Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
:
%
OATECISMl
Kffil
\><m
EBl
kl pajtke
&ERQNIMO DE RI'PALDA,
1 D I O M A M E J I C AN G
Mipiel Trinidad Palma,
PUEBLA: 1886«
OrNICOLASlEON.
pimtm
protnrt |9itttri>r5ttt£
OATEOISMO
DE LA
IUTI.
POIl EL PADRE
Geronimo ds Ripalda,
TRADUCIDA AL
IDIOMA MEJICANO
POR
PUEBLA: 1886.
IMPRENTA DE M. OORONA,
cctfh dt Cholula num. &
Es propiedad del iraductor.
AL LECTOR.
La grande escasez que hay de esta precioisa
obrita en idioma azteca, y el deseo que existe
por su adquisicion para el uso de los catolicos
naturales del pais, me animaron hacer la pre-
DOCTRINA CRISTTANA.
ACHTO TEMACHTILLI.
^Tlein motiamelacacaqui itech in cristiano
temachtilli?
In temachtilli oquimocliihuilii in Jesucristo.
^Campa temachtilo inin temachtilli?
Itech in catecismo.
^ln tlatolli catecismo tlen quitoznequi?
Ixtlamachtiliztli.
^Aquique inahuac mcceliz inin ixtlamachti-
liztli?
EL TEXTO
DE LA DOCTBINA CRISTIANA.
Cristianoyotl mcxicamachtiUi.
ii —-— —
In yexpa itecli toelpan,
Ipampa Dios tecli mopalehuiliz
In ihuicpa in acuallachihualli,
Auh yuh tic itotaz.
Ipampa imachiotzin
In Santa Cruz, f
In ihuicpa in toyahuan
f
Ma xi tech momaquixtilli
Totecuye, Diose, f
Ica itocatzin in Dios Tetatzin,
Ihuan Dios Ipiltzin,
Ihuan Dios Espiritu Santo, f
Ma yuh mochihua.
Zaniman ma tic tempohuacan
In tlein totech pohui;
tic matizque
Tlen Tonantzin Santa Iglesia
Romana tech tlachialtia,
Tlaneltoquiliztli ihuan tlachihualiztli;
Tlaneitocani ihuan teonahuatiltin,
Teotlatlauhtiliztin ihuan Sacramentos,
Cualli tlatenquixtilli,
Tlaneltoquilli ihuan tlachihualli,
Ma yuhquion tic itocan:
EL PADEE NTJESTRO.
In Totatzine.
Ma yuh mochihua.
EL AYE MAEIA,
In x% mopaqvjiltitie*
EL CEEDO.
In, neltoconi.
LA SALYE.
Cihuapille, ma xi mopaquiltitie totetlaoeoli-
liz nantzine, toyolilize, totzopelilize, tonetema-
chilize. Ma xi mopaquiltitie, ti mitz ontzatzili-
lia in ti tlatotoctin t'ipilhuan Eva; motetzinco
t'on elcicihui tzicnoliztica ihuan choquiztica in
nicaii choquizixtlahuacan. Macuele, Tlatoca
cihuapilli, totepan' tlatocanantzine, ma to-
huicpa xic hualmocuepilli in motetlaocoliliz ix-
tololotzin. Ihuan zatepan in nican totococan,
ma xi tech m'ittitili in. Jesus, yectenehualoni
in itlaquilo moxillantzin. jlyo icnohuacatzintle!
jlyo tlatlacatzintle! jlyo tzopelica ichpotzintli
Santa Maria! Ma topan xi motlatolti Dios
'
Ma yuh mochihua.
sia ca macuilktl.
LOS SACBAMENTOS.
Tii ieoyeclililoni sacrammtos in Tonanizin Sankt
Iglesia ca chiconttil.
LOS ABTICULOS.
In ineltococatzin in Totecuyo Dios ca mdtlactetl
onnahui: In chicontetl achto motenehua itechtzin-
co pohui in Totecuyo Dios, ihaan oc chicoatetl
huan ti tlatlacoanime.
Inic nauhtetl, neltocoz ca omotemohui mic-
tian oquin moquixtilito in iyolia in cualtin
Te-
I
.
15
tame in ompa oqui mochialiticatca in imahniz-
huallaliztzin
Inic macuilt-etl, neltocoz ca omonoma izeali-
I
.
16
lnic ontetl, ti quin tlacualtizque in apizmique
Inic yetetl, ti quin atliltizque in aqulque
amiqui.
Inic nauhtetl, ti quin tlaquentizque in pe-
tlauhtinemi.
Inic macuiltetl, ti quin callotiz in nenenque
tlaca.
Inic chicuaeentetl, tie maquixtiz in mamaltin.
Inic chicontetl, tiquin tlaltocaz in
mimique.
m 0C CHICONTETL CA YEHUANTIN,
Itech pohui in t'anwia.
linemi.
Inic nauhtetl, ti quin tlapdpolhuiz in aqul-
ciue mitz yolitlacoa.
' tlaocoxtinemi.
Inic macuiltetl, tic yollaliz in
Inic chicuacentetl, ti quin pacaiyahuiz in
inetlapololtiliz in t'ampohuam
17
Inic chicontetl, tic inotlatlauhtiliz in Dios
ipampa yolque ihuan in mimique.
In centetl, nepoaliztli.
In ontetl, apiztlatquitiliztli.
In yetetl, ahuilnemiliztli.
In nauhtetl, cualanaliztli.
In macuiltetl, neixhuitiliztli.
In chicuacentetl, nexicoliztli.
In chicontetl, tlatzihuiliztli.
ycintin-
In iyahuan in Vanima
ca
In ce, in Tlacatecolotl.
Iu ome, in Tlaltiepactli.
In yei, in Tonacayo.
LAS VIRTUDES.
piazque ca chiconllaman-
tic
Jn cuaUin yectihuani
motenehua teohgales, xhuan
tU: in ycitlamantli
motcnehua cardemles.
in oc nauhtlamantli
^OTANTK.
m CUALTEOYECTIHUAM OA
Teotlaneltoquiliztli.
In centlamantli,
ontlamantli, Teotenemacluahzth.
In
Teotetlazotlalizth.
Iu yeitiamantli,
19
IN CUALTIHUANI CA YEHUANTIN.
In centlamantli, Nematiliztli.
In ontlamantli, Tlamelacachihualiztli.
In yeitlamantli, Yolchicahualiztli.
In nauhtlamantli, Tiaixjeyecoliztli.
SANTO
LOS FEUTOS DEL ESPIEITU
SON DOOE.
LAS BIENAYENTUEANZAS
SON OCHO.
ca chicuey.
In TiacnopilhidUz-nemiUonolidli
huel yehuantin in
yolocopa
Quemachtin (1)
m otolinia,ipampain'axcainilhuicactIatocayotl
pero se pone
"iSaventnrado se traduce rpierMehami, autores.
los buenos
Z
usSdo *%*» 1- -guir a
.21
Quemaclitin in amo cocolkque, ipampa ca
yehuantin qui m'axcatizque in tlalli.
EL PECADO VENIAL
SE PERDONA POIi UNA DE ESTAS NUEVE C0SAS.
In tejpiton ildtlacolli
J
22
Ipampa mocaquiz in teotlatolli.
Ipampa itlateochihual iu huey Teopixqui.
Ipampa motempohuaz in TotMzine.
Tpampa m'itoz in neyolmelahualoni.
