ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÔÇÓ ÍÅÁÓ ÅËËÁÄÁÓ

ÌíÞìç
Êùíóôáíôßíïõ
ÔóÜôóïõ
ÃñÜöïõí ït Ä. Ìé÷áëüðïõëïò,
Å. Ñïõìåëéþôç,
Ó. Êïõôñïýëçò.

’ÁíÝêäïôç óõíÝíôåõîç
ôïˆ Ê. ÔóÜôóïõ

Ê. Óôáìáôüðïõëïò: ÈñÜêç - Êùíóôáíôéíïýðïëç - ÓôåíÜ

Ó. Êïõôñïýëçò: ’Åèíéóìüò êáß êïéíïôéóìüò
Á. ËõäÜêç: Êïéíùíéïëïãßá ô\ò ôóéããÜíéêçò æù\ò
M. Keliyan: ’Áãñïôéêüò ðïëéôéóìüò êáß AíÜðôõîç óôÞí Âïõëãáñßá êáß ôÞí
’Éáðùíßá
F. Thual: ‘Ç ãåùðïëéôéêÞ ô\ò ’Ïñèïäïîßáò
Á. Êüíôïò: Äçìïêñáôßá êáß ãë™óóá
Ä. ÐáðáíäñÝïõ: ‘ÅíïðïéÞóåéò êáß êáôáêåñìáôéóìïß ô™í êñáô™í óôÞí tóôïñßá

H ÊñéôéêÞ êáß íÝåò Têäüóåéò âéâëßùí

H ÄéäáêôïñéêÝò äéáôñéâÝò

ÖÈÉÍÏÐÙÑÏ 1997•10ïò ×ÑÏÍÏӕ´ ÐÅÑÉÏÄÏÓ•ÄÑ×. 2000•ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÐÁÐÁÆÇÓÇ•ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÅËËÇÍÉÊÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ 24

 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÔÇÓ ÍÅÁÓ ÅËËÁÄÁÓ
´ ÐÅÑÉÏÄÏÓ 10ïò ×ÑÏÍÏÓ ÖÈÉÍÏÐÙÑÏ 1997 ÄÑ×. 2000
24
ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÐÁÐÁÆÇÓÇ • ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÅËËÇÍÉÊÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ

ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ
Äñ. ÌåëÝôçò ’Ç. Ìåëåôüðïõëïò
ÁÑ×ÉÓÕÍÔÁÊÔÇÓ Ðåñéå÷üìåíá
Äñ. ’Çëßáò ÔåìðÝëçò
’Ïãäüç ‚äüò 3, 152 36 Ð. ÐåíôÝëç,
ôçë.: 8040344, fax: 8049083 ’Áðü ôÞí äéåýèõíóç......................................................... 3
ÂÏÇÈÏÓ ÁÑ×ÉÓÕÍÔÁÊÔÇÓ
ÃéÜííçò Ãïñáíßôçò
ÁÖÉÅÑÙÌÁ ÓÔÏÍ ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏ ÔÓÁÔÓÏ
ÓÕÍÔÁÊÔÉÊÇ ÅÐÉÔÑÏÐÇ
’ÉÜêùâïò ’Áêôóüãëïõ, êïéíùíéïëüãïò, tóôïñéêüò ‘ÅëÝíç Ñïõìåëéþôç: Äéáíïïýìåíïé ôïˆ óõíôçñçôéêïˆ ÷þñïõ:
• ×ñ\óôïò Âñïýóôçò, íïìéêüò • ÍÝäá ’Áè. Êá-
íåëëïðïýëïõ, äñ. äéêáßïõ, Tð. êáèçãÞôñéá Ðá- Êùíóôáíôríïò ÔóÜôóïò ................................................... 6
íôåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ • Ãé™ñãïò Êüêêéíïò, tóôï- Óðýñïò ’Á. Êïõôñïýëçò: ‘Ç Uëëçíéêüôçôá TíÜíôéá óôÞí Ñù-
ñéêüò • ’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò, ãëùóóïëüãïò, íïìé-
êüò, öéëüëïãïò • Óðˆñïò Êïõôñïýëçò, ïsêïíïìï- ìéïóýíç – Óýíôïìç êñéôéêÞ óôïí Ê. ÔóÜôóï ...................... 16
ëüãïò • ’Áèçí@ ËéÜðç, äñ. êïéíùíéïëïãßáò• ÃéÜí- ÄçìÞôñçò Ìé÷áëüðïõëïò: ’ÁíÝêäïôá êåßìåíá Êùíóôáíôßíïõ
íçò ÌáèéïõäÜêçò, öéëüëïãïò-êïéíùíéïëüãïò •
Ãåþñãéïò Ð. Ìáëïˆ÷ïò, ðïëéôéêüò TðéóôÞìùí • ÔóÜôóïõ ....................................................................... 17
×ñéóôßíá-Ðáíáãéþôá ÌáíùëÝá, öéëüëïãïò • Ír-
êïò Ìáñáíôæßäçò, äñ. êïéíùíéïëïãßáò • ×ñ\óôïò
ÐáÀæçò, öéëüëïãïò • Æá÷áñßáò Ðáëçüò, äñ. êïé- Êþóôáò Ì. Óôáìáôüðïõëïò: ÈñÜêç – Êùíóôáíôéíïýðïëç –
íùíéïëïãßáò, Tð. êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞ- ÓôåíÜ (1908-1923)........................................................ 25
ôçò • ÃéÜííçò Ðáðáäüðïõëïò, äñ. ðïëéôéê™í Tðé-
óôçì™í, ôáêô. êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Ëù- Óðýñïò ’Á. Êïõôñïýëçò: ’Åèíéóìüò êáß êïéíïôéóìüò. Ôü ðå-
æÜííçò • ÄçìÞôñçò ÐáðáíäñÝïõ, tóôïñéêüò - äé- ñéïäéêü «ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþñçóç» (1910-1921). Ðïëéôéêüò
ðëùìÜôçò • ’ÁëÝîáíäñïò Óéáðêáñ@ò, äñ. Aåñïíáõ-
ðçãéê\ò, óýìâïõëïò ðñõôáíåßáò Å.Ì.Ð. • Êþ- óõãêñçôéóìüò êáß ÂáëêáíéêÞ ‘Ïìïóðïíäßá: ‚ ’É. Äñáãïýìçò . 39
óôáò Óôáìáôüðïõëïò, tóôïñéêüò-óõããñáöÝáò, äñ ²Áííá ËõäÜêç: «Êáß êáíÝíá ñïëåîÜêé Eìá èÝëåôå...» (a Xíá
Ðáí/ìßïõ Óïñâüííçò • Ãé™ñãïò ÔóïìðÜíïãëïõ,
äñ. êïéíùíéïëïãßáò • Âáóßëçò ÖéïñáâÜíôåò, äñ. öé- ðáé÷íßäé ìåôáîý Aóôåßïõ êáß óïâáñïˆ)................................. 56
ëïóïößáò, Aí. êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Ásãáßïõ Maya Keliyan: ’Áãñïôéêüò ðïëéôéóìüò êáß AíÜðôõîç óôÞ
• Íéêüëáò ×ñçóôÜêçò, äñ. êïéíùíéê\ò øõ÷ïëï-
ãßáò, Tð. êáèçãçôÞò Ðáíôåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Âïõëãáñßá êáß ôÞí ’Éáðùíßá: ÌéÜ óõãêñéôéêÞ Cðïøç. ÌåôÜ-
öñáóç-’ÅðéìÝëåéá: ÂáããÝëçò ÄïõâáëÝñçò .......................... 60
ÂÉÂËÉÏÊÑÉÔÉÊÇ - ÂÉÂËÉÏÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ
ÄçìÞôñçò Ôóáôóïýëçò ’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò: Äçìïêñáôßá êáß ãë™óóá .................... 81
Ã. ÌðÜêïõ 21, 115 24 ’ÁèÞíá, ôçë. 6480839
ÄçìÞôñçò ÐáðáíäñÝïõ: ‘ÅíïðïéÞóåéò êáß êáôáêåñìáôéóìïß
ÌÅÔÁÖÑÁÓÅÉÓ
ÂáããÝëçò ÄïõâáëÝñçò
ô™í êñáôéê™í ñãáíéóì™í óôü ðÝñáóìá ô\ò tóôïñßáò ........... 98
ÄÉÏÑÈÙÓÅÉÓ - ÅÐÉÌÅËÅÉÁ François Thual: ‘Ç ãåùðïëéôéêÞ ô\ò ñèïäïîßáò. ÌåôÜöñáóç-
ÃéÜííçò ÌáèéïõäÜêçò ’ÅðéìÝëåéá: Írêïò Ìáñáíôæßäçò........................................ 105
ÓÔÏÉ×ÅÉÏÈÅÓÉÁ I
’ÁããåëéêÞ Êïõôóïýêïõ Ðáñïõóßáóç Äéäáêôïñéê\ò Äéáôñéâ\ò: «Ó÷çìáôéóìüò ôáõôüôç-
‘ÉððïêñÜôïõò 58, 106 80 ’ÁèÞíá, ôçë. 3603546
ôáò ôóéããáíïðáßäùí _ëéêßáò 11-13 Tô™í óôÞí ðåñéï÷Þ ô\ò ‘Á-
ÍÏÌÉÊÏÓ ÓÕÌÂÏÕËÏÓ
×ñ\óôïò Âñïýóôçò
ãßáò ÂáñâÜñáò – ‘Ï ñüëïò ôïˆ ó÷ïëåßïõ» ô\ò ’Áííáò ËõäÜêç .. 113
ÄÉÁÖÇÌÉÓÅÉÓ Âéâëéïöïñßåò .................................................................. 115
ÄçìÞôñçò Êïõôóïíßêáò • ÃñÜöïõí: ÌåëÝôçò ’Ç. Ìåëåôüðïõëïò, Óðýñïò ’Á. Êïõôñïý-
ÊÅÍÔÑÉÊÇ ÄÉÁÈÅÓÇ
ëçò, ÄçìÞôñçò Ôóáôóïýëçò, Ðçíåëüðç Êáðåëáñ\, Ãé™ñãïò
’Åêäüóåéò ‘ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá, Êüêêéíïò.
Ã. Ãåííáäßïõ 5, 106 78 ’ÁèÞíá ’ÅðéóôïëÝò.................................................................... 140
Ôçë.: 3817826 - 3806661, Fax: 3836658
ISSN 1105-8099
ÁÑÄÇÍ: Ðéóôïß êáß ²Áðéóôïé.......................................... 141
‘Ç ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá êõêëïöïñår êÜèå UîÜìçíï óôÜ âéâëéïðùëårá êáß óôÜ ðåñßðôåñá. ’ÁðïóôÝëëåôáé êáô' ïyêïí
óôïýò óõíäñïìçôÝò. ÔéìÞ ôåý÷ïõò: 2.000 äñ÷. ÔéìÞ TôÞóéáò óõíäñïì\ò (2 ôåý÷ç): 3.500 äñ÷. ÔéìÞ TôÞóéáò öïéôç-
ôéê\ò óõíäñïì\ò: 2.500 äñ÷. ‘Éäñýìáôá, ’Ïñãáíéóìïß, ÔñÜðåæåò êëð.: 10.000 äñ÷. ÐáëáéÜ ôåý÷ç äéáôßèåíôáé óôÜ
ãñáöårá ôïˆ ðåñéïäéêïˆ êáß óôüí Têäïôéêü ïyêï. ‘Ç ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá äÝ÷åôáé Cñèñá, Tñãáóßåò êëð. Ït äçìïóéåõü-
ìåíåò Aðüøåéò TêöñÜæïõí AðïêëåéóôéêÜ ôïýò óõããñáöårò ôïõò, ït ðïrïé åyíáé Šðåýèõíïé ãé' á‰ôÝò. Äçìïóéåýåôáé êÜ-
èå å‰ðñåðÞò TðéóôïëÞ ðïý ëáìâÜíåé ôü ðåñéïäéêü. ×åéñüãñáöá äÝí TðéóôñÝöïíôáé. ’Áðáãïñåýåôáé _ Aíáäçìïóßåõóç
ô\ò ëçò a ìÝñïõò ôçò, êáèþò êáß êÜèå ãñáðôÞ, ñáäéïöùíéêÞ, ôçëåïðôéêÞ a Cëëç AíáðáñáãùãÞ ôçò, ÷ùñßò ôç
ãñáðôÞ Cäåéá ô\ò Äéåõèýíóåùò.

ÔÜ Aðïóôåëëüìåíá óôÞí ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá Cñèñá öåßëïõí íÜ åyíáé Aäçìïóßåõôá, ðñùôüôõðá, TðéóôçìïíéêÜ, å‰ðñå-
ð\ êáß óõíôåôáãìÝíá óÝ ñèÜ UëëçíéêÜ. ’Áðïêëåßïíôáé êåßìåíá ðïý ðïëéôéêïëïãïˆí Cìåóá a Vììåóá êáß ðñïóðáèïˆí
íÜ ðñïùèÞóïõí ìÝ ïtïíäÞðïôå ôñüðï óõãêåêñéìÝíá ðñïóùðéêÜ a ‚ìáäéêÜ óõìöÝñïíôá. Ït óô\ëåò ôïˆ ðåñéïäéêïˆ åy-
íáé AíïéêôÝò óÝ …ëá ôÜ ñåýìáôá ô™í säå™í. ‘Ï ðëïõñáëéóìüò åyíáé _ ìüíç «ãñáììÞ» ôïõ. Ôü ðåñéïäéêü á‰ôü Aðï-
ôåëår Tëåýèåñï â\ìá äéáëüãïõ êáß äÝí V÷åé TðéóôçìïíéêÝò, TðéóôçìïëïãéêÝò a Cëëåò ðñïêáôáëÞøåéò. Ït Tñãáóßåò A-
ðáñáéôÞôùò ðñÝðåé íÜ ŠðïâÜëëïíôáé äáêôõëïãñáöçìÝíåò óÝ äéðëü äéÜóôçìá ìÝ÷ñé 25 óåëßäåò ÷ùñßò ôÞí ðåñßëçøç,
ôßò ðáñáðïìðÝò êáß ôÞ âéâëéïãñáößá, óÝ ôñßá Aíôßôõðá. ÔÜ Cñèñá AðïóôÝëëïíôáé óôÞ Ãñáììáôåßá ô\ò ’Åðéóôçìï-
íéê\ò ’Åðéôñïð\ò.

ÄÏÌÇ ÔÇÓ ÅÑÃÁÓÉÁÓ:

‘Ç Tñãáóßá ðñÝðåé íÜ V÷åé:
1. Óåëßäá ôßôëïõ, ìÝ ôüí ôßôëï ô\ò Tñãáóßáò (ìÝ÷ñé 15 ëÝîåéò) êáß ôÜ íüìáôá ô™í óõããñáöÝùí. ÍÜ óçìåéþíåôáé
‚ Šðåýèõíïò Aëëçëïãñáößáò êáß _ äéåýèõíóç êáß ôü ôçëÝöùíü ôïõ. ÍÜ äßíåôáé Xíá ðïëý óýíôïìï âéïãñáöéêü óç-
ìåßùìá ôïˆ (ô™í) óõããñáöÝùò (-öÝùí).
2. Óåëßäá ðåñßëçøçò (abstract). ‘Ç ðåñßëçøç äÝí ðñÝðåé íÜ Šðåñâáßíåé ôßò 200 ëÝîåéò. ’Áíáêåöáëáéþíåé ôüí (ôïýò)
óôü÷ï (-ïõò) ô\ò Tñãáóßáò, ôÞí ìÝèïäï, ôÜ AðïôåëÝóìáôá êáß ôÜ óõìðåñÜóìáôá.
3. Óåëßäá ðåñßëçøçò óôÜ AããëéêÜ a ãáëëéêÜ. ÌåôÜöñáóç ô\ò Uëëçíéê\ò ðåñßëçøçò óôÜ AããëéêÜ a ãáëëéêÜ.
4. Ôü êåßìåíï ô\ò Tñãáóßáò ìÝ êáôÜëëçëï ÷ùñéóìü óÝ äéÜöïñá «êåöÜëáéá» êáß Šðïôßôëïõò.
5. ÂéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò êáß âéâëéïãñáößá ìÝ Xíá Aðïäåêôü óýóôçìá, ãéÜ ðáñÜäåéãìá ôü óýóôçìá ASA.
‘Õðüäåéãìá ðáñáðïìð™í (ìÝóá óôü êåßìåíï).
(Roberston, 1988, p. 191).
‘Õðïäåßãìáôá âéâëéïãñáößáò:
Roberton, Ian. 1988. Sociology. New York: Worth Publishers.
Neushouser, Kevin. 1992. «Democratic Stability in Venezuela: Elite Consensus or Class Compromise».
American Sociological Review 57:117-135.
Kourvetaris, George. 1976. «The Greek American Family». In Ethnic Families in America.
Charles H. Midel and Robert W. Haberstein, eds. New York: Elsevier.
6. ‘Õðïóçìåéþóåéò óÝ AñéèìçôéêÞ óåéñÜ, ìÝ äéðëÜ äéáóôÞìáôá, óÝ îå÷ùñéóôü ôì\ìá (ìÝ ôßôëï «‘Õðïóçìåéþóåéò»).
7. Ðßíáêåò êáß ó÷Þìáôá óÝ îå÷ùñéóôÞ óåëßäá ôü êáèÝíá, ìÝ äéáäï÷éêÞ Añßèìçóç êáß óýíôïìç TðåîÞãçóç. Ó÷Þìá-
ôá ìÝ óéíéêÞ ìåëÜíç.

‘Ç ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá óõíåñãÜæåôáé ìÝ ôßò Uî\ò Vãêõñåò TðéóôçìïíéêÝò TðéèåùñÞóåéò (óÝ AëöáâçôéêÞ óåéñÜ):
1) American Sociological Association Review.
2) European Journal of Sociology.
3) International Sociological Association.
4) Revue Suisse de Sociologie.

ÅÐÉÓÔÇÌÏÍÉÊÇ ÅÐÉÔÑÏÐÇ
ÔÜ Aðïóôåëëüìåíá Cñèñá êñßíïíôáé Aðü TðéóôçìïíéêÞ TðéôñïðÞ, óýìöùíá ìÝ ôü äéåèí™ò êáèéåñùìÝíï «blind system».
Ãñáììáôåßá ’Åðéóôçìïíéê\ò ’Åðéôñïð\ò: ’ÁëÝîáíäñïò Óéáðêáñ@ò, Ô.È. 60043, 153 01 ‘Áãßá ÐáñáóêåõÞ.
 ÁÐÏ ÔÇÍ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ

ÏÉ ÔÑÅÉÓ ÐÑÏÛÐÏÈÅÓÅÉÓ ÔÏÕ ÅÊÓÕÃ×ÑÏÍÉÓÌÏÕ

Ç
èåþñçóç ôïˆ Têóõã÷ñïíéóìïˆ óôÞí êáè' _ì@ò ’ÁíáôïëÞ ôÜ ôåëåõôárá ÷ñüíéá —êáß ìÝ ðå-
ñéóóüôåñç Vìöáóç ôïýò ôåëåõôáßïõò ì\íåò— ëåéôïõñãår …ðùò …ëåò ït säåïëïãßåò ðïý åsóÞ-
÷èçóáí êáôÜ êáéñïýò Aðü ôÞí Äýóç, Aðü ôüí äéáöùôéóìü Xùò ôüí öåíôåñáëéóìü êáß ôüí
íåïöéëåëåõèåñéóìüÿ ìÝ êáèõóôÝñçóç êáß AñêåôÜ äéáóôñåâëùìÝíá, ›ò Cëëïèé êáß ðñüó÷çìá, Uíßïôå
êáß åsëéêñéíÜ, ðÜíôùò ƒ÷é ìÝ ôßò Aðáñáßôçôåò «óôï÷áóôéêÝò ðñïóáñìïãÝò» ðïý Aðáéôïˆíôáé.
ÐÝñá a ðÜíù Aðü êüììáôá, ‚ìÜäåò óõìöåñüíôùí êáß ðñüóùðá Aðïôåëår ãåíéêÞ äéáðßóôùóç _
êáèõóôÝñçóç êñÜôïõò êáß êïéíùíßáò óôÞí ‘ÅëëÜäá, Tí ó÷Ýóåé ìÝ ôÞí ðñïçãìÝíç Äýóç, ðïý ›ò êõ-
ñßáñ÷ç ðñïóäéïñßæåé á‰ôÞ ôüí tóôïñéêü ÷ñüíï êáß ôïýò ñõèìïýò ôïõ. ’Åî ï êáß _ AíÜãêç Têóõã-
÷ñïíéóìïˆ, äçëáäÞ _ AíÜãêç íÜ êáëõöèår _ äéáöïñÜ öÜóçò ðïý ÷ùñßæåé ôßò ðáñáäïóéáêÝò Aãñïôé-
êÝò êïéíùíßåò Aðü ôßò ìåôáâéïìç÷áíéêÝò, óôü continuum ô\ò êïéíùíéê\ò TîÝëéîçò.
²Åôóé èÜ ìðïñïˆóå êáíåßò ðñü÷åéñá íÜ ‚ñßóåé ôüí Têóõã÷ñïíéóìü —óôü ðëáßóéï ô™í ðåñéöå-
ñåéáê™í êïéíùíé™í— ›ò ôÞí TðéôÜ÷õíóç ô\ò äçìéïõñãßáò ô™í ôå÷íïëïãéê™í, äéïéêçôéê™í êáß ðï-
ëéôéóôéê™í ðñïûðïèÝóåùí, ìÝ óôü÷ï ôÞí Tðßôåõîç ôïˆ äõôéêïˆ ìïíôÝëïõ.
1. Ôü ðñ™ôï ðñüâëçìá ëïéðüí ðïý ðñïêýðôåé a êáëýôåñá _ ðñþôç ðñïûðüèåóç ôïˆ Vôóé ‚ñé-
æüìåíïõ Têóõã÷ñïíéóìïˆ åyíáé TÜí ðñÜãìáôé ôü äõôéêü ìïíôÝëï åyíáé ôü Tðéèõìçôü, a êÜðïéá ðá-
ñáëëáãÞ ôïõ a êÜôé Tíôåë™ò äéáöïñåôéêü. Ðñßí óêéáãñáöÞóïõìå ôü äõôéêü ìïíôÝëï, Tðéóçìáßíïõ-
ìå …ôé tóôïñéêÜ äÝí åyíáé Uíéárï, …ôé Šð\ñîáí êáß ŠðÜñ÷ïõí ðáñáëëáãÝò ôïõ, …ðùò _ sáðùíéêÞ êáß
…ôé Aóöáë™ò êáß ŠðÜñ÷ïõí ðïéêrëïé «ôñßôïé äñüìïé», êáëïß a êáêïß, …ðùò ‚ ãéïõãêïóëáõéêüò ôïˆ
Ôßôï a Cëëïé.
Ôü äõôéêü ìïíôÝëï ðåñí@ óÞìåñá äéåèí™ò ìßá êñßóç, ðïý uóùò ôåëéêÜ ðñïêáëÝóåé ôÞí ìåôÜë-
ëáîÞ ôïõ êáß ðïý ðÜíôùò äÝí ìðïñïˆìå íÜ AãíïÞóïõìå óôßò ó÷åôéêÝò Aíáëýóåéò. ’Áíåñãßá, Tãêëç-
ìáôéêüôçôá, Aðïëéôéêïðïßçóç, ïsêïëïãéêÞ êáôáóôñïöÞ êáß äéáöèïñÜ ìáóôßæïõí ôßò ÷™ñåò ô\ò äý-
óçò, ÷ùñßò íÜ ëåßðïõí öõóéêÜ êáß Aðü ôßò Šðüëïéðåò. Ôü äõôéêü ìïíôÝëï ðåñéëáìâÜíåé ‚ðùóäÞðï-
ôå ôÜ Uî\ò óôïé÷årá: AíåðôõãìÝíç âéïìç÷áíéêÞ ŠðïäïìÞ, ðáñáãùãÞ ôå÷íïãíùóßáò, óõãêÝíôñùóç
ô™í ðëçèõóì™í óÝ ìåãáëïõðüëåéò, óýóôçìá êïéíùíéê\ò ðñïíïßáò, AíôéðñïóùðåõôéêÞ äçìïêñáôßá
êáß êïéíùíßá ô™í ðïëéô™í, ðñïóôáóßá ô™í Aíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí, AðïôåëåóìáôéêÞ ãñáöåéïêñá-
ôßá êáß óõãêåíôñùôéêü êñÜôïò. Ôáõôü÷ñïíá ôü ìïíôÝëï á‰ôü óõíåðÜãåôáé Aíèñþðéíç Aëëïôñßùóç
êáß ìïíáîéÜ, Aðïäüìçóç ô™í ðáñáäïóéáê™í êïéíùíéê™í äåóì™í ìÝ êïñõöárï ðáñÜäåéãìá ôÞí ïsêï-
ãÝíåéá êáß êïéíùíéêü Aðïêëåéóìü êáé öôþ÷åéá êÜðïéùí ìéêñ™í a ìåãÜëùí ‚ìÜäùí ô\ò êïéíùíßáò.
Ôü ìïíôÝëï …ìùò á‰ôü ðñï\ëèå Aðü ìßá óõãêåêñéìÝíç tóôïñéêÞ TîÝëéîç / öåïõäáëéóìüò —A-
óôéêÞ AíÜêáìøç— Têâéïìç÷Üíéóç /. ‘Ç ‘ÅëëÜäá, Aðü ôÞí ´Áëùóç a êáß íùñßôåñá TôÝèç óÝ Cë-
ëï ðëáßóéï, á‰ôü ôïˆ Aóéáôéêïˆ äåóðïôéóìïˆ, ìÝ TëÜ÷éóôá óçìårá Tðáö\ò ìÝ ôÞí äõôéêÞ TîÝëéîç.
ÐÝñáí ôïˆ Tñùôçìáôéêïˆ ô\ò êïéíùíéïëïãéê\ò a (Cí ðñïôéì@ êáíåßò) ô\ò ðïëéôéóôéê\ò äõíáôüôç-
ôáò Töáñìïã\ò óôÞí ‘ÅëëÜäá á‰ôïˆ ôïˆ ìïíôÝëïõ, ôßèåôáé óõìðëçñùìáôéêÜ ôü Tñþôçìá TÜí _
ðñüôáóç óõìâßùóçò êáß äéáâßùóçò ôïˆ äõôéêïˆ ìïíôÝëïõ åyíáé ôü æçôïýìåíï säå™äåò. ’Ïöåßëïõìå
íÜ AðáíôÞóïõìå îåêÜèáñá, ìÝ ðëÞñç óõíáßóèçóç ô\ò tóôïñéê\ò å‰èýíçò êáß ô™í óõíåðåé™í ô\ò A-
ðÜíôçóçò êáß ðñïðáíôüò íÜ AðáíôÞóïõìå ‚ñéóôéêÜ. ÅsäÜëëùò Cò Aðïäõèïˆìå óÝ ìéÜ —Tîßóïõ Š-
ðåýèõíç …ìùò— AíáæÞôçóç Tíáëëáêôéê™í äõíáôïôÞôùí, ìÝ ñåáëéóôéêÝò ðñïïðôéêÝò, äéáãñÜöïí-
ôáò ðÜíôùò ôÞí æïöåñÞ ðñïïðôéêÞ ìé@ò ïsêïíïìéêÜ ÷ñåùêïðçìÝíçò, äéïéêçôéêÜ äéáëåëõìÝíçò êáß
TèíéêÜ óõññéêíïýìåíçò ÷þñáò ðïý æïˆìå óÞìåñá, êáß ðïý ôüóï ðïëý âïëåýåé ó÷åäüí ôïýò ðÜíôåò.
4 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

2. ‘ÏñéóìÝíåò ðëåõñÝò ôïõëÜ÷éóôïí ôïˆ äõôéêïˆ á‰ôïˆ ìïíôÝëïõ åyíáé Aíáãêáråò, êáß ðÜíôùò
Aíáðüöåõêôåò ó' Xíáí äõôéêÜ äéåèíïðïéïýìåíï ðëáíÞôç. Ôü äåýôåñï, ›ò Tê ôïýôïõ, Tñþôçìá, _ äåý-
ôåñç ðñïûðüèåóç, åyíáé _ ìåèïäïëïãßá Tðßôåõîçò ôïˆ óôü÷ïõ á‰ôïˆ. ‘Ç ðïëéôéêÞ ìåèïäïëïãßá, á‰-
ôÞ ðïý ðñïçãårôáé ôïˆ äéïéêçôéêïˆ Têóõã÷ñïíéóìïˆ, ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ Tîïñèïëïãéóìïˆ, ô\ò åsóáãùã\ò
ôå÷íïãíùóßáò êáß ô\ò ìåôáâïë\ò ô\ò íïïôñïðßáò. ÄçëáäÞ ƒ÷é Bðë™ò _ ‚ñéóôéêÞ TîáöÜíéóç ôïˆ
äéáñê™ò Aíáãåííþìåíïõ, Šðü íÝåò ìïñöÝò, Aóéáôéêïˆ äåóðïôéóìïˆ, ìÝ ôßò ðåëáôåéáêÝò, íåðïôéóôé-
êÝò, å‰íïéïêñáôéêÝò, AíáîéïêñáôéêÝò TêöÜíóåéò ôïõ, AëëÜ _ Aíåýñåóç ôïˆ ìï÷ëïˆ ðïý èÜ ðñïêáëÝ-
óåé á‰ôÞí ôÞí ñéæéêÞ AíáôñïðÞ.
Á‰ôüò äÝí ìðïñår íÜ åyíáé Cëëïò Aðü ôÞí óõíïëéêÞ —Cíåõ TîáéñÝóåùí— AíôéêáôÜóôáóç ôïˆ
ðïëéôéêïˆ ðñïóùðéêïˆ ô\ò ÷þñáò. Ôü óçìåñéíü ðïëéôéêü ðñïóùðéêü åyíáé AêáôÜëëçëï, äéüôé ït äï-
ìÝò ðïý ôü ðáñÞãáãáí Aðáéôïˆóáí Aðü ôÜ íÝá óôåëÝ÷ç óõãêåêñéìÝíá «ðñïóüíôá», ïôùò žóôå
äéáìïñöþèçêå ôåëéê™ò ìßá ðïëéôéêÞ _ãåóßá ðïý óÞìåñá åyíáé Tããåí™ò Aäýíáôïí íÜ äéïñèùèår Tóù-
ôåñéêÜ êáß ðïéïôéêÜ. Ït ìç÷áíéóìïß Tðéëïã\ò óôåëå÷™í ô™í ìåãÜëùí êïììÜôùí åyíáé ïsêïãåíåéï-
êñáôéêïß, å‰íïéïêñáôéêïß, ðñïðáíôüò äÝ Aíáîéïêñáôéêïß, Šðü ôÞí Vííïéá …ôé Côïìá ÷ùñßò ðáéäåßá,
óïâáñüôçôá, ðñïóùðéêüôçôá êáß ðáññçóßá åyíáé á‰ôÜ Aêñéâ™ò ðïý Aðáéôïˆíôáé ãéÜ ôÞí äéáéþíéóç
ô\ò Tîïõóßáò ô™í êïììáôéê™í êáôåóôçìÝíùí êáß ôÞí TîõðçñÝôçóç ô™í ðïéêßëùí óõìöåñüíôùí
ôïõò. Ôåëéê™ò ôü …ëï ðïëéôéêü óêçíéêü V÷åé á‰ôü-âñá÷õêõêëùèår, êáß äÝí ìðïñår ðéÜ íÜ ŠðçñåôÞ-
óåé ï‹ôå ôÜ TèíéêÜ óõìöÝñïíôá, ï‹ôå ôÜ óõìöÝñïíôá ô™í TñãáæïìÝíùí, ï‹ôå á‰ôÜ ôïˆ êåöáëáßïõ,
ï‹ôå êCí á‰ôÜ ôïˆ îÝíïõ ðáñÜãïíôá, TÜí TñãáëåéáêÜ èåùñÞóïõìå ôßò ðïëéôéêÝò äõíÜìåéò ìé@ò ìé-
êñ\ò TîáñôçìÝíçò ÷þñáò …ðùò _ äéêéÜ ìáò.
Á‰ôÞ _ ñéæéêÞ AíôéêáôÜóôáóç, ðïý óôßò Añ÷Ýò ôïˆ ðïëõôÜñá÷ïõ ás™íá ìáò ðñáãìáôïðïéÞèç-
êå ìÝ ôü êßíçìá óôü Ãïõäß, ðñÝðåé Aóöáë™ò óÞìåñá íÜ ðñáãìáôïðïéçèår ìÝ å‰ñýôáôç ëáúêÞ óõ-
íáßíåóç, žóôå _ ðñïóðÜèåéá Uíüò ï‰óéáóôéêïˆ Têóõã÷ñïíéóìïˆ íÜ äéáèÝôåé êïéíùíéêü Vñåéóìá. Ôü
êïéíùíéêü á‰ôü Vñåéóìá åyíáé _ Aíáãêáßá ðñïûðüèåóç žóôå ‚ Têóõã÷ñïíéóìüò íÜ ìÞí ðáñáìåßíåé
êïéíùíéêÜ ìåôÝùñç ðåöùôéóìÝíç Cíùèåí Aðüöáóç, AëëÜ íÜ Aöïìïéùèår Aðü ôÞí êïéíùíßá êáß íÜ
AðïêôÞóåé ñßæåò êáß ðñïïðôéêÞ äéÜñêåéáò.
3. Ôñßôç êáß «öáñìáêåñÞ» ðñïûðüèåóç ôïˆ Têóõã÷ñïíéóìïˆ åyíáé _ ‚ñéóôéêÞ Tðßëõóç ôïˆ ôå-
ñÜóôéïõ ðñïâëÞìáôïò Tèíéê\ò AóöÜëåéáò ô\ò ‘ÅëëÜäáò. Åyíáé ëÜèïò íÜ ðéóôåýïõìå …ôé Aíáãêáóôé-
êÜ ðñïçãårôáé _ á‹îçóç ôïˆ Tèíéêïˆ ðëïýôïõ ô\ò Tíßó÷õóçò ô\ò Tèíéê\ò ìáò Cìõíáò. ‘ÏðùóäÞ-
ðïôå Šößóôáôáé óÝ êÜðïéï âáèìü _ Aíáãêáéüôçôá ìé@ò ôÝôïéáò tåñÜñ÷çóçò, AëëÜ ôü Aíôßóôñïöï åy-
íáé Aêüìá óïâáñüôåñï: _ ôåñÜóôéá ïsêïíïìéêÞ átìïññáãßá /15% ôïˆ ÁÅÐ ãéÜ ²Áìõíá / AëëÜ êáß
_ äéáñê™ò Tðáðåéëïýìåíç óýññáîç, ðïý ðëÞôôåé ôïõñéóìü êáß Tðåíäýóåéò óôßò ðáñáìåèüñéåò ðåñéï-
÷Ýò, ôáõôü÷ñïíá ït øõ÷ïëïãéêÝò Tðéðôþóåéò ìÝ ðáñáëõôéêÜ AðïôåëÝóìáôá êáß _ äéáñêÞò ðñïóêüë-
ëçóç ôïˆ TíäéáöÝñïíôïò óôüí Tî Aíáôïë™í êßíäõíï, êùëýïõí êÜèå óõãêñïôçìÝíç ðñïóðÜèåéá óï-
âáñ\ò Tíáó÷üëçóçò ìÝ ôü êïéíùíéêü ìáò ðñüâëçìá. Êáß åyíáé öõóéêü, äéüôé á‰ôïìÜôùò ôü Tèíéêü
ðñïçãårôáé ôïˆ êïéíùíéêïˆ, ðáíôïˆ êáß ðÜíôïôå óôÞí Aíèñþðéíç tóôïñßá, ãéÜ å‰íüçôïõò ëüãïõò B-
ðë\ò á‰ôïóõíôÞñçóçò.
ÖõóéêÜ, ït ôñårò ðñïáíáöåñèåróåò ðñïûðïèÝóåéò äéáðëÝêïíôáé óÝ ðïëëáðë@ óçìårá. ‘Ç ðñïóÝã-
ãéóÞ ôïõò äÝí ìðïñår íÜ ãßíåé äéáêñéôÜ, AëëÜ ôáõôü÷ñïíá êáß óõíïëéêÜ. ÂÜóç ôïˆ …ëïõ æçôÞìáôïò
êáß Aöåôçñßá Aðïôåëår ‚ðùóäÞðïôå _ ñéæéêÞ —ƒ÷é ìÝ Tðáíåìöáíßóåéò Šðü äéáöïñåôéêÜ ðñïóùðårá
ðáëáéïêïììáôéê™í óôïé÷åßùí— ðïëéôéêÞ ìåôáâïëÞ, ðïý èÜ öÝñåé óôü ðñïóêÞíéï Cëëá ðñüóùðá,
ìÝ Cëëï óýóôçìá Aîé™í êáß óêïðïýò å‰ñýôåñïõò ôïˆ óôåíïˆ Aôïìéêïˆ ôïõò óõìöÝñïíôïò. Á‰ôÞ T-
îõðçñåôår ôÞí ‘ÅëëÜäá, ôÞí ʼnñùðáúêÞ ´Åíùóç, ôïýò óõíáóðéóìïýò óôïýò ‚ðïßïõò AíÞêïõìå, T-
îõðçñåôår ‚ñéæïíôßùò êáß êáèÝôùò ôÞí êïéíùíßá êáß å‰êôárï —Cí êáß Aðßèáíï— èÜ eôáí íÜ ðñáã-
ìáôïðïéçèår ðñßí _ TîÝëéîç _ uäéá ôÞí êáôáóôÞóåé Aíáðüôñåðôç.
ÁÖÉÅÑÙÌÁ ÓÔÏÍ ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏ ÔÓÁÔÓÏ

Ç ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ ðáñïõóéÜæåé óÝ á‰ôü ôü ôåˆ÷ïò AöéÝñùìá

óôüí êïñõöárï äéáíïïýìåíï Êùíóôáíôríï ÔóÜôóï (1899-1987). ‘Ï Ê.
ÔóÜôóïò Šð\ñîå å‰ðáôñßäçò ôïˆ ðíåýìáôïò, öéëüóïöïò ‚ëê\ò êáß êïìéóôÞò
óôÞí êáè' _ì@ò ’ÁíáôïëÞ ôïˆ Äõôéêïåõñùðáúêïˆ ðïëéôéóìïˆ. Óõíôñüöåõóå
ôüí Ðáíáãéþôç Êáíåëëüðïõëï êáé ôüí ’ÉùÜííç Èåïäùñáêüðïõëï óôçí ìá-
êñÜ êáß Tðßðïíç ðïñåßá ôïõò Aðü ôÞí ×áúäåëâÝñãç ôïˆ ìåóïðïëÝìïõ óôÞí
’ÁèÞíá ôïˆ ôÝëïõò ôïˆ ás™íá ìáò. Ôáõôü÷ñïíá ŠðçñÝôçóå ìÝ å‰óõíåéäçóßá
óôüí ðïëéôéêü âßï, óÝ ìéÜ ÷þñá …ðïõ Tèåùñårôï AíÝêáèåí á‰ôïíüçôç _ Tìðëï-
êÞ ô™í ðíåõìáôéê™í Aíèñþðùí óôÞí ðïëéôéêÞ êáß …ðïõ _ öéëïóïößá Aðü Tñ-
ãáëårï ðñïóÝããéóçò ô\ò Ãíþóçò ãéíüôáí ðÜíôá …ðëï äåïíôïëïãéê\ò Aíôéìå-
ôþðéóçò ô\ò ðñáãìáôéêüôçôáò. ‘ÏðùóäÞðïôå, _ ðáñïõóßá ôïˆ Ê. ÔóÜôóïõ,
Cí êáß á‰ôüò Aí\ëèå óôÜ ðáôá Aîéþìáôá ô\ò Uëëçíéê\ò ðïëéôåßáò, âáñáßíåé
ðåñéóóüôåñï óôü ðíåõìáôéêü ôçò óêÝëïò. ÈÜ ðñÝðåé, Vôóé, ït ìåëëïíôéêïß T-
ñåõíçôÝò ôïˆ Uëëçíéêïˆ 20ïˆ ásþíá íÜ îå÷ùñßóïõí ôÜ ðïëýôéìá øÞãìáôá
ðíåõìáôéêïý ÷ñõóïˆ óôÞí ‚ìß÷ëç ðïý êÜëõøå ôÞí êïéíùíéêÞ êáß ðïëéôéêÞ æùÞ
ô\ò ÷þñáò ìáò ôßò ôåëåõôáråò äåêáåôßåò.
 Äéáíïïýìåíïé ôïˆ óõíôçñçôéêïˆ ÷þñïõ
Êùíóôáíôríïò ÔóÜôóïò
Ì
ßá Aðü ôßò êïñõöáråò ðñïóùðéêüôçôåò
ô\ò íåïåëëçíéê\ò æù\ò ôïˆ 20ïˆ ásþ-
íá, ðïý îå÷þñéóå ãéÜ ôÞí ðïëýðëåõñç
êáß ðïëõäéÜóôáôç säéïóõãêñáóßá ôçò, Šð\ñîå ‚
Êùíóôáíôríïò ÔóÜôóïò. ÓôÞí äñÜóç êáß óôü Vñ-
ãï ôïõ óõíõðÜñ÷ïõí ‚ öéëüóïöïò, ‚ ðïéçôÞò, ‚
ëïãïôÝ÷íçò, ‚ íïìéêüò, ‚ êñéôéêüò, ‚ TñåõíçôÞò,
‚ Aêáäçìáúêüò äÜóêáëïò, ‚ ðïëéôéêüòÿ ðáñïõóéÜ-
æåé äçëáäÞ ìéÜ ðïëõìÝñåéá êáß Xíá óôï÷áóôéêü
âÜèïò ðïý îåðåñí@ êáôÜ ðïëý ôÜ óõíçèéóìÝíá
ìÝôñá êáß ôüí Aíáäåéêíýïõí ó' Xíáí Cãñõðíï Cí-
èñùðï ôïˆ ðíåýìáôïò, ó' Xíáí ‚äçãü óõíåéäÞóå-
ùí êáß á‰èåíôéêü äéäÜóêáëï ôïˆ ãÝíïõò.
ÃåííÞèçêå ôÞí 1ç ’Éïõëßïõ 1899 óôÞí ’Á-
èÞíá. ·Çôáí ãéüò ôïˆ ãíùóôïˆ íïìéêïˆ, ðïëé-
ôåõô\ êáß óôåëÝ÷ïõò ôïˆ Êüììáôïò ÖéëåëåõèÝ-
ñùí ôïˆ ’Åëåõèåñßïõ ÂåíéæÝëïõ, Äçìçôñßïõ ÔóÜ-
ôóïõ êáß ô\ò Èåïäþñáò ʼnóôñáôéÜäç. Íåüôåñïò
Aäåëöüò ôïõ eôáí ‚ Èåìéóôïêë\ò ÔóÜôóïò.
‘Ï Ê. ÔóÜôóïò Vëáâå ôÞí Tãêýêëéá ìüñöù-
óÞ ôïõ óôÞí ’ÁèÞíá. ‘Ùò ìáèçôÞò Töïßôçóå óôÞí
säéùôéêÞ Ó÷ïëÞ Ìáêñ\ êáß ôü 1915 åsó\ëèå
óôÞí ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ’Áèçí™í, Að' …ðïõ Aðïöïß-
ôçóå ìÝ Cñéóôá ôü 1918.1 ÔÜ Uðüìåíá äýï ÷ñü-
íéá TñãÜóôçêå óôÞí ‘ÅëëçíéêÞ Ðñåóâåßá óôü
Ðáñßóé, ›ò ìÝëïò ô\ò Šðü ôüí ’Å. ÂåíéæÝëï Aí-
ôéðñïóùðåßáò, ðïý ŠðÝãñáøå ôÞí ÓõíèÞêç ô™í
Óåâñ™í. ’Áîßæåé íÜ óçìåéùèår …ôé ‚ ’ÅèíÜñ÷çò
ôüôå Têôßìçóå ôßò ðíåõìáôéêÝò ôïõ têáíüôçôåò
êáß äéÝâëåøå ôü ëáìðñü ìÝëëïí ôïõ.2
’Áðü ôü 1920-1923 ŠðçñÝôçóå ôÞí óôñáôé-
ùôéêÞ ôïõ èçôåßá, æ™íôáò Vôóé Tíôïíüôåñá ôÞí
ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ.
’Åêåríï …ìùò ðïý ôüí ðñïóÝëêõóå ðåñéóóü-
ôåñï êáôÜ ôÞí öÜóç á‰ôÞ ô\ò æù\ò ôïõ eôáí _
ðïßçóç, ôÞí ‚ðïßá Šðçñåôïˆóå ìÝ ôü øåõäþíõìï
«·Çâïò Äåëöüò». (’Áñãüôåñá ãéÜ ôßò ðïéçôéêÝò
ôïõ Tìöáíßóåéò ÷ñçóéìïðïéïˆóå ôü øåõäþíõìï
«Ê. ’Éùíßäçò»). ÃéÜ ôü CíïéãìÜ ôïõ óôüí äç-
ìéïõñãéêü êüóìï ôïˆ ðíåýìáôïò, ìÝ ôÞí äýíáìç
— ‘Ç ‘ÅëÝíç Ñïõìåëéþôç åyíáé öïéôÞôñéá ôïˆ ôìÞìáôïò Öéëïóïöéê™í êáß Êïéíùíéê™í Óðïõä™í ôïˆ
Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò.
‘ÅëÝíç Ñïõìåëéþôç
ðïý ôïˆ ÷áñßæåé ôü ìõóôéêü Cããéãìá ô\ò ðïßç-
óçò, Vëåãå ‚ uäéïò: «’Áðü ðáéäß, óÝ …ëç ìïõ ôÞí
æùÞ, Vñ÷ïíôáí £ñåò ðïý ásóèáíüìïõí ôÞí AíÜã-
êç íÜ Têöñáóè™ óÝ óôß÷ïõò, …ðïõ …,ôé åy÷á ìÝ-
óá ìïõ äÝí Têöñáæüôáí ðáñÜ óÝ óôß÷ïõò...» ²Å-
ôóé, ì' á‰ôü ôü øåõäþíõìï äçìïóßåõóå äýï ôü-
ìïõò ëõñéê™í ðïéçìÜôùí ôïõ: «‘Ç ôñéëïãßá ô\ò
øõ÷\ò ìïõ» êáß «ÐïéÞìáôá» (1923). ²Åêáíå T-
ðßóçò ìéÜ Aðüðåéñá äñáìáôéê\ò èåáôñéê\ò äç-
ìéïõñãßáò: «Ït äýï êüóìïé», «Ãýñù Aðü ìéÜ Äéá-
èÞêç». ´Åêôïôå äÝí Tðáí\ëèå óôü èåáôñéêü åy-
äïò. ‘Ç ðïßçóç …ìùò Šð\ñîå ãé' á‰ôüí ìéÜ Aêá-
ôáíßêçôç ŠðáñîéáêÞ AíÜãêç, ôÞí ‚ðïßá ŠðçñÝ-
ôçóå ìÝ óåìíüôçôá êáß ðßóôç žò ôü ôÝëïò ô\ò
æù\ò ôïõ.
’Áêïëïýèùò (1924) Aíá÷ùñår ãéÜ ôÞí ×áú-
äåëâÝñãç ô\ò Ãåñìáíßáò, …ðïõ èÜ ‚ëïêëçñþóåé
ôßò óðïõäÝò ôïõ óôÞí Öéëïóïößá ôïˆ Äéêáßïõ, V-
÷ïíôáò íïìáóôïýò êáèçãçôÝò ô\ò Tðï÷\ò, …-
ðùò ôüí ÊÜñë ÃéÜóðåñò, ôüí Ãéüæåö Êüëåñ êáß
Cëëïõò, ït ‚ðïrïé ôüí TðçñÝáóáí âáèåéÜ, ÷ùñßò
›óôüóï íÜ Aëëïéþóïõí ôÞí ðñùôïôõðßá ô\ò ðñï-
óùðéêüôçôÜò ôïõ. ÌÝóá óôüí ÷™ñï ô\ò Öéëïóï-
ößáò ãíþñéóå ôüí ÊÜíô êáß, ìÝ ôÞí TðéññïÞ ðïý
á‰ôüò ôïˆ Cóêçóå, êáôüñèùóå íÜ ÷ùñßóåé ôüí êü-
óìï óÝ íïçôü êáß ásóèçôü, «óôüí êüóìï ô™í s-
äå™í êáß óôüí êüóìï ô™í ásóèÞóåùí», êáß ìÝóá
ó' á‰ôüí ôüí âáóéêüôáôï äéá÷ùñéóìü íÜ ôïðïèå-
ôÞóåé ôÞí säÝá ôïˆ Äéêáßïõ. Ôáõôü÷ñïíá ìåëÝôç-
óå êáß äéåõêñßíéóå ôÞí óôåíÞ óõããÝíåéá ô\ò êáí-
ôéáí\ò säåïêñáôßáò ìÝ ôßò èåìåëéþäåéò Añ÷Ýò ô\ò
ðëáôùíéê\ò óêÝøçò. ÓôÞí ×áúäåëâÝñãç, Vãñá-
øå ôü Vîï÷ï óýããñáììá Öéëïóïößáò ôïˆ Äéêáßïõ
«Ðåñß ô\ò säÝáò ôïˆ Èåôéêïˆ Äéêáßïõ», …ðïõ ðá-
ñïõóéÜæïíôáé ðáñáóôáôéêÜ ìÝ ôñüðï êõñéáñ÷çìÝ-
íçò ãíþóçò êáß êñßóçò ôÜ ìåãáëýôåñá ðñïâëÞ-
ìáôá á‰ô\ò ô\ò öéëïóïöéê\ò ðåñéï÷\ò êáß ôü ‚-
ðïrï Aðïôåëår, …ðùò Šðïóôçñßæåé ‚ Äåóðïôüðïõ-
ëïò, «ãüíéìï ðõñ\íá ãéÜ ôÞí äçìéïõñãßá óõóôÞ-
ìáôïò Öéëïóïößáò».
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 7

‘Ç ×áúäåëâÝñãç AðïôÝëåóå ôüí ÷ñõóü êñßêï èþíïíôáò íÜ AóêÞóåé óçìáíôéêÞ Tðßäñáóç óôÞí
ôïˆ ðíåõìáôéêïˆ äåóìïˆ ôïˆ Ê. ÔóÜôóïõ ìÝ ôüí öïéôçôéêÞ íåüôçôá.
É.Í. Èåïäùñáêüðïõëï êáß ôüí Ðáíáãéþôç Êá- ’Áð' á‰ôÞí ôÞí èÝóç, ‚ Ê. ÔóÜôóïò åy÷å a-
íåëëüðïõëï. ‘Ç öçìéóìÝíç á‰ôÞ ôñéáíäñßá äç- äç äåßîåé ôÞí óðÜíéá äéäáêôéêÞ ôïõ äåéíüôçôá,
ìéïýñãçóå óôÜ 1929 óôÞí ’ÁèÞíá ôÞí ðåñéïäéêÞ ôÞí TðéóôçìïíéêÞ ôïõ Tìâñßèåéá êáß ôÞí ðëáôù-
Vêäïóç ôïˆ ’Áñ÷åßïõ Öéëïóïößáò êáß Èåùñßáò íéêÞ óõãêñüôçóç ô\ò óêÝøçò ôïõ, ôÞí ‚ðïßá C-
ô™í ’Åðéóôçì™í, Vêäïóç ðïý óçìÜäåøå âáèåéÜ óêçóå óôü ðåñßöçìï ÖñïíôéóôÞñéü ôïõ ðïý ëåé-
êáß Aíåîßôçëá ôÞí íåïåëëçíéêÞ æùÞ, äéáäñáìáôß- ôïõñãïˆóå óôü AìöéèÝáôñï ôïˆ êåíôñéêïˆ êôç-
æïíôáò óçìáíôéêü ñüëï óôÞí óõãêñüôçóç ôïˆ íå- ñßïõ ôïˆ ðáíåðéóôçìßïõ êáß ôü ‚ðïrï åy÷å täñý-
ïåëëçíéêïˆ óôï÷áóìïˆ ôïˆ ásþíá ìáò.3 óåé êáß êáôåýèõíå ìÝ Šøçëü öéëïóïöéêü êáß ðáé-
ÌåôÜ ôÞí TðéóôñïöÞ ôïõ óôÞí ’ÁèÞíá, V÷ïí- äåõôéêü eèïò, ìÝ ^èéêÞ óõíÝðåéá êáß öéëåëåýèå-
ôáò AðïêôÞóåé âáèåéÜ êáß ï‰óéþäç TðéóôçìïíéêÞ ñï ðíåˆìá. ‘Ç óôï÷áóôéêÞ ôïõ Aêñßâåéá, Cìåóá
ãíþóç, Cñ÷éóå íÜ äéêçãïñår, ìÝ êýñéá …ìùò ìÝ- óõíõöáóìÝíç ìÝ ôÞí å‰öñÜäåéá ëüãïõ ðïý ôüí äé-
ñéìíÜ ôïõ ôÞí öéëïóïößá ôïˆ Äéêáßïõ êáß ôÞí A- Ýêñéíå, åy÷å ›ò AðïôÝëåóìá íÜ ãïçôåýåé ôïýò
êáäçìáúêÞ ôïõ óôáäéïäñïìßá. Ôü 1929 Aíáêçñý- öïéôçôÝò êáß íÜ ðñïêáëår óõññïÞ Aêñïáô™í.
÷èçêå Añéóôïˆ÷ïò äéäÜêôùñ Íïìéê\ò, êáß ôüí U- «‘Ç Tðéôõ÷ßá ôïˆ Öñïíôéóôçñßïõ á‰ô — óýì-
ðüìåíï ÷ñüíï ŠðÝâáëå ôÞí Šöçãåóßá ôïõ ìÝ èÝ- öùíá ìÝ ôüí Äåóðïôüðïõëï —«öåéëüôáí óÝ
ìá «Öéëïóïößá êáß ’ÅðéóôÞìç
ôïˆ Äéêáßïõ», ôÞí ‚ðïßá åy÷å
óõãêñïôÞóåé ìÝ Tðéóôçìïíéêü
öïò, Tìâñßèåéá êáß ðáéäáãù-
ãéêÞ öñïíôßäá. ’Áíáêçñý÷èçêå
ŠöçãçôÞò êáß ôüí uäéï ÷ñüíï
íõìöåýèçêå ôÞí ’ÉùÜííá Óå-
öåñéÜäç, äéäÜêôïñá Íïìéê\ò,
êüñç ôïˆ êáèçãçô\ ôïˆ Äéå-
èíïˆò Äéêáßïõ Óôõëéáíïˆ Óå-
öåñéÜäç, AäåëöÞ ôïˆ êïñõöáß-
ïõ ðïéçô\ Ãéþñãïõ ÓåöÝñç êáß
êáôïðéíÞ ëïãïôÝ÷íéäá. ÈÜ A-
ðï÷ôÞóïõí äýï êüñåò, ôÞí ÄÝ-
óðïéíá Ìõëùí@ êáß ôÞí Íôü-
ñá ÔóÜôóïõ-Óõìåùíßäç.4
Ôü 1932 TêëÝ÷ôçêå Vêôá-
êôïò êáèçãçôÞò ô\ò á‰ôïôå-
ëïˆò Xäñáò Åsóáãùã\ò óôÞí
’ÅðéóôÞìç ôïˆ Äéêáßïõ êáß
ô\ò Öéëïóïößáò ôïˆ Äéêáßïõ
óôÞí ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ’Áèçí™í
êáß ðáñÜëëçëá TîÝäùóå ôü ðå-
ñéóðïýäáóôï óýããñáììÜ ôïõ
«Ôü ðñüâëçìá ô\ò Uñìçíåßáò
ôïˆ Äéêáßïõ», …ðïõ Tìðåñéóôá-
ôùìÝíá, ìÝ óïâáñüôçôá êáß ìÝ
ðëçñüôçôá óôÞí öéëïóïöéêÞ
ôïõ óêÝøç, ðáñïõóéÜæåé ôßò
óçìáíôéêüôåñåò ãéÜ ôü èÝìá
èåùñßåò ô™í Ãåñìáí™í êáß
ÃÜëëùí êõñßùò Tðéóôçìüíùí,
êáß äéáôõðþíåé ìÝ äåîéüôçôá
êáß äéäáêôéêÞ AñåôÞ ôßò ðñï-
óùðéêÝò ôïõ Aðüøåéò, êáôïñ-
8 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðïëëÜ: êáß óôÞí uäéá ôÞí Xëîç ô\ò öéëïóïößáò
ôïˆ äéêáßïõ êáß óôÞí Aíôßóôïé÷ç ôÜóç ô™í Têëå-
êô™í íÝùí ãéÜ ðíåõìáôéêüôçôá, å‰ñýôåñç Aðü
ôÞí á‰óôçñÞ Tííïéïëïãßá êáß ðñïâëçìáôéêÞ ô™í
íïìéê™í ìáèçìÜôùí, ðñïðÜíôùí …ìùò óôÞí
ðñïóùðéêüôçôá êáß óôü ðáéäáãùãéêü eèïò ôïˆ
Êáèçãçô\. ‘Ï Êùíóôáíôríïò ÔóÜôóïò, Têôüò
Aðü ôÞí ðíåõìáôéêÞ å‰êéíçóßá êáß ôÞí å‰öñÜ-
äåéá, Têôüò Aðü ôÞí öéëïóïöéêÞ óõãêñüôçóç êáß
ôÞí ëïãïôå÷íéêÞ ðñïðáßäåéá, åy÷å êáß ôü ÷Üñé-
óìá ãéÜ ôüí äéÜëïãï: têáíüôçôá íÜ îõðíÜåé Tí-
äéáöÝñïíôá, ìÝ ðñüóöïñá TñùôÞìáôá, äéáíïçôé-
êÜ ðíåõìáôéê™í ‚ñéæüíôùí, Šðïêåéìåíéêüôçôá a
êáß Aíåêôéêüôçôá ðñüò ôßò ðíåõìáôéêÝò AíôéäñÜ-
óåéò, Aíùñéìüôçôåò a êáß äïêçóéóïößåò ô™í öïé-
ôçô™í, ôÝ÷íç ãéÜ ôÞí Cóêçóç êáß ãéÜ ôÞí Aðï-
äï÷Þ êñéôéê\ò».
Ôü ÖñïíôéóôÞñéï ôïˆ Ê. ÔóÜôóïõ êáôáãñÜ-
öôçêå óôÞí tóôïñßá ›ò ‚ ðíåõìáôéêüò Têåríïò
÷™ñïò ô™í êñßóéìùí óõíáíôÞóåùí ðïý îõðíïˆóå
óõíåéäÞóåéò, êáèþò ‚ äéäÜóêáëïò Aóêïˆóå ôÞí
öéëïóïöéêÞ ôïõ AñåôÞ ìÝ Cñéóôç TêöñáóôéêÞ t-
êáíüôçôá êáß ðíåõìáôéêÞ å‰êéíçóßá. ‘Ï ÔóÜôóïò
eôáí ãéÜ ôïýò öïéôçôÝò ôïõ «_ æùíôáíÞ óêÝøç
êáß ‚ ðáëëüìåíïò ëüãïò».5
Ó' á‰ôü ôü óçìårï êñßíåôáé Aíáãêárï íÜ ãß-
íåé AíáöïñÜ - óýìöùíá ìÝ ôÞí ìáñôõñßá ôïˆ Äå-
óðïôüðïõëïõ, ‚ ‚ðïrïò eôáí Xíáò Að' ôïýò öïé-
ôçôÝò ðïý ðáñáêïëïõèïˆóáí ôü ÖñïíôéóôÞñéï —
óôü …ôé Têôüò Að' ôü ÖñïíôéóôÞñéï ô\ò öéëïóï-
ößáò ôïˆ Äéêáßïõ, ôü ‚ðïrï eôáí ðñïÝêôáóç ô™í
ðáñáäüóåùí, ëåéôïõñãïˆóå êáß Xíá ðáñÝêôáìá
ôïˆ Öñïíôéóôçñßïõ, ‚ ëåãüìåíïò «Êýêëïò» ô™í
Öéëïóïöéê™í óõìðïóßùí ãéÜ öïéôçôÝò êáß ìÞ
öïéôçôÝò óÝ ‚ñéóìÝíç áuèïõóá ô\ò öïéôçôéê\ò ëÝ-
ó÷çò. Ó' á‰ôüí ôüí êýêëï Vñ÷ïíôáí óõ÷íÜ ït Êá-
íåëëüðïõëïò, Óõêïõôñ\ò, Èåïäùñáêüðïõëïò,
ÓáñáíôÜñçò, ÌáñéíÜêçò, Ðáðáëçãïýñáò, Êá-
ñÜìðåëáò êáß Cëëïé öïéôçôÝò ðïý äéáêáôÝ÷ïíôáí
Aðü säéáßôåñç êáëëéÝñãåéá êáß å‰ìÜèåéá. ÔÜ èÝ-
ìáôá ðïý äéáðñáãìáôåýïíôáí ït ìåôÝ÷ïíôåò óôüí
Êýêëï åy÷áí Aöåôçñßá êëáóéêÜ êåßìåíá Uëëç-
íéê\ò a îÝíçò öéëïóïößáò a Aíáêïéíþóåéò öéëï-
óïöéêÝò Aðü ôÜ ìÝëç ôïˆ Êýêëïõ.
’Áðü ôü 1930 ‚ ÔóÜôóïò åy÷å ãíùñéóôår ìÝ
ôüí Tèíéêü ðïéçôÞ Êùóô\ Ðáëáì@, êáß ‚ ôåëåõ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôárïò, TíôõðùóéáóìÝíïò Aðü ôÞí ðñïóùðéêüôç-
ôÜ ôïõ, ôïˆ åy÷å ãñÜøåé êáß Aöéåñþóåé Xíá ðïßç-
ìá ìÝ ôßôëï: «´Ïðïõ óôáèårò, ðñ™ôïò». ÔÞí u-
äéá ðåñßðïõ ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï ãíþñéóå êáß ôüí Cë-
ëï Tèíéêü ìýóôç, ôüí ²Áããåëï Óéêåëéáíü. Ôü
1936 ‚ ÔóÜôóïò TðåîåñãÜóôçêå ìÝ TðéìÝëåéá êáß
êõêëïöüñçóå Xíá ãê™äåò ìåëÝôçìá ìÝ ôüí ôßô-
ëï «Ðáëáì@ò». Ôü âéâëßï á‰ôü äÝí Aðïôåëår ìü-
íï ìéÜ AíÜëõóç êáß Aîéïëüãçóç Aðü öéëïóïöéêÞ
êáß ásóèçôéêÞ Cðïøç ôïˆ Vñãïõ ôïˆ Ðáëáì@, X-
íá äçëáäÞ óïâáñü êáß TìðåñéóôáôùìÝíï êñéôéêü
êåßìåíï, AëëÜ êáß ìéÜ äéáôýðùóç ô™í ðñïóù-
ðéê™í êñéôçñßùí ôïˆ ÔóÜôóïõ ãéÜ ôÞí Aíôéìåôþ-
ðéóç Uíüò ëïãïôå÷íéêïˆ Vñãïõ, ìéÜ äéáôýðùóç
èåìåëéáê™í Aðüøåþí ôïõ ãéÜ ôÞí ôÝ÷íç, ôÞí ëåé-
ôïõñãßá ôçò, ôÞí êïéíùíéêüôçôÜ ôçò. Óýìöùíá
ìÝ ôüí Èåüäùñï Îýäç «_ ðñïóðÜèåéá ôïˆ ÔóÜ-
ôóïõ ãéÜ ôÞí Uñìçíåßá êáß ôÞí êáôáíüçóç ôïˆ
Ðáëáì@ åyíáé ðïëýìï÷èç. Åyíáé ìéÜ ðïëýðëåõñç
êñéôéêÞ óýíèåóç, ðïý ôÞí äéáêñßíåé ìåèïäéêüôç-
ôá, óêÝøç êáß öéëïóïöéêÞ Uäñáßùóç. Åyíáé Xíá
ñùìáëÝï êáß êïðé™äåò Aãþíéóìá. Ôü âéâëßï ôïˆ
ÔóÜôóïõ öùôßæåé ôü Vñãï ôïˆ ðïéçô\ êáß ôÞí Š-
ðåñéóôïñéêÞ ðñïóùðéêüôçôá ôïˆ Ðáëáì@». ‘Ï
ëüãïò óôü âéâëßï ôïˆ ÔóÜôóïõ åyíáé ìåóôüò êáß
Aêìárïò, ôü öïò åyíáé BäñÜ ÷ñùìáôéóìÝíï êáß
ôáéñéÜæåé ôÝëåéá óôÞí ôüóï AíáëõôéêÞ êáß ôüóï
êáôáôïðéóôéêÞ êñéôéêÞ, óôüí îý êáß ëåðôü óôï-
÷áóìü ôïˆ óõããñáöÝá». «Ôü âéâëßï ôïõ», Vãñá-
øå ôüôå ‚ ÄçìÞôñçò ÊáðåôáíÜêçò, «TóÞìáíå
óôáèìü óôÞí tóôïñßá ôïˆ Uëëçíéêïˆ ðíåýìáôïò T-
ðåéäÞ Aêñéâ™ò ì@ò Vêáìå óõíåéäçôÜ ôÜ ðñïâëÞ-
ìáôÜ ìáò — äçëáäÞ ôÞí AðïóôïëÞ ìáò».6
Ôü 1937 _ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôüí ðñüôåéíå ›ò
ôáêôéêü êáèçãçôÞ ôçò, AëëÜ ôü äéêôáôïñéêü êá-
èåóôþò ôïˆ ’É. Ìåôáî@ AðÝññéøå ôÞí ðñüôáóç
êáß ôü 1939 ôüí óõíÝëáâå êáß ôüí Tîüñéóå óôÞí
Óêˆñï. Ôü 1940 îÝóðáóå ‚ ‘Åëëçíïúôáëéêüò ðü-
ëåìïò êáß ‚ Ê. ÔóÜôóïò, ìáæß ìÝ ôüí É.Í. Èå-
ïäùñáêüðïõëï êáß ôüí É. Êáêñéä\, æÞôçóáí íÜ
óôñáôåõèïˆí êáß íÜ ŠðçñåôÞóïõí ôÞí ðáôñßäá.
‘Ç äéêôáôïñßá …ìùò AñíÞèçêå íÜ têáíïðïéÞóåé ôü
áuôçìÜ ôïõò êáß ôïýò Vóôåéëå óôÜ ðëáßóéá ô\ò
ëåãüìåíçò «ðíåõìáôéê\ò TðéóôñÜôåõóçò» óôÜ
óýíïñá, ãéÜ íÜ êÜíïõí ‚ìéëßåò óôüí óôñáôü êáß
óôüí ëáü, V÷ïíôÜò ôïõò âÝâáéá Šðü ôÞí ðáñáêï-
ëïýèçóÞ ôçò. ‘Ï ÔóÜôóïò TðáíÝñ÷åôáé óôÞí X-
äñá ôïõ ìüëéò Añ÷ßæåé _ T÷èñéêÞ êáôï÷Þ êáß ás-
óèÜíåôáé ôÞí AíÜãêç íÜ TðéôåëÝóåé ôü Tèíéêü ðáé-
äåõôéêü ôïõ ÷ñÝïò. Äýï ìÝñåò ðñßí Aðü ôÞí 28ç
’Ïêôùâñßïõ 1941, óôÞí ðéíáêßäá Aíáêïéíþóåùí
ô\ò tóôïñéê\ò áuèïõóáò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò,
9
óôÞí ‚äü Óßíá, AíáñôÞèçêå Aíáêïßíùóç _ ‚ðïßá
Vãñáöå: «ÔÞí ÔåôÜñôç 28 ’Ïêôùâñßïõ êùëýï-
ìáé íÜ äéäÜîù. Êùíóôáíôríïò ÔóÜôóïò». Óôßò 27
’Ïêôùâñßïõ ‚ êáèçãçôÞò ÔóÜôóïò AíÝâçêå óôü
â\ìá óÝ ìéÜ óõãêëïíéóôéêÜ êáôÜìåóôç Aðü öïé-
ôçôÝò áuèïõóá êáß êÞñõîå ôü Tèíéêü ÷ñÝïò ô™í
‘ÅëëÞíùí, íïìÜæïíôáò TèíéêÞ TðÝôåéï Tëåõèåñß-
áò ôÞí Uðüìåíç ìÝñá êáß êçñýóóïíôÜò ôçí Añ-
ãßá. Ït öïéôçôÝò ŠðïäÝ÷èçêáí ìÝ Cêñáôï Tíèïõ-
óéáóìü ôüí óýíôïìï ðáíçãõñéêü ëüãï êáß óôÞí
óõíÝ÷åéá óõììïñöþèçêáí óôÞí óýóôáóç ôïˆ êá-
èçãçô\ ôïõò ãéÜ Cìåóç Aðï÷þñçóÞ ôïõò Aðü ôüí
ðáíåðéóôçìéáêü ÷™ñï. ÔÞí UðïìÝíç, ‚ ÔóÜôóïò
Aðïëýèçêå Aðü ôü ðáíåðéóôÞìéï ìÝ äéÜôáãìá
ô\ò êáôï÷éê\ò êõâåñíÞóåùò. ’Áíáìåß÷èçêå ôü-
ôå óôßò AíôéóôáóéáêÝò ðñüò ôüí êáôáêôçôÞ ñ-
ãáíþóåéò êáß Šð\ñîå ìáæß ìÝ ôüí Añ÷çãü ô™í Öé-
ëåëåõèÝñùí Èåìéóôïêë\ Óïöïýëç ðïëéôéêüò óýì-
âïõëüò ôïõò. ’Åêåßíç ôÞí ðåñßïäï, óôßò ìõóôéêÝò
óõíáíôÞóåéò êáß óõóêÝøåéò ðíåõìáôéê™í êáß ðï-
ëéôéê™í _ãåô™í, ‚ ÔóÜôóïò ãíþñéóå ôüí Ê. Êá-
ñáìáíë\, êáß _ ãíùñéìßá á‰ôÞ Aðïäåß÷èçêå êá-
èïñéóôéêÞ ãéÜ ôü säåïëïãéêü êáß ðïëéôéêü ôïõ
ìÝëëïí. ‘Ç AíôéóôáóéáêÞ ôïõ äñÜóç ðñïêÜëåóå
ôÞí ñãÞ ô™í Añ÷™í ô\ò êáôï÷\ò, ðïý Aðïöá-
óßæïõí íÜ ôüí óõëëÜâïõí. Åy÷å …ìùò Vãêáéñá ås-
äïðïéçèår, êé Vôóé (1944) äéáöåýãåé óôÞí ÌÝóç
’ÁíáôïëÞ, …ðïõ _ Tîüñéóôç UëëçíéêÞ êõâÝñíçóç
ôüí äéüñéóå ôå÷íéêü óýìâïõëü ôçò, Añ÷ßæïíôáò V-
ôóé ôÞí ðïëéôéêÞ ôïõ óôáäéïäñïìßá.
‘Ï ÔóÜôóïò Aðïêáèßóôáôáé ›ò êáèçãçôÞò
Ðáíåðéóôçìßïõ óôÞí èÝóç ôïõ ôü 1944, AëëÜ äÝí
eôáí ðéÜ ‚ uäéïò: _ óõíåßäçóç ô\ò Tèíéê\ò ôïõ A-
ðïóôïë\ò ôüí Aðáó÷ïëïˆóå …ëï êáß ðåñéóóüôåñï.
Ôü 1945 TîÝäùóå ôü Á´ ôåˆ÷ïò ô™í Ðáíåðéóôç-
ìéáê™í ôïõ ðáñáäüóåùí «ÅsóáãùãÞ óôÞí ’Åðé-
óôÞìç ôïˆ Äéêáßïõ», AëëÜ ôáõôü÷ñïíá äÝ÷ôçêå
íÜ ŠðçñåôÞóåé ›ò Šðïõñãüò Ðñïíïßáò êáß ’Åóù-
ôåñéê™í Aðü ôüí ’Áðñßëéï Xùò ôüí Á‹ãïõóôï ôïˆ
1945 óôÞí êõâÝñíçóç ôïˆ íáõÜñ÷ïõ Âïýëãáñç,
êáß Að' á‰ôÞí ôÞí èÝóç, …ðùò ‚ uäéïò ‚ ÔóÜôóïò
Šðïóôçñßæåé, Vèåóå ôßò âÜóåéò ãéÜ ôÞí Aíáóõã-
êñüôçóç ô™í óùìÜôùí Aóöáëåßáò êáß ôÞí Tðá-
íåäñáßùóç ô\ò Vííïìçò ôÜîçò. Á‰ôÞí ôïõ ôÞí
óýíôïìç ðïëéôéêÞ Tìðåéñßá Aðïôýðùóå AìÝóùò
ìåôÜ ó' Xíá ìéêñü ôåˆ÷ïò ìÝ ôßôëï: «ÄéÜ íÜ ãß-
íùìåí êñÜôïò. ‘Ç Tñãáóßá ôïˆ ‘Õðïõñãåßïõ ’Å-
óùôåñéê™í». ÔÞí uäéá ÷ñïíéÜ Tðßóçò (1945) äéå-
ôÝëåóå Šðïõñãüò Ôýðïõ êáß Ðëçñïöïñé™í êáß
ðáñÜëëçëá ðñïóùñéíüò Šðïõñãüò ’Áåñïðïñßáò
óôÞí êõâÝñíçóç Ð. Êáíåëëüðïõëïõ.
ÔÞí žñá ðïý ‚ Ê. ÔóÜôóïò Aããßæåé ôÞí Tðé-
10
óôçìïíéêÞ ôïõ ›ñéìüôçôá êáß ãßíåôáé ìéÜ TîÝ-
÷ïõóá êáèçãçôéêÞ ìïñöÞ, ðáñáéôårôáé Að' ôÞí
ÐáíåðéóôçìéáêÞ ôïõ Xäñá ôü 1946 êáß ðñïó÷ù-
ñår óôÞí ðïëéôéêÞ, èÝôïíôáò Šðïøçöéüôçôá ›ò
âïõëåõôÞò, ðïý ôåëéêÜ Aíáäåéêíýåôáé, óõíåñãá-
æüìåíïò ìÝ ôü ’Åèíéêü ‘Åíùôéêü Êüììá ôïˆ Ð.
Êáíåëëüðïõëïõ. ´Ïðùò ãñÜöåé ‚ Ôóéñüðïõëïò:
«ÐïëëÜ eôáí ôÜ óôïé÷årá ðïý êñõóôÜëëùóáí
ìÝóá óôÞí óõíåßäçóÞ ôïõ á‰ôÞ ôÞí Aðñïóäüêç-
ôç Aðüöáóç: ðñ™ôï, _ ïsêïãåíåéáêÞ ôïõ ðáñÜ-
äïóç — ‚ ðáôÝñáò ôïõ eôáí íïìéêüò êáß ðïëé-
ôåõôÞò. Äåýôåñï, _ ñãáíéêÞ ôïõ óýíäåóç ìÝ ìéÜ
ëáìðñÞ ðíåõìáôéêÞ ïsêïãÝíåéá ðïý åy÷å êé á‰ôÞ
ŠøçëÞ óõíáßóèçóç Tèíéêïˆ ÷ñÝïõò, ôïˆ êáèç-
ãçô\ ÓåöåñéÜäç, Aöïˆ ôÞí êüñç ôïˆ ’ÉùÜííá
íõìöåýèçêå ôü 1930 — ïsêïãÝíåéá ðïý ìÝ ôÞí
óõìðåñéöïñÜ ôçò åyíáé ëïãéêü íÜ ôüí TðçñÝáóå,
êáß öõóéêÜ, ðÜíù Að' …ëïõò _ uäéá ôïõ _ óýæõ-
ãïò, _ Šøçëüêïñìç äÝóðïéíá ðïý öáíÝñùóå ôÞí
ìåãÜëç TèíéêÞ ôçò ðñïóùðéêüôçôá ôüí êáéñü ô\ò
êáôï÷\ò. Ôñßôï, _ óõíåßäçóç ô\ò Aðïóôïë\ò ðïý
_ TìðëïêÞ ô™í êáéñ™í ãéãÜíôùíå ìÝóá ôïõ, ô\ò
Uëëçíéê\ò Aðïóôïë\ò. ÔÝôáñôï, ‚ ìáãíçôéóìüò
ðïý Aóêår ðÜíù ó' Xíáí Cíèñùðï ôïˆ óðïõäá-
óôçñßïõ _ æùíôáíÞ êáß ìÝ Cìåóá AðïôåëÝóìáôá
ðïëéôéêÞ ðñÜîç. ´Ï,ôé êáß íÜ ãñÜøåéò óôüí ÷™-
ñï ô\ò ÔÝ÷íçò êáß ô\ò ’ÅðéóôÞìçò, ðñï÷ùñår ìÝ
âñáäý ñõèìü. Æþíôáò …ìùò ‚ Êùíóôáíôríïò
ÔóÜôóïò ìÝ ôÞí Tðï÷Þ ôïõ óõíåéäçôÜ, ásóèÜíå-
ôáé ìÝóá ôïõ ðþò _ AðïóôïëÞ ôïõ Aðï÷ô@ ôü
äñáìáôéêü ÷áñáêô\ñá ôïˆ Tðåßãïíôïò ðïý êáíÝ-
íá Tðéóôçìïíéêü Vñãï äÝí êáôïñèþíåé íÜ ôÞí Š-
ðçñåôÞóåé ôåëÝóöïñá.
Ìüíï _ ðïëéôéêÞ ðñÜîç ìðïñår í' Aíôáðïêñé-
èår óôÜ ásôÞìáôá ô™í êáéñ™í êáß íÜ ìåôáâïëß-
óåé ôÞí êïéíùíéêÞ æùÞ, íÜ ôÞí AíåâÜóåé ðñüò ôÞí
ðåñéï÷Þ ô™í säå™í, íÜ ðÜøïõí ït säÝåò íÜ ásù-
ñïˆíôáé óôü ÷™ñï ô\ò äéáíüçóçò êáß íÜ ãßíïõí
ðñÜîåéò, ðñáãìáôéêüôçôá BðôÞ ðïý ÷áßñåôáé ‚
ëáüò. ’ÁëëÜ óôÞí Aðüöáóç á‰ôÞ äÝí Šðïâüóêåé
ìßá êáß ìüíï ðñïóùðéêÞ öéëïôéìßá íÜ ãßíåé ‚ óôï-
÷áóôÞò …óï ìðïñår ðéü ÷ñÞóéìïò óôÞí ðáôñßäá
ôïõ. ’ÅíõðÜñ÷åé êáß ìéÜ ðëáôùíéêÞ ðñïôñïðÞ
ðïý ‚ öéëüóïöïò ÔóÜôóïò ãíùñßæåé Cñéóôá: Aöïˆ
äÝí öéëïóïöår ‚ ðïëéôéêüò, ôüôå íÜ «âáóéëåýóåé»
‚ öéëüóïöïò. Á‰ôü åyíáé tóôïñéêÞ TðéôáãÞ, åyíáé
AðïóôïëÞ ðïý Tðéêõñþíåé AäéÜêïðá _ UëëçíéêÞ
ðáñÜäïóç. ÔÝëïò, uóùò _ ðñïôñïðÞ êáß ðáñáêß-
íçóç ôïˆ ’Áñ÷éåðéóêüðïõ Äáìáóêçíïˆ, ôïˆ ’Áí-
ôéâáóéëÝá».
Ôü 1949 Vãéíå ‘Õðïõñãüò ’Åèíéê\ò Ðáéäåß-
áò êáß ÈñçóêåõìÜôùí ìÝ óõìöùíßá …ëùí ô™í
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êïììÜôùí. ÔÜ äýï ó÷åäüí ÷ñüíéá ðïý Vìåéíå ó'
á‰ôü ôü Šðïõñãårï, ðñïÝâç óÝ ðïëëÜ êáß âáñõ-
óÞìáíôá Vñãá. Êáô' Añ÷Þí AðïêáôÝóôçóå ôÞí
ôÜîç êáß ôÞí íïìéìüôçôá óôÞí Têðáßäåõóç, Vêôé-
óå UêáôïíôÜäåò ó÷ïëårá, óõìðëÞñùóå ôÜ êåíÜ óÝ
äéäáêôéêü ðñïóùðéêü óôÞí Â. ‘ÅëëÜäá, TðéðëÝ-
ïí wäñõóå ôÜ ðñ™ôá Äçìüóéá ÍõêôåñéíÜ Ó÷ïëårá
êáß åsóÞãáãå ôü ìÜèçìá ô\ò ’Áãùã\ò ôïˆ Ðï-
ëßôç. ’Áêüìç, ðñïþèçóå ôüí Aèëçôéóìü, AíáíÝ-
ùóå ôÞí ’Áñ÷áéïëïãéêÞ ‘Õðçñåóßá, Vèåóå ôßò âÜ-
óåéò ãéÜ ôÞí ñãÜíùóç ô™í âéâëéïèçê™í ô\ò ÷þ-
ñáò êáß AðïöÜóéóå ôÞí âåëôßùóç ô\ò èÝóçò ôïˆ
Töçìåñéáêïˆ ÊëÞñïõ.
Ôü 1950 Vãñáøå Xíá Aðü ôÜ ðïëõôéìüôåñá
ÄïêßìéÜ ôïõ, ôÞí «’ÁãÜðç». Ôü êåßìåíï á‰ôü äÝí
Aðïôåëår êáñðü ìüíï ô\ò Aíôéêïìöïñìéóôéê\ò
Uëëçíéê\ò êáß å‰ñùðáúê\ò ÷ñéóôéáíéê\ò óõíåßäç-
óçò, AëëÜ åyíáé óõíÜìá ãÝííçìá Uíüò Aãùíéþäïõò
säåïëïãéêïˆ äéáëüãïõ ôçò ìÝ ôÞí Tðï÷Þ êáß ôÜ
Tðéêßíäõíá ðñïâëÞìáôÜ ôçò, …ðïõ Aíôéðáñáôßèå-
ôáé _ AëçèéíÞ êïéíùíéêÞ Aëëçëåããýç ôïˆ ÷ñé-
óôéáíéóìïˆ ìÝ ôÞí êÜëðéêç ðïëéôéêÞ Aëëçëåããý-
ç ôïˆ ìáñîéóìïˆ.
Ôü 1950-51 Vãéíå Šöõðïõñãüò Óõíôïíéóìïˆ
êáß ‚ êýñéïò óôü÷ïò ôïõ eôáí íÜ Têóõã÷ñïíßóåé
ôüí ôñüðï ìÝ ôüí ‚ðïrï äñïˆóå á‰ôüò ‚ êõâåñíç-
ôéêüò ôïìÝáò. Ôü 1952 ‚ ÔóÜôóïò äÝí eôáí ï‹-
ôå Šðïõñãüò, ï‹ôå Šöõðïõñãüò7 êáß, Tðùöåëïý-
ìåíïò Aðü ôÞí Vëëåéøç äåóìåýóåùí, äçìïóßåõóå
äýï âéâëßá ðïëéôéêïˆ ðåñéå÷ïìÝíïõ. Óôü ðñ™ôï,
(«²Åèíïò êáß Êïììïõíéóìüò»), ìÝ äéáëåêôéêü
ôñüðï Aíôéêñïýåôáé _ èåùñßá ôïˆ tóôïñéêïˆ Šëé-
óìïˆ ìÝ …ðëï ðÜíôá ôü ìÝôñï ôïý Aíèñþðïõ, êáß
öáíåñþíåôáé ôü Aóõìöéëßùôü ôçò ìÝ ôÞí Uëëçíé-
êÞ säåïëïãéêÞ êáß ðïëéôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá.
Óôü äåýôåñï, («‘ÅëëçíéêÞ Ðïñåßá»), óõãêÝí-
ôñùóå …ëá ôÜ ðïëéôéêÜ äïêßìéá ðïý åy÷å ãñÜøåé
ìÝ÷ñé ôüôå, Aðïäåß÷íïíôáò Vôóé ãéÜ Cëëç ìéÜ öï-
ñÜ ôÞí Aãùíßá ôïõ ãéÜ ôÞí ðïñåßá ôïˆ ‘Åëëçíé-
êïˆ ²Åèíïõò êáß Tðéâåâáéþíïíôáò ôÞí óðïõäáéü-
ôçôÜ ôïõ ›ò ðïëéôéêïˆ óôï÷áóô\.
²Åðåéôá (1953) ôáîßäåøå óôßò ‘ÇíùìÝíåò
Ðïëéôåråò ô\ò ’Áìåñéê\ò êáß ôü 1955 äçìïóßåõ-
óå ôü âéâëßï ôïõ «Óôßò ñßæåò ô\ò ’Áìåñéêáíéê\ò
Äçìïêñáôßáò», óôü ‚ðïrï êÜíåé ëüãï êáß ìåëåô@
ôÞí êáôáãùãÞ, ôÞí ^èéêÞ êáß êïéíùíéêÞ Šðïäï-
ìÞ ô™í ’ÁìåñéêÜíùí.
Ôü 1956 ‚ Ê. ÔóÜôóïò äÝ÷åôáé ôÞí ðñü-
óêëçóç ôïˆ Ê. Êáñáìáíë\ ãéÜ ôÞí óõãêñüôç-
óç ô\ò ’Åèíéê\ò Ñéæïóðáóôéê\ò ´Åíùóçò
(Å.Ñ.Å.). ‘Ï ÔóÜôóïò ìáæß ìÝ ôïýò ʼn. ’ÁâÝ-
ñùö êáß Ãñ. ÊáóéìÜôç — êáß ït ôñårò êåíôñ™-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ïé, öéëåëåýèåñçò ðñïÝëåõóçò ðïëéôéêïß — Aðï-
ôÝëåóáí ôüí ðõñÞíá ô\ò …ëçò êßíçóçò êáß ðñáã-
ìáôïðïßçóáí ôßò Aðáñáßôçôåò ãéÜ ôÞí Tðéôõ÷ßá
ôçò óõíåííïÞóåéò. ÔåëéêÜ, ðñïó÷þñçóáí óôÞí
Å.Ñ.Å. óôßò 10 ’Éáíïõáñßïõ 1956. ‘Ï ÔóÜôóïò
TîÜëëïõ åy÷å ôÞí Añ÷éêÞ ðñùôïâïõëßá ãéÜ ôÞí
óõóðåßñùóç ô™í ëéãÜñéèìùí äõíáìéê™í êåíôñþ-
ùí ‚ìÜäùí ãýñù Aðü ôüí Êáñáìáíë\. ‘Ï Ôóé-
ñüðïõëïò ðéóôåýåé «ðþò ït ëüãïé ðïý Cóêçóáí A-
ðïöáóéóôéêÞ TðéâïëÞ óôüí Êùíóôáíôríï ÔóÜôóï
íÜ óõìðñÜîåé óôÞí wäñõóç ô\ò Å.Ñ.Å. eôáí ït A-
êüëïõèïé: Ðñ™ôá, ït öéëåëåýèåñåò êáß óáö™ò ìå-
ôñéïðáèårò säÝåò ôïˆ täñõô\ ôçò Êùíóôáíôßíïõ
Êáñáìáíë\. Äåýôåñï, ôü âáèìéárï ìåôáðïëåìéêü
îÝöôéóìá ôïˆ Êüììáôïò ô™í ÖéëåëåõèÝñùí. Ôñß-
ôï, _ AíÜãêç ìÝ ðñáãìáôéóôéêÜ ðëÝïí êñéôÞñéá
íÜ óõìðç÷èår Xíá êüììá só÷õñü, AðïöáóéóìÝíï
íÜ êåñäßóåé ôü ÷áìÝíï ÷ñüíï ô\ò ‘ÅëëÜäáò êáß
í' AíáóõãêñïôÞóåé ìÝ óïâáñüôçôá êáß óýóôçìá
ôÞí æùÞ ôïˆ ôüðïõ. ²Áëëùóôå, ìÝ ôü ðÝñáóìá
ôïˆ ÷ñüíïõ êáß, êõñßùò ìåôÜ ôÞí Êáôï÷Þ êáß
ôüí óðáñá÷ôéêü Tìöýëéï ðüëåìï, ït säåïëïãéêÝò
äéáöïñÝò AíÜìåóá óÝ Ëáúêïýò - Âáóéëüöñïíåò êáß
Öéëåëåýèåñïõò - Äçìïêñáôéêïýò åy÷áí ôåëåßùò A-
11
ôïíÞóåé ìðñïóôÜ ìÜëéóôá óôÞí Tðéêßíäõíç äéÜ-
âñùóç ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ Aðü ôüí ìáñîéóìü — êé
á‰ôüò åyíáé Xíáò Aêüìç, ôÝôáñôïò ëüãïò, ðïý œ-
èçóå ôüí Êùíóôáíôríï ÔóÜôóï óôÞí Å.Ñ.Å.»
’Áðü ôü 1956 Xùò ôü 1963 ‚ ÔóÜôóïò Aíá-
äåéêíõüôáí óõíÝ÷åéá âïõëåõôÞò êáß óõììåôår÷å
óÝ äéáäï÷éêÝò êõâåñíÞóåéò ô\ò Å.Ñ.Å. ôïˆ Êá-
ñáìáíë\. Ôü 1956 ôïˆ AíáôÝèçêå ôü ‘Õðïõñãårï
Ðñïåäñßáò, óôü ‚ðïrï ðáñÝìåéíå žò ôü 1961.
’Áð' á‰ôÞí ôÞí èÝóç AíáäéïñãÜíùóå ôüí ôïõñé-
óìü êáß êáèéÝñùóå ôÜ ÖåóôéâÜë ’Åðéäáýñïõ êáß
’Áèçí™í. Ôü 1962-63 eôáí Šðïõñãüò Êïéíù-
íéê\ò Ðñüíïéáò.
Ôáõôü÷ñïíá …ìùò ìÝ ôÞí ðïëéôéêÞ ôïõ äñá-
óôçñéüôçôá óõíÝ÷éæå êáß ôÞí óõããñáöéêÞ ôïõ. Ôü
1960 ðáñïõóßáóå ôü âéâëßï «ÌåëÝôáé Öéëïóïöß-
áò ôïˆ Äéêáßïõ», ðïý ðåñéëáìâÜíåé äÝêá Tðéóôç-
ìïíéêÜ äïêßìéá ôÜ ‚ðïrá ðñïóäéïñßæïõí ôÞí êï-
óìïèåùñçôéêÞ Aöåôçñßá ôïˆ Tðéóôçìïíéêïˆ ôïõ
Vñãïõ. ’Åðßóçò, äçìïóßåõóå Xíáí ôüìï ìÝ ôßôëï
«Äïêßìéá Ásóèçôéê\ò êáß Ðáéäåßáò», ‚ ‚ðïrïò
ðåñéêëåßåé äýï Að' ôÜ ðéü âáóéêÜ äïêßìéá ðïý V-
ãñáøå ôüôå. Ôü ðñ™ôï êÜíåé AíáöïñÜ óôÞí ás-
óèçôéêÞ ðáéäåßá ô™í ‘ÅëëÞíùí êáß óôßò Añ÷Ýò
12
ô\ò ðáñáäïóéáê\ò Uëëçíéê\ò ôÝ÷íçò ðïý ðñÝðåé
íÜ ôÞí ÷áñáêôçñßæïõí. Ôü äåýôåñï ðáéäáãùãéêü
ôïõ äïêßìéï ìÝ ôßôëï «Ðñßí ôü îåêßíçìá» êáôá-
äåéêíýåé ôßò säÝåò êáß ôÞí UëëçíéêÞ ðßóôç ðïý -
öåßëïõí í' Aêïëïõèïˆí ït ´Åëëçíåò óôÞí æùÞ ôïõò
êáß Aðïóáöçíßæåé ôüí ôñüðï óõãêñüôçóçò ô\ò
Uëëçíéê\ò æù\ò.
Ôü 1961 ðáñïõóéÜæåé ôÜ «ÁsóèçôéêÜ Äïêß-
ìéá», ôÜ ‚ðïrá Aðïôåëïˆí êñéôéêÝò ìåëÝôåò ãéÜ T-
îÝ÷ïõóåò ðñïóùðéêüôçôåò ôïˆ Uëëçíéêïˆ ðïëéôé-
óìïˆ, …ðùò ãéÜ ôüí ÊÜëâï, ôüí ÐáðáäéáìÜíôç,
ôüí Óõêïõôñ\, ôüí ÌõñéâÞëç, ôüí ×ïõñìïýæéï
ê.Ü. ÔÞí uäéá ÷ñïíéÜ TêëÝ÷ôçêå ìÝëïò ô\ò ’Áêá-
äçìßáò ’Áèçí™í. Ôü 1962 äçìïóßåõóå Xíá Aðü ôÜ
óçìáíôéêüôåñá Vñãá ôïõ, ôÞí «ÊïéíùíéêÞ Öéëï-
óïößá ô™í ’Áñ÷áßùí ‘ÅëëÞíùí», ôü ‚ðïrï óôçñß-
æåôáé óôßò ðáíåðéóôçìéáêÝò ôïõ ðáñáäüóåéò êáß A-
ðïôåëår ìéÜ ŠðåñÞöáíç äéäáóêáëßá ãéÜ ôü ð™ò
óõãêñïôårôáé ìéÜ Aíèñþðéíç êïéíùíßá ìÝ Uëëçíéêü
ôñüðï êáß ãéÜ ôü ð™ò ðñÝðåé ït ´Åëëçíåò íÜ óõí-
èÝôïõí êáß íÜ äéáìïñöþíïõí ôÞí êïéíÞ æùÞ ôïõò
ìÝ êáôåõèõíôÞñéá ãñáììÞ ôÞí ðïëéôéêÞ AñåôÞ.8
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Tü 1964 TêëÝãåôáé êáß ðÜëé âïõëåõôÞò êáß
ôü 1965 êõêëïöïñår ôü ðåñéóðïýäáóôï Vñãï ôïõ
«ÐïëéôéêÞ, èåùñßá ðïëéôéê\ò äåïíôïëïãßáò»,
ðïý Aðïôåëår ìßá tóôïñéêÞ, ðïëéôéêÞ, ðïëéôéóôé-
êÞ êáß öéëïóïöéêÞ ðñáãìáôåßá, êáèþò óõìðõ-
êíþíåé Tìðåéñßåò ôïˆ ðïëéôéêïˆ, èåùñçôéêïˆ êáß
ðñáêôéêïˆ âßïõ.9 Tü uäéï Vôïò öÝñíåé óôü ö™ò ôüí
ðñ™ôï ôüìï ô™í «’Áöïñéóì™í êáß Äéáëïãé-
óì™í», ‚ ‚ðïrïò ðåñéÝ÷åé êåßìåíá ãéÜ ôÞí ôÝ÷íç,
ôÞí ðïëéôéêÞ êáß ôÞí ‘ÅëëÜäá, ðïý Aðïôåëïˆí
êáôÜ êÜðïéï ôñüðï AðáíôÞóåéò óÝ âáèéÝò Šðáñ-
îéáêÝò Aðïñßåò êáß óõìðåñÜóìáôá ìé@ò ‚ëüêëç-
ñçò æù\ò.
Ôü 1967 ‚ ÔóÜôóïò eôáí Šðïõñãüò Äéêáéï-
óýíçò ô\ò êõâÝñíçóçò ôïˆ Ð. Êáíåëëüðïõëïõ,
ðïý AíÝôñåøå _ äéêôáôïñßá óôßò 21 ’Áðñéëßïõ.
ÊáôÜ ôÞí äéÜñêåéá ôïˆ Uðôáåôïˆò äéêôáôïñéêïˆ
êáèåóô™ôïò, _ ðíåõìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôïˆ
ÔóÜôóïõ äÝí óßãáóå. ’ÅñãÜóôçêå ›ò óýìâïõëïò
ô\ò «’Åêäïôéê\ò ’Áèçí™í» ãéÜ ôÞí óõããñáöÞ
ô\ò ‘Éóôïñßáò ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ ²Åèíïõò, êáèþò
êáß óôÞí ’Áêáäçìßá ’Áèçí™í. ’Åðßóçò, TîÝäùóå
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Têôüò Aðü ôïýò Šðüëïéðïõò ôñårò ôüìïõò ô™í
«’Áöïñéóì™í êáß Äéáëïãéóì™í», Cëëïõò äýï ôü-
ìïõò: «ÊéêÝñùí» (1968) êáß «ÄçìïóèÝíçò»
(1971). Ó' á‰ôïýò ôïýò äýï ôüìïõò êáôÝãñáøå
ôÞí æùÞ ô™í äýï ñçôüñùí ô\ò Añ÷áéüôçôáò êáß
ìåôÝöñáóå ôïýò ëüãïõò ôïõò, óêéáãñáöþíôáò V-
ôóé ôÞí säéïóõãêñáóßá ôïõò êáß Aðïêáëýðôïíôáò
ôÞí ìåãÜëç öõóéïãíùìßá ôïõò. ’Áêüìç óõãêÝí-
ôñùóå ó' Xíáí ôüìï …ëá ôïõ ôÜ «ÐïéÞìáôá»
(1973). Ôü 1974 Vãñáøå ôü Vñãï «ÄéÜëïãïé óÝ
Ìïíáóô\ñé». ’Áîéïðïéþíôáò ôÞí ðáëáéÜ Tìðåéñßá
ôïˆ èåáôñéêïˆ óõããñáöÝá êáß ôÞí ãíþóç ô™í
ðëáôùíéê™í äéáëüãùí, ‚ Ê. ÔóÜôóïò Väùóå óÝ
Xíá Šðïâëçôéêü Vñãï, Tîïìïëïãçôéêïˆ ÷áñáêô\-
ñá, ôßò âÜóåéò ô\ò êïóìïèåùñßáò êáß âéïèåùñßáò
ôïõ, Aöïˆ Aíôéêåßìåíï ôïˆ Äéáëüãïõ, ðïý äéåîÜ-
ãåôáé óôü èñçóêåõôéêü ðëáßóéï Uíüò ìïíáóôçñéïˆ,
åyíáé _ äéáëåêôéêÞ TîÝôáóç ô™í ìåãÜëùí ðñï-
âëçìÜôùí ôïˆ êüóìïõ êáß ô\ò æù\ò.
ÌåôÜ ôÞí ðôþóç ô\ò äéêôáôïñßáò ìåôår÷å
›ò Šðïõñãüò Ðïëéôéóìïˆ êáß ’Åðéóôçì™í óôÞí
êõâÝñíçóç ’Åèíéê\ò ‘Åíüôçôáò ôïˆ Ê. Êáñá-
ìáíë\. Êáôüðéí Aíáäåß÷èçêå âïõëåõôÞò ’Åðé-
êñáôåßáò êáß ‚ñßóôçêå ðñüåäñïò ô\ò Tðéôñïð\ò
ðïý óõíÝôáîå ôü íÝï Óýíôáãìá ô\ò ÷þñáò. Ôü
1975 _ ÂïõëÞ ô™í ‘ÅëëÞíùí TîÝëåîå ôüí Ê.
ÔóÜôóï Ðñüåäñï ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Äçìïêñáôßáò,
êé Têåríïò ðïëéôåýèçêå ìÝ ôñüðï Šðïäåéãìáôéê\ò
Uëëçíéê\ò Šøçëïöñïóýíçò, óåìíüôçôáò êáß ðá-
ôñéùôéóìïˆ. ‘Ç Cóêçóç ô™í êáèçêüíôùí ôïõ,
›ò ÐñïÝäñïõ ô\ò Äçìïêñáôßáò, Šð\ñîå, êáôÜ
ãåíéêÞ Têôßìçóç, Cøïãç. ÌÝ äéáêñéôéêüôçôá a-
ëåã÷å ìÝ ôÜ ŠðçñåóéáêÜ ƒñãáíá ô\ò Ðñïåäñßáò
ô\ò Äçìïêñáôßáò ôÞí óõíôáãìáôéêüôçôá ô™í
íüìùí, ôïýò ‚ðïßïõò Têýñùíå êáß ôïýò ‚ðïßïõò T-
îÝäéäå êáß äçìïóßåõå, ÷ùñßò íÜ ÷ñåéáóôår íÜ A-
óêÞóåé ðïôÝ ôü äéêáßùìá Aíáðïìð\ò, êáèþò êáß
ôÞí íïìéìüôçôá ô™í äéáôáãìÜôùí. ’ÅîÝäùóå T-
ëÜ÷éóôåò ðñÜîåéò íïìïèåôéêïˆ ðåñéå÷ïìÝíïõ, óÝ
ðåñéðôþóåéò TîáéñåôéêÜ Tðåßãïõóåò êáß Aðñüâëå-
ðôçò AíÜãêçò. ’ÅðåéäÞ Tðéèõìïˆóå ôÞí Tîùôåñé-
êÞ ðïëéôéêÞ íÜ Aóêår, ›ò Tðéêåöáë\ò ô\ò êõ-
âÝñíçóçò, ‚ ðñùèõðïõñãüò Êáñáìáíë\ò — ‚ ‚-
ðïrïò ôüôå åy÷å AíáëÜâåé ôÞí ðñïóðÜèåéá Víôá-
îçò ô\ò ÷þñáò óôÞí ʼnñùðáúêÞ ÏsêïíïìéêÞ
Êïéíüôçôá (Å.Ï.Ê.), ôÞí ‚ðïßá êáß ðÝôõ÷å, ìÝ
ôÞí ŠðïãñáöÞ ô\ò ó÷åôéê\ò óõíèÞêçò óôÞí ’Á-
èÞíá óôßò 28 ÌáÀïõ 1979, Tðß ðñïåäñßáò ÔóÜ-
ôóïõ — AðÝöåõãå ôÜ ôáîßäéá óôü Tîùôåñéêü êáß
ôÞí ðñüóêëçóç Añ÷çã™í êñáô™í óôÞí ‘ÅëëÜäá.
´Ïôáí …ìùò ðñáãìáôïðïßçóå Tðßóçìç Tðßóêåøç
óôÞí Ãáëëßá Aðü ôßò 23 Xùò ôßò 28 ’Áðñéëßïõ
13
1979, ôü ãåãïíüò êáôá÷ùñÞèçêå óôÜ ÷ñïíéêÜ
ô\ò Uëëçíéê\ò ôïõëÜ÷éóôïí äéðëùìáôßáò. 11
Ðñáãìáôïðïßçóå Aêüìç ìéÜ Tðßóçìç Tðßóêåøç
óôÞí Ñïõìáíßá ôü 1980, _ ‚ðïßá ôüôå Väåé÷íå
ôÜóåéò AðïìÜêñõíóçò Aðü ôÞí ôüôå ÓïâéåôéêÞ
²Åíùóç. ÔÞí uäéá ÷ñïíéÜ ôïˆ AðïíåìÞèçêå ôü ìÝ-
ãá ʼnñùðáúêü Âñáâårï Êïýíôåí÷ïâå - ÊáëëÝñ-
ãç ãéÜ ôßò Šðçñåóßåò ôïõ óôÞí Ðáíåõñþðç êáß
TêëÝ÷ôçêå îÝíïò Uôárñïò ô™í ’Áêáäçìé™í Ñïõ-
ìáíßáò êáß Ìáñüêïõ. ‘Ç ðñïåäñéêÞ ôïõ èçôåßá
ôåëåßùóå ôü 1980.
ÊáôÜ ôÞí äéÜñêåéá ô\ò ðñïåäñßáò ôïõ, óõíÝ-
÷éóå ôÞí óõããñáöéêÞ ôïõ äñáóôçñéüôçôá êáß ôÞí
ðíåõìáôéêÞ ôïõ ðñïóöïñÜ, êáß TîÝäùóå ðïëëÜ âé-
âëßá. ’ÁíáöÝñïõìå TíäåéêôéêÜ ‚ñéóìÝíá Að' á‰-
ôÜ: «´Åíáò äéÜëïãïò ãéÜ ôÞí ðïßçóç» (1975),
ðïý ðåñéÝ÷åé TðéóôïëéêÜ äïêßìéá ðïý AíôÜëëáîáí
‚ Ê. ÔóÜôóïò ìÝ ôü Ãé™ñãï ÓåöÝñç, …ðïõ Aíôé-
ðáñáèÝôïíôáé äýï äéáöïñåôéêÝò Aðüøåéò ãéÜ ôÞí
ðïßçóç. Ôü 1977 Vñ÷ïíôáé óôü ö™ò äïêßìéá ás-
óèçôéêÜ «ÁsóèçôéêÜ ÌåëåôÞìáôá» êáß ðïëéôéêÜ
«‘ÅëëÜò êáß Å‰ñþðç». ÓôÜ 1978, óõãêÝíôñù-
óå ó' Uíéárï ó™ìá ìÝ ôßôëï «Èåùñßá ô\ò ÔÝ÷íçò»
êåßìåíá AíèïëïãçìÝíá ðñïóåêôéêÜ Aðü äéÜöïñá
âéâëßá ôïõ, ðïý êáèïñßæïõí ôÞí äéêÞ ôïõ ásóèç-
ôéêÞ Aíôßëçøç ãéÜ ôü êáëëéôå÷íéêü Vñãï êáß A-
ðïôåëïˆí ìßá AðïóáöçíéóìÝíç íåïåëëçíéêÞ èåù-
ñßá ãéÜ ôÞí ôÝ÷íç. ’Åðßóçò, ït ‚ìéëßåò êáß ït ëü-
ãïé ðïý ‚ Ê. ÔóÜôóïò Têöþíçóå ƒíôáò Ðñüåäñïò
ô\ò Äçìïêñáôßáò óÝ äéÜöïñåò ðåñéóôÜóåéò V÷ïõí
óõãêåíôñùèår óÝ 4 ôüìïõò ìÝ ôüí ãåíéêü ôßôëï
«‘Ïìéëßåò».
ÌåôÜ ôü ôÝëïò ô\ò ðñïåäñéê\ò ôïõ èçôåßáò
Aðïóýñèçêå êáß Væçóå cóõ÷á êáß ìÝ á‰óôçñüôç-
ôá ›ò säéþôçò, Tîáêïëïõèþíôáò …ìùò ôÞí ðíåõ-
ìáôéêÞ ôïõ Tñãáóßá. Ôü 1982 TîÝäùóå ôü âéâëßï
ôïõ «Äçìïêñáôßá êáß Å‰ñþðç» êáß ôü 1984 ôü
âéâëßï «‘Ï Cãíùóôïò ÊáñáìáíëÞò», ôü ‚ðïrï A-
ðïôåëår Xíá ÷áñáêôçñéïëïãéêü ìåëÝôçìá êáß T-
ðéðëÝïí ìßá ðñïóùðéêÞ ìáñôõñßá, Töüóïí ‚ ÔóÜ-
ôóïò åy÷å ôüóï öéëéêÝò …óï êáß ðïëéôéêÝò ó÷Ýóåéò
ìÝ ôüí Êáñáìáíë\.
Ôü 1986 äçìïóßåõóå ôü Vñãï «‘Ç ÆùÞ óÝ
’Áðüóôáóç», ôü ‚ðïrï óçìåßùóå ðñùôïöáí\ Tê-
äïôéêÞ Tðéôõ÷ßá. Á‰ôü ôü Vñãï èÜ ìðïñïˆóå íÜ
÷áñáêôçñéóôår ›ò ‚ Tðßëïãïò ôïˆ «Äéáëüãïõ óÝ
ÌïíáóôÞñé» êáß ôïˆ óõíïëéêïˆ öéëïóïöéêïˆ ôïõ
Vñãïõ, Aöïˆ óôÜ TðéìÝñïõò êåöÜëáéá ôïˆ Vñãïõ
á‰ôïˆ ‚ ÔóÜôóïò ôïðïèåôårôáé AðÝíáíôé óôßò ìå-
ãÜëåò êïéíùíéêÝò Aîßåò: óôüí Èåü (èñçóêåßá),
óôÞí AëÞèåéá (öéëïóïößá - TðéóôÞìç), óôü ›ñár-
ï a óôüí ëüãï ôïˆ Aëüãïõ, óôÞí ôÝ÷íç, óôÞí ðï-
14
ëéôåßá (ðïëéôéêÞ ðñÜîç), óôü ‘Åëëçíéêü ²Åèíïò,
êáß ôÝëïò, Aöéåñþíåé äýï êåöÜëáéá óôÜ «åsò Uáõ-
ôüí», …ðïõ äßíåé ëüãï ãéÜ ôüí Uáõôü ôïõ, êáß óôÞí
ìåëÝôç èáíÜôïõ.
ÐñÝðåé, ›óôüóï, íÜ TðéóçìÜíïõìå …ôé Têôüò
Aðü ôÜ …óá Vñãá ôïˆ ÔóÜôóïõ ðñïáíáöÝñáìå, Š-
ðÜñ÷ïõí êáß Cðåéñá Cëëá ðïý âñßóêïíôáé Tãêá-
ôåóðáñìÝíá óÝ ðåñéïäéêÜ, Töçìåñßäåò, öõëëÜäéá,
ôéìçôéêïýò ôüìïõò, óôÜ ðñáêôéêÜ ô\ò ’Áêáäç-
ìßáò ’Áèçí™í ê.C.
‘Ï Ê. ÔóÜôóïò Aðåâßùóå óôßò 8 ’Ïêôùâñßïõ
ôïˆ 1987, êáß, …ðùò ‚ uäéïò Tðéèõìïˆóå, êçäåý-
èçêå ìÝ á‰óôçñÜ ëéôü ôñüðï, ÷ùñßò êáìéÜ Tðé-
óçìüôçôá, äßäïíôáò Vôóé Xíá óôáôï ðáñÜäåéã-
ìá TíÜñåôçò ðïëéôåßáò Cñ÷ïíôïò-öéëïóüöïõ.
ÌåôáèáíÜôéá Têäüèçêáí äýï Aêüìç âéâëßá ôïõ:
«‘Ï óýã÷ñïíïò êüóìïò» (1987), …ðïõ AíáöÝñå-
ôáé óôü ìÝëëïí ô\ò Tëåõèåñßáò êáß ô\ò äçìïêñá-
ôßáò, êáèþò Tðßóçò êáß óôÞí Xíùóç ô\ò ʼnñþ-
ðçò ìÝóù ôïˆ êïéíïˆ ðïëéôéóìïˆ ô™í ëá™í ôçò,
êáß ‚ ôüìïò «Ðñßí Aðü ôü îåêßíçìá» (1988), ‚
‚ðïrïò ðåñéëáìâÜíåé èÝìáôá ðïý AíáöÝñïíôáé
óôïýò ôñüðïõò ñè\ò ðáéäåßáò ô™í íÝùí ‘ÅëëÞ-
íùí.
Ìåëåôþíôáò UðïìÝíùò êáíåßò ôÞí æùÞ, ôÞí
äñÜóç êáß ôü Vñãï ôïˆ Ê. ÔóÜôóïõ, êáôáëÞãåé
óôü óõìðÝñáóìá …ôé AíáìöéóâÞôçôá Šð\ñîå ìßá
Aðü ôßò êïñõöáråò ðíåõìáôéêÝò êáß ðïëéôéêÝò öõ-
óéïãíùìßåò ôïˆ íåïåëëçíéêïˆ 20ïˆ ásþíá, ðïý îå-
÷þñéóå ãéÜ ôÞí èáõìáóôÜ ðïëýðëåõñç êáß ìÝ Š-
øçë\ò ðïéüôçôáò Tðéôåýãìáôá ðñïóùðéêüôçôÜ
ôçò. ’Áð' ôÞí óõíïëéêÞ èåþñçóç ôïˆ Vñãïõ ôïˆ
Ê. ÔóÜôóïõ ìðïñïˆìå å‹êïëá íÜ Tíôïðßóïõìå
ôÞí ðñùôïðïñéáêÞ èÝóç ðïý êáôår÷å óôÞí ðíåõ-
ìáôéêÞ æùÞ ô\ò ÷þñáò ìáò, ôïýò AäéÜêïðïõò
Aã™íåò ðïý êáôÝâáëå ãéÜ ôÞí Tëåõèåñßá, ôÞí ðï-
ëéôéêÞ êáß êïéíùíéêÞ äéêáéïóýíç, êáèþò Tðßóçò
ôüóï ôÞí ÷ùñßò ìÝôñï êáß …ñéá Aíôßóôáóç êáôÜ
ô\ò îåíéê\ò êáôï÷\ò óôÞí ÷þñá ìáò, …óï êáß
ôÞí Cêáìðôç êáß Cöïâç óôÜóç ðïý TðÝäåéîå êá-
ôÜ ôÞí Uðôáåô\ äéêôáôïñßá.
‘Ï Ê. ÔóÜôóïò Aðü ðïëý íùñßò, ƒíôáò êá-
èçãçôÞò Aêüìç ô\ò Öéëïóïößáò ôïˆ Äéêáßïõ,
äéáêñßèçêå ãéÜ ôü ðíåõìáôéêü ôïõ èÜññïò, ôÞí ^-
èéêÞ óõíÝðåéá êáß ôÞí AãùíéóôéêÞ ôïõ äéÜèåóç,
ðïý eôáí ðÜíôïôå Cìåóá óõíõöáóìÝíç ìÝ ôÞí
á‰ôïóõãêñÜôçóç êáß ôü êñéôéêü ôïõ ðíåˆìá. Ôü
öéëïóïöéêü, ëïãïôå÷íéêü êáß Tðéóôçìïíéêü ôïõ
Vñãï äéáêáôÝ÷åôáé Aðü ôÞí áuóèçóç ôïˆ ìÝôñïõ,
ôÞí Aêñéâïëïãßá, ôÞí Tìâñßèåéá, ôÞí á‰óôçñÞ ëï-
ãéêÞ óõãêñüôçóç êáß öõóéêÜ ôÞí âáèåéÜ ãíþóç
ô™í èåìÜôùí ðïý êÜèå öïñÜ äéáðñáãìáôåýåôáé.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
’Áð' …ëï ôü óõããñáöéêü ôïõ Vñãï, Tðßóçò, Aíá-
äýåôáé _ ðïëýôéìç ðñïóöïñÜ ôïõ óôÞí äéÜðëáóç
ôïˆ íåïåëëçíéêïˆ ãñáðôïˆ ëüãïõ. ‘Ï Ê. ÔóÜôóïò
Šð\ñîå Xíáò ðñáãìáôéêüò êáß á‰èåíôéêüò íåïÝë-
ëçíáò äÜóêáëïò, ‚ ‚ðïrïò óåâÜóôçêå ôÞí ðáñÜ-
äïóç, ôÞí èåþñçóå êáß ôÞí ìåëÝôçóå …óï ôü äõ-
íáôüí êáëýôåñá êáß Aíáëõôéêüôåñá, êé Vðåéôá A-
ðü ðïëý ìü÷èï êáß êüðï êáôüñèùóå íÜ óõëëÜâåé
ôü óôrãìá ô\ò Tèíéê\ò ìáò ôáõôüôçôáò.
’Åêåríï …ìùò ôü ãíþñéóìá ðïý ðñïóÝäùóå
óôÞí óõìâïëÞ ôïˆ Ê. ÔóÜôóïõ óôÞí TèíéêÞ ìáò
æùÞ ðñùôáãùíéóôéêü ÷áñáêô\ñá åyíáé ôü ãåãï-
íüò …ôé óõíäýáóå ôü ðíåõìáôéêü ôïõ Vñãï ìÝ ôÞí
äçìüóéá äñÜóç ôïõ. ’Áêüìç êé …ôáí Aóêïˆóå ôÞí
ðïëéôéêÞ ›ò âáóéêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò æù\ò ôïõ, äÝí
óôáìÜôçóå ï‹ôå óôéãìÞ íÜ åyíáé ‚ ðíåõìáôéêüò
äçìéïõñãüò, ‚ TíåñãÜ ðñïóáíáôïëéóìÝíïò óôÞí s-
äåïêñáôéêÞ èåþñçóç, ðïý åy÷å ›ò Aöåôçñßá ôïõ
ôÞí Añ÷áßá UëëçíéêÞ öéëïóïößá, Tí™ ôáõôü÷ñïíá
ðáñáêïëïõèïˆóå óõóôçìáôéêÜ ôÞí óêÝøç ô™í
ôåëåõôáßùí 200 Tô™í. ‘Ùò äçìüóéïò Cíäñáò, ›ò
ðïëéôéêü ðñüóùðï ‚ Ê. ÔóÜôóïò Aðïôåëïˆóå ôüí
TðéóôÞìïíá, ôüí ðíåõìáôéêü äçìéïõñãü ðïý Šðç-
ñåôïˆóå ôü óõìöÝñïí ô\ò ÷þñáò ôïõ, ðñáãìáôï-
ðïéïˆóå ìÝ ìÝôñï ôßò êïéíùíéêÝò Aîßåò êáß ðñïó-
äéüñéæå ôÞí ðïëéôéêÞ ôïõ äñáóôçñéüôçôá ìÝóá
óôÞí säÝá êáß ôÞí óõíÝ÷åéá ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ.
Ãßíåôáé ëïéðüí Aíôéëçðôü …ôé ‚ Ê. ÔóÜôóïò
äÝí AðÝìåéíå Xíáò Bðëüò óôï÷áóôÞò, ðïý èåù-
ñïˆóå ôÞí Tðï÷Þ ôïõ êáß ðáñáêïëïõèïˆóå ôÞí T-
îÝëéîç ô\ò tóôïñßáò ô\ò ÷þñáò ôïõ, AëëÜ Væçóå
ŠðáñîéáêÜ ôÞí Tðï÷Þ ôïõ, ôÞí TîÝöñáóå êáß ôÞí
Aðïôýðùóå óôü ÷áñôß, óõìâÜëëïíôáò Vôóé ìáæß
ìÝ Cëëïõò óôÞí äéáìüñöùóç ô\ò tóôïñéê\ò ðï-
ñåßáò ôïˆ ôüðïõ ôïõ.
‘Ç äñÜóç ôïˆ Ê. ÔóÜôóïõ óôÞí ðïëéôéêÞ
æùÞ ôïˆ ôüðïõ Šð\ñîå óçìáíôéêÞ, AëëÜ âÝâáéá
óÝ êáìéÜ ðåñßðôùóç äÝí ìðüñåóå íÜ Aããßîåé ôü
ìåãáëårï ôïˆ ðíåõìáôéêïˆ, öéëïóïöéêïˆ êáß Tðé-
óôçìïíéêïˆ ôïõ Vñãïõ. Óôüí ðïëéôéêü óôßâï ‚ Ê.
ÔóÜôóïò Cóêçóå ìÝ å‰èýíç êáß óõíÝðåéá ôÜ êá-
èÞêïíôÜ ôïõ, ôüóï ›ò âïõëåõôÞò, Šöõðïõñãüò
êáß Šðïõñãüò …óï êáß ›ò Ðñüåäñïò ô\ò Äçìï-
êñáôßáò. ‘Ùò Ðñüåäñïò ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Äçìï-
êñáôßáò äÝí ìðïñïˆìå íÜ Šðïóôçñßîïõìå …ôé åy÷å
ìéÜ Aîéïóçìåßùôç äñÜóç êáß …ôé ðñïÝâç óÝ óç-
ìáíôéêÜ Vñãá, êáèþò, ï‰óéáóôéêÜ, Aðïôåëïˆóå
ôü «äéáêïóìçôéêü» óôïé÷årï ôïˆ Ê. Êáñáìáíë\.
Á‰ôü å‹êïëá äéáöáßíåôáé ìüíï êáß ìüíï Aðü ôü
ãåãïíüò …ôé, Tí™ ôïˆ åy÷áí ðáñá÷ùñçèår ðïëëÝò
Bñìïäéüôçôåò êáß Tîïõóßåò, ï‰óéáóôéêÜ äÝí A-
óêïˆóå êáììéÜ — AëëÜ …ëåò eôáí óôÜ ÷Ýñéá ôïˆ
 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Êáñáìáíë\ — êáèþò Tðßóçò êáß Aðü ôü …ôé äÝí
åy÷å óõíÜøåé äéåèíårò äéðëùìáôéêÝò ó÷Ýóåéò êáß
äÝí Vêáíå ôáîßäéá óôü Tîùôåñéêü.
ÃåíéêÜ ðÜíôùò, ‚ Ê. ÔóÜôóïò eôáí Xíáò T-
íÜñåôïò Cíèñùðïò, óïöüò äéäÜóêáëïò, óþöñùí
êáß îõäåñêÞò ðïëéôéêüò Cíäñáò, Aêïýñáóôïò Š-
ðåñáóðéóôÞò å‰ãåí™í säå™í êáß säáíéê™í. ‘Ï Ê.
ÔóÜôóïò Væçóå ŠðáñîéáêÜ ôÞí Tðï÷Þ ôïõ êáß ôÞí
TîÝöñáóå ìÝóá Aðü ôü âáñõóÞìáíôï Vñãï ôïõ. ‘Ï
Ê. ÔóÜôóïò ìÝ ôÞí áuóèçóç ôïˆ Aíèñþðïõ êáß
ôïˆ ìÝôñïõ ðïý ÷áñáêôçñßæåé ôü ðïëõäéÜóôáôï
Vñãï ôïõ —öéëïóïöéêü, ëïãïôå÷íéêü, Tðéóôçìï-
íéêü, ðïëéôéêü— åyíáé Xíáò á‰èåíôéêüò Aðüãïíïò
ìé@ò óêÝøçò êáß Uíüò óôï÷áóìïˆ, óôÜ ‚ðïrá ‚
å‰ñùðáúêüò ðïëéôéóìüò äÝí Vðáøå í' Aíáæçô@ ôÞí
ðçãÞ ô\ò VìðíåõóÞò ôïõ.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ‘Ï Ê. ÔóÜôóïò, êáôÜ ôÞí äéÜñêåéá ô™í óðïõä™í
ôïõ óôÞí ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ’Áèçí™í, åy÷å säéáßôåñç Tðßäïóç
óôïýò êëáóéêïýò ´Åëëçíåò êáß Ëáôßíïõò — êáèþò åy÷å
âáèåéÝò ãíþóåéò óôÜ ’Áñ÷árá ‘ÅëëçíéêÜ êáß óôÜ ËáôéíéêÜ
— AëëÜ ôáõôü÷ñïíá êáß óôÞí íåïåëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá.
ÓõíÜìá Vìáèå ôñårò îÝíåò ãë™óóåò — ÃáëëéêÜ, Ãåñìá-
íéêÜ, ’ÉôáëéêÜ — êáß ôåëåéïðïßçóå êáß ôÜ ’ÁããëéêÜ ôïõ.
’Åðßóçò, Aðü ìéêñüò Vðáéæå êáß ðéÜíï.
2. ‘Ï Ê. ÔóÜôóïò, ›ò ìÝëïò ô\ò Uëëçíéê\ò äéðëùìá-
ôéê\ò Aíôéðñïóùðåßáò óôü Ðáñßóé, ðáñáêïëïýèçóå Aðü
êïíôÜ ôÞí ŠðïãñáöÞ ô™í óõíèçê™í ô™í Âåñóáëëé™í, ôïˆ
Íåúãý êáß ô™í Óåâñ™í. ²Åæçóå, Tðßóçò, ôÞí ôñáãùäßá ô\ò
äïëïöïíéê\ò Aðüðåéñáò êáôÜ ôïˆ ÂåíéæÝëïõ óôü Óôáèìü
ô\ò Ëõþí, Að' …ðïõ ‚ ÂåíéæÝëïò èÜ Vðáéñíå ôü ôñÝíï ô\ò
Tðéóôñïö\ò óôÞí ‘ÅëëÜäá.
3. Óôü «’Áñ÷årïí ô\ò Öéëïóïößáò êáß Èåùñßáò ô™í
’Åðéóôçì™í», ôü ‚ðïrï Têäüèçêå óÝ 11 TôÞóéïõò ôüìïõò
Aðü ôü 1929 žò ôü 1940, ‚ Ê. ÔóÜôóïò äçìïóßåõóå óç-
ìáíôéêÝò ìåëÝôåò öéëïóïößáò ôïˆ Äéêáßïõ ðïý èåìåëßùóáí
óôÞí ‘ÅëëÜäá ôüí ãíùóôéêü á‰ôü êëÜäï, êáèþò Tðßóçò êáß
ðñùôáñ÷éê\ò óçìáóßáò ìåëÝôåò Ãåíéê\ò Öéëïóïößáò. ’Á-
íáöÝñïõìå TíäåéêôéêÜ ìåñéêÝò Að' á‰ôÝò: «Öéëïóïößá êáß
’ÅðéóôÞìç ôïˆ Äéêáßïõ» (1929), «‘Ç AðïóôïëÞ ô\ò Öé-
ëïóïößáò ôïˆ Äéêáßïõ Tí ô¨ óõã÷ñüí¤ ðïëéôéó쨻 (1933),
«‘Ç ðñùôáñ÷éêÞ ðçãÞ ôïˆ Äéêáßïõ» (1938), «‘Ç êïéíù-
íéêÞ öéëïóïößá ôïˆ ÊÜíô» (1935) ê.C. ’Áîßæåé Tðßóçò íÜ
óçìåéùèår …ôé ôü ôñéìçíéárï á‰ôü ðåñéïäéêü óõíÝâáëå Aðï-
öáóéóôéêÜ óôÞí Aíáæùïãüíçóç ôïˆ säåïêñáôéêïˆ ñåýìáôïò
óôÞí ‘ÅëëÜäá.
4. ‘Ï ãÜìïò ôïˆ Ê. ÔóÜôóïõ ìÝ ôÞí ’ÉùÜííá ÓåöåñéÜ-
äç Têôüò ôïˆ …ôé Šð\ñîå ðíåõìáôéêÜ êáèïñéóôéêüò, äçìéïýñ-
ãçóå êáß ôßò ðñïûðïèÝóåéò Têåríåò ãéÜ ôÞí Cóêçóç ìÝ ìåãá-
ëïøõ÷ßá, óåìíüôçôá êáß säåïëïãéêÞ óõíÝðåéá, Uíüò óçìáíôé-
êïˆ ñüëïõ ôüóï óôü ðïëéôéóôéêü …óï êáß óôü Tèíéêü ðåäßï.
5. Óýìöùíá ìÝ ìáñôõñßåò, Šðïóôçñßæåôáé …ôé ôü Öñïí-
ôéóôÞñéï ôïˆ Ê. ÔóÜôóïõ TðçñÝáóå ôÞí ðíåõìáôéêÞ äéá-
ìüñöùóç ô™í öïéôçô™í ôïõ Êùí. Äåóðïôüðïõëïõ, ’Ïäõó-
15
óÝá ’Åëýôç, Ä. ÊáðåôáíÜêç, Ð. Ðáðáëçãïýñá, ’É. Ðå-
óìáæüãëïõ, Ã. ÓáñáíôÜñç ê.C.
6. ‘Ï Ê. ÔóÜôóïò Aðü ôÜ öïéôçôéêÜ ôïõ ÷ñüíéá åy÷å
Têäçëþóåé ôÞí ŠøçëÞ ðáéäåõôéêÞ êáß ðïëéôéêÞ óõíåßäçóç
ô\ò Aðïóôïë\ò ôïõ ìÝóá óôÞí æùÞ. ’ÅîÜëëïõ _ ëÝîç «A-
ðïóôïëÞ» ›ò óôÜóç AðÝíáíôé óôÞí æùÞ Šð\ñîå ôü êýñéï
÷áñáêôçñéóôéêü ô\ò öéëßáò êáß ðïëéôåßáò ô\ò ðåñßöçìçò
ôñéáíäñßáò ôïˆ «’Áñ÷åßïõ Öéëïóïößáò».
7. ‘Ï Ê. ÔóÜôóïò, ìåôÜ ôÞí AðïìÜêñõíóÞ ôïõ Aðü ôü
Šöõðïõñãårï, Tðáí\ëèå óôÞí äçìïóéïãñáößá, ôÞí ‚ðïßá êá-
ôÜ ìéêñÜ äéáóôÞìáôá åy÷å ŠðçñåôÞóåé óôü Tðéôåëårï ô\ò
«Êáèçìåñéí\ò». ÔÜ åsäéêïˆ ðåñéå÷ïìÝíïõ äçìïóéåýìáôÜ ôïõ
óôÞí ðáñáðÜíù Töçìåñßäá Aðïôåëïˆí Šðåýèõíá äïêßìéá ãéÜ
ôÜ ðíåõìáôéêÜ êáß ðïëéôéêÜ ðñïâëÞìáôá ô\ò Tðï÷\ò.
8. ÓôÞí «ÊïéíùíéêÞ Öéëïóïößá ô™í ’Áñ÷áßùí ‘ÅëëÞ-
íùí», ‚ Ê. ÔóÜôóïò AíáöÝñåôáé óôÞí Vííïéá êáß ôÞí óç-
ìáóßá ô\ò Öéëïóïößáò, óôÞí êïéíùíéêÞ Öéëïóïößá, óôü öá-
íÝñùìá ô\ò Öéëïóïößáò óôÞí ‘ÅëëÜäá, óôÞí óïöéóôéêÞ,
óôüí ÓùêñÜôç, óôÞí ÐëáôùíéêÞ Èåùñßá ô\ò ’ÉäÝáò êáß
óôÞí ðëáôùíéêÞ ðïëéôåßá, óôÞí æùÞ, ôü Vñãï êáß ôÞí í-
ôïëïãßá ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëç, óôÞí säÝá ô\ò äéêáéïóýíçò êáß
óôÜ åuäç ôïˆ äéêáßïõ, óôÞí æùÞ ô\ò säáíéê\ò ðïëéôåßáò,
óôÞí UëëçíéóôéêÞ öéëïóïößá ê.C.
9. ‘Ç «ÐïëéôéêÞ, èåùñßá ðïëéôéê\ò äåïíôïëïãßáò», êÜ-
íåé AíáöïñÜ óôüí ðáôï óêïðü, óôÜ êñéôÞñéá êáß óôÜ Šðïêåß-
ìåíá ô\ò ðñÜîçò, óôÞí AðïóôïëÞ ô\ò ðïëéôåßáò, óôïýò öï-
ñårò ô\ò ðïëéôéê\ò Tîïõóßáò, óôßò ìïñöÝò ô™í ðïëéôåé™í, óôÞí
äéÜêñéóç ô™í Tîïõóé™í, óôÞí ëåéôïõñãßá ô\ò ðáéäåßáò, óôÞí
äéåèí\ ðïëéôåßá ê.ëð. ‘H öéëïóïöéêÞ á‰ôÞ ðñáãìáôåßá ðåñß
ðïëéôåßáò åyíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ãéÜ ôÞí ìÝèïäï ðïý Aêïëïý-
èçóå ‚ ÔóÜôóïò óôÞí Tðåîåñãáóßá êáß óýíèåóç ô™í Vñãùí
ôïõ. ‘Ç ìÝèïäüò ôïõ óõíßóôáôáé óôÞí ÷ñÞóç ƒ÷é ôïˆ Tðáãù-
ãéêïˆ óõëëïãéóìïˆ, äçëáäÞ Að' ôÜ ìåñéêÜ óôÜ ãåíéêÜ, AëëÜ
ôïˆ ðáñáãùãéêïˆ óõëëïãéóìïˆ, äçëáäÞ Aðü ìßá ãåíéêüôåñç
êñßóç, ðáñáãùãÞ ìé@ò ãåíéê\ò êáß Að' á‰ôÞ ìé@ò åsäéêüôå-
ñçò, ìÝèïäï ðïý ðåñéóóüôåñï ÷ñçóéìïðïéïˆóå ‚ ÐëÜôùí.
10. Ït «ÄéÜëïãïé óÝ ÌïíáóôÞñé» åyíáé Xíá ìõóôáãù-
ãéêü êåßìåíï êáß ôüóï ôÜ èÝìáôÜ ôïõ — ðáñÜ ôÞí ðïéêé-
ëßá ôïõò — …óï êáß _ AãùãÞ ô™í äéáëüãùí ðñïóäéïñßæïí-
ôáé Aðü Uíéáßá óêÝøç ðïý á‰ôï÷áñáêôçñßæåôáé ðëáôùíß-
æïõóá êáß säåáëéóôéêÞ.
11. ÊáôÜ ôÞí äéÜñêåéá ô\ò Tðßóçìçò á‰ô\ò Tðßóêå-
øçò óôÞí Ãáëëßá, ‚ Ê. ÔóÜôóïò TêëÝ÷ôçêå îÝíïò Uôárñïò
ô\ò ’Áêáäçìßáò ’Çèéê™í êáß Ðïëéôéê™í ’Åðéóôçì™í, êáß
Aíáãïñåýôçêå Tðßôéìïò äéäÜêôïñáò ô\ò Óïñâüííçò.
ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ
²Åêöñáóç Ôéì\ò óôüí Êùíóôáíôríï ÔóÜôóï, ÔåôñÜäéá ʼn-
èýíçò, ôåˆ÷ïò 16.
Ê. ÔóÜôóïò, ‘Ç ÊïéíùíéêÞ Öéëïóïößá ô™í ’Áñ÷áßùí ‘Åë-
ëÞíùí, Äßöñïò, ’ÁèÞíá 1962.
Ê. ÔóÜôóïò, ÁsóèçôéêÜ Äïêßìéá, ’ÁèÞíá, 1961.
Ê. ÔóÜôóïò, ÐïëéôéêÞ Èåùñßá ðïëéôéê\ò äåïíôïëïãßáò. Ït
Têäüóåéò ô™í ößëùí, ’ÁèÞíá 1975.
Ê. ÔóÜôóïò / Ã. ÓåöÝñçò, ´Åíáò äéÜëïãïò ãéÜ ôÞí ðïßç-
óç, ÍÝá ‘ÅëëçíéêÞ ÂéâëéïèÞêç, 1979.
K. ÔóÜôóïò, ‘Ïìéëßåò 1975-76.
’ÅêðáéäåõôéêÞ ‘ÅëëçíéêÞ ’Åãêõêëïðáßäåéá.
Ðáãêüóìéï Âéïãñáöéêü ‘Õëéêü.
’Åãêõêëïðáßäåéá ÐÜðõñïò Ëáñïýò ÌðñéôÜíéêá.
 ‘Ç Uëëçíéêüôçôá TíÜíôéá óôÞí Ñùìéïóýíç
Óýíôïìç êñéôéêÞ óôïí Ê. ÔóÜôóï
Ô
õðéêÞ ðåñßðôùóç «ñãáíéêïˆ äéáíïïýìå-
íïõ» ôïˆ óõíôçñçôéêïˆ ÷þñïõ Šð\ñîå ‚ Ê.
ÔóÜôóïò. Ðáñüôé äéÝèåôå AîéïæÞëåõôç êáß
äõóåýñåôç ðáéäåßá, _ ðñùôïôõðßá ôïˆ Vñãïõ ôïõ
äåí åyíáé AíÜëïãç á‰ô\ò. Èéáóþôçò ôïˆ ãåñìá-
íéêïˆ säåáëéóìïˆ, ðñïóðÜèçóå íÜ Uñìçíåýóåé äéÜ
ôïýôïõ ôÞí TîÝëéîç ôïˆ íåïåëëçíéóìïˆ. Óôüí
«ÄéÜëïãï ãéÜ ôÞí ðïßçóç» ìÝ ôüí Ã. ÓåöÝñç, V-
èåóå ›ò êñéôÞñéï ô\ò ôÝ÷íçò ôÞí Uëëçíéêüôçôá.
´Ïìùò, _ Vííïéá ôÞí ‚ðïßá TðåîåñãÜóôçêå äåí åy-
÷å êáììßá ó÷Ýóç ìÝ ôïýò êáèçìåñéíïýò íåïÝëëç-
íåò. Ðåñéóóüôåñï Aíôáðïêñéíüôáí óôÞí åsêüíá
ðïý åy÷å ãéÜ ôÞí ‘ÅëëÜäá _ säåïêñáôïýìåíç Äý-
óç. ²Åôóé, Tí™ ‚ Ã. ÓåöÝñçò Aíáöåñüôáí «óôüí
êáçìü ô\ò Ñùìéïóýíçò», ‚ Ê. ÔóÜôóïò êáôá-
óêåýáóå Xíá ðñïêñïýóôåéï ó÷\ìá, žóôå íÜ ðåß-
óåé …ôé _ ‘ÅëëÜäá êáß ðíåõìáôéêÜ AíÞêåé óôÞí
Äýóç. ´Ï,ôé Vñ÷åôáé Aðü ôüí ’ÁíáôïëÞ, ãéÜ ôüí
ÔóÜôóï, åyíáé êáôáäéêáóôÝï, Aêüìç êáß Cí ðñü-
êåéôáé ãéÜ ôüí ÍôïóôïãéÝöóêõ. ‘Õð\ñîå Aíôéìïí-
ôåñíéóôÞò, äéüôé ìïíüôñïðá Añíårôáé ‚ðïéáäÞðïôå
Vóôù TðáöÞ ìÝ ôüí Šðåññåáëéóìü a ôüí Šðáñîé-
óìü, êáß Aíôéðáñáäïóéáêüò äéüôé Aíôéìåôþðéóå
ôÞí ðáñÜäïóç ôåëåßùò TîùôåñéêÜ. ²Åãñáøå:
«ÄÝí ÷ñåéáæüìáóôå cñùåò óÜí ôïˆ ÍôïóôïãéÝö-
óêõ a ôïˆ Ãêüñêõ a ôïˆ ’ÁíôñÝúåö, ðáñ' …ëç
ôïõò ôÞí Aóýãêñéôç ^èéêÞ ›ñáéüôçôá. Ñùìáßïõò
óõãêëçôéêïýò ÷ñåéáæüìáóôå êáß ’Áèçíáßïõò ðï-
ëßôåò óÜí Têåßíïõò ðïý T÷Üñáîå «Tò Aåß» ‚ ’Å-
ðéôÜöéïò ôïˆ Èïõêéäßäç» («‘ÅëëçíéêÞ Ðïñåßá»
Têäüóåéò ‘Åóôßá, ó. 42). Èåùñår ôüí êïììïõíé-
óìü …ôé îåðÞäçóå Aðü ôüí ñïìáíôéóìü ô™í Ãåñ-
Óðýñïò ’Á. Êïõôñïýëçò
ìáí™í, ôïˆ ÍôïóôïãéÝöóêõ a ôïˆ Ôïëóôüç. Âå-
âáßùò, åyíáé ðåñßåñãï ðþò ÷ùñ@ _ AíáôïëéêÞ ñ-
èïäïîßá ìÝóá óôÞí säåïêñáôßá êáß óôüí ñùìáúêü
äéêáíéóìü ôïõ.
‘Ï ÔóÜôóïò ôáõôßóôçêå ìÝ ôü ìåôåìöõëéá-
êü êñÜôïò êáß ðñïóðÜèçóå íÜ ôü óôçñßîåé èåù-
ñçôéêÜ. ’Áëçóìüíçôç Šð\ñîå _ Aðáãüñåõóç ô\ò
ðáñÜóôáóçò «²Ïñíéèåò» Aðü ôüí Ê. Êïýí, äéüôé
äÝí óõìöùíïˆóå ìÝ ôÜ ãåñìáíéêÜ AêáäçìáúêÜ
ðñüôõðá. Ôáýôéóå äÝ ôÞí AñéóôåñÜ ìÝ ôü óëáõú-
êü ðíåˆìá, Cí êáß ôïˆôï Aíáðôý÷èçêå óôÜ ðíåõ-
ìáôéêÜ TäÜöç ô\ò Aíáôïëéê\ò ÷ñéóôéáíïóýíçò.
ÐñÜãìáôé, êñÜôçóå êñéôéêÝò AðïóôÜóåéò Aðü ôüí
êáðéôáëéóìü óÜí ôõðéêüò óõíôçñçôéêüò.
‘Ï Ê. ÔóÜôóïò Šð\ñîå äõôéêï-êåíôñéêüò.
×ùñßò ìÜëéóôá íÜ äåßîåé ôü uäéï TíäéáöÝñïí ãéÜ …-
ëåò ôßò ðëåõñÝò ô\ò ʼnñþðçò. ²Åñ÷åôáé óôÞí
‘ÅëëÜäá, âëÝðïíôáò ôïýò Ñùìéïýò ìÝ êá÷õðï-
øßá, …ðùò Vêáíå êÜèå öéëüäïîïò äõôéêïóðïõäáã-
ìÝíïò íÝïò Aðü ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ Êïñá\, êáß ãßíå-
ôáé uóùò ‚ óçìáíôéêüôåñïò Têðñüóùðïò ô\ò äå-
îé@ò säåïëïãßáò. ‘Ç ðáñÜôáîÞ ôïõ ôüí ôßìçóå
ðïëëáðë™ò. Ôü Vñãï ôïõ, ãê™äåò, äÝí âñ\êå
äéáäü÷ïõò, äéüôé ‚ íåïöéëåëåõèåñéóìüò ðïý äéáäÝ-
÷èçêå ôüí óõíôçñçôéóìü V÷åé ðïëý ðåñéóóüôåñï
ðåñéïñéóìÝíá TíäéáöÝñïíôá. ´Ïìùò, á‰ôü ðïý A-
ðïõóßáóå Aðü ôü Vñãï ôïõ åyíáé ôü âáèý Cããéã-
ìá ô\ò íåïåëëçíéê\ò æù\ò, ôü ðåñßóóåõìá Tì-
ðåéñßáò ðïý ásóèáíüìáóôå íÜ äïíår ôÜ êåßìåíá ôïˆ
ÐáðáäéáìÜíôç a ôïˆ ÓåöÝñç a ôïˆ Ñßôóïõ a ôïˆ
ÊáðåôáíÜêç, êáß ôü ‚ðïrï óðáíéüôáôá, äõ-
óôõ÷™ò, óõíáíôïˆìå óÝ ãñáðôÜ Aêáäçìáúê™í.
 ’ÁíÝêäïôá êåßìåíá Êùíóôáíôßíïõ ÔóÜôóïõ
Ðáñïõóßáóç Aðü ôüí ÄçìÞôñç Ìé÷áëüðïõëï

Ð
åñß ôÜ ôÝëç ôïˆ 1985, ‚ Êùíóôáíôríïò ÔóÜôóïò AðÜíôçóå ãñáðô™ò êáß säéï-
÷åßñùò óÝ TñùôÞìáôá ðïý ôïˆ ôÝèçêáí ôüôå ó÷åôéê™ò ìÝ ôÞí AíÜäåéîç ôïˆ Êùí-
óôáíôßíïõ Êáñáìáíë\ ›ò ðñùèõðïõñãïˆ êáß ôÞí wäñõóç ô\ò ÅÑÅ. ‘ÏñéóìÝíá
Aðü ôÜ êåßìåíá ô™í AðáíôÞóåþí ôïõ V÷ïõí âÝâáéá ÷ñçóéìïðïéçèår êáôÜ êáéñïýò, AëëÜ
ðñþôç öïñÜ äçìïóéåýïíôáé Tî ‚ëïêëÞñïõ êáß á‰ôïýóéá. ‘Ï ó÷ïëéáóìüò êñßíåôáé ðåñéô-
ôüò. ´Ïìùò, èÜ ÷ñåéáóôår óÝ Uðüìåíï ôåˆ÷ïò ô\ò ÍÝáò Êïéíùíéïëïãßáò íÜ ãßíåé å‰ñý-
ôåñç AíÜëõóç ô\ò ðñïóùðéêüôçôáò ôïˆ Êùíóôáíôßíïõ ÔóÜôóïõ êáß, Tíäå÷ïìÝíùò, óýã-
êñéóÞ ôçò ìÝ Têåßíç ôïˆ Ðáíáãéþôç Êáíåëëüðïõëïõ.

ÅÑ: ’Åêôüò Aðü ôïýò Êùíóôáíôríï ÔóÜôóï,
Ãñçãüñéï ÊáóéìÜôç êáß Å‰Üããåëï ’ÁâÝñùö,
ðïéÜ Cëëá óôåëÝ÷ç ô™í êïììÜôùí ôïˆ ÊÝíôñïõ
ðñïóå÷þñçóáí óôÞí ÅÑÅ;
ÁÐ: ’Áñêåôïß Cëëïé ðñïóå÷þñçóáí AìÝóùò óôÞí
óõãêñïôïýìåíç ôüôå ÅÑÅ. ’ÁíáöÝñù äýï ðïý V-
ëïõò, Aíáêïéíþíïíôáò ôÞí Aðï÷þñçóÞ ìïõ Aðü
ôü êüììá.
ÊáíÝíáò Aðü ôïýò ðñïó÷ùñÞóáíôáò ôüôå
óôÞí ÅÑÅ äÝí aìáóôå âïõëåõôáß. Ì@ò åy÷å óá-
ñþóåé ‚ Óõíáãåñìüò ôü 1952.
I I I

ãéíáí AìÝóùò ‘Õðïõñãïß, ‚ ê. Äçì. ÌáêñÞò (äé-
êçãüñïò Tê Èåó/íßêçò, ãíùóôüò Têår öéëåëåýèå-
ñïò) êáß ‚ ðïëéôåõôÞò ÄùäåêáíÞóïõ ÊùôéÜäçò
(ðïý Vãéíå ‘Õðïõñãüò ’Åìð. Íáõôéëßáò).
Ït äéáðñáãìáôåýóåéò ãéÜ ôÞí ðñïó÷þñçóç ô™í
ôñé™í ðïý AíáöÝñåôå, Vãéíáí óôü óðßôé ôïˆ ê. Ã.
Ìáýñïõ (‚äüò Âïõêïõñåóôßïõ), ‚ ‚ðïrïò eôï ‚ ôÝ-
ôáñôïò ðïý Tðñüêåéôï íÜ ðñïó÷ùñÞóç óôÞí ÅÑÅ.
’ÅâéÜæåôï ìÜëéóôá säéáéôÝñùò. ’ÁëëÜ ðáñáìïíÞí
ô\ò TðéóÞìïõ Têäçëþóåþò ìáò Šðáíå÷þñçóå, åy-
ôå äéüôé Tðåßóèç Aðü ôü Óõãêñüôçìá [ËáìðñÜêç],
åyôå äéüôé ôïˆ Täüèç _ Šðüó÷åóéò …ôé, Aðï÷ùñïˆí-
ôïò ôïˆ Ó. ÂåíéæÝëïõ, á‰ôüò èÜ AíáëÜâåé ôÞí _-
ãåóßá ô™í ÖéëåëåõèÝñùí. ÓçìåéùôÝïí …ôé, ôüôå, ôü
Tí ëü㤠[êüììá] eôï Tí äéáëýóåé (Vñéò ÐáðáíäñÝïõ
- ÂåíéæÝëïõ) óÝ óçìårï ðïý ï‹ôå óõóêÝøåéò ìðï-
ñïˆóáí íÜ ãßíïõí. ‘Ï ’ÁâÝñùö êáß Tãþ, AçäéáóìÝ-
íïé Aðü êáéñü, åu÷áìå äéáêüøåé êÜèå TðáöÞ.
Ðñïóùðéê™ò Tãþ Vóôåéëá TðéóôïëÞ óôüí Ã.
ÐáðáíäñÝïõ, ôüí ôýðïéò Añ÷çãü, AëëÜ ìÞ Aíá-
ÅÑ: Óýìöùíá ìÝ ôßò TêôéìÞóåéò ôïˆ êõñßïõ Ðñï-
Ýäñïõ, ôÜ óôåëÝ÷ç ôïˆ ÊÝíôñïõ ðïý ðñïóå÷þñç-
óáí óôÞí ÅÑÅ ôß èÝóåéò êáôår÷áí óôïýò êïììá-
ôéêïýò ìç÷áíéóìïýò ôïˆ ôåëåõôáßïõ; ÐïéÝò eôáí
ït ðïëéôéêÝò ôÜóåéò ðïý —èÜ ìðïñïˆóå íÜ ðår
êáíåßò …ôé— ôÜ ÷áñáêôÞñéæáí;
ÁÐ: Ït äéáöïñÝò óôßò ðïëéôéêÝò ôÜóåéò ôÞí Tðï-
÷Þ Têåßíç eôáí Aíýðáñêôåò. ´Ïëïé eóáí Aíôéêïì-
ìïõíéóôÝò êáß öéëïäõôéêïß.
Êáß Têåríïé ðïý ðñïóå÷þñçóáí Aðü ôïýò Öé-
ëåëåýèåñïõò êáß Têåßíïé ðïý ðñïóå÷þñçóáí Aðü
ôüí Óõíáãåñìü ôáõôßæïíôáí säåïëïãéê™ò. Ìðïñår
íÜ Šð\ñ÷áí ìåñéêÝò øõ÷ïëïãéêÝò nuances [=Aðï-
÷ñþóåéò] êáß ôßðïôá Cëëï. Êáß Têåßíïé ðïý Vìåé-
íáí óôïýò öéëåëåýèåñïõò ôÜ uäéá TðñÝóâåõáí. ÔÜ
êüììáôá eôáí ‚ìïéïãåíårò säåïëïãéê™ò ‚ìÜäåò ðïý
÷ùñßæïíôáí Aðü ôßò ðñïóùðéêÝò öéëïðñùôßåò [...].
I I I

ãíùñéæüìåíï Aðü ôüí Ó. ÂåíéæÝëï êáß ôïýò Cë- (óõíÝ÷åéá óôç óåë. 21)

