Compilation WPS &

PQR Forms Based on

ASME code
1-4 October 2005

Present by Dr.Seydi
BSi Inspectorate of Iran
Introduction to “ Welding “
 ‫رده بندي اتصاالت‬

‫اتصاالت دائم‬ ‫اتصاالت نيمه موقت‬ ‫اتصاالت موقت‬

 ‫فرايندها و روشها اتصال‬

‫روشهاي متالورژيکي‬ ‫روشهاي شيميائي‬ ‫روشهاي مکانيکي‬

‫جوشکاري‬ ‫چسبهاي معدني و آلي‬ ‫پيچ و پرچ و ميخ و پين‬

‫لحيم کاري‬ ‫کشو و خار‬

• What is Welding?
– Welding is a joining process in which metals
are heated, melted and mixed to produce a
joint with properties similar to those of the
materials being joined.

Parent Metal Weld Pool

Weld Reinforcement

Heat Affected Penetration Depth

Zone (HAZ)

Weld Root
• Pass Name:
– Root Pass
– Hot Pass
– Fill Pass
– Cover Pass (capping pass)
 ‫مناطق سه گانه جوش‬
‫‪Base metal‬‬

‫‪Heat Affected Zone‬‬

‫‪Weld metal‬‬

‫جوش ايده آل‪ :‬جوش ي است که در آن ظاهر و خواص فيزيکي‬

‫و مکانيکي مناطق سه گانه جوش به هم نزديک‬
‫باشد‪.‬‬
Introduction to Welding
Processes
 ‫منابع انرژي مورد استفاده جهت انجام جوشکاري‬

‫قوس الکتريکي‬

‫تشعشع‬

‫انرژي شيميائي ‪ /‬حرارتي‬

‫مکانيکي‬

‫مقاومتي‬
Oxy-fuel Gas Welding
• Basic Oxy-fuel Gas Welding
Equipment
• Applications of Oxy-fuel Gas Welding
– Recommended for material up to 3.2mm (1/8in)
Most steels, rolled, wrought or cast

– Root opening
• Up to 4.8mm (3/16in) square butt O.K.
• Up to 6.8mm (1/4in) root opening and filler
• Above 6.8mm parts must be beveled
• Advantages of Oxy-fuel Gas Welding
– Very portable
– Low cost
– Gentle flame

• Disadvantages of Oxy-fuel Gas Weld.

– Poor air protection
– Low heat input
– Safety issues
 Shielded Metal-Arc Welding
( MMAW, SMAW, Stick welding)
• SMAW process:

Electrode
lead

Electrode
Coating +

Power Source
Slag DCEP Shown
Core
wire
-
Weld metal
Work
Lead

Base material
Weld pool
• Electrode numbering:
Impact properties (n) Hydrogen level (HmR)
0 = 47J at 0°C H5 = 5 ml / 100g of WM
2 = 47J at -20°C R = low moisture
3 = 47J at -30°C
4 = 47J at -40°C

E xx y z – n HmR
Tensile strength
41 = 410 MPa min
48 = 480 MPa min

positions (y) Flux type (z)

1=all positions 0, 1 = cellulosic
2=flat + horizontal 2, 3, 4 = rutile
4=vertical down 5, 6, 8 = low hydrogen
7 = iron powder + iron oxide
• SMAW usually restricted to metals
between 3 to 19mm (1/8 to 3/4 in) thick.
• Typical pass 3mm (1/8 in) thick.
Submerged Arc Welding
Submerged Arc Welding
Gas Tungsten Arc Welding
• GTAW process:

Inert
Torch gas
lead (-)

Torch Power
source
Ceramic Gas lens
shroud (optional)
Arc
Filler

Weld metal
Work
Weld pool lead (+)
• Shielding gases:
– Pure argon, Argon-helium, Argon-2%
hydrogen
– Torch gas must not contain oxygen or CO2
• Backing (or purge) gas
– Used for all single-sided welds except in
carbon steel
• Supplementary shielding
– Reactive metals: Ti, etc
• TIG Process features :
– can also be used to weld dissimilar metals (but
not very well)
– Slower and more costly than consumable
welding
– Independently added filler
– Used for root, pass runs in pipe or thin sheet
– High quality, Clean process, no slag
– Low oxygen and nitrogen weld metal
– Defect free, excellent profile even for single
sided welds
• Filler metals:
– Filler wire or rod of matching composition
• C-Mn & low alloy steel
• Stainless Steel
• Al, Mg, Ti
• Cu & Ni
– Consumable inserts - filler replaced in joint
Metal Inert / Active Gas Welding
Metal Inert/Active Gas Welding
WPS & PQR
‫‪WPS & PQR‬‬ ‫يك نمونه فرم‬
 ‫‪WPS‬‬
‫• روش جوشكاري يا ‪ Welding Procedure‬مراحل‬
‫بيان‬ ‫مختلف جوشكاري يك اتصال مشخص را به تفصيل‬
‫مي كند‪ .‬روش جوشكاري در حقيقت از پيش مقادير و محدوده‬
‫تغييرات پارامترهاي دخيل در فرآيندها را مشخص كرده و‬
‫مشخصات مواد مورد کاربرد در جوشكاري را نيز شامل می باشد‪.‬‬
‫پس يك روش جوشكاري كنترل كننده و متضمن كيفيت قطعه‬
‫جوشكاري شده مي باشد‪.‬‬
 ‫هدف‬
‫• هدف از تنظيم يك ‪ WPS‬مشخص كردن جزئيات فرآيند‬
‫جوشكاري يك قطعه يا ماده مورد نظر است‪ .‬برخي كارخانه ها‬
‫براي توليدات خود يك گواهي كيفيت نيز تنظيم مي كنند که‬
‫بوسيله آن شرايط آماده سازي‪ ،‬چك كردن و تأئيد مشخصات‬
‫بيان شده و در نتيجه روش جوشكاري می تواند كنترل شود‪.‬‬
‫مأخذ اصلي گواهي كيفيت جوشكاري‬
‫)‪ (ASME. Sec.IX Boiler and Pressure Vessel Code‬است ‪.‬‬ ‫•‬
‫• مشابه آنچه ‪ ASME. Sec. IX‬در رابطه با كنترل كيفيت‬
‫جوشكاري مخازن تحت فشار مطرح ساخته‪ ،‬از استاندارد‬
‫‪ AWS. D.1.1‬براي سازه هاي فلزي استفاده می شود‪.‬‬

‫• استاندارد عمومي تعيين كيفيت جوش قبل از ‪ EN 729‬در‬

‫انگلستان ‪ BS 4870‬بوده است‪ .‬در رابطه با جوشكاري مخازن‬
‫اتمسفري و خطوط لوله گاز نيز معيارهاي تعيين كيفيت به ترتيب‬
‫در ‪ API 650‬و ‪ API 1104‬آمده است‪.‬‬
API 1104
AWS-D1.1
SLV
WOQR
WOQR-SLV
 ‫• متغيرهای روش جوشکاری از لحاظ اهميت‪:‬‬

‫• ‪ -1‬متغيرهای اساس ی‪ :‬متغيرهايی که درج آنها در ‪ WPS‬ضروری‬

‫بوده و در صورت تجاوز از محدوده ای که در استاندارد ذکر شده‪،‬‬
‫ملزم به تدوين ‪ WPS‬و ‪ PQR‬مجدد است‪.‬‬
‫• ‪ -2‬متغيرهای اساس ی مشروط‪ :‬در صورت لزوم به اجرای آزمايش‬
‫ضربه‪ ،‬مانند متغيرهای اساس ی عمل می کنند‪.‬‬
‫• ‪ -3‬متغيرهای غير اساس ی‪ :‬متغيرهايی که اشاره به آنها در ‪WPS‬‬
‫ضروری نبوده ولی باعث تکميل و انتقال دانش فنی به واحدهای‬
‫اجرايی می شود‪.‬‬
 ‫مشخصات سربرگ‬
‫• نام شرکت‬
‫• شماره سري مشخصات روش جوشكاري‬
‫) ‪( Welding Procedure Spesifiction No.‬‬
‫می‬ ‫‪ -‬اين شماره استاندارد خاص ی ندارد و بنا بر توافق طرفين انتخاب‬
‫گردد‪.‬‬

‫تاريخ تنظيم ‪( Date ) WPS‬‬ ‫•‬

‫شماره سري گزارش كيفيت روش جوشكاري‬ ‫•‬
‫) ‪( Supporting PQR. No.‬‬
‫شماره بازبيني ها ) ‪( Revisions‬‬ ‫•‬
 ‫• تاريخ بازبيني‬
‫• روش يا روشهاي مورد استفاده جهت جوشكاري‬
‫))‪( Welding Process (es‬‬
‫‪ -‬بهتر است كه فرآيندهاي جوشكاري با نام اختصاري نشان داده‬
‫شوند‪.‬‬
‫• نحوه انجام فرايند جوشکاری‬
 ‫• نحوه انجام فرآيند جوشكاري‪:‬‬
‫بعنوان مثال ‪ :‬روشهای دستي ) ‪ ،( Manual‬اتوماتيك‪ ،‬نيمه اتوماتيك‪،‬‬
‫ماشيني يا اسپري مي توانند طرق مختلف اعمال يك فرآيند باشند‪ .‬در‬
‫روپوش دار‪ ،‬از‬ ‫صورت استفاده از جوشكاري قوس با الكترود‬
‫الكترودهايي با طول مشخص و به صورت دستي ‪ Manual‬استفاده می‬
‫شود‪.‬‬
‫روشهايي مانند ‪ FCW‬در صورت جوشكاري دستي‪ ،‬نيمه خودكار به حساب‬
‫مي آيند ولی اگر پيك آنها بر روي ماشين قرارگيرد و به طور خودكار حركت‬
‫كند‪ ،‬از آنجائيكه انتقال مفتول نيز خودكار است فرآيندي ماشيني (‬
‫) ‪ Machine‬يا تمام اتوماتيك به حساب مي آيد‪ .‬الزم به ذكر است كه‬
‫آوردن مطالبي چون نام شركت يا كارخانه توليدي‪ ،‬نام مشاور يا ناظر بر‬
‫جوشكاري‪ ،‬نام قطعه يا عنوان پروژه‪ ،‬کد پروژه و نظاير آن نيز بايد در همين‬
‫قسمت از فرم ‪ WPS‬بيايند‪.‬‬
‫• پارامترهای انتخاب صحيح روش جوشکاری‪:‬‬

‫‪ -1‬اندازه‪ ،‬ابعاد و طرح اتصال‬ ‫•‬

‫‪ -2‬جنس مواد‬ ‫•‬
‫‪ -3‬قابليت دسترس ی به فرايند و قطعه کار‬ ‫•‬
‫‪ -4‬تعداد قطعات‬ ‫•‬
‫‪ -5‬تجهيزات در دسترس‬ ‫•‬
‫‪ -6‬موقعيت جوشکاری‬ ‫•‬
‫‪ -7‬اقتصاد جوش‬ ‫•‬
 ‫روشهای جوشکاری‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ -1‬جوشکاری قوس با الکترود روپوش دار‬ ‫•‬
‫‪• Shielded Metal Arc Welding (SMAW)- EN111‬‬
‫‪ -2‬جوشکاری قوس با محافظت گاز‬ ‫•‬
‫‪• Gas Metal Arc Welding (GMAW)- EN131,135‬‬
‫‪ -3‬جوشکاری قوس با الکترود توپودری‬ ‫•‬
‫‪• Flux Cored Arc Welding (FCAW)- EN114,136‬‬
‫‪ -4‬جوشکاری قوس زير پودری‬ ‫•‬
‫‪• Submerged Arc Welding (SAW)- EN12‬‬
 ‫ جوشکاری با پرتو الکتريکی‬-5 •
• Electron Beam Welding (EBW)
‫ جوشکاری سرباره الکتريکی‬-6 •
• Electro- Slag Welding (ESW)
‫ جوشکاری با الکترود تنگستن و گاز خنثی‬-7 •
• Gas Tungsten Arc Welding (GTAW)-EN141
‫ جوشکاری قوس پالسما‬-8 •
• Plasma Arc Welding (PAW)- EN15
 ‫• ‪ -9‬جوشکاری با سوختهای گازی‬
‫)‪• Oxy-Fuel Welding (OFW‬‬
‫• ‪ -10‬جوشکاری گاز‪-‬الکتريکی‬
‫)‪• Electro-Gas Welding (EGW‬‬
 ‫متغيرها در جوشکاری‬
‫‪ -1‬شدت جريان و قطبيت آن‬ ‫•‬
‫‪ -2‬ولتاژ‬ ‫•‬
‫‪ -3‬فلز پايه‬ ‫•‬
‫‪ -4‬سرعت جوشکاری‬ ‫•‬
‫‪ -5‬الکترود مصرفی‪ -‬غيرمصرفی‪ :‬نوع و قطر‬ ‫•‬
‫‪ -6‬نوع پوشش)‪(SMAW,SAW,FCAW‬‬ ‫•‬
‫‪ -7‬عمق اليه پودر)‪(ESW,SAW‬‬ ‫•‬
‫‪ -8‬گاز مصرفی‪ :‬نوع‪ ،‬خلوص و دبی)‪(MIG/MAG,TIG,PAW,EGAW‬‬ ‫•‬
‫‪ -9‬طول قوس‬ ‫•‬
‫مؤثر الکترود)‪(SAW,GMAW,EGW,ESW‬‬ ‫‪ -10‬طول‬ ‫•‬
‫‪ -11‬زاويه تورچ جوشکاری‬ ‫•‬
‫‪ -12‬طرح اتصال‬ ‫•‬
‫‪ -13‬دمای پيش گرم و پس گرم‬ ‫•‬
‫‪ -14‬وضعيت جوشکاری‬ ‫•‬
‫‪ -15‬خصوصيات قوس)‪(GMAW‬‬ ‫•‬
‫‪ -16‬نقطه فوکوس کردن)‪(EBW‬‬ ‫•‬
‫‪ -17‬شدت جريان فيالمان )‪(EBW‬‬ ‫•‬
‫‪ -18‬ولتاژ شتاب دهنده )‪(EBW‬‬ ‫•‬
‫‪....‬‬ ‫•‬
‫شدت جريان مورد استفاده در چند روش جوشکاری‬
 ‫طرح اتصال ‪Joints‬‬
‫• مشخصات طرح اتصالي كه روش جوشكاري براي آن نوشته مي شود‪،‬‬
‫بر اساس كد ‪ QW402‬بايد در قسمتي از فرم ‪ WPS‬درج شود‪.‬‬
‫ا‬
‫• در صورت تمايل و نياز‪ ،‬فرآيند پخ سازي مورد نظر نيز قابل ذكر است‪ .‬معموال‬
‫آماده سازي شيار يا پخ جوشكاري به يكي از روشهاي برش اكسيژن‪ ،‬استفاده‬
‫از الكترودهاي كربني‪ ،‬برش قوس پالسما يا روشهاي مختلف ماشينكاري انجام‬
‫مي شود‪.‬‬

‫• بهتر است ماشينكاري و سنگ زني پس از آماده سازي به روشهاي ديگر نيز‬
‫اعمال شوند‪ .‬در نهايت تميزكاري شيار يا پخ جوش باعث بهبود كيفيت‬
‫كار مي شود و اشاره بدان در اين قسمت از ‪ WPS‬امكان پذير است‪.‬‬
Weld Types & Joints
• Weld type:
– Fillet
• Used when joining two pieces of metal without
preparing the surface of the metal first.
– Groove
• used when preparing the metal before welding it into
place, include:
– Square
– Bevel
– Single or double V
– Single or double U
– Single or double J
• Fillet
– Approximately triangular
– Most common weld in structural work
• groove
– Square

• Penetration difficult with single; double used to ensure

strength
• Sometimes root is opened and a backing bar is used
• groove
– Bevel
• Single bevel is widely used
• Double preferred if metal thickness >3/4
• groove
– Single V
• Both members beveled
• Butt joints for plate thickness greater than 1/4 inch

– Double V:
• welds reduce distortion
• groove
– Single and double U:
• Rounded base allows larger electrodes for narrower groove
angles
• Machined or carbon arc gouged preparation
• Type of joints:
– Butt joint

– T joint

– Lap joint

– Corner joint

– Edge joint
• Type of joints:
– Butt joint
• Type of joints:
– T joint
• Type of joints:
– Lap joint
• Type of joints:
– Corner joint
• Type of joints:
– Edge joint
Welding Position
• Welding Position:
– Flat
– Horizontal
– Vertical
– Overhead
• Position according to standards:
– 1G
– 2G
– 5G
– 6G

– 1F
– 2F
– 2FR
– 4F
– 5F
• Position:
– 1G for pipe
• Pipe rotated, Electrode is always at the top
• Either a split bead or weave technique may be used
• Position:
– 2G for pipe
• Pipe Axis Vertical, Weld is Horizontal, Pipe is
considered in a “fixed” position.
• Always use a split bead technique
• Always work from the bottom up.
• Position:
– 5G for pipe
– Axis of the Pipe is Horizontal, The weld in
vertical.
– Progression may be up or down.
– A weave bead is best used.
• Position:
– 6G for pipe
• Pipe axis is fixed in position at a 45 degree incline.
The position includes flat, horizontal, vertical, and
overhead welds.
• A split bead technique is best used.
• Position:
– 1F for pipe
• Pipe is rotated. The pipe axis is at a 45 degree
incline. Welding is to occur at the top of the
pipe.
• Split bead or weave technique may be used.
• Position:
– 2F for pipe
• Fixed Position
• Best to use a split bead technique
• Position:
– 2FR for pipe
– Rotated
– A split bead technique is best used.
• Position:
– 4F for pipe
– A split bead technique is best used
• Position:
– 5F for pipe
• Not Rotated. Progression may be up or down.
• Split beads or weaves can be used on 5F-up
welds, split beads are best used on 5F-down
welds.
Position for plates
Welding Symbols
• The welding symbols devised by the AWS
has 8 elements
– Reference line
– Arrow
– Basic weld symbols
– Dimensions and other data
– Supplementary symbols
– Finish symbols
– Tail
– Specification or others reference
• Reference line and arrow pointing to the
joint
• the reference line has two sides:
– Other side, above the line
– Arrow side, below the side
OTHER SIDE Arrow OTHER SIDE
ARROW SIDE ARROW SIDE

