130

$1721,2%$/'$&&,
P. GIORGIO FISHTA E LA MONTAGNA ILLIRICA
`
PROLOG
Nc janar ic tiiii

irasncginiarci c |cianisiii gjccgrai !nc cinc|cgui

iia|ian Anicnic Ba|!acci pcrn|aruan akiin c !nurinii ic arkitii ic i
pritai Bi||icickcs sc Arkigjinnazii

ic Bc|cnjcs pranc sc ci|cs nc kcic ncnqrc u |c

inun!urkriniijcn!iiBa|!acci|cn!inca|cpcrn|antc||inccscparaic
cpisiu||a karitiziia jcicgra naria !nc njc scrc ic icrc
!ckuncnicsn ic ijcra csc incnc n!rqsnc pcr|cnci nga ncira |incarc naicria|c
icci|cin|u|cjncnjcnarkkcncrn|itjcarMcnjcncrcpasnarrjcs
nc!crczinicjcn!ii||cipunapcrintcniarizininana|iiikpcrsnkrinink|asikinin
!nckaia|cginininjcrnaiikiciKjcpuncukurcrczuanctiiinnc|ciininc
njctc||inipcrsnkrucsicjciict|cjsncn

parascgjiinasnpcrsiu!inci|a||kanisiikc
ncicci|intcncn!jacsnicpcrqcn!ruaricrcsisnin|ipjcscn!ckuncniarcicjcn!ii
Gjaic puncs nu|uniucsc nc jcn!in Ba|!acci pcrtc njc scrc naicria|csn
!ckuncniarc nc inicrcs ic tcanic n!csna !nc irc tcrsicnc ic !akii|cgrajuara

ic
ariiku||ii tucs n|ciur i pa|ciuar i ci|i gjcn!ci nc ncnjasniku||in ic !csjcs
Njcsiacparcarkitcrcpcr|cntcrsicnincparcicpuniniijancgjiinscjcic
icnuncruaranungcjncjaqci!ncjaqjacsnicnc!qkcpjcVcrsicninc
a|cpcrn|ankcrrigjincicsncnuarancpcnc!ncnc|apsicci|aijancnarrcparasqsn
gjaic!akii|cgraniiictcrsicniiic!qic

ipcr|crcprcjcicsnc!nckqikcrrigjuar
asniusi!nctcrsicniiparcNctcrsicnincircic

prcjcicsnicnuncruarajanc
` Del Francescanesimo in Albania e del P. Giorgio Fishta io ho scritto ancora in Stuai Speciali
Albanesi, III, pp. 42-47. Desidero valermi qui dell`ossequio che devo alla memoria del P.
Fishta per porgere pubblicamente una testimonianza di stima anche al mio giovane amico
P. Giacomo Marlekaj, allievo prediletto del dotto albanese scomparso. La viva ammirazione
che io nutro per questo studiosissimo religioso e patriota da quando egli intraprese il corso
di Lettere e Filosofa nella nostra Universita mi alimenta sempre piu il rispetto dovuto al suo
ordine, per la liberta albanese. A lui devo la traduzione, riveduta insieme, del canto della
'Lahuta e Malcis che mi ha ispirato il presente articolo.
1 Ne mars dhe nentor te vitit 2003 trashegimtaret e Baldaccit i dorezuan Bibliotekes se Arkigjimnazit
dhe disa materiale te tjera te dala ne drite me vone, duke e kompletuar keshtu perIundimisht Iondin
Baldacci.
2 Biblioteca ae LArchiginnasio.
3 Shih Bollini, Maria Grazia (a cura di) (2005): Una passione balcanica tra affari, botanica e politica
coloniale. Il fonao Antonio Balaacci nella Biblioteca aellArchiginnasio ai Bologna (1884-1950),
Bologna: Tipografa Moderna, |Biblioteca de 'L`Archiginnasio, Serie III, 4|, por edhe recensionin e
detajuar mbi te te autorit te ketyre rradheve, botuar ne Hylli i Drits 2006 (XXVI)/4 (251), II. 155-165.
4 Behet Ijale per njesite arkivore 47/1, 47/2 dhe 47/3.
5 Shih njesine arkivore 47/2.
6 Shih njesine arkivore 47/3.
131
juiurkcrrigjincictcrsicniipararcn!cs!ncjanc|crc!ncnjcscrckcrrigjincsnicrcja
nc|apsicci|aiuncrcnparasqsnkciugjaicpcrgaiiijcspcr|ciin
Ariiku||iusnkruaprcjAnicnicBa|!acciincpcriu!ncnni!issnkuriii!nc
icicriiictiiiipasicgjiinagjasatcgjaicnuajiinars
|icsa qc Mark Kakarriqi krqciari i Basnkisc sc Snkc!rcs !nc Prcsi!cnii i
Kcniiciiipcr|ciinincnunriipcrkujiincrpikcrisniicHq||iiicOriicspcrn!cric
Fac simile e Iteses se Bashkise se Shkodres drejtuar Baldacci-t
132
Ai Gjcrgj |isnics

