Sei sulla pagina 1di 96

RIVISTA MENSILE DI TECNICA ELETTRONICA E FO-rOGRAFlCADI ELETTROTECNICA CHIMICA E ALTRE SCIENZE APPLICATE

80
BREVETTATO. Sensibilit: 20.000 ohms volt
Con scala a specchio e STRUMENTO A NUCLEO MAGNETICO
sc h ermato contro i campi magneti ci est erni!!!
Tutti i circuiti Voltmetrlci e Amperometrlci in C.C.
e C.A. di questo nuovi ssimo modello 680 E montano
resistenze speciali tarate con I. PRECISIONE ECCEZIONALE DELLO O,5%!!
9 CWWV1 1 W1\W M M VWNN 111
VOLTS c.c.:
VOLTS C.A.:
AMP. C.C.:
AMP. C.A.:
OHMS:
Rivelatore di
REATTANZA:
CAPACITA':
FREOUENZA:
V. USCITA:
DECIBELS:
r pte:
& prtet.:
& prtete:
5 portate:
pttte:
1 pte:
4ww:
Z m:
6 pte:
&am:
con sensibilit di 2.0 Ohms per Volt: 1 MVo Z V . . 1B V .
.
N V . - V . - N V. e 10 V. C.C.
con senslbillt di 4.00 Ohms per Volt: Z V= 1 V . N V.
2N V . !0 V. e 2N Volts C.A.
W I1A N I1A 5 mA . M mA N m e 5 A. C.C.
2W 'A 2.5 mA 25 mA 250 mA e 2.5 Amp. C.A
Q . 1B Q ! - Q 1B Q 10 Q 10 Q 10
(per leture da ! decimo di Ohm fino 10 Megaohms).
da B a 1B Meglhm .
da B a w e da B a N .0 pF . da B a W e da B a
Mlcrofari.
.
B~N e B w Hz.
2 V. . 1B V . M V . ZM V . . 10 V. e 2N V.
da ~1B dB + W dB.
Inoltre vi la possibilit di estendere ancora m.gglormente le prestazioni
del Sott.stat W E con accessori appositamente proettati dalla I.C.E' .
I principali sono:
Amperometro a .Tenaglia modello AmperclamD. per Corrente Alternata:
Portate: 2,5 - !B 25 10 2N e N Ampres C.A.
Prov, transistori e prova dioi moello Transtest. &2 I. C. E.
Shunts supplementari per' !B - Z5 - N e !0 Ampres C.C.
VoI! ohmetro Transistor. di altissima sensibilit.
Sonda I puntale per prova temperltua da ~$ a + 20 H.
Trasformatore modo b1b per Amp. C.A.: Portate: 2N mA
! A 5 A 25 A !0 A C.A.
Puntale modo 18 per prova di ALTA TENSIONE: 250 V. C.C
Lu"metro per portate da B a 1b0 Lu , modo 24.
Il TESTEI MENO I NGOMBRANTE (mm 12853Z)
CON L PlU' AMPIA SCALA (mm M b5)
Pannello superiore Interamente In CII STAL
antiurto: IL TESTER PIU' ROBUSTO. PIU'
SEMPLICE. PIU' PRECISO!
Speciale circuito elettrico ""atlto
di nostra esclusiva concezione che
unitament. ad un limitatore statico
permette allo strumento Indica
tore ed al raddrlzzatore lui
accoPllato. di poter sopportare
sovraccarichi accidentali od
erronei Inche mill. volte .u
periorl alla portata scelta!
Strumento antiurto con spe
cl.1I sospensioni elastiche.
Scatola b .. e in nuovo ma
terlale plastico Infrangibile.
Circuito elettrico con spe
ciale dispositivo per la com
pensazione dgli errori dovuti
Igli sbalzi di temperatura. IL
TESTER SENZA COMMUTATORI
e quindi eliminazione di guasti
meccanici. di contati Imperfetti.
e minor facilit di errori nel
p .... re da una portata all'altra.
IL TESTER DALLE INNUMEREVOLI
PRESTAZIONI: IL TESTER PER I RADIO
TECNICI ED ELETTROTECNICI PIU' ESIGENTI!
lL P1
PREOBOI
lL P1
OONPLETO I
P R EZZO
eccezionale per elettrotecnici
radiotecnici e rivenditori
L I RE 10.500 11
franco nostro Stabilimento
Per pagamento alla consegna
omallio dal ..Iatlvo aalucclo l Il
Altro Tester Mo. M identico nel formato
e nelle doti meccaniche ma con sensibilif
di 5 Ohms Volt e 8olo 25 portate L1r. E.W
Iranco nostro Stabilimento.
R1H1eUere O1agH gr1u11 1

VIA IUTllIA. t+,+


MIL A N O T Et. &+&&4(&,&
0ITNITk|
NPIk0N|Tk|
NTTNITk|
005I|NITk|
IkI0IdL|NITk|
kI6|5TkT0k|
5Tk0NIdT|
0NP|0dI
FtK 1K0Mt1l b FtLL0,
F0K11Ll t b Lb0k10K0
KbhtbtKt lL 1L0b0 ..t
8 ~ 0.
4 Br e ve t t i In t e r n a z i o n a l i Se n s i b i l i t 20.000 ohms vo l t
TRUMENTO A NUCLEO MAGNETICO schermato contro i campi magnetici esterni 1
Tutti circuiti Voltmetrici e amperometrici di questo nuovissimo modello 680 R montano
RESISTENZE A STRATO METALLICO di altissima stabilit con la PRECISIONE ECCEZIONALE DELLO 0,5%11
R.e-1di ampiezza del quadrante e minimo ingombro |mm.!2Bx95xS2}
R.e1 di precisione e stabilit di taratura |
R.e1di semplicit, facilit di impiego e rapidit di lettura'
R.e-1di robustezza, compattezza e leggerezza' [CC gr6mm1}
R.e-1di accessori supplementari e complementari' (vedi so\o
R.e1 di protezioni, prestazioni e numero di portate'
I CWWTJ O1 WJWW E
W W
VOlTS C.A.: portate: da 2 V. a 2500 V. massimI
VOlTS C.C.: portate. da 100 mV, a 2000 V
M. 0.0.. 7 portate. da 50 _;A a lO Amp
AMP. 0..: lO portate: da 250 ilA a 5 Amp
OHMS: b portate. da l decimo di ohm 8
Rivelatore di 100 Megaohms.
REATTANZA: portata: da O a lO Megaohms.
FREQUENZA: Z portate: da O a 500 e da O a 5000 h7
V. USCITA: portate. da lO V. a 2500 V.
DECIBElS: lO portate da - 24 a + 70 dB.
0|0IJ': b portate. da O a 500 pF . da O a
0,5 I,F e da O a 20.000 ILF in quattro scale.
Inoltre vi e la possibilit di estendere ancora
maggiormente le prestazioni del Supertester 6BO R
con accessori appositamente progettati dalla I.C.E.
Vedi illustrazioni e descrizioni pi sotto riportate.
Circuito elettrico con speciale dispositivo per la
compensazione degli errori doyuti agli sbalzi di
temperatura,
Speciale bobina mobile studiata per un pronto smor
zamento dell'indice e quindi una rapida lettura.
Limitatore statico che permette allo strumento indi
catore ed 8! raddrizzatore a lui accoppiato, di poter
sOpportare sovraccarichi accidentali od erronei anche
mille volte superiori alla portata scelta!!!
IL TESTER PER I TECNICI VERAMENTE ESIGENTI 111
Strumento antiurto con speciali sospensioni elastiche. Fusibile, con cento ricambi, a protezione errate inserzioni di tensioni dirette sul circuito ohmetrico.
Il marchio C.E. 8 garanzia di superiorit ed avanguardia assoluta ed indiscussa nella progettaZione e costruzione degli analizzatori pi compteti e perfetti.
Essi Infatti, sia in Italia che nel mondo, sono sempre stati pi puerilmente imitati nella forma, nelle prestazioni, nella costruzion e perfino nel numero del modello!!
Di ci ne siamo orgogliosi poich, come disse Horst Franke l'imitazione E ta migtore espressione dell'ammirazione! _.
lV llll propagandistico 4?VV franco nostro stabilimento completo di puntai i, pila e manuale d'istruzione. Per pagamenti all'ordine, od
alla consegna, omauio del relativo astuccio antiurto ed antimacchia in resinpell e speciale resistente a qualsiasi strappo 0 lacerazione. Detto astuccio da noi
BREVETTATO permette di adoperare il tester con un'inclinazione di 45 gradi senza doverlo estrarre da esso, ed un suo doppio fondo non visibile, pu contenere
oltre ai puntali di dotazione, anche moltI altri accessori. Colore normale di serie del SPERTESTER 6t0R: amarato, a richiesta: grigio,
ACCESSORI SUPPLEMENTARI DA USARSI UNITAMENTE AI NOSTRI "SUPERTESTER 680"
PROVA TRANS ISTORS
E P R O VA D I O D I
-.t..t
M O D. 2 Le,E,
Esso pu eseguire tut
te le seguenti misu
re: Icbo (Ico) . lebo
(leo) . Iceo . Ices .
Icer . Vce sat Vbe
hFE ) per i TRANSISTORS e VI Ir
per i diodi. Minimo peso: 250 gr.
Minimo ingombro: 128 x 85 x 30 mm . .
Prezzo L. .900 completo di astuccio
pila . puntali e manual0 di istruzione.
PUNTAlE PER AlTE TENS I ON I
MOD, 18 I.C.E, (25000 V. C.C )
Prezzo netto: L. 2.900
VOlTMETRO El ETTRON ICO

con transistori a effetto di


campo I|J) MOD, I . C. E. J
Resistenza 0!f6S50 11
Mohm Tensione C.C.: da
100 mV. a 1000 V Tensio
ne piccopicco: da 2,5 V. a
1000 V .. Ohmetro: da lO Kohm a 10000 Mohm 1m
pede' nza d'ingresso P.P 1,6 Mohm con circa lO pI
in parallelo . Puntale schermato con commutatore
incorporato per le seguenti commutazioni: ve.c.; V
piccopicco; Ohm. Circuito elettronico con doppio stadio
differenziale , Prezzo netto propagandistico L. I2.500
completo di puntali . pila e manuale di istruzione.
TRASFORMA
TORE I.C.E.
MO D. 616
per misure amo
peromet rice
|h C.A. Misu
re eseguibili:
250 mA. 152550 e 100
Amp. C.A. Dimensioni 60 x
x 70 I 30 mm . Peso 200 gr.
Prezo netto L 1.900 com
pleto di astuccio e istruzioni.
l U IM ET R O M O D, 24 I. C. E.
a due scale da 2 a 200 Lux e da
200 a 20.000 Lux. Ottimo pure co
me esposimetro!!
S ON D A PROVA TEMPE RATURA
istantanea a due scale:
& +
Preno ett0 L 1.900
da - 50 a + 40 ^
e da + 30 a + 200 C
|
Prezzo netto: L. 6.900
A MP EROME T R O
A T ENACL I A
+=y.:|4M,
per misure emperome
triche immediate in C.A.
senza interrompere i
circuiti da esaminare
7 portate: 250 mA. .
2 51025100250 e
5c0 Amp. C.A + Peso:
solo 290 grammi. Tascabllel Ff00
L I.900 completo di astuccio, istru
zioni e riduttore a spina" .Mod. 29,
SHUNTS SUPPLEMENTARI |00 V.l
MOD, J2 tC.E. portate ampe
rometriche: 2550 e 100 Amp. CC.

Prezo netto, L 2.000 cal,


OGNI STRUMENTO I. C. GARANTITO.
RICHIEOER. CATALOGHI GRATUITI AI
M I A WM 3 8 8 A , t ] t
20'4' MILANO. TEL. 18'.114/1/1
WMLMfWWM
MWWfW 3%

o WH|CS_or ---
tzt0a6a6
|e J raa4
4e||`e|ettr6a|tz
a |lz|z
|k
WMLMfWWM
MWWfW - 3%
o
l,-.a--ise
RIDUCONO I PREZZI DI COPERTINA E DI ABBONAMENTO
Questo .il regalo che l'Editore offre ai suoi fedelissimi per l'anno 1969. Oltre ad un regalo,
la facilitazione un premio perch LE TIRATURE AUMENTATE, conseguenti al crescente
numero di lettori, alla base di una RINNOVATA ORGANIZZAZIONE che consente di stam
pare le riviste nella veste di ALTO LIVELLO QUALITATIVO raggiunto, a costi minori.
L'editore ha pertanto deciso di RENDERE PARTECIPI GLI ABBONATI ED I LETTORI di questo,
incredibile ai giorni nostri, BRILLANTE RISULTATO.
Perci, dal 1 gennaio 1969 i fascicoli saranno esposti nelle rivendite di giornali a questi
prezzi:
!2IUH UI 1CHIC hUIU 1V .
IImH!I
PER GLI ABBONAMENTI si osservi la tabella
SELEZIONE DI TECNICA RADIO-TV 3.950 6 .000
SPERIMENTARE 2.950 4.500
ELETTRONICA OGGI 9. 500 1 4.000
SELEZIONE DI TECNICA RADIO-TV /
6 500 9 500
SPERIMENTARE
\
. .
SELEZIONE DI TECNICA RADIO-TV
'
1 1 500 1 6 500
ELETTRONICA OGGI
\
. .
SPERIMENTARE
|
ELETTRONICA OGGI
\
1 0.500 1 5.500
)
SELEZIONE DI TECNICA RADIO-TV
|
SPERIMENTARE 1 2.500 1 8.500
ELETTRONICA OGGI |
E IL PREMIO?
L. 400
L. J00
C' anche il premio. Agli abbonati sar offerta LA TESSERA SCONTI PER GLI ACQUISTI
PRESSO TUTTI I PUNTI DELL'ORGANIZZAZIONE G.B.C. IN ITALIA, valida per il 1969.
AFFRETTATEVI per evitare eventuali ritardi.
;Kcr 1'tt| ;cr t|c
|.4J.
0 I8LL0
8008L088
8I 0 00M0l0
M8l0
H||
1 amplificatore stereo
Potenza d'uscita totale: \b W
Risposta di frequenza: Z Z. Hz T dB
Impedenza: b
Sensibilit pick-up piezoelettrico: ZO mV su \ " l
Sensibilit ausiliario: ZO mV su 47k
1 cambiadischi stereo ELAC P
modello 1b
quattro velocit
completo di cartuccia
2 diffusori AAj0805-00
Potenza nominale: 7 W
Risposta di frequenza: O \. Hz
Impedenza: b
con un altoparlante di tipo speciale.
dchudu\uo pru55o lu\\u u bud ..L.
P1
M1
P1
1
IW
Y]WtAO-OO
CARATTERISTICHE TECNICHE
_,
-
-

1 P
Gamme di frequenza: N. 3 i n VHF: 40 -- 60; 60 1 10; 1 1 0 - 230 MHz N. 1 i n UHF: 470 - 900 MHz
Si ntoni a UHF-VHF separate e conti nue con ri duzone-demolti pli ca (a comando uni co) Frequenza i nterme
di a: 35 MHz Transi stors: N. 1 6 - Di odi : N. 7 Sensi bi li t UHF-VHF: 2,5 pV Campo di mi sura - i n 4 portate
- tra 2,5 J.V e 1 00 mV - 1 V fondo scala, con attenuatore supplementare 20 dB N. 2 i ngressi coassi al i asim
metri ci : 75 } UHF-VHF Preci si one di misura: J 6 dB; J 2JV in UHF; J 3 dB; J 2 t.V in VHF Ali men
tazi one con 8 pi le da 1 , 5 V Tensione stabi li zzata con Di odo Zener Altoparlante i ncorporato . Ri velatore
commutabile FM-AM Controllo cari ca batteri a. Adattatore i mpedenza UHF-VHF 300 ) Di mensi oni : mm
290 X 100 X 1 50 Peso: kg 3,800.
aWW WWW@tWWW W = WIW LW
bNkk 0 kk
blk 06k
SEZIONE VIDEO
Segnali di colore: 6 barre verticali (giallo-ciano-verde-porpora-rosso-blu).
Reticolo: 12 |inee orizzontai i, 15 vertical i.
Scala dei grigi: inseribile.
Frequenza sottoportante di crominanza: 4,43362 MHz (ottenuta da un oscillatore a
quarzo)
J
10-5.
SEZIONE SUONO
Frequenza della portante audio: 5,5 MHz 0,2% .
Modulazione di frequenza: 50 KHz a 1 KHz.

SEZIONE RF modulata in ampiezza dal segnale video e suono.


Portanti a RF: 1 gamma 50 -- 70 MHz
2 ^ 70 -- 105 MHz
3 ^ 160 - 230 MHz
4 )) 460 610 MHz
5 ^ 600 - 900 M Hz

5 .H.N
r f de!Ia STAT S,p.A.
1HUNLM1 U mUHP E U LLM1HLLLL LLL11HLML LLL11HLMLP FHLLLMPLL
- Stabilimento e Amministrazione: 20068 Peschiera Borromeo - Plasticopoli (Milano) " - Telet.: 9150424/425/426 '
L-J
L
L-9
Ser|e 4DD mW
Ser|e 1, W
Ser|e 1D W
Ser|e ZD W
Ser|e 7 W
L
l|noa7V aI
ZY ' BDt 0I SBDIlIB 1 CDD _,bTP 10, T,_,=-50 +100'C
_ PHILIPS S.P.A SEZIONE ELCOMA - REPARTO SEMICONOUTTORI - MILANO " P. IV NOVEMBRE, 3 - TEL .9
. 0VL-L kdMLN
FET m|DDf
01NM - 1lt - FKt
CARATTERISTICHE
Voltmetro elettroni co a transi stor
Elevata i mpedenza d'i ngresso fi no a 80 Mn V
Elevata sensi bi li t 250 mV
Lettura Volt corrente alternata pi cco-pi cco
ed effi cace
Impedenza d'i ngresso 1 ,2 Mn i n V c.a.
li neari t da 20 Hz a 1 00 kHz - letture fi no
a 20 MHz e oltre
Protetto contro i sovraccari chi e le i nversi oni
di polari t prezzo netto ai tecni ci : L. 29. 500
TRANSCHECKER
Il provat'ransistor universale che se
gnala l'efficienza di qualsiasi tipo di
transistor in modo estremamente ra
pido, pratico e sicuro.
prezzo netto ai tecnici L. !4.800
GR A T I S
ONDAMETRO DINAMICO
GRID DIP - METER
Bobine piatte brevettate 50 A)
a zero centrale disinseribHe per
altre misure.
modo AF 102
prezzo netto ai tecnici
L. 29.500
CAPACIMETRO
| primo capacimetro a lettura diretta
per la misura del' le basse capacit alla
portata di tutti da ! pF a !0.000 pF
in due scale.
modo AF 01
prezzo netto ai tecnici L. 29.500
A RICHIESTA MANUALE ILLUSTRATO DI TUTTI GLI STRUMENTI KRUNDAAL
DATI DI IMPIEGO NOTE PRATICHE DI LABORATORIO
A. DAVOLI KRUNDAAL 431 00 PARMA Via l. Lombardi, 6 8 - Telef. 40 . 885 40.883
|D LOBII!DS.
LS hBUSZ!CDB SUgUIS
UCD NSIS!B
0lM008l0
Editore J.C.E.
Direttore responsabile: ANTONIO MARIZZOLI
Rivista mensile di tecnica elettronica
e fotografca, di elettrotecnica, chimica
ed altre scienze applicate.
Direzione, Redazione, Pubblicit:
Viale Matteotti, ee
zoozCiniselio Balsamo - Milano Tel. z.s1.so1
Amministrazione:
Via V. Monti, 1s zo+zzMilano
Autorizzazione alla pubblicazione:
Tribunale di Milano
numero zzeedel novembre 1ee
Stampa: S.Ti.E.M. " zoozSan Donato Milanese
Concessionario esclusivo
per la difusione in Italia e all'Estero: SODIP
Via Zuretti, zs zo1zsMilano - Tel. es.s.zs1
Spedizione in abbonamento postale gruppo iii{zo
Prezzo della rivista L. zso
Numero arretrato L. /oo
Abbonamento annuo L. z.soo
per l'Estero L. s.ooo
8I ACCJJANO A88ONAMbNJI
8OLJAN1O |k ANNO 8OLAk|
da gennaio a dicembre. E' consentLto
sottoscrivere l'abbonamento anche nel corso
dell'anno, ma inteso che la sua validit
parte da gennaio per cui l'abbonato riceve,
innanzitutto, i fascicoli arretrati.
I versamenti vanno indirizzati a:
Sperimentare
Via V. Monti, +s zo1zzMilano
mediante emissione di assegno circolare,
cartolina vaglia o utilizzando
|l c/c postale numero z{zzo.
Per i cambi d'indirizzo,
allegare alla comunicazione l'importo
di L. zoo, anche in francobolli,
e indicare insieme al nuovo
anche il vecchio indirizzo.
TuHi i diritti di riproduzione o traduzione
degli articoli pubblicati sono riservati.
SPERIMENTARE - N. 12 - 1 968
_Questo mese parliamo di ...
Calcolo semplifcato
dei trasformatori - Il parte
La radio degli anni 30
Semplice ricevitore
per radiocomando
Un nuovo strumento musicale
elettronico
L'alimentatore HT /3510-00
Preamplifcatore HI-FI
Sioux: amplifcatore
compo,nibile
I frequenzimetri
Come usare le refex
monobiettivo
Doppietto: oscillatore RF
Giochi chimici
Circuiti a superreazione
Corrispondenze dei transistor
Schemario G.B.C.
pago 877
X 878
N 886
N 891
N 895
N 901
N 904
N 920
N 927
M 935
N 939
N 943
N 947
N 955
N 957
875
P|Rk|0M|kPR|N|

LeWee
ftDffDMO
E' nzata con l 1 novOmbrO la nuova Operazione a
Premi G.B.C. e la chiusura della medesima O pre
vista entro il I settembre 1969.
I premi posti in palio sono molti e ricchi: vi O persino
la possibilit di guadagnare una FIAT 124, oltre a
televisori, biciclette, collane di perle, orologi, ca
notti pneumatici e ciclomotori, oggi tanto di moda.

.
~
Non si O nemmeno tralasciato' di dare ai tecnici la
possibilit di ricevere oggetti a loro utili. Infatti, fra
i premi vi sono tester,trousse e molti altri strumenti
di lavoro.
FOr maggiori nformazon, ci si pu rivolgere presso
tutti i punti di vendita dell 'organizzazione G.B.C. in
Italia.
T`7
PUMTl
QDB1O D OB
_u1I1uDO U1...
...uDD121OD1
BD_1 V1V
U1 B1Du
g1DB1121u
SPERIMENTARE - N. 12 - 1 968
Indubbiamente, uno degli editoriali che hanno maggiormente interessato
lettori, stato Giuste pretese che ha avuto una eco inaspettata, for
midabile.
Da tutta Italia sono giunte subito decine di lettere in risposta, poi decine
nel tempo, via via altre . . . centinaia.
Molte di queste lettere sono risultate ragionatissime, lucide, calibrate.
Altre, di professionisti, ci hanno dettagliato i minimi risvolti, le pi
ignorate postille delle leggi che vietano o impediscono le emissioni nelle
forme da molti ambite, per suggerire gli emendamenti utili.
Altre ancora hanno espresso una tale protesta, una tale virulenza, offen
siva, cruda, incendiaria protesta, che se ci fossimo azzardati a riprodurne
una minima parte saremmo certo stati tutti incarcerati!
Trascuriamo ora la eco sulle altre Riviste, per noi certo interessante,
ma ovviamente al di sopra dei commenti in questa sede.
Torniamo ai commenti dei lettori.
Non pochi, hanno detto che all'attuale scrivere di libera sperimentazione,
di Citizen Band, di licenza facilitata, di emissione TV per amatori, certo
un po' abbaiare alla luna . . . formulare delle utopie realizzabili solo nell'omo
nima Isola di Thomas Mann.
Questa sfiducia nell'Autorit costituita certo tipica di noi italiani. Ci
deriva forse da una incerta nozione di ci che la Democrazia. Ben venuta
quindi alla materia detta Educazione Civica nelle scuole. Tra due gene
razioni, la massa sar conscia dei Suoi diritti, dei Suoi poteri.
Sarebbe per un pochino lunga l'attesa del volgere di due intere gene
razioni per ottenere la possibilit di trasmettere senza la licenza in una
ristretta gamma situata tra 26 e 27 MHz, o per compiere esperimenti di
emissioni TV, o per ottenere analoghi vantaggi, che, si noti, porterebbero
lo sperimentatore Italiano all'altezza degli altri Europei.
Si noti, non all'avanguardia: ma solo al pari.
E' quindi forse meglio studiare attentamente l'azione che avevamo gi
ventilata nello scritto precedente: ovvero giovarsi sul serio delle Istituzioni
democratiche e proporre una interpellanza parlamentare.
Di poi, o contemporaneamente, un emendamento alla famosa quanto
funesta leggina N 117, del febbraio 1968.
Immaginiamo le espressioni contrite ed insoddisfatte dei lettori a questo
punto: molti musi lunghi cos, sulla base della solita sfiducia, molti
che diranno: Eh, buonanotte! Portiamo pure la cosa in parlamento, cos,
il risultato lo vedranno i nipotini!
Non per cos lungo 1' iter di una mozione, non come questi lettori
pensano.
Certo, tutto st nello scegliere un rappresentante attivo, un parlamentare
che sposi la causa e la propugni, la impersoni.
Un Uomo con l'U maiuscola!
Noi una mezza idea sull'Uomo adatto l'avremmo; solo mezza, perch
l'altra met deve venire da Voi, amici.
Bene, gente: che ne dite di questo modo indipendente fattivo e demo
cratico di agire? Scriveteci!
Anche per una semplice posizione occorre qualche etto di firme, e
per agitare seriamente la questione in Parlamento il peso delle firme
deve salire ad almeno ... qualche chilogrammo!
A Voi la risposta, se davvero volete far rispettare i Vostri diritti di
Italiani, di democratici, di uomini liberi.
87?
Il radioriparatore, lo studente, l'artigiano e chiunque deve costruire o
riavvolgere un trasformatore si trova spesso nell'imbarazzo; trova una
quantit di ottimi trattati teorici che spesso lo portano fuori strada.
Le nozioni sui trasformatori sono tante ed utili; chi si deve approfondire
deve necessariamente ricorrere a quei trattati, ma se deve risolvere al
pi presto un problema di lavoro deve necessariamente ricorrere alla
pratica. Lo scopo di questo articolo appunto quello di mettere in grado
chiunque di costruire un trasformatore facendo pochi elementari calcoli.
TRASFORMATORI D'USCITA
PER RADIO
Servono ad adattare l'impedenza
di placca della valvola o di collettore_
del transistor con l'impedenza del
l'altoparlante in modo da trasferire la
massima potenza alle migliori con
dizioni.
impedenza di carico ottima
in ohm della valvola o del
transistor data dal costrut
tore.
z impedenza della bobina mo
bile dell'altoparlante a 400
Hz., in ohm (anche questo
dato indicato dal costrut
tore. In ogni caso si pu
F) SPIRE PRIMARIO
sP sS X Rs
(sS lo abbiamo trovato in E P ed
Rs in A P)
G) DIAMETRI DEI FILI
0, /
I la corrente in A. Per il primario
si considera la corrente continua
media (in condizioni di riposo).
Per il secondario si pu fare la
VS
proporzione oppure
z
H) TRAFERRO
Non si lascer traferro e i lamie
rini si incrocieranno quando gli
avvolgimenti non sono percorsi da
corrente continua o lo sono in
modo trascurabile (transistor fi
nali non di potenza come /2,
2N 109, 2NF 18A e simili). Si la
scer invece un piccolo spazio
(traferro) in un punto del circuito
magnetico e non si incrocieranno
LL tMFllL 0t
Il rendimento e la qualit di ripro
duzione del suono in un apparecchio
radio o TV dipendono principalmente
dal dimensionamento e dal calcolo
del trasformatore d'uscita.
Ecco un calcolo pratico semplificato
in una serie di semplici operazioni,
in ordine d'importanza. Si noter in
fatti per prima la formula del rap
porto di trasformazione, che il dato
pi importante; molti si limitano ad
effettuare solo questo calcolo, affi
dandosi alla pratica per il resto, otte
nendo buoni risultati.
CALCOLO SEMPLIFICATO
TRASFORMATORI D'USCITA
(7 semplici operazioni)
A) RAPPORTO SPIRE
Rs
Rs rapporto numero di spire tra
primario e secondario o rap
porto di trasformazione.
878
misurare con ohmetro o
ponte in c.c. la resistenza
pura della bobina e moltipli
care per 1,2. Questo proce
dimento molto prossimo
al reale per altoparlanti fino
a 10 ohm di resistenza).
B) NUCLEO
S
S = sezione utile netta del nucleo
in cm2
P = potenza massima in watt di
uscita che pu dare la valvo
la o il transistor
C) SPIRE VOLT
50
sV= -
S
D) TENSIONE MASSIMA BOBINA
ALTOPARLANTE
Vb =
E) SPIRE SECONDARIO
sS sV X Vb
(sV lo abbiamo trovato in C P e
Vb in D P)
i lamierini quando uno degli avvol
gimenti (solitamente il primario)
percorso da notevole corrente
continua (valvole e transistor di
potenza). Vedremo poi che non
si applica il traferro e non si in
crociano i lamierini nei trasforma
tori d'uscita in controfase (push
pull). La fig. 10 mostra come si
ottiene la spaziatura per il tra
ferro.
Lo spazio traferro in genere 0,1
mm. circa. In qualche caso (A) ne
cessario interporre uno strato di carta,
in altri (B) la lamella centrale ta
gliata pi corta.
Nota 1: I risultati di b) e c) possono
essere aumentati a vantaggio dell'in
duttanza, che deve essere pi alta
possibile, e del rendimento, senza
per variare il rapporto spire. Si tenga
anzi conto che un'inevitabile dimi
nuzione dell'induttanza dovuta al
traferro, ed alla circolazione di cor
rente continua negli avvolgimenti.
Nota 2: Nel calcolare un trasforma-
SPERIMENTARE - N. 12 - 1 968
tore d'uscita o interstadio per transi
stor si tenga conto esatto della ten
sione di lavoro. I valori d'impedenza
d'ingresso e d'uscita variano col va
riare delle tensioni applicate al col
lettore ed alla base.
Nota 3: Non sar mai ripetuto abba
stanza che i lamierini che compongono
il nucleq di un trasformatore d'uscita
devono essere di ferrosilicio di otti
ma qualit, con permeabilit di alme
no I 2 000 linee di forza magnetica
per cm2 Le leghe ad alta permeabili
t come il mumetall, il permal
loy , ecc., possono essere usate con
vantaggio solo in quei casi ove la
circolazione di corrente continua
trascurabile (transistor finali di piccola
potenza, stadi intervalvolari) data la
facilit di saturazione di queste leghe.
ESEMPIO DI CALCOLO
DI TRASFORMATORE D'USCITA
Trasformatore d'uscita tra un valvola
6AQ5 sotto tensioni regolari e un al-
!

|
1ra+erc

!
Fig. 0
E) sS = sV X Vs = 16 , 1 = 69
(spire al secondario)
; sP = sS Rs = 69 X 15 = 2 I 5
(spire al primario)
G) , = 0, / I = 0, / I = k 0, /
(al secondario)
C = 0, / I = 0, / 0,u1 = k 0, I 2
(al primario)

-
1taro
l

!
porr un sottile strato di carta tra il
gruppo delle e il gruppo delle I.
In linea di massima facile stabi
lire se si pu evitare il traferro e la
conseguente diminuzione d'induttanza,
ma potremo trovarci di fronte a casi
diversi da quello considerato che do
vremo risolvere volta per volta. Di
remo allora che si' eviter il traferro
kkMkl
SECONDA PARTE
DI MARIO SALVUCCI
toparlante con 1, 1 ohm di resistenza
pura alla bobina monile.
Dalla tabella delle caratteristiche ri
caviamo l'impedenza di carico ottima
(500 oh m) e la potenza massima
resa (,5 w; della 6AQ5.
Consideriamo quindi l'impedenza
dell'altoparlante (3,3 X I ,2; uguale
a ohm ed abbiamo:
A) Rs ,

