2. Pismo i druk ludzie, wynalazki, funkcjonowanie. Pismo o Piktogram przedstawienie wyrazu za pomoc obrazka w oderwaniu od zapisu.

u. Form piktogramu jest rwnie ideogram.(np. Lascaux, Altamira) o Ideogram - umowny znak graficzny lub pisemny wyraajcy okrelon tre bez uycia liter. Ideogramami posuguje si wspczenie jzyk chiski. W przeszoci uywano ich przede wszystkim w staroytnym Egipcie i wrd kultur prekolumbijskich. o Petroglify to wyryte w skale rysunki, na og prehistoryczne dziea ludzi z ery neolitycznej. S one wan form przedliterackich symboli, uywanych od okoo 10. tysiclecia p.n.e. do czasw wspczesnych, majcych rnorodne formy zalenie od czasu i miejsca powstania. Sowo petroglif pochodzi z greki. o Kipu (quipu, khipu - w jzyku keczua "wze") - forma trjwymiarowego zapisu stosowana przez Indian prekolumbijskiej Ameryki Poudniowej. Nazywane "pismem wzekowym", ze wzgldu na swoj form: zbir wykonanych z baweny lub wosia lamy i alpaki kolorowych sznurkw z supekami. Suyo do zapamitywania liczb (najprawdopodobniej w systemie dziesitnym), a zapewne take i innych informacji. Opisane w magazynie Science z 12 czerwca 2005 wyniki bada wskazuj, e kipu mogo przechowywa take dane nienumeryczne, takie jak nazwy geograficzne, imi twrcy lub waciciela oraz przedmiot oblicze, co czynioby z niego pierwotny rodzaj pisma. o aroco pismo muszelkowe o Wampum - nazwa pochodzi z jzyka algonkiskiego, od wyrazu wampompeag. Rodzaj pasa z koralikw - wykonanych z zaokrglonych i przewierconych muszli - splecionych w okrelony wzr lub czasem naszywanych na materiale (lub skrze); stosowany by przez Indian ze wschodniego wybrzea USA i rejonu Wielkich Jezior, gwnie przez plemiona irokeskie (ang. Iroquois) i algonkiskie (ang. Algonquin). W kulturach opartych na ustnej tradycji suy do utrwalania i potwierdzania wanych wydarze politycznych, np traktatw, takich jak ten, ktry doprowadzi do powstania Ligi Irokezw, ale rwnie jako rodek patniczy. o mae przedmioty suce handlowi Pismo Ideograficzne - wyrazowe, za pomoc jednego znaku wyraamy jedno pojcie (klinowe, chiskie, hieroglify) Pimo Sylabiczne jedn sylab wyraa jeden znak Fenicjanie utworzyli systemy alfabetyczne 1000 lat p.n.e. Grecy unowoczenili ten system 500 lat p.n.e. Pismo jest rdem rnych korzyci. Dawniej uatwiao handel oraz zapisywanie myli. Pismo moe suy oywionej wymianie myli naukowych. Wprowadzenie pisma suy lepszej kontroli warstw spoecznych. Pismo moe suy dziaaniom propagandowym. Przejcie od pisma ideograficznego do sylabicznego Druk: Historia druku jest do krtka, gdy zasadniczo odnosi si ona do sposobu nanoszenia obrazu metod odbicia go z formy drukowej na podoe drukowe za pomoc farby drukowej, a w historii rozwoju ludzkoci dugo nie byo takiego tworzywa, ktre nadawaoby si do w miar precyzyjnego przyjmowania szybkoschncej farby.

Pierwszym takim podoem by dopiero papier wynaleziony w Chinach najpniej w roku 105. Dziki niemu rozwin si w estampa, technika masowego wykonywania odbitek z napisw wyrytych w kamieniu. Pierwszym przedmiotem w peni zasugujcym na miano wyrobu poligraficznego, o ktrym dzisiaj wiemy, jest odbitka drzeworytnicza wyprodukowana w Chinach kilkaset lat pniej. Od tego czasu mona mwi o poligrafii w penym tego sowa znaczeniu, czyli o wydajnym powielaniu treci zarwno graficznych, jak i tekstowych. Dyskusyjne jest przeniesienie pocztkw poligrafii wstecz, kiedy to, co prawda, rwnie odbijano obrazy za pomoc rodkw barwicych, ale robiono to na tkaninach i jedynie w celu zdobienia materiau, a nie dla utrwalania na nim informacji. Natomiast jeszcze wczeniejsza jest historia powielania tekstu i obrazu metodami rcznymi - czyli kopiowania za pomoc pisania, rysowania i malowania, jak rwnie kopiowania poprzez odcinicie ksztatu w mikkim materiale, lub wypalenia wzoru za pomoc odcinicia formy rozgrzanej do odpowiednio wysokiej temperatury. Tak wic niezaleny rozwj formy do odbijania, rodka barwicego i podoa odbywa si ju duo wczeniej, a technik tych byo wiele, jednak poczenie ich razem w poligrafi, nastpio raptem tylko ptora tysica lat temu. O wiele starsze s takie wynalazki jak stempel, pismo czy ksika. Jednak ukadajc kalendarium historii druku wypada wspomnie o najwaniejszych osigniciach cywilizacji, ktre wpyny na rozwj wynalazkw, ktrych zwieczeniem sta si druk. Etap starodruku - do pocztkw XIX (wczeniej praca rczna) o o o o o Powrt 3. Pocztki prasy wiatowej. Acta Diurna - umieszczane w miastach, suyy jako dokumentacja senatu, pniej stay si biuletynem informacyjnym, Rzym, w 330r.n.e. zakoczono ich wydawanie Tipao - do 1911r w Cesarstwie Chiskim Na przeomie XV-XVI w. pojawia si szereg faktw, ktre zmuszaj do pojawienia si prasy: o o o 1525r o o o Odkrycia geograficzne (od Kolumba) Konflikty polityczne i zbrojne (m.in. Turcja) Pojawienie si ruchw reformacyjnych - przede wszystkim Luter; do wydrukowano 493 rne ksiki, w tym 180 Luthera 1470 Turniej Rycerski w Bolonii 1495 Wyprawa Kolumba) 1516r powstaje pierwsza linia pocztowa (Wiede - Bruksela) Maszyna napdzana par- F. Knig, 1814r Maszyna rotacyjna - E. Howe, 1845r Maszyna Zecerska - Mergentauer Maszyna do pisania - 1714r (masowo od 1873r) Ksero - 1959r

Pierwsze czasopisma (system RTD - rocznik, tygodnik, dziennik)

o Rocznik: Relacje targowe", M. v. Aitzing, 1583r (powstaway w czasie targw handlowych w Bolonii) o Tygodnik: Nieuve Tijdinghe", A. Verheaven, 1605r (na dworze krla Albrehta) o Dziennik: Ein kommende Zeitungen" 1650r o Anglia - The weekly news from Italy" 1622r o Francja - La gazetce" 1631r o Wochy - Sincero" 1645r o Literacko-naukowe: o o "Journal des savants" o Philosophical transactions" o Ogoszeniowe: The city Mercury" 1675r o Dla kobiet: The ladies Mercury" 1682r Powrt 4. Historia cenzury w mediach na wiecie i w Polsce. o 213r.p.n.e. - Cesarz chiski Shi Huangdi dopuszcza si pierwszego aktu agresji wobec tekstu pisanego nakazuje spali wszystkie ksiki o 1275r - zostaje wydany pierwszy edykt upowszechniajcy kontrol sowa i pisma: O rozpowszechnianiu faszywych nowin", Anglia o 1487r - bulla wprowadzajca prewencyjn cenzur wszystkich drukw, kontrola miaa by sprawowana przez biskupw o 1515r - Leon X wydaje edykt nakazujcy palenie na stosie nieprawomylnych ksiek i drukw o 1524r - w Niemczech obowizek uzyskiwania aprobaty wadcw na posiadanie drukar o 1534r - krl Francji Franciszek I poleci zlikwidowa cz drukar pozostawiajc tylko 12, poddanych cisej kontroli urzdowej o od 1559r (do 1966r) - Pius IX wydaje Indeks ksig zakazanych" (Index Librorum Prohibitorum), m.in. znajduj si tam dziea Lutra, Kanta, Mickiewicza o 1566 - Pius V wydaje edykt o paleniu na stosie autorw (przede wszystkim Hiszpania) o XVI w (do 1641r) - powstanie sdu karajcego osoby nieprawomylne w pogldach prasowych - Izba Gwiedzista" (Anglia) o 1641r - traktat Johna Miltona Areopagitica", pierwszy w obronie wolnego sowa o 1789r - Ustawa o dziaalnoci obrotowej", w celu uniewanienia wolnoci sowa (USA) o 1872r - zaoenie Stowarzyszenia do walki z wystpkiem", Tomasz Komsztok o istniay 3 krgi cenzury: Koci, Uniwersytety i Dwory Ksice. Powrt 5. Rozwj prasy angielskiej w XVIII wieku. o 1655r - Licensing Act" o Rewolucja przemysowa o XVII - XVIII w - system polityczny w Anglii przechodzi reformy, tworz si dwie grupy: Torysi i Wigowie -polemiki na amach prasy o 1702r - w Londynie ukazuje si pierwszy numer The Daily Courant" o 1704r - Revue" Daniel Defoe