OTHER SIDE OTHER SIDE

ARROW SIDE ARROW SIDE
• Basic welding symbols
• If a bevel groove is required the use broken
arrow
• Dimensions and other data
• Dimensions and other data
• Dimensions and other data
• Supplementary symbols
• A circle at the tangent of the arrow and the
reference line means welding to be all
around.
• A flag at the tangent of the reference line
and arrow means Field Weld.
 Tail
• The tail of the welding symbol is used to
indicate the welding or cutting processes,
as well as the welding specification,
procedures, or the supplementary
information to be used in making the weld
‫• در ضخامت برابر‪ ،‬حجم جوش به ترتيب زير افزايش می يابد‪:‬‬

‫الله ای دوطرفه‬ ‫•‬

‫جناقی دو طرفه‬ ‫•‬
‫الله ای يک طرفه‬ ‫•‬
‫جناقی يک طرفه‬ ‫•‬
 ‫پشت بند ) ‪( Backing‬‬ ‫•‬
‫بنا به صالحديد طراحي و به منظور مواردي چون جلوگيري از‬ ‫•‬
‫اكسيد شدن مذاب شيار جوش‪ ،‬عدم ريزش مذاب از پشت شيار‪،‬‬
‫افزايش يا كاهش سرعت انجماد در پشت جوش‪ ،‬اطمينان از خالي‬
‫نماندن يا ايجاد زير برش در قسمت پشتي جوش و غيره از تسمه‬
‫اي فلزي‪ ،‬جريان گاز يا فالكس به عنوان پشت بند استفاده مي‬
‫شود ‪ ،‬در اين قسمت از ‪ WPS‬با تأئيد يا عدم تأئيد در مورد‬
‫استفاده از پشت بند اشاره مي شود ‪.‬‬
 ‫• نوع و جنس مواد پشت بند‬
‫) > ‪• ( Backing Material < Type‬‬
‫در صورت تائيد قسمت قبل يعني نياز به استفاده از پشت بند‬ ‫•‬
‫جنس و نوع مواد مورد نظر جهت پشت بند در اين قسمت ذكر مي‬
‫شود‪ ،‬در موارد خاص اشاره به شماره استاندارد جنس مواد پشت‬
‫ا‬
‫بند نيز الزامي است‪ .‬موادي كه عمدتا به عنوان پشت بند استفاده‬
‫مي شوند عبارتند از ‪:‬‬
 ‫• انواع پشت بند ‪:‬‬

‫‪ -1‬سراميکی‬ ‫•‬
‫‪ -2‬مس ی‬ ‫•‬
‫‪ -3‬پودری‬ ‫•‬
‫‪ -4‬گازی )…‪(Ar, Co2, N2,‬‬ ‫•‬
‫‪ -5‬نقطه جوش‬ ‫•‬
‫‪ -6‬پيش طرحی‬ ‫•‬
‫‪Stainless Steel -7‬‬ ‫•‬
‫‪ -8‬تسمه های فوالدی ساده کربنی‬ ‫•‬
 ‫مطالب اضافي ) ‪( Other‬‬ ‫•‬
‫در اين قسمت هر گونه مطلب اضافي ديگر از قبيل نحوه‬ ‫•‬
‫يا‬ ‫برش‬
‫آماده سازي پخ ‪ ،‬تميز كاري و غيره قابل ذكر مي باشد ‪.‬‬
‫ا‬
‫مطلب ديگري كه معموال بايد در ‪ WPS‬بدان اشاره شود‬ ‫•‬
‫ترسيم و نمايش ‪ ،‬تناوب پاسهاي جوشكاري است‪ .‬چگونگي‬
‫انتخاب اين تناوب مبحث درس پيچيدگي در جوش است‪ .‬اما در‬
‫قسمت طرح اتصال پس از رسم پخ جوش تناوب جوشكاري پاسها‬
‫به همراه شماره گذاري بايد ترسيم شوند ‪.‬‬
 ‫فلزات پايه ) ‪(Base Metals‬‬
‫• ذكر نوع و تركيب شيميائي فلز مورد جوشكاري از جمله مهمترين‬
‫مطالب قابل ذكر در ‪ WPS‬است عنوان نمودن شماره استاندارد‬
‫تقسيم بندي‪ ،‬تركيب شيميائي يا عمليات حرارتي خاص كه قبل از‬
‫جوشكاري بايد روي ورق انجام شود در انتخاب ساير مشخصات‬
‫فرآيند جوشكاري منجمله پيشگرم ‪ ،‬پس گرم‪ ،‬انتخاب الكترود و‬
‫تكنيك كار دخيل است‪.‬‬
‫ا‬
‫مشخصات فلز پايه معموال بر اساس كد )‪ASME (QW-403‬‬ ‫•‬
‫انتخاب مي شود ‪.‬‬
 ‫عدد مشخصه ‪(P-No.) P‬‬ ‫•‬
‫جهت كاهش تعداد فرمهاي ‪ WPS‬و ‪ PQR‬فلزات پايه‬ ‫•‬
‫تحت عددي بنام ‪ P‬تقسيم بندي مي شوند ‪ ،‬در صورتي كه براي‬
‫آزمايش كيفيت فوالد تست ضربه الزم باشد تقسيم بندي جزئي‬
‫تر شده و ‪ Group No.‬نيز مطرح مي شود اساس تقسيم‬
‫بندي هاي فوق الذكر تركيب آلياژ ‪ ،‬جوش پذيري و خصوصيات‬
‫مكانيكي است ‪ ،‬ليكن با استناد به عدد ‪ P‬يا ‪ Gr.‬مشابه نمي‬
‫توان ادعا كرد كه دو آلياژ از نظر خواص متالورژيكي ‪ ،‬عمليات‬
‫حرارتي پس از جوشكاري ‪ ،‬طراحي و برخي خواص مكانيكي‬
‫قابل جايگزيني مي باشند‪ .‬در صورت نياز به آزمايش ضربه فلز‬
‫پايه مي بايست خصوصيات ويژه اي داشته باشد ‪.‬‬
 ‫• عدد )‪(P-No.‬‬

‫در اين قسمت ‪ P-No.‬فلز پايه دوم كه قرار است بهه قطعهه‬ ‫•‬
‫اي با ‪ P-No‬مندرج در قسمت قبهل جوشهكاري شهود ذكهر خواههد‬
‫شد‪.‬‬
‫کدهای ‪ ASME‬مربوط به ‪ P. No.‬آلياژهای مختلف‬
 ‫محدوده ضخامت )‪(Thickness Range‬‬ ‫•‬
‫ضخامت مقطع مورد جوشكاري در اين قسمت ذكرمي شود بر‬ ‫•‬
‫اساس ‪ ASME‬براي كمتر شدن تعداد ‪ WPS‬مي توان از‬
‫محدوده ضخامت زير استفاده كرد‪:‬‬
‫الف ) ضخامت كمتر از ‪ 1/16‬اينچ‬ ‫•‬
‫ب )‪ < 3/8‬ضخامت < ‪1/16‬اينچ‬ ‫•‬
‫ج ) ‪ < 3/4‬ضخامت < ‪ 3/8‬اينچ‬ ‫•‬
‫د ) ‪ < 3/2‬ضخامت < ‪ 3/4‬اينچ‬ ‫•‬
‫ه ) ضخامت باالي ‪ 3/2‬اينچ‬ ‫•‬
 ‫• محدوده قطر لوله (‪(Pipe Dia. Range‬‬

‫در صورتيكه قطعه مورد جوشكاري لوله باشد‪ ،‬عالوه بر ذكر‬ ‫•‬
‫ضخامت ورق به عنوان محدوده ضخامت الزمست تا قطر لوله‬
‫مورد جوشكاري نيز در اين قسمت از ‪ WPS‬ذكر شود‪ .‬قطر خارجي‬
‫لوله با عالمت ‪O.D.‬وقطر داخلي با عالمت ‪ I.D.‬مشخص مي‬
‫شوند ‪.‬‬
 ‫مسائل ديگر)‪(Other‬‬ ‫•‬
‫در اين قسمت موارد ديگري كه به فلز پايه مربوط باشد‪ ،‬ذكر‬ ‫•‬
‫مي شود‪.‬‬
‫الف‪ -‬اندازه جوش گوشه اي‬ ‫•‬
‫ب‪ -‬ذكر استانداردهاي ديگر جنس فلز پايه‬ ‫•‬
‫ج‪ Group No. -‬يا شماره گروه فلز پايه‪ ،‬در صورت نياز به‬ ‫•‬
‫آزمايش ضربه در ‪PQR‬‬
‫د‪ -‬هر يك از موارد‬ ‫•‬
‫‪Specification,Type&Grade,Chemical :‬‬
‫‪Analysis,Mechanical Properties .‬‬
 ‫سيم جوش ها)‪(Filler Metals‬‬

‫• سيم جوش و فالكس سازگار با فلز پايه به ازاي فرآيندهاي مختلف جوشكاري در استاندارد‬
‫آمريكايي آمده است‪.‬‬
‫• پارامترهای انتخاب صحيح فلز پر کننده ‪:‬‬

‫‪ -1‬فرايندهای جوشکاری‬
‫‪ -2‬ترکيب شيميايی فلز پايه (کربن معادل)‬

‫=‪Carbon Equivalent= CE= C%+ CEA‬‬

‫‪C%+Mn%/6+P%/2+Ni%/15+Cr%/5+Mo%/4+V%/5+Cu%/12‬‬
‫محدوده مجاز عناصر آلياژی برای فرمول ‪CE‬‬

‫‪Mn‬‬ ‫‪0-1.5%‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪0-0.15%‬‬
‫‪Ni‬‬ ‫‪0-3.3%‬‬
‫‪Cr‬‬ ‫‪0-1%‬‬
‫‪Mo‬‬ ‫‪0-0.6%‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪0-0.13%‬‬
‫‪Cu‬‬ ‫‪0-1%‬‬
‫‪• Ni eq= Ni%+0.5Mn%+30C%‬‬

‫‪• Cr eq= Cr%+Mo%+1.5Si%+0.15Nb%‬‬

‫• در صورتيکه درصد عناصر حداکثر مطابق زير باشد‪:‬‬

‫‪• C=0.2%, Mn= 4%, Si= 1%, Mo=3%,Nb=1.5%‬‬

 ‫‪ -3‬وضعيت جوشکاری‬
‫‪ -4‬شرايط کاربردی‬
‫‪ -5‬ميزان نفوذ جوش (عمق نفوذ)‬
‫‪ -6‬کيفيت محل جوش‬
‫‪ -7‬هزينه جوش‬
‫‪ -8‬مهارت جوشکار‬
‫موارد ذيل در فرم مشخصات جوشكاري در مورد الكترود روشهاي‬
‫مختلف جوشكاري مهم است ‪:‬‬
‫• در روش جوشكاري با الكترود دستي‪ ،‬ماكزيمم اندازه جوش گوشه‬
‫اي با يك پاس ‪4/6‬ميليمتر و براي جوشهاي شياري نيز دريك پاس به‬
‫همين ميزان است ‪ ،‬كه با استفاده از الكترود كم كربن ‪ XX70‬به‬
‫دست مي آيد ‪.‬‬
‫• در روش جوشكاري زير پودري ماكزيمم اندازه جوش گوشه اي يا‬
‫‪E7X-‬‬ ‫شياري قابل اجرا در يك پاس با استفاده از الكترود‬
‫‪ 8 ، EXXX‬ميليمتر است ‪.‬‬
‫• در جوشكاري هاي قوس – فلز با محافظت گاز‪ ،‬ماكزيمم سايز‬
‫جوش گوشه اي يا شياري در يك پاس ‪ 8‬ميليمتر با استفاده از‬
‫الكترود ‪ E705S-X‬است ‪.‬‬
‫• در جوشكاري با الكترود تو پودري بيشترين اندازه جوش گوشه اي يا شياري در‬
‫يك پاس ‪ 8‬ميليمتر با استفاده از الكترود ‪ E70T-X‬حاصل مي شود ‪.‬‬
‫• الكترودها مي بايست قبل از مصرف خشك شوند‪ .‬روكش تمام كالسهاي‬
‫ا‬
‫ن‬ ‫و‬
‫الكترود تقريبا كم هيدر ژ است‪ .‬الكترودهاي كالس ‪ AWS A5.1‬نيز به‬
‫ا‬
‫منظور عدم جذب هيدروژن توسط روكش بايد كامال عايق بسته بندي شوند‪.‬‬
‫در صورت باز شدن روكش عايق اين الكترودها الزم است تا قبل از مصرف ‪2‬‬
‫ساعت در دماي ‪ C260-230‬پيشگرم و خشك شوند ‪.‬‬
‫• الكترودهاي كالس ‪ AWS A5.5‬روكش كم هيدروژني دارند از اينرو مي‬
‫بايست قبل از مصرف ‪ 1‬ساعت در ‪ 430-370‬خشك شوند‪ .‬تمامي الكترودها‬
‫بهتر است به محض باز شدن بسته بندي و قبل از مصرف در خشك كني با‬
‫حداقل ‪ 120‬درجه سانتيگراد نگهداري شوند ‪.‬‬
 ‫عدد ‪F-No. (F-No.) F‬‬ ‫•‬
‫در حقيقت يك تقسيم بندي براي الكترودهاست که در ‪QW‬‬ ‫•‬
‫‪ 432‬استاندارد ‪ ASME Sec. 9‬آمده است‪.‬‬
‫اساس اين تقسيم بندي موارد استفاده‪ ،‬كاهش تعداد ‪، PQR‬‬ ‫•‬
‫‪ WPS‬هاي يك پروژه و مشابهت خصوصيات جوشكاري سيم‬
‫جوش بوده است ‪.‬‬
‫نام ديگر )‪(Other‬‬ ‫•‬
‫در صورتيكه الكترود مورد نظر در تقسيم بندي ‪ F-No‬گنجانده‬ ‫•‬
‫نشده باشد‪ ،‬از نظر عنوان تجاري الكترود و كد سازنده مي توان در‬
‫اين قسمت ياد كرد‪.‬‬
‫عدد مشخصه ‪ F. No.‬برای آلياژهای مختلف‬
 ‫• آناليز فلز جوش يا عدد ‪(A-No.)A‬‬
‫‪ A-No‬تنها در مورد آلياژهاي آهني كاربرد دارد‪ .‬بر اساس‬ ‫•‬
‫كد )‪ ASME (QW-404.S‬ابتدا آناليز جوش در هر فرآيند بايد‬
‫محاسبه شده و سپس براساس )‪ A-No. (QW-442‬تشخيص‬
‫داده شده و در قسمت مربوطه ‪ WPS‬درج گردد ‪.‬‬
‫• الف – براي ‪ PAW,GTAW,SMAW‬آزمايش ي براي تشخيص‬
‫آناليز جوش انجام مي شود يا بر اساس مدرك كيفيت جوش سازنده‬
‫آناليز ارائه شده مورد قبول قرار مي گيرد‪ .‬در صورت انجام آزمايش‪،‬‬
‫سيم جوش آماده‬ ‫نمونه بايد مشابه آزمايش آناليز استاندارد‬
‫گردد‪.‬‬
‫• ب‪ -‬براي ‪ ESW,GMAW‬يا از مشخصات ارائه شده توسط‬
‫سازنده استفاده مي شود يا اينكه با شرايطي مشابه استاندارد‬
‫نمونه آناليز تهيه مي شود‪ .‬در هر دو صورت گاز محافظ بايد گاز مورد‬
‫استفاده در فرآنيد باشد ‪.‬‬

‫• ج – براي ‪ SAW‬نيز يا از مشخصات سازنده تحت شرايط‬

‫استفاده از فالكس مشابه فرآيند اجرائي استفاده مي شود و يا‬
‫تحت شرايط كاري نمونه آناليز تهيه مي شود ‪.‬‬
‫آناليز جوش و تقسيم بندی ‪A-No.‬‬
‫• ‪ : Dilution‬درجه رقت‪ ،‬نسبت فلز ذوب شده از قطعه کار به کل از‬
‫جوش‪.‬‬

‫) ‪• Cw = Cf + (P/100)n * (Cp- Cf‬‬

‫‪• P= B/(A+B) *100‬‬
‫‪ : Cw‬درصد عناصر مورد نظر در اليه ‪ n‬ام‬ ‫•‬
‫‪ : n‬شماره اليه جوش رسوب داده شده‬ ‫•‬
‫‪ : Cf‬درصد عناصر مورد نظر در فلز جوش خالص‬ ‫•‬
‫‪ : Cp‬درصد عناصر مورد نظر در فلز پايه‬ ‫•‬
 ‫• تركيب ديگر )‪(Other‬‬
‫در صورت موجود نبودن آناليز جوش مورد نظر در جدول ‪A-‬‬ ‫•‬
‫‪ No.‬كافيست آناليز اسمي فلز جوش يا حداقل نام تجاري الكترود در اين‬
‫قسمت ياد شود ‪.‬‬

