VO[\ONOIAZ
ih lasea  
piadh H[\H EOMZDAEċ[AA ȓA J\AEH V[ONJUAODHIċ

Ecaȑadąu, ;6;6 
 Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh 82 ’Adaȗajrj äd stulaui eomudaeąraa”2 
8. Ljnadaťa tjrmjdui lj eomudaehrj. 
Eomudaehrjh - njdomjd hi moljrdatąťaa - laspudj lj louą trąsątura udavjrshij2 omdaprjzjdťh,
hlaeą sj hnią pjstj tot äd burui dostru, şa omdapotjdťh, ehrj ljravą lad nudeťah sh lj adniujdťhrj şa
eodvad`jrj.

;. Hr`umjdthťa djejsathtjh stulajraa eomudaeąraa, eatëdl-a pj shvhdťaa äd eomudaehrj, naj mjthnorae, naj
ştaadťanae. Advoehťa apotjzj, hr`umjdtąra lad ljnadťaaij shvhdťaior pj ehrj a-hťa stulaht. Naťa htjdťa ih molui
lj normuihrj h `ëdluraior.
O soeajthtj du hr putjh jxasth nąrą eomudaehrj, tohtj rjihȗaaij hu ih khzą eomudaehrjh.
\jorataeahdui nrhdejz Kjrdhrl ^oyjddj spudjh ih nji eą —secamkui lj adnormhťaa, lj alja,
adtjreomprjcjdsaudjh sudt pjdtru soeajthtj tot hşh lj amporthdtj eh şa rjsparhťah pjdtru or`hdasm. H
trąa äd soeajthtj ädsjhmdą h eomudaeh.”.

5. Jxastą ljnadaťaa lj dhturą adstrumjdthią (ehrj ljserau eomudaehrjh prad eompodjdtjij shij, hşh eum
sj proluej hejhsth) şa ljnadaťaa lj dhturą hdhiataeo-advjsta`htavą (ehrj ädejhreą są oksjrvj eomudaehrjh
ladeoio lj hetavathtjh straetą lj trhdsmatjrj-rjejpthrj h udua mjshb). Ehrj jstj ljosjkarjh ladtrj jij?
Lhťa jxjmpij lj hejstj tapura lj ljnadaťaa. 

<. Ehrj sudt ejij phtru seopura pradeaphij hij

eomudaeąraa? 8- są nam huzaťa7
;- są nam ädťjijşa7
5- są nam heejpthťa7
<- są provoeąm o rjheťaj (o secamkhrj lj eomporthmjdt shu htatuladj). 

:. Ljnadaťa tjrmjdaa2 iamką, iamkhb, normj lj iamkhb. 

Iamkh jstj eodsaljrhtą lrjpt pradeaphiui mabioe lj eomudaehrj ädtrj mjmkraa udja

eoijetavatąȗa, sastjm lj eomudaehrj spjeanae ohmjdaior, hieątuatą lad sudjtj hrtaeuihrj, hvëdl
hdumatj rj`uia lj jxpramhrj ȑa lj serajrj. 

Iamkhbui   eodstatuaj proejsui lj jxpramhrj h `ëdluraior şa sjdtamjdtjior prad adtjrmjlaui

mabiohejior lj iamką (euvadtjior) äd ehlrui udja iamka dhťaodhij. 

Normjij lj iamkhb   sudt2 vorkarjh, tąejrjh, mamaeh, `jsturaij, iamkhbui jxtrheorporhi.

>. Ej nhetora eoorlodjhzą iamkhbui omuiua? 

Iamkhbui omuiua ljpadlj lj eoorlodhtjij adtjrdj ȑa jxtjrdj.
Eoorlodhtjij adtjrdj hij iamkhbuiua sj rjnjrą ih nhetorui nazaoio`ae hi adlavaluiua (hetavathtjh
hphrhtuiua nodhtor, h seohrťja ejrjkrhij, ädtrjh`h vahťą nazaoio`aeą h or`hdasmuiua umhd.) Hstnji,
najehrj pjrsohdą sj ljosjkjştj prad tamkrui voeaa (`rhv, straljdt, ştjrs), prad tjmpoui, ratmui,
adtjdsathtj, adtodhťaj, hrtaeuihrj ― tohtj naadl utaiazhtj äd nudeťaj lj ämprjburąra.
\otuşa, adniujdťh pradeaphią hsuprh iamkhbuiua o eodstatuaj eompodjdth lj orlad jxtjrd, lj
ehrhetjr soeahi, ehrj pjrmatj eomudaehrjh ädtrj mjmkraa soeajtąťaa. Eh njdomjd soeahi, iamkhbui
jstj adniujdťht lj secamkąraij ehrj hu ioe äd soeajthtj, mha hijs ih davji ijxaehi2 ämprumuturaij
udor udatąťa ijxaehij, secamkhrjh shu jxtadljrjh sjdsuraior udorh ladtrj jij, piąsmuarjh udor doa
jxprjsaa jte.
0. Jxpiaehťa hnarmhťaaij2
h) Zdh lad ehrhetjrastaeaij iamkhbuiua   o eodstatuaj ejh lj heomolhrj ih phrtaeuihratąťaij lj ädťjij`jrj h
phrtjdjraior ampiaehťa äd proejsui lj eomudaehrj.

k) O ehrhetjrastaeą h iamkhbuiua sj rjnjrą ih nhptui eą ji ljvadj ud ljtjrmadhdt hi adlavaluiua.

3. Ej eudohştjťa ljsprj euvëdtui rjtoraeą. Laseuthťaa pj hejhstą tjmą eu eoij`ui lvs. 

[jtoraeh - tjrmjd lj ora`adj `rjheą —rcjtorag” (hrs laejdla), vazh, ih ädejput, eu prjeąljrj,
eomudaehrjh pukiaeą äd snjrh poiataeą şa buralaeą, hvëdl heejpťah lj —ştaadťą h laseursuiua şa hrth lj
h eodvad`j”. Hstąza, tjrmjdui rjtoraeą jstj ljnadat lrjpt —hrth lj h eodvad`j şa h jmoťaodh ud
hulatorau lj bustjťjh aljaior jxpusj pradtr-o hr`umjdthťaj ko`htą, ra`urohsą, pusą äd vhiohrj lj
ud stai hijs”, hvëdl ädsą şa ud djmjratht sjds pjaorhtav eu rjnjrarj ih —laseursui ljeihmhtor,
hnjetht lj jioevjdťą hmpią, sodorą, eu jnjetj jxtjraohrj, sąrheą äd sjmdanaehťaa”. 

1. Dumaťa normjij motavhťaja lj h eomudaeh şa hrąthťa spjeanaeui ior.

Motavhťah lj h eomudaeh pohtj iuh lanjratj normj2

8) djvoa nazaej/kaoio`aej2 hejstj motavhťaa hu eh ora`adj, pj iëd`ą ädtrjkuadťhrjh kaoio`aeą,

nudlhmjdthią, şa pj hejjh lj sądąthtj eorporhią şa h madťaa. Hksjdťh udja eomudaeąra
shtasnąeątohrj luej ih pjraeoij ej hmjdadťąvahťh ädsąşa7

;) djvoah lj aljdtathtj2 nheaiatjhzą ädsąşa loradťh şa voadťh lj suprhvajťuarj şa hnarmhrj7

eomudaehrjh jstj hejjh ehrj dj ljmodstrjhzą eą sudtjm ejjh ej sudtjm7

5) djvoa soeahij, lj adtjrrjihťaodhrj, ehrj, ih rëdlui ior, adeiul2

h) djvoah lj adeiuljrj/ eupradljrj eh phrtj ädtr-ud hdumj sastjm rjihťaodhi7 udjora,
hiahdťj adnormhťaodhij (lupą jxjmpiui stuljdťaior ehrj stulahzą ämprjudą), shu rjihťaa
normhij (eomudathtj rjia`aohsą, eoijetav lj iueru, eąsątoraj jte.)7 
k) loradťh lj hutorathtj, lj h hvjh o hdumatą adniujdťą hsuprh hitorh7
e) djvoah lj hnjeťaudj2 hljsjh, sukserasą djvoaa lj rjspjet, prad ehrj sj ljmodstrjhzą eą 
najehrj lorjştj są eodtjzj, są rjprjzadtj ejvh pjdtru ejiąihit. 

86. Ehrj ladtrj rjtoraa @rjeaja shu [omja hdtaej vą amprjsaodjhzą mha muit? Lj ej? Hr`umjdthťa. Vj
madj mha muit m-h amprjsaodht Ljmostjdj, orhtor hi @rjeaja hdtaej, h nost ud hljvąrht 
jthiod hi jioeadťja, ehrj h lht lovhlą lj ud hljvąrht adtjrjs nhťą lj vorkarjh pukiaeą eh nhetor 
soeahi. Vj iëd`ą ehiatąťaij iad`vastaej, laseursuraij shij sj ljosjkjhu pradtrud eodťadut
pronudl soeahi, psacoio`ae, naiozonae jte. Ŕ a ji sj produdťh ämpotravh ljmh`o`aaior orhtoraej şa
ljtjsth 
 ädejreąraij lj rązkudhrj prad adtjrmjlaui euvëdtuiua pukiae. Ljmostjdj s-h këikëat lad
eopaiąraj ȑa produdȗh adeorjet sudjtjij, lhr hvjh o loradȗą mhrj lj h ljvjda orhtor ȑa prad
jxjreaȗaa hejhsth h rjuȑat. 

88. Ej eudohştjťa lad tjoraaij moljrdj hij eomudaeąraa ?

Vëdą h hbud`j ih sthlaui lj mhxamą ädniorarj, ej äi eodstatuaj sje. SAS, tjorah şa prhetaeh 
eomudaeąraa umhdj, tamp lj sjeoij, h eudoseut o ohrjehrj sth`dhrj. Ŕ taadťh eomudaeąraa h 

 ädejput są-şa ah  ,hvëdt

pramh taphrdaťą ädejpëdl
pramjij eu sjeoiui hi S^-ijh şa hdumj hu hphrut hdumatj adovhȗaa eum hr na2
 noto`rhnaa, tjij`rhnui şa tjijnodui,  jmasaudaij rhlaonodaej, ehmjrh lj
iuht vjljra, sastjmjij muitamjlah, jte.
  Doaij tjcdoio`aa hu prj`ątat sjraos eodlaťaaij lj rjhiazhrj h eomudaeąraa äd iuma vartuhij. Äd
ponalh hejstua nhpt, eomudaehrjh adtjrpjrsodhią, nhťą äd nhťą, udlj samťa eąilurh, htad`jrjh şa
vjza jxprjsah njťaa ejiuaihit vh rąmëdj suprjmh mhdanjsthrj h umhdatąťaa şa h rjhiaząraa vajťaa
pj pąmëdt. Lj hejjh, ädejpëdl eu sjeoiui SS, ştaadťh eomudaeąraa h ljvjdat udh lad
prjoeupąraij pradeaphij hij muitor shvhdťa. Ŕ taadťh eomudaeąraa jrh ljzvoithtą lj shvhdťaa
iad`vaşta, hdtropoio`a, psacoio`a, soeaoio`a, sjmaotaeajda, adnormhtaeajda, zahraşta, muzaeajda,
lapiomhťa, spjeahiaşta äd mhrgjtad`, äd mhdh`jmjdt, äd rjihťaa pukiaej, äd vëdząra, äd dj`oeajra
jte. 

8;. Dumaťa davjiuraij lj eomudaehrj şa hrąthťa spjeanaeui ior.

8. Eomudaehrjh adtrhpjrsodhią2 eomudaehrjh adtrhpjrsodhią prjsupudj ud lahio` hi pjrsohdja

eu sadj, eu proprah voej adtjraohrą.
;. Eomudaehrjh adtjrpjrsodhią2 sj rjhiazjhzą ädtrj louą shu mha muitj pjrsohdj hnihtj äd
satuhťaa lj proxjmathtj sphťahią, laseursui najeąruah naadl ljstadht äd tothiathtj
adtjrioeutoraior. Eomudaehrjh adtjrpjrsodhią hbutą pjrsohdh są-a eudohseą pj ejaihiťa, eët şa
pj sadj.
5. Eomudaehrjh lj `rup2 sj rjhiazjhzą äd eoijetavatąťa spjeahij vajťaa pronjsaodhij şa soeahij
h pjrsohdja, eupradzëdl mhxamum 1-88 pjrsohdj. Okajetavjij eomudaeąraa lj `rup sudt2 lj
h hsa`urh secamkąra lj alja şa jmoťaa äd adtjraorui `rupuiua, h or`hdazhťaaior rjstrëdsj,
äd maeroor`hdazhťaa, lj h rjzoivh prokijmj, h ämpąrtąşa eudoştadťj şa jxpjrajdťj pjrsodhij,
h erjh şa h ljtjdsaodh eodniaetj, h ljzvoith alja, h iuh ljeazaa amporthdtj, jte.
<. Eomudaehrjh pukiaeą2 rjprjzadtą oraej `jd lj euvëdthrj, lj prjzjdthrj, jxpudjrj nąeutą äd 
nhťh udua hulatorau (lj madamum 5 pjrsohdj), rjhiazhtą äd lanjratj normj2 eodnjradťą, pijlohraj 
h hvoehtuiua, prjij`jra, eomudaeąra ştaadťanaej, prjzjdtąra hij vëdząraior, iuąra lj euvëdt äd 
şjladťj, rhpohrtj şa ląra lj sjhmą, jxpudjra äd nhťh eomasaaior lj jxhmadhrj, prjzjdtąra hij 
spjetheoijior jte.
:. Eomudaehrjh lj mhsą2 hljsjh, eodejptui lj eomudaehrj lj mhsą jstj eodsaljrht sadodam
eu eji lj mhss-mjlah. Eodejptui lj mhss-mjlah ljsjmdjhzą proluejrjh şa lanuzhrjh
mjshbjior serasj, vorkatj, vazuhij shu hulaovazuhij lj eątrj ud sastjm mjlahtae
adstatuťaodhiazht eątrj ud pukiae vhraht şa dumjros. Uj rjhiazjhzą prad2 zahrj, rjvastj, eąrťa,
rhlao, \^, jte. 

85. Ehrj ladtrj davjiuraij lj eomudaehrj jdumjrhtj mha bos hrj ejij mha muitj hvhdthbj äd lanjratj
satuhťaa lj eomudaehrj2

h) iuhrjh udja ljeazaa7

k) pjrsuhlhrjh adtjrioeutoruiua7
e) lasjmadhrjh adnormhťaaior7
l) lomadhrjh adtjrioeutoruiua7
j) eudohştjrjh adtjrioeutoruiua7
n) ämpąrtąşarjh jxpjrajdťjior7
`) ljzvoithrjh aljaior.
c) rjzoivhrjh eodniaetjior.

Davjiui2 Eomudaehrjh adtjrpjrsodhią 

8<. Ej davji lj eomudaehrj prjsupudj eji mha kud njjlkheg?

Eji mha kud njjlkheg prjsudupudj davjiui eomudaehrjh adtjrpjrsodhią ȑa eomudaehrjh lj `rup. 

8:. Dumaťa tapuraij lj eomudaehrj.

8. Eomudaehrj vjrkhią 
;. Eomudaehrj serasą 
5. Eomudaehrj dodvjrkhią 
8>. Äd ej eodlaťaa hnarmąm eą o pjrsohdą posjlą o eomudaehrj jij`hdtą? 

80. Jdumjrhťa `jduraij lj eomudaehrj şa spjeaaij eorjspudzątohrj.

h. @jdui lj eomudaehrj eotalahd, ehrj rjnijetą rjihťaaiij ladtrj ohmjda äd snjrh vajťaa eotalajdj, 
ljvjdadl äd muitj ehzura trhlaťaa, ratuhiura. Ji ädsumjhzą spjeaa eh2 
 hioeuťaudjh lj jio`ajrj7 

 hioeuťaudjh nudjrhrą7 


 tohstui.
k. @jdui lj eomudaehrj hehljmae, laseursui eąruah sj jihkorjhzą eodnorm udua pihd,
pro`rhmj, ehrhetjrazëdlu-sj pradtr-ud hulatorau spjeanae, pradtr-ud iamkhb spjeahiazht, prad
sukajetjij hkorlhtj, prad mjtoljij lj jxpudjrj h adnormjťaaior jte. Upjeaaij iua2
 prjij`jrjh udavjrsathrą7 

 rjnjrhtui ştaadťanae7 

 lhrjh lj sjhmą ştaadťanaeą7 

 rjzumhtui ştaadťanae7 

 eomudaehrj ştaadťanaeą. 

e. @jdui lj eomudaehrj soeahi-poiatae hkorljhzą prokijmj hetuhij, tjmj spjeanaej, normuijhzą 

shreada pj vaator jte., naadl rostat äd nhťh udua pukiae jtjro`jd/ spjeahiazht. Upjeaa2
 rjnjrhtui7


eo d n j r a d ť h 7
 l as e u r s u i p oiatae/ lapiomhtae7
 hioeuťaudjh maiathrą/ ih matad`7

 euvëdthrjh lj proph`hdlą7 

 ijeťah pukiaeą.

l. @jdui lj eomudaehrj onaeahi-hlmadastrhtav  , ehrj sj rjnjrą ih hetavathtjh udja udatąťa

jeodomaej, naadl jihkorht lj ejij mha ljsj ora äd seras, eu surpius lj hmądudtj, lupą ehrj
jhstj rjlht orhi lj eątrj ud ämputjrdaeat spjeahi. Hejst `jd lj eomudaehrj jxpramą opadah
udua `rup lj pjrsohdj, lj hejjh jij sj eatjse hl iattjrhm şa du hlmat amprovaząra lj momjdt.
Upjeaa2
 laseursui onaeahi7

 lhrjh lj sjhmą7

 rhportui.

j. @jdui lj eomudaehrj lj hnhejra   h ädejput są sj ljzvoitj ädljosjka lupą hdaa '36 şa sj rjnjrą, 
praorathr, ih stamuihrjh vëdząraior, ih heťaudaij promoťaodhij. Upjeaaij iua2
 rhportui lj hnhejra7

 rjeihmh7

 onjrth7

 ljsa`dui (`rhnae, lj prolus, pjdtru mjlaui hmkahdt).

n. @jdui lj eomudaehrj bulaeahr   sj ehrhetjrazjhzą prad hspjetui eomudaeąraa onaeahij,

straet loeumjdthtj, pj khzh ij`aior io`aej jxastjdtj. \ohtj spjeaaij hejstua `jd sudt
sukorlodhtj
 buljeąťaa, urmjhzą ädtr-o eodsjeutavathtj straet ljtjrmadhtą, ahr äd ehiathtj lj vorkatora pot
na lohr spjeahiaşta äd lrjpt. Upjeaaij `jduiua bulaeahr2
 euvëdthrjh proeuroruiua (rjecazatoraui)7

 euvëdthrjh buljeątoruiua7

 euvëdthrjh hvoehtuiua (pijlohrah: )7

 euvëdthrjh lj hutohpąrhrj. 
  `. @jdui lj eomudaehrj rjia`aos sj ädseraj äd eodtjxtui jvjdamjdtjior lad vahťh eotalahdą.
Jsjdťh hejstua `jd eodstą äd proph`hrjh ehratąťaa, h lrh`ostja nhťą lj om, h iuptja pjdtru
kadj, laseuthrjh lavjrsjior prokijmj lj orlad tjoio`ae, nąeëdlu-sj hpji ih io`aeaij normhij şa
ih sjdtamjdtjij hulatorauiua. Upjeaaij `jduiua rjia`aos2
 prjlaeh7

 hioeuťaudjh nudjrhrą7

 euvëdthrjh ih Uadol .

83. Ehrj sudt jijmjdtjij proejsuiua lj eomudaehrj? Dumaťa jijmjdtui ehrj eodstatuaj nhetorui lj

ljeazaj äd eomudaehrj. Hr`umjdthťa-vą rąspudsui. 

Jijmjdtjij proejsuiua lj eomudaehrj2
h. Uursh lj adnormhȗaa7 k.
Jmaȗątor7 
e. Ehdhi/mabioe7
l. Mjshb7
j. [jejptor/ljstadhthr.
Jijmjdtui ehrj eodstatuaj nhetorui lj ljeazaj äd eomudaehrj jstj sursh lj adnormhȗaa, ljohrjej 
 ädtëa sj ah ljeazah hpoa ädejpj proejsui lj trhdsmasaj h mjshbuiua.
81. Ej ädťjij`jťa prad njjlkheg lj eomudaehrj? Lad ej eodstą njjlkhegui? 
Njjlkhegui   jstj rąspudsui proprau-zas pramat lj ih rjejptorui mjshbuiua, jstj ud stamui. Vohtj na
o ralaehrj lj sprëdejdj, ud zëmkjt, o `ramhsą, ud —Lh” shu —Du”. Vjdtru ud hetor, lj jxjmpiu, 

lrąjs pheutdusiu lij äd psrjh`mątdarąj h hp mihujzsjhibju ipuua kşai ahe utjiuraj sdhui unha ä pdt
uvij eląj hrjehj sutdhj saj m phi ae ktausjdşjt jrj. e[jąpsťpaau. dJsi ujis ltjj pdajdeljjs hr
pjdtru h ljtjrmadh mąsurh äd ehrj h nost ädťjijs mjshbui.
;6. Dumaťa tapuraij lj njjlkheg şa hrąthťa amphetui ior hsuprh adtjrioeutoruiua. 
Njjlkheg-  ui pohtj na pozatav shu dj`htav. 
Njjlkheg pozatav   vh luej ih o heťaudj pozatavą şa ih sueejs. 
Njjlkheg dj`htav   vh ljtjrmadh o rjeodsaljrhrj h satuhťaja eu urmąra naj pozatavj
(aljdtanaehrjh prokijmjior şa `jdjrhrj lj soiuťaa), naj dj`htavj (hkhdlodhrjh udja strhtj`aa,
thetaea, eomporthmjdt jte.).
;8. Vrjeazhťa lj ej ljpadlj jnaeajdťh njjlkheg-
uiua? Lj htjdȗah ȑa lj laspozaȗah
adtjrioeutoraior. 

;;. Ljnadaťa khrajrh lj eomudaehrj. 

Khrajrjij lj eomudaehrj rjprjzadtą tohtj hejij pjrturkhťaa ehrj pot adtjrvjdaa lj-h iud`ui
proejsuiua lj eomudaehrj, rjlueëdl hstnji naljiathtjh shu jnaeajdťh mjshbuiua trhdsmas. 
;5. Jdumjrhťa eji puťad zjej khrajrj lj eomudaehrj. 
8. Lanjrjdťj lj pjrejptaj7
;. Eodeiuzaa `rhkatj7
5. Utjrjotapaa7
<. Iapsh lj eudohştjrj7
:. Iapsh lj adtjrjs7
>. Lanaeuitąťa äd jxpramhrj7
0. Jmoťaaij7
3. Vjrsodhiathtjh7

816..E Nuoidtulruhi şsao

addoniru7jdťjij ja7 88.
Utrjsui7
    Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh ;2 —Euiturh eomudaeąraa ― eodlaȗaj adlaspjdshkaią lj
adtj`rhrj äd mjlaui soeahi”2 
8.Ljzvoithťa doťaudjh lj euiturą äd rhport eu pjrsodhiathtjh umhdą. 
 Äd rhport eu pjrsodhiathtjh umhdą, euiturh rjprjzadtą tothiathtjh eudoştadťjior lad lavjrsj
lomjdaa pj ehrj ij posjlh eadjvh şa pj ehrj ij-h hecazaťaodht prad stulau şa jxpjrajdťą. Euiturh
jstj ud sastjm lj alja, lj okaejaura, chkatulada, moljij eomporthmjdthij şa rjheťaa ehrhetjrastaej
pjdtru molui lj vahťą hi udja soeajtąťa. 

;. Onjraťa o ljnadaťaj h euituraa.

Euiturh jstj ud hdshmkiu eompijx ej adeiulj eudohştjrjh, erjladťjij, hrth, morhih, lrjptui,
trhlaťaaij şa oraej hitj prolueťaa şa molhiatąťa lj vahťą erjhtj lj omui ej trąajştj äd soeajthtj.
5. Hr`umjdthťa hxaomh2 Eomudaehrjh jstj ud nhetor eodstatutav hi euituraa, ud nhetor ljnadatorau şa
strueturhi, nąrą lj ehrj du putjm ädťjij`j daea o normą lj euiturą. Adeiuljťa äd hr`umjdtui/ hr`umjdtjij
lvs. tjrmjdaa2 euiturh eomudaeąraa, euitavhrjh iamkaa.
Euiuturh jstj ud hdshmkiu eompijx ej adeiulj mha muitj ehiatąȗa. Eomudaehrjh ih rëdlui ja tot
nhej phrtj lad hejst hdshmkiu ȑa jstj udui ladtrj ejij mha amporthdtj jijmjdtj pj ehrj trjkuaj
sh ij posjlj ud om euit. Du putjm spudj eą o pjrsohdą jstj euitą lheą hejhsth du eudohȑtj
euiturh eomudaeąraa. Hstnji najehrj lad doa pjdtru h lh lovhlą lj euiturą trjkuaj ädtëa lj tohtj są
euitavąm iamkh ȑa są dj eaząiąm eomudaehrjh. 
<. Jdumjrhťa ehrhetjrastaeaij pradeaphij hij iamkhbuiua iatjrhr/ sthdlhrl. Advoehťa jxjmpij rjpjrjzjdthtavj.
Iamkhbui iatjrhr2
- eorjspudlj dormjior şa ejradťjior udja jxpramąra eorjetj, äd`rabatj7 
- hrj ud ehrhetjr euit, jij`hdt, naadl ij`ht lj vahťh soeahią, eavaiazhťaj, ljzvoithrjh `ëdlaraa, hrtą
jte.
- hsa`urą eorjetatuladjh lj dhturą2 nodjtaeą-nodoio`aeą, orto`rhnaeą, ortojpaeą, ijxaehią,
sjmhdtaeą, jtamoio`aeą, mornoio`aeą, sadthetaeą, staiastaeą. 
:. Ehrhetjrazhťa iamkhbui eoioevahi äd rhport eu iamkhbui sthdlhrl.
Iamkhbui eoioevahi, dumat şa nhmaiahr, popuihr, orhi, eodvjrshťaodhi, hnjetav, sukajetav, hr`otae,
ecahr şa vui`hr, sj satujhzą ih davjiui iamkaa vorkatj/ orhij, naadl noiosat äd nudeťaj lj satuhťaj şa lj
davjiui lj adstruarj hi ejior ehrj eomudaeą7 eodťadj rj`aodhiasmj, euvadtj popuihrj, nhmaiahrj,
djhtjsthtj äd iamkh iatjrhrą. Äd tamp ej iamkhbui iatjrhr rjspjetą hdumatj rj`uia straetj.

>. Ehrhetjrazhťa iamkhbui spjeahi/ lj spjeahiathtj (nhejťa rjnjradťą ih iamkhbui jeodomae).

Iamkhbui ştaadťanae jstj iapsat lj ädeąreąturą hnjetavą, lj na`ura lj stai şa la`rjsauda, äd spjeahi
adeiuzëdl euvadtj modosjmhdtaej, heejdtui naadl pus pj eomudaehrj lj doťauda, eudoştadťj, alja
jte., hstnji eą nudeťah iamkhbuiua jstj eo`datavą. 
0. Ljnadaťa doťaudaij2 `rjşjhią şa eorjetatuladj.

@rjşjhią jstj oraej hkhtjrj lj ih dormjij iamkaa iatjrhrj, lj ih sastjmui ja lj nudeťaodhrj.

orjetatuladj jstj ädsuȑarjh lj h na eorjet, ehiathtj `jdjrhią h staiuiua eodstëdl äd rjspjethrjh rj`uiaior `rhmhtaehij, orto`rhnaej ȑa lj pude

3. Jdumjrhťa tapuraij lj `rjşjia ehrj sj eomat lj eątrj vorkatoraa iamkaa romëdj lad ehuzh djeudohştjraa
rj`uiaior iad`vastaej.
\apuraij lj `rjȑjia2 
8. Jrora lj orlad ortojpae (heejdtui şa laeťah)7 
;. Jrora lj orlad ijxaehi7
 5. Adhlvjrtjdťj lj orlad mornoio`ae7
<. @rjşjia lj orlad sadthetae şa staiastae7 
1. Eataťa şa produdťhťa eorjet euvadtjij2 ehrhetjr, rj`azor, hvhraj, hvhraťaj, loetoraťą, paetoraťą, njiejraťą,
udae, eąiu`ąraťą, jpoeą, eomjlaj, [usah, ljpozat (khdehr), mhrgjtad`, erjlat, hdtae, adtam, `ad`hş, pjduraj,
motraej.
86. Ehrj jstj lanjrjdťh ladtrj ud voehkuihr hetav şa udui phsav?
^oehkuihrui hetav jstj muit mha ljs ädtëdat ȑa noiosat. 
88. Jxjmpianaehťa eëtjvh euvadtj eupradsj äd voehkuihrui lj khzą şa udui sjeudlhr.
^oehkuihrui lj khzą2 mhsą, ehsą, ehrtj, ȑeohią, pronjsor, jijv, pąradtj, jte. 
^oehkuihrui sjeudlhr2 chrmhd, aor`hd, o`cjhi, korlja, `cad, eąpątëa,
jte. 8;. Eëdl o ljnadaťaj sj eodsaljrą eą jstj eorjetą?
Ljnadaťah trjkuaj są naj ehrhetjrastaeą, hitnji spus ljnadatorui trjkuaj są naj hieątuat hstnji ädeët są
eorjspudlą ädtrj`uiua ljnadat şa dumha iua (ljnadaťah du trjkuaj są naj daea prjh `jdjrhią/ ihr`ą, daea
prjh spjeahią/ äd`ustą)7 ljnadatorui şa ljnadatui trjkuaj są naj tjrmjda aljdtaea. 
85. Ehrj sudt rj`uiaij ej sthu ih khzh ljnadaraa tjrmjdaior? Onjraťa jxjmpij pjdtru najehrj rj`uią.
[j`uiaij2
8. Ljnadaťah trjkuaj są eorjspudlą ädtrj`uiua ljnadat şa dumha iua (ljnadatui şa ljnadatorui są naj
tjrmjda aljdtaea).
Jxjmpiu2 Uuksthdtavui jstj phrtjh lj vorkarj nijxakaią. 
;. Ljnadaťah du trjkuaj są naj eareuihrą (ljnadatui są du-i eodťadą pj ljnadator). 
Jxjmpiu2 Astorah jstj ştaadťh ehrj stulahzą jvjdamjdtjij
astoraej. 5. Ljnadaťah du trjkuaj są naj dj`htavą lheą pohtj na
hnarmhtavą. Jxjmpiu2 Duvjih du jstj romhd. 
<. Ljnadaťah trjkuaj są naj eihrą. Ljnadaťah du trjkuaj są eodťadą2
h) na`ura lj stai, tjrmjda jecavoea7
k)ädsuşara ädtëmpiątohrj7
e) ädsuşara lj prasos7
l) doťauda djeudoseutj äd ljnadator. 
Jxjmpiu2 Vątrhtui jstj lrjptud`caui eu tohtj ihturaij şa ud`cauraij lj 16%. 
:. Ljnadaťah du trjkuaj są eodťadą eodtrhlaeťaa io`aej şa, totolhtą, są du adtrj äd eodtrhlaeťaj eu
hitj ljnadaťaa. 

Jxjmpiu2l Hjlebiajdeąta.v  ui jstj phrtjh lj vorkarj nijxakaią ehrj hrhtą   ädsuşaraij okajetjior şa du

sj 
8<. Ej jrora sj eomat ih ljnadarjh tjrmjdaior?
 Ljnadaťah jstj prjh ihr`ą.

 Ljnadaťah jstj prjh äd`ustą. 

 Ejre vaeaos (ejre äd ljnadaťaj, ljnadaťaj eareuihrą). 

 Ljnadaťaj dj`htavą.

 Jdudť rjtorae.

 Ljnadaťaj okseurą.

 Ljnadaťaj eu ądsuşara lj prasos. 

 Ljnadaťaj ehrj eodťadj doťauda djeudoseutj. 

 Ljnadaťaj ehrj eodťadj eodtrhlaeťaj iobaeą. 

8:. Hluejťa jxjmpij lj ljnadaťaa ej eodtrhvad rj`uiaior.

Hm hlus jxjmpij ih jxjreaȗaui 85.
  Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh 52 —Iamkhbui dodvjrkhi ― hrtą suktaią h eomudaeąraa ȑa h
sueejsuiua pjrsodhi ”2 
8. Ljnadaťa iamkhbui eorpuiua.
Vrad iamkhbui eorpuiua ädťjij`jm jxprjsah jdjr`aja şa h adnormhťaja prad ťadutą, maşeąra,
adlaea nheahia jte.

;. Hrąthťa ehrj jstj roiui iamkhbuiua eorpuiua äd rjhiazhrjh eomudaeąraa. Hr`umjdthťa.

Eudohştjrjh iamkhbui eorpuiua nhej posakaią htët utaiazhrjh eorjetą h maşeąraior proprauiua
eorp, eët şa adtjrprjthrjh eomportąraa adtjrioeutoraior, h eiajdťaior şa h phrtjdjraior lj hnhejra,
hvëdl hstnji posakaiathtjh lj h rjheťaodh jnaeajdt äd rjihťaaij eu hejştah. 

5. Dumaťa, lad pudetui lj vjljrj hi tapoio`aja `jdjrhij, sjmdjij äd iamkhbui eorporhi.

adlaea (sjmdj djadtjdȗaodhtj, hljsjh dodeodştajdtj),

samkoiura (sjmdj eu sjmdanaehȗaj soeao-euiturhią, hljsjh dormhtj shu ecahr ratuhiazhtj),
sjmdj eorporhij (`jstura nąeutj eu adtjdťaj eomudaehtavą). 

<. Lad ej jstj normht sastjmui lj ehtj`oraa pjdtru eihsanaehrjh eomporthmjdtjior dodvjrkhij?

Uastjmui lj ehtj`oraa pjdtru eihsanaehrjh eomporthmjdtjior dodvjrkhij jstj normht lad2

jmkijmj, aiustrhtora, `jstura lj rj`ihb, jxprjsaa nheahij hnjetavj, maşeąra hlhpthtoraa, postura.

:. Jdumjrhťa nhetoraa ehrj heťaodjhzą hsuprh iamkhbuiua eorpuiua.

Nhetoraa lj adniujdťą hsuprh iamkhbuiua eorpuiua sudt ädzjstrhrjh jrjlathrą şa mjlaui ädeodburątor. 

>. Ehrj sudt nhetoraa ej adlue poiasjmah iamkhbuiua eorporhi?

-Muitatuladaa lj sastjmj sjmdanaehdtj7

-@rhljij lanjratj lj adtjdťaodhiathtj eodştajdtą.