o 1709r - The Ratler" Joseph Addison, Richard Steele (pocztkowo ukazuje si 3 razy w tygodniu, pniej przeksztaca si w Spectator" o 1710r - Examiner" Jonatan Shift o 171Ir - Spectator" Joseph Addison, Richard Steele (druki w 3tys egzemplarzy, na Spektatorze wzoruj si czasopisma europejskie, numery specjalne w liczbie lOtys egzemplarzy) o 1712r - rozporzdzenie Stemple Act"- opata stemplowa od kadego egzemplarza wydrukowanego czasopisma (do 1855r) o 1719r - Przypadki Robinsona Cruzoe" - Daniel Defoe, pierwsza powie w odcinkach o 1771r - swobodne relacjonowanie obrad parlamentu o 1788r - The Times" - najwikszy na rynku przez cay wiek (w tym czasie wydawane jest ok. 60 czasopism) o rozwijaj si czasopisma ogoszeniowe o 1796 - prasa niedzielna" - The weekly Messenger", skandale, sensacje, treci rozmw Powrt 6. Prasa francuska w XVIII wieku. Do Rewolucji Francuskiej trzy oficjalne periodyki wiody spokojny ywot pod ochron monopolu: o La gazette" - informacje polityczne, w 1762r przeszo w bezporednie zarzdzanie agend pastwowych (pniej zmiana nazwy na La gazette de France" o Journal de Savants" - wiadomoci naukowe, w zarzdzanie weszo w 1701r o Mercure Galant" - kronika literacka i dworska, w zarzdzanie weszo w 1724r (pniej zmiana nazwy na La Mercure de France") o Wydawanie gazet za granic (gwnie Holandia) o prasa pisana o prasa mwiona - giedy plotkarskie", informacje za okrelon opat, mwione na ucho" Po Rewolucji o ogoszenie wolnoci sowa, po wybuchu wydawano ok. 300 czasopism, najczciej o charakterze politycznym, wzrs nakad- Kolporta uliczny (tzw. Gawroches) o publicystyka polityczna przenikaa systematycznie do wszystkich pism i znajdowaa w nich coraz wicej miejsca, proces ten wietnie pokazaa M. Varin d'Ainvelle, opierajc si na artykuach w Journal de Savants" o w pismach literackich powstaje nowy model dziaalnoci recenzenckiej, oparty na refleksji, formuowaniu wasnych opinii, otwartym wypowiadaniu si o w 1777r Pary uzyskuje w kocu wasny dziennik: Journal de Paris". Jest on jednak pismem wycznie informacyjnym, obok informacji literackich, czoowie miejsce zajmuj sprawy bliskie mieszkacom wielkiego miasta: kronika sdowa, wypadkw, notowania giedowe, ogoszenia o rzeczach zagubionych, komunikaty meteorologiczne. Polityka nie istnieje w tym dzienniku. o po ukazaniu si pierwszego dziennika, pojawiaj si inne pisma, przewanie efemerydy - pisma wydawane przez par tygodni lub miesicy,

wydawnictwa, ktrych zdyo si nieraz ukaza zaledwie kilka numerw. W miejsce likwidowanych powstaway inne. o w 1800r zlikwidowano w Paryu 52 pisma polityczne, pozostawiajc tylko 13. W 1807r pisma prowincjonalne mogy drukowa tylko te artykuy, ktre ukazyway si w oficjalnym pimie. W 1809 jedna gazeta na departament. Powrt 7. Prasa USA i pozostaych krajw europejskich w XVIII wieku. USA o 1636r - tworzy si Uniwersytet Harvard'a o 1690r - po przybyciu statku May Flower" i Pielgrzymw powstaje czasopismo Public Occuvences, Both Foreign and Domestic" Benjamin Harris o 1704 - Boston news-letter" Jon Campbell, pocztek historii prasy, ok. 300 egzemplarzy o systemy byy uzalenione od kolonii angielskiej o saby system poligraficzny o obieg wydawniczy bardzo poszerzony o bardzo niski poziom analfabetyzmu (w porwnaniu z Europ, 62% kobiet czyta i pisze) o rozbudowany system szkolnictwa o 1721r - New England Courant" James Franklin o 1740-1750r - uksztatowanie si rynku prasowego w Kolonii o 1741r - w Bostonie 5 pism 1765r - 14 gazet o 1775r - 30 pism (po pierwszych dziaaniach zbrojnych) o 1776r - Common Sense" Thomasa Peine'a lOOtys egzemplarzy, gdzie Boston Gazette" nie przekracza 2tys o 1783r- powstaje pierwszy dziennik The Pensylwania Evening Post" -1800 - istnieje ju 16 dziennikw i 300 innych czasopism NIEMCY o bardzo ograniczona rola polityczna o w maych pastewkach cenzura bardzo rygorystyczna o na czele hamburskie pismo Staatund-Gelehrte Zeitung des Hamburgischen Unpartheyischen Correspondenten", zaoone w 1731r i wykorzystujce zwizki z Angli. o Fryderyk Wilhelm zlikwidowa wszystkie istniejce w Prusach pisma, zachowujc tylko dwa periodyki berliskie o Za panowania Fryderyka II, prasa zyskaa swobod w zakresie wystpie wspomagajcych polityk zagraniczn krla o Habsburgowie trwali w przekonaniu, e prasa jest mao wana i zbyteczna. o 1789r - wprowadzono podatek stemplowy, a rok pniej zostaa przywrcona bardzo surowa cenzura. POZOSTAE KRAJE o lata osiemdziesite przynosz nasilenie wewntrznej aktywnoci i rozwj nowych ideologii, ktre w rezultacie przynosi rozwj rodzimej prasy o Hiszpania - w 1788r ukazywao si okoo 50 pism, wymnoenie importu prasy francuskiej

o Powrt

Polska - w 1792r istniao ok. 20 pism

8. Rynek prasy Francuskiej w XIX wieku. Dopiero w latach 30tych nastpi rozkwit prasy (wiek XVIII i XIX to czas wielu przemian politycznych we Francji) o Biuletyny Wielkiej Armii" - czasopisma ukazujce si przy okazji rnych kampanii Napoleona (stosowano propagand) o Do lat 30tych funkcjonowa stary model prasy. Wpywy ze sprzeday bezporedniej byy mae, dochody pochodziy gwnie ze prenumerat. Jednostkowa cena prasy bya wysoka (z powodu wystpowania opat stemplowych). Bya wska grupa czytelnikw. Artykuy o tematyce politycznej zaway krg odbiorcw do zwolennikw danych pogldw. o Le Constitutionel" - opozycja o Journal de Debats" - dworski o Emil de Girardin by twrc reformy prasy francuskiej (I generacja). Postulowa o wprowadzenie prasy nowego modelu: o Powinna przynosi zyski (obniy cen jednostkow, czasopismo powinno utrzymywa si z ogosze, reklam) o Rezygnacja z zaangaowania politycznego w prasie o 1836r - pierwsze czasopismo nowego typu: La presse" - o poow tasze od wczeniejszych, usystematyzowane podziay rubryk o 1946r - La Siecle" Armand Dutacq, 40tys egzemplarzy (rywalizacja z La presse") o poziom artykuw si nie zmienia (bezporednim adresatem inteligencja) o wprowadzenie prasy dla mas -> II generacja prasy o 1863r - Le petit Journal" Pollydor Milland, pojawienie si artykuw o tematyce przeznaczonej dla niewyrobionego czytelnika, majce charakter sensacyjny; po 2 latach osiga nakad 250tys egzemplarzy, po 6 latach 350tys egzemplarzy. Powrt 9. Historia prasy angielskiej w XIX wieku. o o o o o o pne przejcie od razu do II generacji najduej na wiecie obowizuj opaty stemplowe czasopisma niedzielne" dosy popularne dominacja pierwszego tytuu na rynku (Times") wrodzony flegmatyzm Anglikw czasopisma: o o The Times" 1778r o o cay wiek wacicielem jedna rodzina o nowinki techniczne - obniao to cen o pisali dla niego najwaniejsi dziennikarze, osobistoci, politycy o dysponowao bardzo rozbudowan siatk korespondentw zagranicznych o pierwszy korespondent wojenny (Rusell) o drukowane w liczbie 55tys egzemplarzy

o o Daily Telegraph" - tu po zniesieniu podatku stemplowego obniy cen do 1 pensa i usiowa wypracowa sobie formu charakteryzujc pras popularn, stawiajc na radykalizm polityczny i serwis informacji sensacyjnych. o o Daily Mail" - od 1896r Alfred Harmsworth (Lord NorthCIiff), ok. 200tys egzemplarzy, do koca XX w ok. 600tys egzemplarzy Powrt 10. Rozwj amerykaskiego rynku prasy w XIX wieku. o czasopisma duo tasze, zarabiajce na siebie reklam o ogem ok. ltys tytuw o stare czasopisma pojawiaj si w prenumeratach ok. 4tys egzemplarzy o 1 generacja (bez nachalnej publicystyki, sensacje, skandale, zbrodnie, bankructwa): o o New York Sun" - Benjamin Day, od 1833r, ok. 20tys egzemplarzy ~ tasze o poow od starszych czasopism o rezygnacja z komentarzy politycznych na rzecz informacji ~ tematyka przypomina t z II generacji prasy francuskiej o New York Herald" - James Gordon Bennet, 1835r ~ konkurencja z innymi dziennikarzami o zamieszczono pierwszy wywiad o J.G.Bennet zaczyna korzysta z telegrafu o przyspieszenie procesu zdobywania i przekazywania informacji o II generacja: o o World" - magnat prasowy, Joseph Pulitzer ~ pocztek prasowych innowacji o w 1883r przejmuje (Pulitzer) Worda, zwiksza nakad do 25tys (pniej nawet 250tys) o kreowanie wydarze na potrzeby prasy o poetyk sensacji stosuje si do kreowania spoeczestwa (np. walki z kolejami w USA) o Yellow Kid" - Richard Outcault - pierwszy komiks pojawia si na ramach Worlda w latach 90. o Prasa drugiej generacji nazywana bya pras t (od synnego bohatera komiksu) Powrt 11. Najwaniejsze tendencje w prasie wiatowej XX wieku. Hearst kontra Pulitzer o w 1896r W.R.Hearst przybywa do Nowego Yorku i kupuje niczym niewyrniajcy si dziennik The New York Morning Journal" rozpoczynajc wojn z samym Pulitzerem (obnia cen pisma do jednego centa przekupuje "dziennikarzy pulitzerowskich - czytelnikiem ma by kady mczyzna z ulicy i kada kobieta w kuchni"

