Sei sulla pagina 1di 31

Julio Csar

(Cayo Julio Csar) Militar y poltico cuya dictadura puso fin a la Repblica en Roma (Roma, 100 - 44 a. C.). Procedente de una de las ms antiguas familias del patriciado romano, los Julios, Cayo Julio Csar fue educado esmeradamente con maestros griegos. Julio Csar pas una juventud disipada, en la que empez muy pronto a acercarse al partido poltico popular, al cual le una su relacin familiar con Mario. Se gan el apoyo de la plebe subvencionando fiestas y obras pblicas. Y fue acrecentando su prestigio en los diferentes cargos que ocup: cuestor (69), edil (65), gran pontfice (63), pretor (62) y propretor de la Hispania Ulterior (61-60). De regreso a Roma, Julio Csar consigui un gran xito poltico al reconciliar a los dos lderes rivales, Craso y Pompeyo, a los que uni consigo mismo mediante un acuerdo privado para repartirse el poder formando un triunvirato y as oponerse a los optimates que dominaban el Senado (60). Al ao siguiente, Csar fue elegido cnsul (59); y las medidas que adopt vinieron a acrecentar su popularidad: reparti lotes de tierra entre veteranos y parados, aument los controles sobre los gobernadores provinciales y dio publicidad a las discusiones del Senado. Pero la ambicin poltica de Csar iba ms all y, buscando la base para obtener un poder personal absoluto, se hizo conceder por cinco aos -del 58 al 51- el control de varias provincias (Galia Cisalpina, Narbonense e Iliria).

Busto de Julio Csar El triunvirato fue fortalecido por el Convenio de Luca (56), que aseguraba ventajas para cada uno de sus componentes; pero responda a un equilibrio inestable, que habra de evolucionar hacia la concentracin del poder en una sola mano. Craso muri durante una expedicin contra los partos (53) y la rivalidad entre Csar y Pompeyo no encontr freno una vez muerta Julia, la hija de aqul casada con ste (54). Entretanto, Csar se haba lanzado a la conquista del resto de las Galias, que no slo complet, sino que asegur lanzando dos expediciones a Britania y otras dos a Germania, cruzando el Rin. Con ello lleg a dominar un vasto territorio, que aportaba a Roma una obra comparable a la de Pompeyo en Oriente. El prestigio y el poder alcanzados por Csar preocuparon a Pompeyo, elegido cnsul nico en Roma en medio de una situacin de caos por las luchas entre mercenarios (52). Conminado por el Senado a licenciar sus tropas, Csar I

prefiri enfrentarse a Pompeyo, a quien el Senado haba confiado la defensa de la Repblica como ltima esperanza de salvaguardar el orden oligrquico tradicional. Tras pasar el ro Rubicn -que marcaba el lmite de su jurisdiccin-, Csar inici una guerra civil de tres aos (49-46) en la que result victorioso: conquist primero Roma e Italia; luego invadi Hispania; y finalmente se dirigi a Oriente, en donde se haba refugiado Pompeyo. Persiguiendo a ste, lleg a Egipto, en donde aprovech para intervenir en una disputa sucesoria de la familia faranica, tomando partido en favor de Cleopatra (Guerra Alejandrina, 4847).

Fotograma de Julio Csar (1953), de Mankiewicz

Asesinado Pompeyo en Egipto, Csar prosigui la lucha contra sus partidarios. Primero hubo de vencer al rey del Ponto, Pharnaces, en la batalla de Zela (47), que defini con su famosa sentencia veni, vidi, vici (llegu, vi y venc); luego derrot a los ltimos pompeyistas que resistan en frica (batalla de Tapso, 46) y a los propios hijos de Pompeyo en Hispania (batalla de Munda, cerca de Crdoba, 45). Vencedor en tan larga guerra civil, Csar acall a los descontentos repartiendo ddivas y recompensas durante las celebraciones que organiz en Roma por la victoria. Una vez dueo de la situacin, Csar acumul cargos y honores que fortalecieran su poder personal: cnsul por diez aos, prefecto de las costumbres, jefe supremo del ejrcito, pontfice mximo (sumo sacerdote), dictador perpetuo, emperador con derecho de transmisin hereditaria, si bien rechaz la diadema real que le ofreci Marco Antonio. El Senado fue reducido a un mero consejo del prncipe. Estableci as una dictadura militar disimulada por la apariencia de acumulacin de magistraturas civiles.

