ADRENAL KORTEKS

HORMONLARI

Prof.Dr.Arzu Seven
HORMONES OF THE
ADRENAL KORTEX
 Glukokortikoidler  Zona retikülaris
+ Zona fasikülata
 Mineralokortikoidler  Zona
glomerulosa
 Cinsiyet hormonları Zona retikülaris
+Zona fasikülata

 Hücre içi reseptörlerle kompleks 

gen expresyonu
 Tüm doğal glukokortikoidlerin
mineralokortikoid,mineralokortikoidle
rin de glukokortikoid aktivitesi vardır.
Steroid hormonların kimyasal yapısı
 3 tane 6 C’lu siklohekzan halkasının
oluşturduğu fenantren halkası + 1 tane
5 C’lu siklopentan halkası 
siklopentanoperhidrofenantren
halkası
 A,B,C,D olarak adlandırma
 17 C’lu
 Stereoizomerler (+)
 Glukokortikoidler 21 C’lu
 Mineralokortikoidler
 Androjenler  19 C’lu
 Östrojenler  18 C’lu
 10. veya 13. pozisyonlara C ilave
edilebilir
 17.C a yan zincir eklenebilir.
 Glukokortikoidlerin sentezi

 En etkili  KORTİZOL
 C 17
 C 21 hidroksilasyon (3)
 C 11
 17 ER 11  mitokondrial enzim
 21
 Kortizol adrenal kortekste
sentezlenen başlıca
glukokortikoidtir,hipofizer ACTH ın
direk kontrolü altındadır.
 Steroid hormonların öncü maddesi
kolesteroldür.
 Kolesterolün pregnenolona dönüşümü
hız sınırlayıcı basamaktır.
 Kolesterolün yan zincirinin kırılması ile
C-21 kortikosteroidler,diğer yan
zincir kırılması ile androgenler,A
halkasının aromatizasyonuyla da C-18
östrogenler oluşur.
 Kortizolün plazma konsantrasyonu
diurnal ritm gösterir (sabah 08.00
değerleri 24.00 değerlerinin 10
katıdır )
 Aynı diurnal ritm ACTH
sekresyonunda da mevcuttur.
 Kortizolün %95 i proteinlere bağlı
taşınır:Kortikosteroid bağlayıcı
globulin (CBG ) veya transkortin
CBG karaciğerde
sentezlenir,östrojenlerle uyarılır.
 Serbest kortizol biolojik olarak
aktifdir.
 Yarı ömür 100 dak.
 Plazmada %80 i 17-OH kortikoidler,
%20 si kortizon ve 11-deoksi kortizol
 KC de metabolize olur(redüksiyon,yan
zincir kırılımı,konjugasyon )
 Lipofilik steroid molekülü suda
çözünür hale gelir ve idrarla atılır.
 İnsanda safra atılımı ile barsağa giren
konjuge steroidlerin çoğu
enterohepatik dolaşımla geri emilirler.
 Konjuge steroidlerin atılımı:%70
idrarla,%20 feçesle,%10 cilt
Glukokortikoidlerin etkileri :
 Ara metabolizmaya etkileri:
 a)karaciğerde glukoz üretimi 
– Periferik dokulardan AAlerin
karaciğere yönlendirilmesi
(glukoneojenik substrat)
– Glukoneojenez hızı 
 b)glikojen sentaz 
 c)lipoliz  (ekstremite)
lipojenez  (yüz , gövde)
 d)protein met.  ANABOLİK
RNA met.  (fizyolojik doz)
Savunma sistemine etkileri:

 İmmun cevabı baskılar

immunosupresif
 Antiinflamatuar
– Dolaşımdaki lökositler 
– Fibroblast proliferasyonu 
Diğer etkileri:

 Normal kan basıncı ve kardiak output

için gerekli
 Vücutta suyun dağılımı ve atılımı
(GFR )
 Strese cevap
 K0RTİZOL SEKRESYONU KLİNİK
BOZUKLUKLARI:
 Kortizolün hiposekresyonu
hipotalamus,hipofiz veya adrenal
yetersizlik sonucu oluşabilir.
 Tanı

