Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
KAZANLAR VE YANMA
5.1. Yanma:
Kimyasal Enerjinin Isı enerjisine dönüştürülmesi amacıyla gerçekleştirilen bir prosestir. Bu
nedenle yanma, değişik kimyasal reaksiyonların birlikte gerçekleştiği reaksiyonlar bütünüdür.
Tam Yanma
Eksik Yanma
5.1.1 Tam Yanma
m C
c Yakit iç
B h
m H
h Yaki t i ç
B h
m W
w Ya ki t
B h
m S
s Yakit içe
B h
m S
n Yakit iç
B h
m O
o Yakit iç
B h
m a
a Yakit iç
B h
O2, Y Stokiometrik katsayılar olmak üzere, 1 kg yakıtın tam yanması için gerekli
minimum oksijen miktarları;
Y
O2 MO2
O min *
Y MY
Buna göre, C, H ve kükürdün yanması için gerekli minimum oksijen miktarları; aşağıdaki
yanma reaksiyonları dikkate alındığında:
1 32 kg O 2
OC
min * 2.664
1 12.01 kg C
C O 2 CO 2
1
1 32 kg O 2
H 2 O 2 H 2O H
O min 2* 7.937
2
1 2.016 kg H 2
S O 2 SO 2
1 32 kg O 2
O Smin * 0.998
1 32.06 kg S
Buna göre, yanmanın gerçekleşebilmesi için gerekli minimum hava miktarı Lmin;
1
L min 2.664 * c 7.934 * h 0.998 * s o
0.232 (5.3)
Omin
Q K B h * Hu (5.5)
. kg hava kg hava
kg yakit
L * L min * Bh
kg yakit h
h
(5.6)
m BG B h B h * * Lmin a * B h (5.7)
.
m BG kg BG (5.8)
1 * L min a
Bh kg yakit
Yakıttaki karbon miktarı c kütle yüzdesiyle belirli olduğundan, sarf edilen karbon miktarı 1
kg yakıt için c kg olar. Karbonun tam yanması için 2.664 * c kg O2 gerektiğinden, oluşan CO2
miktarı için 3.664 * c kg CO2 elde edilir. Baca gazında bulunan gazların miktarı kg cinsinden
verilmiştir. Bu miktarlardan kütle yüzdesi cinsinden gerekli dönüşümler elde edilebilir.
Bununla birlikte, baca gazı analizlerinde genellikle hacim yüzdeleri kullanılmaktadır. Bu
dönüşümün yapılması iki yoldan yapılmaktadır. 1 kmol ve Nm3 dönüşümü kullanılarak,
ni
xi (5.9)
ni
bağıntısı elde edilir. Burada ni,baca gazındaki i bileşeninin mol sayısı, ni ise, toplam
mol sayısıdır. İkinci dönüşümde ise,
Mk
xi y i (5.10)
Mi
1
Mk M i * x i
y (5.11)
i
Mi
a = 0,06
Olan kömürden Bh = 100 kg ‘ = 1.5 hava fazlalık katsayısı ile yakıldığına göre,
yakıtın alt ve üst ısıl değerini, yanma için gerekli hava miktarını bulunuz.
o
Hu = 8100 · c + 34250 · h – + 2500 · s – 600 · ( w + 9 · h )
8
Hu = 7802 [kcal/kg]
o
Hü = 8100 · c + 34250 · h – + 2500 · s
8
Hü = 8084 [kcal/kg]
Q = Hu · B h
Q=780244 [Kcal/kg]
1
L min = · ( 2,664 · c + 7,937 · h + 0,998 · s – o )
0,232
L_min=10,84 [kg hava / kg kömür]
L = lamda · L min
L=16,26 [kg hava / kg kömür]
L1 = Bh · L
L1 =1626 [kg hava /h]
22,41
L2 = Bh · L ·
28,96
L2 =1258 [Nm3 hava /h]
GAZ YAKITLAR için yanma analiz edildiğinde ise, aşağıda verilen genel yanma şeması
ortaya çıkmaktadır.