‫• شماره مشخصات ))‪(Spec. No. (SFA‬‬

‫بيش از بيست شماره مشخصات سيم جوش توسط ‪AWS‬‬ ‫•‬
‫تعيين شده است ‪ .‬اين تقسيم بندي در ‪ ASME‬با يك پيشوند ‪ SF‬همراه‬
‫ي‬ ‫ا‬
‫است‪ .‬معموال سازندگان الكترودهاي جوشكار شماره مشخصات‬
‫(‪ ).SFA.No‬را ارائه مي كنند‪.‬‬
 ‫شماره مشخصات خانواده هاي مختلف سيم جوش‬
‫‪ : A5.3‬الكترودهاي جوشكاري قوس آلومينيوم و آلياژهاي آلومينيومي‬ ‫•‬
‫‪ : A5.10‬سيم جوش و الكترود لخت براي جوشكاري آلومينيوم و آلياژهاي آن‬ ‫•‬
‫‪ : A5.17‬الكترودهاي لخت فوالد كربني و فالكس براي ‪SAW‬‬ ‫•‬
‫‪ : A5.23‬الكترودهاي لخت فوالد كم آلياژي و فالكس براي ‪SAW‬‬ ‫•‬
‫‪ : A5.8‬سيم جوش لحيم كاري (‪)Brazing‬‬ ‫•‬
‫‪ : A5.15‬سيم جوشها و الكترودهاي روكش دار جوشكاري چدن‬ ‫•‬
‫‪ : A5.21‬الكترودها و سيم جوشهاي روكش كردن كامپوزيت‬ ‫•‬
‫‪ : A5.6‬الكتروهاي روپوشدار مس و آلياژهاي آن‬ ‫•‬
‫‪ : A5.7‬سيم جوش و الكترودهاي سخت مس و آلياژهاي آن‬ ‫•‬
‫‪ : A5.4‬الكترودهاي روكش دار فوالد زنگنزن كرومدار و كروم نيكل‬ ‫•‬
‫‪ : A5.9‬سيم جوش لخت فوالد زنگنزن كرومدار و كرومي نيكلي همچنين سيم جوشها و‬ ‫•‬
‫الكترودهاي اليه اليه كامپوزيت و توپر‬
 ‫‪ : A5.22‬الكترودهاي توپودري فوالد زنگنزن كرومدار و كروم نيكل‬ ‫•‬
‫‪ : A5.19‬سيم جوش و الكترودهاي لخت آلياژهاي منيزيم‬ ‫•‬
‫‪ : A5.1‬الكترودهاي جوشكاري قوس فوالد معمولي‬ ‫•‬
‫‪ : A5.20‬الكترودهاي توپودري فوالد معمولي ويژه جوشكاري قوس‬ ‫•‬
‫‪ : A5.18‬الكترودهاي فوالد معمولي ويژه ‪GMAW‬‬ ‫•‬
‫‪ : A5.14‬سيم جوش و الكترودهاي لخت نيكل و آلياژهاي آن‬ ‫•‬
‫‪ : A5.11‬الكترودهاي روكش دار نيكل و آلياژهاي آن‬ ‫•‬
‫‪ : A5.13‬الكترودهاي روكش دادن سطحي‬ ‫•‬
‫‪ : A5.16‬سيم جوش و الكترودهاي تيتانيوم و آلياژهاي آن‬ ‫•‬
‫‪ : A5.12‬الكترودها و سيم جوش لخت جوشكاري ‪TIG‬‬ ‫•‬
‫‪ : A5.24‬الكترودها و سيم جوش لخت جوشكاري زير كونيم و آلياژهاي آن‬ ‫•‬
 ‫شماره كالس و استاندارد ‪ASM‬‬
‫الكترود ) ]‪(AWS No.[ Class‬‬

‫استانداردهاي گوناگوني براي نام گذاري الكترودها وجود دارد مانند ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ DIN,BSI, JIS, AWS, ISO, . . .‬براي الكترودهاي روكش دار‬
‫كالس ‪ A5.1‬جوشكاري با قوس الكتريكي نامگذاري به روش ‪ AWS‬ابتدا‬
‫باحرف ‪ E‬به معناي الكترود آغاز مي شود ‪ ،‬دو عدد اول پس از ‪ E‬نشان‬
‫دهنده استحكام كشش ي فلز جوش الكترود بر حسب ‪ Ksi‬مي باشد ( در‬
‫الكترودهاي استحكام باال سه عدد اول مانند ‪. ( E11013G‬‬

‫ا‬
‫مثال ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪E60XX, E70XX, E80XX, E90XX, E110XX‬‬ ‫•‬
‫• اولين عددي كه پس از دو رقم استحكام مي آيد نشان دهنده‬
‫وضعيت جوشكاري قابل اجرا با اين نوع الكترود است ‪:‬‬

‫• الف – ‪ : EXXIX‬جوشكاري در چهار وضعيت‬

‫)‪ (OH, V,H, F‬امكان پذير است ‪.‬‬
‫• ب ‪ : EXX2X -‬جوشكاري در وضعيتاي تخت و افقي‬
‫)‪ (H,F‬امكان پذير است ‪.‬‬
‫• ج – ‪ : EXX3X‬جوشكاري فقط در حالت تخت‬
‫)‪ (F‬امكان پذير است ‪.‬‬
‫• آخرين عددي كه در نامگذاري الكترود به روش ‪ AWS‬مي آيد از ‪ 0-8‬متغير‬
‫است و نشاندهنده كالس روپوش الكترود‪ ،‬نوع برق و ساير خصوصيات گروه‬
‫جوش مي باشد ‪.‬‬

‫در مورد الكترود يا سيم جوش كالس ‪ A5.4.‬استاندارد آمريكائي‬ ‫•‬

‫)‪ (ASTM‬نام فوالد زنگ نزني كه آناليز مشابه با تركيب سيم جوش يا‬
‫الكترود دارد‪ ،‬پس از حرف )‪ ( (E‬در مورد جوشكاري قوس ) آورده مي شود ‪.‬‬
‫به عنوان مثال‪:‬‬
‫• ‪ E316 L-16‬يا ‪ E310‬يا ‪E304 L‬‬
‫• سيم جوشهاي ويژه جوشكاري با فرآيندهاي ‪ OFW‬بجاي حرف ‪ E‬با ‪ G‬اغاز‬
‫مي شوند مانند ‪ G316‬كه سيم جوش فوالد زنگ نزن با تركيب آلياژ فوالد‬
‫‪ ASTM316‬است ‪.‬‬
‫معنای رقم چهارم در نامگذاری ‪AWS‬‬
‫‪ :0‬پر سلولز‪ ،‬سديم و پراکسيد آهن‬ ‫•‬
‫‪ :1‬پر سلولز‪ ،‬پتاسيم‬ ‫•‬
‫‪ :2‬پر تيتان‪ ،‬سديم‬ ‫•‬
‫‪ :3‬پر تيتان‪ ،‬پتاسيم‬ ‫•‬
‫‪ :4‬پودر آهن‪،‬تيتانی‬ ‫•‬
‫‪ :5‬کم هيدروژن‪ ،‬سديم‬ ‫•‬
‫‪ :6‬کم هيدروژن‪ ،‬پتاسيم‬ ‫•‬
‫‪ :7‬پودر آهن‪ ،‬اکسيد آهن‬ ‫•‬
‫‪ :8‬پودر آهن‪ ،‬کم هيدروژن‬ ‫•‬
‫نام گذاری استاندارد ‪EN‬‬
 ‫• سايز الكترود )‪(Size of Electrode‬‬
‫براي انجام با صرفه ترين جوش‪ ،‬انتخاب اندازه‬ ‫•‬
‫الكترود ( قطر ميله مغزي ) به اندازه انتخاب نوع آن اهميت دارد ‪.‬‬
‫در انتخاب اندازه الكترود موارد زير مورد توجه قرار می گيرند‪:‬‬

‫• طرح اتصال‪ ،‬ضخامت اليه هاي جوش‪ ،‬حالت جوشكاري‪ ،‬حرارت‬

‫قابل تحمل توسط قطعه و مهارت جوشكار‪.‬‬
‫• تعداد اليه ها يا پاسهايي كه جوش احتياج دارد؛ بطور عمده بستگي‬
‫به طرح اتصال‪ ،‬اندازه الكترود‪ ،‬ضخامت فلز پايه‪ ،‬حالت جوشكاري‬
‫و مهارت جوشكار دارد‪.‬‬
 ‫اندازه مناسب الكترود‬

‫• براي جوش لوله يا ساير اتصاالتي كه احتياج به ذوب خوب در ريشه‬

‫دارد و امكان جوشكاري از پشت جوش نيست‪ ،‬حداكثر الكترود به‬
‫قطر ‪ 3.25‬تا ‪ 4‬ميليمتر براي پاس اول پيشنهاد مي شود‪ .‬براي‬
‫جوشكاري پاسهاي ديگر الكترودهاي قطر ‪ 4‬تا ‪ 5‬ميليمتر مي تواند‬
‫مورد استفاده قرار گيرد‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫• براي جوشكاري در حالت تخت از الكترودهاي با قطر باالي‬
‫ميليمتر نيز استفاده مي شود ‪.‬‬
‫• در لوله هاي قطر كم‪ ،‬پاس اول با الكترود قطر ‪ 2.5‬و ساير پاسها‬
‫با الكترودهاي قطر ‪ 3.25 ,4‬قابل جوشكاري است ‪.‬‬
‫• در جوشكاري اتصاالت ‪ V‬شكل يا جناغي يك طرفه كه داراي تسمه‬
‫اي در پشت اتصال مي باشند در حالت تخت براي پاس اول مي‬
‫توان از الكترود قطر ‪ 5‬و براي پاسهاي ديگر از الكترود بزرگتر‬
‫استفاده كرد‪.‬‬

‫• براي جوشهاي گوشه اي در حالت تخت و سر به سر غير تخت‬

‫ا‬
‫مي‬ ‫الكترود ‪ 5‬ميليمتري حداكثر قطري است كه عمال مصرف‬
‫شود و در اين حالت نيز اغلب پاس اول با الكترود قطر ‪ 4‬ميليمتر‬
‫جوشكاري ميشود‪.‬‬
‫• در مورد الكترودهايي كه با روكش كم هيدروژن اندازه معمول براي‬
‫جوشكاري عمودي و باالسر قطرهاي ‪ 3.25‬و‪ 4‬ميليمتر و براي‬
‫جوشكاري تخت و افقي قطر ‪ 5‬يا بزرگتر مي باشد ‪.‬‬
 ‫• سايز سيم جوش )‪(Size of Filler‬‬

‫قطر سيم جوش ي كه جهت پر كردن شيار مورد نظر بكار‬ ‫•‬
‫مي رود‪ ،‬در اين قسمت مي آيد انتخاب قطر بستگي به حرارت قوس‬
‫و نرخ ذوب مورد نظر دارد ‪.‬‬
 ‫• كالس فالكس الكترود‬
‫) ] ‪( Electrode - Flux [ Class‬‬

‫هر گونه مشخصات يا شماره استاندارد روكش الكترود مانند‬ ‫•‬

‫‪ AWS F72-EM1 2K‬در اين قسمت ذكر مي شود ‪.‬‬
‫نام گذاری فالکسها‬
 ‫• الكترودهاي روكش دار از نظر پوشش در ‪ 6‬كالس تقسيم بندي مي شوند ‪:‬‬

‫• كالس اول = الكترودهاي سلولزي ‪ :‬بخش عمده از روكش اين الكترودها را‬
‫مواد سلولزي تشكيل داده‪ ،‬بيشترين عمق نفوذ را در بين الكترودها دارد و بهتر‬
‫يونيزه شونده‬ ‫است در جريان ‪ DC‬استفاده شوند زيرا در پوشش آنها مواد‬
‫كم بوده و قوسشان ناپايدار است‪.‬‬

‫(‬ ‫• كالس دوم = الكترودهاي روتيلي ‪ :‬داراي مقدار قابل توجهي روتيل‬
‫اكسيد تيتانيوم ‪ ( Tio2‬در روپوش مي باشند‪ .‬همچنين مقاديري سديم و‬
‫پتاسيم در روپوش اضافه مي شود كه باعث قوس آرامتر شده ولي نفوذ را‬
‫كاهش مي دهد‪ .‬حساسيت اين الكترود به رطوبت كم است و نيز پاشش آن به‬
‫هنگام جوشكاري كم‪ ،‬عمق نفوذ متوسط و سرباره بخوبي جدا مي شود‪ .‬در‬
‫جوشهاي عمودي سر پائين استفاده مي شود‪.‬‬
‫• كالس سوم = الكترودهاي روتيلي قليائي ‪ :‬ميزان ‪ Tio2‬پوشش كمتر‬
‫است در عوض خواص جوشكاري خوب الكترودهاي روتيلي را‬
‫باكيفيت باالي فلز جوش الكترودهاي قليائي تركيب مي نمايد ‪ .‬بنابر‬
‫اين الكترود مزبور براي جوشكاري افقي‪ -‬عمودي استفاده مي شود ‪.‬‬
‫در جريان ‪ AC‬قابل جوشكاري بوده و ضمن پايداري قوس سر باره‬
‫آنها براحتي جدا مي شود ‪.‬‬

‫• كالس چهارم = الكترودهاي اسيدي ‪ :‬اين الكترودها پوشش ضخيم‬

‫و سرباره حجيم داشته كه به سادگي جدا مي شود‪ .‬در تركيب‬
‫پوشش اكسيدهاي كمپلكس آهن و منگنز موجود است‪ .‬سطح‬
‫ا‬
‫جوش تميز و براق بوده ولي نفوذ جوش نسبتا كم است ‪.‬‬
‫• كالس پنجم = الكترودهاي اكسيدي ‪ :‬اين الكترودها نيز پوشش‬
‫ضخيم داشته و در پوشش آنها اكسيدهاي كمپلكس آهن و منگنز‬
‫مي‬ ‫وجود دارند اما داراي مقدار قابل توجهي اكسيد آهن نيز‬
‫باشند ‪ .‬ضمن اينكه اكسيد منگنز نيز تا حدودي موجود است‪ .‬سطح‬
‫جوش خوب و سهولت پاك شدن سرباره از مزاياي آن است‪.‬‬

‫• كالس ششم = الكترودهاي قليائي ‪ :‬بخش عمده روكش قليائي‪،‬‬

‫اكسيدهاي قليائي جوي ‪ Cao,Mgo‬و كمي ‪ Tio2‬مي باشد بهترين‬
‫خصوصيات را از نظر كيفيت فلز جوش دارند‪ .‬مذاب به خوبي‬
‫تصفيه شده و كمترين ناخالص ي را داشته ولی قوس چندان پايداري‬
‫ندارند‪.‬‬
‫• براي فرآيند زير پودري )‪ (SAW‬نيز نوع فالكس مورد استفاده در‬
‫‪ AWS A5.17‬يعني مشخصات الكترودها و فالكس آهن معمولي‬
‫و نيز ‪ AWS A5.23‬مشخصات الكترودها و فالكس فوالدهاي‬
‫كم آلياژ‪ ،‬ويژه جوشكاري زير پودري آمده است‪ .‬در صورت استفاده‬
‫از فرآيند ‪ SAW‬هر گونه مشخصات فالكس مورد نظر در اين‬
‫قسمت ياد مي شود‪.‬‬
 ‫• مواد مصرف شونده ) ‪(Consumable Insert‬‬

‫• به منظور حفظ مشخصات طرح اتصال از وصله هائي استفاده‬

‫ا‬ ‫ا‬
‫مي شود كه بعضا مصرف شونده هستند و بعدا در ميان جوش باقي‬
‫مي مانند‪ .‬مشخصات اين وصله ها در ‪ AWS - 5.30‬آمده‬
‫است ‪ .‬در مواردي كه آناليز و مشخصات بر اساس ‪SFA5.30‬‬
‫صدق كند‪ F-No. ،‬نيز بايد بر اساس ‪ QW-432‬با سيم جوش‬
‫مورد مصرف هم نوع باشد ‪.‬‬
 ‫• مسائل ديگر )‪(Other‬‬
‫• در صورت استفاده از چند اليه الكترودهاي مختلف مشخصات‬
‫الكترودهاي ديگر در اين قسمت ذكر مي شود‪.‬‬
‫• نام تجاري و كد سازنده نيز در صورت قيد‪ ،‬مطلوب است ‪ .‬حتي‬
‫تركيب يا ساير مشخصات وصله مصرف شونده را مي توان در اينجا‬
‫آورد ‪.‬‬
 ‫وضعيت جوشكاري )‪(Position‬‬

‫• بر اساس كد )‪ ASME (QW-405‬قطعات مورد جوشكاري‬

‫در يكي از چهار وضعيت زير قرار دارند‪:‬‬
‫الف ‪ :‬تخت )‪(Flat‬‬ ‫•‬
‫ب ‪ :‬افقي )‪(Horizontal‬‬ ‫•‬
‫ج ‪ :‬عمودي )‪(Vertical‬‬ ‫•‬
‫د ‪ :‬باالي سر )‪(Over Head‬‬ ‫•‬
‫پارامترهای مؤثر بر انتخاب وضعيت جوشکاری‬

‫‪ -1‬نوع فرايند جوشکاری‬ ‫•‬

‫‪ -2‬قابليت دسترس ی خطوط جوش‬ ‫•‬
‫‪ -3‬ابعاد و اندازه قطعه کار‬ ‫•‬
‫‪ -4‬نحوه ساخت‬ ‫•‬
‫‪ -5‬امکانات موجود‬ ‫•‬
‫شکل شماتيکی وضعيتهای جوشکاری‬
 ‫• جهت پيشرفت جوشكاري )‪(Progression‬‬