= ,
5000
=
z
= Y I 250=
(rapporto spire o di trasformazione)
B) S = -.= V X 4,5 = .
= cm2:
(sezione utile del nucleo)
50 50
C) sV = -= --r- = 1 6
S 1
(spire per volt)
D) Vb Y p X z = y , 5 =
= , 1V
(tensione al secondario: l'im
pedenza)
SPERIMENTARE - N. 12 - 1 968
(diametri dei fili)
" dato l arrotondato la corrente
massima al secondario.
Infatti se
V , 1
= -= Si ten-
R
ga conto, per! che se bene abbon
dare nella sezione del secondario, d'al
tra parte la corrente massima in que
sto si ha solo saltuariamente durante
la ricezione dei programmi. Un dia
metro di 0,65 o 0, 6 al secondario
andrebbe ugualmente bene. " dato
0, 01 la corrente di placca della val
vola sotto una tensione di 20 V circa,
come da tabelle.
H) Si lascer traferro e i lamierini
non si incroceranno, perch al pri
mario scorre corrente continua in un
solo senso, tendente a magnetizzare
il nucleo. Si sceglier perci un tipo
di lamierino con la lamella centrale
pi corta di 0,I mm. circa, oppure,
trattandosi di lamierini a E, si inter-
quando la magnetizzazione del nucleo
non supera e 5-6 ampr-spire per cm2.
" trasformatore calcolato come esem
pio ha 2 I 5 spire di primario percor
se da 0, 01 A, quindi abbiamo:
2 I 5 0,01 = /0 ampr-spire totali,
pari a 21 ampr-spire per cm2 Perci
necessario il traferro. Si potr evi
tare il traferro anche in quei casi
ove scorrano pi correnti continue, ma
in sensi diversi, negli avvolgimenti,
e siano contrapposte in modo che la
somma algebrica delle ampr-spire non
superi il limite che si detto. Per
esempio, in un trasformatore speciale
con un avvolgimento di I 00 spire
percorso da una corrente di 20 m.a.
(20 amperspire) e un altro di 500spi
re percorso da 0 m.a. (pure 20am
perspire), se le due correnti scorrono
in senso opposto tra loro, la somma
algebrica sar zero, il flusso magne
tico generato dalla corrente continua
sar nullo e non sar necessario il
traferro. Se invece le due correnti
scorrono nello stesso senso ed il cir
cuito non ci consente di invertire i
879
fili d'uscita di uno degli avvolgimenti,
. i due flussi magnetici si sommeranno
per un totale relativo a 0 amper
spire; il traferro sar quindi neces
sario, a meno cne la sezione del nu
cleo non sia sufficientemente grande
da consentire, come gi detto, una
magnetizzazione che non superi le
5-6 amperspire per cm2 (fig. 1 1 ).
Per quanto considerato sopra non
si applicher il traferro nei trasfor
matori d'uscita controfase (push-pull).
I nfatti la corrente continua applicata
alla presa centrale del primario rag
giunge le placche delle valvole in due
|
|
I
l
-iooob{
o
Fig. 11 Le misure si riferiscono solo al l a
corrente continua.
|8CC8

| ==

iat:a
Fig. 1 2 Trasformatore d'uscita controfase
(push'pull).
!U5&
Fig. 1 3
880
direzioni opposte creando due campi
magnetici opposti ed uguali che si
annullano tra loro (fig. I 2; .
ALCUNE NORME PRATICHE
I n un trasformatore d'alimentazione
per radio o simile, la potenza sem
pre data dalla somma delle potenze
dei secondari (P T V I). Cureremo l'i
solamento di ogni strato di filo con
una striscia di sottile carta oleata,
l'isolamento tra primario e secondario
con una fascia di cartoncino latheroid
o altro buon isolante di circa 0,2 mm.
di spessore. Nello stesso modo si iso
leranno i secondari tra loro, con par
ticolare cura di quello che accende
l'eventuale raddrizzatrice, e tra avvol
gimento e nucleo.
Nell'uso delle macchne avvolgitri
ci buona norma predisporre il gui
dafilo in modo che il filo non scenda
gi curvato nel senso dell'avvolgimen
to, ma al contrario (fig. 13). Si evi
ter in tal modo un eccessivo rigon
fiamento dell'avvolgimento.
Gli avvolgimenti secondari di ten
sione anodica {A T) a due bracci con
centro comune per il raddrizzamento
delle due alteranze andranno con
siderati, come gi visto, come se scor
resse in loro la met della corrente,
mentre in effetti non la corrente
she met, ma il tempo di circola
zione.
I "secondari vanno calcolati, come
gi detto, con la aggiunta di circa
il 5% di spire, ma per i secondari a
bassa tensione che accendono le val
vole riceventi (non quello della rad
drizzatrice) necessario talvolta su
perare un po' \!( limite a causa
(rrata

7
Z

delle cadute di tensione presenti an


che nell'interno dell'apparecchio di
utilizzazione a causa dei lunghi per
corsi dei fili.
SCHERMO ELETTROSTATICO
Alcuni tipi di trasformatori (d'ali
mentazione per TV, per autoradio con
vibratore, ed altri) necessitano di uno
schermo elettrostatico tra primario e
secondario; serve per non trasferire
disturbi di origine elettrostatica pro
venienti dalla sorgente di alimenta
zione, che altrimenti verrebbero am
plificati dalla parte ricevente dell'ap
parecchio e introdotti nella ricezione,
sia audio che video. Lo schermo si
ottiene da una fascia metallica, rame
o stagnola, sottile per non ingombra
re troppo, avvolta come una spira,
in modo che le estremit si sovrappon
gano senza venire a contatto perch
si interporr carta o altro. La fascia
spira cos ottenuta chiusa elettrostati
camente ma induttivamente aperta,
deve essere larga quanto lo strato
d'avvolgimento, o quasi, deve essere
isolata da tutti gli avvolgimenti, ed
avr saldato un filo flessibile uscente
che si collegher alla massa (telaio)
dell'apparato, insieme al nucleo. Un
circuito che deve far uso dello scher
mo elettrostatico visibile in fig. I
PERDITE NEI TRASFORMATORI
Le perdite di energia, che non sono
state finora considerate, sono mag
giori nei trasformatori di piccole di
mensioni; mentre in un trasformatore
da 1000 w ben dimensionato le per
dite assommano al 7% circa, in un
piccolo trasformatore da 5 w, come
ad es., per lampade votive, la per
dita pu raggiungere anche il 35%.
CONDENSATORI REATTIVI
Un utile accorgimento poco cono
sciuto queno di usare un conden
satore in serie, invece del trasfor
matore, per trasferire piccole pten.ze
a circuiti resistivi, specialmente pic
cole lampadine. E noto infatti che un
condensatore presenta alla corrente
alternata una reattanza P in ragione
inversa della frequenza. Questa reat
tanza, a parte questioni di fase, equi
vale ad una resistenza agli efetti della
caduta di tensione, mentre non ha
perdite da prendere in considerazione
perch non dissipa calore e restituisce
SPERIMENTARE - N. 12 1 968
ad ogni ciclo l'energia accumulata
nel la carica. Da questo tipo di utiliz
zazione sono naturalmente esclusi i
condensatori elettrolitici. (Figg. 15-16-
17).
la formula per il calcolo, volendo
approfondire l'argomento, e relativi
dettagli, sono trattati in seguito.
TRASFORMATORI PER TRANSI STOR
I transistor, a diferenza delle val
vole, presentano impedenze d'ingresso
e d'uscita molto basse. Di conseguen
z? il rapporto di trasformazione dei
trasformatori d'uscita basso. Questa
caratteristica d la possibilit di usare
autotrsformatori, con perdite di tra
sferimento molto limitate. Ecco un
esempio di transistor finale con auto
trasformatore d'uscita, con 4 watt
(fig. 18).
Un altro circuito (fg. 19) con 20
watt d'uscita, usa una impedenza di
uscita e l'altoparlante collegato al
collettore. I l condensatore da 50 ,IF
serve a bloccare i l passaggio della
corrente continua nell'altoparlante; si
richiedono 28 V di tensione di ali
mentazione e 200 mW di potenza di
pilotaggio.
TEMPERA TURA
la temperatura di un trasformatore,
in genere, deve mantenersi al disotto
dei 50 oltre la temperatura ambiente.
Si pu ricavare questo dato, come se
gue:
Si misura con un ohmetro la resi
stenza del l'avvolgimento pi lungo
quando il trasformatore inattivo ed
a temperatura ambiente. Si collega i l
trasformat?re sotto carico rispettando
tutte le condizioni normali di funzio
namento (posizione, chiusura di even
tuali custodie, ecc. ) . Dopo due ore
circa si stacca e si misura nuovamen
te la resistenza dello stesso avvolgi
mento.
Chiamando Ro la prima misura ed
Rt la seconda si avr:
Rt-Ro
At=
Ro 0,004
Si otterr il valore della sovratem
peratura in gradi. Per conoscere il va
lore della temperatura totale si som
ma il risultato trovato con il valore
della temperatura ambiente.
SPERIMENTARE - N. 12 - 1968
Fig. 1 4
Fig. 1 5
vibratore

SIF-360V-a carta

125 V
50Hz
'onsumo; 1W
CARICA BA TT' ERIE
5V
O.1A
. Un'altra delle numerose applicazio
ni del trasformatore , ad es. , quella
del carica-batterie. E facile, infatti, ca
ricare un accumulatore con la rete
elettrica mediante un trasformatore
ed uno o pi elementi raddrizzatori.
Il trasformatore adatter la tensione
di rete a quella, generalmente infe
riore, della batteria, mentre il rad
drizzatore convertir la corrente alter
nata in continua, rendendola cos adat
ta alla carica.
E necessario per conoscere alcune
semplici regole, come segue:
l'accumulatore al piombo con elet
trolita ad acido solforico diluito in ac
qua distillata, che si considera gene
ralmente a 2 volt per ogni elemento,
va invece considerato in carica a 2,7
volt poich tale , appunto, la ten
sione massima che assume l'elemento
a carica ultimata, anche se questo va-
collegamef!o massa
llO scnermo elettrostatico
12SV
50Hz
!
600f-24W
Consumo totale:25W
|
12SV
50Hz
'
12AU 7
45
V
tt@. 1 6
|
nov
50H z
|
12AU7
4
5
V
Fig. 17
SV
O.2A

881
' oe, ad accc~c' atoe staccato, ooo
e~aoe ce e ca' ce . staote.
E c od. oecessa. o, ad es., e ca
.cae co co~coe accc~c ' atoe d' acto
a 6 e' e~eot. , ca ' co' ae . ' secooda o
de' t aso~atoe ooo e 12 V, ~a
e 16 . 2 V (6 2,7). . aqq. coqe
aocoa . ' va ' oe de' ' a cadcta d. teo
s. ooe eseotata da ' l'ele~eoto ad
d. zzatoe ce , oe. ~odeo. d. od.
882
a' qe~ao. o o a' s . ' . c. o, ~o' to . c
co' a (da 0,5 a I V c ca; .
Coo cesta ocedca, val. da so' o
e . ca.ca oatte . a, ooo oecessa. o
aqq coqee a ocoa . 5% a' oc~eo d.
s. e tovato e .' secooda. o, co~e
s. a e q' . a' t. taso~ato. . Po
teooeaa . e oecessa. oaqq. coqee
coceto ~aq. oed. s. ccezza e ae
. o ~odo ce ' a teos. ooe del ca. ca
oatte a s. a se~e sce. oe a ce' ' a
del ' a oatte. a stessa aoceveso ' a.
oe de' ' a ca.ca, ~a c. . ovece co~
eosato da| atto ce . va lo. d. teo
s.ooe e coeote csca ' ~eote tattat.
.e.t. a ' ' e eoeq. ee' ett. ce alteoate
e oo~a' ~eote . od.cat. daq' . stu~eot.
d. ~. sca co~co. , vo' t~et. e a~e
o~et. , sooo . va ' o. e. cac. , ~eote
. va ' o. ~ass. ~. , ce . coooo due
vo' te e c. c' o e ooo sooo . od cat.
daql. stc~eot. , sooo . c a' t . . sseo
do ' e co~co. oot. d. eoeq. a a' te
oata a o~a d' ooda s. ocso. da ' e, a
' . caodo ' a o~c ' a ~ate~at. ca del
caso, ce d .lva ' oe ~ass. ~ocqca' e
a' odotto de' valoe e.cace e
1,41 (ce 'a ad.ce d. 2), s. av
ce 'a teos. ooe e. cace d. 16,2 V so
a coos. deata eseote cote ~as
s. ~e, se c oev. ss. ~e, d. . 16, 2
X 1,4 l 22,8 V.
|l add. zza~eoto c essee e
ettcato .o . c ~od. . | . cco~co. so
oo te.
1) -add. zza~eoto se~' .ce o ad
coa se~. ooda (coo co so' o e' e~eoto
add.zzatoe; ove . ' secooda. o va
ca ' co' ato co~e soa . od. cato e ' a
teos. ooe e oo~a ' ~eote e l a co
eote. ' o cesto c. cc.to s. aooo al
secoodo .50 . ~c' s. d. ca. ca al do
.o de' la coeote ~ed. a, e 50 acse
d. valoe zeo (. q. 2' 0).
2) -add. zza~eoto cootoase o
dce se~. oode (coo dce e' e~eot. ad
d. zzato. ; ove . ' secooda.o va ca '
co' ato do. o e ' a teos ooe ( e c.o
. ' do. o de' oc~eo de' ' e s. e coo
esa a' ceoto; e ~et (.' o . c sot
t. ' e; e ' ' . oteos.t d. coeote. | o
cesto c. cc. to la coeote scoe oe'
' ' coa o oe' l'alta ~et de' secooda. o
e co totale d. 1'00 . ~c' s. a se
coodo (se~e . eeodoc. ad coa e
te d. 50 c. c' . ; e ooo s. aooo ec.
acse oel ' a ca. ca (. q. 21).
3) |add. zza~eoto a oote, coo 4
e' e~eot. add. zzato. . | ' va otaqq. o
d. cesto c. cc. to cecoo co secoo
da .o oo~a ' e, cqcale a cello e
v. sto e ' add.zza~eoto ad coa
se~. ooda, s. a . ' add. zza~eoto d.
eota~oe ' e se~. oode, seoza a cse,
c. od. , oel ' a coeote d. ca. ca, . oo'
te ooo solo ' a coeote, ~a aoce ' a
teos. ooe s. d. st. oc. sce ad oqo. c. c' o
sc coa so' a co. a d. add. zzato
e vo' ta ( . q. 22),
SPERIMENTARE - N. 1 2 " 1 968

H
f|g. Z
H
f|g. 2 1
:cco o oe ' osce~a d co cco' o
ca caoatte e eacto da I 2 v, se~
' ce ed ecooo~ co, d ac 'e costc
z ooe e d dcatco coz ooa~eoto
' ' taso~atoe a 6 s eJvo t. .
oote ce ' oc~eo de e s e de'
secoodao, ce vaotaqqoso avvo'
qee e ~o, otteocto, secoodo
caoto q tattato c ava ot , coo e
seqceot se~ c oeaz oo .
I ; 2, / e' e~eot
2; I , 2 ( I v
I , 2v
I /, 2v
1; I /, 2 s eJv I 01
oc~eo cosi otteocto o ad
do ato, dato ce s add zzaoo eo-
ta~oe ' e se~ oode o cootoase. .e
ese aqq cot ve a' ~a o (( i 2,
( 2, ( 1; sevooo e dce a
vooot 'a coeote d ca ca. ' dce
dod 120 o ec va' eot vaooo s
sat sc coa ast oad a ' c~ o o ses
sa ~~. 2 de e d ~eos oo d c~
S c ca a ' ' o scoo d aqevo' ae
'a d ss az ooe de ' eve ca ' oe sv c
ato .'a~eo~eto, e coeotecoo
t oca, ot avee c ca a~. oodo
sca a.
.a a~ad oa d cooto' 'o da 2
vo' t sottoa ' ~eotata e coosc~a e
SPERIMENTARE - N. 12 - 1968
c ~eood 2 W; sa ~co tad qe~
~a co' oata e ssata o coto v s
o ' e, ot essee sost tc ta coo vao
taqq o, vo' eodo, da c oa a~ad oa a
oeoo da i 2S v co' ' eqata ta ' e ese
0 e I i 0 de ~a o.
Jctto 'aaato ot essee ~oo
tato o c oa ccstod a ~eta ' ' ca de' e
d ~eos oo aoss ~ate d c~
I I 2 X I 0 ~co ta d o e
' ' aeeaz ooe ( q. 21; .
H

f|g. 22
3 6V

72 sp. r 0.35
2 4V
+
7 2 s p. 0 0.35
1 2V
+
Fus. 2 A
7 2 s P. I 0.3 5

Hc! 6
66 0 S P. 0. 3 5
5 0 Hz

1 l 0V
9 0 S P. r0. 35
1 2 5V
90 S P. r 0.30
1 40V
1 20 s p. 0. 2
160V
2 4 0 s p. 0. 2
220V
F|g. 23
CALCOLO CONDENSATORI
REATTIVI
coo a~o d dovee acceodee
coa ' a~ad oa da v - 0, 1 A sot
toa' ~eotaodo' a a S v - 2 A c ca,
cooc oa soqeotea I 2Sv -S0+z. e
s dovesse oe o se e coa es
steoza s aveooe.
v
R
= - =
'
I 2S -S
0,2
00 }

N ucl eo sez i one cm2 d
Lami er i ni i nc roci ati
3 F 2 0
Lam. CO\t0| O
2 4 V 3 W
3 F 2 0

J
.a eattaoza d co coodeosatoe .
I 0
c -
2 - C
I 0
ec od C( o
2
.
}
.
c
ec .
I 0
- , S, 1
2 1, I

50 00
ce ' 'ec va ' eotecaac t vo,a50+z,
de' a es steoza d 00Q e ceote
~o ec ~ettee o se e a' osto
d cesta, coo vaotaqq o de' ' ' e ~ oa
z ooe de' ' a ed ta, aoce a otoodao
dooe va' oe a S e aq oo a
t ce.
( .a d c tca +z, co +etz, a
s qo! cato d c. P.S. c o c c' e se
coodo o e od, co~e q sec cato
ecedeote~eote
.a o~c ' a soa coos deata, e,
aoss ~ata ec ooo t eoe coo-
4 IF

1 2 5 V
5 0Hz
Fig. 24

Fig. 25
4
3 6 0V
A a|! a eolio
1 2 AU 7
9 9
1 2 AU 7
12 AU7

@3 6 0 V
t o de' ' o sasa~eoto otodotto da'
coodeosatoe, e c sev e caodo
' a es steoza de' ' a a~ad oa ta-
sccao ' e . setto a c cc to tota' e.
.a coeote ce scoe o c o coo
deosatoe sasata d v0 setto a '
' a teos ooe eseote a sco ca ,
~eote oe' ' a ' a~ad oa, ce coa e
s steoza, coeote e teos ooe sooo o
ase.
0oveodo ec a ' eotae, ad es ,
coa ' a~ad oa o c oa va' vo' a ad od
va' oe es st vo co o' c a ' to s do
v te-ee cooto de' ' o sasa~eoto o
todotto oe' c cc to da coodeosatoe
e avva ' es de' ' asotto od cata o~c' a
d etta ~eoo se~' ce ~a esatta.
dove v I ' a teosooe d ete, v 2
'a teos ooe de' ' a o Je' ' e ' a~ad oe
o se e da acceodee, ' ' a coeote
coosc~ata da ' ' e stesse. C o )
( - ~coaad
e' oosto caso, esseodo ' a e
ceoza d ete S0 +z, ed va' oe
d }

1, i (co~e ooto, odotto


2 -

cqca e a 1 I e ' a o~c ' a


c essee se~ cata co~e seqce.
C -
1 I
.
, v1-v2
:
;
|
| |
2 2 0V
OZ4W
W
4. 2 1 F
L
J6"
se~ o. s deooooo acceodee oce
va' vo e ad o t o I 2^u/ oste o
se e, coo coa teos ooe d ete-' cce
da l 2S v .e dce va' voe, oste o
se e, c edooo o tctto 2S, 2 v e
0, I S ^. Cc od .
C -
1 I , I 2S
:
-2S, 2
:

0, I S
c od .
I . 000. 000
C


1 l I S S-

S
0, I S
I 000. 000
,
I S.u0
1 I
0, I S
I .000000
1 I I 1
I . 000. 000

2S
-
S
-
. 2
-

-
2
-1, v
0

' ' coodeosatoe o se e, c od ,


d 1, v ) ce ote~o aotoodae,
e aq oo at ce, a , co~e da
q 2.
| oc~e , S, vsoooco soodeo-
t oc~e de ed o de' ' o zocco' o
oova' P de' ' eva' vo' eI 2^u/
A t ese~ sooo v s o ' oe' ' a
qca 2S.
Nel l a prima parte di questo articolo
pubblicata sul numero precedente le foro
mul e
Z F

b ^ -
r
- (a) + -
r
- u bJ) ^ ecc .
... presentano un errore.
La loro giusta successione, come risul
ta evidente dal l oro risul tato final e o.
b
Z
;(a) +
Z F
= (b) ^

Z ZZ
ZZ:|ZZ1)
Z 1 5

ZZ:|ZZ)
1 1 ,5 + J,5 ^ , cm' 7
SPERIMENTARE - N. 12 - 1 968
Potenza nomi nal e: 5 W
Campo di frequenza:
80 + 1 8.000 Hz
Altoparlanti : 1 woofer
I tweeter
I mpedenza: 4 U
Gi radi schi stereo
4 velocit
Braccio in lega leggera
bi l anciato
Pressione d'appoggi o
regol abile da 0 + 4 g
Corredato di cartuccia
stereo tipo SP7
Al i mentazione: 220 V - 50 Hz
Opr.: 1 8A,
1 8A,o
1 8A,
Ampllfcatore-Sintonlzatore
stereo AM"FM
Interamente transistorizzato.
Ingressi per regi stratore e gi
radischi. I ndi catore automati
co di sintonia ed AFC. Deco
der stereo i ncorporato.
Sezione Amplificatore
Potenza d'uscita musi cal e
per canal e: 8 W
R-isposta di frequenza:
60 + 1 5.000 Hz
Sensi bi l it: 500 mV
Di storsione armoni ca:
Impedenza: 3-5 U
Sezione Sintonizzatore
Entrata d'antenna: 75 U
Gamma di frequenza:
FM 88+ 1 08 MHz
DC 1 .550+4.000 kHz
DM 520+ 1 .600 kHz
Dl ' 1 47+ 320 kHz
Ri sposta di frequenza:
60 1 5.000 Hz
Di storsione armonica: !%
Al i mentazione: 220 240 V
& g dogIt
B
M
M
8

_

Molti afermano che con i M FET (Field Efect Transistor) possi bi l e ri.impie
gare, tali e qual i i ci rcuiti studiati per l'i mpiego dei tubi el ettroni ci . Come sem
pre avviene, vi chi contesta furiosamente tale asserzione.
Noi non prendi amo posizione; nella disputa. Non vogl i amo aval l are n discu
tere i l concetto.
Ci l i mitiamo ad esporre un curiosissimo ricevitore a reazione che i mpiega l'in
teressante semi conduttore; la curiosit, risiede nel fatto che i l circuito TALE
E QUALE (come valori e come connessioni) a quel l o che nei primi anni '30 gli
speri mentatori usavano con la cl assica valvola f1 UX227 M.
| ad oa~ato ecoe , ooeqao
' e, octooo coa ceta ov d a e
co' ' eq a~e ca o
' ' ooo de tctto cod a' e seot ~eoto,
de va da ' a~oso qa tecoo' oq
co es steote ta ' vecc o ed ' ocovo
coot oeote, ce a s ce 'e
~ z e tecoo' oq ce s aoo d soo o '
o u. ^ a qa ode coo' co a ' ~eoo
dce aoo o ~a ce q aoa' oq o
dott ossaoo q coqee a ' ' e et d
d st ocz ooe oostaoe.
Cos| stato e ~ taos sto,
cos| e Vesa eo ' aoa, cos| , ed

o ~odo aoco c aa sceote, e


c cc t oteqat Cos| , ooe, ooo
' caso d d ' o, s ve ca e ocov
taos sto : e VC 0a ao
o ed aoo q se ~eotato . . . ta
qat u. . ^ , desc vooo 'e a' caz oo
d codest d sos t v sc ' ' e - v ste o
ca ' 0a oo , ovece, a ate ca ' ce
otcoato ce a otteocto deq sa
ct ca~ oo , oo a ~o' t ~es ad
d eto v' stato co. oc o esto
o cesto ca~o a t co ae, dato ce
' s, . G. . , e co' ' eq aooo assa
tadato ad o e a coo' co tao
s sto ad eetto d ca~o, cateqo a
cc aateoqooo | va 1: , :,
' G:, VC:, VC ecc
oa ' ~eote, oqq ~ odott
de qeoee ta ooo cao' oo oe' ' a o
dcz ooe ee o ' e coo cetezza es
so e 0 tte c se e, e oo ce s o'oa
aveva~o eseotato ca ' ce oot z a
ed co ~ tat ss ~o oc~eo d ese~
at c d' ~ eqo, oa' ~eote oss a
~o desc vee ca ' ce sce~a o
o ae d a' caz ooe
' ~o ce aoo a~o sce' to, co
ad o cev toe e oode ~ed e ce
a coa caatte st ca de tctto sec a
SPERI MENTARE N. 12 1 968
e. esattamente i dentico a ' c c' as
s co aaecc oa va ' vo' aed a eaz o
oe csato da ad oa~ato oeq' aoo
'10
Co~e ~a v coa taoto eccez ooa
' e soodeoza ta co c cc to a va
vo' a ed coo a se~ coodcttoe -e
sto detto. v , ec aoce ' tao
s sto J a coa ootevo' e aoa' o-
q a coo co tcoo e' ettoo co. ec sa
~eote, a coa ~edeoza d' oqesso
e' evata, coota a ~eote a tctt q' a
t taos stor, ' ce dete~ oa coa
deot c t d aa~eot d oa~ c , eo
o a te aoce stat c , coo vecc
ocoo tco
-e sotto' oeae ' ' deot c t ta 'o
sce~a a va' vo ae ce ' otaos sto z
zato, aoo a~o otato ' ~o oe' ' a
t qca J . Co~e s vede, esc csa ' ' a '
~eotaz ooe d t ' a ~eoto, ce ovv a
~eote ooo a, s c a ' ae o
coasecc ' a e deot c t de c cc t
.o sce~a d t qca 2, co' , ooo
so' o deot co a ce' ' o d t qca l
aaqooaodo e coooessoo . ~a a
(add ttca ; ~edes ~ va ' o e
va co~ooeot
^oce sotto ' ot 'o t coz ooa e,
dce s ec va ' qooo
Cca ' ccoo d a oa. eeoe, ~a
ceprogresso statoco~ ctoCca'
' ea ' e va otaqq o de o sce~a ce
csa setto a ce' ' o ce ~ e
qa 'a vecc a va' vo a > tatta tose
d coa ste ' ees o z ooe
o, ooo s tatta d coa es o zooe
asccaodo oqo asetto d ~ o atu
zzaz ooe oss o ' e, tasccaodo 'a
dcata essoc ot o ta de
oe cootoot de' ' a va' vo' a soqqeita
ad co esa c ~eoto oqess vo e ta
ta' e, tasccaodo oo' te ca' oe e~es
soda tcoo, 'a sca taq ' t ~eccao ca,
' a sca c~oos t, v' coa coos dea
z ooe d oase oeo c ~otaote ce
~osta ' oqesso os to oe' ' ' aa
ecc o a . eo rendi mento.
'o at ca, ' cev toe aot co e
ce' o a se~ coodcttoe s ec
va ' qooo e seoso t, doc ' t d e
qo' az ooe, se' ett v t
' ' vecc o, e, e tcoz ooae
aoosoqoa d coa teos ooe e t a
~eoto a a 2, 5 v, coo coa coeote
a ad I , /5^. o at ca cd 4,3 W.
SPERI MENTARE - N. 12 - 1968
Pannello del ricevitore. La boccola che si nota tra le manopole la
presa di antenna dell'apparecchio: sotto di essa montato l'interruttore
generale.
^oo soqoa oo' te d coa tens ooe
aood ca a a I 20 v coo coa co
eote d 3-4 ~^
' o a ' t e a o e, d coa potenza
elettrica de' ' 'od oe de 5 W, oco
~eoo
ved a~o oa coa seve e otte
oee ' tcoz ooa~eoto de' . o tct
to, coa teos ooe d v v con 21 ~^,
ovveo coa eoeq a 00CJC vo+e
~ ooe e otteoee ~edes ~ sc '
tat ' ces tadccec aa~eote oco
ootevo e sa~ o d ' e
ass a~o c od a ' ' 'aoa' s de o
sce~a
| | oosto aaecc o d tenta
aoo doo oe' ' ' ~ostaz ooe qeoea
' e c' ass co, o aoo a~o v sto.
' seqoa ' e, oa ' ' 'aoteoa ev. eoe a '
c cc toosc ' ' aote (.2C2;ta~ te C5,
s otoo zzato, attavesa - I C2 e q co
qe a' Gate de' taos sto , e' e
~eoto d co~aodo aaqooao e a ' a
q q ' a de tco e ettoo c ed a' ' aoase
de taos sto co~co
3A - 1U
C!. J
LNbl N
1\Nbl UNL ANUUILA
L Fig. ! C,,"to d p,.,po mp;'g W ". t,odo v.Iv OI..

}A: 1HM
Fig. 2 Circuito i mpiegante un transistor FET
NNLLL IbL 1

LHAbb| b Mc1ALL| L
Fig. 3 Disegno del l e connessioni efettuate sopra al l o chassis del
ricevitore. I col legamenti provenienti da Rl -C3 e da L 1 al . Gate
e al . Drain sono portati allo zoccolino relativo tramite un passa
Plastico.
'
Gaz ea ' ' ' a~' caz ooeoeatada '
- i , aae sc ' 0a o (ec va-
' eotedeTa ooooe' casode'tcooe' et
tooco, e de' co' ' ettoe oe taos sto;
~a oq qaot to co~e a~ ezza
attas se~e d ad oeceoza,
ceesseodota ' e ooo c attavesae
1^ I , ~a etocessa ad .i ' ' va a-
o ' e C i , dosa ' seqoa' e ce e-
coe 'a ooo oa e tctto c cso
ovveo a' ' a ~ass ~a caac t, oe' ' a
.i c co' a coateosooe-assai a~ a.
Co~coce (esseodo o ase .i .2,
co~e s escooe ca ' coce s a ' a
eqo' az ooe de' CI ; etocesso a'

Gate de' - i co seqoa' e a~' cato


ce scoto a~' cato e ecoe
' ~edcs ~oca~~ oo.
q coqe c od ad coa scccess o-
oe d cc ' a~' cato ce soc a o
coa osc ' ' az ooe -|. ^~~etteodo e-
ce Ci s a eqo' ato e co mi ni mo
va ' oe o cc ' e osc ' ' az oo ooo e
scoooad ooescae, e s co~ aooco
ca~eote scccess v c c' d a~' ca
z one, avv eoe ce sc ' Gate s e
seot co seqoa' e davveo eoo~e
setto a ' ' ' a~ ezza d o q oe Ccesto
seqoa' e ve' ato da' taos sto o~o-
do stetta~eote

aoa ' oqo a ' coz ooa-


~eoto de' G d .ea- 0etecto ~
eqato coo ' e va' vo' e. ' o sosta oza,
J-i oea a' te~o co~e d odoe co
~e a~' catoe acd o. 'a ve' az o
oe de' seqoa' e s a ta Gate e
occe e ' 'a~' caz ooe ta Gate
e 0e o
Ccesto qeoee d ve' atoe a coa
ca atte st ca ~o' to oteessaote ce
va' e s a oe' caso de' |J, s a oe' caso
de tco e' ettoo c . e seqoa' ~o
dest oea o co~odocadat cocoo
coa e c eoza ~o'to a~ a -e se
qoa' ot , ovece, eseota co coz o
oa~eoto l i neare, attcaodo coa o~a
d cooto' ' o acto~at co de' vo' c~e
ce o ' ' a e ' a sca se~' c t.
Ca, cooosceodo ' ~eccao s~o
de' ' ' a~' l caz ooe - , e ' a at co
' ae coz ooe de' ' a ve' az ooe, s ve
de ce 'e coz oo sooo oteqate o
~ao ea az ooa' ss ~a Cve ' seqoa' e
s a deoo' e, v ' a oss o | t d a~
' ca' o a' ~ass ~o, e d ve' a' o
coo coa emc eoza este~a Cve s a
a~ o, ' ve' atoe ~edes ~o s' oca
ca d atteoca' o oo so' o ' 'a~'
caz ooe oced o ' ~eote e' evata, co
t co at ~oo o d cesto c cc to
deqoo d oota, aocoe ' 'e8etto d se-
' ett v t ce s ott eoe coo coa ~aoo
va accota de cooto' '
Co~e s oota da ' ' o sce~a, ta ' ' o
v ' co de seqoa' ce q coqooo da '
' ' aoteooae 'ostad o ve' atoe v co
so' oc cc to osc ' ' aote. .2C2
e doo ' coodeosatoe e ' a ooo
oa v osse co oo~a' e ve' atoe, o
o a~o a d odo, ' so'o c cc to osc '
' a ote ooosaeooe ceto o qadod o
e coa ocooa se' ez ooe de seqoa '
oc deot .
e' ' e oode ~ed e, ' a at ca ' o o
seqoa, aoce ~eqa odo coa~eav
q' osa ooo oa, co ez oso coodeosa
toe, ooo saeooeoss o ' eotteoee o
a' cco ~odo co ta' e ce ove-
desse coa oaoda assaote oeoe a
50 -+z ' o a' te ao' e, aoce ~ e-
qaodo e C2 ed .2 deq' e' e~eot d
c' asseoess ooa ' e, asseeooeadco
ve' atoe d t o cooveozooa' e coe
oaoda d 50 -+z. sc ' ' e oode ~ed e,
coa ia |e oaoda, oteooe co~tae
'e oo~az oo d . . d ec staz oo
' ' ve' atoe ooo oteooe ce de
~odc' ae ' co~' esso d seqoa' o
eodo a ' ' ' asco' to co qcazzaocq' o d
~cs ce, co~co cat , co~~eot , l~
c ' s , scoo , c~o
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
a ' e oaii | uozonameoio de
cev io a dodo, oe o scccesso
de' ' a ad oqa' ena > d eia ~e~o
a
e' caso -osio,V coa ecez ooe
coz ooa| e
e aoce ' c ccio osc| ' ' a oie c o -
co,J-I , coz ooaodo o eq ~ed| e
osc ' | az ooe, cacsa c- atco' ae sia
io d es sieoza oeqai va e ' a
ooo oa, ceaooc a ' eed ie eaii ve
e oria .2C2 a aeseoiae c o c
ccio dea' e, da' aiioe d ~e iode|
ciio ocs iaio e s m ' e co ca ~eoie a
ce' ' o oiieocio da ia co s sie~ .-C
coz ooaoi o scecoodcz ooe e-
ce ~~es o c- a~oeoie ce a-
oss ~a o zeo asso| cio. a| e a~-
o eoie aei enm a' | a ~c i o~e e
e oa, a| | ' atio ai co, a otasc eoi
ca c oqe- ca .
' o co ~o~eoio oic io, o c o ~o
~eoio o cc s ea| zz c o dea' e o
' ao: a~eoio d aiio , .2C2 ossooo
q coqee ad co ~e io ia e, ce
oieooe essee aoss ~aio c o ca-
~eoie da c-f | io a c sie o.
o- esaqeaio d e ce co cev
ioe a eazooe, q coio sc| coio d
ooesco, c aqq coqee coa se' eit-
v i ia-io ~acaia da essee o qado
d ' tae de seqoa d sia oi poche
centinaia di Hz.
oicoaia~eoie, coacood z ooede'
qeoee oeo a dca da oiieoee. -
~ed a e, ove 'oeaioe oo- s a
co -c aoie, | a se eii v i s ~a-
i eoe sc d c- ve' ' o ooo odeqoo d
oieesse
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
`cc-- r
Fig. 4 " Schema dei collegamenti efettuati al di sotto del l o chassis.
Si nti, in basso a destra la presa del la cufa.

