Informazioni su questo libro

Si tratta della copia digitale di un libro che per generazioni è stato conservata negli scaffali di una biblioteca prima di essere digitalizzato da Google
nell’ambito del progetto volto a rendere disponibili online i libri di tutto il mondo.
Ha sopravvissuto abbastanza per non essere più protetto dai diritti di copyright e diventare di pubblico dominio. Un libro di pubblico dominio è
un libro che non è mai stato protetto dal copyright o i cui termini legali di copyright sono scaduti. La classificazione di un libro come di pubblico
dominio può variare da paese a paese. I libri di pubblico dominio sono l’anello di congiunzione con il passato, rappresentano un patrimonio storico,
culturale e di conoscenza spesso difficile da scoprire.
Commenti, note e altre annotazioni a margine presenti nel volume originale compariranno in questo file, come testimonianza del lungo viaggio
percorso dal libro, dall’editore originale alla biblioteca, per giungere fino a te.

Linee guide per l’utilizzo

Google è orgoglioso di essere il partner delle biblioteche per digitalizzare i materiali di pubblico dominio e renderli universalmente disponibili.
I libri di pubblico dominio appartengono al pubblico e noi ne siamo solamente i custodi. Tuttavia questo lavoro è oneroso, pertanto, per poter
continuare ad offrire questo servizio abbiamo preso alcune iniziative per impedire l’utilizzo illecito da parte di soggetti commerciali, compresa
l’imposizione di restrizioni sull’invio di query automatizzate.
Inoltre ti chiediamo di:

+ Non fare un uso commerciale di questi file Abbiamo concepito Google Ricerca Libri per l’uso da parte dei singoli utenti privati e ti chiediamo
di utilizzare questi file per uso personale e non a fini commerciali.
+ Non inviare query automatizzate Non inviare a Google query automatizzate di alcun tipo. Se stai effettuando delle ricerche nel campo della
traduzione automatica, del riconoscimento ottico dei caratteri (OCR) o in altri campi dove necessiti di utilizzare grandi quantità di testo, ti
invitiamo a contattarci. Incoraggiamo l’uso dei materiali di pubblico dominio per questi scopi e potremmo esserti di aiuto.
+ Conserva la filigrana La "filigrana" (watermark) di Google che compare in ciascun file è essenziale per informare gli utenti su questo progetto
e aiutarli a trovare materiali aggiuntivi tramite Google Ricerca Libri. Non rimuoverla.
+ Fanne un uso legale Indipendentemente dall’utilizzo che ne farai, ricordati che è tua responsabilità accertati di farne un uso legale. Non
dare per scontato che, poiché un libro è di pubblico dominio per gli utenti degli Stati Uniti, sia di pubblico dominio anche per gli utenti di
altri paesi. I criteri che stabiliscono se un libro è protetto da copyright variano da Paese a Paese e non possiamo offrire indicazioni se un
determinato uso del libro è consentito. Non dare per scontato che poiché un libro compare in Google Ricerca Libri ciò significhi che può
essere utilizzato in qualsiasi modo e in qualsiasi Paese del mondo. Le sanzioni per le violazioni del copyright possono essere molto severe.

Informazioni su Google Ricerca Libri

La missione di Google è organizzare le informazioni a livello mondiale e renderle universalmente accessibili e fruibili. Google Ricerca Libri aiuta
i lettori a scoprire i libri di tutto il mondo e consente ad autori ed editori di raggiungere un pubblico più ampio. Puoi effettuare una ricerca sul Web
nell’intero testo di questo libro da http://books.google.com
Exchange
Ассаьшш
THIS ITEM HAS BEEN MICROFILMED BY
STANFORD UNIVERSITY LIBRARIES
REFORMATTING SECTION 1994. CONSULT
SUL CATALOG FOR LOCATION.
rm' @Ill-f. о ;
 Gmlmi spomen'lk
Vekenege iz plemena Штат skih laaljevah .

икон шиитами/вами:
laîñxssmersnvm s xvï
mmauîwonusvuv o
ксидами: snmn пси:
шт ммятопцинт а

щит L
Tintin;A _ N
’MQW ‘u Q „t-2." l гм
:sin . A' ` mi'.
raumë . д ` ‘i \ пешим:
тгмпз' „р m
цттш- а“ д ` D“
„_ 1 Д Ц i l __“
„Lut „mu-.gw _:_nmîŕń-ìzîwâ-H v _sil
M .AA-«vu»
RÍSFLVITAÍÜKÃHV Ю NLVTIWI T'UOA'QVHDEX OUVRLAB I ìU'HmITVR l
гсшлигмзсюшувкшпдпшгмопттоннам: DHœÍEIV SIRH'VR
. ‘_A МАНМЗНШСЭСЧ’ШПЁЕЙЦАЗПЙЕЗ-АПТВ UNLV ITUOCÈQTHAÈM ONVIT
H05?.SABIUIÈIDIISAMYUSIBICAVIY 0V I L ISQVNIRCÜENTEMVSCREU'TUISÍLUCV S
INFISYOSACHICOSKHIGRATAWAHIANIVYSIYINARCKDUVITAHRHENNISU

www# - »w+ -
fl ß l, д‚
Y, ___.LW _vi L

Avkiv V. НМ,
 шт
ZА

POVJESTNICU J UGOSLAVENSKU.

KNJIGA Y.

UREDIO

IVAN вшивание—едкими“. 4

(Izdan troškom družh'n za jugnslan'cnsku povjeslnicu i starine.)

S Кит-погонит :likom grub. opnlice Vekenege.

ым
мы \Ам
\ . 5

- ~~­­­---~ и ‹——————оежвя;„шм—тш am ~-- ---- -

U ZAGREBU.
TlsKoM DRA. шиши GAJA.

1959.
l
592881
 III

I.

5P0LITIEKA PovJEs'eruA.

/гьсд.tL,,

",_.
n
 2
4496. Zorzi Paleologo Zorzi Buxichij et Bernardin da Nona con cavali 200.
con comision andaseno vicino ali nimici 1 quali corseno fin sule
tende amazono in itinere do Sguizari е in li pavioni etìam do Sacomani.
(I, 147.)
Luglio. -—- Da Pisa di tre letere vene in questo zorno come
Nicolo da Nona con 300 Stratioti parti da Vico Pisano e ando uno mi
glio apreso Voltera ha brusato molti vilazi et datoli il guasto a strami
biave vigne e albori et havevano fato uno butino che valeva zercha du
chati 4000. ma tornando indiedro dali niuiici che havevano havuto co
gnitione di questa cavalchala forono mesi di mezo e perche li nimici
erano sie per uno fecero gran liataglia con ocision di una parte e lal
tra tandem Stratioti che non haveano con lhoro alcun provisionato ne
altra fantaria fono rebatudi e convencno lasar la preda per salvarsi
lhoro et per mezo 11 nimieì scapolono senza el bulino et a Nicolo da
Nona li fo ferido solo il ­cav-'alo di valuta di ducliati 200.
In questo zorno per le letcre di Zuam Bolani Conte et Thoma Lion
Capitano a Zara se intese come il bastardo fo di Re Mathias di Hungaria
con il Conte Bernardin di Frangipani con 200 cavalli e' 600 pedoni ha
no corso su il teritorio di Zara lino ale porte dila tera et liano sachi- '
za e destruto i primi caxali c vilazi di quel contadoamazando ho
meni e puti despogiando femine et gran crudelta facendo et menate
via 4500 animali menuti et 200 gr'osi: et la caxon di dita incorsione
variamente se parlava: е fo dito per caxon che ali di passati vene a Za­
lra alcuni Morlachi con 500 aspri i qual per eser trovati falsi fono
10111 рег 1 Retori e non volendo renderli se hano vcndicato 400 per
uno. Ma se Nicolo da Nona che in Toscana vi fuse stato non saria in
tervenuto questo da poi ilerum corseno su quel di Sibinico et preavi­
sato Arseni Diedo Conte et Capitano di questo li mando alcuni cavali al
incontro et imboschadi molti ne amazono et preseno 6 di principali i
quali se volseno scuoder con taglia ma menati a Sibinico senza dimora
eso Conte li fece apicliar subito: ora per la Signoria nostra fo mandato
a dito bastardo di Hungaria et in quele parte Zuaui Dolce Secretario
nostro el qual si scusoe prometendo satisfar. (I, 470-71.)
Agosto. -—— Adi 5 da matina vene lctere di Pisa come Nicolo da
Nona capo de 425 Stratioti era morto da una ferida abuta neli zorni
pasati nele coste da un pasador in la ultima scaramuza chel feze con
60 di soi eavali contra 100 balestrieri a cavalo et 200 fanti deli nimi
ci deli quali el ne amazo 8 et ne prese 7 el resto fugite: et lui con do
altri Stratioti forono feridi e morti tre cavali et 11 compagni varita et
 8
eso Nicolo morite la qual morte a tuti dolse per la optima fama e 4496.
strenuita lxavea item che le zentc duchesche rechieseno al nostro Pro
veditor Zustignan Morexini duchati 200. el qual recuso excusandosi non
li haver unde fuziteno di dite zente 400 fanti. (I, 494.)
— Preso 40 homeni darme con tutti i cavali bardati et' armadu
га 1а qual nova sta a questo modo come Zustignan Morexini Proveditor
scrise che venendo tre squadre de Fiorentini bcn im ponto per socorso
di. . . fono vedute da Stratioti et che Gregolizza da Spalato habitante a
Lepanto con 70 cavali dili qual cra capo dise verso i compagni se
me prometeti di non me abandonar voglio andar primo a investirli et
promesa la fede di seguirlo spironato el cavalo con la lanza in resta
investi il capo di squadra е butolo da cavalo morto e con quel corso
investi uno altro e discavalcolo seguitando li altri Stratioti seradi insie
me feceno pugna che non si eognoscevano luno dal altro salvo ai capeli
tandem separati Stratioti preseno uno homo darme et cavali 42 bardati
et questi menorono in campo de Pisani et ne amazone 9. questo Gre
goliza fu compagno per do volte di stendardo di Jacomo Marzelo olim
Capitano zeneral sichc strenue si portoe. (I, 497.)
Decembre. - Vene in questa tera adi decembrio Zorzi
Zernovich Signor di alcuni lochi et montagne vicine a Cataro in Schiavo
nia overo a queli contini per eser sta privato dal fradelo Stefano che
regna a Montenegro et Scanderbech terzo fradelo sta in paexe dil Tur
cho dila Signoria col favor del Turcho come ho scripte di sora videlicet
et da Zara dove lasoe 400 optimi cavali vene in questa tera con la
moglie nostra zenthildona so ûola di Ant. Erizo et arivo a santa Maria
Zubenigo in cha Pasqualin et la moglie con grail zoje vestita doro
et etiam lui che un belisimo homo et grande vestito doro alla greca
andoe ala Signoria piu volle al qual fo parlato di darli soldo et fu pre
so di remandar interim Alvise Sagudino al Signor Turcho per veder
che dicto Zorzi Zernovich potese ritornar ncl Stato et etiam ivi dovese
star per quelo che bisognava posa chel Turcho voleva che vi andase
Ambasadori et non aver Baylo: et perho questo Sagudino fo mandato
per eser asa pratiche in quele parte haver la lengua turcha et grecha
е! cusi parti adi primo zener e ando al suo viazo. (I, 292.)
—- Da Trau letere di Ant. da Canal Conte de 6 del instante co
me 450 cavali de Turchi haviano corso im planitie 'I'ragurìj et menate
via 37 anime tre morti vechij et do puti et che Stratioti sono li a Trau
a custodia li andono driedo et recuperono la preda presi 37 et piu
Turchi li quali aspectavano altro mandato dila Signoria ct dicti Turchi
 4
4496. erano sta mandati per Thaut Bassa per .Iaiza dila qual piu indriedo те—
glio si sapra.
De Antivari come per uno noncio di Zorzi Buzardo spazado da
Fan per Constantinopoli reportava el Ducha de Ferara solicitava Turchi
contra noi. (I, 302.)
-— Letere da Cataro di Piero Lion Provcditor de 27 dil zonzer di
Stefano Zernovich da Constantinopoli quale poi zonto fece intender a
Zorzi Zernovich suo fradelo per nome dil Signor che andase ala Porta
over in tre di levase dil paesel quale Zorzi intendendo la trama se ha
vea imbarchato а Budua con la dona sua fo tia di dno Ant. Erizo zentil
homo nostro e robe sue et tegniva la volta de quei et in questo modo
el dito suo fradelo li tolse la Signoria: Queli di Sterniza volendo tor
nar soto la pristina devotion dila Signoria erano venuti dal Conte a dir
li questo: el qual loco di Sterniza e in continibus Catari ocupato e
ra sta per forza da dito Conte Zorzi za piu tempo: undo consultato in
ter patres fo delibera di mandar Alvixe Sagudino Secretario a Seutari
al Zanzacho per dita cauxa et per meter i contini a Antivari con pre
senti per duchati 250 acio dito Stefano non fazi garbuio come feva e
so Zorzi el qual Zanzacho nome Perisacha et ha auctorita grande et
spera di oser Basa. (I, 305.)
­- Da Cataro letere come in la materia di Zernovicli e dacij cliel
Sanzaclio di Scutari Perisacha havia manda a scuodcr dicendo cusi ha
ver fato per il pasado et che eso Proveditor havia risposto do volte
come aspectava risposta dila Signoria el qual non restava satisfato.
(I, 308.)

э ANN() 1497.

Febrnjo. — In questi giorni vene a Veniexia uno ñol fo dil si

gnor Zuam Francesco di Gonzaga chiamato Piero per andar in Goricia
overo a Lunz a tuorfil corpo dila sorela di suo padrc Madona Paula di
Gonzaga moglie dil Conte di Goricia la qual za mexi morite et instituite
heredi dila dote sua esi soi nepoti et figlioli fo dil signor Zuam Franc.0
predito privando li figlioli dil signor Redolfo olim etiam suo fradelo
perche queli haveano provisione dala Signoria nostra chome ho dito di
sopra et cusi questo voleva far andar il corpo a Manton. (I, 394.)
Aprile. ­- Domente queste cose si fano el Conte Bernardo di
Goricia feudatario dila Signoria nostra per li casteli che domina sul
Friul «lila jurisdition dil Patriarchato de Aquileja el qual non liavea fi
 5
glieli et ex eonsequenti li soi easteli et Gerieia si ritornava per il feudo 4 497.
ala Signoria nostra elle quela patria di Friul domina moso da che non
se intese par faeese un eontraeambio con Maximiliano Re di Romani di
alcuni di dieti loehi di Friul dagandoli eso Re altri easteli in Alemagna
et inteso questo per la Signoria non volendo perder le lhoro ragion et
dolendosi che tal cose si movese mandoc per il eonseio di х in Friul
el а Gorieia Alvise Manenti Secretario dil Consejo di х el qual subito
andoe quelo faccse fu secreto perhoehe si tratava nel Consejo di x tal
materia ma fo scripto anchora а Zam Piero Stella Secretario nostro era
а Yspruch apreso il Re di Romani ehe dovese dolersi con la Cesarea
Maesta di queste novita perche era nostro feudo fo scripto etiam a
Priamo Trum Luogotenente in la patria dil Friul che dovese star vigi
lante et a Sebastian Zantani Provedador di Gradiseha che dovese haver
bona custodia e questo perche se intendeva pur in Gerieia si adunava `
zente: et nostri voleva fortilìchar queli lochi di Friul: et pur seguiva ehc
esso Conte havia dato diti easteli al Re di Romani zoe Codroipo Cor
mons et Castelnovo et che era venuto ivi uno Capitano dil Re predito
chiamato Cech Jacliel a tuor la obedienza di dieti lochi i quali zurono
fedelta unde queli castelani di Friul mollo si dolevano dicendo eso Con
te non lo poteva far per eser feudo et che za lui se investite in questa
tera sula piaza di S. Marco et molti si aricorda quando il fue: et e.
so Conte vene a Gorieia il qual suol habitar a Lunz in Alemagna et e da
saper che non dele Goricia: Unde per la signoria fo mandato per Nico
lo Savorgnam Cavalier Zentilomo nostro et il primo de Udene et per il
Gaslaldo dila patria aeio notiñchase le ragioni che haveano che dieti
lochi era feudo perche non si havea scripture di questo et lhoro ve
neno et anchura fo mandato per do jurisconsulti da Padoa che veni
seno a dir lhoro opinione et eonsejar di jure i quali fono meser Zuam
Campezo et meser Ant.o Franc.o di Doctori ambedoy exeelentisimi do
etori legenti et insieme fo consejato con li padri di colegio et perche
non era tempo di muover tal materie fo lasato andar sperando paci
все eol re di Romani adatar tal cose pur fo mandato li Stratioti nova
mente in Friul ad habitar et expediteno Zorzi Pixani Doctor et Cava
lier orator electo ala Cesarea Maesta come diro di soto al loco suo.
(I, 438.) i
Giugno. -‹ Da Cataro tera di la Signoria nostra in la Dalma
tia vicina ad alcuni lochi dil Tureho per letere di Piero Lion Retor e
Provedador nostro come ivi era venuti alcuni Turchi a quele marine
vicino a Calaro con uno flambular et certi Sanzachi: i quali erano ve»
 ti
4497. n-nti a tuor il poseso deli lochi fo dil Conte Zorzi Zernovich nominato
di sopra et che havia tolto bona parte de Zupa: la qual era dila jurisdi
tion dila Signoria nostra licet per il conte Zorzi predito alias fuse do
minata: siehe in queli lochi era qualche pericolo' di novita da esi
Turchi perche haveano corso propínquo a Cataro et fato qualche dano
per la qual cosa Venitianì erano in qualche dubio che non fuse prin
cipio di romper guerra col Turcho: unde scrìseno al Capitano zeneral
che cra a Corfu che dovese retenir tuti i navilij li capitava de for
menti et mandarli a Cataro: item fo scripte a Zenoa a Domenego Mali
piero al qual havia abuto licentia di levarse che visis literis dovese ve»
gnir di longo senza andar a Corfu a Cataro con le 6 galie et scripto al
Retor di Calaro е а Franc.o Cigogna che za era partito ct si judichava
havcse fato la intrata in Catal-o che andava sucesor di Piero Lion che
con ogni dexterita vedese de aquietar qucle cose et dar aviso dil tu
to alla Signoria: perche la tera di Cataro е lortisìma et hesendovi vi
tuarie e inexpugnabilc: benchc cl signor Turcho tien uno loco ala bo
ca di quel collo chiamato Castel-amro dove ha bona custodia di zente
e artilarie: or e da saper che dicto Franc.” Cicogna rescrise come havia
adatato et. che dicti Turchi erano levati senza far altra movcsta', et que
sto per aver persuaso *ad alcuni Turchi che in Cataro venero а parlar a
eso Rector i quali dicevano non eser venuti per altro che per tuor il
poseso dei lochi dil lhoro Signor et che volevano mantegnìr la bona
paxc havia c_so suo Signor con la Signoria siehe di Cataro piu non si
parlava.
I (I, 464.)sono lel tere et lochi' dove
— Queste ‘ in questo ano era stato

et e garbuio di peste.
Cesena Rimane Ancona Rechanati Loreto Ortona da mar Lanzam
Roma Napoli Fiorenza Pisa Labruz'o Trieste Muja Castelnovo de Istria
Sanlorenzo et Sanvicenzo Segna Durazo Albania la Valona et Salonichij
et Cologna. (l, 462.)
— Et c da saper come a Viterbo seguite in questi giorni alcune
novita ritrovandosi ivi el Robahel Arziepiscopo di Zara per nome dil
Pontífice a quel governo par che Colonesi intrase in la tera et amazo
alcuni 0rsini soi contrarij adeo tutto Viterbo era in arme et. molti fo
morti. (l, 464.)
—- Adi 47 dito nel Consejo di Pregadi fo mese parte di clezer
per scrutinio do synichi ale tere da mar con grandísima liberta et
utilita havendo la mita dil neto et dile pene doveseno andar in Dalma~
tia Albania Grecia Candia Arzipelago C_vpri et im Puja in le tere di no
 7
vo abute et che menaseno do Canzelieri con lhoro et acio nen ha- 4497.
veseno alcuna pasione fo etiam preso parte che non poteseno esery
balotadi niuno che zal anni 42 havese abuto rezimento niun in dicte
tere da mar ne pare tio frar et zenero da ani 6 in' qua et cusi fono
electi Piero Sanudo fo di Pregadi et Luca .Trum fo di Pregadi el qual
era in leto anialato et licet foseno di qualche gravita pur per 11111010
г11а havea aceptono et e da saper che feno dicti synichi per conforto
dili citadini et maxime di queli .di Puja che pur se intendeva et fo
decreto primo doveseno andar a synichar im Puja. (I. 465.)
­­­­ Da Cataro di Franc.o Cicogna de х del istante come havia ada
tato le cose con Turchi zoe che quele zente erano partite senza far
altra novita come ho scripto. (I, 467.) -
—- Che a Viterbo erano intrati li Gateschi con molta gente et
cum aliquot hominum cede haveano-posto a saco 44 case et el Gu
bemator el qual e larzivescovo de Zara vix in arcem evaserat et ез—
sendo remaso el suo cavalo a uno servitore suo el qual il volse franca
re li fo getada meza testa in terra con una ronconata: le altre 0050
a menuto non le ho molto cerchate nisi quantum ad aures >fama pro
tulit. (I, 469). ' ' » -
Luglio.-Da Cataro vene leterc di Marchio Trivixam Capitano
zeneral nostro come adi 211111 pasato ` era zonto ivi con la~ sua galia
et che quele cose erano conze benisimo Turchi andati via senz'a hai
ver facto alcun dano tamem Zupani hav-’ea giurato fedelta a eso sig.:`
Turcho : 110111 dimandava licentia di vegnir a disarmarsi per non eser
importantia el suo stai' piu fuora come etiam per eser vergogna teguir
uno Capitano zeneral fuora con si ‘ роса armada et do Proveditori,
(I, 484.) .
I Copia de una Ietera che scrive signor Ferisbego Sanzacho de
Scutari al clar.nlm meser Marco Trivixam dignis.m0 Саре
`1апо zenarel da mar dila ihm Signoria 2111124 ‘zugno 4497
ricevuta in Cataro et traslatada de schiavo in latin.
и Al glorioso et molto potente et de ogni honor et laude granda da
Dio donato fradel mio mazor gran Capitano general recomandazione Da«
po te fazo a saver come me vene comandamento dal gran Imperador
che 1101110 andar a descriver-Zupa saline e' datio de Cataro tegnir 11110
рег nome del Imperador et mi per comandamento del grande Impera
dor me levi et veni ale saline del Imperador descrisi Zupa saline tolsi
per nome del Imperador per tegnirla per el dito secondo che me ha co
manda il grande Imperador et per questo piu iiade 110 lmandado al primo
 8
4497. Provedador de Cataro et anche a questo a loro mostrando el comanda
mento del Imperador chc me venuto: notilicandoli chel grande Impera
dor me ha comandato elle debio scriver et tuor per nome del Impera
dor Zupa saline et el datio et cusi de questa cosa cavati le man: per
che cusi e comandamento del Imperador et loro finamo ogni volta me
hano rcsposto: Nui per questo non te podemo responder tìnche non
habiamo comandamento dala Signoria nostra o lin che no vegna el Capi
tano general che lui per questo ve rispondera adesso ho saputo che la
vostra Signoria е venuta per questo et perho ve fazo a saver el coman
damento del Imperador: et da li aspectamo vera resposta per questo se
ne voleti lasar Zupa saline e datio che tcgnimo per nome del Impera
dor como el gran Imperador ha comandato о поп voliti per questo fe
mo risposta vera che sapia et se sete in paxe cum lo Imperador o non
perche mi non ho facto al vostro paese ne a vostri homeni uno dana
ro de dano dapoiche son vegnudo in questi confini perche cusi me ha
comanda el fortunato Imperador salvo che ho tolto Zupa saline per
nome del Imperador et cusi le tegno secondo che me ha comandato:
adeso ho inteso che tu he un savio et potente Signor dela Signoria de
Veniexìa et da ti spiero che farete che sia adimpido el comandamento
del Imperador et la paxe che e fra el fortunado Imperador et la Signo
ria se fortiûcha e non sc rompi et se non volete adimpir questo со.
mandamento del Imperador per questa cosa sapie de certo paxe et la
mititia che e fra el grando Imperador e la Signoria tu haveraj dcsfato
et dati mando Subasi del Imperador Cadarbeg quel che ve parlera da
parte nostra credctilo che son le parole mic ct Dio augumenti la Signo»
ria vostra. п
S. Sor. Ferisbeg de Scutari
Copia dela risposta del claris.o Zeneral
al Sanzaco antiscrito.
Marchio Trivixam ec. al magnif. et dc ogni laude et honor dc
gno el sig. Ferisbego Sanzaco de Scutari ec. la degna salutation:
le vegnudo da nui el savio et prudente homo Cadarbego Suhassi
vostro Ambasador et have portado una letera dela Signoria la qual
ne dixe vujj esser venuto in queste contrade per tuor el paexe del sig.
Zorzi Zernovich subzonzando questo eser de mente della ex.cia del
Gran Signor et che non vogliamo contrariar al voler suo perche la sua
ex.cia intende observar et mantegnir la рахе che lha con la iLma Si«
gnoria nostra et non la voler romper ne violar per algun modo nui ha
vemo visto molto volentiera el vostro Ambassador per respecto della Si
 9
gnoria vostra et havemolo etiam molto ben inteso in tuto quelo che 4497.
per parte vostra el ne ha dito: ve respondemo che Semo anche nui de
questa medema opinion de mantegnir la bona paxe et amititia come
scrivete et pero del paexe fo del Zernovich nui no ve impazemo ne vo
lemo impazarse cosa alguna ma disemo ben che Garbli et le saline son
slate et sono dela nostra il.ma Signoria come se mostra per carte antige
et per continuation del Gran Signor morto et anche per questo grande
Imperator che e vivo: ordenade con la sua boca doro et quele havemo
sempre tegnudo et poseso et tegnimo de presente et posedemo et per
ho non ne die adeso per cativa information de qualche cativa c trista
persona dada ala Signoria vostra o da altri eser faeta alcuna novita et
se ben havete facto cathastico o scriptura: come dice el vostro Ambasa
dor de cosa alguna et mandado ala Porta che nui non savemo niente
zo che avete facto: Ve dixemo che se el Grau Sig. savese che ne vo
lete tuor quelo che ze dela Signoria de Veniexia et dele antiquejuris
dition de Cataro et contirmada'speeiilce per eso Gran Sig. et per la
bona memoria de suo patre la sua ex.cia che he justo et vero Sig. et
che non vora vegnir a mancho dela soa parola non lasaria far torto
ala nostra il.ma Signoria de Veniexia con la qual ha et vuol mantegnir
et conservar la bona paxe et amieitia che sono in fra de lhoro quanto
veramente al far vegnir un homo per scuoder dali vostri li datij con le
condition che faceva al Zernovich dieemo che questo sempre sara in
vostra liberta et non li sera devedado et se la Signoria vostra come a
zurado el vostro Ambasador vegnera al pian a far dano et scandolo
contra la mente del vostro ilus.mo Signor ve disemo che non lo crede
mo per niente perche facendolo vuij ne saresti cason et con la ex.cia
del Gran Signor haveresti a render rason et nui non posamo far de
manche de non se rechiamar et doler ala Porta con el Gran Sig. questa
e la resposta nostra la quale anche havemo dechiarido al vostro Amba~
sador in presentia de ogni homo perche volemo che tuti intenda che
nui volemo observar et mantegnir la bona paxe et amititia che hano
insieme et Dio augumenti la Signoria vostra. Cathari die 24 Junij
4497. (I, 484.)
— Da Cataro adi l13 zugno si intese come do grandi caxali dil
distreto di Cataro chiamato Montenegro quali erano soto il gover
no dil sig. Zorzi Zernovich si havia dato al Turco la qual cosa dete
che pensar molto a nostri per eser proceso per nostra colpa atento
che ali zorni pasati esi habitanti veneno ala Signoria dimandando li
fuse provisto e meso i contini tra lhoro e Turchi azio non fosero de
 10
1497. robati e vedendo eser menati in longo parlino desperati e piu tosto
elexeno darsi di volonta al Turco ehe esere maltrati da Catarini: que
sti dimandavano benehe fuseno soto Cataro voler pagar soi dreti a
Cataro e haver Retor da per si а sue spexe е поп star suzeti a Cata
ro et al incontro Catarini alegava la Signoria averli acetadi con le vile
sudite e fato i privilegij non doveva separarli tandem dieti caxali se de
teno al Turco et si feno sei carazari. (1, 488).
­­­­ Adi 9 luio vene letere di Zuam MorexiniLuogotenente nostro
in la patria di Friul et di Sebastiam Zantani Provedader a Gradischa de
6. del instante come ilzorno avanti Tedeschi mesi da Gorizia veneno
li al incontro de Lizonze dove era sta per nostri fabricate uno molin in
le jurisdition del Capitolo di Aquileja et quelo brusoe che fu di gran in
cemodita e dane dili habitanti in quela eitadela de Gradiseha perche
potevano reputar haver el dito melin nel centro di~ quel loeo per la
qual cosa si eenvognera' andar mia Б lontana con gran incomodila et
che veneno dicti Tedeschi armati asa quantita el numero non sapeva
ma judicava fuse piu di 200 et perho dimandava .che la Signoria pro
vedese а‘ mandar fanti o altri in quel loeho di Gradischa perche sta
gando eusi senza eser custodita ne era pericolo ne altri ivi 5111110
vava se non Polo da Zara Centestabele che de 11 stava senza compagnia
item che da poi a here cerca 19 nel dito zorno era venuto li in Gradi
scha uno sudito nostro> a cavale cridando Tedeschi sono alBrama 1000 di
stante de li zerehado halestrade sopra una posesion tenuta per Polo
da Zara predito et 0110 havia circondato el dito Polo in caxa et se pre
sto non era socorso lera tagliato a pezi con tuta la fameglia di che
intese tal cosa per li habitanti et soldati di quel luogo di subite cor
sere een le arme sopra el luogo per sopraveder senza perho alcun
mandato nesaputa di eso Proveditor et li _trovo eercha homeni 50 che
haveano eargato cara 8 fermento che per forza dila posesion tolevano
et expel-lavano via ehe erano de CasterPorpeto eastelani soto Udene
che per certa diferentia havea con dito Polo da Zara et visto per nostri
che loro se volevano far raxon a so posta e' che era fato tal forze so
no ale man et sono feriti di nostri soldati e morti tre e dala parte ad
versa et feriti molti e mesi in fuga. (1, 488-89).
—— Adi 49 dicte4 vene letere di Marchio Trivixam Capitano zene
ral date a Catare item ydi Domenego Malipiero Provedador dil armada
eemeadi 8 era zoute con le 6 galie et-che adi, 9 era venuto dal Ca
pitano uno Ambasador dil Sanzacho di Scutari а (101ег51 0110 quelo ha
via facto ec. Tamen ancora quele cose non erano mlate et 01101 За.
 44
gudino si faticava et che la licentia dil Zeneral noti era ancor zonta et 4497.
che ringraziava Idio di eser zoute li. (l, 492).
Agosto. —— Adi primo avosto per uno gripeto picolo spazato
da Cataro dal Capitano zeneral et di Domenego Malipiero Proveditor
dil armada de 49 luio se intese prima quele cose de li prendeva bon
camino quel Sanzacho aspectava mandato dil Sig. etin Zupa havia man
dato quatro Turchi et za per la Signoria nostra era sta scripto de li che
l'use remandato Alvise Sagndino a Costantinopoli a veder si con persua-­

sione dicto sig. volese lasar Zupa saline et dacio perche si ben Zorzi
Zernovieh le teniva tamen antiquitus era dila jurisditione di Cataro
loco nostro. (l, 500).
­- Adi 5 avosto nel Conseio di Pregadi fo decreto chel Capitano
zeneral nostro che era a Cataro et havia abuto licentia di vegnir a di
sarmar visis presentìbns dovese lasar a Cataro Domenego Malipiero
Proveditor dil armada con do galie et eso Capitano con il resto che nu
mero. .. dovese andar in Arzipelago a trovar Hieronimo Contarini laltro
Proveditor dil armata con auctorita .di armarnavilij retegnir nave ec.
et proveder ala dicta armata turchesca che in quele parte danizava
et asegurar maxime le galie di Levante che di zorno in zorno doveano
andara lhoro viazi ct li Capctanij erano za in ŕIstria et fu sospeso la
licentia data al Contarini Zuam Francesco Venier et Polo Paladim lisi
gnam di vegnir a disarmar per lino altro non haveano dala ' Signoria
nostra et cosi con questo tal ordine fo expedito uno gripo con letere
al Zeneral. (I, 50). ` ' `
Settembre. ­­~ Adi 45 dito nel Consejo di Pregadi fo preso
parte atento che la comunita di Sibenico havese mandato soi ordini
in questa tera a impctrar poteseno per segurta di quela cita far una
forteza sopra uno monte chiamato Novi mia х di Sibinico et 4 dil aqua4
zoe dove sono i molini et che la Signoria nostra volese contribuir tino
a duchati mile di li qual duchati 600 erano ivi a questo efecto per far
una forteza non dove la voleno al presente ma altrove e che il resto
lhoro se oferivano di far la spexa et questo fevano per eser quel loco di
paso et Turchi non parano piu corer come questo ano, hano ivi
facto et cusi fo decreto di compiacerli et scrito Arseni Diedo lhoro Con
te dovese farlo principiar. (I, 554). ­
Novembre. -- Per letere di Domenego Malìpiero Provedador
nostro fu in armada se intese chome havendo abuto'comandamento dila
Signoria nostra de andar di Cataro dove era ala'Roccla chome scrisi
ivi era andato et havia preso dicto loco е do galie di quel corsaro fran
 42
4497. cese che ivi in Calal'iria danizava et havia impicliato tuti i homeni et
il modo clic seguite piu di soto scrisero riportandomi ale letere dil
prefato Proveditor. (I, 584 ).
'— Havendo scripto di sopra la morte dil Vescovo di Puola Orsini
et il Malipiero al qual era sta renonciato et chome el Pontefice a requi
sition dil cardinal Michiel da poi partito 1Nicolo Michiel orator nostro
di Roma lo havia conferito a Simon suo fiol el qual episcopato ha de
intrada duchati 800 et perche venuta questa nova in questa tera parse
al Principe di haver a mal dicendo Oratori non poteva haver ne impe
trar per niun suo parente beneiicii tamen era partito di Roma cliomc
ho dito et fo stentato a meter la parte im Pregadi di darli il poseso.
Siche el Papa si muto di opinion e lo detc a uno Altobelo di Averoldi
da Brexa liol bastardo dil Arziepiscopo di Spalato Bortolo el qual dete
al Papa oltra lanata ducati 4500: et cusi lo publicoe in Concistoro et
il Michiel have paeientia perche non era sta publicato et per Pregadi
li fo dato il poseso et Simon Michiel rimase im puris naturalibus
siehe ..... . . . . . .......... et talvolta e meglio eser
citadino di una cita che patricio nostro questo dice per eser sta fato
torto a dicto da cha Michiel. (I, 586).
Decembre. — Adi primo decembrio per letere di Parenzo dil
Canzelier di Marco Contarini Podesta a Parenzo che tunc era in questa
tera se intese el caso miserabile dil romper di do nostre galie di mer
cha adi 27 dil pasato nel porto di Cigala vicino a Cherso et Osero vide
licet una di Alexandria patrom Zuam Morexini forteza et laltra di trafe
go deputata a Baruto patron Ziusto Guoro: il modo scrivero di soto et
poco da poi per letere di Alvixe Badoer Conte di Cherso et Osero sein
tese la verita е il modo fo questo che volendo venir queste do galie
separade dali lhoro capetanij perhoche Francesco Valier Capitano dile
galic di Baruto vene di longo et paso Quarner et zonze salvo in Istria
ma a queste do galie hesendo propinqui al dito Quarner parse а dicti
patroni non voler pasar di note ma tirarsi nel porto de Cigala et cu
si ha hore cercha XXI prima volendo intrar sora la boclia fo vento e
la Morexina senza fortuna dete in terra et si rompete et cusi in quel
lo istante la Guora. (l, 588.)
— Adi 47 luio si ave il Sig. Turcho fa ediiichar con solicitudine
uno castelo sopra i contini di Zara verso Tonina ai contini di Laurana
nostro loco c lo fa inexpugnabilee in sua liberta scorer tino in Lubiana
e Friul havendo Tenina senza contrasto. (I, 599.)
 43
Anno 1498.

Giugno. — Vene in questa tera el Conte Zorzi Zernovich ste

va a Ravena per alcune cose dila sua conduta, fue a la Signoria et poi
ritornoe a Ravena ale stantie a lui deputate. (Pripoln, K. I, L. 83.)
Luglio. -— Adi primo luio di domencga csendo in questa'
tera el Conte Zorzi Zernovich come 110 scripto di sopra con molti dila
sua compagnia: et havendo usato a Ravena parole bestial etiam non'
esendo im piacer al Sig. Turcho che questui dala Signoria nostra che
era suo schiavo e rebelo fuse tanto honorato e datali eonduta over
per altra causa che fu secreta: di ordine di capi dil Consejo di х in
questo zorno hesendo im palazo : fue per li Capitani nostri retenuto et
posto in la prexon dil armamento et era Cai dil Consejo di x. Ant.°
Тrun, Zuam Mocenigo et Alvise da Molin, ma non fu butado Colegio ni
altramenlc cxaminato se non che 8 zorni da poi chiamato cl Conseio di
х con gran zonta fu divulgato era sta expedito videlìcct caso dila con
duta, chel stagi in Toreselle ivi confinato ad bene placitum dil Consejo di
x senza limitarli tempo alcuno et cusi fo posto. (Pripoln, K. I, L. 88-89).
Agosto. ­- Adi dito la sera а hore 23 el conte Zorzi Zernovich
scampoe di Toresele dove havea do Guardiani li quali lui li ligoe con le
man ct testicnli da diedro adeo non si poteano mover et ussite fuora:
andoe im piaza monto in una barcha si fece vogar verso lido dove si
vesti da frate di San Zanepolo et havia barcha et si fe vogar drio ali do
castelli et voleva andar verso Trieste over Segna: et fu conosuto da uno
Nicolo de Vidal che Capitano dila grasa et posto volontarie in barcha
con promision di vogarlo fuora al qual si fece dar duchati 46 et una
taza d’ argento et fato star baso fino che vene li Capitani nostri et a
here 3 di note fo remenato in camera nuova dil tormento: et iv'i la
matina el viti vestito di frate: adoncha questui voleva scampar et per
inteligentia dil mondo e da saper chel stava in Toresele ligo li do Guar
diani come ho dito si fe vogar a lio et uno Graciul scudiere dil principe
cl chonosete e dise a colui el vogava varda e meti mente dove tu
vuogi questui perche limporta: et cusi questo fante che era di S. Jac.o
di Prioli de S. Domenego butato a lio dove era altri Stratioti zoe queli
venuti novamente per aver soldo: con questui era do vestiti ala grecha
ct lo remandoe a castelo per veder di tuor barcha di peota a cinque re
mi et fenzava voler andar a Loreto: et nel ritorno trovo questo Nicolo de
Vidal con la sua barcha di oliciali che per n.0 4 dil oficio dila Ternaria
nuova 0 dise habia mente 0110 110 voga a lio Zorzi Zernovich e vado
 H
4498. per una barcha di peota: et eso Nicolo ando a lio et nula trovoe: in
questo mezo venuto im piaza era hore una di note Alvise Manenti
Secret.“ dil Consejo di x et ordino a Zuampiero dile Majete Capit.° dile
barche dil Consejo di х Zenoa vasalo et altri Capitani che con barche
andaseno parte verso 11 (10 casteli altri a S. Zorzi mazor e tutte le bar­
che doveseno zerchar sil trovava questo Zorzi Zernovich e retenirlo, du
bitando over il tolese la via di mar over di Ferara: ma 111 questo interim
dito Zernovich monto in barcha di peota et volendo uscir dili do casteli
Nicolo de Vidal li mese pena per parte di cai ali patroni non vogase
et acostato a lai trovo dito coute Zorzi et con bone parole solo lo fece
montar in Ia sua barcha el qual era come ho dito vestito da frate et
10 шепо а S. Marco fo posto in camera nova stete 8 zorni poy con bona
custodia fo reposto in Toresele al loco suo ne li fo fato altra examina
tiene perche-per pocba cosa fue retenuto ergo etc. erano capi dil Conseio
di x. Troylo Malìpiero Marco Ant." Morexini Cavalier licet fusse intra
to Consier et Francesco Baxadona: i quali non parse di farli altro etc.
(Pripoln, K. I, L. 113-114 ).
оном-е. — Da Liesna di S. Alvise Barbarigo Conte nostro ve
ne letere date adi 2 octubrio come era venuto da lui uno frate Ant.°
Rizo da Spalato: et ali dito come trovatosi in li zorni pasati in Na
renta dove e pratico e cognoscente con lo amondar dil dito luogo di
Narenta et li dimaudo si era stato in Crayna a cerchar elemosina ri
spose di no per eser homeni indomiti e cativi: et lui dise le vero che
non vogliono star soto obedienlia dil Sig. ma fra pochi zorni vedereti
che starano soto obedientia perche e sta scrito dala Porta una letera al
Ваза dila Valona debia veg-nir con XXV fuste ala damnilication et de
strution di esa Crayna et Chacichij con imposition tameu che ne sub
dili nc tere dila signoria nostra siano molestate qual frate subito da
Liesna si parti per andar ali dicti de Chaeichij a notifichar tal cosa a
rio si provedìno perho advisava eso Beter: per eser in proposito 110
stro diti Craynesi et non Turchi con 1i qual si vicinerebe si haveseuo
la Crayna. (II, 47.)
- т— Item fo posto per lhordene nostro di mandar 200 stera di for
mento a Budua per _sovention di queli poveri nostri provisionati et 500
taole per bisogno di conzar la fortezza la qual parte ave tuto il Con
sejo. (II, 20.)
—— Adi XV octubrio in Colegio in camera di sopra dove se reduze
i Savij: vene alcuni Ungari con una letera di uno episcopo fu fratelo
di dno Jo. Tuziano (Joannes Thuz gia Bano di Croatia) baron di Hunga
 «15
ria che za alcuni zorni merite in questa tera et honoriñee sepelito 4498.
qual stava in questa tera et andava con la Signoria 11 zemi deputati
era vechio portava barba: er questo episcopo e chiamato Osvaldus
episcopus Zagabriensis qual rechiedea la fiolafosse di eso so fratelo
et la roba et venuti con Alberto Ager merehadante tedesco in Colegio
dimandoe questo ala Signoria libero transito et eusi li fo eonceso et
rescrito in bona forma a dito episcopo. (Il, 22.)
—- Da pei disnar fo Consejo di х е fu asolto il Conte Zorzi Zerne
vicli a requisition dile letere dil re di Franza et dil orator di Monfera
el qual conte Zorzi eavato di Teresele la matina vene vestito doro in
colegio et ringrazioe il'principe el qual li disse conte Zorn' la Signoria
a usa clemenza verso di voi et si vi ha posto in liberta et fo risposto
ale letere dil Re di Franza come a sua compiacentia questo era sta fa- y

cto e saper dito conte Zorzi lo retennto per haver straparlale. (11, 38.)
vene Novembre. —— diAdiS. AArseni
letere di Sebenico 7 novembrio
Diodo inConte
Colegio
et dinula da conto
S. Marin More:

Conte a Spalato come queli eitadini pregava la Signoria dovesse poner

in la eomission dil orator nostro si mandava al Turcho il dolersi di
certe anime menate via neviter da Turchi a lhoro circumvicini et vef
der di rehaver quele.
Vene S. Fran.° Cicogna venuto Reter e Provedador di Calaro et
referi sapientisimamente prime il site di Cataro qual e incolfado 48
mia in meze di la Bosina e Servia; el eastelo forte mal custodito vi e
castelam S. Andrea Capelo va per tuto a duehatì 7 а1 mese solamente
lopinion sua saria non uscise di castelo et havese duehatì x al mese
e fuse azonto qualche paga di piu, et che ali fanti> dila tera quali
custodise le mura 11 avanza molte page: et come el Turcho conlìnava
propinquo ala rocha per le raxon dil Zernovich dila montagna negra
item dila cosa di Zupa fo gran dano ali citadini di Cataro per Pin
trade la qual rebelion procese da 4 gioteni quali fono bandizati perho
per il Consejo di x item che il Sanzago di Scutari Ferisbei che homo da
ben ma quele Subaslaeh Governador di stato fo di Zernovich e eativo
et fe alcuni dani ale vile di Cataro: li serise et fe restituir parte
dil dane: item veria li duehatì 350 dona la Signoria a queli di Cata
ro: et che la muragja staria ben ala cadena al principio di quel eolfo
dove siano li Stratieti si spendeva duehatì 400 iteml Cataro conclude e
ser fortisimo et inexpugnabile non pol acamparsi campo a terno et che
li Turchi di Castelnovo per non poter far senza la tera di Cataro con
vicinane ben: Cataro e ben pepulado a bon animo verse la Signoria la
 46
4498. camera e povera duchati 450 solum oltra la spexa laudo il Camerlengo
Nicolo Balbi fo di S. Marco et el principe de more lo laudoe ec.
(II, 68.)
Novembre. —- Vene cl conte Zorzi Zernovich introduto dal
sopradito orator qual havia prima 'duchati _ 40 di provisiom-al mexe et
dimandoe qualche modo da poter viver et el Principe consultato col
colegio 11 rispose andase scorando che al presente non era per hauer
la provisione o li bastava fuse perdonato et cetera: Qual poi diman
doe licentia di poter andar dal sig. Constantin Arniti over Comino suo
barba a Monfera: zoe fratelo dila madre sua et 11 fo data ordinatione
dile letere di paso: el qual andoe ma pocho stete che iterum qui tor
noe. (II, 83.)
—- Da Cataro di S. Franc.o Querini Rector e Proveditor nostro do
lctere di 25 octubrio: Una molto copiosa dile cose de li et dila custo
dia et provision bisogna per laltra come era venuto il Subaslacho
che governa Montenegro che fo dil Zernovich a Zupa con 300 perso
ne pcr far manzarie sia manda a oferir a eso Proveditor et presen
tarli et di converso Ii havea mandato certi presenti item Ferisbei San
zacho di Scutari si ritrovava eser zornate cinque di Cataro qual si
aspelava a Scutari. (II, 94.)
Dicembre. — Da Trau di S. Lorenzo Corer Conte di certa in
cursion fata per Turchi in queli confini et menate via anime et animali
tamen il teritorio di la Signoria nostra non era sta tocho ne fato
ваш. (и, 115.)
—— Di Antivari di S. Bernardo da Canal Pod.a in risposta di quelo
li fo scripto per avanti zercha Turchi vicina con Antivari: et nara il
seguito et tutavia era qui Oratori di quela comunita qual dicevano
gran mal di lui comesi a nui. (II, 449.)
_ In questa matina atento che per letere di S. Vetor Bragadin
Conte di Sibinico et per uno orator qui la Signoria nostra era solici
tata a mandar certe munitiom in quela tera et cusi castigata la poli
zia per lordine nostro fono balotatc. (II, 423.)
-­ Da Spalato di S. Marin Moro Conte date adi 42 novembrio со—
me ali 8 in li lochi dil Ducha Zuan Corvino zoo ad Alban vicino a Crisa
corse 300 cavali di Turchi verso Crisa et havia disfato quel paexc e in
trono in do nostre vile sotoposte a quel teritorio e robono anime e
animali: et eso Conte mando do homeni a parlar al Voyvoda loro capo
di Crisa: qual restitui il tuto et di più 6 anime de Crisani credendo
fuse Ilustre siehe quelo panadego hano disfato: item come a Poliza
 47
loco nostro: et liano privilegio lhere di clezersi une Conte qual dia 4498.
star une ano et questo e al presente e ani 7 vi he et ogni 4 mexi c
tenuto cavaleliar per il paexe. Tamem questo non va: per tanto saria
da proveder fuse fate uno altro justa li suoi privilegj et dil caso se
guite su quel di Peliza dil pute fo menate via. (П, 424.)
-— Di Sibinico di S. Arseni Diedo Conte di tre come la dome
nega adi 2 a here 5 avanti zorno seguite che 250 cavali de Turchi
corse di herdine dil Sanzaeho di Bosina con trombe e stendardi a
una vila nostra chiamata Stintichi mia 25 de li: et menono via 450
anime et animali in tuto zercha 6000 ct andono via: et come ese
Conte volea mandar une mese al dito Sanzache a delersi et non si
trovava chi volese andar per eser acaduto pecho era che fo шап—
dato une orator al Sanzacho di Narenta per certe incursion fate su
quel di Sibinico: dicte erator fo tagliato a pczi perlie queli citadini si
dubitane andar et questo fo dimandando 42 anime per Turchi tolte.
(Il, 455.)
­- Introe li Cai di х et lexe letere abute di campo e di Albania
zereha Turchi et da pei disnar fo ordinato Pregadi et non vene il Prin
cipe fe leto letere tine here una di note et chiamate cl Consejo di x fo
tolte licentia di lezer al Pregadi una letera di Durazo et prima fone lete
letere di Franza con gran atcntion di tuti et quele di Corfu non fo
udite.
Da Durazo di S. Vido Diedo Bayle ct Capit.0 dei 46 novembre al
Consejo di х come adi 45 era intrato li uno con cavali 50 per nome
di Maumeeh Bei Flambular di Teraneva et portoli una letera dil dilo
` come el volea cerer in quele parte per ruinai' Albanesi et non dubita
se non haria alcum dano dunlodo non dese recapito a diti Alba
nesi: Rispose nen daria per haver cusi in mandato dala Signoria no
stra item che uno Turcho era con questi suo amico za anni 20, li dise
scrivi ala Signoria come il Turcho fa una gran armata per pasar questo
instade im Puja'. et io so li secreli dila corte dil Signer et che dito Si
gnor vel mandar une heme ala Signoria a dimandar li dagi aiuto in
quele tere la tiem im Puia, et che havendo danari ogni do mexi aria
aviso dile cese dil Turcho: et come ala Musachia vicino ala Valona
per homeni venuti era avise si conzava zoe si taiava legnami 3000
per far fusie et per larmata et dice sara Capitano di dita armata Musta
fa Bei el Sig. li da Gianizeri 3000 Asapi 2000 cavali 5000 et prepa
rava gran armata. (II, 469).
— Da Trau di S. Lorenzo Cerer Conte in recoinandation di queli
2
 48
4498. poveri soldati quali non haveano che viver, era data la letera adi 30
octubrio et mandava uno а posta a solicitar fuse mandate le page: fo
comesa ali Savij ai ordeni. (II, 483).

ANN() 1499.