‫ا‬
‫معموال در اين قسمت براي نشان دادن جهت پيشرفت‬ ‫•‬
‫جوشكاري از اصطالحات زير استفاده مي شود‪:‬‬
‫• الف – سر باال = ‪ : Uphill = Upward‬مورد استفاده در‬
‫جوشكاري هاي عمودي‬
‫• ب ‪ -‬سر پائين = ‪ :Downhill = downward‬مورد‬
‫استفاده در جوشكاري هاي عمودي‬
‫• ج ‪ -‬چپ به راست = ‪:Left to Right‬‬

‫ويژه حاالت تخت‪ ،‬افقي و باالی سر‬

‫• د ‪ -‬راست به چپ = ‪:Right to Left‬‬

‫ويژه حاالت تخت‪ ،‬افقي و باالی سر‬

 ‫• مسائل ديگر )‪(Other‬‬
‫اگر چه در برخي ‪ WPS‬ها وضعيت جوش گوشه اي‬ ‫•‬
‫)‪ (Fillet‬نيز در مفاد فرم مي آيد‪ ،‬اما در اين نمونه خاص از اين‬
‫قسمت براي اين منظور مي توان استفاده كرد ‪.‬‬
 ‫پيش گرم )‪(Preheat‬‬
‫ا‬
‫• معموال براي جلوگيري از تركيدگي ‪ ،‬پيچيدگي و پيدايش فازهاي‬
‫مي شود‪.‬‬ ‫ناخواسته و ‪ . . .‬قبل از جوشكاري‪ ،‬قطعه پيش گرم‬
‫همچنين در حين عمليات جوشكاري ‪ ،‬كنترل دماي بين پاس ي از نظر‬
‫باالتر نرفتن از يك حد مجاز و عدم تنزل به كمتر از دماي پيشگرم‬
‫بايد انجام پذيرد‪.‬‬
‫ا‬
‫• اين عمل معموال بوسيله گچ هاي حرارتي صورت مي پذيرد ‪ .‬بنا به‬
‫تغيير رنگ يا ذوب شدن گچ هاي حرارتي در درجه حرارت خاص‬
‫دماي قطعه قابل كنترل خواهد بود ‪.‬‬
‫• در فوالدهای کم آلياژ و متوسط آلياژ‪ ،‬اگر مجموع درصد عناصر‬
‫آلياژی زير ‪ %5‬و درصد کربن بين ‪ %1/0-5/0‬باشد‪:‬‬
‫‪• CE= C%+CEA= C%+(Mn+Si)/6+(Cr+Mo+V)/5+(Ni+Cu)/15‬‬

‫‪• T.P.= 350(CE-0.25)0.5‬‬

‫‪• T.P.modify= 350[(C+m*CEA-0.25)]0.5‬‬
‫)‪(m=0.5‬‬
‫برای خروج بهتر هيدروژن دما را ‪ 20-45‬درجه سانتيگراد بيشتر از دمای‬
‫محاسبه شده در نظر می گيرند‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫در صورتيكه درجه حرارت محيط جوشكاري كمتر از‬ ‫•‬
‫)‪ 18 ºC (0 ºF‬باشد انجام عمليات جوشكاري صحيح نيست‪.‬‬

‫پيشگرم بايد حداقل در فاصله )‪ 76.2mm (3 in‬در‬ ‫•‬

‫اطراف محل جوش ثابت بوده وحفظ شود‪.‬‬

‫كد )‪ASME(QW-406‬‬
 ‫• درجه حرارت پيشگرم )‪(Preheat Temp‬‬
‫• درجه حرارت پيش گرم با توجه به جنس قطعه و ضخامت آن درج‬
‫می شود‪.‬‬

‫• درجه حرارت بين پاس ي )‪(Interpass Temp‬‬

‫دمای بين پاس ي نيز ذکر می گردد‪ .‬در حقيقت هر‬ ‫•‬
‫‪ WPS‬با دماي پيشگرم و بين پاس معين تنها جوشهائي با همين‬
‫مشخصات را پوشش مي دهد ‪.‬‬
 ‫• نگهداري پيشگرم )‪(Perheat Maintenance‬‬
‫پيش‬ ‫محدوده حرارتي كه اين ‪ WPS‬در اثر تغييرات‬ ‫•‬
‫گرم در آن صدق مي كند در اين قسمت عنوان مي شود ‪.‬‬

‫• مسائل ديگر )‪(Other‬‬

‫اشاره به مطالب ديگري كه به پيش گرم مربوط مي‬ ‫•‬
‫شود ازجمله نحوه كنترل اين درجه حرارت و اشاره به استفاده از‬
‫ترموكوپل يا گچ هاي حرارتي‪ ،‬نياز به استفاده از سينك حرارتي يا‬
‫منبع حرارت در حين جوشكاري و غيره در اين قسمت عنوان مي‬
‫شوند ‪.‬‬
‫عمليات حرارتي پس از جوشكاري ( تنش زدائي )‬
‫)‪(Postweld Heat Treatment‬‬
‫اين مطلب بوسيله كد )‪ ASME(QW-407‬تشريح مي شود‪ .‬در اين‬ ‫•‬
‫كد عمليات حرارتي پس از جوشكاري موادي كه ‪ P.No‬آنها عبارت از‬
‫‪ 1,3,4,5,6,9,10,11‬مي باشد از قرار زير تقسيم بندي شده است ‪:‬‬
‫الف – بدون ‪PWHT‬‬ ‫•‬
‫ب – ‪ PWHT‬زير درجه حرارت بحراني پائيني‬ ‫•‬
‫ج – ‪ PWHT‬باالي درجه بحراني باالئي ( مانند نرماله كردن ) ‪.‬‬ ‫•‬
‫• د – ‪ PWHT‬باالي درجه حرارت بحراني باالئي به همراه عمليات‬
‫حرارتي ثانويه زير درجه حرارت بحرانی پايينی ( مانند كوئنچ – تمپر )‬
‫‪.‬‬

‫• ه – ‪ PWHT‬بدون ذكر محدوده درجه حرارتي مشخص‪.‬‬

 ‫• درجه حرارت )‪(Temperature‬‬
‫همانطور كه ذكر شد هر يك از حاالت ( الف – ه ) محدوده‬ ‫•‬
‫حرارتي ويژه اي را شامل مي شوند ‪ .‬اما از آنجائيكه رايج ترين حالت‬
‫عمليات حرارتي تنش زدائي پس از جوشكاري ( حالت ب ) است‬
‫ا‬
‫معموال درجه حرارت مربوط به تنش زدائي جوش به شرح ذيل در‬
‫اين قسمت ذكر مي شود ‪:‬‬

‫• الف – در مورد فوالدهاي كوئنچ تمپر حداكثر ‪ 590‬درجه سانتيگراد‬

‫(‪ 1100‬درجه فارنهايت)‬
 ‫• ب – براي ساير فوالدها در محدوده‬
‫)‪650 C (1100-1200 F‬‬
‫• ج – درجه حرارت كوره به هنگام قرار دادن نمونه در آن نبايد از‬
‫)‪ 600 F(315 C‬تجاوز نمايد ‪.‬‬
‫• د – باالي ‪ 315 C‬نرخ گرم كردن نبايد از ‪ 220 c/hr‬تجاوز‬
‫نمايد و اين نرخ سرد با تقسيم نمودن ‪ 220/t‬كه ضخامت قطعه‬
‫بر حسب اينچ است دست مي آيد‪.‬‬
‫• ه – در حين گرم كردن اختالف دماي دو قسمت از قطعه به‬
‫فاصله‪ 4.6m‬نبايداز‪ 140 C‬تجاوز نمايد‪.‬‬
‫• و – در حين نگهداري در درجه حرارت تنش زدائي اختالف دماي‬
‫هيچ دو نقطه اي نبايد از ‪ 83 C‬تجاوز نمايد‪.‬‬

‫• ز – در سرد كردن قطعه نرخ سرمايش نبايد از ‪260 c/hr‬‬

‫تجاوز نمايد‪ .‬اين نرخ با تقسيم ‪ 260/t‬كه ‪ t‬ضخامت بزرگترين‬
‫قطعه بر حسب اينچ است‪ ،‬محاسبه مي شود ‪.‬‬
‫• براي تنش زدائي لوله ها ‪ ،‬مخزن ها و اشكال دوار با استفاده از‬
‫رابطه ‪ D+1270/120‬كه در آن ‪ D‬قطر لوله بر حسب ميليمتر‬
‫است ضخامت معادل مقطع محاسبه شده و پس از مقايسه‬
‫بيشترين ضخامت مقطع حقيقي قطعه با مقدار فوق الذكر‪ ،‬زمان‬
‫نگهداري و نرخ گرمايش و سرمايش بدست مي آيد ‪.‬‬
 ‫• زمان نگهداري )‪(Time Range‬‬
‫زمان الزم جهت تنش زدائي بسته به هر اينچ ضخامت قطعه‬ ‫•‬
‫ا‬
‫تغيير مي كند ‪ .‬معموال در مورد فوالدهاي كوئنچ تمپر‪ ،‬درجه حرارت‬
‫كمتر از ديگر فوالدها اختيار مي شود لذا بايد زمان تنش زدائي‬
‫افزايش يابد ‪.‬‬
 ‫• مسائل ديگر )‪(Other‬‬
‫• در اين قسمت مي توان به نكاتي چون نرخ گرم كردن‪ ،‬نرخ سرد‬
‫كردن‪ ،‬نوع كوره‪ ،‬عمليات حرارتي مطلوب‪ ،‬نياز به عمليات حرارتي‬
‫ثانويه يا مشخصات عمليات حرارتي دو مرحله اي و ‪ ...‬اشاره کرد‪.‬‬
 ‫گاز )‪(Gas‬‬
‫• مشخصات گاز محافظ در اين قسمت از ‪ WPS‬بر اساس كد‬
‫‪ QW-408‬عنوان می شود‪.‬‬
 ‫• نوع گاز محافظ))‪(Shielding Gas(es‬‬
‫به عنوان مثال گازهاي ‪ CO2, Argon‬يا مخلوط اين‬ ‫•‬
‫دو)‪ ، (Ar-CO2‬نيتروژن و در صورتيكه براي محافظت حوضچه‬
‫مي شود ‪.‬‬ ‫مذاب از اتمسفر استفاده شوند در اين قسمت قيد‬
‫ممكن است در فرآيندهاي جوشكاري با الكترود توپودري يا حتي‬
‫الكترود روپوش دار نيز از گازي خنثي استفاده شود ‪ .‬مانند دميدن‬
‫گاز در پشت شيار جوش‪ ،‬در چنين مواردي نيز قيد نام گاز در اين‬
‫قسمت الزم است ‪.‬‬
‫• در فرآيند هاي جوشكاري با سوخت گازي )‪ (OFW‬يا‬
‫‪ Oxyfuel Welding‬در اين قسمت سوخت مورد مصرف قيد‬
‫مي شود ‪ .‬بعنوان مثال ‪ :‬اكسيژن ‪ ،‬اكس ي استيلن ‪ ،‬بوتان يا مخلوط‬
‫اكسيژن و اكس ي استيلن‪.‬‬
 ‫• درصد تركيب مخلوط گاز‬
‫))‪(Percent Composition (Mixture‬‬
‫ذكر درصد خلوص و در صورت استفاده از مخلوطهاي گازي‬ ‫•‬
‫درصد تركيب تشكيل دهنده در اين قسمت از فرم مربوطه انجام‬
‫ا‬
‫مي شود‪ .‬مثال ‪ CO2-99% :‬يا ‪( CO2-20% + Ar-80%‬‬
‫براي ‪ (EGW‬در ‪ WPS‬فرآيندهاي ‪ OFW‬مي توان درصد‬
‫تركيب گاز مورد نظر جهت سوختن را در اين قسمت ذكر كرد‬
‫بعنوان مثال در جوشكاري اكس ي استيلن براي فراهم كردن شعله‬
‫اكسيدي‪ ،‬خنثي يا احيائي درصد هر يك از گازها متغير بوده و در‬
‫اينجا ذكر مي شود ‪.‬‬
 ‫نرخ جريان گاز‪:‬‬ ‫•‬
‫در اين قسمت دبی يا نرخ جريان مصرفی آورده می شود‪.‬‬ ‫•‬
‫فرمول جريان گاز در لوله ها (عدد رينولدز) در شرايط بدون توربوالنس‬ ‫•‬
‫‪• Re= ρvD/μ < 2300‬‬
‫‪ : ρ‬چگالی گاز‬ ‫•‬
‫‪ : v‬سرعت گاز‬ ‫•‬
‫‪ : D‬قطر دهانه داخلی نازل‬ ‫•‬
‫‪ : μ‬ويسکوزيته‬ ‫•‬
‫‪• Flow Rate = πD2/4*v‬‬
‫گاز محافظ پشتي )‪(Gas Backing‬‬ ‫•‬
‫در اينجا نام گازهاي محافظي كه در برخي موارد از پشت دميده مي‬ ‫•‬
‫شوند آورده مي شود‪ .‬اين گازها نيز ممكن است ‪ CO2, Ar, N‬يا تركيبي از‬
‫آنها باشند‪.‬‬
 ‫تبديل واحدها‬

l/min l/hr Ft3/hr=C.F.H

1 60 2.1

2 120 4.2

3 180 6.3

4 240 8.4
 ‫• تركيب گاز محافظ كمكي‬
‫)‪(Trailing Shielding Gas Composition‬‬
‫در صورت استفاده از گاز محافظ كمكي تركيب و نام آن در‬ ‫•‬
‫اين قسمت مي آيد ‪.‬‬

‫• مسائل ديگر )‪(Other‬‬

‫مسائلي چون نرخ جريان گاز پشتي يا گاز كمكي محافظ‪ ،‬نوع‬ ‫•‬
‫مي توان در اين‬ ‫شعله حاصله در فرآيندهاي ‪ OFW‬و غيره را‬
‫قسمت آورد ( الزم به تذكر است كه نقطه شبنم گاز محافظ بايد‬
‫كمتر از ‪ – 40‬درجه سانتيگراد باشد ) ‪.‬‬
 ‫مشخصات الكتريكي )‪(Electrical Characteristic‬‬

‫• تغيير در نوع و قطبيت جريان الكتريكي‪ ،‬افزايش در گرماي ورودي و‬

‫يا افزايش حجم و ميزان فلز جوش رسوب داده شده بر واحد طول‬
‫جوش باعث تغيير كيفيت جوش مي شوند و ميزان گرماي وارده از‬
‫رابطه زير محاسبه مي شود ‪:‬‬

‫‪• Q = 0.6 VI / S‬‬

‫‪• ASME QW- 409‬‬
 ‫نوع جريان مستقيم يا متناوب‬
‫)‪(Current AC or DC‬‬

‫• برخي الكترودها با جريان ‪ AC,DC‬بهتر كار مي كنند ‪ .‬در صورت‬

‫استفاده از جريان ‪ DC‬نشان دادن قطبيت جريان نيز الزمست ‪.‬‬
‫براي انتخاب جريان ‪ AC‬يا ‪ DC‬در برگه مشخصات سازنده‬
‫الكترود توصيه هائي آمده است‪ ،‬شروع قوس با ‪ AC‬مشكل تر‬
‫ا‬
‫است و معموال در فرآيندهائي كه شروع قوس مشكلي ندارد ( مانند‬
‫‪ (TIG‬استفاده مي شود ‪.‬‬
 ‫قطبيت )‪(Polarity‬‬ ‫•‬
‫در صورت انتخاب جريان ‪ DC‬اتصال الكترود به قطب مثبت يا‬ ‫•‬
‫منفي مي تواند بر درجه حرارت ايجاد شده در قوس و عمق نفوذ جوش تاثير‬
‫ا‬
‫بگذارد‪ .‬معموال با اتصال الكترود به قطب مثبت عمق نفوذ افزايش مي يابد ‪.‬‬
‫قطبيت با عالمتهاي اختصاري زير نشان داده مي شود ‪.‬‬
‫الف – اتصال الكترود به قطب مثبت در جريان مستقيم‬ ‫•‬
‫‪• DCEP=Direct Curret Electrode Positive‬‬
‫ب‪ -‬اتصال الكترود به قطب منفي در جريان مستقيم‬ ‫•‬
‫‪• DCEN=Direct Curret Electrode Negative‬‬
‫پالريته‬ ‫بر اساس قرارداد ‪ DCEN‬پالريته مستقيم و ‪DCEP‬‬ ‫•‬
‫معكوس قلمداد مي شوند‪.‬‬
 ‫• شدت جريان ))‪(Ampers (Range‬‬

‫بسته به نوع فرآيند‪ ،‬قطر الكترود‪ ،‬سرعت حركت قوس‪،‬‬ ‫•‬

‫ميزان نفوذ جوش مورد نظر و ‪ . . .‬شدت جريان مورد نظر در‬
‫جوشكاري در اين قسمت ‪ WPS‬بيان مي شود ‪.‬‬
 ‫ولتاژ )) ‪(Volts ( Range‬‬ ‫•‬
‫طول قوس‬ ‫ولتاژ‬ ‫•‬
‫ا‬
‫ولتاژ دستگاه معموال به صورت مدار باز اندازه گيري مي‬ ‫•‬
‫شود ‪ .‬دستگاههاي جوشكاري با الكترود دستي در اقسام مختلف‬
‫‪ 20-24‬ولت و ‪ 60-50‬ولت موجود مي باشند‪.‬‬
‫دستگاههاي جوشكاري زير پودري نيز در همين ولتاژ كار مي‬ ‫•‬
‫ا‬
‫كنند ( مثال ‪ 30-40‬ولت ) ‪ .‬آنچه مسلم است در حين جوشكاري با‬
‫كوتاه و بلند شدن قوس ولتاژ تغيير مي كند ‪ .‬از اينرو در اين قسمت‬
‫محدوده تغييرات ولتاژ دستگاه ذكر مي شود ‪.‬‬
 ‫• مسائل ديگر )‪(Other‬‬
‫نكات ديگري چون نوع جريان از قبيل‬ ‫•‬
‫‪ Square,Pulsed,. . .‬يا ولتاژ اوليه جهت برقراري قوس در‬
‫اين قسمت عنوان مي شود ‪.‬‬
 ‫تكنيك و روش كار )‪(Technigque‬‬