0a ci ce aoo a~oesosio, s ve-


de ce vecco c tcc io a eaz ooe
ooo c essee coos deaio. oo
so' eie] a oz cosi i c sce c o ese~ o
de' iciio a s d sce~a ~~acesc -
o ' e, seme -covo, cei e-e ' asso
coo ocov co~o-eot e 'eiioo c .
acce co- | e va vo' e e d ede ecce' -
' eoie ova, c csa io coo iaos sio
co~c o , ooo se~:e - ~odo e| ce
ece |a oassa ~edeoza d' oqesso
d cesi , cooiasiava | aqq coq ~eo-
io d co e| evaio.
' oa d aiica i coo ' |J ece
cesi , coeodoa ' a ~ede-zee evaia
c- co-sc~o d eoeq a doiio, e
~eiie |a do ' i d eqo' az ooe e ' e
e| evaie ca aiie si ce d ceq| aa
ecc cc csavaoo tco , oooce | a
~ - aic zzaz o-ee' ' e evaioeod ~e--
io deq' aaecc a iao s sio.
Jo - a~o a ' ' o sce~a d qca 2
4 seqoa' e, aqq coio ~ass ~o va
' oe oss o | e, co~ai o ' ~eoie coo
' 'eeiio o o d C ^ v. de' c cc io,
ve' aio e a~' caio o a c d o.
.' ~edeoza 1^| I , ad c- seqoa e
acdo, ooo oooe c oa eaiia-za de
qoad ooia oo ' 'oooenece . .
eC aae c-osiaco' oessoce
oso~ooiao |e e oq- teos ooe a
oassa eceoza.
a dco ecos d soo o | , | ' ac
d o sceq' ec od | ' ~edeoza e | ' c -
sce a | ' a cc a.
' da ooiaeC ' codeosaioe, ad
c o seqoa' e ce va| qa 200 +z, t co
de| | acdo, oooe coa eaiiaoza d
cas 0|, ec c c aoc e-oo
cacsa eoie c esseodo eeii va-
~eote o aa' ' e' oa| | accma
e, ad co seqoa' e ce aoo a | e
eceoza d I V+z, ovveo ad a| ia
eceoza e oe| ' aqa~~a ev sia da|
cev ioe, oooe coa eaiia-za ce
va eso| a~eoie I 50 t1.
d
v|sts t:eats|eed |ate:|e:ed||ecasss|s.
coqe etaoto da | ' to az ooa ' e
e ce' ' e coeot aass te - ce
csc sseoa assare ' ' ~eoeozaece
sooo oev tao ' o co aaecc o de'
qeoee tattato
.a se~' ce adoz ooe de' co~o
oeote ev ta ce s ~ao est coa ~a
cata ostao t ~aoovaodo 'a cc. a
v sto, aoz , sviscerato o ta ' ~odo
' coz ooa~eotode' oosto cev toe,

ass a~o a ' ' ' aoa ' s de' ~ootaqq o


d
' ' oosto cev toeotot o a coa
~ostaz oce tad z ooa' e.
' ~ eqa coocass s~eta ' ' co, c o to
ad co a ooe' ' o o ' ast ca eystooe.
c' aooe' ' o sooo ~ootat dce
coodeosao va ao ' , ' a oocco' a de'
' ' aoteooa, ' ' otecttoe.
c ' ' o cass s, ~ootato coozocco
' oo e taos sto G. e. C GJ0 l 000,
ceota ' J, oe' etosoooeseot
ococa cooa e | ' attacco de' 'a ccma
e soa a' ana ' e, ssata ' a do a
ooo oacoo a ' ccoe ~ oo , C1, CS, - l
-e otteoere ' ~ass ~o eod ~eoto
e 'a ~ q' oe se' ett v t, oe' ' a ~a
ed z ooe de' oosto aaecc o,
ce' ' a otoqaata, va a o ' sono ad
a a, o seqc to e s sooo ~ootat
dce coodeosato a d e' ettco d ~ ca,
de' t o csato oe cev to tascao '
sceeteod oa, e ooo s coostatata
coa ev deote ed ta oe' ' a se' ett v t.
sseodo va ao ' ad a a cttosto
costos , ' asc a~o a' ' ettoe 'a sce' ta
ta ess ed ' ~ode' ' o co~atto, a
~ ca
-e 'e a ' te at ooo v sooo dcoo
oe a ae cooveoeote a ' ccoa sost tc

z ooe. ' ta os sto, o a tco' ae, ooo


deve essee sost t c to
| ' ~ootaqq o asso' cta~eote sce
~auco, se~' ce, ~co to d co ' ta
t ss ~o oc~eo d coooess oo 'o ~e
io, oqo com~eoto sce' co e
c o o oeseto, o atto d a-
d ocostcz oo , d e~o ce dcaote |
ca o' aqq o ' |J ooodeve essee o
' ato sc' 'o zocco' . oo. 'o scoode' sc
oto o o ce' ' o d e
,
tae '
sc sca ' da~eoto de' ta os sto, saeo
oec od asscdoaooc' ' a ' ooe a odo
'e s a' datce co' taos sto eseote'
.a ~essa a coto e cesto a
arecc o ooo ev sta dee co
z ooae sco to e oeoe
| ' co' ' acdo ve eettcato ~ e
qaodo coa aoteooa oss oi ' ~eote
esteoa o a' ~eoo e c eote. ed ese~
o, co ' o ' coqo ca ' ce ~et a
cete cao a ' ' a oq ea d co oa'
cooe, o ad a ' t ta ' cc ~eta ' ' c
esso, ' a ete de' ' etto s J ~osta
co catatoe ooo de' tctto catt vo|
^cceso ' cev e s cece c o
seqoa' e ~ed aote C2, s eode o
cd o ' e ' 'e~ ss ooecotaodoCl o ~o
do da aooc' ' ae ' s o ' o d oatt ~eoto
ed otteoee 'a ass ~a seos o ' t e
se' ett v t
Cooc stata coa ceta ese eoza
oe' ' e ~a oove, ' ' ettoe ot cava
eootevo' sodd saz oo dacestoc
co'o cev toe. oe' ' eoe sea ' o oot
tcoe ot ca ta e coa o o t d
oqa~~ esteo, ' e oc a ' et oa
z ooa' . o sostaoza, ~o' to d c d
c ces oieooe evedere da ' ' ' ~
eqod co so'otaos sto '
SPERIMENTARE - N. 1 2 - 1 968
Ccesto cev toe e ad oco~aodo
statostcd atocoo ec so oteotod
ea zzaec o aa ecc ose~ ce,a
c eda eqo ae, ococostoso
E ded cato a co oo ce aooo coa
ese eoza e euoo ca a o stato a
va e, e ci oooosteote ctooo des
oe o, a~o z osetto aoz ceo, d a
~coveeq ocatto e ~ode ~eo aote
~c s d ad oteceo za
evede co coz ooa~eoto detto o
qeqo, coto ovveo a ooo ~o t
~et da tas~ett toe E c od ct
zzao eoe ' a~o tod coaata~eo
to e cooto a e vettcette o teo c
v a ad o Cce a aqetto de q a
d o coo c e ~~aocao e ~oto
scato ceco~ e e sce evo cz oo ad
coa d ec oa d ~et da eo
ota
e a to de tctto scoos q ao e
oe caso de ~ode vo aot , ce oe
cess taoo d co cevtoe assa c
seos o e ed o aoa oqe a cazoo
ove a d staoza o v eoe coos deevo e
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
Non pochi lettori che muovono i pri mi passi nel campo del l'afasci nante
elettroni ca sono attratti dal radiocomando ed ambi scono la costruzione di
qualcosa )) che possa far muovere a distanza una vetturetta, un aeropl ani no,
o apri re la porta del garage o compiere qual che anal ogo M mi racolo N,
L'ambi zione, subisce per un rapi do rafreddamento quando dal concetto puro
i pri nci pi anti passano al l a documentazione osservando qualche schema di
ricevitore.
Rel, complicati rivelatori, stadi bisognosi di una mi nuziosa taratura, connes
sione molteplici ed i ntricate . . . eh, certo non sono cose adatte a chi ha appena
i ni ziato!
Cos i l tapi no si rassegnai chiude la rivista e dice Beh, pazienza: quando
sar pi esperto e - M. Lo di ce per f obtorto collo )) mugugnando, sospirando.
AI corrente di questo desiderio dei nostri amici i ni zi andi , abbiamo condotto
un piccolo studio sul l a questione radiocomandanti )) al fne di progettare al
cuni apparati ricevitori ed emittenti estremamente semplifcati, adatti ad una
categoria di j uniores . . . al meno i n elettroni ca.
ll ricevitore qui presentato i l pri mo di questi ultrasempl ifcati di spositi vi .
e ~ode vo aot , eseotee~o
(ca oto ~a co d veso aaecc o
ce ~ eqa co so o taos sto e ce
a ~oeoto oase d co acdo es
so oost aooato .
Ccesto cev toe a cd coaa
t co a t deqoa d oo a. ooo ~ eqa
a cco e , a co cao| aqq o oso' ta
~eote se~ ce, c essee eqo ato
seoza acs o d a ' ccoo siceoto
bdT
ANJ
C\ J0pI
flG. 1
892
D0
00J
ved a~ooe ' osce~a. tq. i .
0a ' ' 'a oteooa, ' seqoa' e a ad ote
ceoza d co~aodo ov ato a ' c
cc to osc ' ' aote . i -CI . 0 c , assa ad
.2ce ' oa' ca a' ' ostao o ve'atoe.
Ccest c' t ~o, e 'a ~ass ~a em
c eoza a oote , co oasato sc
catto d od ce ve'aoo ' ' ooda o
te oa.
^ ca de' oote eota co seqoa' e
-| ~odc ato. a catod d 0G2
0G ed aq ' aood d 0Gi 0G1 esce
coateos ooec' saotecet ' tatada'
C2 e s eseota co' seqoo os t vo
sc' ' a oasede' J- i ecoo ' oeqat vo a ' -
'a ~assaco~coe o' ' ec tatoda cesta
teos ooe, J-i o z a a coodc e ed as
sooe coeote a' ' ' e~ett toe. .'e~et
t toe, co' ' eqato a J-2 e cesto, a
sca vo' ta, a ' a ~edes ~a coooesso
oeoe cootoot de' J-1.
^vv eoe a ' ' oa ce ' ' assoo ~eoto
o q oa o de J- i ota J-2 e J-1 o
coodcz ooe .' c' t ~o, co taos sto
J qaode oteoza, ~co to a ' tes| d
cotote qcadaqoo.
Cceste ca atte st ce de J-1, co -
te a ce' ' e de ecedeot taos sto,
taooo s ce oast co ~ o ~o seqoa' e
a ca de d od eotteoee co ~as
s cc o assoo ~eoto d coeote a ' co'
ettoede'BO I I 2.o te100~^
' o cestecood z oo , ooov a' ccoa
oecess t e co e a s
E scc eotece ' ~oto ooe' ett co
de' ' a vettc etta o de' ~otoscato s a
co' ' eqato d etta~eote o se e a' co
' ettoe de' J-1 e, ooo aeoa q coqe
' seqoa' ed co~aodo, ~oto oo c
cotae. v oo' te ' ' oteessaote os
s o ' t d cooto' ' ae ' a ve' oc t d o
taz ooe de' ~otoe, eqo' aodo ' ' a~
ezza de' seqoa' e e~esso. ' otatt ,
~aqq oe ' ateos ooeces eseota
a ca de d od , c od a' ' a oase de'
J-i , e ~aqq oe sc' te ' a coeote
assoo ta, da ' J-1
ved a~o oa ' e ' ~ taz oo d ~
eqo.
Co~e aoo a~o detto, cesto ce
v toe ooo d ocoo sc' tat se ooo
oea a ' ~ tata d staoza da' ' ' aaa
to e~ tteote C , a cacsa de' ' a ca at
te st ca d ve' az ooe de o od ce
ooo coodccooo aatto se ' ' a~ezza
de seqoa' e ce ad ess s eseota
oteoe a ca ' ce dec ~o d vo' t .a
RJ'
!OOo
I


,-,::


`.. IL5I 0
F""
L, a
+
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
seos o ' i de' cev ioe oieooe ac
~eoiaeqaode~eoiese ' os ~co sse
d coo siad oa~' caioe -. o ce-
sio caso, e, decadeeooeo ' e ca
aiie si ced ac ' icosicii vaeda ' -
' oea~eoio se~' c ss ~oce 'o co
|caoo,eiaoroscoos q' a~o aeveo-
ica ~ooca o ia' seoso. e sco
' ~ i , cesioapaecc ovaoeoecos|
co~'
Co~e s ooia da' ' o sce~a, a o
ooos ev sio a ' ccos sie~a d o
tez ooe ie~ ca. C , ec ieiao
s sio ~ eqai sooo a' 8 ' c o, c od
ooo ~o' io seos o ' a ' ' a ie~eeica
a~o eoia' e. ' o deie~ oaie coodz o
o , e, co~e ' coz ooa~eoio soiio
' so' eesi vodcaoie 'e ~eoede'
~e qq o, a oce ' i o a' 8 ' c o
csosias da' coio d ' avoo sic
d aio ed avv as veso co e co' oso
eoo~eoo d va' aoqa.
evedeodo ' coz ooa~eoioaoce
o cesie cood z oo , oeoe ose e
ia ' 'e~eitioe de' 1-1 ed ' oeqai vo
qeoea' e c o dodo a ' Ce~ao o ce
coqe da - eoo acio~ai co ' a-
sc aodo assae c oa coeoie seme
~ ooe a ' ' oc ' a ie~eaica ac-
~eoi
Ja' e d odo (0G5 dov essee de'
qeoee d oieoza ovveo retifca
tore (ooo co ve' aioe.caace d as
sae coa coeoie a a ' ~eoo ad 1 A
ocoz ooa~eoio cooi oco.
0ov avee oo' ie coa es sieoza
ANT
FIG. 3
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
d eiia esie~a~eore ~odesia. co pa-
o d o~. c ' ' a d ioo - siaoo
co~coce. vecc i d add zza
ioe a' O~aoo eca caoaiie a ed
a ' ~eoiaio a oassa ieos ooe aooo
icii , c L ~eoo cesie ca atie si
ce. 8e ' ' eiioeevede' ' ~ eqode'
dodo, ce ei a~o ooo e
se~e od seosao ' e,dovae~o'
ia aiieoz ooe e ooo co' ' eqa ' o ove
sa~eoie. | ' ' aio -caiodo dovesse-
e. oiaio a' negativo generale: ~as
sa. 4 ' aio - aoodo dovesseecoo
oesso a ' ' 'e~eii ioe de' 1-1.

C
Ih\
L
b
T H
C
L
!Uh b

893
.e totoqat|e eo o seqo costct
t v , ~ostaoo ce 'a oosta o~essa
o tac ' t costutt va, e cesto a
a ecc o, ooo vaoa Cqo ate,
i| ssata sc o co aooe' ' oo a c cc to
sta~ato ooo too dmc e oa ea
' zza e, coo co ~ o ~o o az eoza,
ce~ sca so o/SA SS ~~
Cvv a~eote, osez ooe oe te~
oa oe' e at oe to deve essere
tatta. a a ca' ooa ' ' ettoe, oeve
+oz ccae ce o od s aoo coooess
oo ' a esatta o' a t. se coo so' o o
ess ovet to, ' cevtoe ooo ot
tcoz ooae ^oce eoto oe. ta os
stooevoooesseeacccata~eote oeo
ncat , o ~a d essee ose t e sa ' oa
| a e ' a~ eoe' c cc to sta~ato s
veoao, o oos tc, e q c e e S,
cos| o cas e e a 'te at .
Co~coce, ooo occoe a ' ccoa a
co ae ao t e 'a costcz ooe de
' aa ecc o ae sa' oae e ooo o
sta s tctto oecessa o. ~a d
co ' eqae a aooe' o ' 'a ~eotaz ooe
oeoe vedee ~ootaqq ocoo co
t q osa e c t ca atteoz ooe
ce~aa a ~aoo, s ossev ' ao
oe oo cooto ' cce. esseodo a oase
se~ tasaeote, s ot vedee coo
te~oa oea ~eote ' co~' esso ettet
tcato, e o seqo . ooo ooveooeo es
sev o eeoze.
e a ova, co | eqee~o co ~o
to oo a eto ev st , az ooee~o
i , e. stae~o a vedee cosa accaoe.
' o ve t ooo ooveooe sccceoee
o o o c a . seoza seqoa e ~oto
oo ooveooe ~aoee ~~oo ' e Ca,
v sooo oce ~od o ocedee. ' co'
' acdo o oa~co e ce' o sta
t co .
' ~oocesseeeettcatoo so
oeoooo co q oo , o co osc ' atoe
o, se~' ce~eote, o co tas~etttoe
e aooco~a ooo e sooo o soo o '
q stc~eot , seoes otoo zze coo a
2/, l 20 V+z o s acceode, 'o s ac
co e a ' a ooo oaoe cev toee s
coter occ eooe e.i .2 s oo a ce
' ~oto oo s ~ette o ~oto
e o soo o ' e ovece tas~ett
toe -C, o s acceooe s ~a ote
e~cto tasto o co~aooo e s eqo
' e .i .2 co~e soa.
Cvv a~eote,aooaooooa ooo ' tasto,
' ~oto oo deve te~a s
e ooo o soo o ea ccoaaato
o qaoo o e~ettee co seqoa ' e -,
e ovae oosto aaecc o s
co' ' eqe ~o~eotaoea ~eote coa e
s steoza oa 0,S Vu ta i e 'a oase
oe - l . seqceooo ' co eqa~eoto, se
tctto va oeoe ~otoe oeve sta ota
oea~eoteeota e o az ooe
Coocest'c t ~aova, ovv a~eote
ooo s co' ' acoa ve atoe. se e
o oo soooco ' eqat oe seoso esatto,
s c essee cet ce cesta sez ooe
ooo o a a ' ccoaoo a otctco
.ataatca de' a ooo oasaeseqc
ta o seqc to, caodo sa d soo o ' e
tas~ett to

e
Cca ceoota o a' caz ooe
' ' cev toe o cc aoo a~o a ato,
C oat co' a ~eoteadattooeessee o
sta ato sc q ocatto e ett c o taoo
caz ooe o oo ca ce oqq s tovaoo
o oqo qaooe ~aqazz ooe ce costa
oo c te oveo ~ooeste
Cceste cco' e ee, cest ~oto
scat , ca a ~at , ocs eo aee sooo
az ooat oa co t o c oco o ~oto oo,
ce' oocsto, ecooo~co e ve'oce o
c soe staooao a ~eotato a 1v
,oce toce ~eo e oa i , Svi ce c a
sccoo cooosce
e caso s oes oe aoattae coo o
cest q ocatto a adoco~a ooo ' a
oeaz ooe assa se~o' ce. oasta
staccae co' eqa ~eoto ' a otectto
e~otoe o q oa ' e, co eqae ' ~oto
ea oa ooe ooe a oatte a o oce
e ao

i eo a ~assa. ccaodo ' a o


a t, oeo oteso
.' aoteooa a st ' o, ce sa oe qe
oee e aoote' etoo , sa i| ssata sc '
a ca ozze a de q ocatto o, e otata
a ' ' a oocco' acoo co co eqa ~eotocoto
e o etto cco tatto e ecoo avoo
SPERI MENTARE - N. 12 1 968
Ccesio sic~eoio ooo so' io
coso ce sc a d s

a~oo ca~eo
ie odcceodo accod da occoo
ce aooo ' va ' oe ~cs ca' e d co
oozo d co oodo, ovece ca'
cosa d c, ceseoza eccess v vo' d
taoi as a c essee c' ass | caio sic
~eoio ~cs ca e
uoo si c~eoio ai co' ae, ovv o,
caace d es ~ee coa so' a oiiava
~acoo coi ~oodacooeiiace o
ieessaoie, o' ie ce ~cs ca ' ~eoie
co~co.
-e oiieoe coa qa ode se~' c i
cosicii va, oosio ooo co~eode
co a~ | caioe acd o, ' csc ia e
ad a ia ~edeoza, c od adaiia e
co co' ' eqa~eoio d eiio a ' ' a esa
ooo d ca ' s as ad ocev ioe,
o' ie ce, s' oieode, a ' ' oqesso de
odciio + | , ooova ' q ece e
vedooo 'a oocco' a iae e s

~ ' a
.'a~ezzade seqoaId soo o 'a '
' ' csc ia va' e oco ~eoo d 1 v cco
cco, c od c ce ~tevo' e ed
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
0 N N 0 B V B
SR0N|M0
N0 S | B k| |
L||RBN|B0
i che un giocatolo questo generat re
eletronico di suoni 0 un vero e propri o
strumento musicale.
aoce co co~' esso d a~' caz ooe
de' ' a seos o ' assa ~odesta, ' a c
cooveo eoie~eoie e'
_
ooae
c cc io e eii co de' ' o sic~eoio,
ea' zzaio aiiooo ad co so o iao
s sio , ce e d i o atco ae,
s iaita oaii d co uo q coz ooe
e ~eoiae a q iaiiaio cesio
se~ coodciioe e s a~o cei ce ~o'
i ' eiio oe coooscooo ' e esiaz oo .
Co~coce, e c oooavesse e-
seoie q' a i co o cesi ooe assc-
~ee~o dceodoce ' u1J(cesio
s ~oo' o qeoea ' ~eoie adoiiaio; a ' a
ca aiie si ca ecc a e d ooo essee
co a~ |caioe d seqoa' , ~a ciio
sio co cooqeqoo a scaiio adaiio
e osc ' ' o , i ~es eo a ' t ~
eq oess ooa '
e' oosio sic~eoio, ' ' u1J(J-I ) ' a
voa oe' ' a sca cood z ooe oaica ' e,
c o co~e osc aioe e deoie d seqa.
Vo' i s c edeaooo o a ece ~a ,
a i aoi s sie~ ces ossooo ~ e
qae e oiieoee c oa osc ' ' az ooe a
deoie d seqa, oo aoo a~o o o
sce' io ' ' oso' io u1J ce sc' ia aoce
aooasiaoza cosioso E esio deiio. co
osc ' ' aioe ec aqq aio coo cesio
i aos sio, se oeo sicd aio, a coa
oced o e siao ' i d eceoza. e
caso o esa~e ' aiioe a coa ~
oia oza da ooo iasccae, qaaoi
sce oaii ce oe' ie~o osic~eoio
~cs ca ' e esi accordato: qaaot sce
oo' i e ce coo soa zo oe' ' a ie~ea
ica a~o eoia ' e ooo. odcce sio
oaice|
sa~ oaooo ' o sce~a e' eti co
(nq. l ) s ooia ce ' a t/o~oeiia e'ei
ioo ca a dod c iasi , J i -J2J1 e
seqceoi ceodccoooa ' ieiianie oo
ie Vaco~e E esiodetio
.a ieos ooede a ' a, esseodoc c
sol , scoei a~ ie -19 ed -I , as
sa odoo a ' a iasi ea. e s c cde
Ji a ieos ooe scea ' a - i e
assa o a ca cae coodeosaioe
Ci . e ovece, oo amo, c cso '
J ' a ieos ooe, o ie ce i a~ ie ' a
d
Fig. 1
Fig. 2

Rl : R2: R3 : R4: R5: R6: . R7: R8: R9 : Rl0: Rl l : R1 2:


150f 160n 170n WD 190n 2f 20n 2:f 240n 250n 260f 2700f

1
*
R 18:
5 Kf
B` I bV
.
d| 5\ I
R19
C1 : 100 KpF
R20; 25 A
1 , 2N2646
C3:
330
-l , deve assa e ancea ttaveo -2
-1 - -S - -/ ed - e q coqee
a ' coodeosatoe, ovv o ce o ce
siocaso 'a ce ca de' coodeosatoe s. a
c ' eota
Ca ' J- I , esseodo sca co o ooo
co~' eta ~eote ca co ' coodeosatoe,
ooo coodcce -e coodcce d co' o,
ooo aeoa Cl a aqq coto 'a ca
ca ~ass ~a.
^vv eoe cos| ce c a da 'a
ca ca de' C l , e c ve' oce~eote s
scsseqcooo q' ~c' s ce aitave
saoo ' ' u1J.
-e avee coa ooia ec va' eoie a'
C de 'asca ' aco~atca, ' J- I deve
coodce 2! ~c' s a' secoodo ~eo
iee ' G d ~c ' s oeoccoooo
I . s vede a ' ' oa ce ' a aqq oe
a d i d osc ' az ooe, ce to~a ' e
oote v a v a c a' te, d etta ~eote
cooto' ' aia da ' ' a ~ ooe es steoza o-
se ta
| o a' te a o' e c oassa ' a e
s sieoza ose ta ia ' ae coodeosato
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
e, ca ' ta 'a eceozad osc ' ' az o
oe, c od 'a oota ce s cava.
| o de o t va, aodaodo da JI a JI 2
'a sca ' a tooa ' e d v eoev a v a coas-
sa. ' c' t ~o tasto qeoea ' a oota c
qave. acnto a 2I +z, ' ~o ' a
c accta ce co soode ad co se
qoa' ee' ett coa S21+z
' seqoa' e cavato da' ' e~ett toe
de' taos sto, ~a ooo e d etta~eote
ov ato a ' ' cscita -eotteoee co veo
e o o scooo a ' osto o co sc o
o d co ooz o seqoa' e' ett c sooo
assat o co ' to ce oe d stoce ' a
o~a eodeodo' a c amoe a ce' ' a
ce ao ese~ o a ae s c' ' osc ' 'o
sco o se ad esso co' ' eqato co ~|
coooo davaot a cc coa to~oa o
coa cooetta eseqce 'e oote
Ja' e ' to cost tc to da - I 1, - I S,
C2, - i - I - I /, oooc . i C2 e C1
' o sostaoza s tatta d co c cc to
accodatoda' C P este~a~eoteoas
so, s~ozato da' ' e es steoze. . o
ceoza de' c cc to ootevo' e s c' ' a
o~a dooda, va e a ~oo ce sooo
' tateed ' cc' ~ oe de deot d seqa
d cc ' seqoa' e co~osto, a a e
ootevo' ~eote deo~ato, o sosta oza
'a va az ooe sc ' scooo co~coce
ce' ' ades deata . va' ea d e ' t ~oo
~eta ' ' co ed co oc oo st deote de
scoo ce aooo coa ootevo' e amo t
coo ce' de' ' ostc~eoto ce voq' a
~o ~ tae, s a ce coo co eetto
vaqa~eote ca catca ' e .o stc~eoto
oss ee dce oqao d eq sto. ess
sooo-I ed -20
' ~o seve a' accodae ' otea
sca ' ade too ' secoodoa eodee c
ca oss o ' e ' a o~a dooda qeoe
ata, s cc ' ' to ossa o eodee
' seqoa' e cos co~e ev sto, e MM
d stoto o ~odocasca ' e
Co~es vede, ' e es steoze esoo
sao ' e ' a o~az ooe de' ' e oote,
c o -I -2 -1 e ' e a ' te oo a -I 2,
oe' ' o sce~a sooo od cat co~e e' e-
~eot ss , oeett coo va ' o dett ,
doo ' accodatca s otteoqooo ' e oo
te ev ste eoooc oastaoo oce
dec oe d o~ e va ae ' a eceo
za d cesto tooo ce odcce coa
stooatca -e ' edod c es steoze ooo
s ossooo c od csa e deq' e' e~eo
t co~co a' I 020 ce sc' taoo o
sodd saceot .
aeooe c od oecessa o ~ eqa
ede' ' e es steoze da stc~eot d ~
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968