0. Noiosaťa `jsturaij pjdtru h vą jxpramą2 rjnuzui, stopąrhrjh, susťadjrjh rjihťaaior, supjraorathtjh,

ljzadtjrjsui, adlanjrjdťh, hmjdadťrjh, iapsh lj hmhkaiathtj, jxhetathtjh, z`ërejdah, trunah, hro`hdťh,
ru`ąmadtjh, rjihxhrjh, htjdťah. 

3. Eomjdthťa hnarmhťah iua Paiiahm \chegjrhy2 —Uamťui umoruiua jstj udui lad ejij mha kudj hrtaeoij lj
 ämkrąeąmadtj pj ehrj ij putjm purth äd soeajthtj.”

jz hp prrojpeaujm, s jo mehhijd alnjjs etho msa utrdhaeajhsrej aamdtprrjj tujdrhmjlaui hdumatj alja sa laspozataa. Hshlhr,

1. Lj ej `iumjij ehrj jrhu jxtrjm lj hmuzhdtj heum ud ljejdau du mha nhe hza pj damjda są rëlą? Lj
ej rël ohmjdaa şa äd satuhťaa trastj, trh`aej ecahr?

86. Ehrj jstj okajetui lj stulau hi proxjmaeaa?

Vroxjmaeh sj oeupą eu stulaui pjrejpjraa şa utaiaząraa sphťauiua lj eątrj om. Eh okajet lj stulau,
proxjmaeh stulahzą rjihťaaij sphťahij eh mol lj eomudaehrj, molui lanjrat lj h pjrejpj sphťaui äd
lanjratj euitura, jnjetjij samkoiaej hij or`hdaząraa sphťahij şa lasthdťjij nazaej.
88. Dumaťa ejij eadea lamjdsauda ej sthu ih khzh iamkhbuiua sphťauiua.

h) hmpiatuladj,
k) ädąiťamj,
e) hpropajrj-ljpąrthrj,
j) ädąudtru- äd hnhrą,
n) `rhl lj adtamathtj.

8;. Ehrhetjrazhťa pihshmjdtjij ih mhsą lj tap2 eompjtaťaj (pihshmjdt nrodthi)7 eoopjrhrj (pihshmjdt

hiątura)7 eomudaehrj (pihshmjdt eoiť)7 adljpjdljdťą (pihshmjdt pj lah`odhią)7 —iuht ih mabioe”  şa eihsae.

Eompjtaťaj  (pihshmjdt nrodthi)
Lj najehrj lhtą eëdl loa ohmjda sthu nhťą äd nhťą ih o mhsą, ja o ämphrt, äd sukeodştajdtui ior, äd
louą tjratoraa j`hij. Vhrtjh ehrj äa rjvadj najeąruah jstj eodsaljrhtą ud tjratorau proprau şa daea
udui du heejptą stąpëdarjh hejstuah, äd vrjud nji, lj eątrj ejiąihit. 
Eoopjrhrj (pihshmjdt hiątura) 
Jstj rjeomhdlht eëdl sj urmąrjştj jiamadhrjh suspaeaudaior shu htjduhrjh ehrhetjruiua
eodniaetuhi hi udja lasputj. Vihshmjdtui hiątura  adluej nhmaiahrathtj şa hmaeaťaj ädtrj
adtjrioeutora. Eomudaehrj (pihshmjdt eoiť) 
J eji mha kud pihshmjdt ih mhsh trhthtavjior. Onjrą ejij mha kudj opťauda strhtj`aej pjdtru
susťadjrjh eu mąsurą h pravaraa şa pjdtru h urmąra mamaeh şa `jsturaij. Utamuijhzå ljsecaljrjh şa
adsthurjhzą o htmosnjrą prajtjdohsą, nhvorhkaią ädťjij`jraa şa
eoihkorąraa. Adljpjdljdťą (pihshmjdt pj lah`odhią) 
Vihshmjdtui jstj hloptht spodthd äd kakiaotjea, pjdsauda shu rjsthurhdtj, ädtrj pjrsohdj ehrj sj
jvatą rjeaproe şa vor są rąmëdą adljpjdljdtj. Hphrj spodthd shu jstj hijs ljiakjrht äd
dj`oeajraij äd ehrj sj lorjştj jvathrjh udja laseuťaa sadejrj şa ljsecasj. Vihshmjdtui eh hthrj
jxpramą adlanjrjdťą şa nu`ą. Zdjora, ecahr şa ostaiathtjh. Hşhlhr, pjdtru dj`oeajra hejst pihshmjdt
du jstj rjeomhdlhkai.
 —Iuht ih mabioe” 
Jstj o secjmą lj pihshmjdt ljioe nhvorhkaią pjdtru hlvjrshrui sad`ur, ädeoiťat lad louą nihdeura.
Hlvjrshrui sad`ur, äd pozaťaj lj eoiť lukiu, vh hvjh lj urmąrat louą sursj lj mjshbj, pihshtj äd
larjeťaa opusj. Hejhsth okosjştj şa aratą, lamaduëdl htjdťah şa eodejdtrhrjh. 
Eihsae
Vihshmjdtui äd trja, eihsae ih mhsh trhthtavjior şa hljevht satuhťaja äd ehrj dj`oeahtorui vadj ädsoťat
lj eodsaiajr, hsastjdt shu sjerjthr, jstj hejih äd ehrj eojecapajraa oeupą, umąr ih umąr, hejjhşa

ihturą mhrj h mjsja lrjptud`cauihrj. 

85. Jxpiaehťa sjmdanaehťaaij mjsjior lj hehsą2 rotudlą, phtrhtą, lrjptud`cauihrą.

Mhsh rotudlą lj hehsą, ljstadhtą eadja zaidaej, sjmdhijhzą mha eurëdl o nhmaiaj phrtaeaphtavą,
ljmoerhtaeą, ha eąrja mjmkra eomudaea iakjr, muit şa sadejr, nąrą są-şa hseudlą jmoťaaij. Nhmaiah
sj hludą ih orh mjsja du htët pjdtru h rjspjeth ud thkajt shu o rj`uią ampusą lj eadjvh, eët
pjdtru h eodvjrsh iakjr şa ljsecas ljsprj ejjh ej s-h ädtëmpiht uduah shu hituah pjstj za.
Mhsh lrjptud`cauihrą, mhrj, ädhitą şa `omohsą lj hehsą, heoio udlj phrj h na udaeh soiuťaj
heejpthkaią pjdtru eadh lj najehrj za, vh sjmdhih mha eurëdl o nhmaiaj eodsjrvhtohrj, normhiastą.
Mjmkraa ja sudt rjihtav ajrhrcazhťa pj rhd`ura şa davjiura lj hutorathtj. Lj rj`uią, sj vh sthkaia eihr
eadj şa lj ej stą äd ehpui mjsja. 
Mhsh pątrhtą lj hehsą, jvjdtuhi eu o ihturą iapatą lj pjrjtj, ljstadhtą mjsjior sporhlaej —äd
nhmaiaj”, sjmdhijhzą mha eurëdl o nhmaiaj htomazhtą, äd ehrj sj eomudaeą puťad. Mjmkraa n hmaiaja
sudt vjşdae oeuphťa, najehrj eu hitejvh, şa vad ih mhsą pj rëdl, ih orj lanjratj. 
8<. Ej roi boheą vjstamjdthťah äd mjlaaij udavjrsathr, pronjsaodhi? Lhr ih ud adtjrvau?

^jstamjthȗah trhdsmatj mjshbj ljsprj njiui äd ehrj tj eomporȗa, `ëdljȑta, ljsprj pjrsodhiathtjh
th. ^jstamjdthȗah hrj ud iamkhb proprau, ahr mjshbui pj ehrj äi trhdsmatj jh ejior lad bur jstj udui
ljosjkat lj eompijx. Hstnji hr na kadj są iuąm äd eodsaljrhȗaj ej ämkrąeąm ȑa udlj. 

8:. Ehrj jstj amphetui euioraa hsuprh eomudaeąraa? Lhr suk hspjet euiturhi?

Euioraij adniujdťjhzą şa jij eomudaehrjh. Jij jvaljdťajhzą htatuladjh omuiua nhťą lj vahťą şa nhťą
lj eja lad bur. Eorjihťah euiohrj ― pjrsodhiathtj, euiohrjh vjstamjdthťaja noiosatą lj eątrj
pjrsohdą, dj eomudaeą o sjraj lj iuerura ljsprj hejhsth. Lj jxjmpiu2
[oşu  ― om piad lj sjdtamjdtj, tjmpjrhmjdthi7 vathiathtj, adtjrjs, norťą.
[oz  ― aukarj, `rabh lj hiťaa.
Vortoehiau ― pjrsohdą or`hdazhtą, cotąrëtą, laseapiadhtą.
@hikjd  ― loradťh lj h laseuth.
^jrlj  ― loradťh lj secamkhrj7 optamasm, spjrhdťą.
Kiju ― pjrsohdą advjdtavą.
Kijumhrad ― piąejrjh lj h na sjn, lj h lh orladj.
Dj`ru ― pjrsohdą ehrj ştaj nohrtj kadj ej hrj lj nąeut7 eodtroi, sokrajthtj, sa`urhdťą.

Ujmdanaehťah euioraior pohtj na lanjratą äd hitj euitura.

 Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh <2 ’Hspjetj psacoio`aej hij eomudaeąraa”2 
8. Ljnadaťa Hdhiazh \rhdzheťaodhią (H\).

Hdhiazh trhdzheťaodhią (H\), jihkorhtą lj Jrae Kjrdj äd 81>8, jstj o mjtolą lj stulau şa lj ämkudątąťarj
h eomudaeąraa, hpiaeëdlu-sj ljopotravą htët adtrospjeťaja (eomudaeąraa eu sadj), eët şa eomudaeąraa
adtjrpjrsodhij, ljvjdadl hstnji şa ud adstrumjdt lj jvoiuťaj pjrsodhią eu hpiaehťaa äd vahťh `rupuraior
umhdj.

;. Ehrj sudt okajetavjij H\?

Okajetavjij H\ eodsthu äd2

 Aljdtanaehrjh şa moljihrjh propraaior stąra lj sparat moljihtj lj rjihťaaij lj eomudaehrj7

 Erjhrjh udor mabiohej jnaeajdtj lj heťaudj äd ehlrui lanjrator rjihťaa eomporthmjdthij.

5. Ljnadaťa sthrjh lj sparat.

Uthrjh lj sparat ud molji eodsthdt lj sjdtamjdtj şa jxpjrajdťj larjet rjihťaodht eu ud molji

eorjspudzątor lj eomporthmjdt. 

<. Äd eëtj stąra lj sparat sj pohtj hnih o pjrsohdą ädtr-ud proejs lj eomudaehrj?

 Äd <2
 Eopai (E),

 Vąradtj (V),

 Hluit (H).

:. Ehrj sudt jijmjdtjij eompodjdjtj hij stąraior lj sparat äd rhport eu nudeťaaij eomporthmjdthij şa
normjij lj mhdanjsthrj hij hejstorh?

Jijmjdtjij eompodjdtj hij stąraior lj sparat, äd rhport eu nudeťaaij eomporthmjdthij

 ädljpiadatj şa normjij lj mhdanjsthrj hij hejstorh, sudt2
 VD (hlaeą Vąradtj Dormhtav, ehrj adeiulj buljeąťaij lj vhiohrj şa dormjij soeahij)7

 V@ (hlaeą Vąradtj @rabuiau, ehrj adeiulj soiuťaaij shu, hitnji spus, —rjťjtjij” şa molhiatąťaij lj

hsumhrj h rjspodshkaiatąťaior)7
 H (Hluitui, ehrj adeiulj molhiatąťaij lj trhthrj h adnormhťaaior, nhptjior, aljaior,

prokhkaiatąťaior)7
 EH (Eopai Hlhptht [jkji/ Eopai Hlhptht Uupus, ej adeiul rjnijxjij eodlaťaodhtj)7


 EE (Eopaiui Erjhtav, dumat şa Maeui Advjdthtor, adeiulj adtuaťaaij, aljaij —shivhtohrj”),
  EU (adeiulj sjdzhťaaij şa jmoťaaij) 

>. Ehrhetjrazhťa najehrj sthrj lj sparat.

- Uthrjh lj Vąradtj (V). Najehrj ladtrj doa hm ädrj`astrht (şa ädeą mha ädrj`astrąm) dormj, opadaa,
 buljeąťa ljsprj ohmjda şa iuerura, nąrą są na hvut posakaiathtjh są vjranaeąm eorjetatuladjh
hejstorh. Lj hsjmjdjh, hm ädrj`astrht eomporthmjdtj lj lomadhrj, ampudjrj shu protjbhrj. O
pjrsohdą heejsjhzą sthrjh lj Vąradtj (V) htudea, eëdl eomporthmjdtui sąu rjproluej ud—
molji” pj ehrj i-h ädrj`astrht lj ih eja lad bur, lj rj`uią, pąradťa shu hitj pjrsohdj ehrj hu
jxjreatht o adniujdťą putjrdaeą hsuprh ior.
- Uthrjh lj Eopai (E) sj rjnjrą ih samťura şa adeiulj djvoaij, sjdzhťaaij şa jmoťaaij ej hphr äd mol
dhturhi ih o pjrsohdą. O pjrsohdą sj mhdanjstą prad sthrjh Ju-iua Eopai htudea eëdl äsa jxpramą
ljsecas şa spodthd loradťjij, trąaraij, sjdtamjdtjij. Uthrjh lj sparat E lovjljştj, suk normą lj
sjdzhťaa adtjrdj şa jxtjrdj, tohtj djvoaij şa loradťjij mhdanjsthtj lj o pjrsohdą şa ij jxpramą
eh sastjmj lj eomporthmjdtj, rjnijethtj äd `ëdlura şa jmoťaa. Eomporthmjdtui E jxpiaeą nhptui
eą ljsjora sudtjm ädeiadhťa są heťaodąm eodnorm loradťjior şa piąejrtaior dohstrj. Äd hitj ehzura,
 hvjm tjdladťh lj h dj njra lj iuerura shu nhptj ehrj, äd hdumatj eareumsthdťj, dj-hu erjht
djpiąejra shu ecahr sunjradťj.
- Hluitui (H) (dumat şa Ehieuihtorui) sj mhdanjstą htudea eëdl o pjrsohdą `ëdljştj, samtj şa
heťaodjhzą hutodom, rhportëdlu-sj ih rjhiathtjh okajetavą. Ji or`hdazjhzą, eomphrą, prjvjlj,
jvhiujhzą, hdhiazjhzą, ljealj, soiaeatą, ädrj`astrjhzą şa eomudaeą adnormhťaa. Äa sudt ehrhetjrastaej2
pravarjh larjetą, `jsturaij mąsurhtj, sa`urhdťh iadastatą. Hspjetui pozatav hi stąraa lj Hluit jstj eą
dj pjrmatj euij`jrjh okajetavą lj adnormhťaa, iuhrjh lj ljeazaa `ëdlatj, rjzoivhrjh prokijmjior,
 ädljpiadarjh shreadaior şa, mha hijs, —o adtj`rhrj hrmodaohsą ädtrj loradťj (Eopai) şa vhiora

( V ą ra d tj), nhpt ehrj onjrą pjrsodhiatąťaa ud sjdtamjdt lj muiťumarj äd vahťą äd heorl eu sadj
  äd s u s a.

0. [jijvhťa hvhdthbjij şa ljzhvhdthbjij najeąrja stąra lj sparat.

3. Ljnadaťa trhdzheťah lj eomudaehrj.

\rhdzheťah lj eomudaehrj jstj o normą lj secamk soeahi ädtrj louą shu mha muitj pjrsohdj
(nazaej şa/ shu buralaej), ehrj sj pohtj jnjetuh orhi, äd seras, prad `jstura, pravara, okajetj jte. 

1. Jdumjrhťa tapurij lj trhdzheťaa lj eomudaehrj.

\rhdzheťaaij eomudaehtavj sudt eihsanaehtj äd trja tapura2

8. \rhdzheťaa sampij, eihsanaehtj, ih rëdlui ior, äd2 trhdzheťaa phrhijij (eompijmjdthrj) şa trhdzheťaa
 äderueaşhtj7
;. \rhdzheťaa lukij (hseudsj)7
5. \rhdzhetaa thd`jdťahij. 

86. Vrad ej sj ehrhetjrazjhzą trhdzheťah phrhijią?

\rhdzheťaa phrhijij (eompijmjdthrj) hphr äd ehzui äd ehrj o sthrj lj sparat soiaeatą hitjah są

rąspudlą stąraa hnihtj ih ora`adjh trhdzheťaja. Vrad urmhrj, sudt vazhtj dumha louą stąra lj sparat şa
djprjvązutui jstj jxeius lad eomudaehrj. 

88. Eëdl hphrj trhdzheťah lj eomudaehrj äderueaşhtą?

\rhdzheťaaij äderueaşhtj hphr htudea eëdl ud adlaval, eąruah a s-h soiaeatht o hdumatą sthrj lj
sparat, du rąspudlj äd nudeťaj lj hejhsth, ea nurdazjhzą adtjrioeutoruiua sąu ud rhspuds
djhştjptht. 

8;. Lhťa jxjmpij lj trhdzheťaj äderueaşhtj.

S hloptą o sthrj lj Eopai ȑa spudj2 — Ma-j tjhmą eą d-o są hbud`ą ih tamp”    , Q hloptą o sthrj lj
Vąradtj protjetor2 —Du tj äd`raborh. ^ja hvjh t  amp sunaeajdt są vorkjȑta eu ji”.   Uhu, S ädtrjhką  —
Ih ej orą hbud`j?”    , ahr Q rąspudlj äd sthrjh lj Vąradtj2 —Du hm lj udlj są ȑtau. Du ju hm
hrhdbht
 ädtëidarjh.”. 

85. Ehrhetjrazhťa trhdzheťah lukią (hseudsą).

\rhdzheťaaij lukij sj ljsnąşohrą, äd `jdjrhi, ih louą davjiura2

H. Hphrjdt (shu soeahi), jxpiaeat, vjrkhi şa oksjrvhkai.
K. Hseuds (psacoio`ae), ampiaeat şa dodvjrkhi (adtodhťaj, nazaodomaj, mamaeą jte.). 
Ljsnąşurëdlu-sj ih mha muitj davjiura, hsjmjdjh trhdzheťaa pud äd boe mha muitj stąra lj sparat äd
ehzui najeąruah ladtrj adtjrioeutora. Ŕ a, htët tamp eët trhdzheťah hseudsą pohrtą eodťadutui 
mjshbuiua, jxastą raseui lj h du ädtjij`j shu lj h ädtjij`j `rjşat pj udui ladtrj eja loa
adtjrioeutora.
 8<. Lhťa jxjmpij lj trhdzheťaj thd`jdťahią.

Jxjmpiui 82 
- Ej pąrjrj hvjťa ljsprj heťaudjh mjh?
- Ehrj jstj rjheťah lumdjhvohstrą nhťą lj ädejreąraij eodeurjdťja lj h dj kioeh? jte. 
Jxjmpiui ;2 
- Heejpthťa eodlaťaaij adeiusj äd proajetui lj eodtrhet?
- Loraťa są sthkaiam urmątohrjh ädtëidarj mąadj shu poamąadj?
- Uthkaiam thranjij ih davjiui ejior prhetaehtj lj soeajtąťaij eomjreahij lj stht shu mha mhra eu S
%?
8:. Ehrj sudt ehtj`oraaij lj sejdhraa lj vahťą hij adtjrioeutoraior?

8) OG +, OG +7
;) OG +, OG -7
5) OG -, OG
+7
<) OG -, OG- .

8>. Lhťa jxjmpij pjdtru najehrj lad ejij phtru sejdhraa lj vahťą2

h) —Ju sudt pjrnjet ― \u jşta pjrnjet”2 

Ju mą heejpt şa tj heejpt şa pj tadj.
Lj jxjmpiu2 —Ehrj jstj prokijmh? Cha są o rjzoivąm ämprjudą!" 

k) —Ju du sudt pjrnjet ― \u jsta pjrnjet”,

Mą ljvhiorazjz şa tj suprhjvhiujz.
Lj jxjmpiu2 —Ju sudt vadovht şa jstj eihr eą jşta eji mha kud!" 

e) —Ju sudt pjrnjet ― \u du jşta pjrnjet”

Ju mą suprhjvhiujz şa tj ljvhiorazjz.
Lj jxjmpiu2 —Jstj `rjşjhih th! Ju sudt eji mha kud, hşh eą tj-hm ädvads!"

l) —Ju du sudt pjrnjet ― \u du jşta pjrnjet”.

Mą ljvhiorazjz şa tj ljvhiorazjz.
Lj jxjmpiu2 —Jstj vadh dohstrą! Du sudtjm kuda lj

damae!” 80. Ej roi boheą Hdhiazh \rhdzheťaodhią äd hejstj sejdhraa? Ä

[oiuraij, H\, eodstatuaj ud mabioe, ud adstrumjdt lj `ëdlarj şa du hu prjtjdťah lj h ljseraj ud

hljvąr. Vrad urmhrj, roiui sj bustanaeą prad utaiathtjh sh eh molji lj adtjrprjthrj şa heťaudj hsuprh
rjhiatąťaa.

83. Ehrj jstj lastadeťah ädtrj h hseuith şa h huza?

udjtjij sa eomudaehrjh. Huzam ad eodtaduu. Lj jxjmpiu, serajm ad tamp ej rhlao-ui jstj pordat. Huzam muzaeh, adsh du dj
na htjdt ih ejjh j huza. Ahr, ad rjihtaodhrjh eu hitj pjrsohdj, a
dj ejihihit eu adtjdtah lj h adtjij`j mjshbui pj ai trhdsmatj.
81. Dumaťa tapuraij hseuitąraa.

8. Hseuithrjh phsavą, ehrj ťadj lj rjejpthrjh mjshbjior, hsoeahtą eu hksjdťh rąspudsuraior şa h

 ädtrjkąraior lad phrtjh adtjrioeutoruiua. 
;. Hseuithrjh phrtaeaphtavą - ehrhetjrazhtą prad nrjevjdtj iuąra lj euvëdt hij phrtjdjruiua lj
eomudaehrj şa rjnijetą nhptui eą hejsth ädťjij`j ejjh ej a sj eomudaeą. 

;6. Hr`umjdthťa roiui hseuitąraa äd eomudaehrj.

Hseuithrjh jstj ud mabioe lj euij`jrj shu lj secamk hi adnormhťaaior pjdtru soiuťaodhrjh

prokijmjior, lhr şa udui ― pj tjrmjd iud` ― lj sthkaiarj h rjihťaja şa eiamhtuiua shtasnąeątor ädtrj
adlavaza şa `rupura. 

;8. Jdumjrhťa ehuzjij hseuitąraa djjnjetavj.

Ehuzjij hseuitąraa adsunaeajdtj, djjnjetavj eodsthu äd2

- j`oejdtrasmui adtjrioeutoruiua7
- suprhädeąrehrjh eu mjshbj7
- `ëdlarjh rhpalą7
- z`omotjij şa pjrturkąraij7
- ljnaeajdťjij huzuiua7
- djäderjlrjh äd ejij spusj lj orhtor7
- mjdthiathtjh hseuitątoruiua eodnorm eąrjah hseuithrjh jstj o sthrj phsavą, şa du udh

hetavą, p- rpojnruedjlpąťa7aij jrodhtj hsuprh utaiatąťaa adnormhťaja. 

;;. Ej rj`uia jijmjdthrj lj rjhiazhrj hseuitąraa jnaeajdtj eudohştjťa?

 H `ąsa lasthdťh, pihshmjdtui şa pozaťah eorpuiua lad ehrj sj pohtj hseuith eihr şa sj pohtj vjljh
nąrą jnort phrtjdjrui7
 H dj eodejdtrh htjdťah hsuprh vorkatoruiua şa h dj ejdtrh mjdthi hsuprh eodťadutuiua

mjshbuiua7
 H na jmphtaea, hlaeą h dj pihsh äd posturh adtjrioeutoruiua, pjdtru h-a ädťjij`j şa rjtrąa jmoťaaij

şa sjdtamjdthij pj ehrj ij ljzvąiuaj prad todui, voiumui şa ratmui voeaa, prad iamkhbui eorpuiua7
 H dj eodejdtrh hsuprh sjdtamjdtjior, htatuladaior, ädeąreąturaa hnjetavj ehrj ädsoťjse mjshbui

orhtoruiua, ejjh ej eodluej ih ädeurhbhrjh hejstuah äd jxpudjrjh `ëdluraior. Nhptui eą opadaaij şa

sjdtamjdtjij vorkatoruiua du sudt erataehtj, äi nhej są sj samtą äd sa`urhdťą, są eomudaej mha
pronudl äd ij`ąturą eu muitj prokijmj, äd rhport eu satuhťah hseuitąraa supjrnaeahij.
 H dj adtjrehih äd lahio` lohr eu ä dtrjkąra/ oksjrvhťaa/ propudjra pjrtadjdtj prokijmja/

sukajetuiua laseutht.

;5. Ljnadaťa tjcdaeh hseuitąraa phrtaeaphtavj. 

Hseuithrjh phrtaeaphtavą, sj ehrhetjrazjhzą prad nrjevjdȗj iuąra lj euvëdt hij phrtjdjruiua lj

eomudaehrj, rjnijetëdl nhptui eą hejsth ädťjij`j ejjh ej a sj eomudaeą. Ladtrj tjcdaeaij lj
optamazhrj h eomudaeąraa, prhetaeh hseuitąraa phrtaeaphtavj, dumatą şa hseuithrj lj tap lahio` shu
hseuithrj ro`jrahdą, jstj udh ladtrj ejij mha jnaeajdtj, hvëdl seopuraij2 rjzoivhrjh eodniaetjior
adtjrpjrsodhij, mjlajrjh eodniaetjior, eodsaiajrjh, susťadjrjh morhią, ädeurhbhrjh
adtjrioeutoruiua.
;<. Dumaťa ehrhetjrastaeaij pradeaphij hij hseuitąraa phrtaeaphtavj.

- Eomudaehrjh jstj ejdtrhtą pj lahio`, jstj jecaiakrhtą, sj ljsnąşohrą eodnorm udja khihdťj kadj
sthkaiatj ladtrj htjdťah nhťą lj adtjrioeutor şa htjdťah nhťą lj sadj, ladtrj jxpramhrjh ejiuaihit şa
proprah jxpramhrj.
- Eomudaehrjh nhvorazjhzą rhporthrjh iamkhbuiua proprau ih iamkhbui ejiuaihit. Äd oraej momjdt, sj
pudj prokijmh pjrejpjraa şa ädťjij`jraa larjetj, euvëdt eu euvëdt, phs eu phs, h ejjh ej jstj
hdudťht lj eątrj adtjrioeutor, nąrą pąrtadarj nhťą lj posakaiaij adjxhetatąťa shu jvjdtuhijij jrora ej

pot hpąrjh äd hnarmhťaaij shij. 

;:. Ehrj sudt jthpjij lj rjhiazhrj h hseuitąraa phrtaeaphtavj?

A. Uthkaiarjh udja rjihťaa larjetj, ljsecasj eu phrtjdjrui lj

eomudaehrj. AA. Uusťadjrjh/ ädeurhbhrjh eomudaeąraa şa sjmdhiazhrjh
rjejpťaja. 

;>. Ehrhetjrazhťa najehrj jthpą h hseuitąraa phrtaeaphtavj.

A. Uthkaiarjh udja rjihťaa larjetj, ljsecasj eu phrtjdjrui lj eomudaehrj. Äd nudeťaj lj satuhťaj, lj

`rhlui lj tjdsaudj, lj adtjdsathtjh jmoťaja, prokijmh pusą ädlaseuťaj pohtj na hkorlhtą nrodthi
(lj jxjmpiu, äd ehzui adtjrvauiua laseapiadhr shu hi djmuiťumaraior, rjvjdlaeąraior shu äd ehzui
adtjrvauiua lj sjijeťaj, hi jvhiuąraa pjrnormhdťjior hd`hbhťaior jte.). 
AA. Uusťadjrjh/ ädeurhbhrjh eomudaeąraa şa sjmdhiazhrjh rjejpťaja. Htjdťah heorlhtą jmatjdtuiua,
hd`hbhmjdtui äd eomudaehrj şa laspodakaiathtjh sudt jthihtj naj vjrkhi (prad noiosarjh udor
jxprjsaa prjeum2 —\j ro`, spudj-ma” shu —Eodtaduą, tj ro`”, —Jstj adtjrjshdt ejjh ej spua”), naj
dodvjrkhi (lj jxjmpiu, o uşohrą ädeiadhrj ädhadtj, pravarj larjetą, mëadaij hşjzhtj ehim pj
mhsą), jij rjnijetëdl htjdťah şa rąklhrjh heorlhtj adtjrioeutoruiua. 

;0. Ej ädsjhmdą h stąpëda tjcdaeh pudjraa ädtrjkąraior?

H stąpëda tjcdaeh pudjraa ädtrjkąraior ädsjhmdą h pudj heji tap lj ädtrjkąra pjdtru ehrj sj
urmąrjştj okťadjrjh udua hdumat tap lj rąspuds, äd nudeťaj lj seopui şa okajetavjij propusj äd şa
prad rjihťaaij eu adtjrioeutorui dostru. 

;3. Jdumjrhťa tapuraij lj ädtrjkąra.

8. Ädtrjkąra ljsecasj.
;. Ädtrjkąraij ädecasj.
5. Ädtrjkąraij `jdjrhij shu, hitnji spus, lj thtodhrj.
<. Ädtrjkąraij lj opadaj.
:. Ädtrjkąraij lj advjsta`hrj.
>. Ädtrjkąraij lj eodnarmhrj.
0. Ädtrjkąraij lj rjtur.
3. Ädtrjkąraij nhis
hitjrdhtavj. 1. Ädtrjkąraij lj
rjihdshrj.
86. Ädtrjkąraij lj eodtroi.
88. Ädtrjkąraij lj orajdthrj.
8;. Ädtrjkąraij apotjtaej.
85. Ädtrjkąraij sjeudlhrj.
8<. Ädtrjkąraij muitapij.
8:. Ädtrjkhraij bustanaehtavj.
;1. Ehrhetjrazhťa najehrj tap lj ädtrjkhrj şa molui lj noiosarj h hejstjah.

8. Ädtrjkąra ljsecasj ― Eadj? Ej? Zdlj? Eëdl? Lj ej? Eum? Eët lj muit? jte. ― sudt, äd `jdjrhi,
 ädtrjkąra stamuihtavj, ehrj djejsatą rąspudsura mha eompijxj şa mha hmpij.
;. Ädtrjkąraij ädecasj sudt ejij ehrj onjrą posakaiatąťa iamathtj lj rąspuds, lj tapui LH shu DZ shu
eu ud rąspuds seurt. Jij hbutą ih eihranaehrjh udor adnormhťaa şa noehiazjhzą laseuťah. Hejstj
 ädtrjkąra soiaeatą rąspudsura spjeanaej şa prjeasj, rjijvhdtj pjdtru lah`dostaehrjh prokijmja.
\otuşa, lheą sudt utaiazhtj nrjevjdt, eodvjrshťah tadlj są sjmjdj eu ud adtjro`htorau şa
eomudaehrjh sj pohtj ädtrjrupj.
5. Ädtrjkąraij `jdjrhij shu, hitnji spus, lj thtodhrj, du soiaeatą opadah phrtjdjruiua ädtr-o
hdumatą prokijmą, ea sampij adnormhȗaa, ehrj hr putjh są du naj ij`htj larjet lj okajetui laseuȗaja.
Ueopui ädtrjkąraior `jdjrhij eodstą äd2 mjdȗadjrjh udja htmosnjrj ljstadsj7 lastrh`jrjh htjdȗaja
adtjrioeutoruiua lj ih ud hdumat sukajet7 orajdthrjh sprj ud sukajet ehrj adtjrjsjhzą7 eëȑta`hrjh
lj tamp7 pudjrjh äd vhiohrj h adtjrioeutoruiua jte.
<. Ädtrjkąraij lj opadaj sudt ejij prad ehrj sj ejrj pąrjrjh pjrsohdja eu ehrj sj laseutą. Hejstj
 ädtrjkąra sudt noiosatj äd tohtj nhzjij laseuȗaja, äd spjeahi ih ädejputui hejstjah, rąspudsui
adtjrioeutoruiua naadl ud kud pudet lj pijehrj. Jij trjkuaj jvathtj äd nadhi, pjdtru h du prjiud`a
adutai laseuȗah. 
:. Ädtrjkąraij lj advjsta`hrj hu seopui są eihranaej udjij satuhȗaa, są hlueą jijmjdtj doa,
są ljthiajzj, äd spjeahi eëdl hphrj o djvoaj hseudsą. Vot na noiosatj şa pjdtru h hrąth
adtjrioeutoruiua eą jstj hseuitht eu htjdȗaj sprj h-a ämťjij`j mha kadj prokijmjij. Äd
hstnji lj ehzura, jstj djejshrą o madamą prjehuȗaj, ljohrjej hdumatj ädtrjkąra hlrjshtj prjh
kruthi, djhtjdt, pot na iuhtj lrjpt adlaserjȗaa. 
>. Ädtrjkąraij lj eodnarmhrj sudt nohrtj ljs utaiazhtj äd tohtj jthpjij laseuȗaja. Ueopui hejstorh
eodstą äd vjranaehrjh, rjzumhrjh aljaior, rjnormuihrjh, eodnarmhrjh ior, eodluejrjh eątrj o
eodeiuzaj. Äd hejst ehz, rąspudsui pohtj na eodsaljrht eh ud hd`hbhmjdt. Lj ejij mha muitj ora,
hejstj ädtrjkąra sj noiosjse ädhadtjh nadhiaząraa udja laseuȗaa, eu seopui lj h okȗadj o sjraj lj
eodnarmąra sueejsavj lad phrtjh phrtjdjruiua lj eomudaehrj, lupą ehrj a sj ejrj są ah ljeazah, eh
o eodeiuzaj io`aeą. 
0. Ädtrjkąraij lj rjtur sj pud htudea eëdl sj lorjȑtj są sj rąspudlą ih o okajeȗaj shu ih o
 ädtrjkhrj eu o hitą ädtrjkhrj. Noiosarjh hejstor ädtrjkąra pohtj na iuhtą lrjpt o nu`ą lj
rjspodshkaiathtj lad phrtjh lumdjhvohstrą. Lj hejjh, hstnji lj ädtrjkąra hr trjkua jvathtj eëdl
jstj ejrutą o adnormhȗaj nohrtj prjeasą. 
3. Ädtrjkąraij nhis hitjrdhtavj sudt hejijh prad adtjrmjlaui eąrorh adtjrioeutorui jstj pus są
hijh`ą ädtrj louą shu mha muitj vhrahdtj (lhr du mha mhrj lj trja) eodȗadutj äd ädtrjkhrj.
 Ädtrjkąraij hitjrdhtavj prjsupud rąspudsura şa ljeazaa rhpalj. Eodbudeťah —shu” jstj eompodjdth
lj khzą h hejstor ädtrjkąra. Ädtrjkąraij hitjrdhtavj sj hpiaeą, äd spjeahi, pjdtru nadhiazhrjh udja
laseuȗaa (äd momjdtui äd ehrj sudt prjzjdtj tohtj adlaeaaij eą adtjrioeutorui jstj pj pudetui lj h
ljealj shu eą s-h ljeas ljbh).
1. Ädtrjkąraij lj rjihdshrj hu seopui lj h ljvah laseuȗah şa lj h prjiuh adaȗahtavh, nąrą h-i kruseh
pj adtjrioeutor. Eodsthu äd rjpjthrjh, pj ud tod adtjro`htav, h uitamuiua euvëdt shu h uitamja
pąrȗa h nrhzja adtjrioeutoruiua (jvjdtuhi, ädtr-o normą uşor molanaehtą), urmhtą amjlaht lj o
 ädtrjkhrj shu lj o hnarmhȗaj. Äd hejst nji, pudjrjh ädtrjkąraa pohtj pąrjh o eodtaduhrj io`aeą h
aljaior jxpramhtj lj adtjrioeutor. Ädtrjkąraij lj hejst `jd mha pot są-i ljtjrmadj pj phrtjdjrui
lj eomudaehrj są-şa rjtrh`ą o hnarmhȗaj jxh`jrhtą shu są o rjnormuijzj. Jvaljdt, ädtrjkąraij lj
rjihdshrj noiosatj prjh ljs pot ljvjda ädtr-ud nji pjraeuiohsj.
86. Ädtrjkąraij lj eodtroi sudt ejij ehrj vjranaeą lheą eji ädtrjkht jstj lj heorl eu ejij laseuthtj

shu mha hrj ȑa hitj prjnjradȗj äd hnhrh ejior prjeazhtj. 

