Vera

ac pcrfeSia

DESCRIPTIO.
Qua
ratione

ex

VINI FECIBUS
Bonum flurmumque

TARTARUM
iit

extrahendum.
Patri^e

In gratiam dulciflimx
publicijurisfafta
Fer Tnventorem
J O H.

RU

OL

UM Gl.AUBERU

ftAMSTLLOTKtAMIx
roftant
w
>

apud

Joannem Janssonium,
-"'
"

Mdxime-reyerendo

PrincipiacDomino,
Domino

jOANNIPHILIPPd,
Oathedrae
cellano,

Moguntinse

Archi-

EpiTcopo, S.R.Impcrii Archi.Can.

& EleaorijEpifcopo HerbiDuci Franconisc &c.

polenfi,

T>omino meo clemeniifftmo.

Lurimum-reyerende
chi-Epifcope
is"

^r-

Eleclor^
:

Domine

Cleme?itifime

hod

ante hiennium dehita

Eleclorale

cum

fuh-

lij^ione

priVde^tumex vi-

lfecibu6 tartarum lihere extrahendi

^tierim, <sr

aT. (%>.

Qlftt, impe^
tra-

DE
trayeYtm
,

t)

C A T

O.
exci-*

memoria tua yiondum

dijje arhttror:

J^ quo

labore^

cum me

haclenus alia rerum agendarum moles detinuerit y

ingenfque in EleSloratu

Moguntino 5 nec non Epifcopatu Herhipoknjt

fecum ex

i^norantia

pro-

feSia perditio
heat
5

me

quotidie

male halucrofani

operi^

pretium duxl

hanc tartari ex

yini crajfamine extra-

Bionem

Elecloralt

Tu^

^yerenti^,
ejf

fuh cujm
licet^

patrocijiio mihi incglumi

dedicare ,

hac pr^ferti?n ratiom

adduSiuS) quodnutlus

Germajm

(Prin-

cipum jnajore

yini pro^entu gaudea.

quam T.

^y, Celftudoy cuinon

^enani
pars
^

modc

hona traclus

yerur?

etiamtota propemodum

Mmi

dttio

um

cum

D
^^m
gerity

E D

C A

O.

Franconia diyina proyidentia oh^

yimrum

feracifsima

uhi etiam

lusfecumcumfuo^infigm patricthono
^icimdo tartaro^

ex

ignorantia abjict^

iXyquihus
is

honm

vinijpiritus iefiiUatio^

beneficio prim detrahipoterit^tartaro

,

c isio crajfamento prodituro

quodin
in-^

efic^fmtdo manens ah omnibus , ut

^^^

tile

quid rejicitur^ exceptis paucis ^qui

^m: eOy magno lahore ficcato^cineres quos

'^^cant cUyetlatos pararefatagunt.Qu^
^|cw;;i perditio

cum

incredihilem tarta,

^Hjacluram quotannis faciat

fum
t 'ce

iequifii^

cenfuij hujus mjfierii notitiampa-

hono

ommum ocuUs exponere , qua

ma-

us yel alter i?if}ru8us tartarum

Vmo qucefiu aggrediatur extrahere^

nuMl

DED
rint

C A r

o.
la-

mtlus duhkms^ qumphires ^fihtmc

horem alns fruciuofum ammadyerte

5

idem molientes exhauft^ patria

fintaHaturi.
tili

magmm emdumentum
Eoq.

tioi

hmc

opetlam T.

^y. Celjttuiri confi-

([ui

dimgratam fore^ umque cumfuo auto- Co

illii

re,

impojlerum commendatam

f(

do,

fuiafummo bmiorum

datore

cun)f!^[
(jllC

ctaammtcoYporrfque hona awmtusap^n

precoryquiJlHdeoeJJe:
taiii

!xii

T.RXeifit.
humillimus cliens

h
C
fium

J.