F0R0 PASSANTE
DADI Dl
RITEGN0 W
F0RI DI
M0NTAGGl0
Fig. 3/b
Fi g. 5
R0NDELLE lNTERP0STE
TRA I TASTI ASTA PASSANTE
"TASTI (:2)
TAST0 DEL GI0CATT0L0
Fig. 3/a
STAFFE DELLA
TASTlERA
d1
Fi9. 0
sca, o cesto coto, e q' e' e
~eot d cesto t o sc' taoo ~o' to
costos e ooo se~e ee o ' oe'
' 'esatto va ' oe ce s des dea
c od deqoa de' ' a ~ q' oe coo
s deaz ooe' ' dead sost tc e -i. . - I 2,
coo I 2 oteoz o~et ~ o atca
a ' t ~~e ossooo essee e
qo' at qosso' aoa~eote s c' ' a es steo
za vo' cta ~ed a ote ' 'o~eto, o ' a
eqo' az ooe c essee etez ooata
ad oecc o, accodaodo d o ' tctto
o sede d ta at ca .
veda ' ' ettoe a so cz ooe ce
ete sce. ' e es steoze tsse a' ' ' coo
e ~ ' ' e d to' ' eaoza, oce t ~
~es
-ass a~o oa a ' ' e oote d costc
z ooe
Fi9. 7 " Molti 9iocattoli dal costo limitato hanno del l e tastiere perfettamente adatte al
nostro impiego. Questo pianofortino economicissimo acquistato ai magazzini . Standa . ospita
infatti lo strumento-'con ottimo risultato. Ogni tasto stato munito di una vite di contatto
e di una molla, seconCo I l
'
i'segno
'
che si vede nella pagina precedente.
d
.a a te ~eccao ca de' oosto
stc~eoto, coa vo' ta taoto, ooo ~e-
oo ~otaote d ce' ' a e' ett ca C
te a~o oatca ' ~eote a ' ' a tast ea,
ce oecessa o actocostc e ooo
esseodotac ' etovaoecoa q oota
sc' ~ecato.
c ovvedee cos| . c s ea
da co ta ' eqoa~ee s od oaoododc
a a' ' e' eped o ' eqoo staq ooaio
da ' ' e d ~eos oo d I uA 1A i ceot
eto, ovv a~eote tctt cq ca' (t| q 1;
toaoo eqo tasvesa~eote,
co~e ~osta ' a t q 1Jo on' aodo
o co oastonc oo d teo J a co ta
sto e ' 'a' to s ooe coa oode!a,
a ' ' o scoo d d staoz a ' d ce' taoto
ce seve ad ev tae ' ' att to ec-
oco
Coo dce stae s ~oota cesta ta
st ea sc d co cado d co~eosato
d 0 A 0 c~. nqca .
otto ao oqo tasto s ~oota o
t| ssato co ~cosw c, o tcoz ooe d
Ji J2 ecc (nq S;
sseodo ' a ' eva d ta ' ~ cow ct
a ~o' ' a, ooo sc' ta oecessa o coo
taesae tast ,o ~co ' d coca'
s as s ste~a d tooo a oso ~e
d ao co
C q cd casse d seodoso ~ e
qo d I 2 ~ cosw c, caoce ~e
qae o oo vece de co~co c ' saot
o ta ' caso v saaooo e dce sva o
taqq. cootatto ooo sa se~e s
cco, v sar o a oecess t d ese
c tae co ceto stozo sc tast e
c cdee ' cootatto
^ocoa c oa vo' ta q cd c c od '
'ettoeca' es a' a c cooveo eote so
' cz ooe.
-e c ~aoca' ~eote ao ' e, oe
osett a~o co~coce coa teza . s
tatta d ea ae I 2 coota tt ta
q' a odo e sett ve ' oqcette oa co
toq' o o ooozo tostooso e' astco
-ass a~o oa a ' ' a a tee' ett ca de'
~ootaqq o
ece ooo s a tassat vo ~eqo
d co c ccto sta ~ato e ca~o ae
'e a t , oo aoo a~osce' to cesta so
' cz ooe, ce s scoqea oceoe' ' etoto
qat e se~' ce, az ooa ' e. c
' ta
e' ' a t| q 2 s c ossevae tac
c ato ce oo aoo a~o sce' to. ooo
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
c t co. ce ' eito ce sooo ot
o atto d c cc t sta~at , ossooo
aoce vedee ' a d sos z ooe ~od -
|caodo' a a ' oo q cd z o.
veo a~o oa a' ' a eqo' az ooe de' ' a
cooetta e' ettoo ca . coa ase de'
' avoo ooo ceto secooda a ~a aoz
eva'eote oe coooot de sc'tat
-e o z a e, cscita s a coooessa ad
co a~' |catoe ca ' s as . ' ooo
de' ad ocev toe o a ' to o soo o ' e
^zooato l e e~cto co ta
stoca ' s as , ' dcsoe oe' ' a ad o o
' ~ aotoaccst co de' oocttoede
ve e~ettee co scooo, s a ce stooa
too d sa ~oo co, cestooooc eoc
cce, o caoto voq' a~oco ca~eo
te ve |cae ' a coz ooa' t de' oosto
osc ' ' atoe.
e ' 'osc ' ' atoe att vo (o casocoo
ta o sa oecessa o vedee ' e coo
oess oo ; s c o z ae ' ' avoo d
~essa a coto. -oo a~o a ' ' oa co e
so ca ' s as sc J I 2 o ~odo da
~a oteoe' o c cso, e ov a~o a co
ta e -20. otee~oce (a ate ' ava
az ooed t ~oo; v coa os z ooe
o cc ' scooo v oa ed coa o
cc , e cooto, ' t ~oo ' ~ do,
oettostao ' e. s ~ ' e o oadcosco-
ooo to~oa uooe' scooo c' to
-aqq cota ' a cood z ooe o cc s a
ta ' e sc' tato, -20 s c coos deae
eqo' ato.
-eq a~o oa co a~co d scooa
e a' aoo, a ' ' a sa~oo ca, a ' ' 'a~o
o co co oocsto 0o .
^sco' taodo, ote~o eqo' ae -I
s oo adesse otooat
.a eqo' az ooe de' oteoz o~eto
c a sa' ta e d ottava o ottava.
ovv a~eote,sceq' ee~o ' t ~ooe-
e to. e e -l , -2 e seqceot ' 'et
toe a sce'to 'e es steoze oess o
oa' da stc~eoto, ' ataatca cte-
~ oae c . a ate 'e eqo' az oo d
caatte st ca d c c o e~o o se-
qc to
e ovece a sce' to ' a so' cz ooe a
oase d t ~~es, e ' e ooe, s

a
oecessa o otooae oqo tasto aaqo-
oaodo 'a oota co' -V| -|A-C| ecc
de' ' o stc~eoto ca~ooe uo

o
az eoza, o cesto caso, ooo dov
~aoca e. ev deote~eote ' ' a' caz ooe
sa co~eosata da : sc' tat .
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
Fig. 8 " L'interruttore ed i l bocchettone di
uscita per i segnali, sono fssati s ul lato
posteriore del giocattolo.
ettcato ce s a ' ' avoo d ac-
codo, oota e oota, s c eettcae
aocoa coa de' cata ~essa a coto
ce e es qe co qcsto ~csca ' es cc
oed coaceta ese eoza
tatta d ' avoae ' n' to s oo
ad otteoee ce' t ~oo co~co o
v oato ce c dae co~aqq oe
sa ' to a' ' e eseccz oo eettcao ' coo
' o stc~eoto
Ccesta c' te oe ~essa a coto s
oasa sc' va ae C1.
ost tceodo a' ' a caac t scqqe ta
a ' cco a ' t va ' o , oe o o sce o
o ootevo' e ~ sca, e se~ o, as
Fig. 9 " Dettagl io del pannello stampato: in primo pi!no, accanto ai cavetti che s'indirinano '
ai contatti dei tasti, si scorgono le resistenze di al ta precisione. Queste resistenze' , come
detto nel testo; possono essere utilmente sostituite da minuscoli M trimmer resistivi -.
899
900
saodo a ! -poce J -

, ' scooo
de' ' o src~eotoca~o e, c o coooen
satoe aocoa c a~o oe' ~ass ~o
od cato, oo a~o /-|, da co
toooo sod oa .
Cos c o va' oe dotto da coa ~
ess ooe d v oato. vo' eodocoo
dce cteotat v , s caoce ose -
e co d odo a' s ' c o a' osto de' ' a
-l . oo a~oco 2 de' ' a ' -C o
s ~ ' a |' ose ~eoto de dodo ~o-
d|ce sostaoz a ~eote ' co' oe
de' ' aoota. ooo s av ccoacooet
taoto~oa, ~a c oa s e d saxcoo
ia ' to. . . coo sc~atce daoooe.
e o d odo co' ' eqato d etta
~eote a' ' csc ta, osto o aa' ' e' o coo
c o codeosatoeoa ! | a ~ ca, a
' -
' oa ' e oote aa ooo esesse da co
c' a oo. a ~eoo o ate, ecoe
c' a oo av deq acceot da o
qaoo +a~~ood. . . cos v a.
eeoe, sqno ~cs c ' . v ass a
~o ' ~esto' o. . ' e' aooaz ooe de' ' -
to cos oa vo . o ~odest teco c
e' ettoo c coe da' ' '^te aezz a~o
so' o 'e scoatc aasceot , c t -
a~o o cota d ed .
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
|'k||Nkk0R|

h/JJl000

Sono attualmente reperibi l i presso la G.B.C. dei trasformatori di ali


mentazione mi cro-mi ni atu

a, che permettono la realizzazione di ali men


tatori regolabi li a transistor non pi grandi di una scatola di fammiferi
da cuci na.
Uno di questi descritto nel l a nota che segue.
0es deavo ea' zzae da ' coqo
ie~o co a ' ~eoiaioe eqo' ao ' e d
i o sco~ o aica, ~a ' a ~ a oieoz o
oe ~aoeva ia ' e ec ' ~ecaio
ooo eseoiava co adaiio iaso~a
ioe d a ' ~eoiaz ooe, esseodo, ~o
de c cc o d soo o ' doiai d
~ sce eccedeoi ' ' oqo~oo da ~e
ev sio e iciio ' 'aaecc o 0 e
eoie e 'a G. e. C a a cc io '
scoq ooievo' e caia' oqocoo a se e
diaso~aior o s q' au +JJ1S I 0u,
+ J1S2000, +JJ1S1000 eseqceot
ce eseoiaoo ' e caaiie| st ce e-
veoi vaie +o c od oicio iadce
o aica 'e ~ e dee. ' sc' iaio ' o
eso o cesio ai co' eiio
iaiia d co a' ~eoiaioe ev sio
e osc aio , a~' caio e c cc i
e eiioo c o qeoee ~ eqaoi i ao
s sio.
.e dce d ~eos oo sooo 00A SSS
~ ' ' ~ei
.' oqesso e 'a eie a 220v
. csc ia coa ieos ooe cooi oca ce
c essee eqo' aia ia 0 e I 2 v coo
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
co ca co d c ca I S ~^ ' ' iaqq o
oeio oii ~o, a ' ' ' csc ia s eseoia
coa ieos ooe c' saoie (~ass ~o ca
co; ce a a' S de' ' a cooi oca
' o sosiaoza, cesio co a' ~eoia
ioececesseeadoiiaioco~ea
ie d oqo a ' io co~' essoieos sio z
zaioev sio e ' ' a ' ~eoiaz ooea eie
ce ooo assooa ioo, oce coa
co i co~aiia ce c eodee '
osio d co ' ai ad z ooa' eco' vao
iaqq o d oie eqo' ae coo cca ' a
ieos ooe d soo o ' e
-e' ai va~eoie a ' | e a i , ooo v so
oo e' e~eoi cosiosi o d mc ' da e
e e. ved a~o ' c cc io e' eii co
, qca i ;
.a eie ' cce c co' a oe' ~a o de'
| aso~aioe I . ^' secooda o d
soo o ' e coa ieos ooe d I S v ce
eii caia da 0I ' i aia da ' Ci
Ccesia ieos ooe a' caia a ' co'
'eiioe de' -i . oo ceio cooi
oca, aoz a oi c saz oo -e coo
io, coa ieos ooe essoc cooi oca
c essee cavaia a ' ' e~eit ioe de'
' ^CI 2 Co~e ~a .o vede~o e
sio, a ' ~o~eoio ossev a~o ' c cc io
esiaoie
' oieoz o~eio -2, osio o se e
a' ' a es sieoza ' ~ iai ce -1 o' a zza
a oase de' J- i Cve ccsoes aso
siaio veso a -2, ' iaos siocoodcce
~aqq o~eoie ed a' ' ' csc ia s iova
coa ieos ooe c e' evaia Cve cc
soe s a oiaio veso C i -- i iao
s sio coodcce assa ~eoo ed a ' ' ' csc
ia a ieos ooe ca ' a
ved a~o oa ' c cc io o~aio da
Ci ed - i
+o q deiio ce 'a ieos ooe a ca
de' C i c saoie ^ ca de' ' a e
s sieoza, eiaoio, s av coa ceia
oz ooed ^Cceia~ ieC2 avv a
iaa' ' aoase de' ia os sio.
e' - i ' e dce ieos oo c' saoi
sc' iaoo o cooioase, e eia oio ieo
dooo a caoce as v ceodevo' ~eoie
e sc ' ia ' ' csc ia essoc cooi
oca, oii ~a ~eoie ' iaia
901
HL L

Fig. 1 " Schema elettrico'del l'alimentatore.
I !
^ llJ\
Fig. 2 -
'
Scma pratico del l'alimentatore.
' ' ~ooiaqq ooioqaco, ooo seqce
c ie de' ' e cosicz oo oess ooa
' c ooooosiaoie coz ooa oeo ss ~o.
acco cso o coa scaioJ oa d ~a
ie a ' asi ca coe o o q oe cooieoe-
902
\ ' L I

P|ASI| | |PATA
_ T | YST9 8|

0SClTA J!lf
va de comooeot ' oieoai ooa -eci -
ne-G.e. C .
una oaseiia o eoaio Jeysiooe
eqqeoqo aiee | ecoooess oo sooo
eeiicaie scocco e| ' d oiiooe oaiic
i oe' ' e os z oo codcceoi

l
l
I
I
l UbI 1A
I
l
l

I
l
I~~~ -
' ' i aso~aioe J i ssaio e
qaodo soiio a ' ' a ' asi ca ' e dce ' o
qceiie coe soqooo da' sco ~ ocsco
'o seaacco.
| ' oieoz o~eio iova osio sc d
co ' aio de' ' a scaio' a. ' a s ca ~aooo
'a ad odce, e ~ed aoie oc~e o
acioades v , icii' oioooadessai ac
c aia ' a sca' a de' ' e ieos oo eseoi
a ' ' ' csc ia soiio coca co d I 0 ~^, coe
aeseoia coa ~ed a oe' ' ' ~ eqo
i co de' ' ' a' ~eoiaioe
Jcii ' sooo coei coo de ic
o c o d ' asi ca ad ev iae se~e
oss o ' caoio d sicii v coioc
cc i
0ca oie ' cao' aqq o oeoe, esia
e aiieoz ooe a' veso de' d odo, a ' ' a
o' a ide coodeosaio ,a eo de' -
' '^CI 2. ' co' ' eiioed cesi' c' i ~oa
cao e' ' ocooiadd si oioda coco
to' ooco' oaio
' ' o sco io ad aceoie co soode
a ' ' a oase, ' a' io, ev deoie, a' ' 'e~ei
i ioe

^ocoe ' e dce oocco' e d csc ia so


oo ssaie s c' ' a aeie de' ' a scaio' a
ove soqe ' a ~aooo' ade' oieozo
~eio coe eqo' a ' e ieos oo .
| ' co' acdode' ~coa ~eoiaioe
assa se~' ce
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
- ~a d dae ieos ooe, s coie
-2 e ' a ~ o ~a coodcz ooe(ccsoe
oosio a' cooiatto ove q coqe ' a -1;
e s co' ' eqe a' ' ' csc ta co teste o
sio sc I 2 I Sv d oodo sca ' a.
ooeste o ' a s oa co' ' eqata
a' ~a o de' J i o coa esa d
coeoie
-cota odo ' eoia~eoie ' a ~aooo' a
d -2, s oote ' a sa ' ta qadca ' e
de' ' ' odce de' iesie . eoza a ' cco a'
io ca co, o' ie a ' ' o sic~eoto, qeoe
a ' ~eote ' a teos ooe o csc ia scea
I 2 v ev si coo -2 icito coia
io ovveo coo .' ccsoe co~' eia
~eoie vei io a ' ' a -1
-e avee coa ~ sca ea' e, oe' ' e
cood z oo d coz ooa~eoto ev sie,
sa c od ci ' e eiee ' a ova do
o ave co' ' eqaio a ' ' ' csc ta coa es
steoza da 20 ), o cesiecood z oo
sa oss o ' e iacc ae 'a sca ' eita ai
tooo a' ' a ~aooo' a .' od caz ooe sa
co~coce aoss ~ai a, daio ce
' a ea ' e teos ooe csceote sa se~e
o ca ' ce ~ sca o0ceozata da ' ca
co
-eavee coaesatia od caz ooede'
' a ieos ooe, ~o~eoto e ~o~eoio,
o sec e ' avoaodo coo de c cc i
se ~eoia ' coooess a ' ' ' a ' ~eotaioe,
oc' ' a v eia d co~' eiae cesi' c ' t ~o
coo ' 'ecooo~co ~ scaioe G. e C.
J0 I 000 (ce aod ~ eqato coo
coa es sieoza ~o' i ' cai ce; tai
ia d co ~ ' ' a~eo~eio cco' ss
~o, c od oiooato a ' ' 'aaec
c o !co stode'JJ0i 0-00c ca co
ca to deq' od caio oo~a' . co
aiioe ooo ceio savoevo' e.
Co~coce, sa coo ' ' odcato e, o
seoza, cesio aa ecc o eode
se~e oit ~ sev z , se, ad ese~ o,
'o ~eq-eete o coooe ad co c
co'o cev toe iascao ' e e ' coz o
-a~eoto casa ' oqo . ocesio caso,
doo oc ~es saete r aqai de'
costo de ezz co ' sar~o eet
icaio sc ' ' 'acc sio de' ' e ' e.
' o oqo caso, se ' o costc ete, o
ieie ev iae d ieoee o caso coo. .
sioc- d ' eda I , S-1, S-vv da
~ eqa e oeq' ese ~eoi e. . t ao
ca~eoie, i a ' costo d co ceto oc
~eo d ta ' ' ee ce' ' o de' ' e a t ,
ooo v' ceto qao deeoza |
SPERIMENTARE - N. 1 2 - 1 968
Aspetto dell'alimentatore posto nella scatola-contenito
Chassis dell'alimentatore estratto dalla scatola contenitore. I l rocchetto in primo piano,
una matassina di fl o di rame utilizzata sperimentalmente quale M M al fne di terminare
,
con cura i l valore
l
i utile per i l miglior spianamento.
903
Sebbene possa essre usato in unione a qualsiasi apparechi ature d'al
ta fedelt, questo preamplifcatore particl armente adato per pi lotare
l'ampl ifcatore HI-FI equipaggiato cn transistor al sil icio pubblicato sul
numero 1 01 968.
^' q oo d'oqq atca~eote
~oss o ' e oqetta e dete~ oat t
d c cc t se ooo o coa oma de
tctt o t ad z ooa' e ed c o vesa ' ~eote
adottaia a oto e a e co ese~ o,
ovete a eosae d ee ' zzae co
cev toe de' t o s ceeteod oa o
co ~odo d veso da co~e aa e sc
d co testo d adoteco ca o sc d

coaacco' t ad sceoa de e csva-


ate ~ace es steot sc' ~ecaro. | '
c cc to oatt cos c' assco ce
ooo csc ete a ea | zza e ca 'cosa d
ocovo oe~~eoo coeodo ed oct '
e' aooaz oo .a stessa cosa accaue
e co c cc to co~e co ea+'
catoe ad a ' ta ede t | o cesto caso
o 'e sevee estaz oo c este '
~ taoo aoco d c ' a ' oet de' QrC
qett sta. +o c od coosc' teto | ~ o
sce~a oe cas a scaqa e 'a m a
tes o ootato ce tctt q' sce~ d
ea ~' cato e aoo ~o' to S!-
~ a ' oo se ooo add tt ca cqca'
o a ' ccoe a t de' c cc to .a ' oso
a da ~e adottata stata qce' ' a d
sceq' ee coo sce~a a ~ q' o
e d e' aooa' o o oase ad es qeoze
s a c cc ta' (adatta~eoro de' ' 'a~'
catoe d oteozai ce et ce (e-
e o ' t de co~ooeot i
ca sce' ta cadct a sc c oo sce~a
de' ' a - ' s e scccess va~eote adot-
tato ' ' c cc toco~eodecatto sta
d sev t da a ' rettaot taossto, tctt
' aoa a' s ' c o. Ccesto, o' te a ~ao
d4
teoee coe c o o ~ t setto a ' a
a te d oteoza , e~ette d ave
e tatto d c~oe at co' a~eote
oass , sec e oe' o stad o d' oqesso.
-evede eotate e c--c ~aqoe
tco, c-c ezoe'etto, e dce o
qess e a ' t t| d soqeot (e
ese~ o s otoo zzato i coo a oasso
' ve' ' o ed coo ad a' to ' ve' ' o | dce
oqess e c-- c sooo eca zzat
secoodo ' a c cva - ' ~~ o ~a co ve
sa +eote adottata datctt aoo cao
t d d sc va co~coce detto ce
' e a ' te ccve d| oc s ooe (eccetto
ce| ' e ~o' to vecc e o csate oe d
sc a / q i sooo ~o' to s ~ ' a ' ' a
- ^^ e se oe dscostaoo e coo o
dce de a ' ~ass +o. uo oteessao
teaccoqeoto c cc ta' e eode oss
o ' e ' '

adoz ooe de' ' o stesso c cc to


eca' zzatoe s a e c-c ~a
qoet co ce ezoe ' ett co Ccest' c
t ~o v eoe oatt ca cato ote~eote
( I 0 - otteoeodo cos coa teos ooe
de' tctto aoa' oqa a ce' ' a o o re da
co c--c~aqoet co Ccestaeca ' z
zez ooe v eoe otteocta e ~ezzo d
coa coot oeaz ooe se' ett va a se
coodo ed ' ~o st ad o, acco at
o coeotecoot o c a . ~ ~ q oae a o
coa 'a s sta o cest dce stad
a' cata c oa cootoeaz ooea ' 'e
~ett toe de' secoodo taos sto e ' a
oase de' ~o, e ~ezzo d -, , ce
seve e srao ' e ' coto d ' avoo
G' oqess e s otoo zzatoe ooo L
oo eca' zzat , ~a a qcadaqoo '
oeae.
|a ' secoodo e | tezo stad o s
tova ' c cc to e ' 'esa ' taz ooe e
' 'atteocaz ooe de oass e deq' a ' t
sso de' t o att vo, os
.
e to co
s c' ' a cootoeaz ooe e~etteodo d
otteoee co qcaoaqoo ~aqq oe ed
coa esc ' cs ooe oe' ' a eqo' az ooe c
a~ a ( C ca i d s a o esa ' t az ooe
ce o atteocaz ooe i ^ cesto stad o,
oota e ' a se+' ce o' a zzaz ooe e
~ezzo d -I a oase eco' 'ettoe,se
q ce cooto' ' o d vo' c+e a cc se
qce coo stad o seaatoe de coo
to' ' d tooa ' t cootoeaz ooato s a
at t aveso ' a es steoza d e~et t toe
ooo scotata ( -22 i cee ~ezzod
-20 ce oe detem oa a oce ' a co
etta o' ar zzaz ooe.
.'a ' ~eotaz ooe de' aea~ ca
toe cavata da a sez ooe d o
teoza ce oo sce 1 v. Ccesta teo
s ooe v eoe otata a 20 v e d sac
co ata e ~ezzo d CI 1-21 |
~ dcestad veoqooo c' te o~eote
d sacco at e ~ezzo d CS - I /.
Costruzione
oo sto a dae se coos q ' a c
s acc oqe a ea' zzae co c ccto ao
oastaoza ~eqoat vo aoce se ea ' z
zao ' e da tctt co~e cesto | oe
~co oc~eo coo ' ' ooesco. ' ' a~
' caz ooe cttosto e' evata, dai a

'a seos o t d' oqesso (1 ~v e


' ' oqesso p c-c ~aqoet coi | co
' eqa~eot devooo essee cot e
^
z o
oa ' , csa e cavet to sce~ato e
co' ' eqa~eot a co~ooeot ' ootao
de' c cc to (co~~ctatoe, oteoz o
~et ecc i seoza tcttav a esaqeae
e ooo ot odc e caac t a aass te
ce aiteocaoo 'e a ' te eceoze, cc
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
ae ~o' to 'a sce~aica oe' ' 'asse
~e acc coeooo completamente ' c
ccto o co cooteo toe ~eta co, ce
c essee ' o stesso ce co-i e-e ' a
ate o oteoza ' o ueso caso vao-
oo -aica' ~e-ie ev si oe o o
oe' ' e qq' e e 'a veoi ' az o-e. e
avete atto e cose e oe-e a-ce
cotaooo a' ass ~o ' oteoz oe
to o vo' cme ooo ooveie se-i e |
sc o sco eii o a' iopa' a-te. A-
ce co' 'eqa~eot o ~assa oevooo
essee oqqetto o aico'a e atieo
z ooe. oeoe ea' zzae ' eam'
caioe sc o coa oaseiia o +a
te a e so' aote e co' ' eqaoe c-
to d masa sc' oeqat vo oe' ' ' e eito
' t co di ' ve' ' a ~eoto oe' ' ' a ' meoiaioe
20 |;. ev ta o a ' ~ooo o ca-
tae coeot vaqaoi oe' te' ao, ses
r
-
+:v
0I 5
, _ usc. : a
! 0

-assa
Fig. 1 Schema elettrico del preamplificatore HiFi. la foto in alto mostra l 'ampl ificatore, pubblicato sul n. 1 0 1 968, ed il preamplificatore
montati.
SPERI MENTARE- - N. 1 2 - 1 968
d
906
so cacsa o ooesc e o stos oo o
c ' ~eote e' ~ oao '
at ca 'eote, co~e q acceooato,
' ea~' | catoe c essee co' 'o
cato sca~eote oe' ' o stesso te' a o
ce coot eoe ' ' a~p'| catoe o o-
teoza, ~a oess coo v eta o s ste
~a ' o o coa scato' a a ate, se
c a' ~eote se atco' a es qeoze co
stctt ve o o saz o acesseo otae
e cesta so' cz ooe. C oeoe co~co
qce ooo ecceoee coo ' a o staoza a
' e ocesez oo ce ' cavetto sce
~ato csato e tase e ' seqoa' e
coo ' a scacapac tost oc ta atteoce
eooe 'e eceoze a' te, cosa oto' 'e
a o ' e o coa cateoa a +' cat ce ve
a~eote -
' ' c ccto, coa vo' ta te~ oato, ooo
a o soqoo o a ccoa t aat ca e co-
z ooa coetta~eote, se~e ce ooo
s aoo stat co~~ess eo ocaote '
~ootaqq o. uoa ova o' asco'to e
ettcata coo co o sco o ~cs ca c' as
s ca o azz, oss o ' ~eote cco o oo
te oasse e accte, oa coa va ' oa o
o caz ooecetctto coz ooaa oovee
8e o osseoete o otete csae coa
co~' eta attezzatca (qeoeatoe ac
o o eceoza, vo' t~eto e' ettooco,
o stos o~eto; otete cavae ' ee
staz oo esatte o tctto ' co~' esso.
uo' a ' ta ova ac ' ~eote eettcao ' e
seoza ' ' acs ' o o a 'cco stc~eoto
ce ' ' a ce ve' a 'a eseoza o eveo
tca ' ooesc . .asc aooo tctt q' o
qess sco' ' eqat , ota e ' vo' c~e a'
~ass ~o. o ceste cooo z oo ooo s
oevooo co e sc , scoett ecc
oveo e oa ' ' 'a ' to a' aote, oe~~e
oo cota ooo co~a oo oe too oe' ' e
os z oo este~e. at ca ' ~eote s
co co ceto soo oovcto a t ao
s sto ' oo caz oo aocoa c va' oe
s ossoooot teoee co' ' eqaooo coco
~coe teste a ca oe' ' ' a ' toa ' a ote
cse ' a otata e ' e ~ s ce o
csc t a, o o ~aocaoza, coa otata
o teos ooe a ' teoata o oasso va ' oe.
Coo cesto s ste~a s ossooo sco
e ooesc e eceoze c ' t asoo
ce, ce asseeooeo oossevate ao
co se~' ce esa~e aco t vo
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
VlA LL |Hl ML
LL| LHVl LL` LL
LLM|LNLNL LLLHLNlLL
LHL l N LUHL|A
|LH l N|Zl AlVA LLLA
L. .L. l ALl ANA.
|AHl LLLAHL LL
MALAZZl NL LLNHALL
LLLA L..L. |ALl ANA.
L O O L A M L N T O
I l concorso O i ndetto fra tutti i cl i enti del l a G. B. C. acqui renti di
parti staccate el ettroni che.
La durata del concorso comprende i l peri odo daI l '1-11-1968 atl ' 11-9-1969.
Trascorso detto termi ne, l a val i di t dei punti cadr i n prescri zi one.
Durante i l suddetto peri odo saranno di stri buiti bol l i da 10 e da 50 punti ,
i n proporzi one agl i acqui sti , per un mi ni mo non i nferi ore al l e 5. 000 l i re,
presso tutti i l uoghi di vendi ta G. B. C. i n I tal i a. Sono escl usi i tel evi sori .
I l Cl i ente che avr raggi unto un numero di punti suffi ci enti per l ' assegnazi one
di un premi o, dovr consegnare l a tessera compl eta di bol l i
escl usivamente al l a cassa del magazzi no, i n cui effettua abitual mente gl i acqui sti ,
che provveder a trasmetterl i al l a Sede.
S' i ntendono val i di i punti pervenuti al l a sede del l a G. B. C. entro i l 20 Agosto 1969.
Perdono qui ndi l a val i di t gl i eventual i punti che, per qual si asi causa,
gi ungano al l a G. B. C. dopo i l termi ne, anche se spediti pri ma.
Nel caso di esauri mento di un premi o, l a G. B. C. si ri serva di sosti tui rl o con
altro materi al e di pari val ore.
Dv2/88711 de|12t988
PUN1I
4UU.UUU

PUNTI
UU.UUU
PUNTI

1UU.UUU
PUNTI
1 . ZUU.UUU
PUNT|
4U.UUU

TA - FIAT
O
Motofurgone APE (Portata 4 q. I- PI AGGI O
PUN1I

O
124 - FI AT
7U.UUU
O
Addi zi onatri ce
El ettrosumma E 20 - OLi VETTI

Macchi na da scri vere


Lettera 32 OLi VETTI

Ci ao 48 cc. - PI AGGI O
PUNT| PUN1I
.UUU ZU.UUU

PUN1I
7U.UUU
PUN1I
.UUU

PUN1I
U.UUU
PUN1I
.UUU
PUN1|
3U.UUU
Canotto
Super Nauti l us 3 posti - PI RELLI
g Servi zi o da tavol a per otto
di segno damascato - FRETTE
g Orol ogi o donna i n oro bi anco
TI SSOT o LORENZ
Col l ana perl e col ti vate
g Macchi na addi zi onatri ce Summa
Manual P 20 - OLi VETTI .
@ Bi ci cl etta smontabi l e - GUERCI OTTI
gTel evi sore UT/720 - G. B. C.
Orol ogi o uomo con cal endari o
i n oro gi al l o - orol ogi o con
cal endari o o su per i mpermeabi l e - OMEGA
PUN1|
7U.UUU
0N1|
1 .UUU
0N1|
1 1 .UUU
0N1|
U.UUU
0N1|
Z.UU
0N1|

1 Z.UUU
0N1|
7.UUU
Q Mangi anastri Kari n G. B. C.
T ester TS/2543 ERREPI
g Tavol o da di segno con
tecni grafo a parete
Trousse LU/3220
Q T ester TS/2668 I CE
Cartel l a cacci avi ti LU/1170
Borsa porta utensi l i LU/6540
Trousse LU/3050
Trousse LU/3120
g Sal datore l eggero LU/3660
Scatol a Montapri nt 00/3000
Scatol a Montapri nt 00/3004

0N1|
7UU
0N1|
1 .UUU
0N1|
3.UUU
0N1|
7.UUU

0N1|
3UU

l
0N1|
4.UUU
PUN1I
DI VbNDI1A
DbLLA
OHUANIZZAZIONb
O. E. C.
Mff&N&
I N I1ALIA
1 b1 ALESSANDRIA - Vi a Doni zetti , 41
b1 ANCONA - Vi a De Gasperi , 40
1 1 1 AOSTA Vi a Adamel l o, 1 2
b21 AREZZO Via M. Da Caravaggio, 10
71 22 BARI - Vi a Pri nci pe Amedeo, 228
3b22 BASSANO DEL GRAPPA - V. l e Venezi a
321 BELLUNO - Via Vittorio Veneto, 44
241 BERGAMO Vi a Borgo Pal azzo, 90
1 3b1 BIELLA Vi a El vo, 16
41 22 BOLOGNA - Via G. Brugnol i " 11 A
391 BOLZANO - P.zza Cri sto Re, 7
2b1 BRESCIA Vi a G. Chi assi , 1 2/C
91 CAGLIARI Vi a Manzoni , 21/23
931 CALTANISETTA Vi a R. Setti mo, 10
1 1 CASERTA Vi a C. Col ombo, 13
9b1 2 CATANIA - L. go Rosol i no Pi l o, 30
292 CI NI SELLO B. - V.le Matteotti, 66
b21 2 CI VITANOVA M. Vi a G. Leopardi , 1 2
71 COSENZA Vi a A. Mi cel i , 311 A
2b1 CREMONA Vi a Del Vasto, 5
441 FERRARA - Vi a XXV Apri l e, 99
b1 34 FI RENZE - Vi a' G. Mi l anesi , 28/30
1 b1 32 GENOVA - Vi a Borgoratti, 23/i -r
1 b1 24 GENOVA - P.zza J. Da Varagi ne, 7/8
341 7 GORIZIA - Corso I tal i a, 187
1 1 I MPERIA - Vi a F. Buonarroti
1 91 LA SPEZIA - Vi a Fi ume, 18
22b3 LECCO - Via Don Pozzi , 1
b71 LIVORNO Vi a del l a Madonna, 48
b21 MACERATA - Via Spal ato, 48
4b1 MANTOVA P.zza Arche, 8
91 MESSINA - P.zza Duomo, 15
3173 MESTRE - Vi a C Rossa, 21/b
21 24 MI LANO Vi a Petrel l a, 6
2144 MILANO Via G. Cantoni , 7
41 1 MODENA V. l e Monte Kosi ca, 204
141 NAPOLI Vi a C. Porzi o, 101 A - 10/B
21 NOVARA Corso Fel i ce Caval lotti , 40
1 bb7 NOVI LIGURE Via Amendol a, 25
3b1 PADOVA Vi a Al berto da Padova
9141 PALERMO P. zza Castel nuovo, 48
431 PARMA Vi a Al essandri a, 7
27T PAVI A - Vi a G. Franchi , 10
b1 PERUGIA Vi a Bonazzi , 57
b 1 1 PESARO Vi a G. Verdi , 1 4
bb1 PESCARA - Via Messi na, 18/20
291 PIACENZA - Vi a IV Novembre, 581 A
971 RAGUSA Vi a I ng. Mi gl i ori si , 27
41 RAVENNA - Vi al e Baracca, 56
421 REG. EMILIA - V. l e M. S. Mi chel e, 5/EF
4737 RI MI NI - Vi a D. Campana, 81 A-B
1 b2 ROMA - V. l e Dei Qu-attro Venti , 152/F
141 ROMA - V. l e Carnaro, 181 A-C-D-E
1 2 ROMA - L.go Frassi netti , 1 2
4b1 ROVIGO Vi a Porta Adi ge, 25
b339 S.B. DEL TRONTO - V. l e [e Gasperi , 2
1 3 SANREMO Via G. Gal i l ei , 5
b1 TERNI - Via Del Tri bunal e, 4-6
1 1 2b TORINO - Vi a Nizza, 34
1 1 b2 TORINO Vi a Chi vasso, 8/10
91 1 TRAPANI Vi a G. B. Fardel l a, 15
341 27 TRI ESTRE Via Fabio Severo, 1 38
331 UDINE Via Marangoni , 87/89
31 2b VENEZIA - Cal l e del Cri sto - S. Pol o 2861
371 VERONA Vi a Aurel i o Safi, 1
3b1 VICENZA - Contr Mure P. Nuova, 8
'
7 3 1 , 5 VDlT

