1st Class Telugu FL PDF

SC
ER
T
TE
LA
NG
AN
A
|æ\\¢ ÷! u§eTà\T #·÷&É+&ç. ø£<∏ä #Ó|üŒ+&ç.
øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. bÕsƒ+¡ ˝À n$ ñqï#√≥ dü÷∫+∫q $<Û+ä >± #˚jT· +&ç.
A
AN
NG
#·<Tä e+&ç
$q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç #·<Tä yê*. ns¡+ú #˚dTü ø√yê*.
Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&Ü* #ÓbÕŒ*. sêj·÷*.
LA
TE
sêj·T+&ç düè»Hê‘·àø£‘·
#·÷dæ sêj·÷* ˝Ò<ë
T
u§eTà\T ^j· ÷ *. s¡ + >∑ T \T
y˚j÷· *. yê{Ï >∑T]+∫ sêj·÷*.
kı+‘·+>± sêj·÷*
ER
SC
#·<äTe⁄ ` Äq+~+#·T
u§eTà\T #·÷&Ü*. ø£<qä∏ T }Væ≤+#ê*.
ø£<∏äqT #·<äTyê*. ø£<∏äqT #ÓbÕŒ*.
C≤_* ` 1
A
‘Ó\T>∑T yê#·ø£+ (‘Ó\T>∑T, Ä+>∑¢ e÷<Ûäé÷\≈£î)
AN
ˇø£{À ‘·s¡>∑‹
dü+bÕ<ä≈£eT+&É*
l düTes¡í $Hêj·Tø˘, Ä#ês¡´ ãqï nsTT\j·T´,
ø√`Ä]¶H˚≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ‘Ó\T>∑TXÊK, ø±ø£rj·T
NG
ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D. $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑˝Ÿ.
&Üˆˆ <äVü≤>±+ kÕ+ãeT÷]Ô, l <˚X¯|ü‹ lìyêdt,

$ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, Ä|ò”düsY ÄHé ôdŒwü˝Ÿ &É÷´{Ï,
ñbÕ<Ûë´j·T$<ë´ ø£fi≤XÊ\, es¡+>∑˝Ÿ. eTTKéT+Á‹ ø±sê´\j·T+,
ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
LA
$wüj·Tì|ü⁄DT\T
&Üˆˆ qq÷ïs¡T ñù|+<äsY ¬s&ç¶, &Üˆˆ myéT. uÛÑ÷bÕ˝Ÿ,
TE
$ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, dü\Vü‰<ës¡T, u≤\kÕVæ≤ry˚‘,Ô·

$<ë´ dü+düÿs¡D\T, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK, n+ãsY ù|≥,
ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D. ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D dü$T‹

T
l mdt. »>∑Hêï<∏ä ¬s&ç¶ l ¬ø. ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé sêe⁄ l _. düT<Ûëø£sY

dü+#ê\≈£î\T, Ábıô|òdüsY, $<ë´Á|üD≤[ø£, dü+#ê\≈£î\T,
ER
sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑+, Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+

‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.
‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.
SC
$<äé\¢ m<ä>±* #·{≤º\qT >ös¡$+#ê*

$qj·T+‘√ yÓT\>±* Vü≤≈£îÿ\qT bı+<ë*
ªªHê ‘Ó\+>±D ø√{Ï s¡‘êï\ MDμμ
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, ôV’≤<äsêu≤<é
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 (i)
A
© Government of Telangana, Hyderabad
AN
First Published 2015
New Impresson 2016, 2017, 2018, 2019
NG
All rights reserved
No part of this publication may be reproduced,

stored in a retrieval system, or transmitted, in any
form or by any means without the prior permission in
LA
writing of the publisher, nor be otherwise circulated in
any form of binding or cover other than that in which
it is published and without a similar condition including
this condition being imposed on the subsequent
purchaser.
TE
The copy right holder of this book is the Director of

School Education, Hyderabad, Telangana.
This Book has been printed on 70 G.S.M. Maplitho

T
Title Page 200 G.S.M. White Art Card

ER
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

SC
Printed in India
at the Telangana Govt.Text Book Press,
Mint Compound, Hyderabad,
Telangana.
( ii ) ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

eTT+<äTe÷≥
A
mH√ï b˛sê{≤\ |òü*‘·+>± eTq+ ø√s¡T≈£îqï ‘Ó\+>±D sêÅwüº+ 2014 pHé 2e ‘˚Bq Ä$s¡“¤$+∫+~. eTq sêÅwüº+˝À
eTq dü+düÿ è‹‘√ ≈£L&çq bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ Ä<Ûës¡+>± eTq |æ\¢\T H˚s¡TÃø√yê*. eTq dü+düÿ è‹, eTq #·]Á‘·, eTq yÓ’uÛÑe+, eTq
AN
J$‘·+ >∑T]+∫ |æ\¢\T ‘Ó\TdüTø√e\dæq nedüs¡+ ñqï~. Ç+<äTø√dü+ ‘Ó\+>±D sêÅwüº Á|üuÛÑT‘·«+ bÕsƒê\qT ìs¡ísTT+#·&ÜìøÏ
ø£$T{°ì ìj·T$T+∫+~. ø£$T{° düuTÑÛ ´\T Á|üdTü ‘Ô +· ñqï bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±ìï düMTøÏ+å ∫ ‘Ó\+>±D eTTÁ<ä ñ+&˚˝≤ yê#·ø±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T.
‘Ó\+>±D sêÅwüº+˝À eTq |æ\¢\ ø√dü+ s¡÷bı+~q ‘=* yê#·ø£+ Ç~.
|æ\¢\+<ä]ø° »qà‘·' uÛ≤wüqT H˚s¡TÃ≈£îH˚ kÕeTs¡ú´+ ñ+<äì uÛ≤cÕXÊgy˚‘·Ô\T ‘·eT |ü]XÀ<Ûäq\<ë«sê ìs¡÷|æ+#ês¡T. ‘·eT
|ü]düsê\˝À ns¡úe+‘·yÓTÆq dü+<äs√“¤∫‘· düìïy˚XÊ\˝À bÕ˝§Zq&É+ <ë«sê ‘·eT≈£îqï kÕeTsêú´ìï $ìjÓ÷–+#·T≈£îì |æ\¢\T n+<äs¡÷
NG
uÛ≤wüqT n‘·´+‘· düVü≤»+>±, düT\Te⁄>± bı+<äT‘·THêïs¡T. @ uÛ≤wüø£sTTHê dü+øÏ¢wüºyÓTÆq ìj·Te÷\T, ø£≥Tºu≤≥T¢ ñ+{≤sTT. bÕsƒ¡XÊ\≈£î
sêø£eTT+<˚ |æ\\¢ T uÛ≤wüqT m+‘√ düT\Te⁄>± Á>∑V≤æ +∫ dü+<äs√“¤∫‘·+>± $ìjÓ÷–düTHÔ êïs¡T. ã&ç˝À #˚sø¡ e£ TT+<˚, uÛ≤wüqT $ìjÓ÷–+#˚
kÕeTs¡ú´+ ø£*–q |æ\¢\T ã&ç˝À #˚]q ‘·sê«‘· uÛ≤cÕuÛÑ´düq+˝À Ä•+∫q Á|ü>∑‹ì ø£qãs¡#ê*.
Ä•+∫q $<Û+ä >± |æ\\¢ +<äs÷¡ uÛ≤cÕ_Ûeè~Δ kÕ~Û+#ê\+fÒ, ñbÕ<Ûë´j·TT\T ns¡eú +‘·yTÓ qÆ düìïy˚XÊ\qT ø£*Œ+∫ dü+<äs√“¤∫‘·+>±
uÛ≤wüqT H˚s¡TÃ≈£îH˚˝≤ #˚j·÷*. <ëì‘√bÕ≥T |æ\¢\+<äs¡÷ bÕ˝§ZH˚˝≤, uÛÑj·Ts¡Væ≤‘·yÓTÆq, ùd«#êÃ¤|üP]‘· yê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#ê*.
$$<Ûä s¡ø±\ düìïy˚XÊ\T, uÛ≤cÕeéVü‰s¡ s¡÷bÕ\T Ä<Ûës¡+>± uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\T ìs¡«Væ≤+#ê*. Ç+<äT≈£î <√Vü≤<ä|ü&˚
n+XÊ\T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±˝À¢ #√≥T #˚düTø√yê*.
LA
C≤rj·T bÕsƒ¡´Á|üD≤[ø± #·Á≥+ ` 2005, ÄsY.{Ï.Ç. 2009 ≈£L&Ü á n+XÊ\H˚ Á|ükÕÔ$+#êsTT. M{Ï Ä<Ûës¡+>± sêh
$<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD dü+düú Ä<Ûä«s¡´+˝À q÷‘·q ‘Ó\T>∑T yê#·ø±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T. á yê#·ø±\qT |ü<ä|ü<äΔ‹˝À, Äø£s¡¸D°j·T
∫Á‘ê\‘√ ÄdüøÏÔì, Ä˝À#·q\T πs¬ø‹Ô+#˚ $<Ûä+>± ns¡úe+‘·yÓTÆq ø£è‘ê´\‘√ s¡÷bı+~+#ês¡T. Á|ür bÕsƒê´+X¯+ ˇø£ düìïy˚X¯ ∫Á‘·+‘√
TE
yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. Bìï nqTdü]+∫ ˇø£ n_Ûqj·T π>j·T+/ ø£<∏ä / bÕ≥ ñqï~. |æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&É&ÜìøÏ, |ü<ë\T ` nø£åsê\T
>∑T]Ô+∫ #·<äTe&ÜìøÏ, sêj·T&ÜìøÏ ‘·–q nuÛ≤´kÕ\T ñHêïsTT. π>j·T|ü+≈£îÔ\T bı&ç–+#·&É+, u§eTà\T ^j·T&É+, s¡+>∑T\T y˚j·T&É+,
e+{Ï düè»Hê‘·àø£ ø£è‘ê´\T ñHêïsTT. $$<Ûä H˚|ü<∏ë´\Tqï |æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± ‘·eT uÛ≤wü˝ÀH˚ e÷{≤¢&˚˝≤ Áb˛‘·‡Væ≤dü÷Ô, ‘Ó\T>∑T uÛ≤wüô|’
|ü≥Tº kÕ~Û+#˚˝≤ #·÷&Ü*.
q÷‘·q ~X¯>± bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\qT s¡÷bı+~+#˚ Áø£eT+˝À Ç~ ˇø£ ‘=* n&ÉT>∑T. bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ £ $ìjÓ÷>±ìï >∑T]+∫ ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î
dü÷#·q\T ≈£L&Ü #˚sêÃ+. M{Ïì neT\T|üs¡#ê*. ‘·<ë«sê |æ\¢\+<äs¡÷ $q&É+, Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É&É+, <Ûësêfi¯+>± #·<äTe&É+,
T
ns¡ú+#˚düT≈£îì kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ&É+, sêj·T&É+, düè»Hê‘·àø£‘· e+{Ï uÛ≤cÕkÕeTsêú´\T kÕ~Û+#˚˝≤ #·÷&Ü*. Ç+<äTø√dü+
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+‘√bÕ≥T bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·T |ü⁄düÔø±\T, n<äq|ü⁄ |üsƒ¡qkÕeTÁ–ì ≈£L&Ü $ìjÓ÷–+#ê*.
ER
bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø£ s¡÷|üø£\Œq≈£î dü\Vü‰\T, dü÷#·q\T Ç∫Ã Áb˛‘·‡Væ≤+∫q ‘Ó\+>±D sêh ‘=* eTTKéT+Á‹, >ös¡e˙j·TT\T
l ø£\«≈£î+≥¢ #·+Á<äX‚Ks¡sêe⁄ >±]øÏ, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK eT+Á‹ l ø£&çj·T+ lVü≤] >±]øÏ, $<ë´XÊK |üPs¡« eT+Á‹ es¡T´\T
l »>∑BXŸ ¬s&ç¶ >±]øÏ, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK ø±s¡´<ä]Ù leT‹ s¡+Jyé.ÄsY. Ä#ês¡´ >±]øÏ, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK dü+#ê\≈£î\T
l {Ï.∫s¡+Je⁄\T >±]øÏ, Á|üuÛÑT‘·« dü\Vü‰<ës¡T &Üˆˆ ¬ø.$.s¡eTD≤#ê] >±]øÏ Á|ü‘˚´ø£ <Ûäqýê<ë\T. Bì s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqï
ñbÕ<Ûë´j·TT\T, $wüj·T ì|ü⁄DT\T, ø£$T{° düuÛÑT´\T, ∫Á‘·ø±s¡T\≈£î, (&ç.{Ï.|æ.) ˝Ò`ne⁄{Ÿ #˚dæq yê]øÏ, bÕsƒ¡´ Á|üD≤[ø± $uÛ≤>∑
düuTÑÛ ´\≈£î n_Ûq+<äq\T.
SC
‘Ó\+>±D˝À edüTqÔ ï ‘=* yê#·ø+£ ø±ã{Ïº $E„\T, $<ëý˚‘\Ô· T ‘·eT dü\Vü‰\T dü÷#·q\T mdt.dæ. Ç. ÄsY.{Ï.øÏ n+<äCj Ò T· e#·TÃ.
M{Ïì |ü]o*+∫ eT* eTTÁ<äD˝À ‘·–q #·s¡´\T #˚|ü&ÉT‘ês¡T. á yê#·ø£+ |æ\¢\˝À uÛ≤cÕ kÕeTsêú´\qT ô|+bı+~+#·T≥≈£î
‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì Ä•düTHÔ êï+.
‘˚~ : 31/01/2015 dü+#ê\≈£î\T

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 ( iii )
C≤rj·T ^‘·+
A
e+<˚e÷‘·s¡+ - s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY
AN
- ã+øÏ+#·+Á<ä #Û·≥Ø® »q>∑DeTq n~ÛHêj·Tø£ »j·TùV≤ !
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´ $<Ûë‘ê !
e+<˚e÷‘·s¡+, e+<˚e÷‘·s¡+ |ü+C≤ã dæ+<Ûé >∑T»sê‘· eTsêsƒê,
düT»˝≤+ düT|òü˝≤+ eT\j·T» o‘·˝≤+ Á<ë$&É ñ‘·ÿfi¯ e+>± !
NG
düdü´XÊéT˝≤+ e÷‘·s¡+— e+<˚e÷‘·s¡+ $+<Ûä´ Væ≤e÷#·\ j·Te≠Hê >∑+>±,
X¯óÁuÛÑCÀ´‘ê‡ ï |ü⁄\øÏ‘· j·÷$T˙+ ñ#·Ã\ »\~Û ‘·s¡+>± !
|òü⁄\¢≈£îdüT$T‘· Á<äTeT<äfi¯ XÀ_Û˙+ ‘·e X¯óuÛÑHêy˚T C≤π> !
düTVü‰dæ˙+ düTeT<ÛäTs¡ uÛ≤wæD°+ ‘·e X¯óuÛÑ Ä•wü e÷π> !
düTK<ë+ es¡<ë+ e÷‘·s¡+ e+<˚e÷‘·s¡+.
LA >±ùV≤ ‘·e »j·T >±<∏ë !
»q>∑D eT+>∑fi¯<ëj·Tø£ »j·TùV≤ !
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´ $<Ûë‘ê !
»j·TùV≤ ! »j·TùV≤ ! »j·TùV≤ !
»j·T »j·T »j·T »j·TùV≤ !
TE
Á|ü‹»„
- ô|’&çeTÁ] y˚+ø£≥ düTu≤“sêe⁄
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Hê e÷‘·èuÛÑ÷$T.
T
uÛ≤s¡rj·≠\+<äs¡÷ Hê düVü≤À<äs¡T\T.
ER
H˚qT Hê <˚XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqT.

düTdü+|üqïyÓTÆq, ãVüQ$<ÛäyÓTÆq Hê <˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä Hê≈£î >∑s¡«ø±s¡D+.
BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&ÜìøÏ düs¡«<ë H˚qT ø£èwæ #˚kÕÔqT.
Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï, ñbÕ<Ûë´j·TT*ï, ô|<ä›\+<ä]ï >ös¡$kÕÔqT.
SC
Á|ü‹yê]‘√qT eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT.

»+‘·Te⁄\|ü≥¢ <äj·T‘√ ñ+{≤qT.
Hê <˚X¯+|ü{¢, Hê Á|ü»\|ü{¢, ùdyêìs¡‹ ø£*– ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #˚düTÔHêïqT.
yê] ÁX‚jÓ÷_Ûeè<äTΔ˝Ò Hê Äq+<ëìøÏ e∂\+.
( iv ) ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T
A
z |æ\¢\T $q&É+, Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É&É+, <Ûësêfi¯+>± #·<äTe&É+, ns¡ú+#˚düTø=ì kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ&É+, uÛ≤yêìï
Á>∑Væ≤+#·&É+, d”«j·Ts¡#·q, düè»Hê‘·àø£ e´ø°Ôø£s¡D e+{Ï kÕeTsêú´\qT kÕ~Û+#·&ÜìøÏ M\T>± ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\T
AN
s¡÷bı+~+#ês¡T.
z á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±ìï 160 |üì ~Hê\qT <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì s¡÷bı+~+#ês¡T. dü>∑≥Tq ˇø£ bÕsƒêìøÏ 6 |”]j·T&ÉT¢
nedüs¡yÓTÆ‘·$.
z bÕsƒ¡+˝Àì ∫Á‘·+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&ç+#·&É+, n_Ûqj·T π>j·÷ìï #Ó|üŒ&É+, n_Ûqj·T+ #˚sTT+#·&É+, <ë+{À¢ì yêø±´\T,
ø°\ø£|ü<ëìï >∑T]Ô+|ü#˚j·T&É+ e+{Ï n+XÊ\≈£î 2 |”]j·T&ÉT¢ $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*.
z $T>∑‘ê 4 |”]j·T&É¢qT $q&É+, e÷{≤¢&É≥+, <Ûësêfi¯+>± #·<äTe&É+, sêj·T&É+, düè»Hê‘·àø£‘·≈£î #Ó+~q nuÛ≤´kÕ\qT
NG
|æ\¢\‘√ #˚sTT+#·&ÜìøÏ $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*. M{Ï˝À $q&É+ ` e÷{≤¢&É&ÜìøÏ 1 |”]j·T&é, #·<äTe&ÜìøÏ 1 |”]j·T&é,
sêj·T&ÜìøÏ 1 |”]j·T&é, düè»Hê‘·àø£‘·≈£î 1 |”]j·T&éqT $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*.
z 1 |”]j·T&é nq>± 90 ì$TcÕ\T. B+{À¢ yÓTT<ä{Ï 45 ì$TcÕ\T q\¢ã\¢, es¡íe÷\, >∑TDÏ+‘ê\ #ês¡Tº ñ|üjÓ÷–+∫
|æ\¢\≈£î |üP]Ô ‘·s¡>∑‹˝À ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*. ¬s+&Ée 45 ì$TcÕ\˝À bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝Àì nuÛ≤´kÕ\T |æ\¢\T
kı+‘·+>± sêùd˝≤ #·÷&Ü*. M{Ïì dü]~<ë›*.
z Á|ü‹ bÕsƒ¡+ ∫Á‘·+‘√ ≈£L&çq düìïy˚X¯+‘√, π>j·T+, ø£<∏ä\‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ‘·T+~.
z bÕsƒêìï ÁbÕs¡+_Û+#˚ eTT+<äT ∫Á‘·+ Ä<Ûës¡+>± |æ\¢\ #˚‘· e÷{≤¢&ç+#ê*. Ä˝À∫+|ü#˚ùd Á|üX¯ï\T n&É>±*.
z
LA
Ä ‘·sê«‘· bÕsƒêìï uÀ~Û+#ê*. π>j·÷\T #Ó|üŒ&ÜìøÏ eTT+<äT>±H˚ π>j·÷ìï #ês¡TºMT<ä ˝Ò<ë uÀs¡T¶ MT<ä sêj·÷*.
ñbÕ<Ûë´j·TT\T #·~$ $ì|æ+#ê*. |æ\¢\ #˚‘· |ü*øÏ+#ê*. n_Ûqj·T+‘√ bÕ&˚˝≤ nuÛ≤´dü+ ø£*Œ+#ê*.
z π>j·T+˝Àì bÕ<ë\T >∑T]Ô+|ü#˚j·÷*. ‘·s¡Tyê‘· |ü<ë\T >∑T]Ô+|ü#˚j·÷*. nø£åsê\T >∑T]Ô+|ü#˚j·÷*.
z bÕsƒ¡+˝Àì ø°\ø£ |ü<ä+˝À ñqï nø£åsê\qT es¡íe÷\, >∑TDÏ+‘ê\ #ês¡Tº\˝À >∑T]Ô+|üCÒj·÷*.
z bÕsƒ¡+ <ë«sê H˚s¡TÃø=qï nø£åsê\T, Ç+‘·≈£îeTT+<äT H˚s¡TÃø=qï nø£åsê\‘√ ø£*|æ |ü<ä ìsêàD+ #˚sTT+#ê*. |æ\¢\‘√
TE
|ü<ë´\T #Ó|æŒ+#ê*. yê{Ïì q\¢ã\¢ô|’ sêj·÷*. yê{Ïì |æ\¢\‘√ #·~$+#ê*. sêsTT+#ê*.

z ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+‘√ bÕ≥T ‘·|üŒìdü]>± |æ\¢\ e<ä› ˇø£ H√≥T |ü⁄düÔø£+ ≈£L&Ü ñ+&Ü*. Á|ü‹s√E |æ\¢\ #˚‘·
|ü<ë\T sêsTT+#ê*. ñø£˝Ô KÒ q+ #ÓbÕŒ*. bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì nuÛ≤´kÕ\qT |æ\\¢ T kı+‘·+>± ã&ç˝ÀH˚ sêùd˝≤ #·÷&Ü*.
m{≤¢ sêj·÷˝À q\¢ã\¢MT<ä ^‘·\T^dæ ^‘·\ eT<Ûä´˝À ñbÕ<Ûë´j·TT\T sêdæ #·÷bÕ*.
z á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ |ü<ä|ü<äΔ‹˝À s¡÷bı+~+∫q+<äTe\¢ <äèX¯´+‘√ ≈£L&çq |ü<ë\≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕsƒê\T ñ+{≤sTT.
ø±ã{Ïº es¡íe÷\ ˝Ò<ë >∑TDÏ+‘ê\T, ˇ‘·TÔ\qT Áø£eT+˝À |ü]#·j·T+ #˚j·T˝Ò<äT. dü+<äs√“¤∫‘·+>± ns¡úe+‘·yÓTÆq Á|üÁøÏj·T
<ë«sê |ü]#·j·T+ #˚XÊs¡T. nsTT‘˚ ∫es¡≈£î Áø£e÷ìï |ü]#·j·T+ #˚XÊs¡T.
T
z bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ <ë«sê M˝…’qìï m≈£îÿe |ü<ë\T |ü]#·j·T+ #˚j·T&ÜìøÏ ã<äT\T ì‘·´J$‘·+˝À $ìjÓ÷–+#˚ |ü<ë\T
Ä<Ûës¡+>± #·<äTe&É+, sêj·T&É+ ø√dü+ nuÛ≤´kÕ\T ñqï$. ‘Ó*dæq |ü<ë\˝Àì nø£åsê\‘√H˚ q÷‘·q |ü<äC≤\
ER
ìsêàD+ #˚ùd˝≤, $ìjÓ÷–+#˚˝≤ nuÛ≤´kÕ\T ñqï$.