Ipampa tlateochihualli atzintli.
Ipampa tlateochihualli tlaxcaltzintli.
Ipampa yoltepiniliztli.
ica
•
Mictlan
In Miquiztli, in Tlatontequiliztli, In
ihuan Papaquiliztli.
LA CONFESION GENEEAL.
In Neyolmdahu-aliztU.
Nehuatl, ni tlatlacoani, ni
noyolmelahua, ni
ixpantzinco in Cenhuelitini Dios,
noyolcuitra
ihuan yehuatzin quemachami cemlcac ichpo-
Miguel
tzintli Santa Maria, in quemachami San
23
Arcangel, in quemachanii San Juan Bautista,
in quemachami San Jose, ihuan
yehuantzitzin
tequiiiz.
£ Ac yeiiuatzin in Cristo?
oquitzintli.
tain Mesias?
25
Quemacatzin, ca yehuatzln oquimotentlali-
lique itech in tenahuatilli ihuan itech in hueca
tlachianime.
^Catle yehuantin oyeque in itequitzitzihuan
achi huehueintin?
Ca in Temaquixtiani ihuan Temachtianu
^Catle Temaehtilli,yehuatzin oquimotemach-
tilitzino?
•Santa Cruz?
Inicuac tic pehualtiani itla cualli tlachihualli,
momaquixtiliz ca yehuan?
Quemacatzin, ipampa in Totectiyo Jesucris-
to oqaimopan&huilii m
Cru^titech imiquiliz-
tica.
oehihualoe.
•*7
pan qui m'ittiliz ihuan qui motiamachitiz itecli
in occe yoliiiztli.
<;Ica tlen tlachilmalli occencaye tic motequi-
panoltilizque in Dios?
Ica itlachihual in Tlaneltoquiiiztli, Nematca-
ehializtli, ihuan Tetlazotlaliztli.
In Apostolosme.
^Tleic?
Inic ti totlatolmelahuazque itech in tlanelto-
quiliztli.
tin teotlacatzitzintin.
^ln Toteotzin qui mopielia ioquichnacayo-
tzin quenami in tehuanti?
Quenami Teotl, amotzin, ipampa chipahuac
espirittu
jQuenin iu Teotl Cenhuelitini?
32
Ipampa zan itlanequiliztica quimoehihuilia
muchi.
<: Auh quenin Teoti Temaquixiiani?
Ipampa tech momaquilia in yectiliztli, ihuan
tech mopopolhuilia in totlatkicoL
^Tlen ipampa moyolehua inic techmomaqui-
lia in igraciatzin?
cuyo Jesucristo?
Oqui m'anili tlamahuizoltica itlacayotzin
ihuan ianimatzin ichpoxillantzinco in Totlato-
cacihuapil Santa Maria ica itlamahuizoltzin in
Dios Espiritu Santo, ihuan yehuatzin in omo-
cauhtzino cemicac ichpotzintli ihuan huel nel-
li Dios Inantzin.
^Tleic in Dios oquitzintli omochiuhtzino?
Inic huelitizquia momiquiliz ipampa in tla-
tepiaitiltin ixqnichcauh in
Totecuyo
quenami
omotemohni oquin moquixtihto
Jesucristo
ihuan oquin mohuiquilli in ilhaieae.
^Quenin omotemohui?
itech in teoyo-
Ica inecetiliz in iyoliatziu
tzintli. .
omocauhtzmo.
Ihuan in itlacayotzin iquenin
teoyoti.
_
Necetiliztica inaimac in
^Quenin omonoma-izcalitzino?
in itlacayotzin
Occepa omonetechzaloque,
inic ye aocmo
ihuan in imahuizo-animatzin
ayaic momiquiiiz.
AQuenin omotlecahui in ilhuicae?
inoma-yecti-
Ica amo imiquilitzin ihuan ica
Ut
ima-
jQuemnm'acicamati ca motlalitzinotica
yecampatzinco in Dios Tetatzm? ^ _
gloria ina-
moyetztica itech neneuhqui
"
Ga
m
huacizinco, inio Teotl; auh inic oquitzintli qui
mocetsupanahuili in cemixquich tlalticpac tlaca J
Totatzine?
in Toteouyo Jesucristo ica
Zan inomatzin
itlatlaniliz in Apostolosme.
tilizque.
^Tlein quitoznequi tlatlauhtiliztli?
ihuan tio
Tic ahcoquizque in toanimatzin
in'itlanilizque in teotlauhtiltin.
^Tleica oteoh momachtili iri Totecuyo tio
motooayotilizque Totatzine?
tetlazotlaliztli que-
Inic tic m'itlanilizque ica
nami t'ipilhuantzitzihuan.
jQuenin tehuan t'ipilhuantzitzihuan?
yuhquizaliztioa
Ipampa otech mochihuili
ihuan oualtilizticS, gracia.
ti momahuizonotza?
37
Inahuac in yehuatzin Totlatoeatzin ihuan To-
cenquizca tatzin.
^Campa moyetztica in Totlatocatzin Dios,
ihuan Tetatzin?
Nohuian, yeliztica, tlachializtica ihuan cen-
hueiitiliztica.
in tlalticpac in motlanequilitzin in
yuh chihua-
lo in ilhuicac?
momaquili?
Muchi in quexquich itech monequi in totla-
quixtilizfcica?
mopopolhuilli in totlatlacol?
In itepopolhuiliz in tlatlacolli ihuan itlaiyo-
Dios.
^Aquin otech machti in Cihuapile?
nemitilia.
;Auh aquin inahuac tic mononochilia?
f
neltoquiliztli?
in tia-
In aquin qui neltoea, itetzammatiliz
eatecoloyotl, amo qui mati, nozo anicmocuitia,
matiar.
45
^Aquin qui Itlacoa ixnamiquiliztica in neie-
rnachiiiztli?
mentochihiia?
Tn aquin juramentochihua inic qui tequipa-
noz itla amo cualli tlachihualli.
chihuaz?
Moyoltequipachoz ipampa in juramento,
ihuan amo itech pohui qui chihuaz.
mone-
In aquin qui chihua juramento inatle
quiliztii, ^quezqui tlatlacoa?
huatilli?
50
tenahuatilli, nimitz tla-
Ipan chicuacentetl
qui niopielia?
tiania £aquin huel centetica
moyecpixtinenii
In aquin chipahuacanemi,
tlatoltica, tlachihualtica
ihuan tlalnamiquiliz-
tica..
in aeualli tenonotzaliztli.
nVffiits ilatla-
Ipan.chicontetl tenahuatffii,
nia^aquin qui neltilia?
amo qui mopieha,
Aguin amo qui tecnilia,
51
amo qui nequi in teaxea, inihuicpa iu itlane-
quiliz in itecuh.
liztin.
£ Ac yehuatzin in Papa?
In cenca huey teopixcatzintli romano, aquin
totech pohui tic motlacamatilizque.
Auh itechcacopa in misa inocaquiz, xi nech
ilhui: ^tlein quitoznequi misa?
tillia.
Santa Iglesia.
Ihuan tenonotzaliztica ^quezquipa?
tematcayolcui-
In izquipa tlatolnanamiqui in
tiani cualli tlanonoztli.
mozahua?
Amotzin, amono achto, amono zatepan in«-
pantla in tonatiuh.
^Quezqui yez in tepiton eochcayotl?
que in tenahuatiltin?