>
` ot|o` Jc||o
|ELLESENS
con
bbb N M N1 b 1bMN
h Nb V J0b1 |ELLESENS hNN
80880 8| 0800| 8| 008tt0||08t|8t0k 0h| 080|8 0|m0t| 08 8t80| | t8 0 | l0|m8 g8|80t|t8
g8|80t| 8 00| 8 000t|0 0g0| |0tt0|8 0880| t8 | 0800|80| 0 00|8t8 |0 8t00k 0| J 800|
m0rt MM ba00. . . . .
~
LONDON NbW ORK
lL TELEVl8OHE CON8lGLlATO
DAL TECNlCO
Le UKl5000 ^ S-DeC sono pi astre,
usate a mi gl i ai a nei l aboratori d i ri
cerca, i ndustri al i o di datti ci . Per
questi u lt i mi , si adattano a st udi di
ogni grado, dal l e Scuol e >ecni che
al l e Universi t.
Queste pi astre, affermatesi rapi da
mente ai tecni ci di tutto i l mondo,
sono ora disponi bi l i anche i n I tal i a!
I l di agramma seguente dl moltra l e
possi bi l it di contatti con l e UK5000.
Ogni piastra presenta l a superfi ci e ri
partita, con una parte numerata da T
a 35 e l 'al tra da 36 a 70. Sono reallz
zabl l l , perci, numerosl ssl ml stadi ci r
cuitali.
OO-OOO
T Z d 4 b
O-O-O-OO
~
1 T
OOO-O
TT TZ 1d T4 T b
OOOO-O
T T 1 T T Z
OO-
-
O-O
-
T Z Zd Z4 Zb
OO
Z Z1 Z Z d
O-O-O
dT " dZ 4
Le piastre pOllono ellere col l egate
ad I ncastro per formare circuiti di
qual unque Imenslone. I componenti
vengono sempl i cemente I nseriti nel
contatti, senza saldatura al cuna, ed
estratti co' altrettanta sempl i cit
quando occorre.
MahuaI8 pfatIco In ogni scatol a UKl5000 contenuto un
l i bretto con vari progetti ese"pl i fi cati vi .
Acc899ofI Vi ene forni to, con ogni UK5000, un pannel l o
per i l montaggio dei potenzi ometri . Questo pannel l o si i n
nesta su apposi te gui de. Fanno parte i nol tre del Ki t al cune
pi ccol e mol l e, da usare per contatti senza sal dat ure degl i
el ementi che vengono montati sul pannel l o, e del l e cl i ps
. per ferri ti ecc.
Pfog8llI coh l'UK/5000 I l gi ci tato manual e forni sce i stru
zi oni compl ete per l ' esecuzi one dei ci rcui ti . Fra questi c'
un radi ori cevi tore ref l ex a tre t ransi stor con ri vel atore a di o
do; un osci l l atore per eserci tazi oni tel egrafi che ; un l am
peggi atore el ettroni co ; un ampl i fi catore audi o a t re stadi e
mol t i ci rcui t i osci l l ant i .
Dati tecni ci
- Forza di I nlerl
mento e di e
strazi one s u l
termi nal e d e
c o m p o n e n t i
g
- Capaci t fra le
I I e adi acenti
del c o n t a t t l
3 pF
'- Resistenza fra
contatti a d I a -
centl T m
- Resistenza fra
le fi le adlacen'
ti del contatti
1 01 0
d8/5000 S-DeC compl eto di accessori e manual e, 6 i n di stri buzi one
presso tutti i punti del l ' organizzazi one O. . C. i n I tal i a. Prezzo di l i sti no Li re b.500.
0| 6|kNN| BRkl|0||
| ooaoz tctto, o ce ' oo~e
o cesto a~' catoe casca ' e, e
ce ooo a a' cco e ~eoto a ' ia~-
ta~ ce ~ eqaoo q' oo ao o'A
~e ca '
.o c a~ato cos ec aa
t eoe ao coa ocova se e o ~ e o-
qett oe' ca~o oe' ' 'aco o ce co~-
eooe ' Voaw- , ' - cie '
Ce eooe ' Ceo-ee ' Ma-
va o eo onoe ' 'Aace. Cos co~e
' a ' ta ~ a vecc a se e eooeva oo
~e oa oa ' ' a ' ' a ~ooa oeq' aoo sco-
s, c,Vao soo, +c' ' yGc' ' y,ecc ecc.
ose ca| ccoo ' a~~eota
' ' ocx , ~o a~| catoe oe'
' a se e ocova a c oa at co' a t
ootevo' ee ose oso| ta . ooo eveoe
coo sce~a e' ett

co co~ cto, sso


-e coot o, a . co~e o e
va oss o ' sce~ , ce ossooo
essee oteqai e s co~' etaoo ' ' co
' 'a' to s oo a q coqee a ' ' 'eo z ooe c '
i ~a ce a cooto' ' acct -oass se-
aat , coa oteoza | +|V ce va' e
w, coa o sios ooe oe oe a ' 2
e ' o sta ooao o S00 ~w sc ca co
es st vo, eo coa oaooa assaoie ce
oa 0 +z sa' e a oeo 0.000 +z eoio
1 oe
d
Co~eveoe~o, ' ocxacoac o
t o oase ce c essee co' ' eqata
eo eveoica' ~eote ~ eqaia co~e a
se staote, c oce < ts accesso .
' o stao o oa' e eo ' qco oe coo
to' ' o tooo
veo a~o sco to ' c cc tooase.
qca I .
| ~ eqa caito taos sto a ' '
c o, tctt ootat o c o qcaoaqoo e'e
vat ss ~o e o caatte st ce oe' co~
' esso soeooeot . t atta oe' ' a se
e eC 220 eC 2 2 I eC 222 oe' ' a
G, q oeo oota a tecoc eo aq'
se ~eotato e ' ezzo ovesoa '
' aca' t. oasso ' ~o, este~a~eo
tes ota ' 'a ' ta .
| ' co~' esso oe catto cost tc sce
co a~' caioe a co o co~ cto, ce
o sooe o co oqesso ao a ' ta ~e
oeoza eo coa csc ta ce va' e c ca
S0 o~. ' ' oea ' e e seqc e co c-
c ezoce a~ coeo a ' ~eotae coa'
toa ' a ote ao ~eoeoza ~eo a. e
ese~ o. ~ooe' | G. e. C. AAJ01v1
0, AA/01v102 e s ~ ' a
Cssev a~o oa ' c cc to, ~a coo
c oa e~essa c a cat ce. Co~e s
oota, ' a oo~eoc| at ca oe' ' e es sieoze
oz a coo - , e ooo coo - I se
coooo ' a tao z ooe Cos , ' coooeosa
toe osio o se e a ' ' a -, c esseo
oo ' ' co co eseote oe' ' o sce~a s
q' ato C1.
| ' ~ot vo o cesta oso' ta oc~ea
z ooe ooo s eoe o ca|cesoaoataq
q oe o. . o staz ooe E se~' ce
~eote oete~ oato oa' attoce ' a se
z ooe, esseooo ia ' e, seqce 'a oc~ea
z ooe oe' c cco oe o t vo e o
avess aoottato o vese seqoa' az oo ,
e ' e a t , oe va sce~ , saeooe
o ~~aocao ' ~eote oteveoct oe
~ot v o coocs ooe |o ta' ~ooo, o
vece e ese~ o, ' a - I ~aoe
ta' e o tctt q' sce~ . . cos 'e a ' te
at
C cso ' ' oc oeote e oseqc a~o
|' oqess oe' c cc to o aa ' ' e' o
a' oteoz o~eto ce eqo' a ' vo' c~e.
-/. cc co' ' eqae ca ' s as c-
c ao ~eoeoza e' evata, c o cea
~ co, ezo o s ~ ' e
' ' cooto' ' o o vo' c~e a c oa e
sa a 220 000 o~ oa' ' ato ~assa A
ia ' e esa co' ' eqato ' coettoe
o ~ o ~o oetto c teco ca~eote
ec a zzatoe oiooeco . E cost
tcto oa-e C1e seve aoesa ' ia e ' e
eceoze c oasse oe' ' o setto a~
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
' cato ove ' vo' c~e s a eqo' ato
e c-va ' oe ~ -oe
C ' co-oeosatoe o' oqesso qe
-ea ' e, ce so' a ' a o' a zzaz ooe
o oase oe' -l oa' oteoz o~eto c
' asc a-oo 0c e ' seq-a ' e. co~e tctt
sa--o, c-ca ' s as co-oeosatoe, o' oc
ca -att ' e teos oo co-t -ce c a
sc a-oo scoee ce' ' e a' te-ate A'
Cseqce ' a -ceaoatta ' ' ~eoeoza
o oase oe' - I a' ' 'e-tata ' ' - i '
~o oe catto stao ev st ce
sooo o sost co~e . c- c ccto -te
qato ' oea e, sece o -otevo' e o
te-za
G' stao sooo oatt o etta~eoie
co-oess , e oa' ' ' c' t ~o stao o (-;
e' evata c-a teos o-e o cootoea
z o-eCCJCAceto-a a' ~ostao o
ta~te - I -v.
SPERIMENTARE - N. 12 - 1 968
a ' e cootoeaz ooe, o' te ao a ' ' a
qae 'a oaooa assa ote eo a oce
' a o stos o-e, ~a-t eoe sso ' qca-
oaq-o oe' co~' esso am' catoe o
c-a vasta qa~~a o te~eatce a~
o eota ' . oa 0 C, ao o' te 1S C, o e-
te~e-o.
E oa -ota ece' ao' a zzaz ooeoe
catto stao oqess va, oq- sta
oo a c- c-to o ' avoo o cc c co
' a-o coe-t ~aqq o oe' ' o stao o
eceoe-te.
ott eoe cos c-a ote-za v a v a
~aqq oe
' ' - l a c-a coe-te o oase ce
va' e aeoa 0, ~co A~e, eo
c-a coe-te o co' ' ettoe o S0 ~co
A~e
' ' -2 a coa coeote o oase a
a 2, 2 ~ co A~e eo coa coeote
o co' ' ettoe a a ~ezzo ~ ' ' a~ee
c ca
' ' -1 a c-a coeote o oase o
~ co A~e eo assooe a ' co' ' et
toe 2, ~A
4 -, o oea coacoe-te o oa
se ce va' e 0, I ~A eo c-a coeote
o e~etttoe( ' co' ' ettoe oco~coe;
a a 1S-0 ~A, co soooeote, a
I 2 V, ao c-aoteozao ss ata ceec-
ceoe 200 ~w.
a' coeot , qaz e a ' ' a cnot
o qoaoaqooe caatte st ce oe ~o
oeo taos sto a ' ' co, otao-o
essee ~sc ate a oce oe' ' 'eveotca' e
oc' cato oe' ' etioe
921
.e teos oo cc ce o' a zzaoo ' e
oas va' qooo 0, S0, v e tctt q'
stao , ' ce s q cstca ec a ' ' a
va az ooe oe' ' e es steoze -I 0-I I
-I 2 co soooooo 'e va az oo o co-
eot oeiie coe ooccooo oozo
oa' caocte o teos ooe
eeoe, ca' ccoo ta 'etto ~eoo
oooo , a cesto coto, ot o e.
u, oe' ' o oe' ' o, ~a co~e s ea ' zza
a o' a zzaz ooeoe' J-l Ccestoooo
a a' ccoa es steoza coooessa oa' ' a
oase a' s t vo qeoea' e|
veo, aoz ve ss ~o. ~a oooo a~o
coos oeae ce sc' ' 'e~etttoe

oe'
-, a ~oote oe' ' 'a ' toa ' a ote ^-,
eseote cna teos ooe (0, S0, v; c e
q. coqe a p' a zzae J- l ta~ te
ai toe o

~ato o a -I eo -v.
^vv eoeos ce a' ' a oaseoe' J- I ,
qaz e a' ' a essoc oes steote caoc
ta o teos ooe cacsata oa' ' a coeote
o (' C.; ~ezzo ~ coa~e ce v
c co' a, s eseot ' ateos ooeo 0, Sv
oecessa a e co ocoo coz ooa~eo-
to ' oeae.
^oo a~o cos| v sto oa oqo | ato '
oosto occ' eo

o oase .
Co~e sc' ta oa' cooto oe' ' a se
va ce aoo a~o eettcato ~a, s
oota ce ' oa' e o ss a oco o c
o 200~w
^' ~ass ~oseqoa' e,cesta o ss a-
z o-e ac~eota co oo, ~a ooo tanto
oa sc sca' oae ' C222 ce 'a Casa
ooctt ce o e coa oteoza ' ~ te
o 0, 1 w s oo a S C o te~eatca
a~o eote
' o ceste cooo z oo , ' oa' e c
aoce essee ~ eqato seoza a| cco
o ss atoe, aoce se ocooa oo~a

.+.
.osato)

d
qeoea ' e ~co ' o o co ao atoe, a
ste' ' oa. ao ese~ o ' ~ooe' ' o G. e. C.
GC/ I S0000, ce cessee sItio
coo 'e oze s oo ao aaocas sc'
case oe' iaos sto coo coa ocooa
esa stao ' e e ocatca.
e cesto at co' o osse o' v so o
va e at , ' a ~a oteooe te~
oae c .
| oatt aoo a~o v sto co emc eot s-
s ~o ~ c a~' cato e c-c
a 'a q ss ~a oaooa, n ~a d stor
s ooe, ~ o ~o c~oe.
Ccesto a tc' o p ooo veoe
' o sv ' co o cotate o vese, c o-
o oss|a~o veoee sco to 'a. . . ~aq
qoazooe oe' co~'ess o

~ er.
Co~e aoo a~o v sto, a' oosto ca-
o stao o s ossooo ~cta e oce ' a-
ccoeootevo' . ' a ~a ' 'asseozaoe|
cooto' ' o tooo, ' ' a ' ta, coa oteoza
oavveo scasa ce se scmc eote
a sco o ~osiat v (coo ' ' ~eqo d
a|ma' ant ~o' to seos o ' ~a ' s
esta a sv ' cae ' ' a~ a o oa~ca
ce seve a eooee oeoe ' a ooc
z ooeeoe' eoe' ' a~cs| ca.
-ass a~o c oo ao co ~o co~-
' eta~eoto, ovveo a' s ste~aoe coo
to' ' o tooo
Ja' e s ste~a, o etta~eote co' ' eqato
a occ' eooaso s voe oe ' a | qca .
Co~eooe ' cooto' ' o oe too oass
(-1; e ce' ' o oeq' acct (-S;.
' oass sooo eqo' at. a eo ta
va' ea o e ce -1 ' c ' ~ tae o-
qess va~eote. Ja ' e ' ~ taz ooe s e-
ettca ca caooo ' a test oa coo coa
~o a ~eoeoza. ' ce avv eoe
ove s occa ' va' oe o -1.
uo s ste~a se~' ce, c t cao 'e, +a
~etoo o oota c a a o
ceoza scq' acct . cosi co~e oes-
oeao ' e.
| ' cooto' ' o oeq' acct ovece ~e
oo se~' ceoato ce ~ eqa c o o-
coc o ce co sce ' s ste~a a e-
d ta coo ' s ste~a a scot . ve-
o a~o'o o oettaq' o.
e ' ccsoeoe' oteoz o~eto-S
cotatovesoC l ' cooto!o' avoa a
scot . o ta ' caso q' acct (eceo-
ze ce'evate oe| ' ' aco o attavesaoo
' coooeosatoe e veso ~asse veoo
oo ' va| oe tota' e o -S o se e a'
C2 -assaooc oo oeo aeocat
a' cooto| 'o o vo' c~e.
SPERI MENTARE - N. 12 - 1968
e ovece ' ccsoe cotato veso
C2, a ' 'oaq' acct attavesa oo cqca '
eote Cl ~a ocootaoo 'a es steoza
otea o -S e o C2 ce ' usoe
a ~assa, o a' toode, ooo tovaoo c oa
v a aqevo' e ta~ te -, e cc sc'
taoo o oqo ~ooo ote~eote atte
ocat
ecoooo cotoo sto. aoo a~ooa
' oosto ~ o a~' catoe ~co to oe
cooto' ' o tooo o v s . vo' eooo, ' ' a
voo o costcz ooe c aoce no e
c . esta e ' oo' e~a oe!a ' ~
tata oteoza o soo o ' ea ' ' ' csc ta.
u' t ~o sozo. veo a~o a' ' oa ' o
stao o oa ' e o oteoza ce cesse
e aqq coto a' co~' esso ea ' zzato
s o'oa. coo stao o ce ~o' t ' ca e
veot 'a nteos t soooa o s oo o ' e,
a ' ~eoo sc ' aoo e' ett co, ec, s
s, ' a oteoza accst ca oo' a ta
ccsa.
!a

' estao ocostctooa'J-S. q ,


aocoa co ta os sto a s ' c o, ~a oo
oato o coa o ss az ooe ~a csco' e.
20 w
| ' J-S, c essee co' ' eqato a' e
sta ote c ccto coo coa cco' a ~oo -
ca. s e' ~ oa ' 'a 'toa ' aote cc oo
csao, e 'o s sostt c sce coo coa es
steoza oa I 00 Q I J2 w ( -I 1;.
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
Fig. 4

NLL0 MTALLlC0
Fig. 5 Nel caso non si preveda l':mpiego dei controlli di tono, i collegamenti tra l'ingresso
ed i l controllo di volume sararno molto sempl ificati, come mostra i l disegno. - " "
923
seqc ta 'a sost tcz ooe, 'a oase de'
e0I I 2 c essee d etta~eote co' ' e
qata a ' ' 'e~ett toe oe' J- ' ' taos
stoe oa' e, cava ' a o a teos ooe
d o' a zzaz ooe da a cadcta d teo
s ooe ce s ve ca a ca de' a - I 1
~edes ~a, qaz e a ' ' a coeote asso
o ta da' c cc to e-
Co~e s oota, ' e0 I I 2 esc' cso
da' ' a cootoeaz ooe qeoea ' e ce e
qo' a q' a' t stao , c e ooo ao-
ta e ~oo ce sostaoz a' a ' a sez ooe
d c cc to q costc ta e ~aqa co' -
acdata
dZ4
.'asseoza d cootoeaz ooe, oteo
oe a s ce ' oa' e ooo tosse a '
' ' a' tezza d seqc e 'e caatte st ced
' oea t e d stao ' t oe' estooe' c
cc to ' o asseoza o accoq ~eot o
ot co , c od , ' ' otodcz ooeoe' oa
' e oteooe cacsa e coo scad ~eoto
ootevo' e de' ' e caatte st ce qeoea '
C ooo avv eoe, ed vv o. sa
eooe oco ave stco ato o taota
cca ' tctto e scaaoocc ae o
co t oa' e oec eote'
' ' oa' e a 'a sca oava cootoea
z ooe ce q' de va oa' ' ose ~eoto
sc' ' e~ett toed coa es steoza da
oc dec ~ d o~ Ja' e es steoza
ooo co co~ooeote tao z oa ' e,
e, ~a co ocetio d ' ast ca o
eqoo sccc sooo +vvo' t a 'cco ~et
d t ' o o a~e da i ~~
' ~et ota ooo essee da / a I S,
ao coa ' coqezza ~ ooe oe' t ' ota
scooto coa ~aqq oe oteoza, coa
~aqq oe ostao ' t te~ ca coa ~aq
q oe d stos ooe Ad coa ~aqq oe
' coqezza, ' oveso, ovv a~eote.
0 c e~o ce I 0 ~ei c essee
coco+o~essooa temae,sa ' vo, vo
' enoo, co~ ee a' ccoe ove c' te
o coo ocoett d ves .
| ' e0 I I 2 deve essee azzato sc
d co ad atoe. e ooo occoe c
co d sos t vo oqo~oaote e ~c ' t
a ettato.
uoa asta Ge C t oGCJ I S000
c cescceote. ~ode ' aoa 'oq
ossooo essee adottat
Ccesto aaecc o, sotto ' ot ' o
costctt vo at co ae, ec ' ~oo-
taqq o o eode da oc~eo d se
z oo ces voq' ooo ea ' zzae
Co~coce, ' a~' tcatoe occ' eo
,J- I J-2J-3J-; c oeoe ~ eqa-
e c cc to sta~ato. o ta ' ~ooo,
coa vo ta o to aa oo oato ed
e' eqaote
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
.a |qca 1 ~osia ' i acc aio o
cesia ea ' zzaz ooe.
' aooe' ' o ~ sce /0A S0 ~~ e
-oo a coo sv ' c o co~' ess i
ia' e oa sqo~eoia e a ' ccoo. 0aio ce '
oosioo seqooe o sca ' a i . I , S, ' ' eiio
e -o- iove a ' ccoa o co' i ao
aciocosi c se' o
0a va co' ' oc ce o oqo ca'
vo' ia~ s aoss o ' ecooq' se ~eo
iaio e' eiioo c , ~ sc' ia ce ooo
icii s a-o o' accooo sc' ci cc io sia~-
aio
oo oc , aoz oo aoo ce
sio ~eiooo o cao' aqqo e q' ee
scooo o qao ' coqa ' s sie~a o ' a
ica oa coio a c

oio .
c ' ' a o ~a' e se ca ' ccoo vco' e
cao' ae q' siao o - I -2-1-
oe' ' o si ' e iao z ooa' e
e' caso, s' ~ eqea oe' eo
aio ' asi co eo oqo aie sa o -
sosia esaiia~eoie co~e oe' c cc io
sia~aio, sa ' vo ~ eqae oe veii
e cooq coqee eoo oe coi
o' oco-i o.
' ' c cc io sta~aio (o ' e oaseiia ca
o' aia; o oqo caso sa o acc cso
o coa scaio' oa ~eia' ' ca o coz ooe
o co-ieo ioe oieii vo e di schermo.
a~~e-i oaii ce ' ' oqesso
oe' ' a~' caioe ao a ' ia ~eoeo-
za, e ce e ia' e aq ooe, - asseo
za o cova' oo

sce~ocac ' ~eoie


accoq' ee oe' ooz o o a' i seqoa'
aass i
e ' ' eiioe eveoe o cosic e ' a
c se~' ce ves ooe oa ~e osei
iaia, sco coa aeie oe' ' a scaio' a sa
|ssaio ' cooio' ' o o vo' c~e, e sc-
o io accaoio ' ac- o' oqsso
c' ' a aeie oosia oi essee
~ooiaia c a oaseii oa a oce cooiai i
so' ai o coz o-e o csc ia. oce
c- ac- c' ie oe
Cca' oa ' ' eiioe ee scaco~' e
a e ' a~p' caioe co- cooio' ' d
io-o, -1 eo -S saa--o | ssai accaoio
ao -/
a oieoz o~ei eo ' ac- o' -
qesso saaooo o ~ooiai - l -2-
-, oo-cCI C2C1.
. eve-i ca' e ~ooiaqqo oe' iaos
sio | oa' e co~' ce ~ - ~a~eoie
'a cosicz o-e, ' -S, ~eo aoie ' a so'
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
ia ' a~ oa o ~ ca so' a-ie eo as-
saoi o o y' oo, sa

ssaio sc' a
o aioe ' ca' e a sca vo' ia sa s
saio s c' ' a scaio' aesie oa.
veo a~o a ' co' ' acoo
.a ieos ooe o a ' ~e-iaz ooe e '
iciio oeve avee co va ' oe preciso o
6 V. e-oo co soooea cesia ieo
s ooe, soiioca co, ' eo' atzzaz oo
sc' naono a' ieaie. s av a ' ' oa co
eq ~e o coz oa~eoio ~ev sio,
~~aocao ' e cacsa o

o sios o- e
~aqa o osc ' 'ez oo aassie
Cve ' ' eiioe ~ eq oe' ' e ' e,
ca' e soqeoie o a ' ~eoiaz ooe, oo-
v ccae ce esse s aoo fresche, e
oov ~ scae ca' e s a 'a ieos ooe
eeii va~eoieeoqaiasotto carico, ov
veo coo ' ' a~' caioe o az ooe .e
' e se~ sca ce, oaii , ove ooo s
eseoie c- assoo ~eoio o oieoza
ea ' e, ~ao esiaoo c oa ieos o-e -o-
~a' ece e oecaoe sco io c-a vo'
i a oaz ooe
e' caso ce ovece s' ~ eq c o
a' ~eoiaioe (so' cz ooe ovv a~eoie
c acs cao ' e; ' ' eiioe oeve acce
ias ce aoce coo c - assoo ~eoio
o l , S ^ ' a ie-s o-e eoqaia -oo sc
o sca 0ciicaz oo
eeoe, oseqc a~o
' ' co' ' acoodeve i n ogni caso essee
eeii caio coo ' 'a' ioa ' aoie collegato.
e s ' ~ iaio ' ~ooiaqqo a ' ' a
sez ooe- I -, ia' ea ' ioa ' aoie c
essee ' ~ooe' ' o G e C ^^J01v10,
oe' caso, ovece, ce ' ' a~' caioe
s a oieo , a ' -S sa coooesso
co a' ioa ' aoie oa o~ e I 0 w
o oie-za. ao ese~ o ' ~ooe' ' o
^^J0S000 oe' ' a G. e. C. , oavveo oi
i ~o
| - oqo caso ' cc o o zo -o-
oevesaveoiae.
Ccesio c~oe secco ces ve ca
ooo ae-a coooessa ' 'a' ~eoiaz o-e,
oe va oa' ' a ca ca oe coooe-saio
eo oaica ' e.
e v sooo eo oe' cao' aqq o, a'
' ' ~c' so ooooevooo seqc e a ' i c
~o uo tcsc o estremamente oeoo
' e sa co io accosiaooo ' 'oecc o
a' ' a' ioa' a-ie
^z o-aio ' c-c, ' a ~cs ca -c sa
oeve aa e sco io oooiia seoza
o sios ooe. oaii , a o , ooo v' a '
ccoa ~essa a coio oa eeiicae ias
sai va~e-ie. e e ' ' eiioe vco' e
se ~e-i ae e sco acee co~
e-oo a ' cc-e ~oo | ce, o co-s q' e
e 'e seqceoi
dZb
TRANSISTOR DI ELEVATE
PRESTAZION5 PER RADIO
FREQUENZA
Una nuova serie di transistor
per radio frequenza, sviluppata
dalla SGS, render i ricevitori
per telecomunicazioni pi effi
cienti, pi facili nel progetto e
pi agevolmente producibili in
serie.
Le prestazioni dei due primi
dispositivi della serie, il BFW63
e il BFW64, migliorano notevol
mente l' efficienza dei circuiti di
radio frequenza e di media fre
quenza dei radio ricevitori, fino
a circa Z MHz. Essi inoltre
presentano una capacit di rea
zione a emettitore comune jQ
molto bassa: infatti il valore
massimo soltanto L,ZO pF.
Per applicazioni in bassa fre
quenza questo basso valore di
Q-.
permette a questi nuovi di
spositivi di avere guadagni di
potenza molto alti, anche con
valori del fattore di stabilit
molto elevati. Altre caratteristi
che dei nuovi dispositivi sono:
basso rumore e caratteristica di
AGe che permette la pi bassa
prestazione di cross modulation
di qualsiasi dispositivo oggi di
sponibile in commercio. Il bas
so fattore di rumore del BFW63
e del BFW64 rispettivamen
te 3 dB e 60 MHz e O dB a
Z MHz semplifica la progetta
zione degli amplificatori per
media frequenza ad alto gua
dagno da accoppiare con sinto
nizzatori a basso guadagno ac
cordati con diodi. Gli amplifica
tori per media frequenza che
impiegano i nuovi dispositivi
hanno guadagno pi elevato
per stadio senza perdita di sta
bilit: perci per molte appli
cazioni sono richiesti meno sta
di. Oltre a ci, il progetto e la
costruzione sono ulteriormente
semplificati, perch il punto di
lavoro dei nuovi dispositivi
meno critico. Oltre che nei ri
cevitori per telecomunicazioni
il BFW63 e il BFW64 troveranno
impiego in ricevitori per appa
recchiature radar.
dZb
^; -. Ccesta es steoza c es
see ~od ca

ta a ' teaooo ' va ' o


o c eo o ~eoo. uo ~aqq oe va
' oe odc coa eqo' az ooe c
c t ca oa ate d -S, ~a aoce c
ecace
uo va' oe c dotto cacse coa
eqo' az ooe deq' acct c atta
e; -I . ' ' va' oe d cesta ces
see d ~ oc to oo a 1 0 c ca, e
qo' aooo oe' coote~o ' a -v. ^d co
~ oo va oe co soooe c o ~ oo
vo' c~e, ~a, i n certi li miti, aoce coa
~aqq oe eoe t
C; -I . Co~e o detto, d ~ oceo
dooe va oe (ovveo accoc aodo '
t ' o ce ' a cost tc sce;s av co~aq
q oe vo c~e,~aa ocecoa~aqq oe
d stos ooe
0; - I 1. va aodo ' va' oe o ce
sta es steoza s c ~q' oae ' co
to d oso (e d ' avoo; de 'o stad o
oa' e
eooeoe I 00 ) aeseot oo co
ocooco~o~esso, ocetcas 0o
ce I 2u ; ossooo a oda ~eq' | o
; -. ^ secooda oe csc ~
eqat cesta es steoza c va ae
e ' ~ q oe sc' tato. Geoea' ~eo
te, coa va az ooe oe va' oe de' a -
dete~ oa aoce co d veso cooto' ' o
deq acct
; Cl : .o s c ac~eotae e ot
teoee coa eqo az ooe ~eoo c t ca
de cooto' 'o deq acct , ~a ovv a
~eote s oo ad co ceto ' ve' ' o. dc a
~o, s oo a ' 10 o c
G) -l : .as cva ae o ootevo' e
~ sca e otteoee co cooto' ' o de
ton oass c oea ce s a oss o e
0ato ce ' ~ q' o va ' oe e ce
sta es steoza d eodeda' csccsa
to, e data ' a ~o' te' c t de csc
od eoa~eote d soo o ' , ooo s e
tacc ae co ~ te eceotca' e vo' eo
do oteveo e sc ' ' a - I va' e co ca~eo-
te ' vecc o detto a~e caoo Jy,
ty a od ty aqa o, ce vco| d e
oo t staoca o ovae |
cco tctto
uo ocoo cco' o od aoo , cesto
ocx -ovate' o, sooo ceto ce '
sc tato v sodd se
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
La mi sura di una frequenza i ndustri al e, audio
frequenza, frequenza ul tracusti ca o radi ofre
quenza puo essere effettuata con vari metodi
ed apparecchi che qui di seguito vengono
passati i n rassegna
KbUbN mb1K
frequenzi metri el ettrodi namici
ooo dest oat soattctto a ' a ~ sc
a d eceoze odcst a e coosta oo,
o qeoee, d coa ooo oa ~oo ' e co'
' eqatacooco od ce, oeo d sosta
s ' coqo coasca ' aqadcata .a ooo oa
sottoosta a' ' az ooe s ~c' taoea d
dce ca~ ~aqoet c , coo de ca'
eso ote~eote odctt vo, ~eote ' a '
to assoqqettato a o ceoza d co
coodeosatoe
.a sc' ta ote de dceca~ ~aqoe
| c ec ' oata e coa dete~ oata
eceoza .e ~edeoze e' at ve e
c od 'e coeot , sooo e d vese
se va a a eceoza .a ooo oa ~oo
e v eoe a ' oa so' ' ec tata a cota e e
adassc~eeocoveos z oo soostao
do cos| ' odce sc' a sca ' a Ccest c' t
~a qadcata o ~odo e~ co e
cooooto coo stc~eot q taat o
e ta atca coo eceoze oote
Ccest eceoz ~et e' ettod oa
~ c a oootcttav a co' ~ tato otees
se o ca~o e ettooco data 'a este
~a ' ~ taz ooe de' ' e eceoze ~ sc
ao ' . .o stesso d cas de eceoz
~et a a~c' e v oaot od a so
oaoza .
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
^oce cest stc~eot sooo o
qadod ~ sca e eceoze odcst a
so o o oteeva assa stett -
setto adcoaeceoza ooda~eota ' e
ce, o qeoee, ce' ' a d ete ss
sooo esseoz a' ~eote cost tc t da co
qcod ' a~e ' ed acc a onssato ad
co scoto q do -o c aooo d
eeot ' coqezze a oce sett v
e od d v oaz ooe ~eccao ca sooo
d 0eeot
-etaoto,caodoceste ' a~e eso
oo oste oe' ca~o d co e' etto~a
qoete ecoso da coeote a' teoata,
c asccoa ' a~e' a oe sco sce az ooe
v oato a. Va,~eote' e' a~e' eaveo
t eceoza o atoo d vesa da
ce' a ecc tat ce estaoo ~~oo ' ,
ce e aveot cooe odo d v oaz ooe
~eccao ca co oc deote coo 'a eceo
zae' ett caeotaoo ov stosaosc ' az o
oe ac ' ~eote ossevao e ad occ o
ocdo -o c tctt q' este~ ' oe
de e' a~e' ' esoooveo c at oo aoco,
sooo oeo v s o ' da coa noesta et
taoqo ae qadcata ed sosta sc' ' o
stc~eoto, e cc ac ' estao ' e, os
sevaodo 'o stato v oato o, a ca' e
eceoza co soode a ' a~e ' a c
ecc tata
v sooo aoce a ' t t d. eceo
z ~et e cs odcst a ' cozooaot
o oase ad coa co a odcceote ce
aq scesc coaoe ' ocoodcttoe ocoto
c cc to
cttav a, data a at co' a t de e
' oo estaz oo ooo aooo oteesse
sec co e e' ettoo ca ' ovece,
seqceot a ' t eceoz ~et , e ' a
' oo vast te vesat ' t d ~ eqo, so
oo d ~aqq oe oteesse
Frequenzi metri a ponte
' eceoz ~et a oote, setto
ad a ' t t a vo' vo' e od a taos sto,
eseotaoo ' va otaqq od ooo c e
dee a ccoa eoeq a scss d a a d a'
-eotaz ooe
e ' a nq. l aeseotato 'o sce
~ad ~ass ~ad co eceoz ~eto a
oote d w eo
' coodeosato C1 e C aooo so' o
' a coz ooe d oo e coa esa ceo
ta ' e e ' secooda o d T l ; se des
deato, a osto d C1 e C ossooo
essee ~ eqat dce es sto ' ' oo
te oec ' o o,oss aazzeato,cao
dZ1
C 4
T!
C
Fig. 1 - Frequenzimetro a ponte di Wien.
oo 'a eceoza , a' cata a '
~a o o I .
, =

