1

ibasmaIllaahIr-rhmaainar-hIma.

Annanaao pa`ena.

ivaevanaI saLagataI samasyaanaao kuAa-naI hla.

Allaamaa gaulaama Ahmad parvaoznaa Aok va>tavyanaa AaQaaro.
(Aa va>tavya saaoivayatasaMGanauM AstaItva htauM tao samayanauM Co, tyaarbaad ivaevanaa raJkIya flak ]par maaoTa parivata-na
Aavyaa Co. paNa Annanaao pa`ena taao ]Baao J Co Anao AoqaI J Aa laoKa AaJo paNa pa`asaMgaIk Co.-Anauvaadk.)
Annanaao pa`ena Aoma taao Ao idvasaqaI AadmanaI saaqao Co jyaarqaI taooNao Aa paRqvaI ]par

AaMKa KaaolaI Co. parMtau, AapaNaa samayamaaM AoNao AovaI taIva`taa pakDI laIQaI Co ko JonaaqaI
vyai>ta taao vyai>ta doSaao paNa paroSaana Co. maak-sa Anao laonaInanao Jo Kyaaita pa`apta qa[ Co tao
paNa Aa ivaevavyaapaI mauSaIbatanao karNao J Co. vaastaivaktaa Ao Co ko AaJo raJkarNa, sa<aa,
saMskRita, saByataa, AaMtarIk samasyaa Anao AaMtarraiYT/ya baabataao droknaI paaCLa Aqa-taM~a Co.
AapaNaao Ao davaao Co Anao Ao davaao, Jonao [maana ko _@ivaevaasa kho Co, Jonaa ]par AaQaairta
Co tao kuAa-na maanavaJata maaTo saMpauNa- PvananauM baMQaarNa ko Pvanapawita Co. JomaaM maanavaIya
PvananaI tamaama mauSkolaIAaonaa hla haJr Co. savaala Ao Co ko taomaaM Pvananaa baQaa pa`enaaonaa
hla haJr Co, taao Aa pa`enanaao hla paNa haovaao Jao[Ao, JoNao AaTlauM mahtva QaarNa kyau-M Co
Anao Jonaao saMbaMQa maaNasanaa BaaOitak maRtyau Anao Pvana saaqao Co.
AaJo duinayaa maaoTa blaaokaomaaM ivaBaaPta qa[ rhI Co. Aok tarf paiecamanaI laaokSaahI
Co Jo mauDIvaadnaI vaarsadar Co, JoNao maanavaJatanao tabaahInaa iknaara ]par laavaInao maukI
dIQaI Co. baIP baaJu riSayaanaao blaaok Co JomaaM maaNasaa[nao taklaIf Aapanaar
sarmauKatyaarInaa karNao tyaaMnaa J ivacaarkao khI r(a Co ko maaNasaa[ Aa bannao JhnnamaaonaI
vacamaaM inaSahaya, laacaar Anao staBQa qa[nao ]BaI Co. AaJo Jao kao[ doSa Annanaa pa`enanaao
Aovaao hla bataavaI do Jo maanavaJatanao Aa bannao JhnnamaaomaaMqaI bahar ka@Inao salaamataInaI
Jnnata tarf la[ Jaya taao ivaevaasa raKaao ko ivaevanaa baQaa doSaaonaI AagaovaanaI taonaI zaoLaImaaM
AavaI JSao. Aa htaI Ao taIva` laagaNaI Jonaa karNao maoM Aa pa`enanaa hla maaTo kuAa-nanaa
mahana drvaaJa ]par dstak AapaI Anao Ao AonaI rhmatanaI mahanataa htaI ko Aa savaalaInao
KaalaI haqa na Jvaa dIQaao. manao Jo maaga-dSa-na kuAa-naqaI maLyauM Co taonao huM Aok samayaqaI
kaomanaa ivacaarkao Anao icaMtakaonaI saamao pa`stauta krI r(ao CuM, Ao AaSaa saaqao ko tao paNa kuAananaa AByaasa paCI maaraqaI sahmata qaaya taao AapaNao baQaa saaqao maLaInao ivacaarIAo ko taonaa
AmalanauM vyavaharIk sva#pa SauM hao[ Sako. maoM maarI kuAa-nanaI samaJNanao >yaaroya naqaI Baula
vagarnaI khI ko naa saMpauNa-.
Aa ivacaarnao folaavavaanaao maarao hotau Ao Co ko Jo baIJa AadrNaIya laaokao Aa ivaYaya
]par ivacaar krI r(a haoya taao taoAao maara saaqaI banaI Jaya, JoqaI AapaNao baQaa saaqao maLaInao
inaiecata Qyaoya sauQaI pahaoMcaI SakIyao.

2
rIzknaI JvaabadarI: (rIzk AoTlao Pvananaa ivakasanaI J#iryaatanaa tamaama saaQanaao).
kuAa-namaaM Co ko paRqvaInaI sapaaTI ]par caalavaavaaLaao kao[ Pva Aovaao naqaI Jonaa
rIzknaI JvaabadarI AllaahnaI naa haoya(11:6). Aa Aok mahana Aolaana Co Anao AoTlaao
J mahana davaao paNa. Aonao qaaoDuM saMkaocaavaInao maa~a maaNasaaonaI duinayaa tarf laavaIAoo taao tyaaM
khovaamaaM AavyauM Co ko Amao tamanao paNa rIzk AapaIAo CIAo Anao tamaara saMtaanaaonao
paNa(6:152). AanaaqaI Ao spaYT Co ko maaNasaaonao taomanaI Anao taomanaa saMtaanaaonaI rIzknaI
J#iryaataaonaao paurvaZao paurao paaDvaanaI JvaabadarI KaudaAo la[ raKaI Co. maa~a rIzk J nahIM
paNa taoNao paaotaanaI Jatanao rbbaunnaasa khI Co. rbaubaIyatanaao Aqa- Co kao[ vastaunao taonaa
Sa#Aatanaa sauxma sva#paqaI ]CortaaM ]CortaaM QaImao QaImao taonaa saMpauNa- ivaksaIta sva#pa sauQaI
pahaoMcaaDI dovaI. AoTlao rbbaunnaasanaao Aqa- Ao qayaao ko drok maaNasanaI Sai>taAaonaa saMpauNaivakasanaI JvaabadarI paNa KaudaAo paaotaanaI ]par raKaI Co. Aa JvaabadarInauM mahtva Aonaa
]parqaI Kabar paDSao ko taoNao kuAa-nanaI Sa#Aata AlahmduilallaahI rbbaIla AalamaInanaa
AolaaqaI krI Co. drok pa`karnaI pa`SaistanauM EaoYZ sva#pa Allaah maaTo J Co karNa ko tao
ivaevanaa tamaama doSaaonaa ivakasanaao Jvaabadar Co. AonaI hmd Anao pa`Saista Aonaa ]par
AaQaar raKao Co ko tao maanavaJatanaa tamaama saByaaonaI Sai>taAaonaa ivakasanaao Jvaabadar Co.
Aok tarf taao, ibaradrao, Aa mahana Aolaana Co ko drok maaNasanaa PvananaI
J#iryaatanaa Anao taonaa ivakasanaa saaQanaaonaI JvaabadarI KaudanaI Co. parMtau baIP baaJu
jyaaro Jao[Ao CIAo ko maaNasanaI Sai>taAaonaao ivakasa taao Aok tarf duinayaamaaM kraoDao laaokao
Aovaa Co Jomanao paoT BarInao Kaaorak paNa naqaI maLataao Anao Aok Aok dukaLamaaM laaKaao Pva
maa~a Anna na maLavaanao karNao naYT qa[ Jaya Co. AapaNaa doSanao JuAao ko Aovaa koTlaa
maaNasaao Co Jo ra~ao BauKyaa sau[ Jaya Co. AonaaqaI na CuTko Aok ivacaarvaMta vyai>tanaa manamaaM
Ao savaala paoda qaaya Co ko KaudanaI Aa JvaabadarI kovaI Co JomaaM laaKaao maaNasaao BauKyaa rho
Co? tamao Jao Aa savaala ]par AaMKaao baMQa raKaInao pasaar qa[ Javaao taao Alaga vaata Co,
parMtau Jao tamao Aok xaNa Aonaa ]par qaaoBaInao Aonaa ]par ivacaar krao taao tamaara manamaaM ivakT
pa`ena ]Baao qaSao Jo tamaara mananao vyaakuLa krI doSao.o
maara vhalaa Baa[Aao, AagaLa vaQavaaqaI paholaaM tamanao Aok ivanaMtaI k#M CuM ko tamao Aa
pa`enanao manamaaM daohravaao Anao ivacaarao ko tamaara manamaaM Aa savaalanaao SauM Jvaaba Co? tamao
Baagyao J Aonaao Jvaaba AapaI SakSaao, paNa kuAa-na Aonaao Jvaaba sarLataaqaI AapaI do Co Anao
Aa Ao Jvaaba Co Jonaa ]par Aok Aaiqa-k vyavasqaa caNaaya Co.
Aa JvaabadarInaao Aqa- SauM Co?
kuAa-namaaM Kauda kho Co ko jyaaM sauQaI baharnaa ba`|aMDnaao savaala Co, taonaI JvaabadarI
Aonaa inayama pa`maaNao paurI qa[ rhI Co. ba`|aMDnaI drok vastau Kaudanaa inayama AagaLa
natamastak Co(16:49) Anao taonaao BaMga kao[ vastau krtaI naqaI. Aa inayama taomanaa ivakasanaI