R U D, G L AU B E R U

ijf")
ue
uar

ior[

iiirit

7 Rincipio quid
fint F<5ces,

quxve
prius,

fic

earum

cllenEici

ac natura, fciendum

eft

quam in partes refolvantur, bonumqueab inu:ili

fecernaturj quia abfque rei cogni-

ferri neerrore }ugiter hxrendum. pit , fed in Cognitu ergo neceflarium eft , quid Uud fit quod fub manibus haberur,

ione

redum de ea judicium

'|uo tutius iilud

tradare hceat.

Hanc
,

)b

caufim , quid propric fint feces dC juo pa6to meliorpars inde fit extraienda,ignoranti pandam, ne pofthac

antum boni,ut hadenus fatitatum,

;x

iudofta ofcitantia ab^iciatur , fed in

)lurimorum
ur.

commodum

converta-

Omnis
nilis,

crafftis

humor,fiveiIIe vi-

.umfit, five cerevifia,

acetum

velfi-

cum fuumtempusquietus ma-

^ec,terreftrem,

gravem crafTioremue partem ad fundum demittit ,

uam feces nuncupamus, quibus cJaiorparsinnatar,

decantanda&abim,

uritate feparanda

ut in vulgo noto-

rum

rum
Jicer.

potiilentorum paratura vidcrc f

,

Ufus iftarum fecum haaenus nuUus fuit quam quod ignis vi aftx vinum aduftum cxfudarent reddua

forasmiflbjCumquomukum boni fi. mul interiit quod inibi delitefcere homincs non crediderant. Verum
,

cnim vero, non omnia

inutilia efle,

qu^

vulgus inutilia pronunciat , fcd firequcnt^r in rebus vilibus infignia bona laterc hocce vini excremento;

demonftratum

ibo.

uvor doliiS ibidem fervefcens, fecibus deorfum miflis clarumvinqmcvadat, fuperfluummufti fal,dumex uvisex-' nrgebatur, eadem opera fecernitur, partim vafis lateribus agglutinata, quod tartarinomine venit, major vcrohujus falisvel tartari pars turbidis
torculari prefTus
infertur^ ut

Cum

fecibusimpligatainftar arena
petit,

fundum

hoc eft pro-? prium quod calido humore foluta aqua fiantjiumor refLigcfccns univcrPra^terca
,

falium

fumincalorediflblutum

fal

continerc

non

valcns

cogitur illud dimittere,

quod

^iinlquod vehiculo

cxclufum novasfcdes
ba
$

^feilpoftulat. Si folutioni tranfvcrfim

^i^ilcillas

immittas , funiculofve

fal

illud

ftliilchryftallinum
'oniilfuai

cubica vel angulari

natar& convcnienti,figura adh^fi nullos, ad vafis latera falil^crijlnum, fibi confoime corpus acquiret. acB Extra controverfix aleam pofitum
tcfaJrebiti
c,

liBcft,

ilijiilbus

uvorcm prx omnibus Vegctabiliplurimum habere falis, non fenfi-

iiciMbilis

, nifi cum innato calore fermenltatur,quo eftervefcente a natura fepaTationcm molitur dum purior ac lidoi quidior pars tantum falis retinet , quantum ad vini gratiam necefle habctj craftiore fale exturbato, cujus parsvafis latera incruftar, pars multi craflitiei adhserere, cumque iifdcm fubfidens fecum appellationem nancifcitur, ex quibus vulgus fpiritum ifive vinumaduftumhquarefolet. Sunc
,
jiB

vcroiltefeces nonres inanis, quales hadenus credebantur, quippe qux magnam tartari exillis extrahendi copiam in feconcliifam habent, pluris

conftantem

quam ipfae

fcces conftitcj

vant.

1,

rant, quia tum acetum, tumbonumjfcdl tartarum ex illiscxiguis fumptibusparari poteft.

Qui
facile

vero

rcm

penitius rimabitur,

viam inveniet, qua exinde prcfrefocillatum

fumvinum
vinum

inoptimum

redeat.