 Kortizol ve ACTH ın zamanlı ölçümü

 Sentetik ACTH a (Synacthen )
kortizol yanıtı
 Klinik tablo
 ADDİSON HASTALIĞI
 Primer adrenal yetersizlik
(otoimmün,infeksiyon,tbc veya
sitomegalovirüs )
 Hiponatremi
 Hiperkalemi
 Asidoz
 Üre artışı
 Synacten testine bozuk kortizol
yanıtı, ACTH artışı
 Cilt ve mukoz membran koyulaşması
 Hipoglisemi *kan basıncı 
 İnsüline aşırı hassasiyet * GFR 
 Stres intoleransı
 Anoreksi
 Kilo kaybı *lenfosit 
 Güçsüzlük *eozinofil 
 Synacthen test (kısa/uzun )
 Synacthen sentetik ACTH analogu
 IV 250 mikrogram
 Kortizol seviyesi 0,30 ve 60 dak. da
ölçülür.
 Kısa synacten testi (SST ) ne yetersiz
cevap durumunda uzun synacten testi
 (LST ) uygulanır.
 Amaç adrenal yetersizliğin primer
veya sekonder olduğunu saptamaktır.
(hipofiz veya hipotalamus)
 Depo synacten (1 mg ) IM 3 gün
süreyle verilir,4. günde kısa synacten
testi uygulanır.
 Normal yanıt primer adrenal
yetersizlik tanısını uzaklaştırır.
 ACTH ölçüldüğünde uzun synacten
testi gerekmeyebilir.
 Tedavi
 Genelde mineralokortikoitle birlikte
kortizol replasmanı

 Addison hastalığında TSH yüksek

olabilir.
 Cushing sendromu

 Eksojen glukokortikoidlerin uzun süre

kullanımı (iatrojenik )
 Hipotalamus ve hipofiz bozuklukları
 (%80 ),adrenal bez bozukluğu ( %15 )
 ACTH salgılayan adenom
 Adrenal adenom/karsinom
 Tümör dokusundan ektopik ACTH
oluşumu

 ACTH / kortizol diurnal salınımı

bozulur
 Hiperglisemi
 Glukoz intoleransı
 Glukoneojenez 
 Protein katabolik etkileri
– Cilt incelmesi
– Kas kaybı
– Osteoporoz
– (-) nitrojen denge
 Yağ dağılımında değişiklik  gövdesel
şişmanlık
 İnfeksiyona direnç
 Yara iyileşmesinde gecikme
 * hipernatremi
* alkaloz
* hipertansiyon
 * hipokalemi
* ödem
 TANI
 Sirkadian ritmden dolayı rastgele
kortizol ölçümünün yararı azdır.
 24 saat idrarda serbest kortizol veya
 sabah erken idrarda
kortizol/kreatinin oranı tarama
testidir.
 Testin 3 kere negatif çıkması Cushing
sendromu tanısını uzaklaştırır.
 Kortizol salgılanmasındaki sirkadyan
ritmin bozulması Cushing sendromunu
düşündürür.
 23.00 da alınan 1 mg deksametazonun
 sabah 08.00 deki kortizol seviyesini
 baskılayamaması veya idrar kortizol
atılımını (kortizol/kreatinin )
baskılayamaması Cushing sendromunun
diğer bir göstergesidir.
 İnsülinle uyarılmış hipoglisemiye (0.15
ünite insülin/kg ) yanıt olarak serum
kortizol seviyesinde artış olmaması
Cushing sendromu için
karakteristiktir
 Hipofiz bağımlı Cushing
hastalığında,serum/idrar kortizol
oranı 2 gün deksametazon (sentetik
glukokortikoid ) uygulaması ile kısmen
baskılanır.
 Baskılanmanın olmaması,ektopik ACTH
üretimini veya adrenal tm.den otonom
kortizol salgılanmasını düşündürür.
 Mineralokortikoid sentezi

