Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
"#$#%&'()&*+&&+*,"'(-*'$,*'(
234
.#%'
56
/*#&#*'
0#)1'1,(/*'%,*',
/*#&*,
7%,&8$',(9+%:'8%,"#
.#%'
5#( !"#$% )8%8( -*8;8&&#(
%#'( *#%'<( ;*#%,&#( =#*)8( ",(
=#)1'1,( +*'%,*',( #( >+'%;'(
#"'$'%,&#(
,&&*,=#*)8(
"?+*#&*,
/*#&#*'
0#)1'1,(/*'%,*',
/*#&*,
!&*+&&+*#(#)&#*%#(;#"(*#%#
"( *#%'( )'( &*8=,%8( '%( -8)':'8%#(
*#&*8-#*'&8%#,"# ;')-8)&'( 18%&*8( ",( -,*#&#(
;8*),"#('%(,"&8(%#""?,;;8$#
#$',%;8",(
,;*#%#*%'1,
&,-)+",(
7;'-8),
0 (.#%,"#
""8((.#%,"#
.#%#
/*#&#*#
0 (&,=,(
"%9#*'8*#
!&*+&&+*#(#)&#*%#(#(*#",:'8%#(18%("?,--,*,&8(
=,)18",*#
""(*#%#(-8))'#;#(+%,(*'11,(=,)18",*'::,:'8%#<(
18%;':'8%#('%;')-#%),''"#(-#*(",()+,(9+%:'8%#(;'(
9'"&*8
34((($")$'%
7*&#*',(
58',*#
7*&#*'#(
!#%$#%&,"'
7 (.#%,"#
78*&, (
7;;8$'%,"#
!&*+&&+*#('%&#*%#($,1*8)18-'1$#
"%&#*%,$#%&#('"(*#%#(* 18)&'&+'&8(;,(&*#(*#%'8%'+(&'()*"+%))#'
"%$'&%<((",(,'"+%(-#.*&&'"% #(",(,%&/#("%$'&%
0%1"*$%
&8*',
,#"='(
.#%,"#
!#%8
.#%,"#
/*#&#*#
,'*,$';'(
.#%,"'
&8"8%%#
,,*&#(
$';8"",*#
0%1"*$%
!&*+&&+*#("%&#*%#($'1*8)18-'1$#
""(%#9*8%# ='#%#(;#9'%'&8(18%# "?+%'&- )&*+&&+*,"#(#(
9+%:'8%,"#(;#"(*#%#
""(%#9*8%# #("#(*#",:'8%'(18%('(=,)'(),%%+'%%'
#"8$#*+"8
7*&#*'8", #99#*#%&#
7*&#*'8", ,99#*#%&#
0#%,('%&#*"8'+",*#
&,-'"",*'(
-#*'&+'+",*'
7*&#*',(
'%&#*"8'+",*#
7*&#*'#(#(0#%#(
,*1+,&#
0,), .#1&,
0#%,('%&#*"8',*#
7*&#*',('%&#*"8',*#
!&*+&&+*,(;#'()#%$#%&'(&+'+",*'
""(%#9*8%# -8))'#;#(+%,()&*+&&+*,(
&+'+",*# *#",&'=,$#%&#(18$-"#)),
!&*+&&+*,(;#'()#%$#%&'(&+'+",*'
2+'+"8(18%&8*&8(;')&,"#("
2+'+"8(18%&8*&8(;')&,"#(""
38&&8(18""#&&8*#(
18*&'1,"#
&,-)+",(%"8$#*+",*# 8(
;'(182$,%
7%),(;')1#%;#%&#(8(;'(
.#%"# /)#%$#%&8(
)8&&'"#0
38&&8(18""#&&8*#($';8"",*#
2+'+"8(18%&8*&8(
-*8))'$,"#
7%),(,)1#%;#%&#(8(;'(
.#%"# /)#%$#%&8(
)8&&'"#(#()-#))80
4"52.75"67!
7!!6.1"8!726
!!&.!5"67!