Gennaio. ­­­ Di Catare di S. Franc.o Querini Proveditor qual

per le facende non fo lete. (II, 208).
—— Item fo posto per 4 de nui Savj ai ordeni et fo opinion mia di
mandar 2000 stera di meio a Cataro 20 miera de biseoto bote х (11
ascdo ct 6 de 010 per la monition di quela tera et castelo ne se posi
techar soto la pena di furanti item mandarli duchati 200 (11 гахоп dila
fabricha per scarpar certo meute etiam mandarli duchati 40 per far la
fortification di une loco da star Stratioti et 11110 ponte: come era con
sejato per letere di quel Rotor item fuse fato eavar il foso et chel Re
tor dovcse far la mostra di queli fanti et casar tuti paesani ne queli
potcseno haver soldo altro cha taliani et dovese poner le guarde e fu
presa. (II, ‘244).
—- Ancora 10 questo zorno fe aldito Nicolo Segonti da Cataro
Scrivan ala camera venuto qui con letere di quel Beter per dar certe
information di qucle cese da-Cataro maxime per le saline fo dil Zerno
vich et conscgliava si dovcse tuorle per la Signoria nostra ad alicto
qual Turchi le darano et saria gran utile nostre. (11, 223).
­­~ Da Zara di S. Simon Guoro Proveditor dil armada et S. Andrea
Zanchani Orator va al turco de ultimo dezembrio come con gran stente
trovava homeni per intcrzar quela galia et non a valso meter banco
in tera е a convenuto tuer per ruodolo homeni et haveano ricevuto e
so Orator Ictere di Ia Signoria nostra zercha la incursion fata per Tur
chi su quel di Sibinico et etiam la deliberation zercha queli Zenoesi di
Cafa li era sta lasato il contrabando dile specie a Moden: et che an
dera a Sibinicodicet sia sinistro item avia parlato con uno veniva da
Constantinopoli parti adi х novembrio e venuto a Dulzigno dice il Sig.
non havia fato preparation di armata si non riconzava do nave a cha
rena ct meteva 10 galie in hordine tamen di certo feva armata.(lI, 244.)
-—- Di Sibinico fici lezer una letera dila comunita di lI7 zener al
seo Orator qui chiamato Lunardo de Gcrsanis come Turchi haveano
corso a una vila di quel teritorio chiamata Slifno 0 menate via 74 ani
me et erano ivi tune il Provedìtor Guero e Orator va al Тarche tamen
la Signoria non ha letere.
 ` 19
_- Adi 24 zener in Colegio vene S. Zuam Bolani venuto Conte di 4499.
Zara dise haver fato justizia di la camera non se aver impazato ma
lasa el cargo a S. Franc.° Marcelo Capit.° et dila forteza mia 20 lonta
na chiamata Nadine non era compita e laudava asai fuse compila et
che quela Madoua Dorothea fo mojer dil Conte Carlo di Frangipani che
vicinava hen con nui et che havia sententia uno: A scoso per fermenti
e megij mandati de li zercha duchati 4000 et condana in queli el
Capit.° non fu in opinion si chiama Piero di Venturin qual havia caso
dil 011010: 11010 (1150 (11 Zuam Corvino di Crovatia fo liol dil re Mathias
qual e imbriago. dala matina ala sera 11001 00010 11 casteli di Laurana
e Novigradi erano im pericolo per Turchi: il Re di Hungaria havia man
da 1100 governador in li lochi di dito 00010 (11 Croatia zoe 4 lochi zoe
Tenina Sisin Ostroviza et uno altro castelo et Turchi danizava li eso
Conte et fe uno dano su quel di eso sig. Zuane per Stratioti de ani
mali 6000 10 menazo а ben convicinar 0011 nostri questa Madona Doro
thea di Crovacia a uno 1101 (11 ani 20 qual ha l100 cavali e si meteva
contro questi et che dia vegnir soi Oratori de qui a racomandarsi fo
laudato' dal principe. (II, 248-249).
—- In questa matina li Savij ai ordini alditeno li Oratori de Anti*
vari quali erano sta alditi dali Savij dil Consejo et dimandono le intra
de di quela tera azio fose fortificha la tera per ani 4 item si dolse
no molto di S. Bernardo da Canal lhoro Podesta che toleva danari di
quela comunita et facea asa altre cose et tra nui termenasemo expe
dirli. (II, 255). ­
­-­ Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° de 45 novembrio
zercha Ferishech Sanzacho di Scutari qual li ha scrito vol venir a par
larli per eaxon di certi confini, et par voglij meter novi termini che sa
ria la ruina di Dulzigno e intravien certo Vayvoda. (II, 256 ).
—— Da Sihinico di S. Andrea Zanchani Orator di 9. 40. et 43 prima
cercha la incursiom fata per Turchi volse information et come 111-5001
Diedo Conte qual molto laudoe havia manda letere al Sanzacho qual era
molto lonlan et il mcso era anda per mar a dismontar a Ragusi e poi
de li va per tera et ancora non era venuto risposta et che queli Tur
chi е Martalosi sempre fa qualche dano: 'e come era bisogno vi fuse
piu Stratioti a custodia di Sehenieo et quel Nicolo Bochali capo di Stra-
tioti e corpulente et voria fuse altro capo perche dito Nicolo non si
puol operar et a 42 famegli in caxa quali scrive per Stratioti etiam di
altri Stratioti 11 hanno mojer item come dila presa che fu fata di 400
animali grosi et 300 menude e fo riscose solum 16 anime 110111 01
 20
4499. Proveditor Guoro havia gran ditieulta a interzar la soa galia et li a Si
binico non veleno far per ruodolo dicono haver privilegij pur ha trovato
qualche homo di volunta: a recente esso Orator letere nostre in mate
ria di le saline di Cataro andere a Calaro e vedera et per laltra dei х
ivi come esendo li a Sibinico eavali 200 dil Sanzacho di Narenta corse
a una vila mia 45 de li chiamata Lifno et meno via anime 56 et molti
animali volea scriver al Sanzacho e dolersi non atreva `homo vi voglia
andar ma da Spalato li scrivera per eser piu propinquo ct in laltra dei
43 pur li come non si poteva partir per buere et ha 1111050 la verita dila
coraria fata per Turchi che cusi come scrise anime 46 fue 76 siehe
bisogna proveder etiam S. Simon Guoro Proveditor scrise.
_ Da Zara di S. Franc. Venier Conte e S. Franc.° Marzello Capit.
di 3 zener come haviano trovato 50 homcni per interzar la galia Guora
et per eser sta gran richiami per haver convenuto dar duehatì x per
cadauno adeo il contado ha ricevuto dane di duchati 400 e piu item
per una letera deli diti di 40 come era venuto li uno mese di Marlena
Dorothea relita dil Conte Carlo et dil Conte Zuane suo ñol di Corbavia
con letere di credenza dicendo dita Madona eser mal condizionata in
substentar il stato suo per haver mancamcnte de subditì dili qual era
sta _spoiata per il pasate et ala zornata queli resta si parteno et he
sendo lei sotoposta ala protetion dila Signoria nostra veria ajuto per
eser solicitada dal Re di Romani che volese consentirli il sue stade
in permutationc con fargi large promese de altri soi loehi tamen nula
volea far senza volunta dila Signoria nostra benchc la necesita petria
eser causa di farli prender partito l’ ano esi Rectori confortata asai
per sue letere in risposta. (П, 259-60
—— Da Trau di S. Lorenzo Corer Conte di 17 dezembrio come il .
zorno avanti erano venuti secrete su quel tcritorio cavali 40 di Turchi
pasati pecho lontam dila forteza si facea et erano ben 111 hordine 11
quali per il pasate sono sta Merlachi zente del Ungaro e ha hora fati
Turchi e nel far dil zorno 40 sono rimasti al pian con li cavali et 30
sono dismontadi a pe et hano depredato e rebate una caxa che habita
vano a costa dil monte sopra una vila chiamata Meglina lontan di
Trau mia 4 che molti ani sono fati subditì dila Signoria nostra et con
trihuivano a tute faction et angarie dila tera et hano menate via ani
mali grosi N. 34 et une cavale et ferito il capo di la caxa: per tante
veria che lOrator nostro va al Turcho notiiìcase questo ala Porta perche
continue quel teritorio ha qualche incursion de Turchi et fo dato noti
zia di questo per letere al prefato nostro Orator.
 24
­­- Da Sibinico di S. Arseni Diedo Conte e Capit.o di 30 dezembrio 4499.
come quelo mandoe dal Sanzacho: era sta amazato et non trovava chi
volese andar piu a dolersi tamen avia trovato uno citadin de li et halo
mandato instruto.
—- Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte е Capitano di 45 novem
brio la qual benche habi scrito tamcn perche ozì io la tici relezer in
colegio: piu copiosa qui sara scrita come adi 43 ave una letera dal sig.
Fcrisbego Sanzacho di Scutari li scrivea la matina seguente si dovese
trovar al porto dila Bojana che fra queli contini perche el Cadia e Vay
voda di Scutari si trovava li per comandamento dila Porta per veder e
(1111011- 1а diferentia dicono lhoro haver per larborazo con queli da Dul
zigno alegando ogni navilio intra in la Bojana dia pagar larborazo al
Turco come cosa soa et queli citadini diceano non baver mai pagato
da po fata la paxe: et come eso Conte mandoe prima uno meso al dito
Sanzacho pregando non facese cavalchar 11 diti do: perche lui non ha
via comision dala Signoria alcuna e rimase contento di non inovar al
tro lin venghi la risposta dumodo la non sia tropo tarda e fe lezer al
suo meso uno comandamento dila Porta che lui dovese cavalchar so
pra diti contini che li mese Scander Ваза perche queli dete uno
schiavo dila Porta nominato Lemini non sono veri contini et eso Conte
dubitava tal richiesta volese inferir altro che arborazo: et che facendo
tal mutation di confini quela tera perdería tuti i suoi vilazi e destre
to e a trovato in Canzelaria di comandamento dila Porta forno dati diti
confini che hano al presente per dito schiavo ma non si trova confir
mation alcuna dila Porta come rechiedeva dito comandamento et chel
sig. Turcho era molto desideroso di strenzer quel luogo. (Il, 263).
Febbrajo. ­- Copia di una letera di S. Piero Malipiero prove
dador a Veia data adi 25 zener et receuta adi primo feurer mandata
@alla Signoria nostra di molte nove.
и А1 presente e di novo da S. Bartole q.-m S. Polo da Giabici cita
dino de qui persona pratieha e discreta primo dice haver inteso di Meser
fra Nicolo Prior di S. Salvador di Segna el qual he venuto di Bregna et
haver inteso da uno servidor dil conte Anzolo de Francapani venuto di
Hungaria da Buda el qual dice eser venuti im Polonia Turchi 440 milia
et vano scorende il paese non fazando dano ne depredation alcuna
ma solum atendono ad acquistar casteli et citado et che Alibech Vayvoda
he restato sui pasi de Valachia con Turchi 20,000 per dubio dil Sig.
Stephano dc Valachia et che Re Alberto de Polonia ha mandato a diman
dar socorso ala Maesta dil Re di Ongaria suo fradelo et ali Baroni et
 22
4 499. li e state risposto per li Baroni che lhoro non hane danari da spen
der per altri et che lhoro hano da far asai a guardar il suo paexe et
dice dicti Turchi fano gran procese nel dite paese de Polonia: item
dice come in queste feste di Nadal tuti questi Signori di Francapani
si hano congregate in Bruxane per far deliberation di tuor Segna al
qual parlamento li he stato il Conte Bernardin il Conte Anzolo il Conte
Zuane tiel dil q.m Conte Carlo il Conte Michiel il Conte Nicole de Cetim
et fato asa 'conclusione tra lhoro tandem il Conte Bernardin mai non
ha voluto asentir se non een condition che togliandosi Segna lo la vel
per lui solo et che del resto di sui loghi che se toleseno in Crovatia tra
lhoro fose divisi e perho non riniasene dacordo et dixe che dicte Con
te Bernardin ha auto licentia dal Re di Ongaria е de parte dei Baroni
che sel puel tuer e aquistar Segna che el se la teia: perho dicto Conte
Bernardin dice volerla per si solo ma 11 altri Francapani non veleno
asentir item dice che queli di Segna sono di tal parlamento e che per
niente non veleno asentir di vegnir piu soto el dominio di questi Signori
Francapani et elle piu presto voriano brusarla et abandonarla e darse
a Turchi et hano mandato une di soi capi ala Maesta dil Re per inten
der la intention sua il qual di brieve se aspeta perche deliberano far
ne altra provision item dice chel Conte Zuane 1101 dil Conte Carlo di Cor
bavia se ha scordato con Turchi et li da i pasi ne fara piu segni di
bombarde et che 11 altri Signori di Crovatia sono etiam per acordarse
perche i diseno che il Re di Hongaria non li ajuta: ne lhoro da si se
pel conservar et che meglio li he acordarsi con Turchi che eser desfati
e ruinati lhoro et il suo paese et che come le neve sieno disfati et cha
valchar se posa se aspectane Turchi a queste parte superior che cem
pirano de ruinar quel poco e restate item dice et aferma di vera sen»
tentia come el di di ano novo esende il Conte Bernardin in Modrusa
et aldande mesa in canto et quando il Prete volse tuer la sacratisìma
Ostia per infranzerla justa il consueto non la trovo sopra laltar et re
state tute shegotito non sapea che dir ne far: et ne fo grandísimo tu
multe: dile persone et alcuni che vegnivano de fuera in chiesia vete
ne esa Ostia in ajere sopra el campaniel et dicte al Signor tuti andono
de fuera et veleno esa Ostia et mandone el Prete havea dito il Vangelie
in campaniel per veder di fuor esa Ostia et che quando el fe ale balco
nade tuti veteno che esa Ostia se leve ed ando nel ajere che piu non
se vete et disparve davanti tuti i quali rimasero con grandísimo te
ror vedendo tal stupendo miracolo: il Prete cantava la Messa si va a
Roma per notificar tal miracolo ala Sanctita dil Papa il qual Prete etiam
 23
dice cogneserse eser pecator ma nou perho si grande che per lui sia 4499.
sta tal stupenda dimestration le nove tal qual si ha le significo V. Ex.tia
li dia quela fede li par felix et diu valeat sublimitas vestra cui semper
et devote me comendo. п (II, 272-273).
-— Da Spalato di S. Simon Guoro Proveditor dil armada di 47 zc
ner et etiam di S. Andrea Zanchani Orater una letera tute do zercha
la forteza di Clisa che dil Ongaro et S. Marin More Conte advi
sera tuto la qual forteza sta mal cusi item havia mandate uno Lucha
de Balistis citadin de Spalato al Sanzacho a dolersi dila incursiom fata
contra Sibinzani e manda la copia dila letera. (II, 277).
Da Spalato di 29 dezembrio di S. Marin Moro Conte zercha queli
soldati: come stano mal si non sono sovenuti dilc page. (II, 279.)
Di Vegia di S. Piero Malipiere Conte di 34 zener come ha nova
Turchi haver roto Polani questo perche Stephane de Valachia havia tra
dito il Re di Polana et uno Vayvoda di Turchi si acordo con lui et me
se Polani di meze et fono roti: a mandato Bernardin Montorio а Segna
a saper la vcrita referise il mcso tornato che il zenero dil Conte Ber
nardin di Frangipani fo по] dil Re Mathias nominato Xerzech dovea con
homeni da cavalo et da piedi asa numero et uno Capitano di Segna con
600 cavali et 400 а piedi andar chi dice in Bosina chi a Brogna loco
dil Conte Anzolo di Frangipani: le qual nove e da saper erano tute
false. (II, 294.) ‘ r
Di Arbe di Piero Boldu Conte di primo feurer come havia nova
Turchi im Polana con cavali e persone 420 milia eser andati et quel Re
dubita molto et havia mandato in Boemia le robe ct ha 30 milia cavali
et come el Conte Anzelo rfi Frangipani havia mandato une Secretario li
et vol dar Segna ala Signoria: et vuol ajuto contra Turchi et li a rispo
sto la Signoria al presente era implicita in le cose di Pisa et il Prin
eipe con li Savij mormoroe molto di tal risposta fata et li fo scrito
non se impazi ma alda et scriva et aspeti la risposta nostra et non dagi
lui et in questa matina altre Ietere non era mirnm quid. (ll, 292.)
Di Arbe di S. Piero Boldu Conte di 3: come nel Consejo era sta~
electo Soracomito S. Zuam de Dominis qm. Crisogone: et eser nova el
Duca Zuam Corvino fo liolo dil re Matias el qual era s'oto la montagna:
et lui Conte scrise dovea andar a dane dil conte Anzolo di Frangipani
over sul conta di Zara a hora avisa eser andato verso Bistroza su quel
di Bosina loco de Turchi con cavali 7000 et pedoni. (II, 296.)
Da Pago di S. Giacomo Sagredo Conte come nel suo Consejo haveano
eleto sopracomite dno Benedicto Musolo Doctor e Chavalier. (II, 297.)
 24
4499. Da Zara di S. Franc.o Venier Conte et S. Franc.o Marzelo Capitano
di 45 zener: come yhavia da Sibinico dele incursion facte per Turchi
dimanda ajuto et mandoe una letera ahuta da Madona Dorothea lati
na la qual sara qui soto scrita.
—— Copia di una letera scrita per Madona Dorothea Contesa di
Corbavia ali Rectori di Zara.
и Spectabìles el magnifici Dni amici honorandi post recomandationem
n salutem: literas vestrarum magnilicentiarum acepimus mediantibus
quibus nos vestre magnificenlie requirunt ut de novictatibus facti et in
tentione ducis Coruini quo equitare intendit vobis significare pro fida
amicitia et henevolentia velemusitaque vestras magnificentias de hac re
certas facere volumus ca que nobis feria proxima preferita per medium
unìus boni amici nostri qui Semper vcritatcm nobis in talibus ac aljis
uegotijs ocurentibus protulit ad inteligendum data sunt, quod Dux
debet per regiam Majestatem in Chanatu conlirmari et quod Dux Regi
pro Segna ac alijs castris ct castelis ad Segnam spectantibus dedit in
cambíum perpetuum Opavie et ijphonie Ducatus ct pro presenti con
stituitur personaliter in regno Slavonic ibidemque congregat gentes
equites et pedites armatos et ad dies quinque vel sex sequentcs adve
nire habct Zagrabiam et ab inde pro ut ab eodem amico nostro et
alijs inteligimns movebit se intentione quidam dicunt ocupandi Se
3 383 3 8: gnam quidam vero intrandi Croaciam ad impedimentum honoris Dny
vestri ac damnum suhditorum vestrorum nosque etiam quantum cedit
ad nos dubitamus quia sempcr persccutor noster fuit et eo magis erit:
nihilominus statim et ineontinenti his talibus intelectis unum no
bilem et fidelem ex familiaribus nostris permissu investigandi trans
misîmus pro honore amicitie magnifieientiarum vestrarum eidem
que comisimus ut redita huiusmodi actuum veritate quam citius poterit
circa nos festinare fiat et sic quecumque nova detulerit vestris ma
gnificentijs significare curabimus cetera vero que idem Joanes de
3 Milam presentium ostensor vestris magnificentijs nostra ex parte di
xerit vestre magnificentie plenarie credere velitis Ех Obroaciom feria
9, quarta proxima ante festum conversionis Pauli 4499.” Subscriptio
Dorothea Comitisa Corbavie n Ricevuta die 25 januarij.
A tergo и Spcctabilibus et magnificis dnis Francisco Venerio Co
п miti ac Francisco Marcelo Capitaneo Rectorihus Jadrc amicis nostris
я honorandis „ et fo mandata lautenticha in questa tera. (II, 302-303)
— Da Veglia di S. Piero Malipicro Conte di 44 di uno lneso dil
Conte Anzolo di Frangipani venuto li qual vol ajuto dala Signoria item
 25
come ha nova per una letera di 42 el Ducha Corvino e intra in alcuni 4499.
lochi di Turchi е fato taiata di mile Turchi et 500 cavali et havia preso
tre Capetanij quali li nominee per neme. (11, 34 6.)
-— Da Vegia di S. Piero Malipiere Conte che une Centestabele
chiamate Barbujo e 11 havia fate la mostra di fanti e lo laudoe. (Il,
847)
-— Da Cataro di S. Andrea Zanchani va Orator al Turcho di 47 ze
ner come era zento li abute informationi di quele cose di Zupa era
montato sula galia sopracomìte S. Zuam Fran.° Baxadena venutoli cen
tra di Corfu andera al suo viago et S. Simon Guoro Proveditor dil ar
mada scrive etiam di Cataro in galia come era pasate il sue navegar et
andera di longo a Corfu ancora S. Franc.o Querini Retor e Prevedi
tor di Cataro scrive dil zonzer li dil Orator nostro qual havia alegrato li
populi li ha dato instrution et manda une heme con lui a Constantine¢
peli ben instruto. (II, 324).
­- Da Zara di S. Franc.° Venier Conte e S. Franc.° Marzelo Capi
tano di 45 zener dicono haver letere dil il.m° Sig. Charbego Ducha di
Corbavia le qual mandoe ala Signoria et sara qui poste nara aver dato
dano a Turchi: et per letere lo hano ringratiato.
Copia di una letera serita per il Ducha Cervino ali Retori di
Zara di haver da rota a Turchi:
« 5р001аЬ1115 01 magnitice d.ne amiee nobis plurîmum honorande
п prepter salutem et prosperos ad vota successus Seiat eadem M. V.
я 1105 feria quinta proxima ante festum Puriñcationis Virginis gloriose
3 nunc preximi preteriti ad civitatem Tininiensem aplicuise et inmediate

„ 10 aduentu nostro audivimus quod Tureorum duo exercitus unus

n videlieet exercitus ipsorum Tureorum maximum spolium et deroba
n tionem in d.mnio Il.‘mi Dominii vestri in teritorie videlieet Sibini
п censo et alter exercitus dicterum Tureorum districtum Opinenie simi
‚а liter quasi in toto derobasent et omnino depopulasent et maximum
п spolium et predam asportasent et abduxisent quibus intelectis et au
” ditis familiares nostros armigeros videlieet et huzarones contra dietes
Turcos ipso eodem die quo hue Tininum veneramus misimus et tandem
de voluntate Omnipetentis Dei et cum auxilio divine elementie utrum
п que exercitum dicterum Tureorum debelavimus tum quiba derove
п rant teritorium vestrum Sibinicense tumque qui similiter dereba
„ verant subditos nostros ita tam quod vix aliquis Turcus de dictis
77 exercitibus salvus evasit et omnes captives cristianos ae universam a

Ч liam predam deliberavimus et intuitu mutue et sincere amicitie ae viei«

 26
1499. »a natu nostro premisa M. V. inodari et notificare curavimus: cetera
п 15 nobilis Lucas familiaris noster lator videlicet presentium` eidem
за М. V. exponet cui rogamos ûdem adhiberi ex Tinino feria secunda
i’. proxima post predictum fcslum Purificationis beate Virginis ano no
” nagcsimonono. п (11, 322, 323).
511Ь5сг1р110 ега1 и Joanes Corvinus Oppavie el Lipthomic Dux ac
regnorum Dalmatie el Croacie 01 Sclavonie Banus. n
A tergo и 5рес1аЬ111Ь115 et magniñcis Dominis Rectoribus .ladro
п ат1015 nobis plurimum honorandis. п
— u Exercilum Turcorum qui in teritorium Sibiniceusem deroba
verant debelaverunt in 10510 Purilicalionis beate Virginis et alium exer
citum qui dislrictum Орех-[1101130 511п11110г derobaverant eodem modo
debelaverunt die Dominico proxime sequenti predicti festi videlicet
Purilìcationis. „ ‹ '
—— Da Sibinico di 44 feurer dil Conte come havia per avanti man
dato uno meso al Sanzacho di Bosina qual e sta do mexi a tornar: or
e zouto dice haver avuto cativa compagnia et datoli parole asai dicen
do queli fe la preda non eser li ne poter etiam render senza mandato
dil Sig. Turcho item haver scontra con а11га 110510 di Turchi dala qual
era sta retenuto alcuni zorni quali hano conduto Martolossi zoe alcu
ni vilani a una vila di case 5 e'a mena 7 anime via item eso Conte
aricorda voria eser а custodia di quel leritorio 400 Stratioti e non 50
come sono 01 11аЬ11а50по а1а forleza di S. Marco di novo fabricata: e
poi per una poliza avisa el Ducha Zuam Corvino haver rota la dita ho
510 come si have per la via di Zara et io feci scriver per colegio al dito
Conte facese habitar Stratioti ala forteza de celere et ali Rectori di
Zara dovesero mandar dal ducha Zuam Corvino qual scrise aver re
cupera la preda e veder di aver le anime. (Il, 337). '
1D'larzo. —— Da Liesna di S. Alvise Barharigo Conte come havia
nel consejo electo sopracomito S. Jacomo Barbìchij nobele.
-— Di Curzola di D.no Thoma Malumbra Episcopo ala Signoria no
stra data adi 42 feux-er avisa quel Conte S. Alvise Balbi aver preso а1—
cuni di Manfredonia dicendo e maranisenza prova ni sentenzia et ali
10110 la roba prega la Signoria provedi per honor: et. fo scrito a dito
Conte. (11, 343-344). .
—- Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte e Proveditor di 48 come
era venuto Zuam di Franzosi citadin de li stato in Corbavia parti adi. 8
deli dice vero e di la rota data а Turchi per il Re di Polana е1 Chazergi
e il Conte Bernardin di Frangipani eser a quelilochi di marina senza
 27
zente et per la deposition dil dito Zuane par siano morti e piu ane 4499.
gati da Turchi 40 milia. (Il, 347).
-— Item gionse qui quel mese di Sanzacho di Scutari fo scripte
era Orator del Turco alozoe al osteria e venute con 6 persone non havia
letere dil Sig. Turcho ma solum di dito Sanzacho. (II, 349).
- Da Catare di S. Franc.“ Querini Rector et Preveditor di 44 et 42
feurer come era venuto li uno schiave dil magnif.o Ferisbego Sanzacho
di Scutari vien ala Signoria 11 а da pasazo per Bagusi dise vien a do
lersi di eso Bector e di la tera di Cataro et nara la cesa perche la
vizilia di Nadal di note fe bruza una caxa di paja su le saline di ana di
valuta di duchati 5 non si sa da chi et lui fece far proclame et dete taja
perperi 400 e li daciari dil Sanzachol diceva eser- sta Zupani per non
eser sta pagati perche lhaveano fata: et scrise al Sublacho el qual
rescrise eser sta queli tristi: or dite Sanzacho causam querit perho
manda dito suo mese qui etiam per spiar le cose de Italia el qual
par etiam habi auto il governo di Monte Negro azonto al Sanzacate de
Scutari: or ha fate nianezo se 11 dagi tre homeni dice eser stati aliter
prederia il Conte di Cataro et ehe alaPorta tre Basa velea fuse mese
a fuego e tiama dito contado et Embray Ваза поп а voluto a mostra
letere scrite per la Signoria et a rimeso a lui la cesa ende eso Pro
veditor mande da dito Sanzacho Nicola Sagontino Scrivam dila camera el
qual per hordene dila Signoria nostra dovea andar col Orator nostro a
Constantinopoli et lo ha retenute et ali dilo asa parole et alle et ditoli
che si a tolte alcuni Marcovichij che da Dulzìgne e Antivari non e ben
convicinati perho il Sanzacho volea fuse manda une homo per lui e
uno per il Preveditor di Cataro a veder: non vuol far ese Preveditor
nula senza nostra licentia: et 11 scrise avisase quali fuse li tre ho
meni li faria pigliar e vedera la verita et trovati eser in (1010 11 faria
apiehar: et 11 ha dito vol far con la Signoria et se 11 dara 11 homeni
sara segno di pace se non li dera sara segno di guera: item ev nova
de lilo exercito di Turchi stato in Iiusia eser tornato een qualche
dane di cavali per li gran fredi et senza preda: item a per uno venuto
da Constantinopoli aferma il preparar dil armata e far gran numero di
Oxapi chi dice per Rodi e chi per Puia et che era venute li a Cataro de
dil Conte Zorzi Zernovich quali sono andati dal Sanzacho vol adatar la
cosa item ha ricevute li duchati 200 per la fabrica et li 40 per far il
pente tamen il Sanzacho ha ordena che se nostri lavorase in la Preula
cha non fuse lasati lavorar: item esso Preveditor solicita le provision
per quel loco et se li mandi une altro Contestabele. (Il, 350.)
 28
4499. — Adi х marzo in Colegio vene il mese di Sanzacho di Scutari
con 4 con lui acompagnato da Alvixe Sagudino Secretario nostre qual
havia un gran penachio in testa con asaisime piume: qual tochato la
man al Principe facendo reverentia et fu meso a sentar su la banca di
Savij in mezo di lhoro per mezo el Principe: el qual presento una lete
ra la qual per eser in schiavo servo no fo potuta lezer et dise era in
terprete S. Alvise Soranzo e al armamento ct dise non volea dir al
tro ma si riferiva ala letera et baso la man al Prencipe e nel partirsi
ando indrie culo fuora: et presento per nome di Ferisbei Sanzacho
predito une tapedo picolo et una brena di cavalo lavorata: e fo dito
il tapedo si meteria in Procuratia tamen lave il prcncipe et la brena
salva da donar via. (II, 354-352).
— Da Cherso et Osero di S. Alvixe Badoer Conte come haveano
electo nel lhoro eonseglio Sopracemito S. Zorzi Colombi citadin de 11
qual subito vera a tuor lasoa galia. (II, p. 360).
­-­ Da Durazo di S. Vido Diedo Bayle e Capit.o di 42 feurer vol
monition item ha per uno venuto dila Valona che ivi si preparava 44
fuste etiam scrive dil armada fa il Turcho.
-­ Da Ragusì di Nicolo Gondola ala Signoria di 4 di questo et e
un parlar terse: avisa dil armada fa il Turco et preparation. (II, 373).
—-— Da Cataro di S. Franc.° Querini Retor e Proveditor di 22 feurer
in materia di quel Sanzacho et di certa novita fata veria se li mandase
une Secretario e darli in gola soto specie di titer a fito lc saline e per
l incendij pagar perche non volse lasar andar ala Porta Nicolo Se
gontino dicendo haver mandato di non lasar pasar nium di Cataro. (II,
374)
-Da Liesna di S. Alvise Barbarigo Conte di xv feurer come havia
scrito per avanti di alcune barche erano in golfo et al presente denota
haver nova che una barcha havia preso sera Manfredonia uno navìlio ra
gusco.
-­ Da Zara di S. Franc.o Venier Conte e S. Franc.° Marcelo Ca
pit.° di questo manda ala Signoria a la tera abuta da do fradeli Signori
di Sdriza molte lenga in conclusione vorìano soldo e ajuto dala Signoria
si oferiseno far asa cose et avisa il Re di Hungaria havia comandato a
tuti de 11 intorno doveseno star a obedientìa dil Ducha di Corvino que
10 voglj dir esi Rectori nostri di Zara non sano. (Il, 379).
—— Da Ragusi di Nicolo Gondola di 6 et 43 ala Signoria nostra
avisa dila potente armata fa il Tureho chi dice per Rodi 0111 per Puja
et chi per Soria over per Cypro siehe e buono proveder item dila rota
 29
have in Polana morite 30 milia cavali siehe il resto erano tornati mal 4499.
conditionati roti 11 nasi la testa le man cadute per 11 grandisimi frcdi
ita volente divino auxilio. (II, 386.)
— Vene il schiavo dil Sanzacho di Sentari et sento per mezo cl
Prencipe vestito con una vesta di velato biavo et li tre soi con veste di
рано biavo et li fo dicto per interprete: si mandera Alvise Sagudino
poi fata Pasqua et lui presento un altra letera e dice sapeva ben chi
havea fato dano ale saline or si parte sta sera. (II, 387-388).
—- Di Durazo di S. Vido Diedo Baylo e Capit.0 drizata ali Cai dil
Conseio di х mandati tuti li altri fuora: item fo prima leti li sumarij
di nove di Turchi si mandava in Franza e fo spaza letere. (II, 390).
Aprile. - Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° molte
letere di З. 6. 46. 23. et 26 feurer di nove de li et avisi di cose tur
chesehe vechie ct eser venuto mandato dala Porta a Ferisbei Sanzacho
di Scutari di far 30 milia homeni da remo per l armata et a Scopia a
mandato per zente e il Signor vol andar im Puja chi dice a Rodi et
vuol haver il corpo di suo fratelo che a Napoli item per una letera scri
ve dila victoria dit Re di Polana contra Turchi et che di Turchi 400 mi
lia che andoe non sono tornati 30 milia et di questi di Scopia di х ш1
lia andoe non sono tornati 300 et il resto tra roti morti et abirati dal
gran fredo et di queli di Ferisbei andoe 450 ne son tornati 40.: item per
un altra letera scrive zercha i sali et per una dil zonzer li dil orator
nostro va al Turcho: et quelo diceva Ferisbei zercha le cose di Cataro
el qual havia auto 1 intra dil Zernovich. (II, 394).
-­ Da Cataro di S. Francesco Querini Rector e Proveditor di 43
come quel Sanzacho havia mandato nno a far una cava su le Sahne et
dimanda monition et fo data al ordene nostro la poliza a expedir (II,
397)
­- Da Ragusi di Nicolo Gondola di 27 marzo zercha larmata in
strutisima fa il Turcho dove si voglj andar Dio lo sa. (II, 398).
~-­ Da Cataro di S. Francesco Querini Rector e Provcditor di ­
marzo in materia dile saline et manda uno capitolo abuto di Ragusi di
nove come Re Alberto di Polana et Re Ladislao di Ilungaria volcno far
guera a Turchi et per una letera di 42 come quel Sanzacho vol far far
una caxa su le saline nostre in dano dila Signoria. (II, 402.)
­- Di Antivari di S. Piero Tiepolo Podesta de 49 mazo primo
quela tera eser mal in hordine e non aver ninna artilaria ni arme
da defendersi et la causa dil Sanzacho per certo garzon di Marchovichij
et li havia mandato presenti ct satisfato e mando il suo cyrosicho per
 30
4499. medicar 11110 110010 darme ferito il qual tornato referise in Resia el di
te eser sta ferito ct eser sta morti da 20 milia Turchi.
­~ Et li Antiani e Zudexi de Antivari scriseno una letera 010 Si
gnoria dolendosi di S. Bernardo da Canal fo li Podesta che non volse
lasar 11 01 5ор101)110(1001е justa lerdene nostro et li syndiei hescnde a
Durazo 11 mando a far comandamento et lui saludo de scltiepeti qual.
era za montato in gripe item ha techa duehatì 2000 unde quasi non se
guite gran rumor in Colegio intese tal cesa et alcuni volea cometer
questo caso al Avogaria et havea fautori S. Luca Zivram Censier S. Polo
Pixani el Chavalier Savio a terra ferma et S. Zuam Trivixam Savio ai
erdeni or S. Filipo Trum parlo e fu ordinato venise la matina (II, 403.)
- Da Cherso e Osero di S. Alvixe Badoer Conte come era sta
electo Zorzi di .Colombi Seraeomito e subito lo expediria. (11, р. 444).
­- Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit. di ­­- mazo avisa
il zonzer dil nostro Orator a Constantinopoli adi 23 feurer et conferma
haver nova dila rola have Тurchi in Resia. (Il, 420.)
-­ Vene uno mese dil Capit.u di Segna con letera di credenza et
voleva trata di fermento per il golfe et li fo risposto si consejería.
l(Il, 424.)
_ Da Solitari de Ferisbei Sanzacho vene una letera scrita in latin
et la mansioni dice “Al mio come padre Doxe de Veniexian e la sotoscri
zien di soto “il vostro servidor Ferisbei Sanzacho di Seulari» et scrive
haver mandato za 45 zerni qui uno suo schiavo aspeta risposta et
ne manda uno altre vchiamate Doardo va a Mantova prega la Signo
ria dil Principe li fazi bona compagnia dice etiam zercha 1 5011 e a
cemesse a Castel Nove vadi a far una caxa e vender sal si duel dil no
stre Provedador di Cataro non ha voluto lasar ete. et e da saper que
sto suo 111050 menava a donar al Marchese di Mantoa une cavale per
eser suo amico.
­­- Di Pera di 42 mazo fo lecto une capitolo di una letera di Ga
spare Morigo scrila a S. Andrea Zane da Santa Maria Mater D.ni come
l Orator nostro havia aule licentia partira adi 46.
——— Da Ragusi di Nicolo Gondola in zifra la qual zifra havea S. To
ma Mocenigo el veehie etiam Zuam Jac.0 di Consejo di x or scrive ala
Signoria dila gran clase fa il Turcho etiam parla di quel Turcho e in
caxa del Sagudino zoe quelo vene et fo lecto la sua deposition: conclu
de il Turcho e per 05011- 00110. (11, 422.)
—- Da Zara di S. Francesco Venier Conte e S. .lacomo da Melin
Docter Capit.° di 8 april come hesendo zonte li S. Pelo Nani Seraeomi
l
 34
to et a portato letere da Constantinopoli di ll2 mazo per tanto llano 1499.
spaza uno gripe item veniva de qui il Soracomito electo per tuor la sua
galia chiamato D.no Zuam de Doymos ct eser pasate de li S. Ant.° da
Canal Soraconiito al qual li deteno 25 homeni di li por interzarlo (ll,
423)
-- De Antivari di S. Nicolo Dolíin e S. Bernardin Loredam syndi
ci in golfo scriveno contra S. Bernardo da Canal olim Podesta li che
havia portato il sorabondante e li libri via unde fo mandato per S. Jac.“
suo fiol era 40 qual vene e presento il libro e duchati 400 quali sono
mandati ali Camerlengi in deposito et ordinato a copiar il libro et man
darlo ali syndici justa la richiesta. (ll, 428).
—- Da Ragusi di Nicolo Gondola 'di х april dixe non sia nausea lo
mio scriver: la classe validissima fa il Turcho hara a uscir per tuto mazo
e si acosta al Adriaco mare in l Albania fano li ponti per tute iiumare
maritime poi dice dubio non e che la industria dil Sig. Lodovico Fio
rentini lavora: questi nostri temeno saria buono darli conforto di
parole item adi3 fu li el Prothojero dila Morea D.no Nicolo Adriano
licet habi auto de qui bona ciera nondimeno more greco sputava il ve
neno et parte di dita letera era in zifra maxime il capitolo dil S. Lodo
vico. (П, 434).
-— Item fo expedito la comision di Alvixe Sagudino va al Sanzacho
di Scutari et debi veder di tasentar le cose con danari item io aricordai
la cosa scrita per il Rector di Dulzigno zercha l arborazo dila Boiana
e vile voleva et fu azonta in la comisioni. (ll, 437).
~­ Da Cataro di S. Franc.° Querini Rector e Provedador nostro di
20 feurer come avia mandato a uno citadin cristian sa il tuto di San
zacho qual era amico dil Ducha Ulacho: li ha dito eser inimico no
stro zoe el Sanzacho: e vol far do coxe sul nostro una per li sali per
logarli e laltra per labitar di Almadari e vol far uno comercio per
tuor l inviamento di Cataro e non vol Stratioti nostri stagino piu dove
stauo al presente item larmata fa il il Turcho usira per (love non si
sa: Asapi vano a furia non va a Rodi andera in Puja over in Cypro over
a Ragusi a ricorda dito Sanzacho sia placado con presenti. (ll, 438).
-—— Da Trau di S. Lorenzo Corer Conte come mandava de qui Hie
ronimo Cipico Soracomito electo per quela comunita et Consejo ct Го or
dinato di darli la galia li danari et cxpedirlo subito.
-— Vene S. Arseni Diedo venuto Conte di Sibinico qual prima di
niuno referite vigorosamente haversi operato a Sibinico ct haver fato
queli Sanzachi vicini piacevoli : Dice si potra armar 10 galie per с
 32
4499. ser ivi asa popolo lauda il castello di S. Marce et arlcerda la Signoria
fazi star li Stratieti et a cempirlo bisogna duchati 2000 et fo laudato dal
Principe de more e pochi mexi da poi merite.
—- Vene S. Fantino Pizamano venuto Podestà di Chioza et dise li
aeadeva dir poco per eser Chioza Veniexia et quela tera ha d intrada
duchati xv milia de pizeli ma e mal governada: poi queli di Chioza sono
poveri item dise dile palade e dil porto fo laudato dal Principe. (Il, 444.)
—— Da Spalato di S. Marin Moro Conte di 43 come per le incur
sion fate per Turchi su quel teritorie era sta menado anime via nel
paexe fo dil Ducha Stefano e non si trovava niun volese andarlo a re
cuperar perche erano malmenati da Turchi or venute li el conte Zorzi
Mareovichij conte dila Craina subdite dil Turcho e amico dila Signoria
col qual eso Conte si dolse et dito conte Zorzi si oferse a compagnar li
mesi fine ali Vayvoda de Most et de Mostiehij et cusi mandati recu
pero 46 anime tolte nel conta di Sybinico per Turchi andoe in persona
recupero altre 5 anime e li Vayvoda scriseno a lui Conte di Spalato
dovese scriver ali lochi dove manchava anime subdite di la Signoria
nostra veniseno а dir le anime li manca le faria restituir et cusi ha
via scrito et me aricerdante fo dato risposta ala letera laudando ese
Conte de tal operation etiam el Conte Zorzi. (II, 447-448).
­- Da Zara di S. Franc.o Venier Conte e S. Jac.o da Molin Dotor
Capit.0 di 48 et e da saper S. Francesco Marzele Capit.° di Zara venuto
gionse domenega tamen non vene a referir in colegio: or questi Bectori
di Zara avisa come S. Bernardo da Leze zenero di Madona Dorothea fo
moglie dil conte Carlo di Corbavia: voria recuperar uno castele chia
mato Clizevam el qual havia impegnato ad alcuni zcntilomeni nostri ii
deli di Pencovieh el qual e mie 49 da Zara 7 da Laurana et 4 da castel
di Nadindi qual zcntilomeni haue piu di duchati 3000 soto quel di
Zara per tanto veria hordine dala Signoria di quele havese а far nula
fo risposto. (ll, 449).
—- Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte e Preveditor di 42 di
questo шехе zercha alcuni avisi abuti da uno citadin deli qual mandoe
a inquerir et manda la depesitione di sua mano qual dice che havendo
parlato con uno Piero Pernichio li ha dito chel Sig. Cherzi fo ilol dil Re
Mathias vel vegnir a Vegia et questa setimana santa hane concluse
venir sul isola et il conte Bernardin di Frangipani che suo suocero non
li telese el Vinadal che uno castele su dita isola et che a dato in dota
al Sig. Cherzi predito el castele di Novi che sul isola et che vol robar
la dita isola et che Gaspar Bodislovili Capitano di Barbier solicita la
 . — 33
cosa et el Sig. Cherzi a mandato do ambasadori al conte Bernardim a 4499.
dir vol venir a novi el qual conte si pose in leto da melinconìa item
come Zorzi Garbia andava speso a Barbier a parlar al Сар11.о et che in
11001111111 di Bosina si fa grande adunation dubita per Croatia: item
eso conte avisa la Signoria 111 queste cose diniandando danari per li
fanti sono de li. (Il, 454
­-­ Vene alcuni da Liesna dolendosi di S. Alvise Barbarigo lhoro
Conte che inovava alcune cose unde per la Signoria fo conteso la dita
cosa al oficio nostro di ordeni. (Il, 453).
—- Da Ragusi di Nicolo Gondola di 27 marzo come avisi di 7 da
Constantinopoli dila gran armata fa vil S.`Turcho et dil capitano electo
che quel dila Valona Acmehet eser stato ivi Oratori dil re d Uungaria
e Polana etiam quel di Rodi. (II, 457).
­- Di Caodistria di S. Alvise da Mula Ped. et Capit.0 di 27 come
havia una letera di Domenigo di Tarsia Castelam a Castelnovo de 23
per la qual li avisa nove de Turchi come erano reduti in campagna si
dubita voglino andar ala fiera di Segna et che quele parte era in rumor
et mandoe qui la copia di dita letera et un altra letera scrita in tede
sco. (II, 458).
—- Ancora fe scrito a Cataro a S. Franc.° Querini Provedador che
el mandase a dir a Ferisbei Sanzacho di Scutari chel Sagudino Depu
tato a andar da lui era amalato pur subito saria de li et havendo inteso
la Signoria con tuto il colegio da S. Hieronimo Querini fradelo dil Pro
ve_ditor come dito Sanzacho avia piaser haver do cani da caza unde ne
fo trovati do belisimi uno dil Vescovo di Treviso D.no Nicolo France
e laltro di D.no Thadeo dala Motela e per dicto Sagudino li fo mandati
a donar. (1I, 459).
-­- Item fo meso per li Savij dil Consejo tera ferma et i ordeni
la comisione dil Capit.° zeneral di mar. videlicet andasc per Dalmatia
con le do galie a interzarse et li e dati 4 libri da Zara Sibinico e Spa
lato et debi per ultimo pagar le refusure ma prima fazi ogni experien
tia di haver homeni de li item debi solicitar el resto dile galie si arma
per Dalmatia. (Il, 460.)
Maggio. ­- Vene 11110 Orater di Zara qual fo al dicte contra
queli dil conta per caxon di certi melini unde per la Signoria fo scrite
>ali Rectori di Zara pro nunc non si fazi altro ma si expedira questa co
sa poi. (II, 464.)
- Vene l Orator dil Conte Anzelo di Segna over di Frangi
pani qual voria dar Segna ala Signoria. veria monition -fo __inter
' 3
 34
4499. prete Zuam d Arbe avocate: et risposto per el Principe si vederia.
(Il, 467.)
-­ Da Cataro di S. Franc.o Querini Rector e Provedìtor di 20
april come veniva qui il Soracomito qual fo expedito ozi et datoli il bo
letin di tuor la galia dil Arsenal item manda copia di nove da Constan
tinopoli dil suo meso e li di 42 marzo zerca la cosa di Zupa qual era
comesa al Sanzacho di Scutari item che quel Sanzacho a domanda a
fabricar dove era la caxa su le saline ch e su quel di-la Signoria nostra
et 1111 Provedador non a lasa far a manda a dolersi al Sanzacho qual ha
ordina perho si fazi sul suo: dice voria il suo meso venise si duol sia
sta tanto questo havia dito al miedego lo havia medicato e purgato dito
Zanzaco item andava ala Porta el dito Proveditor dimandava monitiom
e uno Contestabile con fanti: item ha nove di Ragusi che larmata e per
usir et sono in fuga: item dito Sanzacho havia auto hordene chel primo
mandato venise dovese andar ala Porta: or fo manda 11 cani ozi a dicto
Provedidor li mandase a quel Sanzacho e scrito el Sagudino vera. (11,
467-468.)
--­ Vene il fratelo dil Soracomito di Cataro nominato Trifon . . . .
dicendo non volea la galia fo dil Zeneral Grimani per non eser bona et
fo ordinato li fuse data un altra picola. (II, 469.)
­- Da Zara di S. Andrea Zancani Orator vien da Constantinopoli
di primo mazo come havia ricevuto nostre letere facese ritornar la ga
lia Baxadona a Corfu et cusi 11 ha fato comandamento e lo laudo asai:
pur voria sartie di aqua item ricevete letere dita liga fata con Franza
tamen non ha potuto exequir per non eser sta in tempo et avisa non
aver auto altre letere che una da Cataro et come cateria uno palazo et
veria quam primum de qui. (II, 475.)
­- Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° di 9 april come
vegnando el Sanzacho di Scutari dala volta di Alexio pervene a uno
porto si chiama Sanzovane dela Madona et stando` li domando a uno
suo subdito d Aretij se in quel porto poriano star le sue faste et galie
securamente li domandoe sel se potria 11 р1ап1аг bombarde che altre
fuste e galie non podese dar fastidio ale вое 11 rispose de si sora la pon
ta de dito porto etiam li dimandoe in quanti zorni se poria andar deli
im Puja: li dise in un zorno e una note con bon tempo: per tanto di
tal parole avisa la Signoria nostra et per una letera altra scrive haver
recevuto ducati 50 qual justa li mandati subito li mandera a S. Vito
Diedo Baylo a Durazo.
- Di Antivari di S. Bernardin Loredan et S. Nicolo Dolfin Syn
 35
dici intra Culphum di 6 et 7 april richiedono li libri di S. Bernardo da 4499.
Canal fo 11 Podesta et li danari qual spretis mandatis si parti. (II, 476.)
—- Da Zara di S. Franc.° Venier Conte e S. Giacomo da Molin
Doctor Cap.0 di 22 april come eso Conte era stato a veder la forteza di
Nadine propineho a la Urana a ricorda tre cese prima la tore sia alta
une vpaso piu et coperta et fateli i suoi solari fin al base per habitation
di soldati item la cisterna e in fondi dila tore sia coperta e la spesa sa
ria duehatì 450 e voria per opinion sua fabricar une barbacan di muro
a torno dita tore aeio le vile circumstante che sono nu. 20 posino sal
varsi con li animali e robe et tirar do а1е di muro e deputar uno aloza
mento a uno cape di Stratioti con la sea compagnia qual stese li et si
potra tuor di queli sono li a Zara: et che quel loco e eminente disco
pre molto lontane senza obstaculo e ali contini di questi Signori linitimi
in meze fra Novegradi e Laurana acomodato a socorso di diti do са—
steli e de tuto quelo contado per tanto rechiedevane li danari diti per
poter eompir la forteza: item scriveno che a Laurana era ruinata quela
cortina di muro di pasa 30 verso el lago del 44 bisogneria eser refata
e proveder ala fosa fe chavar S. Michiel Salamon fo Capit.o li a Zara
per far una cisterna la quale larga piedi 30 lenga 40 alta 20 non sen
za pericolo di far resentir li fondamenti di muri eircumstanti et queli
ruinar e volendo fornir si spenderia duehatì 70. (Il, 484.)
­­­ Da Zara di S. Ant.° Grimani Procurator Capit.° zeneral di mar
di 5 come adi 2 parte de qui adi 4 zonse li a Zara e havia mandato
ordine per haver li homeni et era venuto li la galia di S. Franc.° Pa
squaligo Seraeomito qual era stato in Ancona per armarsi par non habi
se non xv homeni anti et li mancha 8: tamen lui scrise di Ancona qui
el contrario item S. Zuam Franc.° Baxadona Seraeomito che era stato
con 1 Orator al Turcho era li benin hordine lo mandoe in Puja con her
dine soliciti quele galie e vadi a Corfu qual li_ bisogna sal-te et la galia
di S. Marin Barbe li mancha homeni 50 et quela dil Proveditor Pexaro
ha homeni 60 con mal franzeso. (11, 483-484.)
,- Da Ragusi dil Gondola di 49 april scrita a S. Toma Mocenigo
come larmada turcheseha peria non usir per le previsione fa la Signe
ria et per la liga fata con Franza et etiam vedendo il Turcho laseta
mento dile cese de Italia et ala Valona non si fa altra preparation si
non armar 4 fuste per mandar im Puja a Sau Cataldo a levar il corpo
di Gen Sultam. (II, 484.)
—— Vene Dno Zuam Zorobabel Arziepiscopo di Zara venute za а1
cuni mexi di Roma era col Cardinal di Napoli ma era stato amalate a
 36
4499. Padoa hora voleva andar a Zara ringratio la Signoria di averli dato
questo beneficio tolse licentia et prego li foseno facte letere recomanda
torie a queli Rectori nostri perche prima non era stato ivi e cusi fono
fate. (П, 494.)
- Da Zara di S. Ant.o Grimani Procurator Capit.° zeneral di mar
di 7 come havia interzado la sua galia et quela dil Pasqualigo senza
pagar refusura solum duchati 25 et che si partiria per Trau solicitava
li Soracomiti Arbesam e Pago andera a Liesna e Sibinico per tuor ho
meni a Sibinico et mandava el Baxadona im Puja per solicitar le
galie. _
­­- Item di Rectori di 8 dil partir quela note dil Zeneral et li ha
veano dato homeni et Zara ha do galie fuora et etiam S. Zuam di Ma
tafari Soracomito novo era zonto et in do zorni spazerasi item queli di
Tenina loco di Zuam Corvino erano stati da lhoro a recomandarsi vo
lendo ajnto contra Turchi dicendo il suo Sig. non poter ni etiam il Re
di Hungaria et che lo haveano carezato e datoli al meso 8 barili di
polvere volevano una bombarda non hano data. (Il, 493.)
— Da Cataro di S. Franc.° Querini Rector e Proveditor di 5 ma
zo come adi 29 dit pasato sopra lc saline era sta trova morto Ant.0 Al
madaro dil Sig. Turcho discopato di una manara qual ivi stava con
uno puto: et lui Conte avia fato inquisition examino il puto dise in len
gua turcha aver visto unde a dato taja duchati 500 chi dira la verita
di tal morte et a scrito al Sanzacho e queli altri Vayvoda di Castelno
vo pur lhoro si duol dicono nostri haverlo fato amazar et come adi 29
el Sanzacho si parti con la compagnia si dice e andato verso Sophia
over Andernopoli.
­ Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° dil partir dil
dito Ferisbei Sanzacho: ergo el Sagudino va indarno. (П, 503.)
— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.n di 28 april al
cuni avisi dil armata turchescha et che il Sig. andava im persona con
exercito et vien come ha inteso in Albania _per tratato ha in Cataro
Budoa e Antivari ergo ec. (II, 507.) А .
— Da Sibinico da S. Ant.0 Grimani Procurator Capit.° zeneral di
х come quela matina havia ricevuto lctere zercha il retenir le galio di
Barbaria et il gripo le trovo a Puola fe comandamento et il Capit.° si
levo va a Corfu aspetarlo et zonto sara segundo el bisogno se governe
ra: item ha trovato homeni li a Sebenico per interzar le galie va a
Trau poi a Spalato e Liesna presto sara a Corfu.
—— Di S. Vetor Bragadin conte di Sibinico come in la forteza di
 37
S. Marco nuovamente fata bisognaria 50 fanti et Stratioti dimanda fer 4499.
menti per dar page ali fanti e menition ut patet. (II, 509.)
­- Da Ragusi di Nicolo Gondola de 4 come le zente turchesche
de queli contini andavano con celerita ale marine et larmata facea il
Sig. era 30 nave 400 galie palandarie et fuste asai et era per usir con'
molte bombarde mortari x catene grose e bastioni di legno e il Capita
no dil armada chi dice Jacut Basa e ehi Achmet fo fiel di Chazergi etiam_
Basa et che Mustafa Bei di Valona avia manda a Constantinepeli 45 So
racomiti et Ferisbei Sanzacho in Albania aspetava zente: item era sta
amazato une Almader. dil Turcho su quel di Cataro crede eso Sanzacho
lhabi fato amazar per trovar causa di far mal centra la Signoria no
stra incolpando quela etiam fo lecto una letera dil dito scrita a S. Do
mege Beneto quasi in questo tener con una poliza in zifra non intesa
pur avisa che Mustafa Bei dia passar sula Grecia. (II, 542-433.)
_ Vene l Orator di Cataro: laudo il suo Prevedider S. Francesco
Querini dimandoe la expedition e fo balota le menition per quel loce :
castigata la peliza per lerdene nostro e fu espedito. (II, 544.)
Da Trau di S. Lorenzo Corer Conte come queli fanti seno li mo
reno da fame prega la Signoria li mandi qualche paga. (II, 54 5.)
­-' Da Zara di S. Francesco Venier e S. Jae.0 di Molin Doctor
di 42 mazo come haveano mandato in Nadine certi fanti era in Lau
rana. (II, 548.)
Giugno. — Da Liesna di S. Nicolo Tajapìera Soracomito date
in galia adi 47 nara il viazo suo et che dovea tuer alcuni homeni di
Nona per menarli al Capit.0 zeneral item eser fuziti 42 vilani di quela
galia di queli di lago di Garda et queli eser faliti et ha scrite a Nona
per veder di averli i qual perho valeno poco item la galia Leza eser a
Sibinico la Ystriana а Тгац la Lisignana eser partida e andada a Corfu
dal Zeneral.
­-­ Da Trani di S. Alvixe Contarini Governader come era armada
la galia de li la qual si parti adi . . mazo per Corfu. (ll, 548.)
— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte di 47 maze come ha
via nova eser a Bistriza Turchi 5000 circumvieinì et haver mena via
anime 8 di quel teritorio ha mandato a saper e veder la verita et`
etiam mandoe do Caporali in la rocha di S. Marce item Alvixe Sagudi
ne Secretarie nostre va in Turchia zonze li dice a Stalimene eser zon
te 60 vele turchesche item aricorda se li cometa a dito Secretario el
recuperar dele anime di quel conta: item se li mandi fermento per pa
gar queli poveri soldati et le menition richieste.
 88
4499. -— Е1 111 questa niatina fici balotar sfera 400 fermento da mandar
a Sibinico a conto 11110 page di soldati etiam stera 25V per dar a une
Prete di Cafaro fu comese el nostro hordene qual certi soi nepoti dia
aver dila soa provision da quela camera et stera 40 da eser dato а 11110
Turco fato cristian per elemosina da poter viver et 01151 tuto fu preso.
(Il, 549. )
— Da Zara di S. Franc.o Venier Conte et S. Jac.° da Molin Doctor
Capitano n.o 3 letere di 22 in una dil venir li di Madona Dorothea re
lita del Conte Carlo et li havia fato honor e di colequij abuti in conclu
sion a paura dil stato suo qual dice e dila Signoria nostra dubita de
Turchi 0 dil Ducha Corvino voria monition: li hano dato 110 barili di
polvere item aricordano che le do barche di Page armade saria bon
scorsizase atorno acio Merlachi non danizase per l altra letera avisano
dil zenzer la galia zaratina li la qual feva acqua bisogna meterla a
charcna li e sta trova una fala si conzera et subito conza sara armata
pur a bagna il hiscoto per l altra scriveno quela camera eser povera
voriano danari per pagar li custodi sono ala guardia di Laurana. (II,
554. )
­- Da Ragusi di Nicolo Gondola di 46 in zifra il tenor e questo
come deli si havea paura perche l armada turchesca vol venir in quele
parte . . . . . item el dito Gondola scrive ali Rectori di Zara di 46
zanze asai zercha queste cose turchesche et dice S. Andrea Griti vol
dir Pexaro parti adi 24 april da Constantinopoli vien per tera a Cor
fu e larmada eser im ponto e fin questo di e per tuto april uscira et
monstrera la faza a queste bande Adriatiche per quanto de li inten
deano. (II, 554-552).
— Da Cafaro di S. Franc.o Querini Rector e Proveditor di 20
mazo avisa certe nove dil armata turchesca et che le exercito si reduse
a Cipsala et eser sta a Constantinopoli disceperto une tratato di Ile
diani che volevano brusar larmata quali erano sta fati morir item
il Sanzacho Ferisbei eser partito di Scutari et eso Proveditor auto 11
cani di caza li mandera a dito Ferisbei justa i mandati ma che in Scu«
tari si facea gran guarde preter solitum et si serava de here avanti le
porte et si apriva do here da pei dil consueto per il partir di dito San
zacho item che larmada andava a Rodi et di 7 fuste turchesche andava
verso ponente item che la galia si dovea armar de li lo aspetava la qual
si armeria subito et dita galia eri in parti di qui: et questa e 1 ultima
mancha a partir di quele si arma fuera in Dalmatia: item 050 Provedi
1101- scrive faceva far il ponte e che queli di Castelnovo manazava non
 39
voler lasarlo compir 0 veleno scriver di questo ala Porta: per un altra 4499.
letera scrive zercha le munition e deli justa la parte presa et e da sa
per Martinel da Lucha va Contestabele li a Cataro con fanti 450 et 11
megij per la monition sono mandati za via justa la parte misi. (П, 555.)
Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° tre letere in la pri
ma di xl mazo haver nova per uno Zorzi venuto dila Valona come era
zonto 11 1 Ога1ог dil Re di Napoli portava il corpo di Gem Sultam al
Sig. item eser in mar 4 fuste de Turchi ala Zimera andati haveano fato
preda di Christiani 40 et eser sta morti da lhoro Turchi 40 et in la
letera di 44 haver dalo Episcopo diAlesio che e Scutarin qual era
sta a Croia a visitation dile anime a lui subiete dice queli paesi eser
in fuga per haver inteso eser rota la g`uera fra la Signoria nostra e
il Turcho e publice si parla et che a Croia parlo al fiol dil Sanzacho di
Musia el qual li dimandoe si Corfu era forte: rispose de si et 11 dise el
Sig. Turcho andera a Corfu Cataro e Ragusi e per questa Albania et
usira l armada fato el suo Bayram ch e adi 44 dil instante item in la
letera di 45 come adi 5 era zonto a Seutari Doardo meso di Ferisbei
dice eser stato a Milan non a trovato dito Fel-isbei per eser anda in
uno loco chiamato . . . per adunar la zente et che a Scutari era sta
ordina di fortificar certa porta e si apre ore do da poi il consueto
et si sera hore do avanti le porte di Scutari al presente. (II, 557.)
-­ Di Antivari di S. Piero Tiepolo Podesla di 48 zugno de certi
rumori seguiti per Marcovichij: lauda molto Antivaresi: dimanda mo
nition et voria compir la fabricha item scrive de alcuni vermi vien sule
vide quali con fazele di focho da una hora fin 4 di di note si brusa
adeo fano gran dano a quele vide et e pericolo il star la note fuora alla
campagna e conveneno star per questa causa.
— De Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte come in execution dila
parte mandava l inventario dile monition. (II, 563.)
— Vene lOrator dil_Conte Bernardin de Frangipani qual per la
Signoria fo comeso ali Savij ai ordeni lo aldisse et vol 4 cose inter ce
tera che uno suo fiol qual per il Re di Hongaria era sta dato lo episco- ‘
ра di Modrusa et il Papa 10 a da a uno altro che si scrivi a Roma in
suo favor item monition. (II, 563.)
—— Da Cataro di Alvixe Sagudino Secretario di 23 mazo come
zonto fu a Cataro intese Ferisbei eser partito de Scutari per andar a
Cipsala loco medio tra Епо e Garipoli per adunar la zente et in Bo
sina eser zonto Scander Basa qual non si parte et zonto che fu eso
Secretario a Spalato li serise et come di Cafaro havia spazato uno
 40
1499. mese a Ferisbei avisandoli dila sua sventura venuta per lamer li Vporta
la Signoria nostra: Da novo havia per une Gianizere parti adi 4 dala
Porta come l armata era levata di Constantinopeli e zenta a Garipeli re
stava solum le do nave grose a partirsi item dice di Tymarati dil San
zacho e dile novita per la morte dil Almado sule saline deli. (11, 564.)
-— Di S. Francesc.o Querini Rector e Proveditor di Cataro di 20
haver per uno Gianizero e zerni 47 parte da Constantinopeli le nove
scritc per il Sagudino et eser sta presi do Rodiani volea brusar l armada
quali erano sla fati morir et chel Sig. Turcho dovea partir da Constan
tinopeli adi 43 maze per pasar a Pechi dove se reduse lo exercito dila
Grecia e dice va a Redi con larmata che sara grande item adi 3 di
questo parli da Scutari Ferisbëi Sanzacho per andar a Pechi dove se
reduse a tempi de caldi item eso Preveditor tulavia faceva lavorar il
ponte ala . . . replica il recever dili do cani da caza li mandera a Fe
risbei.
-— Da Ragusi di Nicolo Gondola dil 23 dil zonzer li dil nostro
Capitano zeneral licet amalate fuse et in zifra scrive che queli de Ra
gusi avia paura: tamen nula provisiem fano et che il Basa dila Valona
era andato a Constantinopeli et cusi Ferisbei: item e fama il Roy vengi
contra Milam e cusi vol Turchi.
- Da Sibinico di S. Veter Bragadin Conte do letere come Turchi
haveano corso su quel teritorie vicino e menade via anime 5 item lui
haver fato une Bortolo da Crema Contestabelc in la rocha di S. Marco
dimanda la confirmation. (11, 564-565.)
Da Vegia di S. Piero Malipiere Conte di 23 maze di certi .lotoni
quali hano fato alcuni ecesi fenzando veler menar alcuni homeni dil
isola in galia: menati in una harcha li ha tolti li danari per forza di
manda autorita di darli taja. (11, 574.)
-—— Da Zara di S. Francesco Venier Conte e S. Jac.” da Molin Do
tor Capitano di primo zugno mandono una letera li mandoe el Ducha
Zuam Corvino qual dimanda una posesion per uno certo suo amico
quale prepìnqua a Nadine e dice e sua et li ha risposte lhore Rectori
non saper ma che vederano di trovar le raxon dila Signoria nostra et
nomina in dite letere Madona Dorothea Duehesa di Corbavia li fo rispo
sto per Colegio vedino di conzar. (11, 572.)
­- Da Cataro di S. Franc.o Querini Retor e Preveditor di ultimo
mazo haver riceuto nostre letere li comanda mandi mesi a Costantino
nopoli e a Sophia per intender le cose turchesche e mandi il Turzi
man di Alvixc Sagudino Secretario nostre a Ragusi a saper di nove et
 44
cusi hano fato et per uno vien di Constantinopoli Antivarin parti adi 4499.
primo dil mexe predito ha inteso come galie 405 nave 24 et asa pa
landarie carge di monition sopra la qual e zochi di teda e pegolade da
butar con fuego per brusar: et parte dile galie eser partide per boca
di Streto crede dita armata usira per tuto il mexe presente di mazo
e il campo si reduse a Cipsala loco dove pol obstar a Ungari о andar
in la Natalia o su la Grecia e si dice publice va a Rodi: letere dil Se
cretario e lui al Vayvoda et dice dito Vayvoda haver mandato le letere
drio a Ferisbei: item per uno vien di Scopia dice haver trovato in ca
mino 400 homeni di minere vano a Constantinopoli e si dice il Sig.
Turcho vol far cave subteranee e ali Tymarati da aspri 5000. item per
uno vien dil Arta dice a scontra 600 homeni vano a Constantinopoli
sopra larmada e sono cazadia modo caure e sono mal in hordenes'
item Alvixe Sagudino Secretario scrise quasi il tuto in questa mede
sima materia. (II, 576.)
— Di Antivari di S. Piero Tiepolo Podesta dimanda monition per
eser quel luogo senza alcuna et il castello malisimo in ordene. (Il,
582).
- Da Ragusi di Nicolo Gondola di 28 come havia conferito col
Capit.° zeneral e avisa el Bilarbei dila Romania eser andato a Cipsa
la zorni uno e mezo lontan di Garipoli et che il Signor im persona ala
fin di mazo sara in campo et dice dita armata e zente vera qui a baso
item per una poliza in zifra come era zonto li uno Orator fiorentino va
al Turcho et ivi sono Oratori di Napoli Milam et Èiorenza. (Il, 585).
-— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° do letere di 45
in una risponde zercha le monition avisa sono ben in hordene dice non
haver dato a niuno per l altra come a da Scutari larmata eser za prin
cipiato a usir di Streto et che il campo era aviato verso Napoli di Ro
mania et za era fato le spianade. (II, 594.)
­- Da Cataro di Alvise Sagudino Secretario di 9 etiam di S.
Franc.o Querini Proveditor di 9. in conformita come haveano mandato
a Ragusi et scrive le parole dil Gondola et haver avuto letere da Feri
sbei qual e a Filipopoli e dice manda uno suo meso per saper a che era
venuto eso >Secretario nostro item la nova chel Re di Hungaria zoe li
Baroni erano sublevadi contra eso Re perche el meteva imposition ali
populidicendo voler far guera a Turchi poi nula facea.
- Item el Provedador scrive di 8 che il Podesta di Antivari li
havia scrito che l armata era usita e andata a Tenedo et il Sig. adi 29
mazo dovea partirsi da Constantinopoli per la Natalia e va a Rodi fara
 42
4 499. zornade xv: item el Vayvoda di Monte Negro eser stato li a Cataro 11
11а dito haver herdene da I-‘erisbei di ben cenvincinar con la Signoria
li ha fate bona compagnia siehe de li intorno sta im bona рахе con
tuti item a ch el Sig. mena con si a Rodi maistri de minere per far
cuniculi soto tera item eso Preveditor havia speso ducati 20 dil suo
in le fabriche prega la Signoria li mandi non li pol trar di la camera
per eser povera item la galia si arma de li non eser ancor zonta l a
speta. (II, 597.)
-— Da Zara di S. Franc.° Venier Conte e S. Jac.° da Molin Deter
Capitano di 24 come per letere di Madona Dorothea Duchesa di Cor
bavia haveano auto avise Turchi doveano cerer su quel teritorio unda
mandono cavalari fuera a notificar al paese di questo quali tornati ро—
cho manche non fuseno presi da Turchi perhoche (1111 Turchi ozi sono
venuti su quel conta brusando e facendo prede maxime a una vila
chiamata Simoniche Pizolo che e di S. Tomaso Venier e fradeli fe di
S. Piero e hano morti 30 homeni et menate via asa anime e fato
gran crudelta la qual vila era lontan di Zara mia . . . et che per nostri
era sta preso une Turcho qual esaminato dice e nuove zorni sono par
titi di Bosina et sono soto Scander Basa el qual ha aperto lhordine dil
Sig. ch e di cerer su quel dila Signoria nostra e starano li intorno
qualche zorne et ezi sono alozatí al bosco mia tre lontan dila forteza
di Nadine et 47 di Zara sono uu.° 2000 et diene cerer iin su le porte
di questa tera et che ezi haveano fato mia 60 per tanto esi Reteri mau
dono per tute si debi redur in loco secure et haveano fato caval
char li Stratioti et che in Nadine per le zente erano 11 fugite par sia
easchate il soler et morti asa homeni: item che dito Turcho preso ha
via referito Turchi non haver altro hordine di danizar che 1 luegi dila
Signoria nostra et eri erano а Tenina dove fu aperto il mandato dil
Sig. Turcho per tanto aricordane le provision.
-~ Et ozi licet molti zorni e feci balotar fo mandato duchati 220
per cenzar la forteza di Nadine et Laurana etiam mandato altri danari
come diro di soto et e da saper capo di Stratioti 11 a Zara et une S. Ja
copo Manoleso et in questa matina fo consultato in Colegio adeo tuta
la tera comenzeno a creder certo il Turcho venir a nostri dani et fo
scrito al Capitano di Raspo e in Caodistria stageno vigilanti et al Luo
gotenente a Udene fazino provision e a Gradischa. (II, 600-604.)
Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° come era nova in
quele bande che Turchi veniva a dane dila Signoria nostra.
­- Da Zara di Bectori di 24 et 25 come Тurchi erano corsi su quel
 48
di Nona e fato poco dane per eser redute le anime et animali sul isola et 4499.
che esi Rectori mandoe a Laurana 50 valenti homeni dubitano Turchi
non vadi a depredar suli borgì di Laurana in conclusion de li hane fato
grandísimo dane brusato 40 vile e vano tutavia brusando sono mia
do luntan di Zara et queli si aspetano in li borgi hane fato previsioni
dimandano monition come in una poliza dubitano non vadino a scorsi
zar di sera a Novegradi veleno fermenti e danari per l altra dei 25
scriveno per la venuta dil gripe pa'so de li avisa Scander Ваза eser
zonto in campo siehe e signal starano Turchi de li intorno a danizar.
(II, 604.)
_ Da Zara di Rectori di 22 narano le crudelta grandisìme fano
Turchi de li via tamem si havia haute prima di 24 25.
—— Da Durazo fe lecto una letera drizata ali Cai di x di S. Vido di
Edo Bayle et Capìt.” di 43 come havia dal sue amico che lImperador
era partite za zorni 45 da Constantinopoli zoe adi 28 mazo e une Ba
sa dila Romania andava avanti e vano con lo exercito in la Morea a
dani dila Signoria nostra et fara do exerciti une in la Morea et une li
a Durazo et fin 8 zorni verano soto quela tera et abuto avise il Plani
bular di Teranova et di une altro non erano andati in campo ma sta
no aspetando mandato et che ivi non e monitiom et lui a fato intender
a queli deli snudano la tera di la roba acie lavidita non li facese dane
e cusi fara per aricordo di quel suo amico lo ha rimandato e dice avi
sera altre et e da saper fo terminate nel Consejo di x di mandarli Pre
Martin Albanese Arzivescovo di Durazo il qual e ben voluto in quele
parte et a gran seguito et si li da duchati 50 et etiam per el Conseio`
di x si manda al dito Proveditor duchati 50. (II, 606')
- Vene Gregoliza da Spalato capo di Stratioti stato a Pisa qual
benisimo si havia portato: unde in Colegio per il Principe fu fato Ca
valier: e donatoli la vesta over caxaca di pane d oro ch el Turcho dono
al Orater S. Andrea Zancani et era S. Zacaria Contarini el Cavalier
qual lacompagnoe poi fuera.
—- Da Ragusî dil Gondola di 23 haver nova Scander Basa adi 40
si leve di Bosina con 700 cavali va per. Alemagna et in Friul a co
rer si judica a dani dila Signoria nostra dil armada ancora nula senti
va: et eso Gondola havia fato intender tal andata di Scander ai lochi
nostri di Dalmatia. (II, 608.)
— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte di 23. come havendo
inteso il corer di Turchi a Zara per letere di queli Rectori stano li a
Sibinico con dubie non venghine a danizar li Syndici nostri seno li
 44
4 499. et fano provisiom et la matina expedite alcune munition per qui et per
Raspo.
­- Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte drizata a Cai di x di
certi romori seguiti ivi in liarmar quela fusta adeo per la Signoria fo
scrito ai Syndici doveseno andar ivi. (II, 609.)
Luglio. - Vene S. Alvise Contarini qu. S. Ferigo dicendo eser
sta retenuti di un gripo a Zara certi Turchi mercadanti quali andava
no a Ragusi per tanto prega la Signoria li fazi restituir acio el Sig. non
fazi retenir i nostri mercadanti sono a Constantinopoli 0 altrove aten
to mai per guera el Turcho habi tenuto nostri mercadanti: et fo ri
sposto si vedaria. (II, 644.)
-— Da Ragusi di Nicolo Gondola di 23 replicha quelo si have eri
et haver inteso dila incursiom fata a Zara.
­- Da Zara di S. Franc.° Venier Conte e S. Jac.° da Molin Doctor
Capit.° di 27 come adi 26 Turchi veneno apreso li borgi dila tera fas
cendo dani de vigne olivari etc. e facendo molte prede pur fono a par
lamento con alcuni di nostri dicendo el suo Sanzacho si maravigliava
non era sta presentado per tanto esi Rectori li mandono uno Canonico
a parlar 0 dolersi di tal incursion': et Scander Basa rispose haver or
dine dil Signor di danizar su quel dila Signoria nostra perche la Si
gnoria havia fato armada contra el suo Signor item poi corseno 400
Turchi verso Laurana e fece poco dano per eser provisto ma in quela
matina Scander con li altri cavali erano levati e andati mia 46 verso
Clizevas hano portato gran preda et anime via e brusa molte vile su quel
teritorio il dano fato per un altra scriverano et hano lasato in l erba 20
putini quali esi Rectori haveano fato tuor e nudrigar prega la Signoria
li provedi di vituarie maxime per Nadino.
-— Da Cataro di S. Franc.° Querini Rector e Proveditor e di Alvi
se Sagudino Secretario di 22 giugno come era tornato Elia qual man
dono in Sofia da Ferisbei referise come par in la sua deposition in con
clusion che adi 28 mazo el Sig. dovea partir per Andernopoli non si
lasera intender dove vadi tino non zonzera li el Bilarbei dila Grecia
item eser zonto le munitiom mandate li e 11 megij et eser venuto el
fratelo dil Conte Zorzi Zernovich li intorno soto specie di far conzar
uno suo bagno: et intendenov Turchi voler 1001- uno loco di Hungari
chiamato Jaiza che saria gran dano a Hungari et che larmada andava
verso el Carabodam item­ che queli di Castel Nuovo loco de Turchi ve
de pasar galie dila Signoria nostra per mar et statim da aviso ala Por
ta et eser zonta la galla 11 la qual si solicitera di armar.
 45
—- De Antivari di S. Piero Tiepolo Pedesta di 20 drizata al Pre 4499.
veditor di Cataro molte zanze nula di conto e la mita non vere zoe che
larmada turcheseha potra andar forsi chi dice а Rodi ehi a Corfu е
ehi im Puia et havia fato far le spianade in 4 loehi una via va verse
Hnngarìa laltra'verso Rodi l altra verso Albania siehe li potra andar
deve ü piacera. l
-— Da Ragusi dil Gondola di 2l come havia inteso el partir de
Scander Basa non vadi in Friul а dani dila Signoria nostra dimanda li
sia mandato qualche dinaro per le spese li eonvien far. (11, 642-643.)
­-­ Et in le letere (11 Zara di 27 aricorda la Signoria debi tuor in
gracia une bandizato de li chiamato Cosule el qual ha gram poder li
interno et potra difender contra Turchi et S. Jacopo Manoleso Capo di
Stratioti scrise ala Signoria ma non fe leta.
­ Da Sibinico di S. Bernardin Leredan e S. Nicolo Dellin Syn
diei di 23 come inteso la incursiem fata a Zara per Turchi feno previ
sion scrise a Spalato e Trau di questo mandoe molti homeni e dana
quela forteza si fa a Trau et mandono a Laurana Nicole Bocari Capo di
Stratioti con 400 homeni. (11, 646.)
­-- Dil Conte Zorzi Zernovich: quale in questa tera fo leto una
letera si oferise andar a Cataro meter fuego e iìama su quel dil Turcho
per haver gram seguito su la Montagna Negra. (11, 648.)
­­~ Da Udene di S. Demenege Bolani Luogotenente: manda letere
abute da Meser Virgilio Capit.° di Goricia lo avisa dile adunamento fa
to per Turchi in Corbavia et veleno corer a dani dila Signoria nostra
et che il Podesta di Monfalcon li scrive dubitar il loco e debele vería
ajuto et che ese Luogetenente havia fato salve `conduto a une bandito
stava a Gorieia aeio vadi a explorar il vero di diti Turchi quele riper
tera scrivera. (11, 649.)
—- Da Portogruer di S. Andrea Zancani Proveditor zeneral di 2
come andava di longo al sue viazo Zuan Ruosa e secretario con lui.
— Da Liesna di S. Alvixe Barbarigo Conte manda linventarie di
le monition sono li in executiom dila parte. (11, 623.)
—— Et dapoi disnar fo Pregadi et per mio aricordo fu scrito al
Conte di Curzola fazi il Seraeomito perche si vuol armar una galia li e
le mandi di qua item scrito in Caodistria poni custodia a Montona е
Castelnovo e Damiam di Tarsia castel et questo fu fato per aricordo
di S. Franc.0 Capelo el Chavalier stato li Pedesta et Capitanio. (11, 624.)
-­- Adi 5 lujo in Colegio vene une Ragnseo chiamato Nicolo de Be
na nobel di Ragusi et presento una letera di credenza sotoscrita и Ser
 46
‚ 4499. vitores Rector et Consilium Ragusi п data adi 27 zugno et la mansiom
dice ugloriosisimo Principe” : el qual im piedi expose: li soi haver avisi
di 4 'Z di Scopia come le zente turchesche erano redute li andavano in Gre
cia a dani dila Signoria nostra et il Bilarbei dila Grecia e dila Natalia
sono li et che haveano da Constantinopoli che larmata adi 40 zugno en
partita et veniva a Corfu et similmente el Sig. partiva et veniva coran
do drio larmata e che li soi Sig.ri Ragusei mandavano a notilìchar que
sto ala Signoria pregando teniseno secreto e fu dato sacramento per i
Cai di x a tuti di Colegio et ringratiato di tal aviso. (il, 625.)
­- Adi 6 luio in Colegio vene S. Alvixe Bon fo di S. Otaviam ve
nuto da Ragusi dove fu adi 27 zugno e intese da queli Signori quali
inteso era zentilhomo li volseno parlar e li comese andando in Alexan
dria come andava che dovese dir al Capitano zeneral come Turchi si
adunava in Scopia et erano per venir a dani dila Signoria nostra e lar
mata veniva verso Corfu et che uno mercadante nostro incognito era
in Scopia e li altri mercadanti retenuti im Pera: et partito de li con un
gripo eso S. Alvise Bon per andar a Corfu intese eser alcune fustc a Cao
duchato e dubitando ritorno a Ragusi dove intese che adi 28 poi lhoro
Ragusi spazono quel suo meso ala Signoria nostra et lui parti adi 29
da Ragusi et intese Turchi di certo venivano a dani dila Signoria no
stra verso Cataro et Ragusei haveano da Constantinopoli di 45 dila
partita dil Sigur de li per Andernopoli e vien in Scopia: et che a do di
questo zonze a Zara et vete Turchi non eser partiti de li et erano mia
uno lontam queli Rectori li dimando danari duchati 400. ge li dete et li
oferse darne duchati 4000 quali con lui havia non li volseno item di
mando duchati x spexi im barche per venir presto e li fo dati et porto
letere di Nicolo Gondola da Bagusi e dil Abate di Meleda datoli in se
creto scriveno questo et li e diveda il scriver.
-­­ Da Zara di Rectori di do come Turchi erano di `Ostriaa partiti
et andati poco lontano tamem non si partivano et esi Rectori dubitava
no voleseno corer un altra volta su quel teritorio dimandavano 4000
taole et avia tolto duchati 400 da S. Alvise Bon e ordinato li siano pa
gati de qui dal iiol di eso Conte: et fo balota duchati 30 per le taole e
mandarghele.
­- Da Trau di S. Lorenzo Corer Conte avisa dile incursioin fate
su quel di Zara per Turchi et quel Sanzacho di Cazergo li vicino adu
nava zente: veria munition per quel luogo. (11, 627.)
и- Copia di una letera scrita per Maistro Alexandro medico a
Zara di qucle incursiom de Turchi.
 47
и Salve vir magnitice: de Тurcorum aduentu hos diebus tibi signi 1499.
9? ñcavì qui per quatriduum universum pene agrum (его ignique de
vastarunt pudel refere quot milia hominum in captivitateni abduxe»
runt. Alij quatuor 0111111 alij quinque alij sex censuere: Gregis vero et
n armenti inlinitus pene est numerus vix quum eos abijse sperabamus :
ece nuper hinc inde difugiunt rustici: Turcosque rursus agrum hunc
с ч invasise nunciant e Nona urbs et ceteri opidani custodes vix bom