3
tamaama J#iryaataaonao paurI krtaao Jaya Co. ba`|aMDnaI }MDa[Aao Anao }Mcaa[AaomaaM Jo vastau
paNa Co tao paaotaanaa ivakasa maaTo KaudanaI maaohtaaJ Co (55:29). AonaI Aa maaohtaaP AovaI
naqaI ko hMmaoSaaM Aok JovaI J rho, parMtau drok vastau drok xaNao Aok navauM paasau badlao Co
(55:29), AoTlao ko Aonaa ivakasanaI J#iryaataao paNa badlaataI rho Co. parMtau Kaudanaao
rbauibayatanaao inayama taomanaa badlaataa takaJaAao pa`maaNao taomanaa ivakasanaao saamaana paurao
paaDtaao Jaya Co. parMtau, maaNasaaonaI duinayaamaaM pairisqaita JudI Co. maanavaInao pasaMdgaInaao Ao
AiQakar AapavaamaaM Aavyaao Co. tao [cCo taao Kaudanaa inayamaao pa`maaNao rbauibayatanauM vyavasqaataM~a
Apanaavao Anao naa [cCo taao naa Apanaavao Anao AonaI JgyaaAo paaotaanauM vyavasqaataM~a Apanaavao.
jyaaro maaNasa paaotaanauM vyavasqaataM~a Apanaavao Co taao paCI KaudanaI JvaabadarImaaMqaI paaotaanao
Alaga krI lao Co. jyaaro tao paaotaanaa Pvananao Kaudanaa inayamaaonao taabao la[ Aavao Co tyaaro
KaudanaI drok JvaabadarIAao Aokdma sauMdr rItao paUNa- qataI Jaya Co. Kauda saIQao saIQauM
maaNasaaonao rIzk naqaI pahaoMcaaDtaao, parMtau tao Aok vyavasqaataM~anaa maaQyamaqaI pahaoMcaaDo Co Jo
Aonaa inayamaaonaa AaQaaro sqapaaya. Aa vaastaivaktaanao kuAa-namaaM bahu saMudr rItao vaNa-vavaamaaM
AavaI Coo:jyaaro Aomanao khovaamaaM Aavao Co ko Jo rIJknaao saamaana tamanao KaudaAo Aapyaao Co

Aonao (J#iryaatamaMdaonaI J#iryaata paurI krvaa)maaTo Kaullaao raKaao taao Ao laaokao, Jo Kaudanaa
rbauibayatanaa inayamamaaM ivaevaasa naqaI raKataa tao, Ao laaokaonao kho Co, Jo Kaudanaa rbauibayatanaa
inayamamaaM ivaevaasa raKao Co, ko Jao KaudanaI AovaI [cCa htaI ko rIJknaI vahoMcaNaI AovaI rItao
qaaya ko duinayaamaaM kao[ BauKyaao naa rho taao AoNao Jatao J kao[ AovaI vyavasqaa koma naa krI
dIQaI? (taao, taomanao khao) tamao samaJvaamaaM koTlaI maaoTI Baula krao Cao(36:47). Kauda
J#iryaatamaMd maaNasaaonaI AnnanaI vyavasqaa svayaM naqaI krtaao. Ao vyavasqaa Ao vyasqaataM~a
AMtaga-ta qaaya Co JomaaM Kaudanaa inayamaao pa`maaNao irzknao samaga` maanavaJatanaa paalanapaaoYaNa
maaTo Kaullaao maukI dovaamaaM Aavao Co Jonao kuAa-nanaI parIBaaYaamaaM Anafak fI sabaIlaIllaah
khovaamaaM Aavao Co.

vyavasqaataM~a: pa`ena Ao Co ko AovauM vyavasqaataM~a kovaI rItao sqapaaSao?

kuAa-nanaI maULaBaUta taailama Ao Co ko maaNasa maa~a taonaa sqauLa SarIrnauM J naama naqaI.
AonaI saaqao Aok baIP vastau paNa Co Jonao maaNasanaI Jata, naFsa, HUMAN
PERSONALITY, SELF, EGO, vyai>tatva ko Aatmaa khovaamaaM Aavao Co. maaNasanauM
sqauLa doh SarIr iva&aananaa inayamaao pa`maaNao PvaMta rho Co Anao Ao J inayamaao pa`maaNao taonau M maRtyau
qaaya Co. parMtau, maaNasanaI Jatanaao yaaogya ivakasa qa[ Jaya taao tao SarIrnaa maRtyauqaI martaI
naqaI paNa tao Amartaa pa`apta krI Sako Co. Ao pa`maaNao maaNasanauM Pvana Aok vahotaI nadI Co Jo
satata AagaLa vaQataI Jaya Co. maaNasanaI Jatanaao ivakasa maaNasanaa Pvananaao ]doSya Co.
kuAa-na Aovaao pa`aoga`ama saucavao Co JonaaqaI AonaI Jatanaao ivakasa qataao Jaya. tao kho Co ko
maaNasanaa SarIrnaao ivakasa Ao vastauqaI qaaya Co Jonao Ao paaotao Kaaya Co ko ]payaaoga kro Co,

4
parMtau maaNasanaI Jatanaao ivakasa Ao vastauqaI qaaya Co Jonao Ao baIJa laaokaonaa ivakasa maaTo Aapao
Co. TuMkmaaM, maaNasanaa SarIrnaao ivakasa laovaaqaI qaaya Co Anao maaNasanaI Jatanaao ivakasa
AapavaaqaI. Jo laaokao Aa hkIkta ]par ivaevaasa naqaI raKataa Aomanaa matao maaNasanaa
Pvananaao ]doSya maa~a SarIrnaa ivakasanaao haoya Co. AaqaI J drok vyai>tanaa Aovaa pa`yatnaao
haoya Co ko JoTlauM qaaya taoTlauM paaotaanaa Anao paaotaanaa saMtaanaao maaTo BaogauM krI lao. Aanao J
mauDIvaad kho Co. AonaaqaI ivaparIta Jo laaokao PvananaI inarMtartaa ]par ivaevaasa raKao Co tao
paaotaanaI Jatanaa ivakasanaI icaMtaa kro Co. JonaI pawita Ao Co ko maaNasa paaotaanaI pauropaurI
mahonataqaI baQauM J pa`apta kro, paNa AomaaMqaI paaotaanaa maaTo maa~a AoTlauM J raKao JonaaqaI AonaI
J#iryaata paurI qa[ Sako Anao baakInauM baQauM baIJa laaok aonaI J#iryaataao saMtaaoYavaa maaTo Kaullau
maukI do. Aonao Anafak fI sabaIlaIllaah kho Co. Jo laaokao Pvananaa Aa isawaMta ]par ivaevaasa
raKao Co Aomanao Jmaatao maaomaInaIna khovaamaaM Aavao Co. Aa Jmaata Aovaa vyavasqaataM~anaI
sqaapanaa kro Co JomaaM drok vyai>ta pa`kRitanaa baLaaonao kMT/aolamaaM krvaa maaTo satata pa`yatnaSaIla
rho Co. parMtau, paaotaanaa pa`yatnaao Anao kayaao-naa fLanao Aa vyavasqaataM~anao hvaalao krI do Co, Jo
fLaaonao Aa vyavasqaataM~a maanavaJatanaI J#iryaataao paurI krvaa maaTo ]payaaogamaaM laavao Co.
AllaahqaI krar:
kuAa-nao Aavaa vyai>ta Anao vyavasqaataM~anaa Aa saMbaMQanao parsparnaa krar tarIko
AaoLaKaavyaao Co Anao Aa krar J hkIktamaaM Aa vyavasqaataM~anaao paayaao Co. tamao JuAao ko AoNao
Aa hkIktanao TuMkmaaM paNa kovaa Aqa-saBar SabdaomaaM vaNa-vaI Co. tao kho Co: [nnallaahSSatara
maInala mauAmaInaIna Anafusahuma va Amavaalahuma baIAnnalahuma laJnnata. saamaanyarItao Aonaao
Anauvaad Aovaao qaaya Co ko: Allaah Jmaatao maaomaInaInaqaI taomanaI naFsa Anao taomanaao maala
KarIdI lao Co, Anao Aonaa vaLatar #pao taomanao Jnnata AapaI do Co(9:111). AamaaM ~aNa caar
Sabdao Kaasa samaJvaa Jovaa Co Anao jyaaM sauQaI taonaI kuAa-na AaQaarIta samaJNa AapaNaI saamao
na Aavao taonaao Aqa- ko taatpaya- samaJaSao nahIM. JovauM ko huM AagaLa khI cau>yaao CuM ko maanava
samaaJmaaM KaudanauM vyavasqaataM~a svayaM maaNasaaonaa hstao sqapaaya Co. jyaaro AavauM vyavasqaataM~a
sqapaa[ Jaya Co tyaaro Jo kaya- Aa vyavasqaataM~a Wara AmalamaaM Aavao Co taonao Kauda Kaud
paaotaanaI Jata saaqao JaoDo Co. da.ta. JMgao badrmaaM payagaMbar saahoba sa.A.va. (paaotaanaa
saaqaIAaonaI Jmaata saaqao) ivaraoQaIAao saaqao yauwmaaM haoya Co. rNaBauimamaaM talavaarqaI yauw qatauM
haoya Co, itarMdaP qataI haoya Co Anao Ao paNa spaYT Co ko Aa baQauM maaNasaaonaa haqao J qa[
r(uM htauM, parMtau Aa baQauM Ao vyavasqaataM~anaI AMtaga-ta qa[ r(uM htauM JonaI sqaapanaa Kaudanaa
inayamaao pa`maaNao qa[ htaI. taoqaI KaudaAo k(uM Co ko: tamao AomanaI tarf taIr nahaotaa foMktaa,
Kauda taIr foMktaao htaao(8:17). kuAa-nao krImamaaMqaI Aa pa`karnaa saMKyaabaMQa ]dahrNaao rJu
krI Sakaya taoma Co JomaaM Allaah Sabdnaao ]payaaoga krvaamaaM Aavyaao Co, parMtau taonaao AaSaya

