VISOKONAPONSKI VODOVI

Električni Parametri
 VODIČI

Al - Fe
(ACSR)

Aluminijum
(AAC)

ACRS: ALUMINIUM CONDUCTOR STEEL REINFORCED

AAC: ALL ALUMINIUM STRANDED CONDUCTOR

 Al – Fe vodiči
IEC Standard 1089

Fe D.C.
Kod Površine Broj žica Prečnik žica Prečnici
(%) Otpor
- - Al Fe Ukupno - - Al Fe Jezgro Vodič -
- % mm2 mm2 mm2 Al Fe mm mm mm mm Ω/km
25 17 25 4,17 29.2 6 1 2.30 2.30 2.30 6.91 1.1478
63 17 63 10, 5 73.5 6 1 3.66 3.66 3.66 11.0 0.4555
125 6 125 6, 94 132 18 1 2.97 2.97 2.97 14.9 0.2304
160 6 160 8, 89 169 18 1 3.36 3.36 3.36 16.8 0.1800
200 16 200 32, 6 233 26 7 3.13 2.43 7.30 19.8 0.1444
315 7 315 21,8 337 45 7 2.99 1.99 5.97 23.9 0.0917
400 13 400 51,9 452 54 7 3.07 3.07 9.21 27.6 0.0723
500 13 500 64.8 565 54 7 3.43 3.43 10.3 30.9 0.0578
560 13 560 70.9 631 54 19 3.63 2.18 10.9 32.7 0.0516
630 13 630 79.8 710 54 19 3.85 2.31 11.6 34.7 0.0459
800 13 800 101 901 54 19 4.34 2.61 13.0 39.1 0.0362
 Vodiči u snopu
(Snopasti vodiči)

ZAŠTO?
VEĆA PROPUSNA MOĆ
REDUCIRANA VALNA IMPEDANSA
KONTROLA POLJA
BOLJE HLADJENJE
SIL : Surge Impedance Loading
(Opterećenje valnom impedansom)
2 vodiča u snopu
U l2
SIL =
Zc
L
Zc =
C SIL 1,3 x SIL 1,45 x SIL 1,55 x SIL 1,65 x SIL
VISOKONAPONSKI VODOVI
OPTIČKO GROMOBRANSKO UŽE (OPGW)
 MATRICA KAPACITETA

⎡ C11 − C12 ⋅ ⋅ − C1N ⎤ 5

⎢−C C 22 ⋅ ⋅ − C 2 N ⎥⎥
⎢ 21
C23
[C ] = ⎢ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⎥ C14
⎢ ⎥ 4
⎢ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⎥
⎢⎣ − CN 1 − CN 2 ⋅ ⋅ CNN ⎥⎦
3
2

Reda: N x N C10 1
N - Broj vodiča

Ci0 – Dozemni kapacitet (F/km)

Cij – Medjusobni kapacitet (F/km)
 MATRICA SERIJSKIH IMPEDANSI

⎡ Z11 Z12 ⋅ ⋅ Z1N ⎤ 5

⎢Z Z 22 ⋅ ⋅ Z 2N ⎥⎥
⎢ 21 R23 +jωL23
[Z ] = ⎢ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⎥
4
⎢ ⎥
⎢ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⎥
⎢⎣Z N1 ZN 2 ⋅ ⋅ Z NN ⎥⎦ 3
2

Reda: N x N 1
R11 +jωL11
N - Broj vodiča

Zii = Rii + jω Lii : Vlastita impedansa (Ω/km)

Zij = Rij + jω Lij : Medjusobni impedansa (Ω /km)
 ZAMJENSKE SHEME

[Y ] = jω[C] ⎡ Zv Zm ⋅ ⋅ Zm ⎤
[Z] [Z] ⎢Z Zv ⋅ ⋅ Z m ⎥⎥
⎢ m
[Z ] = ⎢ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⎥
[Y]/2 [Y]/2 ⎢ ⎥
⎢ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⎥
[Y]
⎢⎣Z m Zm ⋅ ⋅ Zv ⎥⎦

1 1' 1 1' Zm i Cm ≈
Cm/2
Zm Zv Cm Cm Cm/2 Zv Zm
Cm/2
Zv ≈
2 2' 2 2'Cm/2
C0 ≈
Zm Zm Cm Cm/2 Zm
Zv Zv
Zm
3 3' 3 3'C /2
m

C0 C0/2 C0/2

a) Γ-shema b) π-shema
 MATRICA SERIJSKIH IMPEDANSI
[Z]=[R] + jω[L]

[R] - matrica aktivnih otpora reda N x N

[L] - matrica induktiviteta reda N x N
N - ukupan broj vodiča
Aktivni otpori: ρ 20 ⋅ l
R20 =
ρ20 - specifična otpornost (Ωm) s

l - dužina vodiča (m)

s - poprečni presjek vodiča (m2)
1
Rv =
Bakar: ρ20 = 1,7 x 108 (Ωm) N0
1
∑
Aluminij: ρ20 = 2,7 x 108 (Ωm) i =1 Ri
 MATRICA AKTIVNIH OTPORA [R]