In tlatlauhtiliztli, in achi miecpa iceliloca in
sacramentos,inteotlatolli, in teoamoxtin,ihuan
cualtin neicniuhtiliztin.
^Tlen tlamantin tech cahualtia in ipialoca in
tenahuatiltin?
In tlamanitiliztin ihuan acualli neyolehua-
tepiton tlateomatiliztli ihuan ne chico
liatli,'
temachializtli.
In monequiani yectihnani.
^Tlen tlailacolli qui pdpoloa?
In tlatlaool-peuhcayotl, ihuan ac za^o, intla
qui aci.
^Tlen yehuatl in teoyotiea ehicahu&lixili,
motocayotia confirmacion?
Ge iteoyotioa-mieqniliz in yeliliztli otech
rnaeac in neouatequiliztli.
^Quenin tech maca inin tiamiequiliztli?
In tech momaquilitiuh graeia ihuan chica-
Mnaliztli inie tie toeuitizqne in cristiano nelti-
Mztli.
£T len yehuat! !
in isaeraraento- in neyolcuiti-
liztli?
pa in totlatlacol.
Auh in itonehuiztzitzihuan in Totecuyo Je~
sucristo jamo tech yenonehua?
Quemaeatzin, yece qui monequilti'a tehuan-
ti ma tic tlaxtlahuacan in&huactzinco.
^Catle yehuatl in tlamacehualiz-tlachiliual?
In tlatlauhtiliztli, in tetlaocolilistli, in nez&-
hualiztli ihuan occequintin netoliniliztin itech
in totlacayo, ibuan nefeequipaeholiztli tlen in
Dios tech motitlanilia*, ti quin pacayohuizque r
ti quin huicazque ipampa in itetlazotlalitzin
ica tlamatcanemiliztlL
^Tlen onmonequi in iceliloealzin in Statfei-
mo Sacramento?
60
In cantianiantii inic in toanixna mohuapa-
huaz ica in igraciatzin in Dios, ihuan mocetiiia
inahuatzineo; in ontlamantli inic amo zan achi-
ca ti huetzizque ipan in tlMlacolli; in yeitla-
mantii inic tic acizque cenmeliahuaca nemi-
liztli.
mento?
Ca in Totecuyo Jesucristo, ica in itiacayotzin
ihuan ica in itenyo animatzin quenami ilhui-
cac moyetztica; yuhquion moyetztica itech in
hostia quenami itech in caliz ihuan in quez-
quican tlaxelilolton.
^Mocahua in tlaxcaili itech in hostia ihuan
in vino itech in caiiz zatepan ihcuac in teopix-
qui oqui motenquixtiili in teotlatolli motoca-
yotia consagracion?
Amotzin, ipampa ica in ihueiitiliz in teotia-
J
62
eTleie in Toteotzin oqui motlalili inin hu&-
oapan ihuan niahuiztic sacramento?
Ca inic tech niomahuizotiliz, tech motlaliliz
panilhuizque.
|Tlen on monequi 'in Teozaliz sacramento,
motocayotia extrema uncion?
Inic qui popoloz in icatzahualiz ihuan ima-
chiyo in tlatlacolli, noihuan qui chicahualotiz
in toyolia inihuiepa in iteneyeyecoltiliz in tla-
tlacolli, ihuan qui macaz pacayeliztli in tona-
e&yo intla itetsh monequi.
^Tlen onmonequi in teopixeatiliz sacramento?
Inic ixquitzaiozque ihuan teochihualozque
in imacehual-tequipanocahuan in Santalglesm
^Tlen qnichihua in nenafnietiliz 's&cr-amento?
iJuin'Biaea in namiqu^que teoyeetilizgrack,
iiztin.
yectihuani.
67
DECLAEACION DE LOS PECADOS
CAPITALES,
tiliztli.
ihuan Itiloz.
TEOLOGALES.
1)i Imdahualoca in cnaliihuani ieoyeciihuani.
-
r,- ;
72
niotlazotilizque.,ihuan cemmanyan tic totla ma-
chititzinozque.
ilea tlein tepalehuiloni m'axilia?
Ica in teocualtiliztli gracia, ihuan ica in itlaic-
nopilhuiliztin in Totecuyo Jesucristo, ihuan ica
in tocual-tlachihual. .
-
'
73
iTlen itequiuh in chicahualiztli?
In quix-yeyecoz in nemauhtiliztli ihuan ne-
tlapaloliztli.
~
.
75
Dios.
^lhuan itlauhtiliz in nemauhtiliztli ihuanyol-
chicahualiztii?
Ca in toyolia inahuactzinco monoma mana.
<?,Auh cuix amo ye-inin itequitiliz in cualti-
huani yectihuani?
Ga.nozo, tel in cualtihuani yectihuani tech
tlacamachiltia itech in tlaacicayotl ihuan nelli
teotenahuatilli, ihuan in tlauhtiltin itech in ite-
yolotiliz in Dios Espiritu Santo.
-
77
In ocachi ahuiac, zaiccen ihuan tzonquizqui
in cualtihuaniyectihuani.
In Imelahvahca in thcnopilhuiUztin,
cecehuilia.
jAc yehuantin tlapacayohuia ipampa in tla-
lozque. .
.
79
tlatlacol
81
.Yehuatl In neyoltequipacholiztli cenca huey
Ichicahualiz ihuan ihuelitiliz, ca in aquin qui
pieni immanel oqui chihuani in achi huey, achi
temauhti in cemanahuac tlatlacolli, niman in
Dios qui mopopolhuilia muchintin ihuan ni-
man motialia itech in igraciatzin In Dios.
Intla aca miquizquia ica neyoltequipacho-
liztli, ihuan amo hueiitizquia moyolcuitiz, amo-
no qui celiz occe sacramento, ^cuix momaquix-
tizquia?
Ca quema, n'ienitzin, huei melahuac raoma-
quixtiz.
in Teotl Dios.
jTlapopolhuilo in tlatlacoiii ica inin tone-
tlatlacolli?
Amo nic huelitta tlaixpantililli tetiatolmaqui-
tolnamiquitia?
In centlamantli oa ipampa in neyoltequipa-
V
1
85
choliztli zaniman mopopoloa in tlatlacolli, ihuan
ica in atricion, amotzin, oc monequi moyolcui-
tiz in aquin qui pia. Ihuan cenca huey in ia-
yecyo in temictiani tlatlacolii, ihuan tetiaocol-
ti in amo tetech yez in igraciatzin in Dios, ca
amo itech pohui ce cristiano yez inatle yehuatl
zan achitonca intla nel huelitizquia occepa qui
cuiz.
^Nic eiehuia ti nech m'ilhuiliz occe tlatol-
nonotzaliztli?
In ontlamantli, ca hueliti ce itech polihuiz in
ipatiliz in neyolcuitiliztli inic momiquiliz achto-
tipa qui piaz, ihuan ica in atricion amomoma-
quixtiz, auh huel nelli quema ica in neyolte-
quipacholiztli momaquixtiz.
^Tla xic itta cuix tic pia occe tlatol-nonotza-
liztli inic noyollo pachihuiz?