Julio Csar muri asesinado en una conjura dirigida por Casio y Bruto, que le impidi completar sus reformas; no obstante, dej terminadas algunas, como el cambio del calendario (que se mantuvo hasta el siglo xvi), una nueva ley municipal que conceda mayor autonoma a las ciudades o el reasentamiento como agricultores de las masas italianas proletarizadas; todo II

apuntaba a transformar Roma de la ciudad-estado que haba sido en cabeza de un imperio que abarcara la prctica totalidad del mundo conocido, al tiempo que se transformaba su vieja constitucin oligrquica por una monarqua autoritaria de tintes populistas; dicha obra sera completada por su sobrinonieto y sucesor, Octavio Augusto.

III

La Galia
Desde el 198 a.C., los romanos eran dueos de la regin mediterrnea, tras convertirla en provincia con el nombre de Narbonense; era la provincia por excelencia, que se corresponde aproximadamente con la actual Provenza francesa. Al otro lado se encontraba la Gallia Comata o Galia cabelluda. Estaba constituida por tres grandes regiones: Aquitania, Cltica y Blgica; aunque los pueblos que la habitaban eran de estirpe cltica, estaban muy divididos. Jlio Csar, vido de gloria, no se conform con defender las fronteras del norte de Italia con sus legiones; se intern hacia el norte en el 58 a.C., y con una hbil poltica de alianzas, y fomentando las disensiones internas se hizo con el dominio de toda la Galia. Sus victorias consolidaron las pretensiones de Csar frente al Senado y a Pompeyo, su encarnizado rival, y le proporcionaron una inmensa fortuna, as como una enorme popularidad. La conquista definitiva lleg en el 52 a.C., despus de que Vercingetrix, el caudillo que haba logrado unificar a las tribus galas, se rindiese ante Csar.

La divisin de la Galia
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam

incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes

lingua, institutis, legibus inter se differunt.

B.G. I, I,1-2.

IV

Descripcin del pueblo belga.


Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt I,3

Caractersticas de los helvecios


Qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt, quod fere cotidianis proeliis cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos prohibent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt. Eorum una, pars, quam Gallos obtinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano I, 4-5

El helvecio Orgetrix prepara una conspiracin


Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is M. Messala M. Pisone consulibus regni cupiditate inductus coniurationem nobilitatis fecit et civitati persuasit ut de finibus suis cum omnibus copiis exirent. B.G. I, II,1.

Los helvecios siguen a Orgetorix


His rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti

constituerunt ea quae ad proficiscendum pertinerent comparare, iumentorum et

carrorum quam maximum numerum coemere (...), cum proximis civitatibus pacem et

amicitiam confirmare. B.G. I, III,1.

Tras la muerte de Orgetorix, los helvecios siguen decididos a llevar adelante la campaa militar y destruyen sus posesiones.
Post eius mortem nihilo minus Helvetii id quod constituerant facere conantur, ut e finibus suis exeant. Ubi iam se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt, oppida sua omnia, numero ad duodecim, vicos ad quadringentos, reliqua privata aedificia

VI

incendunt, frumentum omne, praeterquam quod secum portaturi erant, comburunt. B.G. I, V,1-3.

Hay dos caminos de salida


Erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo

exire possent: unum per Sequanos, angustum et

difficile, inter montem Iuram et flumen Rhodanum

(...); alterum per provinciam nostram, multo facilius atque expeditius, propterea quod

inter fines Helvetiorum et Allobrogum, qui nuper pacati erant, Rhodanus fluit, isque

non nullis locis vado transitur.