o wojna nie bya przedsiwziciem prostym, ani tanim: Journal" drukowa nieraz do 40 wydarze dziennie, a same reportae kosztoway kadego dnia ok. 3tys dolarw, a kupowao si je za bezcen o utrzymanie niskiej ceny, a tym samym niskiej klienteli umoliwia system wydawniczy, wprowadzony swego czasu przez Girardin, a w szczeglnoci silnie rozwinity w prasie anglosaskiej Prawo maksymalnego zysku o w 1827r najwikszy dziennik paryski Le Constituuonnel" wszystko swoje dochody czerpa z prenumeraty. Odpowiednio wysoka cena - pomimo powanego obcienia w postaci opaty stemplowej (48% wydatkw) -gwarantowaa zyski o prasa konsumujc" znaczn cz wydatkw oraz dysponujc milionowymi sumami ze sprzeday numerw staa si przemysem niemaej rangi, a czoowe wydawnictwa miay obroty, ktrych wysoko pozwalaa zalicza je do grupy powaniejszych przedsibiorstw produkcyjnych czy handlowych o zysk przynosiy ogoszenia - ogoszeniodawcw przyciga do pisma jego wysoki nakad - wysoki nakad by osigalny wtedy, gdy gazeta trafiaa w gusty szerokich krgw publicznoci o ludzie chcieli czyta sensacyjne doniesienia o trupach, pragnli wnika w skandaliki i skandale z wyszych sfer", a wydawcy nie prbowali sprzeciwia si ich zainteresowaniom Prawo koncentracji o powane znaczenie polityczne mia nieunikniony w warunkach komercjalizacji prasy proces jej koncentracji o powstaway koncerny sprawujce kontrol nad wieloma czasopismami (np. Hearst, ktrego koncern wydawa 1 1923r 22 dzienniki o nakadzie stanowicym 10,8% nakadu oglnoamerykaskiego) o nieuniknionym nastpstwem pogbiajcego si procesu koncentracji prasy bya (szczeglnie widoczna w USA) tendencja do zanikania pism konkurencyjnych o koncentracja i zwizana z ni uniformizacja prasy pogbiay si take dziki zacieniajcym si zwizkom midzy wydawcami a agencjami prasowymi i przedsibiorstwami kolportaowymi o wydawnictwa broniy si wszelkimi rodkami przed intruzami, ktrzy usiowali wtargn na ich" teren dziaania o konkurencja wielonakadowej prasy uszczuplia grono maych niezalenych" i ograniczya do minimum ich zasig dziaania o procesy koncentracji pocigay za sob oglny spadek liczby wydawanych pism informacyjnych (dziennikw i gazet tygodniowych) "Piguki" o powstanie prasy Trzeciej Generacji" (ilustracje) - promotorem nowego typu dziennika by Jean Prouvost (Wiedzie - to dobrze, widzie to lepiej".) o za dat narodzin Trzeciej Generacji uznaj si 16 czerwca 1919r, dzie ukazania si dziennika "The New York Daily News" o nowy gatunek otrzyma nazw Tabloid" o zastosowanie nowej formuy moliwe byo dziki wprowadzeniu wielu udoskonale w technice drukarskiej o w tym kierunku i w takim samym tempie przebiega rozwj prasy we wszystkich krajach, ktrych owiata zdobya najwyszy stopie

upowszechniania, a nowoczesna gospodarka zapewniaa kontynuowanie lub utrwalanie dokonanych ju zmian spoecznych Wielkie magazyny o triumfatorami okresu midzywojennego byy popularne tygodniki, magazyny ilustrowane, anglosaskie gazety niedzielne oraz niedzielne wydania wielkich dziennikw amerykaskich o w rozwoju prasy tygodniowej (zwaszcza wielkich magazynw), szczegln rol odegray zmiany technologiczne, rozpowszechnienie i stae doskonalenie dwch stosunkowo nowych technik drukarskich. o podstaw bytu tygodnikw i magazynw stanowiy ogoszenia i reklamy, z ktrych dochody umoliwiay sprzeda tych pism po niezwykle niskich cenach o pogo za zyskiem (przyciganie do pism maksymalnie duej liczby ogoszeniodawcw) wpywaa take na zmiany wygldu zewntrznego i objtoci gazet. Zmiany te dotyczyy na rwni magazynw, gazet niedzielnych iwielkich dziennikw. Big Business o zmiany zachodzce w prasie pocigny za sob take dalsze przeksztacenia zawodu dziennikarskiego - rozdzia midzy kierowanie redakcj i prac dziennikarzy zatrudnionych w firmie, a zarzdzaniem caoci przedsibiorstwa (np. Day, Girardin, Bennet - na rwni szefowie swych gazet jak i dziennikarze; Hearst, Milland, Harmsworth - tylko wydawcy; Coty, Prouvost, Stinnes - ludzie biznesu, ktrzy z pismami przez siebie wydawanymi nie mieli staego kontaktu) o rol w kierowaniu wszystkimi wielkimi dziennikami zaczli peni kierownicy administracyjni i szefowie dziaw ogoszeniowych o stosunki w wydawnictwach, ktre stay si firmami zatrudniajcymi setki osb, upodobniy si do tych, ktre panoway w wielkich firmach przemysowych lub handlowych, gdzie dystans midzy bossem i wacicielem by nie do przebycia - by to dystans klasowy o zawd dziennikarza przesta by zawodem wolnym", a pracownik redakcji sta si pracownikiem najemnym o nawet najwybitniejsi komentatorzy i najodwaniejsi reporterzy rzadko mogli zabiera gos w sprawach dotyczcych wydawnictwa, a jeszcze rzadziej mogli pokonywa przedzia klasowy i sta si wacicielami przedsibiorstw prasowych Powrt 12. Rynek prasowy w systemach autorytarnych i totalitarnych oraz prasa trzeciego wiata . Wochy o w cigu czterech lat od zdobycia wadzy przez Mussoliniego (1922r) nowy reim doprowadzi do cakowitej likwidacji niezalenej prasy o prasa Rewolucji staje si jednym z najwaniejszych instrumentw akcji mussolinistw o przestpstwa prasowe nie zostay potraktowane jako odrbna kategoria przestpstw, ale podwyszone kary za nie jako za przestpstwa dokonane publicznie" o Krajowy Zwizek Dziennikarzy (l928r) opiera si na zasadach korporacyjnych, a warunkiem przyjcia byo m.in. uzyskanie dobrej opinii o

przekonaniach politycznych kandydata od prefekta prowincji oraz wykazani si pewnym wyksztaceniem oglnym" o Ministerstwo Prasy i Propagandy nadzorowao cao produkcji prasowo - wydawniczej, a specjalne agendy rzdowe przekazyway zakazy i nakazy (dyrektywy) wszystkim pismo, ktre pozostaway w rkach prywatnych o najwiksze dzienniki ukazyway si nadal poza stolic, w przemysowych orodkach pnocy (Mediolan, Turyn) natomiast rodkowe i poudniowe Wochy posiaday pras nieliczn i niskonakadow o gazety (na .czele z Giornale d'Italia" i Topolo d'Italia") posusznie wykonyway polecenia ekipy rzdzcej, a wielkie kampanie propagandowe rozpoczynay si i koczyy w caej prasie jednoczenie Niemcy o po dojciu do wadzy Hitlera ten sam stan (co woski) osignito znacznie szybciej i przy uyciu bardziej brutalnych_rodkw o rozwizanie partii opozycyjnych, komunistycznej i socjaldemokratycznej, oznaczao automatyczn likwidacj ich prasy oraz przejcie przez wadze ich lokali i urzdze o szybko przystpiono do aryzacji" wydawnictw prywatnych, ktr rozpoczto od dwch potg prasowych: koncernw Ullsteina i Mossego (w 1933r likwidacji ulego ponad 1500 gazet) o nowe prawo prasowe i powoanie lzby Prasowej Rzeszy (padziernik 1933) oraz cay system administrowania pras na czele ktrego stan jako minister propagandy Jzef Goebels, doprowadziy nie tylko do wyeliminowania z redakcji wszystkich gazet, osb niepodanych" z racji ich przekona lub przynalenoci rasowej, lecz take do uczynienia z caej prasy instrumentu propagandowego reimu o przesyanie do wszystkich redakcji biuletynw informacyjnych oraz szczegowych instrukcji dotyczcych sposobu komentowania wiadomoci (w celu uniformizacji) o prasa lokalna, pomniejsze dzienniki i gazetki informacyjne stanowiy wci przewaajcy odsetek prasy i dopiero lata wojny przyniosy wielu z nich zagad Zwiazek Radziecki o Lenin Iskra" (kolporta w Rosji); Stalin Bolszewik", Proletariat"; Trocki Prawda" o czasopismo satyryczne Krokodil" (lansowany model przeciwnikw kapitalistw) o system prasy zakadowej, inspirowany przez wadze partyjne o zbiorowy odbir mediw: goniki, czasopisma dostpne w miejscach publicznych, wieszane na supach, czytane na wiecach o nie liczono si z kosztami wydawania czasopism o mao reklam i ogosze o centralny urzd do spraw propagandy Centropieczad" o centralny orodek wydawniczy, koncerny Pozostae Pastwa o podobnie prezentoway si systemy prasowe Portugalii (po objciu wadzy przez Salazara), Hiszpanii (na terenach, ktre znalazy si we wadaniu gen. Franco), Brazylii (po zamachu stanu Getulio Vargasa) o Japonia - szkoy przygotowujce dziennikarzy, urzdnikw

o zarwno prasa partii monopolistycznej i organizacji z ni zwizanych, jak i prasa pozostajca w rkach prywatnych, poddane zostay bezwzgldnej kontroli i wsplnemu kierownictwu, ktre realizowao cele ruchu" o zdaniem historykw prasy s zdania, ze nawet wtedy, gdy ostra cenzura i systemu kaucji oraz bezwzgldne represje wobec pism ograniczay swobod wypowiedzi do minimum, wydawcy i dziennikarze nie byli bezporednio zaleni od panujcych i walczyli o zwikszenie zakresu swobd, tworzc w tych warunkach quasi-opozycj. o w totalitarnych reimach naszego stulecia prasa bya nie tylko zalena od wadcw, ale stanowia integralny skadnik aparatu ucisku i konformizacji spoeczestwa o wielkie znaczenie przywizywano do prasy jako instrumentu propagandowego i niejednokrotnie czyniono wiele wysikw zmierzajcych do upowszechnienia jej czytelnictwa Powrt 13. Prasa polska do 1795 roku. Druki ulotne (ulotki itp.) 1513r - Oblenie Smoleska i Potocka 1514r - Sukcesy Wojsk Zygmunta Starego pod Orsz Gazeta narodowa i obca" - 1788r o o gazeta informacyjna, z inicjatywy ksicia Potockiego o bardziej nowatorski format, dynamiczny sposb amania, zrnicowanie czcionek o jako pierwsza umiecia tekst Konstytucji 3 Maja o Monitor" - 1765-1785r, 2 razy w tygodniu o o adresowana do wskiego krgu odbiorcw o wzorowana na angielskim Spectarorze o szereg nowych gatunkw literackich: felietony, reportae, diariusze, portrety, eseje itd. o Po uchwaleniu Konstytucji figuruje w Warszawie 7 czasopism. o Po Konferencji Targowickiej zostaje wprowadzona ostra cenzura. o Gazeta Rzdowa" - wydawana przez wydzia Intr. Narodowej (pierwszy organ propagandowy) o o o o Powrt 14. Prasa polska pod zaborami najwaniejsze cezury, rnice i podobiestwa pomidzy rynkami w trzech zaborach, charakter cenzury. Powrt 15. Wojna starej i nowej prasy warszawskiej. Powrt 16. Polskie czasopisma artystyczne, kulturalne i prasa gadzinowa na przestrzeni dziejw. Powrt 17. Polska prasa emigracyjna..