( l ;
2 [ (-I -2 CI C2;
se CI C2 eo - l -2 a ' ' oa .
,

2 ; - I Cl
(2;
Se' aec s ooecoocc veoqooo
scat va ' o o - I - -2 CI C2 eoe'
' i , ' eeceoze sooo ~ scao ' coo
coa ec s ooe oe' J 2
' oo' te ' a o~c' a ( 2; c essee
cos se~' cata.
, , S - I C l (1;
C !
Z
Z
Z
Z
R I
' o qeoee, eev t ae o scoooae
tooo' te oe' ' e sce, oove ' oo
te ooo c c oae va' o atteoo o ' ,
s cs a oteo e o se e ao -I e -2
oe' ' e es steoze sse aveot co va ' oe
a a c ca I J I 0 o - I -2 (ao es .
/0Q ose ea o-I e /0Q o se e
ao-2se oteoz oet soooc asccoo
oa , / s();.
' o at ca, ' c c cto o q. I , v eoe
soveote oocato coe o q. 2, ' a
eceozaoa ~ sc ae, a' cata a '
~a o oe' tasoatoe c ' ta ' oeae
J l , ce co' sco secoooa o eoeq zza
' ooteco~ostooa a~ se eJaa'
' e' o -I -CI -2C2 e oa' at toe -1
- -S


|
= '

Fig. 2 Frequenzimetro a ponte modifcato (25 1 0.000 Hz).


928
-, o a t co' ae, seve e o ' ao
c ae ' oote oca ote 'a ~essa a co
to e cesto a~osost tc sce o at ca
ce' ' o co~osto oa C1 C o q l
Att oceoooa va co~ooeot e
c s va| o oc~e c coe atto e 'o
sce~a o q. 2 s a co oote caace
o ~ scae eceoze co~ese a
2S e I 0 000 +z. ' ' ve' atoe o azze
a~eoto, oa co' ' eqae a acs 1, oeve
essee co a~' catoe ao a ' ta ~e
oeoza oeotata oo c o vo' teto a
va' vo' a e c. a , coa ccma te' eoo ca
ezoe' ett ca ao a ' ta eoeoza c
sev e co~e so' cz ooe o eqo
Co~eq oetto,se ' va ' oeoe co
ooeot oe' oote ooto coo coa
ec s ooeoe' ' ' i , s a ' qaooevao
taqq o o ote taae ' oote o etta
~eote coo coa ec s ooe oe' J 2
e se' ce ca ' co' o
-o c e c asccoa eceoza ,
oooo stotav coaso' aos z ooeoe'
oteoz oeto oo o -I -2 ecc
s ott eoe ' a cooo z ooe o azzea~eo
to, oe oe va ce sc' ' a' oeo o cesto
oteoz o~eto c esseeca ' ettato co
o sco qaocatoo ssato co oo ce co
taotesc sca' a, e 'a ' ettc ao ettaoe'
' aeceoza, ooasea ' ' e va eos z o
o asscoteoa' ' 'a ' oeo o - I - -2 a ' ' 'ai
to oe' ' 'azzea~eoto
0o a ' to t o o eceoz ~eto ce
ooo ~ eqa oe va ' vo' e oe taos sto
ce' ' o a ooo ce eseota ' c'
te oe va otaqq o o ooo c eoee a'
ccotasoatoe o eotata.
' oq 1 otato 'o sce~a o co
eceoz ~eto o ta ' e t o .e cooo
z oo ce sov oteooooo a' sco co
z ooa~eotosooo ' eseqceot .
-l -2, -1 0,S- I , - l ( -2 < -
.
,
- I ( -2 _ -,, CI C2, C1
=
2 C2.
e veoqooo settate ceste coo
o z oo s a.
Cl - (;
2 , - l
,

2 ; CI - I
(S;
oove - | va ' oe oe es sto o o~
e C ' a caac t oe coooeosato o a
ao. .a eceoza o etz.
Coo va ' o oo cat e ' o sce~a
o q 1, oss o ' e costc e co e
ceoz eto a oo o caace o e
ett cae s ce oa0a 20.000 +z
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
| oteoz. oet. -I -2- -1 vaooo
aoovat. s. c ' taoaeoteecesto
ose . ' . c qaooe ostaco' o a| | a ea
| . zzaz. ooe o. cesto se' . ce eo em-
c.eote oote o. . sca, s. c ovv. ae
. o ate a' ' ' . ocooveo. eote csaooo co
oteoz. oeto oo. o e -I -2 eo
co a ' to oteoz. oeto seaato e
-1 oa aoovas. aoca' eote co'
ass. o accooo oss. o. |e . setto ao
-I " -2
e| | osceao. q. 1aoo. aoaoot
|ato e -1 co oteoz. oeto oo. o
cqca ' eao - i -2 a ' ' o scoo o. avee
esattaeote c o va | oe cqca ' ea' ' ae
t o. -I , |e oce sez. oo. o. -1 vaooo
co' ' eqate a | oo . o aa ' ' e' o. -o. c
. o oetto eceoz. eto | ' . eoeoza
o'eotata -, oeve essee . oe. oe a
0,v M, at. caeote cas. tctte | e
. oc. a ' . soqeot. o. coeotea' teoata
otaooo essee o. ettaeote . sca
o. ' . . v. cevesa, . ' ca. co - oe' ' ' . oo. ca
toe o. zeo oeve avee co' . eoeo
za _ I M, e cc. s. eooe oeces
sa. o . . eqae a cesto scoo a ' e
oo co vo| teto a va' vo' ao a |. . \.
Frequenzimetri elettronici
' eceoz. et. e' ettoo. c. o0ooo
. vaotaqqo o. . scae oe o'oooa
aoce o. stote, oa ' ' e . c va. e teo-
s. oo. , .o coaqaa o'to estesa ce

L
L L 4
I Il
Fi g. 3 " Frequenzimetro a doppio T (40 - 20.000 Hz).
va oa oc. etz a ' ' e ao. oeceoze
ooo a ' ettca o. etta eo ' ' oo co
z. ooaeotos. oasa. oqeoee s c' ' a .
sca oe' ' a coeote ce ecoe co
coooeosatoe a' ca' e a' . cata ' a
teos. ooe , . ocoqo. ta. .a oa o'oooa
o. cesta eceoza c essee ca'
s. as. cccoo oceso| e. oves. oo. o.
seqoo ec. c' o.
| ' va ' oe eo. o oe' | a coeote ce
attavesa . ' coooeosatoe C oo
z. ooa ' e a ' ' a scacaac. t, a ' ' a teos. ooe
a . cataaq' . este. oe' coooeosatoe
eo a ' ' a eceoza. -. s c' ta, ce se s.
aoottaoo oe. c. cc. t. ce scaoaoo
' ' oooae oe ' . . taoo| ' a. ezza, 'a co-
eote ce ecoe .' coooeosatoe o.
eooeesseoz. a| eote oa| so' o va ' oe
oe' a eceoza.
e' ' a q. . otato co ott. o
eceoz. eto e' ettoo. co a va ' vo' e
eeceoze oa20a S0. 000 +z.
P! !
_ . . . . . =. . . ,
I

bl 2
a +
ZKAAZl 5
DZ DJ
saa+-
s-+;.
a-+-
DI
INl799A
Pl2
Fig. 4 - F"quenzimetro elettronico (20 - 50.00 Hz).
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968 929
' ' seo-a ' ecee-ta oa C i cave
e -o0ee-te~e-tec-ate-s o-eco~
esata1e100v,' ava' vo' avi ov
veoea ' ~ ta-e ' va' oe e ' a va' vo' a
v2a scaoa-e ' ao~a o'o-oa A' ' a
oatte a o co-oe-sato Cv CI v e-e
a' ' oa a' cato c-seq-a' eco- o~a
oo-oa se~e etia-qo' ae e o va
' oe costa-te -e ovv ae ce seq-a'
ioo oeoo' ossa-oessee eq sta
t oa ' ' o stc~e-to co- eoe o e
ce-za, ese-te I o ooo e-e 0i
ce ovveoe, qaz e a-ce a ' ' a es
ste-za o -I 2. a o- e c-

cco' oo
te-z a' e o oase a' oooo 02
.acoe-tea' te-at vaaoo-oasca
Jaiaceattavesaco-oe-sato Cv
CI v e-eettcata oa o oo 02 01
e ~ scata oa' ' o stc~e-to V. .'a '
~e-taz o-e da ' ' a ete a coe-te a '
ie-aia ta~ te ' t aso~atoe o a '
~e-taz o-e J i eo c- q co o ao
o zza~e-to ' taqq o.
-e co e c- vasto ca~o o ~
sca scmc e-te o soe o c co-
oe-saio o aoatta caac t co~~cta
o ' ~eo a-tei 2. u-a se eo o
ie-z o~et a oassa es ste-za (/0;i ,
ev st --c~eo cqca' ea ce' ' ooe
co-oe-sato co-se-te c-a ac ' e taa
ica, qa~~a e qa~~a
.a o sos z o-e oa oae a s -qo'
co~o-e-t -o- c t ca cce -o-
s a - co-tasto co- ' e eqo' e co~c-
oe' oco- cao' aqq o, co-s q' ao ' e '
~o-taqq oscoce ' -ee a0 a -ca-oo ' a
a te o ~ sca a ce' ' a o a' ~e-ta
z o-e, -essc-asce~atca -ecessa
a se tco so-ooe-o sost eo co'
' eqa~e-t oev e o s ~eq-at
-e 'a ta at ca oe' ' o stc~e-to s
ovveoe a ca' oa e ' a sca ' a o etta
~e-te - etz, seve-oos o ie-s o-
a ece-za -ota, -o ca-oo I 0 +z oo
ve v 'a o v s o-e0, I ~A, 20 +z -
' coqoo 0,2 ~A, e cos o seqcto -o
a' sc ce ote ' ' -o caz o-e o
I 00 +z ' ' co~~ctatoe o qa~~a va
co-taoo st -to - c ascc-a sca os
z o-e co- c- aoatto ~o' t ' catoe e
ec sa~e-tei , S, I 0,S0, S00.
' ' tctto c tovae osto - c -a cc
stoo a~eta ' ' ca o 2S0A 200 ~~. o
o-oa I 0 ~~
-eoceoeea ' ' ataatc a s eqo' a
-otcti ote-z o~et (oa -I 1 a -I ;
- ~oooce tctta ' a es ste-za o c a
scc-o sc' t -se ta, s a' ca c -o.
a ' ' e-tata c-a te-s o-e a' te-ata co~
esa a 1 e 100v ave-te c-a e
ce-za o I 00 +ze o~a o'o-oa a-
ce -o- s -cso oa ' e ota ' co~

`
||
~ctatoeo qa~~as c' ' a os z o-ei
e s eqo' a ' oie-z o~eto -I 1 -o a
otae ' ' -o ce oe' ' o stc~e-to -
co so-oe-za oe' ' ao v s o-e I 00 +z
(. sc ; .
.a qa~~a cos taaia o-ta e
' ' cso, ac~e-i a-oo o vo'ta - vo'ta 'a
ece-za oe' seq-a' e - e-tata (
seit va~e-te a S00 I 000 I 0. 000
S0. 000 +z; e eqo' a-oo, ev a co~
~ctaz o-e, oie-z o~et -I , -i S,
ecc e ' sc , s taa-oa-a ' oqa~e-ie
'e a' te qa~~e.
sse-oo cascc-a o esse co~' eta
~e-te -o e-oete oa ' ' e a' te, q' e
o o ia atca -o- s so~~a-oe -o-
occoo-o tocc ao oeaz o-e c' t
~ata. usa-oo stc~e-t a ooo -a ~o
o ' e ao a~o a sca ' a s a ' a oss o ' t
o ~ sca e tctte ' e ece-ze -o a
S0. 000 +z
Cccoe - -e -ota e ce se ' ~ '
' a~eo~eto -o- scmc e-te~e-te
s~ozato, 'a ' ettca oe' ' e ece-ze
-e o a 10 +z ~' ca ca ' ceo 0
co' t o c ' ' -o ce oe' ' o stc~e-to
acce--a ao c-a ' eqqea v oaz o-e
ce ac~e-ta co- ' o ~ -c e oe' ' a
ece-za c ovv ae a ta' e -
co-ve- e-ie o-e-ooc-co-oe-saioe
+ 9V

c
^


L
_
\
L
[| '
~
g
| q
- |
[| I
>
I
l , '
__ C

*
c s
^

l
fi9. b Frequenzi metro con circuito inte9rato (5 b MMzl.
930
R 5
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
l t|l l|ri
8 " 0I800M8 08 I08ll8l0 8I 0
0 000 8M08l0I8
8I 000 8 M80 M8l 08lI8LL8l
l8I8M8l8 lI888l0ILL8l0
Questo speci al e ampl i ficatore di pi ccol e di
mensi oni costi tui to da sei sezi oni ampl ifi ca
tri ci , una per ogni montante, con al i mentatore
i ncorporato. Grazie al ci rcui to studi ato i n par
. ti col are al l a posi zi one dei col l egamenti sul C. 5. ,
sono el i mi nati completamente i fi l tri di anten
na. Montaggi o molto sempl i ce e veloce, spi ne
speci al i per i nseri mento di ogni sezi one am
pl i fi catri ce. Per la ri cerca del guasto, si pu
espl orare settore per settore, sempl i fi cando i n
tal modo l a ri parazi one U l a messa a punto.
La d"ata ,'a" I l l i mitata,
ci rcui to compl etamente transistorizzato. Mi ni
mo i ngombro, pi ccol o fattore di rumore, mi ni
mo autoconsumo. Per mezzo dei ci rcui ti stam
pati di nuova concezi one si pu ottenere,
nel l a sezione UHF, un guadagno mol to note
vole di segnal e. Grande si curezza d' eserci zi o
e prezzi competi ti vi .
H| chatd HI rschmann
Had|OlOchn|schesWerk 73 Ess|ngenIN.
Fig. 7 Disposizione dei componenti.
Fig. 8 Il circuito integrato montato.
o ootcoa caac t (ca ' ce ~ co
aao; oaa ' ' e' o a' ' o stc~eoto V
0es oeaooo~ scae eceoze o
coqo te d teosooe ooa 0, I v occo
e a eceoee ' a va ' vo' a vI oa
co'a ' ta o t o aoa ' oqo o coz ooe o
ea~' cat ce.
' o eoca c eceotes sooo a ooat
932

sv ' ca ooo va t o eceoz ~e


t a taos sto se~e oasat s c o
c oo ' ~ tae e scaoa 'e teos o
o e o~eo' oooa oe' ' e eceoze oa
~ s ca e u' t ~a~eote, sooo stat sv
' cat aoce oe eceoz ~et ce
ct ' zzaoo c cc t oteqat sec a'
Aoese~ o, oo' ' aq S otato
' o sche~a o co eceoz ~eto coo
Fig. 6 " Circuito stampato per la patte
" A . di fg. S.
' C ca ace o e0ettcae ~ sce aoce
o ao oeceozae ecsa~eote s oo
a S0V+z 4 c cc to oteqato ' t o
AA 1S0 oe' ' a - ' s, ce a 'a o
et o essee ot oseca~eote coec
ce' ' eote ' ~ tatoe( I 0v;.
Ccesto c ccto oteqato, ce tctta
va e stato ceato oa' ' a - ' se a'
t cs , oa' ' e ovece aoo a~oeet
tcato s o ~ostato assa aoatto ao
ce e eceoz ~et
e' ' o sce~ao nq S s veoeco~e
' a eceoza ocoqota veoe a' ca
ta o eotataa' coooeosatoeCI eq co
qe o csc ta a' coooeosatoe C ce
e~ette o otteoee cooqce va a
z oo o coeote a' va ae oe' ' a e
ceoza Ao ese~ o, coo co va' oe
eCo 0|aoo a~ootteoctocoa
va az ooe oe' ' e oo caz oo oe' 'o stc
~eoto V o c ca 50 qA caooo ' a
eceoza oeotata veo vava ata oa
oco o' te SV+z a S0V+z.
-ee ~ oae ' a cco' a coeote o
oooose~eeseoteestatoaoottato
' c cctoa ootecost tc tooa -S e -
e' ' a q. e otato ' c ccto
sta~ato ct ' zzato e ea' zzae 'a
atec cc ta' e o q S e ec sa~eo
te ce' ' o ce s t ova a s o sta oe' ' a
' oeavet ca ' etatteqq ata(ateA;
e' ' a q /v s o ' e 'a o sos z ooe
oata a co~ooeot eo o 0q ' c
cc to oteqato ~ootato
E ovvo ce oseeooo ~eo aote
co~~ctatoeI a' t coooeosato (CS
C ecc. ; e o ~eos ooa ooo ootcoa
~eote Ci C2 C1, ecc e oss o ' e
~ sca e ca ' s as a' ta eceoza o
va ' oe oe oe
5PERI MENTARE N. 1 2 - 1 968
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
DIODO MI NI ATURIZZATO
PERMETTE FORTI RISPARMI
La SGS ha introdotto un nuo
vo diodo miniaturizzato micro
glass ", il BAW28, per circuiti
critici che richiedono diodi a
bassa capacit, alta conduttan
za, bassa dissipazione intrinse
ca di potenza ed elevata velo
cit. Aggiungendosi al gi esi
stente BAX79, pure microglass,
il BAW28 ha una caduta diretta
di tensione di 1 V massimo a
100 mA e una corrente di fuga
di 0,2 1A (VR 30 V) a 25 C.
Il tempo di recupero inverso
6 ns. / contentitore microglass
garantisce il funzionamento in
un campo di temperature da
-55 a 150 C. Come il di
spositivo gi esistente, il nuovo
diodo pu essere fornito in
gruppi racchiusi in moduli di
resina epossidica per soddisfa
re particolari requisiti, in modo
da ottenere nelle apparecchia
ture sostanziali risparmi.
L'ELETIRONI CA
RI CHI EDE CONTI NUAMENTE
NUOVI E BRAVI TECNICI
| | t | J t J | I | t I J l J t ? |
' t |l | ||
|| | |
(OlOttronca ndustral O)
Col nostro corso Or corrson-
dOnza imparerete rapidamente
con modesta spesa . Avrete l'as
sistenza dei nostri Tecnici e ri
ceverete GRATUITAMENTE tutto
il materiale necessario alle le
zioni sperimentali.
Chiedete subito l' opuscolo illu
strativo gratuito a :
| T| TUTU ULU
Via Crevacuore 36/1 4
1 01 46 Tori no
dJJ
dJ4
Perch
usare
un aspirapolvere
per di ssaldare
N. G. B.C.
lUj61 30-00
-

_
*
e t
.

.
ERSA 698 WertheimjMai n
SPERI MENTARE - N. 1 2 * 1 968
Como u88fo o
f

x
Scopo di questo articolo di forni re alcune uti l i i ndi.
cazioni sul l'uso delle macchi ne fotografche refex
monobiettivo e qual che val ido consiglio a coloro
che i ntendono acquistare un si mi le apparecchio.
"monobottvo
' ocest c' t ~ aoo otoo ' ettaot
c evo ct teodooose~e c a dae
'a eeeoza oe' ' a sce' ta d c oa o
toca~ea d e' evate estaz oo ad co
aaecc o eex ~oooo ett vo, ( o
te~ o teco c .- ce e esteso s
qoca oq' e.eos-e ex; ^oce ' o
ta~ootao ' e ' e ca , 'a eq oa de' ' e
~acc oe otoqace 2S ~~ a te' e
~eto e ott ca oteca~o ao ' e- c o
ooo e0ex - a ~~esso da ca ' ce
te~o sc' ~ecato co ~ode o eex
deoo~ oatoacoto .ecaex .
Geoea ' ~eote a' aodo, ' s ste~a
e0e s oasa sc ' atto ce ' a stessa
~~aq oe ce assa attaveso ' ooet
ivo, v eoe, e ~ezzo d coo sec
c o oteoo, essa (e da c 'a de
oo~ oaz ooe d eex;, sc co veto
s~e q ato cooseoteodo o ta ~odo
d ossevae oe' ~ oo esatto ca~
od ~~aq oe aooacc ato da ostes
so oo ett vo e e~etteodo etaoto
coa ede' e ed esatta odcz ooe de
~ t de soqqetto da oo ocadato
-o ce co~e ooto ' oo ett vo ca
ovo' qe ' ~~aq oe, essa sc' te coo
i at ovet t . c va ' ea d ece ' ' ato
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
desto de' ~~aq oe aa a a s o
sta e v cevesa (C assco ' ese~ o
de' ' a -o' ' e ex -eta' e~ot vooq
q tctte ' e otoa ~ee e ex ~ooo
o ett vo 1S ~~. adottaoo co v soe a
s ste~a s~at co deoo~ oato eo
ia s~a ' ca e a ' a coz ooe d
add zza e ' ~~aq oe e d e~ette
e ' csode' aaecc oa' ' a ' tezza de'
' 'occ o. ' o a 'cco t d ~acc oe es
so oteca~o ao ' e coo ' ~ oo a
ozzetto , ' ca'e c eseotaodo
ocooveo eote de' ' ~~aq oe coo
at ovet t , ~o' to ct ' e o dete~
oate occas oo
' o ~oe ose c ~otaotevao
taqq od coaotoca ~era eex ~ooo
o ett vo, setto a ' s ste~a tad z ooa
e, a tota ' e asseoza d a a ' ' asse.
Co~e s sa oatt co' te~ oe d a
a ' asse s oteooe a d eeoza a
' aoqo' o aooacc ato da' ~ ooe ao
qo' o d esa de' ' oo ett vo, d eeo
za ce, o coa ~acc oaa s ste~a ta
d z ooa e, sc te taoto c ooc o
c ato caoto c ' soqqetto da oto
qaa esav c oo a ' ' oo ett vo. c a
o ovece ce oe' ' e otoca~ee eex
di G. Carrosi no
~oooo ett vo ooo es ste sca to d a
a ' ' asse, dato ce 'oo ett vostesso a
o o e ' ~~aq oe a' ~ oo, taoto
ce oss o ' e eseqc| e otoqa e d
soqqett ost aoce a co ceot ~eto
da esso'
va o teocto eseote ce ' s ste
~a e ex cooseote coa oceqq atca
a' caoto ec sa e se ett va sc' veto
s~e q' ato de' ~ oo, o a' ccoe e
ex ad es -o' ' e 0ex . oss o ' e
oteca~o ae ' veto s~e q' ato coo
a ' t sce ~ , ca ' ocooaoo te' e
~et a sezzatca d ~~aq oe o a ~
co s~ ; ' ota ' ~odo,aqeodosc' d a
a~~a, s c eqo' ae a acee 'a
oood t d ca~o, oode otteoee
coa ~essa a coco sc ao se ett v .
C ~o' to ct ' e o c e~ette d
so' ae co dete ~ oato soqqetto eo
deodo' o o t d ss ~o e ' asc aodo oe'
coote~o co~' eta~eote socat q
oqqett ost davaot e d eto d esso,
s da ceae s oqo' a ed ecac e
ett d co~os z ooe sec e oe' caso
d tatt ecc
' s ste~a .- eode oss o ' e ' a
esa d soqqett oavv c oao ' co~e
Jb
ao ~a ' se' vai c o a' i a qaooe o
siaoza oa ' ' 'oeaioe avva ' eooos o
cooieoieie' eoo eii vo. E ooio oaii
co~e ' e oo~a' oioca~ee a ie e~e
t ooocooseoia oo ' ' cso o oi ie' eo
o eii v o ce ooo oss o ' ec o e
eiio acco a ~eoio coo ' ie' e~eio,
cosi oqeooocos| ' oioqaoao csae
ie eoo eii v o ' coqezza oca e ooo
sce oe a I 1S ~~ |'aaecc o
9J6

e' ex ~oooo eii vo, ooo eseoia ooo
cesia ' ~ iaz ooe, cooseoie ' ' aooz o
oe o oii ce o ' coqezza oca' e o
I 000 ~~. eoo' ie.
Aoce oe' ' ' cso o oii ce qaooao
qo a ' s sie~a |- e~eiie, o' ie
a a q c iaia e' ~ oaz ooe oe' ' a a
a ' ' asse, coa ~aqq oe se~ c i o
cso, o ce ooo e oecessa o ' ' cso o
Fig. 1 " Modernissima fotocamera a si
stema S.P L. formato 6 x 6 cm.: la % Rol
leifex M SL-66.
Essa dotata di un sof etto di estensio
ne : "corporato, mediante il quale possi
b,l" eseguire fotografe di piccolissimi
soggetti (Macrofotografa), senza bisogno
di ricorrere ad alcun accessorio di sorta.
Questo modello di apparecchio fotografco
permette inoltre la sostituzione del vetro
smerigliato (schermo di messa a fuoco),
con altri tipi dotati di speciali caratteri
stiche.
Anche il mirino a ponetto, i n dotazione
al l'apparecchio, intercambiabile con il
mirino prismatico o con uno speciale cap
puccio munito di esposimetro, il quale
consente l'esposizione anraverso l'obiet
tivo (T.T.L.).
~ o sc' e~eoia ,cas se~e o
o seosao ovece oe' ' e ~acc oe i
o .e caP.
Va a qaooe vesai ' i o' ~eqo
oeq' aaecc e| ex ooooo eii vo
s oseiia oe' ' a oioqaa a ~ co
sco o (~ cooioqa|a; o cc os
o ' e, ~eo a oie ' ' cso o coo sos i vo
oie~eo o, co' ' eqae ' ' aaecc o ao
SPERI MENTARE N. 12 - 1 968
co ~ cosco ootteoeooo o ta ' ~ooo
eette otoqa e o v cs, oatte e
o a' te coos ~ ' o~eo v ta
0 oieesse vasto aocora '
ca~o oe' ' a ~acootoqana, c o ' a
otoqaa este~a~eote avv c oata,
co s ste~a ce cooseote aooeaooo
i co o o' coqa ~eotoosomettesteo
so oa otecoe a ' aca~ea vea e
o ae ' 'oo ettvoo essa, o otteoe
e ~~aq o o cco' ss ~ soqqett
ca ' ~osce, a , o~ ce ecc o
qaoo te q oe' otoqa~~a setto
a ' ' e ' oo ea ' o ~eos oo . Coo cesio
s ste~a e qaz e a ' ' 'ott ca oteca~
o ao ' e, oss o ' e ae a ~eoo oe' -
' ' cso oe' ' e ' eot aoo z ooa' , ' e ca '
a' vaotaqq oo ooo c eoee coo-
' coqa~eoto oe' ' 'esos z ooe co~e av
v eoe csaooo somett o tco esteoso ,
ooo cooseotooo ese ~o' to avv c
oate e ceaoo co~coce ' eqqee o
stos oo oe' ' ' +~aq oe
uo a' to va otaqq o o ceste ~ac-
c oe setto a ce' ' e tao z ooa '
coos ste oe' ' a oss o ' t o oete~ oa
e ' esatta esos z ooe m scaooo ' a
' cce ce assa attaveso ' ' oo eit vo
e ~ezzo o co' aos ta ce' ' c ' a a '
C0 (cao~ oso' co; ce ' eva esatta
~eoie ' a stessa oieos t o ' cce ce
aoo a ~ess ooae ' ' ato seos o ' e
oe' ' a e' ' co' a, s ste~a (J. c o
tocq te ' eos; oo' te oss o ' e,
~eo aote ' ' cso o aos t aoe' ' o
accooo, oota e ' e oioca~ee e0ex
~oooo ett vo o oti ce o vese co
stc ie oa a ' te ~ace
| ossessor o aaecc a te' e~e
io i o .e ca ossooo se ~eo
iae ' s ste~a e ex seoza ce, e
cesto,s veoaooooo' qat a sveooee
'a o a otoca~ea a ' ' a ca' e C s
seotese~e~o'to' eqat , sec eooo
aoo o'cso coot oco e sooo saceote
.a casa costctt ce oe' ' a .e ca, eo
a' ccoe a' te, ooccooo coa aos ta
casetia eex ' a ca ' e, a' cata a' ' a
otoca~ea, ' a taso~a o co veo e
o oa aecc o e0ex oot co
~cce ce o cesta qc sa ooo os
s o ' e ' cso oe' ' 'ottca sta ooao oe o
qaooaoqo' a , e cooto s ossooo
eseqc e te' eotoqa e seoza a 'cco '
~ teco~ece ~aco e ~coo-
toqane
o ecco o s otes a 'cco coos q' e
q' oooyst ce oteooaoo acc stae
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
coa otoca~ea . - ocova. oeoe
ec sa e a cesto coto ce ooo es
stoooa a ecc eex catt v o ocoo
o seoso asso' cto. tctte 'e otoca ~ete
. - sooo o co ceto eq o e cc
esse aooo tctte ' ' oo oovee oma
o ea c cesooo saceote
A' ~o~eoto o acc oqes a ' ' 'acc
sto o coaotoca+ea e ex~oooo et
t vo sa ootcoova' ctae coo cca
at co' ae cot seqceot .
I ; .' ass steoza teco ca o soo o ' e o
| ta' a. oato ce ' a ~acc oa . -.
Il sistema SRL (ref ex monobiettivo) per
mette di spaziare a piacere nel campo del
macrofotografa s da ottenere ingran
Jimenti eccezionali di oggetti e animali
piccolissimi. Nelle due fotografe di que
sta pagina sono rappresentati un coleot
tero e la testa di un gri l l o ingranditi ol
t re 10 volte.
937
pt:k-up s/crcc dc//a L^ | a
scnc :cncs:tu/t tn /u//c t/mcndc
:cmc /c mtg/tcrt /cs/tnc
La U O O l a casa che quattro anni fa ha svi l uppato l ' i dea del l e
test i ne stereo con una i ncl i nazi one del l a punt i na di 1 D, oggi
uni versal mente usata per l ' i nci si one di tutti i di schi stereo.
Per ottenere l a ri produzi one i deal e anche l a test i na deve avere
la medesi ma i ncl i nazi one.
Ci sono quattro t i pi : SP7 per l ' i nstal l azi one con un bracci o
U O, SP6 per i l monta,ggi o con bracci di al t re case, ed i nfi ne
SP8 e SP9, con punti ne el l i tti che, per l a ri produzi one di di schi
con l a massi ma fedel t.
P| CKUP 3JRO 8 O J| P| 3P, 3PI, 3P8, 3P0.
8RACC| O 8 O J| PO 3JJL 1 O.
u|V C| IrCquCD2 C Cl SC|2| ODC