‫• نكات تكنيكي روش جوشكاري با توجه به كد ‪ASME (QW-‬‬

‫)‪ 410‬بيان مي شوند ‪.‬‬

‫• سرعت حركت )‪(Travel Speed‬‬

‫ا‬
‫اين فاكتور مخصوصا در جوشكاريهاي اتوماتيك اهميت‬ ‫•‬
‫فراوان دارد و عامل تعيين كننده ميزان حرارت وارد به قطعه است‪.‬‬
‫در فرآيندهاي دستي ذكر سرعت كم ‪ ،‬متوسط يا زياد كافيست‪ ،‬اما‬
‫در مورد دستگاه هاي خودكار سرعت حركت با ديمانسيون )‪(L/T‬‬
‫بيان مي شود ‪.‬‬
 ‫گروه زنجيري يا موجي‬
‫)‪(String of . Wave Bead‬‬
‫در اين قسمت شكل گرده مورد نظر ذكر مي شود ‪ .‬در مواردي‬ ‫•‬
‫كه گرده هاي نازك كافي بوده و يا كمترين حرارت وارد به قطعه‬
‫الزمست‪ ،‬از گروه هاي زنجيري استفاده مي شود زيرا سرعت حركت‬
‫دست در اين تكنيك بيشتر است ‪ .‬گرده هاي موجي به اشكال‬
‫گردش ي‪ ،‬شكل ‪ 8‬و هاللي اجرا مي شوند ‪.‬‬
 ‫سايز كالهك ‪ ،‬نازل يا سوراخ عبور گاز‬
‫)‪(Orifice or Gas Cup Size‬‬

‫• در فرآيندهاي جوشكاري با گاز محافظ اشاره به موارد فوق الزم‬

‫است ‪.‬‬
 ‫تميز كاري و بين پاس ي ( برس زدن‪ ،‬سنگ زدن و غيره )‬
‫)) ‪( Initial & Interpass Cleaning ( Brushing , Grinding , etc‬‬

‫• تميز كردن سطح قبل از انجام جوشكاري مانند زدودن زنگارها‪ ،‬چربي ها و‬
‫كثيفي هاي قطعه باعث افزايش كيفيت جوش مي شود ‪ .‬همچنين در حين‬
‫عمليات جوشكاري چند پاس ي و در اتمام كار‪ ،‬تميز كردن سطح اعم از پاك‬
‫كردن سرباره حاصله و غيره باعث كاهش و حذف عيوب جوش نظير سرباره‬
‫محفوظ در مذاب و آخال و غيره خواهد شد ‪.‬‬
‫ا‬
‫• روشهاي اعمالي معوال برس زدن ‪ ،‬استفاده از اسكنه و چكش ‪ ،‬سنگ زدن‪،‬‬
‫استفاده از فرز انگشتی و ‪ ...‬است‪.‬‬
 ‫روش برداشتن پشت جوش‬
‫) ‪(Method of Back Gouging‬‬
‫در صورت نياز به جوشكاري از پشت جوش الزمست تا ابتدا پشت اولين‬ ‫•‬
‫پاس توسط يكي از روشهاي زير برداشته شود ‪:‬‬
‫•‬
‫• الف – قوس حاصل از الكترود كربني‬
‫) ‪• ( Air carbon are Gouging‬‬
‫• ب ‪ -‬برداشتن بوسيله شعله اكس ي استيلن‬
‫) ‪• ( Oxy Acetylene gouging‬‬
‫• ح ‪ -‬سنگ زدن يا تراشكاري‬
‫) ‪• ( Grinding or Chipping‬‬
 ‫• نوسان ) ‪( Oscilletion‬‬
‫پارامترهاي موثر بر حركت نوساني الكترود در ماشينها و فرآيندهاي‬ ‫•‬
‫اتوماتيك در اين قسمت عنوان مي شوند ‪ .‬عرض حركت نوساني‪ ،‬تواتر يا‬
‫فركانس حركت دستگاه و ‪ . . .‬مسائل قابل طرح مي باشند‪.‬‬

‫• محدوده فاصله تماس لوله با كار‬

‫)‪• (Contact tube to work distance‬‬
‫اين عامل تنها براي فرآيندهاي ‪ SAW, GMAW‬به عنوان مسائل غير‬ ‫•‬
‫اساس ي قابل ذكر بوده و عبارتست از فاصله بين نازل نگهدارنده الكترود‬
‫جوش با قطعه كار كه در حقيقت طول موثر الكترود را نشان ميدهد‪.‬‬
 ‫جوش تك پاس ي يا چند پاس ي در هر طرف‬ ‫•‬
‫]‪• Multiple or Single Pass [Per Side‬‬
‫در صورتيكه هر طرف از طرح پخ نياز به يك يا چند پاس جوش داشته باشد‬ ‫•‬
‫در اين قسمت مطرح مي شود‪ .‬عنوان تك يا چند پاس در اين قسمت كافيست‬
‫‪.‬‬
‫الكترودهاي چندتائي يا تكي‬ ‫•‬
‫)‪• (Multiple or single electrode‬‬
‫بويژه در فرآيند ‪ SAW‬استفاده از چند الكترود نازك به صرفه تر و باعث‬ ‫•‬
‫ا‬
‫افرايش نرخ رسوب نسبت به يك الكترود ضخيم مي شود ‪ .‬گاها از‬
‫الكترودهاي صفحه اي نيز براي پوشش دادن سطوح بزرگ استفاده شده‬
‫است‪ .‬در ديگر موارد اغلب فرآيند تك الكترودي اجرا مي شود ‪.‬‬
 ‫• مسائل ديگر )‪(Other‬‬

‫الف – ماهيت شعله از نظر خنثي يا اكسيد يا قليائي بودن در فرآيندهاي ‪. OFW‬‬ ‫•‬
‫ب ‪ -‬روش حركت شعله در فرآيندهاي ‪ OFW‬به صورت ‪Forhand or‬‬ ‫•‬
‫‪. Backhand‬‬
‫ج ‪ -‬تغيير در زاويه گان در فرآيند ‪. EBW‬‬ ‫•‬
‫د ‪ -‬فاصله بين الكترودها در فرآيندهاي ‪. Multi electrode‬‬ ‫•‬
‫ه ‪ -‬نياز به استفاده از شستشو در ميان پاسهاي جوشكاري‬ ‫•‬
‫و ‪ -‬نياز به تناوب عمليات جوشكاري از يك سمت به پخ سمت ديگر براي جلوگيري از‬ ‫•‬
‫پيچيدگي ‪.‬‬
‫ز ‪ -‬لزوم استفاده از روشهاي دستي و خودكار به طور متناوب و نحوه تغييرات در‬ ‫•‬
‫استفاده‪.‬‬
‫ح ‪ -‬لزوم استفاده از كوبش يا چكش كاري جوش به منظور تنش زدائي ‪.‬‬ ‫•‬
 ‫نكات قابل توجه ضمن ارائه روش جوشكاري‬

‫روش براي جوشكاري قوس با الكترود روكش دار‬ ‫•‬

‫‪ (a‬بهتر است كه قطعه حتي االمكان در وضعيت تخت قرار‬ ‫•‬
‫بگيرد ‪.‬‬
‫‪ (b‬كالس و سايز الكترود‪ ،‬طول قوس ‪ ،‬ولتاژ و آمپراژ مي‬ ‫•‬
‫بايست متناسب با ضخامت قطعه‪ ،‬شكل شيار‪،‬‬
‫وضعيت جوشكاري و ديگر مناسبات قطعه انتخاب شوند‪ .‬بهتر‬
‫است كه آمپر را با توجه به پيشنهاد‬
‫توليد كننده الكترود انتخاب كنيم‬
‫• ‪ (c‬باالترين قطر الكترود مجاز در حاالت مختلف جوشكاري از قرار زير انتخاب مي شود‪:‬‬

‫‪ 8 ) C-1‬ميليمتر براي تمامي جوشهاي تخت به جز در پاس ريشه‬ ‫•‬

‫‪ 6.4 ) C2‬ميليمتر براي جوشهاي گوشه اي افقي‬ ‫•‬
‫‪ 6.4 ) C-3‬ميليمتر براي پاس ريشه جوشهاي گوشه اي در حالت تخت و پاس ريشه جوش‬ ‫•‬
‫هاي‬
‫شياري در حالت تخت كه داراي پشت بند بوده و ‪ 6.4‬ميليمتر ميان دو شيار باز‬
‫باشد )‪(Root Opening‬‬
‫‪ 4 ) C-4‬ميليمتر براي جوشهائي كه با الكترودهاي ‪ EXX14‬و الكترودهاي كم هيدروژن‬ ‫•‬
‫در‬
‫وضعيتهاي عمودي و باالي سر داده مي شود ‪.‬‬
‫‪ 4.5 ) C-5‬ميلي متر براي پاس ريشه جوشهاي شياري و كليه حاالتي غير از موارد فوق‬ ‫•‬
‫الذكر‬
‫‪ )d‬حداقل سايز الكترود مورد استفاده در پاس ريشه بايد به‬ ‫•‬
‫اندازه اي باشد كه ترك ايجاد نشود‪.‬‬
‫‪ )e‬باالترين ضخامت پاس ريشه نبايد از ‪ 6.4‬ميليمتر تجاوز‬ ‫•‬
‫نمايد ( در جوشكاريهاي شياري )‬
‫‪ ) f‬حداكثر ضخامت پاس ريشه جوشهاي گوشه اي تك پاس ي و‬ ‫•‬
‫چند پاس ي نبايد از مقادير زير تجاوز نمايد‪.‬‬
‫‪ 9.5) f-1‬ميليمتر در حالت تخت‬ ‫•‬
‫‪ 8 ) f-2‬ميليمتر در وضعيت هاي افقي و باالي سر‬ ‫•‬
‫‪ 12.7 ) f-3‬ميليمتر در وضعيت عمودي‬ ‫•‬
‫‪ ) g‬بيشترين ضخامت اليه هاي بعد از پاس ريشه در جوشكاري هاي شياري و‬ ‫•‬
‫گوشه اي از اين قراراست ‪:‬‬
‫‪ 3 ) g-1‬ميليمتر براي جوشهائي كه در وضعيت تخت قرار دارند‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ 4 ) g-2‬ميليمتر براي جوشهايي در وضعيتهاي افقي‪ ،‬باالي سر و عمودي ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ ) h‬جهت پيشروي تمام پاسها در جوشكاري با وضعيت عمودي بايد رو به باال‬ ‫•‬
‫• ) ‪ ( Upward‬باشد مگر اينكه هدف ترميم زير برش باشد‪ .‬در مورد جوشكاري مقاطع‬
‫گرد جوشكاري ممكن است سر باال يا سر پائين انجام شود از اينرو‬
‫ا‬
‫الزمست تا قبال جوشكار امتحان شده باشد ‪.‬‬

‫‪ ) I‬در جوشكاري شياري كه نياز به نفوذ كامل است و از پشت بند نيز استفاده‬ ‫•‬
‫نميشود‪ .‬قبل از جوشكاري سمت ديگر مي بايست پشت جوش بوسيله‬
‫• ‪ Sounding or Gouging‬برداشته شود‪.‬‬
 ‫روش براي جوشكاري قوس زير پودري با يك الكترود‬ ‫•‬
‫‪ ) a‬منظور از يك الكترود اينست كه تنها يك مفتول يا الكترود به يك سيستم مولد نيرو متصل‬ ‫•‬
‫باشد‪.‬‬
‫•‬
‫‪ ) b‬تمامي جوشهاي قوس زير پودري بجز جوشهاي گوشه اي مي بايست در حالت تخت انجام شوند‪.‬‬ ‫•‬
‫جوشهاي گوشه اي ممكن است در يكي از وضعيت هاي تخت يا افقي انجام شوند ‪ .‬ضخامت‬
‫جوشهاي گوشه اي تك پاس ي در حالت افقي نبايد از ‪ 8‬ميليمتر تجاوز كنند‪.‬‬
‫‪ ) c‬ضخامت اليه هاي جوش ‪ ،‬بجز اليه هاي ريشه و سطحي نبايد از ‪ 6.4‬ميليمتر تجاوز كند‪ .‬در‬ ‫•‬
‫صورتيكه اندازه باز بودن ريشه )‪ (Root Openning‬بيش از ‪ 12.7‬ميليمتر باشد مي بايست‬
‫از‬
‫روشهاي چند پاس ي استفاده شود ‪ .‬در صورتيكه پهناي جوش از ‪ 15.9‬ميليمتر تجاوز نمايد نيز‬
‫مي بايست جوشكاري چند پاس ي انجام شود ‪.‬‬
‫‪ ) d‬شدت جريان جوشكاري ‪ ،‬ولتاژ قوس ‪ ،‬سرعت حركت مي بايست به گونه اي انتخاب شوند كه‬ ‫•‬
‫ذوب‬
‫كامل فلز پايه و امتزاج آن با مذاب حاصل از سيم جوش انجام شده و هيچگونه سر رفتن يا زير‬
‫برش ي اتفاق نيفتد‪.‬‬
‫بيشترين شدت جريان جوشكاري براي شيارهائي كه الزمست ذوب در هر دو وجه شيار انجام‬ ‫•‬
‫پذيرد ‪ 600‬آمپر مي باشد بجز در آخرين اليه كه استفاده از جريانهاي بيشتر نيز مجاز است‪ .‬بيشترين شدت‬
‫جريان براي جوش گوشه اي در وضعيت تخت ‪ 1000‬آمپر است‪.‬‬
 ‫• روش براي جوشكاري قوس زير پودري با الكترودهاي موازي‬

‫‪ ) a‬منظور از الكترود موازي استفاده از دو الكترود است كه به طور موازي به يك مولد برق‬ ‫•‬
‫اتصال يافته باشند‪ .‬هر دو الكترود بوسيله يك سيستم به جلو رانده مي شوند‪ .‬جريان جوشكاري مجموع‬
‫شدت جريانهاي دو الكترود است ‪.‬‬

‫‪ ) b‬بجز جوش گوشه اي براي استفاده از الكترودهاي موازي وضعيت مي بايست تخت باشد‪.‬‬ ‫•‬
‫جوشهاي‬
‫گوشهاي تخت و افقي با الكترود موازي نبايد با ضخامت بيش از ‪ 8‬ميليمتر اجرا شوند ‪.‬‬

‫‪ ) c‬ضخامت اليه هاي جوش محدوديتي ندارند ‪ .‬در پاس ريشه با استفاده از پشت بند با رعايت‬ ‫•‬
‫ضخامت كافي در ريشه پخ ) ‪ ( Root Face‬بايد از ذوب شدن و ريزش قطعه جلوگيري كرد ‪.‬‬
‫هنگامي كه پهناي سطح شيار از ‪ 12.7‬ميليمتر تجاوز مي كند بايد از جوشكاري چند پاس‬ ‫•‬
‫استفاده‬
‫شود ‪ .‬در صورتيكه پنهاي پاس زيرين باالي ‪ 15.9‬ميليمتر است نيز بهتر است تا جوشكاري در‬
‫چند پاس ادامه يابد ‪.‬‬
‫‪ ) d‬ماكزيمم شدت جريان انتخابي براي جوشكاري زير پودري با الكترودهاي موازي از‬ ‫•‬
‫قرار زير است ‪:‬‬
‫‪ 700 ) d-1‬آمپر براي جوشكاري اليه ريشه در طرح شياري بدون باز بودن‬ ‫•‬
‫ريشه‬
‫‪ 900) d-2‬آمپر براي پاس ريشه و در صورت استفاده از پشت بند در طرح شياري‬ ‫•‬
‫‪ 1200 ) d-3‬آمپر براي تمامي پاسها بجز پاس آخر در طرح شياري‬ ‫•‬
‫‪ ) d-4‬براي اليه آخر هيچ محدوديتي در انتخاب آمپراژ نيست ( براي طرح‬ ‫•‬
‫شياري )‬
‫‪ ) d-5‬در جوشكاري جوشهاي گوشه اي حداكثر جريان انتخابي نبايد از‬ ‫•‬
‫‪ 1200‬آمپر تجاوز نمايد‪.‬‬
‫•‬
‫‪ ) e‬براي جوشكاري پاس ريشه مي توان ابتدا از فرآيندهاي ‪ GMAW‬استفاده‬ ‫•‬
‫كرد‪ .‬سپس روي آنرا با ‪ SAW‬ادامه داد ‪.‬‬
‫• ‪ )f‬دماي پيشگرم وبين پاس جوشكاري زير پودري با الكترودهاي موازي از جدول ضميمه ‪F‬‬
‫بدست مي آيد‪ ،‬در غير اينصورت با توجه به نوع آلياژ‪،‬حرارت وارده)‪(HEAT INPUT‬‬
‫اين دماها بايد به گونه اي تنظيم شودند كه‪:‬‬