Powrt 18. Rozwj polskiego rynku prasowego w dwudziestoleciu midzywojennym. Powrt 19. Ksztatowanie si zawodu dziennikarskiego na wiecie i w Polsce. Powrt 20. Polska prasa w czasie II wojny wiatowej. Powrt 21. Prasa Lubelska, powojenny socrealizm i okres gomukowski w prasie. Powrt 22. Propaganda sukcesu w mediach w latach 70. Powrt 23. Drugi obieg i prasa lat osiemdziesitych. Powrt 24. Kultura Paryska i Jerzy Giedroyc. Jerzy Giedroyc (Jerzy Giedroy, ur. 27 lipca 1906 w Misku, zm. 14 wrzenia 2000 w Maisons-Laffitte pod Paryem) publicysta, polityk, epistolograf, konserwatysta, w dwudziestoleciu midzywojennym zwizany z obozem modokonserwatystw, autor wspomnie. Kultura to emigracyjny miesicznik polski, ktry ukazywa si w latach 1947 2000, pierwszy numer wyszed w Rzymie w czerwcu, ale ju w lipcu wyszy numery 2/3 a samo czasopismo poczo wychodzi jako miesicznik w Paryu. Jego zaoycielem i redaktorem naczelnym by Jerzy Giedroyc. Miesicznik skupia elity intelektualne zamieszkujce poza Polsk (czsto z powodw politycznych), z biegiem czasu publikowali w nim rwnie pisarze mieszkajcy w PRL, a oboeni zapisem cenzorskim. Poruszano w nim problematyk polityczno-spoeczn, zajmowano si kultur polsk i obc. W latach osiemdziesitych niektre wydania "Kultury" przedrukowywane byy w Polsce przez wydawnictwa podziemne. o 1946r - (Rzym) Jerzy Giedroyc zakada dom wydawniczy Instytut Literacki. Instytut powsta dziki pomocy 2 Korpusu oraz dziki poyczce z funduszu spoecznego onierzy. Pierwsza ksika Instytutu: Henryk Sienkiewicz, "Legiony" o 1946/1947r - (Rzym) Instytut wydaje 28 ksiek o Czerwiec 1947r - Wychodzi pierwszy numer "Kultury" w opracowaniu graficznym Stanisawa Gliwy. Redaguj: Jerzy Giedroyc i Gustaw HerlingGrudziski.

o Lipiec 1947 - Instytut Literacki przenosi si do Francji. Nowy (Maisons-Laffitte) o Jesie 1947r - (Pary) Ukazuje si numer 2/3 "Kultury" ju jako miesicznik. Zesp redakcyjny Instytutu Literackiego i "Kultury" tworz: Jerzy Giedroyc, Zofia i Zygmunt Hertzowie, Jzef Czapski. o 1948r - "Kultura" nr 4 - Gustaw Herling-Grudziski: Twrczo literacka w kraju; Kultura nr 12 - Aleksander Janta-Poczyski: Wracam z Polski; Wydaj: W. Hort (H. Ordonwna): Tuacze dzieci. o 1950r - Powstaje Kongres Wolnoci Kultury - wrd zaoycieli Jzef Czapski i Jerzy Giedroyc; Czapski wyjeda z kwest na rzecz Kultury do USA i Kanady. Z inicjatywy Giedroycia i Czapskiego w Strassburgu powoane zostaje Kolegium Wolnej Europy. Od kwietnia londyskim korespondentem "Kultury" zostaje Juliusz Mieroszewski. o 1951r - Zjawia si Henryk Giedroyc, brat Jerzego. Czesaw Miosz opuszcza ambasad polsk w Paryu i ukrywa si w Maisons-Laffitte o 1954r - Instytut Literacki przenosi si do wasnego domu kupionego dziki pomocy czytelnikw. Pierwsza nagroda literacka Kultury - Marian Pankowski. o 1958r - Marek Hasko przyjeda do Francji i zamieszkuje w Maisons Laffitte. o 1959r - Pierwszy (z trzech) specjalny numer "Kultury" powicony stosunkom polsko-rosyjskim, wydany po rosyjsku. o lato 1962r - W Bibliotece Kultury wychodzi pierwszy numer kwartalnika "Zeszyty Historyczne". o 1964r - Pocztek serii "Archiwum Rewolucji". o 1966r - W maju woskim korespondentem "Kultury" zostaje Gustaw Herling-Grudziski - wspredaktor jej pierwszego numeru. o 1969r - Specjalny zeszyt "Kultury" w jzyku czeskim i sowackim. Umieraj: Witold Gombrowicz, Marek Hasko o 1970r - W Warszawie proces tzw. Taternikw, oskaronych o rozpowszechnianie wydawnictw Instytutu Literackiego o 1974r - Ukazuje si "Kontinent" - czasopismo rosyjskiej emigracji, w komitecie redakcyjnym m.in. J. Giedroyc, G. Herling-Grudziski, J. Czapski. o 1984r - Specjalny niemiecki numer "Kultury" o 1986r - 40-lecie "Kultury". Wystawa w Bibliotece Polskiej w Paryu. Wystawa Jzefa Czapskiego w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. o 1991r - Doktoraty honoris causa - UJ dla Jerzego Giedroycia i i UAM w Poznaniu dla Gustawa Herlinga-Grudziskiego. Wystawa "W krgu paryskiej Kultury" w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie. o 2000r - Doktorat honoris causa Uniwersytetu Szczeciskiego dla Jerzego Giedroycia. Umiera Gustaw Herling-Grudziski. 14 wrzenia umiera Jerzy Giedroyc. Nagroda PEN Clubu dla Zofii Hertz. Giedroyc korespondowa z rnymi osobistociami, korespondencja bya ukazywana na amach czasopism, ale pod pseudonimami. Uwaa, ze Polska powinna trzyma si z dala od wielkich mocarstw - trzecie miejsce" Powrt 25. Afera Watergate. Afera Watergate (ang. Watergate scandal lub po prostu Watergate) to nazwa skandalu politycznego i zwizanego z nim kryzysu konstytucyjnego, ktry dotkn Stany Zjednoczone w pierwszej poowie lat 70. W jego wyniku prezydent Richard Nixon zosta zmuszony do podania si do dymisji.

Przyczn afery byy nielegalne dziaania administracji Nixona skierowane przeciwko jego przeciwnikom politycznym. Dziaania te rozpoczy si na kilka lat przed wyborami w 1972 r., gdy Nixon, zagroony utrat poparcia wyborcw przez kontynuowanie udziau Stanw Zjednoczonych w wojnie wietnamskiej, podj decyzj o uyciu wyjtkowych rodkw, by zapewni sobie wybr na drug kadencj. W tym celu zaoy specjalny Komitet Reelekcji Prezydenta, oficjalnie organizacj do wspierania jego kampanii wyborczej. W rzeczywistoci organizacja ta skupia wok siebie zrnicowan grup ludzi lojalnych wobec prezydenta, ktrych zadaniem byo przeprowadzanie przernych plegalnych i nielegalnych dziaa majcych zaszkodzi przeciwnikom politycznym Nixona. Przykadow operacj tej grupy bya prba skompromitowania Daniela Ellsberga przez wykradzenie akt lekarskich z gabinetu jego psychiatry, w celu znalezienia w nich kompromitujcych materiaw. Z pocztku dziaania te, nawet jeli wykryte, uchodziy bezkarnie, gdy nikt nie mg wykaza amerykaskiej opinii publicznej i amerykaskim organom sprawiedliwoci prawdziwego rda tych operacji. Pierwsz z tych operacji, ktra zakoczya si wpadk jej uczestnikw, i ktra w rezultacie doprowadzia do wyjcia na jaw caego acucha nielegalnych dziaa i w kocu do dymisji Nixona, bya nieudana prba zainstalowania podsuchu w siedzibie sztabu wyborczego amerykaskiej Partii Demokratycznej w Waszyngtonie. Siedziba miecia si w hotelu ulokowanym w kompleksie Watergate, std nazwa wamania i nastpnie caej afery. W nocy 17 czerwca 1972 przyapano na gorcym uczynku pi osb biorcych udzia w tej operacji. Wrd zatrzymanych znajdowa si James McCord, pracownik Komitetu Reelekcji Prezydenta, utrzymujcy kontakt z bliskim doradc prezydenta. To mogo dawa podejrzenie, e we wamanie zamieszani s ludzie na najwyszym szczeblu administracji Nixona, jednak nie byo co do tego twardych dowodw. Jednoczenie w tamtych czasach byo jeszcze niewyobraalne, by amerykaski prezydent wyda zgod na tak ryzykowne i skandaliczne dziaania podczas kampanii wyborczej, szczeglnie w wykonaniu tak nieudolnej ekipy wamywaczy. Sprawa nie zdobya szerszego rozgosu przed wyborami prezydenckimi jesieni 1972 - Nixon wygra du wikszoci gosw, zdobywajc drug kadencj. Zainteresowanie spraw jednak nie znikno i z biegiem czasu zaczy powoli dociera do opinii publicznej kolejne kompromitujce dowody, najpierw powiza administracji Nixona z wamywaczami, a nastpnie rewelacje o kolejnych nielegalnych dziaaniach ludzi prezydenta. Gwn rol odegrali tutaj dziennikarze gazety Washington Post - Bob Woodward i Carl Bernstein, wspierani przez przecieki od anonimowego rda, wysoko ulokowanego wsppracownika administracji, ktrego Woodward i Bernstein nazywali pseudonimem Gbokie Gardo (Deep Throat). Dopiero 31 maja 2005 wyszo na jaw, e by nim Mark Felt, w tamtym okresie wicedyrektor FBI, bezporednio zaangaowany w dochodzenie tej agencji w sprawie wamania w kompleksie Watergate. Felt by zaszokowany prbami zatuszowania wamania przez administracj i dlatego zdecydowa si wsppracowa z dziennikarzami. Pod wpywem kolejnych doniesie powoano komisje senack do zbadania zakulisowych rozgrywek podczas kampanii prezydenckiej. Przesuchania tej komisji, tzw. Senate Watergate Committee, trway od 17 maja do 7 sierpnia 1973, i byy w duej czci nadawane przez amerykaskie stacje telewizyjne. Ocenia si e okoo 85% Amerykanw ogldao przynajmniej cz tych przesucha, dowiadujc si w ten sposb o wielu kompromitujcych i nielegalnych dziaaniach administracji i w wyniku tego tracc zaufanie do Nixona. Podczas przesucha stawao si coraz bardziej jasne e wysocy urzdnicy Biaego Domu popenili szereg przestpstw, ale nie wiadomo byo do jakiego stopnia Nixon wiedzia o tych dziaaniach. 13 lipca niespodziewanie wyszo na jaw podczas przesucha, e w Biaym Domu istnieje automatyczny system nagrywajcy wszystkie rozmowy tam prowadzone.