B.G. I, VIII,1-2.

VII

Csar fortifica la frontera de la provincia romana


Eo opere perfecto praesidia disponit, castella communit, quo facilius, si se invito

transire conarentur, prohibere possit.

B.G. I, VIII,2.

Y va a Italia en busca de refuerzos


Ob eas causas ei munitioni quam fecerat T. Labienum legatum praefecit; ipse in

Italiam magnis itineribus contendit duasque ibi legiones conscribit et tres, quae

circum Aquileiam hiemabant, ex hibernis educit.

B.G. I, X,3.

VIII

Los helvecios invaden el territorio de los heduos


Compluribus his proeliis pulsis ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum, in fines Vocontiorum ulterioris provinciae die septimo pervenit; inde in Allobrogum fines, ab Allobrogibus in Segusiavos exercitum ducit. Hi sunt extra provinciam transRhodanum primi. Helvetii iam per angustias et fines Sequanorum suas copias traduxerant et in Haeduorum fines pervenerant eorumque agros populabantur. Haedui, cum se suaque ab iis defendere non possent, legatos ad Caesarem mittunt rogatum auxilium. B.G. I, XI,1-2.

IX

Csar ataca a los helvecios en el ro Arar


Ubi per exploratores Caesar certior factus est tres iam partes copiarum Helvetios

id flumen traduxisse, quartam fere partem citra flumen Ararim reliquam esse, de

tertia vigilia cum legionibus tribus e castris profectus, ad eam partem pervenit

quae nondum flumen transierat.

B.G. I, XII,2.

La ciudad de Helvecia calumni al pueblo romano


Nam omnis civitas Helvetia in quattuor partes vel pagos est divisa. Hic pagus unus, cum domo exisset, patrum nostrorum memoria L. Cassium consulem interfecerat et eius exercitum sub iugum miserat. Ita sive casu sive consilio deorum immortalium, quae pars civitatis Helvetiae insignem calamitatem populo Romano intulerat, ea princeps

poenas persolvit. Qua in re Caesar non solum publicas, sed etiam privatas iniurias ultus est, quod eius soceri L. Pisonis avum, L. Pisonem legatum, Tigurini eodem proelio quo Cassium interfecerant. B.G.I,13

XI

La caballera de Csar sigue al enemigo


Postero die castra ex eo loco movent. Idem facit Caesar equitatumque

omnem, ad numerum quattuor milium, quem ex omni provincia et

Haeduis atque eorum sociis coactum habebat, praemittit, qui videant quas in partes

hostes iter faciant. Qui cupidius novissimum agmen insecuti alieno loco cum equitatu

Helvetiorum proelium committunt; et pauci de nostris cadunt. (B. G. I 15, 1-3)

XII

El ejrcito romano carece de trigo


Nam propter frigora, quod Gallia sub septentrionibus, ut ante dictum est, posita

est, non modo frumenta in agris matura non erant, sed ne pabuli quidem satis

magna copia suppetebat.

B.G. I, XVI,2.

Csar se dirige a Bibracte, importante ciudad de los heduos


Cum exercitui frumentum metiri oporteret, et quod a Bibracte, oppido

Haeduorum longe maximo et copiosissimo, non amplius milibus passuum

XVIII aberat, rei frumentariae prospiciendum existimavit: iter ab Helvetiis avertit ac

Bibracte ire contendit.

B.G. I, XXIII,1.

XIII

Los helvecios atacan a los romanos


Helvetii cum omnibus suis carris secuti, impedimenta in unum locum contulerunt;

ipsi confertissima acie reiecto nostro equitatu, phalange facta, sub primam

nostram aciem successerunt.

B.G. I, XXIV,4-5

El combate es incierto y feroz


Ita ancipiti proelio diu atque acriter pugnatum est. Diutius cum sustinere

nostrorum impetus non possent, alteri se, ut coeperant, in montem receperunt,

alteri ad impedimenta et carros suos se contulerunt.