 88. Ädtrjkąraij lj orajdthrj ampiaeą shu su`jrjhzą adtjrioeutoruiua rąspudsui, lhr şa pjdtru h sj
eodvad`j lheą phrtjdjrui lj laseuťaj eodtaduą są-şa mjdťadą pąrjraij shu adtjdťaaij hdtjraohrj.
Hejstj ädtrjkąra lhu sjdzhťah lj lomadhrj h adtjrioeutoruiua, mha hijs eëdl sudt normuihtj lj
eątrj ud şjn şa sudt hlrjshtj udor sukorladhťa. 
8;. Ädtrjkąraij apotjtaej hu seopui lj h hdhiah soiuťaaij propusj, pjdtru h na eodsththtj posakaijij
eodsjeadťj hij najehrja soiuťaa. Lj jxjmpiu2 —Ej s-hr ädthmpih lheą...” 
85. Ädtrjkąraij sjeudlhrj sj noiosjse eu seopui lj h okťadj adnormhťaa mha ljthiahtj äd ehzui udua
rąspuds adeompijt, supjrnaeahi, vh`, arjijvhdt. Lj jxjmpiu2 —Upudj-ma mha muitj ljsprj hsth.” 

8< . Äd t r j k ą r aij m u it ap i j   h u s e o p u i l j h l jz o
l j s p r j m h a m h a m u it j i u e r u ra . I h u d h d u m at
raj d th ad t j r io e u t o r u i p r a d m o l u i l j h o n j r a a d no rm
m o m j d t, ad t j r io e u t o r u i j s tj p u s   äd s a t u h ť a h eą d u
hť aa ştaj ih ej hdumj są rąspudlą. 
m h a
8:. Ädtrjkhraij bustanaehtavj hu seopui lj h bustanaeh rąspudsui adtjrioeutoruiua (sprj jxjmpiu, —Lj
ej...?”). 

56. Jdumjrhťa rj`uiaij jijmjdthrj pjdtru hlrjshrjh udor ädtrjkąra hljevhtj.

8. H noiosa ädtrjkąra seurtj shu mjlaa, pjdtru h na uşor lj urmąrat şa lj rjťadut rąspudsui ih jij7
;. H utaiazh euvadtj pj ädťjijsui adtjrioeutoruiua şa eodnormj prjnjradťjior iua7
5. H rjnormuih ädtrjkąraij pj ehrj adtjrioeutorui du ij-h ädťjijs (şa du, pur şa sampiu, h ij rjpjth
 ädtoemha)7
<. H jvath hlrjshrjh hejiuahşa tap lj ädtrjkhrj lupą najehrj rąspuds7 sj rjeomhdlą h phrhnrhzh
euvadtjij.

58. Ej ädsjhmdą rąspudsui potravat ih ädtrjkhrj? Hr`umjdthťa prad jxjmpij.

Zd rąspuds pohtj na hprjeaht eh naadl potravat shu djpotravat dumha äd nudeťaj lj satuhťah eoderjtą

şa lj adtjdťaaij şa njiui lj h na hi pjrsohdja ehrj h hlrjsht ädtrjkhrjh. 

5;. Ej ädsjhmdą rąspudsui eorjet şa rąspudsui eompijt ih ädtrjkhrj? Lhťa jxjmpij lj rąspudsura eorjetj
şa eompijtj.

[ąspudsui eorjet jstj heji ehrj shtasnhej ädtrjkhrjh.

Jxjmpiu2 Ädtrjkhrj2 Ehrj jstj prjťui hejstua şanodajr? [ąspudsura2 8. 8:66 lj ija. ;. Du jstj
seump. Ŕ a jstj nohrtj ädeąpątor.
Jvaljdt, pramui rąspuds jstj eorjet, pjdtru eą hrj ud eodťadut ej eorjspudlj adejrtatuladaa
 ädtrjkąraa, ahr eji lj-hi loaijh jstj adeorjet, pjdtru eą hrj ud eodťadut djeorjspudzątor
adejrtatuladaa ädtrjkąraa. 
Eodťadutui rąspudsuiua eorjet pohtj eorjspudlj tothi shu phrťahi adejrtatuladaa ädtrjkąraa. Äd ehzui
 äd ehrj eoadealjdťh jstj tothią, hvjm ud rąspuds eorjet şa eompijt, äd ehzui äd ehrj eoadealjdťh
jstj phrťahią, hvjm ud rąspuds eorjet, lhr adeompijt. 

55. Ej jstj pro`rhmhrjh djuro-iad`vastaeą (shu VDI)?

Vro`rhmhrjh Djuro-Iad`vastaeą sj ljnadjştj eh ud hdshmkiu lj mjtolj lj stulau hi eomudaeąraa

şa hi strueturaa jxpjrajdťjior sukajetavj. 

5<. Dumaťa ejij trja jijmjdtj ljnadatoraa hij VDI.

8. Vro`rhmhrj7
;. Djuro7
5. Iad`vastaeą7 
 5:. Ej rjprjzadtą sastjmjij ^HGO@ şa ehrj jstj roiui ior äd eomudaehrjh eu ejaihiťa?

molui pradeaphi ad ehrj eomudaehm sa adtjij`jm ejjh ej dj eomudaeh eja lad bur. \ota ohmjdaa noiosjse hejstj eadea samt

5>. Ej dj pjrmatj oksjrvhrjh maşeąraior advoiudthrj hij oecaior adtjrioeutoruiua?

Oksjrvhrjh maşeąraior advoiudthrj hij oecaior pjrmatj eudohştjrjh proejsjior lj `ëdlarj2
pravarjh orajdthtą äd sus şa ih lrjhpth ädsjhmdą eą pjrsohdh rjmjmorjhzą amh`ada lheą
pjrsohdh pravjştj äd sus şa ih stëd`h, eodstruajştj amh`ada htudea eëdl pravarjh jstj naxą, hejhsth
adlaeą nhptui eą pjrsohdh `ëdljştj ädtotljhudh prad adtjrmjlaui amh`adaior. Htudea eëdl
oksjrvąm eą pravarjh sj ädlrjhptą ihtjrhi sprj lrjhpth, ädsjhmdą eą pjrsohdh äşa hmadtjştj
sudjtj (eodvjrshťaa, muzaeą, z`omotj) eëdl pravarjh jstj larabhtą sprj stëd`h, pjrsohdh erjjhzą
sudjtj, ahr eëdl pravjştj äd bos şa ih lrjhpth, ädsjhmdą eą pjrsohdh jstj äd lahio` adtjraor, sj
`ëdljştj suk normh udja eodvjrshťaa eu jh ädsąşa. O pravarj ädlrjpthtą äd stëd`h, bos ädsjhmdą eą
pjrsohdh nudeťaodjhzą äd mol gadjstjzae, hlaeą jstj htjdtą ih sjdzhťaaij shij2 sjdzhťaa thetaij,
oinhetavj shu
`usthtavj.

50. Ehrj sudt tjcdaeaij ej pot hsa`urh ädehpsuihrjh udua ljeihdşhtor lj heťaudj? Jxjmpianaehťa.

Vjdtru h ädehpsuih ud ljeihdşhtor lj heťaudj, hvjm louą tjcdaea2

8- ädehpsuihrjh prad dj`hťaj7 
;- ädehpsuihrjh prad rjlarjeťaodhrjh htjdťaja. 

53. Dumaťa lomjdaaij äd ehrj sj hpiaeą tjcdaeh VDI şa kjdjnaeaaij hejstjah. Ehrj jstj amphetui VDI hsuprh
propraja pjrsohdj?

Hvhdthbj2
8. VDI hrhtą omuiua du dumha ej h nost şa ej jstj, ea şa eum vh na7 eadj vh na7 eodturëdl nohrtj eihr
ťjiui sprj ehrj hejsth trjkuaj są sj ädlrjptj7 prad hejhstą mjtolą sj pohtj trhdsnormh vahťh
omuiua, hdhiazëdlu-a jvoiuťah, pjdtru eh hpoa hejsth są pohtą na ehdhiazht sprj hitj mhtraea
eomporthmjdthij satuhťaodhij ljeët ejij pj ehrj ij noiosjştj lj okaeja.
;. VDI rjnijetą amporthdťh heorlhtą proejsuiua ädvąťąraa. Hiątura lj hejst hspjet, eihranaehrjh
seopuraior, h ťjiuraior, h ejjh ej pohtj rjhiazh adlavalui, rjprjzadtą şa ud mol lj orlodhrj h vajťaa
hejstuah.
5. VDI onjrą o douą lamjdsaudj iakjrtąťaa omuiua, ädvąťëdlu-i eą du jstj djhpąrht djvoaj eh ji są
rąmëdą mjrju hejjhşa pjrsohdą, pjrsjvjrëdl äd hejijhşa `rjşjia, ea sj pohtj secamkh.
<. VDI, eu hbutorui euvëdtuiua, mhdapuijhzą. Htjdťaj ädsą! Jtaeh mhdapuiąraa jstj lhtą lj seopui
eąruah äa sjrvjştj. Mhdapuihťa eu adtj`rathtj. 
 Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh :2 ’Eodniaetj lj eomudaehrj”2 
8. Ehrj sudt heejpťaaij euvëdtuiua eodniaet?

\jrmjdui eodniaet provadj lad ihtadjseui eodniaetus, ljsjmdëdl iovarjh ämprjudą eu norťą şa

ampiaeëdl prad hejhsth ljzheorlura şa nraeťauda ädtrj mjmkraa `rupuiua, adtjrheťaudj äd vorkarj,
jmoťaa şa hnjetavathtj. Ljnadarjh eodniaetuiua pudj ä d jvaljdťą lanjratj duhdťj2 djädťjij`jrj,
eaoedarj lj adtjrjsj, ejhrtą, laseuťaj vaoijdtą, ljzheorl. 

;. Ljnadaťa eodniaetui lj eomudaehrj.

Ih khzh hphraťaja udua eodniaet stą, ädljosjka, o eomudaehrj eu tjdtą dj`htavą. [jhiazhtą ädtrj
louą shu mha muitj pjrsohdj, hejhsth pohtj adeiulj, lj jxjmpiu, okajeťaa, erataea, rjproşura.
Nhzjij hphraťaja udua eodniaet sudt urmątohrjij2 ljzheorlui7 hiamjdthrjh ljzheorluiua rupjrjh
eoopjrąraa7 eodnrudthrjh shu mhdanjsthrjh eodniaetuiua proprau -zas.
Jthpjij lj proluejrj h eodniaetuiua sudt2
H. Jthph lj mhdanjsthrj ihtjdtą.
K. Jthph lj azkuedatrj şa lj mhdanjsthrj h eodniaetuiua. 

5. Jiuealhťa strueturh trahlaeą h eodniaetuiua propusą lj Kjrdhrl Mhyjr.

 Äd ejjh ej pravjştj strueturh trahlaeą h eodniaetuiua propusą lj Kjrdhrl Mhyjr, o hkorląm ä d ejij
ej urmjhzą2 
Eompodjdth 82 Vjrejpťah eodniaetuiua - molui äd ehrj äi ädťjij`jm şa eum äi jvhiuąm. 
Eompodjdth ;2 Hnjetavathtjh äd eodniaet (jmoťaaij şa
sjdtamjdtjij). Eompodjdth 52 Heťaudjh.

<. Eum sj dumjse pjrsohdjij phrtaeaphdtj ih eodniaet?

Adtra`hdtui, erataeui, ejrtąrjťui, ursuzui, sioaui lj `cjhťą, `iumjťui.

:. Eum erjljťa, ej stą ih khzh hphraťaja udua eodniaet?

Ih khzh hphraťaja udua eodniaet stą ädljosjka o eomudaehrj eu tjdtą dj`htavą. [jhiazhtą ädtrj louą
shu mha muitj pjrsohdj, hejhsth pohtj adeiulj, lj jxjmpiu, okajeťaa, rjproşura, erataea.

>. Ehrj sudt nhzjij lj hphraťaj h udua eodniaet?

8. Ljzheorlui7
;. Hiamjdthrjh ljzheorluiua7
5. [upjrjh eoopjrąraa ädtrj phrtjdjraa lj eomudaehrj7
<. Eodnrudthrjh shu mhdanjsthrjh eodniaetuiua proprau-zas.

0. Ej ädťjij`jťa prad ljzheorl?

Ljzheorl - pudet lj vjljrj lanjratj, eu pravarj ih lanjratj hspjetj ehrj vazjhzą molui lj h na shu
lj h `ëdla hi pjrsohdjior7

3. Ej ädsjhmdą hiamjdthrjh ljzheorluiua?

Hiamjdthrjh ljzheorluiua ampiaeą hd`hbhrjh pąrťaior pj iadah ljzheorluiua jxastjdt,

adtjdsanaeëdlu-i prad2
 susťadjrjh jxh`jrhtą h proprauiua pudet lj vjljrj7

 sukiadajrjh jroraior lad pudetui lj vjljrj susťadut lj adtjrioeutor7

 mhdanjsthrjh udja pjrsuhsauda jxh`jrhtj eu roiui lj h eodvad`j adtjrioeutorui są rjdudťj ih

pudetui lj vjljrj susťadut şa są heejptj hr`umjdtjij propusj7
 eomudaehrjh ljnjetuohsą ädtr-o htmosnjrą tjdsaodhtą, ehrj hdtrjdjhzą nrustrhrj şa ostaiathtj. 
1. Ih ej pohtj eodluej rupjrjh eoopjrąraa ädtrj phrtjdjraa lj eomudaehrj?

[upjrjh eoopjrąraa pohtj eodluej ij2

 lomadhrjh eompodjdtja jmoťaodhij hsuprh hr`umjdtjior io`aej eu jnjet lj rjluejrj shu

ecahr lj ädtrjrupjrj h eomudaeąraa7

 heejdtuhrjh strjsuiua7

 seąljrjh äderjljraa rjeaproej. 

86. Vrad ej sj mhdanjstą eodniaetui proprau-zas?

Eodniaetui proprau-zas prjsupudj2
 mhdanjsthrjh udua eomporthmjdt eodeurjdťahi jxh`jrht7

 heejdtuhrjh ostaiatąťaior ehrj pot są sehpj lj suk eodtroi7

 iudjehrjh eątrj h`rjsavathtj (vjrkhią shu äd eomporthmjdt). 

88. Ehrj sudt sjmdjij şa ehuzjij hphraťaja eodniaetjior?

Ujmdjij hphraȗaja eodniaetjior2 
8. Eomudaehrjh adjnaeajdtą7 
;. [jihťaa adtjrpjrsodhij7 
5. Uthrjh psacaeą h udja pjrsohdj7 

Ehuzjij hphraťaja eodniaetjior2
8. Eomudaehrjh adsunaeajdtą shu ljnjetuohsą7
;. Vjrejpťaaij `rjşatj7
5. Ljosjkaraij jxastjdtj ädtrj lanjratj pjrsohdj7
<. Eompjtaťah jxh`jrhtą ädtrj lanjratj pjrsohdj7
:. Eomporthmjdtui djhljevht7

8;. Eihsanaehťa eodniaetjij şa lhťa jxjmpij pjdtru hejstjh.

Vutjm adljtanaeh urmątohrjij tapura lj eodniaetj2

- Lupą dumąrui pjrsohdjior ampiaehtj2
•Adlavaluhij, adtjraohrj7
•Ädtrj louą shu mha muitj pjrsohdj (lj `rup)7
•Eoijetavj. 
- Lupą `rhlui lj rjijvhdťą2
•Madorj7
•Mhborj. 
- Lupą `rhlui lj rjzoivhrj äd tamp2
•Adsthdthdjj7
•Adtjrmatjdtj. 
- Lupą dhturh ior2
•Hnjetavj7
•Adtjijetuhij7
•Maxtj. 
- Eodnorm okajetavjior shij2
•Eodniaet-seop7
•Eodniaet eo`datav. 
85. Ej mjtolj lj prjvjdarj h eodniaetjior eudohştjťa?

 Vrjzjdthrjh eorjetą h amh`adaa lj sadj7 

 Eudohştjrjh şa rjspjethrjh ejiorihiťa7 

 [jeudohştjrjh amphetuiua `rjşjiaa7 

 Hseuithrjh hetavą7 

 Hdtaeaphrjh eomudaeąraa prad heťaudjh lj h ecakzua7

 Hij`jrjh mjtolja, eąaa lj eomudaehrj, h euvadtjior eorjspudzątohrj sukajetuiua şa seopuiua

eomudaeąraa7 
 Jstamhrjh satuhťaja/ nhptuiua eą o hnarmhťaj, ud mjshb, o ädtrjkhrj h nost ädťjijhsą ljstui lj eihr

pjdtru h hij`j rjpiaeh lj rąspuds7 

 Vihshrjh amh`adhrą äd ioeui opodjdtuiua pjdtru h-i ädťjij`j7 

 Hkťadjrjh lj h ädvadua amjlaht adtjrioeutorui pjdtru rjheťah iua7 

 \hetaeh hxhtą pj rjnormuihrjh jdudťuiua adtjrioeutoruiua, vhioranaeëdl euvadtjij spusj lj

hejsth7
 \hetaeh hxhtą pj rjljnadarj, rjdudťhrj, eu seopui lj h madamazh rjproşui, h erataeh şa h mhxamazh

hvhdthbui7
 \hetaeh eoihkorąraa7

 \hetaeh hxhtą pj soiaeathrjh udja soiuťaa adtjrioeutoruiua7

 \hetaea hxhtj pj noiosarjh udor mjthnorj, laetohdj, eathtj, rjihthrjh udja ädtëmpiąra7

 \hetaeh ädtrjrupjraa laseuťaja, pjdtru h eëşta`h tamp lj `ëdlarj7 

8<. Ej mjtolj lj rjzoivhrj h eodniaetjior eudohştjťa?

8. Adtj`rhrjh7
;. Eompromasui7
5. Utąpëdarjh7 
<. Ujphrhrjh pąrťaior ampiaehtj äd eodniaet7 
:. Hpjiui ih okajetavj, ih rjpjreusauda dj`htavj7
>. Eodeaiajrjh prad hpji ih o tjrťą pjrsohdą7

8:. Dumaťa tapuraij lj pjrsohdj ehrj sudt prjoeuphtj lj mhdapuihrjh ejiorihiťa şa ljeihdşhrjh
eodniaetjior.

8. Adtra`hdtui2 jstj ud mhdapuihtor prad jxejijdťą, noiosjştj äd eomudaehrj bumątąťa lj hljvąr,

rąstąimąeara, adlaserjťaa. 
;. Erataeui2 vëdjhzą oraej `rjşjhią, okaşduajştj są ädvadovąťjhseą, są du hr`umjdtjzj, naadl eadae
şa piad lj rjproşura. Jstj djmuiťumat äd pjrmhdjdťą, damae djnaadl pjdtru ji hşh eum
trjkuaj. 5. Ejrtąrjťui2 okaşduajştj są sj ejrtj eu oraeadj, naadl mha tot tampui pj paeaor lj iuptą,
lj rąnuahią. 
<. Zrsuzui2 jstj mha tot tampui adlaspus, naadl hsjmjdjh udua ehzhd suk prjsaudj şa äd satuhťaa
djeodvjdhkaij iua azkuedjştj provoeëdl eodniaetj. 
:. Uioaui lj `cjhťą2 phrj iadaştat, piaetasat, hksjdt, lhr adsparą tjhmą prad sampih sh prjzjdťą.
Vohrtą o mhseą ladeoio lj ehrj j `rju lj ştaut eum jstj äd rjhiathtj. 
>. @iumjťui2 okaşduajştj są spudą äd oraej oehzaj `iumj lj prost `ust, ba`djştj prad shrehsmui
sąu, jxpramëdlu-şa lj nhpt advalah, luşmądah.
8>. Ej tjcdaea lj hpąrhrj putjťa noiosa äd rhport eu mhdanjstąraij pjrsohdjior lj tapui mjdťaodht?

8. \jcdaeh o`iadzaa2 prad hejhstą tjcdaeą jstj amatht eomporthmjdtui udor hstnji lj pjrsohdj,
hrątëdlu-ij jnjetui pj ehrj äi prolue hsuprh ejiorihiťa, lhr şa ljzhprokhrjh mhdanjstąraior
rjspjetavj.
Uj noiosjştj pjdtru2 erataea, ejrtąrjťa, pjrsohdj djpoiataeohsj. 
;. \jcdaeh hmhkaiatąťaa2 prjsupudj mhdanjsthrjh uamaraa nhťą lj ejij rjihthtj, maią nhťą lj
pjrsohdh ehrj, lj nhpt, jstj mąeadhtą lj advalaj şa djsa`urhdťą.
Uj noiosjştj pjdtru2 erataea, ejrtąrjťa, pjsamaşta. 
5. \jcdaeh ädtrjkąraa hlrjshtj rjpjtht2 sj hpiaeą ejior ehrj nhe eomjdthraa h`rjsavj, rąuvoatohrj.
Uj noiosjştj pjdtru2 adtra`hdťa, `iumjťa, erataea.
<. \jcdaeh eodnrudtąraa2 prjsupudj rjspad`jrjh okajetavą şa ehimą h mhdanjstąraior eodniaetuhij
phrvjdatj lj ih pjrsohdh äd ehuzą.
Uj noiosjştj pjdtru2 adtra`hdťa şa `iumjťa. 
:. Eodtrhhtheui2 vazjhzą ud rąspuds rjej, eu jnjet jiakjrhtor, pudëdl ehpąt adtra`aior şa
okrązdaeaja.
Uj noiosjştj pjdtru2 `iumjťa şa ejrtąrjťa. 

80. Dumaťa mhdanjstąraij (phttjrd-uraij) lanaeaij hij pjrsohdjior ehrj phrtaeapą ih o dj`oeajrj. 

\apuraij lj pjrsohdj eu mhdanjstąra (phttjrd-ura) lanaeaij ädtr-o dj`oeajrj2

8. \hdeui2 ejdtrht pj shreadą, äşa samtj hmjdadťhtą adtjdťah lj ädljpiadarj h hejstjah. Jxpiozav,
lomadhtor, udjora h`rjsav, htheą larjet, ťadtat, lheą tj vjlj eh pj ud okstheoi äd ehijh sh. \otuşa,
phrtjdjrui tadlj dumha są-şa ädljpiadjhseą rhpal şa jnaeajdt shreadh äd dj`oeajrjh lhtą. 
;. Vjrnalui2 ejdtrht pj shreadą, äşa vjlj hmjdadťhtą adtjdťah lj ädljpiadarj h shreadaa, shu pj
rjihťaj, lorjştj są htrh`ą htjdťah ejiorihiťa, są naj hlmarht. J —pjrnalui prajtjdos”7 pjrnal, hiuzav,
htheą adlarjet, prad rjmhrej rąutąeaohsj, spjeuiëdl tjhmh ejiorihiťa lj ralaeoi shu lj umaiadťą
pukiaeą. 
5. Htotştautorui2 ejdtrht pj shreadą, äşa samtj hmjdadťhtą adtjdťah lj h luej ih kud snërşat ejjh ej
şa-h propus. Eompjtjdt şa adnormht, putjrdae hsjrtav, hrj tjdladťh lj h modopoiazh şa lj h
eodtroih iueruraij, ohmjdaa. Du heejptą erataeh shu laseuťaaij äd eodtrhlaetorau. Lheą ejvh du
mjr`j kadj, vadovhťa dj vom samťa doa. 
<. Bjiuatorui2 ejdtrht pj shreadą, phrtjdjrui lj tap bjiuator äşa vjlj hmjdadťhtą loradťh lj h o
rjzoivh eët mha eurëdl. Vjrnjeťaodast, sj rjtrh`j htudea eëdl hrj amprjsah eą iueruraij du mjr`
eodnorm hştjptąraior, jxa`jdťjior iua. Hrj amprjsah eą damae şa damjda du j ih davjiui sthdlhrljior

s h i j şa r j d u d ť ą ih e ą u th r j h s o i u ť a ai o r , i h m j d t ë d l
 ä d t ë m p i ą ş a e h u t ą e o m p h d a h e j i o r i h iť a , p j d tr u h
u - sj p j r m h d j d t. Jstj eopijşat lj tot ejjh ej sj
s j o nj r a s oi u ťa a.  
:. Dj`htavastui2 ejdtrht pj ädljpiadarjh eorjetą h shreadaa. Dj`htavastui vjlj oraej okstheoi lrjpt
khrajrą şa sj rjtrh`j. ^jlj totui —äd dj`ru”, nąrą h vjljh ajşarjh lad satuhťaj. Utopjhzą jvoiuťah şa
 äa ljmotavjhzą şa pj ejaihiťa. 
>. \heaturdui2 jstj ejdtrht naj pj ädljpiadarjh eorjetą h shreadaa, naj pj hrmodazhrjh rjihťaaior eu
ejaihiťa. Eëdl hejstj okajetavj äa sudt hmjdadťhtj, sj rjtrh`j tothi, djonjradl daea ud nji lj
njjlkheg (vjrkhi shu dodvjrkhi). Dod-hsjrtav, tamal, phsav, äd hstnji lj satuhťaa ljvadj hprohpj
advazakai, erjzëdl eą tąejrjh jstj eji mha kud rjmjlau äd jvathrjh eodniaetuiua.
0. Ujrvahkaiui2 ejdtrht pj hrmodazhrjh rjihťaaior, eodsaljrą eą ud rjnuz ädsjhmdą h adtrh äd
eodniaet eu eja lad bur. Vhsav, dod-hsjrtav, jvathdt, du pohtj spudj —Du” damądua, rąspudzëdl
hnarmhtav ih oraej soiaeathrj shu ru`ąmadtj. Vudj djvoaij ejiorihiťa pj pramui ioe, dj`iabëdl hstnji
propraaij hetavatąťa, suprhsoiaeatëdlu-sj şa djnadhiazëdl muitj ladtrj ejij promasj. [jheťaa
djrjeomhdlhkaij2 lj h-i rjpjza, h-a ejrj soeotjhią, h-i prjsh ora h-i jvath.
 3. Djcotąrëtui2 jstj ejdtrht pj mjdťadjrjh hrmodaohsą h rjihťaaior eu ejaihiťa. Dod-hsjrtav,
jzathdt, djsa`ur pj ji, sj tjmj są ah ljeazaa, lj nraeą są du supjrj pj eadjvh şa są adtrj äd eodniaet.
Lj rj`uią, sj jsecavjhzą, hmëdëdl oraej cotąrërj pëdą j prjh tërzau shu ah hiteadjvh ljeazah äd
ioeui sąu. 
1. @rjdhlh2 ejdtrht pj rjihťaj, ljvadj h`rjsav htudea eëdl äa jstj hmjdadťhtą adtjdťah lj h okťadj
hlmarhťah shu htjdťah ejiorihiťa. Jxpiozav, vaoijdt şa, udjora, hrj amprjsah eą damądua du äa phsą lj
ji, eą du j hprjeaht ih busth vhiohrj. Htheui sąu jstj djlarjeťaodht (sprj ljosjkarj lj \hde), ea
hlrjsht tuturor ejior prjzjdťa. Htheą prad rjproşura. Uj noiosjştj lj oraej prjtjxt pjdtru h
—jxpiolh”, —h sj hmkhih”. 
86. Vsjulo-ştautorui2 ejdtrht pj rjihťaj, lorjştj są htrh`ą htjdťah hsuprh propraja pjrsohdj.
Vutjrdae hsjrtav, ehrasmhtae, lomadhtor, jstj pjrsohdh normjior nąrą nodl. ^orkjştj eu o nohrtj
mhrj sa`urhdťą ljsprj iuerura pj ehrj du ij eudohştj tothimjdtj shu ij eudohştj phrťahi. Äa
euejrjştj şa pąeąijştj nohrtj rjpjlj şa uşor pj eja mha dhava, adniujdťhťa lj laseursui sąu. [jheťaa
djrjeomhdlhkaij2 tjdladťh lj h ljvjda h`rjsava, ädejreëdl są-a hdacaiąm oraej ljmjrs prad
hr`umjdtj io`aej şa ih okajet. 

83. Vrjeazhťa rjheťaaij djrjeomhdlhkaij äd eomudaehrjh eu thdeui, `rjdhlh, djcotąrëtui şa theaturdui.

[jheťaaij djrjeomhdlhkaij äd eomudaehrjh eu thdeui2 

 rjtrh`jrj, htatuladj ljnjdsavą7

 sjdtamjdt lj rjvoitą shu umaiadťą, lj bjdą, ehrj dj-hr nhej są adtrąm äd ljnjdsavą. 

[j h e ťa ai j d j rj e o m h d l h k ai j äd e o m u d a ehrjh eu `rjdhlh2
  t j d l a d ť h l j h lj v j d a ih nj i l j eh j i 7
 lj h pąrąsa tjrjdui, lj h-i iąsh są vorkjhseą —lj udui sad`ur”7

 lj h heumuih rjsjdtamjdtj nhťą lj o hstnji lj pjrsohdą. 

[jheťaaij djrjeomhdlhkaij äd eomudaehrjh eu djcotąrëtui2

 \jdladťh lj h ljvjda djrąklątora şa h-i prjsh shu erataeh, arath, jdjrvh, kihmh.

[jheťaaij djrjeomhdlhkaij äd eomudaehrjh eu theaturdui2

 tjdladťh lj h ljvjda h`rjsava eu theaturdui, h-i —trjza”7

 pajrljrjh rąkląraa, jdjrvhrjh shu jvathrjh iua. 

81. Ehrj jstj njjlkheg-ui rjeomhdlhkai äd eomudaehrjh eu pjrnalui, psjulo-ştautorui, dj`htavastui şa

 bjiuatorui?
Njjlkheg-ui rjeomhdlhkai äd eomudaehrjh eu pjrnalui2
 äa hrątąm o euraozathtj hmuzhdtą7

 vom na hsjrtava, vom pudj ädtrjkąra larjetj, ejdtrhtj pj ljthiaa7

 są ädejreąm są dj ląm sjhmh lheą hiuzaaij iua (ja) sudt thecadąra prajtjdohsj, adonjdsavj shu,

lampotravą, rąutąeaohsj, mjdatj są dj pudą ädtr-o iumadą prohstą. 

Njjlkheg-ui rjeomhdlhkai äd eomudaehrjh eu psjulo-ȑtautorui2

 du trjkuaj djhpąrht są-i ljmhseąm şa są-i nhejm są sj samtą stëdbjdat7

 vom vorka eh şa eum ejjh ej h spus ji hrj ij`ąturą eu hljvąrhtjij prokijmj shu eą spusjij iua

dj-hu nąeut są dj hmadtam daştj hspjetj

amporthdtj. Njjlkheg-ui rjeomhdlhkai äd eomudaehrjh eu

dj`htavastui2

 dj hrątąm adtjrjshťa şa htjdťa ih ej spudj dj`htavastui7
 udjora, pohtj na o kudą rjsursą äd ljpasthrjh lasnudeťaaior7
 äa ląm lj ädťjijs eą sudtjm ljsecaşa ih aljaij iua şa eą hştjptąm są vadą eu o soiuťaj. 
 Njjlkheg-ui rjeomhdlhkai äd eomudaehrjh eu bjiuatorui2
 ädejreąm są phrtaeuihraząm satuhťah, pjdtru h-i ämpajlaeh pj bjiuator są `jdjrhiazjzj7

 prjzjdtąm eu thet vaatorui şa äa onjram, adlarjet, eëtjvh su`jstaa7

 lheą du ťadjm djhpąrht są prjiud`am rjihťah, pudjm pudet. 

;6. Ej snht hťa onjra udua eoij` lj sjrvaeau/ prajtjd ehrj urmjhzą są dj`oeajzj eu ud sjrvahkai?
Hr`umjdthťa.
A-hȑ rjeomhdlh są jvatj lj h-i rjpjza, h-a ejrj soeotjhią, h-i prjsh ora h-i jvath. ȓa a-hȑ mha
rjeomhdlh urmątorui nj  jlkheg2
 heejdtuąm muit hsuprh satuhťaaior äd ehrj şa-h ťadut promasaudaij, hrątëdlu-a eët lj muit h ädsjmdht

pjdtru ejaihiťa/ pjdtru doa7

 äi hbutąm są-şa or`hdazjzj tampui şa hetavatąťaij7

 jxpiaeąm eą jstj dormhi są mha rjnuza udjora, mha hijs lheą du j lj eompjtjdťh iua shu du sj

 ädehlrjhzą äd tjrmjdj. 

;8. Eompijthťa, eët mha erjhtav, nrhzh2 —Du hş vrjh są mą ejrt daeaolhtą eu ..., pjdtru eą . .” 

Du hȑ vrjh są mą ejrt daeaolhtą eu damjda, pjdtru eą urąse hsth.

 Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh >2 ’Dormj lj io`aeą äd eomudaehrjh orhią”2 
8. Ljnadaťa dormjij lj io`aeą.

Dormjij lj io`aeą prjsupud o hdumatą prj`ątarj h vorkatoruiua (eudohştjrjh lj rj`uia, pradeapaa),

 äd sjdsui nhmaiahraząraa iua eu tjcdaeh opjrhťaaior lj `ëdlarj. 

