... Hele polisi
hi adam yerine koymazlar. Sonunda, hepsi elimize der. Beyi, paas... diyerek i ekti yalandan...
Herifin kaslmasn grmeliydiniz... unu anladm ki daycm... Belki bizim gibi toplumlarda,
imdilik, parlak zenaat deil yksek makamlara kmak... Hele milleti karmanyolaya getirip km,
sapsilikler iin...
Emin Bey, Kara Kemal arkadan, bu sapsiliklerin arasna sokmadndan, enikonu keyifle
glyordu.
Murat, daysnn bunalty bsbtn savuturduuna inannca deminden beri geri brakt
soruyu sordu:
Peki daycm... Nasl oldu da bo veremediniz byle bir dnceye? Bunalty neden
yenemediniz kolayca?.. Oysa lmden sonrasna hi inanmazsnz! Sonras boluk dersiniz.
Derim evet... Bunu da lp bitim. lmden sonrann yokluu meerse ller iinmi alk
olum, diriler iin oras da hesaba katlacakm meer...
Vay ki, felsefedir ve de gayetle yaman felsefedir. Nur olun, benim filozof Daycm...
Hadi ordan apkn... Bi de utanmadan eleniyor.
Emin Bey elinin tersiyle Muratn karnna yavaa vurdu. Byle yapmas keyifli olutan, gerek
mutlulua getiini gsterirdi.

Murat, tamamiyle rahatlaynca yemek kokularyla beraber aln duyup stste yutkundu.
Kedeki evin tombul kz, gramofona gene fokstrot koymutu.
Yanlmaktasn yavrum, a ay oynamaz diye dnerek srtt.
Ortalk kararyor, esinti biraz serinliyordu. Scaktan kurtulmak iin sofray tala kurmulard.
Doktor hsan Bey, trabzana kt kt vurarak Masa bana... Birazck iilsin de akllar baa
gelsin diye barnca glerek kalktlar.

Doktor ihsan Beyin dul baldz Nesibe Hanm ikinci kadehten sonra biraz nazlanarak da olsa,
udu kucana almt. Sesi kkt ama, alacak kadar tatlyd. Udu da ortann stnde alyor,
kendisine gre birtakm incelikler karyor, sofradakiler arada bir trklere katlyorlard.
Ardan oynaa doru gidileceine, naslsa, oynaktan ara gelinmi, nedense hep
umutsuzluu syleyen arklarn kederi sofraya hi belirsiz kmt, Ac ldrme ki kalbimde
hayalin yaasn-Yeter ey gzleri sevda dolu esmer gzeli...
Emin Bey, Perihann da arkya koulduunu anlaynca ard. Kz, yllar var ki yalnz bana
olmadka hi byle bir ey yapmyordu. Demek sofraya otural beri kollam, abisinin bunaltsn
tamamiyle savuturduuna inanmt.
Buna ok sevindi. Sevincinin tadn karmak iin, kadehini ald. Bir koca yudum iti. Murat
sigara yakyordu. Peki, ya polislerle beraber gelseydi... Gurbet Hala barmasayd da, rahmetlinin
byle bir ses kardn gerekten duysayd? Kadehi grlt etmemeye alarak masaya brakt.
Bunu, bir su iliyormu gibi, oturanlar kollayarak yapmt. Birden dayanlmaz bir yorgunluk
duydu. Ka gnn uykusuzluundan, rpnmalarndan batp kma alkantlarndan gelen gerekten
dayanlmaz bir yorgunluktu bu... Kederli trklerin, raknn, ilerleyen gecenin, kz kardeinin
gsterdii derin ilginin, belki de geirdii tehlikeli gnlerin stste yd yorgunluktu. ok kr,
grmemi, Murat, bulunmam burada... Bulunsayd... Hayr, stesinden gelemezdi.... Hi gelemezdim.
Buras... Soluunu keserek irkildi, Kesin derken... Ba dnm gibi gzlerini yumdu. Neyi
deitirir grp grmemesi... Burda olup olmamas... Daha kt ya... Demek hi grmeden de,
sylenebiliyor! Evet... nsanolunun dndkleri, yazdklar, gerek olanlardan daha gerek... Ka
bin kii okumutur bunun yazdklarn?.. Bunlardan kann aklndan gemitir. Salt bunun
yazdklarn okumak art deil... Btn bu olay iin yazlanlar... Bilir bilmez... Yarm yrtk... Sama
sapan... Aman yarabbi... Gzlerini kapatmt. Vur sineme mzrabn ile sine senindir... Hemen
gzlerini at. Nedir bu? Ne diyorlar. Kimin iin?... Boaz kurumu, demek ki, bunalt kat kat
byyerek yeniden balamt. Demek ki, akaya alrmm, sorumluluu ben bunca yldr. Demek,
stnde dndm, kesinkes inanca vardm derken... Peki, nasl mutlu olabilir namuslu insanlar bu
durumda?.. Brak mutluluu, nasl yaanabilir, adam gibi?.. Hi mutluluk yok mu namuslu insana?..
Bunca yldr evine kamakla btn sorumluluklardan kurtulacan sanmt. Evine kamakla yle
mi... Etliye stlye karmamakla... Bu kadar kolay m, kurtulmak... nsan gibi yaamak... Bu kadar
kolay m, adam olmak?..
Noldunuz abi? Bi yeriniz mi aryor?
Perihan bunu var gcyle bararak sormu gibi, irkildi, acele karlad:
Yok canm... Severim de... Bilmez misin... Bu arky ben...
Seversin sahi...
inden kopan kyametin, nasl olup da farkna varamadklarna, hele bunu Perihann
sezemediine aarak bir an solukland. ok kr, tutacaz yemein sonunu kimseye hibir ey
farkettirmeden diye dilerini skt.
O gece, Emin Bey iin, uyumak deil, Perihan dnmek bile sz konusu olmam, odasnda