In yei tlamantii, ca ipampa in neyoltequi-
pacholiztli mocentetilia inahuac in neyolcuiti-
liz-sacramento, in Dios qui motemaquilia achi
gracia ihuan ixachi qui mopopolhuilia in to-
tlatzacuiltiloca nican tlalticpac in amo ica ino-
ma in neyolcuitiliztli zan ica icel in atriciom
ilman yuh cenca cualli yez mochihuaz in neyol-
tequipacholiztli mazonelihui ipan yehuati m~
yolcuitiliztli, quenami ocachi cualli patiliztli,
"* -
87
ACTO DE CONTEICION.
In neyoliequipacholiz-tlachihitalli.
ADVERTENCIA.
Los verbos llevan antepuestos sus pronombres respec-
tivos. Ni al verbo neutro, Nic al activo. Nino al
verbo reflexivo. Te puesto entre el verbo y su pronom-
bre indica que se refiere d persona.~:27<x en la misma po-
sicion se reuere a cosa; y si estan unidas Tetla & perso-
na y cosa.
ABREVIATURAS.
adv. adverbio. pr. pte.
(
pronombre paciente
eonj. conjuncion. ps. ps. pronombres pose-
prep. preposicion. j
sivos.
90
Amo tlacamatini, Desobe- In atle, prep. Sin.
diente, el que no obedece Atlaixyeyecoliztli. Destem*
Ampb'. Pospuesto d pro- planza en comer.
nombres posesivos : Pr(5~ Nic atliltia. Dar det>eber
gimo. agua.
Amoneneuhqui. Desigual, ^Aquin? ^Quien?
diferente. jAqulque? ^Quie'nes?
Amo itoloni. Inefable, que Auh, conj. cop. Y, pues.
no se puede explicar. Axca. Se deriva de la pa-
Amo tlamini. Infinito, lo labra axcaiil, que signifi-
que no tiene fin. ca propiedad. Ouando se
Nic ana. Tomar, asir, pren- junta con pronombres po
der. - - sesivos pierde las tres ul-
Aocmo, adv. Ya no. timas letras, y entonces
Amoxtli. Libro. significa mio, tuyo, etc
Anozo, adv K Es, fue* asi, 6. Nino axcatia. Poseer, apro-
Apizmiquini. El que tie- piarse, aplicarse algo pa-
ne hambre ra si.
N'apizmiqui. Tener ham- Axcan, adv. Ahora, voy.
bre. Nic axitia. Completar, dar
Apiztlatquitiliztli. Avari- lo que falta.
cia. A y a c Nadie, ningnno.
.
o.
Ga, conj. Que, porque. Nino cahualtia. Abstener-
Ni ca.Estar. Suple al ver- se, prohibir, vedar,
'bo ser en algunos tiem- Caltzallan. Calles, vias, en-
pos. tre las casas.
,
91
Nic chia, chie. Esperar, Choquiliztli. Llanto, ge-
aguardar. mido.
Chicahuac. Firme, fuerte. Nic cahua. Dejar, aban-
Chicahualiztli. Firmeza, donar.
fortaleza, esftierzo. Nino cahua. Quedarse,
Nino chicahualtia. Forta- atrasarse.
lecerse, afirmarse, con- Ni cahualtilo. Mortificar-
firmarse. se, privarse.
Nic chihua. Hacer, fabri- Cahuitl. Tiempo.
car, construir. Calli. Casa.
Nic chlchihua. Componer, Ni tecallotia. Aposentar,
adornar. hospedar, dar posada.
Ni chihualo . Ser hecho. Camactli. Boca.
Chicome, Siete. Campa, adv. Donde.
Ni chicotlamati. Presurnir, Canapa, adv. En alguna
sospechar, juzgar d con- parte.
jeturar algo. Canin, adv. Adonde.
Nino chimaltia. Prevenir- Canozo. Es asi, sf , de facto.
se, escudarse. Nic caqui. Oir.
Nite chichinatza. Ator- Caquiliztli. EI oido, la ac-
mentar, afligir. cion de oir.
Chipahuacanemiliztli. Cas- Catle, catleque. Cual, cua-
tidad, honestidad, vida les.
limpia. Catlehuatl. Sincopa de ca-
Chipahuac. Limpio, puro, tleyehuatl y significa cual :
sinmancha. es.
Ni chipahuacanemi. Ser Nic cayahua. Enganar,
casto, tener vida limpia, Catzahualiztli. M
anch a
honesta. borron, suciedad.
Ni choca. Llorar. Catzahuacan. Lugar sucio
Chocani. El que ilora. 6 de suciedad.
Nic ehoctia. Hacer liorar a Cristianbyotl. Cristiandad.
alguno. Cruztitech. Crucificado, el
Ni choloa. Huir. erucifijo.
Nic chololtia. Hacer huir Ce. Uno, una.
alguno. )
Cel. Pospuesto a" pronoin-
Nic choquilia. Llorarle. !
bres posesivos, forma no-
. ,
92
eel, yo solo; xnocel, tiiso- Cecen. Cada unoj de uno
lo; icel, el solo, etc. - en uno.
Ni'c celia. Recibir. Cenca. Muy, muchfsimo.
Cecniquizcayotica, adv. Par Nic cencahua. Disponer-
tieularmente. se, aparejarse.
Centetiea. Enteramente. Cencualtilizti; Bien sumo.
Cetiiiztli. Unicla*d, union, Cennemiliztli. Estado de
conformiclacl. la vida.
Nite cetilia. Unir, reunir, Cecenxiuhtica. Cada aho,
juntar. anualmente.
Cepa. Una vez. Centetica. Cosa entera, en-
Cepan. Juntamente. teramente.
Ceceyaca. Cada uno de por Ni tlacentetilia. Juntar
si, cada cual. una cosa con otra.
Cihuapilli. Senora. Centlaliliztli. Reunio n
Cemmanyan. De todo, en congregacion.
t'odo,eternamente. Ni tecentlalia. Juntar, con-
Ceine. Uno. Se junta a gregar, reunir.
los partitivos numerales Centlatemilizcayotl. Ple-
y entonces significa de. nitud, lleno del todo.
Cemlcac, adn. Siempre }a- Cenhuelitini. Muy pode-
mas, eterno. roso, Todopoderoso.
Cemilhuitl. El dia, todo el Cenhuelitiliztli. Toclo po-
clia. der, potencia, fuerza.
Ni tlacemiltalliuia y Nitla- Cequintin. Los unos, al-
cemitoa. Proponer fir- gunos,
memente liacer alguna Cenquizaliztli. Ultimo fin,
cosa, determinar. salida, termino.
Cemixquich. Todo, sin que- Nic centzacua. Contener,
dar nada. encerrar.
Cemixquiclitin. Todos. Cocolc^. Persona colerica,
Ni tecnelia. Aprovechar a impaciente.
otro. I
Cocoliztli. Enfermedad
Cen. Muypara que signifi-
:
I
Cochcayotl. Cena,
que se antepone a nom- j
Conetl'-. Muchacho.
bres y verbos y los hace Cocozqui. Enfermo.
'
superlativos.
93
Nic cocoxcatia. Enferaiar Ni -nocuiitonoa. Enrique-
a otro. cerse, gozarse.
Cualanaliztli. Ira, enojo. Ni tecuiltonoa. Enriq.ue-
Ni nOcualehihua. Justifi- cer a otro.
carse, hacerse bueno. Nic nocuitia. Confesar.
Cualli. Bueno, buena. Nic cuitiliuetzi . Tomar, ar-
Cualtihuani. Virtud. rebatar con presteza.
Cualtiliztli. Bonclad. Cuix. Por ventura, pues.