;. Ehrj sudt pradeaphijij pradeapaa eu hbutorui eąrorh pot na jvathtj jroraij lj `ëdlarj?

Vradeapaui (ij`jh) dodeodtrhlaeťaja spudj2 —Zd iueru ora jstj ora du jstj, äd hejihȑa tamp.” Ljea,
ud iueru du jstj ȑa totolhtą jstj. Eu pravarj spjeahią ih rhportui ädtrj louą buljeąȗa ladtrj ehrj
udh djh`ą ejvh, ahr ejhihitą hnarmą du pot na hmkjij hljvąrhtj. Uudtjm okia`hȗa są du dj
eodtrhzaejm pj doa ädȑadj eëdl `ëdlam shu jvjdtuhi eëdl eomudaeąm.
Vradeapaui (ij`jh) tjrťuiua jxeius2 —Lad louą buljeąȗa äd ehrj udh djh`ą, ahr ejhihitą hnarmą, udh
lad jij jstj eu djejsathtj hljvąrhtą, hitą posakaiathtj djjxastëdl.” Hejhstą ij`j okia`ą ih
hlmatjrjh h louą şa dumha louą vhiora lj hljvąr pjdtru buljehtą. Ljea, buljehth pohtj na shu
hljvąrhtą shu nhisą.
Vradeapaui (ij`jh) rhťaudaa sunaeajdtj2 —Oraej iueru hrj ud tjmja.” Ljea, du jxastą ejvh nąrą khzą.
Du jxastą ejvh nąrą ehuzą. \ot hȑh oraej buljehtą trjkuaj są haką ud tjmja eodstëdl äd lovjza,
hr`umjdtj, prokj.

5. Jxpiaehťa şa jxjmpianaehťa roiui ij`aa aljdtatąťaa äd hetui lj `ëdlarj.

Ij`jh aljdtatąťaa spudj eą oraej iueru jstj aljdtae eu ji ädsuşa ȑa dumha eu ji ädsuşa. Lj jxjmpiu,
 ädtr-o eomudaehrj rhťaodhią, htudea eëdl o doťaudj sj rjnjrą ih ud okajet, prad jh trjkuaj są
 ädťjij`jm hdumj heji okajet, şa du hitui. Eu hitj euvadtj, rjnjradlu-dj ih eomudaehrj, ij`jh
aljdtatąťaa dj okia`ą są pąstrąm, äd ehlrui udua mjshb, ädťjijsui tjrmjdaior eu ehrj opjrąm, nhpt
ehrj vh hsa`urh eodsjevjdťh şa prjeazah eomudaeąraa. 
 Äd khzh hejstja ij`a, ljluejm eą putjm hvjh ud het lj `ëdlarj eorjet, lheą ȑa dumha lheą
pąstrąm äd eursui uduah şa hejiuahşa het lj `ëdlarj hejihȑa ädťjijs hi udua euvëdt.

<. Ehrj sudt ehuzjij ädeąieąraa ij`aa aljdtatąťa? Hr`umjdthťa advoeëdl jxjmpij.

Ehuzjij ädeąieąraa ij`aa aljdtatąťaa2

8. Uecamkhrjh udja doťauda ladtr-o tjzą shu ädioeuarjh äd ädtrj`amj h tjzja pusj äd laseuťaj eu
udh douą jstj udh lad ehuzjij ädeąieąraa ij`aa aljdtatąťaa. Lj rj`uią, tjzh douą phrj h na ädtr-o

h d u m a ij ` ą t u rą e u t j z h v j ecj şa toemha hejst nhpt ehmunijhzą `rjşjhih

p rj z ad tą e h n aa d l d j ` i ab h k a i ą . 
shu, eji puťad, o
Jxjmpiu2
Zd burdhiast äi ädtrjhką, äd ehlrui udja eodnjradťj lj prjsą, pj ud onaeahi lad `uvjrd2 —Ehrj sudt
 pajťjij lj ljsnhejrj h prolusjior hiamjdthrj ih ehrj h nost pus jmkhr`o lj eątrj [usah?”.
Onaeahiui h rąspuds2 —Ju prjnjr są `ąsam soiuťaa pordadl lj ih aljjh eą du jxastą vrjo khzą buralaeą
shu eomjreahią pjdtru hstnji lj ljeazaa. Vëdą ih 8 sjptjmkraj, hm iąsht portaťh ljsecasą. Upjr eą
vh traumnh rhťaudjh ih Moseovh şa vom trjej ih rjihťaa eomjreahij dormhij, ehrj du sudt hnjethtj
lj tot njiui lj ljeazaa poiataej.” 
;. Djhtjdťah shu a`dorhdťh lj hsjmjdjh eodluej ih ädeąiehrjh ij`aa aljdtatąťaa. Oraeum,
rjzuithtui jstj hejihşa. 
Jxjmpiu2
- Vj ej lhtą pijehťa?

- Hvjm muitj prokijmj lj rjzoivht şa dj `rąkam są ij seohtjm ih ehpąt eët mha rjpjlj. 
:. Ih ej eodluej ädeąiehrjh ij`aa aljdtatąťaa?

 Ädeąiehrjh ij`aa aljdtatąȗaa pohtj eodluej ih djädȗjij`jra ȑa ecahr ih hpraȗah eodniaetjior. 

>. Ljnadaťa hr`umjdthrjh. 

Hr`umjdthrjh jstj molhiathtjh lj h prjzjdth şa h susťadj ud pudet lj vjljrj hsuprh udja

hdumatj prokijmj şa, äd j`hih mąsurą, lj h eodvad`j eatatorui/ adtjrioeutorui lj vhihkaiathtjh
pjrspjetavja propusj.

0. Ehrj jstj seopui hr`umjdtąraa? 

Hr`umjdthrjh hrj ih khzą okajetavjij2 h eodvad`j, h ljmodstrh eu prokj şa hr`umjdtj o
apotjzą, o opadaj shu o pozaťaj h ejiua ehrj o susťadj, pjdtru h ljtjrmadh hulatoraui są ah o ljeazaj
prhetaeą äd vahȗh rjhią, są nheą o heťaudj shu są o jvatj. 

3. Vrad ej sj ljosjkjştj hr`umjdtui lj hr`umjdthrj?

Hr`umjdthrjh2 eodnarmą shu adnarmą o tjzą/ o hnarmhťaj jxpusą şa susťadutą äd laseuťaj, ahr
Hr`umjdtui du djejsatą mąrturaj, sudt mąrturaa eodvad`ątohrj, adeodtjsthkaij. 
Ljea, oraej lovhlą adeiusą äd hr`umjdthrj ljvadj hr`umjdt, ädsą du oraej hr`umjdthrj pohtj na
 bustą. 

1. Vrjeazhťa strueturh hr`umjdtuiua. Lhťa ud jxjmpiu lj hr`umjdt hi oportudatąťaa pj khzh hejstja

struetura.

Utrueturh hr`umjdtuiua2 hnarmhťaj ↛ jxpiaehťaj ↛ lovjza ↛ jxjmpianaehrj ↛ eodeiuzaj. 

Jxjmpiu2
 —Eopaaa hu djvoaj lj jluehťaj”   
-  Hnarmhťaj2 eopaaa vor hvjh mha muitj şhdsj lj rjhiazhrj äd vaator7
- Jxpiaehťaj2 o jluehťaj eorjetą şa spjeahiazhtą ij vh onjra ud davji lj eudoştadťj şa hkaiatąťa ehrj o
są-a hbutj są sj eudohseą mha kadj, są-şa eudohseą pudetjij nortj şa ejij mha sihkj. Jluehťah ij vh
onjra şhdsh udja adtj`rąra soeao- pronjsaodhij, h `ąsaraa udua ioe lj mudeą7
- Lovjza  2 o hdecjtą soeahią hrhtą eą o mhrj phrtj ladtrj pjrsohdjij ehrj hu kjdjnaeaht lj
jluehťaj şa-  hu `ąsat ud ioe lj mudeą7 davjiui lj jluehťaj jstj ud eratjrau äd hij`jrjh
pjrsodhiuiua7
- Jxjmpianaehrj2 jstj ehzui udja pjrsodhiatąťa ehrj ljşa hvjh udjij thijdtj şa hkaiatąťa, du h rjuş at
są sj jxpramj hrtastae ljeët htudea eëdl eadjvh i  -h ädvąťht eum są-şa pudą äd jvaljdťą vhiohrjh7
- Eodeiuzaj2 prad urmhrj, tadjraa hu djvoaj lj jluehťaj, naadleą hstnji vor hvjh mha muitj şhdsj lj
rjhiazhrj äd vaator.

86. Ej tapura lj hr`umjdthrj eudohştjťa?

Hr`umjdthrj sukajetavą ȑa okajetavą.

88. Dumaťa tapuraij lj hr`umjdtj.

8. Äd nudeťaj lj amphetui ior, hr`umjdtjij sudt kudj ora sihkj.

;. Äd nudeťaj lj eompijxathtjh ior, hr`umjdtjij sudt mhborj şa madorj.
5. Lupą dhturh ja, hr`umjdthrjh pohtj na2 sampią şa eompusą, eompijtą şa adeompijtą,
ştaadťanaeą shu lj popuihrazhrj.
<. Lupą molhiathtjh şa staiui lj eodvad`jrj, hr`umjdthrjh pohtj na lj louą tapura2 okajetavą,
sukajetavą şa prh`mhtaeą.
8;. Ehrj jstj lanjrjdťh ladtrj hr`umjdtj kudj shu sihkj, madorj shu mhborj? Hr`umjdthťa.

Zd hr`umjdt kud rjspjetą urmątohrjij eratjraa2

 Heejpthkaiathtj7

 [jijvhdťą7

 Uunaeajdťą.

Zd hr`umjdt mhbor eodťadj udui shu mha muitj hr`umjdtj madorj.

85. Ehrhetjrazhťa adstrumjdtjij proejsuiua lj hr`umjdthrj.

Hr`umjdthrjh okajetavą sj nhej prad2 hr`umjdtj io`aej, nhptj shu prokj (eanrj, tramatjra,

mhtjrahij aiustrhtavj).

8<. Vrad ej sj ljosjkjştj hr`umjdthrjh sukajetavą lj ejh okajetavą?

Hr`umjdthrjh okajetavą (shu io`aeą) ljmodstrjhzą hljvąrui shu eomkhtj nhisui äd mol okajetav
prad proejljj rhťaodhij hij io`aeaa normhij äd tamp ej hr`umjdthrjh sukajetavą ädejhreą są-i
eodvad`ą pj eji ehrj hseuitą prad hitj proejljj ljeët ejij rhťaodhij, nąrą są pohtą ljmodstrh
hljvąrui.

8:. Ehrj sudt ejij mha noiosatj hr`umjdtj sukajetavj?

 Äd hr`umjdthrjh sukajetavą sudt noiosatj hr`umjdtjij lj dhturą jmotavą, thetaeą, rjtoraeą. 

8>. Lhťa ud jxjmpiu lj hpiaehrj h hr`umjdtjior sukajetavj.

Jxejmpiu2
8. Ädvaduatui jstj prjh tëdąr, du hrj  jxpjrajdťh vajťaa şa lj hejjh du şa  -h putut lh sjhmh lj
`rhvathtjh adnrheťauda sąvërşatj.
;. Hdaa iud`a lj ljtjdťaj du eorjetjhzą o pjrsodhiathtj, mha hijs ih o vërstą tëdąrą.
5. Ädvaduatui jstj ud prolus ljnjetuos hi sastjmuiua dostru lj ädvąťąmëdt, hi    soeajtąťaa lj`rhlhtj.
<. Hrj soeajthtjh dohstrą djvoaj lj o pjrsodhiathtj lj`rhlhtą?
:. Ädvaduatui h erjseut nąrą thtą şa du h hvut phrtj lj jluehťaj eorjetą. Ji jstj eji mha mhrj ladtrj
eja phtru eopaa ha mhmja shij, naadl ädtr- o mąsurą şa eji ehrj ädtrjťadj nhmaiah. Ljtjdťah iu sj vh
rjsamťa nohrtj muit şa hsuprh ejiorihiťa trja eopaa madora. 
Hejstj eëtjvh hr`umjdtj, prjeum şa ehiatąťaij orhtoraej hij hvoehtuiua, voejh şa `jsturaij
hljevhtj hr putjh eodstatua o hljvąrtą ejthtj jmotavą, dumatą hr`umjdthrj sukajetavą. 

80. Eum vjťa noiosa hr`umjdthrjh prh`mhtaeą shu ljmodstrhťah?

Hr`umjdthrjh prh`mhtaeą jstj noiosatą mha hijs lj eątrj hvoehťa, dj`oeahtora, poiataeajda, naadl şa
`jdui lj hkorlhrj eotalahd. Dj vom khzh pj nhptui eą äd vahťh dohstrą lj tohtj zaijij ohmjdaa
sudt eodvadşa mha uşor eu hr`umjdtj jmoťaodhdtj ljeët eu saio`asmj rjea (jxejpťaj, lj rj`uią,
nhej ljmodstrhťah ştaadťanaeą). Vrhetae, h hr`umjdth jnaehej ädsjhmdą h opjrh samuithd eu io`osui
şa eu phtcosui. Hşhlhr, —hr`umjdtjij putjrdaej hu eëtj ejvh lad ejij trja lamjdsauda umhdj
jxpusj mha sus2 şa lad io`aeh ştaadťanaeą, şa lad sjdtamjdthiasmui iheramo`jd, şa lad rjeursui ih
morhią lad tohtj hejstj trja lamjdsauda umhdj.” 

83. Jxpiaehťa eu hbutorui jxjmpijior molhiathtjh lj rjspjethrj h rj`uiaior ej sj rjnjrą ih ljmodstrhrjh

tjzjior.

Vjdtru h na jnaeajdtą, ljmodstrhťah trjkuaj są rjspjetj hdumatj rj`uia2

8- tjzh ljmodstrhtą trjkuaj są naj o buljehtą normuihtą prjeas,
;- tjzh ej urmjhzą h na ljmodstrhtą ampudj o buljehtą ej pohtj na ljmodstrhtą prad prokj,
5- tjzh lj ljmodstrht trjkuaj są naj o buljehtą ej du jstj molanaehtą ora sukstatuatą pj tot
phreursui ljmodstrhťaja,
 <- prokjij ehrj sjrvjse pjdtru nudlhmjdthrjh tjzja trjkuaj są eodstatuaj nhptj hljvąrhtj,
:- prokjij ehrj sjrvjse pjdtru nudlhmjdthrjh ljmodstrhťaja trjkuaj są naj buljeąťa ehrj du sj
eodtrhzae rjeaproe,
>- prokjij ehrj sjrvjse pjdtru nudlhmjdthrjh ljmodstrhťaja trjkuaj są naj buljeąťa ehrj
eodstatuaj o rhťaudj sunaeajdtą pjdtru tjzą. 

81. Eum okťadjm ud sastjm lj hr`umjdthrj?

Zd sastjm lj hr`umjdthrj trjkuaj są eodȗadą2 

8. Hr`umjdtui oportudatąťaa2 
- Hnarmhťaj7
- Jxpiaehťaj7
- Lovjza7
- Jxjmpianaehrj7
- Eodeiuzaj.
;. Hr`umjdtui optamaząraa7 
5. Hr`umjdtui sthkaiatąťaa soeahij. 

;6. Hpiaehťa ud sastjm lj hr`umjdthrj eodtrhhr`umjdtht pj khzh udja tjzj.

Jxjmpiu2
 —Eopaaa du hu djvoaj lj jluehťaj.”   
Uastjm lj eodtrhhr`umjdthrj2 
8. Eodtrhhr`umjdt ih oportudathtj2 
      Hnarmhťaj2 eopaaa du vor hvjh mha muitj şhdsj lj rjhiazhrj äd vaator7
  Jxpiaehťaj2 du jluehťah jstj vathią pjdtru suprhvajťuarjh omuiua äd zauh lj hza, ecahr lheą jstj

amporthdtą7 adlavalui hrj djvoaj lj norťą, cotąrërj şa rjzastjdťą nazaeą, ehrj du ljpadl lj
jluehťaj7 lheą ij hrj pj hejstjh, vh `ąsa oraeëdl ioe lj mudeą7
  Lovjza2 sodlhbui lj ih hr`umjdtui oportudatąťaa du jstj vahkai, ljvrjmj ej jxastą muitj

 pjrsohdj nąrą o jluehťaj spjeahią ehrj sj ljseureą jxejijdt äd lanjratj postura şa nudeťaa7
  Jxjmpianaehrj2 Iueahd Kih`h h rąmhs eora`jdt, ahr hpoa h hbuds ud mhrj om lj euiturą7 thijdtui

du jstj adniujdťht lj jluehťaj7

  Eodeiuzaj2 prad urmhrj, eopaiui du hrj djvoaj lj jluehťaj pjdtru h sj rjhiazh mha kadj äd vaator7

lad eodtrą, ih snërşatui proejsuiua lj jluehťaj, du hrj udlj są sj hd`hbjzj.  

;. Eodtrhhr`umjdt ih
   Eopaiui trjkuaj
optamazhrj2   są-şa noiosjhseą piusui lj mjmoraj, rąklhrj şa loradťą lj hsamaihrj pjdtru h
erjh şa pjdtru h sj ljzvoith nazae. Du trjkuaj są pahrlą muit tamp şa djuroda eu adnormhťaa `jdjrhij
ehrj du äa vor noiosa äd vahťh lj za eu za.
5. Eodtrhhr`umjdt ih sthkaiathtj soeahią2 
   Damae du dj nhej są erjljm eą lupą proejsui lj jluehťaj adlavazaa sj vor ädtohrej shu vor
rąmëdj äd eomudathtj7 lad eodtrą, nohrtj muiťa pąrąsjse ljnadatav eomudathtjh. 

;8. Ehrj jstj lanjrjdťh ladtrj hr`umjdt şa dodhr`umjdt? Jxjmpianaehťa. Hr`umjdthťa.

Dodhr`umjdtui jstj hnarmhťah shu hdshmkiui lj hnarmhťaa ehrj du rjuşjştj są ädtjmjajzj ud

mjshb shu jijmjdtj hij mjshbuiua, pjdtru eą du jstj kadj strueturht, pordjştj lj ih prjmasj şa
prjsupudjra nhisj shu jxh`jrjhzą äd tamp ej hr`umjdtui jstj kadj strueturht ȑa eoderjt. 

;;. Ljnadaťa eodeiuzah.

Eodeiuzah jstj ädecjajrjh udua şar lj buljeąťa, o `ëdlarj ljlusą ladtr-o sjraj lj hr`umjdtj shu
eodsthtąra, jstj buljehth douą ej rjzuitą lad hitj buljeąťa şa lhtj, hi eąrja hljvąr ljpadlj lj hljvąrui
 buljeąȗaior lhtj. 
;5. Ehrj sudt rj`uiaij lj trh`jrj h eodeiuzaaior?

Eodeiuzaaij trjkuaj trhsj lad prjmasj äd molui rjeomhdlht lj ştaadťh io`aeaa

normhij. O eodeiuzaj eorjetą du pohtj na trhsą ladtr-o sad`urą prjmasą. 

;<. Ej `rjşjia sj eomat ih trh`jrjh eodeiuzaaior?

@rjşjia eomasj ih trh`jrjh eodeiuzaaior2 prjmasj şa eodeiuzaa `rjşatj.

 Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh 02 ’Laseuȗah ȑa poijmaeh”2 

8. Ljnadaťa laseuťah.

Laseuťah jstj2 8) secamkui lj pąrjra, lj propudjra, lj erataea rjnjratohrj ih o ecjstaudj, eu seopui

lj h o stulah mha kadj şa lj h o soiuťaodh7 ;) o eodvjrshťaj, o ejrejthrj, o jxhmadhrj h udja
prokijmj7 5) o eodvjrshťaj hdamhtą, äd eodtrhlaetorau (ehrj pohtj są lj`jdjrjzj äd ejhrtą)7
lasputą, eodrovjrsą. 

;. Ehrj jstj seopui laseuťaja?

Ueopui oraeąrja laseuťaa jstj lj h soiuťaodh äd eomud o prokijmą şa lj h seohtj ih avjhią hljvąrui. 

5. Dumaťa pradeapaaij lj rjhiazhrj h laseuťaja.

Vradeapaa hij laseuťaja2
- Vradeapaui sjeuratąťaa hmkjior pąrťa7
- Vradeapaui orajdtąraa ljejdtrhiazhtj7
- Vradeapaui ehrhetjruiua hljevht hi ejior rjejpťaodhtj.
<. Ehrj sudt ehuzjij ehrj ämpajlaeą sthkaiarjh hljvąruiua şa eodlue ih laseuťaa lastruetavj?

Ehuzjij ehrj ämpajlaeą sthkaiarjh hljvąruiua, eodlueëdl hstnji ih laseuťaa lastruetavj sudt2 
 omui du sj pohtj stąpëda ädtotljhudh pjdtru h hseuith pudetui lj vjljrj hi adtjrioeutoruiua7

 seopui udua adtjrioeutor jstj prjmjlatht2 lj h-i rąpudj eu oraej prjť pj phrtjdjrui lj

eomudaehrj7
 phrtjdjrui lj laseuťaj jstj pjrmhdjdt ädtrjrupt, ejjh ej-i ämpajlaeą są ljmodstrjzj bustjťjh

tjzjior shij7
 udui lad adtjrioeutora sj h`hťą pjrmhdjdt lj hspjetj djjsjdťahij şa phrtjdjrui lj laseuťaj du-

şa mha pohtj eodejdtrh htjdťah, sj piaetasjştj7

 htjdťah ejiua adeius äd laseuťaj j eodejdtrhtą hsuprh hspjetuiua jxtjraor hi adtjrioeutoruiua, h

ťadutja, h njiuiua lj h vorka hi hejstuah şa mha puťad ih eodťadut (shu ljioe)7

 opodjdtui j prjh sa`ur lj nhptui eą adnormhťaaij pj ehrj ij ljťadj sudt sunaeajdtj pjdtru

rjzoivhrjh prokijmja äd ehuzą, lj hejjh du heorlą htjdťaj nhptuiua eą pohtj jxastą şa o hitą
opadaj.

:. Ehrj sudt `jduraij laseuťaaior?

@jduraij laseuȗaja2 
8. Laseuťaaij hpolaetaej7

; h j u r as t ae ą 7
5. Laseuťaa ij s o n as t ae j .
>. Jxpiaehťa najehrj `jd lj laseuťaj.
8. Laseuťaaij hpolaetaej sudt ejij ehrj jxpramą rhportura şa ij`ątura jsjdťahij ädtrj iuerura şa
njdomjdj şa ädsuşaraij ior şa ehrj jxeiul posakaithtjh udja pozaťaa adlaseuthkaij. 
;. Laseuťah jurastaeą hrj ioe äd ehzui eëdl udui ladtrj adtjrioeutora heejptą pudetui lj vjljrj hi
ejiuaihit, ädsą du ädhadtj lj h a sj na hlus hr`umjdtj ädtru susťadjrjh tjzja. 
5. Laseuťaaij sonastaej hu adtjdťah lj h opudj eu oraej prjť pudetui proprau lj vjljrj, lj h du
ejlh, kh ecahr lj h eąuth, prad lanjratj şarjtiaeura są prolueą o amprjsaj lj okajetavathtj şa lj
`ëdlarj io`aeą. 
0. Ej `rjşjia sj eomat äd tampui laseuťaaior jurastaej?

 suprhhprjeajrjh shu sukhprjeajrjh posakaiatąťaior adnormhtavj hij udua opodjdt, nhpt ej lą

dhştjrj ih ljeihrhťaa djhr`umjdthtavj shu ih rjpjthrjh adutaią h adnormhťaaior, ljbh eudoseutj7
 du sj ťadj eodt lj motavjij eomportąraa opodjdťaior, lad ehrj ehuzą sj trh` eodeiuzaa prapatj7

 suprhhprjeajrjh lj eątrj orhtor h propraaior posakaiatąťa, äd eomphrhťaj eu ejij hij opodjdtuiua7

 opodjdtuiua a sj ampudj ud eomporthmjdt adhljevht satuhťaja şa, eh urmhrj, laseuťah sj

ljeihdşjhzą nąrą rhdlhmjdt. 

3. Jdumjrhťa rj`uiaij pradeaphij ehrj trjkuaj rjspjethtj äd laseuťaa.
[j`uiaij pradeaphij ehrj trjkuaj rjspjethtj äd laseuťaa2
8. H pątrudlj äd jsjdťh ejior susťadutj lj adtjrioeutor (opodjdt), nąrą h rjihth jmoťaaij ej dj
stąpëdjse7
;. H eudohştj mha hmëdudťat opodjdtui pëdą ih laseuťaj şa pj phreursui hejstjah7
5. H erjh o htmosnjrą nhvorhkaią äd tampui laseuťaja2 h zëmka, h ädejpj eu nhptj pj ehrj ij
heejptąm, h jxpramh eompątamara, h vorka eu opodjdtui ljsprj ejij ej-i adtjrjsjhzą, h du dj
seohtj äd jvaljdťą Jui.
<. H hseuith htjdt ädtrjkhrjh pusą lj eątrj phrtjdjrui lj eomudaehrj, pjdtru h rąspudlj
hljevht.
:. H pudj ädtrjkąra ih ehrj adtjrioeutoraa sudt kueuroşa są rąspudlą. 
1. Dumaťa nhzjij lj prj`ątarj şa lj ädtrjťadjrj h udja laseuťaa.
Lj rj`uią, laseuťah trjej prad urmątohrjij nhzj2
8. Or`hdazhťaodhią, eëdl sj ljzvąiuaj sjdsui laseuťaja7 
;. Heejpthrjh lj eątrj phrtaeaphdťa h hitjrdhtavja şa hr`umjdthrjh pudetjior lj vjljrj hlopthtj7
5. Ljsnąşurhrjh laseuťaja eh hthrj2 ädtrjkąra, rjpiaea hij opodjdtuiua, hij phrtaeaphdťaior7
<. Eodturhrjh şa erasthiazhrjh pudetuiua (pudetjior) lj vjljrj bust (bustj) hsuprh ecjstaudaior
laseuthtj şa hr`umjdthrjh ior7
:. Normuihrjh eodeiuzaaior eu phrtaeaphrjh hetavą du dumha h opodjdťaior, ea şa h ejiorihiťa prjzjdťa
ih laseuťaj. 
>. Adlaehrjh djejsatąťaa hpiaeąraa doaa adtjrprjtąra hlopthtj äd lomjdaaij rjspjetavj hij vajťaa. 86.

Ehrhetjrazhťa pąrťaij eompodjdtj hij laseuťaja.

8. Adtroluejrjh äd laseuťaj jstj nąeutą lj eątrj or`hdazhtor, ehrj prj`ątjştj hulatoraui pjdtru

rjejpthrj, ehptavjhzą htjdťah, trjzjştj adtjrjsui şa äderjlrjh. Hejst iueru sj okťadj prad normuih
lj hlrjshrj, prad sukiadajrjh hetuhiatąťaa jte.
 Äd pius, phrtaeaphdťaa ih laseuťaj urmjhzą phşaa rjspjetava2
h) prjzadtą prokijmh eh hthrj7
k) normuijhzą tjzjij7
e) jxpud okajetavui lorat7
l) eomudaeą pihdui laseuťaja7
j) hdudťą phrtaeaphdťaa şa orladjh jvoiuąraa ior. 
 ;. Äd phrtjh pradeaphią h laseuťaja, sj rjzoivą mha muitj prokijmj2
h) sj ljzvąiuaj jsjdťh doťaudaior iuhtj äd laseuťaj şa ij`ąturh ladtrj jij7
k) sj normuijhzą ljnadaťaa7
e) sj ihdsjhzą tjzj7
l) sj hlue hr`umjdtj lad phrtjh tuturor opodjdťaior7
j) sj nhej eojzaudjh ladtrj ejij laseuthtj äd pihd tjorjtae şa eji prhetae, normuiëdlu-sj su`jstaa şa
hr`umjdtëdlu-ij.
5. Äd ädecjajrjh laseuťaja2
h) sj seohtj ädeą o lhtą äd jvaljdťą eodeiuzah7
k) sj eodsuitą opadah ejior prjzjdťa pravadl molhiathtjh lj rjhiazhrj h eojzaudaa ladtrj tjoraj şa
prhetaeą7
e) sj normuijhzą prokijmj lj pjrspjetavą. 

88. Ej `rjşjia sudt nrjevjdt eomasj äd or`hdazhrjh laseuťaaior?

@rjȑjia nrjevjdtj2 
 dumąrui prjh mhrj lj ecjstauda pusj äd laseuťaj, nhpt ej du pjrmatj trhthrjh ior jneajdtą7

 laseuthrjh supjrnaeahią/ normhią7

 hkhtjraij djbustanaehtj lj ih tjmh laseuťaja7

 iapsh eodeiuzaaior pj mhr`adjh ejior laseuthtj.

8;. Ej rjeomhdląra putjťa onjra pjdtru ädtrjťadjrjh laseuťaaior äd nudeťaj lj eodstatuťah psacoio`aeą h

phrtaeaphdťaior?
[jeomhdląra utaij äd susťadjrjh lanjratjior laseuťaa äd ehrj sudt ampiaehťa adtjrioeutora lanaeaia.
- Lheą adtjrioeutorui dostru jstj arhseakai (sj ädnuraj uşor), trjkuaj są `ąsam momjdtui potravat
pjdtru laseuťaj, htudea eëdl pjrsohdh rjspjetavą (soť, soťaj, eoij`, şjn, eiajdt, pronjsor jte.) hrj
laspozaťaj kudą. Äd  ehzui äd ehrj sukajetui du pohtj na hmëdht, j kadj są-i ädejpjm eu hspjetjij
ejij mha piąeutj, hrątëdl adtjrioeutoruiua hthşhmjdtui dostru pjdtru ji. ^om hij`j normuijij
ehrj jxpramą jmoťaa pozatavj shu pj ejij djutrj, lhr du ejij ehrj jxpramą `rhvathtjh prokijmja. 
- Lheą phrtjdjrui lj laseuťaj hrj ud `rhl lj adtjia`jdťą seązut, lhr jstj o narj jmoťaodhią, du
jstj eorjet są-a hrątąm eą jstj arhťaodhią shu eą du eudohştj muitj iuerura. J muit mha kadj są
vjljm äd ji ejjh ej jstj vhioros, lj jxjmpiu sunijtui, jmoťaaij pozatavj, `jdjrozaothtjh. Äd
hejstj ehzura, vom jvath sukajetjij ehrj djejsatą o prj`ątarj adtjijetuhią soialą şa vom `ąsa
molhiatąťa lj hkorlhrj h sukajetjior sampij, hksoiut djejshrj.

- Lheą adtjrioeutorui
khrajrj, dostru
pjdtru eą hejst jstj
tap lj susejptakai
phrtjdjr şa suspaeaos,
eodsaljrą eą oraejäd hnarmhťaj
laseuťaj dj vom eaoeda
äa vazjhzą eu mha
proprah muitj
pjrsohdą
şa äd oraej `ëdl vh vjljh suktjxtj shu hiuzaa ba`datohrj. Vjdtru h jvath ljnaeajdťjij ehrj
pjrturkjhzą laseuťah, j djejshr eh, lj najehrj lhtą, są normuiąm `ëdluraij eu mhxamum lj
jxhetathtj şa eu tohtj prjeaząraij ejrutj. Äd hejst seop, j rjeomhdlhkai są noiosam o sjraj lj
normuij ehrj hr prjeazh ljthiaaij djejshrj shu hr jxpramh o hdumatą poiatjťj. 
- Lheą adtjrioeutorui dostru jstj sąrhe ih sunijt, rąutąeaos, jstj ehzui są jvatąm oraej laseuťaj eu
ji, iamatëdlu-dj, lheą totuşa dj okia`ą satuhťah, ih sukajetj hksoiut djejshrj. Jstj rjeomhdlhkai
eh staiui lj hkorlhrj h prokijmjior są naj djutru, onaeahi, nąrą euvadtj nhmaiahrj. 
85. Ej sukajetj trjkuaj jvathtj ädtr-o laseuťaj?

Uądąthtjh pjrsodhią. Damjda du jstj adtjrjsht lj rjzuithtjij hdhiazjior mjlaehij. Lheą eadjvh
 ädtrjhką lj sądąthtj, rąspudsui eji mha hljevht jstj —kadj”, äd ioe są urmjzj o ädtrjh`ą erodaeą
ljsprj vrjo opjrhťaj suporthtą rjejdt.
Uądąthtjh hitor pjrsohdj. Ohmjdaa ehrj hu koia `rhvj du lorjse są naj äd ejdtrui
eodvjrshťaja. Du trjkuaj są shiutąm ud eoij`, ehrj h nost koidhv, eu o na`urą äd`raborhtą eëdl o
ädtëidam şa du -a rjhmadtam tot tampui prad ej h trjeut.
Uukajetj eodtrovjrshtj eëdl du sj eudohştj lj ehrj phrtj sudt adtjrioeutoraa (rjia`ah, poiataeh
jte.).
@cadaohdjij pjrsodhij. Du trjkuaj są hluejm vorkh eu eadjvh ljsprj vrjo mhrj pajrljrj pj
ehrj hm sunjrat-o doa shu adtjrioeutoraa. Lheą ädsą hejsth vh vorka ljsprj o jxpjrajdťą djrjuşatą,
trjkuaj są dj jxpramąm ä dtrjh`h eomphsaudj şa są pudjm ehpąt eodvjrshťaja nohrtj htjdt şa
rjspjetuos.
Uukajetj khdhij şa piaetasatohrj. Ädtotljhudh trjkuaj hkorlhtj sukajetj ehrj pihe ohmjdaior şa
du sukajetj ädvjecatj, ehrj hu nost ljzkątutj şa laseuthtj pj pihd dhťaodhi shu adtjrdhťaodhi.
Kërnj ląudątohrj. Jxastą muitj oehzaa şa muitj kërnj ehrj pot są hnjetjzj ehrajrh euavh. Eji mha
kadj j są adtjrvjdam eu o rjpiaeą lj njiui2 —Zatj ej jstj, du erjl eą j odjst są laseutąm ljsprj
hejhsth.” Vjdtru h opra kërnh ädtr-o laseuťaj lj `rup, putjm adtjrvjda eu ud sukajet lj
eodvjrshťaj adtjrjshdt, ehrj hr lastrh`j htjdťah lj ih sukajetui eu kërnh. Äd hejhstą orladj lj alja,
Jijhdor [oosjvjit heejdtuh2

8<. Ljnadaťa poijmaeh.

Voijmaeh laseuťaj äd eodtrhlaetorau7 iuptą lj alja eu pravarj ih o prokijmą iatjrhrą, ştaadťanaeą,

poiataeą jte. 