5
Ao vyavasqaataM~a Co Jo Aonaa inayamaao pa`maaNao sqaapaaya Co. taoqaI ]par Jo Aayata AapaNao Jao[:
[nnallaahSSatara maInala mauAmaInaIna Anafusahuma va Amavaalahuma baIAnnalahuma laJnnata
(9:111). taomaaM Allaah Sabdnaao AaSaya Ao vyavasqaataM~a Co Jo Aonaa inayama AoTlao ko kuAa-na
pa`maaNao sqapaaya Co. taoqaI Aa Aayatanaao Aqa- Ao Co ko: samaaJnaa vyai>taAao (maaomaInaao)
paaotaanaI nafsa (Aatmaa, Jata) Anao kayaao- Aa vyavasqaataM~anao saupa`d krI do Co, Jo Kaudanaa
rbbaula AalamaInaInaa (samaga` ivaevanaa paalanapaaoYaNanaa) gauNanao folaavavaa maaTo sqapaaya Co.
nafsanaI (Aatmaa, JatanaI) pairBaaYaamaaM maaNasanaI Ao tamaama Sai>taAao, yaaogyataaAao,
laayakata, paa~ataa AavaI Jaya Co Jo taonao Kauda tarfqaI kao[paNa JatanauM vaLatar caukvyaa vagar
maLao Co Anao Amavaala ko kayaao-maaM Ao baQauM AavaI Jaya Co Jo maaNasa paaotaanaa pa`yatnaao Anao
kayaao- vaDo pa`apta kro Co.
ibaradrana! Aa taao qayaao krarnaao Aok Baaga JomaaM maaomaIna paaotaanao maLaolaI kudrtaI
Sai>taAaonaa Anao paaotaanaa pa`yatnaao Anao kayaao-naa fLaaonao Kaudanaa vyavasqaataM~anao saupa`d krI do
Coo. hvao laao Aa krarnaao baIJao Baaga, Anao Ao Baaga Co ko Aonaa badlaamaaM Aa vyavasqaataM~a
taomanao Jnnata AapaI do Co. hvao pa`ena Ao Co ko JnnatanauM taatpaya- SauM?
paRqvaI ]parnaI Jnnata:
AhIM, APJanao mana! Ao hkIktanao samaP laovaI J#rI Co ko Aa Pvana paCInaa
PvanamaaM Jnnata Anao JhnnamanaI Jo kofIyata hSao tao paaotaanaI JgyaaAo barhk Co Anao Aonaa
]par AapaNauM [maana Co. parMtau, kuAa-na pa`maaNao Jnnata Anao Jhnnama maa~a Ao Pvana paurtaI
J naqaI. tao maaNasanaa pa`vata-maana PvanamaaM paNa Jnnata Anao Jhnnamanaao ]llaoKa kro Co. Aa
duinayaanaI JnnatanaI KaasaIyataao vaNa-vataaM tao Aadmanao kho Co ko: AomaaM naa taao tanao BauKanaao

AMdoSaao hSao ko naa vas~aqaI vaMcaIta rhovaanaao Dr, naa AomaaM tarsa hSao ko naa saurJnaI garmaI
(20:118-119).

AoTlao AomaaM Anna, vas~a Anao rhoZaNanaa ivaYayamaaM kao[ paNa pa`karnaI
icaMtaa Anao mauSkolaI nahI haoya. AomaaM irzknaao saamaana Ao pa`maaNamaaM hSao ko: jyaaMqaI JonauM
mana kro tyaaMqaI Kaaya paIyao (2:35). tamao Ao vaatanaao ivacaar kyaao- ko Aa krar pa`maaNao vaata SauM
qa[? vaata Aoma qa[ ko samaaJnaa laaokao paaotaanaI mahonatanaa fLaao Aa vyavasqaataM~anao saupa`ta
krI do Anao Aa vyavasqaataM~a samaaJnaa tamaama laaokaonao Pvana J#iryaatanaa maULaBaUta saaQanaao
Basic Necessities of Life paura paaDvaanaI JvaabadarI paaotaanaa ]par la[ lao, JoqaI
KaudanaI JvaabadarI vyavaharmaaM paurI qa[ Jaya. taoqaI J AoNao k(uM htauM ko JmaIna ]par
caalavaavaaLaanaa irzknaI JvaabadarI AmaarI Co Anao Amao tamanao paNa Pvana J#iryaatanaa
saaQanaao AapaIAo CIAo Anao tamaara saMtaanaaonao paNa. Jra ivacaar krao ibaradr, Jo
samaaJmaaM samaaJnaa drok vyai>tanao AonaI KaatarI maLaI Jaya ko tao Anao taonaa saMtaanaao kao[ paNa
saJaogaaomaaM PvananaI J#iryaataaoqaI vaMcaIta nahIM rho Anao Ao KaatarI AoTlaI maJbauta haoya ko
laa Anafsaama laha >yaaroya TuTo nahIM, >yaaroya dgaao naa do, >yaaroya vacanaBaMga naa kro, taao