-ч bardis sumo mane Signum dedere: ece pasim vile plures incendia
щч fumo indicant: in Stratiotis nula spes est latitant nec plurcs 0011101
сч cum paucis pugnare audent plerique equos amisere im paludibus pa
scentes. Rectores non sine labore ingenti ac vigilantia rcs tutati
1’ sunt: omnes conquerunlur de his Stratiotis preter quam paucos prin
(ч cipiles ceteri servilis turba est et gregibus apta: dij boni qui 111—
ои tantur Imperium Venetum Delectus hqhendus est nec quisquam
miles aut bubulcus ad militarem dígnitatem ascribendus est magnif.”
Aloysio Molino meo nomine significabis qui rem quam mox dicturus
sum in consultationc habcat: matureque rem (ut solitus est) discu
tiat nuper Ducis Chacergi regis olim Panonie iilij Prefectum Comitem
Nicolaum Bencovich pleureticum graviter febl'ìcitantem maxima cum
gratia curavimus: pro labore partem pecuniarum elargilus sum:
partem non sprevimus Hic apud спасен-3010 in maxima est existima
и 110110 et plura policitus est gratiam Veneti Senatus inhians: Militum
Prefeclus est conditiones nomine Veneti Senatus Duci suo Chacergo
п oblaturus est: quum octingentos equos impensa sua alit: si pecuniam
haberet etiam plures aleret et incursionibus Turcorum se se ohijce
ret in 101110110 5110: nam et paulo ante Turcorum predam et capti
vos ’ex agro Sibenicensi intercepit et liberavit : magnaque gloria
cum hostibus certavit: Dilectos viros habet qui incasum stipen
dium non acipiunt 1110 01а01 Dalmaticam omnem tutari pose! et mi
nori impensa: Tentare conditiones non nocet si gens ea Imperio Ve
neto grata est: nil hactenus tentatum: 011 dictum est: hoc unum est
quod huius Comitis Nicolai nuntio iìdelisimo Rectores nostri de pri
ma Turcoruin incursione tam subita admoniti sunt. V. et rcscribe ex
3 .ladera 1499 die ultima junij raptisime. п

Subscriptio и Alexander Benedictus Veronensis phisicus. и A tergo

и Magniff’ ct С1аг15.° (100 Aloysio Trivisano qu. magnilìci dni Silvestri
„ (100 11100 observandozn in quodam Cyrografo «Oratores Magnif.ce 00

Я munitatis Traguriensis pro rebus comunibus et pro salute totius Dal~

n matie tibi comcndo coram tibi narabunt vale. n (11, 629—630.)
 48
4499. ­- Da Gradischa di S. Andrea Zanchani Proveditor di 4 come ha
via nova a Duim non eser nula come fo scrito et eser solum in Lubia
na et di S. Piero fu fato la mostra di 400 item el Sig. Conte di Goricia
zoe meser Virgilio havia fato comandamento a tuti che adunase le bia
ve ale fertese et eso Proveditor andava a Monfalcom poi ternera a Ude
ne et che havia dato le page ali tre Contestabeli sono 11 in Gradischa.
­-- Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte e Capit.o zercha la in
cursiom fata a Zara per Turchi et che insieme con li Syndici a manda
to 400 homeni a Laurana. Dimanda monitiom manda una letera scri
ta in schiavo abuta da une e presom di Turchi perche Scander Ва—
sa habi auto comandamento dala Porta vadi contra Christiani et Ach
met Basa e il Vayvoda suo fiel vien avanti con 500 cavali et 4500
cavali poi vien col Basa sopradito lieet lhero dicono queli corse su Za
ra eser stati 2500. Tamen non е stato se non doa milia cavali etc. (11,
633-634.)
­-­ Da Sibinico di S. Bernardin Loredan e S. Nicolo Delfin Syn
dici di primo et poi vene etiam dil Conte in questa materia avisano
Turchi 200 cavali di queli di Chazergo hano corso su quel di Sibinico
e menate via anime 40 et licet haveseno fato comandamento ale perse
ne del teritorio si reduceseno ai lochi securi tamen non sono venuti
per non abandonar 11 lhoro animali item mandono una depositiom di
uno Turche preso qual sara qui soto posta et che Turchi iterum hano
corso ma nula fato perche con le barche haveano ~fato pasar homeni
600 in lochi securi solum Turchi hano amaza uno vechio e mena via
uno puto: et che deman esi Syndici si parteno e vano a Zara. (II, 634.)
Copia di una constitution di une Turche preso venuta da Sibinico.
и Constitutus ceram Magnif.° D.no Victori Bragadene honorando
п Comiti Bernardino Lauretano et Nicolao Delphine dignisimis Syndieis
и et provisoribus ad locum torture Turesia Bosinensis captus' per no
п nulos vilicos repertus ad depredandum hac nocte. п
п Interogatus de che natiom le dice che le de Bosina interogatus
п si l e Turche de natiom о non dixit che suo padre fu Turche et che
n lui e Turche interogatus che condition e la sua et che soldo ha dixit
w che non ha soldo ma che e alevato in una vila chiamata Prusia in
п Bosina interogatus sel non ha soldo come ha cavalchato con questi
п altri ala coraria dise che quando Scander Basa vene in Bosina dala
Я Porta feze far crida che tuti queli che haveano boni cavali dovese me

п tersi in ordine et anche fece scriver tuti di casa che aveano cavali
3 et da poi li mando a chiamare a lui et hesendo reduti la brigata et
 49
и dimandando dove voleva andar dice che voleva andar a sopraveder i 4499.
п suoi casteli et da poi hesendo a Clisa li fu dito che se meteseno in
я hordene per corere suso el conta de Zara cercha ora de terza et ca
п valchorno tuto quel zorno et la note et laltro zorno a mezo di forno nel
и conta de Zara interogatus se subito zonti nel conta de Zara corseno o
я риг 50 reposorno dice che si imediate avanti ch el Ваза smontase da
п cavalo se avio le brigate a corer interogatus come podeano corer ha
» vendo cavalcato tuto el zorno avanti et la note dixit che ne eramolti
п che havevano cavali a man et questi montorno suso li cavali freschi
п 01 corseno et feseno gran botim li altri veramente che aveano uno cava
п 10 5010 non corseno quelo di: interogatus quanto tempo stete el Basa
п 10 quelo loco dove mise el Ваза 01 pavìon la prima volta dixe ch el
n stete quela note et la matina seguente se levo andando avanti a po
п cho a pocho: interogatus quante anime hano preso dixe che non sa
и la quantita ma che ne sono sta prexe pur asai perche il campo era
п tuto pieno: interogatus quanti animali sono sta presi dixit infiniti:
»linterogatus chi sono sta le sue guide dixe Turchi che altre volte
n sono corsi in questi paesi interogatus perche esendo pase tra la
и 111159“ Signoria di Venetia et el Si". Turcho hano corso dixe avanti
n che feseno la coraria non se diseva niente di guera ma da poi finita
n la coraria se dice che le guera tra la 111151.ша Signoria et el Sig.
n Turcho: interogatus quanti cavali sono sta in questa coraria dixe
п 5000 sta 2000 cavali tuti de Bosina: interogatus si ha fato dano suso
п quelo dil Re di Hungaria dixe che non et che fu fato le cride che
n nisuno non li dovese dar dano: interogatus dove se atrova adeso el
п Basa dixe che 1 e soto Ostroviza: interogatus che vol dir che l e la fir
» mado le dixe che da Cosule e sta preso uno dela corte de Scander
З Ваза 01 рег haver quelo homo el Basa se ha meso la et Cosule non
1. › ge lo vol dare et per questo li da dano la: interogatus dove se ri
3 trova per quelo lui intende la persona dil Sig. Turcho dice che
3 quando lor se partirno se diceva el Sig. eser usito de Constantinopoli
3 et eser venuto per 0010 zornade nela Romania et che ‚ 5000 xv zorni
и lhoro sono partidi et non sa altro dove sia: interogatus dove se di
8 vulgava ch el Sig. Turcho dovese andar con el campo dixe che se di

» seva ch el voleva andar a Rodi tamem ogniuno se meravigliava che

п volendo andar a Rodi el vegnise con campo 0010 Natalia 51150 la Gre
3 cia: interogatus se Scander Ваза e per star anchora soto Ostroviza

3 over se 1 0 рег andar de longo ala sua sedia dixe ehe se divulgava

3 che ozi se dovea levar de Ostroviza et andar ala sua sedia: interoga

4
 50
4499. п 1115 0110 vuol dir che tuti li altri Ваза circunvicini sono andati ala
n Porta salvo Scander Basa dixe che Scander Basa e sta lasato per
п guardia dela Bosina: interogatus quanti cavali corsene eri suse que
Э: sto teritorie dive che fosene 280 cavali in zercha soto Sulimam Vay
21 veda del Ваза interogatus se altri cavali se haue mese del campo a
n corer dixe che avanti che lhoro se parlise de campo se leve una
3 compagnia de 300 over 400 cavali la nocte et non se sa che volta
S hano tenuto: interegatus ehi li ha guidati in questo teritorie dixo
а 0110 era une presen qual havevano mese a cavale et lo menavane con
e

o lhere acio li mostrase la strada. (11, 634-636.)

—- Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.o di 25 et 26
come era zento in hecha di Bojana una marziliana di Trieste carga di
fermenti viem di Pexare con une Orator dil Papa va al Turcho poi in
fine dice ha saputo e di Milan a 8 famcgij et andoe a Scutari per l al
tra dei 26. avisa haver per mesi mandati in campe dil Turcho el Sig.
eser partito di Andernopoli va al Vardar apreso Salonichij a Janicbazar
dove dia far el Consejo suo et el Bilarbei dila Natalia e pasate sula
Grecia et come eso Rector avia manda subito a notiiiehar di questo a
Budoa a Catare et Antivari dimanda li sia mandato monition.
—— Da Catare di S. Franc.” Querini Rector e Proveditor di 28
brieve manda le dite letere abute et nula altro dice di novo.
Di Alvixe Sagudine Secretario data in la galia di Catare adi 28:
come cra montato su dita galia per andar a Dulzigno per eser apreso
Pastrevichij nara le nove soprascrite avisa saria bon mandar a Cata
го el Conte Zorzi Zernovich perche otcgncria la Montagna Negra et
che fuse preste.
— Da Budoa di S. Nicolo Meme Podesta di 28 al Proveditor di
Catare li scrive queste nuove abutc da Dulzìgne dubita. (11, 636.)
­­- Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte di 28 zugno veehie
perche si ave di primo come Turchi sono a Ostroviza et prima comba
teno uno loco dil Ungaro chiamato Clizevas da poi si partino dil conta
di Zara e nulla feno.
- Da Zara di Rectori di 6 zugno et par etiam el Capitano zeneral
insieme con lhere scriva come era li Stratioti quali volcano la Signoria
nostra coniirmase capo di lhere cinque capi S. Jac.0 Manoleso fo
Castelam dila citadela de li el qual zentilhemo e contente star senza sa
lario et fo coniirmato. (11, 637.)
In questa matina feci balotar monition per Spalato et preeipue
per queli tre casteli zee Almisa Stargrado et Bisechio item per Hu
 54
mago et Grisignana certa polvere et fo consultato le parte si metera 4499.
ozi per trovar danari.
_ Da Zara di Rectori di 4 haver Turchi eser a Tenina mia 4
piu in la et eser venuto in campo uno nuovo Basa con zente et stano
fermi e dicono voler iterum corer su quel teritorio lhoro Retori fano
ogni provisiom e in la tera fabricano et hano ordinato a Nadino stagi
no preparati et fazi segno quando Turchi corerano: item haveano ri=
cento il fermento e le monition mandate et haver per uno di Spalato
come 6 fuste dila Valona erano venute per Ragusi et eri li Syndici no
stri zonzeno li.
_ Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte di do come dubitano
Turchi corerano su quel teritorio per eser poco lontani adunati et ha
receuto lctere in la materia di haver homeni per armar galie risponde
mal si havera perche sono dispersi per quele corarie poi vardano li
lhoro animali potria eser dagandoli duchati 7 per uno come-fe il Zene
ral si avese. (Il, 638.)
_ Da Sibinico di Syndici dila venuta qui di uno Orator di Spalatn.
vien ala Signoria per monition lo ricomanda. (ll, 645.)
_ Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.0 dil zonzer li,
dil Sagudino Secretario et come erano venuti Oratori di Antivari con
gran paura a dimandar ajuto per eser fra tera mia tre intendono Tur
chi dieno venir li dimanda fanti.
Da Durazo di S. Vido Diedo Baylo e Capit.° come a Croja eser re
duti Turchi et quel Ваза haver abuto hordene non partirse de li dubita
et e da saper li fo manda monition.
_ Da Cataro di S. Franc.° Querini Rector e Proveditor di do
come feva armar la fusta de li et la galia era partita per andar dal Ze
neral e havia eso Proveditor retenute certe caravele li stano con dubi
to di Turchi item queli di Zupa e la Montagna Negra si haveano man3.
da a oferir voler venir soto la Signoria nostra dimandano uno capo e
custodia da potersi tenir: item aricorda 11 sia mandato le monition ri
chieste et dita letera zonse adi 46 licet qui per eror sia sta posta.
_ Di Alvixe Sagudino Secret.o insieme col Rector di 8 da Dul
zigno come eso Secretario era stato in Antivari et visto non era nula
di monition sta in gran pericolo et zonto a Dulzigno li hano mandato
legnami per manteieti voria la Signoria li provedese: item il Podesta
di Budua veria fanti et monition: item mandoe la deposition di uno
explorator Duchagin venuto da Constantinopoli adi 43 stete do zorni
li et S. Andrea Griti non era li per eser sta menato col Sig. in Ander
 52
4499. nopoli poi in campo : 1` armata anchora tuta non era partida ma si
mandava per zornata a Garipoli et vene do corìeri dil Sig. a far eo
mandamento al armata si partise et il Sig. partito e in Andernopoli le
:ente verso Salonichij et Bilarbei dila Natalia е pasato di qua e unito
con el Bilarbei dila Grecia et dito explorator dice a cavalcha do zorni
campo qual si reduse а Janis Bazari e dice vera verso l Albania et Ca
taro al armata e andera a Corfu item in campo eser zonto uno Orator
dìl Re Federico qual fo retenuto et Ferisbei eser sta dal Sig. in Ander
nopoli e haverli basa la man et era ritornato a Janis Bazari dove e le
altre zente. (II, 650-654.)
-­ Da Ragusi dil Gondola di 25 in conclusion zanze asai et il
Turcho vien а nostri dani: la qual non fo leta per non eser nula di
novo.
­-­ Da Zara di Rectori Turchi in Bosina haver diviso la preda et
li Syndici sono li dimandano monition et S. Jac.° da Molin Dotor
Capit.0 scrise solo dil zonzer li la galia Soracomito S. Zuam Malipiero
et lo ajutava in tuto per interzarlo.
- Da Trau di S. Lorenzo Corer Conte dimanda monition li
soi Oratori sono qui :,Dana la forteza fata far qua e a beneßcio privato
et non publico et sai-ia meglio non la compir: item Dimitri Lascari
Capo di Stratioti li a Trau scrive si scusa.
- Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta dubita di Turchi et vo
ria monition et uno Contestabile con qualche fante.
-- Di Baspo di S. Daniel da Canal Capit.° come di zorno in zorno
aspectava Turchi di Bosina coreseno: manda una letera abuta dal Con
te Bernardim di Frangipani li avisa quando corerano li fara nota con
trar di bombarde ma non corerano (ino la luna nova: et lui li ha
manda la polvere barili х clic la Signoria nostra li ha mandato al dito
Conte Bernardim.
—— Di Caodistria di S. Alvise da Mula Podesta et Capit.° come
era cavalchato atorno е fato provisiom et ha ordina sui monti fuogi
acio tuti intenda quando Turchi corerano: Tamem prega la Signoria
li mandi monition per fornir molti casteli de li via soto la sua pode
steria: come par in la poliza habuto lì duchati 80 per pagar li fanti
manda a custodia di Castel Nuovo e Montona: sta di bon animo e non
ha paura di Turchi. (Il, 652.)
_ Da Humago si have letere e altri lochi di Istria vol monition
et in questa matina expedi le munition per Muia etc.
-­ De Parenzo di S. Zusto Guoro Soracomito di una galia gro
 53
n scrive dil suo zonzer li et come anderia a trovar il Capitano. 4499.
(11, 657.)
-— Da Zara di Rectori di 9 come Turchi erano in Bosina et eso
S. Franc.° Venier Conte andava con li Syndici sono li vardando Laurana
Nona Novegradi et Nadino itemvoriano si tolese Cosule a soldo nostro
et quel Zuam Conte di Corbavia che faria asa proiito in Dalmatia item
haveano posto le guardie a Tenina loco dil Ducha Zuam Corvino licet
li abitanti non voleano pur fono contenti fino si sapi il voler di lhoro
Sig. item dimandano certe altre monition copi etc. come par in le letere.
-- Di Antivari di S. Piero Tiepolo Podesta adi 20 zugno avisa il
bisogno di quela tera et che Turchi veniva a nostri dani et hano fato
4 spianade una per Albania una per Valachia una per Hungaria et una
per la Valona.
— Deli Judici di Antivarì di 22 pregano la Signoria si aricordi di
quel loco et e lenga letera ben dilata ma si jactano asai. (11, 658.)
­-­ Da Sibinico aricorda le munition et а Curzola eser fusie di Tur
chi. (11, 659.)
­­- Da Caodistría dil Podesta: come Scander Basa havia fato co
mandamento tuti chi vol corer a dani de Christiani si venghi afar scri
ver perho replica li sia mandato le monition.
—— Di Pyram di S. Bernardin da Cha Taiapìera Podesta come
quela comunita mandava uno meso qui per haver qualche vitnaria та—
xime polvere per non ne eser ivi nula. (11, 662.)
­­ Et fu inteso in Colegio come si pesava per Andrea Bombem fa
per nome di Ragusei certi miara di piombo compradi per trazerli per
‘Milan et fo terminato mandarli a luor quali poi se inteseno erano sta
za compiti di pesar. (II, 665.) ­
-­ Da Cataro di S. Franc.° Querini Bectore e Proveditore vechia
in racomandation de queli Contestabili sono li non hano da viver prega
sieno sovenuti.
-­ Fu balota alcune munition per Curzola dove e Conte S. Alvise
Balbi. (П, 666.)
— Da Zara di S. Bernardin Loredan e S. Nicolo Dollin Syndici
di 43 come haveano cavalchato a Nadine e Laurana et sopra questo
fano longo discorso et haveano mandato le monition in dicti lochi: per
una altra letera scriveno di uno Conte Zarco Vayvoda sta vicino a Za
ra a uno castelo chiamato Nutiacho sora il fiume Celina soto el San
zaco di Castelnovo vicin a Poliza et confina con Turchi qual era
stato da lhoro et ditoli non poteva piu mantenir quel castelo veria dar
 64
4499. lo ala Signoria nostra over а qualche Signor christiane et haver di con
duta 400 cavali quali havendo si obligeria con segurta di duchati 2000
non si faria dane per cavali 300 de Turchi che coreseno: et perho csi
Syndici vol la resolution nostra e dicono havendo questui si faria segu'
ro Trau Spalato Sibinico e Zara: item che per armar la galia Malipic
ro haveano fato une edite che tuti li bandizati excepto asasini stade et
monede doveseno venir su dita galia siehe hara homeni 30.
Di Recteri di Zara di 43 zercha i dani abute quel teriterio maxi
me a una vila fo di S. Piero Venier di fuogi 200 veria peter meter
quela in forteza per haver reduto per corarie di Turchi item scriveno
in la materia dil Conte Zarco. '
­- Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.o e Alvixe Sagu
dino Secretario di 7 hano nova per una spia dice el campo dil Turcho
eser partito vien per la via Filipepoli e larmata eser partita el campo
va temporizando fino larmata veughi piu avanti per eser a un tempo
dove veleno et questi Flambulari over Sanzachi li intorno e in hordine
aspetano mandato dal Sig. et di uno edito fato che Martalosi a Scutari
venghi a dani dila Signoria nostra et quel conta di Dulzigno eser in
fuga: maxime Antivari et molti sono fuziti a Brichi e scogij con le
lhoro robe et si dice ala Valona eser 7 fuste quale diene scorer de
li via et venendo porterano vic quele anime deli scegij. ‚
—— In questo zorno io feci expedir li Oratori di Antivari di moni
tion. (II, 667.)
- Da Zara di Rectori di 45 come atendeauo a fortificar certe mu
ro dila tera dove si potea guazar е vegnir in la` tera et dimandano al
tre monition item hano Turchi eser anchora soto Ostroviza et in Bosi'
na stava Scander Basa et che haveano mandato a quel di Tenina pregan
do avisa quelo intenderano aviserane item haveano fato far la descri
tion dile anime manchava a vila per vila: come par per une libreto
scrito in suma di quel teriterio manchava homeni da fati 674 ——- feme
>ne e puti 4344 animali gresi e menudi 37987.
-~ Da Catare di S. Franc.° Querini Retor e Proveditor di 6 come
mandava de qui quel Duchagin explorater al qual li dete scesi do di
cerda perche non dise il vero et ha contesa ala tortura non eser sta a
Constantinepoli ma una zornata lontan in uno altro loco dove trove il
Sig. Turcho et-il resto dil exercito et dil armada dice haver intese li
in сашро а Ьоса item scrive eso Prevedîtor non haver danari e non si
anchera paga dil suo salario et di queli sono fuziti al isola tuti 'et eser
sta ben far il ponte: bisogneria fuse li qualche galia: feva armar la fu
 55
:la de li voria monition et veniva qui ala Signoria Nicolo Drago Orator 4499.
per quela comunita ite'm queli dila Montagna Negra et Zupa eso Pro
veditor li manteniva con bone parole aspectando la risposta nostra et
che Antivari 11 ha mandato 'a dimandar socorso et li ha manda taole
200. piombo etc. aricorda queli fanti sono li a Cataro e poveri et che
li citadini e done ajutava a fortìtichar la tera: et е da saper per Colegio
fo terminato mandar a Cataro do Contestabili con fanti 400 Sebastian
da Venetia et Hieronimo Tartari. (II, 669.)
— Da Curzola di S. Alvixe Balbi Conte `di «15 come quela comu
nita mandava tre Oratori ala Signoria: avisa non poter armar la galla
per eser pochi homeni in l isola a fato la descritiom de quanti sono qua
li manda in nota e aricorda le monition.
—- Di Dno Thoma Malombra Episcopo di Arbe in questa sustan
tia scrive ala Signoria et come voleva partirsi et andar a Roma ma era
testato 11 рег contento di queli populi. Y
­- Da Liesna di S. Alvise Barbarigo Conte di 14 come queli po
puli tremavano per dubio de Turchi et eser in gran afano per la in
cursion fata a Zara item di Craina eri vene do homeni uno Conte Pan
co con letere di credenza di Craincsi verso marina et expose a lui Con
te tre cose primo acadendo voleseno fuzcr de li per paura di Turchi
per non haverlì voluto obedir saper si sarano aceptati o no: secondo
haver delibera tra loro star ben con Liesna come se ha fato 1111 questo`
zorno : tertio che era una sola caxata in Craina che contrariava a que-~
sto la qual si con lhoro non voleva eser deliberavano lasarla zoe
darla ala Signoria: et che lui Conte 11 fe bona ciera pregando avisase
dil tuto pel lhoro nontio: et di acetarli tolse tempo: dicendo si farano
bona compagnia a nostri li sara fata a lhoro itcn questo li dise dile
strade si andavano netando et. venivano Sanzachi 6 con maistranze n.o
5000 doveano andar in Narenta per far uno castelo dove alias solea
haverlo longaro et haverano lo petrame di uno castelo diruto per avan
ti chiamato Braschianich: et si tal castelo a Narenta si facese sax-.ia in`
dano grande dila Signoria nostra si per le ixole come per eser recapito
di armata e da poter fabricar ivi legni navigabili dove е molti legnami
e comodita di sito e saria lhoro reduto e guarentation in line litera
rum scrive non e da fidarsi di questi Crainesi.
- Et a questo proposito ponero qui soto uno capitolo de una lc
tera venuta per avanti di S. Marin Moro Conte di Spalato di 29 zugno:
ad literam: “ho considerato el paese dela Craina al presente solo el do
minio del Turcho eser de grandísima importantia dele cose nostre si
 56
4499. per rispeto del suo fortisimo sito come per la probita deli habitanti et
anche per eser posto nele viscere di questa vostra­ Dalmatia el conñn di
la qual Craina da parte dc ponente sono con Almisa da Levante con
el Паше de Narenta da mezo di la ripa del mar da bora Radobilia et
uno paese dil ducato dito con Seazenila in mezo dil quale e situata so
pra la ripa del mar una рота dita Machari circundata da ripe altisime
verso la parte del mar la cui circonferentia volze per uno bon miglio
la parte che e verso tera ferma sono zercha pasa 400 in qual facilmente
ct con pocha spexa per eser sabion se potria cavar et meter dita ponta
in isola noia qual рота e una fontana viva e belisima : ho compreso ha
vendo quel loco se poteria far inexpugnabile et domineria tuto quel pae
se eo maxime havcndo uno belisimo porto el qual e unico in quela ri
viera et per quanto intendo al tempo dila precedente guera con el
Turcho V. Serenita havia mandato la bona memoria de meser Hieroni
mo Marzelo con sua armada el qual havese a costruir dita forteza ma
impedito dela rebelion de uno Zarco Scotado che in quel tempo era
capo di dito contorno fu abandonata la impresa non di manco parendo
di dar qualche opera spereria redur dito paese soto la vostra protetio
ne in modo che se potra sperar gran salute e prolicuo al inclito domi
nio vostro. п
_ Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta di 45 dimanda 25 fanti
et monition: unde tici scrivcr al Proveditor di Cataro li mandase di li
fanti li e sta mandati 25 fanti a Budoa.
_ Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte е Сар11. е1 Alvixe Sagu
dino Secretario di x come era sta per nostri intercepte letere dil Secre
tario dil Ducha di Milan e di Ambruoso Buzardo quali da Seutari
scriveva al fratelo Toma Buzardo et al Sig. di Pexaro scrite adi 30 zu
gno come adi 25 erano zonti li a Scutari et Ferisbei eser in campo dal
Sig. e li piace hano compra cavali e drapi e andarano al Sig. Sanza
cho li a manda uno meso farano il bisogno prega il Sig. di Pexaro avisi
lamico le qual letere intercepte sono lete im Pregadi: item come ha
veano da alcuni li a Dulzigno l armata eser partita ct lo cxercito a Fi
lipopoli е veniva verso Corfu о Napoli di Romania item ricomanda il
loco di Antivari per monition.
_ Da Cataro di S. Franc.° Querini Rector e Proveditor di 9 haver
aviso Turchi eser per venir ale cadene aricorda le provisiom aspeta
la risposta in la materia di Zupa e Montenegro et haver aviso dali
Retori vicini Turchi sono propinqui per venir li.
_ Da Zara di Rectori di 48 avisa il redur di Turchi a Bosina
 57
et eser iterum’per corer su quel teritorio per tanto spazono uno gripo 4499.
a posta: et ha questo aviso da Spalato et il patron dil gripo dice ha
ver visto corer Turchi su quel di Nona: tamen li homeni erano fuziti
ala marina per fuzer. '
­- Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte do letere di 44. 45
in la prima manda una letera abuta dil Conte Piero di Corbavia la
qual sara qui soto posta: per tanto vol monition per l altra di 45 dice
come era tornato quel corier che fu mandato da Scander Basa per
la recuperation dile anime et fu retenuto da dito Scander tino torno 4
con la preda di Zara qual e a Ostroviza e li mostro la preda dicen
dolì cognosestu alcun di taia rispose eso corier eser poveri homeni
or lo vendete per duchati 80 а ипо mercadante dil qual era fuzito et
venuto zorni 7 per lochi aspri: et dice Scander haver manda a pre
sentar 60 puti al Sig. Turcho: item par eso Conte habi aviso da
Spalato Turchi redursi e haver pasato il fiume dieno corer verso il
Friul per la qual cosa lui fazeva ogni provision per il teritorio item ha
receuto le monition et quela camera eser povera fu speso duchati 400
a mandar il socorso a Laurana per tanto voria la Signoria nostra li
mandase danari et fanti.
— Dil Conte Piero di Corbavia sci-ita al Conte di Sibinico in
schiavo receuta adi Н- luìo la qual letera dice cusi и potente Sig. e
amigo nostro lionorando sapia la Signoria V. che anco che e domenega
havesemo nove de sopra per le qual havemo de novo ch el Ducha Cor
vin e sta confirmado nel banadego come son sta conlirmadi anche li
altri Baroni et che el Re ha confirma la pase con el Sig. Turcho e
che el Ducha Corvin ha fato pase con Cechel Jac.° et ch el ge a reso
la cita chel ge havea tolta chiamada Borlin con tuto el tesoro che lo`
haveva trova dentro oltra quelo che se speso et che lui ge deba
render le sue doy tere chel ge havea dato im pegno c questo ren
der da un al altro de eser ala iin de avosto e questo se dia dar i
piezi ma non sapiamo quelo che seguira lino dicto termine el Ducha
Corvìn se a Varasdim laspetemo questi zorni e de Turchi se dise che i
vegnera pur nel conta di Zara ve avisaremo piu speso con le nostre
letere ma squasi ehe' nui se maraveliamo che fa di tanti presenti a
coloro che porta le nostre letere e loro sono molto ben remeritadi n
et e sotoscrita «Conte Piero Conte di Corbavia.”
­­ Di Arbe di S. Piero Boldu Conte di tre haver auto letere dil
Conte Anzolo di Frangipani qual si duol eser sta discoperto dal Re
di Hungaria per li mesi mando ala Signoria nostra et eser venuto in
 58
4499. odio a soa Maesta et Scander Basa li a mandato a dir si acorda con lui
unde vol piar partido item aver nova il Re di Hungaria over li Baroni
fano certo consejo in una campagna apreso Buda quelo vorano far non
lo sa vedera.
_ Di Raspo di S. Daniel da Canal Capit.° di 20 manda una
letera auta di uno Episcopo di nation da Liesna sufraganeo di Modrusa
li avisa lo adunar gran numero di Turchi in quele parte pocho lontan
e in 1111 dila letera dice el Sig. Conte Bernardin li ha dito non creder
et parlano in calmom di certe pratiche.
_ Di Caodistria di S. Alvixe da Mula Podesta et Capitano di
20 соте stava di bon animo pur intendeva Turchi eser propinqui a
Modrusa e vieneno per corer li 0 111 Friul manda una letera dil Caste
lan di Castelnovo Damian di Tarsia scrita quel zorno a hore 6 di note
avisa eser venuto do soi come Turchi erano reduti a Brigna vicino a
Modrusa mia »i2 numero 42 milia per corer a dani dila Signoria nostra
et dicti Turchi non fazevano alcun dano ai lochi di Hungaria imo li
pagava tuto queio tolevano si per el viver come per altro. (11, 672-674.)
В da saper in la letera leta di sopra di Caodistria e che quel Po
desta aricorda che queli di Trieste sintende con Turchi e potriano con
barche poner 400 Turchi in tera in llstria a Isola over altrove ala
marina per tanto voria Ia Signoria nostra li mandase una fusta de li et
atento S. Ferigo Fero Podesta di Muja sintese era amalato fo scrito in
Caodistria dovese mandarli uno citadin li a governo. ­ .
-— Fu posto per li Savij tuti di Colegio ct fu opinion mia di elezer
per scrutinio im Pregadi con pena uno Proveditor in Dalmatia debi
partir in termini di tre zorni con persone 7 habi al mexe per spexe
duchati 60 et have tuto el Conseio ma non fu fato.
—— Item fu meso di condur con la Signoria nostra a stipendio il
Conte Zarco con cavali 100 de Stratioti debi far la mostra a modo
Stratiotì e questo per conservation dila Dalmatia ave 24 di n_o 154
111 51.
— Fu posto per tute tre man di Savij scriver al Proveditor di Ca
taro che in nomine D.ni acepti queli di Zupa e Monte Negro con 11 011—
pitoli honesti che a lui par: et mandi Alvise Sagudino Secretario e а
Dulzigno li: ma el Conseio comenzo a mormorar et io non mi pare
va fuse tempo e vulsi contradir adeo d acordo tutti terminono de indu
siar a meter questa parte. (Il, 675.)
— In questa matina tici expedir monition per Caodistria Zara
Spalato Trau Budoa: et lì Oratori di Curzola senza eser alditi 11511011—
 59
dendo erano contenti n'on armar li per il presente item monition 4499.
per Dulzigno et la deferentia zercha larmar le fusie con S. Agustin
Malipicro Capit.° qual volevano li homeni paga per 4 mexi et fui
di contraria opinion solum per tre mexi item spazai danari a Veia
per armar la fusla balotando el biscoto et etiam li danari per la
fusla di Pago tameu a Pago non era fusla et e da saper la galla sotil
Oria et la Morexina grosa da Baruto ultima di tute parli eri: et vo
lendo li padri di Colegio non armar piu lìci termenar altre 4 caravele.
(-II, 676.)
­- Di Caodistria dil Podesta et Capit.° di 22 avisa aver dal Ca
stelan di Castelnovo е da Dionìxe Nicoloxi Castelan а Fiume come
Turchi sono propinqui e vieneno a furia per corer in Friul et queli ca
steli di Frangipani non trano bombarde come promeseno di far et il
Conte Bernardin e zorni tre non si sa dove sia et diti Turchi non fa
dano a Hungari paga quelo tol cavalcha di note sono asai e par Tode«
schi siano con lhoro.
­-Mthüàmmmmemmœümeœmmńm
dil Castelan di Castel Muschio dil adunamento di Turchi quali dieno
corer in Friul e il Conte Bernardin piu non fa trar bombarde et е tre
zorni non si sa dove sia et che Turchi sono 8000.
­­ Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte di 19 соте Turchi
cavali 400 pedoni 400 егапо corsi- a Garbazo vila su quel teritorio
dove si erano reduti alcuni vilani quali si difeseno et prese Turchi
solum 4 ап1ше una dile qual е refuzita di qua et animali 200 pur
sono 11 intorno: lui Conte conforta queli citadini nil minus bano po,
che monition et si non era la galia di S. Valerio Marzelo si trovo es
ser li stevano mal et quela comunita manda ala Signoria uno altro
suo Orator nominato S. Gregorio de Nicolinis Nobele et ve era etiam
S. Lunardo de Garsanis prega la Signoria li debino expedir presto e
remandarli indriedo.
­- Da Zara di S. Bernardin Loredan e S. Nicolo Dollìn Syn
dici di 20 avisano di questa incursion fata su quel di Sibinico et
par nostri prendesse 9 Turchi: et manda una letera di S. Marin Mo
ro Conte di Spalato li mandoe una letera dila cugnada dil Conte Zar
co Vayvoda scr-ita in schiavo li scrive da uno suo castelo perche el
Vayvoda non e li come Turchi si aduna piu dil consueto voleno corer
non sa dove.(IL 677)
— Da Zara di Rectori di 20 dil adunar di zente di Scander
soto Bislriza et fa fabrichar uno castelo qual alias lo brusato chiamato
 60
4499. Tresam et adunava le zeute soto Bistriza: item bano dal Bau di Te
nina qual mostra eser amico nostro scrive haver auto ordine Scander
i Basa di danizar
sta contra queli et
suo hordene hano corso
sono su quel
sta parte di Trau item
Morlachi: e Sibinico per eser
esi Rectori di

mandano danari per 11 fanti. (II, 678.)