Promjena sa temperaturom: RTi = R20i ⋅ [1 + α i ⋅ (Ti − 20°)]

RTi - otpor vodiča na temperaturi Ti

αi - temperaturni koeficijent materijala vodiča i

Skin efekt: Rs = R j + ∆R

Rs - otpor pri naizmjenicnoj struji

Rj - otpor pri jednosmjernoj struji
∆R - porast otpora uslijed skin efekta
 ODREDJIVANJE MATRICE INDUKTIVITETA
OSNOVNE JEDNADŽBE
G G
Magnetomotorna sila (Amperov zakon): ∫
F=v Hdl
Γ
=i

G G G G
θ - ugao izmedju vektora H i vektora dl : Hdl = Hdl cos θ
G
Magnetska indukcija: B = µH
G G
Ukupan magnetski tok kroz površinu A: Φ = ∫ Bda
A

Indukcija normalna na površinu A: Φ = BA

Ulančeni tok (N broj zavojaka): λ = NΦ
λ = Li
NΦ
Induktivitet L: L= (H)
i
 POLJE BESKONAČNO DUGAČKOG VODIČA

Γ1 - kontura unutar vodiča

Γ2 - kontura izvan vodiča
y
G
R H
G
povratni dl
beskonačno
vodič Γ1 x
dugački vodič
N=1 Γ2
b) - Polje unutar vodiča
2r a) - Polje izvan vodiča
x 2π x 2
G G ix = i 2 = 2 i
r π r
∫ H ⋅ dl = H 2πx = i
Γ2
x2
H ⋅ 2πx = i x = 2 i
r
i xi
H= za x > r H=
i i 2πx 2πr 2
 ODREDJIVANJE ULANČENOG TOKA
IZVAN VODIČA

B
1m
G G G
B = µ H = µ r µ 0H
x
i R
dx R
i µ0i R
λ = Φ1 = ∫ µ 0 ⋅H ⋅1⋅ dx = µ0 ∫ dx = ln
A r
2πx 2π r
 INDUKTIVITET UNUTAR VODIČA

1 1
Magnetska energija: W = Li 2 dW = µH 2dV
2 2

Energija u elementarnom valjku:

2
x 1 1 ⎛ xi ⎞ x 3i 2
dW = µH 2πx dx = µ ⎜
2
⎟ 2πx dx = µ dx
2 2 ⎝ 2πr 2 ⎠ 4πr 4
1m
Magnetska energija unutar vodiča:
dV = 2πx dx 1
r
r
x 3i 2 µi 2 r
µi 2 x 4 µi 2
W = ∫µ dx = 4 ∫
x dx =
3
=
0
4π r 4
4πr 0
4πr 4
4 0
16π

1 µi 2
Lu i =
2

2 16π
Induktivitet unutar vodiča:
µ0 µr µ0
Lu = ≈ ( µ r ≈ 1)
8π 8π
 UKUPAN INDUKTIVITET

λ1 µ0 R
Vanjski induktivitet: Le = = ln
i 2π r
x
µ R 1 1
1
Ukupan induktivitet: L = Le + Lu = 0 (ln + ) = ln e 4
1m 2π r 4 4

1
µ0 Re µ 4
R µ0 R
Ukupan induktivitet: L= (ln ) = 0 ln = ln '
2π r 2π −
1
4
2π r
re

1
−
Srednji geometrijski poluprečnik vodiča: r = re
' 4
= 0,7788 r
 INDUKTIVITET IZMEDJU DVA VODIČA
Magnetski tok stvoren strujom i1 ulančen s vodičem 2

1 2 Povratni vodiči

1m

µi dx µ 0 i1 R1
R1

x
λ 21 = 0 1 ∫ = ln
dx 2π d x
12
2π d12
i1 i2
d12
R1
 INDUKTIVITET IZMEDJU TRI VODIČA
Magnetski tokovi ulančeni sa vodičem 3

1 2 3
Fiktivni
povratni
vodiči

Tokovi ulančeni s vodičem 3:

µ0i1 R1
i1 i2 i3 Tok struja i1: λ31 = ln
2π d13
R3
R2
R1 µ 0 i 2 R2
Tok struja i2: λ32 = ln
d12 d23 2π d 23
d13 µ 0 i 3 R3
Tok struja i3: λ33 = ln
2π d 33
d 33 = r '
 INDUKTIVITET IZMEDJU TRI VODIČA
Magnetski tok ulančen sa vodičem 3

µ0 ⎡ R1 R2 R3 ⎤
Ukupan tok: λ3 = λ31 + λ32 + λ33 = ⎢1i ln + i ln + i ln ⎥
2π
2 3
⎣ d 13 d 23 r3' ⎦