Yakıt CxHy
Yanmış Gazlar
Yanma Odası
( x bb) CO2 bbCO
Yakma Havası y (O bb)
H 2O min O2
kuru hava
2 2
O min (1 f h ) (O 2 3.76 N 2 ) 3.76 Omin * (1 fh ) * N 2
Yanma için gerekli hava-yakıt oranı ise, aşağıdaki denklem yardımıyla hesaplanabilmektedir.
mf Mf nf * Mf
f'
m a X * 28.97 (1 f h ) * O min * 4.76 * M a
(5.12)
Burada, M f , yakıtın mol ağırlığını X kuru havanın mol sayısını, M a , havanın mol
ağırlığını, O min , O2 dengesinden hareketle bulunan teorik hava miktarını, f h , yüzde olarak
fazla hava miktarını ve n f kullanılan yakıtın mol sayısını göstermektedir. Buradan gerçek
f'
yakıt-hava oranı, f bağıntısından elde edilebilir. Oksijen dengesinden bulunan teorik
YO
hava miktarı O min ’ hesaplanmasına bir örnek olması açısından aşağıdaki yakıtın yanma
reaksiyonu dikkate alındığında,
Kuru
Hava
y
C x H y O min * (O 2 3.76 * N 2 ) x * CO2 * H 2O 3.76 * O min * N 2
2
(5.13)
y
O min x (5.14)
4
(5.15)
y
Bu bağıntıdan yanma ürünlerinin mol sayıları; n CO 2 ( x bb ) , n H , n CO bb ,
2O 2
(O min bb )
nO 2 ve n N 2 3.76 * O min * (1 f h ) olarak hesaplanabilecektir. Yanma
2
ürünlerinin toplam mol sayısı n ç n CO 2 n CO n H 2 O n O 2 n N 2 olarak hesaplanabilecektir.
Buradan ise, yanma sonucunda çıkan ürünlerin mol yüzdeleri, sırasıyla ;
n CO 2 n CO n H 2O nO 2 nN
y CO 2 , y CO , y H 2O , yO2 ve y N 2 2 bağıntılarından
nç nç nç nç nç
hesaplanabilecektir. Yanma sonuna ortaya çıkan yanmış gazın Cpg ve C vg değerleri
yukarıda verilmiş olan bağıntılar da dikkate alındığında, yanma sonu ya da gaz türbini giriş
sıcaklığa bağlı olarak, aşağıdaki gibi hesaplanabilir.
C vg y CO 2 * C vCO 2 y CO * C vCO y H 2 O * C vH 2 O y O 2 * C vO 2 y N 2 * C vN 2
(5.17)
Yukarıda elde edilen sonuçlardan hareketle, yanma sonucunda ortaya çıkan gazların Cpg ve
C vg değeri için, yanma ürünleri içerisindeki her bir bileşenin Cpx ve C vx değerlenin
hesaplanarak (5.16) ve (5.17) denklemlerinde yerine konulması gerekmektedir.
Her bir reaksiyon ürünü için gerekli sabit basınçta ve sabit hacimdeki özgül ısıları (kj /kg K)
cinsinden, yapılan analizler sonucunda, yanma sonu sıcaklığı T03 değerine bağlı olarak
aşağıdaki bağıntı ile verilebilir. Bağıntıda bulunan katsayılar, reaksiyon ürünü içersindeki
bileşene göre yine aşağıdaki tabloda verilmiştir.
e
Cpx a b * T c * T 2 d * T 0.5 * ln(T) (5.18)
ln(T)
Cpx X
Katsayılar CO2 CO H2O O2 N2
a 0.753523330 -0.96419794 -4.38679397 2.104203136 -2.04469631
5.9742310
8
0.753523330 0.00115559 8
0.008918625 2.58736987
0.9641979 0.00093968 7.977839116
3.4279410 0.008684794
1
Cpx 4.38679397 T 0.00108648 T 3.0629 10 8 T
2 ( 0.5)
ln( T) 0.017149744 27.99986268
2.104203136 0.00010081 0.000487186 ln( T) 7.16308488
8
2.04469631 0.00140125 1.4098610 0.012300493 12.87593044
6.3512410 8
C vx a b * T c * T 2 * ln(T) d * T 3 e * T0.5 (5.19)
Cvx X
Katsayılar CO2 CO H2O O2 N2
a -0.26852496 0.488710481 1.625886984 0.069490363 0.514570078
6.5342310
9
8.8751 10 13
0.26852496 0.00090618 8 11
0.068712538
0.488710481 0.000144450 1.0251 10 1.1505310 0.009854475
Cvx 1.625886984 T 0.002084816 T ln( T) 5.0544 10 8 T 4.1338710 11 T( 0.5) 0.04962338
2 3
0.069490363 0.00068657 8 12
0.043373704
1.1905910
9.4856 10
0.514570078 0.000251550 0.005910510
1.4286 10 8 1.7247210 11
1
Cpa 139.8039704 0.045999625 * T - 3.03201060 * T 2 -
605.897108 1843.989695
lnT T
(5.21)
671.013770
C va 1.288298406 - 3.8788 * 10- 5 * T -
T
102419.2136 * lnT - 432982.307
T2
(5.22)
Eksik yanmayla oluşan ısı kayıpları, katı veya sıvı yakıt içerisinde bulunan yanabilir
maddelerin yanmayarak kül içinde kaldığı veya baca gazında yanmamış karbon oluştuğu
zaman meydana gelmektedir. Eğer ayarı yapılmış ve modern bir yanma ekipmanı
kullanılıyorsa hava fazlalığı ayarlanarak iyi bir yanma sağlanabilir.