6
Aovaa samaaJmaaM maaNasanauM Pvana kovauM JnnataI Pvana hSao? Anao Ao paNa ivacaarao ko Ao Anao
taonaa saMtaanaao >yaaroya PvananaI J#iryaataaoqaI vaMicata nahIM rho taao Aonao Qana daolata AokZI
krvaanaI J#r SauM? Anao taonao Apa`maaiNaktaa Anao bao[maanaI krvaanaI paNa SauM J#r? maaNasa
AokZuM AoTlaa maaTo kro Co ko Aonao drok samayao Ao Baya laagataao haoya Co ko kalao kao[ ANaQaarI
Aafta AavaI paDI taao huM Anao maara baaLakao BauKyaa marI J[SauM, kao[ Amanao pauCSao paNa
nahIM. tao Aa BayaqaI saurixata rhovaa maaTo AokZuM kro Co Anao vaQaaromaaM vaQaaro pa`apta krvaanaI
icaMtaa kro Co Anao paCI taomaaM yaaogya Anao Ayaaogyanaao Baod paNa naqaI rhotaao. Jra ivacaar krao
ko Jo samaaJmaaM drok vyai>tanaao Ao pa`yatna haoya ko tao vaQaaro maaM vaQaaro paaotaanaa maaTo AokZuM krI
lao Ao samaaJmaaM Pvana kovauM JhnnamanauM hSao? Ao JhnnamanaI PMdgaI JomaaM AaJo AapaNao
baQaa Karaba rItao baLaI r(a CIAo Anao AamaaMqaI inakLavaanaI kao[ rIta kao[naI paNa samaJmaaM
naqaI AavataI. Anao taoAao >yaaroya AagamaaMqaI bahar nahI AavaI Sako (2:167).
]tpaadnanaa maaQyama:
ibaradrana! AonaaqaI Ao hkIkta paNa samaJmaaM AavaI JSao ko Jo samaaJnaa laaokao
paaotaanaI mahonatanaI kmaaNaI Anao kayaao-naa fLa paaotaanaI maalaIkInaa naa gaNao, parMtau paaotaanaa
vyavasqaataM~anao vaocaolaI ma<aa samaJo, AomaaM ]tpaadnanaa maaQyama Anao irzknaa s~aaotaaonao
KaanagaI maIlaktamaaM raKavaanaao pa`Sna J naqaI rhotaao. irzk ko Pvana J#iryaatanaa saaQanaaonaa
maaQyamanaa sva#pa Juda Juda Co, paNa taonauM maULa Jao[Ao taao tamao JaoSaao ko saOwaMitak rItao
irzknauM maaQyama Aok J rho Co Jonao JmaIna kho Co. taoqaI kuAa-nao irzknaa s~aaotaaonao Ad-naI
pairBaaYaaMmaaM AaoLaKaavyaa Co. Ad-naa saMdBa-maaM spaYT SabdaomaaM khI dovaamaaM AavyauM Co ko taonao
AoTlaa maaTo paoda krvaamaaM AavaI Co ko maanavaJata taomaaMqaI inaiecata mau_ta sauQaI fayadao lao
Anao Ao tamaama J#iryaatamaMdao maaTo samaana QaaorNao KaullaI rho(41:10).
Aa samaJNaqaI tamao samaP laIQauM hSao ko kuAa-na Aaiqa-k mauSkolaIAaonao hla krvaa maaTo
Aok vyavasqaataM~anaI sqaapanaanauM saucana kro Co.
Aa vyavasqaataM~a:
(1) Ao laaokaonaa haqao sqapaaSao Jo Ao mahana hkIkta ]par Aovaao _@ivaevaasa raKataa hSao ko
Aa Pvana Ao maa~a maaNasanaa SarIrnauM naama naqaI paNa PvananauM saatatya maRtyau paCI paNa caalau
rho Co. Aa saatatya maaNasanaI Jata ko Aatmaanaa saMdBa-maaM haoya Co Anao Aa Jatanaa
ivakasanaI rIta Ao Co ko maaNasa paaotaanauM Qana Anao PvananaI mauDI maanavaJatanaa paalanapaaoYaNa
ko rbauibayatanaa hotauqaI samaipa-ta krI do.
(2) Aa vyavasqaataM~a samaaJnaa tamaama laaokaonaI PvananaI J#iryaataaonao paurI paaDo Anao taomanaI
sauYaupta Sai>taAaonaao ivakasa qaaya tao maaTonaa tamaama saaQanaao paura paaDvaanaI JvaabadarI lao.
(3) Anao irzknaa s~aaotaao vyai>tagata maalaIkImaaM rhovaanaI JgyaaAo Aa vyavasqaataM~anaI
maalaIkImaaM rho, Jo irzknao Kaudanaa inayamaao pa`maaNao vahoMcavaa Jvaabadar haoya Co.

7
saamyavaad Anao [slaama:
huM Aa khI r(ao CuM Anao maarI $iYT Ao ivacaaraonao AnauBavaI rhI Co Jo tamaara manamaaM
paoda qa[ r(a Co ko Aa taao saamyavaad ko kaomyauinazmanaI ivacaarsarNaI Co, Anao Aonaa AaQaaro
saamyavaad Anao [slaama Aok J Co. maarI EaaotaaAaonao ivanaMtaI Co ko taoAao Aavaa parINaama
]par pahaoMcavaamaaM ]taavaLa naa kro. AapaNaI mauSkolaI Ao Co ko AapaNao bahu ]taavaLaa CIAo.
kao[ vaatamaaM Jra sarKaapaNauM JaoyauM Anao AapaNao tarta khI dIQauM ko Aa J [slaama Co.
paiecamanaa doSaaoAo taomanaa tyaaM laaokSaahI sqaapaI Anao AapaNao Saaor macaavavaanauM Sa# krI dIQauM
ko [slaama laaokSaahInaao maJhba Co va Ama#huma Saura bayanahuma. Aomanaa inaNa-yaao parspar
ivacaarivamaYa-qaI sauinaiecata qaaya Co (42:38). jyaaro hkIktamaaM paiecamanaI laaokSaahI Anao
[slaamaI ivacaar ivamaYa-maaM JmaIna Aasamaananaao frk Co. AovaI J rItao AapaNao JaoyauM ko
saamyavaad paNa KaanagaI maIlaktanaI parvaanagaI naqaI AapatauM Anao kuAa-na paNa ]tpaadnanaa
s~aaotaao KaanagaI maIlaktamaaM rho tao naqaI svaIkartauM, taao AapaNao khovaanauM Sa# krI dIQauM ko
[slaama Anao saamyavaad Aok J Co. hkIktamaaM taao Aok haovaanaI vaata taao Aok tarf bannao
parspar ivaraoQaI Co. AavaI J rItao [slaamanao sarKaamaNaI krvaanaI rIta raKaIAo taao Jo doSa ko
rajya da#baMQaI Apanaavao tao paNa [slaamaI qa[ JSao karNako [slaama paNa da#baMQaImaaM maanao
Co! ba`|ao samaaJmaaM maUita-pauJa naqaI taao Ao paNa [slaama qa[ JSao karNa ko [slaamamaaM paNa
maUita-pauJa naqaI! maarao khovaanaao Aqa- Ao Co ko tamao maa~a AaTlaa sarKaapaNaanao karNao
[slaama Anao saamyavaadnao Aok naa gaNaao. hkIkta taao Ao Co ko kao[ vaad (ISM) Pvana
pawitanaI hosaIyataqaI Jao [slaamanaI ivaraoQamaaM ]Bayaao- haoya taao tao saamyavaad Co. saamyavaadnaI
Pvana ivaYaonaI fIlaaosaaofI Anao PvanabaMQaarNa SauM Co tao Aok GaNaI maaoTI cacaa- Co Jonao TuMkmaaM
vaNa-vavaI mauSkola Co.
saamyavaadnaI iflaaosaaofI:
Aa sqaanao TuMkmaaM Ao samaP laao ko saamyavaadnaI iflaaosaaofI Ao Co ko Aa ba`|aMD kao[
Agamya karNasar AstaItvamaaM AavaI gayauM. Aonaao naa taao kao[ saJ-k Co Anao naa Aa saJ-nanaao
kao[ ]doSya. AovaI J rItao Pvana(Life) Anao Jaga`tataa(Consciousness) paNa BaaOitaktaa
ko sqaULataamaaMqaI AapaaoAapa ]tpanna qa[ gayaa Co. AavaI J rItao maaNasanauM Pvana paNa kao[
plaana pa`maaNao AstaItvamaaM naqaI AavyauM. Pvana SaarIrIk PvananauM naama Co Anao SarIrnaa maRtyau
paCI Pvananaao AMta AavaI Jaya Co. duinayaamaaM yaaogya Anao Ayaaogyanaa kao[ taTsqa maapadMD
]palabQa naqaI, AoTlao ko sanaatana maUlyaaonaI (Permanent Values) klpanaa maaNasanaa
mananaI paodaSa Co. duinayaamaaM Aok vyavasqaataM~a sqapaaya Co, qaaoDa samaya paCI Aa
vyavasqaataM~anauM ivaraoQaI haoya AovauM Aok baIJu vyavasqaataM~a paoda qaaya Co, Jo pa`qamanaI Jgyaa lao
Co. Aa rcanaa Anao ivasaJ-nanaI parMpara svayaM caalyaa kro Co Anao AonaI paaCLanauM baLa
AOitahaisak J#rtaao haoya Co. vata-maana samayaqaI paholaaM mauDIvaadI vyavasqaataM~a caalatauM htauM.