8:. Dumaťa rj`uiaij `jdjrhij lj ädtrjťadjrj h poijmaeaa.

8. Du sj adtrą äd poijmaeą eu o pjrsohdą ej ehutą mjrju prjtjxtj lj ejhrtą, lëdl jxpiaehťaa

eodtrhlaetoraa, djeodvad`ątohrj (sj mha spudj şa —om sueat”).
;. Lheą opodjdtui jstj iamkut, ljmh`o`, sj rjeomhdlą są a sj pudą ädtrjkąra äd sjds opus shu
są sj rąspudlą arodae ih ädtrjkąraij hejstuah.
5. Ohmjdaa tamaza, lhr eadstaťa äd laseuťaj, trjkuaj susťaduťa, satuëdlu-a pj o pihtnormą bustą,
 ädeurhbëdlu-a, pjdtru h ij spora hutorathtjh, ljmodstrëdlu-ij hstnji o htatuladj okajetavą, o kudą
adtjdťaj.
<. Uj rjeomhdlą lj h soiaeath pąrjrjh opodjdťaior kadj prj`ątaťa äd normuihrjh eodeiuzaaior, lhr
lj h du hrąth eą jstj djvoaj lj susťadjrjh ior äd proejsui hr`umjdtąraa.
:. J prjnjrhkai lj h sj eodsuith opadah pjrsohdjior eudoseątohrj äd lomjdaui sukajetuiua laseu tht,
lheą jij sudt prjzjdtj ih laseuťaj.
>. Uj rjeomhdlą lj h du soiaeath opadah pjrsohdjior sejptaej, piadj lj sadj, ahr lheą hejstjh
adtjrvad djpontatj, trjkuaj rjspadsj ädtr-o normą ljiaehtą.
0. Du jstj eorjet lj h soiaeath opadah pjrsohdjior lj eodlu ejrj, prjzjdtj ih laseuťaj7 or, —iupth”
 ädtrj opadaa sj luej lj ih j`hi ih j`hi.
3. Lj h sj ljpasth äd ejij susťadutj lj opodjdt aljjh lj khzą, pjdtru h sj eodsthth lheą jxastą
udjij thd`jdťj eu aljjh propraj. 
1. H sj urmąra eu htjdťaj `ëdlui pradeaphi hi    opodjdtuiua, pjdtru h putjh, ih djejsathtj, są
eodtrhhr`umjdtąm shu są eihranaeąm udjij iuerura amporthdtj.
86. H sj jxhmadh htjdt oraej hr`umjdt hi opodjdtuiua prad prasmh eudoseutjior ij`a hij io`aeaa
 normhij7 or, du trjkuaj są dj iąsąm adtamalhťa, mhdapuihťa lj dodhr`umjdtj.
88. H sj ljpasth nhptui eojzaudaa ladtrj hr`umjdtj şa eodeiuzaj shu iapsh hejstja ij`ątura. 
8>. Jdumjrhťa ejradťaij lj orlad psacoio`ae äd rjhiazhrjh poijmaeaa.
8. Jstj adhlmasakai są sj rjeur`ą ih jxh`jrhrjh udor mjratj hij opodjdtuiua, äd seopui lj ha siąka
va`aijdťh htudea eëdl a sj lą iovaturh lj `rhťaj.
;. Du sj rjeomhdlą eh, htudaea eëdl sj eëşta`ą iupth, są sj jthijzj jmoťaaij lj kueuraj, ijzëdl
hmorui-proprau hi hlvjrshruiua.
5. Äd ehzui eomatjraa udor adjxhetatąťa, jstj  djejshr są sj rjeudohseą nhptui nąrą daea o jzathrj.  
<. Du sj rjeomhdlą są sj ljeihrj eu tohtą njrmathtjh eą opodjdtui du hrj lrjpthtj. Iuerui
hejsth sj nhej prad hr`umjdtj, nąrą h ijzh ljmdathtjh prad hejstj hnarmhťaa.
:. J rjeomhdlhkai
ih pjrsohdh proprajsąeusjjij`hdťą.
nheą eompijmjdtj
 
eu sadejrathtj şa są sj heejptj eompijmjdtjij nąeutj

80. Ej tapura lj ädtrjkąra putjťa noiosa pj phreursui poijmaeaa?

8. Ädtrjkhrjh ehpehdą. Jh hrj seopui lj h-i pudj pj opodjdt ädtr-o satuhťaj ljzhrmhdtą ecahr lad
pramjij momjdtj.
;. Ädtrjkhrjh äd sjds advjrs (eodtrhädtrjkhrjh) jstj normuihtą eu seopui lj h nu`a lj rąspuds. 5.
Ädtrjkhrjh-kioehrj jstj hlrjshtą eu seopui lj h norťh o ljeazaj shu lj h ljtjrmadh opodjdtui
są ljh ud rąspuds ej a-hr eodvjda adtjrioeutoruiua.
<. Ädtrjkhrjh-ampudjrj, prad adtjrmjlaui eąrjah sj ampudj pudetui lj vjljrj proprau, hlaeą hi
ejiua ehrj ädtrjhką şa, ädtr-ud nji, sj ejrşjştj rąspudsui hnarmhtav.
:. Ädtrjkhrjh-prjeazhrj sj normuijhzą pjdtru h okťadj adnormhťaa huxaiahrj shu pjdtru h rjnuzh
lanjratj hnarmhťaa hij opodjdtuiua. 
>. Ädtrjkhrjh lj tjr`avjrshrj jstj noiosatą eu seopui lj h hmëdh eodvjrshťah şa h eëşta`h tamp
pjdtru eodstruarjh propraja hr`umjdthťaa. 
0. Ädtrjkhrjh rjtoraeą jstj noiosatą du htët pjdtru h okťadj rąspudsura, ea pjdru jnjetui ja eu
 ädeąreąturą jmotavą, hvëdl äd poijmaeą şa roiui lj ädtrjkhrj―kioehrj, eu seopui lj h ädecalj
orazodtui opodjdtuiua şa h-i saia są normuijzj ud rąspuds shtasnąeątor. 

83. Vrad ej proejljj vą putjťa hpąrh äd poijmaeą?

Vroejljj lj hpąrhrj äd poijmaeą2 
H. [ąspudsui eu hdtaeaphrj, hlaeą pëdą h-şa spudj pozaťah opodjdtui, mha hijs äd ehzui eëdl sj
ştaj adtjdťah rąuvoatohrj h hlvjrshruiua.
K. [ąspudsui lupą oksjrvhťah, ädtrjkhrjh, rjpiaeh nąeutą lj opodjdt, rostat eu o todhiathtj ehimą
lheą sj hlrjsjhzą udua opodjdt eu adtjdťaa kudj, erjëdlu-sj hstnji prjmasj pjdtru udjij heťauda
adeorjetj hij opodjdtuiua.
E. [ąspudsui ädtërzaht, äd ehzui eëdl orhtorui du eodsaljrą djejshr są ädtrjrupą jxpudjrjh shu
są sj hkhtą lj ih eursui dormhi hi rjihtąraa. Lheą opodjdtui adsastą şa orhtorui äa shtasnhej loradťh,
pot hvjh ioe urmąra djpiąeutj, ehrj eodsthu äd jxpiozaa jmoťaodhij hij orhtoruiua. [ąspudsui ehrj
vadj ejvh mha tërzau pohtj nhej eh rjmhreh są-şa pahrlą lad amporthdťą şa, jvaljdt, są sehlą şa lad
adtjdsathtjh jmoťaodhią. 
L. A`dorhrjh oksjrvhťaja prad iapsh rąspudsuiua hrj ioe htudea eëdl sj eodsthtą adtjdťah
rąuvoatohrj h opodjdtuiua2 hejsth rjeur`j ih lanjratj vaeijşu`ura psacoio`aej, eu tohtj eą orhtorui
hrj hksoiutą lrjpthtj. 
J. Eodtrhjxjmpiui shu jxjmpiui äd sjds opus jstj ud proejlju ih ehrj sj rjeur`j htudea eëdl,
lad hdumatj eodsaljrjdtj, adtjrioeutorui du kadjvoajştj są rąspudlą larjet ih ädtrjkhrjh
opodjdtuiua, ea rjeur`j ih ud rąspuds prad hdhio`aj. 
N. Iovaturh lj kumjrhd` jstj ud proejlju ehrj sj jxpiaeą prad normuih2 ejjh ej sj hnarmą ih
hlrjsh opodjdtuiua sj ädtohrej ämpotravh hutoruiua hnarmhťaja. Vjdtru h hpiaeh ud hsjmjdjh
proejlju jstj djvoaj lj o h`jramj h madťaa şa lj o rjheťaj promptą. 

@la.s \eujcťadj aä edh eeooddttrrhhlzaaeetjorraaau ad mlharaj he`trjj hh koapi.o

Ldajpdiotmuihuťaa.a  Hdeaejaohslthąt ątj dcud azeaąe —äiD nhue!”j.  pj phrtjdjrui lj
 Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh 32 ’Laseursui”2 
8. Onjraťa o ljnadaťaj h laseursuiua.

Laseursui jstj o spjeaj h `jduiua orhtorae, ehrj eodstą ädtr-o jxpudjrj nąeutą äd nhťh udua
hulatorau, pj o tjmą poiataeą, jeodomaeą, morhią, soeahią jte. 

;. Dumaťa tapuraij lj laseurs äd nudeťaj lj seopui orhtoruiua.

 Äd nudeťaj lj adtjdťah jdudťątoruiua, sj lastad` urmątohrjij tapura lj laseurs2 dhrhtav, ljseraptav,
jxpiaehtav, hr`umjdthtav.
5. Dumaťa nhetoraa ehrj ljtjrmadą eompozaťah laseursuiua.

- Nhetorui psacoio`ae (morhi, jmoȗaodhi)7

- Nhetorui jnjetav (h eodȗadutuiua laseursuiua).

<. Ej ädťjij`jťa prad spjeanaeui jvjdamjdtuiua äd ehrj vh hvjh ioe laseursui?

Vrad spjeanaeui jvjdamjdtuiua sj ädȗjij`j tapui jvjdamjdtuiua pjdtru ehrj sj prj`ątjȑtj

laseursui, hstnji eudohȑtjm ȑa ej nji lj hulajdȗą hvjm. 

:. Ej trjkuaj są eudohseą orhtorui ljsprj hulajdťą ädhadtj lj h prj`ąta laseursui?

Orhtorui trjkuaj są eudohseą2 mjlah lj vërstą, staiui eodvjdťaodhi, ej jxpjrajdťj eomudj äi ijh`ą

lj hulajdťą. 
>. Lj ej hdumj ljpadlj hij`jrjh staiuiua lj ťadjrj h udua laseurs?
 Äd nudeťaj lj spjeanaeui jvjdamjdtuiua, vh na sjijetht staiui eorjspudzątor laseursuiua rjspjetav şa
ťaduth pj ehrj jvjdamjdtui o djejsatą (ämkrąeąmadtj, heejsoraa jte.). 

0. Ehrj jstj strueturh eihsaeą h udua laseurs?

8. Adtroluejrj 
;. Hkorlhrj lj nodl (shu eupradsui)
5. Ädecjajrj 

3. Äd ej mol vjťa jxjrsh ud laseurs?

^om rjpjth laseursui äd nhȗh o`iadzaa. 

1. Ej du trjkuaj są nheą ud orhtor hniëdlu-sj äd nhťh pukiaeuiua?

 Zd orhtor DZ trjkuaj są haką tjhmą lj pukiae.
 DZ vadj äd nhťh pukiaeuiua djprj`ątat.

 Laseursui DZ sj rjhiazjhzą ädtr-o bumąthtj lj orą. 

86. Ehrj jstj roiui mabiohejior vazuhij äd prjzjdthrjh laseursuiua? Lhr h ejior gadjstjzaej şa hulatavj?
Jxpiaehťa şa hr`umjdthťa.

[oiui mabiohejior vazuhij jstj lj h susťadj eomudaehrjh, du lj h na o phrtj lad hejhsth. Jij sudt

ud mabioe lj heejdtuhrj şa sukiadajrj h jijmjdtjior mjshbuiua, lhr du nhe phrtj lad mjshb. Jstj
amporthdt są sj ädťjijh`ą hejst pudet lj vjljrj, pjdtru h sj putjh sthkaia noiosarjh mabiohejior
vazuhij, äd pjrspjetavą. 
88. Ehrj sudt rj`uiaij lj prjzjdthrj h udua laseurs?

8. ^ado ih ioeui jvjdamjdtuiua eu madam o orą mha ljvrjmj. 

;. \rhdsnormą laseursui ädtr-o povjstj.
5. \jorah udanaehtohrj h iua ;+; (—ampiaehrjh pukiaeuiua äd povjstjh sh ädtr-ud mol hetav”).
<. Vrjzjdtąraij eu amh`ada kudj şa euvadtj puťadj. 

8;. Dumaťa jthpjij pjdtru erjhrjh udja prjzjdtąra ä d Vowjr Voadt.

Jthpj pjdtru erjhrjh udja prjzjdtąra powjr poadt2

h) erjhrjh prjzjdtąraa prad adtroluejrjh şa jlathrjh tjxtuiua şa prad rjhrhdbhrjh orladaa
lahpozatavjior7
k)hpiaehrjh udua ljsa`d hi prjzjdtąraa sşa molanaehrjh hejstuah lheą jstj ehzui7
e) normhthrjh lahpozatavjior adlavaluhij, lheą sj lorjstj7
l) hlhu`hrjh okajetjior äd prjzjdthrj7
j) hpiaehrjh jnjetjior lj hdamhťaj şa ij`ątura pjdtru prjzjdtąraij jijetrodaej7
n) erjhrjh mhtjrahijior pjdtru pukiae şa dotj pjdtru uzui vorkatoruiua7
`) adtroluejrjh adtjrvhijior lj tamp djejshrj pjdtru najehrj prjzjdthrj7
c) susťadjrjh prjzjdtąraa. 

85. Ehrj sudt eratjraaij lj normht pjdtru rjhiazhrjh udja prjzjdtąra htrhetavj?

Eratjraa lj normht pjdtru rjhiazhrjh udja prjzjdtąra htrhetavj2

h) eihrathtj2 eu eët ehrhetjrjij sudt mha mhra, eu htët sudt mha vazakaij lj ih lasthdťą7
k) strueturh2 pj najehrj ph`adą sj vh or`hdazh adnormhťah hstnji ädeët są naj prjzjdtht ud sukajet
ljseras äd mhxam şhsj iadaa eu hproxamhtav şhsj euvadtj pj iadaj7
e) amphet jmoťaodhi2 jstj adlaeht są sj urmąrjhseh hejjhşa tjmą `rhnaeą lj ih ädejput pëdą ih
snërşat7 amphetui jmoťaodhi sj rjhiazjhzą prad noiosarjh hljevhtą h euioraior, eodtrhstjior,
`rhnaejior, pozjior şa ljsjdjior (sunaeajdtj pjdtru h dj hmadta ehrj sudt aljaij pradeaphij). 

8<. Ej su`jstaa (rjeomhdląra) vjťa onjra eoij`aior (şa pj ehrj ij vjťa iuh şa lvs. äd eodsaljrhrj) pjdtru h-a
hbuth są jvatj ejij mha eomudj `rjşjia ädthidatj äd prjzjdtąraij Vowjr Voadt?

8. ^jranaehťa eihrathtjh amh`adaa ädhadtj lj h ädejpj.

;. Hmadtaťa-vą lj eodlaťaaij nhvorhkaij hphraťaja somduiua!
5. Iuhťa äd eodsaljrhrj maşehrjh iumadaa sohrjiua.
<. Du jstj kadj są tapąraťa prjh muit pj ud sialj.
:. Jvathťa są hşjzhta adnormhťaa amporthdtj pj bumąthtjh lj bos h sialj-uiua.
>. Du jstj kadj są utaiazhťa amh`adjh —portrjt”.
0. Jvathťa są utaiazhťa euioraij djpotravatj.
3. Jstj kadj są okťadjťa şa pąrjrjh hitorh ädhadtj lj prjzjdthrjh proprau-
zasą 1. Jstj dumha äd kjdjnaeaui lvs. są vą vjljťa prjzjdthrjh pj cërtaj.
86. Jstj rjeomhdlhkai są urmąraťa tjcdaeh utaiazhtą lj hiťaa.
88. Du jxh`jrhťa eu jnjetjij spjeahij.

8:. Eum hťa ljnjda ud kud vorkator pukiae? Jstj lanjrjdťą ladtrj2 orhtora, rjtora şa iamkuťa? 
 Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh 12 ’Adtjrvaui”2 

8. Ljnadaťa adtjrvaui lj hd`hbhrj.

Adtjrvaui lj hd`hbhrj rjprjzadth ud lahio` ädtrj ehdlalhtui ih ud post şa hd`hbhtorui ehrj onjrą

postui, eu hbutorui ehruah sj hnią hdumatj ljthiaa pj ehrj du ij-h putut surpradlj adtjrvajvhtorui
prad adtjrmjlaui tjstjior shu hi E^-uiua.

;. Ej sj urmąrjştj äd ehlrui udua adtjrvau lj hd`hbhrj?

Ueopuraij pradeaphij urmąratj eu praijbui adtjrvaiuiua lj rjerutor, äd ehzui najeąrua ehdlalht,
eodsthu äd2
 ^jranaehrjh posakaitąťaior, laspodakaiatąťaior şa pjrnormhdťjior adlavaluhij7

 \jsthrjh pronaiuiua morhi, h motavhťaja şa htatuladaior (adeiusav äd satuhťaa - iamatą)7

 \jsthrjh ehpheatąťaa şa h molhiatąťaior spjeanaej lj h nurdazh şa lj h rjejpth adnormhťaa äd şa lad

mjlaui hmkajdthi7
 Onjrarjh posakaiatąťaa lj h ljmodstrh ehpheathtjh lj h iuerh şa, ädljosjka, lj h eomudaeh

jnaeajdt eu şjnaa şa eu sukorlodhťaa7

 \jsthrjh posakaiatąťaior, şa hptatuladaior lj h adtroluej doui äd hetavathtjh eurjdtą şa lj

pjrspjetavą7
 \jsthrjh ehpheatąťaa şa h molhiatąťaior lj h soiuťaodh jvjdtuhijij lastorsauda şa/ shu eodniaetj

adtjrvjdatj äd hetvatąťaij eotalajdj7

 \jsthrjh suporthkaiatąťaa jşjeuiua şa h vaetoraja, mha hijs prad prasmh adtjrprjtąraa

(—ljeolanaeąraa”) eomporthmjdtjior7 jte. 

5. Ehrj sudt tapuraij lj adtjrvaura äd nudeťaj lj seopui hd`hbhtoruiua?

8. Adtjrvaui strueturht7
;. Adtjrvaui djstrueturht7
5. Adtjrvaui lj sodlhrj h eomporthmjdtuiua ehdlalhtuiua7
<. Adtjrvaui susťadut äd nhťh udja eomasaa iąr`atj (phdji)7 
:. Adtjrvaui lj tjsthrj h rjzastjdťja ih strjs.

<. Ehrhetjrazhťa adtjrvauraij lj hd`hbhrj2 strueturht, djstrueturht şa adtjrvaui lj sodlhrj h

eomporthmjdtuiua ehdlalhtuiua.

8. Adtjrvaui strueturht.
Ehrhetjrastaea2
 Noiosjştj ädtrjkąra eu o larjeťaj eihrą7 

 Ädtrjkąraij pot na sthkaiatj hdtaeapht7

 Uj hsjhmhdą eu ud ecjstaodhr orhi7 

 Jstj utaiazht eh normą lj sjijeťaj prjiamadhrą, eëdl jxastą ud dumąr mhrj lj soiaeathdťa7

 Ädtrjkąraij du sudt ra`alj7

 Uj pot pudj ädtrjkąra supiamjdthrj pëdą sj okťadj adnormhťah loratą7

 Vjrmatj okťadjrjh udor adnormhťaa samaihrj ljsprj najehrj ehdlalht7

Okajetavui adtjrvauiua jstj hejih lj h eodsthth rjhiaząra, lhr şa lj h ljpasth jvjdtuhij

djeodeorlhdťj ädtrj ejradtjij şa rjzuithtjij rjhij. 
 ;. Adtjrvaui djstrueturht.
Ehrhetjrastaea2
 Hrj o mhrj tjdtą sukajetavą7

 Jstj noiosat pjdtru jvaljdťajrjh udor trąsątura lj pjrsodhiathtj7

 [oiui ädtrjkąraior jstj lj h-i ljtjrmadh pj soiaeathdt są vorkjhseą ljsprj sadj7

 Zdjij ädtrjkąra pot są du naj straet ij`htj lj dhturh postuiua7 Orladjh hlrjshraa ädtrjkhraior

`jdjrhij şa spjeanaej du jstj sthkaiatą ladhadtj. 

5E.h Ardhtejtjrvraasutia elaj2 sodlhrj h eomporthmjdtuiua ehdlalhtuiua. 

 Eomporthmjdtui normht hi ehdlalhťaior adlaeą molui äd ehrj vor rjheťaodh ih vaatorui ioe lj

mudeą7
 Ädtrjkąraij tapaej sudt2 —Ej hťa nhej lheą hťa na äd satuhťah x?”, —Upudjťa-ma ej hťa nąeut eëdl h

trjkuat są…?”
 Adtjrvajvhtorui eodstruajştj, lj rj`uią, ädtrjkąraij pj khzh eodťadutuiua E^-uiua7 [ąspudsuraij

trjkuaj kadj strueturhtj (ljserajrjh satuhťaja, laseuthrjh heťaudaior ädtrjpradsj, prjeazhrjh

rjzuithtjior şa spjeanaehrjh ädvąťąmadtjior). 

:. Ej trjkuaj są eudohseą ud ehdlalht ih ud post ädhadtj lj h sj prjzjdth ih ud adtjrvau?

 Eum sj okťad adnormhťaaij djejshrj ljsprj hd`hbhtor?

 Ehrj sudt sursjij lj adnormhťaa?


 Eum ädejpj şa eum sj snërşjştj ud adtjrvau?
 Eum sj ihsą o pramą şa uitamą amprjsaj pozatavą?

 Eum sj hbud`j ih tamp ih adtjrvau?

 Ej iuerura sudt utaij shu adutaij ih adtjrvau?

 Ehrj j pihshmjdtui (pozaťah) lj hşjzhrj ih mhsh lj adtjrvau?

 Eum sj laseutą eu adtjrvajvhtorui?

 Ej eomporthmjdt sj hloptą äd tampui adtjrvauiua?

 Eum sj dj`oeahzą shihraui?

 Ej eomporthmjdt sj hloptą lupą tjrmadhrjh adtjrvauiua?

 Eum sj pąstrjhzą ij`ąturh? 

>. Lj ej sosarjh ih adtjrvau jstj ud momjdt ljosjkat lj amporthdt pjdtru adtjrvajvht?

\ r jk u aj s ą e u d o h ş jm n h p t u i e ą ad t j r v a u i ä d e j p j
—s o sj ş tj ” e h d l al h tu i äd p h r eh r j s h u äd s h i h l j h ş
d u i h o r h a d l a e h t ą l j ad t j rv aj vh t o r , e a e ë d l
t j p t h r j ş a sj s n ë r ş j ş t j ä d m o m j d t u i e ë d l hejsth
—pąrąsjştj” ioehťah.
Muitj pjrsohdj pajrl adtjrvaui lad ehuzh eomportąraa ior, ädhadtj şa lupą adtjrvaui proprauzas.
Ujerjthrjior şa pjrsodhiuiua lad ljphrthmjdtj ia sj ejrj nrjevjdt pąrjrjh ljsprj ehdlalhťa, ljea
eomporthmjdtui ehdlalhtuiua haea jstj oksjrvht şa —prjlaeht” lj eątrj eadjvh şa, du jstj jxeius,
lj ehmjrh lj iuht vjljra.
0. Ej sjmdanaeą —tjstui ureąraa seąraior”?

Lj jxjmpiu2
Votjdťahiaa    mhdh`jra ha udua mh`hzad sudt ädtëidaťa lj eątrj adtjrvajvhtor, ehrj hpoa hijhr`ą
jnjetav pj seąra äd sus sprj karoui äd ehrj sj vh ťadj adtjrvaui. Äd ehzui äd ehrj ehdlalhtui pąstrjhzą
 phsui şa du-şa pajrlj rjsparhťah ―   eu sa`urhdťą h trjeut lj pramh phrt  j h adtjrvauiua, pjdtru hejst
 nji lj sjrvaeau, äd ehrj normh nazaeą jstj nohrtj amporthdtą. 

3. Lj ej jstj amporthdtą pramh amprjsaj? Jxjmpianaehťa.

 Hprjeajrjh nadhią h udja pjrsohdj jstj nohrtj muit adniujdťhtą lj amprjsah adaťahią.
Adtjrvajvhtoraa, ih nji, du pot rąmëdj amphsakaia ih pramh amprjsaj. Olhtą ej hejştah şa-hu normht o
pramą amprjsaj eu pravarj ih pjrsohdh ehdlalhtuiua, jstj nohrtj lanaeai są şa-o secamkj.

1. Eëdl jstj kadj są sosjşta ih adtjrvau? Lad ehrj motavj?

[jeomhdląm ehdlalhťaior są hbud`ą ih ioeui adtjrvauiua eu hproxamhtav 56 lj madutj ädhadtj lj

 ädejpjrjh iua.
Jxastą sunaeajdtj motavj pjdtru hejhsth2 
8. Lheą ud ehdlalht äşa nhej ud pihd są hbud`ą mha ljvrjmj, o są haką o mhrbą lj tamp pjdtru h
heopjra trhnaeui h`iomjrht, eąuthrjh ioehťaja shu h udua ioe lj phrehrj.
;. Adtjrvajvhtui trjkuaj są eudohseą nhptui eą adtjrvaui du vh na jxtads lheą ji vh ädtërzah. Jstj
ehzui eh ädtërzajrjh iua są naj adtjrprjthtą eh iapsą lj motavhťaj, lj pro`rhm, lj pihdanaehrj
adeompijtą shu lj arjspodshkaiathtj.
5. Mhborathtjh ejior ehrj mjr` ih ud adtjrvau lj ehrj jstj ij`htą ehrajrh ior sudt jmoťaodhťa. Du
jstj posakai pjdtru eorpui umhd są stjh ädtr-o sthrj lj mhrj jmoťaj o pjraohlą ädljiud`htą,
lj hejjh, vjdadl mha ljvrjmj, sj pot rjihxh äd eomphdah ejior ehrjh lorjse są sj hd`hbjzj.
<. Uosadl mha ljvrjmj, ehdlalhťaa vor hvjh posakaiathtjh są eatjhseą ejvh ljsprj posakaiui ior ioe
lj mudeą. Mhraij eomphdaa hu lj okaeja eõ paa lupą burdhiui ior lj ehsą shu kroşura eu prolusjij
ora sjrvaeaaij onjratj.
:. Lj hsjmjdjh, ehdlalhťaa vor hvjh tamp są adtrj äd htmosnjrh ioeuiua, są oksjrvj njiui äd ehrj
hd`hbhťaa iuerjhzą. Molui lj hrhdbhrj h karouraior pohtj są spudą muitj ljsprj euiturh şa
ehrhetjrui udua hd`hbht.
>. Äd nadj, surprazą ud ehdlalht s-hr putjh są du hphrą şa hitui hr putjh hvjh hvhdthbui udua
adtjrvau jxtads.

86. Ehrj sudt iueruraij eodsaljrhtj utaij h ij hvjh ih ud adtjrvau şa ehrj adutaij? Lj ej?

Vjdtru adtjrvau, ehdlalhtui trjkuaj są haką lohr2 

8. O mhpą trhdsphrjdtą lj pihstae, ehrj są eodťadą cërtaaij djejshrj pjdtru adtjrvau2
 Hdudťui prad ehrj sj ehutą pjrsohdj pjdtru hd`hbhrj7

 Vukiaehťaa hij eomphdaja7

 Ljserajrjh eomphdaja7

 Eorjspodljdťh rjnjratohrj ih adtjrvau2 Euraeuiium ^athj (E^), Uerasohrjh pjdtru hpiaehťaj,

Uerasohrjh lj advathťaj (advathťah)7



;.  OEo dpoaht amťąo steavrahsťąaj eah prj eshąr ejo od ťhadrją 2adtjrvajvhtorui 
 Ljeihrhťah ejior 56 lj euvadtj7

 Adnormhťaaij eu pravarj ih eomphdaj. 

88. Eëtj hrhdbhmjdtj lj hşjzhrj ih mhsą sudt utaiazhtj ih adtjrvau?

Uudt utaiazhtj 5 njiura lj hrhdbhmjdtj lj hȑjzhrj ih mhsą2 

8. Nhťą äd nhťą2 staiui eihsae lj dj`oeajrj shu —oeca äd oeca”7 
;. Vj louą ihtura hiąturhtj2 staiui eihsae, dumat —eoij`ahi”, eu laseuťaa —nhťą äd nhťą”7 
5. Utaiui eihsae —eoudtry eiuk”, eu sphťau iakjr.
 8;. Ej su`jrjhzą hşjzhrjh ih mhsą?

Utaiui hrhdbhmjdtuiua ih mhsą onjrą o adlaehťaj ljsprj äderjljrjh, jxpjrajdťh şa sthtutui

adtjrvajvhtoruiua. Jxastą o eodjxaudj ädtrj jijmjdtjij mokaiajruiua şa sthtutui pjrsohdja, pjdtru
eą dumha eja satuhťa äd vërnui parhmalja ajrhrcaej hu karoura ampudątohrj (ehrj pud lasthdťą ladtrj
ja şa adtjrvajvhťa), eu sehudj nohrtj eodnorthkaij (äd udjij satuhťaa, ejij hij adtjrvajvhťaior sudt
muit mha puťad eodnorthkaij). 

85. Äd ej nji lj hrhdbhmjdt jstj eji mha vuidjrhkai ud adtjrvajvht?

Nhťą äd nhťą2 staiui eihsae lj dj`oeajrj shu —oeca äd oeca” 

8<. Jstj adlaehtą eodnrudthrjh lj alja eu adtjrvajvhtorui? Lh? Du? Lj ej?

H du sj eodtrhzaej eu adtjrvajvhtorui, ea h na lj heorl eu ji. Adtjrvajvhtoraa erjl eą ohmjdaa sj

eomportą ih ud adtjrvau ih nji eh şa ih ioeui lj mudeą. Jstj ud mat, ljohrjej şa ehdlalhtui, şa
adtjrvajvhtorui hu eji mha poiataeos eomporthmjdt. Hejst iueru ädsjhmdą eą du jstj eorjet eh
adtjrvajvhtui są-i eodtrhzaeą pj adtjrvajvhtor, ecahr lheą samtj djvoah są o nheą. 

8:. Ehrj sudt phşaa ej trjkuaj phreurşa pjdtru h tj prjzjdth eët mha htrhetav ih ud adtjrvau?

 H na eurtjdator, hmhkai, optamast, mjrju ih laspozaťah adtjrvajvhtuiua, lhr du iad`uşator7

 H hpjih şa h utaiazh jnaeajdt tjcdaeaij lj eomudaehrj (ädtrjkąraij, hseuithrjh hetavą,

rjnormuiąraij, rjihdsąraij, tąejrjh jte.)7


 H hpjih ih ejij 86 jijmjdtj lj khzą hij mjehdaeaa jxpramąraa2 voiumui voeaa, hseuithrjh,
adnijeťaudjh, adtodhťah, heejdtui, ratmui, mamaeh, `jsturaij, pravarjh, phuzjij7
 H sj prj`ąta pjdtru h vorka eu mhxamum lj sjraozathtj7

 H spudj hljvąrui, h jxpramh sadejrathtj, nąrą tjhmh lj h raseh7

 H eodtroih strjsui, jmoťaaij, hdxajthtjh7

 H na htjdt ih eomudaehrjh dodvjrkhią2 mamaeh, posturh eorpuiua, h krhťjior şa h paeaohrjior jte.7

 H jvath2 ädejputui dj`htav hi laseursuiua, laseursui modotod, iapsh lj rjheťaj h secamkąraa, iapsh

lj rjheťaj adtjdťaodhtą, iamkhbui adhljevht äd adtjrvau, htatulada

djhljevhtj. 8>. Ej jstj amporthdt są rjťaa eëdl pąrąsjşta shih lj adtjrvau?

Amjlaht lupą adtjrvau, hr trjkua rjvązutj tohtj ädtrjkąraij ehrj hu nost pusj, ih nji şa
rąspudsuraij ih jij. Ädtotljhudh jxastą ejvh ej hr na putut (hr na trjkuat) są mha prjzadtj ljsprj
vrjo hptatuladj shu jxpjrajdťą pj ehrj o posjlą, ejjh ej äa vh hbuth ih rjhiazhrjh udua hit
adtjrvau. 

80. Jstj dhturhi są naa jmoťaodht ih adtjrvau? Jxpiaehťa.

eihsjhzh ehdlalhtaa, nhvorata naadl ehdlalhtaa rjihxhta sa spodthda. Ecjah sueejsuiua sth
hejh sthrj ehrj sh-ta eodnjrj sa`urhdth eh tj vja ljseureh kadj ih bok, ahr prj`htarjh prj adtjrvau ata onjrh pjstj :6% shdsj lj rju

83. Jstj adlaeht są `iumjşta ih adtjrvau? Lh? Du? Lj ej?

Du. Zd adtjrvau trjkuaj są sj ljsnąşohrj eu hbutorui iamkhbuiua sthdlhrl şa eji lj

spjeahiathtj. Iamkhbui eoioevahi shu noiosarjh hr`ouraior du sudt potravatj pjdtru o jxpramhrj
pronjsaodhią, lj hnhejra.

81. Ej amporthdťą hrj hseuithrjh şa tąejrjh ih adtjrvau?

Uudt adtjrvajvhtora ehrj ij vorkjse muit ehdlalhťaior, hejhsth naadl äd nhvohrjh adtjrvajvhtuiua.
Eodnorm ejrejtąraior, eu eët adtjrvajvhtorui vorkjştj mha muit äd tampui adtjrvauiua, eu htët jstj mha kadj
eotht ehdlalhtui. Oraeum, hejsth du potj lh daea o adnormhťaj dj`htavą ljsprj sadj. Haea jxastą ädsą ud
sjmdanaehtav pjraeoi. Naadl ud kud hseuitątor, äi vh amprjsaodh pj adtjrvajvhtor lohr nhptui eą jstj o
pjrsohdą lrą`uťą, du şa eët lj kud jstj eh potjdťahi hd`hbht, eąea du vh spudj prjh muitj iuerura
ehrj są-i rjeomhdlj pjdtru sjrvaeau.

;6. Ehrj jstj okajetavui nadhi hi prjzjdtąraa ih ud adtjrvau?

Okajetavui nadhi hi prjzjdtąraa ih ud adtjrvau jstj dj`oeajrjh shihrauiua. 