 Pregnenolon progesteron
3OH steroid dehidrogenaz ER
5,4 izomeraz
 Progesteron 11-deoksikortikosteron
21 hidroksilasyon
 C 11 hidroksilasyonu ile kortikosteron
oluşur.
 Mitokondrial 18-hidroksilaz ve 18-
hidroksidehidrogenaz etkisiyle 18-
hidroksikortikosteron-----------
 Aldosteron
 Glomerular zonda 17-hidroksilaz
enzimi bulunmaz.
 Aldosteron en güçlü doğal
mineralokortikoiddir.
 Özgül taşıyıcı proteini
yoktur,albuminle zayıf ilişkilidir.
 KC de metabolize
olurtetrahidroaldosteron 3-
glukuronid idrarla atılım
 Başlıca düzenleyiciler renin-agiotensin
sistem ve potasyum
 Aldosteron,böbrekte Na geri emilimi
ve K ve NH4 atılımını hızlandırır.
 Ter ve tükürük bezleri ve barsak
mukozasında ion transportunu uyarır.
 Aldosteron mitokondrial enzimlerin
(sitrat sentaz )aktivitesini arttırır
 Na-K pompası için ATP sentezi
sağlanır
 NADH /NAD oranı artar
RENİN-ANJİOTENSİN SİSTEMİ
Kan basıncı ve elektrolit
metabolizmasının düzenlenmesiyle
ilişkili
Primer hormon anjiotensinojenden
oluşan oktapeptid yapıdaki anjiotensin
II dir.
KC de sentezlenen anjiotensinojen (alfa
2 globulin )renin için substrattır.
 Renin jukta-glomerüler hc.de
sentezlenen bir enzimdir.
Renin salgılanmasının düzenleyicileri
böbrek baroreseptörleri aracılığıyla
etki ederler.
Renin anjiotensinojene etki
eder,dekapeptid yapıdaki anjiotensin
I oluşur.
 KC de anjiotensinojen sentezi
glukokortikoidler ve östrojen ile
uyarılır.
 ACE,akciğer, endotel hc.ler ve
plazmada bulunan glikoprotein yapıda
bir enzimdir.
 Anjiotensin I i anjiotensin II ye
çevirir.
 ACE inhibitörleri renin-bağımlı
hipertansiyon tedavisinde kullanılır.
 Anjiotensin II çok güçlü vazoaktif bir
maddedir,vazokonstriksiyonla kan
basıncını arttırır.
 Anjiotensin II juksta glomerüler
hc.den renin salgılanmasını baskılar
 Aldosteron sentezinin güçlü bir
uyarıcısıdır.
 Bazı türlerde,anjiotenin II anjiotensin
anjiotensin III e dönüşür.
 Anjiotensinojen III de aldosteron
sentezinin eş değerde güçlü bir
uyarıcısıdır.
 İnsanda plazma anjiotensin II
seviyesi anjiotensin III ün dört katı
kadardır.
 Anjiotensin II ve III
anjiotensinazlarla hızlıca
inaktifleşirler.
 Anjiotensin II,kolesterolün
pregnenolona ve kortikosteronun 18-
OH kortikosteron ve aldosterona
dönüşümünü uyarır.
 Aldosteron reseptörleri hedef
hücrelerin sitoplazmasında ve
çekirdeğinde yer alır.
Anjiotensin metabolizması

Anjiotensinojen
 RENİN
Anjiotensin I
 D.E.
Anjiotensin II
 Aminopeptidaz
Anjiotensin III
Anjiotensinaz
Yıkım ürünleri
Renin salınımını uyaranlar :

 Kan basıncı 
 Yatar pozisyondan ayakta duruma
geçiş
 Tuz eksikliği
 - adrenerjik ajanlar
 Prostaglandinler
Renin salınımının inhibitörleri:

 Kan basıncı 
 Ayakta  yatar
 Tuz fazlalığı
 Anjiotensin II
 - adrenerjik antagonistler
 Prostaglandin inhibitörleri
 Potasyum
 Vazopressin
 CONN SENDROMU
(PRİMER ALDOSTERONİZM)

Adrenokortikal adenom
Hipertansiyon
Hipokalemi
Hipernatremi
Alkaloz
Polidipsi,poliüri
 Sinir-kas bozuklukları (kas
güçsüzlüğü,parestezi,tetani)
 Plazma renin azalması
 Anjiotensin II azalması
 Sekonder hiperaldosteronizm sıktır
ve böbrek,kalp ve KC hastalığı ile
ilişkilidir.(renin ve anjiotensin II
yükselir )
 KONJENİTAL ADRENAL
HİPERPLAZİ (CAH )
 Kortikosteroid sentezinde enzim
kusuru
 Kortizol ve ACTH düşük
 Kortizol öncü maddelerinde artış
 Adrenal androgenlerde artışa bağlı
 virilizasyon ve prekoks puberte
 Ciddi hiponatremi ve hiperkalemi
(aldosteron etkilenmesinde )
 ANDROGEN SENTEZİ
 Adrenal kortekste sentezlenen
başlıca androgen veya androgen öncü
madde
dehidroepiandrosteron(DHEA)dur
 DHEA prohormondur
 17-OH-pregnenolon, 17,20 liyaz
kataliziyle DHEA a dönüşür.
 Adrenalde ve gonadlarda liyaz
aktivitesi önemlidir,sadece 17
hidroksi moleküllere etkilidir

 DHEA-SO4  inaktif (%50
adrenal,%50 KC )
 DHEA androstenedion
3  OH SD + 5,4 izomeraz
C 17 de redüksiyonla testosteron
oluşumunun çoğu adrenal dışı dokuda
 gerçekleşir.
 Testosteron en güçlü adrenal
androgendir.
 Androgenler ,17 keto bileşikler ve
androstenedion ve metabolitleri
olarak atılırlar.