8
AOitahaisak J#rtaaonaao takaJao htaao ko AomaaMqaI saamyavaad paoda qayaao, JoqaI hala taonauM Jaor
Co. qaaoDa samaya paCI Aa vyavasqaataM~a paNa samaapta qa[ JSao Anao taonauM ivaraoQaI AovauM baIJu
vyavasqaataM~a paoda qaSao. Aa Co ibaradrana! TuMkmaaM kaomyauinazmanaI iflaaosaaofI, Jo kala- maak-sao
pa`stauta krI htaI Anao laonaInao riSayaamaaM Amala krInao doKaaDI. tamao PvananaI Aa
ivacaarSarNaInao JuAao Anao Aonaa paCI kuAa-nanaI Pvana ivaYaonaI ivacaarQaaranaao AByaasa
krao, JonaI TuMkI samaJNa laoKanaI Sa#AatamaaM AapavaamaaM AavaI Co, Anao paCI Jatao Ao na>kI
krao ko SauM Aa bannao ivacaarSarNaIAao AokbaIJaqaI sarKaI Co ko ivaparIta! tamao kdaca AovauM
khI dao ko jyaaM sauQaI saamyavaadnaa Aaiqa-k pa`aoga`amanaao savaala Co tao taao kuAa-nanaa
vyavasqaataM~anaa Jovaao Co. parMtau Aa paNa saacauM naqaI Anao Ba`ma Co. pa`ao. ha^T/oAo (Hawtray)o
k(uM Co ko Jo vastau Aok Aaiqa-k vyavasqaanao baIP Aaiqa-k vyavasqaaqaI JudI paaDo Co, tao Ao Co
ko Ao vyavasqaataM~amaaM Ao kyauM pa`aotsaahk baLa Co Jo laaokaonao kaya- krvaa pa`orNaa Aapao Co.
pa`aotsaahk baLa:
tamao JaoSaao ko saamyavaadmaaM kao[ AovauM pa`aotsaahk baLa naqaI Jo kao[ vyai>tanao Ao pa`orNaa
Aapao ko tao tanataaoD mahonata kro Anao Ao mahonatanaa fLanao raPKauSaIqaI baIJanao AapaI do.
saamyavaadnaa zMDaQaarIAaoAo riSayaamaaM SauM kyau-?
M taomaNao tyaaMnaa baohala maJuraonao, garIbaaonao
AovauM khInao ]Skoyaa- ko JaoyauM! Aa maaoTa maaoTa mauDIpataIAao tamaa#M laaohI kovauM causaI r(a Co.
tamao ]Baa qaaAao Anao taomanaI sa<aa Anao Qananao CInavaI laao. AoTlao taomaNao tyaaMnaa laaokaomaaM
nafrta Anao badlaanaI laagaNaI BaDkavaI Anao AovaI rItao k`aMita krI. Aonaa paCI SauM qayauM , taonaao
riSayaanaao [itahasa saaxaI Co. Ao spaYT Co ko nafrta Anao badlaanaI Baavanaa laaMbaa samaya
sauQaI rhotaI naqaI. jyaaro paolaao mauDIpataI vaga- naYT qa[ gayaao, Jonaa ivaraoQamaaM nafrta Anao
badlaanaI BaavanaaAao BaDkavavaamaaM AavaI htaI, taao laaokaomaaM baIJuM kao[ baLa ko Baavanaa
baakI naa rhI Jo taomanao baIJa maaTo kama krvaanaI pa`orNaa Aapao. Aonaa maaTo riSayaanaa
sa<aaQaISa vaga-nao AtyaacaarqaI kama laovauM paD\yauM. Ao pa`karnaa AtyaacaarqaI kama laIQauM ko JonaaqaI
Jnataa taao Aok baaJu tyaaMnaa naotaaAao paNa caIllaa[ ]Z\yaa. Aa Jo AaJkala sTalaInanaa
AtyaacaarnaI vaataao Jahor qa[ rhI Co, AomaaM sTalaInanaao paaotaanaao vyai>tagata rItao kao[ vaaMk
na htaao. Ao Aa vyavasqaataM~anauM pa`akRitak parINaama htauM Jonaao paayaao nafrta Anao badlaa
isavaaya kao[ rcanaatmak laagaNaI ]par AaQaarIta na htaao. Aa hkIktanaao isvakar laonaInao Aa
SabdaomaaM kyaao- htaao ko k`aMita Aok AovauM kaya- Co Jonaa AQaaro vastaInaao Aok vaga- baIJa vaga]par paaotaanaao AiQakar Anao pa`Bautva Sai>taqaI, talavaarnaI QaarqaI, gaaoLaIAaonaa varsaadqaI
Anao taaopa gaaoLaaAaonaa QaDakaqaI kro Co.
dgaabaaP:
maa~a JaorJulama Anao Atyaacaar J nahIM paNa dgaabaaPqaI paNa. Gollancz paaotaanaa
paustak Our Threatened ValuesmaaM laKao Co ko ivaKyaata saamyavaadI naotaa Dr.Lucknznao

9
pauCvaamaaM AavyauM ko SauM saamyavaadI paxanaa naotaaAao maaTo yaaogya Co ko taoAao paaotaanaa paxanaa
laaokao saaqao paNa JuZ Anao dgaabaaPqaI kama lao? AoNao Jvaaba Aapyaao ko saamyavaadI
iSaYTacaar pa`maaNao Ao saaOqaI mahtvanaI frJ Co ko Ao vaatanao svaIkarI laovaamaaM Aavao ko J#rta
haoya taao Apa`maaiNaktaa Anao bao[maanaIqaI kama la[ Sakaya Co. Aa saaOqaI maaoTI kurbaanaI Co
JonaI AmaarI paasaoqaI k`aMitaAo Apaoxaa raKaI htaI.
tamanao Aa Jvaaba ]par kdaca Aaecaya- qaaya paNa AomaaM Aaecaya-naI kao[ vaata naqaI, Jo
Pvananaa baMQaarNamaaM sanaatana maUlyaaonao svaIkarvaamaaM J naa Aavataa haoya taomaaM drok davapaoca
JonaaqaI hotau sartaao haoya tao Ja[J ko yaaogya Anao J#rI saaibata qa[ Jaya Co. Kauda ]par
_@ivaevaasa vagar sanaatana maUlyaaonaI klpanaa paNa na qa[ Sako.
tamao ivacaar kyaao- Baa[Aao ko saamyavaadmaaM kovaI rItao pa`aotsaahk baLanaao ABaava Co, Jo
maaNasanao baIJanaa maaTo kaya- krvaa pa`orNaa Aapao. AonaaqaI ivaparIta JovauM ko maoM AagaLa k(uM Co
ko kuAa-na paaotaanaa rbauibayatanaa vyavasqaataM~anaao paayaao Aok AovaI maJbauta hkIkta ]par raKao
Co JomaaM drok vyai>ta baIJanaa ivakasa maaTo tatpar Anao baokrar rho Co karNako tao [maana
raKao Co ko AonaaqaI svayaM taonaI paaotaanaI Jatanaao ivakasa qaaya Co: Jo (baIJa laaokao maaTo)
ivakasanaa saaQanaao paura paaDo Co tao svayaM paaotao paaotaanaI Jatanaao ivakasa kro Co (35:18).
AonaaqaI ivaparIta:Jo baIJa laaokaonao Pvana J#iryaatanaa saaQanaaoqaI vaMcaIta raKao Co tao
vaastaivaktaamaaM svayaM paaotaanaI Jatanao ivakasaqaI vaMcaIta raKao Co(47:38). Aa Co
ibaradrana! Ao [maana JonaaqaI AovaI kaoma paoda qa[ Jaya Co JonaI halata Ao haoya Co ko: Ao

hMmaoSaaM baIJaAaonao paaotaanaI Jata krtaaM vaQaaro mahtva Aapao Co, paCI Balaonao taomanao svayaM taMgaI
Anao mauSkolaIAao koma naa BaaogavavaI paDo (59:9). Aa Co Ao kaoma Jonaa haqao KaudanauM

vyavasqaataM~a sqapaaya Co Jo ivaevanao samaJNanaa AaQaaro bataavaI do Co ko Kauda drok naFsanao

kovaI rItao irzk Aapao Co Anao paRqvaI ]parnaI Jnnata kovaI rItao $iYTgaaocar qaaya Co, JomaaM
kao[ vyai>ta paaotaanaa PvananaI J#iryaataaoqaI vaMcaIta naqaI rhotaao. drok Aadmanaa saMtaananaI
sauYaupta Sai>taAao saMpaUNa- ivaksaIta qa[ Jaya Co. Aa vyavasqaataM~anauM naama [slaamaI vyavasqaataM~a
Anao Aonaa baMQaarNanauM naama [slaamaI baMQaarNa Co.
mauDIpaitaAao Anao Qaaima-k naotaagaIrI:
kuAa-na Aa ivaYayamaaM Ao paNa kho Co ko Aa vyavasqaataM~anaao ivaraoQa mauDIpaita Anao maa~a
paaotaanaao J fayadao Jaotaao vaga- ko samaaJnaa sqaaipata ihtaao tarfqaI qaSao Anao itava` ivaraoQa qaSao,
parMtau CovaTo taomanao har maanavaI J paDSao. Aa ivaYayamaaM kuAa-nao Aok Aovaa taqya ]parqaI paDdao
]Zavyaao Co ko taonaa ]par Joma Joma ivacaar krtaao Ja]M CuM magna qa[ Ja]M CuM Anao mana
]CLavaa maaMDo Co. tao kho Co ko Aa vyavasqaataM~anaao ivaraoQa maa~a mauDIpaita vaga- tarfqaI J nahIM
qaaya paNa maanavaIAo Jatao banaavaolaa maJhbanaa vaDaAao paNa Aonaao ivaraoQa krSao, karNako Aa
vaga- paNa mautarafInamaaM saamaola Co. mautarafIna AoTlao Ao laaokao Jo baIJanaI mahonata ]par Pvao