;8. Eum trjkuaj są ejra phrtjh mhtjrahią?

Adtjrvajvhtui trjkuaj są eudohseą eum vh nhej eorjet hejst iueru2 ej są ejhrą şa lj ih eadj są
ejhrą? Adtjrvajvhtorui hştjhptą lj ih adtjrvajvht eh, ih snërşatui proejsuiua lj sjijeťaj, są
dj`oeajzj pjdtru sadj. Jxastą o rj`uią lj najr ehrj spudj2 —^ja na piątat lj eątrj eji ehrj tj
hd`hbjhzą htët lj puťad, ädeët są tj pohtą hvjh, pąstrh şa motavh”. Hşhlhr, ljpadlj lj prjsthťah
ehdlalhtuiua2 lj molui äd ehrj vh hrąth adtjrvajvhtoruiua proprah-a vhiohrj şa eodtrakuťah pj ehrj
o pohtj hvjh äd ehlrui or`hdazhťaja iua.
Ljsjora, sudt rjspadşa, pjdtru eą lorjse şa ejr prjh muit. —[j`uih lj hur” jstj lj h iąsh
ecjstaudjh khdaior eët mha ih urmą posakai. 

;;. Ehrj sudt pradeapaaij lupą ehrj sj jnjetujhzą dj`oeajrjh shihrauiua? Jxpiaehťa.

Doťaudaij nudlhmjdthij hij dj`oeajraa sj hpiaeą laseuťaaior ljsprj pihtą, eodnorm urmątohrjior
pradeapaa2
8. Ehdlalhtui trjkuaj są dj`oeajzj shihraui lohr eëdl hrj putjrj.
;. Ehdlalhtui trjkuaj są dj`oeajzj lohr eu pjrsohdj lj ljeazaj.
5. Ehdlalhtui trjkuaj są dj`oeajzj lohr eu ejjh ej ja äşa pot pjrmatj, lhr du eu ejjh ej hrj
djvoaj.

;5. Eëdl sj laseutą ecjstaudjh khdaior ih adtjrvau?

—[j`uih lj hur” jstj lj h iąsh ecjstaudjh khdaior eët mha ih urmą posakai. 

;<. Eu eadj sj dj`oeahzą shihraui? Eomjdthťa.

Ehdlalhtui trjkuaj są dj`oeajzj lohr eu pjrsohdj lj ljeazaj.

H dj`oeah lohr eu pjrsohdj lj ljeazaj ädsjhmdą, lj okaeja, h dj`oeah eu larjetorui `jdjrhi şa du
eu pjrsodhiui lj rjeruthrj. Äd mhborathtjh ehzuraior, pjrsodhiui lj rjeruthrj pohtj spudj lohr
—Du!” 

;:. Ej eodeiuzaa trjkuaj są sj trh`ą lupą adtjrvau?

[jzuithtjij adtjrvauiua trjkuaj rjvązutj eët mha eurëdl posakai lupą tjrmadhrjh iua, hstnji ädeët są
sj pohtą ädvąťh lad jij.

;>. Ej jstj ud —rjnuz poiataeos”? Ej nhea lupą ud rjnuz poiataeos?

Ecahr lheą adtjrvajvhtui pramjştj ud [jnuz Voiataeos, ji trjkuaj są pravjhseą adtjrvaui eh pj o

oportudathtj lj h ädvąťh, ejjh ej-i vh hbuth są trjeą pjstj ljzhmą`arjh provoehtą lj nhptui eą du
h okťadut siubkh loratą.

;0. Eum sj pąstrjhzą ij`ąturh eu hd`hbhtorui?

Amjlaht lupą adtjrvau, hr trjkua rjvązutj tohtj ädtrjkąraij ehrj hu nost pusj, ih nji şa rąspudsuraij
ih jij. Ädtotljhudh jxastą ejvh ej hr na putut (hr na trjkuat) są mha prjzadtj ljsprj vrjo hptatuladj
shu jxpjrajdťą pj ehrj o posjlą, ejjh ej äa vh hbuth ih rjhiazhrjh udua hit adtjrvau. Ih trja zaij
iuerątohrj lupą adtjrvau (lj okaeja jstj prjh ljvrjmj pjdtru h na rjnuzht), sj pohtj seraj
 adtjrvajvhtoruiua ljsprj nhptui eët lj muit a-h piąeut adtjrvaui, ljsprj adtjrjsui eodtaduu eu
pravarj ih sjrvaeaui äd ehuzą, ejjh ej eodstatuaj daştj adnormhťaa hlaťaodhij ljsprj ehdlalht, ehrj
pot są-i hbutj pj hd`hbhtor äd iuhrjh ljeazaja.

;3. Uj madtj ih adtjrvau? Jxpiaehťa.

[jihthrjh hljvąruiua - eodlaťaj pramhrą pjdtru h susťadj eu ljmdathtj adtjrvaui.

Vahtrh lj eąpątëa h udua adtjrvau eodstą äd nhptui eą hmkjij pąrťa - şa adtjrvajvhtui, şa
adtjrvajvhtorui - spud hljvąrui. Eąea eum s-hr samťa ehdlalhtui ih post, lheą hiąturëdlu-sj udja
or`hdazhťaa doa, du a s-hr piąta shihraui promas shu ohmjdaa pj ehrj sj hştjpth są-a eodlueą du sudt
lj ehiathtjh promasą, shu sukorlodhťaa ehrj erjljh eą o są-a rhportjzj ih tamp, du o nhe jte.

51. Uudt pjrmasj omasaudaij ih adtjrvau? Jxpiaehťa.

\otuşa, omasaudaij sudt pjrmasj lheą du sudt sjmdanaehtavj pjdtru ehdlalhturh ih siubkh

rjspjetavą, ehrj, lj hitnji, äa pihej ehdlalhtuiua nohrtj muit, shu lheą du sudt rjijvhdtj pjdtru
hkaiatąťaij shij. Adtjrvajvhtui du h spus ud djhljvąr, h omas lohr ejvh, ädsą ejvh djsjmdanaehtav.
Jstj okia`hťah ejiua ehrj adtjrvajvjhzą, du h ehdlalhtuiua, są haką ljstuij hptatulada pjdtru h
pudj ädtrjkąra larjetj, lheą hrj vrjo ädloahią äd pravadťh hkaiatąťaior shu h trjeutuiua hejstuah. 

56. Ehrj trjkuaj są naj eomporthmjdtui adtjrvajvhtuiua ih pijehrjh lad shih lj adtjrvau? 

Adtjrvajvhtui trjkuaj są naj poiataeos ȑa pohtj są muiťumjhseą adtjrvajvhtoruiua pjdtru jxpjrajdťh

lad tampui adtjrvauiua.

 Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh 862 ’Jtaeh ȑa eolui kudjior mhdajrj äd eomudaehrj”2 

8. Ljnadaťa jtaeh lrjpt ştaadťą.
Jtaeh ȑtaadȗą ehrj sj oeupą eu stulaui tjorjtae hi vhioraior ȑa hi eodlaȗaja umhdj, lad pjrspjetavh
pradeapaaior morhij, ȑa eu roiui hejstorh äd vahȗh soeahią.

;. Ehrj jstj okajetui lj stulau hi jtaeaa?

Jtaeh hrj eh okajet lj stulau morhih şa morhiathtjh, naadl eodsherhtą, äd `jdjrhi, stulauiua
tjorjtae hi kadjiua, hi rj`uiaior heťaudaior umhdj şa hi pradeapaaior morhij. Jtaeh ampiaeą aljhiui
morhi, ehrj jsjdťahiazjhzą amh`adjh rjhiaząraa pjrsodhiatąťaa, mhdanjsthrjh iakjrą h vartuťaior,
eodştajdtahzhrjh propraja vhiora, äd rjspjetui ij`aa, hi orladaa soeahij. 

5. Ej ädťjij`jťa prad morhią şa morhiathtj?

Morhih rjprjzadtą hdshmkiui dormjior (djserasj) lj eodvjťuarj, lj eomporthrj h ohmjdaior äd

rhporturaij ladtrj ja şa nhťą lj soeajthtj.
Morhiathtjh eodstatuaj eomporthrjh, eodluath, htatuladjh äd eodnormathtj eu pradeapaaij morhij.

<. Jdumjrhťa doťaudaij lj vhiohrj hij jtaeaa.

Doťaudaij lj vhiohrj hij jtaeaa sudt2 lrjpthtjh, rjspodshkaiathtjh, sadejrathtjh, iakjrthtjh,

 ädťjijpeaudjh, soialhrathtjh, rjspjetui, odohrjh, ljmdathtjh, moljstah, piąejrjh, njraearjh,
omjdah jte.
:. Ljnadaťa jtaeą pronjsaodhią.

Jtaeh pronj  saodhią eodstatuaj tothiathtjh ädlhtoraraior straet ij`htj lj hetavathtjh pronjsaodhią

ljsnąşurhtą äd soeajthtj. 

>. Ehrj sudt pradeapaaij jtaej hij udja eomudaeąra ej adsparą erjlakaiathtj?

Vradeapaaij jtaej hij udja eomudaeąra ej adsparą erjlakaiathtj2

 Adtjrheťaudjh eavaiazhtą eu adtjrioeutoraa7


 Eorjetatuladjh7
 [jspodshkaiathtjh7
 Eodejpjrjh hetavatąťaa äd nudeťaj lj rjzuitht/ utaiathtj. 

0. Ej adeiulj Eolui mhdajrjior jij`hdtj?

Eolui mhdajrjior jij`hdtj jstj hieątuat ladtr-o muiťamj lj ij`a, lj nhpt lj eodvjdťaa, hvëdl

tohtj ud dumator eomud2 h du-i ljrhdbh şa h du-i adoportudh pj phrtjdjrui lj eomudaehrj, ea,
lampotravą, h-i nhej są sj samtą kadj äd prjhbmh adtjrioeutoruiua. 

3. Lj udlj äşa ah ora`adjh Eolui mhdajrjior jij`hdtj?

Ora`adaij dormjior lj kudą purthrj lj hstąza äşa hnią sor`adtjh äd eurťaij rj`hij nrhdejzj lad
sjeoijij S^AA ― S^AAA.

1. Ej eudohştjťa lad astorah dormjior lj kudą purthrj?

Ora`adaij dormjior lj kudą purthrj lj hstąza äşa hnią sor`adtjh äd eurťaij rj`hij nrhdejzj lad
sjeoijij S^AA - S^AAA. Lj nhpt, jtamoio`ah euvëdtuiua jtaecjtą, äd sjdsui eudoseut lj tohtą iumjh,
hrj ih ora`adj o adtjrlaeťaj. Äd doui phre lj ih ^jrshaiijs, `rąladhrui-şjn hi rj`jiua Iulovae hi SA^-
ijh h hşjzht adserapťaa prad ehrj ejrjh są du-a naj eąiehtj pjiuzjij prohspąt ädsąmëdťhtj. Eum
hejstjh jrhu hljsjh a`dorhtj lj dokaiamjh djhtjdtą, omui h okťadut lad phrtjh Mhbjstąťaa Uhij
ud ljerjt ehrj stapuih rjspjethrjh —jtaecjtjior”. Hstnji, euvëdtui h adtrht äd iamkhbui eurjdt
pjdtru h ljsjmdh o eomporthrj eodnormą hdumator dormj. Mha hpoa, mhdajrjij moljrdj sj
erasthiazjhzą äd jtaecjth hmjraehdą, prad [j`uiaij Eavaej hij iua @jor`j Phscad`tod (805;-8011),
lhr ejh mha lj sueejs popuihrazhrj h mhdajrjior h nost ädtrjpradsą lj eątrj hutohrjh Jmaiy Vost,
 äd 81;;, prad pukiaehrjh iuerąraa —Jtaecjth äd Uoeajthtj, äd Hnhejra, äd Voiataeą şa Hehsą”. Ehrtjh h
phvht lrumui sueejsoraior sąa äd eodtaduhrjh promovąraa kudjior mhdajrj. 

86. Ej ädsjhmdą h na mhdajrht äd soeajthtj?

H na mhdajrht ädsjhmdą h iąsh o pramą amprjsaj kudą şa du jstj lohr o zaehią lj tapui2 —pramh
amprjsaj eodtjhzh”. Hstąza h ljvjdat lad ej äd ej mha amporthdt są ştam są dj eomportąm äd
nudeťaj lj satuhťaj, lj pjrsohdjij eu ehrj dj hniąm şa lj ioeui äd ehrj sudtjm.

88. Kudjij mhdajrj spud eą rjihťaaij modljdj ädtrj louą pjrsohdj du pot jxasth nąrą h na prjzjdthtj.
Jdumjrhťa rj`uiaij `jdjrhij hij udja prjzjdtąra eorjetj.

- Ehvhijrui sj prjzadtą lhmja7

- Eji mha tëdąr ejiua äd jthtj7
- Eji mha mae äd rhd` ejiua eu rhd` mha mhrj7
- Ejiakhthrh - lhmja eąsątoratj. 8;. Ehrj sudt rj`uiaij lj prjzjdthrj ih o rjejpťaj?
85. Ehrj sudt rj`uiaij lj eomporthrj h adtjrioeutoruiua äd tamp ej a sj prjzadtą o pjrsohdą?

- są sj ralaej äd paeohrj7
- są nheą ud phs ädhadtj şa są zëmkjhseą shu mąehr są haką o mamaeą piąeutą
- są-şa spudą dumjij7
- są rjpjtj dumjij ejijaihitj pjrsohdj şa są spudą2 Äma phrj kadj są vą eudose jte. 

8<. Ehrj sudt normuijij lj hlrjshrj eorjetj äd eomudaehrjh ih sjrvaeau lad [jpukiaeh Moilovh?

 Ä ldo hhsmjdmąj Vdojphj eshezuu7 rsah, uno erum lhj edourmjeatrąj hl jnu hdlomduij
lerťjajsah lrjj
lomduij Morhru7pronjsor,
ťjadsdstujt jej lhj e puj drsuomhjdihj rljjs pnhjmetaviaąj2
lohmdą ljehd, lomduij loetor, lomduij prjşjladtj.

8:. Eëdl şa eua äa putjm spudj \u?

Hlrjshrjh eu —\u” sj nhej lohr htudea eëdl pjrsohdh jstj sa`urą eą jstj kadjvjdatą. Eu —\u” sj
mha pot hlrjsh pjrsohdjij mha äd vërstą äd rhport eu ejij tadjrj, supjraoraa ajrhrcaea nhťą lj
sukorlodhťaa ior, pjrsohdjij eu ud hdumat `rhl lj ruljdaj (pąradťa şa eopaa) şa eja ehrj hu sthkaiat
hdumatj rjihťaa hpropahtj. Hlrjshrjh lj `jdui hejsth jstj nrjevjdtą ädtrj eoij`aa lj iueru, ädtr-ud
`rup lj iaejjda shu stuljdťa, ih ud şhdtajr shu hsoeahťaj h`raeoią jte. 

8>. Äd rjihťaaij lj sjrvaeau, shiutui eorjet hrj o ädeąreąturą pozatavą, nhej hd`hbhťaa są sj samtą eomol şa są
adniujdťjzj kjdjnae hsuprh mjlauiua. Äd hejst sjds, jdumjrhťa rj`uiaij pradeaphij lj shiut äd rjihťaaij lj
sjrvaeau.

 Kąrkhťaa, adlanjrjdt lj post, vor shiuth pramaa şa vor na jxtrjm lj ljiaehťa äd rhporturaij ior eu
rjprjzjdthdtjij sjxuiua nrumos. Ljşa orladjh eihsaeą ― eadj shiutą pramui hejih j kadj jlueht
― jstj pj ädťjijsui tuturor, hejhsth du ädtotljhudh sj rjspjetą. \otuşa, vom `ąsa kudąvoadťh şa
vom rjspjeth prhetaeh jxastjdtą äd tohtą iumjh, ljsprj ehrj hm mjdťaodht mha sus2 kąrkhtui
shiutą njmjah, eji tëdąr pj eji äd vërstą (tadjraa şa tadjrjij pj kąrkhťaa şa njmjaij mha äd vërstą),
adnjraorui pj supjraor.
 Uhiutui pohtj na ädsoťat lj o uşohrą ädeiadhrj h ehpuiua, eëdl ud kąrkht ädtëidjştj o njmjaj.

Njmjah vh rjheťaodh samaihr prad hejjhşa ädeiadhrj h ehpuiua şa vh rąspudlj ih shiut.

 Ih ädtrjvjljra şa rjejpťaa onaeahij sj produdťą rhd`ui, tatiui nudeťaja shu eji dokaiahr.

 Ecahr lheą o pjrsohdą dj-h erjht hdumatj adeodvjdajdťj, vom rąspudlj ih shiutui ja pjdtru h

du o onjdsh şa h tjdsaodh rjihťaaij lj momjdt, ehrj du sudt ejij mha prajidaej. 

 Eët pravjştj strëd`jrjh mëadaa, orladjh sthkaiatą jstj urmątohrjh2

- pramh ädtadlj mëdh lohmdh7

- pjrsohdh mha äd vërstą ädtadlj mëdh ejija tadjrj7
- supjraorui ädtadlj pramui mëdh adnjraoruiua.
 Zd kąrkht sj vh ralaeh pjdtru h strëd`j mëdh pjrsohdja ehrj adtrą ädtr-ud ioehi. Mëdh ädtadsą

sj vh strëd`j eu eąilurą şa rjspjet. Htët kąrkhťaa, eët şa njmjaij äşa vor seohtj mąduşaij eëdl äşa
vor ädtadlj mëadaij pjdtru shiut. Jstj o rj`uią okia`htoraj pjdtru toťa. 

80. Ehrj sudt satuhťaaij hljevhtj pjdtru ejrjrjh seuzjior?

\rąadl äd soeajthtj şa naadl äd eodthet pjrmhdjdt eu sjmjdaa doştra, ij putjm ehuzh hejstorh, prad
udjij heťauda `rjşatj lj eomporthmjdt shu pradtr-ud iamkhb h`rjsav, onjdshtor, ud hdumat
ljrhdb, laseomnort, djpiąejrj jte. Hsjmjdjh heťauda pot na adtjdťaodhtj, voiatavj, prjeum şa
advoiudthrj. Hstnji2
8. Ueuzjij trjkuaj ejrutj adlanjrjdt lj `rhvathtjh ehzuiua, lj `rhlui lj adeomolathtj shu lj
prokijmh pj ehrj a-hm erjht-o ejiuiaihit.
;. Du eodtjhzą eadj jstj pjrsohdh eąrjah äa ejrjm seuzj. Ueuzjij du trjkuaj są pordjhesą lj ih
 ehrj adstatuťah/ or`hdazhťah/ eomphdah eratjraui vërstja, lj ih eji hi sthtutuiua pjrsohdja shu hi
sukorlodąraa, ea lj ih vadh pj ehrj o hrj pjrsohdh nhťą lj hith.
5. Normuijij prad ehrj dj ejrjm seuzj trjkuaj są jxpramj o ädeąreąturą jmotavą şa rj`rjtui
sadejr pjdtru ejij ädtëmpihtj, są naj ädsoťatj lj o mamaeą eorjspudzątohrj şa, jvaljdt, są naj
produdťhtj eihr, ädtr-o todhiathtj ehrj ljmodstrjhzą pąrjrjh lj rąu. 
83. Jdumjrhťa ejij —eadea iamkhbj hij seuzjior”.
H. Zd strądut äd proxamathtjh udor pjrsohdj pohtj na ädsoťat lj normuijij2
- Ueuzhťa/ Ejr seuzj/ Ejr ajrthrj. 
K. O ädtërzajrj ih o za lj dhştjrj, ehrj h nąeut eh `hzljij şa ejaihiťa ohspjťa są hştjptj, pohtj na
 ädsoťatą lj o normuią lj `jdui2
- Ejrjm ajrthrj pjdtru ädtërzajrj. Uhu2 Ejrjm maa lj seuzj pjdtru ädtërzajrj.
E. Ädtërzajrjh ehrj h nąeut pj eadjvh są hştjptj prjh muit shu iapsh lj ih o ädtëidarj sthkaiatą lad
tamp pohtj na urmhtą lj o normuią lj tapui2
- Vramaťa seuzjij dohstrj. 
L. Lheą iapsh shu ädtërzajrjh dohstrą h prjbulaeaht pj eadjvh, seuzjij şa jxpiaehťaaij hr putjh na
urmhtj lj o normuią lj tapui2
- ^ą promatjm eą hsjmjdh ehzura du sj vor mha ädtëmpih. 
J. Äd ehzui äd ehrj prjbulaeaui nąeut euavh - prjbulaeau mhtjrahi shi morhi - jstj prjh mhrj, vom
ejrj seuzj pradtr-o normuią lj `jdui2
- Äma phrj rąu/ rj`rjt muit lj ejjh ej s-h ädtëmpiht/ lj ejjh ej hm nąeut. ^ą ro` są mą ajrthťa
lheą putjťa. Äma rjeudose vadh şa promat są du sj mha rjpjtj hsjmjdjh ehzura. Uudt `hth są nhe

ejjh ej ljpadlj lj madj eh hejst ehz są du hnjetjzj rjihťah

dohstrą. 81. Ej rj`uia trjkuaj są rjspjetąm eëdl nhejm eompiamjdtj?

 Eëdl nhejm ud eompiamjdt, sj rjeomhdlą są dj hlrjsąm adtjrioeutoruiua pj dumj, eąea h

spudj pj dumj euavh jstj ud mol lj h ljmodstrh eą najehrj eompiamjdt hlrjsht iua jstj
eodstruat hdumj pjdtru h a sj potrava.
 Zdjora, ädtr-o eodvjrshťaj hphr momjdtj eodtrhlaetoraa, äd ehrj hm vrjh eh adtjrioeutorui

dostru są-şa secamkj eomporthmjdtui shu htatuladjh rjnjratohrj ih o hdumatą prokijmą. \rjkuaj
są trhdsnormąm erataeh ädtr-o ljeihrhťaj eodstruetavą. 
 \rjkuaj są hbutąm pjrsohdjij są heejptj eompiamjdtui. 

;6. Eum pramam ud eompiamjdt?

Heejptąm eompiamjdtui ↛ Muiťumam pjdtru eompiamjdt ↛ Lovjlam sadejrathtj 
;8. Eomjdthťa rj`uiaij pradeaphij ej ťad lj eomporthmjdtui ih ioeui lj stulaa shu lj mudeą.
 Äd mjlaui udavjrsathr, lj jxjmpiu, stuljdťaa vor rjrspjeth Eolui udavjrsathr hi lrjpturaior şa
okia`hťaaior Utuljdtuiua şa Eolui lj jtaeą udavjrsathrą. Ih ioeui lj mudeą, pronjsoraa vor rjspjeth
Eolui lj jtaeą udavjrsathrą şa Eolui mudeaa, pjdtru h ljmodstrh vhioraij jsjdťahij ij`htj lj
pronjsaj şa hdumj2 adtj`rathtjh, odjstathtjh, rjspjetui, rjspodshkaiathtjh şa äderjljrjh.
Nudeťaodhraa lj hsjmjdjh vor rjspjeth Eolui Mudeaa, Eolui lj jtaeą/ Eolui ljodtoio`aja
pronjsaodhij/ Eolui lj jtaeą şa eodluatą pronjsaodhią pjdtru h na laserjťa şa h du nhej pukiaej
hetavatąťaij lj sjrvaeau ― eomporthmjdt ehrj hr putjh są hnjetjzj amh`adjh adstatuťaja. Eu hitj
euvadtj, adlanjrjdt lj lomjdaui äd ehrj hetavąm shu lj nheuithtjh pj ehrj o urmąm, lj sthtutui
pj ehrj äi hvjm shu lj nudeťah pj ehrj o ljťadjm, vh na eorjet są hloptąm, äd jxjreathrjh
okia`hťaudaior dohstrj, o eodluatą morhią, jtaeą, ljodtoio`aeą ädtru rjhiazhrjh okajetavjior pj ij
urmąrjştj7 o eodluatą ej du eodtrhvadj pradeapaaior şa vhioraior umhdj. 
;;. Eomjdthťa eëtjvh ljthiaa ej ťad lj eomporthmjdtui ih mhsą.

;5. Ehrj jstj orladjh lj sjrvarj ih mhsą?

Vravator ih sjrvarjh mjsja, vh trjkua są rjspjetąm orladjh lj praoratąťa.

 Njiuraij lj mëdehrj sj sjrvjse lad phrtjh stëd`ą h advathťaaior. Ujrvarjh ädejpj lj ih lhmh ehrj

sj hnią äd lrjhpth `hzlja, uitamh vh na sjrvatą stąpëdh ehsja. Hpoa, eodtaduą eu pramui kąrkht,

n a d h i a z ë d l e u ` h zlh. Jstj eomol eh mhsh są naj sjrvatą lj louą pjrsohdj

p ą r ť a h ij m j s j a .
eodeomatjdt pj hmkjij
 Lupą eodsumhrjh pramuiua nji, nhrnuraaij sj rjtrh` prad phrtjh lrjhptą, äd hejjhşa orladj, ahr äd

ioeui ior, prad jxtrjmh stëd`ą, sj hşhzą nhrnuraa eurhtj.

 Nhrnuraaij pramuiua nji sj rjtrh` (eu mëdh lrjhptą) şa sj hşhzą eodeomatjdt nhrnuraaij eurhtj (eu

mëdh stëd`ą). Äd hejihşa mol, sj vh proejlh eu orladjh lj sjrvarj h ejiorihitj njiura şa eu

rjtrh`jrjh nhrnuraaior.
 Kąuturaij sj sjrvjse prad phrtjh lrjhptą.

 Mhr`adjh phchrjior shu h eupjior du sj vh htad`j eu staeih lad ehrj sj tohrdą.

 Vhchrjij sj umpiu trja snjrtura, naadl eomol lj h sjrva kąuturaij lad jij.

 Jstj kadj są ljsecaljm staeijij eu vad roşu eu o orą ädhadtj lj sjrvarj, pjdtru h sj hjrasa, şa są

ij tjstąm ehiathtjh.
 Utaeih eu vad, ädhadtj lj sjrvarj, sj vh ädvjia eu `rabą ädtr-ud şjrvjťji, pjdtru h heopjra mhreh şa

pjdtru h hksorka paeąturaij lj vad äd ehz lheą hejstjh s-hr prjiad`j.

;<. Ej hrhdbhmjdtj lj theëmura eudohştjťa şa äd ej oehzaa pot na hejstjh hpiaehtj?

Hrhdbhmjdtjij lj theëmura ij putjm eihsh äd trja tapura2

- Hrhdbhmjdtj lj khzą,
- Hrhdbhmjdt adnormhi,
- Hrhdbhmjdt normhi.

;:. Eomjdthťa rj`uiaij lj eodluatą äd posturą lj `hzlą.

 Äd  ehiathtj lj `hzlą, vom heorlh htjdťaj tuturor ohspjťaior, ecahr şa ejior ehrj dj piaetasjse. 
 Vjdtru o `ospoladą tëdąrą, ih pramjij jvjdamjdtj jstj rjeomhdlht są advatj dumha pąradťaa,

ruljij şa prajtjdaa nohrtj hpropahťa, pjdtru h-şa tjsth ehiatąťaij. Äd ehzui äd ehrj ud advatht vadj
 ädsoťat lj o hitą pjrsohdą şa `hzlh du h nost ädştaaťhtą äd prjhihkai, jh vh heejpth satuhťah, vh
zëmka şa sj vh hlhpth, pontadl-o ih mhsą şa pudëdl ud theëm äd pius. Vjrsohdh ehrj h vjdat
djadvathtą vh na adtj`rhtą şa trhthtą eu hejihşa rjspjet. 
 Lheą jxastą ud ohspjtj lj odohrj, a sj vh onjra ioeui eji mha kud, ahr äd mhborathtjh ehzuraior a

sj vh onjra ioeui lad lrjhpth `hzlja. Lheą advathťa ud eupiu lavorťht, trjkuaj są äi hdudťhťa pj
najehrj lj prjzjdťh ejiuaihit, pjdtru h du na prjzjdthťa eh pj o pjrjecj, ea eh pj loa prajtjda. 
 Uą du uatąm eą `hzlh hrj roiui lj h-a nhej pj toťa advathťaa są sj samtą kadj şa są ij naj

rjeudoseątor pjdtru prjzjdťh ior. 

 Lheą mushnaraa du sj eudose ädtrj ja, `hzlh trjkuaj djhpąrht są nheą prjzjdtąraij lj ra`ohrj.

Eëdl spudjm dumjij pjrsohdjior äd ehuzą, äi produdťąm thrj şa eihr, eąea oraej pjrsohdą ljtjstą
są-şa hulą dumjij stëieat. 
 \rjkuaj są heorląm htjdťaj najeąrua advatht äd phrtj şa są hvjm `rabą są du jeiapsąm advathťaa şa

daea są-i iąuląm pj ud hdumat advatht (naj eą jstj vorkh ljsprj eohnurh, ťaduth udja njmja shu h
udua kąrkht jte.) äd nhťh hituah, ljsprj ehrj du putjm spudj iuerura hsjmądątohrj.
 Lheą äd ädeąpjrj s-h nąeut prjh ehil, du hştjptąm eh advathťaa doştra są —hbud`ą ihe lj hpą”.

Amjlaht ej samťam eą htmosnjrh sj ädehreą, ljsecaljm njrjhstrh. O `urą lj hjr eurht jstj mjrju
 kadjvjdatą (pohtj ecahr şa äd ehzui äd ehrj hjrui eodlaťaodht du nhej kadj euavh lad ohspjťa).
 Nhrnuraaij vor na lad hejihşa sjrvaeau, eh şa theëmuraij şa phchrjij. Mhsh du trjkuaj są hrhtj eh ud

ljpozat lj vjsjią, ädsą jstj nohrtj amporthdt są hvjm äd ehsą äd ehzui äd ehrj vor na djejshrj.
Lheą pudjm mha muitj theëmura, ij vom hrhdbh lad adtjraor eątrj jxtjraorui nhrnuraja, äd orladjh
 äd ehrj vor na noiosatj2 phchrj lj hpą, lj vad roşu, vad hik, pjdtru ťuaeą, kjrj, şhmphdaj. 
 Louą phchrj sudt okia`htoraa2 phchrui pjdtru vad şa phchrui pjdtru hpą. 

;>. Eomjdthťa rj`uiaij lj eodluatą äd posturą lj ohspjtj.

 \rjkuaj są ląm lovhlą lj eja şhptj hda lj hehsh, vom shiuth sthpëdh/ stąpëdui ehsja. Lheą j

oeuphtą/ oeupht, hştjptąm, eąea `rhkh lj h dj hşjzh ih mhsą, mha eurëdl dj vh ljnhvorazh. Lj
hejjh, hştjptąm eu rąklhrj są nam prjzjdthťa ejiorihiťa ohspjťa lj eątrj `hzlh ospathiajrą.
 Äd ehiathtj lj ohspjtj, du trjkuaj są dj nhejm hphraťah hiątura lj o pjrsohdą djadvathtą shu

nąrą o maeą htjdťaj pjdtru `hzlą. 

 Orh ih ehrj hbud`jm, trjkuaj są naj ejh sthkaiatą shu ecahr eu :-86 madutj mha tërzau, lhr

daeaolhtą mha ljvrjmj. 

 Olhtą hbudşa ih `hzlą, eodnorm eoluiua kudjior mhdajrj, du jstj djejshr są dj ljseąiťąm,

htëth tamp eët dj eurąťam phpueaa nohrtj kadj ädhadtj lj h adtrh.

 Vjdtru h na poiataeos eu `hzlh, trjkuaj są o nhejm pj hejhsth ih rëdlui sąu są sj samtą kadj. 

 Du vom vorka ädtrudh dumha ljsprj sadj şa daea du vom `jstaeuih jxejsav shu äa vom htrh`j

htjdťah hiteuavh iovadlu-i eu eotui. Du vom vorka lohr eu o sad`urą pjrsohdą. Voiataeos jstj są
purtąm laseuťaa eu najehrj advatht äd phrtj. 
 Lheh sj onjrą mëdeąrura rjea, htudea najehrj sj sjrvjştj lupą `ust, nhdtjzaj şa pontą. Ädsą du

umpijm nhrnurah şa du o iąsąm pj bumhthtj eodsumhtą. 

 Vhchrjij eu kąutura (lj ťuaeą, eodahe ş.h.) du sj eaoedjse. O sampią ralaehrj ädsoťatą lj

 ädejtąťjdatui —Uhdhthtj!”, produdťht eihr şa du eu `urh piadą. 

 Du j ehzui są dj pudjm eohtjij pj mhsą, daea sh dj sprabadam ehpui äd phimj. Du ädejpjm

rjnormh theëmuraior. Ij iąsąm udlj hu nost pusj. Du ehutąm eusurura äd hşjzhrjh mjsja şa mha
hijs du ij eomudaeąm vjeaduiua lj mhsą. Du vom hlopth o ťadutą ra`alą, rjej şa lasthdtą eu
hsjmjdjh praijbura.
 Vot survjda maea heealjdtj, j hljvąrht, djpiheutj2 o nureuiaťą ehlj suk mhsą, sj rhstohrdą ud

phchr, dj pątąm phdthiodaa eu sos. ^om prama hitą nureuiaťą. Zd şjrvjťji pohtj hksorka vadui
rąsturdht. Dj ejrjm djhpąrht seuzj pjdtru djädljmëdhrjh dohstrą, ejjh ej du ädsjhmdą eą
vom mjdťaodh tohtą sjhrh hejst iueru. Hbud`j o lhtą şa sadejr. 
 Uą ştam są pijeąm ih tamp jstj o hrtą2 prjh ljvrjmj vh ba`da, prjh tërzau vh okosa. Eëdl

pijeąm, du trjkuaj są hdudťąm äd `urh mhrj. Dj putjm rjtrh`j laserjt, naadl muit mha poiataeos. 

;0. Eum sj ťadj ud tohst?

Vrad tohstui dostru du trjkuaj są piaetasam hsastjdťh eu laseursura iud`a! \ohsturaij sj ťad
 ädtotljhudh ih snërşatui njiuiua pradeaphi, eëdl mushnaraior du ij mha jstj nohmj şa sudt laspuşa są
ij hseuitj. Ih snërşatui tohstuiua, eji ehrj i-h rostat ralaeą phchrui äd larjeťah ejiua eąruah a s-h
hlrjsht, ahr mushnaraa äa <8: urmjhzą jxjmpiui. 

;3. Ehrj sudt rj`uiaij lj onjrarj şa lj pramarj h ehlouraior? Eum onjram nioraij?