dolarken, yava yava kmaz mkmaz bir yana brakp kendisini byle kskvrak yakalayan
SORUMLULUUN nolduunu aratrmaya girimiti. Dndke, ok iyi bildiine, hele kendisi
iin uygulamada kesinlie ulatrdna emin olduu sorumluluk, ok aprak ve elikili bir
genilie varyordu.
imdiye kadar zannettii gibi, biraz akll, tedbirli davranan, hrslarn, tutkularn yenebilen
insanolunun, sorumluluklarndan kolayca syrlmas hemen de imknszd. nk insanolu
yaptklarndan, hatt aklndan geirdiklerinden, hatt yaknlarnn yaptklarndan, tasarladklarndan
deil, yz yl, iki yz yl sonra yaayan, btn insanlarn vaptklarndan, daha beteri akllarndan
geirdiklerinden de sorumlu grnyordu. Szgelimi kendi meselesinde... ki yz yl sonra, bir baka
konuyu Trk gazetelerinde aratran, bir Yeni Gineli sosyolog, bu Kara Kemal meselesini vakit
geirmek iin okusa, Adam kendisini vururken neden byle bir ses kard? diye dnebilir, bunu
belki de hi duraklamadan, Ev sahibinin ele verdiini dnmtr de ondan hkmne
balayabilirlerdi. u halde snrsz bieydi bu Sorumluluk bels... Her ihtimal, yeni yeni ihtimallere
balyd. Bylece de ucu sonsuza dayanyordu. Delirmek iten deil...

Delirmek iten deil Abicim... Dnsene, ayaklarn peyim... Yoktur bunun sonu... -Perihan
koltuktan kaym, elindeki mendili didikleyerek yalvaryor, gzlerinden iri yalar akyordu: -Naparz
byle dnrsek hepimiz? Soluk almak bile imknszlamaz m? Napmal? Yaamamal myz?
Her eit hergelelii, namussuzluu, soygunu ortadan kaldrmaya almalyz, ancak
insann insana kahpelik etmesi ortadan kalknca, kurtulu var. ok dndm. Bugnk dnyada,
Allaha snamyorsun kiisel sorumluluklarndan... Toplumun basklarn da zr olarak ileri
sremiyorsun. nk, sorumluluu ancak, hr insan duyar. nsan bu konuda kendi kendisini
yaratyor. Dnme, dayanma, hayal etme, gcmz ne kadarsa o kadar insanz. Yaratlm olmann,
toplum basklarnn zrne snamayz. Sorumluluk idrakine varm insan, snrsz olarak hrdr.
Hrl arttka sorumluluk artar. Artan sorumluluk karsnda ister istemez, bunalt duyarz.
Anlyor musun Kk Abla, niin uyumuyorum gecelerdir?
Hayr, hi biey anlamyorum. Glme yle... Korkun bunlar byle dnmek... Yaamak
imknsz olur abicim, mutlu olmak, sevmek, namuslu yaayp namuslu ldne inanmak
imknszlar. Yapma abi... Ayaklarn peyim, topla kendini... kar aklndan bunlar... At zihninden...
Deli olacam ben, ldracam...
Perihan, aadan yukar, abisine acma dilenerek bakt. Emin Beyin kendisinden ok daha
acnacak yerde sallandn anlaynca aresizlikle ellerini yzne kapatt. Allahm bize yardm et...
Sana sndm. Kurtar bizi bu azaptan...
Perihanla Emin ayn zamanda merdivene dndler.
Kap alnyordu.
Emin dehetle fsldad:
Kim olabilir bu saatta?
Perihan parman azna gtrd:
Suuuussss... Ben bakarm.
Birden kendini toplam, kalkarken bir silkinmede stndeki perianl atmt. Metin
admlarla yrd.
Saat vurmaya balaynca Emin Bey soluklarn tutarak sayd. ... Gecenin ... Kim
olabilir?.. Aaya kulak verdi. Perihan srgy ekiyordu. Kim? Doktorun baldz Nesibe Hanm
hastalanmt... Arlat m?..
Perihan biraz sonra, gittiinden daha perian grnd. lm haberi alm gibi titriyordu.

