Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
JEAN GERS ON
& 00
UVRES
COMPLTES
Volume V
LUVRE ORATOIRE
(207-253)
TOURNAI
ROME
NEW YORK
l uvre o ra to ire
o d ii vel fa v o ris in o rd in a ti, q u ia s tip e n d ia p e c c a ti m ors, non quaecumque
sed a e te rn a . C e te ru m n o n q u is in h a c re lo q u itu r vel quo animo loquitur
sed q u a m v e ru m s it q u o d lo q u itu r a tte n d e r e vos convenit. Ecce'
ru rs u s q u e r u la n tu r a lii, v id e te q u ia n ih il h ic cum modestia vel
p r u d e n tia ta lis a u t ta lis a g it, se d i n n i t i t u r p h an tasiae propriae et
fu m o s ita ti. M a le d ic tu s f u ro r e ju s q u ia p e r tin a x e t aemulatio quia
d u ra , cui ta le s e t ta le s d e illa n a tio n e v e l fa c u lta te per litteras vel1
a lite r c o n tr a d ic u n t. A t v e ro c o n s o la tu r e x e m p lu m Christi quem ob
p ra e d ic a tio n is fe rv o re m su i e tia m p a r e n te s d ix eru n t in furorem1
v e rsu m . E t de p ro p h e tic is p rio rib u s v iris in v e n im u s dictum uni: quid
q u a e rit in sa n u s iste . D e n iq u e p ro fe c to q u i d icere p o te st cum propheta:
D o m in e, co n siliu m m e u m ju s tific a tio n e s tu a e , ille jam non proprio
c a p iti, fa m o s ita ti v e l im p ru d e n tia e in n iti d ic e n d u s est sed solidissimae
v e r ita tis a u c to r ita ti, q u a m v is in h a c p a r te si testim onium hominum
recip im u s illu d a b u n d a n tiu s lo n g e e s t p ro nobis ta m numero quam
m e rito . C o n q u e ru n tu r a d e x tre m u m q u id a m : ecce, inquiunt, quanta
reg n i c h ristia n issim i d iffa m a tio in q u o t o t errores exorti dicuntur
e t fa m a n tu r. Im m o v ero re sp o n s u m h a b e a t quisquis hoc objicit ad
o p p ro b riu m q u o d a d s in g u la re m e t in c o m p a ra b ile m laudem ejusdem
reg n i e t in c o la ru m c e d it is ta e rro ru m n o n quidem publicatio sed
v irtu o sissim a d e b e lla tio , q u a e n e q u e p ro p rio sanguini neque discri
m in ib u s in n u m e ris n e q u e p ro p ria e p a r c it v ita e quando protinus ut
e rro re s in eo d em regno c a p u t, u t i t a d ic a m u s, exerere vel innoxium
g erm en e ru m p ere 3 c e p e rin t. O b s e rv e tu r illu d de psalm o : filia Babylonis
m isera, b e a tu s q u i te n e b it e t a llid e t p a rv u lo s tu o s ad petram; et illud
de N asone : A p p rim e d u m n o v a s u n t p ra v i m a la sem ina morbi. Est
en im h u m a n u m p eccare sed v e re d iv in u m co n festim a peccatis resurgere
eaq u e p ro te re re v irtu tis fo rti p ed e.
H is ita q u e sc a n d a lis ne p e rg e n tib u s n o b is a d v e rita tis inquisitionem
n o c e a n t, d e je c tis, d ed u c e m u s p rim a m p a rte m conclusionis ex multi
plici rad ice e t p rin c ip a lite r in v e stig a n d o d o c trin a lite r et radicaliter
q u id p ro p rie s it fides e t u n d e q u is d e n o m in a tu r fidelis catholicus,
e t ex o p p o sito q u id s it e rro r in fide v el h a e re sis e t quis denominatur
e rra n s in fide vel h a e re tic u s.
E t p rim o re je c tis p ro n u n c a c c e p tio n ib u s aliis de fide, quia fides
aliq u a n d o d ic itu r sponsio : I T im . v a : q u ia p rim am fidem irritam
fe c e ru n t; e t q u a n d o q u e fid e lita s : P ro v . 2 b. viru m fidelem quis
in v e n it? , q u a n d o q u e c o n sc ie n tia : R o m . ix c. om ne quod non est ex
fide est p e c c a tu m ; e st q u a n d o q u e s a c ra m e n tu m fidei : Augustinus
ad B o n ifa c iu m d : q u id e s t p a r v u lu s h a b e re fidem nisi fidei
1 et Ms.
* favorem Ms.
a I Tim. 5, i2.
b Prov. 20, 6
Epist., 98 (PL. 33, 364).
8 irrum pere P.
c R om . 14, 23.
d Augustinus,
223*
quod ex consuetudine sordidos pauperum pedes abluebat adjungebatque nonnunquam oscula, piis lacrimis rorantia; edebat absque
ullo nauseae signo cibos manibus eorum contrectatos; insistebat
vigiliis, jejunia multiplicabat et culcitra utebatur qualem laudare
solebat Attalus, ut refert Seneca, quae scilicet resisteret corpori
et in qua post dormitionem jacentis vestigium apparere non posset.