‫‪ ) f-1‬سختي در ناحيه متاثر از حرارت )‪ (HAZ‬فلز پايه با استحكام كشش ي كمتر‬ ‫•‬
‫از (‪ Mpa)60/000 Psi415‬از ‪ 225‬ويكرز باالتر نرود ‪.‬‬
‫‪ ) f-2‬سختي در ناحيه متاثر از حرارت )‪ (HAZ‬فوالدهايي با حداقل‬ ‫•‬
‫استحكام ‪ 60/000 Psi‬و حداكثر از ‪ P(485 Mpa)70/000 Psi‬از ‪ 286‬ويكرز‬
‫باالتر نرود ‪.‬‬
‫روش اندازه گيري سختي ‪ HAZ‬از اين قرار است كه ‪ ،‬ابتدا مقطعي از‬ ‫•‬
‫نمونه جوشكاري تهيه کرده و ماكرواچ ميشود‪ .‬اين مقطع به ازاي هر ‪ 15.2‬متر جوش‬
‫بايد تهيه شود ‪ .‬سپس سختي سنجي با معيار ويكرز بر اساس ‪ ASTM E92‬انجام شده‬
‫يا با هر روش سختي سنجي ديگري انجام گرفته و سپس طبق ‪ ASTM E140‬به‬
‫ويكرز تبديل مي شود ‪.‬‬
 ‫• روش براي جوشكاري قوس زير پودري با چند الكترود‬
‫•‬
‫‪ ) a‬حالت چند الكترودي به گونه اي از جوشكاري زير پودري‬ ‫•‬
‫اطالق مي شود كه دو يا چند الكترود‬
‫موازي يا تكي به طور مجزا به مولد جريان و سيستم انتقال‬
‫سيم )‪ (Feeder‬متصل باشند ‪.‬‬
‫‪ ) b‬وضعيت جوشكاري بايست كه در حالت تخت تنظيم شده‬ ‫•‬
‫باشد بجز براي جوشهاي گوشه اي كه در‬
‫حالت افقي نيز جوشكاري با حداكثر اندازه ‪ 12.7‬ميلي متر انجام‬
‫مي شود ‪.‬‬
‫• ‪ ) c‬در اين روش نيز ضخامت پاسها و اليه هاي جوش محدود نيست‬
‫‪ .‬براي پر كردن شيارهائي با پهناي بيش از ‪ 12.7‬ميليمتر بهتر است كه‬
‫بيش از‬ ‫از چند پاس استفاده شود ‪ .‬اگر پاس قبلي با پهناي‬
‫‪ 25.4‬ميليمتر رسوب گذاري شده و در صورت استفاده از دو الكترود‬
‫مي بايست الكترودها پشت سر هم باشند‪.‬‬

‫‪ ) d‬همانند روشهاي قبل جريان‪ ،‬ولتاژ و سرعت بايد به گونه‬ ‫•‬

‫اي تنظيم شود كه سر رفتن يا زير برش باقي نماند‪ .‬حداكثر جريان‬
‫مورد استفاده از قرار زير است ‪:‬‬
‫‪ 700) d-1‬آمپر به ازاي هر الكترود تك يا موازي براي جوشكاري پاس‬ ‫•‬
‫ريشه طرح شياري بدون باز بودن ريشه شيار‬
‫‪ 750 ) d-2‬آمپر به ازاي هر اكترود تك و يا ‪ 900‬آمپر براي هر الكترود موازي‬ ‫•‬
‫براي تمامي پاسهاي طرح شياري بجز اليه آخر و در صورت استفاده از پشت‬
‫بند ‪.‬‬
‫‪ 1000 ) d-3‬آمپر به ازاي هر الكترود تك يا ‪ 1200‬آمپر به ازاي هر الكترود‬ ‫•‬
‫موازي براي تمام پاسهابجز اليه آخر‬
‫‪ )d-4‬در اين روش نيز محدوديتي در تعيين حداكثرشدت جريان اليه آخر‬ ‫•‬
‫جوش شياري نيست‪.‬‬
‫‪ )d-5‬براي جوشهاي گوشه اي حداكثر ‪ 1000‬آمپر به ازاي هر الكترود تكي‬ ‫•‬
‫و ‪ 1200‬آمپر براي هر الكترود موازي اختيار مي شود ‪.‬‬
 ‫روش براي جوشكاري قوس فلز با گاز محافظ و جوشكاري قوس با‬
‫الكترود توپودري‬
‫( حالت تك الكترودي ) ‪:‬‬

‫‪ ) a‬حداكثر قطر الكترود براي وضعيت هاي تخت و افقي ‪4‬‬ ‫•‬
‫ميلي‬ ‫‪2.4‬‬ ‫عمودي‬ ‫در وضعيت‬ ‫متر‪،‬‬ ‫ميلي‬
‫متر و در وضعيت باالي سر ‪ 2‬ميليمتر است‪.‬‬

‫‪ ) b‬حداكثر اندازه جوش گوشه اي مجاز در يك پاس ‪ 12.7‬ميلي‬ ‫•‬

‫‪،‬‬ ‫عمودي‬ ‫و‬ ‫تخت‬ ‫وضعيت‬ ‫براي‬ ‫متر‬
‫‪ 9.5‬ميلي متر در وضعيت افقي و ‪ 8‬ميلي متر براي وضعيت باالي‬
‫سر مي باشد‪.‬‬
‫• ‪ ) c‬در فرآيند ‪ GMAW‬ضخامت اليه هاي جوش در حالت پخ سازي شده‬
‫بجز پاس ريشه و پاس نهائي نبايد از ‪ 6.4‬ميليمتر تجاوز نمايد‪ .‬در صورتيكه باز‬
‫ا‬
‫بودن ريشه از ‪ 12.7‬ميلي متر تجاوز كند حتما‬
‫جوشكاري بايد طي چند پاس انجام شود در مورد پخ هائي كه پهنايشان‬
‫ا‬
‫از ‪ 15.9‬ميلي متر است‪ ،‬حتما از روشهاي چند پاس ي بايد استفاده شود ‪.‬‬

‫‪ ) d‬در فرآيند ‪ FCAW‬نيز ضخامت اليه هاي جوش در حالت پخ‬ ‫•‬
‫سازي شده بجز پاس ريشه و پاس نهائي نبايد از ‪ 6.4‬ميلي متر بيشتر باشد ‪.‬‬
‫براي شيارهائي با بيش از ‪ 12.7‬ميليمتر فاصله ريشه‪ ،‬روش چند پاس ي بايد‬
‫انجام شود پخهائي كه در وضعيت هاي تخت افقي يا باالي سر پهناي بيش از‬
‫‪ 9/15‬ميلي متر دارند نيز بايد چند پاس جوشكاري شوند‪ .‬در وضعيت هاي‬
‫‪ 6G‬يا ‪ 5G‬در جهت سر باال اگر پهناي جوش ‪ 25.4‬ميلي متر باشد‬
‫جوشكاري چند اليه اي مورد نياز است ‪.‬‬
‫• ‪ ) e‬شدت جريان ‪ ،‬ولتاژ قوس ‪ ،‬نرخ خروج گار ‪ ،‬نحوه انتتقال فلز و‬
‫سرعت حركت مي بايست به گونه اي انتخاب شوند كه در هر پاس‬
‫ذوب جناحين پخ بخوبي صورت گرفته ضمن اينكه سر‬
‫رفتن‪ ،‬خلل و فرج و زير برش ايجاد نشود ‪.‬‬
‫‪ ) f‬جهت جوشكاري براي وضعيت عمودي مي بايست همواره‬ ‫•‬
‫رو به باال بوده مگر اينكه جوشكاري ترميمي روي زير برش ها انجام‬
‫شود‪ .‬در اين حالت نيز پيشگرم حداقل ‪ c21‬مطابق جدول‬
‫ضميمه‪ F‬مورد نياز خواهد بود در جوشكاري لوله ها و مقاطع گرد‬
‫در صورتيكه جوشكاري امتحان شده باشد هر دو جوش سر باال و‬
‫سر پائين مجاز مي باشند‪.‬‬
‫• ‪ ) g‬در صورتيكه بدون استفاده از پشت بند جوشكاري با نفوذ كال‬
‫انجام مي شود الزم است تا پاس اول‬
‫تا اندازه اي توسط ‪ Gouging‬يا ‪ Chipping‬برداشته شود‬
‫و سپس پاسهاي بعدي اجرا شوند‪ .‬در صورت امكان پشت جوش و‬
‫جوشكاري يك پاس از پشت نيز مفيد خواهد بود ‪.‬‬

‫‪ ) h‬فرآيندهاي ‪ GMAW ، FCAW‬با گاز محافظ اضافي‬ ‫•‬

‫نبايد در معرض باد انجام شوند مگر اينكه‬
‫قسمت جوشكاري به گونه اي محافظت شود‪ .‬محافظ بايد به‬
‫شكلي باشد كه مانع افزايش سرعت باد از ‪ 5‬مايل بر ساعت در‬
‫اطراف محل جوش شود‪.‬‬
‫• ‪ ) I‬به منظور پيشگيري از ذوب ريشه جوش بهتر است تا از پشت‬
‫بندهائي از جنس مس‪ ،‬فالكس‪ ،‬صفحات شيشه‪ ،‬پودر آهن يا مواد‬
‫مشابه آن استفاده شود‪ .‬بويژه در مواردي كه الكترود مورد مصرف‬
‫از نوع كم هيدروژن باشد‪.‬‬
 ‫• روش براي جوشكاري ‪ESW , EGW‬‬

‫‪ ) a‬گاز محافظ مورد استفاده در اين فرآيندها مي بايست‬ ‫•‬

‫مشابه گاز حافظ ديگر فرآيندهاي جوشكاري باشد‪ .‬در صورتيكه‬
‫ا‬
‫اختالط گازها در محل كار )‪ (Site‬انجام مي شود حتما بايد وسيله‬
‫اي براي نسبت تركيب دو گاز موجود باشد‪.‬‬
‫‪ ) b‬فرآيند ‪ EGW‬نبايد در معرض باد يا جريان هوا با‬ ‫•‬
‫سرعتي بيش از ‪ 5‬مايل بر ساعت انجام شود مگر‬
‫اينكه محافظ استفاده شود‪.‬‬
‫‪ ) c‬حداالمكان در اين روش ها از وقفه بايد جلوگيري شود‪.‬‬ ‫•‬
 ‫• گزارش كيفيت روش جوشكاري‬
Welding Procedure Qualitfication •
Recode (PQR)
‫هدف از انجام آزمايشهاي تعيين كيفيت روش جوشكاري اين است‬ ‫•‬
‫كه نشان دهيم كيفيت مواد اوليه‪ ،‬روش و فلز جوش حاصله با‬
‫آنچه در ‪ WPS‬خواسته شده يكسان است‪ .‬اينكار توسط‬
‫تهيه‪ PQR‬طي مراحل زير صورت مي گيرد‪:‬‬
‫الف – آماده سازي و جوشكاري نمونه مناسب‬ ‫•‬
‫ب ‪ -‬آزمايش نمونه هاي حاضر شده‬ ‫•‬
‫ج ‪ -‬بازبيني نتايج و نتيجه گيري راجع به مراحل آماده سازي‬ ‫•‬
‫‪،‬جوشكاري و آزمايشها‬
‫د ‪ -‬تائيد روش و مواد مورد استاده در فرآيندهاي جوشكاري‬ ‫•‬
‫)‪(Approval‬‬
 ‫روش آماده سازي و جوشكاري نمونه هاي مناسب و آزمايشهاي‬
‫تعيين كيفيت جوش‬
‫• اقسام آزمايشهاي مورد نياز پس از بررس ی چشمی اوليه براي جوشهاي شياري و هدف از‬
‫انجام آنها از اين قرار است‪:‬‬

‫‪ ) a‬آزمايش كشش ي با نمونه هاي كوچك براي اندازه گيري استحكام كشش ي‬ ‫•‬
‫•‬ ‫)‪(Tension Test‬‬
‫‪ ) b‬آزمايش خمش – ريشه براي سالمت جوش‬ ‫•‬
‫•‬ ‫)‪(Root - Bend Test‬‬
‫‪ ) c‬آزمايش خمش – سطحي ( گرده ) براي سالمت جوش‬ ‫•‬
‫•‬ ‫)‪(Side - Bend Test‬‬
‫‪ ) d‬آزمايش خمش – جانبي براي سالمت جوش‬ ‫•‬
‫•‬ ‫)‪(Side - Bend Test‬‬
 ‫• ‪ ) e‬آزمايش هاي خمش ي ريشه و سطح طولي براي سالمت جوش‬
‫)‪• (Longitudinal Face, Root - Bend Test‬‬

‫• ‪ ) f‬آزمايش كشش از فلز جوش براي خصوصيات مكانيكي‬

‫فرآيندهاي ‪ESW,EGW‬‬
‫•‬ ‫)‪(All - Weld - Metal Test‬‬
‫• ‪ ) g‬آزمايش ضربه در صورت تعيين براي فرآيندهاي‬
‫‪ ESW,EGW‬جهت چقرمگي‬
‫)‪• (Impact Test‬‬
‫‪ )h‬آزمايش ماكرواچ براي سالمت ونفوذ مؤثر(ساق) جوش در‬ ‫•‬
‫اتصاالت شياري با نفوذ جزئي‬
‫( )‪• Macroetch Test‬‬
‫‪ ) I‬آزمايش راديوگرافي يا اولتراسونيك براي سالمت جوش‬ ‫•‬
‫)‪• (Nondestructive Testing‬‬
‫همچنين براي جوش هاي گوشه اي )‪ (Fillet‬آزمايشهاي زير‬ ‫•‬
‫مورد نياز است ‪:‬‬

‫‪ ) a‬آزمايش ماكرواچ براي تشخيص سالمت و ذوب كافي جوش‬ ‫•‬

 ‫• ‪ ) b‬آزمايش خمش ي جانبي براي سالمت جوش‬

‫• ‪ ) c‬آزمايش كشش از فلز جوش براي خصوصيات مكانيكي‬

‫تعداد نوع و روش آماده سازي نمونه هاي آزمايش جوش در‬ ‫•‬
‫استانداردهاي گوناگون تفاوتهاي مختصري دارد كه برخي از آنها در‬
‫مورد جوش سر به سر ورق فوالد كربني به ضخامت ‪t < 10‬‬
‫‪ mm‬از قرار زير است ‪:‬‬
 ‫• كد ‪: ASMEIX‬‬
‫دو عدد آزمايش كشش عرض ي ‪ ،‬دو عدد خمش گرده ‪ 180‬درجه و دو‬ ‫•‬
‫عدد خمش ريشه ‪ 180‬درجه‬

‫• كد ‪: AWS D1.1‬‬
‫آزمايش غير مخرب‪ ،‬دو عدد كشش عرض ي‪ ،‬دو عدد خمش گرده‬ ‫•‬
‫‪180‬درجه ‪ ،‬دو عدد خمش ريشه ‪180‬درجه‬

‫• استاندارد ‪: BS4870‬‬
‫آزمايش غير مخرب‪ ،‬مطالعه مقطع عرض ي‪ ،‬سختي سنجي مقطع ‪ ،‬يك‬ ‫•‬
‫كشش عرض ي‪ ،‬يك خمش گرده ‪90‬درجه ‪ ،‬يك خمش ريشه ‪90‬درجه‬
 ‫جوشهاي شياري با نفوذ كامل جوش‬

‫• نوع و تعداد نمونه هائي كه جهت تائيد كيفيت فرآيند جوش بايد مورد‬
‫آزمايش قرار گيرد با استفاده از استاندارد ‪ AWSD1.1‬در جدول صفحه‬
‫بعد آمده است ‪ .‬تعداد و نوع نمونه ها به ضخامت ورق نمونه بستگي دارند ‪.‬‬

‫• چنانچه در ستون آخر اين جدول مشاهده مي شود بسته به ضخامت طرح‬
‫محدوده‬ ‫جوش مي توان از يك ورق نمونه آمايش ي براي سنجش كيفيت‬
‫اي از ضخامتها كه از ضخامت خود ورق شروع شده و تا دو برابر ضخامت‬
‫ورق را شامل مي شود استفاده كرد‪ .‬در مورد لوله نيز معيار آزمايش ها قطر‬
‫لوله و ضخامت ورق لوله است‪.‬‬
‫• تعداد آزمايش هاي الزم جهت تعيين كيفيت بر اساس كد ‪ASME‬‬
‫‪ QW-451‬و‬ ‫براي جوشهاي شياري با ضخامت محدود در‬
‫‪ QW-452‬آمده است ‪.‬‬
 ‫آزمايشهاي غير مخرب‬

‫• بر اساس ‪ AWS D1.1‬قبل از آماده كردن نمونه هاي آزمايشهاي مخرب‬

‫ورق يا لوله نمونه آزمايش به منظور تشخيص عيوب مي بايست به صورت‬
‫غير مخرب اينچنين آزمايش گردد ‪:‬‬
‫• الف – يكي از آزمايشهاي راديو گرافي با اولترا سونيك مي بايست بروي قطعه‬
‫انجام شود ‪.‬‬
‫• به غير از قسمت هاي دور ريز در دو انتهاي ورق نمونه ‪ ،‬آزمايشهاي غير مخرب‬
‫ورق مي بايست بر اساس ‪ AWS,Section 6,Parts B or C‬انجام‬
‫شود ‪ .‬در مورد جوش لوله ها دور تا دور نمونه بايد بر اساس ‪AWS,Sec‬‬
‫‪ . 10,Parts E and F‬مورد آزمايشهاي غير مخرب قرار گيرد‪.‬‬
‫• ب – بهتر است براي قابل قبول تر شدن نتايج آزمايشها و اطمينان‬
‫از حصول كيفيت پس از تائيد نمونه توسط اولترا سونيك يا راديو‬
‫گرافي آزمايشهاي زير نيز بر روي نمونه انجام شود ‪:‬‬