Ta szokujca rewelacja zmienia cay charakter dochodzenia, gdy prawie natychmiast Senat zacz domaga si dostpu do tam z nagraniami, ktre prawdopodbnie zawieray dowody nielegalnych dziaa Nixona i jego otoczenia. Rwnoczenie Nixon broni si przed wydaniem tam, usprawiedliwiajc to specjalnymi uprawnieniami prezydenta. Od 18 maja dochodzenie prowadzi rwnie prokurator specjalny, Archibald Cox. Gdy ten nie przesta domaga si wydania tam pomimo prb prezydenta, zosta przez niego zdymisjonowany 20 padziernika. Na jego miejsce Nixon wyznaczy Leona Jaworskiego. Nixon stopniowo udostpni cz tam, z pocztku tylko w formie pisemnych sprawozda, z wieloma fragmentami usunitymi pod pretekstem chronienia tajnych informacji. Kolejn kompromitacj prezydenta byo zniknicie 18 minut nagrania z kluczowej tamy, co byo faszywie usprawiedliwiane przez Biay Dom pomyk sekretarki. Wydawanie kolejnych tam ujawniao kolejne kompromitujce detale i podgrzewao atmosfer polityczn. Kwestia wydania tam staa si kluczow spraw afery i konflikt prawny w tej sprawie toczy si do 24 lipca, 1974, kiedy Sd Najwyszy Stanw Zjednoczonych wyda jednomyln decyzj e Nixon musi udostpni wszystkie tamy. Przez ten czas, od pocztku 1974, Izba Reprezentantw wszcza procedur impeachmentu prezydenta. Do postawienia prezydenta w stan oskarenia nie doszo, gdy Nixon 9 sierpnia 1974 roku sam ustpi z urzdu. Jego nastpc zosta Gerald Ford, ktry w miesic po rezygnacji, 8 wrzenia, wyda szeroki akt uaskawienia ktry cakowicie zamkn jakkolwiek moliwo pocignicia Nixona do odpowiedzialnoci prawnej za jego nielegalne dziaania podczas prezydentury. Nixon do koca ycia utrzymywa e jest niewinny, cho wielu uwaa jego przyjcie uaskawienia za porednie przyznanie si do winy. Wpyw afery na Stany Zjednoczone Afera miaa szeroki wpyw na amerykaskie spoeczestwo i system polityczny. Nastpi znaczny spadek zaufania do urzdu prezydenta i do caego amerykaskiego rzdu, ju przedtem osabionego w wyniku amerykaskiego zaangaowania w Wietnamie. By zapobiec powtrzeniu si podobnej afery, w nastpnych latach wprowadzono szereg praw majcych na celu ograniczenie zdolnoci prezydenta do prowadzenia nielegalnych dziaa. Powanie ograniczono na przykad dziaania dozwolone agencjom wywiadowczym. Aparat rzdu federalnego sta si bardziej przejrzysty. Przykadowo, coroczne ujawnianie informacji podatkowej przez politykw stao si norm. Nixon nie by pierwszym prezydentem ktry mia system nagrywania rozmw w Biaym Domu, pierwszy zainstalowano ju w latach administracji Franklina Roosevelta, niemniej od czasu afery Watergate nagrywanie rozmw zakoczyo si, przynajmniej wedug oficjalnie dostpnych informacji. Tamy z nagraniami rozmw Nixona i wczeniejszych prezydentw s dzi wanymi rdami dla historykw. Afera wykazaa jak siln czwart wadz stay si media, ktre w nastpnych latach stay si duo bardziej odwane w ledzeniu prawidowoci dziaa politykw. Wielu dziennikarzy zaczo marzy o zdobyciu sawy przez wykrycie przestpstw prezydenta lub wysokich rang politykw. Czciowo z tego powodu, od czasu Watergate wiele innych mniejszych i wikszych afer w Stanach Zjednoczonych zyskao przydomek "-gate", na wzr Watergate. Najwiksz z nich bya Irangate, skandal wynikajcy z nielegalnych transportw broni do Nikaragui i Iranu w latach osiemdziesitych. Jednak w tej aferze zaangaowanie prezydenta Reagana okazao si niemoliwe do udowodnienia. Skandal ktry wynikn z pozamaeskich stosunkw prezydenta Clintona z Monic Lewinsky, ktry

doprowadzi do nieudanej procedury impeachmentu, rwnie zyska nieformalny przydomek "Monicagate". Powrt 26. Prehistoria technologii wizualnych i pocztki fotografii. Wynalazki pocztkujce uywanie aparatw, kamer itd o camera obscura - ciemny pokj", Giambabsta Della Porta (zaciemnione pomieszczenie z wywierconym otworem w cianie, obiekt poza pomieszczeniem, dobrze owietlony -> obraz tworzy si w pomieszczeniu [rzut], pomniejszony i odwrcony), pierwsze unowoczenienie 1553r o laterna magica - magiczna latarnia", w Chinach od 1000r, w Europie od XV w (punkt owietlajcy [np. wieczka] rzuca wiato na obiekt, tworzy si cie -> obraz powikszony), pierwsza zachowana: od 1665r Duczyk Tomas Walgestein Rozwj fotografii Od XVI w pierwsze prace nad wiatoczuoci materiaw. Za pierwsz fotografi uwaa si obraz stworzony w 1826 przez Nicphore'a Niepce'a na wypolerowanej pycie metalowej. Jako substancj wiatoczu wykorzysta on zwizki bitumiczne wytworzone z ropy naftowej. W 1839 Louis Jacques Daguerre wynalaz dagerotyp, technik umoliwiajc uzyskiwanie obrazu srebrnego na pycie miedzianej. W tym samym czasie, William Fox Talbot wynalaz proces negatywowy, bdcy podstaw dzisiejszej fotografii tradycyjnej. 19 sierpnia 1839 fizyk Dominique Arago przedstawi we Francuskiej Akademii Nauk raport o wynalazku dagerotypii; ten dzie zosta przyjty za dat narodzin fotografii. Fotografia, mimo e powstaa w XIX wieku, korzystaa z wynalazkw znanych ju wczeniej. Podstawowy instrument do tworzenia obrazu, camera obscura bya stosowana ju od XVI wieku przez malarzy, a wiatoczuo azotanu srebra zaobserwowa Johann Schultze w 1724. Pierwsz trwa fotografi barwn udao si uzyska fizykowi Jamesowi Clerkowi Maxwellowi w 1861. Pierwsze pyty do fotografii barwnej, Autochrome zostay wprowadzone na rynek w 1907 przez Braci Lumiere i byy wyprodukowane na bazie barwionej skrobi ziemniaczanej. Pierwszy wspczesny, trjwarstwowy film barwny, Kodachrome, zosta wprowadzony do sprzeday w 1935. Wikszo wspczesnych filmw barwnych, oprcz Kodachrome, wykorzystuje technologi stworzon dla filmu Agfacolor w 1936. Pierwszy natychmiastowy materia kolorowy firmy Polaroid jest dostpny od 1963. Powrt 27. Okolicznoci powstania telegrafu i telefonu. Powrt 28. Okolicznoci powstania radia i telewizji. Powrt

29.Rozwj polskiego radia. Powrt 30. Radio Wolna Europa. "Radio Wolna Europa" byo zaoon w 1950 r. amerykask rozgoni, nadajc programy z obszaru RFN (Monachium), a take z Hiszpanii i Portugalii dla suchaczy z europejskich pastw komunistycznych w jzykach: bugarskim, czeskim, polskim, sowackim i wgierskim. Utworzone ono zostao przez powoany w 1949 r. w USA Narodowy Komitet na rzecz Wolnej Europy, a finansowane byo przez budet USA - w tym rwnie przez Centraln Agencj Wywiadowcz (CIA), a take - w niewielkim stopniu - ze rodkw prywatnych. W zamyle zaoycieli RWE miao by rodzajem "zastpczego radia" dla odcitych od swobodnego przepywu informacji i poddawanych ideologicznej indoktrynacji obywateli pastw Europy rodkowo - Wschodniej. Ambicj pracownikw RWE byo jednak nie tylko informowanie, lecz take wpywanie na bieg wydarze w krajach, do ktrych adresowane byy nadawane przez rozgoni audycje. Szczeglnie du rol odegraa rozgonia polska, na czele ktrej stan - i kierowa ni do 1976 r. Jan Nowak Jezioraski. Pierwsze audycje Rozgoni Polskiej RWE nadane zostay ju w 1950 r. Byy one nagrywane w studio w Nowym Jorku, a nastpnie przesyane drog lotnicz do Frankfurtu, w pobliu ktrego znajdowa si nadajnik. Wspomniany tryb przygotowywania audycji sprawia, e ich tematy byy zazwyczaj mao aktualne. Ponadto, pocztkowa moc nadajnika bya niewielka, a program trwa zaledwie godzin. Mimo to ju wwczas odnotowano, e programy RWE s syszalne - i faktycznie suchane w kraju. Intensywnie zakrojona dziaalno Rozgoni Polskiej RWE rozpocza si w 1952 r., kiedy to jej siedziba przeniesiona zostaa do Monachium. Wyemitowanej 3 maja 1952 r. audycji wysuchao zapewne niewiele osb w kraju - brakowao szerszej informacji o nowym programie, czstotliwociach i godzinach emisji. Stopniowo jednak RWE zdobyo znaczn popularno, wypierajc najczciej dotd suchan rozgoni zachodni, jak bya Sekcja Polska brytyjskiej BBC. Konsekwencje suchania "Wolnej Europy" byway - w owych latach - naprawd powane zagroon kar od 3 do 15 lat wizienia (a take konfiskat caego majtku) byo m.in. "uatwianie szerzenia propagandy prowadzonej przez orodki prowadzce kampani podegania do wojny". Tak wanie "propagand" uprawiay - zdaniem wczesnych wadz - rozgonie zachodnie (a wic BBC "Gos Ameryki" czy - wreszcie - RWE) nadajce w jzyku polskim Setki osb, ktre tylko za suchanie "Wolnej Europy" trafiy do obozw pracy lub zostay skazane na kar wizienia przekonao si, e nie s to arty. Masow popularno Rozgonia Polska RWE zdobya po raz pierwszy wiosn 1954 r. Stao si to za spraw synnych audycji opatrzonych wsplnym tytuem "Mwi Jzef wiato", bohaterem ktrych by zbiegy na Zachd wysoki funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego, pk Jzef wiato. Ujawnianych przez niego informacji o kulisach aparatu terroru, a take o yciu partyjnych elit z zapartym tchem suchaa caa Polska. Suchali ich take - zapewne z przeraeniem - oskarani przez niego partyjni notable. Radio "Wolna Europa" stao si dla milionw Polakw symbolem wolnoci. Owa symboliczna rola "Wolnej Europy" znalaza swe wyrane odzwierciedlenie podczas tragicznych wydarze czerwca 1956 r. w Poznaniu -jednym z celw ataku demonstrantw byy tam urzdzenia zaguszajce audycje z Monachium. Do