5,(9'"&*,:'8%#
""(-*81#))8(;'(
98*$,:'8%#(
;#""?+*'%,('%':',(18%(
",(9'"&*,:'8%#<('%(1+'(
'"(9"+';8(#(,"1+%'(
)8"+&'(-,)),%8(;,"(
),%%+#(,""8()-,:'8(
%"8$#*+",*#
""(*',))8*''$#%&8
5?+"&*,9'"&*,&8 -,)),(
,""?'%&#*%8(;#"(
&+'+"8('%(1+'(
)-#1'9'1$#()8)&,%:#(
=#%%8%8(*',))8*''&#(
%#"(),%%+#(;#'(
1,-'"",*'(-#*'&+'+",*'
5,()#1*#:'8%#
7"1+%#()8)&,%:#(
-,)),%8(;,"(),%%+#(
;#'(1,-'"",*'(
-#*'&+'+",*'
,""?'%&#*%8(;#"(
&+'+"8(-#*(#))#*#(
#"'$'%,&#
5,(9'"&*,:'8%#
,"+5$51&)'" 36" %&53(&)$ (% 5&)#-" *",$)$ &112&,"25&2"
12" 512&1( 42(.&+*( 2&##(-)#"2" (% %-." *"%+)"-2$)".
&* /+3&4(%%&2( #%$."2-%&2( -")"512&1( 36" 4"2."11$)$
%&+--$2(-53(1& *"%%& .&##($2 4&21" *"( 3$51(1-")1(
*"%+4%&5.&+.&+)$)+*"%%" 3"%%-%"+".&1(36"0
&* %&+%&.()&+?&5&%" 36" 5"4&2& %8")*$1"%($ *"(
3&4(%%&2( *&% 2(,"51(.")1$ "4(1"%(&%" *"%%&
3&45-%& *( 1$2.&)0
&* %8"4(1"%($ *"%%& 3&45-%& *( 1$2.&) 3$51(1-(1$ *&
54"3(&%( 3"%%-%"+36(&.&1" 4$*$3(1(7
9 &'*1,(3):(;#"(-",)$,(='#%#(9'"&*,&8(%#"",(
1,-)+",(;'(182$,%%
9 #*,:'#(,"",()+,()&*+&&+*,(,%,&8$'1,<(
-,)),%8(18%(- $ (;(:<3,=('%($')+*,(
-,*:',"#(:>?((<3, /3@A%$0=('"811,&#(
B?(<3,
9 /%(*+8"8('$-8*&,%&#("8($,(,%1$#(",(1,*'1,(
;#"",()-#1'#(9'"&*,&,
"#$%&'()%*+'#',&-.&%
/0%-)*12*3422#56
7'58-.#.*8.,.('
9%-)*$')*0'$):'(()*/1#56
5,(18$-8)':'8%#(;#"(9'"&*,&8(%"8$#*+",*# 8(+"&*,9'"&*,&8
5,(=#"81'&- ;'(9'"&*,:'8%#(%"8$#*+",*#
5,(9'"&*,:'8%#
,4D /,%"@,110@/%"0
!0#$(/1+0'()&" 011+06"+-) /0#,0+"1" *"( .0,(//0+( 2/)5"+%/0+(
*(,"&*" *0//" -"2%"&1( $)+'"3
0#7 ,+"--()&" (*+)-101(.0 *"/#-0&2%" &"( .0,(//0+( 89::#55#
;2<
=#7 ,+"--()&" )-5)1(.0 0//>(&1"+&) *"( .0,(//0+( 89? #55#;2<#
.#7 ,+"--()&" (*+)-101(.0 0//>(&1"+&) *"/#&"$+)&" 89!:#55#;2<#
5,(=#"81'&- ;'(9'"&*,:'8%#(%"8$#*+",*#
;<',:-'=)%#' $)0'#$' $. >?.#&)&.< +)(&-.&' *-).,,%-8)&' '*,':-'&'*
(+3+4+5 )!+!+6*
!(*"%(?5'*+)(&-.&% $.((. :.0,?(. $) #%$5.#*'< $) :)-:.*78<+%(12( &%+#($2)$%*/#%-5.(5'#&'
,%(%*4&1*$'(*0(.,5.*:'' .&&-."'-,. )*-'#) #'((<?#)&.< $) &'50%*")'#' +)(&-.&%%*!*-',&.#&) (&1*
$'(*0(.,5.*,:%--%#% #') :.0)((.-) 0'-)&?8?(.-)%*;.*0'-:'#&?.(' $) "%(?5'*0(.,5.&):% :''
")'#' +)(&-.&% '< #%&. :%5'*-2&'($)" *( -(%12&'($)"6
)*()"'((% $'(*&?8?(% 0-%,,)5.(' "'#*%#% -).,,%-8)&) :)-:.*;9+%(12(+*(<%,5%(.-)&.< $'((.
,%(?=)%#' -)5.#' )$'#&):. /,-22*5.,76%
)(&-) '9 "'#*%#% -).,,%-8)&) #'((<&)5& *( &")%"+*)#*>?',&. -'*)%#' (<%,5%(.-)&.< $'((.