‫• بازرس ي چشمي‬
‫• آزمايش ذرات مغناطيس ي براي تشخيص ترك‬
‫• آزمايش مايعات نافذ براي تشخيص تركهاي سطحي‬
 ‫• آزمونهای غيرمخرب‪:‬‬

‫‪ -1‬بازرس ی چشمی‪:‬‬

‫‪ -‬اولين مرحله بازرس ی‬

‫‪ -‬ابزارهای کمکی‬
 ‫‪ -‬مراحل بازرس ی چشمی‪:‬‬

‫‪ -1‬قبل از مونتاژ‪:‬‬

‫* بررس ی و انتخاب مواد اوليه‬

‫* سالمت قطعات‬
‫* آزمون جوشکاران و اپراتورها‬
‫* مطالعه استانداردها‬
 ‫* انتخاب استانداردهای الزم‬
‫* مطالعه نقشه ها و مشخصات فنی‬

‫‪ -2‬حين مونتاژ‪:‬‬

‫* طرح و نحوه اجرای جوشکاری‬

‫* بررس ی تجهيرات جوشکاری‬
‫* سوار کردن قطعات‬
‫* تعداد و فاصله خال جوشها‬
‫* فاصله بين قطعات و‪...‬‬
 ‫‪ -3‬بازرس ی موقع جوشکاری‪:‬‬

‫* اطمينان از اجرای صحيح عمليات جوشکاری‬

‫* عدم وجود آلودگی‬
‫* ترتيب و توالی جوشکاری‬
‫* استفاده از قيد و بندها‬
‫* بازرس ی مواد مصرفی؛ خشک بودن الکترودها و ‪...‬‬
‫* نظارت بر جوشکاران و اپراتورها‬
‫* اجرای صحيح ‪ WPS‬و ‪...‬‬
 ‫‪ -4‬بازرس ی پس از جوشکاری‪:‬‬

‫* بازرس ی چشمی؛ گرده اضافی‪ ،‬تعقر يا تحدب زياد و ‪...‬‬

‫* روشهای بازرس ي ديگر‬
‫* بازرس ی ابعادی جوش‬
‫* تنش زدايی و ساير عمليات حرارتيهای موردنياز‪.‬‬
 ‫‪ -2‬آزمون مايعات نافذ ‪PT‬‬
‫جهت آشکارسازي نقائص سطحي مورد استفاده قرار مي گيرد‪ .‬اساس آن پخش يک مايع نافذ بر‬
‫روي سطح جسم مي باشد که طبق مراحل زير صورت مي پذيرد‪:‬‬
‫(‪ )1‬آماده سازي سطح‬
‫(‪ )2‬بکار بردن مايع نافذ ( مالش و اسپري و‪) .....‬‬
‫(‪ )3‬تميز کردن مايع اضافي‬
‫(‪ )4‬آشکار سازي‬
‫(‪ )5‬مشاهده و بازرس ي‬
 ‫• آماده سازی سطح‪:‬‬

‫‪ -‬سطوح تميز و خشک‬

‫‪ -‬عاری از روغن‪ ،‬گريس‪ ،‬آب و ‪...‬‬

‫• بکار بردن مايع نافذ‪:‬‬

‫‪ -‬مخزن مايع نافذ‬

‫‪ -‬قلم مو‬

‫‪ -‬اسپری‬
 ‫• تميز کردن مايع اضافی‪:‬‬

‫‪ -‬مرحله ای ضروری برای بازرس ی معتبر‬

‫‪ -‬در مواقعی نياز به حالل مخصوص‬

 ‫• آشکارسازی‪:‬‬

‫‪ -‬خاصيت مويينگی‬

‫‪ -‬پودر گچ‬

‫‪ -‬ذرات خشک يا معلق در مايع فرار‬

 ‫• مشاهده و بازرس ی‪:‬‬

‫‪ -‬بازرس ی با مايع نافذ رنگی‬

‫‪ -‬بازرس ی با نافذ فلورسنت و نور فرا بنفش‬

 ‫بطور کلی‪:‬‬

‫• روش ی ارزان و ساده‬

‫• عدم نياز به سيستمهای الکترونيکی پيچيده‬

‫ولی‪:‬‬

‫• فقط برای عيوب سطحی‬

‫• محدوديت زبری و تخلخل سطح جسم‬
 ‫• کاربرد‪:‬‬

‫‪ -‬ديسکهای چرخان توربين و تيغه ها‬

‫‪ -‬چرخهای هواپيما‬

‫‪ -‬قطعات ريخته گری و آهنگری‬

‫‪ -‬اتصاالت جوشکاری‬
 ‫‪ -3‬آزمون مغناطيس ی ‪MT‬‬

‫زير‬ ‫روش حساس ي براي رديابي نقائص سطحي و برخي نقائص‬

‫سطحي قطعات فرو مغناطيس ي بکار ميرود ‪ .‬اساس اين آزمون نشتي‬
‫ميدان مغناطيس ي در اثر وجود نقائص مي باشد ‪.‬‬
‫‪ -‬روش ی حساس برای رديابی عيوب سطحی و برخی عيوب زيرسطحی‬
‫قطعات فرومغناطيس ی‬

‫‪ -‬ذرات مغناطيس ی خشک يا خيسانده شده‬

‫‪ -‬استفاده از پودرهای دانه ريز فلزات يا اکسيدهای فلزی‬

‫‪ -‬بهترين حالت‪ :‬نقص عمود بر ميدان‬

 ‫• روشهای مغناطيس کردن‪:‬‬

‫‪ -‬عبور جريان از تمام قطعه‪ :‬برای قطعات کوچک‬

‫‪ -‬استفاده از سيم پيچ با ميدان مغناطيس ی طولی ‪ :‬ميل لنگها و ‪...‬‬

‫‪ -‬کابل قابل خمش به دور قطعه‪ :‬قطعات بزرگ مغناطيس ی‬

‫‪ -‬عبور سيم رسانا‪ :‬لوله ها‪ ،‬سيلندرها و ‪...‬‬

‫‪ -‬آهن ربای نعلی شکل‪ :‬قطعات متنوع ديگر‬

 ‫‪ -‬ترکهای تا ‪ 001/0‬ميليمتر‬

‫‪ -‬محدوديت‪ :‬نياز به فرومغناطيس بودن ماده‬

‫و‬
‫‪ -‬عمود بودن جهت ميدان بر ترک‬

‫‪ -‬غيرمغناطيس کردن نهايی‬

 ‫‪ -4‬آزمون اولتراسونيک ‪UT‬‬

‫جهت آشکارسازي نقائص دروني و جستجوي ترکهاي کوچک سطحي‬

‫بکار برده مي شود ‪ .‬اساس آن تغيير در دامنه و سرعت امواج در‬
‫برخورد با نقائص است ‪.‬‬
 ‫• امواج فراصوتی ‪:‬‬

‫‪0.5-20 MHz‬‬ ‫‪ -‬امواج کشسان با بسامد‬

‫‪20Hz – 20 KHz‬‬ ‫‪ -‬بسامد شنوايی انسان‪:‬‬

‫• توليد به کمک مواد پيزوالکتريکی‪:‬‬

‫‪ -‬کوارتز‪ ،‬تيتانات باريم‪ ،‬متانيوبات سرب‪ ،‬زيرکونات سرب و‪...‬‬

‫‪ -‬برای آشکارسازی عيوب درونی و ترکهای کوچک سطحی‬

‫‪ -‬اندازه عيوب بزرگتر از طول موج پرتو باشد‪.‬‬

‫‪ -‬افزايش حساسيت با افزايش بسامد‬

‫‪ -‬در مورد چدن خاکستری و‪ ...‬نياز به کاهش بسامد‬

‫‪ -‬دو روش ‪ :‬عبوری‪ ،‬بازتابی‬

 ‫• امواج فراصوتی سطحی (ريلی) ‪:‬‬

‫‪ -‬توليد به کمک کاوشگرهای مايل‬

‫‪ -‬برای آشکارسازی عيوب سطحی‬

‫‪ -‬حذف بازتاب‪:‬‬
‫• بوسيله موادی مانند الستيک و ‪...‬‬
‫• استفاده از بازتابهای متوالی‬
 ‫‪ -‬روش ی ارزان و فراگير‬

‫‪ -‬وسايل سبک و قابل حمل و نقل‬

‫‪ -‬به منظور بازرس ی دوره ای قطعات هواپيما‪ ،‬راه آهن و وسايل نقليه‬

‫جاده ای به منظور بررس ی ترکهای خستگی‬

 ‫‪ -5‬آزمون راديوگرافي ‪RT‬‬

‫براي رديابي نقائص دروني مورد استفاده قرار مي گيرد‪ .‬اساس آن‬

‫ميزان جذب اشعه ايکس يا گاما توسط نقص مي باشد ‪.‬‬

‫• اشعه ايکس و گاما غيرقابل تشخيص هستند‪.‬تفاوت در روش ايجاد‪:‬‬

‫• اشعه ايکس‪ :‬از بمباران يک هدف فلزی با الکترونهای پرسرعت‬

‫• اشعه گاما‪ :‬از تشعشعات يک ماده راديواکتيو درحال متالش ی شدن‬

 ‫‪ -‬پارامترها‪ :‬جريان و ولتاژ‬

‫‪ -‬جريان‪ :‬اثر روی دما و نشر ترمويونيک‬

‫‪ -‬ولتاژ‪ :‬انرژی پرتو الکترونی را افزايش می دهد‪.‬‬

‫قدرت ‪1 Mev‬‬ ‫‪ -‬باالترين حد‪ :‬فوتونهايی به‬

‫‪ -‬شدت پرتو تابش ی‪ ،‬فاصله چشمه تا فيلم‪ ،‬مدت زمان تابش روی‬
‫کيفيت تصوير مؤثرند‪.‬‬

‫‪ -‬شاخص کيفی تصوير ‪ IQI‬يا نفوذسنج‬

‫مشخصات در استاندارد ‪BS3971‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -‬تغييرات چگالی تصوير در اثر عوامل زير است‪:‬‬

‫* تغيير در ضخامت قطعه‬

‫* ترکها و مويه های درونی‬

‫* نادرستی فرايند‬

‫* شرايط نامناسب فيلم‬

 ‫‪ -‬تفاوت جذب ‪ %2‬اشعه قابل تشخيص خواهد بود‪.‬‬

‫‪ -‬سيورت )‪ :(sv‬جذب يک ژول انرژی به ازای يک کيلوگرم وزن بدن‬

‫انسان‬

‫‪ -‬گرانی تجهيزات‪ ،‬زمان بری‪ ،‬حفاظت کارکنان و‪...‬‬

‫‪ -‬در مورد تستهای جوشکاری شده‪ ،‬قطعات ريختگی ضخيم و‪...‬‬

 ‫‪ -6‬آزمون جريان گردابي ‪ET‬‬

‫براي تشخيص نقائص سطحي و زير سطحي ‪ ،‬تعيين ضخامت پوشش سطح‪،‬‬

‫اندازه دانه ‪ ،‬شرايط عمليات حرارتي و رسانايي الکتريکي بکار ميرود ‪.‬‬
‫‪ -‬غيريکنواختی در جسم باعث آشکار شدن اثر جريانهای گردابی می‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ -‬در نتيجه کاهش ميدان مغناطيس ی و مقاومت ظاهری را‬

‫خواهيم داشت‪.‬‬

‫‪ -‬بازرس ی در ‪ 3‬ميليمتری از لبه ها صورت گيرد‪.‬‬

‫‪ -‬بسامد ‪ :‬وابسته به نوع کار و ضخامت‬

 ‫• انواع سيم پيچها ‪:‬‬

‫‪ -‬سيم پيچ ساده ‪ :‬تغيير در مقاومت ظاهری‬

‫‪ -‬سيم پيچ با دو بوبين ‪ :‬تعادل در پل الکتريکی‬

‫‪ -‬سيم پيچ تفاضلی ‪ :‬ايجاد اختالف پتانسيل‬

‫‪ -‬سيم پيچ سطحی با هسته فريت ‪ :‬آشکارسازی عيبهای کوچک‬

 ‫‪ -‬کوچک و قابل حمل‬

‫‪ -‬تشخيص خوردگی و آسيبهای گرمايی‬

‫‪ -‬نياز به مهارت باال‬

‫‪ -‬در بازرس ی قطعات هواپيما‪ ،‬واگنهای راه آهن و ‪...‬‬

 ‫آزمايشهاي مكانيكي‬

‫• در مورد يك سازه تهيه دو نمونه جوش گوشه اي به شرح زير‬

‫كافيست ‪:‬‬

‫• الف – يك آزمايش از جوش گوشه اي يك پاس ي در حداكثر اندازه‬

‫• ب ‪ -‬يك آزمايش از جوش گوشه اي چند پاس ي با حداقل اندازه‬
 ‫• آزمايش تعيين كيفيت جوش گوشه اي‪:‬‬
‫• ‪ ) a‬ورقي براي آزمايش با پشت بند فوالدي مهيا‬
‫مي شود‪.‬‬
‫• ‪ ) b‬ورق در حالت ‪ 1G‬جوشكاري مي شود ‪.‬‬

‫• ‪ ) c‬شرايط جوشكاري از قبيل جريان ‪ ،‬ولتاژ قوس ‪ ،‬سرعت حركت‬

‫حالت‬ ‫شبيه‬ ‫بايست‬ ‫مي‬ ‫گاز‬ ‫فلوي‬ ‫و‬
‫جوشكاري فيلت مورد نظر باشد ‪.‬‬
 ‫روش انجام آزمايشها‬

‫ماشين هاي مورد استفاده آزمايشهاي مكانيكي‬

 ‫آزمايش كشش با نمونه هاي كوچك‬

‫قبل از انجام آزمايش بهتر است كه تمامي اندازه هاي نمونه‬ ‫•‬
‫چك شوند‪ .‬سپس نمونه در فكهاي دستگاه قرار گرفته و بار اعمال‬
‫مي شود ‪ .‬آزمايش مي بايست تا حد پارگي نمونه ادامه يابد‪ .‬اگر‬
‫حداكثر بار وارده بر مساحت سطح مقطع نمونه تقسيم شود‬
‫استحكام كشش ي بدست خواهد آمد ( در سيستم آمريكائي با واحد‬
‫‪) psi‬‬
‫همچنين از روي تفاوت طول نمونه ‪ ،‬قبل و بعد از آزمايش (‬ ‫•‬
‫اندازه ثانويه با كنار هم گزاردن نمونه هاي شكسته اندازه گيري مي‬
‫شود ) امكان محاسبه درصد ازدياد طول نيز مي باشد‪.‬‬
 ‫مقايسه نمونه های تست کشش عرض ی در استانداردهای مختلف‬

‫• ‪ -1‬استاندارد ‪: ASME Sec.9‬‬

‫از صفحات يا لوله های با ضخامت کمتر از ‪ 25mm‬نمونه با‬
‫ضخامت برابر صفحه ساخته می شود‪.‬‬
‫در ضخامتهای باالتر تعداد ‪ 2‬يا بيشتر نمونه تهيه می شود بطوريکه‬
‫مجموع ضخامت نمونه ها برابر ضخامت صفحه باشد‪.‬‬
‫بيشترين قطر برای تست بصورت لوله کامل ‪ 76mm‬است‪.‬‬
‫• ‪ -2‬استاندارد ‪: AWS D1.1‬‬
‫مشابه قبلی بوده ولی ضخامت بحرانی ‪ 38mm‬است‪.‬‬
 ‫• ‪ -3‬استاندارد ‪: EN 288‬‬
‫اشاره ای به ضخامت صفحه نشده است‪.‬‬
‫بيشترين قطر لوله ‪ 50mm‬است‪.‬‬

‫• ‪ -4‬استاندارد ‪: BS 709‬‬
‫مجموع ضخامت نمونه ها بايد بيشتر از ضخامت ورق باشد‪.‬‬
‫بيشترين قطر لوله ‪ 35mm‬است‪.‬‬
 ‫قابل تأييد بودن جوش در کشش عرض ی‬

‫• اگر نمونه از فلز پايه شکسته شود‪ ،‬بايد حداکثر ‪ %5‬زير استحکام‬
‫کشش ی فلز پايه باشد‪.‬‬
‫• اگر نمونه از جوش يا ‪ HAZ‬بشکند‪ ،‬بايد حداقل استحکام کشش ی‬
‫فلز پايه را دارا باشد‪.‬‬
‫• اگر دو نوع قلز پايه به يکديگر جوش بخورند‪ ،‬بايد حداقل استحکام‬
‫کشش ی فلز با استحکام کمتر را داشته باشد‪.‬‬
‫مقايسه نمونه های تست خمش در استانداردهای مختلف‬
‫• ‪( ASME Sec.9 -1‬زاويه خمش ‪ 180‬درجه)‪:‬‬
‫در ضخامت کمتر از ‪ : 9.5mm‬خمش گرده و ريشه‬
‫در ضخامت بين ‪ : 9.5-19mm‬خمش جانبی يا خمش گرده و ريشه‬
‫در ضخامتهای باالتر ‪ :‬خمش جانبی‬
‫ترکهای زير ‪ 3.2mm‬مجاز است‪.‬‬
‫• ‪( AWS D1.1 -2‬زاويه خمش ‪ 180‬درجه)‪:‬‬
‫در ضخامت کمتر از ‪ : 9.5mm‬خمش گرده و ريشه‬
‫در ضخامتهای باالتر ‪ :‬خمش جانبی‬
‫در ضخامتهای زير ‪ 6mm‬سطح بايد بدون ترک باشد‪.‬‬
‫در ضخامتهای باالتر بايد حداکثر اندازه ترک ‪ 1mm‬و مجموع ترکها ‪ 3mm‬باشد‪.‬‬
 ‫• ‪( EN 288 -3‬زاويه خمش ‪ 120‬درجه)‪:‬‬
‫در ضخامت کمتر از ‪ : 12mm‬خمش گرده و ريشه‬
‫در ضخامتهای باالتر ‪ :‬خمش جانبی‬