B.G. I, XXVI,1.

XIV

Se lucha hasta muy avanzada la noche


Ad multam noctem etiam ad impedimenta pugnatum est, propterea quod pro vallo

carros obiecerant et e loco superiore in nostros venientes tela coniciebant, et non

nulli inter carros rotasque mataras ac tragulas subiciebant nostrosque

vulnerabant.

B.G. I, XXVI,3.

Los helvecios se rinden


Helvetii omnium rerum inopia adducti legatos de deditione ad eum miserunt. (...)

Eo postquam Caesar pervenit, obsides, arma, servos qui ad eos perfugissent,

XV

poposcit. Dum ea conquiruntur et conferuntur, nocte intermissa, circiter hominum

milia IV eius pagi qui Verbigenus appellatur (...) prima nocte e castris Helvetiorum

egressi ad Rhenum finesque Germanorum contenderunt. B.G. I, XXVII,1-4.

Csar ordena que regresen a sus territorios


Helvetios, Tulingos, Latobicos in fines suos, unde

erant profecti, reverti iussit et, quod omnibus fructibus amissis domi nihil erat quo

famem tolerarent, Allobrogibus imperavit ut iis frumenti copiam facerent.

B.G. I, XXVIII,3.

XVI

Los jefes galos agradecen a Csar su ayuda


Bello Helvetiorum confecto, totius fere Galliae legati principes civitatum ad

Caesarem gratulatum convenerunt.

B.G. I, XXX,1.

Ariovisto, jefe germano, se dirige a Besanzn


Cum tridui viam processisset, nuntiatum est ei Ariovistum cum suis omnibus

copiis ad occupandum Vesontionem, quod est oppidum maximum Sequanorum,

contendere, triduique viam a suis finibus profecisse. (...) Huc

Caesar magni nocturnis diurnisque itineribus contendit,

XVII

occupatoque oppido, ibi praesidium conlocat.

B.G. I, XXXVIII,1-7.

Los rumores causan un gran temor en el ejrcito romano


Dum paucos dies ad Vesontionem rei frumentariae commeatusque causa moratur,

ex percontatione nostrorum vocibusque Gallorum ac mercatorum (...), tantus

subito timor omnem exercitum occupavit, ut non mediocriter omnium mentes

animosque perturbaret.

BG I, XXXIX,1.

XVIII

Los oficiales son los primeros que se atemorizan


Hic (timor) primum ortus est a tribunis militum, praefectis reliquisque, qui ex

urbe amicitiae causa Caesarem secuti non magnum in re militari usum habebant.

(...) Hi neque vultum fingere neque interdum lacrimas tenere poterant; abditi in

tabernaculis aut suum fatum querebantur, aut cum familiaribus suis commune

periculum miserabantur.

B.G. I, XXXIX,1-4.

Csar reprende a sus oficiales


Haec cum animadvertisset, convocato consilio omniumque ordinum ad id

consilium adhibitis centurionibus vehementer eos incusavit.

B.G. I, XL,1.

XIX

Los nimos de las tropas se fortalecen

Hac oratione habita, mirum in modum conversae sunt omnium mentes, summaque

alacritas et cupiditas belli gerendi innnata est, princepsque decima legio per

tribunos militum ei gratias egit, quod de se optimum iudicium fecisset, seque esse

ad bellum gerendum paratissimam confirmavit.

B.G. I, XLI,1-2.

Ariovisto pide una entrevista a Csar


Cognito Caesaris adventu, Ariovistus legatos ad eum mittit. (...) Dies conloquio

XX

dictus est ex eo die quintus. Interim saepe ultro citroque cum legati inter eos

mitterentur, Ariovistus postulavit ne quem peditem ad conloquium Caesar

adduceret.

B.G. I, XLII,1-4.

La entrevista tiene lugar en una llanura


Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequo fere

spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat. Eo, ut erat dictum, ad conloquium

venerunt.

B.G. I, XLIII,1.