Nonnullibi, putain Franconia,

fatia, Auftria,

AU
vi-

traduque Rhenano
,

ni proventu uberrimis

nihili fere fit

hocvini craffamcn, fed pailimpecudibus fuibufque in potu praebctur, unde proptar latens tartarum bcne purgata, cito pinguefcunt
;

fpiritum inde
dedi'*

proliciendi

operam haud raro

gnantur. Ahbi, ubi vinum non nafcitur, maxime quibus vinum e longinquo advehitur, plris fiunt, non fo* lum utvinum ex iliis eliquetur,veram etiam exiguis cannabinis faccis inclufas,huic operiadar>tP,tis prxlis decuf**

fatim fubjiciuntur,promanans indc vi-

pretiovenditur: veruntamen cum hoc pocius vilkim fit quam vinum, accto, cui optime congruit a multis deftinatur, fcd

numahibono miftumfuo

fed fi quis

rcdderc norit quod in cx, vinum gratum ac generofum fiet , non minus atque in
ei

preffionc perdidii

principio exftiterat

fed conficiendi

lecretum aliorfum pertinet,hic tantumaceti fpiritus viai mentionem

&

facere decrevi.

InHollandia, Gallia,
xnodi

Italia

hujuf-

expreflio 6c aceti prsepa^atioin frequentifllmo ulu efl ,multis

fccum

valde quxftuofa, quinil aliud agunt, quam quod feces ab oenopolis co-

emtas torculari urgent , vinumque in acetum convertunt craffamentum in facculis refiduum eximunt, in doliis ard:e compadum Pileonibus venuadant, aquse incoquendum qua pileos rudescondenfant, quia lanaaquaca&: qvio ea lida in anguftum cogitur
:

ferventior,Ii6carliuspilei conftipati denfefcunt. Cui cnim ha^e fit tartari

i

natura

quod aquam qua dilutum eft

,

multo reddat ferventiorcm quam ignis, cumquein fecibus mulcum infit

tartari,

rem

cu}us virtute,aqua intenfio-r f^radum acquirit, quod caloris "" Pileo-

tz
Pilconcs ignorantes fecum limofitatt adfcribunt, tartaro inhaerenti potius tribuendum,hinc finguHs ahenistantumindunt fecum, quantum ad lance
10,11

conftipationem opus

cffe fciunt.

Atquc hocopus elt, cui expreffb feeesconveniunt, flncrsmajor fitearum copia , quam pileones abfumere nequeunt, corrumpuntur interdum, pars in vermes abit , tandem in fcetidiffimam terram nulli ufui idoneam mutatur. Cum cas pileonibus ven^ dunt, tunc acctum ex expreflo vino faftum ipfis minoris conftat , unde eis piufculum qua^ftus accrefcit 5 ahas non multum ex fua arte Uicraturis,(i a pileonibus tcfidui emptione non fubleventur. Hac ratione Belg^, cum Galhs feccs cogunt, acetum conficiunt, craflTamine itipanda; lan^ pi-* leonibus rehl:o. Quo vero modo acctum confiat, pauciscxpediam. Oxopxi multa dolia

fuper cantheriis pedis altitudine

terra, quibus

urna acetum exci-' piens fupponipQiTiccreSa Iqco ca^

de

hdo

ido difponnnt, fupcriori fundofublao, in medio doiio ligna decuffatim

:onftituunc, aliud foraminofum funlum fuftinens , cui vinacea vino exuta

idfumma ufque

labra infternunt, fucr

M.mdo,aliove bene quadrante oper:ulo y ne mulcum aeris fubintrct opcriunt

:cum intrabiduum vcl triduum

nferta
:ur,

manu calor fufficiens percipivinum quod antea fecibus ex-

iteffum erat, afFunditur, ut ipfa vina^

bene fuperet, probe coopertuni loliumficrelinquitur, donec ex op3ofita ferie aliud dolium vinaceisiimilitcr replecum incaluerit, tunc vilum primo dolio dctradum huic iaamditur,donec vinacca inprimo doio iterum incalefcant, primo vino lenuo maceranda. Ha^c mutua vini .ifFuGo ac depletio repctenda ufque
:ea