— ‘Ï ÄçìÞôñçò Ìé÷áëüðïõëïò, äéåõèõíôÞò óÞìåñá ôïˆ Ìïõóåßïõ Âïýñïõ-ʼnôáîßá (ô\ò Ðüëåùò ô™í
’Áèçí™í), eôáí êáôÜ ôÜ Vôç 1980-1982 TðéìåëçôÞò ô™í Añ÷åßùí ôïˆ Êùíóôáíôßíïõ Êáñáìáíë\.
18 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 19
20 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÅÑ: Ôß œèçóå ôïýò êåíôñþïõò ðïëéôéêïýò íÜ
ðñïó÷ùñÞóïõí óôÞí ÅÑÅ: ôü ðñüóùðï ôïˆ
Êùíóôáíôßíïõ Êáñáìáíë\ ìÞðùò eôáí säéáßôå-
ñá ãíùóôü ó' á‰ôïýò ðñßí Aðü ôÞí wäñõóç ô\ò
ôåëåõôáßáò;
ÁÐ: Ôü êüììá ô™í ÖéëåëåõèÝñùí, ìÝ îýôáôç
Vñéäá ÐáðáíäñÝïõ - ÂåíéæÝëïõ, Vñéäá ðïý œèçóå
ôüí ÐáðáíäñÝïõ, Aðïäïêéìáæüìåíï Aðü ôüí Âå-
íéæÝëï, íÜ ãßíåé AóÞìáíôïò óõíåñãáæüìåíïò ôïˆ
ÐáðÜãïõ ãéÜ íÜ âãår âïõëåõôÞò, eôáí äéáëõìÝ-
íï. ’Åî Cëëïõ, ‚ Óõíáãåñìüò, ìåôÜ ôüí èÜíáôï
ôïˆ ÐáðÜãïõ, êéíäýíåõå íÜ äé÷áóèår ìåôáîý Óôå-
öáíüðïõëïõ êáß Êáíåëëüðïõëïõ, …ôáí _ êïéíÞ
ãíþìç äÝí óõìðáèïˆóå ï‹ôå ôüí Xíá ï‹ôå ôüí Cë-
ëï. ‘Ï Ìáñêåæßíçò, ôÝëïò, eôáí Aðü ôïýò Aðï-
óõíÜãùãïõò.
’Áðü ôÞí êõâÝñíçóç ÐáðÜãïõ åy÷å Aðü ôü
1952 Aíáäåé÷èår, óÝ Xíá äåõôåñåˆïí ‘Õðïõñãårï,
‚ ÊáñáìáíëÞò. ÓÝ á‰ôüí ðñïóÝâëåðå _ ÊïéíÞ
Ãíþìç êáß ‚ ôüôå TðçñåÜæùí ôÞí Á‰ëÞí Aìåñé-
êáíéêüò ðáñÜãùí. ·Çôáí TìöáíÞò _ Šðåñï÷Þ
ôïõ. ‘Ç TêëïãÞ ôïõ Vãéíå ôüí ’Ïêôþâñéï ôïˆ
1955ÿ Vãéíå Aíåìðüäéóôá, äéüôé ôÞí ðåñßìåíå _
êïéíÞ ãíþìç.
ÄÝí Vãéíáí å‰ñýôåñåò ðñïó÷ùñÞóåéò öéëåëåõ-
èÝñùí óôåëå÷™í, äéüôé: á) Ït èÝóåéò eôáí êáôåé-
ëçììÝíåò Aðü só÷õñïýò ðáëáéïôÝñïõò ðáñÜãïí-
ôåò ôïˆ Óõíáãåñìïˆ, â) Äéüôé Aêüìç eôáí æùí-
ôáíÞ êáß äõíáôÞ _ ðáñÜäïóç ôïˆ Äé÷áóìïˆ ôïˆ
1915-1922 - á‰ôü ðïý ðñïóðáèïˆóå ‚ Êáñá-
ìáíëÞò íÜ îåñéæþóåé, ã) Äéüôé ôü Óõãêñüôçìá
H H
21
ËáìðñÜêç êáß ðïëëïß ðïëéôåõôÝò ô™í Öéëåëåõ-
èÝñùí äÝí AíÝ÷ïíôáí ðñüóùðï ðïý Aðïäåß÷ôçêå
…ôé åy÷å ôÞí å‹íïéá ô\ò Á‰ë\ò.
I I I
ÅÑ: ÐïéÝò AíôéäñÜóåéò ðñïêÜëåóå óôüí å‰ñýôåñï
÷™ñï ô™í ðáëé™í âåíéæåëïãåí™í êïììÜôùí _ äç-
ìéïõñãßá íÝïõ ðïëéôéêïˆ ó÷çìáôéóìïˆ Aðü ôüí
Êùíóôáíôríï Êáñáìáíë\; Ãéáôß (óýìöùíá ðÜí-
ôá ìÝ ôÞ ãíþìç ôïˆ êõñßïõ ÐñïÝäñïõ) äÝí ðñáã-
ìáôïðïéÞèçêáí ðñïó÷ùñÞóåéò óÝ å‰ñýôåñç êëß-
ìáêá;
ÁÐ: Ït AíôéäñÜóåéò eôáí óÝ …ëïí ôüí ðïëéôéêü
êüóìï Víôïíåò (ƒ÷é ìüíï óôïýò âåíéæåëïãåíåßò).
Ôü Aðïäåéêíýåé á‰ôü ‚ óõíáóðéóìüò …ëùí, Aêñï-
äåîé™í êáß Aêñïáñéóôåñ™í, Tíáíôßïí ôïˆ Êáñá-
ìáíë\ óôßò TêëïãÝò ôïˆ 1956. ÊáôåëÜìâáíå
êáô' ï‰óßáí ‚ ÊáñáìáíëÞò ôüí ÷™ñï ðïý Aí\êå
óôïýò êáôÜ ðáñÜäïóéí Añ÷çãïýò.
I I I
ÅÑ: ’Åêôüò Aðü ôü ãíùóôü Cñèñï ôïˆ êõñßïõ
ÐñïÝäñïõ («‘Ç ìüíç äéÝîïäïò», ‘Ç ÊáèçìåñéíÞ,
11/2/56, ó.1) ŠðÜñ÷ïõí Cëëá êåßìåíá ó÷åôéêÜ
ìÝ ôÞí wäñõóç ô\ò ÅÑÅ; ÈÜ eôáí äõíáôüí íÜ A-
ðïäåé÷ôïˆí Cëëåò ðçãÝò;
ÁÐ: ‘ÕðÜñ÷åé _ ðñïêÞñõîç ãéÜ ôÞí wäñõóç ôïˆ
Êüììáôïò ðïý ãýñù Aðü ôÜ ×ñéóôïýãåííá ôïˆ
1955 UôïéìÜóèçêå êáß ô\ò ‚ðïßáò Xíá Aðü ôÜ
ðñïó÷Ýäéá åyíáé äéêü ìïõ.
H
 ÈñÜêç – Êùíóôáíôéíïýðïëç – ÓôåíÜ
(1908-1923)
Ï
óï ‚ ÷ñüíïò ì@ò Aðïìáêñýíåé Aðü ôü ôñá-
ãéêü 1922, _ åsêüíá ô\ò ðåñéï÷\ò ðïý T-
ðÝâáëå —Cñáãå ãéÜ ðüóï;— _ Êáôá-
óôñïöÞ, êáß ôÞí ‚ðïßá ðñïóäïêïˆóå íÜ ðáãéþóåé
_ ÓõíèÞêç ô\ò ËùæÜííçò, ôåßíåé, Aðïêñõóôáë-
ëïýìåíç óôßò óõíåéäÞóåéò, íÜ ì@ò êÜìåé íÜ ëç-
óìïíÞóïõìå ôÞí âßáéç ìåôáêßíçóç ôïˆ êåíôñéêïˆ
Cîïíá ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ Aðü ôÞí ðáñáäïóéáêÞ ôïõ
èÝóç ðñüò ôÞí ìßá Aðü ôßò ðåñéöÝñåéÝò ôïõ, ôåß-
íåé ìÝ Cëëá ëüãéá íÜ ì@ò êÜìåé íÜ îå÷Üóïõìå
ðþò ôÜ ðñÜãìáôá ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ Aðü ôü ôÝ-
ëïò ô\ò êëáóóéê\ò Añ÷áéüôçôáò žò ëßáí ðñï-
óöÜôùò äÝí ëïãáñéÜæïíôáí ìÝ Aöåôçñßá ôÞí ’Á-
èÞíá êáß ôüí ÌùñéÜ.
²Åôóé ëïéðüí, Að' ôïýò Añ÷áúêïýò ÷ñüíïõò, A-
ðü ôüí ìáêñéíü 8ï ðñü ×ñéóôïˆ ás™íá, Aðü Xíá âÜ-
èïò äçëáäÞ ÷ñüíïõ Tìðñüò åsò ôü ‚ðïrï sëéããéïˆí ït
ëáïß ô\ò ðåñéï÷\ò …ëïé ðëÞí ô™í ‘ÅëëÞíùí, êé žò
ôßò Añ÷Ýò ô\ò ôñßôçò äåêáåôßáò ôïˆ ásþíá ìáò, ‚
âáóéêüò Cîïíáò ëåéôïõñãßáò êáß ŠðÜñîåùò ôïˆ ‘Åë-
ëçíéóìïˆ eôáí _ ãñáììÞ Ásãárï - ŋîåéíïò, ìÝ A-
ðþôåñåò ðñïåêôÜóåéò ôüí ‘Åëëçíéóìü ô\ò tóôï-
ñéê\ò äéáóðïñ@ò, óôüí ìÝí íüôï ôüí ‘Åëëçíéóìü
ô\ò Ásãýðôïõ, óôüí äÝ âïññ@ ôüí ‘Åëëçíéóìü ô\ò
Ñïõìáíßáò, ô\ò Ñùóóßáò êáß ôïˆ ÊáõêÜóïõ. Êáß
âÝâáéá äÝí ÷ñåéÜæåôáé íÜ ôïíéóôår Tä™ ðþò _ êáñ-
äéÜ á‰ôïˆ ôïˆ êüóìïõ, á‰ô\ò ô\ò êáè' _ì@ò ’Á-
íáôïë\ò, ðïý …ìùò äÝí eôáí ìüíïí äéêÞ ìáò, eôáí
_ á‰ôïêñáôïñéêÞ (âõæáíôéíÞ a èùìáíéêÞ) Êùí-
óôáíôéíïýðïëç, ôü Tðß äåêáðÝíôå óõíáðôïýò ás™-
íåò ìåræïí Aóôéêü ìáò êÝíôñïí, _ ìïíáäéêÞ ìáò ìå-
ãáëïýðïëç —ìÝ …,ôé, ðïéïôéê™ò êáß ðïóïôéê™ò,
å‰ñýôåñï êáß Aíþôåñï Šðïäçëïr _ Vííïéá á‰ôޗ
êôéóìÝíç óôü óçìårï Aêñéâ™ò …ðïõ _ ʼnñþðç A-
ðáíô@ ôÞí ’Áóßá êáß _ Ìåóüãåéïò ôüí ŋîåéíï
Ðüíôï, óôü óçìårï äçëáäÞ …ðïõ ‚ ásãáéïðåëáãßôé-
êïò óìßãåé ìÝ ôüí ìáõñïèáëáóóßôéêï ‘Åëëçíéóìü.
— ‘Ï Êþóôáò Óôáìáôüðïõëïò åyíáé äéäÜêôùñ âõæáíôéí\ò tóôïñßáò ô\ò Óïñâüííçò, ðñüåäñïò ô\ò ‘Å-
ôáéñßáò «Ößëïé ô\ò Ðüëçò», åsäéêüò óÝ èÝìáôá âõæáíôéí\ò tóôïñßáò êáß ‘Åëëçíéóìïˆ ô\ò Êùíóôáí-
ôéíïõðüëåùò êáß óõããñáöÝáò. Ôü êåßìåíï á‰ôü âáóßæåôáé óÝ ‚ìéëßá ðïý ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôüí Óýë-
ëïãï ößëùí Ãåííáäåßïõ ÂéâëéïèÞêçò óôéò 15/04/92.
Êþóôáò Ì. Óôáìáôüðïõëïò
’Áíåñ÷üìåíïò óôüí ÷ñüíï, Šðåíèõìßæù ðþò ‚
Tîåëëçíéóìüò ô\ò ðåñéï÷\ò, óôüí ‚ðïrï _ êáôÜ-
êôçóÞ ôçò Aðü ôüí Ößëéððï êáß ôüí ’ÁëÝîáíäñï
Väùêå AðïôåëåóìáôéêÞ œèçóç, ‚ëïêëçñþèçêå
êáß åsò …,ôé Aöïñ@ ôÞí Tíäï÷þñá êáôÜ ôïýò ðñþ-
ôïõò ás™íåò ô\ò ñùìáúê\ò êõñéáñ÷ßáò. ‘Ç wäñõ-
óç ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò - ÍÝáò Ñþìçò ôü
324/330 óôÞí èÝóç ôïˆ ìåãáñéêïˆ Âõæáíôßïõ, A-
ðü ôüí äéïñáôéêþôáôï Êùíóôáíôríï ôüí ÌÝãá,
ìåôáôñÝðåé ôÞí ðåñéï÷Þ óÝ êÝíôñï ô\ò Á‰ôïêñá-
ôïñßáò, ôá÷ýôáôá äÝ óÝ êÝíôñï ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ,
êáß èÜ ðñïóÝèåôá, ÷ùñßò èáññ™ ŠðåñâïëÞ, êáß óÝ
êÝíôñï ô\ò ÏsêïõìÝíçò. ÔÞí UðïìÝíç âáóéêÞ ôï-
ìÞ, ðáñÜ ôßò átìáôçñÝò Aíáóôáôþóåéò ðïý ðñï-
îÝíçóáí óôïýò êÜìðïõò ô\ò ÈñÜêçò ït ðñïáããåë-
èåróåò âáñâáñéêÝò ìåôáêéíÞóåéò êáß TðéäñïìÝò, èÜ
ôÞí ðñïêáëÝóåé ôüí 6ï êáß 7ï ás™íá _ êÜèïäïò
ô™í ÓëÜâùí êáß ô™í ÂïõëãÜñùíÿ ôÞí äÝ ôñßôç
ôïìÞ, _ åsóâïëÞ óôÜ ìÝóá ôïˆ 14ïõ ás™íá ô™í
’Ïèùìáí™í. Óôü Uî\ò, óôÞ óôåñéÜ, ït µÅëëçíåò,
…ðùò á‰ôü óõìâáßíåé óÝ ðëåróôá …óá óçìårá ôïˆ
âïñåéïåëëçíéêïˆ ÷þñïõ, óõãêáôïéêïˆí ìÝ ôïýò
Ôïýñêïõò êáß ìÝ ôïýò ÂïõëãÜñïõò. ÄÝí óõìâáß-
íåé …ìùò ôü á‰ôü êáß óôÞí èÜëáóóá. Ït ìÝí Âïýë-
ãáñïé, ‚ ðëçèõóìüò ô™í ‚ðïßùí ï‰äÝðïôå Tãêá-
ôáóôÜèçêå óôÜ ðáñÜëéá, äÝí eóáí íáõôéêüò ëáüò.
Ït äÝ Ôïˆñêïé êõñéÜñ÷çóáí óôÞí èÜëáóóá ãéÜ
óýíôïìç ó÷åôéê™ò ðåñßïäï (ìéêñüôåñç ô™í äýï
ásþíùí), ôüôå ðïý TðÝôõ÷áí íÜ ìåôáôñÝøïõí ôüí
ŋîåéíï —ëßãï äÝ Vëåéøå êáß ‚ëüêëçñç ôÞí Ìå-
óüãåéï— óÝ èùìáíéêÞ ëßìíç. ²Åôóé, ìÝ Tîáßñå-
óç ôÞí Uíåôï-ãåíïõáôéêÞ ðáñÝíèåóç, _ èÜëáóóá
—åsò …,ôé êõñßùò Aöïñ@ ôßò ìéêñÝò AðïóôÜóåéò—
eôáí êáß ðáñÝìåíå ôü êáô' Tîï÷Þí ðåäßï äñÜóåùò
ô™í ‘ÅëëÞíùí. Óôü óêïôåéíüôåñï óçìårï ô\ò
ôïõñêéê\ò óêëáâé@ò, ‚ öáíáôéêüò ìïõóïõëìÜíïò
Êùíóôáíôéíïõðïëßôçò ’ÅëâéãéÜ Ôæåëåìð\, ìÞ-
26
ðùò äÝí Aðïêáëår ôÞí Ðñïðïíôßäá, ôüí èáëÜóóéï
äçëáäÞ óõíäåôéêü êñßêï AíÜìåóá óôü ëåõêü êáß
óôü ìáˆñï ðÝëáãïò, «èÜëáóóá ô™í Ñùìç™í»;
ÊáôÜ ôü äåýôåñï …ìùò cìéóõ ôïˆ 18ïõ ásþ-
íá ôÜ ðñÜãìáôá AëëÜæïõí êáß ðÜëé. ‘Ç èùìáíé-
êÞ êõñéáñ÷ßá óôÞí ðåñéï÷Þ ãéÜ ðñþôç öïñÜ êëï-
íßæåôáé, Aìöéóâçôårôáé. ‘Ç ìåãÜëç ñèüäïîç äýíá-
ìç ôïˆ âïññ@, _ ñùóóéêÞ á‰ôïêñáôïñßá, êáôÝñ÷å-
ôáé óôÞí ’ÁæïöéêÞ êáß óôÞí Ìáýñç ÈÜëáóóá, T-
êôïðßæïíôáò Aðü ðáíôïˆ ôÞí èùìáíéêÞ _ìéóÝëç-
íï. ’Áëë' _ êÜèïäïò óôÜ ðáñÜëéá ô\ò ωêñáíßáò
êáß óôÞí Êñéìáßá äÝí åyíáé ãéÜ ôÞí Ñùóóßá ðáñÜ
Xíá ðñ™ôï â\ìá. Êáß ôïˆôï äéüôé ‚ ŋîåéíïò åy-
íáé èÜëáóóá êëåéóôÞ. ÔÜ äÝ êëåéäéÜ ôïõ ôÜ êñáô@
‚ êÜôï÷ïò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò êáß ô™í
Óôåí™í. ‘Ç Ñùóóßá UðïìÝíùò äÝí èÜ Aíáðíåýóåé
ðáñÜ ìïíÜ÷á Tîåñ÷üìåíç óôÞí AíïéêôÞ èÜëáóóá,
óôÞí Ìåóüãåéï, …ðïõ aäç êõñéáñ÷år —êé _ ðá-
ñïõóßá ôïõ ãßíåôáé …ëï êáß Tíôïíþôåñç— ‚ óôü-
ëïò ô\ò Ì. Âñåôáííßáò. ‘Ç êÜèïäïò ô™í Ñþó-
óùí óôü Ásãárï (Šðåíèõìßæù ðþò äýï öïñÝò óôüí
19ï ás™íá ôÜ ñùóóéêÜ óôñáôåýìáôá öèÜíïõí žò
ôïýò êÜìðïõò ô\ò ’Áí. ÈñÜêçò, ìéÜ ðñþôç óôÜ
1828 êáß ìéÜ äåýôåñç óôÜ 1877-78) ðñïûðïèÝôåé
ôÞí Aðþèçóç ô™í Ôïýñêùí óôü Tóùôåñéêü ô\ò
Ìéêñ@ò ’Áóßáò, Aêüìç êáß ôÞí ðëÞñç êáôÜëõóç
ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò, ôÞí èÝóç ô\ò
‚ðïßáò ìÝëëåôáé íÜ êáôáëÜâåé ôü «âõæáíôéíü ƒíåé-
ñï» ô™í Ñùìáíþö. Ôü ’Áíáôïëéêü æÞôçìá, æÞ-
ôçìá ðáãêüóìéï, V÷åé ãåííçèår. Ãåùãñáöéêü ôïõ
Tðßêåíôñï, _ ðåñéï÷Þ ìáò, _ ÈñÜêç äçëáäÞ, _
Êùíóôáíôéíïýðïëç êáß ôÜ ÓôåíÜ.
Ôüí 19ï ás™íá ôÜ ðñÜãìáôá ðåñéðëÝêïíôáé
ëü㤠ô\ò TîåãÝñóåùò TèíïôÞôùí êáß Tèíéêéóì™í.
²Áí ôÜ ÓôåíÜ êáß _ å‰ñýôåñç ðåñéï÷Þ ôùí Aðï-
ôåëïˆí ôü ì\ëïí ô\ò Vñéäïò ìåôáîý ô™í Ì. Äõ-
íÜìåùí (óôüí Aããëï-ñùóóéêü èÜ ðñïóôåèår Añãü-
ôåñá êáß ‚ ãáëëéêüò, êáèþò êáß ‚ ãåñìáíéêüò ðá-
ñÜãùí, ôåëåõôárïò äÝ êáß ‚ sôáëéêüò), ìÝ AðïôÝ-
ëåóìá íÜ èåóðéóôår _ Añ÷Þ ô\ò —AíÝöéêôçò êñß-
íïõìå Tê ô™í ŠóôÝñùí— äéáôÞñçóçò ô\ò Aêå-
ñáéüôçôïò ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò, _
á‰ôÞ ðåñéï÷Þ êáèßóôáôáé Tðß ðëÝïí êáß ðåäßï
óõãêñïýóåùò ô™í «ÌåãÜëùí ’Éäå™í» ô™í ëá™í
ðïý óõãêáôïéêïˆí óÝ á‰ôÞí, êáß ðïý ‚ êáèÝíáò
ôÞí aèåëå —‚ëüêëçñç a ìÝãéóôï ôì\ìá ôçò—
ãéÜ ëïãáñéáóìü ôïõ. Ït ÌåãÜëåò ÄõíÜìåéò ôüôå
ìåôáâÜëëïíôáé óÝ ÐñïóôÜôéäåò ÄõíÜìåéò. ‘Ç
÷ñüíéá êñßóç ìåãåèýíåôáé êáß ôÜ ÂáëêÜíéá êá-
èßóôáíôáé _ ðõñéôéäáðïèÞêç ô\ò ʼnñþðçò êáß
ôïˆ ðëáíÞôç ‚ëüêëçñïõ. Óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 20ïˆ
ásþíá _ Vêñçîç ìïéÜæåé íÜ åyíáé ðïëý êïíôÜ.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
’Áðü ôïýò ôñårò ëáïýò ô\ò ðåñéï÷\ò, ôïýò
´Åëëçíåò äçëáäÞ, ôïýò Ôïýñêïõò êáß ôïýò Âïõë-
ãÜñïõò, ït ðñ™ôïé åyíáé Têåríïé ðïý åŠñßóêïíôáé
óÝ ðåñéóóüôåñï ìåéïíåêôéêÞ èÝóç, êáß ôïˆôï ðá-
ñÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞ êáß ðïëéôéóôéêÞ, óÝ ‚ñéóìÝíåò
äÝ Tðáñ÷ßåò êáß ðëçèõóìéáêÞ ôïõò Šðåñï÷Þ, ãéÜ
ôïýò Uî\ò ôñårò êõñßùò ëüãïõò:
á) ‘Ï ðñ™ôïò åyíáé …ôé _ Tðéôüðéá ñãÜíùóÞ
ôïõò, óôÞí ‚ðïßá ƒöåéëáí ƒ÷é ìüíïí ôÞí Tðéâßù-
óç êáß ôÞí êïéíùíéêÞ TðéêñÜôçóÞ ôùí, AëëÜ êáß
ôÞí åsñçíéêÞ TîÜðëùóÞ ôùí äéÜ ô\ò óôáäéáê\ò
Aöïìïéþóåùò ‚ìïäüîùí ëá™í (Šðåíèõìßæù ðþò
Šð\ñîå Tðï÷Þ óôÞí tóôïñßá ô™í Âáëêáíßùí …ðïõ
_ åuóïäïò óôÞí AóôéêÞ ôÜîç eôáí ôáõôüóçìç ìÝ
Tîåëëçíéóìü), eôáí ñãÜíùóç êáô' Tîï÷Þí åsñç-
íéêÞ, óôçñéæüìåíç Aðïêëåéóôéê™ò óôïýò èåóìïýò
ô\ò Têêëçóßáò êáß ôïˆ ó÷ïëåßïõ, ô\ò Têêëçóßáò
äçëáäÞ êáß ô\ò êïéíüôçôáò, ðëáóìÝíç Vôóé ž-
óôå íÜ äñ@ êáß íÜ Aíèår óôÜ ðëáßóéá á‰ôïêñáôï-
ñßáò åsñçíéê\ò, TêôåôáìÝíçò, AðïêåíôñùìÝíçò
êáß ðïëõåèíéê\ò. ‘Ç ŠëéêÞ å‰çìåñßá Tíéó÷ýåé ôÞí
öéëåéñçíéêÞ äéÜèåóç, ìÝ AðïôÝëåóìá ‚ säåïëïãé-
êüò ðñïóáíáôïëéóìüò ô\ò ðëåéïíüôçôáò ô™í Šðü
èùìáíéêÞ êõñéáñ÷ßá ‘ÅëëÞíùí íÜ åyíáé óôñáì-
ìÝíïò ðåñéóóüôåñï ðñüò ôÞí Tðßôåõîç ô\ò Tðß u-
óïéò …ñïéò óõíõðÜñîåùò …ëùí ô™í ëá™í ô\ò Á‰-
ôïêñáôïñßáò Šðü ôü óê\ðôñï ô™í ’Ïóìáíë\ (-
èùìáíéóìüò a Uëëçíï-èùìáíéóìüò), ðáñÜ ðñüò
ôÞí ðñáãìáôïðïßçóç ô\ò Uëëáäéê\ò ÌåãÜëçò
’ÉäÝáò, _ ‚ðïßá Cëëùóôå åy÷å Aðïêáëýøåé ôßò
óôåíüôáôåò äõíáôüôçôÝò ôçò ôüóï êáôÜ ôÞí ðå-
ñßïäï ôïˆ Êñéìáúêïˆ ðïëÝìïõ …óï êáß êáôÜ ôüí
ðüëåìï ôïˆ 1897.
â) ‘Ï äåýôåñïò ëüãïò åyíáé ãåùãñáöéêüò. ÈÝ-
ëù äçëáäÞ íÜ ð™ ðþò, óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôÞí Aðü-
óôáóç ðïý ôÞí ÷ùñßæåé Aðü ôÞí Tëåýèåñç ‘Åë-
ëÜäá, _ ðåñéï÷Þ ô™í Óôåí™í eôáí ðëçóéÝóôåñç
óôüí Tèíéêü ðõñ\íá ô™í ÂïõëãÜñùí, ðáñáìÝíïí-
ôáò ôáõôü÷ñïíá, ÷Üñç óôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç,
ôü äéïéêçôéêü êÝíôñï ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò Á‰ôïêñá-
ôïñßáò.
ã) ‘Ï ‘Åëëçíéóìüò ô\ò ðåñéï÷\ò ôÝëïò äÝí
ìðïñïˆóå íÜ Šðïëïãßæåé óÝ êáììßá Vîùèåí Šðï-
óôÞñéîç, äéüôé _ Ñùóóßá, Aðü ôÞí óôéãìÞ ðïý åy-
÷å Šðïóôåßëåé ôÞí óçìáßá ô\ò ’Ïñèïäïîßáò ãéÜ íÜ
Šøþóåé Têåßíç ôïˆ Ðáíóëáâéóìïˆ, åy÷å ìåôáâëç-
èår óÝ T÷èñü, ãéÜ äÝ ôÞí ’ÁèÞíá ðïý ôüôå ìüëéò
Cããéæå ôÞí ãñáììÞ ôïˆ ’Ïëýìðïõ êáß ìÝ ôü Êñç-
ôéêü æÞôçìá íÜ ìïíïðùëår ôßò óõíåéäÞóåéò, _
ÈñÜêç, óÝ ìåãÜëï äÝ âáèìü êáß _ Ìáêåäïíßá,
åŠñßóêåôï Têôüò ôïˆ ðåäßïõ ‚ñÜóåþò ôçò.
ÈÜ aèåëá ôÝëïò íÜ ðñïóèÝóù ðþò óôßò Añ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
÷Ýò ôïˆ ásþíá _ ðåñéï÷Þ V÷åé aäç âáñýôáôá ôñáõ-
ìáôéóôår. Ït ðåñéðÝôåéåò ô™í ðëçèõóì™í, ìÝ ôïýò
ðïôáìïýò ôïˆ áwìáôïò êáß ô™í äáêñýùí, ìÝ ôÜ
êáñáâÜíéá ô™í ðñïóöýãùí íÜ Tãêáôáëåßðïõí îá-
íÜ êáß îáíÜ, ðüôå Tä™ êáß ðüôå Têår, êáðíßæïíôá
Tñåßðéá ÷ùñé™í êáß óõíïéêé™í óôßò ðüëåéò, V÷ïõí
Tä™ êáß ôñéÜíôá ðåñßðïõ ÷ñüíéá Añ÷ßóåé. ÓöáãÝò
ÂïõëãÜñùí Aðü ôïýò Ôïýñêïõò, óöáãÝò Ôïýñêùí
êáß ëïéð™í ÌïõóïõëìÜíùí Aðü ôïýò ÂïõëãÜñïõò,
óöáãÝò ôÝëïò ‘ÅëëÞíùí êáß Aðü ôïýò ìÝí êáß A-
ðü ôïýò äÝ. ´Ïëá á‰ôÜ óÝ _ìåñÞóéá äéÜôáîç. ÔÜ
ìßóç êïñõöþíïíôáé, ôü uäéï êáß _ Aðüãíùóç, ‚
êáèçìåñéíüò öüâïò. Êé Cí, ôj ðáñåìâÜóåé ô\ò
’Áããëßáò, AðïôñÝðåôáé ðñüò óôéãìÞí _ äçìéïõñ-
ãßá ô\ò ìåßæïíïò Âïõëãáñßáò ô\ò ÓõíèÞêçò ôïˆ
‘Áãßïõ ÓôåöÜíïõ, _ èñáêéêÞ ðáéèñïò ôåëår Šðü
ôÞí ìüíéìç ôñïìïêñáôßá ô™í êïìéôáôæÞäùí. ÓôÜ
1885, Aðïóð@ôáé ðñáîéêïðçìáôéê™ò Aðü ôÞí
Á‰ôïêñáôïñßá _ ’ÁíáôïëéêÞ Ñùìõëßá, ðñïêá-
ëþíôáò óôéãìéáßá AãáíÜêôçóç óôüí Tëåýèåñï
‘Åëëçíéóìü. Óôü ìåóïäéÜóôçìá óôåñá Aðü ôü
1878, åy÷å ãéÜ ëßãï ŠðÜñîåé _ ìéêñÞ äçìïêñáôßá
ô™í 21 ðïìáêéê™í ÷ùñé™í ô\ò Ñïäüðçò, ït êÜ-
ôïéêïé ô™í ‚ðïßùí TîåäÞëùóáí Vôóé ôÞí CñíçóÞ
ôïõò íÜ Tíóùìáôùèïˆí óôÞí Âïõëãáñßá ôïˆ ‘Á-
ãßïõ ÓôåöÜíïõ. ÓôÜ 1906, ït öëüãåò ô\ò ìáñôõ-
ñéê\ò ’Áã÷éÜëïõ ðñïáíáããÝëëïõí Têåríåò ô\ò sù-
íéê\ò ðñùôåýïõóáò, ôü óâýóéìï äçëáäÞ, ðñßí A-
ðü ôü ìåóïõñÜíçìÜ ôïõ, ôïˆ ìåßæïíïò, ôïˆ á‰ôï-
êñáôïñéêïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ. ‘Ç Ñùìçïóýíç Vôóé
ðáñÝìåéíå ðïíåìÝíç, óôáõñéêÞ, ï‰äÝðïôå îáíÜãé-
íå èñéáìâåýïõóá... ‘Ï èëéâåñüò Tðßëïãïò ôïˆ ‘Åë-
ëçíéóìïˆ ô\ò âüñåéáò ÈñÜêçò Šð\ñîå _ «Têïý-
óéá» Vîïäïò ô™í 48.742 TíáðïìåéíÜíôùí ‘ÅëëÞ-
íùí ô\ò Ñùìõëßáò, âÜóåé ô\ò óõíèÞêçò ôïˆ
Neuilly ô\ò 27çò Íïåìâñßïõ 1919 êáß _ Tãêá-
ôÜóôáóÞ ôïõò óôÞí Tëåýèåñç ‘ÅëëÜäá.
²Áò óêýøïõìå ôþñá ãéÜ ëßãï TðÜíù óôïýò A-
ñéèìïýò. ÔÜ AñéèìçôéêÜ óôïé÷årá ðïý èÜ ðáñáèÝ-
óù ó÷åôéêÜ ìÝ ôüí ðëçèõóìü ô\ò æþíçò ô™í
Óôåí™í äÝí Aðïäßäïõí âÝâáéá óôÞí ëåðôïìÝñåéÜ
ôçò ôÞí ðñáãìáôéêüôçôá. ’Áëë' ï‹ôå êáß AðÝ-
÷ïõí ðïëý Að' á‰ôÞí, êáß ‚ðùóäÞðïôå ì@ò äß-
äïõí ìÝ óáöÞíåéá ìéÜ ôÜîç ìåãåè™í. ²Áò Añ÷ß-
óïõìå Aðü ôÜ ðéü Bðë@:
á) ÔÜ ÓôåíÜ åyíáé ‚ äéÜäñïìïò èáëÜóóéáò T-
ðéêïéíùíßáò ô™í 4.500.000 ‘ÅëëÞíùí ôïˆ «íü-
ôïõ», Tê ô™í ‚ðïßùí ït ìÝí 2.631.952 (Aðïãñá-
öÞ ôïˆ Vôïõò 1907) Aðïôåëïˆí ôüí ðëçèõóìü ôïˆ
Uëëçíéêïˆ âáóéëåßïõ, ït äÝ ëïéðïß åyíáé ït êÜôïé-
êïé ô\ò Ìáêåäïíßáò, ô\ò ’Çðåßñïõ, ô™í íçóé™í,
ô\ò ìéêñáóéáôéê\ò Ásãáéßäïò, ô\ò Êýðñïõ êáß ô™í
27
ðáñïéêé™í ô\ò Ásãýðôïõ, êáß ô™í 1.500.000
‘ÅëëÞíùí ôïˆ âïññ@, aôïé ô™í ‘ÅëëÞíùí ô™í
ìáõñïèáëáóóßôéêùí èñáêéê™í ðáñáëßùí, ôïˆ
Ðüíôïõ êáß ô™í ðáñïéêé™í ô\ò Ñùóóßáò êáß ô\ò
Ñïõìáíßáò.
â) ÓôÜ ÓôåíÜ á‰ôÜ êáè' á‰ôÜ —TîáéñïõìÝ-
íïõ ôïˆ âéëáåôßïõ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò— êá-
ôïéêïˆí, âÜóåé ô™í ôïõñêéê™í TêôéìÞóåùí ôïˆ V-
ôïõò 1910 êáß ô™í ‘Åëëçíéê™í (ôïˆ Ïsêïõìåíé-
êïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ) ôïˆ Vôïõò 1912, ït Uî\ò Uë-
ëçíéêïß ðëçèõóìïß:
• ÓôÞí ìÝí íüôéá (ìéêñáóéáôéêÞ) AêôÞ ô\ò
Ðñïðïíôßäáò, aôïé óôÜ óáíôæÜêéá Íéêïìç-
äåßáò, Ðñïýóçò êáß Äáñäáíåëëßùí, êáôïé-
êïˆí 382.094 ´Åëëçíåò âÜóåé ô\ò ôïõñ-
êéê\ò Aðïãñáö\ò êáß 389.555 âÜóåé ô\ò Uë-
ëçíéê\ò.
• ÓôÞí âüñåéá (èñáêéêÞ) AêôÞ ô\ò Ðñïðïíôß-
äáò, aôïé óôÜ óáíôæÜêéá Ñáéäåóôïˆ, Ôóá-
ôÜëôæáò-Ìåôñ™í êáß Êáëëéðüëåùò, êáôïé-
êïˆí 92.997 Ôïˆñêïé, 143.806 ´Åëëçíåò
êáß 9.395 Âïýëãáñïé óýìöùíá ìÝ ôÞí èù-
ìáíéêÞ AðïãñáöÞ a 112.438 Ôïˆñêïé,
180.968 ´Åëëçíåò êáß 4.980 Âïýëãáñïé
óýìöùíá ìÝ ôßò TêôéìÞóåéò ôïˆ Ïsêïõìåíé-
êïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ.
ã) Óôü óýíïëï ô\ò èùìáíéê\ò ÈñÜêçò óôü
ôÝëïò ô\ò ðñþôçò äåêáåôßáò ôïˆ ásþíá ìáò, ït
Ôïˆñêïé âÜóåé ô™í èùìáíéê™í TêôéìÞóåùí A-
íÝñ÷ïíôáé óôÜ 51,4% ôïˆ óõíïëéêïˆ ðëçèõóìïˆ
êáß óôÜ 47,6% âÜóåé ô™í Uëëçíéê™í äåäïìÝíùí.
Ït ´Åëëçíåò Aíôéóôïß÷ùò, óýìöùíá ìÝ ôÜ
óôïé÷årá ô\ò ôïõñêéê\ò Aðïãñáö\ò, Aðïôåëïˆí
ôü 31,7% ôïˆ óõíïëéêïˆ ðëçèõóìïˆ êáß ôü
38,2% óýìöùíá ìÝ ôÜ óôïé÷årá ôïˆ Ïsêïõìåíé-
êïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ.
ÔÝëïò ït Âïýëãáñïé Aðïôåëïˆí ôü 12% ôïˆ
èñáêéêïˆ ðëçèõóìïˆ óôßò ôïõñêéêÝò TêôéìÞóåéò
êáß ôü 9,8% óôßò UëëçíéêÝò.
’Áíáëõôéêþôåñá: óôÞí ìÝí ÄõôéêÞ ÈñÜêç
(ðïý ðåñéëáìâÜíåé Aêüìç ‚ëüêëçñï ôüí ñåéíü
ƒãêï ô\ò Ñïäüðçò) âÜóåé ô™í ôïõñêéê™í Têôé-
ìÞóåùí ït ÌïõóïõëìÜíïé AíÝñ÷ïíôáé óôÜ 64,4%
ôïˆ ðëçèõóìïˆ, ït ´Åëëçíåò óôÜ 15,5% êáß ït
Âïýëãáñïé óôÜ 12,7%. ÔÜ ðïóïóôÜ ô\ò Uëëç-
íéê\ò Aðïãñáö\ò åyíáé Aíôéóôïß÷ùò 66,7% ãéÜ
ôïýò ÌïõóïõëìÜíïõò, 16,4% ãéÜ ôïýò ´Åëëçíåò
êáß 16% ãéÜ ôïýò ÂïõëãÜñïõò.
ÓôÞí äÝ ’ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç ït Ôïˆñêïé Tì-
öáíßæïõí ôïýò ´Åëëçíåò ›ò ôü 43,7% ôïˆ óõíï-
ëéêïˆ ðëçèõóìïˆ, ôïýò ‚ìïåèíårò ôùí ›ò ôü
40,5% êáß ôïýò ÂïõëãÜñïõò ›ò ôü 11,5%, Tí™
28
ït ´Åëëçíåò AíáâéâÜæïõí ôïýò ‚ìïãåíårò ôùí óôÜ
50,8%, ôïýò Ôïýñêïõò óôÜ 36,6%, ôïýò äÝ
ÂïõëãÜñïõò ôÝëïò åsò ôÜ 6,2% ôïˆ óõíïëéêïˆ
ðëçèõóìïˆ.
Óôïýò Añéèìïýò á‰ôïýò èÜ ðñÝðåé Tðßóçò íÜ
ðñïóôåèår ‚ ðëçèõóìüò ôïˆ âéëáåôßïõ Êùíóôáí-
ôéíïõðüëåùò, ðïý ðåñéåëÜìâáíå ôïýò êáæÜäåò
ô\ò Ðüëåùò êáß ôïˆ ÓêïõôÜñåùò.
ÂÜóåé ëïéðüí ô™í óôïé÷åßùí ô\ò ôïõñêéê\ò
Aðïãñáö\ò, Tðß óõíïëéêïˆ ðëçèõóìïˆ 1.104.984
êáôïßêùí, ït ìÝí Ôïˆñêïé AíÝñ÷ïíôáé óôßò 585.618,
aôïé óôÜ 53% ô™í êáôïßêùí, ït äÝ ´Åëëçíåò óôßò
330.906, aôïé óôÜ 30%.
ÂÜóåé ôþñá ô™í Uëëçíéê™í TêôéìÞóåùí, Tðß
óõíïëéêïˆ ðëçèõóìïˆ 1.099.598 êáôïßêùí, ït
ìÝí Ôïˆñêïé AíÝñ÷ïíôáé óôÜ 35,3% (432.014),
ït äÝ ´Åëëçíåò óôÜ 28,5% (309.672).
Ðáñáôçñïˆìå ðþò ït äéáöïñÝò AíÜìåóá óôÜ
óôïé÷årá ô™í äýï Aðïãñáö™í åyíáé ìåãÜëåò, êõ-
ñßùò åsò …,ôé Aöïñ@ ôÞí Têôßìçóç ôïˆ ôïõñêéêïˆ
ðëçèõóìïˆ ô\ò Âáóéëåýïõóáò. Êé á‰ôÝò öåßëïí-
ôáé óôü …ôé ït Íåüôïõñêïé êáôÜ ôÞí AðïãñáöÞ
ôïˆ 1910 á‰èáéñÝôùò ŠðÞãáãáí ôïýò 150.000
’Áñìåíßïõò ô\ò èùìáíéê\ò ðñùôåýïõóáò óôüí
ôïõñêéêü ðëçèõóìü! ’Áðü ôÞí Cëëç AðïõóéÜæïõí
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êáß Aðü ôßò äýï óôáôéóôéêÝò, óõíáñéèìïýìåíïé ìÝ
ôïýò Aëëïäáðïýò, ït ðåñß ôßò 60.000 ´Åëëçíåò
ŠðÞêïïé ìÝí ôïˆ Âáóéëåßïõ ô\ò ‘ÅëëÜäïò, Tãêá-
ôåóôçìÝíïé …ìùò ìïíßìùò óôÞí Êùíóôáíôéíïý-
ðïëç. Ãåãïíüò ðïý óçìáßíåé ðþò óôÞí Ðüëç ô™í
ðáñáìïí™í ô™í Âáëêáíéê™í ‚ Uëëçíéêüò ðëçèõ-
óìüò Tîéóïˆôï ðåñßðïõ ìÝ ôüí ôïõñêéêü.
’Áðü ôÜ AíùôÝñù AñéèìçôéêÜ äåäïìÝíá óõ-
íÜãïõìå ôÜ Uî\ò óõìðåñÜóìáôá:
1) Ðþò óôÞí å‰ñýôåñç ðåñéï÷Þ ô™í Óôå-
í™í êáôïéêïˆí 866.281 ´Åëëçíåò, Cí ðéóôåý-
óïõìå ôïýò Añéèìïýò ô\ò ôïõñêéê\ò Aðïãñáö\ò,
êáß 1.130.477, Cí äþóïõìå ðßóôç óôÜ óôïé÷årá
ôïˆ Ïsêïõìåíéêïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ. ²Áí äÝ ðñïóèÝ-
óïõìå êáß ôïýò ´Åëëçíåò Šðçêüïõò, êáôïßêïõò
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, ôüôå Aíôéóôïß÷ùò V÷ïõìå
944.281 Tê ìÝñïõò ô™í Ôïýñêùí êáß 1.190.477
Tê ìÝñïõò ô™í ðáôñéáñ÷éê™í.
2) Ðþò _ ’ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç åyíáé ôü só÷õ-
ñüôåñï óÝ ðïóïóôéáßá Aíáëïãßá Uëëçíéêïˆ ðëçèõ-
óìïˆ ôì\ìá ôïˆ âïñåéïåëëçíéêïˆ ÷þñïõ (50,8%
a 43,7%, Tí™ óôÞí Ìáêåäïíßá ë.÷. ït ´Åëëçíåò
AíÝñ÷ïíôáí óôÜ 42,6% ôïˆ óõíïëéêïˆ ðëçèõ-
óìïˆ, ït äÝ Ôïˆñêïé óôÜ 39,3%).
3) Ðþò AíôéèÝôùò _ ÄõôéêÞ ÈñÜêç Tíôüò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ô™í óõíüñùí ôïˆ 1910, ðïý ðåñéåëÜìâáíå ìåãÜ-
ëï ìÝñïò ôïˆ ñåéíïˆ ƒãêïõ ô\ò Ñïäüðçò, åyíáé ‚
AóèåíÝóôåñïò êñßêïò ôïˆ âïñåéïåëëçíéêïˆ Cîïíá,
ìÝ Uëëçíéêü ðëçèõóìü êÜôù ôïˆ 1/5 ôïˆ óõíï-
ëéêïˆ. Êáß
4) Ðþò ït Âïýëãáñïé Aðïôåëïˆí, ìåôÜ ôÞí
Aðüóðáóç Tê ìÝñïõò ôùí ô\ò ’Áíáô. Ñùìõëßáò,
óôÞí ëïéðÞ ÈñÜêç ìéêñÞ ìåéïíüôçôá, ô\ò ôÜîå-
ùò ôïˆ 10%.
Åyíáé ëõðçñü ðïý äÝí V÷ïõìå ôüí ÷™ñï íÜ A-
íáöåñèïˆìå óôßò «ðïéïôéêÝò äéáóôÜóåéò» ôïˆ
èñáêéêïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ, ðïý Aíôéóôïé÷ïˆí ðñüò
ìßá êïéíùíßá å‹ðïñç, åsñçíéêÞ, öéëïãåí\ êáß ðï-
ëéôéóìÝíç. ²Åôóé äÝí èÜ Aíáöåñè™ óôüí ìÝãá A-
ñéèìü ô™í Têðáéäåõôçñßùí, ìÝ ðñ™ôá Têåríá ô\ò
’Áäñéáíïõðüëåùò, ô\ò Ñáéäåóôïˆ, ô™í ’Åðé-
âáô™í, ô™í ÓáñÜíôá ’Åêêëçóé™í, ô\ò Êáëëé-
ðüëåùò, óôïýò öéëåêðáéäåõôéêïýò êáß ðïëéôéóôé-
êïýò óõëëüãïõò ðïý TñãÜæïíôáí Cëëïôå ìüíïé
ôïõò êáß Cëëïôå êáèïäçãïýìåíïé Aðü ôÞí èñáêé-
êÞ öéëåêðáéäåõôéêÞ Aäåëöüôçôá Êùíóôáíôéíïõ-
ðüëåùò, TîÜñôçìá ôïˆ ìåãÜëïõ ‘Åëëçíéêïˆ Öé-
ëïëïãéêïˆ Óõëëüãïõ ô\ò Âáóéëåõïýóçò, ðïý e-
ôáí ôü Aíåðßóçìï Šðïõñãårï Ðáéäåßáò ôïˆ Aëý-
ôñùôïõ ‘Åëëçíéóìïˆ.
Êáß …ëá ôïˆôá íÜ Aíèïˆí, êáß …ëá ôïˆôá íÜ
êáñðïöïñïˆí, Tí™ ðáñÜëëçëá ôü ñáãäáßùò ìå-
ôáâáëëüìåíï êërìá ãßíåôáé _ìÝñá ìÝ ôÞí _ìÝñá
…ëï êáß ðéü âáñý. Ó' á‰ôïýò ôïýò Tðß ás™íåò A-
ìåôáêßíçôá ñéæùìÝíïõò óôÞí ã\ ðëçèõóìïýò, ãéÜ
ðñþôç öïñÜ ôü á‹ñéï ãßíåôáé AâÝâáéï. Äéüôé êáì-
ìéÜ óõìöïñÜ äÝí åyíáé Aðßèáíç, ôÜ ðÜíôá ìðï-
ñïˆí íÜ óõìâïˆí, …ðùò óõíÝâçóáí Cëëùóôå óôÞí
ãåéôïíéêÞ Ñùìõëßá. ÔÜ ãåãïíüôá ôÜ ìåôáöÝñïõí
êáß ôÜ óêïñðßæïõí óôÞí íïôéþôåñç ÈñÜêç ït ÷é-
ëéÜäåò ô™í ðñïóöýãùí, ´Åëëçíåò âÝâáéá, AëëÜ
êõñßùò ðëÞèç ÌïõóïõëìÜíùí (ït ìïõåôæÞñéäåò),
ðñüóöõãåò Að' …ëá ôÜ ÂáëêÜíéá, Aðü ôÞí Âïó-
íßá —…ðïõ ìüëéò Uäñáßùóáí ôÞí êáôï÷Þ ôïõò ìÝ
AíïéêôÞ ðëÝïí ðñïóÜñôçóç ït Á‰óôñéáêïߗ Aðü
ôÞí ’Áëâáíßá, ðïý ìïéÜæåé ìÝ _öáßóôåéï Xôïéìï
íÜ Têñáãår, Aðü ôÞí ãåéôïíéêÞ âüñåéá ÈñÜêçÿ …-
ëïé êáôáöåýãïõí íïôéþôåñá, ìÝóá a ãýñù Að'
ôÞí ðñùôåýïõóá, ìÝ …ëç ôÞí ðéêñßá, ôÞí TìðÜ-
èåéá, ôüí öáíáôéóìü ôïˆ îåñéæùìÝíïõ êáè' …ëùí
Aäéáêñßôùò ô™í ÷ñéóôéáí™í. ’Áðü ôÜ âïõíÜ, êÜ-
èå ôüóï, óõììïñßåò âïõëãÜñùí êïìéôáôæÞäùí
ðëÞôôïõí ðüôå ôü Xíá êáß ðüôå ôü Cëëï ÷ùñéü.
Ït äïëïöïíßåò äéáäÝ÷ïíôáé _ ìßá ôÞí Cëëç. Ït
Íåüôïõñêïé ìÜëéóôá Šðïäáõëßæïõí ôÞí TèíéêÞ ìå-
ôáîý ô™í ëá™í ô\ò ÈñÜêçò äéáðÜëç, ðïý ôïýò
Tîõðçñåôår. ÃéÜ íÜ TðÝìâïõí êáôüðéí ›ò Tîïõ-
29
óßá, êëåßíïíôáò Têêëçóßåò êáß ó÷ïëåéÜ, Aðåëáý-
íïíôáò ðñïý÷ïíôåò.
ÄÝí V÷ïõìå êCí ôüí ÷™ñï íÜ Aíáöåñèïˆìå
óôßò ìïñöÝò ðïëéôéê\ò ñãáíþóåùò êáß óôÞí Tê-
ðñïóþðçóç ôïˆ èñáêéêïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ óôÞí Óõ-
íÝëåõóç ôïˆ 1908, äéÜ ô™í TêëåãÝíôùí äýï âïõ-
ëåõô™í, ôïˆ Ôñ. Íáñë\ Að' ôÞí Êáëëßðïëç êáß
ôïˆ Äçìçôñßïõ Æáöåéñüðïõëïõ Aðü ôßò ÌÝôñåò
(ÔóáôÜëôæá), êáß Tí óõíå÷åßI óôÞí êáôÜóôáóç
ðïý ðñï\ëèå Aðü ôÞí TêëïãéêÞ AíáìÝôñçóç ôïˆ
1912. Óôüí ôñüðï ôÝëïò äéåîáãùã\ò ô™í äýï
á‰ô™í Têëïã™í. ÈÜ ð™ ìüíïí ðþò Cí ït ðñ™ôåò
÷áéñåôßóôçêáí êáß äéåîÞ÷èçóáí ìÝ Tíèïõóéáóìü
Aðü …ëá ôÜ Vèíç ðïý AðÜñôéæáí ôÞí ’Ïèùìáíé-
êÞ Á‰ôïêñáôïñßá êáß ðïý Tí ôj AöåëåßI ôùí ðá-
íçãýñéæáí ôÞí ðôþóç ô\ò ÷áìéôéê\ò Aðïëõôáñ-
÷ßáò, óôßò äåýôåñåò ôÜ ðñÜãìáôá åy÷áí ðëÝïí ñé-
æéêÜ ìåôáâëçèår, ôÜ ðñïóùðårá åy÷áí ðëÝïí ðÝ-
óåé, _ äéÜ ðáíôüò ôñüðïõ âïýëçóç Têôïõñêéóìïˆ
ô\ò Á‰ôïêñáôïñßáò, Tê ìÝñïõò ô™í Íåïôïýñêùí
ôïˆ êïìéôÜôïõ «´Åíùóéò êáß Ðñüïäïò», eôáí
ðëÝïí äõíçñÜ óáöÞò. ²Åôóé, Tí™ óôÞí Êùí-
óôáíôéíïýðïëç ‚ ‘Åëëçíéóìüò ñãáíþíåé ôü ìå-
ãáëýôåñï óõëëáëçôÞñéï, óõëëáëçôÞñéï äéáìáñ-
ôõñßáò, ô\ò tóôïñßáò ôïõ, Tðéôõã÷Üíåôáé óôÞí
ÈñÜêç Tðåßãïõóá ðñïóÝããéóç ìÝ ôïýò ÂïõëãÜ-
ñïõò, ðïý TêöñÜóôçêå ìÝ ôÞí ŠðïãñáöÞ, óôßò
18/31 ’Éáíïõáñßïõ 1912, ôïˆ ðñùôïêüëëïõ A-
ìïéâáßáò ðïëéôéê\ò Šðïóôçñßîåùò. Óýìöùíá ìÝ
ôÞí UëëçíïâïõëãáñéêÞ á‰ôÞ TêëïãéêÞ óõìöùíßá,
óôü âéëáÝôé ’Áäñéáíïõðüëåùò èÜ TêëÝãïíôáí 5 a
6 ´Åëëçíåò âïõëåõôÝò êáß Xíáò Âïýëãáñïò —‚
ôåëåõôárïò óôü óáíôæÜêé ô™í ÓáñÜíôá ’Åêêëç-
óé™í— êáô' Aíáëïãßáí äçëáäÞ ôïˆ ðëçèõóìïˆ.
Ôåëéê™ò …ìùò, …ëá AíåôñÜðçóáí Aðü ôßò ìåèï-
äåýóåéò ô™í Íåïôïýñêùí. Êé Aðü ôßò TêëïãÝò
á‰ôÝò, ðïý Vìåéíáí óôÞí tóôïñßá ãíùóôÝò ›ò ït
«TêëïãÝò ô\ò ìáãêïýñáò», ‚ëüêëçñïò ‚ ‘Åëëç-
íéóìüò ô\ò ÈñÜêçò äÝí êáôÜöåñå íÜ TêëÝîåé ðá-
ñÜ ìïíÜ÷á Xíáí âïõëåõôÞ, ôüí Ôñ. Íáñë\ Aðü
ôÞí Êáëëßðïëç, êáß äýï ït 330.000 ô™í ‘ÅëëÞ-
íùí ô\ò Ðüëçò, ôüí Ãåþñãéï ²Áñôá êáß ôüí Âá-
óßëåéï ’Ïñöáíßäç....
ÄÝí èÜ ìéëÞóïõìå, ðñïôïˆ ðåñÜóïõìå óôÞí
Uðüìåíç Uíüôçôá, ðáñÜ ìüíïí ãéÜ ôßò ìïñöÝò ñ-
ãáíùìÝíçò, äõíáìéê\ò AíôéóôÜóåùò ôïˆ ‘Åëëç-
íéóìïˆ ô\ò ÈñÜêçò êáß ôïˆôï TðåéäÞ ôßò èåùñ™
Cãíùóôåò åsò ôïýò ðåñéóóïôÝñïõò. ‘ÕðÜñ÷åé,
ðñÜãìáôé, ðëÜé óôüí ðáóßãíùóôï Ìáêåäïíéêü
êáß ‚ AãíïçìÝíïò Èñáêéêüò ’Áã™íáò. ´Ïðùò êáß
åsò ôÞí ðåñßðôùóç ôïˆ Ìáêåäïíéêïˆ, ït âÜóåéò,
ôü Tðéôåëéêü ó÷Ýäéï, ôü äßêôõï ñãÜíùóçò ôÝèç-
30
êáí Aðü ôÞí ’ÁèÞíá, Aðü ôïýò ´Åëëçíåò ðáôñé™-
ôåò ô\ò «Ðáíåëëçíßïõ ’Ïñãáíþóåùò», ðïý AðÝ-
âëåðáí óôÞí Tðß íÝùí âÜóåùí ñãÜíùóç ôïˆ A-
ëýôñùôïõ ‘Åëëçíéóìïˆ êáß óôÞí ðñïåôïéìáóßá
Tíäå÷üìåíçò ôåëéê\ò, êáß äéÜ ô™í …ðëùí, Aíáìå-
ôñÞóåþò ôïõ ìÝ ôïýò ÂáëêÜíéïõò êõñßùò Aíôé-
ðÜëïõò ôïõ. Ðïëëïß Aðü ôÜ ìÝëç ô\ò Ðáíåëëç-
íßïõ ’Ïñãáíþóåùò Šðçñåôïˆí, a ŠðçñÝôçóáí ðá-
ëáéüôåñá, ›ò äéðëùìáôéêïß Têðñüóùðïé ôïˆ ‘Åë-
ëçíéêïˆ Âáóéëåßïõ óôÜ äéÜöïñá èñáêéêÜ ðñïîå-
íårá. ´Åíáò Aðü á‰ôïýò åyíáé ‚ ²Éùí Äñáãïýìçò,
ðáñþí óÝ …ëåò ôßò TèíéêÝò TðÜëîåéò, ðñüîåíïò ôïˆ
1905 óôü ÄåäÝ ’ÁãÜôò. Ôü Tèíéêü ôïõ Vñãï èÜ
ôü óõíå÷ßóåé ‚ Óôõëéáíüò Ãïíáô@ò. ‘Ï ôåëåõôár-
ïò, óôü ŠðüìíçìÜ ôïõ ðñüò ôÞí ‘ÅëëçíéêÞ Êõ-
âÝñíçóç ôüí ÄåêÝìâñéï ôïˆ 1907, TêèÝôåé ôÜ ðå-
ñß ô\ò ãåíéê\ò êáôáóôÜóåùò ôïˆ èñáêéêïˆ Uëëç-
íéóìïˆ, êáß ðñïâáßíåé óÝ óõãêåêñéìÝíåò ðñïôÜ-
óåéò Aðïôåëåóìáôéê\ò óôçñßîåþò ôïõ Tê ìÝñïõò
ô™í ’Áèçí™í. ’Áðü á‰ôÝò TëÜ÷éóôåò ðñáãìáôï-
ðïéïˆíôáé. ÓôÞí ÈñÜêç AðïóôÝëëïíôáé ´Åëëçíåò
êáôþôåñïé Aîéùìáôéêïß, Cëëïé ›ò ãñáöårò óôÜ
ðñïîåíårá êáß Šðïðñïîåíårá, Cëëïé ›ò ŠðÜëëçëïé
säéùôéê™í Uôáéñé™í, Cëëïé ›ò äéäÜóêáëïé êáß ›ò
ãéáôñïß. ‘Ï äéáóçìüôåñïò uóùò …ëùí, ìÝ ôüí âáè-
ìü ôïˆ Tðéëï÷ßá ôüôå, ‚ ‚ðïrïò Tðß ôüðïõ êéíÞ-
èçêå ›ò säéùôéêüò ŠðÜëëçëïò, AëëÜ êáß ›ò äé-
äÜóêáëïò êáß ›ò ãéáôñüò Šðü ôü øåõäþíõìï Íé-
êüëáïò ÆÜãêáò, åyíáé ‚ ìåôÝðåéôá Aíôéâáóéëåýò
Ãåþñãéïò Êïíäýëçò. Óôü÷ïò, _ ñãÜíùóç äéêôý-
ïõ ìÝ êÝíôñï ðÜíôïôå ôÞí AíÜ ôüðïí UëëçíéêÞ
ðñïîåíéêÞ Añ÷Þ êáß äéáêëáäþóåéò TðéôñïðÝò óÝ
Tðßðåäï ÷ùñéïˆ. ²Åôóé Uäñáéþíåôáé _ TèíéêÞ Aí-
ôßóôáóç ðÜíù óôü ôñßðôõ÷ï: ’Åêêëçóßá (AíáöÝ-
ñù ôïýò ãíùóôïýò ãéÜ ôÞí ðáôñéùôéêÞ ôùí äñÜ-
óç ìçôñïðïëßôåò: ôüí ’Áäñéáíïõðüëåùò Ðïëý-
êáñðï, ôüí ²Áíèéìï Âéæýçò, ôüí ’ÁãáèÜããåëï
ÓáñÜíôá ’Åêêëçóé™í, ôüí ’Éùáêåßì ÎÜíèçò), Tí-
ôüðéïé ðïëéôéóôéêïß óýëëïãïé (ðïý ðñïóÝöåñáí A-
ëçèïöáíÝò êÜëõììá) êáß ðñïîåíéêÞ Añ÷Þ. ´Ïðëá
êáôáöèÜíïõí Aðü ôüí Ðåéñáé@, ìÝóù Óêýñïõ,
óôü ÄåäÝ ’ÁãÜôò êáß óôÞí Áyíï êáß óôÞí óõíÝ-
÷åéá ðñïùèïˆíôáé êáß äéáìïéñÜæïíôáé ìÝ Cêñá ìõ-
óôéêüôçôá óÝ ‚ëüêëçñç ôÞí ÈñÜêç. ‘Ï êßíäõíïò
åyíáé ìåãÜëïò. Ðáíôïˆ êáñáäïêår _ ôïõñêéêÞ A-
óôõíïìßá êé ‚ âïýëãáñïò êïìéôáôæÞò. ÓôÞí ìáõ-
ñïèáëáóóßôéêç AêôÞ AíäñåéùìÝíïé ’Áãáèïõðïër-
ôåò ìåôáöÝñïõí ‚ðëéóìü ìÝ ôÜ êáÀêéá ôïõò Aðü
ôÞí Âáóéëåýïõóá óôÞí âïõíïóåéñÜ ô\ò ÓôñÜí-
ôæáò, …ðïõ Að' ôÞí Óùæüðïëç, ìÝóá óôü âïõë-
ãáñéêü ðëÝïí Väáöïò, žò êÜôù óôÞí ëïöþäç ðå-
ñéï÷Þ ô\ò Ôõñïëüçò, äñïˆí UëëçíéêÜ AíôÜñôéêá
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óþìáôá. ÃéÜ ëßãï êáéñü Tìöáíßæåôáé óôü âïõíü
êáß ðïëåì@ ‚ Ãåþñãéïò Êïíäýëçò. Íôüðéïò ‚-
ðëáñ÷çãüò, ‚ Èïäùñ\ò ’Áìðáôæüãëïõ êáôïñèþ-
íåé íÜ ðñïóäþóåé êÜðïéï áuóèçìá Aóöáëåßáò
óôïýò Uëëçíéêïýò ðëçèõóìïýò êáß öüâï óôïýò
AíôéðÜëïõò ôïõ Aêüìç êáß ìåôÜ ôÞí AíÜêëçóç
ô™í ‘ÅëëÞíùí Aîéùìáôéê™í óôÜ 1909... Åyíáé
÷áñáêôçñéóôéêü ðþò ôü AíôÜñôéêï ô\ò ÈñÜêçò,
ìÝ Tîáßñåóç ôÞí ðåñéï÷Þ ô\ò ÎÜíèçò …ðïõ êé-
íïˆíôáé Cëëùóôå êáß ÌáêåäïíïìÜ÷ïé, …ðùò ‚ ‚-
ðëáñ÷çãüò ÓôÝñãéïò Ìðéíüðïõëïò, äñ@ êõñßùò
ƒ÷é óôÞ Ñïäüðç, AëëÜ óôÞí ñåéíÞ ðåñéï÷Þ ô\ò
’Áíáôïëéê\ò ÈñÜêçò, óôÞí ÓôñÜíôæá, óôÞí -
ñåéíÞ Tíäï÷þñá ô\ò ìáõñïèáëáóóßôéêçò Aêô\ò...
ÌéÜ Cëëç ìïñöÞ Aíôßóôáóçò ñãáíþíåôáé
ôÝëïò êáß ó' á‰ôÞí ôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç. ’É-
èýíùí íïˆò ‚ Aíèõðïëï÷áãüò ’ÁèáíÜóéïò Óïõëé-
þôçò-ÍéêïëáÀäçò, ‚ öëïãåñüò ðáôñéþôçò êáß ‚-
ñáìáôéóôÞò, ìÝ ôüí ‚ðïrï óõíåñãÜóôçêå, ôÞí ðå-
ñßïäï …ðïõ åŠñßóêåôï óôÞí Âáóéëåýïõóá êáß ‚
óôåíüò ôïõ ößëïò ²Éùí Äñáãïýìçò. ²Áñ÷éóå íÜ Š-
ößóôáôáé ôïýò äýï ðñþôïõò ì\íåò ôïˆ 1908.
‘Õð\ñîå ñãÜíùóç ìõóôéêÞ. ’ÅêëÞèç «’ÏñãÜ-
íùóéò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò» êáß êáëýöèçêå ðß-
óù Aðü ôüí «‘Åëëçíéêü Ðïëéôéêü Óýíäåóìï
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò», ‚ óêëçñüò ðõñ\íáò ôïˆ
‚ðïßïõ Aðïôåëïˆíôáí Aðü ìÝëç ô\ò ’Ïñãáíþóå-
ùò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, êáôáíåìçìÝíá óÝ 36
ôìÞìáôá, Tî' £í 30 óôÞí Ðüëç êáß 6 óôÞí ðå-
ñéöÝñåéá. Åy÷å äýï óôü÷ïõò: Xíáí Cìåóï êáß Xíáí
Aðþôåñï. ‘Ï Cìåóïò eôáí _ Aíá÷áßôéóç ô\ò
âïõëãáñéê\ò äéåéóäýóåùò, ôüóï óôÜ ðëçóéü÷ùñá
óáíôæÜêéá ô™í ÄÝñêùí, ô\ò ÔóáôÜëôæáò êáß ô\ò
Óçëõâñé@ò, …óï êáß ìÝóá óôÞí Ðüëç, …ðïõ ït
Âïýëãáñïé äÝí îåðåñíïˆóáí ôßò 10-15.000. ‘Ï
äåýôåñïò óôü÷ïò eôáí _ Tðßôåõîç Uíüò óõíáóðé-
óìïˆ ô™í ëá™í ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò Á‰ôïêñáôïñß-
áò, ìÝ Aðþôåñï óêïðü ôÞí äçìéïõñãßá ô\ò Uëëç-
íï-ôïõñêéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò ô\ò ’Áíáôïë\ò. ‘Ç
ñãÜíùóç, ô\ò ‚ðïßáò ôÜ ìÝëç ï‰äÝðïôå TîåðÝ-
ñáóáí ôßò ìåñéêÝò UêáôïíôÜäåò, Väñáóå ðïéêéëï-
ôñüðùò, ƒ÷é äÝ óðÜíéá êáß ìÝ ôÞí å‰ëïãßá ôïˆ
ìåãÜëïõ Ïsêïõìåíéêïˆ ÐáôñéÜñ÷ïõ ’Éùáêåßì ôïˆ
ô. ²Åäùóå êáô' Añ÷Üò ëõóóþäç ìÜ÷ç êáôÜ ôïˆ
Ëåâáíôéíéóìïˆ, TðÝâáëå UëëçíéêÝò TðéãñáöÝò êáß
Tðéóôïëü÷áñôá óôßò UëëçíéêÝò Tðé÷åéñÞóåéò, Tîá-
óöÜëéóå Šðïôñïößåò óôßò ìåãÜëåò ó÷ïëÝò êáß w-
äñõóå, óÝ óõíåñãáóßá ìÝ ôü Ïsêïõìåíéêü Ðá-
ôñéáñ÷årï êáß ðëïõóßïõò ‚ìïãåíårò, ôÞí ‘Åëëçíé-
êÞ Ó÷ïëÞ Ãëùóó™í êáß ’Åìðïñßïõ, êáôáìåóßò
óôü ÐÝñáí, ìÝ óêïðü íÜ ðñïóåëêýóåé ôÜ ‘Åëëç-
íüðïõëá ðïý öïéôïˆóáí óÝ ó÷ïëårá äõôéê™í Aðï-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óôïë™í. ‘Ç ’ÏñãÜíùóç Êùíóôáíôéíïõðüëåùò
ðñïóÝäùóå ìïñöÞ Aôýðïõ ‘Åëëçíéêïˆ Ðáíåðé-
óôçìßïõ óôÜ ìáèÞìáôá ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ Öéëïëï-
ãéêïˆ Óõëëüãïõ, êõñßùò óôüí ôïìÝá ôïˆ Äéêáß-
ïõ. ´Éäñõóå ôüí ‘Åëëçíéêü Óýëëïãï ’Åðéóôçìü-
íùí êáß ôüí ‘Åëëçíéêü Óýëëïãï Êõñé™í êáß Äå-
óðïéíßäùí, ìÝ óôü÷ï ôÞí äéÜäïóç ô™í Añ÷™í ôçò
óÝ å‰ñýôåñïõò êýêëïõò ô\ò Uëëçíéê\ò ‚ìïãåíåß-
áò. ’ÁðïôÝëåóå ôÝëïò ôüí ìåèïäéêü ñãáíùôÞ
ô™í äýï Têëïãéê™í AíáìåôñÞóåùí ôïˆ 1908 êáß
ôïˆ 1912. ’Åî uóïõ AäéÜëëáêôç êé Tî uóïõ Aðï-
öáóéóìÝíç, _ ’ÏñãÜíùóéò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò
Šð\ñîå _ ìåãÜëç Aíôßðáëïò ôïˆ ÊïìéôÜôïõ ´Å-
íùóéò êáß Ðñüïäïò. ‘Ç Cëëç äÝ ƒøç ô\ò ’Ïñãá-
íþóåùò eôáí ‚ Têöïâéóìüò ôïˆ âïõëãáñéêïˆ
óôïé÷åßïõ, ‚ ïsêïíïìéêüò ôïõ Aðïêëåéóìüò, AëëÜ
êáß _ Aðïâßâáóç êáß ìõóôéêÞ ìåôáöïñÜ êáß äéá-
íïìÞ …ðëùí óôÞí Ðüëç êáß óôÞí ÈñÜêç äéÜ ð@í
Tíäå÷üìåíïí... ‘Ç ’ÏñãÜíùóéò Êùíóôáíôéíïõðü-
ëåùò á‰ôïêáôáëýèçêå ìÝ ôÞí êÞñõîç ôïˆ Á´
Âáëêáíéêïˆ ÐïëÝìïõ. ‘Ï ðñáãìáôéêüò TöéÜëôçò
ô™í ðëçèõóì™í, ìÝ ôÞí AíïéêôÞ ðëÝïí óýãêñïõ-
óç ô™í Aíôßðáëùí Tèíéêéóì™í, ìüëéò ðïý îåêé-
íïˆóå.
‘Ï Á´ Âáëêáíéêüò Ðüëåìïò ìåôáôñÝðåé ‚ëü-
êëçñç ôÞí ÈñÜêç óÝ ðåäßï ìÜ÷çò. Ït öïíéêþôå-
ñåò ìÜ÷åò ô™í Âáëêáíéê™í Têår äéåîÞ÷èçóáí.
’Åêår åŠñßóêåôï ‚ êýñéïò ƒãêïò ôïˆ èùìáíéêïˆ
óôñáôïˆ ðñïêåéìÝíïõ íÜ ðñïóôáôåýóåé, íÜ Šðå-
ñáóðéóôår ôÞí ðëçóéÝóôáôç ðñùôåýïõóá ô\ò Á‰-
ôïêñáôïñßáò. ÌåôÜ ôÞí ìÜ÷ç ôïˆ Ï‰æïˆí Êéï-
ðñïˆ Aíáäéðëþíåôáé óôÞí ôåëåõôáßá ðñßí Aðü ôÞí
Ðüëç ÷õñùìáôéêÞ ãñáììÞ, óôÞí ãñáììÞ ô\ò
ÔóáôÜëôæáò, Tí™ _ ’Áäñéáíïýðïëç, AðïêëåéóìÝ-
íç, ðïëéïñêïýìåíç Aðü ôïýò ÂïõëãÜñïõò, Aêüìç
Aíèßóôáôáé. ’Åêår èÜ ôüí âñ\ _ Aíáêù÷Þ ðïý
ôåñìáôßæåé ôüí á´ Âáëêáíéêü. ‘Ï ðåñéïñéóìüò ô™í
Ôïýñêùí óôÜ ðåñß÷ùñá ô\ò Âáóéëåýïõóáò óç-
ìáßíåé ðþò ‚ëüêëçñç _ ÈñÜêç åŠñßóêåôáé óôÜ
÷Ýñéá ô™í ÂïõëãÜñùí. ‘Ï TöéÜëôçò êïéíüò ãéÜ
ôïýò ´Åëëçíåò êáß ãéÜ ôïýò Ôïýñêïõò. ÓöáãÝò,
äïëïöïíßåò ðñïõ÷üíôùí, Têâïõëãáñéóìüò ô™í äç-
ìïôéê™í Añ÷™í, Tìðñçóìïß êáß êáôáëÞøåéò Tê-
êëçóé™í êáß ó÷ïëåßùí, ëåçëáóßåò óçìáäåýïõí ôü
ðñ™ôï UîÜìçíï ôïˆ 1913. ÌÝ ôÞí fôôá ôïõò,
óôüí ´ Âáëêáíéêü, ït Âïýëãáñïé îáíáðåñíïˆí
ôÞí Ñïäüðç ðõñðïëþíôáò UëëçíéêÜ êáß ìïõóïõë-
ìáíéêÜ ÷ùñéÜ. ‘Ï Uëëçíéêüò óôñáôüò åsó÷ùñår
óôÞí Ä. ÈñÜêç, ‚ Uëëçíéêüò óôüëïò AðïâéâÜæåé
AãÞìáôá óôü Ðüñôï-ËÜãïò êáß óôü ÄåäÝ ’Á-
ãÜôò, Tí™ ït ôïõñêéêÝò äõíÜìåéò AíáêáôáëáìâÜ-
íïõí ôÞí ’ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç. ‘Ç ÓõíèÞêç ôïˆ
31
Âïõêïõñåóôßïõ (28 ’Éïõë./10 Á‰ã. 1913) AöÞ-
íåé ôÞí ’ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç óôÞí ’ÏèùìáíéêÞ Á‰-
ôïêñáôïñßá, ìáæß ìÝ ôïýò êáæÜäåò ôïˆ Óïõöëßïõ
êáß ô\ò ’ÏñåóôéÜäïò, TðéóôñÝöåé …ìùò óôÞí
Âïõëãáñßá ôÞí ÄõôéêÞ, óôÞí ‚ðïßá, …ðùò åuäá-
ìå, ôü âïõëãáñéêü óôïé÷årï äÝí îåðåñíïˆóå ôü
12,5%.
’Åí ô¨ ìåôáîý ‚ Uëëçíéêüò óôüëïò åy÷å Aðå-
ëåõèåñþóåé ôÜ íçóéÜ ôïˆ âïñåßïõ êáß Aíáôïëéêïˆ
Ásãáßïõ, óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò ô\ò ËÞìíïõ, ô\ò
ÓáìïèñÜêçò, ô\ò ²Éìâñïõ êáß ô\ò ÔåíÝäïõÿ Vôóé
_ Tëåýèåñç ‘ÅëëÜäá ãéÜ ðñþôç öïñÜ Tããßæåé ôÞí
æþíç ô™í Óôåí™í.
‘Ç Aðáßóéá åuäçóç ô\ò Tðéóôñïö\ò ô™í
ÂïõëãÜñùí óôÞí Ä. ÈñÜêç ÷áëõâäþíåé ôÞí A-
ðüöáóç ãéÜ Aíôßóôáóç. ’Áðü ôÞí Aðüöáóç á‰ôÞ
ãåííéÝôáé, ìÝ ôÞí óõíåñãáóßá …ëùí ô™í ôïðéê™í
ðáñáãüíôùí, ÷ñéóôéáíéê™í êáß ìïõóïõëìáíéê™í,
_ TöÞìåñç ôïõñêï-åëëçíéêÞ äçìïêñáôßá ô\ò
Ãêéïõìïõëôæßíáò-Êïìïôçí\ò. ’ÁðïìïíùìÝíç,
ðáñÜ ôßò TêêëÞóåéò ôçò ðñüò ôßò Ì. ÄõíÜìåéò,
AíÞìðïñç, óõíôñßâåôáé êáôÜ ôÞí âïõëãáñéêÞ Aí-
ôåðßèåóç ôïˆ ’Ïêôùâñßïõ 1913. ‘Ï Âïýëãáñïò
ôþñá Tðåßãåôáé íÜ óõìðëçñþóåé ôü Vñãï ôïõ. Ôßò
AðåëÜóåéò ô™í ðñïõ÷üíôùí, êëçñéê™í êáß
ëáúê™í ôßò Aêïëïõèïˆí ït ìáæéêÝò äéþîåéò ôïˆ
ðëçèõóìïˆ ðïý åsó÷ùñår óôü èùìáíéêü a óôü
Uëëçíéêü Väáöïò ãéÜ íÜ ãëõôþóåé. ‘Ï Uëëçíéêüò
ðëçèõóìüò ô\ò ÎÜíèçò ìåéþíåôáé óôü ìéóü. Ôü
á‰ôü óõìâáßíåé óôÞí Ìáñþíåéá, óôÞí ÌÜêñç êáß
óôü ÄåäÝ ’ÁãÜôò, …ðïõ äÝí AðïìÝíïõí ðáñÜ ìï-
íÜ÷á 50 UëëçíéêÝò ïsêïãÝíåéåò.
Óôü ðñ™ôï äåêáÞìåñï ôïˆ Á‰ãïýóôïõ 1914
‚ ðüëåìïò, ‚ Á´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò, V÷åé ãå-
íéêåõèår, ‚ êýêëïò ô™í Bëõóéäùô™í Tðéóôñáôåý-
óåùí V÷åé êëåßóåé. ÓôÞí ÈñÜêç TðÝñ÷åôáé, èÜ ëÝ-
ãáìå, Xíáò äéá÷ùñéóìüò AíÜìåóá óôÞí Aðþôåñç
ôý÷ç ô\ò ðåñéï÷\ò êáß óôÞí Cìåóç ôý÷ç …ëïõ a
óçìáíôéêïˆ ôìÞìáôïò ôïˆ ðëçèõóìïˆ ôçò. Äéü-
ôé, Cí _ ðñþôç åŠñßóêåôáé óôÜ ÷Ýñéá ô™í ÌåãÜ-
ëùí ÄõíÜìåùí, …ðïõ _ êÜèå ìßá Aðü á‰ôÝò, îÝ-
÷ùñá Að' ôïýò óõììÜ÷ïõò ôçò, ðëÜèåé ó÷Ýäéá
ãéÜ ëïãáñéáóìü ôçò, AíáìÝíïíôáò ôÞí èåôéêÞ Vê-
âáóç ô™í Tðé÷åéñÞóåùí, _ äåýôåñç åŠñßóêåôáé
óôÜ ÷Ýñéá ô™í AìÝóùí êáôü÷ùí ôçò, ô™í Âïõë-
ãÜñùí äçëáäÞ åsò …,ôé Aöïñ@ ôü äõôéêü ôì\ìá
ôçò êáß ô™í Íåïôïýñêùí åsò …,ôé Aöïñ@ ôü Aíá-
ôïëéêü. ÔÜ äýï á‰ôÜ Tðßðåäá, Têåríï ô\ò äéåèíïˆò
êáß Têåríï ô\ò ôïðéê\ò tóôïñßáò, Tããßæïõí ôü X-
íá ôü Cëëï êáôÜ ôÞí Tðéðüëáéá …óï êáß ðïëýíå-
êñç Têóôñáôåßá ô™í Äáñäáíåëëßùí, AíÜìåóá
óôüí ÖåâñïõÜñéï êáß ôüí ’Áðñßëéï ôïˆ 1915 —
32
Cí êáß _ Entente äÝí èÜ Aðïóýñåé ôßò Aðïäåêá-
ôéóìÝíåò äõíÜìåéò ôçò ðáñÜ ôü öèéíüðùñï ô\ò
á‰ô\ò ÷ñïíé@ò— ‚ Aíôßêôõðïò ô\ò ‚ðïßáò ãéÜ
ôïýò Uëëçíéêïýò ðëçèõóìïýò åyíáé ôñïìáêôéêüò:
âÜóåé ô™í Aíáëõôéê™í ðéíÜêùí ôïˆ Ïsêïõìåíé-
êïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ ãíùñßæïõìå ðþò êáôÜ ôÞí
äéÜñêåéá ôïˆ ÌåãÜëïõ ÐïëÝìïõ Têôïðßóèçêáí A-
ðü ôÞí ÈñÜêç 218.447 ´Åëëçíåò, ït ìÝí ðëç-
èõóìïß ô\ò ’Áäñéáíïõðüëåùò êáß ô™í ÓáñÜíôá
’Åêêëçóé™í ðñüò ôÞí Ðñïðïíôßäá, ôÞí Ñáéäåóôü
êáß ôÞí Óçëõâñßá, ït äÝ ðëçèõóìïß ô\ò Ðñïðïí-
ôßäáò, ô\ò Ãáíü÷ùñáò êáß ô\ò ×åñóïíÞóïõ äéá-
óêïñðßæïíôáé óôÜ Tíäüôåñá ô\ò æþíçò ô™í
Óôåí™í êáß óôÞí ÌéêñÜ ’Áóßá. ÔÜ äéáâüçôá
ôÜãìáôá Tñãáóßáò ôñïìïêñáôïˆí êáß Aðïäåêáôß-
æïõí ôüí Cññåíá ðëçèõóìü.
²Áò ìïˆ Tðéôñáðår ìïõ Tëëåßøåé ÷þñïõ íÜ A-
ðïöýãù ôßò ëåðôïìÝñåéåò. ÔÜ âáóéêÜ óçìårá —
êáß ìéë™ AðáëëáãìÝíïò Aðü ôÜ ðÜèç ô\ò Tðï÷\ò
êáß ôÞí ìõèïëïãßá ðïý TãÝííçóáí— óõíïøßæïí-
ôáé óôÜ Uî\ò.
²Áò îåêéíÞóïõìå Aðü ôÞí ‘ÅëëÜäá:
1) Åsò …,ôé Aöïñ@ ôüí ôüðï ìáò åyíáé ðåñéó-
óüôåñïí Aðü âåâáßá _ Aðñïèõìßá ìÝ ôÞí ‚ðïßá ït
ÄõíÜìåéò ô\ò ÓõíåííïÞóåùò Aíôéìåôþðéóáí ôü
TêöñáóèÝí aäç Aðü ôßò 18 Á‰ãïýóôïõ ôïˆ 1914
áuôçìá ô\ò ‘ÅëëÜäáò åsóüäïõ óôüí ðüëåìï ðáñÜ
ôü ðëåõñü ôïõò, ðÝñáí Aðü óôéãìéáråò êáß Aóõí-
ôüíéóôåò ðñïôÜóåéò, ðïý åy÷áí ðÜíôïôå ôüí TöÞ-
ìåñï ÷áñáêô\ñá ôïˆ êáôåðåßãïíôïò, …ðùò, Tðß
ðáñáäåßãìáôé, êáôÜ ôÞí Aðáñ÷Þ ô\ò êáôáóôñå-
ðôéê\ò Têóôñáôåßáò ô™í Äáñäáíåëëßùí ôüí ’Éá-
íïõÜñéï ôïˆ 1915 a êáôÜ ôßò ðáñáìïíÝò ô\ò äåý-
ôåñçò á‰óôñéáê\ò TðéèÝóåùò êáôÜ ô\ò Óåñâßáò
äÝêá ì\íåò Añãüôåñá. ²Áëëùóôå _ Ñùóóßá Tî Añ-
÷\ò êáß _ ’Éôáëßá óôÞí óõíÝ÷åéá eóáí Aðïëýôùò
Aíôßèåôåò óôÞí säÝá ô\ò ‚ðïéáóäÞðïôå Uëëçíéê\ò
ðïëåìéê\ò óõììåôï÷\ò. ²Åôóé, ôüí ’Áðñßëéï A-
êüìç ôïˆ 1918, Tí™ Tðßêåéôáé _ AíÜëçøç äñÜ-
óåùò ô™í Uëëçíéê™í äõíÜìåùí óôü âïõëãáñéêü
ìÝôùðï, _ ‚ðïßá ôüóïí å‰ãëþôôùò åsò …,ôé A-
öïñ@ ôßò äéáèÝóåéò ô™í «óõììÜ÷ùí» ìáò åy÷å
êáèõóôåñÞóåé (Šðåíèõìßæù ðþò ‚ Êùíóôáíôríïò
åy÷å Aðïìáêñõíèår ôüí ’Éïýíéï ôïˆ 1917!), _
Ãáëëßá êáß _ ’Áããëßá ìüíåò ôïõò óÝ êïéíü Tð'
å‰êáéñßI ô\ò Uëëçíéê\ò Tèíéê\ò Tðåôåßïõ Aíáêïé-
íùèÝí, Têâéáóèåróåò êé á‰ôÝò Aðü ôÞí UëëçíéêÞ
êõâÝñíçóç, ôü ìüíï ðïý âñßóêïõí íÜ ðïˆí åyíáé
ðþò Tããõ™íôáé ôÜ ðñïðïëåìéêÜ óýíïñá ô\ò ‘Åë-
ëÜäáò (1913), ôÜ óýíïñá äçëáäÞ ô™í ‚ðïßùí ôÞí
TîáóöÜëéóç ìáôáßùò æçôïˆóáí ït UëëçíéêÝò êõ-
âåñíÞóåéò ô™í Tô™í 1914-15 Aðü ôßò äõíÜìåéò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ô\ò ÓõíåííïÞóåùò, ìÝ ôÞí ðñïûðüèåóç ô\ò ås-
óüäïõ ô\ò ‘ÅëëÜäáò óôüí ðüëåìï. ’ÁëëÜ êáß _
Tããýçóç á‰ôÞ äÝí åyíáé ‚ñéóôéêÞ, êáè' …óïí ëß-
ãïõò ì\íåò Añãüôåñá —êé' Tí™ V÷åé ðñïçãçèår
_ UëëçíéêÞ íßêç óôü Óêñ@— æåìáôéóìÝíïò ‚
Lloyd George, ìåôáöÝñïíôáò ôßò ðñïôÜóåéò ô\ò
öéëéê\ò ðñüò ôÞí Entente ìåñßäïò ô\ò âïõëãá-
ñéê\ò _ãåóßáò ðïý äéåñåõíïˆóå ôü Tíäå÷üìåíï óý-
íáøçò îå÷ùñéóô\ò åsñÞíçò, Tñùô@ ôüí ÂåíéæÝëï
ãéÜ ôü ðïéÜ èÜ eôáí _ AíôßäñáóÞ ôïõ, Cí ðáñå-
÷ùñårôï Tê ìÝñïõò ô\ò ÓõíåííïÞóåùò á‰ôïíïìßá
óôÞí Ìáêåäïíßá óýìöùíá ìÝ ôÞí Tðéèõìßá ô™í
ÂïõëãÜñùí! Óôßò ðáñáìïíÝò ô\ò ’Áíáêù÷\ò, …-
ðùò ðñïêýðôåé Aðü Šðüìíçìá ôïˆ Foreign
Office, ôü ìüíïí ðïý åyíáé âÝâáéï åyíáé ðþò _
‘ÅëëÜäá èÜ äéáôçñår ôÞí Èåóóáëïíßêç, Tí™ _ ôý-
÷ç ô\ò ÊáâÜëáò ðáñÝìåíå åsóÝôé TêêñåìÞò...
ÔÝëïò åsò …,ôé Aöïñ@ ôÞí ÈñÜêç, ‚ ÂåíéæÝ-
ëïò åsò ôü ôÝëïò ôïˆ ðïëÝìïõ TðáíåéëçììÝíùò
äçëþíåé ðþò äÝí Aðïôåëïˆóå á‰ôÞ ìÝñïò ô™í åë-
ëçíéê™í Täáöéê™í äéåêäéêÞóåùí (èåùñßá «óðïí-
äõëéê\ò óôÞëçò»).
2) ‘Ç Âïõëãáñßá Tìöáíßæåôáé ›ò ‚ Aíôßðïõò
ô\ò ‘ÅëëÜäáò óôÞí ÂáëêáíéêÞ. Åyíáé ìÝ Cëëá
ëüãéá _ ÷áúäåìÝíç êáß ô™í äýï óõíáóðéóì™í. ²Å-
ôóé, ìüëéò _ Ôïõñêßá óôÜ ôÝëç ’Ïêôùâñßïõ 1914
êëåßíïíôáò ôÜ ÓôåíÜ åsóÝñ÷åôáé óôüí ðüëåìï, ït
ÄõíÜìåéò ô\ò ÓõíåííïÞóåùò, êñáôþíôáò ôÞí
‘ÅëëÜäá Tðéìåë™ò Vîù Aðü á‰ôüí, ôÜæïõí óôÞí
Âïõëãáñßá, Cí ðïëåìïˆóå óôü ðëåõñü ôïõò, ôÞí
ÈñÜêç žò ôÞí ãñáììÞ Áyíïò-ÌÞäåéá, AöÞíïí-
ôÜò ôçí Tðß ðëÝïí âáóßìùò íÜ Tëðßæåé óÝ Vîïäï
Tðß ô\ò Ðñïðïíôßäáò óôÞí Ñáéäåóôü. Ëßãï Añãü-
ôåñá, Aãíï™íôáò ôÞí ìõóôéêÞ óõìöùíßá ðïý V-
÷åé aäç óõíÜøåé _ Óüöéá ìÝ ôü Âåñïëßíï, ô\ò
ðñïóöÝñïõí Tðß ðëÝïí ôÞí UëëçíéêÞ Ìáêåäïíßá
Aíáôïëéê™ò ôïˆ Óôñõìþíá! Óôßò Añ÷Ýò Óåðôåì-
âñßïõ 1915 _ óõììá÷ßá ôïˆ ÖåñäéíÜíäïõ ìÝ ôüí
ÃïõëéÝëìï êáèßóôáôáé ðëÝïí Tðßóçìç. ÓôÞí
Âïõëãáñßá, ›ò ðñþôç AíôáìïéâÞ ãéÜ ôÞí Tðéëï-
ãÞ ôçò, ðñïóöÝñïíôáé Tê ìÝñïõò ôïˆ ÑÜé÷ ït -
èùìáíéêïß êáæÜäåò ô\ò ’ÏñåóôéÜäáò êáß ôïˆ Äé-
äõìïôåß÷ïõ, ‚ Uëëçíéêüò êáß ðïìáêéêüò ðëçèõ-
óìüò ô™í ‚ðïßùí èÜ îáíáæÞóåé ôüí âïõëãáñéêü T-
öéÜëôç. ´Åíáí ÷ñüíï Añãüôåñá, êé Tí™ ìáßíïíôáé
ït óöáãÝò åsò âÜñïò ô™í Uëëçíéê™í ðëçèõóì™í
ô\ò Aíáôïëéê\ò Ìáêåäïíßáò, ìíçìüíéï ôïˆ For-
eign Office TðéìÝíåé óôÞí AíÜãêç ŠðÜñîåùò ìå-
ôáðïëåìéê\ò ìåßæïíïò Âïõëãáñßáò, óôÜ ðëáßóéá
ås äõíáôüí Âáëêáíéê\ò Óõíïìïóðïíäßáò. ’Áðï-
êëåßïíôáò ñçô™ò ôÞí ‚ðïéáíäÞðïôå UëëçíéêÞ ðá-
ñïõóßá óôÞí ðåñéï÷Þ (‚ âñåôáííéêüò óôüëïò, ìÝ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33