10
Co. kuAa-na kho Co ko Kaudanaao drok payagaMbar Aa saMdoSa la[nao J Aavyaao htaao. parMtau kaomanaa
sardarao Anao maJhbaI paoevaaAaoAo hMmaoSaaM taonaao ivaraoQa kyaao- htaao. maJhbanaa ivaQaIivaQaanaao
GaDvaavaaLaa Aoma khInao laaokaonaI laagaNaIAaonao BaDkavao Co ko Aa vyai>ta tamanao tamaarI Ao
Pvana pawitaqaI paqaBa`YT krvaa maagao Co Jonaa ]par tamaara baapadadaAao Anao tamaara
mahana vaDvaaAao caalyaa htaa. taoqaI tamao AonaI vaatanao >yaaroya naa maanataa. AonaI saaqao kuAa-nao
Ao paNa k(uM Co ko paaotaanauM ihta JaovaavaaLaa Aa saMdoSanaa ivaraoQamaaM saamaI CataIAo >yaaroya
naqaI Aavataa, parMtau maJhbanaa Aagaovaanaaonao AagaLa kro Co Anao paaotao taonao madd kro Co.
banaI [sara[lanaI dastaanamaaM Co ko jyaaro hJ.mausaaA.sa. fIraOnanaI paasao gayaa Anao k(uM ko
Kaudanaa baMdaAaonao gaulaamaImaaMqaI Aazad krI do, taao Aonao bao caar vaataao paCI Ao Kataranaao
AMdaJao lagaavaI laIQaao, Jo Aa saMdoSamaaM Cupaayaolaao htaao, AaqaI AoNao taonaa mahamaM~aI Head
Priest hamaananao baaolaavyaao Anao k(uM ko tao paaotaanaa laavalaSkrnao taOyaar krInao laavao Anao
hJ.mausaaA.sa.naao maukabalaao kro. tao Kaud taao paaCLa hTI gayaao Anao mausaaA.sa.naa maukabalaa maaTo
maJhbaI paoevaaAaonao AagaLa krI dIQaa. paaotaanaao svaaqa- Jaonaarao vaga- hMmaoSaaMqaI AavauM J
krtaao Aavyaao Co Anao AaJo paNa AavauM J krI r(ao Co. baadSaahta Anao Qaaima-k naotaagaIrInauM
Aa gaZbaMQana Co Jo maaNasaa[naa ivanaaSanauM karNa banatau AavaI r(uM Co. ba`a|Na raJanao
[evarnaao Avataar gaNaavao Co Anao raJa ba`a|NanaI rxaanao paaotaanaao Qama- samaJo Co. kOsar
paaopanao JagaIrao Aapao Co Anao paaopa kOsarnaa dOvaI h>kaonaI sanadao. ]doSya bannaonaao Ao J haoya
Co ko garIbaao Anao naadanaaonao A&aananauM AfINa paa[nao masta raKavaanaa Anao taomanaI
parsaovaanaI mahonatanaI kmaaNaI ]par AoSa krvaanaao haoya Co. tamao JuAao kuAa-nao krIma kovaI
rItao Aa bannao vagaao-naao ]llaoKa Aok J evaasamaaM kro Co: ho maaomaInaao! tamao Ao hkIktanao

saarI rItao yaad raKaJao ko Pvananaa ivaQaIivaQaanaaonaa GaDvaOyaa (Aahbaar) Anao

saMsaartyaagaIAaomaaM (raohbaana) vaQaaro pa`maaNamaaM Aovaa Co Jo kao[paNa pa`karnaa rcanaatmak
kayaao- krvaanao badlao laaokaonaI kmaaNaI maftamaaM Kaa[ Jaya Co Anao drok samayao Aovaa davapaoca
ivacaartaa rho Co JonaaqaI laaokao Ao maaga- tarf naa J[ Sako Jo KaudaAo taomanaa maaTo inaiecata
kyaao- Co. Anao Aa mauDIpaita vaga- JonaI halata AovaI Co ko Jo Qanadaolatanaa AMbaar AokZa krtaa
rho Co Anao Aonao maanavaJatanaa paalanapaaoYaNa maaTo Kaullaa naqaI raKataa. (ho payagaMbar!) tamao
Aomanao khI dao ko tamaarI Aa rItanauM parINaama paIDadayak ivanaaSa isavaaya baIJuM kM[ nahI
haoya(9:34).
tamao ivacaar kyaao- ko kuAa-nao koTlaI _@ivaevaasaqaI k(uM Co ko mauDIvaadI vyavasqaataM~anauM
parINaama paIDadayak ivanaaSa isavaaya baIJuM kM[ nahIM haoya. paCI Balaonao Qaaima-k naotaagaIrI
taonaa rxaNa maaTo gamao taoTlaa taavaIJ koma naa laKao. kuAa-nao Aa hkIktanao Juda Juda sqaLao
spaYT SabdaomaaM khI Co AoTlao Aa k`aMita qavaamaaM kao[paNa pa`karnaI SaMka naqaI rhotaI. tao kho
Co ko Kaudanaa ba`|aMDnaao inayama svayaM Aa k`aMitanao kayaa-nvaIta krvaa maaTo pa`yatnaSaIla Co. taonauM
kqana Co ko tamao Jaotaa naqaI ko Amao JmaInanao Aa maaoTa maaoTa sardaraonaa haqaaomaaMqaI

11
CaoDavaInao AaoCI krtaa J[Ao CIAo? AonaI saaqao J AoNao k(uM Co ko ba`|aMDnaa inayamanaa
maaQyamaqaI k`aMita laaMbaa samayagaaLaa paCI Jahor qaaya Co Jomakoo Kaudanaao Aok Aok idvasa
tamaara ihsaaba pa`maaNao hJar ko pacaasa hJar varsanaao haoya Co. AoTlao Jao tamao AovauM [cCao
ko Aa k`aMita JldI AavaI Jaya taao tamao Aonaa maaTo pa`yatna krao Anao ba`|aMDnaa inayamanaa
saaqaIdar Anao maddgaar banaI JaAao. paCI Aa k`aMita idvasaaonaa samayagaaLaamaaM tamaarI
saamao AavaI JSao. taoqaI J k(uM Co: Jao tamao Allaahnao madd krSaao tao tamanao madd
krSao(47:6). payagaMbar saahobao Anao taomanaa paiva~a saaqaIAaoAo paNa Aama J kyau-M htauM. JonauM
parINaama qaaoDa idvasaaomaaM AavaI gayauM htauM.
AapaNaao pa`vata-maana maJhba:
Jo samaaJrcanaa payagaMbar saahobao krI htaI taomaaM naa taao mauDIvaadnauM naamaao inaSaana htauM
ko naa maJhbaI paoevaa[Ata ko Qaaima-k AagaovaanaInauM Zama ZokaNauM. parMtauM, jyaaro payagaMbar
saahobanaa maaQyamaqaI maLaolaa dInanaI Jgyaa Ao maJhbao la[ laIQaI Jo AapaNaa baadSaahI
samayagaaLaamaaM AistatvamaaM Aavyaao htaao taao AomaaM mauDIvaad Anao maJhbaI paoevaa[Ata bannao
dInanaao Baaga banaI gayaa. AaJ Ao maaNasaaonaao Jatao banaavaolaao maJhba Co Jo Atyaar sauQaI
AapaNao Apanaavaolaao Co. taoqaI AaJo halata Ao Co ko gaormauslaIma duinayaa paaotaanaa ivacaar Anao
samaJNaqaI mauDIvaad Anao maJhbaI paoevaa[yataqaI Alaga qataI Jaya Co, parMtau mauslaIma ivaeva
taonao paaotaanaI CataIAo caaoMTaDInao fro Co. Anao jyaaro paNa >yaaMkqaI Aonaa ivaraoQamaaM AvaaJ
]Z\yaao taao maJhbaI AagaovaanaI paaotaanaI paurI Sai>taqaI taonaa fayadanaa rxaNa maaTo ]BaI qa[
Jaya Co Anao laaokaonaI BaavanaaAaonao Ao J pa`acaIna davaqaI BaDkavao Co ko: Aa vyai>ta tamanao

tamaara baapadada Anao mahana vaDvaaAaonaI pawitanaa iva#w BaDkavaInao kao[ baIP baaJu la[
Jvaa maagao Co (34:43). parMtau ibaradrana! taomanaa Aavaa davapaocaqaI KaudanaI k`aMita raoka[
naqaI SaktaI. Aa k`aMita caao>ksa AavaInao J rhoSao, taomaaM kao[ paNa pa`karnaI SaMka ko saMdoh
naqaI (22:7).
Saba garIzaM haogaI AaiKar JlavaA KaurSaId sao,
yao JhaM mAmaur hao gaa nagmaAo taaOhId sao.

]doSya:
mana AovauM [cCo Co ibaradrana! ko Aa kuAa-naI k`aMita Aa kaomanaa haqao Jahor qaaya, Jo
KaudanaI Aa k`aMitakarI iktaaba AlakuAa-na ]par [maana raKavaanaI davaodar Co. maara Aovaa
pa`yatnaao Co Anao Aonaa maaTo huM kuAa-nanaa Aa saMdoSanao folaavavaa maaTo pa`yatnaSaIla CuM. maarI
Aarzu Ao Co ko tamaaramaaMqaI Jo kao[ kuAa-nanaa AByaasa paCI maarI saaqao saMmata haoya tao Aa
kuAa-naI fIkrnao folaavavaa maaTo maarao saaqa Aapao, Aqavaa Jo rItao paNa tao yaaogya samaJo taonao
folaavao.