 Kimmi? Nedir istedii?..

Yok biey... Yok...
Ne demek... Saat ...
Perihan, saata korkuyla bakt. Gerekten olduunu grnce elini byk bir su ilemi gibi
yanana gtrd:
m sahi...
Kimdi Perihan? Neydi istedii?
teki gelmi abi... Abdlkerim Bey... Almadm ieriye...
Ya?
Alamadm. Gzaltnda bu ev dedim. Lazmsa para verelim dedim.
Sonra da kapy yzne kapatp... Olmaz Perihan... Ko hemen a... Al ieri... Dnelim,
napacamz...
Hayr, alamam! Sen karma... Arkasna dmlerdir. ok heyecanlyd. Bunu da, tutarlarsa
bizim evde?.. Dn, gnlerden beri ektiin azab...
Tamam... Dnrz. -Elini kz kardeinin yznden geirdi: -Hele aalm nce...
Perihan birden dikildi:
Olmaz, istemiyorum. Barrm camlar krp... Yangn var diye kyameti koparrm.
Aranan kaak burda... Gelin tutun! diye barrm. Yzne bak aynada... Mahvoldun. ktn
insanlktan... ektiin azab dn, ka gndr, ektiin cehennem azabn...
Samalyorsun Kk Abla... -Kederle glmsedi; -Ben o cehennem azabn, kstrlm
insanlara kaplar amamak iin ekmiyorum. Kaplar daha kolay daha abuk aabilmek iin
ekiyorum. Hadi, ko rica ederim, hadi abuk...
Perihan oral olmaynca, yrd, nne dikilince yavaa yana almak istedi.
Samalama...
Yemin ettim.
Tamam. Ben aacam. Sen duymam olursun.
Hayr... Brakamam...
Emin Bey, mrnde ilk defa kzkardeine kar kuvvet kullanmak zorunda kalaca iin
arm, bir an duralamt. Perihan soluk solua yalvard.
Olmaz abi! Beni dn... Beni de gtrrler bu kez... Ac bana. Mahvolurum. Balamazlar
bu kez...
Emin Bey, korkutulmak, gznn yldrlmak istendiini anlaynca birden deiip dikilmiti:
ekil yolumdan... ekil diyorum...
Perihan bir an rkt, sonra, abisini yllardr kumandas altnda tutuyor sansnn verdii
cesaretle direndi:
Olmaz. Brakmayacam!
Bu anda ikisinin de hi beklemedii bir i oldu. Emin Bey, sanki yz kere yapm gibi,
Perihan hrsla kolundan tutup savurdu:
ekil be...
Syrlp geerken, kz canhavliyle atlp bacaklarna sarlmt:
Dur Emin Abi... Dinle... Bouna zorluyorsun. Yok kimse... ktlar burdan, aradklarnz
dedim, Biz yeni tandk dedim. Gitti oktan...
Neeee...
Emin Bey, yay gibi srad, merdivenleri er drder atlayarak indi. Kap kanad arkasna
arpp tahta evi temellerinden sarsnca, Perihan korkuyla inlemi, kalkmaya davranmt. Abisinin

bouk sesini duyunca katlakald.

Emin Bey, ambaziye mahallesinin Tatlkuyu sokan inim inim inleterek var gcyle
baryordu:
Arkadaaa... Arkadaaa... Emini arayan arkada!.. Burdaym ben, burdaym!