Universidad Nacional de Canindeyú- Salto del Guairá -2020

GUARANI ÑE´Ë 3er año Derecho Mbo´epy Peteïha

Profesora: Lic. Joana Fabiola Aquino de Núñez

Ñane remiandu guaraníre.

Indikadorkuéra

● Aikumby guaraní ñe´ë hekopete

● Amboysýi che remimo´ä hekopete
● Ahai che remimo´ä ha aipuru porä taikuéra hekopete
● Aikuaa purahéi, ñe´ëpoty, mombe´ugua´u oïva guaraníme
● Ahechauka katupyry guaraníme ajapopávo tembiapo che kuatia ha´ípe.

Jaikuaava’erã

Ñe’ẽjovái:

Pe momorandu añete, ojepuru ipype ñe’ẽ ha ñehendu. Ñañe’ẽva’erã mbojopyrúpe.

Kola ha Koti oñomongueta

1-Embohovái

1.1 Mba’épa reikuaa ñane ñe’ẽ guaranígui?

Guarani ñe’e hina ha’e ñe’ete ñande retame oñeñe’eva, mokoi jaguereko ha guarani ñe’e
ha’e petei. Ko ñe’e ningo ipupora, há ijuky... iporamivaera namosarambive oparupi,
jaikuaahaicha hina sa´i oñemo’añete, upeicharupi na enteroi oikuaa.
1.2 Nde katupyrýpa jehai, ñeikũmby ha ñemoñe’ẽ guaraníme.?
Añeha’ambaite ikatuhaguaicha opavave aguerochichi opavavevandi ko ñe’ete eireteicha he’eva
1.3 Oñemomba’épa ñane ñe’ẽ guaraní ñane retãme.?
Che ahechahaicha sa’ipa hina umi omomba’eva ko ñe’ete poraite, hi’avevaera oñembo’eve
oparupiete ani hagua ñanderesarai chugui
1.4 Mitãrusu ha mitãkuña ko’aĝagua ikatupyrypa ñane ñe’ẽ guaraníme.?
Nda’enterovei mitarusukuera ikatupyryva ñe’e guaranime
1.5 Mba’épa reñandu nde ne angirũnguéra oñomongetáramo guaraníme?.
Ahenduramo hina che anguirunguera oñomonguetaramo hina che pirinmbaite voi, añemboja
ijykepe kuera ha oiramo sapy’a ndaikuaaiva pya’emi voi aporandu ichupekuera
1.6 Mba´éichapa rehecha ko Guarani Ñe´ë jeikuaaha´ä nde karrerape?
 Universidad Nacional de Canindeyú- Salto del Guairá -2020
Ahecha poraiterei, jaikuaahaicha hina heta oi umi tapicha ndoñe’ekuaaiva español ñe’eme hina
há umiape ikatu jaikuaaka guarani ñe’erupive umi iderecho kuera, ha avei mitarusu kuera
ombomba’eve hagua ñande ñe’e
1.7 Ñane ñe’ẽ guaraníme ko’áĝa raẽ oñeme’ẽ ohóvo hendaite ñane retãme.Upéva piko upéicha?.
Mba´ére ere?
Upeichaite, ko’anga rupi oñeme’eve hina. Ha upea chembovy’a che ahayhurupi añetehape ko
ñe’e poraite, ha aikymby porase

Mbo’ehára:

Ñane retãme jareko mokõi ñe’ẽ tee: castellano ha guarani ñe’ẽ. Castellano ogueru ñandeve umi
español-kuéra ha guarani ñe’ẽ oheja ñandéve ñande ypykue Guarani. Ko’ẽko’ẽre ñane ñe’ẽ guarani
oñemomba’e ohóvo ñane retãme; ñamombareteveva’erã ikatu haĝuáicha umi purahéi, jeroky,
ñembosarái, maravichu, ñe’ẽpoty, mombe’upy, mombe’ugua’u ha opaichagua ñe’ẽporãhaipyre
oikove tapia ñande apytépe. Ñane retã ojekuaa mayma tetã ambuére ñe’ẽkõi rupive.

Mbo’ehára: ñande purahéi apytépe oĩ polka ha guarania,

Ejeporekami Artículo 140 ha 77-re oïva Constitución Nacional-pe ?

Artículo 140: file:///C:/Users/user/Downloads/Leiguas%C3%BA,%20edici%C3%B3n

%20Decidamos.pdf

Artículo 77: file:///C:/Users/user/Downloads/Leiguas%C3%BA,%20edici%C3%B3n

%20Decidamos.pdf

Ehesa´yïjomi pe Ley de Lenguas ha ejapo petï ñemohu´ä ndejehegui mba´éichapa hesakä ndéve.
http://www.spl.gov.py/es/application/files/6814/4724/2701/ley_de_lenguas.pdf

ikatúpa emombe’u umi purahéi oïva guaraníme reikuaáva réra?

- MOKOI GUYRA’I

- CHE MBO’EHARAPE

- CHE MORENA

- NEMBYASYPEMA AIKO

- MBORAYHY ASY
 Universidad Nacional de Canindeyú- Salto del Guairá -2020
Embohysýimi

Ñe’ẽpoty reikuaáva rera . Poesia -Poteï

MBO’EHARAPE GUARA - NDE RATYPYKUA –TUJUTI

PANAMBI VERA – CHE KUAIRU RESA – CHE YVOTY MOMBYRY

Mombe’upy reikuaáva Leyenda- Poteï

KURUSU ISABEL – YKUA BOLANO – YRUPE

KARAU – AVATI - NANDUTI

Mombe’ugua’u reikuaáva. Mitos –Poteï

TEJU JAGUA – MBOI TUI – KURUPI

AO AO – LUISO – JASY JATERE

2-Eiporavo oĩ porãva. Ehaiguy

2.1Ñane ñe'ẽ guarani ou:

Tetã ambuégui. Español – gui. Ñande ypykuégui.

2.2Ñane ñe'ẽ guarani ñane retãme:

Oñemomba'e ñepyrũ. Oñemboykete. Oñeguerotĩ.

2.3Ñane retãme, guarani oñeñe'ẽ:

Tapia. Araka'eve. Pokã – pokã.

2.4Purahéi:

Campamento Cerro León. Pa'i Sume. Ypaka'a.

2.5Mombe'ugua'u:

Pombéro. Ñanduti. Ykua Bolaños.

2.6 Ñe'ẽpoty:

Ryguasu ipiru ha ikyráva. Ka'i ha karaja. Mitã resa hũ.

3-Amoïmba oi porävévare.

momarandu_añete mokõi_ava
 Universidad Nacional de Canindeyú- Salto del Guairá -2020
Ñe'ẽjováipe oñomongetava'erã (..mokõi_ava..)

Ñe'ẽjováiningo pe (..momarandu_añete..)

4 Eremi mba´érepa tekotevë ñembo´e guarani Ñe´ëngáraräme? (¿Por qué es importante la

enseñanza de lengua guaraní a un futuro abogado?)

Ipora hina oñembo’e guarani ñe’e ñe’engararame ou pora rupi chupekuera arandukuaape, ha heta
rupi avei oi umi tapicha ko ñe’ente oiporuva.

Grisel Rolón