podobnego incydentu doszo rwnie w Bydgoszczy w listopadzie tego samego roku. Z tego samego powodu, ju w pierwszej poowie lat 50 liczni uciekinierzy z Polski kierowali si przede wszystkim do Monachium - liczc, e wanie tam znajd pomoc w nowej sytuacji. A wielu innych, ktrych zapano podczas prby nielegalnego przekroczenia granicy podawao, e gwnym czynnikiem, ktry skoni ich do dokonania zagroonego surow kar czynu byo stae suchanie Radia Wolna Europa. Najwierniejszymi jednak suchaczami "Wolnej Europy" byli specjalnie wyznaczeni pracownicy MSW i aparatu partyjnego. Ich zadaniem byo dokadne spisywanie treci poszczeglnych programw. Oprcz nich, stenogramy poszczeglnych audycji sporzdzay te Polska Agencja Prasowa i Polskie Radio. Uzyskiwane w ten sposb informacje byy jednak - przynajmniej pocztkowo - wysoce tajne: do koca lat 60 "Biuletyny Specjalne" zawierajce m.in. wycigi z najwaniejszych programw otrzymyway wycznie najwaniejsze osoby w pastwie. Z czasem jednak owa polityka ulega rozlunieniu i w latach 70 w analizy treci audycji RWE wdaway si ju nawet Komitety Wojewdzkie PZPR. Za po kryzysie lat 1980 - 81 analizy takie stay si jednym z gwnych elementw informacji wewntrzpartyjnej. W szczeglny sposb "Woln Europ" zajmoway si te dwie partyjne instytucje: Instytut Badania Wspczesnych Problemw Kapitalizmu oraz Instytut Podstawowych Problemw Marksizmu - Leninizmu. W orodkach tych powstay setki analiz dotyczcych takich m.in. zagadnie, jak wpyw RWE na modzie, reakcje rozgoni na wydarzenia w Polsce, ewolucja linii programowej ftp. Pomimo jednak suchania RWE wadze PRL bardzo nie chciay, by radiostacji tej suchaa reszta spoeczestwa. Ich gwn broni - nie do koca, oczywicie skuteczn, ale odcinajc znaczn cz spoeczestwa od wolnego sowa - byo masowe i systematyczne zaguszanie audycji Radia Wolna Europa. I chocia zaguszano take inne rozgonie, nadajce po polsku z Zachodu, to wobec adnej innej stacji tego rodzaju dziaania nie byy tak konsekwentne i dugotrwae. "Woln Europ" zaguszano od samego pocztku jej istnienia. Pocztkowo, zaguszanie to byo mao skuteczne: niewielki zasig prymitywnych nadajnikw sprawia, e audycje RWE byy bez problemu odbierane w przewaajcej czci terytorium kraju. Nasilenie akcji zaguszania zaczo si dopiero wiosn 1954 r., kiedy to RWE zacza nadawa wyznania pukownika wiaty. Po padzierniku 1956 r. zaguszania "Wolnej Europy" na krtki czas zaprzestano. Niedugo pniej wrcono do niego - tym razem - ju w sposb profesjonalny: w latach 60 rozpoczto budow ogromnego systemu stacji zaguszajcych, rozlokowanych we wszystkich krajach bloku sowieckiego. Pene rozwinicie owego systemu nastpio w nastpnej dekadzie. "Zaguszarki" emitoway na og charakterystyczne buczenie, nadaway te niekiedy muzyk pop. "Wolna Europa" usiowaa broni si przed zaguszaniem na rne sposoby: rozszerzajc liczb czstotliwoci, na ktrych nadawano program, wielokrotnie powtarzajc najwaniejsze audycje, albo instruujc suchaczy, jak budowa anteny kierunkowe. Jednak w przypadku wikszoci odbiorcw dziaania te" byy mao skuteczne. Suchacze "Wolnej Europy" nieraz musieli si solidnie natrudzi, by z wydobywajcych si z gonika buczenia i trzaskw wyowi poszczeglne sowa i zoy je w jak skadn tre. Efekt tego by mniej wicej taki sam, jak przy zabawie w "guchy telefon": le odbierane audycje RWE przyczyniay si do powstawania rozmaitych, wyjtkowo nieraz fantastycznych plotek, wyrosych z przeinaczenia podawanych informacji.

Ale nic - ani adne dziaania samej rozgoni, ani "szeptana propaganda" - nie przyczyniy si do spopularyzowania RWE w takim stopniu, jak skierowane przeciwko Rozgoni Polskiej werbalne ataki polskich komunistw. Przez cay niemal okres PRL jej wadze robiy bowiem bardzo duo, by maksymalnie obrzydzi spoeczestwu monachijsk rozgoni. Uciekano si przy tym do potencjalnie mogoby si zdawa -chwytliwych sposobw. I tak np. sugerowano powizania "Wolnej Europy" z "niemieckim rewizjonizmem" - a na tym akurat punkcie polska opinia publiczna bya w latach 50 i 60 szczeglnie przeczulona. Oczerniano te poszczeglnych pracownikw rozgoni - np. wieloletni dyrektor rozgoni polskiej RWE, Jan Nowak - Jezioraski oskarany by o to, e podczas II wojny wiatowej wsppracowa z Gestapo. Wszystko to jednak przynioso efekt odwrotny od zamierzonego: tysice ludzi, ktrzy w inny sposb najprawdopodobniej nigdy w yciu nie dowiedzieliby si o istnieniu czego takiego, jak RWE, byo bombardowanych nieustannie powtarzanymi sloganami i w ten sposb nieumylnie - lecz skutecznie -zachcanych do suchania znienawidzonej przez wadze PRL rozgoni. Wyjtkowa wrogo, z jak peerelowskie wadze traktoway "Woln Europ" wzmacniaa - w sposb odwrotny od zamierzonego - skutki prowadzonej przeciwko niej propagandy. Inn metod, jak wadze PRL stosoway w walce z RWE byy prby zdyskredytowania radia poprzez podsuwanie mu faszywych wiadomoci, a take dziaania agenturalne Suby Bezpieczestwa. Najsynniejszym z takich dziaa bya operacja z udziaem niejakiego Andrzeja Czechowicza - tajnego wsppracownika SB - ktry po siedmiu latach spdzonych w Rozgoni Polskiej wrci do kraju. Jego wspomnieniom - ktre w zamyle wadz miay "zdemaskowa" RWE - nadano w Polsce szeroki rozgos. Rwnie niektre z konfliktw, do jakich dochodzio w zespole radia, byy inspirowane przez SB. Nie wiadomo, ilu ludzi w Polsce suchao Radia Wolna Europa. Szacunki samej radiostacji z lat 80, oparte na ankietach przeprowadzanych wrd emigrantw z Polski mwiy, e rozgoni sucha co drugi Polak. Wedug natomiast przeprowadzonych w tym samym okresie (z wyczeniem lat 1981 - 82) analiz podlegego wadzom PRL Orodka Badania Opinii Publicznej "Wolnej Europy" miao sucha od 10 do 24% mieszkacw Polski. Byy jednak takie momenty, kiedy "Wolnej Europy" suchali praktycznie wszyscy a ci, ktrzy nie suchali, znali tre audycji z opowiada. Tak byo w momentach kryzysw politycznych, kiedy to oficjalne rodki masowego przekazu milczay lub kamay na temat rozgrywajcych si wydarze. Na wiadomoci RWE powoywano si nawet podczas oficjalnych zebra partyjnych, uznajc je za bardziej wiarygodne od oficjalnych rodkw informacji. Na du - ale mniejsz skal suchano "Wolnej Europy" podczas przesile w polityce midzynarodowej Spord wszystkich audycji Radia Wolna Europa najwikszym powodzeniem cieszyy si programy informacyjne. W latach 80 doszy do tego przegldy prasy "drugoobiegowej" - znacznie rozszerzajc w ten sposb krg jej odbiorcw. Popularne byy te audycje historyczne na temat "biaych plam" w najnowszej historii Polski. Najmniejszym powodzeniem cieszyy si zapewne audycje kulturalne - z wyjtkiem nadawanych w latach 80 programw prowadzonych przez Jacka Karczmarskiego, ktre tysice jego polskich fanw usiowao nagra na kaset. Rola, jak Radio Wolna Europa odegrao w powojennej historii Polski bya - wedug wszelkiego prawdopodobiestwa - olbrzymia. Rola ta bya jednak cile zwizana z istnieniem w Polsce systemu komunistycznego - niepozwalajcego na swobodn wymian informacji. Tote ostateczny, mona by rzec - triumf "Wolnej Europy" -