Plurima sunt his similia quae a provido rege ideo assidue agebantur
nequando serva sensualitas extolleretur inconsulte, ut que malignos
ejus conatus aut effringeret aut tem peraret1; noverat enim quod
qui delicate a pueritia n u trit servum suum, postea invenit eum
contumacem, Prov. xxix a. Quis autem iste servus noster est nisi
sensualis noster appetitus, ingratissimus equidem et merito odiosus
servus; nam quo plus ei indulseris, quo amplius eum sibi ipsi dereli
queris, ideo immitior eoque in perniciem tuam pronior constituitur
Ac perinde fit ut regnum animae in perversissimam dilabatur
tyrannidem dum voluntas serva efficitur et obsequitur mirabiliter
sensualitatis imperio, quod heu, in quam plurimis plus quam satis
experimento cognitum est, et a Seneca commemoratum, epistolarum
suarum libro 2, epist. 8.
Voluntas itaque cum circa moderandos sensuum impetus lenta
negligensque est, vires paulatim assumunt et diuturnitate temporis
adaugent. Deinde vehit indomiti et infrenes tauri, contrahunt impetus
ferentes, nequaquam ultra ipsius voluntatis subire dignantur dominium
sed eam veluti regem inertem torpentemque et nil virium habentem
contumaci cervice spernunt. Nec spernunt modo, sed duris ac fortibus
vitiorum catenis circumligant ; eam deinceps stringunt male
mulcentium affectuum compedibus, et vastissima tandem ac
onustissima consuetudinis mole ne resurgat opprim unt2. Quod si
quandoque voluntas suae nobilitatis ac generositatis conscia exsurgere
tentet et vim sibi faciens indignissimum jugum satagat excutere
saepe frustra est, nam confestim ex adverso insilit serva sensualitas
et uncis eam manibus apprehendens ad se trahit et contractam humi
sternit ; sicque invita patitur illam quam negligenter subiit servitutem,
quemadmodum fabulosus ille equus cujus Aristoteles in Rhetorica
meminit b qui cum per hominem frenum sibi imponi ad cervum
e pascuis depellendum permisisset, licet postmodum reniteretur in
perpetua tamen servitute permansit. Consulit saepe ratio ut voluntas
ab hujusmodi tyrannica dominatione se subducat, ut vitam mutet,
ut mores componat et, u t de Mirra, IX Metamorphoseos c, Naso
ait, scit3 se non falso moneri, sed difficultate rerum exterrita aut
ad haec agenda minime enititur, aut in primo conatu debilitata
1tentaret P.
* im p rim u n t G.
3 sic P.
l u v r e o ra to ire
234
228
Ovidius
l ' u v re oratoire
3 irregularitatis P.
8 non add. G.
24o
I n C ircum cisione Domini
c J o. 9, 34
* Luc. 4, 23.
459
4 Ju vnal..
* P s. 112, 6.
c P S. 134, 6.
460
a Phil. 2, 7.
240.
6 Jo b . 31, 1.
e E xod. 6, 30.
463
i \ vj
u k a i U1KE
6 H e b r. 13, 14.
514
I Cor. 2, 9,
l uvre oratoire
1 luminantis meridei P.
b Sap. 2, 1.
* I Reg. 18. 9VII.
* Act., 17* 2lm
582
e Ovidius,
f Mtt. 25, 5.
* ** Macch. 14, 6.
b Luc. 7, 8.
c I Tim. 3, 4
9 Jo. 2, 16.
* Os. 9, 15.
d Gen. 39, 4.
h Jerem. 7, 11.
1 Is. 56, 7-
l u v r e
o r a t o ir e
* p arv a fortuna C.
586
l' uvre
o r a t o ir e
588
JL Le, U V K L
U K A iU lIU v
sim ilibus per quae cruciabitur, lacerab itu r e t perim etur. Ad ultimum
corpus tu u m quod efferus bos est dom abis providebisque ne otio
to rp eat. Malignae n atu rae est; abunde suaviterque pastus recalcitrat;
im pinguatus ex cu tit jugum et vehiculum sessorem que dejicit.
Audistis quibus studiis propria dom us regenda est ; quibus exercenda
disciplinis quam quam fastidii tim idus m u lta praeteream . Nunc quid
ex tra vagabundus incedis? P raecurre prior in domum tuam
Eccl. xxxii a ; et tem et a com m uni hom inum stu ltitia exime de qua
Hieronym us ad Sabinianum b\ solemus m ala domus nostrae scire
novissimi et liberorum ac conjugum v itia vicinis canentibus ignorare.
I ta est; vicinae domus curiosi, ngligentes nostrae. Vitia idcirco
nostra ultim i cognoscimus; hinc irridem ur, hinc nobis placentes
fabula populo et risus efficimur. Quo circa bene jubet Persius c ut
praem isi et repeto : Tecum h ab ita u t noris quam sit tibi curta supellex,
q uantum scilicet a v irtu tu m perfectione deficis.