‫• ‪(BS 709 -4‬زاويه خمش ‪ 180‬درجه)‪:‬‬

‫در ضخامت کمتر از ‪ : 30mm‬خمش گرده و ريشه‬
‫در ضخامتهای باالتر ‪ :‬خمش گرده و ريشه با حداقل ضخامت ‪ 30mm‬يا خمش جانبی‬
‫در ضخامتهای باالی ‪ : 40mm‬نمونه خمش جانبی با ضخامت بين ‪20-40mm‬‬
‫سرعت خمش حدود ‪ 50mm/min‬می باشد‪.‬‬
 ‫آزمايش ماكرو اچ‬

‫• ابتدا مقطعي از نمونه بريده شده و توسط سنگ صاف مي شود ‪.‬‬
‫سپس با سمباده زني متوالي بوسيله سمباده هاي‬
‫‪ 200,400,600‬سطح نمونه صيقلي مي شود ‪ .‬براي اچ كردن از‬
‫محلولهاي مختلف ممكن است استفاده شود كه در مورد فوالد‬
‫ا‬
‫معموال محلول نايتال ‪ ( 2%‬اسيد نيتريك ‪ + 2%‬الكل ) است ‪.‬‬
 ‫آزمايش خمش‬
‫نمونه مي بايست بر روي قالب قرار گرفته و سپس سمبه سرگرد پائين آمده و‬ ‫•‬
‫موجب خميدگي نمونه مي شود ‪ .‬به هنگام قرار دادن نمونه ها توجه به نكات‬
‫ذيل الزامي است ‪:‬‬
‫الف – نمونه هاي خمش ي جانبي از پهلوي جوش بر روي قسمت خالي قالب‬ ‫•‬
‫قرار مي گيرند‪.‬‬
‫ب – نمونه هاي خمش ريشه و نمونه هاي تعيين سالمت جوش گوشه اي از‬ ‫•‬
‫قسمت زير جوش روي قالب قرار مي گيرند ‪.‬‬
‫ج ‪ -‬نمونه هاي خمش سطحي از طرف روي جوش بر قسمت خالي قالب قرار‬ ‫•‬
‫مي گيرند ‪.‬‬
‫•‬
 ‫نتايج قابل قبول آزمايشها‬
‫• نتايج آزمايش كشش نمونه هاي كوچك‬
‫استحكام كشش حاصل از اين آزمايش بايد از حداقل ميزان استحكام‬ ‫•‬
‫كشش ي فلز پايه بيشتر باشد ‪.‬‬

‫• نتايج آزمايشهاي خمش‬

‫سطح محدب نمونه آزمايش خمش بايد از نظر ظاهري عاري از هر گونه‬ ‫•‬
‫ناپيوستگي سطحي خارج از محدوده زير باشد‪:‬‬
‫الف – گسستگي با ابعاد حداكثر ‪ 3.2‬ميلي متر در هر جهت‬ ‫•‬
‫ب – جمع اندازه بزرگترين بعد ناپيوستگي هائي كه حداقل ‪ 0.8‬ميلي متر‬ ‫•‬
‫و حداكثر ‪ 3.2‬ميلي متر مي باشند نبايد از ‪ 9.5‬ميلي متر تجاوز كند ‪.‬‬
‫ج ‪ -‬در صورتيكه ترك از گوشه آغاز شده و مشخص شود كه علت‬ ‫•‬
‫ايجاد آن ناخالصيها يا سرباره محفوظ بوده است‪ ،‬حداكثر ‪ 6.4‬ميلي متر مجاز‬
‫است‪.‬‬
‫• نتايج آزمايش ماكرواچ‬
‫براي تائيد كيفيت نمونه ماكرواچ شده از طريق مشاهده چشمي نكات‬ ‫•‬
‫زير بايد ارضاء شوند‪:‬‬

‫• ‪ ) a‬جوشهائي با اتصال شياري و نفوذ جزئي مي بايست ساق جوش موثر را‬
‫داشته باشند‪.‬‬

‫• ‪ ) b‬در جوشهاي گوشهاي نبش ی‪ ،‬ذوب بايد تا ريشه اتصال انجام شده باشد‪.‬‬
‫‪ ) c‬حداقل پاي )‪ (Leg‬جوش گوشه اي مي بايست به اندازه‬ ‫•‬
‫مشخص شده جوش باشد‪.‬‬
‫‪ ) d‬جوشهاي شياري با نفوذ جزئي و جوشهاي گوشه اي بايد حائز‬ ‫•‬
‫شرايط زير شوند ‪:‬‬
‫‪) d-1‬ترك در مقطع مشاهده نشود ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ ) d-2‬بين اليه هاي مختلف جوش و فلز پايه و فلز جوش ذوب كافي‬ ‫•‬
‫صورت گرفته باشد‪.‬‬
‫‪ ) d-3‬شكل جوش مطابق طرح اتصال باشد ‪.‬‬ ‫•‬
‫(‬ ‫‪ ) d-4‬زير برش هاي غير مجاز در مقطع جوش مشاهده نشود‬ ‫•‬
‫حد زير برشهاي مجاز در‪ AWS 9- 25 1.5‬آمده است) ‪.‬‬
 ‫• نتايج آزمايش كشش نمونه فلز جوش‬
‫( در فرآيندهاي ‪) EGW,ESW‬‬
‫استحكام فلز جوش حداقل بايد برابر با مشخصات مندرج در‬ ‫•‬
‫‪ AWS A5.25‬و ‪ AWS A5.26‬باشد ‪.‬‬

‫• نتايج آزمايش هاي غير مخرب‬

‫براي قبول كيفيت جوش از لحاظ آزمايشهاي غير مخرب به‬ ‫•‬
‫بخشهاي‪ 8.15,9.25,10.17‬مرجع ‪ AWS‬مراجعه شود ‪.‬‬
 ‫• بازرس ي چشمي لوله ها و مقاطع توخالي‬
‫• لوله جوشكاري شده در صورتي مورد قبول است كه حائز شرايط ذيل باشد‬
‫‪:‬‬
‫• جوش بايد عاري از ترك باشد‬
‫ا‬
‫• سطح جوشها حتما مي بايست به ديواره خارجي لوله برخورد داشته باشد ‪.‬‬
‫• حداكثر اندازه زير برش مجاز در جوش ‪ 0.4‬ميلي متر است ‪.‬‬
‫• ريشه جوش بايد بازرس ي شده و عاري باشد ‪ .‬ذوب ناقص و نفوذ غير كافي نيز‬
‫قابل اغماض نمي باشند ‪.‬‬
‫• حداكثر تقعر مجاز پاس ريشه ‪ 1.6‬ميلي متر و حداكثر ذوب واقعي مجاز ‪3.2‬‬
‫ميلي متر است ‪.‬‬
 ‫• آزمايش مجدد‬
‫در صورتيكه نتايج نمونه هاي تهيه شده در يك آزمايش‬ ‫•‬
‫پاسخگوي كيفيت جوش نباشند‪ ،‬بايد دو سري ديگر از نمونه هاي‬
‫آزمايش با همان مواد ‪ PQR‬تهيه شده و نتايج هر دو سري‬
‫پاسخگوي كيفيت جوش شوند ‪ .‬براي موادي با ضخامت باالي‬
‫‪ 38.1‬ميلي متر در صورت مطلوب نبودن جواب يك نمونه مي‬
‫توان از دو موضوع ديگر نمونه تهيه كرد ‪.‬‬
 ‫ثبت و تائيد كيفيت جوش‬

‫• پس از آنكه نتايج آزمايشها مشخص شده‪ ،‬مشخصات فرآيند تهيه‬

‫نمونه و نتايج آزمايشهاي تعيين كيفيت بايد در فرم خاص ي تحت‬
‫عنوان ) ‪ ( Quality Record Procedure‬يا ‪ PQR‬ثبت‬
‫شده و پس از مطالعه نتايج آزمايشها جوش مورد نظر مورد تائيد‬
‫)‪ (Approve‬قرار گيرد‪.‬‬
 ‫الف – اطالعات حاصل از آزمايش كشش بر اساس كد‬ ‫•‬
‫)‪ ASME (QW-150‬در اين قسمت مي آيد ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ – 43‬شماره نمونه آزمايش كشش در صورت نياز به دو نمونه‬ ‫•‬
‫كشش شماريه نمونه در خانه ‪ 50‬درج شده و اطالعات رديف دوم‬
‫تكميل مي گردد‪.‬‬
‫‪ – 44‬قطر نمونه هاي كشش استوانه اي و يا پهناي نمونه هاي‬ ‫•‬
‫كشش تخت از روي نمونه ها اندازه گيري شده و در اين قسمت ذكر‬
‫مي گردد ‪.‬‬
‫‪ – 45‬ضخامت نمونه هاي تخت كه مطابق استاندارد تهيه شده‬ ‫•‬
‫اند به طور دقيق اندازه گيري و در اين قسمت نوشته مي شود ‪.‬‬
‫• ‪ - 46‬مساحت سطح مقطع نمونه ا كشش از روي اطالعات ‪44,45‬‬
‫اندازه گيري و درج مي شود( معموال با واحد اينچ )‪.‬‬

‫• ‪ – 47‬حداكثر بار وارده قبل از شكست نمونه بر حسب ‪Lb‬‬

‫• ‪ – 48‬حداكثر تنش كشش ي از تقسيم نتيجه ‪ 47‬بر ‪ 46‬با واحد‬

‫‪ psi‬محاسبه و درج مي شود ‪.‬‬

‫• ‪ – 49‬مشخصات نحوه شكست و محلي كه شكست در نمونه رخ‬

‫داده است ‪.‬‬
‫ب – اطالعات حاصل از آزمايشهاي خمش ي بر اساس كد ( ‪ASME‬‬ ‫•‬
‫)‪ QW-160‬تنظيم مي شود ‪:‬‬
‫‪ – 51‬نوع و شماره نمونه آزمايش خمش اعم از نوع ريشه اي‪ ،‬جانبي يا‬ ‫•‬
‫سطحي در اين قسمت ذكر مي شود‪ .‬كد مربوط به نمونه هاي تست خمش‬
‫‪ QW-462‬است ‪.‬‬
‫‪ – 52‬نتيجه حاصل از آزمايش خمش در صورت مطلوب بودن به يكي از‬ ‫•‬
‫اشكال زير درج مي گردد‪ .‬در غير اينصورت رد آن ذكر مي شود ‪:‬‬
‫‪Acceptable ) a‬‬ ‫•‬
‫‪Satisfactory ) b‬‬ ‫•‬
‫‪No Deffect ) c‬‬ ‫•‬
‫‪Good ) d‬‬ ‫•‬
‫• ج – در صورتيكه براي تعيين كيفيت جوش بر اساس ‪QW-‬‬
‫‪ 170‬به آزمايش ضربه نياز داشته باشيم و يا در مورد‬
‫فرآيندهاي ‪ EGW,ESW‬نتايج حاصله بدين صورت در اين‬
‫قسمت ذكر مي شود‪:‬‬
‫• ‪ – 54‬شماره نمونه‬
‫• ‪ – 55‬محل قرار گرفتن شيار نمونه ضربه ‪ ،‬شيار مي تواند در فلز‬
‫جوش ‪ ،‬منطقه متاثر از حرارت مرز بين فلز جوش و فلز پايه يا فلز‬
‫ا‬
‫پايه واقع شده باشد كه معموال با عالمتهاي اختصاري‬
‫• ‪ B.M , W.B , HAZ,W.M‬نشان داده مي شود ‪.‬‬
‫• ‪ – 56‬نوع شيار ممكن است چارپي ) ‪ ، ( Charpy‬ايزود )‬
‫ا‬
‫‪ ، ( Isod‬سوراخ كليدي ) ‪ ( Key Hole‬يا اصال‬
‫بدون شيار باشد‪.‬‬
‫• ‪ – 57‬درجه حرارت انجام آزمايش ضربه اعم از درجه حرارت اتاق ‪ ،‬صفر‬
‫مي‬ ‫درجه سانتيگراد ‪ 20- ،‬درجه سانتيگراد و غيره در اين قسمت نوشته‬
‫شود ‪.‬‬
‫ا‬
‫• ‪ – 58‬ميزان انرژي ضربه معموال بر حسب ‪ Lb-ft‬يا ژول در اين قسمت مي‬
‫آيد ‪.‬‬

‫• ‪ – 59‬سطح مقطع شكست نمونه ضربه از دو اناحيه شكست نرم و ترد‬

‫تشكيل شده است‪ .‬سطح مقطع شكست ترد معموال صاف و براق و شكست‬
‫نرم داراي پستي و بلندي و كدر است ‪ .‬درصد هر يك از‬
‫اين انواع سطح مكانيزم شكست را مشخص مي كند ‪ .‬با اندازه گيري‬
‫نسبي اين دو سطح مي توانيم مقادير را در اين قسمت و بخش ‪ 60‬يادداشت‬
‫كرد ‪.‬‬
‫•‬
‫• ‪ – 61‬در دستگاههاي قديمي از وزنه هاي مختلفي براي آزمايش‬
‫ضربه استفاده ميشد تا باالخره نمونه بشكند‪ .‬وزن اين نمونه در اين‬
‫قسمت و ‪ 62‬مي آيند فرم هاي جديد احتياج به اين قسمت ندارند‪.‬‬
 ‫• د ) نتايج جوش گوشه اي بر اساس كد‬
‫) ‪ ASME ( QW-180‬ذكر مي شود‪.‬‬
‫ممكن است آزمايش براي ساده تر شدن به شكل زير انجام شود ‪.‬‬
‫• ‪ – 64‬در صورت رضايتبخش بودن نتيجه آزمايش جوش گوشه اي‬
‫اين قسمت عالمت مي خورد‪.‬‬

‫• ‪ – 65‬نتيجه مشاهده نمونه ماكرواچ شده در مورد نفوذ جوش به‬

‫فلز پايه در اين قسمت و قسمت ‪ 67‬مشخص مي شود ‪.‬‬

‫• ‪ – 66‬در صورتيكه کار به شكل باال انجام شود‪ ،‬نحوه شكست نرم‬
‫يا ترد بويژه در محل ريشه جوش در اينجا مي آيد‪.‬‬
‫• ه – در برخي حاالت آزمايشهائي چون سختي سنجي در مناطق‬
‫مختلف ‪ B.M , HAZ , W.M‬يا آزمايشهاي غير مخرب نيز بايد‬
‫انجام پذيرد كه بدين صورت به آنها اشاره مي شود ‪.‬‬
‫•‬
‫• ‪ – 68‬نوع آزمايش ( سختي سنجي ‪ ،‬غير مخرب و ‪) . . .‬‬
‫•‬
‫• ‪ – 69‬آناليز شيميائي فلز جوش ممكن است جزو مطالب مورد نياز‬
‫باشد ‪ .‬در اين صورت پس از آزمايش در اين قسمت ذكر مي شود ‪.‬‬
 ‫• ‪ -70‬هر گونه اطالعات يا آزمايشهاي ديگر در اين قسمت قيد مي شوند ‪.‬‬

‫• و ‪ -‬اطالعات تكميلي ‪:‬‬

‫• ‪ – 71‬جوشهاي سازه در صورتي مورد تائيد مي باشند كه جوشكار آن همان‬

‫جوشكار ‪ PQR‬باشد از اينرو ذكر نام جوشكار نمونه در اين قسمت‬
‫الزاميست ‪.‬‬

‫• ‪ – 72‬مواردي چون شماره پرسنلي و درجه كيفيت كار جوشكار در اين‬

‫قسمت و بخش‪ 73‬ذكر مي شوند‪.‬‬
 ‫ا‬
‫• ‪ – 74‬نام تنظيم كننده آزمايش كه معموال مسئول بخش‬
‫جوشكاري است ‪.‬‬

‫• ‪ – 75‬شماره گزارش آزمايشگاه در اين قسمت كمك به ارجاع يك‬

‫‪ PQR‬براي ‪ WPS‬مختلف مي شود‪.‬‬

‫• ‪ – 76‬تنظيم كننده ‪ PQR‬اين قسمت را با ذكر تاريخ در‬

‫قسمتهاي ‪ 77,78‬امضاء خواهد كرد ‪.‬‬
 ‫محدوديت متغيرهاي ‪PQR‬‬
‫• جهت كاهش هزينه و زمان ناش ي از انجام آزمايشهاي تعيين كيفيت الزمست تا‬
‫محدوده اي براي متغيرهاي ‪ PQR‬در نظر گرفته شود‪ .‬بديهي است در‬
‫صورت تغيير هر يك از اين متغيرها در ‪ WPS‬يك ‪ PQR‬جديد بايد تنظيم‬
‫گردد‪.‬‬
‫بر اساس‪QW - 200‬هر توليد كننده اي موظف به ارائه ‪ WPS‬جهت‬ ‫•‬
‫مشخص شدن روش جوشكاري است و هر ‪ WPS‬مي بايست به كمك‬
‫آزمايشهاي ‪ PQR‬تائيد كيفيت كسب كند( پس هر ‪ WPS‬به يك ‪PQR‬‬
‫نيازمند است )‪ ،‬اما با توجه به نكات كد ‪ QW-415‬امكان تنظيم يك‬
‫‪ PQR‬براي تضمين كيفيت چندين ‪ WPS‬امكان پذير است ‪.‬‬
Thanks for Your Attention