jakim by upadek komunizmu w Polsce - sta si przyczyn jego koca: po 1989 r. Rozgonia Polska RWE stracia wikszo suchaczy i pi lat pniej ostatecznie przestaa istnie. Ostatecznym celem "Radia Wolna Europa" byo doprowadzenie do takiej zmiany sytuacji politycznej w Polsce i innych krajach, do ktrych emitowane byy audycje, by w pewnym momencie mogo ono przesta by potrzebne. Powrt 31. Rozwj polskiej telewizji. Powrt 32. Historia kina niemego. Powrt 33. Pocztki kina dwikowego. Powrt 34. Tendencje w kinematografii wiatowej po II wojnie. Powrt 35. Wynalazki ery elektronicznej telefonia komrkowa, satelity, sieci kablowe, magnetowidy, telewizja cyfrowa. Telefoni komrkow jako ide wymylono i opracowano w latach '30/'40 XX wieku. wczesne moliwoci techniczne nie dopuszczay jednak jeszcze sprawnej i niezawodnej cznoci w pasmach gigahercowych, a tylko ten zakres pozwala na skuteczne dziaanie tego systemu dla bardzo wielu uytkownikw rwnoczenie. Dlatego niektrzy przesuwaj pocztek telefonii komrkowej na lata o dwie dekady pniejsze, kiedy tak sie skonstruowano po raz pierwszy. Idea telefonii komrkowej sprowadza si do pomysu, aby cay teren, po ktrym porusza si mog abonenci sieci, pokry sieci komrek, czym w rodzaju szachownicy elementarnych pl (jak gdyby komrek w plastrze miodu, std nazwa), z ktrych kade jest w zasigu radiowego aparatu nadawczo-odbiorczego z anten. Komrki te czciowo pokrywaj si, tak, aby abonent przemieszczajc si nie wychodzi poza zasig co najmniej jednej anteny. Podstawowe problemy, ktre trzeba byo rozwiza, to: o identyfikacja rnych abonentw znajdujcych si w zasigu anten, o podzia pasma pomidzy rnych abonentw rwnoczenie rozmawiajcych w zasigu tej samej anteny i zapobieganie "przesuchom" pomidzy nimi, o zapewnienie zasigu zarwno w otwartej przestrzeni, jak i w budynkach (problemy propagacji fal radiowych). Szwedzka firma Ericsson wprowadzia na rynek w 1956 aparat o rozmiarach walizki i ciarze bliskim 40 kg, a cenie zblionej do ceny samochodu. Pierwszych stu abonentw uruchomionej przez Ericssona sieci mogo czy si ze sob w Sztokholmie i najbliszej okolicy, zasig jej wynosi ok. 30 km.

Od tego czasu firmy skandynawskie przoduj w rozwoju technologii zwizanych z telefoni komrkow. Najpierw byy to sieci analogowe, oparte o technologi NMT i pracujce w pamie 450 MHz, nastpne byy sieci cyfrowe w technologii GSM w pamie 900 MHz i potem 1800 MHz (w USA - 1900 MHz, a ostatnio 850 MHz) Magnetowid urzdzenie elektroniczne suce do zapisu i odtwarzania obrazu (wizji) i dwiku (fonii). Ze wzgldu na budow rozrnia si urzdzenia studyjne oraz urzdzenia domowego uytku. Magnetowidy, jako urzdzenia domowego uytku wyposaone s w odbiornik sygnau telewizyjnego (ang. tuner). Stanowi to rozwinicie wczeniejszego rozwizania jakim by odtwarzacz wideo oraz urzdzenia przejciowego odtwarzacza wideo z funkcj nagrywania. Integracja z tunerem skutkowaa wprowadzeniem kolejnej funkcji: programator (ang. timer), pozwalajcej uytkownikowi automatycznie rejestrowa programy nadawane przez telewizj; urzdzenia bez tunera telewizyjnego nazywane s potocznie "odtwarzaczami" (czasem "z moliwoci nagrywania"). Zasada ta nie dotyczya urzdze studyjnych, gdzie nie wymagany by zintegrowany odbiornik sygnau telewizyjnego. Typowo w magnetowidzie sygna wizyjny zapisywany jest przez zesp gowic (najczciej 2 lub 4) ustawionych ukonie wzgldem przesuwajcej si tamy (tzw. zapis helikalny). Fonia oraz tzw. cieka trakujca (synchronizacji) zapisywana jest na brzegu tamy. Modele oznaczone symbolem HiFi rejestruj wysokiej klasy dwik dodatkowymi gowicami wirujcymi (VHS w gbszej warstwie tamy), gowicami wizyjnymi razem z pasmem wizji (Betamax, Video 8 mm) take cyfrowo PCM (Betamax), lub gowicami wizyjnymi na przedueniu cieki wizyjnej cyfrowo w formacie PCM (Video 8 mm). Format Betamax HiFi PCM suy rwnie w niektrych studiach nagra jako wzorcowy magnetofon edycyjny. Magnetowidy do uytku amatorskiego ("domowe") oferuj niezbyt wysok jako zapisu obrazu. Zapis na kasecie VHS w standardzie PAL posiada rozdzielczo pionow jedynie 240 linii w porwnaniu do 550 linii obrazu telewizyjnego. W krajach europejskich najbardziej rozpowszechnionym standardem jest VHS niestety najsabszy z systemw do tej pory opracowanych, nazywany zoliwe czsto Very Horrible System. Inne standardy kasetowe to: o sprzt domowego uytku: S-VHS (400 linii), Hi8 (440 linii), Video 8 mm (260 linii), Video 2000, W-WHS, D-VHS, Digital-8 (500 linii), MiniDV, VHS-C, SVHS-C, Betamax (270 linii), SuperBeta (290 linii), ED-Beta (500 linii), o sprzt studyjny: U-Matic, Betacam, Betacam SX, Digital Betacam, IMX, HDVS, DVCAM, DVCPRO, Digital S, MII, D1, D2, D5. Niektre z wymienionych standardw zapisu magnetycznego na kasetach z opracowano z przeznaczeniem prawie wycznie do kamer, jednak spotyka si rwnie magnetowidy obsugujce te standardy bez koniecznoci stosowania specjalnych adapterw. W latach 80. uywane byy rwnie domowe magnetowidy systemw: video 2000 zwany take video 2x4 (oznaczenie kaset VCC 480 dla kaset dwustronnych 24 godziny, 270 linii), CVC (260 linii miniaturowy magnetowid na tamie 6 mm), VCord I i II, Quasar VX oraz VCR LP (format Philipsa produkowany rwnie w PRL, 270 linii szpulki w kasecie jedna nad drug). Warto pamita, e najgorszy studyjny magnetowid szpulowy kolorowy z lat 60. oferowa lepsz rozdzielczo i dynamik ni najlepszy standard amatorski z lat 90.

Obecnie jako amatorskiego MiniDV mona porwnywa z jakoci studyjn (500 linii). W ostatnim czasie magnetowidy trac na popularnoci na skutek upowszechniania si DVD, ktre zapewniaj obraz i dwik o wyszej jakoci w porwnaniu z zapisem VHS. Magnetowidy cyfrowe oraz pyty VCD i DVD przechowuj obraz i dwik w postaci skompresowanej. Pyty VCD i DVD nie ulegaj zuyciu w trakcie odtwarzania (w odrnieniu od wszystkich nonikw magnetycznych z zapisem analogowym). Pyty DVD nie nazywa si celowo dyskami wizyjnymi, gdy treci s zapisywane dane cyfrowe, zawierajce zarwno obraz, dwik, rozbudowane menu jak i inne dane przeznaczone do odczytu w komputerach multimedialnych. Obraz na pycie DVD jest generowany sztucznie i tanie odtwarzacze wywietlaja kolory nie zawsze naturalne. Dwik DVD jest przy tym ostry i nieprzyjemny w porwnaniu do dobrego Audio analogowego na poziomie HiFi (dwik zapisywany przez wirujcy gowice BetaHiFi (S)VHS HiFi, Video 8, Hi8). DVD oferuje nieco gorsz jako od kaset MiniDV (mniej artefaktw kompresji na kasecie). Formaty dyskw wizyjnych rozpowszechnione w latach 80-tych i 90-tych XX wieku to np. LaserVison oraz VHD. o w 1956r w USA, firma Ampex produkuje pierwszy magnetowid, zarejestrowany obraz by od razu gotowy do emisji, bez koniecznoci poprawek. Jednak profesjonalne magnetowidy byy pocztkowo due i drogie o w 1970r firma Philips przedstawia magnetowid kasetowy - by to may aparat wykorzystujcy tam o szerokoci p cala o w 1974r Sony wprowadza nowy standard telewizji kasetowej nazwany Beta, w odpowiedzi Philips wprowadza magnetowid z pierwszym tunerem umoliwiajcym samodzielne nagrywanie programw bez koniecznoci wczania TV o obecnie na rynku znajduj si profesjonalne magnetowidy, z wieloma funkcjami, lecz s one wypierane przez systemy DVD Telewizja kablowa - telewizja wykorzystujca do przesyania sygnaw sieci kable elektryczne lub wiatowodowe. Sieci kablowe eliminuj konieczno posiadania indywidualnych instalacji antenowych, a przy wykorzystaniu odpowiedniego sprztu pozwalaj na dostarczenie abonentom dodatkowych usug, np. szerokopasmowego dostpu do Internetu przy wykorzystaniu tej samej infrastruktury. o zasig fal telewizyjnych, ultrakrtkiego pasma fal radiowych jest niewielki, brak sygnau lub odbioru telewizji zmniejszay sprzeda telewizorw o w 1949r w Lansdorf (USA) waciciel sklepu telewizyjnego wpad na pomys wybudowania specjalnej anteny, ktra przechwytywaby sygnay z gwnej stacji telewizyjnej. Na szczycie najwyszego wzgrza wzniesiono maszt antenowy, wyposaony we wzmacniacze sygnau TV, ktre przez sie przewodow doprowadzono do odbiornikw domowych - tak powstaa pierwsza spka sieci kablowej - abonenci ponosili koszty instalacyjne i wpacali miesicznie pewn kwot. W zamian mieli doskonay odbir programw telewizyjnych. o Na podobnych zasadach rozwina si sie kablowa w wielkich miastach. Oferowaa ona znacznie wicej programw telewizyjnych, system publicznej telewizji pojawi si najpierw w postaci lokalnego systemu antenowego (w blokach jedna antena, od ktrej odprowadzano dojcia do mieszka), potem pojawiy si take telewizje o lokalnej tematyce.

o System kablowy umoliwi np. powstanie CNN (Ted Turner) telewizja ta nie tylko emituje normalne programy, ale udostpnia studio obywatelom oraz oferuje poszczeglne gatunki programw. W Polsce najwikszymi operatorami telewizji kablowej s: o o o o o UPC Telewizja Kablowa (1 mln abonentw) Vectra (620 tysicy abonentw) Multimedia Polska (500 tysicy abonentw) Aster (370 tysicy abonentw) TV Toya (150 tysicy abonentw)