Vade ergo in dom um tu am et cum paralytico surge per contritionem;
tolle grabatum peccatorum per confessionem et per satisfactionem,
in domo tu a vigilans oransque perm ane ; illic exspecta ut cum advenerit
Dominus confestim aperias ei. Sto, inquit, ad ostium et pulso; si
quis audierit vocem m eam et aperuerit mihi januam , introibo ad
illum et coenabo cum illo et ipse mecum. Apoc. iii d. 0 miserrimum
te si abieris, si non ta n to hospiti festinabundus occurreris, si non
invitaveris dicens : m ane nobiscum Domine quoniam advesperascit
et inclinata est vitae dies e. Nec invites modo, sed violenter, ut sic
loquar, tra h e ; verecundus enim hospes est, vult compelli. Quo
introducto servi certatim dom um exornent ; nullae repedantur irarum
araneae, nullus cupiditatis pulvis, nulli caninarum rixarum aut
curarum m ordacium clamores audiantur. Sed et uxor tamquam
vitis abundans in lateribus domus tuae cum liberis suis, bonis scilicet
affectionibus, in occursum culta festinaque procedat. Sternatur
dom us tap etis bonarum cogitationum , virentibus herbis bonarum
operationum spargatur et om nibus denique sanctorum desideriorum
flosculis pulcherrim e distinguatur. Ponat mensam pietas, auctoritativam
sellam obedientia, focum caritas accendat, m inistret fides candelabrum
et lectum contem platio substernat. Linteam ina vero ut pura sint
a b lu an tu r a contritione, a confessione ventilanda aeri exponantur,
quos dem um exsiccabit satisfactio. Nec omissum sit illud quod de
Palem one et Baucide deorum hospitibus Naso ait. Metam, vii / :
Super om nia vultus accessere boni. Hilarem enim datorem diligit
Deus. I I Cor. ix R ependet, neu dubita, vicem Deus ab eoque audies :
hodie huic domui facta est salus. Luc xix h. Quod si verecundum te
Eccli. 32, 15.
b Hieronymus, Epist. 147 ad Sabinianum (PL. 22, 1203).
c Persius, Satir., IV, 52.
d Apoc. 3, 20. 9 Luc. 24, 29.
/ Ovidius, Metam., VII.
9 11 Cor- 9' 7*
* Luc-
590
l uvre oratoire
In
festo
O mnium Sanctorum
I537I54I-
1 famabilium P.
2 essentiali P.
3 explebilis Z; inexplicabilis P.
0 Matth. 5, 1.
604
JEAN GE RS ON
I< ?0
UVRES
COMPLTES
Volume VII
LUVRE FRANAISE
(2 9 2 - 3 3 9 )
'
DESCLE & Ce
PARIS - TOURNAI - ROME - NEW YORK
319.
La
d a nse
m acabre
319 a
M d ita tio n de l a m o rt
O qui sera mon loyal et feable amy
le
R oman
de la
R ose
Par ung matin nagueres en mon veillant me fut aviz que mon cuer
ynel senvola moyennans les plumes et les eles de diverses pensees
d'un lieu en autre jusques a la court saine te de Crestient telle comme
estre *1 souloit. Illec est oit Justice canonique la droicturiere sant sur
le trne d equit, soustenu dune part par Misericorde, dautre part
par Vrit. Justice en sa main dextre tenoit le septre de rmunration,
en l a 2 senestre lespee trenchant de punicion; ot les yeulx vifs, honnourables et plus resplendissans que nest la belle etoille journele, voire
que le soleil. Bele fut sa compaingnie, car dune part estoit son trs
saige conseil, et tout a lenviron se tenoit sa noble chevalerie et
baronnie de toutes vertus qui sont filles de Dieu proprement et de
Franche Voulent, corne Charit, Force, Attrempance, Humilit et
autres a grant 3 nombre. Le chief du conseil et corne le chancelier
estoit Entendement soubtil joint par compaignie ferme a dame Raison
la saige. Ses secrtaires furent Prudence et Science; Foy la bonne
crestienne et Sapience la divine et celestienne furent de lestroit
conseil. En leur aide estoient Mmoire, Providence, Bon Sentement
et autres pluseurs. Eloquence thologienne qui fu de moyen langage
et attremp se pourtoit pour advocat de la cour. Le promoteur des
320 Texte tabli daprs Paris, Nat fr. 1797, f. 1-23; collt. Nat. fr. 1563,
f. 180-185; 0 \ f. 21-38; Ed. p. 29 s.
1 om Ms.
2 main add Ms.
* foison sans M.
301
l u v r e
f r a n a is e
320 .
ploureroit Ms.
* om Ms.
305
l ' u v r e
f r a n a is e
1 Ottonien Ms.
5 maudites Ms.
310
* om Ms.
icy add Ms.
340.
POUR LA PENTECTE
393- EN LA r * "
. \/A>A X
h u m aine.
* les N*.
toute N*.
1061
* toute N*.
393- EN LA
F T E D E L iM M A C U L E CO N C EPTIO N
* C an t. 6 , 9.
* C a n t. 2, 14.
f E s th e r 2, 17.
* om. N*.
7 a m y N .
e J u d ith . 2, 19.
* om. N \
d Eccli. 9, 8 s.
1079