,%(?=)%#' ,:'#$' )#&%-#% .*97<<+.=5.%*)*>?',&% 0?#&% )( /20*$'(*()>?)$% '#&-.&% #'(
#'+-%#' '< ,&.&% -).,,%-8)&%%
1'( 1-?-%$ *(51&%" '*#'( *$11$ 3$%%"11$2" ,) '.*(.*-'*%(.=)%#' +)#'*$'(*8)(.#:)% )$-%,.()#%%*
:%+1"2.()" *"%+*$11$ 3$%%"11$2" (% ,$%-."+-(%12&1$ &..$)1& &+5$%( 7";+%(12(7
5,(=#"81'&- ;'(9'"&*,:'8%#(%"8$#*+",*#
:-1$2"#$%&'($)" *"%%& ,"%$3(1&8 *( -(%12&'($)"
#%$."2-%&2"7
!*-'#) -(%12&)$ %8()1"2$ ,$%-."+4%&5.&1(3$ 3(23&+9<+,$%1" &%+#($2)$
)978<%(12(<#($2)$*7+,8"--(3(")'& *"%%& -(%12&'($)" "8 *"532(11& 3$."+,"%$3(1&8
*( -(%12&'($)" #%$."2-%&2" )=4>* "*+"8 ()-%-")'&1& *& *-"+-&11$2(.+
! 42"55($)" *( -(%12&'($)" )"11&
! &2"&+*(54$)(?(%" 4"2+%&+-(%12&'($)"
,8&-1$2"#$%&'($)" *"%%& -(%12&'($)" #%$."2-%&2" -& 5(8 36" %&+=4>+2(.&)#&
42&1(3&.")1" 3$51&)1" &+,&%$2( *( 42"55($)" &21"2($5& 3$.42"5( 12& #%( 8<+
"+78<+..+
/%+3$)12$%%$ .()-1$ *"%%& =4>+,(")" "--"11-&1$ *& -)+5(51".& *(
&-1$2"#$%&'($)" "+&)36" *& 2(-%"55( )"-2&%( "+$2.$)&%(7
5'(678(9 #$1&!%$3'+'((.'&&'((,"%::#*$%(
'"+%"#*:'(%(.'&(1&!::*(%-'+#)*("%$'&%
04#D,4 E(F4
4,&&8*'(1$#(-8))8%8($8;'9'1,*#(04#+
9 7"&#*,:'8%'(;#"",(,,
9 ,,&8"8%'#(1$#(,"&#*,%8(",(-#*$#,''"'&- ;#"",(',**'#*,(;#"(%"
;!+*"%4*&'3#*$%(.%&&'(/%&*)#+2 .#(
1#&+"'3#*$%
9 6)&*+:'8%'(;#""#(='#(+*'%,*'#
9 7"&#*,:'8%'(;#"",(%"
""(*',))8*''$#%&8
<(,"*)%::#(.#("#'::*"=#-%$+*(,*::*$*(%::%"%(:#'(
'++#/#()>%(,'::#/#
5?+"&*,9'"&*,&8 -,)),(
,""?'%&#*%8(;#"(
&+'+"8('%(1+'(
)-#1'9'1$#()8)&,%:#(
=#%%8%8(*',))8*''&#(
%#"(),%%+#(;#'(
1,-'"",*'(-#*'&+'+",*'
?#'::*"=#-%$+*('++#/*(.%&(:*.#*
2*,)-8*&8(,&&'=8()#18%;,*'8+
)'$-8*&8 18%('"()8;'8
""(&*,)-8*&8($,))'$8
6&1-2&'($)" *"%+12&54$21$ ."*(&1$
,&+,"%$3(1&8 *( 12&54$21$ *( -)& *"1"2.()&1& 5$51&)'& *(4")*"
*&%%& 5-& 3$)3")12&'($)" 5$%$+-()$ &%+4-)1$ ()+3-(+1-11(
12&54$21&1$2( %&,$2&)$ &%%& 3&4&3(1&8 .&55(.&. 2&##(-)1$ /-"%
4-)1$ %&+,"%$3(1&8 *"( 12&54$21&1($2( *(,")1& (% -&11$2" %(.(1&)1"7
9 !? '"(&*,)9#*'$#%&8(;'($8"#18"#(;,"(
"'>+';8(#E&*,1#""+",*#(,""?'%&#*%8(;#"("+$#(
;#"(%#9*8%#
9 !? +%(-*81#))8(,&&'=8(-#*1$G *'1$'#;#('"(
$8='$#%&8(;'()+')&*,&'(18%&*8(%*,;'#%&#(
