Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
EN
AYMARA
ÍNDICE
POESÍAS
ADIVINANZAS
TRABALENGUAS
CANCIONES
CUENTOS
LEYENDAS
MITOS
HARAWI / POESÍA /
UNANCHAWI
ADVERTENCIA
Hay que mirar adelante y atrás,
Nunca se le dice directo como tonto.
Una palabra, es palabra,
Hay que cumplir como varón o dama.
Hemos expresado como varones.
Hemos expresado como mujeres.
SUMA TAYKAJA
Suma taykaja,
Jumawa nayaru uywasista,
Yatiqiri utaruwa khitista
Liyiña qillqaña, yatiqiritaki.
Suma taykaja,
Jumawa nayaru uywasista
Wali chᶦikhi, wali chᶦamani,
Juyphi chika, thaya chika.
Suma taykaja,
Nayawa jumaru arxatasiskama,
Pampataraki, qullutaraki uñtanima,
Suma munata taykaja.
Mamani Aguilar, O. (2019). Aprendamos el Aimara (1.a ed.,
Vol. 1). Felipe Mendoza Paria.
MI LINDA MADRE
Mi linda madre,
Tú me crías a mí,
Me envías a la escuela,
Para aprender a leer y escribir.
Mi linda madre,
Tú me crías a mí,
Bien inteligente, con fuerza,
Junto a la helada, junto al viento.
Mi linda madre,
Yo te defenderé a ti,
Te mirare de la pampa, cerro,
Mi apreciada madre.
KATJAWINAKA /ADIVINANZAS/
Kunapachasa, Kunapachasa.
Jaypᶦutuqiru,
Utamakatha chᶦiyarakiwa jalaqani.
Kunapachasa? Chᶦiwu.
Mamani Aguilar, O. (2019). Aprendamos el Aimara (1.a ed.,
Vol. 1). Felipe Mendoza Paria.
Hacia el atardecer,
Kunapachasa, Kunapachasa.
Mäya tawaquxa,
Muytasa muytasawa usuripti.
¿Kunapachasa? Qapu.
Mamani Aguilar, O. (2019). Aprendamos el Aimara (1.a ed.,
Vol. 1). Felipe Mendoza Paria.
¿Qué será, qué será?
Kunapachasa, Kunapachasa.
Kawki markansa jaki,
Jupa sapakiwa amuytᶦiri,
Jupa sapakiwa unanchiri.
Kunasa? Jaqi.
Mamani Aguilar, O. (2019). Aprendamos el Aimara (1.a
ed., Vol. 1). Felipe Mendoza Paria.
Pataka uwijanakaxa,
Pata pata chhukhuntanisina,
Pata pata yapunaka,
Taqpacha yapunaka manqᶦsupxi.
Kᶦatakiwa kᶦananti,
Jiskᶦa jilataxa,
Kᶦansu, kᶦansu sasawa,
Kᶦanata wiska
kᶦansuwxatayna.
CHILILIN
Kupi amparalla chililin chililin (pä kuti)
Ch'iqa amparalla chililin chililin (pä kuti)
Kupi kayulla chililin chililin (pä kuti)
Ch'iqa kayulla chililin chililin (pä kuti)
CHILILIN
Manito derecha chililin chililin (BIS)
Manito izquierda chililin chililin (BIS)
Piecito derecho chililin chililin (BIS)
Piecito izquierdo chililin chililin (BIS)
SUMA WAYNA
Aymarata Qillqtᶦasiri,
Aymarata Arstᶦasiri,
Suma wayna.
Arktayawi,
Thuqtᶦasiñani,
Muytᶦasiñani,
Suma wayna. (Kuti)
LINDO JOVEN
Tú que expresas aimara,
Tú que escribes en aimara,
Lindo joven.
Escribes en aimara,
Expresas en aimara,
Lindo joven.
Yo contigo, tu conmigo,
Bailaremos unidos a uno solo,
Pensemos unidos a uno solo,
Lindo joven.
Fuga,
Bailaremos,
Nos demos vuelta,
Lindo joven.(Bis)
SUMA LIQICHITU
Liqichitu, liquichitu,
Liqichitu pᶦalta uma
Kayitumasa suma rusara
Punchitumasa suma uqisitu.(Kuti)
Suma liqichitu,
Wayrurjamawa nayramasa
Suma liqichitu,
Wayrurujamawa nayramasa.
LINDA CENTINELA
Linda Centinela
Centinela, centinela,
Centinela, de cabeza plana
Tus medias son de color rosado
Tu ponchito es de color plomo.(Bis)
Linda centinela,
Tus ojos son como el huayruro de color rojo
Linda centinela,
Tus ojos son como el huayruro de color rojo.
CUENTOS
LIKᶦI UYWANAKA
Maya machᶦa maranakanxa, likᶦi
uywanakaxa tuxuriwa, kunatixa, janiwa
qᶦachunakasa utxiti, ukhamara kiwa,
jaqinakaxa, kunayinama manqᶦanaka
markata markaruwa thaqhapxi, jupanaksti
suxta tunka marakanawa jakapxi.
ANATA URUYAWI