— Da Parenzo di S. Hieronimo Bondimier Podesta di 23 manda
dite letere abute a Vegia a posta per eser cosa ut dicitur importante.
(Il, 679.)
- Item fu posto per tutte tre man de Savij excepto io Marin
Sanudo Savio ai ordeni la parte di aceptar queli di Zupa et Monte
negro conditionata perho unde tuto el Pregadi era di mia opinion et
volendo andar a contradir parve ali Savij d acordo de indusiar et fo il
il meglio. (II, 683.)
— Da Liesna di S. Alvixe Barbarigo Conte di 47 do letere come
a Narenta erano 6 Sanzachi dil Turcho fevano taiar legnami e fevano
fabricar il castelo cosa in gran dano dila Signoria nostra per laltra a
receuto nostre letere 11 comanda armi de 11 bisognando a Cataro ri
sponde fara ma che non ha monition. (II, 686.)
­- Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte e Capit.° di 22 come
in quela matina Turchi cavali 400 in 500 di quelli di Scander quali
di Ostroviza mando con loste era a demostrar a corer il teritorio et
veneno un quarto di mio propinquo ale porte dila tera et nostri viril
mente usiteno fuora adeo ne fo presi 400 di diti Turchi et morti molti
siehe andono via e si dice Scander tornera a corer per haver abuto in
doa la Dalmatia dal Sig. aricorda lì sia mandato zente monition et
danari: item per un altra literina dice haver 20 Turchi vivi quali
queli citadini vol tenerli per veder di recuperar le anime prese da
Turchi con contracambio. (Il, 687.)
­­- Adi 27 luio in Colegio vene do Oratori di Cataro novamente
venuti ringratio la Signoria deli provedimentilfati e monition mandate
laudo il Rector lhoro suplico si tolese Monte Negro e Zupa el qual
Monte Negro fa homeni 6000: ct e le mure di Cataro: li fo risposto
per el Principe si consejería. (П, 688.)
—— Di Caodistria: di S. Alvixe da Mula Podesta et Capit.° di 24
et 2_5 come a aviso dal Capit.° di Raspo non eser da fidarsi dil Conte
Bernardin di Frangipani qual fe tirar prima bombarde per meter in te->
ror siche Turchi non vieneno: item lauda il Podesta di Muia licet sia
amalato tamen in executiom mandera uno citadin li item avia fato la
distribution deli homeni dila tera sono da fati 11.о 4000 et ha fato 24
 64
capi acio bisognando poteseno far fati et havia sovenuto i lochi vicini 4499.
de monition e prevedeva al tuto.
_ Da Raspe di S. Daniel da Canal Capit.° di 23 ala Signoria dil
tener soprascrito come Turchi non sono mesi et mandoe lctere a lui
drizate dil sufraganee Episcopo di Modrusa.
_ Da Spalato di S. Marin More Conte di 47 haver avisi Turchi
4000 Capo Sinam Vayvoda de Most andavano verse Sibinico item aspe
ctarsi Turchi a Trau a quel castelo si fa di novo e si dice Scander Ваза
con 5000 Turchi va in Friul. (П, 690.)
_ Da Catare di S. Francesco Querini Rector е Proveditor di 46
avisa il zenzer li di Martinel de Lucha qual dimanda danari et li me
gij zonze: et lui Rector fa trovar fermenti e meter in la tera a manda
10 a tuerne im Puia et a retenuto caravele et con queli di Zupa ve
nene da lui per capitolar a posto tempo aspectando hordine dila Signo
ria nostra et per queli per eser in bando dil Consejo di x voriano au
ctorita da quelo: item manda avisi di Scander Basa et una letera abuta
uno citadin de li da une Zuan Radich habita soto Castelnovo di 46
loco di Turchi per la qual si avisa une suo eser venute mancha 47 di
dala Porta: dice el campe et il Sig.r eser a Filìpopoli zernate tre di
Andernopeli et fara el sue Bayram picolo ch e venere proximo poi ve
rano per Scopia ala Valona verse Corfu over im Puia: et il Sig.r a re
tenuto uno Orater dil Re di Napoli im prexom etlarmata eser a Saloni
chij dove dia montar uno Basa Achmeth over Achmeth Veziero fe ñol
dil Charzego et une Mustafa Bey Sanzacho dila Valona qual fu a Otran
to: et amaze il Conte Julie: item el Ваза dila Romania eser in Sereso
con li Sanzachi: item Ferisbego e state in Andernopeli a basa la man
al Sig. et e andato al Ваза dila Romania dove e il sue lego et il Basa
dila Natalia seguita il Sig. et Scander Ваза Sanzacho di Bosina abuto
licentia dal Sig. Turcho di corer in Dalmatia cel Vayvoda da Mostar.
_ Da Curzola di S. Alvixe Balbi Conte di 20 come era capita li
une navilio di carne salade di Brundisio lo a mandato a Catare.
(ll, 694.)
_ Di Udene dil Luogotenente di 26 manda alcuni reperti abuti
da une explorater conclusive Turchi non sono mesi di Besina ma ben
diene venir n.0 48 milia a fate certi segni di legni et paia impiantadi
е si trara bombarde c udirase de li quando verano corer et per tuto il
Friul: item manda il camin che hano a far dicti Turchi in nota.
Camino e di Otocatz fino in Friul.
Da Modrusa a Otecatz
 62
4499. Da Brina mia 130 a Bistriza ,
Da Otocatz a Brina mia 20
Da Brina a Ledenica mia 25
Da Ledenica a Crelin mia 20
Da Crelin a Crobenich mia 45
Da Crobenich a Clava mia 40
Da Clava a Castelnovo mia 45
Da Castelnovo a S. Marco mia 8
Da S. Marco a Santo Anzolo mia 22
Da Santo Anzolo a Goricia mia 45
Da Goricia a Udene mia 25. (Il, 692.)
Da Trau di S. Lorenzo Corer Conte di 22 come vadi 47 Sijnam
Vayvoda de Most corse su quel conta come scrise la qual si ave da poi
е 11011 fu lecta fe gran dano de animali e prese et meno via anime da
30 in 40 litem aricorda eser li poche zente per il morbo fo lano pa
sato et etiam per Martalosi et per armar la galia et che si pol guazar
dala parte di tera. (Il, 692-693.)
Di Caodistria dil Podesta di 25 haver repara la forteza di Golam
mia 3 di sora Castelnovo e a posto Castelan uno nepote di Jac.° Tar
sia con sei compagni.
­- Da Veja di S. Piero Malipiero Conte di 25 haver ricevuto 11
danari per armar la fusta la qual era compita di armar et il zorno se
guente partiria per Caodistria a trovar il Capitano.
­- Da Ragusi dil Gondola di 16 aferma el Sig. Turcho eser a Py
roto con lo exercito et e dito vera a Cataro o a Corfu over altrove item
eser morto il Basa 1101 fo di Charzego tamen non fu vero item scrise di
44 come larmata non era usita et potria eser la 11011 usise per questo
ano e da saper per altra via se intese al sig. eser amalato a Г111рор011.
(ll, 695.)
­- Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta come mandava una
de qui per danari da dar a queli fanti che non poleno viver.
­- Da Cataro di S. Franc.° Querini Rector e Proveditor di х ve
chie per haverne di piu fresche: solum haver Scander Ваза non haver
diviso anchora la preda fece a Zara per hordine dil Sig.r item a per
uno e zorni 47 parte dil campo dice quelo exercito turchesco eser a
viato ala via dile Seres verso Salonichij et Scander auto comandamento
_,non dividi la preda tino havera altro mandato.
— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° di 49 do letere
et etiam e sotoscrito Alvixe Sagudino Secretario come haveano manda
 63
do soi exploratori non erano tornati et par il Turcho vadi verso la Va- 4499.
lona ala volta di Corfu e larmata hano eser usita: item quel Ambruoso
Buzardo era a Scutari amalato e il Sig.r Turcho a mandato per lui: et
eser andato uno Orator dil Marchexe di Mantoa a dito Sig.r Turcho:
item manda una letera scrita per Ferisbei ali vechj e zoveni di Alexio
avisa dila gran armata dila Signoria et stagino riguardosi et a redutn
in la tera stera 4000 formento et a manda do caravele di formento a
Cataro item el Sagudino voria licentia di repatriar atento el suo star li
era tempo perso.
­-Da Zara di Bectori come quela comunita mandavano do Ora
tori in questa tera a dimandar qualche sufragio per eser desfati per la
coraria item voriano 1000 1ао1е e di Turchi .non ce nula sono reduti
in Bosina. (II, 699.)
»_ Item fu posto per tute tre man de Savij di scriver al Retor e
Proveditor di Cataro che sentendo altra movesta de li de Turchi 11110
al recever di questa debi licentiar le do galie Marcela e Malipiera so
no li et le caravele retenute et quele mandarle al Capit.“ zeneral et dia
ta parte have tuto el Conseio. (11, 702.)
-- Da Curzola di S. Alvixe Balbi Conte di . . . luio come mandava
da qui el 1101 111 Jae.o Ficovichij eleto Soracomito de 11 а tuor la galia:
et non vene in tempo perche za era sta terminato visto letere. prima di
eso Conte che non si armase a Curzola. (11, 706.)
Agosto. ­- Da Zara di Rectori di 25: come mandava quela ‚
comunita do Oratori in questa tera primo e per exponer il dano patito
per la incursion secondo la Signoria si degni de socorerli di formenti
et megj per sustentatiom di lhoro vilani rimasti et qualche ligname per
fabrichar le caxe 50110 sta brusate et aricordar sia provisto di mazor
n.o di cavali per segurta dil contado et haveano nova Scander eser so
to Ostroviza facea reparar Tresam come scriseno et hano guarde in la
Corbavia et in la Lycha se niun hoste de Turchi pasase de li per an
dar in lIstria о Friul item per una letera di 26 prega la Signoria dar
gi li duchati 400 li prestono Sig. Alvixe Bon qu. S. Otaviam quali za
li era sta fati dar. (Ц, 740.)
«_ Da Spalato di S. Marin Moro Conte presenta al Principe una
letera di 23 luio. Manda letere dil Ban di Jayza loco de Hungari la
qual 11 fo portata da doy venuti in hore 48 cosa incredibile in si po
cho haver fato tanti mij lo avisa Turchi di Scopia reduti dieno venir o
in Dalmatia Cataro Ragusi о Jayza vol saper le nove da lui et che vol
ajutar la Signoria nostra: et il re di Hungaria con suo fratelo Ducha
 64
H99. Alberto con 40 ш111а cavali eser sora la Sceva et manda copia di lete
re in schiavo translatada item come Scander Basa fo verso Spalato adi
22 e paso su quel di Sibinico e Trau e inteso il trar dì bombarde e
provision fate: et S. Valerio Marzelo Soracomito senti la bombarda
qual quel a hore 22 zonze li et lo mando a Valona per le anime era
ala matina or in questo zorno li fo scrito per Colegio a dito Conte res
pondi a questo Ban di Jayza e laltro di acetar loferta et avisarli la in
cursion fata a Zara qual e con dano nostro е dil suo Re et che si man
dava monition li a Spalato qual dovese custodir.
Copia di letere dil Ban di Jayza scrite a S. Marin Moro Con
te di Spalato mandate poi de qui.
и Egregie dne et amice nobis hon. Noverit eadem vestra egregia
и dominatio nunc ех parte Cesaris Turcorum multas diversasque lamas
n advenise nam aliqui nobis retulere: ut penitus intendit ad castrum
п Jayle: alii vero rursum dixere ut ad partes vestras videlicet Dubrov
п nich intendit ceteri quoque e converso naravere ut ad totam Dalma
п tiam intendit obsedendam: cum autem nos ignoremus quem ad
n locorum predictorum intendit opinamur ut vestra egregia dominalio
n aperte sciat quo intendit ubi sit et quod facturus erat quam obrem
n vestram sume petimns dominationem quatenus eadem dignetur no
п bis solertius rescribere ubi sit nunc Cesar Turcorum et quo inten~
n dat deinde si penes mare quod castrorum in bonis Venetorum obsedat
n vel ne ubi si nobis intimaveritis quo intendit procul dubio credatis
п Dom. nostrum graciosum Dnum Regeln nobis tantum auxilium factu
rum una cum victualibus peditibus et alijs gentibus ut volente Deo
nulum timorem si etiam ad nos obsedendos venerit habeamus igitur
З
3 buc si intendit ad nos etiam rescribatis ut nos una cum totis no
stris viribus vestri ad subsidìum transeamus quia sine dubio credere
velitis ut Regia Majestas cum tota christianìtate auxilio vobis ese
3 conatur famas vero qnas scitis nobis rescribatis preterea quod latores
8 presentium vobis retulerunt tidem adhibeatis creditivam tanquam no
я bis: etiam petimns nobis rescribere si Cesar cum Venetis per mare
п habuit aliquam pugnam vel non Ex castro Jayze in festo Sancti Helio
п Profete ano dni 4499. и Subscriptio
„ Franciscus Brizlo De Grabaria Banus de Jayza ac Comes per
» petuus de Dobar. п А tergo. uEgregiis. D. dictis Comiti nec non Ca
„ pitaneis de Spalato D. et amicis nobis hon. п (11, 748.)
 65
Copia de un altra letera venuta di Jayza scrita in schiavo e 1499.
translata al dito Conte di Spalato.
и А1 potenti et nobeli et de ogni honor degni al Sig. Conte de
7! Spalato et altri Signori Spalatini salute come ai Signori nostri ulte
9ч rius acio intendiate come me vien de Turchia spese et diverse nove
1, et cusi ne vien referido come il Turcho vien a Ragusio in Dalmatia
9ч e vegnira qui contra de noi et perho ve prego come Signori et fra
7, deli miei ne debiate scriver quelo intendete de li da novo et quelo
aldirete se il Turco ha comenzado qualche tera over locho apreso la
marina o veramente non et dove e et in qual locho se atrova perche
acio intendiate Signori sel vegnera contra de nui a Jayza a mi ha
dato la Serenita del Re Jayza et al presento mi atŕovo a Jayza con
bon aparato de zente et de victuarie et artilarie et con ogni altra cosa
ne potese bisognar a tal bisogno spero in Dio sel Turcho vegnera con
tro de nui che niente avanzera de qui ma se il Turcho pasera ultra nui
et chel vegnera ala volta vostra siate certi Signori sopra la mia fede
Christiana che vegnero cusi ad ajuto vostro de 11 iterum Signori acio
n sapiate come la Maesta del Re con altri Baroni de Hungaria et con 11
suo fratelo Sig. Ducha Alberto а 0хегс111 01 per tuto aparato che so
lamente aspetano aldir nove vere dove et in qual parte il Turcho sc
avera a voltar con la sua posanza et cusi andera la Maesta del Re
con tuto il suo poder contra de lui: per tanto vi prego come Signori
et frateli che mi fate sapere con veritade tuto questo acio sapi et in«
tenda darne notizia ala Maesta dit Re et altri Signori acio intendino
qual via debino tegner perche nui sapemo che а vui vien vere nove«
le et che intendete tuto quelo se fa et la che vol andar il Т urcho et
questo notifiche etiam ala V. M.a cosi haver inteso che li ambasadori
i quali avevi mandati al Re sono sta presi si fata nova e apreso de
nui perho scriveteme la verita acio intenda et quelo ve dira Rades
lavo Murlacho et Zuane credetcli se le parole sono nostre perche 11
ha presi Scander Basa et 11а11 mena con si: et vi prego come Signori
che questi homeni non habiate a ritardar tropo ma darli presta expe-j
ditione: scripta a Jayza il di de Santo Helia sabado: zoe adi 22 11110
9’ venuta in hore 48 ch e grandísimo camino da Jayza a Spalato. п Sub

scriptio. и Fercna@ Berisalich Ban de Bosina Signor de Posava. и A ter

во. и А1 potente et in tuto honorando et degno laudabil honor degno
5) Sig. Conte de Spalato et altri Signori Spalatini come a fradeli et ami
п ci nostri 11 (111 schiavo). (II, 743-744.)
— Di Caodistria di S. Alvixe da Mula Podesta et Capitano di
5
 66
4499. primo haver da Castelnovo che a une lecho de Tedeschi era sta trato sei
colpi di bombarde non sa perche et eso Podesta havia mandato Jac.”
de Lepora ala Jayza in Besina per saper lieve de Turchi. (ll, 749.)
_ Da Zara in questi zorni vene letere di Recteri di 28 luio come
Scander Ваза ега ancora soto Ostreviza et era venute li un mese dila
comunita di Tenina cen letere di credenza dice dicte Scander e in ver
Besina e s ingresa di zente mostra non veler ofender i luoghi dil Re di
Hungaria tamem lhoro sospetano non spera dal sue Ducha ajuto veria
qualche monition et havia una letera mandava Scander al sue Ducha
qual li Recteri la feno aprir destre mode e translatarla е la detene in
drie е шап6опо une mese in Zagabria a 6110 Ducha per obviar e me
terli sospete di Scander dicendo havia pratica di ocupar Тenina c altri
lochi dil suo Banadego et che detene tre barili di polvere a quel me
se di Tenina et lo honerono item che esi Recteri fortitìcavano il berge
di Laurana et Nena el qual e disabitato per il cativo aere non erano
30 homeni da fati dentro et c loco di gran guardia et queli li fono
mandati in socorso fone infermati da 80 in suso et che a Zara non e
rano homeni da fati oltra 800 e haveano expedito le de caravele di ar
mar et dateli homeni 70 e mandate dal Capitano zeneral.
Copia de una letera scrila, per Scander Basa al Ducha Zuan
Corvino: translatada cc.
и Da Scander Ваза ра1гош 6е Besina al lllagnif.o et de ogni gratia
„ 6а Die dada: al Sig.r del paexe di Croatia et de molti altri paesi al
п Sig. Ducha 1101 611 qu. Re Mathias in bona sanita et alegreza da Die
n posi recever la sua gratia la magnifietia V. acie che sapia la Maesta
п Vostra come a nui fo comandamento dal nostre Sig. gran Turcho
9ч che nui se dobiame presentar nel paexe dela Signoria de Veniexia

‚ ч е1 nui se apresentasemo con alcuna moltitudine de homeni et come

n intrasemo nel paexe vostro et cusi drio de nui sono venuti come ini
1 mici et se avesene potuto anche a vui haveriano preso et nui questo
чи non haveme dubitato recever dali nostri homeni perche con vui ha

.aч vemo amicitia et bena paxe et specialmente sete el castelo dela me~
ии ier del Conte Carlo dc Lizevas dove fono tolti alcuni deli nostri va
lentomini et se de lhoro havesemo hauta paura havesemo ben posuto
ои guarentar de lhoro ma nui se iidaveme dela bena рахе е1 da poi che
ч nui lasasemo nel conta de Zara et cusi Cexule se haveva sceso con
ч sui cavali et ali nostri a fate gran impazo et anche parechi di lhoro
3 а preso et da poi che un altra volta tornasemo soto Ostroviza cusi
я Cuxole mande da nni un suo home digando io he preso molti deli
 67
»i toi Turchi per tanto io andai soto Ostroviza a zerchar li presoni li 4499.
o quali dali nostri sono piati da vui in bona paxe: 11 quali presoni СО
и 111110 000 mi volse dar et da poi questo nui mandasemn alcuni deli
п nostri valentomini perche anche li mostrono a queli del conta di
y» Zara che li doveseno scampar et come fono soto el castelo non fczeno
'„ altro salvo che i ge meno via alcuni animali et cusi come 0111 dala
n prima fosemo zonti im Bosina piu dele volte li vostri homeni ale tere
„ del nostro Sig.r sono venuti a robar e specialmente al borgo de Cha
11 inenograd hano ruinato per le continue incursiom per tanto se da
‚› da tute ste cose et facende e stato el vostro comandamento et vostra
o saputa questo non e consueto de bona fede et paxe perche tu sij
n Sig. et liol de Sig.r et anche nui posiamo trovar 400 et 200 cavali li
п quali poriano robar et far dano ali vostri homeni ma nui tenemo a
” mor et bona рахе con vuj et acio sapiate se ne cercate de haver per
n amici ne haverete et se ne cercate per 101111101 рег 10101101 ne haverete
я et per nui non manchcra se per vui 000 mancha poria ben eser che
w vui havete inteso el dano e sta fato a nui per avanti dali Governado
я ri di Bosina per tanto tuti queli presoni nui havemo trovato eser
„ vostri li havemo lasati et anche piu volte haveria mandato da vui
п 01 mio homo ma vui siete da lontan et anche per avanti mandai uno
,1 1010 110010 а Jayza et vui me lo reteneste da questo viazo ma se ve
n piaze eser a parlamento con nu mandate da nui un vostro homo 011 01
п parla con 001.01 011 01 porta al nostro 01050 una letera de fede acio
v» che abia a conferir con nui dele nostre falende: Dio vi feliciti. п
( 1, 720-721.)
— Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte di 27 dil spazar dila
fusla la qual parti eri per Caodistria va a trovar il suo Capit.0 recevete
li duchati 300 per armarla li qual dispenso con S. Alvixe Navaier Ca
uierlengo de li: voria il biscoto e za le sta mandato. (11, 723.)
­- Vene tre Oratori di Zara: dimandono la Signoria nostra li aju
ti per eser quel contado disfato per la incursiom et precipue taole: et
fo comeso al nostro hordine li debi expedir. (II, 726.)
_ Da Cataro di S. Franc." Querini Rector e Proveditor di 24 1010
haver il Sig. Turcho adi 49 era a Filipopoli e doveva far il suo Bay
ram qual era quel zorno poi si havieria verso la Valona over Corfu
et el Bilarbei dila Grecia eser sta amalato ma e varito 01 Scander Basa
0 andato sora la Croatia ov'er Dalmatia: item per uno vien dila Valona
e zorni 7 parte li ha dito eser li preparate 6 fuste et lexercito haversi
principiato а disolversi: item quel Vayvoda di Montenegro atlunava
 68
4499. 4000 homeni paesani si dice voler tuor bestiami su quel di Cataro :
item a ricevuto nostre letere con il formento e li duchati 500 e lordi
ne di armar le fuste la qual letera havia leto publice a quel populo e
tuti ringratia la Signoria tamen non era ancora zonte le do galie Ма—
lipiera e Marzcla et deli duchati 500 ha tolto duchati 200 per le spexe
fate e per il ruinar de monasterij e il resto mandera al Zeneral e li
fermenti voria venderli ma non рога per haver asa tormenti forse sta
ra х milia etiam ne aspeta di Puia et havia arma la fusta qual sara
presto in hordene et che al luogo dile cadene a fato far certe zatre con
bombarde suso per poner ivi ali bisogni ben voria uno inzegner: et а
mandato in Antivari richiesto da quel Podesla fanti х di queli di Mar
tinel di Lucha nel qual num.D e do bombardieri item a inteso una rixa
seguita tra citadini li in Antivari adeo la tera era sla in romor et ha
mandato S. Nicolo Balbi Camerlengo li per adatar quele cose qual per
ubedir e andato volentieri. (П, 728.)
——- Vene do Oratori di Spalato dolendosi di S. Marin Moro lhoro
Conte qual tochava lintrade di citadini over dila comunita ec. et fo
ordina scriverli una letera di questo per li Cai di x. item dimandono
monition e biscoto: e voriano cavali lizieri et cusi fici balotar stera
400 biscoto per la forteza di Almisa.
­­ Vene do Oratori da Sibinico dimandoe una fusta et piu fanti
per custodia: fo comese ai Savij di ordeni la cxpeditipn.
-— Venc do Oratori di Trau: dimando biscoto per il castelo di
Vituri: et cusi fo balota darli stera 25 biscoto.
­- Et e da saper io Marin Sanudo fu causa dila expedition: di
questi Oratori Dalmatini quali subito fono spazati acio tornaseno a ca
xa e non dese spexa ale lhoro comunita. (II, 735.)
— Da Ragusi di Nicolo Gondola di 20 luio come per avisi ha
ch el Sig. Turcho con lexercito era venuto a Bertogal el qual locho ri
sponde a Corfu е а Lepanto et l armata eser partita da Garipoli et tien
verso Ocidcnte idest vien in qua. (П, 740.)
— Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte di primo di questo
come Achelmostrar con 3000 Turchi veniva a Gerbaz et Ostroviza
overo Ostriza: lochi di quel teritorio unde eso Conte armo do nave e
do caravele erano li per difender le mure di Gerbaz et poi zonze el
gripo del Zeneral con laviso di usir dil armata turcliesca fuora inese
pena la forcha a diti 4 navilij ali patroni andaseno a trovar il Capitano
zeneral item per un altra letera di 25 luio scrive eser stato li S. Zuan
Malipiero Soracomito et di homeni ha compito di armar et uno schie
 69
razo patron Nicolo Alegreto et do caravele quale sono expedite di ho~ 4499.
meni: item haver Scander Basa voleva corer su quel conta: solicita
sieno expediti de qui 11 Oratori di quela comunita el voria duchati 300
da spendcr.
— Da Zara di Rectori di do: nula da conto solicita proveder.
­­- Di S. Agustin Malipicro Capit.° dile fuste in Golfo di do da ` `
Zara avisa il suo zonzcr li e aver scrito a Veia e Pago pcr la fusta. (11,
743) ‚
Item fu posto per nui Savij ai ordeni mandar una fusta dil arsenal
a Sibinico atento queli si oferiscono armarla lhoro et star a custodia
ec. have soluni una di no. (ll, 748.)
Di Caodistria di S. Alvise da Mula Podesta et Capitano come erano
compiti li duchati 80 per li homeni mando ala custodia di Montona et
Castelnovo pero la Signoria volendo tener mandi altri danari. (11, 754.)
- Da Nona di S. Domenego da Mosto Conte voria monition e
artilarie scrive nel pericolo era stato di Turchi et non eser fuora.
In questa matina per el Principe fu proposto con li Patroni e Pro
veditori al arsenal come per opinion sua el Turcho veniva con larmata
a Cataro е рег110 voria legnami da far galie et li Proveditori diseno
eser galie 50111 incantade n.0 48 et fo concluso dom-an diti Proveditori e
Patroni portaseno in nota tulo (Н, 764). '
»- Da Durazo di D.no Martin Albanese Arziepiscopo de li di 24
come ha nova el 813.1' Turcho adi 48 era a certo locho dove voleva far
la sua Pasqua et cra zornate 6 lonlam da Durazo et il Basa dila Romania
e il Vardari et quelo dila Natalia mia 42 ргрр1пцио aspectava 1 агша6а
е havia fato netar le strade verso Corfu et Napoli e come queli subditi
dil Тurcho paesani voriano redursi in Durazo non sa che far: item sa
come queli di Croia vol corer li а Durazo voria li gripi di Corfu ivi to
case saltem quel Proveditor di Brandizo mandase le letere perche con
tinue avisero dil tuto.
— Item di S. Vido Diedo Baylo e Capit.° di Durazo drizata ai Cai
di x qual fu leta in Colegio in sustantia questo medemo e piu il Turcho
avia fato netar 5 strade una va a Corfu una va a Napoli una va in Al
bania una a Cataro e una . . . . item el Sig. era a certo locho et che
metera la bandiera sule mura di Napoli laltro dise saro mi et ch el Sig.
dise che parle vu et inteso de che parlavano dise vole saper quelo che
non so mi et 1i fece impichar in conclusion scrive va in la Morea: a re
cevuto li duchati 50 et le monition: voria li bombardieri rechiesti. (11,
765-766.)
 70
1499. _ Da Zara di Franc.0 Venier Conte e S. Jae.° da Molin Dotor
Capit.“ di 8 avosto narano prima haver certi avisi dile cose de Turchi
di sopra abuti e come Turchi im Bosina leva zente per corer iu Friul:
item ch el Re di Hungaria dovea venir a Zagabria per eser morto 10
Episcopo qual havia asa danari et dito Re e in pace per uno ano con
Тurchi et eh el Ducha Corvino si aspectava a Biehach dove voleva far
batizar el suo primogenito et li soi Baroni erano reduli et che li vilani
vicini a Turchi non`temevano et eser venuti 11 а Zara do Frati da Ba
gnsi uno di qual e Curzolan e zorni 40 parteno da Ragusi dicono come
quel zorno zonze nova qual li dise uno Raguseo et Sig.r Turco eser
partito di Scopia va verso la Morea et si moriva in campo forte da pe
510 presa 11 10 Scopia et erano cavali 50 milia item scriveno esi Rectori
che queli vilani sono 11 a Zara 51 voleano partir e pasar im Puja о ve
nir a Veniexia o altrove siehe era cosa pericolosa.
_ Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit. e Alvixe Sagudi
no Secretario: come eri Turchi di Scutari 200 et 3000 paesani veneno
fino ale share et queli dila tera usiteno fuori sono ale man amazono 5
Turchi molti feriti et 40 cavali de nostri uno solo fu morto et diti Turchi
hano pur brusato e fato dano concludeno quel locho e pieno di anime
dil conta е animali non sano dove andar voriano menar li animali im
Puja a venderli item hano da Durazo 7 fuste dila Valona dovea usir
dubitano ee. item che le do galie Malipiera e Marcela eri pasono de
li via vano al Zeneral 11 haveano confortati pasase per la Valona acio
Turchi li vedese et non usiseno con le fuste fino vera 11 Сар11.° dile
fuste Malipiere a custodia dil Golfo. (11, 767.)
—- Da Curzola vidi una letera di S. Alvixe Balbi Conte di tre это
510 a suo fratelo come havia expedito di armar tre caravele e con
gran faticha le armoe et eri partiteno insieme e con la caravela di Sa
gredi e quela di S. Dardi Moro item auto letera di S. Nicolo `suo 11а
1010 fata in Pastroviehij avisa eser sta in Antivari zorni 40 e haver aseta
qnele diferentie tra queli citadini con honor dila Signoria et era venu
to li im Pastroviehij per alcune altre fazende le qual spera asetar su
bito e li scrive Turchi a corso su quel di Dulzigno e sono ale man con
i vilani dil conta apreso le porte dila tera dove fu morto uno Tur
cho e molti feridi da freze tosegade senza lexion de nostri solum uno
fo ferito et etiam in Antivari sono stati 4 mia lontan dala tera non hano
fato dano alcuno salvo de certi pochi animali amazati e vilani li sono
al incontro par modo che quel Subasi laso la easaea simitara e tuto
quelo 1 haveva e ave di gratia a scampar. (II, 769.)
 74
Di Arbe da S. Piero Boldu Conte: mandoe linventarie dile meni 4499.
tien et veria monition: tamen non ne parse. (11, 774.)
._ Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte di 44 come anto una le
tera di uno Nicole Zafatichie Zudexe di Segna li scrive come Turchi
46 milia erano venuti in Cerbavia et vuol divider l exercite in do parte
e non fa dane alcnm su quel dil Re di Hungaria la qual letera e di 8
del istante ct par sia dito campo con 6 Sanzachi et chel Re di Hungarìa
facea meter in herdene le zente e a tato comandamento a tuti li Baroni
si redugi per tuto aveste in campagna et dice si sara altre li dara aviso
acie posi spazar barche de li a Fiume et far stagino advednti. (ll, 772.)
_ Vene li Oratori di Zara et fono expediti ordinate darli certi
inegij et alcuni legnami justa il nostre aricordo. (ll, 774.)
_ Di Respo di S. Daniel da Canal Capit.° di 40 come Jacomo de
Lepori qual fu mandato in la Crovacia per intender de Turchi referisce
Scander Basa haver pecha zente non ha 5000 persone et Mustafa suo
zenere eser a Medeo lecho dil dicte Scander in Servia.
_ Di Caodistria di S. Alvixe da Mula Pedesta et Capit.° di 42
manda una letera abuta da Jacomo Lepori qual e state a Brigna la
mmamhmmsmaqmsmwœm:cańwinßœmammeœrTm
chi vien in campo a quele bande et eso Podesta crede di questo sia sta
Frangipani che li hahino mandate a dir quel Castelan tal nove nil mi
nus sta preparate item per un altra letera scrive zercha li custodi
mandati a Castelnovo e Mentona quali deman ch e adi 43 cempivane il
mexe: perho la Signoria li mandi danari et cusi in questa matina fo
balotato duchati 80 da eserli mandati a questo efete.
Relatione di Jacomo Lepori Jnstinopolitano mandata al Pod.a
et Capit.° di Caodistria avisa dile cese de Turchi e di
Scander Rasa.
(ь Magnitice et clarissime D.ne Segondo la comision data da vo
3 stra Maesta prima auto i cavali de comandamento de quela son andate

ч › а1е parte di Cervatia: neto fazo mi Jacomo Lepori come esendo an

» dato per intender de nuove de Turchi in le parte de Crovacia lio in

нев 1е50 1е cose sotoscrite е prima come fo manda dala Porta el Scander
ч i questa quaresima el qual Basa si e quele che fo el prime che feze co

» гаг1а qua in Histria et fo quelo che rompe el campe in Friul el qual

п vene in Besina per far corarie ai luoghi dita nostra Signoria el qual
n е savio et secrete e tuta la se zente tra Turchi e Besinesi a mala
".« pena fara 6000 i quali stane per indivisi in qua et in la per la Be
vэ sina e per Verbosana i quali in tre di li pel far asanar insieme et
1499. п cusi fese quando fe la coraria su quel di Zara fono 2500 li asuno in
»i do di e subito se parti de li che ni Turchi non sapea dove volese an
» dar in coraria et. feze el dano che se sa e ha manda meso al Turcho a
»i dirli sel vora dar zente che l andera tanto ch el vedera Vienexia item
и а un (iol di ani 46 el qual fo insieme con lui su quel di Zara et che
w sa che impara a guerizar a nome Mustafa: item mando su quel di
п Sibinico cavali 500 a far la coraria item quel Vayvoda de Juliesi e
n zenero dil dito Basa el qual e visin dila Servia e dila Bosina si e an
» dado co la so zente ala Porta dil Turcho et a lasa al Basa in governo
и el so paese a nome Mustafa Vayvoda iteiu el Vayvoda de Smedero e
и dcla Servia si e ala custodia di quel paexe nome Rachas item el
„ Vayvoda del paese di Creg che sora Bagusi a nome Coachat si e
п andado ancora lui con la so zente ala Porta dil Ваза е lasa el so
n dominio in governo ein guardia item questi sono Vayvoda come Con
3 dutieri soto el Basa i primi e principali Alia Milich a zente asai et e

n valente Turcho Maumethi Casam a simil zente in so Governo: Mech

п met Begi ancora costui a zente asai queste tute cose ho inteso ¿le uno
и homo ch e fuzido del dito Basa che era uno schiavo fo preso quando
я fo roto Ducagin in Corbavia el qual e zovene di eta di ani 25 si
п chiama Martin et ame afermado che mai dito Basa non tien zente
п а una salvo la so Corte quando i asuna in tre di e va dove el dia an
dar tal tia i non son asunadi tuti queli che vien li va drio batando
uэ Ex Pinguento die decimo angusti 4499.
­- Da Curzola di S. Alvixe Balbi Conte di 28 Iuio dil zonzer dile
tre caravele dice mal si potra armarle et dice venendo la galia si vedera
di armarla tamen havemo di tre dil instante come havia armate le ca
ravele e spazate. »
-— Da Ragusi dil Gondola non scrive di che zorne: salvo ch el
campo dil Turcho e a Metalo e le artilarie aviate verso la Morea e
lAlbania dice dara da far ale tere e indicio suo larmata sua tegnira
ocupata quela dila Signoria nostra ec. (II, 775-776.)
-­ Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte di 5 come veniva de qui
Barbuio Contestabele per non eser pagato: et voria operarsi e sta soto
Melo da Bortona item manda danari dile 35 et 40 per cento ali governa
dori et che deli non si spende altro che bezi item la fusta parti ben ar
mada manda il conto dil armarla la qual trovo il suo Capit.” a Parenzo
et andata a Zara item scrive come non ha danari da pagar li custodi
di Castel Muschio ergo ec. (Il, 778.)
Di Albona c Fianona di S. Alvixe Bembo Podesta di xi come ve
 73
nivano ala Signoria do Oratori di quela comunita di Albena zoe Berna 4499.
ba Lorensich nontio di Fianona et S. Michiel Lucranich di Albona et
dice le mura di Albona eser mal conditionate e ruinade vel monition
et fo comesa a nui. (ll, 784.)
-— Da Caodistria di S. Alvixe da Mula Podesta et Capitano di 44
et 45 in la prima par mandi letere aute da Madona Dorothea fe mojer
dil Conte Carle di Corbavia е dise Тurchi in Bosina eser reduti apreso
Lapa dieno corer over a Cataro over Istria et ivi eser sta crida la gue
та contra la Signoria item veniva in questa tera un mese dil Conte An
zola di Ledeniza per l altra letera di 45 scrive haver auto dal Vescovo
di Trieste che Turchi dia vegnir a corer de li et eri in Trieste intro il
Capit.n di Lubiana con 50 cavali item manda avisi di 40 dil Conte di
Vegia et dil Castelan di Castelnovo: item veria uno San Marce per il
locho di Mocho: fo balotato. (II, 785.)
— Vene une Stratieto sta a Zara con letere di Retori di do in sua
recomandation per haversi ben portato contra Turchi et questo diman
do ala Signoria qualche provision li fo risposto andase a Zara e aten
dese a portarsi bcn che si vcderia poi. (Н, 787.)
—— Da Zara di Bectori di 44 come el Vayvoda Zarco era venuto li
al qual con li Syndici nostri li diseno la Signoria averle conduto con
400 cavali a duchati 3 per cavale al mexe et lui voleva etiam la biava
tandem contente senza et prega si mandi li danari presto qual za ha
fato 60 cavali et e cesa gran ben a queli conüni estera contra Tur
chi item quel Caxele veria il salvo conduto pregano la Signoria si risol~
va perche li havia eso mandato a dir che la :Signoria in queste move~
ste dovea mandar a dir al sue Ducha Corvino qualcosa: item bane da
Spalato di 8 come Turchi zercha 4000 sono pasati i ponti non sa
dove vadino: item per do da Zara fuziti sono tuti presonì da Turchi
venuti per la via di Ragusi dicono Scander eser ite ala Porta e a lasato
la preda fata su quel di Zara in certo loco nen movesta et nel capitolo
hano avuto da Spalato par Turchi portano con si gradini per queli ca
steleti о per le mure di Sibinico.
_- Da Sibinico di S. Vetor Bragadin Conte di 8 come per uno ра—
tron di uno navilio vien di Puia dice adi 29 luio pase sora Napoli 40
in 50 vele francese e il Re mando una fusta per saper ehi foseno e lho
ro mando do galie contra la dita et queli dila fusta scampono via e le
galie tolsene la fusta item per una venuto da Cataro e zorni 6 parte a
inteso il Sig. Turcho eser in Scopia con 400 milia persone e mandato
a preparar coperti ala Valona et che l armata dia pasar im Puia item ha
 74
4 499. aviso da Spalato che Synam Vayvoda del Mostar dìa corer а dani dila
Signoria in Dalmatia per tuta quela setimana item dili duchati 200 li
fono mandati a speso piu dila mita in reparar le mure di Gerbaz dove
si riduse queli poveri contadini con 11 animali dil resto a dato moza
paga a queli poveri soldati. (Il, 796.)
-— Di S. Agustin Malipicro Capit.° dile fuste in Golfo data in ga
lia a Trau adi 5 avoslo nara molte cose come ando per ajutar Ostrovi
za dove e asa homeni riduti di queli di Sibinico si dicea Turchi dovea
corer: e lui li conforto ec. che si partiva per andar di longo per queli
lochi maritimi confortando: item che sopra Santo Arcanzelo havia tro
vato uno navilio di Cataro andava in la Marcha con robe: zoe schiavi
ne rase rasa pani di seda zambeloti ec. ha letere dil Conte di Cataro
tamen a tolto per contrabando et parlato di tal materia t'o terminato
scriver al Proveditor di Cataro non fazi piu queste letere per eser con
tra la leze. »
—- Vene uno Episcopo chiamato Dno Vido ch era sufraganeo dil
Vescovo di Modrusa 1101 dil Conte Bernardin di Frangipanì et uno Pau
lo Castelan come Oratori dil predito Conte con letere di credenza date
adi` 44 avosto: et dise in scriptura quelo voleano: prima si scrive a
Roma al Orator in recomandation dilo Episcopato di Modrusa qual za
cra sta scrito perho с11 е1 Рара lha dato a uno di Trau e dise mai quelo
non lavera nisi con ocision item abuto eso Conte Bernardin liberta dal
Re di Hungaria col qual ha meso suo 1101 primogenito di aconzarsi con
chi el vol: per tanto voria la Signoria li dese 4000 cavali lizieri et ha
vendo altri 5000 cavali dila Dalmatia li bastava lanìmo obstar a Тиг—
chi: item voleno una letera ali nostri Retori di Dalmatia posi trar for-A
nienti per tuto ct presentano una letera dil Capit.° nostro di Raspo in
sua recomandation et per cl Principe li fo risposto bone parole et si
consejería. (11, 800.)
—- Vene uno chiamato Dimitri et presento una letera di Joane di
Pastori Capit.° di Medea di 8 avosto data apreso Zagabria drizata a S.
Filipo Trun Procurator acio non fuse presa scrivendo ala Signoria aviA
sa haver parlato al suo Ducha Corvino qual ha bon animo verso 1а Si
gnoria nostra voria 400 cavali et 200 fanti li hasta lanìmo tegnir la
Dalmatia e il I-‘riul securo de Turchi. (11, 802-803.)
­'-­ ltem questa matina t'o dito per una barcha vien da Zara haver
lasa uno gripe armado toleva refrescamenti e li dimando di novo dise
no bone nove saremo li avanti de vui. (Il, 808.)
— Da Spalato di S. Marin Moro Conte di 7 come eri zonse il Ca
 75
pit.° dile fuste nostro ivi con una fusta in conserva et parti ozi a con 4499.
forta molto queli populi item quelo Synam Vayvoda del Mostar faceva
zente da cavalo et. da pe et per tre volte volse corer su quel teritorio
ma mediante le bone provision et eser sta discoperto niun dano a fato
item era zonto li el bombardier manchava le monition. (Il, 820.)
_ Da Catare di S. I~`ranc.° Querini Retor e Proveditor di ultimo
luio scrive haver il campo dil Turcho eser a Monestier doveva far il
suo Bayram picolo ct uno verso la Morea dove prima doveva andar a
Corfu sicbe havia muta hordine et che Ferisbei doveva venir li a da
nizar su quel di Antivari e Catare et larmata eser a Caomantelo: item
quel Vayvoda di Montenegro havia fato zente e poi le ha licentiade pur
dubita non fazi dano su quel conta maxime perche alcune vile non ha
bona fama di fede ec. item ha letere di S. Nicolo Balbi suo Camerlengo
li scrive el Vayvoda de Scutari con 9000 persone reclute dovea danizar
Paslrovichij et etiam su quel di Antivari et queli citadini sono disperati
da paura unde lui Poveditor li ha manda uno Caporal con 40 compagni
et certe monition item adi 27 zonse li a Catare le do galie sotil Mali
piera e Marcela qual non a retenute atento il bisogno dil Zeneral stete
tamen fin domenega li poi partiteno ale qual consegno uno grupo zoe
a S. Valerio Marzelo di duchati 250 ch e il resto di duehatì 500. have
acio li consegnase al Zeneral e poi inteso il bisogno di Catare li a re
tolti indriedo et armava la fusta: item il Conte di Curzola li mandoe do
raravele qual le tien li intim dil ixola et fa far le guarde di di et di
note et la compagnia di Martinel da Lucha voria la q.t.a paga item man
doeuna letera dil Conte di Dulzìgno di 30 luio li avisa Turchi e Mar
tolosi eser venuti ala Porta e nula haver fato e sono ritornati con ver
gogna e Alvixe Sagudino Secretario e li et sta ben a Dulzigno. (Il, 820
824.) '
_ Noto e ritornato in questa tera di hordine dil Consejo di x ve
nuto da Zara quel Nicolo Drago da Catare cognato dil Conte.Zorzi Zer
novich per bon rispeto qual ritornava a Cataro acio ivi andando non
facese qualche ec. (ll, 822.) «
_ Da Spalato di S. Marin Moro Conte di 42 come era stato li el
Vayvoda Zarco qual lo laudo asai et e sta bono averlo conduto e in
hordine aspeeta li danari: da novo ha come quele zente turchesche vi
cine e Sanzachi sono iti in campo. (Il, 823.)
­­­ Da Catare di S. Franc.° Querini Rector e Proveditor di 6 come
mandera 25 fanti a Budoa justa i mandati et 25 in Antivari desidera
la risolution di Zupa e Montenegro et queli di Zupa solicitano vol pro
 76
4499. vision che si pesi mantenir da novo ha per meser Zuan Radichio a Ca
stelnovo e nova per une Turcho c zorni 48 parti dil campo come it
Sig.r non era andato a Monestier per far il seo Bayram ma era a Gu
sdena iurata va al Vardar risponde a Lepanto e in la Morea et era voce
andava a Nepanto e fo proclama in campo tuti si dovcse preveder di
vituaria per mexi 40 et zonto dove vera il campo dara licentia a Feri
shei vengi a Scntari et Achamag Bey Sanzacho dela Besina vadi ala sua
stanzia : et Scander Ваза a fate proclamar in Scopia chi vuol andar a
guadagno vadi a trovarlo era fama andava in Istria a Friul et in Castel
novo alcuni Ianizari veleane robar su quel teritorio ma il Proveditor
provete et sperava si araceglieria l intrada di questo ano per Catarini
per un altra letera di 8 el dito Proveditor scrive come per la publica
tien dila trieva fece la Signoria con Franza tuti queli vicini di Ca
stelnovo et Montenegro erano in arme zerchavano robar anime et ani
mali et l altra note queli di Montenegro di una vila chiamata Negusi di
fese ben numero verso lalba et a une loco propinquo a Catare tolseno
4 anime con alcuni pochi animali e fo per la disobedientia di queli vi
lani tal dane a fato prender de femene spera haver ec. e non stimava
questi di Montenegro facese tal cosa ma si scusene eser sferzadi dal
suo Vayvoda per cupidita di preda et lui Proveditor crede sia per du
bio la Signoria non li acetava: item une trate di bembarda lontane et
le guardie de Turchi et le nostre stavano de homeni piu di 200 et
sono poche distente et el Vayvoda ogni di minaza item scrive di Zupa
periculum est in mera pur e ben disposti veria licentia dil Consejo di x
per alguni bano taia item a armate la fusta de li et axpectava qual
che altra fusta armada e ha licentiate le caravele li mando il Conte di
Curzola et questo per non dar spesa ala Signoria nostra.
_ Da Dulzigno di S. Piero l'adal Conte Capit.° e Alvixe Sagudi
no Secretarie di 7 agosto come queli vechij di Alesio li avevano scrito
una letera veriano tornar soto la Signoria nostra ma lhoro censeja la
Signoria non eser tempo di tuorli: item voriano une Proveditor li per
le zente asa pasano im Puia ct eser una malatia di Лихо che molti me
rene: item il Conte veria la Signoria li mandase danari per le spexe
convien far et che Turchi e Martalosi ivi vicini minazavano voler corer.
(ll, 825.)
_ Da Zara di Recteri di 29 di une mese tornato di Tenina come
el Viceban havea licentiate tute le nostre guardie teniva li dicendo
senza herdine di suo Ducha Zuan Corvino non vuol tenir siche spaze
riane une mcse al Ducha. item per un altra lctera di 24 come quel
 77
zorno era venuto un meso di Marcinco Viceban di Tenina qual era a 4499.
Ostroviza con cavali 60. mandato dal Ducha a reveder i suoi luoghi con
ferma la nova di Scander che dia corer et s ingrosava e venia a dani
di quel contado stara qualche di a Ostroviza et si oferiva ai favori dila
Signoria nostra e havia comeso le nostre guardie non stese in li soi
luoghi se prima non havia licentia dal suo Ducha et crede rechiedendo
l avesemo unde esi Rectori spazono Meser Zuan Tetrico al dito Vice
ban per gratiñcarlo et li mandono zucaro confeti et piper come cosa
a lhor piu grata item hano receuto dal Vayvoda Zarco una letera di 49
da Spalato qual manda la copia e mal in herdene de homeni molti infer
misi parte ec. item hano scrito a Pago et Arbe li mandino cento fanti.
— Da Spalato di 49 dil Vavyoda Zarco ai Rectori di Zara come
a mandato explorator in Bosina a nova dil paexe dil Sanzacho dil du
chado dile zente fa Scander Basa: item solicita la sua conduta dice e in
hordine de homeni queli di Trau et Spalato hano gran paura d il for
zo hano venduto i animali e non osano star a governar lintrade la ma
zor parte si preparavano andar in disperatione o in la Puia o in la
Marcha o Abrnzo.
­- Di Arbe di S. Bernardin Loredan e S. Nicolo Doltin Syndici
come per letere di Zara di 24 intendevano Scander Basa havia con
gregato gran hoste nella Bosina vol venir sul conta a depredar et si
mandase a Nona homeni 50 qual quel Conte S.` Piero Boldu li ha
mandati item hano anto alcuni reporti dil Provincial di S. Franc.o et
uno zenthilomo di Slisa.
­­­ Riporto di uno Frate Ant.o Marceli dil hordine de Frati Menori
dila provincia di Dalmatia come ha dal Vicario di Bosiná che il Ducha
di Corvino era sta in Zagabria et venuto a Bixach per far batizar uno
suo [iol item Scander li ha manda presenti per questa nativita dil fiol
et a dirli admonisa le so zente si ritrazano via dile strade publice per
che lintende andar ai dani dila Signoria verso el Friul item ha de al
cuni Frati parlo al conte Bernardin de Modrusa intese e col tempo ri
freschava coreria verso il Friul et in Bosina eser molti Turchi.
­- Iiiporto de S. Mathio Vidovìch de Slisa come eri hesendo 'in
Slisa uno servidor dil Conte Gasparo Perusich dise eser sta a Bizach
era il Ducha Zuan Corvino vene uno Turcho meso di Scander Basa e
li dise con 8000 cavali vol corer in Friul et era intention dil suo Sig.
Turcho e vol ben convincinar con lui e vol saper la via li fara mancho
MmpwmmmmmmpœmopwüaüCmmmimedamwo
per Zavaglia ch e di sopra apreso Bixach non sa la risposta.
 78
4499. _ Da Zara di 24 ali Syndici come per une da Vereri ch e venuto
a dar avise che Scander fazea zente per corer si judicha su quel centa
do a inteso da uno suo parente habita a Bistruza etiam uno altro mese
tidato tien esi Rectori in Tenina hano eser zenta una spia vien di Bosina
afirmava in Verbesana adunarsi grande hoste a piedi et a cavale et
quel zorno doveane venir sul teritorio di Zara fano provision ec. ma
xime per Nadin e laurana dove adi 18 intro fuego a here 18 рег ca
xon di una femina in uno forno se iiupio in certa paia e a fogo la casa
adeo bruse case 60 per il vente el qual poi a here 22 si volto dite
fuego da ponente e britse altre caxe tin n.o 310 ct roba asai e un di
bastioni noviter facto et ruinate 40 pasa dil arzere fato nuovamente: a
scrito a Arbe e Page li mandi 50 homeni per lecho acio si posine difen
der venendo Turchi.
-­- Da Durazo di D.no Martillo Fil-mano Arzicpiscope di quel loco
di 7 come era amalato in certa vila dove vene il Bayle di Durazo et ivi
veneno alcuni vechj dile vile dil paexe dicendo eser schivi a pagar il
duchate al Turcho siehe asa dil paese erano disposti a rebelar al Tur
che. (11, 826-827.)
_ Da Ragusi dil Gondola di 7 et 13 portate in Colegio per S.
Domenego Benedetto scrive in la prima il Turcho va ale greche marine
e nulo sentor hano dil armada turchescha: Scander Basa е Sanzach
Bey fa zente a cavale: a Scutari e arivato Turchi asai coreno su quel
di Antivari da Dulzigne ha nostri haversi ben difeso el Orater Unga
richo torno con richi presenti dal Turcho: per laltra di 43 come il Sig.
Тurcho va a Nepanto prima volea andar a Corfu e con il Bilarbei dila
Natalia et quel dila Grecia va in Romania niun pol pasar ec. la sua
armada а trovato la nostra grosisima e la sua tanto la sta piu in arma
da tanto et mal cascano infermi da tluso et febre a fasi Scander Ваза e
in Besina fa zente quanto po et con la luna nova cavalchera danizando.
(ll, 833.)
_ Da Cataro di S. Franc.” Querini Hector e Proveditor e S. Agu
stin Malipiera Capit.° dil Golfo videlicet intra Gulfum di 42 dil zonzer
suo li eri sera et intese il Vayvoda di Scutari e Montenegro dovea far
adunatien di ben numero di persone si dela Montagna Negra come di
zente superior et inferior Zupa Chazi et Piperi et altri populi per inva
der quel contado et depredar e tuer il viver a quela cita di Cataro zoe
le intrade sono vini e iighi che al presente si aracoglie et perso questo
nioririane da fame et. quela parte di Castelnovo era sublevata in arme
e ale vile zerrhava far dane e sentito per via di Dulzigno e Ragusi
 79
questi do Sanzachi vidclicet Fei-isbei et Achmach Bey dela Bosina do- д 499_
veano pasar per via dila Montagna Negra a nostri dani licet fuse diticile
a creder: unde queli citadini suplicho eso Capitano restase li 1111 si ara
coglia lintrada et cusi 0 restado: item liano de li nova le fuste dila Va
lona non erano per usir hano delibera mandar le fuste ala volta di Dul
zigno Durazo et piu oltra per intender il suceso dila Valona con hor
dine subito tornano et sentendo armano 051а рег 051г subito eso Capit.°
andera in quele aque per asegurar i navilii pasano da novo da tera
nula per eser serade le strade pur si divulga lo exercito turchescho
andava ala volta dila Morea chi dice a Napoli et chi a Nepanto l armata
era a Caomalio
di buora di lditaetarmata
alcuneturcha.
nave et navilij‘ erano naufragati per fortuna