Eksik yanmanın olduğu bir kazanda tam yanmayı sağlamak amacıyla düşük olan hava
yakıt oranı olması gereken değerin üzerine çıkarılırsa bunun sonucunda bacadan atılan enerji
de artacaktır. Bundan dolayı baca gazındaki O2 miktarını optimum seviyede tutmak gereklidir.
Soğuk yanma havasının fazlalığından veya alevin soğuk yüzeyden geçmesinin neden olduğu
alev soğuması da eksik yanmaya sebebiyet verir.
Yakma sisteminin ilk seçimi ve sonraki bakımı çok önemlidir. Yakıt ile hava orantılı olarak
verilse bile yanma hacminin kaldıramayacağı kadar debi uygulanması tam yanmayı engeller.
Bu durumda yanma bacada devam edecektir. Böylece yararlı enerjinin bir kısmı bacadan
dışarı atılmış olacaktır.
Yeterli hava miktarının olması durumunda yakıt kediliğinden yanabilir. Bu olay Tutuşma
olarak tanımlanır. CO ‘ in kuru ortamda tutuşması mümkün değildir. Tutuşma için ortamda
belli nem içeren H’ li bir gazın olması gerekir. Katı ve Sıvı yakıtlar için ise tutuşma olayı
Tutuşma Sıcaklığı ile belirtilir. Ortalama Kalori Değerine Sahip Kömür için tutuşma
sıcaklığı 700 0C , sıvı yakıtlar için ise 80 – 120 0C , gaz yakıtlar için ise hava ile çeşitli
oranlarda karıştırıldıklarından, tutuşma sınırı ile tutuşma hızı gibi parametrelere göre
değişiklik gösterir. Tutuşmanın olabilmesi için, Yakıt ve Oksidatör karışımlarının alt ve üst
sınırlar arasında olması gerekir. Bu nedenle her yakıt için, bir tutuşma bölgesi mevcuttur.
Yakıtın yanma esnasında yakıtta mevcut C ile O2 bileşerek CO üzerenden CO2 oluşur.
Ortamda bulunan H ise, su buharı olarak ortaya çıkar.
H a v a F a z la lig i
H a v a E k s ik lig i
C
A
6 .9 21
CO m ax
O 2 O 2 %
BA doğrusu hava fazlalık katsayısını () değerini verir. BC doğrusu yanma sınırını ( = 1)
göstermektedir. Yanma sınırına çizilen paralel doğruların değerleri daima “ 1 “ olur. (1 =
2 = 3 …= 1). Baca gazında bulunan CO2 , CO ve yanma için kullanılamayan O2
miktarlarını değerine bağlayan Oswald Üçgeni, çeşitli yakıtlar için ayrı ayrı çizilebilir.
Sekil 5.1’ de Kömüre ait Oswald üçgeni verilmiştir.
X C O 2 ,m a x
1
1
XC
X C O 2 ,B G
O,
BG
=
0
G
,B
C
CO
=1
O 2 ,B G
Kuru
Hava
C x H y O min * (O 2 3.76 * N 2 ) ( x bb ) CO 2
y (O bb )
bbCO H 2O min O 2 3.76 O min * (1 f h ) * N 2
2 2
Yanma odasından çıkan gazların sıcaklığı T = 1500 K, yanma odasına giren havanın
sıcaklığı ise T = 280 K.
Buna göre yanmayı analiz ederek, yanmış gazların özgül ısılarını, yanma ürünlerinin hacim
oranlarını ve minimum oksijen miktarını bulunuz (Mol Sayısı Olarak).