[j`uia lj jtaecjtą pravadl hrth lj h nhej ehloura2

 Vrjťui lj pj ehlou sj vh ädiąturh eu `rabą, jxejpťaj nąeëdl eąrťaij şa laseuraij lj pj ehrj du sj

pohtj ştjr`j. Du vom lh `rjş daeaolhtą onjradl euavh o ehrtj, lhr jstj şa lj kud samť są
eudohştjm prjnjradťjij ljstadhthruiua ehlouiua. 
 Du vom lh damądua eąrťa pj ehrj du ij-hm eatat shu mąehr du hm pramat hsa`urąra lj ih o
pjrsohdą eompjtjdtą eą mjratą h na eatatj. 
 Lheą loram są dj hrątąm rjeudostadťh nhťą lj eadjvh ehrj dj-h nąeut ud kadj (mjlae, hvoeht,

pronjsor jte.), vom hvjh mhrj `rabą ih hij`jrjh ehlouiua. Jstj kadj są dj rjzumąm ih hikumj lj
hrtą, eutaa lj komkohdj, luieaura shu kąutura nadj. 
 Du vom adsasth nohrtj muit są hniąm lj ih ljstadhthruui ehlouiua lheą äa pihej maeh dhostrą

htjdťaj shu du.

 Jstj narjse są eumpąrąm maea ehloura htudea eëdl eąiątoram, pjdtru h ij onjra nhmaiaja şa

eudoştadťjior dohstrj.
 Du vom nhej ehloura okajetj pj ehrj ij hvjm äd ehsą şa du dj pihe. Lheą sudt lj vhiohrj, ij

putjm lh ejior hpropahťa, äd ehzui äd ehrj ja şa ij lorjse, ädsh nąrą eomjdthraa lj `jdui2 —Ädtr -
hljvąr äťa pihej? Maj ma sj phrj orakai!” 
 Du ląruam, lheą du dj praejpjm, tamkrj udua naihtjiast, heejsoraa lj pjseuat udua pjsehr, o

phijtą lj euiora udua paetor. Ja eudose äd mol ejrt daştj maea mh`hzadj lj spjeahiathtj ej ij
shtasnhe prjtjdťaaij rhnadhtj şa pj ehrj doa du hvjm lj udlj są ij `caeam.  Lhr lheą dj `ëdlam ih
ud okajet, trjkuaj są dj hsa`urąm eą du jstj tothi djpotravat. Du vom onjra okajetj voiumadohsj
ej oeupą muit ioe şa äd daea ud ehz hdamhij shu pąsąra, lheą du hm ädtrjkht äd prjhihkai. 
 Vjrsohdjij eu ehrj du sudtjm äd rjihťaa hpropahtj, du ij vom onjra okajetj lj ämkrąeąmadtj

shu lj tohijtą. 
 Du eumphrąm şa du onjram nhrlura, hpą lj eoiodaj, sprhy-ura ih ädtëmpihrj, dumha pjdtru h

eumpąrh ejvh. Oraej om hrj prjnjradťjij shij şa, lheą du a ij eudohştjm, dj hkťadjm. 
 Äd ehzui eëdl sudt onjratj eaoeoihtj shu nruetj, jstj rjeomhdlht są sj sjrvjhseą eu jij

ohspjȗaa, lhr du są naj pusj ädtr-ud luihp pjdtru h na sjrvatj mha tërzau.
 Äd daea ud ehz du vom hluej ljthiaa ljsprj lanaeuitąȗaij prad ehrj hm trjeut eh są nhejm rost lj

ehlou şa eu htët mha muit ljsprj vhiohrjh hejstua lhr.

 Lheą hm ljeas są ląruam kąutura prjeum vadura shu ȑhmphdaj, htudea sj rjeomhdlą są

hmkhiąm staeih äd eutaa spjeahij. Lj okaeja, kąuturaij hieooiaej sj onjrą kąrkhȗaior mhtura ȑa
daealjeum hloijsejdȗaior shu njmjaior.
 \rjkuaj są jvatąm są onjram äd lhr okajetj rjia`aohsj, pjrij, khtastj, ejhsura, o`iadza, euȗatj (äd

^jst şa äd Jst hstnji lj lhrura du sudt kadj vązutj, naadl hlueątohrj lj `cadaod). 

Onjrarjh nioraior2
 Oraej ehlou sj onjrą ädsoťat lj o niohrj.

 Du sj onjrą (şa du sj ťad äd ehsą) niora hrtanaeahij, oraeët lj rjuşatj hr na hejstj amathťaa. Jstj lj

nohrtj prost `ust.

 Eu puťad jnort şa amh`adhťaj, mha hijs äd hdotampuraij pramąvhrą, vhrą, sj pot onjra n iora lj

eëmp shu niora rhrj, pjdtru h du eumpąrh hejij eadea `hrohnj ämkokoeatj, khdhij şa ra`alj. 
 Uj jvatą nioraij prjh mhra shu prjh prjtjdťaohsj (ehijij, `ihlaoijij, dunjraa), pjdtru eą s-hr

putjh są du naj pj `ustui `hzljior. \ohtj nioraij sudt nrumohsj, totuşa, ud om ljiaeht prjnjrą niora
ljiaehtj prjeum2 iąerhmaohrjij, vaoijtjij, `caoejaa, mheaa, krëdluşjij, mhr`hrjtjij jd`ijzjşta şa
muitj hitjij.
 Nioraij sj onjrą nąrą hmkhihbui äd ehrj ij-hm eumpąrht, ecahr lheą jstj nohrtj nrumos. ^om iuh

cërtah şa o vom nhej są lasphrą, jvjdtuhi äd kuzudhr shu äd poşjtą, ädeh ädhadtj lj h adtrh äd ehsą
şa ij vom onjra eu eozaij äd bos. 
 Uj jvatą nioraij prjh mhra shu prjh prjtjdťaohsj (ehijij, `ihlaoijij, dunjraa), pjdtru eą s-hr

putjh są du naj pj `ustui `hzljior. \ohtj nioraij sudt nrumohsj, totuşa, ud om ljiaeht prjnjrą niora
ljiaehtj prjeum2 iąerhmaohrjij, vaoijtjij, `caoejaa, mheaa, krëdluşjij, mhr`hrjtjij jd`ijzjşta şa
muitj hitjij.
 Nioraij sj onjrą nąrą hmkhihbui äd ehrj ij-hm eumpąrht, ecahr lheą jstj nohrtj nrumos. ^om iuh
 cërtah şa o vom nhej są lasphrą, jvjdtuhi äd kuzudhr shu äd poşjtą, ädeh ä dhadtj lj h adtrh äd ehsą
şa ij vom onjra eu eozaij äd bos. 
 Äd Moilovh, jxastą okaejaui lj h onjra niora äd dumąr amphr. Uj spudj eą ejh ehrj ij pramjştj

eompijtjhzą kuecjtui (naadl, ih rëdlu-a, o niohrj).

 Ih nji äd Moilovh, ih ejrjmodaa nudjkrj sj lhu niora äd dumąr phr.

 Du onjram niora kąrkhťaior (eh jxejpťaj, dumha lheą sudt ih spathi). 

 Ih spathi du sj lue niora eu o hromą prjh putjrdaeą şa daea prjh mhra. Jstj kadj są dj `ëdlam lj

hehsą äd ej vor na pusj. 

 Ih niora, du sj nhej jeodomaj!
 Ŕ a rj`uih lj hur2 ląruajştj lad sunijt! 

;1. Ljserajťa phtru hvhdthbj şa phtru ljzhvhdthbj hij eomudaeąraa ih tjijnod.

Hvhdthbj2 
 Jnaeajdȗą amjlahtą7

 pjrmatj ud secamk lj adnormhťaa, adtjrhetav, ä dtrj mha muitj pjrsohdj olhtą (mha hijs eëdl

hetavąm, eu pjrmasaudjh ejiua ehrj h adaťaht eodvorkarjh, lanuzorui tjijnoduiua shu lheą j o
valjoeodnjradťą)7
 aljaij şa opadaaij pot na jxpiorhtj şa ljzvoithtj muit mha rhpal7

 njjlkheg-ui jstj hsa`urht adsthdthdju7

Ljzhvhdthbj2 
 pot hpąrjh z`omotj lj nodl ehrj adtjrnjrjhzą shu lastorsaodjhzą mjshbui7

 du jxastą o ädrj`astrhrj h secamkuiua lj mjshbj ljeët äd madtjh pąrťaior prjzjdtj7

 muitj adtjrheťauda sudt spodthdj shu hu nost prj`ątatj nohrtj puťad (ohmjdaa sj khzjhzą pj

hkaiathtjh lj h nhej nhťą ih hejstj satuhťaa ― hljsjh sj ädtëmpią są spudą iuerura `rjşatj äd hejstj
oehzaa)7
 pjrsodhiathtjh pohtj na ud nhetor lj iamathrj, mha hijs eëdl pąrťaij du sudt samaihrj7

56. Ej prjsupud hptatuladaij orhij lj vorkarj şa lj hseuithrj ädtr-o eodvorkarj tjijnodaeą?

Hptatuladaij lj vorkarj. 
Uad`urui eodthet pj ehrj äi hvjťa htudea eëdl vorkaťa eu eadjvh ih tjijnod sj rjhiazjhzą prad
adtjrmjlaui voeaa. Mamaeh şa `jstaeh äd ehzui eomudaeąraa dodvjrkhij, du sudt prjzjdtj, jvaljdt,

 eädj veh ziuh ie uoddjťad euotduvi oprukra rha it ljaisjenuordsauejiu şa.a Hvjejťas lt aisupeurduj j
lxpoihaerą l ljj n iejjx amkauiaitťha tvjohr kvoateoara al hvlso. pjtąd tor u— vho heljąu`h
tjijnodaeą” htudea eëdl ralaeą rjejptorui. Ja ädťjij` eą tohtą eomudaehrjh ior jstj khzhtą pj EJ
spud şa EZM spud, naadl äd hvhdthbui ior proajethrjh udja adnormhťaa dodvjrkhij kudj.

Hptatuladaij lj hseuithrj. 
O hkaiathtj amporthdtą lj h vorka jnaeajdt şa ih tjijnod eodstą hljsjh äd hkaiathtjh lj h şta są
hseuiťa. Ahtą ehiatąťahij tjcdaeaa lj hseuithrj tjijnodaej ej djejsatą h na hpiaehtj2 8) eodejdtrhrjh7
;) jvathrjh ädtrjrupjraior7 5) adtjrprjthrjh mjshbjior dodvjrkhij7 <) onjrarjh njjlkheg-uiua.

58. Jxpudjťa ejij eadea ehrhetjrastaea hij udja vorkara hljevhtj pjdtru noiosarjh tjijnoduiua.

Ejij eadea trąsątura rjijvhdtj hij eodvorkaraior tjijnodaej sudt2

8) staiui şa todui7
;) hrtaeuihrjh7
5) hlrjshrjh7
<) strueturhrjh mjshbuiua7
:) sjdsakaiathtjh ih njjlkheg.
5;. Jdumjrhťa rj`uiaij `jdjrhij lj eomudaehrj tjijnodaeą äd satuhťaa lj sjrvaeau. 

[j`uiaij pjdtru pjrsohdh ehrj tjijnodjhzą2 

 H na sueeadt, poiataeos, ad`jdaos, h vorka eihr şa rhr7

 H shiuth, h sj prjzjdth (eu dumjij, prjdumjij), dumjij narmja şa hi pjrsohdja eu ehrj sj

lorjşjtj są sj eomudaej7
 H hştjpth rąklątor są sj nheą ij`ąturh7

 H hdudťh eihr sukajetui/ ejrjrjh7


 H nhej ädtrjrupjra seurtj, pjdtru h okťadj eodnarmhrjh eą mjshbui jstj ädťjijs7
 H produdťh eihr dumjij, hlrjsjij, eanrjij7
 H iuh dotaťj pravadl dumjij, eanrjij, hlrjsjij7

 H rjzumh pudetjij pradeaphij hij udja eodvjrshťaa mha iud`a7

 H muiťuma pjrsohdja pjdtru hbutor7

 H ädecjah pramui eodvorkarjh.

[j`uih pjdtru pjrsohdh ehrj rąspudlj2 

 H eomudaeh dumjij ljphrthmjdtuiua/ karouiua, hpoa dumjij pjrsodhi7

 H hseuith htjdt soiaeathrjh adtjrioeutoruiua şa h iuh dotaťj7

 H ru`h adtjrioeutorui są produdťj eihr euvadtjij, dumjij, eanrjij, hlrjsjij7

 H eompjdsh iapsh lj eomudaehrj vazuhią eu jecavhijdtjij vjrkhij lj heejpthrj/ dj`hrj/

rj`rjt jte.2 lh, ädťjij`, hşh jstj, rj`rjt, j kadj, du, ädtoemha, posakai jte.7

 H du purth louą eodvorkara samuithd7
 H rjspjeth rj`uiaij jtaej äd ehzui äd ehrj trjkuaj są ädtrjrupjm kruse hejh eodvorkarj
tjijnodaeą shu są nhejm ud trhdsnjr lj hpjiura tjijnodaej7
 H rjpjth pudetjij pradeaphij hij eodvjrshťaja ädhadtj lj ädtrjrupjrjh eodvorkaraa tjijnodaej2

dumjij, hlrjsjij, eanrjij, lhtjij, orjij jte., pjdtru h vjranaeh vjralaeathtjh ior7
 H eomudaeh adtjrioeutoruiua eum sj vh proejlh mha tërzau eu pravarj ih prokijmh laseuthtą. 

55. Ih tjijnod, jxastą udjora satuhťaa ljiaehtj. Eum hťa proejlh äd urmątohrjij satuhťaa2

Uatuhťah 82 Uudtjťa şjnui ljphrthmjdtuiua rjihťaa eu pukiaeui. Ljşa hťa iąsht sjerjthrja lvs. adlaehťaa
lj h spudj eą sudtjťa äd strąadąthtj, o pjrsohdą vh sudą äd mol djhştjptht pj iadah pravhtą. Ej
nhejťa ?
h) ^ą ädvaduaťa sjerjthrh pjdtru eą du ştaj udlj vą hnihťa.
k) Upudjťa o hitą madeaudą, ljsprj o rjvjdarj adopadhtą äd ťhrą.
(e) Du onjraťa daea o jxpiaehťaj shu seuzą.
Uatuhťah ;2 ^ą hnihťa äd mabioeui udja eodvorkara amporthdtj, eëdl şjnui sj hşjhzą iëd`ą karoui Lvs.
Ej nhejťa?
(h) Ädtrjrupjťa eodvorkarjh, eu promasaudjh eą o są rjvjdaťa mha tërzau.
k) Heopjraťa rjejptorui eu mëdh şa äa spudjťa şjnuiua eą vh lurh ejvh tamp.
e) Äa ejrjťa pjrsohdja eu ehrj vorkaťa są hştjptj puťad, pjdtru h vorka pj seurt eu şjnui tąu.

Uatuhťah 52 Laseuťa eu ud mjmkru hi pjrsodhiuiua şa sudtjťa ädtrjrupt lj ud hpji hi şjnuiua, ehrj

nhej o rjeihmhťaj sjraohsą ecahr äd ij`ąturą eu hetavathtjh pjrsohdja rjspjetavj. Ehrj jstj ejh
mha potravatą rjheťaj?
h) Upudjťa2 —Lomdui Vopjseu jstj haea, laseutąm äd hejst momjdt, lij Eaokhdu, vą sud ju mha
tërzau, lheą sj pohtj.”

(k) Upudjta 2 —Du pot są vorkjse ecahr heum, lomduij Eaokhdu. ^ą sud ju mha tërzau”.
 Uatuhťah <2 Uudtjta adnormht, äd mabioeui udja ädtëidara amporthdtj, eą hta pramat ud tjijnod lj ih ud
prajtjd vjeca, sthkaiat äd strąadąthtj. Ej nhejťa?
h) Ejrjťa trhdsnjrui hpjiuiua şa vorkaťa lad hitą ädeąpjrj.
k) ^orkaťa seurt eu eji ehrj vą sudą, jxpiaeëdlu-a eą sudtjťa ädtr-o ädtëidarj şa äi vjťa sudh mha
tërzau.
(e) Ejrjťa sjerjthrja są prjah mjshbui.
l) [alaehťa rjejptorui, lhr vorkaťa ädejt, nąrą są-a ljrhdbhťa pj ejaihiťa.

Uatuhťah :2 Narmh lvs. h rjeomhdlht są du sj laseutj pj tjijnohdjij mokaij prokijmj

eodnaljdťahij. Ädtr-ud momjdt lj djhtjdťaj, uathťa lj hejhstą rjeomhdlhrj şa lhťa lj pj mokaiui
lvs. udjij adnormhťaa nohrtj sjdsakaij lad pudet lj vjljrj eomjreahi. Ej nhejȗa?
h) Du spudjťa damae şa spjrhťa są du sj hnij.
(k) [hporthťa prokijmh narmja lvs., äd ehzui äd ehrj jxastą udjij rjpjreusauda.
e) Äd pius nhťą lj şjn, äi adnormhȗa şa pj eiajdt. 

 Ädtrjkąra lj hutojvhiuhrj ih tjmh 882 ’Hspjetj hij

eomudaeąraa adtjreuiturhij ȑa adtjrdhȗaodhij ”2 
8. Ej ädsjhmdą h na juropjhd? 

H na juropjhd ädsjhmdą h ämpąrtąşa vhioraij juropjdj, adtjraorazëdl rjnjrjdťahiui sąu hxaoio`ae,

adljpjdljdt lj zodh lj ora`adj. Moljiui euiturhi juropjhd du hrj `rhdaťj `jo`rhnaej, ji naadl
 ämpąrtąşat şa lj ťąra prjeum Bhpodah shu Hustrhiah.

;. Eum pohtj na ljnadat piurhiasmui euiturhi?

Viurhiasmui euiturhi hnarmą eą najehrj euiturą ljzvoitą o vazaudj propraj ljsprj iumj eu

sjmdanaehťaa lj vhiohrj udavjrshią, pijeëdl lj ih jxpjrajdťą phrtaeuihrą. 

5. Ljnadaȗa eodejptui lj adtjreuiturhiathtj.

Adtjreuiturhrjh hrj o eodothťaj adtjrheťaodastą, ladhmaeą7 tramatj ih secamk, rjeaproeathtj, advatą

ih ljejdtrhrj, ih `ąsarjh udor normj lj lahio`. 
<. Ljnadaȗa tjrmjdui lj euiturą.

\jrmjdui euiturą jstj ljnadat eh —rjeudohştjrjh vhioraior, h moluraior lj vahťą, h

rjprjzjdtąraior samkoiaej ih ehrj sj rhportjhzą naadťjij umhdj, adlavaza shu soeajtąťa, äd
adtjrheťaudjh ior eu hitui şa äd ädťjij`jrjh iumaa, rjeudohştjrjh amporthdťja ior, rjeudohştjrjh
adtjrheťaudaior ehrj adtjrvad samuithd ädtrj muitapijij rj`astrj hij hejijahşa euitura şa ädtrj euitura
lanjratj äd tamp şa sphťau”. 

:. Eadj v-h adniujdťht eji mha muit (jsjdťahi) soeahiazhrjh (vahťh)? Eadj ȑa eum h adniujdťht eudohȑtjrjh lj
eątrj lvs. h propraja euitura?

Vj madj eji mha muit m-hu adniujdȗht pąradȗaa ȑa ljbh ih ȑeohią pronjsoraa. 
>. Ljnadaȗa tjrmjdui lj eomudaehrj adtjrdhťaodhią.

Eomudaehrjh adtjrdhȗaodhią ädejhreą są iuerjzj ih davji mhero, udatąťaij shij lj hdhiazą naadl

dhťaudjh, sastjmjij `iokhij, `rupuraij, maşeąraij. Jijmjdtui eomud ädtrj eomudaehrjh
adtjreuiturhią ȑa eomudaehrjh adtjrdhȗaodhią jstj prjoeuphrjh nhťą lj lanjrjdťj.0. Ih ej sj
rjnjrą eomudaehrjh eross euiturhi?

3. Ehrj jstj lanjrjdȗh ladtrj eomudaehrjh adtjreuiturhią ȑa ejh adtjrdhȗaodhią? Ej jstj eomud ädtrj
hejstj jijmjdtj?

Eomudaehrjh adtjreuiturhią ädejhreą są sj hxjzj pj adlaval, ahr ejh adtjrdhȗaodhią ädejhreą są

iuerjzj ih davji mhero. Jijmjdtui eomud ädtrj eomudaehrjh adtjreuiturhią ȑa eomudaehrjh
adtjrdhȗaodhią jstj prjoeuphrjh nhťą lj lanjrjdťj. 

1. Ej rjprjzadtą rjihťaaij adtjreuiturhij?

[jihťaaij adtjreuiturhij rjprjzadtą ud lomjdau adtjrlaseapiadhr, prad ehrj sj ädejhreą są sj

aljdtanaej, eu hbutorui lanjratjior ştaadťj soeahij, lhr ehrj ämpąrtąşjse ud adtjrjs eomud, stulaui
adtjrheťaudaior ohmjdaior hphrťadëdl lavjrsjior euitura. Eomudaehrjh sj rjhiazjhzą äd louą tapura
lj eodtjxtj2 eodtjxtui ko`ht şa eodtjxtui sąrhe. Eodtjxtui eorjspudlj, haea, adnormhťaja ehrj
 ämkrheą ud jvjdamjdt, ahr euituraij iumaa pot na eomphrhtj pj o sehrą ej vhrahzą ädtrj ejij louą
jxtrjmj.

86. Nhejȗa lastadeȗaj ladtrj euituraij modoerodj ȑa ejij poiaerodj. Jxjmpianaehȗa.

Euituraij modoerodj sj hxjhzą pj stulaui udja sad`urj euitura ȑa nhej okajetui lj ejrejthrj hi
hdtropoio`aja şa soeaoio`aja äd tamp ej euituraij poiaerodj sj khzjhzą pj adtjrheťaudjh h louą shu mha
muitj euitura, şa ädejhreą są rąspudlą ädtrjkąraior rjnjratohrj ih ej sj ädtëmpią eëdl louą shu mha muitj
euitura adtjrheťaodjhzą, ih davji adtjrpjrsodhi, lj `rup shu adtjrdhťaodhi.

88. Ej prjsupudj ud eodtjxt ko`ht ȑa ud eodtjxt sąrhe hi eomudaeąraa?

Eodtjxtui ko`ht sjmdanaeą nhptui eą adnormhťah jstj puťad eolanaehtą şa eą jxastą äd adtjraorui

adlavaluiua.
Eodtjxtui sąrhe jstj ehrhetjrazht pradtr-ud mhrj voium lj adnormhťaa, ehrj sudt eolanaehtj äd
mol jxpiaeat.

8;. Dumaȗa normjij eomudaeąraa adtjreuiturhij. Jxjmpianaehȗa.

 Eomudaehrj adtjrrhsahią7
 Eomudaehrj adtjrjtdaeą7

 Eomudaehrj adtjrrjia`aohsą7

 Eomudaehrj adtjrdhȗaodhią7 

 Eomudaehrj adtjr-`jd7

 Eomudaehrj ädtrj sukeuitura.

85. Jxpiaehȗa ȑa hr`umjdthȗa lj ej oraej iamką lj earuihȗaj adtjrdhȗaodhią rjprjzadtą ud pius pjdtru eji
ehrj o eudohȑtj. Äd spjeahi, jd`ijzh moljrdą ― ljdumatą ȑa —iad`uh nrhdeh” `iokhią.

Eji ej eudohȑtj o iamką lj eareuihȗaj adtjrdhȗaaodhią hrj o muiȗamj lj hvhdthbj2 

- Jstj nohrtj hprjeah şa hrj şhdsj mha mhra lj h adtrh äd eomudathtjh `iokhią şa lj h na hvhdsht.
- Olhtą eu ädvąťhrjh udja hitj iamka, vh putjh ädťjij`j mha uşor hitj euitura. Ädvąťëdl ljsprj hit

`jd lj trhlaťaa şa ohmjda, ä s  ȑa pohtj iąr`a orazodturaij. Lj hsjmjdjh, jxpjrajdťjij adtjreuiturhij
lj oraej nji, dj nhe mha euiťa şa dj ljsecal doa pjrspjetavj. 
- Du vh mha ljpadlj lj damjda pjdtru trhluejra, äd stąadąthtj, äd pius jstj ud sjdtamjdt piąeut
 są poťa ädťjij`j ej vorkjse ohmjdaa lad burui tąu şa ej jstj adserapťaodht pj hdumatj phdoura. 
- Daeaolhtą du poťa są ştaa eëdl ťa sj onjrą o oportudathtj lj bok kadj piątat äd strąadąthtj eu eodlaťah l

8<. Ej rjprjzadtą ioehiazhrjh lad pudet lj vjljrj euiturhi?

Ioehiazhrjh jstj proejsui lj trhluejrj ehrj prjsupudj hlhpthrjh loeumjdtuiua sursą ih

spjeanaeui iad`vastae ȑa euiturhi hi pukiaeuiua-ȗadtą, hstnji ädeët hejsth są rjzodjzj eu mjshbui
trhdsmas.

8:. Motavhȗa djejsathtjh lahio`uiua adtjrrjia`aos.

Lahio`ui adtjrrjia`aos jstj —o djejsathtj vathią”, lj ehrj ljpadlj —äd mhrj phrtj vaatorui
dostru”, h ljeihrht Vhph Kjdjlaet hi S^A-ijh äd eursui udja hulajdȗj jxejpȗaodhij eu
hmkhshloraa ȗąraior musuimhdj herjlathȗa pj iëd`ą Unëdtui Uehud, äd nhȗh lapiomhȗaior, jvoeëdl
pjraohlh `rjh prad ehrj trjej äd prjzjdt iumjh.
Lahio`ui adtjrrjia`aos h jxastht, jxastą ȑa vh jxasth adlanjrjdt lj hphrtjdjdȗh euiturhią lastadetavą
ȑa `jdjrhtohrj du lj puȗadj ora h laserjphdȗjior ȑa khrajrjior ej adtjrvad äd jvjdtuhiui lahio`
ladtrj jij.

8>. Eum sudt pjrejputj sphȗaui ȑa tampui äd lanjratj euitura? Jxjmpianaehȗa.

Najehrj euiturą pjrejpj lamjdsaudjh sphȗauiua lanjrat. Hstnji, utaiazhrjh sphťauiua pjrsodhi j

adniujdťht lj sjxui adlavazaior ej adtjrheťaodjhzą şa lanjrą äd mol suksthdťahi lj ih o euiturą ih
hith, lj davjiui ajrhrcae, lj sthtusui soeahi jte.
\ampui, lupą Chii, jstj ud jijmjdt ljnadatorau pjdtru oraej euiturą, hi vajťaa euiturhij, soeahij,
prjeum şa h ejija pjrsodhij h adlavazaior2 —\ampui jstj udui ladtrj sastjmjij nudlhmjdthij hij
oraeąrja euitura”. Chii rjspad`j aljjh udua tamp iadjhr ȑa lastad`j o adtjrrjihťaodhrj2 mjth-tampui,
tampui kaoio`ae, tampui adlavaluhi, maero-tampui, tampui sheru, tampui pronhd.

80. Dumaȗa ljzhvhdthbjij euituraior modoerodj ȑa h ejior poiaerodj.

Euituraij modoerodj, eum sudt ejij vjstaej, tadl są ljh ud ehrhetjr sheru or`hdaząraa tampuiua.
Euituraij poiaerodj, lad ehrj nhe phrtj ejij jstaej şa sul-juropjdj, pud heejdtui mha lj`rhką pj
hd`hbhmjdtui adlavaluiua şa ädljpiadarjh shreadaior, ljeët pj rjspjethrjh udua hdumat orhr. 

83. Lhȗa jxjmpij lj `rjȑjia ej hu rjzuitht lad a`dorhrjh hspjetjior dodvjrkhij hij eomudaeąraa äd
eodtjxtui adtjreuiturhi, prjeum ȑa h ejior rjzuithtj lad dj`iabhrjh sjmdanaehȗaja eanrjior, euioraior.

@rjȑjhią ej h rjzuitht lad a`dorhrjh hspjetjior dodvjrkhij hij eomudaeąraa2 

Narmh Uad`jr jrh ih ud phs lj h eomatj o hstnji lj jrohrj äd momjdtui äd ehrj h ljmhrht o
ehmphdaj promoȗaodhią h eąrja amh`adj lj rjeihmą hvjh ud nodl hikhstru, ahr äd ȗhrh rjspjetavą
hejhstą euiohrj jrh hsoeahtą nudjrhiaaior. Lad njraearj pjdtru narmą, potjdȗahih jrohrj jrh
ljseopjratą ecahr ädhadtj lj ihdshrjh ehmphdaja, naadl hstnji jvathtą ih tamp.  

@rjȑjhią ej h rjzuitht lad djiuhrjh äd ehieui h sjmdanaehȗaja eanrjior2 

 Hstnji, äd muitj ȗąra, eanrh 0 shu 5 jstj eodsaljrhtą eh snëdtą, doroeohsą. Äd secamk eanrh 85 jstj
hlueątohrj lj `cadaod. Najehrj ȗhrą hrj hstnji lj dumjrj doroeohsj shu `cadaodastj. Lj jxjmpiu,
jxastą o ij`ąturą ädtrj iamkh jd`ijzą ȑa ejh bhpodjzą2 eanrh < (nour) jstj adlazjrhkaią äd Bhpodah,
ljohrjej molui äd ehrj sj produdȗą äd iamkh jd`ijzą j nohrtj samaihr ejiua äd ehrj sj produdȗą
euvëdtui ej sjmdanaeą —mohrtjh” äd iamkh bhpodjzą.
O narmą prolueątohrj lj mad`a lj `oin h eomas o hstnji lj jrohrj htudea eëdl h ädejreht są vëdlą
 äd Bhpodah sjtura lj eëtj < mad`a. Äd mol samaihr, o narmą prolueątohrj lj kąutura rąeoratohrj h
onjdsht ud stht hrhk eh urmhrj h utaiaząraa udja stjij eu > eoiȗura pj jtaecjth prolusuiua ior.
 Hejhstą rjprjzjdthrj h nost ehthio`htą lrjpt o lovhlą lj samphtaj eu Asrhjiui. 
81. Eomjdthȗa hnarmhȗah2 Ajrhrcah djvoaior umhdj lanjrą lj ih o euiturą ih hith.

Vutjm hluej ud jxjmpiu ih hejhstą hnarmhȗaj2 

Vrolusui udja narmj ohrjehrj jstj putjrdae eodeurht pj pahȗh adtjrdą, ahr pronatui ädrj`astrht j
seązut. Lj hejjh, narmh lorjȑtj są -ȑa jxtadlą vëdząraij pj pahȗh adtjrdhȗaodhią äd ehlrui eąrjah sj
rjsamtj iapsh rjspjetavuiua prolus. Äd hejhstą satuhȗaj, motavhȗah eomudaeąraa o rjprjzadtą toemha
 pronatui hdtaeapht. Äd pius, lad momjdt ej jmaȗątorui (jmatjdtui) mjshbuiua ljtjrmadą normh
loratą h hejstuah, proejsui ljtjrmadąraa motavhȗaja äd ehzui äd ehzui eomudaeąraa adtjrdhȗaodhij

jstj aljdtae eu eji hi eomudaeąraa adtjr  dj. 

;6. Lj ej eomudaeąm ih davji adtjreuiturhi? Hr`umjdthȗa.

 Ädtotljhudh eomudaehrjh hphrj eh urmhrj h udja djvoa. Mjshbui rjprjzadtą jxpramhrjh hejstja
djvoa. Uj prjsupudj lj okaeja eą ohmjdaa sudt adlavaza kaoio`aea ehrj hu hejijhşa djvoa. 

;8. Jxpiaehȗa lj ej jstj djejshr, lad pjrspjetavh adtjreuiturhią, są sj ah äd eodsaljrhrj staiui ȑa todui lj
eomudaehrj, mha hijs ädtr-o eorjspodljdȗą?

 Äd eomudaehrjh adtjrdhťaodhią staiui lj hkorlhrj trjkuaj są ťadą sjhmh lj phrtaeuihratąťaij

euiturhij. Lheą hmjraehdaa prjnjrą hkorlhrjh larjetą, hitj euitura eodsaljrą o hsjmjdjh
htatuladj eh naadl djpoiataeohsą şa ljrhdbhdtą. Hsah jstj rjeudoseutą äd pravadťh amporthdťja pj
ehrj o heorlą eurtohzaja. O hkorlhrj larjetą, ädljosjka h udja pjrsohdj mha äd vërstą, adlaeą o
iapsą lj rjspjet.
Zd hit hspjet nohrtj amporthdt hi eomudaeąraior adtjrdhťaodhij jstj hejih eą trjkuaj jvatht
 bhr`odui şa noiosarjh jxprjsaaior na`urhtj. Mjshbjij trjkuaj są naj nohrtj eihrj. Ljşa staiuraij lj
eorjspodljdťą lanjrą lj ih o ťhrą ih hith prad hşjzhrjh äd ph`adą h lhtja, h normuija lj shiut, h
 ädecjajraa, hejstj lanjrjdťj lj normą du trjkuaj są eodlueą hutomht ih htatulada dj`htavj lad
phrtjh rjejptoraior.
Jxastą ťąra eu o putjrdaeą euiturą orhią şa jxastą ťąra eu o putjrdaeą euiturą äd sera s. Ädtr-o ťhrą eu
o euiturą orhią, ädtotljhudh eëdl vh na posakai vor na prjnjrhtj mjtoljij lj eomudaehrj orhią, ahr
amporthdťh vh na pj eodthetjij pjrsodhij şa pj rjeomhdląraij vjrkhij. Hejsth jstj ud hspjet pj
ehrj ud mhdh`jr shu ud om lj hnhejra ehrj vrjh są ädejhpą o hnhejrj şa vadj ladtr-o ťhrą eu o
euiturą äd seras trjkuaj są äi ah äd eodsaljrhrj. Äd ehz eodtrhr vh putjh eodsthth eą rhpohrtjij shij
serasj şa normhij vhiorjhzą muit mha puťad ljeët rhportui vjrkhi şa adnormhi hi eoij`uiua sąu. Äd
pius, hejsth vh eąpąth ud rąspuds amjlaht, äd tamp ej rhpohrtjij shij hu mhra şhdsj są du naj
eatatj ljeët nohrtj tërzau. Äd satuhťah advjrsą, eëdl ud mhdh`jr ladtr-o ťhrą eu o euiturą orhią vh
hvjh lj rjhiazht o eomudaehrj äd seras, tjdladťh hejstuah vh na lj h o nhej äd io`aeh udja
eomudaeąra orhij. 

;;. Jxpiaehȗa ȑa hr`umjdthȗa lj ej rjejptorui jstj ud pradeapau eąiąuzator hi eomudaeąraa adtjreuiturhij.