z ˇø£{À ‘·s¡>∑‹ |üPs¡Ôj˚T´dü]øÏ |æ\¢\T düs¡fi¯|ü<ë\T, >∑TDÏ+‘·|ü<ë\T #·<äTe&É+, sêj·T&É+ #˚j·T>∑\>±*. M{Ï \ø£å´
kÕ<Ûäq≈£î Á|üD≤[ø£ã<äΔ+>± uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\T ìs¡«Væ≤+#ê*.
z yê#·ø£+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À u§eTà\‘√ bÕsƒê\T ñqï$. Ç$ |æ\¢\qT ã&çøÏ dü+dæ<äΔ|ü]#˚ bÕsƒê\T n+fÒ ã&çyê‘êes¡D≤ìøÏ
n\yê≥T|ü&˚˝≤ #˚j·T&ÜìøÏ, e÷{≤¢&ç+#·&ÜìøÏ ñ<˚›•+∫q$. ø±ã{Ïº |üP]Ô ‘·s¡>∑‹˝À u§eTà\T #·÷|æ |æ\¢\‘√
e÷{≤¢&ç+#ê*. u§eTà\ Ä<Ûës¡+>± Á|üX¯ï\&ÉT>∑T‘·T |æ\¢\‘√ e÷{≤¢&ç+#ê*. 14, 15e ù|J\˝Àì ∫qïu§eTà\qT
SC
n+‘·≈£îeTT+<äT bÕsƒê\˝À >∑T]Ô+|ü#˚j·÷*.

z bòÕ¢wt ø±s¡T¶\T, &Ü$TH√ ø±s¡T¶\T, _+>√ø±s¡T¶\T e+{Ï$ ñ|üjÓ÷–+∫ ∫Á‘ê\‘√ bÕ≥T |ü<ë\T >∑T]Ô+#˚˝≤ nuÛ≤´dü+
ø£*Œ+#ê*.
z bÕsƒ¡XÊ\\≈£î düs¡|òüsê #˚dæq u≤\kÕVæ≤‘·´+, yêq ∫qT≈£î\T, ø£<∏ëyê#·ø±\T, ø£<∏ä\ ø±s¡T¶\ e+{Ï yê{Ïì n<äq|ü⁄
|üsƒ¡q kÕe÷Á–>± $ìjÓ÷–+#ê*.
z dæ\ãdt |üP]Ô ø±e&ÉeT+fÒ bÕsƒê\T |üP]Ô #˚j·T&É+ e÷Á‘·y˚T ø±<äT. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± kÕeTsêú´\qT kÕ~Û+#·&É+
ø±ã{Ïº j·÷+Á‹ø£+>± bÕsƒê\T |üP]Ô #˚j·T&É+ ø£qï kÕeTsêú´\qT kÕ~Û+#·&É+ô|’ <äèwæº ô|{≤º*.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 (v)
A
s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqïyês¡T
AN
|üdüT\ Á|ü‘ê|t, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, e⁄]eTfi¯¢ düTq+<ä, ñbÕ<Ûë´sTTì,
ÁbÕ.bÕ., –eTà, C…’q‘Y, Ä~˝≤u≤<é. ÁbÕ.ñ.bÕ. \ø°Î|ü⁄s¡+, eTT~>=+&É, KeTà+.
u…C≤®s¡|ü⁄ $H√<é≈£îe÷sY, mdt.@., |ü*¢ e÷<Ûä$, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì,
NG
õ.|ü.ñ.bÕ. >±–˝≤¢|üPsY, u…»®+øÏ, ø£Ø+q>∑sY. uÛ≤s¡rj·T $<ëúÛÑeHé, p_¢Væ≤˝Ÿ‡,
Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄ bÕsƒ¡XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.
ø√≥ düTø£q´, ñbÕ<Ûë´sTTì,
ø√+Á&ÉT ñ<äjYT ≈£îe÷sY, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,
Á|ü.ÁbÕ.bÕ. ‹s¡TeT\–], ôV’≤<äsêu≤<é.
LA Á|ü.ÁbÕ.bÕ. dü;®eT+&ç`2, Ädæ|òtq>∑sY`1, ôV’≤<äsêu≤<é.
&Üˆˆ >∑≥Tº Á‹y˚DÏ, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì,
õ.|ü.ñ.bÕ. #Óq÷ïs¡T, Ä~˝≤u≤<é.
ø√≥ yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,
TE
ÁbÕ.bÕ. ‹s¡TeT˝≤j·T|ü*¢, sêj·T|ü]Ô, es¡+>∑˝Ÿ.

ø£fi≤•ø£+ ñù|+<äsY sêe⁄, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,
ÁbÕ.bÕ. |”sê´ ‘·+&Ü, ‘·Ts¡ÿ|ü*¢, q\¢>=+&É.
}s¡&ç>±fi¯fl ãT>∑ZeTà, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì,
eT+.|ü.ÁbÕ.ñ.bÕ. ;Ûe÷s¡+, |òüs¡÷UŸq>∑sY,
y˚eTT>∑+{Ï eTTs¡∞ø£èwüíe÷#ê], eTVü≤ã÷uŸq>∑sY.
T
uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT,
ER
õ.|ü.ñ.bÕ. ø=\÷¢s¡T, yÓT<äø˘.

∫Á‘ê\T
l ≈£L¬sfi¯¢ lìyêdt, _. øÏc˛sY ≈£îe÷sY,
Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, õ.|ü.ñ.bÕ. ≈£îπsà&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, j·TT.|æ.j·Tdt., }≥÷ÿsY,
SC
q\¢>=+&É õ˝≤¢. ì&Éàq÷s¡T (eT+), q\¢>=+&É õ˝≤¢.

≈£L¬sfi¯fl sê|òüTyê#ê], {Ï.$.sêeTøÏwüHé,
Á&ÜsTT+>¥ {°#·sY, õ.|ü.ñ.bÕ., qÁπøø£˝Ÿ, Á&ÜsTT+>¥ {°#·sY, õ.|ü.ñ.bÕ., <äT<Ó›&É,
q\¢>=+&É õ˝≤¢. yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
&ç.{Ï.|æ., ˝Ò W≥T &çC…’ì+>¥ : Á|ü‹eT bÕ‘·÷], ôV’≤<äsêu≤<é.

( vi ) ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ düMTø£å eT]j·TT n_Ûeè~Δ ø£$T{Ï düuÛÑT´\T
A
$X¯«$<ë´\j·T kÕúsTT
Ä#ês¡´ s¡yê« lVü≤], |üPs¡« ñ|ü≈£î\|ü‹, Á<ä$&É $X¯«$<ë´\j·T+, ≈£î|üŒ+.
AN
Ä#ês¡´ mHé. >√|æ, |üPs¡« ñ|ü≈£î\|ü‹, ‘Ó\T>∑T $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
Ä#ês¡´ ø√yÓ\ düTÁ|üdüHêï#ês¡´, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢.
Ä#ês¡´ mdt. $. sêe÷sêe⁄, $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
Ä#ês¡´ ãqï nsTT\j·T´, ‘Ó\T>∑TXÊK, ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢.
NG
&Üˆˆ mdt. s¡|òüTT, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑TXÊK, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
&Üˆˆ mHé. s¡»ì, ‘Ó\T>∑T $uÛ≤>±~Û|ü‹, &Üˆˆ _. ÄsY. n+uÒ<äÿsY kÕs¡«Á‹ø£ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
&Üˆˆ õ. u≤\lìyêdü eT÷]Ô, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, ‘Ó\T>∑T XÊK, ‘Ó\+>±D $X¯«$<ë´\j·T+, ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.
$<ëý˚‘·Ô\T, $wüj·Tì|ü⁄DT\T
&Üˆˆ #·Tø±ÿ sêeTj·T´, $<ëý˚‘·Ô, ôV’≤<äsêu≤<é.
LA
&Üˆˆ <äVü≤>±+ kÕ+ãeT÷]Ô, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·T $<ë´ ø£fi≤XÊ\ es¡+>∑˝Ÿ.
&Üˆˆ q+~ì dæ<Ûë¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, dæ~Δù|≥, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
&Üˆˆ q*yÓT\ uÛ≤düÿsY, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, mdt.ÄsY.ÄsY. &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.
&Üˆˆ düT+øÏ¬s&ç¶ Hêsêj·TD¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, #·+&É÷s¡T, q\¢>=+&É õ˝≤¢.
&Üˆˆ eTT~>∑+{Ï düTC≤‘ê¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· nk˛dæj˚T{Ÿ Ábıô|òdüsY, ÄsY._.$.ÄsY.ÄsY. ø£fi≤XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.
TE
l y˚DT dü+ø√E, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« eTVæ≤fi≤ &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, q\¢>=+&É õ˝≤¢.
l dü+–XË{Ïº lìyêdt, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, Á|üuÛÑT‘·« &çÁ^ ø£fi≤XÊ\, CÀ–ù|≥, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
l <˚X¯|ü‹ lìyêdt, Ä|ò”düsY ÄHé ôdŒwü˝Ÿ &É÷´{Ï, eTTKéT+Á‹ ø±sê´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
&Üˆˆ mHé. ñù|+<äsY ¬s&ç¶, dü\Vü‰<ës¡T, $<ë´ dü+düÿs¡D\T, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK, ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
l ¬ø. ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé sêe⁄, Ábıô|òdüsY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
T
leT‹ B|æø£, ñ|üHê´dü≈£îsê\T, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

l düTes¡í $Hêj·Tø˘, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.
ER
l ¬ø.sêCÒ+<äsY ¬s&ç¶, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

l ‘·˝≤¢esaC\ eTùV≤XŸu≤ãT, ñ|üHê´dü≈£î&ÉT, õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.
πøåÁ‘· kÕúsTT
l |ü˝…¢s¡¢ sêeTyÓ÷Vü≤q sêe⁄, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., y˚eTT\, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.
l $. #Óqïj·T´, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., »>∑~Z] q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.
SC
l y=C
sa\ X¯s¡‘Yu≤ãT, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, Á|ü.ñ.bÕ., d”‘ê|òü˝ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<é.
l ne⁄düT\ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕ., ˝Àìø£˝≤Hé, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
l ø£+<ë&Ó’ s¡+>∑sêE, mdt.m. (‘Ó\T>∑T), õ.|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, s¡+>±|ü⁄s¡+, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.
l m˝Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, Á|ü.ñ.bÕ., Væ≤e÷j·T‘Yq>∑sY, dæ.|æ.m˝Ÿ., n+ãsYù|≥, ôV’≤<äsêu≤<é.
leT‹ |ü*¢ e÷<Û$ä , uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì, uÛ≤s¡rj·T $<ëúÛeÑ Hé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄ bÕsƒX¡ Ê\, p_¢V≤æ ˝Ÿ‡, ôV≤’ <äsêu≤<é.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20 ( vii )
á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ <ë«sê |æ\¢\T kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\T
A
I. $ì ns¡ú+ #˚düTø√e&É+, ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&É&É+
♦ |ü]∫‘·yÓTÆq ø£<∏ä\T, bÕ≥\T, dü+uÛ≤wüD\T $ì ns¡ú+#˚düTø√>∑\>±*.
AN
♦ $qï n+X¯+ >∑T]+∫ mes¡T? @$T{Ï? mø£ÿ&É? e+{Ï Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T Çe«>∑\>±*.
♦ dü÷#·q\T $ì ns¡ú+#˚düTø=ì Ä Á|üø±s¡+ #˚j·T>∑\>±*.
♦ $+≥Tqï|ü&ÉT nø£åsê\eT<Ûä´ <Ûä«ì uÛÒ<ë\T >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
♦ ‘Ó*dæq, #·÷dæq yê{Ï >∑T]+∫ ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&É>∑\>±*.
NG
♦ u§eTà\ Ä<Ûës¡+>± e÷{≤¢&> É \∑ >±* nq>± mes¡THêïs¡T? @+ »s¡T>∑T‘·Tqï~? @+ #˚dTü HÔ êïs¡T?
e+{Ï n+XÊ\T #Ó|üŒ>∑\>±*.
♦ π>j·÷\T, bÕ≥\T sê>∑+‘√ uÛ≤e+‘√ bÕ&É>∑\>±*.
♦ ‘Ó*dæq ø£<∏ä\T kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\>±*.
♦ es¡íe÷\, >∑TDÏ+‘ê\ |ü<ë\T, nø£åsê\qT düŒc˛º#êÃ¤s¡D‘√ |ü\ø£>∑\>±*.
LA
II. <Ûësêfi¯+>± #·<äTe&É+, ns¡ú+ #˚düTø=ì #Ó|üŒ&É+
♦ π>j·÷\T, bÕ≥\T e+{Ï yê{Ï˝À yêø±´\T >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
♦ Ç∫Ãq n+X¯+˝À ø°\ø£|ü<ë\T, yê{Ï˝Àì nø£åsê\T >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
♦ |ü<ë\˝Àì nø£åsê\qT es¡íe÷\, >∑TDÏ+‘ê\ #ês¡Tº\˝À >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
TE
♦ düsfi ¡ |¯ <ü ë\T, >∑TDÏ+‘· |ü<ë\T, düsfi¡ y¯ TÓ qÆ yêø±´\T <Ûësêfi¯+>±, ‘·|ü ˝Ò≈¢ î£ +&Ü #·<Tä e>∑\>±*.
♦ #·<äTe⁄‘·Tqï |ü<ë\˝À ˝À|æ+∫q nø£åsê\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T>∑\>±*. u§eTà\‘√ |ü<ë\T
»‘·#˚j·T>∑\>±*.
III. sêj·T&É+.
♦ H˚s¡TÃ≈£îqï nø£åsê\T ñ|üjÓ÷–+∫ kı+‘·+>± |ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.
T
♦ es¡íe÷\ Ä<Ûës¡+>± düs¡fi¯|ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.

♦ >∑TDÏ+‘· |ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.
ER
♦ u§eTà\ Ä<Ûës¡+>± düs¡fi¯, >∑TDÏ+‘· |ü<ë\T, yêø±´\T sêj·T>∑\>±*.

♦ ‘·|ü˝Ò¢≈£î+&Ü, n+<ä+>± sêj·T>∑\>±*.
♦ ñø£Ô˝ÒKq+ sêj·T>∑\>±*.
IV. düè»Hê‘·àø£‘·.
SC
♦ π>j·÷\T n_Ûqj·T+‘√ bÕ&É>∑\>±*.

♦ u§eTà\T^dæ, s¡+>∑T\Ty˚dæ |ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.
♦ n_Ûqj·Tπ>j·÷\T bı&ç–+#·>∑\>±*.
♦ eT{Ïº‘√ u§eTà\T #˚dæ yê{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É>∑\>±*.
♦ u§eTà Ä<Ûës¡+>± ø£<∏äqT }Væ≤+∫ #Ó|üŒ>∑\>±*.
( viii ) ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

$wüj·T dü÷∫ø£
A
Áø£.dü+. bÕsƒ+¡ H˚sT¡ Ãø√yê*‡q$ e÷dü+ |ü⁄≥
AN
dü+dæ<äΔ‘· bÕsƒê\T ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&É&É+ e÷]Ã 2
1. ‘·ã\ ‘·, ã, \ @Á|æ˝Ÿ 16
2. ø£+»s¡ ø£, », s¡, + pHé 21
3. Ä≥ Ä, ≥ p˝…’ 26
NG
4. ñ+>∑s+¡ ñ, >∑ Ä>∑wßü º 32
5. X¯q>∑ X¯, q Ä>∑wßü º 37
6. nq|ü n, |ü Ä>∑wßü º 42
7. dües¡+ dü, e ôdô|+º ãsY 47
8. }&É }, &É ôdô|+º ãsY 52
9. <ä+&É <ä
LA nø√ºãsY 57
10. á‘· á nø√ºãsY 62
11. eT+#·+ eT, #· qe+ãsY 67
TE
12. z&É ˇ, z, W qe+ãsY 72

13. ø±ø£s¡ø±j·T j·T, ± qe+ãsY 76
14. ^‘·\ n+– Ï, ° &çôd+ãsY 81
15. eT÷≈£î&ÉT î, L &çôd+ãsY 86
16. Ç≥Tø£ Ç &çôd+ãsY 91
T
17. m\Tø£ ` @qT>∑T m, @, ◊ »qe] 96

18. ‘˚H{Ó >° ∑ ¬ ,π »qe] 101
ER
19. ø=+>∑k˛|ü‹ =, √ »qe] 106

20. yÓTÆ<ë≈£î ¬’, ö |òæÁãe] 112
21. dæ+Vü≤+`õ+ø£ D, fi¯, Vü≤ |òæÁãe] 117
ø±yê* ` ø±yê* #·<äTe⁄ ` Äq+~+#·T 122
SC
22. bÕsƒ¡XÊ\ K, #Û·, sƒ¡, &ÛÉ |òæÁãe] 123

23. s¡awü+ |òüT, s¡a, ãTT, wü, è e÷]Ã 128
24. s¡<+ä∏ <∏ä, <Ûä, |òü, uÛÑ e÷]Ã 133
NeT ` |ü&Ée #·<äTe⁄ ` Äq+~+#·T 138
25. bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T ø£å e÷]Ã 139
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 1

dü+dæ<äΔ‘· bÕsƒ¡+`1
A
düVü‰j·T+
AN
u§eTà\T #·÷dæ ø£<∏ä #Ó|üŒ+&ç.
NG
LA
TE
T
ER
SC
2 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 3

dü+dæ<äΔ‘· bÕsƒ¡+`2
A
ñbÕj·T+
AN
u§eTà\T #·÷dæ ø£<∏ä #Ó|üŒ+&ç.
NG
LA
TE
T
ER
SC
4 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 5

A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC
6 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

|üì#˚<ë›+
A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 dü+dæ<äΔ‘· bÕsƒ¡+`3 7

A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC
8 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

Ä&ÉT≈£î+<ë+
A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC

á‘·ø=&ÉT<ë+
A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC
10 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC

ã&çøbÏ ˛<ë+
A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC
12 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

A
AN
NG
LA
TE
T
ER
SC

øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. Ç+‘·≈£î eTT+<äT u§eTà˝À¢ Ç$ mø£ÿ&É ñqïy√ yÓ‘·ø£+&ç.
‘·ã\ ø£+»s¡ Ä≥
A
AN
NG
X¯q>∑ nq|ü
ñ+>∑s¡+
LA
TE
}&É <ä+&É
T
dües¡+
ER
á‘· eT+#·+ z&É

SC
14 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

á u§eTà\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
^‘·\ n+– eT÷≈£î&ÉT
A
ø±ø£s¡ ø±j·T
AN
NG
Ç≥Tø£ ‘˚HÓ{°>∑
LA
m\Tø£`@qT>∑T
TE
yÓTÆ<ë≈£î dæ+Vü≤+
T
ø=+>∑
õ+ø£
ER
bÕsƒ¡XÊ\ s¡awü+ s¡<∏ä+

SC

1. ‘·ã\ (‘·, ã, \)
A
AN
‘·ø£~Ûq‘√+ ` ‘·ø£~Ûq‘√+
#·|ü&ÉT #˚ùd ‘·ã\
‘·]øÏ≥‘√+ ‘·]øÏ≥‘√+
NG
‘êfi¯+ y˚ùd ‘·ã\
&ÛÉ+ &ÛÉ+ &ÛÉ+ &ÛÉ+
&ÛÉ+ &ÛÉ+ n+≥÷
<äs¡Te⁄\T y˚ùd ‘·ã\
LA
Ä≥≈£î ‘·ã\
bÕ≥≈£î ‘·ã\
TE
<˚e⁄ì >∑T&ç˝À
uÛÑ»q≈£î ‘·ã\
‘·ø£~Ûq‘√+ ‘·ø£~Ûq‘√+
#·|ü&ÉT #˚ùd ‘·ã\
T
ER
SC
16 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
n) π>j·T+ bÕ&É+&ç. n_ÛqsTT+#·+&ç.
Ä) bÕsƒ¡+˝Àì u§eTà˝À me¬ses¡T @+ #˚düTÔHêïs¡T?
Ç) MT≈£î ‘Ó*dæq yê<ë´\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç. MT≈£î @
NG
yê<äéT+fÒ Çwüº+?
á) ‘·ã\qT m|ü&Ó|ü&ÉT yêsTTkÕÔs¡T?
ñ) ø=ìï yê<ë´\ <Ûä«qT\qT nqTø£s¡D ($T$TÁøÏ)
#˚j·T+&ç.
LA
II #·<äTe+&ç
TE
n) π>j·T+˝À øÏ+~ yêø±´\T mø£ÿ&É ñqïy√ #·÷|ü+&ç. yê{ÏøÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

‘·ø£~Ûq‘√+ ` ‘·ø£~Ûq‘√+
T
#·|ü&ÉT #˚ùd ‘·ã\

‘êfi¯+ y˚ùd ‘·ã\
ER
Ä) π>j·T+˝À ªª‘·ã\μμ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.

Ç) øÏ+~ yêø±´˝À¢ ªª‘·ã\μμ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ^‘· ^j·T+&ç.
SC
1) u≤ãT ‘·ã\‘√ e∫Ã+&ÉT.