ium juftam aciditatem confequatar> .]uod duarum triumvc hebdomadum

pacio,
:eft:

proaeris caliditate fieri poad extremum aliidolio infufum

perpri-

Dro

emptore reponitur, bonu ac nanens acetumredditum. Mox

mis

14 mis calentibus vinaccis rccensvinum afFundicur, prorfus rationemoddditsLy donec & hoc vinum bonum acctum evaferit. Si multa habeas dolia, totam aeftatem poteris aceto operam dare quod fi & hyemen impenderc
,

F
oni

ipl

S.ri

a ck

animusfit, locus fornacis beneficia iun

calefacienduscrit.
ion

Hoc pado
fecibus

in Gallia

Belgioquc cr

acc

vinum preflTum, &: in acetum converfum , multis unicum familias^ m

ioE

alendse ditandaeque adminiculum

ufwi

eft.

on
efr

Jam & meum inventum communi producam, bonis bonum ut puto Dei donum futurum, certas quod
multi in viniferis regionibus, ubi ma-* gnafecum copia parvo emitur, fibi

fir

m.
Itc

ii

commodum haud
,

afpernandum fint quasfitun quod cumprimis Deo, tum mihi quoque, qui hanc fcientiam indefeflb labore eruerim, acceptum

iic

ferent,

jcgenos alacri
ni offenfim

fuamque gratitudinem erga animo facient teftatam,

De

incurrere

fibique

hanc benediaionem in maledidio-

nem

degenerare velint,
Prinio

Primo bonum prselum habcarur, ^ngatrabe, aqua pondera pendenr, gatur, exiguis faccis ad minimum
vel
6,

amphora:fecum eademope-

exprimantur , modo in adjundo ;hemate dehneato. Proleftum vi-.

um
icci

vel vinaceorum opc vel alia raone in acetum mutabis , craflaminis

ccis excuffi

cum
vefica:

fua aqu^e propor-

edia

one tantum

infunde

quan-

^m capere

poteft,

ne

inter deftillan-

um

ebulliat,

impoflto alembico apta

mi pfrigeratoriii, urgeopus, utaliasvini )iritus igni eliquari folet, prodeun-

pm fpiritum
t

ferva.

copia,
,

quam ex
live

vefica

(donecejusbona una vice rc-

ificare

claram reddere debes,

e ficcis fecibus

lic fpiritus licet

non

multuSjfufficienstamen eftimpcns aceti tartariqueconfedioni neccfinis penfandis ) cum infipida aqua jcfudatjignem fubtrahe, vefica tu-

um foris prominentem aperi, aquam

umfecibusper canalcm in capacem rseloimpofiium faccum deriva,bene onftdtlum urgc ut humidumi ficco

1(J

co feccrnatur.Liqnor in pcculiari

vafcffit

refrigefceiis acin tarcarum concretus latcribus adhaerebit, reliquum inftai

fccem irt faCco rcmanentem eximc, in folario ficca, fub vefica juxta lignacrcma, &: accipie* cineres acerrimos, quos vulgus claarenas
fidit
:

vellatos vocitat, tindoribus utiles

quorum pretium ad minitnum hanc cxpreflionem tartarique prseparatio.