-— Del dito Capit.o intra Gult'um da Cataro di 14 date in galla ala

bocha di Cataro: come eri zonse li la fusta patron Bortolo de Re con
letere nostre debi solicitar le caravele deputa armarse deli qual za sono
partide da novo ha per uno meso di Ragusi mandato li da Zuan gran
do armiraio dila comunita di Ragusi suo intrinsico za longo tempo li
scrive come la comunita 11а per exploratori nel campo turchescho eser
gran intirmita e ogni zorno ne muor asai persone e cusi sul armada et
che 1 armada dila Signoria era potente a resister al impeto suo e profli
garla item el Proveditor di Cataro e per via di Antivari alcuni po
puli di Zupa e altri lochi haveano t'ato adunation per corer sopra quel
teriterio etiam lui Capit.o ha di queste letere dil Podesta di Budoa un
de per conforto di subditi mandoe do fuste zoe Alvise dila Comare et
Bortolo de Re 001 Camerlengo di Cataro visitando quele tere et eser
con li Rectori con hordine poi vadino al Sasno per intender di novo e
quelo si fa ala Valona e inteso si armi ritornino subito acio si posi
proveder item li zonse Piero Polacho patron di una fusta con letere
deba visitar i luoghi nostri di Dalmatia e Schiavonia scorendo 11110 Ап
tivari 0 Budoa 0 poi ritornera li ha comandato ale fuste non dagi шо1е
stia ai gripi vien di Corfu item scrivendo per una barcha da Durazo
porta letere ai Cai dil conseio di x ha inteso ha preparate ala Valona
fuste 6 et uno bregautin e dover usir fuora siche con celerita andera
in quele aque et lasa hordine le altre fuste venendo el siegua.
— Dil dito Capitanio di 46 apreso Dulzigno come si parti qual
scrisek da Cataro et zonze a Dulzigno 1'0 persuaso dal Conte et-Secreta
rio dovese dimorar 11 perche havia per uno explorator come Baly
Vayoda havea adunato campo di persone 4000 tra Turchi c Paesani e
preparato gran numero di zopoli per far uno ponte sopra la Bojana per
 80
4499. dar poi el guasto a questo contado di Dulzigno tra di 46 tin 4.6 siehe
era restate 11 per conforto acio nonl li sia tolte le intrade e stara fin 48
poi andara a Durazo demum ala Valona item scrivendo a inteso le pro
spere nove dil armata opresa in Portolongo et a inteso per il patron
dil gripo le fuste eser preparate etiam intese dila morte dil Arcivesco
vo di Durazo et ricomandava ala Signoria fra Franc.° da Lignago Ba
zilier in theologia dil hordine di S. Zuane Polo homo de ingegno e pra~
tico vene da Constantinopeli a Venetia lasato ogni sua roba per avisar
le preparation turchesche el qual c li in galia prega sia nominato ala
balotation. '
_ In questa matina fo balota molli mei-chadi dil arsenal item
fo exspedito li duehatì 624 a Zara per dar al Vayvoda Zarco fo conduto
item fo scrìto al Luogotenente di Udene la expedition dili Oratori di
Udene et come si mandava monition et do Contestabeli. (II, 835.)
_ Da Spalato di S. Marin Moro Conte di 46 come ha receuto la
nostra letera zercha la risposta dovea far al meso dil Ban di Jayza scri
ve za averli scrito tamen risposta molto cativa e di gran zanze per la
qual dana il Re di Romani dice non a meso di mandar per caxon di
Turchi pur vedera. (II, 389).
_ Da Ragusi di 42 di D.no Bernardo Gondola Abas meletensis
idest di Meleda avisa la Signoria come Scander Basa Га zente et ande
ra verso il Friul et Histria e homo indiavolato astuto item il Sig.r
Turcho si ha per via di Scopia e andato sopra la marina va veloce et
dove zonzera lui zonzera la sua armata: item ringratia larmada nostra
non han fato dano nel pasar el locho suo dila Meleda come fato per a
vanti siche ricomanda il suo loeho ala Signoria nostra. (II, 840.)
-—- Е da saper vene in questa sera 8 c piu homeni Zaratini desi
derosi andar a combater in campo linde per il Colegio sono mandati ai
Proveditori in campo aeio 11 toglino etiam fo mandato Maistro Azalin
Bombardier optimo a Udene. (II, 850.)
Settembre. Di Caodistria di S. Alvixe da Mula Podesta et Ca~
pit.° di ultimo avosto dimanda monition come apar per una poliza et
mandoe una letera di Baspo di 44 avosto vechia la qual non fo lecta.
_ Da Ragusi fo lecta una letera dil Canzelier dila comunita di
43 avosto drezata a uno da cha Trivixnm lo avisa come Scander Ba
sa a 9000 persone redute et il Sig.r Turcho e ito verso la Morea.
(II, 764.)
_ Dì Antivari di 27 luio di S. Nicolo Balbi Camerlengo di Cata
то: scrive come per discordia era li fo mandato per il Rector di Catare
 8.1 .
а proveder: unde zonto a provisto a asa scandali seguiva avisa quota 4499.
tera eser in grandísimo pericolo la rocha e senza custodia li citadini a _
andati via con lhoro roba: vi e Podesta S. Piero Tiepolo nula fa.
_ Da Vegia di S. Piero Malipiere Conte di 26 aveste come quel
Judice suo amico di Segna li ha dato avise Turchi sono andati di ce
mandamento dil Sig. verso larmada resta selum in Besina Scander Ваза
con pocha quantita di zente et che Conte Bernardin di Frangipani feva
paura di Turchi ma non era vere е ипа matina fe trar bombarde per
tuti li soi casteli per impaurir acio la Signoria nostra lo conduchi a
suo solde e manda la copia di diti avisi.
_ Da Zara di S. Francesco Venier Conté e S. Jac.° da Melin
Doctor Capit.° di 25 avisano eser torna quel D.no Zuam 'feti-ice man
done al Ban di Tenina dise quelo nen veler tenir ivi mesi nostri per
haver comandamento dal suo Sig.r ma bcn lui venendo Turchi fara se
gni di fuego e non di trar bombarde e che Scander Ваза praticha far
paxe col sue Sig.r Ducha Zuan Cervino come etiam per una altra le
tera li scrive dito Scander apar qual la copia alias mandoe ala Signo
ria : item llano per via di Cexele Turchi eser reduti 45 mia sera Тenina
et e per venir a dani di quel conta iterum etiam perle lctere dil Conte
di Trau di 24 hano di queste zente adunate per corer: manda la copia di
dita letera: Aricerdane si provedi ala tera e al luogo di Laurana e pochi
homeni fa riconzar il bastion si brusoe e ivi a manda fanti 30 con uno
Contestabele dimandano se li provedi di fanti et di danari per li bi
sogni ecorenti: linde consultate in Colegio fo terminato statim scriver
a Padea elezeseno 200 beni schiopetieri c mandarli qui per Zara. (ll,
878.) '
-—- Da Ragusi dil Gondola di 42 come a neva il Turcho in per
sona o il Bilarbei dila Natalia andava a Corfu e il Bilarbei dila Grecia
a Napoli di Romania larmata si cerchera penersi in qualche 'porto et
in mar Turchi si amalane e nel exercite terestre c e pur la peste item
che Scander Basa corse a Zara adunava zente in Besina. (Il, 880.)
_ Da Spalato di S. Marin Moro Conte di 48 come havia recente
una letera dit Ban di Jayza la qual sara qui soto posta li ha risposte in
ferma el qual mese e venute con gran pericolo dice il Re di llungaria li ha
scripte debi dir a Turchi et a Scander Rasa li vuol romper la trieva et
e restate di mandar dito'cemandamento a Turchi tin questo zorne acie
queli dil pacxe pesino scuoder le intradc tamcn fara.
 82
4499. Copia di una letera scrita per el Ban di Jayza al Conte di Spa
lato in risposta di soa.
t. Egregie Domine et amice noster carisime literas vestras unveri
и tis nos acepise earumque continentiam intelexise de quo eidem imor
› tales referimus actiones graciarnm nos tantam benevolentiain vestram
3 D.no regi Hungarie D.no nostro gratioso notam fecimus qui talem

а amicitiam a vobis animo acepit grato qui etiam et promisit nt si do

:i minium vestrnm et ilustris. Dux Venetiarum voluerint eisdem omni
› auxilio adese conabitur eam ob rem sume petimns eandem. V. Е. D.
п ob amicitie respectnm quatenus nobis novitatuni e partibus his eru
п ditionem seu literas'vestras dare dignemini ubi sciatis ut et nos D.no
ч nostro gratioso vos comendatos habebimus tanquam amicum cari-`
-w simum sed iam pro nunc novitates tales vobis refere habemus: quo
» modo Basa Scander ех Verbosiana maximum cumulavit exercituin et
о› Venetorum bona se acipere conatur ideo sitis cauti ne per rabidos
и canes aliquam fraudem paciemini sed pocius vigilatorem exponendo
a ad tenutam vestram omnimode protegendam custodem faciatis: nos
и qnos Dominationi vestre comendatos sciatis nos tam coram D.no
а: quam coram regia Maicstate honorem vestrnm augmentare studebi
п mns demum valete felicisime Ех castro nostro Freyt in vigilia Lau
›
~¢rentii Martyris ano Dni milesimo quadragesimo nonagesimo nono
п hoc autem certisime sciatis ut exercitus Ваза Scander iam paratns
чyest etiam ad bona Venetorum se movere intendit: Franciscus Gheri
3 zolo de Corbavia Banus de Jayza ac Comes perpetuus п et in quodam

chirographo.
n Etiam scire dignetur V. А. quod si ilustre dominium Venetiaruui
п расеш cum Turcis non ordinct in brevi subsidium multum habebitis
п quia omnes Reges christianitatis iam ad scevisimos Turcos intendunt
п quod si cum ipsis pacem non habueritis multos sciatis et habehitis ami
п cos novitates antem rem presentium ex parte Regis Francie rescri
п Ьеге velitis. п A tergo. а Egregio Dominico Marino Capitaneo Spala
п tensi D.no et amico earisimo. п Ricenta Spalati 46 angusti 4499. (Il,
884.) ч .
-- Da Spalato di S. Marin Moro Conte di 25 avosto eser venuti
tre Martalosi fo mandati per il Vayvoda Zarco a Jayza referisce come
in campagna hesendo vene fama che con efcto era venuto comanda
mento dil Ongaro di romper per la trieva col Turcho e danizar Soan
der Basa in la Bosina et che li Turchi erano di mala voia e fuzivano ai
lochi secnri item avisa dito Scander feva zente per venir in Frinl o in
 83 v
Caodistria dove dicono a tratado in una tera el lavera a bota salda 4499.
item eso Conte solicita sia mandati li danari dila paga dil Conte Zarco
predito qual sara uno altro Scauderbech a queli contini di Lisa Trau
e Spalato contra Turchi. (Il, 890).
_ Di Ragusi dil Abate di Meleda di 30 come e nova de li la Si
gnoria nostra haver dato rota al armada dil Turcho si alegra. (11, 911.)
-— Adi 9 setembrio in Colegio vene il conte Zorzi Zernovich
pregando la Signoria lo provedesc che potese viver et il Principe 11
dise Conte Zorzi stevi ben sete anda zerchando mal. (11, 913.)
_ Da Dulzigne di 8. Piero Nadal Conte et Capit.° et di Alvixc
Sagudino Secretario di 24 et 25 avosto come el Vayvoda de Scutari
adi 49 da sera mando cavali 400 mia de lontan dc li poi vene 300 in
400 pedoni paesani tin su le porte di Dulzigne depredando e brusando
prese une vechio e uno garzon unde queli homeni sono in la tera si
veleano butar zoso dil mare linde usilcno 600 nostri e scaramuzene
con Turchi et queli rebatcno erano molti Тигс111 su li monti ma queli
dila tera e dil castelo non li lasava venir zoso con le bombarde traze
vano adeo a mezo zorne diti Turchi se retraseno et per nostri sono
presi do Turchi vivi 40 morti e piu di 3000 feriti di nostri feriti 8 e
une solo morto et si el Capit." dile fuste fuse sta li saria sta ben asai
era in la tera altri homeni 300 che sariano usiti ma non volse eso
Rector sono in tuto n.o 700 homeni da fati li Turchi partiti sono an
dati verso Antivari ma zonto Piero Pelacho patron di una fusta le
mandono verso Antivari e a Botezo dove e asa anime redute e 01151
mandono la fusta di Zuan Crayna dimandano li sia manda monition
iterum polvere bombarde bombardieri biscoto е frcze item manda una
letera abuta di vechj di Alesio ch e soto il Turcho quali dimostrano il
bon veler di ritornar soto la Signoria nostra et e scrita in Alcxio adi
23 avosto. .
_ Deli diti di 25 come queli Turchi corseno su quel di Antivari
in campagna preseno 5 anime e combatete una caxa ala marina prese
ivi 4 anime et quela brusee andono a Rotezo dove erano ben 4000 et
li patroni con queli dile de fuste nostre erano li adeo non poteuo farli
nula hane manda a 11101- а Scutari bombarde per haver dito leche
di Botezo undc nostri di Dulzigne li mandono sei navilij per levar
le anime inutele vi era li a Rotezo acio restino con mier custodia item
conseia la Signoria non toglij al presente Alexia perche mal si potra
tegnirlo.
‚— Da Cataro d_i S. Franc.o Querini Rector e Proveditor di‘22 et
 84
4 499. 25 come queli di Montenegro subditi al Turcho voleauo venir col
suo Vayvoda a danizar quel teritorio et Catarini erano constanti a defen~
dersi ma voriano socorso da potersi tegnir: item mando alcuni avisi de
Turchi abuti da Zuan Renichio ha di Castelnovo: e che li si facea uno
navilio mazor di fusta per obstar ala Bocha di Cataro item queli soldati
sono in Cataro voriano danari et che Synam Vayvoda di Montenegro
e Camisa Vayvoda haveano scripto ali Pastrovichij voleseno ben con
vincinar con lhoro li prometea non farli dano et a mandato eso Rector
ivi Sebastian da Veniexia Contestabele con alcuni fanti: item manda una
-letera dil Podesta di Budoa li scrive de 25 come Turchi erano andati
soto Antivari. (П, 944.)
— De Antivari di S. Piero Tiepolo Podesta di 16 come dubitava
Turchi veria soto ­quela tera et si provedese. (Il, 945.)
—— Da Zara di Rectori di 29 avosto come hano auto aviso di Teni
na per via di Zuan Tetricho che Scander Basa feva zente vol venir ite
rum a corer e in Verbosana e preparato manda la copia di dito aviso:
item il borgo di Laurana sta mal e in la tera di Zara sono in tuto 7550
homeni non vol tor ysolani dentro non bano danari per li bisogni fano
guardie dubita non vengino in Friul e il Ban di Tenina li scrive overo
Turchi corerano presto overo non verano questo mese.
—— Et per dicti Rectori di Zara fo mandato qui uno Polo Cancelier
di Novegradi qual fu comeso ali Savij ai hordeni per notificar il modo
trovato da poter dar aviso in Friul in spatio di hore 4 da Zara quando
la hoste de Turchi fusse adunata per corer ai dani nostri come lhoro
Hectori hano provisto tre guardie fuora dil teritorio di Zara sopra certi
monti eminenti con fuoghi de note et fumi de giorno l uno al altro co
respondente et altre tre nel teritorio predito ita che in spacio di hore
do salvar se spera la prima vardia e sta ordinata a Chavo de Grahovo
lontan di Zara mia zercha 90 dove le vie se dividono aut per andar
verso Istria o Friul aut per desender nel teritorio di Zara la segunda
in castelo chiamato Zecevo in Bonadigo luogo de uno nobele nominato
Mele Obradic la terza sul monte arente Ostroviza el qual monte respon
de a tre monti nel teritorio di Zara zoe Nadin Petriga et Varccvo cori
spondenti a tuto el teriterio de li et volendo la Signoria haver el dicto
avixo in Friul bisogneria ordinar guardie et far foghi ut infra.
­- primo sopra el castelo di San Michiele nela ixola per mezo
Zara.
secondo sopra el monte dil ixola di Meleda videlicet a Епо.
terzo sopra el monte de Osero 4.0 a Pola sopra la tore de Orlando
 85
5.° a Rovigno 6.“ a Parenzo 7.° ala Ponta Castagnea 8.0 а Salhua 9.0 а 4499.
Piran 40.° a Montefalcon. 44.° a Gradisca: item a Meleda Losin Di
gnan e Vale questi 4 lochi se azonzeno volendo dar aviso de giorno
con fumi et castel Lubiniza a Orsaro e Citanova.
Item presento uno numero di cavali si averia de li via
el Ducha Zuan Corvino faria cavali . . . . . . 500
el Conte Zuane quel Conte Carlo di Corbavia _ . . 400
el Conte Bernardin de Frangipani . . ‘ . . . . 460
el Conte Anzolo di Frangipani . . . . . . . 60
cl Conte Michiel di Frangipani . . . . . . . 50
el Conte Piero di Marsiga . . . . . . . . . 30
el Conte de Srigna . . . . . . . . . . . 40
el Sig. de Blagay . . . . 40
che sumano tuti cavali 920 sariano presto ad uno. (II, 922-923.)
_ In questo Pregadi fo posto per nui Savij ai erdeni de mandar
a' Budoa per pagar queli provisiona duehatì 400 e presa. (II, 924.)
--— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte di 27 avosto come
zonta fu li la nave da Sibinico tolta a nostro stipendio li falite alcuni
homeni pur si armo e andera in armada di Scander Basa nula intende
solum avia prepara 4000 Turchi e dovea corer item era zonto li el
bombardier mandato dil qual era bisogno. (II, 929.)
_ Di Cataro di S. Franc.o Querini Rector Proveditor di do e tre
septembrio come queli di Zupa vol venir soto la Signoria nostra veria
no haver un salvo conduto per il Consejo di x e queli di Montenegro
voriano cavali 800 е 1111 bon capo e molti di lhoro provision venendo
soto la Signoria siehe si hordeni quelo lhahi a far item per 1 altra di
tre avisa a Castelnovo si fazea meter postize a 7 gripi per venir ad
asaltar la fusta di Cataro et eso Proveditor a armato tre gripi item che
in Antivari e una cisterna qnal con duehatì 25 si compiria a manda
400 homeni in Antivari per custodia et che a Dulzigno erano reduti
zercha 700 homeni dil paexe. (Il, 936.)
_ Da Zara di Rectori di 40 come haveano receuto letere dila vito
ria di Milan haveano fato far feste et hano mandato a notifichar al
Viceban di Tenina larmata turchescha eser andata verso Patras dila
nostra nula sa: item intendono Scander Basa sta a veder in Bosina
quelo fa 1 armata sua per poter poi far dano dove 11 раг et ch e soto Le
panto e Turchi 40 milia. (II, 946.)
_ Da Spalato di S. Marin More Conte di 5 manda una letera di
Sfigna loco dil Ongaro li avisa Scander Ваза dia venir con 20 milia
 86
4499. persone sopra queli lochi di Dalmatia a danizar richiede li sia manda
monition ъ provisto ala tera. (ll, 953.)
_ Da Zara di Rectori di 43 mandoe una letera dil Viceban di
Tenina scrive a une adi 2 come Scander Ваза ега рег venir a dani
nostri sono da 46 in 20 milia Turchi adunati et che eso havea man
da alcuni centra et Martolesi erano usiti per tanto dubita non vengino
a danizar quel conta di Zara over a Jayza over in Istria o Friul et si
sia riguardosi. (11, 965.) '
_ Da Zara di Rectori di 7 come haue auto avisi da piu bande
dal Viceban di Теп1па Paule Mislenovich Castelan e dil Capit.° di Se
gna e per une mese di Madona Dorothea e dil Conte Znane di Cerba
via suo fiel come Scander Basa in Verbosana havia congregate gran
hoste per tante aricorda si provedi di fanti e danari e mando le leterc
ahnte.
_ Da Brandizo di` S. Agustin Malipiere Capit.° dile fuste de . . .
come era ivi zonto chiamato da S. Jac.° Lion Governader per paura
havia per squadre 4 venute a Leze.
_ Di Dno Donate Carazolo ala Signoria nostra avisa nel pericolo
era quela tera et come havia oferto 6 over 40 homeni fidati da poner in
le forteze et e sviserato di questo Stade.
_ Del dito Capit.° dile fuste da Dulzigne di 4 et 5 come era ve
nute li stato al Sasno per intender qual cesa nula era di novo selum
eser preparate ala Valona 6 fusie ct une bregantin e si aspectava di
hora in hora une Sanzacho con cavali 400 item a lctere da Corfu di
26 dil pasate li scrive vadino li sub pena disgratie dila Signoria li а
risposto vol star a custodia dil Golfe et liesendo al Sasno mandoe la fu
sta di Veia a Corfu cen comision ritorni presto si scusa landata im Pu
ia et per l altra letera di 5 scrive venendo dal Sasno sopra el Pyrgo
trovo une navilio raguseo patron Nicole de l Isola di mezo cargo di sal
carga a Trapane qual voleva andar in Ancona et le ha tolto e lo man
da de qui.
_ Da Durazo di S. Vido Diedo Bayle et Capit.° di 6 dubita Tur
chi non vengi li ha pochi homeni da difender quela tera poi e merli
asai da vardar nen a fanti ni danari et ha neva larmada dil Turcho e
sta reta dala nostra et ivi non si ha fate sal.
_ Da Dulzigne di S. Piero Nadal Conte et Capit.° e di Alvixe Sa
gudino Secretario di 3 come queli Turchi vicini minazava venir a da
nizar et hano fate coraria su quel di Antivari et menate via 42 anime
vel subsidio e danari.
 87
—- Dil Capitano dile fuste da Dulzigno di 5 come e tre zorni che 4499.
400 Turchi e molti paexani iterum corse su quel di Antivari e feno
preda di 42 anime et do ne amazono dubitava non andase a Rotezo
nnde spazo 40 navilij di queli di Dulzigno li per segurta lhoro: ha con
lui do fuste et ha di Durazo di tre Turchi si preparava a dani di quel
loco et larmada turchescha eser sta rota da quela dila Signoria nostra
che cusi Dio prometi sia.
­- Di Cnrzola di S. Alvixe Balbi Conte mande le dite letere ahnte
da Dulzigno: et come a inteso sono de importantia.
— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte e Capit.“ aricorda sia
mandato le paghe a queli sono in le forteze dubita Turchi non venghi а
danizar quel contado licet si resoni che il Re di Hungaria habi roto
guera al Turcho che saria optima nova. 1
-— Di Baspo di S. Daniel da Canal Capit.° di 45 manda una letera
11 scrive il Conte Bernardin di Frangipani di 42 lo avisa Turchi pre-
pararsi per corer e queli dil Hungaro averli fato dano.
— Di Caodistria di S. Alvixe da Mula Podesta et Capit.° di 47
manda letere e avisi abuti dil prepara da Turchi stara preparato.
­- Di Gradischa di S. Andrea Zanchani Proveditor zeneral di 48
come queli Stratioti Lepantini dimandano di gracia ala Signoria sia
rescoso soi fioli e in man de Turchi item solicitarlo aver le paghe. (Il,
968-970.)
­- Di Caodistria di S. Alvixe da Mula Podesta et Capit.° di 23
corne ha letere di S. Daniel da Canal Capit.0 di Raspo come Turchi era
no soto Modrusa e vieneno verso il Friul et quele parte dil Istria а
fato provision per li casteli tamen voria le munition richieste.
­- Di Raspo di S. Daniel da Canal Capit.0 di 24 di uno meso
mandato al Conte Bernardin di Frangipani a notiiicarli come Scander
Basa era moso di Bosina la qual letera e di 9 dice vien in quele parte
dil Istria et questo eso Conte a per suo explorator.
­- Di Zara di Becton-i: come ha di Spalato il levar di dito Scander
Basa dubita non vengi iterum a dani di quel teritorio в 11 borgo di
Laurana sta con pericolo perho se 11 provedi.
— Di Spalato di S. Marin Moro Conte di 43 mandoe una letera
abuta di una cugnata dil Conte Zarco avisa haver manda 5 Martalosi
in campo di Turchi quali hano roba uno cavalo et dicono eser mosi e
vano verso Lisonzo item eso Conte scrive dito Conte Zarco non e li lo
aspeta per darli li danari acio fazi la conduta justa le letere dila Si
gnoria nostra. (Il, 989.)
 88
4499. _ Di Raspo di S. Daniel da Canal Capit.° di 48 scrive dìla venu
ta de Turchi certisimo sono in camino per venir in Friul. (Il, 992.)
_ Da poi disnar fu gran Consejo fu fato Beter e Proveditor a Ca
taro S. Zuau Paulo Gradenigo fo Proveditor sera i Stratioti et rimase
da homeni con titolo di Pregadi: qual andoe et fu fate etiam Auditor
nuovo et io Marin Sanudo fui tolto et non pasai e questo fo per non
eser sta in la parte di far Capit.° zeneral di mar siehe tuto il ben ho
fato in questo ano e le fatiche fu perse. (Il, 993.)
_ Da Pela di S. Marco Navaier Conte come ha per letere dil
Capit.° di Raspo debi star provisto per la venuta di Turchi perho veria
monition. (П, 996.)
_ Di Arbe di S. Piero Boldu Conte di 44 di uno mese dil Conte
Anzole di Frangipani veniva ala Signoria nostra par sia .andate une
mese dil Turcho al Re di Hungaria con cavali 30 et gambeli con pre
senti per far pace e il Re no la vol concluder.
_ Di Zara di Bectori dil zonzcr li di 400 schiopetieri di quali
bano posto parte a Laurana et a aviso Turchi venir in Friul manda
una letera da Ragusi dil Gondola di 23 aveste non leta.
_ Di Spalato di S. Marin Moro Conte di 49 di une aviso abuto
da Madona Celina cugnada dil Vayvoda Zarco Drasoevich qual stava
mia 45 di Spalato in uno castelo: come per 4 exploratori havia Scan
der Basa adi 43 parti di Bosina con cavali 4000 vene a Uscopia lonzi
di Verbosana dove lui habita con exercito grandísimo e altre particu
larita ut patet. (ll, 998.)
_ Vene qucl Frate Ant..D di Corvatia stato 42 ani ala cha granda
per Frate con Maistro Gabriel qual referite eser venuto per la via di
la Patria e ritrovato in quele parte dove habita el Ban di Jayza li par
lo qual e chiamato il Conte Franc.° de Dobor e suo parente a casteli
48 del Ban et 23 di soi e dila moglie come par in una poliza li havea
tuti scriti et li parlo dicendo quele havea fate Turchi a Zara et erano
per venir in Friul e voleva mandar une suo ala Signoria nostra acie
mandase uno Secretario over Ambasador al Re di Hungaria qual si
oferiscc menarlo lui e questo feva per ben dila Christianita e come
ern zonte dal Re une Ambasador dil Turche qual porto presenti e
vene con 30 cavali et il Sig.r Re a compiasentia di Baroni videlicet
el Conte Stefano Palatino Governador di tuto il regno di Hungaria
Thomas Arziepiscopo de Sti-idonia Piero Zudexe dila Corte Piero Grof
Capit.° de Transilvaniensi, Georgie Preposto che tien il sigilo dil
Re et Ваш Nicole Francesco Ban di Jayza ct eso Conte Franc.° de Do
 89
bor unde il Re li da termine a questo Ban Ilno a S. Lucha a conclu 4499.
der acordo con la Signoria: acío non si disfazi la Christianita e poi
dise la Signoria atende a far guet-a contra Milan e le so anime di Za
ra е mena via da Turchi e che il Re a dito come vuoto ch io aida chi
non mi dice niente e perho li de il tempo mandase eso Frate ala Si
gnoria e tornase con la risposta qual Frate ha li soi cavali a Portogruer
et era sta in campo de Turchi venendo soto Modrusa et Turchi ve
niva di longo in Friul e lui Frate viene per mar per mancho scandalo
et dise il Ban li avia dito il Re suo eser bon instrumento di acordar il
Re di Romani con la Signoria nostra et il Re haverli dito cusi intarve
ne mo un ano a suo fradelo Re di Polonia contra Turchi che have dano
e non li dimando socorso dicendo la Signoria di Veniexia non si de
gna crede non sia vero Christian: et dita sua relation fu posta in
scriptis et quel suo meso dil Ban era con lui parlava Schiavon diman
dando presto risposta: et fo leta la letera presentoe dito Frate al Prin
cipe sotoscrita и Franciscus Bcrizlo de Grabavia Banus de Jayza ac Co
mes perpetuus de Dobor data die lune post festum Sancte Crucis 4499 п
per la qual pregava fuse dato fede a dito Frate Ant. di quanto referiva
qual veniva qui insieme con uno suo meso Juam item fo leto una lete
ra li a scrito Piero Zudexc dila Corte regia.
—- Et da poi disnar dito Frate Ant.° vene a dir in Colegio ali Savij
si havia dimenticha di dir 4 cose la prima il Re di Hungaria non fara
alcun pensier dila Dalmatia, secundo zercha il suo maridar non vol la
Raina fo moglie di Re Mathias licet sia intervenuto ec. ni altra dona
ша tora quela conseiera la Signoria nostra la terza a retenuto con bon
modo l Orator dil Re di Romani andava al Turcho e li portava una река
di pano d oro di duchati 20 el brazo dìla qual eso Frate ne ha un pezo:
quarto lui Ban ha certi casteli ali разя et si oferisce con 4000 cavali
seguir Turchi non verano a dani nostri e li e bon viver: do porchi al
duchato et 20 ovi al soldo et dita relatione fo lecta ozi im Pregadi co
me diro poi.
— Vene uno altro Frate Prediehator dil hordine di S. Franc.° dala
Vigna chiamato fra Franc.° di Croia vien da Zara ha predicato questo
ano in Albania dice come Albanesi sono reduti a uno gran numero
piu di 20 milia voriano per capo il ñol dil ñol di Scanderbech non dice
il padre ch e mato sta in uno castelo in tera di Otranto perho che diti
Albanesi havendolo rebelariano al Turcho c lui Frate sa dito capo veria
volentieri et per tanto ex zelo Christianitatis per recuperar quela Alba
nia pregava la Signoria con fervor volese far li fo risposto si vedaria:
 90
4 499. et ala iin fu fato quanto dise perhoehe non molti zorni da poi fo man
dato con letere e danari per dito Scanderbech zovene qual lo con
duse qui come diro. (lI, 998-999.)
_- Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° di 45 mandoe
una letera abuta dali vechij di Blesio che par Scander Ваза 11 scrive
di 43 come il Sig. a preso Nepanto e abute do tore li apreso coman
da a diti di Alesio siano tideli si vardino da Venetiani e li promete co
se asai: item scrive el Conte Alvixe Sagudino e li amalato perso dal
mezo in zoso voria licentia. `
_ Da Vegia di S. Piero Malipiere di 22 come ha aviso da un Ni
colo Sichovich Zudese di Segna Turchi eser mosi zercha numero 8000
per uno altro ha inteso sono 44 milia e vieneno in Friul item eser ve
nuto li uno meso dil Conte Anzolo di Frangìpani chiamato D.no Mar
tin viene ala Signoria e vuol certi capitoli li a dito dil zonzer dal Re di
Hungaria dil Orator Turcho con 30 cavali per far la paxe e 11 Re non
la vol far per non eser in acordo con li Baroni ma eser in gran disen
sion.
- Di Capodistria di S. Alv'ure da Mula Podesta et Capitano di 24
manda avisi abuti di Damian di Tarsia da Castelnovo dila venuta de
Turchi: item per letere di 26 come Turchi erano sopra Los et ozì pa
savano il bosco alozerano a Cinquevile diprederano il teritorio nostro
di Castelnovo et vano poi di longo in Friul.
- Noto eri per Colegio fo manda danari in Capodistria e scritoli
dovese subito mandar qualche zente de li in Monfalcon. (Il, 4004-`>
4002)
_ Fo aldito dali Savj uno da Liesna fo Rector di scolari a Padoa
venuto con letere di credenza dil Conte Bernardino di Frangipani et
dimando la Signoria li dese conduta di cavali 2000 et li bastava l animo
eser alincontro de Turchi el qual Conte era parente dil Ducha di Fera
ra et fo olim Sig. di Vegia e dise voleva dar i fioli soi per obstagi: Ri
sposto si consejería. (II, 407.)
ottobre. _ In questo tempo mezo vene nova dila liga sigìlata
con Franza e fata la publication alhora il Ducha dovendo romper mese
el pensier a proveder de salvarse e mando nuovo legato al Turcho che
1 е per romper adi 44 zugno e che non puol far tanta cosa avanti el
Turcho soi-asta trazer 1 агша1а ша manda Scander Basa con 20 milia
cavali per Bosina a romper in Schiavonia su quel di Zara e sorastete
alguni di senza far novita. (III, 6.)
—— Noto come adi 7 dil instante fu preso parte im Pregadi di
 94
confirmar certi capitoli col Conte Stefano Marovich Conte Vuchich Ju- 4 499.
covich et altri Conti di Crayna quali erano sete il 'l'urcho et per mezo
di S. Marin More Conte di Spalato et il Conte Zuane Petrevich de Po
liza venuti soto la devotion dita Signoria nostra et li fe contìrmati li
capitoli e dateli provision di quelo si trara di Crayna paese dil Turcho
ec. et have la dita parte 460 di 51, do di no, et una non sincera et in
l arsenal fu fate uno bastioni poi da mandarlo a meter a certa рота a
Narenta per tenir la dita Crayna el qual bastion 10 mandato de qui e
fu poste al luocho come piu difusamente piu avanti scrivere al suo lue
che e fu spese qualche dinar in meterlo e cnstedirle ma poche poche
valse che fn tolto da Turchi e ruinate. (111, 46.)
_ E da saper S. Piero Grimani che volea andar dal padre in
armada tandem zonto a Zara par volea montar su la galia di S. Mar
chio Trivixan Zeneral qual non lo volse levar adeo era amalato e poi
tornee indriede in questa tera e feze mal (111, 24.)
_ Adi 25 octubrio. In questo zorno fo clecte Proveditor in Alba
nia S. Vitor Michiel fo Capit.° in Alesandria con duchati 50 al шехе
рег spexe qual refudee et fu fato uno altro come diro.
_ Da Spalato di S. Marin More Conte haver aviso di certa liga
fata per il Re di Hungaria Polana Boomi e Rosi contra Turchi la qual
era bona quelo sarascrivere di soto. (111, 27.) '
Novembre. In questi zorni per letere di S. Marin More Ceu
te di Spalato etiam per mesi venuti de qui per alcuni Sig.ri di Crayna
subditi al Turcho si volevano dar ala Signoria et facendo un bastion a
una рота tuto el paexe sara nostre e non si temera or tandem fu de
creto tuorli e tutavia fo fato in larsenal une bastion di legno da eser
mandate ivi e posto a quela penta opera molto degna, quelo seguite
over seguira scrivere intendendo piu eltra. (111, 34.)
Nel mexe di ectubrio acadcte che Zupani et queli di Montene
gro si detene ala Signoria nostra: et lhoro desideravano une Prove
ditor et il Conte Zorzi Zernovich tamen poi vene alcuni Turchi adeo
non fe niente come р111 difusamente di soto al loco sue fare mentione.
(lll, 33.)
_ Item fo preso per expedir S. Andrea Michiel va Proveditor in
Albania 11 Са51ег1 поп р051 far partía soto pena et che li sia dato du
chati 300 et S. Zuan Moro Casier ando in renga con audatia dicendo
nen cra danari e havia dato la sea fede in pegno: or S. Piero Balbi Sa
vie a tera ferma rispose et fu preso la parte e pei fu fate Casier di Со
legio S. Piero Balbi. (111, 86.)
 92
-l 499. _ In questi zorni fo divulgato a Zara era la peste adeo per li
Proveditori sora la sanita fo bandito Zaratini non vengi. (III, 37.)
_ Di Hnngheria vene le letere dil zonzer li di Franc.° dala Zue
e'na Secret.° nostro et par l Orator dil Turcho era li havese licentia el
dito Secretario fo al Ban di Jayza e lOrator dil Papa Episcopo di Caglij
era zonto quel di Franza manchava et par che quel Be habi bona vo
lunta di romper al Turcho e coligarsi con la Signoria. (III, 39.)
Decembre. _ In questo zorno to gran Conseio precipuo per
expedir la parte di Scutarini parlo contra in favor di alcuni Scutarini
S. Ant.0 Trivixan zoto Avochato qual con grandísima faticha montoe in
renga 11 rispose S. Alexandre Minio qu. S. Castelan e posta la parte et
fu presa. (III, 43.)
_ Da Segna si have come lOrator dil Re di Franza andava in
Hungaria era morto tamen havia ordinato prima a uno suo nepote la
comision et che andava di longo el qual Orator si chiamava Mons.r . . .
........ (III, 44.)
_ In questa matina in Quarantia novisima S. Zuan Paulo Grade
nigo qual era rimasto Proveditor a Cataro e dovea andar al suo rezi
mento andoe come Syndico a Pisa.
_ Et vidi una letera di S. Vido Diedo Baylo e Capitano a Durazo
scriveva a S. Anzolo suo nepote di primo come havia nova di Bitoia dil
brusar dil armada dil Turcho in Golfo che era in tera e molti e sta
morti preso Scanderbech Nievo dil Siga; Constantin e uno Basa tamen
non fu vero e dita letera fu porta ala Signoria. (III, 46.)

ANN() 1500.

Gennajo. _ Adi 47 dicto fo divulgato una Lanza Antivari era

sta preso da 'Turchi et tamen non fo vero pur fo dito. (III, 62.)
_ Da Cataro vene letere di S. Franc.° Querini Rector et Prove
ditor di 45 et 46 et 29 come havia aviso il Sig. Turcho eser a Filipo
poli amalato et che preparation alcuna non vedeva di campo terestre
siehe e bona nova. (III, 65.)
Febbrqjo. _ Item fo balota uno capo di Stratioti a Trau in
luogo di Dimitri Laschari fu morto da Turchi fono balotati 11.о 7 et ri
mase Dimitri Rali fo tiol de Michali Rali che fu morto per la Signoria
nostra. (III, 77.)
_ Da Spalato di S. Piero Trivixan Conte si have di una incur
sion fata a Poliza per Turchi e menato via zcrcha anime 450. (III, 79.)
 93
_ Adi 42 feurer zonze uno dice si parte da Liesna a lasato el 4500.
gripe armado a Liesna non e potute venir per i tempi ma dice el Ca
pit.° zeneral adi 22 have la Cefalonia per forza amazati tuti li Turchi
e fo in Colegio a dir tal nova tamen nula fu. (Ill, 80.)
-— Da Budoa si have aviso come el Conte Zorzi Zernovich era pa
sate vestito a modo Frate et scampato al Turcho la qual neva fortasc
piu di soto scrivere copioso. (Ш, 87.)
— Da Dulzigne di S. Nadal Conte come nostri si haveano hen
portate contra Turchi quali sono corsi soto la tera et haver morto al- ‚
сип1 Turchi. (Ш, 92.)
_ Da Durazo di S. Vido Diedo si ha di 7 par Turchi diene ve
nir li dubita per via di mar vol fanti e si prevedi. (III, 93.)
_ In questi giorni gionsc in questa tera el Sig. Scauderbech
ani 43 1101 dil tio fo Scauderbech vechio havia gran fama in Albania
per il qual fo mandato a tuor une Frate per la Signoria nostra et eusi
vene stava in tera di Otranto con il padre havia provision dal Re et
vene solum con il voler dila madre qual fo fia dil Dispoti di Servia et
il Re non voleva or alozo a S. Zorzi quele di lui seguite piu di soto
diro. ­
_ E da saper el Conte Zorzi Zernovich da Casal locho di Mon
fera dove era paso in Ancona vestite da Frate et su navilio paso tra Bu
doa e Cataro e smontoe a Traste andoe alla Montagna Negra fo sua fo
ben visto e 01151 va per non haverli voluto dar modo di provision. (III,
400.)
Marzo. _ Da Durazo di S. Vido Diedo Bayle di 48 feurcr
Turchi eser reduti ala Cuda mia 25 de li e il zorne seguente li aspe
tava il paexe tuto e reduto in la tera item par il Zeneral li habi man
dato 3 galie setil videlicet S. Marin Barbe S. Polo Nani S. Toma Con
tarini che sula galia Sibinzana e la nave di Liesna item le galie dil
trafego sono venute li Capit.° suo fradelo S. Ant.° Diedo di herdine dil
Capit.o zeneral. (III, 404.)
_ Da Spalato di S. Piero Тrivixan Conte di certa coraria fata e
danizato alquanto per Turchi ec. tamen poche dane e da saper le cose
di Narenta di quel bastion fo mandato a poner et il Conte Zuane di
Poliza con li altri ave provision. (III, 405.)
_ Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte di certa coraria fata
su quel conta per Turchi ano prese 50 anime nostri usiteno ec. (III,
109.) ’
— Noto S. Andrea Michiel Provedit. in Albania per herdine dil
 94
4500. Conseio di x fo mandato ai Redoni a far quela tera ai Canrili et fo
mandato Marin di Greci et altri a fabricarla. (Ш, 444.)
—- Di Albania se intese el Conte Zorzi Zernovich eser partito et
andato dal Turcho dal qual e sta ben carezato. (Ш, 424.)
— Da Zara ~di Rectori di certa incursion fata per Turchi su quel
teritorio e fato asa dano etiam da Dulzigno in questi zorni seguite Tur
chi meno via asa anime christiane habitante de li intorno che non volea
pagar el carazo. (lll, 426.)
~­ Da Curzola di S. Ant. Diedo Capit.° dile galie dil trafego co
me le zurme non vol andar al viazo per niun modo et per el mal aiere
di Durazo e morti do zentilhomeni nobeli da pope et 40 galioti adco
e molti amalati et non e sani 50 per galia. (Ш, 427.)
Aprile. -— Da Curzola di S. Ant.o Diodo Capit.° dile galie di
trafego di 22 marzo come voleva mudar una galia e tuor la galia Guo
ra veniva a disarmar e seguir il viazo ma li galioti non volscno е si su
blcvono: item si parte e vien verso Cataro di comandamento dil Pro
veditor Pixani.
-— Dil dicto Pixani Proveditor date apreso Cataro in galia adi 46
come inteso dovea venir Ferisbei con 45 milìa persone facea provision
ec. et ha retenuto do navilij di S. Perazo Malipiero e uno a Ragusi et
non si voleva partir per veder il suceso.
—-— Da Cataro di S. Zuan Paolo Gradenigo Rector e Proveditor di
45 marzo come de li e pacha custodia solum tre Contestabeli e pochi
fanti et per dubio de Turchi a arma dil suo la fusta et do caravele
et per un altra letera post scripta par quel zorno adi 45 a bore 24
sia zonto de li uno de Ferisbei Sanzacho de Scutari et li presento
una letera in lingua schiava la copia dila qual sara qui sotoscrita et
chiamato el Conseio deli deputati di Cataro consulto la materia e acio
non fuse venuto per spiar retene dito meso con animo di non risponder
cosa alcuna per bon rispeto et mostrar non curarsi dile sue pratiche et
lanímo di queli citadini e molto forte et gaiardo contra Turchi e poco
avanti lora di disnar per alcuni Stratioti de li li fu apresentato tre te
ste de Turchi taiate per lhoro questa matina siehe si vi fuse 450 cavali
de Stratioti si sentiria qualche novita beta tamen non manchera etc.
Copia di una letera di Fe‘risbei al Proveditor di Cataro.
и Da parte de Ferisbei Sig. de Scutari al nobel e savio et de ogni
я honor et laude degno de Cataro Sig. Conte sapie come e vegn'udo el
и Carazaro del lmperador domanda dila contrada de Garbli el carazo
п che sono i duchati del lmperador come per avanti i solevane -dar e
 95
н lor dicono el Conte de Catare ne ha preso et si ne tiene nele prexon 4500.
я et ha zercade el pagamento etsi havemo pagado tuto quelo che per
п avanti non havevemo compide de pagar et al presente questi homeni
я del Imperador datili nele nostre man perche haveremo anchora nui
п een voi bona visinanza et amicitia et se non ne vuoli dar questi he
” 1110111 nele man per la fede nela qual crede che tute quele vigne che
п 5011 (11 Са1аго 01 ogni altro albero frutifero et homeni vestri tuti ge
п taro e taiero a tera piana non voglie lasar fin ale porte dela cita exec
п pto la tera negra ne de qui me voglio meverfìn che non fazo la execu
91 11011 di questo a vostro aviso perche fin adeso a voi ne a vestri home
71 111 mal algun non ho fato se ben son vegnudo qui excepto se ho pre
ээ so qualche schiavo et se alguna cesa ho fato he fato ali rebeli del
п Imperador et quel che havi a fare per questo con presteza deine ri
» sposta. Idio vi consoli п 1а qual letera era scrita in schiave. (III, 439~
440)
_ Vene une mese dil Ban di Jayza dimandando certa provision
oferendosi tenir avisato dil venir Turchi dito si vedaria. (III, 442.)
_ Di Antivari di S. Piero Tiepolo Pod.a di 25 feurer come a
Scutari era sta retenuto el Conte Zorzi Zernovich et custodido et scrito
ala Porta item Tůrchi e Marcevichij sono d acordo e 11 Sanzacho di Scu
tari a fato spianar la via si va a Scutari qual ha avuto comandamento
di andar ala Porta ma aspeta risposta di quelo habi a far dil Zernovich
item di uno nontio vien ala Signoria nostra per nome di fusini stati
depredadi da Turchi et sono reduti a une monasterio di Santa Maria
di Retezo leche molto importante qual si bruse perho dimanda ajuto.
_ Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta di 3 marzo come el Zer
novich era sta mandate ala Porta item queli di Budoa scrise una letera
ala Signoria nostra laudando eso suo Podesta. (III, 448.)
_ Di Catare di Zuan Paolo Gradenigo Proveditor item di S. Hie
ronimo Pixani Proveditor dil armata et di S. Domenego Malipiere e S.
Simon Guoro Prevedit.r veneno de qui tuti scriseno in consenantia dil
partir di Ferisbei con li altri Turchi de li intorno et si provedi. (III,
446.)
`— Di Catare di S. Zuan Paolo Gradenigo Proveditor e di do Pro
veditori dil armata zercha il levar di Turchi prese 48 anime di nostri et
nostri haver preso 48 Turchi di qual tre vivi erano e li altri e sta ama
zati item esi Turchi hane menate via 800 anime tutte perho soe Cara
zari. (III, 447.)
_ Vene S. Franc.“ Querini fe Hector e Proveditor a Catare et re
 96
4500. ferite ie non vi era in conclusione haver lasa munito quela cita.di vi
tuarie et eservi anime 6000 fo laudate dal Principe. (lll, 448.)
_ Da Zara di Rectori di 30 marzo tamen non se certo dil tempo
come aspectavane Turchi di brieve su quel contado item mando una
letera scrita per uno Frate che la Signoria nostra mandava al Re di
Hungaria per li nostri alcuni forzieri pieni di danari. (111, 453.)
_ Da Dulzigne di S. Piero Nadal Conte et Capit.° manda una le
tera abuta da Scutari item il Podesta di Budoa S. Nicolo Memo scrise
item di S. Andrea Michiel Proveditor in Albania date a Dulzigne di
S. Hieronime Pisani Proveditor dil armada date in galia apreso An
tivari in conclusion dil Proveditor di Albania par molto desiderar vadi
Scanderbech. (111, 455.)
_ Fu posto prima il Colegio usise di cheba per S. Ant.° Trun el
Conseier una parte di spedir il S.r Scanderbech е mandarle in Albania
darli do galie sotil е spender in questa soa andata cerchal ducati 5000
e vadi con lui per proveder in Albania S. Ant.° Bon fo a Dulzigne q.
S. Fantine con il salario sara limitado et zonto el sia S. Andrea Michiel
vengi ad csere Proveditor in Dalmatia, ave una non sincera 27 di no
434 dila parte е 10 voleva contradir. (III, 456.)
_ Vene il S. Scanderbech con li sei ben vestito et quel Frate le
mene de qui et li fo dito per el Principe la deliberation fata eri nel Sc
nato di expedirlo ringratio asai. (III, 459.) ­
_ Da Catare di S. Franc.o Querini Reter c Proveditor di 27 co
me veria una fusta se li mandase oltra la galia Soracomite S. Marin
Barbe che e 11 а custodia perche dubita asai c ala Valusa tre galie e sta
buta in acqua item queli di Montenegro si dariano ala Signoria nostra
ulterius scrive provision fate per eso Proveditor. (lll, 1601)
— Da Narenta dil Conte Zuanc si have una letera con certi avisi
dil Turcho di 40 marzo qual non fo leto in Colegio. (111, 161.)
_ Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte di 4 di questo di certa.
incursion fata per Turchi su quel contado a depredade vile et menate
via anime 60 prega si debi proveder.
_ Vene il Conte Zuanc di Narenta qual fo causa far meter il ba
stion 11 11101а011а0110 alcune cose fu cemeso a nui ai hordeni. (111, 165.)
— Da Vegia di S. Piero Malipiere Proveditor di 40 haver aviso
deli Turchi far adunation per venir a dani dita Signoria nostra item che
a Segna 5000 1ге Grieghi quali hano carga una caravela di remi per con
durli al armada turchescha et 10 scrito per Colegio di questo al Capit.°
di Segna fazi provision. (111, 469.)
 97
-— Di Caodistria di S. Alvixe da Mula Pod. et Capitano come in 4500.
tendeva Turchi redursi in Bosina item dil Castel di Golaz par habi po
sto un Castelan voria danari da tenirli custodia. (III, 472.)
_ Da Caodistria dil Pod. et Capit.0 di avisi abuti che Turchi se
redncano in Bosina a mandato explorator per saper il tuto.
_ Da Zara di Rectori di 9 come ali 13 marzo pasando fo una
incursion su quel contado per do Vayvodi di Scander Basa con cav-ali
700 come scriseno et menono via anime 452 computa li morti e ani
mali grosi 4080 menudi 2000.
_ Da Nona di S. Donicnego da Mosto Conte di 22 marzo come
in la dita coraria manchano homeni da fati 33 pnti е femene 479
animali grosi 4252 menudi 630 siche e stato gran dano.
I _ Da Budoa di S. Nicolo Memo Pod. di do come lia per bona
via 4 Sanzachi de li intorno eser andati ale parte di sopra et se divulga
Hongari haver roto al Тurcho. (III, 484.)
_ Vene il Conte Zarco nostro stipendiato in Dalmatia di 400
cavali sento apreso il Principe non sa latin porto letere da Trauy di
S. Polo Malipiero Conte e di Spalato di S. Piero Trìvixan in sua lan
de ct il Principe li uso bone parole et comeso ali Savij tuti la soa
expedition. (III, 494.) .
_ Da Trau di S. Polo Malipiero Conte in risposta zercha il man
dar homeni a custodia dil bastion di Narenta scusa quel teritorio.
(III, 492.)
Da Udene el Luogotenente mando un aviso Turchi eser partidi di
Bosina per venir a corer li in Friul.
_ Da Sibinico S. Vetor Bragadin Conte zercha il Ducha Zuan
Corvino per li dani fati dal Ban di Jayza ec. et che si provedi. (III, 496.)
_ Vene el Sig. Scanderbcch con quel Frate Ant.° fo causa dila
venuta sua qui dicendo vedeva la expedition sua e andava in longo et
queli popoli di Albania lo desideravano per tanto diinandava licentia di
andarsene perche non havia da viver li fo risposto bone parole et aspe
tase ctìli fo balota duchati quaranta.
_ Vene il Conte Zarco sta in Dalmatia ha 400 cavali al qual li fo
balota do paghe et terminato vadi a star con la compagnia a Sibinico el
qual dise voria haver danari in qualche camera in Dalmatia acio a un
bisogno de Turchi potese con li diti farli li qual danari basteriano fuse
duchati 4000 poi dimando li fuse da hiava per li cavali come hano li al
tri Stratioti di Dalmatia et 500 taole per far alozamenti et eusi consu
lente Colegio biava e taole fono date.
 98
4500. _ Di Caodistria di Alvixe da Mula Ped. et Capit.° come havia
aviso che 600 cavali de Turchierano reduti in Besina een Scander Ba
sa per corer in Friul dove tutavia cavalchava di hordine dila Signoria
nostra el S. Bortolo d Alviano con la compagnia. (III, 205.)
Maggio. _ Di S. Andrea Michiel Proveditor in Albania date
ivi 111 supra come Ferisbei havia auto tre comandamenti dal Sig. et
era partito si dice llengari far movesta item che ala Valusa era galie
quatre butate in aqua quale Turchi le haveano fondate acie non si sca
chisa.
_ Da Zara di Betori come hano Turchi prepararsi da 3000 in
ver Bosina per corer su quel conta dimandano danari monition et si
prevedi.
_ Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte di 4 april come li
Stratioti stano li fano asa mali e Turchi liano corse sul conta e mena
via anime 110 ec.
_ Da Dulzigne di S. Piero Nadal Conte et Capit.o verilica la par
tita di Ferisbei da Scutari per andar ala Porta dil Sig. (III, 244-24 2.)
_ Vene une Prete fiel dil Soracomilo di Curzola al qual fo da
una galia grosa nome il B.de Jac.° Zirchovich.
_ Da Sibinico di 4 april come scrisc hora replicha Turchi corse
no cavali 200 su quel conta in 300 a do vile zoe de Franc et Morich
e liano menate via anime 60 e molti animali item per letere di 44 dil
dito come parte di queli dil Viceban e nostri si meseno in hordene et
recuperono alcuni animali.
_ Da Zara di Retori zercha excomunication fatali per il Vescovo
deli e questo per haver seperate zente dila tera per caxon dila peste
et mandate ad habitar sul scoje. (III, 245.)
_ Di Albania di S.`Andrea Michiel Provedit. data ai Redeni adi
42 april et etiam S. Hieronime Pixani Proveditor dil armada data ivi in
galia di S. Pelo Nani: conclusive avisano di quele cose la salvation saria
se li mandase Scauderbech et e da saper nostri a une loco nominate
Caurili fabricane una tera: et ivi fo manda per il Consejo di х Marin
di Greci dove vi e insieme cel prefato Proveditor a questo efeto.`
_ Di Cataro dil Rector e Proveditor zercha provisioin fato de li
e nove di Turchi dila Valusa tute cose si sapeva. (lll, 227.)
_ Di Arbe di S. Piero Boldu Conte di alcuni Merlachi venuti sul
isola a danizar quali sono dil Conte Anzolo di Frangipani nude a fer
mate un procese qual lo manda ala Signoria e si prevedi. (III, 235.)
_ Adi 42 maze in Coleie non fu il Principe vene il Conte Zarco
 99
e techo la man ai Consejeri va in Dalmatia contento abuto la biava et 45 00.
rafermata la condota e si parti per Sibinico. (111, 286.)
-~ Fu parlato dove dia star il Conte Zarco va in Dalmatia ordi
nato far la zercha dile nave per un di Savij ai ordeni. (Ш, 244.)
—— Da poi fo Pregadi fo leto letere di Albania di S. Andrea Mi
chiel Proved.r data ai Rodoni e S. Hieronimo Pixani Proved.r dil arma
da data in galia ivi come si fabrichava ес. et voriano Schanderbech.
(lll, 244.)
— Vene el Sig. Schanderbech qual senta apreso il Principe et
insto la sua expedition dicendo perdeva tempo a star de qui il Prin
cipe li uso bone parole si expediria ec. (111, 2411.)
-- Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° di 25 manda
uno aviso di uuo li scrive qual e a Scutari inter cetera che il S.r voleva
far paxe come ha inteso da Turchi Vcon la Signoria nostra le qual paro
le intesc disnando con uno Turcho ma soravene Oratori dil Re di Na
poli di Maximian dil S.r Lodovico dil Ducha di Ferara e dil Marchese
di Mantoa dicendo dist'e Venitiani non pono piu pagar le decime tuti
in Venetia crida le vedoe ec. ma se tu indusij Sig. lhoro si refarano
item che il Conte Zorzi Zernovich adi 47 marzo zonze ala Porta fo ho
norato dal Sig. e lui dimando il suo stato il Sig. li dise mena to mojer
e tioli qui prima e li ha da un stado in la Natalia de intra di aspri 25
milia.
­- Da Cataro di S. Marin Barbe Soracomito come hauto comanda
mento dil S. Hieronimo Pixani Proved.r si parti di Cataro per custodia
cusi richiesto da quel Proved.r et par il Proved.r di Cataro 11 fa co
mandamento resti siehe non sa che far la Signoria ordeni et di zio as
peta mandato. (111, 252.)
— Di Cataro dil Provedit. zercha la galia Barba е поп la voria la
sar partir per il pericolo e di Turchi propinqui.
— Di Arbe di S. Piero Boldu Conte si scusa dile lanze prese lui
non sa nula siche la cosa ando soto de si. (III, 455.) `
­­ Da Cataro dil Proveditor zercha D. Zorzi Bochali capo di Stra
tioti solicita sia exped.o et remandato de li.
-­ Da Montona di S. Bortolo Calbo Pod.a di Todeschi venuti a
queli contini la qual cosa prima si sapea per via di Caodistria.
—— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte come el Ban di Jayza
havia corso a queli contini et danizato. (111, 256.)
­- Di S. Andrea Michiel'Provcd. in Albania data a Caurili adi 44
come ha letere da S. Jac.° Lion Governador di Brandizo di 42 come la
 400
4500. galia pagana era sta presa da cinque fustc de Turchi sera il Sasno ve
nendo di Otranto a here 7 di nete adi 40 et la matina dite fustc la re
murchiava morto il Seraeomito Franc.o Musoli Comite ele zurme batu
10 al aqua et le tre galie nostre erano in conserva la matina la vedese
rimorchiar et non li dete ajuto per discordia tra lhoro li qual Soraco
miti fono S. Marin da Lezo S. Toma Contarini et Caluro Ystrian item
aricorda se 11 шап111 danari e taole e custodia li a Caurili et Scander
hech perche fara fruto asai et e molto desiderato in Albania.
_ DiS. Hieronimo Pixani Proveditor dil armada dai Brioni in ga
lia de 44 scrive questo medemo e che con lui si atrovava la galia de
S. Marin Barbe Seraeomito venuta da Catare.
_ Da Sibinico dil Conte di haver fato la mostra justa i man
dati de 11 0 quel capo di Stratioti qual e bona e la manda in neta.
(III, 259.) `
_ Da Zara di Rectori di certo aviso abuto per alcuni Frati che il
Re di Hungaria ha concluso con li Baroni avanti piglij acordo con la Si
gnoria nostra haver Zara in pegno et е da saper dite aviso etiam si ha
ve laltre di per via di Arbe la qual letera non fe perho lccta in Prega
di. (III, 262.)
_ Di Budoa di S. Nicolo Memo Pod.a come queli subditì fa butini
e li Proved.i li fano restituir e li populi si duel. (III, 263.)
_ Di Caedistria di S. Alvixe da Mula Pod.8l ct Capit.° dil venir
di Tedeschi a Pisin e auto letere di S. Filipo Calbe Pod.a di Montona
` qual etiam scrive ala Signoria e di S. Zuan Marcelo Castelan a Mocho
che si debi proveder et lui mandoe a Montone 25 fanti per dubio 0
segurta dil lecho dimanda danari per zio. (III, 266.)
_ Da Ragusi di 47 di uno Piero Furlan avisa Ragusei sono ri
baldi tien con Turchi et il Turco vien verso Napoli di Romania over
Moden con 50 milia persone et manda il Basa dila Natalia con 30 mi
lia persone contra Hungari e tien une fiel cen larmada fata in mar
mazor a Napoli et con quela dila Valusa vera de qui.
-­ E da saper vidi una letera di une da Ragusi scrive ala Signe
ria la qual fo tirata nel Consejo di x che Martin da Caxal Orator dil
Sig. Lodovico stato al Turcho capite de li et paso in Puja et etiam Am
brueso Buzardo e state de 11 01 conferma che il Turcho va a campo a
Napoli e Moden. (III, 268.) ,
Giugno. _ Di Spalato di S. Piero Trivixan Conte c Capit.° di
24 maze come а neva per une il Sig. Tur'che a spaza il Sanzacho dil
Duchate di Charzege vel venir a tuor il bastion nostre 111 Narenta no
 101
тег fato et lni ha fato comandamento ali lochi circunvicini provedi
no ec. е manda una letera avuta zercha questo. (111, 275.)
— Da Zara di Rectori alcune letere di 26 mandano la mostra fa
ta di Stratioti laudano S. Jac.o Manoleso lhoro Proveditor ne son molli
paexani et la e pesleanchora. (Ш, 278.)
-­ Fu posto. _ai hordeni proveder el bastion di Narenta
mandarli uno Contastabele': cim- 9,3~ fanti 400 stera di biscoto duchati
100 monition ec. ave 7 di 1165011,
— Di Caodistria di S. Alvixe БЫ Multipod@ et Capit.° di 4 lli a
visi avuti dali Frangipani et altri che Turchi in Basin?? si reducono. `
—- Di Redoni di S. Hieronimo Pixani Proved.r‘ì}ii armada dato in
gana adi м avisa daß сове de 1i el haver mandato prima s. Mami arf
ho poi S. Polo Nani Soracomiti al Zeneral а Corfu con lctere di Стаю
с11е importano solicite se expedisa de qui Scanderbech e si mandi in
Albania.
—- Da Caurili di S. Andrea Michiel Proveditor di М mazo come
cra compito di meter in opera la calzina fc condur di Spalato con la
qual il locho da parte da tera ha fortitìchato с fato meter foco in una
calchara e sta trova de li picra (in tre zorni sara compila di bruzar
et ha fato chavar il foso era aterado voria danari aliter li sara forzo
tenir lopera imperfeta et le maistranze fo manda de qui si voleno par
tir (limanda taolc biscoto spingarde et provisionati per custodia et
si Scanderbech venise anderia con lui tino ala Valusa per tera е le
galie dal altra banda dove si bruseria larmada fa far il Turcho e [in
hora sono in qua galie 40 sotil ma e ligname fresco арена polcno star
sora aqua do dile qual c inarboradc e sono dc li Caradori 2000 et non
yaltri Turchi et che Ferisbci Sanzacho di Scutari si dice in Scopia e