ôÞí ðñüöáóç ðþò ôü íçóß Tðßóçìá Aðïôåëïˆóå

èùìáíéêü Väáöïò êáè' …óïí _ Ðýëç ï‰äÝðïôå
åy÷å Aíáãíùñßóåé ôÞí êáôï÷Þ ô™í íçóé™í ôïˆ A-
íáôïëéêïˆ Ásãáßïõ Aðü ôÞí ‘ÅëëÜäá(!), åy÷å aäç
êáôáëÜâåé ôÞí Ë\ìíï ìÝ óêïðü íÜ TîéóïññïðÞ-
óåé ôÞí ìåôáðïëåìéêÞ ñùóóéêÞ ðáñïõóßá óôÜ
ÓôåíÜ) _ ’Áããëßá, TðéìÝíåé ôü _ìéåðßóçìï á‰ôü
êåßìåíï, öåßëåé íÜ äåëåÜóåé ôÞí Âïõëãáñßá ðñï-
óöÝñïíôÜò ôçò ôÞí ’Áí. Ìáêåäïíßá êé ‚ëüêëçñç
ôÞí ÈñÜêç žò ôÞí ãñáììÞ Áyíïò-ÌÞäåéá, Aêü-
ìç êáß žò ôÞí ÔóáôÜëôæá Cí _ Ñùóóßá äÝí ðñï-
Ýâáëëå Aíôßññçóç. Ït á‰ôÝò èÝóåéò, èÝóåéò Tðß-
óçìåò ðëÝïí ô\ò âñåôáííéê\ò êõâåñíÞóåùò, Tê-
öñÜæïíôáé AíïéêôÜ ôüí ’ÉáíïõÜñéï ôïˆ 1918. Êáß
åuäáìå ðþò óôßò ðáñáìïíÝò ô\ò ’Áíáêù÷\ò, _
‘ÅëëÜäá Vðñåðå íÜ èåùñår ôüí Uáõôü ôçò ôõ÷å-
ñü êáôïñèþíïõóá íÜ äéáôçñÞóåé ôÞí Èåóóáëïíß-
êç....
3) ’Áðü ôÞí óôéãìÞ ô\ò åsóüäïõ ôçò óôüí ðü-
ëåìï _ ôý÷ç ô\ò ’Ïèùìáíéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò,
óÝ ðåñßðôùóç íßêçò ô™í ÄõíÜìåùí ô\ò ’ÅãêÜñ-
äéáò ÓõíåííïÞóåùò, V÷åé êñéèår. ‘Ï äéáìåëéóìüò
ôçò èåùñårôáé Aíáðüöåõêôïò, …ðùò Aíáðüöåõ-
êôïò èåùñårôáé žò ôü 1917, ìÝ ôÞí óõíáßíåóç
ðëÝïí êáß ô\ò ’Áìåñéê\ò (äÞëùóç ðñïÝäñïõ Wil-
son ô\ò 3çò ’Éáí. 1917), ‚ Aðïêëåéóìüò ôçò ôü-
óï Aðü ôÞí ʼnñþðç …óï êáß Aðü ôÞí æþíç ô™í
Óôåí™í. ÔÜ ðñÜãìáôá ìåôáâÜëëïíôáé êÜðùò
ìåôÜ ôÞí TðéêñÜôçóç ô™í Ìðïëóåâßêùí óôÞí ‚ðïéáóäÞðïôå Aíáìåßîåùò ô\ò ‘ÅëëÜäáò (óôÞí ‚-
Ñùóóßá, óÝ óõíäõáóìü ìÝ ôÞí AíáóôÜôùóç ðïý ðïßá Tí ôïýôïéò Tâáóßëåõå ‚ ðñ™ôïò TîÜäåëöïò
ðñïêáëår ôü Tíäå÷üìåíï ô\ò Aðïìáêñýíóåùò ôïˆ ôïˆ ÔóÜñïõ) óôÞí Têóôñáôåßá ô™í Äáñäáíåëëß-
óïõëôÜíïõ-÷áëßöç Aðü ôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç, ùí, Tîáóöáëßæïíôáò ðþò, óÝ êáììéÜ ðåñßðôùóç,
óôïýò ìïõóïõëìáíéêïýò ðëçèõóìïýò ô\ò Âñå- ðëïrï ðïëåìéêü Uëëçíéêü, äÝí èÜ åsóÞñ÷åôï óôÞí
ôáííéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò. Ðñïðïíôßäá êáß ´Åëëçí óôñáôéþôçò óôÞí Êùí-
4) ´Ïóï ãéÜ ôÞí Ñùóóßá _ Tðßèåóç ô\ò Ôïõñ- óôáíôéíïýðïëç. ÌÞ ëçóìïíïˆìå Cëëùóôå ðþò _
êßáò Tíáíôßïí ôçò ô\ò äßäåé Tðß ôÝëïõò ôÞí å‰- Ì. Âñåôáííßá, óýììá÷ïò ô\ò Ñùóóßáò óôüí ðü-
êáéñßá íÜ Têðëçñþóåé ôÞí tóôïñéêÞ ôçò —›ò T- ëåìï, AìåôÜèåôá Aíôßðáëüò ôçò …ìùò óôü ’Áíá-
ðßóôåõå— AðïóôïëÞ, ôÞí êáôÜëçøç äçëáäÞ ôïˆ ôïëéêü æÞôçìá, åy÷å Tãêáßñùò öñïíôßóåé íÜ Tîï-
èñõëéêïˆ ÔóÜñãêñáíô, ô\ò âáóéëßäïò ô™í ðüëå- ðëßóåé ôÞí Ôïõñêßá, žóôå íÜ åyíáé óÝ èÝóç ìüíç
ùí êáß ìçôñïðüëåùò ô\ò ’Ïñèïäïîßáò, êáß ôÞí ôçò íÜ Šðåñáóðßóèåé ôÜ ÓôåíÜ, TðéôñÝðïíôáò,
êáôÜëçøç UðïìÝíùò ô™í Óôåí™í, ôÞí ðñáãìá- óôÞí Añ÷Þ ôïˆ ðïëÝìïõ, óôÜ äýï ãåñìáíéêÜ ðï-
ôïðïßçóç ôïˆ «âõæáíôéíïˆ íåßñïõ» ô™í Ñùìá- ëåìéêÜ, ôü Goeben êáß ôü Breslau, íÜ Tíôá÷èïˆí
íþö, íåßñïõ _ëéêßáò äýï êáß ðëÝïí ásþíùí. ‘Ç óôÞí èùìáíéêÞ íáõôéêÞ äýíáìç. ÂÝâáéá, ðáñÜ
øùóç êáß ðÜëé ôïˆ Óôáõñïˆ óôüí ôñïˆëëï ô\ò ôßò ðñ™ôåò Tðéôõ÷ßåò ôçò óôü ìÝôùðï ôïˆ Ðüí-
‘Áãßáò Óïößáò eôáí óáö™ò Šðüèåóç tåñÞ ôïˆ äé- ôïõ, _ Ñùóóßá, ìÝ ôßò äõíÜìåéò ôçò TãêëùâéóìÝ-
êïˆ ôçò á‰ôïêñÜôïñá, ðñïóôÜôç ô™í ñèïäüîùí íåò óôÜ ãåñìáíï-áõóôñéáêÜ ìÝôùðá, äÝí åy÷å ôüí
Bðáíôá÷ïˆ ô\ò ã\ò. ´Ïëùí ðëÞí ô™í ‘ÅëëÞíùí, ôñüðï íÜ TðéâÜëåé ôÞí ðïèçôÞ ãéÜ êåßíç ëýóç
ô™í Að' å‰èåßáò êëçñïíüìùí ôïˆ Âõæáíôßïõ, ô™í óôÜ ðñÜãìáôá. Êé Aðïôåëår ðåñéöáí\ ãé' á‰ôÞí
‚ðïßùí ït ðëçèõóìïß êáôÜ UêáôïíôÜäåò ÷éëéÜäåò äéðëùìáôéêÞ íßêç, ôáõôü÷ñïíá äÝ êáß ðëÞñç A-
êáôïéêïˆóáí óôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáß ó' ‚- íáôñïðÞ ô™í äåäïìÝíùí ôïˆ ’Áíáôïëéêïˆ æçôÞ-
ëüêëçñç ôÞí æþíç ô™í Óôåí™í. ’Åî ï êáß _ ìáôïò, ôü …ôé äéÜ ìõóôéê™í óõìöùíé™í TðÝôõ÷å
ëýóóá ìÝ ôÞí ‚ðïßá AðÝêñïõóå ôü Tíäå÷üìåíï ô\ò Añ÷éê™ò _ ’Áããëßá (óôßò 11 Ìáñôßïõ 1915), A-
34
ìÝóùò äÝ Vðåéôá _ Ãáëëßá (óôßò 10 ’Áðñéëßïõ ôïˆ
1915), íÜ äå÷èïˆí ôÞí ðñïóÜñôçóç ìåôáðïëå-
ìéê™ò Tê ìÝñïõò ôçò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò
êáß ô\ò æþíçò ô™í Óôåí™í, óõìðåñéëáìâáíïìÝ-
íùí ô™í íÞóùí ²Éìâñïõ êáß ÔåíÝäïõ, ït ‚ðïråò
—Cí êáß á‰ôü äÝí Aðïôåëår ðáñÜ AóÞìáíôç ëå-
ðôïìÝñåéᗠôåëïˆóáí ìáæß ìÝ ôü Šðüëïéðï Aíá-
ôïëéêü Ásãárï Aðü ôü 1912 Šðü UëëçíéêÞ êáôï-
÷Þ. ´Ïðùò êáß íÜ åy÷áí ôÜ ðñÜãìáôá, ôü ñùó-
óéêü ó÷Ýäéï êáôáññÝåé ìÝ ôÞí TðéêñÜôçóç ô\ò
ìðïëóåâéêéê\ò TðáíáóôÜóåùò. Êé á‰ôüò åyíáé ‚
ëüãïò ðïý êáôÜ ôÞí ’Áíáêù÷Þ ôü èÝìá ô\ò Ðü-
ëçò êáß ô™í Óôåí™í ðáñáìÝíåé Aíïéêôü.
ÔÞí óôéãìÞ ô\ò ’Áíáêù÷\ò _ êáôÜóôáóç ›ò
ðñüò ôßò UëëçíéêÝò èÝóåéò óôÞí ÈñÜêç êáß óôÜ
ÓôåíÜ V÷åé ›ò Uî\ò:
á) Ït ÄõíÜìåéò äåß÷íïõí íÜ ìÞí Aíôéôßèåíôáé
óïâáñÜ óôÞí säÝá ô\ò ‚ñéóôéê\ò Aðïìáêñýíóåùò
ô™í Ôïýñêùí Aðü ôü å‰ñùðáúêü Väáöïò (ÈñÜêç)
êáß Aðü ôÞí æþíç ô™í Óôåí™í.
â) ÌåôÜ ôÞí êáôÜññåõóç ô\ò ôóáñéê\ò
Ñùóóßáò ï‰äåìßá ÌåãÜëç Äýíáìç aãåéñå Cìåóåò
äéåêäéêÞóåéò/Aîéþóåéò óôÞí ðåñéï÷Þ, êáß
ã) ’ÁðïêëåéïìÝíùí ô™í Ôïýñêùí, ôü só÷õñü-
ôåñï ðëçèõóìéáê™ò óôïé÷årï åyíáé ôü Uëëçíéêü.
‘Ç äÝ ‘ÅëëÜäá åyíáé _ ìüíç ôïðéê™ò íéêÞôñéá äý-
íáìç. ²Åíáíôé ô\ò Ôïõñêßáò …ìùò Šð\ñ÷å ôü s-
ó÷õñüôáôï êþëõìá …ôé äÝí åŠñßóêåôï ìáæß ôçò óÝ
Tìðüëåìç êáôÜóôáóç, Vóôù êáß Cí ït äýï ÷™ñåò
ìåôår÷áí óôüí ðüëåìï _ êÜèå ìßá óÝ Aíôßðáëï
óõíáóðéóìü. Êáß ôü óôïé÷årï á‰ôü Väéäå óôïýò
Ôïýñêïõò só÷õñüôáôá Tðé÷åéñÞìáôá óôü íÜ Aðï-
êëåßóïõí åuôå ôÞí ðñïóùñéíÞ êáôï÷Þ åuôå ôÞí ‚-
ñéóôéêÞ ðñïóÜñôçóç èùìáíéê™í Täáö™í Tê ìÝ-
ñïõò ô\ò ‘ÅëëÜäïò1.
²Åôóé, Cí êáß èåôéêþôåñï Að' …,ôé ðñü ôïˆ
1917, ôü êërìá ðáñÝìåíå äõóìåíÝò ãéÜ ôÞí ‘Åë-
ëÜäá. Êáß åyíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ðþò óôü êåßìå-
íï ô\ò ’Áíáêù÷\ò ôïˆ Ìïýäñïõ, Tí™ ãßíåôáé
ìíåßá ãéÜ ôÜ äéêáéþìáôá ô™í ’Áñìåíßùí, ðïõèå-
íÜ äÝí AíáöÝñïíôáé Têåríá ôïˆ ðïëõðëçèÝóôåñïõ
êáß Tî uóïõ ìáñôõñéêïˆ Uëëçíéêïˆ óôïé÷åßïõ ô\ò
èùìáíéê\ò TðéêñÜôåéáò. ‘Ï ÂåíéæÝëïò ›óôüóï,
ìÝ ôÞí Tðßãíùóç ðþò ït Uðüìåíïé ì\íåò èÜ eóáí
êáèïñéóôéêïß ãéÜ ôü ìÝëëïí ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ,
óôçñéæüìåíïò óôÜ TèíéêÜ äßêáéá êáß êõñßùò —äÝí
ôü AðÝêñõðôå— óôÞí ðñïóùðéêÞ ôïõ Aêôéíïâï-
ëßá, êé V÷ïíôáò Tðß ðëÝïí äþóåé ôÞí Šðüó÷åóç
ô\ò Uëëçíéê\ò óõììåôï÷\ò óôÞí ï‰êñáíéêÞ Tê-
óôñáôåßá, ãéÜ ðñþôç öïñÜ, óôßò 2 Íïåìâñßïõ ôïˆ
1918, óÝ ìíçìüíéü ôïõ ðñüò ôüí Lloyd George,
êé Tí™ ‚ Uëëçíéêüò óôñáôüò åy÷å Uäñáéùèår óôÞí
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
AíáôïëéêÞ Ìáêåäïíßá, ðåñéëáìâÜíåé ‚ëüêëçñç
ôÞí ÈñÜêç (ôÞí ÄõôéêÞ âïñåßùò žò ôÞí ãñáììÞ
ôïˆ ²Áäñá), ðëÞí ôïˆ âéëáåôßïõ Êùíóôáíôéíïõ-
ðüëåùò óôßò äéåêäéêÞóåéò ô\ò ‘ÅëëÜäïò, ðñïôåß-
íïíôáò ôáõôü÷ñïíá ôÞí äéåèíïðïßçóç ô\ò Ðüëçò
êáß ô™í Óôåí™í. ’Åî Cëëïõ, _ ‘ÅëëÜäá óôü á‰-
ôü Šðüìíçìá Tðß ðëÝïí äéåêäéêïˆóå, ìáæß ìÝ ‚-
ëüêëçñç ôÞí äõôéêÞ Cêñá ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò,
ôü äõôéêüôåñï ôì\ìá ô\ò Aóéáôéê\ò Aêô\ò ô\ò
Ðñïðïíôßäïò Aðü ôÞí ÔñùÜäá žò ðåñßðïõ ôÞí
÷åñóüíçóï ô\ò ’ÁñôÜêçò. Ôßò á‰ôÝò äéåêäéêÞóåéò
äéáôõðþíåé ‚ ÂåíéæÝëïò óÝ ìíçìüíéü ôïõ ðñüò ôßò
ÄõíÜìåéò ðïý óõììåôÝ÷ïõí óôü ÓõíÝäñéï ô\ò Ås-
ñÞíçò óôßò 30 Äåêåìâñßïõ ôïˆ 1918, êáß ìéÜ ôñß-
ôç öïñÜ óôÞí Tðßóçìç AãüñåõóÞ ôïõ ðñüò ôÞí ‚-
ëïìÝëåéá ôïˆ á‰ôïˆ Óõíåäñßïõ óôßò 3 Öåâñïõáñß-
ïõ ôïˆ 1919.
ÄÝí Aãíïïˆóå ›óôüóï ‚ ÂåíéæÝëïò ôÞí Aíå-
îÞãçôç ðñïóêüëëçóç ‚ñéóìÝíùí ÄõíÜìåùí óôÞí
_ôôçìÝíç, óôÞí ãåñìáíüöéëç Âïõëãáñßá. ’Áêü-
ìç êáß óôÞí Âñåôáííßá _ öéëïâïõëãáñéêÞ ìåñßäá
ðáñÝìåíå só÷õñÞ. ’Áëë' ït êýñéåò Aíôßðáëåò äõ-
íÜìåéò óôÜ UëëçíéêÜ óõìöÝñïíôá, êáè' …ëç ôÞí
äéÜñêåéá ô\ò äéåîáãùã\ò ôïˆ Óõíåäñßïõ ÅsñÞíçò,
eóáí ït Ç.Ð.Á. (ït ‚ðïråò ï‰äÝðïôå åy÷áí êçñý-
îåé ôüí ðüëåìï óôÞí Âïõëãáñßá), êáß âÝâáéá _
’Éôáëßá, ìÝ ìïíáäéêü óêïðü íÜ Tìðïäßóåé ôÞí ‚-
ðïéáíäÞðïôå TðÝêôáóç ô\ò ‘ÅëëÜäïò, ìÝ ôÞí ‚-
ðïßáí åy÷å îýôáôåò äéáöïñÝò ôüóï óôÞí ²Çðåéñï
…óï êáß óôÞí ÌéêñÜ ’Áóßá, ãéÜ íÜ ìÞí AíáöÝ-
ñïõìå ôÜ ÄùäåêÜíçóá. ÌðñïóôÜ óôßò äõó÷Ýñåé-
åò á‰ôÝò, ‚ ÂåíéæÝëïò, óôßò 26 Öåâñïõáñßïõ ôïˆ
1919, äÝ÷èçêå íÜ ðáñá÷ùñÞóåé óôïýò ÂïõëãÜ-
ñïõò ôÞí êáôïéêçìÝíç êáôÜ ôü ðëåróôïí Aðü Ðï-
ìÜêïõò ñåéíÞ æþíç íïôßùò ôïˆ ²Áäñá êáß íÜ ðå-
ñéïñßóåé ôßò ðñüò âïññ@í UëëçíéêÝò äéåêäéêÞóåéò
óôÞí ÄõôéêÞ ÈñÜêç, óôÜ óçìåñéíÜ ðåñßðïõ Uë-
ëçíï-âïõëãáñéêÜ óýíïñá.
Êáß ðÜëé äÝí èÜ ìðïˆìå óÝ ëåðôïìÝñåéåò êáß
äÝí èÜ ðáñáêïëïõèÞóïõìå ôßò ÷áñÜîåéò êáß Tðá-
íá÷áñÜîåéò ô™í óõíüñùí ô\ò Äõôéê\ò êáß ô\ò
’Áíáôïëéê\ò ÈñÜêçò. ‘Ç ìåãÜëç äõóêïëßá ðñï-
Þñ÷åôï Aðü ôßò Ç.Ð.Á., ðïý äÝí TãêáôÝëåéðáí
ôü ó÷Ýäéï ô\ò äçìéïõñãßáò ìé@ò ìåßæïíïò Âïõë-
ãáñßáò —_ Añ÷Þ ô\ò á‰ôïäéáèÝóåùò ô™í ëá™í
äÝí uó÷õå âÝâáéá óôÜ ÂáëêÜíéá!— ðïý èÜ ðåñé-
åëÜìâáíå êáß ôìÞìáôá ô\ò Aíáôïëéê\ò Ìáêåäï-
íßáò êáß èÜ Têôåéíüôáí óôÞí ÈñÜêç AíáôïëéêÜ
ôïõëÜ÷éóôïí žò ôÞí ãñáììÞ Áyíïò-ÌÞäåéá, ìÝ
ðéèáíÞ Tðß ðëÝïí Vîïäï óôÞí Ñáéäåóôü. ‘Ç äÝ ëïé-
ðÞ ’ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç èÜ ðåñéÞñ÷åôï óôü äéåèíÝò
êñÜôïò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, ìÝ ðáñÜëëçëç äé-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
åèíïðïßçóç ô™í Óôåí™í. ´Ïóï ãéÜ ôÞí äéïßêçóç
ô\ò Ðüëåùò êáß ô™í Óôåí™í, Añ÷éê™ò ït
Ç.Ð.Á. TóêÝðôïíôï ðþò èÜ ìðïñïˆóå íÜ ôÞí A-
íáëÜâåé, Šðü ôÞí Tããýçóç ô\ò Êïéíùíßáò ô™í
’Åèí™í, ìéêñÞ ï‰äÝôåñç äýíáìç …ðùò _ ’Åëâå-
ôßá. ’Áñãüôåñá, ÷ùñßò ›óôüóï íÜ ëÜâïõí óõãêå-
êñéìÝíç Aðüöáóç êáß ÷ùñßò íÜ TðéôñÝøïõí ôÞí
Tîåýñåóç Cëëçò ‚ñéóôéê\ò ëýóåùò, ït ’Áìåñéêá-
íïß ôïˆ Wilson Cñ÷éóáí íÜ âëÝðïõí å‰íïúêÜ ôÞí
âñåôáííéêÞ ðñüôáóç AíáëÞøåùò Tê ìÝñïõò ôùí
ô\ò Tíôïë\ò. ’ÁëëÜ óôÞí ðåñßðôùóç á‰ôÞ, óôÞí
‚ðïßá êáß ðÜëé äÝí êáôÝëçãáí ìÝ óáöÞíåéá, A-
ðáéôïˆóáí Xíá ðïëý å‰ñýôåñï äéåèíÝò êñÜôïò
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Aðü ôü ó÷åäéáæüìåíï Añ÷é-
êü, óêÝøç ðïý …ìùò åñéóêå Aíôßèåôç ôÞí Âñå-
ôáííßá êáß Tæçìßùíå êáßñéá ôÞí ‘ÅëëÜäá óôåñþí-
ôáò ôçí Aðü ‚ëüêëçñç ôÞí ’ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç
ìÝ ôïýò ðõêíïýò, ›ò åuäáìå, Uëëçíéêïýò ðëçèõ-
óìïýò. ²Åôóé _ Têêñåìüôçò ðáñåôåßíåôï.
’Åí ô¨ ìåôáîý, ðáñÜ ôÞí ëõóóþäç Aíôßäñá-
óç ô\ò ’Éôáëßáò, ‚ Uëëçíéêüò óôñáôüò åsóårëèå
óôÞí ÎÜíèç, êáôáëáìâÜíïíôáò Tðßóçò ôÞí ðá-
ñáëéáêÞ æþíç ô\ò Ä. ÈñÜêçò Aðü ôüí ÍÝóôï žò
ôÞí Ìáñþíåéá êáß ôÞí ÌÜêñç. Ôü óýíïëï ô\ò
Ä. ÈñÜêçò ôåëïˆóå Cëëùóôå Šðü äéáóõììá÷éêÞ
(Uëëçíï-ãáëëéêÞ óôÞí ï‰óßá) êáôï÷Þ Šðü ôüí
óôñáôçãü Charpy.
ÓôÜ ìÝóá ’Áðñéëßïõ (14.04.1919) ït Âñå-
ôáííïß Tìðåéñïãíþìïíåò Nicholson êáß Toynbee
êáôáëÞãïõí óôÞí ñåáëéóôéêþôåñç êáß äéêáéüôå-
ñç Tí ôj á‰èáéñåóßI ôçò (AëëÜ ðïéÜ ëýóç äÝí èÜ
eôáí á‰èáßñåôç;) ëýóç ôïˆ ’Áíáôïëéêïˆ æçôÞìá-
ôïò åsò …,ôé Aöïñ@ ôüí ‘Åëëçíéóìü, ðñïóöÝñïí-
ôáò óôÞí ìÝí ‘ÅëëÜäá ‚ëüêëçñç ôÞí ÈñÜêç ÊÁÉ
ôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç (TðáíáëáìâÜíù ÊÁÉ
ÔÇÍ ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÕÐÏËÇ!), óôÞí äÝ
Ôïõñêßá ‚ëüêëçñç ôÞí Ìéêñáóßá óõìðåñéëáìâá-
íïìÝíçò êáß ô\ò Óìýñíçò. ’Áðïóôñáôéùôéêïðïé-
çìÝíá ôÜ ÓôåíÜ èÜ ôåëïˆóáí Šðü äéåèí\ Tããýç-
óç. ʼnáßóèçôïé ôÝëïò Víáíôé ô™í AíôéäñÜóåùí
ô\ò ìïõóïõëìáíéê\ò êïéí\ò ãíþìçò ô\ò á‰ôï-
êñáôïñßáò ôùí, ït âñåôáííïß Tìðåéñïãíþìïíåò
ðñïóèÝôïõí óôÞí ðñüôáóÞ ôùí ðþò _ ‘ÅëëÜäá
èÜ AíáëÜìâáíå ôÞí äÝóìåõóç íÜ ìÞí ìåôáôñÝøåé
ôÞí ‘Áãßá Óïößá êáß ðÜëé óÝ ÷ñéóôéáíéêü íáü,
÷ùñßò ôÞí Vãêñéóç ô\ò Êïéíùíßáò ô™í ’Åèí™í.
[Åyíáé ït _ìÝñåò Tî Cëëïõ (24.04.1919), …ðïõ ìÝ
ôçëåãñÜöçìÜ ôïõ ðñüò ôüí ìåãÜëï âåæýñç ‚ ðá-
ðéêüò íïýíôóéïò ôüí äéáâåâáßùíå ðþò ôü Âáôé-
êáíü èÜ Tîáíôëïˆóå ôÞí TðéññïÞ ôïõ ðñïêåéìÝíïõ
_ ‘Áãßá Óïößá, _ tóôïñéêÞ ô\ò ’Ïñèïäïîßáò ìç-
ôñüðïëç, íÜ ðáñáìåßíåé ôæáìß!)]. Ït ðñïôÜóåéò
35
Nicholson-Toynbee, õtïèåôçèåróåò Aðü ôÞí âñå-
ôáííéêÞ êõâÝñíçóç, AðïóôÝëëïíôáé, äéáâáèìé-
óìÝíåò óÝ ôñårò TíáëëáêôéêÝò Têäï÷Ýò, óôßò
Ç.Ð.Á. ðñüò óõæÞôçóç, óôßò 5 ÌáÀïõ ôïˆ
1919. Ït ðéèáíüôçôåò åyíáé á‰îçìÝíåò íÜ ãßíïõí
äåêôÝò Aðü ôïýò ’Áìåñéêáíïýò, ït ‚ðïrïé aäç óêÝ-
ðôïíôáí íÜ Aðïðïéçèïˆí ôÞí TíôïëÞ êáß ìåëå-
ôïˆóáí íÜ TðáíÝëèïõí óôüí ðáôñïðáñÜäïôï Aðï-
ìïíùôéóìü ôïõò. ´Ïìùò ôÞí á‰ôÞ _ìÝñá, ‚ Âå-
íéæÝëïò, TììÝíùí óôü ìéêñáóéáôéêü ƒíåéñï-ï‰ôï-
ðßá, Aðïóðïˆóå Aðü ôüí Clemenceau ôÞí Cäåéá
êáôáëÞøåùò ô\ò Óìýñíçò. Ôü ó÷Ýäéï Nicholson-
Toynbee, ðïý Vèåôå óôÞí ï‰óßá ôü äßëçììá Ðü-
ëç a Óìýñíç, eôáí ðëÝïí C÷ñçóôï. Êáß _ ìïíá-
äéêÞ å‰êáéñßá íÜ îáíáãßíåé _ Êùíóôáíôéíïýðïëç
UëëçíéêÞ åy÷å ÷áèår.
ÌÝ ôÞí êáôÜëçøç ô\ò Óìýñíçò êáß ìÝ ôÜ
Vêôñïðá ðïý Vëáâáí ôüôå ÷þñá (…ðùò _ óöáãÞ
ô™í Ôïýñêùí ás÷ìáëþôùí), óêëçñáßíåé êáôÜ ô\ò
‘ÅëëÜäïò _ óôÜóç ôüóï ô™í ’Áìåñéêáí™í …óï
êáß ô™í ’Éôáë™í. ²Åôóé, ðáñÜ ôü ãåãïíüò …ôé óôü
öéëåëëçíéêü óôñáôüðåäï V÷åé ôþñá ðñïóôåèår êáß
_ ’Éáðùíßá, ôÜ ðñÜãìáôá ðáñáìÝíïõí óôÜóéìá
êáß _ Têêñåìüôçôá ðáñáôåßíåôáé žò ôÜ ôÝëç ’É-
ïõíßïõ ôïˆ 1919, …ôáí ‚ ÂåíéæÝëïò, V÷ïíôáò Š-
ðïãñÜøåé ôü Uëëçíï-éôáëéêü óýìöùíï ìÝ ôüí Ôéô-
ôüíé, Tðéôõã÷Üíåé óôéãìéáßá sôáëéêÞ ŠðïóôÞñéîç
óôü Èñáêéêü. ’Áêïëïõèïˆí ÷áñÜîåéò êáß Tðáíá-
÷áñÜîåéò ô™í óõíüñùí. Ït ’Áìåñéêáíïß TðáíÝñ-
÷ïíôáé ìéÜ óôáôç öïñÜ óôÞí äõíáôüôçôá äç-
ìéïõñãßáò ìåßæïíïò êñÜôïõò Êùíóôáíôéíïõðüëå-
ùò Šðü ôÞí säéêÞ ôùí TíôïëÞ, ðñüôáóç ôÞí ‚-
ðïßá Aóõæçôçôß Aðïññßðôåé _ Âñåôáííßá. Ôü á‰-
ôïíïìéóôéêü êßíçìá ðïý Aíáðôýóóåôáé ìåôáîý
ôïˆ sóëáìéêïˆ óôïé÷åßïõ êõñßùò, óôÞí ÄõôéêÞ
ÈñÜêç, êáèéóô@ Cêáñðåò ôßò ðñïóðÜèåéåò ôïˆ
ÂåíéæÝëïõ íÜ ðñïóåôáéñéóôår ôüí ìïõóïõëìáíéêü
ðëçèõóìü, ðñ@ãìá Töéêôü óôÞí Añ÷Þ ëüãù ô\ò
V÷èñáò ÐïìÜêùí êáß Ôïýñêùí Víáíôé ô™í Âïõë-
ãÜñùí. ÌÝ ôÞí ÓõíèÞêç ôïˆ Neuilly (14/27 Íï-
åìâñßïõ 1919) _ ÄõôéêÞ ÈñÜêç ðåñéÝñ÷åôáé Tðß-
óçìá óôÞí óõëëïãéêÞ êõñéáñ÷ßá ô™í ÓõììÜ÷ùí,
êáèåóôþò ðïý äéáñêår žò ôüí ÌÜéï ôïˆ 1920,
…ôáí âÜóåé ðëÝïí ô™í äéáóõììá÷éê™í óõìöùíé™í
ôïˆ Ëïíäßíïõ (ÖåâñïõÜñéïò 1920) êáß ôïˆ San
Remo (’Áðñßëéïò 1920) Tðéäßäåôáé óôüí Uëëçíéêü
óôñáôü, Tê ìÝñïõò ô™í ÓõììÜ÷ùí, ðïý ãýñåõáí
ôñüðïõò Aðåãêëùâéóìïˆ ô\ò ‘ÅëëÜäïò Aðü ôü
ìéêñáóéáôéêü AäéÝîïäï. ´Ïóï ãéÜ ôÞí Êùíóôáí-
ôéíïýðïëç, ìåôÜ ôÞí ‚ñéóôéêÞ Aðï÷þñçóç ô™í
’Áìåñéêáí™í, _ Aðüöáóç åy÷å ëçöèår ŠðÝñ ô\ò
ðáñáìïí\ò ôïˆ ÓïõëôÜíïõ-×áëßöç óôÞí Êùí-
36
óôáíôéíïýðïëç êáß ô\ò ôåëåõôáßáò —Šðü …-
ñïõò— óôÞí Šðïëïéðüìåíç ’ÏèùìáíéêÞ Á‰ôï-
êñáôïñßá.
‘Ç ásóéïäïîßá ôïˆ ÂåíéæÝëïõ ðáñáóýñåé ôïýò
ðÜíôåò. ‘Ç ‘ÅëëÜò óôü San Remo AíáëáìâÜíåé
îåêÜèáñá íÜ TðéâÜëåé êáß ìüíç ôçò Aêüìç óôü
ìéêñáóéáôéêü Šøßðåäï, Cí ÷ñåéáóèår, ôïýò …ñïõò
ô\ò óõíèÞêçò óôïýò êåìáëéêïýò. Êáß ‚äçãïýìå-
èá, äåêáåííÝá ‚ëüêëçñïõò ì\íåò óôåñá Aðü ôÞí
’Áíáêù÷Þ ôïˆ Ìïýäñïõ, óôÞí ŠðïãñáöÞ ô\ò
ÓõíèÞêçò ô™í Óåâñ™í (29 ’Éïõëßïõ - 10 Á‰ãïý-
óôïõ 1920), ô\ò óõíèÞêçò äçëáäÞ åsñÞíçò AíÜ-
ìåóá óôÞí Entente êáß óôÞí ’ÏèùìáíéêÞ Á‰ôï-
êñáôïñßá. Óýìöùíá ìÝ á‰ôÞí, ‚ëüêëçñç _ ÈñÜ-
êç, ôÞí ‚ðïßá Tí ô¨ ìåôáîý óôü óýíïëü ôçò ó÷å-
äüí åy÷å êáôáëÜâåé ‚ Uëëçíéêüò óôñáôüò, êáôá-
óôÝëëïíôáò ôÞí Aíôáñóßá ôïˆ Ôïýñêïõ óõíôáã-
ìáôÜñ÷ç ÔæáöÝñ ÔáãéÜñ (åuóïäïò ôïˆ âáóéëÝùò
’ÁëåîÜíäñïõ óôÞí ’Áäñéáíïýðïëç óôßò 13/26 ’É-
ïõëßïõ, ìåôùíïìáóßá ðñüò ôéìÞí ôïõ ôïˆ ÄåäÝ
’ÁãÜôò óÝ ’Áëåîáíäñïýðïëç), ðåñé\ëèå óôÞí
‘ÅëëÜäá žò ôÞí ãñáììÞ Ðüäçìá, ÔóáôÜëôæá,
ÊáëëéêñÜôåéá, AöÞíïíôáò êáß ôßò ôñårò á‰ôÝò
ðüëåéò óôÞí èùìáíéêÞ TðéêñÜôåéá. ÔÜ ÓôåíÜ, A-
íï÷ýñùôá êáß Tëåýèåñá, ðáñÝìåíáí Šðü ôüí Vëåã-
÷ï åsäéê\ò ’Åðéôñïð\ò ô™í Óôåí™í ô\ò Êïéíù-
íßáò ô™í ’Åèí™í. ‘Ç äÝ ²Éìâñïò êáß ÔÝíåäïò ìá-
æß ìÝ ôÜ ëïéðÜ íçóéÜ ôïˆ Aíáôïëéêïˆ Ásãáßïõ Tí-
óùìáôþíïíôáí óôÞí ‘ÅëëÜäá. Ôü ƒíåéñï ô™í
‘ÅëëÞíùí ô\ò ÈñÜêçò êáß ô™í Óôåí™í åy÷å Tê-
ðëçñùèår.
Ôü Tèíéêü ƒíåéñï ô™í ‘ÅëëÞíùí, AëëÜ êáß ãå-
íéêþôåñá, ôü ƒíåéñï …ëùí ô™í êáôïßêùí ãéÜ ìéÜ
ðåñéóóüôåñï cóõ÷ç êáß óôñùôÞ æùÞ. Êé Tä™
ðñÝðåé íÜ ðïˆìå ðþò _ UëëçíéêÞ äéïßêçóç åuôå
›ò ‘ÕðÜôç ‘Áñìïóôåßá óôÞí Añ÷Þ, åuôå ›ò Ãå-
íéêÞ Äéïßêçóç ÈñÜêçò óôÞí óõíÝ÷åéá, Šð\ñîå
÷ñçóôÞ êáß Aíåîßèñçóêç, å‰åñãåôéêÞ ãéÜ ôü óý-
íïëï ôïˆ ðëçèõóìïˆ, ãåãïíüò ðïý ‚ìïëïãïˆóáí
Aêüìç êáß ôÜ öýëëá ôïˆ îÝíïõ ôýðïõ ÷ùñ™í ðïý
êÜèå Cëëï ðáñÜ å‰íïúêÜ äéÝêåéíôï Víáíôé ô\ò
‘ÅëëÜäáò. ‘Ç ÈñÜêç ÷ùñßóôçêå óôïýò Uî\ò Xîç
íïìïýò: ’Áäñéáíïõðüëåùò (Xäñá ô\ò Ãåíéê\ò
ÄéïéêÞóåùò), Êáëëéðüëåùò, Ñáéäåóôïˆ, ÓáñÜí-
ôá ’Åêêëçóé™í, ´Åâñïõ êáß Ñïäüðçò. Óôßò T-
êëïãÝò ô\ò 1çò Íïåìâñßïõ AíÝäåéîå 52 âïõëåõ-
ôÝò: 30 ´Åëëçíåò, 20 ÌïõóïõëìÜíïõò êáß AíÜ
Xíáí Têðñüóùðï ô™í ’Áñìåíßùí êáß ô™í ‘Åâñáß-
ùí.
’ÁëëÜ ôÜ ðñÜãìáôá êáß ðÜëé Aðïóôáèåñï-
ðïéïˆíôáé ëü㤠ôïˆ ìéêñáóéáôéêïˆ Aäéåîüäïõ, ðïý
êáèéóô@ AäéÜëëáêôïõò ôïýò êåìáëéêïýò. Åyíáé
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðëÝïí âÝâáéï ðþò _ åsóÝôé Aíåðéêýñùôç óõíèÞ-
êç ô™í Óåâñ™í ðñÝðåé ñéæéêÜ íÜ Aíáèåùñçèår.
ÓôÞí ðñïóðÜèåéÜ ôïõò íÜ Tîåýñïõí ëýóç óõìâé-
âáóìïˆ AðïäåêôÞ êáß Aðü ôÞí ²Áãêõñá êáß Aðü
ôÞí ’ÁèÞíá, ït ’ÁããëïãÜëëïé, êáôÜ ôÞí äéáóõì-
ìá÷éêÞ ÓõíäéÜóêåøç ô™í Ðáñéóßùí, ôüí ÌÜñôéï
ôïˆ 1922, ðñïôåßíïõí —óôÜ ÷áñôéܗ ôÞí ìå-
ôáöïñÜ ô™í Uëëçíéê™í óõíüñùí äõôéêüôåñá: óôÞí
ãñáììÞ Ñáéäåóôüò-ÌÞäåéá óôÞí Añ÷Þ, êáß óôÞí
óõíÝ÷åéá óôÞí ãñáììÞ Ãáíü÷ùñá-ÌÞäåéá, ÷ù-
ñßò AðïôÝëåóìá.
Ôü Uëëçíéêü ó÷Ýäéï êáôáëÞøåùò ô\ò Êùí-
óôáíôéíïõðüëåùò ôüí ’Éïýëéï ôïˆ 1922 ðáñÝìå-
íå äõóôõ÷™ò Bðëü ðõñïôÝ÷íçìá. Ôüí Á‹ãïõóôï
_ ôïõñêéêÞ Aíôåðßèåóç óôÜ ìéêñáóéáôéêÜ Šøßðå-
äá ãåíéêåýåôáé. ´Åíáí ì\íá Añãüôåñá ït êåìáëé-
êïß åŠñßóêïíôáé óôÞí Óìýñíç. ‘Ç sùíéêÞ ðñù-
ôåýïõóá ðõñðïëårôáé. ‘ÅêáôïíôÜäåò ÷éëéÜäåò
‘ÅëëÞíùí óðåýäïõí ðáíéêüâëçôïé ðñüò ôÜ ðáñÜ-
ëéá, ãõñåýïõí íÜ äéåêðåñáéùèïˆí óôÜ íçóéÜ, óôÞí
^ðåéñùôéêÞ ‘ÅëëÜäá. ‘Ç UëëçíéêÞ Ìéêñáóßá äÝí
ŠðÜñ÷åé ðéÜ. ÓôÞí ÈñÜêç óõññÝïõí ït ðñüóöõãåò
ô\ò Âéèõíßáò, Aðü ôÜ ëéìÜíéá êáß ôÞí Tíäï÷þñá
ô\ò Êßïõ, ô™í Ìïõäáíé™í, ô\ò ’ÁñôÜêçò êáß
ô\ò Êõæßêïõ. ÓôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç, …ðïõ _
ðáñïõóßá ôïˆ äéáóõììá÷éêïˆ óôñáôïˆ AðïôñÝðåé
ôÞí TðáíÜëçøç ô™í óöáã™í ô\ò Óìýñíçò, Tðé-
êñáôår Aôìüóöáéñá ðáíéêïˆ. ÓôÞí Ðüëç, ôüí Óå-
ðôÝìâñéï ôïˆ 1922, óõíùóôßæïíôáé ðåñß ôü 1/2
Uêáôïììýñéï ‘ÅëëÞíùí. ‘Ç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôá-
óôñïöÞ èÜ óõíåðéöÝñåé êáß Têåßíç ô\ò ÈñÜêçò;
’ÁíôéêåéìåíéêÜ, …ðùò èÜ säïˆìå å‰èýò AìÝ-
óùò, ìéÜ ôÝôïéá ëýóç êÜèå Cëëï eôáí ðáñÜ A-
íáðüöåõêôç. Êáß ôïˆôï Cí äÝí ðáñåíÝâáéíáí ït
Tíäéáöåñüìåíåò ÌåãÜëåò ÄõíÜìåéò, ôßò ‚ðïråò åy-
÷å êïõñÜóåé _ ðáñÜôáóç ô\ò Têêñåìüôçôáò óôÞí
’Åããýò ’ÁíáôïëÞ. ²Áëëùóôå ìåôáîý ôïõò åy÷áí
aäç êáôáíåßìåé ôßò æ™íåò Tðéññï\ò óôÞí ðåôñå-
ëáéïöüñá ÌÝóç ’ÁíáôïëÞ. Ôüóï _ Ãáëëßá …óï
êáß _ ’Éôáëßá eóáí Aðïëýôùò Aðñüèõìåò ãéÜ ‚-
ðïéáäÞðïôå ðáñÜôáóç ô\ò êñßóåùò. ´Åíá êáß ìü-
íïí Tðéèõìïˆóáí: íÜ Aðïôñáâç÷èïˆí. Ôü ôßìçìá
Cò ôü ðëçñþóåé _ ‘ÅëëÜäá. Êáß ôïˆôï, óôåñá
Að' ôÞí ï‰óéáóôéêÞ TêêÝíùóç ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóß-
áò, eôáí _ Aðþëåéá ô\ò ’Áíáôïëéê\ò ÈñÜêçò.
Ìüíç _ Âñåôáííßá Aíèßóôáôáé. Ôü Šðïõñãéêü ôçò
óõìâïýëéï Aðïöáóßæåé íÜ Aíôéóôáèår Aêüìç êáß
äéÜ ô™í …ðëùí óôÞí ‚ðïéáäÞðïôå ðñïóðÜèåéá
ô™í êåìáëéê™í ðáñáâéÜóåùí ô\ò ï‰äÝôåñçò æþ-
íçò ô™í Óôåí™í. ÊáôÜ ôÞí Tðåñ÷üìåíç êñßóç
ôïˆ ÔóáíÜê-ÊáëÝ, _ ‘ÅëëÜäá ðñïôåßíåé íÜ âïç-
èÞóåé óôñáôéùôéê™ò ôÞí Âñåôáííßá. ‘Ç ðñüôáóÞ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôçò Aðïññßðôåôáé, êáß ôïˆôï ðáñÜ ôü ãåãïíüò
ðþò ôü Ëïíäßíï TóðåõóìÝíùò æçôïˆóå ôÞí âïÞ-
èåéá ô\ò Ñïõìáíßáò êáß ô\ò Óåñâßáò. Ït ÃÜëëïé
êáß ït ’Éôáëïß á‰îÜíïõí ôÞí ðßåóç. Êáß _ Âñå-
ôáííßá êÜìðôåôáé. ÍÜ èõóéÜóåé _ ‘ÅëëÜäá ôÞí
’ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç, íÜ ôåëåéþíïõìå! ÐëÞñçò ‚
èñßáìâïò ô™í êåìáëéê™í êáß _ ôáðåßíùóç Tê ìÝ-
ñïõò ôùí ô™í ðÜëáé ðïôÝ íéêçôñé™í ÄõíÜìåùí...
ÓôÞí ’ÁèÞíá ôü êßíçìá ôïˆ ÐëáóôÞñá V÷åé
ðëÝïí óôÜ ôÝëç ôïˆ Óåðôåìâñßïõ (15/28) Tðé-
êñáôÞóåé. ‘Ç ÈñÜêç Aðü óôñáôéùôéê\ò ðëåõñ@ò
—ðáñÜ ôü êëïíéóìÝíï öñüíçìá ôïˆ óôñáô
äÝí V÷åé säéáßôåñïõò ëüãïõò íÜ öïâ@ôáé. ‘Ç Ä´
ÓôñáôéÜ åyíáé ðÜíïðëç êáß Cèéêôç. Ït äÝ Ôïˆñ-
êïé äÝí äéáèÝôïõí óôüëï ãéÜ íÜ äéáó÷ßóïõí ôÞí
Ðñïðïíôßäá. Êé Aðü ôÞí Cëëç, _ êáôáóôñïöÞ
óôÞí ÌéêñÜ ’Áóßá, Šðü ôÞí Vííïéá ô\ò Têêåíþ-
óåþò ôçò Að' ôüí Uëëçíéêü ðëçèõóìü, V÷åé óõí-
ôåëåóèår. ÐáñÝìåíáí âÝâáéá ït ás÷ìÜëùôïé, êá-
èþò êé ït AðïìáêñõóìÝíïé ìáñôõñéêïß ´Åëëçíåò
ôïˆ Ðüíôïõ êáß ô\ò Êáððáäïêßáò. ‘Ç äéÜèåóç
ãéÜ Aíôßóôáóç äÝí Vëåéðå Aðü ôÞí óôñáôéùôéêÞ
TðáíáóôáôéêÞ êõâÝñíçóç ô™í ’Áèçí™í (ðñþôç
öÜóç óõíïìéëé™í óôÜ ÌïõäáíéÜ). ‘Ï ÂåíéæÝëïò
›óôüóï, Aðü ôü Ðáñßóé, óõíåâïýëåõå ôÞí Tãêá-
ôÜëåéøç, ôÞí Aðþëåéá ô\ò Uëëçíéêüôáôçò á‰ô\ò
Tðáñ÷ßáò ÷ùñßò íÜ ñé÷èår ï‹ôå ìßá ôïõöåêéÜ.
«‘Ïëüêëçñïò ðñïóðÜèåéÜ ìïõ», ôçëåãñáöår,
«óôñÝöåôáé ð™ò ÷Üíïíôåò ÈñÜêçí, óþóùìåí Tí
ìÝôñ¤ äõíáô¨ Èñ@êáò...» ‘Ï Têâéáóìüò ðéü ðÝ-
ñá åyíáé óáöÞò: «’ÅÜí _ ðïëéôéêÞ (ô\ò Êõâåñ-
íÞóåùò) áôç ðåñéëáìâÜíåé ôÞí Aðüöáóéí …ðùò
Tììåßíùìåí íÜ êñáôÞóùìåí ôÞí ÈñÜêçí êáß T-
íáíôßïí ô\ò ãíþìçò ðñþçí óõììÜ÷ùí ìáò, át
èåñìáß ìïõ å‰÷áß èÜ óõíïäåýïõí ôüí Aã™íá ôïˆ-
ôïí ôïˆ ²Åèíïõòÿ AëëÜ åŠñßóêïìáé Tí ôïéáýôg ðå-
ñéðôþóåé åsò ôÞí èëéâåñÜí AíÜãêçí, íÜ Añíçè™
ôÞí Aðïäï÷Þí ô\ò ôéìçôéê\ò Tíôïë\ò …ðùò Aí-
ôéðñïóùðåýóù ôÞí ÷þñáí åsò ôü Tîùôåñéêü...»
(Tííïår ôÞí ËùæÜííç), ãéÜ íÜ êáôáëÞîåé: «…óïí
ôñáãéêü êáß Cí åyíáé, AíÜãêç Èñ@êåò, íÜ Tãêá-
ôáëåßøùóéí ôÞí ã\í, cí Aðü ôüóùí ásþíùí êá-
ôïéêïˆóéí á‰ôïß êáß ït ðñüãïíïß ôùí...» Êé Vôóé
ðåßèåôáé _ ’ÁèÞíá êáß ŠðïãñÜöåé ôü ìïéñárï ãéÜ
ôßò ôý÷åò ôïˆ Èñáêéêïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ ðñùôüêïë-
ëï ô™í Ìïõäáíé™í, óôßò 28 Óåðôåìâñßïõ (11 ’Ï-
êôùâñßïõ) ôïˆ 1922.
ʼnèýò AìÝóùò åsäïðïéårôáé ‚ Uëëçíéêüò ðëç-
èõóìüò íÜ Têêåíþóåé ôÞí ÷þñá. Êïéíïðïéïˆíôáé
ït ÷™ñïé êáß ôÜ ëéìÜíéá óõãêåíôñþóåùò, ôÜ äñï-
ìïëüãéá ô™í êáñáâé™í êáß ô™í ôñÝíùí. ÔÜ âñå-
ôáííéêÜ óôñáôåýìáôá, ðïý öèÜíïõí Aðü ôÞí Ðü-
37
ëç êáß ôÜ ÓôåíÜ, ìÜôáéá ðñïóðáèïˆí íÜ Tìðíåý-
óïõí óôüí ðáíéêüâëçôï êüóìï êÜðïéá áuóèçóç A-
óöÜëåéáò. ‘Ç ÈñÜêç, Tðßóçìá, äÝí èÜ ðáñáäïèår
óôßò êåìáëéêÝò Añ÷Ýò ðáñÜ óôßò 2 Íïåìâñßïõ.
Ôüí ’Ïêôþâñéï aäç ôïˆ 1922 ôü êýñéï ìÝñïò ô\ò
’Áíáôïëéê\ò ÈñÜêçò V÷åé AäåéÜóåé. 170.000
´Åëëçíåò V÷ïõíå aäç ðÜñåé ôüí äñüìï ô\ò ðñï-
óöõãé@ò (ït ´Åëëçíåò ô\ò ’Áäñéáíïõðüëåùò ìå-
ôáöÝñïõí êáß ôÜ êåéìÞëéÜ ôïõò, …ðùò ôÜ âéâëßá
ô\ò öçìéóìÝíçò âéâëéïèÞêçò ôùí, ït äÝ ´Åëëç-
íåò ô\ò Ñáéäåóôïˆ, …,ôé ðïëõôéìþôåñï äéÝèåôïí:
ôü èáõìáôïõñãü åsêüíéóìá ô\ò Ñåõìáôïêñáôü-
ñéóóáò, ðïý óÞìåñá öõëÜóóåôáé óôÞí ’Á÷åéñïðïß-
çôï ô\ò Èåóóáëïíßêçò.
´Åíáí ì\íá Añãüôåñá èÜ ðñïóôåèïˆí ït
25.000 ô\ò ÷åñóïíÞóïõ ô\ò Êáëëéðüëåùò, ôïýò
‚ðïßïõò åy÷å ãéÜ ëßãï óõãêñáôÞóåé _ Aíõðüóôá-
ôç öÞìç äéåèíïðïéÞóåùò ô\ò æþíçò ô™í Óôåí™í.
ÓôÜ 1923 êáß 1924 èÜ AêïëïõèÞóïõí ït ŠðÝñ
ôßò Uêáôü ÷éëéÜäåò ô™í ‘ÅëëÞíùí ô\ò ÔóáôÜë-
ôæáò êáß ôïˆ âéëëáåôßïõ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò.
‘Ç èñáêéêÞ êáôáóôñïöÞ åy÷å óõíôåëåóèår.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ²Áò AðáñéèìÞóïõìå ‚ñéóìÝíåò äõóêïëßåò ðïý ðñï\ë-
èáí Aðü ôü ìÞ Tìðüëåìï ô\ò ‘ÅëëÜäïò êáôÜ ô\ò ’Ïèù-
ìáíéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò:
á) ÔÜ ÓôåíÜ Aíïßãïõí óôßò 31 ’Ïêôùâñßïõ ôïˆ 1918.
Ït Ôïˆñêïé Aíôéôßèåíôáé óôÞí åuóïäï ‚ðïéïõäÞðïôå Uëëçíé-
êïˆ ðëïßïõ, ït «Óýììá÷ïé» óõíáéíïˆí. ’Áñãüôåñá Tîåõñß-
óêåôáé óõìâéâáóôéêÞ ëýóç: äßäåôáé Cäåéá äéåëåýóåùò óôÜ
UëëçíéêÜ ðëïrá ðñüò ôüí ŋîåéíï, ÷ùñßò óôáèìü, êáß ìü-
íïí ôÞí íýêôá!
â) ‘Ï óôüëïò ô™í äõíÜìåùí ô\ò Entente Aðïôåëïýìå-
íïò Aðü 55 ðïëåìéêÜ êáñÜâéá öèÜíåé óôÞí Êùíóôáíôéíïý-
ðïëç óôßò 13 Íïåìâñßïõ ôïˆ 1918. Ìåôáîý ô™í ðïëå-
ìéê™í ï‰äÝí Uëëçíéêü óêÜöïò. ÌåôÜ Aðü óõíå÷årò ðéÝóåéò
ô™í ’Áèçí™í, óõãêáôáâáßíïõí ït «Óýììá÷ïé» íÜ äå÷èïˆí
ôü «’ÁâÝñùö» êáß äýï Aêüìç UëëçíéêÜ ðïëåìéêÜ óôÞí Ðü-
ëç, ìüëéò óôßò 27 Íïåìâñßïõ 1918. ’ÅíäéáìÝóùò, ›ò ëý-
óç óõìâéâáóôéêÞ, åy÷áí ðñïôåßíåé ôÞí Cöéîç ôïˆ «’ÁâÝ-
ñùö» óôÞí Âáóéëåýïõóá, ìÝ êõâåñíÞôç ƒ÷é ôüí íáýáñ÷ï
×áôæçêõñé@êï, AëëÜ ôüí Añ÷çãü ô\ò âñåôáííéê\ò óôñáôé-
ùôéê\ò Aðïóôïë\ò óôÞí ‘ÅëëÜäá, ðñüôáóç ôÞí ‚ðïßá _
UëëçíéêÞ ðëåõñÜ AðÝññéøå ìÝ AãáíÜêôçóç.
ã) ÊáôÜ ôïýò ðñþôïõò ì\íåò ìåôÜ ôÞí ’Áíáêù÷Þ A-
ðáãïñåýåôáé _ óõììåôï÷Þ ô\ò ‘ÅëëÜäïò óôü óõìâïýëéï
ô™í Bñìïóô™í ðïý ï‰óéáóôéêÜ äéïéêår ôÞí Êùíóôáíôéíïý-
ðïëç êáß ôÜ ÓôåíÜ. ‘Ç Aðáãüñåõóç áwñåôáé ôüí ÖåâñïõÜ-
ñéï ôïˆ 1919 êáß _ ‘ÅëëÜäá AðïóôÝëëåé AñìïóôÞ óôßò 8
Öåâñïõáñßïõ.
ä) Ìüëéò ôüí ’ÉáíïõÜñéï ôïˆ 1919 TðéôñÝðåôáé óôÞí
‘ÅëëÜäá íÜ óôåßëåé ìéêñÞ Víïðëç äýíáìç óôÞí Êùíóôáí-
ôéíïýðïëç: 40 ìüëéò Cíäñåò ãéÜ ôÞí ðñïóôáóßá ô™í èñç-
óêåõôéê™í êáß êïéíïôéê™í êôéñßùí ô\ò ‚ìïãåíåßáò.
 ’Åèíéóìüò êáß êïéíïôéóìüò (1910-1921)
Ôü ðåñéïäéêü «ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþñçóç»
Á´. Ðïëéôéêüò óõãêñçôéóìüò êáß ÂáëêáíéêÞ ‘Ïìïóðïíäßá: ‚ ’É. Äñáãïýìçò.
Ä årãìá Aíôéðñïóùðåõôéêü ô™í ðíåõìáôéê™í
äéåñãáóé™í, ðïý óçìåéþíïíôáé óôüí íåïåë-
ëçíéóìü óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 20ïˆ ás™íá, Aðï-
ôåëår AíáìöéóâÞôçôá ôü ðåñéïäéêü «ÐïëéôéêÞ
’Åðéèåþñçóç».
‘Éäñýåôáé óôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç ôü 1910,
Aðü ôüí ²Éùíá Äñáãïýìç, ôüí Ãåþñãéï Ìðïýóéï
êáß ôüí ’ÁèáíÜóéï Óïõëéþôç-ÍéêïëáÀäç. ÓôÞí
óõíÝ÷åéá Tðáíåêäßäåôáé óôÞí ’ÁèÞíá. ’ÉäéïêôÞ-
ôçò êáß äéåõèõíôÞò Tìöáíßæåôáé êáô' Añ÷Üò ‚ ’Áè.
Óïõëéþôçò - ÍéêïëáÀäçò, óôÞí óõíÝ÷åéá ðñïóôß-
èåôáé ‚ Ößëéððïò Äñáãïýìçò, Tí™ ›ò äéåõèõíôÞò
óÝ ‚ñéóìÝíá ôåý÷ç ðáñïõóéÜæåôáé ‚ ’Á. Ðáíôá-
æ\ò êáß êáôüðéí ‚ Ê. Êáñáâßäáò. Óôü ôåˆ÷ïò 1,
ìÝ _ìåñïìçíßá 7 ’Éïõíßïõ 1920, _ äéåýèõíóç ô™í
ãñáöåßùí åŠñßóêåôáé óôÞí ‚äü Êïñá\ 10 êáß Ðá-
íåðéóôçìßïõ 42, Tí™ óÝ Uðüìåíá ôåý÷ç ìåôáöÝ-
ñåôáé óôÞí Ë. ’Áìáëßáò 26. ´Ïðùò AíáããÝëëå-
ôáé aäç Aðü ôüí ôßôëï, èÜ Vðñåðå íÜ Têäéäüôáí
«Eðáî ô\ò UâäïìÜäïò», Cí âÝâáéá á‰ôü Tðéôñå-
ðüôáí Aðü ôßò ãåíéêüôåñåò ðïëéôéêÝò êáß ïsêïíï-
ìéêÝò óõíè\êåò.
‘Ï Ö. Äñáãïýìçò ôÞí 1 ’Éáíïõáñßïõ 1946
èÜ Têäþóåé Víôõðï ìÝ ôüí ‚ìþíõìï ôßôëï. ‘Ç ðå-
ñßïäïò á‰ôÞ äÝí ðñüêåéôáé íÜ ì@ò Aðáó÷ïëÞóåé,
äéüôé óôÜ ðëáßóéá ô\ò Tìöýëéáò óýãêñïõóçò ôü
ðåñéïäéêü V÷åé ìåôáìïñöùèår, V÷åé Aðïðïéçèår
ôÞí æùíôÜíéá êáé ôÞí ðñùôïôõðßá ôïõ, V÷åé Aë-
ëÜîåé ðëÞñùò ðñïóáíáôïëéóìïýò, ðáñáóõñìÝíï
Aðü ôÜ êýìáôá ô\ò øõ÷ñïðïëåìéê\ò säåïëïãßáò.
ÔÜ ìÝëç ô\ò óõíôáêôéê\ò Tðéôñïð\ò ×ñ. Æáëï-
êþóôáò, È. ÊáøÜëçò, Ã. ËÜâäáò, Ð. Óéöíár-
ïò, Ê. ÐáðáëåîÜíäñïõ êáôåõèýíïõí ôÞí «Ðïëé-
ôéêÞ ’Åðéèåþñçóç» óôüí ÷™ñï ô\ò ðéü óõíôç-
ñçôéê\ò, ìåôáðñáôéê\ò säåïëïãßáò, Tí™ ô\ò A-
ðïäßäïõí Xíá öïò óôåãíü, Cíåõñï, AðïêïììÝíï
Tíôåë™ò Aðü ôßò äõíÜìåéò ðïý óõãêñïôïˆí ôÞí
íåïåëëçíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. (’Åîáéñïˆíôáé …-
ìùò Aðü á‰ôü ôü ãåíéêü êërìá ït ìåëÝôåò ðïý
äçìïóéåýïíôáé óÝ óåéñÜ ôåõ÷™í: ôïˆ ÃéÜííç ’Á-
ðïóôïëÜêç ãéÜ ôü êëÝöôéêï ôñáãïýäé, ôïˆ Ä. Æá-
Óðýñïò ’Á. Êïõôñïýëçò
êõíèçíïˆ ãéÜ ôüí ÷áñáêôÞñá ô\ò âõæáíôéí\ò ïs-
êïíïìßáò êáß ôüí êñáôéêü ðáñåìâáôéóìü óôü Âõ-
æÜíôéï êáß ôïˆ Í. ÔùìáäÜêç ãéÜ ôÞí íåïåëëçíé-
êÞ ðáñÜäïóç êáß ôüí Ä. Óïëùìü.)
’Åðßóçò, äÝí ðñüêåéôáé íÜ Aó÷ïëçèïˆìå ìÝ
ôÞí ðñþôç ðåñßïäï Vêäïóçò óôÞí Êùíóôáíôéíïý-
ðïëç. Óôü äéÜóôçìá á‰ôü Aðïôõðþíåôáé _ Aôå-
ëÝóöïñç Aðüðåéñá ô\ò Uëëçíéê\ò Tèíüôçôáò íÜ
ŠðÜñîåé êáß íÜ óõììåôÜó÷åé sóüôéìá óôÞí êñáôé-
êÞ ðñáãìáôéêüôçôá ô™í Íåïôïýñêùí. ´Ïìùò,
ìåëåô™íôáò ôßò óåëßäåò ôçò, ðïý äéáóþæïíôáé
óôÞí «ÃåííÜäåéï ÂéâëéïèÞêç», äÝí äéáðéóôþóá-
ìå íÜ Aðïóáöçíßæïíôáé êÜðïéåò Cîéåò ëüãïõ ðíåõ-
ìáôéêÝò äéåñãáóßåò, ãåãïíüò ðïý ðéèáí™ò íÜ -
öåßëåôáé óôÞí á‰ôïëïãïêñéóßá ô™í AñèñïãñÜöùí,
Tî ásôßáò ô\ò Aíôéìåôþðéóçò Uíüò âáóéê™ò T÷èñé-
êïˆ ðåñéâÜëëïíôïò.
‘Ç óçìáóßá ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò»
öåßëåôáé êáôÜ êýñéï ëüãï óôÞí Víôïíç êáß Aí-
ôéöáôéêÞ ðñïóùðéêüôçôá ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç.
´Ïìùò äéüëïõ å‰êáôáöñüíçôá åyíáé ôÜ êåßìåíá
Cëëùí óôï÷áóô™í, …ðùò ôïˆ Ê. Êáñáâßäá êáß
ôïˆ Í. Ìáëïý÷ïõ.
Ðáñ' ü,ôé _ ãåíéêÞ ãñáììÞ ôïˆ ðåñéïäéêïˆ
åyíáé öéëï-ìïíáñ÷éêÞ, ôåëéê™ò äéáìïñöþíåé Xíá
ó™ìá Aîé™í ìÞ-Aóôéê™í, ðïý ôÞí ôïðïèåôïˆí
óô' AñéóôåñÜ ôïˆ Âåíéæåëéóìïˆ. Ôü ãåãïíüò ôïˆ-
ôï ôåêìçñéþíåé ôÞí èÝóç ôïˆ Óåñáöåßì ÌÜîéìïõ
…ôé «_ óýãêñïõóç äýï Aóôéê™í ìåñßäùí Tîåëß÷èç-
êå óÝ óýãêñïõóç ôÜîåùí, êáôÜ ôÞí ‚ðïßá ôÜ êïé-
íùíéê™ò êáôáðéåæüìåíá óôñþìáôá óçêþóáíå
ôÞí AíôéâåíéæåëéêÞ óçìáßá ›ò óýìâïëï Aã™íïò
êáôÜ ôïˆ êåöáëáßïõ. Á‰ôü Tîçãår ãéáôß ‚ Aíôé-
âåíéæåëéóìüò Tìöáíßóèçêå ðïëëÝò öïñÝò ìÝ Aíôé-
êáðéôáëéóôéêÜ ásóèÞìáôá, Tí™, Aðü ðïëéôéêÞ
êáôáãùãÞ êáß êïéíùíéêÞ ðñïÝëåõóç ô™í óôå-
ëå÷™í ôïõ, aôáíå êáß ðáñÝìåéíå óõíôçñçôéêüò,
Aíôéäñáóôéêüò, óôårñïò, AíôéìÝôùðïò óÝ êÜèå
ðñüïäï êáß óÝ êÜèå ìåôáâïëÞ» (Ó. ÌÜîéìïò,
Êïéíïâïýëéï a Äéêôáôïñßá, Têä. Óôï÷áóôÞò, ’Á-
èÞíá 1975, óåë. 14).
40
ÔÜ êåßìåíá ðïý èÜ TîåôÜóïõìå V÷ïõí Xíá á‰-
óôçñÜ ðñáãìáôïëïãéêü TíäéáöÝñïí a êáß óõãêñï-
ôïˆí Xíá ó™ìá Aîé™í. ÐåñéëáìâÜíïõí óêÝøåéò
ãéÜ ôüí ÷áñáêôÞñá ôïˆ íåïåëëçíéóìïˆ, ôßò ìïñ-
öÝò ô\ò íåïåëëçíéê\ò Uôåñüôçôáò, ôü ãëùóóéêü
æÞôçìá êáß ôßò êïéíùíéêÝò óõíåðáãùãÝò ôïõ, T-
èíïëïãéêÝò êáß êïéíùíéïëïãéêÝò ìåëÝôåò ãéÜ ôßò
êïéíüôçôåò, ôÞí êïéíùíéêÞ óýíèåóç ô\ò íåïåí-
ôáóóüìåíçò óôü Uëëáäéêü êñÜôïò Ìáêåäïíßáò,
ôïýò ëáïýò ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò, ôßò ó÷Ýóåéò ðïý
Aíáðôýóóïíôáé ìÝ ôïýò Šðüëïéðïõò âáëêáíéêïýò
ëáïýò. ’ÅìöáíÞò åyíáé _ Aíôßèåóç óôÞí TíóùìÜ-
ôùóç ôïˆ Uëëáäéêïˆ êñÜôïõò óôïýò ñõèìïýò ô\ò
äõôéê\ò ïsêïíïìßáò, åuôå ìÝ ôÞí TðéëïãÞ ôïˆ êïé-
íïôéóìïˆ, åuôå ìÝ ôÞí AñêåôÜ óôïìöþäç Aíôéêá-
ðéôáëéóôéêÞ ñçôïñéêÞ ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç. Ôü
Tã÷åßñçìá ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò», …-
ðùò èÜ äéáöáíår óôÞí óõíÝ÷åéá êáèáñüôåñá, ðá-
ñïõóéÜæåé Aíáëïãßåò ìÝ ôüí ëüãï ðïý óõíÝèåóáí
ôÜ TèíéêïáðåëåõèåñùôéêÜ AíôéáðïéêéïêñáôéêÜ êé-
íÞìáôá.
ÊÜèå ôåˆ÷ïò ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñç-
óçò» åyíáé ëéãïóÝëéäï, AëëÜ ôü ãåãïíüò ôïˆôï
äÝí Aöáéñår ôÞí äõíáôüôçôá ô\ò óõìðåñßëçøçò
ô™í ï‰óéùäÝóôåñùí. Ðñïçãårôáé ôü êýñéï Cñèñï
êáß Xðåôáé _ TóùôåñéêÞ êáß TîùôåñéêÞ Tðéèåþ-
ñçóç, …ðïõ ãßíïíôáé AíáöïñÝò êáß Tñìçíåråò óôÜ
TóùôåñéêÜ êáß TîùôåñéêÜ ãåãïíüôá. Ït Uðüìåíåò
óåëßäåò Aöéåñþíïíôáé óôÞí äçìïóßåõóç ìåëåô™í
êáß äïêéìßùí.
Óôü ôåˆ÷ïò 51 äçìïóéåýåôáé ‚ ðßíáêáò ðå-
ñéå÷ïìÝíùí ãéÜ ôÞí ðåñßïäï 7 ’Éïõíßïõ 1920-29
ÌáÀïõ 1921 (ôåý÷ç 1 Xùò 51). Äéáðéóôþíïõìå
…ôé ôü êýñéï Cñèñï ãñÜöåôáé êõñßùò Aðü ôüí ’Á-
èáíÜóéï Óïõëéþôç-ÍéêïëáÀäç, Tí™ V÷ïõí ãñÜøåé
Aðü Xíá ‚ ²Éùíáò Äñáãïýìçò, ‚ Ößëéððïò Äñá-
ãïýìçò, ‚ Ã. Ìðïýóéïò, Tí™ ôÜ Añ÷éêÜ Ê. êáß
Ì. Šðïäçëþíïõí ðéèáí™ò ôüí Êáñáâßäá êáß ôüí
Ìáëïˆ÷ï. ‘Ç TîùôåñéêÞ Tðéèåþñçóç óõíôÜóóå-
ôáé Aðü ôüí ²Éùíá Äñáãïýìç, ôüí Ößëéððï Äñá-
ãïýìç êáß ôüí Á. Ðáíôáæ\, Tí™ ‚ ’Á. ÂáìâÝ-
ôóïò êáß ‚ Ã. Ìðïýóéïò ãñÜöïõí ôÞí TóùôåñéêÞ
Tðéèåþñçóç.
’ÁíÜìåóá óôÜ äïêßìéá-ìåëÝôåò îå÷ùñßæïõìå:
ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç («Ôü æÞôçìá ôïˆ Ðüíôïõ»,
óåë. 89, «’ÁðïóðÜóìáôá: ´Åëëçíåò», óåë. 228,
«‘Ï èÜíáôïò ôïˆ ðáëëçêáñé, óåë. 229, «Óá-
ìïèñÜêç», ó. 232, «´Ïóïé æùíôáíïß», óåë. 235,
«‘Åëëçíéêüò Ðïëéôéóìüò», óåë. 238, 375, «Ôü
ìÜèçìá ô™í ðñáãìÜôùí», óåë. 240, «Ôü V-
èíïò», óåë. 281, «ÐçãÞ æù\ò», óåë. 392, «Äýï
ŠðïìíÞìáôá ðñüò ôü Tí Ðáñéóßïéò óõíÝäñéïí ô\ò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
åsñÞíçò», óåë. 425, 457, 473, 503, «’ÁíÝêäï-
ôá», óåë. 817), ôïˆ Êùíóôáíôßíïõ Êáñáâßäá
(«Ôü ìÝëëïí ôïˆ ìïõóïõëìáíéêïˆ ôéìáñéùôéóìïˆ
Tí ÌáêåäïíßI», óåë. 477, 526, «‘Ç ó÷Ýóéò ìå-
ôáîý äçìïôéêéóìïˆ êáß ëïãßáò ðáñáäüóåùò»,
óåë. 540, 549, 567, 586, 601, 615, «ÑÞãáò ‚
Öåññárïò êáß _ ðïëéôéêÞ ñãÜíùóéò ô\ò ’Áíá-
ôïë\ò», óåë. 657, «ÌåëÝôç Tðß ô\ò êáôáóôÜ-
óåùò ô™í Tðß ôïˆ ÂïññÜ (ÊáúìÜê-ÔóáëÜí) êáß
ô™í ðåñß ôÞí ²Åäåóóáí ðëçèõóì™í», óåë. 712,
«Ðåñß ô™í ŠðïèÝóåùí ô™í Aêôçìüíùí ô\ò
Ãéïõíôæßäáò», óåë. 746, «ÐáñáôçñÞóåéò Tðß ô™í
ásôßùí êáß ô™í óêïð™í ôïˆ ìéêñáóéáôéêïˆ ðïëÝ-
ìïõ», óåë. 725, «‘Ç ðåñßèáëøéò êáß ‚ Tðïéêé-
óìüò ô™í Êáõêáóéùô™í ðñïóöýãùí», óåë. 774,
«’Åðß ôïˆ ãõíáéêåßïõ æçôÞìáôïò», óåë. 810),
ôïˆ Ëïõêáñ@ («’ÁíáôïëÞ êáß Äýóéò», óåë. 509,
524), ôïˆ Íôßíïõ Ìáëïý÷ïõ («ÐïëéôéêÞ óõíå-
ôáéñéóì™í», óåë. 583, «Át êïéíüôçôåò ô\ò Ìá-
êåäïíßáò êáß _ UëëçíéêÞ äéïßêçóéò», óåë. 630,
647), ôïˆ Ôñáðåæïˆíôïò ×ñýóáíèïõ («Ðåñß ô\ò
’Åêêëçóßáò ô\ò Ãåùñãßáò», óåë. 185, 204) êáß
ôïˆ ÓêáëéÝñç («‘Ç Ìéêñáóßá êáß ït ÊéñêÜóéïé»,
óåë. 678).
Êåßìåíï óçìáíôéêü, äçëùôéêü ô™í ðñïèÝóå-
ùí ôïˆ êýêëïõ ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò»
åyíáé ôü Aðüóðáóìá Aðü ôü ðñüãñáììÜ ôçò, ðïý
ôéôëïöïñårôáé: «’Áðüóðáóìá Aðü ôü ðñüãñáììá
ô\ò “Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò”, ðïëéôéêïˆ ñ-
ãÜíïõ ôïˆ ²Éùíïò Äñáãïýìç êáß ô™í óõíåñãáô™í
ôïõ, ãéÜ ôÞí ôñßôç ðåñßïäü ôïõ». Äéáðéóôþíïõìå
…ôé ‚ êýêëïò ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç äÝí äéáðíÝå-
ôáé Aðü êÜðïéï öõëåôéêü säå™äåò ðïý Aðïêüðôåé
êáß AíôéðáñáèÝôåé ôüí íåïåëëçíéóìü ðñüò ôïýò …-
ìïñïõò ëáïýò, AëëÜ AíôéèÝôùò óõíáñô@ ôÞí ìïr-
ñá ôïõ ìÝ ôÞí Uäñáßùóç säéáßôåñá óôåí™í êáß öé-
ëéê™í ó÷Ýóåùí ðñüò á‰ôïýò:
«...Ç “ÐïëéôéêÞ Åðéèåþñçóéò” Aðü ô\ò s-
äñýóåùò á‰ô\ò TñãÜæåôáé ŠðÝñ ‚ñéóìÝíïõ ðïëéôé-
êïˆ säáíéêïˆ. Ôü säáíéêüí á‰ôüí åyíáé ‚ óõíáóðé-
óìüò ô™í ’Áíáôïëéê™í ’Åèí™í ô\ò Ìéêñ@ò ’Á-
óßáò êáß ô\ò Âáëêáíéê\ò ×åñóïíÞóïõ Šðü ôéíá
ôýðïí ’Áíáôïëéê\ò ‘Ïìïóðïíäßáò a Óõìðïëéôåß-
áò, ðñüò ôüí óêïðüí íÜ ðåñéóþóùìåí ôÜ êïéíÜ
_ì™í óõìöÝñïíôá, íÜ äéáôçñÞóùìåí ôüí säéáßôå-
ñïí _ì™í ÷áñáêôÞñá êáß íÜ Aíáðôýîùìåí Tí ôj
êáè' _ì@ò ’Áíáôïëj ôü Bñìüæïí åsò _ì@ò êáß ôÞí
öýóéí á‰ô\ò åyäïò ðïëéôéóìïˆÿ íÜ æÞóùìåí ïôùò
Aíåôþôåñá, Tëåõèåñþôåñá, êáß äçìéïõñãéêþôåñá,
äçëáäÞ å‰ôõ÷Ýóôåñá.
»ÄéÜ ëüãïõò, ït ‚ðïrïé Tí TêôÜóåé èÜ Tîç-
ãçè™óéí Tí ôj “ÐïëéôéêÞ ’ÅðéèåùñÞóåé”, èåù-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ñïˆìåí ôüí óõíáóðéóìüí _ì™í ô™í ’Åèí™í ô\ò
Ìéêñ@ò ’Áóßáò êáß ô\ò Âáëêáíéê\ò ×åñóïíÞ-
óïõ, ôÞí “’ÁíáôïëéêÞí ’Ïìïóðïíäßáí”, ›ò ôü
ìüíïí ìÝóïí ŠðÜñîåùò êáß _ì™í ô™í ‘ÅëëÞíùí
›ò TëåõèÝñïõ ²Åèíïõò. ÄéÜ ôïˆôï ð@óá ðïëéôéêÞ
ìÞ ôåßíïõóá ðñüò ôü óêïðüí á‰ôüí èåùñïˆìåí ›ò
ðïëéôéêü êïìðïãéáííéôéóìüí.
»‘Ç ðïëéôéêÞ ô\ò óõíåííïÞóåùò _ì™í ô™í
’Åèí™í ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò êáß ô\ò Âáëêáíéê\ò
×åñóïíÞóïõ, AíÜãêç íÜ êçñõ÷èj öáíåñÜ, äéÜ íÜ
öùôéóèj ðåñß á‰ô\ò _ êïéíÞ ãíþìç, äéÜ íÜ äïè™-
óéí åsò ôüí ëáüí ôÜ Aíáãêárá óôïé÷årá …ðùò óêå-
öèj ðåñß á‰ô\òÿ äéüôé _ “’ÁíáôïëéêÞ ‘Ïìïóðïí-
äßᔠäÝí äýíáôáé íÜ ðñáãìáôïðïéçèj ðáñÜ Aöïˆ
êáôáóôj ðßóôéò êáß Tðéèõìßá ô™í Tèí™í ô\ò Ìé-
êñ@ò ’Áóßáò êáß ô\ò Âáëêáíéê\ò ×åñóïíÞóïõ.
ʼnôõ÷™ò ìåôáîý _ì™í ô™í ‘ÅëëÞíùí êáß ìåôá-
îý ô™í Cëëùí óõíïßêùí Tèí™í ŠðÜñ÷ïõóéí aäç ït
äõíÜìåíïé í' Aêïýóùóé êáß íÜ óêåöè™óéí ŠðåñÜ-
íù ô™í ìåôáîý _ì™í ðáè™í.
»Ï‰äåßò ðñáãìáôéêüò ëüãïò Tîùôåñéê\ò ðï-
ëéôéê\ò ŠðÜñ÷åé äéÜ íÜ ìÞ êçñõ÷èj ôü ôá÷ýôå-
ñïí _ AíÜãêç ô\ò “’Áíáôïëéê\ò ‘Ïìïóðïíäßáò”.
ωäüëùò ‚ñì@ôáé Tî T÷èñüôçôïò ðñüò ïtáíäÞðï-
ôå îÝíçí Äýíáìéí. Êýñéïé ôïˆ ïuêïõ ìáò êáß Aíá-
41
ðôõóóüìåíïé êáôÜ ôÞí öýóéí ô\ò ÷þñáò _ì™í
êáß êáôÜ ôÜò säéáéôÝñáò _ì™í AñåôÜò êáß têáíü-
ôçôáò, èÜ óõíôåëÝóùìåí ìÜëéóôá ðïëý ðåñéóóü-
ôåñïí ðáñÜ ôþñá åsò ôÞí ãåíéêÞí ðñüïäïí êáß å‰-
ôõ÷ßáí.
»’Áëë' Cí ôõ÷üí ŠðÜñ÷ùóé îÝíáé ÊõâåñíÞ-
óåéò, át ‚ðïráé èÜ åñéóêïí …ôé Tê ôïýôïõ âëÜ-
ðôïíôáé ôÜ óõìöÝñïíôá ôïˆ êñÜôïõò á‰ô™í, íï-
ìßæïìåí Bðëïúêüí ôü íÜ èåëÞóùìå í' AðáôÞóù-
ìåí á‰ôÜò. ’Áíôß ôïýôïõ, AäõíÜôïõ Cëëùò, ðñÝ-
ðåé íÜ êçñýîùìåí, …ôé äÝí Aíå÷üìåèá í' Aíôéëáì-
âÜíùíôáé _ì@ò ›ò ëáïýò êáôùôÝñïõò, Aîßïõò êç-
äåìïíßáò [ëïãïêñéóßá äýï ëÝîåùí] êáß ït Tëåýèå-
ñïé ëáïß èÜ äéêáéþóïõí _ì@ò ðáñÜ ôÜò óçìåñéíÜò
ôõ÷üí ôÜóåéò ô™í ÊõâåñíÞóåùí á‰ô™í.
»Ï‰äÝ ôü êñßóéìïí ô™í óçìåñéí™í äéåèí™í
ðåñéóôÜóåùí ðñÝðåé íÜ ì@ò Tìðïäßóg. Åsò ôÜò
êñéóßìïõò Aêñéâ™ò ðåñéóôÜóåéò ðñÝðåé ït ðïërôáé
íÜ V÷ùóé ðñü öèáëì™í ›ñéóìÝíïí ðïëéôéêüí s-
äáíéêüí äéÜ íÜ ÷ñçóéìåýóg åsò á‰ôïýò ›ò êñéôÞ-
ñéïí ðñïóþðùí êáß ãåãïíüôùí.
»ÄÝí Aãíïïˆìåí, ï‰äÝ Šðïôéì™ìåí ôÜò äõ-
óêïëßáò ôïˆ óõíáóðéóìïˆ _ì™í ô™í ’Åèí™í ô\ò
Ìéêñ@ò ’Áóßáò êáß ô\ò Âáëêáíéê\ò ×åñóïíÞ-
óïõ, AëëÜ ðáñ' …ëáò ôÜò äõóêïëßáò, V÷ïìåí ðå-
42
ðïßèçóéí, …ôé äÝí èÜ AñãÞóg ðïëý _ _ìÝñá, êá-
ôÜ ôÞí ‚ðïßáí èÜ ðñáãìáôïðïéçèj ‚ ìüíïò á‰-
ôüò ôñüðïò ŠðÜñîåùò êáß Aêì\ò êáß _ì™í ô™í
‘ÅëëÞíùí, äéüôé ôü ²Åèíïò _ì™í “èÝëåé íÜ æÞóg
êáß èÜ æÞóg”.
»ÌáíèÜíïíôåò ôÜ ðåñß _ì™í êáß ðåñß ô™í
Cëëùí Tèí™í ô\ò êáè' _ì@ò ’Áíáôïë\ò êáôÜ îÝ-
íáò êõñßùò AíôéëÞøåéò, ‚ñìùìÝíáò öõóéê™ò Tê
îÝíùí säå™í êáß óõìöåñüíôùí, ðñïóÝ÷ïíôåò êáß
ŠðåñâÜëëïíôåò, Xíåêá ô™í ìåôáîý _ì™í ðáè™í,
…,ôé ì@ò ÷ùñßæåé, ðáñáâëÝðïíôåò äÝ …,ôé ì@ò U-
íþíåé, ôÜ Vèíç ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò êáß ô\ò Âáë-
êáíéê\ò ×åñóïíÞóïõ äÝí ãíùñßæïìåí ôÞí AëÞ-
èåéáí ðåñß _ì™í á‰ô™í êáß AëëÞëùí. Ôïˆôï åy-
íáé ìßá Aðü ôÜò äõóêïëßáò ô\ò óõíåííïÞóåùò
_ì™í, _ Añ÷éêÞ ìÜëéóôá.
»‘Ç “ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþñçóç” èÜ ðñïóðá-
èÞóg íÜ Eñg ôÞí äõóêïëßáí á‰ôÞí ìåôáäßäïõóá
Aëçèårò ãíþóåéò ðåñß ô\ò êáè' _ì@ò ’Áíáôïë\ò
êáß ô™í ëá™í á‰ô\ò, êñáôïˆóá äÝ ôïýò Aíáãíþ-
óôáò TíçìÝñïõò ô\ò óõã÷ñüíïõ êïéíùíéê\ò êáß
ðïëéôéê\ò êéíÞóåùò Tí ôj ÌéêñL ’ÁóßI êáß Âáë-
êáíéêj ×åñóïíÞó¤...»
ÔÜ ðñïâëÞìáôá ðïý èßãåé _ äéáêÞñõîç ô\ò
«Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò» äÝí Aðáëýíèçêáí ìÝ
ôÞí ðÜñïäï ôïˆ ÷ñüíïõ, AëëÜ AíôéèÝôùò Tìöáíß-
æïíôáé ìÝ ‚ëïÝíá îýôåñï ôñüðï. ‘Ç Aðïðíéêôé-
êÞ ðáñÝìâáóç ô™í äõôéê™í äõíÜìåùí AíÝóôåéëå
êÜèå Aðüðåéñá ï‰óéáóôéê\ò ãíùñéìßáò êáß ðïëé-
ôéê\ò óõíåííüçóçò AíÜìåóá óôïýò âáëêáíéêïýò
ëáïýò. ‘Ç êõñéáñ÷ßá ô\ò øõ÷ñïðïëåìéê\ò säåï-
ëïãßáò óôü Uëëáäéêü êñÜôïò, ìÝ ôüí ìáíäýá ìÜ-
ëéóôá ìé@ò Aêñáßáò Tèíéêéóôéê\ò ñçôïñåßáò, Šðå-
ñÝâáëëå ôüí «óëáõúêü êßíäõíï», êáèéóôþíôáò
ðïëéôéêÜ ðïðôç ‚ðïéáäÞðïôå ðñïóðÜèåéá Tðé-
êïéíùíßáò ìÝ ôïýò ãåéôïíéêïýò ëáïýò. Ôáõôü÷ñï-
íá _ Cñ÷ïõóá ôÜîç ô\ò Ôïõñêßáò, ïsêïíïìéêï-ðï-
ëéôéêÞ-óôñáôéùôéêÞ, Tíäõíáìïýìåíç Aðü ôïýò sì-
ðåñéáëéóôéêïýò êýêëïõò, óõíôçñår ìéÜ óõíå÷Þ T-
ðéèåôéêÞ óôÜóç Víáíôé ôïˆ Uëëçíéóìïˆ, žóôå êÜ-
èå ìïñö\ò óõíåñãáóßá AíÜìåóá óôÜ äýï Vèíç íÜ
ëáìâÜíåé AðïêëåéóôéêÜ ôÞí ó÷Ýóç êõñßáñ÷ïõ
(Ôïõñêßá) ðñüò êõñéáñ÷ïýìåíï (‘ÅëëÜäá).
Ôü áuôçìá ôïˆ êýêëïõ ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Å-
ðéèåþñçóçò», _ ï‰óéáóôéêÞ êáß óõíå÷Þò óõíåñ-
ãáóßá AíÜìåóá óôïýò âáëêáíéêïýò ëáïýò êáß _
AðïäõíÜìùóç ôïˆ Vèíïõò-êñÜôïõò ìÝ ôÞí ðïëé-
ôéêÞ êáß ïsêïíïìéêÞ só÷õñïðïßçóç ô™í êïéíïôÞ-
ôùí, ðñïâëçìáôßæåé èåôéêÜ …óïõò âáóáíßæïíôáé
ãéÜ ôÞí ìïrñá ôïˆ íåïåëëçíéóìïˆ.
Óôü ôåˆ÷ïò 1 ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñç-
óçò» (7 ’Éïõíßïõ 1920), óôü êýñéï Cñèñï, óáöårò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
åyíáé ït AíôéëÞøåéò ãéÜ ôÞí âáëêáíéêÞ óõíåñãá-
óßá: «Ðñü ôñé™í Tô™í, Tí™ óõíåôåëïˆíôï Tí ‘Åë-
ëÜäé …óá …ëïé Tíèõìïýìåèá, _ “ÐïëéôéêÞ ’Åðé-
èåþñçóéò” Vãñáøåíÿ “’Áðü ôÞí ôñïìåñÜí ðåñéðÝ-
ôåéáí ðïý Vëá÷å åsò ôÞí ‘ÅëëÜäá êáß Aðü ôÞí
ðårñáí ðïý AðÝêôçóå êáôÜ ôü äéÜóôçìá ôïˆ ìå-
ãÜëïõ ðïëÝìïõ, ðñÝðåé ït ´Åëëçíåò ðïëéôéêïß íÜ
óõãêïìßóïõí êáß ôïˆôï ôü äßäáãìá äéÜ ôü ìÝë-
ëïíÿ íÜ êáôáíïÞóïõí äçëáäÞ …ôé ìüíç _ óõíåí-
íüçóéò ô™í Tèí™í ô\ò Tããýò ’Áíáôïë\ò åyíáé äõ-
íáôüí íÜ óþóg êáß ôÞí ‘ÅëëÜäá êáß ôÞí ’Áíá-
ôïëÞí Aðü ôÞí UêÜóôïôå TêäçëïõìÝíçí TðéâïëÞí
Tê ìÝñïõò ôïˆ Uíüò a ôïˆ Cëëïõ óõíäõáóìïˆ ìå-
ãÜëùí ÄõíÜìåùí. ‘Ç Tããýò ’ÁíáôïëÞ, äéÜ ôïˆ
‘Ïìïóðïíäéáêïˆ óõíáóðéóìïˆ ô™í ’Åèí™í ôçò,
ðñÝðåé êáß á‰ôÞ íÜ êáôáóôj ÌåãÜëç Äýíáìéò
ðñüò TîáóöÜëéóéí ô\ò Aíåîáñôçóßáò ôçò. ´Ïëá
á‰ôÜ ôÜ Vèíç Vðáèáí êáôÜ ôüí ðüëåìïí ôïˆôïí
AñêåôÜò óõìöïñÜò žóôå íÜ AíôéëáìâÜíùíôáé
ôþñá êáëýôåñá ôü íüçìá ôïˆ óõíáóðéóìïˆ ôùí.
Á‰ôïß, ït ‚ðïrïé Tí™ _ìårò Tðïëåìïýóáìåí AðÝ-
öåõãïí ìÝ êÜèå ôñüðïí íÜ ì@ò óõíôñÝîïõí, êáé-
ñïóêïðïˆíôåò ð™ò íÜ šöåëçèïˆí Aðü ôÞí äéáìÜ-
÷çí ìáò, ôþñá …ðïõ å‰ñÝèçóáí åsò AíÜëïãïí ìÝ
ôÞí ôüôå säéêÞí ìáò èÝóéí, ì@ò TîáíáãêÜæïõí äéÜ
ô\ò âßáò UêÜôåñïé íÜ ðñïó÷ùñÞóùìåí åsò ôü
óôñáôüðåäüí ôùí. Åuèå át êïéíáß óõìöïñáß íÜ
óôáèïˆí ìáèÞìáôá, äéÜ íÜ ñïäßóg åsò ôÞí ’Áíá-
ôïëÞí, _ ÷áñáõãÞ ô\ò Aðïëõôñþóåþò ôçò”. ’Á-
ìÝóùò êáôüðéí ‚ óõíôÜêôçò ôïˆ Cñèñïõ á‰ôïˆ ‚
ê. É. Äñáãïýìçò Tîùñßóèç åsò ÊïñóéêÞí, ðïëëïß
Cëëïé ô™í TíäéáöåñïìÝíùí äéÜ ôü Vñãïí _ì™í T-
îåôïðßóèçóáí a Cëëùò êáôåäéþ÷èçóáí, _ ä' Tí
ãÝíåé Tí ‘ÅëëÜäé êáôÜóôáóéò TãÝíåôï ôïéáýôç ž-
óôå êáß ôïˆ ðåñéïäéêïˆ á‰ôïˆ _ Vêäïóéò äéåêüðç.
’Åí ôïýôïéò äÝí ìíçóéêáêïˆìåí êáôÜ ô™í ÌåãÜ-
ëùí ÄõíÜìåùí, £í _ TðÝìâáóéò Täçìéïýñãçóå
ôÞí äõíçñÜí ô\ò Ðáôñßäïò ìáò TóùôåñéêÞí êá-
ôÜóôáóéíÿ äéüôé êÜôé ðïëý èåôéêþôåñïí êñáôår
_ì™í. Íïìßæïìåí äõíáôüí êáß ðñïóðáèïˆìåí êáß
Tëðßæïìåí, íÜ óõíôåëÝóùìåí åsò óõíåííüçóéí ô™í
Tèí™í ô\ò Âáëêáíéê\ò ×åñóïíÞóïõ êáß ô\ò Ìé-
êñ@ò ’Áóßáò, ›ò ðñ™ôïí T÷üíôùí óêïðüí ôü íÜ
öõëÜîùóé ôÜ êïéíÜ á‰ô™í óõìöÝñïíôá Aðü ðÜ-
óçò Vîùèåí Têìåôáëëåýóåùò. Ðéóôåýïìåí …ôé, …-
ôáí ôïˆôï Tðéôåõ÷èj, êáß _ìårò èÜ æÞóùìåí å‰-
ôõ÷Ýóôåñïé, êáß åsò ôüí ãåíéêþôåñïí ðïëéôéóìüí
èÜ óõìâÜëùìåí ðïëý ðåñéóóüôåñïí Aðü ôþñá äéÜ
ôïˆ säéÜæïíôïò åsò _ì@ò ôñüðïõ ôïˆ ásóèÜíåóèáé,
óêÝðôåóèáé êáß Tíåñãårí. Ðéóôåýïìåí Aêüìç …ôé,
…ôáí äÝí ðáñáëýùóéí _ì@ò át îÝíáé TðåìâÜóåéò
êáß Têìåôáëëåýóåéò, …ôáí ásóèáíè™ìåí êýñéïé ôïˆ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ïuêïõ _ì™í, ô\ò ÷þñáò cí óõíáðïôåëïˆóéí _
ÂáëêáíéêÞ ×åñóüíçóïò êáß _ ÌéêñÜ ’Áóßá, êáß
AëçèÝò ðñïðýñãéïí ô\ò ʼnñþðçò èÜ êáôáóôÞ-
óùìåí ôüí ôüðïí ôïˆôïí, ôïˆ ‚ðïßïõ ôÞí Aíôï-
÷Þí Tîáóèåíßæåé óÞìåñïí ‚ ðåñß á‰ôïˆ Aíôáãùíé-
óìüò ô™í ÌåãÜëùí ʼnñùðáúê™í ÄõíÜìåùí»
(«ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþñçóç», óåë. 1).
‘Ï óõããñáöÝáò ôïˆ Cñèñïõ ’ÁèáíÜóéïò Óïõ-
ëéþôçò-ÍéêïëáÀäçò ðñïâáßíåé óÝ TðéóçìÜíóåéò
ðïý äéáôçñïˆí Aíáëëïßùôç äéá÷ñïíéêÜ ôÞí óçìá-
óßá ôïõò. Äéüôé ït óõìðåñéöïñÝò ô™í Tèíéê™í
êñáô™í ô\ò Âáëêáíéê\ò óõíå÷ßæïõí íÜ êáôÝ÷ïí-
ôáé Aðü ìßá Tðéêßíäõíç TóùóôñÝöåéá, ðïý Tìðï-
äßæåé ôÞí ï‰óéáóôéêÞ Tðéêïéíùíßá êáß óõíåñãáóßá
AíÜìåóÜ ôïõò, Tí™ äéåõêïëýíïõí êáô' á‰ôüí ôüí
ôñüðï ôÞí êáôáëõôéêÞ ðáñÝìâáóç ô™í óýã÷ñï-
íùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí. ²Áí ït âáëêáíéêïß ëá-
ïß Tðéôý÷ïõí íÜ AíáôñÝøïõí ôü êërìá êá÷õðïøß-
áò êáß Uäñáéþóïõí ìïñöÝò ‚ìïóðïíäßáò, ôüôå ït
ðáñåìâÜóåéò ô\ò Äýóçò èÜ êáôáóôïˆí Aíáðïôå-
ëåóìáôéêÝò. ÓôÞí óõíÝ÷åéá ‚ Á. Óïõëéþôçò-Íé-
êïëáÀäçò Aíáëýåé ôßò ðñïóðÜèåéåò óõíåñãáóßáò
ô™í ÷ñéóôéáíéê™í TèíïôÞôùí ìÝ ôïýò Ôïýñêïõò
êáß ôßò Cëëåò Tèíüôçôåò ô\ò èùìáíéê\ò á‰ôï-
êñáôïñßáò. Ôü êïñõöárï óçìårï ô\ò Aðüðåéñáò
á‰ô\ò Šð\ñîå _ ŠðïâïëÞ êïéí™í ásôçìÜôùí ðñüò
ôÞí Ðýëç ô™í Tèíéêïèñçóêåõôéê™í ‚ìÜäùí, ìÝ
ôÞí ŠðïóôÞñéîç ÷ñéóôéáí™í âïõëåõô™í êáß ‚ñé-
óìÝíùí ìïõóïõëìÜíùí ðïëéôéê™í. ÔÜ …ñéá ô\ò
Uëëçíïôïõñêéê\ò ðñïóÝããéóçò ãñÞãïñá èÜ äéáöá-
íïˆí. Ït Íåüôïõñêïé èÜ óôáèïˆí Aðüëõôá Aíôß-
èåôïé óÝ ‚ðïéáäÞðïôå Vêöñáóç äéáöïñåôéêüôçôáò
óôÜ ðëáßóéá ôïˆ ôïõñêéêïˆ êñÜôïõò. ²Åôóé ‚ êý-
êëïò ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’ÅðéèÝùñçóçò» ñåáëéóôé-
êÜ èÜ Aðïöáíèår …ôé Šðü á‰ôÝò ôßò óõíè\êåò åy-
íáé Aäýíáôç _ UëëçíïôïõñêéêÞ ‚ìïóðïíäßá:
«’Áëë' ït Íåüôïõñêïé ðáñáðáßïíôåò êáß ðáñáöå-
ñüìåíïé ìåôáîý ðáíéóëáìéóìïˆ êáß ðáíôïõñáíé-
óìïˆ, êáôÜ ìßìçóéí ôïˆ ðáããåñìáíéóìïˆ, TóêëÞ-
ñáéíïí Aíôß íÜ äéáöùôßæùóé ôÞí Tê ô\ò êõñéáñ-
÷éê\ò ðáñáäüóåùò Tìâñüíôçôïí óõíåßäçóéí ô™í
‚ìïåèí™í á‰ô™í, êáß AðÞëðéæïí ôÜò Cëëáò Tèíü-
ôçôáò. ‘Ç äÝ âïõëãáñéêÞ ÊõâÝñíçóéò T÷åéñßóèç
êáêïðßóôùò ôÞí ðñïóÝããéóéí ô™í ×ñéóôéáíéê™í
Âáëêáíéê™í Êñáô™í ðñüò ôÜò säßáò á‰ô\ò ìå-
ãáëïìáíårò âëÝøåéò. ²Éóùò åyíáé ôþñá êáéñüò íÜ
Tíèõìçè™óéí ït Íåüôïõñêïé ôÜò Tí Êùíóôáíôé-
íïõðüëåé ðñïóðáèåßáò ìáò êáß …óá ó÷åôéê™ò V-
ãñáöåí _ “ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþñçóéò”, ôÜ ‚ðïrá Tí
óõíüøåé TêèÝôùí ‚ ê. Ìðïýóéïò ðñüò ôÞí Ãåíé-
êÞí ÓõíÝëåõóéí ôïˆ Šö' _ì™í täñõèÝíôïò Tí Êùí-
óôáíôéíïõðüëåé Óõíôáãìáôéêïˆ ÓõíäÝóìïõ, Vëå-
43
ãå ìåôáîý Cëëùí êáß ôÜ Uî\òÿ “Åuðïìåí åsò ôïýò
Íåïôïýñêïõò …ôé ôü ’Ïèùìáíéêüí êñÜôïò èÜ êá-
ôáóôñáöår Cí TîáêïëïõèÞóùóé ôÞí ðïëéôéêÞí ô\ò
êõñéáñ÷ßáò. ’ÁëëÜ ôïrò åuðïìåí êáß ôïrò Täåßîá-
ìåí óõã÷ñüíùò …ôé Tííïïˆìåí êÜëëéóôá …ôé, êáß
Cí ôü êñÜôïò á‰ôü êáôáóôñáö\, äÝí èÜ êáôá-
óôñáö\ …ìùò êáß _ Tèíüôçò _ì™í ô™í ‘ÅëëÞ-
íùí» (óåë. 2). ÊáôáëÞãïíôáò ‚ ’ÁèáíÜóéïò Óïõ-
ëéþôçò-ÍéêïëáÀäçò só÷õñßæåôáé …ôé _ ðñïóäïêþ-
ìåíç íßêç ôïˆ Uëëçíéêïˆ óôñáôïˆ óôÞí ÌéêñÜ
’Áóßá êáß _ ŠðïãñáöÞ óõíèÞêçò åsñÞíçò ìÝ ôÞí
Ôïõñêßá èÜ äþóåé ôÞí äõíáôüôçôá óôüí Uëëçíé-
óìü, Aðü Aóöáë\ èÝóç, íÜ Aãùíéóèår ŠðÝñ ôïˆ
óõíáóðéóìïˆ ô™í Tèí™í ô\ò Âáëêáíéê\ò ×åñóï-
íÞóïõ êáß ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò.
‘Ç ðíåõìáôéêÞ ðïñåßá ôïˆ êýêëïõ ô\ò «Ðï-
ëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò» äÝí ðáñÝ÷åé ôÞí å‰êáé-
ñßá ãéÜ ôÞí AíáäñïìéêÞ äéêáßùóç ô\ò «äõáäéê\ò
Uëëçíïôïõñêéê\ò ‚ìïóðïíäßáò», ðïý ðñïâÜëëå-
ôáé Aðü ôü Tðßóçìï ôïõñêéêü êñÜôïò AëëÜ êáß A-
ðü ôüí äéêôÜôïñá Ã. Ðáðáäüðïõëï êáß ‚ñéóìÝ-
íïõò äéáíïïýìåíïõò ðïý ðïëéôéêÜ ôáõôßæïíôáé ìÝ
ôÞí Cêñá äåîéÜ, …ðùò ‚ Ä. Êéôóßêçò. Äéüôé ôü
óçìåñéíü säåïëüãçìá óôï÷åýåé óôÞí Cíåõ …ñùí
ðáñÜäïóç ôïˆ Uëëçíéóìïˆ óôÞí ôïõñêéêÞ Tðéèå-
ôéêüôçôá, óôÞí óôÞñéîç ô\ò íïôéïáíáôïëéê\ò
ðôÝñõãáò ôïˆ ÍÁÔÏ êáß óôÞí óõãêñüôçóç ôå-
ëéê™ò Uíüò âñá÷ßïíá ô\ò Äýóçò ìÝ Aíôéóëáâé-
êïýò êáß Aíôéáñáâéêïýò ðñïóáíáôïëéóìïýò. ’Åí™
_ ðñïóðÜèåéá ðïý Vãéíå Aðü ôÞí «ÐïëéôéêÞ ’Å-
ðéèåþñçóç» ãéÜ sóüôéìç óõíäéáëëáãÞ ìÝ ôÞí
ôïõñêéêÞ sèýíïõóá ôÜîç, ãñÞãïñá äéÝêñéíå …ôé äÝí
ìðïñår íÜ ôåëåóöïñÞóåé ÷ùñßò ôÞí óõíôñéâÞ ô™í
‚ñáìÜôùí ôïˆ ðáíôïõñêéóìïˆ.
ÐáñÜ ôÞí ñçôïñéêÞ AíôéðáñÜèåóç ìÝ ôüí âå-
íéæåëéóìü, …ðùò Aðïêáëýðôåôáé Aðü ôÜ Añ÷årá
ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò», _ Aíôßèåóç ôïˆ
’É. Äñáãïýìç åyíáé êýñéá êïéíùíéêÞ, Tí™ óôÜ T-
èíéêÜ èÝìáôá äéáðéóôþíåôáé êïéíüôçôá óêÝøåùí.
Óôü ôåˆ÷ïò ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò» 29
ÌáÀïõ 1921, Añéèìüò 51, äçìïóéåýïíôáé äýï A-
íÝêäïôåò TðéóôïëÝò ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç ðñüò
ôüí Aäåëöü ôïõ Ößëéððï, TîáéñåôéêÜ óçìáíôéêÝò
(«ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþñçóç», óåë. 818-819).
ÓôÞí ðñþôç, ðïý ãñÜöåôáé Aðü ôÞí ÂéÝííç
óôßò 12 Öåâñïõáñßïõ 1914, TîåôÜæïíôáé ït íÝåò
äõíáôüôçôåò ðïý äçìïõñãïˆíôáé ãéÜ ôüí íåïåë-
ëçíéóìü, ìÝ ôÞí äéáöáéíüìåíç êáôÜññåõóç ô\ò -
èùìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò. ‘Õðïóôçñßæåé …ôé _
Ôïõñêßá ðïý èÜ Aðïìåßíåé, èÜ Aðïôåëårôáé óÝ óç-
ìáíôéêü ðïóïóôü Aðü ôü Uëëçíéêü óôïé÷årï. Èå-
ùñår …ôé Xäñá ôïˆ íåïåëëçíéóìïˆ åyíáé ôü Ásãárï
44
êáß ðñïôåßíåé íÜ ìåôáöåñèår _ ðñùôåýïõóÜ ôïõ
óôÞí Óýñï. ÄéáâëÝðåé íÜ ŠðÜñ÷åé ìåãáëýôåñç
óõããÝíåéá ô™í ‘ÅëëÞíùí ìÝ ôïõò Ñþóóïõò, ðïý
ðåñéÝ÷ïõí êáß óõíèÝôïõí å‰ñùðáúêÜ êáß Aíáôïëé-
êÜ óôïé÷årá, ðáñÜ ìÝ ôïýò Ãåñìáíïýò. Êáô' á‰-
ôüí ôüí ôñüðï Vñ÷åôáé óÝ ðëÞñç AíôéðáñÜèåóç
ìÝ ôÞí öéëïãåñìáíéêÞ óôÜóç ô\ò ìïíáñ÷éê\ò ðá-
ñÜôáîçò: «ÊÜèå ‚ìÜäá UëëçíéêÞ, êÜèå Côïìï
Uëëçíéêü, êÜèå êýôôáñï ñùìéïóýíçò åyíáé ÷ñÞóé-
ìï óôü óýíïëï. Ôü íÜ Aóöáëßóïõìå …óá ðÞñáìå
óôÞí ʼnñþðç åyíáé Cëëç äïõëåéÜ. ÂÝâáéá ðñÝðåé
êáß á‰ôü íÜ ãßíåôáé. Ôü íÜ êáëëéåñãïˆìå êáß ôïýò
´Åëëçíåò ðïý Vìåéíáí óôÞ Óåñâßá, Âïõëãáñßá,
’Áëâáíßá åyíáé êáß á‰ôü äïõëåéÜ. Êáß á‰ôü ëïé-
ðüí ðñÝðåé íÜ ãßíåôáé. ÌÜ äÝí ìðïñårò íÜ ôÜ êá-
ôáðéáóôjò …ëá ìüíïò óïõ AìÝóùò Aðü ôÞí Añ-
÷Þ. Ãé' á‰ôü óïˆ ìßëçóá ãéÜ ôÞí ’Áóßá êáß ãéÜ
ôÞí Ðüëç. ´Åíá êñÜôïò ãéÜ íÜ Aíáðôýîåé ôÞ âéï-
ìç÷áíßá ôïõ êáß ôü Tìðüñéï èÝëåé äéåîüäïõò. ’Å-
êår ðïý Cëëá êñÜôç êÜíïõí Aðïéêßåò, êáß Aðïé-
êéáêÞ ðïëéôéêÞ, Tìårò V÷ïõìå Vôïéìåò ôßò Aðïé-
êßåò ìáò. ´Ùóôå êáß ãéÜ ôü äõíÜìùìá ôïˆ êñÜ-
ôïõò ÷ñçóéìåýåé _ ’Áóßá êáß _ Ðüëç. Ãéáôß îå-
÷í@ò êáß á‰ôÞ ôÞí Cðïøç; ²Åðåéôá V÷ù ìéÜ säÝá
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðþò …ôáí _ ’Áñìåíßá ãßíg êñÜôïò êáß …ôáí _ ’Á-
ñáâßá ãßíg êáß á‰ôÞ êñÜôïò, èÜ Aðïìåßíg _ Šðü-
ëïéðç Ôïõñêßá UëëçíïôïõñêéêÞ (ìÝ 5 Uêáôïììý-
ñéá Ôïýñêïõò êáß 3 Uêáôïììýñéá ´Åëëçíåò). Ó'
á‰ôü ôü êñÜôïò ìÝóá, …ðïõ _ Aíáëïãßá ôïˆ ðëç-
èõóìïˆ ìáò á‰îÜíåé ãéáôß Tëáôôþíåôáé ‚ ìïõ-
óïõëìáíéêüò ðëçèõóìüò ìÝ ôÞí Aöáßñåóç ô\ò ’Á-
ñáâßáò, Óõñßáò êáß ÊïõñäéóôÜí (ôïˆôï a Xíá ìÝ-
ñïò ôïõ èÜ ðÜg óôÞí ’Áñìåíßá), èÜ V÷ïõìå ôÞ óõã-
êõñéáñ÷ßá ìÝ ôïýò Ôïýñêïõò êáß Vôóé óôÞí ’Áíá-
ôïëÞ …ðïõ, èÝëïõìå äÝ èÝëïõìå, åuìáóôå, èÜ åy-
íáé äýï êñÜôç, Xíá Uëëçíéêü (_ ‘ÅëëÜäá) êáß X-
íá Uëëçíïôïõñêéêü (_ Ìéêñáóßá ÷ùñßò ’Áñáâßá,
Óõñßá êáß ’Áñìåíßá). ²Áñáãå óêÝöèçêåò Cí Aîßæg
ôüí êüðï íÜ êõíçãÞóïõìå á‰ôÞ ôÞí ðéèáíüôçôá;
´Ïóï ãéÜ ôüí ðïëéôéóìü åyíáé Cëëï æÞôçìá. ËÝù
ìåñéêÜ ðñÜãìáôá óôÞ ìéêñÞ ìïõ ìåëÝôç (ðïý äÝí
åyíáé âéâëßï ìÜ BðëÞ ìåëÝôç óýíôïìç. ÈÜ ôÞ äjò
óôÜ “ÃñÜììáôᔠô\ò ’ÁëåîÜíôñåéáò). ÄÝí ìðï-
ñår ‚ Uëëçíéóìüò íÜ îåöýãg ‚ëüôåëá Aðü ôÞí A-
íáôïëßôéêç Tðßäñáóç êáß ï‹ôå êáß åyíáé óùóôü íÜ
ðïëåìL êáíåßò Cóêïðá ôü ñåˆìá. ÍÜ ôü ðÜñg
êáëëßôåñá, êáß íÜ ôü äéï÷åôåýg …óï ìðïñår. Ôü
êÝíôñï ôïˆ âÜñïõò, …ðùò ëÝò, ãéÜ ôü Vèíïò ìáò
åyíáé AëÞèåéá ôü Ásãárï, íïìßæù, äçëáäÞ _ ‘Åë-
ëÜäá, ôÜ íçóéÜ êáß ït A÷ôÝò ô\ò ’Áóßáò êáß ô\ò
ÈñÜêçò. Ìðïñïˆóå íÜ ãßíg _ Óýñá ðñùôåýïõóá
ô\ò ‘ÅëëÜäïò. Á‰ôü äÝí Tìðïäßæåé íÜ ðÜñïõìå
ôÞí ²Çðåéñï êáß ôÜ ÂïñåéïäõôéêÜ ðïý ëÝò. ‘Ç
öõëÞ êáß ‚ ðïëéôéóìüò ôçò äÝí ìðïñårò íÜ ðjò
ðþò ðñÝðåé íÜ ðÜñåé ôïˆôï a Têåríï ôü ÷áñáêôÞ-
ñá, ãéáôß ìïˆ öáßíåôáé ðþò V÷åé ÷áñáêôÞñá. Êáß
åyíáé ‚ ÷áñáêôÞñáò á‰ôüò, ðéü å‰ñùðáúêüò âÝ-
âáéá ðáñÜ Aóéáôéêüò. ÐÜíôá eôáí ôÝôïéïò êáß èÜ
åyíáé.
»ÄÝ âëÝðù ãéáôß V÷åéò óÝ ôüóç Šðüëçøç ôïýò
ëáôéíïãåñìáíïýò; Êáß ït љóóïé åyíáé å‰ñùðáú-
êüò ëáüò, ìÜ V÷åé êáß AóéáôéêÜ óôïé÷årá óôÞí øõ-
÷Þ ôïõ. Êáß ït ´Åëëçíåò åyíáé å‰ñùðáúêüò ëáüò,
ìÜ V÷åé êáß á‰ôüò AóéáôéêÜ óôïé÷årá. ϋôå ðñÝ-
ðåé íÜ ì@ò èáìðþíg ôü ðñïóùñéíü ìåãáëårï ìé@ò
Ãåñìáíßáò (äçëáäÞ Uíüò êñÜôïõò äõíáôïˆ êáß êá-
ëïêáèéóìÝíïõ). ²Åðåéôá êáß íÜ ì@ò èÜìðùíáí ït
Ãåñìáíïß, ôß ì'á‰ôü, Aöïˆ Tìårò äÝí ìðïñïˆìå íÜ
ôïýò ìïéÜóïõìå; Åuìåèá Cëëïé. ’Å÷ôüò Cí ìÝ ôüí
…ñï “ëáôéíïãåñìáíïߔ Tííïårò ôïýò “’Áñßïõò” a
“’Éíäïãåñìáíïýò”. ÌÜ ôÝôïéïé åuìáóôå ðïý åuìá-
óôå êáß _ síäïãåñìáíéêüôçôÜ ìáò Aöïìïéþíåé,
ëáìðéêÜñåé, äßíåé ìïñöÞ êáß Vêöñáóç ó' …ëåò ôßò
Aóéáôéêüôçôåò ðïý ì@ò Aããßæïõí. Êýôáîå ôß TêÜ-
íáìå ôü ÷ñéóôéáíéóìü. ’Áðü Aóéáôéêü ôüí êÜíáìå
å‰ñùðáúêü, Tìårò ït ´Åëëçíåò».
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
‘ÕðÜñ÷åé UäñáéùìÝíç _ ðåðïßèçóç …ôé ‚ Äñá-
ãïýìçò AíôéôÜ÷èçêå óôÞí ìéêñáóéáôéêÞ ðïëéôé-
êÞ ôïˆ ÂåíéæÝëïõ êé …ôé åy÷å ìéÜ ôåëåßùò äéáöï-
ñåôéêÞ Aíôßëçøç Aðü á‰ôüí óôÜ ðñïâëÞìáôá ìÝ
ôÞí Ôïõñêßá. ÊÜôé ôÝôïéï ìðïñår íÜ èåìåëéùèår
óÝ ‚ñéóìÝíá êåßìåíÜ ôïõ, säéáßôåñá äÝ óôü âéâëßï
ôïõ ´Ïóïé æùíôáíïß. ´Ïìùò _ äåýôåñç TðéóôïëÞ
ôïõ Aðü ôÞí Ðåôñïýðïëç óôßò 26 ’Áðñéëßïõ
1915, Aðïäåéêíýåé …ôé ‚ ²Éùíáò Äñáãïýìçò ƒ÷é
ìüíï äÝí äéåöþíçóå ìÝ ôÞí ðïëéôéêÞ ÂåíéæÝëïõ,
AëëÜ Šð\ñîå êáß Aðü ôïýò êýñéïõò TìðíåõóôÝò
ôçò.
«Ôü æÞôçìá ô\ò Ìéêñáóßáò, ï‹ôå ôü ðñù-
ôïóõëëïãßóôçêå ï‹ôå ôü ðñùôïäïýëåøå êáíåßò
Cëëïò ðáñÜ ‚ ôáðåéíüò óáò äïˆëïò, êáß á‰ôüò V-
äùóå êáß óôü ÂåíéæÝëï ôÞí säÝá á‰ôÞ, îÝñåéò ðü-
ôå; Ëßãåò ìÝñåò ðñßí Añ÷ßóç óôÜ 1912 ‚ ðüëå-
ìïò, ‚ ÂåíéæÝëïò ìÝ êÜëåóå ìÝ ôüí Êïñïìçë@ÿ
eôáí Têår êáß ‚ ‘ÅîáäÜêôõëïò êáß ‚ Íßäåñ êáß
íïìßæù êáß ‚ Äáãêë\ò —_ óõíåäñßáóç óôü ‘Õ-
ðïõñãårï ô™í Óôñáôéùôéê™í— êáß Têår åyðá, êáß
ôü ðáñáäÝ÷ôçêå êáß ‚ ÂåíéæÝëïò, ðþò Cí äÝí
ìðïñÝóïõìå íÜ ðÜñïõìå …ëç ôÞí å‰ñùðáúêÞ óõ-
íÝ÷åéá žò ôÞí Ðüëç ðñÝðåé _ ðïëéôéêÞ ìáò íÜ
ôåßíg íÜ ðÜñïõìå …óï ìðïñïˆìå ðåñéóóüôåñï Aðü
ôÞ Ìáêåäïíßá, ôÞí ²Çðåéñï êáß ìÝñïò ô\ò ÈñÜ-
êçò êáß íÜ ðÜñïõìå êáß Aðü ôÞ Ìéêñáóßá …óï
ìðïñïˆìå ðåñéóóüôåñï ìÝñïò. ‘Ïëüêëçñï ôü ó÷Ý-
äéü ìïõ ôü âñßóêåéò óÝ Xíá-äýï öýëëá ô\ò “ÍÝ-
áò ‘ÇìÝñáò” …ôáí Vâãáéíå óôü ÔñéÝóôé, óôÜ
1905-06. Ôü Vãñáøá áðü ôü ÄåäåáãÜôò ôüôå.
ÈÜ óïˆ ôü ð™ Cëëïôå. ’ÁëëÜ êáß ðñßí Aðü ôÜ
1912, Aðü ôÜ 1910, …ôáí ìð\êá óôü Aíáôïëé-
êü ôì\ìá (ôü ´ ôïˆ ‘Õðïõñãåßïõ ô™í ’Åîùôå-
ñéê™í) Cñ÷éóá ôÞí TèíïëïãéêÞ ìåëÝôç ô\ò Ìé-
êñáóßáò ìÝ ÷ßëéá Tìðüäéá. ÓôÜ Añ÷årá ôïˆ ôìÞ-
ìáôüò ìïõ èÜ âñ\ôå …óá óôïé÷årá ìðüñåóá íÜ ìá-
æÝøù êáß ‚ëïÝíá ìÜæåõá. ÃéÜ ôü Têðáéäåõôéêü
æÞôçìá ô\ò Ìéêñáóßáò åy÷á Añ÷ßóåé êáß TöÜñìï-
æá Xíá ó÷Ýäéï ìÝ ôÞ âïÞèåéá ôïˆ Ìðïõíôþíá.
Ñùô\óôå ôïí. ÄÝí ôÜ ëÝù á‰ôÜ ãéÜ íÜ óïˆ äåß-
îù ðþò Tãþ V÷ù ôÞ äüîá ô\ò ðñïôåñáéüôçôáò,
ìÜ ãéÜ íÜ êáôáëÜâgò ðþò uóéá uóéá ãéÜ íÜ ðÜ-
ñïõìå ôÞí Ðüëç Vêáìá êáß äïýëåøá ôü ó÷Ýäéï T-
êåríï ô\ò Ìéêñáóßáò, ãéÜ íÜ ðåñéóößîïõìå ôÞí
Ðüëç ìÝ UëëçíéêÜ êñÜôç ãýñù ãýñù êáß ìÝ T-
ëåýèåñï êñÜôïò óôÞí Ðüëç ôÞí uäéá êáß ìéÜ ìÝ-
ñá íÜ ðÞîïõí á‰ôÜ ôÜ UëëçíéêÜ êñÜôç ôü ìåãÜ-
ëï Uëëçíéêü êñÜôïò ìÝ ôÞí Ðüëç, ðíßãïíôáò ôÞ
âïõëãáñéêÞ óöÞíá, ðïý ìïéñárá èÜ ãßíïíôáí, ôü
Vâëåðá Aðü ôÜ 1905 êáß óÜí ðñïöçôéêÜ ôü åy-
ðá óôÞ “ÍÝá ‘ÇìÝñᔠôüôå, êáß ìÜëéóôá êáß ž-
45
ñéóá Aêñéâ™ò …ðùò Vãéíáí ôÜ óýíïñá ìåôáîý Áu-
íïõ, äçëáäÞ ôïˆ ²Åâñïõ, êáß ÍÝóôïõ ãéÜ ôÜ ðá-
ñÜëéá —ôÜ ðñïóùñéíÜ ðÜíôᗠô\ò Âïõëãáñß-
áò. ÄÝ èÜ ð@ìå Aðü ôÞ ÈñÜêç óôÞí Ðüëç, èÜ
ð@ìå Aðü ôÞ Ìéêñáóßá».
‘Ï ²Éùíáò Äñáãïýìçò óÝ AðïóðÜóìáôá ôïˆ
_ìåñïëïãßïõ ôïõ, ðïý äçìïóéåýïíôáé óôü uäéï ôåˆ-
÷ïò ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò», ëáìâÜíåé
óáöårò AðïóôÜóåéò Aðü ôïýò ìïíáñ÷éêïýò, ðé-
óôåýåé …ôé _ ‘ÅëëÜäá èÜ Vðñåðå íÜ ëÜâåé ôü ìÝ-
ñïò ô\ò ’ÁíôÜíô ÷ùñßò …ìùò íÜ ìåôáôñáðår óÝ
Aðïéêßá ôçò, Tí™ _ êñéôéêÞ óôüí âåíéæåëéóìü V-
÷åé AñéóôåñÞ-óïóéáëéóôéêÞ-AíôéêáðéôáëéóôéêÞ
èåìåëßùóç.
«’Áíôéðáèþíôáò ôü âåíéæåëéóìü äÝ óõìðáè™
ôïýò AíôéðÜëïõò ôïˆ ÂåíéæÝëïõ ï‹ôå ôïýò V÷ù
ãéÜ êáëëßôåñïõò ôýðïõò ´Åëëçíá êáß Aíèñþðïõò.
Óõìöùí™ ìüíï ìáæß ôïõò óôü …ôé Aíôéðáèïˆí, A-
óýíåéäá uóùò, ôü âåíéæåëéóìü. ’ÁëëÜ êáß á‰ôïß V-
÷ïõí óôßãìáôá, ôÜ êáêÜ óôßãìáôá ô\ò öõë\ò,
ð.÷. Añ÷áéïìáíßá, ëïãïìáíßá, óôñåøïäéêßá, äéêï-
ëáâßá, ñáäéïõñãßá, óõêïöáíôßá, øåõôéÜ. ÓôÞí A-
óýíåéäç AíôéðÜèåéá ô™í ëáúê™í Aíèñþðùí, ô™í
Tñãáôéê™í, ãéÜ ôü âåíéæåëéóìü âñßóêù ðåñéóóü-
ôåñç AëÞèåéá, ãéáôß Têår ëåßðåé ôü ðïëéôéêü óõì-
öÝñïí. Ìïëïíüôé êáß Têår ìðïñår íÜ Tíåñãj êÜ-
ðïéï óõìöÝñï, åyíáé óõìöÝñï ðéü Cìåóï, ðéü êá-
èáñü, ôü óõìöÝñï ôïˆ øùìéïˆ, ô\ò æù\ò, ô\ò á‰-
ôïóõíôçñçóßáò. ‘Ï âåíéæåëéóìüò åyíáé óôÞñéãìá
ô\ò êåöáëáéïêñáôßáò êáß ô\ò Aóôéê\ò ôÜîçò, ôïˆ
ìðïõñæïõáäéóì («ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþñçóç»,
óåë. 822).
’Åí™ óôÞí Óêüðåëï óôßò 7 ÌáÀïõ 1919 ‚-
ìïëïãår: «’Åãþ Vëåãá êáß ðßóôåõá …ôé èÜ Vðñå-
ðå íÜ ðïëåìÞóç _ ‘ÅëëÜäá óôü ðëåõñü ô™í Óõì-
ìÜ÷ùí, ìüíï ôÞí TðÝìâáóÞ ôïõò äÝí aèåëá, ìü-
íï ôÜ Côéìá êáìþìáôá ôïˆ ÂåíéæÝëïõ äÝí TíÝ-
êñéíá, Tí £ óõìöùíïˆóá ìáæß ôïõ ãéÜ ôÞí AíÜã-
êç ô\ò óõììåôï÷\ò óôüí ðüëåìï êáß êýôáæá íÜ
ðåßóù êáß ôïýò Cëëïõò …óïé äÝí óõìöùíïˆóáíÿ
êáß èÜ ôïýò Vðåéèá, Cí Tíåñãïˆóå ôßìéá ‚ Âåíé-
æÝëïò êáß âïçèïˆóå uóéá êáß åsëéêñéí™ò ãéÜ íÜ êá-
ôáðåéóèïˆí êáß ït Cëëïé» («ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþ-
ñçóç», óåë. 824).
‘Ï Äñáãïýìçò Aíôéìåôþðéóå å‰íïúêÜ ôÞí ’Ï-
êôùâñéáíÞ ’ÅðáíÜóôáóç, èåþñçóå …ôé ôü íüçìÜ
ôçò äÝí Tîáíôëårôáé óôÞí êïéíùíéêÞ ôçò äõíáìé-
êÞ, AëëÜ Aíôáíáêë@ TðéðñïóèÝôùò ôüí ðáôñéù-
ôéóìü ô™í Ñþóóùí. Óôü ôåˆ÷ïò 1 ô\ò «Ðïëé-
ôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò», …ðïõ TêèÝôïíôáé ït óêÝ-
øåéò á‰ôÝò óôü Aíõðüãñáöï Cñèñï ôïõ «’Áíáóêü-
ðçóç ô™í Tîùôåñéê™í ãåãïíüôùí», èÜ êáôáëÞ-
46
îåé …ôé ìÝ ôü ôÝëïò ôïˆ ðïëÝìïõ ôïˆ 1919-20,
óÝ …ëç ôÞí ʼnñþðç èÜ ðñÝðåé íÜ ŠðÜñîïõí êïé-
íùíéêÝò TðáíáóôÜóåéò a ôïõëÜ÷éóôïí ìåôáññõè-
ìßóåéò. ÔÞí átìáôçñÞ äéáðÜëç ô™í Tèí™í äéáâëÝ-
ðåé íÜ äéáäÝ÷åôáé _ óõíåñãáóßá ìÝ ìïñöÝò ‚ìï-
óðïíäßáò AíÜìåóá óÝ Vèíç ìÝ óõããåí\ ðïëéôéóìé-
êÞ âÜóç. Ït ðüëåìïé ôïˆ ìÝëëïíôïò èÜ åyíáé ƒ÷é
ðüëåìïé sìðåñéáëéóôéêïß, AëëÜ Tèíéêïáðåëåõèå-
ñùôéêïß. ‘Ç Víôïíç —ó÷åäüí ðáéäéêޗ ásóéïäï-
îßá ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç AöÞíåé íÜ äéáöáíår ‚ êþ-
äéêáò Aîé™í ôïõ, äçëáäÞ êñéôéêÞ ô\ò êáðéôáëé-
óôéê\ò ëïãéê\ò, AíôéðáñÜèåóç ìÝ ôïýò sìðåñéá-
ëéóìïýò, äçìéïõñãéêüò ðáôñéùôéóìüò ðïý Tíóù-
ìáôþíåé ôü Vèíïò-êñÜôïò óÝ å‰ñýôåñåò ‚ìáäïðïé-
Þóåéò Aíáéñ™íôáò ôüí Aðüëõôï åsäùëïëáôñéêü
÷áñáêôÞñá ðïý Aðïäßäåé ó' á‰ôü ‚ äõôéêüò Tèíé-
êéóìüò. ’ÁëëÜ Cò ðáñáêïëïõèÞóïõìå ìÝ Aêñßâåéá
ôü êåßìåíï ôïˆ Äñáãïýìç: «‘Ç Tðßìïíïò AíÜìé-
îéò ô\ò ʼnñþðçò åsò ôÜ TóùôåñéêÜ ô\ò Ñùóóß-
áò, äçìéïõñãår Aíôßäñáóéí TèíéêéóôéêÞí åsò ôÞí
÷þñáí ôáýôçí êáôÜ ô™í îÝíùí, êáôÜ ôñüðïí ž-
óôå ït ìðïëóåâßêïé ðëÝïí äÝí Aíôéðñïóùðåýïõí
ìüíïí ôüí êïéíùíéóìüí AëëÜ êáß ôüí Tèíéêéóìüí
ô™í Ñþóóùí. Ït ðüëåìïß ôùí V÷ïõí ðñïóëÜâåé
÷áñáêôÞñá Aìõíôéêïˆ Tèíéêïˆ ðïëÝìïõ... ’Áëë'
_ åsñÞíç ôïˆ 1919-20 èÜ Aíôéìåôùðßóg ìåô' ï‰
ðïëý ôÞí Aíôßäñáóéí ô™í íÝùí êïéíùíéê™í Aíôé-
ëÞøåùí, ô™í ‚ðïßùí óõíÝðåéá èÜ åyíáé _, åsò êÜ-
èå Vèíïò, êïéíùíéêÞ TðáíÜóôáóéò a ôïõëÜ÷éóôïí
ìåôáññýèìéóéò ôïˆ êñáôïˆíôïò êïéíùíéêïˆ êáèå-
óô™ôïò, _ ôÜóéò ðñüò ðëÞñç TèíéêÞí ïsêïíïìé-
êÞí êáß ðïëéôéêÞí Aíåîáñôçóßáí Aðü ôÞí Tðéññï-
Þí ô\ò Têìåôáëëåýóåùò ô™í ìåãÜëùí êñáô™í
ðïý Aóêïˆí êçäåìïíßáí êáß _ãåìïíßáí Tðß ô™í ìé-
êñïôÝñùí êáß AäõíáôïôÝñùí, êáß _ ôÜóéò ðñüò
óõíáóðéóìüí äéáöüñùí ãåéôïíéê™í Tèíéê™í ìïíÜ-
äùí T÷ïõó™í êïéíïýò …ñïõò æù\ò, äéÜ íÜ Aðïôé-
íÜîïõí ôÞí êçäåìïíßáí êáß _ãåìïíßáí ô™í ìåãÜ-
ëùí. ‘Ç åsñÞíç ôïˆ 1919-19 åyíáé óôáèìüò ô\ò
tóôïñßáò ô™í Tèí™í êáôÜ ôïˆôï, …ôé åsêïíßæåé ôÞí
AðïêñõóôÜëëùóéí ô\ò ÷ùñéóôéê\ò a á‰ôïíïìé-
óôéê\ò ôÜóåùò ô™í Tèí™í, …óá AðÝêôçóáí säßáí
TèíéêÞí óõíåßäçóéí AíåîáñôÞôùò èñçóêåýìáôïò
êáß ãëþóóçò, êáß ðñïìçíýåé óõíáóðéóìïýò Tèí™í
åsò ‚ìïóðïíäßáò âáóéæïìÝíáò ƒ÷é Tðß êáôáêôç-
ôéê™í a sìðåñéáëéóôéê™í äéáèÝóåùí êáß âëÝøåùí,
ƒ÷é Tðß äõíáóôéê™í óõìöåñüíôùí, Aëë' Tðß êïéí™í
ãåùãñáöéê™í êáß âéùôéê™í …ñùí êáß AíÜãêçò ïs-
êïíïìéê\ò á‰ôÜñêåéáò. Át íÝáé êïéíùíéêáß Aíôé-
ëÞøåéò ðïý Tìïñöþèçóáí ìÝ ôÞí äéÜäïóéí ôïˆ óï-
óéáëéóìïˆ êáß óõíåñãáôéóìïˆ, ðñïäéáèÝôïõí ôïýò
Aíèñþðïõò êáôÜ ôñüðïí žóôå âáèìçäüí êáß êáô'
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ëßãïí íÜ ìÞ æçôïˆí ðëÝïí ðïëåìéêÜò êáß Tìðï-
ñéêÜò êáôáêôÞóåéò, AëëÜ äéáôçñïˆíôåò ôüí Tèíé-
óìüí ôùí êáß ôÞí TèíéêÞí ôùí á‰èõðáñîßáí íÜ T-
ðéäéþêïõí …ñïõò æù\ò ðëÝïí Šðïöåñôïýò, ðåñéó-
óüôåñïí ãåíéêÞí Cíåóéí êáß å‰ôõ÷ßáí. Ït äÝ ðü-
ëåìïé ôïˆ ìÝëëïíôïò èÜ åyíáé ðüëåìïé Tèíéê\ò A-
ìýíçò êáß ðüëåìïé ðñüò Aðïôßíáîéí ïsêïíïìéê™í
êáß ðïëéôéê™í æõã™í ìÞ öõóéïëïãéê™í, ìÝ ôÜóéí
ó÷çìáôéóìïˆ öõóéïëïãéê™í äéåèí™í óõíáóðé-
óì™í, TîáñôùìÝíùí Aðü êïéíïýò tóôïñéêïýò, ãå-
ùãñáöéêïýò êáß ïsêïíïìéêïýò …ñïõò» («ÐïëéôéêÞ
’Åðéèåþñçóç», óåë. 11, 15).
Ôü äïêßìéï ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç «Íåïåëëç-
íéêüò Ðïëéôéóìüò» äçìïóéåýåôáé óÝ äýï óõíÝ÷åé-
åò (óåë. 375-380, 392-395). Óõíéóô@ uóùò ôÞí
óçìáíôéêüôåñç ðñïóöïñÜ ôïõ óôÞí Aíß÷íåõóç
ô\ò äõíáìéê\ò ðïý Tê÷Ýåé ‚ íåïåëëçíéêüò âßïò.
’Åêêéí@ ìÝ ìßá ðáíçãõñéêÞ êáôÜöáóç óôüí äç-
ìïôéêéóìü. ’Áðïêáëýðôåé ó' á‰ôüí ôüí äñüìï ðïý
èÜ TðéôñÝøåé óôüí íåïåëëçíéóìü íÜ 'ñèår AíôéìÝ-
ôùðïò ìÝ ôÞí AëÞèåéá («ÎåóêÝðáóå ôÞ äçìïôé-
êÞ ðáñÜäïóç êáß ðñüóùðï ìÝ ðñüóùðï èÜ Aíôé-
êñýóåéò ãõìíÞ ôÞí øõ÷Þ óïõ»). ‘Ï îåíéóìüò êáß
‚ ó÷ïëáóôéêéóìüò åyíáé ït ðíåõìáôéêÝò óôÜóåéò
ðïý ì@ò Tìðïäßæïõí óôÞí ãüíéìç óõíÜíôçóç ìÝ
ôüí êüóìï. ’Áíáëùíüìáóôå óôüí ôýðï, äß÷ùò íÜ
ì@ò Aðáó÷ïëår ìéÜ ðñáãìáôéêüôçôá ï‰óéþäçò,
ðïý óõ÷íÜ Aíáðôýóóåôáé AíåîÜñôçôá ôïýôïõ. ‘Ï
Äñáãïýìçò, êáôÜ ôüí ëüãï ôïˆ Ã. ÓåöÝñç, ðç-
ãáßíåé óôüí ëáü êáß äéäÜóêåôáé Aðü ôüí ëáü. ’Á-
íáæçôår óôÞí êïéíüôçôá ôÞí èåìåëßùóç ôïˆ íåï-
åëëçíéêïˆ ðïëéôéóìïˆ. Óôüí ÷™ñï ôçò âëáóôáß-
íåé _ ëáúêÞ ásóèçôéêÞ, ôÜ êåíôÞìáôá, ôÜ Šöáí-
ôÜ, _ ðïßçóç, ‚ ÷ïñüò, _ TêêëçóéáóôéêÞ ìïõóé-
êÞ, _ Añ÷éôåêôïíéêÞ. Ït TðéóçìÜíóåéò á‰ôÝò äÝí
V÷ïõí ^èïãñáöéêü ÷áñáêôÞñá, ï‹ôå AðïâëÝðïõí
óôÞí ðñïâïëÞ ìé@ò TîéäáíéêåõìÝíçò êáôÜóôáóçò,
Uíüò ëüãïõ säåïëïãéêïˆ. ²Áí V÷ïõí êÜðïéá Aîßá
ôÞí öåßëïõí óôü ãåãïíüò …ôé èÝëïõí íÜ åyíáé óýì-
öùíåò ìÝ ôÞí Cìåóç êáèçìåñéíÞ Tìðåéñßá. Ôü Tí-
äéáöÝñïí äÝí åyíáé tóôïñéïãñáöéêü, äÝí Aó÷ïëårôáé
ìÝ íåêñÝò säÝåò. ‘Ï Äñáãïýìçò óôï÷åýåé óôÞí
«äçìéïõñãßá êáéíïýñãéáò æù\ò êáß ôÝ÷íçò», «íÜ
ãíùñéóôïˆìå ìÝ ôüí Uáõôü ìáò». ‘Ç âõæáíôéíÞ
Añ÷éôåêôïíéêÞ êáß _ âõæáíôéíÞ ìïõóéêÞ Aðïôå-
ëïˆí óçìårá Aíáöïñ@ò. ²Áí èÝëïõìå íÜ êôßóïõìå
óðßôéá ðïý íÜ Tíáñìïíßæïíôáé ìÝ ôü Uëëçíéêü ôï-
ðßï êáß ôßò ðñáêôéêÝò AíÜãêåò Cò ð@ìå íÜ óõì-
âïõëåõèïˆìå ôïýò êáëöÜäåò «á‰ôïýò ðïý óôÜ
÷ùñéÜ êáß ôü ó÷Ýäéï äßíïõí êáß ÷ôßæïõí ôÜ óðß-
ôéá», Cò ôïýò ñùôÞóïõìå äÝ «ìÝ ðïéü ôñüðï ÷ôß-
æïõí, êáß Vðåéôá Cò ðñïóðáèÞóïõìå íÜ ôåëåéï-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðïéÞóïõìå ôÞí ôÝ÷íç» (óåë. 376). ‘Ç âõæáíôéíÞ
ìïõóéêÞ êáß ït e÷ïé ô™í äçìïôéê™í ôñáãïõäé™í
èÜ TìâïëéÜóïõí ôüí ìïõóéêü ëüãï. ‘Ï Äñáãïýìçò
âëÝðåé óôüí ëáúêü ðïëéôéóìü ìéÜí TîáéñåôéêÞ ›-
ñéìüôçôá. ‘Ç Aîßá ðïý Aðïäßäåé óôßò âõæáíôéíÝò
åsêüíåò, óÝ ìéÜ Tðï÷Þ Aðüëõôçò êõñéáñ÷ßáò ôïˆ
ãåñìáíéêïˆ Aêáäçìáúóìïˆ, äÝí ðñüêåéôáé íÜ ãß-
íåé Aðïäå÷ôÞ ðáñÜ Añãüôåñá, ÷Üñéò óôüí Öþôç
Êüíôïãëïõ êáß ôüí ÃéÜííç Ôóáñïý÷ç. ‘Ï Uëëç-
íéêüò ôñüðïò âßïõ Aíáãíùñßæåôáé ›ò öõóéïëïãé-
êüôåñïò êáß ŠãéÝóôåñïò, äçìéïõñãårôáé äÝ AíåîÜñ-
ôçôá a êáß Aíôßèåôá ôïˆ êñÜôïõò («²Áí ôü êñÜ-
ôïò óôåíï÷ùñår ôü Vèíïò ðñÝðåé AíáãêáóôéêÜ a
íÜ AëëÜîåé ìïñöÞ a íÜ ÷áèår. Ôü êñÜôïò ðïý Tì-
ðïäßæåé ôÞí öõóéïëïãßá ôïˆ Vèíïõò åyíáé ðåñéôôü
êáß âëáâåñü», óåë. 378). ÃåíéêÜ ‚ Äñáãïýìçò,
ðáñ' üôé êïéôÜæåé óõ÷íÜ ðßóù, TíäéáöÝñåôáé ðå-
ñéóóüôåñï ãéÜ ôüí ÷ñüíï ðïý êõë@ («ìÜ ôïõëÜ-
÷éóôïí Cò îå÷Üóïõìå …óï ãßíåôáé ôÜ ðáëéÜ êá-
ëïýðéá, Cò èõìïýìáóôå ìüíï ôü ðíåˆìá, Cò ðé-
óôÝøïõìå óôÞ æùíôáíÜäá ìáò êáß Cò AöÞóïõìå
êÜèå ìáò säéüôçôá íÜ Aíïßîåé …óï ôü äõíáôü ðå-
ñéóóüôåñï, Cò ãßíïõìå ôïëìçñïß êáß ÷áñïýìåíïé
Aíôéêñýæïíôáò ôÞ æùÞ», óåë. 379). ‘Ï íåïåëëç-
íéóìüò AíáãêáóôéêÜ åyíáé äéáöïñåôéêüò Aðü ôüí
äõôéêü êüóìï. ‘Ç ðáôñßäá åyíáé Xíá ãåöýñé, Xíá
äéÜóôçìá. Ó' á‰ôÞí ñéæþíåé ‚ ðïëéôéóìüò, AëëÜ
…ìùò Šøþíåôáé ðÜíù Aðü ôßò «…ðïéåò ðáôñßäåò».
‘Ï Äñáãïýìçò ì@ëëïí äÝí ðïëõðéóôåýåé óôÞí á‰-
ôáîßá ô\ò èñçóêåßáò. Èåùñår …ôé ‚ Uëëçíéóìüò
ìåôáìüñöùóå ôÞí ñèïäïîßá êáß ôÞí ðñïóÜñìïóå
óôÜ äéêÜ ôïõ ìÝôñá. ‘Ï ëüãïò ôïõ åyíáé Aêñárïò
êáß ó' á‰ôü ôü óçìårï AäéÝîïäïò. Ôáõôßæåé Vôóé
ôÞí ëáôñåßá ôïˆ tåñïˆ ìÝ ôÞí ëáôñåßá ôïˆ Vèíïõò,
…ðùò êÜðïéïò Cëëïò èÜ ôÞí ôáýôéæå ìÝ ôÞí ëá-
ôñåßá ô\ò ôÜîçò. Ðñüêåéôáé ãéÜ ôÞí ìåôáöõóéêÞ
Aíôéìåôþðéóç ôïˆ ðïëéôéóìïˆ, ðïý å‹êïëá ìðï-
ñår íÜ îåðÝóåé óôüí ìáíé÷áúóìü êáß óôÞí äáéìï-
íïðïßçóç ôïˆ AíôéðÜëïõ («²Áí _ íÝá èñçóêåßá åy-
íáé ôü Vèíïò, ôÞí VêöñáóÞ ôçò, ôÞ ìïñöÞ ôçò
ðÜëå ït ´Åëëçíåò èÜ ôÞ âñïˆíå, êáß èÜ öáíåñþ-
óïõí Vôóé óôüí êüóìï ôÞí AëçèéíÞ Tèíïëáôñåßá,
ôÞí AãÜðç êáß ôÞí ‚ëïêëçñùôéêÞ êáëëéÝñãåéá
ô\ò Aôïìéê\ò êáß ô\ò ‚ìáäéê\ò øõ÷\ò ôïˆ Aí-
èñþðïõ», ó. 380). Á‰ôü åyíáé ôü óçìårï ðïý ðñï-
âëçìáôßæåé ðåñéóóüôåñï AñíçôéêÜ óôü äïêßìéï ôïˆ
Äñáãïýìç, Cí êáß óôÞí óõíÝ÷åéá ðïëëÝò åyíáé ït
ï‰óéáóôéêÝò êáß èåôéêÝò ðáñáôçñÞóåéò. Óçìáíôé-
êüôåñç óõíåéóöïñÜ åyíáé _ óýëëçøç ôïˆ íåïåëëç-
íéóìïˆ ›ò óýãêñïõóç AíÜìåóá óôÞí ó÷ïëáóôéêÞ
ëïãéþôáôç (ðïý «ìüíï öáéíïìåíéêÜ êáß Tîùôåñé-
êÜ ì@ò èõìßæåé ôüí Añ÷árï Uëëçíéêü êáß ôüí Uë-
47
ëçíéóôéêü ðïëéôéóìü, êáß âáóôÜåé Aêüìá ìåñéêÜ
îþöëéá ô\ò øõ÷\ò ìáò TðåéäÞ êïëëÞèçêå êéüëá
ôïˆ ÷ñéóôéáíéóìïˆ ðïý åyíáé _ èñçóêåßá ôïˆ âõ-
æáíôéíïˆ êáéñïˆ êáß _ äéêÞ ìáò uóáìå ôþñá»,
óåë. 392), öïñÝá ô\ò å‰ñùðáúê\ò êõñéáñ÷ßáò,
êáß óôÞí íôüðéá äçìïôéêÞ ðáñÜäïóç [ðïý «åyíáé
‚ Tóùôåñéêüôåñïò êáß ãíçóéüôåñïò êñßêïò ðïý
ì@ò óõíåäÝíåé ìÝ ôïýò ðáëéüôåñïõò Uëëçíéêïýò
ðïëéôéóìïýò …ëïõò», (óåë. 392), êé á‰ôÞí Aêï-
ëïõèþíôáò «âñßóêïõìå ôÞí øõ÷Þ ìáò, ôÞí Aëç-
èéíÞ ðçãÞ ô\ò íåïåëëçíéê\ò æù\ò» (óåë. 393)].
‘Ç ôåëåõôáßá ôñïöïäüôçóå ôüí êáèçìåñéíü, óõ-
÷íÜ Aíþíõìï ðïëéôéóìü, ôü èÝáôñï ôïˆ Êáñáã-
êéüæç, ôÜ ãñáðôÜ ôïˆ óôñáôçãïˆ ÌáêñõãéÜííç.
‘Ç êõñßáñ÷ç …ìùò ôÜîç ôïˆ íåïåëëçíéóìïˆ, ït
«Öáíáñé™ôåò», ‚ Aíþôáôïò êë\ñïò, Aêïëïõèþí-
ôáò ôüí ëïãéùôáôéóìü, óôñÝöïíôáé ìïíüôñïðá
ðñüò ôÞí Äýóç, ðñïêáëþíôáò ìéÜ Tðßäñáóç «ìå-
ãÜëç êáß âëáâåñÞ», žóôå ôåëéêÜ, …ðùò ãñÜöåé
‚ Äñáãïýìçò, «íÜ ì@ò êáâáëéêÝøg».
Óôü uäéï êåßìåíï Aíáëýåôáé ìÝ ôñüðï Tîáéñå-
ôéêÜ ñåáëéóôéêü _ äõôéêÞ TðéññïÞ óôÞí äéÜñèñù-
óç ôïˆ íåïåëëçíéêïˆ êñÜôïõò. Ðáñ' ü,ôé _ Aðü-
äïóç äÝí óôåñårôáé ðõêíüôçôáò, åyíáé Aðïóðá-
óìáôéêÞ óÝ óýãêñéóç ìÝ ìåôáãåíÝóôåñåò ìåëÝôåò
óÜí á‰ôÝò ôïˆ Í. Ðáíôáæüðïõëïõ, …ðïõ ìÝ Tðé-
óôçìïíéêÞ TðÜñêåéá ðåñéãñÜöåôáé _ äéÜëõóç ô™í
êïéíïôÞôùí êáß ô\ò Tã÷þñéáò êïéíùíéê\ò æù\ò
ìÝ ôÞí åsóâïëÞ ôïˆ ñùìáíï-ãåñìáíéêïˆ äéêáßïõ.
ÃñÜöåé óõãêåêñéìÝíá ‚ Äñáãïýìçò: «‘Ï îåíïöåñ-
ìÝíïò âáóéëéÜò ìÝ ñãáíùôÝò ÷ïíôñïýò ÂáõáñÝ-
æïõò Aíôßãñáøáí íüìïõò öñÜãêéêïõò êáß óõíôÜã-
ìáôá sóïðåäùôéêÜ, ôïýò íÝïõò Vóôåëíáí óôÞí
ʼnñþðç ãéÜ íÜ óðïõäÜóïõí å‰ñùðáúêÜ êáß Eìá
îáíáãýñéæáí ìÝ Xíá äßðëùìá óôü ÷Ýñé ôïýò åy÷áí
ãéÜ èåïýò. Ït ìéêñïß äéðëùìáôïˆ÷ïé èåïß, êáôá-
öïõóêùìÝíïé Aðü îÝíç ìÜèçóç êáêï÷ùíåìÝíç,
ðïëåìïˆóáí íÜ êëïíßóïõí Aêüìá ðåñéóóüôåñï ôÞí
ðåðïßèçóç ô™í Ñùìé™í óôüí Uáõôü ôïõò, ‚ ãåñ-
ìáíïìáèçìÝíïò Añ÷éôÝêôïíáò ìåôÜöåñíå ìáæß ôïõ
Aðü ôÞ Ãåñìáíßá äåßãìáôá óðéôé™í, ‚ ãáëëïìá-
èçìÝíïò ñÜöôçò ìüäåò, ‚ öñáãêïðáóáëåéìÝíïò
íïìéêüò íüìïõò êáß ‚ äéáâáóìÝíïò ðïéçôÞò óôß-
÷ïõò ñùìáíôéêïýò... ‘Ï íïìïèÝôçò öñáãêïöåñìÝ-
íïò êáß á‰ôüò a ôïõëÜ÷éóôïí öñáãêïìáèçìÝíïò
TôóÜêéóå ìÝ íüìïõò ôÜ öõóéêÜ ôïˆ Ñùìéïˆ, ôÞí
êïéíïôéêÞ æùÞ, Aíôß íÜ ôÞ ìåëåôÞóåé êáß íÜ ôÞí
êáëçôåñÝøåé êáß AðÜíù ôçò íÜ èåìåëéþóåé ôüí
êñáôéêü ìç÷áíéóìü, ôÞí êáôáóýíôñéøå ãéáôß óôÞ
Âáõáñßá äÝí ŠðÜñ÷ïõí êïéíüôçôåò» (óåë. 395).
Ðéèáí™ò ìåôÜ ôÞí ðáñÜèåóç á‰ô™í ô™í
óêÝøåùí èÜ ãåííéüôáí _ ðåðïßèçóç …ôé ‚ Äñá-
48
ãïýìçò ðñïôåßíåé ôüí Tèíéêü Aíá÷ùñçôéóìü, ôüí
Aðïêëåéóìü äÝ êÜèå Tîùãåíïˆò Tðßäñáóçò. ´Ïìùò
èÜ TðéëÝîåé íÜ Aíáìåôñçèïˆìå äõíáìéêÜ, Tíåñãç-
ôéêÜ êé ƒ÷é ðáèçôéêÜ ìÝ ôüí äõôéêü ðïëéôéóìü:
«²Éóùò, Têår ðïý êáôÜíôçóáí ôÜ ðñÜãìáôá, íÜ
ðñÝðåé ôþñá íÜ ÷ùèïˆìå âáèýôåñá Aêüìç óôü
ëïõôñü ôïˆ îÝíïõ óýã÷ñïíïõ ðïëéôéóìïˆ Aöïˆ A-
ðü ôÞí Añ÷Þ á‰ôü ôü äñüìï ðÞñáìå êáß ìßáí ž-
ñá Añ÷Þôåñá íÜ ôüí ìðïõ÷ôßóïõìå», (óåë. 395),
žóôå íÜ äéáëå÷èïˆìå ãüíéìá êáß äçìéïõñãéêÜ ìÝ
ôÞí ëüãéá êáß äçìïôéêÞ ðáñÜäïóç, «íÜ Aíáâñý-
óåé Aðü ôÜ óùèéêÜ ìáò ‚ íÝïò ‘Åëëçíéêüò ðïëé-
ôéóìüò, ‚ Aëçèéíüò, ‚ äéêüò ìáòÿ ‚ îåóêïëéóìÝ-
íïò êáß Aðü ôÜ ðáëéÜ ôÜ äéêÜ ìáò êáß Aðü ôÜ
îÝíá …ëá» (óåë. 395).
Êáßñéï TíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé _ âéâëéïêñéôé-
êÞ (óåë. 1083-1091) ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç óôü
âéâëßï ôïˆ Ê. Óïêüëç Á‰ôïêñáôïñßá. Äéüôé óõ-
íáíô™íôáé ìÝ ôüí ãíÞóéï êáß ðíåõìáôþäç Tèíé-
óìü ôïˆ Äñáãïýìç _ ðñïóðÜèåéá ô\ò ŠðÝñâáóçò
ôïˆ Vèíïõò-êñÜôïõò êáß _ óõãêñüôçóç ìé@ò ðï-
ëõåèíéê\ò ‚ìïóðïíäßáò, …ðùò îåôéëýãåôáé óôÜ
ãñáðôÜ ôïˆ Óïêüëç. Óôü ðñ™ôï ìÝñïò ô\ò âé-
âëéïêñéôéê\ò Tìöáíßæåôáé óõíïðôéêÜ ôü ðåñéå÷ü-
ìåíï ô\ò Á‰ôïêñáôïñßáò, Tí™ óôü äåýôåñï êáôá-
ãñÜöïíôáé ït Aðüøåéò ôïˆ Äñáãïýìç. Åyíáé Tì-
öáíÞò _ èåôéêÞ ôïõ èÝóç. Èåùñår …ôé êåßìåíá
á‰ô\ò ô\ò ðïéüôçôáò «åyíáé ðáñÞãïñïí öáéíüìå-
íïí, Tðåíåñãår äÝ ›ò âÜëóáìïí åsò ôÞí êëõäùíé-
æïìÝíçí êáß ÷åéìáæïìÝíçí øõ÷Þí ô™í Aëçè™ò
óêåðôïìÝíùí» êé Aêüìç …ôé «åyíáé AðïêÜëõøéò
ô™í Aäýôùí ô\ò Uëëçíéê\ò øõ÷\ò, …ðïõ êáß ôÜ
ásþíéá íÜìáôá ô\ò æù\ò åsò ôÜ ‚ðïrá V÷åé AíÜã-
êçí íÜ ëïýåôáé UêÜóôïôå êáß íÜ Aíáâáðôßæåôáé ‚
Cíèñùðïò». Óõíçãïñår óôü áuôçìá ôïˆ Óïêüëç
ãéÜ ôÞí Aðüäïóç «ô\ò ’Áíáôïë\ò óôïýò ’Áíáôï-
ëßôåò», Tí™ ásóéïäïîår …ôé ‚ Uëëçíéóìüò èÜ Aðï-
ôåëÝóåé ôü êÝíôñï ô\ò Aíáôïëéê\ò ‚ìïóðïíäßáò.
‘Ï Äñáãïýìçò ðéóôåýåé …ôé ‚ óõíåêôéêüò äå-
óìüò á‰ô\ò ô\ò ‚ìïóðïíäßáò äÝí ìðïñår ðëÝïí íÜ
åyíáé _ ðßóôç ô™í ‚ìïäüîùí, AëëÜ ôü óõìöÝñïí
ô\ò Aäåëöïóýíçò. ²Åôóé ìåôáâáßíåé Aðü ìßá ^èé-
êÞ óÝ ìßá ðåñéóóüôåñï ðïëéôéêÞ óýëëçøç ôïˆ
êïéíùíéêïˆ. Åyíáé óßãïõñïò …ôé ‚ ðïëéôéóôéêüò
÷áñáêôÞñáò ôïˆ íåïåëëçíéóìïˆ åyíáé Aíáôïëßôé-
êïò êé ƒ÷é äõôéêüò. ÄÝí åyíáé âÝâáéïò, …ðùò ‚ Óï-
êüëçò, …ôé _ Añ÷Þ ô\ò á‰ôïäéÜèåóçò ô™í Tèí™í
V÷åé «èíåßá ðñïÝëåõóç», …ìùò só÷õñßæåôáé …ôé
ðñïâÜëëåé ›ò ãåãïíüò Aíáðüôñåðôï íÜ äéÝëèåé _
TîÝëéîç ôïˆ íåïåëëçíéóìïˆ ìÝóá Aðü ôüí Tèíéêü
ðñïóäéïñéóìü ôïõ: «ÄÝí íïìßæù …ôé ðñÝðåé íÜ A-
ðïäïèj åsò ìßìçóéí îåíéê™í ôñüðùí êáß AíôéëÞ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
øåùí _ Šðü ô™í ‘ÅëëÞíùí ë\øéò óõíåéäÞóåùò
ô\ò öõë\ò êáß ô\ò ðáôñßäïò Šðü ôÞí íÝáí á‰ô™í
Vííïéáí, AëëÜ ì@ëëïí åsò ôü öéëïðñüïäïí ô™í
‘ÅëëÞíùí, ôü Aåßðïôå Xôïéìïí íÜ Tãêïëðùèj ð@-
óáí íÝáí säÝáí wíá æõãßóg ôÞí Aîßáí ôçò. Äåäï-
ìÝíïõ …ìùò …ôé Eðáî TäÝ÷èçóáí ôÞí säÝáí ôáý-
ôçí, ðñÝðåé íÜ ôÞí TîáíôëÞóïõí, äéÜ íÜ uäïõí âá-
èýôåñá ôß AðïìÝíåé. ‘Ï êüñïò ìé@ò säÝáò åyíáé A-
ðáñáßôçôïò êáß åsò ôÜ Côïìá êáß åsò ôÜ Vèíç äéÜ
íÜ ðñïâïˆí ðåñáéôÝñù» (óåë. 1088). ‘Ï Äñáãïý-
ìçò …ìùò óõìðëçñþíåé …ôé _ Tíßó÷õóç ôïˆ Tèíé-
êïˆ ðñïóäéïñéóìïˆ, AëëÜ êáß ôïˆ Tèíéêéóìïˆ, ô™í
ëá™í ô\ò ’Áíáôïë\ò äéáëýåé ôüí ìåôáîý ôïõò
óýíäåóìï. Ãé' á‰ôü åyíáé Aíáãêáßá _ AðïêÜëõøç
ô\ò êïéí\ò óÝ ìåãÜëï âáèìü ñßæáò ôïõò, ^ AíÜ-
äõóç äÝ ìÝ êáèáñü öïò ô\ò ásóèáíôéêüôçôáò ôïˆ
íåïåëëçíéóìïˆ, äçëáäÞ ô\ò AíáôïëéêüôçôÜò ôïõ.
Èåùñår äÝ, óÝ Aíôßèåóç ìÝ ôüí Óïêüëç, …ôé «‚
äçìïôéêéóìüò åyíáé ðñü ðáíôüò äéÜèåóéò ô\ò óõã-
÷ñüíïõ Uëëçíéê\ò øõ÷\ò, ðñüò Tíüñáóéí åsò Uáõ-
ôÞí, ðñ@ãìá Aðáñáßôçôïí êáôÜ ôÞí ðáñïˆóáí ž-
ñáí ô\ò ŠðÜñîåþò ôçò» (óåë. 1089). ²Å÷åé ôÞí
ðåðïßèçóç …ôé _ Uíüôçôá ô\ò ’Áíáôïë\ò äÝí
ìðïñår íÜ ðñïÝëèåé Tê ô™í Cíù, ›ò âßáéç ðñáã-
ìÜôùóç ô\ò Aôïìéê\ò èÝëçóçò (…ðùò _ ðåñß-
ðôùóç ôïˆ «Tîáéñåôéêïˆ ’Áíáôïëßôç ÌåãÜëïõ
’ÁëåîÜíäñïõ»), äéüôé äÝí TðéôñÝðåôáé ï‹ôå Að' ôÜ
ðñáãìáôéêÜ äåäïìÝíá, ï‹ôå Aðü ôßò ðñïôåñáéü-
ôçôåò ôïˆ íåïåëëçíéóìïˆ. Ì@ëëïí _ «‚ìïóðïí-
äßá ô™í êñáô™í ô\ò ãýñù ’Áíáôïë\ò» èÜ åßíáé
AðïôÝëåóìá Aö' Uíüò ô\ò óõíåéäçôïðïßçóçò ô\ò
êïéíüôçôáò ôïˆ Aíáôïëéêïˆ ðïëéôéóìïˆ, êáß Aö'
UôÝñïõ ô\ò á‰ôüâïõëçò Aðüöáóçò ô™í âáëêá-
íéê™í TèíïôÞôùí.
‘Ï Äñáãïýìçò èåùñår ôÞí ðñïóðÜèåéá ôïˆ
Óïêüëç AíïëïêëÞñùôç, äéüôé äÝí AíáöÝñåôáé
óôÞí Aðüðåéñá ðïý Vãéíå óôü ôïõñêéêü êïéíïâïý-
ëéï ãéÜ ôÞí Têðñïóþðçóç êáß ŠðïóôÞñéîç ô™í T-
èíéê™í ìåéïíïôÞôùí. ‘Õðïóôçñßæåé äÝ Aðüøåéò T-
íáíôßïí ô\ò âåíéæåëéê\ò ðïëéôéê\ò, ðïý, …ðùò åu-
äáìå, AíáèåùñÞèçêáí ìÝ ôÞí Có÷çìç ôñïðÞ ðïý
ð\ñáí ôÜ ãåãïíüôá ãéÜ ôïýò ´Åëëçíåò êáß ’Áñ-
ìÝíéïõò ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò, ôüóï Aðü ôüí uäéï
ôüí Äñáãïýìç, …óï êáß Aðü ôüí êýêëï ô\ò «Ðï-
ëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò»: «‘Õðü ôÞí _ãåóßáí ô™í
‘ÅëëÞíùí êáß ôïˆ Ïsêïõìåíéêïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ
óõíåðÞ÷èç ôü Tí ôj èùìáíéêj âïõëj êüììá ô™í
TèíéêïôÞôùí, ìÝ êïéíü ðñüãñáììá ôÞí Tðéäßùîéí
sóïðïëéôåßáò ô™í ëá™í ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò, ôÞí
êáôÜñãçóéí êõñéÜñ÷ïõ öõë\ò êáß êõñéáñ÷ïõìÝ-
íùí, ôÞí ðáñáäï÷Þí ðÜíôùí, AíåîáñôÞôùò
öõë\ò êáß èñçóêåýìáôïò, åsò ôÜò äçìïóßáò ëåé-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôïõñãßáò, ôüí óåâáóìüí ô\ò ãëþóóçò êáß Tèíéê\ò
á‰ôïíïìßáò ðÜóçò öõë\ò Cíåõ …ìùò ôïðéê™í a
ãåùãñáöéê™í á‰ôïíïìé™í. Ôü ðñüãñáììá ôïˆôï
sóïäõíÜìåé ðñüò ðëÞñç ðáëéíüñèùóéí ô\ò ðá-
ëáé@ò Á‰ôïêñáôïñßáò ðáñ' …ëáò ôÜò åsóäõóÜóáò
íÝáò säÝáò. Êáß åsñãÜæïíôï, Šðü ôÞí _ãåóßáí ô™í
‘ÅëëÞíùí ô\ò Á‰ôïêñáôïñßáò, ÓÝñâïé êáß Âïýë-
ãáñïé êáß ÂëÜ÷ïé êáß ’ÁñìÝíéïé êáß ’Áëâáíïß, êáß
öéëåëåýèåñïé Ôïˆñêïé êáß ²Áñáâåò êáß ÊéñêÜóéïé,
ôåßíïíôåò …ëïé åsò ôüí ôåèÝíôá êïéíüí óêïðüí …í
á‰ôïìÜôùò ðÜíôåò êáôåíüçóáí, Cíåõ ðïëë™í T-
ðåîçãÞóåùí êáß ÷ñïíïôñéâ™í. ’ÁëëÜ ôÞí âÜóéí
êáß ôÞí Aëçè\ Vííïéáí ô\ò óõíåñãáóßáò ôáýôçò
ðáñåîçãÞóáò ‚ ´Åëëçí ðïëéôéêüò ê. ÂåíéæÝëïò
êáôÜ ôü 1912, ðáñáðëáíçèåßò Šðü ô™í ðïëé-
ôéê™í ô\ò Óüöéáò, T÷ñçóéìïðïßçóå äéÜ íÜ óõì-
ðÞîg ìåôÜ ôïˆ âïõëãáñéêïˆ êñÜôïõò óõììá÷ßáí
ìÝ óêïðüí äéáëýóåùò ô\ò Ôïõñêßáò. ‘Ç óõíåñ-
ãáóßá ô™í TèíïôÞôùí Tí ÔïõñêßI Šð\ñîåí _ A-
öåôçñßá êáß _ âÜóéò ô\ò óõììá÷ßáò ô™í âáëêá-
íéê™í êñáô™í, côéò ^äýíáôï êÜëëéóôá íÜ ŠðÜñ-
÷g, ÷ùñßò …ìùò íÜ Aêïëïõèj ôÞí âïõëãáñéêÞí
êáß óåñâéêÞí Aíôßëçøéí ðåñß ãåùãñáöéê™í á‰ôï-
íïìé™í êáß êáôáêôÞóåùí, ï‹ôå íÜ èÝôg ›ò óêï-
ðüí ôÞí Cìåóïí äéÜëõóéí ô\ò ŠöéóôáìÝíçò Á‰ôï-
49
êñáôïñßáò, AëëÜ íÜ êáôáôåßíç åsò Têâéáóìüí ô™í
Ôïýñêùí ôïˆ êïìéôÜôïõ «ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþñç-
óç» —ïwôéíåò åy÷ïí AðïêôÞóg ôïõñêéêÞí öõëå-
ôéêÞí óõíåßäçóéí å‰ñùðáÀæïõóáí êáß ôÞí ìåôÝäé-
äïí êáß åsò ôüí ôïõñêéêüí ëáüí— …ðùò ðáñáäå-
÷èïˆí ôÞí sóïðïëéôåßáí ô™í ëá™í ô\ò Á‰ôïêñá-
ôïñßáò êáß ôÞí êáôÜñãçóéí ô\ò äéáöïñ@ò ìåôáîý
êõñéÜñ÷ïõ öõë\ò êáß êõñéáñ÷ïõìÝíùí» (óåë.
1090). Äõóôõ÷™ò ït só÷õñéóìïß ôïˆ Äñáãïýìç
óõíåôñßâçóáí Aðü ôÞí TîÝëéîç ô\ò ðñáãìáôéêü-
ôçôáò. ‘Ç ðïëéôéêÞ AíÜäåéîç ô™í Íåïôïýñêùí
å‰íüçóå ôÞí äéáäï÷Þ ô\ò ðïëõåèíéê\ò á‰ôïêñá-
ôïñßáò Aðü Xíá Tèíéê™ò êáèáñü êñÜôïò. Ãé' á‰-
ôü ƒ÷é ìüíï äÝí ìðïñïˆóå íÜ ãßíåé AðïäåêôÞ _ s-
óïôéìßá ô™í ìåéïíïôÞôùí, AëëÜ ï‹ôå êCí _ öõ-
óéêÞ êáß âéïëïãéêÞ ôïõò ðáñïõóßá äÝí eôáí íïç-
ôÞ. Óõã÷ñüíùò _ ðñïóäïêßá óõãêñüôçóçò ôïõñ-
êéê\ò Aóôéê\ò ôÜîçò êáèéóôïˆóå Aðáñáßôçôç
ôÞí Tîüíôùóç ô\ò Uëëçíéê\ò êáß Añìåíéê\ò ìåéï-
íüôçôáò, ðïý AíÝðôõóóáí säéáßôåñá óçìáíôéêÞ
äñáóôçñéüôçôá óôÞí ïsêïíïìéêÞ æùÞ. ‘Ï Aðï--
èùìáíéóìüò ô\ò Ôïõñêßáò äÝí óõíÝðéðôå ìÝ ôÞí
Aðïäï÷Þ ô\ò Aîßáò ô™í Tèíéê™í êáß èñçóêåõ-
ôéê™í ìåéïíïôÞôùí, AëëÜ ìÝ ñãáíùìÝíåò Tèíé-
êÝò Têêáèáñßóåéò.
50
’Éó÷õñßæåôáé ‚ Äñáãïýìçò …ôé ‚ äéðëáóéáóìüò
ô\ò ‘ÅëëÜäáò «TóÞìáéíå óýã÷ñïíïí äéðëáóéá-
óìüí êáß ô\ò Âïõëãáñßáò êáß ô\ò Óåñâßáò êáß
ôïˆ Ìáõñïâïõíßïõ, ìåãÝèõíóéí êáß ô\ò Ñïõìáíß-
áò êáß ìåßùóéí ìüíçò ô\ò Á‰ôïêñáôïñßáò, côéò
eôï êáß åyíáé _ ìüíç AëçèÞò êáß ìåãßóôç äýíá-
ìéò ôïˆ ‘Åëëçíéóì (óåë. 1090). ´Ïìùò ‚ Uë-
ëçíéóìüò äÝí ìðïñïˆóå íÜ êëçñïíïìÞóåé á‰ôïý-
óéá ôÞí èùìáíéêÞ á‰ôïêñáôïñßá. ‘Ç ðïëéôéêÞ
Tèíéê\ò ‚ëïêëÞñùóçò ðïý TðÝëåîå ‚ ÂåíéæÝëïò e-
ôáí _ ìüíç óõìâáôÞ ìÝ ôü áuôçìá ô\ò ðáñîçò
ô™í íåïåëëÞíùí. Ït ðáñáôçñÞóåéò ðïý êÜíåé ‚
Äñáãïýìçò ãéÜ ôÞí äéáôÞñçóç ôïˆ TëÝã÷ïõ ôïˆ
Ïsêïõìåíéêïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ óôßò íÝåò Tðáñ÷ßåò
êáß ‚ óåâáóìüò ô™í ìåéïíïôÞôùí ðïý âñßóêïíôáé
óôÜ …ñéá ôïˆ Uëëáäéêïˆ êñÜôïõò åyíáé óùóôÝò. ‘Ç
êñéôéêÞ ô\ò Á‰ôïêñáôïñßáò ôïˆ Óïêüëç ‚ëïêëç-
ñþíåôáé ìÝ ìßá ðñïôñïðÞ: «Vñãïí ô™í äéáíïïõ-
ìÝíùí êáß TìðíåõóìÝíùí ‘ÅëëÞíùí, ï‰÷ß äÝ ðëÝ-
ïí ôïˆ êñÜôïõò, åyíáé _ Tîé÷íßáóéò ôïˆ ëáíèÜíïí-
ôïò Uëëçíïáíáôïëéêïˆ ðïëéôéóìïˆ êáß ë\øéò óõ-
íåéäÞóåùò ô™í ñéæ™í ô\ò íåïåëëçíéê\ò æù\ò, ô\ò
ôüóïí ó÷åôéê\ò ðñüò ôÞí æùÞí …ëùí ô™í ðåñéïß-
êùí Aíáôïëéê™í ëá™í, wíá äéÜ ô\ò á‰ôïöõïˆò Tê
ô™í Šðáñ÷üíôùí óôïé÷åßùí Aíáðôýîåùò íÝïõ A-
íáôïëéêïˆ ðïëéôéóìïˆ, óöõñçëáôçèj _ íÝá ðíåõ-
ìáôéêÞ Xíùóéò ô™í ëá™í ôïýôùí, ô™í êïéíÜò T-
÷üíôùí êáß ôÜò óõíèÞêáò ôïˆ âßïõ êáß ôÜò ðá-
ñáäüóåéò Tí ðïëëïrò êáß ôÜ Vèéìá êáß ôüí ôñüðïí
ôïˆ óêÝðôåóèáé, êïéíüí äå êáß ôü óõìöÝñïí AðÝ-
íáíôé ô™í ðáíôá÷üèåí Tðåñ÷ïìÝíùí êáß êáôá-
êëõæüíôùí ôÞí ’ÁíáôïëÞí îÝíùí ô\ò Äýóåùò êáß
ôïˆ Âïññ@» (óåë. 1091).
Ôßò ðïëéôéêÝò AíôéëÞøåéò ôïˆ ²Éùíá Äñáãïý-
ìç ôßò óõíáíôïˆìå óôÞí ìåëÝôç ôïõ «Ðñïãñáì-
ìáôéêïß ðïëéôéêïß óôï÷áóìïß» (óåë. 924-936).
Âåâáßùò óôü êåßìåíï á‰ôü åyíáé ðåñéóóüôåñï öåé-
äùëüò óÝ ‚ñáìáôéóìïýò, Að' …,ôé óôü ðñïóùðé-
êü ôïõ _ìåñïëüãéï. Êáô' Añ÷Þí èÝôåé ›ò äåäï-
ìÝíï èåìåëé™äåò …ôé _ ðïëéôéêÞ ðñÜîç äÝí ìðï-
ñår íÜ åyíáé AðïêëåéóôéêÜ èåùñçôéêüò ëüãïò —
öéëïóïöéêüò a Tðéóôçìïíéêüò— AëëÜ åyíáé Aðá-
ñáßôçôï íÜ äïêéìÜæåôáé óõíå÷™ò óôÞí ðñáãìá-
ôéêüôçôá. ’Áðïäßäåé ìåãáëýôåñç óçìáóßá óôÞí
øõ÷éêÞ äéÜèåóç ô™í ðñïóþðùí ðïý óõììåôÝ÷ïõí
óôüí ðïëéôéêü âßï ðáñÜ óôßò ðñïãñáììáôéêÝò äéá-
êçñýîåéò. Óçìåéþíåé, TðéôéèÝìåíïò Vììåóá óôüí
ÂåíéæÝëï, …ôé «ðåñéóóïôÝñáò TããõÞóåéò, ðáñá-
äåßãìáôïò ÷Üñéí, ^ìðïñår íÜ äþóg åsò ôüí ëáüí
_ åsëéêñéí™ò öéëåëåõèÝñá ñïðÞ ô™í ðïëéôéê™í Aí-
äñ™í, ðáñÜ ôü ðåñéå÷üìåíïí ôïˆ ðñïãñÜììáôüò
ôùí a ‚ ôßôëïò ôïˆ êüììáôïò» (óåë. 925). ‘Ï
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Äñáãïýìçò èåùñår …ôé _ óõíïëéêÞ ŠðáíÜðôõîç
ô\ò Uëëçíéê\ò êïéíùíßáò å‰íïår ôÞí Aäüêéìç, ôÞí
ìåôáðñáôéêÞ, ìðïñïˆìå íÜ só÷õñéóôïˆìå, ìåôá-
öïñÜ ôìçìÜôùí a ‚ëïêëÞñùí «Aëëïäáð™í» ðï-
ëéôéê™í ðñïãñáììÜôùí ðáñáìïíÝò ô™í Têëïã™í,
ãéÜ íÜ Tãêáôáëåéöèïˆí óõíÞèùò ìåôÜ Aðü á‰ôÝò.
‘Ï uäéïò …ìùò öéëïäïîår íÜ äþóåé Xíá ðñüãñáììá
ðïý èÜ Aíôáðïêñßíåôáé óôßò AíÜãêåò ô\ò êïéíù-
íßáò ôïˆ êáéñïˆ ôïõ. Óôï÷åýåé óôÞí á‰ôïäéÜèåóç
ôïˆ Uëëçíéóìïˆ, ôÞí óõãêñüôçóç Uíüò a ðåñéó-
óïôÝñùí êñáô™í ðïý èÜ êáôáëÞîïõí óÝ Xíáí U-
íéárï ðïëéôéêü ñãáíéóìü, ôÞí âåëôßùóç ô™í êïé-
íùíéê™í äåäïìÝíùí êáß ôÞí Tîéóïññüðçóç ô™í
êïéíùíéê™í äõíÜìåùí. «Á‰ôÞ åyíáé Aíáðüäñá-
óôïò AíÜãêç ðïëý ì@ëëïí a óêïðüò ôïˆ óçìå-
ñéíïˆ êñÜôïõò. ÄçëáäÞ 1) ðïëéôéêÞ Aíåîáñôçóßá
a Xíùóéò ô\ò öõë\ò — ƒ÷é …ìùò sìðåñéáëéóìüò,
êáß 2) å‰çìåñßá êáß ðñïêïðÞ ô\ò êïéíùíßáò êáß
ô™í Aôüìùí — ƒ÷é …ìùò äé' AêñÜôïõ êáß Aêñá-
ôÞôïõ êñáôéóìïˆ. ‘Ç ðïëéôéêÞ AðïêáôÜóôáóéò
ô\ò öõë\ò ^ìðïñår íÜ ãßíg Šðü ìïñöÞí Uíüò a
ðåñéóóïôÝñùí êñáô™í. ‘Ç óýóôáóéò ðåñéóóïôÝ-
ñùí ôïˆ Uíüò ‘Åëëçíéê™í êñáô™í ^ìðïñår íÜ
÷ñçóéìåýóg ›ò TíäéÜìåóïò óôáèìüò äéÜ íÜ öèÜóg
ìßáí _ìÝñáí _ öõëÞ åsò ôü Xíá ôçò êáß ìÝãá êñÜ-
ôïò. ’Åîõðçñåôår äÝ _ ðïëéôéêÞ AðïêáôÜóôáóéò
ôüí ðïëéôéóìüí ô\ò öõë\ò, …óôéò åyíáé ôü êïñý-
öùìá ô\ò æù\ò ôçò. Ôü êñÜôïò ÷ñçóéìåýåé äéÜ
ôÞí á‰ôïóõíôçñçóßáí ô\ò öõë\ò, ðïý åyíáé Aðåß-
ñùò ðïëõôéìïôÝñá Aðü ôÞí BðëÞí á‰ôïóõíôçñç-
óßáí ôïˆ êñÜôïõò. Äéüôé ôÜ êñÜôç äÝí äçìéïõñ-
ãïˆí ôßðïôå, ìüíïí óõíôçñïˆí êáß Šðïâïçèïˆí, ôÜ
Vèíç …ìùò äçìéïõñãïˆí ðïëéôéóìïýò. ’ÅðåéäÞ _
‘ÅëëçíéêÞ öõëÞ äÝí åyíáé êáôáêôçôéêÞ ï‹ôå A-
ðïëýôùò óôñáôéùôéêÞ — óôñáôéùôéêÜò ðñïóðá-
èåßáò êáôáâÜëëåé UêÜóôïôå ôüóáò ìüíïí …óáé Añ-
êïˆí äéÜ ôÞí á‰ôïóõíôçñçóßáí ôçò êáß ôÞí ðï-
ëéôéêÞí ôçò AðïêáôÜóôáóéí — äÝí äýíáôáé Uðï-
ìÝíùò a äÝí V÷åé AíÜãêçí íÜ TðéêñáôÞóg ðïóï-
ôéê™ò åsò ôüí êüóìïí, ðñÝðåé íÜ Aíáäåé÷èj ðïéï-
ôéê™ò. Ðïéïôéê™ò äÝ Aíáäåéêíýåôáé Xíá Vèíïò ìÝ
ôüí ðïëéôéóìüí ôïõ» (óåë. 926).
‘Ï Äñáãïýìçò äÝí åyíáé TèíéêéóôÞò (ôü Aíôß-
èåôï ìÜëéóôá), ìÝ ôÞí Vííïéá ðïý êáôáíïïˆìå ôüí
…ñï óÞìåñá. ÔÞí ðïëéôéêÞ ô\ò ðáñîçò ðïëë™í
Uëëçíéê™í êñáô™í ôÞí Aêïëïýèçóå ‚ ÌáêÜñéïò
êáß ‚ êõðñéáêüò Uëëçíéóìüò, …ôáí äéáðßóôùóå …-
ôé _ ðïëéôéêÞ Uíïðïßçóç ìÝ ôü Uëëáäéêü êÝíôñï
äÝí eôáí TöéêôÞ. ÓõíÜíôçóå …ìùò ôÞí Aíôßäñá-
óç ô\ò óôñáôéùôéê\ò äéêôáôïñßáò, ðïý êáëõðôü-
ìåíç ðßóù Aðü ìßá TèíéêéóôéêÞ ñçôïñåßá å‰íüç-
óå ôÞí AðïäõíÜìùóç ôïˆ êõðñéáêïˆ êñÜôïõò, ž-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óôå íÜ TðáêïëïõèÞóåé _ TðéëïãÞ ô™í äõôéê™í äõ-
íÜìåùí: _ äé÷ïôüìçóç.
‘Ï Äñáãïýìçò ãåíéê™ò óôÞí TîùôåñéêÞ ðï-
ëéôéêÞ Aíôéìåôùðßæåé ìÝ ðåñéóóüôåñç êá÷õðïøßá
ôÞí Âïõëãáñßá êáß ëéãüôåñï ôÞí Ôïõñêßá. Ðáñ'
…ëá á‰ôÜ óôï÷åýåé óÝ ìéÜ óôåíÞ óõíåñãáóßá ìÝ
…ëá ôÜ âáëêáíéêÜ êñÜôç. Èåùñår, êáß ó' á‰ôü
óõìöùíår ìÝ ôüí ÂåíéæÝëï, …ôé, ÷ùñßò íÜ Tíáí-
ôéïýìåèá säéáéôÝñùò óÝ êáììßá áðü ôßò ÌåãÜëåò
ÄõíÜìåéò, åyíáé Aíáãêárï íÜ V÷ïõìå Tããýôåñåò
ó÷Ýóåéò ìÝ ôÞí Ãáëëßá êáß ôÞí ’Áããëßá. ’Åðé-
ðñïóèÝôùò, _ âáëêáíéêÞ óõììá÷ßá ìÝ ôÞí Óåñ-
âßá èÜ ðñÝðåé íÜ óõìðëçñùèår ìÝ ôÞí Ñïõìáíßá
êáß ôÞí Ôïõñêßá. ´Ïìùò _ óýìðñáîç ìÝ ôÞí ôå-
ëåõôáßá èÜ V÷åé ›ò ðñïûðüèåóç ôÞí «AðïêáôÜ-
óôáóç ô™í Têäéù÷èÝíôùí ‘Åëëçíéê™í ðëçèõ-
óì™í êáß _ ðáýóéò ô™í äéùãì™í». Óõìðëçñþ-
íåé äÝ: «äÝí èÜ êùëýóùìåí ôÞí óýóôáóéí Aëâá-
íéêïˆ êñÜôïõò âïñåßùò ô™í óõíüñùí ô\ò Âïñåß-
ïõ ’Çðåßñïõ, ôï‰íáíôßïí èÜ âïçèÞóùìåí åsò ôïˆ-
ôï, Tñãáæüìåíïé äéçíåê™ò äéÜ ôÞí Uëëçíïáëâáíé-
êÞí ðñïóÝããéóéí êáß óýìðñáîéí Šðü ïtïíäÞðïôå
ôýðïí. ÈÜ óõíçãïñÞóùìåí ŠðÝñ ô\ò á‰ôïíïìßáò
ô\ò ’Áñìåíßáò» (óåë. 927).
’Éäéáßôåñç óçìáóßá Aðïäßäåé ‚ Äñáãïýìçò
óôÞí êïéíïôéêÞ ñãÜíùóç ôïˆ Uëëçíéóìïˆ ô\ò
äéáóðïñ@ò. Ðñïôåßíåé ôÞí äçìéïõñãßá êïéí™í Tðé-
÷åéñÞóåùí ìÝ êÝíôñï ôü Uëëáäéêü êñÜôïò êáß A-
êôßíá ôüí Uëëçíéóìü, ôÞí êïéíùíéêÞ ðñïóôáóßá
ô\ò äéáóðïñ@ò, ôÞí äçìéïõñãßá êïéí™í Tìðïñéê™í
Tðéìåëçôçñßùí êáß ôÞí ÷ñçóéìïðïßçóç ô™í ‘Åë-
ëÞíùí ôïˆ Tîùôåñéêïˆ ãéÜ ôÞí äéÜäïóç ô™í Uë-
ëçíéê™í ðñïúüíôùí, žóôå ‚ êÜèå «´Åëëçí åsò ôü
Tîùôåñéêüí íÜ åyíáé ïtïíåß ðñÜêôùñ ôïˆ ‘Åëëçíé-
êïˆ Tìðïñßïõ» (óåë. 928).
’Áíáãêáßá èåùñår ôÞí äéïéêçôéêÞ ìåôáññýè-
ìéóç. ‘Ç AíôéãñáöÞ êáß _ Aäüêéìç ìåôáöïñÜ ô\ò
îÝíçò íïìïèåóßáò ìáæß ìÝ ôÞí ðïëõíïìßá åyíáé ït
ðáñÜãïíôåò ðïý äÝí å‰íïïˆí ôÞí AðïäïôéêÞ ëåé-
ôïõñãßá ôïˆ êñÜôïõò. ‘Ï Äñáãïýìçò, Tí™ âëÝðåé
›ò Aðáñáßôçôç ôÞí ìïíéìüôçôá ô™í äçìïóßùí Š-
ðáëëÞëùí ›ò öÜñìáêï óôÞí êïììáôéêÞ óõíáë-
ëáãÞ, ðñïóèÝôåé ôÞí äéåíÝñãåéá óõ÷í™í AäéÜâëç-
ôùí äéáãùíéóì™í, ôÞí äçìéïõñãßá ó÷ïë\ò äçìï-
óßùí ŠðáëëÞëùí, äéêáóôçñßïõ êáß äñáêüíôåéáò Š-
ðçñåóßáò TðéèåùñÞóåùò. ’ÅìöáôéêÜ äÝ ëÝãåé:
«íÜ êáôáëÜâïõí ït ŠðÜëëçëïé …ôé åyíáé ŠðçñÝôáé
ƒ÷é ìüíïí ô™í óõìöåñüíôùí ôïˆ êñÜôïõò AëëÜ
ðåñéóóüôåñïí uóùò ô™í Aíáãê™í ôïˆ ðïëßôïõ»
(óåë. 929). ’Éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ åyíáé _ ðñüôá-
óç ãéÜ ôÞí êïéíïôéêÞ á‰ôïäéïßêçóç ›ò êÝíôñï
ìé@ò ðñáãìáôéê\ò ðåñéöåñåéáê\ò AðïêÝíôñùóçò:
51
«´Ïóïí Aöïñ@ ôÞí ôïðéêÞí äéïßêçóéí, Aðáñáßôç-
ôïí åyíáé ôÞí óçìåñéíÞ AðïêÝíôñùóç í' Aíôéêá-
ôáóôÞóg ðñáãìáôéêÞ ðåñéöåñåéáêÞ AðïêÝíôñù-
óéò. Äéüôé ôþñá ŠðÜñ÷åé åsò ôÞí ôïðéêÞí ðåñéöÝ-
ñåéáí AðïêÝíôñùóéò Šðçñåóé™í, TîáñôçìÝíùí U-
êÜóôçò ÷ùñéóôÜ Aðü ô\ò Tí ôj ðñùôåõïýóg ïs-
êåßáò êåíôñéê\ò Šðçñåóßáò... Æçôïˆìåí íÜ ìå-
ôáññõèìéóèj ‚ëïó÷åñ™ò ôü êáèåóôþò ôïˆôï, X-
êáóôïò íïìüò íÜ ãßíg êÝíôñïí …ëùí ô™í äéïéêç-
ôéê™í Šðçñåóé™í óõãêåíôñïõìÝíùí åsò ôÜò ÷åß-
ñáò ôïˆ íïìÜñ÷ïõ êáß Uíüò átñåôïˆ ôïðéêïˆ óõì-
âïõëßïõ. ‘Ï íïìüò èÜ åyíáé íïìéêüí ðñüóùðïí äç-
ìïóßïõ äéêáßïõ ìÝ säßáò ðåñéïõóéáêÜò ó÷Ýóåéò êáß
uäéïí ôáìårïí, …ðïõ èÜ åsóÝñ÷ùíôáé ït ôïðéêïß öü-
ñïé êáß Tê ô™í äçìïóßùí ðñïóüäùí át Aðáñáßôç-
ôïé äéÜ ôÞí ôïðéêÞí äéïßêçóéí, ôïˆ ðëåïíÜóìáôïò
ôïýôùí AðïóôåëëïìÝíïõ åsò ôü äçìüóéïí ôáìår-
ïí» (óåë. 930).
Óýíïëá íïì™í èÜ Aðïôåëïˆí äéïéêçôéêÝò ðå-
ñéöÝñåéåò, ït ‚ðïråò èÜ äéïéêïˆíôáé Aðü átñåôÜ
óõìâïýëéá.
‘Ï Äñáãïýìçò ‚ëïêëçñþíåé ôÞí ðñüôáóç
äéïéêçôéê\ò ìåôáññýèìéóçò ìÝ ôÞí AíÜäåéîç ô\ò
óçìáíôéêüôçôáò ô\ò êïéíüôçôáò, _ ‚ðïßá ëáì-
âÜíåé ëåéôïõñãßåò äéïéêçôéêÝò - ïsêïíïìéêÝò - ðï-
ëéôéóôéêÝò. Ït óêÝøåéò ôïõ, ðáñ' ü,ôé äÝí îåôõëß-
ãïíôáé ìÝ ôÞí TìðåéñéêÞ ôåêìçñßùóç êáß ôÞí óõ-
óôçìáôéêüôçôá ôïˆ Ê. Êáñáâßäá, ðáñïõóéÜæïõí
TíäéáöÝñïí êáß êáôáôåßíïõí óôÞí AíáôñïðÞ ô\ò
÷ëçñ\ò êáôÜóôáóçò ðïý ŠðÝèáëøå ‚ âáõáñéêüò
óõãêåíôñùôéóìüò. «’Åêôüò äÝ ô\ò ôïéáýôçò A-
ðïêÝíôñùóçò, èÜ ŠðÜñ÷g êáß _ êïéíïôéêÞ á‰ôï-
äéïßêçóéò. Ôü ãíçóéþôåñïí êýôôáñïí ô\ò ‘Åëëç-
íéê\ò êïéíùíßáò ìåôÜ ôÞí ïsêïãÝíåéáí åyíáé _ êïé-
íüôçò a ‚ ä\ìïò. ’Åðß ô\ò êïéíüôçôïò ›ò èåìå-
ëßïõ Vðñåðåí Tî Añ÷\ò íÜ êôéóèj ôü ïsêïäüìçìá
ôïˆ êñÜôïõò, êáß ôüôå ìüíïí èÜ eôï öõóéïëï-
ãéê™ò šñãáíùìÝíïí ôü êñÜôïò. ÊÜôùèåí Vðñå-
ðå íÜ Añ÷ßóg _ ïsêïäüìçóéò, êáß añ÷éóåí Cíùèåí.
’Áëë' _ êïéíüôçò, a ‚ ä\ìïò, äÝí ðñÝðåé íÜ V÷g
ôüí ÷áñáêôÞñá äéöõïˆò ñãáíéóìïˆ, aôïé Aö' U-
íüò ìÝí ôïˆ ôåëåõôáßïõ êñßêïõ ô\ò äéïéêÞóåùò
ôïˆ êñÜôïõò, Aö' UôÝñïõ ñãÜíïõ ô\ò ôïðéê\ò
á‰ôïäéïéêÞóåùò. Ìåôáîý äÞìïõ a êïéíüôçôïò êáß
íïìïˆ èÜ ŠðÜñ÷g TíäéÜìåóïò ðåñéöåñåéáêÞ Šðï-
äéáßñåóéò ôïýôïõ, äéÜ ôÞí TêôÝëåóéí ô™í äéïéêç-
ôéê™í ôïˆ êñÜôïõò ëåéôïõñãé™í, áwôéíåò, äéÜ ô\ò
ŠðïäéáéñÝóåùò ôáýôçò, ôåëåõôáßïõ êñßêïõ ô\ò
äéïéêÞóåùò, èÜ öèÜíïõí åsò ôÜ Cêñá ôïˆ êñÜôïõò.
‘Ç äÝ êïéíüôçò, a ‚ ä\ìïò, Aóôéêüò a Aãñïôéêüò,
èÜ Aíôéðñïóùðåýïõí ìüíïí ôÞí èÝëçóéí ôïˆ ëá-
ïˆ ðåñß á‰ôïäéïéêÞóåùò. Át êïéíüôçôåò êáß ït ä\-
52
ìïé èÜ V÷ïõí ì@ëëïí ôüí ÷áñáêôÞñá óõíåôáéñé-
óì™í, täñõìÝíùí ðñüò èåñáðåßáí ðïéêßëùí ïsêï-
íïìéê™í êõñßùò AëëÜ êáß ðíåõìáôéê™í óõìöå-
ñüíôùí, ôïðéê™í, äéêáßùìá äÝ ìüíïí TëÝã÷ïõ èÜ
V÷g ôü êñÜôïò» (óåë. 931).
Êáô' á‰ôüí ôüí ôñüðï _ êïéíüôçôá á‰ôïíï-
ìårôáé êáß ìåôáôñÝðåôáé óÝ Xíá á‰ôÜñêåò êïéíù-
íéêü êýôôáñï, …ðïõ _ ïsêïíïìéêÞ æùÞ ëáìâÜíåé
óõëëïãéêü, AëëçëÝããõï êáß óõíôñïöéêü ÷áñá-
êôÞñá.
‘Ï Äñáãïýìçò äçëþíåé …ôé Aíôéôßèåôáé ðñüò
ôüí Šðåñößáëï êñáôéóìü, ñÝðùí ðñüò ôÞí óõíå-
ôáéñéóôéêÞ ïsêïíïìßá. ‘Ç íïìïèåóßá, ðïý Tðéêõ-
ñþíåé «AíÜãêáò a ôÜóåéò Tìöáíéóèåßóáò aäç åsò
ôÞí êïéíùíßáí» êáß ôü êñÜôïò óõíïëéêÜ «V÷åé
÷ñÝïò íÜ ìÞí TðéôñÝðg ôÞí TêìåôÜëëåõóéí Šðü
ô\ò ìé@ò ‚ìÜäïò a ôÜîåùò, a ôïˆ Uíüò Aôüìïõ,
ô™í Cëëùí ‚ìÜäùí, ôÜîåùí êáß Aôüìùí, äéüôé ôü
êñÜôïò åyíáé ŠðÝñ …ëùí êáß Aðïôåëår ôÞí Vêöñá-
óéí a ôÞí Tðéêýñùóéí êáß TðéâïëÞí ô\ò êïéíù-
íéê\ò Aëëçëåããýçò» (óåë. 931).
’Áðïêáëýðôåé ôÞí óõíåôáéñéóôéêÞ ïsêïíïìßá
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
›ò Cìåóç Aðüññïéá ô\ò Uëëçíéê\ò æù\ò (äéá-
öùí™íôáò ìÝ ôüí Êáñáâßäá, ðïý só÷õñéæüôáí
óôÞí ìåëÝôç ÊïéíïôéêÞ Ðïëéôåßá …ôé ‚ óõíåôáé-
ñéóìüò åyíáé ìßá ðáèçôéêÞ Aíôßäñáóç óôüí êáðé-
ôáëéóìü, ÷ùñßò ðïëëÝò ðéèáíüôçôåò Tðéâßùóçò):
«ÐáñÜ ôÜ êïéí™ò ëåãüìåíá, ôü ðíåˆìá ôïˆ óõ-
íåôáéñéóìïˆ åyíáé êáß ‘Åëëçíéêüí ðñïúüí. Ðñßí
óõóôáèïˆí åsò ôÞí ’Áããëßáí êáß Ãáëëßáí ït óõ-
íåôáéñéóìïß ôïˆ ôýðïõ ô™í coopératives, Šð\ñ-
÷ïí åsò ôÞí ôïõñêïêñáôïõìÝíçí ‘ÅëëÜäá êïéíü-
ôçôåò ‚ëüêëçñïé, óõíåóôçìÝíáé êáß ëåéôïõñãïˆ-
óáé ›ò coopératives (ôÜ ’ÁìðåëÜêéá, ôÜ ÷ùñßá
ôïˆ Ðçëßïõ, át í\óïé ´Õäñá, ÓðÝôóáé ê.ô.ë.) êáß
Cëëïé óõíåôáéñéóìïß (ôõñïêïìéêïß êáß êôçíïôñï-
öéêïß Ìáêåäïíßáò êáß ’Çðåßñïõ êáß ôÜ êñçôéêÜ
êéíéÜôá). ’ÁëëÜ, äéáóáëåõèåßóçò a ðáñåëèïýóçò
Têåßíçò ô\ò êáôáóôÜóåùò ô\ò êïéíùíßáò, äéá-
ìïñöïõìÝíçò äÝ ôþñá íåùôÝñáò êáôáóôÜóåùò,
AíÜãêç íÜ Tíéó÷õèj êáß êáôåõèõíèj êáôáëëÞëùò
_ äïèåßóá aäç íÝá œèçóéò åsò ôü óõíåôáéñéêüí
ðíåˆìá ô™í ‘ÅëëÞíùí, Aóôéêüí êáß Aãñïôéêüí.
ÍÜ óôáëïˆí ðñüò ôïˆôï ìåñéêïß Vîõðíïé äçìïäé-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
äÜóêáëïé a Aãñïíüìïé åsò ôÜ âáëêáíéêÜ êñÜôç,
säßùò Ñïõìáíßáí êáß Âïõëãáñßáí, êáß åsò ôÞí
Ñùóóßáí (äéüôé át óõíè\êáé ‚ìïéÜæïõí ðñüò ôÜò
Tí ‘ÅëëÜäé), äéÜ íÜ ìåëåôÞóïõí Tí ôj ðñÜîåé ôÜ
ëåéôïõñãïˆíôá Têår óõóôÞìáôá ãåùñãéê™í óõíå-
ôáéñéóì™í êáß ôñáðåæ™í, êáß Tðáíåñ÷üìåíïé íÜ t-
äñýóïõí åsò ìåñéêÜ ÷ùñßá ôïéïýôïõò óõíåôáéñé-
óìïýò êáß ôñáðÝæáò, ðïý èÜ ÷ñçóéìåýóïõí ›ò Š-
ðïäåßãìáôá Cîéá ìéìÞóåùò êáß ãåíéêåýóåùò. ´Á-
ìá täñõèïˆí ôïéïˆôïé óðïñáäéêïß óõíåôáéñéóìïß êáß
ôñÜðåæáé, ôüôå èÜ äçìéïõñãçèj _ AíÜãêç ô\ò Š-
ðü ôïˆ êñÜôïõò, ô™í íüìùí êáß ô™í äÞìùí a
êïéíïôÞôùí Aíáìßîåùò ðñüò Vëåã÷ïí êáß ãåíßêåõ-
óéí á‰ô™í» (óåë. 932-933).
Ït ðáñáðÜíù óêÝøåéò ôïˆ Äñáãïýìç Aðïäåé-
êíýïõí …ôé äéÝèåôå óáöÞ ãíþóç ôïˆ Uëëçíéêïˆ
êïéíùíéêïˆ ãßãíåóèáé êáß ôßò ‚ìïéüôçôåò ðïý á‰-
ôü ðáñïõóßáæå ìÝ ôßò ïsêïíïìßåò ô™í âáëêáíéê™í
ëá™í êáß ô\ò Ñùóóßáò. Èåìåëé™äåò óôïé÷årï …-
ëùí á‰ô™í ô™í Tèí™í åyíáé …ôé _ ïsêïíïìßá T-
ëÜìâáíå ìïñöÝò óõíôñïöéóìïˆ (êïéíüôçôá, ðá-
ôñéÜ, ôóåëéãêÜôï, æÜíôñïõãêá), ðïý AðÝêëåéáí
ôüóï ôüí êñáôéóìü, …óï êáß ôüí ðëÞñç êáß êá-
èáñü êáðéôáëéóìü, óÜí á‰ôü ðïý Aðïêñõóôáëëþ-
èçêå óôÞí ÄõôéêÞ Å‰ñþðç.
‘Ç ŠðåñÜóðéóç ô\ò ìïíáñ÷ßáò, ìÝ Tîïõóßåò
ìÜëéóôá ŠðåñâïëéêÝò ãéÜ Xíá ðïëßôåõìá äçìï-
êñáôéêü, AíôéöÜóêåé ìÝ Cëëåò óêÝøåéò ðïý ‚
Äñáãïýìçò äéáôõðþíåé óôü ðñïóùðéêü ôïõ _ìå-
ñïëüãéï. ’Áðü ôÞí óýãêñéóç ô™í äýï êåéìÝíùí
êáß ôïýò äéüëïõ êïëáêåõôéêïýò ÷áñáêôçñéóìïýò
ðïý TðéöõëÜóóåé ãéÜ ôÞí ìïíáñ÷éêÞ ðáñÜôáîç,
óõíÜãåôáé …ôé ‚ Äñáãïýìçò äÝí ðñÝðåé íÜ åy÷å
èåñìüôåñá ásóèÞìáôá ðñüò ôüí èåóìü ô\ò ìïíáñ-
÷ßáò Aðü á‰ôÜ ôïˆ ’Åë. ÂåíéæÝëïõ.
‘Ï Äñáãïýìçò öáßíåôáé …ôé ìÝ÷ñé Uíüò óçìåß-
ïõ ðáñáóýñåôáé Aðü ôÜ ñåýìáôá êáß ôÜ ãåãïíü-
ôá ô\ò Tðï÷\ò. Âñßóêåôáé Tîüñéóôïò óôü ÁsÜêéï
ô\ò Êïñóéê\ò, ìáæß ìÝ ôïýò Cëëïõò _ãÝôåò ôïˆ
ìïíáñ÷éóìïˆ, ðáñ' ü,ôé V÷åé ðïëëÝò äéáöïñÝò ìá-
æß ôïõò, êáß óõãêñïýåôáé ìÝ ôüí ’Åë. ÂåíéæÝëï
Cí êáß ìåôáîý ôïõò V÷ïõí AñêåôÜ êïéíÜ óçìårá.
Óôü «Á´ Šðüìíçìá ðñüò ôü Tí Ðáñéóßïéò óõíÝ-
äñéïí ô\ò åsñÞíçò», ðïý ãñÜöåôáé Aðü ôüí ²Éù-
íá Äñáãïýìç 11-24 Ìáñôßïõ 1919 óôü ÁsÜêéï
ô\ò Êïñóéê\ò êáß äçìïóéåýåôáé óôÞí «ÐïëéôéêÞ
’Åðéèåþñçóç» óÝ ôñårò óõíÝ÷åéåò (óåë. 425-
429, 442-446, 457-461), ðåñéãñÜöåôáé ôü Añ-
íçôéêü êërìá ðïý äçìïõñãårôáé óôü Uëëáäéêü
êñÜôïò (êýñéá äÝ óôÞí ìïíáñ÷éêÞ ðáñÜôáîç), A-
ðü ôÞí TðÝìâáóç ô\ò Óõíåííüçóçò (Ãáëëßá -
’Áããëßá) êáß ôÞí äñáìáôéêÞ Aôìüóöáéñá ôïˆ T-
53
èíéêïˆ äé÷áóìïˆ. ‘Õðïóôçñßæåé …ôé _ ï‰äåôåñüôç-
ôá ðïý êñÜôçóå _ UëëçíéêÞ êõâÝñíçóç, óôÞí
ðñáãìáôéêüôçôá Šð\ñîå å‰ìåíÞò ï‰äåôåñüôçôá
ŠðÝñ ô\ò Óõíåííüçóçò. ÈÝôåé ôü æÞôçìá ô\ò A-
íáãíþñéóçò ôïˆ äéêáéþìáôïò Uíïðïßçóçò ô™í Uë-
ëçíéê™í ðëçèõóì™í, Tí™ ðñïôåßíåé ôÞí óõãêñü-
ôçóç ìé@ò á‰ôüíïìçò êñáôéê\ò íôüôçôáò «Têá-
ôÝñùèåí ô™í Óôåí™í», ìÝ êÝíôñï ôÞí Êùíóôáí-
ôéíïýðïëç, ðïý èÜ äéáóöáëßæåé ôÞí Tëåýèåñç íáõ-
óéðëïÀá. ÐïëëÜ åyíáé ôÜ ãåãïíüôá ðïý äçìéïõñ-
ãår _ ’Áããëßá ãéÜ íÜ AíáãêÜóåé ôÞí ‘ÅëëÜäá íÜ
åsóÝëèåé óôüí ðüëåìï. ²Åëåã÷ïò ôïˆ Tìðïñßïõ, C-
ìåóç óôñáôéùôéêÞ TðÝìâáóç, AëëÜ êáß Šðïó÷Ý-
óåéò ãéÜ ðáñá÷þñçóç ô\ò Êýðñïõ. Ãåíéê™ò óôü
«Á´ ‘Õðüìíçìá» ‚ Äñáãïýìçò Šðåñáìýíåôáé ô\ò
ðïëéôéê\ò ðïý Aêïëïýèçóå _ ìïíáñ÷éêÞ ðáñÜôá-
îç, Tí™ óôÝêåôáé säéáßôåñá êáôáäéêáóôéêüò ðñüò
ôüí ÂåíéæÝëï, ôüí ‚ðïrï èåùñår ›ò ƒñãáíï ô™í
îÝíùí äõíÜìåùí. ÃñÜöåé äÝ ìÝ ôñüðï ðïý óõíï-
øßæåé ôÞí AíôéäõôéêÞ äéÜèåóç ôïˆ ÷þñïõ ôïõ:
«Tí™ åsò ôÞí Añ÷Þí ôïˆ ðïëÝìïõ ‚ëüêëçñïí ôü
‘Åëëçíéêüí Vèíïò ^óèÜíåôï æùçñÜí óõìðÜèåéáí
êáß êáôáöáí\ Aðüêëéóéí ŠðÝñ ôïˆ Aã™íïò ô\ò
ÓõíåííïÞóåùò, _ äéðëùìáôßá ô™í ÓõììÜ÷ùí
êáôþñèùóå äéÜ ô™í ÷ïíäñïåéä™í óöáëìÜôùí
ôçò, äéÜ ô\ò Tëëåßøåùò ëåðôüôçôïò êáß êáë™í
ôñüðùí, äéÜ ô™í Tîáêïëïõèçôéê™í ðéÝóåþí ôçò,
í' Aðåîåíùèj …ëùí ô™í óõìðáèåé™í êáß íÜ äç-
ìéïõñãÞóg åsò ôÞí øõ÷Þí ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ ëáïˆ
ìíçóéêáêßáí êáß ðéêñßáí, áwôéíåò ð@í Cëëï a ôÜ
óõìöÝñïíôá ô™í ÄõíÜìåùí ôïýôùí èÜ Tîõðçñå-
ôÞóùóéí Tí ô¨ ìÝëëïíôé, èÜ ÷ñåéáóèj äÝ êáß ðï-
ëýò êáéñüò ðñüò TîÜëåéøßí ôùí» (óåë. 445).
’Éäéáßôåñá ñåáëéóôéêÞ åyíáé _ Aðïôýðùóç ô\ò
åsóâïë\ò ô™í ’Áããëï-ãÜëëùí óôüí ÐåéñáéÜ êáß
‚ âïìâáñäéóìüò ô\ò ’ÁèÞíáò. ÔÜ uäéá ãåãïíüôá
èÜ Tðáíáëçöèïˆí ìåñéêÝò äåêáåôßåò Añãüôåñá, ìÝ
ôÞí äéáöïñÜ …ôé ït ðñùôáãùíéóôÝò ô\ò Aíôßóôá-
óçò óôÞí îåíéêÞ TðÝìâáóç èÜ åyíáé Cëëïé êáß èÜ
ðñïÝñ÷ïíôáé Aðü ôßò äõíÜìåéò ðïý îåðÞäçóáí ìÝ-
óá Aðü ôüí Tôåñüêëçôï ÷™ñï ô\ò Tèíéê\ò Aíôß-
óôáóçò.
‘Ï Äñáãïýìçò äéåêôñáãùäår ôïýò äéùãìïýò
ðïý èÜ Tîáðïëõèïˆí Aðü ôïýò âåíéæåëéêïýò, ðáñ'
…,ôé óôÜ ÷ñüíéá á‰ôÜ êáììßá ðáñÜôáîç äÝí Väåé-
îå TíäéáöÝñïí ãéÜ ôÜ äéêáéþìáôá ô™í AíôéðÜëùí
ôçò. Ôåëåéþíïíôáò ôü Šðüìíçìá, Šðïóôçñßæåé …-
ôé _ ðïëéôéêÞ ï‰äåôåñüôçôáò ô\ò ‘ÅëëÜäïò Šð\ñ-
îå å‰ìåíÞò ï‰äåôåñüôçôá ŠðÝñ ô\ò Óõíåííüçóçò,
äéüôé ŠðïóôÞñéîå ôÞí Óåñâßá êáß TðÝôñåøå ôÞí A-
ðïâßâáóç ô™í Aããëï-ãáëëéê™í óôñáôåõìÜôùí
óôÞí Èåóóáëïíßêç. ’ÅðéðëÝïí èåùñår …ôé ôü óõ-
54
íÝäñéï ô\ò ÅsñÞíçò èÜ ðñÝðåé íÜ Aíáãíùñßóåé ôüí
Tèíéêü á‰ôïðñïóäéïñéóìü êáß íÜ äéêáéþóåé óõíá-
êüëïõèá ôßò UëëçíéêÝò äéåêäéêÞóåéò, ït ‚ðïråò
«ï‰äüëùò óôçñéæüìåíáé Tðß âëÝøåùí sìðåñéáëé-
óôéê™í, Aíôéðñïóùðåýïõí ôü TëÜ÷éóôïí Tî …óùí
èÜ Täéêáéïˆôï í' Aîéþóg _ ‘ÅëëÜò, Tí ðëÞñåé äé-
êáéïóýíg êáß Tðß ôj âÜóåé ô\ò Añ÷\ò ô™í Tèíï-
ôÞôùí, Cíåõ âëÜâçò ô™í äéêáßùí äéåêäéêÞóåùí
ô™í ëïéð™í Tèí™í ô\ò ’Áíáôïë\ò, ôÜò ‚ðïßáò
ï‰äÝðïôå ðáñåãíþñéóå» (óåë. 460).
Ôü «Â´ ‘Õðüìíçìá Tðé ôïˆ Uëëçíéêïˆ æçôÞ-
ìáôïò, ðñüò ôÞí Tí Ðáñéóßïéò óõíäéÜóêåøéí ô\ò
åsñÞíçò» ãñÜöåôáé Aðü ôüí ²Éùíá Äñáãïýìç, a-
äç AíåîÜñôçôï âïõëåõôÞ Ìáêåäïíßáò, óôÞí Óêü-
ðåëï 1-14 Á‰ãïýóôïõ 1919, êáß äçìïóéåýåôáé
óôÞí «ÐïëéôéêÞ ’Åðéèåþñçóç» óÝ äýï óõíÝ÷åé-
åò (óåë. 473-475, 503-507). Óôü äïêßìéï á‰ôü
Aö' åíüò êáôáâÜëëåôáé ðñïóðÜèåéá AíÜëõóçò ôïˆ
÷áñáêôÞñá ôïˆ Uëëçíéóìïˆ, Aö' UôÝñïõ TíôÜóóå-
ôáé ‚ Uëëçíéêüò Tèíéóìüò óôÞí âáëêáíéêÞ ‚ìï-
óðïíäßá êáß åsêïíïãñáöïˆíôáé ëåðôïìåñ™ò ït Uë-
ëçíéêÝò äéåêäéêÞóåéò. Ït ÷™ñïé ô\ò ’Éùíßáò, ô\ò
ÈñÜêçò, ô\ò êõñßùò ‘ÅëëÜäáò, ô\ò Ìáêåäïíßáò
êáß ô™í ÍÞóùí èåùñïˆíôáé ›ò _ êïéôßäá ôïˆ íå-
ïåëëçíéóìïˆ. ‘Ï Vñùôáò ô\ò Tëåõèåñßáò, ‚ ðëÜ-
íçôáò âßïò, ‚ Aðïéêéóìüò, _ íáõôéëßá, ôü Tìðü-
ñéï, _ têáíüôçôá ðïëéôéê\ò á‰ôï-ïñãÜíùóçò êáß
á‰ôïðñïóäéïñéóìïˆ åyíáé ôÜ êáèïñéóôéêÜ óôïé÷årá
ôïˆ Uëëçíéóìïˆ. ‘Ï ðïëéôéóìüò ôïõ äÝí ðåñéïñß-
óôçêå óÝ Xíáí óõãêåêñéìÝíï Täáöéêü ÷™ñï, Aë-
ëÜ Väùóå ôÞí ðíïÞ, ôÞí äýíáìç ô\ò ’Áíáôïëéê\ò
Ìåóïãåßïõ. Ït ´Åëëçíåò ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò A-
ðïôåëïˆí, ìáæß ìÝ ôïýò ’Éóñáçëßôåò êáß ôïýò
’Áñìåíßïõò, ôïýò êýñéïõò ðáñÜãïíôåò ô\ò ïsêï-
íïìéê\ò æù\ò óôüí ÷™ñï á‰ôü (êáß ãé' á‰ôü èÜ
óõíáíôÞóïõí ôÞí ì\íéí ôïˆ íåïôïõñêéêïˆ êáß êå-
ìáëéêïˆ Tèíéêéóìïˆ, Têöñáóô™í ìé@ò íåïó÷çìá-
ôéæüìåíçò ôïõñêéê\ò êñáôéêïäßáéôçò Aóôéê\ò ôÜ-
îçò). ÃñÜöåé óõãêåêñéìÝíá ‚ Äñáãïýìçò: «’Åí-
ôáˆèá êáôÝ÷ïõóéí Tðß ðëÝïí ó÷åäüí ôü ìïíïðþ-
ëéïí ô™í Tëåõèåñßùí TðáããåëìÜôùí êáß TãÝìéóáí
ôÜò ÷þñáò á‰ôÜò äéÜ ìïñöùôéê™í täñõìÜôùí.
Åyíáé ìåôÜ ôéí™í ’Éóñáçëéô™í, ðïˆ êáß ðïˆ, êáß
ëßãùí ’Áñìåíßùí, ït Aíáãêáóôéêïß ìåóÜæïíôåò
ìåôáîý ô™í ðáñáãùãÝùí êáß ô™í êáôáíáëùô™í,
sèáãåí™í Aö' Uíüò, êáß Aãïñáóô™í a åsóáãùãÝ-
ùí äõôéê™í Aö' UôÝñïõ. ‘Ç íáõôéëßá êáß Aêôï-
ðëïÀá äé' tóôéïöüñùí êáß Aôìïðëïßùí Tí ’Áíá-
ôïëj Têôåëårôáé Šðü ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ êáß èùìá-
íéêïˆ Tìðïñéêïˆ íáõôéêïˆ, êáß ôü èùìáíéêüí Tì-
ðïñéêüí íáõôéêüí åŠñßóêåôáé ó÷åäüí Aðïêëåé-
óôéê™ò åsò ÷årñáò ‘ÅëëÞíùí íáõôéê™í. ÔÝëïò ït
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
´Åëëçíåò ðáó™í ô™í ÷ùñ™í äéáèÝôïõóé êåöÜ-
ëáéá óçìáíôéêÜ, Eôéíá Têìåôáëëåýïíôáé êáè' E-
ðáóáí ôÞí ’ÁíáôïëÞí, ìåôÜ óïößáò êáß Tðéäåîéü-
ôçôïò» (óåë. 474).
‘Ï Šðüäïõëïò Uëëçíéóìüò, êáôÜ ôüí Äñáãïý-
ìç, á‰ôï-ïñãáíþèçêå óÝ êïéíüôçôåò êáß ìÝ ðá-
èçôéêÞ Aíôßóôáóç Šðåñáóðßóèçêå ôÞí säéáéôåñü-
ôçôÜ ôïõ, žóôå ðïôÝ äÝí «Aðþëåóå ôüí Tèíéóìü
ôïõ». ÄÝí Aíôéìåôùðßæåôáé ›ò ó÷\ìá Tèíéêéóôé-
êü, äÝí ðåñéïñßæåôáé óôü «Vèíïò-êñÜôïò», ï‹ôå T-
ðéäéþêåé TèíéêÝò êáèáñüôçôåò, äéüôé «_ UëëçíéêÞ
säÝá åyíáé ðëáôõôÝñá ô\ò Uëëçíéê\ò ã\ò êáß Š-
ðåñâáßíåé ôÜ êáèáñ™ò TèíéêÜ …ñéá ôïˆ ‘Åëëçíé-
óì (óåë. 475).
Óôü «Â´ ‘Õðüìíçìá» åyíáé å‰äéÜêñéôç _ äéá-
öïñïðïßçóç ô\ò óêÝøçò ôïˆ Äñáãïýìç Aðü ôüí
Tèíéêéóìü êáß ôüí sìðåñéáëéóìü. ×ùñßò íÜ ðáñåê-
êëßíåé Aðü ôÜ äßêáéá TèíéêÜ ásôÞìáôá èÝôåé ôÞí
èÝóç ôïˆ Uëëáäéêïˆ êñÜôïõò óôÜ ðëáßóéá ô\ò ’Á-
íáôïëéê\ò ‘Ïìïóðïíäßáò: «Ït ´Åëëçíåò ðáñÜ
ôÞí åuóäõóßí ôùí åsò ôÜò ãåéôïíéêÜò ÷þñáò äÝí
åyíáé sìðåñéáëéóôáß. Åyíáé AñêåôÜ íïõíå÷årò žóôå
íÜ Tííï™óé êáß ðáñáäÝ÷ïíôáé á‰èïñìÞôùò, Cíåõ
Vîùèåí ðéÝóåùí, ôü äéêáßùìá ô™í Cëëùí ëá™í T-
ðß ôÞí ðáñîéí... Ït ´Åëëçíåò äÝí æçôïˆóé ôÞí T-
ðáíßäñõóéí ô\ò ’Áíáôïëéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò. Ãíù-
ñßæïõóéí …ôé ôïéáýôç ëýóéò, …óïí êáß Cí öáßíåôáé
TðéèõìçôÞ, äÝí è' Aíôáðåêñßíåôï ðñüò ôÞí ðá-
ñïˆóáí ðñáãìáôéêüôçôá. Ït ëáïß äéÝñ÷ïíôáé Aðü
ás™íïò îåßáí êñßóéí Tèíéêéóìïˆ. ‘Ç TèíéêÞ óõíåß-
äçóéò, Aöõðíéóèåróá ðáñÜ ôéóéí Tíùñßôåñïí, ðáñ'
Cëëïéò Añãüôåñïí, ôåßíåé åsò ôüí ó÷çìáôéóìüí A-
íåîÜñôçôùí êñáô™í, …óïí ôü äõíáôüí á‰óôçñ™ò
Tèíéê™í. ÈÜ åyíáé AíÜãêç …ðùò ‚ íÝïò ïôïò ñ-
ãáíéóìüò ðåñÜíg ðñ™ôïí ôÞí äéáìüñöùóßí ôïõ, w-
íá êáôüðéí ôÜ óõãêåêñïôçìÝíá TèíéêÜ êñÜôç
óõãêëßíùóé ðñüò Cëëçëá êáß óõìâëçè™óéí Aíá-
ãíùñßæïíôá íÝïõò äåóìïýò, ïwôéíåò èÜ ôÜ Uíþóù-
óé ìåôáîý ôùí óôåíþôåñïíÿ Tííï™ ôüí ó÷çìáôé-
óìüí óõìðïëéôåé™í êáß ‚ìïóðïíäé™í êáè' ‚ìÜ-
äáò. ‘Ç óõóóùìÜôùóéò ô™í âáëêáíéê™í êáß A-
íáôïëéê™í Tèí™í åsò óõìðïëéôåßáí åyíáé äõíáôÞ
åsò ôü ìÝëëïí, êáß Aðïôåëår ðéèáíüôçôá ôïóïýô¤
ì@ëëïí TðéèõìçôÞí …óïí Xêáóôïí ô™í êñáô™í
ô\ò ’Åããýò ’Áíáôïë\ò, ô™í aäç óõãêåêñïôçìÝ-
íùí a Tí óõãêñïôÞóåé èÜ ðåñéëáìâÜíg Aíáãêá-
óôéê™ò äéÜöïñá TèíéêÜ óôïé÷årá, äéüôé ôÜ öõóéêÜ
a ðïëéôéêÜ óýíïñá UêÜóôïõ äÝí óõìðßðôïõóéí Tí-
ôåë™ò ðñüò ôÜ TèíéêÜ …ñéá. ÐáñÜ ôÞí ôÜóéí ðñüò
ó÷çìáôéóìüí êñáô™í á‰óôçñ™ò Tèíéê™í, äéÜöï-
ñá TèíéêÜ óôïé÷årá Aíáãêáóôéê™ò èÜ äéáóôáõ-
ñïˆíôáé Tíôüò ô™í äéáöüñùí êñáô™í» (óåë. 503).
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
‘Ï Äñáãïýìçò èåùñår …ôé ìïéñárá èÜ Aíáéñå-
èïˆí ït ôå÷íéêÝò îýíóåéò êáß äéáìÜ÷åò AíÜìåóá
óôïýò âáëêáíéêïýò ëáïýò, ãéÜ íÜ Aðïêáëýøïõí
ôïýò âáèýôáôïõò äåóìïýò ðïý ôïýò óõíäÝïõí. Äå-
óìïß óõããÝíåéáò öõëåôéê\ò, Aðü Tðéìéîßåò ðïý
óçìåéþèçêáí óôü âÜèïò ôïˆ ÷ñüíïõ, AëëÜ êáß äå-
óìïß êïéíüôçôáò ðáñáäüóåùí.
Êáôüðéí ‚ Äñáãïýìçò ðåñéãñÜöåé ôü ðëáßóéï
ô™í äéåêäéêÞóåùí ãéÜ ìßá óôïé÷åéþäç TèíéêÞ ‚-
ëïêëÞñùóç. ²Åôóé Aðü ôÞí ÓõíäéÜóêåøç ô\ò Ås-
ñÞíçò ô™í Ðáñéóßùí æçô@ ôÞí Uíïðïßçóç ìÝ ôü
Uëëáäéêü êñÜôïò ô™í ðåñéï÷™í ô\ò âáëêáíéê\ò,
…ðïõ êáôïéêïˆí óõìðáãårò Uëëçíéêïß ðëçèõóìïß,
AëëÜ Tðéðñüóèåôá ôÞí Êýðñï êáß ôÞí äõôéêÞ Ìé-
êñÜ ’Áóßá. ŋ÷åôáé ôÞí óõãêñüôçóç Uíüò ï‰äÝ-
ôåñïõ êñÜôïõò ãýñù Aðü ôÞí Êùíóôáíôéíïýðï-
ëç, Tí™ óôÞí TíáðïìÝíïõóá ’ÏèùìáíéêÞ Á‰ôï-
êñáôïñßá, ìåôÜ ôÞí AðïäÝóìåõóç ô\ò ’Áñìåíßáò
êáß ô™í Añáâéê™í Täáö™í, èåùñår …ôé ðñÝðåé íÜ
ãßíåôáé óåâáóôÞ _ á‰ôüíïìç ðáñîç ô™í Uëëç-
íéê™í êïéíïôÞôùí, ìÝ ôÞí óõíäñïìÞ ô™í äõíÜìå-
ùí ô\ò Êïéíüôçôáò ô™í ’Åèí™í. ’Åðéðñüóèåôá
ôïíßæåé …ôé åyíáé Aíáãêárï ït «ðñïôåóôáíôéêÝò A-
ðïóôïëÝò» íÜ ìÞí Tðåìâáßíïõí óôÞí èñçóêåõôé-
êÞ æùÞ ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò, äéüôé «äÝí ðñüêåé-
ôáé Aëçè™ò ðåñß âáñâÜñïõ ÷þñáò, êáß ï‹ôå ït
´Åëëçíåò ï‹ôå ït Ôïˆñêïé èÜ Vâëåðïí å‰íïúê™ò
AíÜìéîéí èñçóêåõôéê™í ðñïðáãáíä™í Tí ôj säßI
ôùí Tóôßá».
Ït èÝóåéò ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç óôÜ äýï Šðï-
ìíÞìáôá óôü ÓõíÝäñéï ô\ò ÅsñÞíçò óôü Ðáñßóé
äÝí Aößóôáíôáé ô\ò ðïëéôéê\ò ôïˆ ’Åë. ÂåíéæÝ-
ëïõ ãéÜ ôÞí TèíéêÞ ‚ëïêëÞñùóç. ´Ïìùò ðåñéÝ-
÷ïõí Xíá Cëëï óôïé÷årï, ðïý ôü Êüììá ô™í Öé-
ëåëåõèÝñùí AëëÜ êáß ït Ìïíáñ÷éêïß ðïôÝ äÝí V-
èåóáí ›ò ìÝñïò ôïˆ ðïëéôéêïˆ ôïõò ðñïãñÜììá-
ôïò: ôÞí âáëêáíéêÞ ‘Ïìïóðïíäßá. ÐÝñáí ôïˆ êý-
êëïõ ô\ò «Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò», ôü …ñáìá
ô\ò óõíåýñåóçò ô™í âáëêáíéê™í ëá™í èÜ ðñï-
55
âëçèår êáôÜ êáéñïýò Aðü ôÞí AñéóôåñÜ êáß ôÞí
ñèüäïîç Têêëçóßá. ‘Ç âáëêáíéêÞ ‘Ïìïóðïíäßá
äéáôñÝ÷åé, …ðùò åuäáìå, ôÜ óçìáíôéêüôåñá óç-
ìårá ôïˆ Vñãïõ ôïˆ ²Éùíá Äñáãïýìç êáß Aðïôå-
ëår ôü êÝíôñï ô™í AíáæçôÞóåùí ôïˆ êýêëïõ ô\ò
«Ðïëéôéê\ò ’Åðéèåþñçóçò». Ôü …ñáìá ôïˆôï êáß
Cëëåò óðïõäáråò óêÝøåéò ôïˆ Äñáãïýìç, …ðùò _
äéêáßùóç ô\ò äçìïôéê\ò, ôü áuôçìá ô\ò Tèíéê\ò
‚ëïêëÞñùóçò, _ ðñïâïëÞ ô\ò êïéíùíéê\ò äéêáé-
ïóýíçò (ðïý ðáñÜ ôÞí AíôßèåóÞ ôïõ ìÝ ôüí Óêëç-
ñü ôüí öÝñíåé ðïëý êïíôÜ óôüí ðñþéìï Uëëçíéêü
óïóéáëéóìü), _ êåíôñéêÞ óçìáóßá ô\ò êïéíüôç-
ôáò, óôÜ äñáãïõìéêÜ ãñáðôÜ ðáñïõóéÜæïíôáé ìÝ
Xíáí ôñüðï Víôïíá ðïéçôéêü, AëëÜ êáß ðåñéãñá-
öéêü êáß óõ÷íÜ Tëëåéðôéêü. Åyíáé ôü öõóéêü ôß-
ìçìá ðïý ðëçñþíåé Xíáò ëüãïò ñéæéêüò, Šðáñêôé-
êüò, ‚ ‚ðïrïò Aðïôõðþíåôáé Cìåóá ÷ùñßò ôÞí A-
ðáéôïýìåíç Tðåîåñãáóßá. Óôï÷áóôÝò óÜí ôüí Êá-
ñáâßäá, ôÜ uäéá èÝìáôá, èÜ ôÜ ðñïóåããßóïõí ìÝ
ìåãáëýôåñç øõ÷ñáéìßá, ðåñéóóüôåñï êñéôéêÜ êáß
AíáëõôéêÜ êáß, ãé' á‰ôü, ðïëý ðåéóôéêüôåñá. ÔÜ
êåßìåíá ôïˆ Êáñáâßäá, óÝ Aíôßèåóç ìÝ ôüí Äñá-
ãïýìç, êñáôïˆí Aðüóôáóç Aðü ôÜ Cìåóá ðïëé-
ôéêÜ äñþìåíá, Aðåõèýíïíôáé ó' …óïõò äÝí V÷ïõí
ðñïáðïöáóßóåé ãéÜ ‚ôéäÞðïôå, êáß ìÝ AîéïëïãéêÞ
ï‰äåôåñüôçôá ñß÷íïíôáé óôÞí Aíß÷íåõóç êÜèå äéÜ-
óôáóçò ôïˆ ðñáãìáôéêïˆ.
ÐÇÃÇ: ÃÅÍÍÁÄÅÉÏÓ ÂÉÂËÉÏÈÇÊÇ
«ÐÏËÉÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÉÓ»
²Åôïò Á´, Añéèì. 2 - ²Åôïò ´ Añéèì. 70, 1910-11 Êùí-
óôáíôéíïýðïëéò Ñ375Q.
Ðåñßïäïò ´. ²Åôïò Á´, Añéèì. 1 — ²Åôïò ´, Añéèì. 75
1916-17, ’Áè\íáé, Ñ371S.
Ðåñßïäïò ô. ²Åôïò Á´, Añéèì. 1-51, 1920-21, ’Áè\íáé,
Ñ 37-25.
Ðåñßïäïò Ä´. ²Åôïò Á´, Añéèì. 1 — ²Åôïò ´, Añéèì. 24,
1945-46, ’Áè\íáé 13S35.
 «Êáß êáíÝíá ñïëåîÜêé Eìá èÝëåôå...»
(a Xíá ðáé÷íßäé ìåôáîý Aóôåßïõ êáß óïâáñïˆ)
Ð ñßí Aðü ëßãï êáéñü, óõãêåêñéìÝíá Aðü ôßò
9 Xùò ôßò 14 ’Éïõíßïõ ôïˆ '97, ‚ Ðáíåë-
ëÞíéïò Ìïñöùôéêüò Óýëëïãïò ‘ÅëëÞíùí
’ÁèéããÜíùí ñãÜíùóå óôÞí ’Áãßá ÂáñâÜñá Xíá
öåóôéâÜë ìÝ ‚ìéëßåò, ãéïñôÝò, ðáñïõóéÜóåéò âéâëß-
ùí ó÷åôéê™í ìÝ ôÞ æùÞ êáß ôÞí ðïñåßá ô™í
ÔóéããÜíùí, Vêèåóç öùôïãñáößáò êëð. ’ÁíÜìåóá
óôßò Cëëåò Têäçëþóåéò óõìðåñéëáìâáíüôáí êáß
Xíá ìßíé ðïäïóöáéñéêü ôïõñíïõÜ ìåôáîý ôóéããÜíé-
êçò êáß ìÞ-ôóéããÜíéêçò ðïäïóöáéñéê\ò ‚ìÜäáò,
êáß ãé' á‰ôü Aêñéâ™ò èÝëù íÜ ìéëÞóù.
ÄÝí èÜ Aíáöåñè™ óôßò ðïäïóöáéñéêÝò têáíü-
ôçôåò ô™í ÔóéããÜíùí. Ôü V÷ù aäç êÜíåé Aëëïˆ1.
ÓôÞí uäéá Tñãáóßá AíáöÝñù ðþò ït ÔóéããÜíïé óõ-
óðåéñþíïíôáé ãýñù Aðü ôÞí ðïäïóöáéñéêÞ ôïõò
‚ìÜäá, ôáõôßæïíôáé ìáæß ôçò êáß êÜèå íßêç ôçò
sóïäõíáìår ìÝ íßêç äéêÞ ôïõò óÝ Xíáí ôïìÝá …ðïõ
ãíùñßæïõí …ôé Šðåñôåñïˆí. ‘Ï Aíôáãùíéóìüò äÝí
ãßíåôáé ìüíï «ãéÜ» êÜôé, AëëÜ êáß «óÝ» êÜôé êáß
«ìÝ» êÜôé2. Íßêç óôü ðáé÷íßäé óçìáßíåé êÝñäïò
óÝ Šðüëçøç êáß ôéìÞ êáß á‰ôü ôü V÷ïõí ðïëý ìå-
ãÜëç AíÜãêç ït ÔóéããÜíïé: óõíôåëår óôÞí ôüíù-
óç êáß Tíßó÷õóç ôïˆ á‰ôïóõíáéóèÞìáôïò êáß ô\ò
á‰ôïåêôßìçóÞò ôïõò - ôüóï å‹èñáõóôá êáß ôÜ äýï
Aðü ôßò óõíå÷årò Aðïññßøåéò êáß ìáôáéþóåéò, ðïý
Aêüìç êáß óÞìåñá ôïýò TðéöõëÜóóåé _ ðïëéôåßá
êáß ðáñÜ ôßò Tîáããåëßåò ãéÜ sóïôéìßá êáß óåâá-
óìü ô™í Aíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí. ‘Ç äéáöïñÜ
Tîáêïëïõèår —uóùò Tíôïíüôåñá Aðü ðïôݗ íÜ
Aðïôåëår ìåéïíÝêôçìá, êáß êÜèå Aðüêëéóç Aðü
ôü êõñßáñ÷ï ðïëéôéóìéêü ðñüôõðï óõíåðÜãåôáé
ðåñéèùñéïðïßçóç, Aðïêëåéóìü3 êáß Aðüäïóç óõã-
êåêñéìÝíùí ÷áñáêôçñéóôéê™í óôÜ ìÝëç ô\ò ìåéï-
íïôéê\ò ‚ìÜäáò âáóéóìÝíùí óôÜ óôåñåüôõðá êáß
ôßò ðñïêáôáëÞøåéò4.
ÔÜ óôåñåüôõðá, ït ðñïêáôáóêåõáóìÝíåò ås-
êüíåò, _ êáôçãïñéïðïßçóç ô™í Aôüìùí ìÝ âÜóç
êÜðïéá ãåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïý ôïýò Aðïäß-
— ‘Ç ²Áííá ËõäÜêç ãåííÞèçêå óôü ‘ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò. ²Å÷åé óðïõäÜóåé ÐáéäáãùãéêÜ óôü Ðáíåðé-
óôÞìéï ’Áèçí™í êáß Êïéíùíéïëïãßá óôü ÐÜíôåéï ÐáíåðéóôÞìéï. Åyíáé äéäÜêôùñ Êïéíùíéê\ò Ëáï-
ãñáößáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í.
²Áííá ËõäÜêç
äïíôáé, äçìéïõñãïˆí ôßò ðñïêáôáëÞøåéò êáß ôÞí
ðñïóäïêßá ìé@ò óõãêåêñéìÝíçò óõìðåñéöïñ@ò A-
ðü ôÜ Côïìá á‰ôÜ. Óõ÷íÜ ït Cíèñùðïé äÝí Aíèß-
óôáíôáé êáß äÝí TðéìÝíïõí óôÞ äéáôÞñçóç ô™í
ðñáãìáôéê™í säéáßôåñùí ÷áñáêôçñéóôéê™í ôïõò,
AëëÜ õtïèåôïˆí ôÞí ôáõôüôçôá ðïý ôïýò Aðïäß-
äåôáé êáß Aíôáðïêñßíïíôáé óôüí Aíáìåíüìåíï ñü-
ëï5. Êáß á‰ôü åyíáé öõóéêü. ÄÝí åyíáé å‹êïëï íÜ
TðéìÝíåéò óôÞ äéêÞ óïõ Cðïøç ãéÜ ôüí Uáõôü óïõ
ôÞ óôéãìÞ ðïý …ëïé ït Cëëïé Têôéìïˆí äéáöïñåôé-
êÜ ôÜ ðñÜãìáôá êáß óïˆ ëÝíå …ôé åyóáé êÜôé Aë-
ëïéþôéêï Aðü á‰ôü ðïý ðéóôåýåéò Tóý ãéÜ óÝíá.
’Áñ÷ßæåéò íÜ AìöéâÜëëåéò. ‘Ç êïéíùíßá, Aðü ôÞí
‚ðïßá Tîáñô@óáé êáß óÝ TîïõóéÜæåé, V÷åé ìéÜ óõã-
êåêñéìÝíç Cðïøç ãéÜ óÝíá, êáß Tóý äÝí ìðïñårò
íÜ V÷åéò Aíôßññçóç êáß äéáöïñåôéêÞ ãíþìç. ‘Ç
Aäõíáìßá ôïˆ Aôüìïõ êáß _ TîÜñôçóÞ ôïõ Aðü ôü
êïéíùíéêü óýíïëï äÝí AöÞíåé ðïëëÜ ðåñéèþñéá ãéÜ
AíôéóôÜóåéò êáß óôü ôÝëïò «ìðáßíåé óôü ðåôóß»
ôïˆ ñüëïõ, ðïý ït Cëëïé ôü AíáãêÜæïõí íÜ ðáß-
îåé, îå÷íþíôáò óôü ôÝëïò ðïéüò eôáí óôÞí ðñáã-
ìáôéêüôçôá. ²Éóùò …ìùò ôÜ ðñÜãìáôá íÜ ìÞí
åyíáé êáß ôüóï BðëÜ. ²Éóùò _ «AíÜìíçóç» ô\ò
ðñáãìáôéêüôçôÜò ìáò íÜ ìÞ ÷Üíåôáé ðïôÝ. Ðß-
óù Aðü ôÞí TðéöÜíåéá ô™í ðñáãìÜôùí uóùò íÜ
êñýâïíôáé Cëëá, ðïëý ðéü ðåñßðëïêá êáß óýíèå-
ôá ðïý ó÷åôßæïíôáé ìÝ êñõöÝò AíôéóôÜóåéò êáß ìÝ
ôÞí Aãùíßá ôïˆ Aíèñþðïõ íÜ âñår ôÜ äéêÜ ôïõ
íïÞìáôá, íÜ AêïëïõèÞóåé ôïýò äéêïýò ôïõ äñü-
ìïõò.
ÔÜ ãåãïíüôá ðïý óõíÝâçóáí óôü ãÞðåäï ôïˆ
Êåñáõíïˆ, ô\ò ôóéããÜíéêçò ðïäïóöáéñéê\ò ‚ìÜ-
äáò, íïìßæù …ôé äåß÷íïõí ðïëëÜ ðñÜãìáôá. ’Áò
ðñïóðáèÞóïõìå íÜ ôÜ äïˆìå:
’Áðü ôÞí Añ÷Þ ôïˆ Aãþíá eôáí öáíåñÞ _ Š-
ðåñï÷Þ ô™í ÔóéããÜíùí, êáß ït èåáôÝò ‚ìüöõëïß
ôïõò ðáíçãýñéæáí êáß æçôùêñáýãáæáí êÜíïíôáò
ðáñÜëëçëá åsñùíéêÜ ó÷üëéá ãéÜ ôïýò «Cëëïõò»
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óÝ ÷áìçëüôåñïõò, …ìùò, ôüíïõò, ðñÜãìá, âÝ-
âáéá, ðïý äÝí óõíçèßæåôáé óôÜ ãÞðåäá êáß óÝ ðá-
ñüìïéïõò ÷þñïõò. ’Åêåríïò ðïý ÷Üíåé äéáðïìðåý-
åôáé óôÞí êõñéïëåîßá, êáß ït ðáäïß ô\ò Aíôßðá-
ëçò ‚ìÜäáò êÜíïõí …,ôé ìðïñïˆí ãéÜ íÜ ôüí Aðï-
èáññýíïõí êáß íá Tîáóöáëßóïõí ôÞ äéêÞ ôïõò íß-
êç. ÓÝ ëßãï, êáèþò ôÜ ðñÜãìáôá ÷åéñïôÝñåõáí
ãéÜ ôïýò AíôéðÜëïõò ôïõò, ït ÔóéããÜíïé Cñ÷éóáí
íÜ ðåñéïñßæïõí ôßò äéèõñáìâéêÝò êñáõãÝò êáß íÜ
ó÷ïëéÜæïõí ìåôáîý ôïõò: «ÑÝ ðáéäéÜ, äÝí åyíáé
óùóôü íÜ ôïýò âÜëïõìå êé Cëëï ãêüë. ÈÜ íôñï-
ðéáóôïˆíå ôåëåßùò. Ôþñá ðïý èÜ 'ñèåé êïíôÜ ‚
Ð. (Xíáò Aðü ôïýò ðïäïóöáéñéóôÝò) íÜ ôïˆ ðïˆ-
ìå “öèÜíå锻.
‘Ï Aãþíáò ôåëåßùóå ìÝ íßêç ô™í ÔóéããÜíùí,
…ðùò eôáí Aíáìåíüìåíï, êáß ‚ìÜäá öéëÜèëùí ìÝ
TðéêåöáëÞò ôüí Ðñüåäñï ôïˆ Óõëëüãïõ ôïõò
ìð\êå óôÜ AðïäõôÞñéá. ’Åêår, Aöïˆ Väùóáí ôü
êýðåëëï ôïˆ íéêçôÞ óôüí Añ÷çãü ô\ò íéêÞôñéáò
‚ìÜäáò, AðÝíåéìáí óôïýò ðár÷ôåò ô\ò _ôôçìÝ-
íçò AíáìíçóôéêÜ ìåôÜëëéá. ’Åí™ …ëá åy÷áí Xíá
ôüíï Tðéóçìüôçôáò êáß êáèùóðñåðéóìïˆ, Xíáò
ÔóéããÜíïò —ãíùóôüò ãéÜ ôü ÷éïˆìïñ ôïõ—
óêýâåé êáß ëÝåé ÷áìçëüöùíá ìÝ ä\èåí óõíùìïôé-
êü öïò: «Êáß êáíÝíá ñïëåîÜêé, Eìá èÝëåôå ðáé-
äéÜ, V÷ïõìå...». Ït ìç-ôóéããÜíïé öÜíçêáí íÜ ôÜ
÷Üíïõí êáß êïéôÜ÷ôçêáí AìÞ÷áíá, ït ÔóéããÜíïé,
…ìùò, «ëýèçêáí» êõñéïëåêôéêÜ óôÜ ãÝëéá. Ôü u-
äéï âñÜäõ âñÝèçêá óÝ ðáñÝá ÔóéããÜíùí ðïý A-
öçãïˆíôáí ôü ðáñáðÜíù ðåñéóôáôéêü ãåëþíôáò
ìÝ ôÞí «ðëÜêá» ðïý óêÜñùóå ‚ ÔóéããÜíïò óôïýò
ìç-ôóéããÜíïõò êáß ðåñéãñÜöïíôáò ôÞí Aìç÷áíßá
óôÞí ‚ðïßá á‰ôïß ðåñé\ëèáí. ÔÞí Cëëç ìÝñá íå-
áñÞ ÔóéããÜíá, _ ‚ðïßá äåí ðáñåõñéóêüôáí ôÞí
ðñïçãïýìåíç ìÝñá óôü ãÞðåäï, ìïˆ ôü AöçãÞ-
èçêå ðÜëé ãåëþíôáò. Ðñïöáí™ò ôü óõìâÜí åy÷å
êÜíåé ôü ãýñï ô\ò ôóéããÜíéêçò êïéíùíßáò êáß …-
ëïé äéáóêÝäáæáí ìÝ á‰ôü.
‘Ç óõìðåñéöïñÜ ô™í ÔóéããÜíùí ìðïñår íÜ
êáôáäåßîåé ðïëëÜ ðñÜãìáôá. ’Áñ÷éêÜ, ‚ ôñüðïò
ðïý Aíôéìåôþðéóáí ôïýò AíôéðÜëïõò ôïõò Aíôß-
êåéôáé óôü óôåñåüôõðï ôïˆ «ãýöôïõ». «Ãýöôï»
ìÜèáìå íÜ ëÝìå Têåríïí ðïý öÝñåôáé ìÝ ìéêñï-
ðñÝðåéá, ôüí «äåýôåñçò ðïéüôçôáò» Cíèñùðï, T-
êåríïí ðïý äÝí èÝëïõìå íÜ åyíáé êïíôÜ ìáò, ôü ìß-
áóìá, êáôÜ êÜðïéïí ôñüðï. ‘Ï Šðïôéìçôéêüò á‰-
ôüò …ñïò äÝí óõíÜäåé ìÝ ôÞí å‰ãÝíåéá êáß ôÞ ìå-
ãáëïøõ÷ßá ðïý Têåríïé Väåéîáí …ôáí ït Aíôßðáëïß
ôïõò öÜíçêáí íÜ ÷Üíïõí ôü ðáé÷íßäé. ²Áí êáß ÷ñü-
íéá ôþñá ït uäéïé âñßóêïíôáé Aðü ôÞ ìåñéÜ ô™í
÷áìÝíùí ô\ò æù\ò, …ôáí ôïýò äüèçêå _ å‰êáé-
ñßá íÜ ðÜñïõí ôÞ «ñåâÜíò», ›ò íéêçôÝò óôü ãÞ-
57
ðåäü ôïõò, Têåríïé Cöçóáí êáôÜ ìÝñïò Aíôéðáëü-
ôçôåò êáß ìíçóéêáêßåò, êáß ìÝ óõíáéóèÞìáôá Tì-
ðÜèåéáò ðñïóðÜèçóáí íÜ ðåñéöñïõñÞóïõí ôÞí á‰-
ôïåêôßìçóç ô™í «Cëëùí». Ït ðár÷ôåò ëÝíå ðþò
ðñÝðåé íÜ îÝñåéò íÜ êåñäßæåéò êáß íÜ ÷Üíåéò óôü
ðáé÷íßäé. Ït ÔóéããÜíïé äÝí êåñäßæïõí óõ÷íÜ êáß
ôü öõóéêüôåñï èÜ eôáí íÜ ìÞí îÝñïõí ð™ò íÜ öåñ-
èïˆí óÝ ôÝôïéåò ðåñéðôþóåéò, ôÜ ðñÜãìáôá …ìùò
Väåéîáí ðþò ìéÜ öõóéêÞ å‰ãÝíåéá ôïýò Šðáãüñåõ-
óå ôÞí êáôÜëëçëç óõìðåñéöïñÜ. Êáß äÝí èÜ V-
ëåãá …ôé Tðñüêåéôï ãéÜ Uíüò Cëëïõ åuäïõò Aíôá-
ãùíéóìü, Têåríï ô\ò Tðßäåéîçò å‰ãÝíåéáò6, ãéáôß
öñüíôéóáí íÜ ìÞ öáíår …ôé Cöçóáí ôïýò AíôéðÜ-
ëïõò ôïõò íÜ íéêÞóïõí.
ÓôÞ óõíÝ÷åéá eôáí öáíåñüò Xíáò Cëëïò ôñü-
ðïò Aíôßäñáóçò óôÞí ðßåóç ô\ò å‰ñýôåñçò êïé-
íùíßáò ãéÜ ôÞí õtïèÝôçóç ô\ò Aðïäéäüìåíçò ôáõ-
ôüôçôáò: ôü ðáé÷íßäé. Ït Cíèñùðïé óõ÷íÜ, Aäõ-
íáôþíôáò íÜ Aíôéóôáèïˆí, Aðïöáóßæïõí íÜ «ðáß-
îïõí» ôü ñüëï ôïõò. ‘Ï ôñüðïò ìÝ ôüí ‚ðïrï èÜ
«Uñìçíåýóïõí» á‰ôü ôü ñüëï ìðïñår íÜ ãßíåé ìÝ
äýï ôñüðïõò: Cëëïôå ìÝ óïâáñüôçôá (óïâáñïöÜ-
íåéá åyíáé óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá ãéÜ …ðïéïí êá-
ôáëáâáßíåé) êáß Cëëïôå ìÝ Tëáöñüôçôá êáß åsñù-
íåßá. ÓôÞí ðñþôç ðåñßðôùóç ìðáßíïõí óôü ðáé-
÷íßäé Aíôáðïêñéíüìåíïé ðëÞñùò óôü óôåñåüôõðï
ðïý ôïýò Aðïäßäåôáé, ðáßæïõí äçëáäÞ ìÝ ôïýò ðñï-
êáèïñéóìÝíïõò …ñïõò êáß êáíüíåò ôïˆ ðáé÷íéäéïˆ,
êáß …ôáí âñåèïˆí ìÝ äéêïýò a ìüíïé AöÞíïõí êá-
ôÜ ìÝñïò ôü ñüëï êáß Tìöáíßæåôáé _ AëÞèåéá ô\ò
ðáñîÞò ôïõò. ÓôÞ äåýôåñç ðåñßðôùóç ðÜëé
«ðáßæïõí», AëëÜ ôþñá ôÜ ðñÜãìáôá åyíáé äéáöï-
ñåôéêÜ: AöÞíïõí íÜ öáíår …ôé «ðáßæïõí» åsñù-
íåõüìåíïé ôÜ óôåñåüôõðá êáß ôßò ãåíéêåõìÝíåò
êñßóåéò. ‘Ç åsñùíåßá á‰ôÞ ì@ëëïí äÝí ôïýò äßíåé
÷áñÜ. Ìðïñår íÜ ãåëïˆí ìÝ ôÞí Aìç÷áíßá ô™í
Cëëùí, …ôáí Têåríïé ðñïóðáèïˆí íÜ êáôáëÜâïõí
Cí Aðïäåéêíýåôáé Aêüìç ìéÜ öïñÜ ðþò åyíáé A-
ëçèéíÜ (!) …óá ëÝãïíôáé ãéÜ ôÜ óõãêåêñéìÝíá C-
ôïìá a Cí ôïýò «äïõëåýïõí», …ìùò V÷ù ôÞí Tí-
ôýðùóç ðþò äÝí ÷áßñïíôáé. Ôü ðáé÷íßäé ôïõò åy-
íáé Xíáò óáñêáóìüò êáß á‰ôïóáñêáóìüò óõã÷ñü-
íùò. ÓáñêÜæïõí ôïýò Cëëïõò ãéÜ ôÜ ðñïêáôá-
óêåõáóìÝíá ó÷Þìáôá, ðïý äÝí ôïýò AöÞíïõí íÜ
êñßíïõí ëïãéêÜ, êáß ôüí Uáõôü ôïõò ãéÜ ôÞí Aäõ-
íáìßá ôïõò íÜ «ìéëÞóïõí», íÜ öáíïˆí, íÜ êáôá-
äåßîïõí ôÞí AëÞèåéÜ ôïõò.
Ôü «Aóôårï» ìÝóá óôÜ AðïäõôÞñéá, ðáñÜ ôü
ãåãïíüò …ôé ðñïêÜëåóå ôÜ ãÝëéá ô™í ÔóéããÜíùí,
ðéóôåýù …ôé êñýâåé ìÝóá ôïõ ìéÜ ðñáãìáôéêüôç-
ôá êÜèå Cëëï ðáñÜ Aóôåßá —äÝí èÜ eôáí Šðåñ-
âïëÞ Cí ÷ñçóéìïðïéïˆóá ôÞ ëÝîç «ôñáãéêÞ»—,
58
ôÞí ‚ðïßá äéáêùìùäþíôáò, óáñêÜæïíôáò êáß
óáñêáæüìåíïé ït ÔóéããÜíïé ðñïóðáèïˆí íÜ Aíôé-
ìåôùðßóïõí. ²Áëëùóôå, …ðùò ëÝåé ‚ Ì.Ã. Ìå-
ñáêëÞò, ðïëëÝò öïñÝò ôü ëáúêü ÷éïˆìïñ äÝí åyíáé
«êáèáñü», Cìåé÷ôïÿ ðåñéÝ÷åé êáß êÜðïéá, êÜðï-
ôå ìÜëéóôá ìåãÜëç, äüóç ôñáãéêüôçôáò7. Ït
ÔóéããÜíïé îÝñïõí ðïëý êáëÜ ð™ò ëåéôïõñãïˆí ôÜ
óôåñåüôõðá ô™í «Cëëùí» ãé' á‰ôïýò: åyíáé ït ãý-
öôïé, ôÜ êëåöôñüíéá ðïý ôÜ êáôáöÝñíïõí íÜ Tðé-
âéþíïõí ìÝ ðáñÜíïìåò äñáóôçñéüôçôåò, ìÝ ðïíç-
ñéÜ, îåãåëþíôáò... ’Åí ìÝñåé á‰ôü ðéèáíüí íÜ A-
ðïôåëår ìéÜ ðñáãìáôéêüôçôá ãéÜ êÜðïéïõò Aðü
á‰ôïýò: Vìáèáí íÜ åyíáé ðïíçñïß, AíáãêÜóôçêáí
íÜ ìÜèïõí ôÞí ðïíçñéÜ ãéÜ íÜ Tðéâéþíïõí óôïýò
äýóêïëïõò êáéñïýò —Cëëïôå êáß ôþñᗠAöïˆ
ït óõíè\êåò, _ TðéìïíÞ óôÞ äéáôÞñçóç ô\ò ôáõ-
ôüôçôÜò ôïõò, ‚ ðáñáäïóéáêüò ôñüðïò æù\ò
ôïõò, _ óõëëïãéêüôçôá êáß _ êïéíùíéêÞ Aëëç-
ëåããýç ðïý ôïýò äéáêñßíåé, êáß êõñßùò ‚ óôéãìá-
ôéóìüò êáß ït ðñïêáôáëÞøåéò, äÝí Cöçíáí êáß
ðïëëÜ ðåñéèþñéá ãéÜ ôÞí TðéâßùóÞ ôïõò óôü óýã-
÷ñïíï êñÜôïò - «êñÜôïò ðñüíïéáò» ãéÜ ôïýò «Cë-
ëïõò».
ÓôÞ óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç, ït ÔóéããÜíïé
äÝí åy÷áí êáíÝíá ëüãï íÜ óõìðåñéöåñèïˆí Vôóé.
Óáö™ò ït TìðïñéêÝò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõò äÝí åy-
÷áí èÝóç Tä™8. ·Çôáí ìéÜ óõíÜíôçóç öéëéêÞ A-
öïˆ ìÞ-ôóéããÜíïé äÝ÷ôçêáí íÜ óõíáãùíéóèïˆí
ìáæß ôïõò ðáßñíïíôáò ìÝñïò óôßò UïñôáóôéêÝò
ôïõò Têäçëþóåéò, äåß÷íïíôáò Vôóé …ôé äéÜêåéíôáé
å‰ìåí™ò AðÝíáíôß ôïõò, …ôé ôïýò AðïäÝ÷ïíôáé.
ÔÞí Aðïäï÷Þ á‰ôÞ —ìÝ …ëç ôÞ óõãêáôáâáôé-
êüôçôá ðïý TìðåñéÝ÷åé ‚ …ñïò— ït ÔóéããÜíïé
öáßíåôáé ðþò êáôÜ âÜèïò ôÞí ðåñéöñïíïˆí. ²Éóùò
óÝ ìÞ-óõíåéäçôü Tðßðåäï AíôéëáìâÜíïíôáé …ôé ït
ëåãüìåíåò AíôéñáôóéóôéêÝò Têäçëþóåéò óõ÷íÜ äÝí
êÜíïõí ôßðïôá Cëëï Aðü ôü íÜ têáíïðïéïˆí ôü
íáñêéóóéóìü ô™í «Cëëùí», ô™í Aíôéñáôóéóô™í
(politically correct !), ðïý ásóèÜíïíôáé Vôóé …ôé
âñßóêïíôáé Aðü ôÞ ìåñéÜ ô™í «êáë™í» êáß äç-
ìïêñáôéê™í ðïý íáß ìÝí ãíùñßæïõí …ôé ït Cëëïé
åyíáé êáôþôåñïé, AëëÜ ìÝ ìåãáëïøõ÷ßá ôïýò A-
ðïäÝ÷ïíôáé. (Èõì@óôå ôßò ðáéäéêÝò TêèÝóåéò ìÝ
èÝìá: «ÌéÜ êáëÞ ìïõ ðñÜîç»;). Ït ÔóéããÜíïé ôÜ
øõ÷áíåìßæïíôáé á‰ôÜ êáß Cëëïôå Añíïˆíôáé íÜ
«ðáßîïõí» ìáæß ôïõò.
ÊáôÜ ôÞ äéÜñêåéá ô\ò óõãêåêñéìÝíçò ìÝñáò
ït ÔóéããÜíïé «Vðáéîáí» óýìöùíá ìÝ ôïýò êáíü-
íåò ôïˆ ðáé÷íéäéïˆ, ðïý ït «Cëëïé» …ñéóáí, AëëÜ
óôü ôÝëïò ‚ íåáñüò ÔóéããÜíïò —‚ ‚ðïrïò óçìåé-
ùôÝïí, Aó÷ïëårôáé ìÝ äéáöïñåôéêÞ äïõëåéÜ Aðü
á‰ôÞí ðïý ðñïóðïéÞèçêå …ôé êÜíåé— äÝí êñáôÞ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
èçêå êáß ðÝôáîå ôÞí êïõâÝíôá: «Êáß êáíÝíá ñï-
ëåîÜêé, Eìá èÝëåôå...» ðïý ìåôáöñÜæåôáé: «Ìå-
ôáîý ìáò ôþñá, îÝñïõìå ðïëý êáëÜ ðþò ì@ò âëÝ-
ðåôå. ÄÝí ŠðÜñ÷åé ëüãïò íÜ Šðïêñéíüìáóôå...».
Êáß ðÜëé ‚ ÔóéããÜíïò «Vðáéæå». «²Åðáéæå» Aë-
ëÜ ôïýò Cöçóå íÜ äïˆí ôü «ðáé÷íßäé» ôïõ, äéá-
êùìùäþíôáò ôü ñüëï ðïý ôïˆ TðÝâáëáí.
Ït ÔóéããÜíïé ðáßæïõí ðïëý óõ÷íÜ, óêáñþ-
íïõí öÜñóåò êáß ãåëïˆí. ´Ïìùò êÜèå ðáé÷íßäé óç-
ìáßíåé êÜôé, ëÝåé ‚ ×ïõúæßíãêá9, êáß ôü ðáé÷íßäé
ô™í ÔóéããÜíùí uóùò Aðïôåëår ìéÜ ðñïóðÜèåéá
ìåôáãñáö\ò êáß ìåôïíïìáóßáò ô\ò ðñáãìáôéêü-
ôçôáò Aöïˆ, Vôóé …ðùò åyíáé æïöåñÞ êáß Aíôßîï-
ç, äýóêïëá âéþíåôáé. Ðéóôåýù …ôé ït ÔóéããÜíïé
ðáñÜ ôÜ ãÝëéá ôïõò, äÝí ÷áßñïíôáé ìÝ ôÝôïéïõ åu-
äïõò ðáé÷íßäéá. ²Éóùò êáß íÜ êÜíù ëÜèïò. ²Éóùò
_ «ðáñÜóôáóç» á‰ôÞ íÜ ëåéôïõñãår êáß ›ò øõ-
÷üäñáìá ðïý âïçè@ óôÞ äéáêùìþäçóç ô™í Añ-
íçôéê™í óôåñåïôýðùí. ÄÝí åyíáé ôõ÷árï ðïý ‚ëü-
êëçñç ó÷åäüí _ ôóéããÜíéêç êïéíùíßá Vìáèå ôü
ðåñéóôáôéêü êáß ôü Aöçãïˆíôáí ›ò AíÝêäïôï.
‘Ç ðåñßöçìç Aðïäï÷Þ —ìÝ Cëëá ëüãéá _ T-
ëåçìïóýíç— äÝí îåãåëïˆí êáß äÝí ðáñáóýñïõí
ôïýò ÔóéããÜíïõò. Ðéèáíüí á‰ôü íÜ öåßëåôáé óôÞ
äõóðéóôßá ôïõò —«÷ñüíéá äÝí ôïýò aèåëáí, ôþ-
ñá ãéáôß íÜ ôïýò öÝñïíôáé äéáöïñåôéêÜ, ðï-
ðôﻗ a óÝ ìéÜ êñõöÞ ŠðåñçöÜíåéá ðïý öåß-
ëåôáé óôÞí têáíüôçôÜ ôïõò íÜ Tðéâéþíïõí ìÝóá
óÝ Xíáí êüóìï T÷èñéêü êáß îÝíï äéáóêåäÜæïíôáò
ôÞ èëßøç ãéÜ ôüí Aðïêëåéóìü ôïõò Aðü ôÜ
«ðñÜãìáôá» ìÝíïíôáò ìáæß, AöÞíïíôáò ôü âÜñïò
ô\ò êáèçìåñéíüôçôáò Vîù Aðü ôÞí AëçèéíÞ æùÞ
ôïõò ìÝóá óôÞí ôóéããÜíéêç êïéíùíßá.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ²Áííá ËõäÜêç, Ó÷çìáôéóìüò ôáõôüôçôáò ôóéããá-
íïðáßäùí ^ëéêßáò 11-13 Tô™í óôÞí ðåñéï÷Þ ô\ò ‘Áãßáò
ÂáñâÜñáò - ‘Ï ñüëïò ôïˆ ó÷ïëåßïõ, Äéä. äéáôñéâÞ, Ðáíå-
ðéóôÞìéï ’Áèçí™í (Ð.Ô.Ä.Å.), ’ÁèÞíá 1997, óó. 152-
157.
2. Ã. ×ïõúæßíãêá, ‘Ï Cíèñùðïò êáß ôü ðáé÷íßäé (homo
ludens), «Ãíþóç», ’ÁèÞíá 1989, ó. 83.
3. Âë. ó÷åôéêÜ Å. ÌðáëéìðÜñ - É. ÂáëëåñóôÜéí, Öõ-
ëÞ, ²Åèíïò, ÔÜîç. Ït äéöïñïýìåíåò ôáõôüôçôåò. «‘Ï Ðï-
ëßôçò», ’ÁèÞíá 1991.
4. ÃéÜ ôÞ äçìéïõñãßá ôïˆ óôßãìáôïò, ô™í óôåñåïôý-
ðùí êáß ô™í ðñïêáôáëÞøåùí êáß ô™í êïéíùíéê™í ðáñá-
ãüíôùí ðïý óõíôåëïˆí óôÞí ðáñîç êáß ôÞ äéáéþíéóÞ ôïõò,
âë. TíäåéêôéêÜ E. Goffman, Stigmate, les usages sociaux
des handicaps. Les Editions de Minuit, Paris 1975. M.
Billing, «Racisme et Discrimination», óôüí ôüì. (Tðéì.
Serge Moscovici) Psychologie Sociale. P.U.F., Paris
1984, ss. 449-472. Ä. Ãåþñãáò, ÊïéíùíéêÞ Øõ÷ïëïãßá,
 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôüì. Á´, ’ÁèÞíá 1990, óó. 201-213. D. Millner «Öõëå-
ôéêÞ ðñïêáôÜëçøç» êáß H. Tajfel «ÊïéíùíéêÜ óôåñåüôõ-
ðá êáß êïéíùíéêÝò ‚ìÜäåò» óôüí ôüì. (Tðéì. Ó. ÐáðáóôÜ-
ìïõ) ÄéïìáäéêÝò ó÷Ýóåéò «‘ÏäõóóÝáò», ’ÁèÞíá 1990, óó.
64-112 êáß 113-140.
5. ’Çëßá ÄáóêáëÜêç, ‘Ç ’Åãêëçìáôïëïãßá ô\ò êïé-
íùíéê\ò Aíôßäñáóçò. «’Áíô. Í. ÓÜêêïõëá», ’ÁèÞíá
1985, óó. 146-159.
6. ‘Ï Ã. ×ïõúæßíãêá, ‘Ï Cíèñùðïò êáß ôß ðáé÷íßäé...,
….ð., ó. 103, AíáöÝñåôáé óôüí Aíôáãùíéóìü êáôÜ ôüí ‚-
ðïrï Tîïõèåíþíåé êáíåßò ôüí Aíôßðáëü ôïõ ìÝ Aíþôåñïõò
ôñüðïõò a ðáñáìåñßæïíôáò ãé' á‰ôüí. Óçìåéþíåé ìÜëéóôá
I I
ÊÕÊËÏÖÏÑÏÕÍ ÁÐÏ ÔÉÓ
59
…ôé ït ÊéíÝæïé V÷ïõí åsäéêÞ ëÝîç ãéÜ á‰ôïˆ ôïˆ åuäïõò ôÞ
óõìðåñéöïñÜ, ôÞ ëÝîç «ãéÜíãê».
7. Ì.Ã. ÌåñáêëÞò, ʼnôñÜðåëåò äéçãÞóåéò. Ôü êïéíù-
íéêü ôïõò ðåñéå÷üìåíï. «‘Åóôßá», ’ÁèÞíá 1980, ó. 9. Âë.
êáß óó. 7, 66.
8. ÃéÜ ôßò TðáããåëìáôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ô™í Ôóéã-
ãÜíùí âë. ²Áííá ËõäÜêç, Ó÷çìáôéóìüò ôáõôüôçôáò ôóéã-
ãáíïðáßäùí... ….ð., óó. 10 êáß 134-145. B. Formoso, Tsi-
ganes et Sédentaires, La reproduction culturelle d' une
société. Editions L' Harmattan, Paris 1986, óó. 92-100.
9. Ã. ×ïõúæßíãêá, ‘Ï Cíèñùðïò êáß ôü ðáé÷íßäé...,
….ð., ó. 12.
I
ÅÊÄÏÓÅÉÓ «ÖÉËÉÓÔÙÑ»:
 ’Áãñïôéêüò ðïëéôéóìüò êáß AíÜðôõîç
óôÞ Âïõëãáñßá êáß ôÞí ’Éáðùíßá
ÌéÜ óõãêñéôéêÞ Cðïøç
Maya Keliyan
ÌåôÜöñáóç - ’ÅðéìÝëåéá
ÂáããÝëçò ÄïõâáëÝñçò

1. ÅsóáãùãÞ ôéê™í Tñãáóé™í: ït êïéí™ò AðïäåêôÝò êïéíïôéêÝò

ÌåôÜ ôüí äåýôåñï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, _ ’É-
áðùíßá TöÜñìïóå êé Vöåñå åsò ðÝñáò Tðéôõ÷™ò
ìéÜ AãñïôéêÞ ìåôáññýèìéóç. ÌÝ á‰ôüí ôüí ôñü-
ðï, ‚ ãåùñãéêüò ôïìÝáò ôÝèçêå óôü ðëáßóéï ô\ò
Aãïñ@ò. ÔÞí uäéá ðåñßïäï, _ Âïõëãáñßá ŠðïâëÞ-
èçêå óÝ ìéÜ äéáäéêáóßá TêêáèÜñéóçò ô\ò säéù-
ôéê\ò Tããåßïõ säéïêôçóßáò, ô™í èåóì™í ô\ò A-
ãïñ@ò êáß ô\ò ðáñáäïóéáê\ò Aãñïôéê\ò êáëëéÝñ-
ãåéáò. ÓÞìåñá, óÝ ìéÜ ðåñßïäï ìåôáññõèìßóåùí
ðïý Aêïëïýèçóáí ôÞí ðôþóç ôïˆ êïììïõíéóìïˆ
êáß ôáõôü÷ñïíá ïsêïíïìéê™í ìåôáôñïð™í ìÝ öé-
ëåëåýèåñç êáôåýèõíóç, Xíá Aðü ôÜ ðñïâëÞìáôá
ô\ò Âïõëãáñéê\ò êïéíùíßáò, Tîáêïëïõèår íÜ åy-
íáé _ Aíáóõãêñüôçóç ôïˆ êáôåóôñáìÝíïõ ðáñá-
äïóéáêïˆ óõóôÞìáôïò Aîé™í. ‘Ç ’Éáðùíßá åyíáé
ãíùóôÞ ›ò ÷þñá ãéÜ ôü óåâáóìü ðïý AíÝêáèåí
Vôñåöå óôßò ðáñáäüóåéò. Á‰ôü só÷ýåé åsäéêÜ ãéÜ
ôßò AãñïôéêÝò êïéíùíßåò êáß êïéíüôçôåò. ’Áñêå-
ôïß ìåëåôçôÝò ðéóôåýïõí …ôé ‚ säéáßôåñïò ôñüðïò
ô™í ’Éáðþíùí íÜ ôçñïˆí ôßò ðáñáäüóåéò óõíôáé-
ñéÜæïíôÜò ôåò, óõã÷ñüíùò, ìÝ ôßò íÝåò AíÜãêåò,
eôáí ‚ êáèïñéóôéêüò ðáñÜãïíôáò ðïý Vðáéîå ôüí
ìåãáëýôåñï ñüëï ãéÜ ôüí ãñÞãïñï Têóõã÷ñïíéóìü
ô\ò ÷þñáò óôÞí ìåôáðïëåìéêÞ ðåñßïäï. ‘Ç Tðé-
ôõ÷Þò TîÝëéîÞ ôçò ìðïñår íÜ ëåéôïõñãÞóåé ›ò ðá-
ñÜäåéãìá ãéÜ ôïýò ÂïõëãÜñïõò, óôÞí ðñïóðÜèåéÜ
ôïõò íÜ Töáñìüóïõí êïéíùíéêÝò êáß ïsêïíïìéêÝò
ìåôáññõèìßóåéò.
2. ´Åíá Ó÷åäéÜãñáììá ô™í ÐñïâëçìÜôùí.
‘Ï Aãñïôéêüò ðïëéôéóìüò (farm culture) Tê-
öñÜæåé ôÞí Vííïéá ôïˆ «íïÞìáôïò» ô™í Aãñï-
Aîßåò, óôßò ‚ðïråò âáóßæåôáé _ ôáõôüôçôá ô\ò
ãåùñãéê\ò ôÜîçò. Óôü Cñèñï á‰ôü, ‚ Aãñïôéêüò
ðïëéôéóìüò TîåôÜæåôáé Šðü ôü ðñróìá Uíüò êïé-
íùíéêï-ðïëéôéóôéêïˆ ðëáéóßïõ, óôü ‚ðïrï Tíõ-
ðÜñ÷ïõí ïsêïíïìéêÝò ó÷Ýóåéò ãåùñãéêïˆ ÷áñá-
êô\ñá êé AãñïôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò. ‘Ï Aãñïôé-
êüò ðïëéôéóìüò ìðïñår íÜ ‚ñéóôår ›ò ôü êõñßáñ-
÷ï ðñüôõðï ô\ò ñãÜíùóçò ó÷åäßùí äñÜóçò, ìÝ
óêïðü ôÞí Tðßôåõîç ìé@ò Tðéôõ÷ïˆò Aíôáðüêñé-
óçò óôßò ãåùñãéêÝò äñáóôçñéüôçôåò. Åyíáé ôü A-
ðïôÝëåóìá êïéíùíéê™í, tóôïñéê™í, ïsêïíïìéê™í
êé Cëëùí êáèïñéóôéê™í ðáñáãüíôùí. ´Åíá Aðü
ôÜ ðéü óõæçôçìÝíá æçôÞìáôá óÝ Tðßðåäï êïéíù-
íéê\ò èåùñßáò, Aöïñ@ óôüí ñüëï ôïˆ ðïëéôéóìïˆ
(culture) óôÞí ïsêïíïìéêÞ æùÞ. Êïéíùíéïëüãïé êé
Têðñüóùðïé Cëëùí êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í ðé-
óôåýïõí …ôé _ ïsêïíïìéêÞ äïìÞ ô\ò êïéíùíßáò
ðñïóäéïñßæåé ôüí ãåíéêü ÷áñáêô\ñá ô\ò ðïëéôé-
óôéê\ò æù\ò. ²Áëëïé Šðïóôçñßæïõí …ôé ït säÝåò,
‚ ðïëéôéóìüò êáß ït ðáñáäüóåéò Aóêïˆí ìéÜ Aíå-
îÜñôçôç Tðßäñáóç óôÞí ïsêïíïìéêÞ äñáóôçñéü-
ôçôá. Ôü Tñþôçìá åyíáé: Aðïôåëår _ «ïsêïíïìé-
êÞ óõìðåñéöïñÜ» Xíá ï‰óéáóôéêü ìÝñïò ôïˆ ðï-
ëéôéóìïˆ a ït «ðïëéôéóôéêï/óõìâïëéêÝò» AíôéëÞ-
øåéò åyíáé åsäéêÜ óõíáêüëïõèá ô\ò ïsêïíïìéê\ò
TðéóôÞìçò;
Óôü Cñèñï á‰ôü, èÜ Tðéêåíôñùè™ óôÜ Aêü-
ëïõèá èÝìáôá:
É. óôÞí TîÝôáóç ô\ò Âïõëãáñéê\ò êáß ’Éáðù-
íéê\ò ãåùñãßáò óôü ðëáßóéï ô\ò êïéíùíéêï-éóôï-
ñéê\ò ôïõò AíÜðôõîçò êáß ôÞí Tðßäñáóç ô\ò êñá-
ôéê\ò ðïëéôéê\ò óôßò AãñïôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò.
ÉÉ. óôÞ äéåñåýíçóç ô™í êïéíùíéêï-ïéêïíï-
ìéê™í ðñïóäéïñéóì™í ôïˆ Aãñïôéêïˆ óõóôÞìáôïò