Nic cuepa. Voitear, volver. Ni nocuitlahuia. Proeurar,
Ni nocueptihuetzi. Volver- cuidar.
se prontamente. ^Cuix aca? ?,Por ventnra al-
Ni tecuilia. Tomar algo a guno?
otro.
JES.
Ecapatli. Laurel. Eleliuiani. El que desea,
N'elcicihui Suspirar.
. Ni noehua Levantarse. .
H.
Hual, antepuesto a verbo, Huecapan. Cosa alta, en
significa: hacia aca. lo alto.
HuaUaliztli, Venida, ad- Nino hu&capan ilhuia. En~
venimiento. salzar, alabar, enaltecer.
Ni hualiauh. Venir. Huecatlachiani. Profe'ta.
Hualmohuica. Venir algu- Huel, adv. Muybien,pues.
na persona honrada, jus- Tiene Varias acepeiones.
ta, traer hacia aca. Ni hueiiti Poder. .
I.
Nic i. Beber. Nite icnelia. Hacer bien ?
-
Icniuhtiliztli. Compama. mente.
95
Ichpochtli. Virgen,' don-
Iniuhca, adv. Segun.
|
M.
Ma, conj. Unido a impe- Nic maca. Dar.
rativo 6 subjnntivo, sig- Macaxoc. Cosa espantosa,
nifica; que. * escandalosa.
97
Macaxoliztli. Temor.
Nic mahuiztilia. Honrar,
Macel, adv. Siquiera, a lo respetar, reverenciar.
menos. Mahuiztililoni. Digno de
Nic macehua. Conseguir 6 honra.
merecer lo deseado. Dignamen-
Mahuiztilotica.
Nitla macehua . Hacer pe- honradamente.
te,
nitencia. Mahuizo. Cosa honrosa^
Macehuale. Merecedor de gioriosa.
mercedes. Nic mahuizonotza. Hablar
Nic machilia. Sentir, pal- con respeto, cortesfa 6
par. reverencia.
Nic machiotia. Senalar, sig- Mamaltin. Cautivos.
nar. Nic mamazoaltia. Crucifi-
Machiotl, machiyotl. Se- car.
nal, signo. Mamazoaltilli. Crucificado.
Machizti. Saberse. Nic mama, nic meme. Car-
Nic machtia. Ensenar, pu- gar.
blicar, notificar. Nic mana. Poner, concer-
Machiuhtica. A sabiendas. tar una cosa con otra.
Nic machiztia. Publicar, Ni tlamana. Of recer ofren-
hacer saber. da, don.
xVlacuele, adv. Ea, ea pues. Nicmaquixtia. Salvar, re-
Nimayana. Tenerhambre. dimir, librar.
Maitl. Mano." Ni nomaquixtia. Salvarse,
Malti. Cautivo. librarse.
Nite mahuizpoloa. Nic momaquilia. Dar algo
In-
famar, ultrajar. a alguno.
Mahuizpololiztli. Desaca- Nic mati. Saber. Yecmati,
to, ultraje, falta. saber bien.
Mahuiztic. Cosa maravillo- Ni nomati. Acostumbrar-
sa, de estima. se, hallarse bien.
Nite mahuizotia. Glorifi- Matlacan. En diez partes.
car.
Mano derecha.
Mayecantli.
Mahuiztiliztli. Reverencia, Mayecampa. Alamanode-
honra, dignidad. recha.
Mahuizotilli. Glorificado, Mauhqui. Temeroso, co-
glorioso. barde.
7
98
Nino mauhtia. Haber mie- Mo. Tuyo.
do. Moca. De tl.
Nic mauhtia. Espantar. Ni mocihuia. Ser impor-
Mauhcayotl. Miedo. tuno.
Mazonelihui. Aunque, da- Mocihuiani. El que impor-
do que, puesto que, asi tuna,
.
pues. Mochicomati. Sospechoso,
Mellahuac. Cierto. malicioso.
Nie melahua. Explicar, ex- Nic mocahuilia. Dejarle,
poner lo escrito. abandonarle.
Melahualoca. Declaracion, Nic mocuitlahuia. Guar-
explicacion. dar, tener cuidado.
Melactic. Cosa larga y de- Mochihua. Hacerse, sehace
recha. IVl oyetztica, rev. Estar.
Miec. Mucho, gran canti- Monequi. Se necesita, con-
dad. viene, pertenece, ser ne-
Miecpa. Muchas veces. cesario.
Miequintin. Muchos, mu- Monequini. Lo que se ne-
chas. cesita 6 es necesario.
Miequiliztli. Abundancia, Monequiliztli . Necesidad.
aumento. Monomahuia. . Hacer algo
Nic miequilia, Aumentar, de propia voluntad.
anadir, acrecentar, mul- Motolinia. Pobre.
tiplicar. Motlatlaliani Obligado a
.
IV.
Naca-cahualiztli. Vigilia, 1 Nino nacayotia. Encarnar,
abstinencia de carne. | dar color de carne. Aqui
99
se usa para significar la Necencahualiztli. Disposi-
accion maravillosa de ha- posicion, cosa dispuesta.
ber tomado carne el Ver- Nitla nematcatemoa. Bus-
bo Divino. car algo despacio, con di-
Nacayotl. Humanidad. ligencia.
Nacatl. Carne. Nino cencahua. Disponer-
Nacace. Prudente, cuerdo. se, reconciliarse.
Nacayo papaquiliztli. Ape- Necuatequiliztli. Bautismo
tito sensual. Necuitlahuiiiztli. Diligen-
Nahuac, pospuesto & pro- cia, cuidado.
nombres posesivos: Jun- Necuiltonoliztli. Riqueza.
to, contigo. Necuitiliztli.Confesion 6
Nahui. Cuatro. conocimiento de algo.
Nauhtetl. Cuatro enteros, Nechipahualoyan. Purga-
completos. torio.
Nic namiqui. Encontrar. Nic nechicoa. Juntar 6 re-
Nino namiqui. Encontrarse coger.
Namique. Hombre d mu- Nechipahualiztli. Pureza.
jer casada. Nel. Ser diligente y cuida-
Nic nanquilia. Pesponder. doso.
Nantli. Madre. Nelhuayotl. Principio, f un-
Nanyotl. Maternidad. damento 6 arraigo.
Napaloa. Llevar algo en los Neliliztli. Certidumbre,
brazos. verdad, certeza.
Nitenahuatia y nitlanahua- Nelli. Cierto, ciertamen-
tia. Mandar, ordenar, te, de verdadero.
despedirse. Nelhuiliztli. Prop<5sito.
Necentlaliliztli. Congrega- Nitla nelhuayotia. Fundar
cion, reunion. con razones.
Neehualiztli, Levantarse. Nic neltilia. Certificar,
Ne', ne'huatL Yo, pronom- atestiguar, decir verdad,
brepersonal. Con despre- cumplir.
cio se dice nehuapoUi.
:
Nic neltoca. Creer.
Neca, pron. demost. Aquel, Nicno neltoquitia, 'rev. de
aquella. neltoca. Creer.
N ecauhcayotl. Reliquia. Neltococa. Fe creencia^
?
Necnomatiliztli, Humildad digno de creerse.
.
100
Neltocani. El que cree, ar- Nenamictiliztli .Matrimo -
ticulo de {4. nio, desposorio.
Neltoconi. Cosa digna de Nino namictia. Desposar-
creerse. se, contraer matrimonio.