Telewizja satelitarna - telewizja wykorzystca nadajniki (tzw. transpondery) umieszczone na sztucznych satelitach Ziemi. Cech charakterystyczn tego sposobu emisji jest moliwo pokrycia sygnaem ogromnych obszarw przy uyciu tylko jednego nadajnika oraz moliwo dotarcia z sygnaem do obszarw, na ktrych tworzenie sieci nadajnikw naziemnych jest niemoliwe lub nieopacalne. o w latach 70 wydawao si, e najpowaniejszym konkurentem kablwki bdzie telewizja satelitarna bezporedniego odbioru o nowa forma transmisji pojawia si w 1975r, kiedy sie kablowa HBO, dostarczajca odpatnie programy, wynaja dla swej sieci transpondery satelity Satcom I do transmisji programw odbieranych przez nowy typ anteny TVRO - anteny bez moliwoci nadawania. o Pierwsze prby przesyania sygnaw w Kosmos, aby nastpnie odbiera je na Ziemi, prowadzono w latach 1958-1963- pocztkowo wykorzystano naturalny reflektor - Ksiyc, ale potem zastpiono go sztucznymi stacjami dobijajcymi o W lipcu 1962r Early Bird zapewni caodobow czno o W cigu ostatnich 25lat telewizja satelitarna rozwijaa si bardzo szybko, suya midzykontynentalnej cznoci telefonicznej i telegraficznej. Wszystkie kraje dostrzegay korzyci z tej telewizji, dlatego starano si stworzy globaln sie o Jako pierwszy w 1964r stworzono Intelsat, skupiajcy obecnie ponad 100 krajw czonkowskich o Drugim systemem wiatowym, by stworzony przez ZSRR Intersputnik o Mimo, ze era telewizji satelitarnej zacza si w 1962r, to jednak prawdziwa TV satelitarna pojawia si w 1989r, gdy dotara do mieszka o Odbiornik domowy poza anten dachow musi by wyposaony w odbiornik satelitarny - obecny gwnym systemem satelitarnym Europy jest sie Astra Telewizja cyfrowa - metoda transmisji sygnau telewizyjnego w postaci cyfrowej do odbiornikw indywidualnych. Dziki cyfrowej kompresji obrazu i dwiku (w standardzie MPEG-2 oraz MPEG-4) umoliwia przesanie od 4- do 16-krotnie wicej programw telewizyjnych ni w przypadku telewizji analogowej przy wykorzystaniu podobnego pasma. Transmisja cyfrowa umoliwia atwe dodanie szeregu usug dodatkowych jak: o o o o informacje o nadawanych programach (EPG), automatyczne wyszukiwanie programw, kilka kanaw dwikowych z rnymi wersjami jzykowymi, napisy,

o kodowanie kanaw w celu ograniczenia krgu odbiorcw (telewizja patna), o telewizja interaktywna, o Przeprowadzania ankiet, dziki kanaowi zwrotnemu, o kontrola rodzicielska. W zalenoci od wykorzystywanego medium transmisyjnego telewizja cyfrowa moe by nadawana jako telewizja satelitarna (DVB-S, DVB-S2), telewizja naziemna (DVB-T), telewizja kablowa (DVB-C) lub jako telewizja komrkowa (DVBH). Powrt 36. Historia maszyn liczcych, komputera i Internetu. o 1652 Filozof i matematyk francuski, Blaise Pascal konstruuje maszyn do dodawania i odejmowania prototyp kalkulatora. o 1834 Anglik Charles Babagge przeprowadza pokaz maszyny rniczkowej, przeprowadzajcej operacje matematyczne w podobny sposb jak dzisiejsze komputery o 1889 Amerykanin Hermann Hollerith buduje kalkulator oparty na perforowanych kartach, pniej powszechnie stosowanych przy wprowadzaniu danych do komputerw karty te zastosowano do rejestracji obywateli o 1930 W USA zaperezentowano tzw. maszyn rniczkow protoplast komputera o 1936 Matematyk Alan Turing skonstruowa teoretyczny model komputera (tzw. maszyna Turinga) o 1937 Amerykanin Howard H. Aiken buduje komputer z przekanikami elektromagnetycznymi o Laboratorium Bella przedstawia funkcjonalny model kalkulatora elektronicznego o 1945 Szokujcy esej Vannevara Busha As You May Think ("Jak si wam wydaje"), w ktrym autor przedstawi moliwoci "wiatowej inteligencji": przechowywania i uytkowania informacji gromadzonej w rnych regionach wiata Pomys telewizji i radiofonii globalnej (Arthur C. Clarke) o 1946 W USA, na Uniwersytecie Pensylwanii, uruchomiono pierwszy prawdziwy komputer elektroniczny. System wykorzystywa 17 tysicy lamp elektronowych, way 30 ton i wykonywa 5 tys. operacji na sekund za cen 600 tys. dolarw. o 1948 Shannon i Weaver opracowuj podstawy teorii informacji o 1957 Powstaje jzyk programowania wysokiego poziomu: FORTRAN o 1959 Jack Kilby i Robert Noyce - pniejszy wspzaoyciel Intela (USA) konstruuj pierwszy, bardzo prymitywny, ukad scalony (chip) o 1963 Pierwszy minikomputer PDP8 (USA) o 1964 Douglas Engelbart (USA) konstruuje "mysz" komputerow oraz tzw. okna ekranowe z systemem poczonych odnonikami dokumentw Praca Marshalla McLuhana Zrozumie media staje si "bibli" nowych czasw - epoki komunikacji globalnej o 1965 Powstaje trzecia generacja komputerw. Tranzystory zastpione przez ukady scalone o 1967 Theodor Nelson (USA) podaje definicj hipertekstu - sposobu cyfrowego czenia ze sob plikw komputerowych; w latach 90. hipertekst stanie si podstaw tworzenia stron WWW w Internecie o 1968 Moduy pamici komputerowej RAM opanowuj rynek komputerowy

o 1970 Pierwsze prby zastosowania dyskw elastycznych (dyskietek) do komuptera. o 1971 Firma Intel buduje pierwszy funkcjonalny mikroprocesor Wyprodukowano wkna szklane o czystoci zapewniajcej bezbdn transmisj danych o 1973 Vinton Cerf i Robert Kahn opisuj teoretyczne zasady sieci komputerowej - jest to pocztek Internetu o 1974 Czwarta generacja komputerw wykorzystuje mikroprocesory Intela o 1975 Z kapitaem zakadowym wynoszcym kilkaset dolarw, rusza firma Microsoft; jej wspzaoyciel - Bill Gates - opracowuje system operacyjny DOS, ktry zostaje odkupiony przez giganta elektronicznego IBM. DOS staje si standardem w produkowanych przez IBM komputerach, za Microsoft w cigu najbliszych 25. lat przeksztaci si w najpotniejszego producenta software'u na wiecie. Bill Gates zostanie natomiast jednym z najbogatszych ludzi. Dzieem Microsoftu bd kolejne wersje Windows ("okien") oraz skojarzone z tym systemem programy biurowe: Word, Excel oraz przegldarka internetowa Explorer. o 1976 Powstaje mikrokomputer Apple I - dzieo Stephena Wozniaka i Stephena Jobsa (USA) o druga poowa lat 70 / pierwsza poowa lat 80 - Stopniowe uksztatowanie si dwch standardw komputerowych: macintosha (budowanego na bazie dowiadcze firmy Apple) oraz PC (skonstruowanego przez IBM). Macintosh stanie si komputerem preferowanym przez grafikw, ze wzgldu na du stabilno i wielkie moce obliczeniowe (zostan w nim zastosowane procesory firmy Motorola); "pecet" bdzie komputerem powszechnego uytku z uwagi na szybko pracy (w latach 90. zastosowanie procesorw Intela - i pokrewnych pracujcych z zegarem taktujcym o prdkociach ponad 500 MHz) o 1976 Ponowna prba wprowadzenia na rynek gier telewizyjnych przynosi olbrzymi sukces ich producentom. o 1978 W USA rusza produkcja maych komputerw osobistych. W cigu 4. lat ich cena spadnie poniej 500 dolarw o 1981 Technologia wytwarzania ukadw elektronicznych wysokiej integracji umoliwia umieszczenie blisko p miliarda tranzystorw w jednym chipie o powierzchni kilkunastu mm kwadratowych o 1981 Pojawienie si pierwszych laptopw (z ekranem ciekokrystalicznym). o 1983 Tygodnik "Time" ogasza, e Czowiekiem Roku zosta wybrany Anonimowy Komputer o 1984 Powstaje procesor 32bitowy. Podstawowym moduem pamici RAM staje si chip o pojemnoci 1 MB (1 miliona bajtw). o 1985 Prby zastosowania CD do komputerw. Jedna pyta jest w stanie pomieci ok. 270.000 stron znormalizowanego maszynopisu. o 1990 W orodku badawczym CERN (Szwajcaria) powstaje teoria protokow WWW (Tim Berners-Lee i wsppracownicy) o 1991 Pierwsze wykorzystanie sieci Internet w polityce: informacje o aktualnych wypadkach zwizanych z puczem przeciw Gorbaczowowi w Moskwie natychmiast znajduj si w milionach komputerw na wiecie o 1996 Gwatowny rozwj sieci Internetu zmusza administratorw, a take rzdy i konsorcja do opracowania skutecznych sposobw zabezpieczania danych przed hackerami (tzw. firewalls). Mno si doniesienia o wamaniach do komputerw bankowych, wojskowych i rzdowych. Powstaj take systemy zabezpieczania dostpu na pewne strony i kanay internetowe zawierajce treci pornograficzne lub mogce wywoa urazy psychiczne u nieletnich. o 1997 (lipiec) Jak wynika z raportw, w sieci Internetu znajduje si ok. 55 mln stron WWW

o 1999 Rusza pierwszy polski "portal" internetowy: www.onet.pl.; wkrtce docz nastpne: Wirtualna Polska (www.wp.pl.) oraz Interia (www. interia.com.pl.) o 1999/2000 wiat yje w strachu przed tzw. pluskw milenijn. Wyprodukowane przed 1995 rokiem procesory mog bdnie zinterpretowa dat 2000 i doprowadzi w ten sposb do powanych zakce w dziaaniu systemw komputerowych w energetyce, cznoci, lotnictwie. Wbrew ponurym proroctwom powaniejszych zakce nie odnotowano, za to firmy komputerowe (dostarczajce hardware i oprogramowanie) zarobiy ogromne pienidze o 2000 Koniunktura na rynkach tzw. nowych technologii zmusza giedy wiatowe do wyodrbnienia specjalnego indeksu firm zajmujcych si telekomunikacj i mediami. W USA jest to indeks Nasdaq Powrt