— «Farm culture and rural development in Bulgaria and Japan: A Comparative perspective», Swiss
Journal of Sociology, ôüìïò 22, Añ. 2 (1996), óó. 385-411. ‘Ç óõããñáöÝáò TñãÜæåôáé óôü ’Éíóôé-
ôïˆôï Êïéíùíéïëïãßáò ô\ò Âïõëãáñéê\ò ’Áêáäçìßáò ’Åðéóôçì™í.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êáß ôïˆ Aãñïôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ óôÞí Âïõëãáñßá
êáß ôÞí ’Éáðùíßá.
ÉÉÉ. óôÞí AíÜëõóç ôïˆ óõóôÞìáôïò Aîé™í êáß
ô\ò óõìðåñéöïñ@ò ô™í Aãñïô™í, êáèþò êáß ô™í
÷áñáêôçñéóôéê™í ôïˆ Aãñïôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ óôßò
äýï ÷™ñåò.
‘Ç èåùñçôéêÞ AíÜëõóç âáóßæåôáé óôÜ Aðï-
ôåëÝóìáôá ðïý ðñïêýðôïõí Aðü êïéíùíéïëïãéêÝò
TðéóêïðÞóåéò Tìðåéñéêïˆ ÷áñáêô\ñá ô™í Âïõë-
ãÜñùí êáß ô™í ’Éáðþíùí Aãñïô™í êé Aãñïôéê™í
êïéíïôÞôùí.
3. Âïõëãáñéêüò êáß ’Éáðùíéêüò
Aãñïôéêüò ðïëéôéóìüò óôü ðëáßóéï
ô\ò tóôïñéê\ò TîÝëéîçò.
‘Ç Âïõëãáñßá âñßóêåôáé óôÜ óýíïñá ìåôáîý
ô™í Äõôéê™í êáß ô™í ’Áíáôïëéê™í ðïëéôéóì™í.
‘Ç ÷þñá á‰ôÞ, ðïëëÝò öïñÝò óôÞí tóôïñßá ôçò,
ëåéôïýñãçóå ›ò ãÝöõñá ìåôáîý ô™í ’Áíáôïëéê™í
êáß Äõôéê™í êïéíùíé™í. Ôü ãåãïíüò á‰ôü TðçñÝ-
áóå âáèåéÜ ôÞí tóôïñßá, ôÞí êïéíùíßá êáß ôüí
ðíåõìáôéêü ðïëéôéóìü ô\ò Âïõëãáñßáò. ÊáôÜ ôÜ
ôÝëç ôïˆ 14ïõ ás™íá, _ Âïõëãáñßá Šðïäïõëþ-
èçêå Aðü ôÞí ’ÏèùìáíéêÞ á‰ôïêñáôïñßá, ìÝ A-
ðïôÝëåóìá ôÞí êáôáóôñïöÞ ô™í Âïõëãáñéê™í
êñáôéê™í èåóì™í êáß ôÞí TðéâïëÞ ôïˆ ’Ïèùìá-
íéêïˆ ôéìáñéùôéêïˆ óõóôÞìáôïò. Ït TìðïñéêÝò
ó÷Ýóåéò Cñ÷éóáí íÜ Aíáðôýóóïíôáé óôÜ ôÝëç ôïˆ
17ïõ êáß ôßò Añ÷Ýò ôïˆ 18ïõ ás™íá, …ìùò ôü s-
ó÷õñü ôéìáñéùôéêü óýóôçìá Tîáêïëïýèçóå íÜ
öÝñíåé Tìðüäéá. ’Áöïˆ Aðåëåõèåñþèçêå Aðü ôÞí
’ÏèùìáíéêÞ Tîïõóßá ôü 1878, èåóðßóôçêáí óôÞí
÷þñá äçìïêñáôéêïß èåóìïß, êáß _ Âïõëãáñßá Cñ-
÷éóå íÜ Tîåëßóóåôáé Šðü ôßò óõíè\êåò ìé@ò ìåóï-
áóôéê\ò êïéíùíßáò. Ït TìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò êõñéÜñ-
÷çóáí óôÞí ïsêïíïìßá.
Ðñßí Aðü ôÞí êïììïõíéóôéêÞ «êïëëåêôéâï-
ðïßçóç» ô\ò êáëëéåñãÞóéìçò ã\ò (1945-1958),
_ ÂïõëãáñéêÞ ãåùñãßá âáóéæüôáí óôÞí êáôï÷Þ
ìéêñ™í äéÜóðáñôùí Aãñïôåìá÷ßùí. ’Áðü tóôïñé-
êÞ ðëåõñÜ, _ ãåùñãéêÞ AíÜðôõîç óôÞ Âïõëãá-
ñßá êáß óôÞí ’Éáðùíßá Tðéôåý÷èçêå ìÝó¤ Aãñï-
ôéê\ò Aðïôáìßåõóçò êáß Tíôáôéêïðïßçóçò êáß ås-
óáãùã\ò ôå÷íïëïãßáò óôÞí Tñãáóßá. ’Áíôßèåôá
Aðü ôÞí ’Éáðùíßá, _ ãåùñãßá óôÞí Âïõëãáñßá,
ðñßí Aðü ôÞí êïììïõíéóôéêÞ «êïëëåêôéâïðïßç-
óç», åy÷å ›ò âÜóç ôçò ôü óýóôçìá ô\ò Aãñï-
ôéê\ò ïsêïãÝíåéáò. ‘Ç ìÝóç Vêôáóç ãáéïêôçóßáò
eôáí 3 UêôÜñéá AíÜ AãñïôéêÞ ïsêïãÝíåéá (Kanev,
1933, 13-16). Ôü ðáñáäïóéáêü ðñüôõðï êëçñï-
61
íïìé@ò Aðïóêïðïˆóå óôÞí uóç äéáíïìÞ ô\ò säéï-
êôçóßáò ìåôáîý …ëùí ô™í êëçñïíüìùí, êé TðÝ-
öåñå ìéÜ äéÜóðáóç ô\ò êáëëéåñãÞóéìçò ã\ò ìÝ
ðïóïóôü 2,15% Tôçóßùò. Ðñßí Aðü ôüí äåýôåñï
Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, _ Âïõëãáñßá eôáí ìéÜ Aðü
ôßò öôù÷üôåñåò ãåùñãéêÝò ÷™ñåò óôüí êüóìï —
ìÝ âÜóç ôÜ TôÞóéá åsóïäÞìáôá ô™í Aãñïôéê™í
ïsêïãåíåé™í. Ôü 90% ô\ò êáëëéåñãÞóéìçò ã\ò T-
êáëëéåñãårôï Aðü ôïýò säéïêô\ôåò ôçò, êáß ìüíï
ôü 10% eôáí ìéóèùìÝíï. Ïs AãñïôéêÝò ïsêïãÝ-
íåéåò âáóßæïíôáí êõñßùò óôÞí Tñãáóßá ô™í ìåë™í
ôïõò, êáß ìüíï óÝ óðÜíéåò ðåñéðôþóåéò a óÝ ðå-
ñéüäïõò Šøçë\ò ãåùñãéê\ò Aðáó÷üëçóçò âáóß-
æïíôáí óôÞí Tñãáóßá ìéóèùìÝíïõ Tñãáôéêïˆ äõ-
íáìéêïˆ. Ït ðáôñéáñ÷éêÝò ó÷Ýóåéò êáß ït ôïðéêÝò
AãñïôéêÝò êïéíüôçôåò äéáôçñÞèçêáí Tî ásôßáò
ô™í äýóêïëùí tóôïñéê™í, êïéíùíéê™í êáß ïsêï-
íïìéê™í óõíèçê™í ðïý Tðéêñáôïˆóáí óôÞí ÷þ-
ñá. ·Çôáí ït TêôåôáìÝíåò ðáôñéáñ÷éêÝò ïsêïãå-
íåéáêÝò êïéíüôçôåò (ït Aðïêáëïýìåíåò «zadru-
ga») êáß (óÝ ðéü ðñüóöáôåò Tðï÷Ýò) ït ÷ñçìáôé-
êïß ðüñïé êïéí\ò âïçèåßáò (ït «vzaimospomaga-
telnikasi») ðïý óôÞñéîáí êáß âïÞèçóáí ôïýò
Âïýëãáñïõò Aãñüôåò óôßò äýóêïëåò óôéãìÝò. Ït
Côõðïé á‰ôïß ñãáíéóìïß täñýèçêáí êáß äéåõèýíïí-
ôáí Aðü ôïýò uäéïõò ôïýò ÷ùñéêïýò, ÷ùñßò êáì-
ìéÜ êñáôéêÞ ðáñÝìâáóç, êáß ëåéôïõñãïˆóáí óôÞí
âÜóç ô\ò êïéíïôéê\ò á‰ôïäéïßêçóçò. ÌåôÜ ôü
1878, ït ñãáíéóìïß á‰ôïß ëåéôïýñãçóáí ›ò âÜ-
óç ãéÜ ôÞí äçìéïõñãßá ô\ò Ãåùñãéê\ò êáß Ðé-
óôùôéê\ò ÔñÜðåæáò ô\ò Âïõëãáñßáò, ãåãïíüò
ðïý âïÞèçóå TîáéñåôéêÜ ôïýò ãåùñãéêïýò óõíå-
ôáéñéóìïýò. ‘Ï ðñ™ôïò ãåùñãéêüò óõíåôáéñéóìüò
täñýèçêå ôü 1890, êáß óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 20ïˆ ás™-
íá _ Âïõëãáñßá eôáí _ ÷þñá ìÝ ôü ðéü Aíåðôõã-
ìÝíï êßíçìá óõíåôáéñéóì™í óôÞ ÂáëêáíéêÞ ÷åñ-
óüíçóï. ‘Ç óõììåôï÷Þ óôïýò ãåùñãéêïýò óõíå-
ôáéñéóìïýò eôáí TèåëïíôéêÞ. Ït ãáéïêôÞìïíåò
TããñÜöïíôáí óÝ êÜðïéïí óõíåôáéñéóìü ìüíï Cí V-
êñéíáí …ôé Aíôáðïêñßíåôáé óôÜ óõìöÝñïíôÜ ôïõò.
ÄéáöïñåôéêÜ åuäç óõíåôáéñéóì™í ñãáíþíïíôáí
óýìöùíá ìÝ ôÞí säéáéôåñüôçôá ô™í Aãñïôéê™í A-
íáãê™í. ‘Õð\ñ÷áí óõíåôáéñéóìïß ðáñáãùã\ò,
óõíåôáéñéóìïß ðïý ëåéôïõñãïˆóáí ›ò êïéíùöåëårò
ñãáíéóìïß, óõíåôáéñéóìïß ðßóôùóçò, óõíåôáéñé-
óìïß Aãïñáóôéêïß êáß Tìðïñéêïß — êé …ëïé ôïõò
ëåéôïõñãïˆóáí óôçñéæüìåíïé óôÞ âáóéêÞ Añ÷Þ
ô\ò á‰ôïäéá÷åßñéóçò, ô\ò á‰ôïäéïßêçóçò, ô\ò T-
èåëïíôéê\ò óõììåôï÷\ò êáß ô\ò äçìïêñáôßáò.
ÊáììéÜ ðßåóç Aðü êñáôéê\ò ðëåõñ@ò äÝí AóêÞ-
èçêå. Ït ãåùñãéêïß óõíåôáéñéóìïß Têåßíçò ô\ò T-
ðï÷\ò ëåéôïõñãïˆóáí êÜôù Aðü ïsêïíïìéêÝò óõí-
62
è\êåò Aãïñ@ò. Ït Aãñüôåò ðïý TðÝëåãáí íÜ Tã-
ãñáöïˆí óÝ óõíåôáéñéóìü ðñïóôÜôåõáí ôÞí êïé-
íùíéêÞ ôïõò èÝóç Aðü ôïýò AíåîÜñôçôïõò ãáéï-
êôÞìïíåò. ‘Ç óõììåôï÷Þ ôïõò óôü óõíåôáéñéóìü
eôáí æÞôçìá Tëåýèåñçò ïsêïíïìéê\ò Aðüöáóçò.
ÔÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïˆ Âïõëãáñéêïˆ Aãñï-
ôéêïˆ óõóôÞìáôïò Aíôáíáêëïˆóáí ôßò säéáéôåñü-
ôçôåò ôïˆ Tèíéêïˆ Aãñïôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ. ‘Ï
Âïõëãáñéêüò ëáüò Vôñåöå AíÝêáèåí âáèý óåâá-
óìü óôÞí óêëçñÞ äïõëåéÜ êáß óôÞí ðñùôïâïõëßá.
’Áðü ôÞí óôéãìÞ ðïý êõñéÜñ÷çóáí êïéíïôéêÝò A-
îßåò óôÞí ÷þñá, ït Aãñüôåò âáóßæïíôáí óõíÞèùò
óôÞí ŠðïóôÞñéîç ô™í ãåéôüíùí ôïõò, ô™í óõã-
ãåí™í ôïõò êáß ô™í óõã÷ùñéáí™í ôïõò.
ÃéÜ ás™íåò ôü ’Éáðùíéêü ÷ùñéü eôáí Xíá
óýìðáí, …ðïõ ‚ êáèÝíáò Têôåëïˆóå Xíáí êáèïñé-
óìÝíï ñüëï óýìöùíá ìÝ ôÞí êïéíùíéêÞ ôïõ èÝóç.
‘Ç äéá÷åßñéóç ô™í ôïðéê™í ŠðïèÝóåùí eôáí óôÞí
Bñìïäéüôçôá ôïˆ Têìéóèùô\, Tí™ _ á‰ôïäéïßêç-
óç ôïˆ ÷ùñéïˆ eôáí ôü ðåäßï äñÜóçò ô™í ãáéï-
êôçìüíùí Aãñïô™í ô\ò Aíþôáôçò ôÜîçò. Ït êïé-
íùíßåò ô™í ’Éáðùíéê™í ÷ùñé™í åy÷áí ìéÜ îå÷ù-
ñéóôÞ tåñáñ÷éêÞ ñãÜíùóç, _ ‚ðïßá eôáí êáôÜ
ðïëý TðçñåáóìÝíç Aðü ôÞí êïéíùíéêÞ äéÜñèñù-
óç ðïý äçìéïýñãçóå ôü óýóôçìá äéáêõâÝñíçóçò
ôïˆ Têìéóèùô\. ÌåôÜ ôÞí ðåñßïäï Meiji (1868-
1912), êáèéåñþèçêå ìéÜ tåñáñ÷ßá âÜóåé ô\ò êïé-
íùíéê\ò èÝóçò. ‘Õð\ñ÷áí …ìùò ôñüðïé ãéÜ ðá-
ñÜêáìøç ô™í äõó÷åñåé™í êáß ôÞí TîáóöÜëéóç
ìé@ò êïéíùíéê\ò êéíçôéêüôçôáò. Ït AãñïôéêÝò ïs-
êïãÝíåéåò ìðïñïˆóáí íÜ AêïëïõèÞóïõí AíïäéêÞ a
êáèïäéêÞ ðïñåßá óôÜ ðëáßóéá á‰ô\ò ô\ò tåñáñ÷ß-
áò. ÐáñÜ ôßò AëëáãÝò á‰ôÝò, ôü Tðßðåäï ô\ò êïé-
íùíéê\ò êéíçôéêüôçôáò ðáñÝìåéíå ÷áìçëü. ‘Ç
êïéíùíßá ôïˆ ÷ùñéïˆ, Aíôßèåôá Aðü ôÞí Aíôßóôïé-
÷ç ÂïõëãáñéêÞ, äÝí óõíÝâáëå óôüí ïsêïíïìéêü
Aíôáãùíéóìü. ÓôÞí ðñïðïëåìéêÞ ðåñßïäï, ït A-
ãñüôåò, ãåíéêÜ, íïìÜæïíôáí «hyakusho», íï-
ìáóßá ó÷åäüí óõíþíõìç ìÝ ôÞ öôþ÷åéá. Óôßò ìÝ-
ñåò ìáò, _ åsêüíá ô™í «hyakusho» óõíÞèùò óõí-
äÝåôáé ìÝ ôü ÷áìçëü êïéíùíéêü êýñïò ô\ò Aãñï-
ôéê\ò æù\ò êáß ôü ìåãÜëï âÜñïò ô™í Aãñïôéê™í
äñáóôçñéïôÞôùí. ÓôÞí ðñïðïëåìéêÞ ’Éáðùíßá, ït
íïìáæüìåíïé «nohonshugi» (Têðñüóùðïé ôïˆ s-
áðùíéêïˆ ñéæïóðáóôéêïˆ Aãñïôéêïˆ êéíÞìáôïò)
êëçñïíüìçóáí, êáß óÝ ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò Tê-
ìåôáëëåýèçêáí, ôÞí ðáñÜäïóç ôïˆ öåïõäáñ÷éêïˆ
ôáîéêïˆ óõóôÞìáôïò, ôü ‚ðïrï, êáôÝôáóóå ôüí A-
ãñüôç AìÝóùò ìåôÜ ôïýò óáìïõñÜé. ‘Ç säåïëïãßá
á‰ôÞ åy÷å óêïðü ôçò íÜ Aðïæçìéþóåé ôüí Aãñü-
ôç ãéÜ ôü ÷áìçëü âéïôéêü Tðßðåäï êáß ôü âÜñïò
ô\ò Tñãáóßáò ðïý eôáí Šðï÷ñåùìÝíïò íÜ AíôÝ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
îåé. ÊáôÜ ôÞí ðåñßïäï ôïˆ Tokugawa (1600-
1868), ït Aãñüôåò eôáí AíáãêáóìÝíïé Aðü ôü óý-
óôçìá íÜ äïõëåýïõí óêëçñÜ, ðáñ' …ëï ðïý ôÜ ’É-
áðùíéêÜ ÷ùñéÜ eôáí âáóéóìÝíá óÝ Xíá êïéíïôéêü
óýóôçìá Tðßâëåøçò êé åy÷áí êïéíïýò ^èéêïýò êþ-
äéêåò, Tîáéôßáò ô™í ‚ðïßùí ït ÷ùñéêïß äÝí ìðï-
ñïˆóáí Tð' ï‰äåíß íÜ îåöýãïõí Aðü ôÞí êïðéáóôé-
êÞ êáß ìïíüôïíç Tñãáóßá ô\ò êáèçìåñéí\ò æù\ò.
«‘Ç êáèáõôü óêëçñÞ äïõëåéÜ ëÝãåôáé …ôé ðñïÝñ-
÷åôáé Aðü ôßò ðáñáäïóéáêÝò êáëëéÝñãåéåò ñõæéïˆ
ô\ò ’Éáðùíßáò óÝ êïéíïôéêÝò ôïðïèåóßåò («mura»
a ÷ùñéü) [...]. ‘Ç Aíýøùóç ô\ò Tñãáôéê\ò Aðï-
äïôéêüôçôáò ìÝó¤ ô\ò óõíåñãáóßáò ìåôáîý ô™í
Aãñïô™í Tðéôåý÷èçêå, Tðßóçò, ÷Üñéò óôÞí êïéíï-
ôéêÞ äïìÞ ô™í ÷ùñé™í, óôÜ ‚ðïrá ït Tðéäéþîåéò
eôáí êïéíÝò, êé …ðïõ …ëåò ó÷åäüí ït ïsêïãÝíåéåò
óõíäÝïíôáí ìÝ óõããåíéêÝò ó÷Ýóåéò. ÓÝ ìéÜ ôÝôïéá
êïéíùíßá êïéíïôéê\ò ìïñö\ò (Gemeinschaft), ‚
êüóìïò ãíùñéæüôáí ìåôáîý ôïõ, óõ÷íÜ Šðü ôÞí
_ãåóßá Uíüò ðáôåñíáëéóôéêïˆ Añ÷çãïˆ. ’Åðéêñá-
ôïˆóå ìéÜ ìåãÜëç öéëáëëçëßá, Xíá «Tìårò» ìå-
ôáîý ô™í ìåë™í, ôÜ ‚ðïrá eôáí AíÜ ð@óá óôéã-
ìÞ Xôïéìá íÜ Aëëçëïâïçèïˆíôáé óôßò äýóêïëåò
ðåñéóôÜóåéò. ÄÝí åyíáé ôõ÷árï …ôé ‚ ’Éáðùíéêüò
…ñïò ãéÜ ôÞí ëÝîç «äïõëåéÜ», «hataraku», êõ-
ñéïëåêôéêÜ óçìáßíåé «ôü íÜ êÜíåé êÜðïéïò ôïýò
ãýñù ôïõ íÜ ásóèÜíïíôáé Cíåôá» (Nakano, 1992,
60).
‘Ï ’Éáðùíéêüò Têóõã÷ñïíéóìüò öåßëåôáé êá-
ôÜ ìåãÜëï ìÝñïò óôÞí säåïëïãßá Meiji. Óýìöù-
íá ìÝ ôüí Hideichiro Nakano, _ Vííïéá êëåéäß
á‰ô\ò ô\ò säåïëïãßáò eôáí ôü «houon» (_ Tîü-
öëçóç ôïˆ ÷ñÝïõò ðïý åy÷å êÜðïéïò óôïýò ãïíårò
ôïõ, óôüí AöÝíôç ôïõ a Aêüìá êáß óôüí Á‰ôï-
êñÜôïñÜ ôïõ). ÌÝ á‰ôüí ôüí ôñüðï êáèéåñþèçêå
ìéÜ êïéíïôéêÞ ^èéêÞ, êáôÜ ôÞí ‚ðïßá ït Cíèñù-
ðïé Vðñåðå íÜ äïõëåýïõí óêëçñÜ êáß íÜ TîïöëÞ-
óïõí ôÞí ãåííáéïäùñßá, ôÞí ‚ðïßá äÝ÷ôçêáí Aðü
ôïýò êõñßïõò ôïõò a Aðü ôÞí «seken» (êïéíüôç-
ôá) (1992, 60). ÓôÞí Âïõëãáñßá, …ðùò AíáöÝñ-
èçêå, ït óõã÷ùñéáíïß ðáñïìïßùò Aëëçëïûðïóôç-
ñßæïíôáí óÝ äýóêïëåò ðåñéüäïõò Tê ðáñáäüóåùò,
‚ êáèÝíáò, …ìùò, ðáñÝìåíå AíåîÜñôçôïò ðáñá-
ãùãüò.
‘Ï ãåùñãéêüò ôïìÝáò óôÞí ’Éáðùíßá, óôÞí
ðñáãìáôéêüôçôá äÝí Têáëëéåñãårôï AðïêëåéóôéêÜ
Aðü ìåìïíùìÝíåò ïsêïãÝíåéåò. ·Çôáí, ðåñéóóüôå-
ñï, Xíá óýóôçìá «êïéíïôéê\ò êáëëéÝñãåéáò», …-
ðïõ …ëï ôü ÷ùñéü äéáôçñïˆóå ôü Väáöüò ôïõ, ëåé-
ôïõñã™íôáò óõíåôáéñéêÜ ãýñù Aðü á‰ôü. ÃéÜ ðá-
ñÜäåéãìá, ‚ ôýðïò ô\ò …ðïéáò êáëëéÝñãåéáò êáß
óïäåé@ò óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá Aðïöáóéæüôáí A-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðü êïéíïˆ, óýìöùíá ìÝ Cãñáöåò êïéíùíéêÝò óõì-
âÜóåéò.1 ÓôÞí ’ÉáðùíéêÞ êïéíùíßá êáíåßò äÝí
ìðïñïˆóå íÜ Tîáéñåèår Aðü ‚ñéóìÝíïõò äåóìïýò ìÝ
êïéíùíéêÝò ‚ìÜäåò, …ðùò _ ïsêïãÝíåéá, _ óõíôñï-
öéÜ a _ êïéíüôçôá - ït Cíèñùðïé óõ÷íÜ šèïˆíôï
ðéåóôéêÜ Aðü ôßò ‚ìÜäåò ôïõò (ïsêïãÝíåéá, ÷ùñéü
êôë.) ðñüò ôÞí Tðéôõ÷ßá. Ôü ’Éáðùíéêü eèïò óôÞí
Tñãáóßá óõíäÝïíôáí ðïëý óôåíÜ ìÝ ìéÜ êïéíïôéêÞ
^èéêÞ. Á‰ôü ðïý šèïˆóå ôïýò ’ÉÜðùíåò Aãñüôåò
íÜ äïõëåýïõí óêëçñÜ eôáí ì@ëëïí ït óõëëïãéêÝò
ðñïäéáãñáöÝò, ðáñÜ _ äéêÞ ôïõò ðñïóùðéêÞ Tðé-
èõìßá a óõìöÝñïí. Ôü óçìáíôéêü, ›óôüóï, åyíáé
…ôé Tðéêñáôïˆóå Xíá óýóôçìá Aîé™í, ôü ‚ðïrï V-
ôñåöå ìåãÜëç Têôßìçóç óôÞí «óêëçñÞ äïõëåéÜ».
ÓôÞí Âïõëãáñßá, êáß åsäéêüôåñá óôßò Âïõë-
ãáñéêÝò AãñïôéêÝò êïéíüôçôåò, ôü êßíçôñï ô™í
Aíèñþðùí ãéÜ ôÞí óêëçñÞ äïõëåéÜ eôáí ôü ïsêï-
íïìéêü ôïõò óõìöÝñïí. ‘Ç óêëçñÞ äïõëåéÜ êáß _
ïsêïíïìéêÞ å‰çìåñßá Tèåùñïˆíôï, êáôÜ ðñ™ôï,
ïsêïíïìéêÞ Aíáãêáéüôçôá, êáß, êáôÜ äåýôåñï, A-
ôïìéêÞ êáß ^èéêÞ Šðï÷ñÝùóç êé å‰èýíç Šøçë\ò
Aîßáò AðÝíáíôé óôÞí uäéá ôÞí ïsêïãÝíåéá ìåôáîý
Cëëùí. Ït Âïýëãáñïé Aãñüôåò, Aêñéâ™ò …ðùò ït
Aíôßóôïé÷ïé ’ÉÜðùíåò, šèïˆíôï óôÞí äïõëåéÜ A-
ðü äéÜöïñá Aíèñþðéíá ásóèÞìáôá êáß êïéíùíéêÝò
ó÷Ýóåéò. ´Ïðùò äéáôõðþèçêå Aðü ôÞí Ruth
Benedict, óôÞí ’Éáðùíßá, _ íôñïðÞ («haji»)
Šð\ñîå óçìáíôéêüò øõ÷ïëïãéêüò ðáñÜãïíôáò
óôÞí êïéíùíéêÞ óõìðåñéöïñÜ ô™í ’Éáðþíùí
(1993, 224-286). ÔÜ ðáéäéÜ äéäÜ÷ôçêáí …ôé êÜ-
èå Aðïôõ÷ßá óôÞí äïõëåéÜ ôïõò èÜ eôáí ìéÜ ðñï-
óùðéêÞ AëëÜ êáß ïsêïãåíåéáêÞ «íôñïðÞ» - …ôé
èÜ Vðñåðå íÜ ôÞí Aðïöåýãïõí. ÓôÞí Âïõëãáñßá,
…ðùò êáß óôÞí ’Éáðùíßá, _ íôñïðÞ eôáí Xíáò
ñõèìéóôéêüò ðáñÜãïíôáò êïéíùíéê\ò óõìðåñé-
öïñ@ò ìåãÜëçò óçìáóßáò. ÌÝ ôÞí ’Ïñèüäïîç
×ñéóôéáíéêÞ ðáñÜäïóç, …ìùò, _ íôñïðÞ ð\ñå ôÞí
ìïñöÞ Uíüò só÷õñïˆ ásóèÞìáôïò Tíï÷\ò.
’Áíôßèåôá Aðü ôÜ ÂïõëãáñéêÜ ÷ùñéÜ, …ðïõ
ït ÷ùñéêïß äÝí eôáí uóïé óÝ ïsêïíïìéêïýò …ñïõò
AëëÜ åy÷áí uóá äéêáéþìáôá, êÜôù Aðü ôü ’Éá-
ðùíéêü ôïðéêü óýóôçìá äéáêõâÝñíçóçò ›ò ôü ôÝ-
ëïò ôïˆ ÄåõôÝñïõ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ, ït êÜ-
ôïéêïé êÜèå ðåñéï÷\ò êáß ÷ùñéïˆ äÝí åy÷áí êáèü-
ëïõ uóá äéêáéþìáôá. Ìüíï ït Cíôñåò ït Cíù ô™í
25 Tô™í, ìÝ äýï ÷ñüíéá äéáìïí\ò óÝ ìéÜ óõãêå-
êñéìÝíç ðåñéï÷Þ, êáß ìÝ êáôáâïëÞ äýï a ðåñéó-
óïôÝñùí ãéÝí óÝ ôïðéêïýò a Tèíéêïýò öüñïõò, åy-
÷áí ôü äéêáßùìá ô\ò ðëÞñïõò sèáãÝíåéáò. Ìüíï
á‰ôïß ït óõãêåêñéìÝíïé ÷ùñéêïß, ðïý Aíôéðñïóþ-
ðåõáí ôü 10% ôïˆ óõíïëéêïˆ ðëçèõóìïˆ, ìðï-
ñïˆóáí íÜ øçößóïõí. Ït ðïërôåò ìÝ ðëÞñç äéêáé-
63
þìáôá êáß êáèÞêïíôá, ït ‚ðïrïé TîÝëåãáí Aíôé-
ðñïóþðïõò óôü óõìâïýëéï ôïˆ ÷ùñéïˆ, ÷ùñßæïí-
ôáí ìÝ ôÞí óåéñÜ ôïõò óÝ äýï ôÜîåéò, óýìöùíá
ìÝ ôü ðïóü ô™í ðëçñùèÝíôùí öüñùí. Ït Aðïêá-
ëïýìåíïé ðïërôåò ðñþôçò ôÜîçò åy÷áí AñêåôÝò
öïñÝò ðåñéóóüôåñç TêëïãéêÞ äýíáìç Aðü ôïýò
Aíôßóôïé÷ïõò ô\ò äåýôåñçò ôÜîçò, êåñäßæïíôáò C-
ñá ôÞí ìåãáëýôåñç TðéññïÞ óôßò óõìâïõëéáêÝò T-
êëïãÝò. ‘Ç óõììåôï÷Þ óôÞí ôïðéêÞ êõâÝñíçóç
ðïôÝ äÝí èåùñÞèçêå äçìïêñáôéêü äéêáßùìá, Aë-
ëÜ êáè\êïí a Šðï÷ñÝùóç ðñüò ôü êñÜôïò. ‘Ç A-
ðïìüíùóç Aðü ôüí Vîù êüóìï, ôü só÷õñü áuóèç-
ìá ô\ò Víôáîçò óÝ êÜðïéá ‚ìÜäá êáß _ óôåíÞ
ó÷Ýóç ìåôáîý ô™í ìåë™í ô\ò uäéáò êïéíüôçôáò
eôáí ôÜ êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ô\ò êïéíùíéê\ò
æù\ò óôßò AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò.
’Åí™ óôÞí Âïõëãáñßá _ ãåùñãßá ìÝ÷ñé ôü
ôÝëïò ôïˆ ÄåõôÝñïõ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ eôáí
AðïêëåéóôéêÜ ó÷åäüí Xíá ðåäßï ó÷Ýóåùí Tëåýèå-
ñçò Aãïñ@ò, óôÞí ’Éáðùíßá Šð\ñ÷å AíÝêáèåí X-
íáò óôåíüò Vëåã÷ïò Aðü êõâåñíçôéê\ò ðëåõñ@ò.
‘Ùò AðïôÝëåóìá ô™í öõóéê™í óõíèçê™í, ôïˆ
êëßìáôïò, ôïˆ Añäåõôéêïˆ óõóôÞìáôïò, ô\ò ãáé-
ïêôçôéê\ò äïì\ò êáß ôïˆ ôýðïõ ô\ò Aãñïôéê\ò
AíÜðôõîçò ô\ò ’Éáðùíßáò, _ êáëëéÝñãåéá äÝí e-
ôáí ôüóï æÞôçìá Aôïìéê\ò Aðüöáóçò, AëëÜ ì@ë-
ëïí Šðáêï\ò êáß ôÞñçóçò ô™í êñáôéê™í Tí-
ôïë™í. ´Ùò ôüí Têóõã÷ñïíéóìü ô\ò ðåñéüäïõ
Meiji, _ êáëëéÝñãåéá ñõæéïˆ eôáí _ ìüíç ó÷åäüí
ãåùñãéêÞ ðáñáãùãÞ. ‘Ç êáëëéÝñãåéá Cëëùí
ðñïúüíôùí eôáí äõíáôÞ ìüíï ìåôÜ Aðü åsäéêÞ êõ-
âåñíçôéêÞ Cäåéá. ‘Ï á‰óôçñüò á‰ôüò êáíïíéóìüò
TðåâëÞèç Tîáéôßáò ô\ò Aíáãêáéüôçôáò íÜ Tîá-
óöáëéóôår _ ôñïöéêÞ TðÜñêåéá ô\ò ’Éáðùíßáò. ‘Ç
êáëëéÝñãåéá ñõæéïˆ âñßóêåôáé óôü êÝíôñï ô™í ’É-
áðùíéê™í Aãñïêáëëéåñãåé™í. Ôü 1921 èåóðß-
óôçêå ‚ Íüìïò ðåñß Ñõæéïˆ. ’ÅðÝôñåðå óôÞí êõ-
âÝñíçóç íÜ äéá÷åéñßæåôáé ôÞí AãïñÜ êáß ðþëçóç
ñõæéïˆ óÝ êñßóéìåò ÷ñïíéêÝò ðåñéüäïõò. Ït ôéìÝò
ôïˆ ñõæéïˆ Vãéíáí Bñìïäéüôçôá êõâåñíçôéê\ò A-
ðüöáóçò, êáß _ óõãêÝíôñùóç ô™í óïäåé™í, …ðùò
êáß _ äéáíïìÞ ôïõò óôïýò êáôáíáëùôÝò, ôÝèçêå
Šðü êñáôéêü Vëåã÷ï. Ôü óýóôçìá á‰ôü äéáôçñår-
ôáé žò ôßò ìÝñåò ìáò.
Ït Âïýëãáñïé Aãñüôåò ÷ñåéÜæïíôáí ôÞí óôÞ-
ñéîç ô™í óõíåôáéñéóì™í ãéÜ Xíá ìÝñïò ô™í ãåùñ-
ãéê™í äñáóôçñéïôÞôùí ðáñáãùã\ò. ’Áíôßèåôá,
ït AãñïôéêÝò ïsêïãÝíåéåò ô\ò ’Éáðùíßáò Tîáñôéüí-
ôáí ‚ëïêëçñùôéêÜ Aðü ôÞí âïÞèåéá ô™í Cëëùí
ìåë™í ô\ò êïéíüôçôáò. ‘Ï Íüìïò Ãåùñãéê\ò
Óýìðñáîçò ôïˆ 1899 êáß ‚ Íüìïò Ãåùñãéê™í
Óõíåôáéñéóì™í ôïˆ 1900, ït ‚ðïrïé åsóÞãáãáí ôü
64
ìïíôÝëï ô\ò Ãåñìáíéê\ò íïìïèåóßáò, eôáí ït ðéü
óçìáíôéêÝò íïìïèåôéêÝò ðñÜîåéò ðïý óõíÝâáëáí
óôüí Têóõã÷ñïíéóìü ô\ò ’Éáðùíéê\ò ãåùñãßáò.
4. Ït ÌåôáðïëåìéêÝò ’ÁãñïôéêÝò
Ìåôáññõèìßóåéò óôÞí Âïõëãáñßá
êáß óôÞí ’Éáðùíßá: Êáôåõèýíóåéò,
Óêïðïß êé ’ÁðïôåëÝóìáôá.
4.1. Ôü Âïõëãáñéêü Ìåôáðïëåìéêü
Óïóéáëéóôéêü Ðåßñáìá
Ìïëïíüôé _ Âïõëãáñßá äÝí Šð\ñîå (Aíôßèåôá
Aðü ôÞí ’Éáðùíßá) ŠðïäïõëùìÝíç ÷þñá ìåôÜ ôüí
Äåýôåñï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ït AðïöÜóåéò ô\ò
Âïõëãáñéê\ò êõâÝñíçóçò TðéâÜëëïíôáí å‰èÝùò
Aðü ôÞí Ìüó÷á. ‘Ç Âïõëãáñßá eôáí Xíá êñÜ-
ôïò-äïñõöüñïò ôïˆ ÌåãÜëïõ ’Áäåñöïˆ — ô\ò
Å.Ó.Ó.Ä. ’ÁðïôÝëåóìá eôáí _ êáèéÝñùóç Uíüò
ãåùñãéêïˆ óõóôÞìáôïò ìÝ ðïëëÝò ‚ìïéüôçôåò ìÝ
ôü Óïâéåôéêü. Ôü Âïõëãáñéêü Aãñïôéêü óýóôçìá,
ðïý âáóéæüôáí óôÞí ïsêïãåíåéáêÞ AãñïêáëëéÝñ-
ãåéá, êáôáóôñÜöçêå. ÊáôÜ óõíÝðåéá, Aöáíßóôç-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êå ‚ ðáñáäïóéáêüò Aãñïôéêüò ðïëéôéóìüò. ´Åíáò
Aðü ôïýò óêïðïýò ôïˆ ‚ëïêëçñùôéêïˆ êïììïõíé-
óôéêïˆ êñÜôïõò eôáí íÜ ðëÞîåé ôÞí ðáñáäïóéá-
êÞ óôÜóç ô™í ÂïõëãÜñùí ÷ùñéê™í ðñüò ôÞí A-
ãñïêáëëéÝñãåéá. ‘Ç só÷õñÞ óõíáéóèçìáôéêÞ ðñï-
óêüëëçóç óôÞí ã\ êôë., èåùñÞèçêå Aðü ôßò Añ-
÷Ýò ›ò êÜôé «ðéóèïäñïìéêü» êáß «Aóýìöùíï»
ðñüò ôÞí êñáôéêÜ ñõèìéæüìåíç ãåùñãßá.
‘Ç óõíôñéðôéêÞ «êïëëåêôéâïðïßçóç» ô\ò
êáëëéåñãÞóéìçò säéïêôçóßáò, óõìðåñéëáìâáíïìÝ-
íùí ô™í êôçìÜôùí, ô™í êôéñßùí, ô™í ìç÷áíç-
ìÜôùí, ôïˆ Aãñïôéêïˆ Tîïðëéóìïˆ, ô™í æùí-
ôáí™í êôë., ‚ëïêëçñþèçêå óôÜ ôÝëç ô\ò äåêá-
åôßáò ôïˆ 1950. ‘Ç äéáäéêáóßá ô\ò Tíåñãïˆ êñá-
ôéêïðïßçóçò íïìÜóôçêå «óõíåñãáóßá». Äç-
ìéïõñãÞèçêáí ãåùñãéêÝò Tðé÷åéñÞóåéò ðïý ëåé-
ôïõñãïˆóáí Šðü á‰óôçñü êñáôéêü ó÷åäéáóìü. ‘Ç
íïìáóßá «óõíåôáéñéóìïß» äçìéïýñãçóå ôÞí Tíôý-
ðùóç …ôé eôáí ôÜ÷á äõíáôÞ _ ðáñîç Uíüò ðñáã-
ìáôéêïˆ óõíåôáéñéóìïˆ Šðü ôßò óõíè\êåò ìé@ò
êáôåóôñáìÝíçò säéùôéê\ò säéïêôçóßáò. ÃéÜ ìéóü
ðåñßðïõ ás™íá, _ ãåùñãßá Aíáðôõóóüôáí óôÜ
ðëáßóéá ìé@ò êåíôñéê™ò ó÷åäéáóìÝíçò êñáôéê\ò
ïsêïíïìßáò. ‘Ùò AðïôÝëåóìá ô\ò Aðüëõôçò ðá-
ñÝìâáóçò ôïˆ êñÜôïõò óôÞí ïsêïíïìéêÞ æùÞ, ôÜ
óõìöÝñïíôá ô\ò êõâåñíþóáò íïìåíêëáôïýñáò
êõñéÜñ÷çóáí ô™í óõìöåñüíôùí …ëùí ô™í Cëëùí
êïéíùíéê™í ‚ìÜäùí.
‘Ç êýñéá ìïñöÞ ïsêïíïìéê\ò äñáóôçñéüôçôáò
ãåùñãéêïˆ ÷áñáêô\ñá eôáí _ ìéóèùôÞ Tñãáóßá,
ìÝ ôü êñÜôïò íÜ åyíáé ‚ ìüíïò äõíáôüò (Cñá êáß
Šðáñêôüò) Tñãïäüôçò. Ït ÷ùñéêïß Vãéíáí åwëùôåò
ôïˆ êñÜôïõò. ÔÜ _ìåñïìßóèéÜ ôïõò êáíïíßæïíôáí
ƒ÷é óýìöùíá ìÝ ôÞí têáíüôçôá ðïý åy÷å ‚ êáèÝ-
íáò óôÞí Tñãáóßá ðïý Têôåëïˆóå, AëëÜ óýìöù-
íá ìÝ ôÞí êõâåñíçôéêÞ Aðüöáóç óôü óõãêåêñé-
ìÝíï æÞôçìá. ‘Ç AãñïôéêÞ Tñãáóßá Tèåùñårôï …-
ôé åy÷å ÷áìçëüôåñï êïéíùíéêü êýñïò Aðü ôÞí âéï-
ìç÷áíéêÞ Tñãáóßá êáß _ ãåùñãßá, Aíôßèåôá Aðü
ôÞí âéïìç÷áíßá, äÝí AðïëÜìâáíå ô\ò ðáñáìéêñ\ò
ðñïôåñáéüôçôáò óôÜ ðëáßóéá ô\ò TîÝëéîçò ô\ò
óïóéáëéóôéê\ò ïsêïíïìßáò. Á‰ôüò eôáí ‚ ëüãïò
ãéÜ ôüí ‚ðïrï ôÜ _ìåñïìßóèéá óôüí Aãñïôéêü ôï-
ìÝá eôáí AíÜìåóá óôÜ ÷áìçëüôåñá ô\ò ÷þñáò.
Ôü 1989, ôü TôÞóéï åsóüäçìá ô™í Tñãáô™í ôïˆ
ãåùñãéêïˆ ôïìÝá eôáí 14% êÜôù Aðü ôü TôÞ-
óéï åsóüäçìá Aíôßóôïé÷çò Tñãáóßáò óôüí âéïìç-
÷áíéêü ôïìÝá. (Âïõëãáñßá, Êñßóç êáß ÌåôÜâá-
óç óÝ ìéÜ Ïsêïíïìßá ’Áãïñ@ò, 1991, 74).
Ït ÷ùñéêïß äïýëåõáí êÜôù Aðü ôÞí Tðßâëå-
øç Uíüò äéïéêçôéêïˆ óþìáôïò, ôü ‚ðïrï AðïöÜ-
óéæå ðüôå íÜ ñãþóïõí, ðüôå íÜ óðåßñïõí êáß ðü-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôå íÜ èåñßóïõí ôÞí óïäåéÜ. Âáèìéárá, ‚ têáíüò
ðñüò Tñãáóßá Aãñïôéêüò ðëçèõóìüò ìåéþèçêå A-
ñéèìçôéêÜ êáß ït ãåùñãéêÝò Tðé÷åéñÞóåéò ÷ñåþèç-
êáí AðÝíáíôé óôü êñÜôïò. Ëü㤠ô\ò ÷áìçë\ò T-
ðßäïóçò ôïˆ Tîïðëéóìïˆ êáß ô\ò ôå÷íïëïãßáò ðïý
÷ñçóéìïðïéÞèçêáí, êáèþò êáß ëü㤠ô™í ìÞ A-
ðïôåëåóìáôéê™í ìïñö™í ñãÜíùóçò ô\ò ãåùñ-
ãéê\ò ðáñáãùã\ò êé Tñãáôéê\ò äýíáìçò, _
ãåùñãßá êáôÜíôçóå ìéÜ êáôáäéêáóìÝíç Tðé÷åß-
ñçóç. ‘Ç êõâÝñíçóç êáôÝöõãå óôÞí âïÞèåéá ôïˆ
óôñáôéùôéêïˆ ðñïóùðéêïˆ êáß ô™í ìáèçô™í ãéÜ
ôüí èåñéóìü ô\ò ãåùñãéê\ò ðáñáãùã\ò.
‘Ç AãñïôéêÞ êáôáóôñïöÞ äÝí åy÷å ìüíï êïé-
íùíéêÝò, ïsêïíïìéêÝò, äïìéêÝò êé ñãáíùôéêÝò
äéáóôÜóåéò, AëëÜ Tðßóçò ðïëéôéóôéêÝò êáß øõ÷ï-
ëïãéêÝò ðáñáìÝôñïõò. ‘Ç AðïîÝíùóç Aðü ôÞí
ã\, Aðü ôÞí ãåùñãéêÞ Tñãáóßá êé AãñïêáëëéÝñ-
ãåéá, Vãéíáí ôþñá ôÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïˆ Aãñï-
ôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ óôÞí ìåôáðïëåìéêÞ ðåñßïäï. ‘Ç
êåíôñéê™ò ó÷åäéáóìÝíç êñáôéêÞ ïsêïíïìßá äç-
ìéïýñãçóå ìéÜ íïïôñïðßá TîÜñôçóçò Aðü ôü êñÜ-
ôïò ãéÜ ôÞí TîáóöÜëéóç Tñãáóßáò, ðáñáãùã\ò
êáß _ìåñïìéóèßïõ. ‘Ç ðñùôïâïõëßá êáß ôü êÜðï-
ôå Tðé÷åéñçìáôéêü ðíåˆìá åy÷áí êáôáóôñáöår.
²Ïíôáò só÷õñÜ TîáñôçìÝíïò Aðü ôü êñÜôïò, ‚ ãå-
ùñãüò AðáëëÜ÷èçêå, Vôóé, Aðü ôÞí ñéøïêßíäõíç
èÝóç ôïˆ ðáñáãùãïˆ.
‘Ç Aíôßëçøç ô\ò êïéíùíéê\ò sóüôçôáò …óïí
Aöïñ@ ôÞí säéïêôçóßá êáß ôÞí Tñãáóßá, êõñéÜñ-
÷çóå óôÞí êïéíùíéêÞ óôÜóç ôïˆ Aãñïôéêïˆ ðëç-
èõóìïˆ ãéÜ ìéóüí ás™íá. Á‰ôÞ _ óôÜóç óõíäõÜ-
óôçêå ìÝ ôÞí ‚ëïêëçñùôéêÜ êáß säåïëïãéêÜ ìï-
íüðëåõñç Aíôßëçøç sóüôçôáò, óôÞí ‚ðïßá êáíåßò
äÝí ðßóôåõå, AëëÜ _ ‚ðïßá, óôÞí ï‰óßá, eôáí T-
ðéóÞìùò AíáãíùñéóìÝíç. Óýìöùíá ìÝ ôÞí êõñß-
áñ÷ç säåïëïãßá, óôÞí ‚ëïêëçñùôéêÞ óïóéáëéóôé-
êÞ êïéíùíßá Šð\ñ÷å sóüôçôá ìåôáîý ô™í ôÜîå-
ùí, Aöïˆ ôÜ ìÝóá ðáñáãùã\ò âñßóêïíôáí óôÞí
êáôï÷Þ ôïˆ êñÜôïõò êé Cñá äÝí Šð\ñ÷å —Šðï-
ôßèåôáé— _ ðáñáìéêñÞ ðéèáíüôçôá TêìåôÜëëåõ-
óçò ìåôáîý ô™í Aíèñþðùí. ÓôÞ íïïôñïðßá ô™í
ÂïõëãÜñùí âñéóêüôáí ÷áñáãìÝíç _ Cðïøç «öôù-
÷üò AëëÜ uóïò». ‘Ç Aðïõóßá …ìùò ô\ò säéùôéê\ò
säéïêôçóßáò eôáí Aêñéâ™ò ‚ ëüãïò ãéÜ ôüí ‚ðïrï
_ êõñßáñ÷ç íïìåíêëáôïˆñá åy÷å ôüóï ìåãÜëç T-
îïõóßá — ðïëéôéêÞ êáß ïsêïíïìéêÞ. ·Çôáí êïéíü
ìõóôéêü …ôé ït «öïñårò» ô\ò Aãñïôéê\ò íïìåí-
êëáôïýñáò åy÷áí Tëåýèåñç ðñüóâáóç óôÞ äçìü-
óéá ðåñéïõóßá ô\ò ÷þñáò, ôÞí ‚ðïßá ðåñéïõóßá
ìðïñïˆóáí êÜëëéóôá íÜ êáôá÷ñáóèïˆí, Aðïêï-
ìßæïíôáò šöÝëç AíÜëïãá ìÝ ôÞí èÝóç ôïõò óôÞí
êïéíùíéêÞ tåñáñ÷ßá. ‘Õð\ñ÷áí ôåñÜóôéåò Aíéóü-
65
ôçôåò ìåôáîý á‰ô\ò ô\ò ôÜîçò êáß ô™í Cëëùí
êïéíùíéê™í ‚ìÜäùí, êáèþò êáß ìåôáîý Cëëùí
ôÜîåùí óôÞí êïéíùíéêÞ äéáóôñùìÜôùóç.
4.2 ‘Ï ’Éáðùíéêüò Ìåôáðïëåìéêüò
’Åêóõã÷ñïíéóìüò
ÔÞí Tðï÷Þ ðïý ït ÂïõëãáñéêÝò Añ÷Ýò êáôÝ-
óôñåöáí ôü ðáñáäïóéáêü Aãñïôéêü óýóôçìá Tðé-
âÜëëïíôáò Xíáí îåíüöåñôï Aãñïôéêü ðïëéôéóìü, ït
’ÉáðùíéêÝò Añ÷Ýò êáèéÝñùóáí èåóìïýò, ït ‚ðïrïé
èÜ âïçèïˆóáí óôÞí AíÜðôõîç ô\ò ïsêïãåíåéáê\ò
AãñïêáëëéÝñãåéáò êáß èÜ eôáí êáôÜëëçëïé ãéÜ ôü
ðáñáäïóéáêü óýóôçìá Aîé™í. ’Áöïˆ _ ’Éáðùíßá
ðáñáäüèçêå óôßò Óõììá÷éêÝò ÄõíÜìåéò ôü 1945,
_ äéïßêçóç ðåñß ô™í ãåùñãéê™í èåìÜôùí êé ‚ êá-
ôï÷éêüò óôñáôüò îåêßíçóáí ìéÜ Aíáìüñöùóç ô\ò
ãåùñãéê\ò ã\ò, ðïý AðÝâëåðå óôÞí êáôÜñãçóç
ôïˆ Têìéóèùôéêïˆ óõóôÞìáôïò. ÌåôÜ ôüí Ðñ™-
ôï ’Áíáäáóìü ô\ò Ã\ò ôü 1945, ït TêìéóèùôÝò
åy÷áí ôü äéêáßùìá íÜ äéáôçñïˆí ìéÜ Vêôáóç êáë-
ëéåñãÞóéìçò ã\ò žò ðÝíôå UêôÜñéá, ìÝ ôÞí óõì-
öùíßá …ôé èÜ ôïýò Aöáéñårôï ôü 40% ô\ò ðá-
êôùìÝíçò ã\ò ìÝóá óÝ ðÝíôå ÷ñüíéá. ÊáôÜ ôÞí
äéÜñêåéá ôïˆ Äåýôåñïõ ’Áíáäáóìïˆ ôü 1946, ôü
êñÜôïò åy÷å ôÞí äõíáôüôçôá íÜ AãïñÜóåé Tî ‚ëï-
êëÞñïõ ã\ ðïý Aí\êå óÝ êôçìáôßåò, ït ‚ðïrïé êá-
ôïéêïˆóáí ìáêñõÜ Aðü ôü êô\ìá ôïõò, êé …ëç _
ìéóèùìÝíç ã\ ðïý îåðåñíïˆóå ôü Xíá UêôÜñéï
ðåñíïˆóå óôÞí êáôï÷Þ ô™í êôçìáôé™í ðïý êá-
ôïéêïˆóáí óôü êô\ìá ôïõò. ÌÝ á‰ôüí ôüí ôñü-
ðï, _ ã\ ðïý ðåñíïˆóå óôÞí äéêáéïäïóßá ôïˆ êñÜ-
ôïõò Tðùëårôï óå ÷áìçëÝò ôéìÝò óôïýò ðáêôù-
ôÝò. ²Åôóé, ‚ Aíáäáóìüò ô\ò ã\ò ìåôÝôñåøå ôïýò
’ÉÜðùíåò êáëëéåñãçôÝò óÝ säéïêô\ôåò-Aãñüôåò,
äéáäéêáóßá ðïý Vñ÷åôáé óÝ ðëÞñç Aíôßèåóç ìÝ ôÞ
ÂïõëãáñéêÞ «êïëëåêôéâïðïßçóç». ´Åíá óýóôç-
ìá ïsêïãåíåéáê\ò säéïêôçóßáò êáß äéá÷åßñéóçò, ôü
‚ðïrï åy÷å óôÞí êáôï÷Þ ôïõ óêüñðéá AãñïôåìÜ-
÷éá ìéêñ\ò Vêôáóçò, Vãéíå _ Añ÷Þ ãéÜ ôÞí Tðá-
êüëïõèç TîÝëéîç ô™í AãñïêôçìÜôùí. ‘Ç ìåôáñ-
ñýèìéóç á‰ôÞ Tðßóçò Aðáãüñåõå ôÞí ðëçñùìÞ
ô™í ìéóèùìÜôùí óÝ åyäïò. ´Ïëá ôÜ ìéóèþìáôá
Vðñåðå íÜ ðëçñùèïˆí ìÝ ÷ñÞìáôá. ‘Ï ’Áíáäá-
óìüò ô\ò Ã\ò ôïˆ 1946 Väùóå AìÝóùò TñÝèéóìá
ãéÜ Šøçëüôåñç ðáñáãùãéêüôçôá, äéüôé Aðü ôÞí
óôéãìÞ ðïý ‚ Aãñüôçò eôáí êáß säéïêôÞôçò ô\ò
ã\ò ôïõ, äñáóôçñéïðïéÞèçêå ìÝ êßíçôñï ôÞí ìå-
ãáëýôåñç ðáñáãùãÞ. ’Áíôßèåôá, ït Âïýëãáñïé
÷ùñéêïß, ƒíôáò óôåñçìÝíïé Aðü ôÞí ã\ ôïõò, äÝí
åy÷áí êÜðïéï êßíçôñï ãéÜ íÜ äïõëÝøïõí óêëçñÜ
óôÜ ðëáßóéá ô™í êñáôéê™í ãåùñãéê™í óõíåôáé-
66
ñéóì™í, äéüôé ‚ ìü÷èïò ôïõò äÝí ìðïñïˆóå íÜ Aë-
ëÜîåé ôÞí ïsêïíïìéêÞ ôïõò èÝóç. ’Áêïëïõèþíôáò
ôü ó÷Ýäéï ôïˆ Aíáäáóìïˆ, ït ìåãáëýôåñåò óïäåé-
Ýò óÞìáéíáí ìéÜ Cìåóç åsóïäçìáôéêÞ á‹îçóç ãéÜ
ôïýò ’ÉÜðùíåò Aãñüôåò. ‘Ï Aíáäáóìüò Väùóå ôü
êßíçôñï, êáß ït Aãñüôåò TñãÜóôçêáí óêëçñÜ óôÜ
ðëáßóéá ô\ò ìÜèçóçò íÝùí ãåùñãéê™í ôå÷íéê™í,
ñãáíþíïíôáò ‚ìÜäåò ìåëÝôçò óÝ ‚ëüêëçñç ôÞ
÷þñá. ‘Ç êõâÝñíçóç êáèéÝñùóå ôÞí ‘Õðçñåóßá
Ãåùñãéê\ò ’ÅðÝêôáóçò. ‘Ï ’Éáðùíéêüò Ìåôá-
ðïëåìéêüò ’Áíáäáóìüò ô\ò Ã\ò êáß _ êñáôéêÞ
ðïëéôéêÞ …óïí Aöïñ@ ôÞí ãåùñãßá, Aíôßèåôá Aðü
ôÞí ðåñßðôùóç ô\ò Âïõëãáñßáò, êáôÜöåñå Tðé-
ôõ÷™ò íÜ óõíäõÜóåé ôüí Aãñïôéêü Têóõã÷ñïíéóìü
ìáæß ìÝ ôÞí äéáöýëáîç ô™í ðáñáäïóéáê™í óôÜ-
óåùí ðñüò ôÞí AãñïêáëëéÝñãåéá.
5. ‘Ï ’Áãñïôéêüò Ðïëéôéóìüò Tíþðéïí
ô™í ÍÝùí Ïsêïíïìéê™í ’ÁðáéôÞóåùí.
5.1 ‘Ç äýóêïëç TðáíáöïñÜ ôïˆ Ðáñá-
äïóéáêïˆ ’Áãñïôéêïˆ Ðïëéôéóìïˆ
ô\ò Âïõëãáñßáò.
5.1.1 ‘Ç ÂïõëãáñéêÞ ÃåùñãéêÞ Ìåôáìüñöùóç.
ÌÝ ôÞí êáôÜññåõóç ôïˆ êïììïõíéóìïˆ ôü
1989, ôü æÞôçìá ô\ò Aãñïôéê\ò Aíáìüñöùóçò
ðáñïõóéÜóôçêå ›ò ôü åsóéôÞñéï ô\ò Tîüäïõ Aðü
ôÞí êñßóç, ôü ‚ðïrï èÜ äçìéïõñãïˆóå, Vôóé, Xíá
ðÝñáóìá, ìéÜ ìåôÜâáóç ðñüò ìéÜ ãåùñãßá ìÝ öé-
ëåëåýèåñç êáôåýèõíóç. Ôü 1991, ôü Âïõëãáñé-
êü Êïéíïâïýëéï TíÝêñéíå ôÞí ÐñÜîç ×ñÞóçò êáß
’Éäéïêôçóßáò ÊáëëéåñãÞóéìçò Ã\ò, ôïýò êáíüíåò
ãéÜ ôÞí ’ÅöáñìïãÞ á‰ô\ò ô\ò ÐñÜîçò, êáß ôÞí
ÐñÜîç ô™í Óõíåôáéñéóì™í, ôÜ ‚ðïrá Väùóáí ôÞí
íïìéêÞ âÜóç ô\ò Aãñïôéê\ò ìåôáññýèìéóçò. ‘Ï
êýñéïò óêïðüò á‰ô™í ô™í ÐñÜîåùí eôáí íÜ A-
ðïêáôáóôÞóïõí ôÞí säéùôéêÞ säéïêôçóßá óôüí ãå-
ùñãéêü ôïìÝá, êáß ìÝ á‰ôüí ôüí ôñüðï íÜ ðñïá-
÷èår ôü ðÝñáóìá óÝ ìéÜ ïsêïíïìßá Tëåýèåñçò A-
ãïñ@ò. ‘Ç ‚ëïêëÞñùóç á‰ô\ò ô\ò ìåôáôñïð\ò
èÜ Vðñåðå êáíïíéêÜ íÜ óõíåéóöÝñåé óôü îåðÝñá-
óìá ô™í êïéíùíéêï-ïéêïíïìéê™í óõíåðåé™í ôïˆ
ðñïçãïýìåíïõ êåíôñéêÜ ó÷åäéáóìÝíïõ ðñïôýðïõ
äéá÷åßñéóçò ô\ò ãåùñãßáò, ït ‚ðïråò åyíáé, óôÞí
ï‰óßá, ït êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêÝò äéáóôÜóåéò ô\ò
ãåùñãéê\ò êñßóçò.
‘Ç ÂïõëãáñéêÞ ãåùñãßá, ðáñÜ ôÞí ïsêïíïìé-
êÞ êñßóç êáß ôÞí Tðþäõíç ìåôÜâáóç óÝ ìéÜ A-
ãïñáóôéêÞ ïsêïíïìßá, Šð\ñîå êé Tîáêïëïõèår íÜ
Aðïôåëår Xíáí êáßñéï ôïìÝá ô\ò ïsêïíïìßáò. ‘Ç
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Âïõëãáñßá ðáñÜãåé ôñßá êýñéá åuäç ãåùñãéê™í
ðñïúüíôùí. Ôü êñÝáò êáß ôÜ æùéêÜ ðñïúüíôá Aí-
ôéðñïóùðåýïõí ôü ìéóü ô\ò ðáñáãùã\òÿ ôÜ äç-
ìçôñéáêÜ êáß åsäéêÜ ôü óéôÜñé Aíôéðñïóùðåýïõí
ôü 1/8 ô\ò ðáñáãùã\ò. ’Åðßóçò óçìáíôéêÜ
ðñïúüíôá åyíáé ôÜ öñïˆôá, ôÜ ëá÷áíéêÜ êé ‚ êá-
ðíüò. Ôü 1970, ‚ ôïìÝáò ô\ò ãåùñãßáò ðáñÞãá-
ãå ôü 46% ôïˆ ’ÁêáèÜñéóôïõ ’Åèíéêïˆ Ðñïúüí-
ôïò, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôü 38% ô\ò Tñãáôéê\ò
äýíáìçò. ÓôÜ ôÝëç ôïˆ 1990, ‚ Aãñïôéêüò ôï-
ìÝáò ô\ò Âïõëãáñßáò (Têôüò ô\ò äáóïíïìßáò êáß
ô\ò Aãñïôéê\ò Tðåîåñãáóßáò) ðáñår÷å ôü 10%
ôïˆ ’ÁêáèÜñéóôïõ ’Åèíéêïˆ Ðñïúüíôïò, ÷ñçóéìï-
ðïéþíôáò ôü 22% ô\ò Tíåñãïˆ Tñãáôéê\ò äýíá-
ìçò (Âïõëãáñßá, Êñßóç êáß ÌåôÜâáóç óÝ ìéÜ
Ïsêïíïìßá ’Áãïñ@ò). ÓôáôéóôéêÜ óôïé÷årá äåß-
÷íïõí …ôé _ ðôþóç ô\ò Aãñïôéê\ò ðáñáãùã\ò
åyíáé ìéÜ óôáèåñÞ ôÜóç ôÜ ôåëåõôáßá ÷ñüíéá. ÃéÜ
ðáñÜäåéãìá, óÝ óýãêñéóç ìÝ ôü 1989, _ ìåßùóç
óôÞí TêôñïöÞ âïïåéä™í êáß ðñïâÜôùí ôü 1992
V÷åé Šðïëïãéóôår óÝ 40%, óôÞí TêôñïöÞ ðïõëå-
ñéê™í óÝ 51% êáß óôÞí TêôñïöÞ ÷ïßñùí óÝ 38%.
ÃéÜ ôÞí uäéá ðåñßïäï _ ðáñáãùãÞ êñÝáôïò Vðå-
óå žò 40%, _ Aíôßóôïé÷ç ôïˆ ãÜëáêôïò žò
26%, ô™í á‰ã™í žò 40% (ÓçìåéùìáôÜñéï Óôá-
ôéóôéê™í Óôïé÷åßùí, 1993, 120). Ït ôéìÝò ô™í
ðñïúüíôùí á‰ô™í Tîáêïëïõèïˆí íÜ á‰îÜíïíôáé,
ãåãïíüò ðïý Aíôáíáêë@ óôÞí êáôáíÜëùóç ô™í
‚ìÜäùí ôïˆ ðëçèõóìïˆ ìÝ ÷áìçëüôåñï åsóüäçìá
— êáôáíÜëùóç ðïý ïôùò a Cëëùò V÷åé ìåéù-
èår. ÌÝ á‰ôüí ôüí ôñüðï, ôÜ êïéíùíéêï-ïéêïíïìé-
êÜ ðñïâëÞìáôá ô\ò ãåùñãßáò TðçñåÜæïõí ôüí
ðëçèõóìü óÝ êáôáíáëùôéêü Tðßðåäï êé ‚äçãïˆí
óÝ íÝá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá, ðïý óõíäÝïíôáé ìÝ
ôÞí Tðéâßùóç ‚ñéóìÝíùí ‚ìÜäùí ô\ò Âïõëãá-
ñéê\ò êïéíùíßáò.
5.1.2 ‘Ï Ñüëïò ôïˆ ÊñÜôïõò óôÞ Äéáäéêáóßá
ô\ò Ìåôáôñïð\ò.
‘Ç âïõëãáñéêÞ ãåùñãßá ðñïóðÜèçóå íÜ Tðé-
ôý÷åé ìåôÜâáóç óÝ ìéÜ ïsêïíïìßá Aãïñ@ò, Tí™
óõã÷ñüíùò Aíôéìåôþðéæå ìéÜ Tðþäõíç Vëëåéøç
èåóì™í. Ôü êñÜôïò åyíáé Têåríï ðïý ðñÝðåé íÜ
ðñïùèÞóåé êáéíïýñéïõò êáíüíåò. ÓôÞí ðåñßðôù-
óç ô\ò Âïõëãáñßáò, _ äéáäéêáóßá á‰ôÞ Šðáãï-
ñåýåôáé ƒ÷é ìüíï Aðü ôÞí Aíèåêôéêüôçôá ô™í
êëçñïíïìçèÝíôùí ïsêïíïìéê™í, ðïëéôéê™í êáß
êïéíùíéê™í èåóì™í, ƒ÷é ìüíï Aðü ôÞí …ðïéá säå-
ïëïãéêÞ ðåéèþ ô\ò êõâÝñíçóçò, AëëÜ Tðßóçò A-
ðü ôÜ säåïëïãéêÜ, ïsêïíïìéêÜ êáß ðïëéôéêÜ óõì-
öÝñïíôá. ÖõóéêÜ á‰ôÜ åyíáé ôÜ óõìöÝñïíôá ô™í
ðïëéôéê™í äõíÜìåùí ðïý êõâåñíïˆí. Ït ìåôá-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êïììïõíéóôéêÝò ÂïõëãáñéêÝò êõâåñíÞóåéò Tíèïõ-
óéùä™ò äéáêÞñõôôáí ôÜ óëüãêáí ô\ò «ìåôÜâá-
óçò óÝ ìéÜ ïsêïíïìßá ô\ò Aãïñ@ò», ô\ò «ðïëé-
ôéê\ò ô\ò ñãáíùìÝíçò ãýñù Aðü óõìöÝñïíôá,
äéêáéïóýíç, säéùôéêÞ säéïêôçóßá êáß uóåò å‰êáéñß-
åò Aíôáãùíéóì êáß ô\ò «AðïêáôÜóôáóçò ô\ò
tóôïñéê\ò äéêáéïóýíçò». ‘Õðü á‰ôÝò ôßò êïéíùíé-
êÝò óõíè\êåò «…ëïé ðñïôéìïˆóáí ôÞí AãïñÜ (T-
êôüò äçëáäÞ Aðü ôüí êïììïõíéóìü), AëëÜ êáì-
ìéÜ êïéíùíéêÞ ìÜäá äÝí öáéíüôáí íÜ ñãáíþíå-
ôáé ðïëéôéê™ò a ïsêïíïìéê™ò óýìöùíá ìÝ ôßò A-
ðáéôÞóåéò ô™í Aãïñáóôéê™í óõìöåñüíôùí» (Ost,
1993, 454). Ôü êñÜôïò óôáèåñïðïßçóå ôÞí só÷õ-
ñÞ ôïõ èÝóç êáß _ ðïëéôéêÞ Tîáêïëïõèår êáß ôþ-
ñá íÜ TîïõóéÜæåé ôÞí AãïñÜ.
‘Ç AðïêáôÜóôáóç ô\ò êÜðïôå êïëëåêôéâï-
ðïéçìÝíçò êáëëéåñãÞóéìçò ã\ò Aðïäåß÷ôçêå Añ-
ãÞ êáß äýóêïëç äéáäéêáóßá. ´Åíá åsäéêü ÷áñá-
êôçñéóôéêü ô\ò âïõëãáñéê\ò Aãñïôéê\ò ìåôá-
ôñïð\ò åyíáé …ôé ït säéïêôçóßåò ðïý êïëëåêôéâï-
ðïéÞèçêáí óôü ðáñåëèüí, ôþñá Aðïêáèßóôáíôáé
Tíôüò ô™í ðñïçãïõìÝíùí ðñáãìáôéê™í ‚ñßùí
ôïõò. Ìüíï ôü 59% ô\ò ã\ò AðïêáôáóôÜèçêå
ìÝ÷ñé ôüí ÄåêÝìâñéï ôïˆ 1995 (Ðëçñïöïñßåò ôïˆ
‘Õðïõñãåßïõ Ãåùñãßáò, 1996, 2). ÔÜ ÷áñáêôç-
ñéóôéêÜ ô\ò Aãñïôéê\ò säéïêôçóßáò ðïý ðñüêåé-
ôáé íÜ Aðïêáôáóôáèår, åyíáé ôÜ ìéêñÜ êáß óêüñ-
ðéá óÝ äéÜöïñá ìÝñç AãñïôåìÜ÷éá. Ôü ðñüôõðï
ô\ò ðñïðïëåìéê\ò Tããåßïõ êëçñïíïìé@ò åy÷å ›ò
AðïôÝëåóìá ôÞí ðïëõäéÜóðáóç ô\ò ã\ò êáß ìéÜ
ìåßùóç óôü åsóüäçìá ôïˆ Aãñïôéêïˆ ðëçèõóìïˆ.
ÔÜ óôáôéóôéêÜ óôïé÷årá ìé@ò Tðéóêüðçóçò ôïˆ
’Åèíéêïˆ ‘Éäñýìáôïò Óôáôéóôéê\ò (Aíôéðñïóù-
ðåõôéêü Tèíéêïˆ TðéðÝäïõ) äåß÷íåé ôÞí Aêüëïõèç
åsêüíá ô\ò äïì\ò ô\ò säéïêôçóßáò ðïý AíáìÝíå-
ôáé íÜ Tìöáíéóôår óôüí Aãñïôéêü ôïìÝá: 28,9%
ô™í säéïêôçô™í èÜ êáôÝ÷ïõí Vêôáóç žò 1,5 U-
êôÜñéï ã\òÿ 22,3% ô™í säéïêôçô™í Aðü 1,6 žò
3,0 UêôÜñéáÿ 13,4% ô™í säéïêôçô™í Aðü 3,1 žò
5,0 UêôÜñéáÿ 9,7% ô™í säéïêôçô™í Aðü 5,1 žò
10,0 UêôÜñéá (Ðëçñïöïñßåò Aðü ôü ’Åèíéêü ´É-
äñõìá Óôáôéóôéê\ò ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí AðïêáôÜóôá-
óç ô™í êáëëéåñãÞóéìùí TêôÜóåùí, 1992, 6).
5.1.3 Ït ’Áãñïôéêïß Óõíåôáéñéóìïß óôÞí
Äéáäéêáóßá ô\ò Ìåôáôñïð\ò.
‘Ç säéáßôåñç äïìÞ ô\ò säéùôéê\ò säéïêôçóßáò
óôÞí Âïõëãáñßá êáèïñßæåé ôÞí ðñïôßìçóç ô\ò
ðëåéïøçößáò ô™í ãáéïêôçìüíùí ãéÜ ôïýò Aãñï-
ôéêïýò óõíåôáéñéóìïýò. Ït ãáéïêôÞìïíåò äÝí V-
÷ïõí êáíÝíá ìÝóï ðáñáãùã\ò ðïý èÜ ìðïñïˆóå
íÜ ôïýò âïçèÞóåé íÜ ñãáíþóïõí Xíá äéêü ôïõò
67
ïsêïãåíåéáêü Aãñüêôçìá. ϋôå V÷ïõí ôÜ ÷ñÞìá-
ôá ðïý Aðáéôïˆíôáé ãéÜ íÜ AãïñÜóïõí ôüí Tîï-
ðëéóìü êáß ôÜ íåþôåñá ôå÷íéêÜ ìÝóá. Óýìöùíá
ìÝ ôßò ðëçñïöïñßåò ôïˆ ðñïáíáöåñèÝíôïò ’Åèíé-
êïˆ ‘Éäñýìáôïò Óôáôéóôéê\ò, 49,3% …ëùí ô™í
ãåùñã™í-säéïêôçô™í êáß êëçñïíüìùí ã\ò óêï-
ðåýïõí íÜ Tããñáöïˆí óÝ ãåùñãéêü óõíåôáéñéóìü,
14,9% èÜ ñãáíþóïõí Xíá ïsêïãåíåéáêü Aãñü-
êôçìá, êáß 13,4% èÜ ôü ðáñá÷ùñÞóïõí …ôáí
ëÞîåé _ ðåñßïäïò ô\ò ìßóèùóÞò ôïõ. ÔÜ óôáôé-
óôéêÜ óôïé÷årá äåß÷íïõí …ôé ìÝ÷ñé ôü ôÝëïò ôïˆ
1995, täñýèçêáí 2815 ãåùñãéêïß óõíåôáéñéóìïß,
ït ðåñéóóüôåñïé Aðü ôïýò ‚ðïßïõò åsäéêåýôçêáí
óôÞí ðáñáãùãÞ óéôáñéïˆ êáß äçìçôñéáê™í
(Ðëçñïöïñßåò ôïˆ ‘Õðïõñãåßïõ Ãåùñãßáò, 1996).
Á‰ôü ôü ðñüôõðï Tîåéäßêåõóçò ðñïóäéïñßæåôáé A-
ðü ôü ìÝãåèïò ô\ò êáëëéåñãÞóéìçò ã\ò, êáèþò
êé Aðü ôü äéáèÝóéìï óýóôçìá ìç÷áíçìÜôùí êáß
äéá÷åßñéóçò Tñãáôéêïˆ äõíáìéêïˆ. ÈÜ öáíår ðá-
ñÜäïîï, AëëÜ ôü êñÜôïò Tîáêïëïõèår êáß óÞìåñá
íÜ äéá÷åéñßæåôáé ôïýò ãåùñãéêïýò óõíåôáéñéóìïýò,
ðñ@ãìá ðïý óçìáßíåé …ôé ôü ãåùñãéêü óýóôçìá
ô\ò ðñïçãïýìåíçò ðåñéüäïõ só÷ýåé ìÝ÷ñé óÞìåñá.
’Åðßóçò, ôü ãåãïíüò …ôé ït ãåùñãéêïß óõíåôáéñé-
óìïß äÝí åyíáé ðëÝïí êñáôéêÞ säéïêôçóßá, AëëÜ T-
îáêïëïõèïˆí íÜ åyíáé êñáôéê™ò äéá÷åéñéæüìåíïé,
ôïýò ðñïóäßäåé ôüí ÷áñáêô\ñá Uíüò ñãáíéóìïˆ
ðåñéóóüôåñï ãñáöåéïêñáôéêïˆ ðáñÜ Tðé÷åéñçóéá-
êïˆ. ÓÝ ëåéôïõñãéêïýò …ñïõò, ït íÝïé ãåùñãéêïß
óõíåôáéñéóìïß ìïéÜæïõí ìÝ ôßò ãåùñãéêÝò Tðé÷åé-
ñÞóåéò ôïˆ êïììïõíéóôéêïˆ ðáñåëèüíôïò, ôßò ‚-
ðïråò äéçýèõíå ôü êñÜôïò, êé ƒ÷é ìÝ ôßò Uíþóåéò
ô™í ðáñáäïóéáê™í ðñïðïëåìéê™í Âïõëãáñéê™í
óõíåôáéñéóì™í ô™í ãáéïêôçìüíùí ô\ò AíåîÜñôç-
ôçò ã\ò.
Ôü êáëïêáßñé ôïˆ 1992, äéåîÞãáãá ìéÜ êïé-
íùíéïëïãéêÞ Vñåõíá ó÷åôéêÜ ìÝ ôïýò «Âïõëãáñé-
êïýò Ãåùñãéêïýò Óõíåôáéñéóìïýò óÝ ìéÜ Ðåñßï-
äï ÌåôÜâáóçò ðñüò ìéÜ Ïsêïíïìßá ’Áãïñ@ò». ‘Ç
Vñåõíá äéåîÞ÷èç óÝ 13 ÷ùñéÜ êáß 30 ãåùñãéêïýò
óõíåôáéñéóìïýò ðáñáãùã\ò êïíôÜ óôÞí ðüëç
Plovdiv (Öéëéððïýðïëç). ÑùôÞèçêáí äÞìáñ÷ïé,
äéåõèõíôÝò êáß ìÝëç óõíåôáéñéóì™í êé Aãñüôåò.
ÓõíïëéêÜ, äéåîÞ÷èçóáí 152 óõíåíôåýîåéò. ‘Ç V-
ñåõíá ðñáãìáôþèçêå ìÝó¤ ô\ò ìåèüäïõ ìåëÝôçò
AíÜ ìåìïíùìÝíç ðåñßðôùóç (case study me-
thod), ìÝ ôÞ ÷ñÞóç Cìåóùí ðáñáôçñÞóåùí, äï-
ìçìÝíùí a ìÞ äïìçìÝíùí Tñùôçìáôïëïãßùí, êá-
èþò êáß ëåðôïìåñårò êé «Tö' …ëçò ô\ò ëçò» óõ-
íåíôåýîåéò. ‘Ç Vñåõíá, Tðßóçò, ðåñéåëÜìâáíå
óôáôéóôéêÜ óôïé÷årá êé AíÜëõóç ðëçñïöïñé™í A-
ðïãñáö\ò. ÔÜ AðïôåëÝóìáôá äÝí eôáí Aíôéðñï-
68
óùðåõôéêÜÿ ðåñéïñßóôçêáí ìüíï óôïýò 30 ãåùñ-
ãéêïýò óõíåôáéñéóìïýò êáß óôÜ 13 ÷ùñéÜ (êé C-
ñá só÷ýïõí ãé' á‰ôÜ ìüíï), ðåñéÝãñáøáí, …ìùò ôßò
ðñüóöáôåò ôÜóåéò ô\ò âïõëãáñéê\ò ãåùñãßáò. ÔÜ
AðïôåëÝóìáôá ô\ò Vñåõíáò Väåéîáí …ôé ït äéåõèõí-
ôÝò ô™í ãåùñãéê™í óõíåôáéñéóì™í Tîáêïëïõèïˆí
íÜ äéïñßæïíôáé Aðü ôü êñÜôïò êé ƒ÷é Aðü ôïýò ãáé-
ïêôÞìïíåò. Ït äéåõèõíôÝò á‰ôïß ôçñïˆóáí ìéÜ
óôÜóç ðïý Vìïéáæå ðåñéóóüôåñï ìÝ äçìïóßïõ Š-
ðÜëëçëïõ, ðáñÜ ìÝ Aíôéðñïóþðïõ ô™í ãáéïêôç-
ìüíùí. ÓÝ ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò, ït äéåõèõíôÝò ô™í
óõíåôáéñéóì™í ðïý åy÷áí äéïñéóôår Að' ôü êñÜôïò
Vðñáôôáí ðñüò ôü äéêü ôïõò óõìöÝñïí. ÓÝ ôñßá
÷ùñéÜ ðïý TñåõíÞèçêáí, ït ðñüåäñïé ô™í óõíå-
ôáéñéóì™í åy÷áí ñãáíþóåé žò êáß ôïýò äéêïýò
ôïõò óõíåôáéñéóìïýò. ×ñçóéìïðïéïˆóáí äùñåÜí
Tîïðëéóìü, Tñãáôéêü äõíáìéêü êáß Šðçñåóßåò äéá-
èÝóéìåò Aðü ôïýò ðñïçãïýìåíïõò êñáôéêïýò óõ-
íåôáéñéóìïýò ðïý äéçýèõíáí, ït ‚ðïrïé âñßóêïíôáí,
ôüôå, óôÞí äéáäéêáóßá ô\ò ìåôáôñïð\ò. Á‰ôü e-
ôáí Xíá Aäßêçìá êáôÜ ôïˆ íüìïõ. ÓÝ ðÝíôå ÷ù-
ñéÜ ðïý TñåõíÞèçêáí, ït ðñüåäñïé ô™í ðñïçãïõ-
ìÝíùí êñáôéê™í ãåùñãéê™í óõíåôáéñéóì™í Têìå-
ôáëëåýèçêáí ôÞí äéáäéêáóßá Aíáäáóìïˆ ô\ò êáë-
ëéåñãÞóéìçò ã\ò, äéáëÝãïíôáò ôÜ ðéü å‹öïñá A-
ãñïôåìÜ÷éá ãéÜ äéêÜ ôïõò ïsêïãåíåéáêÜ êôÞìáôá
êáß óõíåôáéñéóìïýò. ’Åðßóçò, óÝ Cëëá ôñßá ÷ù-
ñéÜ, Aãüñáóáí ãåùñãéêÜ ìç÷áíÞìáôá êáß Tîïðëé-
óìü Aðü ôïýò ðñïçãïýìåíïõò êñáôéêïýò óõíåôáé-
ñéóìïýò, óÝ ÷áìçëÝò ôéìÝò.
Óýìöùíá ìÝ äçìïóêüðçóç óÝ Tèíéêü äßêôõï
ðïý ðñáãìáôïðïßçóå _ ÍÏÅÌÁ, 44% ô™í T-
ñùôçèÝíôùí ðéóôåýïõí …ôé _ óõãêåêáëõììÝíç s-
äéùôéêïðïßçóç åyíáé Xíá öáéíüìåíï ðïý óõ÷íÜ óõ-
íáíô@ôáé óôÞ Âïõëãáñßá (Äåßêôçò Êïéí\ò Ãíþ-
ìçò, 1993, 15). Ëü㤠ô\ò Vëëåéøçò Aíùíõìßáò
óôßò AãñïôéêÝò êïéíüôçôåò, êáß ô\ò AíÜëïãçò
äéáöÜíåéáò ô\ò êïéíùíéêï-ïsêïíïìéê\ò æù\ò ôïˆ
÷ùñéïˆ, ït äéáäéêáóßåò á‰ôÝò äÝí ìÝíïõí ìõóôéêÝò
óôüí êüóìï ô™í Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í, óÝ óýãêñé-
óç ìÝ ôßò AóôéêÝò ðåñéï÷Ýò …ðïõ _ säéùôéêïðïß-
çóç ðñáãìáôïðïéårôáé ì' Xíáí ðéü êåêáëõììÝíï
ôñüðï.
5.1.4 ÄéáöïñÝò óôßò ’ÁóôéêÝò êé ’ÁãñïôéêÝò
ÐñïïðôéêÝò.
Ït êÜôïéêïé ô™í Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í èåù-
ñïˆí ôüí Aíáäáóìü ô\ò êáëëéåñãÞóéìçò ã\ò ›ò
å‰êáéñßá TîáóöÜëéóçò ô\ò âáóéê\ò Aðáó÷üëçóÞò
ôïõò êáß ô\ò êýñéáò ðçã\ò åsóïäÞìáôïò. ‘Ùóôü-
óï, Xíáò ìåãÜëïò Añéèìüò ðñþçí ãáéïêôçìüíùí
êáß ô™í êëçñïíüìùí ôïõò ìåôáêéíÞèçêáí, Tä™
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êé Xíá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, óôßò ðüëåéò.
Ðñßí Aðü 50 ÷ñüíéá ðåñßðïõ, _ êïëëåêôéâïðïßç-
óç TðçñÝáóå Xíáí ðëçèõóìü 1,5 Uêáôïììõñßïõ
Aôüìùí, Tí™ óôßò ìÝñåò ìáò ït säéïêô\ôåò ãåùñ-
ãéê™í TêôÜóåùí êáß ït êëçñïíüìïé ôïõò Šðïëï-
ãßæïíôáé …ôé åyíáé ðÜíù Aðü 4 Uêáôïììýñéá Côï-
ìá. ‘Ï ôüðïò äéáìïí\ò ô™í säéïêôçô™í ðñïóäéï-
ñßæåé ôßò äéáöïñåôéêÝò ðñïïðôéêÝò êáß ðñïèÝóåéò
ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí AãñïôéêÞ säéïêôçóßá, ðïý âñßóêå-
ôáé óôÞí äéáäéêáóßá ôïˆ Aíáäáóìïˆ. Óôïé÷årá A-
ðü ôÞí Vñåõíá ôïˆ ’Åèíéêïˆ ‘Éäñýìáôïò Óôáôé-
óôéê\ò äåß÷íïõí …ôé 35% ô™í ãáéïêôçìüíùí, ðïý
æïˆí óÝ AóôéêÝò ðåñéï÷Ýò, óêïðåýïõí íÜ óõìðå-
ñéëÜâïõí ôÞí ã\ ôïõò óÝ ãåùñãéêïýò óõíåôáéñé-
óìïýò, Tí™ ôïýò uäéïõò óêïðïýò V÷åé ôü 63% ô™í
ãáéïêôçìüíùí ðïý æïˆí óÝ AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò
(Ðëçñïöïñßåò ôïˆ ’Åèíéêïˆ ‘Éäñýìáôïò Óôáôé-
óôéê\ò, 1992, 8). ’Åí™ ôü 20% ô™í ãáéïêôç-
ìüíùí ðïý æïˆí óôÞí ðüëç ó÷åäéÜæïõí íÜ Têìé-
óèþóïõí ôÞí ã\ ôïõò, ìüíï ôü 6,7% ô™í ÷ù-
ñéê™í öáßíåôáé …ôé óêïðåýåé íÜ AêïëïõèÞóåé ôÞí
uäéá ôáêôéêÞ. Ït êÜôïéêïé ô™í Aóôéê™í ðåñéï÷™í
êõñßùò ðñïóâëÝðïõí óôÞí ã\, ðïý èÜ ëÜâïõí A-
ðü ôüí Aíáäáóìü, ›ò ðçãÞ TðéðëÝïí åsóïäÞìá-
ôïò. ‘Ç ðëåéïøçößá á‰ô™í äÝí óêïðåýåé íÜ ôÞí
äïõëÝøåé _ uäéá a ìÝ ôÞí âïÞèåéá ô\ò ïsêïãÝíåéáò,
AëëÜ ì@ëëïí íÜ ôÞí ìåôáôñÝøåé óÝ ìéÜ ðçãÞ ås-
óïäÞìáôïò. Á‰ôÞ åyíáé ìéÜ ðéèáíÞ ðçãÞ äéáöù-
íé™í êáß óõãêñïýóåùí ìåôáîý ô\ò ðëåéïøçößáò
ô™í êáôïßêùí ô™í ðüëåùí, ðïý äéáèÝôïõí ã\,
êáß ô™í ãáéïêôçìüíùí, ðïý êáôïéêïˆí ìüíéìá
óôÞí ðáéèñï, AëëÜ äÝí åyíáé têáíïß íÜ Tîáóöá-
ëßóïõí ôÞí äéêÞ ôïõò Tñãáóßá óôÜ ÷ùñéÜ, …ðùò
êáß ït êÜôïéêïé ô™í ÷ùñé™í ðïý äÝí V÷ïõí ã\.
5.1.5 ÊïéíïôéêÝò óôÜóåéò êáß êïéíùíéêï-
ïéêïíïìéêÝò äéáöïñÝò.
Á‰ôÝò ït äéáäéêáóßåò Vñ÷ïíôáé óÝ Aíôßèåóç ìÝ
ôü Tóùôåñéêü êáß ôü êïéíïôéêü ðåñéâÜëëïí ôïˆ A-
ãñïôéêïˆ ðëçèõóìïˆ, ‚ ‚ðïrïò óôÜ ðñ™ôá âÞìá-
ôá ô\ò ìåôáññýèìéóçò eôáí TíÜíôéïò óôüí Aíá-
äáóìü ô\ò Aãñïôéê\ò säéïêôçóßáò óôïýò ãáéïêôÞ-
ìïíåò Têåßíïõò ðïý äÝí ìðïñïˆóáí íÜ ôÞí äïõëÝ-
øïõí ït uäéïé. Óôïé÷årá Aðü ìéÜ êïéíùíéïëïãéêÞ V-
ñåõíá, ðïý äéçýèõíå ìéÜ TñåõíçôéêÞ ‚ìÜäá ôïˆ
óõëëüãïõ ô™í «’Åíáëëáêôéê™í» ôüí ’Áðñßëéï
ôïˆ 19902, TðåóÞìáíå …ôé 72% á‰ô™í ðïý A-
ðÜíôçóáí, TñãÜôåò êáß åsäéêïß, ôÜ÷èçêáí êáôÜ
ô\ò ðáñÜäïóçò ô\ò ã\ò ó' Têåßíïõò ðïý äÝí ìðï-
ñïˆí a ðïý äÝí ðñüêåéôáé íÜ ôÞí äïõëÝøïõí —
êáß 66% ðéóôåýïõí …ôé ó' á‰ôÝò ôßò ðåñéðôþóåéò
äÝí èÜ Vðñåðå êCí íÜ TðéôñÝðåôáé óôïýò ðñþçí
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ãáéïêôÞìïíåò íÜ ÷ñçóéìïðïéïˆí AãñïôéêÞ säéï-
êôçóßá ›ò ðçãÞ åsóïäÞìáôïò (Chipev and
Donchev, 1990, 3). ÔÜ 50 ÷ñüíéá ô\ò êñáôéê\ò
säéïêôçóßáò óôÞí ãåùñãßá, …ðùò êáß ô™í êïì-
ìïõíéóôéê™í óôåñåïôýðùí óôÞí êïéíÞ óõíåßäçóç,
äõóêüëåøáí ôüí êüóìï óôÜ ðñ™ôá âÞìáôá ô\ò
ìåôáññýèìéóçò íÜ äå÷èår …ôé ìéÜ ïsêïíïìßá Tëåý-
èåñçò Aãïñ@ò eôáí ƒíôùò Aäýíáôç ÷ùñßò ôüí A-
íáäáóìü ô\ò säéùôéê\ò Aãñïôéê\ò säéïêôçóßáò
êáß …ôé äÝí eôáí äõíáôü íÜ ìåôáôñÝøïõí ôÞí ìÞ
AðïôåëåóìáôéêÞ êé Aðïôõ÷çìÝíç ãåùñãßá óÝ ìéÜ
ãåùñãßá Tðéêåñä\ —êáß ìÝ Víôïíï ñõèìü Tîåëéó-
óüìåíç— ÷ùñßò ôÞí TöáñìïãÞ ôïˆ Aãñïôéêïˆ A-
íáäáóìïˆ. ’Áñãüôåñá, ìÝ ôÞí êáèéÝñùóç äçìï-
êñáôéê™í èåóì™í, ìÝ ôÞí êáôÜññåõóç ô\ò êïì-
ìïõíéóôéê\ò ìõèïëïãßáò êáß ôÞí Tðéäåßíùóç ô\ò
êïéíùíéê\ò êáß ïsêïíïìéê\ò êáôÜóôáóçò, ït Aðü-
øåéò êáß ït óôÜóåéò á‰ôÝò ŠðÝóôçóáí ìéÜ Aëëá-
ãÞ. ÐáñÜ ôÞí ìåôáññýèìéóç á‰ôÞ, ït Âïýëãáñïé
÷ùñéêïß, …ðùò êáß ït ‚ìüëïãïß ôïõò ’ÉÜðùíåò,
óõììåñßæïíôáé ì@ëëïí óõíôçñçôéêÝò ðïëéôéêÝò A-
îßåò êáß óôÜóåéò. Åyíáé ðéóôïß øçöïöüñïé ôïˆ
Âïõëãáñéêïˆ Óïóéáëéóôéêïˆ Êüììáôïò (ðñþçí
Êïììïõíéóôéêïˆ Êüììáôïò).
5.1.6 ‘Ç ’ÁðïêáôÜóôáóç ô™í Ïsêïãåíåéáê™í
’ÁãñïêôçìÜôùí.
ÓôÞí ÂïõëãáñéêÞ ãåùñãéêÞ ìåôáññýèìéóç,
…ëåò ït ðñïóðÜèåéåò Tðéêåíôñþíïíôáé óôü ðñü-
âëçìá ôïˆ Aíáäáóìïˆ ô\ò ã\ò a Aëëé™ò: óôÞí
AãñïôéêÞ ìåôáññýèìéóç. ´Ïìùò, ‚ Aíáäáóìüò
ô\ò ã\ò åyíáé ìüíï Xíá ìÝñïò ô\ò Aãñïôéê\ò ìå-
ôáññýèìéóçò. ‘Ç AðïêáôÜóôáóç ô\ò säéùôéê\ò s-
äéïêôçóßáò ã\ò åyíáé ìüíï Xíá Aðü ôÜ ðñïáðáé-
ôïýìåíá ãéÜ ìéÜ Tðéôõ÷\ ìåôÜâáóç óÝ ìéÜ öéëå-
ëåýèåñç ïsêïíïìßá. ÃéÜ ôü ìÜñêåôéíãê êáß ôßò ãå-
ùñãéêÝò Šðçñåóßåò, ït säéïêô\ôåò TêôÜóåùí ìå-
óáßïõ êáß ìéêñïˆ ìåãÝèïõò Tîáñô™íôáé, êáôÜ êá-
íüíá, åuôå Aðü ôÞí ñãÜíùóç ô\ò Aãïñ@ò åuôå A-
ðü ôïýò óõíåôáéñéóìïýò. Ôü ãåãïíüò á‰ôü óõì-
âÜëëåé óôÞí äéáöýëáîç ô™í êñáôéê™í Tðéôñïð™í
ïsêïíïìßáò, èåóì™í êé ñãáíéóì™í ðïý Tîáêïëïõ-
èïˆí íÜ TîïõóéÜæïõí ôÞí ãåùñãßá …ðùò êáß óôü
ðáñåëèüí. ²Åôóé, …óïé ôïëìïˆí íÜ îåêéíÞóïõí ìéÜ
AãñïôéêÞ Tðé÷åßñçóç, Tîáñô™íôáé êáôÜ ðïëý A-
ðü ôßò êñáôéêÝò Šðçñåóßåò êáß ôïýò Tìðïñéêïýò
ñãáíéóìïýò.
‘Ç êáèéÝñùóç ô™í ïsêïãåíåéáê™í Aãñïêôç-
ìÜôùí, ðïý ëåéôïõñãïˆí óýìöùíá ìÝ ôßò Añ÷Ýò
ô\ò säéùôéê\ò säéïêôçóßáò ã\ò, Cñ÷éóå óôÜ ôÝëç
ôïˆ 1993. ´Ùò ôü 1989, Šð\ñ÷áí 9847 säéùôé-
êÜ ïsêïãåíåéáêÜ AãñïêôÞìáôá, óôÜ ‚ðïrá äïõ-
69
ëåýïõí aäç 21680 Aãñüôåò (Kapitanski, 1994,
7). ÔÜ AðïôåëÝóìáôá Aðü êïéíùíéïëïãéêÞ Vñåõ-
íá Tìðåéñéê™í äåäïìÝíùí äåß÷íïõí …ôé 12,3%
ô™í Aãñïô™í á‰ô™í äÝí Tðéèõìïˆí íÜ óõíå÷ßóïõí
ôÞí AãñïôéêÞ ôïõò äñáóôçñéüôçôá. 30,3% åyðáí
…ôé _ AðüöáóÞ ôïõò íÜ óôáìáôÞóïõí ôßò Aãñï-
ôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò åyíáé AðïôÝëåóìá ô™í äõ-
óìåí™í ïsêïíïìéê™í óõíèçê™í. 24,2% aèåëáí
íÜ óôáìáôÞóïõí ôßò AãñïôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò T-
îáéôßáò ô\ò Vëëåéøçò íïìïèåôçìÝíùí êáíüíùí, ït
‚ðïrïé èÜ å‰íïïˆóáí ôÞí AíÜðôõîç ô\ò ïsêïãå-
íåéáê\ò AãñïêáëëéÝñãåéáò. 24,2% V÷ïõí ìåãÜëá
ðñïâëÞìáôá ÷ñçìáôïäüôçóçò. 12,1% TîÝöñá-
óáí ôÞí Cðïøç …ôé êáíÝíáò èåóìüò a ñãÜíùóç
äÝí ôïýò âïçè@ óôÞí ðñïþèçóç êáß ôÞí ðþëçóç
ô\ò Aãñïôéê\ò ðáñáãùã\ò. ÔÜ ãåùñãéêÜ ðñïú-
üíôá ðñÝðåé íÜ ôÜ ðïõëÞóïõí åuôå Aðü ìüíïé
ôïõò, åuôå ìÝó¤ ìïíïðùëéáê™í ñãáíéóì™í, ït ‚-
ðïrïé Šðáãïñåýïõí ôïýò …ñïõò ãéÜ ôÞí ðáñï÷Þ
ô™í Šðçñåóé™í ôïõò.
ÓôÞí Âïõëãáñßá, …óïé Aó÷ïëïˆíôáé ðáñáäï-
óéáêÜ ìÝ ôÞí ãåùñãßá, êåñäßæïõí Xíá ìåãÜëï ìÝ-
ñïò ôïˆ åsóïäÞìáôüò ôïõò ìÝó¤ TðéðëÝïí Tñãá-
óßáò óôÜ ïsêïãåíåéáêÜ AãñïôåìÜ÷éá3. ‘Õðü ôßò
óõíè\êåò ô\ò êåíôñéê™ò ó÷åäéáóìÝíçò êñáôéê\ò
ïsêïíïìßáò, _ ìïíáäéêÞ ìïñöÞ ïsêïíïìéê\ò äñá-
óôçñéüôçôáò Aãñïôéêïˆ ÷áñáêô\ñá, ðïý äÝí ðå-
ñéåëÜìâáíå ìéóèùìÝíï Tñãáôéêü äõíáìéêü, eôáí
_ TðéðëÝïí Tñãáóßá óôÜ ïsêïãåíåéáêÜ AãñïôåìÜ-
÷éá. Á‰ôüò ‚ ôýðïò ãåùñãéê\ò Aðáó÷üëçóçò e-
ôáí ÷áñáêôçñéóôéêüò óÝ ðïëëÝò ðñþçí óïóéáëé-
óôéêÝò ÷™ñåò ô\ò ’Áíáôïëéê\ò ʼnñþðçò, êáß e-
ôáí ðïëý äçìïöéëÞò, Tðßóçò, óôÞí Âïõëãáñßá.
‘Ç âïçèçôéêÞ Tñãáóßá óôÜ ïsêïãåíåéáêÜ Aãñïôå-
ìÜ÷éá åyíáé Xíá åyäïò ðñüóèåôçò ãåùñãéê\ò Aðá-
ó÷üëçóçò. ’Åöáñìüæåôáé êõñßùò Aðü Aíèñþðïõò
ðïý Aó÷ïëïˆíôáé ìÝ ôüí ãåùñãéêü ôïìÝá, êáèþò
êé Aðü êåßíïõò ô™í ‚ðïßùí ït êýñéåò Aó÷ïëßåò äÝí
åyíáé ãåùñãéê\ò öýóåùò. ÌÝ Cëëá ëüãéá, óôÞí
Âïõëãáñßá, _ êáëëéÝñãåéá Uíüò ïsêïãåíåéáêïˆ A-
ãñïôåìá÷ßïõ åyíáé ìéÜ Tñãáóßá ìåñéê\ò Aðáó÷ü-
ëçóçò.
Ôü ïsêïãåíåéáêü AãñïôåìÜ÷éï åyíáé âáóéêÞ
ðçãÞ åsóïäÞìáôïò ãéÜ ôüí ðñïûðïëïãéóìü Uíüò
íïéêïêõñéïˆ, ðïý Aðáñôßæåôáé Aðü Côïìá ðïý A-
ó÷ïëïˆíôáé ìÝ ôÞí ãåùñãßá êáß ìÝ Cëëïõò êëÜ-
äïõò ô\ò ïsêïíïìßáò. ÓôáôéóôéêÜ óôïé÷årá äåß-
÷íïõí …ôé, ãéÜ êåßíïõò ðïý Aó÷ïëïˆíôáé ìÝ ôÞí
ãåùñãßá, ôü åsóüäçìá ðïý åsóðñÜôôïõí Aðü ôü
ïsêïãåíåéáêü AãñïôåìÜ÷éï åyíáé ó÷åäüí sóïäýíáìï
(›ò ìåñßäéï ôïˆ AêáèÜñéóôïõ åsóïäÞìáôïò ô\ò ïs-
êïãÝíåéáò)4 ìÝ ôïýò ìéóèïýò ô™í ìåë™í ô\ò ïs-
70
êïãÝíåéáò. ‘Ç ôÜóç á‰ôÞ Vãéíå ðéü Víôïíç ôÜ ôå-
ëåõôárá ÷ñüíéá êáß, ôü 1991, ôü ìåñßäéï ôïˆ ås-
óïäÞìáôïò Aðü ôÜ ïsêïãåíåéáêÜ AãñïôåìÜ÷éá
óôÞí ãåíéêÞ äïìÞ ôïˆ åsóïäÞìáôïò ôïˆ Aãñïôé-
êïˆ ðëçèõóìïˆ á‰îÞèçêå óÝ 39,2%, Tí™ ôü ìå-
ñßäéï ô™í ìéóè™í ôïõò Vöôáóå ôü 31,8% (Ïsêï-
ãåíåéáêüò Ðñïûðïëïãéóìüò óôÞí Äçìïêñáôßá
ô\ò Âïõëãáñßáò 1985-1991, 1992, 23). Ôü
1994, ôü ìåñßäéï ôïˆ AêáèÜñéóôïõ åsóïäÞìáôïò
ãéÜ êÜèå ìÝëïò ìé@ò ïsêïãÝíåéáò óôÞí ÷þñá, ôü
‚ðïrï ðñïÝñ÷åôáé Aðü ôÜ ïsêïãåíåéáêÜ AãñïôåìÜ-
÷éá, Vãéíå 36 ðåñßðïõ öïñÝò ìåãáëýôåñï óÝ óýã-
êñéóç ìÝ ôü 1985 (Ïsêïãåíåéáêüò Ðñïûðïëïãé-
óìüò óôÞí Äçìïêñáôßá ô\ò Âïõëãáñßáò 1985-
1994, 1995, 8). Åyíáé Aíáìåíüìåíï óôü ìÝëëïí,
_ AðïêáôÜóôáóç ô\ò êáëëéåñãÞóéìçò ã\ò êáß _
‚ëïêëÞñùóç ôïˆ Aãñïôéêïˆ Aíáäáóìïˆ íÜ êáôá-
óôÞóïõí ôÜ ïsêïãåíåéáêÜ AãñïôåìÜ÷éá ›ò ìéÜ
óçìáíôéêÞ ðçãÞ åsóïäÞìáôïò ãéÜ ôÜ ‚ëïÝíá êáß
á‰îáíüìåíá âïõëãáñéêÜ íïéêïêõñéÜ. ÌÝ÷ñé óôéã-
ì\ò, Šð\ñîå ìéÜ ðçãÞ åsóïäÞìáôïò óÝ åyäïò ðá-
ñÜ óÝ ÷ñÞìá. ‘Ç Vëëåéøç ìé@ò Cñôéá AíåðôõãìÝ-
íçò Šðïäïì\ò, ãéÜ ôÞí AãïñÜ êáß ôÞí ðñïþèçóç
ô™í ãåùñãéê™í ðñïúüíôùí, åyíáé Xíáò óçìáíôé-
êüò ëüãïò ãéÜ ôü ìÝ÷ñé óôéãì\ò ÷áìçëü åsóüäç-
ìá ðïý åsóÝðñáôôáí Aðü ôÜ ïsêïãåíåéáêÜ Aãñï-
ôåìÜ÷éá. ÔÜ ôåëåõôárá ÷ñüíéá, ëü㤠ô\ò Tðéäåß-
íùóçò ô\ò ïsêïíïìéê\ò êñßóçò êáß ô\ò Aíýøù-
óçò ô™í ôéì™í (åsäéêÜ ô™í ôñïößìùí), _ «óÝ åy-
äïò» öýóç ôïˆ åsóïäÞìáôïò ðáñÝìåéíå Xíá äéá-
÷ñïíéêü ãíþñéóìá ô\ò êïéíùíßáò.
ÌÝñïò ô\ò ãåùñãéê\ò ðáñáãùã\ò ô™í Aãñï-
ôåìá÷ßùí ÷ñçóéìïðïéårôáé ãéÜ êñÝáò êïíóåñâï-
ðïéçìÝíï, ëá÷áíéêÜ êáß öñïˆôá — ìïíáäéêÞ ðá-
ñÜäïóç ô\ò âïõëãáñéê\ò ïsêïãÝíåéáò. ²Áëëï ìÝ-
ñïò ô\ò ãåùñãéê\ò ðáñáãùã\ò, …ðùò êáß ôÜ ÷åé-
ñïðïßçôá ëáãÞíéá, äßíïíôáé óÝ óõããåíårò êáß öß-
ëïõò ðïý ìÝíïõí óôßò ðüëåéò êáß ït ‚ðïrïé óõì-
ìåôÝ÷ïõí êáß ït uäéïé óôÞí ðáñáãùãÞ. Á‰ôÞ _
«êïíóåñâïðïéçìÝíç ïsêïíïìßá», …ðùò Aðïêáëår-
ôáé, åyíáé, êáô' Añ÷Þí, ìéÜ ðáñáäïóéáêÞ ðáñá-
ãùãÞ ô\ò âïõëãáñéê\ò ïsêïãÝíåéáò, ðïý V÷åé
óêïðü ôÞí TîáóöÜëéóç ô\ò ôñïöéê\ò á‰ôÜñêåéáò.
Äåýôåñïí, åyíáé Xíá åyäïò öõóéê\ò Aíôáëëáã\ò,
óôÜ ðëáßóéá ô\ò ãåùñãéê\ò ðáñáãùã\ò êé Tñãá-
óßáò, AíÜìåóá óÝ …óïõò óõììåôÝ÷ïõí óôÞí äéá-
äéêáóßá ô\ò ðáñáãùã\ò. Ôñßôïí, åyíáé Xíá ï‰óéá-
óôéêü óôÞñéãìá ãéÜ ôïýò óõããåíårò êáß ößëïõò.
ÔÝëïò, åyíáé Xíáò óçìáíôéêüò ôñüðïò äéáôÞñçóçò
ô™í óõããåíéê™í êáß öéëéê™í äåóì™í.
Ðïëëïß TñãÜôåò Šðïóôçñßæïõí …ôé, óôü ðá-
ñåëèüí, ‚ êýñéïò ëüãïò ãéÜ ôÞí TðéëïãÞ ô\ò Tñ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ãáóßáò ôïõò óÝ ìéÜ ãåùñãéêÞ Tðé÷åßñçóç eôáí _
ðéèáíüôçôá Aðüêôçóçò äéê™í ôïõò Aãñïôåìá÷ß-
ùí. ‘Ç óôÜóç ôïõò ðñüò ôÞí Tñãáóßá ô™í ïsêï-
ãåíåéáê™í Aãñïôåìá÷ßùí eôáí ‚ëüôåëá äéáöïñå-
ôéêÞ Aðü ôÞí óôÜóç ðïý ôÞñçóáí ðñüò ôÞí Tñ-
ãáóßá ô™í êñáôéê™í Tðé÷åéñÞóåùí. ÌÝ á‰ôüí ôüí
ôñüðï, ït ÷ùñéêïß êáôüñèùóáí íÜ äéáôçñÞóïõí ôü
ðáñáäïóéáêü Tñãáóéáêü eèïò ðïý äéáêñßíåé ôïýò
Âïýëãáñïõò, ôü ‚ðïrï ÷áñáêôçñßæåôáé Aðü ìéÜ
óõíáéóèçìáôéêÞ TîÜñôçóç ðñüò ôÞí ã\ êáß ðñüò
ôÞí ãåùñãéêÞ Tñãáóßá, ìÝó¤ ô\ò óêëçñ\ò äïõ-
ëåé@ò êáß ôïˆ Tðé÷åéñçóéáêïˆ ðíåýìáôïò. Ôïˆôï,
…ìùò, ìüíï …óïí Aöïñ@ ôÜ AãñïôåìÜ÷éá. Á‰ôÜ
ôÜ AðïìåéíÜñéá ìé@ò øõ÷ïëïãßáò ðïý êÜðïôå äéá-
êáôår÷å ôïýò Aãñüôåò, ôþñá Aðïôåëår ôü óçìårï
Têêßíçóçò ìé@ò äéáäéêáóßáò Aíáóõãêñüôçóçò ôïˆ
êáôåóôñáìÝíïõ óõóôÞìáôïò Aîé™í êáß óôÜóåùí
ðñüò ôÞí AãñïôéêÞ Tñãáóßá.
5.1.7 ÌåôáôñïðÞ ô\ò Aãñïôéê\ò säéïêôçóßáò
êáß êïéíùíéêÞ äéáóôñùìÜôùóç.
ÊáôÜ ôÞí äéáäéêáóßá ôïˆ Aíáäáóìïˆ ô\ò
ã\ò, ôü êñÜôïò ô\ò ìåôá-êïììïõíéóôéê\ò ðåñéü-
äïõ ðñÝðåé íÜ äçìéïõñãÞóåé ôßò óõíè\êåò ãéÜ ôÞí
AðïêáôÜóôáóç ô\ò ãåùñãßáò êáß ôÞí TîÝëéîç
ô™í Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í. ’ÁíÜìåóá óôïýò ŠðÜñ-
÷ïíôåò ôñüðïõò Tíßó÷õóçò ô\ò ãåùñãßáò êáß ô™í
Aãñïôéê™í êïéíïôÞôùí, åyíáé ït êñáôéêÝò Tðé÷ï-
ñçãÞóåéò, ôÜ Tðéäüìáôá, _ TíäåäåéãìÝíç êïéíùíé-
êÞ ðïëéôéêÞ êáß _ á‹îïõóá á‰ôïíïìßá ô™í ôï-
ðéê™í äéïéêÞóåùí. ‘Ç âïõëãáñéêÞ ãåùñãßá
÷ñåéÜæåôáé óýã÷ñïíç ŠðïäïìÞ, êáôÜëëçëç ñãÜ-
íùóç ãéÜ Tìðüñéï, AãïñÜ êáß Šðçñåóßåò ðñïìÞ-
èåéáò. Ït äñáóôçñéüôçôåò ãåùñãéê\ò öýóåùò
ðñÝðåé íÜ ôïíùèïˆí, ìÝó¤ öïñïëïãéê™í ìåéþ-
óåùí êáß ïsêïíïìéê\ò âïÞèåéáò. Ìßá Aðü ôßò ðá-
ñáäïîüôçôåò ô\ò ìåôÜâáóçò óÝ ìéÜ ïsêïíïìßá öé-
ëåëåýèåñçò êáôåýèõíóçò, ÷áñáêôçñéóôéêÞ óôüí
ôïìÝá ô\ò ãåùñãßáò …ðùò êáß óÝ Cëëïõò êïéíù-
íéêïýò ôïìårò, åyíáé …ôé ôü êñÜôïò äéÝãñáøå ôïýò
êáíïíéóìïýò êáß ôßò ëåéôïõñãßåò ô\ò äçìüóéáò A-
óöÜëåéáò ðïý uó÷õáí óôü ðáñåëèüí, AëëÜ V÷åé
äéáôçñÞóåé ôßò ïsêïíïìéêÝò Tîïõóßåò Cèéêôåò.
ÓôÞí ðñÜîç, ôü êñÜôïò Tîáêïëïõèår íÜ Aðïöá-
óßæåé, íÜ TðéâÜëëåé êáß íÜ äéá÷åéñßæåôáé ôßò ñãá-
íéêÝò äïìÝò ô\ò ïsêïíïìßáò. Á‰ôÝò ït ôåñÜóôéåò
Tîïõóßåò, íïìéêÜ êáëõììÝíåò, Aíáðüöåõêôá äç-
ìéïõñãïˆí êáôáóôÜóåéò äéáöèïñ@ò, …ðùò êáß
óõãêÝíôñùóç ÷ñçìÜôùí êáß ðëïýôïõ óÝ ‚ñéóìÝ-
íåò êïéíùíéêÝò ‚ìÜäåò. ´Ïðùò AíáöÝñèçêå ðá-
ñáðÜíù, êÜðïéåò êïéíùíéêÝò ‚ìÜäåò Têìåôáëëåõ-
üìåíåò ôÞí ŠøçëÞ ôïõò èÝóç óôÞí äéïéêçôéêÞ tå-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ñáñ÷ßá ô™í Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í êáß ôïˆ Aãñïôé-
êïˆ ôïìÝá, ìðüñåóáí íÜ Aðïêïìßóïõí šöÝëç A-
ðü ôÞí êñáôéêÞ ðåñéïõóßá êáß íÜ óõãêåíôñþóïõí
êñáôéêü ðëïˆôï. Ït ðïëéôéêïß Aã™íåò ãéÜ äýíá-
ìç, …ðùò êáß ït ðÜñá ðïëëÝò AôÝëåéåò ôïˆ íïìé-
êïˆ óõóôÞìáôïò êáß _ ðñáêôéê™ò Cèéêôç Tîïõ-
óßá ôïˆ ðñþçí êïììïõíéóôéêïˆ êüììáôïò, âïÞ-
èçóáí ôÞí AãñïôéêÞ íïìåíêëáôïýñá óôßò ðñï-
óðÜèåéÝò ôçò íÜ só÷õñïðïéÞóåé ôÞí ïsêïíïìéêÞ
äýíáìç êáß íÜ óõãêåíôñþóåé ìåãáëýôåñï ðëïˆ-
ôï. ‘Ç ðñïçãïýìåíç íïìåíêëáôïýñá ìåôÝôñåøå
ôÜ ÷ñÞìáôá, ðïý óõãêÝíôñùóå …ëï á‰ôü ôü äéÜ-
óôçìá, êáß ðñïóáíáôïëßóôçêå óôßò säéùôéêÝò T-
ðé÷åéñÞóåéò. ’Áðü ôÞí Cëëç ìåñéÜ, …óïé åy÷áí
ðëïõôßóåé Aðü ôÞí Tñãáóßá ôïõò óôÜ ïsêïãåíåéá-
êÜ AãñïôåìÜ÷éá, êáôÜöåñáí íÜ AãïñÜóïõí Tîï-
ðëéóìü êé Cëëá ìÝóá ðáñáãùã\ò ðïý ÷ñåéÜæïí-
ôáí óÝ Aêüìç ÷áìçëüôåñåò ôéìÝò. Ðïëëïß Að'
á‰ôïýò Tðßóçò, ðñïôßìçóáí íÜ îåêéíÞóïõí ôÞí äé-
êÞ ôïõò Tðé÷åßñçóç. Ìåñéêïß äçìüóéïé ŠðÜëëç-
ëïé, ðïý åy÷áí ðÜñåé ôÞí èÝóç ô\ò ðñþçí íïìåí-
êëáôïýñáò ô\ò Šðáßèñïõ ìåôÜ ôÞí ðôþóç ôïˆ ‚-
ëïêëçñùôéêïˆ êáèåóô™ôïò, Têìåôáëëåýèçêáí T-
ðßóçò ôÞí êáôÜóôáóç, ìÝ ôÞí âïÞèåéá ô\ò íï-
ìïèåóßáò ðïý êáèüñéæå ôÞí só÷õñÞ êñáôéêÞ ðá-
ñÝìâáóç óôÞí ãåùñãéêÞ ðáñáãùãÞ. Ì' á‰ôüí
ôüí ôñüðï, ó÷çìÜôéóáí ìéÜ ‚ìÜäá, Uôåñïãåí\
óôÞí êáôáãùãÞ, _ ‚ðïßá óõãêÝíôñùóå êáß óõíå-
÷ßæåé íÜ óõãêåíôñþíåé säéïêôçóßá êáß ÷ñÞìáôá,
êáß _ ‚ðïßá èÜ ãßíåé ‚ ðõñÞíáò ô\ò á‰ñéáí\ò ôÜ-
îçò ô™í ìåãáëïãáéïêôçìüíùí. ÔÜ óõìöÝñïíôá
ô™í ‚ìÜäùí á‰ô™í Tîõðçñåôïˆíôáé ìÝ ôüí êáëý-
ôåñï ôñüðï Aðü ìéÜ êáèõóôÝñçóç óôÞí AãñïôéêÞ
ìåôáññýèìéóç, ãé' á‰ôü êáß ðñïåêôåßíïõí ôÞí ìå-
ôáâáôéêÞ ðåñßïäï êáß á‰îÜíïõí ôßò å‰êáéñßåò ãéÜ
ôÞí óõãêÝíôñùóç äýíáìçò êáß ðëïýôïõ.
‘Ç äéáäéêáóßá á‰ôÞ, ìÝ ôÞí óåéñÜ ôçò, ðñï-
êáëår öôþ÷åéá óôüí Aíôßèåôï ðüëï ô\ò êïéíù-
íéê\ò äéáóôñùìÜôùóçò. Ït Aíéóüôçôåò ðïý ðá-
ñÝìåéíáí ëáíèÜíïõóåò êáôÜ ôÞí äéÜñêåéá ðåñá-
óìÝíùí tóôïñéê™í ðåñéüäùí, Vãéíáí Tìöáíårò êé
Tðéäåéíþèçêáí. ÓôÞí Âïõëãáñßá äÝí ŠðÜñ÷ïõí
ïsêïíïìéêÝò êáß ðïëéôéêÝò óõíè\êåò ãéÜ ôÞí äç-
ìéïõñãßá êé AíÜðôõîç ìé@ò ìåóáßáò Aãñïôéê\ò
ôÜîçò.
Ït AãñïôéêÝò êïéíüôçôåò, …ðùò êé ‚ëüêëçñç
_ êïéíùíßá ›ò óýíïëï, ðñïÝâëåðáí …ôé ‚ Aãñïôé-
êüò Aíáäáóìüò èÜ âåëôßùíå ôÞí ïsêïíïìéêÞ êáß
êïéíùíéêÞ êáôÜóôáóç óôßò AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò,
…ôé èÜ äçãïˆóå óÝ ìéÜ á‹îçóç ô\ò ãåùñãéê\ò
ðáñáãùã\ò, _ ‚ðïßá èÜ êáôÝêëõå ôÞí AãïñÜ ìÝ
ìéÜ ìåãÜëç ðïéêéëßá êé Aöèïíßá ãåùñãéê™í A-
71
ãáè™í. ÓÝ ôåëéêÞ AíÜëõóç, ‚ óêïðüò á‰ôüò äÝí
Tðéôåý÷èçêå êé ‚ êüóìïò Aðïãïçôåýôçêå Aðü
ôÞí ìåôáññýèìéóç.
5.2 ‘Ï óýã÷ñïíïò sáðùíéêüò Aãñïôéêüò
ðïëéôéóìüò
5.2.1 ’ÉáðùíéêÞ ãåùñãßá êáß AãñïôéêÞ AíÜ-
ðôõîç: ïsêïíïìéêÝò AðáéôÞóåéò êáß êïé-
íùíéêÞ ñãÜíùóç.
ÓÝ ïsêïíïìéêïýò …ñïõò, _ óçìáóßá ô\ò ’Éá-
ðùíéê\ò ãåùñãßáò ìåéþèçêå ôá÷ýôáôá ðåñßðïõ
Aðü ôü 1960, …ôáí îåêßíçóå _ ðåñßïäïò ô\ò ìå-
ãÜëçò ïsêïíïìéê\ò AíÜðôõîçò. Á‰ôü óõíÜãåôáé
Aðü ôÞí ðôþóç ôïˆ ðïóïóôïˆ ôïˆ ’ÁêáèÜñéóôïõ
’Åèíéêïˆ Ðñïúüíôïò ðïý Aí\êå óôÞí ãåùñãéêÞ
ðáñáãùãÞ. Ôü ðïóïóôü ôïõ ìåéþèçêå Aðü 9,0
ãéÜ ôü 1960 óÝ 1,7 ãéÜ ôü 1991. Ðïëëïß Aãñü-
ôåò TãêáôÝëåéøáí ôÞí ãåùñãßá êáß óôñÜöçêáí óÝ
Cëëá TðáããÝëìáôá. Ït ãüíïé ô™í ïsêïãåíåé™í
ðïý æïˆóáí óôÜ ÷ùñéÜ, TîáéñïõìÝíùí ô™í êëç-
ñïíüìùí, îå÷ýèçêáí óôßò ðüëåéò. ´Ïìùò, ït ìå-
ãáëýôåñïé ãéïß ô™í ïsêïãåíåé™í, Aêïëïõèþíôáò
ôÞí sáðùíéêÞ ðáñÜäïóç, ðáñÝìåéíáí óôÜ ÷ùñéÜ
êáß óõíÝ÷éóáí íÜ êáëëéåñãïˆí ôÞí ã\ ôïõò. Âáè-
ìéárá, ‚ Añéèìüò ô™í ïsêïãåíåé™í ðïý Aó÷ïëïˆí-
ôáí ìÝ ôßò AãñïêáëëéÝñãåéåò ›ò ìåñéêÞ Aðáó÷ü-
ëçóç, êé AíÜìåóÜ ôïõò ïsêïãÝíåéåò ðïý åy÷áí ›ò
äåýôåñç Aðáó÷üëçóç5 ôÞí ãåùñãßá, ô™í ‚ðïßùí
ôü åsóüäçìá ðñïåñ÷üôáí êõñßùò Aðü ìÞ ãåùñãé-
êÞ Tñãáóßá, á‰îÞèçêå. ÓõíÞèùò á‰ôÞ _ äéðë\
Aðáó÷üëçóç óôÞí ãåùñãßá AëëÜ êáß óÝ ôïìårò
Tîù-ãåùñãéêïýò, …ðùò ‚ ìéóèùôüò Tñãáæüìåíïò
a ‚ á‰ôïáðáó÷ïëïýìåíïò, äÝí åyíáé ìüíï æÞôçìá
Tðéëïã\ò ôýðïõ äñáóôçñéüôçôáò Aðü ôü Côïìï,
AëëÜ Aðü ‚ëüêëçñï ôü íïéêïêõñéü. «‘Ç ðëåéïøç-
ößá ô™í sáðùíéê™í Aãñïôéê™í ïsêïãåíåé™í, óôÞí
ðñáãìáôéêüôçôá, äÝí åyíáé ðéÜ AãñïôéêÝò ïsêïãÝ-
íåéåò. Ït ðåñéóóüôåñïé Aðü á‰ôïýò ðïý Aó÷ïëïˆí-
ôáé ìÝ ôÞí ãåùñãßá óôÞí ’Éáðùíßá, åyíáé ì@ëëïí
÷ùñéêïß, ðáñÜ Aãñüôåò. ²Åôóé, ôïýò åyíáé Aíáã-
êárï íÜ óõíåñãÜæïíôáé óÝ èÝìáôá AãñïêáëëéÝñ-
ãåéáò êáß êáèçìåñéí\ò æù\ò, êáß ôÜ ìéêñÜ ïsêï-
ãåíåéáêÜ AãñïêôÞìáôá, êáèþò êáß ït ÷ùñéêïß, T-
îáñô™íôáé êáôÜ ìåãÜëï ìÝñïò Aðü ôßò êïéíùíé-
êÝò ‚ìÜäåò ôïõò, ôßò êïéíüôçôÝò ôïõò a ôïýò óõ-
íåôáéñéóìïýò» (Ogura, 1991, 160).
‘Ç ðôþóç ôïˆ ðïóïóôïˆ ô\ò ôñïöéê\ò á‰-
ôÜñêåéáò åyíáé ìéÜ óôáèåñÞ ôÜóç, êáß _ ’Éáðù-
íßá åyíáé ‚ ìåãáëýôåñïò åsóáãùãÝáò ãåùñãéê™í
ðñïúüíôùí ðáãêïóìßùò. ÌÝ ôÞí TîÝëéîç ô™í ôå-
72
÷íéê™í êáëëéÝñãåéáò, ›óôüóï, Tìöáíßóôçêå ìéÜ
ŠðåñðáñáãùãÞ, êé Töáñìüóôçêå ìéÜ ðñïóáñìï-
ãÞ ðáñáãùã\ò (ìåßùóç ô\ò êáëëéåñãÞóéìçò V-
êôáóçò) êáôÜ ôü äçìïóéïíïìéêü Vôïò 1971. Êá-
ôÜ ôü äçìïóéïíïìéêü Vôïò 1993, _ ìåßùóç …óïí
Aöïñ@ ôïýò ñõæ™íåò (TöáñìïãÞ ô\ò ðïëéôéê\ò
«gentan», …ðùò Aðïêáëårôáé) eôáí 24%, a
676.000 UêôÜñéá (Japan Almanac, 1994, 131).
ÓôÞí ’Éáðùíßá ŠðÜñ÷åé ìéÜ óõíå÷Þò TðÝíäõóç
óôÞí ãåùñãéêÞ ŠðïäïìÞ, åsäéêÜ óÝ Tããåéïâåëôé-
ùôéêÜ Vñãá6. ‘Ç êõâÝñíçóç Tðé÷ïñÞãçóå ôÞí
ðáñáãùãÞ ãåùñãéê™í ðñïúüíôùí, êáß ìÝ á‰ôü
ôüí ôñüðï ðñïóôÜôåøå ‚ñéóìÝíá ãåùñãéêÜ ðñïú-
üíôá —êõñßùò ôü ñýæé— Aðü ôüí äéåèí\ Aíôá-
ãùíéóìü. Ït öüñïé ìåéþèçêáí êáß êáèéåñþèçêå
äõíáôüôçôá å‰êáéñé™í ìåñéê\ò Aðáó÷üëçóçò.
Á‰ôü äéáôÞñçóå ôÜ AãñïôéêÜ åsóïäÞìáôá óôü u-
äéï Tðßðåäï ìÝ ôïýò âéïìç÷áíéêïýò ìéóèïýò ô™í
Aóô™í. Ït ãåùñãéêÝò AãïñÝò Aðü ôü Tîùôåñéêü
ëåéôïýñãçóáí ›ò ðáñÜãïíôåò Tîéóïññüðçóçò óôü
Tìðïñéêü sóïæýãéï, ãéÜ ôïýò ðåëÜôåò ô\ò sáðù-
íéê\ò âéïìç÷áíßáò. Êáèþò ït ’ÉÜðùíåò Aãñüôåò
÷ñçóéìïðïéïˆóáí ðåñéóóüôåñç TíÝñãåéá AíÜ ôå-
ôñáãùíéêü ìÝôñï ã\ò Aðü ‚ðïéïíäÞðïôå Cëëïí A-
ãñüôç óôüí êüóìï, óÞìåñá ôü äßëçììá åyíáé ð™ò
íÜ óõíå÷ßóïõí ÷ùñßò íÜ îåðåñÜóïõí ôÜ ðñÝðïíôá
…ñéá ô™í Tðåíäýóåùí óôüí Têìç÷áíéóìü ô\ò ãå-
ùñãßáò.
Ôü ìåñßäéï ô™í Tñãáô™í ô\ò ã\ò óôüí óõíï-
ëéêü Tñãáæüìåíï ðëçèõóìü ìåéþèçêå Aðü 26,8
ãéÜ ôü 1960 óÝ 5,9 ãéÜ ôü 1991. ‘Ï ìÝóïò …-
ñïò _ëéêßáò á‰îÞèçêå, êáß óôü äçìïóéïíïìéêü V-
ôïò 1991 _ Aíáëïãßá ô™í Aãñïô™í-Tñãáô™í _-
ëéêßáò 65 ÷ñïí™í a ðáñáðÜíù Vöôáóå ôü 31,8%
(Japan Almanac, 1994, 126). ÓÝ óýãêñéóç ìÝ
ôßò ðåñéóóüôåñåò âéïìç÷áíïðïéçìÝíåò ÷™ñåò, Xíá
ìåãÜëï ðïóïóôü ôïˆ sáðùíéêïˆ ðëçèõóìïˆ Tîá-
êïëïõèår íÜ Aó÷ïëårôáé ìÝ ôÞí AãñïêáëëéÝñãåéá,
ìïëïíüôé ôü åsóüäçìá ðïý åsóðñÜôôåé Aðü á‰ôÞí
‚ëïÝíá êáß ðåñéóóüôåñï óõìðëçñþíåôáé Aðü ìÞ
AãñïôéêÞ Tñãáóßá, óôÞí âéïìç÷áíßá (Kada,
1980, 44). Ôü ìåñßäéï ôïˆ ìÞ Aãñïôéêïˆ åsóïäÞ-
ìáôïò ŠðåñÝâç ôü ìåñßäéï ôïˆ Aãñïôéêïˆ åsóïäÞ-
ìáôïò ãéÜ ðñþôç öïñÜ ôü 1963. ÓôáôéóôéêÜ
óôïé÷årá Tðéâåâáéþíïõí …ôé ït AãñïêáëëéÝñãåéåò
åyíáé ðïëý äáðáíçñÝò. ÌÝ âÜóç ôüí êáôÜëïãï T-
îüäùí ôïˆ íïéêïêõñéïˆ (Têôüò ïsêéáê™í äá-
ðáí™í), ôÜ Vîïäá Uíüò Aãñïôéêïˆ íïéêïêõñéïˆ A-
íÜ Côïìï îåðåñíïˆí ôÜ Vîïäá Uíüò ìÞ Aãñïôéêïˆ
íïéêïêõñéïˆ Aðü ôü äçìïóéïíïìéêü Vôïò 1972.
‘Ç ’ÉáðùíéêÞ ãåùñãßá âáóßæåôáé óÝ ïsêïãå-
íåéáêü Aãñïôéêü óýóôçìá ìéêñ\ò êëßìáêáò ïsêï-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ãåíåéáê\ò ìïñö\ò. Ôü ìÝóï ìÝãåèïò Vêôáóçò ðïý
äéêáéïˆôáé íÜ êáôÝ÷åé ‚ ãáéïêôÞìïíáò åyíáé ðå-
ñßðïõ Xíá UêôÜñéï. Ït Aãñüôåò åyíáé óõã÷ñüíùò
á‰ôïáðáó÷ïëïýìåíïé êáß ìéóèùôïß. ÊáôÜ ôü äõ-
ôéêü ðñüôõðï ô\ò AãñïêáëëéÝñãåéáò (ÇÐÁ êáß
ÄõôéêÞ Å‰ñþðç), _ ã\ êáß/a ôü êåöÜëáéï, _ Tñ-
ãáóßá êáß _ äéïßêçóç, óõíÞèùò êáôáíÝìïíôáé ìå-
ôáîý äéáöïñåôéê™í Aôüìùí êé ñãáíéóì™í. ÓôÞí
’Éáðùíßá, ït ðåñéóóüôåñåò TñãáôéêÝò ó÷Ýóåéò ðå-
ñéëáìâÜíïõí óõããåíårò êáß ôü ðïóïóôü ô\ò êéíç-
ôéêüôçôáò ›ò ðñüò ôÞí ãáéïêôçóßá Tîáêïëïõèår
íÜ åyíáé TîáéñåôéêÜ ÷áìçëü. ÔÜ AãñïôéêÜ íïéêï-
êõñéÜ äéá÷åéñßæïíôáé äýï êýñéïõò ðüñïõò: ôÞí ã\
ðïý ëáìâÜíåôáé Aðü êëçñïíïìéÜ Uíüò ìïíáäéêïˆ
êëçñïíüìïõ, êáß ôÞí Tñãáóßá ðïý AíáðáñÜãåôáé
êáß ìÝó¤ óõíÝíùóçò íïéêïêõñé™í. ‘Ç sáðùíéêÞ
ãåùñãßá V÷åé ðåñéóóüôåñï ìçôñéáñ÷éêÞ ðáñÜ ðá-
ôñéáñ÷éêÞ ìïñöÞ. Óýìöùíá ìÝ ôÞí AãñïôéêÞ A-
ðïãñáöÞ ôïˆ 1990, ðåñéóóüôåñá Aðü ôÜ ìéóÜ A-
ãñïôéêÜ íïéêïêõñéÜ äéåõèýíïíôáé Aðü ãõíárêåò
(Ãåùñãßá, Äáóïêïìßá êé ‘Áëéåßá: ÈåùñçôéêÝò
ÓôáôéóôéêÝò, 1994, 11). Ït ïsêïíïìéêïß äåóìïß
ìåôáîý ìåë™í ô™í Aãñïôéê™í íïéêïêõñé™í åyíáé
só÷õñüôåñïé Aðü ôïýò Aíôßóôïé÷ïõò äåóìïýò ìå-
ôáîý Aôüìùí ðïý äÝí Aó÷ïëïˆíôáé ìÝ ôÞí Aãñï-
êáëëéÝñãåéá. ’Áðü ïsêïíïìéêÞ Cðïøç, ôÜ ìÝëç
ô™í Aãñïôéê™í íïéêïêõñé™í âñßóêïíôáé óÝ ó÷Ýóç
ìåãÜëçò AëëçëåîÜñôçóçò, êáß ôÜ êïéíÜ ïsêïíï-
ìéêÜ ôïõò óõìöÝñïíôá ôïýò êñáôïˆí äåìÝíïõò ìÝ
ôÞí ã\. ÊáôÜ ôÞí äéÜñêåéá ôïˆ èåñéóìïˆ, …ðïõ
ŠðÜñ÷åé Šøçëüôåñç Aðáó÷üëçóç, ôÜ AãñïôéêÜ
íïéêïêõñéÜ âáóßæïíôáé óôÞí ðñïóùðéêÞ Tñãáóßá
ô™í ìåë™í ôïõò êáß —óôßò ìÝñåò ìáò— óôÞí
ïsêïíïìéêÞ ôïõò âïÞèåéá Tðßóçò.
5.2.2 ‘Ç ’ÉáðùíéêÞ ’ÁãñïôéêÞ Êïéíüôçôá:
ït ’Áñ÷Ýò ôïˆ Óõëëïãéêïˆ Ðíåýìáôïò.
ÃéÜ ðïëëïýò ás™íåò, ït êÜôïéêïé ô™í Aãñï-
ôéê™í êïéíïôÞôùí óôÞí ’Éáðùíßá, âáóéæüìåíïé ó'
Xíá ðíåˆìá óõíåñãáôéêü, äéáôÞñçóáí ôÞí ãåùñ-
ãéêÞ ðáñáãùãÞ êáß ôÞí AãñïôéêÞ æùÞ ôïõò. Ït
êïéíïôéêÝò Añ÷Ýò Aðïôåëïˆí ôÞí âÜóç ô\ò óõì-
ðåñéöïñ@ò ôïõò Aêüìá êáß óôÞí óýã÷ñïíç Tðï-
÷Þ. Á‰ôü ìðïñår êáíåßò å‹êïëá íÜ ôü Tíôïðßóåé
óÝ ðåñéðôþóåéò …ðùò åyíáé _ óõíôÞñçóç ô\ò -
äñåõóçò, ô™í Aðï÷åôåõôéê™í óõóôçìÜôùí, ô™í
êïéíü÷ñçóôùí Aãñïôéê™í äñüìùí, èñçóêåõôéêÝò
äñáóôçñéüôçôåò, ït ãéïñôÝò ðïý ó÷åôßæïíôáé ìÝ
ôÞí ãåùñãßá, êáèþò êáß Cëëåò êïéíïôéêÝò äñá-
óôçñéüôçôåò. ÔÜ âáèåéÜ ñéæùìÝíá ásóèÞìáôá ãéÜ
ôÞí óôáèåñüôçôá ô\ò ïsêïãÝíåéáò êáß ô\ò ã\ò A-
ðïôåëïˆí óçìáíôéêÝò Aîßåò. ÌåãÜëç Tðßäñáóç A-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óêïˆí, óôßò ó÷Ýóåéò AíÜìåóá óôü ëáü êáß ôßò êïé-
íùíéêÝò ‚ìÜäåò, ït ^èéêÝò Añ÷Ýò, ðïý óõìâÜë-
ëïõí óôÞí Tðßôåõîç ô\ò Bñìïíßáò, ô\ò Tíôéìüôç-
ôáò êáß ô\ò Aëëçëåããýçò AíÜìåóá óôïýò ÷ùñé-
êïýò. Ôü sáðùíéêü Aãñïôéêü óýóôçìá Tîáñô@ôáé
êáôÜ ðïëý Aðü ôïýò ìç÷áíéóìïýò ô\ò êïéíüôç-
ôáò, ðïý Têôåëïˆíôáé Aðü ðïëëÝò ðáñáäïóéáêÝò
êïéíùíéêÝò ‚ìÜäåò, …ðùò ït ñãáíéóìïß äéá÷åéñß-
óåùò ô\ò Cñäåõóçò. ÌÝ á‰ôüí ôüí ôñüðï, ‚ âáè-
ìüò Tëåõèåñßáò ðïý ŠðÜñ÷åé óôü æÞôçìá ô\ò äéá-
÷åßñéóçò åyíáé ðåñéïñéóìÝíïò. ‘Ç ëÞøç AðïöÜóå-
ùí Aðü ìÝñïõò ô™í ñãáíéóì™í á‰ô™í äÝí äýíá-
ôáé íÜ V÷åé êáèáñ™ò ïsêïíïìéêü ÷áñáêô\ñá, Aë-
ëÜ Aíôéóôáèìßæåôáé Aðü êïéíùíéêïýò ðáñÜãïíôåò
ðïý ó÷åôßæïíôáé ìÝ ôÞí êïéíüôçôá. Á‰ôü só÷ýåé
êõñßùò ãéÜ ôßò êïéíüôçôåò ñõæïêáëëéåñãçô™í.
Ìåôáîý ’Ïêôùâñßïõ 1994 êáß Ìáñôßïõ
1995, äéåîÞãáãá ìéÜ êïéíùíéïëïãéêÞ Vñåõíá ìÝ
èÝìá ôÞí «’ÁãñïôéêÞ äñáóôçñéüôçôá êáß êïéíù-
íéêÞ äéáóôñùìÜôùóç óôßò AãñïôéêÝò êïéíùíßåò
ô\ò ’Éáðùíßáò». ‘Ç Vñåõíá äéåîÞ÷èç óÝ ôñßá ÷ù-
ñéÜ ôïˆ íïìïˆ Shiga, ó' Xíá ÷ùñéü êïíôÜ óôü
Nagoya êáß ó' Xíá Cëëï, óôÞí ðåñéï÷Þ Tamba,
êïíôÜ óôü Kobe. Ð\ñá óõíïëéêÜ 30 óõíåíôåý-
îåéò. ÑùôÞèçêáí Aíåðßóçìïé _ãÝôåò ÷ùñé™í, T-
ðéêåöáë\ò óõíåôáéñéóì™í êáß Aãñüôåò ìåñéê\ò
êáß ðëÞñïõò Aðáó÷üëçóçò. ‘Ç Vñåõíá âáóßóôç-
êå óÝ «‚ñéæüíôéåò» ìåèüäïõò ãéÜ ðïóïôéêÞ TîÝ-
ôáóç ô™í Tñåõíþìåíùí ðñïâëçìÜôùí, êáèþò êáß
óÝ «êÜèåôåò» ìåèüäïõò, ðïý óõíäõÜæïõí Aíèñù-
ðïëïãéêÝò êáß êïéíùíéïëïãéêÝò ðñïóåããßóåéò. ‘Ç
ðñþôç ìåèïäïëïãßá âáóßóôçêå óôÞí AíÜëõóç
óôáôéóôéê™í, ïsêïíïìéê™í êé Cëëùí äéáèÝóéìùí
ðëçñïöïñé™í ó÷åôéêÜ ìÝ ôÜ Tñåõíþìåíá ÷ùñéÜ
— ôßò äñáóôçñéüôçôåò ãåùñãéê™í óõíåôáéñé-
óì™í, ôÞí äïìÞ ôïõò, ôÞí ñãÜíùóç êáß ôÞí äéá-
÷åßñéóÞ ôïõò. ‘Ç äåýôåñç ìåèïäïëïãßá ðåñéåëÜì-
âáíå ôå÷íéêÝò ðïéïôéê\ò Vñåõíáò, ôå÷íéêÝò Cìå-
óçò ðáñáôÞñçóçò, óõëëïãÞ ðëçñïöïñé™í ìÞ äï-
ìçìÝíùí á‰ôïó÷Ýäéá êáôåõèõíïìÝíùí, êáß óõíåí-
ôåýîåéò âÜèïõò. Ït ðëçñïöïñßåò óõëëÝ÷èçêáí
ìÝó¤ ðÝíôå äéáöïñåôéê™í Tñùôçìáôïëïãßùí, ðïý
óõíôÜ÷èçêáí óýìöùíá ìÝ ôÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ
ô™í TñùôçèÝíôùí. ‘Ç Vñåõíá âáóßóôçêå óôÞí
ìÝèïäï ìåëÝôçò êáôÜ ðåñßðôùóç (case study
method). Ìïëïíüôé ôÜ AðïôåëÝóìáôÜ ôçò, öõóé-
êÜ, äÝí eôáí AíôéðñïóùðåõôéêÜ, âïÞèçóáí Tí
ôïýôïéò óôÞí TîáãùãÞ êÜðïéùí óõìðåñáóìÜôùí
ó÷åôéêÜ ìÝ ôßò ôÜóåéò ô™í êïéíùíéê™í Tîåëßîå-
ùí, êáèþò êáß óôÞí êáôáíüçóç ô™í êõñßùí ðñï-
âëçìÜôùí ðïý Aíôéìåôùðßæåé _ ’Éáðùíßá, …óïí
Aöïñ@ ôÞí ãåùñãßá êáß óôßò AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò.
73
‘Ç Vñåõíá ðåñéåëÜìâáíå ôÞí TîÝôáóç ÷ùñé™í äéá-
öïñåôéê™í ôýðùí (ðáñáäïóéáê™í êáß âéïìç÷áíï-
ðïéçìÝíùí), Aãñïô™í äéáöïñåôéê™í ôýðùí (ìå-
ñéê\ò a ðëÞñïõò Aðáó÷üëçóçò, ðáñáäïóéáê™í A-
ãñïô™í êáß âéïêáëëéåñãçô™í), êáèþò êáß êëç-
ñïíüìùí Aãñïô™í. ‘Ç ìÝèïäïò ô\ò ìåëÝôçò êá-
ôÜ ðåñßðôùóç ì@ò ðñïìÞèåõóå ìÝ ÷ñÞóéìåò ðëç-
ñïöïñßåò êáß ìïíáäéêÜ óôïé÷årá ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí
óçìáóßá êáß ôÞí Tðßäñáóç ðïý Aóêïˆí ôÜ äéáöï-
ñåôéêÜ åuäç êéíÞôñùí óôÞí AãñïêáëëéÝñãåéá,
ó÷åôéêÜ ìÝ ôüí á‰ôïðñïóäéïñéóìü ô™í Aãñïô™í,
ìÝ ôÜ aèç ô\ò Tñãáóßáò êáß ôü óýóôçìá Aîé™í.
ÔÜ AðïôåëÝóìáôá ô\ò Vñåõíáò Tðéâåâáßùóáí
…ôé _ ëÞøç AðïöÜóåùí óôßò AãñïôéêÝò êïéíüôç-
ôåò ô\ò ’Éáðùíßáò äÝí ãßíåôáé âÜóåé ìé@ò ðëåéï-
øçößáò a Têëïã™í, AëëÜ ðåñéóóüôåñï âÜóåé ìé@ò
‚ìïöùíßáò, _ ‚ðïßá Tðéôõã÷Üíåôáé êáôüðéí ðá-
ñáôåôáìÝíùí óõóêÝøåùí ìåôáîý …ëùí ô™í êïé-
íïôéê™í ìåë™í. Á‰ôÞ _ ìÝèïäïò ëÞøçò AðïöÜ-
óåùí íïìÜæåôáé «’ÉáðùíéêÞ äéáðñáãìÜôåõóç».
Ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí äéïßêçóç, ït sáðùíéêÝò Aãñï-
ôéêÝò ðåñéï÷Ýò Tèåùñïˆíôï …ôé «÷áñáêôçñßæïíôáí
Aðü ìéÜ TîáéñåôéêÜ Aíåðáñê\ ñãáíùôéêÞ äïìÞ.
’ÁñêåôÜ óõ÷íÜ, ït AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò Tèåùñïˆí-
ôï Aêáôáíüçôåòÿ Aðü ïsêïíïìéêÞ Cðïøç, Tèåù-
ñïˆíôï ðáñáäïóéáêÝò, ðéóèïäñïìéêÝò êé Cñá ðá-
ñÜëïãåò Aðü Cðïøç óõìðåñéöïñ@ò» (Kada,
1988, 45). ÓôÜ sáðùíéêÜ ÷ùñéÜ Tîáêïëïõèår íÜ
êõñéáñ÷år ‚ ðáñáäïóéáêüò ôñüðïò æù\ò. «Åyíáé
Têðëçêôéêü ôü ãåãïíüò, …ôé _ ñáãäáßá ïsêïíïìé-
êÞ AíÜðôõîç ô™í ôåëåõôáßùí äåêáåôé™í, Tí™ ìå-
ôÝâáëå ‚ðùóäÞðïôå ôßò öõóéêÝò êáß ŠëéêÝò óõí-
è\êåò ô\ò æù\ò óôßò AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò, äÝí ìå-
ôÝâáëå, ðáñÜ ôáˆôá, ôïýò èåóìïýò êáß ôßò êïé-
íùíéêÝò ó÷Ýóåéò Tíôüò ô™í êïéíïôÞôùí» (Kada,
1988, 45). ‘Ç äéðëÞ êïéíùíéêÞ äïìÞ ôïõò åyíáé
Xíá ìårãìá ìåôáîý ìé@ò Tðßóçìçò êáß ìé@ò Aíå-
ðßóçìçò, AëëÜ ðïëý só÷õñ\ò, êïéíùíéê\ò äïì\ò.
’Åêôüò Aðü ôÞí Tðßóçìç äéïßêçóç ôïˆ ÷ùñéïˆ,
ŠðÜñ÷åé Aêüìá ôü Côõðï óõìâïýëéï ôïˆ ÷ùñéïˆ
ìÝ Tðéêåöáë\ò ôüí Côõðï Añ÷çãü ôïˆ ÷ùñéïˆ,
ôüí «kusho san», …ðùò Aðïêáëårôáé. Óôßò ìÝñåò
ìáò, ït êÜôïéêïé ôïˆ ÷ùñéïˆ ÷ùñßæïíôáé óÝ äýï
Côõðåò ‚ìÜäåò, AíÜëïãá ìÝ ôÞí èÝóç ôïõò óôÞí
Côõðç äïìÞ ôïˆ ÷ùñéïˆ: ó' Têåßíïõò ðïý V÷ïõí
ðëÞñç sèáãÝíåéá (ôïýò ëåãüìåíïõò “Murairi”),
êáß ó' Têåßíïõò ðïý äÝí V÷ïõí ðëÞñç sèáãÝíåéá.
Ôü sáðùíéêü ÷ùñéü åyíáé ìéÜ êïéíüôçôá ðïëý
êëåéóôÞ ðñüò ôïýò îÝíïõò. Ìüíï ït ÷ùñéêïß ðëÞ-
ñïõò sèáãÝíåéáò («murairi») ìðïñïˆí íÜ øçöß-
óïõí ôïýò Tðéêåöáë\ò ô™í íïéêïêõñé™í, ôü Côõ-
ðï óõìâïýëéï êáß ôüí Tðéêåöáë\ò ôïˆ ÷ùñéïˆ
74
«kusho san». Åyíáé Aíáãêárï ãéÜ ôïýò êáéíïý-
ñéïõò ÷ùñéêïýò íÜ V÷ïõí äýï ÷ùñéêïýò ›ò Tããõ-
çôÝò, ãéÜ íÜ AðïêôÞóïõí ôÞí säéüôçôá ôïˆ ìÝ-
ëïõò («murairi»). Ó' Xíá Aðü ôÜ TñåõíçèÝíôá
÷ùñéÜ óôü íïìü Shiga, ìÝ Víôïíï ðáñáäïóéáêü
÷áñáêô\ñá, Šð\ñ÷áí Aêüìá äýï íïéêïêõñéÜ ÷ù-
ñßò «murairi». ÔÜ íïéêïêõñéÜ á‰ôÜ åy÷áí Tãêá-
ôáóôáèår Têår Aðü ôüí Äåýôåñï Ðáãêüóìéï Ðü-
ëåìï.
5.2.3 Ãáéïêôçóßá êáß AãñïêáëëéÝñãåéá Šðü
ôü ðñróìá ôïˆ óýã÷ñïíïõ sáðùíéêïˆ
Aãñïôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ.
’Áðü ïsêïíïìéêÞ Cðïøç, _ ã\ óôÞí ’Éáðù-
íßá åyíáé Xíá ðïëýôéìï Aðüêôçìá, Tîáéôßáò ô™í
ôéì™í ôçò. ´Ïìùò, _ ãáéïêôçóßá êáèïñßæåé Tðß-
óçò ôü êïéíùíéêü ãüçôñï (status) ô™í ÷ùñéê™í,
êáèþò êáß ôÞí êïéíùíéêÞ ôïõò èÝóç óôÞí êïéíü-
ôçôá ôïˆ ÷ùñéïˆ. Ôü ãüçôñï á‰ôü ðñïóÜðôåôáé
ì@ëëïí óÝ ‚ëüêëçñï ôü íïéêïêõñéü, êáß ƒ÷é ìüíï
óôü Côïìï. ´Ïóïé ’ÉÜðùíåò Aãñüôåò TñùôÞèçêáí,
TîÝöñáóáí ôÞí Têôßìçóç …ôé _ ãáéïêôçóßá åyíáé
Xíáò ôñüðïò óõíÝ÷éóçò ô™í ðáñáäüóåùí ô™í íïé-
êïêõñé™í. Ït Aãñüôåò ðëÞñïõò Aðáó÷üëçóçò
ìïéñÜæïíôáí ó÷åäüí ôßò uäéåò óôÜóåéò êáß Aîßåò
ðñüò ôÞí AãñïêáëëéÝñãåéá êáß ôÞí ãáéïêôçóßá ìÝ
ôïýò Aãñüôåò ìåñéê\ò Aðáó÷üëçóçò. Åyíáé ðå-
ñÞöáíïé ðïý åyíáé ãáéïêôÞìïíåò. Ðéóôåýïõí …ôé _
ãáéïêôçóßá ôïýò êñáô@ ðåñéóóüôåñï óõíäåäåìÝ-
íïõò ìÝ ôßò ðñïãïíéêÝò ôïõò ðáñáäüóåéò, Að' …-
óï _ Bðë\ AãñïêáëëéÝñãåéá.
´Ïóïé AðÜíôçóáí, TîÝöñáóáí Tðßóçò ôÞí C-
ðïøç …ôé åyíáé ðïëý óçìáíôéêü ãé' á‰ôïýò êÜèå
ïsêïãÝíåéá íÜ ðáñÜãåé ôü äéêü ôçò ñýæé. ‘Ç á‰-
ôÜñêåéá óôü ñýæé óôßò sáðùíéêÝò AãñïôéêÝò êïé-
íüôçôåò (…ðùò _ âéïìç÷áíßá êïíóåñâïðïßçóçò
óôÜ âïõëãáñéêÜ ÷ùñéÜ) äÝí åyíáé Bðë™ò Xíá ìÝ-
óï åuóðñáîçò åsóïäÞìáôïò óÝ åyäïò: èÜ ìðïñïˆóå
Tðßóçò íÜ èåùñçèår ìÝñïò ôïˆ óõóôÞìáôïò Aîé™í,
ðïý V÷ïõí ït êÜôïéêïé ô™í Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í.
‘Ç óçìáóßá ðïý V÷åé _ ðáñáãùãÞ ñõæéïˆ Aðü X-
íá íïéêïêõñéü, …ðùò êáß _ á‰ôÜñêåéá ó÷åôéêÜ ìÝ
Cëëá ðñïúüíôá äéáôñïö\ò, óõíäÝåôáé Cìåóá ìÝ
ôüí ôñüðï æù\ò ô™í Aãñïô™í, ìÝ ôÞí óôÜóç ôïõò
ðñüò ôÞí óêëçñÞ äïõëåéÜ, ôÞí Aêåñáéüôçôá ôïˆ
íïéêïêõñéïˆ êáß ôÞí æùôéêüôçôá ô™í óõããåíéê™í
äåóì™í. ÓõíäÝåôáé Tðßóçò ìÝ ôßò säÝåò ôïõò ó÷å-
ôéêÜ ìÝ ôÞí TîáóöÜëéóç ôñïö\ò êáß ôÞí óõíÝ÷é-
óç ô™í ïsêïãåíåéáê™í ðáñáäüóåùí. Ït ðåñéóóü-
ôåñïé Að' á‰ôïýò ðñïóöÝñïõí Xíá ìÝñïò ô\ò ãå-
ùñãéê\ò ôïõò ðáñáãùã\ò (êõñßùò ñýæé) óÝ óõã-
ãåíårò ðïý æïˆí Vîù Að' ôü ÷ùñéü.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
’Áñêåôïß ’ÉÜðùíåò Aãñüôåò ìåñéê\ò Aðáó÷ü-
ëçóçò èåùñïˆí ôïýò Uáõôïýò ôïõò ãáéïêôÞìïíåò,
êé ƒ÷é Aãñüôåò. ÔÜ AðïôåëÝóìáôá Aðü ôÞí Tì-
ðåéñéêïˆ ÷áñáêô\ñá êïéíùíéïëïãéêÞ ìïõ Vñåõíá
äåß÷íïõí, …ôé _ AãñïêáëëéÝñãåéá êõñßùò èåùñår-
ôáé …ôé V÷åé ìéÜ ñãáíéêÞ Vííïéá, Tí™ _ ãáéïêôç-
óßá èåùñårôáé Xíá óýìâïëï êïéíùíéêïˆ ãïÞôñïõ
(status).
Ït Aãñüôåò ìåñéê\ò Aðáó÷üëçóçò ðïý ñù-
ôÞèçêáí, èåùñïˆí ôÞí AãñïêáëëéÝñãåéá ›ò ìéÜ
ðïëý óçìáíôéêÞ ïsêïíïìéêÞ óôñáôçãéêÞ ãéÜ ôÞí
åuóðñáîç Tðéðñüóèåôïõ åsóïäÞìáôïò. Á‰ôÞ _
óôñáôçãéêÞ, óýìöùíá ìÝ ôÞí CðïøÞ ôïõò, åyíáé
ðåñéóóüôåñï ìéÜ óôñáôçãéêÞ íïéêïêõñéïˆ, ðáñÜ
AôïìéêÞ. ÓõíÞèùò êáß ôÜ Šðüëïéðá ìÝëç ô\ò ïs-
êïãÝíåéáò âïçèïˆí ôüí Tðéêåöáë\ò ôïˆ íïéêïêõ-
ñéïˆ óôßò ãåùñãéêÝò ôïõ äñáóôçñéüôçôåò, êáôÜ
ôßò ‚ðïråò ŠðÜñ÷åé ìéÜ êáôáíïìÞ ô\ò ïsêïãå-
íåéáê\ò Tñãáóßáò. Óýìöùíá ìÝ ôÜ AðïôåëÝóìá-
ôá ô\ò Vñåõíáò, _ AãñïêáëëéÝñãåéá óõíäÝåôáé T-
ðßóçò êáß ìÝ ôÞí Aíáãêáéüôçôá ôÞñçóçò ô™í
ðñïäéáãñáö™í ô\ò êïéí\ò ãíþìçò. ‘Ç Aãñïêáë-
ëéÝñãåéá êáèáõôÞ äÝí èåùñårôáé ôñüðïò óõíÝ÷é-
óçò ô™í ðáñáäüóåùí Uíüò íïéêïêõñéïˆ, AëëÜ
ì@ëëïí ‚ñßæåôáé ›ò Šðï÷ñÝùóç ðñüò ôïýò ðñï-
ãüíïõò êáß ðñüò ôÞí êïéíüôçôá ôïˆ ÷ùñéïˆ. ´Ï-
óïé Aãñüôåò ðëÞñïõò Aðáó÷üëçóçò ñùôÞèçêáí,
èåùñïˆí …ôé _ AãñïêáëëéÝñãåéá åyíáé êÜôé ðáñá-
ðÜíù Aðü ìéÜ Tðé÷åßñçóç. ÄÝí ìðïñïˆí íÜ öáí-
ôáóôïˆí …ôé èÜ ìðïñïˆóáí íÜ óôñáöïˆí óÝ ìéÜ
ðéü ðñïóïäïöüñá ïsêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçôá. ‘Ç
AãñïêáëëéÝñãåéá åyíáé ãé' á‰ôïýò ìéÜ äñáóôçñéü-
ôçôá Aðïëýôùò ðñïóöéëÞò, Cîéá óåâáóìïˆ êáß
AíôÜîéÜ ôïõò. ÁsóèÜíïíôáé …ôé V÷ïõí só÷õñü óõ-
íáéóèçìáôéêü äåóìü ìáæß ôçò, êé ásóèÜíïíôáé ðå-
ñÞöáíïé ðïý åyíáé Aãñüôåò. Ït Aãñüôåò ìåñéê\ò
Aðáó÷üëçóçò ìïéñÜæïíôáé ôßò uäéåò ðáñáäïóéáêÝò
Aîßåò ìÝ ôïýò Aãñüôåò ðëÞñïõò Aðáó÷üëçóçò,
êáß èåùñïˆí …ôé _ Tðéâßùóç ô\ò AãñïêáëëéÝñ-
ãåéáò äÝí åyíáé Bðë™ò êáß ìüíï Xíá ïsêïíïìéêü
æÞôçìá, AëëÜ, ðïëý ðåñéóóüôåñï, ìéÜ ^èéêÞ Š-
ðï÷ñÝùóç ãéÜ ôÞí äéáôÞñçóç ô™í ðáñáäüóåùí
êáß ôïˆ óõëëïãéêïˆ ðíåýìáôïò.
Óýìöùíá ìÝ ôÜ AðïôåëÝóìáôá ô\ò Vñåõíáò,
ŠðÜñ÷åé ìåãÜëç äéÜóôáóç Aðüøåùí AíÜìåóá
óôÞí Aíôßëçøç ðïý V÷ïõí ït Aãñüôåò ãéÜ ôüí U-
áõôü ôïõò, êáß óôÞí Aíôßëçøç ðïý V÷ïõí ït A-
óôïß ãé' á‰ôïýò. ´Ïóïé Aãñüôåò ñùôÞèçêáí, äéá-
÷þñéóáí óáö™ò ôÞí êïéíùíéêÞ ôïõò èÝóç êáß ôü
êïéíùíéêü ôïõò ãüçôñï Aðü ôü Aíôßóôïé÷ï ô™í A-
óô™í. Óõìöþíçóáí Aðü êïéíïˆ …ôé ït Aóôïß ðñï-
öáí™ò äÝí êáôáíïïˆí ôÞí óçìáóßá ô\ò Aãñïêáë-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ëéÝñãåéáò, ï‹ôå TíäéáöÝñïíôáé ãéÜ ôÞí ãåùñãßá
êáß ãéÜ ôÜ ðñïâëÞìáôá ðïý Aíôéìåôùðßæåé, êáß
óõíåð™ò ásóèÜíïíôáé …ôé ôïýò Šðïôéìïˆí. ’Éó÷õ-
ñÞ Víäåéîç ôïˆ ðïëéôéóôéêïˆ ôïõò á‰ôïðñïóäéïñé-
óìïˆ, ›ò îÝ÷ùñçò êïéíùíéê\ò ‚ìÜäáò, åyíáé ôü
ãåãïíüò …ôé …óïé Aãñüôåò ñùôÞèçêáí, ðÜíôá A-
íáöÝñïíôáí óôïýò Aóôïýò ›ò «ït Cëëïé». Ðé-
óôåýïõí Tðßóçò …ôé ït Aóôïß èåùñïˆí ôÞí Aãñï-
êáëëéÝñãåéá Tñãáóßá ôñé™í «K»: «kiken» (Tðé-
êßíäõíç), «kitanai» (âñþìéêç), «kitsui» (äýóêï-
ëç). ‘Ç AãñïêáëëéÝñãåéá åyíáé «dasai» (öôù÷Þ
äïõëåéÜ, Aêáëáßóèçôç, ÷ùñßò Aîßá) êáß _ æùÞ
óôßò AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò èåùñårôáé —Aðü ôïýò
Aóôïýò, óýìöùíá ìÝ ôÞí Cðïøç ô™í Aãñïô™í—
äõóÜñåóôç êáß âáñåôÞ.
Óýìöùíá ìÝ ôßò AðáíôÞóåéò ðïý ì@ò äüèç-
êáí, Xíá Aðü ôÜ ìåãáëýôåñá ðñïâëÞìáôá ãéÜ
ôïýò ’ÉÜðùíåò Aãñüôåò, óÞìåñá, åyíáé _ TîáóöÜ-
ëéóç ô\ò óõíÝ÷éóçò ô\ò Aãñïôéê\ò ðáñÜäïóçò.
Ït êëçñïíüìïé ô™í Aãñïô™í ô\ò óýã÷ñïíçò T-
ðï÷\ò äÝí åyíáé äéáôåèåéìÝíïé íÜ AêïëïõèÞóïõí
ôÞí óõìðåñéöïñÜ ô™í ãïíÝùí ôïõò. Ðïëëïß Aðü
á‰ôïýò êÜíïõí ðáíåðéóôçìéáêÝò óðïõäÝò êáß äÝí
Aó÷ïëïˆíôáé ìÝ ôÞí AãñïêáëëéÝñãåéá. Ït íÝïé
ðñïôéìïˆí íÜ æïˆí óôßò ðüëåéò êé ƒ÷é óôßò Aãñï-
ôéêÝò ðåñéï÷Ýò. Ìåñéêïß Aðü á‰ôïýò æïˆí Aêüìá
ìÝ ôïýò ãïíårò ôïõò óôÜ ÷ùñéÜ, äïõëåýïõí, …ìùò,
óÝ AóôéêÝò ðåñéï÷Ýò. Ït ðåñéóóüôåñïé Aðü ôïýò
êëçñïíüìïõò, ðïý ñùôÞèçêáí, óõìöþíçóáí …ôé
_ ãåíéÜ ôïõò ðñïôéì@ ôßò Tîù-AãñïôéêÝò Aó÷ïëß-
åò êáß ôüí Aóôéêü ôñüðï æù\ò. ‘ÕðÜñ÷ïõí, âÝ-
âáéá, êáß ðåñéðôþóåéò, …ðïõ íÝïé èÝëïõí íÜ óõ-
íå÷ßóïõí ôßò ðáñáäüóåéò ô™í íïéêïêõñé™í ôïõò,
ìÝ Xíáí äéáöïñåôéêü, …ìùò, ôñüðï. Ït ðåñéóóü-
ôåñïé Aðü á‰ôïýò äÝí èÝëïõí óôü ìÝëëïí íÜ Tì-
ðëáêïˆí ìÝ êáììéÜ AãñïôéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
²Áëëï Xíá ìåãÜëï ðñüâëçìá ãéÜ ôßò Aãñïôé-
êÝò ïsêïãÝíåéåò —…ðùò êáß ãéÜ ôßò AãñïôéêÝò
êïéíüôçôåò Tí ãÝíåé— åyíáé _ «åñåóç» íýöçò
ãéÜ ôïýò íåáñïýò Aãñüôåò. Ït íåáñÝò ãõíárêåò
óôÞí ’Éáðùíßá Aðïöåýãïõí ìéÜ ôÝôïéá äÝóìåõóç,
äéüôé, ›ò Tðß ôü ðëåróôïí, ôü ìåãáëýôåñï âÜñïò
ô\ò AãñïêáëëéÝñãåéáò ôü Tðùìßæïíôáé Têåríåò.
5.2.4 Ït ’Éáðùíéêïß ãåùñãéêïß óõíåôáéñéóìïß
AíÜìåóá óôÞí AãïñÜ êáß ôßò ðáñáäüóåéò.
‘Ç ðñïáíáöåñèåróá êïéíùíéïëïãéêÞ Vñåõíá T-
ðéâåâáéþíåé …ôé ‚ ãåùñãéêüò óõíåôáéñéóìüò Aóêår
ìéÜ ðïëý só÷õñÞ Tðßäñáóç óôßò AãñïôéêÝò äñá-
óôçñéüôçôåò êáß ôÞí AãñïôéêÞ æùÞ. Ït ìéêñïìå-
óáråò AãñïôéêÝò ïsêïãÝíåéåò Tîáñô™íôáé êáôÜ êá-
íüíá Aðü ôßò Šðçñåóßåò ôïˆ óõíåôáéñéóìïˆ (ð.÷.
75
óÝ èÝìáôá ðéóôþóåùí, Aíôáëëáã™í, äéáöÞìéóçò,
AðïèÞêåõóçò ãåùñãéê™í ðñïúüíôùí êôë.). ‘Ï ãå-
ùñãéêüò óõíåôáéñéóìüò óôÞí ’Éáðùíßá óõ÷íÜ A-
ðïêáëårôáé «óõíåôáéñéóìüò Šðçñåóé™í», ãéÜ íÜ
îå÷ùñßæåé Aðü ôïýò óõíåôáéñéóìïýò ðáñáãùã\ò
óôÞí ’ÁíáôïëéêÞ Å‰ñþðç (óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò
ô\ò Âïõëãáñßáò). Óýìöùíá ìÝ ôïýò êáíïíé-
óìïýò, ït óêïðïß ôïõ åyíáé _ ðáñï÷Þ Aãáè™í,
ðñ™ôùí Šë™í, ïsêïíïìéê\ò ŠðïóôÞñéîçò, êáèþò
êáß _ êáèéÝñùóç Aðïôáìéåõôéê™í ðüñùí. ²Å÷åé
ôáêôéêÜ êáß ðñüóåäñá ìÝëç. ÔÜ ðñüóåäñá ìÝëç
äÝí ôÜ Aðïôåëïˆí Aãñüôåò, AëëÜ Bðëïr êÜôïéêïé
Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í. Æïˆí óôßò AãñïôéêÝò ðåñéï-
÷Ýò êáß ÷ñçóéìïðïéïˆí ôßò ôñÜðåæåò ôïˆ óõíåôáé-
ñéóìïˆ, ôÜ ðñáôÞñéá âåíæßíçò, ôÜ ðïëõêáôáóôÞ-
ìáôá êé …ëá ôÜ Cëëá åuäç äéåõêïëýíóåùí ðïý ðá-
ñÝ÷åé. ÄÝí åyíáé äõíáôüí íÜ æÞóåé êÜðïéïò óÝ ‚-
ðïéáäÞðïôå AãñïôéêÞ êïéíüôçôá ÷ùñßò ôßò Šðç-
ñåóßåò ôïõ. ÓôÞí ðñáãìáôéêüôçôá, óýìöùíá ìÝ
ôïýò êáíïíéóìïýò ôïˆ óõíåôáéñéóìïˆ, …ëïé ït êÜ-
ôïéêïé ô™í Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í, ït Aãñüôåò, …-
ðùò êáß êÜðïéïé ìÝ Cëëåò Aó÷ïëßåò, ðñÝðåé íÜ
åyíáé ìÝëç ôïõ.
Ðñüóöáôá, ëü㤠ô\ò öèßíïõóáò óçìáóßáò
ðïý V÷åé _ ãåùñãßá ãéÜ ôÞí sáðùíéêÞ ïsêïíïìßá,
ït Tðé÷åéñÞóåéò ôïˆ óõíåôáéñéóìïˆ óôñÜöçêáí A-
ðü ôÞí ãåùñãßá óÝ Cëëåò äñáóôçñéüôçôåò ìÞ
ãåùñãéêÝòÿ ãéÜ ðáñÜäåéãìá ôñáðåæéêÝò êé Aóöá-
ëéóôéêÝò Šðçñåóßåò. ‘Ï êåíôñéêüò á‰ôüò óõíåôáé-
ñéóìüò åyíáé êõñßùò Xíáò ïsêïíïìéêüò ñãáíéóìüò,
âáóßæåôáé …ìùò êé á‰ôüò óôßò ðáñáäïóéáêÝò ñ-
ãáíùôéêÝò ó÷Ýóåéò Tíôüò ô\ò êïéíüôçôáò. Ït
äñáóôçñéüôçôÝò ôïõ êáëýðôïõí …ëï ôü öÜóìá
ô\ò Aãñïôéê\ò æù\ò. Ït AãñïôéêÝò êïéíüôçôåò T-
ëÝã÷ïõí ôÞí TóùôåñéêÞ ôïõò ëåéôïõñãßá ìÝó¤
ô\ò êáëëéÝñãåéáò ñõæéïˆ. Óôßò ìÝñåò ìáò, ït A-
ãñïôéêÝò êïéíüôçôåò ñãáíþíïíôáé óÝ ðáñüìïéïõò
å‰ñýôåñïõò óõíåôáéñéóìïýò. ÖõóéêÜ, ït å‰ñýôåñïé
á‰ôïß óõíåôáéñéóìïß åyíáé AíåîÜñôçôïé Aðü ôüí
êåíôñéêü óõíåôáéñéóìü, ìÝó¤ ô™í äåýôåñùí …ìùò
‚ å‰ñýôåñïò óõíåôáéñéóìüò óôçñßæåé ôïýò Aãñüôåò.
Ït AãñïôéêÝò êïéíüôçôåò Aðïôåëïˆí Uíüôçôåò ðïý
Aóêïˆí AãñïôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò êáß, ôáõôï-
÷ñüíùò, V÷ïõí êïéíÜ Vèéìá êáß èñçóêåßá. Ãé' á‰-
ôü êáß ït ’ÉÜðùíåò Aãñüôåò ðïý TñùôÞèçêáí, T-
êôéìïˆí ðïëý ôÞí óçìáóßá ðïý V÷åé ‚ óõíåôáéñé-
óìüò ãéÜ ôßò AãñïôéêÝò êïéíüôçôåò, óÝ æçôÞìá-
ôá …ðùò ôÜ Vèéìá êáß _ èñçóêåßá. ´Ïóïé Aãñü-
ôåò TñùôÞèçêáí, TîÝöñáóáí ôÞí Cðïøç …ôé ït óõ-
íåôáéñéóìïß âïçèïˆí ðïëý ôïýò Aãñüôåò, åsäéêÜ
ôïýò Aãñüôåò ìåñéê\ò Aðáó÷üëçóçò, ŠðïóôÞñé-
îáí, …ìùò, …ôé óôßò ìÝñåò ìáò V÷ïõí AðïêôÞóåé
76
Xíáí ÷áñáêô\ñá AñêåôÜ ãñáöåéïêñáôéêü. Ït Aí-
ôéðñüóùðïé ô\ò Aãñïôéê\ò êïéíüôçôáò ôïˆ ÷ù-
ñéïˆ (ït «nogyokumiai», …ðùò Aðïêáëïˆíôáé) êáß
ït Aíôéðñüóùðïé ô™í Aãñïô™í êáèïñßæïõí ôÞí ðï-
ëéôéêÞ «tensaku» óôü ÷ùñéü. ‘Ç ðïëéôéêÞ «ten-
saku» óçìáßíåé ôÞí ìåôáâïëÞ, ôÞí ìåôáôüðéóç
ô\ò ãåùñãéê\ò ðáñáãùã\ò Aðü ôü ñýæé óÝ êÜ-
ðïéá Cëëá åuäç ðáñáãùã\ò, ëüãïõ ÷Üñç ëá÷áíé-
êÜ. ÔÜ AãñïôéêÜ ðñïúüíôá, ðïý êÜèå Aãñüôçò èÜ
Vðñåðå íÜ ðáñÜãåé, äÝí Tîáñô™íôáé Að' ôÞí ðñï-
óùðéêÞ ôïõ Aðüöáóç êáß ôü ïsêïíïìéêü ôïõ óõì-
öÝñïí, AëëÜ Að' ôü óõëëïãéêü óõìöÝñïí, ðïý Tê-
öñÜæåôáé ìÝó¤ ô\ò ðïëéôéê\ò á‰ô\ò. Óýìöùíá
ìÝ ôüí Añ÷çãü «nogyokumiai», óÝ Xíá Aðü ôÜ
÷ùñéÜ ðïý TîåôÜóôçêáí, «ìåñéêÝò öïñÝò ït
nogyokumiai V÷ïõí íÜ êÜíïõí ìéÜ ì@ëëïí äõóÜ-
ñåóôç äïõëåéÜ. ‘Ç ðïëéôéêÞ tensaku äÝí åyíáé A-
ðïôÝëåóìá säéùôéê\ò Aðüöáóçò ô™í Aãñïô™í,
AëëÜ æÞôçìá äéáðñáãìÜôåõóçò».
‘Ï óõíåôáéñéóìüò âñßóêåôáé Šðü ôüí Vëåã÷ï
ôïˆ ‘Õðïõñãåßïõ Ãåùñãßáò. ‘Ç äéáäéêáóßá âÜóåé
ô\ò ‚ðïßáò óõíÞèùò ëáìâÜíïíôáé ït AðïöÜóåéò
ðïý ó÷åôßæïíôáé ìÝ ôÜ æçôÞìáôá ôïˆ óõíåôáéñé-
óìïˆ, ãßíåôáé Tê ô™í Cíù ðñüò ôÜ êÜôù. ²Åôóé,
ôÜ _ãåôéêÜ óôåëÝ÷ç ô™í íïìáñ÷éáê™í êáß ô™í
ôïðéê™í ãñáöåßùí ôïõ, ðïý ñùôÞèçêáí, TîÝöñá-
óáí ôÞí Cðïøç …ôé «ït Añ÷Ýò äéá÷åßñéóçò ôïˆ óõ-
íåôáéñéóìïˆ äÝí åyíáé äçìïêñáôéêÝò. Âáóßæïíôáé
óôüí ðáñáäïóéáêü ôñüðï ô\ò sáðùíéê\ò äéáðñáã-
ìÜôåõóçò».
‘Ï êýñéïò óêïðüò ôïˆ óõíåôáéñéóìïˆ óôßò ìÝ-
ñåò ìáò åyíáé íÜ óôçñßîåé ôïýò Aãñüôåò óôÞí óõ-
íïëéêÞ äéáäéêáóßá ô\ò ðáñáãùã\ò ñõæéïˆ - Aðü
ôü óôÜäéï ô\ò óðïñ@ò êáß ô\ò óïäåé@ò ìÝ÷ñé ôÞí
ðþëçóç êáß ðñïþèçóç ôïˆ ðñïúüíôïò. ’Áð' ôÞí
ìéÜ ìåñéÜ, ‚ êåíôñéêüò óõíåôáéñéóìüò ðñÝðåé íÜ
ðñïóôáôåýåé ôßò ôéìÝò ôïˆ ñõæéïˆ êáß ôÜ ïsêïíï-
ìéêÜ óõìöÝñïíôá ôïˆ Aãñüôç, Að' ôÞí Cëëç …-
ìùò öåßëåé íÜ Šðïóôçñßæåé êáß íÜ ðñïùèår ôÞí
ãåùñãéêÞ ðïëéôéêÞ ô\ò êõâÝñíçóçò. Á‰ôü ôü äé-
ðëü êáè\êïí ô\ò ðñïóôáóßáò ô™í êõâåñíçôéê™í
êáß ô™í Aãñïôéê™í óõìöåñüíôùí ôáõôï÷ñüíùò,
äÝí åyíáé êÜôé ðáñÜîåíï ãéÜ ôüí sáðùíéêü ðïëéôé-
óìü. Åyíáé Cìåóá óõíäåäåìÝíï ìÝ ôü ðáñáäïóéá-
êü óýóôçìá Aîé™í ô\ò ’Éáðùíßáò, ðïý äéáêáôÝ-
÷åôáé Aðü ôü áuóèçìá ô\ò Bñìïíßáò, ô\ò Aêåñáé-
üôçôáò êáß ô\ò Aíáãêáéüôçôáò óõììüñöùóçò
óôßò ðáñáäüóåéò. ‘Ç êñáôéêÞ ãåùñãéêÞ ðïëéôéêÞ
óôçñßæåé ôïýò Aãñüôåò ðáñÜ ôßò AðáéôÞóåéò ô\ò
Aãïñ@ò êáß ôÞí ðßåóç ô™í äéåèí™í ðáñáãüíôùí,
êáß ït ’ÉÜðùíåò Aãñüôåò, ìïëïíüôé åyíáé AíåîÜñ-
ôçôïé ðáñáãùãïß, Aêïëïõèïˆí ôßò ðñïäéáãñáöÝò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êáß ôïýò ðåñéïñéóìïýò ðïý Šðáãïñåýåé _ êñáôéêÞ
ãåùñãéêÞ ðïëéôéêÞ. ‘Ï sáðùíéêüò ôñüðïò äéá÷åß-
ñéóçò ô\ò ãåùñãßáò åyíáé Aðïëýôùò Aíôßèåôïò A-
ðü ôüí Aíôßóôïé÷ï âïõëãáñéêü. ÓôÞí Âïõëãáñßá,
_ ãåùñãßá äÝí ëáìâÜíåé óïâáñÞ ŠðïóôÞñéîç Aðü
ôü êñÜôïò êáôÜ ôÞí äýóêïëç ìåôÜâáóç óÝ ìéÜ
ïsêïíïìßá öéëåëåýèåñùí âëÝøåùí.
5.2.5 ‘Ç ÊõâåñíçôéêÞ AãñïôéêÞ ðïëéôéêÞ êáß
ït ðïëéôéêÝò Aîßåò êáß óôÜóåéò ô™í
’Éáðþíùí Aãñïô™í.
‘Ï ðëçèõóìüò ô™í Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í e-
ôáí, ãéÜ Xíá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, _ âÜóç
ôïˆ êõâåñí™íôïò óõíôçñçôéêïˆ êüììáôïò, ôïˆ
Öéëåëåýèåñïõ Äçìïêñáôéêïˆ Êüììáôïò (LDP).
Ït Aãñüôåò êáß ôÜ ìÝëç ô™í ïsêïãåíåé™í ôïõò
Šð\ñîáí Aîéüðéóôïé êáß óôáèåñïß øçöïöüñïé ôïˆ
LDP. ‘Ùò Tê ôïýôïõ, _ ðïëéôéêÞ ôïõò äýíáìç
Šð\ñîå AñêåôÜ AðïôåëåóìáôéêÞ óôÞí TîáóöÜëé-
óç ãåùñãéê\ò ðñïóôáóßáò êáß êïéíïôéê™í ìç÷á-
íéóì™í AðÝíáíôé óôßò ŠøçëÝò ôéìÝò. ‘Ùóôüóï, _
êáôÜóôáóç Cëëáîå ãïñãÜ ôÜ ôåëåõôárá ÷ñüíéá,
êáèþò _ ’Éáðùíßá Vãéíå ìéÜ ïsêïíïìéêÞ Šðåñäý-
íáìç, êáß _ ãåùñãéêÞ ðïëéôéêÞ ôçò ðñïêÜëåóå
ôåñÜóôéåò ôñéâÝò ìÝ ôïýò âáóéêïýò Tìðïñéêïýò
ôçò Uôáßñïõò. Öáßíåôáé íÜ ŠðÜñ÷åé äéÜóôáóç A-
ðüøåùí ó÷åôéêÜ ìÝ ôüí ÷åéñéóìü ô\ò ãåùñãßáò
êáß ô™í Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í, êáß ó÷åôéêÜ ìÝ ôü
êáôÜ ðüóï åyíáé ñèÞ _ óõíÝ÷éóç ô\ò ðñïóôáôåõ-
ôéê\ò ðïëéôéê\ò óôÞí ãåùñãßá. Ðéèáí™ò Xíá A-
ðü ôÜ îýôåñá äåßãìáôá á‰ô\ò ô\ò äéÜóôáóçò åy-
íáé _ ðåñßðôùóç ôïˆ Aíïßãìáôïò, ðïý ðñáãìá-
ôïðïéårôáé óôÞí AãïñÜ ñõæéïˆ, _ ‚ðïßá èåùñårôáé
…ôé Aóêår ìéÜ ôåñÜóôéá Tðßäñáóç óôÞí ãåùñãéêÞ
ðáñáãùãÞ, óôÞí ÷ñÞóç ô\ò ã\ò êáß ôÞí äéá÷åß-
ñéóç ô™í ðüñùí.
Ït ðñïóäïêßåò ô™í TñùôçèÝíôùí Aãñïô™í,
ó÷åôéêÜ ìÝ ôü ìÝëëïí ô\ò sáðùíéê\ò ãåùñãßáò,
óõíäÝïíôáé Víôïíá ìÝ ôÞí AãñïôéêÞ ðïëéôéêÞ ô\ò
êõâÝñíçóçò. Èåþñçóáí …ôé á‰ôÞ _ ðïëéôéêÞ èÜ
êáèïñßóåé ôü ìÝëëïí ô\ò sáðùíéê\ò ãåùñãßáò.
ÃéÜ ìéÜ Tðéôõ÷\ äéåêðåñáßùóç ô™í Aãñïôéê™í
ôïõò äñáóôçñéïôÞôùí âáóßóôçêáí óôÞí êõâÝñíç-
óç ãéÜ ðáñï÷Þ âïÞèåéáò êáß ŠðïóôÞñéîçò, êáß T-
îÝöñáóáí ôÞí Tðéèõìßá ãéÜ ìåãáëýôåñç ðñïóôá-
óßá êáß âïÞèåéá Aðü ìÝñïõò ôçò. Ït Aãñüôåò äÝí
Tìöáíßóôçêáí êáß ôüóï äéóôáêôéêïß ìÝ …ëï á‰ôü
ôü Cíïéãìá ô\ò sáðùíéê\ò Aãñïôéê\ò Aãïñ@ò óÝ
îÝíá ðñïúüíôá. ÊÜôé ôÝôïéï eôáí Aíáðüöåõêôï êé
Aíáãêárï, åyðáí. ´Ïìùò, óýìöùíá ìÝ ôÞí äéêÞ
ôïõò Cðïøç, _ êõâÝñíçóç èÜ ƒöåéëå íÜ ôïýò âï-
çèÞóåé íÜ AíôáðåîÝëèïõí ó' á‰ôÞí ôÞí íÝá êá-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôÜóôáóç. Ït Aãñüôåò Vêñéíáí …ôé _ êñáôéêÞ Š-
ðïóôÞñéîç «äÝí åyíáé TðáñêÞò». ´Ïëïé ït Tñùôç-
èÝíôåò AíÝìåíáí …ôé _ óçìáóßá ðïý åy÷å _ ãåùñ-
ãßá, ãéÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞ TîÝëéîç ô\ò ’Éáðùíßáò,
èÜ V÷áíå Väáöïò, êé …ìùò TðÝìåíáí óôÞí Aíáã-
êáéüôçôá ô\ò äéáôÞñçóçò ô\ò ðáñáãùã\ò ñõ-
æéïˆ. Ãé' á‰ôïýò, _ óõíÝ÷éóç ô\ò ðáñáãùã\ò ñõ-
æéïˆ, Aó÷Ýôùò Aðü ôßò ðéÝóåéò ô\ò Aãïñ@ò, Aðï-
ôåëår ðñïûðüèåóç ãéÜ ôÞí äéáôÞñçóç ô™í ðáñá-
äüóåùí. ‘Ï ðáñáäïóéáêüò Aãñïôéêüò ðïëéôéóìüò
ô\ò ’Éáðùíßáò åyíáé TðéêåíôñùìÝíïò óôü tåñü íü-
çìá ôïˆ ñõæéïˆ êáß ô\ò ðáñáãùã\ò ôïõ. Ït ðå-
ñéóóüôåñåò ãéïñôÝò å‰÷áñéóôé™í ô\ò ’Éáðùíßáò,
êáèþò êé Cëëåò ðïëéôéóôéêÝò Têäçëþóåéò, Aêüìá
êáß óÞìåñá óõíäÝïíôáé ìÝ ôÞí êáèïëéêÞ Tðéèõìßá
ãéÜ ìéÜ êáëÞ óïäåéÜ ñõæéïˆ. ‘Ç Aîßá ô\ò ðïëéôé-
óôéê\ò êëçñïíïìé@ò, óôçñéãìÝíç óôü ñýæé, óôïýò
ñõæ™íåò êáß ôßò AãñïôéêÝò êïéíüôçôåò, Tîáêï-
ëïõèår íÜ æår ãéÜ ôÞí óýã÷ñïíç ’Éáðùíßá, ðáñÜ
ôüí Tìöáí\ Têóõã÷ñïíéóìü (Kada 1988, 47).
ËáìâÜíïíôáò Šð' ƒøç ôÞí ïsêïíïìéêÞ óôñá-
ôçãéêÞ ô™í íïéêïêõñé™í, ôßò óôÜóåéò Víáíôé ô\ò
ãåùñãéê\ò äñáóôçñéüôçôáò êáß ôÞí Tðßäñáóç ðïý
Aóêårôáé Tðß ô\ò äéáäéêáóßáò ëÞøåùí ðïëéôéê™í
AðïöÜóåùí, åyíáé äõíáôü íÜ äéáêñßíïõìå ôÝóóåñéò
âáóéêïýò ôýðïõò Aãñïôéê™í íïéêïêõñé™í óôÞí
óýã÷ñïíç ’Éáðùíßá.
Êáô' Añ÷Þí, ŠðÜñ÷ïõí ït ïsêïãÝíåéåò ô™í A-
ãñïô™í ðëÞñïõò Aðáó÷üëçóçò, ït ‚ðïrïé ðéóôåý-
ïõí …ôé _ ãåùñãßá åyíáé _ ìïíáäéêÞ óçìáíôéêÞ ïs-
êïãåíåéáêÞ Tðé÷åßñçóç ðïý èÜ óõíå÷éóôår óôßò
ìåëëïíôéêÝò ãåíéÝò. Ìïëïíüôé ‚ Añéèìüò á‰ô™í
ô™í ïsêïãåíåéáê™í AãñïêôçìÜôùí åyíáé ðïëý ìé-
êñüò, êé Tîáêïëïõèår íÜ ìåéþíåôáé óôü óýíïëï ôïˆ
ãåùñãéêïˆ ðëçèõóìïˆ, ŠðÜñ÷ïõí ït «Aëçèéíïß A-
ãñüôåò», ðïý AíáëáìâÜíïõí óýã÷ñïíåò ìïñöÝò
ãåùñãßáò TíôÜóåùò êåöáëáßïõ, ït ‚ðïråò ôïýò
êáèéóôïˆí óçìáíôéêïýò óôÞí …ëç Uíüôçôá ô\ò s-
áðùíéê\ò ãåùñãéê\ò ðáñáãùã\ò. Ôü ðñüâëçìá,
›óôüóï, åyíáé …ôé, Tîáéôßáò ôïˆ ìéêñïˆ ôïõò Añéè-
ìïˆ äÝí äéáèÝôïõí ìåãÜëç ðïëéôéêÞ äýíáìç êá-
ôÜ ôßò äéáäéêáóßåò ëÞøçò AðïöÜóåùí.
‘Ç äåýôåñç ‚ìÜäá óõìðåñéëáìâÜíåé ôÜ Aãñï-
ôéêÜ íïéêïêõñéÜ ìåñéê\ò Aðáó÷üëçóçò, ôÜ ‚ðïrá
Aíôéðñïóùðåýïõí ôÞí ðëåéïøçößá ôïˆ óõíüëïõ
ô™í Aãñïôéê™í íïéêïêõñé™í. ’Åîáñô™íôáé êõñß-
ùò Aðü åsóïäÞìáôá ðñïåñ÷üìåíá Aðü Cëëåò A-
ó÷ïëßåò, êáß ‚ ÷ñüíïò ðïý äéáèÝôïõí óÝ Tîù-ãå-
ùñãéêÝò äñáóôçñéüôçôåò V÷åé óõíôåëÝóåé óôÞí
ìåôáôüðéóç ô™í Aó÷ïëé™í ôïõò ðñüò ôïýò óýã-
÷ñïíïõò ôïìårò ô™í ðüëåùí. Ôü óçìáíôéêü, …-
ìùò, åyíáé …ôé, …óïí Aöïñ@ ôÜ æçôÞìáôá ðïý ó÷å-
77
ôßæïíôáé ìÝ ôÞí ãåùñãéêÞ ÷ñÞóç ô\ò ã\ò êé Cë-
ëùí êïéíïôéê™í ðñïâëçìÜôùí, ôçñïˆí êáß ðÜëé
ìéÜ óôÜóç TîáéñåôéêÜ óõíôçñçôéêÞ, êáß ðñïóðá-
èïˆí íÜ äéáöõëÜîïõí ôïýò ðáñáäïóéáêïýò ìç÷á-
íéóìïýò ô\ò êïéíüôçôáò. Ôïˆôï öåßëåôáé ðåñéó-
óüôåñï óôßò AíôéëÞøåéò ôïõò ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí s-
äéïêôçóßá êáß ôÞí êëçñïíïìéÜ ô™í ðåñéïõóéáê™í
óôïé÷åßùí, êáèþò êáß ìÝ ôü ãüçôñï Tíôüò ô\ò
êïéíüôçôáò.
‘Ç ôñßôç ‚ìÜäá ðåñéëáìâÜíåé ôßò ïsêïãÝíåé-
åò ðïý Aðïôåëïˆíôáé Aðü Côïìá ìåãáëýôåñçò _-
ëéêßáò, ôÜ ‚ðïrá Aó÷ïëïˆíôáé ìÝ ôÞí ãåùñãßá ›ò
ìÝóï Tðéâßùóçò. Óýìöùíá ìÝ óôáôéóôéêÜ óôïé-
÷årá, ðåñßðïõ 10% ôïˆ óõíüëïõ ô™í Aãñïôéê™í
ïsêïãåíåé™í êáôáôÜóóïíôáé ó' á‰ôÞí ôÞí êáôç-
ãïñßá, _ ‚ðïßá, …ìùò, äÝí åyíáé óçìáíôéêÞ ãéÜ
ôÞí ãåùñãéêÞ ðáñáãùãÞ a ôÞí ðïëéôéêÞ Tîïõóßá
óôßò AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò. ‘Ùóôüóï, óôÞí _ëéêéá-
êÞ ðõñáìßäá êáôáëáìâÜíïõí ‚ëïÝíá êáß ìåãáëý-
ôåñï ðïóïóôü ït _ëéêéùìÝíïé êáß ›ò Tê ôïýôïõ _
óçìáóßá á‰ô\ò ô\ò êáôçãïñßáò èÜ ìåãáëþóåé óôü
ìÝëëïí. ‘ÕðÜñ÷ïõí ‚ëïÝíá êáß ðåñéóóüôåñïé ìå-
óÞëéêåò êáß óõíôáîéïˆ÷ïé, ðïý TðéóôñÝöïõí óôßò
AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò, AíáëáìâÜíïíôáò êáß ðÜëé ôü
íïéêïêõñéü ðïý TãêáôÝëåéøáí óôÜ íåáíéêÜ ôïõò
÷ñüíéá. (Ó÷åôéêÜ ìÝ ôïýò ôñårò á‰ôïýò ôýðïõò A-
ãñïôéê™í ïsêïãåíåé™í, âë. Kada, 1988, 47).
‘Ç ôÝôáñôç ‚ìÜäá ðåñéëáìâÜíåé ôÜ Aãñïôé-
êÜ íïéêïêõñéÜ ô™í ëåãïìÝíùí «íÝùí Aãñïô™í».
Ãé' á‰ôïýò, _ AãñïêáëëéÝñãåéá åyíáé ðåñéóóüôåñï
Xíáò ôñüðïò ðñáãìáôïðïßçóçò ô™í säå™í ôïõò
ãéÜ ìéÜ æùÞ BñìïíéêÞ, ðáñÜ ãéÜ ìéÜ óõíÝ÷éóç ô\ò
Aãñïôéê\ò ðáñÜäïóçò. ÓõíÞèùò, åyíáé âéïêáëëé-
åñãçôÝò ðëÞñïõò Aðáó÷üëçóçò. ‘Ï Añéèìüò ôïõò
åyíáé ìéêñüò Aêüìá. ’Áðü ðïëéôéê\ò Cðïøçò,
óõíäÝïíôáé ìÝ êÜðïéåò ïsêïëïãéêÝò ñãáíþóåéò,
êáß _ äçìïôéêüôçôÜ ôïõò ðñüóöáôá ðáñïõóéÜ-
óôçêå á‰îçìÝíç, åsäéêÜ AíÜìåóá óôïýò íÝïõò Aí-
èñþðïõò. ´Ïóïé âéïêáëëéåñãçôÝò TñùôÞèçêáí,
äÝí èåùñïˆí ôÞí ñãáíéêÞ AãñïêáëëéÝñãåéá A-
ðë™ò ìéÜ ìÝèïäï ãåùñãéê\ò ðáñáãùã\ò, AëëÜ,
Tðßóçò, ›ò Xíá êïéíùíéêü êßíçìá. Êáôáíïïˆí ôÞí
óçìáóßá ô\ò ôñïöéê\ò TîáóöÜëéóçò êáß ô\ò äéá-
öýëáîçò ôïˆ ðåñéâÜëëïíôïò, êáèþò êáß ôÞí óç-
ìáóßá ìé@ò ïsêïëïãéê\ò ìåèüäïõ ðáñáãùã\ò êáß
ô\ò ïsêïëïãéê\ò óõíåßäçóçò. Ðñïóðáèïˆí íÜ A-
íáðôýîïõí ìåãÜëá êáß æùíôáíÜ äßêôõá ‚ìÜäùí
êáôáíáëùô™í, êáß åyíáé AñêåôÜ äñáóôÞñéïé óÝ
ôÝôïéïõ åuäïõò ó÷Ýóåéò. ‘Ç âéïêáëëéÝñãåéÜ ôïõò
Aðïôåëår ãé' á‰ôïýò ìéÜ ðçãÞ á‰ôïðåðïßèçóçò.
´Ïóïé âéïêáëëéåñãçôÝò TñùôÞèçêáí, V÷ïõí ðáíå-
ðéóôçìéáêÞ ìüñöùóç, êé TëÜ÷éóôïé Aðü á‰ôïýò
78
äÝí V÷ïõí AãñïôéêÝò ñßæåò. ÃåííÞèçêáí óÝ ðü-
ëåéò, TðÝëåîáí, …ìùò, íÜ ãßíïõí âéïêáëëéåñãçôÝò
Tîáéôßáò ô™í ðåñéâáëëïíôéê™í ôïõò ðåðïéèÞ-
óåùí. ’Áðïôåëïˆí, öõóéêÜ, ìéÜ óðÜíéá êáôçãï-
ñßá ãéÜ ôßò AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò. Ôü ðñüâëçìá ô\ò
ìüëõíóçò èåùñårôáé óïâáñü êáß Aðü ôïýò ðáñá-
äïóéáêïýò Aãñüôåò. Ðéóôåýïõí, …ìùò, …ôé äÝí Š-
ðÜñ÷åé ëýóç. Åyíáé äýóêïëç _ ðáñáãùãÞ ðñïúüí-
ôùí ÷ùñßò ôÞí ÷ñÞóç ÷çìéê™í êáß öáñìÜêùí.
Óôü óçìårï á‰ôü, ŠðÜñ÷åé óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ A-
ðüøåùí ìåôáîý Têåßíçò ô™í âéïêáëëéåñãçô™í êáß
ô\ò Aíôßóôïé÷çò ô™í Cëëùí Aãñïô™í.
6. ’Åðßëïãïò: ÃåíéêÜ óõìðåñÜóìáôá
ó÷åôéêÜ ìÝ ôßò säéáéôåñüôçôåò ôïˆ
âïõëãáñéêïˆ êáß ôïˆ sáðùíéêïˆ
Aãñïôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ.
‘Ç Âïõëãáñßá êáß _ ’Éáðùíßá, êáèþò êáß ït
AãñïôéêÝò êïéíüôçôÝò ôïõò, Tîåëßóóïíôáé óÝ Xíá
ôåëåßùò äéáöïñåôéêü tóôïñéêü, êïéíùíéêü, ðïëéôé-
êü êáß ïsêïíïìéêü ðëáßóéï. ÔÜ ðñïâëÞìáôÜ ôïõò
V÷ïõí äéáöïñåôéêÞ êáôáãùãÞ, ÷áñáêôçñéóôéêÜ
êé Vêöñáóç. ‘Ç sáðùíéêÞ ãåùñãßá Aíôéìåôùðßæåé
äõóêïëßåò, ït ‚ðïråò åyíáé Tíôåë™ò äéáöïñåôéêÝò
Aðü Têåríåò ðïý Aíôéìåôùðßæåé _ Aíôßóôïé÷ç
âïõëãáñéêÞ. Ït äýï á‰ôÝò ÷™ñåò V÷ïõí äéáöïñå-
ôéêÜ ðñüôõðá Aãñïôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ êáß ðáñáäü-
óåéò, …ðùò êáß äéáöïñåôéêÝò óôÜóåéò ðñüò ôÞí A-
ãñïôéêÞ æùÞ. ’Åêôüò, …ìùò, Aðü ôßò ðñïöáíårò
TèíéêÝò, ïsêïíïìéêÝò, êïéíùíéêÝò êáß ðïëéôéóôéêÝò
säéáéôåñüôçôåò, ŠðÜñ÷ïõí, Tðßóçò, Aîéïóçìåßùôá
êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ.
Êáß óôßò äýï ÷™ñåò, ït äïìÝò ô\ò Tããåßïõ s-
äéïêôçóßáò Aðïôåëïˆíôáé Aðü ìéêñÜ êáß óêüñðéá
AãñïôåìÜ÷éá, ‚ ìÝóïò …ñïò _ëéêßáò ô™í Tñãáô™í
V÷åé á‰îçèår êé ‚ ãåùñãéêüò ôïìÝáò âáóßæåôáé
êõñßùò óôÞí Tñãáóßá ô™í ãõíáéê™í. Ït ðåñéó-
óüôåñïé ’ÉÜðùíåò Aãñüôåò åyíáé ìåñéê\ò Aðáó÷ü-
ëçóçò — á‰ôÞ _ ïsêïíïìéêÞ óôñáôçãéêÞ åyíáé
äçìïöéëÞò êáß óôÞí Âïõëãáñßá. ‘Ç Aãñïêáëëé-
Ýñãåéá åyíáé äñáóôçñéüôçôá ðåñéóóüôåñï ô™í íïé-
êïêõñé™í ðáñÜ ô™í ìåìïíùìÝíùí Aôüìùí, êáß
ït ïsêïíïìéêïß äåóìïß ìåôáîý ãïíÝùí êáß ðáéäé™í
åyíáé óõíÞèùò só÷õñüôåñïé óôÜ AãñïôéêÜ íïéêï-
êõñéÜ, ðáñÜ óôÜ AóôéêÜ. ÓôÞí ’Éáðùíßá, _ ãå-
ùñãßá äÝí Têôéì@ôáé AðïêëåéóôéêÜ ìÝ ãíþìïíá
ôü ïsêïíïìéêü êÝñäïò êáß ôßò Tðé÷åéñÞóåéò —…-
ðùò óõìâáßíåé ›ò Tðß ôü ðëåróôïí óôÞí Âïõë-
ãáñßᗠAëëÜ ðåñéóóüôåñï óÝ Xíá ðëáßóéï Šðï-
÷ñåþóåùí êáß ðáñáäüóåùí. Êáß óôßò äýï ÷™ñåò,
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ït Aãñüôåò óõ÷íÜ óôçñßæïõí ôïýò óõããåíårò êáß
ößëïõò ôïõò ìÝ AãñïôéêÜ ðñïúüíôá, êáß, Aíôé-
óôïß÷ùò, âáóßæïíôáé óôÞí âïÞèåéá êáß ô™í ôå-
ëåõôáßùí. Ït óõããåíéêïß äåóìïß Tîáêïëïõèïˆí íÜ
åyíáé ðïëý só÷õñïß óôÞí AãñïôéêÞ Âïõëãáñßá êáß
’Éáðùíßá.
Óýìöùíá ìÝ ôÞí êëáóóéêÞ âåìðåñéáíÞ ðá-
ñÜäïóç, _ sáðùíéêÞ êïéíùíßá, ôü óýóôçìá Aîé™í
êáß ‚ ðïëéôéóìüò, ‚ñßæïíôáé óõíÞèùò (Aíôßèåôá ìÝ
ôü äõôéêü ðñüôõðï êïéíùíßáò, ôü ‚ðïrï èåùñårôáé
…ôé ñãáíþíåôáé óýìöùíá ìÝ ôßò Añ÷Ýò ôïˆ «Äõ-
ôéêïˆ ñèïëïãéóì) V÷ïíôáò ›ò âÜóç ôÞí «’Á-
íáôïëéêÞ óõíáéóèçìáôéêüôçôá». ‘Ï Tîéóùôéóìüò
Aðïôåëår ôÞí âÜóç êáß ôïˆ âïõëãáñéêïˆ êáß ôïˆ
sáðùíéêïˆ Aãñïôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ, êáôáíïårôáé,
›óôüóï, äéáöïñåôéêÜ Aðü ôßò äýï ÷™ñåò. Ôü A-
íáðôõîéáêü óýóôçìá ôïˆ sáðùíéêïˆ Aãñïôéêïˆ
ðïëéôéóìïˆ åyíáé Xíá óõëëïãéêü ðíåˆìá êé Xíá s-
ó÷õñü «Tìårò», Añ÷Ýò Bñìïíßáò êé Aêåñáéüôçôáò.
‘Ï âïõëãáñéêüò Aãñïôéêüò ðïëéôéóìüò, Aêüìç êáß
ôÞí ðåñßïäï ôïˆ ‚ëïêëçñùôéóìïˆ, Têõñéáñ÷årôï
Aðü Xíá Aôïìéóôéêü óýóôçìá Aîé™í, ôü ‚ðïrï Tñ-
÷üôáí óÝ óýãêñïõóç ìÝ ôüí Tðéâáëëüìåíï êïì-
ìïõíéóôéêü êïëëåêôéâéóìü. ’Åðßóçò, êáôÜ ôÞí
ðåñßïäï Têåßíç, ôü ðáñáäïóéáêü âïõëãáñéêü Vèé-
ìï ô\ò óõëëïãéê\ò ŠðïóôÞñéîçò êáß âïÞèåéáò ìå-
ôáîý ô™í ÷ùñéê™í êáôáóôñÜöçêå.
ÓÝ ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò, _ sáðùíéêÞ êñáôé-
êÞ ðïëéôéêÞ ðñïóðáèår íÜ Aíôáðïêñéèår óõã÷ñü-
íùò óôßò ïsêïíïìéêÝò AðáéôÞóåéò êáß óôßò säéáé-
ôåñüôçôåò ôïˆ Aãñïôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ, …ôáí, ãéÜ
ðáñÜäåéãìá, AíôéóôÜèçêå óôü Cíïéãìá ô\ò Aãñï-
ôéê\ò Aãïñ@ò óÝ îÝíá ãåùñãéêÜ ðñïúüíôá, åsäéêÜ
ãéÜ ôü åsóáãüìåíï ñýæé. ÓÝ Cëëåò ðåñéðôþóåéò, _
êñáôéêÞ ãåùñãéêÞ ðïëéôéêÞ êáôÜöåñå ðñÜãìáôé
íÜ óõíäõÜóåé ôßò säéáéôåñüôçôåò ôïˆ Aãñïôéêïˆ
ðïëéôéóìïˆ ìÝ ôßò íÝåò ïsêïíïìéêÝò AðáéôÞóåéò -
…ðùò, ãéÜ ðáñÜäåéãìá, ìÝ ôÞí ðïëéôéêÞ ô\ò ìåß-
ùóçò ô™í ñõæþíùí («gentaku»). ‘Ç êñáôéêÞ
ãåùñãéêÞ ðïëéôéêÞ ðñïóðáèår íÜ sóïññïðÞóåé ôßò
ïsêïíïìéêÝò AðáéôÞóåéò êáß ôßò ðáñáäïóéáêÝò A-
îßåò. ‘Ï óêïðüò á‰ô\ò ô\ò ðïëéôéê\ò åyíáé íÜ T-
íáñìïíßóåé ôÞí ïsêïíïìéêÞ êáß êïéíùíéêÞ AíÜðôõ-
îç ìÝ ôÞí sáðùíéêÞ íïïôñïðßá êáß ðíåˆìá.
´Ïðùò åuäáìå, ‚ âïõëãáñéêüò äñüìïò ô\ò
êïéíùíéê\ò êáß åsäéêÜ ô\ò Aãñïôéê\ò AíÜðôõîçò
åyíáé Tíôåë™ò äéáöïñåôéêüò. ÓôÞí ðåñßðôùóç ô\ò
Âïõëãáñßáò, ôÜ ðïëéôéêÜ êáß ïsêïíïìéêÜ óõìöÝ-
ñïíôá ôïˆ êõâåñí™íôïò êüììáôïò V÷ïõí ðñïôå-
ñáéüôçôá Víáíôé ô™í Aíôßóôïé÷ùí óõìöåñüíôùí
ô\ò AãñïêáëëéÝñãåéáò êáß ô™í säéáéôåñïôÞôùí
ôïˆ Aãñïôéêïˆ ðïëéôéóìïˆ.
 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ‘Ç ðáñÜäïóç á‰ôÞ Tîáêïëïõèår íÜ só÷ýåé óôÞí ’É-
áðùíéêÞ AãñïôéêÞ êïéíùíßá. Óôßò ìÝñåò ìáò óõíäõÜæåôáé
ìÝ ôÞí íïìáæüìåíç ðïëéôéêÞ «tensaku» (äÝò óåë. 76).
2. ‘Ç Vñåõíá á‰ôÞ åyíáé ôõðïëïãéêÞ. Ôü äårãìá ðåñé-
ëáìâÜíåé 1600 ãåùñãïýò êáß åsäéêïýò óôÜ óõíåôáéñéêÜ A-
ãñïêôÞìáôá ôñé™í Aãñïôéê™í êïéíïôÞôùí.
3. ÔÜ ïsêïãåíåéáêÜ AãñïôåìÜ÷éá åyíáé ôìÞìáôá êáë-
ëéåñãÞóéìçò ã\ò, ðïý ït ãåùñãéêïß óõíåôáéñéóìïß ðáñÝ÷ïõí
äùñåÜí óÝ …óïõò Tðéèõìïˆí íÜ têáíïðïéÞóïõí ôßò äéêÝò ôïõò
AíÜãêåò a íÜ ðïõëÞóïõí ôÜ AãáèÜ ðïý ðáñÜãïõí. ’Áðü ôü
1988, ôü ìÝãåèïò ô™í ôåìá÷ßùí ðïý ðáñÝ÷ïíôáé óôïýò A-
ãñüôåò åyíáé Aðåñéüñéóôï. Ôü óýíçèåò ìÝãåèïò äÝí îåðåñí@
ôü ìéóü UêôÜñéï.
4. Ôü AêáèÜñéóôï åsóüäçìá ô\ò ïsêïãÝíåéáò ðåñéëáì-
âÜíåé ÷ñ\ìá (ñåõóôü) óýí ôü TêôéìçèÝí åsóüäçìá óÝ åyäïò.
5. Óýìöùíá ìÝ ôßò ðçãÝò åsóïäçìÜôùí, ït ’ÉÜðùíåò
Aãñüôåò ÷ùñßæïíôáé óÝ äéáöïñåôéêïýò ôýðïõò. Ït Aãñüôåò
ðëÞñïõò Aðáó÷üëçóçò ëáìâÜíïõí …ëï ôü åsóüäçìÜ ôïõò A-
ðü ôÞí ãåùñãßá, Tí™ ït Aãñüôåò ìåñéê\ò Aðáó÷üëçóçò V-
÷ïõí êé Cëëïõò ôýðïõò Tóüäùí.
6. Ôü ÷ùñéü Dainaka, ôü ‚ðïrï óõìðåñéåëÞöèç óôÞí
Vñåõíá, âñßóêåôáé óÝ Aìöéóâçôïýìåíç ðåñéï÷Þ, êáôáóêåõ-
áóìÝíï ìÝ âÜóç ôü êñáôéêü ó÷Ýäéï Aíáäáóìïˆ. Ðñïçãïõ-
ìÝíùò, …ëç Têåßíç _ ãåùñãéêÞ ðåñéï÷Þ Aðïôåëïˆóå ìÝñïò
ô\ò ëßìíçò Biwa, ô\ò ìåãáëýôåñçò ëßìíçò ô\ò ’Éáðùíßáò.
ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ
Ðåñßëçøç óôáôéóôéê™í ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí ãåùñãßá, ôÞí äá-
óïêïìßá êáß ôÞí Bëéåßá (1994), Ôüêõï: ‘Õðïõñãårï
Ãåùñãßáò, Äáóïêïìßáò êáß ‘Áëéåßáò, ÊõâÝñíçóç ô\ò
’Éáðùíßáò.
Benedict, Ruth ([1946] 1993), Ôü ÷ñõóÜíèåìï êáß ôü îß-
öïò, Ôüêõï: Charles E. Tuttle Company.
79
Âïõëãáñßá, êñßóç êáß ìåôÜâáóç óÝ ìéÜ ïsêïíïìßá Aãïñ@ò
(1991), ´ Ôüìïò, ωÜóéãêôïí: The World Bank.
Chipev, Plamen êáß Stefan Donchev (1990), ’ÁðïôåëÝ-
óìáôá Aðü TìðåéñéêÞ êïéíùíéïëïãéêÞ Vñåõíá ðÜíù óÝ
‚ñéóìÝíá ðñïâëÞìáôá Aãñïôéê\ò AðïêáôÜóôáóçò
óôÞí Âïõëãáñßá, Society, 10, 2-5.
Ïsêïãåíåéáêüò ðñïûðïëïãéóìüò óôÞí äçìïêñáôßá ô\ò
Âïõëãáñßáò 1985-1994 (1995), Óüöéá: ’Åèíéêü ´É-
äñõìá Óôáôéóôéê\ò.
Ðëçñïöïñßåò ôïˆ ‘Õðïõñãåßïõ Ãåùñãßáò (1996), Óüöéá:
‘Õðïõñãårï Ãåùñãßáò.
Ðëçñïöïñßåò Aðü ôü ’Åèíéêü ´Éäñõìá Óôáôéóôéê™í ó÷åôé-
êÜ ìÝ ôÞí AðïêáôÜóôáóç ô™í êáëëéåñãÞóéìùí TêôÜ-
óåùí (1992), Óüöéá: ’Åèíéêü ´Éäñõìá Óôáôéóôéê\ò.
Japan Almanac (1994), Ôüêõï: Asahi Shimbun.
Kada, Ryohei (1988), ’Áðüøåéò Aðü ôÞí ’Éáðùíßá ó÷åôé-
êÜ ìÝ ôßò: ’ÅèíéêÝò AíôéëÞøåéò êáß ðïëéôéêÞ óçìáóßá
ô™í Aãñïôéê™í ðåñéï÷™í, Penn State University, 43-
48.
Kanev, Nicola (1933), ÓõíåôáéñéêÞ êáëëéÝñãåéá êáëëéåñ-
ãÞóéìçò ã\ò êáß óýóôçìá Tèíéêïˆ ïsêïíïìéêïˆ ó÷å-
äéáóìïˆ, Óüöéá: Zemedelie.
Kapitanski, Yordan (1994), ÔÜ säéùôéêÜ ïsêïãåíåéáêÜ A-
ãñïêôÞìáôá ìåôÜ ôßò AëëáãÝò, Ikonomika, 6, 7-10.
Äåßêôçò êïéí\ò ãíþìçò (1993), Óüöéá: ðñáêôïñårï ÍÏ-
ÅÌÁ.
Nakano, Hideichiro (1992), ‘Ç Tñãáóßá óôü êïéíùíéêï-
ðïëéôéóôéêü ðëáßóéï ô\ò ’Éáðùíßáò, Kwansei Gakuin
University Annual Studies, Ôüìïò XLI, 59-70.
Ogura, Takekazu (1991), Ðñßí êáß ìåôÜ, Ôüêõï: ’Åñåõ-
íçôéêü êÝíôñï ôñïöéê\ò êáß ãåùñãéê\ò ðïëéôéê\ò.
Ost, David (1993), ‘Ç ðïëéôéêÞ ôïˆ óõìöÝñïíôïò óôÞí
ìåôá-êïììïõíéóôéêÞ ’ÁíáôïëéêÞ Å‰ñþðç, Èåùñßá
êáß Êïéíùíßá, 22, 453-486.
ÓçìåéùìáôÜñéï óôáôéóôéê™í óôïé÷åßùí (1993), Óüöéá: ’Å-
èíéêü ´Éäñõìá Óôáôéóôéê\ò.
 Äçìïêñáôßá êáß ãë™óóá
’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò

Å ðéêñáôår _ ãíþìç, óôßò ÷™ñåò ðïý æïˆíå ìÝ âÜóç ôüí å‰ñùðáúêü ðïëéôéóìü, …ôé ‚ ðïëéôéóìüò á‰-
ôüò V÷åé óÜí ðïëßôåõìá ôÞí äçìïêñáôßá, TðåéäÞ Vôóé só÷õñßæåôáé ‚ uäéïò. Äõóôõ÷™ò _ äçìïêñá-
ôßá V÷åé ôåëåßùò ðáñá÷áñá÷èår Aðü ôÞí íåþôåñç óêÝøç êáß ðñÜîç, êé Aðü á‰ôÞí äÝí V÷åé Aðï-
ìåßíåé ó÷åäüí ôßðïôå Têôüò Aðü ôü óöåôåñéóìÝíï ƒíïìÜ ôçò êáß êÜðïéá Cëëá ëåêôéêÜ êáß èåóìéêÜ Aðï-
ìåéíÜñéá. ’ÅëÜ÷éóôïé Cíèñùðïé ãíùñßæïõí óÞìåñá ð™ò ëåéôïýñãçóå _ äçìïêñáôßá óôüí ôüðï ðïý Töåõ-
ñÝèçêå, ôÞí ‘ÅëëÜäá, êé Aêüìç ëéãüôåñïé ôÞí AóðÜæïíôáé, säéáßôåñá …ôáí ìÜèïõí …ôé Aðáãïñåýåé ôÞí T-
ðáããåëìáôïðïßçóç óôÞí ðïëéôéêÞ, Aðïèáññýíåé ôÞí äçìéïõñãßá ìåãÜëùí ðåñéïõóé™í, äßíåé ðñïôåñáéüôç-
ôá óôüí ôáðåéíü ëáü, ôüí Ä\ìï, êáß Tíéó÷ýåé ðáíôïéüôñïðá ôüóï ôÞí óõììåôï÷Þ ôïõ óôÜ êïéíÜ, …óï êáß
ôÞí óõììåôï÷Þ ôïõ óôßò äçìüóéåò ðíåõìáôéêÝò êáß ŠëéêÝò Aðïëáýóåéò êáß ãéïñôÝò, ÷ùñßò ðåñéïñéóìïýò,
Aðïêëåéóìïýò a Aðïêëßóåéò. ÌéÜ Cëëç Cðïøç ãéÜ ôÞí äçìïêñáôßá ðñïóðáèår íÜ Aðïêáëýøåé _ äéáôñé-
âÞ ôïˆ ’ÁëÝîáíäñïõ Êüíôïõ ìÝ èÝìá «ÈåìÝëéá ô\ò äçìïêñáôßáò: êïéíùíßåò Añ÷áråò êáß óýã÷ñïíá ðñï-
âëÞìáôá». ÓÝ ðñïçãïýìåíï ôåˆ÷ïò ìÝ ôüí ôßôëï Äçìïêñáôßá êáß Öïñïëïãßá äçìïóéåýóáìå Aðüóðáóìá
Aðü ôÞí AíÝêäïôç Aêüìá á‰ôÞ äéáôñéâÞ, ðïý Aöïñïˆóå ôÞí äçìïêñáôéêÞ Aíôßëçøç ãéÜ ôÞí öïñïëïãßá.
Óôü ôåˆ÷ïò á‰ôü äçìïóéåýïõìå Aðüóðáóìá …ðïõ äéåñåõí@ôáé _ Tðßäñáóç ôïˆ ðïëéôåýìáôïò óôÞí ãë™ó-
óá ãåíéêÜ êáß, åsäéêüôåñá, _ Tðßäñáóç ôïˆ äçìïêñáôéêïˆ ðïëéôåýìáôïò óôÞí UëëçíéêÞ ãë™óóá.

1. ´Åíá âéï-êïéíùíéêï-ðïëéôéêü ôïò åyíáé Têåßíç ðïý ôü êÜíåé íÜ ãåííéÝôáé ìÝ ôÞí

öáéíüìåíï
’Áöïˆ TîåôÜóáìå ôÞí TöáñìïãÞ ô\ò êëÞñù-
óçò óôÞí êáèçìåñéíÞ êïéíùíéêï-ðïëéôéêÞ æùÞ
ô\ò ’ÁèÞíáò, êé Aöïˆ ðñïóðáèÞóáìå íÜ TîçãÞ-
óïõìå èåùñçôéêÜ á‰ôÞ ôÞí TöáñìïãÞ, èÜ Tðé÷åé-
ñÞóïõìå ôþñá íÜ äåßîïõìå êáß íÜ Aðïäåßîïõìå ôÞí
Tðßäñáóç ô™í êïéíùíéêï-ðïëéôéê™í säå™í óôÞí
ãë™óóá, TðåéäÞ Aêñéâ™ò _ ãë™óóá åyíáé ôü ðï-
ëéôéóôéêü öáéíüìåíï ðïý ðáñïõóéÜæåôáé ðñ™ôï óÝ
êÜèå Aíèñþðéíç êïéíùíßá AëëÜ êáß TðåéäÞ Aíôá-
íáêë@ ôÞí säåïëïãßá ô\ò êïéíùíßáò, ìéÜ êáß ìÝ
‚,ôéäÞðïôå êé Cí Aó÷ïëçèïˆí ït Cíèñùðïé, åyíáé
Šðï÷ñåùìÝíïé íÜ ôü TêöñÜóïõí ìÝ ôÞí ãë™óóá
ôïõò ðñ™ôá.
‘Ç ãë™óóá åyíáé êõñßùò êïéíùíéêü öáéíüìå-
íï, ðñïûðïèÝôåé ôÞí êïéíùíßá êáß äÝí åyíáé äõíá-
ôü íÜ ŠðÜñîåé îå÷ùñéóôÜ êáß Vîù Aðü á‰ôÞ. ÂÝ-
âáéá, _ âéïëïãéêÞ êáôáóêåõÞ ôïˆ Aíèñþðéíïõ ƒí-
äõíáôüôçôá íÜ Aíáðôýîåé ôÞí têáíüôçôá ãéÜ ‚-
ìéëßá, êáß êõñßùò ‚ TãêÝöáëüò ôïõ. ÃéÜ íÜ ìé-
ëçèår …ìùò êáß íÜ ðáñá÷èår êÜðïéá ãë™óóá
÷ñåéÜæåôáé íÜ ŠðÜñ÷ïõí äýï ôïõëÜ÷éóôïí Cíèñù-
ðïéÿ Aóöáë™ò ‚ Ñïâéíóþíáò Êñïˆóïò äÝí èÜ
ìðïñïˆóå ðïôÝ íÜ äçìéïõñãÞóåé ãë™óóá ‚ëïìü-
íá÷ïò ðÜíù óôü íçóß ôïõ. ²Áëëùóôå êáß ãéÜ ðïéü
ëüãï; ÃéÜ íÜ ìéëÜåé ìüíïò ôïõ ìÝ ôüí Uáõôü ôïõ;
×ùñßò ôÞí êïéíùíßá ôïõ ‚ Cíèñùðïò Aðü âéïëï-
ãéêÞ ðëåõñÜ èÜ eôáí têáíüò ìüíï íÜ âãÜæåé C-
íáñèñåò êñáõãÝò, ãéÜ íÜ TêöñÜæåé ôÜ óõíáéóèÞ-
ìáôÜ ôïõ óÝ ãåíéêÝò ãñáììÝò, ÷ùñßò öõóéêÜ ôüí
ðëïˆôï ô™í íïçìáôéê™í Aðï÷ñþóåùí êáß ô™í A-
öçñçìÝíùí óêÝøåùí ðïý _ ãë™óóá ôïˆ äßíåé ôÞí
äõíáôüôçôá íÜ Aíáðôýîåé.
ÊÜèå Aíèñþðéíï óýíïëï ëïéðüí, ìéêñü a ìå-
ãÜëï, V÷åé ôÞí ãë™óóá ôïõ, _ ‚ðïßá åyíáé ôåëåß-
ùò têáíÞ íÜ TêöñÜóåé ôßò AíÜãêåò ôïõ. ‘Ç
Ãëùóóïëïãßá äÝí äÝ÷åôáé …ôé êÜðïéá ãë™óóá åy-

— ‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò åyíáé äéðëùìáôïˆ÷ïò ô\ò Öéëïóïöéê\ò Ó÷ïë\ò ô\ò ’ÁèÞíáò êáß ô\ò Ð.Ï.Å.
(ôì\ìá: Äçìüóéï Äßêáéï) ô\ò Èåóóáëïíßêçò. Åyíáé åsäéêåõìÝíïò óôÞí Ãëùóóïëïãßá (ìåôáðôõ÷éáêü
óôü Ðáñßóé), ôÞí ‚ðïßá êáß V÷åé äéäÜîåé óÝ ÐáíåðéóôÞìéá ôïˆ Tîùôåñéêïˆ. ÄéäÜóêåé óôÞí ’ÁèÞíá
óôÞí ÌÝóç ’Åêðáßäåõóç êáß óôÜ Ð.Å.Ê.