C| | | C |.
u|V Cl I|CquCD2 C C| SC|2| ODC
C| | |d C |J.
ARAWZ|A DUAL| T PREZZD
dJ
ctiosio co~' essa ecessa o ote
d soe d ca adeqcata to~a d a
az ae ' eeveica aaz o .
2; 0 cat e ca' accesso d so
eCc esio c tatioe oe ~ota
ie v sio ce ' aa ecc o . - cost
ic sce' aoased cs sie~aces co~
' ete v a v a co ' acc sto de d
ves accesso d cso ^' cce ~ace
c esetado ( ' st o; , c~eos
accesso o e ossooessee coe
date o cess sc' tao o tova
o ' ' ta' a acioe d ceste ote
siaiocostettoad acc sia e 'a ~aqq o
a te deq accesso , e ca de ' e
toioca ~ee sco ossesso, eq
iat u t
1; .a ooss o ' i d csae oo eii v d
a t e ~ace ^' cc ~ode ' d totoc
cosetoo ' cso d c~eevo oi
t ce cosi c ie e a t aaecc ,
~eie a ie, o esetao vece
cesto vaiaqq o ce s ve a sesso
~o' to ct e
;. esiode ott cadeve sc iae
doeo ad c teceie e ve' oce
ca~o o deq oo ett v , c oco aiiac
co seza dcoo o ce ' o a oa oeiia
co co a e d seaqq o dato ce esso
csce va iaqq de a te~est v t
d esto e de' a oocstezza costci
t va, eoqat va cest c ' t ~a ct 'e
cado s adoeao sesso oo eit v
d caceia ~o' ee eso
-ecato qcada o 'a sce ia d
ca ~acc a totoqat. ca co o seza
esos ~eio, o ooss o ' edae co
s q vea~etect ' , occesia de
ve essee ca sce' ta oasata c a'
~ete sc va' ctaz o soqqeit ve ^
i de sc' tat ai c ace coco
esos ~etosea atoda oaa ecc o
se csato adeqcaia~ete to oii ~
sc ' iat , se e s ete sce ca
toioc. doiata d toto~eto, ete
o e sceq ee ca ec aqq ata co
.. co co ' ettc a de' ' esos z oe
at| aveso ' oo ett vo
' c ' i ~o cos deee~o ace '
eso de' ' o aaecc oce o dov
essee eccess vo a' t ~ei s t co
' ' asc ae ioo sesso a totoca~ea
casa
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
I L
E
'
coune l a convi nzione, tra i lecnt e non teCnici che al tro 0 un oscil latore a
cri stall o, all ro un autoeclitato N.
Come dire, che i n genere 8 ritiene sussista una diferenza di base tra i l circui to
di uh generatore RF control lato dal quarzo e i l circuito di uno stadio che e a
frequenza vari abi l e.
| n oItgli ci casi tal e diferenza e mani fela- vi sono pr degli speciali oscil .
l atori , el aborati ad uso mi l i t are, che con al cune semplici commutizioni passano
dal funz0omenlo frequenza h8sa a
R
uco a frequenza regolabile.
I n questo articolo tratteremo uno d que5tt pa rticol ari stadi, che sar certa.
"ente ricco di interesse per i nostri lOlfor che sono attratti dagli apparati radio
telefo""j ed emittenti h g6nCrO.
" DOPPI TO".
UNO 5TANO
O5CI LLATO . F.
G' osc ' ' aio a ad ot eceoza, s
d v dooo o dce qaod caieqo e.
a) eqaoi co c sia ' ' o ezoe' ei
i co (ca zo;, c od a teceoza
t ssa
o; - v de' cooio' ' o ezoe' eii co,
ed a teceoza va ao ' e
I ~ , a ooo ' eqo d eseo
ia e coa qaode siao ' i, a aoce '
d teiio d ooo oie ~ciae (sa vo
| o| | aqq csia~eoi ; ' ' accodo de'
seqoa' e e~esso
G' a ' i , s' iiaoo d eceoza coo
coa ceia tac ' i. s a e ' e eveoica'
caac i aass ia e de' ' ' ao eoie, s a
e ' 'eeiio de' ' a ie~eaica Cve
occoa 'a ~ass ~a siao ' i, otaii , s
csa sc-e~a e esaoie~eoie cesio
qeoee d osc ' ' aio . s evede oo'
ie co s sie~a ie~osiai co ce ~ao
| eoqa oa' ieaio ' :a ' oe ev sio o
sede d oqeiio
.e d eeoze d' ~ eqo e d coo
ceiio, o qeoee ta ooo s| ce aoce
c cc i e' eii c deq ' osc ' ' aio ca
zai e vC (va ao' e eceoc, Csc '
' aios osc ' ' aio a teceoza va a
o ' e; deii aoce acioecc iai , d t
te scaoo oooievo' e~ sca
eiaoio ova' so ' cooceiio ce
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
'o scea d co cooio' ' aio s d
siacc oeita~eoie da ce' ' o d co
acioecc iaio e ce ooo v s a ' a
oss o ' i d assa e da' ' ' coo a ' ' 'a ' i o
AspeHo dell'oscillatore montato.
s sie~a d tcoz ooaeoio se ooo a
ezzo d ' aoo os ss ~e co~ciaz o
o ce iaso~ oo ad ca' eoie ' c
cc io
.4
830

U Y

~ =
' = \0
7MHZ
Fig. 1 Schema elettrico dell'oscillatore.
.o e8eii , cesia dea e va' da o
~o i cas , ~a ooo v'e s icaz ooe ce
ooo eseoi de' ' e eccez oo .
^oceoe' ca~o deq osc ' aio e
eccez oo sooo eseoi . ' o cesio a
i co' o desc vee~o coa d esse. co
osc ' ' aioe ce assa coo aci ' i da
cooi o' ' o a cazo a' tcoz ooa~eoio
' oeo
' o o q oe, c cc io e ev sio e
~ eq ~ ia otess ooa ' , e e
c sa~eoie e oeae co~e co qeoe
aioecooveoz ooa' ed seqoa' - ~c
o io d co caoa' e tsso d acoia
~eoio sco io ose o ' eaooaodooao
do a s oioo a ' oea ed ~eqa odo,
acoio, cazo.
0aio ce o a~oedce ' e tcoz oo
cesio osc ' ' aioe s d ~osia ~o' io
ec eoie, e daio ce oss ede coa
coa e evaia se~' c i c cc ia ' e, s a
~o cei ce ossa oieessa e co' oo,
ia oosi ' eiio , ce a~aoo ' a i a
s~ ss ooe.
.o sce~a de do o osc ' ' aio
e aae oe' ' a t qca l . Co~e s
940
ooia, e scmc eoie co do o dev a
ioe ,CVi VC2i e assae daI coo
io' ' o a ca zo a' tcoz ooa~eoio a s o
ioo a cooi oca
Cve CVI VC2 s a osio sc' ' a o
s z ooe ^ ,Cca zo ose ioi ' co~
esso ' avoa d oase oe' a d sos z o
oe V ' ' e , s a ce coo ca ' ce
va az ooe.
cco ' icoz ooa~eoio. c cso Si
' a ieos ooe de ' a ' a aiia vesa -I -2
ed a ' a oase de' iaos sio q coqe co
~c ' so d ieos ooe os i va ce a'
co' ' eiioe aae oq qaoi io a ' e ~
c so aiiavesa C2, e da' ' 'e~eii ioe
iooa , o tasei a co eiioe. s ea' z
za o ia' ~odo co cooi oco assaqq o
d ~c' s se~e d ~aqq oe a~
ezza ceesio daooo ' coqo adcoa
osc ' az ooe es sieoie
.'osc ' ' az ooe e cooio' ' aia da ' a oa
se de' iaos sio ce v eoe a taaie
de' c cc io eaii vo, daio ce ' ~e
deoza 1^ ~ed sce a d ses ooe
de' ' e coeoi ~c' s ve e de seqoa
- eseoi sc cesio e' eiiodo
Y
Ub L | ! A H |
a ' a oase e ' a ~assa e e ose
io cazo ce eoia o v oaz ooe
ove C1.I scoo oo a ' a sca esaiia
teceoza.
.a v oaz ooe de' cazo cooio' ' a
' seqoa' e cavao ' e a' ' 'csc ia ce
sc' ia siao ss ~o. e o teceoza e o
a~ezza
Cve CVI VC2, s aoo sosiai o
e , ' tcoz ooa~eoio ooo ca~o a,
oe ' a sosiaoza. e a oase de' ia o
s sio e o assaia a ~assa ia~ ie CI ,
ed o ia ' ~odo, oqo cooio ' o d te
ceozae esc' cso
| esoosao ' e ' accodo de' a
osc ' ' az ooed veoqooo a ' oa .I e CS.
coiaodo cesi'c i ~o e oss o ' e s o
ioo zzae ' seqoa' e co~e e des de
aio.
C iaste sce 'a ad oteceoza a
' csc ia, ove c essee co' ' eqaio co
a~' tcaioe d ad oteceoza o coo
siad o t oa' e d ~ed a oieoza
e' ' ' coo o oe' ' ' a ' io caso ' co~
eosaioe sev e eqo' ae '
SPERI MENTARE - N. 12 1 968
otaqqo ovveo e dosae ' ' a~ ez
za de' seqoa' eecc iaioe, tcoqeodo a '
i e~o da adaiiaioe d ~edeoza
Cos| co~ee eseoiaio ' 'osc ' ' aioe
tcoz ooa sc 2/ V+z, qa~~a co~coe
~eoie ~ eqaia da adoie etoo
Cvee ooos cs ' c sta' ' o, ~a ' a
s otoo a cooi oca (co~~ciaioe o
i ' a qa~~a eeii va~eoie co
eia v da 2/ ad o' te 12 V+z,
co~eodeodo e oieo 'a oaoda
de' adoco~aodo e de' ' e co~~co
caz oo ia a~aio
e oieessa coa d vesa teceoza
(oo a~o ' a qa~~a de 2 i o de I
V+zi ' osce~ad oase ~aoeva ' do
' oecessa o sosi tc e ' c sia ' ' o, ' a
ooo oa, C1e C5 ' oo' ie oecessa o
oia e 1^| a I 00 +
-e 2I V+z (o' i e ad co c sia' ' o
d cesia teceoza, e ovv oi 'a oo
o oa av se s e o c, C1 e C5
d veaooo da 1S0 | ~ass ~
-e ' a qa~~a de I V+z va ' .
ooo oa de 2I V+z oia odo C1 t
CS a 0 | ~ass ~
Cqo a ' ia a ie ~a deoi ca
co~eso ' iaos sio, ce e ooo
e c i co oteodo essee sosi i c io da
~ode' ' |I 5/, |1/, |, | I /,
oooce CI 1/. sece cesto s a
ev sio so' a~eote e ' ' avoo o
acd o
ved a~o oa ' 'osc ' ' aioe soiio '
ot 'o cosicii vo ' ' oosio ca~ ooe
se ~eoia ' ee acc cso o coa scaio
' a ~eia ' ca ce a ' a tcoz ooe d
sce~o, o' ie a ce' ' a oaica ' e d
oiez ooe
Ja ' e scaio' a, ~ sca x/x ceoi
~et . oo e cco ss ~a, co~e oeo
s vede, ma i aiiaooos d co a e
ecc o se ~eoia ' e ooo e cecaia
' a ~ oaiu zzaz ooe
' ' va a o e CS e tssaio oe ceoio
de' aoo~aqq oee a sca ~a ooo' a
(eoo o aocoi e c od ceoiata i a
svesa ' ~eoie. oiio a' C5, e s
tcato ' co~~ciaioe CVI CV2, oo-
ce l .
Ce C1ossooo aoceesseese~
uss , e cc ' ' oo asse d cooto' ' o
ooo socceeooe a' ' 'esieoo | dce o
t a ' caso vaooo ~ooiai sc' a one' ' oo
p' asi co oie oo ce eqqe aoce L l ,
-l , -2, -1 coodeosaio , ' i a os sio
e ' ' ~edeoza. e oosio ca~ ooe
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
se ~eoia ' eCeC1 sooocooio |' a o
da ' ' 'esieoo ~ed a oie aos te ~a
ooo oe
-eaooev ae 'e coooess oo a' c
cc io, cazo C e s icaio sc' ' aio
sce oe a ' aooe' ' o
.e totoqat e ed d seqo ce ' ' c
staoo ' ai co osoooc ceseve e
c a e oqo coooess ooe ia ' e ai ,
c od ooo os stee~o o cesio
seoso
ooi ciiosio ce ' ' csc ia de' se
qoa' e e eeiicaia ia~ ie co ooccei
tooe coass a ' e ' cesia, coa so' cz o
oe cosicii va assa az ooa e ce coo
seoie ' e' evae ' seqoa' e i a~ ie
co ooesio ed co caveiio coass a ' e a
oassa ed ia, s a e 'oia e coscc-
cess vo siad o, sa e a ' i ~ eq
T L Y 5I 0NL
NLUA!| \U || L A
Fig. 2 Cablaggio del la basetta che sostiene TRl e parti minori.
941
.a ~essa a coio de' co~' esso e
assa se~' ce ^' ' ' csc ia s coooeiie
co vo i~eio e eiioo co, oce co
~ ' a~eo~eio ~o' io seos o ' e (2

S
^i osio ose ecoo cod odoC^S,
o aoa ' oq ~ode' ' oess ooa
a o co~' eia~eoie C a '
oe d aqq coqee ' acaac i mi ni ma
(ed ev iae cos| ' sovacca co de' ' o
siad oi
' o cesie cood z oo , s oie
CVi CV2 oe' ' a os z ooe e co
soodeoie a' ' a osc ' ' az ooe ' oea.
az ooe ' ' oieciioe e. s osseve
cosa accade
o~a ~eoie, ' ' od caioe co' ' eqaio
a' ' csc ia ~ao esie ' assaqq o d
coa deoo' e coeoie. ovveo de' ' a a-
d oeceoza eii caia. e ' ' od ca
z ooe e eccess va~eoie deoo' e, e
942
coa ocooa essevaz ooe, s aqq csie
C a' oe d ac~eoia ' a. ^iieoz ooe
e, ooo coov eoe assoo e i oa
oieoza da o siad o, a i ~eoi e scc
cess ve eqo az oo oieooeo sc'
iae d mc . acco~aoda a ~aoo
eqqea c od , oe' coiae C |
Coeoe e coosiaiae se 'osc ' ' a
z ooe ooesca sc iciia 'a qa~~a, s
coie CS coo eoiezza cce coo
coa ceia dcz ooe veso ' a eceo
za c a ia (va a
_
' e aeioi ' ' od ca
z ooe deve es siee. o caso coo
ia o ' a ooo oa .I e ~a ' aiia ed '
C de' c cc io osc 1anio e scaso,
oce ' cao' aqq o ~ao esia qosse
ed ie o eccess ve caac i a ass
ia e.
e ovece iciio v oeoe, s c o
iae CVi CV2s c' ' a os z ooe ^ a
| oe d ose e c sia ' ' o.
C aiio, s eqo' e C1 ~ed aoie
coa c ave da iaai ca o asi ca ee
osie o -coia odo ' a c ave coo eo
iezza, s aqq coqe coa os z ooe
o cc avv eoe ' ' ooesco de' ' e osc ' a
z oo . Ccesia cood z ooe sa ~ao e
siaia da' ' ' od caz ooe de' ' o sic~eoio
co' ' eqaio a ' csc ia.
oo aeoa ' ' od ce sa ' e, C1 sa
aooa odooaio e s coie ovece (con
precauzione!) occ' eo de ' a ooo oa
.I , oco seoso o oe ' a io. ce' o ce
oovoca ' 'accesces de' ' od caz ooe
^ cesiocoio, aoce ' a eqo' az o
oe e o ia e 'osc ' ' aioe c essee
~ eqaio co~e s evede vo' eodo
co~' eia e o amoae a ~ass ~o
' oosio aaecc o, v e aocoa coa
oeaz ooe oss o ' e 8 iaiia d i ac
c a e pe CS ca sca 'a o teceoza ' '
' avoo s a o co ooea d co cev
ioe ua ' a sca ' a ia aia, asso' cn~eoie
ec sa. n eiie ' seqoa ' ede 'osc '
' aioe oe ' ' aaccc o, ed ossevaodo
'a sca ' ad cesios seqoe ictt'aiio-
ooa+a ~aooo' a de CS ' a eceoza
cavaia coio e coio ~ed aoie
' asco io.
evooo assa oeoe e cesio a
voo, ec e e e ' eiie oe deca' cao
ce oqo qaode caio e a veode e
co ceoi oa o d ' e a oq o. s veda
' 0eca0y o ao
0oa ~acaica oeo cec sa ' a s
coiieoee d sooeodo d coosc ' a
| oe - d i o oess ooa ' e. e' ca
so. coio e coio s cece ' oa i
| ~eoio zeo ia seqoa e de oosio
aaecc o e ce' ' o e~esso da qe
oeaioe o ' aooaio o
' oci ' esaeooe d ' coqas , daio ce
c oss. ede sic~eoi d ocooe e
siaz oo , o qeoee cooosce a oce 'a
ass c oeo ci zza oe eva eia
aice
veda c od c ' eqqe se oieode
eaae a c ceia~eoie ci ' e sca
eiia , se oieode eeiicae ' ' avoo,
veda ~ezz d cc d sooe ed o o
se, oceda.
o e oa acc a~o coio e
~o o~eiieodo e d eseoia e
ia oeve ie~o coo siad o a~ ca
oe - da aoo oae a cesioco~ es
s oo, s da cosi ic e ao aoo co
oieo aa ecc o ias~ iieoie co~
oo o ' e
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
GI CH
\N \
La chi mica si presta non solo a dotte disquisizioni cattedratiche nel l e aule d'insegnamento ma, soprattutto al
'
di fuori di esse, serve alla real i zzazione di di vertenti giochi e passatempi che in molti casi possono avere anche
una i ndubbia uti l it pratica i mmedi ata.
Le note che seguono sono un breve saggio sul contributo che la chi mica di lettevole pu dare in tal caso e
ci auguriamo che altre numerose applicazioni, oltre a quel le qui ri portate come esempi , vengano ideate dai
Lettori.
Fiamme colorate
' ' co' oe d coa a~~a, secest' c'
t ~a a coa te~eatca scmc eote-
~eote a' ta, d eode ootevo' ~eote
da' ' e sostaoze c ~ ce ce veoqooo
otodotte o essa
^d ese~ o, oseeodo co o d
a~e o ac do c' o d co e o assao
do' o o coa a~~a ~o to ca ' da, a
a sco to coa co' oaz ooe q a' ' o
vedoqoo a, t ca de' c' oo e de' a
~e. Coo co 'o d eo oaqoato o
c o a so cz ooe d otass o o tato ' a
a~~a ce s otte sa v o' acea ,
~eote co' c' oco d sodo ( ' co~c
oe sa' eda ccc oa; assc~e coa co'o
az ooe q a' ' a. Vo t co~ost d so
d o daooo a' ' a a~~a coco' oe q a '
'o ~acat ss ~o, v cevesa, co~o
st d otass o daooo o qeoee coa
na~~a v o etta
C tec sev s d coa a~~a
ca ' s as (es . qas, ecoseo, ecc ; e
co~ ee ese eoze sc na~~e co' o
ate, s ossooo otteoee sc tat o
|eessaoi a oce coo a ' t s sie~
^d ese~ o, ooeodo o coa tazza
d yex a' cco c sta ' d ac doooco
a cc veaooo aqq cot co a o d
SPERIMENTARE - N. 1 2 - 1 968
ceot ~et cco d a ' coo' d

eoatcato,
s a coa a~~a coo oaq' o ved
caodo s acceode ' a ~ sce' a. osi
t ceodo c' oco d sodo a ' ' ac do
oo co s av coa | a~~a co' oata o
q a ' o ~eote co' otato d o~oo
' a' coo' occ e coo a~~a azzca
.e seqceot a ' te na~~eco' oate s
oiteaooo aqq coqeodo a ' ' ' a coo' de
oatcato ceste a' te sosta oze.
aaoc ooe (c ' oco d ca' c o;, osso
(o' vee d cood o;, o aoco aooa
q' aote (caooa;
Ccaodo ' 'a ' coo' ve acceso, oc
ce sv ' ca odo co' o sc od cat
Candel e arcobaleno
va aodo ' ~etodod ea az ooe
s ossooo otteoee de ~ate a' ce
c esseodo so' d , ( ~cce, q aodo' e,
ecc ; occ aoo sv ' caodo a~~eco
oate d ootevo' e eetto scqqest vo.
eoda ad ese~ o, coa se e d
ec eot d veto o d cea~ ca (o c
c e o tazz oed scato; e v s sc o'
qa oo, o oca acca, cco' caoi ia
t v d otass o e~aoqaoato, ca ' c o
c' oco, a~e so ato ed ac do oo co
-o s ~~eqaoo oe' ' e va e so c
z oo deq' sto. o , ' asc aodo' a oa
qoo e ca ' ce te~o, estaeodo'
o e ' asc a ' asc cqae s oo ad es
s ccaz ooe co~' eta G sto o , cos|
eaat , ~~es o cea csa e
caode' e e ' avoai adaie o ~odo da
cavaoe co vest ~eoto c ' odco,
daaooo ott ~ecaooe' e caac d oc-
c ae coo | a~~e d ~eav q os co o
o osso, aaoc ooe, o' c e vede, a
secooda de' tatta ~eoto c ~co sc
o to.
ovece d sto o s ossooo ~
~eqee oe' ' e va e so' cz oo de' ' e
st sc e d cata ce occeaooo ao-
c'esse coo a~~a co' oata caodo
veaooo accese
E oteessaote osseva e ce na~
~e osse s otteoqooo aoce csaodo
so' cz oo d c' oco d ' t ooca oooato
d stooz o, | a~~e ved coo caoo
oato d oa o, a~~e v o' ette coo c' o
ato o c' oco d otass o, ~eoie co'
co~coesa' e da ccc oao c' oco d so
d o s otteoqooo a~~e q a' ' e
Lampi e nuvole
uo' a' caz ooe ai ca assa ~o
taote de' ' e a~~e co oate 'a s a
oe' ' a ceaz ooe d eett sec a . e
943
Fig. 1 " Una miccia pu s.mpr. riuscir. util ....
Fig. 2 " Si scrive col pennello (A) e si legge col fuoco (B). Una sigare"a s.rve da accenditore ..
944
sco oioqac e ' ~s a co' o Vo'
io sesso sooo oait c esi ' a~
o aoc o co' oat ~o' io oteos ce
s ossooo otieoee co~e seqce.
-e eveotca ' co oaz oo c s av
va' e soattcito d o t ai , e ec sa
~eoie d o i ato d ' i o (e ' ossoi,
d sodo (e q a' oi, d a~e (e
' 'azzcoi, d ca ' c o (e ' ' aaoc ooei,
ecc.
Ccesi o tai , eveot va~eote ~a
c oat a a ie o o vee noe, veoqo
oo aqq cot o cco' caoi iat v coo
qao ecacz ooe e eoia~eoie (e
ev tae acceos oo e a~~ate e~a
i ce od aoce cco' sco i ad coa
~ sce' a co~osta d l ate d otas
so o i ato, l aie d zo' o sco' ~ato
e 2 a t d ~aqoes o (~eia ' oi
-osia ' a ~ sce' a sc co' a~ a a
sia d ~eia ' o e siaodo ' ootao da
sosiaoze oa~~ao ' e ev tae o
ceod , s c acceode' a ~ed aote coa
sc oi ' ' a e eti ca, oce daodo' e co
co da cdeote d staoza coo coa ~ c
c a, eaataco~eve s eqaio c
ava ot s q ooa a ' ' oa co aooa
q aoie ' a~o co oato, ~o to eoeq
co e setiaco' ae, d' ~ooeote eeito
Vo' to sesso c essee oecessa o
ce, coote~oaoea~eote a ' ' a a~
~ata co' oata, s s q oo coa ocvo' a
o aoca ~oto v stosa o ta ' caso, e
oiieoee ' o scoo, oasie aqq coqee
a' a ~ sce a (se~e oeaodo coo
de' catezzae cdeoza este~ai aoce
l a ie d c o co a~~oo co oeo
asc cito
ovv o, v cevesa c-e se s voq o
oo otieoee ' a~ o aoc sa sc|
c eoie ooo otodc e oe' ' a ~ sce a
a ' cco o iaio co' oa oie
Preparazione del le mi cce
e e ' acceos ooe s ee sce
csae coa ~ cc a, cesia c essee
aootaia ~~eqeodo co ezzo d
saqo soii ' e o o taio d otass o ( l
cccc a oi sc o' io o acca ( I /2 o c
c eei e ' asc aodo o o oeo ess cca
e .o saqo. acceso ad co esie~o, s
co~oie co~e coa ~ cc a e occe
, c o ~eoo a da~eote a secoo
da ce s sa csaia oe' ' a ea a
zooe coa dose ~aqq oe o ~ ooe d
o i aio setio a ce' ' a ecedeote
~eote odcata
ovece de ' o saqo s ossooo csae
st sce d cata o d sio0a, 'e ~e
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
saaooo ovv a~eote assa taq ' e
sev aooo c od so' o e sco a
| co a
Scritte di fuoco
.o stesso ec so oced ~eoto ce
seve e a ea az ooe de ' e ~ cce
s est. e otteoee co taotas~aqo
co qco c ~ co, detto de' ' a sc t
tca d tcoco ocede co~e se
qce.
Coo co eoo oo od co eooe o
ot ot oe a so cz ooe d otass o o
tato q c tata, s sc ve (seoza ~a
staccae ' eoo oo da' toq ' o; sc co
toq' o d ca ta. ^d ess ccaz ooe avve
octa, toccaodo ' ' o z o de' ' a sc ttca
coo 'a cota accesa d coa s qa etta,
qaz e a ' ' 'oss qeoo ce sco to s sv
' ca da' o tato, s oote coo ~ea
v q a ce co sott e seeote' ' o d
tcoco coe ' coqo tctta a a te
sc tta
ett at co' a~eote settaco' a
e scqqest v s otteoqooo, o' te ce
coo ' a sc ttca, aoce coo qaod d
seqo . ^dd z ooa odo o tat sv cao
t co' o (es o tato d ' t o, d a~e,
ecc. ; s ossooo otteoee d seqo d
tcoco co oat
e s ocootasse ca ' ce d . co' t
oe' o sc vee co' o tato, s ot ac
~eotaoe 'a scoevo' ezzae ' 'ades ooe
a ' ' a ca ta aqq coqeodov a' ccoe qoc
ce d co~coe qo~~a aao ca.
Fumo senza fuoco
-c ca tae ce e otteoee se
c a e0ett totoqat c o c oematoqa
t|c occoa otteoee ' a do sv ' co
d tc~o, ooo acco~aqoato e da
tcoco e t a~~e. Gaode sosa o ta '
caso 'a o et ce a ' 'a~~oo a
ca d ~ettes a tc~ae ca odo
oe' ' e sce v c oaoze s tova de ' ac do
c' o d co.
E sc|c eote etaoto avv c oae ta
' oo dce ovette cooteoeot ceste
sosta oze, oce accostae dce ca to
o oc~ dt ' ' coo coo a~~oo aca e
' ' a' t o coo ac do c' o d co, ec s
s q oo a ' ' ' sta ote co'aooooda ote ed
ooocca tc~ata o aoca cttav a, s a
' ' a~~oo acace ' ' ac do c' o d co ooo
sooo ooocc es sea ata~eote ed
occoe, etaoto, ev taoe ' cootat
to d etto coo q' occ , 'a e' ' e, oq
qett o sto0e de' cate, ecc
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
E veo ce a ' cco est q ato s
sevooo de' ' e stesse sostaoze e et
tettcae de q oc d ~aq a, vesao
dos ca' ce qocc a d a~~oo aca d
' c ta oco a ' ~o d coa ~aoo e ca
ce qocc a o. ac do c' o d co d ' c to
oe' ' ' a to a ' ~o, o ~odo ce coeo
do ' e ~ao s sv ' ca coa ~et|stote
ca tc~ata Va s scoos q a cesto
ese ~eoto eco' oso e ooc vo a c
ooo c ce eseto, ec co e
oe oe' ' e d ' c z oo o oe' ta do oe'
avas ' e ~ao scoto doo ' 'ese
~eoto, c cacsae aqe do oose
c' ' a v eta, ovece, ce s eta ' o
stesso ese ~eoto oteqqeodos ' e
~ao coo qcaot es steot aq ' aqqes
s v c ~ c
Fig. 4 " L e mani che . . . fumano.
Ani mal i . . . chi mi ci
^ootaodo ed acceodeodo a ~
sce' a c d seqc to otata, s os
sooo ceae o eoted ~eoo ce. . . se
eot ce tco escooo cas s o ' aodo,
ce s ~covooo e cootaqqooo sa
s~od ca~eote, avvo' qeodos o o
s e
.' coco ocooveo eoted cest ao
~a c ~ c ce a ' ccoe sostaoze
csate eeaa ' e e ceoe ce e
s dcaoo sooo ve eoose e ooo d qato
odoe vaooo c od ~ao o' ate coo
odceozaed e ~ oate a te~ oe de
q ese ~eot se~e seoza tocca
e coo ' e ~ao d ecco ' a ~ sce a
da aootae.
o tatod otass o20, zccceo S0,
otass o o co~ato 10.
Fig. 3 Ammoniaca + acido cloridrico = fumo
oaqoa tctto coo oca acca e
qo~~a aaoca t oo ad ave otteocta
' aetetta ~ sce' az ooede eva eso
staoze ed coa coos steoza astosa.
-o s oc cde o cco c ' odett d
cata (de' ' a qaodezza d co d ta' e;
asta cos| eaata e ' a s ' asc a
ess cca e a' so' e
C ascco c ' odetto d cata, coa
vo' ta oeo secco, saco~e coa sec e
d covo ] oaste co' ' oca ' o soa
coa scet c e ooo ot a~~ao ' e ed
acceode' o. e csc co ' coqo e v
vace seeote tc~ qaote o eda a
co~' cate cootos oo , ce se ve
ao ' ~eote t ~ato da d staoza avv
c oata, ot oeo ss ~o essee eseo
tato a ' e ~asse attoo te co~e co ' oo
taoo a eote de d oosac
945
N 0 | ` SS 0 | 0
| `
LA ERREPI PRESENTA I N PRI MA ASSOLUTA I L NUOVO ANALIZZATORE MOD. A.V.O. b k CON
SENSI BI LITA' b. OHM/VOLT CHE PER L' ALTI SSI MA SENSI BI LITA' MAI RAGGI UNTA FI NORA
I N UN ANALIZZATORE TASCABI LE RAPPRESENTA UNA ECCEZI ONALE NOVITA' NEL CAMPO DEGLI
STRUMETI ELETTRI CI DI MI SURA.
LK
L L L C T R O N | C
- .
Mi lano Via V,al i azze g 78 leI . 23.63.81 5
Listi ni e caratteristiche a richiesta
IL PI U' COMPLETO
IL PI U' PRATICO
PER I L TECNI CO PI U' ESIGENTE
A.V.O. SO k
AL PREZZO COMPETITIVO
DI L. 1 1 .800
FRANCO NOSTRO STABILI MENTO
O PRESSO Tunl
I PUNTI DI VENDITA
DELL'ORGANIZZAZIONE
G.B.C. I N ITALIA
Un nuovo metodo, basato sul l 'i mpiego di
un circuito universale H permette di rea
l i zzare in pochi mi nuti qualsiasi ci rcuito a
superreazione.
L KLU
bUFbKKb LNb
G' . aaecc. a sceeaz. ooe qo-
dooo tcttoa d co d. sceto avoe
esso . d. ' etta ot. a cacsa de' ' a ' oo
ootevo' e se~' . c. t c. cc. ta e e oco
oa seos. o ' . t. Jcttav. a, . c sesso d
ce' ce s. . ~~aq. o. , ca. ta d. ve
dee oost deq' . sce~ d . cev. -
to a sceeaz. ooe ce (a d. po;
' asc. aoo e ' ess . | oatt. , sesso s.
tatta so' ta oto d. c. cc. t. . ~ed ao. '
~eote . ostao. ' . , . cc. x. ed . o-
oesc. veoqoooeseotat. co~eco
z. ooa~eoto a sceeaz. ooe e aooo
so' taoto edee de' te~o a c. s.
avveotca a costc. |.
etaoto, aoo a~o eosato ce ' a
cosa ~. q' . oe da ae, aoce co co
ce ossa cooto' ' ae ' a ooot d. c o
dato c. cc. to, osse ce' ' a d. sev. s.
d co vesat. ' e c. cc. to co vesa ' e
ce e~ettesse d. ea ' .zza ' o coo
este~a a. d.t.
seote d. ea ' .zza e a te~o d. . ~a-
to co' . oo. t d. a ' t. c. cc. t. , co~e ad
ese~. o ea~' cato. , osc' ' ato. ,
ovacaz. , te~o.zzato , adatta
to. d. . ~edeoza, ecc.
| ' sco . ~. eqo, | . ~tato a . so' . c. -
cc. t a sceeaz. ooe, c. od. dovc-
A
A D t
5 e . me t a| e
d G.A. U.
to a ~ot . v ca~eotecoot . oqeot. ed
o. oe t a' e caat te st ca ce '
scot acc ato otse~oae staoo
se coos. deato co. ' atea ' ~eote.
' oo' t e, vo' eodo ea' zzae cev -
to . a sceeaz. ooe v. . ' atto
ce ' ' a~' .catoe d. e c essee
B
A m| | f B F
P | emCD !t C
A| ! .
$ V
Cvv. a~eote, . ' c. cc. to co vesa
' e ce ve . c avaot. eseotato,
ooo seve so' taoto e ova e . c.
cc. t. a sceeaz. ooe ( a' t. ~eot. ooo
saeooe . c co vesa' e , ~a coo-
Fig. 1 Parte sperimentale (A) + amplifcatoe BF (B) * kx (ricevitore
compleo).
SPER
'
I MENTARE - N. 1 2 - 1 968 d41
Fig. 2 * Circuito stampato del la parte A.
se~e ' ~edes ~o o ce ooo o
i ev eoe o ~odo a ico' ae a ca
aiie zzae ' tcoz ooa~eoio a sc
eeaz ooe -eia oio, aoo a~o c' ie
o~eoie se~' tcaio ' oo' e~a '
~ iaodo ' a a ie da ea ' zza e a so o
siad o d eoiaia
^oo a~o cos| ' a d soos z ooe a
eseoiaia a o' occ oe' ' a q l , dove
' a a ie ^ ' c cc io co vesa ' e ea
' zzao ' e secoodo ca ' s as sce~a sc
eeaii vo e -, ' a aie cosi ic ia da
co co~coe +~' t|caioe o oassa e
ceoza, a ' ioa ' aoie e oaiie a
' oai ca. ' a aie - cesseeco
si ic ia da' ' ' a~ t| caioe - G - C
//]0I /00 ce e~eiie d avee
coa oieoza d csc ia scmc eoie e
ca ' s as ese eoza ed a coa seo
d4b