12
pa`enaao<arI
va>tavya paCI laaokaomaaMqaI pauCayaolaa pa`Snaao Anao taonaa Jvaaba TuMkmaaM naIcao pa`maaNao Co.
pa`Sna.1. Amao garIba Ao AaSaaAo Pvana PvaIAo CIAo ko Aa duinayaamaaM Amao mauSkolaIAaomaaM
Pvana ivataavaI dIQauM, AagaLanaI duinayaamaaM taao Jnnata Amaara maaTo hSao. tamao Ao Jnnatanao
paNa AmaaraqaI CInavaI laIQaI, Aa taao maaoTao Julama Co.
Jvaaba. Ao Jnnata huM naqaI CInavataao, jyaaro kuAa-na BauKanao Kaudanaao Azaba khInao
AaoLaKaavao Co taao huM Aonao kovaI rItao AonaI rhmata khuM. vaata Aoma Co ko kuAa-na kao[naI KaaoTI
laagaNaIAaonaI parvaa naqaI krtaao, tao kho Co: naa tamaarI Aarzu pa`maaNao qaSao Anao naa
tamaara ivaraoQaIAaonaI (Aohlao iktaaba) AarzuAao pa`maaNao(4:123). drok GaTnaa Kaudanaa
ATla inayama pa`maaNao GaTSao Anao Aonaao ATla kanauna Ao Co ko: AhIMnaao AaMQaLaao tyaaMnaao paNa
AaMQaLaao hSao (17:72). qaaoDuM vaQaaro khI dhuM ko kao[ hMgaamaI GaTnaaqaI kao[ vyai>ta, kaoma ko
doSanauM qaaoDa samaya maaTo garIba qa[ JvauM JudI vaata Co Anao AonaI Aa garIbaInao KaudanaI
rhmata samaPnao Ao J halata ]par saMtaaoYaI qa[ JvauM baIP vaata. duinayaa Anao AaKaortanaI
badnaamaI Ao Aa baIJa sva#panauM kudrtaI parINaama Co.
pa`Sna.2. A\Amaanaao Aqa- maanyataanaI gaumarahI Co, Aonaao Aaiqa-k vyavaharaoqaI SauM saMbaMQa?
Jvaaba. kuAa-nao Aaiqa-k baabataao saaqao Aonaao }MDao saMbaMQa JaoD\yaao Co.:Jo Amaara inayamaaonauM

paalana nahI kro taomanaI raoP Amao taMga krI d[SauM Anao kyaamatamaaM taonao A\Amaa (AaMQaLaao)
}Baao krSauM (20:124). saura banaI [sara[lamaaM k(uM Co ko: AhIMnaao AaMQaLaao tyaaMnaao paNa
AaMQaLaao hSao (17:72). taonaI AagaLa maaNasa maaTo khovaamaaM AavyauM Co ko taoqaI J saara
irzkqaI vaMcaItataa Anao baIP maKalauknaI sarKaamaNaImaaM ]tartaa haovauM Ao A\Amaa (AaMQaLaa)
haovaanaI dlaIla Co.

paSna.3. Aonaa AaQaaro taao yauraopanaa doSaao ko JomaNao pa`kRitanaa baLaaonao kabaumaaM krI laIQaa Co,
maaomaIna khovaaSao?
Jvaaba: yaurapanaa doSaaoAo Kaudanaa BaaOitak inayamaaonaao Amala kyaao- Co Anao tao Aonaa fLaaonao
maaNao Co. kuAa-na kho Co:KaudaAo taonaI BaoTnao pa`itabaMQaIta naqaI krI (17:20) ko kao[
kaomanao maaTo Aonaao drvaaJao Kaullaao rho Anao kao[nao maaTo raokI dovaamaaM Aavao. Aonaa BaaOitak
inayamaaonaao Jo kaoma Amala krSao, tao Aonaa parINaamaqaI fayadao ]ZavaSao. paNa AoTlaaqaI kao[
kaoma maaomaIna naqaI khovaataI. maaomaIna Ao Co Jo Kaudanaa BaaOitak inayamaaonaI saaqao saaqao kuAanamaaM Aapaolaa maaNasaa[naa inayamaao AoTlao ko sanaatana maUlyaao ]par paNa Amala kro. taoqaI taonaa
inayama pa`maaNao laaokaonao ~aNa vaga-maaM ivaBaaPta krI Sakaya:

13
1. Jo kaoma Kaudanaa BaaOitak inayamaao ]par Amala kro Co taomanao BaaOitak ba`|aMDnaa mafado
AaPlaa AoTlao ko naPknaa fayada pa`apta qa[ Jaya Co. parMtau, taomanauM BaivaYya, AaKaorta
AMQakarmaya haoya Co. Jo kafIr khovaaya Co.
2. Jo kaoma BaaOitak inayamaaonaI saaqao saaqao kuAa-nao Aapaolaa sanaatana maUlyaao ]par paNa Amala
kro Co, taonauM vata-maana paNa pa`kaSamaya haoya Co Anao BaivaYya paNa. Jo maaomaIna khovaaya Co. Anao
3. Jo kaoma naa taao BaaOitak inayamaao ]par Amala kro Co ko naa sanaatana maUlyaao ]par, AonauM vatamaana AMQakar maya haoya Co Anao BaivaYya paNa.
pa`Sna.4. tamao kuAa-nanaI Aayata 13:41naa AnauvaadmaaM AovauM k(uM ko Kauda JmaInanao maaoTa maaoTa
sardaraonaa haqaaomaaMqaI CaoDavaInao AaoCI krtaao Jaya Co, tao spaYT tahrIf Anao [lahad Co.
AomaaM imana Ataraifha Co, AomaaM sardaranao kaomanaao kao[ ]llaoKa naqaI.
Jvaaba: tamao ArbaI BaaYaanauM kao[paNa AiQakRta SabdkaoYa ]paaDInao JuAao ko AomaaM Atarafnaao
Aqa- sardaranao kaoma AapavaamaaM Aavyaao Co ko nahIM.
pa`Sna.5. tamao drok JgyaaAo kanaunao KaudavaMdInaI Ataayata AoTlao ko Kaudanaa inayamaaonauM
AnaMuSarNanaao ]llaoKa kyaao- Co, Aa taao Kaudanaao [nakar Co.
Jvaaba: tamao jyaaro kuAa-nanaI Ataayata krao Cao taao Aonao KaudanaI Ataayata khovaamaaM Aavao Co.
Jao kao[ kho ko Aa taao iktaabaullaahnaI Ataayata Co, KaudanaI Ataayata nahIM, taao tamao Aonaao SauM
Jvaaba AapaSaao? Sau iktaabaullaanaI AtaayataqaI (maAazAllaah) Kaudanaao [nakar qaSao?
iktaabanaao Aqa- kanauna ko inayama Co. Aa inayamanaa bao Baaga Co Aok inayama BaaOitak Co Jo
baharnaa ba`|aMDmaaM folaayaolaao Co. Aa inayama pa`maaNao Pvana PvavauM paNa J#rI Co. baIJao
inayama maaNasanao lagataao Co Anao sanaatana maUlyaao ]par AaQaarIta. Ao inayama Ao Co ko maaNasa
BaaOitak inayamaaonaa AaQaaro pa`kRitanaa baLaaonao kabaumaaM kro Anao AomaaMqaI pa`apta qayaolaa fLaaonao
kuAa-nanaa inayamaao pa`maaNao maanavaJatanaa ivakasa maaTo vaaparo. khao, Aa Kaudanaao [nakar Co
ko Aonaao saacaao saacaao Aokrar? yaad raKaao AllaahtAalaaqaI AapaNaao saMbaMQa maa~a Aonaa
inayamaaonaa maaQyamaqaI Co, taoqaI Aonaa inayamaaonauM AnaMuSarNa Ao J KaudanauM AnaMuSarNa Co. Aonaa
AnaMusarNanaI Aonaa isavaaya baIP kao[ pawita naqaI. Anao naa taonaI saaqao saMbaMQa baaMQavaanaao
Aonaa isavaaya kao[ ivaklpa.
pa`Sna.6. SauM payagaMbarsaahobanaa JmaanaamaaM paNa samaaJnaa laaokaonaI irzknaI JvaabadarI
vyavasqaataM~anaI maaqao htaI?
Jvaaba: Aonaao saOwaMitak Jvaaba taao Ao Co ko payagaMbarsaahobao kuAa-na pa`maaNao Amala kyaaohtaao, AoTlao Jao tamao AonaaqaI sahmata Cao ko kuAa-na pa`maaNao samaaJnaa laaokaonaI irzknaI
JvaabadarI vyavasqaataM~a ]par Co taao hJuro Jo vyavasqaataM~anaI sqaapanaa krI htaI, AomaaM paNa
Ao J pairisqaita hSao. saMJaogaaovasaata AapaNaI paasao Aonaa AOitahaisak pauravaaAao paNa Co.