aicncrc ic sapcn!arc nga jcia

i !rcjicn Anicnic Ba|!accii pcr

pjcscnarrjc nc nunrin nc a|c si uno dei iu dislinli sludiosi di cose
aIbanesi n|an !aicn snkuri !nc runci nc !csjcn nc jasniku||in
nc sig|cn Kci !ckuncnii i |asnkcngjiici !nc kcpja c !akii|cgrajuar

c pcrgjigjcs sc Ba|!accii nc ic ci|cn ai prancnic cscn !ukc incksuar Se Ie mie

ossibiIila consenliranno come sero di risondere lemeslivamenle aIIa
VoslragenliIerichieslacercherodifarViavereunanuovabrevedisserlazione
suIIoeraeIeisimacomiuladaIIIishlaneIIaduciacheiImioscrioche
dovrebbe avere lraazione comIelamenle originaIe Iumeggiasse Ia gura
deIIimmorlaIe Voslro Ieeralo e Iosofo soo uno degIi asei meno noli
7 Fjala eshte per numrin special Dema, At Benedikt (perg.) (1941): At Gfergf Fishta (1871-1940). Numr
prkuftimuer, Shkoder: Shtypshkroja Franeskane, ne te cilin, nder studiuesit e huaj moren pjese J.
Bonatti, E. H. Sommert, A. A. Gemelli, N. Jokl, A. Leotti, D. A. Franze, A. A. Tommasini e A. D.
Scaramuzzi.
8 At Gjergj Fishta nderroi jete me 30 dhjetor 1940.
9 Behet Ijale per njesine arkivore 73/371 A, shkruar ne te njejtin muaj shih ketu fg. 2 .
Fac simile e pergjigjes se Baldaccit drejtuar z. Mark Kakarriqi
133
come cerco ora con Ia menle di andarmi forzando e riandando neI lemo i
ricordicheconservodiIuiSipascscsscsipcrpcrncn!ursiajaipcrjun!iniari
!crcziniiicsnkrinctcisnictcn!csurjun!iinuajiinarsictiiii
Ncicnjcjiinjasniku||ncnsig|cnArunci!nckcpjac!akii|cgrajuarc
njc|circc!aicsicicrqcBa|!accii!rcjicnicSkcn!crSnkupiiicci|iiiisnic
!crguar!ncariiku||inca|cNckcic|cicrBa|!accii|qpSnkupiiic!ncnan|iccurinc
cprcccsii|ciucsicnunriipcrkujiincricHq||iiicOriicskusniuarAiGjcrgj|isnics
!ncsnprcn|in!jcnscariiku||iiinonuoregiudicaregIiinleressideIIa
noslraoIilica
Ounciincksuarscsirrjc!ninipcrp|asjctcicnjcnuraicUr!ncrii|rancskan
Snqipiar nc sirukiurai pc|iiikc jasnisic !ukc ||uar qc prcj tiiii |ciucsii c
Hq||ii ic Oriics tcn!cscn