morto da condormia per haver lasato fabricar quel loco di Caurili item
in quel paexe di Albania sono pochi Turchi. (III, 282.)
­­- Fu posto per io Marin Sanudo e S. Antonio Venier Savj ali or
deni mandar a Caurili duchati 200 taole ec. per compir lopera et S.
Gaspari Proveditor sora i otici ando contradir volendo si'rninasc` lope
ra et perche era ordinato Conscio di х con пота fo rimesa.
—- Da Curzola di S. Alvixe Balbi Conte come adi 25 mazo zonze
li la galia grosa la qual si andara armando con dificulta manda una lc
tera da Ragusi di 26 di Piero Furlan drizata ala Signoria айва il Tur
cho eser venuto a Bitoja con persone 450 milia item е раза a Ragnsi
uno Moser Ant.° da Gonzaga barba dil Marchexe di Mantoa va al Turcho
а deto la Signoria@v in rota col Roy ста qual 'nova Ragusei auto piacer.
 402
4500. _ Di Redoni di S. Hieronimo Pixani Prov-ediu dil armada date
in galia adi 46 scrive di desordini di S. Andrea Michiel Proved. di Al
bania qual ha abandona limpresa e lui va a Durazo con la galia Barba
perche importa eser de li par sia usito 7 fuste et alcune galie dala Va
lusa. (III, 287.) _ ­.
_ Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte._'di"2 zercha il Conte
qual dimanda taole e agudi per far _I_e. @italien dove-posi alozar con li
`soi cavali. _. _ J’ ­­ "f "
_ Da Caurili (11.5. Andréa Michiel Proveditor di Albania de 26
si justiiicha e,ci_~e.'s_le_la._'leterá sia data altrove: et manda de qui el suo
Canzelier. Valerie-Bontempo. (III, 288.)
(ат—016116 la mojcr fo dil Despoti di Servia madre dil S. Constantin
Comino over Arniti qual e sorela dila madre del Turcho nome Despida
Cominata dona vechia va vestita di negro ala grecha era con tre done
et sentata apreso il Principe fe lezer una instrnzion di suo iiol qual
scampo dile man di Francesi et par adi 20 mazo se ritrovi a Pisa dice
non haver falito ala christianisima Maesta vol justiiicharsi con eso Re
si racomando ala Signoria per eser nostro zentilhomo el Principe li
uso bone parole senza altra conclusione. (III, 289-290.)
_ Di Caodistria di nove de Turchi come 20 milia sono reduti in
Bosina minazano voler venir in Friul. (lll, 293.)
_ Di Cataro di 22 april come la Camera c in gran inopia non pol
quasi pagar il Castelo non ha per tuor il salario dil Camerlengo Caste
lan e il suo et di sali non si puo prevaler е sta dispensati per tuta la
tera da duchati 4800 si vendono a preeij roti e la Camera non ne pol
vender item vol far uno reparo verso la tore de Guardigio per eser
ivi le mure marze zoe verso l aqua non ha legnami in fasine item queli
sono in gran calamita voria se li mandase qualche duchato acio posi
proveder ale guardie di quel Golfo maxime al streto dile Catene e che
una fusta armada habi a star ale Iinose acio navilij e gripeti posi nave
gar et a fato armar do gripeti con homeni 20 stano a quela custodia:
voria tenir armata la fusta de 11 et haver provisionati 200 soto perho
Martinel da Lucha qual lauda asai et etiam Michiel Zancho e ivi e do
bombardieri Maistro Gasparo e Paris voleno danari 11 avanza asa voria
paghe aliter si voleno partir voria etiam 30 Stratioti apreso queli sono
item vien de qui D. Zorzi Bocali lo landa c rimasto in governo dili al
tri D.no Zorzi Bali prega sia expedito presto e voria se li mandase 50
panciere per li Stratioti item per poter seminar et arcoier a provisto et
fato 400 valenti homeni paesani zoe Martelosi li da ogni zorno lire
 403
una di biscoto per une et zercha uno staro venitian di meio per uno 4500.
adeo tuti vano a laorar et paser di fuera li sei animali: Neta dite Pro
veditor e Beter e S. Zuan Paolo Gradenigo.
_ Vene Meser Zuau Foieta di Arbe Doctor Avechate per nome
del Despeti di Servia qual e in Hongaria dice ha modo di far mila ca
vali et 4000 fanti et havendo soldo dala Signoria veria romper al Tur
cho: li fo date bene parole ec. (III, 297.) -
_ Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte e Proveditor di 42 co
me ha neva Turchi eser stati ale man con il Conte Zuane di Corbavia et
haverlo roto е quele e schampato con 5 cavali: item Turchi sono adu
nati per corer in Friul. (III, 298.)
_ Da Durazo di S. Vido Diedo Bayle e Capit.° in consonantia dia
usir dite galie ct ha nove Turchi va col campo a Napoli di Romania.
(III, 300.) \
_ Et fo dito una zanza senza perho fondamento che Cataro era
perso e tolto per Turchi tamen non fu vero. (III, 302.)
_ Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta di ultimo come alcuni
Antivarani sono venuti 11 е resta selum li Contestabeli ha protesta ec.
item il S. di Pastrovichij hano avute una letera dil Sanzacho di Моп
tenegro li promete gran cose se si vogliono dar al Turco et manda
de qui la letera autenticha dubita unde esi Pastrovichij si deveano
redur insieme pertanto eso Ped. ha deliberate andar tin li acie non
siegua ec. (III, 303.)
_ Da Vegia dil Proveditor come ha avisi Scander Basa non e per
corer` in Frîul ne in Bosina ha eser redute zente e la fama fo caxon li
Frangipani per una letera dil Conte Bernardin qual e a Buda item la
nova di Duin e Turchi fe a corer su quel dil Conte Zuane di Corba
via combate con Turchi e fuzl con tre cavali et manda alcune deposi
tion di de homeni. (III, 303-304.)
_ Fo balotate far uno presente di duchati 28 alo legato dil Papa
va in Hongaria qual si parte deman va a Segna. (Ш, 307.)
_ Da Zara di Retori di 9 come el vien de qui une Orater di
quela comunita de li la peste e grande et in la tera solum e rimasti li
Betori et li Contestabeli et non altri. .
— Ве11 diti di 46 che li soldati de li non hane da viver vi e pe
ste fame e Turchi el fo balota duchati 300 di mandarli et 500 stcra di
fermento da eser pagati per lhoro.
_ Da Cataro di S. Zuau Paolo Gradenigo Reter e Proveditor non
fo letere che molti si maraveglio ma vene dila comunita date adi ulti
 404
­ mo mazo si dolseno dil Podesla di Budoa per Zupani quali li fano
dano prega la Signoria li provedi et il Retor scrise nove di Turchi
come ala Porta dil Sig. fo uno Orator dil Re Federico foli presenta 30
garzeni fo vestito et adi 8 parti item vene une Orator di Fiorentini a
modo di mercadante stele poche dal Sig. et si parti et il Sig. va con il
campo verso a Napoli di Romania over Corfu dove si dice ha tratato
dentro: item scrive la condition di Cataro li muri sono caduti scrive
11 numero dile vituarie vi sono et il Conte Zorzi Zernovich era andato
verso Rodi ait Die perdona a chi e caxon ec.
­-- Da Liesna di S. Frane.“ da Molin Conte di 6 come li tre Sera
romiti erano stati li et sono fuziti poi in la Marcha et ha ricevuto le
nostre letere exeguiraec.
-— Di Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte manda la mostra fata
al Conte Zarcho et il Bochali ron li Stratìoti sono andati a Spalato iuxta
i mandati et adi 4 la galia di S. Filipo da Canal fo li tolse 30 homeni
li manchava et si rupe alcune bombarde havia unde ne dete una altra
item a nova Scander Basa e reduto con 4000 cavali per cerer in
Istria: perho si provedi.
—- Da Caurili di S. Andrea Michiel Proveditor di Albania di 5
come adi 4 si parti il Proveditor Pixani con la galia Barbara deli efe
cargar tre navilij zoe do burchi e una marziliana di faxi per aterar la
bocha della Valusa et prima fe taiar asa pali et queli Albanesi da Ca
urili rimasene in gran spavento per 11 partir di dite galie item dimanda
danari et Scanderbech sia expedito.
-- Nota Caurili lungo pasa 420 largo 40 il foso pasa 40 largo
profondo nela sumita pasa 20 е sera da pasa 40 in suso perche tuto e
teren mese e pien di muraje ruinade la muraia c di extrema grosesa
pie 44 e pie 6 alte con une torion ala marina per banda masizo de pie
26 con une torion nel mezo dil monte el qual e mezo ruinado molto
groso con asai caxemate e bombardiere fate per Scandcrbech che lo
edifîcho a hora son redute con el muro dove era el pericolo e ruinado
pie 25 e mese el cordon suse et si atende a far il revelin e fornito le
perte si atende al foso el qual e amunito e pien di piere item questo
luego е situado che pocha zente non li puo nuoser asa zente non pol
star a campo et hesendo perho do galie per banda mai potria venir
zente a campo questa рота non solamente domina i do Gotti da Dulzi
gno a Durazo ma etiam domina tuto el paexc de Albania Croia­ e Scu
tari sera sempre serada come a hora el Turcho tien Dulzigno ct~ Anti
vari ne da alcuno luogo del paexe potra usir fermento ne entrar sali che
 405
tuto sera da questo luogo devedate item la tera e piena di fontane 4500.
ec. questa descrition vidi di man dil dicto Proveditor nostro.
_ Da Dulzigno di S. P-iero Nadal Conte е Capit.° di 4 come li e
asa persone moreno da fame e manda una letera ahuta da une suo da
Scutari dile neve di Turchi.
Fu leto la letera di Liesna di tre Seracomiti stati li et fuziti un
de fu poste per tuti i Savij scriver al Capit.o zeneral posi li diti ban
dirli da tere e luoghi et li Consieri intrigo dicendo solum 5 Consicri pe
tevano poner dita parte et non li Savij et ie al incontro li mostrai de si
per leze et tamen volsene rispeto per considerar ben le parte. (III,
308-340.)
_ Di Catare dil Proveditor come veniva qui Sebastian di Viene
xia Contestabelc lo ricomanda si provedi de failli. (III, 342.)
_ Di Catare dila comunita di 2 si racomandano se li provedi
laudal S. Zuan Paulo Gradenigo lhoro Rector.
' _ Da Curzola di S. Alvixe Balbi Conte di 43 come a spaza di
armar la galia con gran dificulta li homeni sono andati pianzende et e
andati di ani 60 in suse licet si delgine dicendo eser exenti: mancasu
la galia homeni 20 ct lui Conte fa la descrition deli homeni remasti.
(III, 346.)
_ Da Spalato di S. Piero Trivixam Conte di 42 manda la mostra
di Stratioti dila compagnia di Meser Nicole Bochali item per un altra
letera avisa di une e sta da Scander Basa preso qual fo per nome di
Sibin'zani e fe retenute era li quando li fo porta la nova dila captura
di Lodovico el il Basa rimase stramortite e fe volto cativo е subite spa
zo ala Porta et qui dice molte cose: ct Turchi dubita di Hongari et va
il Sig.r cel campo a Napoli di Romania et altre particularita.
_ In questa matina fono alditi li Oratori di Sibinico et me
auctere expedite quel di Arbe per la diferentia con il Conte Anzole di
Frangipani fu rimesa al Conte. (III, 317.)
Luglio. _ Da Vegia di S. Piero Malipiere Conte di 22 come
ha aviso da S. Nicolo de Parte Console in Segna da 24 e a bocha per S.
Jac.o Crai citadin de Veja come Turchi 45 `milia vien per una via su
periore e lontana e fato zatre et pasate il fiume Lin eli eavali andati in
aqua fino al zinochio veneno per Crestoviza in Friul'verano a referir al
bosco de Les et dita letera si ave per via di Friul. (III, 336.)
_ Di Albania di S. Andrea Michiel Proved.r di 2 come con
gran desiderio si aspeta de li vengi il Scanderbech.
_ Di une Frate Bernardin da Scutari dil hordine menere Giiar
 106
1500. dian dil loco di Santa Maria data in Alexio adi 4 zugno come de li si
aspeta Scanderbech come el Mesia dali Zudei insieme con el Sig.r
Spam Duchagim et auto quela ixola di Alexio fortiñcandola con qual
che dardanelo asediera Scutari e Croja con tuto il resto. (Ш, 337-
338.)
—- Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte come el dazier non
vol piu datio di molini per tanto manda uno a posta ala Signoria no-­
stra qual disponi come 11 раг. (Ш, 339.)
­- Da Cataro di Zuan Paulo Gradenigo Retor e Proveditor di
primo dil recever 5 gropi per le compagnie vechie а posti in Camera
item dil dito di 8 17 et 18 il sumario c questo in la letera di 17 come
ha per 11110 explorator il sig. Turcho e zonto in la Morea: adi 4 fo bu
ta ala Valusa 19 galie in aqua quale erano in hordene de homeni et
zonse cavali 2000 de biscoto per tuto di 20. le 11 altre sarano compi
te item cavalchando il Sig. vene nova lOngaro eser per acordarsi con
la Signoria et torno in driedo 4 1п 5 zernate chiamo il Sanzacho di Ca
stelnovo nominato Achmatbego homo vechio e reputato e consulto asai
poi chiamo 8 Sanzachi zoe Sanzacho de Cresevaz quel de Smedereno quel
de Blim quel de Serebemiza e altri e li mandono verso lOngaria e lui
si levo e torno verso Napoli item 1 агша1а di Lepanto non e ancora com
pita e mal conditionata et el Vayvoda Bali Vicegerente di Ferisbei adi
8 t'e persone 2000 per andar verso Antivari e Antivarani se imboscono
е 11 tolseno de mezo unde fono morti da zercha 100 е1 feriti item adi
11 di note Martolosi corseno su quel di Turchi e bano preso animali
250 adi 12 usite fora di Castelnovo uno gripo groso a modo bregantin
con tre altri menori e tre barche ben armate e fono ale man con nostri
amazono do de li soi ec. adi 14 li diti in n.n 8 con le barche usiteno
e nostri se ritirano item a fato armar la fusta par una galia a spexo
duchati 80 vol danari et legnami ec. item ozi а mandato fuora Marta
losi e li Stratioti a Zupa a colgier le biave: cosa non fata za molti ani
item Pastrovichij a S. Stefano sono inclinati acordarsi col Baly Vayvoda
qual 11 Ьа scrito una letera ut patet ha mandato li Nicolo Sagona Scri
van dila camera item a manda in Antivari meio stera 150 si troveria
merchadanti conduria li fermenti di Puia havendo la trata Martinel di
Lucha di 150 fanti e resta in 34 ha impegnato il tuto voria Fumo eser
capo di fanti de li et cusi in questa matina tici balotar a mandarli du
chati 200 e duchati 200 a Sibinico e duchati 100 a Veia per armar le
fuste e duchati 25 per legnami per Catare et expedir le letere notate di
sopra in laude dil Proveditor.
 407
_ Da Caurili di S. Andrea Michiel Proveditor in Albania data 4500.
adi 49 vol andar in Antivari per veder quele cose.
_ Della comunita di Antivari di primo dimanda la confirmation
dil Castelan in Camerlengo con li scontri come hordino el predito Pro
veditor di Albania ec. (III, 340.)
_ Da Zara di Rectori соте de 11 е gran poverta voriano fermenti
et ivi fo balota mandarli stera 480 et in Antivari 500 di Puia solici
tando S. Stefano di Prodi Orator.
_ Da Sibinico di 25 come el Vayvoda Zarco voria do paghe et ha
fato movesta contra Turchi.
_ Da Trau di S. Polo Malipiero Conte dimanda polvere et ne fo
balota mandarli barili venticinque. (III, 344.)
_ Da Cataro dil Proveditor di 8 vechia la qual non fn leta. (III, 342.)
_ Dali Oratori di Spalato sono in questa tera zercha la diferentia
de eligendo Canzelier dila comunita.
_ Da Sibinico dil Conte di 49 et 25 in la prima dil zonzer li
1 Orator Stanga stato per il Sig. Lodovico a Napoli el qual e Comendador
di Santo Ant.° et vien a Veniexia: qual e za zonto or lo honoro e alo
zo in vescovado lo acompagno per la tera ec. item a nova el Vayvoda
Zarco con il Ban di Tenina pasato Cetina e Turchi venuti contra sono
ale man et han preso Turchi 48 vivi e il suo Vayvoda e lui Conte Zar
co e restato a partir la preda a Tenina item a preso etiam cavali 30 di
soi niun e morto pur alcuni feriti e questo fo Corado soto Bistriza locho
di Turchi. (III, 344.)
_ Da Caurili di Marin di Greci di 20 zugno voria si mandase
Schanderbech scrive la condition dil loeho qual sara utele etiam a far
legnami per larsenal.
_ Fo balota molte monition per Antivari e scrito al Zeneral.
(III, 345.)
_ Da poi disnar fo Pregadi a petizion di S. Bernardin Loredan e S.
Nicolo Doliin Syndici intra Gulfum per expedir S. Bernardo Da Canal to
Podesta in Antivari retenuti e reduti li cavali comparseno davanti la
Signoria dicendo non eser in hordine e non haver li avochati or 11 Con
sejeri mcseno di chiamar el Pregadi ogni di di questa setimana per
expedir questo caso e ave tuto il Conseio. (III, 346.)
_- Fu posto per tuti i Savj di Colegio expedir Schanderbech e il
Colegio posi spender in la sua expedition da 2500 in 3000 con questo
non impazi le cose dil armada et have 42 di no 406 de si e fu preso
et fuit nihil.
408
_ Fu posto per nui ai ordeni e i altri Savj volseno eser nominadi
di confirmar li privilegj di Pastroviehij et darli stera 200 fermento et
stcra 200 mejo item a Perastini stera 400 fermento e stera 400 mejo:
item a uno Boycho Beyro stera 30 fermento et ave tute 11 Consejo.
_ Da Durazo di S. Vido Diedo Baylo Capit.° dei 46 zugne ha per
une explorator stato ala Valusa eser varade galie 48 il resto е in tera
et per eser venuti Asapi inesperti е ala bocha dila fiumara per il Pro
veditor Pixani dil armada c sta atera con piere adee le non potra usir
et il biscoto e sartie e sta legate ala Canina e parte di homeni sono
partiti crede la non potra usir dita armata item a nove Turchi dovea
dar la bataia adi 45 di questo a Napoli si duol non haver eso Rector
danari che manderia exploratori a intender. (III, 347.)
_Di Spalato di S. Piero Trivixan Conte е Сар11.° come quel capo
di Stratioti manda qui vol meter Albanesi in la compagnia. (III, 349.)
_ Da Cataro di S. Zuan Paulo Gradenigo Rector e Proveditor tre
letere di 4. 5. 6. luio come manda une gripo ala Valusa a veder il
tute referite eser do galie grose et 4 sotil nostre zoe 4 dalmatine et
grose Tiepola e Pasqualiga et e sta butati alcuni saxi ala hecha e voleane
continue butarne е trovo per scandaio dita hecha in une locho largo meza
galia fondo pie tre е mezo in tre et che adi 48 fuzite uno schiavo can
dioto dila Valusa dice adi primo zugne eser varate in aqua galie tra
grose e sotil N. 24 arborate e impalmate 6 altre resta quale si lavorava
a furia a di 20 sarano compite etiam cra la galia fo Pagana in herdine
posta per il Sanzacho Mustafa Bei et 6 fuste 11 fornimenti di tuto in
herdine salve de remizi crede stara sino adi 20 a usir acie quela e la
Prevesa si compisa e pesano tute tre armade usir a un tempo et qui
ala Valusa e galie sotil 24 et 40 grose une schierazo fo di Fait Ваза fu
ste e brigantini ec. е si divulga con quela usira dil Golfe verano a Ca
taro item e zonti ala Valusa 8000 Asapi per larmada non veleno piu
metervi cristiani: la panataria e in herdine e asa arme zoe curazinc
celadiue panciere si judica le sieno sta portate da Milan ct che adi 24
zugne discoperseno tre repari di bombarde fate li ala Valusa su la
рота di levante: item come scrise a Pastrovichij mande Nicolo Sagona
Scrivan dela Camera et esi hano convenuto abandonar lhoro caxe me
reno di fame si farano qualche disordine sara per caxon di fame ari
corderia la opinion sua ma vol eser tenuto prosontuoso item a per via
di Castelnovo il Sig. Turcho inteso Lodovico eser cazate dil Stato non
vol mandar piu niun Basa in Friul e veria far pace sta per lincargo.
_ Del dite di 5 come si fabricha ala Valusa inzegni per trar fuo
 1 409
ra quela armada item lui Proveditor dimanda legnami chi ave pie 32 in 4500.
84 e la patente per 11 fermenti.
_ Dil dito di 6 avise per uno suo di Castelnovo che Zuan Cer
vino hesendo in Croatia con cavali 4000 Scander Basa ha mandato
4500 lanze a veder di afrontarli item par une gripe raguseo sia ve
nuto a veder ala Valusa si larma per l aqua potra usir conclude Ragusei
fano ogni mal e avisa tuto a Turchi: item a per uno explorator che nel
teriterio nominato Dobrognazi dove e caxc 4500 qual fo di Chai-zege
el tiel di Radosino Junazo capo di parte christiane ha morto el Vayve
da dil Turcho era li e toltoli 11 cavali et suo haver et sta li el qual loco
e tre zornade apreso lHungaria: unde quele scodeva per il Turco el
carazo in Montenegro non se e fidato et e fuzito a Scutari e a dito chi
e fidel dil Sig. li porti 11 11 danari.
_ De Antivari di S. Piero Tiepolo Ped. di 46 zugno come adi
44 el Baly Vayveda si havia imboschato con zente a cavalo e pedoni
coadunato tuto Montenegro Zerviza et parte di Zenta et Pastrovich qua
li hano rebelate or discoperti da nostri a honor dila Signoria nostra
andono a loco nominato Croxe distante dila tera cerca do trati di arche
fono asaltati dai nimici combatendo tandem Dei auxilio e di S. Zorzi no
stri venseno li nemici e tuti li fracaso et portone in la tera per leticia
solum 4 teste una dile qual fo el Vayveda di pedoni el primo capo di
quel paexe e menati via 40 deli qual ne erano cinque di Zerviza quatre
di questi sono apichati e 11 altri cinque erano Pastrevichij quali ha su
spcso di apicharli per saper qual cosa di morti e piene le ciese e di
tre vile de Turchi solum e morti 73 feriti N. intinito: item dimanda
fermenti е 2еп1е.
_ Di Antivari dila comunita di 20 sotoscripta и Judices et Consi
liarij cemunis Antibarin si alegrano dila victoria contra i Sforzeschi et
hano deli fate feste scriveno la vitoria lhoro adi 44 fo el di di S. Berna
ba: zee el Baly Vayveda Subsalacho di Montenegro e di tuto el teriterio
dil Sig. Zorzi Zernovich vene con Turchi e paexani zercha 460 at fur
tive se imbescho in alcune valade apreso la tera dei quali le nostre
guardie ne veteno alcuni pochi et vene a notificar et nostri a laude dil
eterno Idio e dila gloriosa Verzene Maria usiteno dila tera ben armati
zercha 500 homeni da fati ala disperata che hora mai le biave llave
vano consumato et erano zercha mezo mio largo dila tera e se atrevouo
in mezo el primo squadron de inimici che erano tra Turchi e paexani
homeni 4600 soto una costiera et subito nostri deteno moto a queli ha
veano mandati in cima el Monte et a un trato d ambe parti l investirno
 4 40
4500. per mode che avanti una hora 11 meseno in rota e levate di molte teste
dei nimici cridando Marco e Marco andono perseguitandoli con ocisien
grandísima et soravene l altra moltitudine de nemici pedoni et homeni
a cavale e tuta volta nostri con quela vigoria da do bande li afrentono
e duro la bataja cerca here cinque al terzo asalto li meseno in fuga
per modo ch el Vayvoda di pedoni fo menate vivo con cinque Pastrovi
chij i qual sono prima rebeli al nostro gloriosisimo Stato come lhoro
Antivarani scriveno e a lhor vila de Pastrevich i qual con alcuni di Men
tenegro zercha nuove li apicone in la tera altri per il fil dila spada
mandati zercha 480 et ogni di trovano per le eiese habirai del tosicho
e alcuni che vien li dil Montenegro a vender vituarie dicono manchano
piu di persone 250 oltra i feriti cosa veramente molto admiranda che
500 Antivarani rompeseno Baly Vayvoda con persone 5000 dimandano
pan pan pan do pasavolante freze di arco javete di spago polvere di
bombarda freze di balestra Stratioti 50 et renovar la compagnia di
Marce da Vale quale lo laudoe asai et portosi benisimo. (III, 363
365.)
_ Da Durazo di S. Vido Diedo Bayle e Capitano di 5 avisa nove
dila Valusa aute per explorateri mandati et eser in aqua galie 22 il
reste in tera quale non sarano per questo ane item che volendo usir
Mustafa Bego sera la galia Pagana da nostri fu ferito item ivi e do
altri Sanzachi saria bon Scanderbech fuse deli faria asa cese: item
era sta dora la pope dila galia Pagana et fata coa di gaza siceme al.
cuni li ha referite.
_ Da Budoa di S. _Nicole Memo Pod. di 6 come li Pastrovichij
a mandato il suo Prete fo Orator ala Signoria al Sanzacho Baly per far
capitoli si veleno dar al Turcho et queli di Zupa aspeta far quelo fa
rane esi Pastrovichij.
_ Dala Valusa di S. Marco Тiepelo e S. Daniel Pasqualigo Sora
comiti date in galia adi 29 come zonsene li dove erano een 4 galie a_
quela custodia zoe Zaratin Sibinzan Tragurin e Cherso et lhoro andono
con le barche a veder la boeha dila fiumara et trovono laqua eser pie
tre: item brusono alcune case et rupe 11 editìcij di inimici atendone a
stropar la hecha con saxi sperano le non potrano usir item fu prese
uno Candioto vien dila Valona et mandono la sua relation item dil zon
zer li le galie patron S. Franc.D da Mosto e S. Pantin Memo le hano
retenute.
_ Da Spalato di S. Piero Trivixan Conte di 6 avixa alcune neve
di Turchi e manda de qui une qual a sospeto non habi inteligentia con
 442
4500. Durazo qual manda sue letere ala Signoria con hordine non toy altre
letere per camino. (III, 388.)
_ Da Veja di S. Piero Malipiero Proved.r di 44 zercha il con
trabando fo dito trovo S. Anzolo Orio Soracomito di Zuan Spatari
ch era uno gripo con feri azali et legnami et. cusi lano diviso e ven
duto et il Zeneral 11 ha comanda lo dagi indriedo fo consultato in Co
legio eser leze non doveano partir ma tuti li contrabandi mandarli qui
soto pena di duchati mile et cusi li fo scrito dovese mandar li danari
partiti.
_ Di Zara di S. Franc.o Venier e S. Jac.o da Molin Doctor venu
te ozi a hore 48 come adi 45 Turchi 2000 corseno soto Zara et soto
Nona et fato gran dano hano provisto ec. et a Nona Turchi ha da do
bataie si ha difeso et li ha manda barche et per via di Arbe et Pago ha
scrito li socori item hano il liol di Scander Basa fo partito di Verbosa
на et Turchi sono andati al lazareto e tolto fino le schiavine di amor
bati et in Zara non e 200 homeni da fati et si provedi.
_ Et fo parlato in Colegio di proveder a Nona et mandarli subito
cento provisionati di queli Spagnoli sono fati monition ec. perche si
dubitava asa di Turchi. (III, 389.)
_ Da Veja dil Provedr zercha 45 homeni la Signoria ~li ha scri
to undo bano fato il suo Conseio non pono armar e dar.
_ Da Sibinico di 45 46 et 47 come el Conte Zarco e andato con
tra Turchi qual a soli 47 cavali il resto dice amalati et adi 45 Turchi
veneno verso i molini e andono a Zara e lui Conte Zarco paso di la
dal aqua e li seguite item zercha lo armar dila fusta ha ricevuto li du
chati 200 dice non la potra armar per non eser homeni domanda ta
ole per il castele novo dove dia alozar il Conte Zarco.
_ Di S. Domenego Doltin Capit.° dil Golfo da Sibinico di 45 dil
zonzer li ha tolto alcuni homeni 11 manchava dice la sua antena non e
bona si parte e va ala Valusa.
_ Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.o di 9 manda una
letera abuta da Dimitri Charara di 6 da Scutari zercha larma di Lepan
to e come vien 50 galie di Negroponte mandate dal iiol di Тrabesonda
et che adi 7 vene uno corier a Mustafa Bey dila Valona trazi le ga
lie fuori contra le nostre e investa et queli non dara dentro vol impe
nir la pele sua di paia et che sul armada di Golfo de 20 Sanzachi li 40
meio hano comandamento investi la nostra armada et il Signor tien 40
milia Turchi verso el Danubio qual sopra zatrc pasa la Sava verso Sa
mandria contra lOngaro. (Ill, 392-393.)
 443
_ Da Zara di Reclori di 49 come Turchi е levati di Nona venuti 4500.
verso il borgo si dice va a Laurana item che barche di Page zee D.no
Benedeto de Misoli con 400 homeni e intrato in Nona laudano Meser
Zuan Tetricho qual opera ben e S. Jae.o Manoleso e apestado.
_ Di Budoa di S. Nicolo Memo Pod. di 9 et 44 si scusa dila lete
ra li fo scrìto di Zupa нага la cesa come ha fato per bene e scrive mal
di Catarini. (III, 396.) .
Copia di letere di S. Franc.o Venier et S. Jac.” da Molin De
` ter Recteri di Zara de 48 luio.
и Come intendendo la mala disposition di Scander Basa et le solite
n insidie et Iadunatien si faceva in ver Bosina per venir in Friul ove
3 in quel contado sono sta vigilantisimi a tenir svegliati queli centa
33:3

„ dini unde mercere adi 46 a here 46 ebene noticia per see spie gran
heste turchescha discendeva in contado et subite spazo cavalari per
tute le vile a far segni con bombarde per racoglierli in segurta e poi
inteseno dita hoste a hera di vcspero eser zenta a Duino loco propin
3 quo a Nadine acomodato di aqua e li repose tin here 42 unde il
n Conte have tempo di salvarsi come spera harano fato benche ne sia
п molti vilanl opresi dile febre acutisimc usano in quel contado poi la
п sera dito hoste si leve et aviose verse la Griminiza monte mia 8 di
п Zara dove se imboschorono et a 4here 6 di nete con la luna veneno
п verso quela tera scorsizande le vile circunstante le qual gia crane
11 salvate et solo quela nete amazone 1). Pasqual de Federicis el qual
n la sera avanti era usito conAlcuni altri et la zuoba a hora una di
„ giorno se ingrosorono sopra la tera et ne discese cercha cavali 450
11 1111 а lazareto et fin su le rive del porte con tuer qualche anima apc
п stato et spoglia el lazareto de schiavine et ogni altra cosa senza 'al
‚а gun rispeto pei se aviorono verso el lago de Nona dove se atirmorono
п ег1 та11па per relation di do Turchi presi inteseno che erano cavali
„ 2000 et el capo lhoro el tiolo di Scander Basa ct aprese lui erano
и tie homeni da conte et solum dila sua Corte cavali 50 fioriti ct che
11 111 5е1 giorni partendosi di vcr Bosina sono gienti in quel contado di
11 Zara tanto hane acelerato il camino l obieto suo fo venir retro tra
» mite al borgo et contado di Laurana sapendo che ancor quele non
‚а cra sta scorsizado ma el luni da matina adi 43 levandosc de Oscepia
„ р1со1а leco propinquo a Bistriza distante da quel contado mia 440
п pasarono de Verericha via a lhoro inconsueta et in alcuni pasi Streu
п foreno asaltati da Martelosi et Merlachi c recevcteno qualche sinistro
п e dane si de homeni come de cavali il che fo causa de afaticharli e
8
 444
4500. ‚э ritardarli per inodoche quando i Гоголю de qua da Ostroviza verso
n Laurana el mercore da matina i sentiteno che tuto il conta risonava
n di bombarde et suspieando la guida lhoro che i non suspetaseno el
п tratado fuse dopio se ne („вне е cusi esi se aviorono verso la vale
9чde Nadin et che in quela matina di 48 hesendo esi Rectori per spa
” zar la barcha con dite letere ebcno noticia che dita hoste cri a hore
n 49 era andata per espugnar Nona et lliavea combatuta da quela ora
v fin here 24 per modo che i haveano fato un rombo nele mure verso el
п monasterio di Sanla Marcela et erano intrati ct fono rebatuti e ben
и che per avanti fuse provisto шатен spazono molle barche armate in
п presidio. di Nona con monitione et scrito a Pago et Arbe debi man
п darli mazor numero di barche con homeni apli piu che i poleno sen
п za indusia: in dita tera di Nona e bon numero di persone ma tute
п mal conditionate: item cgi a hore 48 а inteso per persone vien deli
и Turchi erano tornati a darli la bataia et le lhoro barche di Zara со
„ menzavano а zonzer et che queli di Nona haveano auto gran aiuto
и da certa barcha de un maran che era capitato de li: non mancherano
w esi Retori far ogni previsione ma in Zara non e homeni per la in_tir
„ mita dil ano pasato e per la peste et per eser usiti molti ad habitar
и а1е 1хо1е per suspeto dil morbo di contadini non e in tuto homeni
w, 40 in 50 e questo can a per soe spie noticia di tulo laudano mollo
ч0 Meser Zuan Tetrico el Cavalier Zaratino di aversi fatichato et operato

n in tal facende. n
­-- Deli diti Rectori di 49 come eri Turchi poiche ebene fato
qualche experientia a Nona di expugnar inlrando queli in l aqua e fango
per eser quele lagune hormai munite vedendo di hora in hora il socor
so zonzer ala tera da ogni canta diti Turchi si levono dil impresa c
bruzo li alozamenti et in Nona e intrato Spadazino fo capo di schiope
ticri et portato di Zara li uno dei pasavolanti con altre bombardele е
monition etiam Meser Beneto di Misoli da Page con homeni 400 si dice
dita hosle andera al borgo di Laurana si ha fato provision ec. et li ha
manda a Laurana Meser Zuan Tetrieo el Chavalier per eser S. Jac. Ма
noleso infermo di peste et sperano quel borgo si difendera gaiardamente
item si ha per via di Laurana el Conte Zarco atrovarsi a queli coniìni
con 50 cavali non perho ben conditionato con la persona di Coxole li
han scrito a Laurana stagino vigilanti ec. item _a here 22 dili Turchi e
corsi fin apreso Zara zoe cavali 400 (in su le porte dil borgo ma liano
fato pocho fruto et e crepatc 4 spingardele nel trar et roto quel pasa
volante li restava deli quali-o che li fono mandati do di qual fo mandati
 445
a Laurana et il terzo a Nena c questo era il quarto siehe 5011 provedi 4500.
di monition artilaric danari.
_ Da Nona di S. Domenego da Mesto di 48 et 49 come Bisii-.h
fiel di Scander Ваза eri fe 46 vene soto Nona con 4000 Turchi ina pri
ma ne vene 60 е guazo con li cavali l aqua et veneno atorno le mure e
rupeno quele ed intro dentro 8 Turchi e a here 49 11 110 una bataia
qual duro fin here 24 ma sepravene Piero di Mente Alban patron di
une maren qual li de gran favor et a perso une zocho e uno pasavo
lante dil suo maran per aiutarli item adi 48 de matina Turchi li dete
una altra bataglia qual duro tre here et nostri si difeseno unde et
Turchi si levone: adee li piiti 010 femene con sarandegoli che con
`altro non haue si portone benisimo non haue artilarie 111 polvere e sc
li provedi et in laltra letera dice e zente 4 barche di Zara li con pochi
homeni non liano volute smontar et sono partiti.
_ Et per Colegio li fo scrito laudandelo molto, et 11 fo mandate
monition et fanti qual ezi si partene item la nave di Candia fe vela
questa matina. (III, 399-400.)
_ Di Raspo di S. Ulivier Contarini Capit.o come ha per uno suo
mandato in Besina eser reduti Turchi х inilia quali diene venir in
Friul etc.
_ Di Vegia dil Proveditor di 23 come a manda Barbuio Cen
testabile con fanti a Vegia et dil armar dila fusta dice li danari non
bastano et li homeni e preparati. (III, 404 .)
_ Vene in cheba une Zaratin stato con li Araldi di Franza al Tur
cho et referi molte cose come li Araldi sono a Rodi 01 di quel Centu
rion Orator di Rodiani vene con lhoro al Turcho qual e nemico dila
Signoria nostra et andono da Zilebi fiol dil Turcho sta ali confini di
Redi et li fece bena compagnia et di Redi pasono a teraferma al fischio
et fevano mia 42 al di et zonseno in Andernopoli dove era il Sig. col
campo li de uno pavion a esi Araldi quali sono iiitrodeti el marti fo 7
april ali Ваза 01 andati lhoro non volsene exponer la imbasata dicendo
haver in comision parlar al Sig. proprie altramente tornar dal Roy et
cusi diti Basa si levono e li meno dal Sig. et questi 11 11150 il Roy li ha
via mandati a dirli facese con la Signoria et il T1110110 dise il Rey e mio
parente son contente e sta qui dalmi lOrater dila Signoria mi ha pro
meso darmi alcune tere mandcro con vui Oratori al vostro Re et ala
Signoria e in questo meze nula si fara et cusi si partino et veneno per
tera a Rodi dove montone sii una barca 0 11110 Redian con lhoro nemi
co nostro vano al Re nome Rachsadia et che il piu veehie Araldo ha ne
 116
.1500. me Monzogia itcm che zonti sono a Moden adi 24 zugno inteseno diti
Araldi turchi eser li col campo et il Sig. et uno di lhoro voleva di
smontar e andar dal Sig. a dolersi di questo ma par li Rectori non vo
leseno andase et cusi partino vene con la barca al Zantc poi qui et
diti Araldi е а1о2а11 al hostaria dil Lion Bianco a S. Bartolameo quali
smontono 021 0 11 Turchi a cha Dandolo ai qual sono poste guardie per
il Conseio di х. (Ш, 405-406.)
-— Di Zara di Rectori di 23 come adi 20 lhoste dei Turchi si ri
colse ala vila di Temovo mia nove di Zara dove riposo c laso qualche
numero di cavali imboschadi verso Zara et adi 21 si levono dil contado
et andono verso il castelo di Perusìch qual feno experientia di expu
gnar poi andono alozar piu in suso verso Ostroviza fenzendo voler to
taliter partir et indicando li vilani de Zeblata e altre vile circumstante
erano con soi animali tragetati sopra uno 50010 stimando piu el como
do de animali ch cl pericolo di eser captivati la matina se tragetono in
tera per modo che Turchi con la luna veneno e per tempo levati corse
no 11 et feno preda di lhoro non sano la quantita: et queli di Novegra
di dove etiam corseno si hano salvati e queli dil borgo di Laurana item
cavali 2000 scorseno verso Scardona ala volta di Sibinico et judicano
non partirano soto Ostroviza fin qualche zorno: perche li per soi dana
ritrovano vituarie et 11 vilani fuziti dicono sono stati diti Turchi tre
zorni senza pane haveano fato pochisima preda e per alcuni Turchi
captivi hano dita hoste fra cinque zorni era ricolta insieme et eser tuti
cavali paesani di В051па pol eser da cavali 2000. il terzo di qual non
hano lanze et poche freze il resto e zente mal a cavalo et in Bosina non
resta altro che i Timarati over feudatarj ni per il pasato exercito alcun
di Turchi era congregato et hano comision di non danizar su quel dil
Hongaro perche tengono ancora bona pace con lhoro et dicono haver
fato experientia di expugnar Nona per information aula de vilani t'uziti
nel campo extimando con scale ocupar et hano fato 15 scale. (Ш, 410
411)
—- Di Vegia di S. Piero Malipiero Proved.r di 27 manda qui 11
duchati 200 abuti per 10 armar dila fusta de 11 01 manda danari dile
30 et 40 per 100 et ha nova per Piantaporo Corier che il Conte Anzolo
Frangipani li ha manda a dir qual е а Brigna 2500 Turchi eser pasati
per venir a corer in Dalmatia et maxime a Zara. (111, 418.)
-— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capitano di 25 co
me ha manda le monition in li casteli 200 Castelnovo Sanservolo Pin
guento ec. et scrive il Capitano di Raspo ha 20 homeni d arme con
 4 I7
lui e siano mal voriano stai' a Castelnovo e non a Raspo et haver 40 4 500.
ala stratiota e saria mior spesa ct sariano sopra il paso. (III, 420.)
Agosto. _ Ninna letera fo leta: fo balota monition per Nona
et io vulsi le fose manda a Zara e li divise a Nona e Laurana litem uno
gripo con barili 200 polvere et 4 case di freze per le galie e ala cu
stodia dila Valusa e cusi fn preso item fo balota il mandato dil Sig.
Bortolo d Alviano et e ben pagato. (III, 422.)
_ Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capitano zercha
Ilieronimo Turcho Contestabile mandato in Levante qual e homo cativo
e si chiama Turcho: item ha nove di S. Zuan Marcelo Castelan a Mocho
Turchi eser reduti in Bosina.
_ Di Zara di Rectori di 27 de succsi de Turchi in quele parte e
come erano partiti dil teritorio item dil recever duchati 300 c li fanti
е monition distribuerano ec. et che la peste vi e ancora et hano nova
a Ragusi eser uno Orator dil Re di Napoli vien dil Turcho secrete vol
pasar im Puia. (III, 424.)
_ Da Tran di S. Polo Malipiero Conte manda mostre deli fanti
sono de li et altre cose non da conto. (III, 427.)
_ Di Vegia dil Proved.r come havia electo patron dila fusta lAr
miraio deli poi ricevute letere mandase de qui li duchati 200 siehe
l aria armata: item scrive dil aiuto mando da quela isola a Nona quan
do Turchi vi fue. (III, 434.)
_ Di Vegia di S. Piero Malipiero Proved.r di 43 come li e zonti
do Oratori di Franza vien di Hongaria in questa tera et hano tolto uno
gripo: item lui atende armar la fusta. (III, 432.)
_ Di Caodistria dil Podesta et Capit.° di 2 avisa haver nova eser
Turchi 2500 in Bosina et voleno andar a corcr in Dalmatia et altri avi
si di Turchi ut palet.
_ Fu balota duchati 50 per dar al Sign. Scanderbech per farsi
le spexe qual sta a S. Zorzi et piu volte fo balota uno mandato di S.
Piero Bondimier va Castelan a Brandizo е non fu preso: et cusi il man
dato di Stratioti di Dalmatia non fo preso. (III, 434.)
_ Di Caodistria dil Capit.” et Pode.a di 5 come Damian di Tar
sia Castelan di Castelnovo li ha manda uno paso de li qual a molte len
gue per dubito chel sia spion e chiamato Simon et lo a examinato va
cila 0 10 manda qui.
_ Di Sibinico dil Conte di 23 come Turchi non hano fato alcun
dano su quel conta e il Conte Zarco e tornato voria le paghe c se li pro
vedcra di alozamenti per Castelnovo : vol taole et agudi ct dil armar
 448
. dila fusta dicc e pochi danari et 11011 51 arinera con homeni di volunta
ma ben tuorli per forza. (III, 436.) 4
_ Di Antivari deli Zudesi prega la Signoria atento el pericolo lho
ro se li dagi e mandi menitione. (111, 437.)
_ Di Antivari di S. Piero Tiepolo Pod.a di 42 si duel di S. An
drea Michiel Proved.r qual fa il tuto item lui a fato apicar ali merli di
la tera li cinque Pastrovichij fono presi in la barufa con Turchi.
_ Deli Consoli e Judici de Antivari di 46 suplicha la Signoria li
mandi fermenti da viver sono in gran calamita.
_ Fo baleta di far 50 schiopctieri per mandar in Antivari et ba
leta li danari per armar la galia Dollina item il mandato dil Capit.° di
le fantaric.
_ Vene S. lIieronimo Lion el Chavalier Avogador di Comun e
dise di contrabandi e a Sibinico tolti per S. Domenege Delfin Capit.°
dil Golfe: e a ricordo deli tre Sopracoiniti.
_ Del Capit.° zeneral Pexaro data sera Zara in le aque adi 5 co
me ha venti contrarj mai ha tocha niun loco per andar presto ni fa mo
ver le vele vol saper se ali 20 provisienati ha con lui li dia far le spe
xe. (III, 438-439.)
_ Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capit.° di 7 manda
avisi de Turchi quali fano qualche preparation in В051па manda una
letera di Martin e Piero Ludovenich data a Brigna li avisa zercha Tur
chi item scrive di certi debitori 1i in Caodistria saria bon scuoderli et li
danari si scoderane ponerli a fertilication. I.
Dil dito di 40 come mando el 110 (11 Jac.o Leperi a saper quele fa
no Turchi in В051па et dito li scrive dila adunatien fano csi Turchi per
corer in Friul over Dalmatia e altre particularita ut in ea.
_ Di chia di S. Piero Malipiero Provcd.r di 8 dil zonzer li do
Oratori di Franza vien di Hengaria ai qual li ha presentadi vituaric et
sono montadi in gripe item come il fradelo dil Marchexe di Mantoa
hesende con una caravela in Quamer trete la saita e amaze tre home
ni uno di qual era da cento le fe sepelir con honor a Fiume va in Bosi
na a Scander Basa: item de li a Vegia si arma la fusta aspeta herdine
item Turchi sono in herdine et diene cerer di brieve` item in un altra
letera dice eser vcro dil fradelo dil Marchexe di Mantoa qual con 30
cavali et 40 persone e lui vestite di beretin cen barba eser pasate e
uno sue lo vide va in В051па е1 0 vero di morti dala saita.
_ Da Zara di Rectori di 4 et 5 come lui S.' Franc.“ Venier Conte
e stato a Nona a visto il tuto e pocha aqua atorno c saria mcio far di
 4 49
sfar il terzo dila tera а provisto et item dile 48 barche maudono 111 4500.
socorso capo Hieronimo di Bertolazi: voriano monition perche quele ha
veano le mando a Nona e una si rupe la mandano de qui. till, 446-447.)
—— Fu posto per li Savij a teraferma di dar provision ali 11011 (11
Pasqual de Federicis merite a Zara combatendo con Тигс111.‹111011а11 40
al mexe item ali 11011 di Меха Buxichio merite a Napoli di Romania e
S. Marco da Molin Savio ai hordeni ando in renga e dise voleva poner
lordine nostro di mandar duchati 500 al armamento a dar a povere
vedoe et 11 mariti dile qual sono morti in armada et questo era miglior
opera che dar al presente provision a niuno et cusi 11 Savij di tera fer
ma non mando la parte et prima Го leto ­per tuti 1 Savij la parte di