2) u≤ãT ‘·ã\ yêsTT+∫+&ÉT.
3) ‘·ã\ &ÛÉ+ &ÛÉ+ nì yÓ÷–+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 17

á) øÏ+~ u§eTàqT #·÷&É+&ç. |ü<ëìï #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
A
‘· ã \
AN
‘· ã \
‘· ã \
NG
‘·ã\ 1 2 3
ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À ñqï nø£åsê\T #Ó|üŒ+&ç.
LA 1e nø£ås¡+ @$T{Ï?
2e nø£ås¡+ @$T{Ï?
‘· ã \ 3e nø£ås¡+ @$T{Ï?
1, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
1 2 3
TE

1, 3 ` 1, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
3, 2 ` 3, 2 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
T
}) øÏ+~ u§eTà\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç. M{Ï ù|s¡¢˝À ‘·, ã, \ nø£åsê\˝À @~ m≈£îÿe kÕs¡T¢
edüTÔ+<√ #Ó|üŒ+&ç?
ER
SC
18 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

m) ‘· ` ã ` \ nø£åsê\‘√ e#˚Ã |ü<ë\T #·<äTe+&ç. eT]ø=ìï #Ó|üŒ+&ç.
A
‘·\ ‘·\‘·\
AN
‘·ã\ \ã\ã
\‘· ã\ã\
NG
III sêj·T+&ç
n) øÏ+~ #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ nø£åsê\T sêj·T+&ç. ø£*|æ #·<äTe+&ç.
LA
‘· \ ‘· ã \
TE
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 19

Ä) øÏ+~ |ü<ë\T ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
A
............................................................................................................................
‘·\ ‘·ã\ \ã\ã
............................................................................................................................
AN
............................................................................................................................
............................................................................................................................
NG
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
LA
............................................................................................................................
............................................................................................................................
TE
IV düè»Hê‘·àø£‘·
øÏ+~ u§eTàqT #·÷&É+&ç. MTs¡÷ ^j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
T
ER
SC
20 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

2. ø£+»s¡ (ø£, », s¡, +)
A
AN
»»®qø£] »Hêπs
ø£+»s¡H˚ ãC≤πs
NG
>∑C…®\ ø£+»s¡‘√
<äs¡Te⁄˝…H=ï y˚j·Tπs
LA ø£+»s¡H˚ ø=≥ºπs
bÕ≥˝…H=ï bÕ&Éπs
ø£+»s¡‘√ bÕ≥\≈£î
Ä≥˝…H=ï Ä&Éπs
TE
Ä≥\‘√ bÕ≥\‘√
Äq+<ä+ bı+<äπs
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 21

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+˝Àì u§eTà˝À me¬ses¡T @+
#˚düTÔHêïs¡T?
NG
Ç) bÕ≥\+fÒ MTøÏwüºy˚THê? MT≈£î e∫Ãq
bÕ≥ bÕ&É+&ç.
á) ø£+»s¡qT MT¬s|ü&ÓH’ ê #·÷XÊsê? <ëì‘√
@+ #˚kÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç. LA
ñ) bÕ≥\T bÕ&ÉT≈£î+≥÷ Ä&˚ Ä≥\T @$T
ñ+{≤jÓ÷ #Ó|üŒ+&ç.
II
TE
#·<äTe+&ç
n) π>j·T+˝À øÏ+~ yêø±´\T >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
1. »»®qø£] »Hêπs.
T
2. ø£+»s¡H˚ ãC≤πs.
ER
3. ø£+»s¡H˚ ø=≥ºπs.
Ä) π>j·T+˝Àì ªªø£+»s¡μμ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
Ç) øÏ+~ yêø±´\˝À ªø£+»s¡μqT >∑T]Ô+#·+&ç. <ëì øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
SC
1. |æ\¢\T ø£+»s¡ H˚s¡TÃ≈£î+≥THêïs¡T.

2. >±j·T≈£î&ÉT ø£+»s¡ yêsTTdü÷Ô bÕ&ÉT‘·THêï&ÉT.
3. ø£+»s¡ bÕ≥≈£î |æ\¢\T Hê≥´+ #˚düTÔHêïs¡T.
22 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

A
ø£+»s¡
AN
ø£+ » s¡
ø£+ » s¡
NG
ø£+»s¡
ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\T #Ó|üŒ+&ç.
ø£+ » s¡ LA 1e nø£ås¡+ @$T{Ï?

1 2 3 3e nø£ås¡+ @$T{Ï?
TE

2, 3 ` 2, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
}) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ª+μ #˚]Ã #·<äTe+&ç, sêj·T+&ç.
T
‘· ã \ ø£ » s¡
ER
ñ<ë: ‘·+
m) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç.
‘·\ ‘·ã\ »\»\
SC
\‘· ø£+»s¡ \ø£\ø£

ø£\ ã+»s¡ »s¡»s¡
ø£+‘· »\» ãs¡ãs¡
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 23

@) øÏ+~ u§eTà\≈£î dü¬s’q |ü<ë\qT »‘·|üs¡#·+&ç.
A
‘·ã\
AN
‘·\
NG
ø£+»s¡
III sêj·T+&ç
LA
TE
ã+ ø£ s¡ » ‘·+
T
ER
SC
24 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

Ä) øÏ+~ |ü<ë\T ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
A
........................... ........................... ........................... ...........................
ø£\+ ‘·ã\ ø£+»s¡ »\»\
........................... ........................... ........................... ...........................
AN
........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................
NG
Ç) ‘·, ã, \, ø£, », s¡, + nø£åsê\‘√ e#˚Ã ø=‘·Ô |ü<ë\T sêj·T+&ç.
¬s+&Éø£åsê\ |ü<ë\T eT÷&Éø£åsê\ |ü<ë\T Hê\T>∑ø£åsê\ |ü<ë\T
LA
TE
øÏ+~ u§eTàqT #·÷&É+&ç. ^j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 25

3. Ä≥ (Ä, ≥)
A
AN
@ Ä≥ ˙øÏwüºy˚T #Ó˝…¢˝≤?
@ Ä≥ ˙øÏwüºeT÷ ‘·eTTà&Ü?
>∑T]ô|{Ïº ø=fÒº{Ï
NG
>√{°\ Ä≥Hê?
>∑e«\‘= Ä&˚{Ï
|üNÃdüT Ä≥Hê?
ô|+ø±düT @ùd{Ï
LA
‘=≈£îÿ&É÷ _fi¯¢Hê?
ˆˆ @ Ä≥ ˆˆ
>∑T+Á&É+>∑ ‹]π>{Ï
TE
u§+>∑s¡+ Ä≥Hê?
ø£f…º‘√ ø=fÒº{Ï
∫Ás¡>√HÓ Ä≥Hê?
#˚‘·T\‘= #·|üŒ≥¢
T
#ÓeTà #Óø£ÿ Ä≥Hê?

ER
ˆˆ @ Ä≥ ˆˆ
nìï Ä≥\T Çwüºy˚T z nø£ÿ!
Ä≥\˙ï Ä&ÉT<ë+ z ‘·$Tà!
SC
26 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTàqT #·÷&É+&ç. |æ\¢˝Ò+
#˚düTÔHêïs√ #Ó|üŒ+&ç.
Ç) MTs¡T Ä&ÉT≈£îH˚ Ä≥\T @$? MT≈£î
NG
@ Ä≥ n+fÒ ÇwüºyÓ÷ #Ó|üŒ+&ç.
á) MT≈£ î ‘Ó * dæ q ˇø£ Ä≥ m{≤¢
Ä&ÉT‘ês√ #Ó|üŒ+&ç. LA
II #·<äTe+&ç
TE
n) π>j·T+˝À øÏ+~ yêø±´\T >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

1. @ Ä≥ ˙øÏwüºy˚T #Ó˝…¢˝≤?
2. u§+>∑s¡+ Ä≥Hê?
T
3. nìï Ä≥\T Çwüºy˚T z nø£ÿ!

ER
Ä) π>j·T+˝À ªÄ≥μ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.

Ç) øÏ+~ yêø±´\˝À ªÄ≥μ |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç.
1. |æ\¢\T ÁøÏ¬ø{Ÿ Ä≥ Ä&ÉT‘·THêïs¡T.
SC
2. bÕ|ü ‘ê&ÉT‘√ Ä≥ Ä&ÉT‘·Tqï~.

3. s¡V”≤+ ã+‹‘√ Ä≥ Ä&ÉT‘·THêï&ÉT.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 27

á) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. |ü<ä+ #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
A
AN
Ä≥
Ä ≥
NG
Ä ≥
Ä≥
ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\T #·<äTe+&ç. n&ç–q nø£åsê\T #·÷&É+&ç. #·<äTe+&ç.
LA
‘· ã \ ø£+ » s¡ Ä ≥
1 2 3 4 5 6 7 8
TE
7e nø£ås¡+ @$T{Ï? 1, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.

8e nø£ås¡+ @$T{Ï? 5, 1 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
T
1e nø£ås¡+ @$T{Ï? 4, 8, 4 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.

ER
3e nø£ås¡+ @$T{Ï? 5, 3, 5 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
}) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç.

SC
‘·\ ø£s¡+ \‘· ø£+‘· »\»\ ø£≥ø£≥ »‘· ø£+»s¡

ã\+ ‘·s¡+ Ä≥ ãø£+ ø£s¡ø£s¡ \ã\ã ‘·+≥ ‘·ã\
28 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

m) øÏ+~ u§eTàqT ‘·–q nø£ås¡+‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
A
ø£
AN
\
NG
LA »
≥
TE
ã
T
ER
s¡+
Ä
SC
‘·
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 29
III sêj·T+&ç
A
AN
Ä ≥ \ ‘· Ä ≥
NG
LA
TE
T
ER
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.

............................................................................................................................
Ä≥ ø£+≥ø£+ ø£≥ø£≥
SC
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
30 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

............................................................................................................................
............................................................................................................................
A
............................................................................................................................
AN
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
NG
n) π>j·÷ìï bÕ&É+&ç. bı&ç–+#·+&ç. LA
∫+‘· –+»\‘√ Ä&˚{Ï
ø£+&É¢≈£î >∑+‘·\T >∑{Ïº

TE
Ä) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. MTs¡T ^j·T+&ç.

s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 31

4. ñ+>∑s¡+ (ñ, >∑ )
A
AN
NG
s¡+>∑T s¡+>∑T\ ñ+>∑s¡+
s¡‘·Hê\ ñ+>∑s¡+
meTT˝≤&É C≤‘·s¡˝À
LA
<=]πø{Ï ñ+>∑s¡+
C≤‘·s¡˝À e÷ ‘ê‘·
TE
ø=ì∫Ãq ñ+>∑s¡+
e÷ <√düTÔ\+<ä]øÏ
q∫ÃHê ñ+>∑s¡+
#·÷|ü⁄&ÉT y˚\T MT<ä
T
#·Tø£ÿdüT+{Ï ñ+>∑s¡+
ER
mÁ¬sÁs¡ ñ+>∑s¡+
meTT˝≤&É ñ+>∑s¡+
SC
32 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ+¡ u§eTà˝À @y˚T+ ø£ì|ædTü qÔ ï$? yê{Ï
>∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
NG
Ç) C≤‘·s¡˝À ñ+>∑sê\T ø±≈£î+&Ü Ç+ø±
@y˚T+ <=s¡T≈£î‘·$?
á) #˚‹y˚fifl¯ øÏ ñ+>∑sê\T ô|≥Tº≈î£ +{≤s¡T >∑<ë!
n{≤¢π> yÓT&É˝À @ q>∑\T ô|≥Tº≈£î+{≤s¡T?
LA
II #·<äTe+&ç
TE
n) øÏ+~ yêø±´\T π>j·T+˝À >∑T]Ô+∫ yê{Ï øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

1. s¡+>∑T s¡+>∑T\ ñ+>∑s¡+
T
2. q∫ÃHê ñ+>∑s¡+
3. mÁ¬sÁs¡ ñ+>∑s¡+
ER
4. meTT˝≤&É ñ+>∑s¡+
Ä) π>j·T+˝À ªªñ+>∑s¡+μμ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
SC
Ç) øÏ+~ yêø±´˝À¢ ªªñ+>∑s¡+μμ |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç.

1. bÕ|ü y˚*øÏ ñ+>∑s¡+ ñqï~.
2. ô|+&ç¢≈£L‘·Ts¡T y˚*øÏ ñ+>∑s¡+ ñqï~.
3. ô|f…º˝À ñ+>∑s¡+ ñqï~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 33
A
ñ+>∑s+¡
AN
ñ+ >∑ s¡+
ñ+ >∑ s¡+
NG
ñ+>∑s+¡
ñ) øÏ+~ nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
\ ‘· ñ+ >∑ s¡+
LA
1 2 3 4 5 2, 5 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
TE

2, 4, 5 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
}) øÏ+~ U≤∞\˝À nedüs¡yÓTÆq #√≥ s¡+, >∑+, »+ #˚]Ã sêj·T+&ç. Ä |ü<ë\T
#·<äTe+&ç.
T
1. ‘· 5. ã\ 9. >∑+
ER
2. ø£ 6. ‘·s¡+ 10. |ü
3. ñ+>∑ 7. >∑ 11. ≥
4. ‘·>∑ 8. ñs¡ 12. >∑
m) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç.
SC
ã+ø£ >∑‘·+ s¡»‘·+ ø£≥ø£≥

>∑»+ >∑s¡+ ñ+>∑s¡+ >∑»>∑»
‘·\+ Ä>∑+ ã+»s¡ \ã\ã
ã\+ »s¡+ ñs¡>∑+ >∑ã>∑ã
34 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
III sêj·T+&ç
A
AN
>∑ s¡+ ñ+ >∑ s¡+ s¡ » ‘·+
NG
LA
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
............................................................................................................................
ñ+>∑s¡+ ã\>∑+ Ä≥+ø£+
............................................................................................................................
TE
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
T
............................................................................................................................
ER
............................................................................................................................
Ç) øÏ+~ nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.
‘·+ ‘·
>∑ s¡+ » \>∑
SC
»+ \»
\+ ø£+
ã ø£+ s¡ »‘·+
\>∑+ »+
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 35
á) yêø±´\˝Àì u§eTà\ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç. ^‘·\ eT<Ûä´ u§eTà ù|s¡T n+<ä+>± sêj·T+&ç.
A
1. ‘ê‘· y˚*øÏ ñ+~.
........................
‘ê‘· y˚*øÏ ñ+~.
AN
........................
2. >∑T&ç yÓ÷–+~.
........................
>∑T&ç ........................ yÓ÷–+~.
NG
3. nq>± •s¡düT‡.
........................
nq>± •s¡düT‡.
........................
ñ) >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê˝‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
........................... ...........................
‘· ã \ 1.
LA ãø£+
........................... 6. ...........................
........................... ...........................
ø£+ » s¡ 2. ........................... 7. ...........................
ñ+ >∑ s¡+ ........................... ...........................
3. ........................... 8. ...........................
TE
4. ........................... 9. ...........................
........................... ...........................
5. ........................... 10. ...........................
........................... ...........................
IV
T
düè»Hê‘·àø£‘·
ER
øÏ+~ u§eTàqT #·÷&É+&ç. MTs¡T ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚dæ <ëì ù|s¡T sêj·T+&ç.
SC
36 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

5. X¯q>∑ (X¯, q)
A
AN
eTT<äT› e÷≥\T |ü*¬ø z sêeT∫\Tø±
NG
X¯q>∑ #˚qT≈£î qTe⁄« ø±e*øÏ b˛‘˚
˙ ∫\Tø£ eTT≈£îÿ≈£î dü‘·TÔ y˚sTT+‘·T
>∑TC≤®] ø±fi¯fl≈£î >∑C…®˝ÒsTT+‘·T
LA
qTe⁄ b˛jÓT ‘=e«\¢ X¯q>∑ b˛sTT+‘·T
X¯q>∑ ‹ì ôdsTTø£&ÉT>∑ ôd\eT ‘√&ç+‘·T.
TE
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 37

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ+¡ u§eTàqT #·÷&É+&ç. e÷{≤¢&+É &ç.
Ç) bÕsƒ¡+˝À sêeT∫\Tø£ ñqï~>∑<ë!
NG
MT≈£î @ |üøÏå n+fÒ Çwüº+. m+<äT≈£î?
á) #˚\˝À @ @ |ü+≥\T |ü+&çkÕÔs¡T?
ñ) X¯q>∑\‘√ @+ e+&ÉT‘ês¡T?
LA
II #·<äTe+&ç
n) øÏ+~ yêø±´\qT, |ü<ë\qT π>j·T+˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
TE
1. ˙ ∫\Tø£ eTT≈£îÿ≈£î dü‘·TÔ y˚sTT+‘·T.

2. qTe⁄ b˛jÓT ‘=e«\¢ X¯q>∑ b˛sTT+‘·T.
3. eTT<äT› e÷≥\T, ôd\eT, sêeT∫\Tø±.
Ä) π>j·T+˝À ªX¯q>∑μ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
T
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. øÏ+~ yêø£´+˝Àì ªX¯q>∑μ |ü<ëìøÏ

ER
ª μ #·T≥º+&ç.
SC
ã+&çô|’ X¯q>∑\T |æ\¢\T X¯q>∑\T |æ\¢\T X¯q>∑\T

neTTà‘·THêïs¡T. ø=+≥THêïs¡T. ‹+≥THêïs¡T.
38 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
á) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. |ü<ëìï #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
A
AN
X¯q>∑
X¯ q >∑
NG
X¯q>∑ X¯ q >∑
ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À ñqï nø£åsê\T #Ó|üŒ+&ç.
X¯ q >∑ ø£ s¡+ 3e nø£ås¡+ @$T{Ï?
TE
1 2 3 4 5 2, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.

2, 3, 5 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
}) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç.
T
X¯s¡+ s¡+>∑+ X¯q>∑ >∑»>∑»

ER
X¯ø£+ X¯+ø£s¡+ Ä>∑≥+ >∑ã>∑ã

>∑»+ qs¡ø£+ X¯ø£≥+ >∑\>∑\
»>∑+ ‘·>∑s¡+ X¯‘·ø£+ >∑s¡>∑s¡
‘·s¡+ ñ+>∑s¡+ ø£s¡+ ≥ø£≥ø£
SC
»q+ >∑>∑q+ s¡+>∑ \ã\ã

s¡ø£+ >∑+>∑ qø£qø£ »s¡»s¡
ø£\X¯+ qs¡+ q>∑s¡+ ø£≥ø£≥
q\‘· >∑‘·+ X¯ø£\+ ã\>∑+
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 39
III sêj·T+&ç
A
AN
X¯ q >∑ ø£ \ X¯+ X¯ ‘· ø£+
NG
LA
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
............................................................................................................................
X¯q>∑ q>∑s¡+ X¯ø£≥+
............................................................................................................................
TE
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
T
............................................................................................................................
ER
............................................................................................................................
Ç) u§eTàqT #·÷dæ øÏ+~ U≤∞˝À¢ dü¬s’q |ü<ë\T sêj·T+&ç.

SC
1. bÕ|ü y˚*øÏ ñqï~. 2. Hê≈£î \T Çwüº+.
........................ ..................
bÕ|ü y˚*øÏ ........................ñqï~. Hê≈£î .................. \T Çwüº+.
40 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

á) >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
A
........................... ...........................
1. ........................... 6. ...........................
ø£ ≥ X¯ ........................... ...........................
AN
2. ........................... 7. ...........................
\ ‘· Ä ........................... ...........................
s¡ >∑ ã 3. ........................... 8. ...........................
+ q » ........................... ...........................
4. ........................... 9. ...........................
NG
5. ........................... 10. ...........................
........................... ...........................
ñ) øÏ+~ nø£åsê\≈£î #Ó+~q >∑&ÉT\˝À ‘Ó*dæq |ü<ë\T sêj·T+&ç.
X¯ LA q >∑
TE
T
øÏ+~ u§eTàqT #·÷&É+&ç. MTs¡T ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚dæ <ëì ù|s¡T sêj·T+&ç.
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 41

A
6. nq|ü (n, |ü)
AN
NG
LA
TE
nqï ‘Ó#˚Ã nq|üø±j·T

neTà≈£î Ç#˚Ã nq|üø±j·T
ñ&Éø£u…fÒº nq|üø±j·T
nø£ÿ ˇ*#˚ nq|üø±j·T
T
>∑T&Ü\T #˚ôd nq|üø±j·T

ER
|ü∫Ãø±s¡+ nq|üø±j·T
n+<äs¡T yÓT#˚Ã nq|üø±j·T
ÄVü‰! z¨! nq|üø±j·T!
SC
42 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà #·÷&É+&ç. meπs+
Ç) bÕsƒ¡+˝À nq|üø±j·T >∑T&Ü\T
NG
#˚kÕÔsì¡ #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! Ç+ø± y˚{‘Ï √
>∑T&Ü\T #˚kÕÔs¡T?
á) MT≈£î @ >∑T&Ü\+fÒ Çwüº+? m+<äT≈£î?
LA
II #·<äTe+&ç
TE
n) øÏ+~ yêø±´\T, |ü<ë\T π>j·T+˝À >∑T]Ô+#·+&ç. øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

1. nø£ÿ ˇ*#˚ nq|üø±j·T.
2. >∑T&Ü\T #˚ôd nq|üø±j·T.
T
3. n+<äs¡T yÓT#˚Ã nq|üø±j·T.

4. neTà≈£î, |ü∫Ãø±s¡+, ÄVü‰!
ER
Ä) π>j·T+˝À ªnq|üμ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.

Ç) øÏ+~ yêø±´˝À¢ ªnq|üμ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
SC
1. #˚qT˝À nq|üø±j·T\T ‘Ó+|ü⁄‘·Tqïs¡T.

2. »\» nq|üø±j·T\T ˇ\TdüTÔqï~.
3. neTà nq|ü–+»\‘√ >∑T&Ü\T #˚düTÔqï~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 43

á) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. |ü<ëìï #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç. á nø£åsê\qT
A
es¡íe÷\ #ês¡Tº˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
nq|ü
AN
n q |ü
nq|ü n q |ü
NG
ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À ñqï nø£åsê\qT #Ó|üŒ+&ç.
n q |ü X¯ ø£ ≥+
LA
1 2 3 4 5 6 3, 6 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
TE
1, 2, 6 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.