ic ncs prancnin pcr |ciin puninc snkcnccrc nc

pcrn|ajijcpc|iiikcpran!csniaas!ncariiku||innca|cici|ipcrjun!inisninuku
|ciuancjaqcicrctisicsnca|c!nckjcpasicgjiinagjasatcpcrpcrn|ajijcnpc|iiikc
iciSi!cqccncjcn!inBa|!accinukgjcn!cin!cnjc!ckuncniisnkruarqcicnc!nc
!riicncncnqrcic!rcjipcr!rcjicn|iarsqcicrcjuziniiicariiku||ii|akicsnicqcpas
ncspraniniipcr|ciinpcscn|c!njcicnuajnctcncncjanarBa|!accii
!crgciQcn!rcsscSiu!inctcpcrSnqipcrincprancAka!cniscM|rcicrcrcic|ia|isc
!crcsnkrinin c ariiku||ii ic sipcrpcrncn!ur pcr |ciin nc jaqci c rctisics snkcnccrc
RivisladAIbaniaOcrcsnkrinisncqcrcncjnganjc|cicr!rcjiuarZcjSkirciikcpjac
!akii|cgrajuarcscci|csruncincjasniku||inic!csjcsPcrc!ncncjasnikujic
RivisladAIbaniaicpcriu!ncspasjanariiictiiii

ariiku||inca|cnungcn
Nganu|uniincic!ciajuara|i||icgrakcqcukrqcnpcrpcriu!ncnpasjanariiictiiii
si!cncs!crinctiiintiiiit!ckjcsscAnicnicBa|!acciiariiku||iI
GiorgioIishlaeIamonlagnaiIIiricarczu|icnickcicn|ciuripa|ciuar
M|i kcic icnc n!cncsc tcicn nc ncnqrc ic pcrajcri Ba|!acci paii snkruar
!nc!ncncparcnctiiin

njcariiku||ici|iupcrjsni!ncnctc||inincircicic
SludiseciaIiaIbanesi
Mcqcncsc|cncia|cpcrnjcariiku||icgaiiiurpikcrisnipcrrctisicnicncici|i
pcr arsqc ic cakiuara n|cii i pa|ciuar !ukc u !isiancuar nc ncnqrc ic naiqrsnnc
ngapcrn|ajijapc|iiikccikc|cgjiunirc!aksicna|tcn!csiic|cicjcsnkrininnca|c
pcinuajsctiicpaspcrpi|iniiici
Trasncginiarci c Anicnic Ba|!accii Icrcnzc !nc Maria Tcrcsa Arus nc
snunc!asnanircsiiupcrgjigjcnpcziiitisnikcrkcscsscrc!aksiscscHq||iiicOriics
pcr|cjininpcr|ciinicariiku||iinctin

IIlonI
10 Shih dhe Pllumi, At ZeI (2006): Histori kurr e shkrueme, Tirane: Shtepia botuese ,55', II. 507-510.
11 Behet Ijale per numrat: Anno IV/ Fasc. 1 (marzo 1943), Anno IV/ Fasc. 2 (giugno 1943), Anno IV/ Fasc.
3 (settembre 1943), Anno IV/ Fasc. 4 (dicembre 1943), dhe Anno V/ Fasc. 1 (marzo 1944).
12 Shih Baldacci, Antonio (1931): Il Francescanesimo in Albania e P. Giorgio Fishta, ne: L`Altra Sponda,
edhe ne: Baldacci, Antonio (1937): Stuai albanesi. Jol III. Serie scientihca, Roma: Stabilimento F.
Damasso, ribotuar ne versionin shqip ne vitin 1931, ne Iaqet e Hyllit t Drits.
13 Falenderoj perzemersisht zoterinjte e siperpermendur, Lorenzo dhe Maria Teresa Arus, e po ashtu
dhe drejtorin e Bibliotekes se Arkigjimnazit Dott. Pierangelo Bellettinin, pergjegjesen e Sektorit te
doreshkrimeve dhe botimeve te rralla te Bibliotekes, D.ssa Anna ManIron, D.ssa Maria Grazia Bollini,
si dhe bashkepunetoret e tyre per ndihmen e vyer qe me dhane duke me vene ne dispozicion kopje te
digjitalizuara te nje sere dokumentesh te Iondit Antonio Baldacci.