I
o
2 9
4 4

3 0
27
'
""
3 6
3 ~ 3 5
33
33
P3
C J
l
ll
C ~
I 6
3I 3 2
37
~ 0 I
O O
Z!
3 9
I $
AIIa $ F
2 0
O
C 7
3 3
3 3 3 8
9

Fig. 3 " Componenti combinabi l i del . circuito universal e . ( parte A di fg. 1 ).


s o i d eoiaia d / ~v. . ~eoeo
za de' ' a ' ioa ' aoie deve essee d
i 0 o~, ~eoie ' a ieos ooede' ' a oai
ie a d a ' ~eoiaz ooe d v v
.a aie ^, a ' ~eoo o sede d ~es
sa a coio, coos q' ao ' e s a a'
~eoiaia coo c oa oaiie a seaaia a
v v e c oe ev ia e ce oieveo
qaoo acc deoia' acco a~eoi aita
veso ' ' a ' ~eoiaz ooe ce oi eooeo
a' ieae sc' iai
' c cc io sia~aio oecessa o e
' a aie ^ otato oe' ' a t| q 2
sso de' i o iciio soa e
sc d esso ossooo essee t ssai co
ooievo e oc~eo d co~ooeoi o
~odo da oie ea ' zzae ~o' i ss ~
i d c cc i
e' ' a tq. 1 sooo aeseoi ai
co~ooeoi ce aoo a~o csaio oe'
oosio caso, oc~e s e scooo
a coi a cc vaooo | ssai s c' c co
io sia~aio d q 2
e' ' a | q v s o ' e ' c cc io
co vesa' e coo ~ooiai co~ooeoi
e ai v a ' ' o sce~a d q .
a icii c cc i a sceeaz ooe
se ~eoiao ' , soaiicio ie d ess
sooo d i o tooda~eoia ' e o caoio
q a i ooo sooo ce va az oo o de
vaz oo
e ' a tq 5 oiaio, a d ese~
o, ' ~o i o d c cc io tooda
~eoia ' e a sceeaz ooe, ca aiie z
zaio da' taiio ce ' ' csc ia de' ' a - av
v eoeda ' 'e~eii ioe -e se ~eoia-
SPERI MENTARE - N. 1 2 -, 1 968
o e ea ' zza ' o ~ed aoie ' s sie~a
de ccc to co vesa ' e scc eote
co ' eqae d ves co~ooeoi e
~ooiai seqceodo 'a seqceoie aoe'
' a l , dove oc~e s m scooo a
va coi da co eqae a oo
TAS. 1 - TERMI NALI DA COLLEGARE
PER REALIZZARE LO SCHEMA DI FIG. S
N. 4 con 1 6 N. 22 con 23-27-435-36
. 9 N 3 W 24 . 25-28
M M 20 . 29 . 1 6-30
. 1 1 . 1 6 . 31 . 32-37
. 1 4 W 4S . 33 . ( -9 V )
. 1 5 . 1 6 . 34 W 35
. 1 6 " 33 " 39
"
( +9 V)
. 2 1 W 1 7 W 4S W 38
-e ev iae oqo vo' ia d dove sa'
dae e dssa ' da e de e a t o a~e
de c cc i o si a~ai oce, a coqo ao
dae, s daooeqqeeooeo, siaio
adoiiaio ' ~eiodo sce~ai zzato oe'
a q , oss a de cco sezzoo
d iecc o' a soii ' e d a~e veoqooo
sa dat da co aio s c a~e de' c
cc to sia ~ato e da ' a i o (esie~
sce o ; a ' oo 0eii ca odo ' co
eqa~eoio de te~ oa , o~odo co
soodeote a e va e oc~eaz oo , s
assa da co c cc io ad co a ' i o Cv
v a ~eoie vaooo ~a d ssa ' dat icii
co eqa~eoi e' at v a c cc t e
cedeoi e ce ooo sooo ev si o
ce oce s vco e ea zza e
e' caso de' c cc io oooa~eoia' e
d | q S, co ' eqai ce s aoo ictt
te~ oa secoodo 'a co eiia oc~e
az ooe, s co ova e sco io ' co
z ooa~eoto co! ' eqa odo ' ' csc ia (te~
oa i S-20 ; a ' ' ' a~' | cai oe d oassa
eceoza (aie e; eoee eseoie
ce a ~assa I S
oo occoe ose e a cco oieo
z o~eio e a eqo az ooe de vo' c
~e ec esso q siaio ev sio
oe a ate ^ (- ;, a oaite a d a '
~eoiaz ooe, co~e sc ta aoce da ' ' a
aoe a I , va co' ' eqaia a ie~ oa' 11
(o' o oeqai vo; e 1v (o' o os t vo;
teoqa eseoie ce ' c ccto sta~
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
,
o

fi g. 5 - Primo circuito fondamentale.


ato stato cooce to o ~odo ce
s c ovei e a o a i d a ' ~eo
iaz ooe seoza ce ca i a ' cco daooo
a oesscoo de co~ooeoi ~ooiai ,
Fig. 4 - Veduta del montaggino.
'' M`
0I
v
+
cce veoqa csaio co iaos sto de'
t o - ovece ce --
' iaos sio C I ~ooiaio sc a
949
Fig. 6 Tr.cciol. per I. commutnioni circuitali.
97
c> W
i e- >r

An: .
L! L?
||

50|
~~~~~

~ 9
Fig. 7 Secondo circuito fondamentale.
950
os to zocco' etto o ~odo ce c
essee ac ' ~eote sost tc to coo ca' -
s as a' to t po caodo s' ose scee
' a ~a vo' ta co ocovo t o d tao
s sto coos q' ao ' e eqo' ae -I ~ -S
ed - / oe' ' a os z ooe o cc ' a ' oo
es steoza | sc' ta tctta ose ta. | o ce
ste cood z oo , s c ca~o ae '
taos sto aoce seoza stacca e ' a oat
te a d a ' ~eotaz ooe
-ea ' zzato ce s a | c cctod q S
s otaooo se ~eotae da' v vo ' e
sce estaz oo ~ctaodo va aa
~et , oss a ' a o' a zzaz ooe d oase
( oseeodo c o ~eoo es steoza ~e
d aote ' oteoz o~eto - I ; , 'a coo
toeaz ooe oeqat va e stao ' zzaz ooe
te~ ca (med a ote - /i, oooce ' a teo
s ooe d coz ooa~eoto ed ' d sac
co a~eoto oe' ' a ' meotaz ooe (o
teoz c~eto- S;
coo state cos ce ci cc to d
nq S ooo a ~ q' o da sce
q' ee e co sceeatt vo, ece
a coa seos o ' t

' ~ tata e a eqo


F
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
az ooe d - l s d ~osta ~o' to c
t ca. ' oo t e, s oote ce se s vco
' e a' ~eotae cesto stad o d etta
~eote da a teos ooe e evata da' ' a
a te e, s aooo eoo~eo d' osta
o ' t caodo - S v eoe de tctto
esc' cso ed o c 'e va e eqo' az oo
sooo ~o' to oted eodeot a ' oo.
^ cesto coto, ~a d oce
dee o' te, occoe a

e c oa aeo
tes e c a e a ' cco cot ~o
taot
G' avvo' q ~eot L l - L 2 ceco~-
a ooo oeq' scem de' ' a nqca S e
seqceot , ooo sooo c tat oe' ' e taoo' ' e
ce od caoo co~e ea ' zzae va
c cc t o oase a a oc~eaz ooe C
dovcto a ' a c costaoza ce L 1 va
sa ' dat o d etta~eote a te ~ oa ' 2S-
11 de' coodeosatoe va ao e C / e
oooa ' c c c to st a~at o C cesta o-
att a ~ q oe d sos z ooe oss o
' e e seqceodo ta e eqo a s ota o
oose ~eotae tctte e c va e oo
o oe e ca ' s as qa~~a d'ooda
o c . 2 avvo' to sc ' o stesso
scoto d L l , s usa e ' ato ~as
sa 'o stesso co' ' eqa~eoto va' do e
L l , ~eote ' ' a' to este~o ( ' ato ca do;
va ov ato d et t a~eote a ' ' ' aoteooa
oe cas ce c ev sto e ~o
de! oo ce aoo a~o ea ' zzato L l
coostava d I s e d ' o s~a ' tato
0, 1 ~m avvo te ooo saz ate, coo
sova oste (da ' ato eddo; te s
e e .2 otteocte coo tec o' a
.
d
a~e so' ata o v ' a | scoto ct
' zzato ea ' t o G C CCJ0/v00
ce a co d a~eto d S ~~ coo oc-
c eo G C CCJ0220
Ccest dat sooo e ca~eote
od cat v e va aodo ' oc~eo d s
e deq' avvo' q ~eot o ' d a~eto
de scoto s otaooo ea ' zza e t -
cev to a sceeaz ooes a e v. + .
ce e eceoze ~ oo
uo a ' to coto da sotto' oeae
l l ~odo o cc co ' eqato coodeo
satoe va ao ' e C /. | ' sco otoe
se~e co ' eqato a ~assa ed oeoe
s a se~pe cos se s vco' e avee ' a
~ q' oe stao ' t oss o| ' e.
SPERI MENTARE - N. 12 - 1 968
L
1k

.
*
.
Fig. 8 " Circuito ricavato sperimentalmente da quel l o di fg. 8.

K
0I
Fig. 9 Terzo circuito fondamentale.
Jctto c c a to, oss a~o assa Ccesto c cc.to ce' ' o c dc
e a ' ' a | q / dove otato co a ' so e sesso sco sce 'e o c aotas ose
to c cc to ooda~eota ' e a sceea ~od | ce
_
oote ce ' coodeo
z ooe. satoe C/ ose to coo ' otoe a
951
|?
Fig 1 0 - Variante di circuito superreaHivo.
0 1
0! I
TAB. 2 TERMI NALI DA COLLEGARE PER REALIZZARE LO SCHEMA DI FI G. 7
N. 3 con 7-. N. 22 con 27-34-35-36
" 6 W 33 " 24 " 25-28
" 1 0 W 20 M 31 W 32-37
N 1 3 W 1 4 e lato freddo di L l M 33 W 29-30-45
" 1 6 " 4-1 1 - 1 2- 1 5-33 " 33 " (-9 V)
" 21 " 1 7-23 W 39
W
| 9 V)
952
~assa -e ea' zza e cesto c cc to
oasta eettcae co' ' eqa~eot ta
te~ oa' oc~eat , co~e odcato oe'
' a ao 2
-ea' zzat co' ' eqa~eot , se ooo
v sooo eo e eqo' aodo ootc
oa ~eote va aa~et , s ot
se +eotae aoce cesto secoodo
c cc to ooda~eota e ' va o o eo
tat v e co ~ q' oe coz ooa~eo

to sooo otat oeq ' sce~ de ' e


q c e 5, /, e v, accaoto a va co~
ooeot
8e ~eota odo ' c cc to d q. /
s oote scoto ce ooo aeoa s
otteocta coa eqo' az ooe sodd sa
ceote, a sca seos o ' t qaode~eo
te sce oe, a a t d a te cood
z oo , setto a ce' ' a otteo o ' e coo
c cc to d q. O. C osecestaca
a1te st cace a eso ~o' to c d
cso qcesto t o d c ccto sceeat
t vo
^d ese~ o, se coo ' c cc to d
q S s ~ scaoo o dete~ oate
cood z oo de' ' e seos o ' t d c ca
l 000 qv, s aooo 2u0 od aoce
O gv (se ooo s oada ~o to ad coa
ceta ostao ' ti coo | c cc to d
q / C ovv oce | co~ooeot e
seot sc c cc to d q 2 ce ooo
soooct zzat o codato c c c to, vao
oo ' asc at ooo co' ' eqat e ooo to' t da'
c cc to sta ~ato.
0a co coto d v sta qaco, d
seqoa

odo ' c cc to d q. / doo


ce se ~eota ' ~eote s sooo otteoc
t va ' o ~ q' o e sco cozo
oa~eoto e s sooo esc cs co~po
oeot oct zzai , s aveooe ' c cc
to d q
e a q v otato co tezo
c cc to ce c teoes ooda~eo
ta' e, o esso 'e osc ' az oo sooo otte
octe ~ed aote oteaz ooe ta e~ett
toe e oase .'csc ta da' co' 'ettoe
~o' to oo eodeote da' c cc to d eo
tata e c a s| ce cesto c cc to
s a p c stao ' e a tctt ce' ' ece
deote~eote coos deat
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
.a sca seos o ' t ootevo' e e de
sc tat a oce ~o' to d ves s otteo
qooova aodo

a ' oe d C I e eqo
' eodo ootcoa~eote ' oteoz o~e
to - . .a eqo' az ooe d cest' c' t
~o assa c t ca ed co coz ooa ~eo
to sodd saceote s ott eoe o qeoee
caooo ' va oe de' ' a es steoza ose
ta ooo oe oe a 100-S00 Q. -
-e cooc' cdee, oss a~o codae
'a c costaoza ce cestc cc t ooda-
~eota ossooo avee coqaod ss ~o
oc~eo d va aot co~e caso
de o sce~a d q I 0
' oesso ' aeceoza d seqo ~eo
to data da qco C2 - I ed a
o eeoza de ecedeot sce~ v
co~a e ' taso~atoe d oassa e
ceoza J I , cesto c essee d
ca ' s as t o adatto e co' ' eqa-
~eot otesi ad o a t aos sto e c
essee sost tc to aoce coo coa se~-
' ce ~edeoza d e
Dcaote ' eove, ' ve ' oe de coo
deosatoe C2 va va ato o coz ooe
de' va oe d -

I , | odctto de va-
' o d cest dce co~ooeot deve
essee scmc eote~eoteqa odeeda
e coa eceoza d seqo ~eoto ao
oasia oza e evaia da ooo s c ia e cd

o ' e, ~a ooo too a' ta, a ' t ~eot


aooo o z o d a asso ostao ' .i
e ed ta d a~' caz ooe.
,. PER I L CI RCUITO UNI VERSALE DI FI G .. 3
Rl
R2
R3
R5
R6
R7
R8
Cl
resis'or. 4,7 1 V W 5%
potenzlometro,semlf.$o lO k . ,linear.
potenziometro
'
. Morglnjte W 2,5 M [ineare
potenzjometro IO kl lineare
potenziometro .. Morganite 10 IO Jineare
pote"ziometro $8mifsso 4,7 kl Uneare ,
conden-atore el eHrofitico per c. a. 5 1 5 V.L.
C2 condensatore i n polistirolo 1 000 pF 2% 400 V
C3 condensatore ceramic. 1 00 kpF 30 V.L.
C4 condensatore elettrolitico per c.a. 50 llF 15 V.L.
C5 condensatore ceramico lO IpF 500 V.L.
C6 . conden-atore a mica 1 pF - 2% - 350 V. L.

e7 microcompensatore ad aria professio"ll4 2 - 15 pF
"
,
oppure: microcompensatore 3 - 30 pF
C8 condensato'e elettrolitico per c.a. 5 lF 15 V.L.
C9 condensatore i " poliesfere 22 IpF 20% 250 V.L.
CI O : c9me C5
e1 1 ; tod. n

po||estere W|moO,22 1JF l 0% 1 60 V.L.


Il impedenza AF I mM 30
l2
Q!
come
.
Zl
lrlnsiito; SFT357
loccolo . Lumberg per transistor
AV V I S O
5SO
370.
550
1 30
21 0
800
70
200
34
88/0900- 1 0 .8
00/0085.02 770
00/0085.03 880
88/3760- 1 0 21 0
88/ 1 780-60 54,
88/1 464. 1 0 34
88/1 832.70 I SO
00/0498.02 UO
00/0498.02 1 50
1 . l 9Q
GFj047Q-00 , 80
Vi sto i l successo ri scontrato dal l a descri zi one del la scatol a di montaggi o
del tel evi sore da 1 1 , apparsa sui fasci col i S e 10 1 Sbb, ** Speri mentare
6 l i eta di annunci are che nei prossi mi numeri pubbl i cher, i n col l abora
zi one con l a G.B. C. I tal i ana, una nuova scatol a di montaggi o di un tel evi
sore da ZJ.
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968 953

~ i
g g g t t t t t t a 8
za/000-0
|` l
Corrispondente Corri spondente
Corrispondente
Tipo Ti po Ti po
EUP AM GI AP EUB AM GI AP EUB AM GI AP
2N73 AC151 2N1 61 4 2N83 CTP1 1 04 LT-5036
2S8240
SFT232
ACY23 GFT2006/30 3MC TF78/30
ACZ10 OC30
00603 2N96 AC1 22 2Nl90 2S8220
2N74 AC151 2N1614 SFT232 AC1 25 2N206
ACY23 TF78/30 AC151 2N322
ACZ1 0 AC1 63 2N331
2N83A CTP1 1 04
2S8240 GFT20 2N403
2N75 AC151 2N1614
GFT2006/30
OC70
ACZ1 0
OC30
OC303
00603
OC602
2N76 AC1 22 2N1 04 2S8220
SFT232
SFT351.
AC1 25 2Nl 09
TF78/30
TF65/30
AC151 2N322
AC1 63 2N402
2N84 CTP1 1 04
2S8240
2N97 2N1 69A
GFT20
GFT2006/30
2N444
OC70
OC30 l
OC303
00603
2N97A 2N1 69A
OC602
SFT232
2N438
SFT351
TF78/30
TF65/30 2N98 ASY73
2N85 AC1 24 2N34
2N77 AC1 22 2N1 05 2S8101
AC1 28 2Nl 09
2N98A ASY73 2N1 69A
AC126 2N1 91
AC132 2N403
2N444
AC1 63 2N324
AC1 52
GFT21 /1 5
2N402 2N99 ASY73 2N1 69A
OC58
2N465
2N86 AC1 24 GT81
2N438
OC71
2N565
AC1 28 2N34
2N445
OC304/2 AC1 32 2N1 09
OC604 AC1 52 2N403
2Nl00 ASY75 2N439
SFT352F8
2N446
TF65/30 2N87
2Nl0l CTPl l04 2N68 2S8240
2N78 AF1 0l 2N439 HJ230 GFT2006/30 2N307
ASY75 2N445 OC30
GFT44
00603
OC44 2N88
GT20
SFT232
OC140 2N34
TF78/30
OC40
2Nl 05
OC61 3
2N402
2Nl02 L T-5210
SFT307
TF49
2N89
GT20
2Nl03 GT35
2Nl 05
2N79 AC1 22 GT20 HJ 1 5
2N21 7
2Nl04 AC1 1 7 2N34 2S32
AC1 25 2N206 2N402
AC1 22 2Nl 09
AC151 2N321
AC1 25 2N1 88A
AC1 63 2N331
2N90
GT20
AC151 2N21 5
GFT21/15 2N403 2N1 05
AC1 53 2N21 7
OC71 2N21 7
ASY80 2N402
OC304/2 2N402
GFT32 2N407
OC604
OC72 2N464
SFT352F8
2N93 AC1 05 2SA219
OC308 2N565
TF65/30
ACl 1 7
OC604s 2N61 2
AC1 22
SFT322 2N1 41 5
2N80 AC122
2N1 92 HJ1 5
AC1 25
TF66/30
AC1 25
2N508
AC151
AC1 63
AC1 53 2Nl05 AC1 22 2Nl 09 2S8220
GFT21 /15
GFT31 /1 5
AC1 25 2N1 91
OC71
OC74
AC1 63 2N321
OC304/2
OC318
ASY80 2N402
OC604
SFT1 24
GFT21/1 5 2N403
SFT352F8
TF66/30
OC58 2N465
TF65/30 OC71 2N565
2N94
AC105 2N1 38 2SA21 9 OC304/2
2N81 AC1 22 2N189 2S8220 AC1 1 7 2N1 388 OC604
AC163 2N1 098 AC1 53 2N1 86A SFT3528
GFT20 ASY74 2N291 TF65/3G
OC70 GFT31 /1 5 2N1 009
OC303 OC74
2Nl06
ACl 1 7 2N1 04
2S32
OC602 OC1 40 AC1 25 2Nl 09
SFT351 OC318 AC1 53 2N1 80
TF65/30 SFT1 24 GFT32 2N402
TF66/30 OC72 2N405
2N82 AC1 22 GT1 4 2S8220
OC308 2Nl 097
AC1 63 2N1098 2N94A ASY74 OC604s
GFT20 SFT322
OC70 2N95 AC1 25 LT521 0 2S6240 TF66/30
OC303 CTP1 1 04
OC602 GFT2006/30 2Nl07 AC1 22 2N34 2S81 70
SFT351 OC30 AC1 25 2N63
TF65/30 00603 AC1 62 2N64
SPERI MENTARE - N. 1 2 - 1 968
955
Corri spondente
Corri spondente
Corri spondente
Ti po
Ti po
Ti po
EUB AM GI AP EUB AM GI AP EUB AM GI AP
GFT20 2N21 7 2Nl 17 AF1 27 2N332
AC1 52 2N241
OC70 2N21 8
AC1 53 2N241 A
OC303/4 2N402 2Nl 1 8 80Y1 0 2N1 1 8A
GFT32 2N321
OC602 2N464
2Nl 1 9
OC72 2N403
SFT351
OC308 2N466
TF65
2N1 1 8A 80Y10
SFT322
2Nl08 AC1 22 2N322 2S81 70
2N1 1 9 80Yl 0 2Nl 1 8
2N132A AC1 22 2N1 30A 28832
AC1 62
AC1 28 2N131A
GFT20
2N120 80Yl0 2N1 1 8
AC1 63 2N133A
OC70
GFT21 / 1 5 2N229
OC303/4
2N123 AF101 2N1 68A HJ230
OC71 2N233
OC602
A8Y27 2N404
OC304/2 2N241A
8FT351
GFT44 2N426
OC604 2N30
TF65
OC44
8FT352F8 2N321
OC400
TF65/30 2N402
2Nl09 AC1 06
2N34 2837
OC61 3
2N403
AC1 28
2N43
8FT307
2N1 41 3
AC132
2N44
TF49
ACl 77
2N44A
ACl 1 7 2N1 75 AC1 53
2N60 2N133
2N124 A8Y73
2N293
AC1 28 GFT32/1 5
2N6l
2N445
AC1 53 OC318
2N1 80
GFT32 8FT1 25
2N1 85
2N125 A8Y74
2N1 26
OC72 TF66/30
2N1 87A
2N1 67
OC308 2G101
2N446
8FT322 2Gl 02
2N585
2Gl 08
2Gl 09
2N1 33A AC128 2N1 75
2N126 A8Y74 2N1 25
OC57
2Nl10 AC1 26
2N1 67
OC331
2N439
OC622
2Nl 1 1 AF1 0l 2Nl 1 2 28A206 2N585
GFT45 2Nl 1 2A
2N1 67
2N135 AF10l 2N1 39
OC45 2N1 13
2N127
AF127
OC390 2N1 1 4
2N440
GFT45
OC61 2 2N21 8
2N247
OC45
8FT306 2N271
2N128 AF1 25
OC390
TF49 2N271 A
2N274
8FT306
2N61 4
2N64
TF49
2Nl 1 1 A A8Y26
2N218 2N129 AF125 2N247
2N136 AF101
2N373
2N1 1 2 AF1 01
2Nl 1 8 28A206 2N603
AF1 27
GFT45 A8Y26
2N1 35
OC45 GFT45
2N1 36 2N1 30 AC125 2Nl 05 2S8224
OC390 OC44
2N1 45 AC1 31 2N1 86
SFT30 OC45
2N1 46 AC1 52 2N220
TF49 OC390
2N1 70 GFT31 2N319
OC61 2
2N396 OC58 2N402
SFT306
2N427 OC76 2N464
2N137 AF101
TF49
2N428 OC307 2N564
ASY27
2N450 OC602s 2N612
GFT44
2N579 SFT321 2N613
OC44
TF66 2Nl 056
OC40
2Nl 12A A8Y26
2N1 1 8 SFT307
2N130A AC1 25 2Nl 05 288224
TF49
2N1 1 3 AF101
2N1 1 1 HJ230
AC1 31 2N1 31 A
GFT44
2N1 1 1A
AC1 52 2N1 32A 2N138 ACl 1 7 2N406
OC44
2Nl 1 2
GFT31 2N1 33A AC1 26
OC400
2N1 1 2A
OC76 2N1 86 AC1 53
OC61 3
2N1 37
OC307 2N402 GFT31/1 5
SFT307
2N1 39
OC602s 2N1 41 3 OC74
TF49
2N1 47
8FT321 OC318
2N1 307
2N293
TF66 8FT1 24
2N1 1 4 OC44 2N1 40
2N131 ACl 1 7 2N1 05
288103
2N138A AC1 06 2N60
2S8222
2N1309
AC1 25 2N1 31 A
ACl 1 7 2N1 81
2N1 1 5 AC1 22 2N1 75 2S8221
AC1 53 2N1 32
AC1 24 2N1 87
AC1 63 2N720
GFT32 2N133
AC1 28 2N1 88A
A0140 OC58 2N1 87
AC1 52 2N223
GFT21 115 OC72 2N568
AC1 53 2N224
OC1 6 OC308 2N569
GFT32/1 5 2N323
OC26 OC604s
OC318 2N324
OC304/2 SFT322
SFT1 25 2N406
OC604 TF66/30
TF66/30 2N631
SFT352F8
2N632
TF65/30 2N131A AC1 25
2N652
2N652A
2N1 1 6 OC57 2N133A 2S839 2N132 ACl 1 7 2Nl 05 288103 2N670
OC331 2N1 75
AC1 24 2Nl 09 2Nl 08
OC622
AC1 28 2N220 2N1 1 28
NlNQ/
dbb SPERI MENTARE - N. T Z ~ T
0
m
m
W
S
m

W
m
I

.
.
.
m
m
m
U
O

l
UH VH
''N

f@
4

(,,. CI TA' f HLJN 1 MVI SON ALTRe


INDICAZIONI I VALORI
lA6''ORI I 10NO
tn,_ r CD m. /ea=).
VAL ORI lNORI DI I
10NO IN , t n
a+
.
j | ~j |~

LUllNtJITA'

Ol

WV . -I
nzo/z8
#
6 C s 1/. o
1\ 06
~~
1I08

Ootzz

GI ALLO
I 0MM


_ _......
.

{.Jt 'I '
C-OK
ts)e
SCHEMA ELETTRICO DEL TELEVISORE G.B.C. TV/51 90
U
O
O
0

m
W
S
m

W
m
|

a
P
.
m
m
m

a-..
--
+ =q
W,
1 | t |

J LLA| 0 NJ L8A0 L 0 ,
L
L C| 80

_
_


-
.
'

f
-~r
JJ
v ax t
s
.

'

[
_
"


jnt0'

ur
4 A
1tr4itno
1n/
vtkncmt 1 1
JLLA| 0 S| NC80S| N JLS|
4M W
/ta 6505

^'

ll

azt
==..---
-


| l
,soi
SCHEMA ELETTRI CO DEL TELEVI SORE G. B. C. K4/1 3- 1 S.
GRIGLI E ALLI NETE
ce q q' e a' ' oeaie e-' VA- -
~ q' oaoo 'a o ss az ooe oe' ' e
va' vo' e e, o cooseqceoza, 'a
q oi a' ' ' a ' ia ieos ooe.
| o a ' i ie~ o - q q' e a ' ' oea
ie s qo ca ce ' a q q' a sce-
~o s avvo' qe esaiia~eoie coo
'o siesso asso csaio e ' e q -
q' a o cooio' ' o, o ~oooce q'
e' eiioo oceoooo o ' oea eria
oa' caiooo a' ' ' aoooo.
UN ULTERIORE
PERFEZIONAMENTO
E' RAPPRESENTATO
DALLE GRIGLIE SCHERMO
CARBONIZZATE
oe' e s ~ ' ao c oa sce c e oe-
e, |a ca' e e coe ocooa caer-
ie sr ca o o ss paz ooe o ca
' oe.
ce s a ' oe' ' e q q' e sce~o
o a ' ccoe va' vo' e e-| VA- sooo
coeie oa caooo o e eo
C occe ' a re~eaica e ev
ie e oce e~ ss oo oe' ' a qq' a
sce~o o oeo~az oo s ce
oe' ' a siessa.
k
t t
~
*
..
**
B*
U
" **


C G
C G
C G
Acc| AJ
k
t t
C G
' 0PP &

*
"

'
-
-
,
_

~-*
,-

G
C
C G
C Acc| AJ
ce seqceor va' vo'e e-| VA- cr ' zzaoo G-| Gc| Acc| AJ
PLJ02 EL PL
0c C|S c50
ce ve' vo'e es| VAs coo q q' e sce~o caooozzaie sooo.
C| CcS c 1
REPERIBILI PRESSO TUTTI I PUNTI DI VENDITA DELL'ORGANIZZAZIONE G.B.C.

Potrebbero piacerti anche