XXI

Csar recuerda a Ariovisto los beneficios que ha recibido


Ubi eo ventum est, Caesar initio orationis sua senatusque in eum beneficia commemoravit, quod rex appellatus esset a senatu, quod amicus, quod munera amplissime missa. B.G. I, XLIII,4.

Y le pide el fin de las hostilidades


Postulavit deinde eadem quae legatis in mandatis dederat: ne aut Haeduis aut

eorum sociis bellum inferret; obsides redderet; si nullam partem Germanorum

domum remittere posset, at ne quos amplius Rhenum transire pateretur.Ariovistus

ad postulata Caesaris pauca respondit, de suis virtutibus multa praedicavit. B.G. I, XLIII,9. XLIV,1.

XXII

La caballera de Ariovisto ataca a la escolta de Csar


Dum haec in conloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites Ariovisti propius

tumulum accedere et ad nostros adequitare, lapides telaque in nostros conicere.

Caesar loquendi finem fecit seque ad suos recepit suisque imperavit ne quod

omnino telum in hostes reicerent.

B.G. I, XLVI,1-2.

Ariovisto pretende cortar a Csar el suministro de trigo


Postridie eius diei praeter castra Caesaris suas copias traduxit et milibus passuum

duobus ultra eum castra fecit eo consilio uti frumento commeatuque, qui ex

Sequanis et Haeduis supportaretur, Caesarem intercluderet. B.G. I, XLVIII,1-2.

XXIII

Csar le ofrece la posibilidad de combatir


Ex eo die dies continuos quinque Caesar pro castris suas copias produxit et aciem

instructam habuit, ut, si vellet Ariovistus proelio contendere, ei potestas non

deesset.

B.G. I, XLVIII,3.

XXIV

Ariovisto no combate y Csar traslada su campamento


Ubi eum castris se tenere Caesar intellexit, ne diutius commeatu prohiberetur,

ultra eum locum, quo in loco Germani consederant, circiter passus sexcentos ab

his, castris idoneum locum delegit acieque triplici instructa ad eum locum venit. B.G. I, XLIX,1.

Los Germanos forman para el combate


Tum demum necessario Germani suas copias castris eduxerunt generatimque

constituerunt paribus intervallis, Harudes, Marcomanos, Tribocos, Vangiones,

XXV

Nemetes, Sedusios, Suebos, omnemque aciem suam redis et carris circumdederunt,

ne qua spes in fuga relinqueretur..

B.G. I, LI,2.

Las mujeres germanas no quieren ser esclavas de Roma


Eo mulieres imposuerunt, quae in proelium proficiscentes passis manibus flentes

implorabant ne se in servitutem Romanis traderent. B.G. I, LI,3.

XXVI

Los druidas
De his duobus generibus alterum est druidum, alterum equitum. Illi

rebus divinis intersunt, sacrificia publica ac privata procurant, religiones

interpretantur: ad hos magnus adulescentium numerus disciplinae causa concurrit

magnoque hi sunt apud eos honore. Nam fere de omnibus controversiis publicis

privatisque constituunt et, si de finibus controversia est, idem decernunt, praemia

poenasque constituunt.

B.G. VI 14, 1-3

XXVII

Csar dispone su ejrcito para el combate


Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit, uti eos testes

suae quisque virtutis haberet; ipse a dextro cornu, quod eam partem minime

firmam hostium esse animadverterat, proelium commisit. B.G. I, LII,1-2.

Se lucha cuerpo a cuerpo


Ita nostri acriter in hostes signo dato impetum fecerunt, itaque hostes repente

celeriterque procurrerunt, ut spatium pila in hostes coniciendi non daretur.

Relictis pilis comminus gladiis pugnatum est.

B.G. I, XLII,3-4.

XXVIII

El enemigo es rechazado

Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt neque prius fugere

destiterunt quam ad flumen Rhenum milia passuum ex eo loco circiter quinque

pervenerunt. B.G. I, LIII,1.

XXIX

XXX

XXXI

Potrebbero piacerti anche