Çözüm:
5.9742310
8
0.753523330 0.00115559 8
0.008918625 2.58736987
0.9641979 0.00093968 3.4279410 0.008684794
7.977839116
T 3.0629 10 8 T
2 ( 0.5) 1
Cpx 4.38679397 T 0.00108648 ln( T) 0.017149744 27.99986268
2.104203136 0.00010081 0.000487186 ln( T) 7.16308488
1.4098610
8
2.04469631 0.00140125 0.012300493 12.87593044
6.3512410
8
6.5342310
9
8.8751 10 13
0.26852496 0.00090618 8 11
0.068712538
0.488710481 0.000144450 1.0251 10
1.1505310 0.009854475
T 0.002084816 T ln( T) 5.0544 10 8 T 4.1338710 11 T( 0.5) 0.04962338
2 3
Cvx 1.625886984
0.069490363 0.00068657 8 12
0.043373704
1.1905910 9.4856 10
0.514570078 0.000251550 0.005910510
1.4286 10 8 1.7247210 11
Bağıntıları kullanılarak, yanma ürünleri içerisindeki komponentlerin kısmi özgül ısıları;
CO
1.327 1.138
2
CO
H O
2
1.254 0.957
O 2
N 2
Cpx 2.601 Cvx 2.139
1.143 0.883
Fuel C3H8$ = 'C3H8' 1.241 0.944
x38 = 3 y38 = 8 Name C3H8$ = 'propan' lamda = 1,5
bb = 0,3
T = 1500 K
y38
2 · O min;C3H8 = x38 · 2 + · 1
2
O min C3H8 = 5 mol
Mhav a
AF C3H8 = lamda · O min;C3H8 · 4,76 ·
1 · My akıt;C3H8
AFC3H8 =23,45
y38
n H2O =
n CO2 = x38 – bb 2
bb
n O2 = O min;C3H8 · ( lamda – 1 ) +
2 n CO = bb
nç = n CO2 + n H2O + n CO + n O2 + n N2
n CO2 n H2O n CO
yCO2 = yH2O = yCO =
nç nç nç
n O2 n N2
yO2 = yN2 =
nç nç
yCO=0,007926 yCO2=0,07133 yH2O=0,10568 yN2=0,74505
yO2=0,07001
C vg y CO 2 * C vCO 2 * T y CO * C vCO * T y H 2 O * C vH 2 O * T y O 2 * C vO 2 * T y N 2 * C vN 2 * T
To
p la
m
Ka
y ip
Ya
Is i K a y b i %
nm
am
is
Ya
ki
tK
ay
bi
b i
K ay
ava
a z la H
F
A T o p la m H a v a %
5.2. KAZANLARDA ENERJİ VERİMLİLİĞNİN ARTTIRILMASI
Genel olarak kazanları, bir yakıttaki enerjiyi ısı şeklinde açığa çıkartarak oluşan ısı
enerjisinin bir akışkana verecek şekilde imal edilmiş ve basınç altında çalışan kapalı bir kap
olarak tanımlayabiliriz.
Kazanlar, konutlarda ısınma için kullanılacağı gibi enerji gereksinimi olan bir çok
sanayi dalında da yaygın olarak kullanılmaktadır. Kazanlarda üretilen buhar, sanayi
proseslerinde doğrudan ısı enerjisi olarak pişirme, kurutma gibi işlerde ve buhar makineleri ve
türbinlerde harekete dönüştürülerek mekanik enerji olarak bir çok alanda kullanılmaktadır.
Kullanım ihtiyaçlarına göre çok değişik türlerde üretilen kazanlar, ilk yatırım ve
işletme giderleri bakımından oldukça pahalı enerji üreteçleridir. Bu nedenle, amaca uygun
kazan seçilmeli, işletilmesinde ve bakımında gerekli özen gösterilmelidir.
Bu tip kazanlarda su ve yanma bölgesi dıştaki bir silindirik muhafaza ile çevrilidir.
Beş tipi mevcuttur;
Çift Alev Borulu Kazanlar
Ekonomik Kazanlar
Paket Kazanlar
Termal Depolu kazanlar
Lokomotif Kazanlar
Kazan seçimi yapılırken işletmenin yıllık, aylık ve günlük bazda hali hazırındaki
buhar ihtiyaçlarının bilinmesi ve yakın gelecekte olabilecek yük durumlarının göz önüne
alınması gereklidir. Bu durumda kazan seçiminde daha kolay ve daha isabetli karalar
verilebilecektir.