nem indemnempraeflabit.Cumuna'm
deftillationcmpr^lo fatigas , vacuunj
deftillatorium reccnti aqua fccibuTi que uc antea replebis, 6c dumindc

fpiritum evocas, primae feces exprefla' crunt, &continu6 deftillationem ei|cal

dem

prxlo fubjicies,

aquam caUdan
fecjiii]

promanantem cave
:

priori jungas,

fmgulis deftillationibus fua vafa trida bue poftridie primam aquam ex qui tartarum adfundum fecelfit , loco reuli ccntis aqu^e deftillationi tertias adhi qm be, fciHcecin ea novas feces dilTolag^ vendo ac deftillando,ut docui quatDoi
:
fpii

t^e

deftillationisfecesfccundl

aqud,e3(lUi
&iiiij

tartaro dgmilTo reliqua diluantur,

^7
4l,fic
*

dcinceps,quo compcndio

nuUam
ia

tartari

jaduram

facies

fed

quod

aqua

reraanfit, ex novis fecibus qui-

bus afFunditur incrementa fumet, 6C fuum lucrum dabit. Quod fi vclis;

acidam iftam aquam exquatartarum fecretum eft,animare, paucifquc im penfis ex frumento arborumque fru iStibus vitam five animamreddere poteris, ut iterum vinum fiat , primo cx fecibus preflTo haud diflimile , eadem tncthodo in acetum mutandum ( quia icorcmjamhabet, folavita feu aniiia>

& a corruptione prasfervatoriumi ipfum deficit) procedendi modum :allenti infignelucrum accrcicet: Si idmiaiftrationem nefcis, fac quod ufli, loco communis aqusc hac aci* laduras feces liqua, tartarum bolumhabebis. Poteftvero etiamaliis ifibus illa languida aqua adhiberi,

&

&

liios in libelli

calce indigitabo.

Hoc

ige

ne nimio igne feces adurantur,

fseteat, Sc

piritus

vefica pcrdatur,

|uod prascavebis, fi fundum lardoin-

mgasprius,quamaquam fccibusgra-

vem

IS

vem

infundas, /piritumque
fi

cliciasu

Poflcm hic ctiam compcndium

indi^

vcl ficcas immiferii care,ncfeccs , aduftionepericlitcntur ,fcd prolixunt

forct, ledori tsedium

pariturum:
,

fi

modo qnx

fcripfi gnaviter cures

rc*

bus tuisnon malcconfulueris.

Cum bonam
non

tartari
,

quantitatcm

cx fecibus coUegifti

fpecic clcgans, fed caeno vclarcnae fimili-

cxtema

limum, ultcrius pergendum,ut veiia

chryftallos pulcherrimas vel in ma*-

gna fragmcnta ad
tur,

quod

vafis latcraredig^i fcquenti rationc cfficics;

Veficam limpidaaqua replc ad fum* mumfere, probe bullicnti aquae pa^jjp rum de granulato tartaro folvendum immitte , bacillo ad fundum demifloL cxploresnum coUiquerit,adde pervi*fr3 cespkis, donecinaqua nil amplius K-jfj queat ,quod fic deprehendcs Scutel' lam ftanneam hoc liquamine implc-jj^j, ro , fi actutum cuticulam vcl cremo
:
ci

irem contrahlt , indicio

fit

quod ^riS|

habeac
ftallos^

tartari ad producendas crjr rto finminus^piustartari immio

tCy

doncc hocfignumin patcllaanimadvertas. Diim bullit,fpumam perforataicnea radicula fublatam iicco crafTanTento adde, quod ob adhasrens
tartaru iifdemciavellatis cineribu5,fi

crematur,conducit Cum coftura lac tartari haufic, per cupreu canale ex veGcx cubo in mundam excipulumdefciratur, ubi ,dum^quainfrigefcit, cry:

(lillilateraincruftabunt;
'a(3:urus,
c^txi in

Aquam
,

re-

[Iduam iifdem rebus' appUca

fi
,

melius

vinum acctumvc

TiiitaTeris
itSc

cryftallcnm tedorium in
,

maneat nam
,

fi

novam cofturam

iddideris
zraffiUs

majorcs &: eleg^ntiotes

carius

ient cryftalii pluris venales, quia qu6

hoc

quoque tartarum
cryftallis tuis

:enfetur, &: fic

quamvis

:rafliciem conciliabis.

