Sei sulla pagina 1di 3

O nitrognio e as plantas O nitrognio est presente nos aminocidos, protenas, DNA, RNA e em outras estruturas celulares.

Apesar de ser o mais abundante dos elementos da ar atmosfrico - aproximadamente 80% do ar composto por nitrognio - os animais e as plantas no so capazes de metaboliz-lo na forma gasosa e retir-lo diretamente do ar. A funo de transformar o nitrognio existente no ar atmosfrico em formas assimilveis para plantas e animais - Fixao Biolgica de Nitrognio (FBN) - realizada por bactrias fixadoras de nitrognio e algumas algas azuis (cianobactrias), sendo a enzima universal conhecida como nitrogenase. Antes de ser absorvido, o nitrognio retirado do ar e transformado em amnia solvel em gua, que utilizado diretamente pela planta, quando ocorre o processo de FBN. O nitrognio fixado pode, ainda, ser transformado no solo em nitrato, forma que tambm disponvel para as plantas. Fixao biolgica na agricultura As plantas utilizam o nitrognio na formao de algumas estruturas e, em seguida, o disponibilizam a todos os indivduos da cadeia alimentar. Alguns tipos de vegetais interagem com as bactrias fixadoras de nitrognio, retirando diretamente do ar o nitrognio - em forma gasosa e transformando-o em formas absorvveis. Uma das associaes mais conhecidas a que ocorre entre vrias espcies de leguminosas e as bactrias da famlia Rhizobiaceae e pode ser verificada atravs da formao de ndulos nas razes. J se sabe que, alm das bactrias fixadoras de nitrognio nas razes das leguminosas, as bactrias fixadoras de N2 endofticas tambm atuam no interior de algumas plantas, como canade-acar, cereais e gramneas forrageiras. Apesar de o produtor rural utilizar a adubao mineral para o fornecimento de nitrognio s culturas agrcolas, esse adubo costuma ser caro e seu uso inadequado pode produzir impactos ambientais negativos. A fixao biolgica de nitrognio pelas plantas leguminosas pode suprir a adubao mineral dependendo da espcie e sistema de cultivo. Em culturas de espcies no-leguminosas ou com sistema de baixa eficincia de FBN pode ser realizado o cultivo consorciado com culturas eficientes em FBN. Outra alternativa para o agricultor o plantio de adubos verdes antes do cultivo da cana-de-acar, no momento da reforma do canavial. Plantio de leguminosas O produtor pode optar pelo plantio de leguminosas fixadoras de nitrognio durante a fase de preparao do solo. As leguminosas so incorporadas ao solo posteriormente e disponibilizam para a nova cultura o nitrognio presente em suas estruturas. Seleo e incluso de bactrias fixadoras Embora muitas espcies de plantas possuam a capacidade natural de associao com bactrias fixadoras de nitrognio, a eficincia da fixao do nitrognio pode ser melhorada com o uso de bactrias mais especficas e eficientes. Essa eficincia foi constatada por pesquisas que isolaram bactrias com alta capacidade de fixao de nitrognio. As bactrias selecionadas so vendidas no comrcio apenas com o nome de inoculante. O produtor pode comprar o inoculante ou as sementes j inoculadas com espcies selecionadas de bactrias fixadoras de nitrognio e, assim, elevar a produtividade da sua lavoura. No caso da cultura da cana de acar, a Embrapa Agrobiologia vem avaliando a eficincia de um inoculante constitudo por cinco estirpes de diferentes bactrias fixadoras de nitrognio, em diferentes regies produtoras. As vantagens da fixao biolgica do nitrognio

A fixao biolgica do nitrognio promove vrios benefcios para os cultivos agrcolas, dentre os quais destacam-se: o menor uso de adubos nitrogenados, que resulta em economia para o produtor; a caracterstica de contribuir para o auto-fornecimento do nitrognio utilizado para a formao da planta minimiza os impactos do nitrognio sobre o meio ambiente; o uso de leguminosas como adubos verdes eficientes para FBN fornece nitrognio para o solo e melhora suas propriedades fsicas, qumicas e biolgicas; aumento de produtividade, especialmente em solos deficientes em nitrognio disponvel.