Kazandaki buhar basıncının düşürülmesi ile yakıt faturasında %1-2’lik bir tasarruf
sağlayabilmektedir. Bu amaçla kazanlar, prosesteki ihtiyaç göz önüne alınmak kaydıyla, kendi
orijinal çalışma basınçlarının altında çalıştırılabilirler.
Bu tasarrufların bir kısmı baca gazı sıcaklığının düşmesi ve bununla birlikte oluşan
kazan verimindeki artıştan dolayıdır. Kazan yüzeyinden olan ısı kayıpları da basıncın
düşürülmesiyle orantılı olarak bir miktar düşecektir. Kazanın çalışma basıncında düşme ile
verimde sağlanabilecek artış aşağıda gösterilmiştir.
L L SA
K * (TFG Ta ) * 1 FA
100
L DG
(CO 2 )
69,7 * c * ( Hu ) 2
K
( Hü ) 3
Hü Hu [6(9 h w)]
o
Hu 8100 c 34250 (h ) 2500 s 600 ( w 9 h )
8
c: Yakıttaki karbonun ağırlıkça yüzdesi
Hu: Yakıtın alt ısıl değeri (kcal/kg)
O
CO 2 1 2 .(CO 2 )max
21
(CO2)max
Linyit 19,2
Ağır Fuel Oil 15,9
Doğal Gaz 11,7
Kok 20,7
(CO2)max için yukarıdaki tabloda verilen değerler alınabileceği gibi yakıttaki karbon ve
hidrojen oranları bilindiği takdirde aşağıdaki formülle de hesaplanabilir.
c
(CO 2 )max 12 x100
4,78 * c 1,89 * h
12 2
(CO2)max : Teorik stokiyometrik yanmada kuru baca gazındaki CO2’in hacim yüzdesi
Hü’= Hü+(Tfuel-Ta)*0,47
Tfuel : Atomizasyon sıcaklığı, oC
K
Kok 70
Linyit 63
Sıvı Yakıt 48
Doğal Gaz 32
L L SA
K * CO * 1 FA
100
L CO
(CO CO 2 )
(CO 2 )max O2
Fazla hava oranı %= 1 * 100 * 100
CO 2 21 O 2
Kazan verimini etkileyen önemli faktörlerden birisi de baca gazı sıcaklığıdır. Baca
gazı sıcaklığının kabul edilen değerlerin üzerinde olması halinde bacadan atmosfere fazla
enerji atılmış olacaktır. Bu durumda kazan verimi bir miktar düşer.
Bacadan atılan enerjinin yüksek olmasının iki ana nedeni vardır. Bunlardan birincisi
ısı transfer yüzeyinin yetersiz oluşudur. Böyle durumlarda bacaya hava ön ısırıcısı veya
kızdırıcılar kurularak baca gazının ısısından faydalanmak mümkün olmaktadır.
Baca gazı sıcaklığının yüksek olmasının ikinci nedeni ise ısı transfer yüzeylerinde
oluşan kirliliklerdir. Bu nedenle kazan boruları belirli periyotlarda temizlenmeli ve ayrıca
kazana verilen besi suyunun sertliği sık sık kontrol edilmelidir.
Baca gazında normal gaz sıcaklığının üzerine çıkan her 17oC’lik artış verimlilikte
yaklaşık olarak %1’lik bir düşüşe sebep olmaktadır.
Pratikte modern kazanlar için kazan temizken uygun O2 veCO2 oranlarında sağlanan
baca gazı sıcaklıkları optimum değer olarak kabul edilebilir.
Baca gazı sıcaklığı alev ve duman borularının ve diğer ısı değişim yüzeylerinin
düzenli olarak temizlenmesi ile istenen düzeyde tutulabilir. Düzenli temizleme süresi baca
gazı sıcaklığının sürekli izlenerek kabul edilen sıcaklığın 20oC üzerine çıkana kadar geçen
süre olarak kabul edilebilir.
Baca gazı sıcaklığının asit yoğuşma sıcaklığı olarak belirlenen sınırın altına düşmesi
durumunda ise bacada korozyon sorunları ile karşılaşılmaktadır. Ayrıca, baca gazı
sıcaklığının aşırı düşürülmesi sonucu baca çekişinde de önemli düşüşler meydana gelebilir.
