Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Programa da aula
Caractersticas construtivas Funcionamento como amplificador Configuraes b sicas Curva caracterstica !eta de carga Circuitos de polari"ao Transistor como regulador
2
Bibliografia
Introduo
Com
o passar dos anos# a ind$stria dos dispositivos semicondutores foi crescendo e desenvolvendo componentes e circuitos cada ve" mais comple%os# a base de diodos& Em '()*# na Bell Telep+one# um grupo de pes,uisadores# liderados por -+oc.le/# apresentou um dispositivo formado por tr0s camadas de material semicondutor com tipos alternados# ou se1a# um dispositivo com duas 1unes& 2 3 dispositivo recebeu o nome de
Introduo
Evoluo
Evoluo
3escrio
'()'4
da imagem anterior4
5 lvula termi6nica usada em telecomunicaes7 '()*4 Point8contact transistor# seis meses ap9s sua inveno7 '(::4 Transistor ,ue substituiu as v lvulas ou tubos a v cuo em e,uipamentos de comunicao em rede7 '(:;4 <mplificador de fai%a larga de alta fre,u0ncia7 '(=;4 >icroc+ip# usado para produ"ir os tones " ?sons@ em aparel+os de telefone7
Evoluo
2
impacto do transistor# na eletr6nica# foi grande# 1 ,ue a sua capacidade de amplificar sinais elAtricos permitiu ,ue em pouco tempo ele# muito menor e consumindo muito menos energia# substitusse as v lvulas na maioria das aplicaes eletr6nicas& 2 transistor contribuiu para todas as invenes relacionadas# como os circuitos integrados# componentes opto8eletr6nicos # e microprocessadores&
Evoluo
Praticamente
todos os e,uipamentos eletr6nicos pro1etados +o1e em dia usam componentes semicondutores& <s vantagens sobre as difundidas v lvulas eram bastantes significativas# tais como4
>enor
taman+o# mais leve e mais resistente Bo precisava de filamento >ais eficiente# pois dissipa menos pot0ncia Bo necessita de tempo de a,uecimento >enores tenses de alimentao
$
Transistor Bipolar
2
transistor pode controlar a corrente7 Ele A montado numa estrutura de cristais semicondutores# formando duas camadas de um tipo ?B@ e no meio delas o outro cristal ?P@7 Cada uma dessas camadas recebe um nome em relao C sua funo na operao do transistor7
9
Transistor Bipolar
Caractersticas
2
construtivas
emissor tem a propriedade de emitir portadores de carga7 < base A muito fina# no consegue absorver todos os portadores emitidos pelo emissor7 2 coletor A a maior das camadas# sendo o respons vel pela coleta dos portadores vindos do emissor&
1!
Transistor Bipolar
Caractersticas
3a
construtivas ?cont&@
mesma forma ,ue nos diodos# so formadas barreiras de potencial nas 1unes das camadas P e B&
11
Transistor Bipolar
Caractersticas
2
construtivas ?cont&@
comportamento b sico dos transistores em circuitos eletr6nicos A fa"er o controle da passagem de corrente entre o emissor e o coletor atravAs da base& Para isto A necess rio polari"ar corretamente as 1unes do transistor&
12
Transistor Bipolar
Funcionamento
como
amplificador
?BPB@
Polari"ando
base
13
Transistor Bipolar
Funcionamento
como
amplificador
?BPB@
Polari"ando
coletor
14
Transistor Bipolar
Funcionamento
como
amplificador
?BPB@
Polari"ao
completa# a corrente de coletor I3 passa a ser controlada pela corrente de base I-&
Transistor Bipolar
Funcionamento
como
amplificador
?cont&@
Dm
aumento na corrente de base Iprovoca um aumento na corrente de coletor I3& < corrente de base sendo bem menor ,ue a corrente de coletor# uma pe,uena variao de I- provoca uma grande variao de I3. Isto significa ,ue a variao de corrente de coletor A um 1"
Transistor Bipolar
Funcionamento
como
amplificador
?cont&@
2
fato do transistor possibilitar a amplificao de um sinal fa" com ,ue ele se1a considerado um dispositivo ativo& Este efeito am.lifi*a$%o# denominado gan+o de *orrente5 pode ser e%presso matematicamente pela relao entre a variao de corrente do coletor e a variao da corrente de base # isto A4 1#
Transistor Bipolar
Funcionamento
como
amplificador
?cont&@
1$
Transistor Bipolar
Tenses
IE E IC F
5EC E 5EB F
19
Transistor Bipolar
Configuraes
2s
B sicas
transistores podem ser utili"ados em tr0s configuraes b sicas4 -ase 3omum 9-3:5 #missor *omum 9#3:5 e 3oletor *omum 933:. 2 termo comum significa ,ue o terminal A comum a entrada e a sada do circuito&
2!