5, 3, 6 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
}) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç.
n\ø£ ã\+ X¯s¡+ ø£|ü≥+ X¯q>∑
T
q≥q ø£qø£+ |ü+»s¡+ X¯ø£≥+ ‘·ã\

|ü\ø£ »q|ü q>∑s¡+ ø£\X¯+ Äq
ER
‘·s¡ø£ s¡+|ü+ nq+‘·+ ñ+>∑s¡+ ø£+»s¡

m) øÏ+~ es¡Tdü |ü<ë\˝À y˚s¡T>± ñqï |ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ïì |üø£ÿ>∑&ÉT\˝À
sêj·T+&ç.
SC
1. n\ø£, nq|ü, n\ø£, n\ø£

2. ñs¡>∑+, ñs¡>∑+, ñs¡>∑+, ñ+>∑s¡+
3. |ü+»s¡+, |ü+ø£»+, |ü+ø£»+, |ü+ø£»+
4. »\+, »|ü+, »\+, »\+
44 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
III sêj·T+&ç
A
AN
n q |ü n+ » q+ |ü ø£ |ü ø£
NG
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
LA
............................................................................................................................
n+|üø£+ nq|ü≥+ |ü\ø£≥+
............................................................................................................................
TE
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
T
............................................................................................................................
............................................................................................................................
ER
Ç) øÏ+~ nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.

s¡ ø£\+
SC
n \ø£ X¯ ‘·ø£+
≥ø£ ø£≥+
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 45

á) øÏ+~ u§eTà\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
A
AN
........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................
NG
ñ) n Ä ñ ø£ >∑ » ≥ ‘· q |ü ã s¡ X¯ +
á nø£åsê\‘√ e#˚Ã ¬s+&ÉT nø£åsê\ |ü<ë\T, eT÷&Éø£åsê\ |ü<ë\T, Hê\T>∑ø£åsê\
|ü<ë\T |ü{Ïºø£˝À sêj·T+&ç. LA
¬s+&Éø£åsê\ |ü<ë\T eT÷&Éø£åsê\ |ü<ë\T Hê\T>∑ø£åsê\ |ü<ë\T
TE
T
ER
n) π>j·÷ìï bı&ç–+∫ #Ó|üŒ+&ç.

e÷eT ‘Ó#˚Ã
SC
ne«≈£î Ç#˚Ã
46 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

7. dües¡+ (dü, e)
A
AN
Hêj·Tq Ç+{ÏøÏ e∫Ã+&ÉT
NG
bÕ|ü≈£î dües¡+ ‘Ó∫Ã+&ÉT
dües¡+ >∑÷{À¢ ô|{Ïº+&ÉT
dües¡+ neTà #·÷dæ+~
>∑÷{À¢ dües¡+ rdæ+~
LA
∫{°º »&É≈£î y˚dæ+~
‘·eTTà&ÉT »&ÉqT #·÷dæ+&ÉT
TE
dües¡+ |ü≥Tºø£ >∑T+õ+&ÉT

dües¡+ }&ç b˛sTT+~
|òü≈£îÿq nø£ÿ q$«+~.
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 47

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà #·÷&É+&ç. @+ »s¡T>∑T‘·Tqï<√ #Ó|üŒ+&ç.
Ç) dües¡+ m|ü&Ó|ü &ÉT ô|≥Tº≈î£ +{≤s¡T? m+<äT≈£î ô|≥Tº≈î£ +{≤s¡T?
á) dües¡+ y˚dæq »&É≈£î @y˚T+ ô|≥Tº≈£î+{≤s¡T?
NG
II #·<äTe+&ç LA
n) øÏ+~ yêø±´\T, |ü<ë\T π>j·T+˝À >∑T]Ô+#·+&ç. yêø±´\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
|ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
TE
1. bÕ|ü≈£î dües¡+ ‘Ó∫Ã+&ÉT.

2. >∑÷{À¢ dües¡+ rdæ+~.
3. dües¡+ }&ç b˛sTT+~.
4. Ç+{ÏøÏ, »&É≈£î, #·÷dæ+~, >∑T+õ+&ÉT.
T
Ä) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ªdües¡+μ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫
ER
ª μ #·T≥º+&ç.
SC
neTà bÕ|ü≈£î dües¡+‘√ bÕ|ü≈£î dües¡+‘√ y˚dæq bÕ|ü dües¡+ »&É

»&É y˚düTÔqï~. »&É˝À |üP\T ô|{Ïº+~. eTT#·Ã≥>± ñqï~.
48 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
Ç) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. |ü<ëìï #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
A
AN
dües¡+
dü e s¡+
dü e s¡+
NG
dües¡+
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
dü e s¡ + q |ü 2e nø£ås¡+ @$T{Ï?
TE
1 2 3 4 5 6 2, 3, 4 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.

3, 4, 6, 4 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
5, 3, 4 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
T
ñ) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç.

ER
qdü eq+ es¡dü

ãdü »q+ q\ø£
edü qs¡+ düs¡düs¡
SC
|üdü es¡+ qs¡ø£+

dü+‘· s¡dü+ edü+‘·+
e+‘· |üqdü dü+‘·ø£+
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 49
III sêj·T+&ç
A
AN
dü e s¡+ e s¡ dü dü+ ‘· ø£+
NG
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
LA
........................... ........................... ........................... ...........................
dü+»q |ü+»s¡+ e\e\ X¯q>∑
........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................
TE
........................... ........................... ........................... ...........................

........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................
Ç) u§eTà #·÷dæ øÏ+~ U≤∞˝À¢ dü¬s’q |ü<ë\T sêj·T+&ç.
T
ER
1. ‘√ #Óø£ÿ yÓTT<äT›\T ø√düTÔHêï&ÉT.

........................
........................ ‘√ #Óø£ÿ yÓTT<äT›\T ø√düTÔHêï&ÉT.
SC
2. #˚|ü\T ˝À ∫ø±ÿsTT.
#˚|ü\T ........................
........................ ˝À ∫ø±ÿsTT.
50 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

........................... ...........................
A
e » \ 1. ns¡
........................... 4. ...........................
n q s¡ 2. ...........................
........................... 5. ...........................
...........................
AN
+ ‘· dü ........................... ...........................
3. ........................... 6. ...........................
ñ) øÏ+~ nø£åsê\qT|üjÓ÷–+∫ »+≥ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
NG
|ü \ ø£ s¡ ã dü
........................... ........................... ...........................
ãs¡ãs¡
ñ<ë:...........................
...........................
...........................
LA
...........................
...........................
...........................
........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ...........................
TE
u§eTà #·÷&É+&ç. u§eTà˝À me¬ses¡THêïs¡T? yêfi¯fl≈£î ù|s¡T¢ ô|≥º+&ç. yêfi¯ófl @+
T
e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥THêïs√ #Ó|üŒ+&ç?
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 51

8. }&É (}, &É)
A
AN
NG
}&É |ü{Ïº }>∑T<ë+
ø=eTà˝…øÏÿ <äT+≈£î<ë+ LA
}&É |ü{Ïº bÕ≈£î‘·÷
ø=eTà MT<ä #˚s¡T<ë+
}&É qT+∫ }&É≈£î
TE
ø=eTà qT+∫ ø=eTà≈£î

n+<ä≈£î+&É <äT+≈£î<ë+
ø√‹ ø=eTà Ä&ÉT<ë+
T
ER
SC
52 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà˝À me¬ses¡T @y˚T+
#˚düTÔHêïs¡T?
Ç) }&É\T |ü≥Tºø=ì }>∑T‘·T+f… MT≈£î @$T
NG
nì|ædüTÔ+~?
á) }&É\˝≤>± Ç+ø± y˚{Ï‘√ }>∑e#·TÃ?
ñ) π>j·T+˝À |æ\¢\T #Ó≥Tºô|’ Ä&ÉT≈£î+≥THêïs¡T ø£<ë! ˙e⁄ @y˚T+ Ä≥\T Ä&ÉT‘êe⁄?
LA
˙≈£î @ Ä≥+fÒ Çwüº+?
II #·<äTe+&ç
TE
n) π>j·T+˝Àì øÏ+~ yêø±´\T, |ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç. yêø±´\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

|ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
1. }&É |ü{Ïº bÕ≈£î‘·÷
T
2. ø=eTà qT+∫ ø=eTà≈£î

ER
3. }&É |ü{Ïº }>∑T<ë+

4. <äT+≈£î<ë+, #˚s¡T<ë+, n+<ä≈£î+&É, Ä&ÉT<ë+
Ä) øÏ+~ yêø±´˝À¢ ª}&Éμ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
SC
1. #Ó≥Tº≈£î }&É\T ñHêïsTT.

2. }&É\ #Ó≥Tº <ä>∑Zs¡øÏ |æ\¢\T b˛sTTHês¡T.
3. |æ\¢\+‘ê }&É\T |ü≥Tºø=ì }>∑T‘·THêïs¡T.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 53

Ç) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. |ü<ëìï #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
A
AN
}&É
} &É
NG
} &É
}&É LA
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\T #Ó|üŒ+&ç.
} &É \ ≥ ‘· ø£ 2e nø£ås¡+ @$T{Ï?

TE

1 2 3 4 5 6 1, 6 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
T
5, 2, 6 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.

ER
ñ) øÏ+~ |ü<ë\≈£î ª≥+μ #˚]Ã #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.

}>∑ q&É|ü
SC
Ä&É ø£\|ü
‘·s¡>∑ ø£s¡e
|ü\ø£ ø£&É>∑
54 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

III sêj·T+&ç
A
AN
} &É Ä &É ≥+ ñ s¡ e ≥+
NG
LA
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
........................... ........................... ........................... ...........................
}ø£ e&É
........................... ........................... }≥ |üqdü
........................... ...........................
TE
........................... ........................... ........................... ...........................

........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................

‘·>∑s¡+ ‘·&øÉ £ ø£+»s¡ &Éã&Éã
........................... ........................... ........................... ...........................
T
........................... ........................... ........................... ...........................

ER
........................... ........................... ........................... ...........................

Ç) øÏ+~ u§eTà\≈£î ‘·–q |ü<ë\T sêj·T+&ç.
SC
........................... ........................... ...........................

........................... ........................... ...........................
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 55

á) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. yê{Ïì øÏ+~ nø£åsê\≈£î #Ó+~q >∑&ÉT\˝À sêj·T+&ç.
A
ø£\ e\ |ü\ø£ |ü&Ée
e&É ã+&É ‘·ã\ ‘·\
AN
ns¡ø£ ã\|ü+ ø£\|ü ‘·&Éø£
\ ø£ &É
IV
NG
düè»Hê‘·àø£‘·
LA
#·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ u§eTà ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. u§eTà ù|s¡T sêj·T+&ç.
TE
T
ER
SC
56 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

9. <ä+&É (<ä)
A
AN
rs=ø£ÿ |üP\qT ‘Ó+|ü⁄ø=∫Ãq
dü÷B <ës¡+ ‘√{Ï <ä+&É >∑T∫Ãq
#˚eT+‘·T\ <ä+&É neTàøÏ∫Ãq
NG
ø£qø±+ãs¡+ <ä+&É nø£ÿøÏ∫Ãq
**¢|üP\ <ä+&É #Ó˝…¢øÏ∫Ãq
LA bıqï|üP\ <ä+&É bÕ|üøÏ∫Ãq
düqïC≤õ <ä+&É e~HÓøÏ∫Ãq
>∑T˝≤;\ <ä+&É >∑T&ç\ Ç∫Ãq
Ç+{Ï <äsê«»≈£î ã+‹|üP<ä+&É
TE
Hê ∫{Ïº »&ÉπøyÓTT dæ]eT˝…¢<ä+&É

T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 57

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
n) π>j·T+ bÕ&É+&ç. n_Ûqj·T+ #˚j·T+&ç.
AN
Ä) bÕsƒ ¡ + u§eTà #· ÷ &É + &ç . me¬ s es¡ T @+
Ç) @ @ |üP\ <ä+&É\qT me¬se]øÏ#êÃs¡T?
NG
á) ˙≈£î @ |üP\+fÒ Çwüº+? m+<äTøÏwüº+?
ñ) |üP\<ä+&É\T m|ü&Ó|ü&ÉT ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T?
me¬se]øÏ y˚kÕÔs¡T? LA
II #·<äTe+&ç
TE
n) π>j·T+˝À øÏ+~ yêø±´\T, |ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç. yêø±´\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

|ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
1. #˚eT+‘·T\ <ä+&É neTàøÏ∫Ãq
2. bıqï|üP\ <ä+&É bÕ|üøÏ∫Ãq
T
3. Ç+{Ï <äsê«»≈£î ã+‹|üP<ä+&É

ER
4. bıqï|üP\, >∑T˝≤;\, düqïC≤õ, dæ]eT˝…¢

Ä) π>j·T+˝À ª<ä+&Éμ nqï |ü<ëìøÏ ^j·T+&ç.
Ç) øÏ+~ yêø±´˝À¢ ª<ä+&Éμ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
SC
1. bÕ|ü |üP\qT <ä+&É>± >∑T∫Ã+~.

2. bÕ|ü >∑T&çøÏ <ä+&É ‘Ó∫Ã+~.
3. |üPC≤] <˚e⁄&çøÏ <ä+&É y˚XÊ&ÉT.
58 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
á) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. |ü<ëìï #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
A
AN
>∑<ä
>∑ <ä
>∑<ä
NG
>∑ <ä
ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\T #Ó|üŒ+&ç.
>∑ <ä e &É + 2, 3, 4 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
1 2 3 4 5 2, 5, 4 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
TE

3, 5, 2 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
}) øÏ+~ |ü<ë\T, yêø±´\T #·<äTe+&ç. ª<äμ nø£ås¡+ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
T
>∑<ä e+<ä <äeq+ <äe&É

>∑&É ø£+<ä e+<äq+ <ä&É<ä&É
ER
»&É <ä+&É q+<äq+ >∑ã>∑ã

<ä&É <ä+‘·+ #·+<äq+ >∑&É>∑&É
e&É >∑+&É+ ø£<äq+ <äã<äã
SC
Ä |ü\ø£ »\» |ü\ø£.

Ä <ä+&É edü+‘· <ä+&É.
Ä ã\|ü+ eq» ã\|ü+.
Ä >∑+|ü \‘· >∑+|ü.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 59
III sêj·T+&ç
A
AN
<ä+ &É+ <ä+ ‘·+ e+ <ä q+
NG
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·÷dæ ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
LA
........................... ........................... ........................... ........................... ...........................
<äe&É es¡<ä >∑s¡ø£ e<äq+ e+ø£s¡
........................... ........................... ........................... ........................... ...........................
TE
........................... ........................... ........................... ........................... ...........................

........................... ........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ........................... ...........................
T
1. <˚e⁄ì yÓT&É˝À y˚<ë›+.

ER
...................
<˚e⁄ì yÓT&É˝À ................... y˚<ë›+.
2. ;ÛeTTì #˚‹˝À ñqï~.
SC
...................
;ÛeTTì #˚‹˝À ................... ñqï~.
3. @qT>∑T ‘Ó\¢q.
...................
@qT>∑T ................... ‘Ó\q¢
60 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
A
........................... ...........................
ã s¡ X¯ q 1. X¯q>∑
........................... 4. ...........................
........................... ...........................
AN
dü » |ü >∑ 2. ........................... 5. ...........................
ñ n ‘· &É ........................... ...........................
3. ........................... 6. ...........................
ñ) øÏ+~ |ü<ë\˝À yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ ‘=\–+#·>± @s¡Œ&˚ ø=‘·Ô |ü<ë\T |üø£ÿq sêj·T+&ç.
NG
#·<äTe+&ç.
1. ‘·>∑s¡+ ` 5. düs¡dü+ `
2. dües¡+ ` LA 6. X¯q>∑ `
3. |üeq+ ` 7. <äe&É `
TE
øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. MTs¡T ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.

T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 61

10. á‘· (á)
A
AN
#Ós¡Te⁄≈£î b˛<ë+ #Ó˝À #Ó˝À
á‘·\T ø=&É<ë+ #Ó˝À #Ó˝À
á‘· ø=&ÉT‘·÷ b˛{° |ü&ÉT‘·÷
NG
#˚|ü\eTe⁄<ë+ #Ó˝À #Ó˝À
á‘·≈£î b˛<ë+ #Ó˝À #Ó˝À
LA #˚|ü\eTe⁄<ë+ #Ó˝À #Ó˝À
#˚|ü˝≤¢>∑ á‘· ø=&ÉT‘·÷
eT{Ïºì ‘Ó<ë›+ #Ó˝À #Ó˝À
á‘·≈£î b˛<ë+ #Ó˝À #Ó˝À
TE
eT{Ïºì ‘Ó<ë›+ #Ó˝À #Ó˝À

ã+ø£ eT{Ïº‘√ u§eTà\T #˚dæ
Ä≥˝≤&ÉT<ë+ #Ó˝À #Ó˝À
#Ó˝À #Ó˝À... #Ó˝À #Ó˝À
T
ER
SC
62 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà #·÷&É+&ç. @+ »s¡T>∑T‘·Tqï<√ #Ó|üŒ+&ç.
Ç) π>j·T+˝À |æ\¢\T @y˚T+ #˚<ë›eTì #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T?
á) π>j·T+˝À |æ\¢\T ã+ø£eT{Ïº‘√ u§eTà\T #˚kÕÔ+ nì
NG
#ÓbÕŒs¡T >∑<ë! MT¬s‘’ ˚ eT{Ï‘º √ @y˚T+ u§eTà\T #˚kÕÔsT¡ ?
II #·<äTe+&ç LA
|ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
TE
1. á‘· ø=&ÉT‘·÷ b˛{°|ü&ÉT‘·÷

2. #˚|ü˝≤¢>± á‘· ø=&ÉT‘·÷
3. á‘·≈£î b˛<ë+ #Ó˝À #Ó˝À
4. á‘·\T, eT{Ïºì, u§eTà\T, #Ós¡Te⁄≈£î
T
Ä) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ªá‘·μ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫
ER
ª μ #·T≥º+&ç.
SC
á‘· b˛{° s¡$ á‘· ø={≤º&ÉT. á‘· b˛{°˝À s¡$øÏ

»]–+~. ãVüQeT‹ e∫Ã+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 63
Ç) øÏ+~ u§eTà#·÷&É+&ç. |ü<ëìï #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
A
áø£
AN
á ø£
áø£ á ø£
NG
á >∑ ø£ ‘· \ LA 2e nø£ås¡+ @$T{Ï?
1 2 3 4 5 1, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
TE

ñ) øÏ+~ u§eTà\≈£î ‘·–q |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç.
1. á\, á‘·, á>∑
T
2. á\, á>∑, áø£

ER
3. á>∑, á‘·, áø£

4. á‘·, á\, áø£
SC
}) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. ªáμ nø£åsêìøÏ ª μ #·T≥º+&ç.

á>∑ á‘· \‘· á\ á>∑&É+
á\ á>∑ ‘·\ >∑» á‘· á&É
áø£ á<ä&É+ áe\ á<äs¡
64 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
III sêj·T+&ç
A
AN
á \ á ø£ á >∑ ‘· \
NG
LA
................................................. ...................................
á‘· á<ä&É+
................................................. \‘· á\
...................................
................................................. ...................................
TE
................................................. ...................................
................................................. ...................................
................................................. ...................................
T
ER
1. á m>∑Ts¡T‘·Tqï~.
........................
á ........................ m>∑Ts¡T‘·Tqï~.
SC
2. á HÓeT* áø£.
........................
á ........................ HÓeT* áø£.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 65

3. sêE qT }<ë&ÉT.
A
sêE ........................
........................ qT }<ë&ÉT.
AN
4. #Ós¡Te⁄˝À oqT ø=&ÉT‘·THêï&ÉT.
#Ós¡Te⁄˝À oqT ........................
........................ ø=&ÉT‘·THêï&ÉT.
NG
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À ñqï nø£åsê\‘√ @s¡Œ&˚ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
e á |ü ø£ ñ ‘· q >∑ LA
&É + » \ X¯ dü ã n
........................... ........................... ...........................
á>∑
........................... ........................... ...........................
TE
........................... ........................... ...........................

........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ...........................
T
ER
øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. MTs¡T ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.

SC
66 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

11. eT+#·+ (eT, #·)
A
AN
NG
LA
TE
‘ê‘ê ø=qï&ÉT ø=‘êÔ eT+#·+

T
Hêj·Tq ‘Ó#˚Ã qyês¡T eT+#·+

neTàπøyÓ÷ n*¢q eT+#·+
ER
nqï≈£î Ç#˚Ã qT\ø± eT+#·+

nø£ÿ yÓT#ÓÃqT |üf…º eT+#·+
Hê≈£î q∫Ãq bı{Ïº eT+#·+
SC
>∑{Ïº eT+#·eTì m–]‘Ó ø=+#Ó+

|ü≥Tºq $]¬>qT bı{Ïº eT+#·+
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 67

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà #·÷&É+&ç. me¬se]øÏ @ @
eT+#ê\T ñqïy√ #Ó|üŒ+&ç.
Ç) MT Ç+{À¢ @ @ edüTÔe⁄\T mes¡T rdüTø=kÕÔs√
NG
#Ó|üŒ+&ç.
á) ˙≈£î @ eT+#·+˝À |ü&ÉTø√e&É+ Çwüº+.
m+<äT≈£î? LA
II #·<äTe+&ç
n) øÏ+~ yêø±´\T, |ü<ë\T π>j·T+˝À >∑T]Ô+#·+&ç. Ä yêø±´\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
TE
|ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
1. neTàπøyÓ÷ n*¢q eT+#·+.
2. nø£ÿ yÓT#ÓÃqT |üf…º eT+#·+.
T
3. ‘ê‘·, bÕ‘·, qyês¡T, qT\ø£, m–]‘Ó

ER
Ä) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ªeT+#·+μ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫
ª μ #·T≥º+&ç.
SC
#Ó≥TºøÏ+<ä eT+#·+ <ä>∑Z]øÏ ‘ê‘· ‘ê‘· eT+#·+MT<ä

eT+#·+ ñqï~. e#êÃ&ÉT. |ü&ÉT≈£îHêï&ÉT.
68 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç. á nø£åsê\qT
A
AN
ø£+#·+ eT+#·+
ø£+ #·+ eT+ #·+
NG
ø£+ #·+ eT+ #·+
eT #· + ø£ ≥
1, 3, 5 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
1 2 3 4 5
TE
4, 3, 5, 4, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.

4, 3, 2, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
4, 5, 4, 5 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
T
ñ) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç, ªeTμ ñqï |ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç. ª#·μ ñqï |ü<ë\
ER
øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

s¡eT eT+≥ eTs¡ n≥ø£ neT\ #·\q+
eTs¡ø£ #·s¡ø£ eTdüø£ »eT s¡#·q eTø£s¡+
SC
ø£+#·+ ø£eT\+ eT&É‘· #·<äs¡+ eTq+ ãs¡ãs¡

#·\+ #·+<äq+ #·<äs¡+>∑+ |ü+#· #·+#·\+ #·ø£#·ø£
eTeT‘· eT+≥|ü+ >∑eTq+ e#·q+ eT\eT\ ø£s¡ø£s¡
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 69

III sêj·T+&ç
A
AN
eT+ #·+ #·+ <ä q+ eT\ eT\
NG
LA
.................................................. ...........................................................
ø£eT\ ø£+#·+ eTeT‘· eT+#·+
.................................................. ...........................................................
TE
.................................................. ...........................................................
.................................................. ...........................................................
.................................................. ...........................................................
.................................................. ...........................................................
T
.................................................. ...........................................................
.................................................. ...........................................................
ER
Ç) øÏ+<ä ª#·μ ≈£î |üø£ÿqTqï nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç, sêj·T+&ç.

eø£ ........................
........................
........................
........................
SC
<äs¡+ ........................ ........................