Cum

fttis vi-

lebitut, reliquas (blutiones aiii vafi inlirides

jprimumin quo tarcarurp con-

Tcvit,;fnafpc>ritc ficcefcat,

mox

ejus

atera gravi iftu focis percute, 6^ fra-

;menta tartari magna deciderlt, quod

jfo

lubitudivcndes, vas cidem labpri

dhibito.

Hxc cft cxa(9:a defcriptio cx vilrbus

probum acctum, multis artibus, neceflarium tartarum produccnfecibus
di,
tibi facili negotio the^ fiurum jufte comparandi. ..^ Jam vinum quod nonnullis adu11 um vocare libec five fpiritum vini cx yini fecibus abfque ullis impenfis clicicndum aggredior. .t
,

bonumquc

Ppftquam vinum defaecatum

ctt

transfufum,fecesyefica cxcipe ,addQ: aquse quantuminhaerentis tartari dif*

folutio exigit, fucccnde

ignem^feccs

infundo lignea fpatha diligenter agimanus aqu^ fer-f voremdiutius nonferunt, fpirirufqup prprumpunt, tolle fpatham, alembicq appJicato deftilla, donec nuUum fpiritum, fed merum phlegma percipias; Jiquamenin faccum proelo fubjacen?
ta,ne adurantur,cum

tcm per canaleiu deriva,

ftridum urge,
6c

ar<3:,e

con?

habebis vini fpirij tumpcrdeftiliatiqnem', tum dcun^*

per, expreflioaeniy concrctio-

rum

nem; , cryftaUifationem eum duplipx fcenore, ut moxdarius oftcndam; uit

priut

priurquam tc operi accingas certus lis,quantum inde lucri fit fpcrandum,

ne
fit

fruflra

operam

6c

(ed praemifla fupputatione quid

confultius

oleum pcrdas fadu

Excmpli

gratia.

mature decernas. Si 5. fecum am,

phoras commcrcer fmgulas dimidio thalero, quinqueamphoras duos

imperiales
^A

cum

dimrdio conficientj
,

^
i^

m
tf
tffi?

f(tl

m
^f
'f^
^ii

amphoras vini cxprimo^i. amphorae in faccis remanent una amphora tranfvafando perirc creditur, cum tamcn raro 4. quarrarii vafis adduas vini amha^refccntes pereant phorasinacetumredigo> 2. craflaminis amphoris aqua dilutis,fpiritum vinievoco,tartarumexprimo Hocvinum igne liquatum, una cum fccibus
cx his
2.
:
:

lartaro exutis, crematione in cincres clavellacos redadis

ti
,

fumptus ace-

\.^
Ifiii

tartarique prseparandi ex.^quant;

bin^ vero fecum amphor^ a 40. u(quc ad 100. hbras tartari reddunt ,
prout

;ica^

vinum
(

dulcius

auft:criufquc

i^ Fuerit,
jii;<

fiquidem aufl:era plus tartari pri^bent quam matura. ) quod fi tan'

\i

tum

tum 40.

libras fuppeditcnt, fingulas 2.

albis vcnales,

hoc tarcarum fecum

9"

prctium refundit, liquamen fpirituo^ fum nec non cincres clavellati, ligna redimunt, 2. exprefri vini amphoras pro additamento habebis in acetum

J"

&

redigendas.
Vel^fi 2.
pcriali rcdimas,

fecum amphoras uno imprimo detrahes fpiri-

tum,mox fere lo.librastartari cxprixncs^ jimaim uno thalero venalis>

quantum pro
omnis
fpiritus

fecibus

expenderasj
qua^ftui eritV

liquor

cgregio brevi ditefcendi labore. Demus, amphoram cpnftare thalero,&

non

plus

quam
:

i?.