Transistor Bipolar
Configuraes
Base Comum
B sicas ?cont&@
Gan+o de tenso elevado Gan+o de corrente menor ,ue ' Gan+o de pot0ncia intermedi rio ImpedHncia de entrada bai%a ImpedHncia de sada alta Gan+o de tenso menor ,ue ' Gan+o de corrente elevado Gan+o de pot0ncia intermedi rio ImpedHncia de entrada alta ImpedHncia de sada bai%a Gan+o de tenso elevado Gan+o de corrente elevado Gan+o de pot0ncia elevado ImpedHncia de entrada bai%a ImpedHncia de sada alta
Coletor Comum
Emissor Comum
21
Transistor Bipolar
Configuraes
<
B sicas ?cont&@
configurao Emissor8Comum A a mais utili"ada em circuitos transistori"ados& Por isso# os diversos parHmetros dos transistores fornecidos pelos manuais tAcnicos t0m como refer0ncia esta configurao&
22
Transistor Bipolar
Curva
Caracterstica 8 EC
Podemos
trabal+ar com a c+amada curva caracterstica de entrada& Para cada valor constante de >3## varia8se a tenso de entrada >-## obtendo8se uma corrente de entrada I-# resultando num gr fico conforme figura abai%o& 2bserva8se ,ue A possvel controlar a corrente de base# variando8se a tenso entre a base e o emissor& 23
Transistor Bipolar
Curva
Caracterstica I EC
24
Transistor Bipolar
Curva
Para
Caracterstica I EC
cada constante de corrente de entrada I-# variando8se a tenso de sada >3## obtAm8se uma corrente de sada I3# cu1o gr fico tem o seguinte aspecto&
Transistor Bipolar
Curva
Caracterstica I EC
2"
Transistor Bipolar
Funcionamento
<
como c+ave
utili"ao do transistor nos seus estados de -<TD!<JK2 e C2!TE# isto A# de modo ,ue ele ligue condu"indo totalmente a corrente entre emissor e o coletor# ou desligue sem condu"ir corrente alguma A con+ecido como operao como c+ave& Bo e%emplo a seguir# ao se ligar a c+ave -'# fa"endo circular uma corrente pela base do transistor# ele satura e acende a 2#
Transistor Bipolar
Funcionamento
2
como c+ave
resistor ligado a base A calculado# de forma ,ue# a corrente multiplicada pelo gan+o d0 um valor maior do ,ue o necess rio o circuito do coletor# no caso# a lHmpada&
2$
Transistor Bipolar
Funcionamento
como c+ave
Transistor Bipolar
Ponto
2s
de 2perao ?Luiescente@
transistores so utili"ados como elementos de amplificao de corrente e tenso# ou como elementos de controle 2B82FF& Tanto para estas como para outras aplicaes# o transistor deve estar polari"ado corretamente& Polari"ar um transistor A fi% 8lo num ponto de operao em corrente contnua# dentro de suas curvas caractersticas& 3!
