Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
LE SUBORDINATE
AL CONGIUNTIVO
LABORATORIO
Tradurre le subordinate
al congiuntivo
Per tradurre le subordinate esplicite al congiuntivo è utile seguire alcuni pas-
saggi che possono essere così schematizzati:
fase 2
■ Analizzare il tempo
del congiuntivo, in
rapporto a quello della
sovraordinata
fase 3
■ Tradurre correttamente
la proposizione, in forma
implicta o esplicita, in base
alla consecutio temporum
Seguono la consecutio temporum
narrativa (contemporaneità e anteriorità)
compl. dichiarativa (contemporaneità e anteriorità)
compl. volitiva (solo contemporaneità)
finale (solo contemporaneità)
completive introdotte da quin dopo non dubito ed espressioni
analoghe (contemporaneità, anteriorità e posteriorità)
completive introdotte da quin e quominus dopo i verba impediendi e
recusandi (solo contemporaneità)
interrogativa indiretta (contemporaneità, anteriorità e posteriorità)
Non segue la consecutio temporum
consecutiva: presente, perfetto e imperfetto usati con valore assoluto
ESEMPIO GUIDATO 1
1 introduce una completiva
dichiarativa 2 congiuntivo perfetto ¼
anteriorità rispetto a evĕnit
ESEMPIO GUIDATO 2
ESEMPIO GUIDATO 4
2 congiuntivo perfetto ¼
1 introduce una conseguenza nel passato
consecutiva di una condizione
presente (clarus est)
Alexander tam clarus est, ut omnes eius res gestas didicerĭmus .
3 TRADUZIONE: Alessandro è così famoso che tutti abbiamo imparato le sue imprese.
ESEMPIO GUIDATO 5
1 introduce una
2 congiuntivo piuccheperfetto ¼
narrativa
anteriorità rispetto a nolebant
ESEMPIO GUIDATO 6
1 introduce una
interrogativa 2 posteriorità rispetto
indiretta a nescio
1. Haec igĭtur prima lex amicitiae sanciatur, ut ab amicis honesta petamus. (Cic.)
...................................................................................................................................
2. Quibus rebus Romam nuntiatis, tantus repente terror civitatem invasit, ut Lentulus
consul protĭnus ex urbe profugĕret. (Caes.)
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
3. Accĭdit ut una nocte omnes Hermae, qui in oppido erant Athenis, deicerentur praeter
unum, qui ante ianuam erat Andocĭdi. (Nep.)
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
4. Quis nostrum tam animo agresti ac duro fuit, ut Rosci morte non commoveretur? (Cic.)
...................................................................................................................................
6. Non sum ego tam ferreus, qui non movear fratris carissimi maerore. (Cic.)
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
11. Est mos hominum ut nolint eundem pluribus rebus eccellĕre. (Cic.)
...................................................................................................................................
12. Tantus fuit ardor animorum, ut motum terrae nemo pugnantium sensĕrit. (Liv.)
...................................................................................................................................
13. Clusini legatos Romam, qui auxilium a senatu petĕrent, miserunt. (Liv.)
...................................................................................................................................
14. Cum Hannibal ad portas esset, Marcellus sub adventum hostium intra muros se recepit.
(Liv.)
...................................................................................................................................
15. Simul ac («Appena») sciam quo die ad te venturus sim, faciam ut scias. (Cic.)
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
16. Octavianus consultabat utrum Romam cum tribus milibus veteranorum proficisceretur
an Capuam tenēret. (Cic.)
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
18. Eos consules habemus, ut nullam calamitatem res publica accipĕre possit. (Cic.)
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
20. Cum Caesar in Sequanos per extremos Lingonum fines iter faceret, quo facilius subsi-
dium provinciae ferre posset, Vercingetorix castra posuit. (Caes.)
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
2. Dopo avere tradotto le seguenti versioni, riporta nelle tabelle tutte le proposizioni
al congiuntivo, suddividendole in base alla tipologia e specifica di che natura sono
quelle introdotte da ut.
1. Cesare aveva dato ordine alle truppe di precederlo per non destare sospetti. 2. classicum exorsus:
«avendo suonato la tromba».
Proposizioni narrative Proposizioni introdotte da ut Interrogative indirette