A Tabela 1 mostra que a produo de soja foi maior com a soja inoculada do que com a soja sem inoculao e com adubao mineral.
Tabela 1. Nmero de ndulos nas razes, produo de gros em nitrognio acumulado na soja com e sem inoculao.

Fonte: Zilli et al. (2008).

Fixao biolgica do nitrognio nos canaviais As pesquisas de FBN da associao de bactrias endofticas s cultivares de cana-de-acar caminham a passos largos. Cientistas esto pesquisando mais detalhadamente o processo de colonizao das bactrias no interior da cana e o potencial da fixao biolgica de nitrognio da cultura. Ainda se desconhece qual das bactrias que colonizam o interior da cana possui a maior capacidade de fixao de nitrognio. Contudo, estudos recentes indicam que a maior eficincia da inoculao obtida quando a inoculao feita com mistura de estirpes eficientes de bactrias endofiticas fixadoras de nitrognio. Influenciadores na colonizao de bactrias endofticas na cana-de-acar Ciclo da cultura - A populao de bactrias fixadoras de nitrognio no interior da cana varia conforme o perodo do ciclo da cultura. Disponibilidade de gua - A colonizao da cana por algumas estirpes de bactrias endofticas varia conforme a disponibilidade de gua no solo. Em perodos secos ocorre menor colonizao de algumas estirpes de bactrias, sendo que a baixa umidade do solo afeta a fotossntese e o crescimento da planta. Nitrognio no solo - Plantas de terrenos ricos em nitrognio apresentam razes e colmos com maior concentrao do nutriente, mas apresentam menos bactrias fixadoras nessas estruturas.

Genticos - Considerando apenas o gentipo da espcie do vegetal, pesquisas revelam que existem variaes significativas de interao do gentipo vegetal com bactrias endofticas no processo de FBN, apesar de que na maioria das variedades de cana esto presentes as mesmas bactrias fixadoras de nitrognio. Fixao biolgica: vantagens cana-de-acar Considerados os benefcios relativos somente cultura, a fixao biolgica proporciona as mesmas vantagens observadas para as demais culturas. Mas, considerando os impactos ambientais decorrentes das prticas da cultura canavieira, a fixao biolgica faz diferena: a menor utilizao da adubao qumica de nitrognio tende a proporcionar uma melhoria da qualidade do solo, dos mananciais e de outros componentes ambientais. Na Tabela 2 observa-se a produtividade de cana-de-acar e a quantidade de nitrognio acumulado nos colmos. Pode-se notar que nem sempre o grande acmulo de nitrognio significa maior produtividade e que a necessidade desse nutriente pode ser suprida com a utilizao de adubos verdes, que podem disponibilizar quantidades at maiores de nitrognio do que as requeridas pela cana. Do ponto de vista energtico, a FBN associada cana de acar contribui, significativamente, para o ganho energtico na produo de etanol, pois na produo de fertilizante emprega-se altos nveis de energia fssil alm da emisso de altos nveis de CO2.
Tabela 2. Produtividade de colmos e quantidade de nitrognio acumulado em nove cultivares de cana-de-acar.

Fonte: Coelho et al. (2003).

Fontes consultadas: COELHO, C. H. M. et al. Identificao de gentipos de cana-de-acar quanto ao potencial de contribuio da fixao biolgica de nitrognio. Agronomia, v. 37, n. 2, p. 37-40, 2003. ZILLI, J. E. et al. Inoculao de Bradyrhizobium em soja por pulverizao em cobertura. Pesq. agropec. bras., Braslia, DF, v. 43, n. 4, p. 541-544, 2008.

Potrebbero piacerti anche