Nemachiliztli. Virtud, pru- Nino nencahua. Ser des-
dencia. dichado.
Nemachilizcayotl. Sentido No nencauh. Mi criado.
corporal. Neneltoltiliztli. Voto.
Nernatcacliializtli. EsjDe- Neneuh y neneuhqui.
ranza, confianza. Igual, conforme, segun.
Nemaquixtiliztli. Salva- Neneuhcayotl. Igualdad,
cion^ libramiento, reme- conformidad.
dio divino, librarse de Nenenqui. El que anda,
algun mal. viajero, peregrino.
Nematcatemoa. Buscar al- Nic neneuhcaitta. Sentir
go con diligencia. interiormente.
Nematiliztli. Juicio, cor- Nenomahuiliztli. Libre al-
dura, astucia, habilidad, bedrio.
prudencia. Nepa. Alli 6 de alli.
Nematcayotica. Cuerda- Nepacholiztli. Inclinacion,
mente, prudentemente. abatimiento, reverencia.
Nemauhtiliztli. Miedo, te- Nepalehuiliztli. Ayuda, au-
mor, cobardia. xilio.
Ni nemi. Vivir, andar. Nepantla Tonatiuh. Medio
Nemini. El que vive, vi- dia. Vulgarmente tldco
viente, el que anda. tonalli
Nemiliztli. Vida, pensa- Tito nepan icneiia. Hacerse
miento. bien ios unos a los otros.
Nino nemilizcuepa. En- Nepanotl, adverbio. Unos
mendar la vida. £ otros, unos con otros.
Nemilizcuepaliztli. En- Nepapan, adv. Todas co-
mienda, cambio de vida. sas, cosas diversas, dif e-
Nic nemitia. Usar, gastar, rentes.
acostumbrar. Nepapan tlaca. Diversas na-
Nite nemitia. Sustentar, ciones.
alimentar 6 mantener. Nepechtecaliztli. Humilla-
Nen. En vano, por demas.
, ,
101
Nepializtli. Continencia, Nexicoliztii. Envidia.
castidad. Neixhuitiliztli. Gula, exce-
Nepoaliztli. Soberbia. so de comer.
Nequatequilatl .. Agua de Neyolehualiztii. Ocasion,
bautismo. motivo.
Nequentiloni. Vestidura 6 Neyolcocoliztli. Pesar, ar-
ropa. repentimiento.
Nic nequi. Querer algo, Neyolcuitiliztli y neyolme-
apetecer. lahualoni. Confesion.
Netech, adv. Entre si. Neyoltemoliztli. Examen
Netecaliztli. Acostarse, la de conciencia.
accion de. Neyoitenehualiztli y neyol-
Nitla netechpachoa. Jun- tequipacholiztli. Contri-
tar una cosa con otra. cion arrepentimiento
,
102
Niman. Luego, al punto, [Nie nonochilia, rev. de no-
al instante. tza. Hablar, conversar,
Nipa. Aculla. platicar.
Niz. Aquf, aca. I
N6ma, nomatca, con pro-
No. Mio. Pron. nombres posesivos Uno
j
, ;
o.
Oc. Aun, todavia, mas. Omentin. Dos personas
Ocachiye. Mas. juntas.
Ocachi. Otfo poco mas. . Onca. Hay, impersonal del
Ocachi huey. Mas grande. verbo haber.
Occe. Otro, otro mas. Oncan, adv. Ahl, alli.
Occecan. En otra parte. Onotoc. Estar echado 6 ten-
Occenca y occencaye. Ma- dido.
yormente, principalmen- Oquichtli. Yaron, hombre,
te. marido
Occepo. Otra vez, por se- Oquichtin. Yarones.
gunda vez. Oquiocox. El Criador, el
Occequintin Otros.
. Hacedor Supremo.
Ohui. Cosa dificultosa, pe- Otli. Camino.
ligrosa. Oyahualoliztli. Kodeo de
Ohuica. Dificultosamente. camino.
Ohuicayo, ohuitiliztli. Cosa Oyec, oyeque. Estuvo, es-
que tiene dificultad. tuvieron. Pretdrito per-
Nic olinia. Menear, mo- fecto de los verbos ca j
ver. ye, irregulares.
Nic ololoa. Juntar, amon- Nite oza. Untar, ungir.
tonar.
.
103
JP.
Nic paca. Lavar. Nic patia. Curar, medici-
Pacayeliztli. Sakicl. nar, remediar.
Paccacelia. Recibir con pa- Patli. Remedio,
medicina.
ciencia algo. Patiliztli. El acto de curar
Nic paccayohuia. Recibir d medicinar.
con paciencia los trabajos Patlo. Cosa cara, precio,
Ni pachihui. Estar harto, valor.
satisfecho. Patioa. Costar d valer tanto
Mc pachoa. Inclinar, arri- Patzmiquiliztli. Ansia,
con-
mar. goja. ;
104
Ni pinahua. Avergonzar- Nic poioa. Perder, gastar,
se, tener vergiienza. destruir.
Pinahualiztli. Ignominia, Nitla poioa. Perder aigo,
vergvienza. perder ei juicio.
Piltzintli. Niho, nina. Nic popolhuia. Perdonar.
Nic poa. Aplicarse, decli- Pbpolhuiliztii. Perdon, re-
carse. mision, induigencia.
Ni polihui. Faltar, no es- Nic tlapbpolhuilia. Perdo-
tar en casa, no estar pre- narle algo.
sente. Nitla pbpoloa. Quitar, con-
Pohui. Anteponiendole los quistar, destruir, perder.
pronombres posesivos y Nino popololtia. Desechar
preposicion tech, signifi- algo del pensamiento.
ca Pertenecer tocar
: , Puchtecatl. Mercader, co-
convenir, v. g. totech po-
, merciante.
hui, nos toca. Nitla puztequi. Quebrar.
d.
Nic iquania. Quitar, apartar Quezqui? Cu^ntos?
Quema, quemacatzin. Si, Quezquican. En cuantas
si senor. partes d lugares.
Quemachami. Bienaventu- Quezquipa. Cuantas veces.
rado. Qui. Paciente, tercera per-
Quenin, quenami. Cdmo, sona de singular.
de que' manera. Quin. Paciente, tercera
Ni tequenchihua. Danar, persona de plural.
hacer mal. Qultoznequi. Quiere decir.
Quentetl, adv. Algun tanto Nic quixtia. Sacar af uera.
Nic tlaquentia. Cubrir, abri Ni quixtilia. Quitar algo a
gar. alguno.
Quexquich? Que tanto? to-
do?
T.
Tatli. Padre. Nic teca. Tender sobre el
105
Ni noteca. Acostarse, echar- Nic tehuiquilia. Deber, lie-
se en la cama. var encargo.
Tecentlamachtiani. Glori- Teilnamiquiliztli. Pecorda-
ficador, enriquecedor. cion d memoria.
Tecentlapopolhuiliztli. In- Teilpiloyan. Carcel, prision
dulgencia plenaria. Teixcuitiliztli. Ejemplo,vi-
Nic tecpana. Poner en 6r- da ejemplar.
den la gente, ordenar. Teixpantiliztli. Pepresen-
Nitla tecpana. Poner en dr- tacion, manifestacion.
den las cosas. Tel, conj. Empero, sin em-
Ni tecocoa. Lastimar, he- bargo, pero.
rir, enfermar. Ni tetelchihua. Menospre-
Nic tecuepilia. Restituir, ciar a otro.
pagar. Tepolcatl. Jdven, mance-
Tecuitiliztli. Cuidado de bo.
persona. Telquetza. Detenerse el que
Tecuhtli. Seiior, dueno, camina.
amo. Temac.En mano de al-
Tech, paciente plur. Nos. guno.