Baca gazı sıcaklığı düşürülürken bu durumların göz önünde bulundurulması gerekmektedir
O2 veya CO2 ve baca gazı sıcaklığının bilinmesi halinde farklı yakıtlar için hazırlanmış
olan grafiklerden faydalanılmak suretiyle baca gazı kaybının bulunması mümkündür.
Yakıt Tipi Ağır Fuel Oil Orta Fuel Oil Hafif Fuel Oil
Atom. Sıcaklığı 100-120 oC 77-94 oC 43-60 oC
5.7. BRÜLÖRLER
100
%Kayıp=
KazanÇalıamaYükü(%)
Sf
BD * 100
Sb
BD : % blöf (Besi suyu miktarına göre)
Sf : Besleme suyunun iletkenlik değeri (ppm)
Sb : Kazanda müsaade edilen maksimum iletkenlik değer (ppm)
Hesaplanan ısı kayıpları toplanmak suretiyle kazandan olan ısı kayıpları toplamı
aşağıdaki gibi bulunur.
100 L
Kazan suyu buharlaşma ile, prosesde direkt buhar kullanımı sonucu veya blöf
nedeniyle zaman içerisinde bir miktar eksilmektedir. Bilindiği gibi eksilen su dışarıdan tasfiye
edilmiş su ve kondens suyu ile takviye edilmektedir. Besi suyu adını verdiğimiz kondensat
geri dönüşü ve tasfiye edilmiş su karışımının kazana mümkün olan en yüksek sıcaklıkta
girmesi sağlanmalıdır. Besi suyunun kazana soğuk girmesi durumunda hem be suyun yeniden
ısıtılması için ayrıca bir enerji harcanarak, hem de suyun içerisindeki bazı minerallerin soğuk
halden yüksek sıcaklığa ısıtılması esnasında tortulaşarak kazan içinde kireç taşı oluşturmasına
sebep olacaktır.
Kazana soğuk su verilmesinin diğer önemli sakıncası ise, soğuk suyun içerisinde
bulundurduğu çözünmüş oksijenin yüksek sıcaklıkta açığa çıkması şeklinde olmaktadır.
Oksijenin kazan suyu içerisinde açığa çıkmasıyla kazan borularında korozyon meydana
gelmektedir. Kazan borularında oluşacak korozyon, bilindiği gibi ileri safhalarında çok
tehlikeli durumlar meydana gelmesine sebep olabilir.
Kazanlarda üretilen buhar, sistemde kullanıldıktan sonra bir kısmı doymuş buhar, bir
kısmı da su olarak sistemden ayrılmaktadır. Uygun yerlere konulacak buhar kapanları
vasıtasıyla buharın sistemde kalması sağlanabilmektedir. Sıcak su olarak ayrılan diğer akışkan
ise prosesten kaynaklanabilecek herhangi bir kirlenme söz konusu değil ise besleme suyu
olarak kazana döndürülmesi kazan verimine olumlu etki yapacaktır.
Kondens geri dönüş oranına ve kondensat sıcaklığına bağlı olarak kazan verimi
arttırılabilmekte ve dolayısıyla da yakıt tasarrufu elde edilebilmektedir. Kondensatın kirli
olması ve kazana döndürülmemesi durumlarında ise sıcak kondensat, saf su kalitesinin
aranmadığı yerlerde kullanılabilir. Ayrıca kirli kondensatın bir ısı değiştiriciden
geçirilmesiyle de ısı kazanılabilir.
Kazanlara yanma havası olarak verilen havanın ısıtılması ile kazan veriminde artış
sağlamak mümkündür. Yanma havasının baca gazından faydalanılarak ısıtılması yaygın
olarak kullanılan bir yöntemdir.
Yanma havasının ısıtılmasıyla sağlanacak her 28oC’lik sıcaklık artışı kazan verimini
yaklaşık olarak %1 arttırabilmektedir.
6. EMNİYET
Kazan daireleri emniyet açısından üretim birimlerinin ve idare binasının dışında ayrı
bir bölümde olmalıdır. Kazan dairesi üretim yapıldığı iş yeri ile aynı çatı altında bulunuyorsa
bu durumda kazan dairesinin kapısı başka bir yerden dışarı açılmalı, kapılar yanmaz
malzemeden yapılmış olmalı ve dışarıya açılacak şekilde monte edilmelidir.
Kazan daireleri hiçbir şekilde soyunma yeri, yıkanma yeri, dinlenme yeri vb.
kullanılmamalıdır.