* Ït ðáñáðïìðÝò, ôüóï óôü êýñéï êåßìåíï …óï êáß óôßò óçìåéþóåéò, Cí äÝí AíáöÝñåôáé ‚ óõããñáöÝáò, åyíáé óôüí ’Áñéóôï-
ôÝëç óôÞí ’Áèçíáßùí Ðïëéôåßá êáß óôÜ ÐïëéôéêÜ (Ðïë.).
82
íáé ðåñéóóüôåñï a ëéãüôåñï ôÝëåéá, Aíþôåñç a
êáôþôåñç, Šðü ôÞí Vííïéá …ôé ìðïñår íÜ TêöñÜ-
óåé a ƒ÷é êÜðïéåò óçìáóßåò. ÊÜèå ãë™óóá, Aðü
ôÞí óôéãìÞ ðïý ìéëéÝôáé, åyíáé ðáíôåë™ò ôÝëåéá
êáß Aðïôåëårôáé Aðü ôÝóóåñá óõóôÞìáôá a Tðß-
ðåäá: á) ôü öùíçôéêü-öùíïëïãéêü, â) ôü ìïñöï-
ëïãéêü, ã) ôü óõíôáêôéêü êáß ä) ôü óçìáóéïëïãé-
êü1*. ‘Ç ãë™óóá Aíôáðïêñßíåôáé ðÜíôá êáß
ðëÞñùò óôßò ðïëéôéóôéêÝò AíÜãêåò ô\ò Aíèñþðé-
íçò êïéíüôçôáò ðïý ôÞí V÷åé äçìéïõñãÞóåé, êáß
åyíáé ôåëåßùò äåõôåñåˆïí Cí ãñÜöåôáé êéüëáò a Cí
åyíáé ìüíï ðñïöïñéêÞ. ²Áí ôü ðïëéôéóôéêü Tðßðå-
äï êÜðïéáò Aíèñþðéíçò êïéíüôçôáò äÝí åyíáé Š-
øçëü êáß _ ãë™óóá ôïõ äÝí V÷åé Têåríåò ôßò ëÝ-
îåéò ðïý TêöñÜæïõí ôßò Aíôßóôïé÷åò ŠøçëÝò Vííïé-
åò, á‰ôü äÝí óçìáßíåé ðþò _ ãë™óóá á‰ôÞ åyíáé
ëéãüôåñï AíáðôõãìÝíç êáß êáôþôåñç Aðü êÜðïéá
Cëëç ðïý V÷åé Aíáðôýîåé ôßò Vííïéåò êáß V÷åé êá-
ôáóêåõÜóåé a äáíåéóèår ôßò Aíôßóôïé÷åò ëÝîåéò. Ôü
ðïëéôéóôéêü Tðßðåäï êÜðïéáò Aíèñþðéíçò êïéíü-
ôçôáò ìðïñår íÜ åyíáé a íÜ ÷áñáêôçñéóèår óÜí
ðéü ÷áìçëü Aðü Têåríï êÜðïéáò Cëëçò Aíèñþðé-
íçò êïéíüôçôáòÿ ðïôÝ …ìùò _ ãë™óóá ôïõÿ Têåß-
íç, …ðùò êáß êÜèå Cëëç ãë™óóá, èÜ äéáèÝôåé
ðÜíôá ôÜ ôÝóóåñá óõóôÞìáôá ãéÜ ôÜ ‚ðïrá ìé-
ëÞóáìå êáß ãé' á‰ôü _ Ãëùóóïëïãßá èåùñår …ôé
…ëåò ït ãë™óóåò åyíáé ôü uäéï AíáðôõìÝíåò. ²Å-
ôóé ìüëéò ôü ðïëéôéóôéêü Tðßðåäï AíÝâåé, _ ãë™ó-
óá èÜ Aíáðôýîåé êáß ôßò ëÝîåéò-…ñïõò ãéÜ íÜ Tê-
öñÜóåé ôßò êáéíïýñãéåò ðïëéôéóôéêÝò Vííïéåò a èÜ
ôßò ðÜñåé Xôïéìåò, èÜ ôßò äáíåéóôår, Aðü êÜðïéá
Cëëç ãë™óóá a êïéíüôçôá, ô\ò ‚ðïßáò V÷åé Aíá-
ðôýîåé ôßò ðïëéôéóôéêÝò Vííïéåò êáß _ ãë™óóá B-
ðë™ò ôßò V÷åé TêöñÜóåé. ÔÜ äÜíåéá AíÜìåóá óôßò
ãë™óóåò åyíáé êÜôé ôü ðïëý óõíçèéóìÝíï êáß óõì-
âáßíåé êõñßùò óôü óçìáóéïëïãéêü Tðßðåäï, ðïëý
óðÜíéá óôü óõíôáêôéêü êáß óôü ìïñöïëïãéêü, êáß
äÝí åyíáé äõíáôü íÜ ŠðÜñîïõí a íÜ äéáðéóôùèïˆí
äÜíåéá AíÜìåóá óôßò ãë™óóåò óôü öùíçôéêü-öù-
íïëïãéêü Tðßðåäï2, Cí êáß á‰ôü Aêüìá åyíáé äõ-
íáôü íÜ ôñïðïðïéçèår ìÝ ôü ðÝñáóìá ôïˆ ÷ñüíïõ
êáß ôÞí Aëëçëåðßäñáóç ô™í ðïëéôéóì™í.
‘Ç ãë™óóá ëïéðüí óÜí öáéíüìåíï ô\ò Aíèñþ-
ðéíçò êïéíùíßáò TêöñÜæåé ðÜíôá êáß ôÞí säåïëï-
ãßá ô\ò êïéíùíßáò ðïý ôÞí ðáñÞãáãå. ÊÜèå
ãë™óóá åyíáé säåïëïãéêüò öïñÝáò, êáß TðåéäÞ, êá-
ôÜ âÜóç, äÝí ŠðÜñ÷ïõí ðáñÜ äýï ìüíï säåïëïãß-
åò, _ ãõíáéêïêñáôéêÞ êáß _ ðáôñéáñ÷éêÞ, èÜ ðñï-
óðáèÞóïõìå íÜ äéåñåõíÞóïõìå ôÞí Tðßäñáóç ô\ò
ãõíáéêïêñáôéê\ò säåïëïãßáò óôÞí ãë™óóá êáß,
óôÞí óõíÝ÷åéá, ôÞí Tðßäñáóç ô\ò ðáôñéáñ÷éê\ò
säåïëïãßáò, ðïý ðÜåé íÜ ðår ðþò èÜ ðñïóðáèÞ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
óïõìå íÜ äéáðéóôþóïõìå ôÞí äéáìÜ÷ç ô™í äýï
öýëùí óôÞí ãë™óóá. Êáß TðåéäÞ, êáèþò ôü V-
÷ïõìå aäç ðår, èåùñïˆìå ðþò _ Äçìïêñáôßá åy-
íáé êüñç ô\ò Ãõíáéêïêñáôßáò, Tí™ _ Ðáôñéáñ÷ßá
ãÝííçóå ôÞí Ìïíáñ÷ßá êáß ôÞí ’Ïëéãáñ÷ßá, èÜ
äïˆìå ôÞí Tðßäñáóç ôïˆ äçìïêñáôéêïˆ ðïëéôåý-
ìáôïò óôÞí UëëçíéêÞ ãë™óóá êáß ôÞí Tðßäñáóç
ô™í ìÞ äçìïêñáôéê™í ðïëéôåõìÜôùí ó' Cëëåò
ãë™óóåò ðáñìÝíåò óôÞí ôý÷ç, Aöïˆ îáíáóêå-
öèïˆìå ðñ™ôá ðþò ôü öþíçìá —öèüããï ôü -
íüìáóáí ït ’Áëåîáíäñéíïߗ eôáí UëëçíéêÞ Aíá-
êÜëõøç êáß Tìöáíßóôçêå ìïíÜ÷á óôüí ‘Åëëçíé-
êü Ðïëéôéóìü, ‚ ‚ðïrïò êáß ôïˆ Väùóå ôÞí ãñá-
öéêÞ ôïõ ìïñöÞ, ôü ãñÜììá3.
2. ‘Ç äéáêéíçôéêüôçôá ô™í …ñùí ô\ò
Uëëçíéê\ò ðñüôáóçò.
‘Ç TðéêïéíùíéáêÞ ëåéôïõñãßá åyíáé _ ðéü óç-
ìáíôéêÞ Aðü ôßò Xîé ëåéôïõñãßåò ô\ò ãëþóóáòÿ åy-
íáé _ ëåéôïõñãßá ìÝ ôÞí ‚ðïßá TêöñÜæåôáé ìéÜ s-
äÝá, äßíïíôáé ït ðëçñïöïñßåò, AããÝëåôáé Xíá ìÞ-
íõìá4. ²Åôóé ìéÜ óåéñÜ Aðü ëÝîåéò, Xíá óýíïëï ëÝ-
îåùí ìé@ò öõóéê\ò ãëþóóáò, åyíáé äõíáôü íÜ èå-
ùñçèår ðñüôáóç ô\ò ãëþóóáò á‰ô\ò, Cí TêöñÜ-
æåé êÜðïéï ìÞíõìá5, äßíåé êÜðïéá ðëçñïöïñßá, Tì-
ðåñéÝ÷åé êÜðïéï íüçìá Aíôéëçðôü Aðü ôïýò ÷ñ\-
óôåò ô\ò ãëþóóáò á‰ô\ò, êáß äÝí V÷åé óõíôáêôé-
êÜ ëÜèç (óïëïéêéóìïýò) a ëåêôéêÜ ëÜèç (âáñâá-
ñéóìïýò).
ÃéÜ ôßò ãë™óóåò ìÝ ðåñéïñéóìÝíç êëéôüôçôá,
‚ óõíôáêôéêüò ñüëïò ô™í íïìÜôùí êáèïñßæåôáé
óõíÞèùò Aðü ôÞí èÝóç ôïõò óôÞí ðñüôáóç. ²Å-
ôóé, óôÜ ãáëëéêÜ, óôÜ AããëéêÜ êáß ó' Cëëåò
ãë™óóåò6 _ ðôþóç-Šðïêåßìåíï, _ íïìáóôéêÞ,
äßíåôáé Aðü ôÞí èÝóç.
J'écris des lettres. I write letters.
(ÃñÜöù ãñÜììáôá.)
Jean écrit des lettres. John writes letters.
(‘Ï ÃéÜííçò ãñÜöåé ãñÜììáôá.)
‘Ç êáíïíéêÞ óåéñÜ ô™í ëÝîåùí óôÞí Aããëé-
êÞ êáß ôÞí ãáëëéêÞ ðñüôáóç åyíáé: Šðïêåßìåíï-
ñ\ìá-Aíôéêåßìåíï (ÕÑÁ)7. Á‰ôÞ _ èåìåëéþäçò s-
äéüôçôá ô\ò Aããëéê\ò ãëþóóáò ‚äÞãçóå ôïýò
Aããëüöùíïõò íÜ ÷Üóïõí —a íÜ ìÞ äçìéïõñãÞ-
óïõí ðïôݗ ôÞí Vííïéá ô\ò ðôþóçò, Vííïéá ôÞí
‚ðïßá âñßóêïõìå óÝ AðïìåéíÜñéá —a óÝ äéóôá-
êôéêÞ ðñïóðÜèåéá TêðñïóþðçóÞò ôçò— ìüíï
óôü Aíôùíõìéêü óýóôçìá ô\ò ãëþóóáò8.
‘Ç Aðþëåéá —a ìÞ äçìéïõñãßᗠðôùôéêïˆ
óõóôÞìáôïò óôÜ AããëéêÜ ‚äÞãçóå ôüí Íüáì
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Ôóüìóêé (ôüí ‚ðïrï Aêïëïýèçóáí êáß ït Aããëü-
öùíïé ãëùóóïëüãïé ãåíéêÜ, AëëÜ êáß ðïëëïß Aðü
Têåßíïõò ô™í ‚ðïßùí _ ãë™óóá ðáñïõóéÜæåé ôÞí
uäéá säéáéôåñüôçôá) íÜ ðéóôÝøåé ðþò ôü ó÷\ìá Õ-
ÑÁ åyíáé ìéÜ «âáèåéÜ äïìÞ» ãéÜ êÜèå ãë™óóá,
êáß óôÞí óõíÝ÷åéá íÜ TêðïíÞóåé ôÞí èåùñßá ô™í
«âáèåé™í äïì™í» êáß ô™í «äïì™í TðéöÜíåéáò»,
ït ‚ðïråò V÷ïõí óÜ ãåíåóéïõñãü ásôßá ôÞí äïìÞ
ôïˆ Aíèñþðéíïõ TãêåöÜëïõ. ÊáôÜ ôüí Ôóüìóêé,
ït äïìÝò âÜèïõò êáß ït äïìÝò TðéöÜíåéáò åyíáé Vì-
öõôåò óôü Aíèñþðéíï ƒí, …ðùò _ têáíüôçôá ô\ò
‚ìéëßáò9.
Óôü TôÞóéï ðåñéïäéêü ÃËÙÓÓÏËÏÃÉÁ, ’Á-
èÞíá 1898, ô. 1, ó.ó. 99-107, óôü Cñèñï ôçò
«ÐñïâëÞìáôá ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí óåéñÜ ô™í …ñùí
óôßò UëëçíéêÝò ðñïôÜóåéò», _ ãëùóóïëüãïò Ås-
ñÞíç ÖéëéððÜêç ðñïóðáèår íÜ Aðïäåßîåé …ôé ôü
ó÷\ìá ÕÑÁ äÝí åyíáé _ âáóéêÞ óåéñÜ ô™í ëÝîå-
ùí óôÞí íåï-åëëçíéêÞ ðñüôáóç êáß èåùñår ðþò
ôü ó÷\ìá ÑÕÁ «áíôéðñïóùðåýåé ôÞí ðéü öõóé-
êÞ, AíôéêåéìåíéêÞ êáß óõíáéóèçìáôéêÜ ðéü ï‰äÝ-
ôåñç ðáñïõóßáóç ôïˆ ðåñéå÷ïìÝíïõ ô\ò ðñüôá-
óçò êáß óõíïäåýåôáé Aðü ôÞí ðéü ï‰äÝôåñç Tðé-
ôüíçóç» (ó. 100). ‘Ç ‘Åëëçíßäá TñåõíÞôñéá äÝ
÷ñçóéìïðïéår ôüí …ñï «âáóéêÞ óåéñÜ» a «âáèåéÜ
äïìÞ», AëëÜ «ï‰äÝôåñç ðáñïõóßáóç».
ÐñáãìáôéêÜ, êáììéÜ äïìÞ ô\ò Uëëçíéê\ò
ðñüôáóçò äÝí åyíáé äõíáôü íÜ èåùñçèår óÜ âáóé-
êÞ ìÝ ôÞí Vííïéá …ôé AíáôñÝ÷ïõìå óõíåéäçôÜ a Š-
ðïóõíåßäçôá ó' á‰ôÞ êÜèå öïñÜ ðïý ìéë@ìå a
ãñÜöïõìå. ÂÝâáéá, êÜðïéá äïìÞ ô\ò Uëëçíéê\ò
ðñüôáóçò ìðïñår íÜ åyíáé óôáôéóôéêÜ ðéü óõ÷íÞ
êáß ãé' á‰ôü ôü ëüãï åyíáé êáß óõíáéóèçìáôéêÜ
ðéü ï‰äÝôåñç10ÿ ðïôÝ …ìùò äÝí åyíáé äõíáôü íÜ èå-
ùñçèår âáóéêÞ. Êáß êáììéÜ, öõóéêÜ, ìïñöÞ ô\ò
Uëëçíéê\ò ðñüôáóçò äÝ óôÜèçêå ðïôÝ ôüóï óõ-
÷íÞ, žóôå íÜ èåùñçèår ðñùôáñ÷éêÞò óçìáóßáò.
Óôßò ãë™óóåò ìÝ ðëïýóéá êëéôüôçôá ït óõíôá-
êôéêïß …ñïé a —ðéü óùóôܗ ôÜ óõíôáêôéêÜ ëå-
êôéêÜ óýíïëá, êáß säéáßôåñá Têåríá ðïý äÝí ðáß-
æïõí ôü ñüëï ôïˆ AíôéêåéìÝíïõ ìðïñïˆí íÜ Šðï-
óôïˆí ‚ðïéáäÞðïôå äéáêßíçóç (permutation) ìÝ-
óá óôÞí ðñüôáóç11. Óôßò ãë™óóåò á‰ôÝò _ äéá-
êéíçôéêüôçôá öåßëåôáé óôÞí Aíôßèåóç íïìáóôé-
êÞ-ásôéáôéêÞ, _ ‚ðïßá TêöñÜæåé ôÞí Aíôßèåóç Š-
ðïêåßìåíï-Aíôéêåßìåíï. ÄçëáäÞ Aðü ôÞí ìéÜ ìå-
ñéÜ îå÷ùñéóôÝò êáôáëÞîåéò TêöñÜæïõí ôÞí êýñéá
Aíôßèåóç: ƒíïìá —êáß ãåíéêüôåñá ðôùôéêü12 ñ\-
ìá, êáß Aðü ôÞí Cëëç ït ðôùôéêÝò êáôáëÞîåéò
TêöñÜæïõí ôÞí äåõôåñåýïõóá Aíôßèåóç: íïìáóôé-
êÞ-ásôéáôéêÞ. ‘Ç ðñþôç Aíôßèåóç äßíåé ôÞí äõ-
íáôüôçôá óôïýò êýñéïõò ƒñïõò ô\ò ðñüôáóçò, Š-
83
ðïêåßìåíï (Õ) êáß ñ\ìá (Ñ), íÜ Tíáëëá÷èïˆí êáß
íÜ V÷ïõìå ôü ó÷Þìá ÕÑ a ÑÕ, ÷ùñßò Aëëïßùóç
ô\ò Tðéêïéíùíéáê\ò-Aíáöïñéê\ò ëåéôïõñãßáò ô\ò
ãëþóóáò. ‘Ç äåýôåñç Aíôßèåóç TðéôñÝðåé ôÞí
äéáêßíçóç ôïˆ AíôéêåéìÝíïõ, ôü ó÷\ìá ÕÑÁ äÝí
åyíáé ðéÜ ôü ìïíáäéêü êáß Aðü êår êáß ðÝñá, A-
öïˆ ït êýñéïé …ñïé ô\ò ðñüôáóçò, ôü Šðïêåßìåíï
êáß ôü ñ\ìá, êáß ‚ ðñ™ôïò Aðü ôïýò äåõôåñåý-
ïíôåò, ôü Aíôéêåßìåíï, äéáèÝôïõí ôÝôïéá äéáêéíç-
ôéêüôçôá, ït Cëëïé …ñïé óõììïñöþíïíôáé ó' á‰ôÞ
ôÞí Tëåõèåñßá. Êé Aêüìá ìðïñïˆìå íÜ äéáðéóôþ-
óïõìå ðþò ït äåõôåñåýïíôåò …ñïé, Têôüò Aðü ôü
Aíôéêåßìåíï, V÷ïõí óçìáíôéêÞ äéáêéíçôéêüôçôá
êáß óôßò ãë™óóåò ìÝ ðåñéïñéóìÝíï êëéôéêü óýóôç-
ìá:
Yesterday I went to the cinema.
I went yesterday to the cimema.
I went to the cinema yesterday.
’Áðü ôßò ãë™óóåò ðïý V÷åé TðéêñáôÞóåé íÜ
ôßò Aðïêáëïˆìå síäïåõñùðáúêÝò (É.Å.), _ Uëëç-
íéêÞ, ôüóï _ Añ÷áßá …óï êáß _ íÝá, ìéÜ êáß äéá-
èÝôïõí ðëïýóéï êëéôéêü óýóôçìá13, ðáñïõóéÜæïõí
êáß ìåãÜëç Tëåõèåñßá óôÞí óåéñÜ ô™í ëÝîåùí ãå-
íéêÜ êáß åsäéêüôåñá óôÞí óåéñÜ ô™í ëåêôéê™í-
óõíôáêôéê™í óõíüëùí. ‘Ï Äéïíýóéïò ‚ ‘Áëéêáñ-
íáóóÝáò, óôü Vñãï ôïõ «Ðåñß óõíèÝóåùò íïìÜ-
ôùí» êáß säéáßôåñá óôÜ êåöÜëáéá ô- Å´ êÜíåé
óáöÝò …ôé _ óåéñÜ ô™í ëÝîåùí óôÞí UëëçíéêÞ
ðñüôáóç äÝí åyíáé á‰óôçñÞ êáß óôáèåñÞ, êáß êÜ-
èå óõããñáöÝáò V÷åé ôÞí äõíáôüôçôá íÜ Aîéïðïé-
Þóåé ôÞí säéüôçôá á‰ôÞ ô\ò Uëëçíéê\ò ðñüôáóçò
êáß íÜ äçìéïõñãÞóåé öïò ðñïóùðéêüÿ óôÞí äéá-
öïñåôéêÞ Cëëùóôå ÷ñÞóç á‰ô\ò ô\ò säéüôçôáò,
êáôÜ ôüí ‘ÁëéêáñíáóóÝá, öåßëåôáé êáß _ äéáöï-
ñåôéêÞ ðïéüôçôá ô™í óõããñáöÝùí14.
‘Ç íåïåëëçíéêÞ äÝí V÷åé ôÞí ôõðïëïãéêÞ
ðôùôéêÞ ðïéêéëßá ô\ò Añ÷áßáò êáß Šðïëåßðåôáé,
ãéÜ ðáñÜäåéãìá, Aðü ôÞí ñùóéêÞ15. Ðáñ' …ëá á‰-
ôÜ …ìùò, ït ëÝîåéò, ït …ñïé, ôÜ ëåêôéêÜ-óõíôá-
êôéêÜ óýíïëá, V÷ïõí ôÞí uäéá —Cí ƒ÷é ìåãáëý-
ôåñç— äéáêéíçôéêüôçôá ìÝ ôÞí Añ÷áßá êáß ôïˆ-
ôï öåßëåôáé óôü …ôé _ Vííïéá ô™í ðôþóåùí V÷åé
äéáôçñçèår, ãéÜ ôïýò uäéïõò ðïëéôéêï-êïéíùíéêïýò
ëüãïõò ãéÜ ôïýò ‚ðïßïõò êáß Aíáðôý÷èçêå.
Åyíáé ëïéðüí, _ óåéñÜ ô™í …ñùí ô\ò ðñüôá-
óçò, Tëåýèåñç óôÞí íåïåëëçíéêÞ. ’ÅðåéäÞ …ìùò
ït ðåñéóóüôåñåò óõíôáêôéêÝò ó÷Ýóåéò TêöñÜæïí-
ôáé ìÝ Tðéðñüóèåôåò TêöñÜóåéò óôÞí íåï-Uëëçíé-
êÞ, ìéÜ êáß _ ôåëåõôáßá V÷åé ðåñéïñßóåé óçìáí-
ôéêÜ ôÞí êëçñïíïìçìÝíç Aðü ôÞí Añ÷áßá ðïëõ-
84
ôõðßá óôÜ ðôùôéêÜ êõñßùò (êáß óôü ñ\ìá, êáôÜ
äåýôåñï ëüãï), åyíáé ðéü óùóôü íÜ ìÞ ìéë@ìå ðéÜ
ãéÜ óõíôáêôéêïýò …ñïõò ô\ò ðñüôáóçò, …ðùò Cë-
ëùóôå ôü V÷ïõìå aäç êÜíåé ðéü ðÜíù, AëëÜ ãéÜ
ëåêôéêÜ-óõíôáêôéêÜ óýíïëáÿ ðéü BðëÜ, ãéÜ ëå-
êôéêÜ óýíïëá. Êáß ðñßí óõíå÷ßóïõìå èÜ ðñÝðåé u-
óùò íÜ èõìçèïˆìå ôß åyíáé Aêñéâ™ò ôÜ ëåêôéêÜ
óýíïëá, ÷Üñç óôÞí äéáêéíçôéêüôçôá ô™í ‚ðïßùí
_ ðñüôáóç ìðïñår íÜ ðÜñåé ðïëëÝò ìïñöÝò, ÷ù-
ñßò ôü êýñéï íüçìá, ðïý âáóßæåôáé óôÞí Tðéêïé-
íùíéáêÞ-AíáöïñéêÞ-ãíùóôéêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò
ãëþóóáò, íÜ ðÜèåé êÜðïéá Aëëïßùóç.
Ëåêôéêü óýíïëï óôÞí óýíôáîç äÝí ìðïñïˆìå
íÜ ÷áñáêôçñßóïõìå ‚ðïéïäÞðïôå óýíïëï ëÝîåùí,
AëëÜ ìüíï Têåríï ðïý Têðëçñþíåé ôßò Aêüëïõèåò
ðñïûðïèÝóåéò:
á) íÜ åyíáé äõíáôü íÜ Aíôéêáôáóôáèår Aðü Cë-
ëá ëåêôéêÜ óýíïëá a BðëÝò ëÝîåéò ðïý åyíáé äõ-
íáôü íÜ êáôáôá÷èïˆí óôüí êÜèåôï-ðáñáäåéãìá-
ôéêü ãëùóóïëïãéêü Cîïíá êáß
â) íÜ TêöñÜæïõí ït ëÝîåéò ðïý ôü Aðïôåëïˆí
Uíéárï íüçìá.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Ôü ëåêôéêü óýíïëï (ËÓ) ìðïñår íÜ Šðïóôår
‚ðïéáäÞðïôå äéáêßíçóç (permutation) ðÜíù óôüí
‚ñéæüíôéï-óõíôáêôéêü16 Cîïíá. ÌÝ ôÞí äéáêßíçóç
á‰ôÞ, _ ðñüôáóç AëëÜæåé ìïñöÞÿ ðüóåò ëïéðüí
ìïñöÝò ìðïñår íÜ ðÜñåé;
²Áò ðÜñïõìå, ãéÜ ðáñÜäåéãìá ôÞí ðñüôáóç:
‘Ç ‘ÅëÝíç èÜ Vñèåé óÞìåñá.
×ùñßæåôáé óÝ ôñßá óýíïëá: á) _ ‘ÅëÝíç, â)
èÜ Vñèåé êáß ã) óÞìåñá. Ït ìïñöÝò ðïý ìðïñår íÜ
ðÜñåé _ ðñüôáóç á‰ôÞ åyíáé:
1) ‘Ç ‘ÅëÝíç èÜ Vñèåé óÞìåñá.
2) ‘Ç ‘ÅëÝíç óÞìåñá èÜ Vñèåé.
3) ÈÜ Vñèåé _ ‘ÅëÝíç óÞìåñá.
4) ÈÜ Vñèåé óÞìåñá _ ‘ÅëÝíç.
5) ÓÞìåñá _ ‘ÅëÝíç èÜ Vñèåé.
6) ÓÞìåñá èÜ Vñèåé _ ‘ÅëÝíç.
²Áí _ ðñüôáóç Tðáõîçèår ìÝ Xíá Aêüìç óý-
íïëï a ëÝîç, ôüôå ït äõíáôÝò ìïñöÝò ôçò èÜ åy-
íáé:
1) ‘Ç ‘ÅëÝíç èÜ Vñèåé óÞìåñá ãñÞãïñá.
2) ‘Ç ‘ÅëÝíç èÜ Vñèåé ãñÞãïñá óÞìåñá.
3) ‘Ç ‘ÅëÝíç ãñÞãïñá èÜ Vñèåé óÞìåñá.
4) ÃñÞãïñá _ ‘ÅëÝíç èÜ Vñèåé óÞìåñá.
5) ‘Ç ‘ÅëÝíç óÞìåñá èÜ Vñèåé ãñÞãïñá.
6) ‘Ç ‘ÅëÝíç óÞìåñá ãñÞãïñá èÜ Vñèåé.
7) ‘Ç ‘ÅëÝíç ãñÞãïñá óÞìåñá èÜ Vñèåé.
8) ÃñÞãïñá _ ‘ÅëÝíç óÞìåñá èÜ Vñèåé.
9) ÈÜ Vñèåé _ ‘ÅëÝíç óÞìåñá ãñÞãïñá.
10) ÈÜ Vñèåé _ ‘ÅëÝíç ãñÞãïñá óÞìåñá.
11) ÈÜ Vñèåé ãñÞãïñá _ ‘ÅëÝíç óÞìåñá.
12) ÃñÞãïñá èÜ Vñèåé _ ‘ÅëÝíç óÞìåñá.
13) ÈÜ Vñèåé óÞìåñá _ ‘ÅëÝíç ãñÞãïñá.
14) ÈÜ Vñèåé óÞìåñá ãñÞãïñá _ ‘ÅëÝíç.
15) ÈÜ Vñèåé ãñÞãïñá óÞìåñá _ ‘ÅëÝíç.
16) ÃñÞãïñá èÜ Vñèåé óÞìåñá _ ‘ÅëÝíç.
17) ÓÞìåñá _ ‘ÅëÝíç èÜ Vñèåé ãñÞãïñá.
18) ÓÞìåñá _ ‘ÅëÝíç ãñÞãïñá èÜ Vñèåé.
19) ÓÞìåñá ãñÞãïñá _ ‘ÅëÝíç èÜ Vñèåé.
20) ÃñÞãïñá óÞìåñá _ ‘ÅëÝíç èÜ Vñèåé.
21) ÓÞìåñá èÜ Vñèåé _ ‘ÅëÝíç ãñÞãïñá.
22) ÓÞìåñá èÜ Vñèåé ãñÞãïñá _ ‘ÅëÝíç.
23) ÓÞìåñá ãñÞãïñá èÜ Vñèåé _ ‘ÅëÝíç.
24) ÃñÞãïñá óÞìåñá èÜ Vñèåé _ ‘ÅëÝíç.
Åyíáé AëÞèåéá ðþò êÜðïéåò Aðü ôßò 24 á‰ôÝò
ìïñöÝò ô\ò ðñüôáóçò ^÷ïˆí ðáñÜîåíá óô' á‰ôéÜ
ìáò, êáíåßò …ìùò äÝí èÜ ìðïñÝóåé íÜ ðåßóåé êá-
íÝíá ðþò åyíáé óüëïéêåò, äçëáäÞ ðþò óõíáêôéêÜ
äÝí óôÝêïõí, ï‹ôå …ôé íïçìáôéêÜ Šóôåñïˆí.
‘Ç ìáèçìáôéêÞ èåùñßá (ÐáñáãïíôéêÞ ’ÁíÜ-
ëõóç) ëÝåé …ôé, Cí V÷ïõìå Xíá óýíïëï ðïý Aðïôå-
ëårôáé Aðü ö óôïé÷årá êáôáôáãìÝíá óôÞí óåéñÜ,
ôü Xíá ìåôÜ ôü Cëëï, …ðùò Aêñéâ™ò óõìâáßíåé ìÝ
 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôÞí êáôÜôáîç ô™í ËÓ óôü óõíôáêôéêü Cîïíá, ït
ìïñöÝò —‚ Añéèìüò ô™í ìïñö™í— ðïý ìðïñår
íÜ ðÜñåé ôü óýíïëï á‰ôü ìÝ âÜóç ôÞí äéáêßíçóç
ô™í óôïé÷åßùí ôïõ äßíïíôáé Aðü ôüí «ðáñáãïíôé-
êü» ö, ‚ ‚ðïrïò óôÜ ÌáèçìáôéêÜ ãñÜöåôáé ö!
(ö èáõìáóôéêü) êáß ðáñáóôáßíåé ôü ãéíüìåíï ðïý
óõíèÝôïõí ït öõóéêïß Añéèìïß Aðü ôü 1 ìÝ÷ñé ôü
ö, …ôáí ðïëëáðëáóéáóèïˆí ìåôáîý ôïõò. Êïíôï-
ëïãßò: ìßá ðñüôáóç ðïý Aðïôåëårôáé Aðü Xíá ËÓ
V÷åé 1!=1 ìïñöÞ, ìéÜ ðñüôáóç ðïý Aðïôåëårôáé
Aðü äýï ËÓ ìðïñår íÜ ðÜñåé 2!=1×2=2 ìïñöÝò,
ðñüôáóç ìÝ ôñßá óýíïëá, V÷åé 3!=1×2×3=6 ìïñ-
öÝò, ìÝ ôÝóóåñá óýíïëá _ ðñüôáóç èÜ ðÜñåé
1×2×3×4=24 ìïñöÝò, ìÝ ðÝíôå, 1×2×3×4×5=120
ìïñöÝò, ìÝ Xîé 1×2×3×4×5×6=720 ê.ëð. ²Å-
ôóé _ ðñüôáóç:
(1) (2) (3) (4) (5)
(Á) ‘Ç ‘ÅëÝíç / èÜ Vñèåé / óÞìåñá / ãñÞãïñá / ìÝ ôü äßöñï ôçò.
V÷åé ôÞí äõíáôüôçôá íÜ ãñáöôår ìÝ 120 ôñüðïõò.
Á‰ôÝò ït ìïñöÝò ô\ò ðñüôáóçò åyíáé äõíáôÝò
êÜèå öïñÜ ðïý ôü ËÓ Aðïôåëårôáé Aðü ìßá ìüíï
ëÝîç åuôå Aðü äýï a êáß ðåñéóóüôåñåò ëÝîåéò, ðïý
äÝí ìðïñïˆí …ìùò íÜ Tíáëëá÷èïˆí ìåôáîý ôïõò,
a ãåíéêüôåñá íÜ äéáêéíçèïˆí ìÝóá óôü ËÓ. Ôü
ËÓ /_ ‘ÅëÝíç/ äÝí ìðïñår íÜ ðÜñåé Cëëç ìïñöÞ
êáß íÜ ãßíåé /‘ÅëÝíç _/. Ôü ËÓ ðÜëé /ìÝ ôü äß-
öñï ôçò/ äÝí ìðïñår íÜ ãßíåé /ôü ìÝ ôçò äßöñï/ a
/ôçò ôü äßöñï ìÝ/ a ‚ðïéáäÞðïôå Aðü ôßò 24 äéá-
êéíÞóåéò ðïý ìðïñïˆìå íÜ äþóïõìå èåùñçôéêÜ
óôßò ôÝóóåñéò ëÝîåéò ôïˆ ËÓ, ãéáôß á‰ôü ðïý èÜ
ðñïêýøåé èÜ åyíáé Xíá óýíïëï Uëëçíéê™í ëÝîåùí,
AëëÜ Vêöñáóç UëëçíéêÞ äÝí èÜ åyíáé.
’ÅÜí Xíá a ðåñéóóüôåñá ËÓ Aðïôåëïˆíôáé A-
ðü ëÝîåéò äéáêéíÞóéìåò, ôüôå ït äõíáôÝò ìïñöÝò
ô\ò ðñüôáóçò ðïëëáðëáóéÜæïíôáé AíÜëïãá. ²Áò
ôñïðïðïéÞóïõìå ëßãï ôÞí ðÜñá ðÜíù ðñüôáóç êé
Cò ôÞí êÜíïõìå:
(1) (2) (3) (4)
(Â) ‘Ç ‘ÅëÝíç / èÜ Vñèåé / óÞìåñá ôü ðñùß / ðïëý ãñÞãïñá /
(5) (6)
ìÝ Xíá ðïëý ƒìïñöï äßöñï / óôü ìÝãáñï ôïˆ ÐÜñç.
ÓÝ ðñþôç öÜóç _ ðñüôáóç (Â) èÜ ðÜñåé 720
ìïñöÝò. ´Ïìùò ôÜ ËÓ 3, 4, 5 êáß 6 åyíáé äõíá-
ôü íÜ ôìçèïˆí óÝ Šðïóýíïëá êáß íÜ ðÜñïõí óýì-
öùíá ìÝ …óá åuðáìå 2, 2, 2 êáß 4 ìïñöÝò Aíôß-
óôïé÷á17. ²Åôóé _ ðñüôáóç (Â) ìðïñår íÜ ðÜñåé
720×2×2×2×4=23.040 ìïñöÝò!
85
ÂÝâáéá _ äéáêßíçóç ô™í ËÓ óôü óõíôáêôé-
êü Cîïíá äÝí åyíáé ðÜíôá äõíáôÞ ÷ùñßò êáìéÜ Cë-
ëç ìåôáâïëÞ. ²Åôóé _ ðñüôáóç:
‘Ï ’Éêôríïò ó÷åäßáóå ôüí Ðáñèåíþíá.
óôßò ìïñöÝò, óôßò ‚ðïråò ôü Aíôéêåßìåíï óõíôÜó-
óåôáé ðñßí Aðü ôü ñ\ìá, Aðáéôårôáé TðáíÜëçøÞ
ôïõ ìÝ ôÞí âïÞèåéá ô\ò êëéô\ò ðñïóùðéê\ò Aí-
ôùíõìßáò, ãéÜ íÜ åyíáé _ Tðéôüíéóç ôü uäéï ï‰äÝ-
ôåñç:
Ôüí Ðáñèåíþíá ôüí ó÷åäßáóå ‚ ’Éêôríïò.
…ðùò Tðéóçìáßíåé êáß _ ÖéëéððÜêç óôü ðñïáíá-
öåñìÝíï Cñèñï ôçò (ó. 103) (ðñâë. êáß óçì. 16).
´Ïóï …ìùò êé Cí ŠðÜñ÷ïõí ìéêñïìåôáâïëÝò, ôü
âÝâáéï åyíáé ðþò êÜèå ðñüôáóç ô\ò íåïåëëçíéê\ò
ãëþóóáò ìðïñår íÜ ðÜñåé Xíá ìåãÜëï Añéèìü ìïñ-
ö™í AíÜëïãï ìÝ ôüí Añéèìü ô™í ËÓ ôçò êáß ôüí
Añéèìü ô™í Šðïóõíüëùí ôïˆ êÜèå ËÓ, ÷ùñßò íÜ
ãßíåé _ ðñüôáóç AíôéãñáììáôéêÞ (óüëïéêç) a íÜ
AëëÜîåé ôü ìÞíõìÜ ôçò. Äéáöïñïðïéårôáé …ìùò
Tíäå÷üìåíá _ Tðéôüíéóç êáß AëëÜæåé ‚ðùóäÞðïôå
ôü öïò. Êé á‰ôü Cëëùóôå èÝëåé íá TðéóçìÜíåé
ôü êåßìåíï á‰ôü, …ôé óôÞí íåïåëëçíéêÞ ãë™óóá
ìðïñïˆìå íÜ V÷ïõìå ìåãÜëç ðëçèþñá Šö™í ìÝ
ôÞí Aîéïðïßçóç êáß ìüíï á‰ô\ò ô\ò säéüôçôáò ô\ò
íåïåëëçíéê\ò ðñüôáóçò. Ãéáôß âÝâáéá, Cí êÜ-
ðïéïò, ãñÜöïíôáò a êáß ìéë™íôáò, ÷ñçóéìïðïéår
óôßò ðñïôÜóåéò ôïõ ôÞí uäéá ìïñöÞ —ãéÜ ðñïôÜ-
óåéò âÝâáéá ðïý V÷ïõí ôüí uäéï Añéèìü Ëӗ ãñÞ-
ãïñá èÜ öáíår íÜ V÷åé êÜðïéï ðñïóùðéêü öïòÿ
êáß ìüíï Aðü á‰ôÞí ôÞí ÷ñÞóç. ²Áí V÷åé êé Cë-
ëåò têáíüôçôåò óôü ëüãï, ôüôå âÝâáéá ôü öïò
ôïõ èÜ åyíáé Aêüìá ðéü Víôïíï. ÈÜ åyíáé ëïéðüí
AñêåôÜ ÷ñÞóéìç ãéÜ êÜèå óõããñáöÝá a Šöïëüãï
a ãåíéêüôåñá ÷ñÞóôç ô\ò íåïåëëçíéê\ò _ ãíþóç
ô\ò ìáèçìáôéê\ò á‰ô\ò ó÷Ýóçò ðïý ŠðÜñ÷åé A-
íÜìåóá óÝ ìéÜ íåïåëëçíéêÞ ðñüôáóç êáß ôÜ ëå-
êôéêÜ ôçò óýíïëá18.
´Ïìùò ãéáôß á‰ôÞ _ ôüóï ìáêñéÜ ãëùóóïëï-
ãéêÞ åsóáãùãÞ, è' Aíáñùôéüôáí êáíåßò, ðéóôåý-
ïíôáò uóùò ðþò åyíáé ðåñéôôÞ êáß Có÷åôç ìÝ ôÞí
äçìïêñáôßá. ÄÝí åyíáé Vôóéÿ Cò ôü äïˆìå êáëýôå-
ñá.
²Áò ŠðïèÝóïõìå ðþò 6, 24 a 23040 ´Åëëç-
íåò âñßóêïíôáé êÜðïõ êáß, óõæçô™íôáò, ëÝíå ôÞí
uäéá öñÜóç ôÞí ‚ðïßá êáß Aíáëýóáìå, Aðáñéèì™í-
ôáò ôßò Tíäå÷üìåíåò ìïñöÝò ôçò. Åyíáé äõíáôü,
óôüí êáèÝíá Að' á‰ôïýò, íÜ ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôÞí
ðñïóùðéêÞ ôïõ ìïñöÞ ðñüôáóçò, íÜ ìéëÞóåé êá-
86
èÝíáò ìÝ ôüí ôñüðï ôïõ, êáíÝíáò äÝí ëÝåé ôÜ u-
äéá Aêñéâ™ò ìÝ ôïýò Cëëïõò óõíïìéëçôÝò ôïõ —
äÝí ŠðÜñ÷åé ðñüôõðç ìïñöÞ ðñüôáóçò— êáß,
ðáñ' …ë' á‰ôÜ, V÷ïõí …ëïé äßêéï, …ëïé êáôáëáâáß-
íïõí …ëïõò êáß …ëïé Tííïïˆí íÜ ãßíïíôáé Aíôéëç-
ðôïß Aðü ôïýò Cëëïõò. Ðáñáôçñïˆìå ðþò ìÝóá
ó' á‰ôü ôüí ôñüðï ‚ìéëßáò ŠðÜñ÷ïõí ðÝíôå ^èé-
êÝò Añ÷Ýò ðïý Xëêïõí ôÞí êáôáãùãÞ ôïõò Aðü
ôÞí Äçìïêñáôßá: á) sóçãïñßá, â) sóïíïìßá, ã) äé-
êáßùìá óôÞí äéáöïñÜ, ä) Aíõðáñîßá tåñáñ÷ßáò ìü-
íéìçò êáß ôõðïðïéçìÝíçò, å) Aíõðáñîßá á‰èåíôé-
êïˆ ðñïôýðïõ.
3. ‘Ç ãëùóóéêÞ Vêöñáóç ô™í
äçìïêñáôéê™í ^èéê™í Añ÷™í.
á) ‘Ç Añ÷Þ ô\ò sóçãïñßáò
²Áí _ uäéá öñÜóç ìðïñår íÜ åsðùèår ìÝ ðïë-
ëïýò ôñüðïõò, ÷ùñßò íÜ AëëÜîåé óçìáóßá19, ÷Üñç
óôÞí äéáêéíçôéêüôçôá ô™í ëÝîåùí ìÝóá óôü uäéï
ôü ëåêôéêü óýíïëï êáß ôÞí äéáêéíçôéêüôçôá ô™í
ëåêôéê™í óõíüëùí ìÝóá óôÞí ðñüôáóç, ãßíåôáé
TìöáíÝò …ôé êÜèå ‚ìéëçôÞò, êÜèå ðïëßôçò, V÷åé
ôÞí äõíáôüôçôá íÜ Têöñáóèår ìÝ ôü äéêü ôïõ ôñü-
ðï. Á‰ôü óçìáßíåé ðþò ït äïìÝò ô\ò Uëëçíéê\ò
ãëþóóáò, êáèþò êáß êÜèå Cëëçò ãëþóóáò ðïý
å‰íïår ôÞí äéáêéíçôéêüôçôá, Tíéó÷ýïõí ôÞí säÝá
ô\ò sóçãïñßáò, ƒ÷é ìüíï TðåéäÞ êáíÝíáò ‚ìéëçôÞò
äÝí ásóèÜíåôáé êáôþôåñïò, AëëÜ TðåéäÞ _ CðïøÞ
ôïõ Aêïýãåôáé ôü uäéï, åyíáé ôü uäéï óåâáóôÞ, …-
ðùò êáß êÜèå Cëëïõ. Êáß ðñáãìáôéêÜ _ sóçãï-
ñßá äÝí åyíáé ìïíÜ÷á ôü äéêáßùìá íÜ ìéëÜåé êáèÝ-
íáò óÜí uóïò ðñüò uóï, AëëÜ Aêüìá ôü äéêáßùìá
ôü íÜ Aêïýãåôáé êáíÝíáò óÜí uóïò ðñüò uóï.
â) ‘Ç Añ÷Þ ô\ò sóïíïìßáò
²Áí êÜèå ðïëßôçò âëÝðåé ðþò _ ãíþìç ôïõ
êáß _ Vêöñáóç ô\ò ãíþìçò ôïõ V÷ïõí ôü uäéï ðï-
ëéôéêï-êïéíùíéêü âÜñïò ìÝ ôÞí ãíþìç êáß ôÞí
Aíôßóôïé÷ç VêöñáóÞ ôçò ‚ðïéïõäÞðïôå Cëëïõ ðï-
ëßôç, TðåéäÞ …ëïé ëÝíå ôü uäéï, AëëÜ êáèÝíáò ìÝ
ôüí ôñüðï ôïõ êáß ôü öïò ôïõ, åyíáé å‹êïëï íÜ
ãåííçèår óôüí êáèÝíá _ säÝá ðþò _ ãíþìç ôïˆ
êáèåíüò V÷åé ôü uäéï âÜñïò óôÞí íïìïèåóßá. Êé
á‰ôü Aðïôåëår ôü Xíá ìÝñïò ô\ò sóïíïìßáò. Ãéá-
ôß sóïíïìßá äÝí óçìáßíåé ìïíÜ÷á ôü äéêáßùìá íÜ
äéêÜæåôáé êáíåßò ìÝ ôïýò uäéïõò íüìïõò, AëëÜ A-
êüìç ôü äéêáßùìá íÜ óõììåôÝ÷åé êáíåßò óÜí uóïò
ðñüò uóï êáß óôÞí äçìéïõñãßá ô™í íüìùí êáß ô™í
èåóì™í.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ã) ‘Ç Añ÷Þ ôïˆ äéêáéþìáôïò óôÞí
äéáöïñÜ
Ôü ãåãïíüò …ôé …ëåò ït öñÜóåéò, …ëåò ït ãí™-
ìåò, ãßíïíôáé äåêôÝò, êé Cò äßíïõí ôÞí Tíôýðùóç
ðþò ðñüêåéôáé ãéÜ äéáöïñåôéêÝò, ãåíí@ ôÞí säÝá
ôïˆ äéêáéþìáôïò óôÞí äéáöïñÜ, ôü ‚ðïrï åyíáé äé-
êáßùìá ôõðéêÜ äçìïêñáôéêü, …ðùò Tðéóçìáßíå-
ôáé êáß óôüí «’ÅðéôÜöéï» ôïˆ Ðåñéêë\-Èïõêõ-
äßäç20.
ä) ‘Ç Añ÷Þ ô\ò Aíõðáñîßáò tåñáñ÷ßáò
ìüíéìçò êáß ôõðïðïéçìÝíçò
´Ïôáí _ óåéñÜ ô™í ëÝîåùí êáß ô™í ëåêôéê™í
óõíüëùí äÝí åyíáé ï‹ôå óôáèåñÞ ï‹ôå ôõðïðïéç-
ìÝíç êáß …ëåò ó÷åäüí ït ëÝîåéò ìÝóá ó' Xíá ëå-
êôéêü óýíïëï êáß …ëá ôÜ ëåêôéêÜ óýíïëá ìÝóá
óôÞí uäéá ðñüôáóç ìðïñïˆí íÜ êáôáëÜâïõí …ëåò
ôßò èÝóåéò, êáôÜ ôÞí äéÜèåóç ôïˆ ‚ìéëçô\, ‚ ôå-
ëåõôárïò V÷åé ôü äéêáßùìá íÜ óêåöèår ðþò äÝí
ìðïñår êÜðïéïò íÜ ðáßæåé ðÜíôá ôü ñüëï ôïˆ Añ-
÷çãïˆ êáß ðïôÝ a ðïëý óðÜíéá ôü ñüëï ôïˆ B-
ðëïˆ ðïëßôç. ²Áò äïˆìå á‰ôÞí ôÞí Cðïøç Aíå-
óôñáììÝíç: Cí ôü Šðïêåßìåíï ðáßñíåé ðÜíôá (a
ó÷åäüí ðÜíôá) ôÞí ðñþôç èÝóç ìÝóá óôÞí ðñü-
ôáóç, ôü ñ\ìá ðÜíôá (a ó÷åäüí ðÜíôá) ôÞí äåý-
ôåñç èÝóç ê.ëð., ôüôå åyíáé ðïëý Tíäå÷üìåíï íÜ
óõìâår ‚ ÷ñÞóôçò ô\ò ãëþóóáò ðïý ôçñår ôÝôïé-
åò äïìÝò íÜ ó÷çìáôßóåé ôÞí säÝá (a ôü säåïëüãç-
ìá) …ôé ‚ Añ÷çãüò ðñÝðåé íÜ åyíáé ðÜíôá ôü uäéï
ðñüóùðï a …ôé ‚ Añ÷çãüò äÝí åyíáé äõíáôü íÜ Aë-
ëÜæåé óõ÷íÜ êáß óÝ ôáêôÜ äéáóôÞìáôá. Ït ëáïß
ðïý ìéëïˆí ãë™óóåò, ô™í ‚ðïßùí ït ðñïôÜóåéò
âáóßæïíôáé óÝ á‰óôçñÞ óåéñÜ ô™í ëÝîåùí, AöÞ-
íïíôáé ðéü å‹êïëá íÜ ðåéóèïˆí …ôé äÝí ìðïñïˆí íÜ
æÞóïõí ÷ùñßò âáóéëéÜ a Cëëï Cñ÷ïíôá sóüâéï a
ó÷åäüí sóüâéï.
‘Ç âÜóç ô\ò äçìïêñáôßáò åyíáé: íÜ Cñ÷åéò
êáß íÜ Cñ÷åóáé ìÝ ôÞí óåéñÜ óïõ, á‰ôü äÝí ðñÝ-
ðåé ðïôÝ íÜ ôü îå÷í@ìå. Êáß _ äéáêéíçôéêüôçôá
ô™í …ñùí ô\ò ðñüôáóçò ôü êÜíåé á‰ôü ðñáãìá-
ôéêüôçôá êáß ìÝóá óôÞí ãë™óóá.
å) ‘Ç Añ÷Þ ô\ò Aíõðáñîßáò á‰èåíôéêïˆ
ðñïôýðïõ
‘Ç äéáêéíçôéêüôçôá ô™í …ñùí ô\ò ðñüôáóçò
äçìéïõñãår Tðßóçò ôÞí Cðïøç …ôé äÝí ŠðÜñ÷åé
ðñüôáóç-ðñüôõðï á‰èåíôéêü, ôü ‚ðïrï ðñÝðåé íÜ
÷ñçóéìïðïéår êÜèå ÷ñÞóôçò ô\ò äïóìÝíçò ãëþó-
óáò, Cí èÝëåé íÜ ÷åéñßæåôáé óùóôÜ ôÞí ãë™óóá
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
á‰ôÞ. ‘Ç ðåñßöçìç öñÜóç ôïˆ Aìåñéêáíïˆ ìáèç-
ìáôéêïˆ êáß ãëùóóïëüãïõ Íüáì Ôóüìóêé
«Colorless green ideas sleep furiously:»
[²Á÷ñùìåò ðñÜóéíåò säÝåò êïéìïˆíôáé ìáíéùä™ò]
óôÜ UëëçíéêÜ ìðïñår íÜ ðÜñåé ôïõëÜ÷éóôï 36
ìïñöÝò Aðü ôßò ‚ðïråò …ëåò åyíáé ãñáììáôéêÝò êáß
êáììéÜ äÝí ìðïñår íÜ èåùñçèår ìïñöÞ ðñüôõðç,
Añ÷éêÞ, «âÜèïõò». ²Áí ‚ Aìåñéêáíüò ìáèçìáôé-
êüò ìéëïˆóå ôÜ UëëçíéêÜ óÜí ãëþóóá ìçôñéêÞ,
èÜ eôáí ðïëý Aðßèáíï íÜ äçìïõñãÞóåé ôÞí ãëùó-
óïëïãéêÞ èåùñßá ô™í âáèåé™í êáß Tðéöáíåéáê™í
ìïñö™í êáß íÜ ìéëÞóåé ãéÜ ðñïôÜóåéò-ðñüôõðá.
ÎÝñïõìå ðïëý êáëÜ ðþò _ äçìïêñáôßá Aðå-
÷èÜíåôáé ôÜ ðñüôõðá, ôßò á‰èåíôßåò, ôïýò Añ÷ç-
ãïýòÿ äÝí èÝôåé êñéôÞñéá, ìÝ âÜóç ôÜ ‚ðïrá èÜ
äçìéïõñãïˆíôáí êÜðïéá ðñüôõðá, ïs á‰èåíôßåò, ït
Añ÷çãïß. Ãé' á‰ôü Cëëùóôå êáôáöåýãåé ó÷åäüí
ðÜíôá óôÞí êëÞñùóç.
4. ÊÜðïéá ó÷üëéá.
ÄÝí ìðïñïˆìå íÜ åuìáóôå âÝâáéïé …ôé _ äç-
ìïêñáôßá Šðï÷ñÝùóå, èÜ ëÝãáìå, ôÞí UëëçíéêÞ
ãë™óóá íÜ Aíáðôýîåé ôüóï ðëïýóéá êëéôüôçôá
êáß AíÜëïãï ðïëõìïñöéóìü. ´Ïìùò V÷ïõìå êÜèå
äéêáßùìá íÜ óêåöèïˆìå ðþò _ Aíõðáñîßá Uíéáßïõ
êñÜôïõò, ‚ ìåãÜëïò Añéèìüò ðüëåùí-êñáô™í êáß
äéáëÝêôùí, ôü äçìïêñáôéêü ðíåˆìá ìÝ …,ôé á‰ôü
óõíåðÜãåôáé, å‰íüçóáí ôÞí êëéôüôçôá, ôüí ðï-
ëõìïñöéóìü, ôÞí äéáêéíçôéêüôçôá ô\ò Uëëçíéê\ò
ãëþóóáò, TðåéäÞ …ëá á‰ôÜ ôÜ ãëùóóéêÜ öáéíü-
ìåíá TðéôñÝðïõí ðéü å‹êïëá ôÞí Tëåýèåñç Vêöñá-
óç ô\ò ãíþìçò. ’Áðü ôÞí Cëëç ìåñéÜ, _ Aíõðáñ-
îßá äçìïêñáôßáò óôÜ ìÞ äçìïêñáôéêÜ êáèåóô™-
ôá êáôÜñãçóå ôÞí êëéôüôçôá ô™í íïìÜôùí êáß
öôþ÷õíå ôÜ óõóôÞìáôá ô™í óõæõãé™í êáß ô™í
ðñïóþðùí ôïˆ ñÞìáôïò, Aíôéêáôáóôáßíïíôáò ôÞí
äéáêéíçôéêüôçôá ìÝ ôÞí á‰óôçñÞ óåéñÜ ô™í ëÝ-
îåùí. ‘Ç Vííïéá ô\ò á‰óôçñ\ò tåñáñ÷ßáò ô™í ìÞ
äçìïêñáôéê™í ðïëéôåõìÜôùí ðÝñáóå óôÞí óýí-
ôáîç ô\ò ãëþóóáò êáß, Aöïˆ êáèéåñþèçêå _ á‰-
óôçñÞ óåéñÜ ô™í ëÝîåùí, _ á‰óôçñÞ tåñÜñ÷çóç
ô™í óõíôáêôéê™í …ñùí, …ôáí ðéÜ ìÝóá óôÞí ðñü-
ôáóç ôü Šðïêåßìåíï, ôü Aíôéêåßìåíï êáß ït Cëëåò
óõíôáêôéêÝò Vííïéåò Aðïäüèçêáí ìÝ ôÞí á‰óôç-
ñÞ èÝóç ô\ò ëÝîçò, êáôáñãÞèçêáí ït ðôþóåéò, ït
ðñïóùðéêÝò êáôáëÞîåéò ôïˆ ñÞìáôïò, ït ðëÜãé-
åò Tãêëßóåéò, ãéáôß ït Vííïéåò ðïý TêöñÜæáíå …ëá
á‰ôÜ ôÜ ãëùóóéêÜ öáéíüìåíá eôáí ðëåïíáóìüò,
ôüí ‚ðïrï ôüí Aðïöåýãåé óõíÞèùò _ ãë™óóá.
87
Ôü ðíåˆìá ô\ò sóüôçôáò êáß ô\ò äçìïêñá-
ôßáò âñ\êå ôÞí ðïëéôéêÞ ôïõ Vêöñáóç óôÞí äéá-
êéíçôéêüôçôá ô™í …ñùí ô\ò ðñüôáóçò. ‘Ç äçìï-
êñáôßá êáèïäÞãçóå ôïýò ´Åëëçíåò íÜ äçìéïõñ-
ãÞóïõí Xíáí ðïëéôéóìü ðïý äÝí ðßóôåõå óôÞí Ví-
íïéá ôïˆ ìåãÜëïõ Añ÷çãïˆ, ðïý Vâëåðå ôüí Añ-
÷çãü óÜí ŠðçñÝôç ôïˆ äÞìïõ. ‘Ç äçìïêñáôßá äÝí
AíÝðôõîå ôÞí Vííïéá ôïˆ AðáãïñåõìÝíïõ, ôïˆ
ôáìðïý. ´Ïðùò _ êëÞñùóç êáèïñßæåé ôü Uëëçíé-
êü ðïëßôåõìá, Vôóé êáß _ äéáêéíçôéêüôçôá êáèï-
ñßæåé ôÞí UëëçíéêÞ ãë™óóá. ‘Ç êëÞñùóç êáß _
äéáêéíçôéêüôçôá åyíáé Aêñïãùíéárïé ëßèïé ôïˆ ðï-
ëéôéêïˆ êáß ôïˆ ãëùóóéêïˆ, Aíôßóôïé÷á, ïsêïäï-
ìÞìáôïò óôüí Uëëçíéêü ÷™ñï.
´Ïìùò _ ãë™óóá åyíáé ôü êõñßáñ÷ï ðíåõìá-
ôéêü äçìéïýñãçìá êÜèå äïóìÝíçò Aíèñþðéíçò
êïéíùíßáò êáß ãé' á‰ôü TêöñÜæåé êáß ôÞí säåïëï-
ãßá âÜóçò ô\ò êÜèå äïóìÝíçò êïéíùíßáò êáß ôÞí
äéáéùíßæåé. ²Áí ëïéðüí ëÝãáìå ðþò ït ´Åëëçíåò
ìáèáßíïõí ôÞí äçìïêñáôßá ìÝóá Aðü ôÞí ãë™ó-
óá ôïõò äÝ èÜ eôáí, uóùò, ŠðåñâïëÞ. Ìðïñïˆìå
Cëëùóôå å‹êïëá íÜ âñïˆìå êé Cëëåò óõìðëçñù-
ìáôéêÝò Aðïäåßîåéò, ðïý äåß÷íïõí ôü ðÝñáóìá ô\ò
äçìïêñáôéê\ò säåïëïãßáò êáß ãåíéêÜ ôü ðÝñáóìá
ô\ò ðïëéôéê\ò säåïëïãßáò óôÞí ãë™óóá.
5. ²Áëëåò ðïëéôéêÝò ðáñåìâÜóåéò óôÞí
ãë™óóá.
á) ‘Ï ðëçèõíôéêüò ô\ò å‰ãÝíåéáò
´Ïëåò ït ãë™óóåò V÷ïõí Aíáðôýîåé á‰ôü ðïý
óõíÞèùò Aðïêáëïˆìå ðëçèõíôéêü å‰ãÝíåéáò.
ÓôÞí ï‰óßá äÝí ðñüêåéôáé ãéÜ Vêöñáóç å‰ãÝíåéáò,
AëëÜ ãéÜ ôñüðï ‚ìéëßáò TðéâåâëçìÝíï Aðü ôüí
ðïëéôéêï-êïéíùíéêÜ ðéü só÷õñü óôüí ðéü Aäýíáôï.
Ït ðéü ðïëëÝò ãë™óóåò ÷ñçóéìïðïéïˆí ôü äåýôå-
ñï ðëçèõíôéêü ðñüóùðï. Ôü ÷ñçóéìïðïéïˆí óôÜ
ãáëëéêÜ, óôÜ UëëçíéêÜ, óôÜ ñùóéêÜ êáß óÝ Cë-
ëåò ãë™óóåò. ÓôÜ AããëéêÜ V÷åé êáôáñãçèår ‚ U-
íéêüò óôü äåýôåñï ðñüóùðï21. ÓôÜ ãåñìáíéêÜ
÷ñçóéìïðïéårôáé ôü ôñßôï ðëçèõíôéêü ðñüóùðï
ãéÜ íÜ Têöñáóôår _ å‰ãÝíåéá, Tí™ óôÜ sôáëéêÜ ôü
ôñßôï Uíéêü. ÓôÜ tóðáíéêÜ _ Vêöñáóç ô\ò å‰ãÝ-
íåéáò äßíåé ôÞí äõíáôüôçôá íÜ ìéëÜåé êáíåßò óôüí
ðëçèõíôéêü, ìÝ å‰ãÝíåéá, åuôå Aðåõèýíåôáé ó' X-
íá ìüíï ðñüóùðï åuôå óÝ ðïëëÜ.
‘Ï ôñüðïò á‰ôüò ô\ò ‚ìéëßáò ðñÝðåé íÜ ðñù-
ôïåöáñìüóôçêå êáôÜ ôüí Ìåóáßùíá óôÞí Äõôé-
êÞ Å‰ñþðç. Öáßíåôáé ðþò ït öåïõäÜñ÷åò ëïãÜ-
ñéáæáí ôüí Uáõôü ôïõò ƒ÷é ãéÜ Xíáí, AëëÜ ãéÜ
ðïëëïýò!..
88
’Áíôßèåôá ‚ ðëçèõíôéêüò ô\ò å‰ãÝíåéáò óôÜ
UëëçíéêÜ åyíáé êáô' ï‰óßá Cãíùóôïò. Ït cñùåò
ôïˆ Uëëçíéêïˆ èåÜôñïõ ìéë@íå ìåôáîý ôïõò óôüí
Uíéêü Aðü ôüí êáéñü ôïˆ ÈÝóðç (ìÝóá ôïˆ 6ïõ
ás. ð.×.) ìÝ÷ñé ó÷åäüí ôÜ ìÝóá ôïˆ 19ïõ ás. Ït
âáóéëéÜäåò êáß ãåíéêÜ ôÜ äéÜöïñá AîéïóÝâáóôá
ðñüóùðá Aðü ôÞí ìéÜ ìåñéÜ êáß Aðü ôÞí Cëëç ït
Bðëïr ðïëßôåò, ït óôñáôé™ôåò, ït äïˆëïé ìéë@íå
ìåôáîý ôïõò óôüí Uíéêü, ó' …ëç ôÞí UëëçíéêÞ ëï-
ãïôå÷íßá, Aðü ôüí ´Ïìçñï ìÝ÷ñé ôÜ ìÝóá ôïˆ
19ïõ ás™íá, …ðùò åuðáìå ãéÜ ôü èÝáôñï. Ït ´Åë-
ëçíåò, ðïý ìïéñÜæïíôáí ìåôáîý ôïõò ôÞí äéá÷åß-
ñéóç ô\ò Tîïõóßáò ìÝ ôÞí êëÞñùóç, äÝí ãíþñé-
óáí ðïôÝ ìïíáñ÷ßá Aíáôïëéêïˆ ôýðïõ22 êáß äÝí
AíÜðôõîáí ðïôÝ ôñüðï ‚ìéëßáò ðïý íÜ äçëþíåé
ôÞí Aíéóüôçôá ô™í ‚ìéëçô™í. ‘Ï AêñïáôÞò ô™í
‚ìçñéê™í ñáøùäé™í, ‚ èåáôÞò ôïˆ èåÜôñïõ óôÞí
’ÁèÞíá a Aëëïˆ èÜ èåùñïˆóå ðñïöáí™ò ôïõëÜ-
÷éóôï AíÞêïõóôï —a Aêüìá ãåëïrï— Xíáí Cë-
ëï ôñüðï óõæÞôçóçò Têôüò Aðü ôü äåýôåñï Uíéêü
ðñüóùðï. Ït ôÜ÷á TêöñÜóåéò å‰ãÝíåéáò Tìöáíß-
óôçêáí óÝ ðïëéôåýìáôá êáß Tðï÷Ýò ìÞ äçìïêñá-
ôéêÝò, êáôÜ ôßò ‚ðïråò ëßãïé ìüíï Cíèñùðïé a X-
íáò ìüíï AðïëÜìâáíáí ôÞí Tîïõóßá. Ït ´Åëëçíåò
ðïërôåò äÝ èÜ ìðïñïˆóáí ðïôÝ íÜ êáôáëÞîïõí,
ãéÜ íÜ AíôáëëÜîïõí ôßò Aðüøåéò ôïõò, óÝ TêöñÜ-
óåéò ðïý V÷ïõí äçìéïõñãÞóåé êáß TðéâÜëåé ït äéÜ-
öïñåò Tîïõóßåò óÝ ðïëëÝò ÷™ñåò, ãéÜ íÜ Šðï÷ñå-
þóïõí ôïýò Šðçêüïõò ôïõò íÜ TêôåëÝóïõí ôßò Tí-
ôïëÝò ôïõò. Ït ãë™óóåò ô\ò Äõôéê\ò ʼnñþðçò
Cñ÷éóáí íÜ Aíáðôýóóïõí ôßò TêöñÜóåéò å‰ãÝíåéáò,
…ôáí Aðïìáêñýíèçêáí Aðü ôÞí Tðßäñáóç ô™í Uë-
ëçíéê™í —Tðßäñáóç ðïý åy÷áí Šðïóôår ìÝóù ô\ò
ëáôéíéê\ò ãëþóóáò— …ôáí ôü öåïõäáñ÷éêü óý-
óôçìá TãêáôáóôÜèçêå óôÞí ʼnñþðç. Ðáñ' …ëá
á‰ôÜ, óôüí ôïìÝá ô\ò Tðéêïéíùíßáò ìÝ ôü èårï,
ït å‰ñùðáúêÝò ãë™óóåò äéáôÞñçóáí ãåíéêÜ ôüí U-
íéêü, ìéÜ êáß ït ðñ™ôåò ôïõò ðñïóåõ÷Ýò eôáí ìå-
ôáöñÜóåéò ô™í Uëëçíéê™í ðñïóåõ÷™í ðïý åy÷áí
ìåôáöñáóèår óôÜ ëáôéíéêÜ. Óôßò UëëçíéêÝò ðñï-
óåõ÷Ýò, ÷ñéóôéáíéêÝò a ðñï÷ñéóôéáíéêÝò, ‚ ðëç-
èõíôéêüò ô\ò å‰ãÝíåéáò a Aíùôåñüôçôáò eôáí âÝ-
âáéá Cãíùóôïò, …ðùò êáß ó' …ëç ôÞí UëëçíéêÞ
öéëïëïãßá.
‘Ç íåïåëëçíéêÞ Cñ÷éóå íÜ Aíáðôýóóåé ôüí
ðëçèõíôéêü ô\ò å‰ãÝíåéáò ôü 19ï ás™íá, ìåôÜ
ôÞí ’ÅðáíÜóôáóç ôïˆ 1821 êé …ôáí åuðáìå ðþò
ðñÝðåé íÜ Tîåõñùðáúóèïˆìå êáß íÜ Têóõã÷ñïíé-
óèïˆìå. ‘Ï ðëçèõíôéêüò ô\ò å‰ãÝíåéáò åyíáé _
ðñþôç ðñïóðÜèåéá Têóõã÷ñïíéóìïˆ ôïˆ íåïåëëç-
íéêïˆ êñÜôïõò. ‘Ï «Têóõã÷ñïíéóìüò» Vãéíå ìÝ
âÜóç ôÞí ãáëëéêÞ ãë™óóá êáß ôüí åsóÞãáãáí ït
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Öáíáñé™ôåò, ðïý ãýñéæáí óôßò ʼnñ™ðåò êáß ãíþ-
ñéæáí êáß îÝíåò ãë™óóåò êáß êõñßùò ãáëëéêÜ. ‘Ç
’Áðüëõôç Ìïíáñ÷ßá, ðïý TðÝâáëáí ït «ÐñïóôÜ-
ôñéåò» ÄõíÜìåéò, ’Áããëßá, Ãáëëßá êáß Ñùóßá,
óôÞí ÷þñá ìáò, ðáñÜ ôÞí èÝëçóç ôïˆ ‘Åëëçíé-
êïˆ Ëáïˆ, Tíßó÷õóå á‰ôüí ôüí «Têóõã÷ñïíéóìü»
ðïý, óôÞí ï‰óßá êáëëéåñãår ôÞí êïéíùíéêï-ðïëé-
ôéêÞ Aíéóüôçôá êáß ôÞí øõ÷éêÞ øõ÷ñüôçôá AíÜ-
ìåóá óôïýò ÷ñ\óôåò ìé@ò ãëþóóáò. ·Çôáí uóùò
ôü ëéãüôåñï äõíçñü Aðü ôÜ êáêÜ ðïý TðÝöåñå _
Ìïíáñ÷ßá óôüí ëáü ìáò êáß óôÞí ÷þñá ìáò.
Ðáñ' …ëá á‰ôÜ …ëïé ìáò îÝñïõìå ðüóï å‹êïëá ït
´Åëëçíåò óôßò êáèçìåñéíÝò ìáò ó÷Ýóåéò Tãêáôá-
ëåßðïõìå ôüí îåíüöåñôï ðëçèõíôéêü êáß ÷ñçóéìï-
ðïéïˆìå ôüí Uíéêü, …ðùò ôüí ÷ñçóéìïðïéïˆóáí ït
‚ìçñéêïß cñùåò, ôÜ ðñüóùðá ô\ò ôñáãùäßáò êáß
ô\ò êùìùäßáò, ït ñÞôïñåò êáß …ëïé ôÝëïò ðÜí-
ôùí ït ´Åëëçíåò …ëùí ô™í ásþíùí. ÐÜíôùò êáß
ït Cëëïé ëáïß ÷ñçóéìïðïéïˆí ôüí Uíéêü óôü öéëé-
êü ôïõò ðåñéâÜëëïí.
â) ֈëï êáß ãë™óóá
²Å÷ïõìå aäç TðéóçìÜíåé ôÞí Tðßäñáóç ô\ò
Ðáôñéáñ÷ßáò óôÞí ãë™óóá, …ôáí Aíáëýóáìå ôßò
ãëùóóïëïãéêÝò Vííïéåò ãëùóóïëïãéêÞ ìïíÜäá
óçìáóìÝíç êáß ìÞ óçìáóìÝíç. ´Ïôáí ëÝìå: «‘Ç
‘ÅëÝíç, _ ’ÉóìÞíç êáß ‚ ’Áñßùíáò åyíáé Šðï÷ñå-
ùìÝíïé íÜ...» âÜæïõìå ôÞí ìåôï÷Þ ôïˆ Ðáñáêåé-
ìÝíïõ óôüí ðëçèõíôéêü êáß óôü Añóåíéêü. ‘Ç
Óýã÷ñïíç Ãëùóóïëïãßá ìéëÜåé ãéÜ ìïíÜäåò óç-
ìáóìÝíåò êáß ìÞ óçìáóìÝíåòÿ …ìùò _ Ðáñáäï-
óéáêÞ ÃñáììáôéêÞ ìéëÜåé ãéÜ ìïíÜäåò ðéü só÷õ-
ñÝò êáß ëéãüôåñï só÷õñÝò êáß èåùñår ôü Añóåíéêü
ãÝíïò óÜí ìïíÜäá ðéü só÷õñÞ Aðü ôü èçëõêü. Êáß
V÷åé äßêéï. ÂÝâáéá êáíåßò äÝí èÜ só÷õñéóèår …ôé _
Vííïéá «só÷õñü» óôÞí ÐáñáäïóéáêÞ ÃñáììáôéêÞ
AíáöÝñåôáé óôü ìõúêü óýóôçìá ôïˆ Cíäñá, AëëÜ
óôÞí êïéíùíéêÞ ôïõ èÝóç. Ãéáôß öáßíåôáé ðþò _
Ðáôñéáñ÷ßá TðÝâáëå ôüí äéêü ôçò ôñüðï ‚ìéëßáò,
Tê÷ùñ™íôáò óôüí Cíäñá ðåñéóóüôåñá äéêáéþìá-
ôá ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí ãë™óóá êáß ôÞí ‚ìéëßá. ÄÝí
ãíùñßæïõìå êïéíùíßåò ãõíáéêïêñáôéêÝò ìÝ ãë™ó-
óá ãñáðôÞ êáß TêôåôáìÝíá êåßìåíá, Vôóé žóôå
íÜ V÷ïõìå ôÞí äõíáôüôçôá íÜ ìåëåôÞóïõìå êá-
ëýôåñá ãë™óóá êáß ‚ìéëßá. Ït äéáâáóìÝíåò, Aðï-
êùäéêïðïéçìÝíåò ãñáöÝò êáß ôÜ TêôåôáìÝíá êåß-
ìåíá Aöïñïˆí ðáôñéáñ÷éêÝò êïéíùíßåò, óÜí ôßò
óçìåñéíÝò, êé á‰ôü ì@ò äõóêïëåýåé íÜ äéáêñßíïõ-
ìå ìÝ óáöÞíåéá ôÞí Tðßäñáóç ô\ò Ãõíáéêïêñáôß-
áò óôÞí ãë™óóá, ìéÜ êáß ït ðáôñéáñ÷éêÝò, èÜ ëÝ-
ãáìå, óõíôÜîåéò ìáò ì@ò öáßíïíôáé, óÜí ït ìüíåò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êáíïíéêÝò23. ²Åôóé ìðïñïˆìå íÜ äéáðéóôþóïõìå
ôÞí ãëùóóéêÞ AíäñéêÞ-ðáôñéáñ÷éêÞ ðñùôïêáèå-
äñßá, ðïý Vñ÷åôáé íÜ Tíéó÷ýóåé ôÞí èÝóç ôïˆ Cí-
äñá-ðáôñéÜñ÷ç óôÞí ãë™óóáÿ ãéáôß á‰ôÞ åyíáé
ðïý TðéâÜëëåé óôÞí óýíôáîç …ëùí ô™í ãëùóó™í
ðïý äéáêñßíïõí ôÜ ãÝíç, íÜ èÝôåé ôÞí ìåôï÷Þ a
ôü Tðßèåôï óôü Añóåíéêü ãÝíïò, êáß á‰ôÞ TðéâÜë-
ëåé íÜ ÷ñçóéìïðïéårôáé _ «ðáôñéáñ÷éêÞ» óýíôá-
îç Aðü …ëïõò ôïýò ÷ñ\óôåò ìé@ò ãëþóóáò, Aíå-
îÜñôçôá Aðü ôü öˆëï ôïõò, …ðùò óôü ðñïçãïý-
ìåíï ðáñÜäåéãìá.
²Áò äïˆìå ôþñá óÝ äéÜöïñåò ãë™óóåò ôÜ ÌÝ-
ñç ôïˆ Ëüãïõ ðïý ó÷çìáôßæïõí ãÝíç.
Ôü Cñèñï. ÓôÜ íåïåëëçíéêÜ. Êáèþò ŠðÜñ-
÷ïõí ðôþóåéò, ôü Cñèñï ðáßæåé ñüëï Tíäåéêôéêü
ô\ò ðôþóçò —AëëÜ êáß óõ÷íÜ ôïˆ ãÝíïõò— ôü-
óï óôüí Uíéêü …óï êáß óôüí ðëçèõíôéêü. ÂÝâáéá
óôüí ðëçèõíôéêü, ôü Añóåíéêü êáß ôü èçëõêü Tê-
öñÜæïíôáé ìÝ ôüí ôýðï ôïˆ Añóåíéêïˆ, ŠðÜñ÷åé
äçëáäÞ TðéêñÜôçóç ôïˆ Añóåíéêïˆ.
ÓôÜ ãáëëéêÜ êáß óôÜ ãåñìáíéêÜ. ’Åí™ óôüí
Uíéêü Añéèìü ŠðÜñ÷åé äéáöïñåôéêü Cñèñï ãéÜ êÜ-
èå ãÝíïò (_ ãáëëéêÞ V÷åé ìüíï Añóåíéêü êáß èç-
ëõêü, _ ãåñìáíéêÞ V÷åé êáß ôÜ ôñßá ãÝíç), äÝí Š-
ðÜñ÷åé äéáöïñïðïßçóç ô™í ãåí™í óôüí ðëçèõíôé-
êüÿ …ëá ÷ñçóéìïðïéïˆí ôüí ôýðï ôïˆ Añóåíéêïˆ.
ÓôÜ sôáëéêÜ êáß óôÜ tóðáíéêÜ. ‘ÕðÜñ÷ïõí
äýï ãÝíç êáß äéáöïñïðïßçóç ôïˆ Añóåíéêïˆ êáß
ôïˆ èçëõêïˆ êáß óôïýò äýï Añéèìïýò.
Ôü Tðßèåôï. ÓôÜ íåïåëëçíéêÜ, óôÜ ãáëëéêÜ,
óôÜ tóðáíéêÜ êáß óôÜ sôáëéêÜ ôÜ ãÝíç äéáöïñï-
ðïéïˆíôáé êáß óôïýò äýï Añéèìïýò. ÓôÜ ãåñìáíé-
êÜ êáß óôÜ ñùóéêÜ ôü Tðßèåôï óôüí ðëçèõíôéêü
TêöñÜæåé êáß ôÜ ôñßá ãÝíç (êáß ôÜ ñùóéêÜ V÷ïõí
ôñßá ãÝíç) ìÝ ôüí ôýðï ôïˆ Añóåíéêïˆ. ÔÜ ñùóé-
êÜ ìÜëéóôá Töáñìüæïõí á‰ôüí ôüí êáíüíá êáß
óôïýò ðáñåëèïíôéêïýò ÷ñüíïõò, ìéÜ êáß ôü ñùóé-
êü ñ\ìá óôü ðáñåëèüí TêöñÜæåé ôü ãÝíïò ôïˆ Š-
ðïêåéìÝíïõ êáß ƒ÷é ôü ðñüóùðïÿ á‰ôü ôü ôåëåõ-
ôárï ôü TêöñÜæïõí ït ðñïóùðéêÝò Aíôùíõìßåò, …-
ðùò êáß óÝ Cëëåò ãë™óóåò.
Ït Aíôùíõìßåò êáß ït ìåôï÷Ýò Aêïëïõèïˆí
ôïýò êáíüíåò ôïˆ Cñèñïõ ôüóï óôßò ãë™óóåò ìÝ
ìåãÜëç êëéôüôçôá (UëëçíéêÜ, ãåñìáíéêÜ, ñùóé-
êÜ) …óï êáß óôßò ãë™óóåò ìÝ ìéêñüôåñç êëéôü-
ôçôá (ãáëëéêÜ, tóðáíéêÜ, sôáëéêÜ).
Ôü Tðþíõìï. ÃåíéêÜ ôü Tðþíõìï ðïý äßíåôáé
óôÜ ðáéäéÜ åyíáé ôü Tðþíõìï ôïˆ Cíäñá, ôïˆ ðá-
ôÝñáÿ á‰ôü óõìâáßíåé óôßò ðåñéóóüôåñåò ãë™óóåò
êáß, ìÝ TëÜ÷éóôåò TîáéñÝóåéò, êáß óôßò Aíôßóôïé-
÷åò êïéíùíßåò. ‘Ç ãõíárêá ðáßñíåé ôü Tðþíõìï
ôïˆ óõæýãïõ ôçò. Ðñüóöáôá ‚ öåìéíéóìüò ìðü-
89
ñåóå íÜ èåóðßóåé óôßò ðéü TîåëéãìÝíåò êïéíùíßåò
ôÞí äéáôÞñçóç Aðü ôÞí ãõíárêá ôïˆ ðáôñéêïˆ
ôçò Tðùíýìïõ êáß ìåôÜ ôüí ãÜìïÿ ôü Tðþíõìï
á‰ôü âÝâáéá åyíáé, ìÝ TëÜ÷éóôåò TîáéñÝóåéò, Têår-
íï ôïˆ ðáôÝñá ôçò. ÓÝ êÜèå ðåñßðôùóç, ‚ Cí-
äñáò äÝí ð\ñå ðïôÝ ôü Tðþíõìï ô\ò ãõíáßêáò
ôïõ, ìÝ ìïíáäéêÞ Tîáßñåóç, Að' …óï îÝñù, ôü æåˆ-
ãïò Æïëéü-Êéïõñß. Óôßò ãõíáéêïêñáôéêÝò êïéíù-
íßåò a óÝ Têåríåò ðïý äéáôçñïˆóáí êÜðïéåò Tðé-
âéþóåéò ãõíáéêïêñáôéêÝò, ôÜ ðáéäéÜ Vðáéñíáí ôü
Tðþíõìï ô\ò ìçôÝñáò êáß óôÜ ìéêôÜ æåýãç24 ôÜ
ðáéäéÜ åy÷áí ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá, Cí ìÝëïò ô\ò
ðïëéôéê\ò êïéíùíßáò eôáí _ ãõíárêá êáß ƒ÷é ‚
Cíäñáò.
ÓôÜ íÝá UëëçíéêÜ, …ðùò îÝñïõìå, _ ãåíéêÞ
êôçôéêÞ ôïˆ Tðùíýìïõ ôïˆ ðáôÝñá äßíåôáé óôÞí
êüñç, Tí™ ‚ ãéüò êñáôÜåé ôÞí íïìáóôéêÞ. ÌÝ
ôüí íüìï 1329/83 _ ãõíáßêá êñáôÜåé Šðï÷ñåù-
ôéêÜ ôü ðáôñéêü ôçò Tðþíõìï, ðïý ìðïñår, Cí
óõìöùíår êáß ‚ óýæõãüò ôçò, íÜ ôü äþóåé êáß óôÜ
ðáéäéÜ ôçò, ìéÜ êáß ‚ íüìïò á‰ôüò TðéôñÝðåé ôÜ
ðáéäéÜ íÜ ðáßñíïõí ôü Tðßèåôï a ôïˆ Cíäñá a ô\ò
ãõíáßêáò a êáß ôÜ äýï.
ÓôÜ ñùóéêÜ _ êáôÜëçîç -á äßíåé óôü Tðþ-
íõìï ôïˆ óõæýãïõ a ôïˆ ðáôÝñá ôÞí èçëõêÞ ôïõ
ìïñöÞ: ÐÝôñïö-ÐÝôñïâá.
ÔÜ TðáããåëìáôéêÜ åyíáé ãåíéêÜ AñóåíéêÜ, T-
êôüò Cí ôü TðÜããåëìá Aóêårôáé AðïêëåéóôéêÜ (a
ó÷åäüí) Aðü ãõíárêåò, ìéÜ êáß ït Tðßóçìåò äéÜ-
ëåêôïé äéóôÜæïõí íÜ äçìéïõñãÞóïõí íÝïõò …ñïõò,
ìïëïíüôé ït ãõíárêåò Aóêïˆí aäç …ëá ó÷åäüí ôÜ
TðáããÝëìáôá êáß ìÝ Aðïôåëåóìáôéêüôçôá uäéá
ìÝ ôïýò Cíäñåò. Ït ëáúêÝò äéÜëåêôïé åyíáé ðéü
ôïëìçñÝò, ãéáôß åyíáé äéÜëåêôïé ðïý ìéëéïˆíôáé,
Tí™ ït Tðßóçìåò äéÜëåêôïé Aêïëïõèïˆí ôïýò êá-
íüíåò ô\ò ãñáðô\ò ãëþóóáò, _ ‚ðïßá äÝí óõíç-
èßæåé íÜ Tíèáññýíåé ôßò AëëáãÝò. Ït öåìéíßóôñéåò
ðñïóðáèïˆí íÜ âñïˆí íÝïõò …ñïõò, …ðùò sales-
person êáß chairperson Aíôß salesman êáß chair-
man (ðñüóùðï ðïý ðïõëÜåé, ðñüóùðï ðïý ðñï-
åäñåýåé). ´Ïìùò _ ãë™óóá Aêïëïõèår ì@ëëïí
ôïýò ðïëéôéêïýò èåóìïýò êáß äÝí ó÷çìáôßæåé ôÞí
‚ñïëïãßá ôçò ìüíç ôçò. ÃéÜ íÜ AëëÜîåé _ ‚ñïëï-
ãßá, èÜ ðñÝðåé ðñ™ôá _ ðáôñéáñ÷éêÞ êïéíùíßá íÜ
Tê÷ùñÞóåé óôÞí ãõíárêá uóá ìÝ ôüí Cíäñá ðïëé-
ôéêï-êïéíùíéêÜ äéêáéþìáôá Añ÷ßæïíôáò, êáôÜ
ðñ™ôï ëüãï, Aðü ôÞí Tðùíõìßá ô™í ðáéäé™í êáß,
êáôÜ äåýôåñï, Aðü ôÞí tåñáôéêÞ Tîïõóßá.
Êáß ãéÜ íÜ ŠðÜñ÷åé sóüôçôá, ›ò ðñüò ôÞí T-
ðùíõìßá ô™í ðáéäé™í, èÜ ðñÝðåé ìÝ íüìï íÜ ðáßñ-
íïõí ôÜ Aãüñéá ôü Tðþíõìï (êáß ôÞí èñçóêåßá,
óÝ ðåñßðôùóç äéáöïñåôéê\ò èñçóêåßáò) ô\ò ìç-
90
ôÝñáò êáß ôÜ êïñßôóéá Aíôßóôïé÷á ôïˆ ðáôÝñá.
²Åôóé ôü Tðþíõìï ô\ò ãõíáßêáò äÝí èÜ ÷Üíåôáé
êáß ït ðáôÝñåò —AëëÜ êáß ït ðáôñéáñ÷éêÝò ìç-
ôÝñåò— îÝñïíôáò ðþò ôü Tðþíõìü ôïõò èÜ ìå-
ôáäßäåôáé Aðü ôÞí êüñç, èÜ AëëÜîïõí íïïôñïðßá
›ò ðñüò ôü êïñßôóé êáß èÜ ðÜøïõí íÜ ÷ùñßæïí-
ôáé ôÜ Uëëçíüðïõëá óÝ ðáéäéÜ êáß êïñßôóéá (êá-
ìéÜ öïñÜ êáß: «ÌÝ ôü óõìðÜèåéï!»). ‘Ùò ðñüò
ôÞí tåñáôéêÞ Tîïõóßá, ìðïñïˆìå íÜ ðïˆìå ðþò
äÝí èÜ ŠðÜñîåé sóüôçôá AíÜìåóá óôÜ äýï öˆëá,
Cí äÝí Tê÷ùñçèår êáß óôßò ãõíárêåò ôü äéêáßùìá
íÜ Aóêïˆí …ëá ôÜ tåñáôéêÜ Aîéþìáôá Aðü Têåríï
ôïˆ äéáêüíïõ ìÝñé ôïˆ Tðéóêüðïõ êáß ôïˆ ðá-
ôñéÜñ÷ç.
‘Ç AôôéêÞ óýíôáîç óôÜèçêå uóùò Xíá ãõíáé-
êïêñáôéêü AðïìåéíÜñé.
ÐñïçãïõìÝíùò ìéëÞóáìå ãéÜ ôÞí êÜðùò s-
óüññïðç AíÜìåóá óôü Añóåíéêü êáß ôü èçëõêü ãÝ-
íïò óýíôáîç ô\ò íÝáò Uëëçíéê\ò. ÈÜ ðñïóðáèÞ-
óïõìå ôþñá ìßá Uñìçíåßá ô\ò Aôôéê\ò óýíôáîçò,
_ ‚ðïßá Cëëùóôå äÝí åyíáé Aðïêëåéóôéêüôçôá ôçò
Uëëçíéê\ò.
ÍÜ èõìßóïõìå ãéÜ …óïõò ôü V÷ïõí îå÷Üóåé ôß
åyíáé _ AôôéêÞ óýíôáîç. ÊáíïíéêÜ ôü Šðïêåßìå-
íï óõìöùíår ìÝ ôü ñ\ìá ›ò ðñüò ôüí Añéèìüÿ V-
ôóé ëÝìå:
Ït Cíèñùðïé Vñ÷ïíôáé.
´Ïôáí …ìùò ôü Šðïêåßìåíï åyíáé ï‰äÝôåñï
óôüí ðëçèõíôéêü, êáß óôÞí AôôéêÞ äéÜëåêôï Aë-
ëÜ êáß ãåíéêüôåñá óôÜ Añ÷árá UëëçíéêÜ ôü ñ\ìá
ðÜåé óôüí Uíéêü.
ÔÜ öˆëëá ðßðôåé.
‘Ç TîÞãçóç ðïý äßíïõí ó' á‰ôü ôü öáéíüìå-
íï åyíáé …ôé _ ëÝîç «öˆëëá» eôáí ìéÜ ëÝîç Uíé-
êïˆ Añéèìïˆ ìÝ Vííïéá ðåñéåêôéêÞ, ðëçèõíôéêÞ,
…ðùò _ ëÝîç «öýëëùìá», AëëÜ ãÝíïõò èçëõêïˆÿ
ãé' á‰ôü êáß ôü ñ\ìá ðÞãáéíå óôüí Uíéêü25.
²Áò äïˆìå ôü öáéíüìåíï ðéü êáëÜ. ‘Ï ó÷ç-
ìáôéóìüò ô™í äýï ãñáììáôéê™í ãåí™í, ôïˆ Añ-
óåíéêïˆ êáß ôïˆ èçëõêïˆ, óÝ êÜèå ãë™óóá åyíáé
ôåëåßùò êáíïíéêüòÿ äÝí êÜíåé ðáñÜ íÜ AíôéãñÜöåé
ôÞí öýóç, ôÜ äýï öˆëá. ‘Ï ðïëõèåúóìüò, _ ðñï-
óùðïðïßçóç êáß èåïðïßçóç …ëùí ô™í æþùí, ô™í
öõô™í, ô™í Cøõ÷ùí AíôéêåéìÝíùí AëëÜ êáß Tí-
íïé™í AöçñçìÝíùí, Šðï÷ñåþíïõí ôÞí ãë™óóá —
êÜèå ãë™óóá, êáôÜ êáíüíá, ðïý _ êïéíüôçôÜ ôçò
äÝ÷åôáé ôüí ðïëõèåúóìü— íÜ Aðïäßäåé öˆëï êáß
ãñáììáôéêü ãÝíïò óÝ êÜèå æ™ï, öõôü, ðñ@ãìá,
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
AöçñçìÝíç Vííïéá. «‘Ç ãë™óóá åyíáé ìïñöÞ» ëÝ-
åé ‚ Óùóýñ26. ‘ÅðïìÝíùò êÜèå ëÝîç ðïý åyíáé ƒ-
íïìá ï‰óéáóôéêü ðñÝðåé íÜ V÷åé êÜðïéï ãÝíïò, Añ-
óåíéêü a èçëõêü, Cí _ äïóìÝíç ãë™óóá äÝí V÷åé
ðáñÜ äýï ìüíï ãÝíç, a êáß ï‰äÝôåñï, Cí _ äïóìÝ-
íç ãë™óóá äéáèÝôåé êáß ôü ï‰äÝôåñï ãÝíïò. ‘Ç T-
ðéëïãÞ ôïˆ ãÝíïõò óõ÷íÜ Aêïëïõèår ôßò èåïðïéç-
ôéêÝò ðñïôéìÞóåéò ô\ò äïóìÝíçò ãëùóóéê\ò êïé-
íüôçôáòÿ ãéÜ ðáñÜäåéãìá, ôÜ íüìáôá ô™í ðï-
ôáì™í óôÞí UëëçíéêÞ åyíáé AñóåíéêÜ, ãéáôß óôÞí
UëëçíéêÞ Añ÷áéüôçôá ït ðïôáìïß Aíôéðñïóùðåý-
ïíôáí Aðü Cíäñåò-èåïýò, Tí™ ôÜ íüìáôá ô™í
äÝíôñùí óôÞí Añ÷áßá UëëçíéêÞ åyíáé èçëõêÜ, ãéá-
ôß Aíôéðñïóùðåýïíôáí Aðü íýìöåò, ãõíáéêåråò
èåüôçôåò. Óõ÷íÜ Aêüìç _ TðéëïãÞ ôïˆ ãÝíïõò åy-
íáé á‰èáßñåôç, óýìöùíá ìÝ ôÞí ãíùóôÞ ãëùó-
óïëïãéêÞ Añ÷Þ ôïˆ á‰èáßñåôïõ, ðïý åyíáé ãíùóôÞ
aäç óôüí Êñáôýëï ôïˆ ÐëÜôùíá (384d) êáß Tê-
ðñïóùðårôáé Aðü ôüí óïöéóôÞ ‘ÅñìïãÝíçÿ ôÞí
Añ÷Þ á‰ôÞí ôÞí V÷åé Tíóôåñíéóèår óôÞí óýã÷ñï-
íç Tðï÷Þ êáß ‚ Óùóýñ êáß ãåíéêüôåñá _ Óýã÷ñï-
íç Ãëùóóïëïãßá27. ÊÜèå Cëëç èåùñßá öáßíåôáé
AíåðáñêÞò êáß AóôÞñéêôç, Aôåêìçñßùôç.
ÊÜèå ãÝíïò óôÜ UëëçíéêÜ —AëëÜ óõ÷íÜ êáß
óÝ Cëëåò ãë™óóåò— ó÷çìáôßæåé ôßò äéêÝò ôïõ
êáôáëÞîåéòÿ êÜôé ðïý åyíáé TìöáíÝò óôü Cñèñï
êõñßùò AëëÜ êáß óôÜ ï‰óéáóôéêÜ, ôÜ Tðßèåôá, ôßò
ìåôï÷Ýò êáß ôßò Aíôùíõìßåò, Cí êáß ìÝ ëéãüôåñç
Vìöáóç. ÓôÜ ï‰óéáóôéêÜ ôü ãÝíïò ô\ò ëÝîçò åy-
íáé ãíùóôü êõñßùò Aðü ôÞí óçìáóßá ôçò (_ ‚-
ðïßá Tðéóçìáßíåé ôü ãÝíïò-öˆëï ô\ò ëÝîçò) êáß
ëéãüôåñï Aðü ôÞí êáôÜëçîÞ ôçòÿ ôü ãÝíïò ô™í
TðéèÝôùí êáß ô™í Cëëùí ðôùôéê™í Tîáñô@ôáé A-
ðü ôü ï‰óéáóôéêü óôü ‚ðïrï AíáöÝñïíôáé ôÜ Tðß-
èåôá a ôÜ Cëëá ðôùôéêÜ. ’Áíôßèåôá ôü Cñèñï, T-
ðåéäÞ äÝí V÷åé Cëëç ëåéôïõñãßá Têôüò Aðü ôü íÜ
Tðéóçìáßíåé ôü ãÝíïò, ôüí Añéèìü êáß ôÞí ðôþ-
óç, TðéìÝíåé óôÞí äéáöïñïðïßçóç ô™í êáôáëÞîå-
þí ôïõ.
²Áò èõìçèïˆìå …ìùò ôü Añóåíéêü êáß ôü èç-
ëõêü Cñèñï êáß óôÜ Añ÷árá:
‘Åíéêüò, íïì. ‚, ãåí. ôïˆ, ô\ò, äïô. ô¨, ôj, ásô.
ôüí, ôÞí.
Ðëçè., íïì. ït, át, ãåí. ô™í, äïô. ôïrò, ôárò,
ásô. ôïýò, ôÜò.
‘Ç êëçôéêÞ öõóéêÜ äÝí V÷åé Cñèñï.
Ôü ï‰äÝôåñï ãÝíïò åyíáé íåùôåñéóìüò ô\ò
ãëþóóáò êáß Vãéíå, ðñïöáí™ò, …ôáí êé Aöïˆ _
ãë™óóá åy÷å ðéÜ ásóèáíèår êáß TêöñÜóåé ôÞí Aí-
ôßèåóç Vìøõ÷ï-Cøõ÷ï28. ²Å÷ïõìå ðÜíôá ôü äé-
êáßùìá íÜ Šðïøéáæüìáóôå …ôé ôü ï‰äÝôåñï (ðïý
óçìáßíåé Cëëùóôå, ï‹ôå ôü Xíá [ãÝíïò] ï‹ôå ôü
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Cëëï, ‚ñßæåôáé äçëáäÞ AñíçôéêÜ óÝ Aíôßèåóç ìÝ
ôÜ Cëëá äýï ãÝíç), TðåéäÞ Aêñéâ™ò eôáí Cøõ÷ï,
äÝí Vðáéæå —ôïõëÜ÷éóôïí óôÞí Añ÷ޗ ôüí ñü-
ëï êÜðïéïõ ðñïóþðïõ29, ôü ñüëï êÜðïéïõ Aíèñþ-
ðïõ, ôü ñüëï ôïˆ ŠðïêåéìÝíïõÿ Šðïêåßìåíï äÝí
ìðïñïˆóå íÜ åyíáé ðáñÜ ìüíï Cíèñùðïò a Vííïéá
a ðñ@ãìá AíèñùðïðïéçìÝíï. Êáß äÝí «êáôÝêôç-
óå» ôü äéêáßùìá íÜ åyíáé Šðïêåßìåíï ôü ï‰äÝôå-
ñï —êáß óõíåð™ò ôßò å‰èåråò ðôþóåéò, äçëáäÞ
ôÞí íïìáóôéêÞ êáß ôÞí êëçôéêÞ, ðïý åyíáé êáß
ït ðôþóåéò ô™í óõíïìéëçô™í— ðáñÜ ðïëý Añ-
ãüôåñá. ‘Ç ðñþôç ëïéðüí ðôþóç ðïý åy÷å ôü ï‰-
äÝôåñï eôáí _ ásôéáôéêÞ, …ðùò ðñïôåßíåé êáß ‚
ÆÜí ’ÅìðÝñ (âë. ôÞí óçì. 25). Ôß êáôÜëçîç èÜ
eôáí ôü ðéü ðéèáíü íÜ ðÜñåé ôü íåïãÝííçôï ãÝ-
íïò; ‘Ç óçìáóßá ôïõ, ðïý eôáí Cøõ÷ç êáß A-
ðñïóäéüñéóôç, ôü ðéèáíüôåñï åyíáé íÜ ôü åy÷å š-
èÞóåé ðñüò ôÞí êáôÜëçîç -á30 ôïˆ èçëõêïˆ, T-
ðåéäÞ _ Tðï÷Þ eôáí Aêüìç ãõíáéêïêñáôéêÞ êáß
ôü ãÝíïò ôü ðéü só÷õñü ãñáììáôéêÜ eôáí ôü èç-
ëõêü. ’Áñãüôåñá, …ôáí ôü ï‰äÝôåñï AðÝêôçóå ôü
äéêáßùìá íÜ åyíáé Šðïêåßìåíï êáß óõíïìéëçôÞò,
äçëáäÞ …ôáí ð\ñå Tíåñãüôåñï ìÝñïò óôÞí óýíôá-
îç, óõìðëçñþèçêå ìÝ ôßò ðôþóåéò ô\ò íïìá-
óôéê\ò êáß ô\ò êëçôéê\ò, ÷ùñßò íÜ AëëÜîåé êá-
ôÜëçîç31, ìÝíïíôáò ðÜíôá óôüí Uíéêü AëëÜ ìÝ Ví-
íïéá ðåñéåêôéêÞ, ðëçèõíôéêÞ32. Ãé' á‰ôü ôü ñ\-
ìá óôÞí AôôéêÞ äéÜëåêôï, ðïý eôáí êáß ðéü óõí-
ôçñçôéêÞ, èÜ óõíôá÷èår óôüí Uíéêü, Cí ôü Šðï-
êåßìåíü ôïõ åyíáé ï‰äÝôåñï ðëçèõíôéêïˆ. ’Áñãü-
ôåñá ôü êáéíïýñãéï ãÝíïò èÜ Aíáðôõ÷èår ðåñéó-
óüôåñï êáß èÜ Añ÷ßóåé íÜ êëßíåôáé êáß óôßò Cëëåò
ðôþóåéò, ðïý èÜ ôßò äáíåéóèår …ìùò Aðü ôü Añ-
óåíéêü åuôå ìÝóá óôü ðíåˆìá ô\ò sóüôçôáò, ðïý
äéÝðåé ôÞí Ãõíáéêïêñáôßá(!), åuôå ãéáôß åy÷å ðéÜ
óõíôåëåóèår ôü ðÝñáóìá óôÞí Ðáôñéáñ÷ßá êáß ôü
só÷õñü ãñáììáôéêÜ ãÝíïò, äçëáäÞ _ ìÞ óçìá-
óìÝíç ìïíÜäá, eôáí ôü Añóåíéêü. Ãé' á‰ôü ït êá-
ôáëÞîåéò ô\ò ãåíéê\ò êáß ô\ò äïôéê\ò ôïˆ Añóå-
íéêïˆ êáß ôïˆ ï‰äåôÝñïõ åyíáé uäéåò ôüóï óôüí U-
íéêü …óï êáß óôüí ðëçèõíôéêü. ´Ïìùò ït ôñårò …-
ìïéåò ðôþóåéò ôïˆ ðëçèõíôéêïˆ ôïˆ ï‰äåôÝñïõ Š-
ðï÷ñÝùóáí, öáßíåôáé, êáß ôüí Uíéêü íÜ ó÷çìáôé-
óèår ‚ìïéüìïñöá ó' á‰ôÝò, ìÝ âÜóç ôÞí ásôéáôé-
êÞ ôïˆ Añóåíéêïˆ. ‘Ç êáôÜëçîç -á ëïéðüí ÷ñç-
óéìïðïéÞèçêå ãéÜ ôßò ôñårò …ìïéåò ðôþóåéò ôïˆ
ðëçèõíôéêïˆ, ìéÜ êáß ôü èçëõêü èåùñïˆíôáí ðþò
TêöñÜæåé ôÞí ðåñéåêôéêüôçôá êáß ôü ðë\èïò Aðü
ôÞí öýóç ôïõ33, Tí™ ‚ Uíéêüò ìðïñår íÜ èåùñç-
èår Aíäñéê\ò Vìðíåõóçò —AëëÜ ìÝóá óôÞí ãõ-
íáéêïêñáôéêÞ êïéíùíßá aäç— êáß ‚ Aôïìéêéóìüò
ðáôñéáñ÷éêüò íåùôåñéóìüò.
91
ÍÜ ëïéðüí ð™ò ó÷çìáôßóôçêáí ôåëéêÜ ït
êáôáëÞîåéò ôïˆ Cñèñïõ ô\ò Añ÷áßáò Uëëçíéê\ò
óôü ï‰äÝôåñï.
‘Åíéêüò, íïì. ôü, ãåí. ôïˆ, äïô. ô¨, ásô. ôü.
Ðëçè., íïì. ôÜ, ãåí. ô™í, äïô. ôïrò, ásô. ôÜ.
ã) ‘Ç óôßîç. ÔÜ UëëçíéêÜ ãñÜöïíôáé Tä™ êáß
ôñåéóÞìéóé ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá, ìéÜ êáß _ ãñáììéêÞ
ãñáöÞ Â (1400 ð.×.) ðïý åyíáé óõëëáâéêÞ, A-
ðïêÜëõøå UëëçíéêÞ ãë™óóá óôÞí ìõêçíáúêÞ ôçò
ìïñöÞ. ´Ïôáí _ UëëçíéêÞ ãñáöÞ ð\ñå ôÞí öù-
íçôéêÞ ôçò ìïñöÞ, Cñ÷éóå íÜ Aêïëïõèår ôÞí ìïñ-
öÞ ðïý åy÷å _ ãë™óóá ôÞí Tðï÷Þ Têåßíç, _ ‚-
ðïßá äÝí eôáí äéáöïñåôéêÞ Aðü ôÞí ãë™óóá ðïý
ìéëéüôáí. ‘Ç Töåýñåóç ô\ò äé÷ïôïìßáò AíÜìåóá
óôÞí ãñáðôÞ êáß ôÞí ãë™óóá ðïý ìéëéüôáí, äÝí
åy÷å ìáñôõñçèår êáß êáëëéåñãçèår ãéÜ ðñþôç öï-
ñÜ ðáñÜ ìüíï Aðü ôüí ’Áôôéêéóìü êáß ôÞí Cíïäï
ôïˆ ×ñéóôéáíéóìïˆ óôÞí Tîïõóßá34. ‘Ç ãñáöÞ, T-
ðåéäÞ ŠðçñÝôçóå ôÞí UëëçíéêÞ ãë™óóá ôüóï ìå-
ãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, Šðï÷ñåþèçêå íÜ AëëÜ-
æåé óõíÝ÷åéá, Vôóé žóôå íÜ ðáñáêïëïõèår ôßò Aë-
ëáãÝò ô\ò uäéáò ô\ò ãëþóóáò. Ãé' á‰ôüí ôüí ëü-
ãï Aêïëïõèår ôÞí «Tëåõèåñßá» ô\ò ãëþóóáò. ‘Ç
ñèïãñáößá äÝí åyíáé óôáèåñÞ êáß ìðïñïˆìå íÜ
âñïˆìå óõ÷íÜ äýï ôñüðïõò ãéÜ íÜ ãñÜøïõìå (a
êáß íÜ ðñïöÝñïõìå) ìßá ëÝîç ìÝóá óôÞí uäéá ÷ñï-
íéêÞ ðåñßïäï ô\ò uäéáò äéáëÝêôïõ, …ðùò, ãéÜ ðá-
ñÜäåéãìá, ït ëÝîåéò ÇÉÐÐÇÓ // ÇÉÐÐÅÉÓ (tð-
ðårò), ÈÁËÁÓÓÁ // ÈÁËÁÔÔÁ35. Á‰ôÞ _ ðï-
ëõìïñößá åyíáé ðïëý ðéü ‚ñáôÞ óôÞí íåïåëëçíéÞ.
ä) ‘Ç ÷ñÞóç ô\ò Aðïóôñüöïõ. ÍÜ ìåßíïõìå
ãéÜ ëßãï óôÞí ÷ñÞóç ô\ò Aðïóôñüöïõ ìéÜ êáß ðïë-
ëÝò ãë™óóåò ôÞí ÷ñçóéìïðïéïˆí, êáß íÜ äïˆìå êáß
Têår ôÞí Tëåýèåñç êáß ðñïáéñåôéêÞ ÷ñÞóç ôçò.
ÃñÜöïõìå ëïéðüí êáß ëÝìå óôÜ íÝá Uëëçíé-
êÜ: Aðü ôüí... AëëÜ êáß Að' ôüí..., ôü Cëëï Aë-
ëÜ êáß ô' Cëëï, óÝ ï‰ñáíü AëëÜ êáß ó' ï‰ñáíü.
ÓôÜ ãáëëéêÜ êáß óôÜ sôáëéêÜ _ ÷ñÞóç ô\ò
Aðïóôñüöïõ åyíáé Šðï÷ñåùôéêÞ. ÓôÜ ãáëëéêÜ èÜ
ðïˆìå êáß èÜ ãñÜøïõìå ðÜíôá: l' autre êáß ðï-
ôÝ le autre.
ÓôÜ sôáëéêÜ èÜ ðïˆìå êáß èÜ ãñÜøïõìå ðÜí-
ôá: l' altero a l' altera êáß ðïôÝ il altero a
lo altero a la altera.
ÓôÜ tóðáíéêÜ äÝ ÷ñçóéìïðïéårôáé _ Aðüóôñï-
öïò êáß èÜ ðïˆìå êáß èÜ ãñÜøïõìå ðÜíôá: la
empressa. ÍÜ óçìåéþóïõìå ðþò ëÝìå: el agua,
÷ñçóéìïðïéþíôáò ôü Añóåíéêü Cñèñï ìÝ èçëõêü
ƒíïìá ðñüò AðïöõãÞ ô\ò êáêïöùíßáò ô™í äýï
óõíå÷™í a óôü êáíïíéêü la agua.
å) Ït Vííïéåò: Tëßô-Tëéôéóìüò. Ït Vííïéåò á‰-
ôÝò äÝí Šð\ñîáí óôÞí Añ÷áßá UëëçíéêÞ, ãé' á‰ôü
 92
äÝí ðñïôÜèçêå êáß Aíôßóôïé÷ç ëÝîç. ‘Ç ëÝîç A-
ñéóôïêñáôßá äÝí óçìáßíåé ôü uäéï ðñ@ãìá êáß äÝí
Aðïäßäåé ôüí Tëéôéóìü. ÐñáãìáôéêÜ öáßíåôáé ðþò
_ äçìïêñáôßá êáß _ êëÞñùóç Tìðüäéóáí ôÞí äç-
ìéïõñãßá Uíüò ôÝôïéïõ …ñïõ, Aöïˆ _ äçìéïõñãßá
ô\ò Vííïéáò áõô\ò eôáí Aäýíáôç óôü äçìïêñáôé-
êü ðïëßôåõìá êáß ãéÜ ôÞí äçìïêñáôéêÞ óêÝøç.
Êé Vôóé åuìáóôå Šðï÷ñåùìÝíïé íÜ ÷ñçóéìïðïéïˆ-
ìå ôïýò îÝíïõò …ñïõò, ãéÜ íÜ TêöñÜóïõìå á‰ôÝò
ôßò Vííïéåò.
Ì' …ëá á‰ôÜ âëÝðïõìå ôÞí Tëåõèåñéüôçôá
ðïý ŠðÜñ÷åé óôÞí ÷ñÞóç ô\ò ãëþóóáò êáß ô\ò
ãñáö\ò. Êáß ðïéüò èÜ ìðïñïˆóå íÜ Añíçèår ðþò
…ëá á‰ôÜ äÝí åyíáé AðïôÝëåóìá ô\ò äçìïêñáôß-
áò;
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Ôü Öùíçôéêü-Öùíïëïãéêü óýóôçìá V÷åé óÜí ìïíÜ-
äá ôïõ ôü öþíçìá (a êáß ôüí öèüããï) êáß ðåñéëáìâÜíåé …-
ëïõò ôïýò öèüããïõò-öùíÞìáôá êáß ôïýò íüìïõò ðïý ôÜ äé-
Ýðïõí. Ôü Ìïñöïëïãéêü a Ôõðéêü a Ôõðïëïãéêü V÷åé óÜí
ìïíÜäá ôü ìüñöçìá. Åyíáé äçëáäÞ ôü ìüñöçìá Xíá óýíï-
ëï öùíçìÜôùí ðïý ðåñéêëåßåé êÜðïéá Vííïéá. ÌïñöÞìáôá
åyíáé ït ìéêñÝò BðëÝò ëÝîåéò, ôÜ ðñïóöýìáôá êáß ït êáôá-
ëÞîåéò, …ôáí ðåñéêëåßïõí ìßá ìüíï Vííïéá ð.÷. ôÞí Vííïéá
Añéèìüò, a ôÞí Vííïéá ãÝíïòÿ óõíÞèùò ït êáôáëÞîåéò åyíáé
AìáëãÜìáôá Tííïé™í. Ôü Ìïñöïëïãéêü óýóôçìá ðåñéëáì-
âÜíåé ôÜ ìïñöÞìáôá ô\ò ãëþóóáò óÜí ìïñöÝò êáß ôïýò íü-
ìïõò ðïý ôßò äéÝðïõíÿ åyíáé á‰ôü ðïý óõíÞèùò íïìÜæïõìå
ÃñáììáôéêÞ ìé@ò ãëþóóáò. Ôü Óõíôáêôéêü ðåñéëáìâÜíåé
ôïýò êáíüíåò óýíôáîçòÿ ìïíÜäá ôïõ åyíáé _ ðñüôáóç, äç-
ëáäÞ óýíïëï ëÝîåùí ðïý ðåñéêëåßïõí êÜðïéï íüçìá. Ôü Óç-
ìáóéïëïãéêü a ’Åííïéïëïãéêü ðåñéëáìâÜíåé ôßò ëÝîåéò ô\ò
ãëþóóáò óÜí Vííïéåò ðéÜ.
2. ²Åôóé _ ëáôéíéêÞ V÷åé äáíåéóèår ðë\èïò ëÝîåùí Aðü
ôÞí Añ÷áßá UëëçíéêÞ êáß ït å‰ñùðáúêÝò ãë™óóåò V÷ïõí äá-
íåéóèår ðë\èïò ëÝîåùí Aðü ôÞí UëëçíéêÞ, åuôå ìÝóù ô\ò
ëáôéíéê\ò, åuôå êáô' å‰èåßáí Aðü ôÞí UëëçíéêÞ, óÝ ÷ñüíïõò
ìåôáãåíÝóôåñïõò, êáß ãéÜ íÜ TêöñÜóïõí …ñïõò ô\ò óýã÷ñï-
íçò TðéóôÞìçò, ôå÷íïëïãßáò, ê.ëð. ÖõóéêÜ êáß _ Uëëçíé-
êÞ V÷åé äáíåéóèår AñêåôÝò ëÝîåéò, ôüóï Aðü ôÞí ëáôéíéêÞ
…óï êáß Aðü Cëëåò ãë™óóåò êáôÜ ôÞí äéÜñêåéá ô\ò ‘Éóôï-
ñßáò ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ ²Åèíïõò.
3. ÍÜ èõìÞóïõìå ðÜëé ðþò, Tí™ säåïãñÜììáôá, äçëá-
äÞ Aðåéêïíßóåéò AíôéêåéìÝíùí, säå™í, Tííïé™í, _ ðñþôç
ìïñöÞ ãñáö\ò, êáß óõëëáâïãñÜììáôá, Aðåéêïíßóåéò óõë-
ëáâ™í, (óýìöùíï + öùí\åí), _ äåýôåñç ìïñöÞ ãñáö\ò, V-
÷ïõí âñåèår êáß óÝ Cëëïõò ðïëéôéóìïýò, ãñÜììáôá äçëáäÞ
Aðåéêïíßóåéò öèüãùí-öùíçìÜôùí óõìöþíùí a öùíçÝíôùí,
_ ôñßôç êáß Aðïôåëåóìáôéêüôåñç ìïñöÞ ãñáö\ò, ìüíï óôüí
Uëëçíéêü ðïëéôéóìü V÷åé ðáñïõóéáóèår.
4. ´Åîé åyíáé ït ðáñÜãïíôåò ðïý ìåôÝ÷ïõí óôÞí Tðéêïé-
íùíßá ðïý ðñáãìáôïðïéårôáé ìÝ ôßò öõóéêÝò ãë™óóåò.
(ÓôÞí Tðï÷Þ ô™í ^ëåêôñïíéê™í Šðïëïãéóô™í åuìáóôå Š-
ðï÷ñåùìÝíïé íÜ êÜíïõìå ôÞí äéÜêñéóç AíÜìåóá óôßò öõóé-
êÝò ãë™óóåò, UëëçíéêÜ, tóðáíéêÜ, sôáëéêÜ ê.ëð. êáß ôßò
ãë™óóåò ô™í Šðïëïãéóô™í, ãë™óóåò ô\ò ìç÷áí\ò, basic,
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
cobol ê.ëð.). Ït ðáñÜãïíôåò á‰ôïß åyíáé: á) ôü ìÞíõìá, â)
‚ ðïìðüò, ã) ‚ äÝêôçò, ä) _ TðáöÞ AíÜìåóá óôüí ðïìðü
êáß ôüí äÝêôç, å) ‚ uäéïò ‚ êþäéêáò, _ ãë™óóá êáß æ) _ T-
ðéêïéíùíéáêÞ TðáöÞ. ÊáèÝíáò Aðü ôïýò Xîé á‰ôïýò ðáñÜ-
ãïíôåò, óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôü ìÞíõìá, Šðï÷ñåþíïõí ôÞí ãë™ó-
óá íÜ ðñáãìáôïðïéår ìéÜ ëåéôïõñãßá. ²Åôóé êÜèå öõóéêÞ
ãë™óóá V÷åé Xîé äéáöïñåôéêÝò ëåéôïõñãßåò, ït ‚ðïråò óõó÷å-
ôßæïíôáé ìÝ ôü ìÞíõìá. ‘Ç ðñþôç ëåéôïõñãßá Aöïñ@ ôÞí
ó÷Ýóç ôïˆ ìçíýìáôïò ìÝ ôüí Uáõôü ôïõ, á‰ôÞ åyíáé _ ðïé-
çôéêÞ [a ásóèçôéêÞ] ëåéôïõñãßá ô\ò ãë™óóáò. ‘Ç äåýôåñç
ëåéôïõñãßá Aöïñ@ ôÞí ó÷Ýóç AíÜìåóá óôü ìÞíõìá êáß ôüí
ðïìðüÿ á‰ôÞ åyíáé _ óõíáéóèçìáôéêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò ãë™ó-
óáò. ‘Ç ëåéôïõñãßá Aöïñ@ ôÞí ó÷Ýóç AíÜìåóá óôü ìÞíõ-
ìá êáß ôüí äÝêôçÿ á‰ôÞ åyíáé _ âïõëçôéêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò
ãëþóóáò. ‘Ç ôÝôáñôç ëåéôïõñãßá Aöïñ@ ôÞí ó÷Ýóç ðïý
ðñïóðáèïˆí íÜ äçìïõñãÞóïõí ìåôáîý ôïõò, ìÝóù ôïˆ ìç-
íýìáôïò, ‚ ðïìðüò êáß ‚ äÝêôçòÿ á‰ôÞ åyíáé _ öáôéêÞ [a
TðáöéêÞ] ëåéôïõñãßá ô\ò ãë™óóáò. ‘Ç ðÝìðôç ëåéôïõñãßá
Aöïñ@ ôÞí ó÷Ýóç AíÜìåóá óôßò äéÜöïñåò ëÝîåéò ôïˆ ìçíý-
ìáôïò êáß ôü ìÞíõìá óôü óýíïëü ôïõÿ á‰ôÞ åyíáé _ ìåôá-
ãëùóóéêÞ ëåéôïõñãßá ôïˆ ìçíýìáôïò. ÔÝëïò, _ Xêôç ëåé-
ôïõñãßá Aöïñ@ ôÞí ó÷Ýóç AíÜìåóá óôü ìÞíõìá êáß ôÞí
ðëçñïöïñßá ðïý AíáöÝñåé á‰ôü. Ðñüêåéôáé ãéÜ ôÞí Tðéêïé-
íùíéáêÞ [a AíáöïñéêÞ a ãíùóôéêÞ] ëåéôïõñãßá ô\ò ãëþó-
óáò. Á‰ôÞ _ ôåëåõôáßá åyíáé _ ðñùôáñ÷éêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò
ãëþóóáò êé Cí ôÞí AöÞóáìå ôåëåõôáßá ôü êÜíáìå ãéÜ íÜ
ìåßíåé TíôõðùìÝíç êáëýôåñá óôüí Aíáãíþóôç. Âë. R.
Jacobson, Essais de linguistique générale. Ed. de Minu-
it. Paris 1963 p.p. 214-220 et P. Guiraud, La Sémiolo-
gie. Ed. P.U.F. Collection «Que sais-je?» no 1421, p.p.
10-13. Êáß ôÜ ó÷ïëéêÜ âéâëßá ôïˆ ëõêåßïõ ²Åêöñáóç -
²Åêèåóç, ôåˆ÷ïò á´, âéâëßï ôïˆ ìáèçô\ ó. 31, âéâëßï ôïˆ
êáèçãçô\ ó.ó. 13-15.
5. ÓÜí ðñüôáóç ìé@ò ãëþóóáò äÝí ìðïñïˆìå íÜ äå-
÷ôïˆìå ìéÜ óåéñÜ Aðü ëÝîåéò ô\ò ãëþóóáò á‰ô\ò ðïý äÝí
TêöñÜæïõí êÜðïéï íüçìá, …ðùò äÝí ìðïñïˆìå íÜ èåùñÞ-
óïõìå óÜí ëÝîç Xíá óýíïëï öùíçìÜôùí ô\ò ãëþóóáò ðïý
äÝí óçìáßíïõí ôßðïôá. Ðáñ' …ë' á‰ôÜ ‚ Aìåñéêáíüò ìáèç-
ìáôéêüò-ãëùóóïëüãïò Íüáì Ôóüìóêé (Noam Chomsky)
ðñïóðÜèçóå íÜ AðïóõíäÝóåé ôÞí óýíôáîç Aðü ôÞí óçìá-
óßá êáß èåþñçóå ðþò ìéÜ öñÜóç åyíáé ãñáììáôéêÜ óùóôÞ
Añêår íÜ ôçñårôáé _ óýíôáîç, Aäéáöïñ™íôáò ãéÜ ôÞí óçìá-
óßá. ²Åôóé Vöôéáîå ôÞí ðåñßöçìç öñÜóç ôïõ:
«Colorless green ideas sleep furiously»
(²Á÷ñùìåò ðñÜóéíåò säÝåò êïéìïˆíôáé ìáíéùä™ò.)
‘Ç öñÜóç á‰ôÞ êáô' Têåríïí åyíáé óùóôÞ ìéÜ êáß ôç-
ñïˆíôáé ït Aããëéêïß óõíôáêôéêïß êáíüíåò ðïý Aðáéôïˆí íÜ
ðçãáßíåé ôü Tðßèåôï ðñßí Aðü ôü ƒíïìá, ôü Šðïêåßìåíï óôÞí
Añ÷Þ, íÜ Aêïëïõèår ôü ñ\ìá êáß ìåôÜ ôü Tðßññçìá. ´Ïìùò
‚ Aìåñéêáíüò ãëùóóïëüãïò äÝí óêÝöôçêå, öáßíåôáé, ðþò _
ëÝîç «colorless» åyíáé Tðßèåôï, ãéáôß V÷åé ìéÜ óõãêåêñéìÝ-
íç óçìáóßáÿ ôü uäéï öõóéêÜ óõìâáßíåé êáß ìÝ …ëåò ôßò Cë-
ëåò ëÝîåéò ô\ò öñÜóçò: AíÞêïõí êáèåìéÜ ôïõò óÝ Xíá ‚ñé-
óìÝíï ìÝñïò ôïˆ ëüãïõ ƒ÷é ãéáôß V÷ïõí êÜðïéá ìïñöÞ, Aë-
ëÜ êÜðïéá óõãêåêñéìÝíç óçìáóßá. ‘Ï Ôóüìóêé ãñÞãïñá
êáôÜëáâå ôü ëÜèïò ôïõ êáß «AíÝêñïõóå ðñýìíáí». Âë. Í.
Chomsky, Structures syntaxiques. Traduit de l' americain
(éd. 1957) par Michel Braudeau aux éditions du Seuil,
Paris 1969, p. 17 et Aspects of the Theory of Syntax.
Id. The M.I.T. Press, p. 149. Ôü Vñãï ôïˆ Í. Ôóüìóêé
 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Syntactic Structures V÷åé ìåôáöñáóèår êáß óôÜ UëëçíéêÜ
Aðü ôßò Têäüóåéò «ÍåöÝëç».
6. ’Áíáöåñüìáóôå êõñßùò óôßò ëåãüìåíåò ’ÉáðåôéêÝò a
’Éíäï-ʼnñùðáúêÝò (É.Å.) ãë™óóåò, ìéÜ êáß ït ãíþóåéò ìáò
ãéÜ ôßò ìÞ-É.Å. ãë™óóåò åyíáé ðïëý Aíåðáñêårò.
7. ÂÝâáéá ŠðÜñ÷ïõí ðÜíôá TîáéñÝóåéò óôüí êáíüíá á‰-
ôü, ðïý äÝí êÜíïõí ðáñÜ íÜ Tðéâåâáéþíïõí ôüí êáíüíá. ²Å-
ôóé ìðïñår íÜ âñïˆìå óÝ äéáöïñåôéêÝò ðåñéðôþóåéò ðáñÜ-
âáóç ô\ò ðñïôáóéáê\ò ìïñö\ò ÕÑÁ, åsäéêÜ …ôáí ôü ñ\ìá
åyíáé AìåôÜâáôï êáß UðïìÝíùò äÝí ŠðÜñ÷åé Aíôéêåßìåíï êáß
_ öñÜóç Aíôß íÜ ðÜñåé ôÞí êáíïíéêÞ ìïñöÞ ÕÑ V÷åé ôÞí
ìïñöÞ ÑÕ, ãéáôß âÝâáéá, êáèþò äÝí ŠðÜñ÷åé Aíôéêåßìåíï
äÝí ŠðÜñ÷åé êßíäõíïò óýã÷õóçò. ÍÜ Xíá ðáñÜäåéãìá:
«Avant les évocations d' Achille ou de Patrocle, avant le
deuil de Priame ou d' Ándromaque, viennent le choix de
ces personnages et la mannière de les caractériser».
óôü âéâëßï ô\ò Æáêëßí íôÝ Ñïìéãß (Jacqueline de Romil-
ly), Pourquoi la Gréce? [Ãéáôß _ ‘ÅëëÜäá;] Id. de Fal-
lois, Paris 1992, p. 84. ‘Ç AíáóôñïöÞ ñÞìáôïò êáß Šðï-
êåéìÝíïõ åyíáé êáíïíéêÞ óôÞí TñùôçìáôéêÞ ðñüôáóç, ãáë-
ëéêÞ êáß AããëéêÞ. ’Áíôßèåôá ôü Aíôéêåßìåíï …ôáí åyíáé ï‰-
óéáóôéêü, ðÜåé êáíïíéêÜ ìåôÜ ôü ñ\ìá. Ðáñáäåßãìáôá óôÜ
ãáëëéêÜ:
Écris la lettre! (ÃñÜøå ôü ãñÜììá!)
ÃéÜ ôÞí óåéñÜ ô™í ëÝîåùí óôÜ Añ÷árá UëëçíéêÜ, âë.
Tðßóçò Jean Humbert, Syntaxe grecque. Åyíáé ìåôáöñá-
óìÝíï êáß óôÜ UëëçíéêÜ Aðü ôüí ðáíåðéóôçìéáêü êáèçãç-
ôÞ Ãé™ñãï Êïõñìïýëç, ìÝ âÜóç ôÞí äåýôåñç ãáëëéêÞ
(1954) Vêäïóç. ’ÁèÞíá 1957. ÐáñÜãñáöïé 145-147.
8. É, åyíáé _ íïìáóôéêÞ Uíéêïˆ, my a mine, åyíáé _
ãåíéêÞ Uíéêïˆ êáß me åyíáé _ ásôéáôéêÞ Uíéêïˆ, Tí™ we,
our êáß us åyíáé ït Aíôßóôïé÷ïé ôýðïé ô™í ðôþóåùí ôïˆ
ðëçèõíôéêïˆ. ‘Ç ásôéáôéêÞ óõ÷íÜ TêöñÜæåé êáß ôÞí Vííïéá
ô\ò äïôéê\ò. ÐáñÜäåéãìá: Give me. Give us. [ęóå ìïõ,
ä™óå ìáò. Åyíáé Aîéïóçìåßùôï ðþò óôÜ UëëçíéêÜ ôïˆ íü-
ôïõ, ÓôåñåÜ ‘ÅëëÜäá êáß êÜôù, _ Vííïéá ô\ò äïôéê\ò óôüí
Uíéêü TêöñÜæåôáé ìÝ ôÞí ãåíéêÞ, Tí™ óôü ðëçèõíôéêü Tê-
öñÜæåôáé ðÜëé ìÝ ôÞí ásôéáôéêÞ. ’Áðü ôÞí Èåóóáëßá êáß
ðÜíù åyíáé ãåíéêåõìÝíç _ ÷ñÞóç ô\ò ásôéáôéê\ò: ä™óå ìå,
ä™óå ìáò.] Ðñâë. êáß ôÜ ãáëëéêÜ: je, me, moi, nous. Êëé-
ôéêü óýóôçìá âñßóêïõìå óÝ ðïëëÝò síäïåõñùðáúêÝò ãë™ó-
óåò óýã÷ñïíåò, åsäéêÜ óôßò óëÜâéêåò.
9. ÊáôÜ ôüí Ôóüìóêé êáß ôüí Ìßëåñ (Miller), Cëëï A-
ìåñéêáíü ãëùóóïëüãï, _ têáíüôçôá ãéÜ ‚ìéëßá åyíáé Vìöõ-
ôç óôüí Cíèñùðï êáß ‚ Cíèñùðïò ãåííéÝôáé ìÝ äïìÝò ãñáì-
ìáôéêÝò ôåëåßùò êáèïñéóìÝíåò ìÝóá óôüí TãêÝöáëü ôïõ ðïý
äéáìïñöþíïíôáé êáôÜ ôç äéáäéêáóßá ô\ò ›ñßìáíóçò. «Ït
Cíèñùðïé êáß ït ðéü ^ëßèéïé ìáèáßíïõí íÜ ìéë@íå, Tí™ ït ðß-
èçêïé êáß ït ðéü Vîõðíïé äÝí ôÜ êáôáöÝñíïõí», óçìåéþíïõí
ït äýï Aìåñéêáíïß ãëùóóïëüãïé (âë. Nicolas Ruwet, Intro-
duction à la Grammaire Générative. Plon, Paris 1968,
óåë. 367, êïë. 1).
´Ïìùò _ Šðüèåóç ô™í äýï Aìåñéêáí™í ãëùóóïëüãùí
äÝí só÷ýåé êáèüëïõ. Åyíáé öõóéêÜ ‚ëüôåëá âÝâáéï ðþò êá-
íÝíáò ðßèçêïò äÝí èÜ ìðïñÝóåé ðïôÝ íÜ Añèñþóåé Aíèñþðé-
íï ëüãï, …ìùò ƒ÷é ìïíÜ÷á ãéáôß äÝí V÷åé ôüí Aíèñþðéíï Tã-
êÝöáëï, AëëÜ êáß ãéáôß äÝí äéáèÝôåé ƒñãáíá êáôÜëëçëá ãéÜ
ôÞí AíáðáñáãùãÞ ô\ò Aíèñþðéíçò ‚ìéëßáò. ’Áíôßèåôá, Cë-
ëá æ™á, ðáðáãÜëïé, ìÜúíåò, êïôóýöéá, ìðïñïˆí íÜ Aíáðá-
ñÜãïõí ôÞí Aíèñþðéíç ‚ìéëßá, AëëÜ âÝâáéá, äÝí ìðïñïˆìå
93
íÜ ðïˆìå ðþò äéáìïñöþíïõí ãë™óóá, ãéÜ íÜ óõíåííïˆíôáé
ìåôáîý ôïõò a ìÝ ôüí Cíèñùðï. ’Áðü ôÞí Cëëç ìåñéÜ ðÜ-
ëé V÷ïõìå ðåñéðôþóåéò ðáéäé™í ðïý AíáôñÜöçêáí Aðü ëý-
êïõò, ðïý äÝí ìðüñåóáí ðïôÝ íÜ ìéëÞóïõí êé' …ôáí Aêüìç
eñèáí óÝ TðáöÞ ìÝ ôïýò Aíèñþðïõò. ÌéÜ Aêüìá Aðüäåéîç
êáôÜ ô\ò Šðüèåóçò ôïˆ Ôóüìóêé åyíáé ôü ãåãïíüò ðþò å‹-
êïëá ìðïñïˆìå íÜ äéáðéóôþóïõìå …ôé êÜèå Aíèñþðéíï ƒí,
Cí, óôÞí íçðéáêÞ ôïõ _ëéêßá, ðñéí ìéëÞóåé, äÝí Aêïýóåé íÜ
ìéë@íå êÜðïéåò ãë™óóåò, èÜ V÷åé äõóêïëßåò, êáììéÜ öïñÜ
AíõðÝñâëçôåò, íÜ AíáðáñÜãåé ôÜ öùíÞìáôá á‰ô™í ô™í
ãëùóó™í, Têôüò Cí ôÜ V÷åé êáß _ äéêÞ ôïõ ãë™óóá. ‘Ç ‚-
ìéëßá ëïéðüí äÝí åyíáé AðïêëåéóôéêÜ âéïëïãéêü öáéíüìåíï ãéÜ
ôüí Cíèñùðï, …ðùò åyíáé ôü íéáïýñéóìá ãéÜ ôÞí ãÜôá a ôü
ãáýãéóìá ãéÜ ôü óêýëï. ’Áíôßóôïé÷ï óôßò öùíÝò ô™í äéá-
öüñùí æþùí åyíáé ït Cíáñèñåò êñáõãÝò ðïý ìðïñår íÜ âãÜ-
æåé ‚ Cíèñùðïò. Åyíáé …ìùò êáß âéïëïãéêü öáéíüìåíï, ìÝ
ôÞí Vííïéá …ôé ‚ Cíèñùðïò äéáèÝôåé TãêÝöáëï êáß ^÷çôéêÜ
ƒñãáíá têáíÜ íÜ AíáðáñÜãïõí ôÞí ‚ìéëßá, AëëÜ åyíáé êáß
êïéíùíéêü öáéíüìåíï, ãéáôß ÷ùñßò íÜ âñåèår óÝ êÜðïéá Aí-
èñþðéíç êïéíüôçôá äÝí ìðïñår íÜ AðïêôÞóåé ãë™óóá. ‘Ç
âéïëïãéêÞ óõíèÞêç ëïéðüí åyíáé têáíÞ AëëÜ ƒ÷é AñêåôÞ ãéÜ
íÜ äçìéïõñãçèår êÜðïéá Aíèñþðéíç ëáëéÜÿ AñêåôÞ åyíáé ìü-
íï _ êïéíùíéêÞ. Êáß äÝí åyíáé Vìöõôåò ït ãëùóóéêÝò äïìÝò
óôüí Cíèñùðï, AëëÜ Tðßêôçôåò. Ãé' á‰ôü, Cëëùóôå, ‚-
ðïéïóäÞðïôå Cíèñùðïò ìðïñår íÜ ìéëÞóåé ‚ðïéáäÞðïôå
ãë™óóá, Añêår íÜ ôÞí Aêïýóåé óôÞí íçðéáêÞ ôïõ _ëéêßáÿ
äçëáäÞ ‚ Cíèñùðïò, AíåîÜñôçôá Aðü öˆëï a öõëÞ, a ÷ñ™-
ìá äÝñìáôïò, ìáôé™í a ìáëëé™í, èÜ Aíáðôýîåé Tðßêôçôåò
ôßò ãëùóóéêÝò äïìÝò ô™í Aíèñþðùí ðïý èÜ ôüí AíáèñÝ-
øïõí. ‘ÏðïéïäÞðïôå ‘Åëëçíüðïõëï, Ñùóüðïõëï a ’Áããëü-
ðïõëï äÝí èÜ ðår ï‹ôå ëÝîç UëëçíéêÞ, ñùóéêÞ a AããëéêÞ,
Cí ðåñéÝëèåé ìüëéò ãåííçèår óÝ ÷Ýñéá ÊéíÝæùí, Ìáïñß a
ÌÜãéáò, AëëÜ èÜ ìéëÞóåé Aóöáë™ò ôÞí êéíÝæéêç, ôÞí ìá-
ïñß, ôÞí ìÜãéáòÿ êáììéÜ ãñáììáôéêÞ êáß ãåíéêüôåñá ãëùó-
óéêÞ äïìÞ äÝí ôïˆ åyíáé Vìöõôç. ÂÝâáéá ŠðÜñ÷ïõí ‚ñéóìÝ-
íá óôïé÷årá êïéíÜ ó' …ëåò a óÝ ðïëëÝò ãë™óóåò, á‰ôÜ ðïý
óôÞí Ãëùóóïëïãßá ôÜ Aðïêáëïˆìå, _ ‚ñïëïãßá AíÞêåé
óôüí Ôóüìóêé, universaliaÿ èÜ êñáôÞóù ãéÜ ôÞí UëëçíéêÞ
ôüí …ñï êïéíÜ. ÔÝôïéá êïéíÜ èÜ âñïˆìå êáß óôÜ ôÝóóåñá
óõóôÞìáôá a Tðßðåäá êÜèå ãëþóóáò: ôü öùíïëïãéêü, ôü
ìïñöïëïãéêü, ôü óõíôáêôéêü êáß ôü óçìáóéïëïãéêü. Åyíáé
äçëáäÞ äõíáôü íÜ âñïˆìå ôÜ uäéá öùíÞìáôá, ôßò uäéåò êá-
ôáëÞîåéò, ôïýò uäéïõò óõíôáêôéêïýò êáíüíåò, ôßò uäéåò Ví-
íïéåò óÝ ðïëëÝò ãë™óóåò, Aêüìá êé Cí AíÞêïõí óÝ ôåëåß-
ùò äéáöïñåôéêÝò ãëùóóéêÝò ‚ìÜäåò. Óôü ÄéåèíÝò Öùíçôé-
êü ’ÁëöÜâçôï (ÄÖÁ), (International Phonetic Alphabet,
IPA), V÷ïõí êáôáãñáöår Uêáôü (100) ðåñßðïõ öùíÞìáôáÿ
AíÜìåóÜ ôïõò èÜ âñïˆìå ôÜ öùíÞìáôá …ëùí ô™í êáôá-
ãñáììÝíùí ãëùóó™í (âë. Le guide des langues. [‘Ï ‚äç-
ãüò ô™í ãëùóó™í] Ed. BPICIREEL (Bibliothèque
Publique d' Information Centre Georges Pompidou - Cen-
tre d' Information et de Recherche pour l' Enseignement
et l'Emploi des Langues, 1983). ÊÜèå ãë™óóá ÷ñçóéìï-
ðïéår 20-40 Aðü á‰ôÜ. Åyíáé AëÞèåéá ðþò óôüí Aíáöåñü-
ìåíï ‚äçãü åyíáé êáôáãñáììÝíåò ìüíï 115 ãë™óóåò, Tí™
Šðïëïãßæïõìå ðþò ó' …ëï ôüí êüóìï ŠðÜñ÷ïõí 3000-4000
ãë™óóåò êáß äéÜëåêôïé. Ðáñ' …ëá á‰ôÜ, íïìßæù ðþò ôü
äårãìá åyíáé AñêåôÜ ðåéóôéêü, ãéáôß ðåñéÝ÷åé ôßò ðéü ãíù-
óôÝò êáß óÝ ÷ñÞóç ãë™óóåò. ²Åôóé Cíåôá ìðïñïˆìå íÜ äå-
÷ôïˆìå ðþò ðïëëÝò ãë™óóåò ÷ñçóéìïðïéïˆí ôÜ uäéá öùíÞ-
ìáôá. Åyíáé äõíáôü íÜ äå÷ôïˆìå ðþò êÜèå Aíèñþðéíï ƒí
ãåííéÝôáé ìÝ öõôåõìÝíá óôü êåöÜëé ôïõ êÜðïéá öùíÞìáôá;
 94
Êáß ðïéÜ Aðü ôÜ Uêáôü; Êáß ãéáôß á‰ôÜ êáß ƒ÷é Têåríá;
Êé Cí Xíá íåïãÝííçôï ìåôáêéíçèår Aðü ôÞí ãåíÝôåéñÜ ôïõ,
ìåôáêéíårôáé ìÝ ôÜ öùíÞìáôÜ ôïõ ìáæß; Êáß ôß èÜ ãßíåé ìÝ
ôÜ öùíÞìáôá ô\ò ãëþóóáò ô\ò íÝáò ÷þñáò; Ït uäéåò T-
ñùôÞóåéò åyíáé äõíáôü íÜ ôåèïˆí ãéÜ …ëá ôÜ óõóôÞìáôá-T-
ðßðåäá ô\ò ãëþóóáò ô\ò Aöåôçñßáò êáß ô\ò ãëþóóáò ô\ò
Cöéîçò. ÂÝâáéá ŠðÜñ÷ïõí ôÜ êïéíÜ, AëëÜ _ ðáñîÞ ôïõò
åyíáé ‚ëüôåëá ôõ÷áßá: ‚ sóïìïñöéóìüò AíÜìåóá óôßò ãë™ó-
óåò åyíáé ðÜíôá ðåñéïñéóìÝíïò. ´Ïìùò _ Šðüèåóç ôïˆ
Ôóüìóêé ãéÜ ôÜ Vìöõôá TããñÜììáôá TðáíáöÝñåé óôü ðñï-
óêÞíéï ôü ðáëéü öéëïóïöéêü ðñüâëçìá, Cí _ ãíþóç åyíáé
AíÜìíçóç (ÐëÜôùíáò, säÝåò, ÊÜíô Aðñéïñéóìüò [a priori]),
èÝóç säåáëéóôéêÞ, a Cí ‚ Cíèñùðïò ãåííéÝôáé óÜí Cãñáöïò
ðßíáêáò (Tìðåéñéóìüò-’ÁñéóôïôÝëçò, Šëéóìüò), èÝóç Šëéóôé-
êÞ.
Êé Vðåéôá ìðïñïˆìå íÜ ðïˆìå ðþò ôü äßëçììá säåáëé-
óìüò a Šëéóìüò äÝí åyíáé _ ôåëåõôáßá óõíÝðåéá ô\ò ôóïì-
óêéê\ò Šðüèåóçò. ÃéÜ êåríïí ðïý Añêårôáé óôÜ ÷ñéóôéáíé-
êÜ äüãìáôá, …ôé ‚ Cíèñùðïò V÷åé äçìéïõñãçèår Aðü ôüí
Èåü, ôÜ Vìöõôá TããñÜììáôá åyíáé êÜôé ôü ðéèáíüÿ ‚ Èåüò
ðñÝðåé íÜ ôÜ Tìöýôåõóå óôüí Cíèñùðï ôÞí óôéãìÞ ðïý ôüí
Vðëáèå êáôÜ ôÞí Xêôç ìÝñá ô\ò Äçìéïõñãßáò ôïˆ Êüóìïõ.
´Ïìùò, ãéÜ ôïýò ðéóôïýò ô\ò äáñâéíéê\ò èåùñßáò êáß ãå-
íéêÜ ô\ò èåùñßáò ô\ò ’ÅîÝëéîçò ô™í Åsä™í, ãåííéÝôáé ëï-
ãéêÜ _ Aðïñßá: ðüôå ôÜ TããñÜììáôá TããñÜöôçêáí; ÓÝ ðïéü
óôÜäéï ô\ò Aíèñþðéíçò TîÝëéîçò; ÓôÞí Tðï÷Þ ôïˆ ’Áíèñþ-
ðïõ ôïˆ ÍåÜíôåñíôáë a óôÞí Tðï÷Þ ôïˆ ²Åìöñïíá ’Áí-
èñþðïõ; Ãéáôß ït TãêåöáëéêÝò êïéëüôçôåò äåß÷íïõí …ôé _ t-
êáíüôçôá ô\ò ‚ìéëßáò åyíáé Aðüêôçìá ôïˆ ôåëåõôáßïõ óôá-
äßïõ TîÝëéîçò ôïˆ Aíèñþðïõ. Êé ŠðÜñ÷åé Aêüìá ìßá Aðïñß-
á: ðüôå ðñáãìáôïðïéÞèçêáí …ëá á‰ôÜ ôÜ TããñÜììáôá; ‘Ç
AðÜíôçóç äÝí åyíáé å‹êïëç Šðüèåóç.
ÔåëéêÜ, ôü ìüíï ðïý ìðïñïˆìå íÜ ðïˆìå ãéÜ ôüí Cí-
èñùðï êáß ôÞí ‚ìéëßá ôïõ åyíáé ðþò ãéÜ ôÞí têáíüôçôá ô\ò
Tðéêïéíùíßáò só÷ýåé, …,ôé êáß ãéÜ ôÞí têáíüôçôá ô\ò Tðéâß-
ùóçò: ‚ Cíèñùðïò ãåííéÝôáé, ÷ùñßò åsäßêåõóç Tðéêïéíùíéá-
êÞ, AëëÜ ÷Üñç óôüí Tãêåöáëéêü ôïõ öëïéü, ìÝóá óôÞí êïé-
íùíßá ôïõ, ìáæß ìÝ ôïýò óõíáíèñþðïõò ôïõ V÷åé öèÜóåé óÝ
TðéêïéíùíéáêÜ êáôïñèþìáôá Aóýãêñéôá. ²Åôóé, óôüí ôï-
ìÝá ô\ò Tðéâßùóçò ‚ Cíèñùðïò ãåííéÝôáé ãõìíüò, ÷ùñßò Tñ-
ãáëårá a …ðëá säéáßôåñá, AëëÜ Aíáðôýóóåé ôå÷íïëïãßá ðï-
ëõäýíáìç, Tí™ óôüí ôïìÝá ô\ò Tðéêïéíùíßáò, ‚ Cíèñùðïò
ãåííéÝôáé ÷ùñßò ƒñãáíá Tðéêïéíùíßáò säéáßôåñá, AëëÜ Aíá-
ðôýóóåé óýóôçìá Tðéêïéíùíßáò ðïëý ðéü Aðïôåëåóìáôéêü,
Aðü ôÜ Aíôßóôïé÷á ô™í Cëëùí æþùí.
10. ÊáôÜ ôÜ ðïñßóìáôá ô\ò óýã÷ñïíçò Ãëùóóïëïãß-
áò, Cí äýï ãëùóóéêÝò ìïíÜäåò [öùíÞìáôá, ëÝîåéò] âñßóêïí-
ôáé óÝ Aíôßèåóç óôüí ðáñáäåéãìáôéêü Cîïíá ›ò ðñüò êÜ-
ðïéá ðëçñïöïñßá —ãéÜ ðáñÜäåéãìá: ït ëÝîåéò ãÜôïò-ãÜôá
âñßóêïíôáé óÝ áíôßèåóç ›ò ðñüò ôÞí ðëçñïöïñßá ãÝíïõò—
_ ìïíÜäá ðïý óõíáíôéÝôáé óõ÷íüôåñá åyíáé TîïõäåôåñùìÝíç
›ò ðñüò ôÞí ðëçñïöïñßá á‰ôÞ. ²Åôóé óôü ðáñÜäåéãìÜ ìáò,
…ôáí ëÝìå «Ït ãÜôåò ô\ò ãåéôïíé@ò» óõìðåñéëáìâÜíïõìå
ôÜ èçëõêÜ AëëÜ êáß ôÜ AñóåíéêÜ ãáôéÜÿ äçëáäÞ óôü èç-
ëõêü ôýðï ô\ò ëÝîçò ãÜôá _ ðëçñïöïñßá ãÝíïò-öˆëï, ó'
á‰ôÞí ôÞí óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç, V÷åé Tîïõäåôåñùèår,
V÷åé ÷áèår, TðåéäÞ ‚ …ñïò ãÜôá ÷ñçóéìïðïéårôáé ðåñéóóüôå-
ñï. ’Áíôßèåôá, Cí 𙠫Ït ãÜôïé ô\ò ãåéôïíé@ò», Tííïïˆìå
ìüíï ôÜ AñóåíéêÜ ãáôéÜÿ äçëáäÞ _ ðëçñïöïñßá ãÝíïò-öˆ-
ëï äÝí Tîïõäåôåñþíåôáé ðïôÝ, AëëÜ ŠðÜñ÷åé ðÜíôá, TðåéäÞ
Aêñéâ™ò ‚ …ñïò ãÜôïò ÷ñçóéìïðïéårôáé ëéãüôåñï óõ÷íÜ. Ôü
uäéï óõìâáßíåé ìÝ ôïýò …ñïõò: Cíèñùðïé, ãåëÜäåò-ãåëÜäéá,
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êáôóßêéá-ãßäåò, êüôåò, ðñüâáôá, ê.C. ‘Ç ìïíÜäá ìÝ ôÞí
ìåãáëýôåñç ðëçñïöüñçóç ëÝãåôáé óçìáóìÝíç (marqué)
êáß _ Cëëç ìÞ óçìáóìÝíç (non marqué). Êáô' TðÝêôá-
óç, Cí äýï ìïíÜäåò ìðïñïˆí íÜ Tíáëëá÷èïˆí ìåôáîý ôïõò
óôüí ðáñáäåéãìáôéêü Cîïíá, _ óõ÷íüôåñç äßíåé ôÞí ðéü ï‰-
äÝôåñç ìïñöÞ. ²Åôóé ìéÜ óõíôáêôéêÞ äïìÞ, ðïý óôáôéóôé-
êÜ åyíáé ðéü óõ÷íÞ, V÷åé êáß ôÞí ðéü ï‰äÝôåñç öüñôéóç êáß
óõíåð™ò ôü ìÞíõìÜ ôçò äÝí ôåëår ðáñÜ ôÞí AíáöïñéêÞ a
ãíùóôéêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò ãëþóóáò. Ðñâë. J. Lyons, Lin-
guistique générale, Introduction à la linguistique
théorique. Traduction de F. Dubois - Charlier et D.
Robinson, Librairie Larousse, Paris 1970, ðáñÜãñáöïé
2.3.7, 3.3.10, 7.5.1, 7.5.2, 7.5.6, 7.6.3, 8.1.2, 8.3.5,
9.3.5, 10.2.6, 10.3.6.
11. Ït óëÜâéêåò ãë™óóåò V÷ïõí êé á‰ôÝò ðëïýóéï êëé-
ôéêü óýóôçìá êáß êáôÜ óõíÝðåéá _ ðñüôáóÞ ôïõò åyíáé ðï-
ëý å‹êáìðôç. ²Åôóé, äÝí åyíáé ôõ÷árï …ôé _ Ó÷ïëÞ ô\ò
ÐñÜãáò, âáóéóìÝíç óôÞí å‹êáìðôç ðñüôáóç ô™í óëá-
âéê™í ãëùóó™í, åsóÞãáãå ôÞí èåùñßá ô\ò Ëåéôïõñãéê\ò
Ðñïôáóéáê\ò Ðñïïðôéê\ò (Functional Sentence Perspec-
tive), ðïý Tðéóçìáßíåé ôÞí äéáêéíçôéêüôçôá ô™í …ñùí ô\ò
ðñüôáóçò AíÜëïãá ìÝ ôÞí óõíáéóèçìáôéêÞ Tðéôüíéóç. ’Áí-
ôßèåôá ‚ Íüáì Ôóüìóêé êáß ït Aìåñéêáíïß ãåíåôéóôÝò, âá-
óéóìÝíïé óôÞí äýóêáìðôç ðñüôáóç ô\ò ðïëý ðåñéïñéóìÝ-
íçò óÝ êëéôüôçôá Aããëéê\ò ãëþóóáò, êáôÝëçîáí óôÞí èå-
ùñßá …ôé …ëåò ït ðñïôÜóåéò, ït óõíôáêôéêÝò äïìÝò, åyíáé ìå-
ôáó÷çìáôéóìïß ìé@ò êáß ìüíï ðñüôáóçò, ìé@ò êáß ìüíçò
óõíôáêôéê\ò äïì\ò, ô\ò âáóéê\ò a âáèé@ò äïì\ò (deep
structure), ðïý åyíáé óôÜ AããëéêÜ _ ðéü óõíçèéóìÝíç —
êáß ó÷åäüí ìïíáäéêޗ ìïñöÞ ðñüôáóçò êáß V÷åé ôü ó÷\-
ìá Šðïêåßìåíï-ñ\ìá-Aíôéêåßìåíï (ÕÑÁ). ÄÝò êáß ôü ó÷å-
ôéêü Cñèñï ô\ò Å. ÖéëéððÜêç.
12. ÌÝ ôüí …ñï «ðôùôéêü» Tííïïˆìå, öõóéêÜ, êÜèå
ìÝñïò ôïˆ ëüãïõ, ðïý óôÞí UëëçíéêÞ ó÷çìáôßæåé ðôþóåéò,
äçëáäÞ ôü Cñèñï, ôü ƒíïìá (ï‰óéáóôéêü Tðßèåôï), ôÞí Aí-
ôùíõìßá êáß ôÞí ìåôï÷Þ. ‘Ï …ñïò ãéÜ ôÞí AããëéêÞ a ãéÜ
Cëëåò ãë™óóåò ÷ñçóéìïðïéårôáé êáôá÷ñçóôéêÜ, ãéáôß Aðü
…ëá á‰ôÜ ôÜ ìÝñç ôïˆ ëüãïõ ìüíï ‚ñéóìÝíåò ðñïóùðéêÝò
Aíôùíõìßåò äéáèÝôïõí ôýðïõò säéáßôåñïõò ãéÜ êÜðïéåò ðôþ-
óåéò. Âë. êáß ðéü ðÜíù óçì. 7.
13. ‘Ç UëëçíéêÞ êáß _ ëáôéíéêÞ eôáí ït ìüíåò ðïý äé-
Ýèåôáí îå÷ùñéóôü ôýðï ãéÜ ôÞí êëçôéêÞ ðôþóç. ÔÞí säéáé-
ôåñüôçôá á‰ôÞ ôÞí êëçñïíüìçóå êáß _ íÝá UëëçíéêÞ Aðü
ôÞí Añ÷áßá óôÜ AñóåíéêÜ ôçò óÝ -ïò. Êáß öõóéêÜ ôÞí Ví-
íïéá ô\ò êëçôéê\ò ó' …ëá ôÜ íüìáôá êáß ôÜ Tðßèåôá.
14. Äéïíýóéïõ ‘ÁëéêáñíáóóÝá, Ðåñß óõíèÝóåùò íïìÜ-
ôùí (ÌåôÜöñ. Ãåñ. Óðáôáë@), Äßöñïò, ’ÁèÞíá, 1963.
15. ‘Ç íÝá UëëçíéêÞ V÷åé, Aðü Cðïøç Vííïéáò, ðÝíôå
ðôþóåéò: íïìáóôéêÞ, ãåíéêÞ, äïôéêÞ, ásôéáôéêÞ, êëçôéêÞ.
Á‰ôÝò …ìùò ït ðÝíôå ðôþóåéò Aðïäßäïíôáé óõíÞèùò ìÝ äýï
ôýðïõò. ÃéÜ ðáñÜäåéãìá. ÓôÞí ëÝîç ðáôÝñáò ŠðÜñ÷åé X-
íáò ôýðïò ðïý TêöÝñåé ôÞí íïìáóôéêÞ êáß …ëåò ït Cëëåò
ðôþóåéò TêöÝñïíôáé ìÝ ôüí uäéï ôýðï, Tí™ _ äéáöïñïðïßç-
óç ô\ò Vííïéáò AöÞíåôáé óôü Cñèñï. Ôü ôåëåõôárï äÝí Š-
ðÜñ÷åé óôÞí êëçôéêÞ êáß óôÞí äïôéêÞ, äéáöïñïðïéårôáé ìÝ
ôÞí âïÞèåéá ô\ò ðñüèåóçò óÝ: ‚ ðáôÝñáò, ôïˆ ðáôÝñá, óôüí
ðáôÝñá, ôüí ðáôÝñá, ðáôÝñá. ‘Ç äïôéêÞ TêöÝñåôáé, óõ÷íÜ,
a êáß äéáæåõêôéêÜ êáß ìÝ ôüí ôýðï ô\ò Aðñüèåôçò ãåíéê\ò
a ô\ò Aðñüèåôçò ásôéáôéê\ò. Åyðá óôÞí ÄáíÜç. -Åyðá ô\ò
ÄáíÜçò. Ôïˆ åyðá. -Ôüí åyðá. -Ôïýò åyðá.
ÔÜ AñóåíéêÜ óÝ -ïò äéáôçñïˆí âÝâáéá ðëïõóéüôåñï ôõ-
ðïëïãéêü óýóôçìá.
 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÓôÞí ñùóéêÞ ït êáô' Vííïéá ðôþóåéò åyíáé Xîé: íïìá-
óôéêÞ, ãåíéêÞ, äïôéêÞ, ásôéáôéêÞ, êëçôéêÞ, ñãáíéêÞ. ’Åê-
öÝñïíôáé …ìùò ìÝ ôñårò - ðÝíôå ôýðïõò.
16. ×ñçóéìïðïé™ ôüí …ñï óõíôáêôéêüò êáß ƒ÷é óõí-
ôáãìáôéêüò. Ôü Tðßèåôï Aðü ôü ñ\ìá óõíôÜóóù êáß ôü ï‰-
óéáóôéêü óýíôáîç åyíáé óõíôáêôéêüò. Ït ëÝîåéò óõíôÜóóïí-
ôáé ðÜíù óôüí ‚ñéæüíôéï Cîïíá. ‘Ï …ñïò óõíôáãìáôéêüò åy-
íáé ìåôÜöñáóç ôïˆ îÝíïõ …ñïõ syntagmatique, ðïý Vãéíå ìÝ
âÜóç ôÞí UëëçíéêÞ ëÝîç óýíôáãìá êáß ð\ñå óôïýò îÝíïõò
ôÞí ìïñöÞ syntagme, êáß ô\ò Väùóáí óçìáóßá ãëùóóïëï-
ãéêÞ, óçìáßíåé ôü ëåêôéêü-óõíôáêôéêü óýíïëï. ÓôÜ Uëëç-
íéêÜ _ ëÝîç óýíôáãìá V÷åé ôÞí ãíùóôÞ ðïëéôéêÞ êáß óôñá-
ôéùôéêÞ óçìáóßá, ƒ÷é …ìùò ãëùóóïëïãéêÞ.
17. Ôü óýíïëï /óÞìåñá ôü ðñùß/ ìðïñår íÜ ãßíåé êáß /ôü
ðñùß óÞìåñá/, ôü /ðïëý ãñÞãïñá/ ìðïñår íÜ ãßíåé êáß /ãñÞ-
ãïñá ðïëý/, ôü /ì' Xíá ðïëý ƒìïñöï äßöñï/ ìðïñår íÜ ÷ù-
ñéóèår óÝ ôñßá Šðïóýíïëá: /ì' Xíá/, /ðïëý ƒìïñöï/ êáß /äß-
öñï/. Ôü ðñ™ôï äÝí åyíáé äéáêéíÞóéìï êé ï‹ôå ìðïñår íÜ Aë-
ëÜîåé TóùôåñéêÜ. Ôü äåýôåñï êáß ôü ôñßôï ìðïñïˆí íÜ Tíáë-
ëá÷èïˆí ìåôáîý ôïõò êáß ôü äåýôåñï ìðïñår íÜ AëëÜîåé T-
óùôåñéêÜ. Ôü äåýôåñï êáß ôü ôñßôï ìðïñïˆí íÜ Tíáëëá÷èïˆí
ìåôáîý ôïõò êáß ôü äåýôåñï ìðïñår íÜ ðÜñåé äýï ìïñöÝò.
ÔåëéêÜ ôü …ëï óýíïëï (5) ìðïñår íÜ ðÜñåé 2×2=4 ìïñöÝò.
‘Ç äéáêéíçôéêüôçôá ô™í ëÝîåùí óÝ ôïˆôï ôü óýíïëï -
öåßëåôáé óôü Aüñéóôï Cñèñï «Xíá». Ôü ‚ñéóôéêü Cñèñï äÝí
äßíåé á‰ôÞ ôÞí äõíáôüôçôáÿ ìðïñïˆìå …ìùò êáß Têår íÜ V-
÷ïõìå AíáóôñïöÞ ìÝ TðáíÜëçøç ôïˆ Cñèñïõ. ²Åôóé ôü óý-
íïëï /ôü ðñÜóéíï âéâëßï/ ìðïñår íÜ ãßíåé /ôü âéâëßï ôü ðñÜ-
óéíï/.
18. Âë. êáß ’Á. Êüíôïò, ‘Ç äéáêéíçôéêüôçôá ô™í …-
ñùí ô\ò íåïåëëçíéê\ò ðñüôáóçò, óôü ÃËÙÓÓÁ, ðåñéïäé-
êÞ Vêäïóç ãëùóóéê\ò ðáéäåßáò. ²Åôïò Xâäïìï, Añéè. ôåý÷.
19, ’ÁèÞíá, ÷åéìþíáò 1989.
19. Ôü ìÞíõìá äÝí AëëÜæåéÿ äÝí ìðïñïˆìå íÜ ðïˆìå …-
ìùò ôü uäéï ðñÜãìá êáß ãéÜ ôü öïòÿ á‰ôü âÝâáéá AëëÜ-
æåé.
20. Èïõê. Â, 37. Óôü TäÜöéï á‰ôü ‚ Ðåñéêë\ò-Èïõ-
êõäßäçò äåß÷íåé íÜ åyíáé ðåñÞöáíïò ãéÜ ôü ðïëßôåõìá ô\ò
ãåíÝôåéñÜò ôïõ, ôü ‚ðïrï äßäáóêå êáß ðñüóöåñå óôïýò ðï-
ëßôåò ƒ÷é ìüíï ôßò uóåò ðéèáíüôçôåò ãéÜ ôüí êáèÝíá íÜ A-
óêÞóåé êÜðïéï êáßñéï Aîßùìá ìÝóá óôÞí TðéêñÜôåéá ô\ò
ðüëçò, AëëÜ Aêüìá ôïýò äßäáóêå êáß íÜ AíÝ÷ïíôáé ôßò s-
äéïññõèìßåò ôïˆ êÜèå óõìðïëßôç ôïõò, ÷ùñßò á‰ôü íÜ óç-
ìáßíåé ðþò êáôÝëçãáí íÜ åyíáé AäéÜöïñïé, säéáßôåñá ìÜëé-
óôá, Cí êÜðïéïò åy÷å Aäéêçèår. Ðñâë. ’Áñéóôïô. ‘Ç ðïëé-
ôåßá ô™í ’Áèçíáßùí, 9, 1.
21. Óô' AããëéêÜ ‚ ðëçèõíôéêüò V÷åé ôüóï êõñéáñ÷Þ-
óåé, žóôå ‚ Uíéêüò V÷åé Tîáöáíéóèår ôåëåßùò óôü äåýôåñï
ðñüóùðï êáß èåùñårôáé ðéÜ Añ÷áúóìüò. Ït ôýðïé ô\ò ðñï-
óùðéê\ò Aíôùíõìßáò óôü äåýôåñï Uíéêü ðñüóùðï thou, thy,
thine, thee, äÝí âñßóêïíôáé ðáñÜ óÝ ðáëéÜ êåßìåíá, …ðùò
óôüí ωßëéáì Óáßîðçñ. ÓôÞí Ôñéêõìßá, ãéÜ ðáñÜäåéãìá, ‚
íáõôéêüò ìéëÜåé óôüí Uíéêü óôüí Cíåìï a óôïýò óõíáäÝë-
öïõò ôïõ:
ËÏÓÔÑÏÌÏÓ: Öýóá ôüí Cíåìü óïõ, Ôñéêõìßá, óô' AðÝ-
ñáíôá ðëÜôéá ôçò èÜëáóóáò, ìÝ÷ñé íÜ óêÜóåéò.
’Áíôßèåôá, ‚ ëïóôñüìïò ìéëÜåé óôüí ðëçèõíôéêü, …ôáí
Aðåõèýíåôáé óôïýò å‰ãåíårò:
ËÏÓÔÑÏÌÏÓ (ìéëÜåé óôüí ’Áíôþíéï): ÄÝí ôüí Aêïˆôå;
95
Êáß ‚ å‰ãåíÞò ôïˆ ìéëÜåé óôüí Uíéêü:
ÃÏÍÆÁËÏ (ìéëÜåé óôü ëïóôñüìï): ÊáëÜ. ÍÜ èõì@óáé …-
ìùò ðïéüí V÷åéò óôü ðëïrï.
ÖõóéêÜ ìåôáîý ôïõò ït å‰ãåíårò ìéë@íå óôüí ðëçèõí-
ôéêü (2ç ðñÜîç, 1ç óêçíÞ) a óôüí Uíéêü (5ç ðñÜîç, 1ç
óêçíÞ), AíÜëïãá ìÝ ôÞí ðåñßðôùóç.
Íïìßæù ðþò áíÜìåóá óôïýò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò óôüí
Uíéêü åyíáé ït Aêüëïõèïé óôß÷ïé ôïˆ Cããëïõ ðïéçô\ ÖñÜí-
óéò Ôüìóïí (Francis Thomson, 1859-1907), ‚ ‚ðïrïò åy-
íáé ðïéçôÞò èñçóêåõôéêüò êõñßùò. Ôü ðïßçìá V÷åé ôüí ôßô-
ëï ‘Ï ëáãüò ôïˆ Ï‰ñáíïˆ.
’Åóý Aíáäßíåéò AãÜðç Aðü óÝíá, Tóý ðïý ìÝ Xëêåéò
Ït ’ÁããëïóÜîùíåò óôßò ðñïóåõ÷Ýò ôïõò ÷ñçóéìïðïéïˆí
ãåíéêÜ ôüí Uíéêü, Vôóé ìðïñïˆìå íÜ ðïˆìå ðþò ôü ìüíï
ðñüóùðï óôü ‚ðïrï ìéë@íå óôüí Uíéêü ït ’ÁããëïóÜîùíåò åy-
íáé ‚ Èåüò.
22. ‘Ï Ìáíüëçò ’Áíäñüíéêïò åyíáé Têåríïò ðïý V÷åé êÜ-
íåé ôÞí äÞëùóç …ôé _ ìïíáñ÷ßá Aíáôïëéêïˆ ôýðïõ, äçëáäÞ
_ Aðüëõôç ìïíáñ÷ßá, …ðïõ ‚ ìïíÜñ÷çò V÷åé äéêáßùìá æù\ò
êáß èáíÜôïõ ðÜíù óÝ êÜèå ŠðÞêïü ôïõ —‚ èÜíáôïò Tðé-
öÝñåôáé êáìéÜ öïñÜ êáß ìÝ ôü uäéï ôü ÷Ýñé ôïˆ ìïíÜñ÷ç—
äÝí åyäå ðïôÝ ôü ö™ò óôÞí ‘ÅëëÜäá. (’Åöçì. ÔÏ ÂÇÌÁ,
25-5-1985). ÂÝâáéá ôÝôïéåò ìïíáñ÷ßåò äÝí Šð\ñîáí ìüíï
óôÞí AíáôïëÞ, ðáñÜ ôÞí ðñïóùíõìßá ôïõò, êáß äÝí Vðá-
øáí íÜ ŠðÜñ÷ïõí ìÝ óõãêáëõììÝíï âÝâáéá ôñüðï, Aêüìá
êáß óÞìåñá.
23. ‘Ç ãñáììéêÞ ãñáöÞ Â, ðïý V÷åé äéáâáóôår êáß åy-
íáé UëëçíéêÞ, äÝí ìðïñår íÜ ì@ò äþóåé ðïëëÜ óôïé÷årá ó÷å-
ôéêÜ ìÝ ôÞí óýíôáîç ô\ò Uëëçíéê\ò ãëþóóáò, TðåéäÞ äÝí
ì@ò äßíåé TêôåôáìÝíá êåßìåíá AëëÜ êõñßùò êáôáëüãïõò ìÝ
Tìðïñåýìáôá. Êé Vðåéôá ôü ãåãïíüò …ôé ÷ñçóéìïðïéårôáé
êáß Aðü Xíá ãõíáéêïêñáôéêü êáèåóôþò, Têåríï ô\ò ÊñÞ-
ôçò, êáß Aðü Cëëá ðáôñéáñ÷éêÜ, ô™í äéáöüñùí ðüëåùí ôçò
ìõêçíáúê\ò ‘ÅëëÜäáò, äÝí èÜ ìðïñïˆóå íÜ ì@ò äþóåé ðëç-
ñïöïñßåò AñêåôÜ óáöårò ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí Tðßäñáóç ô\ò Ãõ-
íáéêïêñáôßáò a ô\ò Ðáôñéáñ÷ßáò óôÞí ãë™óóá. Ôü …ôé ìÜ-
ëéóôá ðñüêåéôáé ãéÜ ãñáöÞ óõëëáâéêÞ êé ƒ÷é AëöáâçôéêÞ
äõó÷åñáßíåé êé Cëëï ôÞí Aðüäïóç ô\ò Uëëçíéê\ò ãëþóóáò.
24. ÌÝ ôüí …ñï «ìéêôü æåˆãïò» Tííïïˆìå íÜ èåùñår-
ôáé ôü Xíá ìÝëïò ôïˆ Aíäñüãõíïõ ìÝëïò ô\ò êïéíùíßáò êáß
ôü Cëëï ƒ÷é. ÃéÜ ðáñÜäåéãìá, óôÞí Añ÷áßá ’ÁèÞíá ãéíü-
ôáí êáíåßò ðïëßôçò ’Áèçíárïò, Cí eôáí ðïëßôçò ôïõëÜ÷é-
óôïí ‚ ðáôÝñáò ôïõ. ²Áí eôáí ìüíï _ ìçôÝñá ôïõ, êáß ‚
ðáôÝñáò ôïõ eôáí ìÝôïéêïò a êÜôé Cëëï, ôü êïñßôóé äÝí èÜ
èåùñéüôáí ðïôÝ AóôÞ ’Áèçíáßá êáß ôü Aãüñé äÝí èÜ Aðï-
êôïˆóå ðïôÝ ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá. ’Áíôßèåôá óôü ìéêôü
æåˆãïò óôÞí Ëõêßá, …ðïõ uó÷õå _ ìçôñïãñáììßá, ôÜ ðáé-
äéÜ Aðïêôïˆóáí ôÞí säéüôçôá ôïˆ Ëýêéïõ ìüíï Cí _ ìçôÝ-
ñá eôáí Ëõêßá. (‘Çñüä. Á, 173).
25. Âë. ’Á÷éëëÝá ÔæÜñôæáíïõ, Óõíôáêôéêüí ô\ò Añ-
÷áßáò Uëëçíéê\ò ãëþóóçò, (ÏÅÄÂ, ’ÁèÞíá 1947, óåë. 12
êáß ÆÜí ’ÅìðÝñ (Jean Humbert), ‘ÅëëçíéêÞ Óýíôáîç.
Ìåôöñ. óôÜ Uëë. Ã. Êïõñìïýëçò, ’ÁèÞíá 1957, ðáñÜãñ.
23.
26. Âë. ÖåñäéíÜíäïò Óùóýñ (Ferdinand de Saussure),
Cours de linguistique générale. Ed. Payot, Paris 1971
óó. 157 êáß 169. Ôü Vñãï åyíáé ìåôáöñáóìÝíï êáß óôÜ Uë-
 96
ëçíéêÜ. Ôü ãåãïíüò …ôé _ ãë™óóá åzíáé ìïñöÞ ìðáßíåé ìÝ
÷áñáêôçñéóôéêü ôñüðï óôü ðñüâëçìá ôïˆ öýëïõ ôïˆ Uíüò
a ô™í ðïëë™í èå™í. ÊÜèå èåüôçôá ðñÝðåé íá åzíáé Añóå-
íéêÞ a èçëõêÞ, Cíäñáò a ãõíáßêá, óÝ êÜèå ãë™óóá. ²Áí
ŠðÜñ÷åé a äÝí ŠðÜñ÷åé èåüò åyíáé èÝìá Tðéóôçìïëïãéêü, Cí
‚ èåüò åyíáé Xíáò a ðïëëïß åyíáé èÝìá èåïëïãéêü, Cí …ìùò
‚ Xíáò èåüò a ‚ Añ÷çãüò ô™í èå™í åyíáé Cíäñáò a ãõíáßêá
åyíáé èÝìá êïéíùíéïëïãéêü. Ó' Xíá êáèåóôþò ãõíáéêïêñá-
ôéêü, ‚ ìïíáäéêüò èåüò a ‚ Añ÷çãüò ô™í èå™í èÜ åyíáé ãõ-
íárêáÿ óÝ êáèåóôþò ðáôñéáñ÷éêü ‚ èåüò á‰ôüò èÜ åyíáé Cí-
äñáò. Óôßò ãíùóôÝò óýã÷ñïíåò ìïíïèåúóôéêÝò èñçóêåråò ‚
èåüò åyíáé Cíäñáò, Cí êáß ït öåìéíßóôñéåò äéÜöïñùí átñÝóå-
ùí äéáìáñôõñïìÝíùí V÷ïõí Añ÷ßóåé íÜ Aðïäßäïõí äéðëü...
öˆëï óôüí ÷ñéóôéáíéêü èåü êáß ït ðéóôïß êáß ït ðéóôÝò ôïõò
ìåôáöñÜæïõí ôü ãíùóôü «ÐÜôåñ _ì™í...» óÝ «Our father
and our mother». [ÐáôÝñá ìáò êáß ìçôÝñá ìáò...]
27. Ôü Cñèñï óôÞí íÝá UëëçíéêÞ, ðñïóäéïñßæïíôáò ðôþ-
óç, ãÝíïò êáß Añéèìü, V÷åé ðñïöáí™ò óõìâÜëåé óÝ ìåãÜëï
âáèìü óôÞí Bðëïðïßçóç ô™í êáôáëÞîåùí, säéáßôåñá ô™í
ï‰óéáóôéê™í AëëÜ êáß ô™í Cëëùí ðôùôéê™í. ²Åôóé ôü íå-
ïåëëçíéêü ï‰óéáóôéêü V÷åé, ôü ðéü óõ÷íÜ, äýï ôýðïõò, ôü-
óï óôüí Uíéêü …óï êáß óôüí ðëçèõíôéêü, ãéÜ íÜ TêöñÜóåé
êáß ôßò ðÝíôå ðôþóåéò (íïìáóôéêÞ, ãåíéêÞ, äïôéêÞ, ásôéá-
ôéêÞ, êëçôéêÞ). ÍÜ óçìåéþóïõìå …ôé _ äïôéêÞ Aðïäßäåôáé
ìÝ ôÞí âïÞèåéá ô\ò ðñüèåóçò óÝ êáß ôÞí ásôéáôéêÞ a ôÞí
Bðë\ ásôéáôéêÞ a ôÞí ãåíéêÞ: äßíù ó' á‰ôüí... ôüí äßíù...,
ôïˆ äßíù...
28. ÐïëëÝò ãë™óóåò êÜíïõí ôÞí äéÜêñéóç Vìøõ÷ï-C-
øõ÷ï, Aíôß íÜ ó÷çìáôßæïõí ôÜ ôñßá ãÝíç Añóåíéêü-èçëõêü-
ï‰äÝôåñï a êáß ðáñÜëëçëá ì' á‰ôÜ. ²Åôóé óô' Añ÷árá Uë-
ëçíéêÜ _ ðñüôáóç:
«Ðëßíèïé (èçë.), ëßèïé (èçë.), êÝñáìïé (Añó.) AôÜêôùò Tñ-
ñéìÝíá (ï‰ä.)»
äåß÷íåé óõããÝíåéá AíÜìåóá óôü Cøõ÷ï êáß ôü ï‰äÝôåñï, Tí™
ôÜ Cøõ÷á ÷ùñßæïíôáé óÝ AñóåíéêÜ êáß èçëõêÜ.
Ðåñéóóüôåñá ãéÜ ôÞí Aíôßèåóç Vìøõ÷ï-Cøõ÷ï ìðïñår
íÜ âñår êáíåßò óôü âéâëßï ôïˆ ÆÜí ’ÅìðÝñ, ðáñÜãñ. 3-9
êáß óôü Lyons (John), General Linguistics, Introduction
to Theoric Linguistics, Cambridge University Press 1968.
Åyíáé ìåôáöñáóìÝíï êáß óôÜ UëëçíéêÜ. ÄÝò ðáñÜãñ. 4.3.3,
7.4.3, 7.4.5, 8.1.5, 8.2.4, 8.2.5, 8.2.6.
29. ÈÜ ðñÝðåé íÜ èõìçèïˆìå ðþò ôÜ ñÞìáôá ðïý äÝí
V÷ïõí Šðïêåßìåíï êÜðïéï ðñüóùðï, êÜðïéïí Cíèñùðï, íï-
ìÜæïíôáé Aðñüóùðá. Ôü ôõðéêü Šðïêåßìåíï á‰ô™í ô™í ñç-
ìÜôùí åyíáé êÜðïéá ðñüôáóç a êÜðïéï ðñüóùðï ãåíéêü êáß
Aüñéóôïÿ óÝ äéÜöïñåò ãë™óóåò åyíáé ôü ï‰äÝôåñï ô\ò ðñï-
óùðéê\ò Aíôùíõìßáò a ôü Añóåíéêü óôÞí èÝóç ôïˆ ï‰äå-
ôÝñïõ, Cí _ ãë™óóá äÝí V÷åé êáß ôü ï‰äÝôåñï ãÝíïò (it óôÜ
AããëéêÜÿ il óôÜ ãáëëéêÜ):
«âñÝ÷åé. it rains. il pleut»
30. Êáß âÝâáéá ôÜ Tðßèåôá, ït Aíôùíõìßåò êáß ït ìå-
ôï÷Ýò ô\ò Uëëçíéê\ò êáß ô\ò ëáôéíéê\ò V÷ïõí êáíïíéêÜ ôÞí
uäéá êáôÜëçîç ãéÜ ôü èçëõêü óôÞí íïìáóôéêÞ ôïˆ Uíéêïˆ
êáß ôßò ôñårò …ìïéåò ðôþóåéò ôïˆ ï‰äåôÝñïõ óôüí ðëçèõí-
ôéêü, ôÞí íïìáóôéêÞ, ôÞí ásôéáôéêÞ êáß ôÞí êëçôéêÞÿ ït
äåéêôéêÝò, _ ‚ñéóôéêÞ, ït Aüñéóôåò êáß ït AíáöïñéêÝò Aíôù-
íõìßåò ô\ò ëáôéíéê\ò Aðïäåéêíýïõí ðïëý ðåéóôéêÜ á‰ôÞí
ôÞí èåùñßá: hic (Añó.), haec (èçë.), hoc (ï‰ä.), êáß qui
(Añó.) quae (èçë.), quod (ï‰ä.)ÿ ït Aíôßóôïé÷åò íïìáóôé-
êÝò êáß ásôéáôéêÝò ôïˆ ðëçèõíôéêïˆ åyíáé: haec êáß quae.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
‘Ç Aüñéóôç Aíôùíõìßá aliquis (ìïñöÞ TðéèåôéêÞ aliqui)
(Añó.), aliqua (èçë.), aliquid (ìïñöÞ TðéèåôéêÞ aliquod)
(ï‰ä.), [óýíèåóç ôïˆ ðñïóöýìáôïò ali+ôÞí Aíáö. Aíôùí.]
TðáíÝñ÷åôáé óôÞí êáôÜëçîç -ï ôÞí ‚ðïßá êáß ÷ñçóéìïðïé-
år ãéÜ ôü ó÷çìáôéóìü ô™í Aíôßóôïé÷ùí íïìáóôéê™í êáß
ásôéáôéê™í ôïˆ ï‰äåôÝñïõ óôüí ðëçèõíôéêü, …ðùò ìðïñïˆ-
ìå íÜ ôü Tîáêñéâþóïõìå óÝ ‚ðïéáäÞðïôå ÃñáììáôéêÞ ô\ò
ëáôéíéê\ò ãë™óóáò.
31. ²Åôóé, öáßíåôáé, ãåííÞèçêå ‚ ãñáììáôéêüò êáíü-
íáò …ôé ôü ï‰äÝôåñï V÷åé ôñåßò ðôþóåéò …ìïéåò, ôÞí íïìá-
óôéêÞ, ôÞí ásôéáôéêÞ êáß ôÞí êëçôéêÞ.
32. Ðéóôåýù ðþò V÷ïõìå ôü äéêáßùìá íÜ ŠðïèÝóïõìå
…ôé óôÞí Añ÷Þ äçìéïõñãÞèçêå _ ásôéáôéêÞ ôïˆ ï‰äåôÝñïõ
ãÝíïõò, _ ‚ðïßá äÝí äÞëùíå Añéèìü, …ðùò ôü ðñïôåßíåé ‚
ÆÜí ’ÅìðÝñ, ðïý AíáöÝñáìå aäç. ÓôÞí óõíÝ÷åéá ãåííÞèç-
êå _ Aíôßèåóç Uíéêüò-ðëçèõíôéêüò, óôÞí Aíôùíõìßá êáß ôü
Cñèñïÿ ‚ ðëçèõíôéêüò åy÷å ôÞí êáôÜëçîç ôïˆ èçëõêïˆ -á
êáß ‚ Uíéêüò ôÞí êáôÜëçîç -ïä ãéÜ ôÞí UëëçíéêÞ êáß -od
ãéÜ ôÞí ëáôéíéêÞ. Ït ôñårò …ìïéåò ðôþóåéò óôÜèçêáí ôü
ôñßôï óôÜäéï óôÞí AíÜðôõîç ôïˆ ï‰äåôÝñïõ ìÝ ôü Añóåíéêü
ôü ôÝôáñôï óôÜäéï.
33. ‘Ç ãõíáßêá êáß _ ã\, ôÜ êáô' Tîï÷Þ èçëõêÜ, èå-
ùñïˆíôáí ðþò TêöñÜæáíå ôüí ðëçèõíôéêü Aðü ôÞ öýóç
ôïõò, _ ìßá ãéáôß åy÷å ðáéäéÜ ìÝóá ôçò êáß _ Cëëç ãéáôß
ðåñéår÷å …ëá ôÜ öõôÜ êáß ôïýò êáñðïýò.
34. ‘Ï ’Áôôéêéóìüò óôÜèçêå êßíçìá Tëéôßóôéêï êïéíù-
íéêï-ãëùóóïëïãéêü, ôü ‚ðïrï ãåííÞèçêå âÝâáéá ôü äåýôå-
ñï ásþíá ð.×. óôüí ‘Åëëçíéêü יñï êáß êõñßùò óôÞí ’Á-
ëåîÜíäñåéá, AëëÜ Tíçëéêéþèçêå ôü äåýôåñï ás™íá ð.×. êáß
V÷ïõìå âÜóéìïõò ëüãïõò íÜ ðéóôåýïõìå ðþò eôáí Aíôßðá-
ëïò ôïˆ ×ñéóôéáíéóìïˆ, ðïý Cñ÷éóå ôÞí æùÞ ôïõ óÜí ëáú-
êü êßíçìá êáôÜ ô\ò êåíôñéê\ò ñùìáúê\ò á‰ôïêñáôïñéê\ò
Tîïõóßáò, âáèéÜ TìâáðôéóìÝíïò óôÜ íÜìáôá ô\ò Uëëçíéê\ò
äçìïêñáôéê\ò óêÝøçò. ÄÝí åyíáé ôõ÷árï ðþò _ êõñéüôåñç
Tðßäñáóç ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ óôü ×ñéóôéáíéóìü åyíáé _ åsóá-
ãùãÞ ô\ò ëáôñåßáò ô\ò ãõíáßêáò, êÜôé ðïý eôáí Aðåìðï-
ëçìÝíï óôüí sïõäáúêü ìïíïèåúóìü.
‘Ï ’Áôôéêéóìüò aèåëå íÜ AíáóôÞóåé ôÞí AôôéêÞ äéÜëå-
êôï, ôÞí ‚ðïßá èåùñïˆóå óÜí ôÞ ìüíç óùóôÞ UëëçíéêÞ
ãë™óóá êáß êáôÝëçîå íÜ ãßíåé ‚ áuôéïò ô\ò äéãëùóóéê\ò
êáêïäáéìïíßáò óôü íåïåëëçíéêü êñÜôïò. Ðáñ' …ë' á‰ôÜ
ðñÝðåé íÜ ôïˆ Aíáãíùñßóïõìå ðþò óõíÝâáëå óÝ ðïëý ìå-
ãÜëï âáèìü íÜ äçìéïõñãçèår íåïåëëçíéêÞ ‚ñïëïãßá êáß íÜ
îåêáèáñéóôår _ íåïåëëçíéêÞ Aðü ôü ðë\èïò ô™í îÝíùí äá-
íåßùí êáß íÜ Aíôéêáôáóôáèïˆí ìÝ Añ÷áéïëïãéêÝò ëÝîåéò a
íåïåëëçíéêïýò íåïëïãéóìïýò.
Ït ÐáôÝñåò ô\ò ’Åêêëçóßáò ÌÝãáò Âáóßëåéïò, Ãñç-
ãüñéïò Íáæéáíæçíüò, Ãñçãüñéïò Aðü ôÞí Íýóóá, ’ÙñéãÝ-
íçò, Ôåñôéëéáíüò, Åsñçíárïò Aðü ôÞí Ëõüí, ‘ÉãíÜôéïò ‚ ’Áí-
ôéï÷Ýáò, ÊëÞìçò ‚ ’ÁëåîáíäñÝáò êáß Cëëïé óôÜèçêáí Cí-
èñùðïé ìïñöùìÝíïé êáß ìåãÜëïé UëëçíéóôÝò AëëÜ êáß ãí™-
óôåò ô\ò ëáôéíéê\ò, ôïõëÜ÷éóôï Têåríïé ðïý êáôïéêïˆóáí
óôü äõôéêü ìÝñïò ô\ò Ñùìáúê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò, êáß …ôáí
êáôÝêôçóáí ôÞí êñáôéêÞ Tîïõóßá, ÷Üñç óôü ìåãÜëï Añéè-
ìü êáß ôü öáíáôéóìü ô™í ×ñéóôéáí™í êáèþò êáß ôü óõì-
âéâáóìü ôïõò ìÝ ôüí á‰ôïêñÜôïñá Êùíóôáíôríï, _ ëáúêÞ
êáôáãùãÞ ôïˆ ×ñéóôéáíéóìïˆ îå÷Üóôçêå ôåëåßùò êáß _ Uë-
ëçíéêÞ ãë™óóá V÷åé, ðñþôç á‰ôÞ, Šðïóôår ôßò óõíÝðåéåò.
‘Ç Ìïíáñ÷ßá êáß _ óõìâéâáóìÝíç ðéÜ Têêëçóßá âÜäéæáí
Aðü ôü ×ñéóôéáíéóìü êáß ôÞí Ìïíáñ÷ßá. ÓôÞí ’ÁíáôïëÞ,
Tðßóçìç ãë™óóá ô\ò ’Åêêëçóßáò, ô\ò «Šøçë\ò» äéáíüç-
óçò êáß ôïˆ ÊñÜôïõò óôÜèçêå _ Aôôéêßæïõóá äéÜëåêôïò,
 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôÞí ‚ðïßá Tîáêïëïõèår íÜ ÷ñçóéìïðïéår êáß óÞìåñá _ Uë-
ëçíéêÞ ’Áíáôïëéêï-Ïñèüäïîç ’Åêêëçóßá ìÝ ôÞí ìïñöÞ ô\ò
êáèáñåýïõóáò. ÓôÞí Äýóç, Tðßóçìç ãë™óóá ô\ò ’Åêêëç-
óßáò, ô\ò «Šøçë\ò» äéáíüçóçò êáß ôïˆ ÊñÜôïõò óôÜèçêå
_ ëáôéíéêÞ. ÓôÞí ’ÁíáôïëÞ, ôü ðñùôï-âõæáíôéíü ëáôéíßæïí
ÊñÜôïò êáß _ ðÜíôá Aôôéêßæïõóá ’Åêêëçóßá äÝí TíèÜññõ-
íáí ðïôÝ ôÞí ëïãïôå÷íßá óôÞí UêÜóôïôå óýã÷ñïíç ãë™ó-
óá. ´Ïìùò, ðáñ' …ë' á‰ôÜ, ‚ ðëçèõóìüò ÷ñçóéìïðïéïˆóå
ðÜíôá ôÞí UëëçíéêÞ óôÞí UêÜóôïôå óýã÷ñïíç êáß ôïðéêÞ
ìïñöÞ ôçò êáß äÝí Vðáøå ðïôÝ íÜ äçìéïõñãår ŠøçëÞ ás-
óèçôéêÜ ëïãïôå÷íßá óôßò äéáëÝêôïõò ôïõ, ït ‚ðïråò eôáí _
öõóéêÞ TîÝëéîç ô\ò Añ÷áßáò Uëëçíéê\ò Êïéí\ò ðïý êé á‰-
ôÞ ìÝ ôÞ óåéñÜ ôçò ðñïåñ÷üôáí Aðü ôÞí AôôéêÞ äéÜëåêôï,
ìÝ ðñïóëÞøåéò êáß Aðü ôßò Cëëåò UëëçíéêÝò äéáëÝêôïõò êáß
säéáßôåñá ôÞí ìáêåäïíéêÞ äùñéêÞ. ²Åôóé ãñÞãïñá ôü ÊñÜ-
ôïò Šðï÷ñåþèçêå íÜ Tãêáôáëåßøåé ôÞí ëáôéíéêÞ êáß íÜ
ðñïóöýãåé óÝ ìéÜ UëëçíéêÞ ðïý ‚ëïÝíá êáß ëéãüôåñï Añ÷Üú-
æå. ‘Ç äéáíüçóç ô\ò Tðï÷\ò, ìÝ ëßãåò TîáéñÝóåéò, AñêÝ-
óôçêå óÝ ìéÜ ëïãïôå÷íßá óÝ ãë™óóá Aôôéêßæïõóá ðïëý A-
äýíáìçò ásóèçôéê\ò Aîßáò. ‘Ç ’Áíáôïëéêï-’Ïñèüäïîç ’Åê-
êëçóßá Šðï÷ñåþèçêå êé Têåßíç íÜ Tãêáôáëåßøåé ôÞí á‰-
óôçñÜ Aôôéêßæïõóá äéÜëåêôï êáß íÜ êáôáëÞîåé óôÞí ãíù-
óôÞ TêêëçóéáóôéêÞ êáèáñåýïõóá, ðïý ìÝ ôüóç ãëáöõñü-
ôçôá ÷ñçóéìïðïßçóå êáß ‚ ’ÁëÝîáíäñïò ÐáðáäéáìÜíôçò
êáôÜ ôÞí žñéìç ðåñßïäï ô\ò ëïãïôå÷íéê\ò ôïõ óôáäéïäñï-
ìßáò.
ÓôÞí Äýóç, _ Ñùìáéï-ÊáèïëéêÞ ’Åêêëçóßá êáß ôÜ
íåï-ìïíáñ÷éêÜ å‰ñùðáúêÜ ÊñÜôç, ðñïóðáèþíôáò íÜ êñá-
ôÞóïõí ôïýò ðëçèõóìïýò ó' Xíáí Uíïðïéü óêïôáäéóìü, Š-
ðïóôÞñéîáí ôÞí ëáôéíéêÞ ãë™óóá êáß AðïèÜññõíáí, Cí äÝí
Tìðüäéóáí, ôÞí AíÜðôõîç ô™í íÝùí å‰ñùðáúê™í ãëùóó™í.
‘Ç ëáúêÞ, …ìùò, å‰ñùðáúêÞ ëïãïôå÷íßá äçìéïýñãçóå ôÜ
Chansons de geste et de pélérinage (Ôñáãïýäéá êáôïñèù-
ìÜôùí êáß ôáîéäé™í óôïýò ´Áãéïõò Ôüðïõò, Vðç êáß ÷á-
ôæçôñÜãïõäá(!)) êáß ôÜ Carmina burana (Ôñáãïýäéá ìÞ
TêêëçóéáóôéêÜ) êáß _ ðñïóùðéêÞ ðïßçóç Cöçóå AñêåôÜ
Vñãá. ÐÜíôùò ‚ ÐåôñÜñ÷çò êáß ‚ ÄÜíôçò Vãñáøáí óôÞí
óýã÷ñïíÞ ôïõò äéÜëåêôï, uóùò ðåñéóóüôåñï Aðü Aíåðáñê\
ãíþóç ô\ò ëáôéíéê\ò êáß ëéãüôåñï Aðü èáõìáóìü óôÞí ìç-
ôñéêÞ ôïõò ãë™óóá. ÐÜíôùò ìðïñïˆí íÜ èåùñçèïˆí, êáß
äßêáéá, óÜí åsóçãçôÝò ìé@ò íÝáò Tðï÷\ò óôÞí ʼnñþðç, A-
ðü ôü ãåãïíüò êáß ìüíï …ôé ÷ñçóéìïðïßçóáí ôÞí äçìïôéêÞ
ãë™óóá ô\ò ðåñéï÷\ò ôïõò.
H H
97
Ðñþôç Tðßóçìç ÷ñÞóç å‰ñùðáúê\ò ãëþóóáò óôÜèç-
êå _ ìåôÜöñáóç óôÜ ãåñìáíéêÜ ô\ò ‘Áãßáò Ãñáö\ò Aðü
ôüí Ëïýèçñï. ‘Ç Tãêáéíßáóç ãñáö\ò ô\ò Âßâëïõ óÝ óýã-
÷ñïíç ãë™óóá Šð\ñîå _ ï‰óéùäÝóôåñç óõìâïëÞ ôïˆ ìåãÜ-
ëïõ ìåôáññõèìéóô\ óôÞí ’ÁíáãÝííçóç êáß óôüí Ðïëéôéóìü.
Ìðïñïˆìå íÜ ðïˆìå ðþò, ÷Üñç óôÞí ôüëìç ôïˆ Ëïýèç-
ñïõ, _ ãåñìáíéêÞ ãë™óóá ðñ™ôá êáß óôÞí óõíÝ÷åéá …ëåò
ït Cëëåò å‰ñùðáúêÝò ãë™óóåò Cñ÷éóáí íÜ Tìöáíßæïíôáé ðéü
ôïëìçñÜ óôÞí ëïãïôå÷íßá êáß íÜ TãêáéíéÜæïíôáé êáß óôÞí
TðéóôçìïíéêÞ ãñáöÞ. ‘Ç ãáëëéêÞ, ãéÜ ðáñÜäåéãìá, Cñ÷é-
óå íÜ ÷ñçóéìïðïéårôáé äéóôáêôéêÜ êáß Aíåðßóçìá óôÜ ìá-
èçìáôéêÜ, óôÞí tóôïñßá, óôÞí sáôñéêÞ êáß ôü 1539 ‚ ãÜë-
ëïò ÂáóéëéÜò Öñáãêßóêïò Á´ TîÝäùóå äéÜôáãìá íÜ ãñÜ-
öïíôáé óôÜ ãáëëéêÜ êáß ôÜ äéêáíéêÜ ðñáêôéêÜ êáß ït Aðï-
öÜóåéò. ·Çôáí …ìùò ôüóï só÷õñÞ Aêüìá _ TðéññïÞ ô\ò Êá-
èïëéê\ò ’Åêêëçóßáò ðïý aèåëå ôÜ ëáôéíéêÜ, žóôå ôü äéÜ-
ôáãìá AíáêëÞèçêå êáß ìïíÜ÷á ôü 1640 ‚ ðñùèõðïõñãüò
ÑéóåëéÝ TîÝäùóå Xíá Cëëï äéÜôáãìá ðïý Vãéíå Añ÷Þ íÜ T-
ðéâëçèår _ ãáëëéêÞ ãë™óóá êáß Tðßóçìá.
‘Ï Cããëïò ìáñîéóôÞò tóôïñéêüò ²Åñéê ×ïìðóìðÜïõì
(Eric Hobsbaum) äÝí äÝ÷åôáé ðþò _ ãë™óóá ìðïñår íÜ åy-
íáé ôü êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá êÜèå Vèíïõò. ´Ï-
ìùò _ tóôïñßá öáßíåôáé íÜ V÷åé äéáöïñåôéêÞ Aðü Têåríïí Aí-
ôßëçøç, ôüí äéáøåýäåé: ‚ Tèíéêéóìüò Añ÷ßæåé íÜ ãåííéÝôáé
êáôÜ ôÞí ’ÁíáãÝííçóç, ôïõëÜ÷éóôïí óôÞí ʼnñþðç, A-
êñéâ™ò TðåéäÞ _ ôõðïãñáößá å‰íüçóå ôÞí AíÜðôõîç ô™í T-
èíéê™í ãëùóó™í êáß Aðþèçóå êáß ðåñéüñéóå ôÜ ëáôéíéêÜ.
35. ‘Ç äéáöïñåôéêÞ ãñáöÞ Aðü äéÜëåêôï óÝ äéÜëåêôï
öåéëüôáí óôÞí äéáöïñåôéêÞ ðñïöïñÜ ô\ò uäéáò ëÝîçò Aðü
äéÜëåêôï óÝ äéÜëåêôïÿ Vôóé, Tí™ ït ’Áèçíárïé Vãñáöáí êáß
ðñüöåñáí ÈÅÏÓ, ït ÓðáñôéÜôåò Vãñáöáí êáß ðñüöåñáí
ÓÉÏÓ. ÃñÜöïõìå ìÝ êåöáëárá, ìéÜ êáß ït Añ÷árïé ´Åëëç-
íåò, óôÞí êëáóôéêÞ ðåñßïäï, Vãñáöáí ìüíï ìÝ êåöáëárá,
äÝí åy÷áí Aêüìá Töåýñåé ôÞí ìéêñïãñÜììáôç ãñáöÞ, ï‹ôå
ôÜ óçìårá ô\ò óôßîçò, ï‹ôå ôïýò ôüíïõò êáß ôÜ ðíåýìáôá.
Ït ÊéíÝæïé ãñÜöïõí ôÞí uäéá ëÝîç, ó' …ëç ôÞí AðÝñáí-
ôç ÷þñá ôïõò, ìÝ ôüí uäéï ôñüðï, AëëÜ ôÞí ðñïöÝñïõí äéá-
öïñåôéêÜ óÝ ôñüðï ðïý íÜ ìÞí êáôáëáâáßíïíôáé ðñïöïñéêÜ,
AëëÜ ìüíï ãñáðôÜ, Aðü Tðáñ÷ßá óÝ Tðáñ÷ßá. ²Åôóé, ôÜ s-
äåïãñÜììáôÜ ôïõò Aðü ôÞí ìéÜ ìåñéÜ åyíáé ðáñÜãïíôáò U-
íüôçôáò êáß óõíåííüçóçò óôÜ ãñáðôÜ —ãé' á‰ôü êáß äÝ èÝ-
ëïõí íÜ ôÜ AíôéêáôáóôÞóïõí ìÝ ôü AëöÜâçôï—, êáß Aðü
ôÞí Cëëç äõóêïëåýïõí ôÞí AíÜðôõîç ô\ò ôõðïãñáößáò.
H
 ‘ÅíïðïéÞóåéò êáß êáôáêåñìáôéóìïß ô™í êñáôéê™í
ñãáíéóì™í óôü ðÝñáóìá ô\ò tóôïñßáò
Å ‰ñýôåñá ãíùóôÞ åyíáé _ èåùñßá ðïý Tðé-
óçìáßíåé …ôé ôÜ ðïëéôåéáêÜ ó÷Þìáôá ðïý
ðáñïõóéÜæïõí óïâáñÝò ðéèáíüôçôåò äéáëý-
óåùò a Aðïó÷ßóåùò Uíüò a ðåñéóóüôåñùí ôìçìÜ-
ôùí ôïõò åyíáé ôÜ óõóôÞìáôá äéáêõâÝñíçóçò ðïý
íïìÜóôçêáí, ãéÜ ìéÜ óåéñÜ ásôé™í, á‰ôïêñáôï-
ñßåò. Á‰ôü ôü åyäïò êñáôéê\ò óõãêñüôçóçò, ôü ‚-
ðïrï ìðüñåóå óÝ êÜðïéá öÜóç ôçò tóôïñéê\ò ôïõ
ðïñåßáò íÜ Tìöáíßóåé ŠøçëÝò êëßìáêåò Uíïðïéç-
ôéê™í ôÜóåùí êáß óõóðåéñùôéê™í ñåõìÜôùí, …-
ôáí Têëåßðïõí ït ðáñÜãïíôåò ðïý å‰íïïˆí á‰ôÝò
ôßò ôÜóåéò, ðñï÷ùñïˆí óôü Uðüìåíï óôÜäéï ô\ò
TîÝëéîÞò ôïõò, ôÞí TìöÜíéóç äçëáäÞ ìé@ò ãåíé-
êüôåñçò óõìðôùìáôïëïãßáò ÷áëÜñùóçò ô™í óõ-
íåêôéê™í ôïõò äåóì™í, Tí™ óôÞ óõíÝ÷åéá åyíáé
Aíáìåíüìåíïò ‚ öõóéêüò ôïõò ìáñáóìüò ðïý A-
íáããÝëëåé ôÞí ëÞîç ôïˆ Uíïðïéçôéêïˆ ôïõò äõíá-
ìéêïˆ êáß só÷ýïò. Ït ÌåãÜëåò Á‰ôïêñáôïñßåò,
ðïý Vêáíáí ôÞí TìöÜíéóÞ ôïõò óôüí å‰ñýôåñï å‰-
ñùðáúêü êáß ìåóïãåéáêü ÷™ñï, âñÝèçêáí óôÞí
ôñï÷éÜ ìé@ò só÷õñ\ò …óï êáß Aíáðüöåõêôçò Aë-
ëçëåðßäñáóçò, ôÞí ‚ðïßá _ TðéâëçôéêÞ ðáñïõóßá
êáß óçìáóßá ôçò Ìåóïãåßïõ1 TðÝâáëëå. ²Åôóé, Cí
ðáñáâëÝøïõìå ãéÜ ëßãï ôÞí ðñïóÞëùóÞ ìáò óôÞí
êáôá÷ñçóôéêÞ Šðüäåéîç ôïˆ …ñïõ Á‰ôïêñáôïñßá,
èÜ äïˆìå …ôé _ ðñþôç Aðüðåéñá êáôáëýóåùò ôïˆ
êáôáêåñìáôéóìïˆ ô\ò Ìåóïãåßïõ êáß ô\ò äéá-
óðïñ@ò ô™í óôñáôçãéê™í ôçò óçìåßùí ðñáãìá-
ôïðïéårôáé ìÝ ôÞí Tãêáèßäñõóç ô\ò ñùìáúê\ò s-
ó÷ýïò, _ ‚ðïßá Tîïõäåôåñþíåé ôÞí ìáêåäïíéêÞ Aí-
ôßóôáóç êáß ôÞí AíáéìéêÞ Aíôßäñáóç ôïˆ Uëëçíé-
êïˆ ìéêñüêïóìïõ ô™í ðüëåùí-êñáô™í, ãéÜ íÜ
ðñï÷ùñÞóåé Añãüôåñá óôÞí TðÝêôáóç ôçò Tîïõ-
óßáò ôçò ìÝ ôÞ óõíôñéâÞ ô™í Êáñ÷çäïíßùí, ô™í
Ãáëáô™í êáß ô™í ìéêñüôåñùí èõëÜêùí ðïý TðÝ-
ìåíáí íÜ Añíïˆíôáé ôÞí Aðïôåëåóìáôéêüôçôá ôïˆ
ñùìáúêïˆ ÊÝíôñïõ. Åyíáé, óôÞí ï‰óßá, _ ðñþôç
— ‘Ï ÄçìÞôñçò ÐáðáíäñÝïõ ãåííÞèçêå ôü 1967 óôü ’Áãñßíéï. Óðïýäáóå óôÞ ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ
Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í êáß ðñáãìáôïðïßçóå ìåôáðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò óôÞí Óïñâüííç óôÞí Âõæáí-
ôéíÞ ‘Éóôïñßá. ‘Õðçñåôår óôü äéðëùìáôéêü ó™ìá.
ÄçìÞôñçò ÐáðáíäñÝïõ
Uíïðïßçóç ô\ò Ìåóïãåéáê\ò ʼnñþðçò, Tí™ óôÞí
ðñïïðôéêÞ êáß óôÞí Tðéèõìßá ô™í Ñùìáßùí äÝí
Vëåéðå êáß _ AíáæÞôçóç ô™í óôïé÷åßùí ðïý èÜ
TíÝäõáí ôÞ óôñáôéùôéêÞ ôïýò äýíáìç ìÝ ðïëé-
ôåéáêïýò èåóìïýò. ·Çôáí Víôïíç _ èÝëçóç ô\ò
Ñþìçò íÜ AîéïðïéÞóåé á‰ôÞí ôÞí Uíïðïßçóç ðïý
ôåëéêÜ ðñïÝêõøå ›ò ôü AðïôÝëåóìá ô\ò óôñáôé-
ùôéê\ò ôçò äñÜóçò, äåäïìÝíïõ …ôé, ìåôÜ ôÞí Cñ-
óç ô\ò ðñïêáôÜëçøçò êáôÜ ôïˆ ×ñéóôéáíéóìïˆ
êáß ô\ò óáñùôéê\ò ôïõ TðéêñÜôçóçò óôüí ÷™ñï
ô\ò ’Áíáôïëéê\ò Ìåóïãåßïõ, ït sèýíïíôåò ôïˆ
êÝíôñïõ Aíáæçôïˆí óôÞ íÝá èñçóêåßá ôüí íÝï U-
íïðïéçôéêü ðüëï ðïý èÜ óõíäÝóåé ôÞí Tðéêßíäõíç
aäç ðïëõìÝñåéá ô™í ðåñéöåñåéáê™í ðüëåùí ìÝ
ôÞí ðñùôåýïõóá. ‘Õðü á‰ôÝò ôßò óõíè\êåò, _ íï-
ìéìïðïßçóç ôïˆ ×ñéóôéáíéóìïˆ ›ò ô\ò ðåñéóóü-
ôåñï äçìïöéëïˆò èñçóêåßáò Vñ÷åôáé íÜ AðïôåëÝ-
óåé ôÞ íÝá ðñïóöïñÜ ô™í Ñùìáßùí ÂáóéëÝùí
ô™í Añ÷™í ôïˆ 4ïõ ð.×. ásþíá ðñüò ôïýò êá-
ôïßêïõò ô\ò ʼnñþðçò, ìÝ óêïðü ôÞ äéáéþíéóç
ô\ò ñùìáúê\ò óýëëçøçò ô\ò UíïðïéçìÝíçò Ìå-
óïãåßïõ. Óôü Tñþôçìá ãéáôß _ Ñþìç TðÝìåéíå,
ðáñÜ ôßò Aíôßîïåò Tíäåßîåéò, óôÞí ðñïâïëÞ ô™í U-
íùôéê™í säå™í, ìðïñïˆìå íÜ Tíôïðßóïõìå ôÞí Tí-
ôýðùóç ðïý èÜ åy÷å ðñïîåíÞóåé óôïýò Aíèñþðïõò
ôçò _ ðñïçãïýìåíç UíïðïéçôéêÞ Aðüðåéñá ôïˆ
Uëëçíéêïˆ ìÝ ôüí Aíáôïëéêü êüóìï, ðïý ‚ Ì. ’Á-
ëÝîáíäñïò óôÞñéîå óôÞí ðïëéôéóôéêÞ Aêôéíïâïëßá
ôïˆ Uëëçíéóìïˆ êáß óôÞí êáèïëéêÞ ôïõ Aðïäï÷Þ
óôüí å‰ñýôåñï ÷™ñï. Ôü êñÜôïò ðïý ‚ ÂáóéëéÜò
ô\ò Ìáêåäïíßáò TðåîÝôåéíå žò ôßò ’Éíäßåò, óôü ƒ-
íïìá ô\ò äéÜäïóçò ô\ò Uëëçíéê\ò ðáéäåßáò êáß
ô\ò ðñïóöïñ@ò Uíüò íÝïõ å‰áããåëßïõ óôïýò ëá-
ïýò, óôü÷åõå óôÞí TîáóöÜëéóç ô\ò åsñÞíçò óôüí
ãåùðïëéôéêü ÷™ñï, Aðü …ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáí ït A-
ðåéëÝò êáôÜ ô\ò ʼnñþðçò êáß ôïˆ ðñïêå÷ùñç-
ìÝíïõ öõëáêßïõ ôçò, ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ. ‘Ç ðïëé-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ôéêÞ êáß ït óõìâïëéêÝò êéíÞóåéò ôïˆ Ìáêåäüíá
âáóéëéÜ Šð\ñîáí ÷áñáêôçñéóôéêÝò. ÄÝí Tðéèõìïˆ-
óå ôüí Šðåñôïíéóìü Aêñáßùí êáß ìïíïìåñ™í èÝ-
óåùí, AëëÜ ðñïÝôñåøå ôÞí Aëëçëïãíùñéìßá, ôÞí
êáôÜñãçóç ô™í öñáãì™í, ìåôáîý T÷èñéêÜ äéá-
êåéìÝíùí ìåôáîý ôïõò Tèí™í, ìÝó¤ ô™í ìÝôñùí
ðïý TëÜìâáíå.
‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò ðñïÝâç óôÞí ðñþôç óôÞí t-
óôïñßá å‰ñùðáúê\ò ðñïÝëåõóçò ðïëéôéêÞ êáôÜñ-
ãçóçò ô™í óõíüñùí, ðïý ìÝ ôÞ säéáéôåñüôçôá êáß
ôßò säéïìïñößåò ôïˆ Añ÷áßïõ êüóìïõ äÝí ìðïñïˆ-
óå íÜ Šëïðïéçèår ðáñÜ ìÝ ôÞí óõíäñïìÞ óôñáôé-
ùôéê™í äõíÜìåùí, ðïý äÝí åy÷áí …ìùò ôÞí ðñü-
èåóç Šðïäïýëùóçò ô™í öñïíçìÜôùí ô™í ëá™í.
·Çôáí, äçëáäÞ, äýóêïëç _ ðñïþèçóç ô™í ‚ñá-
ìÜôùí ô\ò ìáêåäïíéê\ò ðïëéôéê\ò ìÝ ôÞí õtïèÝ-
ôçóç Uíüò Aêáôáíüçôïõ ãéÜ ôïýò Aíèñþðïõò ô\ò
Tðï÷\ò ðñÜãìáôïò ïsêïíïìéê\ò êáß êïéíùíéê\ò
‚ëïêëÞñùóçò.
Óõíåð™ò, ït óõíè\êåò AóôÜèåéáò ðïý Tðéêñá-
ôïˆóáí êáôÜ ôÞí Têôßìçóç ô™í Aíèñþðùí ôïˆ
Ì. ’ÁëåîÜíäñïõ óôüí Uëëçíéêü ÷™ñï êáß _ äéá-
ðßóôùóç …ôé êáôÝóôç AíåäáöéêÞ êáß ÷ùñßò äéÝ-
îïäï _ äéåýñõíóç ô™í äéáöïñ™í ìåôáîý ôïˆ Aìõ-
íüìåíïõ Uëëçíéêïˆ êüóìïõ êáß ôïˆ Ðåñóéêïˆ Âá-
99
óéëåßïõ, eôáí á‰ôÞ ðïý ‚äÞãçóå óôÞí Têðüíçóç
êáß ôåëéêÜ óôÞí Šëïðïßçóç ô\ò Têðïëéôéóôéê\ò
Tðåêôáôéê\ò ðïëéôéê\ò ôïˆ Ì. ’ÁëåîÜíäñïõ, ôïˆ
‚ðïßïõ ït äéÜäï÷ïé óôÞí ÐÝñãáìï, óôÞí Áuãõðôï
êáß óôÞ Ìáêåäïíßá äÝí êáôÜöåñáí íÜ Tìðëïõôß-
óïõí ôü ðåñéå÷üìåíü ôçò. ‘Ç ëïãéêÞ ëïéðüí ô™í
ñùìáúê™í ðñïâëçìáôéóì™í Têôßìçóå …ôé _ ðñüó-
ëçøç ô\ò êïéí\ò Aðïäï÷\ò TðéôåõãìÜôùí ôïˆ
Uëëçíéêïˆ ðíåýìáôïò êáß _ óõíýðáñîÞ ôïõò ìÝ
ôÞí ðïëéôéêÞ èåùñßá ô\ò ðüëçò ôïˆ Ôßâåñç èÜ
êõïöïñïˆóå Xíá íÝï AðïôÝëåóìá ðïý èÜ óõíÝâáë-
ëå óôÞí å‰çìåñßá ô™í ëá™í ô\ò Ìåóïãåßïõ. ´Ï-
ìùò, ït äéáëõôéêÝò ôÜóåéò äÝí è' AñãÞóïõí êé Tä™
íÜ Tìöáíéóôïˆí. ‘Ç Vêñçîç êáß _ äéÜäïóç ôïˆ
÷ñéóôéáíéêïˆ å‰áããåëßïõ èÜ Šðåñâår ôßò Tãêüóìé-
åò êáß ðåðåñáóìÝíåò ðïëéôåéïëïãéêÝò èåùñßåò êáß
ôïýò ðåéñáìáôéóìïýò ôïˆ ðáëáéïˆ êüóìïõ, ðïý
êáôÜ ôÞí êñßóç ôïˆ Ì. Êùíóôáíôßíïõ äÝí ìðï-
ñïˆí íÜ Tðéâéþóïõí ðáñÜ ìüíï ìÝ ôÞí TöáñìïãÞ
ìé@ò íÝáò ãñáìì\ò. ‘Ï äéá÷ùñéóìüò ôïˆ Uíéáßïõ
Ñùìáúêïˆ ÊñÜôïõò óÝ Äõôéêü êáß ’Áíáôïëéêü
TãêáéíéÜæåé ôÞí ðñþôç å‰ñùðáúêÞ äéÜóðáóç êáß
ôÞí Aðïäï÷Þ ô\ò ðåðïßèçóçò …ôé åyíáé äýóêïëïò
‚ Vëåã÷ïò Aðü Xíá ìüíï ÊÝíôñï ô\ò ôý÷çò ôü-
óùí Aíèñþðùí. ’Áðü ôü 395 ì.×. êáß Uî\ò, X-
100
íáò íÝïò ôå÷íçôüò ó÷çìáôéóìüò, ìÝ Aóáöårò A-
êüìç óôü÷ïõò AëëÜ ðëïýóéïò óÝ säÝåò, ðáñåëèüí
êáß ìÝ AñêåôÞ Tìðåéñßá, AíáããÝëëåé óôïýò êá-
ôïßêïõò ô\ò ’Áíáôïëéê\ò Ìåóïãåßïõ …ôé óôÞ óõ-
íÝ÷åéá èÜ ðñÝðåé íÜ ãíùñßæïõí …ôé ôÜ óõìöÝñïí-
ôÜ ôïõò ðñïóôáôåýïíôáé Aðü ôïýò èåóìïýò ðïý
TãêáéíéÜæåé êáß öéëïäïîår íÜ Tîõøþóåé _ Êùí-
óôáíôéíïýðïëç a ÍÝá Ñþìç. ÖõóéêÜ, á‰ôü äÝí
óÞìáéíå …ôé T÷áñÜóóåôï êÜðïéá óõíïñéáêÞ ãñáì-
ìÞ ìåôáîý Äõôéêïˆ êáß ’Áíáôïëéêïˆ ôìÞìáôïò,
AëëÜ TðåâÜëëåôï ãåíéêüò äéáêáíïíéóìüò ô\ò óýã-
÷õóçò ðïý TðÝöåñå ôü ñùìáúêü ðåßñáìá, êáß á‰-
ôÞ _ äéáßñåóç èåùñÞèçêå …ôé èÜ óõíÝâáëëå óÝ ìéÜ
÷áëÜñùóç.
‘Ç Á‰ôïêñáôïñßá ôïˆ Âõæáíôßïõ, a êáëýôå-
ñá _ ìåôÝðåéôá TîåëëçíéóìÝíç ×ñéóôéáíéêÞ Á‰-
ôïêñáôïñßá ô\ò Êùíóôáíôéíïýðïëçò, TëÝã÷åé
ôÞí å‰ñýôåñç ðåñéï÷Þ ô™í Âáëêáíßùí žò ôüí
Äïýíáâç, ôÞí ’ÁíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï êáß Xíá ìå-
ãÜëï âÜèïò ô™í TêôÜóåùí ô\ò Ì. ’Áóßáò êáß
ô\ò ’Åããýò ’Áíáôïë\ò. ‘Ï êñáôéêüò á‰ôüò ó÷ç-
ìáôéóìüò óõíõðÜñ÷åé ìÝ ôÞí TìöÜíéóç Uíüò íÝïõ
ëáïˆ, ô™í ’ÁñÜâùí, ït ‚ðïrïé äçìéïõñãïˆí êáß
á‰ôïß ìéÜ ôåñÜóôéá êñáôéêÞ ŠðïäïìÞ ìÝ ðñü÷åé-
ñåò …ìùò êáß ðáñïäéêÝò äïìÝò, ðïý Têôåßíåôáé žò
ôÞí ’Éóðáíßá. Ït ëáïß ðïý èÜ Aóðáóôïˆí ôü ’Éó-
ëÜì, ôÞí íÝá ìïíïèåúóôéêÞ èñçóêåßá, Vñ÷ïíôáé óÝ
ìåôùðéêÞ ðëÝïí AíôéðáñÜèåóç ìÝ ôïýò Šðåñá-
óðéóôÝò ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò ʼnñþðçò, TðéôéèÝìåíïé
Aðü ôßò ðýëåò ô\ò Ì. ’Áóßáò êáß ô\ò ‘Éóðáíß-
áò. Ït ðñ™ôåò è' AíôÝîïõí, ït äåýôåñåò èÜ êá-
ôáññåýóïõí. ‘Ç óõíÝðåéá á‰ô\ò ô\ò ìåôáâïë\ò
eôáí _ AðÜíôçóç ôïˆ ÷ñéóôéáíéêïˆ êüóìïõ, A-
ðÜíôçóç ðïý TêöñÜæåôáé ìÝ ôÞí Tðßäåéîç ôçò U-
íüôçôÜò ôïõ AðÝíáíôé óôü ’ÉóëÜì. ‘Ç äéáöïñÜ åy-
íáé …ôé ‚ ÷ñéóôéáíéóìüò TîÝöñáóå á‰ôÞí ôÞí Uíü-
ôçôá Aðü äýï ðëÝïí ÊÝíôñá, ôÞí Ñþìç êáß ôÞí
Êùíóôáíôéíïýðïëç, ðïý èÜ êáôáóôïˆí ït äýï âá-
óéêïß Cîïíåò ô\ò äéáêßíçóçò ôïˆ ÷ñéóôéáíéêïˆ ìç-
íýìáôïò óôüí êüóìï. Êáèïëéêéóìüò êáß ’Ïñèï-
äïîßá äñáóôçñéïðïéïˆíôáé ìÝ TëÜ÷éóôç ÷ñïíéêÞ
äéáöïñÜ, êáß _ ìÝí Äýóç Aíáæçôår óôü ðñüóùðï
ôïˆ Charlemagne ôüí ŠðïóôçñéêôÞ ôçò ðïý èÜ
UíïðïéÞóåé …ëïõò ôïýò ÷ñéóôéáíéêïýò ëáïýò ô\ò
Ä. ʼnñþðçò, Šðü ôÞí Tîïõóßá ô\ò íÝáò Ñù-
ìáúê\ò ×ñéóôéáíéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò, Tí™ _ ’Á-
íáôïëÞ äéáäßäåé ôü ìÞíõìá ôïˆ Å‰áããåëßïõ óôïýò
ëáïýò ô\ò Êåíôñéê\ò ʼnñþðçò, ôïýò ‚ðïßïõò öé-
ëïäïîår íÜ èÝóåé óôÞí ðïëéôéóôéêÞ ôçò ôñï÷éÜ.
²Åôóé, ×ñéóôéáíéóìüò êáß ’ÉóëÜì óõãêñïýïíôáé
ìåôùðéêÜ óÝ äýï ìÝôùðá, óÝ äýï å‹êïëá Aíôé-
ëçðôïýò ðüëïõò ôïˆ å‰ñùðáúêïˆ ðïëéôéóìïˆ, ït
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
‚ðïrïé êáëëéåñãïˆí ‚ êáèÝíáò ôÞí äéêÞ ôïõ Uíü-
ôçôá óôüí ÷™ñï Tðéññï\ò ôïõ. ‘Ç AíÜãêç äÝ
ðñïâïë\ò AíôéóôÜóåùò óôüí Tîùôåñéêü T÷èñü
ðñïôÜóóåé ôÞí ãñÞãïñç äéåõèÝôçóç Aóöáë™í óõ-
íïñéáê™í ìåèïñßùí, ït ‚ðïrïé èÜ äþóïõí êáß ôÞí
Vìðíåõóç óôÞí ÷ñéóôéáíéêÞ ðëÝïí ʼnñþðç ôïˆ
9ïõ ásþíá íÜ Aíôéìåôùðßæåé êáß á‰ôÞ óïâáñÜ ôü
Tíäå÷üìåíï ìüíéìùí óõíïñéáê™í äéáêáíïíéóì™í
ìÝ ôÞí ’ÁíáôïëÞ. ’Áðü á‰ôÞí ôÞí ðåñßïäï è' Añ-
÷ßóåé íÜ äéåõñýíåôáé ôü ÷Üóìá AíÜìåóá óôïýò äýï
êüóìïõò, ôü ‚ðïrï èÜ ðáñÜãåé Xíáí ìåãÜëï Añéè-
ìü ðñïêáôáëÞøåùí êáß óôåñåïôýðùí, ït äéáóôÜ-
óåéò ô™í ‚ðïßùí èÜ öùôéóôïˆí Añãüôåñá. ´Ïóï
ãéÜ ôÞí Uíüôçôá ôïˆ ’ÉóëÜì, èÜ êëçèår êáß á‰-
ôÞ Tíþðéïí ô\ò ðñïïðôéê\ò ôïˆ êáôáêåñìáôé-
óìïˆ, ðåßèïíôáò Añêåôïýò äýóðéóôïõò ðþò _ ðï-
ëõåèíéêÞ óõãêñüôçóç ìüíï ðñïóùñéíÝò ëýóåéò
ìðïñår íÜ Šðïäåéêíýåé.
‘Ç TîÝëéîç á‰ô\ò ô\ò Aíôßëçøçò èÜ ‚äçãÞ-
óåé óôüí ó÷çìáôéóìü ô™í ’Åèíéê™í Êñáô™í ô\ò
ʼnñþðçò, ô\ò ’Áããëßáò êáß ô\ò Ãáëëßáò, Tí™ ôÜ
ÂáëêÜíéá èÜ âñåèïˆí Šðü ôüí Vëåã÷ï ìé@ò íÝáò
ðïëõåèíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò, äéáäü÷ïõ ô\ò Âõæáí-
ôéí\ò, AëëÜ ìÝ óáöårò Aíôéåõñùðáúêïýò ðñïóáíá-
ôïëéóìïýò, êáß sóëáìéê\ò AíôéëÞøåùò êñáôéê\ò
èåùñßáò. ‘Ç äéáöïñÜ ôïˆ Uíïðïéçôéêïˆ ìçíýìáôïò
ðïý å‰áããåëßæåôáé _ ’ÏèùìáíéêÞ Á‰ôïêñáôïñßá
Vãêåéôáé óôÞí TêëåêôéêÞ ðñïôßìçóç ô™í Šðçêü-
ùí ôçò ìÝ èñçóêåõôéêÜ êñéôÞñéá, êÜôé ðïý èÜ ô\ò
óôïé÷ßóåé ôÞí êáôÜëëçëç óôéãìÞ. ÔÞí uäéá óôéã-
ìÞ óôÞí ʼnñþðç, êáß ìÝ âÜóç ôü äéáëåêôéêü
ó÷\ìá UíïðïéÞóåéò-êáôáêåñìáôéóìüò, _ êáôÜ-
óôáóç ðáñïõóéÜæåé ôÞí Uî\ò ìïñöÞ: ìéÜ íÝá ðï-
ëõåèíéêÞ á‰ôïêñáôïñßá, á‰ôÞ ô™í ’Áøâïýñãùí,
êáôáöÝñíåé íÜ äçìéïõñãÞóåé ìéÜ óýãêëéóç ô™í
óõìöåñüíôùí ô™í ëá™í ðïý ðåñéêëåßåé óôüí Vëåã-
÷ü ôçò, Tí™ ðáñÜëëçëá _ Ñùóóßá TëÝã÷åé …ëç
ôÞí ðåñéï÷Þ ðïý Añ÷ßæåé Aðü ôü ôì\ìá ðïý ðáý-
åé íÜ TëÝã÷åé _ Á‰ôïêñáôïñßá ô™í ’Áøâïýñãùí.
ÓôÞí ’ÉôáëéêÞ ×åñóüíçóï, _ êáôÜóôáóç èõìßæåé
ôüí ìéêñüêïóìï ô™í ðüëåùí-êñáô™í ô\ò ’Áñ÷áß-
áò ‘ÅëëÜäáò, ãéÜ ôüí ëüãï …ôé Tä™ ôü êñéôÞñéï
ô\ò äéáöïñïðïßçóçò åyíáé ïsêïíïìéêü, êÜôé ðïý
Añêïˆóå ãéÜ ôÞ Öëùñåíôßá, ôÞ ÃÝíïâá, ôÞí Ðß-
æá, ôÞ Âåíåôßá, ôü ÌéëÜíï, ãéÜ íÜ Tîáóöáëßæåé
ôÞí á‰ôÜñêåéÜ ôïõò. Ït Ãåñìáíïß _ãåìüíåò ðñï-
óðáèïˆí íÜ AíïéêïäïìÞóïõí ôÜ Tñåßðéá ðïý Cöç-
óáí ït óõíÝðåéåò ôïˆ ðñþôïõ óôÞ ÄõôéêÞ Å‰ñþ-
ðç äéáêñáôéêïˆ ðïëÝìïõ ãéÜ ëüãïõò èñçóêåõôé-
êïýò, óôïýò ‚ðïßïõò óõììåôår÷å êáß ôü só÷õñü âá-
óßëåéï ôçò Óïõçäßáò, ôü ‚ðïrï êõñéáñ÷ïˆóå óôïýò
ëáïýò ô\ò óêáíäéíáâéê\ò Vêôáóçò.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
‘Ï Tðïíïìáæüìåíïò ÍÝïò Êüóìïò Aðü ôïýò
ʼnñùðáßïõò, ãåùãñáöéêüò ÷™ñïò ô™í ’ÇíùìÝ-
íùí Ðïëéôåé™í, Uíïðïéårôáé ìÝó¤ ôïˆ êéíÞìáôïò
Aíåîáñôçóßáò ôïõ Aðü ôü Âñåôáííéêü ÓôÝììá,
êÜôé ðïý AðåôÝëåóå ôÞí ðñþôç äõíáìéêÞ Aìöé-
óâÞôçóç ô\ò ðáíôïäõíáìßáò ôïˆ AêÝñáéïõ ôïˆ A-
ðïéêéáêïˆ äéêôýïõ ô\ò ’Áããëßáò. ²Áò íïìÜóïõ-
ìå ’ÁìåñéêáíéêÞ ‘Åíïðïßçóç ôü êßíçìá ô\ò á‰-
ôïäéÜèåóçò ô™í êáôïßêùí, ðïý ðñáãìáôïðïéårôáé
ìÝ êßíçôñá ïsêïíïìéêÜ óôÜ ðëáßóéá ôïˆ Têóõã-
÷ñïíéóìïˆ ô™í Tóùôåñéê™í óõíäõáóì™í ôïˆ ðï-
ëéôéêïˆ óõóôÞìáôïò óýíäåóçò ô™í å‰ñéóêïìÝíùí
Šðü Aããëéêü Vëåã÷ï äéåóðáñìÝíùí Aðïéêéáê™í
êÝíôñùí. ‘Ç ÏsêïíïìéêÞ Êïéíüôçôá ô™í ’Áìå-
ñéêáíéê™í Ðïëéôåé™í ðñïâÜëëåé óÜí ôü ðéü ðñù-
ôïðïñéáêü Tîù-å‰ñùðáúêü UíïðïéçìÝíï ó÷\ìá,
ôïˆ ‚ðïßïõ _ óýóôáóç êáß ït TèíïëïãéêÝò ôïõ Tê-
öÜíóåéò ðñïÝñ÷ïíôáé Aðü ôÞí ʼnñþðç. ÄÝí èÜ
ìðïñÝóïõí …ìùò ït Ðïëéôåråò íÜ Aðïöýãïõí ôüí
êáôáêåñìáôéóìü, ôïˆ ‚ðïßïõ _ TíäïáìåñéêáíéêÞ
óýãêñïõóç ô™í Tô™í 1861-65 Šð\ñîå ôü Tðá-
êüëïõèï. ‘Ç Aóõíåííïçóßá êáß ït ðáñåîçãÞóåéò
óÝ óõíäõáóìü ìÝ ôÞí ãåíéêüôåñç Aìç÷áíßá ãýñù
Aðü ôïýò ðñáãìáôéêïýò ëüãïõò ðïý ‚äÞãçóáí
óôÞí ’Áíåîáñôçóßá, AðÝäåéîáí …ôé ôÜ ÷ñüíéá ðïý
101
V÷ïõí ðåñÜóåé äÝí åy÷áí ôÞí AíÜëïãç êáß öõóéï-
ëïãéêÞ óõíï÷Þ. Ït ’Áìåñéêáíïß Tîáêïëïõèïˆóáí
í' Aãíïïˆí Cí Aðïôåëïˆóáí Xíáí óõìðáã\ êñáôé-
êü ó÷çìáôéóìü, ðáñüìïéï ìÝ ôïýò å‰ñùðáúêïýò,
êáß Aíáæçôïˆóáí óôÞí ïsêïíïìéêÞ êáß ìüíï Xíù-
óç ô™í óõìöåñüíôùí ôïõò ôÜ êßíçôñá ô\ò Uíï-
ðïéçìÝíçò ôïõò óôÜóçò Víáíôé ô™í ʼnñùðáßùí.
Ôü óýíèçìá …ôé eôáí AñíçôéêÜ ðñïóêåßìåíïé ðñüò
ôÞí ìïíáñ÷éêÜ äéïéêïýìåíç ʼnñþðç Tîáíåìßóôç-
êå êáß V÷áóå ôÞí AðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôïõ, ìÝ
AðïôÝëåóìá _ óýã÷õóç íÜ âñår äéÝîïäï óôü æÞ-
ôçìá ô™í öõëåôéê™í äéáêñßóåùí. Ôü Aìåñéêáíé-
êü ðñïçãïýìåíï èÜ ëåéôïõñãår ›ò ðñïåéäïðïßçóç
ðñüò ôßò Tèíüôçôåò êáß ôÜ êñÜôç ðïý óõãêñï-
ôïˆí âéáóôéêÜ ðïëéôåéáêÝò Uíþóåéò ìÝ Tëëéð\ ôÞí
óôïé÷åéþäç äïìÞ ôïõò êáß ðñüò Aíáóöáëårò êá-
ôåõèýíóåéò ôüí ðñïóáíáôïëéóìü ô\ò Tèíéê\ò ôïõò
ðïëéôéê\ò. ÔåëéêÜ _ Tìðåéñßá ô™í Tô™í 1861-
65 èÜ ÷ñçóéìåýóåé óôïýò ’Áìåñéêáíïýò ôïõëÜ÷é-
óôïí ›ò ðñüò ôÞí TîáóöÜëéóç ô\ò Aíï÷\ò êáß
ô\ò Aðïäï÷\ò ô\ò óõíýðáñîçò ô™í Ðïëéôåé™í
óôÞí âÜóç ô\ò Aëëçëåããýçò êáß ôïˆ óõíôïíéóìïˆ
óôïýò ôïìårò ô\ò Cìõíáò, ô\ò Tîùôåñéê\ò ðïëé-
ôéê\ò äéïßêçóçò.
‘Ç ÃáëëéêÞ ’ÅðáíÜóôáóç2, á‰ôüò ‚ êïéíüò
102
ðáñïíïìáóôÞò ô™í å‰ñùðáúê™í öáéíïìÝíùí ôïˆ
19ïõ ásþíá, Šð\ñîå Šðåýèõíç ãéÜ ôÞí ðïéïôéêÞ
óôü Uî\ò äéåýñõíóç êáß äéåßóäõóç ôïˆ säåïëïãéêïˆ
ðáñÜãïíôá, ðïý èÜ AðïôåëÝóåé ôüí Cîïíá óõíáí-
ôÞóåùò ô™í Uíïðïéçôéê™í AíôéëÞøåùí ô™í
ëá™í. ‘Ï Tèíéêéóìüò êáß _ ðñïóÞëùóç óôÞí êá-
ôåýèõíóç ô\ò Tèíéê\ò ‚ëïêëçñþóåùò Uíüò Vèíïõò
åyíáé ôü ìÞíõìá ðïý ìåôÝöåñå óôïýò å‰ñùðáúêïýò
ëáïýò äéáñêïˆíôïò ôïˆ 19ïõ ásþíá _ ’ÅðáíÜóôá-
óç ô\ò Ãáëëßáò, Aìöéóâçôþíôáò ôßò ìÝ÷ñé ôüôå
só÷ýïõóåò óõíôáãìáôéêÝò äïìÝò, ðñïâÜëëïíôáò
ôÞí AíïéêôÞ ðëïõñáëéóôéêÞ êïéíùíßá ›ò óôïé÷årï
Uíüôçôáò ô™í óõìöåñüíôùí ô™í ëá™í. ‘Ç ôå-
÷íïëïãéêÞ TîÝëéîç êáß ït óõíÝðåéÝò ôçò, ït êïé-
íùíéïëïãéêÝò èåùñßåò ðïý AíÞããåéëáí ôüí Tðéêåß-
ìåíï ðïëëáðëáóéáóìü ô™í ‚ñéóì™í êáß ðñïóåã-
ãßóåùí ô\ò Aíèñþðéíçò êïéíùíßáò, ðåñéÝðëåîáí
ôßò TêôéìÞóåéò ô\ò êïéí\ò ëïãéê\ò êáß ëåéôïýñ-
ãçóáí ›ò TíäéÜìåóïé óôáèìïß êÜèå öïñÜ ðïý ït
UíïðïéçôéêÝò êáß ït Aðïó÷éóôéêÝò ôÜóåéò ô™í
ëá™í êáß ô™í êñáô™í âñßóêïíôáí óÝ êßíçóç. ²Å-
ôóé, ‚ Tñãáôéêüò äéåèíéóìüò, ðïý ðñïóðáèïˆóå íÜ
äéáäþóåé ôü êïììïõíéóôéêü ÌáíéöÝóôï, ðñïâÜë-
ëåé óÜí _ êáéíïôüìïò säåïëïãßá ðïý ðñïðáãáíäß-
æåé ôÞí êáôÜñãçóç ô™í Tèíéê™í öñáãì™í êáß ôÞí
Aäåëöïóýíç ô™í Aðáíôá÷ïˆ ðñïëåôáñßùí, …ðùò
íïìÜæåé ôïýò Tñãáæüìåíïõò ðÝñá Aðü êñáôéêïýò
ðåñéïñéóìïýò. ‘Ç ’ÅðáíÜóôáóç ôçò Ñùóóßáò e-
ôáí ôü TðéóôÝãáóìá ô™í ðñïóðáèåé™í á‰ô™í
ô™í Aíèñþðùí ðïý Tðé÷åßñçóáí íÜ täñýóïõí ìéÜ
íÝá êïéíùíßá, AñêåôÜ ìç÷áíéóôéêÞ óôßò TðéëïãÝò
ôçò, êïéíùíßá ‚ëïêëçñùôéêÞ, …ðïõ ôü Aôïìéêü Š-
ðï÷ùñïˆóå ãéÜ íÜ Šðåñéó÷ýóåé _ ðñïÜóðéóç ô™í
säåùä™í ôïˆ êïììïõíéóìïˆ. ’ÁðÝíáíôé óÝ á‰ôüí
ôüí êüóìï âñßóêåôáé _ Cëëç êïéíùíßá ô™í äçìï-
êñáôéê™í Tëåõèåñé™í, ô™í êá÷ýðïðôùí ìåôáîý
ôïõò Tèíéê™í êñáô™í, ô™í ðñïóôáôåõôéê™í äá-
óì™í êáß ô\ò AíáóöÜëåéáò. ÌåôÜ ôüí ´ Ðáã-
êüóìéï Ðüëåìï, Cñ÷éóå _ ðåñßïäïò ô\ò ›ñßìáí-
óçò ôïˆ êëßìáôïò ãéÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞ ðëÝïí ‚ëï-
êëÞñùóç ô™í å‰ñùðáúê™í êñáô™í, AíôéôéèÝìå-
íçò ðñüò ôÞí ëïãéêÞ ô™í ôåôåëåóìÝíùí ãåãïíü-
ôùí êáß ô™í êïóìïãïíéê™í êáß Aðïêñõóôáëëù-
ìÝíùí Tîåëßîåùí, ðïý äéåôåßíåôï ðþò ðñïùèïˆóå
ôü ðïëõåèíéêü óõãêñüôçìá ô\ò Óïâéåôéê\ò ´Å-
íùóçò. ‘Ï öáéíïìåíéêÜ UíïðïéçìÝíïò ÷™ñïò ô\ò
’Áíáôïëéê\ò ʼnñþðçò eôáí ôüóï êáôáêåñìáôé-
óìÝíïò øõ÷éêÜ êáß êïéíùíéêÜ, Tí™ ôÞí uäéá ðå-
ñßïäï _ Äýóç Tðåîåñãáæüôáí ôßò UíùôéêÝò ôçò ñï-
ðÝò ìÝ Tðéôõ÷ßá.
Ôü 1989 îåêßíçóå _ äéáäéêáóßá ðïý ãñÞãïñá
èÜ èÝóåé ôÝëïò óôü ôå÷íéêÜ UíïðïéçìÝíï ó÷Þìá
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êáß Aêáíüíéóôá ‚ñéïèåôçìÝíï ôïˆ êïììïõíéóôéêïˆ
êüóìïõ, Aðïäåéêíýïíôáò ðþò ït ôå÷íçôÝò êáß T-
ðéâáëëüìåíåò óõóðåéñþóåéò äýóêïëá ìðïñïˆí íÜ
Tðéâéþóïõí. Ó÷åäüí ôáõôü÷ñïíá äÝ îåêßíçóå êáß
_ TðéìÝñïõò äéáßñåóç ô™í ìåë™í ôïˆ UíïðïéçìÝ-
íïõ êáß AëëçëÝããõïõ ìüíï êáôÜ ãñÜììá Aíáôï-
ëéêïˆ êüóìïõ. ‘Ç Ãéïõãêïóëáâßá êáß _ Å.Å.Ó.Ä.
äéáëýïíôáé ìÝ ôá÷årò êáß ãñÞãïñïõò AëëÜ êáß êá-
èüëïõ ãéÜ ôÞí ðñþôç Aíáßìáêôïõò ñõèìïýò, êÜ-
ôé ðïý V÷åé ðñïêáëÝóåé Xíá ðëÞèïò Aíçóõ÷é™í
óôüí ‚äåýïíôá ðñüò ôÞí ïsêïíïìéêÞ ôïõ êáß ðï-
ëéôéêÞ ôïõ Uíïðïßçóç äõôéêü êüóìï.
Йò ìðïñår íÜ äïèår têáíïðïéçôéêÞ AðÜíôç-
óç óôü Tñþôçìá ðïý ôßèåôáé ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí ðñï-
âëçìáôéêÞ êáß ôÞí ásôéïëüãçóç ôïˆ êñáôéêïˆ
êáôáêåñìáôéóìïˆ; ÓÝ á‰ôÞí ôÞí ñõèìéêÞ óýã-
êñïõóç êáß Aëëçëïäéåßóäõóç ô™í äýï ôÜóåùí, èÜ
Vâëåðå êáíåßò Xíáí Tèíïêåíôñéóìü a ãåùãñáöéêü
ôïðéêéóìü AíÜëïãï ðñüò ôÞí Vîáñóç Uíüò Tóù-
óôñåöïˆò Aôïìéóìïˆ êáß, êáô' TðÝêôáóç, ìé@ò
Aíôßëçøçò ðïý ðéóôåýåé óÝ ìéÜ íÝá êáß TîåëéãìÝ-
íç Aíôéìåôþðéóç ôïˆ èÝìáôïò. Ðéóôåýïõìå ðþò
ït ëáïß ðïý TðÝëåîáí á‰ôÞí ôÞí ‚äü, TðåéäÞ èå-
þñçóáí ðþò _ óõíýðáñîÞ ôïõò ãéÜ ëüãïõò å‰-
êáéñéáêïýò ìÝ ìéÜ óõããåí\ ðñüò ôÜ óõìöÝñïíôÜ
ôïõò Tèíüôçôá Šð\ñîå Šðåýèõíç ãéÜ ôÞí ðåñéóôï-
ëÞ ô™í äõíáôïôÞôùí ôïõò, ðïý ðñïêÜëåóå Aíå-
ðáíüñèùôá ôñáýìáôá, ðïý _ TðïýëùóÞ ôïõò ìü-
íï ìÝ ôÞí ñÞîç ìðïñår íÜ ðñáãìáôïðïéçèår. Ðñü-
êåéôáé äçëáäÞ ãéÜ ìéÜ ìïñöÞ öéëïäïîßáò êáß Aíá-
æÞôçóçò Uíüò íÝïõ ñüëïõ ôïˆ Vèíïõò ðïý Aðï÷ù-
ñår Aðü ôÞí ‚ìÜäá êñáô™í, ðïý TêöñÜæåôáé ìÝ s-
ó÷õñÝò ðéÝóåéò Aðü ôßò âÜóåéò ô\ò êïéí\ò ãíþ-
ìçò žò ôßò êïñõöÝò ô\ò êñáôéê\ò ìç÷áí\ò.
Ðñï÷ùñÞóáìå óÝ ìéÜ TêôåôáìÝíç, uóùò êáß
ŠðåñâïëéêÞ óõíåîÝôáóç äéáöïñåôéê™í óôü ðåñéå-
÷üìåíï, AëëÜ ìÝ ‚ìïéüôçôåò ›ò ðñüò ôÞí äéÜôá-
îç tóôïñéê™í ôåôåëåóìÝíùí, ðïý ðñïêÜëåóáí ôÝ-
ôïéåò öïñôßóåéò óôßò ó÷Ýóåéò ô™í Tèí™í êáß ô™í
êñáô™í, ìÝ AðïôÝëåóìá ôÞí ðïéïôéêÞ TîÝëéîç ôïˆ
ó÷Þìáôïò ðïý TîåôÜæïõìå. ‘Ç ãñáììéêÞ AíÜëõ-
óç ô™í óçìáíôéêüôåñùí äåäïìÝíùí ôïˆ tóôïñéêïˆ
Cîïíá óõìâÜëëåé óÝ ìéÜ êáëýôåñç, ðéóôåýïõìå,
êáôáíüçóç ãåíéê™í ásôßùí, ãéÜ ôÜ ‚ðïrá _ êñé-
ôéêÞ äÝí èÜ óôáìáôÞóåé íÜ Aíáæçô@ sêáíïðïéç-
ôéêüôåñïõò ôñüðïõò TîÞãçóÞò ôïõò. ×ùñßò íÜ
êÜíïõìå ëüãï ãéÜ êõêëéêÞ êáß ðåñéïäéêÞ TìöÜíé-
óç ‚ñéóìÝíùí ãåãïíüôùí, èåùñïˆìå ðþò _ ðñù-
ôïôõðßá ôïˆ tóôïñéêïˆ ãåãïíüôïò, ãéÜ ôÞí ‚ðïßá
ït uäéïé ït óõíôåëåóôÝò ôïõ Tããõ™íôáé, äÝí Tðé-
ôñÝðåé ôÞí TîáãùãÞ óõìðåñáóìÜôùí ðïý ‚äç-
ãïˆí óÝ óôåñåüôõðåò TêôéìÞóåéò. Åyíáé äýóêïëï
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
äçëáäÞ êáíåßò íÜ Aíôéìåôùðßóåé ôÞí ôåëåõôáßá
ãåñìáíéêÞ Uíïðïßçóç ›ò Xíá öõóéïëïãéêü AðïôÝ-
ëåóìá ðïý èÝëåé ôüí êáôáêåñìáôéóìÝíï ãåñìáíé-
êü êüóìï íÜ Uíþíåôáé ó÷åôéêÜ ãñÞãïñá. ‘Ç A-
íÜëõóç ô™í tóôïñéê™í ãéÜ êÜèå Tðï÷Þ ðáñáãüí-
ôùí ðáñáäßäåé ðñüò Aîéïëüãçóç ìéÜ äéáöïñåôéêÞ
ãéÜ êÜèå ðåñßðôùóç ásôéüôçôá, ôÞí ‚ðïßá ó÷ç-
ìáôßæåé ‚ Tîùôåñéêüò ðåñßãõñïò, ôÜ ôñÝ÷ïíôá êïé-
íùíéêÜ ñåýìáôá, _ ôå÷íïëïãéêÞ ŠðïäïìÞ, _ êá-
ôÜóôáóç ô\ò ðáéäåßáò. ´Ïëïé á‰ôïß ït ðáñÜãïí-
ôåò ðñïêáëïˆí TóùôåñéêÝò êáß TîùôåñéêÝò ìåôá-
âïëÝò ðïý óôÞí êáôÜëëçëç óôéãìÞ èÜ ‚äçãÞóïõí
óôü AðïôÝëåóìá.
Åyíáé ›óôüóï êñßóéìç _ Têôßìçóç …ôé ït U-
íïðïéÞóåéò êáß ït êáôáêåñìáôéóìïß èÜ óõíå÷ßæïí-
ôáé ìÝ Añêåôü äõíáìéóìü, TðåéäÞ Aêñéâ™ò åyíáé
äýóêïëï íÜ ðáñáâëÝøïõìå ôü ãåãïíüò ðþò _ äý-
íáìç ô\ò ‘Éóôïñßáò åyíáé á‰ôÞ ðïý TðéëÝãåé ôßò
Tðï÷Ýò á‰ôÝò …ðïõ êñßíåôáé Aíáãêáßá _ óõíÜí-
ôçóç a _ Aðüóôáóç ìåôáîý ô™í Tèí™í, ›ò óôïé-
÷årï äéáìüñöùóçò ô™í sóïññïðé™í ðïý èÜ Tðé-
êñáôÞóïõí. ´Ïóï ãéÜ á‰ôïýò ðïý Aíáæçôïˆí ôÞí
êáôÜôìçóç ô\ò AöçñçìÝíçò Vííïéáò ðïý íïìÜ-
ÊÕÊËÏÖÏÑÏÕÍ ÁÐÏ ÔÉÓ
103
æåôáé Äýíáìç ô\ò tóôïñßáò, èÜ AðáíôÞóïõìå …ôé
á‰ôÞí ôÞí ïsêåéïðïéïˆíôáé ït êáôÜ êáéñïýò só÷õ-
ñüôåñïé Tðß ô\ò ã\ò êáß á‰ôïß ðïý ôü ðïëéôéóôé-
êü ôïõò ‚ðëïóôÜóéï ôïýò AöÞíåé ðïëëÜ ðåñéèþ-
ñéá ásôéïëüãçóçò ô™í ìåèüäùí ôïõò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ´Åíáò Aðü ôïýò ðéü Aîéüëïãïõò ìåëåôçôÝò ô\ò ìå-
óïãåéáê\ò ðñáãìáôéêüôçôáò ›ò ëßêíïõ ðïëéôéóì™í êáß öï-
ñÝá Aîé™í êáß säå™í åyíáé ‚ F. Braudel, ôïˆ ‚ðïßïõ ït A-
ðüøåéò ãéÜ ôÞí èÜëáóóá ô™í óõíáíôÞóåùí ô™í ëá™í ðá-
ñáôßèåíôáé óôü äßôïìï Vñãï ìÝ ôßôëï:
á) F. Braudel, Maurice Aymard, Filippo Coavelli, ‘Ç
Ìåóüãåéïò: ‘Ï ÷™ñïò êáß _ ‘Éóôïñßá, Têäüóåéò ’ÁëåîÜí-
äñåéá, ’ÁèÞíá, 1991.
â) F. Braudel, G. Duby, R. Aymard, J. Gaudemet,
P. Solinas, Ç Ìåóüãåéïò: ²Áíèñùðïé êáß ðïëéôéóìéêÞ êëç-
ñïíïìéÜ, idid.
2. ‘Ï ôñüðïò ìÝ ôüí ‚ðïrï Tîáðëþíïíôáé ôÜ ãåãïíüôá
óôÞí ʼnñþðç óôÜ ôÝëç ôïˆ 18ïõ êáß óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 19ïõ
ásþíá, ôÜ ‚ðïrá ït ëáïß ô\ò ʼnñþðçò AðÝäùóáí óôÞí å‰-
èýíç ô\ò Ãáëëéê\ò ’ÅðáíÜóôáóçò, Aíáëýåôáé Aðü ôüí
²Áããëï tóôïñéêü E.J. Hobsbawm óôü âéâëßï ôïõ ìÝ ôßôëï
‘Ç åðï÷Þ ô™í TðáíáóôÜóåùí 1789-1848, ’Åêäüóåéò
MIET, ÁèÞíá 1990.
ÅÊÄÏÓÅÉÓ «ÖÉËÉÓÔÙÑ»:
 ‘Ç ãåùðïëéôéêÞ ô\ò ñèïäïîßáò
‘Ç ñèïäïîßá êáß _ óýãêñïõóç
’Áíáôïë\ò-Äýóçò
’Áðü ôü 1946, ìüëéò ðÝñáóå _ å‰öïñßá ô\ò
íßêçò, ‚ ñèüäïîïò êüóìïò, ‚ ‚ðïrïò åy÷å óÝ ãå-
íéêÝò ãñáììÝò Šðïóôår ôÞí êáôï÷Þ ô™í äõíÜìåùí
ôïˆ Cîïíá, èÜ âñåèår ìÝóá óôÞí äßíç ô\ò óýãêñïõ-
óçò ’Áíáôïë\ò-Äýóçò, óýãêñïõóç ðïý èÜ ôüí
äéáéñÝóåé óôÜ äýï. ’Áðü ôÞí ìéÜ ït êïììïõíéóôé-
êÝò ÷™ñåò, _ ÅÓÓÄ, _ Âïõëãáñßá, _ Ñïõìáíßá,
_ Ãéïõãêïóëáâßá, _ ’Áëâáíßá …ðïõ ït ñèüäïîåò
Têêëçóßåò èÜ Šðïôá÷èïˆí ãñÞãïñá óôÞí ãåíéêÞ
óïâéåôïðïßçóç ô™í êïéíùíé™í êáß èÜ ãßíïõí ït ðå-
ñéóóüôåñåò Aðü á‰ôÝò TîáñôÞìáôá á‰ô\ò ô\ò óï-
âéåôïðïßçóçòÿ Aðü ôÞí Cëëç, _ ‘ÅëëÜäá, ôü Ðá-
ôñéáñ÷årï ô\ò Êùíóôáíôéíïýðïëçò, ôÜ Ðáôñéáñ-
÷årá ô\ò ’Áíáôïë\ò, êáß _ äéáóðïñÜ ô\ò ’Áìå-
ñéê\ò êáß ô\ò ʼnñþðçò, ÷ïíôñéêÜ ‚ ‘Åëëçíéóìüò
óôüí ‚ðïrï ït èÝóåéò êáß ït tåñáñ÷ßåò èÜ óôñáôï-
ëïãçèïˆí ãéÜ ôÞí ŠðåñÜóðéóç ôïˆ äõôéêïˆ êüóìïõ
ìÝóá óôÞí ðåñßïäï ôïˆ øõ÷ñïˆ ðïëÝìïõ.
’Áðü ôü ôÝëïò ô\ò äåêáåôßáò ôïˆ '40, ‚ ñ-
èüäïîïò êüóìïò èÜ âñåèår ëïéðüí äéáéñåìÝíïò óÝ
äýï óôñáôüðåäá, äéáßñåóç ðïý èÜ èÝóåé Tðß ôÜ-
ðçôïò, ãéÜ ìéÜ Aêüìç öïñÜ, ôÞí ásþíéá óýãêñïõ-
óç AíÜìåóá óôÞí Ìüó÷á êáß ôÞí Êùíóôáíôéíïý-
ðïëç. Ït ñèüäïîåò äõíÜìåéò èÜ äñáóôçñéïðïéç-
èïˆí óôÜ ðëáßóéá ôïˆ øõ÷ñïˆ ðïëÝìïõ, V÷ïíôáò
ðÜíôùò äåõôåñåýïõóá óçìáóßá, êáß èÜ âñåèïˆí
êõêëùìÝíåò Aðü ãåùðïëéôéêÝò ëïãéêÝò óýãêñïõ-
óçò, ëïãéêÝò ït ‚ðïråò èÜ ðñïóôåèïˆí óôßò óõã-
êñïýóåéò ôïˆ ðáñåëèüíôïò AíÜìåóá óôÞí óëáâé-
êÞ ñèïäïîßá êáß ôÞí UëëçíéêÞ ñèïäïîßá. Ôü ìå-
ãÜëï Tóùôåñéêü ó÷róìá ô\ò ñèïäïîßáò ôïˆ l8ïõ
ás™íá èÜ óõíå÷ßóåé í' AíáðáñÜãåôáé êÜôù Aðü
ìéÜ íÝá ìïñöÞ, á‰ô\ò ôïˆ Aãþíá ãýñù Aðü ôü
óïâéåôéêü ìðëüê. Ðïëý ãñÞãïñá ït âñåéò, ït Š-
ðáéíéãìïß, êáß ït ðïëåìéêÝò èÜ ðÜñïõí ôÞí èÝóç
ô™í èåïëïãéê™í Tðé÷åéñçìÜôùí. ’Áðü ôÞí ðëåõ-
ñÜ ôïˆ ñèüäïîïõ Uëëçíéêïˆ êüóìïõ, ðïý ðáñÝ-
* ÌåôÜöñáóç Aðü ôü âéâëßï ôïˆ François Thual, Géopolitique de l' Orthodoxie, Ðáñßóé, Dunod, 1993, 124 óåë. Ìå-
ôÜöñáóç Cëëùí êåöáëáßùí ôïˆ uäéïõ âéâëßïõ ìÝ ðñüëïãï ôïˆ ìåôáöñáóô\ äçìïóéåýôçêå óôçí «ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá», ô. 21,
¢íïéîç 1996, óó. 88-98.
*
François Thual
ÌåôÜöñáóç - ’ÅðéìÝëåéá:
Írêïò Ìáñáíôæßäçò
ìåéíå óôü äõôéêü óôñáôüðåäï, óôéãìáôßæïíôáé ït
ŠðïäïõëùìÝíåò êáß óõíåñãÜôéäåò óôüí Cèåï êïì-
ìïõíéóìü óëáâéêÝò êáß âáëêáíéêÝò tåñáñ÷ßåò. ’Á-
ðü ôÞí äéêÞ ôïõ ðëåõñÜ, ôü Ðáôñéáñ÷årï ô\ò Ìü-
ó÷áò êáß ôÜ Cëëá Ðáôñéáñ÷årá, ðïý âñßóêïíôáí
ìÝóá óôü êïììïõíéóôéêü óôñáôüðåäï, êáôÞããåë-
ëáí ôÞí Têêëçóßá ô\ò Êùíóôáíôéíïýðïëçò êáß
ôßò UëëçíéêÝò Têêëçóßåò óÜí ðñÜêôïñåò ôïˆ Aìå-
ñéêáíéêïˆ sìðåñéáëéóìïˆ. ‘Ç ÷áëéíáãþãçóç ô™í
ñèüäïîùí Têêëçóé™í óôßò ëáúêÝò äçìïêñáôßåò V-
ãéíå ìÝ âßáéï ôñüðï, AëëÜ ìÝ ôÞí äéáöïñÜ ô\ò äå-
êáåôßáò ôïˆ '30 óôÞí ÅÓÓÄ, äÝí Šð\ñîå _ äéÜ-
èåóç óõóôçìáôéê\ò êáôáóôñïö\ò. Á‰ôü, …ðùò
åuäáìå ðáñáðÜíù, Tîçãårôáé Aðü ôü ãåãïíüò …ôé
á‰ôÝò ït Têêëçóßåò åy÷áí ðáßîåé Xíá óïâáñü ñüëï
óôü ðáñåëèüí óôÞí äéáäéêáóßá Tèíéê\ò AðåëåõèÝ-
ñùóçò ô™í ëá™í êáß åy÷áí ìåßíåé AñêåôÜ êïíôÜ
óôïýò ðëçèõóìïýò á‰ôïýò. ÊáôÜ ôüí uäéï ôñüðï,
_ ðëåéïøçößá á‰ô™í ô™í ñèüäïîùí ÷ùñ™í Aíôé-
ôÜ÷èçêáí óôüí ×ßôëåñ êáß óõììåôår÷áí óôÞí Aí-
ôßóôáóç TíÜíôéá óôïýò íáæß êáôáêôçôÝò.
ÊáôÜ ôÞí äéÜñêåéá ôïˆ øõ÷ñïˆ ðïëÝìïõ, ït
TóùôåñéêÝò AíôéèÝóåéò óôÜ ðëáßóéá ôïˆ ñèüäïîïõ
êüóìïõ eôáí säéáßôåñá âáèåéÝò. ’Áðü ôÞí ìéÜ
ðëåõñÜ ït Têêëçóßåò ðïý âñßóêïíôáí óôßò ìÞ
êïììïõíéóôéêÝò ÷™ñåò äÝí óôáìáôïˆí íÜ Tðáíá-
ëáìâÜíïõí ôßò êáôçãïñßåò ãéÜ ôßò äéþîåéò êáß
ôïýò óõìâéâáóìïýò, åsäéêÜ óôÞí ‘ÅëëÜäá …ðïõ
ôÜ ôñáýìáôá Aðü ôüí Tìöýëéï ðüëåìï, ðïý äéÞñ-
êåóå Aðü ôü 1945 ìÝ÷ñé ôü 19481, eôáí âáèéÜ
êáß Tðßðïíá. ‘Ç äéÜóðáóç óôÜ äýï ôïˆ ñèüäï-
îïõ êüóìïõ èÜ V÷åé óõíÝðåéåò ƒ÷é ìüíï óôÞí T-
óùôåñéêÞ ñãÜíùóç êáß ôßò ó÷Ýóåéò ô™í Têêëç-
óé™í, AëëÜ êáß óôüí ðñïóäéïñéóìü ôïˆ ôß åyíáé _
ñèüäïîç Têêëçóßá. ÃéÜ íÜ ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå
ìéÜ Vííïéá ðñïåñ÷üìåíç Aðü ôÞí èåïëïãßá, ït äéå-
íÝîåéò ôïˆ øõ÷ñïˆ ðïëÝìïõ èÜ äþóïõí æùÞ óÝ äýï
äéáöïñåôéêÝò TêêëçóéïëïãéêÝò åsêüíåò. ‘Ç Tê-
êëçóéïëïãßá åyíáé ‚ ôïìÝáò Têåríïò ô\ò èåïëï-
ãéê\ò óêÝøçò ðïý Aó÷ïëårôáé ìÝ ôüí ðñïóäéïñé-
106
óìü ôïˆ ñüëïõ, ô\ò öýóçò êáß ô\ò Aðïóôïë\ò
ô\ò Têêëçóßáò. ²Åôóé, ìðñïóôÜ óôü öáéíüìåíï
ô\ò á‹îçóçò ô\ò Víôáóçò AíÜìåóá óôßò äýï ñ-
èüäïîåò ìçôñïðüëåéò, èÜ äïˆìå ôü Ðáôñéáñ÷årï
ô\ò Êùíóôáíôéíïýðïëçò íÜ èÝôåé óôáäéáêÜ
ìðñïóôÜ ôüí ñüëï ôïˆ Ïsêïõìåíéêïˆ Ðáôñéáñ÷åß-
ïõ, primus inter pares2, êáß íÜ TðéìÝíåé óôüí _-
ãåôéêü ôïõ ñüëï óôÜ ðëáßóéá ôïˆ óõíüëïõ ôïˆ ñ-
èüäïîïõ êüóìïõ óôü ƒíïìá ìé@ò ôéìçôéê\ò ðñù-
ôïêáèåäñßáò ðïý ãéÜ ôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç èå-
ìåëéþíåé ôÞí AëÞèåéá ô\ò ïsêïõìåíéê\ò Têêëçóß-
áò. ÓÝ AðÜíôçóç, _ Ìüó÷á èÜ êáôáããåßëåé ôüí
íåï-ðáðéóìü ôïˆ Ïsêïõìåíéêïˆ èñüíïõ, ðïý óýì-
öùíá ì' á‰ôÞí eôáí TìðíåõóìÝíïò Aðü ôÞí A-
ðþëåéá ô\ò ðñáãìáôéê\ò Tîïõóßáò ôïˆ Ðáôñéáñ-
÷åßïõ ô\ò Êùíóôáíôéíïýðïëçò êÜôù Aðü ôü ëáú-
êü êñÜôïò ô\ò Ôïõñêßáò, êáß Tðßóçò Aðü ôÞí T-
ðéèõìßá íÜ äéåõèýíåé ôü óýíïëï ôïˆ ñèüäïîïõ êü-
óìïõ óÝ âÜñïò ôïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ ô\ò Ìüó÷áò
êáß ðñüò ƒöåëïò ô™í êýêëùí ðïý ôü Tðéâïõëåý-
ïíôáí. ‘Ç Êùíóôáíôéíïýðïëç AðÜíôçóå ðþò _
ŠðïôéèÝìåíç öåíôåñáëéóôéêÞ Aíôßëçøç ôïˆ Ðá-
ôñéáñ÷åßïõ ô\ò Ìüó÷áò äÝí ìðïñår íÜ êñýøåé ôÞí
Tðéèõìßá ô\ò ñùóéê\ò ñèïäïîßáò, ðïý eôáí êáß
_ óçìáíôéêüôåñç óÝ Añéèìü ðéóô™í, íÜ _ãåìï-
íåýóåé óôü óýíïëï ôïˆ ñèüäïîïõ êüóìïõ, êáß ðïý
TðéðëÝïí V÷åé ðåñÜóåé Tî ‚ëïêëÞñïõ óôÜ ÷Ýñéá
ô™í óïâéåôéê™í Šðçñåóé™í. Á‰ôÝò ôßò óçìáíôé-
êüôáôåò äéáöïñÝò AíÜìåóá óôÜ äýï óêÝëç ô\ò
ñèïäïîßáò, ôÞí óëáâéêÞ êáß ôÞí UëëçíéêÞ, èÜ ôßò
îáíáâñïˆìå óôÞí óôÜóç ô™í ñèïäüîùí AðÝíáí-
ôé óôÞí êáèïëéêÞ Têêëçóßá êáôÜ ôÞí äéÜñêåéá
ôïˆ øõ÷ñïˆ ðïëÝìïõ.
‘Ç óïâéåôïðïßçóç ô\ò Aíáôïëéê\ò ʼnñþðçò
êáß _ íßêç ô\ò ÅÓÓÄ TíÜíôéá óôßò äõíÜìåéò ôïˆ
Cîïíá óçìáäåýôçêáí óôü Tóùôåñéêü ô\ò ÅÓÓÄ
Aðü ìéÜ säéáßôåñá óðÜíéá óêëÞñõíóç AðÝíáíôé
óôü Âáôéêáíü êáß ìåñéêÝò êáèïëéêÝò êïéíüôçôåò
ðïý åy÷áí Tðéâéþóåé óôÞí ÷þñá. ’Áðü ôÞí äåêá-
åôßá ôïˆ '50, ït ðïëåìéêÝò TíÜíôéá óôüí ðáðéóìü
ðïý êáôçãïñïˆíôáí …ôé åy÷å Šðïóôçñßîåé ôßò öá-
óéóôéêÝò äõíÜìåéò êáß …ôé eôáí ‚ëïêëçñùôéêÜ
óôÞí Šðçñåóßá ôïˆ Aìåñéêáíéêïˆ sìðåñéáëéóìïˆ,
ðïý Aãùíéæüôáí TíÜíôéá óôÞí ðáôñßäá ô™í Tñãá-
æïìÝíùí êáß óôÞí ïsêïäüìçóç ôïˆ óïóéáëéóìïˆ,
TíôáôéêïðïéÞèçêáí. ÓÝ á‰ôÝò ôßò âßáéåò Tðùäïýò,
ó÷åäüí óõêïöáíôßåò, ðñïóôßèåôáé êáß ìéÜ öõóéêÞ
âßá TíÜíôéá óôÞí êáèïëéêÞ Têêëçóßá óôßò êïì-
ìïõíéóôéêÝò ÷™ñåò, säéáßôåñá óôÞí ωêñáíßá, ôÞí
Óëïâáêßá, ôÞí Ñïõìáíßá êáß ôÞí ‘ Õðåñêáõêá-
óßá, …ðïõ êáôåäáößóôçêáí ït Têêëçóßåò ô\ò ω-
íßáò. ÌÝóá ó' á‰ôÞí ôÞí ðôéêÞ ðñÝðåé íÜ Šðåí-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
èõìßóïõìå Tê íÝïõ ôß Aêñéâ™ò eôáí _ ωíßá. Óôüí
16ï ás™íá ìÝóá óôÜ ðëáßóéá ô\ò Aíôéìåôáññýè-
ìéóçò êáß ôü TíäéáöÝñïí íÜ Uíïðïéçèår _ ÷ñéóôéá-
íïóýíç ðñüò ƒöåëüò ôçò, _ êáèïëéêÞ Têêëçóßá,
óôçñéãìÝíç Aðü ôßò ìåãÜëåò äõíÜìåéò ô\ò T-
ðï÷\ò, …ðùò eôáí _ Á‰óôñßá êáß _ Ðïëùíßá, T-
ðé÷åßñçóáí íÜ êáôáëÜâïõí ‚ëüêëçñåò ñèüäïîåò
ðåñéï÷Ýò. ‘Ï ìç÷áíéóìüò eôáí AñêåôÜ Bðëüò: óÝ
AíôÜëëáãìá ì' Xíáí Añéèìü ðëåïíåêôçìÜôùí ðïý
ðáñá÷ùñïˆíôáí óôïýò ðéóôïýò Aðü ôÜ êáèïëéêÜ
êñÜôç, ït ðéóôïß Vðñåðå íÜ Aíáãíùñßóïõí ôÜ
ðñùôårá ô\ò Ñþìçò, äéáôçñ™íôáò ôáõôü÷ñïíá
ôü óýíïëï ô™í ðáñáäüóåùí, ô™í óõíçèåé™í, ô™í
Tèßìùí êáß ô™í ëåéôïõñãéê™í ôïõò. Ït ðåñéï÷Ýò
ðïý Aöïñïˆóå á‰ôü ôü ãåãïíüò äÝí eôáí ìüíï ït
óõíïñéáêÝò ðåñéï÷Ýò ô\ò Aíáôïëéê\ò ʼnñþðçò,
ðïý ðáñáäïóéáêÜ åyäáí ôÞí óýãêñïõóç ôïˆ êá-
èïëéêéóìïˆ ìÝ ôÞí ñèïäïîßá, AëëÜ eôáí êáß ôÜ
ñèüäïîá ðáôñéáñ÷årá ô\ò ÌÝóçò ’Áíáôïë\ò êáß
ït ìïíïöõóéôéêÝò Têêëçóßåò (êïðôéêÝò êáß óõñéá-
êÝò) á‰ô™í ô™í ðåñéï÷™í. ÃéÜ íÜ îáíáãõñßóïõ-
ìå óôßò Têêëçóßåò ô\ò ωíßáò ô\ò æþíçò ô™í
Ëáúê™í Äçìïêñáôé™í, ôü ðñüó÷çìá ãéÜ ôÞí T-
îÜëåéøÞ ôïõò eôáí AñêåôÜ Bðëü êáß Aöïñïˆóå
ôÞí êáôáããåëßá ô\ò óõíåñãáóßáò AíÜìåóá óôßò
ï‰íéôéêÝò Têêëçóßåò êáß ôÜ öáóéóôéêÜ êáèåóôþ-
ôá ô\ò ωããáñßáò, ô\ò ’Éôáëßáò, ô\ò Ãåñìáíß-
áò êáß ô\ò Ñïõìáíßáò. ’Áðü á‰ôÞí ôÞí óôéãìÞ,
êáß êÜôù Aðü ôÞí äéðëÞ êáôáäßêç ôïˆ Tèíéêé-
óìïˆ êáß ô\ò öáóéóôéê\ò óõíåñãáóßáò, á‰ôÝò ït
ï‰íéôéêÝò Têêëçóßåò Šðï÷ñåþèçêáí âéáßùò ìåôÜ
Aðü êÜðïéåò ôïðéêÝò Óõíüäïõò íÜ Tíóùìáôùèïˆí
óôßò ŠðÜñ÷ïõóåò ñèüäïîåò Têêëçóßåò. Åyíáé ðå-
ñéôôü íÜ ðïˆìå ðþò ït ï‰íßôåò tåñårò ðïý AñíÞ-
èçêáí í' Aðïäå÷ôïˆí á‰ôÞí ôÞí ëýóç Tîáöáíß-
óôçêáí óôÜ óôñáôüðåäá óõãêÝíôñùóçò. ’ÅÜí ït
Têêëçóßåò ôïˆ Aíáôïëéêïˆ ìðëüê Vìåéíáí ãéÜ
êáéñü ìåôÜ ôÞí Aðïóôáëéíïðïßçóç T÷èñéêÝò AðÝ-
íáíôé óôÞí êáèïëéêÞ Têêëçóßá, _ Têêëçóßá ô\ò
Êùíóôáíôéíïýðïëçò, å‰áßóèçôç óôÜ æçôÞìáôá
ô\ò ïsêïõìåíéêüôçôáò ðïý ôÝèçêáí óôÞí Óýíïäï
ôïˆ Âáôéêáíü ÉÉ, äÝí äßóôáóå íÜ ðñïóåããßóåé ôüí
êáèïëéêü êüóìï. ‘Ç óõììá÷ßá á‰ôÞ AðïôÝëåóå
ôÞí å‰êáéñßá ãéÜ ìéÜ íÝá êáôáããåëßá Tê ìÝñïõò
ô™í ñùóéê™í ñèüäïîùí Añ÷™í Tíáíôßïí ô™í äõ-
íÜìåùí ðïý óõíùìïôïˆí Tíáíôßïí ôïˆ óïóéáëé-
óìïˆ. Ôü âëÝðïõìå êáèáñÜ ðþò ‚ øõ÷ñüò ðüëå-
ìïò åy÷å ìéÜ óçìáíôéêÞ AíôáíÜêëáóç óôÞí Tóù-
ôåñéêÞ ãåùðïëéôéêÞ ô\ò ñèïäïîßáò. ‘Ç äéÜóðá-
óç ìÝóá óôü ñèüäïîï óýìðáí TðéâëÞèçêå Aðü
óôñáôçãéêïýò ðáñÜãïíôåò ðïý ðñïóôÝèçêáí óÝ
á‰ôüí ôüí ãåìÜôï, Tä™ êáß ðïëý êáéñü, Aíôáãù-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
íéóôéêÜ ñåýìáôá êüóìï. ÌåôÜ ôü Tèíéêü öáéíü-
ìåíï, ôü êïììïõíéóôéêü öáéíüìåíï èÜ Vñèåé ãéÜ íÜ
AíáôáñÜîåé ôÞí ïsêïõìåíéêüôçôá ô\ò ñèïäïîßáò.
ÓôÞí Tðéèõìßá ôçò íÜ _ãçèår êáß íÜ ñïêáíß-
óåé ôÞí Tîïõóßá ô\ò Êùíóôáíôéíïýðïëçò, _ Ìü-
ó÷á, óôÜ ÷ñüíéá ìåôÜ ôüí ðüëåìï, Cóêçóå ìéÜ
ðïëéôéêÞ Aíáãíþñéóçò ô™í Têêëçóéáóôéê™í Aíå-
îáñôçôïðïéÞóåùí, ìÝ óêïðü íÜ èßîåé ôü ïsêïõìå-
íéêü Ðáôñéáñ÷årï. ²Åôóé, Aíáãíùñßæïíôáò ìåñé-
êÝò á‰ôïêÝöáëåò Têêëçóßåò, ôü Ðáôñéáñ÷årï ô\ò
Ìüó÷áò ðñïóðáèïˆóå íÜ ŠðïóêÜøåé ôÞí aäç öèß-
íïõóá êõñéáñ÷ßá ôïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ ô\ò Êùí-
óôáíôéíïýðïëçò. ÂÝâáéá …ëá á‰ôÜ TíôÜóóïíôáí
ìÝóá óôÜ ðëáßóéá Uíüò Aãþíá ðïý äÝí eôáí ìü-
íï èñçóêåõôéêüò, AëëÜ eôáí êáß ðïëéôéêüò. ²Å-
ôóé, _ Ìüó÷á Aíáãíþñéóå ôü á‰ôïêÝöáëï ô\ò ñ-
èüäïîçò Têêëçóßáò ô\ò Ôóå÷ïóëïâáêßáò ôü
1945ÿ ôü 1957 Aíáãíùñßæåé ôÞí á‰ôïíïìßá, ðïý
âñßóêåôáé Xíá óêáëïðÜôé ÷áìçëüôåñá Aðü ôü á‰-
ôïêÝöáëï, óôÞí Têêëçóßá ô\ò Êßíáò êáß ô\ò ’É-
áðùíßáò. Êáß ôÝëïò, ôü ðéü só÷õñü “÷ôýðçìá”
ô\ò Ìüó÷áò eôáí _ Cìåóç Aðïäï÷Þ ô\ò Aíåîáñ-
ôçóßáò ô\ò ñèüäïîçò Têêëçóßáò ô\ò ’Áìåñéê\ò
óôÜ 1972 — ðïý äéÜöïñåò Têêëçóßåò åy÷áí U-
íùèår ãéÜ íÜ äçìéïõñãÞóïõí ìéÜ TêêëçóéáóôéêÞ
íôüôçôá ìåôÜ Aðü Aðåõèåßáò óõíïìéëßåò3. ‘Ï
óôü÷ïò eôáí ðñïöáíÞò, íÜ Tðéäåé÷èår ôáõôï÷ñü-
íùò ‚ öéëåëåõèåñéóìüò êáß _ êáëÞ äéÜèåóç ô\ò
Ìüó÷áò êáß, ôü êõñéüôåñï, íÜ TîáóèåíÞóåé ‚ V-
ëåã÷ïò ôïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ ô\ò Êùíóôáíôéíïýðï-
ëçò ðÜíù óôÞí óçìáíôéêÞ AñéèìçôéêÞ ñèüäïîç
äéáóðïñÜ ô™í ‘ÇíùìÝíùí Ðïëéôåé™í. ÌÝ á‰ôÞí
ôÞí Vííïéá _ ðïëéôéêÞ ôïˆ Aðüëõôïõ á‰ôïêÝöá-
ëïõ, ðïý Aêïëïýèçóå ôü Ðáôñéáñ÷årï ô\ò Ìü-
ó÷áò, eôáí _ AðÜíôçóç ìÝ ôü uäéï íüìéóìá, e-
ôáí _ AðÜíôçóç óôÞí ðïëéôéêÞ ðïý ôü Ðáôñéáñ-
÷årï ô\ò Êùíóôáíôéíïýðïëçò Aêïëïýèçóå óôüí
ìåóïðüëåìï, ôÞí ÷åéñüôåñç ðåñßïäï ô\ò óïâéåôï-
ðïßçóçò, TíÜíôéá óôü Ðáôñéáñ÷årï ô\ò Ìüó÷áò,
ðáñá÷ùñ™íôáò ôüí ìÝãéóôï âáèìü Aíåîáñôçóßáò,
ôü á‰ôïêÝöáëï, óôßò Têêëçóßåò ðïý ðñïÝñ÷ïíôáí
Aðü ôÜ TäÜöç ô\ò ðáëé@ò ñùóóéê\ò á‰ôïêñáôï-
ñßáò. ²Åôóé Vãéíáí á‰ôïêÝöáëåò ït ñèüäïîåò Tê-
êëçóßåò ô\ò Ðïëùíßáò, ô\ò Ëåôïíßáò, ô\ò ’Å-
óèïíßáò êáß ô\ò ωêñáíßáò.
ÓÝ á‰ôÝò ôßò óõíè\êåò, _ óýãêñïõóç ’Áíá-
ôïë\ò-Äýóçò TðÝôñåøå íÜ îáíá÷ñçóéìïðïéçèïˆí,
…ðùò óôüí ðáëéü êáëü êáéñü, ït Têêëçóßåò êáß ït
TêêëçóéáóôéêÝò äïìÝò Aðü ôü êñÜôïò, ìüíï ðïý
á‰ôÞí ôÞí öïñÜ eôáí ôü êïììïõíéóôéêü êñÜôïò
ðïý ôßò ÷ñçóéìïðïéïˆóå. ÔÜ ìåôá-óôáëéíéêÜ êáß
ìåôá-êñïõôóïöéêÜ ÷ñüíéá —äåí ðñÝðåé íÜ îå÷í@-
107
ìå …ôé ‚ Êñïõôóüö, óôÞí ìÝñéìíá ôïˆ íÜ Tðéôá-
÷ýíåé ôü ðÝñáóìá óôüí êïììïõíéóìü, Vêëåéóå ìÝ-
óá óÝ ìéÜ ìÝñá äÝêá ÷éëéÜäåò Têêëçóßåò— óç-
ìÜäåøáí ìéÜ ó÷åôéêÞ ôáêôïðïßçóç ô™í ó÷Ýóåùí
AíÜìåóá óôü óïâéåôéêü êñÜôïò êáß ôÞí ñèüäïîç
Têêëçóßá. Á‰ôü AðïôÝëåóå ôÞí å‰êáéñßá ãéÜ ôü
óïâéåôéêü êïììïõíéóôéêü êüììá íÜ ÷ñçóéìïðïéÞ-
óåé ôüí Têêëçóéáóôéêü ìç÷áíéóìü, êõñßùò ôÞí A-
íþôåñç ñèüäïîç tåñáñ÷ßá, ãéÜ íÜ ðáñïõóéÜóåé ôßò
èÝóåéò ôïõ ãéÜ ôÞí åsñÞíç óôüí êüóìï êáß ôÞí ñ-
ãÜíùóç ô™í äéåèí™í ó÷Ýóåùí ìÝóá óôïýò êüë-
ðïõò Uíüò …óï ôü äõíáôüí ìåãáëýôåñïõ Añéèìïˆ
äéðëùìáôéê™í ÷þñùí êáß ðáãêüóìéùí ñãáíé-
óì™í. Åuäáìå Vôóé óôÜ ÷ñüíéá ôïˆ '70 …ëï êáß
ðåñéóóüôåñïõò ñèüäïîïõò tåñÜñ÷åò íÜ TðéóêÝ-
ðôïíôáé äéÜöïñåò äéåèíårò Añ÷Ýò …ðùò ‚ ÏÇÅ, _
ÏÕÍÅÓÊÏ êáß Cëëïõò äéåèíårò ñãáíéóìïýò.
Á‰ôü ôü Cíïéãìá ôïˆ ñùóóéêïˆ ñèüäïîïõ êüóìïõ
êáß ô™í ðáôñéáñ÷åßùí äïñõöüñùí ôïõ Vãéíå ás-
óèçôü óôü Tðßðåäï ô™í Tóùôåñéê™í ó÷Ýóåùí ô\ò
÷ñéóôéáíïóýíçò. ´Ïóï óôÞí Añ÷Þ _ ñùóóéêÞ Tê-
êëçóßá Aíôéôßèïíôáí óôÞí Ïsêïõìåíéêüôçôá, âëÝ-
ðïíôáò ó' á‰ôÞí ñáäéïõñãßåò Tíáíôßïí ôçò, ôüóï
_ Tðéôõ÷ßá ô\ò ðñïóÝããéóçò AíÜìåóá óôÞí Êùí-
óôáíôéíïýðïëç êáß ôÞí Ñþìç ‚äÞãçóå ôßò Añ÷Ýò
ôïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ ô\ò Ìüó÷áò, óÝ óõìöùíßá âÝ-
âáéá ìÝ ôÞí óïâéåôéêÞ Tîïõóßá, í' AëëÜîïõí óôÜ-
óç AðÝíáíôé óôü ïsêïõìåíéêü êßíçìá. ’Áðü ôßò
Añ÷Ýò ô\ò äåêáåôßáò ôïˆ '70, ôü Ðáãêüóìéï
Óõìâïýëéï ô™í ’Åêêëçóé™í, ðïý åyíáé Xíá åyäïò
ìéêñïˆ ÏÇÅ ôïˆ óõíüëïõ, TîáéñïõìÝíçò ô\ò êá-
èïëéê\ò Têêëçóßáò, ô™í ÷ñéóôéáíéê™í äïãìÜôùí,
åyäå ôü á‰îáíüìåíï TíäéáöÝñïí ô™í Aíôéðñïóþðùí
ô\ò Ìüó÷áò. ÐñÜãìáôé, ôü Ðáãêüóìéï Óõìâïý-
ëéï ô™í ’Åêêëçóé™í, óõãêåíôñþíïíôáò ôÜ ðïëõ-
Üñéèìá äüãìáôá ô™í ÷ùñ™í ôïˆ ôñßôïõ êüóìïõ,
ìðïñïˆóå íÜ Aíôç÷år óÝ óçìáíôéêü âáèìü ôÞí
óïâéåôéêÞ ðñïðáãÜíäá ðïý äéÝäéäáí ït tåñÜñ÷åò
ô\ò Ìüó÷áò.
‘Ç ïsêïõìåíéêüôçôá ô\ò Ìüó÷áò ð\ñå Tðß-
óçò ìéÜ Aðñïóäüêçôç ìïñöÞ, ðïý ÷ñçóßìåõóå ›ò
Xíá åyäïò óõíïäåßáò óÝ ìåñéêÝò äéðëùìáôéêÝò T-
ðéèÝóåéò ô\ò Óïâéåôéê\ò ´Åíùóçò óôüí ôñßôï êü-
óìï. Ðñüêåéôáé ãéÜ ôßò ëåãüìåíåò ìïíïöõóéôéêÝò
Têêëçóßåò. ÐñÝðåé íÜ èõìçèïˆìå ðþò, óôüí 4ï
ás™íá, Xíáò Añéèìüò Aðü ðåñéï÷Ýò ðïý âñßóêïí-
ôáí óÝ óýãêñïõóç ìÝ ôüí âõæáíôéíü á‰ôïêñÜôï-
ñá, âñ\êáí ôÞí å‰êáéñßá ô\ò Óõíüäïõ ô\ò ×áë-
êçäüíïò ãéÜ íÜ äéá÷ùñßóïõí ôÞí èÝóç ôïõò Aðü
ôßò äéÜöïñåò èåïëïãéêÝò AðïöÜóåéò ðïý åy÷áí ëç-
öèår, êáß í' AêïëïõèÞóïõí ôüí äñüìï ìé@ò ó÷å-
ôéê\ò ðïëéôéê\ò á‰ôïíïìßáò äéÜ ìÝóïõ ô\ò ìåèü-
108
äïõ ô\ò èåïëïãéê\ò AìöéóâÞôçóçò. ‘Ç Cñíçóç
óÝ ÷ñéóôïëïãéêü Tðßðåäï ô™í AðïöÜóåùí ô\ò
×áëêçäüíáò ãÝííçóå ôßò Têêëçóßåò ðïý íïìÜ-
óôçêáí ìïíïöõóéôéêÝò, ãéáôß äÝí Aíáãíþñéæáí
óôü ðñüóùðï ôïˆ ×ñéóôïˆ ôÞí èåúêÞ ôïõ öýóç.
Á‰ôÝò ït Têêëçóßåò åyíáé ô\ò ’Áñìåíßáò, _ Tê-
êëçóßá ô™í êïðô™í ô\ò Ásãýðôïõ êáß ô\ò Ás-
èéïðßáò, _ Têêëçóßá ô\ò Óõñßáò êáß _ ðñïÝêôá-
óÞ ôçò óôÞí ’Éíäßá, _ Têêëçóßá ô™í ÌáëáìðÜñ
— _ AêôÞ ô™í ÌáëáìðÜñ Tê÷ñéóôéáíßóôçêå A-
ðü Tìðüñïõò ðïý åy÷áí Vñèåé Aðü ôÞí Óõñßá ðïý
äéÝäéäáí ôüí ìïíïöõóéôéóìü. Á‰ôÝò ït Têêëçóßåò
ðåñéóôïé÷ßóèçêáí žò Xíáí âáèìü, ôÞí óôéãìÞ ô\ò
å‰ñùðáúê\ò Aðïéêéïêñáôéê\ò êáôÜêôçóçò, Aðü
ôüí ëáôéíéêü ï‰íéôéóìü. ÓôÞí äåêáåôßá ôïˆ '70,
óôÞí Tðéèõìßá ôïõò íÜ îåöýãïõí Aðü ôÞí ásþíéá
AðïìüíùóÞ ôïõò, ït Têêëçóßåò á‰ôÝò Cíïéîáí äéÜ-
ëïãï ìÝ ôÞí Ñþìç êáß ìÝ ôÞí AããëéêáíéêÞ Tê-
êëçóßá. ÌðñïóôÜ óÝ á‰ôÞí ôÞí êáôÜóôáóç, ôü
Ðáôñéáñ÷årï ô\ò Ìüó÷áò AðïöÜóéóå íÜ ðáßîåé X-
íáí ðñùôáãùíéóôéêü ñüëï ãéÜ ôÞí Tðßëõóç ô\ò
äéÜóðáóçò êáß AíÝëáâå íÜ äéåîÜãåé èåïëïãéêÝò
óõæçôÞóåéò ðïý åy÷áí ðïëý ìåãÜëç óçìáóßá ãéÜ
ôü óïâéåôéêü êñÜôïò, ãéáôß ït Têêëçóßåò á‰ôÝò
âñßóêïíôáí óÝ ÷™ñåò öéëéêÝò ðñüò ôÞí Óïâéåôé-
êÞ ´Åíùóç. ×ùñßò í' Aíáöåñèïˆìå óôÞí ’Áñìå-
íßá, ðïý Aðïôåëïˆóå ôì\ìá ôïˆ óïâéåôéêïˆ TäÜ-
öïõò, _ Áuãõðôïò, _ Óõñßá, _ ’Éíäßá êáß _ ásèéï-
ðéêÞ ðñïÝêôáóç ô\ò êïðôéê\ò Têêëçóßáò ô\ò
Ásãýðôïõ, ðïý Vãéíå Añãüôåñá ásèéïðéêÞ Têêëç-
óßá, eôáí óôñáôçãéêÝò æ™íåò ðïëý ìåãÜëçò óç-
ìáóßáò ãéÜ ôÞí óïâéåôéêÞ äéðëùìáôßá. Åuäáìå
ëïéðüí óýìöùíá ìÝ ôüí ðáëéü ôñüðï ãåùðïëé-
ôéê\ò ëåéôïõñãßáò ô\ò ñèüäïîçò Têêëçóßáò, ôü
êñÜôïò, óôÞí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç ôü Cèåï
êñÜôïò, íÜ Šðïäåéêíýåé ôïýò äñüìïõò ô\ò èåïëï-
ãéê\ò óõìöéëßùóçò AíÜìåóá óôßò ñèüäïîåò Tê-
êëçóßåò, ÷ñçóéìïðïé™íôáò Vôóé ãéÜ äéêïýò ôïõ
óêïðïýò Xíá ƒ÷é AìåëçôÝï ìÝóï äéåßóäõóçò.
ÈÜ ìðïñïýóáìå íÜ ãñÜøïõìå ðïëëÝò óåëß-
äåò ãýñù Aðü ôÞí ñèüäïîç ðïëéôéêÞ êáôÜ ôÞí
äéÜñêåéá ôïˆ Øõ÷ñïˆ ÐïëÝìïõ. ËáìâÜíïíôáò …-
ìùò Šð' ƒøç ôÞí öýóç á‰ô\ò ô\ò Tñãáóßáò, ðïý
Aíáæçô@ íÜ Tíôïðßóåé ôßò ó÷Ýóåéò Tîïõóßáò êáß
ôïýò ðñïóáíáôïëéóìïýò ôüóï ô\ò Têêëçóßáò …óï
êáß ôïˆ êñÜôïõò óÝ ìéÜ AñêåôÜ óýíôïìç ðåñßï-
äï, èÜ óôáìáôÞóïõìå Tä™ ôÞí Añßèìçóç ô™í óõ-
íåðåé™í ôïˆ Øõ÷ñïˆ ÐïëÝìïõ ðÜíù óôÞí ëåé-
ôïõñãßá ô™í ñèüäïîùí Têêëçóé™í êáß, TÜí ìðï-
ñïˆìå íÜ Têöñáóôïˆìå Vôóé, ô™í óõíåðåé™í ô\ò
ëåéôïõñãßáò ô™í ñèüäïîùí Têêëçóé™í ðÜíù óôßò
ëåéôïõñãßåò ôïˆ êñÜôïõò êáôÜ ôÞí ðåñßïäï ôïˆ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
Øõ÷ñïˆ ÐïëÝìïõ. Ôü ãåíéêü ÷áñáêôçñéóôéêü
á‰ô\ò ô\ò Tðï÷\ò eôáí …ôé ït ñèüäïîåò Têêëç-
óßåò TíåðëÜêçóáí óÝ ìéÜ ðëáíçôéêÞ óýãêñïõóç,
ìÝ ìéÜ ðåñéóóüôåñï a ëéãüôåñï óõãêåêñéìÝíç A-
ðïóôïëÞ, ÷ùñßò ›óôüóï íÜ ãßíïõí ït ðñùôáãù-
íéóôÝò ô\ò äéåèíïˆò óêçí\ò. ‘Ç Vëåõóç ô\ò äå-
êáåôßáò ôïˆ '90, ôü ôÝëïò ô™í êïììïõíéóôéê™í
êáèåóôþôùí êáß ôïˆ äåýôåñïõ Øõ÷ñïˆ ÐïëÝìïõ,
èÜ äçìéïõñãÞóïõí ìéÜ íÝá óçìáíôéêÞ ðåñßïäï ãéÜ
ôÞí tóôïñßá ô\ò ñèüäïîçò Têêëçóßáò, á‰ô\ò ôïˆ
ìåôá-êïììïõíéóìïˆ.
Ït ’Áëâáíïß ñèüäïîïé
‘Ç AëâáíéêÞ AíáãÝííçóç AðïôÝëåóå ôü ôå-
ëåõôárï Tèíéêïáðåëåõèåñùôéêü êßíçìá, ðïý åyäå
ôü ö™ò ô\ò _ìÝñáò ìÝóá óôÜ ðëáßóéá ô\ò èù-
ìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò. ‘Ï ëüãïò ó÷åôßæåôáé ðé-
èáíüôáôá ìÝ ôÞí ìåãÜëç ïsêïíïìéêÞ êáß êïéíùíé-
êÞ êáèõóôÝñçóç ô™í ðåñéï÷™í á‰ô™í, ô™í ‚ðïß-
ùí ït êïéíùíéêÝò äïìÝò AðïêÜëõðôáí óôÞí ðñáã-
ìáôéêüôçôá ìéÜ öõëåôéêÞ óõíïìïóðïíäßá. Óôüí
ìåóáßùíá, ôÜ óýíïñá AíÜìåóá óôü ÂõæÜíôéï êáß
ôÞí ëáôéíéêÞ äýóç âñßóêïíôáí óôÞí ìÝóç ðåñßðïõ
ô™í Aëâáíéê™í öõë™íÿ ït ÃêÝãêçäåò ôïˆ íüôïõ
eôáí ñèüäïîïé, Tí™ ït Ôüóêçäåò ôïˆ Âïññ@ óôÞí
ðëåéïøçößá ôïõò êáèïëéêïß. ‘Ç èùìáíéêÞ êõ-
ñéáñ÷ßá ‚äÞãçóå óÝ ìáæéêïýò ðñïóçëõôéóìïýò
ðñüò ôü ’ÉóëÜì, ðïý äéÞñêåóáí ìÝ÷ñé êáß ôüí 18ï
ásþíá. ’Åêôüò Að' ôïýò Óïõíßôåò, óôÞí ’Áëâáíßá
Šð\ñ÷å êáß ìéÜ ìõóôéêÞ óéúôéêÞ óÝêôá, ït Ìðå-
êôáó\äåò. ²Åôóé, ôÞí óôéãìÞ ðïý TêêïëÜöèçêå _
Tðéèõìßá ãéÜ Aíåîáñôçóßá, óôÞí ’Áëâáíßá óõ-
íõð\ñ÷áí ðïëëÝò èñçóêåråò: ñèüäïîïé, êáèïëéêïß,
óïõííßôåò êáß Ìðåêôáó\äåò4. Á‰ôüò ‚ êëçñïíï-
ìçìÝíïò Aðü ôÞí tóôïñßá ðëïõñáëéóìüò AðïôÝëå-
óå Xíá öñÝíï óôÞí AíÜðôõîç Uíüò Tèíéêïˆ ìïíôÝ-
ëïõ, AëëÜ Aðü ôÞí óôéãìÞ ðïý á‰ôü ôü ôåëåõôárï
äéåßóäõóå óôÞí ÷þñá, ït èñçóêåõôéêÝò äéáöïñÝò
äÝí ìðüñåóáí íÜ óôáìáôÞóïõí ôÞí TîÜðëùóÞ ôïõ.
Ït ’Áëâáíïß ñèüäïîïé óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 20ïˆ
ás™íá eôáí AñêåôÜ ëßãïé, Aðïôåëïˆóáí Tíôïýôïéò
ôÞí Tëßô Uíüò AñêåôÜ óçìáíôéêïˆ Añéèìïˆ ìåôá-
íáóô™í óôßò ‘ÇíùìÝíåò Ðïëéôåråò. Êáß åyíáé âá-
óéêÜ óôßò ‘ÇíùìÝíåò Ðïëéôåråò, ãýñù êõñßùò A-
ðü ôÞí ðñïóùðéêüôçôá ôïˆ Tðéóêüðïõ ÖÜí Íü-
ëç5, ðïý èÜ óöõñçëáôçèår _ säÝá ô\ò AðåëåõèÝ-
ñùóçò ôïˆ óõíüëïõ ô\ò ’Áëâáíßáò, ÷ùñßò íÜ V-
÷ïõí óçìáóßá ôÜ èñçóêåõôéêÜ ðéóôåýù ô™í ’Áë-
âáí™í. Á‰ôü ôü Tèíéêü ìïíôÝëï, ðïý ðñïùèÞèç-
êå žò Xíá âáèìü Aðü ôü Tîùôåñéêü, ðáñïõóéÜæåé
èñçóêåõôéêÝò ƒøåéò ôåëåßùò säéáßôåñåòÿ ôü Tèíé-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
êï-áðåëåõèåñùôéêü êßíçìá ô\ò ’Áëâáíßáò óõã-
êñïôÞèçêå, ôïõëÜ÷éóôïí óôÞí Añ÷éêÞ ôïõ öÜóç,
ãýñù Aðü ôÞí säÝá ìé@ò Aíåîáñôçóßáò ƒ÷é ìüíï
AðÝíáíôé óôü Ðáôñéáñ÷årï ô\ò Êùíóôáíôéíïýðï-
ëçò, AëëÜ êáß óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôüí Uëëçíéêü êë\ñï
ðïý eôáí ðáñþí óôü íüôéï ôì\ìá ô\ò ÷þñáò. Åy-
íáé ðåñéôôü í' AíáöÝñïõìå …ôé ôÜ ãåãïíüôá á‰-
ôÜ, ðïý ôïðïèåôïˆíôáé ÷ñïíéêÜ ðñßí Að' ôÞí ‚-
ñéóôéêÞ Aíåîáñôçóßá ô\ò ’Áëâáíßáò ôü 1913,
ðñïóÝëêõóáí ôÞí ðñïóï÷Þ ô\ò Ñùóóßáò, ðïý Tí-
äéáöåñüôáí ðÜíôïôå í' Aðïêëåßóåé ôáõôü÷ñïíá
ôïýò ´Åëëçíåò, ôïýò Ôïýñêïõò, êáß óôÞí óõãêå-
êñéìÝíç Tðßóçò ðåñßðôùóç ôïýò ’Áëâáíïýò êá-
èïëéêïýò. ‘Ç ’Áëâáíßá êáß êõñßùò ït ñèüäïîåò
ðåñéï÷Ýò ô\ò ’Áëâáíßáò ðñïóÝöåñáí óôÞí ‘Áãßá
Ðåôñïýðïëç Xíá óçìáíôéêü ðëåïíÝêôçìá: eôáí
ôïðïèåôçìÝíåò óôÜ …ñéá ôïˆ äõôéêïˆ êüóìïõ. ‘H
ñùóóéêÞ Têêëçóßá óôÞñéîå ëïéðüí ìÝ …ëåò ôßò äõ-
íÜìåéò ôçò ôÞí äçìéïõñãßá ìé@ò AíåîÜñôçôçò Aë-
âáíéê\ò ñèüäïîçò Têêëçóßáò óôü Tîùôåñéêü.
ÓôÜ 1918, ìåôÜ Aðü Añêåôïýò äéóôáãìïýò,
ôÜ óýíïñÜ ôçò êáèïñßóôçêáí ðñïïäåõôéêÜ ÷ùñßò
ðÜíôùò íÜ ëõèïˆí …ëá ôÜ Tðßäéêá TäáöéêÜ æçôÞ-
ìáôá, êõñßùò ìÝ ôÞí ‘ÅëëÜäá óôüí íüôï, äçëá-
äÞ óôßò ñèüäïîåò ðåñéï÷Ýò. ‘Ï Tðßóêïðïò ÖÜí
Íüëç, TðéóôñÝöïíôáò Aðü ôßò ‘ÇíùìÝíåò Ðïëé-
ôåråò, AíÝëáâå ôÞí äéáêõâÝñíçóç ô\ò ’Áëâáíßáò.
‘Ç ñùóóïöéëßá ôïõ äçìéïýñãçóå ôÞí Tíôýðùóç
ðþò eôáí ðñïóêåßìåíïò óôÞí ÅÓÓÄ êáß, Vðåéôá
Aðü ìéÜ TðßóêåøÞ ôïõ óôÞí ÷þñá á‰ôÞ, AíáôñÜ-
ðçêå Aðü Xíá ðñáîéêüðçìá, ðïý ‚äÞãçóå óôÞí T-
îïõóßá ôüí ’Á÷ìÝô Æüãê, ìåëëïíôéêü âáóéëÝá ô\ò
’Áëâáíßáò. ²Åôóé, _ tóôïñßá ô\ò ’Áëâáíßáò åyíáé
óõíäåäåìÝíç, …ðùò óôÞí ðëåéïøçößá ô™í âáëêá-
íéê™í ÷ùñ™í, ìÝ ôÞí ñèïäïîßá, Aêüìç êé' Cí _
ñèïäïîßá åyíáé ìåéïøçößá ìÝóá óôüí ëáü. ’Áð'
ôÞí Tèíéêï-èñçóêåõôéêÞ ƒøç ô™í ðñáãìÜôùí, ôü
Aëâáíéêü æÞôçìá ðåñíïˆóå ìÝóá Aðü ôÞí TîÜëåé-
øç ô™í ‘ÅëëÞíùí ðñüò ƒöåëïò ìé@ò Tèíéê\ò ñ-
èïäïîßáò Tëåã÷üìåíçò Aðü ôÞí ñùóóéêÞ êõâÝñíç-
óç êáß Têêëçóßáÿ TèíéêÞ ñèïäïîßá ðïý AðïôÝëå-
óå Xíá Aðü ôÜ ëßêíá ôïˆ Aëâáíéêïˆ Tèíéêéóìïˆ.
’Åí ôÝëåé, êáôÜ ôÞí äéÜñêåéá ôïˆ ìåóïðïëÝìïõ, _
ñèüäïîç Têêëçóßá êáôÜöåñå í' Aðïó÷éóôår Aðü
ôü Ðáôñéáñ÷årï ô\ò Êùíóôáíôéíïýðïëçò.
ÓôÜ 1939, _ sôáëéêÞ êáôï÷Þ óçìáäåýôçêå
Aðü ìéÜ AñêåôÜ TðéèåôéêÞ ðáñïõóßá ô™í êáèï-
ëéê™í Aðïóôïë™í åsò âÜñïò ô™í ìïõóïõëìÜíùí
êáß êõñßùò ô™í ñèïäüîùí. ’Áðü ôü 1945, êáß
êõñßùò Aðü ôü 1948, _ óïâéåôïðïßçóç ô\ò ’Áë-
âáíßáò ðñáãìáôïðïéÞèçêå ìÝ äéáöïñåôéêü ôñüðï
Tîáéôßáò ô\ò ãéïõãêïóëáâéê\ò êñßóçò, êáôÜ ôÞí
109
äéÜñêåéá ô\ò ‚ðïßáò ôÜ Ôßñáíá, Aðü öüâï ìÞðùò
Aðïññïöçèïˆí Aðü ôü ÂåëéãñÜäé, ðñïóÝããéóáí
ôüí ÓôÜëéí. ‘Ç ñèüäïîç Têêëçóßá, ðïý êáôáäé-
þ÷ôçêå Aðü ôü ìïõóïëéíéêü êáèåóôþò, óõãêá-
ôïßêçóå têáíïðïéçôéêÜ, ðáñÜ ôßò …ðïéåò Têêáèá-
ñßóåéò, ìÝ ôßò êïììïõíéóôéêÝò Añ÷Ýò. ’ÁëëÜ óôÜ
1967, ôü óýóôçìá ô™í ÔéñÜíùí îåêßíçóå Aðü ðß-
óôç óôüí óôáëéíéóìü ìéÜ ðïëéôéóôéêÞ TðáíÜóôá-
óç, ìáïúê\ò Vìðíåõóçò, êáß Aíáêçñý÷èçêå óÜí
ôü ðñ™ôï Cèåï êñÜôïò óôüí êüóìï. Ôü AðïôÝëå-
óìá eôáí íÜ Tîáöáíéóôïˆí ït èñçóêåråò êáß ït ëåé-
ôïõñãïß ô™í èñçóêåõìÜôùí íÜ öõëáêéóôïˆí a íÜ
Têôåëåóôïˆí. ‘Ç ñèüäïîç Têêëçóßá, …ðùò êáß
ôÜ Šðüëïéðá äüãìáôá óôÞí ’Áëâáíßá, Tðéâßùóå
ìÝóá óôßò êáôáêüìâåò. Ôü ôÝëïò ôïˆ êïììïõíé-
óìïˆ óôÞí ’Áëâáíßá óôÜ Vôç 1990-1991 óçìá-
äåýôçêå Aðü ôÞí TðáíåìöÜíéóç ô™í èñçóêåé™í
êáß êõñßùò ô\ò ñèüäïîçò Têêëçóßáò.
Á‰ôÞ, ìåôÜ Aðü ìéÜ ìåãÜëç ðåñßïäï ðïý âñé-
óêüôáí óôüí ãˆøï, Tðáíåìöáíßóôçêå ìÝ ôÞí uäéá
TèíéêÞ ðñïâëçìáôéêÞ. Ôü ðéü ÷áñáêôçñéóôéêü
ðáñÜäåéãìá åyíáé ðþò îåóçêþèçêáí AíôéäñÜóåéò
…ôáí óôÜ 1993 ôïðïèåôÞèçêå ìéÜ íÝá ñèüäïîç
tåñáñ÷ßá, _ ‚ðïßá eôáí ðÜíù êÜôù Uëëçíéê\ò êá-
ôáãùã\ò. ‘Ç óïâéåôïðïßçóç ô\ò ’Áëâáíßáò êé V-
ðåéôá _ ìáïðïßçóÞ ôçò äÝí Vëõóáí ôÜ Tèíéêï-èñç-
óêåõôéêÜ ðñïâëÞìáôá. ²Åôóé, óôßò ìÝñåò ìáò, _
ðÜíôïôå ìåéïøçöéêÞ ñèüäïîç AëâáíéêÞ Têêëç-
óßá, óõíå÷ßæåé íÜ ðéóôåýåé ðþò _ ðáñîÞ ôçò ðåñ-
íÜåé ìÝóá Aðü ôüí Aöåëëçíéóìü ôçò. Á‰ôü ôü ðñü-
âëçìá äÝí Aðïôåëår Aðë@ Xíá æÞôçìá tóôïñéê\ò
ãíþóçò. ÐñÝðåé íÜ ãíùñßæïõìå ðþò ôÜ íüôéá óý-
íïñá, á‰ôÜ ðïý Aöïñïˆí äçëáäÞ ôßò ðåñéï÷Ýò …-
ðïõ æïˆí ït ñèüäïîïé, äÝí Aíáãíùñßæïíôáé Aðü ôÞí
’Áëâáíßá êáß ôÞí ‘ÅëëÜäáÿ _ ‘ÅëëÜäá äéåêäéê™í-
ôáò6 ôÞí ðåñéï÷Þ ôïˆ ’ÁñãõñïêÜóôñïõ êáß _ ’Áë-
âáíßá Aðü ôÞí ðëåõñÜ ôçò, êáôáããÝëëïíôáò ôÞí
÷Üñáîç ô™í óçìåñéí™í óõíüñùí. ÓôÞí ’Áëâáíßá
ôïˆ 1993, ôÜ êëçñïíïìçìÝíá ðñïâëÞìáôá ásþ-
íùí óôü Tðßðåäï ô\ò Têêëçóéáóôéê\ò ñãÜíùóçò
ìðïñïˆí í' AðïôåëÝóïõí Xíáí ðáñÜãïíôá ƒîõíóçò,
Tðéäåßíùóçò ô\ò ôïðéê\ò êñßóçò.
‘Ç Ñïõìáíßá êáß _ ñèïäïîßá
Óôü 19ï ás™íá, ôü ñïõìáíéêü Väáöïò ìïéñá-
æüôáí AíÜìåóá óÝ ôñårò á‰ôïêñáôïñßåò: ôÞí èù-
ìáíéêÞ, ôÞí á‰óôñéáêÞ êáß ôÞí ñùóéêÞ. Ït ðá-
ñáäïõíÜâéåò ðåñéï÷Ýò, _ Ìïëäáâßá êáß _ Âëá÷ßá,
eôáí Šðïôåëårò óôÞí Ðýëç, AëëÜ äÝí eôáí ìÝ
ôÞí êáèáñÞ óçìáóßá ô\ò ëÝîçò ðñïóáñôçìÝíåò
óôÞí èùìáíéêÞ á‰ôïêñáôïñßá. ‘Ç ŠðïôÝëåéá á‰-
110
ôÞ, aäç Aðü ôüí 17ï ás™íá, åy÷å ›ò óõíÝðåéá
ôüí Vëåã÷ï Aðü ôïýò Öáíáñé™ôåò ô™í ôïìÝùí-
êëåéäé™í ô™í äýï á‰ô™í ðëïýóéùí ðåñéï÷™í, ðïý
TðéðëÝïí åy÷áí êáß óôñáôçãéêÞ óçìáóßá Tîáéôßáò
ôïˆ …ôé Vëåã÷áí ôüí Äïýíáâç êáß ôßò TêâïëÝò
ôïõ. Á‰ôÞ åyíáé êáß _ ásôßá ðïý ôÜ ðñ™ôá ìïñ-
öþìáôá ìé@ò ñïõìáíéê\ò Tèíéê\ò óõíåßäçóçò Tì-
öáíßæïíôáé ìÝóá óôÞí ñèüäïîç Têêëçóßá, ðïý A-
ãùíéæüôáí Aäõóþðçôá TíÜíôéá óôüí á‰îáíüìåíï
Tîåëëçíéóìü ôçò. Á‰ôüò ‚ Aãþíáò ãéÜ ôÞí Šðå-
ñÜóðéóç ô\ò Tèíéê\ò ôáõôüôçôáò Aðü ôÞí Tê-
êëçóßá êáß äéÜ ìÝóïõ á‰ô\ò óõíÜíôçóå ôü Tíäéá-
öÝñïí ô\ò Ñùóóßáò, ðïý Tðéèõìïˆóå íÜ Tðåêôá-
èår óôÜ ÂáëêÜíéá aäç Aðü ôÜ ÷ñüíéá ô\ò Ásêá-
ôåñßíçò ´, ðïý Tíßó÷õå …ëá ôÜ AíèåëëçíéêÜ êé-
íÞìáôá óôïýò êüëðïõò ô\ò ñèüäïîçò Têêëçóß-
áò ìÝ ôÝôïéïí ôñüðï žóôå íÜ ìðïñÝóåé íÜ Tîá-
óöáëßóåé ôüí Vëåã÷ï á‰ôïˆ ôïˆ ðáñáäïõíÜâéïõ
êõêëéêïˆ äéáäñüìïõ ðïý ó÷çìÜôéæáí ôÜ ðñéã-
êçð@ôá ô\ò Ìïëäïâëá÷ßáò. ‘Ï ñùóóéêüò óôñá-
ôüò êõñßåøå AëëåðÜëëçëåò öïñÝò á‰ôÜ ôÜ ðñéã-
êçð@ôá, ÷ùñßò …ìùò íÜ ìðïñÝóåé ðïôÝ íÜ ôÜ äéá-
ôçñÞóåé Tîáéôßáò ô\ò Aíôßäñáóçò ô™í ìåãÜëùí
äõíÜìåùí ô\ò Tðï÷\ò. ’Åíôïýôïéò, ït љóóïé
ðñÜêôïñåò Tíßó÷õáí AóôáìÜôçôá ôïýò êáéíïý-
ñéïõò êáß íÝïõò ÑïõìÜíïõò ðáôñé™ôåò, …ðùò T-
ðßóçò êáß ôüí êáôþôåñï êë\ñï, ðïý Tðéèõìïˆóáí
íÜ Aðáëëá÷èïˆí Aðü ôïýò Öáíáñé™ôåò, ït ‚ðïrïé
Têìåôáëëåýïíôáí ôÞí ÷þñá ãéÜ ëïãáñéáóìü äéêü
ôïõò êáß ôïˆ ÓïõëôÜíïõ. Á‰ôü ôü ó÷\ìá äéáôç-
ñÞèçêå óÝ …ëï ôü 18ï êáß 19ï ásþíá êáß Tíéó÷ý-
èçêå Aðü ôÞí Têêüëáøç ìé@ò Tèíéê\ò óõíåßäçóçò
ðáñáãüìåíçò Aðü ôü ìïíôÝëï ôïˆ ÊñÜôïõò-²Å-
èíïõò, êáß TðçñåáóìÝíçò Aðü ôÞí Äýóç êáß êõ-
ñßùò Aðü ôÞí ÃáëëéêÞ TðáíÜóôáóç.
ÔÞí óôéãìÞ Têåßíç, _ TîÝëéîç ô\ò ñïõìáíéê\ò
Tèíéê\ò óõíåßäçóçò ŠðÝóôç ìéÜ óçìáíôéêÞ Aëëá-
ãÞÿ ôü êßíçìá ô™í ñïõìáíéê™í TèíïôÞôùí, êá-
èþò Têëáúêåõüôáí, ìåôÜ ôÞí ÷ýñùóÞ ôïõ óÝ Aí-
èåëëçíéêÝò èÝóåéò, Aíáäéðëþèçêå ìÝóá óôÞí óõ-
íåéäçôïðïßçóç ìé@ò ëáôéíéê\ò êáôáãùã\ò. ’Áðü
á‰ôÞí aäç ôÞí Tðï÷Þ, ït ÑïõìÜíïé äéáíïïýìåíïé,
tóôïñéêïß êáß ðïëéôéêïß, ðñïóðáèïˆóáí ìåôÜ ìá-
íßáò í' Aðïäåßîïõí …ôé eôáí ït Aðüãïíïé ô™í Ñù-
ìáßùí Aðïßêùí ô™í ðñþôùí ÷ñéóôéáíéê™í ÷ñü-
íùí. Á‰ôÞ _ ï‰óéáóôéêÞ ásôßá, ô\ò ñïõìáíéê\ò
ëáôéíéêüôçôáò, Tíéó÷õüôáí Aðü Xíáí Aäõóþðçôï
èñçóêåõôéêü ðüëåìï AíÜìåóá óôÞí ñèüäïîç êáß
ôÞí êáèïëéêÞ Têêëçóßá. ÐñÜãìáôé, TÜí ït Ñïõ-
ìÜíïé ðïý äéÝìåíáí Têôüò ô™í ‚ñßùí ô\ò èùìá-
íéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò, óôÞí Ñùóóßá, äçëáäÞ óôÞí
Âåóóáñáâßá, äÝí Vðáéîáí Xíáí säéáßôåñï ñüëï óôÞí
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðïëéôéêÞ óõíåéäçôïðïßçóç, á‰ôïß ô\ò Ôñáíóõë-
âáíßáò Vðáéîáí Xíáí êáèïñéóôéêü ñüëï. ’Áðü ôüí
18ï ásþíá _ êáèïëéêÞ Têêëçóßá ô\ò ωíßáò,
óôÞí ðñïóðÜèåéÜ ôçò íÜ TðáíáêôÞóåé ôßò ñèü-
äïîåò ðåñéï÷Ýò, Tíßó÷õóå ôÞí äçìéïõñãßá ìé@ò T-
ëßô ÑïõìÜíùí äéáíïïõìÝíùí, TðéêåíôñùìÝíçò ãý-
ñù Aðü ôÞí ãëùóóéêÞ AíáãÝííçóç êáß ôÞí Tîý-
øùóç ô\ò ñïõìÜíéêçò ëáôéíéêüôçôáò. ²Åôóé ôü
æÞôçìá ô\ò ëáôéíéê\ò êáôáãùã\ò ðñïùèårôï A-
ðü ôÞí ìéÜ, Aðü ôïýò ÑïõìÜíïõò ï‰íßôåò ô\ò
Ôñáíóõëâáíßáò, êáß Aðü ôÞí Cëëç, Aðü ôïýò ðï-
ëéôéêïýò ô™í íÝùí AíåîÜñôçôùí ðñéãêçðÜôùí
ðïý óôçñéæüôáí Aðü ôÞí Ãáëëßá ôïˆ ÍáðïëÝïí-
ôá ô. Ôü æÞôçìá ôïˆ ðåñéå÷ïìÝíïõ ô\ò ôáõôü-
ôçôáò ô\ò ñïõìáíéê\ò Aíåîáñôçóßáò eôáí Aäéá-
÷þñéóôá óõíäåäåìÝíï ìÝ ôü èñçóêåõôéêü æÞôçìá,
äçëáäÞ ìÝ ôü ñèüäïîï æÞôçìá. ωíßôåò êáß ’Ïñ-
èüäïîïé, Vóôù êé Cí óõãêñïýïíôáí, TîÝðåìðáí ôüí
uäéï ëüãï: _ Añ÷áéüôçôá ô\ò Ñïõìáíßáò, _ Aíáã-
êáéüôçôá ãé' á‰ôÞí í' Aðáëëá÷ôår Aðü ôïýò ´Åë-
ëçíåò êáß ôïýò Ôïýñêïõò ñéæþíïíôáò ì' Xíáí ôñü-
ðï ðåñéóóüôåñï a ëéãüôåñï ìõèéêü óôÞí ëáôéíéêÞ
äýóç. ‘H äçìéïõñãßá, Að' ôÞí ìéÜ ðëåõñÜ, ô™í
UíùìÝíùí ðñéãêçðÜôùí, ìåôÝðåéôá ôïˆ Âáóéëåß-
ïõ ô\ò Ñïõìáíßáò, êáß Aðü ôÞí Cëëç ðëåõñÜ, _
Tíôáôéêïðïßçóç, ìåôÜ ôÞí äçìéïõñãßá ô\ò äéðë\ò
á‰óôñï-ïõããñéê\ò ìïíáñ÷ßáò, ôïˆ Aã™íá óôÞí
Ôñáíóõëâáíßá AíÜìåóá óôïýò ύããñïõò å‰ãåíårò
êáß ôïýò ÑïõìÜíïõò Aãñüôåò, ÷áñáêôçñßæïõí ôÞí
ðïëéôéêÞ tóôïñßá ô\ò Ñïõìáíßáò óôÜ ôÝëç ôïˆ
ðñïçãïýìåíïõ ás™íá. Á‰ôü ðïý eôáí TíäéáöÝñïí
Aðü á‰óôñï-ïõããñéê\ò ðëåõñ@ò, âñßóêåôáé óôü
ãåãïíüò ô\ò óôÞñéîçò ô™í ÑïõìÜíùí ï‰íéô™í A-
ðü ôÞí ÂéÝííç, ðïý Vâñéóêå Vôóé ôüí ôñüðï íÜ
óôáìáôÞóåé ëßãï ôßò öéëïäïîßåò ô\ò ÂïõäáðÝ-
óôçò. ’Áðü ôÞí ìéÜ ðëåõñÜ ‚ ôñáíóõëâáíéêüò ï‰-
íéôéóìüò Šðïóôçñéæüìåíïò Aðü ôÞí Á‰óôñßá, Aðü
ôÞí Cëëç ‚ Tèíéêéóìüò ôïˆ AíåîÜñôçôïõ âáóéëåß-
ïõ, ðïý Tôñïöïäïôårôï ôáõôï÷ñüíùò Aðü ôÞí ñ-
èüäïîç Têêëçóßá êáß Aðü êýêëïõò ëáúê™í, ìåôÝ-
ôñåðáí ôü ñïõìáíéêü æÞôçìá óÝ ìéÜ ðõñéôéäáðï-
èÞêç, ãéáôß öõóéêÜ ðßóù Aðü ôÞí ñèüäïîç Tê-
êëçóßá ô\ò Ñïõìáíßáò âñéóêüôáí äéáêñéôéêÜ, Aë-
ëÜ óôáèåñÜ, _ ñùóéêÞ á‰ôïêñáôïñßá.
Ôü ñïõìáíéêü ìïíôÝëï Tèíéê\ò ÷åéñáöÝôçóçò
Aðïäåß÷ôçêå säéáßôåñá ðïëýðëïêï, ãéáôß Tìðëå-
êüôáí ó' á‰ôü æçôÞìáôá êïóìéêÜ êáß Aã™íåò
èñçóêåõôéêïß. ÃéÜ ìéÜ öïñÜ Aêüìç ìðïñïˆìå íÜ
äéáðéóôþóïõìå ðþò óôßò ÷™ñåò ôïˆ ñèüäïîïõ
ðïëéôéóìïˆ, ôü Tèíéêü æÞôçìá eôáí Aäéá÷þñéóôï
ìÝ ôü èñçóêåõôéêü êáß Aíôßóôñïöá. Óôü óýíïëï
ôïˆ ñèüäïîïõ êüóìïõ êáß êõñßùò óôÜ ÂáëêÜíéá,
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
á‰ôÞ _ óõíýðáñîç ôïˆ Tèíéêïˆ ìÝ ôü èñçóêåõôé-
êü óôïé÷årï Tîçãårôáé Aðü ôü ãåãïíüò ðþò AðÝ-
íáíôé óôüí, Aðü ôüí 15ï ásþíá, Ôïˆñêï êáôá-
êôçôÞ, _ Têêëçóßá AðïôÝëåóå, Tîáéôßáò ô\ò Tã-
ãýôçôÜò ôçò ìÝ ôüí ëáü, ôüí ìüíï ðñáêôéêÜ óõí-
ôçñçôÞ ô\ò Tèíéê\ò ôáõôüôçôáò êáß êõñßùò ô\ò
ãëþóóáò. ’Áðü á‰ôÞí ôÞí êáôÜóôáóç ðñïÝêõøå
óôïýò óýã÷ñïíïõò êáéñïýò _ säéáßôåñç ìïñöÞ ôïˆ
Aã™íá ãéÜ ôÞí TèíéêÞ ÷åéñáöÝôçóç ô™í âáëêá-
íéê™í ëá™í, ðïý eôáí ðÜíôá Xíáò Aãþíáò ìÝóá,
Aðü, êáß ãéÜ ôÞí ñèüäïîç Têêëçóßá. ÓôÞí ñïõ-
ìáíéêÞ ðåñßðôùóç, _ säéáéôåñüôçôá á‰ô\ò ô\ò
ðÜëçò Vãêåéôáé óôüí ìéêôü ðïëéôéêü, tóôïñéêü êáß
ãåùãñáöéêü ÷áñáêôÞñá ô\ò Ñïõìáíßáò, ðïý A-
íÞêåé ôáõôï÷ñüíùò óôüí âáëêáíéêü êüóìï äéÜ
ìÝóïõ ô™í ðñéãêçðÜôùí ô\ò Ìïëäïâëá÷ßáò êáß
óôÞí ÊåíôñéêÞ Å‰ñþðç äéÜ ìÝóïõ ô\ò Ôñáíóõë-
âáíßáò êáß ô\ò Âïõêïâßíçò. ’Áðü ôÞí ìéÜ Xíáò
êüóìïò êëçñïíüìïò ôïˆ Âõæáíôßïõ êáß Šðïôáã-
ìÝíïò óôïýò ’Ïèùìáíïýò, êáß Aðü ôÞí Cëëç Xíáò
êüóìïò ðïý Vôåéíå Aðü êáéñü íÜ åyíáé ŠðïôåëÞò
óôÞí Á‰óôñï-ïõããáñßá. Ðßóù Að' ôßò äýï á‰ôÝò
íôüôçôåò óõãêñïýïíôáí äýï ìåãÜëïé ðñùôáãù-
íéóôÝò, _ ‘Áãßá Ðåôñïýðïëç êáß _ ÂéÝííç, ðïý
êáèåìéÜ Tðéèõìïˆóå íÜ TëÝã÷åé ãéÜ ëïãáñéáóìü
ôçò ‚ëüêëçñç ôÞí Ñïõìáíßá, åuôå äéÜ ô\ò ìåèü-
äïõ ô\ò äïñõöïñïðïßçóçò, åuôå ìÝ ìéÜ Bðë\ êáß
êáèáñÞ ðñïóÜñôçóç. ‘Ç åuóïäïò ôïˆ Âïõêïõñå-
óôßïõ óôüí ðüëåìï ôü 1916, óôü ðëåõñü ô™í óõì-
ìÜ÷ùí, AðïôÝëåóå ôÞí êïñùíßäá ô\ò á‰óôñï-ñù-
óéê\ò óýññáîçò, ìéÜ ðïý óÞìåñá êáôáëáâáßíïõìå
ðþò êáèåìéÜ Að' ôßò äýï á‰ôïêñáôïñßåò óôü÷åõå,
óôÞí ðåñßðôùóç ðïý èÜ íéêïˆóå, óôÞí ðñïóÜñôç-
óç ô\ò Ñïõìáíßáò. ‘Ç ‘Áãßá Ðåôñïýðïëç èÜ ôü
Vêáíå óôü ƒíïìá ô\ò ðáíïñèïäïîßáò êáß _ ÂéÝííç
óôü ƒíïìá ìé@ò Täáöéê\ò TðÝêôáóçò, âáóéóìÝíçò
óôÞí Añ÷Þ ô\ò äõíáóôåßáò ðïý Tîõðçñåôïˆóå ôÞí
TîÜðëùóç ôïˆ Ñùìáéïêáèïëéêéóìïˆ.
´Ïðùò êé Cí èÜ ìðïñïˆóáí íÜ Tîåëé÷èïˆí ôÜ
ðñÜãìáôá, _ Ñïõìáíßá îÝöõãå Að' ôïýò äýï á‰-
ôïýò sìðåñéáëéóìïýò êáß âñÝèçêå óôÞí ðëåõñÜ
ô™í óõììÜ÷ùí, ðïý ìåôÜ Aðü AñêåôÝò äéáðñáã-
ìáôåýóåéò ô\ò Väùóáí ôÞí Cäåéá íÜ óõãêåíôñþ-
óåé ôü óýíïëï ô™í ñïõìáíéê™í Täáö™í êáß íÜ äç-
ìéïõñãÞóåé ìéÜ óçìáíôéêÞ ÷þñá. ‘Ç Ãáëëßá V-
ðáéîå Xíáí óçìáíôéêü ñüëï óôÞí äçìéïõñãßá ô\ò
ìåãÜëçò Ñïõìáíßáò, ãéáôß Vâëåðå ôáõôï÷ñüíùò ó'
á‰ôÞí Xíá Aíôßâáñï óôüí ãåñìáíéêü Tðåêôáôéóìü
óôÜ ÂáëêÜíéá êáß Xíá Tìðüäéï óôÞí óïâéåôéêÞ œ-
èçóç óÝ á‰ôÞí ôÞí æþíç. Ëßãï ìåôÜ Aðü á‰ôÜ ôÜ
ãåãïíüôá êáß …ìïéá ì' á‰ôü ðïý Vãéíå óôÞí Ãéïõã-
êïóëáâßá, täñýèçêå Xíá ñïõìáíéêü Ðáôñéáñ÷årï,
111
ðïý èÜ óõãêÝíôñùíå ãýñù ôïõ ôßò äéÜöïñåò Tê-
êëçóßåò ô™í ðåñéï÷™í ðïý åy÷áí Uíùèår. ÓôÞí íÝá
Ñïõìáíßá, ðáñÜ ôüí Tèíéêü êáß èñçóêåõôéêü ðëïõ-
ñáëéóìü ðïý Šð\ñ÷å, _ ñèüäïîç Têêëçóßá óõíÝ-
÷éóå íÜ ðáßæåé Xíáí ðñùôáãùíéóôéêü ñüëï óôÞí
Tìöýóçóç ôïˆ ñïõìÜíéêïõ Tèíéêéóìïˆ êáß óôÞí äé-
åýèõíóç ô\ò ÷þñáò. ‘Ï ñïõìáíéêüò Tèíéêéóìüò,
TìðëïõôéóìÝíïò êáß TíèáññõìÝíïò Aðü ôÞí óõì-
ìåôï÷Þ ôïõ óôÞí íßêç ô™í óõììÜ÷ùí, è' Aðï-
êôÞóåé Xíá säéáßôåñï âÜñïò óôßò åsñçíåõôéêÝò óõ-
íïìéëßåò. ÐñÜãìáôé, ãéÜ Xíá ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, ït
íéêÞôñéåò ÷™ñåò óôü÷åõáí íÜ ìåôáôñÝøïõí ôÞí
Ôñáíóõëâáíßá ìÝ ôßò ôÝóóåñéò êïéíüôçôÝò ôçò
(ãåñìáíéêÞ, UâñáúêÞ, ïŠããñéêÞ êáß ñïõìáíéêÞ),
ðïý Aí\êå óôü ðáñåëèüí óôÞí ÂïõäáðÝóôç, óÝ X-
íá åyäïò ‘Åëâåôßáò. Ït ÑïõìÜíïé ô\ò ðåñéï÷\ò,
ôüóï ït ωíßôåò …óï êé ït ’Ïñèüäïîïé Tðéèõìïˆóáí
äéáêá™ò íÜ Uíùèïˆí ìÝ ôü âáóßëåéï ô\ò Ñïõìá-
íßáò, óôü ƒíïìá Uíüò Tèíéêéóìïˆ ðïý åy÷å ôáõôï-
÷ñüíùò ï‰íéôéêÝò êáß ñèüäïîåò ñßæåò. ’Áð' ôÞí
ìéÜ ðëåõñÜ, á‰ôÞ ô™í ’Ïñèïäüîùí, ôü êßíçôñï e-
ôáí á‰ôïíüçôïÿ Tðñüêåéôï ãéÜ ôÞí äçìéïõñãßá, óôü
ƒíïìá Uíüò ñèüäïîïõ ðáí-ñïõìáíéóìïˆ, ìé@ò ìå-
ãÜëçò ÷þñáò. ÐñÜãìáôé, äéÜ ìÝóïõ á‰ô\ò ô\ò U-
íïðïßçóçò, _ Ñïõìáíßá ãéíüôáí, ìÝ AñéèìçôéêÜ
äåäïìÝíá, _ äåýôåñç ðéü óçìáíôéêÞ ÷þñá ô\ò ñ-
èïäïîßáò. ’Áðü ôÞí ðëåõñÜ ô™í ωíéô™í, ït Tðé-
äéþîåéò eôáí ëßãï ðåñéóóüôåñï óýíèåôåò. Ðñáã-
ìáôéêÜ, ìåñéêïß êýêëïé ðßóôåõáí ðþò ìéÜ ñïõìá-
íéêÞ Têêëçóßá ï‰íéôéêÞ, TíóùìáôùìÝíç óÝ ìéÜ
ìåãÜëç ñèüäïîç Ñïõìáíßá, èÜ ìðïñïˆóå ðéü å‹-
êïëá íÜ Tðéôý÷åé ôüí óôü÷ï ôçò, ðïý eôáí _ T-
ðáíÜêôçóç ô™í ñèüäïîùí ðåñéï÷™í, óÝ êÜèå ðå-
ñßðôùóç. Ôü Vñãï á‰ôü èÜ eôáí ðéü å‹êïëï, Að'
…óï Cí êëåéíüôáí óÝ Xíá ìéêñü ôñáíóõëâáíéêü
êñÜôïò. ’Áðü ôü 1920 ìÝ÷ñé ôü 1948, ÷ñïíéÜ ô\ò
óïâéåôéê\ò TðéêñÜôçóçò, ‚ ñèüäïîïò ðüëïò ðá-
ñÝìåéíå óôåíÜ äåìÝíïò ìÝ ôüí ñïõìáíéêü Tèíéêéóìü,
ðåñéëáìâáíïìÝíùí êáß ô™í ðéü AìöéóâçôÞóéìùí
ìïñö™í ôïõ, …ðùò á‰ô™í ôïˆ Aíôéóçìéôéóìïˆ.
‘Ç TðéêñÜôçóç ô™í óïâéÝô óôÞí ÷þñá åy÷å
›ò AðïôÝëåóìá, óÝ èñçóêåõôéêü Tðßðåäï, ôÞí C-
ìåóç Aðáãüñåõóç ô\ò Têêëçóßáò ô\ò ωíßáò êáß
ôÞí TíóùìÜôùóÞ ôçò óôÞí ñèüäïîç Têêëçóßá.
ÐåñéÝñãùò, _ TðéóôñïöÞ ô\ò Cèåçò Óïâéåôéê\ò
Ñùóóßáò óôßò ŠðïèÝóåéò ô\ò Ñïõìáíßáò óõíäõÜ-
óôçêå ìÝ ôÞí Tíßó÷õóç ôïˆ ñüëïõ ô\ò ñèüäïîçò
Têêëçóßáò, äåüíôùò ŠðïôáãìÝíçò êáôÜ ô' Cëëá
óôü êáèåóôþò. ÊáôÜ ôÞí äéÜñêåéá á‰ô\ò ô\ò ðå-
ñéüäïõ, _ ñèüäïîç Têêëçóßá ðåñéïñßóôçêå á‰óôç-
ñÜ óôüí èñçóêåõôéêü ôçò ñüëï êáß óôü Vñãï ôçò
âïçèçôéêü ôïˆ óõóôÞìáôïò. ’ÁëëÜ, ìÝ ôÞí Uî\ò
112
äéáöïñÜ, óÝ ó÷Ýóç ìÝ á‰ôü ðïý óõíÝâç óôÞí
ÅÓÓÄ: _ Têêëçóßá êñáôéêïðïéÞèçêå êáß ït tåñårò
ðëçñþíïíôáí Aðü ôü êñÜôïò. ÐáñÜ ôßò êáôá÷ñÞ-
óåéò ôïˆ êïììïõíéóôéêïˆ óõóôÞìáôïò êáß êõñßùò
ôïˆ óõóôÞìáôïò ôïˆ ÔóáïõóÝóêïõ, _ Têêëçóßá,
ìÝóá óÝ óõíè\êåò Šðïäïýëùóçò, äÝí êáôáäéþ-
÷ôçêå säéáßôåñá. Ït ÑïõìÜíïé ðáñÝìåíáí Aöïóéù-
ìÝíïé óôÞí Têêëçóßá ôïõò, ãéáôß, ìÝóá óôÞí óõ-
íåßäçóÞ ôïõò, _ Têêëçóßá ðáñÝìåíå ôü óýìâïëï
ôïˆ ñïõìáíéêïˆ Vèíïõò êáß ôü óýóôçìá äÝí Tðéèõ-
ìïˆóå íÜ äçìéïõñãÞóåé A÷ñåßáóôåò èñçóêåõôéêÝò
óõãêñïýóåéò. ÍïìéìïðïéçìÝíç Aðü ôü êáéíïýñéï
óýóôçìá, _ Têêëçóßá ô\ò ωíßáò äéåêäßêçóå A-
ìÝóùò ôÞí ðåñéïõóßá ðïý ô\ò åy÷å êáôáó÷åèår ôü
1948. ÓÞìåñá _ äéáìÜ÷ç AíÜìåóá óôÞí Têêëç-
óßá ô\ò ωíßáò êáß ôÞí ’Ïñèïäïîßá äçëçôçñéÜæåé
ôÞí ðïëéôéêÞ êáß äçìüóéá æùÞ ô\ò ðñþçí êïì-
ìïõíéóôéê\ò íÝáò Ñïõìáíßáò ôïˆ ’ÉëéÝóêïõ7.
Äß÷ùò Cëëï, ôü ñèüäïîï öáéíüìåíï ›ò ðñáã-
ìáôéêüôçôá êïéíùíéêï-ðïëéôéêÞ, ðáñÜ ôÞí ôïõñ-
êéêÞ êáôï÷Þ êáß ôÜ óáñÜíôá ÷ñüíéá ôïˆ êïììïõ-
íéóôéêïˆ óõóôÞìáôïò, ðáñáìÝíåé, ðåñéóóüôåñï A-
ðü Uêáôü ÷ñüíéá ìåôÜ ôÞí AíáêÞñõîç ô\ò Aíå-
îáñôçóßáò, Xíáò ðáñÜãïíôáò AìåôÜâëçôïò ô\ò T-
óùôåñéê\ò ãåùðïëéôéê\ò ô\ò ìåôá-óïóéáëéóôé-
ê\ò Ñïõìáíßáò.
Á‰ôÞ _ só÷ýò Tðéâåâáéþíåôáé Aðü ôÞí óýã-
êñïõóç óôÞí Äçìïêñáôßá ô\ò Ìïëäáâßáò, ðïý
èÝôåé AíôéìÝôùðåò ôÞí tåñáñ÷ßá ôïˆ ðáôñéáñ÷åß-
ïõ ô\ò Ìüó÷áò êáß á‰ôÞí ðïý ôïðïèåôårôáé Têår
ôü 1993 Aðü ôü ðáôñéáñ÷årï ôïˆ Âïõêïõñåóôßïõ.
‘Ç Ìïëäáâßá, ðïý ìåôáôñÜðçêå ìåôÜ ôÞí
äéÜëõóç ô\ò ÅÓÓÄ óÝ Ìïëíôüâá, åyíáé ìéÜ ñïõ-
ìáíéêÞ ðåñéï÷Þ ðïý Tä™ êé Uêáôü ÷ñüíéá äÝí óôá-
ìÜôçóå íÜ ðáñáäÝñíåé AíÜìåóá óôÞí Ñïõìáíßá
êáß ôÞí Ñùóóßá. ÃéÜ íÜ óôáèïˆìå ìüíï óôüí 20ü
ás™íá, _ Âåóóáñáâßá (á‰ôü eôáí ôü ƒíïìá ô\ò
ðåñéï÷\ò óôßò Añ÷Ýò ôïˆ ás™íá) eôáí ñùóéêÞ ìÝ-
÷ñé ôü 1918, ñïõìáíéêÞ Aðü ôü '18 ìÝ÷ñé ôü '45,
Vðåéôá Tê íÝïõ óïâéåôéêÞ, ãéÜ íÜ ãßíåé ôÝëïò A-
íåîÜñôçôç ôü 1992.
Óôßò ìÝñåò ìáò, ‚ ðëçèõóìüò åyíáé äéáéñåìÝ-
íïò AíÜìåóá óôïýò ðáäïýò ô\ò Aíåîáñôçóßáò
êáß ôïýò ðáäïýò ô\ò Xíùóçò ìÝ ôÞí Ñïõìáíßá.
Á‰ôÞ _ ðïëéôéêÞ óýãêñïõóç óõíéóô@ ðÜíù Að'
…ëá Xíá Tèíïôéêü æÞôçìá. Ït Ìïëäáâïß Aðïôå-
ëïˆí Xíá îå÷ùñéóôü Vèíïò a åyíáé Bðë™ò ÑïõìÜ-
íïé ô\ò ’Áíáôïë\ò; ×ùñßò íÜ èÝëïõìå íÜ ëýóïõ-
ìå Xíá å‰áßóèçôï ðñüâëçìá, ‚ ðáñáôçñçôÞò åy-
íáé Šðï÷ñåùìÝíïò íÜ äéáðéóôþóåé …ôé, …ðùò êáß
óôÞí ðëåéïøçößá ô™í ñèüäïîùí ðåñéï÷™í, êáß
Tä™ ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá íÜ äéåõèåôçèår ôü ðñü-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
âëçìá TðÜíù óÝ èñçóêåõôéêü ðëÜíï. Ït Šðïóôç-
ñéêôÝò ô\ò Aíåîáñôçóßáò ðáßæïõí ôü ÷áñôß ô\ò t-
åñáñ÷ßáò ðïý ôïðïèåôÞèçêå Aðü ôü Ðáôñéáñ÷årï
ô\ò Ìüó÷áò êáß ÷ñçóéìïðïéår å‰ñÝùò ôÞí ìïë-
äáâéêÞ ãëþóóá (TêóëáâéóìÝíç ñïõìÜíéêç äéÜëå-
êôï), Tí™ ït ðáäïß ô\ò Xíùóçò ðáßæïõí ôü ÷áñ-
ôß ô\ò íÝáò öéëïñïõìáíéê\ò tåñáñ÷ßáò ðïý ôïðï-
èåôÞèçêå Aðü ôü ÂïõêïõñÝóôé.
Ôü âëÝðïõìå ãé' Cëëç ìéÜ öïñÜ: Að' ôÞí óôéã-
ìÞ ðïý ŠðÜñ÷åé Xíá Tèíïôéêü ðñüâëçìá ìÝóá óôÞí
óöárñá ô\ò ñèïäïîßáò, ôÜ ðñüâëçìá ðñïâÜëëå-
ôáé ìÝóá óôü èñçóêåõôéêü, ôü ‚ðïrï Vñ÷åôáé ìÝ
ôÞí óåéñÜ ôïõ íÜ óôåñåþóåé ôü ðïëéôéêü.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1.(Ó.ô.Ì.) Ðñüêåéôáé ãéÜ ëÜèïò ôïˆ óõããñáöÝá, ìéÜ êáß
‚ Uëëçíéêüò Tìöýëéïò êñÜôçóå ìÝñé ôßò 29 Á‰ãïýóôïõ 1949.
2.(Ó.ô.Ì.) Ðñ™ôï AíÜìåóá óÝ uóïõò.
3.(Ó.ô.Ì.) Ðñüêåéôáé ãéÜ óöÜëìá ôïˆ óõããñáöÝá. ‘Ç
ñèüäïîç ’Áñ÷éåðéóêïðÞ Âïñåßïõ êáß Íïôßïõ ’Áìåñéê\ò ðï-
ôÝ äÝí ìåôåâëÞèç óÝ Ðáôñéáñ÷årï. ÐñÜãìáôé Vãéíå ìßá A-
ðüðåéñá ôÞí Tðï÷Þ Têåßíç, AëëÜ AðÝôõ÷å êáß _ ñèïäïîßá
ô\ò ’Áìåñéê\ò ðáñÝìåéíå Šðü ôü Ïsêïõìåíéêü Ðáôñéáñ÷årï
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò.
4.(Ó.ô.Ì.) «ÂáóéêÞ åyíáé _ äéÜêñéóç ìåôáîý óïõííéô™í
êáß ìðåêôáóÞäùí óôÞí ’Áëâáíßá. Ït ôåëåõôárïé, ðïý V÷ïõí
îå÷ùñéóôü Añ÷çãü Aðü ôïýò óïõííßôåò, AíÞêïõí óôü ìïíá-
÷éêü ôÜãìá ô™í ÌðåêôáóÞäùí ðïý täñýèçêå óôÞí ÌéêñÜ
’Áóßá ôü 13ï ás™íá êáß óõìðåñéÝëáâå óôßò ôÜîåéò ôïõ Añ-
êåôïýò átñåôéêïýò íåóôïñéáíïýò êáß ðáõëéêéáíïýò. Ït ìðå-
êôáó\äåò èåùñïˆíôáé átñåôéêïß êáß TíôÜóóïíôáé óôÞí áwñå-
óç ô™í AëåâÞäùí-êéæéëìðÜóçäùí ðïý óôÞí Ôïõñêßá Añéè-
ìïˆí AñêåôÜ Uêáôïììýñéá ðéóô™í. Óçìáíôéêüò Añéèìüò ìðå-
êôáóÞäùí óõìðåñéëáìâÜíåôáé Tðßóçò óôÞí ìïõóïõëìáíéêÞ
ìåéïíüôçôá ô\ò ÈñÜêçò óôÞí ‘ÅëëÜäá. ÔÜ Ôßñáíá åyíáé ôü
ðáãêüóìéï êÝíôñï ô™í ìðåêôáóÞäùí ðïý äÝ÷ïíôáí ÷ñéóôéá-
íïýò óôßò ôÜîåéò ôïõò, Aíáãíùñßæïõí ‚ñéóìÝíïõò ÷ñéóôéáíïýò
Bãßïõò êáß Añíïˆíôáé íÜ ðñïóåõ÷çèïˆí óôÜ ôæáìéÜ, ÷ñçóé-
ìïðïé™íôáò åsäéêïýò ÷þñïõò ôïýò ëåãüìåíïõò ÔåêêÝäåò».
Óôü ÓôáìÜôçò Ãåùñãïýëçò, «‘Ç ñèïäïîßá óôÞí ’Áëâáíß-
á», Ïsêïíïìéêüò Ôá÷õäñüìïò, 16/9/1994, óåë. 30-31.
5.(Ó.ô.Ì.) «ÐëçèùñéêÞ êáß Aìöéëåãüìåíç ðñïóùðé-
êüôçôá ðïý ãåííÞèçêå óôÞí ’Áíäñéáíïýðïëç êáß óðïýäá-
óå óôÞí ’ÁèÞíá Èåïëïãßá. ×ñßóèçêå tåñÝáò êáß Tðßóêïðïò
óôÞí ñèüäïîç AëâáíéêÞ êïéíüôçôá ô\ò Âïóôþíçò êáß T-
ðÝóôñåøå óôÞí ’Áëâáíßá, …ðïõ ðñùôïóôÜôçóå óôÞí Aíá-
êÞñõîç ôïˆ Á‰ôïêÝöáëïõ êáß ôÞí ìåôÜöñáóç ôïˆ Å‰áã-
ãåëßïõ óôÞí ’ÁëâáíéêÞ. ’ÁíÝôñåøå ôü ÂáóéëÝá Æþãïõ êáß
ðáñÝìåéíå óôÞí Tîïõóßá ãéÜ Xîé ì\íåò». ´Ï.ð.
6.(Ó.ô.Ì.) Ôü æÞôçìá ô™í óõíüñùí ‘ÅëëÜäáò - ’Áë-
âáíßáò åyíáé ðåñéóóüôåñï ðïëýðëïêï Að' …óï ôü äéáêñßíåé ‚
óõããñáöÝáò. ‘Ç Tðßóçìç, ãéÜ ðáñÜäåéãìá, TîùôåñéêÞ ðï-
ëéôéêÞ ô\ò ‘ÅëëÜäáò äÝí èÝôåé èÝìá Aëëáã\ò ô™í óõíï-
ñéáê™í ãñáìì™í, Tí™ Aðü ôÞí Cëëç ŠðÜñ÷åé ìéÜ óõíáé-
óèçìáôéêïˆ AëëÜ êáß tóôïñéêïˆ ÷áñáêôÞñá áuóèçóç ðåñß
ô\ò Uëëçíéêüôçôáò ô\ò Âïñåßïõ ’Çðåßñïõ.
7. Ðñüåäñïò ô\ò Ñïõìáíßáò.
 ÍÅÅÓ ÄÉÄÁÊÔÏÑÉÊÅÓ ÄÉÁÔÑÉÂÅÓ