#· ........................ ........................
\q+
<äs¡+>∑+ ........................
........................
ø£#·ø£
70 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
á) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. u§eTà≈£î dü¬s’q |ü<ä+ U≤∞˝À sêj·T+&ç.
A
1. #Ós¡Te⁄˝À ñqï~. 3. Ç~ qT\ø£ .
AN
#Ós¡Te⁄˝À ........................
........................ ñqï~. Ç~ qT\ø£ ........................
........................
2. ˙{Ï˝À ñqï~. 4. neTà #˚düTÔqï~.

........................
NG
˙{Ï˝À ........................ ñqï~. neTà ................
................ #˚düTÔqï~.
ñ) øÏ+~ |ü<ä+˝Àì nø£åsê\‘√ e#˚Ã eT]ø=ìï |ü<ë\T sêj·T+&ç.

eTq+ #·<äe>∑\+
........................
LA ........................ ........................
ñ<ë: eT+#·+
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
TE
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
T
ER
øÏ+~ u§eTàqT #·÷&É+&ç. MTs¡T ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.

SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 71

12. z&É (ˇ, z, W)
A
AN
ˇ|ü\ ≈£îbÕŒ
ˇj·÷´] uÛ≤e÷
z&É\ yêjÓT
NG
MTkÕ\ e÷eT
z&É˝§ e÷eT≈£î
zø±s¡ yÓTTùdÔ
LA
W<ä\÷] n‘·Ô
Ä>∑e÷>∑ e÷jÓT
TE
≈£LkÕ\ |ü&É¶
e÷eTqT pdæ
Wsê n+≥÷
T
n+<äs¡T q$«]
ER
SC
72 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà˝À me¬ses¡T @+ #˚düTÔHêïs¡T?
Ç) e÷eT≈£î zø±s¡yTÓ T∫Ã+~ >∑<ë! m+<äT≈£î e∫Ã ñ+≥T+~?
NG
á) MT≈£î qe⁄« ‘Ó|æŒ+∫q dü+|òüT≥q\T / dü+<äsê“¤\T
#Ó|üŒ+&ç.
LA
II #·<äTe+&ç
TE
n) π>j·T+˝À øÏ+~ yêø±´\T, |ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç. yêø±´\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

|ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
1. z&É\ yêjÓT 3. ˇj·÷´] uÛ≤e÷!
2. Wsê n+≥÷ 4. W<ä\÷], zø±s¡, ˇ|ü\
T
Ä) π>j·T+˝À ªˇ, z, Wμ nø£åsê\T ñqï |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.

ER
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. yêø±´\˝À ªˇμ, ªzμ, ªWμ nø£åsê\T
ñqï |ü<ë\T >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
SC
∫\Tø£ H√{Ï˝À ˇø£ ∫\Tø£ z&É˝À ∫\Tø£ W≥TqT

ø±s¡T¶ ñqï~. b˛‘·Tqï~. ù|\TdüTÔqï~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 73
á) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T, nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
A
AN
ˇø£{Ï z&É W≥T
ˇ ø£ {Ï z &É W ≥T
NG
ñ) øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç.ªªˇ, z, Wμμ nø£åsê\Tqï |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ yê{Ï øÏ+<ä
^‘· ^j·T+&ç. LA
ã&ç˝À u§eTà\ b˛{° ô|{≤ºs¡T.
zãT˝ÒdüT ˇ+f… u§eTà ^dæ+&ÉT.
>√|æ z&É u§eTà ^dæ+&ÉT.
TE
$eT\ W≥T u§eTà ^dæ+~.

b˛{°˝À zãT˝ÒdüT ¬>*∫+&ÉT.
}) øÏ+~ es¡íe÷\ #·÷&É+&ç. Ç|üŒ{Ïes¡≈£î MTs¡T H˚s¡TÃø=qï nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.

T
es¡íe÷\
ER
n Ä Ç á ñ } ãTT ãT÷
m @ ◊ ˇ z W " + '
ø£ KÔ >∑ |òTü vÔ
#· #· #Û· » » s¡a x
SC
≥ sƒ¡ &É &ÛÉ D

‘· <∏ä <ä <Ûä q
|ü |òü ã uÛÑ eT
j·T s¡ \ e X¯ wü dü Vü≤ fi¯ ø£å i
74 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
III sêj·T+&ç
A
AN
n) øÏ+~ |ü<ë\T ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
........................ ........................ ........................
ˇø£{e
........................ z&É
........................ W<ä\
........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
NG
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................
LA ........................
øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. u§eTà˝À @y˚T+ ñqï$? ø£<∏äqT }Væ≤+∫ #Ó|üŒ+&ç.
TE
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 75

13. ø±ø£s¡ ø±j·T ( ±, j·T)
A
AN
mìï Ç‘·TÔ\ ø±ø£s¡ø±j·T?
NG
@&ÉT Ç‘·TÔ\ ø±ø£s¡ø±j·T
mìï s√E\ ø±ø£s¡ø±j·T?
@&ÉT s√E\ ø±ø£s¡ø±j·T
LA
me«s¡T ‘Ó+|æ] ø±ø£s¡ø±j·T?
‘ê‘· ‘Ó+ô|qT ø±ø£s¡ø±j·T
me«s¡T e+&ç] ø±ø£s¡ø±j·T?
TE
e÷eT e+&ÓqT ø±ø£s¡ø±j·T

me«s¡T ‹ì] ø±ø£s¡ø±j·T?
T
ER
SC
76 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà #·÷&É+&ç. me¬ses¡T ñHêïs¡T? @+ #˚düTÔHêïs¡T #Ó|üŒ+&ç?
Ç) MT≈£î ‘Ó*dæq ≈£Ls¡>±j·T\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç.
NG
MT≈£î @ ≈£Ls¡>±j·T\+fÒ Çwüº+? m+<äT≈£î?
á) π>j·T+˝À ‘ê‘· ‘Ó+|æq ø±ø£s¡ø±j·T\T e÷eT
e+&Ü&É T ø£ < ë! MT Ç+{À¢
≈£Ls¡>±j·T\T mes¡T ‘ÓkÕÔs¡T?
LA
mes¡T e+&ÉT‘ês¡T?
ñ) e÷eT e+&çq ø±ø£s¡ø±j·T≈£Ls¡
TE
mes¡T ‹ì ñ+{≤s¡T? ‘·s¡Tyê‘·

@+ »]– ñ+≥T+~?
II #·<äTe+&ç
T
ER
n) øÏ+~ π>j·T bÕ<ë\T, |ü<ë\T π>j·T+˝À mø£ÿ&É ñHêïjÓ÷ >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï øÏ+<ä
^‘· ^j·T+&ç. |ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
1. @&ÉT s√E\ ø±ø£s¡ø±j·T
SC
2. me«s¡T e+&ç] ø±ø£s¡ø±j·T?

3. @&ÉT Ç‘·TÔ\ ø±ø£s¡ø±j·T
4. ø±j·T, ‘ê‘·, e÷eT, ø±ø£s¡
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 77

Ä) u§eTà\T #·÷&É+&ç. yê{Ï øÏ+<ä ù|s¡T¢ #·<äTe+&ç. |üø£ÿqTqï π>j·T+˝À Ä |ü<ë\T
A
mø£ÿ&ÉTqïy√ >∑T]Ô+∫ yê{Ï øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
‹j·T´HÓ’q C≤eTø±j·T
AN
ø£eTàHÓ’q e+ø±j·T
...................... .............................
≥e÷≥
...................... C≤eTø±j·T
............................. #·|üŒHÓ’q Äq|üø±j·T
mÁs¡HÓ’q ≥e÷≥
NG
............................. .......................... ‘√≥˝Àq ñqïsTT
Äq|üø±j·T e+ø±j·T
............................. .......................... ‘Ó+|ü⁄<ëeTT s¡+&çsê!
Ç) bÕsƒ¡+ π>j·T+˝À eT]j·TT ô|’ π>j·T+˝À ªª ± μμ ñqï nø£åsê\T eT]j·TT ªªj·TμμqT
LA
>∑T]Ô+∫ yê{ÏøÏ ª μ #·T≥º+&ç.
á) >∑fi¯fl˝À¢ ñqï nø£åsê\T #·<äTe+&ç. yê{Ï‘√ |ü<ë\T #Ó|üŒ+&ç.
ø£ >∑ #· » ≥ &É ‘· <ä q |ü ã eT j·T s¡ \ e
TE
ø± >± #ê C≤ {≤ &Ü ‘ê <ë Hê bÕ u≤ e÷ j·÷ sê ˝≤ yê

ñ) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. ªªj·Tμμ, ªª ± μμ ñqï nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
C≤eT kÕj·T+ bÕ≥ >±j·T+ ‘êeTs¡ Hê>∑
T
C≤‘·s¡ bÕ‘·s¡ >±\+ <ës¡+ ø±>∑&É ãj·T≥

ER
bÕj·T yêq e÷j·T+ |ü{≤ø£ bÕs¡ <äjT·
III sêj·T+&ç
SC
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î Bs¡È+ ( ± ) #˚]Ã sêj·T+&ç.

£ ø£ >∑ #· » ≥ &É ‘· <ä q |ü ã eT j·T s¡ \ e X¯ dü
±
78 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. Ä |ü<ë\˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£åsêìøÏ Bs¡È+ ô|{Ïº sêj·T+&ç.
A
#Ó|üŒ+&ç.
ñ<ë:1. ø£\+ : ......................
ø±\+
...................... 6. »eT : ...................... ......................
...................... 11. |ü<ä+ :......................
AN
2. ø£s¡+ : ......................
...................... 7. qe :
......................
...................... 12. X¯‘·+ :......................
......................
3. es¡+ : ......................
...................... 8. e&É :
......................
...................... 13. düs¡+ :......................
......................
4.. ø£&É : ...................... ......................
14. »&É :......................
NG
...................... 9. |üs¡ : ...................... ......................
5. s¡eT : ......................
...................... 10. ‘·|ü+ :
......................
...................... 15. eq :......................
......................
Ç) nø£åsê\qT ø£*|æ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.
1. .....................................
LA .....................................
\ bÕ
<ä 2. .....................................
.....................................
3. .....................................
TE
ø± e÷ .....................................
4. .....................................
.....................................
j·T
5. .....................................
.....................................
T
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.

ER
1. .....................................
.....................................
ø± ø£ s¡ ø± j·T
e÷ bÕ |ü bÕ ≥ 2. .....................................
.....................................
3. .....................................
SC
e÷ ‘ê ‘· e÷ ≥ .....................................
bÕ ≥ ø± yê ˝≤ 4. .....................................
.....................................
Ä ≥ Ä &Ü yê
5. .....................................
.....................................
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 79

A
AN
n) π>j·÷ìï bı&ç–+#·+&ç.
me«s¡T e+&ç] ø±ø£s¡ø±j·T?
e÷eT e+&ÓqT ø±ø£s¡ø±j·T?
NG
me«s¡T ‹ì]
LA
Ä) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. <ëì >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç. eT{Ïº‘√ ≈£Ls¡>±j·T\ u§eTà\T
#˚dæ MT ‘·s¡>∑‹˝À ô|≥º+&ç. yê{Ï >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
TE
T
ER
SC
80 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

14. ^‘·\ n+– ( Ï, ° )
A
AN
∫H√ï&Ée÷à ∫H√ï&ÉT
n\¢] #˚ùd ∫H√ï&ÉT
NG
ø=j·T´≈£î ñqï ^‘·\ n+–ì
ø√]ø£ ‘√ì ‘=&ç–+&ÉT
n+–\ ì+&Ü eTTì–+&ÉT
nj·T´ |òü≈£îÿq q$«+&ÉT
LA
TE
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 81

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà #·÷&É+&ç. @+ »s¡T>∑T‘·Tqï<√
#Ó|üŒ+&ç?
Ç) ∫H√ï&ÉT ‘=&ÉT≈£îÿqï n+^ me]~?
NG
á) á $<Û+ä >± qTe⁄« #˚dqæ n\¢] |üqT\T @$?
ñ) MT <√düTÔ\T #˚dæq n\¢] |üqT\T #Ó|üŒ+&ç.
II #·<äTe+&ç
LA
TE
1. ø√]ø£ ‘√ì ‘=&ç–+&ÉT

2. nj·T´ |òü≈£îÿq q$«+&ÉT
3. n+–\ ì+&Ü eTTì–+&ÉT
Ä) π>j·T+˝À ª Ï μ ª ° μ ñqï nø£åsê\T >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
T
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ª Ï μ ª ° μ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫

ER
ª μ #·T≥º+&ç.
SC
ø±øÏ ‘·\ô|’ øÏØ≥+ |üø£ÿq ô|{Ïº ø±øÏ øÏØ≥+ ∫\Tø£

øÏØ≥+ ñqï~. ø±øÏ ˙fi¯ófl ‘ê>∑T‘·Tqï~. ô|≥Tº≈£îqï~.
82 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À¢ì ª Ï μ, ª ° μ ‘√ ñqï nø£åsê˝À¢ ‘˚&ÜqT >∑T]Ôdü÷Ô #·<äTe+&ç.
A
ü ø£ >∑ #· » ≥ &É ‘· <ä q |ü ã eT j·T s¡ \ e X¯ dü
Ï øÏ – ∫ õ {Ï &ç ‹ ~ ì |æ _ $T sTT ] * $ • dæ
AN
° ø° ^ N J {° &û r B ˙ |” ; MT sT÷ Ø © M o d”
ñ) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T #·<äTe+&ç. nø£åsê\qT >∑TDÏ+‘ê\ #ês¡Tº˝À
>∑T]Ô+#·+&ç.
NG
dü+∫ NeT
LA $e÷q+ MTdü+ øÏØ≥+
dü+ ∫ N eT $ e÷ q+ MT dü+ øÏ Ø ≥+
TE
}) øÏ+<ä ^‘· ^dæq nø£åsê˝À¢ì ‘˚&ÜqT >∑T]Ôdü÷Ô |ü<ë\T #·<äTe+&ç.

Ï ° Ï °
Ç á Ç á
T
øÏ{øÏ Ï ` ø°≥ø£+ ì»+ ` ˙&É

ER
–\ø£ ` ^‘· |æ\ø£ ` |”≥

∫\ø£ ` NeT $Ts¡|ü ` MT>∑&É
SC
õ+ø£ ` J&ç e] ` ˝≤Ø

‹\ø£+ ` r>∑ #·* ` ©\
dæìe÷ ` d”kÕ •e ` oqT
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 83
III sêj·T+&ç
A
AN
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ±, Ï, ° ñ+∫ sêj·T+&ç.
±
Ï
NG
°
Ä) u§eTàqT #·÷dæ øÏ+~ U≤∞˝À¢ dü¬s’q |ü<ë\T sêj·T+&ç.
1.
LA
ø±j·T ‹+{≤+.
2. ø±s¡+.
.................................................. ..................................................
.................................................. ..................................................
TE
3. ø£\dæ ñ+{≤sTT.
T
..................................................
..................................................
ER
Ç) øÏ+~ >∑TDÏ+‘êø£åsê\T #·~$, Ç∫Ãq |ü<ë\˝À dü¬s’q nø£åsêìï ñ+∫ sêj·T+&ç.

( |æ, ∫, d”, {Ï, |”, ;, ˙ )
SC
1. ‘· 2. \ø£ 3. \Tø£
4. ns¡ 5. ø£ 6. ˇø£
7. s¡ 8. &É 9. Nø£
84 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

á) øÏ+~ yêø±´\T ^‘·\ eT<Ûä´ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
A
..........................................................................
bÕ|ü Ä≥ Ä&ç+~
..........................................................................
AN
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
˙*eT <äã<äã q&ç∫+~
..........................................................................
..........................................................................
NG
..........................................................................
..........................................................................
u≤$øÏ –s¡ø£ ñ+~
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
LA
TE
øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. yêfi¯ófl @+ e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥Tqïs√ }Væ≤+∫ #Ó|üŒ+&ç.

T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 85

15. eT÷≈£î&ÉT ( î, L )
A
AN
dü+Áø±+‹ |ü+&ÉT>∑≈£î düøÏHê\T n]ôd\T
bÕ‘· _j·T´+ <Ó∫Ã |æ+&ç |ü{Ïº∫Ã
eT÷\≈£î eTT&ÉT#·Tø√qTqï
eT÷≈£î&ÉTqT ‘Ó∫Ã, bısTT MT<ä ô|{Ïº
NG
#·T{ÏºHê düøÏHê\T #·ø£ÿ>± >√*ôdÔ
eTTπ>Zdæq≥T¢qï~
eT÷≈£î≥¢ eTTπ>Zdæq≥T¢qï~
#·÷&ÉãT<äΔsTT‘·Tqï~
düTsTT´ düTsTT´ eT+≥÷ ‹j·T´{Ï n]ôd\T
LA eTT<äT›>± eT÷≈£î≥¢ >√\T‘·÷ e⁄+f…
‹qãT~Δ |ü⁄&ÉT‘·Tqï~
‘=+<äs¡>∑
‹qãT~Δ |ü⁄&ÉT‘·Tqï~.
TE
T
ER
SC
86 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ+¡ u§eTà #·÷&É+&ç. @+ #˚dTü HÔ êïs√
#Ó|üŒ+&ç.
NG
Ç) MT Ç+{À¢ @j˚T |æ+&çe+≥\T #˚kÕÔsT¡ ?
á) y˚{Ïì #·÷ùdÔ ˙≈£î H√s¡÷s¡T‘·T+~?
II #·<äTe+&ç LA
n) π>j·T+˝À øÏ+~ yêø±´\T >∑T]Ô+#·+&ç. yêø±´\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
1. eT÷≈£î≥¢ eTTπ>Zdæq≥T¢qï~
TE
2. eT÷≈£î&ÉTqT ‘Ó∫Ã
3. #·÷&ÉãT<äΔsTT‘·Tqï~
Ä) π>j·T+˝À( î) ø=eTTà, ( L) ø=eTTàBs¡È+ ñqï |ü<ë\T >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
T
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. øÏ+~ yêø±´\˝À ª î μ, ª L μ ñqï

ER
nø£åsê\T >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.

SC
bÕ|ü >∑T&çøÏ >∑T&çe<ä› |üP\<ä+&É\T |üP\<ä+&É\T

b˛‘·Tqï~. ø=qï~. |üPC≤]øÏ Ç∫Ã+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 87
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì (ªîμ, ª Lμ) ‘√ ñqï nø£åsê\T ‘˚&Ü‘√ #·<äTe+&ç. yê{Ï‘√ @s¡Œ&˚
A
|ü<ë\T #Ó|üŒ+&ç.
AN
î ≈£î >∑T #·T E ≥T &ÉT ‘·T <äT qT |ü⁄ ãT eTT j·TT s¡T \T e⁄ X¯ó düT
L ≈£L >∑÷ #·÷ p ≥÷ &É÷ ‘·÷ <ä÷ q÷ |üP ã÷ eT÷j·T÷ s¡÷ \÷ eP X¯S dü÷
ñ) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T #·<äTe+&ç. nø£åsê\qT >∑TDÏ+‘ê\ #ês¡Tº˝À
NG
>∑T]Ô+#·+&ç.
|ü⁄* bÕeTT eT÷&ÉT Äe⁄ <ä÷&É

LA
|ü⁄ * bÕ eTT eT÷ &ÉT Ä e⁄ <ä÷ &É
}) øÏ+<ä ^‘· ^dæq nø£åsê\˝Àì ‘˚&Ü >∑T]Ôdü÷Ô |ü<ë\T #·<äTe+&ç.
TE
≈£î+&É ` ≈£LC≤ ‘·TbÕøÏ ` ‘·÷s¡T|ü⁄ ãTs¡<ä ` ã÷&ç<ä

>∑T&ç ` >∑÷&ÉT <äTs¡<ä ` <ä÷s¡+ eTTq>∑ ` eT÷&ÉT
#·Ts¡≈£ ` #·÷s¡T qT\ø£ ` q÷s¡T s¡T∫ ` s¡÷bÕsTT
sêE ` p\T |ü⁄\TdüT ` |üP\T düT&ç ` dü÷~
T
m) øÏ+~ nø£åsê\T ø£\T|ü⁄‘·÷ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.

ER
ø£ ........................ ........................
........................ ........................
>∑T
ã ........................ ........................
........................ ........................
SC
‘·
n s¡Te⁄ ........................ ........................
........................ ........................
<ä
........................
|ü ........................
88 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

III sêj·T+&ç
A
AN
n) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\≈£î ± Ï ° î L ñ+∫ sêj·T+&ç.
± ø±
Ï øÏ
NG
° ø°
î ≈£î
L ≈£L LA
Ä) ô|’ nø£åsê\‘√ @s¡Œ&˚ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
................................... ...................................
................................... ...................................
................................... ...................................
TE
................................... ...................................
................................... ...................................
................................... ...................................
................................... ...................................
T
................................... ...................................
Ç) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ª î (ø=eTTà)μ ñ+∫ #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.
ER
........................ ........................
>∑Ts¡Te⁄
ñ<ë: >∑ s¡ e `........................ 5. ø£ q ø£ ` ........................
........................ ........................
1. |ü \ dü ` ........................ 6. ã s¡ » ` ........................
SC
........................ ........................
2. ø£ <ä s¡ ` ........................ 7. ø£ s¡ |ü ` ........................
........................ ........................
3. |ü \ |ü ` ........................ 8. |ü s¡ >∑ ` ........................
4. eT <ä s¡ ` ........................
........................ 9. eT s¡ ø£ ` ........................
........................
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 89
á) øÏ+~ |ü<ë\˝À ^‘· ^dæq nø£åsêìøÏ ª L μ #˚]Ã #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.
........................
A
1. ‘· ˙ >∑ ........................
........................
2. ø£ ‘·T s¡T
AN
........................
........................
3. >∑ &ÉT ........................
4. j·T ] j·÷ ........................
........................
........................
NG
5. |ü C≤ ] ........................
ñ) >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\T #·<äTe+&ç. |ü≈£åî\T, »+‘·Te⁄\qT y˚s¡T#˚dæ sêj·T+&ç.
|ü≈£åî\T »+‘·Te⁄\T
Äe⁄ |ü+~ ø±øÏ
LA
∫\Tø£ õ+ø£ bÕe⁄s¡+
TE
|ü⁄* u≤‘·T bÕeTT
T
π>j·÷ìï bı&ç–+∫ bÕ&É+&ç.