14
[itahasa AapaNanao JNaavao Co ko hkumata tarfqaI madInaanaa laaokaonaa vaJa[f ko Baqqaa na>kI
htaa. Aa J Ao Baqqaa htaa Jo Sa#AatamaaM baaLaknao taonaI maataanauM duQa CaoD\yaa paCI
AapavaamaaM Aavataa htaa. parMtau Aonaa saMbaMQamaaM hJ.]maror.A.AadoSa Aapyaao htaao ko baaLaknaa
JnmaqaI J AapavaamaaM AavaSao.
pa`Sna.7. SauM iKalaaftao raSaIdamaaM JmaInaao hukumatanaa kbaJamaaM htaI?
Jvaaba: Aa pa`Snanaao saOwaMitak Jvaaba Ao J Co Jo maoM paaCLanaa pa`Snanaa saMdBa-maaM Aapyaao
htaao. AonaI saaqao [itahasa AapaNanao Ao paNa JNaavao Co ko hJ.]maro r.A.inaNa-ya kyaao- htaao ko,
[raknaI PtaolaI JmaInaao laaokaomaaM naa vahoMcavaamaaM Aavao, paNa hukumatanaa kbaJamaaM rho, Aa
ivaYayamaaM Ao hkIktanao samaP laovaI J#rI Co ko maULaBaUta savaala Ao Co ko samaaJnaa tamaama
laaokaonaI PvananaI J#iryaataao paurI krvaanaI Anao taomanaI Sai>taAaonaao ivakasa qaaya tao maaTonaa
saaQanaao paura paaDvaanaI JvaabadarI hukumatanaI Co. hukumata Aa mahtvanaa kaya-nao paurao krvaa
maaTo samaya Anao sqaLanaI pairisqaitaAao pa`maaNao Amala krvaanaI rIta paaotao na>kI kro Co. taoqaI
kuAa-nao isawaMta Ao Aapyaao Co ko ]tpaadnanaa s~aaotaao Anao maaQyamaao tamaama laaokaonaI J#iryaataao
paurI krvaa maaTo Kaullaa rhovaa Jao[Ao Anao vaQaaranauM Qana (Surplus Money) kao[naI paasao
naa rhovauM Jao[Ao.
paSna.8. tamao Jo kM[ k(uM Co AonaI saaqao Amao saMmata CIAo. hvao Ao JNaavaao ko pa`vata-maana
pairisqaitaAaomaaM Aa kuAa-naI [nklaabanaa maaTo SauM pagalaa laovaa Jao[Ao?
Jvaaba: Aonaa maaTo kuAa-nao k(uM Co ko Ama#huma Saura bayanahuma. Aonaao inaNa-ya parspar ivacaar
ivamaYa- krInao na>kI krao. Jo laaokao kuAa-nanaa Aa saMdoSa ]par [maana raKao Co, tao gahna
ivacaar ivamaYa- kro ko Aonaa ]par Amala krvaa maaTo kyaa pagalaa laovaa Jao[Ao, parMtau Jo pagalauM
paNa maukvaamaaM Aavao tao kao[paNa saMJaogaaomaaM hududullaah AoTlaoko AllaahnaI saImaanao ]llaMGao
nahIM.
dInanauM vyavasqaataM~a kovaI rItao sqapaaya:
(1) Aok vyavasqaataM~anaI sqaapanaa krvaamaaM Aavao JonauM baMQaarNa kuAa-naokrIma haoya.
(2) kuAa-nao krImamaaM koTlaak inayamaao, Anao kayada sauinaiecata sva#pamaaM AapavaamaaM Aavaolaa

Co Anao koTlaak maUlyaao isawaMtaaonaa sva#pao vaNa-vavaamaaM Aavyaa Co. kuAa-nanaa inayamaao Anao
kayadaAao haoya ko isawaMta Anao maUlyaao. drok ATla AoTlao ko forfar naa qa[ Sako taovaa Co
Anao Ao tamaama mausalamaanaao ]par hMmaoSa maaTo laagau rhovaa maaTo AapavaamaaM Aavaolaa Co.
(3) Jo maUlyaaonaa maa~a isawaMta AapavaamaaM Aavyaa Co, vyavasqaataM~anaa ivacaarvaMta vyai>taAao ,

maIllatanaa pa`itainaiQaAao Aa isawaMtaaonaa pa`kaSamaaM paaotaanaa JmaanaanaI J#rtaao pa`maaNao taonaa

15
paoTa inayamaao na>kI krSao. AovauM krvaamaaM taoAao hdISaao, [itahasa, ifkanao paaotaanaI naJr
samaxa raKaSao Anao AonaaqaI fayadao ]ZavaSao. paaotaanaa JmaanaanaI pairisqaitaAao pa`maaNao
inayamaao banaavaSao. Jo kM[ paaCLaqaI caalyauM Aavao Co AomaaM Jo inayamaao Aovaa haoya Jo kuAa-nanaa
isawaMtaao pa`maaNao Co Anao Jmaanaa pa`maaNao tak-saMgata paNa Co Aonao Aoma J rhovaa dovaamaaM
AavaSao. JomaaM forfarnaI J#r haoya taomaaM forfar krvaamaaM AavaSao. jyaaM navaa inayamanaI
J#rta hSao tyaaM navaao inayama banaavavaamaaM AavaSao AovaI rItao kuAa-nanaa isawaMta ATla rhoSao
Anao AonaI AMtaga-ta banaavavaamaaM Aavaolaa inayamaao Jmaanaa pa`maaNao badlaataa JSao. Aoma
sanaatana Anao yaaogya forfarao saaqao maIllatanaao karvaaM AagaLa vaQataao JSao.
(4) dInanaao hotau, maaNasanaI Aa duinayaanaI gauMcavaNaaonao AovaI rItao hla krvaanaao Co ko AonaaqaI

tao fsaad Katama qa[ Jaya Jonaa karNao laaokao Anao doSaao bahu Karaba rItao Jhnnamanaa
AzabamaaM fsaayaolaa Co. AonaI saaqao J laaokaonaI Jatanaao ivakasa AovaI rItao qataao Jaya ko tao
maRtyau paCInaa Pvananaa ivakasanaa taba>kaAao paar krvaa maaTo Sai>tamaana qa[ Jaya. Jao
AonaaqaI Aa parINaama paoda naqaI qataa taao AapaNao samaP laovauM Jao[Ao ko AomaaM >yaaMk KarabaI
Co. Aa KaamaInao AapaNao kuAa-naokrImanaa pa`kaSamaaM SaaoQaI SakIAo CIAo. maarI Aa kaoSaISanaao
hotau Ao Co ko AapaNao Aa KaamaIAaonao sauQaarI dInanaa vyavasqaataM~anao Ao J pawita pa`maaNao
sqaapaIta krI SakIAo Jo pa`maaNao payagaMbarsaahobanaa samayamaaM sqaapanaa qa[ htaI.
AonaI saaqao AoTlauM samaP laovauM J#rI Co ko jyaaM sauQaI AavauM vyavasqaataM~a naa sqapaaya,
Jonao iKalafta maInahaP rIsaalata khovaaya Co, tyaaM sauQaI ]mmata Jo rItao [slaamanaa Arkananao
Ada krtaI AavaI Co, AomaaM naa kao[ forfar krvaamaaM Aavao Anao naa kao[ navaao tarIkao
ApanaavavaamaaM Aavao. AonaaqaI karNa vagar vaQaaro mataBaod Anao fIrka paDI JSao. ha, Jo
ivacaarsarNaI Anao maanyataaAao, Jo rIvaaJao Anao rSamaao kuAa-naqaI ivaparIta caalau Co Aonaa
ivaYayamaaM Ao khovaamaaM Aavao ko Aa kuAa-nanaI iva#w Co. kuAa-nanaa vyavasqaataM~anaa saacaa
sva#panao Jahor krInao ]mmatanao Ao tarf AavavaanauM AamaM~aNa AapavaamaaM Aavao. jyaaro Ao
vyavasqaataM~a sqapaa[ JSao taao Ao AonaI frJ hSao ko tao JuAo Anao inaNa-ya kro ko mausalamaanaaonaa
pa`vata-maana mataBaodaonao dur krInao AomanaamaaM frIqaI Ao Aoktaa paoda kro Jo payagaMbar saahobanaa
samayagaaLaamaaM htaI. maara pa`yatnaao basa AaTlaa Co.
laoKak: Allaamaa gaulaama Ahmad parvaoz.
Baavaanauvaadk: ihdayataullaaKaana ibaharI, saurta.