mandar niuno per forza et cusi non 1`о mandato. (Iii, 456-447.)
— Di Raspo di S.. Ulivier Contarini Capit.° di 9 come'l adunatiou
di Turchi in Bosina fono queli andonovin Dalmatia item Charzego 110
mo dil Re di Hungaria a corso a Chamongrad locho di Turchi ec.
(III, 465.) ’ -
— Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° di 20 luio avisa
eser sta leva formenti li intorno e mandati in campo e per l arma non
si pol trar manda una letera avuta di Alcxio di uno Bernaba Calogena
de 49 li scrive l usir dil armada turchescha va a Corfu tolta hora quela
di Arta usite adi 9 et quela dila Valusa e iu hordine ma le nostre
galie lobsta et Mustafa Bei auto comandamento soto pena dil palo de
usir.
—-— De Antivari di S.‘ Andrea Michiel Proveditor di 24 luio come
adi 26 zonse li molto disiderato a trova asa desordeni biave di raxon
dila Signoria stera 440 formento et nula di meio non ha posuto ven
der la dispensation erano in polize monition tute disperse ha trovato
quele cose disordenate le va recuperando tuti 0111 ha lavora vol danari
da quela Camera voria far il Castelan Camerlengo con do scontri 11 Re
tor ha duchati 500 doro in mexi 32 sono anime 4000 et non hauo ar
eolto nula voria uno cargo di mejo per monition e polvere.
-— Di Cataro di S. Zuan Paulo Gradenigo Iletor e Proveditor di
24 dit zonzer de li S. Domenego Doltin Capit.0 dil'Golfo item per >una
altra letera di 30 luio come ha ricevuto li duchati 200 mandati per ar
mar li a dati al Camerlengo qual prega li sia .leva la contumatia et
mando alcuni Martolosi quali preseno tre zudei da Bagusi et par а Ila
gnsi sia sta retenuto uno gripe di Cataro e lui Proveditor li scrise ga
iardamente c lo lasono c manda de 11 11110 Orator spera couzera le cose
item ricevete nostre letere in sua laudo 0 dil Governo dili fanti dato a
 420
4500. Martiiiel di Lucha ringratia la Signoria e tula la tera ringratia dita
optima letera etiam dito Martinel scrive non ha compagnia et avisa
nove de Turchi veehie e de Pastrovicliij et etiam la comunita scrive
ala Signoria lauda il Proveditor sotoscrita и Judices minus et secretum
Consilium comunitatis Catari cum tribus Procuratoribus et decem De
putatis populi ejusdem »fet leta dita letera intese el bisogno.
_ Fo dito per uno vien da Ragusi e zorni 40 parte come de li e
neva Hongari haver reto giiera al Turcho a Smedro e brusa 48 vile e
dise tal nova al Principe: item intisi in le exercito di Turchi fo a Zara
et Nona ne morivane da 40 Turchi al zorno. (III, 470-474.)
_ Da Spalato di S. Marin More Conte di 2 avosto come queli
Stratioti dil Conte Zarco ande su quel di Crayna e tolse anime e ani
mali li qual di Crayna sono nostri unde queli armano 46 barche con
42 homeni per una dubita non vadi a Liesna come il Canzelier di quel
Conte li ha scrito et eso Conte di Spalato li ha scrito non fazi alcuna
novita et il Conte Zorzi di Crayna li a risposto non fa mal. (III, 475.)
_ Fu posto per tuti i Savij d acordo dar ali fioli di Pasqual de
Federicis morte a Zara da Turchi la provision liavia il padre qual sta
gino con li cavali a Zara: item ali fioli di Mexa Buxichio morto a Na
poli di Romania duchati 40 al mcse ali sei fioli di provision a pagare 4
al ano ala Camera di Candia et fo presa. (III, 476.)
_ Di Antivari dila comunita di 22 luie prega sia provisto di al
tro governo ch a quel dil Ped. S. Piero Tiepolo e fato il Camerlengo
scontro et mandano une capitolo dila comision a S. Stefano suo Orator
fo cemesa a nui. (III, 480.)
_ Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capit.° di 47 man
da una letera abuta di Damian di Tarsia Castelan a Castelnovo li man
da una letera li Dno Martin Ludovenieh Ban di Grigua come in Bosina
e reduti Turchi 20 milia diene venir in Friul ma lui crede verano in
Istria item e pasate il fradelo dil Marchese di Mantea per certo loco
abuto scorta de homeni 450 va a Maximiano item eso Pod.a dimanda
monition et che a Goricia si fa una forteza in el Castelo e cusi a Duin
dice per caxen di Turchi. (III, 488.)
_ Di Caodistria dil Podesta et Capit.° di 48 manda una letera di
Damian di Tarsia li scrive haver da uno Valentino Othorich Capit.° di
certe loco scrita el di de Nostra Dena avisa eser fama lIiingari e in ac
cordo e haver fato liga col Papa Re di Franza e la Signoria centra Tur
chi e il Duca Monaldo e uno altro e ponene a foche lochi de Turchi et
al incontro e Turchi 46 mila quali son sta roti item Turchi hano man
 121
dato certi Frati a brusar una tera chiamata Pizagia e sono sta presi hano 1500.
confesa gran cose: itcm in Bosina e adunati asa Turchi non si sa dove
vadino e per Ilongaria e la cruciata е jubilea per tuto. (Ill, 489.)
-— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capit.° di 20 come
in execution di nostre lctere fa il proceso contra S. Andrea Magno fo
Pod.a а Pingueno item el dito di 21 scrive aver avuto letere di 16 di
Franc.n Lepori da Bichachio qual manda ala Signoria dice fo da Conte
Stefano di Baglai trovo discordia tra li iioli e mojer poi ando al Sig. Io
veti Dispoti in Costagniza dove ha inteso tuta la Bulgaria c paesi di Sme
dro verso la Turchia eser levati la йог di zente vilana per andar al ar
mada resta solum Scander Basa con 500 cavali per varda di Bosina c
ver Besana poi ando dal Sig. Michiel di Blagni a `0thoch e fo bcn
aceptato et mando uno homo al castel de Turchi Camengrath qual tor
nato refcri eser solum quanto di sopra e dito е intese per uno meso di
Ilongaria quel Be con il Be di Polana aver mandato certe zente ncl
paese dil Turco oltra el Danubio e servia in Bulgaria zercha N. 9000
Capit. Bel Muschovih Jose sopra le zente d arme c hano fato gran pre
de e conduta la preda in Hongaria e ha manda dal lle per zente sichc
queli paesi di Bosina e ver Bosagna sta con pericolo item fo a Bicha
chio adi 14 trovo il Castelan dil Conte Anzolo Corvino e intese ut su
pra di eser solum Тurchi 5000 il resto andati ala Porta: item zonto
persone di Buda il Be e levato e va verso Belgrado con zente asai et a
meso colta per tuto il paese et le zente zonte а Bach et Ailoch sopra
el Danubio su la via di andar a Belgrado e dito explorator resta de li.
(III, 193.)
­- Da Vegia di S. Piero Malipiere Proved. di 20 do letere come
a nova defli Turchi si prepara per corer in Cerbavia zoe il по! di Scan­
der Basa e Scander corera in Friul item armato la fusta e li ha da pagha
di uno mexe е do terzi e col primo tempo si levera a meso suso Marco
Zimalarcha per patron e ha da ale zurme d.13 contadi 7.20 et per l al
tra letera dil fradelo dil Marc-hexe di Mantoa va al Re di Romani e che
dala saita morite Meser Inlio da Carpi. item ha nova Turchi in Bosina
e in hordine e voleno venir de li in Cerbavia. (III, 497.)
_To balotato il mandato di Antivari et duchati 15 a uno Tri
fon da Cataro et expedito vadi via. (Ill, 498.)
-— In questo zorno fo Colegio reduto el Conseio di х et fo aldito
el Sig. Scanderbech e li Oratori di Caurili zercha le cose di Albania e
fo terminato mandarlo via. (lll, 499.)
’ ­­ Di S. Domenego Dollin Capitano dil Golfo date in galia adi 15
 1122 `
1500. a Durazo come era venuto li per tempi cativi di ostro c garbin e las-o
le do galie grose ben arxnizadc con usti ala bocha e la galia Тragurina
feva aqua. (111, 500.)
­- Ogi in Colegio fo al dilo l Orator di Ragusi nome Martin Theo
doro citadino de 11 qual vene con maneghc a conledo presento letere dil
Betor et Consejo di Ragusi de 5 avosto in materia si duol di queli di
Perasto soto Cataro quali liano tolto certi zudei е tre done sul suo е
Turchi li vol erano in conserva venuti di Puia et per Colegio fo scrito
al Iietor di Cataro li debi render. (111, 501.)
»­- Di Antivari (11 5. Andrea Michiel Proved.r di Albania di 13
come capito 11 11110 cognominalo de Zorzi da Cataro con uno navilio vien
da Cotron cargo di fermenti dice stera 1000 е queli tolse per moni
tion perchc tuti de li credeva pan pan item dila Valusa spera quele
galie non potra usir е (11 aqua ala boca pie tre et. si Scander-boch fuse
de li si faria e non saria anda х ш111а some di grano di quel раехе пе1
campo dil Turcho. (111, 503.)
-- Fu posto per tuti i Savij dacordo di expedir Scanderbecli in
Albania et. il Casier non fazi partida soto pena di duchati 500 51 prima
non hara spazado el dito ave 20 di no. (111, 504.)
­- Di Antivari di S. Piero Bembo Castelan di 7 zugno molto vc
chia scrive mal di quel Pod.a et come el Provedador 10 fe Camerlcngo
con do scontri uno zentilhomo e lallro popular. (111, 505.)
— Da Zara di Rectori S. Franc.o Venier e S. Jac.“ da Molin Do
tor di 11 come il conte Zuau Corvino ha mandato a dire per la dife
rentia dil Prete di Scardona col far ec. item volerlo legni per opere
di larese da t'ar ponti item dil campo dil Turco hano eser morti 20 da
peste et il Vayvoda di Bistriza e certa parte e andati.
­- Da Raspo di S. Ulivicr Contarini Capit.o ha nova eser la peste
in li Turchi ct il Sigu- Zuane di Gonzaga paso da Fitline via et uno suo
explorator era li qual lo volse prender noto fo mandato duchati 50 in
Caodistria per dar a exploratori. (lll, 513.)
Settembre. — Da Caodistria di S. Piero Querini Pod.a el Ca
pit.° di 28 come per suo explorator tornatoda Grigna si dice il Re di
Hongaria a retenuto lÓrator dil Turcho item alcuni Capitani dil Re a
corso su quel di Turchi fano dani asai item che Scander Rasa e in Во
51па con cavali 5000 et in una parte dil excrcito fo a Zara li c intra il
morbo.
­- Па Nona di S. Domenego da Mosto Conte di 24 dana S. Franc.n
Venier Conte (11 Zara 10 11 con liii persone per infetar quel loco: et fo
 423
ne parole si duol asai non li ha manda danari monition ec. lo biasma 4 500.
asai prega si prevedi. ` У
_ De Antivari de 3 c 4 agosto di S. Andrea Michiel Provedador
in Albania scrive le monition ha in quel loco hiasima asa S. Piero Tie»
polo Pod.a fa mover' li populi a vociferar pan item avisa il n.o dele ar
tilarie sono in la tera et come quele intrade sono mal governade perho
za alcuni zorni deputo el Castelen fuse Camerlenge condo scontri uno
zcntilhemo laltre popular c prega la Signoria conferma tal 'herdine
item in la tera c persone 2700 in le caxe di fuera 300 lauda Marce
da Vale Contestabile veria fose refata la compagnia et per un altra lete
ra scrive haver electo uno salincr de 11 Dimitri Cosma da Dulzigne acie
li sali non sieno derobati et prega la Signoria lo voglij confermar et e
perfectisima opera. `
_ Di S. Piero Bembo Castelen di Antivari in questo tenor dice
mal deli modi di quel Pod.a e' dila sua eletion a Camerlengo ct il Pode
sta li bolo li magazeni dil ­sal e poi il Proveditor fe disbolar. (III, 548.)
_ Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta di 6 avosto come Tur
chi erano venuti iin soto la tera a depredar quel teritorie c dar il gua
sto: item eser venuto li uno citadin di Cataro qual nomina per scuoder
quele Zupani erano debitori et cusi li ha acordati ct rimasti d acorde.
(III, 524.) ' ' ‘
_ Di Caodistria di S. Piero QueriniA Pod.a ct Capitano di­ 3l avo
sto manda una letera li a manda Damian di Тагз1а Castelan a Castelno
vo li scrive di 25 el Viceban di Brigna le avisa Turchi in В051па >redu
ti da 49 milialec. item ch el Vayvoda moldavo a corso `su quel di Tur
chi etiam Hongari si preparano: item el dite Pedesta mande unaletera
li scrive S. Zuan Marcelo Castelan a Mocho se li provedi et pertanto a
ri'corda se li mandi monition acie diti Turchi non venghi a far dani.
(Ill. 525.)
_ Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conto di 3 aveste aver fato
la mostra di fanti quali vol danari etc. e dil Conte Zarcho ha sol'um ca
vali 60 li altri sono andati via per non aver le paghe unde fo scrite deli
duchati 200 ha et 400 se li manda dagi una paga e fo di danari dovea
armar la fusta. (III, 526.) ‹
_ In Colegio con li Savij aldito Scauderbech ceu li Oratori di
Caurili promete far asai concluso vadi col nome di Dio et za auto da
nari per far li Stratioti ec.- et S. Ank" Bon va Proveditor con lui in la
qual expedition» si spendera duchati 3000 e piu. (III, 544.) _
_ In questa matina fo balota monition per Caurili et denari per
 4 24
4500. la expedition di S. Andrea Michiel va Proveditor in Albania dimanda
una bandiera et uno Secretario. (111, 544.)
—— Da Gradischa di S. Piero Marcelo Proveditor zeneral di 4 et
6 come volendo fortitichar li repari vene di Gorieia li do noncij di Со
mesarij regij a protestar non facese far il ponte rispose c per conserva
tion di tuti contra Turchi e da mo si dovese far salvis juribus regis
partino contenti item aricorda si provedi di fanteric manda una lete
ra li scrive Mad. Dorothea e il Conte Zuane di Corbavia di 23 avosto
avisa Turchi gran numero eser reduto in Bosina a manda ali casteli
propinqui per saper la verita et inediate dara aviso. (Ш, 547.)
-— Vene D.no Bortolo Suzino Doctor da Liesna dimandando li
centia non poteva piu lezer overo potese meter un sustituto e lui lezer
quando li parese et fo consultato darli piu presto grata licentìa. (111,
556.)
— Da Spalato di S. PieroTrevixan Conte et Capit.° di 20 come
ha recevuto 11 fermenti et partesane et quele-partide tra 1i nobeli et pa
trimoniali Polizani tra li qual e venuto disensione siehe aricorda per
sedarli se 11 manda altre 400 partesane. (Ш, 558.)
­­­ Da Cataro di S. Zuan Paulo Gradenigo 110101- e Proveditor di
22 avosto come esendo adi 44 avisato da alcune spie tino adi 49 che a
Scutari se facea adunation di cavali da 4300 neli quali ne era 400 a
Cangi e pedoni gran numero 1 quali cavali haveano fato venir 110 da
Salonich da Scopia e tuti queli paesi erano adunati adi 47 per venir
a dani di Catal-.o poi andar a Budoa Dulzigno e Antivari: unde lui con
solicitudine provetc ali pasi non con forze per non haver ni soldati ni
zente paesane che val asa manco di cernede e sono homeni inobedienti
c pezo che capre auto gran faticha e provisto con astutie piu presto
che con il potere adi 20 a hore do avanti zorno zonzeno li soprascriti
inimici con gran impeto descendendo comenzono a combater un pa
so qual lui fe guardar da alcuni pochi Martolosi e fato star preparati
li Stratioti e combatendo al alba parse li nostri comenzavano a retrarsi
e abandonar il paso alhora 1111 pense fuora dela porta con segurta per
ho grande Martinelo da Lucha con zercha 60 fanti fra boni e tristi con
tamburlini e trombeti et 40 schiopetieri et fece saltar fuora dìla tera
tuti li puti et femene perche dala lontana i nimici vedevano et parevano
gran numero de zente ita che deno gran cuor a queli del paso nostro
et sbigotiti li inimici con altre provision et li Stratioti per queli pochi
sono si portono virilmente etiam Martinelo da Lucha con do altri ne
mai volse si serase la porta imo tuti andaseno mezo mio et 1100 mio
 425
fuera ala fontana a far li fati soi per non meter in teror la tera per 4500.
eser heineni asai spauresi et perche la cosa era secura havendo fato
prender li pasi i quali nimici fono da cavali 900 in 40000 pedoni da
3500 et per nostri ne fe morti c feriti asai nel descender ct homeni et
cavali е f di nostri solum _dei morti e feriti tre Stratioti uno morto 11
qual nemici vedendo non haver posuto prender el monte nen havene
animo di ristar in campagna e andono ala malhora ruinati afanati si
lhoro come li cavali in modo che zenti forono fuori dil teritorie si tre
vono mal contenti е feno gran parole con quel Vayvoda che li aveva
menati per non haver guadagnato nula e chi ando in qua chi in la fino
a une leche nominato Fiume di cavali ne meriteno piu di 400 е cusi
sono liberati Antivari Dnlcigno et Budoa per adeso di tal ataco de ini
mici et item non hane menate via alcuna anima ne fato altro dane ni a
vigne ni altre cose soluiu uno aseno per eser sta provisto a tute questo
stratageina fe far per necesita tamen sempre nen vano ad efecto e stato
miracolo е tute il paese lia che dir aricorda se li'mandi 1 legnami da
far repari perche quela tera dala marina e debolisima e niun а provisto
е bisogneria ala porta dila marina uno revelin saria di guarda e difesa
dila perla e pocha spesa le faria e une tiirioneto in une loco nominato
Sechine etiam sopra la marina verse Gordiehio e un gran peze di muro
marzo e veria 11 un bon reparo i qual bisogna farli per forza di legna
mi perche el teren e tuto sabien ne ha deli lcdame item a fato far
molti manteleti perho veria taele et item fo fato uno coperto elim por
la fusta in une loco avente le mura che une bastion ala tera perho
bisogna riiinarlo e farle altrove di che aspeta risposta subite: quanto
ala Valusa e ritornato un gripo mandoe a posta per saper ha referite
aver parlato con il Capit.o dil Celfo c lc guardie con tre galie sotil de
grose e une barzoto dice il Sig. a mandato expreso comandamento a
quel Ваза omnino debi far experimente di cavar larmata la qual tuta е
in aqua e iu pento non 11 manca che comodita sono galie grose 40 so
til 24 computa la Pagana fiiste 7 et altri brigantini e per haver la bo
cha poco fondo per l armata gresa la quale beca e pie 3 Ч, de aqua
nel mazor fondo e altro da 3 et manche e ha uno obstaculo dale nostre
galie e lin adi 24 non hane fate alcun experimento se non vien ala boclia
dila fiumara una galia sotil una fusta e-do brigantini per guardia dile
sue artilarie poste a dita boelia: quale sono in bon numero e speso sa
luta nostri et pasa oltra le galie c alcune non ariva e nostri con le ar
telaric li rispondono e intende c sta morti e guasti inelti Turchi dale
artelarie nostre e haver viste­ vengono fuora con li zepoli per schan
 1 26
1500. daiar laqua e nostri li saluta e subito lhoro scampano et c dodexe zor
ni \ene a quel Sanzaco uno Ulaco zoe corier dala Porta a dicto Mustafa
Bei per veder oculata fide la causa non cavano larmata e lui lo meno
ala bocha e poco manche non fuse morto dale nostre bombarde qual
tolse una balota di una dele pasavolante c in quel di si parti per an
dar ala Porta doveva tornar fin 16 zorni con 'la risposta et comanda
mento dil Sig. item a inteso sono morti e fuziti asai asaisimi de queli
erano per dita armata e in loco di queli dicto Sanzaco ha scripto tanti
homeni dil paexe c lin quel hora non haveano fata altra operation exce
pto tagliano legnami e pali asai per far de bastioni sula dita bocha et
etiam paliñcade per strenser la bocha del lìumc e darli piu corso acio
sc fazi mazor fondo item ha per bona via il Sig. Turcho ha mandato uno
corier al Sanzaco di Besina che Scander ch el vadi ala Porta ala volta
dil campo e che 1 armata dila Valusa e fata per venir in quel Golfo per
lascdio di Catare e se i non la рога chavar questo ista la clravera
la inv-ornata e vegnira a dretura li aricorda li in Golfo stagi 3 over 4
galie vidclicct a Durazo e al Sasno item queli soldati е in gran necesita
c. Girarde lo Contestabelc manda qui Franc.o da Salerno Caporal prega
sia presto expedito Martinel di Lucha a pochi fanti c 8 mexi non auto
un soldo li ha suvenuti la Camera е y povera con spexe asa ordinarie
etiam li Stratioti non e pagati siehe bisogna proveder.
_ —— Dil dito Proved.r di Cataro di 30 come tuti queli si duol dila
licentia data a Dno Zorzi Bochali capo di Stratioti et resta li Dno Zorzi
Itali item hano nova il Sig. Turcho eser lontano da Modon mia '12.
(111, 562-564.)
—— Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte e Capitano di 25 avo
sto come adi 21 li Stratioti dil Vayvoda Zarcho con el Viceban e Соха
le e uno Conte Martin Dudcsich cavali 300 in tuto feno coraria in te
ritorio dil Turcho nel distreto de Chercegovina in loco fra certi monti
chiamati Bachitino e ha fato grandísima preda de animali menutì cercha
4000 animali bovini zercha 900 cavali e cavale zercha 110 presoni 50
tra femine e maschi come li ha dito uno deli diti Stratioti dil Conte
Zarcho zonto 1i quela ntatina.
-—- Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capit.° di 7 come
per lctere di Damian di Tarsia ha inteso per uno noncio dil Conte Zua
nc andava con patente a tuti li Betori nostri li avisava che Misct Basa
dila Bosina cra arivato in Bosina c in termine di tre zorni era per le
varsc con 20 milia Turchi per corer et che per la via a scntito certi
colpi dubita siano mosi. (III, 570.)
 127
­- Da Zara di S. Franc.o Venier Conte eS. Giacomo da Melin 1500.
Docter Capit.° di primo et di do in la prima Stratioti non poleno durar
veleno danari cc. in la segunda di corti avisi comeScander Basa non
andava in 1’riul ma da fama per venir poi la dani di quel terîtorio perho
aricorda si prevcdi di mandarli danari e monition. (111, 574.)V
­- Di Zara di S. Franc.o Venier Conte di 2. scrive contra S. De
manege da Mosto Conte di Nena che 'non lo vol obedir imo quando
t'e 11 quele fece: er fo scrito per Colegio a Nona dolersi di questo ct vo­`
lese ubedir i Reeteri di Zara come sei superiori.
-­ Di Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte di 5 come ha per via
di uno dil Conte Zarco gran hoste di Turchi eser partida per Friul.
— Е1 fe balota monition mandade a Nena o per` dir meio a Zara
et duchati 200 quali fe mandati per la galia Soracomito S. Bastian Mar
zclo. (111, 572.)
-— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a­ et Capitano de letere
di 7 ct una di 9 in la prima come era ritorna une Zuan Biaxio explo
rator suo stato a Bichacho referise eser stato dal Conte Michiel dc
Bagdai a Spiron dove vene li Turchi 300 a cavale a far preda c fo cau
sa Charzcge qual con cavali 500 con il Conte Zarcho ando 8 zornade
di camino in lochi dc Turchi e fe gran butini e quel zorno torrione csi
Т 11г0111 resto di danizar Bichachi tamen nostri diprcdo Bistrîza et dice
Тurchi c pochi in Besina e a questi nostri corse niun li fo al opesto e
in Besina nen e salve li deputadi Turchi item fe a Medrusa dal Conte
Bernardin е (1100 il trar di bombarde si fa e per bcchar qual cosa ite
rum l ha rimandato per saper per un altra letera di 7 manda una letera
scrita li per Damian di Tarsia lo avisa di questa coraria fe il Conte
Zarco in lecho di Turchi et neta Charzcgho vol dir Ducha in queli len
guazi ch e il Ducha Zuan Corvino qual suo titolo e questo come si ave
una letera data a Trapina и Joanes Cervinus Opavic Liphtemicque Dux
ac Regnorum Dalmatie Croatie et Sclavonie Banus я 111 mansion da
al Principe и 111115.т° Principi et Drie Dno Augustine Barbadico Dei
gracia Duci Venetiarum Dne et patri nobis honorando n item par 10
dite letere di Damian di Tarsia scrive'nostri haver deprcdal in t'rc lo
chi dil Turcho Umicha Sinila c Mistara e fato gran prede. (III,­ 575

576.) ‘’
»_ Vcnc il Sig. Scandcrbcch qual c in hordine vel pasazo ari
eordo haver avuto una letera dil Duchagin :quai etiam 4volipasar in Al
bania c a un tempo ivi ritrovarsi ct. cusi fo terminale darli larsil va a
Corfu 10 111111 11 Caurili c techo la man a tuti el Ant." Bon va con ylui
 428
l 500. Provedit.r al qual c sta dato duchati 200 etiam fo balota certe veste ali
Oratori di Caurili in tuto perho non excedi duchati 25.
— Di Spalato di S. Piero Trivisan Conte e Capit.° di . . avosto
in materia si provedi al bastion di Narenta qual sta in pericolo et li sia
mandato il Contestabele deputato per eser senza custodia. (III, 577.)
-­ Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte di 14 come a ricevuto
nostre letere per Frate Ant.“ che si aria homeni per armar da queli
Frangipani undc mando Matio Gaudente citadin de li al Conte Anzolo
per questo li scrive indriedo meravigliarsi e non ha homeni per ar
mata ni mai si a oferto darli ma ben volendo la nostra Signoria servi
ria con homeni a cavalo et ha fato spexe in exploratori e avisar di su
cesi de Turchi e non е sta pagato et era velluto a Jabravali castelo suo
ala marina per haver homeni non li pol haver et scrive a mescr Zuan
di Arbe di questo: item come adi 40 per mezenita dil Conte Michiel
suo nepote feno paxe tra el Conte Bernardin e lui Conte Anzolo di
Frangipani et veneno con cavali 10 рег uno ad abocharsi insieme si
dice el Conte Bernardin vuol tuor Segna perho si ha abocato tamen a
Segna si sta con gran guardie item ha nova in В051па adunarsi zente
per Friul е dice o verano presto overo non verano per venir linverno
et le neve.
- Dil Conte Anzolo di Frangipani ala Signoria nostra data a Ja
blanaz ala marina come non poteva haver homeni ma si oferise con ca
vali et scrive queli e li Frangipani pol servir item il [le di Hongaria
prepara zente per eser contra Turchi ec.
—- Di Frate Ant.0 di Corvatia di 12 scrita in 11 lochi di diti Fran
gipani come andava con le letere in Hongaria e deli via per tuto si tre
ma di Turchi queli signori adunano zente e cavali asai.
— Da Zara di Rectori di 40 come per uno stato da Madona Doro
thea qual andoe da Scander Basa in Bosina per portarli il tributo di
uno suo castelo dice e in Verbosana senza hoste tamen vol adunar
zente per venir verso quel teritorio di Zara c non vol rason alcuna
che con si pocha zente voglij corer in Friul ma da voxe per Frìul con
clude non li venendo piu exercito non vera in Friul c dito explorator
vien da Bichach a mandato un altro.
-­ Di Vegia dil Conte di 40 et 42 in una come uno Nobelc de li
chiamato S. Ван-1010 Grabian fu a Segna parlo con Meser Alberto Capit.
qual e stato Orator dil Re di llongaria al Papa dice llesendo ala Corte
cl Conte Bernardin dimando al Re di tuor Segna il Ile dise totela ct
lui Capit.° si altero cou eso Conte et par dito Conte al presente si prc
 |22)
para con scale per venir a tuorla ma queli citadini vol darsi avanti f O 00.

ala Signoria nostra overo a Turchi ch a dite Conte Bernardin fano gran
guardie et etiam fuora dila tera item manda altre do deposition di do
in hac materia 0 prega li nomi siano tenuti secreti acio non interven
ghi come fo dil Capit.° di Barbier per avis'ar eso Conte t'u preso et mo
ritc et. par il Conte Michiel volese dar il Castel di Lendeniza ala Signo
`ria et eso Conte Bernardin ave a mat er veria saper dala Signoria 00
stra si dimandando queli di Segna ajute quelo eso Conte habi a far:
item per laltra letera di 42 manda una letera di Frate Antonio di il li
scrive queli Frangipani veleno venir 2111101- chìa ha navilij Siciliani
preparati siche avisa stagi in hordene: undo lui a provisto scrito in
Arbe et ben aricorda si mandi qualche galia va in armada deI li via

item ha neva Turchi haver pasa Bichachie fano 5 over 6 mia al zorno
et vieneno in Friul.
-— Di Caodistria di S. Piero Querini Pod. et Capitano di 14 00010
per una letera di Damian di Tarsia par li habi scrito il Conte Marlin
Lndovinich Visconte di Brìga come cavali 4000 di Turchi erano corsi
a une castel dil Conte Michiel item quelo dice Franc.o chori di 011—
gari non e vcro. (Ш, 590-584.)
— Di Lorenzo Simoni date a Jayza adi 7 drizata al Proveditor
)iai-zelo come era zonto li: et quel Bey havia bon voler: et с110 di
Scander Basa non 50 intendeva altro si non feva preparation di zente
tameu a sera li pasi non vi pol andar'niuno et che tino li oxeli 11000
paura: item a lasato une suo fameio a une castelo per intender qual
cosa et ite Scander e in Verbesana zornata una e meza di Jayza et 0
quatre casteli dil Ban prima si vadi li da Turchi videlicet Bagnaluch
mia 5 de Liviza Svezai mia 7 Grebcr 110 1302212 mia 7 da Bozaza Jayza
mia 20 item ad 4 zonse li a Jayza 30 eavali quali menono tre Janizcri
0 une Turcho presi dicono lAbazie,iiol di Scander teva adunation di
zente non sano per dove et in quel zorno corse 500 cavali a dani di
Тurchi et scrive altre particularita non perho nula da 00010 01 01 dito
Provedit. seguita in la letera come ha ricevuto nostre letere zerca l ar
coglier di feni e strami e ridurli alc forteze aliter bruzarli dice ha falo
piu comandamenti ma non veleno ubedir dicendo eser imposibile poter
portarli tuti ale forteze.
­­- Da Cherso di S. Ilicrenimo Bembo Conte di 5 come intese per
letere dil Conte di 3 di Nena li dimandava per ajute 400 homeni per
dubio di Turchi li scrive di . . .fato il consejo hano elecli videlicet di
li et. videlicet di Oscro 0 112100 mandati a Nena tameu senza 211-1110 per
r
0
 430
4 500. non vi eser pur una arma et queli lochi eser nudi di ogni artilaria.
(III, 588.) -
_ A Sibinico di S. Viter Bragadin Conte c Capitano di 40 come
queli dil Conte Zarco veriane danari aliter si veleno partir et li fo
mandato una paga qual non era zonta ancora item quela Camera non
ha un soldo la tera povera non pol aver le intrade per Turchi item dice
dil castel novo bisogna si provedi di guardia: come scrise ali capi dil
Consejo di х et fo balota taele mile et miera х agudi per dita forteza:
item fo balota il mandate dile fantarie da mar ec. (III, 594.)
_ Di Sibinico fe lccta una letera di uno Canzelier dila comunita
Dominice de Iiastis di 44 scrive a S. Zuan Morexini el Censier la con
dition di quela tera e il pecho pensier si ha e la beleza sua non vi e
forteza non vi e aqua se non per zorni tre item le torete si teria con
una galia non vi e monition e fanti mal contenti. (III, 592.)
_ In questo Pregadi parle S. Nicole Delfin fe Syndico centra S.
Bernardo da Canal fo Podesta in Antivari rispondendo a Rigo Ant.° li
rispose Aurelio Bazineti poi ando S. Iac.° da Canal fìol dil dito S. Ber
nardo e parle altamente justificlio asai comevendo ec. et sperava una
larga justicia or fo mandate le parte primo di procieder have 26 non
sinciere 24 no 48 dila parte poi fu posto per li Consieri Trivixam ch el
dito S. Bernardo stia in presen serado fino el pagi duchati 400 ali Syn
dici restituisa li danari tolti in Antivari quali siano per la fabrica sia
bandiza per anni 5 di eficj е benéficj et in perpetuo di Antivari e sia
taia le condanason fate contra li 5 Antivarani et fate contra raxon et
questa non fo presa item pesto per S. Domenego Bolani el Conseíer e
S. Polo Querini Cao di 40 ch el compia un ane in prexen serado et non
ensa fuera se prima non sara liquida quelo día restituir pagi ducliati
400 ali Syndici bandiza di tuti oflicij cc. per ani 4 non li posi eser fato
gracia et fu pesto per Ant..0 Trum el Censier ch el sia confina a Cher
so e si presenti al Retor stia uno ano in prexon con taia et stagi in
prexen fin cl pagi e li danari si reciipererano siano mandadi in Anti
vari et fu posto per S. Bernardin Loredan e S. Nicolo Delfin Syndici
ch el stia une ane serado in prexon rcstituisa ut supra et sia confina in
lisola di Page con taia duehatì 400 e la condanaxon sia publica in gran
Conseio ando le parte 9 non sincere 9 di no di Syndici 42 dil Trum 44
e queste ando zozo di S. Baldisera Trivixan 20 di S. Domenego Bolani
44 iterum queste do balotade 40 dil Trivixan 46 dil Bolani et iterum
dil Trivixan 38 et dil Bolani 48 et questa fu presa. (III, 696.)
_ Da poi disnar fo Pregadi non vene il Principe: ozi a Lie fo fate
 432
­ gation et dala Braza avc 20 homeni et par se li rupe lantena nave
gando adeo convene ritornar li a Liesna.
­- Da Caodistria di S. Piero Querini Pod. et Capit.° di 28 per
11110 suo cxplerator stato a Beglai dice nula eser di Turchi adunanza c
ivi eser sta brusati cinque Cristiani per caxon fono queli iene cerer
>llartelosi a lhoro dani dil Conte Michiel. (111, 632.)
— Da Vegia di S. Piero Malipiero Conte di primo come de Tur
chi 111 Besina nula intende ni etiam movesta di Frangipani a Segna
manda le letere abuto deli Oratori di Hongaria.
»- Di Raspo di Ulivier Contarini Capit.° (11 27 come ha mandato
cxploratori in Besina quali rcferiscono non eser alcuna movesta ni adu
nanza de Turchi ma si dice in Servia prepararsi exercito et questo per
paura e dubio de Ongari. (Ш, 634.)
—— Da Dulzigno di Andrea Michiel Proved. in Albania di 21 come
. adi 47 da Caurili scrise adi 46 alditeno molte bombarde a Durazo c fo
perche T111-0111 scerseno soto la tera si dice e sta Asapi 3000 di queli era
ala Valusa e lanzo 300 con el favor di queli dila vila di Andronezi de
predati dal Bayle da Durazo el qual Bayle mai volse restituir le cose
tolte ni per so persuasion ni comandamenti e miracule se ando il Ca
pit.” dil Colfo 11 et molti citadini sono pasati im Puja fuzendo le tiranic
dil Bayle item a'intcso queli di Antivari hano inteligeulia con Turchi o
fato li barati quali erano di fuere e tornati dentro ch c mal seguo e
bona parte dile so faculta c а Ragusi lui ha provisto di fermenti guar
die ec. item aspeta qualche fusta e andera a Rotaso per Ток-111101010: per
che Turchi li ha l ochio veria fuse provisto di fanti ec. biasema i Ве
tori di Antivari et Durazo per li mali portamenti fano ec.
­­« Da Curzela di Alvise Balbi Conte di 46 come queli havendo
inteso di Moden c Corou sono rimasti atoniti e quela matina 5010 la
loza alcuni zentilhemeni li a dito non aver munition ni vituarie c si
provedi dubitano dil armada dila Valusa aliter protestavano abandonar
la tera con li altri subditi li conforto ec. non sc li mancheria perho scri
ve si provedi e manda in neta quele bisogna c veria biscoto non hano
vituarie perche li navilij non vano et e gran penuria non c persona al
bisogno potese mandar tuor im Puja c altrovc slera 50 di biava siehe
si provedi.
­-­ Da Cataro di S. Zuan Paulo Gradenigo Proved. di 45 come
ricevete letere dil Capit.u dil Golfo dila perdeda di Moden e per via
di tcraferma per queli hano porta vituarie solo Modell partidi di cam
po de (11 l2 `ct 15 (111 pasate et 48 atermava non eser sta preso ma
 433
ben il borgo par hano fato festa ec. ill qualche loco e diceano per il 4501).
borgo e le galie nostre prese: or quel populo inteso sono rimasti вран—
riti c timidi e cusi li Stratioti dicendo si Modon e perso non bisogna
aspetar pitt in tera murata: lui Proveditor li conforto asai tamen
llano gran paura dicendo i nimici e mia 600 lontan e tremano che fa
111110 quando sara vicini et quela tera si ha guardar merli 4200 е р111
c non c e fanti voria aver previsionali o tien armata la fusta ma 11 101
lllici hallo fato uno 111-051111110 di 48 remi et ha ­uno 7 gripeti fato le
postize ct ben armati de homeni e artelarie e ogni di la nostra fusta
combate con lhoro e a Castelnovo si fa una tusta granda e presto e per
vararla a scrito al Capit.° dil Golfo voria li mandase una dile fuste itenl
in Castelnovo e Asapi 300 Jauizari 450 senza 11 homeni paesani voria
se li mandase danari e presto item receve nostre letere di haver la trata
di tormenti a Trani parlo con li mercadanti quali inteso queste nove
hallo muta pensier pur ha fato li sara conduti a Cataro 420 cara di
formento lasandoli uno duchato per caro dila trata e de li darlo per il
cavedal voria se li mandase qualche mejo per monition e biscoto miara
50 per non ne aver piu per haver servito le galie item de iniuliciv ha
per exploratori 51 adunano cavali e pedoni in gran 11.о per venir a llloro
dani e queli Stratioti sono li vol mandar le fameie via 11 ha dato bone
parole hallo contenta sta ancora 40 zorni voria sc li mandase altri 50
Stratioti et le monition ut patet ct che in quel Golfo vi fuse 4 over Б galie
sotil perlloclle si usise x galie dala Valusa e venise 11 qllela tera saria in
manifesto pericolo vol danari per li provisionati e scrive zercha certe
scriture vol S. Ant.° Condulmcr da lui: richiede licentia per zorni 45
aliter refuda sia fato in suo loco: item 11 Pastrovichij se rebelo e si re
duse dal Turcho lui mese tanto sospeto con Turchi dicendo questi avi
savane adeo li fe schiavi et alcuni e scampati e li vene a dimandar mi
sericordia e cusi queli di Montenegro a fato questo isteso.
_- Del dito pur di 45 hore 3 di note coule ha letere dal Pod. di
Antivari li avisa haver il Basa dila Romania e per venir li a Cataro con
exercito fra zorni 415 sara zonto а Podgoriza ch c una zorna lontan di
Cataro item ha Ferisbego Sanzaeo di Scutari eser morto: perllo aricor
da si provedi a quela tera.
­- Itelu una letera ala Signoria nostra di 46 sotoscrita и judices
nlinus et secretum Consilij comunitatis Catari” in consonautia si provedi.
-— Da Zara di S. Jac.° Molin et Dotor Capit.° di 31 zercha queli
soldati 11011 hallo che viver e li Castelani e creditori duchati 700 et
llloro Retori di salarj et vuol copi mial'a 40 in 424 perche de li li colu
 435
li Stratioti qui son sul lido con Marco da Navara Contestabelc con schio
petieri 50 quali aspetano li danari a mandato im Puia a far 50 altri
Stratioti auto in tuti duchati 4200 manca il resto tin n.o 3000 or el
Principe dise lo expediria e cusi Ant.0 Bon va Proved. con lui: tamen
era varia opinion in Colegio.
_ Da Budoa di S. Nicolo Memo Podesta di 23 septembrio di bi
sogni di quela tera non hano da viver ue he solum homeni da fati
n.o 480 unde voriano fanti il Contestabelc e qui: manda quela comu
nita do Oratori ala Signoria nostra quali sono comesi al hordine nostro.
(Ill, 652.)
_ Da poi disnar fo Pregadi vene il Principe: fu leto letere di
Zara di 49 setembrio di S. Sebastian Marzelo Seraeomito dil zonzer
suo li е stato a i'ena justa i mandati lauda S. Domenego da Mesto
Conte si porta ben a dato li danari e monition a Zara e va di longe.
(III, 660.)
_ Da Nona di S. Domenego da Mosto Conte do letere di 25 e
27 come queli Spagnoli sono li si partiuo veleno li danari item biso
gneria danari per fortifichar item le Episcope vadi li a far residentia et
poi risponde a una li fo scrita per la Signoria nostra admonendolo si
intendi col Conte di Zara et risponde cargando molte ese Conte et che
a scrite haverlì manda danari et nula abuto: adee fo laudato et per Co
legio scritoli una bona letera laudandolo: et fe balota una paga a queli
Spagnoli. (III, 665.)
_ Da Spalato di S. Piero Trivixan Conte di ultimo septembrio
come il Conte ...... di Crayna mando a dirli mandase une de li
qual mando li dise eser stato al Vayveda di Mostar e ha inteso come
Luca Sanzaco volea venir a tuer il bastion di Narenta siehe importa
si provedi ec. non vi e custodia ec. et perche era sta deputa Zuan
Paulo Morizio balota li danari za 6 mesi devea andar con 25 fanti li
io aricordai era tempo di mandar altri et comeso ali executori mando
110 Marce Cope con 25 fanti et fo scrite a Trau Liesna e Braza li dagi
aiuto et manda monition come apar.
_ Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capitano di 44
manda una deposition di uno Zuan Dorso citadin de 1i state a una fiera
deve capita mercliadanti asai et li referi alcliune nove come par in la
sea deposition qui avanti scrita.
_ Sumario dila relation di Zuan Dorso citadin di Caodistria al
Pod.a et Capit.° di li come eri adi 43 octubrio terno dala fiera de Cher
lina dita la Bianca deve fu asa mercadanti de Croatia e de Hongaria e
 136
1500. altri paesi dali qual a inteso in liosina cser pocha quantita de Turchi
ct non cra da dubitar perche queli paesi erano asegurati per il movi
mento dcl lle di llongaria qual era 110 verso Sinedro con persone 60
milia c il lic Alberto anchora lui si movca е 51 avcano adunar insieme
con el Ducha Stefano de Valachia con el suo exercilo a una tera sopra
cl Danubio dita Baz de 11 poi si ponerano al asedio di Smedro et questi
Signori e disposti ala destrusion di Turchi e vcnc ala fiera do l'`rati
partiti 111 Jayza dice che cavali 8000 (101 Ile di llongaria erano andati
dentro dela Turchia per 6 zernate et non trovando contrasto ritornoro
no con grandisimi botini e taiato a pezi asa Turchi paesani c brusato
asa lochi et che nel monastero lhoro a Jayza stava uno italian explora
tor noliiicava el tuto ala Signoria nostra ct nel ritorno di diti Hongari
vidclicct cavali 3000 11 viene al incontro 3000 cavali di Turchi mau
dati ala guarda dil paese c scontrati sono ale man e per Ilongari sono
taiati la mazor parte di csi Turchi a pezi e feno preda di cavali 700 (11
resto di Turchi fuzite: item adi 2 di questo foil colmo dila fiera al hora
di mazor coniluentia di persone fu fata una predicha per uno veneran
do I-‘ratc di S. Francesco el qual con grandísima fcrventia predice per
una hora c meza la cruciata el qual Frate cra dal matino e predico con
tanta gracia che tuta la iiera cra al audicntia persuadendo ehe ogni cri
stian se dovcse mover a resister a questi cani Turchi c far vendeta dil
sangue di tanti iniiniti christiani che haveano disfali e volerli destruzer
cc. c talmente dise che tuti erano ala dita predica erano convertiti e
hen disposti el qual predicator dechiaro grande indulgentie a tuti chi
andava ala destrusion o'con la persona o con la roba di Turchi.
—-— Da Dulzigne di S. Piero Nadal Conte et Capit.° di 18 septem
hrio come poi la dolorosa perdita di Modon a continuato molto quela
provintia e queli vedendo andar ala roversa mancha la speranza e li
conforti a questi tempi _c piu che necesari e a tenuto tinhora paesani
ala guardia hora li ha licenciati porcine haveano fato seta e si volcano
scriver con Turchi c haveano mandato al Sanzaco di Scutari or cso
Conte provete senza strcpito si per via di Scutari come in la tera adco
sono venuti col lazo ala gola n dimandar perdono ct eser sta induti da
do jotoni dila Boiana subditi dil Turcho or 11 a mandati fuora dila tera
aricorda siI provedi ce. e tera povera bisogna monition cc. c per
Colegio li fo scrito una optima letera dile provision si taria.
-— Da llagusi di liado . . . . . . di 23 come Turchi c Vlachi sono
soi amici capitano da lui ct era venuto uno li ha dito in gran secreto
il Sig. cscr andato a Salonichij dove invernera e vol mandar 120 vele
 487
dile mior e piu stringade a cavar l armada dila Valusa dove andera non 4500.
lo sa e restera in Levalltc 200 vele a questo efecto elle venendo la ne
slra armada contra questa­prima li vera driede et la metera in meze di
questo avisato S.r Hierollimo Zorzi e lia Ragusi scrito a Cataro et a
Curzola acio stagino riguardosi. (lll, 668-669.)
­- Da Dulcigne di S. Andrea Michiel Proved.r in Albania di 24
naralcser stato Turchi atorno a Durazo et per eser sta li el Capit.°
dil Golfo fu liberato item ha di Antivari quel Pod.a si porta nlal come a
par per do letere manda di Marce da Vale Contestabile una di 44 1al
tra da poi elle dito 'Podesta non vol oservar li ordeni fati per lui dil sal
et siehe non ha ubedientia vol-ia una fusla cso Proved.r per poter an
dar visitande queli lochi di Albania.
­- Da Durazo di S. Vido Diede Bayle et Capit.° di primo come ha
inteso queli dila Valusa volello tornar lc galie in tera et le artelarie e
munition e sta portate a uno castele ala Canina apreso la Valona et ha
no dispensa li biscoti per il paese con questo li rinovi a tempo nuovo
item Тurclli ogni sctimana coreno sete quela tera perho si provedi et
tamcn lui fara. (lll, 674.)
­­­­ Di Crevazia una letera dilo Episcope di Cllai Legato apostolico
ali Oratori nostri di 42 septembrio come Tartari 25 milia erano mia
20 de li per danizar ec. mandati per Turchi e il Re luni si partiva per
alldarli contra et non hesendo Tarlal'i е dispostisimo contra Turchi ma'
questi Tartari lo ocupa asai. (Ш, 676.)
­- Adi 49 oclubrio in Colegio vene Dno Benete da Page Docter di
Musoli fradelo dil Soracomito amazate e preso con la galia da Turclli
ala Valona exponendo l avo e il padre eser morti per questo Stade di
manda etiam per li meriti suoi qual perse Nardo con 44 tere im Puia
che avanzandoli a suo fradelo zercha 900 duchati di suo servitio et do
vendo dar dita quantita a nostri in questa tera sia provisto li habi poi
una certa vila soto Zara chiamata ...... et li fo date bone parole ce
mcso ali Savj la soa cxpeditione. (lll, 678.)
­- Da Dulzigno di S. Piero Nadal Conte e Capit.° di 24 septeul»
brio come ha saputo une mese venuto da soi exploratori tien a Seutari
come certi schiavi crane venuti di alcuni Timarati per tuor li cavali
pecho lontan di Scutari c questo perche l armata cra sta reta da queli
dila Signoria nostra e zorni 4 -l manchano di dita arlnata et vien per
tuer cavali per menar li patroni quali sono in tera slnontati e seapolati
c Turchi a Scutari sono di mala veia unde tal nova tal qual llla la scri
ve ala Signoria nostra et c da saper l altro zorne si ave di Antivari dila
 438'
4 500. morte di Ferisbei qual era Sanzaco in Scutari et lnoritc altri dice di
no. (III, 079.)
-— Di Nona di S. Domenego da Mosto Conte avisa come si duol
asai di S. Fran.° Venier Conte di Zara et licet avese una letera dila
Signoria nostra par lui S. Fran.o lexe publice dicendo haver jurisdi
tion ec. et adi 27 septembrio vene 11 0011 1а 5ра0а avanti et lui Conte
di Nona era in palazo li ando contra con la bareta in man lui non li
volse tocar la man et tamen non ha Podesta sopra di lui si non e sora
le apelation dile sue sententie 1100 non obstante fe proclamar chi vol
raxon vadi da lui a dolersi ec. adee li Spagnoli sono lì dise se tra lo
ro i se fano cusi clle dovemo far nui. (Ill, 680.)
—- 0а Zara di S. Jac.° da Molin Doctor Capit.° zercha la letera
li fo scrita di casar li paesani ne e asa non sa che far unde per Colegio
ita me et alijs consulente li fo rescrito non fazi altra novita al presento
et etiam t'u scrito in conformita al Conte di Trau richiedeva questo.
-Da Durazo di S. Vido Diedo Baylo et Capit.° di 24 septem
brio et primo octubrio in la prima di eser corsi Turchi per tin soto le
mura zercha cavali 200 e preseno zerti puti andati ale vigne a sunar
llva e ogni di minazano vegnir a combater le mura et nostri e pochi
in la tera e hallo a guardar З ш1а di muro et non hano 200 110111001 0
queli citadini a dito si la Signoria non ne provedera bandoneremo que
sta tera e anderemo via e questi non hallo li salvo la zenere sula 1030
га e le sue persone lo resto llano mandato via chi in qua chi in la et
scriveno una letera ala Signoria nostra non de conselltimeuto de tuto
el populo ne di sua saputa acio si provedi.
—- 011 dito di primo che le galie turchesche dila Valusa e dito le
voleno tirar in tera e le monition e sartie bano mandato al castel dila
Canina de supra ala Valona la panatica hallo dispensada per el paexe che
a tempo novo 1i faza tanto pan al incontro de li e il Capit.° dil Golfo
con do galie sotil e do grose venuto li per il tempo e ogni selimana
hallo qualche coraria di Turchi 0 hora mai non hano che tuorli fuor
dile mure per haver tolto il tuto.
Copia di una letera scrita per queli di Durazo ala Siga nostra
acio se li provedi.
и Seren.m° Principe et Dno Ex.mc ec. Idio in nostro testimonio a
3 ducemo et la ШРИ S. V. con quanta fede et devotione semo venuti
З soto l ombra soa et constantemente havemo persevera per tin a questo
п zorno non obstante ogni pericolo senestro dane et caso che multipli
3 citer hallo questa tera de tempo in tempo declinata et nihilum redacta:
 439
..ч ne da questo nostro proposito al presente remosi semo ma con ma 4 500.
zor fervor semo infiamati la patria la vita la faculta et figliuoli nostri
9ч exponere per honor et gloria della S. V. se quela per soa clementia
чи se degni prestarne il modo dove et come star et defendersi posiamo
questa nostra desolata citade. Seren.um Principe e de muri hormai
чч per vetustade circum circa celapsi denudata per la malignita del aie
re et ocupation de tuto el paexe atomo e inabitabile facta el circuito
e de tre migliara et ultra adeo che non ne atrovemo oltra 200 perso
п ne da fati dentro soldati ne altro presidio de zente che gran num.0 ne
bisognaria non abiamo. Turchi intendendo el stato nostro nel qual
se atroviamo laltro eri con scale facte et piu di 5000 pedoni el 400
cavali venere per scalarne le mure et in efecto lharebeno facto se
Idìo per soa misericordia in eedem instanti non havese facto qui
in porto arivar el Claris.‘“° Capit.° dil Golfo la cui magnificentia con
la galia acostandosi al paso et con le вое zente asegurando la tera li
fece da questo suo disegno questi cani desistere i quali con la preda
de homeni et animali nostri se ritirone ma non pero sono resolti an
zi de hora in hora con mazor n.0 li aspectamo ad excidio de questa
nostra misera patria cede nostra et captivita dele nostre done et fi
glioli per il che umiliter ai piedi di Vostra Celsit.e inclinati supli
chemo per amor del eterno Sig. Die se degni o fortifichar questa ne
stra patria che almeno da un simplice exercito et subita incursion
non siamo persi o meter tal presidio de zente et galie che de qui par
tir non posino che asecurar da qualche banda ne posiamo noi spera
mo che la Ex.tia V. per pieta et misericordia per ben et honor del
Stade suo exaudira questa nostra justa et miseranda suplicatione pre
sto et abundantemente ne interponera tempo ne momento perche in
ictu oculi exitio certisimo ne e iminente se veramente non li piacera
farlo overo a questa nostra estrema unctione ditferira rimedio saluti
fero noi con le lacrime agli echi a V. Sublimita le mure le chiese le
case nostre e il navilio ricomandemo: che ex nunc tuti per poter vi
ver soto lombra de V. Serenita fra Christiani de qui seme per le
'varse volendo piu presto mendicare ad aliena limina che tra infedeli
habitare et da Turchi eser epresi et trucidati. Nec plura gratie ec.
Dyrachij 49 septembris 4500. э Subscriptio. и Serenitatis V. tide
lis.mi serviteres Consìiium 42 et Universitatis Civitatis Dyrachij. п а
tergo. и Seren.mi Principi et Dno ELN" Dno Augustine Barbadico Ve
99netiarum ec. Duci Illus.m° ‚7 (111, 687.)
-— Di Caodistria dil Ped.a di 48 come era ritornato Franc.o Le
 440
4500. pori stato a certo Castelo chiamate Varanoguard di une Episcepo pur
in Bosina nula eser de Turchi с 10 neva 44 milia Ilongari liano corse
su quel dil Turcho 0 fato gran preda. (III, 692.)
_ Et fo parlato zercha la expedition di Scanderbech qual ha avuto
parte di danari li mancha il resto li Stratioti e fanti 0 0 Lio e aspeta e
cusi d acordo tuti eomese al easier fuse expedito. (III, 697.)
_ Da Dulzigno di 5.1- Piero Nadal Bayle e Capit.° di primo zer
cha l armada dila Valusa tirata in tera ec. e Mustafa Bey rimaste a guar
dia 110111 раг рег 00 Sanzaco de 11 sia sta manda per uno Zuan de
Marin Sanser scampato de qui per debito stava in Alexio: or ese Bay
lo venuto li a Dulzigno lo a retenuto ec. unde per la Signoria fo man
data dita letera ali Cai di х 0010 scrivi lo debi mandar de qui et si pro
vedi. (Ш, 698.)
_ Da Zara di Recteri di 45 come hane dal Bau di Tenina il fiel
di Scander Basa voler venir a dani di quel conta e za saria venuto ma
e restate per le gran pioze item eso Conte e state a Nona queli spa
gnoli vel danari. (III, 704.)
_ Da Budoa di S.r Nicolo Meme Pod.l` di 42 come ha fato la de
scrition sono in la tera persone solum 480 da fati non a intrade queli
poveri 01 рег darli il viver a partido fra lliero miera x di biscete ari
corda se li provedi ad ogni modo. (III, 702.)
_ Da Raspo di S. Ulivier Contarini Capit.0 di 43 ha per soi ex
ploratori in Bosina eser andati cavali 5000 dita ceinpagnia di Scander
Ваза 010 volta de Smedro in Servia et aversi scentrate in le zente dil
Re di Hongaria et da quele 0 sta rote et la mazor parte presi et questo
per persone degne di fede che ha visto esi presoni legati e cavali da 700
10 suso menati da Ongari c a visto a Buda el zerne di S. Franc.o arti
larie asai carchate in barcha al Danubio per pasar dal altra banda per
andar a Smedro
cruciata ct (III,
et aferina. in Zagabria
703.) . Medrusa е Segna e sta publicliata
I la

_ Dil dito adi 7 octubrio per e'xploratori venuti ezi da Podgo

riza 0 Р1рег1 paexe turchesclie ha si aparechia i alezamenti per Ferisbei
Sanzaco (1 Albania in une loco nominato Pechie e haver fato le cride
secondo el consueto di Sanzachi tuti chi veleno venir al guadagno 50
metano in hordine e comandato asaisimi paesani iniuaza eseguir a
dani di Catare et ha per un altra via el Sanzaco di Castelnovo minaza
‚ volcr far meter alguni bastioni za fati su 01 Sti-cto dile Cadene lui a fa
to tute 10 provision pel ma bisogna la Signoria provedi e per 1010101
dila fiista c za tre mexi la 1100 armata e auto soliim duchati 200: la
 141
Camera e povera a duchati 120 al mexe si convien pagarcl Castelan 4500,
fanti de castelo Camerlengo Mascri Sopramaseri e altre spese item con
Martinel di Lucha e soluui 40 failli veria do paghe li bombardieri oltra
montani lo cruciane ogni di dicono andera in Turchia nen veleno mo
rir da fame item per altri exploratori zonti a quel medeme ut supra c
dil zenzer Ferisbei a Pechio e il Sanzacho di Besina е 11110 altro si
aspeta: item dil zonzer li S. Sebastian Marcelo Sopracemito li e sta di
gran piacere lo ha ajutato a confortar e inanimar queli populi e lo vol
tenir li per qualche zorne. Aricorda si provedi e non si stagi su strata
gemi ec. item dila Valusa liano le zurme eser risolte tamcn non si vol
lasar la bocha di deta tiumara senza bona custodia potria far ec. sono
Turchi homeni astutisimi perho e di averne diligentia. ч

—— Da Durazo di S. Vido Diedo Bayle e Capit.° di 1-1 septembrio

tanlcn si ha di primo octubrio come une Stefano Jonima citadin de li
fe aprir le porte del Maistre jurato dila tera insite li animali fora per
modo che corseno Turchi е tolseno la piu parte di animali di quela te
ra item dila Valusa li Asapi sono stati licenziadi е larmata reduta ali
squcri'dove fu fata e а fato 3 саке per banda per habitar le vardie zoe
una per pope' una per prova una in mezo item dil venir li a Durazo di
Andrea Michiel Proveditor in Albania et a fato asa mal a tolte di ci
tadini e fato soldati chi da pe chi da cavale e dove i feva guarda senza
pagamento adeso li cenvcra pagar a scrito uno Zan Basegie con cavali
6 et si ha fate Avogador e Syndico e aldite le sententie par il Sanzaco
dila Valona sia sta cambiato vien une Asnatar Basa di una vila si chia
ma Iluxi e di vil condition et cunuche: e si dice che uno Turcho no
minato Marcozi dia vegnir a dcstrution di queste parte. (III, 704.)
-— Da Zara di Retori di 8 octubrio come el Viceban di Tenina
havia manda une mese a posta a dirli come el lio di Scander Ваза
adunava zente per andar in socorso di Turchi feuo roti verse Smedro
da Ongari dubita non venghino de li a Zara e dite Viceban e venuto
a Ostroviza per eser a parlamento con uno di lhoro Beteri veria Ii Stra
tioti vadi con lui cusi come a intendimento con li Rectori di Sibinico
Spalato c Trau e col Conte Zarco per eser contra diti Turchi venendo
— 111 Dalmatia. (III, 709.)
Novembre.-­ Da Zara di S. Franc.0 Venier e S. Jac.o da Molin
Doctor Rectori di 22 octubrio come li Spagnoli diNona erano non par
titi nou ostante il capo rimase con lhoro dacordo di dar mezo duchato
per uno tin vcnira la paga et cusi eri matina si levorono adeo quel
lego e rimase vacuo non selum di stipendiati ma etiam de homeni per
 442
4 500. tanto si provedi et ozi per relation di doy zoveni nobeli deli nepeti di
Meser Simon di Nasi ritornati dala fiera de Buchari hano inteso che me
fa 44 zorni esendo li a Buchari con la sua botega de merze cl capito
de li un Mathias da Buda lnerchadante el qual rasenande con lhoro fe
varie interogatione dil luogo di Laurana quante era lontan di Zara e
si 1era sul conta di Sibinico poi sconzurandoli li dise che colui che era
Prior di Laurana ha tanto praticate apreso la Regia Maesta di Hongaria
che li ha promeso di recuperarli Laurana et licet pari cosa incredibile
tamen prevederano al lecho solicitando la expedition di Nadine qual
sperano tuta la setimana che viene sara compite de coprir e reduto ala
perfetion la tore e cusi el revelin over Barbachan atorno adeo e reduto
in forteza che in tempo di incursione se petrano redur elle sara gran
bene di Besina altro movimento per adese non si sente: item per un
altra letera scrive quel Capit.o di Spagnoli vien ala Signoria cen fede
a Buda da quel Conte e dil suo servir avisane ill le mostre eserli sem
pre manchati е ultimamente zercha la mita. (111, 737.)
— Da Durazo di S. Vido Diede Bayle et Capit.° di х octubrie ce
me per la via di Corfu vien asaisimi sali in quel Golfo contra le leze
con ruina di quele Camare e desfazion di queli homeni e li hano dito
si la Signoria non provedi li е forze levarsi de qui item larmada dila
Valusa e in 11110 dimesa per questa invernata se pur insira qualche
brigantin e fusta non sentendo galia in Golfe ma stando el Capitano
dil Golfe non si dubiti niun ensa fuera et li fcri sartie e monition di
dita armata erano sta mese nel castel dila Canina ec. (111, 738.)
­- Da Zara vene letere questa matina di S. Franc.° Venier Conte
di ultimo octubrie come eri a hora di terza ebe noticia certa hoste di
Turchi descendeva in quel contado per la via di Xelengradi sopra 0
brovaz deve con fatica i cavali puel pasar a une a uno e pei se intese
dita hoste recto tramite drizarsi ala volta di Laurana pasando fra Cli
zevaz e Nadine via inconsueta per poter al improvisa scerzisar quel
contado che piu non era sta dipredato е zonze a hore cercha 22 e
benclle per via di Novegradi e Nadine con segni di belnbarde si svegliase
cadauno pur era tanta pieza e venti e queli contadini molto negligenti
al fuzer judicha harano fato qualche preda e questa note ha alezato
apreso Nadine do mia in Bicina vila dil conta dil Ongaro e dubita dita
hoste habi inteligentia con i Vicebani e da loro sieno stati guidati per
che fano bona compagnia а queli dil Ongaro e fra laltra preda che
hano fato hano preso S. Franc.o da Ponte Castelen di Laurana qual co
me si dice era venuto a una vila di quel contado chiamata Craschian
 4 43
рег vegnir li a Zara e havea disnato li ill casa del Zudese con D.no 4500.
Zorzi Gambiera capo di Stratioti e poi per certo impedimento era ri
masto de lì dove e sta preso e cosi ineonsideratamente sentendo le
bombarde si habi perso unde subito spazo S. Jac.° Manoleso per mar
e uno Contestabele con la compagnia i qual questa note infalanter per
via dil Lago intrerano llela forteza di Laurana e stara a governo etiam
dil borgo qual e mal conditionate per la peste e perche sara sta preso
deli vilani che solea fuzer 11 dentro e ha relazion per Turchi presi dita
hoste eser Turchi 2000 i capi lhoro sono Hierebei Hiecebei et Sophis
mail Vayvoda sono zente dila Bosina excepto uno d esi capi nuovamente
venuto de li con qualche cavalo item subito spazo una barcha ala volta
di Pago per trovar li 300 provisionati destinati a queli oontadi coman
dandoli la mìta vadino in Nona е ha scrito a quel Conte mandi 400 llo
meni con barclle a defension di quel luogo e cusi ha scrito a Cherso e'
Arbe spira questa note intrerano queli di Pago e le aque e molto gro
se non e posibel acostarsi a Nona pur hesendo partiti li Spagnoli a vo
luto provederli e bisogna ec. perche s il Viceban si intende qual per il
suo patron amato molto dal Duca ec. spàzera un a Tenina al Viceban
con el qual hano tenuto bona amicitia c vicinita per saper et si scusa
se scrive solo el Capit.° non ha voluto per eser sta alcuni zorni infermo
aricorda si mandi le 4 pasavolante atende il sucesor suo qual c va Luibo
mia 30 de li la tera e risanato e zorni zercha 20 non se ha sentito al
cuna novita. (III, 748.)
-—— Vene el Sig. Scanderbech qual li mancha zercha 4000 duchati
la soa expedition e sta speso duchati 2000 li fanti e Stratioti za zorni
50 c sopra Lio li arsili preparati ec.> or dice. non havea da viver avia
impegnato il tuto li fo balota di darli duchati 400. (III, 752.)
—— Da Durazo di S. Domenego Dollin Capit.0 dil Golfo date adi
47 octubrio llore 45 in galla apreso Durazo come per letere abute dal
Provedr di Albania li scrive da Dulzigno dovese mandarli una galla е
1а fusta e a caro lharia andasc in persona per poter conferir alcune
provision insieme perclle el dllbitava Antivarani foseno dacordo con
Turchi undc eso Capit.° per questo vene li а Dulzigno dcl qual intese
non era nula e Antivarani stallo nela devotion e fede solita benche tra
loro ne sia qualche mala spina come ha scrito ala Signoria Nostra dile
condition lhoro che sucerano la teta e Dio voglia ala tine che per ne
cesita non divertano et e za molti ani meritava quela tera eser reduta
a marina perche csendo fra tera con gran spesa c dificilmente si puol
guardar e lui Capit.° volea con la galla blltar il Provedr li qual li dise
 144 ­
4500. conveniva prima proveder a Dulzigno et de qui provederia etiam a An
tivari meglio 0110 51 fuse de li et li persuaso andase 11 veder Chaurili
loco novo c cusi hesendo protestato pcr letere di Marin di Greci che
si non andava de li si perdería la monition unde andoe e considerato
il sito dice e spesa senza fruto e la Signoria auto mala information et e
fuora de proposito butar via danarì 11 perche a redurle in perfetion ri
cercha grandísima spesa c a guardarlo altrclanto e de habitarlo non e
il mode per eser 01 paexe tuto de Turchi c nela tera 70 in 80 famegie
zente miserabilisîme che viveno de qualche robaria c se 111100 10110 ju
risdition da uno brazo e laltro da mar 0110 non permeteno che navilij
cargano fermenti ne per Dalmatia ne per Veniexia se prima queli per
lhoro non sono comprati e conduli in la tera e pei revenduti per esi
a dicti navilij e eusi fano incharir el graue c cusi si fa 11 Durazo da
`Cao di Laehi in Argenta in execution di una termination fata novi
ter per li Syndici a fin perho di bene acio elle la tera fuse ubcrtosa
ma costoro la convertone ut supra che non lasano trazer fra dicti
contini de subditi dil Turcho se prima non sono comprati e con
11011 inla 10111 e poi revendu'li et 0 cosa d importantia per la chare
stia siegue item eri zonse a Dulzigno dove trovo le do galie grose
laso ala hecha dila Valusa scorse per temporal la 0010 seguente cl si
parti c_le tre galie solil laso al Sasno zoe la Victura Tiepolo e Del
lîna e la fusta di Vcia stano de li ala consueta custodia e`cusi in
qucla hora tule tre galie si lievano per andar ale conserve c per
che li tempi chargano lhordine e questo le galie grose stano sorte
un pecho larghe in 111-0010 dela bocha dela Valusa e le galie 50111 111
Sasno con inteligentia de fuego e artilarie quando el bisognase et
per non poter star uniti piu ala spiaza bisogna piu n.0 di galie si per
bena custodia come per segurta: si voria haver tre galie grose do per
star ferme e una per andar e venir a tuor vituarie e galie 6 50111 4 per
star ferme et 110 per far lo efecto predito c darse cambio e questo e it
bisogno a patir quela vita austera tameu e per far il debito suo 0 000
puoche о con asa galie ma la fusta di Vegia e mal in hordine dubita
si disarmcra per eser el fusto'cativo e mal conditionato e non armizo
suficiente li homeni mal contenti е ша1 in hordene di arme hano auto
paga solum di lire 'i3 s. 40. con previsioni de li 11 511111 111110 danarì et
lui Capit.° non ha il modo: vedere di cotizar' dita_fusta per via di Cor
fu e se se 11 manda danarì aliter convera disarmarla item ha inteso a Bo
cha di Cataro eser una nostra galia avisa quel locho e Durazo ricerca»
no eser fortificati con presteza item dil armata dita Valusa sta al con
 445
sueto et non sente con zerteza la sia sta tirata in tera ancorche qual 4 500.
che voce ne sia e tornato sara al Sasno per via dila Valona et la cimera
cerchera intender el tuto deve per li tempi non e stato za piu zerni.
(III, 753.)
_ In questa matina io tizi lezer una letera traduta di schiave
scrita per Jurai Marchovich Cacili Conte di Crayna e de tuta la Agusti
nova Chunisca amico e servidor di V. S. la mansion dice u Nobili et
prepotenti D. D. Duci Veneto Deminieque Venetiarum ill.“10 et potenti п
data in Macharsca nel mexe di octubrio quinto zorno 4500 avisa e 45
ani domina e sempre e stato amico da testimonj S. Fantin Pizamano
S. Jac.o di Renier S. Marin More fono a Spalato S. Alvise Barbarigo
fe a Liesna S. Matio Bafo e ala Braza si duel di S. Franc.° Melin Con
te di Liesna al qual a scrite molte cose e non a date aviso alla Signo
ria e dila venuta di im Frate Bosinese di Scander paso a Fiorenza e sta
to a Veniexia 45 zorni item dicte Conte di Liesna tien do fradeli Ber
saicho et Alexa quali sono scriti cel Conte Zarco e avisa Turchi dil tu
to ec. er dita letera fo data ai Cai. (III, 764.)
_ Da Ragusi fo lecto alcuni avisi di 47 octubrio di S. Hieroniino
Zorzi qu. S. Andrea scriti ai soi fradeli il sumario di qual sara qui
avanti scripto. (III, 763.)
_ De Antivari di S. Piero Tiepolo Pod.a di 7 octubrio come feze
far la mostra ali 50 schiepetieri noviter mandati de li e trovo manchar
ne 44 a mese in leche di questi alcuni soldati erano li dila conduta
di Marco da Vale Contestabile ch e li et li danari avanzadi ch e duehatì
44 li dete al predito Contestabile per seventien sua e lo lauda assai e
con gran forza l ha tenuto deli e con gran eententamento di tutta la tera
a trovato nel gropo duchati scarsi g. 24 lune e la compagnia si dolea
item scrive zercha la trata di fermenti da Trani concesa biasema il Pro
ved.r di Albania et ivi per monition non e solum stera 900 fermento
e dito Proveditor a dato a chi li a piacesto dil resto di fermenti et a ri
chi e non a poveri e ali soi provisionati fati e ogni di ne fa pur che li
porta el Ducliato dil privilegio e a soi famegj a date di questa Ca
mera povera per provision duehatì 25 item li si trova anime 5000 e
in fra tera in meze dil paese dc Turchi e il Sanzaco di Seiitari e zon
to 4 zornate da S'cutari e si aspeta di hora in horai ne altro di novo )i
ocore.