Transistor Bipolar
Ponto
de 2perao ?Luiescente@
TambAm
c+amado de polari"ao 3C# este ponto de operao ?ou ,uiescente@ pode estar locali"ado nas regies de corte# saturao ou ativa da curva caracterstica de sada& 2s pontos AA ?regio ativa@# A- ?regio de saturao@ e A3 ?regio de corte@ da figura a seguir caracteri"am as tr0s regies citadas& 31
Transistor Bipolar
Ponto
de 2perao ?Luiescente@
Transistor Bipolar
!eta
de carga
M o lugar geomAtrico de todos os pontos de operao possveis para uma determinada polari"ao&
33
Transistor Bipolar
Circuito
de Polari"ao em Emissor
Comum
Besta
configurao# a 1uno BE A polari"ada diretamente e a 1uno BC reversamente& Para isso# utili"am8se duas baterias e dois resistores para limitar as I R correntes e fi%ar o ponto de operao&
C C
RB B IB
VCC
E IE
VBB
34
Transistor Bipolar
Circuito
de Polari"ao em Emissor
RC RB B IB C IC VCC
Comum
E IE
VBB
>al+a
de
E 5BB ento#
>al+a
IC
Transistor Bipolar
Circuito
Para
EC
com
eliminar a fonte de alimentao da base 5BB# pode8se utili"ar somente a fonte 5CC& garantir as tenses corretas para o funcionamento do transistor !B deve ser maior ,ue !C&
RC IC RB B C VCC IB E IE
Para
3"
Transistor Bipolar
Circuito
EC
com
E IE
VCC VBE RB = IB
VCC VCE RC = IC
3#
Transistor Bipolar
Circuito
Beste
com
<
Transistor Bipolar
Circuito
com
RB =
VCC VBE R E .I E IB
VCC VCE R E .I E RC = IC
<dota8se
etapa de regulao# a ,ual cabe manter a tenso de sada fi%a para v rios valores de corrente de sada# era desempen+ada pelos diodos OEBE!Ps& Como 1 estudamos# o diodo Oener tem suas limitaes# e os circuitos reguladores pro1etados com este elemento so utili"ados para bai%os nveis de corrente de sada& 4!
?cont&@
os transistores# podemos ampliar esta fai%a de corrente# ,uando usamos a configurao abai%o# con+ecida como circuito regulador sArie&
+ VCE + VE _ + VS _
RS
+ VZ _
RL
41
circuito utili"ado para implementar esta fonte A baseado na configurao base comum& tenso de entrada 5E pode ser constante ?dese1ando estabili" 8la num valor menor@ ou vir de um circuito retificador com filtro# cu1a sada apresenta ondulao ?ripple@&
42
<
diodo "ener garante a estabilidade e o transistor permite ampliar a fai%a de valores de correntes de sada# sem sobrecarregar o diodo "ener& !- A um resistor limitador de corrente para o diodo "ener&
43
tenso de sada pode ser determinada pela mal+a e%terna e pela mal+a de sada4
>al+a
e%terna4 5- E 5E 8 5CE ?I@ >al+a de sada4 5- E 5O 8 5BE ? II @ >al+a do transistor4 5CE E 5CB F 5BE ? III @ >al+a interna4 5E E 5CB F 5O ? I5 @
44
este circuito estabili"ador de tenso# ele deve compensar tanto as variaes de tenso de entrada# como as variaes de corrente de sada ?causadas pelas variaes na carga !Q@& Pela e,uao ?II@ nota8se ,ue a tenso de sada 5- A constante# pois tanto a tenso "ener 5O como a tenso 5BE so est veis&
4
a tenso de sada diminui# a tenso base8emissor aumenta# fa"endo com ,ue o transistor condu"a mais# e desta forma aumentando a tenso de sada 8 mantendo a sada constante& -e a tenso de sada aumentar# a tenso base8emissor diminui# e o transistor condu" menos# redu"indo# assim# a tenso de sada 8 mantendo a sada constante& 4"
aumento da tenso de entrada# aumenta a tenso base8coletor ?I>@& Como 5BE A constante# 5CE aumenta ?III@& Portanto# pela e,uao ?II: 5- permanece constante& -e 5E diminuir# 5CB diminui ?I>@& Pela e,uao ?III@ 5CE diminui& Pela e,uao ?II@ 5- permanece constante&
4#
o circuito regulador apresenta suas limitaes& 2 transistor tem seus valores m %imos e mnimos para 5CE e IC# ,ue limita os valores m %imos e mnimos da tenso de entrada e corrente de sada# para ,ue +a1a tanto a estabili"ao da tenso como a proteo do transistor e do diodo "ener&
4$
m %ima de entrada ># BACD>3# BAC E >S Tenso mnima de sada ># BIND>3# SAT E >S Corrente m %ima de sada IS BAC D I3 BAC Pot0ncia m %ima dissipada pelo transistor P3 BAC D 9># BAC ' >S:.IS BAC
49
Bibliografia
><!LDE-#
<ngelo Eduardo B&7 CR2DE!I STBI2!# -alomo7 C!DO# Eduardo Cesar <lves& Fis.ositivos semi*ondutoresG diodos e transistores& ''& ed& -o Paulo4 Mrica# UNN;&
Fim
2B!IG<32
<gustavo.lima@ifrn.edu.br>