ER
eT÷≈£î{¢ düøÏHê\T düTsTT´düTsTTéT+≥T+f…
eT÷≈£î{¢ n]ôd\T mÁs¡>∑ >√\T‘·T+fÒ

SC
eT÷≈£î{¢ ãJ®\T
eT÷≈£î{¢
90 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

16. Ç≥Tø£ (Ç)
A
AN
NG
LA
TE
Ç≥Tø£\÷ Ç≥Tø£\÷ Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´

ã+ø£eTqTï ‘Ó∫Ãq+ Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´
T
ø£kÕ_kÕ ‘=øÏÿq+ Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´

ER
kÕ+#·˝Àq @dæq+ Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´

Ç≥Tø£u…&É¶ CÒdæq+ Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´
>∑{Ïºe&É¶ Ç≥Tø£\qT Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´
SC
ã{Ïº˝Àq ø±*Ãq+ Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´

ˇø=ÿø£ÿ Ç≥Tø£ù|]Ã Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´
u§eTà]\T¢ ø£{Ïºq+ Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 91
I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ+¡ u§eTà˝À #·÷dæ @+ »s¡T>∑T‘·Tqï<√ #Ó|Œü +&ç.
Ç) Ç≥Tø£\qT Ç\T¢ ø£≥Tºø√e&ÜìøÏ yê&ÉT‘ê+, Ç+ø±
@y˚T+ ø£≥Tºø√e&ÜìøÏ yê&ÉT‘ê+?
NG
á) Ç\T¢ ø£≥Tºø√e&ÜìøÏ Ç≥Tø£‘√bÕ≥T Ç+ø± @y˚T+
ø±yê*?
II #·<äTe+&ç
LA
n) øÏ+~ π>j·T bÕ<ë\T π>j·T+˝À mø£ÿ&ÉTqïy√ >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
1. Ç≥Tø£\÷ Ç≥Tø£\÷ Ç≥Tø£˝Às¡qïj·T´
TE
2. Ç≥Tø£u…&É¶ CÒdæq+
3. u§eTà]\T¢ ø£{Ïºq+
Ä) π>j·T+˝À ªÇμ ñqï |ü<ë\T >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
T
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ªÇ≥Tø£μ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫
ER
ª μ #·T≥º+&ç.
SC
‘·≥º˝À Ç≥Tø£\T ‘·≥ºqT ‘·\ô|’ ô|≥Tºø=ì Ç≥Tø£\‘√ >√&É

ñHêïsTT. Ç≥Tø£\T ‘ÓdüTÔqï~. ø£&ÉT‘·THêïs¡T.
92 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
á) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. |ü<ëìï #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç. á nø£åsê\qT
A
Ç ≥T ø£
AN
1 2 3 3e nø£ås¡+ @$T{Ï?
Ç≥Tø£ 1, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.
NG
ñ) øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç. yê{Ï˝À ªÇμ nø£ås¡+ ñqï |ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
1. ˙e⁄ Ç+>∑Te yêdüq #·÷XÊyê?
LA
2. ÇqT|ü ;s¡Tyê eT+∫>∑Tqï~.
3. Ç+{ÏøÏ Çs¡T≈£î >∑<äT\T ñ+&É≈£L&É<äT.
4. ã+&çøÏ Çs¡TdüT ñ+&Ü*.
TE
5. oqT, •e ÇdüTø£˝À Ä≥\T Ä&Üs¡T.

}) øÏ+~ |ü<ë\T >∑ã>∑u≤ #·<äTe+&ç.
1. n≥T≈£î\T ∫≥T≈£î\T. 4. eT+<äT\T e÷≈£î\T.
T
2. ñs¡T≈£î\T |üs¡T>∑T\T. 5. n‘·T≈£î\T >∑‘·T≈£î\T.

3. yê>∑T\T e+ø£\T. 6. Ä≥\T bÕ≥\T.
ER
m) øÏ+~ nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.

≥Tø£ ..................................
qTeTT ..................................
SC
Ç s¡TdüT ..................................
‘·qT ..................................
..................................
s¡T≈£î
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 93
III sêj·T+&ç
A
AN
n) u§eTà #·÷dæ øÏ+~ U≤∞˝À¢ dü¬s’q |ü<ë\T sêj·T+&ç.
1. Ç+{Ïì \‘√ ø£&ÉT‘ês¡T.
NG
........................
Ç+{Ïì ........................ \‘√ ø£&ÉT‘ês¡T.
2. øÏ s¡+>∑T y˚kÕÔs¡T.
LA
........................
........................ øÏ s¡+>∑T y˚kÕÔs¡T.
TE
3. øÏ+<ä ñqï~.
........................ ........................
........................ øÏ+<ä ........................ñqï~.
Ä) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç. yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
T
........................ ........................
Ç s¡T düT e ........................ ........................
ER
........................ ........................
........................ ........................
eTT ≥T qT \
........................ ........................
........................ ........................
‘· s¡ ø£ &ÉT
SC
........................ ........................
........................ ........................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
94 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

Ç) øÏ+~ nø£åsê\‘√ e#˚Ã |ü<ë\T sêj·T+&ç.
A
n ø£ |ü ‘·
ñ<ë: ...........................
nq|ü ø£eT\+ |ü\ø£ ‘·\ ........................... ........................... ...........................
AN
........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ...........................
NG
........................... ........................... ........................... ...........................
á) øÏ+~ |ü<ë\˝Àì nø£åsê\T dü]#˚dæ sêj·T+&ç.
........................... ........................... ........................... ........................... ...........................
≥} \Ç j·T<ä ‘·+Ç \‘·Çe
........................... ........................... ........................... ........................... ...........................
LA
........................... ........................... ........................... ........................... ...........................
........................... ........................... ........................... ........................... ...........................
TE
Ç\T¢ u§eTà≈£î s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. π>j·T+ bı&ç–dü÷Ô bÕ&É+&ç.

∫qï ∫qï Ç\T¢
T
∫Hêï] Ç\T¢
n+<äyÓTÆq Ç\T¢
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 95

17. m\Tø£`@qT>∑T (m, @, ◊)
A
AN
nq>∑q>± ˇø£ n&É$. Ä n&É$˝À »+‘·Te⁄\T ñ+&˚$. yê{Ï‘√bÕ≥T m\Tø£,
@qT>∑T ñ+&˚$. m\Tø£, @qT>∑T‘√ k˛|ü‹ #˚j·÷\qT≈£îqï~. ø±ì @qT>∑T ˝…ø£ÿ
#˚j·T˝Ò<äT.
NG
ˇø£Hê&ÉT @qT>∑T y˚≥>±&ç e\˝À ∫≈£îÿø=qï~. uÛÑj·T+‘√ #·÷dæ+~.
n+‘·˝À n≥TyÓ’|ü⁄ m\Tø£ e∫Ã+~. e\˝À ∫øÏÿq @qT>∑TqT #·÷dæ+~. <ëìì
ø±bÕ&Ü\qT≈£îqï~. yÓ+≥H˚ e\qT ø=]øÏ+~. @qT>∑TqT nbÕj·T+ qT+&ç ‘·|Œæ +∫+~.
@qT>∑T ‘·q ‘·|ü ‘Ó\TdüTø=qï~. ∫qï>∑ e⁄Hêï, ô|<ä›>∑ e⁄Hêï me]
LA
>=|üŒ yê]<˚qì ‘Ó\TdüTø=qï~. m\Tø£qT yÓT#·TÃø=qï~.
n|üŒ{Ï qT+&ç m\Tø£, @qT>∑T ◊ø£´‘·‘√ ñqï$. M{Ïì #·÷dæ
n&É$˝Àì »+‘·Te⁄\T ≈£L&É ◊ø£´‘·‘√ ñ+&ÉkÕ>±sTT.
TE
T
ER
SC
96 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
n) bÕsƒ¡+ u§eTà #·÷&É+&ç. me¬ses¡T ñHêïs¡T? @+ »s¡T>∑T‘·Tqï~?
AN
Ä) m\Tø£, @qT>∑T ø£<∏äqT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.
Ç) n&É$˝À ô|<ä›>± ñ+&˚, ∫qï>± ñ+&˚
ø=ìï »+‘·Te⁄\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç.
NG
á) |üø£ÿ u§eTà˝À dæ+Vü≤+‘√, ≈£î+<˚\T @+
e÷{≤¢&ÉT‘·T+&Ée#·TÃ?
II #·<äTe+&ç LA
n) bÕsƒ¡+˝À m\Tø£, @qT>∑T, ◊ø£´‘· |ü<ë\qT >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï #·T≥÷º ª μ
#·T≥º+&ç.
TE
Ä) øÏ+~ yêø±´˝À¢ ªmμ , ª@μ, ª◊μ \‘√ e#˚Ã |ü<ë\T >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
1. m+&É˝À m≈£îÿe ‹s¡T>∑T&ÉT eT+∫~ ø±<äT.
2. |æ\¢\T @qT>∑T‘√ Ä&ÉT‘·THêïs¡T.
T
3. ◊πsì ≈£î+&É\≈£î |üP»#˚düTÔHêïs¡T.

ER
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T, nø£åsê\T #·<äTe+&ç. á nø£åsê\qT es¡íe÷\,

>∑TDÏ+‘ê\ #ês¡Tº˝À¢ >∑T]Ô+#·+&ç.
SC
m\Tø£ @qT>∑T ◊<äT

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 97
á) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. ªmμ, ª@μ, ª◊μ nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
A
◊<äT @&ÉT @$T{Ï
mì$T~ m+<äs¡T m\Tø£\T
AN
◊düT m+<äT≈£î m+‘·eT+~
@‘·+ ◊sêe‘·+ ◊düTã+&ç
@qT>∑T mes¡T ◊˝≤|ü⁄s¡+
NG
ñ) øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç. m, @, ◊ nø£åsê\‘√ e∫Ãq |ü<ë\T sêj·T+&ç.
m\Tø£ @qT>∑TqT ø£*dæ+~.
m\Tø£qT @qT>∑T Ç˝≤ n&ç–+~.
ªª˙≈£î @$T ø±yê*? LA
◊düT ø±yê˝≤? –+»\T ø±yê˝≤?
ø±j·T ø±yê˝≤? |ü+&ÉT ø±yê˝≤?μμ
m\Tø£ ªª–+»\T ø±yê*μμ nqï~.
TE
@qT>∑T ªª◊<äT s¡÷bÕj·T\T rdüT≈£îsêμμ nqï~.

m @ ◊
T
ER
}) øÏ+~ nø£åsê\T ø£*|æ |ü<ë\T sêj·T+&ç.

es¡T düT düT
m ø£s¡+ @ qT>∑T ◊ <äT
&ÉeT &ÉT|ü⁄ sêe‘·+
SC
........................ ........................ ........................

........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
98 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
m) øÏ+~ nø£åsê\qT dü]#˚dæ |ü<ë\qT ^‘·\˝À sêj·T+&ç.
...................................
` ...................................
A
s¡Te⁄m
ñ<ë: ................................... ms¡Te⁄
...................................
................................... ...................................
AN
ø£\Tm
................................... ` ...................................
................................... ...................................
@>∑TqT
................................... ` ...................................
................................... ...................................
ms¡Te
................................... ` ...................................
NG
................................... ...................................
sê◊‘·+e
................................... ` ...................................
III sêj·T+&ç
LA
n) øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç. yê{Ïì ^‘·˝À¢ n+<ä+>± sêj·T+&ç.
TE
m\Tø£ –+»\T ‹+≥T+~.

..............................................................
..............................................................
@qT>∑T #Ós¡T≈£î>∑&É ‹+≥T+~.
T
..............................................................
..............................................................
ER
bÕ+&Ée⁄\T ◊<äT>∑Ts¡T.
..............................................................
..............................................................
SC
@s¡T <ë≥&ÜìøÏ |ü&Ée ø±yê*.

..............................................................
..............................................................
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 99

Ä) Ä˝À∫+∫ U≤∞\˝À ‘·–q |ü<ä+ sêj·T+&ç.
A
1. |üdüT|ü⁄s¡+>∑T |üPe⁄
2. MTs¡T #·÷dæq »+‘·Te⁄
AN
3. bÕ|ü ‘ê–+~.
4. H˚qT ‘·s¡>∑‹.
NG
5. H˚qT #·÷dæq dæìe÷ .
IV düè»Hê‘·àø£‘· LA
øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. yêfi¯ófl @+ e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥THêïs√ #Ó|üŒ+&ç.
TE
T
ER
SC
100 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

18. ‘˚HÓ{°>∑ ( ¬ , π )
A
AN
NG
∫+‘· #Ó≥Tº MT<ä ‘˚HÓ ‘Óf…º ñ+&ÓqT
‘˚HÓ{°>∑˝…H=ï <ëì #·T≥Tº ñ+&ÓqT
‘·Tf…º #·÷ôdÔ H√{Ï˝Àq }≥\÷¬sqT
LA
‘˚HÓ EÁs¡T≈£î+<äe÷ì eTqdüT |ü⁄f…ºqT
‘˚HÓ{°>∑˝≤qT #·÷dæ ãT>∑T\T |ü⁄f…ºqT
n+‘·˝ÀHÓ u§+‘· ‘√ì ‘ê‘· e#ÓÃqT
á>∑ ˝…*¢ bıjÓT´≥≥Tº bı>∑qT ô|f…ºqT
TE
#Ó≥Tº møÏÿ ‘˚HÓ ‘Óf…º |ü≥Tºø=#ÓÃqT

‹j·T´HÓ’q ‘˚HÓ |æ+&ç |ü+∫ ô|f…ºqT
EÁs¡T≈£îqï |æ\¢*+{Ï<ë] |üf…ºqT
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 101

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) ∫+‘·#Ó≥Tº MT<ä ‘˚HÓ‘Óf…º ñqï~ ø£<ë! MTs¡T Ç+ø±
mø£ÿ&Óø£ÿ&É ‘˚HÓ‘Óf…º\T #·÷XÊs¡T?
Ç) ‘˚H#Ó ÷· ôdÔ H√{Ï˝À }≥\÷s¡T‘êsTT ø£<ë! Ç+ø± @y˚T+
NG
#·÷ùdÔ MT≈£î H√s¡÷s¡T‘·T+~?
á) ‘ê‘· ‘˚HqÓ T |ü+∫ ô|{≤º&TÉ ø£<ë! MTs¡T m|ü&Óq’ @yÓTHÆ ê
|ü+∫ô|{≤ºsê? LA
II #·<äTe+&ç
n) π>j·T+˝À {°#·sY #Ó|æŒq yêø±´\T, |ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç.
TE
Ä) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|Œü +&ç. |ü<ë\T #·<Tä e+&ç. nø£så ê\qT >∑TDÏ+‘ê\
#ês¡Tº˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
T
ER
y˚Tø£ #˚|ü
SC
y˚T ø£ #˚ |ü
‘˚HÓ{°>∑ HÓeT*
‘˚ HÓ {° >∑ HÓ eT *
102 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
Ç) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
A
¬ ø¬ ¬> #Ó C… f… &Ó ‘Ó <Ó HÓ ô| u… yÓT jÓT ¬s ˝… yÓ XË ôd
AN
π øπ π> #˚ CÒ fÒ &˚ ‘˚ <˚ H˚ ù| uÒ y˚T j˚T πs ˝Ò y˚ X‚ ùd
á) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. |ü<ë\˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£åsêìï ô|’ >∑TDÏ+‘· |ü{Ïºø£˝À
mø£ÿ&ÉTqïy√ >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
NG
¬øs¡≥+ πøø£ &˚>∑ yÓTs¡T|ü⁄ ˝Ò&ç uÒ&ç
ù|s¡T H˚\ ‘˚HÓ y˚s¡T y˚T‘· ôd\e⁄
#Ós¡T≈£î uÒs¡+ #˚|ü
LA <˚$ ùde yÓ\T>∑T
y˚Tø£ CÒãT y˚|ü ùds¡T HÓeT* yÓT+‹≈£Ls¡
‘Ó\T|ü⁄ ô|s¡T>∑T fÒ≈£î πs>∑T y˚Tqe÷eT #˚qT
ñ) øÏ+<ä ^‘· ^dæq nø£åsê\˝À ‘˚&ÜqT >∑T]Ôdü÷Ô |ü<ë\T #·<äTe+&ç.
TE
1. #Ó\ø£ ` #˚|ü 4. f…+ø±j·T ` fÒ≈£î 7. ô|s¡T>∑T ` ù|s¡T

2. #Ós¡T≈£î ` #˚qT 5. ‘Ó\T>∑T ` ‘˚≥ 8. yÓT&É ` y˚T&É
3. C…+&Ü ` CÒãT 6. HÓ\ ` H˚\ 9. ¬s+&ÉT ` sπ >∑T|ü+&ÉT
T
}) øÏ+~ yêø±´\T #·~$, U≤∞˝À¢ dü¬s’q |ü<ëìï sêj·T+&ç.

ER
‘˚\T, ¬>\T|ü⁄, C…+&Ü, #˚<äT, #˚‘·T\T

1. Ä≥˝À ˙<˚.
2. ‹q&ÜìøÏ eTT+<äT ø£&É>±*.
SC
3. eT+#·+ øÏ+<ä bÕ≈£î‘·Tqï~.

4. y˚bÕ≈£î >± ñ+≥T+~.
5. eT÷&ÉT s¡+>∑T\ ¬s|ü¬s|ü˝≤&ç+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 103
III sêj·T+&ç
A
AN
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ª ¬ μ, ª π μ ñ+∫ sêj·T+&ç.
¬ ø¬
π øπ
NG
Ä) ô|’ nø£åsê\‘√ @s¡Œ&˚ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................
LA
........................ ........................
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. yê{Ïìã{Ïº U≤∞\˝À dü¬s’q |ü<ë\T sêj·T+&ç.

TE
........................ ........................
........................ \ ≈£Ls¡ ........................ ø±j·T
T
........................ ........................
........................ bÕ\T ........................ >¬ \
ER
........................
........................ áø£
á) u§eTàqT #·÷dæ U≤∞˝À¢ dü¬s’q |ü<ë\T sêj·T+&ç.
SC
1. n+<ä+>± ñ+≥T+~.
........................
........................ n+<ä+>± ñ+≥T+~.
104 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

2. ≈£Ls¡ õ>∑Ts¡T>± ñ+≥T+~.
A
........................
........................ ≈£Ls¡ õ>∑Ts¡T>± ñ+≥T+~.
AN
3. #Ós¡Te⁄˝À ñ+{≤sTT.
........................
#Ós¡Te⁄˝À ........................ ñ+{≤sTT.
NG
4. ≈£î ≈£î |üs¡T>∑T|ü+<Ó+.
........................ ........................
........................ ≈£î ........................ ≈£î |üs¡T>∑T|ü+<Ó+.
LA
ñ) øÏ+~ |ü{Ïºø£qT |üP]+#·+&ç.
± Ï ° î L ¬ π
ø£ ø±j·T øÏ≥T≈£î ø°≥ø£+ ≈£î+&É ≈£Ls¡ ¬øs¡≥+ øπ ø£
TE
>∑
ã
q
|ü
T
ER
øÏ+~ u§eTà˝À |æ\\¢ ≈£î ù|s¡T¢ ô|≥º+&ç. yêfi¯ófl ‘˚HÓ >∑T]+∫ @+ e÷{≤¢&TÉ ≈£î+≥THêïs¡T?
MTs¡T }Væ≤+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 105

19. ø=+>∑ k˛|ü‹ ( =, √ )
A
AN
ø=+&É|üø£ÿ #Ós¡Te⁄˝À,
ø√{Ï #˚|ü\T+&Ósê!
NG
#˚|ü\‘√ k˛|ü‹
#˚ôd ø=+>∑ #·÷&Ésê!
LA
e÷≥˝…H=ï #Óô|Œsê!
yê{Ïì q$Tà+#Ósê!
s√Eø=ø£ÿ #˚|üqT
TE
ø=+#·b˛sTT $T+¬>sê!
$T+>∑>±! $T+>∑>±!
m+Á&ç ˇø£f… $T–˝…sê!
<ëìï ≈£L&É $&ÉTeø£
T
ø=+#·b˛‘·T+&É>±
ER
ã+&É MT<ä #˚|üeTT+&ÉT¢

m+Á&çø±j·T #·÷ôdsê!
ø=+>∑u≤e <=+>∑ ãT~Δ
m+Á&çøÏ ms¡Tø±jÓTsê!
SC
‘Ó*$ ‘Ó#·TÃø=HÓqTsê!
ø=+>∑yÓT&ÉqT ø=]¬øsê!
<=+>∑\‘√ k˛|ü‹!
ÁbÕD≤\≈£î Ä|ü‹!
106 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà˝À @ @ »+‘·Te⁄\T, |ü≈£åî\T ñHêïsTT?
Ç) ø=+>∑ #˚|ü\qT q$Tà+#·&ÜìøÏ @+ e÷≥\T #Ó|æŒ
ñ+&Ée#·TÃ?
NG
á) m+Á&çø±j·T ø=+>∑ yÓ÷kÕìï >∑T]Ô+#·≈£î+fÒ @+ »]π>~?
ñ) m{≤¢+{Ï yêfi¯fl‘√ k˛|ü‹ #˚j·Te<äT›?
II #·<äTe+&ç LA
n) øÏ+~ yêø±´\T, |ü<ë\T π>j·T+˝À >∑T]Ô+∫ yê{Ï øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
1. ø=+&É|üø£ÿ #Ós¡Te⁄˝À
TE
2. <=+>∑\‘√ k˛|ü‹!
3. ø=+>∑u≤e <=+>∑ãT~Δ
4. ø=+&É, k˛|ü‹, ø=+>∑
Ä) ªsêμ ∫es¡ ñqï |ü<ë\T π>j·T+˝À >∑T]Ô+∫ ^‘· ^j·T+&ç. #·<äTe+&ç.
T
Ç) π>j·T+˝À ª = μ, ª √ μ nø£åsê\T >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç. #·<äTe+&ç.

á) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. yêø±´\˝Àì ª = μ, ª √ μ >∑\ |ü<ë\T
ER
>∑T]Ô+#·+&ç.
SC
ø=eTàô|’q ø√‹ ñ+~. ø√‹ ø=j·T´˝Àì yÓTT\ |”øÏ+~. ø√‹ ‘√ø£ ‘Ó–+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 107
ñ) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T, nø£åsê\T #·<äTe+&ç. á nø£åsê\T >∑TDÏ+‘ê\
A
#ês¡Tº˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
AN
NG
ø=+f…ø√‹ ø=&Ée* >=&ÉT>∑T >√&ÉMT<äø√‹
ø=+ f… ø√ ‹ ø= &É e * >= &ÉT >∑T >= &É MT <ä ø√ ‹
}) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
LA
= ø= >= #= C§ {§ &= ‘= <= H= bı u§ yÓTT jÓTT s= ˝§ y= X§ kı
√ ø√ >√ #√ CÀ {À &√ ‘√ <√ H√ b˛ uÀ yÓ÷ jÓ÷ s√ ˝À y√ XÀ k˛
TE
m) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. ª = μ, ª √ μ ñqï nø£åsê\T ô|’ >∑fi¯fl˝À >∑T]Ô+∫ ª μ

#·T≥º+&ç.
ø=+>∑ ` ø√‹
T
>=+>∑&ç ` >√s¡T
ER
‘=+&É ` ‘√ø£
<=+>∑ ` <√eT
u§+>∑s¡+ ` uÀq+
SC
yÓTTdü* ` yÓ÷ø±\T
bıs¡ø£ ` b˛ø£
H=dü\T ` H√s¡T
108 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

III sêj·T+&ç
A
AN
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î >∑TDÏ+‘ê\T sêj·T+&ç.
±
Ï
NG
°
î
L
¬
π
LA
=
√
TE
Ä) øÏ+~ u§eTà\≈£î ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
........................ ........................
........................ ........................
T
ER
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
........................ ........................
SC
........................ ........................
........................ ........................
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 109

Ç) øÏ+~ u§eTà\ Ä<Ûës¡+>± yêø±´\T sêj·T+&ç.
A
.........................................................
ø√&ç –+»\T ‹+≥T+~.
AN
1. –+»\T ‹+≥T+~. .........................................................
2. ø±j·T\T ‹+≥T+~.
NG
......................................................................................
......................................................................................
3. #˚|ü\T ‹+≥T+~.
......................................................................................
......................................................................................
LA
4. Ä≈£î\T ‹+≥T+~.
......................................................................................
......................................................................................
TE
5. »+‘·Te⁄\qT ‹+≥T+~.
......................................................................................
......................................................................................
á) øÏ+~ u§eTà Ä<Ûës¡+>± yêø±´\T sêj·T+&ç.
T
:
ER
:
SC
:
:
110 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\T #·<äTe+&ç. yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
A
u§+>∑s¡+ ‘√ø£ >∑T&ç
ø√‹ ˝À|ü\ >√&É
AN
ø=+&É ‘√{Ï Ä&ÉT≈£î+<ë+
ø√≥ MT<ä ‘√≥
Ç≥Tø£ Ä≥ bı&Ée⁄
NG
LA
TE
øÏ+~ u§eTà ^j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç. <ëì >∑T]+∫ ¬s+&ÉT yêø±´\T sêj·T+&ç.
T
ER
SC
1.
2.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 111
20. yÓTÆ<ë≈£î ( ¬ ’ , ö )
A
AN
ÄcÕ&ÛÉe÷dü+˝À yÓTÆ<ë≈£î
∫>∑T]+#Ó Ç+ô|’q yÓTÆ<ë≈£î
>ö], yÓ’wüí$b˛sTT yÓTÆ<ë≈£î
NG
ôd’øÏ\Tô|’ ‘Ó∫Ã] yÓTÆ<ë≈£î
yÓT‘·Ô>± q÷]] yÓTÆ<ë≈£î
#˚‘·T\≈£î ô|{Ïº] yÓTÆ<ë≈£î
øöeTT~ #˚‹øÏ yÓTÆ<ë≈£î
LA
ø=eTà˝Òø£HÓ |ü+&Ó yÓTÆ<ë≈£î
eTÚìø£ #˚‹øÏ yÓTÆ<ë≈£î
eT+<ës¡yÓTÆ |üPôd yÓTÆ<ë≈£î
TE
T
ER
SC
112 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà #·÷dæ me¬ses¡T @+ #˚düTÔHêïs√
#Ó|üŒ+&ç. MTs¡T yÓTÆ<ë≈£î m{≤¢ ô|≥Tº≈£î+{≤s√
#Ó|üŒ+&ç.
Ç) yÓT<Æ ë≈£îqT m|ü&Ó|ü &ÉT ô|≥Tº≈î£ +{≤s√ #Ó|Œü +&ç.
NG
á) yÓT<Æ ë≈£îe˝… Ç+ø± y˚{‘Ï √ n\+ø£]+#·T≈£î+{≤s¡T?
ñ) >ö], yÓ’wüí$ ôd’øÏ\Tô|’ b˛sTT yÓTÆ<ë≈£î ‘Ó#êÃs¡T
ø£<ë! ôd’øÏ\Tô|’ Ç+ø± @y˚T+ ‘˚e#·TÃ?
II #·<äTe+&ç
LA
n) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. øÏ+~ yêø±´\˝Àì ª ö μ, ª ¬ ’ μ ñqï
TE
|ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
T
>ö] ôd’øÏ\T >ö] ôd’øÏ\T ô|’ qT+&ç >ö] eT∞fl ˝Ò∫

ER
‘=≈£îÿ‘·Tqï~. C≤]|ü&É¶~. ôd’øÏ\T ‘=øÏÿ+~.

Ä) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç. á nø£åsê\T
>∑TDÏ+‘ê\ #ês¡Tº˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
SC
>ö‘·$T ôd’øÏ\T >öqT ¬s’\T

>ö ‘· $T ôd’ øÏ \T >ö qT ¬s’ \T
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 113

Ç) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\T #·<äTe+&ç. yê{Ï‘√ |ü<ë\T #Ó|üŒ+&ç.
A
¬ ’ ø¬ ’ ¬>’ #Ó’ C…’ f…Æ &Ó’ ‘Ó’ <Ó’ HÓ’ ô|’ u…’ yÓTÆ jÓTÆ ¬s’ ˝…’ yÓ’ XË’ ôd’
AN
ö øö >ö #Í CÖ {Ö &Í ‘Í <Í HÍ bÂ uÖ eTÚ j·TÚ sö ˝Ö yÍ XÖ kÂ
á) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. ¬ ’ , ö ñqï nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
¬ø’ø£ ` øö\T ¬>’&ÉT ` >ö]
NG
#Ó’qT ` #Íø£ C…\’ T ` CÖ[
f…Æs¡T ` {ÖqT ‘Ó’\+ ` ‘Í&ÉT
<Ó’e+ ` <Í&ÉT ô|’s¡T ` bÂ&És¡T
yÓT≈Æ î£ ` eTÚq+ LA ¬s’\T ` sö‘·T
ñ) øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç. ¬ ’, ö >∑\ |ü<ë\T >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
1. e÷ }]˝À e]ô|’s¡T u≤>± ô|]–+~.
2. yÓTÆ<ë|æ+&ç #·bÕr\T u≤>∑T+{≤sTT.
TE
3. {ÖqT≈£î b˛<ë+ s¡+&ç.

4. ôd’øÏ\T f…Æs¡T |ü–*+~.
5. >ö] ms¡T|ü⁄ s¡+>∑T >öqT y˚düT≈£îqï~.
T
}) øÏ+~ U≤∞\˝À dü]b˛j˚T |ü<ä+ ñ+∫ #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.

( yÓTÆ≈£î, ôd’øÏ\T, #Ó’qT, C…’\T, ô|’dü\T, ‘Í&ÉT )
ER
1. ˇø£ s¡÷bÕsTTøÏ q÷s¡T ........................

........................
........................
2. ........................ f…Æs¡T |ü–*+~.
3. ôd’øÏ\T ........................
........................ }&ç+~.
SC
4. <=+>∑\qT ........................
........................ ˝À ñ+#ês¡T.
........................
5. ........................ ˝À bÕ≥\T $ì|æ+#êsTT.
6. Äe⁄ ........................
........................ ‹+≥Tqï~.
114 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
III sêj·T+&ç
A
AN
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ¬ ’, ö #˚]Ã #·<äTe+&ç. yê{Ï‘√ e#˚Ã |ü<ë\T sêj·T+&ç.
¬ ’ ø¬ ’ ¬>’
ö øö
NG
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................ ........................ ........................
........................
LA ........................ ........................
Ä) øÏ+~ u§eTà\≈£î ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
TE
........................ ........................ ........................

........................ ........................ ........................
T
ER
........................ ........................ ........................

........................ ........................ ........................
Ç) u§eTàqT #·÷dæ U≤∞\T |üP]+#·+&ç.
SC
........................ ........................
........................ MT<ä ........................ ñqï~.
........................ ........................
........................ eTT+<äT ........................ ñqï~.
........................ ........................
........................ yÓqTø£ ........................ ñqï~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 115
á) øÏ+~ yêø±´\T ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
A
¬s............................................................................................................................
’\T˝À >ö‘·$T }]øÏ b˛sTT+~.
...........................................................................................................................
AN
............................................................................................................................
e÷$T&ç ‘√≥qT #·÷dæ+~.
...........................................................................................................................
............................................................................................................................
e÷$T&ç ø±j·T\T ø√dæ+~.
...........................................................................................................................
............................................................................................................................
NG
...........................................................................................................................
............................................................................................................................
...........................................................................................................................
............................................................................................................................
...........................................................................................................................
LA
TE
øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. ø£<∏ä #Ó|üŒ+&ç. |ü<ë\T sêj·T+&ç.
........................
........................
T
........................
........................
ER
........................
........................
........................
SC
........................
........................
........................
116 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

21. dæ+Vü≤+ ` õ+ø£ (D, fi¯, Vü≤)
A
AN
Hêsêj·TD n&É$øÏ b˛sTT+&ÉT.
n&É$˝À õ+ø£qT #·÷dæ+&ÉT.
>∑T] #·÷dæ u≤D+ y˚dæ+&ÉT.
NG
LA
u≤D+ >∑T]‘·|æŒ+~.
õ+ø£ |üs¡T>∑T ô|{Ïº+~.
TE
T
ER
õ+ø£ dæ+Vü≤+ >∑TVü≤˝À

<ä÷]+~. eDT≈£î‘·T eT÷\q
ì\T#·T+~.dæ+Vü≤+ õ+ø£qT
#·÷dæ+~. ø±s¡D+
SC
n&ç–+~.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 117

õ+ø£ ø±s¡D+ ‘Ó*|æ+~.
A
‘·qqT ø±bÕ&ÉeTì
AN
dæ+Vü≤+qT n&ç–+~.
NG
LA dæ+Vü≤+ düπs nqï~.
õ+ø£qT >∑TVü≤˝À
ñ+∫+~. ‘·\T|ü⁄≈£î
TE
‘êfi¯+ y˚dæ+~. ‘êfi¯+

#Ó$ì <ë∫+~.
T
Hêsêj·TD dæ+Vü≤+qT
ER
#·÷dæ+&ÉT. yÓ+≥H˚ bÕ]

b˛sTT+&ÉT. dæ+Vü≤+ ‘êfi¯+
rdæ+~. õ+ø£ n&É$˝ÀøÏ
SC
b˛sTT+~.
118 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
n) dæ+Vü≤+`õ+ø£ ø£<∏äqT MT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.
Ä) u§eTà\T #·÷&É+&ç. u§eTà˝À
@y˚T+ ñqïy√ #Ó|üŒ+&ç.
Ç) n&É $ ˝À Ç+ø± @y˚ T +
NG
»+‘·Te⁄\T ñ+{≤sTT?
II #·<äTe+&ç LA
n) bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. øÏ+<ä Ç∫Ãq yêø±´\T, |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
1. >∑T] #·÷dæ u≤D+ y˚dæ+&ÉT.
TE
2. dæ+Vü≤+ õ+ø£qT #·÷dæ+~.

3. ‘·\T|ü⁄≈£î ‘êfi¯+ y˚dæ+~.
4. Hêsêj·TD dæ+Vü≤+qT #·÷dæ+&ÉT.
T
5. >∑TVü≤, ø±s¡D+, u≤D+, ‘êfi¯+

ER
Ä) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T #·<äTe+&ç. nø£åsê\T #·<äTe+&ç. á nø£åsê\T

es¡íe÷\, >∑TDÏ+‘ê\ #ês¡Tº˝À¢ >∑T]Ô+#·+&ç.
SC
u≤D+ ‘êfi¯+ dæ+Vü≤+

u≤ D+ ‘ê fi¯+ dæ+ Vü≤+
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 119
Ç) D, fi¯, Vü≤, ø£å nø£åsê\≈£î >∑TDÏ+‘ê\T sêj·T+&ç. #·<äTe+&ç.
A
£ ë Ï ° T ÷ Ó ˚ Ó’ = √ Í +
D
AN
fi¯
Vü≤
á) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. >∑&ç˝À ñqï nø£åsêìï |ü<ë\˝À >∑T]Ô+∫ düTHêï #·T≥º+&ç.
NG
ns¡TD, »eTTq, ø£+ø£D+, ø£s¡TD, q+<äq+, yêDÏ, yê\+ D
ø£fi¯, ø£\, düs¡fi¯, X¯s¡+, y˚Tfi¯+, X¯q>∑, ‘êfi¯+ fi¯
eq+, Vü≤+dü, Vü≤\+, es¡<ä, }Vü≤, bÕj·Tdü+, Vü≤]‘· Vü≤
LA
III sêj·T+&ç
TE
n) øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç. #·÷dæ n+<ä+>± sêj·T+&ç.

yêDÏ MD yêsTT+∫+~.
T
..................................................................................................................
..................................................................................................................
ER
Vü≤+dü Äø±X¯+˝À $Vü≤]+∫+~.

..................................................................................................................
..................................................................................................................
SC
ôV’≤<äsêu≤<é eTq sê»<Ûëì.

..................................................................................................................
..................................................................................................................
120 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

Ä) øÏ+~ |ü<ë\‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
A
dæ+Vü≤+ :
AN
u≤D+ :
NG
õ+ø£ :
n&É$ :
LA
TE
n) øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. ø£<∏ä #Ó|üŒ+&ç. dæ+Vü≤+, ˇ+f…\ eT<Ûä´ »]–q dü+uÛ≤wüDqT
ˇø£s¡T dæ+Vü≤+, Ç+ø=ø£s¡T ˇ+f…e˝… n_ÛqsTTdü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 121

ø±yê*, ø±yê* #·<äTe⁄ ` Äq+~+#·T
A
AN
NG
ø±yê*! ø±yê*!
LA
r>∑≈£î |ü+~] ø±yê*!
ø±yê*! ø±yê*!
ã&çøÏ >∑+≥ ø±yê*!
TE
ø±yê*! ø±yê*! ø±yê*! ø±yê*!

u≤$øÏ –s¡ø£ ø±yê*! bÕ|ü≈£î |ü\ø£ ø±yê*!
T
ER
SC
122 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

22. bÕsƒ¡XÊ\ (K, #Û·, sƒ¡, &ÛÉ)
A
AN
sêsês¡ ∫H√ï&É sês¡ ∫H√ï&Ü ∫H√ï&É
bÕsƒ¡XÊ\≈£î e∫Ã bÕsƒê\T #·<äTeP ∫H√ï&É
yêq ã&É‘ê ñ+~ H˚HÓ≥¢ sêq÷ ô|<√›&É
NG
eDT≈£î u…&É‘ê ñ+~ H˚HÓ≥ºsêq÷ ô|<√›&É
#Û·Á‹ |ü≥Tºø=ì ∫qï+>∑ sêsê ∫H√ï&É
<äT|üŒ{Ï ø£|üø=ì Ç|ü&˚ sêsê ∫H√ï&É LA
Ä≥ bÕ≥\T ñ+f… ã&ç¬ø’‘˚ ekÕÔ ô|<√›&É
ø£<∏ä\T eTT#·Ã≥T¢+f… ã&ç¬ø’‘Ó ekÕÔ ô|<√›&É
TE
&Û+É ø±\T yÓ÷>π {Ï j·TT<äΔ ø£<\ä∏ T+&É÷ ∫H√ï&É

K&ÜZ\T ‹ù|Œ{Ï sêE ø£<∏ä\T+&É÷ ∫H√ï&É
bÕsƒ¡XÊ\≈£î e∫Ã bÕsƒê\T $+{≤ ô|<√›&É
T
Ä≥ bÕ≥\ ø£<∏ä\ #·<äTe⁄ H˚s¡TkÕÔ ô|<√›&É

ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 123

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) ∫Á‘·+˝À @y˚T+ ñHêïsTT? mes¡T @+
#˚düTÔHêïs¡T?
Ç) ˙ ùdïVæ≤‘·T&Óe¬s’Hê ã&çøÏ sê≈£î+fÒ
NG
n‘·ìì qTe⁄« m{≤¢ rdüTø=kÕÔe⁄?
á) ˙≈£î m{≤¢+{Ï ã&ç n+fÒ Çwüº+?
m+<äT≈£î?
ñ) yêq|ü&ÉT‘·T+fÒ ˙πøeTì|ædüTÔ+~?
LA
II #·<äTe+&ç
TE
n) ªKμ, ª#Û·μ, ª&ÛÉμ, ªsƒ¡μ nø£åsê\Tqï |ü<ë\T bÕsƒ¡+˝À, es¡íe÷\˝À >∑T]Ô+#·+&ç.

#·<äTe+&ç.
Ä) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. ^‘· ^dæq |ü<ë\T #·<äTe+&ç.
T
ER
SC
X‚Ks¡T HÓeT* |æ+#Û·+ neTTà‘·THêï&ÉT. πsK ˇø£ HÓeT* áø£ n&ç–+~.

124 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T #·<äTe+&ç. nø£åsê\T >∑T]Ô+#·+&ç. Ä nø£åsê\T
es¡íe÷\˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
A
AN
X¯+K+ |æ+#Û·+ bÕsƒ¡XÊ\ &ÛÉ+ø±
X¯+ K+ |æ+ #Û·+ bÕ sƒ¡ XÊ \ &ÛÉ+ ø±
NG
á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À¢ì nø£åsê\T #·<äTe+&ç.
£ ë Ï °LA T ÷ Ó ˚ = Ó’ √ Í +
K U≤ œ F KT K÷ U… UÒ U…’ U§ UÀ UÖ K+
#Û· #Ûê ∫Û NÛ #Û·T #Û·÷ #ÛÓ #Û˚ #ÛÓ’ #Û= #Û√ #ÛÍ #Û·+
sƒ¡ sƒê ]ƒ Øƒ sƒ¡T sƒ¡÷ ¬sƒ πsƒ ¬sƒ’ sƒ= sƒ√ sƒö sƒ¡+
&ÛÉ &ÛÜ &Ûç &Ûû &ÛÉT &ÛÉ÷ &ÛÓ &Û˚ &ÛÓ’ &Û= &Û√ &ÛÍ &ÛÉ+
TE
ñ) øÏ+~ u§eTà\ Ä<Ûës¡+>± #·<äTe+&ç. yêø±´\T sêj·T+&ç.

.........................................................................
1. ø£eTsƒ¡+ n+fÒ .........................................................................
T
ER
2. ø£+sƒ¡+ n+fÒ .........................................................................

.........................................................................
3. bÕsƒ¡XÊ\ n+fÒ .........................................................................

.........................................................................
SC
.........................................................................
4. Ks¡+ n+fÒ .........................................................................
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 125

}) øÏ+~ yêø±´\T #·<äTe+&ç. »yêãT\T #Ó|üŒ+&ç. sêj·T+&ç.
............................
A
1. bÕsƒ¡XÊ\ n+fÒ @$T{Ï? ............................
............................
AN
2. &ÛÉ+ø± m{≤¢ yÓ÷>∑T‘·T+~? ............................
3. @qT>∑T eTTK+‘√ ñ+&˚ <˚e⁄&ÉT mes¡T? ............................
............................
NG
III sêj·T+&ç
n) øÏ+~ nø£åsê\≈£î >∑TDÏ+‘ê\T #˚]Ã sêj·T+&ç. yê{Ï‘√ e#˚Ã |ü<ë\T sêj·T+&ç.
LA
£ ë Ï ° T ÷ Ó ˚ Ó’ = √ Í + '
K
#Û·
TE
sƒ¡
&ÛÉ
............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................
T
............................ ............................ ............................

ER
............................ ............................ ............................
Ä) >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.

>±&ç<ä bÕsƒ¡XÊ\ n+<ä+>± n+fÒ
SC
>=+‘·T ñ+≥T+~ &ÛÉeT&ÛÉeT Ks¡+

ø£eTsƒ¡+ yÓ÷–+~ HÓeT* ø£+sƒ¡+
ã&ç |æ+#Û·+ &ÛÉ+ø± ‘êuÒ\T
126 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

..........................................................................................................
ñ<ë: HÓeT* |æ+#Û·+ n+<ä+>± ñ+≥T+~.
..........................................................................................................
A
..........................................................................................................
..........................................................................................................
AN
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
NG
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
LA
ã&ç˝À MT {°#·s¡Te˝… n_Ûqj·T+ #˚dæ #·÷|ü+&ç.
TE
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 127

23. s¡awüeTT (|òüT, s¡a, ãTT, wü, è )
A
AN
ãTTwüß\T ‘·|üdüT‡ #˚XÊs¡T
<˚e⁄ì ø£è|üqT bı+<ës¡T
NG
y˚T|òü÷\T ø£eTTà≈£î e#êÃsTT
yêq\T yÓT+&ÉT>∑ ≈£î]XÊsTT
LA yê>∑T\T, e+ø£\T bı+>±sTT
#Ós¡Te⁄\T n\T>∑T\T <äT+ø±sTT
¬s’‘·T bı\eTT≈£î e#êÃ&ÉT
ø£èwæ‘√ |ü+≥\T |ü+&ç+#ê&ÉT
TE
C≤\] #Ós¡Te⁄≈£î e#êÃ&ÉT

s¡acÕ\HÓH√ï |ü{≤º&ÉT
|ü+≥\T, s¡awüeTT\T n+>∑{À¢ n$Tà
T
&ÉãT“\T dü+bÕ~+#ês¡T.
ER
SC
128 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
Ä) bÕsƒ¡+ u§eTà˝À @y˚T+ ñHêïsTT?
me¬ses¡T @+ #˚düTÔHêïs√ #Ó|üŒ+&ç.
NG
Ç) C≤\] #˚|ü\qT dü+‘·˝À ne÷à&ÉT
ø£<ë! n+>∑{À¢ Ç+ø± @y˚T+
neTTà‘ês¡T?
á) yêq\T u≤>± |ü&ç‘˚ @yÓTÆ‘·T+~?
LA
II #·<äTe+&ç
TE
n) bÕsƒ¡+˝À ª\Tμ nø£ås¡+ ∫es¡>± ñqï |ü<ë\T #·<äTe+&ç. yê{ÏøÏ ª μ #·T≥º+&ç.

Ä) ªª#˚|ü\qT |ü{≤º&ÉTμμ. nì ns¡ú+e#˚Ã |ü<ë\ øÏ+<ä bÕsƒ¡+˝À ^‘· ^j·T+&ç..
T
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T #·<äTe+&ç. nø£åsê\T >∑T]Ô+#·+&ç.