Parlayıcı, patlayıcı ve kolay yanıcı maddelerle çalışan iş yerlerindeki kazan
dairelerinin diğer atölyelere açılan pencereleri ve kapıları bulunmamalıdır.
Kazan dairelerinin tavanı gerektiğinde kazan üzerinde çalışmayı kolaylaştıracak
yükseklikte olmalıdır. Sürekli olarak havalandırılmalı ve doğal havalandırmanın yeterli
bulunmadığı durumlarda uygun havalandırma tesisatı yapılmalıdır.
Kazanlar üzerinde bulunması gereken sıcaklı basınç, su seviyesi göstergesi gibi ölçü,
kontrol ve güvenlik cihazları mutlaka bulunmalıdır ve bu cihazlar sürekli kontrol altında
bulundurulmalıdır.
Özellikle basınç ve su seviye göstergeleri sesli ve lambalı alarm sistemlerine sahip
olmalı, bu alarm sistemi aynı zamanda kazana giden yakıt ve havayı keserek kazanı devre
dışı bırakacak şekilde dizayn edilmelidir. Ayrıca kazandan uzakta, başka bir yerde emniyet
için bir kapatma şalteri bulunmalıdır. Çünkü her otomatik sistem hata yapabilir. Bunların
olağan işlevlerini yerine getirip getirmediklerinin kontrolü kazan işletmecisi tarafından
yapılmalıdır.
Kazan patlamalarının çok değişik nedenlerinin yanında en önemlisi ve en sık görüleni
işletme hatalarıdır. Bu nedenle kazanların işletilmesinde güvenlik en önemli kavramlardan
biridir. Basınç altında çalışan kazanların işletilmesinde yapılan hatalar büyük tehlikelere
neden olmaktadır.
Kazan patlamaları ve diğer çeşitli iş kazalarının önlenmesi açısından olduğu gibi enerji
tasarrufu ve hava kirliliği açısından da kazanların bu konuda eğitimden geçmiş ehliyetli
kazancılar tarafından işletilmesi güvenlik ve yasal açıdan zorunludur.
Uzun zamandır bekleyen, yeni imal edilen veya yapılan bakım ve onarımdan sonra
kazanların işletmeye alınmasından önce, kazan konstrüksiyon basıncının 1,5 katı basınçta
soğuk su ile hidrolik deney basıncı uygulanmalıdır. Yapılan deney sonucu bir sızıntı veya
kaçak olmadığı anlaşılırsa kazan işletmeye alınmalı aksi taktirde deney tekrarlanmalıdır.
Esasında bu deneylerin yasal olarak 12 ayda bir yetkili birimlere yaptırılmaları gereklidir.
Kazan işletmeye sokulurken su seviye göstergesi üzerinde işaretli olan yere kadar su
ile doldurulduktan sonra ve ilk ateşlemede sıcaklığın birdenbire yükselmesine engel olacak
şekilde yavaş yavaş yakılmalıdır. Su seviye göstergesi kazan işletmeye sokulmadan ve iş
süresince sürekli kontrol edilmelidir. Kazanın ilk ısıtılması sırasında buhar çıkış vanaları
kapatılmalı, kazan içerisinde hava kalmaması için havalık açık olmalıdır.