Tech, pospuesto a pronom- Nic temaca. Dar algo al-
bres posesivos. De, a, guno.
en. Temacahualiztli. Licencia,
Techan. Morada 6 casa permiso.
agena. Nino temachia. Confiar, es-
Techan tlaca. Hombres ex- perar algo.
tranos, extranjeros. Temachiotiani. Persona'
Tetech. De alguno, con al- ejemplar.
guno. Temachiztiliztli. Noticia
Teicneliliztli. Beneficio he- que se da\
cho 'k otro. Temachti temachtiani.
y
Ni teicnelilia. Hacer bien, Predicador, maestro.
hacer beneficio. Temachializtli. Esperanza,
Teicnoittaliztli. P
iedad confianza.
beneficio, favor. Temachtilli. Doctrina, lec-
Teicnoittani. Misericor- cion.
dioso. Temachiztica. A sabiendas 5
Teicnomatini. Piadoso. de un modo cierto=
106
Teinamatlatl. Escalera de Nitetla temolia. Buscar al-
piedra. go para otro.
Ni temamauhtia. Ame - Nitla temohuia. Descender
drentar, amenazar. 6 bajar algo.
Temamauhtican. Lugar es- Temyo. Glorioso.
pantoso. Nic tempoa. Pronunciar,
Temaquixtiani. Salvador, deletrear, decir.
Redentor. Tempoxtli. Loco.
Temaquixtiliztli. Salva- Tempoxtlitica. Locamente.
cion, redencion, Tetzammatiliztli. Cosa su-
Temauhti. Oosa que es- persticiosa.
panta. Tenamic. Marido 6 mujer
Temahuizpololiztli . Des- casada.
honra, infamia. Tenanquililiztli. Pespuesta
Temahuiztililiztli. Honra, Tenahuatiani. El que man-
reverencia. da.
Temachiyoliztli. Ejemplo Tenemactli, tetlauhtilli.
que se da\ Don, presente, regalo.
Ni temi. Estar harto, re- Tenemactiliztli. Dadivoso,
pleto. largueza, liberalidad.
Ni temictia. Matar, quitar Tenahuatilli, tlanahuatilli.
la vida. Ley 6 precepto.
Temicti, temictiani. Mata- Ni tenahuatia, ni tlanahua-
dor, el que mata. tia . Mandar , ordenar,
Temictianitlatlacolli. Pe- disponer.
cado mortal. Nic tenehua. Decir, expre-
Nic temitia. Llenar. sar, mandar, llamar, in-
Nic temititica. Estar lle- novar.
nando. Nitla tenehua. Expresar,
Nic temitilia. Llenar algo mencionar.
para alguno. Nino tentlalia. Prometer,
Nino temiltitica. Estar Ue- dar palabra.
no. Ni tetentlapiqui. Calum-
JNi temoa. Descender 6 ba- niar, levantar f also testi-
jar. monio, difamar.
Nitla temoa. Buscar algo. Teneyeyecoltiliztli. Ten-
Nic temoa. Brascar, inquirir tacion.
107
Tenonotzaliztli. Consejo, I Teotlacatzintli. Personadi-
platica, reprension. vina.
I
Teoyectililoni.- Justificado,
to de Dios. santificado, sacramenta-
Teomachiotiliztli. Extre- do.
ma-Uncioh. Teotlazotlaliztli. Caridad,
Teopantli. Iglesia 6 tem- amor de Dios, afecto.
plo. Teozaliztli. Uncion, el ac-
Teopixcacalli. Convento de to de ungir.
religiosos. Tepalehuiani. Ayudador,
Teopixqui. Sacerdote. auxiliador.
Nino teotia. Adorar. Tepan
Abogar 6 ni tlatoa.
Teotl. Dios. rogar por otro.
Teotlamachiliztli. Sabidu- Tepatillo. Delegado, vica-
ria divina. rio, sustituto.
Teotlamahuizolli. Miste- Tepiton. Cosapequena, po-
ca cosa.
108
Tepopolhuiliztli. Perdon. Teyectenehualoni. Digno
Nic tequipachoa. Angus- de ser alabado.
tiar 6 afligir. Teyollotiliztli. Inspiracion.
Nitla tequipanoa. Servir, Tetic. Dura cosa.
trabajar, hacer. Tetica. Con piedra.
Tequitl. Oficio, trabajo. Tetilia. Endurecer algo.
Ni tequiti. Trabajar. Tetiliztli. Dureza.
Tequimonequiliztli. Nece- Tetlacamatini. Obediente.
sidad de trabajar. Tetlacamatiliztli. Obedien-
Tetequipacho. Cosa grave, cia.
pesadumbre. Nino tetlacamachitia. Obe-
Tequipacholiztli. Gravedad decer, rendirse.
Tetequipachoiiztica. Gra- Tetlacahualtilli. Cosa ve-
vemente. dada.
Tetlailittaliztli. Tedio, Tetlapaloliztli. Salutacion.
aborrecimiento. Tetlaocoiiliztli. Misericor-
Tetentlapiquiliztli. Falso dia.
testimonio. Tetlayecoltiani. Servidor,
Tetepito. Cosa muy peque- el que sirve.
na, Tetlatlacalhuiliztli. Dano,
Teteutl. Idolo. ofensa.
Tetotoquiliztli. Destierro, Tetlatolmaquiliztli. Con-
persecucion. sejo.
Tetotocani. El que des- Tetlatzacuiltiliztli. Casti-
tierra. go, censura, pena.
Nite totoca. Desterrar, per- Tetzammatiliztli. Supers-
seguir. ticioso.
Tetolini. Cosa penosa, de- Ni tlaacicaqui. Entender
sastrada. muy bien, comprender lo
Teyaochihuani. Contrario que se dice.
en algo. Tlaaxiltilli. Cumplido, da.
Teyocoyani, techiuhqui. Tlacatl. Hombre, persona,
Creador, Haeedor Supre- individuo. -
109
Nite tlacahualtia. Conte- Ni tlacelia. Comulgar, re-
ner, impedir, prohibir. cibir, admitir.
Tlacacahuililotiuh. Here- Tlaceliliztli. Comunion, la
dero, el que hereda. accion de comulgar.
Ni tlacati. Nacer. Tlaeleltilli. Impedido.
Nic tlacamati. Obedecer. Tlaelehuiliztli Beseo.
.
111
Tlatenehualiztli. Promesa, Tlatlacol-peuhcayotl. Pe-
obligacion, texto. cado original.
Tlatequinoliztli. Ocupa- Tlatlacolpan. En pecado.
cion. Nite tlatlacolcuitia. Es-
Tlatenquixtiliztli. Pronun- candalizar, hacer pecar a
ciado, da. otro.
Tlatolli. Palabra, idioma, Nic tlatlania. Preguntar.
lenguaje, Nic tlatlauhtia. Pogar, su-
Tlatoliztli. Hablar, el ac- plicar.
to de habiar. Nino tlatlauhtia. Pogar a
Ni tlatoa. Hablar. otro.