pondo

tarrari pras-

fmgula 2. bazcniis five 4. albis veneant licet fex feci plurimum pra^ftet, raro tamen taminanes repcri.untur feces , quac non tantum tartari contineant quantum ipfae valebant; imo in Rhenanis , Franconicis , Auqiias

bere,

ftriacis

una amphora uno thalero

comparata, faepenumero 5 o. vei plura tartaripondo fundit. Notandum pra^terca, (i feces magno veneant, ipfum

jpfum acctum, tartarum , aidcfltem* quevini fpiritum vilia eflenonpofle, quia iUarum caritas ex vini inopia de. pen4cc fi vero feces finccarse , acc|um fpiritus, tartarumque vilia,(quod tamen ncc faftum, nec unquamaudi:

tum

fuit

ut exprefll tartari copia fe,

cum
non

pretium non redimat

ncquc

ctiam acetum vinumque fpirituofum

plane gratis haberi poffinc, hoc tamen commodi pr:e aliis.cx folo acc^ tovinoque ardente viditantibus, hab^bis quod tartarum cinerefque cla,

vcllati

ex

vini

eliquati
aliis

quifquiliis
ci-

uftione collecki, ab

vcro rcjedi,

bifubfidioveniant, uc /piritus vini tibiminoris conftanspluris quamalias

venundaripofllt. Si ergoille ex fola

vini cxpreflione fpiritufve deftillacio-

nequaiftumfacit, quaato magis cu, fpiritum ex iifdem fcqui acetum

&

&

cibus gratuito acquiris ? Adhuc unum, confirmationis loco

fecum amphor<e 4. thaleris emptx, 4. vel 6. amphoras aceti,unamve viniardenti* reddant,

fubjiciam
:

Si S.

B 4

ilkid

24
illud

acctum

fpiritufve lo.
:

vd

12

imperialibus divenditur
dcftillatse feces
fi

preflas vel

50. vcl 60. tartari

pretium quo feces primc mercatus eram, refundunt fin minoife

libras dent,
:

lit

tartari quanritas

nihilo

minus acc-

io^

parvo conftabit,qu3B i meliora fada communi pretio , vel u communi bonitate fada vilius vendens emptores prse aliis allicies, l
vel fpiritus

tum

iati

Penfita rem, tam qu^eftuofam^e fcientiam nufpiam vifam vci auditam

cfife

&

animad vertes. Ea utcr e, ut infigni iic De I dono, cujushonori, ncc nonil

fi

gentis proximi utilitati

candido^

hanc benedidionem majori tuo tuorumque commolitaveris,

pcdorc

do ccflfuram experieris. Excipiat non nemo artcm quidem inaudi am & quxftuofam elfe^fed non omni aetati acconditioni convenire, quia non omncs negotiandi peritia
,

pollent,vei ab ea multi abhorrent,

cum pcccatum

inter

cmptorem

6:

venditorcm, utclavuminter

parietis

lapideshaercrc, fcriptura difertc teftcturj

25
eur,

cm refpondeo, quod cuivis Chrihonefta occupatio ad

fui

[liano

fuo-

iisa

rumque fuftentationem divinitus fis r"^|permifla, ne proximum uUain rc gra^^ srare necefle habeat. Nemini enim viiovcrtendum, fiuna vel aliarationc
iridum quaerat, veteres in veteri juxta
va

'^^

4cnovo Codice laudabili cxemplo

fecerunt.

te-

^^latum
uofaa

Hxc eft vera

nendi
lc

vini ex fecibus expri-

& in acetum redigendi, fpiritus

,

fa
:cno3

tartari proliciendi

quifquiliafquc

iBlijifticinerandi

doftrina.

iidioo

Reftat ut ufus quibus aqua de tararo reliqua cum fruftu adhibetur re-

iidi(y

enfeam. Prsefciendum vero eft , aco-

cm in
iJra

aqua nil eflTe ah*ud quam >hitum tartarum,quodad vafislatera

ifta

enirc,

ryftaUinam formamnon fufceperat: uicquid crgo vulgari tartaro aqui iluto efficitur > idem hac acida aqua
roeftaripoteft,