Kazan suyu seviyesinin sabit tutulması ve su seviye göstergesi üzerinde işaretli olan minimum
seviyenin altına düşmemesi sağlanmalıdır. Kazanlarda bir arıza nedeniyle tehlike belirlenmesi
halinde basınç hemen düşürülmeli ve yakıt ve hava verilmesi durdurulmalıdır. Paralel çalışan
başka kazanlar varsa ba
T BD = 100 T H;2O = 70
Q_i=500 [MW]
4,185
Q K;1 = Bh · Hu · K ·
3600
K = 100 – sumL – L BD
o
Hu = 8100 · c + 34250 · h – + 2500 · s – 600 · ( w – 9 · h )
8
Hu = 6184 [Kcal/kg]
a · F FA · C FA · 8083 · 100
L FA =
( 1 – C FA ) · Hü
LFA=0,3663 [%]
100 – F FA · 100
F SA =
100
FSA=0,8 [%]
a · F SA · C SA · 8083 · 100
L SA =
( 1 – C SA ) · Hü
LSA=5,651 [%]
a · F FA · ( T g – T a ) · 0,21 · 100
L FA =
( 1 – C FA ) · Hü
‘LFA=0,02284 [kg/Kcal]
a · F SA · ( T SA – T a ) · 0,21 · 100
L SA =
( 1 – C SA ) · Hü
L’SA=0,3328 [%]
2
69,7 · c · 100 · Hu
K =
3
Hü
K=0,5886 [kg/Kcal]
Hü = Hu + 6 · ( 9 · h + w ) · 100
Hü=6473 [Kcal/kg]
c
12
CO 2max = · 100
c h
4,78 · + 1,89 ·
12 2
CO2max=17,82 [%]
O2
CO 2 = 1 – · CO 2max
21
CO2=11,11 [%]
L FA + L SA
K · ( Tg – Ta ) · 1 –
100
L BG =
CO 2
LBG=11,95 [%]
T f uel = 20
Hü = Hü + ( T f uel – T a ) · 0,47
Hü’ =6473 [kcal/kg]
LH2O=5,197 [%]
CO L FA + L SA
K · · 1 –
10000 100
L CO = · 100
CO
+ CO 2
10000
L_CO=0,08151 [%]
100
L RC =
Kazan Çalışma;Y ükü
LRC=1 [%]
sumL = L FA + L SA + L FA + L SA + L BG + L H;2O + L CO + L RC
BD
( T BD – T H;2O ) · · ( 100 – sumL )
100
L BD = · 100
BD
( T BD – T H;2O ) · + ( 100 – BD ) · ( 660 – T H;2O )
100
LBD=0,7086 [%]
K = 100 – sumL – L BD
K=74,69 [%]
4,185
Q K;1 = Bh · Hu · K ·
3600
QK1=134248 [KW]
Q K;2 = Bh · Hu · K
QK2=1,154E+08 [Kcal/h]
Qi
nK = · 1000
Q K;1
nK=3,724 [adet]
Problem 2. : Buhar ihtiyacı olan bir işletmede, ihtiyaç duyulan buhar miktarı { P
(Ton/h)} için gerekli ısı enerjisi { E(Gcal/h) } miktarlarına ait ölçüm sonuçları verilmiştir.
Enerji ihtiyacının karşılanması için Isıl değeri 5800 kcal/kg ve tonu 200$ olan yakıt
kullanılmaktadır. Kazanın verimi K = %78 olduğuna göre, yılda 6500 h çalışan işletmede
saate 48 ton buhar üreten kazanda yıllık yakıt maliyeti ne kadardır? İşletmenin kendi iç
ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için harcanan yakıtın yıllık maliyeti ne kadardır?
P . E
EP
EabP b n
a
Eb P
2 ( P)2 n
P
n
P E P^2 E^2 PE
12 8 144 64 96
20 10 400 100 200
30 13 900 169 390
45 22 2025 484 990
18 13 324 169 234
25 8 625 64 200
36 15 1296 225 540
50 23 2500 529 1150
10 5 100 25 50
23 9 529 81 207
P E P^2 E^2 PE
12 8 144 64 96
20 10 400 100 200
30 13 900 169 390
45 22 2025 484 990
18 13 324 169 234
25 8 625 64 200
36 15 1296 225 540
50 23 2500 529 1150
10 5 100 25 50
23 9 529 81 207
P E P^2 E^2 PE
12 8 144 64 96
20 10 400 100 200
30 13 900 169 390
45 22 2025 484 990
18 13 324 169 234
25 8 625 64 200
36 15 1296 225 540
50 23 2500 529 1150
10 5 100 25 50
23 9 529 81 207
b= 0,415458336
a= 1,424170764
E a b*P
E 1.424170764 0.415458336 * P
P E E2 P^2 E^2 PE
12 8 6,409671 144 64 96
20 10 9,733337 400 100 200
30 13 13,88792 900 169 390
45 22 20,1198 2025 484 990
18 13 8,902421 324 169 234
25 8 11,81063 625 64 200
36 15 16,38067 1296 225 540
50 23 22,19709 2500 529 1150
10 5 5,578754 100 25 50
23 9 10,97971 529 81 207
E 21.36617 Gcal/h
E Q m * (i Tg ) B h * Hu * K
E 21.36617 * 106 kg
Bh 4722.85
Hu * K 5800 * 0.78 h
200 $
M Y B h * y b * t k 4722.85 * * 6500 6139705
1000 yıı
E a * 106 1.424171 * 10 6 kg
Bh 314.8
Hu * K 5800 * 0.78 5800 * 0.78 h
200 $
M Y B h * y b * t k 314.8 * * 6500 409244.5
1000 yil