ÄÉÄÁÊÔÏÑÉÊÇ ÄÉÁÔÑÉÂÇ ÐÏÕ ÕÐÏÂËÇÈÇÊÅ ÓÔÏ ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÏ ÔÌÇÌÁ ÄÇÌÏÔÉÊÇÓ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇÓ

ÔÏÕ ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏÕ ÁÈÇÍÙÍ, 1997, ÓÅË. 390.

Ó×ÇÌÁÔÉÓÌÏÓ ÔÁÕÔÏÔÇÔÁÓ ÔÓÉÃÃÁÍÏÐÁÉÄÙÍ ÇËÉÊÉÁÓ 11-13 ÅÔÙÍ ÓÔÇÍ

ÐÅÑÉÏ×Ç ÔÇÓ ÁÃÉÁÓ ÂÁÑÂÁÑÁÓ — Ï ÑÏËÏÓ ÔÏÕ Ó×ÏËÅÉÏÕ

ô\ò ÁÍÍÁÓ ËÕÄÁÊÇ

ÂáóéóìÝíç óÝ Tðéôüðéá Vñåõíá, óõììåôï÷éêÞ Ït ôå÷íéêÝò ðïý ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí eôáí:

ðáñáôÞñçóç, ìÞ äïìçìÝíåò óõíåíôåýîåéò êáß A-
öçãÞóåéò æù\ò, á‰ôÞ _ äéäáêôïñéêÞ äéáôñéâÞ A-
ó÷ïëårôáé ìÝ ôü èÝìá ô\ò ôáõôüôçôáò ô™í ôóéã-
ãáíïðáßäùí óôÞ óýã÷ñïíç ðüëç.
Ït ÔóéããÜíïé a ôïõëÜ÷éóôïí ït ðåñéóóüôåñïé
Aðü á‰ôïýò äÝí åyíáé ðéÜ íïìÜäåò, AëëÜ Tãêáôå-
óôçìÝíïé óôÞí óýã÷ñïíç ðüëç, ìÝóá óÝ Xíá A-
óôéêü ðåñéâÜëëïí ðïý ‚ñßæåé êáß êáèïñßæåé Xíáí
óõãêåêñéìÝíï ôñüðï æù\ò, ôüí Aóôéêü, Tîïâåëß-
æïíôáò êÜèå ôé ðïý óçìáóéïäïôår äéáöïñÜ.
‘Ç Tñãáóßá Aðïôåëårôáé Aðü ôñßá ìÝñç:
á. ÅsóáãùãÞ. ’Åä™ ðáñáôßèåôáé ìéÜ óýíôï-
ìç Tðéóêüðçóç ôçò ðïñåßáò ô™í ÔóéããÜíùí ðïý
îåêßíçóáí Aðü ôßò ’Éíäßåò ãéÜ íÜ ðåñéðëáíçèïˆí
AðÜôñéäåò óÝ …ëïí ôüí êüóìï êáß ôåëéêÜ íÜ Aðï-
öáóßóïõí íÜ Tãêáôáóôáèïˆí — ït ðåñéóóüôåñïé
Aðü á‰ôïýò — óôÞí óýã÷ñïíç ðüëç. ´Ïìùò óõí-
è\êåò êáß …ñïé AðáñÜâáôïé êáèïñßæïõí ôüí ôñüðï
óõíýðáñîÞò ôïõò ìÝ ôïýò «Cëëïõò», ôïýò ãêá-
ôæÝ, …ðùò íïìÜæïíôáé Aðü ôïýò ÔóéããÜíïõò ït
ìÞ-ôóéããÜíïé.
Ðåäßï ô\ò Vñåõíáò Aðïôåëår _ ‘Áãßá ÂáñâÜ-
ñá, ìéÜ ðåñéï÷Þ óôÞí ‚ðïßá Tãêáèßóôáíôáé ìüíé-
ìá ÔóéããÜíïé Aðü ôü 1940 ðåñßðïõ, ït ðåñéóóü-
ôåñïé ìéêñáóéáôéê\ò êáôáãùã\ò. ‘Õðüèåóç ô\ò
Vñåõíáò åyíáé: ÔÜ ôóéããáíüðïõëá ô\ò ‘Áãßáò
ÂáñâÜñáò, ðáñÜ ôÞí ìüíéìç TãêáôÜóôáóç ô™í
ãïíé™í ôïõò êáß ô™í ðáððïýäùí ôïõò óôÞí ðå-
ñéï÷Þ á‰ôÞ ðÜíù Aðü 50 ÷ñüíéá êáß ðáñÜ ôÞí
ãåéôíßáóç êáß ôüí óõã÷ñùôéóìü ôïõò ìÝ ôïýò
«Cëëïõò», Tîáêïëïõèïˆí íÜ ‚ñßæïõí Uáõôïýò ›ò
ÔóéããÜíïõò, êëçñïíïì™íôáò ôÞí ôáõôüôçôá ô™í
äéê™í. ‘Ç ðåñéññÝïõóá Aôìüóöáéñá ô\ò óýã÷ñï-
íçò ðüëçò äÝí êáôáöÝñíåé íÜ Tîïâåëßóåé ôÜ ìý-
÷éá óôïé÷årá ô\ò ôáõôüôçôÜò ôïõò êáß ït ‚ìïéü-
ôçôåò ðïý ôõ÷üí Tìöáíßæïíôáé óôüí ôñüðï æù\ò
ôïõò äÝí åyíáé ðáñÜ _ TðéöÜíåéá ô™í ðñáãìÜôùí
óôÜ ðëáßóéá ô™í ðñïóðáèåé™í ðïý êáôáâÜëëïõí
ãéÜ íÜ Aðïóåßóïõí ôü óôrãìá ôïˆ äéáöïñåôéêïˆ.
óõììåôï÷éêÞ ðáñáôÞñçóç, ìÞ - äïìçìÝíåò óõ-
íåíôåýîåéò êáß AöçãÞóåéò æù\ò. ’Åñùôçìáôïëü-
ãéá êáß óöõãìïìåôñÞóåéò Aðïöåý÷èçêáí ›ò ìÝ-
óá ðïý äÝí êáôáóôïˆí äõíáôÞ ôÞí èÝáóç ô\ò óõ-
íïëéê\ò Cðïøçò ô™í Aíèñþðùí ãéÜ ôüí Uáõôü
ôïõò, ôßò ó÷Ýóåéò ôïõò, ôÞí æùÞ ôïõò, ôüí ôñü-
ðï ìÝ ôüí ‚ðïrï AíôéëáìâÜíïíôáé ôüí êüóìï. Á‰-
ôü ìðïñår íÜ ôü äår êáíåßò ìüíï Cí æÞóåé ìáæß
ôïõò, Cí âéþóåé ôÞí AëÞèåéá êáß ôü øÝììá ôïõò
— êáß ôÜ äýï Aðïôåëïˆí ìÝñïò ô\ò ðñáãìáôé-
êüôçôÜò ôïõò, …ðùò á‰ôÞ ðñïóëáìâÜíåôáé Aðü
ôïýò uäéïõò, Cí óõíÜøåé ìáæß ôïõò åsëéêñéíårò ó÷Ý-
óåéò. Á‰ôÞ ôÞí ó÷Ýóç ðñïóðÜèçóå íÜ óõíÜøåé _
óõããñáöÝáò ìáæß ôïõò: Cí êáß «Cëëç» íÜ ãßíåé,
êáôÜ êÜðïéïí ôñüðï, äéêÞ. Ït ÔóéããÜíïé ôÞí ôß-
ìçóáí ìÝ ôÞí Aðïäï÷Þ ôïõò êáß ó' á‰ôÞí A-
êñéâ™ò ôÞí Aðïäï÷Þ öåßëåôáé _ äéåêðåñáßùóç
ô\ò Vñåõíáò êáß _ óõããñáöÞ ô\ò ìåëÝôçò.
ÊåöÜëáéï 1. ‘Ï ÷™ñïò: ‘Ï ÷™ñïò äÝí åyíáé
ðïôÝ ï‰äÝôåñïò. ÐÜíôá åyíáé ðïëõóÞìáíôïò êáß
öáíåñþíåé ðïëëÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ô™í Aíèñþðùí
ðïý æïˆí ó' á‰ôüí. ÔÜ óðßôéá ô™í ÔóéããÜíùí
óôÞí ‘Áãßá ÂáñâÜñá, Cëëïôå öôù÷éêÜ êáß Cëëï-
ôå ðïëõôåëïˆò êáôáóêåõ\ò êáß ìÝ AêñéâÜ Vðé-
ðëá, äßíïõí ðÜíôá óôïé÷årá ô\ò ôáõôüôçôÜò
ôïõò, ô\ò æù\ò ôïõò êáß êÜíïõí Tìöáí\ ôüí A-
ðüç÷ï ìé@ò ìáêñ@ò äéÜñêåéáò, Uíüò ðñüóöáôïõ A-
êüìç ðáñåëèüíôïò ðïý ‚ñßæåé ôÞí êáèçìåñéíüôç-
ôÜ ôïõò.
Ït ÔóéããÜíïé, …ðùò êáß ‚ êáèÝíáò ðïý íéþ-
èåé êõíçãçìÝíïò, èÝëïõí íÜ åyíáé «ìáæß». ²Åôóé
ó÷çìáôßæïõí ôßò ôóéããÜíéêåò ãåéôïíéÝò ðïý èõìß-
æïõí UëëçíéêÞ Tðáñ÷ßá ðáëáéüôåñùí ÷ñüíùí. ‘Ï
êïéíüò ôüðïò Uíþíåé êáß äéáéùíßæåé ôáõôüôçôåò.
ÊåöÜëáéï 2. Ït Cíèñùðïé. Óôü êåöÜëáéï
á‰ôü äßíåôáé ìéÜ åsêüíá ô™í ÔóéããÜíùí ô\ò ‘Á-
ãßáò ÂáñâÜñáò. ÌÝóá Aðü ôßò ó÷Ýóåéò ðïý Aíá-
ðôý÷èçêáí, ôßò ìáñôõñßåò ô™í ÔóéããÜíùí êáß
ôÞí AíÜëõóç ðåñéå÷ïìÝíïõ ôïˆ ëüãïõ ôïõò ðá-
114
ñïõóéÜæïíôáé êáß ó÷ïëéÜæïíôáé: _ ãë™óóá, _ Tí-
äõìáóßá, _ ïsêïãÝíåéá, ‚ êïéíùíéêüò Vëåã÷ïò, _
TðáããåëìáôéêÞ Tíáó÷üëçóç êáß _ ïsêïíïìéêÞ
æùÞ, _ êïéíùíéêÞ æùÞ, ‚ Êåñáõíüò (ðïäïóöáéñé-
êÞ ‚ìÜäá ô\ò ‘Áãßáò ÂáñâÜñáò), _ ôáõôüôçôá
ô™í ÔóéããÜíùí ô\ò ‘Áãßáò ÂáñâÜñáò.
ÊåöÜëáéï 3. Ìåãáëþíïíôáò óôÞí ‘Áãßá
ÂáñâÜñá. ’Åä™ ãßíåôáé öáíåñüò ‚ ôñüðïò ìÝ ôüí
‚ðïrï ìåãáëþíïõí ôÜ ôóéããáíüðïõëá ô\ò ‘Áãßáò
ÂáñâÜñáò ìÝóá óôÞí äéåõñõìÝíç ïsêïãÝíåéá, A-
íÜìåóá óÝ Xíá ðë\èïò äéê™í ðïý ìðáßíïõí êáß
âãáßíïõí Aðü ôßò Aíïé÷ôÝò ðüñôåò ô™í ôóéããÜíé-
êùí óðéôé™í. Ôü ó÷ïëårï, ‚ êáô' Tîï÷Þí êïéíù-
íéêïðïéçôéêüò ìç÷áíéóìüò — ìç÷áíéóìüò ‚-
ìïéïñöïðïßçóçò êáß êïìöïñìéóìïˆ óôÞí ï‰óßá —
äÝí öáßíåôáé têáíüò íÜ Tîïâåëßóåé ôÞí ôáõôüôçôá
ôïˆ ÔóéããÜíïõ ðïý Aðïêô@ôáé êáôÜ ôÞí ðñùôï-
ãåí\ êïéíùíéêïðïßçóÞ ôïõ. ²Áëëùóôå, ôßò ðåñéó-
óüôåñåò öïñÝò, ‚ ÔóéããÜíïò ðïý äõóêïëåýåôáé íÜ
Têöñáóôår óôÜ UëëçíéêÜ — ìåãáëþíåé ìáèáßíïí-
ôáò äýï ãë™óóåò: ñïìáíÝò (ôóéããÜíéêá) êáß Uë-
ëçíéêÜ — óôéãìáôßæåôáé ›ò «êáêüò ìáèçôÞò»,
H H
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ðïý «äÝí ðáßñíåé ôÜ ãñÜììáôá». ²Åôóé ìÝ ôÞí
ðñþôç å‰êáéñßá AöÞíåé ôü ó÷ïëårï ãéÜ íÜ «âãår
óôÞí äïõëåéÜ».
Ït Uíüôçôåò ðïý óõíáðïôåëïˆí ôü êåöÜëáéï
á‰ôü åyíáé: ÔÜ ôóéããáíüðïõëá ô\ò ‘Áãßáò Âáñ-
âÜñáò, ôÜ ôóéããáíüðïõëá óôÜ äçìïôéêÜ ó÷ïëårá
ô\ò ‘Áãßáò ÂáñâÜñáò, ‚ êïéíüò ëüãïò (ìáñôõñß-
åò), ó÷ïëéêÞ Tðßäïóç, ôÜ UëëçíéêÜ, ït Aðïõóßåò,
ôÜ êßíçôñá, _ óôÜóç ô\ò ïsêïãÝíåéáò AðÝíáíôé
óôü ó÷ïëårï, _ êïéíùíéêÞ óõìðåñéöïñÜ ô™í ôóéã-
ãáíüðïõëùí óôü ó÷ïëårï, ôóéããáíüðïõëá ðïý äé-
Ýêïøáí ôÞí öïßôçóÞ ôïõò óôü ó÷ïëårï, _ ôáõôü-
ôçôá ô™í ôóéããáíüðáéäùí êáß ‚ ñüëïò ôïˆ ó÷ï-
ëåßïõ óôüí ó÷çìáôéóìü ôçò.
‘Õóôåñüãñáöï. ´Åíá Šóôåñüãñáöï TðÝ÷åé èÝ-
óç Tðéëüãïõ a ô™í êáèéåñùìÝíùí óÝ ìéÜ äéäá-
êôïñéêÞ äéáôñéâÞ óõìðåñáóìÜôùí. ’Åä™ Tí êá-
ôáêëåßäé AíáöÝñåôáé …ôé ït ÔóéããÜíïé TðéìÝíïõí
óôÞí äéáôÞñçóç ô\ò ôáõôüôçôÜò ôïõò ðáñÜ ôßò
Aíôßîïåò óõíè\êåò ô\ò óýã÷ñïíçò ðüëçò, ðïý äÝ-
÷åôáé êáß AðïäÝ÷åôáé …,ôé äÝí Aðïêëßíåé Aðü ôü
êõñßáñ÷ï ðïëéôéóìéêü ôçò ðñüôõðï.
H
 â ë é ï -
é
â ßåò
ö ï ñ
’ÅðéìÝëåéá:
ÅðéìÝëåéá: ÄçìÞôñçò Ôóáôóïýëçò

ÐïëõêñéôéêÞ

Óõëëïãéêü Vñãï: ÌåôÜ ôüí êïììïõíéóìü. ’ÅðéìÝ-

ëåéá: Guy HAARSCHER, Mario TELO,
’Åêäüóåéò ÐáðáæÞóç, óåë. 260, ’ÁèÞíá 1997.
ÃñÜöïõí: G. Haarscher: «‘Ç êáôÜññåõóç ôïˆ êïììïõíéóìïˆ:
ìáêêéáâåëéóìüò, äéáöùíßåò êáß ðáèçôéêüôçôá ô\ò Äýóçò», Mario
Telo: «’Áðü ôÞ ìõèéêÞ äçìïêñáôßá óôÞí ôå÷íéêÞ äçìïêñáôßá», Mau-
rice Lagueux: «‘Ç säåïëïãéêÞ óçìáóßá ô\ò êáôÜññåõóçò ô\ò óïâéå-
ôéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò», Philippe Nemo: «‘Ï ^èéêüò èñßáìâïò ô\ò äý-
óåùò», Immanuel Wallerstein: «‘Ï ìáñîéóìüò - ëåíéóìüò AðÝèáíå.
ÆÞôù ôß;», Helmut Dubiel: «‘Ç êëçñïíïìéÜ ô\ò êñéôéê\ò èåùñßáò
ô\ò Ó÷ïë\ò ô\ò Öñáíêöïýñôçò êáß _ ðôþóç ôïˆ êïììïõíéóì,
Furio Cerutti: «Åyíáé TöéêôÞ ìéÜ ŠðåñåèíéêÞ ôáõôüôçôá;», Peter
Glotz: «²Åèíïò êáß Äçìïêñáôßá óôÞí íÝá ʼnñþðç», Furio Cerutti:
«’ÇèéêÞ êáß ðïëéôéêÞ óôÞí ðõñçíéêÞ Tðï÷Þ. Ôü ôÝëïò ô\ò Aðï-
ôñïð\ò;», Ã. Êïíôïãéþñãçò: «ÃéÜ ìéÜ íÝá ðñïóÝããéóç ô\ò äçìïêñá-
ôßáò óôÞí Añ÷áéüôçôá êáß óôÞí Tðï÷Þ ìáò», Philippe Van Parijs:
«‘Ç äéêáéïóýíç êáß _ äçìïêñáôßá åyíáé Aóõìâßâáóôåò;», Erhard
Eppler: «Êñßóç êáß AíáíÝùóç ôïˆ äçìïêñáôéêïˆ óïóéáëéóìïˆ óôÞí
ʼnñþðç ìåôÜ ôü èÜíáôï ôïˆ êïììïõíéóì.
1. ’Áöåôçñßá óõæÞôçóçò ðåñéóóüôåñï, ðáñÜ ãíùóôéêü Aíôéêåßìå-
íï êáè' Uáõôü, Aðïôåëïˆí _ ðôþóç ôïˆ êïììïõíéóìïˆ êáß ït óõíÝðåé-
Ýò ôçò óôÞí ðåñßðôùóç ôïˆ AíÜ ÷årñáò óõëëïãéêïˆ Vñãïõ. ‘Ç ðñï-
âëçìáôéêÞ Tðåêôåßíåôáé óÝ ðëçèþñá æçôçìÜôùí èåùñçôéê™í, öéëï-
óïöéê™í, Tðéóôçìïëïãéê™í, ðïëéôéê™í a säåïëïãéê™í. Ït Aðüøåéò ðïý
Têôßèåíôáé äéáöÝñïõí ƒ÷é ìüíïí ›ò ðñüò ôÞí ðôéêÞ ãùíßá Šðü ôÞí ‚-
ðïßá TîåôÜæïõí á‰ôÜ ôÜ æçôÞìáôá, AëëÜ êáß ›ò ðñüò ôü âÜñïò êáß
ôÞí óçìáóßá ðïý Aðïäßäïõí óôü êáèÝíá Að' á‰ôÜ. ’Áðïôåëår ëïéðüí
ôü Vñãï á‰ôü ì@ëëïí ÷™ñï äéáëüãïõ êáß TíÝ÷åé ôüí ÷áñáêô\ñá ìé@ò
äçìüóéáò AíôéðáñÜèåóçò äéáíïïõìÝíùí, ðáñÜ ìéÜ êïéíÞ ðñïóðÜèåéá Uñ-
ìçíåßáò Uíüò ìåßæïíïò ðïëéôéêïˆ êáß êïéíùíéêïˆ öáéíïìÝíïõ.
‘Ç ðôþóç, a êáëýôåñá _ èïñõâþäçò êáôÜññåõóç ôïˆ êïììïõíé-
óôéêïˆ óõóôÞìáôïò ðñáãìáôïðïéÞèçêå ìÝ ðïéêßëïõò ôñüðïõò óôßò äéÜ-
öïñåò «ŠðáñêôïóïóéáëéóôéêÝò» ÷™ñåò: Aëëïˆ ìÝ ëáúêÞ TðáíÜóôáóç,
Aëëïˆ ìÝ Cíùèåí ìåôáâïëÝò, Aëëïˆ ìÝ ‚ìáëüôåñåò êáß ðéü èåóìïðïé-
116 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

çìÝíåò äéáäéêáóßåò. ÓÝ êÜèå ðåñßðôùóç, âáñýíïíôá ñüëï äéåäñáìÜôé-

óå _ êïéíùíéêÞ äïìÞ êáß _ ðïëéôéêÞ tóôïñßá êÜèå ÷þñáò, ôü ïsêïíï- ÂéâëéïåðéóçìÜíóåéò
ìéêü ôçò Tðßðåäï, _ ãåùðïëéôéêÞ ôçò èÝóç êëð. ‘Ç äéáäéêáóßá á‰ôÞ
äÝí V÷åé ‚ëïêëçñùèår: _ ’ÁíáôïëéêÞ Å‰ñþðç âñßóêåôáé ó' Xíá Tîü÷ùò
ñåõóôü êáß ìåôáâáôéêü óôÜäéï, ìÝ óçìårá ìÜëéóôá ðáëéíäñüìçóçò. ÄÝí
äéáèÝôïõìå ëïéðüí ôÞí äõíáôüôçôá íÜ TîåôÜóïõìå ›ò ‚ëïêëçñùìÝíï
tóôïñéêü öáéíüìåíï ôÞí äéáäéêáóßá ðïý óõíôåëårôáé.
²Áëëùóôå, äÝí åyíáé Aêüìç TìöáíÞò _ êáôÜëçîç, ï‹ôå êÜí _ êá-
ôåýèõíóç á‰ô\ò ô\ò èõåëëþäïõò ìåôáâïë\ò: ðïý ‚äåýïõí ït ðñþçí
êïììïõíéóôéêÝò ÷™ñåò, ðñüò ôüí êáðéôáëéóìü êáß ôÞí AóôéêÞ äçìï-
êñáôßá; ðñüò ôüí Tèíéêéóìü êáß ôÞí èåïêñáôßá; a ðñüò êÜðïéá Cëëç,
Cãíùóôç óÞìåñá ó' Tì@ò, êáôáýèõíóç;
Ðéü ðñïóéôÞ åyíáé _ äéåñåýíçóç ô™í ásôé™í ô\ò êïììïõíéóôéê\ò
êáôÜññåõóçò: Šðü ôÞí Vííïéá …ôé, Cí äÝí ìðïñïˆìå íÜ Aíáëýóïõìå ôü
‚ìé÷ë™äåò óÞìåñá, ìðïñïˆìå ðÜíôùò íÜ ðñïóðáèÞóïõìå íÜ Aíáëý-
óïõìå ôÞí tóôïñéêÞ äõíáìéêÞ ôïˆ êïììïõíéóìïˆ. ÐñÜãìáôé, ‚ êïì-
ìïõíéóìüò Aðïôåëår aäç ‚ëïêëçñùìÝíï tóôïñéêü öáéíüìåíïÿ äéÝíõóå ìßá
ðïñåßá, Aðü ôü 1917 Xùò ôü 1989, ìÝ Añ÷Þ, ìÝóç êáß ôÝëïò. Ôõ÷üí
TðáíåìöÜíéóÞ ôïõ äÝí ìðïñår íÜ Tíôá÷èår óôÞí uäéá tóôïñéêÞ êáôçãï-
ñßá. Á‰ôÞ _ äõíáìéêÞ UðôÜ êïììïõíéóôéê™í äåêáåôé™í, ìÝ ôÞí ãíù-
óôÞ ðëÝïí êáôÜëçîç, Aðïôåëår Xíá Töéêôü Tñåõíçôéêü æçôïýìåíï.
²Ï÷é ðþò ìðïñïˆìå, Aðü óÞìåñá, íÜ TêöÝñïõìå ìßá ‚ñéóôéêÞ t- H Êõêëïöüñçóáí ôÜ Ðñá-
óôïñéïãñáöéêÞ Tôõìçãïñßá. ÐïëëÝò äåêáåôßåò Vñåõíáò, Aðïêáëýøåùí, êôéêÜ _ìåñßäáò ðïý åy÷å ñ-
TêðëÞîåùí ó÷åôéêÜ ìÝ ôÜ tóôïñéêÜ ãåãïíüôá ôïˆ 1989 óßãïõñá èÜ A- ãáíùèår, ôüí ÍïÝìâñéï ôïˆ
êïëïõèÞóïõí. ’Áêüìá êáß óÞìåñá Aðïêáëýðôïíôáé íÝá óôïé÷årá ãéÜ 1996, óôÞí ÐáëéÜ ÂïõëÞ,
ôüí Äåýôåñï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, êáß TêöñÜæïíôáé íÝåò èåùñßåò ãéÜ ìÝ ôÞí å‰êáéñßá óõìðëÞñù-
óêïôåéíÝò tóôïñßåò ôïˆ Øõ÷ñïˆ ÐïëÝìïõ. ÃéÜ íÜ ìÞí ìéëÞóïõìå ãéÜ óçò 60 ÷ñüíùí Aðü ôÞí TðÝ-
ìåßæïíá tóôïñéêÜ TñùôçìáôéêÜ, ðïý ðáñáìÝíïõí Tíôåë™ò Cëõôá. ôåéï ôïˆ èáíÜôïõ ôïˆ ’Åëåõ-
Ðïéüò eôáí ‚ ñüëïò ô™í äõôéê™í ìõóôéê™í Šðçñåóé™í óôÞí ðï- èåñßïõ ÂåíéæÝëïõ. ÓôÞí _ìå-
ëùíéêÞ TîÝãåñóç; ðïéïß eóáí ït ðñáãìáôéêïß óêïðïß ôïˆ ÃêïñìðÜ- ñßäá åy÷áí ðÜñåé ìÝñïò ït Äç-
ôóåö; ôß óõæçôÞèçêå êáß Tíäå÷ïìÝíùò óõìöùíÞèçêå óôÞí óõíÜíôçóç ìÞôñçò Ìé÷áëüðïõëïò, äéåõ-
ÑÝçãêáí-ÃêïóìðÜôóåö óôÞí ÌÜëôá; èõíôÞò ôïˆ Ìïõóåßïõ ô\ò
²Åôóé, ìüíïí êÜðïéåò ðñ™ôåò AðïôéìÞóåéò ìðïñïˆìå íÜ êÜíïõìå. Ðüëåùò ô™í ’Áèçí™íÿ ×áñß-
Êõñßùò ìðïñïˆìå íÜ óõæçôÞóïõìå ôßò âáèýôåñåò ñßæåò ô\ò ðôþóçò êëåéá Ã. Äçìáêïðïýëïõ, t-
ôïˆ êïììïõíéóìïˆ, íÜ ôßò AíáæçôÞóïõìå óôÞí uäéá ôïõ ôÞí öýóç, íÜ óôïñéêüòÿ Íéê. È. ×ïëÝâáò,
ôßò óõó÷åôßóïõìå ìÝ ôÞí ìáñîéóôéêÞ ëåíéíéóôéêÞ säåïëïãßá, AëëÜ êáß AíáðëçñùôÞò êáèçãçôÞò
ìÝ ôü ãåùðïëéôéêü ôïõ ðëáßóéï. ôïˆ ’Åèíéêïˆ Ìåôóïâåßïõ
Ðïëõôå÷íåßïõ êáß Èåüäùñïò
Îåêéíþíôáò ›ò óöïäñÞ AëëÜ óõóôçìáôéêÞ êñéôéêÞ ôïˆ êáðéôáëé- Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, êáèç-
óìïˆ, ‚ ìáñîéóìüò Šð\ñîå ôáõôü÷ñïíá Tðáíáóôáôéêü ðïëéôéêü ðñü- ãçôÞò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ
ãñáììá êáß säåáëéóôéêÞ ï‰ôïðßá. Èåìåëßùóå ôßò ðñïâëÝøåéò ôïõ óå ìßá ’Áèçí™í.
TîåëéêôéêÞ —sïõäáéï÷ñéóôéáíéêïˆ ôýðïõ— êáß íïìïôåëåéáêÞ öéëïóï- Ït Ä. Ìé÷áëüðïõëïò
ößá ô\ò tóôïñßáò, ìÝ Aðþôáôç êáß Aíáðüöåõêôç êáôÜëçîç ôü säå™- êáß ×áñßêëåéá Äçìáêïðïý-
äåò ô\ò Aôáîéê\ò êïéíùíßáò. Ðñüóöåñå óôÜ AðïãïçôåõìÝíá ðñïëåôáé- ëïõ Aó÷ïëÞèçêáí ìÝ ôü æÞ-
ñéïðïéçìÝíá êáß AðáèëéùìÝíá êïéíùíéêÜ óôñþìáôá-èýìáôá ô\ò Tê- ôçìá ôïˆ ’Åèíéêïˆ Äé÷áóìïˆ
âéïìç÷Üíéóçò, AëëÜ êáß óôïýò ásóèçôéêÜ a ^èéêÜ Aíôßèåôïõò ðñüò ôüí ô™í Tô™í 1915-1917 êáß,
óôåñïýìåíï _ñùéóìïˆ êáß Cäéêï êáðéôáëéóôéêü ôñüðï æù\ò AñéóôïêñÜ- ìÝ óôïé÷årá ôÜ ‚ðïrá ðçãÜ-
ôåò êáß Aóôïýò, ìßá Cëëç êïéíùíéêÞ ðñïïðôéêÞ. æïõí Aðü Vñåõíá óÝ ðçãÝò A-
‘Ç ìáñîéóôéêÞ èåùñßá, ðïý ðñïóðÜèçóå íÜ óõìðåñéëÜâåé Uñìçíår- íÝêäïôåò êáß äçìïóéåõìÝíåò,
åò …ëùí ô™í êïéíùíéê™í, ðïëéôéê™í, öéëïóïöéê™í êáß ^èéê™í æçôç- êáôïñèþíïõí íÜ öùôßóïõí
ìÜôùí, Vðåóå èˆìá ôïˆ uäéïõ ôçò ôïˆ å‹ñïõò: äéáöïñïðïéÞèçêå Tóù-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 117

ôåñéêÜ, ìåôåëëÜ÷èçêå, ðáñåñìçíåýèçêå, äéáóôñåâëþèçêå, Vãéíå Aíôé-

êåßìåíï Tíäïìáñîéóôéê\ò äéáìÜ÷çò, ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ›ò Tñãáëårï êïì- ðçãÝò Cãíùóôåò Xùò ôþñá
ìáôéê™í óêïðéìïôÞôùí ãéÜ ðåñéóóüôåñï Aðü Xíáí ás™íá. ‘Ç Töáñìï- ôïˆ ìåãÜëïõ äñÜìáôïò êáß íÜ
ãÞ ôçò êáôÝäåéîå ãéÜ Cëëç ìéÜ öïñÜ ôÞí ôåñÜóôéá Aðüóôáóç ðïý ÷ù- äþóïõí íÝåò äéáóôÜóåéò óôÞí
ñßæåé ôßò ’ÉäÝåò Aðü ôÞí ÐñÜîç: Aíôß _ ’ÅðáíÜóôáóç íÜ ëÜâåé ÷þñá, …ëç Šðüèåóç. Ït Íéê. È.
›ò AðïôÝëåóìá ô™í AíôéöÜóåùí ôïˆ êáðéôáëéóìïˆ, óÝ ìßá âéïìç÷á- ×ïëÝâáò êáß È. Ðáðáêùí-
íéêÜ AíåðôõãìÝíç ÷þñá, ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôÞí AãñïôéêÞ êáß êá- óôáíôßíïõ, Cëëùóôå, ðáñïõ-
èõóôåñçìÝíç Ñùóóßá. ²Áëëùóôå, äÝí Tðñüêåéôï êÜí ðåñß ’ÅðáíáóôÜ- óéÜæïõí ìÝ TíÜñãåéá ôÞí åsêü-
óåùò: _ ëáúêÞ TîÝãåñóç ôïˆ Öåâñïõáñßïõ eôáí ãåíéêÞ, äéáôáîéêÞ êáß íá ô™í Añ÷éôåêôïíéê™í Tðé-
êáèüëïõ Tëåã÷üìåíç Aðü ôü ñùóóéêü Êïììïõíéóôéêü Êüììá, ãé' á‰- ëïã™í ôïˆ ’Åëåõèåñßïõ Âåíé-
ôü êáß _ ìåôáãåíÝóôåñç óïâéåôéêÞ tóôïñéïãñáößá ó÷åäüí ôÞí äéÝãñá- æÝëïõ, êáèþò êáß ô\ò Têðáé-
øå. ‘Ç «’ÏêôùâñéáíÞ ’ÅðáíÜóôáóç», Aíôßèåôá, äÝí eôáí ðáñÜ ôü äåõôéê\ò ôïõ ðïëéôéê\ò.
‘Ï ôüìïò …ðïõ ðáñïõóéÜ-
ôå÷íéêÜ Cñôéá ñãáíùìÝíï ðñáîéêüðçìá ô™í êïììïõíéóô™í, êáß ìÜ- æïíôáé á‰ôÝò ït ìåëÝôåò åyíáé
ëéóôá ìé@ò ìéêñ\ò ‚ìÜäáò ôïõò Šðü ôüí ËÝíéí. ›ñárá ôõðùìÝíïò óôü ðïëõ-
’ÁëëÜ êáß _ óõíÝ÷åéá Väåéîå ôÞí á‰ôïíïìßá ô\ò ‘Éóôïñßáò Víáíôé ôïíéêü óýóôçìá: ðñïóöÝñå-
ô™í Aíèñùðßíùí säåïëçøé™í: _ ìÝí «’ÅðáíÜóôáóç» ï‰äüëùò ãåíéêåý- ôáé äùñåÜí óôÞ ËÝó÷ç Öéëå-
èçêå, Cí êáß ôü ásôÞèçêå ›ò ìüíç ðñïïðôéêÞ TðéâßùóÞò ôçò ‚ Ôñü- ëåõèÝñùí, ×ñÞóôïõ Ëáä@ 2
ôóêõ äéáõã™ò, óôÞí äÝ íåïðá\ ÓïâéåôéêÞ ´Åíùóç ôÜ ìÝóá ðáñáãùã\ò (ôçë. 3221.254). Ðñüêåéôáé
êñáôéêïðïéÞèçêáí ìÝí, AëëÜ ôÞí ï‰óéáóôéêÞ êáôï÷Þ ôïõò AðÝêôçóå ãéÜ Vñãï ôü ‚ðïrï Aîßæåé íÜ
_ ðëÝïí á‰ôáñ÷éêÞ, óêëçñÞ êáß Cäéêç, ‚ëïêëçñùôéêÞ êáß Añôéñéï- äéáâáóôår Aðü …óïõò TíäéáöÝ-
óêëçñùôéêÞ ëéãáñ÷ßá ôïˆ Åsêïóôïˆ Ás™íá, _ «íïìåíêëáôïýñá» ôïˆ ñïíôáé ãéÜ ôÞí ðñüóöáôç ‘É-
Êïììïõíéóôéêïˆ Êüììáôïò. Ôåëéê™ò, ôü …ëï óýóôçìá Aðåäåß÷èç ïs- óôïñßá ôïˆ ôüðïõ ìáò.
êïíïìéê™ò AíåðáñêÝò, ‚ äÝ ìáñîéóìüò-ëåíéíéóìüò ›ò Aíôßëçøç ô\ò T-
îïõóßáò Tíóáñêþèçêå óôÞí óôáëéíéêÞ èçñéùäßá, óôüí ôñüðï äéáêõâÝñ-
íçóçò ìÝ óôñáôüðåäá óõãêåíôñþóåùò, ìáæéêÜ ðïãêñüì, ôåñáôþäåéò H ×ñÞóôïõ Ôóïýíôá, ‘É-
ïsêïëïãéêÝò êáôáóôñïöÝò, ôñïìáêôéêÞ êáß TðéóôçìïíéêÜ ñãáíùìÝíç óôïñßá ô\ò ’Áñ÷áßáò ‘Åëëç-
êáôáóôïëÞ êáß Vëåã÷ïò ô™í óõíåéäÞóåùí, êáß Xíá Tðßðåäï äéáâßùóçò íéê\ò ÔÝ÷íçò. ÌåôÜ 575 ås-
ôïõëÜ÷éóôïí ðñïâëçìáôéêü. êüíùí. ’ÁèÞíá, ’Åðéêáéñü-
ÐÝñá Aðü ôßò øåõäåðßãñáöåò äéáêçñýîåéò, ‚ ìáñîéóìüò ôåëéê™ò ôçôá, ÷.÷. (1997) ó. 592.
÷ñçóéìïðïéÞèçêå ›ò óõíåêôéêüò tóôüò ìé@ò A÷áíïˆò á‰ôïêñáôïñßáò, Ðñüêåéôáé ãéÜ ôÞ öùôï-
ô\ò Ñùóóéê\ò, Aêñéâ™ò …ðùò ‚ ×ñéóôéáíéóìüò Aíáæùïãüíçóå êáß A- ôõðéêÞ AíáðáñáãùãÞ ô\ò
íáóõãêñüôçóå óÝ ìéÜ íÝá âÜóç ôÞí ÑùìáúêÞ Á‰ôïêñáôïñßá. ‘Ç äéá- Vêäïóçò ôïˆ 1928 Aðü ôÞí
öïñÜ åyíáé …ôé, óôÞí äåýôåñç ðåñßðôùóç, ðáñÞ÷èç ôü ÂõæÜíôéï, ôü ‚- ’ÅêäïôéêÞ ’Åôáéñßá ÁÈÇ-
ðïrï Šð\ñîå èýëáêáò ðïëéôéóìïˆ óÝ ðåñßïäï ãåíéêåõìÝíçò âáñâáñüôç- ÍÁ Uíüò Vñãïõ ðïý V÷åé äß-
ôáò, Tí™ _ ÓïâéåôéêÞ ´Åíùóç Šð\ñîå ÷™ñïò êïéíùíéê\ò äõóôõ÷ßáò óÝ êáéá èåùñçèår ›ò óçìáíôéêÞ
ìßá ðñùôïöáí\ ðåñßïäï å‰çìåñßáò. ²Áëëùóôå, _ Ñþìç, Tê÷ñéóôéáíé- óõíèåôéêÞ Tñãáóßá êáß Vãêõ-
æüìåíç, Væçóå ÷ßëéá Uêáôü ÷ñüíéá, ›ò ÂõæÜíôéï, Tí™ _ Ñùóóßá, Šðü ñç TðéóôçìïíéêÞ ìåëÝôç,
ìáñîéóôéêü ìáíäýá, Tðåâßùóå Cëëåò UðôÜ äåêáåôßåò. ãñáììÝíç Aðü ôüí Añ÷áéïëü-
Ãéáôß ðåñß á‰ôïˆ Tðñüêåéôï: _ ÓïâéåôéêÞ ´Åíùóç TîÞãáãå óôÞí ãï êáß Aêáäçìáúêü ×ñ\óôï
óõíÝ÷åéá ôÞí säåïëïãßá ôçò ƒ÷é ãéÜ íÜ Aðåëåõèåñþóåé êïéíùíéêÜ êá- Ôóïýíôá. Êáëýðôåé ôÞí Añ-
ôáðéåóìÝíïõò Aðü ôÞí ôÜîç ô™í êáðéôáëéóô™í ëáïýò, AëëÜ ãéÜ íÜ ÷áéïåëëçíéêÞ ôÝ÷íç Aðü ôïýò
êáôáêôÞóåé óôñáôéùôéêÜ êáß ðïëéôéêÜ êïéíùíßåò AãñïôéêÝò a ðåñéöå- ðñïúóôïñéêïýò ÷ñüíïõò, Tîå-
ñåéáêÝò êáß íÜ ôßò TíôÜîåé óôÞí á‰ôïêñáôïñßá ôçò. Ôü …ëï Cëëùóôå ôÜæåé ôÞ ãåùìåôñéêÞ êáß Añ-
ïsêïäüìçìá ô\ò ìáñîéóôéê\ò ñèïäïîßáò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ðñïêåéìÝíïõ ÷áúêÞ Tðï÷Þ, ðåñí@ óôïýò
íÜ AðïêôÞóåé äéåèí\ Tñåßóìáôá _ óïâéåôéêÞ äéðëùìáôßá, AëëÜ êáß ãéÜ êëáóéêïýò ÷ñüíïõò ãéÜ íÜ
íÜ ëåéôïõñãÞóåé Aðïôåëåóìáôéêþôåñá ‚ Vëåã÷ïò ô™í Aðïéêé™í êáß öèÜóåé ìÝ÷ñé ôïýò Uëëçíéóôé-
êñáô™í-äïñõöüñùí ô\ò Óïâéåôéê\ò ‘Åíþóåùò, êáèþò Tðßóçò êáß ›ò êïýò êáß ôïýò ñùìáúêïýò,
ìï÷ëüò ðïëéôéê\ò äéåßóäõóçò óÝ ÷™ñåò ìÞ êïììïõíéóôéêÝò. ‘Ç óçìá- êáëýðôïíôáò …ëåò ôßò ìïñöÝò
óßá Cëëùóôå ôïˆ ëåãüìåíïõ ñèüäïîïõ ìáñîéóìïˆ ãéÜ ôÞí óïâéåôéêÞ ôÝ÷íçò, Añ÷éôåêôïíéêÞ / ðëá-
ðïëéôéêÞ öáßíåôáé êáß Aðü ôÞí óöïäñüôçôá êáß ôü ðïéüí ô™í TðéèÝóå-
118 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

ùí ô™í «ãíÞóéùí Têðñïóþðùí» ô\ò óïâéåôéê\ò ñèïäïîßáò Tíáíôßïí

ô™í ìÞ ñèïäüîùí ìáñîéóô™í, Aíáèåùñçô™í, íåïìáñîéóô™í êëð., äç- óôéêÞ / æùãñáöéêÞ, ôñßðôõ÷ï
ëáäÞ ô™í óêåðôïìÝíùí êáß ðñïâëçìáôéæïìÝíùí TëåõèÝñùí ðíåõìÜ- ðïý äïìår ôÜ TðéìÝñïõò êå-
ôùí. öÜëáéá. ‘Ï ðëïˆôïò ô™í 575
ÐïéÜ eóáí ôÜ óðÝñìáôá ô\ò á‰ôïäéÜëõóçò, ìÝóá óôÞí …ëç êïì- åsêüíùí, ìáõñüáóðñùí, äéåõ-
ìïõíéóôéêÞ äïìÞ; ²Áí äå÷èïˆìå …ôé _ èïñõâþäçò ðôþóç ôïˆ êïììïõ- êïëýíåé ôÞí AíÜãíùóç. Öõóé-
íéóìïˆ äÝí eôáí ðñïúüí óõãêõñßáò, á‰ô\ò ôïˆ 1989, AëëÜ ãåãïíüò ìÝ êÜ, ›ò Aíáôýðùóç Uíüò âé-
âáèýôåñåò ñßæåò, ðñÝðåé ðñ™ôá íÜ ëÜâïõìå Šð' ƒøç ìáò ôÞí ìåôÜë- âëßïõ ðïý ãñÜöôçêå ôü
ëáîç ôïˆ êáðéôáëéóìïˆ. ‘Ï ÌÜñî åy÷å ðñïâëÝøåé ôÞí ðáôáãþäç Aðï- 1928, TìðåñéÝ÷åé Tê ðñïïéìß-
ôõ÷ßá êáß ôÞí êáôÜññåõóç, ëü㤠Tóùôåñéê™í AíôéöÜóåùí, Uíüò óõã- ïõ äýï ìåéïíåêôÞìáôá: äÝí
êåêñéìÝíïõ ôýðïõ êáðéôáëéóìïˆ. Á‰ôüò …ìùò ‚ ôýðïò êáðéôáëéóìïˆ óõìðåñéëáìâÜíåé ôßò Aðü ôü-
ìåôáëëÜ÷èçêå óÝ Cëëïí, ëüãù säåïëïãéê™í AìöéóâçôÞóåùí, ëü㤠A- ôå Xùò óÞìåñá íÝåò Aíáêá-
ëýøåéò ðïý V÷ïõí ‚ëïêëçñþ-
íÜðôõîçò ôïˆ óõíäéêáëéóìïˆ, ëü㤠Tóùôåñéê™í êñßóåùí êáß ô\ò A- óåé óçìáíôéêÜ ôßò ãíþóåéò
íÜãêçò ãéÜ êïéíùíéêÜ Aíïßãìáôá ðïý ‚ ÊÝõíò êáôÝäåéîå, ëü㤠ô\ò ìáò ãéÜ ôÞí ôÝ÷íç ô™í T-
ðïëéôéê\ò AíÜäåéîçò öùôéóìÝíùí _ãåô™í, …ðùò ‚ ÌÜê Íôüíáëíô a ‚ ðï÷™í ðïý TîåôÜæïíôáé, êáß
Ëåüí Ìðëïýì, ëü㤠ô\ò ðßåóçò ô\ò óïóéáëäçìïêñáôßáò êáß, ôÝëïò, Aö' UôÝñïõ, ãñáììÝíï óôÞí
ëü㤠ô\ò uäéáò ô\ò ðñïóáñìïóôéêüôçôáò êáß å‰åëéîßáò ôïˆ êáðéôáëé- êáèáñåýïõóá, ôü âéâëßï uóùò
óôéêïˆ óõóôÞìáôïò. ²Åôóé, ït ðñïâëÝøåéò ôïˆ ÌÜñî äÝí Tðáëçèåýèç- ãßíåôáé ëéãüôåñï ðñïóðåëÜóé-
êáí, ‚ êáðéôáëéóìüò AðÝêôçóå ôü êïéíùíéêü ðñüóùðï ðïý ôïˆ Vëåé- ìï óÝ íÝïõò _ëéêéáêÜ Aíá-
ðå, ït TíôÜóåéò Tîïõäåôåñþèçêáí Víôå÷íá êáß Vãêáéñá, _ AìöéóâÞôç- ãí™óôåò.
óç Aìâëýíèçêå. Ôü óýóôçìá Aíôß íÜ êáôáññåýóåé Tðåâßùóå, ðñïóáñ-
ìïæüìåíï, êáôÜ äáñâßíåéï ôñüðï. Êáß _ ðñïëåôáñéáêÞ TðáíÜóôáóç äÝí
ðñáãìáôïðïéÞèçêå. ²Åëåéøáí, Vôóé, ït ðñïûðïèÝóåéò TðÝêôáóçò ôïˆ H ÖñáíóïõÜ ÖõñÝ - Íôåíß
êïììïõíéóìïˆ óÝ ðáãêüóìéï Tðßðåäï. ÑéóÝ, ‘Ç ÃáëëéêÞ ’ÅðáíÜ-
’ÁëëÜ ìüíïí _ ðáãêïóìéïðïßçóç ìðïñïˆóå íÜ Tîáóöáëßóåé ôü ìÝë- óôáóç. Ìôöñ: ’Çëßáò ’Áèá-
ëïí ôïˆ êïììïõíéóôéêïˆ óõóôÞìáôïò. ‘Ï ìÝãáò Ôñüôóêõ ôü åy÷å êá- íáóéÜäçò, ÂÜóù Ìáñãþíç.
ôáíïÞóåé: TÜí ‚ êïììïõíéóìüò Aðïêôïˆóå Tíôïðéüôçôá, èÜ Vìðáéíå ’ÁèÞíá, Âéâëéïðùëårïí ô\ò
óôÞí Aíáðüöåõêôç êáß ìïéñáßá ôñï÷éÜ ô\ò öèïñ@ò ôïõ. ‘Ï ðåñéïñéóìüò ‘Åóôßáò, 1997, ó. 673.
ô\ò êõñéáñ÷ßáò ôïˆ êïììïõíéóìïˆ ó' Xíá óõãêåêñéìÝíï ôì\ìá ô\ò Aí- Âéâëßï ðïý ðñùôïåêäü-
èñùðüôçôáò, …óï ìåãÜëï êé Cí eôáí á‰ôü, ôüí êáèéóôïˆóå ƒ÷é íÝá èçêå óôÜ ãáëëéêÜ ôü 1973
ðñáãìáôéêüôçôá, AëëÜ Aíôáãùíéóôéêü ðüëï ôïˆ êáðéôáëéóìïˆ. ²Åôóé, êáß Tðáíáêõêëïöüñçóå ìåôÜ
‚ êïììïõíéóìüò eôáí Šðï÷ñåùìÝíïò íÜ óõíõðÜñîåé êáß íÜ Aíôáãùíé- ìéÜ äåêáåôßá, ãñáììÝíï Aðü
óôår ôüí êáðéôáëéóìü. Êáß, ó' á‰ôüí ôüí ðüëåìï, _ôôÞèçêå. äýï tóôïñéêïýò êáß ðáíåðé-
‘Ï Aíôáãùíéóìüò êñÜôçóå UðôÜ äåêáåôßåò. ÐñïóÝëáâå ôüí ÷áñá- óôçìéáêïýò äéáäáóêÜëïõò,
êô\ñá ðïëÝìïõ öèïñ@ò, Aëëçëï-Šðïíüìåõóçò, Aíïñèüäïîïõ ðïëÝìïõ, ðñïâáßíåé óÝ ìéÜ êñéôéêÞ TîÝ-
øõ÷ñïˆ ðïëÝìïõ, ðõñçíéê™í Aðåéë™í, AëëÜ ðïôÝ Aíïé÷ô\ò êáß å‰èåß- ôáóç ô\ò Ãáëëéê\ò ’ÅðáíÜ-
áò óýãêñïõóçò. ‘Ç äïíêé÷ùôéêÞ Têóôñáôåßá óôÞí ωêñáíßá ôü 1919, óôáóçò, ôïˆ tóôïñéêïˆ á‰ôïˆ
_ êñßóç ô\ò Êïýâáò ôü 1962 êáß _ ÷ñçìáôïäüôçóç ô\ò ðïëùíéê\ò óôáèìïˆ ãéÜ ôÞ äçìéïõñãßá
TîÝãåñóçò Aðü äõôéêÝò ðçãÝò ôÞí äåêáåôßá ôïˆ '80 V÷ïõí ìéêñüôåñç ô\ò óýã÷ñïíçò ìïñö\ò ôïˆ
óçìáóßá Aðü ôÞí ôñïìáêôéêÞ AðÞ÷çóç ô\ò å‰ìÜñåéáò êáß ôïˆ äõôé- äõôéêïˆ êñÜôïõò. Ït äýï t-
êïˆ ôñüðïõ æù\ò óôïýò êáôáðéåóìÝíïõò êáß äõóôõ÷éóìÝíïõò ëáïýò ô\ò óôïñéêïß ðñïóåããßæïõí ÷ùñßò
’Áíáôïëéê\ò ʼnñþðçò êáß ô\ò Óïâéåôéê\ò ‘Åíþóåùò. ôáìðïˆ êáß ìõèïëïãßåò ôÜ
ÓõíÞèùò ›ò ásôßá ô\ò ïsêïíïìéê\ò Aðïôõ÷ßáò ôïˆ êïììïõíéóìïˆ ãåãïíüôá ô\ò ’ÅðáíÜóôáóçò
AíáöÝñåôáé _ Aðïõóßá ô\ò säéùôéê\ò ðñùôïâïõëßáò, ô\ò Tðé÷åéñçôé- êáß ôßò óõíÝðåéåò ðïý á‰ôÞ T-
êüôçôáò êáß ô\ò säéïêôçóßáò ô™í óõíôåëåóô™í ðáñáãùã\ò. ÐñÝðåé ðÝöåñå. Ðáñ' …ëç ôÞí êñéôé-
íÜ ðñïóèÝóïõìå ôÞí Aêôéíïâïëßá ô\ò Äýóçò, ðïý ðñïûð\ñ÷å ôïˆ êïì- êÞ ðïý ôü Vñãï ôïõò îåóÞêù-
ìïõíéóìïˆ, Aðü ôÞí Tðï÷Þ aäç ôïˆ ÌåãÜëïõ ÐÝôñïõ. ‘Ç äõôéêÞ Å‰- óå AìÝóùò ìåôÜ ôÞí äçìïóß-
ñþðç åyíáé ôü ìüíï ìÝñïò óôüí ðëáíÞôç ðïý êáôþñèùóå íÜ îåðåñÜ- åõóÞ ôïõ, äÝí ðñïÝâçóáí óÝ
óåé Tíäïãåí™ò ôÜ ðåñéïñéóôéêÜ ðëáßóéá ô\ò Aãñïôéê\ò ïsêïíïìßáò êáß Aíáäéáñèñþóåéò AëëÜ ðåñéïñß-
íÜ äéáóðÜóåé Vóôù êáß ó÷åôéêÜ ôüí íüìï ô\ò óôåíüôçôáò ô™í Aãáè™í.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 119

ÄÝí ãíùñßæïõìå Cí _ ìÞ Tãêáèßäñõóç ôïˆ êïììïõíéóìïˆ óôÞí ’Áíá-

ôïëéêÞ Å‰ñþðç èÜ ôÞí åy÷å ‚äçãÞóåé óÝ ìßá äõôéêïˆ ôýðïõ å‰ìÜñåéá. óôçêáí óÝ Xíá óýíôïìï åsóá-
’ÁëëÜ ôåëéê™ò ‚ êïììïõíéóìüò ðñïêÜëåóå Xíáí óõíäõáóìü ðïëéôéê\ò ãùãéêü óçìåßùìá ðñïêåéìÝ-
ôñïìïêñáôßáò, êïéíùíéêïˆ ‚ëïêëçñùôéóìïˆ êáß ïsêïíïìéê\ò Víäåéáò, íïõ íÜ äéåõêñéíÞóïõí ôßò èÝ-
ðïý êáôÝóôçóå säå™äåò ôÞí Êüêá-Êüëá, ôÜ ìðëïý-ôæÞí êáß ôÜ ÌÜê- óåéò ôïõò óÝ æçôÞìáôá …ðùò
Íôüíáëíôò. á‰ôü ôïˆ Têôñï÷éáóìïˆ ô\ò
²Åôóé, _ Aíáðïôåëåóìáôéêüôçôá êáß _ ‚ëïêëçñùôéêÞ ôïõ öýóç Ãáëëéê\ò ’ÅðáíÜóôáóçò,
êáôÝóôçóáí ôüí êïììïõíéóìü Aðå÷è\ óôßò ìÜæåò. ‘Ç Aðáîßùóç êáß _ ô\ò ðÜëçò ìåôáîý Ãéñïíäß-
AðïíïìéìïðïßçóÞ ôïõ eôáí ôü Uðüìåíï â\ìá. ‘Ï êïììïõíéóìüò äÝí åy- íùí êáß ’Ïñåéí™í êáß ôÞ óç-
÷å óôÞí ï‰óßá Cëëï Vñåéóìá Aðü ôÞí šìÞ âßá. ÔÞí ÷ñçóéìïðïßçóå ó' ìáóßá ôïˆ êéíÞìáôïò ôïˆ 2ïõ
…ëç ôÞí äéÜñêåéá ô\ò tóôïñéê\ò ôïõ ðïñåßáò, Aðü ôü 1917 žò ôÞí ²Á- Vôïõò. Ôü ìåëÝôçìá ÷ùñßæå-
íïéîç ô\ò ÐñÜãáò êáß ôÞí TðéâïëÞ óôñáôéùôéêˆ íüìïõ óôÞí Ðïëùíßá ôáé óÝ äýï ìÝñç: 1. ’Áðü ôÞ
ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç ô™í ÔÜîå-
Aðü ôüí ÃéáñïõæÝëóêé. ùí ›ò ôÞí 9ç Èåñìéäüñ, êáß
‘Ï Aíôáãùíéóìüò ìÝ ôÞí Äýóç eôáí ôü ÷áñéóôéêü ðë\ãìá. Ó' …- 2. ’Áðü ôÞí 9ç Èåñìéäüñ, ›ò
ëç ôÞí äéÜñêåéá ôïˆ Øõ÷ñïˆ ÐïëÝìïõ, _ _ãåóßá ô™í êïììïõíéóôéê™í ôÞí 18ç Ìðñõìáßñ, ìÝñç
÷ùñ™í îüäåõå ìÝãá ìÝñïò ôïˆ Tèíéêïˆ ðñïúüíôïò óôïýò Tîïðëéóìïýò. ðïý äéáìïéñÜóôçêáí ìåôáîý
´Ïôáí ‚ ñåçãêáíéêüò «Ðüëåìïò ô™í Cóôñùí» êáôÝóôçóå ôßò AíÜã- ôïõò ït äýï Xëëçíåò ìåôáöñá-
êåò ãéÜ Tîïðëéóìïýò ìåãáëýôåñåò, _ Aíáëïãßá êáôáíáëùôéê™í A- óôÝò. ÌéÜ TíäéáöÝñïõóá ðï-
ãáè™í-Tîïðëéóôéê™í Aãáè™í AíáôñÜðçêå êáß _ êáìðýëç ðáñáãù- ñåßá óôÞí êïéíùíßá ô\ò T-
ãéê™í äõíáôïôÞôùí ô™í ’Áíáôïëéê™í ×ùñ™í Cëëáîå êëßóç, ŠðÝñ ô™í ðï÷\ò êáß ô™í ðïëéôéê™í
äåýôåñùí. ÐÜíôá Šößóôáôï ìßá äõóáíáëïãßá óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá. ôçò ðïý óõíïäåýåôáé Aðü ðß-
Ôþñá …ìùò, Aðü Tðá÷èÞò Vãéíå Bðë™ò Aäýíáôç. íáêåò, ÷Üñôåò, ÷ñïíïëüãéï
‘Ç Ðåñåóôñüéêá eôáí ôü â\ìá ðñüò ôüí ãêñåìü, Aíáðüöåõêôï, êáß âéâëéïãñáößá.
Aöïˆ ðßóù Šð\ñ÷å ðë\ñåò AäéÝîïäï. ·Çôáí êáôáóôñïöéêÞ ãéÜ ôü óý-
óôçìá, AëëÜ ôü óýóôçìá åy÷å ÷ñåùêïðÞóåé. ‘Ï ÃêïñìðÜôóåö ðñï-
óðÜèçóå íÜ ìåôáññõèìßóåé Xíá ÷ñåùêïðçìÝíï óýóôçìá, AëëÜ _ ÷ñå- H Murray Bowen, Ôñß-
ùêïðßá åy÷å aäç ‚ëïêëçñùèår, êáß äÝí Vìåíå ðáñÜ _ êáôÜññåõóç. ãùíá óôÞí ïsêïãÝíåéá.
²Åôóé, _ äõíáìéêÞ îÝöõãå Aðü ôÜ ÷Ýñéá ôïˆ ‘ÇãÝôç êáß …ëçò ô\ò Ìôöñ. ²Åììõ Ãêßêá,
sèýíïõóáò ‚ìÜäáò. Ôü ðñáîéêüðçìá ôïˆ '91 eôáí ’ÁíôåðáíÜóôáóç, ÌðéÜíêá ËåâÞ. ’ÅðéìÝëåéá -
AëëÜ _ ’ÅðáíÜóôáóç åy÷å aäç äñïìïëïãçèår. Êáß ôü óêçíéêü åy÷å Aë- ÅsóáãùãÞ: ÊÜôéá ×áñá-
ëÜîåé Tíôåë™ò, ìÝ AðïôÝëåóìá ït öéãïˆñåò ôïˆ ÃêåíÜíôéåö êáß ô™í ëáìðÜêç. ’ÁèÞíá, ‘Åëëçíé-
Cëëùí ðñáîéêïðçìáôé™í íÜ öáíôÜæïõí Tîßóïõ ãñáöéêÝò …óï êáß ït ñ™ó- êÜ ÃñÜììáôá, 1996, ó.
óïé AñéóôïêñÜôåò TìéãêñÝäåò ìåôÜ ôü '17. 142.
ÐïéÝò eóáí ït äïìÝò ôïˆ êïììïõíéóôéêïˆ óõóôÞìáôïò ðïý AðÝôõ- ÃéÜ ôüí Aìåñéêáíü øõ÷á-
÷áí íÜ Aíáðáñá÷èïˆí ìÝ Tðéôõ÷ßá êáß íÜ Tîáóöáëßóïõí óõíè\êåò Aíï÷\ò íáëõôÞ êáß øõ÷ßáôñï Ì.
Aðü ôüí ëáü; ÐÝñá Aðü ôüí ‚ëïêëçñùôéêü ÷áñáêô\ñá ôïˆ êïììïõíé- Ìðüïõåí ït ôñéãùíéêÝò ó÷Ý-
óìïˆ, ðïý V÷åé Vîï÷á Aíáëõèår Aðü ôÞí ×Üíá ²Áñåíô, a ôÞí ôåñÜóôéá óåéò óôÞí ïsêïãÝíåéá ðñïó-
óçìáóßá ôïˆ óôåãáíïˆ óôñáôéùôéêï-âéïìç÷áíéêï-êïììáôéêïˆ óõìðëÝã- ëáìâÜíïõí ðïéêßëåò ìïñöÝò,
ìáôïò, ðïý ìåôáîý Cëëùí ðñáãìáôåýèçêå ‚ Ê. ÊáóôïñéÜäçò, åyíáé Tí- Aöïˆ ‚ ôñßôïò ìðïñår íÜ åyíáé
äéáöÝñïí íÜ Aó÷ïëçèår êáíåßò ìÝ ôßò èåìåëéþäåéò AíôéöÜóåéò ôïˆ óõóôÞ- ôü ðáéäß ôïˆ æåõãáñéïˆ a ‚ T-
ìáôïò, êáß äÞ á‰ôÝò ìåôáîý ô\ò säåïëïãßáò ôïõ êáß ô\ò ðñáãìáôéêü- ñáóôÞò a ôÜ ðåèåñéêÜ, AëëÜ
ôçôáò. Ìðïñïˆìå ëïéðüí íÜ Tíôïðßóïõìå ðÝíôå âáóéêÝò AíôéöÜóåéò: êáß ‚ðïéïóäÞðïôå Aðïôåëår
á. ’Åí™ ‚ ìáñîéóìüò TðáããÝëëåôáé ôÞí êïéíùíéêÞ êáß ðïëéôéêÞ A- ôü Aíôéêåßìåíï ôïˆ ëüãïõ ìå-
ðåëåõèÝñùóç ô™í Aíèñþðùí, ôÜ êïììïõíéóôéêÜ êáèåóô™ôá ôïýò Š- ôáîý ô™í äýï óõíïìéëçô™í.
ðÞãáãáí óôÞí ðéï óêëçñÞ ìïñöÞ äïõëåßáò. ²Åôóé, ôü Cã÷ïò ìåôáîý ôïˆ
â. ‘Ç «êïéíùíéêïðïßçóç ô™í ìÝóùí ðáñáãùã\ò» êáôÝëçîå óôüí Añ÷éêïˆ æåýãïõò ìðïñår íÜ
Vëåã÷ü ôïõò Aðü ìßá á‰ôáñ÷éêÞ-ëéãáñ÷éêÞ íïìåíêëáôïýñá. âñßóêåé äéÝîïäï ìÝ ôÞí Tìðëï-
ã. ‘Ç «äéêôáôïñßá ôïˆ ðñïëåôáñéÜôïõ», ðïý èÜ eôáí _ ðñïóùñé- êÞ óôü ëüãï ôïõò Uíüò ôñßôïõ
íÞ ìåôáâáôéêÞ öÜóç ðñüò ôÞí AôáîéêÞ êïéíùíßá, eôáí Bðë™ò äéêôá- ðïý, …óï á‰îÜíåé _ Víôáóç
ôïñßá êáß êáèüëïõ ðñïóùñéíÞ.
120 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

‘Ç óýëëçøç «Aðü ôÜ êÜôù» ô\ò ðïëéôéê\ò äéáäéêáóßáò ìåôáôñÜ-

ðçêå óÝ ìßá âÜñâáñç ìïñöÞ Aóéáôéêïˆ äåóðïôéóìïˆ. ìåôáîý ôïõò, ìðïñår á‰ôüò ‚
ä. Ôü äüãìá «‚ êáèÝíáò AíÜëïãá ìÝ ôßò äõíáôüôçôåò êáß ôßò A- ôñßôïò íÜ AðïôåëÝóåé ôü óýì-
íÜãêåò ôïõ» ŠëïðïéÞèçêå óÝ ìßá ôåëåßá ŠðáãùãÞ ôïˆ ðñïóäéïñéóìïˆ ìá÷ï ôïˆ Uíüò Aðü ôïýò äýï.
ô™í äõíáôïôÞôùí êáß ô™í Aíáãê™í Aðü ôßò Šðçñåóßåò êåíôñéêïˆ ó÷å- ’Áêüìç êáß ôü êïõôóïìðïëéü
äéáóìïˆ êáß ðñïãñáììáôéóìïˆ. ìðïñår íÜ ÷áñáêôçñéóôår ìç-
å. Ôü äéåèíéóôéêü êáß Aðåëåõèåñùôéêü säå™äåò «êÜëõðôå» êáß «íï- ÷áíéóìüò ôñéãùíïðïßçóçò.
ìéìïðïéïˆóå» ôÞí sìðåñéáëéóôéêÞ —Aðïéêéïêñáôéêޗ á‰ôïêñáôïñéêÞ ‘Ï óõããñáöÝáò, Xíáò Aðü
óïâéåôéêÞ TîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ. ôïýò èåìåëéùôÝò ô\ò ïsêïãå-
’ÁëëÜ _ äéÜóôáóç Tðßóçìïõ ðïëéôéêïˆ ëüãïõ-ðñáãìáôéêüôçôáò íåéáê\ò èåñáðåßáò êáß èåñá-
äÝí èÜ åy÷å äéáëõôéêÝò Tðéðôþóåéò, TÜí äÝí óõíäõáæüôáí ìÝ ôÞí äõó- ðåßáò æåýãïõò, TììÝíåé óôÞí
ëåéôïõñãßá ôïˆ óõóôÞìáôïò, ðïý öåéëüôáí óÝ AíôéöÜóåéò êáèáñÜ äï- AíÜãêç ôïˆ Aôüìïõ íÜ V÷åé
ôÞí sêáíüôçôá íÜ öôéÜ÷íåé
ìéêÝò. ‘Ç êõñéþôåñç Að' á‰ôÝò eôáí _ ìÞ AíôáãùíéóôéêÞ öýóç ôïˆ ó÷Ýóåéò «ðñüóùðï ìÝ ðñü-
êïììïõíéóôéêïˆ óõóôÞìáôïò ó' Xíá äéåèíÝò ïsêïíïìéêü ðåñéâÜëëïí Aí- óùðï», Aðïóôáóéïðïéïýìå-
ôáãùíéóôéêü. Á‰ôÞ _ ðáñáôÞñçóç ì@ò ‚äçãår Aðåõèåßáò óôÞí óêÝøç íïò óõíáéóèçìáôéêÜ Aðü ôü
ôïˆ Ôñüôóêõ, ðïý ðñïÝâëåøå …ôé ‚ êïììïõíéóìüò «óÝ ìéÜ ìüíç ÷þ- ïsêïãåíåéáêü ðåñéâÜëëïí, äéá-
ñá» åyíáé Aäýíáôïò. Óôüí ìÝí êáðéôáëéóôéêü êüóìï _ säéùôéêÞ ðñù- ôçñþíôáò, …ìùò, êáß ôÞí T-
ôïâïõëßá êáß ït óõíè\êåò Aíôáãùíéóìïˆ á‹îáíáí äéáñê™ò ôÞí ðáñá- ðáöÞ êáß ôÞí Aìåóüôçôá ìÝ
ãùãéêüôçôá, Tí™ óôÞí êïììïõíéóôéêÞ TðéêñÜôåéá, ðáñÜ ôßò ðñïóðÜ- ôÞí ‚ìÜäá. Ôü âéâëßï êáß _
èåéåò íÜ Aíáðôõ÷èår ôü Tèåëïíôéêü säå™äåò ôïˆ Óôáí÷áíïâéóìïˆ, _ A- ìåôÜöñáóÞ ôïõ óôÜ UëëçíéêÜ
ðïõóßá êéíÞôñùí Šðáëëçëïðïßçóå êáß ãñáöåéïêñáôéêïðïßçóå —Cñá V÷åé ôÞ äéêÞ ôïõ säéáßôåñç t-
óõññßêíùóå— ôÞí ðáñáãùãéêÞ äéáäéêáóßá. ²Åôóé, _ Äýóç ëåéôïýñãç- óôïñßá ðïý Aíáäýèçêå ìåôá-
óå ƒ÷é ìüíïí ›ò ÷™ñïò äéáöõã\ò Aíôéöñïíïýíôùí êëð., AëëÜ êáß ›ò îý ô™í ìåë™í ô\ò ÌïíÜäáò
Aíôáãùíéóôéêü ðñüôõðï êïéíùíßáò, ìõèïðïéçìÝíï êáß TîéäáíéêåõìÝíï ïsêïãåíåéáê\ò èåñáðåßáò ôïˆ
óôÜ ìÜôéá êáß óôÞí óêÝøç ô™í äõóôõ÷éóìÝíùí, êáôáðéåóìÝíùí êáß Øõ÷éáôñéêïˆ Íïóïêïìåßïõ
ðåéíáóìÝíùí Šðçêüùí ôïˆ êïììïõíéóôéêïˆ êáèåóô™ôïò. ‘Ç uäéá _ - ’Áôôéê\ò.
ðáñîç Uíüò Aíôáãùíéóôéêïˆ ðñïôýðïõ, ðïý èåùñÞèçêå ðáñÜäåéóïò T-
ëåõèåñßáò êáß Šëéê\ò å‰çìåñßáò, ëåéôïýñãçóå äéáëõôéêÜ ãéÜ ôÜ êïì-
ìïõíéóôéêÜ êáèåóô™ôá. H Erving Goffman, Óõ-
´Ïóï êé Cí åyíáé äõóÜñåóôï óÞìåñá, ôÞí Tðï÷Þ ô\ò ’Áäéáöïñßáò, íáíôÞóåéò. Äýï ìåëÝôåò
ô\ò ËÞèçò êáß ô\ò Óõíáßíåóçò, íÜ Aíáêáëïˆìå ðáëáéÜ ðÜèç, åuìá- óôÞí êïéíùíéïëïãßá ô\ò Aë-
óôå TðéóôçìïíéêÜ Šðï÷ñåùìÝíïé íÜ äéêáéþóïõìå tóôïñéêÜ ôïýò äéáöù- ëçëåðßäñáóçò. ÅsóáãùãÞ,
íïˆíôåò, AðïóôÜôåò, Aíôéöñïíïˆíôåò, öñáîéïíéóôÝò, äéáóðáóôÝò, Añ- ìåôÜöñáóç: ÄÞìçôñá Ìá-
÷åéïìáñîéóôÝò, ôñïôóêéóôÝò, óïóéáëäçìïêñÜôåò, …ðùò ðåñéöñïíçôéêÜ êñõíéþôç. ’ÁèÞíá, ’ÁëåîÜí-
ôïýò AðïêÜëåóå _ äïãìáôéêÞ ìáñîéóôéêÞ ñèïäïîßá, äçëáäÞ …ëïõò T- äñåéá, 1996, ó. 267.
êåßíïõò ðïý ðñïóðÜèçóáí íÜ äéáöïñïðïéçèïˆí Aðü ôÞí óôáëéíéêÞ-ñ- ‘Ï Erving Goffman, ›ò
ãïõåëéáíÞ ðñïïðôéêÞ ô\ò Añéóôåñ@ò. Á‰ôïýò äçëáäÞ ðïý èåþñçóáí …- èåùñçôéêüò ô\ò Aìïéâáßáò
ôé _ šìÞ âßá êáß _ ìéóáëëïäïîßá, _ ôåëåßá Šðïäïýëùóç ôïˆ ðíåýìá- Aëëçëåðßäñáóçò óôÞí ‚ðïßá
ôïò êáß ‚ Tîáíäñáðïäéóìüò ô\ò Aíåîáñôçóßáò ô\ò óêÝøçò êáß ô\ò ðñï- óôçñßæåôáé _ Vííïéá ô\ò êïé-
óùðéêüôçôáò ƒ÷é ìüíïí äÝí eóáí Aðáñáßôçôá ãéÜ ôÞí å‰üäùóç ô\ò íùíßáò, âñßóêåôáé óôü uäéï
’ÅðáíÜóôáóçò, AëëÜ ìÝ ìáèçìáôéêÞ Aêñßâåéá èÜ ðñïêáëïˆóáí ôüí èåùñçôéêü ðëáßóéï ìÝ Têåríï
Têöõëéóìü, ôÞí TêôñïðÞ a ôÞí TîïõäåôÝñùóÞ ôçò. ô\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ ÓéêÜãïõ a
Ðñïóùðéêüôçôåò ðïý äéáöïñïðïéÞèçêáí AñãÜ a ãñÞãïñá, äéüôé T- Aëëé™ò ô\ò èåùñßáò ô\ò
ðÝëåîáí êñéôÞñéá ï‰óßáò êáß ƒ÷é ðïëéôéê\ò óêïðéìüôçôáò, …ðùò ‚ Ôñü- Óõìâïëéê\ò Äéáíôßäñáóçò,
ôóêõ, ‚ ÆùñÝò a ‚ Ìáñêïˆæå, ðïý ðñï÷þñçóáí ðéü ìáêñõÜ Aðü ôÞí Tí™ åyíáé Tìöáíårò ït TðéäñÜ-
ìáíé÷áúóôéêÞ ìåèïäïëïãßá ô\ò óïâéåôéê\ò ðñïðáãÜíäáò, öõóéïãíùìß- óåéò ðïý äÝ÷ôçêå Aðü ôÞí
åò …ðùò ‚ _ìÝôåñïò Óåñáöåßì ÌÜîéìïò a ‚ ïsêïõìåíéêüò Ìé÷Üëçò ÑÜ- èåùñßá ôïˆ ’Å. ÍôõñêÜúì êáß
ðôçò-ÐÜìðëï, AëëÜ êáß ït Cëëïé ãéÜ ôïýò ‚ðïßïõò ‚ ìáñîéóìüò äÝí e- ôïˆ Æ. Æßììåë. ’Áðïäå÷ïý-
ôáí ôü ôÝëïò AëëÜ _ Añ÷Þ ôïˆ ðñïâëçìáôéóìïˆ ôïõò, cñùåò ô\ò äñÜ- ìåíïò ôÞí TèíïãñáöéêÞ ìÝèï-
óçò …ðùò ‚ ÔóÝ a ñçîéêÝëåõèïé Tëåýèåñïé äéáíïçôÝò …ðùò ‚ óýã÷ñï-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 121

íïò Æßãêëåñ, êé …ëïé á‰ôïß ãéÜ ôïýò ‚ðïßïõò _ säáíéêÞ êïéíùíßá äÝí e-
ôáí ‚ «óïóéáëéóôéêüò ðáñÜäåéóïò» êáß ït ðáñáöõÜäåò ôïõ, …ëïé á‰ôïß äï ›ò ìÝèïäï ðñïóÝããéóçò
åyíáé ït ðñáãìáôéêïß äéÜäï÷ïé ô™í ìåãÜëùí êëáóóéê™í ô\ò Tðáíáóôá- ô™í êïéíùíéïëïãéê™í öáéíï-
ôéê\ò óêÝøçò, êé ƒ÷é ït îýëéíïé äéá÷åéñéóôÝò ô™í Aíåëåýèåñùí êáèå- ìÝíùí, ðñÜãìá ðïý ôüí ‚äç-
óôþôùí ô\ò ’Áíáôïëéê\ò ʼnñþðçò. ãår óÝ Tðéôüðéåò Vñåõíåò Aðü
‘Ç óõíôçñçôéêÞ ÄåîéÜ a ôü öéëåëåýèåñï ÊÝíôñï ðïëÝìçóáí ìÝ íïóïêïìårá Xùò êáæßíá, ìå-
êÜèå ôñüðï ôÞí äéÜäïóç —säåïëïãéêÞ, ðïëéôéêÞ, äéðëùìáôéêޗ ôïˆ ôáìöéåóìÝíïò ðÜíôïôå žóôå
êïììïõíéóìïˆ, äéüôé á‰ôüò èÜ AíÝôñåðå ôü Aóôéêü êáôåóôçìÝíï ãéÜ íÜ íÜ TíôÜóóåôáé êáëýôåñá óôü
ôïðïèåôÞóåé óôÞí èÝóç ôïõ Xíá íÝï, á‰ôü ô\ò êïììáôéê\ò íïìåíêëá- ìåëåôþìåíï ðåñéâÜëëïí, äéá-
ôïýñáò êáß íÜ ŠëïðïéÞóåé, Vôóé, ƒ÷é ôÞí TðáíáóôáôéêÞ ðñïïðôéêÞ ô\ò ôõðþíåé Tðßóçò ôßò âÜóåéò
êáôÜñãçóçò ô\ò sèýíïõóáò ôÜîçò ô™í êáôáðéåóô™í êáß ô™í Têìå- ô\ò äñáìáôïõñãéê\ò ðñïóÝã-
ôáëëåõô™í, AëëÜ ôÞí AíôéêáôÜóôáóÞ ôçò Aðü ìéÜ Cëëç, Tîßóïõ Cèëéá, ãéóçò ô\ò êïéíùíéê\ò æù\ò
êáß ôïˆ êõíéêïˆ Aôüìïõ.
Tðáëçèåýïíôáò Vôóé ôßò êõíéêÝò êáß Aðáéóéüäïîåò èåùñßåò ôïˆ ÂéëöñÝí- Óôüí ðáñüíôá ôüìï óõãêåí-
ôï ÐáñÝôï. Ðéü ðïëý Aîßá V÷åé ƒ÷é ‚ êéíäõíïëïãéêüò, Aãïñárïò êáß Š- ôñþíïíôáé äýï óçìáíôéêÝò
óôåñéêüò Aíôéêïììïõíéóìüò ôïˆ ðïëéôéêïˆ êáß ïsêïíïìéêïˆ êáôåóôç- ìåëÝôåò ôïõ. ‘Ç ðñþôç ó÷å-
ìÝíïõ, ðïý Tëáýíåôáé Aðü säéïôåë\ êßíçôñá, AëëÜ ‚ öéëïóïöéêÜ ôåê- ôßæåôáé ìÝ ôüí ñüëï ô™í ðáé-
ìçñéùìÝíïò Aíôéìáñîéóìüò ô™í Aíéäéïôåë™í, öùôéóìÝíùí óôï÷áóô™í ãíßùí, ƒ÷é BðëÜ ›ò ìÝóùí
ôýðïõ ÊáñëÜõë, ÂÝìðåñ a Ðáíáãéþôç Êáíåëëüðïõëïõ, ðïý UñìÞíåõ- øõ÷áãùãßáò AëëÜ êáß ›ò A-
óáí ôüí êüóìï ìÝ Tíôåë™ò äéÜöïñá Aðü ôüí ìáñîéóìü êñéôÞñéá, êáß öåôçñßá ìåëÝôçò ô\ò äïì\ò
èåþñçóáí ›ò êéíçôÞñéåò äõíÜìåéò ôïˆ ãßãíåóèáé ôßò ^èéêÝò êáß ðíåõ- ô™í êïéíùíéê™í óõíáèñïßóå-
ìáôéêÝò Aîßåò, ôÞí å‰ãåí\ ñïðÞ ô\ò Aíèñþðéíçò âïýëçóçò, ôÞí Tëåý- ùí, …ðïõ _ Vííïéá ô\ò á‰èüñ-
èåñç óõíåßäçóç ôÞí ìÞ ðñïóäéïñéæüìåíç Aðü óôåíïýò Šëéêïýò êáôá- ìçôçò Tìðëïê\ò ôïˆ óõììå-
íáãêáóìïýò, ôÞí _ñùéêÞ äéÜèåóç, ôÞí äçìéïõñãéêÞ öáíôáóßá êáß ôÞí ôÝ÷ïíôïò Aôüìïõ ðñïóäßäåé
AãÜðç ðñüò ôÞí Aíèñùðüôçôá. íÝåò óçìáóßåò óôÞ óõíÜíôç-
‘Ïëüêëçñï ôü Uôåñüêëçôï óôñáôüðåäï ôïˆ Aíôéìáñîéóìïˆ, Aðü óç. Ðåäßï Vñåõíáò ôÜ Tðéôñá-
ôïýò êáôÜ êáéñïýò äéáãñáöÝíôåò äéáöùíïˆíôåò ãéÜ äéÜöïñïõò ëüãïõò, ðÝæéá ðáé÷íßäéá AëëÜ ‚ uäéïò
Xùò ôïýò äéáðñýóéïõò AíôéìáñîéóôÝò äéáíïïýìåíïõò, äéêáéþèçêå ôå- ðïëý ãñÞãïñá ðÝñáóå ôÞí T-
ëéê™ò Aðü ôÞí uäéá ôÞí Vêâáóç ô\ò tóôïñéê\ò äéáäñïì\ò ôïˆ êïììïõ- ðéôüðéá ðáñáôÞñçóÞ ôïõ êáß
íéóìïˆ. ´Ïóïé só÷õñßæïíôáé …ôé ‚ êïììïõíéóìüò eôáí ìßá Aôõ÷Þò T- óôÜ ðáé÷íßäéá ìÝ ôæüãï êáß
êôñïðÞ ôïˆ ãíÞóéïõ ðíåýìáôïò ôïˆ ìáñîéóìïˆ, ðñïêåéìÝíïõ íÜ äáóþ- óôÜ êáæßíá. ‘Ç äåýôåñç ìå-
óïõí, Vôóé, ôïõëÜ÷éóôïí ôÞí TðéóôçìïíéêÞ êáß ðíåõìáôéêÞ Aîßá ôïõ, ëÝôç ôïõ Tðéêåíôñþíåôáé
ðñïöáí™ò Aãíïïˆí …ôé, ìåôÜ UâäïìÞíôá ÷ñüíéá Šðáñêôïóïóéáëéóôéê\ò óôüí ñüëï, ìéÜ Vííïéá êëåéäß
Tìðåéñßáò, èÜ åyíáé ðïëý äýóêïëï íÜ têáíïðïéçèår ôü áuôçìá ìé@ò äåý- ô™í ðåñéóóüôåñùí êïéíùíéï-
ôåñçò å‰êáéñßáò. ëïãéê™í Tñãáóé™í. Ìüíï ðïý
ÓôÞí ðñáãìáôéêüôçôá, óôü Vñãï ôïˆ ÌÜñî óõíõðÜñ÷ïõí Aíèñù- ‚ Ãêüöìáí, Tä™, Aíáëýåé ôÞí
ðéóôéêÜ-öéëåëåýèåñá ìÝ ‚ëïêëçñùôéêÜ-ìáíé÷áéóôéêÜ óôïé÷åßá. ÊÜèå Aðüóôáóç Aðü ôüí ñüëï ìÝ-
ìåãÜëç èåùñßá ðåñéÝ÷åé ó÷åäüí ôÜ ðÜíôá, äéüôé êÜèå ìåãÜëç èåùñßá óá ðÜíôïôå Aðü TìðåéñéêÝò
öéëïäïîår íÜ óõëëÜâåé ôÞí ‚ëüôçôá ô\ò æù\ò. Ït ðïëéôéêÝò Tðéðôþ- Vñåõíåò. Ðñüêåéôáé ãéÜ Xíáí
óåéò, …ìùò, ô\ò ìáñîéóôéê\ò èåùñßáò V÷ïõí aäç óõíôåëåóèår, äÝí åy- êáôåîï÷Þí óõóôçìáôéêü T-
íáé AíáóôñÝøéìåò êáß ì@ò ðáñáðÝìðïõí óôÞí Añ÷Þ ðïý ôüóï Tìöáí- ñåõíçôÞ ôïˆ ìéêñüêïóìïõ
ôéêÜ óõíüøéóå ‚ ÓÜñôñ, …ôé óôÞí tóôïñßá AíÞêïõí á‰ôÜ ðïý V÷ïõí óõì- ô\ò Aëëçëåðßäñáóçò ìÝóá
âår, êáß ƒ÷é á‰ôÜ ðïý èÜ ìðïñïˆóáí íÜ åy÷áí óõìâår. óôÞí êïéíùíßá. ÈÜ ðñÝðåé íÜ
‘Ç ëáúêÞ êáôáêñáõãÞ, ðïý ðñïêÜëåóå êáß óõíüäåõóå ôÞí ðôþóç ôïíéóôår _ Tîáßñåôç åsóáãùãÞ
ôïˆ êïììïõíéóìïˆ, äéêáßùóå TîÜëëïõ á‰ôïýò ðïý ðÜíôá ðßóôåõáí …ôé, ô\ò Aí. êáèçãÞôñéáò ôïˆ
Aêüìç êé Cí Cãåôáé Aðü ñãáíùìÝíá óõìöÝñïíôá, ìéÜ äçìïêñáôßá åy- Ðáí/ìßïõ ’Áèçí™í Ä. Ìá-
íáé ðÜíôá êáëýôåñç Aðü ìßá äéêôáôïñßá ìé@ò êïéíùíéê\ò ôÜîçò. ‘Ç êñõíéþôç ðÜíù óôü Vñãï ôïˆ
AóôéêÞ ôÜîç äßäåé óôïýò AíôéðÜëïõò ôçò êÜðïéá ó÷åôéêÞ äõíáôüôçôá Ãêüöìáí, åsóáãùãÞ ðåñéå-
ðïëéôéê\ò Vêöñáóçò êáß äéáìáñôõñßáò, Aêüìç êé Cí á‰ôÞ óõíïäåýåôáé êôéêÞ, AêñéâÞò êáß êáôáôï-
Aðü êáôáóôïëÞ a Víôå÷íï Aðïðñïóáíáôïëéóìü. ’ÁíôéèÝôùò, óôÞí ðå- ðéóôéêÞ …óï êáß èåëêôéêÞ ãéÜ
ñßðôùóç ô\ò äéêôáôïñßáò ô\ò Tñãáôéê\ò ôÜîçò, TðéâÜëëåôáé Xíá êá-
122 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

èåóôþò óôü ‚ðïrï ôåëéêÜ êáß _ uäéá _ TñãáôéêÞ ôÜîç êáôáëýãåé èˆìá
ô\ò âßáò êáß ô\ò êáôáðßåóçò. ôüí Aíáãíþóôç ðïý óßãïõñá
‘Ï ãåííárïò êáß Cíåõ …ñùí Aã™íáò ðïý ït AóôéêÝò äçìïêñáôßåò V- èÜ AíáæçôÞóåé, ìåôÜ ôü AíÜ
äùóáí Tíáíôßïí ôïˆ öáóéóìïˆ êáß ôïˆ íáæéóìïˆ óôüí Äåýôåñï Ðáãêü- ÷årñáò âéâëßï, íÜ äéáâÜóåé êáß
óìéï Ðüëåìï, Aðïôåëïˆí, Cëëùóôå, Vìðñáêôç äéÜøåõóç ô\ò êïììïõ- Cëëá ôïˆ Aìåñéêáíïˆ êïéíù-
íéóôéê\ò èåùñßáò, …ôé ôÜ ‚ëïêëçñùôéêÜ êáèåóô™ôá Aðïôåëïˆí Cëëç íéïëüãïõ.
ìïñöÞ ô\ò ðïëéôéê\ò Vêöñáóçò ô\ò Aóôéê\ò ôÜîçò. ’ÁíôéèÝôùò, ôÜ
óôáëéíéêÜ êáèåóô™ôá åy÷áí ðïëý ìåãáëýôåñåò ‚ìïéüôçôåò, ƒ÷é óôü
öáíôáóéáêü AëëÜ óôü ðñáãìáôéêü Tðßðåäï, ìÝ ôüí Tèíéêïóïóéáëéóìü H ²Ïëãá Â. Óôáóéíïðïý-
êáß ôÜ ðáñåìöåñ\ ðïëéôéêÜ óõóôÞìáôá. ëïõ, ÆçôÞìáôá óýã÷ñïíçò
Ó÷çìáôéêÜ, èÜ ìðïñïˆóå êáíåßò íÜ äéáôõðþóåé ôÞí Cðïøç …ôé ‚ êïéíùíéê\ò ðïëéôéê\ò. ’ÁèÞ-
êïììïõíéóìüò Šð\ñîå Xíá tóôïñéêü ðåßñáìá ðïý AðÝôõ÷å. Ðåßñáìá Tã- íá, Gutenberg, 1996, ó. 354.
Ôü âéâëßï óôï÷åýåé, …ðùò
êáèßäñõóçò ìé@ò äéáöïñåôéê\ò äïì\ò ô\ò Aíèñþðéíçò êïéíùíßáò êáß äéåõêñéíßæåé _ uäéá _ ìåëåôÞ-
ìé@ò äéáöïñåôéê\ò ðïëéôéê\ò ñãÜíùóçò, ðïý AðÝôõ÷å äéüôé _ óõãêõ- ôñéá, óôÞí êñéôéêÞ ðáñïõóß-
ñßá, ït ðñïûðÜñ÷ïõóåò äïìÝò êáß ðñïðáíôüò ït öïñårò ôïõ TðÝâáëáí áóç êáß óõæÞôçóç èåùñç-
êáôåõèýíóåéò, ðïý Têðñïóùðïˆóáí ôÜ êõíéêþôåñá êáß âéáéüôåñá óôïé- ôéê™í ðñïóåããßóåùí êáß ìïí-
÷årá ô\ò Aíèñþðéíçò öýóçò. ôÝëùí ðáñÝìâáóçò, ìÝ Tðß-
‘Ç Aðïôõ÷ßá ôïˆ ðåéñÜìáôïò á‰ôïˆ åy÷å öõóéêÜ ›ò ìåßæïíá Tðß- êåíôñï ôÞí AíÜäåéîç ôïˆ ðñï-
ðôùóç ôÞí Aðáîßùóç ô™í ðñïóðáèåé™í Tîåýñåóçò ñéæéêÜ Tíáëëá- âëçìáôéóìïˆ ãéÜ ôÞ óõãêñü-
êôéê\ò äéåîüäïõ óôüí ÷åéìÜæïíôá êáß ï‰óéáóôéêÜ Aðïôõ÷çìÝíï óçìå- ôçóç êáß ôÞ äéáðëïêÞ ôïˆ s-
ñéíü ðïëéôéóìü. Á‰ôÞ åyíáé uóùò _ ÷áñéóôéêÞ âïëÞ óôÞí ï‰ôïðßá, ðïý äéùôéêïˆ êáß ôïˆ äçìüóéïõ
AðïôÝëåóå AíÝêáèåí ôü Cëëïèé ô\ò Aíèñþðéíçò öýóçò êáß ôü ôåêìÞ- ÷þñïõ óôÞí Cóêçóç êïéíù-
ñéï ô\ò äéáöïñïðïßçóçò ôïˆ Aíèñþðïõ Aðü ôü æùúêü âáóßëåéï. íéê\ò ðïëéôéê\ò. Ó' á‰ôü ôü
‘Õð' á‰ôÞí ôÞí Vííïéá, ôü óõëëïãéêü Vñãï ðïý ðáñïõóéÜæïõìå Tä™ ðëáßóéï TíôÜóóåôáé êáß ôü
Aðïôåëår ìßá Aðü ôßò ðñ™ôåò óõìâïõëÝò óÝ ìéÜ ðéü AðïóôáóéïðïéçìÝ- êáëïýìåíï ðëïõñáëéóôéêü
íç Uñìçíåßá ôïˆ æçôÞìáôïò ô\ò ðôþóçò ôïˆ êïììïõíéóìïˆ êáß ô\ò ìårãìá êáß _ óõãêñüôçóç U-
’Åðáêïììïõíéóôéê\ò ðñáãìáôïðïßçóçò ðïý Aêïëïýèçóå. íüò TíäéÜìåóïõ äçìïóßïõ ÷þ-
ÌåëÝôçò ’Ç. Ìåëåôüðïõëïò ñïõ, ôü ‚ðïrï ‚ñéïèåôårôáé A-
ðü ôßò äéáðëïêÝò êñÜôïõò, A-
2. ‘Ç ðôþóç ô™í Aíáôïëéê™í êáèåóôþôùí äÝí äéêáéþíåé ôÞí Äý- ãïñ@ò, ïsêïãÝíåéáò, êáß âñß-
óç. Ãé' á‰ôü, _ Vðáñóç êáß _ Aëáæïíåßá ôçò ôü ðéèáíüôåñï åyíáé …ôé óêåôáé óÝ äéáñêÞ Aëëçëåðß-
èÜ îýíåé ôÜ aäç ŠðÜñ÷ïíôá ðñïâëÞìáôá. Èåùñ™ TíäéáöÝñïõóá ôÞí äñáóç ìáæß ôïõò. Ó' Xíá
Cðïøç ôïˆ ÂáëëåñíóôÜúí …ôé «ãéÜ íÜ Uñìçíåõèår _ óýã÷õóç ðïý Tð\ë- ðñ™ôï ìÝñïò, UðïìÝíùò, Tîå-
èå óôÞí ’ÁíáôïëéêÞ Å‰ñþðç Aðü ôü 1989 êáß ìåôÜ, ðñÝðåé íÜ ëç- ôÜæåôáé ôü æÞôçìá «’Áðü ôü
öèår Šð' ƒøç _ ðáñáêìÞ ô™í ‘ÇíùìÝíùí Ðïëéôåé™í. Ôü 1989 óçìá- êñÜôïò ðñüíïéáò óôü “íÝï”
ôïäïôår óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá ôü ôÝëïò ô\ò pax americana êáß ƒ÷é ðñïíïéáêü ðëïõñáëéóìü».
ôÞí VíáñîÞ ôçò» (óåë. 116). Ït íåïöéëåëåýèåñåò óêÝøåéò ðïý äéáôõ- ÌéÜ óõãêåêñéìÝíç AíáöïñÜ
ðþíåé ‚ Öéëßð ÍÝìï åyíáé TíôõðùóéáêÜ ðáñáðëáíçôéêÝò. Èåùñår ôüí ô™í ðáñáðÜíù èåùñçôéê™í
Íßôóå Šðåýèõíï ãéÜ ôÞí Cíïäï ôïˆ ìáñîéóìïˆ - ëåíéíéóìïˆ Tí™ _ ðôþ- èÝóåùí Aðïôåëår ôü èÝìá ô\ò
óç ôïõ óçìáôïäïôår ôü ôÝëïò ôïˆ ìçäåíéóìïˆ [«‘Ç êáôÜññåõóç ôïˆ èÝóçò ô™í _ëéêéùìÝíùí óôßò
óïóéáëéóìïˆ óôÞí ’ÁíáôïëéêÞ Å‰ñþðç äÝí Aðïôåëår ìüíï ìßá ^èéêÞ óýã÷ñïíåò êïéíùíßåò êáß ‚
íßêç ô™í öéëåëåýèåñùí äçìïêñáôé™í. Ôü ãåãïíüò á‰ôü åyíáé Aêüìç ðéü ôñüðïò ðïý á‰ôïß Aíôéìåôù-
âáèý. Ðñüêåéôáé ãéÜ Xíá ìåôáöõóéêü ãåãïíüò, ôü ‚ðïrï èÜ ÷áñáêôç- ðßæïíôáé. ²Åôóé, _ «öñïíôßäá
ñßóù ›ò ôü ôÝëïò ôïˆ ìçäåíéóìïˆ. Êé á‰ôü ãéáôß ‚ñéïèåôår ôü ôÝëïò êáß ãÞñáíóç ›ò óýã÷ñïíç
ìé@ò ìáêñ@ò ðåñéüäïõ, ôÞí ‚ðïßá ìðïñïˆìå íÜ ÷áñáêôçñßóïõìå ›ò ðëïõñáëéóôéêÞ ðñüôáóç»,
ásþíá ôïˆ ìçäåíéóì (óåë. 105)]. Äõóôõ÷™ò ãéÜ ôïýò íåïöéëåëåý- ðïý Aðïôåëår ôü äåýôåñï ìÝ-
èåñïõò êáß ãéÜ ôüí êüóìï ‚ëüêëçñï, ôþñá ìðáßíïõìå Tíôïíüôåñá óÝ ñïò ôïˆ âéâëßïõ, Aðïôåëår X-
ìéÜ Tðï÷Þ Aðþëåéáò ô\ò ï‰óßáò. íáí ôïìÝá Töáñìïã\ò ô™í
èåùñçôéê™í äéáðéóôþóåùí.
Óðýñïò Á. Êïõôñïýëçò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 123

ÂéâëéïêñéôéêÞ H Ä.Ã. Ôóáïýóçò (Åsóá-

ãùãÞ, ’ÅðéëïãÞ, ’ÅðéìÝ-
ëåéá), ʼnñùðáúêÞ ’Åêðáé-
äåõôéêÞ ÐïëéôéêÞ. ÂáóéêÜ
Êùíóôáíôríïò ÊÁÂÏÕËÁÊÏÓ, Ãéïýñãêåí êåßìåíá ãéÜ ôÞí ðáéäåßá, ôÞí
×Üìðåñìáò, ÔÜ èåìÝëéá ôïˆ Ëüãïõ êáß ô\ò êñé- Têðáßäåõóç êáß ôÞí êáôÜñ-
ôéê\ò êïéíùíéê\ò èåùñßáò, Ðüëéò, ’ÁèÞíá 1996, ôéóç. ’ÁèÞíá, ÊÝíôñï Êïé-
íùíéê\ò Ìïñöïëïãßáò êáß
óåëßäåò 501. Êïéíùíéê\ò Ðïëéôéê\ò -
‘Ï John B. Thompson, Xíáò Aðü ôïýò Tãêõñüôåñïõò ìåëåôçôÝò ôïˆ Gutenberg, 1996, ó. 301.
Vñãïõ ôïˆ Jurgen Habermas, ãñÜöåé óôü âéâëßï ôïõ Crßtical ÌéÜ TðéëïãÞ êåéìÝíùí
Hermeneutics, A Study in the Thought of Paul Ricoeur and Jurgen ðïý Tîçãïˆí ôÞí ’Åêðáéäåõ-
Habermas, Cambridge University Press 1988, 110, …ôé ‚ ‚ëéóôéêüò ôéêÞ ÐïëéôéêÞ ô\ò ʼnñù-
êáß ðïëõóõëëåêôéêüò óôï÷áóìüò ôïˆ ãåñìáíïˆ êïéíùíéêïˆ èåùñçôéêïˆ ðáúê\ò ´Åíùóçò, ìéÜ Ðïëé-
êáß öéëïóüöïõ Aðïôåëår Aíáðüóðáóôï ôì\ìá ô\ò äéáíïçôéê\ò ðáñÜ- ôéêÞ ðïý äéáêôéíþíåôáé AëëÜ
äïóçò, _ ‚ðïßá èåìåëéþèçêå óôÞ óêÝøç ô™í Kant, Hegel êáß Marx, êáß óõãêåíôñþíåôáé óÝ Aðï-
êáß ‚äÞãçóå óôÞí ðñïâëçìáôéêÞ ô™í äéáíïçô™í ô\ò Ó÷ïë\ò ô\ò öÜóåéò ô™í âáóéê™í ñãÜíùí
Öñáíêöïýñôçò. ô\ò Å.Å. Ôü âéâëßï Aðåõèý-
‘Ç säéáéôåñüôçôá ôïˆ Vñãïõ ôïˆ Habermas, ôïˆ ðéü öùôéóìÝíïõ íåôáé êõñßùò óÝ …óïõò Tíäéá-
Têðñïóþðïõ ôïˆ «ñèïëïãéêïˆ Aðïëõôáñ÷éóì, …ðùò ôüí Aðïêáëår öÝñïíôáé íÜ óõììåôÜó÷ïõí
‚ Pierre Bourdieu, ôïˆ óçìáíôéêüôåñïõ uóùò êñéôéêïˆ ô\ò ìåôáíåù- óÝ êïéíïôéêÜ TêðáéäåõôéêÜ
ôåñéêüôçôáò óôü ƒíïìá ôïˆ êáèïëéêïˆ äéáöùôéóìïˆ, êáß ô\ò Tëåýèå- ðñïãñÜììáôá êáß óÝ Têåßíïõò
ñçò êáß ñèïëïãéê\ò Tðéêïéíùíéáê\ò Aëëçëüäñáóçò èÜ ðñïóèÝôáìå T- ðïý Aó÷ïëïˆíôáé óôÞ äéáìüñ-
ìårò, ðñïêýðôåé Aðü ôÞí êñéôéêÞ Aíáóýíèåóç ô\ò äéáíïçôéê\ò á‰ô\ò öùóç êáß óôÞí Cóêçóç ô\ò
ðáñÜäïóçò: Aðü ôÞí TêëåêôéêÞ Tãêüëðùóç êáß ôÞí ñéæïóðáóôéêïðïß- Têðáéäåõôéê\ò ðïëéôéê\ò ô\ò
çóç ðôõ÷™í ô\ò Tñìçíåõôéê\ò ðáñÜäïóçò (…ðùò ð.÷. ô\ò óêÝøçò ôïˆ ÷þñáò ìáò. ‘Ç ÓõíèÞêç ôïˆ
Dilthey êáß ôïˆ Hans-Georg Gadamer) êáß ô\ò öáéíïìåíïëïãßáò, A- ÌÜáóôñé÷ô Aðïôåëår óÞìåñá
ðü ôü äçìéïõñãéêü äéÜëïãï ìÝ ôÜ óõóôÞìáôá óêÝøçò ôïˆ ðñáãìáôé- ôüí êáèïñéóôéêü êáß äéáìïñ-
óìïˆ êáß ôïˆ êñéôéêïˆ ñèïëïãéóìïˆ, êáèþò êáß Aðü ôÞí ðëçèþñá öùôéêü óõíôåëåóôÞ ô\ò å‰-
ðñùôïôýðùí Tðåîåñãáóé™í. ’ÅíäåéêôéêÜ AíáöÝñù: 1ïí) ôÞ äéÜêñéóç ñùðáúê\ò ðïëéôéê\ò ãéÜ ôÞí
ô™í Tðéóôçì™í óÝ TìðåéñéêÝò-AíáëõôéêÝò, tóôïñéêÝò-TñìçíåõôéêÝò êáß Têðáßäåõóç _ ‚ðïßá ìÝ ôÞ
êñéôéêÝò, 2ïí) ôÞí AíôéäéáóôïëÞ Aîéþóåùí Tîïõóßáò êáß Aîéþóåùí s- óåéñÜ ôçò TíôÜóóåôáé óÝ å‰-
ó÷ýïò óôÞ ÷áñôïãñÜöçóç ôïˆ äéáíïçôéêïˆ ðåäßïõ, 3ïí) ôÞí èåùñßá ô\ò ñýôåñïõò å‰ñùðáúêïýò óôü-
÷ïõò, êïéíùíéêïýò êáß ïsêï-
ñèïëïãéê\ò Tðéêïéíùíéáê\ò äñÜóçò/säáíéê\ò ìéëéáê\ò êáôÜóôáóçò íïìéêïýò, äéåõñýíïíôáò Vôóé
›ò ñõèìéóôéêïˆ-êáíïíéóôéêïˆ ðëáéóßïõ ô™í ìéëéáê™í TíåñãçìÜôùí êáß ôßò ðñïïðôéêÝò ŠðïóôÞ-
êáß ô™í ãíùóôéê™í Tã÷åéñçìÜôùí, 4ïí) ôÞí åsóáãùãÞ ôïˆ ãíùóôéêïˆ ñéîçò. ´Åíá ÷ñÞóéìï âéâëßï
AíôéêåéìÝíïõ ô\ò êáèïëéê\ò ðñáãìáôïëïãßáò êáß 5ïí) ôÞ äçìéïõñãßá ìÝ ôÞí öñïíôßäá ôïˆ êáèç-
a Aíáóõãêñüôçóç Uíüò öÜóìáôïò Aíáëõôéê™í Tííïé™í ìÝ óçìáíôéêÞ ãçô\ ôïˆ Ðáíôåßïõ Ðáí/ìß-
å‰ñåôéêÞ TìâÝëåéá. Ðñüêåéôáé ãéÜ ôßò Vííïéåò ôïˆ ãíùóôéêïˆ äéáöÝñïí- ïõ Ä. Ôóáïýóç.
ôïò (ôÞí ‚ðïrá ãíùñßæïõìå …ôé åsóÞãáãå óôÞ óõæÞôçóç ‚ Marx
Horkheimer), ôïˆ Aíáóôï÷áóìïˆ ›ò óõëëïãéêïˆ ÷åéñáöåôçóéáêïˆ
ãíùóôéêïˆ äéáöÝñïíôïò, ôïˆ êïéíùíéêïˆ ðñÜôôåéí, ôïˆ äéáëüãïõ ›ò Cñ- H Peter F. Drucker,
óçò ô™í èåóðéóìÝíùí óçìáóé™í êáß ô™í Aóýììåôñùí ó÷Ýóåùí êõ- ÌåôáêáðéôáëéóôéêÞ êïéíù-
ñéáñ÷ßáò, êáß, ôÝëïò, ôïˆ êïéíùíéêïˆ …ëïõ ›ò Aèñïßóìáôïò ôïˆ óõóôÞ- íßá. Ìôöñ: Ä. Ôóáïýóçò.
ìáôïò, Šðü ôÞí Vííïéá ôïˆ ðåäßïõ ô\ò Šëéê\ò Aíáðáñáãùã\ò ô™í êïé- ’ÁèÞíá, Gutenberg, 1996,
íùíéê™í ó÷çìáôéóì™í, êáß ôïˆ âéüêïóìïõ, Šðü ôÞí Vííïéá ôïˆ ðåäß- ó. 281.
ïõ ô\ò Tðéêïéíùíéáê\ò Aëëçëüäñáóçò ô™í êïéíùíéê™í ŠðïêåéìÝíùí. Âéâëßï ðñüóöáôï (1992),
‘Ç ƒóìùóç ô™í Uôåñüêëçôùí Uñìçíåõôéê™í ðñïïðôéê™í ðïý äéá- ãñáììÝíï Aðü Xíáí Aìåñéêá-
ôñÝ÷ïõí ôü Vñãï ôïˆ Habermas, ôü ôåëåõôárï «ìåãÜëï AöÞãçìá» óôü
124 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

ðåäßï ô™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í, ëåéôïõñãår ›ò ìç÷áíéóìüò óõãêñü-

ôçóçò ôïˆ óþìáôïò ô\ò êñéôéê\ò êïéíùíéê\ò èåùñßáò. ‘Ç êñéôéêÞ êïé- íü TðéóôÞìïíá, ðïý ðñïóðá-
íùíéêÞ èåùñßá, ðáñÜ ôßò óõ÷íÜ ŠðåñâáôïëïãéêÝò, AöçñçìÝíåò, ó÷ç- èår íÜ äår äéïñáôéêÜ ôü ìÝë-
ìáôïðïéçìÝíåò, AíéóôïñéêÝò (ðáñÜ ôÞí âáñýíïõóá óçìáóßá ô\ò èåù- ëïí ô\ò êïéíùíßáò ìáò, åyíáé
ñßáò ô\ò tóôïñéê\ò TîÝëéîçò óôü Vñãï ôïˆ Habermas), óõìðéëçìáôé- ôü ðáñüí âéâëßï, êáß ãé' á‰ôü
êÝò êáß, Tí ðïëëïrò, ï‰ôïðéêÝò ôçò äéáóôÜóåéò, óõíéóô@ Aíåðéöýëáêôá, säéáßôåñá TíäéáöÝñïí. ÌåôÜ
êïñõöáßá ðñáãìÜôùóç ôïˆ óýã÷ñïíïõ öéëïóïöéêïˆ ëüãïõ. ’Éäéáßôåñá ôÞí ðôþóç ôïˆ êáðéôáëé-
óÝ …,ôé Aöïñ@ óôÞí ðñïóÝããéóç ô\ò íåùôåñéêüôçôáò, óôÞí êñéôéêÞ ôïˆ óìïˆ ›ò êõñßáñ÷çò êïéíù-
èåôéêéóìïˆ, óôÞí AðïêÜëõøç ôïˆ Tñãáëåéáêïˆ, ôå÷íéêïˆ êáß Aëëïôñé- íéê\ò ðñáãìáôéêüôçôáò êáß
ùôéêïˆ ÷áñáêôÞñá têáíïˆ ôìÞìáôïò ô\ò óýã÷ñïíçò TðéóôÞìçò, …ðùò ôïˆ ìáñîéóìïˆ ›ò êõñßáñ÷çò
Tðßóçò êáß óôÞí êáôÜäåéîç ô\ò AíÜãêçò ãéÜ ôáõôü÷ñïíç ŠðÝñâáóç êïéíùíéê\ò säéåïëïãßáò, š-
ôüóï ôïˆ êõñßáñ÷ïõ Aíôéêåéìåíéóìïˆ …óï êáß ôïˆ ìåôáìïíôÝñíïõ ó÷å- èïýìáóôå ðñüò ìéÜ íÝá ìïñ-
öÞ êïéíùíßáò ðïý èÜ äéáêñß-
ôéêéóìïˆ, ìÝó¤ ô\ò ðñïóöõã\ò óÝ ìßá TììåíÞ êáß TðéêïéíùíéáêÜ ñ- íåôáé Aðü äýï êïéíùíéêÝò êá-
èïëïãéêÞ ìåôáèåùñßá ôïˆ Ëüãïõ êáß ô\ò êïéíùíéêï-ðïëéôéê\ò äñÜóçò. ôçãïñßåò: ôïýò ìÜíáôæåñ êáß
ÓÝ ãåíéêü Tðßðåäï, ìðïñïˆìå íÜ Aðåéêïíßóïõìå ôü Vñãï ôïˆ Haber- ôïýò äéáíïïýìåíïõò. Êáß óôßò
mas ›ò Xíá sui generis äéÜëïãï ìåôáîý öéëïóïößáò êáß êïéíùíéê™í T- äýï ðåñéðôþóåéò, …ìùò, Têår-
ðéóôçì™í. ÊáôÜ ôüí Habermas, _ Aíáãêáéüôçôá á‰ôïˆ ôïˆ äéáëüãïõ íï ðïý èÜ Aðáéôårôáé äÝí èÜ
èåìåëéþíåôáé 1ïí) óôÞí säÝá …ôé _ öéëïóïößá åyíáé óÝ èÝóç íÜ ðáñÜ- åyíáé ï‹ôå ôü êåöÜëáéï, ï‹ôå
ó÷åé óôßò êïéíùíéêÝò Tðéóô\ìåò ôü Tííïéïëïãéêü ‚ðëïóôÜóéï, ðïý èÜ ôü Väáöïò, ï‹ôå _ Tñãáóßá,
ôßò êáôáóôÞóåé têáíÝò íÜ ðñïóåããßóïõí êñéôéêÜ ôü säéáßôåñï äéáíïçôé- äçë. ôÜ êëáóóéêÜ ðáñáãùãé-
êü ôïõò ðåäßï, êáß 2ïí) óôü áuôçìá ô\ò ŠðÝñâáóçò ôïˆ äéáíïçôéêïˆ êÜ ìÝóá êáß ðáñáãùãéêÝò
êáôáêåñìáôéóìïˆ ôïˆ ðåäßïõ ô™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í êáß ô\ò óõã- äõíÜìåéò, AëëÜ ït ãíþóåéò.
êñüôçóçò äéáêëáäéê™í Tðéêïéíùíéáê™í äéêôýùí, ƒ÷é ìÝó¤ ô\ò Tðáíá- Äéüôé, ó' á‰ôÞ ôÞí êïéíùíßá,
öïñ@ò ô\ò öéëïóïößáò óôü ñüëï ô\ò ìçôÝñáò TðéóôÞìçò, AëëÜ ô\ò A- _ Aîßá äçìéïõñãårôáé Aðü ôÞí
íáãùã\ò ôçò óÝ ðåäßï ìåëÝôçò, Tñìçíåßáò, êñéôéê\ò ðñïóÝããéóçò êáß ðáñáãùãéêüôçôá êáß ôÞí
ìåôáâïë\ò ôïˆ ðñáãìáôéêïˆ. ÊáôÜ ôÞ ãíþìç ìïõ, ‚ Šðåñèåìáôéóìüò êáéíïôïìßá, TöáñìïãÝò äçë.
ô\ò öéëïóïößáò êáß _ AíôéìåôþðéóÞ ôçò ›ò äéáêëáäéê\ò êñéôéê\ò T- ô™í ãíþóåùí óôÞí Tñãáóßá.
ðéóôÞìçò ôïˆ êáèïëéêïˆ Aðïôåëår ôáõôü÷ñïíá ôÞ ìåãáëýôåñç ðñï- ‘Ç êïéíùíßá ô™í ãíþóåùí èÜ
óöïñÜ, AëëÜ êáß ôÞí A÷ßëëåéï ðôÝñíá ôïˆ óôï÷áóìïˆ ôïˆ Jurgen Aðïôåëårôáé, UðïìÝíùò, Aðü
Habermas. TñãÜôåò ô™í ãíþóåùí ðïý èÜ
Ôü âéâëßï ôïˆ Êùíóôáíôßíïõ ÊáâïõëÜêïõ Aðïôåëår Šðïäåéãìáôé- Aðáó÷ïëïˆíôáé Aðü ñãáíé-
êÞ ìåëÝôç ðïý Aíáäåéêíýåé ôÜ äéáíïçôéêÜ äÜíåéá, ôÜ ðíåõìáôéêÜ èå- óìïýò. ‘Ùò êïéíùíéêÞ ðñü-
ìÝëéá, ôÞí óôñùìáôïãñáößá êáß ôÞí säéáéôåñüôçôá ô\ò óêÝøçò ôïˆ êëçóç ô\ò ìåôáêáðéôáëé-
ãåñìáíïˆ óôï÷áóô\, AëëÜ óõã÷ñüíùò êáß ôÞí ðñïúïˆóá TóùôåñéêÞ äéá- óôéê\ò êïéíùíßáò èÜ åyíáé _
öïñïðïßçóÞ ôçò. ‘Ï óõããñáöÝáò TðéëÝãåé ›ò ñãáíùôéêü Cîïíá ô\ò AîéïðñÝðåéá ìé@ò Cëëçò ôÜ-
ðñïâëçìáôéê\ò ôïõ Xíá åyäïò «óõìðõêíùìÝíçò» äéá÷ñïíßáò êáß ƒ÷é îçò, ô™í Tñãáô™í Šðçñåóé™í
ôÞí êáôáóôáôéêÞ ãéÜ ôßò ðåñéóóüôåñåò êïéíùíéêÝò Tðéóô\ìåò èåìåëß- ðïý èÜ óôåñïˆíôáé ô\ò Tê-
ùóç ô™í Tñåõíçôéê™í ðñáêôéê™í óôÞ ëïãéêÞ ô\ò óõã÷ñïíéê\ò ðñï- ðáßäåõóçò ðïý èÜ ôïýò Aðï-
óÝããéóçò. êëåßåé Aðü ôÞ èÝóç Tñãáô™í
ÓôÜ ðïëëÜ èåôéêÜ óôïé÷åßá ôïˆ âéâëßïõ ðñÝðåé íÜ óõìðåñéëÜâïõ- ãíþóåùí. ´Ïóï ãéÜ ôßò äýï
ìå ôÞí ðëïýóéá âéâëéïãñáöéêÞ ôåêìçñßùóç êáß ôü ÷ñçóôéêü ãëùóóÜ- êáôçãïñßåò ðïý ðñïáíáöÝñ-
ñéï …ñùí ðïý óõíïäåýåé ôü êåßìåíï. ’Åðßóçò, ôÞí ðëçèùñéêÞ, å‰öÜí- èçêáí, ït ìÝí äéáíïïýìåíïé èÜ
ôáóôç êáß äéåéóäõôéêÞ Tðé÷åéñçìáôïëïãßá, _ ‚ðïßá ëåéôïõñãår ›ò ðñr- Aó÷ïëïˆíôáé ìÝ ôßò ëÝîåéò êáß
óìá, ìÝóá Aðü ôü ‚ðïrï Tîáóöáëßæïõìå Aêþëõôç ðñüóâáóç óÝ …ëï ôü ôßò säÝåò, Tí™ ït ìÜíáôæåñ ìÝ
öÜóìá ô™í óõíéóôùó™í ô\ò óõæÞôçóçò ðïý ðñïêáëår ôü Vñãï ôïˆ ôïýò Aíèñþðïõò êáß ôÞí Tñ-
Habermas, AëëÜ êáß AíáôñÝ÷ïõìå óôßò äéáíïçôéêÝò ðáñáäüóåéò ðïý ãáóßá. Ó' á‰ôü ôü ðëáßóéï, _
óõãêñïôïˆí ôü óýóôçìá Aíáöïñ@ò ô\ò óêÝøçò ôïõ. ŠðåñêÝñáóç ôïˆ Tèíéêïˆ êñÜ-
Óôü ðëáßóéï á‰ôü, ôü âéâëßï Aíáäåéêíýåé öáóìáôéêÜ ôÞí Têëåêôé- ôïõò åyíáé ãåãïíüò Tí™ ôÜ Aí-
êéóôéêÞ ôáêôéêÞ ôïˆ äéáíïçôéêïˆ Tã÷åéñÞìáôïò ôïˆ Habermas, ‚ ‚- ôéêåßìåíá ô\ò óõæÞôçóçò ôïˆ
ðïrïò, ðñïêåéìÝíïõ íÜ ÷õñþóåé TðéóôçìïëïãéêÜ, ôÞí ïsïíår TðéóôÞìç
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 125

