Regola moltiplicativa:
P( E1 ∩E 2 ∩E 3 ∩...∩E n )=P ( E1 ) P(E 2|E 1 ) P(E 3|E 1 ∩E 2 ) P ( E 4|E 1 ∩E 2 ∩E3 )⋯P (E n|E 1 ∩E 2∩...∩E n−1 )
Regola additiva:
F X ( x)=∑ x ≤x f X ( x j )
j
dF X
Nel caso continuo: f X ( x )= (x)
dx
x
F X ( x)=∫−∞ f X (u)du
E [ X ]=∑ x ∈C xf X ( x )
1 1 1 1 1 1
E [ X ]=∑ x ∈C xf X ( x )=1⋅ +2⋅ +3⋅ +4⋅ +5⋅ +6⋅ =3.5
6 6 6 6 6 6
1 1 1 1 1 1
6 6 6 6 6 6
1 2 3 4 5 6
1 3 5 7 9 11 154
E [Y ]=∑ y ∈C yf Y ( y )=1⋅ +2⋅ +3⋅ +4⋅ +5⋅ +6⋅ = ≈ 4.28
36 36 36 36 36 36 36
1 3 5 7 9 11
36 36 36 36 36 36
1 2 3 4 5 6
z
−λ x
= lim ∫0 x λ e dx
z →+∞
z
−λ x z
{
= lim [ −x e
z →+∞
0 ] +∫0 e−λ x dx }
z
1 −λ x
= lim −x e
z →+∞
[ −λ x
− e
λ ] 0
1 1 1
z →+∞
{
= lim −z e− λ z − e− λ z +0 + =
λ λ λ }
Calcolo delle Probabilità 9
Media (o valore atteso, o speranza)
Esempio
0.5
0.4
0.3
f_X(x)
0.2
0.1
0.0
0 2 4 6 8 10 12 14 16
+∞ 1 +∞ 1
E [ X ]=∫−∞ xf X ( x )dx=∫−∞ 0 dx +∫1 x 2
dx
x
+∞ 1
=∫1 dx=∞
x
Esempio
x 1 2 3 4 5 6 y
1 1 1 1 1 1
fX(x) fY(y)
6 6 6 6 6 6
Per definizione
∑ x f ( x j) se g ( X ) discreta
{x possibile valore di g( X ) j g( X )
E [g ( X )]= + ∞ j
∫−∞ xf g (X ) ( x) dx se g ( X ) continua
∑ g ( x j ) f X ( x j) se X discreta
E [g ( X )]= + ∞
{
x possibile valore di X
j
∫−∞ g ( x ) f X ( x) dx se X continua
Esempio
x 1 2 3 4 5 6 y 0 1 4 9 16
1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1
fX(x) fY(y)
6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6
Abbiamo
1 2 1 1 1 31
E [Y ]= ∑ yf Y ( y)=0⋅ +1⋅ +4⋅ +25⋅ +16⋅ =
y possibili 6 6 6 6 6 16
1 1 1 1 1 1 31
E [Y ]=E [( X −2)2 ]= ∑ ( x−2)2 f X ( x)=1⋅ +0⋅ +1⋅ +4⋅ +25⋅ +16⋅ =
x possibili 6 6 6 6 6 6 16
1) E [c ]=c
2) E [c g ( X )]=c E [g ( X )]
Var ( X )= E [( X −E [ X ])2 ]
Inoltre:
2
∑ x X f X ( x j) se X discreta
{
Var ( X )= +∞
x possibile valore di X
∫−∞ (
j
x−E [ X ])
2
( j
f X ( x)dx
−E [ ])
se X continua
2 2
=E [ X ]− E [2 E [ X ] X ]+ E [ E [ X ] ]
=E [ X 2 ]−2 E [ X ] E [ X ]+ E [ X ]2 =E [ X 2 ]−E [ X ]2
Calcolo delle Probabilità 17
Varianza
Esempio
2
Var ( X )= ∑x possibile valore di X
( x j −E [ X ]) f X(xj)
j
2 1 2 1 2 1
=(1−3.5) ⋅ +(2−3.5) ⋅ +...+(6−3.5) ⋅ =...≈2.92
6 6 6
1 1 1 1
=1⋅ +4⋅ +9⋅ +...+36⋅ −12.25≈2.92
6 6 6 6
Infatti:
= E [c 21 +2 c 1 c 2 X +c 22 X 2 ]−(c 1 +c 2 E [ X ])2
=c 22 (E [ X 2 ]− E [ X ]2 )=c 22 Var ( X )
Problema: se X è una variabile aleatoria che misura una distanza in metri, allora
Var ( X )= E [ X 2 ]− E [ X ]2
sarà in metri quadri. Quindi non si può direttamente usare come indicazione di
quant metri tipicamente ci discostiamo dal valore atteso.
Sia X una variabile aleatoria e g :ℝ→ℝ una funzione non-negativa (cioè g ( x)≥0
per ogni x∈ℝ ). Allora
E [ g ( X )]
P ( g ( X )≥k )≤
k
Infatti:
2 2 2 E [( X −E [ X ])2 ] Var ( X ) 1
P (|X −E [ X ]|≥t σ X )=P (( X −E [ X ]) ≥t σ )≤
X 2 2
= 2
= 2
t σX t Var ( X ) t
f X(x)
1
P (|X −E [ X ]|<t σ X )≥1−
t2
3
P ( E [ X ]−2 σ X < X < E [ X ]+2 σ X )≥
4
3
P ( E [ X ]−2 σ X < X < E [ X ]+2 σ X )≥
4