R1 ≈ R2 ≈ R3 ≈ R

Trofazni sistem: i1 + i 2 + i 3 = 0

µ0 ⎡ 1 1 1 ⎤
Ukupan tok: λ3 = ⎢1i ln + i ln + i ln + ln R ⋅ ( i + i + i )
3 ⎥
2π
2 3 1 2
⎣ d13 d 23 r3' ⎦

lim [ln R ⋅ (i1 + i 2 + i 3 )] = 0

R →∞

µ0 1 µ 1 µ 1
Tok ulančen sa vodičem 3: λ3 = i1 ln + i 2 0 ln + i 3 0 ln '
2π d13 2π d 23 2π r3
 INDUKTIVITET IZMEDJU TRI VODIČA
Vodič 3: Medjosobni i vlastiti induktiviteti

µ0 1 µ 1 µ 1
Tok ulančen sa vodičem 3: λ3 = i1 ln + i 2 0 ln + i 3 0 ln '
2π d13 2π d 23 2π r3

⎡ i1 ⎤
U matričnom obliku: λ3 = [L31 L32 L33 ] ⎢⎢i 2 ⎥⎥
⎢⎣ i 3 ⎥⎦

Medjusobni induktivitet 1 i 3: µ0 1
L31 = ln
2π d13

Medjusobni induktivitet 2 i 3: µ0 1
L32 = ln
2π d 23

Vlastiti induktivitet vodiča 3: µ0 1

L33 = ln
2π r3'
 MATRICA INDUKTIVITETA: TRI i N VODIČA
Vodiči u slobodnom prostoru

Matrična jednadžba - tri vodiča: [λ ] = [L][i ]

⎡ λ1 ⎤ ⎡ i1 ⎤
⎡L11 L12 L13 ⎤
[λ ] = ⎢⎢λ2 ⎥⎥ [L] = ⎢⎢L21 L22 L23 ⎥⎥ [i ] = ⎢⎢i 2 ⎥⎥
⎢⎣λ3 ⎥⎦ ⎢⎣L31 L32 L33 ⎥⎦ ⎢⎣i 3 ⎥⎦

Vektor ulančenih tokova Matrica induktiviteta Vektor struja

µ0 1
Lij = ln (H/m)
2π d ij
Članovi matrice [L] - N vodiča:
i, j = 1,2,⋅ ⋅ ⋅, N
d ii = ri'
 MATRICA SERIJSKIH IMPEDANSI
Utjecaj zemlje: Dijagonalni članovi

Carsonovi korekcioni faktori:

De : Od frekvencije ovisno rastojanje od fiktivnog povratnog vodiča

Vlastiti induktivitet: µ0 De
Lii = ln ' Vodič i
2π r

µ0 Hii
Alternativni izraz: Lii = ln ' + ∆Lii
2π r
h
Hii = 2h De
∆Lii - Carsonov korekcioni induktivitet

ρ, µ, ε
Opšti izraz za Zii: Zii = (Rii + ∆Rii ) + jω (Lii + ∆Lii )
Fiktivni
povratni vodič
∆Rii - Carsonov korekcioni otpor
 MATRICA SERIJSKIH IMPEDANSI
Utjecaj zemlje: Vandijagonalni članovi

Vodič i i i
dij
Vodič j j dij Hij
hi j
Dei Hii=2hi Hjj=2hj
hj Hij
Dej Kontura i
Hii

ρ, µ, ε ρ, µ, ε Kontura j
Kontura j

µ 0 H ij
Medjusobni induktivitet: Lij = ln
2π d ij

Vandijagonalni članovi: Z ij = ∆Rij + jω (Lij + ∆Lij )

∆Rij i ∆Lij Carsonov korekcioni otpor i induktivitet

 MATRICA SERIJSKIH IMPEDANSI

i
dij
j
µ 0 = 4π ⋅10 −7
Hii=2hi Hjj=2hj
µ 0 4π ⋅10 −7
−7
Hij
= = 2 ⋅10
2π 2π

Hii ρ, µ, ε
Z ii = (Rii + ∆Rii ) + j (2ω ⋅10−4 ln + ∆X ii ) (Ω/km)
ri'

H ij
Z ij = ∆Rij + j ( 2ω ⋅10 − 4 ln + ∆X ij ) (Ω/km)
d ij
 MATRICA SERIJSKIH IMPEDANSI
Carsonovi korekcioni otpori i reaktanse
(f≈50 Hz)
π
∆Rij = 4ω ⋅10 − 4 ( − b1a ⋅ cos ϕ )
8 i
1 dij
∆X ij = 4ω ⋅10 − 4 [ (0,6159315 − ln a ) + b1a ⋅ cos ϕ ]
2 j
f
a = 0,00281s
ρ Hii=2hi Hjj=2hj
2 Hij
b1 =
6

ρ, µ, ε
Dijagonalni članovi (i = j): s = Hii cos ϕ = 1

H ii + H jj
Vandijagonalni članovi (i ≠ j): s = Hij cos ϕ =
2H ij
f : frekvencija (Hz)
ρ: specifični otpor zemlje (Ωm)