)cri:;j

mi
irietii

Aquam

tartarifatam

cum

vel abf-

tefc'

ue faUs additamento cuprum diiTolcrenemonefcitjUtinviliorum moctarum, vaforumque argenteorum

dc-

dcalbationc apud argyropa?05 viderc cft, qui in monetas vaforumve argen tcorum fuperficie haerens cupr um coi3:ione auferunt, argento , qua(i nihil qupri miftum habeat, apparentc. Huic opcri prxdi(3a aqua commodiffirn^ applicanda effets veriim cum cjus magna quantitas in fequrp elaboratione rcmaneat , vix melius quam fct qucnti modo impcnditur. Hasc aqua, fi ei viliores cupri marcafitae pamna
obvi2e,nec cum fruclu alias fvmdcnda^j vel ctiam rejedane^e fcoyi^ incotjjil
quantui:
,

cuprum carum

intra fe ab

fprbcbit, immittcferramqnta, iq coprum exaltabuntur , vel cupruni

&

per aquam extraaum ferri adjedionCj^j praeeipitat^r, perada hac ferri grada^ tionc in ses, qupd lutofum coenum ex terna fpecie referet, limpida aqu^ cdulcoratur pulchcrrimum cuprumj vel optimOjignis vi eliquato,asri boni tatenoncedcns cxcoquitur. Qui la bor valde fruduofus eft , quia aqua tartarifata cx hoc labore pUirima prpi
,

jj^^

venit, fed c|u6 facilius in

ae^

agat , illu^ \^
2

27
IJJ^Ifcx ""

pyritc cxtrahcndo",

falis

tnomcn.

tumdum

bullit,afpcrgendum.

J
^'i

Scd fi aeris pyritas nimio fulphurc abundcnt , quod tamen in ignobiliorius funt,

JJ^^ribus marcafitis

raro evcnit , torrcndi ut fulphur comburarur,

^'^tum terendi,
rifata

dcmum cum aqua tart^** coquendi,fcrroquc prsecipitaoplus cupri acquirituc

di

quo pado

ipr.xcipitatur, fcrri pars in

atqueinipfopyritc fucrat, quia dun^ xs exaltatur, duritic ars nativo in vitriolumabit, _

5

'.^^lixliflimilc

manetenim

viridis folutio,

^^Tqua telaspannique a:quc denigrantur ^f atque vulgari vitriolo: futoribusetiam pLcorio nigrore inficiendo optimum '^'^^y'atramentum pra:bet 6l cum quercino ligno atrum coloreim lignis conci:

liare

aptum natum

cft.

Si ha^c vitriolata

aqua

in ferreo

ahenoad

ficcitatem dccoquatur, rc-

fiduumque forti ignc fundatur , tcnarciffimum ferrum nancifccris mirabilium virtutum, bono cupro fi non
prxfcrendunisad

minimum

confercn-

dum.

Sic

&

communis

pyritcs ferri,

mclius

iticlius

fquamae vcl Hmatata

fi

cum

vini fecibus fpiritu orbis in globulos rcdigatur, dum fundis , ferrum maxi-

mcdudile purumque
:

prodibit, pluri-

bus ufibus quam vulgarc fcrrum conVcnicns quos laborcs fi quis aggrcdictur,nonfpcrnendos frudusex iilis
pcrcipiet.

Non pr^tcr rcm fuiffet, modum anncftere , quo tam tartaro quam cincribus intra tuos parietes utaris, ncc
foris

venum cxponcre cogaris,fcd

rcs

forctprolixior, pr^/enti ncgotio

gis noxia

ma-

quam

proficua.
fi

Hic

fubfi-

fto, meliora,

bono D e o vifum fuerir, cum tcmpore daturus.

S.

^?

,J
t--5"-.

^. Y/-

loi