ô\ò êáèïëéê\ò ðñáãìáôïëïãßáò ›ò êñéôéêÞ èåùñßáò ôïˆ êáèïëéêïˆ,

Tíóùìáôþíåé êáß Aíáóõãêñïôår óôïé÷årá Aðü óõ÷íÜ Tôåñüêëçôåò äéá- âéâëßïõ, ìÝ ðïëëÝò säéÜæïõóåò
íïçôéêÝò ðåéèáñ÷ßåò êáß ðáñáäüóåéò. ´Åíá Aðü ôÜ ÷áñáêôçñéóôéêüôå- êáß TíäéáöÝñïõóåò TðéóçìÜí-
ñá ðáñáäåßãìáôá åyíáé á‰ôü ô\ò ðñïóöõã\ò óôÞ èåùñßá ôïˆ ãíùóôé- óåéò êáß Aðüøåéò, åyíáé _
êïˆ øõ÷ïëüãïõ L. Kohlberg, ðïý Aöïñ@ óôÞí TîåëéêôéêÞ äéáäéêáóßá Êïéíùíßá, _ Ðïëéôåßá êáß ït
ô\ò «›ñßìáíóçò ô\ò ^èéê\ò óõíåßäçóçò» êáß ô\ò äõíáôüôçôáò äéá- Ãíþóåéò. Ôü ôåëåõôárï êåöÜ-
ôýðùóçò Vãêõñùí ^èéê™í êñßóåùí, ìÝó¤ ô\ò âáèìéáßáò óõãêñüôçóçò ëáéï Aöéåñþíåôáé óôüí ìïñ-
Aíþôåñùí ãíùóôéê™í äïì™í. Ôü Tîåëéêôéêü á‰ôü ó÷\ìá, ðïý Añèñþ- öùìÝíï Cíèñùðï, a, êáëýôå-
íåôáé óÝ ôñårò äéáäï÷éêÝò öÜóåéò, ït ‚ðïråò ðñïóáíáôïëßæïõí ôÞí Aôï- ñá, ó' á‰ôüí ðïý èÜ èåùñår-
ìéêÞ óõìðåñéöïñÜ óôÞí Tóùôåñßêåõóç êáèïëéê™í Añ÷™í äñÜóçò êáß ôáé ðëÝïí ìïñöùìÝíïò óôÞ
óôÞí ðñïóáñìïãÞ óÝ êáèïëéêÜ AíáãíùñéóìÝíïõò êáíüíåò, ÷Üíåé ôÞí íÝá á‰ôÞ êïéíùíßá.
TñìçíåõôéêÞ ôïõ á‰ôïôÝëåéá êáß ìåôáóôïé÷åéþíåôáé Aðü ôüí Haber-
mas óÝ êñéôÞñéï Tãêõñüôçôáò ô\ò ^èéê\ò ôïˆ äéáëüãïõ, äçëáäÞ óÝ H Óßâõëëá Äçìçôñßïõ-
âñá÷ßïíá ô\ò èåùñßáò ô\ò Tðéêïéíùíéáê\ò äñÜóçò. Êïôóþíç - ÓùôÞñçò Äçìç-
Óôïé÷årï ðñùôïôõðßáò ôïˆ âéâëßïõ óõíéóô@ _ AíÜäåéîç ô\ò êáôá- ôñßïõ, ’Áíèñùðïëïãßá êáß
óôáôéê\ò Aíôéðáëüôçôáò, ðïý ÷áñáêôçñßæåé ôü Tã÷åßñçìá ôïˆ Haber- ‘Éóôïñßá. ’ÁèÞíá, Êáóôáíé-
mas óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôÞí «ðåñéãñáöéêÞ èåùñßá ô\ò Aðüöáóçò» ôïˆ Ðá- þôçò, 1996, ó. 268.
íáãéþôç Êïíäýëç. ÊáôÜ ôüí óõããñáöÝá, _ äåýôåñç Aðïôåëår ñãáíé- ‘Ç ó÷Ýóç ‘Éóôïñßáò êáß
êü ôì\ìá ô\ò äéáíïçôéê\ò ðáñÜäïóçò ôïˆ íôåóéæéïíéóìïˆ ðïý èåìåëß- ’Áíèñùðïëïãßáò äéáìïñöþ-
ùóå ‚ Carl Schmitt. ‘Ï Êùíóôáíôßíïò ÊáâïõëÜêïò Tðéóçìáßíåé …ôé èçêå AíôéóôéêôéêÜ ìÝ÷ñé ôü
ôü åsäïðïéü ãíþñéóìá ô\ò ðåñéãñáöéê\ò èåùñßáò ô\ò Aðüöáóçò åyíáé cìéóõ ôïˆ ásþíá ìáò êáè' …-
_ Cñíçóç ô\ò Šðåñâáôïëïãéê\ò èåìåëßùóçò ô\ò ^èéê\ò Tðéëïã\ò, ãå- óïí ït Aíèñùðïëüãïé ðñïóðÜ-
ãïíüò ðïý êáèéóô@ AíÝöéêôç ôÞ äõíáôüôçôá êáíïíéóôéê\ò äéåõèÝôç- èçóáí íÜ äéáóþóïõí, ðñþôé-
óçò ô™í èåìåëéùä™í ^èéê™í TñùôçìÜôùí. ÃéÜ ôüí ëüãï á‰ôü, _ ðå- óôá, ìÝóá Aðü ðïëý÷ñïíåò T-
ñéãñáöéêÞ èåùñßá ô\ò Aðüöáóçò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ›ò TöáëôÞñéï ìßá ðéôüðéåò Vñåõíåò, Xíá ðáñüí
«ìïíüðëåõñç AôïìéêéóôéêÞ Aíèñùðïëïãßá», Aíôéìåôùðßæåé ôßò säÝåò ›ò ðïý Vôåéíå íÜ Têëåßøåé êáß óÝ
…ðëá, êáß ôßò AðïöÜóåéò ›ò Aðïêñõóôáëëþóåéò ô\ò Šðáñîéáê\ò AíÜã- á‰ôÝò Aêüìç ôßò Aðïêáëïý-
êçò ãéÜ á‰ôïêáèïñéóìü, á‰ôïóõíôÞñçóç êáß ðñüóêôçóç só÷ýïò. Ó÷ç- ìåíåò «ðñùôüãïíåò» êïéíù-
ìáôïðïéþíôáò èÜ ëÝãáìå …ôé, óôÞí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç ‚ Êáâïõ- íßåò. Ït ‚ðïråò, TðéðëÝïí, óõ-
ëÜêïò, AíáôñÝ÷åé óôü Tã÷åßñçìá ôïˆ Habermas èÝëïíôáò íÜ TãêáëÝ- ÷íÜ äÝí äéÝèåôáí ãñáöÞ êáß
óåé ôÞí ðåñéãñáöéêÞ èåùñßá ô\ò Aðüöáóçò, TðåéäÞ ðáñáãíùñßæåé ôÞ AëöÜâçôï ðáñÜ ìüíï ðñïöï-
«äéõðïêåéìåíéêÞ óõãêñüôçóç ô™í Aôïìéê™í ôáõôïôÞôùí». ñéêÞ ðáñÜäïóç, ðïý, ãéÜ ôÞ
‘Ùóôüóï, _ óçìáíôéêüôåñç AñåôÞ ôïˆ âéâëßïõ åyíáé, êáôÜ ôÞ ãíþ- äõôéêÞ säåïëïãßá, sóïäõíá-
ìç ìïõ, ‚ êñéôéêüò äéÜëïãïò ðïý Aíáðôýóóåé ‚ óõããñáöÝáò ìÝ ôÞí ìïˆóå ìÝ Aðïõóßá tóôïñßáò.
óêÝøç ôïˆ Habermas. ÄéÜëïãïò ðïý âñßóêåé ôÞí êáëýôåñÞ ôïõ Vê- ‘Ç óýæåõîç ‘Éóôïñßáò êáß
öñáóç, …ðùò uóùò åyíáé å‹ëïãï, óôÞ äéáðñáãìÜôåõóç ôïˆ êåíôñéêïˆ ’Áíèñùðïëïãßáò èÜ TðÝëèåé
Cîïíá ô\ò óêÝøçò ôïˆ Habermas, ôÞí TðéêïéíùíéáêÞ èåùñßá, AëëÜ, Añãüôåñá, AëëÜ ðÜíôùò íù-
ðáñÜëëçëá, êáß óôÞí AíÜäåéîç ô\ò säéïìïñößáò ôïˆ öéëïóïöéêïˆ ôïõ ñßôåñá Aðü ôÞ äåêáåôßá ôïˆ
Tã÷åéñÞìáôïò. ‘Ï óõããñáöÝáò V÷åé ôÞ ãíþìç …ôé _ säéïìïñößá á‰ôÞ '80 …ðïõ ôÞí ôïðïèåôår ôü
óõíïøßæåôáé óôÞí óõóôçìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá èåìåëßùóçò ô™í äõíáôï- ðáñüí âéâëßï (Aöïˆ, ð.÷. A-
ôÞôùí ŠðÝñâáóçò ô\ò äéëçììáôéê\ò ëïãéê\ò ðïý Tãêáèéäñýåé _ Aíôé- ðïíÝìïíôáí ìåôáðôõ÷éáêÜ
ðáñÜèåóç Aíôéêåéìåíéóìïˆ-ó÷åôéêéóìïˆ. äéðëþìáôá óôÞ Ãáëëßá aäç
ÓÝ ãåíéêü Tðßðåäï, èåùñ™ Vãêõñç êáß AðïôåëåóìáôéêÞ ôÞí êñéôé- Aðü ôÞí äåêáåôßá ôïˆ '70 ìÝ
êÞ ôïˆ óõããñáöÝá ãéÜ ôüí ãíùóéïèåùñçôéêü ðåñóðåêôéâéóìü ôïˆ Aíôéêåßìåíï «‘Éóôïñßá êáß
Habermas, ãéÜ ôÞí ñãáíéêÞ ó÷Ýóç ô\ò óêÝøçò ôïõ ìÝ ôÞí «säåáëé- ÊïéíùíéêÞ ’Áíèñùðïëïãß-
óôéêÞ-ŠðïêåéìåíéóôéêÞ êëçñïíïìéÜ ô\ò ãåñìáíéê\ò öéëïóïößáò», ãéÜ á»), ìÝ AðïôÝëåóìá ìéÜ íÝá
ôÞí AíéóôïñéêÞ ðñïóÝããéóç êáß ôÞí Tîéäáíßêåõóç ô\ò ÷åéñáöåôçóéáê\ò óôñïöÞ óôÜ Tñãáëårá …óï êáß
äõíáìéê\ò ôïˆ Äéáöùôéóìïˆ, …ðùò Tðßóçò êáß ãéÜ ôÞ «ìåôáöïñÜ ôïˆ óôÞ ìåèïäïëïãßá Tñåýíçò. Ôü
ðñïôýðïõ ô\ò øõ÷áíáëõôéê\ò èåñáðåßáò óôÞí êïéíùíßá». ’Áðü ôÞí ðáñüí âéâëßï ðïéår á‰ôÞ ôÞ
Cëëç ðëåõñÜ, V÷ù ôÞ ãíþìç …ôé _ ðñùôïôõðßá ô\ò ðñïâëçìáôéê\ò
126 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

ôïˆ Êùíóôáíôßíïõ ÊáâïõëÜêïõ èåìåëéþíåôáé óôÜ Aêüëïõèá óôïé÷år-

á: 1ïí) óôÞí Aðïóõó÷Ýôéóç ñèïëïãéê\ò Tðéêïéíùíéáê\ò äéáêáôáíüç- óýæåõîç ìÝ äýï ìåëåôÞìáôá.
óçò êáß äõíáôüôçôáò ŠðÝñâáóçò ô™í êïéíùíéê™í AíéóïôÞôùí, 2ïí) A- Ôü ðñ™ôï, ô\ò Óßâõëëáò Äç-
öåíüò óôÞí AíÜäåéîç ôïˆ Šðåñâáôïëïãéêïˆ, ï‰ôïðéêïˆ êáß ôñáãéêïˆ ìçôñßïõ, Tðé÷åéñår ìéÜ «Ðñï-
÷áñáêôÞñá ôïˆ ^èéêïˆ ãíùóôéêéóìïˆ ô\ò Tðéêïéíùíéáê\ò èåùñßáò êáß óÝããéóç ô\ò ‘Éóôïñßáò Aðü
AöåôÝñïõ óôÞí øçëÜöéóç ôïˆ ñõèìéóôéêïˆ-äåïíôïëïãéêïˆ-Tîéäáíéêåõôé- ôÞí ’Áíèñùðïëïãßá», Têêé-
êïˆ Tðéêïéíùíéáêïˆ ñüëïõ ðïý ìðïñår íÜ äéáäñáìáôßóåé ôü säå™äåò ô\ò íþíôáò Aðü ôÞí ðïñåßá ô\ò
säáíéê\ò ìéëéáê\ò êáôÜóôáóçò, 3ïí) óôüí Vëåã÷ï ô\ò tóôïñéê\ò êáß Aíèñþðéíçò óêÝøçò AðÝíáíôé
Aíèñùðïëïãéê\ò ásóéïäïîßáò ðïý äéáôñÝ÷åé ôÞ óêÝøç ôïˆ Habermas, óôÞí tóôïñéêüôçôá ôïˆ êü-
_ ‚ðïßá ãéÜ ôüí ëüãï á‰ôü êéíäõíåýåé íÜ Aíá÷èår óÝ ìåôáöõóéêÞ ô\ò óìïõ êáß êáôáëÞãïíôáò óôÞí
÷åéñáöÝôçóçò, 4ïí) óôÞ äéáýãáóç ô\ò óõìâéâáóôéê\ò äõíáìéê\ò ðïý óýã÷ñïíç åsóáãùãÞ ô\ò t-
Aðïôõðþíåôáé óôÞ óêÝøç ôïˆ Habermas êáß ðáßñíåé ôÞ ìïñöÞ ìé@ò óôïñéê\ò äéÜóôáóçò óôÞ ìå-
ëÝôç ô™í êïéíùíéê™í öáéíï-
ðñáãìáôéóôéê\ò Aðïäï÷\ò ô™í «óõíåéäçóéáê™í êáß êïéíùíéê™í äïì™í ìÝíùí. Ôü äåýôåñï, ôïˆ Óù-
ô\ò óôåñçò íåùôåñéêüôçôáò». Ðñüêåéôáé ãéÜ ìéÜ èåþñçóç ðïý èÜ ôÞñç Äçìçôñßïõ TîåôÜæåé ôÞí
ìðïñïýóáìå íÜ íïìÜóïõìå, óýìöùíá ìÝ ôü Tðé÷åßñçìá ôïˆ óõããñá- «‘Éóôïñßá êáß ×ñüíï óôÞí
öÝá, «ñéæïóðáóôéêü ñåöïñìéóìü». ’Áíèñùðïëïãßá», ðáñïõóéÜ-
Ðéóôåýù …ôé ôÜ óôïé÷årá, ðïý AíÝöåñá, óõíéóôïˆí ðôõ÷Ýò ìé@ò æïíôáò Aö' Uíüò, ôÞí «Aí-
ðñùôüôõðçò Tðåîåñãáóßáò, _ ‚ðïßá åyíáé äõíáôü íÜ ëåéôïõñãÞóåé ›ò èñùðïëïãßá ›ò tóôïñéêÞ Tðé-
ðåäßï Xäñáóçò Uíüò Aðïôåëåóìáôéêüôåñïõ èåùñçôéêïˆ ëüãïõ. ‘Ï ëüãïò óôÞìç» êáß Aö' UôÝñïõ ôÞí
á‰ôüò èÜ äéáôçñår ôßò TêëåêôéêÝò ôïõ óõããÝíåéåò ìÝ ôü ÷áìðåñìáóéá- «ïsêïõìåíéêÞ óõíèÞêç ôïˆ
íü ðáñÜäåéãìá, AëëÜ óõã÷ñüíùò èÜ Aðïññßðôåé ôßò AíåëáóôéêÝò èåù- ÷ñüíïõ» ìÝóá Aðü äéáöïñåôé-
ñçôéêÝò ó÷çìáôïðïéÞóåéò, ðïý Tîáëåßöïõí ôÞ óõíèåôüôçôá ô™í tóôï- êÝò èåùñÞóåéò.
ñéê™í öáéíïìÝíùí êÜôù Aðü ôü âÜñïò ôïˆ ŠðåñâÜëëïíôá æÞëïõ ô™í
‚ëéóôéê™í Tñìçíåé™í, ït ‚ðïråò ðñïäéêÜæïõí ôÞí tóôïñéêÞ TîÝëéîç êáß
ðñïïéêïíïìïˆí ôÞí óõëëïãéêÞ ÷åéñáöÝôçóç TñÞìçí ô™í êïéíùíéê™í Š- H Ëïõß Íôõìüí, ÅsóáãùãÞ
ðïêåéìÝíùí êáß ô™í tóôïñéê™í óõíèçê™í. óÝ äýï èåùñßåò ô\ò êïéíù-
’Åíôïýôïéò, öåßëïõìå íÜ óôáèïˆìå êñéôéêÜ óÝ ôñßá óçìårá, ôÜ äýï íéê\ò Aíèñùðïëïãßáò. Ìôöñ:
Aðü ôÜ ‚ðïrá èÝôïõí óôü Tðßêåíôñï ôïˆ ðñïâëçìáôéóìïˆ ôÞí Tóùôå- Äþñá ËáöáæÜíç. ’ÅðéìÝëåéá
ñéêÞ äéáöïñïðïßçóç ôïˆ ðåäßïõ ô™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í êáß ôÞí - ÅsóáãùãÞ: Èåüäùñïò Ðá-
ðñïúïˆóá ðåñé÷áñÜêùóç ô™í TããåãñáììÝíùí óÝ á‰ôü äéáíïçôéê™í ðåé- ñáäÝëëçò. ’ÁèÞíá, Êáóôáíé-
èáñ÷é™í: þôçò, 1996, ó. 202.
1ïí) ‘Ï óõããñáöÝáò äÝí ðáñáðÝìðåé óôÜ óçìáíôéêÜ ãéÜ ôÞí Aðï- ‘Ï Ëïõß Íôõìüí, Xíáò A-
êùäéêïðïßçóç êáß ôÞí TñìçíåõôéêÞ êáôáíüçóç ô\ò óêÝøçò ôïˆ ðü ôïýò óçìáíôéêüôåñïõò
Habermas âéâëßá ôïˆ John B. Thompson, Studies in the Theory of ãÜëëïõò Aíèñùðïëüãïõò, ås-
Ideology (1984) êáß Critical Hermeneutics (….ð.) [1988]. äéêåõìÝíïò óôüí síäéêü ðïëé-
2ïí) ‘Ï óõããñáöÝáò óöÜëëåé, êáôÜ ôÞ ãíþìç ìïõ, óôÞí TðéëïãÞ ôéóìü, ôü óýóôçìá ô™í êá-
ôïˆ íÜ ìÞí Aíáöåñèår óÝ Têåríá ôÜ TëÜóóïíá Vñãá ôïˆ Habermas, ôÜ óô™í êáß ô\ò óõããÝíåéáò,
‚ðïrá Aó÷ïëïˆíôáé ìÝ ôÞí Aíß÷íåõóç ô™í èåùñçôéê™í êáß säåïëïãéê™í ðñïóåããßæåé óôü âéâëßï á‰ôü
ñéæ™í ôïˆ íáæéóôéêïˆ öáéíïìÝíïõ, …ðùò Tðßóçò êáß ìÝ ôÞí tóôïñéêÞ äé- äýï ìåãÜëåò èåùñßåò ô\ò êïé-
åñåýíçóç ô\ò säéáéôåñüôçôáò ôïˆ ãåñìáíéêïˆ äñüìïõ ðñüò ôÞ íåùôå- íùíéê\ò Aíèñùðïëïãßáò ìÝóá
ñéêüôçôá (Sonderweg) êáß ô\ò Tðéëåêôéê\ò êáß Tñãáëåéáê\ò TíóùìÜ- Aðü ôÞ óõããÝíåéá, Xíá óý-
ôùóçò ‚ñéóìÝíùí ìüíï ðôõ÷™í ôçò óôÞ ãåñìáíéêÞ êïéíùíßá. Êáß ôïˆ- óôçìá Tîßóïõ êáèïñéóôéêü
ôï äéüôé ôÜ êåßìåíá á‰ôÜ äéáìïñöþíïõí ìßá óõãêñïôçìÝíç Tñìçíåõôé- ãéÜ ôÞ äéáìüñöùóç ô\ò óýã-
êÞ ðáñÜäïóç óôü ðåäßï ô\ò tóôïñéê\ò TðéóôÞìçò, ô\ò êïéíùíéïëïãß- ÷ñïíçò Aíèñùðïëïãéê\ò óêÝ-
áò ô\ò äéáíüçóçò êáß ô\ò êïéíùíéê\ò èåùñßáò. øçò. Ðñüêåéôáé Aö' Uíüò ãéÜ
3ïí) ‘Ï óõããñáöÝáò äßíåé ôÞí Tíôýðùóç …ôé Aãíïår ðþò _ ìåëÝ- ôÞ âñåôôáíéêÞ èåùñßá ôïˆ
ôç ôïõ Cðôåôáé ô\ò tóôïñßáò ô™í säå™í, êáß TììÝíåé AðïêëåéóôéêÜ óôüí äïìïëåéôïõñãéóìïˆ ðÜíù óôÞ
Tíôïðéóìü êáß ôÞ äéáðñáãìÜôåõóç ô™í Tóùôåñéê™í ìåôáôïðßóåùí êáß óõããÝíåéá, …ðùò äéáôõðþèç-
ô™í óôáäéáê™í Aíáðñïóáíáôïëéóì™í ô\ò óêÝøçò ôïˆ Habermas, A- êå Añ÷éêÜ Aðü ôüí ÑÜí-
äéáöïñþíôáò ãéÜ ôÞ äéáëåêôéêÞ óõíýöáíóç ôïˆ Vñãïõ ôïõ ìÝ ‚ìïãå-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 127

íåßò a Aíôßèåôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò óÝ …ëï ôü öÜóìá ôïˆ äéáíïçôéêïˆ

ðåäßïõ, êáß, êáôÜ êýñéï ëüãï, ãéÜ ôÞí Aíôáðüêñéóç ô™í Tðåîåñãáóé™í ôêëéö-ÌðñÜïõí êáß Aö' UôÝ-
ôïõ óôßò ìåôáâïëÝò Tñìçíåõôéê\ò ðñïïðôéê\ò ðïý TðéâÜëëåé _ tóôï- ñïõ ãéÜ ôÞ ãáëëéêÞ äïìéóôé-
ñéêÞ óõãêõñßá. ÔÞí uäéá, Cëëùóôå, TñìçíåõôéêÞ ðñïóðÝëáóç Šðïäåé- êÞ èåùñßá ô\ò Tðéãáìßáò ðïý
êíýåé ‚ óõããñáöÝáò …ôáí Tðé÷åéñçìáôïëïãår …ôé «ôü TíäéáöÝñïí ôïõ AíÜãåôáé óôüí Ëåâß-Óñþò.
ãéÜ ôÞí ÷áìðåñìáóéáíÞ èåùñßá ô\ò ñèïëïãéêüôçôáò êáß ô\ò êïéíù- ‘Ç Vííïéá ô\ò êáôáãùã\ò
íßáò äÝí åyíáé tóôïñéêü, AëëÜ ï‰óéáóôéêü», êáèþò Aðïóêïðår «óôÞí u- ôïˆ Ñßâåñò, …ðùò êáß ït ðá-
äéá ôÞí Aîßùóç AëÞèåéáò ô™í Aíáëýóåùí ôïˆ Habermas» (óåë. 15). ñáôçñÞóåéò êáß ôÜ óõìðåñÜ-
‘Ç Tðé÷åéñçìáôïëïãßá á‰ôÞ, ðïý Aðïññßðôåé óõëëÞâäçí êÜèå åuäïõò óìáôá ôïˆ ²Çâáíò-Ðñßôóáñ-
ðñïóöõãÞ óÝ ãñáììéêÜ, AíåëáóôéêÜ êáß ásôéïêñáôéêÜ TñìçíåõôéêÜ íô ãéÜ ôïýò Íïýåñ, Aðïôå-
ó÷Þìáôá, Aðáîéþíåé êáß ôÞí ëåéôïõñãéêÞ AíáãùãÞ ô\ò Tñìçíåõôéê\ò ëïˆí Tðßóçò Aíôéêåßìåíï ìå-
ðñÜîçò óôÞí Vííïéá ôïˆ ÷ùñï÷ñüíïõ êáß ôïˆ ðëáéóßïõ Aíáöïñ@ò. ´Ï- ëÝôçò ôïˆ âéâëßïõ á‰ôïˆ, …-
ðïõ Aíôéðáñáôßèåíôáé _ ëïãé-
ìùò, ìÝ ôüí ôñüðï á‰ôü, äÝí êÜíåé ôßðïôå Cëëï ðáñÜ íÜ Tðéêáëårôáé êÞ ô\ò ï‰óßáò êáß _ äïìéêÞ
ôü äéáíïçôéêü öåôß÷ ôïˆ Tðéóôçìïíéêïˆ á‰ôïðñïóäéïñéóìïˆ êáß ôÞ íï- ëïãéêÞ ìÝ TíäéáöÝñïíôá Tèíï-
ìéìïöñïóýíç óÝ êõñßáñ÷á óôßò ìÝñåò ìáò äéáíïçôéêÜ-TîïõóéáóôéêÜ ðå- ëïãéêÜ óõìðåñÜóìáôá. ´Åíá
äßá, …ðùò á‰ôü ô\ò êïéíùíéê\ò êáß ðïëéôéê\ò èåùñßáò, Añíïýìåíç íÜ ìåëÝôçìá ðïý ÷ñïíïëïãårôáé
ðñïóáñìïóôår óôü ñõèìéóôéêü Tðéêïéíùíéáêü säå™äåò ô\ò óýíèåôçò, ‚- Aðü ôü 1971, AëëÜ ðïý äé-
ëéóôéê\ò êáß äéåðéóôçìïíéê\ò Tñìçíåßáò. Ìéëþíôáò, ›óôüóï, Tê íÝïõ êáßùò ìåôáöñÜæåôáé Vóôù
óôü ƒíïìá ô\ò íôïëïãßáò êáß ƒ÷é ô\ò tóôïñßáò ô\ò ðïëéôéê\ò êáß êïé- êáß óÞìåñá, äéüôé óõíéóô@ Tñ-
íùíéê\ò öéëïóïößáò, _ Tðé÷åéñçìáôïëïãßá á‰ôÞ ŠðïóêÜðôåé ôÞí Aîß- ãáëårï âÜóçò ãéÜ ðåñáéôÝñù
ùóç só÷ýïò ðïý ðñïâÜëëåé. Ðñ™ôïí, ëü㤠ô\ò Tììïí\ò ôçò óôÞí ôáõ- AíèñùðïëïãéêÝò Vñåõíåò ôþ-
ôéóôéêÞ ëïãéêÞ ô\ò AíáæÞôçóçò ôïˆ Aíýðáñêôïõ Šðåñéóôïñéêïˆ êáß ñá ðïý ‚ ôïìÝáò á‰ôüò V÷åé
á‰èåíôéêïˆ íïÞìáôïò ô™í êåéìÝíùí, TñÞìçí ôïˆ säåïëïãéêïˆ öïñôßïõ, ðëÝïí âñår ãüíéìï ðáíåðéóôç-
ô™í íïçôéê™í äïì™í, ô™í ãíùóéïëïãéê™í ‚ñßùí êáß ô™í Aíáëõôéê™í ìéáêü Väáöïò ãéÜ AíÜðôõîç.
êáôçãïñé™í ðïý ðñïóäéïñßæïõí êÜèå äéáäéêáóßá Tííïéïëüãçóçò êáß Tñ- ‘Ç UëëçíéêÞ Vêäïóç óõíïäåý-
ìçíåßáò. Êáß äåýôåñïí, ëü㤠ô\ò Aíáãüñåõóçò ô\ò TììÝíåéáò êáß ô\ò åôáé Aðü êáôáôïðéóôéêÞ ås-
ëïãéê\ò óõíï÷\ò ôïˆ ðñïâáëëüìåíïõ êÜèå öïñÜ Tñìçíåõôéêïˆ ó÷Þìá- óáãùãÞ ôïˆ êáèçãçô\ ôïˆ
ôïò óÝ Aðïêëåéóôéêü êñéôÞñéï ô\ò Tðéóôçìïíéê\ò ôïõ Tãêõñüôçôáò. Ðáí/ìßïõ Ásãáßïõ È. Ðáñá-
’Áðåíáíôßáò, …ðùò ðéóôåýù, _ TêëåðôõóìÝíç AíáãùãÞ ô™í äéá- äÝëëç, êáß åyíáé, …ðùò êáß óÝ
íïçôéê™í ðñáêôéê™í êáß ô™í Tðéóôçìïíéê™í óôñáôçãéê™í óôü ðëáß- Cëëåò Aíôßóôïé÷åò ðåñéðôþ-
óéï Aíáöïñ@ò ôïõò, _ tóôïñéêÞ AíÜëõóç, ðïý Tíïðïéår ôÜ äéÜóðáñôá óåéò, êáôáôïðéóôéêüôáôç êáß
ðåäßá ô\ò tóôïñéê\ò Tìðåéñßáò, _ Cñèñùóç ôïˆ äéêôýïõ ô\ò äõíáìéê\ò TíáñãÞò. ÌáêÜñé, óýíôïìá,
êáß ìÞ Aíôáíáêëáóôéê\ò Aëëçëåðßäñáóçò êåéìÝíïõ êáß óõãêåéìÝíïõ _ óåéñÜ á‰ôÞ íÜ Tìðëïõôéóôår
(context), êáèþò êáß _ AíÜäåéîç ô™í êïéíùíéêï-ðïëéôéê™í, AëëÜ êáß êáß ìÝ Cëëïõò óçìáíôéêïýò
ô™í Tðéóôçìïëïãéê™í ðñïóäéïñéóì™í ô\ò ãíùóôéê\ò äéáäéêáóßáò êáß ôßôëïõò ô\ò äéåèíïˆò âéâëéï-
ô\ò Tñìçíåõôéê\ò ðñáêôéê\ò óõíéóôïˆí ôïýò ñéæéêüôåñïõò ôñüðïõò êñé- ãñáößáò.
ôéêïˆ Aíáóôï÷áóìïˆ ô\ò óêÝøçò êáß óÝ êáììßá ðåñßðôùóç ôü óõì-
âáôéêü äéáíïçôéêü äéÜêïóìï ôïˆ ëüãïõ a ôüí Tðßðåäï ÷Üñôç ôïˆ säå-
ïëïãéêïðïëéôéêïˆ ðåñéâÜëëïíôïò. H ’ÁèáíÜóéïò Å. Ãêüôï-
’Áðü ôÞí Cëëç ðëåõñÜ, Tðßóçò, êáß ôÜ TñìçíåõôéêÜ Tã÷åéñÞìáôá, âïò, Íåïëáßá êáß êïéíùíéêÞ
ðïý êåíôñïèåôïˆíôáé ãýñù Aðü ôüí êáôáóêåõáóôéêü ÷áñáêô\ñá ô\ò ìåôáâïëÞ. ’Áîßåò, ’Åìðåéñß-
ãíùóôéê\ò äéáäéêáóßáò, TììÝíïõí óôÞí Aíáóõãêñüôçóç, ôÞ äéáèëáóìÝ- åò êáß ÐñïïðôéêÝò. ’ÁèÞíá,
íç AíáðáñáãùãÞ, ôÞí ãíùóôéêÞ säéïðïßçóç, ôÞ èåùñçôéêÞ Tðåîåñãá- Gutenberg (ÐáéäáãùãéêÞ
óßá êáß ôÞí öáíôáóéáêÞ ŠðÝñâáóç ô\ò ðáëëüìåíçò êáß TìðñÜãìáôçò ÓåéñÜ), 1996, ó. 322.
íôüôçôáò ô\ò tóôïñßáò. ÄçëáäÞ ôïˆ «ðñáãìáôéêïˆ-óõãêåêñéìÝíïõ» ‘Ï óõããñáöÝáò, êáèçãç-
›ò êïéíùíéê\ò êáôáóêåõ\ò êáß ›ò AíôéêåéìÝíïõ ô\ò AäéÜëåéðôçò äéá- ôÞò ôïˆ ÔïìÝá Ðáéäáãù-
äéêáóßáò Tîïéêåßùóçò êáß AðïîÝíùóçò, ìÝóá óÝ êÜèå ðñáêôéêÞ ãéê\ò ôïˆ ÔìÞìáôïò Öéëïóï-
ãñáö\ò, Tííïéïëüãçóçò êáß Tñìçíåßáò1. ÄÝ÷ïíôáé äçëáäÞ ôü ìÞ á‰ôï- ößáò ôïˆ Ðáí/ìßïõ ’Éùáííß-
áíáöïñéêü, äéáëåêôéêü, ðáñáãùãéêü êáß Aíáóêåõáóôéêü ÷áñáêô\ñá íùí, äå÷üìåíïò ôüí êïéíùíé-
ô\ò ãíþóçò, …ðùò êáß ôÞí TðéóôçìïëïãéêÞ Añ÷Þ ô\ò èñáõóìáôéêü-
128 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

ôçôáò ô\ò AëÞèåéáò êáß ô\ò äéáäï÷éê\ò ô\ò ðñïóÝããéóçò, ìÝó¤ ô\ò
óõãêñüôçóçò tóôïñéêÜ ðñïóäéïñéóìÝíùí, äéåðéóôçìïíéê™í, Aíáôñïöï- êïðïéçôéêü ìç÷áíéóìü ô\ò
äïôïýìåíùí, êñéôéêÜ Tëåã÷üìåíùí, äéáøåýóéìùí êáß ñéæéêÜ Aíáìïñöïý- Têðáßäåõóçò, êáß óõãêåêñé-
ìåíùí ðéèáíïëïãéê™í Tñìçíåõôéê™í ó÷çìÜôùí a óõóôçìÜôùí2. ìÝíá ôïˆ ó÷ïëåßïõ, ›ò Xíáí
Aðü ôïýò óçìáíôéêüôåñïõò
äéáìïñöùôÝò ô\ò UêÜóôïôå
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
íÝáò ãåíé@ò ìé@ò êïéíùíßáò,
Aíáñùô@ôáé êáôÜ ðüóï, óôÞ
1. ÂëÝðå ÃåñÜóéìïò ÊïõæÝëçò, ’Áðü ôüí âéùìáôéêü óôüí Tðéóôçìïíéêü êüóìï. óýã÷ñïíç Tðï÷Þ ô™í ñáãäáß-
ÆçôÞìáôá êïéíùíéê\ò Aíáðáñáãùã\ò ô\ò ãíþóçò, ÊñéôéêÞ, ’ÁèÞíá 1991, 189- ùí êïéíùíéêï-ïsêïíïìéê™í
190, 238, Óôáˆñïò ÊáôóáíÝâáò, Ðáíáãéþôçò Ðïˆëïò, ‘Ç Vííïéá ô\ò êáôáóêåõ\ò:
åsóáãùãéêÝò óçìåéþóåéò, ‘Åôáéñåßá ÌåëÝôçò ô™í ’Åðéóôçì™í ôïˆ ’Áíèñþðïõ, Ðå- êáß ðïëéôéê™í Aëëáã™í …ðùò
ñß êáôáóêåõ\ò, ÔïðéêÜ â´, Í\óïò, ’ÁèÞíá 1996, 105-107, êáß ÃåñÜóéìïò ÊïõæÝ- êáß ô™í óõíáêüëïõèùí säåï-
ëçò, ËïãéêÞ ô\ò AíÜðôõîçò: ðåñß Aíáêáôáóêåõ\ò, ‘Åôáéñåßá ÌåëÝôçò ô™í ’Åðé- ëïãéê™í Tîåëßîåùí óÝ äéåèíÝò
óôçì™í ôïˆ ’Áíèñþðïõ, ‚.ð., 217-237. Tðßðåäï, ôü ó÷ïëårï äýíáôáé
2. Ãé™ñãïò Â. ÄåñôéëÞò, Öáíôáóßá ðéèáíÞ: ‘Éóôïñßá, Aðñïóäéïñéóôßá êáß ðñï- íÜ Aíôáðïêñéèår óôßò êïéíù-
âëåøéìüôçôá, ´Ïìéëïò ÌåëÝôçò ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ Äéáöùôéóìïˆ, ÍåïåëëçíéêÞ ðáéäåßá
êáß êïéíùíßá, ÐñáêôéêÜ Äéåèíïˆò Óõíåäñßïõ AöéåñùìÝíïõ óôÞ ìíÞìç ôïˆ Ê.È. Äç- íéêÝò AóõíÝ÷åéåò. ²Åôóé, ðÝ-
ìáñ@. ’ÁèÞíá 1995, 593-640. ñá Aðü ôü èåùñçôéêü ðëáßóéï
Ãé™ñãïò Êüêêéíïò ô\ò Vñåõíáò, ðñï÷ùñ@ êáß óÝ
ìéÜ óôáôéóôéêÞ Vñåõíá ìÝ
äåßãìáôá Aðü 8 ÷™ñåò ô\ò
Aíáôïëéê\ò êáß äõôéê\ò ʼn-
ñþðçò, ìåôáîý ô™í ‚ðïßùí
êáß _ ‘Åëëáäá, ìÝ æçôïýìå-
íï ôÞ äéáìüñöùóç ô™í íÝùí
Aîé™í ìåôáîý ô™í íÝùí, ôÞ
÷ñÞóç ôïˆ ÷ñüíïõ, ôßò Tìðåé-
ñßåò ôïõò êáß ôßò ðñïóäïêßåò
ôïõ ãéÜ ôü ìÝëëïí. ÅsäéêÜ
ôüí Aðáó÷ïëår _ óçìåéïýìå-
íç Aðïêëßíïõóá óõìðåñéöïñÜ
(…ðïõ ðáñáôßèåíôáé Aíáëõôé-
êïß óôáôéóôéêïß ðßíáêåò) êáß
säéáßôåñá _ íåáíéêÞ âßá. ÌéÜ
TíäéáöÝñïõóá, AíáìöéóâÞôç-
ôá, ìåëÝôç. ÈÜ äéáôçñÞóïõ-
ìå, ›óôüóï, êÜðïéåò Tðéöõ-
ëÜîåéò (…ðùò V÷ù êÜíåé êáß
ãéÜ Aíôßóôïé÷åò ìåëÝôåò óôü
ðáñåëèüí) óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôüí
ðïéïôéêü ðñïóäéïñéóìü ô\ò
âßáò êáß óõãêåêñéìÝíá, …ðùò
ðñïêýðôåé Aðü ôïýò óõãêñé-
ôéêïýò ðßíáêåò ðïý ðáñáôß-
èåíôáé, ãéÜ ôÞí TíôõðùóéáêÜ
Tíôïíüôåñç «âßá» óôïýò Xë-
ëçíåò ìáèçôÝò, Aíáñùôüìå-
íïò êáôÜ ðüóï äÝí èÜ Vðñå-
ðå íÜ ëçöèïˆí Šð' ²üøç êáß
Cëëïé ðáñÜãïíôåò, …ðùò ‚
á‰îçìÝíïò âáèìüò ïsêåéüôç-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 129

Âéâëéïðáñïõóßáóç ôáò ðïý ðïëéôéóìéêÜ ÷áñá-

êôçñßæåé ôïýò Xëëçíåò óÝ
ó÷Ýóç ìÝ ôïýò ʼnñùðáßïõò,
ðñÜãìá ðïý ‚äçãår êáß ôïýò
ÏÉÊÏÃÅÍÅÉÅÓ ÔÏÕ ÐÁÑÅËÈÏÍÔÏÓ íÝïõò óÝ ðëÝïí á‰èüñìçôåò
ó÷Ýóåéò (ëåêôéêÝò êáß óùìá-
Óõëëïãéêü Vñãï: ÌïñöÝò ïsêéáê\ò ñãÜíùóçò ôéêÝò) ðïý äýóêïëá èÜ ÷áñá-
óôÞí ʼnñþðç êáß ôÜ ÂáëêÜíéá. ’ÅðéìÝëåéá - T- êôçñßæïíôáí a èÜ ìðïñïˆóáí
ðéëïãÞ - ìåôÜöñáóç ÑùîÜíç ÊÁÕÔÁÍÔÆÏ- íÜ Têëçöèïˆí ›ò «âßáéåò».
ÃËÏÕ, ’Åêäüóåéò ’ÁëåîÜíäñåéá, ’ÁèÞíá 1996.
ÔÜ Vñãá ô™í tóôïñéê™í êáß ô™í Aíèñùðïëüãùí, ðïý ðåñéÝ÷ïíôáé
óôüí êáëáßóèçôï ôüìï ô™í Têäüóåùí ÁËÅÎÁÍÄÑÅÉÁ, V÷ïõí ›ò èÝ- H Jean Rudhardt, ²Åñùò
ìá ôïõò ôßò óõããåíåéáêÝò êáß ïsêéáêÝò äïìÝò óÝ êïéíùíßåò ôïˆ ðáñåë- êáß ’Áöñïäßôç óôÜ êïóìïãï-
èüíôïò. ²Áí êáß êáíÝíá Aðü á‰ôÜ äÝí AíáöÝñåôáé óôÞí UëëçíéêÞ ïsêï- íéêÜ óõóôÞìáôá ô™í Añ÷áß-
ãÝíåéá, _ ðåñéäéÜâáóç óôÞí ʼnñþðç êáß ôÜ ÂáëêÜíéá Aðü ôüí 14ï ùí ‘ÅëëÞíùí. Ìôöñ: Íéêü-
›ò ôüí 19ï ásþíá äßíåé ôÞí å‰êáéñßá êáß óôüí ´Åëëçíá Aíáãíþóôç íÜ ëáïò Ê. Ðåôñüðïõëïò. ’Á-
Vñèåé óÝ TðáöÞ ìÝ ôü êáéíïýñãï Tðéóôçìïíéêü ðåäßï ðïý íïìÜæåôáé èÞíá, ’Éíóôéôïˆôï ôïˆ âéâëß-
«tóôïñßá ô\ò ïsêïãÝíåéáò», ôßò Vííïéåò, ôÞí ðñïâëçìáôéêÞ êáß ôÞ ìå- ïõ - Ì. Êáñäáìßôóá, 1996,
èïäïëïãßá ôïõ. ó. 110.
‘Ï äéÜëïãïò tóôïñßáò êáß Aíèñùðïëïãßáò, ðëåõñÜ ôïˆ äéáëüãïõ ðïý ´Ïðùò óçìåéþíåé ‚ ãíù-
óôüò UëëçíéóôÞò ÆÜí-ÐéÝñ
äéåîÜãåôáé óôüí ásþíá ìáò ìåôáîý ô™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í Tí ãÝ- ÂåñíÜí óôüí ðñüëïãï ôïˆ
íåé, V÷åé ›ò ôþñá äþóåé å‰ôõ÷Þ AðïôåëÝóìáôá óÝ ôïìårò …ðùò _ t- ðáñüíôïò âéâëßïõ, ‚ ÆÜí
óôïñßá ô™í ãõíáéê™í, ô\ò ðáéäéê\ò _ëéêßáò, ô\ò óåîïõáëéêüôçôáò. Ñïýíô÷áñô, «ìÝ …ðëï ìéÜí
ÓôÞí åsóáãùãÞ ôïˆ âéâëßïõ, _ ÑùîÜíç Êáõôáíôæüãëïõ, ðïý Têôüò A- á‰óôçñÞ TñìçíåõôéêÞ, Tðé-
ðü ôÞí TðéìÝëåéá V÷åé êÜíåé êáß ôÞí TðéëïãÞ êáß ôÞ ìåôÜöñáóç ô™í ÷åéñår íÜ äéåéóäýóåé óôüí ðõ-
êåéìÝíùí, äéáãñÜöåé óõíïðôéêÜ ôÞ óõãêñüôçóç êáß ôÞ óôáäéáêÞ á‰- ñÞíá ìé@ò Tìðåéñßáò ôáõôü-
ôïíüìçóç ô\ò tóôïñßáò ô\ò ïsêïãÝíåéáò Aðü ôÞí tóôïñßá êáß ôÞí Aí- ÷ñïíá èñçóêåõôéê\ò êáß T-
èñùðïëïãßá. ‘Ç óôñïöÞ ô\ò tóôïñéê\ò Vñåõíáò ðñüò ôÞ äéåñåýíçóç ñùôéê\ò», êáß ôïˆôï ôü
ô\ò êáèçìåñéíüôçôáò êáß ô™í Têäçëþóåùí ô\ò óõëëïãéê\ò êïéíù- ðñáãìáôþíåé TîåôÜæïíôáò
íéê\ò æù\ò, Šðü ôÞí Tðßäñáóç ô\ò ó÷ïë\ò ô™í ANNALES, óçìáôï- ôßò ìïñöÝò ôïˆ ²Åñùôá êáß
äüôçóå ôÞí Aðáñ÷Þ ô\ò ðñïóÝããéóçò ô™í tóôïñéê™í ìÝ ôÞí Aíèñùðï- ô\ò ’Áöñïäßôçò …ðùò á‰ôÝò
ëïãßá. ‘Ç êáôáíüçóç ô\ò èÝóçò êáß ôïˆ ñüëïõ ô\ò ïsêïãÝíåéáò êáß ðáñïõóéÜæïíôáé Aö' Uíüò ìÝ-
ô\ò ïsêéáê\ò ìïíÜäáò Aðïôåëår ðëÝïí ï‰óéþäç ðñïûðüèåóç ãéÜ ôÞ óýë- óá Aðü ôÞí êïóìïãïíßá ôïˆ
ëçøç êáß ôÞí AíÜëõóç ô™í ìç÷áíéóì™í óõãêñüôçóçò êáß Aíáðáñá- ‘Çóéüäïõ êáß Aö' UôÝñïõ,
ãùã\ò ô™í tóôïñéê™í êïéíùíé™í. ’Áðü ôÞí Cëëç ðëåõñÜ, _ ëåãüìåíç ìÝó¤ ô™í Cëëùí ðáñáäüóå-
«TðéóôñïöÞ Aðü ôüí Tîùôéóìü» ô™í Aíèñùðïëüãùí, _ Tíáó÷üëçóÞ ùí. ÌéÜ ðñþôç ðñïóÝããéóç
ôïõò ìåôáðïëåìéêÜ ìÝ ôßò ëåãüìåíåò «óýíèåôåò êïéíùíßåò», óÝ óõí- ô™í äýï á‰ô™í ìõèïëïãéê™í
äõáóìü ìÝ ôÞí Aäõíáìßá ôïˆ äïìïëåéôïõñãéóìïˆ íÜ TîçãÞóåé ôÞí êïé- óùìÜôùí äåß÷íåé ìéÜ äéáöï-
íùíéêÞ äõíáìéêÞ, óçìáôïäïôïˆí ôÞí AíÜãêç ô\ò Aíèñùðïëïãßáò ãéÜ ñåôéêÞ Aíôéìåôþðéóç ›ò
äéÜëïãï ìÝ ôÞí tóôïñßá. ðñüò ôÞí ãÝííçóç ²Åñùôá
ÔÜ êåßìåíá ô\ò óõëëïã\ò åyíáé AíôéðñïóùðåõôéêÜ ôïˆ ðñïâëçìá- êáß ’Áöñïäßôçò, AëëÜ êáß ›ò
ôéóìïˆ ðïý Aíáðôýóóåôáé óôü ðåäßï á‰ôü ô\ò Vñåõíáò. Ôü ìåãáëýôå- ðñüò ôßò säéüôçôåò ðïý ôïýò
ñï ìÝñïò ôïˆ ìåèïäïëïãéêïˆ êáß Tííïéïëïãéêïˆ Tîïðëéóìïˆ, ðïý ït T- Aðïäßäïíôáí. ‘Ï óõããñáöÝáò,
ñåõíçôÝò ô\ò ïsêïãÝíåéáò ôïˆ ðáñåëèüíôïò ÷ñçóéìïðïéïˆí ›ò óÞìåñá ›óôüóï, Aðïäåéêíýåé ðþò ït
ìÝ êÜðïéåò cóóïíïò óçìáóßáò ðáñáëëáãÝò, ðåñéÝ÷åôáé óôü ðñ™ôï A- äýï ìõèïëïãéêÝò ðáñáäüóåéò
ðü ôÜ Cñèñá ô\ò óõëëïã\ò êáß åyíáé ìéÜ ðïëý óõíôïìåõìÝíç Têäï÷Þ äÝí ëåéôïõñãïˆí AíôéèåôéêÜ
ô\ò ìáêñïóêåëÝóôáôçò åsóáãùã\ò óôü HOUSEHOLD AND FAMI- AëëÜ óõìðëçñùìáôéêÜ, Aöïˆ
LY IN PAST TIME Aðü ôüí PETER LASLETT. ‘Ï LUTZ BERKN- _ ìÝí _óéüäåéá AíáöÝñåôáé
ER ìÝ ôü Cñèñï ôïõ ãéÜ ôÞí ïsêïãÝíåéá - êïñìü êáß ôüí êýêëï TîÝëé-
130 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

îçò ôïˆ Aãñïôéêïˆ íïéêïêõñéïˆ, êáß ìÝ ôü ðáñÜäåéãìá Aðü ôÞí Á‰-

óôñßá ôïˆ 18ïõ ásþíá åsóÜãåé óôÞí TðéóôçìïíéêÞ óõæÞôçóç ôÞí Ví- óôÞí ðáñîç ôïˆ ²Åñùôá êáß
íïéá ôïˆ Aíáðôõîéáêïˆ êýêëïõ ô\ò ïsêïãÝíåéáò, ðïý åy÷áí Aíáðôýîåé ô\ò ’Áöñïäßôçò ðñßí Aðü ôÞí
ðáëéüôåñá ït Aíèñùðïëüãïé. Ôü ôñßôï Aðü ôÜ êåßìåíá ô\ò óõëëïã\ò, ‚ëïêëÞñùóç, ìÝ ôÞí TðéêñÜ-
ôü Cñèñï ô\ò CRISTIANE KLAPPISH êáß ôïˆ MICEL DEMON- ôçóç ôïˆ Äßá, ô\ò êïóìïãï-
ET, äéåñåõí@ ôüí ôñüðï ô\ò ìåôÜâáóçò Aðü Xíá ìåóáéùíéêü ìïíôÝëï íßáò, Tí™ ït Cëëåò AíáöÝñïí-
ïsêïãåíåéáê™í äïì™í óÝ Xíá å‰ñùðáúêü, ðñüäñïìï ô\ò íåüôåñçò ðõ- ôáé óôÞí ìåôÝðåéôá Tðï÷Þ.
ñçíéê\ò ïsêïãÝíåéáò, óôÞí ÔïóêÜíç ôïˆ 15ïõ ásþíá. ‘Ç ìåëÝôç ôïˆ Á‰ôüìáôá, ëïéðüí, _ ï‰óßá
WITOLD KULA, Aîéïðïéþíôáò ìéÜ AóõíÞèéóôç êáôçãïñßá ðçã™í, ôïˆ ²Åñùôá, ›ò ƒí ðñùôáñ-
ôïýò êáíïíéóìïýò äéá÷åßñéóçò ô™í êôçìÜôùí êáß ôïˆ ðëçèõóìïˆ ôïõò, ÷éêü, ðïý êéíïˆóå ôßò Añ÷éêÝò
êáôáäåéêíýåé ôü âáèìü óôüí ‚ðïrï Xíá ïsêïíïìéêü êáß ðïëéôéêü óýóôç- Uíþóåéò ô™í ƒíôùí ìÝ ðüèï
ìá Tðéäñ@ óôÞ äéáìüñöùóç êáß ôÞí AíáðáñáãùãÞ ô\ò ïsêïãÝíåéáò. ôñá÷ý êáß äéáñêÞ, Aíôéêáèß-
óôáôáé Aðü ôÞí öéëüôçôá
ÔÞí Tðéêñáôïˆóá Cðïøç ðåñß ô™í ðïëõìåë™í ðáôñéáñ÷éê™í ïsêïãå- ô™í Uíþóåùí êé Aðü ôüí ðü-
íåé™í óôÞ ÌÝóç ’ÁíáôïëÞ êáß ôÞí Ôïõñêßá Aìöéóâçôår ‚ tóôïñéêüò èï ðïý ðñïêáëår _ ’Áöñïäß-
HAIM GERBER óôü äéêü ôïõ Cñèñï, Šðïóôçñßæïíôáò ðþò á‰ôü ôü ôç, ðüèïò ðïý äéåãåßñåôáé
ïsêïãåíåéáêü ðñüôõðï äÝí ðñïêýðôåé Aðü ôÞí Vñåõíá ô™í ðçã™í Aë- ðëÝïí Aðü Tîùôåñéêïýò ðá-
ëÜ Aíôáðïêñßíåôáé ìüíï óôÞí êõñßáñ÷ç säåïëïãßá. ‘Ï Aíèñùðïëüãïò ñÜãïíôåò êáß êáôüðéí Tðé-
ALAN DUBEN, óôü Cñèñï ôïõ ãéÜ ôü íïéêïêõñéü êáß ôÞí ïsêïãÝíåéá ëïã\ò ôïˆ Tñùôéêïˆ Aíôéêåé-
ô™í ÌïõóïõëìÜíùí óôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç ô\ò óôåñçò èùìá- ìÝíïõ ìÝ âÜóç ôßò AôïìéêÝò
íéê\ò êïéíùíßáò, óõíäõÜæåé ðïóïôéêÝò êáß ðïéïôéêÝò ìåèüäïõò ãéÜ íÜ ôïõ säéüôçôåò, äß÷ùò íÜ óõ-
Aðïöýãåé íÜ ðáñáóôáèïˆí ït ïsêéáêÝò äïìÝò ›ò óôáôéêÝò êáß óôåãá- íõöáßíåôáé AíáãêáóôéêÜ ìÝ
íÝò ìïíÜäåò, Tí™ ðáñÜëëçëá èßãåé êáß ôÞ äéÜóôáóç ô\ò ïsêéáêüôçôáò. ôÞí ãåííåôÞóéá Aíáðáñáãù-
Ôü êåßìåíï ôïˆ Tðßóçò Aíèñùðïëüãïõ EUGENE HAMMEL, ìÝ ôü ‚- ãÞ. ²Áëëùóôå, ‚ ²Åñùò, Tì-
ðïrï êëåßíåé _ óõëëïãÞ, åyíáé Aðü ôÜ ãíùóôüôåñá êåßìåíá ðïý V÷ïõí öáíßæåôáé ôüôå ›ò ãéüò ô\ò
äçìïóéåõôår ãéÜ ôÞí ïsêéáêÞ ìïíÜäá êáß ôÞí ïsêïãÝíåéá ôïˆ ðáñåëèüí- ’Áöñïäßôçò êáß _ uäéá öáßíå-
ôïò, ƒíôáò ãéÜ ðïëëïýò ìéÜ ‚ëïêëçñùìÝíç ðñïäñïìéêÞ äéáôýðùóç ìå- ôáé ŠðïôáãìÝíç óôÞí ðáíôï-
ôáãåíÝóôåñùí èåùñçôéê™í ðñïôÜóåùí. ‘Ï Aíáðôõîéáêüò êýêëïò ô\ò äõíáìßá ôïˆ Äéüò žóôå íÜ Š-
ïsêïãÝíåéáò, ðïý äéáðëÝêåôáé ìÝ ðïéêßëïõò ðáñÜãïíôåò äçìïãñáöéêïˆ, ðçñåôår TñùôéêÝò óõæåýîåéò,
ðïëéôéóìéêïˆ, ïsêïíïìéêïˆ êáß ïsêïëïãéêïˆ ÷áñáêôÞñá, ìáæß êáß ìÝ ôÞ ðïý äÝí èÜ ìåôáâÜëïõí ôÞí
äéÜñêåéÜ ôïõ TðçñåÜæïõí óôü Tñìçíåõôéêü ôïõ ó÷\ìá ôßò ðéèáíüôçôåò äåäïìÝíç ðëÝïí êïóìéêÞ ôÜ-
TìöÜíéóçò óýíèåôùí ïsêéáê™í äïì™í óôÜ Xîé ÷ùñéÜ ô\ò ìåóáéùíéê\ò îç. ÌéÜ TíäéáöÝñïõóá AíÜëõ-
Óåñâßáò ðïý Aðïôåëïˆí ôü Aíôéêåßìåíï ô\ò VñåõíÜò ôïõ. óç ðïý óôçñßæåôáé óÝ ìéÜ
ÌåôÜ ôü âéâëßï «’Áíèñùðïëïãßá êáß Ðáñåëèüí» Aðü ôÞ óåéñÜ ô\ò ðñïóåêôéêÞ ñãÜíùóç ô™í
Aíèñùðïëïãßáò ôïˆ uäéïõ Têäïôéêïˆ ïuêïõ, _ óõëëïãÞ «ïsêïãÝíåéåò ôïˆ ðïéêßëùí Añ÷áßùí ðçã™í ðïý
ðáñåëèüíôïò», ðïý TíôÜóóåôáé óôÞ óåéñÜ ô\ò íåüôåñçò êáß óýã÷ñïíçò ÷ñçóéìïðïéår. ²Áëëùóôå, ‚
tóôïñßáò ô™í Têäüóåùí ÁËÅÎÁÍÄÑÅÉÁ, Aðïôåëår ìéÜ Aêüìç ï‰óéá- ²Åñùôáò, èÜ V÷åé ðÜíôá ôÞí
óôéêÞ óõìâïëÞ óôüí Tìðëïõôéóìü ô\ò Uëëçíüãëùóóçò tóôïñéïãñá- äåóðüæïõóá èÝóç óôÞ æùÞ
öéê\ò êáß Aíèñùðïëïãéê\ò âéâëéïãñáößáò. èíçô™í êáß AèáíÜôùí.
Ðçíåëüðç Êáðåëáñ\

H Ðáíáã\ò Ëåêáôó@ò, Ôü
ÓùôÞñç ÃÏÕÍÅËÁ: ‘Ç êñßóç ôïˆ ðïëéôéóìïˆ Èårïí ÂñÝöïò. Èñçóêåéïëï-
— êñßóç ôïˆ Aíèñþðïõ — Aðþëåéá ôïˆ íïÞìá- ãéêÞ èåþñçóç. ’ÁèÞíá, Êá-
ôïò, ’Åêäüóåéò ‘Áñìüò, óåë. 398, ’ÁèÞíá, 1997. óôáíéþôçò, 1996, ó. 69.
ÓôÞ óåéñÜ ô™í óýíôïìùí
‘Ï ÓùôÞñçò Ãïõíåë@ò V÷åé ôü ÷Üñéóìá íÜ ãñÜöåé BðëÜ êáß óù- Têëáúêåõôéê™í ìïíïãñáöé™í
óôÜ UëëçíéêÜ ìÝ Xíáí ôñüðï ðïý ðáñáðÝìðåé óôüí óåöåñéêü ðñïóùðé- ôïˆ Ðáíáã\ Ëåêáôó@
êü ëüãï. Âéþíïíôáò AäéÜëåéðôá ôÞí ðáôåñéêÞ ðáñÜäïóç, ÷ùñßò öáíá- (1911-1970), Uíüò Víôéìïõ
ôéóìïýò êáß å‰óåâéóôéêÝò ìéóáëëïäïîßåò, Aíáìåôñ@ôáé ìÝ ôÞí êñßóç ôïˆ ìåëåôçô\ ô\ò Añ÷áéïåëëç-
óýã÷ñïíïõ ðïëéôéóìïˆ. ’ÁíáöÝñåôáé óôüí ÌÜñî, óôüí Öñüûíô, óôüí
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 131

Íßôóå êáô' AíÜãêçí AðïóðáóìáôéêÜ êáß TëëåéðôéêÜ, Aöïˆ ðåñéïñßæå-

ôáé Aðü ôÜ ðïëý óõãêåêñéìÝíá …ñéá ôïˆ äïêéìßïõ. ’Áíáìï÷ëåýåé …ìùò íéê\ò ìõèïëïãßáò ìÝ ëáïãñá-
ï‰óéþäåéò ƒøåéò êÜèå óôï÷áóô\, Tí™ ðñïïéùíßæåé ôÞí ‚ëïêëÞñùóç ô\ò öéêÝò ðñïåêôÜóåéò, TíôÜóóå-
ðñïóðÜèåéÜò ôïõ óÝ Cëëïõò äýï ôüìïõò. ôáé êáß ôü ðáñüí äïêßìéï.
‘Ï óõããñáöÝáò Aíáæçôår ôßò Aîßåò, ðïý «èÜâåé _ ðñïÝëáóç óÝ …- ’Áíôéêåßìåíï V÷åé ôÞí TîÝôá-
ëá ôÜ ìÝôùðá ôïˆ ôå÷íïëïãéêïˆ Aíèñþðïõ, á‰ôïˆ ôïˆ óÝ ìåãÜëï âáè- óç ôïˆ «Èåßïõ ÂñÝöïõò», …-
ìü Cñéæïõ êáß AðÜôñéäïõ åuäïõò, …ðùò ôüí Aðïêáëår _ Óéìüí ÂÝéë, êáß ðùò á‰ôü óõíáíô@ôáé ôüóï
ðïý Vôóé êáôáíô@ ðïëý å‰êïëüôåñá èˆìá ô\ò íÝáò ôñïìåñ\ò äýíáìçò óôÞí Añ÷áßá ‘ÅëëÜäá (Æåýò,
«ôïˆ ×ÑÇÌÁÔÏÓ» (óåë. 13). Ãé' á‰ôü ôü êåßìåíï Bðëþíåôáé óÝ Äéüíõóïò, Óùóßðïëéò, ê.ëð.),
äéáöïñåôéêïýò óôï÷áóôÝò êáß ðíåõìáôéêïýò ÷þñïõò, …ðùò AìÝóùò …óï êáß óôßò ìõèïëïãßåò Cë-
äéáðéóôþíïõìå Aðü ôÞí Bðë\ AíÜãíùóç ô™í äÝêá UíïôÞôùí óôßò ‚- ëùí ëá™í, öèÜíïíôáò ìÝ÷ñé
ðïråò äéáêñßíåôáé. (‘Ï ÌÜñî êáß ït AíôéêåéìåíéêÝò óõíè\êåò. ’Áíáóêåõ- ôßò UâñáúêÝò ðñïññÞóåéò ãéÜ
ôÞí VëåõóÞ ôïõ êáß ôÞí ãÝí-
Þ. Ït èåôéêÝò Tðéóô\ìåò. ‘Ï ÌðåñíôÜãéåö êáß ‚ ×Ýñôóåí. Ëïãïêñá- íçóç ôïˆ ×ñéóôïˆ. ÓÝ …ëïí
ôßá êáß ’Áðïêáëõðôéêüò ëüãïò. - ’Áôïìéêéóìüò êáß èÜíáôïò. ’Áðü ôüí á‰ôü ôüí ðåñßðëïõ ôÜ êïéíÜ
Ãé™ñãï ÓáñáíôÜñç óôüí tåñü ÊáâÜóéëá êáß óôü íüçìá ô\ò ’ÁíÜóôá- óôïé÷åßá åyíáé AñêåôÜ, ôüóï
óçò. - Öñüõíô: Aðü ôüí ÐáôÝñá ô\ò Ðáôñé@ò óôüí ï‰ñÜíéï Íõìößï. ›ò ðñüò ôüí ôñüðï ðïý ãåí-
«‘Ï ðïëéôéóìüò ðçãÞ äõóôõ÷ßáò». ’Åíï÷Þ êáß _äïíÞ óôüí ÊáâÜóéëá íéÝôáé, AíáôñÝöåôáé, ìõårôáé.
êáß ôÞí Óéìüíç ÂÝéë. ‘Ç ’ÁãÜðç. - Ö. Íßôóå: ït äéáëÝîåéò ãéÜ ôÞí ‘ÕðÜñ÷åé ìéÜ ðëçèþñá óôïé-
ðáéäåßá êáß _ óçìáóßá ôïõò ãéÜ ì@ò, ôïýò óçìåñéíïýò ´Åëëçíåò êáß ÷åßùí ðïý, ›óôüóï, äÝí Aêï-
ôïýò ʼnñùðáßïõò. — Ðåñß ’ÅðéóôÞìçò. Á´ ÌÝñïò: «’ÁíÜãíùóç ô™í ëïõèïˆí êÜðïéá AðïäåéêôéêÞ
‘Ïìéëé™í åsò ôÞí ‘ÅîáÞìåñïí ôïˆ Ì. Âáóéëåßïõ. Ó. Êõñéáæüðïõëïò: óêÝøç AëëÜ ìéÜ óåéñáúêÞ ðá-
«Ôü Ðåßñáìá, ‚ «Vììåóïò Cíèñùðïò», _ öõóéêÞ TðéóôÞìç, _ ãëþó- ñÜèåóç Aðü ôÞí ‚ðïßá ‚ Aíá-
óá ô™í Añéèì™í êáß _ Ôå÷íéêÞ. ´ ÌÝñïò: «Ðåñß ’ÅðéóôÞìçò» a ãíþóôçò âãÜæåé ôÜ óõãêñéôé-
«êåí\ò AðÜôçò». — Êôßóç - Öýóç: Aðü ôüí Ð. ÄçìÞôñéï Óôáíéëï- êÜ ôïõ óõìðåñÜóìáôá. ´Ïëá
Üå óôüí Ìçôñ. ÐåñãÜìïõ ’ÉùÜííç êáß ôüí Ößëéððï ÓÝññáñíô. ’Áíá- á‰ôÜ, äïóìÝíá ìÝ ôÞ ãíùóôÞ
öïñÜ óôüí Í. Íçóéþôç, Á. Toynbee êáß Christofer Small. ‘Ï Ð. säéÜæïõóá ãëþóóá ôïˆ óõã-
Ãéáííüðïõëïò óôßò Añ÷Ýò ôïˆ ásþíá. ‘ÅëëÜäá, öýóç, ’Áôôéêüí ö™ò. ãñáöÝá, ðïý óõíÞèùò ôÝñðåé
— Ö. Êüíôïãëïõ, ‚ á‰ôïäßäáêôïò äçìéïõñãüò êáß ôü «ëÝöôéóìá ô\ò ìÝ ôÞí ðïéçôéêÞ ñìÞ ôçò,
øõ÷\ò». — Æ. Ëïñåíôæ@ôïò, Xíáò ´Åëëçíáò óôü óýã÷ñïíï êüóìï. AëëÜ êáß óõ÷íÜ ðáñåìðïäßæåé
«Ðñïåüñôéá óðïõä\ò». — ’ÅðéóôñïöÞ óôßò UëëçíéêÝò ñßæåò a ðïñåßá ôÞí Cíåôç ðáñáêïëïýèçóç
óôÜ ²Åó÷áôá; ÊñéôéêÞ èåþñçóç óÝ ‚ñéóìÝíåò èÝóåéò ôïˆ ×ñÞóôïõ ôïˆ ðåñéå÷ïìÝíïõ.
Ãéáííáñ@, ôüí Uëëçíïêåíôñéóìü êáß ôÞí Uëëçíïñèïäïîßá).
‘Ï óõããñáöÝáò ðñïóöÝñåé ôü TñÝèéóìá óôüí Aíáãíþóôç íÜ ãíùñé-
óôår ìÝ óôï÷áóôÝò, ðïý ðáñ' …ôé äÝí åyíáé å‰ñýôåñá ãíùóôïß, åyíáé T- H Bernard Lewis, Ït
îáéñåôéêÜ óçìáíôéêïß, …ðùò _ Óéìüí ÂÝéë, ‚ ð. Ä. ÓôáíéëïÜå, ‚ ð. ²Áñáâåò óôÞí ‘Éóôïñßá.
’ÉùÜííçò Æçæéïýëáò (ÐåñãÜìïõ). ÐÝñáí ôïýôïõ, êÜðïéá äïêßìéá åyíáé Ìôöñ: Ä.Ð. ÊùóôåëÝíïò.
ðåñéóóüôåñï TðåîåñãáóìÝíá Aðü ôÜ Šðüëïéðá. ÄéÜâáóá ìÝ ðïëý Tí- ’ÅðéìÝëåéá êåéìÝíïõ: Âáó.
äéáöÝñïí …ëï ôü âéâëßï, AëëÜ îå÷ùñßæù ‚ñéóìÝíá óçìårá, …ðùò á‰ôÜ ’Áíáóôáóïðïýëïõ. ’ÁèÞíá,
ðïý AíáöÝñïíôáé óôÞí ’ÅðéóôÞìç, óôÞí Êôßóç, óôüí Ãéáííüðïõëï, Ãêïâüóôçò, 1996, ó. 223.
óôüí Êüíôïãëïõ, óôüí ËïñåíôæÜôï. Ït AñáâéêÝò óðïõäÝò åy-
ÌÝ cñåìï ôñüðï Tðéêñßíåôáé ‚ ÌÜñî, äéüôé óõíå÷ßæåé AðáñÜëëá- íáé ìéÜ ìåãÜëç Vëëåéøç ãéÜ
êôç ôÞí èåïðïßçóç ô\ò Tñãáóßáò ðïý ðáñÝëáâå Aðü ôü ðñïôåóôáíôé- ôÞ ÷þñá ìáò ðïý èÜ Vðñåðå
êü ôïõ ðåñéâÜëëïí, ‚ Öñüõíô äéüôé äÝí Tðéôõã÷Üíåé íÜ «îåêïëëÞóåé A- íÜ öéëïîåíår ðáíåðéóôçìéáêÜ
ðü ôü Tãþ ôïõ, äÝí ìðïñår íÜ äþóåé óôüí Cëëï êáß íÜ äïèår ÷ùñßò íÜ TîåéäéêåõìÝíá ôìÞìáôá Aðü
óêÝöôåôáé äéáñê™ò — ñáóéïíáëéóôéêÜ êáß ó÷åäüí ðïóïôéêÜ — ôü u- ðïëý íùñßò. ‘Ï Añáâéêüò êü-
äéï óõìöÝñïí. Êáß âÝâáéá ôïˆ åyíáé Aäýíáôï íÜ óõëëÜâåé, ðþò _ AãÜ- óìïò, _ tóôïñßá ôïõ, ‚ Tîéó-
ðç ãéÜ ôÞí ‚ðïßá êÜíåé ëüãï ôü ʼnáããÝëéï äßäåôáé Aðü ôüí ×ñéóôü, ëáìéóìüò ôïõ êáß _ ìåôÝðåé-
UðïìÝíùò ìåôñéÝôáé ìÝ Cëëá ìÝôñá Aðü á‰ôÜ ìé@ò AôïìéêïðïéçìÝíçò ôá TîÝëéîÞ ôïõ Aðïôåëïˆí ƒ-
ðáñîçò» (óåë. 108). ÌÝ ›ñéìüôçôá ðëçóéÜæåé ôÞí óêÝøç ôïˆ Ö. Íß- ÷é ìüíïí ÷ñÞóéìïõò, AëëÜ êáß
ôóå, TîåôÜæïíôáò Xíá ƒ÷é Aðü ôÜ óðïõäáéüôåñá Vñãá ôïõ, ðïý …ìùò
132 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

êïìßæåé êñßóéìåò ðáñáôçñÞóåéò ãéÜ ôÞí Ðáéäåßá. ‘Ï óõããñáöÝáò ìáæß

ìÝ ôüí Íßôóå äéáêñßíåé ìÝ äÝïò …ôé _ Ðáéäåßá ðñïóáíáôïëßæåôáé Aðï- TíäéáöÝñïíôåò ôïìårò. Ôü ðá-
êëåéóôéêÜ óôü êýêëùìá ðáñáãùãÞ - êáôáíÜëùóç, _ äçìïóéïãñáößá ñüí âéâëßï, ãñáììÝíï Aðü ôü
óõíôåßíåé ðåñéóóüôåñï óôÞí ëÞèç ôïˆ Eyíáé, Tí™ «êÜèå ðáéäåßá ðïý ‚- 1947, AëëÜ Vêôïôå Aíáèåù-
äçãår óôÞí ìïíáîéÜ, ðïý âÜæåé óôü÷ïõò ðÝñá Aðü ôü ÷ñ\ìá êáß ôÞí ñçìÝíï óÝ ìåãÜëï âáèìü,
AðïëáâÞ, ðïý Aðáéôår ðïëý ÷ñüíï ðñïêáëår ôþñá ôÞí AðÝ÷èåéá (óåë. óôÞí UëëçíéêÞ ôïõ Vêäïóç A-
119). êïëïõèår ôÞí TðáíÝêäïóç ôïˆ
ÃñÜöïíôáò ãéÜ ôüí Ð. Ãéáííüðïõëï, êáôïñèþíåé íÜ ðáñïõóéÜóåé 1993. ’Áíôéêåßìåíü ôïõ, ït
ôÞí á‰èåíôéêÞ ðíåõìáôéêÞ óçìáóßá ôïõ, äß÷ùò Tèíéêéóôéêïˆ ÷áñáêôÞ- ²Áñáâåò óÝ …ëç ôÞí tóôïñéêÞ
ñá êçëéäþóåéò. Îå÷ùñßæù êÜðïéåò TðéóçìÜíóåéò: «‘Ï Ãéáííüðïõëïò ôïõò ðïñåßá ìÝ ìéÜ ôáõôü-
äÝí èåùñår ôÞí öýóç á‰ôïíïìçìÝíç. ‘Ç öýóç ôïõ ôÜ ðåñéÝ÷åé …ëá. ÷ñïíç Aðüðåéñá Tñìçíåõ-
’ÁãêáëéÜæåé ôüí Cíèñùðï Aðü ðáíôïˆ, êé …óï á‰ôüò AöÞíåôáé óôü Aã- ôéê\ò. ‘Ç ’Áñáâßá ðñßí ôü
’ÉóëÜì, ‘Ç TìöÜíéóç ôïˆ
êÜëéáóìÜ ôçò ôüí êáôåõèýíåé, ôüí ‚äçãår, ôüí ëõôñþíåé. ‘Ç Uëëçíé- ÌùÜìåè, ‘Ç Tðï÷Þ ô™í êá-
êÞ, _ AôôéêÞ öýóç. ²Ï÷é _ ‚ðïéáäÞðïôå. Á‰ôÞ _ öýóç óçêþíåôáé ìÝ- ôáêôÞóåùí, ’Áñáâéêü Âáóß-
óá óôïýò ás™íåò êáß äéáðåñí@ êáß ôü ÂõæÜíôéï. Åyíáé öýóç Aíáëëïß- ëåéï êáß ’ÉóëáìéêÞ Á‰ôïêñá-
ùôç, ÷Üñç óôÞí ‚ðïßá ÷ôßóôçêå ‚ Ðáñèåíþíáò AëëÜ êáß ‚ Âõæáíôé- ôïñßá, Ït ²Áñáâåò óôÞí ʼn-
íüò êüóìïò (óåë. 273)... ÐñáãìáôéêÜ, Cí êÜôé V÷ïõìå íÜ ðÜñïõìå A- ñþðç ê.C. åyíáé ìåñéêÜ Aðü
ðü ôü Vñãï ôïõ êáß ôßò ásóèÞóåéò ðïý ì@ò ìåôáöÝñåé åyíáé ôü Aíôßêñõ- ôÜ TðéìÝñïõò êåöÜëáéá, Tí™
óìá ôïˆ ’Áôôéêïˆ öùôüò, á‰ôÞ _ äéáöÜíåéá ðïý ì@ò ðåñéâÜëëåé êáß ðïëýôéìïò åyíáé ‚ AíáíåùìÝ-
á‰ôü ôü Aíôßêñõóìá íÜ ôü âÜëïõìå óôÞí êáñäéÜ ìáò, íÜ ôü AöÞóïõ- íïò ×ñïíïëïãéêüò ðßíáêáò
ìå íÜ ì@ò äéáðåñÜóåé, íÜ ì@ò êáôïéêÞóåé, óÜí AíÜóá ðïý ì@ò ìéëÜ- êáß ït ×Üñôåò ðïý äåß÷íïõí
åé, óÜí ðíïÞ ðïý ì@ò öÝñíåé ìÝóá ìáò Aêïýóìáôá îå÷áóìÝíá (óåë. ôßò êñßóéìåò ðåñéüäïõò ôïˆ A-
277)... ÌåôáöÝñïíôáò, ëüãïõ ÷Üñç, óôüí ÷™ñï ô\ò ’Áôôéê\ò, Xíá ìç- ñáâéêïˆ êüóìïõ.
÷Üíçìá ðïý êáôáóêåõÜóôçêå óôÞí ʼnñþðç ìåôáöÝñïõìå Xíáí Cëëï
ðïëéôéóìü, ìéÜ Cëëç tóôïñßá, Cëëç íïïôñïðßá, Cëëç óêÝøç, Cëëá óõ-
íáéóèÞìáôá, Cëëïí øõ÷éóìü, Cëëç TóùôåñéêÞ êáëëéÝñãåéá, Cëëï …ñá- H Èüäùñïò Ãñáììáô@ò,
ìá æù\ò, Cëëåò ìí\ìåò, Cëëåò ásóèÞóåéò êáß, ôü êõñéþôåñï, Cëëåò A- Fantasyland. ÈÝáôñï ãéÜ
íÜãêåò. ‘Ç ìç÷áíÞ óõíåñãår óôÞí ðëçèþñá ðáñáãùã\ò ðñáãìÜôùí, ðáéäéêü êáß íåáíéêü êïéíü.
êáß ìÜëéóôá ôõðïðïéçìÝíùí, óôåñçìÝíùí ôÞí óöñáãßäá ðüíïõ, êáû- ÔõðùèÞôù / Ãé™ñãïò Äáñ-
ìïˆ, ìü÷èïõ, øõ÷éê\ò têáíïðïßçóçò, óõãêßíçóçò, å‰áéóèçóßáò ðïý âÜ- ãÜíïò (ÈåáôñéêÞ Ðáéäåßá),
æåé ‚ ôå÷íßôçò …ôáí ôÜ öôéÜ÷íåé ìÝ ôÜ ÷Ýñéá ôïõ, ÷åéñïðïßçôá. Åyíáé ’ÁèÞíá, 1996, ó. 324.
_ äéáöïñÜ AíÜìåóá óÝ êÜèå ÷åéñïðïßçôç êáôáóêåõÞ êáß ó' á‰ôÞ ô\ò ‘Ï Èüäùñïò Ãñáììáô@ò,
ìç÷áí\ò. ²Áí ðñïóèÝóù Tä™ ðþò á‰ôÞ _ AíÜãêç ãéÜ ôÜ ðñÜãìáôá êáèçãçôÞò Èåáôñïëïãßáò
ðÜåé ìáæß ìÝ ôÞí øõ÷éêÞ öôþ÷åéá, äçëáäÞ ìÝ óôÝãíéá ðíåõìáôéêÞ, ìÝ ôïˆ Ðáí/ìßïõ ’Áèçí™í óôü
AðïóôñÜããéóìá Aðü ôü «äùñ ôü æ™í», äÝí íïìßæù …ôé ŠðåñâÜëëù» Ðáéäáãùãéêü Ôì\ìá Äçìï-
(óåë. 279). ôéê\ò ’Åêðáßäåõóçò, åyíáé ‚
‘Ï óõããñáöÝáò AíáñùôéÝôáé, ãñÜöïíôáò ãéÜ ôüí Æ. Ëïñåíôæ@ôï, Bñìïäéüôåñïò ãéÜ ìéÜ óõíïëé-
ð™ò Cíèñùðïé óðïõäárïé, ðïý ðÝôõ÷áí íÜ ÷ùíÝøïõí äçìéïõñãéêÜ ôÞí êÞ TðéóôçìïíéêÞ ðñïóÝããéóç
ðïëýðëïêç ðáñÜäïóÞ ìáò íÜ óðñþ÷íïíôáé óôü ðåñéèþñéï, èåùñïýìå- ôïˆ äýóêïëïõ …óï êáß ðáñå-
íïé ŠðïôéìçôéêÜ ›ò «Uëëçíïêåíôñéêïß». Äßêáéá ðáñáôçñår: «ÈÜ ðá- îçãçìÝíïõ èåÜôñïõ ãéÜ ðáé-
ñáôÜîù ôþñá óôü ÷áñôß ìéÜ óåéñÜ Aðü íüìáôá ðïý Aðïôåëïˆí ôü óôï- äéÜ. ²Åôóé, ôü âéâëßï ôïõ á‰-
ëßäé ô\ò ÷þñáò, ôïýò «Uëëçíïêåíôñéêïýò», …ðùò ôïýò ëÝíå êÜèå ôü- ôü, ðïëõäéÜóôáôï êáß äéåðé-
óï, ÷Üñç óôïýò ‚ðïßïõò — uóùò — ŠðÜñ÷åé Aêüìá á‰ôüò ‚ ôüðïò: óôçìïíéê\ò ðñïóÝããéóçò, äÝí
ÌáêñõãéÜííçò, Óïëùìüò, Èåüöéëïò, ÊÜëâïò, ÐáðáäéáìÜíôçò, Äñá- ìðïñår ðáñÜ íÜ ÷áéñåôéóôår
ãïýìçò, Ð. Ãéáííüðïõëïò, ÊáâÜöçò, Óéêåëéáíüò, Êüíôïãëïõ, Ðéêé- ›ò Xíá óçìáíôéêü âéâëéïãñá-
þíçò, Ôóáñïý÷çò, ÓåöÝñçò, Ðåíôæßêçò, Ëïñåíôæ@ôïò. ²Áò óôáìáôÞ- öéêü Aðüêôçìá, âÜóç êáß ãéÜ
óåé ãéÜ ôÞí žñá Tä™ _ öùôåéíÞ ãñáììÞ» (óåë. 355). ‘Ï «êáôÜëï- ðåñáéôÝñù ìåëÝôåò. ÌÝ óõã-
ãïò» á‰ôüò, âÝâáéá, äÝí êëåßíåé. ÈÜ ìðïñïýóáìå íÜ ðñïóèÝóïõìå ôüí êåêñéìÝíç ìåèïäïëïãßá êáß
’Ï. ’Åëýôç, ôüí Ã. Ñßôóï, ôüí ÌÜñêï ÂáìâáêÜñç, ôüí Óßìùíá Êáñ- ðñïóäéïñéóìü ô™í æçôïõìÝ-
ñ@, ôüí ÂñåôôÜêï êáß Cëëïõò. ²Áí …ìùò ‚ íåïÝëëçíáò Aãíïår ôÜ êñß-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 133

óéìá ðíåõìáôéêÜ ìåãÝèç ôïˆ ðïëéôéóìïˆ ôïõ, Añêïýìåíïò óôÞí êáëý-

ôåñç ðåñßðôùóç óÝ Xíá îåñü ôå÷íïêñáôéóìü, Bðëïýóôáôá ðíåõìáôéêÜ íùí ô\ò ìåëÝôçò á‰ô\ò, ‚
èÜ Tíï÷ëårôáé, äß÷ùò íÜ êáôáöÝñíåé íÜ äçìéïõñãÞóåé êÜôé ðïý íÜ Tí- óõããñáöÝáò TîåôÜæåé ôü èÝìá
äéáöÝñåé ôüí êüóìï. ôïõ ëáìâÜíïíôáò Šð' ƒøç
‘Ï ÓùôÞñçò Ãïõíåë@ò, ìáèçôåýïíôáò ŠðáñîéáêÜ óôÞí ñèüäïîç ôïõ ôßò ðáéäáãùãéêÝò êáß
ðáñÜäïóç, Aíôéìåôùðßæåé êÜèå äéáöïñåôéêÞ a Aíôßèåôç èåþñçóç ìÝ A- êïéíùíéïëïãéêÝò óõíéóôþóåò,
ãÜðç, ÷ùñßò öáíáôéóìü. Ãüíéìá óõíáíô@ôáé ìÝ ôüí Ö. Íßôóå a ôüí …óï êáß ôßò êáëëéôå÷íéêÝò
’ÉíäéÜíï ÑÜóóåë ÌÞíò ãéÜ íÜ Aðïêáëýøåé ó' á‰ôïýò ðïëýôéìåò óçìá- ðïý ðñïóéäéÜæïõí óôü ðïëõ-
óßåò. óýíèåôï Aíôéêåßìåíï Tñåýíçò
´Ïìùò, ðáñüôé ‚ìïëïãår …ôé ‚ ÐëÜôùíáò ôüí ‚äÞãçóå óôÞí Tðá- ôïõ. ²Åôóé, ðÝñá Aðü ôßò t-
öÞ ôïõ ìÝ ôü Têêëçóéáóôéêü âßùìá, êáôçãïñår ôüí ×ñ\óôï Ãéáííáñ@ óôïñéêÝò AíáöïñÝò óôü èÝá-
…ôé «Uëëçíïðïéår ôÞí ÷ñéóôéáíéêÞ ðáñÜäïóç êáß ÷ñéóôéáíïðïéår (tóôï- ôñï Aðü a ãéÜ ðáéäéÜ, Aíáëý-
ïíôáé, ìÝóá Aðü óõãêåêñéìÝ-
ñéêßæïíôáò) ôïýò Añ÷áéïÝëëçíåò» (óåë. 354). ’Åðßóçò äéáâëÝðåé óôüí íá Vñãá, ït säåïëïãéêÝò ðáñÜ-
×. Ãéáííáñ@ íÜ Aíáäýåôáé Xíáò ðïëéôéóôéêüò ‚ëïêëçñùôéóìüò, ðïý ñé- ìåôñïé AëëÜ êáß ït óõíôåëå-
æþíåé óôÞí èÝóç ôïõ «ðþò …,ôé äÝí ðÝñáóå Aðü ôüí “Xëëçíá ëüãï” óôÝò ô\ò ðáñÜóôáóçò êáß ït
äÝí ìðïñår íÜ Tê÷ñéóôéáíéóôår óùóôÜ» (óåë. 358). ‘Ç ðñþôç Tðßêñé- ðïéêßëïé êþäéêåò ðïý ôßèåí-
óç, Cí só÷ýåé, èÜ ðñÝðåé íÜ ôåêìçñéùèår Aðü ôü óýíïëï ôïˆ Vñãïõ ôïõ ôáé óÝ ëåéôïõñãßá, …ðùò êáß
êáß ƒ÷é ìüíï Aðü Xíá ìÝñïò ôïõ. Èåùñ™ Tðßóçò êïéíïôõðßá …ôé _ ìå- _ ó÷Ýóç ìåôáîý óêçí\ò êáß
ëÝôç ô\ò Añ÷áßáò Uëëçíéê\ò óêÝøçò, óÝ …ëåò ôßò TêöÜíóåéò ôçò, A- ðëáôåßáò, ìé@ò säéüìïñöçò
ðïôåëår ƒ÷é ðïëéôéóôéêü ‚ëïêëçñùôéóìü, AëëÜ ðñþôéóôç Aíáãêáéüôç- ðëáôåßáò, Aöïý ôÜ ðáéäéÜ
ôá ãéÜ ÷ñéóôéáíïýò êáß ìÞ ÷ñéóôéáíïýò. ÐÝñáí ôïýôùí óçìåéþíù …ôé äéáôçñïˆí ìéÜ äéáöïñåôéêÞ
‚ Ãéáííáñ@ò åyíáé Xíáò Aðü ôïýò ëßãïõò óýã÷ñïíïõò íåïÝëëçíåò óôï- ó÷Ýóç ìÝ ôü «ðáé÷íßäé» êáß
÷áóôÝò, ðïý ôïýò äéáâÜæåéò äß÷ùò íÜ ðëÞôôåéò. Ãé' á‰ôü êáß V÷åé ðïë- ôïýò ñüëïõò.
ëïýò ìáæß ôïõ, ðïý èåùñïˆí …ôé ‚ñéóìÝíá êåßìåíÜ ôïõ ìðïñïˆí, Aíáì-
öéóâÞôçôá, íÜ óôáèïˆí óÝ äéåèíÝò Tðßðåäï, …ðùò åyíáé ôü «Ôü Ðñü- ÄçìÞôñçò Ôóáôóïýëçò
óùðï êáß ‚ ²Åñùò», «×Üéíôåãêåñ êáß Äéïíýóéïò ’Áñåïðáãßôçò». Óõã-
÷ñüíùò îåóçêþíåé ðë\èïò AíôéäñÜóåùí Aðü ìåñéêïýò ìáñîéóôÝò a íå-
ïöéëåëåýèåñïõò äéáíïïýìåíïõò, ðïý só÷õñßæïíôáé …ôé åsóÜãåé ôÞí èåï-
êñáôßá êáß ôüí Aíïñèïëïãéóìü. ÊïíôÜ ó' á‰ôïýò _ Bãéïñåßôéêç êïéíü-
ôçôá Tíáíôéþèçêå óôüí ôñüðï ìÝ ôüí ‚ðïrï ‚ Ãéáííáñ@ò Aíôéìåôþðé-
óå ‚ñéóìÝíá êåßìåíá ôïˆ ´Áãéïõ Íéêüäçìïõ ôïˆ ‘Áãéïñåßôç. Ðñïóðåñ-
í™íôáò …ëåò ôßò êáôçãïñßåò, óõ÷íÜ AíôéöáôéêÝò, ðïý Tãåßñïíôáé Tíáí-
ôßïí ôïõ óçìåéþíù ôÞí ãåííárá äéáôõðùìÝíç óêÝøç ôïõ, ôÞí Tðßêñé-
óç Aêüìç êáß ôïˆ ÐáôñéÜñ÷ç Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Âáñèïëïìáßïõ ãéÜ
ëüãï ôïõ, …ðïõ Šìíår ôÞí ìç÷áíéêÞ ðåéèáñ÷ßá, ôÞí äïõëïðñÝðåéá ›ò
óôïé÷årï tåñáôéê\ò Aîéùóýíçò. ÂÝâáéá, Cí ãñÜöåéò óõíÝ÷åéá, AäéÜêï-
ðá, äÝí óéùð@ò êáôÜ äéáóôÞìáôá, ôÜ êåßìåíÜ óïõ ðåñéÝ÷ïõí Šðåñâï-
ëÝò, åyíáé Cíéóá ìåôáîý ôïõò. Ó' á‰ôü ôü óçìårï ðïëëÝò Aðü ôßò êñé-
ôéêÝò ðáñáôçñÞóåéò ôïˆ Ó. Ãïõíåë@ åyíáé âÜóéìåò. Èåùñ™ ›ò AóõíÝ-
ðåéá ôïˆ Ãéáííáñ@ íÜ Tðéêñßíåé ôüí äõôéêü ðïëéôéóìü, Tí™ óõã÷ñüíùò
âñßóêåé ëïãéêÞ ôÞí óõììåôï÷Þ óôÞí Å.Å. a ôÞí óõíèÞêç ôïˆ ÌÜá-
óôñé÷ô. ’Åðßóçò, åyíáé Šðåñâïëéêü íÜ êáôáäéêÜæåéò óõëëÞâäçí ôßò óõì-
ðåñéöïñÝò ôïˆ ðïëéôéêïˆ êüóìïõ a íÜ Tðéôßèåóáé ãåíéêÜ óôïýò óõíäé-
êáëéóôÝò a óôÞí «ðñïïäåõôéêÞ» äéáíüçóç, ÷ùñßò íÜ Tðéóçìáßíåéò …ôé
Xíá ìåãÜëï ìÝñïò ô™í TñãáæïìÝíùí Aíôéìåôùðßæåé óïâáñüôáôá ðñï-
âëÞìáôá. Óôüí êñéôéêü ëüãï ôïˆ Ãïõíåë@ äéáêñßíù ôÞí Aãùíßá ôïõ
íÜ äéáóùèår Aìüëåõôç _ ñèüäïîç ðáñÜäïóç, äß÷ùò íÜ ãßíåé èõóßáóìá
óôüí âùìü Uíüò Tðáíåìöáíéæüìåíïõ «Uëëçíï÷ñéóôéáíéê säåïëïãÞ-
ìáôïò. ’ÁëëÜ êáß óôüí Ãéáííáñ@ öåßëïõìå Xíá ï‰óéþäç, êáßñéï öéëï-
óïöéêü óôï÷áóìü Tíôåë™ò AóõíÞèç óôÜ íåïåëëçíéêÜ äåäïìÝíá.
134 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

Äéáöùí™ ìÝ ôÞí óêÝøç ôïˆ Ãïõíåë@: «’Åê÷ñéóôéáíéóìü ôïˆ êü-

óìïõ — Cí ƒ÷é êáß ô™í ’Ïñèïäüîùí — ÷ñåéáæüìáóôå, ƒ÷é Tîåëëçíé- H Ì. ×Üúíôåñãêåñ, ‘Ï
óìü» (óåë. 375). Äéüôé ìðïñåß íÜ ì@ò ‚äçãÞóåé óÝ ìßá ôåëåßùò ëáèå- ×áßëíôåñëéí êáß _ ï‰óßá ô\ò
ìÝíç ó÷Ýóç ìáò ôüóï ìÝ ôÞí ñèüäïîç ðáñÜäïóç …óï êáß ìÝ ôüí Uë- ðïßçóçò. ÅsóáãùãÞ, ÌåôÜ-
ëçíéóìü. ÃéÜ ðáñÜäåéãìá, æ™íôáò óÝ Xíá êüóìï ðïëÝìùí, óõãêñïý- öñáóç: Èåüäùñïò ²Áäñáóôïò.
óåùí, Aôåëåýôçôïõ ðüíïõ, îåññéæùìÝíùí _ ìåëÝôç ô\ò ôñáãùäßáò ôïˆ ’Åêäüóåéò ‘Õðåñßùí, Èåóóá-
ʼnñõðßäç «ÔñùÜäåò» åyíáé säéáßôåñá óçìáíôéêÞ ãéÜ íÜ íéþóïõìå ôÞí ëïíßêç 1997, óåë. 93.
óõíôñéâÞ, ôü øõ÷éêü AäéÝîïäï ô™í íéêçìÝíùí Uíüò ðïëÝìïõ êáß ô™í ÐñïóåãìÝíç Vêäïóç êáß
ðñïóöýãùí. ›ò ðñüò ôÞí ásóèçôéêÞ ðëåõ-
Îáíáðåñí™íôáò óôü âéâëßï ôïˆ Ó. Ãïõíåë@, äéáâÜæù ‚ñéóìÝíá óç- ñÜ ôçò. Ðñüêåéôáé ãéÜ äéÜëå-
ìáíôéêÜ êåßìåíá ôïˆ Ìçôñïðïëßôç ÐåñãÜìïõ ’ÉùÜííç: «’ÁëëÜ ãéÜ îç ôïˆ ×Üúíôåãêåñ ðïý Täü-
ìéÜ ëåéôïõñãéêÞ èåþñçóç ôïˆ êüóìïõ äÝí ŠðÜñ÷åé öõóéêü êáß Šðåñöõ- èçêå óôÞí Ñþìç óôßò 2 ’Á-
ðñéëßïõ 1936, Aðïôåëår äÝ X-
óéêü. ‘ÕðÜñ÷åé öýóç êáß äçìéïõñãßá ›ò Uíéáßá ðñáãìáôéêüôçôá ðïý íá Aðü ôÜ ðñþôá êåßìåíá ôïˆ
ðñïÝñ÷åôáé Aðü ôü Èåü êáß «AíáöÝñåôáé» óôü Èåü. ‘ÕðÜñ÷åé óõíÜí- Ãåñìáíïˆ öéëüóïöïõ ãéÜ ôüí
ôçóç ðëÞñçò, ìÝ÷ñé ôáõôéóìïˆ, ô\ò ï‰ñÜíéáò ìÝ ôÞí Tðßãåéá ðñáãìá- ×áßëíôåñëéí. ´Ïðùò äÝ óç-
ôéêüôçôá — ìéÜ óõíÜíôçóç, óôÞí ‚ðïßá êáß á‰ôüò ‚ Èåüò ðáýåé íÜ ìåéþíåôáé, Aðåéêïíßæåôáé ƒ÷é
íïårôáé ›ò «TðÝêåéíá» ô\ò öýóåùò, êáß ãßíåôáé óôü ðñüóùðï ôïˆ Õt- ìéÜ öéëïëïãéêÞ AíÜãíùóç
ïˆ Ôïõ «‚ Cíù ô¨ Ðáôñß óõãêáèÞìåíïò êáß £äå _ìrí AïñÜôùò óõ- êáß AíÜëõóç óõãêåêñéìÝíùí
íþí» (óåë. 222-223). ‘Ç ñèüäïîç ðáñÜäïóç Aðü ôüí Äéïíýóéï ’Áñå- ðïéçìÜôùí ôïˆ ðïéçô\, AëëÜ
ïðáãßôç ôéì@ ôÞí êôßóç, ôÞí ëç, ôü ó™ìá. Åyíáé Tíôåë™ò îÝíç Aðü _ ðñïóðÜèåéá êáèïñéóìïˆ ô\ò
êÜèå säÝá ðñïóâïë\ò ôïõò, …ðùò êÜíåé ‚ óýã÷ñïíïò ðïëéôéóìüò. ‘Ï ï‰óßáò ô\ò ðïßçóçò.
Èåüò ôïýôçò ô\ò ðáñÜäïóçò äÝí åyíáé ‚ «Èåüò-ôñïìïêñÜôçò», AëëÜ
Xíáò öéëéêüò Èåüò, ðïý ôÜ u÷íç ôïõ Aíáãíùñßæïõìå óôüí Šëéêü êüóìï. H ÌðåñôñÜí Ìðéíüò, ÔÜ
Ãé' á‰ôü _ AóêçôéêÞ ðáñÜäïóç ô\ò Aíáôïëéê\ò Têêëçóßáò Aíôéìåôþ- Aíèñþðéíá äéêáéþìáôá -
ðéóå ìÝ óåâáóìü êé ƒ÷é ›ò Aíôéêåßìåíï TêìåôÜëëåõóçò ôÞí öýóç. ‘Ç ÊñéôéêÞ. ÌåôÜöñáóç: ²Áñçò
êïéíüôçôá, _ ðñïóùðéêÞ óõíåýñåóç ìÝ ôüí Cëëï, óÝ Aíôßèåóç ìÝ ôÞí É. Óôõëéáíïˆ. ’ÅðéìÝëåéá:
«êáôáêüñõöç» AôïìéêéóôéêÞ ðñïóÝããéóç ôïˆ ðñïôåóôáíôéóìïˆ ‚ñßæïõí ÃåñÜóéìïò ™êïò. ’Åêäü-
ôüí «êáè' _ì@ò» ôñüðï. («‘Ç ʼn÷áñéóôßá äÝí åyíáé ôü ðåäßï ìé@ò êá- óåéò ÐáôÜêç, óåë. 171,
ôáêüñõöçò óõíÜíôçóçò ôïˆ êáèåíüò îå÷ùñéóôÜ ìÝ ôü Èåü, AëëÜ _ 1997, ’ÁèÞíá.
êáô' Tîï÷Þí êïéíùíéêÞ êáß TêêëçóéáóôéêÞ TêäÞëùóç, êáß ›ò ôÝôïéá ’ÁîéïëïãéêÜ ï‰äÝôåñç,
äéáôçñÞèçêå, Vóôù êáß ôõðéêÜ óôÞí ’ÁíáôïëÞ. ÓÝ êáììéÜ uóùò, Cë- TìðåñéóôáôùìÝíç ðáñïõóßá-
ëç TêäÞëùóç ÷ñéóôéáíïß äÝí ðáýïõí íÜ Tíåñãïˆí óÜí Côïìá, ìåôáó÷ç- óç ô\ò êñéôéê\ò óôÞí säåïëï-
ìáôéæüìåíá óÝ ’Åêêëçóßá» (óåë. 225). ãßá ô™í Aíèñùðßíùí äéêáéù-
’ÁíáìÝíïíôáò ôïýò Uðüìåíïõò äýï ôüìïõò ôïˆ Vñãïõ ôïˆ ÓùôÞñç ìÜôùí Aðü ôüí Ìðáßñê, ôüí
Ãïõíåë@, Aîéïëïãïˆìå èåôéêÜ ôÞí ðíåõìáôéêÞ ôïõ ðñïóðÜèåéá. Æçëåõ- ÌðÝíèáì, ô™í ÍôÝ Ìáßóôñ,
ôÞ åyíáé _ Aíáìü÷ëåõóç ô™í ï‰óéùä™í íïçìÜôùí ðïý ðñáãìáôþíåé, ôüí Â. Constant, ôüí Êüíô,
æ™íôáò óÝ ìéÜ Tðï÷Þ ðïý AñÝóêåôáé óôü Aíïýóéï, óôü ìÝôñéï, óôü A- ôüí Óáâéãíý, ôüí ÌÜñî. ’Å-
íüçôï. Ôåëåéþíù äÝ ìÝ Xíá êáßñéï, êáôÜ ôÞí ãíþìç ìïõ, Aðüóðáóìá: ðéóçìáßíù ìßá êëáóóéêÞ èÝ-
«‘Ï Cíèñùðïò ‚ óôåñçìÝíïò ôj ×Üñg V÷åé óôåñçèår ôáõôü÷ñïíá ôñårò óç ôïˆ ÍôÝ Ìáßóôñ, óçìårï
ðÜãêáëåò ëåéôïõñãßåò: ôÞí êÝíùóç, ôÞí èõóßá, ôÞí äéáêïíßá. ‘Ï êáë- Aíáöïñ@ò êÜèå êñéôéê\ò óÝ s-
ðÜæùí Aôïìéêéóìüò ô\ò Tðï÷\ò — «ôáðåéíü âáóßëåéï ôïˆ Aôüìïõ», äåïëïãßåò ðáãêüóìéáò êõ-
ãñÜöåé ‚ ÄçìÞôñçò Ðéêéþíçò — Vóðñùîå ðÝñá á‰ôÜ ôÜ ôñßá, óðñþ- ñéáñ÷ßáò: «Ôü óýíôáãìá ôïˆ
÷íïíôáò óôÞí èÝóç ôïõò ôÞí AäéÜêïðç Tðéèõìßá, ôÞí ðñïóÞëùóç óôü 1795, …ðùò êáß ôÜ ðáëáéü-
«uäéïí èÝëçìá», óôÞí TãùðÜèåéá ðïý óêïôþíåé: ‚ Cíèñùðïò ðïý äÝí ôåñÜ ôïõ, öôéÜ÷ôçêå ãéÜ ôüí
îÝñåé íÜ äïèår åyíáé íåêñüò, êé Cí ðñüêåéôáé ãéÜ ÷ñéóôéáíü, ôüôå ôïˆ åy- Cíèñùðï. ’ÁëëÜ äÝí ŠðÜñ÷åé
íáé êëåéóìÝíïò ‚ äñüìïò ô\ò AíÜóôáóçò, ãéáôß AíÜóôáóç ÷ùñßò äüóé- Cíèñùðïò ìÝóá óôüí êüóìï.
ìï äÝí ŠðÜñ÷åé. ‘Ç êáôáîßùóç ôïˆ Uáõôïˆ ìáò TñÞìçí ô™í Cëëùí, _ ÓôÞ æùÞ ìïõ V÷ù äår ÃÜë-
Aðïõóßá «êïéíùíßáò», åyíáé á‰ôü åsäùëïðïßçóç» (óåë. 389). ëïõò, ’Éôáëïýò, љóóïõò
Óðýñïò ’Á. Êïõôñïýëçò êôë.ÿ îÝñù Aêüìç, ÷Üñç óôüí
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 135

Jeffrey HERF: ‘Ï Aíôéäñáóôéêüò ìïíôåñíéóìüò: Montesquieu, …ôé ìðïñår êÜ-

Ôå÷íïëïãßá, êïõëôïýñá êáß ðïëéôéêÞ óôÞ ÂáúìÜ- ðïéïò íÜ åyíáé ÐÝñóçò. ’Áë-
ñç êáß óôü ô ÑÜé÷ (ÌåôÜöñáóç: Ðáñáóêåõ@ò ëÜ …óïí Aöïñ@ ôüí Cíèñùðï,
Ìáôáë@ò, TðéóôçìïíéêÞ TðéìÝëåéá: ×ñ\óôïò ×á- äçëþíù …ôé äÝí ôüí óõíÜíôç-
ôæçéùóÞö) ÐáíåðéóôçìéáêÝò ’Åêäüóåéò ÊñÞôçò, óá ðïôÝ óôÞ æùÞ ìïõÿ TÜí Š-
’ÇñÜêëåéï 1996, óåë. 304. ðÜñ÷åé, ôïˆôï óõìâáßíåé óß-
ãïõñá Tí Aãíïßá ìïõ».
‘Ç Tñãáóßá ôïˆ Jeffrey Herf ãéÜ íÜ êáôáíïçèår óùóôÜ èÜ ðñÝðåé
íÜ óõó÷åôéóèår Cìåóá ìÝ ôÞí Tñãáóßá ôïˆ ×ïñê÷Üúìåñ êáß ôïˆ ’Áí-
ôüñíï «‘Ç äéáëåêôéêÞ ôïˆ äéáöùôéóì. ÐÝñáí ô\ò êñéôéê\ò Aíá- H ‘Ï Íßôóå êáß ït ´Åëëç-
óêüðçóçò ôïˆ óýíïëïõ ô™í Ãåñìáí™í óôï÷áóô™í ðïý Tðé÷ùñïˆí êÜ- íåò. ÌåôÜöñáóç É.Ó. ×ñé-
ôù Aðü ôüí säåüôõðï «Aíôéäñáóôéêüò ìïíôåñíéóìüò», ‚ óõããñáöÝáò T- óôïäïýëïõ - ’ÅðéìÝëåéá: Ôå-
ðé÷åéñår íÜ äéáöõëÜîåé ôü ðåñéå÷üìåíï ôïˆ äéáöùôéóìïˆ Aðü ôßò säéáß- ñÝæá Ðåíôæïðïýëïõ-Âáëáë@.
ôåñá AñíçôéêÝò ðñüò á‰ôü èÝóåéò ô™í ’Áíôüñíï - ×ïñê÷Üúìåñ. ²Åôóé, ’Åêäüóåéò ÆÇÔÑÏÓ, óåë.
Šðïóôçñßæåé …ôé «ït Aíáëýóåéò ô™í ×ïñê÷Üúìåñ êáß ’Áíôüñíï ðáñÝâëå- 156, Èåóóáëïíßêç 1997
øáí á‰ôü ôü Tèíéêü ðëáßóéï êáß AíÞãáãáí ôßò ãåñìáíéêÝò Víäåéåò óÝ ÓçìáíôéêÞ êáß TíäéáöÝ-
äéëÞììáôá ô\ò uäéáò ô\ò íåùôåñéêüôçôáò. Êáôçãüñçóáí Vôóé ôü Äéá- ñïõóá óõëëïãÞ äïêéìßùí ãéÜ
öùôéóìü ãé' á‰ôü ðïý óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá eôáí AðïôÝëåóìá ô\ò A- ôÞí ðïëýðëïêç ó÷Ýóç ô\ò
äýíáôçò ðáñïõóßáò ôïõ» (óåë. 12), Tí™ êáôáëçêôéê™ò AíáöÝñåé «Ït öéëïóïößáò ôïˆ Íßôóå ìÝ
’Áíôüñíï êáß ×ïñê÷Üúìåñ Vöôáóáí íÜ Šðïóôçñßîïõí ðþò _ óýíèåóç ôïýò ´Åëëçíåò. ÈÜ eôáí Tí-
ñèïˆ ëüãïõ êõñéáñ÷ßáò êáß ìýèïõ eôáí TããåíÞò óôßò uäéåò ôßò Aðáñ- äéáöÝñïí íÜ äçëùèår Cí ðñü-
÷Ýò ôïˆ Äéáöùôéóìïˆ, óôüí Ñïõóþ, ôüí ÊÜíô êáß ôüí ×Ýãêåë, ìßá êåéôáé ãéÜ êåßìåíá åsäéêÜ
óýíèåóç ðïý Tðñüêåéôï íÜ Aðïêáëýøåé …ëç ôÞí Vêôáóç ô\ò AëÞèåéáò ãñáììÝíá ãéÜ ôÞí UëëçíéêÞ
óôÜ ƒñãéá ôïˆ ÓÜíô êáß ôïýò Aöïñéóìïýò ôïˆ Íßôóå, êáß ðïý óôåñá Vêäïóç a ìåôáöñÜóåéò Aðü
Töáñìüóôçêå óôÞí ðñÜîç óôü ²Áïõóâéôò. Ôü ²Áïõóâéôò eôáí _ AëÞ- îÝíåò Têäüóåéò êáß ðïéÝò åyíáé
èåéá ôïˆ Äéáöùôéóìïˆ: ‚ ñèüò ëüãïò ›ò ‚ëïêëçñùôéêÞ êõñéáñ÷ßá. á‰ôÝò: ÃñÜöïõí: Mihailo
Á‰ôü ðïý TíôõðùóéÜæåé óÝ ìéÜ AíÜãíùóç ôïˆ êëáóóéêïˆ ðëÝïí á‰ôïˆ Djuric: «‘Ï Íßôóå êáß ït
Vñãïõ åyíáé ôü ðüóï ëßãïò ÷™ñïò ðáñá÷ùñårôáé óôü Äéáöùôéóìü ›ò Ðñïóùêñáôéêïß», Josef Si-
ðáñÜãïíôá ô\ò öéëåëåýèåñçò ðïëéôéê\ò ðáñÜäïóçò —ðïëéôéêü ðëïõ- mon: «Íßôóå êáß ÐëÜôùí -
ñáëéóìü, êïéíïâïýëéá, äçìüóéï äéÜëïãï, ŠðåñÜóðéóç ô\ò Aôïìéê\ò T- Íßôóå êáß ðëáôùíéóìüò»,
ëåõèåñßáò TíÜíôéá óôü êñÜôïò— êáß ôü ðüóï ðïëý UóôéÜæåé ôü âéâëßï Werner Stegmaier: «ÐëÜ-
ðÜíù óôüí Tðéóôçìïíéêü ñèü ëüãï ðïý ŠðïóêÜðôåé ôÜ êáèïëéêÜ êá- ôùí êáß Íßôóå: ÄéÜëïãïò êáß
íïíéóôéêÜ ásôÞìáôá ãéÜ ìéÜ êáëÞ æùÞ. ’ÅíôõðùóéÜæåé Aêüìá ôü ðü- ’Áöïñéóìüò», ÔåñÝæá Ðåí-
óá ëßãá V÷åé íÜ ðår ãéÜ ôÞí ôý÷ç ôïˆ Äéáöùôéóìïˆ óôÞ Ãåñìáíßá, ôæïðïýëïõ-Âáëáë@: «Íßôóå
Äéáöùôéóìïˆ ôüí ‚ðïrï TîåôÜæåé, Aíôßèåôá, ›ò ìéÜ ‚ìïéüìïñöç TîÝëé- êáß ’ÁñéóôïôÝëçò: Ãýñù Aðü
îç óÝ …ëç ôÞí ʼnñþðç êáß ’ÁìåñéêÞ. ÓáöÞò ðñüèåóç ô™í óõããñá- ôÞí ÃÝííçóç ô\ò Ôñáãùäßáò
öÝùí ôïõ eôáí íÜ äåßîïõí …ôé ôü ²Áïõóâéôò ì@ò ðáñïõóéÜæåé ôÞí ðé- êáß ôÞí ÐïéçôéêÞ», ÄçìÞ-
èáíÞ ìïrñá ôïˆ óýã÷ñïíïõ êüóìïõ óõíïëéêÜ. ‘Ç íåùôåñéêüôçôá, ãå- ôñçò ËáìðñÝëëçò: «‘Ï Íß-
íéêÜ, êáß ƒ÷é ìüíï _ ãåñìáíéêÞ íåùôåñéêüôçôá, óõíäõÜæåé ìýèï êáß ôóå óôÞí ‘ÅëëÜäá - ´Åíá ƒ-
ñèü ëüãï. ÌÜãåõóç êáß AìÜãåõóç óõíõðÜñ÷ïõí _ ìßá äßðëá óôÞí Cë- íïìá ãéÜ …ëá êáß ãéÜ ôßðï-
ëç. Ôü ²Áïõóâéôò, êáß ƒ÷é ôü ðñïëåôáñéÜôï, åyíáé ôü öÜíôáóìá ðïý ôá».
óôïé÷åéþíåé ôüí óýã÷ñïíï êüóìï» (óåë. 283-284).
ÐáñÜ ôÞí TðéìåëçìÝíç ðñïóðÜèåéá ôïˆ J. Herf íÜ äéáóùèår _ íï-
ìéìüôçôá ô\ò äõôéê\ò êïéíùíßáò, _ êñéôéêÞ ô\ò Ó÷ïë\ò ô\ò Öñáí- H ÐÏÉÇÓÇ: ‘Åîáìçíéáßï
êöïýñôçò åyíáé äýóêïëï íÜ Aíáéñåèår. ´Ïðùò äéáâÜæïõìå óôÞí «Äéá- ðåñéïäéêü ãéÜ ôÞí ðïéçôéêÞ
ëåêôéêÞ ôïˆ äéáöùôéóì (’Åêä. ´Õøéëïí, Ìåô. Æ. Óáñßêá): «‘Ï äéá- ôÝ÷íç. ’Åêäüóåéò ÍåöÝëç.
öùôéóìüò åyíáé ðéü ‚ëïêëçñùôéêüò Aðü ‚ðïéïäÞðïôå Cëëï óýóôçìá» Ôåˆ÷ïò 8, Öèéíüðùñï - ×åé-
(óåë. 41), «_ ôå÷íïëïãéêÞ ñèïëïãéêüôçôá åyíáé óÞìåñá _ ñèïëïãé- ìþíáò 1996, óåë. 246, Ôåˆ-
êüôçôá ô\ò uäéáò ô\ò êõñéáñ÷ßáò. Åyíáé ‚ êáôáíáãêáóôéêüò ÷áñáêôÞ-
136 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

ñáò ô\ò AðïîåíùìÝíçò Aðü ôüí Uáõôü ôçò êïéíùíßáò» (óåë. 142). «‘Ç
AíÜëõóç ðïý Vêáíå ‚ Ôïêâßë Tä™ êáß Uêáôü ÷ñüíéá Aðïäåß÷ôçêå Aðü- ÷ïò 9, ²Áíïéîç - Êáëïêáßñé
ëõôá óùóôÞ. ÊÜôù Aðü ôü säéùôéêü ìïíïðþëéï ô\ò êïõëôïýñáò «_ 1997, óåë. 276.
ôõñáííßá AöÞíåé Tëåýèåñï ôü ó™ìá êáß Tðéôßèåôáé óôÞí øõ÷Þ» (óåë. ÓïâáñÞ êáß ðñïóåãìÝíç
156), «‘Ç ðñüïäïò ô\ò Âéïìç÷áíéê\ò êïéíùíßáò, ðïý só÷õñßæåôáé ðþò Vêäïóç ãéÜ ôÞí ðïßçóç. ÊÜ-
V÷åé îåðåñÜóåé ôü íüìï ô\ò Têðôþ÷åõóçò, ôüí ‚ðïrï _ uäéá äçìéïýñ- èå ôåˆ÷ïò V÷åé ðñÜãìáôé êÜ-
ãçóå, êáôáóôñÝöåé ôÞí Vííïéá ðïý äéêáéïëïãïˆóå ‚ëüêëçñï ôü óýóôç- ôé íÜ ì@ò ðår. ’ÉóïññïðçìÝ-
ìá: ôÞí Vííïéá ôïˆ Aíèñþðïõ ›ò ðñïóþðïõ, ›ò öïñÝá ôïˆ Ëüãïõ. ‘Ç íç ðáñïõóßáóç Uëëçíéê\ò êáß
äéáëåêôéêÞ ôïˆ äéáöùôéóìïˆ AíáôñÝðåôáé AíôéêåéìåíéêÜ êáß ãßíåôáé äéåèíïˆò ðïßçóçò, äïêéìßùí
ðáñáöñïóýíç» (óåë. 233). êáß êñéôéê™í êåéìÝíùí. ’Åðé-
´Ïëá á‰ôÜ ‚ óõããñáöÝáò äÝí ôÜ Aãíïår. Ðñïôéì@ …ìùò íÜ Aíá- ëÝãù Aðü ôü Ôåˆ÷ïò 8: ’Áñ-
äåßîåé åsäéêÜ ôÞí ãåñìáíéêÞ ðåñßðôùóç, žóôå íÜ Šðåñáóðéóôår ôåëéê™ò èïˆñïò Ñåìðþ: Á‰ôÜ ðïý ëÝí
óôüí ÐïéçôÞ ìéëþíôáò ãéÜ
ôüí «Aìåñéêáíéóìü, ôüí öéëåëåõèåñéóìü, ôü Tìðüñéï, ôüí Šëéóìü, ôü ëïõëïýäéá (’Áðüäïóç - Ðá-
êïéíïâïýëéï ìÝ ôÜ ðïëéôéêÜ êüììáôá, ôÞí Äçìïêñáôßá ô\ò ÂáúìÜñçò» ñïõóßáóç: Óôñáô\ò Ðáó÷Ü-
(óåë. 42), ìÜ ðåñéóóüôåñï êáß êáèáñüôåñá íÜ ŠðïóêÜøåé ôü êñéôéêü ëçò), ’Áñèïˆñïò Ñåìðþ: ‘Å-
âëÝììá ðñüò ôÞí äõôéêÞ êïéíùíßá. ðôÜ ðïéÞìáôá Aðü ôßò ’Å-
‘Ï J. Herf êÜôù Aðü ôüí säåüôõðï «Aíôéäñáóôéêüò ìïíôåñíéóìüò» êëÜìøåéò (Ìôö: Á. ËÜì-
öéëïîåíår óôï÷áóôÝò …ðùò ‚ ²Ïóâáëíô ÓðÝíãêåë, ‚ ²Åñíóô Ãýíãêåñ, ðñïõ), ÓôñáôÞò Ðáó÷Üëçò:
‚ ÂÝñíåñ Æüìðáñô, ‚ ÌÜñôéí ×Üúíôåãêåñ, ‚ ÊÜñë Óìßô, ‚ ×Üíò ÖñÜ- Ñåìðþ, ²Áñçò ÌðåñëÞò:
íåñ. ’ÅðéóôçìïíéêÜ åyíáé TîåôáóôÝï êáôÜ ðüóï ìðïñïˆí íÜ ôåèïˆí Š- ÆÜê ÍôåññéíôÜ: ’Áðü ôÞí
ðü ìßá âáóéêÞ óõíéóôáìÝíç äéáííïïýìåíïé ìÝ äéáöïñåôéêÝò Aðüøåéò, Aë- ðëåõñÜ ô\ò ëïãïôå÷íéê\ò
ëÜ êáß äéáêñéôéêÞ èåìáôïëïãßá. ‘Ï Herf Aðïêáëýðôåé ôü êïéíü ôïõò êñéôéê\ò, ²Åæñá ÐÜïõíô:
óôïé÷årï óôÞí «ìßîç ìé@ò ñùìáëÝáò íåùôåñéêüôçôáò êáß ìé@ò èåôéê\ò ÊáôÜé (Ìôö: ×ñ\óôïò ×á-
óôÜóçò AðÝíáíôé óôÞí ðñüïäï, ìÝ ôÜ ƒíåéñá ôïˆ ðáñåëèüíôïò: Xíáò ñï- ôæçãåùñãßïõ), Ôæïýëéá Êñß-
ìáíôéóìüò Šøçë\ò ôå÷íïëïãßáò» (óåë. 3). ’Åðåîçãår äÝ Aêüìç ðåñéó- óôåâá: ‘Ï Uôåñüäïîïò: Xíá
óüôåñï …ôé ït Aíôéäñáóôéêïß ìïíôåñíéóôÝò eôáí ìïíôåñíéóôÝò êáôÜ äýï íÝï åyäïò äéáíïïõìÝíïõ (Åsó.
Vííïéåò: ðñ™ôïí, «eôáí ôå÷íïëïãéêïß Têóõã÷ñïíéóôÝò, aèåëáí äçëáäÞ - Ìôö: Âáã. ×áôæçâáóé-
_ Ãåñìáíßá íÜ åyíáé ðåñéóóüôåñï êáß ƒ÷é ëéãüôåñï Têâéïìç÷áíéóìÝíç, ëåßïõ), ×Üñçò Âñïíôüò:
íÜ V÷åé ðåñéóóüôåñá êáß ƒ÷é ëéãüôåñá ñáäéüöùíá, ôñÝíá, á‰ôïêéíçôü- ÌïõóéêÞ êáß ðïßçóç. ’Áêü-
äñïìïõò, á‰ôïêßíçôá êáß AåñïðëÜíá», êáß äåýôåñïí «êáôáðéÜíïíôáí ìç, UëëçíéêÞ ðïßçóç Aðü ôüí
ìÝ èÝìáôá ðïý åy÷áí óõíäåèår ìÝ ôÞí ìïíôåñíéóôéêÞ ðñùôïðïñßá (óåë. Í. Êáñïˆæï, Í. ÖùêÜ, ×.
15). Äéêáßùò ìðïñïˆìå íÜ só÷õñéóôïˆìå …ôé ït óôï÷áóôÝò óÜí ôüí ²Åñ- ËéïíôÜêç êáß Cëëïõò.
íóô Ãýíãêåñ, ðïý ìÝ ëïãïôå÷íéêÞ äåéíüôçôá ìíçóáí ôÞí ðïëåìéêÞ ’Áðü ôü ôåˆ÷ïò 9 äéáëÝ-
ôå÷íïëïãßá êáß ôÞí «êïéíüôçôá ô™í ðïëåìéóô™í», V÷ïõí îåöýãåé ‚ñé- ãù: Óáðöþ: ’ÅííÝá ìåôá-
óôéêÜ Aðü ôü säáíéêü ô\ò ðñïáóôéê\ò êïéíüôçôáò (Gemeinschaft) ôïˆ öñÜóìáôá Aðü ôüí Ä.Í. Ìá-
Tains êáß Cëëùí.´Ïìùò, ôÜ ãåíåôéêÜ ðåéñÜìáôá ô™í Íáæß, _ å‰ãïíé- ñùíßôç, ’ÁñóÝíé Ôáñêüöóêé:
êÞ, _ ðñïáãùãÞ ô\ò ðïëåìéê\ò ôå÷íïëïãßáò, Aðïäåéêíýïõí …ôé _ T- ÄåêáôÝóóåñá ðïéÞìáôá (Ås-
èíéêïóïóéáëéóôéêÞ säåïëïãßá ÷ñçóéìïðïéår ôÞí TðéóôÞìç ƒ÷é ìüíï óÜí óáãùãÞ - Ìôö: ’ÁëÝîáíäñïò
ìÝóï Šðåñßó÷õóçò AëëÜ êáß ãéÜ íÜ ðñïóáñìüóåé ôÞí öõóéêÞ ðñáãìá- ²Éóáñçò), Ëßæõ Ôóéñéìþêïõ:
ôéêüôçôá óÝ …ôé _ TðéóôÞìç èåþñçóå ›ò AëçèÝò, ìßá ôÜóç ðïý åyíáé ÐïëéôéêÞ Aë÷çìåßá: Ìðùí-
ðëÝïí ôÜóç óõíïëéêÜ ô\ò íåùôåñéêüôçôáò. ôëáßñ - ÊáñõùôÜêçò, Êõ-
²Áëëï Xíá óôïé÷årï ô™í Aíôéäñáóôéê™í ìïíôåñíéóô™í åyíáé _ ðå- ñéÜêïò ×áñáëáìðßäçò: Ô.Ê.
ñéöñüíçóç ðïý Víïéùèáí ðñüò ôüí ×ßôëåñ, ðáñÜ ôü ãåãïíüò …ôé äéá- Ðáðáôóþíçò: ‘Ç Ðýëç êáß
ìüñöùóáí Xíá ðíåõìáôéêü ôïðßï ðïý ëåéôïýñãçóå å‰íïúêÜ ãéÜ ôÞí C- ôÜ ÊëåéäéÜ, ÄçìÞôñçò Ôæéü-
íïäü ôïõ. ÊÜðïéïé Aðü á‰ôïýò, …ðùò ²Åñíóô ÍÞêéò êáß ‚ êýêëïò ô™í âáò: ÐïéçôéêÞ ìíÞìç a ôü
«Tèíïìðïëóåâßêùí», Vôåéíáí óÝ ìßá Aíôéöéëåëåýèåñç ãåñìáíï-ñùóóé- öÜóìá ôïˆ êáñõùôáêéóìïˆÿ
êÞ óõììá÷ßá (óåë. 44). ’Åìðåéñßêïò, Êïíôüò, Ãê@-
‘Ï óõããñáöÝáò ðÝöôåé óôÞí ðáãßäá íÜ Šðåñôïíßæåé ‚ñéóìÝíåò ðëåõ- íáò, Íôáßçâéíô Êüííïëõ:
ñÝò óôï÷áóô™í óÜí ôïˆ ’Ï. ÓðÝíãêåë a ôïˆ Ì. ×Üúíôåãêåñ, ðñï- «‘ÏäõóóÝáò ’Åëýôçò, ÃïõÀ-
óðáèþíôáò íÜ êÜíåé ðéóôéêüôåñç ôÞí å‰èýíç óõíïëéêÜ ðïý V÷åé ôü Vñ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 137

ãï ôïõò óôÞí Cíïäï ô\ò íáæéóôéê\ò âáñâáñüôçôáò. ²Åôóé, …ìùò, Aäé-

êår ôïýò óõããñáöårò ìÝ ôïýò ‚ðïßïõò Aó÷ïëårôáé, Tí™ ðñïóäßäåé óôüí ëéáì Ìðëáßíê êáß ït ÃÜìïé
íáæéóìü Xíáí ðíåõìáôéêü äõíáìéóìü ðïý äÝí ìðïñïˆóå íÜ V÷åé. ôïˆ Ï‰ñáíïˆ êáß ô\ò Êüëá-
‘Ç ðáñïõóßáóç ôïˆ Vñãïõ ôïˆ ÓðÝíãêëåñ, Tí™ åyíáé TîáíôëçôéêÞ, óçò».
öáßíåôáé íÜ Aðïìåéþíåé óêÝøåéò …ðùò «_ ìç÷áíÞ åyíáé ‚ äéÜâïëïò» ÓôÜ óýí ô\ò «Ðïßçóçò»
(óåë. 72) ðñüò ÷Üñéí ìé@ò ñïìáíôéê\ò êáôÜöáóçò óôÞí Ôå÷íéêÞ. ôÜ óùóôÜ íåïåëëçíéêÜ êáß _
‘Ï ²Åñíóô Ãýíãêåñ åyíáé uóùò ‚ äéáííïïýìåíïò óôüí ‚ðïrï Aíôá- ÷ñÞóç ôïˆ ðïëõôïíéêïˆ.
ðïêñßíåôáé ðåñéóóüôåñï Aðü ‚ðïéïíäÞðïôå Cëëïí ‚ …ñïò «Aíôéäñáóôé- Ó. Êïõôñïýëçò
êüò ìïíôåñíéóìüò». ÄéáèÝôïíôáò Xíá äéüëïõ å‰êáôáöñüíçôï ëïãïôå-
÷íéêü ôáëÝíôï óôÜ Vñãá ôïõ «èýåëëåò Aðü AôóÜëé» êáß «‚ TñãÜôçò»,
Tîõìíår ásóèçôéêÜ ôÞí êïéíüôçôá ô™í óôñáôéùô™í êáß ôÞí ôå÷íïëï-
ãßá: «‘Ï Ãýíãêåñ èõì@ôáé ôüí ðüëåìï óÜí ìéÜ óõíáñðáóôéêÞ êáß ñï-
ìáíôéêÞ TðáöÞ ìÝ ôüí îáöíéêü êßíäõíï, ôü èÜíáôï, ôÞí AíäñéêÞ Tíåñ-
ãçôéêüôçôá êáß ìÝ TîùôéêÝò êáß óôïé÷åéáêÝò äõíÜìåéò ðïý ôïˆ Vöåñ-
íáí óôüí íïˆ ôÜ ðñßí Að' ôüí ðüëåìï ôáîßäéá ôïõ óôÞí ’ÁöñéêÞ» (óåë.
88). ‘Ï Ãýíãêåñ âëÝðåé óôÞí ìç÷áíÞ ƒ÷é ìüíï ôü ÷ñÞóéìï AëëÜ êáß
ôü ›ñárï. Ôüí ìáãåýåé _ èÝá Uíüò èùñçêôïˆ AëëÜ êáß _ èÝá ô\ò ìå-
ãáëïýðïëçò. Óôüí ðüëåìï ‚ TñãÜôçò îåðåñí@ ôÞí êáðéôáëéóôéêÞ Aë-
ëïôñïßùóç.
‘Ï Ãýíãêåñ, âÝâáéá, âñßóêåôáé ðïëý êïíôÜ óôïýò öïõôïõñéóôÝò
ôïˆ ÌáñéíÝôôé. ÃåíéêÜ, ‚ ×Ýñö óôü Vñãï ôïˆ Ãýíãêåñ Aðïêáëýðôåé
ìÝ ôüí êáèáñüôåñï ôñüðï ôÞí êñéôéêÞ ôïõ sêáíüôçôá.
´Ïìùò, äÝí åyíáé ôü uäéï Tðéôõ÷Þò …ôáí óôÝêåôáé óôüí Ì. ×Üúí-
ôåãêåñ. ÌÝóá óÝ ï‰óéáóôéêÜ êôþ óåëßäåò ðñïóðáèår íÜ AîéïëïãÞóåé
óõíïëéêÜ ôü Vñãï ôïˆ ìåãÜëïõ Ãåñìáíïˆ öéëüóïöïõ. Âåâáßùò ôü Aðï-
ôÝëåóìá åyíáé äõíçñü êáß ì@ëëïí êáôáäåéêíýåé ôü ãåãïíüò …ôé ‚ ×Ýñ-
ö åy÷å ðñïáðïöáóßóåé ƒ÷é ìüíï íÜ Aíôéìåôùðßóåé ôüí ×Üúíôåãêåñ ›ò
íáæéóôÞ, AëëÜ êáß Aêüìç ðåñéóóüôåñï …ôé Šð\ñ÷å Cìåóç óõíÝ÷åéá A-
íÜìåóá óôÞí ŠðïóôáóéáêÞ öéëïóïößá êáß ôÞí TèíéêïóïóéáëéóôéêÞ säåï-
ëïãßá. Åyíáé ãíùóôü …ôé ‚ ×Üúíôåãêåñ ãéÜ Xíá äéÜóôçìá ›ò ðñýôáíçò
ôïˆ Ðáí/ìßïõ ôïˆ ÖñÜúìðïõñãê Aíôéìåôþðéóå öéëéêÜ ôü íáæéóôéêü êá-
èåóôþò, Tí™ åy÷å ðåñéðÝóåé óÝ ‚ñéóìÝíåò ï‰óéþäåéò ðëÜíåò ó÷åôéêÜ ìÝ
ôßò äõíáôüôçôÝò ôïõ, ðïý ôßò ‚ìïëïãår aäç óôÞí «ÅsóáãùãÞ óôÞí Ìå-
ôáöõóéêÞ». ‘Ï ×Ýñö Aðïóéùð@ ôÞí óôåíÞ ó÷Ýóç ôïˆ ×Üúíôåãêåñ ìÝ
ôÞí öáéíïìåíïëïãßá ôïˆ Ãåñìáíïåâñáßïõ öéëüóïöïõ Å. ×ïˆóóåñë, Aë-
ëÜ êáß ôÞí ôñõöåñÞ ó÷Ýóç ôïõ ìÝ ôÞí Tðßóçò Ãåñìáíïåâñáßá ×Üíá ²Á-
ñåíô. ’Åðßóçò, äÝí AíáöÝñåôáé äéüëïõ óôßò èåôéêÝò AîéïëïãÞóåéò ô\ò
ìáñîéóôéê\ò öéëïóïößáò ô\ò tóôïñßáò óôÞí «’ÅðéóôïëÞ ãéÜ ôüí ’Áí-
èñùðéóìü». ’Éäéáßôåñá êáôáôïðéóôéêÝò óôü èÝìá á‰ôü åyíáé ït ðñïóù-
ðéêÝò Tìðåéñßåò ôïˆ Êþóôá ’Áîåëïˆ («Ðñüò ôÞí ÐëáíçôéêÞ ÓêÝøç»
’Åóôßá. óåë. 289-291). Ôü Vñãï ôïˆ ×Üúíôåãêåñ, óçìáíôéêü óÝ ðïéü-
ôçôá, åyíáé äýóêïëï íÜ Aíáëõèår ìÝ ôüí ôñüðï ðïý ‚ ×Ýñö Aðïðåéñ@-
ôáé íÜ Aíáëýóåé. ‘Ç êñéôéêÞ ìáôéÜ ðïý Aíôéìåôþðéóå ôÞí TðÝëáóç ô\ò
Ôå÷íéê\ò óôü Åyíáé êáèéóô@ Tíôåë™ò Aêáôáíüçôç ôÞí ôïðïèÝôçóÞ ôïõ
óôüí uäéï ÷™ñï ìÝ á‰ôü ôïˆ ²Åñíóô Ãýíãêåñ a ôïˆ ÌáñéíÝôôé.
‘Ï Aíáãíþóôçò èÜ ðáñáêïëïõèÞóåé ìÝ Tîáéñåôéêü TíäéáöÝñïí ôßò
óåëßäåò ðïý AíáöÝñïíôáé óôüí ðïëéôåéïëüãï êáß óõíôáãìáôïëüãï ÊÜñ-
ë Óìßô êáß óôüí êïéíùíéïëüãï ×Üíò ÖñÜíåñ, óçìáíôéêïß ìÝí ›ò óôï-
÷áóôÝò, ït ‚ðïrïé …ìùò åy÷áí ìßá AíáìöéóâÞôçôç ðåñéðëïêÞ ìÝ ôüí T-
èíéêïóïóéáëéóìü.
138 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

‘Ç AíáöïñÜ óôüí Æüìðáñô, Aðïóêïðår óôÞí AðïêÜëõøç ô\ò óõ-

íåéóöïñ@ò ôïõ óôÞí AíÜðôõîç ôïˆ Aíôéóçìéôéóìïˆ óôÞí Ãåñìáíßá. ÌÝ
ôü Vñãï ôïõ ‚ «’Áóôüò», êáß óÝ Aíôßèåóç ìÝ ôüí ÌÜî ÂÝìðåñ, èÜ A-
ðïäþóåé óôïýò ’Åâñáßïõò ôÞí ãåíåóéïõñãü äýíáìç äéáìüñöùóçò ôïˆ
êáðéôáëéóìïˆ: «Ït ‘Åâñárïé Väñáóáí ›ò öïñårò ô\ò «Tìðïñåõìáôïðïß-
çóçò ô\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò», åsóÜãïíôáò ôü ðíåˆìá ô\ò Aðüêôçóçò
êáß ôïˆ Šðïëïãéóìïˆ ìÝóá óôÞí ìåóáéùíéêÞ êïéíüôçôá, _ ‚ðïßá eôáí
óôçñéãìÝíç óôü óåâáóìü ô\ò Víôéìçò Tñãáóßáò êáß ô\ò äßêáéçò ôéì\ò»
(óåë. 166). ×áñáêôçñéóôéêüôåñï ô\ò âáèéÜ säåïëïãéê\ò ãñáö\ò ôïˆ
Æüìðáñô åyíáé ôü Vñãï ôïõ «²Åìðïñïò êáß cñùåò», …ðïõ _ Ãåñìáíßá
èåùñårôáé ôü Vèíïò ô™í _ñþùí êáß _ ’Áããëßá ôü Vèíïò ô™í Tìðüñùí.
´Ïìùò, …ëïé ït ðáßêôåò ôïˆ øõ÷ïäñÜìáôïò ôïˆ Æüìðáñô, Ãåñìáíïß,
²Áããëïé êáß ‘Åâñárïé èÜ Aíáëùèïˆí ìÝ ôü uäéï ðÜèïò óôÜ Vñãá ôïˆ ðï-
ëÝìïõ êáß óôÜ Vñãá ôïˆ Tìðïñßïõ. Åyíáé ãåãïíüò …ôé _ äéáóýíäåóç ôïˆ
êáðéôáëéóìïˆ ìÝ ôüí ‘Åâñáúóìü, ëéãüôåñï a ðåñéóóüôåñï Aðïêëåéóôé-
êÞ, eôáí AñêåôÜ äéáäåäïìÝíç óôÞí ãåñìáíéêÞ AêáäçìáúêÞ êïéíüôçôá. H ÄçìÞôñç Ìé÷áëüðïõ-
’ÁíÜëïãåò óêÝøåéò äéáôýðùóå êáß ‚ Ê. ÌÜñî óôü «‘Åâñáúêü æÞôç- ëïõ, ‘Ï ’Åèíéêüò Äé÷áóìüò.
ìá» (’Åêä. ’ÏäõóóÝáò). ‘Ç Cëëç äéÜóôáóç. ’ÁèÞíá:
Óôü Xâäïìï êåöÜëáéï, ‚ ×Ýñö AíáöÝñåôáé óôüí ñüëï ðïý äéåäñá- Ôñï÷áëßá, 1997, ó. 94.
ìÜôéóáí ït ìç÷áíéêïß óôÞí óõãêñüôçóç ôïˆ Aíôéäñáóôéêïˆ ìïíôåñíé- ÃéÜ ôüí ’Åèíéêü Äé÷áóìü
óìïˆ. ´Ïðùò ãñÜöåé: «Ôü ðéü TíäéáöÝñïí, …ìùò, åyíáé ðþò Aðü ôü ôå- ô\ò ðåñéüäïõ 1915-1917 V-
ëåõôárï ôñßôï ôïˆ äåêÜôïõ ásþíá êáß ›ò ôÜ ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôïˆ íá- ÷ïõí ëå÷èår ðïëëÜ êáß öñá-
æéóôéêïˆ êáèåóô™ôïò Aíáðôý÷èçêå óôü Tóùôåñéêü ôïˆ êëÜäïõ ô™í öår Aêüìç ðåñéóóüôåñá. ‘Ç
Ãåñìáí™í ìç÷áíéê™í ìßá AíôéäñáóôéêÞ ìïíôåñíéóôéêÞ ðáñÜäïóç ìÝ ï‰óßá åyíáé …ôé êáß óÞìåñá ït
èåáìáôéêÞ ðáñüìïéá ìÝ á‰ôÞí ðïý åuäáìå óôÜ ðñïçãïýìåíá êåöÜëáéá. ´Åëëçíåò ðáñáìÝíïõí —ðá-
²Áí ït ëüãéïé Tðéäßùêáí íÜ êåñäßóïõí ôüí Tèíéêéóìü ãéÜ ôÞí Šðüèåóç ñÜ ôßò êáôáëõôéêÝò Tîåëßîåéò
ô\ò ôå÷íïëïãéê\ò ðñïüäïõ, ït ìç÷áíéêïß Tðéäßùêáí íÜ ðåßóïõí ôïýò U- ðïý óõìâáßíïõí ãýñù ìáò—
áõôïýò ôïõò êáß ôïýò óêåðôéêéóôÝò ô\ò ãåíé@ò ôïõò, Aðü ôïýò ÷þ- äé÷áóìÝíïé ëü㤠ô\ò Tì-
ñïõò ôïˆ äéêáßïõ, ô\ò sáôñéê\ò, ô™í äçìïóßùí Šðçñåóé™í êáß ô™í ðá- ðëïê\ò ô\ò ÷þñáò óôüí Á´
ñáäïóéáê™í Aíèñùðéóôéê™í Tðéóôçì™í, …ôé á‰ôïß —ït ìç÷áíéêïߗ Ðáãêüóìéï ðüëåìï. Á‰ôü ^-
êáß ôÜ ðñïúüíôá ô\ò äïõëåé@ò ôïõò —ôÜ äçìéïõñãÞìáôá ô\ò äåýôå- ÷år ðáñÜëïãï. Åyíáé …ìùò;
ñçò âéïìç÷áíéê\ò TðáíÜóôáóçò— Aí\êáí óôÞí Êulturnation» (óåë. Óôü ìéêñü âéâëßï ôïˆ Ä.
185). Ìé÷áëüðïõëïõ äßíåôáé ìßá
Óôü ƒãäïï êåöÜëáéï, ‚ ×Ýñö Šðïóôçñßæåé …ôé ‚ Aíôéäñáóôéêüò ìïí- Cëëç, ðÝñá Aðü ôÞ óõìâáôé-
ôåñíéóìüò Šð\ñîå ìéÜ óôáèåñÞ säåïëïãéêÞ AíáöïñÜ ôïˆ Tèíéêïóïóéáëé- êÞ, ðïëéôéêÞ, äéÜóôáóç ôïˆ
óìïˆ óÝ …ëç ôÞí äéÜñêåéá ô\ò ðáíôïäõíáìßáò ôïõ. ´Ïðùò ãñÜöåé ÷á- æçôÞìáôïòÿ óõãêåêñéìÝíá, _
ñáêôçñéóôéêÜ, ðïôÝ äÝí TíÝäùóå óôÞí AãñïôéêÞ íïóôáëãßá a óÝ ìåôá- èñçóêåõôéêÞ. ²Åôóé, ‚ Á´
säåïëïãéêÝò ôå÷íïêñáôéêÝò êïóìïáíôéëÞøåéò, Cí êáß öéëïîÝíçóå ëïõä- Ðáãêüóìéïò ðüëåìïò ðáñïõ-
äßôåò êáß ôå÷íïêñÜôåò. ÐéóôéêÝò åyíáé ït AíáãùãÝò óÝ AðïóðÜóìáôá óéÜæåôáé ›ò åyäïò «Tðéóïäåß-
äçëþóåùí ìåßæïíùí a TëÜóóïíùí óôåëå÷™í ôïˆ êáèåóô™ôïò. Èåùñår ïõ» ô\ò ðáëé@ò óýãêñïõóçò
äÝ ôÜ ôå÷íïëïãéêÜ TðéôåýãìáôÜ ôïõ, Cí Tîáéñåèår ôü ðõñáõëéêü óý- ìåôáîý ôïˆ ’Áôëáíôéêïˆ êü-
óôçìá, …ôé Šðïëåßðïíôáí TíôõðùóéáêÜ ô™í Aíôßóôïé÷ùí ô\ò ’Áìå- óìïõ, äçëáäÞ, êáôÜ âÜóç,
ñéê\ò. ô\ò Âüñåéáò ’Áìåñéê\ò, ô\ò
‘Ï ×Ýñö Aíôéìåôùðßæåé ìÝ Tíèïõóéáóìü ôüí Äéáöùôéóìü êáß Aðï- Âñåôáííßáò, ô™í Óêáíäé-
åíï÷ïðïéår ôÞí äõôéêÞ êïéíùíßá Aðü ðïëëÜ ðïý ô\ò êáôáìáñôõñïˆí ‚ íáõéê™í ÷ùñ™í, ô\ò Ãáëëß-
’Áíôüñíï, ‚ ×ïñê÷Üúìåñ, ‚ Ìáñêïˆæå êáß ðïëëïß Cëëïé. Âåâáßùò, äÝí áò êáß ô\ò Ðïñôïãáëßáò, êáß
ìðïñïˆìå íÜ ŠðïðÝóïõìå óôü óöÜëìá ðïý sóïðåäþíåé ôßò äéáöïñÝò A- ô\ò «’Áíáôïë\ò», ìÝ Cëëá
íÜìåóá óÝ êÜèå ðïëéôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. ²Áí êáß äÝí ãíùñßæïõìå Cí ëüãéá ô\ò Ñùóßáò êáß ô\ò
ŠðÜñ÷åé óÞìåñá Xíáò Aíôßóôïé÷ïò ²Åñíóô Ãýíãêåñ ðïý èÜ Šìíïˆóå ás- ’Éáðùíßáò. ‘Ç äéáöïñÜ ìåôá-
óèçôéêÜ ôü ìáíéôÜñé ô\ò ×éñïóßìáò, _ ôå÷íïëïãßá, ìÝ ôüí ôñüðï ðïý
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 139

Tîåëßóóåôáé, Aðïôåëår Xíáí ÷™ñï, ðïý ðåñéÝ÷åé äõíçñïýò êéíäýíïõò ãéÜ

ôüí Cíèñùðï êáß ôüí êüóìï. Åyíáé ìéÜ äýíáìç Aðñüâëåðôç, ðïý ì@ò îý á‰ô™í ô™í äýï êüóìùí
Šðï÷ñåþíåé íÜ îáíáäïˆìå Tê èåìåëßùí ôÞí ðíåõìáôéêÞ ðïñåßá ôïˆ óýã- äÝí eôáí Bðë™ò ïsêïíïìéêÞ,
÷ñïíïõ Aíèñþðïõ. ‘Ç ásóéüäïîç Aíôßëçøç ôïˆ äéáöùôéóìïˆ ãéÜ ôÞí …ðùò èÜ ìðïñïˆóå íÜ ðår êá-
ìïéñáßá, íïìïôåëåéáêÞ ðïñåßá ôïˆ êüóìïõ ðñüò Xíá öùôåéíü ôÝëïò, ðïý íåßò AëëÜ äéáöïñÜ óôÜóçò A-
ôñïöïäïôårôáé Aðü ôÞí êïéíÞ óõììåôï÷Þ ô™í Aíèñþðùí óôüí ëüãï, èÜ ðÝíáíôé óôÞ æùÞ. Óôüí ’Áô-
ðñÝðåé íÜ Tðáíåîåôáóôår. Äß÷ùò íÜ ìåôáôñáðïˆìå óÝ ëïõääéóôÝò, åy- ëáíôéêü êüóìï _ ôÜóç eôáí
íáé Aíáãêárï íÜ ðñïâëçìáôéóôïˆìå ãéÜ ôÜ …ñéá ô\ò ôå÷íéê\ò êáß ôïˆ —êáß åyíáé— …ëïé ït Cíèñù-
Tðéóôçìïíéêïˆ ëüãïõ. ðïé íÜ èåùñïˆíôáé uóïé êáß,
‘Ï ×Ýñö äßêáéá óçìåéþíåé ôÞí TíôõðùóéáêÞ äéáóôñïöÞ ðïý ŠðÝ- ãåíéê™ò, Cîéïé ãéÜ …ëá. ’Áí-
óôåé ‚ óôï÷áóìüò ôïˆ Íßôóå Aðü ôïýò Aíôéäñáóôéêïýò ìïíôåñíéóôÝò ôßèåôá óôÞí ’ÁíáôïëÞ ït êïé-
êáß ôÞí TèíéêïóïóéáëéóôéêÞ säåïëïãßá, ït ‚ðïrïé äéÝãñáøáí ôÞí Aíôßèå- íùíßåò eôáí óáö™ò tåñáñ÷ç-
ìÝíåò: ôüí ôüíï óÝ á‰ôÝò Väé-
óÞ ôïõ óôÞí êõñéáñ÷ßá ô\ò ìç÷áí\ò, óôüí Aíôéóçìéôéóìü êáß ôüí T- íå _ áuóèçóç ô\ò ôéì\ò, Tí™
èíéêéóìü. óôüí ’Áôëáíôéêü êüóìï ôü
‘Ç ìåëÝôç ôïˆ ×Ýñö óõóôçìáôéêÞ, ðåñéÝ÷åé ðëïˆôï ðëçñïöïñé™í, ÷ñ\ìá.
V÷åé ãñáöår êáß ìåôáöñáóôår äÝ ìÝ ôñüðï ðïý ôÞí êáèéóô@ säéáßôåñá ´Ïóïí Aöïñ@, AîÜëëïõ,
ãïçôåõôéêÞ. ²Áí TîáéñÝóïõìå ôßò AíôéññÞóåéò ìáò ãéÜ ôÞí Aíôéìåôþ- åsäéê™ò ôÜ UëëçíéêÜ ðñÜãìá-
ðéóç óôï÷áóô™í óÜí ôüí ×Üúíôåãêåñ, ôüí ’Áíôüñíï, ôüí ×ïñê÷Üúìåñ, ôá, ðñïâÜëëåôáé säéáéôÝñùò
ôüí Šðåñâïëéêü êáß Aäéêáéïëüãçôï Tíèïõóéáóìü ðñüò ôÞí ôå÷íéêÞ êáß ôü —äéåèíïˆò óçìáóßáò—
ôüí Aìåñéêáíéóìü, èÜ ðñÝðåé êáôÜ ôÜ Cëëá íÜ Aîéïëïãçèår ›ò Šðï- æÞôçìá ôïˆ Íáõôéêïˆ, Tí™
äåéãìáôéêÞ TðéóôçìïíéêÞ Tñãáóßá. ðáñÜëëçëá ðáñÝ÷ïíôáé ðåé-
Óðýñïò Á. Êïõôñïýëçò óôéêÝò TîçãÞóåéò …óïí Aöïñ@
ôÜ ðñüóùðá êáß, Aêüìá ðå-
ñéóóüôåñï, ôïýò äéåèíårò êý-
êëïõò ït ‚ðïrïé åuôå TíèÜññõ-
íáí a Aíôéóôñáôåýèçêáí ôÞí
Aðüöáóç ôïˆ ’Åëåõèåñßïõ
ÂåíéæÝëïõ íÜ Tðé÷åéñÞóåé ôÞ
ÌéêñáóéáôéêÞ Têóôñáôåßá.
Ôü âéâëßï ÷ùñßæåôáé óÝ
ôÝóóåñá êåöÜëáéáÿ V÷åé âáóé-
óôår óÝ AíÝêäïôåò êáß äçìï-
óéåõìÝíåò ðçãÝò êáèþò êáß
óÝ Têôåí\ âéâëéïãñáößá.
140 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

’ÅðéóôïëÝò
’ÁãáðçôÝ êýñéå Ìé÷áëüðïõëå
ÄéÜâáóá ôü Cñèñï óáò «’ÉóëÜì êáß ×ñéóôéáíéóìüò — tóôïñéêü ðåñßãñáììá» óôü Tí
ëü㤠ðåñéïäéêü êáß èÝëù íÜ ó@ò TêöñÜóù ôÞí å‰÷áñßóôçóç ðïý Víïéùóá äéáâÜæïíôÜò ôï.
ÌðïñÝóáôå ìÝóá Aðü á‰ôü ôü ôåôñáóÝëéäï, êáß ÷ñçóéìïðïéþíôáò ãíùóôÜ óôïé÷årá, íÜ
äþóåôå ìéÜ Cðïøç ðïëý ãïçôåõôéêÞ êáß èåôéêÞ ôïˆ èÝìáôüò óáò êáß íÜ ðñïóöÝñåôå êÜ-
ôé êáéíïýñéï êáß TíäéáöÝñïí óôïýò Aíáãí™óôåò. ×áßñïìáé ðïý ôü äéÜâáóá!
ÌÝ Têôßìçóç
²Åöç Êïíäýëç - Ìðáóïýêïõ
ÐáíåðéóôÞìéï ’Áèçí™í
ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ

ÊïæÜíç 11/7/97
Åyìáé óõíäñïìçôÞò óôÞ «ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá» Tä™ êáß ìåñéêÜ ÷ñüíéá. ÌÝ AöïñìÞ
ôÞí ðáñïˆóá TðéóôïëÞ èÜ aèåëá (êáôáñ÷Þí) íÜ ó@ò óõã÷áñ™ ôüóï ãéÜ ôü «êáëáßóèç-
ôï» ôïˆ ðåñéïäéêïˆ …óï (êáß êõñßùò) ãéÜ ôÞí ðïéüôçôá ô™í Cñèñùí ôïõ.
’Éäéáßôåñá óõã÷áñçôÞñéá ãéÜ ôü ôåëåõôárï ôåˆ÷ïò (23) ìÝ ôü ’ÁöéÝñùìá óôü ’ÉóëÜì.
Óôü óõãêåêñéìÝíï ôåˆ÷ïò Šð\ñ÷å Xíá Cñèñï ôïˆ ê. Êþóôá Ì. Óôáìáôüðïõëïõ, ìÝ ôßô-
ëï «ôÝóóåñéò AëçèéíÝò tóôïñßåò». Âñ\êá ôü óõãêåêñéìÝíï Cñèñï (ôüóï ›ò ðåñéå÷üìåíï …-
óï êáß ›ò ôñüðï ãñáö\ò) Tîáéñåôéêü. ÓôÜ ðïëý óýíôïìá âéïãñáöéêÜ óôïé÷årá ðïý ŠðÜñ-
÷ïõí AíáöÝñåôáé …ôé ‚ ê. Óôáìáôüðïõëïò åyíáé óõããñáöÝáò âéâëßùí êáß Cñèñùí ãéÜ ôüí
‘Åëëçíéóìü ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò. Ôü óõãêåêñéìÝíï èÝìá ìÝ TíäéáöÝñåé êáß èÜ aèå-
ëá ðåñéóóüôåñåò ðëçñïöïñßåò ãéÜ ôÜ Cñèñá á‰ôÜ (ôßôëïò âéâëßïõ, Têäïôéêüò ïyêïò ê.ëð.).
ÈÜ aèåëá ëïéðüí (Töüóïí êÜôé ôÝôïéï åyíáé äõíáôü) íÜ èÝóåôå ôÞí ðáñïˆóá Tðéóôï-
ëÞ Šðüøéí ôïˆ ê. Óôáìáôåëüðïõëïõ žóôå íÜ ìïˆ äþóåé (Töüóïí âÝâáéá ôü Tðéèõìår) ôßò
ðëçñïöïñßåò á‰ôÝò (_ äéåýèõíóÞ ìïõ åyíáé óôÞí äéÜèåóç ôïˆ ðåñéïäéêïˆ).
Êáôáíï™ …ôé ó@ò «âÜæù óÝ êüðï» êáß æçô™ ðñïêáôáâïëéêÜ óõããíþìç. ÄÝí ìðïñ™
†ìùò íÜ óêåöô™ êÜðïéïí Cëëï ôñüðï Tðéêïéíùíßáò ìÝ ôüí ê. Óôáìáôüðïõëï.
’Åëðßæù ðÜíôùò †ôé èÜ ìÝ âïçèÞóåôå íÜ âñ™ ôßò óõãêåêñéìÝíåò ðëçñïöïñßåò, êáß
ó@ò å‰÷áñéóô™ Tê ô™í ðñïôÝñùí ãé' á‰ôü.
ÌÝ Têôßìçóç
ÄçìÞôñéïò ×áôæçêÜñáò
Ïsêïíïìïëüãïò

Ðéóôïß êáß ²Áðéóôïé
«ÄÝí ŠðÜñ÷ïõí ðéü Tðéêßíäõíïé Cíèñùðïé Aðü Têåßíïõò ðïý Šðüöåñáí
ãéÜ ìéÜ ðßóôç: ït ìåãÜëïé äé™êôåò óôñáôïëïãïˆíôáé AíÜìåóá óôïýò
ìÜñôõñåò ðïý äÝí ôïýò Vêïøáí ôü êåöÜëé».
Ï
óï å‹êïëá ‚ Cíèñùðïò ðåèáßíåé ãéÜ ôÞí ðßóôç, ôü-
óï äýóêïëá åyíáé íÜ æÞóåé äß÷ùò ðßóôç. ´Ïôáí A-
ðïññßðôåé ìßá ðßóôç, äÝí ôü êÜíåé TðåéäÞ åyíáé Cðé-
óôïò, AëëÜ äéüôé AãêáëéÜæåé ìéÜí Cëëç ìÝ ìåãáëýôåñç æÝ-
óç. ²Áí …ìùò öáíôáæüìáóôáí Xíáí ñéæéêÜ Cðéóôï, èÜ ì@ò
Vëåãå …ôé ‚ Ãéá÷âÝ, ‚ ×ñéóôüò, ‚ ’ÁëëÜ÷, ‚ ÌÜñî, ‚ Íß-
ôóå, ‚ Óìßè êáß Cëëïé ÷ñçóéìïðïéïˆíôáé ãéÜ íÜ ásôéïëïãç-
èïˆí ôÜ åsäå÷èÝóôåñá TãêëÞìáôá êé …ôé _ ðáñîç å‰ôåëß-
æåôáé óôü ƒíïìá ô™í èå™í, ô\ò ôÜîçò, ôïˆ Vèíïõò, ô\ò T-
ëåõèåñßáò. Åyíáé ìÞðùò ‚ Cíèñùðïò ôü ðéü Cãñéï Aðü ôÜ
Cãñéá èçñßá, ðïý Aðïêñýðôåé ôÞí ðñáãìáôéêÞ ôïõ ƒøç ðß-
óù Aðü å‰ãåíéêÜ säáíéêÜ, Tí™ äÝí êïñÝííõôáé íÜ Tðéèõìår
äéáêá™ò ôü Vãêëçìá, ôÞí šìüôçôá, ôÞí âáñâáñüôçôá;
’Åíäå÷ïìÝíùò äÝ ‚ Šðïèåôéêüò Cðéóôüò ìáò, èÜ óõíÝ-
÷éæå êáß èÜ só÷õñéæüôáí Tðéðñüóèåôá …ôé ït å‰öõÝóôåñïé ðé-
óôïß åyíáé a ït AðïèåìåëéùôÝò ô\ò ðßóôçò ôïõò a ôÜ ðñ™-
ôá èýìáôÜ ôçò. ÈÜ ìðïñïˆóå íÜ ÷ñçóéìïðïéÞóåé ðïëëÜ
ðáñáäåßãìáôá: _ ñùìáéïêáèïëéêÞ ÷ñéóôéáíïóýíç êáôáíü-
çóå ôïýò å‰áããåëéêïýò ëüãïõò «Aãáð@ôå ôïýò T÷èñïýò
Šì™í» ›ò äéùãìü ô™í Uôåñüäïîùí, ìåôÝôñåøå äÝ ôÞí A-
ðïäïêéìáóßá ô\ò Tîïõóéáóôéê\ò ìÝèçò «…ò TÜí èÝëg Tí Šìrí
ìÝãáò ãåíÝóèáé Tóôáß Šì™í äéÜêïíïò êáß …ò TÜí èÝëg Tí
Šìrí åyíáé ðñ™ôïò, Vóôáé Šì™í äïˆëïò», óÝ êëçñéêáëéóìü
êáß tåñïðïßçóç ôïˆ êñÜôïõò. ‘Ï ðñïôåóôáíôéóìüò, ðáñáë-
ëÜóóïíôáò ôüí ëüãï «å‰êïëüôåñïí Tóôß êÜìçëïí äéÜ ôñõ-
ðÞìáôïò ñáößäïò äéåëèårí a ðëïýóéïò åsò ôÞí âáóéëåßáí ôïˆ
Èåïˆ åsóåëèårí» Tèåþñçóå …ôé ‚ äñüìïò ôïˆ Ðáñáäåßóïõ
äéáâáßíåé Aðü ôÞí ŠðáñîéáêÞ Aöïóßùóç óôü TðÜããåëìá,
ðñïåôïéìÜæïíôáò Vôóé ôÞí TãêáôÜóôáóç ôïˆ homo eco-
nomicus. ‘Ï Êáëâríïò ìÝ ìåãáëýôåñç êáèáñüôçôá Šðï-
óôÞñéîå …ôé, …ôáí ït TñãÜôåò åyíáé öôù÷ïß, åyíáé ðåñéóóü-
ôåñï ŠðÜêïõïé óôüí Èåü. ‘Ç ÃáëëéêÞ êáß _ ’ÏêôùâñéáíÞ
TðáíÜóôáóç Tèõóßáóáí ôïýò ðéü ðñïéêéóìÝíïõò ðñùôåñãÜ-
ôåò ôïõò, ãéÜ íÜ ìåôáìïñöùèïˆí óôåñá óÝ ìßá Têäï÷Þ ôïˆ
êáêïˆ. ‘Ï Tèíéêïóïóéáëéóìüò ‚äÞãçóå ôÞí ʼnñþðç óôüí
ðéü á‰ôïêáôïóôñïöéêü ðüëåìï. ‘Ç êåöáëáéïêñáôßá óôü ƒ-
íïìá ô\ò Tëåõèåñßáò ðñïóêõí@ ôüí Tðßãåéï èåü ôçò, ôü ÷ñ\-
ìá. ÄÝí ì@ò äéáëáíèÜíåé …ìùò …ôé ðñþôç á‰ôÞ ÷ñçóéìï-
ðïßçóå ôüí ðõñçíéêü ƒëåèñï, AêáôÜðáõóôá êáôáóôñÝöåé
ôüí êüóìï, ìåôáôñÝðåé ôüí Cíèñùðï óÝ Tìðüñåõìá, Tí™ ït
óôñáôéÝò ô™í AíÝñãùí êáèçìåñéíÜ ãíùñßæïõí ðüóï ëßãï T-
ëåýèåñïé åyíáé. Ït å‰óåâéóôÝò tåñïêÞñõêåò êáß ït ðáñáèñç-
óêåõôéêÝò óÝêôåò, ðïý îåöõôñþíïõí óôüí êáéñü ô\ò ÍÝáò
Á Ñ Ä Ç Í
Å.Ì. ÓÉÏÑÁÍ
ÔÜîçò óÜí ìáíéôÜñéá, ðñïóðáèïˆí Aêáôáðüíçôá íÜ Aöáé-
ñÝóïõí ôÞí ðïßçóç Aðü ôÞí Aíèñþðéíç ðáñîç.
Ït só÷õñéóìïß ôïˆ Aðßóôïõ ì@ò öáßíåôáé íÜ ìÞí ìðï-
ñïˆí íÜ Aíáéñåèïˆí. ´Ïìùò êÜèå Aðüëõôç êñßóç êáôáöÝñ-
íåé íÜ óêéÜóåé Xíá ìÝñïò ôïˆ ðñáãìáôéêïˆ. ÓôÜ TäÜöç ô\ò
ðßóôçò öáíåñþèçêáí ‚ Ôæåëáëáíôßí Ñïýìé, ‚ Äéïíýóéïò ’Á-
ñåïðáãßôçò, ‚ ÌÜîéìïò ‚ ‘ÏìïëïãçôÞò, ‚ Óõìåþí ‚ ÍÝ-
ïò Èåïëüãïò, ‚ ÌÜéóôåñ ²Åê÷áñô, ìéÜ ðïéüôçôá äçëáäÞ
ðïëýôéìç êáß äõóåýñåôç.
‘Ï AóêçôÞò ìáêñéÜ Aðü ôüí êüóìï ðåñéöÝñåôáé óôÞí
«Tóþôåñç Vñçìï» êáß ‚ êõíéêüò — óÜí ôüí ÓéïñÜí, ôüí
ÄéïãÝíç a ôïýò ñåìðÝôåò, ‚äçãïˆí ôÞí ðßóôç êáß ôÞí A-
ðéóôßá óÝ ðíåõìáôéêÜ ãüíéìïõò ÷þñïõò. ‘Ï êõíéêüò Tðéóç-
ìáßíåé ôü AôåëÝóöïñï êáß Tðéêßíäõíï êÜèå ìåãáëüðíïïõ ðï-
ëéôéêïˆ ó÷åäéáóìïˆ, Tí™ ‚ Tñçìßôçò Aðïìáêñýíåôáé Aðü
ôÞí èñçóêåßá-wäñõìá, êáëëéåñãår ôüí Víäïí Cíèñùðï, ðñï-
åôïéìÜæïíôáò Vôóé ìéÜ á‰èåíôéêÞ êïéíùíéêüôçôá. ‘Ï Íßôóå
ãñÜöåé: «ÓôÞí Vñçìï êáôïßêçóáí ðÜíôá ôïõò ït Aëçèéíïß,
ôÜ Tëåýèåñá ðíåýìáôá óÜí êýñéïé ô\ò TñÞìïõ... ôÜ ìåãá-
ëýôåñá ãåãïíüôá äÝí åyíáé ït èïñõâùäÝóôåñåò, ìÜ ït óéù-
ðçëüôåñåò £ñåò ìáò». ‘Ï AóêçôÞò åyíáé AöÜíôáóôá óêëç-
ñüò ðñüò ôüí Uáõôüí ôïõ êáß TðéåéêÞò ðñüò ôüí Cëëï. ‘Ï
êõíéêüò óõíäõÜæåé ôÞí åsñùíåßá êÜèå ðïëéôéê\ò ôÜîçò ìÝ
ôüí Aðåñéüñéóôï á‰ôïóáñêáóìü. ‘Ï ´Áãéïò Íårëïò öáßíå-
ôáé …ôé äÝí Aãíïïˆóå ôßò Aíáëïãßåò ìÝ ôïýò êõíéêïýò ãñÜ-
öïíôáò: «Ãéáôß ôü íÜ êñáôïˆí ðáíôïôéíÞ óéùðÞ êáß íÜ
ôñÝöïíôáé ìÝ ÷üñôá, íÜ öïñïˆí ôñß÷éíá ñÜêç êáß íÜ æïˆí
ìÝóá óôü ðéèÜñé, ÷ùñßò íÜ ðåñéìÝíïõí êáììéÜ AìïéâÞ ìå-
ôÜ ôüí èÜíáôï, åyíáé ðÝñá Aðü êÜèå Aíïçóßá, Aöïˆ ìÝ ôü
ôÝëïò ô\ò æù\ò óõãêáôáñãïˆíôáé ôÜ âñáâårá ô\ò Añåô\ò,
Vèåóáí ôüí Uáõôü ôïõò Aã™íá ÷ùñßò âñáâårï êáß ðáëáß-
óôñá ðïý ìüíï täñ™ôåò V÷åé, ôßðïôå ðåñéóóüôåñï».
‘Ç Tðï÷Þ ìáò V÷åé ðïëý èüñõâï, žóôå íÜ åyíáé äýóêï-
ëï íÜ å‰íïÞóåé ôÞí ìáèçôåßá óôÞí óéùðÞ ðïý ì@ò ðñïôåß-
íåé ‚ Tñçìßôçò êáß ôÞí äéáóêÝäáóç (ìÝ ôÞí Añ÷áßá óçìá-
óßá ôïˆ …ñïõ) ô\ò ðïëéôéê\ò ôÜîçò ðïý Tðéèõìår ‚ êõíé-
êüò. Ït âÝâáéïé êáß AâÝâáéïé óôÞí ðßóôç êáß óôÞí Aðéóôßá
âëÝðïõí ôüí êüóìï íÜ ásùñårôáé AíÜìåóá óôÞí Aíßá êáß
ôÞí âáñâáñüôçôá. ²Áí V÷ïõí êÜðïéï ÷ñÝïò íÜ èÝóïõí óôüí
Uáõôü ôïõò, åyíáé ôïˆôï: íÜ TðéôñÝøïõí óôÞí Aíèñþðéíç -
ðáñîç íÜ öáíåñùèår êáß ðÜëé ›ò ðïßçóç, ›ò ìïñöéÜ.
Ó.Á. ÊÏÕÔÑÏÕËÇÓ