ER
SC
eTè>∑eTT y˚T|òüT+ s¡awü+ ãTTwæ

eTè >∑ eTT y˚T |òüT+ s¡a wü+ ãTT wæ
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 129

á) øÏ+~ |ü<ë\T >∑ã>∑u≤ #·<äTe+&ç. >∑ã>∑u≤ #·~$‘˚ ✩✩✩\˝À, e÷eT÷\T>±
#·~$‘˚ ✩✩\˝À HÓeTà~>± #·~$‘˚ ✩˝À s¡+>∑TqT ì+|ü+&ç.
A
X¯è‹ y˚T|òüT+ ãTTwæ ø£cÕj·T+
✩✩✩
AN
C≤>∑è‹ e÷|òüT+ ãTT‘·Te⁄ ø±cÕj·T+
>∑èVü≤+ s¡awü+ ñwü |òüT+{≤sêe+
ãè+<ä+ s¡a] wæø±s¡T s¡a+s¡a≤e÷s¡T‘·+
NG
ñ) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. >∑&ç˝À ñqï nø£åsêìï, >∑TDÏ+‘êìï |ü<ë\˝À >∑T]Ô+∫
düTHêï #·T≥º+&ç.
|òüT≥+, dü+|òüT+, |òüTq+, y˚T|òüT+ |òTü
<äj·T, s¡awü+, s¡a], »>∑&É+
LA s¡a
qè|ü‹, eTè‹, eèwüuÛÑ+, X¯è+>∑+ è
Wwü<Ûä+, ø√|ü+, ñwü, »|ü+, y˚Twü+, y˚wü+ wü
ãT&É>∑, ãTT‘·Te⁄, |ü⁄&Éø£, ãTTwæ, ãTTD+ ãTT
TE
}) øÏ+~ u§eTà\ Ä<Ûës¡+>± yêø±´\T #·<äTe+&ç. sêj·T+&ç.

................................................................
1. qè|ü‹ n+fÒ qè|ü‹ n+fÒ sêE
................................................................
T
................................................................
2. s¡awü+ n+fÒ ................................................................
ER
................................................................
3. eTè>∑eTT n+fÒ ................................................................
SC
................................................................
4. |òüT≥+ n+fÒ ................................................................
................................................................
5. ãTTwæ n+fÒ ................................................................
130 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
m) øÏ+~ yêø±´\T #·~$ U≤∞˝À¢ dü¬s’q |ü<ä+ sêj·T+&ç.
A
1. .......................... nH˚~ ˇø£ HÓ\ (e÷|òüT+, y˚T|òüT+)
AN
2. .......................... nH˚~ ˇø£ »+‘·Te⁄ (y˚Twü+, y˚wü+)
3. .......................... n+fÒ #˚|ü (s¡awü+, s¡a])
4. .......................... n+fÒ >∑T+&Ó (Vü≤è<äj·T+, >∑èVü≤+)
NG
5. .......................... ˇø£ u≤*ø£ ù|s¡T (eTè<äT\, eTè<äTe⁄)
@) øÏ+~ yêø±´\T #·<Tä e+&ç. kı+‘· e÷≥˝À¢ #Ó|Œü +&ç. ‘·sT¡ yê‘· @+ »]– ñ+≥T+<√
#Ó|üŒ+&ç. yêø±´\˝Àì |òüT, s¡a, ãTT, wü nø£åsê\Tqï |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
LA
ˇø£ s√E ñwü, s¡|òüTT ã&çøÏ ãj·T\T<˚sês¡T.
Ç+‘·˝À y˚T|òü÷\T eTTdæsêsTT.
>=&ÉT>∑T rdüTø=ì ãj·T\T<˚sês¡T.
TE
á<äTs¡T >±\T\T M#êsTT.

>±*øÏ >=&ÉT>∑T m–]b˛sTT+~.
T
III sêj·T+&ç
ER
n) wü, |òüT, s¡a nø£åsê\≈£î >∑TDÏ+‘ê\T #˚]Ã >∑fi¯fl˝À¢ sêj·T+&ç.

£ ë Ï ° T ÷ è Ó ˚ Ó’ = √ Í +
SC
wü cÕ wæ
|òTü
s¡a
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 131

Ä) øÏ+~ yêø±´\T |üP]+#·+&ç.
A
1. yêq\T ≈£î]|æ+#˚$ ........................ .
2. y˚Tø£\T ‹H˚$ ........................ .
AN
3. ˙{Ï˝À ñ+&˚$ ........................ .
4. øÏ+<ä |ü&ç‘˚ |ü–*b˛j˚T$ ........................ .
NG
5. yêq\T |ü&ç‘˚ bÕπs$ ........................ .
IV düè»Hê‘·àø£‘· LA
øÏ+~ u§eTà #·÷&É+&ç. u§eTà˝À MT≈£î ‘Ó*dæq |ü<ë\T sêj·T+&ç. ø£<∏ä }Væ≤+∫
#Ó|üŒ+&ç.
TE
...................................................
...................................................
T
...................................................
...................................................
ER
...................................................
...................................................
SC
...................................................
...................................................
132 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

24. s¡<∏ä+ (<∏ä, <Ûä, |òü, uÛÑ)
A
AN
s¡+>±|ü⁄s¡+ }]˝À sêe÷\j·T+ ñqï~.
lsêeTqe$T |ü + &É T >∑ e∫Ã+~. sêeTTì
}πs–+|ü⁄ ø√dü+ s¡<∏ëìï n\+ø£]+#ês¡T.
NG
sêeTT&ç ì , d” ‘ · q T s¡ < ∏ ä + MT<ä ñ+#ês¡ T .
d”‘êsêeTT\≈£î |üP\e÷\ y˚XÊs¡T. >∑+<Ûä+
|üPXÊs¡T. s¡ø£s¡ø±\ |òü˝≤\T ìy˚<äq #˚XÊs¡T.
LA
}]˝Àì yês¡+<äs¡T e#êÃs¡T. uÛÑøÏÔ‘√ uÛÑ»q\T
#˚XÊs¡T. sêeTTì s¡<ë∏ ìï }s¡+‘ê }πs–+#ês¡T.
TE
T
ER
SC
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 133

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
n) bÕsƒ ¡ + u§eTà˝À @y˚ T + ñHêïsTT?
AN
me¬ses¡T @y˚T+ #˚düTÔHêïs¡T?
Ä) MTs¡T #·÷dæq >∑T&ç >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
Ç) |òü\+ n+fÒ |ü+&ÉT. MT }]˝À <=]πø
NG
|ü+&É¢ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç.
á) MT }]˝À }πs–+|ü⁄\T m|ü&Ó|ü&ÉT #˚kÕÔs¡T?
II #·<äTe+&ç
LA
n) øÏ+~ yêø±´\T, |ü<ë\T #·<Tä e+&ç. bÕsƒ+¡ ˝À n$ mø£ÿ&ÉTqïy√ #·÷&É+&ç. yê{Ïø+Ï <ä
TE
^‘· ^j·T+&ç.
1. s¡<∏ëìï n\+ø£]+#ês¡T.
2. s¡+>±|ü⁄s¡+ }]˝À sêe÷\j·T+ ñqï~.
3. >∑+<Ûä+ |üPXÊs¡T.
T
4. uÛÑøÏÔ, uÛÑ»q\T, s¡+>±|ü⁄s¡+

ER
Ä) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç. øÏ+~ yêø±´˝À¢ <∏ä, <Ûä, |òü, uÛÑ nø£åsê\Tqï
|ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç. ª μ #·T≥º+&ç.
SC
uÛÑ»q #˚XÊs¡T.
<˚e⁄DÏí s¡<∏ä+MT<ä }πs–+#ês¡T. |üfiËfl+˝À d”‘ê|òü˝≤\T ñqï$.
134 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
Ç) øÏ+~ u§eTà\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T #·<äTe+&ç. nø£åsê\T >∑T]Ô+#·+&ç. Ä nø£åsê\T
es¡íe÷\˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
A
AN
NG
s¡<∏ä+ <Ûäq+ d”‘ê|òü\+ uÛÑ»q
s¡ <∏ä+ <Ûä q+ d” ‘ê |òü \+ uÛÑ » q
á) ª<∏äμ >∑TDÏ+‘·+ #·<äTe+&ç. <Ûä, |òü, uÛÑ >∑TDÏ+‘ê\T sêj·T+&ç. #·<äTe+&ç.
LA
£ ë Ï ° T ÷ è Ó ˚ Ó’ = √ Í +
<∏ä <∏ë ~∏ B∏ <∏Tä <∏÷ä <∏èä <∏Ó <∏˚ <∏Ó’ <∏= <∏√ <∏Í <∏ä+
<Ûä
TE
|òü
uÛÑ
ñ) øÏ+~ yêø±´\T ‘·|ü\T ˝Ò≈£î+&Ü >∑ã>∑u≤ #·<äTe+&ç. me¬ses¡T @+ #˚düÔs√
T
#Ó|üŒ+&ç.
ER
1. uÛÑyêì ¬s+&√ ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·Tqï~.

2. sê<Ûä ≈£L&Ü ¬s+&√ ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·Tqï~.
3. ;ÛeTT&ÉT d”‘ê|òü\+ ‹+{≤&ÉT.
SC
4. sê<Ûä C≤eT|ü+&ÉT ‹+≥Tqï~.

5. sê<Û,ä uÛyÑ êì s√p Ä≥\T Ä&ÉT‘ês¡T. ø£<\ä∏ T $+{≤s¡T.
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 135

III sêj·T+&ç
A
AN
n) øÏ+~ ù|s¡T¢ #·<äTe+&ç. ne÷àsTT\, nu≤“sTT\ ù|s¡T¢ y˚s¡T#˚dæ sêj·T+&ç.
eT<ÛäT, kÕs¡~∏, yÓTÆ~∏*, XÊ+uÛÑ$, düTπsK, sê<Ûä, edüT+<Ûäs¡, XÀuÛÑ, uÛÑ>∑yêqT,
uÛÑ>∑e+‘·sêe⁄, düT<Ûä, uÛÑyêì, K©\T, U≤C≤, uÛ≤s¡‹, |òüDÏ≈£îe÷sY, <ëX¯s¡~∏.
NG
ne÷àsTT\T nu≤“sTT\T
LA
TE
T
Ä) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç. yêø±´\T #Ó|üŒ+&ç.

ER
............................ ............................
<∏ä |ü dü ø£ ............................ ............................
q sƒ¡ <Ûä uÛÑ ............................ ............................
s¡ |òü ã \ ............................ ............................
SC
X¯ K >∑ + ............................ ............................

............................ ............................
............................ ............................
............................ ............................
136 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
A
øÏ+~ u§eTàqT #·÷&É+&ç. yêø±´\T sêj·T+&ç.
AN
NG
LA
TE
ñ<ë:` Hê>∑* ñqï~.

T
.................................... ñqï~.
ER
.....................................................
.....................................................
SC
.....................................................
.....................................................
.....................................................
.....................................................
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 137
NeT ` |ü&Ée #·<äTe⁄ ` Äq+~+#·T
A
1 2
AN
ø±\Te˝À
ˇø£s√E s¡$ ˇø£ NeT
ã&çøÏ eTTì–b˛e&É+
b˛‘·THêï&ÉT.
NG
#·÷XÊ&ÉT.
LA3 4
yÓ+≥H˚ ˇø£
ø±–‘·+ |ü&Ée
TE
#˚dæ ˙{Ï˝À
e~˝≤&ÉT.
NeT |ü&Ée møÏÿ ≈£Ls¡TÃ+~.

T
ER
5 6
s¡$ NeT |ü&Ée

SC
|ü&ÉeqT ~–
ˇ&ÉT¶ MT<ä Äq+<ä+>±
ô|{≤º&ÉT. b˛sTT+~.
138 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

25. bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T (ø£å)
A
AN
m+&É≈£î m+&çq Ns¡
yêq≈£î ‘·&çdæq Ns¡
Äø±X¯+˝À Äπsdæq
s¡+>∑T\ s¡+>∑T\ Ns¡
NG
@$T≥~? @$T≥~?
(Ç+Á<Ûä <ÛäqTdüT‡)
LA
n+<ä#·+<ë\ yê&ÉT ô|’H=ø£ |ü\ø£
Äø±X¯+˝À ñ+{≤&ÉT Äø±X¯+˝À ns¡yÓ’ nÁs¡\T øÏ+<=ø£ |ü\ø£
TE
s√Eø√ Äø±s¡+ nÁs¡ø=ø£ dæbÕsTT. dæbÕsTTø=ø£ |ü\ø£\ q&ÉTeT

∫e]πøyÓ÷ e÷j·T+ ‘·TbÕøÏ @$T≥~? @$T≥~? yÓT*ø£\ –\ø£
mesêj·Tq? mesêj·Tq? (‘˚HÓ ‘·Tf…º) @$T≥~? @$T≥~?
(#·+<äe÷eT) (Hê\Tø£)
T
ER
#˚‹‘√ #·\T¢‘ês¡T
SC
H√{Ï‘√ @s¡T‘ês¡T sêC≤yê] ‘√≥˝À s√C≤|üP\T

@$T≥$? @$T≥$? #·÷ùdyêπs ø±˙ ø√ùdyês¡T ˝ÒsT¡
(nø£åsê\T) @$T≥$? @$T≥$?
(qø£åÁ‘ê\T)
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 139

I $q+&ç ` e÷{≤¢&É+&ç
A
AN
n) ˇø£s¡T bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T n&É>±*. Ç+ø=ø£s¡T <ëìøÏ $&ÉT|ü⁄\T #ÓbÕŒ*.
II #·<äTe+&ç
NG
n) øÏ+~ u§eTà\T #·÷dæ yêø±´\T #·<äTe+&ç.
|ü≈£åî\T m>∑Ts¡T‘·THêïsTT.
LA
bÕ|ü nø£åsê\T sêdüTÔqï~.
TE
s¡øå±ã+<ÛäqeTT nq>± sêF ø£≥º&É+.

T
ER
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. yê{Ï˝À ªø£åμ nø£åsêìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. ªø£åμ nø£åsêìï

es¡íe÷\˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
|üØø£å |üøeå£ TT |ü≈îå£ \T nø£ås¡+
SC
s¡ø£åD •ø£å düeTø£å+ yÓ÷ø£å+

‘·ø£åD+ ø£åD+ \ø£åD+ $\ø£åD+
\ø£å |üs√ø£å+ >∑yêø£å+ s¡øå±ã+<ÛäqeTT
140 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

Ç) øÏ+~ es¡íe÷\ #·÷&É+&ç. es¡íe÷\˝Àì @ @ nø£åsê\T á bÕsƒ¡+˝À ñqïy√
A
#·÷dæ yê{ÏøÏ ª μ #·T≥º+&ç. es¡íe÷\˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T ‘·j·÷s¡T#˚dæ
#Ó|üŒ+&ç.
AN
es¡íe÷\
NG
n Ä Ç á ñ } ãTT ãT÷
m @ ◊ ˇ LA z W " + '
ø£ K >∑ |òTü v
Ô Ô
TE
#· #· #Û· » » s¡a x
≥ sƒ¡ &É &ÛÉ D
T
ER
‘· <∏ä <ä <Ûä q

|ü |òü ã uÛÑ eT
SC
j·T s¡ \ e X¯ wü dü Vü≤ fi¯ ø£å i

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 141
III sêj·T+&ç
A
n) bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì >∑TDÏ+‘êø£åsê\qT øÏ+~ >∑fi¯fl˝À¢ sêj·T+&ç. $T>∑‘ê
AN
>∑fi¯flqT ≈£L&Ü ì+|ü+&ç.
£ ± Ï ° î L è ¬ π ¬’ = √ ö + '
n Ä Ç á ñ } ãTT m @ ◊ ˇ z W n+ n'
NG
ø£ ø± øÏ ø° ≈£î ≈£L ø£è ø¬ øπ ø¬ ’ ø= ø√ øö ø£+ ø£'
>∑ –
#·
»
≥
&É &ÉT
LA
D
‘·
TE
<ä ~ <=
q H√
|ü ô|’
ã
eT $T yÓT
T
j·T
s¡
ER
\ *
e
X¯
wü
SC
dü
Vü≤
fi¯
ø£å
142 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20
(Ä) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝À MT≈£î ‘Ó*dæq »+‘·Te⁄\, |üP\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
A
»+‘·Te⁄\T |üP\T
AN
NG
LA
ô|’ |ü<ë\˝Àì nø£åsê\T >∑TDÏ+‘ê\ |ü{Ïºø£˝À mø£ÿ&É ñqïy√ #·÷|ü+&ç.
(Ç) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\ Ä<Ûës¡+>± |ü~ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
TE
1. 6.
y˚T bÕ qT eT÷
>√ &É ø° \T 2. 7.
‘√ yÓT ≥ ø£ 3. 8.
|æ ¬s’ \ ø£+
T
4. 9.
ER
5. 10.
(á) øÏ+~ |ü<ë\T #·<äTe+&ç. >∑TDÏ+‘· Áø£eT+˝À sêj·T+&ç.
(n) ‘˚\T ‘=+&É ‘Í&ÉT ‘Ó’\+ ‘√\T ‘Ó\T>∑T
SC
1. ........ 2. ........ 3. ........ 4. ........ 5. ........ 6. ........
(Ä) |”≥ |ü&É>∑ |üPdü bÕ≥ |ü⁄s¡T>∑T |æ\ø£

1. ........ 2. ........ 3. ........ 4. ........ 5. ........ 6. ........
‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 143
(ñ) MT ùdïVæ≤‘·T\ ù|s¡T¢ ◊<äT sêj·T+&ç.
A
1. ........... 2. ........... 3. ........... 4. ........... 5. ...........
AN
(}) ≈£Ls¡>±j·T\ ù|s¡T¢, |ü+&É¢ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
1. ........... 2. ........... 3. ........... 4. ........... 5. ...........
6. ........... 7. ........... 8. ........... 9. ........... 10. ...........
NG
es¡íe÷\ Áø£eT+˝À nø£åsê\T ø£\T|ü+&ç. @s¡Œ&çq »+‘·Te⁄ ù|s¡T #Ó|üŒ+&ç. <ëì >∑T]+∫
MT≈£î ‘Ó*dæq $wüj·÷\T sêj·T+&ç.
LA
fi¯. n. Ä. Ç.
i á
Vü≤. . . ñ.
}
. m.
TE
dü .
wü . @.
W.
X¯.
.|ü ◊
e. z ..
T
n+ . ˇ.
.|òü .q n' .
\.
ER
j·T. D. .s¡a » . ø£
eT. s¡. ã. .x . .#Û·
. ‘· . . &ÛÉ .≥ #· .
uÛÑ <Ûä . .K
.<∏ä &É. ¡ . sƒ¡ v. .
SC
<ä
. |òüT .>∑
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
144 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

1st Class Telugu FL PDF

Caricato da

Informazioni sul documento

Titolo originale

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

1st Class Telugu FL PDF

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

SC

&Üˆˆ <äVü≤>±+ kÕ+ãeT÷]Ô, l <˚X¯|ü‹ lìyêdt,

$ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´&ÉT, dü\Vü‰<ës¡T, u≤\kÕVæ≤ry˚‘,Ô·

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D dü$T‹

l mdt. »>∑Hêï<∏ä ¬s&ç¶ l ¬ø. ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé sêe⁄ l _. düT<Ûëø£sY

sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD≤dü+düú, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑+, Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+

$<ä´e\¢ m<ä>±* #·{≤º\qT >ös¡$+#ê*

No part of this publication may be reproduced,

The copy right holder of this book is the Director of

This Book has been printed on 70 G.S.M. Maplitho

Title Page 200 G.S.M. White Art Card

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019`20

( ii ) ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

‘˚~ : 31/01/2015 dü+#ê\≈£î\T

H˚qT Hê <˚XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqT.

Á|ü‹yê]‘√qT eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT.

( iv ) ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

|ü<ë´\T #Ó|æŒ+#ê*. yê{Ïì q\¢ã\¢ô|’ sêj·÷*. yê{Ïì |æ\¢\‘√ #·~$+#ê*. sêsTT+#ê*.

ìsêàD+ #˚ùd˝≤, $ìjÓ÷–+#˚˝≤ nuÛ≤´kÕ\T ñqï$.

n+‘·≈£îeTT+<äT bÕsƒê\˝À >∑T]Ô+|ü#˚j·÷*.

u…C≤®s¡|ü⁄ $H√<é≈£îe÷sY, mdt.@., |ü*¢ e÷<Ûä$, uÛ≤c˛bÕ<Ûë´sTTì,

ÁbÕ.bÕ. ‹s¡TeT˝≤j·T|ü*¢, sêj·T|ü]Ô, es¡+>∑˝Ÿ.

õ.|ü.ñ.bÕ. ø=\÷¢s¡T, yÓT<äø˘.

q\¢>=+&É õ˝≤¢. ì&Éàq÷s¡T (eT+), q\¢>=+&É õ˝≤¢.

&ç.{Ï.|æ., ˝Ò W≥T &çC…’ì+>¥ : Á|ü‹eT bÕ‘·÷], ôV’≤<äsêu≤<é.

leT‹ B|æø£, ñ|üHê´dü≈£îsê\T, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

l ¬ø.sêCÒ+<äsY ¬s&ç¶, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $<ë´ Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D.

♦ es¡íe÷\ Ä<Ûës¡+>± düs¡ﬁ¯|ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.

♦ u§eTà\ Ä<Ûës¡+>± düs¡ﬁ¯, >∑TDÏ+‘· |ü<ë\T, yêø±´\T sêj·T>∑\>±*.

♦ π>j·÷\T n_Ûqj·T+‘√ bÕ&É>∑\>±*.

( viii ) ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

12. z&É ˇ, z, W qe+ãsY 72

17. m\Tø£ ` @qT>∑T m, @, ◊ »qe] 96

19. ø=+>∑k˛|ü‹ =, √ »qe] 106

22. bÕsƒ¡XÊ\ K, #Û·, sƒ¡, &ÛÉ |òæÁãe] 123

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 1

2 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 3

4 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 5

6 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 dü+dæ<äΔ‘· bÕsƒ¡+`3 7

8 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 dü+dæ<äΔ‘· bÕsƒ¡+`4 9

10 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 dü+dæ<äΔ‘· bÕsƒ¡+`5 11

12 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 dü+dæ<äΔ‘· bÕsƒ¡+`6 13

á‘· eT+#·+ z&É

14 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

bÕsƒ¡XÊ\ s¡awü+ s¡<∏ä+

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 dü+dæ<äΔ‘· bÕsƒ¡+`7 15

16 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

n) π>j·T+˝À øÏ+~ yêø±´\T mø£ÿ&É ñqïy√ #·÷|ü+&ç. yê{ÏøÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.

#·|ü&ÉT #˚ùd ‘·ã\

Ä) π>j·T+˝À ªª‘·ã\μμ |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.

1) u≤ãT ‘·ã\‘√ e∫Ã+&ÉT.

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 17

3, 1 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äTe+&ç.

18 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 19

20 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2019-20 21

|ü<ë´\T #Ó|æŒ+#ê. yê{Ïì q\¢ã\¢ô|’ sêj·÷. yê{Ïì |æ\¢\‘√ #·~$+#ê. sêsTT+#ê.