Tlatoani. Sehor, Gran Se- Tlatlauhtiliztli. Oracion,
nor, Cabailero. ruego, silplica, ayuda.
Tlatocayotl. Peino, impe- Nino tlatlalia. Obligarse,
rio, nacion. proponerse.
Tlatocacihuapilli. Prince -
Tlatlatilli. Obligado.
sa, Peina, Gran Senora. Tlatlamantitica. Cosa divi-
Tlatocamahuiztilli Mages-. dida, distinguida, pues-
tad. ta en partes.
Ni tlatolmelahua. Infor- Tlaxcalli. Pan, tortilla.
mar, exponer. Tlaxelilolton. Particula,
Nitla tlatolnamictia. Dar parte muy pequena.
consejo a otro.. Tlaxtlahuilli. Pagado, re-
Tlateochihualiztli. Bendi- compensado, satisfecho.
cion, consagracion. Tlazotlaliztli. Amor, cari-
Tlateochihualli. Bendito, no, afecto.
consagrado. Nic tiazotla. Amar, estimar
Ni tlateomatiliztli. Devo- Nic notlazotilia. Amar o
cion, doctrina, cosa di-
.
estimar a otro.
vina. Tlaztlacahuiani. El que en-
Tlatlacatzintli. Ciemente, gaha, ser falso.
piadoso. Tlazocamatiliztli. Gracias,
Nic tlatlacalhuia. Of ender, agradecimientos.
injuriar. Tlatzacuiltiliztli. Castigo,
Ni tlatlacoa. Pecar, faltar. censura, pena.
Tlatlacolli. Pecado, culpa, Tlatzontequiliztli. Juicio,
el acto de juzgar.
.
112
Ni tlatzontequilia. Juzgar, Toptli. Cofre, caja.
condenar. Topan. Por, en, sobre nos-
Tlatzihuiliztli. Pereza, flo- otros.
jera. Totecuyo. Nuestro amo,
Tlatzinquixtiliztica.
Limi- dueno y senor.
tadaniente, acortatia- Totech pohui. Nos perte-
mente. nece, nos conviene, nos
Nino tMeahuia. Subir. toca.
^Tlen? tlein? [Que'? ^que' co- Totococan. Lugar de des-
sa? Es pronombre relati- tierro.
vo con m
antepuesto. Tompoxtica. Locamente.
^Tleic, tleinic, tleica?
^Pa- Nic tzacua. Cerrar.
ra quel Ni tzatzi. Gritar, vocear.
Tooaitl. Nombre. Tzicunoliztli, tzicnoliztli.
Nic tocayotia. Nombrar, Sollozo, suspiro.
llamar. Tzopelic. Dulce.
Tohuampo. Nuestro pro- Tzopeliztli, tzopelicayotl.
gimo. Dulzura.
Tohuicpa. De, en, sobre Tzopelicayotica. Dulce-
nosotros. mente.
Tonehuiztli. Tormento, pe- Nic tzoyotia. Obligar.
na, dolor. Tzonquizqui. Cosa acaba-
Tonehualiztli. Dolor en ge- da d concluida.
nerai.
X.
Xochitla. Lugar de muclias Nic xexeliutica. Estar apar
flores. tando 6 distribuyendo.
Xochipascua. Pascua flo- Nino xiuhtlalia. Descon-
rida. fiar.
Nic xeloa. Apartar, dividir Xixicuiyotl. Glotoneria.
Ni xopetlatia. Hacer ci- Nitla xopetlatia. Consistir,
miento ser cimiento.
118
Yaotl. Enemigo. Nite yollalia. Consolar a al-
Ni yaochihua. Combatir, guno.
pelear. Nic yolcehuia. Aplacar, po-
Ye, yehuatl. El, ella. ner paz.
Yece. Empero, mas. Yolceuhcayotl. Manse-
Nic yecmati. Saber bien. dumbre, paz, quietud.
Nic yectenehua. Santificar, Yolchicahualiztli. Fortale-
alabar. za, esfuerzo.
Ni yectenehualo. Ser san- Teyolcuitiani. Confesor, el
tificado, alabado, sagrado que confiesa.
Nic yecnbnotza. Dar buen Nino yolehua. Moverse,
consejo. animarse, incitarse.
Yectililoni. Purificado, san- Yolhuetziliztli. Caimiento
tificado. interno, indiferencia.
Yectiliztica. De, con bon- Yoliliztli. Vida, existencia.
dad, gracia. Yolia. Juntandose con pro-
Yectli. Bien, cosa buena. nombres posesivos, sig-
Yectihuani, cualtihuani. nifica: Alma.
El que es virtuoso. Yollocopa. Con pronom-
Yectilizli. Gracia, virtud, bres posesivos, significa:
bondad De mi voluntad.
Yehica, conj. Porque, por Yollochipahuac. Limpio de
tanto, por cuanto. corazon.
Yey 6 ey. Tres. Nite yollalia. Consolar.
Yeilhuitica. Al tercero dia. Nino yolmelahua, nino yol-
Yeixquich. Bastante. cuitia. Confesarse.
Yeyantli. Asiento, lugar. Nino yolmoyahua. Dis-
Yeliliztli. El ser, la esen- traerse, divagarse el pen-
cia, el estado. samiento.
Yenonehua. Bastarme, ser Nino yoinonotza. Conside-
bastante. rar, eontemplar.
Nicte yeyecoltia. Consul- Yolqui. Vivo, viva.
tar con alguno. Yoltepiniliztli . Golpe de
Nite yeyecoa. Experimen- pecho.
tar, probar. Nino yoltequipachoa. Do-
Yezpa. Tercera vez, tres lerse. tener pesar.
veces.
.
114
tfic yolltlacoa. Ofender Yucatl.
injuriar. Hacienda.
Nic Yuhcayotl. Manera, mo-
yolitlacalhuia. Ofen- ao, forma, suerte.
der a* alguno.
Ni yuhtlamani.
Acostum-
j brarse, usar.
Asi, de este modo,
de es-
ta manera.
j
z.
£an, conj. adversat
Mas Zanoye, El mismo,
empero. la mis-
ma.
Zan, adv. Solamente. Zaniyo. Solamente.
Zk. Antepuesto a nombres,
Zatepan. Despues.
verbos y adverbios, sig-
Ni zozotlahua. Desmayar-
mfica ser necesario lo ue
q se, entibiarse.
con el se dice. (1)
Zazo.aquin. Cualquiera
Nino zahua. Ayunar. que
Zazo tlein. Cualquiera cosa.
Zaiccen. Al fin, por illtimo.
C2uenami zazo. De cual-
JNic zaloa. Ungir, unir quiera manera.
aprender.
Zaniman, Luego, en el ac-
to, inmediatamente.
'.%&
tinos, a cuarenta centavos ejemplas.
mMMAW
pie sirve 'de texto en las Escuelas Normaies, se vende a
m &Mwmm,
iv cinco centavos ejemplar, en los mismos lugares.
MPKENTA DE M, GOR0NA,
ieCHOLULA NUM. 2.»PUEBLA,
este estableeimiento se desempenan
iToce el pubheo.
smo establecimienio se hallaran de venta eons-
nte, iiras de libranza, eartas-p«>der, fianzas cle
>, rianzas, recibos y papeles para semanarios de
lde casa, pastorelas, ealendarios, l>revetes para bo-
ir'.s v botellas, cubiertas de todas clases, libr^elemenlu-
efectos para escritorio.