[jejptorui jstj erjhtor lj sjdsura äd eomudaehrj, udjora eu totui hitjij ljeët ejij seodthtj lj
jmaťątor. Lj hejjh, h ljeolanaeh sastjmui lj rjnjradťą şa sastjmui lj vhiora hi rjejptoruiua jstj o
okia`hťaj pj ehrj jmaťątorui trjkuaj są-şa o hsumj äd proejsui eomudaeąraa adtjreuiturhij. 

;5. Dumaȗa pradeaphijij khrajrj äd eomudaehrjh adtjreuiturhią şa adtjrdhťaodhią. 

Vradtrj khrajrj hij eomudaeąraa adtjreuiturhij ȑa adtjrdhȗaodhij pot na sjsazhtj2 eodniaetui

adtjr`rupura2 `rupuraij soeahij lomadhdtj şa `rupuraij madorathrj7 stjrjotapuraij (eoijetavj2 lj
`rup/ `jd/ eihsą soeahij/ rjnjratohrj ih umor jte.7 pjrsodhij)7 prjbuljeąȗaij7 laseramadąraij (eu
normjij2 a`dorhrjh shu jvathrjh, sj`rj`hrjh, vaoijdťh äd mhsą7 tapura lj rjheťaa ih laseramadhrj2
rjsjmdhrjh, rjtrh`jrjh, amathrjh, h`athrjh)7 heuiturhȗah7 jtdoejdtrasmui. 
;<. Ljnadaȗa doȗaudjh lj stjrjotap. 

Utjrjotapuraij - alja `jdjrhiazhtohrj, ra`alj, sampianaehtohrj eu pravarj ih o satuhťaj, ud adlaval, ud

`rup, sthu ih khzh hphraťaja prjbuljeąťaior2 sjdtamjdtj, htatulada dj`htavj nhťą lj ohmjda şa
`rupura.

;:. Nhejȗa lastadeȗah ladtrj stjrjotapuraij lj `jd ȑa ejij lj `rup.

Utjrjotapuraij lj `jd sudt stjrjotapuraij hsuprh `jduraior mhseuiad ȑa njmadad lhr ejij lj `rup

sudt stjrjotapuraij hsuprh udua `rup lj pjrsohdj lj o hdumatą rjia`aj shu lj o hdumatą dhȗaudj. 
;>. Lhȗa jxjmpij lj stjrjotapura lj eihsą soeahią ȑa ejij lj umor.

Utjrjotapura lj eihsą soeahią2 sąrheaa sudt murlhra, iapsaťa lj hmkaťaj, djmotavhťa pjdtru mudeą,
djjluehťa, pramatava  .
Utjrjotapuraij ij`htj lj umor2 oitjdaa - şmjecjra, seoťajdaa - z`ëreaťa, djmťaa - rjea şa tjcdaea,
jd`ijzaa - nij`mhtaea, jvrjaa ―      mjrehdtaia. 

;0. Ljnadaȗa doȗaudjh lj prjbuljehtą.

Vrjbuljehth - ud sjt lj alja şa erjladťj ehrj ijzjhzą `rupura shu adlavaza, hphrťadëdl udor `rupura
pj khzh udor trąsątura rjhij shu amh`adhrj. Lj rj`uią, jij sudt dj`htavj. Vrjbuljehth sj
rjnjrą ih alja, sjdtamjdtj, adtjdťaa, daeaolhtą ih heťauda shu eomporthmjdtj. 

;3. Lj ej hdumj jstj nhvorazhtą hphraťah prjbuljeąťaior?

Hphraťah prjbuljeąťaior jstj nhvorazhtą lj2
 azoihrjh `rupuraior şa h pjrsohdjior7

 stąraij lj eodniaet shu eodeurjdťą7

 madoratąťaij jtdaej, rjia`aohsj, dhťaodhij, hij eąror eomporthmjdtj sudt adsunaeajdt eudoseutj

şa adtjrprjthtj jrodht lj eątrj ejaihiťa mjmkra ha eomudatąťaa. 

;1. Dumaȗa ora`adjh prjbuljeąȗaior.

Ora`adjh prjbuljeąťaior vazjhzą2

 jxejsui lj hutorathtj7

 tjdladťh sprj ehtj`orazhrj arhťaodhią, eoderjtazhtą äd normuihrjh lj stjrjotapura7

 ljvhiorazhrjh ejior eodsaljrhťa hphrťadj udua popor adnjraor. 

56. Dumaȗa motavjij pjdtru ehrj hphr prjbuljeąťaij.

Motavj pjdtru ehrj hphr prjbuljeąťaij2
 djvoah lj h tj samťa supjraor prad ljvhiorazhrjh hitorh7

 tjhmh lj mjmkraa hitor `rupura äd eompjtaťah pjdtru ud ioe lj mudeą7

 nrustrhrjh `jdjrhtą lj ljťadjrjh udua sthtut soeahi moljst, ehrj, pj tjrmjd iud`, eodluej ih

ostaiathtj7
 jluehťah adsunaeajdtą ehrj du pjrmatj ljeët o ädťjij`jrj sampiastą şa stjrjotapą h rjhiatąťaa7

 tjdladťh sprj eodnormhrj äd rhport eu erjladťjij şa htatuladaij lomadhdtj jte. 

58. Ej prjbuljeąťa hvjťa nhťą lj ud hdumat `rup/ `rupura?

Du hm prjbuljeąȗa. 
5;. Ej jstj laseramadhrjh ȑa ehrj sudt normjij ja pradeaphij?

Laseramadhrjh adeiulj oraej jxpramhrj larjetą h prjbuljeąťaa ehrj hnjetjhzą pj ejaihiťa.

Vradeaphijij normj hij laseramadąraa sudt2 a`dorhrjh (jvathrjh), sj`rj`hrjh, vaoijdťh äd mhsą.

55. Dumaȗa rjheȗaaij pradeaphij ih laseramadhrj.

Jxastą, äd pradeaphi, urmątohrjij tapura lj rjheťaa2

- rjsjmdhrjh (supudjrjh),

r jt r ` rj h,
- am a th rjh ,
- h`athrjh.

5<. Erjljťa eą äd [jpukiaeh Moilovh sudt pjrsohdj laseramadhtj? Lheą lh, eadj sudt hejstjh?

Lh, ȑa hdumj erjl eą ih doa äd ȗhrą sudt laseramadhȗa romaa, pjrsohdjij I@K\, ȑa pjrsohdjij lj ih
sht.

5:. Ej rjprjzadtą njdomjdui lj heuiturhťaj ȑa äd ej eodstą raseui ja?

Vrad heuiturhťaj adlavalui prjah vhiora, dormj, eodvjdťaa, eomporthmjdtj lj ih ud adlaval/ `rup
eu o hitą aljdtathtj euiturhią ljeët h iua, prjiuhrj ehrj du jstj ädsą supusą rjnijxaja, adtjrprjtąraa,
lad vhrahtj motavj ehrj pot na2 vërsth, davjiui lj jluehťaj, oeuphťah, lhr şa tampui laspodakai
pjdtru adtjrprjthrj şa eomprjcjdsaudj.
Mjehdasmui heuiturhťaja proluej äd ejij mha muitj satuhťaa ruptura aljdtathrj, lad ehuzh
adehpheatąťaa adlavaluiua lj h normh pudtjh lj ij`ąturą ädtrj louą euitura şa rjhiatąťa lanjratj. 

5>. Äd ej eodstą jsjdťh jtdoejdtrasmuiua?

Jsjdťh jtdoejdtrasmuiua eodstą äd —erjladťh djeiadtatą eą vhioraij, erjladťjij şa dormjij spjeanaej

propraja euitura sudt udavjrshij, sudt sad`urjij vhihkaij oraudlj şa oraeëdl”, ahr jtdoejdtrasmui - o
eodejpťaj äd`ustą şa jxtrjm lj iamathtavą pjdtru eomudaehrjh şa dj`oeajrjh adtjreuiturhią. 

50. Äd ej hdumj trjkuaj są naj hkaiatht ud adlaval pjdtru h ljpąȑa jtdoejdtrasmui?

Vjdtru h ljpąȑa jtdoejdtrasmui , jstj djejshr eh najehrj adlaval są naj hkaiatht äd2
 H-şa pudj ädtrjkąra hsuprh ejrtatuladaior j`o, soeao shu jtdoejdtrastj şa h dormjior

modoeuiturhij7
 H trhdsnormh amh`adaij şa rjprjzjdtąraij stjrjotapj şa h ljpąşa prjbuljeąťaij `jdjrhtohrj lj

 buljeąťa şa heťauda7
 H trhdsnormh şa lavjrsanaeh rhporturaij lj norťą şa h nhej ioe, äd mol j`hi hejior adlavaza ehrj

sudt ljprjeahťa, eh şa h eompjtjdťjior, rjnjradťjior ior euiturhij şa molhiatąťaior propraa lj

jxprjsaj7
 H nhvorazh ljeomphrtamjdthrjh, rjeudohştjrjh eompijxatąťaa şa rjihťaaior jxastjdtj htët ädtrj

euituraij, eihsjij soeahij, adstatuťaaij, eaeiuraij lj ädvąťąmëdt, laseapiadjij şeoihrj, udavjrsathrj,

okajetjij ştaadťanaej, eët şa ädtrj naadťjij umhdj adlanjrjdt lj vërstą, iamką, jtdaj, euiturą shu
rjia`aj,
 H ädvąťh şa ljzvoith dj`oeajrjh şa eomudaehrjh ädtrj adlavaza, `rupura shu eomudatąťa şa h ij nhej

są naj kjdjnaej pjdtru najehrj ladtrj pąrťa7

 H hrtaeuih rjspodshkaiatąťaij ehrj rjvad najeąruah prad rhporthrj ih eomudatąťaij ioehij şa

dhťaodhij, eh şa prad rhporthrj ih eomudathtjh adtjrdhťaodhią. 

53. Ej eodluatą trjkuaj są hloptj najehrj lad doa pjdtru h ljvjda ud eomudaehtor adtjreuiturhi mha kud?

Vjdtru h ljvjda ud eomudaehtor adtjreuiturhi mha kud trjkuaj2

 Uą rąspudljm ohmjdaior äd nudetaj lj ejjh ej oksjrvąm ih ja ȑa du äd nudeȗaj lj ejjh ej hm

huzat ljsprj ja.

 Uą eodsaljrąm ejjh ej ohmjdaa spud ljsprj proprah euiturą eh pjrejpȗaj pjrsodhią, ȑa du ejjh

ej jstj euiturh ior eu hljvąrht.

 Uą hvjm äd vjljrj eą htudea eëdl eomudaeą, ohmjdaa trhdsmat, adtjdȗaodht shu djadtjdȗaodht,

mjshbj ljsprj proprah ior aljdtathtj euiturhią, ljsprj eum vor są naj pjrejpuȗa lj ejaihiȗa.
 Uą ädtjij`jm eum äȑa erjjhzą sa äȑa dj`oeahzą ohmjdaa aljdtathtjh euiturhią äd proejsui

eomudaeąraa eu doa, są nam eodȑtajdȗa eą ȑa doa ädȑadj dj erjąm proprah aljdtathtj äd eomudaehrjh
eu ejaihiȗa.
 Uą jvatąm prjsupudjraij äd proejsui lj eomudaehrj, pjdtru h du eodstrua `rjȑat amh`adjh

ohmjdaior ehrj provad lad hitj euitura.

 Eëdl eodsaljrąm ohmjdaa lad hitą euiturą eh naadl lanjraȗa są du pjrmatjm doȗaudaa lj euiturą są

ljvadą mha amporthdtą ljeët ohmjdaa äd sadj. 

 Uą heorląm htjdȗaj nhetoraior ehrj dj pot adniujdȗh są adtjrprjtąm `rjȑat rjhiatąȗaij, są jvatąm

ehpehdjij rhsasmuiua ȑa sjxasmuiua.

 Uą eodejpjm eomudaehrjh adtjreuiturhią eh pj o dj`oeajrj adtjreuiturhią.

 Uą du dj iąsąm sjluȑa lj jxpjrajdȗh dohstrą hdtjraohrą, są dj eodȑtajdtaząm jroraij ȑa są dj

suprhvj`cjm laseursui.
  Uą du nam adsjdsakaia ih prolueȗaaij euiturhij hij ejiorihiȗa. 
51. Hrąthȗa spjeanaeui euiturhi hi lanjratjior ȗąra äd nudeȗaj lj2
h) molui eorjet lj hlrjshrj ȑa prjzjdthrj äd rjihťaaij eu adtjrioeutoraa strąada7

Mhrjh Krathdaj 
Eëdl nhejm prjzjdtąraij, mjdťaodąm, mha ädtëa, tatiui, hpoa dumjij pjrsohdja. Mëdh sj strëd`j
dumha htudea eëdl sj nhe prjzjdtąraij. Krathdaeaa prjnjrą są naj prjzjdthťa lj o h trjah pjrsohdą
eëdl j posakai. Hd`io-shxodaa sudt iheodaea2 Cow lo Qou lo? jstj sunaeajdt äd tohtj eareumsthdťjij
şa pjdtru tohtą iumjh, lj hejjh ud hit shiut du sj mha prhetaeą. Du hştjpthťa eh ud advatht są sj
prjzadtj sad`ur ejiorihiťa. Du a`dorhťa o mëdą ädtadsą äd sjmd lj shiut. 
Kji`ah
Kji`ajdaa heorlą o htjdťaj ljosjkatą prjzjdtąraior. Vjrsohdjij tadjrj sudt prjzjdthtj ejior mha
 äd vërstą shu eu ud rhd` mha mhrj. Eodnorm protoeoiuiua, lomdaa sj vor prjzjdth lhmjior, ädsą
h e j s t j h , ih r ë d l u i i o r , v o r n a p r j z j dt h tj äd h iť ai
sh i u t ą nj m j a ij p ra d t r - u d s ą r u t l j m ë d ą l u p ą
o r l m d a t h r a l j s ht şa e j i o r rj ia` ao şa . O h m j d aa
to h tj ra ` o r a ij p r o to e o i u i u a . U ą ru th tu i m ë a da a sj
prhetaeą dumha äd shiohdj, ih opjrą, sjrhtj lj `hią, lhr sj jvatą ädtotljhudh lheą lhmh hrj
mąduşaij pusj. 
Lhdjmhreh
 Äd rjihťaaij ladtrj lhdjza eji mha pradeaphi jstj shiutui. Uj shiutą vjeadaa, eudoştadťjij şa ecahr eja
djeudoseuťa. \utuarjh äd hlrjsąra jstj heejpthtą lad ej äd ej mha muit. Lumdjhvohstrą sj
noiosjştj äd ehzui pjrsohdjior djeudoseutj şa hi ljmdathraior lj stht. Lhdjzaa hu o strëd`jrj lj
mëdą njrmą şa hu okaejaui są muiťumjhseą eu oraej praijb. Ämkrąťaşąraij ih ja sj prhetaeą eu oehzah
udja kueuraa.
@jrmhdah
[jspjetui ajrhrcae şa iozadeaij lj eodluatą ra`alą äd @jrmhdah du mha sudt ejij lj hitąlhtą, hu
lamaduht äd straetjťj. Äd @jrmhdah, eëdl shiuťa pj eadjvh, trjkuaj są-a rostjşta şa dumjij, şa tatiui.
\atiuraij sj ahu äd eodsaljrhrj ih molui eji mha sjraos şa lj jij pronatą njmjaij, ecahr lheą jij du
hu nrjevjdtht udavjrsatąťaij. 
Nrhdȗh
 Äd Nrhdťh sj okaşduajştj eh htudea eëdl sj shiutą o pjrsohdą są sj strëd`ą şa mëdh hejstjah. \ot
ja sudt eja ehrj hu advjdtht sąrutui mëadaa. Äd pukiae hlrjshrjh vh na ^ous! 
k) dormjij lj eodluatą äd pukiae (eodluath rjeomhdlhtą ȑa thku-uraij)7

Mhrjh Krathdaj 
Du sudt rjeomhdlhkaij mhdanjstąraij jmoťaodhij, pozatavj shu dj`htavj äd pukiae7 `jstui
kątutuiua pj sphtj shu ämkrąťaşąraij. Lasthdťh pjdtru eodvjrshťaj jstj mha mhrj ljeët ejh
okaşduatą äd [omëdah, Moilovh. Eodthetui vazuhi trjkuaj mjdťadut mha hijs eëdl sukiadajm
hspjetj amporthdtj hij prokijmja laseuthtj. Mëadaij du sj vor ťadj daealjeum äd kuzudhrj.
Jvathťa, pj eët j posakai, jxprjsah2 —Chvj h daej lhy” (—Uą ha o za kudą”). 

E c ad h
E ëd l vazathťa o şeohią, ud tjhtru shu ud ioe udlj mudejse mha muiťa ohmjda, j posakai są naťa
hpihulht, eh sjmd lj kud-vjdat. \rjkuaj są rąspudljťa prad hejihşa `jst. Uą sj jvatj o mamaeą
prjh tjhtrhią şa `jsturaij ihr`a. Ecadjzaa du `jstaeuijhzą eëdl vorkjse7 hejhsth äa aratą. Ecadjzaior äd
vërstą, ehrj hu nudeťaa ljosjkatj, du ij pihej są naj htadşa mha hijs lj strąada. 
[usah
Eodthetui vazuhi jstj nohrtj amporthdt htët tamp eët adtjrioeutorui vą vorkjştj. Hnjeťaudjh äd
pukiae du sj mhdanjstą ljeët äd satuhťah shiutąraa. [uljij, prajtjdaa hpropahťa sj pot ämkrąťaşh şa
sąruth pj okrhba. Numhtui äd pukiae jstj pjrmas, ljşa ruşaa ljvad eodştajdťa lj djejsathtjh
ampudjraa udor rjstraeťaa hsuprh numhtuiua äd ioeuraij pukiaej. 
Bhpodah 
 Äd oraej satuhťaj, trjkuaj są mjdťadjťa ud tod poiataeos şa rjlus hi voeaa. Vutjťa są nhejťa eudoştadťą,
są muiťumaťa, są ejrjťa seuzj shu o nhvohrj pradtr-o pijeąeaudj (—oba`a”). Jvathťa są vą mhdanjsthťa
sjdtamjdtjij prad mamaeą shu `jstaeą, eąea pot na adtjrprjthtj lanjrat lj adtjrioeutoraa bhpodjza. 
UZH
Ŕ onhtui äd UZH pohtj rjprjzjdth o hljvąrhtą provoehrj, mha hijs äd tampui orjior iuerątohrj.
Numhtui du jstj ud okaeja popuihr şa jstj okajetui muitor rjstraeťaa äd ioeuraij pukiaej. Jstj
adlaeht są ejrjťa voaj ädhadtj lj h hpradlj o ťa`hrą şa są hştjpthťa są vjljťa lheą mha numjhzą şa
hiteadjvh. Hmjraehdaa du sj hd`hbjhzą prjh muit äd ämkrąťąşąra lj shiuthrj ljeët eu mjmkraa
nhmaiaja şa prajtjdaa hpropahťa. 

e) eodluath adtjrdhťaodhią ih mhsą7

Mhrjh Krathdaj 
Vrëdzui ih jd`ijza jstj sjrvat lj okaeja ädtrj orjij 8;.66 şa 8<.66. Eadh jstj sjrvatą, äd ejij mha
muitj rjsthurhdtj, ädtrj 81.66 şa ;5.66. Ejhaui jstj sjrvat ih maeui ljbud şa lupą hmahzą. Ehnjhuh
 ― lupą prëdz şa eadą. Ca`c tjh ― ud ädioeuator lj eadą ― ädtrj 8>.66 şa 83.66. Eodťadj ud nji lj
mëdehrj ehilą, pius ejijihitj jijmjdtj ehrj heomphdahzą ejhaui okaşduat (eh shdlwaec-ui şa
lavjrsj ljsjrtura). Kjrjh jstj o kąuturą popuihrą şa jstj eodsumhtą htët ih prëdz, eët şa ih hitj
oehzaa mha puťad onaeahij. 
Ecadh
Maeui ljbud du nhej phrtj ljoehmlhtą lad euiturh pronjsaodhią ecadjzjhseą. Khdecjturaij shu
ladjuraij ― ädtrj orjij 83.56 ― 81.66 ― sudt ejij mha popuihrj oehzaa pjdtru laseuthrjh
ecjstaudaior pronjsaodhij ädtr-ud mjlau lj`hbht.
Vudetuhiathtjh jstj rjeomhdlhkaią. Uj pohtj hbud`j şa mha ljvrjmj, eu 8:' ädhadtj. @hzlh vh na
ljbh pj ioe. Khdecjtjij sj ljsnąşohrą lj okaeja äd rjsthurhdtj şa hu `rhlj lanjratj lj
jxtrhvh`hdťą. Äd Ecadh, jxastą o jtaeą h hşjząraa, äd nudeťaj lj ajrhrcaj. Hştjpthťa są va sj adlaej
ioeui. Äd  tampui mjsja du sj laseutą ljsprj hetavathtjh pronjsaohdią. 
Bhpodah
Advathťah ih mhsą j nohrtj amporthdtą äd Bhpodah. Ohmjdaa lj hnhejra bhpodjza du heejptą advathťah
ejior äd ehrj du hu äderjljrj. Eodnorm protoeoiuiua bhpodjz, eji ehrj advatą piątjştj. [jspjethťa
pudetuhiathtjh. Muiťumaťa ejiua ehrj v-h advatht ih rjsthurhdt.
 UZH
Mae-ljbuduraij nhe phrtj lad euiturh pronjsaodhią hmjraehdą şa pot ädejpj lj ih orh 0.66.
Krudec-ui ― äd tampui wjjg-jdl-uraior ― sj or`hdazjhzą ädtrj orjij 88.66 şa 8<.66 şa rjprjzadtą o
oehzaj spjeahią äd tampui eąruah sj pot laseuth hnhejra. Krathdaeaa eodsaljrą hejst tap lj mhsą eh
naadl o eaulhtą eomkadhťaj ädtrj mae ljbud şa prëdz.
Vrëdzui ― ädtrj 8;.66 şa 8<.66 ― naadl o mhsą uşohrą, ädtrueët mudeh vh eodtaduh lupą hejhsth. Uj
pohtj eomhdlh o kąuturą hieooiaeą lj `jdui kjraa shu vaduiua.
Eadh ― mhsh ejh mha amporthdtą ― ädejpj ädtrj 80.56 şa ;6.66. 
[usah
 Äd [usah, ädtëidaraij pronjsaodhij du sj sthkaijse ih maeui ljbud. [jsthurhdtjij sudt noiosatj pjdtru
hdavjrsąra şa sąrkątorara şa du pjdtru ljsnąşurhrjh ädtëidaraior pronjsaodhij. Ih mhsą, pramui sjrvat
jstj lj okaeja pjrsohdh ejh mha äd vërstą shu ohspjtjij lj odohrj. Ädejpjťa są mëdehťa dumha äd
momjdtui äd ehrj `hzlh vą advatą. [usah äd sadj rjprjzadtą o hljvąrhtą euiturą h kąuturaa. H
rjnuzh są kjťa jstj eodsaljrht adheejpthkai, lohr lheą du advoehťa motavj rjia`aohsj shu ij`htj lj
sądąthtj. Vjrsohdh ehrj nhej advathťah piątjştj doth. 

l) molui lj ȗadjrj h tohstuiua äd mjlaui adtjrdhȗaodhi7

 Äd Ecadh, tohstui eu kjrj nhej phrtj lad jtaecjth lj hnhejra ecadjzą. Vj mhsą sudt hşjzhtj lj
okaeja trja phchrj2 udui pjdtru kąuturh pj ehrj hťa hijs-o (sj tohstjhzą eu hejst phchr), ud phchr
pjdtru vad şa udui pjdtru iaecaor (—m`otha”). @hzlh nhej pramui tohst. 
 Äd Bhpodah, lheą loraťa są tohsthťa ih mhsh ih ehrj hťa nost advatht, jxastą jxpramhrjh sthdlhrl lj
—Ghmpha!”, jecavhijdtui iua —Doroe!” Lupą hejhsth, phrtjdjraa lj hnhejra, lj jxjmpiu, vor rjpjth
tohstui şa vor eaoeda phchrjij ädhadtj lj h kjh lad phchr. Äd mol trhlaťaodhi, `hzlh kjh pramh.
Lheą eadjvh tohstjhzą äd eadstjh lvs., trjkuaj są tohsthťa şa lvs. lupą hejjh.
 Äd UZH, eoij`aa shu phrtjdjraa lvs. hmjraehda vor na ädeëdthťa są ädvjťj ud tohst lad ťhrh lvs. lj
ora`adj. Hmjraehdaa, ih rëdlui ior, htudea eëdl tohstjhzą spud2 —Ecjjrs!” (—
Doroe!”) Nrhdejzaa sudt rjdumaťa pjdtru vaduraij pj ehrj ij prolue, lhr du lhu daeaolhtą doroe
äd eadstjh njraearaa. Normuih ior htudea eëdl ralaeą phchrui sus jstj —Uhdtá ”, hlaeą —
Uądąthtj!”. 
 Äd Uujlah njiui lj tohsth sjhmądą ädeą nohrtj muit eu okaejauraij vagad`aior. Eja ehrj ädecadą
phchrui sj pravjse äd oeca ecahr şa htudea eëdl kjhu, eh sjmd lj rjspjet. Vj vrjmjh vagad`aior jrh
sa`urhdťh eą du vja na htheht äd tamp ej kja. Hkah lupą ej ha iuht o `urą lad kąuturą poťa są spua
—Iêt iyegh taii!” (—Doroe!”) şa są ihşa phchrui bos.
 Äd Athiah, äd mol okaşduat, `hzlh ehsja ťadj pramui tohst ih o pjtrjejrj, ahr advathťaa lj sjhmhą shu
mha amporthdťa äa pot urmh jxjmpiui pj phreursui mjsja. \ot ih sądąthtj sj `ëdljse şa athiajdaa
htudea eëdl eaoedjse phchrui. O advoeą spudëdl2 —Uhiutj!” shu —Ead-ead!” ädtrj prajtjda hpropahťa,
lj phreą hr rjproluej eiadecjtui phchrjior. 

j) hrth lj h prama ȑa h onjra ehlouraij äd mjlaui adtjrdhȗaodhi (ehlouraij heejpthtj ȑa ejij djrjeomhdlhtj
shu ecahr adtjrzasj lj trhlaȗaa)7

Mhrjh Krathdaj 
Onjrarjh lj ehloura du jstj nohrtj okaȑduatą äd euiturh krathdaeą, lhr advathrjh `hzljior shu h
hitor pjrsohdj eąrąrh vrjȗa są ij muiȗumaȗa ih rjsthurhdt shu ih tjhtru vh na hljsjh hprjeahtą.
Njiaeatąraij lj sąrkątora sudt rjeomhdlhkaij, mha hijs pjdtru h vą jxpramh muiȗumarjh nhȗą lj
phrtjdjraa lj hnhejra.
Lheą sudtjȗa advatht hehsą lj eątrj ud jd`ijz, jstj heejpthkai są hluejȗa niora, o kąuturą spjeahią
shu ȑhmphdaj ȑa komkohdj lj eaoeoihtą. Jvathȗa są hluejȗa vad, ädtrueët jstj nohrtj posakai eh

` hz l h są n a  h ij s l j b h v ad u i p j d t r s j h rh r j s p j e t a v ą
eo d s u m h t ą h të t ä d h a d t j, e ë t ȑ a l u p ą m h s ą . J v a t h ȗ a
. L h e ą h ȗ a h l u s ȑ h p h d a j , h e j h s th p o h t j n a
s ą o n j r a ȗa e ra z h d t j mj , e r a d a h ik a s h u tr h d l h n ara roȑaa. Nioraij
onjratj trjkuaj są naj äd dumąr amphr ȑa ljsphecjthtj ädhadtj lj h na onjratj.
 Ecadh
Voiataeh onaeahią äd euiturh lj hnhejra lad Ecadh adtjrzaej onjrarjh shu pramarjh ehlouraior7 hejst
`jst adtrą äd ehtj`orah eorupȗaja ȑa rjpjzadtą o aij`hiathtj äd hejhstą ȗhrą. Äd eodsjeadȗą, ehloui
lumdjhvohstrą hr putjh na rjspads. Lheą loraȗa są lhȗa ud ehlou udja pjrsohdj, htudea trjkuaj są
a-i lhȗa äd phrtaeuihr, äd khzh prajtjdaja ȑa du h rjihȗaaior lj hnhejra ehrj jxastą. Ecadjzaa vor rjnuzh
lhrui lj trjo ora ädhadtj lj h-i heejpth, pjdtru h du pąrjh iheoma. Adsasthȗa są-i pramjhseą. Olhtą
ehloui heejptht, jxpramhȗa-vą kueurah ȑa hprjeajrjh. 
Ehloura djrjeomhdlhtj2

 Nohrnjejij, euȗatjij shu oraej hit okajet hseuȗat ehrj pohtj sjmdanaeh ädejthrjh prajtjdaja shu
rupjrjh rjihȗaaior7
 Uhdlhijij lj phaj, ejhsuraij, khtastjij, okajetjij onjratj äd dumąr lj <, ehlouraij ämphecjthtj

 äd hik, dj`ru shu hikhstru (tohtj sudt hsoeahtj eu nudjrhiaaij7 äd lahijetui ehdtodjz, produdȗah
eanrja < jstj nohrtj samaihrą eu ejh h euvëdtuiua noiosat pjdtru ljejs). 
@jrmhdah 
Zd ehlou eu o vhiohrj prjh mhrj jstj rhrjora okaşduat äd @jrmhdah. Uudt nohrtj hprjeahtj ädsą
htjdťaaij mha moljstj, ecahr şa ud suvjdar. Zd ehlou vhioros du sj onjrą daeaolhtą äd pravht.
^hiohrjh hejstuah trjkuaj są naj larjet proporťaodhią eu dumąrui lj pjrsohdj ehrj hsastą ih
onjrarjh sh. Hstnji spudj eodluath. Eëdl jşta advatht są eadjza hehsą ih phrtjdjr, maeaij htjdťaa äd
sjmd lj muiťumarj sudt hştjpthtj şa hprjeahtj. Nioraij şa eaoeoihth nhe eji mha kud ehlou. 
Du sj onjrą hrtaeoij lj ämkrąeąmadtj shu phrnumura eh şa ehloura eorporhtj. Hejstjh sudt
eodsaljrhtj prjh adtamj şa ljea djpotravatj äd ehlrui rjihťaaior kusadjss pj ehrj `jrmhdaa ij ahu
nohrtj äd sjraos.
 Äd Vortu`hiah şa Uphdah, lj jxjmpiu, secamkui lj ehloura du jstj hştjptht ih o pramą vazatą, lhr
vor na nohrtj hprjeahtj ih h louh.
 Äd Hd`iah, Nrhdťh şa Zd`hrah, ehlouraij eorporhtj sudt şa mha puťad hştjpthtj. 
UZH
H onjra ud ehlou ädsjhmdą ud `jst ehrj vh na hprjeaht, lhr ehrj du jstj okia`htorau. Ehlouraij
pronjsaodhij sj lhu lupą ej sj ädecjaj hnhejrjh. Äd ejij mha muitj ehzura, ehlouraij sudt
ljsphecjthtj amjlaht ȑa hrąthtj ejior prjzjdȗa. Äd mhborathtjh ehzuraior, ejij mha adlaehtj ehloura
sudt ejij ehrj ehrj provad lad ȗhrh lvs. Chadjij, phrnumuraij pjdtru njmja du sudt adlaehtj lrjpt
ehlou, eąea sudt prjh pjrsodhij.

n) vjstamjdthȗah äd mjlaui adtjrdhȗaodhi (ȗaduth rjeomhdlhtą ȑa ejh adhljevhtą, lj jvatht).

Mhrjh Krathdaj 
Uthdlhrlui ȗadutja äd Mhrjh Krathdaj äi rjprjzadtą ämkrąeąmadtjh eodsjrvhtohrj, htët pjdtru
kąrkhȗa, eët ȑa pjdtru njmja. Vhdthiodaa kąrkątjȑta du hu äd `jdjrhi kuzudhrj, lhr lheą hu, htudea
hr trjkua są rąmëdą `ohij. Jvathȗa utaiazhrjh erhvhtjior eu moljij, ehrj lj okaeja sudt utaiazhtj lj
mjmkraa udor lanjratj eiukura shu adstatuȗaa. Vurthrjh udja erhvhtj hi eąrua molji sjhmądą eu eji
hi udua eiuk pohtj rjprjzjdth ud sjmd lj nhisathtj lad phrtjh lumdjhvohstrą. Njmjaij lj
hnhejra sudt snątuatj są pohrtj eostumj eihsaej, jij`hdtj, lhr eu nustą. ȓa eostumjij eu phdthioda
sudt heejpthtj, lhr du ih o sehrą hȑh lj ihr`ą eh äd hitj ȗąra. 
Ecadh
 Äd euiturh hnhejraior lad Ecadh, jstj rjeomdlhkaią purthrjh eostumjior eihsaej ȑa h erhvhtjior äd
euiora rjȗadutj. Jstj adhljevhtą purthrjh udor erhvhtj äd euiora hpradsj. Vjdtru njmja, sj
rjeomhdlą eostumjij shu nustjij eihsaej7 kiuzjij shu eąmąȑaij trjkuaj są haką `uijrui ädhit ȑa są
haką o euiohrj djutrą2 kjb, mhro jte. Bjhdȑaa sudt heejpthkaia htët pjdtru njmja, eët ȑa pjdtru

kąrkhȗa. 
Hrhkah Uhulatą 
J prjnjrhkai eh strąadaa są pohrtj o ämkrąeąmadtj oeealjdthią eodsjrvhtohrj ȑa moljstą. Htët
kąrkhȗaa, eët ȑa njmjaij trjkuaj są-ȑa ȗadą eorpui äd ädtrj`amj heopjrat, adlanjrjdt lj tjmpjrhturh
lj hnhrą. Vjdtru kąrkhȗa, sudt pjrnjet heejpthkaij ud sheou ȑa o erhvhtą ih ädtëidaraij pronjsaodhij.
Vj iëd`ą hejstjh, kąrkhȗaa trjkuaj są haką phdthioda iud`a ȑa o eąmhȑą, eu mëdjeą iud`ą, ädecjahtą
pëdą sus. Ij`jh shulatą adtjrzaej kąrkhȗaior są pohrtj ihdȗura ih `ët, jxastëdl dumjrohsj ehzura
eëdl oeealjdthiaa hu nost hrjsthȗa pjdtru djrjspjethrjh dormja. Du sj rjeomhdlą njmjaior są
pohrtj phdthioda. Uj hȑtjhptą lad phrtjh njmjaior eh hejstjh są sj ämkrhej moljst äd tohtj
satuhȗaaij. Njmjaij trjkuaj są pohrtj nustj, kiuzj shu eąmąȑa nąrą ljeoitju ȑa eu mëdjeą iud`ą.
Nustjij trjkuaj są naj iud`a pëdą ih `ijzdj shu eu muit pjstj `jdudeca.