;'(18%1#%&*,:'8%#
!0##/"0+"&." +"&0/"
5,(1"#,*#%1# * +%(-,*,$#&*8(9+%:'8%,"#('%;'1#(;#"",(
1,-,1'&- ;#-+*,&'=,(;#"(*#%#
9 &%'"%$)% :*:+'$3%(#."*:*&!=#&#
9 #) ("%+"'%, /-8"'),11,*';#0<(='#%#(#"'$'%,&8(18%(+%,(=#"81'&- +%+,"#(,"",(
=#"81'&- ;'(9'"&*,:'8%#(%"8$#*+",*# /04#0
9 &%'"%$)% .#(:*:+'$3%(#."*:*&!=#&#('++#/'-%$+%(:%)"%+%($%&(+!=!&*
9 #) (,7"(/,1 (-,*,$'%8'--+*'180<(",()+,(1"#,*#%1# * )+-#*'8*#(,"",(04#<(
'%;'1#(;'()#1*#:'8%#(,&&'=,(%#"(&+'+"8
9 &%'"%$)% .#(:*:+'$3%("#'::*"=#=#&#
9!8)&,%:#(1$#(-8))8%8(#))#*#(*',))8*''&#(,=*,%%8(+%,(1"#,*#%1# '%9#*'8*#(
,"",(04#
D&%+3$)-2$)1$+12&+,"%$3(1E *(+-(%12&'($)"+#%$."2-%&2" "+3%"&2")3" F
4$55(?(%"+*"1"2.()&2"+5"+-)&+5$51&)'&+()3$#)(1&+F "%(.()&1&+
4&55(,&.")1""+&1(,&.")1" $+2(&55$2?(1&
.#%8",:'8%#(;#""?8)$8",*'&$#11,%')$'(;'()1,$''8('%(18%&*818**#%&#
;
8#11,%')$8(;'()1,$''8('%(18%&*818**#%&#
5?,%),(;'(.#%"# * +%
$8"&'-"'1,&8*#(
18%&*8118*#%&#
!(*+)(&-.&%*:''*'#&-.*#'((.*
8-.#:.*$),:'#$'#&'*
$'((<.#,.*$)*4'#('
$)"'#&.*0-%*-',,)".5'#&'*
0)?< :%#:%*/0'-$'*45.6
!(*,.#*?'*:''*,:%--'*
#')*".,. -':&.
-)5?%"'*(< 45.*:''*
',:'*$.((<.#,.
;.*8-.#:.*.,:'#$'#&'*
0%50.*1.6 76 *8(3
#'((<)#&'-,&)=)%*-'#$'#$%*
)0%&%#):%*)(*+)(&-.&%
!#&'$)#*(.%&("*.#*
""(*',))8*''$#%&8(;'()8;'8(%#"(+!=!&*(.#:+'&% #(%#"(.*++*(
)*&&%++*"%(='#%#(*#%8",&8(;,""?8*$8%#()&#*8';#8
7536!2!.67!
5?,";8)&#*8%# -#%#&*,(%#"",(1#""+",()'(18$''%,(18%(+%(*#1#&&8*#(
1'&8-",)$,&'18 ("(1,%,"'(,-'1,"'(;#"()8;'8(,+$#%&,%8('%(%+$#*8(#(
%#"("8*8(&#$-8(;'(,-#*&+*,<(>+,%;8('("'=#""'(1'&8-",)$,&'1' ;'()8;'8(
)8%8(#"#=,&'(<(-,)),(%#"(5!&(,&&*,=#*)8(7,H@FH@ 72,,)'<(18%(
,))8*''$#%&8(%#&&8(;'(7,H (((
7!$3#*$%(.%&&#'&.*:+%"*$%
)')&#$,(*#%'%,@,%%'8&#%)'%,@,";8)&#*8%#
6
9.
-'#'
)#*)%&'#,)#%*'#%
9'#)#.
)00.-.&%*)?>&.*(%5'-?(.-'&5.:?(.*$'#,.
)#*)%&'#,)#. !*42..
)8"
)#*)%&'#,)#. !!*:..
9'0&)$.,)
;.,%:%,&-)=)%#'
9',%*9'-)+%
<'&'
)($%,&'-%#'
;%(% 8)-:%(%*'++'&&%
)#*)%&'#,)#.
!!!*=..
5,(18%1#%&*,:'8%#(;#""#(+*'%#(,=='#%#(,("'=#""8(;#""?,%),(
;'(.#%"# #(;#"(;8&&8(18""#&&8*#
5?8*$8%#(73. *#%8",((-#*$#,''"'&- ;#""?,1>+,
!>+'"''*'8(,1';8@',)#