_ Dil dito di 8 scrive mal dil Proved.r di Albania predito qual

lha caloniato a fato provisionati a quela Camera per duehatì 50 al mese
item a manda de li certi feno banditi per il Consejo di Pregadi cen ta
\ 40
 146
1500. ia videlicet Zanduna Piero Goetich tio de Marco Bataia et Domenego
Opascn e questo е quelo fo bandito el qual Proved.r sta a Dulzigne c
non vien 11 ali bisogni item il Sanzaco di Scutari e zonto a Pechi.
— Dil dito di 9 come а ricevuto nostra di 4 septembrio e ha con
fortato quel iidelisimo popule nomine Domini ec. per laltra zercha debi
casar paesani dile compagnie item ricevete certe monition е il biscoto
fo mal tenuto aricorda si provedi a certe monition.
—— Di S.r Piero Bembo Castelan di Antivari di 26 septembrio in
risposta di una letera scrita al Pedesta e lui ma il Podcsta ste asa avan~
ti ge la volese mostrar pur lave e per quela si li da la trata di stera
500 tormento zee dila Signoria da eser dispensado de li ec. item le
monition per il castelo mandate il Pedesta non lha volute dar: dice
mal dil Pod.a е lauda il Proved.r di Albania item cl Pod.a partito il l
Proveditr fe incantar el datio del vin e oie con el terzo di danari avan
ti trato in gran dane dila Signoria e centra la parte e a mcse le man
suse per il suo salario e la cita patise et 11 Pod.a li a fatto comandamen
to per nome dila Signoria non ensi di castelo e cusi per obedir non 11
sira et e mexi `16 e 11 e non ha auto da Corfu s'olum il salario di une
mexe et porta il tute pacientemente. (111, 7 64-7 65.)
- Da Zara di Rectori di S. Franc.o Venier Conte e S. Jac.° da
Molin Doctor e Capit.° di 8 novembrie come scriseno adi 29 here 22
Turchi eser zonti nel conta di Laurana da cavali 2000 e dila presa dil
Castelan ес. et hano diti Turchi eri si aviarono verso Ostroviza con la
preda dove ancor sono si judica paserano ala volta de Gracevo c da du
bitar mandando via la preda parte di lhoro siano per ritoruar fano ogni
provixion maxime al borgo di Laurana ch e da dubitar et S. Jac.o Ma
noleso Proveditor di Stratioti quela istcsa note fo mandato intro nela
ferteza per via del lago con pericolo de anegarsi per un temporal che
li reverso la barcha etiam la note seguente intro meser Zuan Tetrice
Cavalier el qual si eferse e volse andarvi fu etiam mandato un di Con
testabeli con la sua compagnia: atendono di hora in hora cl zonzer di
provisionati quali non e zonti se non uno con una barchcta a Nona il
resto si dice e in quele aque di Osare е zonti inandarono la mita a No
na c la mita nel borgo di Laurana: non polene avisar la preda fata ma
sano ha dcpredato 13 vile dil dito conta di Laurana dilc miglior ct li ho
meni per fortuna di sirocho non si polene traghetarsi al isola itcm diti
Turchi za n_iolti zorni si parti cavali 2500 tra li quali erano questi man
dati per Scander Basa a meter vituarie nele fortczc di Chaminganter
ct Cliuz ali confin dila Besina e questi poi per la via dc Bichach sono
 447
venuti verso questo contado per luoghi deserti per quallto 101011500 111 4500.
Turchi presi da nostri e torturati dicono eser cavali 4500 atendono a
provedcr.
­­- Da Ragusi di 47 octubrie di S. Hieronimo Zorzi qu. S. Andrea
a so fradeli come el S. Turcho se stima andava a Censtantinopoli si ju
dicava prima dovese invernar a Salenichj ma vedute le zente sue mal
in llordene andera а С01151ап11110р011 per far preparation in questa in
vernada si in mar lnazor come Constantinepoli Galipoli e altri luoghi soi
dita Natalia e Grecia per eser potente a tempo nuovo et se le forze di
Christiani non sarano unide se vedera el bel fracaso perche ozinlai i
nimici llano experimentato 10 forze de Venetiani siclle prevedase alllore
Dei conforta questa invernata si debi atender a ruinar o brusar lar
1110111 dila Valusa aliter la fara piu fortuna di quele fara lexercite dil
Turcho e il 10510 1111 arnlada soa e Mustafa Bey Sanzaco e quasi mor
to da dolor non posendo operar lintento suo e se non fuse sta per
soa nlojer elle fiola dil S.r saria sta za fatto 1110111 ec. item per une
mese dila comunita di Ragusi stato piu di un mcse in caulpo dil Tur
cho е zorni 25 si parti de li havia lasato il S.r al Ziton apreso Negropon
te е 11100 voleva andar ala volta di Andernopoli e non si sapea di certo
dove inverneria 0 11 o a Constantinopoli perhoche ancor sia sta vitorio
so ha auto tamen gran streta 0 morte gran n.o di soi valentchomeni
nell tanto in bat-aglia quanto di malatie era nel campo pareva un mor
110 0 10 zente tornavano ali alozamcnti tute amalate е meze morte iteln
che si aviso uno nevode del Caraman qual si e sublevato con molte
zente et ha 10110 110 10110 0 00150 11110 01 paese dil Turcho a queli con
fini dela Natalia e li sara necesario mandar sopra quela banda dila Na
talia zente al incontro item come queli di llengaria Polana Boemia 110
sia insieme con el Carabodan zoe el Vlacho per tuto resona sono in
hordine e a fato qualche coraria a queli confini e se li altri Christiani
vol-ano dare qualche ajute potria eser le cose anderiano altramente ec.
item elle quela tera di Ragusi e una scllala nimiella al Stado dila Si
gnoria nostra porche da Veniexia e di Puia e Marcha capita molte cose
proibite e in quantita prilno stagni vien di Veniexia poi di Puia e Mar
cha maxime dala fiera di Recllanati. item canevi 1110111 azali panziere
partezaue spedi da cele ec. e Bagusei per avaritia comportano et ari
corda si debi advertir. (111, 766-767.)
_­- Da Cataro di S. Paule Zuan Gradenigo Proveditor di 42 octu
brie come queli voriano andar a Roma al jubilee non li ha lasati partir
prega la Signoria si scrivi in Certe lo mandi de li acie la tera in questi
 448
4 500. bisogni non siano abandonati e cusi la comunita e lui tin di april scri
se ala Signoria nostra e alcuni Frati vene al presente con dite letere
et cusi consulente Colegio fo scrito a Roma.
-- Da Nona di S. Domenego da Mosto Conte di Б novembrio dil
zonzer de li Alvixe Zucarin con 4 homeni е arte per cavar e andati
atorno la tera tastando dice non e possibil cavar con badiloni per ha
ver trovato duro excepto verso el muolo e pedoni puoi guazar atorno
la tera tin apreso le mure excepto per mezo dito muoio che sl'ondra e
dice non si pol cavar per 11 tempi e aque grose etsi a cavar piu di uno
mie bisogncria indusiar a questo teurer ale aque base e ha fato cavar
arente i ponti е ha trovato duro apella i zaponi se potria cavar: item di
cc non рога trovar de 11 50 llomeni richiesi per dito Zucarin ma ben
25 per 8 zorni e non piu et dagando angaria tutti si partiriano. item
dice dila coraria di Turchi fata capo Bergit Vayvoda su quel di Zara
adi 30 octubrio e verso Laurana lla tolte persone 3000 item dice dil suo
Canzelier justa i mandati vera con lui ala Signoria. item per li Rectori
di Zara 11 fo mandato un proto a fato mezo torion non conlpido e alto
lin a-le mure manchali el parapeto e i merli postscrita per Zucharin con
li zitadini consultato e bona provision cavar un canal atorllo largo pa
sa х е fondido pie 5 in 6 e sara opera perfeta e durera sempre per el
corso dile aque che piu non se potra guazar el qual Zucarin vien ala `
Signoria nostra. (III, 768.)
-­ Vene el S.r Scauderbech solicitando la soa expedition li man
ca solum duchati 4000 et fo ordinato al Casier di spasarlo e detoli deli
disordini fano li soldati a S. Nicolo di Lio li amonisa. (III, 769.)
Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capit.° di 44 manda
una letera abuta di Tarsia Castelan a Castelnovo li avisa pur dile cose
turchesche et 4000 cavali reduti in Bosina siche dubitano hesende
stati a Zara e depredato il tuto non venghino di qua ha mandato explo
ratori a saper in Bosina. (III, 772.)
—- Da Zara di S. Piero Sagredo Conte di 7 novembrio eri fe lin
trada avisa dila incursion l'ata adi 30 per Turchi cavali 4500 e verso
Laurana a hore 24 feno gran dani di anime 3000 e anilnali 2500 e piu
con total ruina di quele vile dile qual la Signoria trazeva gran lltilita di
dacij: item el Cap.° suo colega za un mexe е stato amalato in pericolo
di ulorte e ancor non e libero tamen insieme vedera di proveder item
trovo li Contestabeli Zuan Torelo e Bernardin da Lignago con lhor com
gnie e fono mandati a Nona con diliculta perche volcano tochar una
paga prilna che li fu promesa e Теша sclliavo nlandera a Laurana
 449
perho si provedi dile paghe: item la cita di Zara e sana di morbo ta 4500.
meu non in tuto libera veria stera 400 fermento per li amorbadi ari
corda vadi per il castelan di Laurana in luogo dil Manoleso.
­-- Da Cataro di 45 octubrio come hesendo fata adunation di tuti
li homeni de Oracovaz paexe dil Turcho locho fortisimo e montuoso c
insieme asa n.o di Asapi e Janizari adi 9 la note se imboscono e la ma
tina saltarono dentro ali nostri confini dove era une di nostri contra li
ordeni a pascolar con 50 pecore qual fo depredate e scoperti dale guardie
nostre eso Proveditor avisate mando li Martolosi e queli pote con 20
cavali de Stratioti che era in la tera per un altra strata ala difesa al dito
loco de Oracovaz e trevono pochi homeni per eser andati ala preda e per
nostri fo brusati un terze dile lhoro caxc c zonti li inimici ivi sono ale man
e fono feriti di lhoro asai et morti zerca 7 e preso uno deli primi lhoro
qual le fece nel dito luogo apichar deli nostri feriti et morti do ita che
mesene in teror asai perche ivi niun Sanzaco ha auto animo di farli da
по per eser fortisimo et la galia Soracomito S. Sebastian Marcelo era li
si opere e subito salte in la galia con gran animo e tuta la zurma e
per aqua andono ivi e mese scala in tera e cen gran vigoria fe il posi
bile laudato da tuti si di hon governo et la zurma obedientisima e chi
ne avese 50 di tal sorte si peria meter per 400: item ha per li explo
ratori Ferisbei ha fato rifreschar el comandamento a tuti queli dil pae
xe menazando venir a dani di Cataro e ha fato comandamento fazino tu
te nete le strade vien de li е cusi fano е queli di Montenegro ozi die
no chiamar el suo shore zoe redursi insieme e consultar quelo diene
far lui Proved.r non resta meterli im paura per bon rispete ha tenute
la dita galia Marcela de 11 е con pocha zente e spaurosi queli di quel
teritorio aricerda si mandi in quel Golfo qualche galia е поп dice senza
causa: item li danari dil armar la fusta che mancando sarano asediati
per li brigantini e gripì di Castelnovo: item ha tenuto la tera a ben
merchato el fermento el staro 1. 50 videlicet venitian carne ec. non va
leno danari tien el paexe aperto da mar e da tera come fuse paxe acie
li subditi ce. e eruciati dali fanti videlicet da Martinel da Lucha rima
sto con 40 li lauda asai non si vol perderli per eser stabeli e mai hano
voluto partirsi dila Valusa la zurma e disciolta e le galie parte tirate
in tera li ceriedi posti nel castelo dila Valona item li fanti dil castelo
di Budea veleno danarì li ha mandati con bone parole: item per il Se
racomito Marcelo ricevete gropi 4 de paghe ordinarie e biave di Stra
tioti e zonto D.no Zorzi Becali e dice a una letera di partirse e parten
dosi tuti si partiria e la campagna non si pol vardar senza cavalì et di
 150
4500. manda 60 in 70 cavali prima si parli item per uno explorator vien di
chla dice Рея-151101 t'eva aparechiar alcune artelarie per venir de 11 е
meter alguni bastioni al Streto dile Cadcne ct ha za fato netar le strade
scrivera 211 Capitano dil Golfo li mandi qualche galio ct da lui non
manchera proveder. y
Dil dito (1117. manda una letera ricevuta da S. Piero с11Рг1о11
Governador di Trani per causa dila trata concesa per la Signoria a Са
121г1п1 e vol si paghi la trata 21 Catare e fa debilor eso Proved.
' Item 11 Zudesi menor et cl secreto Conseio di Cataro di 14. scri
veno alla Signoria nostra iu conformita laudano molto S. Zuan Paulo
Gradenigo Provd. lhoro e S. Sebastian Marcelo Sopracomilo nara l 110
nor auto contra Turchi ct nela iin dicono “ad cuius pedos res domos
iìlios uxores telupla et vilas nostras humilime v se reconlandemo ala
Signoria vostra.
-- Da Sibinico di S. Yitor Bragadin Conte e С21р11.0 (11 (10 novem
brio come inteso il corcr di Turchi su quel di Zara mando do cavalari
a Laurana per intender quali e tornati con letere di S. Jac.o Manoleso
Castelan qual manda et a bocha ha Turchi eser reduti soto Cluchievach
teritorie dil Re di llungheria stara atento a vardar quel contado et item
aricorda el bisogno di polvere e artilarie e monition racomanda quela cita
ch e il porto di tuta la Dalmalia е 1121 un grande e belisimo porto dove
staria ogni grande armata e non tropo lontan dil teritorio e un boscho
grandísimo per fabrichar ogni gran legno et e dil Не (11 Hongarìa a
rentc la iiumara fa mazcnar 11 111011111 121 Signoria nostra di quel conta
do item qui e uno lhoro Orator prega sia expedito el Conte Zarcho in
queli zorni con la compagnia soa e con el Viceban e altri de Corvatia
ha corso in tere dil Turcho 11011 (111110г110 е 1121110 fato preda de animali
zercha 4000 minuti et 2000 grosi e schiavi 46 е brusato molte vile et
volendo eso Conte bolar Ii cavali a dito Conte Zarco come la Signoria co
mando non ha voluto per non eser consueto e piu presto vol eser caso e
andar con Dio e vol venir in questa tera per proveder a molte cose e
lasera homo suficiente al Governo non e posibile dita compagnia se con
servi si non liano li danari eorzì al mancho ogni do mexi item di danari
di terzi di salarj e utilita non manda per haverlì da ali guardiani del ca
stel novo e perho si provedi del sal pochisimo se traze i dacij minuti le
spexe acrescinte е поп si pol etiam scuoder.
­­~ Da Dulzigno di S. Andrea Michiel Provedv dil Albania adi 25
octubrio zercha tormenti posti in Antivari per monition dice molte cose
voria uno rasonato le intrade dila Signoria a Dulzigno Budoa e Durazo
 \ 151
li Rectori manzane el tute veria se 11 mandase un con autorita di Syndi 1500.
co per le manzerie di Rectori e quele comunita lo a richiesto aricorda
si dagi tal cargo al Capit.° dil Golfo posi veder ec. item da novo per uno
di soto Scutari venuto di Sophia auto come Ibdin castelo dil Ungaro su
el Danubio escudo al incontro Achmat Beg con altri Sanzachi fone alc
man con Ungari c Turchi sono roti 0 frachasati 0 dito Sanzaco ferito de
tre lanzate e ch el Sig. andava di longo a Constantinopoli fazendo piu
camin in un zorno che altre volte in tre zernate e Ferisbego Sanzaco
dc Scutari venendo ale so stanzic zonto a Pechio lontan da Scutari tre
zomate have comandamento dil Sig. subito andase a Censtantinopoli
larmata dila Valusa 1 fusti grosi sono in tera 0 1 menutì in aqua con
guardia 00. (III, 776-778.) v
­- Da Dulzigne di une Simon de Sinio di 3 octubrio scrive co
me S. Piero Nadal Retor deli a tochato di 4000 duchati e tamen fa pa
gar a queli poveri che non hano da viver et va discurendo. (III, 791.)
Гu poste per li Savj ai ordeni serivcr al Capit. del Golfo vadi per
lAlbania asegurato lc 0050 dila Valusa fazi proclame fazi render ali
Rectori ec. formi il proceso ct etiam centra di Proved. et mandi ali
Avogadori et ave tuto il Conseio. (III, '7 92.)
-— Di Antivari over Dulzigne di S. Andrea Michiel Proved. di
Albania di 6 octubrio si scusa zercha li fermenti mandati in Antivari e
4sopra zo scrive in risposta di notra item dice dila Valusa stando el Ca
pit.0 dil Golfo li non usira e si Schanderbech fuse li si vederia di brusar
quel armata. (lll, 794.)
-—- Dil Conte Bernardin di Ifrangipani sotoscrita и Segne Vegle
Medrusìeque Comes п data a Chreglim adi 18 novembrie 1500 et
mando une mese qui si duel di certo dano fato per nostri di Pago a
quel castelo dimanda la rcstituzion et e lenga letera avisa in Besina
eser Turchi 4000 per custodia e nela fin dice и Ill. deminium vestrum
imortalis Deus in evum sempiternum con'scrvet ac in dies magis ac ma
gis angeat ac amplilìcet personamque vestrc dominatienis anos ne
smmsMmmmammmvmwmvwńmmtmjwœmmqmœm
lll. D.ny vestri obsequcntisimus. п
—— Da Vegia di S. Piero Malipiere Conte avisa come havia auto
dite lelere da Segna qual mandava ala Signoria nostra. (Ill, 796.)
Decembre. —— Da Dulzigne di S. Piero Nadal Conte e Capit.°
di 10 novembrie a here 10 di nete dil recever quel zorno nostra di 17
octubrio qual c sta di gran conforto a queli populi per le potente pro
vision si fano e leta in publico tuti mormorono dicendo seme pasadi de
 452
4500. conforti e mai non ne e sta subvenuto per el viver nostro non podemo
plui star a questo modo havemo perso le case e posesione per honor
dila Signoria e seme per morir da faiue ec. e lui per aquietarli tra con
sali e dapari ha provisto e cen bone parole elle spera per qualche zorne
scorerano conclude non si pensi tenir qucli populi пе queli luoghi si
non si delibera darli il viver dal canto suo non e per manchar item ozi
a here 4 di note e avisato per mese a posta da una soa spia di Alexio
Ferisbei Sanzaco eser zonto sopra Scutari con la sea Certe a modo di
ladro non facendosi a Scutari segno alcuno di leticia justa il consueto
judicha la spia sij perche a inteso da une suo amico turche dito San
zaco veler zonto sara a Scutari andar in la ixola di Alexio e armar
tuti qlieli navilij e gripi se retroverano nel porto dela Medea e dentro
de Aldrin che sono n.0 zercha 20 tra Bagusei Cervati e Alexiani e
con quela armata vegnir ala Valusa et ai dani e ruina di luoghi dil
Golfo nostro unde eso Proveditor dubitande si era in grandi afani ma
zonse la galia Soracomito S. Sebastian Marcelo a here 6 di note in
quele acque qual vegnîva di Cataro e andava a Corfu mando barche a
lui rechiedendolo quanto havese a caro la gratia dila Signoria nostra
venise de li et insieme con il Proved. di Albania era de li ando su dita
galia per conferir e consultono le provision c in quela hora si leve dita
galia su la qual mente il Proved.r per andar ala Medea e levar tuti
queli gripi e navilij sono deli c nel Aldrin e farli venir li а Dulzigno et
di questo si dara noticia al Capit.° dil Golfo ec.
­- Da Caurili di Marin di Greci non dice il zorne collie li Oratori
lhoro non sono ritornati Turchi venuti ale perte dubita asai di perder
il lecho si non se provedi e mandi Schanderbech qual fara gran fruto
et si provedi presto ec. (Ш, 825-826.)
— Da Zara di S. Piero Sagredo Conte et S. Jac.o da Melin Deter
Capit.° di 47 nevembrìo come era arivato deli la compagnia di Tomaso
Schiavo fo mandato a custodia dil borgo di Laurana e quele ha lasato
per non haver avute la sua paga li 'fo promesa e licet siano sta sobve
nuti di pan e vino prometendoli presto l arano si sono partiti perho si
provedi presto a queli e a Nona de li non pone trar un ducliato e deve
prima a Nona se reduseva a un trar di bombarda homeni 700 hora per`
le incursion non si reduria 200 item hano mandate D.no Zuan Tetrico
ale parte di sopra da Madena Dorothea e dal Viceban per meter hor
dine se faza le debite guardie e intendersi con lhoro acio el contado
non sia piu da Turchi depredado ma tal provision non si pol far senza
spexa item perla penuria dil viver di quela cita hano fato discargar
 453
dil navilio di S. Andrea da Mosto stera 225 fermento di raxon dila Si- 4500.
gnoria nostra e tenirano bon conto dil trato et dispensation. (III, 833
834.) `
-— Da Zara di Rectori di 43 novembrio avisa haver fato la descri»
tion dil dane abuto da Turchi manella anime 2500 et animali n.° 30
milia che e stato la ruina di eso contado item hallo mandato a Nona
Bontorelo da Basan e Bernardin da Lignago con le sue compagnie e
Tomaso Schiavo a Laurana con gran dificulta voleane danari come li
fo promesi per il Proved.r a Gradischa e se tin adi 49 del presente non
se li provede si partirano: item bano receuto el biscoto е mandato a diti
luoghi та 1е farine non sono zente haue provisto a dite compagnie di
pan farine et vine tolto sopra la fede lhoro la Chamera de li e anichilata
e dai dazìeri non si pol trazer nula e di lhor beni si trova danari re
speto ali tempi ed e debitrice a Bectori Camerlengi Castelani ec. da du
chati 600 ill suse perho si provedi e deli 200.duchati mandati il Con
te pasate consigne ala Camera per resto 1. 429 solum: item dil morbo
la cita c risanata voria stera 400 fermento per lazareto dove e da 433
amorbati al scoio di lazareto quali si mantien.
—— Di Caodistria di S. Piero Querini Podesta et Capit.° di 4 со
те рег ипо vemlto da Beglai a inteso eser venuto in Bosilla cavali
2000 de Turchi per causa dila motion di zente fata per il Re di
Hongaria tamen quest altro ane verano a dani nostri per haver bona
inteligentia con dit-l Re item manda una letera abuta di certo Prete li
avisa el Re di Romani vol venir a сашро а Gradisca et eser in acordo
col Turcho et per il dano fato per queli di Puola a Pexin el Capitano a
spazato in Lubiana e de li al dito Re avisarlo et concitarlo pill siehe eso
Prete come servitor avisa. (III, 837.)
— Vene S. Franc.° Venier Conte di Zara et volse referir dil con
tado dila cita di Zara di Nadine castel Novegradi Laurana con il bor
go et Nona et dila Camera di Zara ch e poverisima e comenzo haver
dato nel suo tempo homeni 480 a S. Simon Guoro Proved.r dil arma
da poi al Zeneral Grimani 475. tuti senza ruodolo ec. poi vene la in
cursion di Scander Basa che la prima volta stele zorni 44 nel conta a
dipredar e fe gran dane poi vene una certa malatia e adi 14 septem
brio lin questi zorni la peste vi e stata a Zara adee e ruinata de home
ni et al hora si trovo in >Zara non vi era 200 homeni da fati al presellte
dila peste e risanada pllr nel scoio ne sono alcuni amorbati ec. quanto
ali tinitimi prima quel Cosule videlicet Chollule` quele havi taja poi
li fo da licentia per la Signoria nostra di cenzar ec. se l ano fato ami
 454
4 О 00. cisimo e cusi Ii Vicebani е madona Dorothea e il Conte Zuane suo tiel
di Cerbavia quali veneno li a Zara e per la bona compagnia li feno e
tuta dila Signoria nostra dil Conte Zarcho nula dise item questa segon
da incursion a fate gran dane et Laurana ala forteza e cascha una
ala di muro bisogna repararvi е pocha guarda di Nadine Novegradi
non fu lasato compir e di Nena per opinion sua veria sminuirla di cir
cuito e poncrvi 400 cavali et cusi a Laurana per custodia ec. remeten
dosi dirlo poi il parer suo e li fo ordinato ponese in scriptis acio lor
dine nostro potese proveder. item presento un conto dili duchati .....
abuti quelo a fato la Camera e poverisima e presento il cento dila in
trada et usida al presente qual e la intrada l. 34840 la spcxa 74826
siche e di piu spexa f. 40046 poi mese la intrada dil castel di Zara
scodandose l. 43747.9.5 e la spexa 1. 44062.s.8. et per el Principe fo
laudato dicendo cra stato 11 in tempo di guera peste et carestia: et ne
haria un altro mier rezimento. (111, 838.)
_ Da Liesna di S. Franc.o da Molin Conte di 7 novembrio zer
cha haver mandato justa 1 mandati certo navilio con legnami a Catare
per 11 bisogni item homeni 45 per zorni 45 al bastion di Narenta per
lavorar come 11 11а scrito il Conte di Spalato avisa la poverta di quela
Camera non puol suplir ala spexa e molti nobeli creditori di suo servir
> e altri diene haver.
_ Di Arbe di S. Alexandre Contarini Conte di 24 novembrio
come e stato a parlamento col Conte Anzolo di Frangipani in certo lo
cho et dimandatoli justa li mandati nostri qualche homo per armar le
galie e rispose ne daria et che veriano et sopra zio scrive.
_ Di Zara di S. Jac.° Molin Doctor Capit.° di 44 novembrio eo
me quela Camera е 1п grandísima necesita е quel poche di gioza si
poteva trazer S. Franc.° Venier suo colega al suo partir l ha tolta e pa
gatosi dil salario e altre regalie e lui si trova creditor di 1. 4400 e non
si pol pagar veria si facese risponder de qui a qualche officio overo
scòntar nele sue decime.
_ Di S. Marco Mero Castelan di Zara di 47 novembrio prima
dice per il morbo eser manchato tra 11 in la cita е di fuora anime zer
cha 4500 c 11 danarì dila Camera si fa le spexe al presente a persone
450 che е a un scoie perche si provedi la Camera non puel e non pro
vedendo di novo la tera se infctera: item dile incursion n.° tre mancha
anime 5000 e piu animali senza n.° e poi in questa ultima incursion
anime 2500 ct animali 35 milia tra grosi e menudi e li Martolosi cir
cunvicini hano levato li residui quali Murlachi continue danizano e po
 455
cha provision c sta fata contra di lhoro e а proveder al presente biso 4500.
gna far come fo fato za ani 48 che fo la guera col Тurcho e quel conta
non have il decimo dil dano perche si faceva le guardie in б luoghi fuo
ra dil contado> in le qual si spendeva duehatì 400 а1 апо come apar
per li libri item qucla Camera ev poverisima li dacij hanno deschaveda
do da 43000 in 44 milia ‘1. е alcuni dacij non sono sta deliberadi per
non trovar chi li voia e molti daciarij vechi dimandano ristoro e non si
pol trazer da lhoro nula e vendendo il suo stabele non si trova chi lo
voia comprar e quela camera soleva haver sovenzion da Cherso Arbe e
Pago al presente nnla hano et gropi 20 al ano di duehatì 4001uno e al `
presente non si ha abuto 5 item la Camera ha molte spexe piu del usato
e Lazareto solo vol di spexa al mexe duchati 60 е bisognava far una
paga ali soldati soliti li ch e duchati 700 е поп hano potuto trovar du
chati 400 perho si provedi e li zentilhomeni e in ofiicio non si pol pa
gar dil suo servitio. item li balestrieri е provisionati di Castelgrando
lauda il Conte novo cercha ali provisionati noviter mandati perho si
mandi le paghe. (Ill, 839-840.)
—- Da Rovere di S. Matio Michiel Pod.a di 44 come cl Cardi
nal Curzenze e li alozato nel Monasterio di S.ta Maria lo ha visitato et
presentato licet non habi auto letere dil Capitano di Trento non vol va
di dc li via a scrito а Roma e in Alemagna aspetera la risposta si duol
asai non poter far ec. item el Vescovo Malombra di Curzola ragionan
do гоп eso Pod.a li ha dito quel Cardinal e povero voria qualche ajuto
dala Signoria nostra per viver( dicendo a Verona erali sta fato le
spexe.
­~ Di Caodistria di S. Piero Querini Pod.a et Capit.° et Zuan
Franc.” Marin Camerlengo di ultimo novembrio come ha ricevuto
la parte di Pregadi di mandar la decima qui per larsenal risponde
no ubedira tamen avisa di mexe in mexe non si potra mandar perche
tuti li dacj sono aiitadi di tre mexi in tre mexi a pagar perho ala iin
manderano ma qnela Camera e poverisima non supiise in le spexe or
dinarie im pagar li Castelani di Castelnovo San Servolo Mocho e Ca
stel Lion con lhor compagni e il Capit.° di Raspo e altri provisionati e
manda il conto del intrada e la spexa et non si potra mandar explorato
ri ec. e mandando dita decima non potria mandar altro che bezi per
che de li altra moneda non si scuode et per il conto lintrada e al ano
l. 47647 s. 40 la spexa ordinaria l. »484 30 s. 46 siehe si ritrova di piu
spexa la Camera al ano l. 456 s. 46.
-— Dil dito Podesla di 5 dezembrio come per uno mercadantc tor
 I
456
4 500. nato di Bosina ha non eser Turchi e che il Re di liongaria era reduto a
Jayza vol dir a Bazia con cavali 42 milia licet si stima 20 milia e per
l Hongaria si dice a conclusa liga con la Signoria nostra е quel Re
et eser morto uno Secret.“ nostro de li et di tal liga tuto il paexe e con
tento.
— Dil dito di 9 come ha auto una letera di Damian di Tarsia Caste
lan a Castelnuovo di 8 qual mandoe come ha dal Conte Michiel di Ben
deniza el Re di Hongaria a Bazia haver reduto le sue zente cavali 42
milia e questo perche a fato saper a tuti che compiendo la trieva ha
col Turcho questo San Mathio proximo tuti stagino preparati ec. item
dila morte di uno Orator dila Signoria nostra richo qual ha lasa al Re
di Hongaria rompendo al Turcho duchati 40 milia. item Todeschi in
Lubiana si congrega perche il Re di Romani vol far con exercito con
tra Milan.
­- Da Cherso di S. Hieronimo Bembo Conte di 9 zercha certa de
chiaration chi dia pagar o la comunita o la Signoria nostra alcuni da
nari dati a certi homeni mando per bisogno di Zara dicendo de 1i non
e altri danari dila Signoria se non dil Censo et li Judeci pagheriano. (Ill,
842-843.)
—— Vene S. Nicolo Michiel Dotor Chavalier Procurator dicendo
za 35 ani si havia fatigato e piu di homo vivo al presente in legation
per questa tera e anderia volentiera dove si volese ma e contumaze in
llongaria perho che del 4472 hesendo Conte a Spalato havendo un Ta
ri Peter Baron di Hongaria e Capit.° zeneral dil Re di Hongaria per a
micitia con S. Alvixe Lando Conte a Trau depredato Trau Sibinico e .
Spalato li fo comeso per il Consejo di x dovese farlo amazar con bel
modo et cusi posto hordine de abocharsi а Clísa castel `mo mia 5 lon
tan di Spalato eso S. Nicolo Michiel vi ando con do Contestabeli Jani
dal Borgo et Zuan Mathio dal Aquila et ivi fo amazato el dito Capit.°
con 8 altri presi zercha 45 di queli Signori mandati de qui poi sono li
berati siche andando saria di certo amazato per eser ancora di queli in
quela corte vivi suplicando di gracia la Signoria volese acetar la soa
scusa et mandato fuori tuti quasi voleva landase maxime S. Franc.0
Foscari Savio a teraferma et leto una parte dil gran Consejo 4479 po
sta zercha queli refudano non si posi revochar pone pena a chi mete in
contrario se non per li Conscìeri Cai di 40 e Savj di una man e dll altra
et or fo consultato io parli in suo favor non era di mandarlo per il
rispeto. (Ш, 847.) ‘
_ Da Rovere di S. Mafio Michiel Pod. di 45 ycome cl Cardinal
 459
di Hongaria e si dice `lo exercito dil Re eser a una tera chiamato Sme- 4500.
dro dil Turcho ch e fortisima item el Carabodan Sig. di Moldavia Vla
cho era a q'uela impresa con de Sanzachi е hamorti li diti do Sanzachi
e il forzo dile gente е apena il tiel dil S.r scampo-item in Alcxio е altri
lochi de Turchi vien condoti asa gripi corvati een sal e li vendeno
con dane dile Camare de li nostre item aricerda si mandi li in Golfe
qualche galia.
_ Da Sibinico di S. Vitor Bragadin Conte et Capit.° di 5 dil
istante aricorda si provedi al pagamento dile guardie di Castelnovo per
non eser posibile satisfarli da quela Camara e li'sara forza abandonar la
forteza si scusa a Dio е а1а Signoria nostra item ha leto a queli citadini
la nostra di 27 octubrio dile grandisime provision si fa tuti ne hano
auto consolation e prima stevano mal contenti: item intende per molte
vie grande heste de Turchi prepararsi а р1е et a cavale per vegnir a
dani in Dalmatia fara provision et suplicha sia expedito presto el Conte
Zarcho de qui et etiam 1 Orator dila comunita. (III, 892-893.)
_De Antivari di S. Piero Tiepolo Pod. di 43 novembrio come
Ferisbei Sanzaco con la Corte di cavali 40 adi 8 era zonto a Scutari 0
dila proclama fata chi se voleva far Turchi Ii daria arme cavali provi
sion et e questo per eserli mancato molti di soi cortesani: item che
Marcoychij e certi Martolosi dil Sanzaco miuazava dar il guasto a An
tivari et inteso questo per spie di Marchoy perche quel zorno a bore di
note 40 havendo intese li diti eser ascosti apreso la fontana dila tera
in costa dita montagna con ordine di cerer la pianura e quando ne
stri andase a recuperarla questi tal lascosti coreseno ala fontana a di
predar le done et puti di Antivari per far une presente al Sanzaco et
a here 42 eso Pod. fe usir fuori dila tera '40 zoveni lizieri capo il suo
Canzelier e une Nicolo Marcelin e al far dil zorno tolseno li pasi cir
condando li Martolesi ascosti et hesendo poi zorno deteno dentro e
fono ale man lhoro cridando Turchi е nostri Marche ne amazone 7.4
teste poste sopra le lanze et cusi amazone il resto cercha 47 che era
no caladi ala basa e une scapolo qual fe ferido di tosego et presene
uno Stephane Rusco dil conta di Dulzigno rebelo nostre qual zorni 20
avanti rebelo e fatosi capo di Martolosi per eser valente homo or fo
menate ligate sopra la piaza di Antivari. e tuti cridando questo e il
ribelo dila nostra 111.“п Signoria et in quel instante lo tajono a pezi
dicendo cusi faremo de simel rebeli item ricomanda esi Anlivaresi quali
si dolcne dili 500 stera di fermento li sono donati et poi rcvochato e
non sano la causa pregano la Signoria almeno voglj sia conduto de li et
 101

2.

Романа]: с. kr. vojničke Granice.

0d

Luke Ilića Oriovčanina.

Magnus ab integro saeculorum nascitur ordo.

Virg. Eclog. IV.

Svaka je država, kako sada, tako još mnogo više u stara. vre
mena, za moći živiti mirno od vanjskih, osobito surovih susjedali,
svoje granice manje ili više oboružati morala. Uslied toga toli po
trebitoga načela, uveo _je već „Numa Pompilio“ pogranične bogove
(terminorum Deos), koji su kod starih Rimljanah u velikom po
štenju stajali. Njegovi nasljednici, rimski carevi, išli su još dalje, uz
državajući neprestano u znamenitijih pograničnih mjestih vojničke
posade (vigilantia. castra iliti mansiones militares) kojih
poglavita zadaća biaše, sva izvanjska nepriateljska nasrtavanja krepko
odbijati. Kasnije, u devetom i desetom vieku, uvedeni su na njemač
koj granici stalni vojni odbori za istu svrhu, bez da su ipak Njemci
postojane straže uzdržavali. Njeki trazi toga zavoda nahode se u sa
dašnjoj vojnoj granici, koja svoj prvii pravi početak, zatim kasniji
razvitak i postojano blagostanje, kako ćemo niže viditi, jedino habs
burgsko-lotharinskoj kući zahvaliti ima; odlikujući se od sviuh do sadaÅ
obstojećih medjašnili vojničkih posadah, koje su razne vlade uvele, i
još dan danas uvadjaju, kroz svoje ustrojenje i vojničko odbranjenje.

Nu, budući da je c. kr. vojna granica imenito proti turskomu

svirjepstvu podignuta. zato je potrebno najprije viditi, što su ugarski
vladari, kojim njeki, prem zlo, početak vojne granice pripisuju, u toj
struci ustanovili, i kakovimi su sredstvi u branjenju Granice proti
Osmanlijam služili se.
11
 108

1370 podigo 4), celjskim grofovom tom molbom izručiti, da ju в nje

mačkim vojničtvom nu vlastito troškove proti turskomu nasilju oboril
žaju. Nu celjski grofovi obratili su kasnije na zlu svrhu ovu kaputu`
niju, nahrupivši god. 1445 u_Hrvatsku, odkuda ih Sibinjanin Janko (Hu
njadi) protjera.

Medjutim, bivši Sigismundo često puta pobijen, došo je na tu

misao, da vojničtvo bolje uredi, predloživši budimskornu saboru god.
1435 načinI kojim bi se pogranično vojničtvo, na koje su od trideset
i šest godinah dohodci zagrebačke biskupije potrošeni, zajedno s
državnim vojinstvom ustrojiti, umnožati i u debar red privesti moglo.
Nu ovaj predlog nebtijahu podupirati stališi i redovi. Odtuda sliedi,
da Sigismundo nije početnik iutemeljitelj sadašnje granice, kako Krče
lić 5) tvrdi, jer njegove želje nisu svrsi privedene, što više, njegov na
sljednik kralj Alberto (i437+ 1439) biaše prisiljen u poštanskom sa.
boru god. 1439 obećati, da ništa za obrambu granicab, bez dozvoljenja
velikašahI preduzimati neće. ß) Nu kada Muhamed Carigrad 7), a zu
tim okolo leže-će države, malo po malo prddobi, te ugarskim se grani
cam drzovito približati poče, biaěe u budimskom saboru god. 1454 obći
ustanak (Insurectio) odlučen, в naredbom, da se od Sigismunda njekoč
predloženi regest odmah podigne, bez dajeipak uveden. Što dovoljno
bježanje kralja Ladislava (1453-ł-1456) i većega diela velikašah po
tvrdjuje, čim se je Turčin na granioah kraljostva pokazao, komu je
Sibinjanin Janko sa manjim ali izabranim brojem domorodnih vitezovnli
na susret izašo, i kraljestvo od očevidnoga poraza oslobodio. S)

Ladislavov nasljednik Matija Korviu (1458-ł-11190) biaše prvi`

koj je postojano vojničtvo na državne troškove u Ugarskoj uveo, po

‘) Vidi: Fesler die Geschichte der Ungarn B. 3., slr. 777. Ludovik utemeljio
je u Senju kapetaniju. strunom što su se Senjuni na grobničkom polju pod
Belom lV напиши, a stranom da trgovini! podigne, n ne kako njeki hoće
radi granične obrambe.(?)

^">) Vidi „Питие Prnelimínares“ str. 263.

ü) Turci, sa pobjedom kod Varne god. [444 obodruni, начато hameloin u

Slavonija i Sriem, odkud" ih je Síbinjanin Janko pretjerao.

7) Godine 1453 predobi Sultan Muhamed ll. Slambul jurišem, a car Konstan
tin Xl. poginu.

") Vidi Fesler B. 4., slr. 912 do 932.

11*
104

kazavši n raznih ratovih 9)1 da se samo urednim i uvježbanim vojničv

tvom nepriatelj s uspjehom suzbitii predobiti može. Nu da i za nje
gove vlade, na granicah postojanih stražah nebiaše, pokazuju osim
manjih, skoro svakdanjih uznemirivanjah, dovoljno dva Ali-Begova na
pada na Sriem, i paše smederevačkoga na Banat.

Od Matije podignute vojničtvo, medju kojim se osobito tako

zvana crna regimenta odlikovala, vježbalo se n vrieme mira, držeći u
gradovìh posadu, neprestano u oružju, pod upravom vlastitih poglava
rah; te tako biaše ovo vojničtvo više početak sadašnje uredne pjehote`
nego li graničarskih obstojećih četah. Nu pod Matijinim nasljednikom
Wladislavom II. (1490+ 1516) umaljavalo se ovo uredno vojničtvo,
na toliko, da su medjašni vlastelini tim pozomije bditi morali, čim je
više padala moć i sila ugarska, a turskih sultanah rasla lo). Daje
tomu zbilja tako bilo, potvrdjuje kralja VVladislava П. povelja, s ko
jom podjeljujući slavonskomu kraljestvu grb, ovako veli:
1.Wladislav, Božjom moilostju kralj Ugarski, Česki, Dalmatinski,

Hrvatski, Slavonski, Bosanski itd. . . . Kraljestvo ovo (Slavonija) me

dju dvimi riekami, to jest: Savom i Dravom ležeće, drži i brani su
proli Turkom, vjekovitim nepriateljom i dnšmanom kraljestva, najbliža
mjesta, vodeći vjekovite bojeve, i braneći se tako, da nepriatelj želeći
prekoračiti granice, svaki put natrag sa. štetom susbijen biva. Poradi čega
mi ovo kraljestvo punim pravom jakim štitom ili dapače zidom ugarsko
ga kraljestva imenovati možemo. Da indi ovo islo kraljestvo Slavonija,
i pučanstvo naših vjernih u istom živuće, našu kraljevsko darežljivost
npoznade, odlučilismo ovaj grb (na trouglastom štitu dvie spomenute
rieke poprieko izrisane, medju njimi na podpnno crvenom polju l') gore
spomenutu kunu, njihov starinski grb, s naravnîmi bojami dati. Druga
dva polja, zauzimajuća gornju i dolnju stranu imadu biti modre boje.

”) Osim inih mnogih rntovah vojevâ Matija proli Turčin“ god. 1462 i 1463,
kad je Ali-Beg opetovano u Slavoniju i Sriem provalio. _ God. 1463 osvoji
Jajce; god. 1475 Šabac, a god. 1464 тет u Bosni; dočim je knez
Branković (глашатаи Kiniži) Turke kod Smedereva pobio.

'°) Turci su pod Wladislavom god. 1491 i 1493 u Hrvatsku i Krnjnskn pro
drli, god. 1500 doprieše do Gorice. Isle godine pobi ili Ivan Korvin kod
Jajca. -— God. 1502 opustiše vielu Slavonijn, a god. 1512 biahu kod Une
pobijeni.

") U novije vrieme grieše mnogi, rísajnći srednje polje zelenom bojom.
 106

Na gornjem polju zbog neprekidljivih i neutmdljivih bojevab, koj(` s

Turčinom imadu, stavljamo zvlezdu Davora (Mars), osim toga stavljamo
na štit kacigu s naravnom i vlastitom bojom, a na nju vitežko perje
da trepti kano po vjetru) koj grb podjeljujemo po zrelom razmatranja
i sa dozvolom Biskupah i Baronah naših slavonskomu kraljestvu i u
kupnomu plemstvu. Dano u Buđimu na začetje B. D. Marije 1496.“ ")

Iz navedene povelje vidi se, da su se medjašni stanovnici ponaj

više snmi proti turskim napadom, bez svake ine ili državne pomoći
branili, a znamo da su Turci veoma često napadali, osobito po smrti
Matije Korvina, kad suu malih ćoporih, poput razbojnikah i hajdukah
robili sela i varoši. Da ie u ono doba budi kakov postojani kordon
na granici bio, toga sigurno činiti nebi bili mogli. Osim toga poka
zuju dovoljno državne vojske, koje su, kako napomenusmo, proti Tur
kom na granici stavljene, da medie s nikakovim postojanim kordnnom
oboružane nebiahu, te tako nije tada već mogao početak biti našoj
današnjoj vojnoj granici.

U ovo vrieme osobne obrambe pada slaba vlada Ludovika II.

(1516+1526) koj, mlad godinami, ali star i slab duhom i tjelom,
nebiaše kadar, nesložne i za blagom i dostojanstvi težeće ugarske ve
likaša ukrotiti` ili jih na jedinstvo i odvažnost sklonuti, i na to natje
rati, da sjedinjenimi silami rastući turski polnmjesec sataru, ili ga
barem od domovine odbiju. Na suprot, Turčin, komu je opasni stališ
Ugarske dobro poznat bio, obodren nehajstvom velikašah, stane sad svake
obrambe lišene medje naše domovine prelaziti, te u unutarnjem harati
i paliti, bez da. mu je slabi i osamljeni kralj, radi izpražnjene penez
nice na snprot stati mogao. Na taj način pade god. 1521 Šabac i
Beograd Osmanlijam u ruke, što nemoćnoga kralja prisili, s privolje
njem velikašah, na budimskom saboru god. 1522 obrambu hrvatske gra
nice svojemu zetu nadvojvodi Ferdinandu I3) izručiti. Ovaj je ponudu
tim lašnje i pripravnije primio M), čim je višai za njegove države, po
imenu za. Istru, Štajersku i Kranjska, opasnost prietila; oboružavši od
mah s njemačkim vojničtvom na vlastite troškove gradove Klis,

l1) vidi Kre-enf, ш. sol.

'3) Kralj Ludovik ll. imno je za suprugu Mariju sestru nadvojvodc Ferdinanda.
a ovaj opet Anu sestru Ludovikovu. ,

") Vidi lslvanfi lib. 7. slr. 63.

106

Кюри, Senj, Biliač i druge na hrvatskoj medji ležeće gradove. Na

taj način biaše Hrvatska proti Turčinn ponješto osjegnrana, a Dalma
ciju uze papa pod svoju obrambu, dočim je današnja Slavonija, svake
pomoći lišena, surovosti turskoj i na dalje izvrgnnta ostala, te po mo
hačkoj bitki ls) malo po malo pod turski nesnosni jaram pala,

Iz toga vidi se dakle, da ngarski vladari, premda su mnoge, tako

rekuć neprekidljive, bojeve s Turci vodili, ipak nisu današnjoj vojnoj
granici početak dali, jer nigdje na granieali postojanoga korduna ne
uzdržavahu, kao što ga je prvi i pravi njezin početnik nadvojvoda
Ferdinando uzdržavao. Pa sve ako kadikad u medjašnih gradovib
vojne posade biahu, to su ipak od graničarskoga vojničtva, koje za po
sjedujuće zemljište vojnje, kako ćemo viditi, čisto različne bile. Nu
tko bi u prvašnje vrieme pojedine vlasteline na to i skloniti bio mo
gao, da podajnikom posjedujuća zemljišta poklone i da jih od svake
daćei desetine rieše, samo za to, da izključivo granice obće domovine
brane? Doista nitko, jer se nemogahu nadati vlastelini, da će na drugomn
mjestu naknadjeni biti, dakle se od njih to tražiti ni moglo nije. Od
kud naravno sliodi, da vojna granica do Ludovika II. pod ugarskimi
kraljevi obstojala nije.

Nadvojvoda Ferdinando, kao prvi početnik vojne granice, koj

gore spomenute gradove dobro oboružà, uvidivši do skora, da nije
Tnx-činu posve put u Hrvatska prepriečen, upotrebi zgodnu priliku, te
naseli većinom bosanskeitursko-hrvatske Uskoke po granici, podjelivši
im zemljišta bezplatno, pod jedinim uvjetom, da kao vojaei vlastitu
domovinu od turskih napadah brane, a kao poljodjelei, za sebe dobi
vene zemlje obradjuju. Na taj dakle način postavljen je temelj hr`
vatskoj vojnoj granici od Ferdinanda, već kao kralja ngarskoga. Spo
menuti Uskoci, razdieljeni su kasnije u haramije ili satnije (Сотри;
nie) postavši toliko opasni s vremenom Turkom, da je Soliman I, pri
nndjen bio, osobitu točku u pogodbe primirja god. 1545 poradi njih
uvrstiti, a Selim II. iskao je dapače god. 1576 njihovo konačno iz
korenjenje.

Medjutim biaše odabran već mnogo prije nadvojvoda Ferdinando

u Lìstopadu god. 1526 za českoga, a malo kasnije za ugarskoga

‘5) Dnc 29. kolovoza 1526 pubi Solinmn ll. kod Mulini-a Нашими пцнг5|ш
vojsku. Ludovik П. traživši u bjegu spasenje, “dusi se u čeljskoj kuljužini.
И?
d) Svakoj pojedinoj satniji dodani su sljedeći častniei, i to: kape
tan, vojevoda, barjaktar, stražmeštar, i njekoliko desetnikah (kor
poralah), konjaničtvo je imalo istoga imena častnike, izim vojvode,
koj je kod njih hadnagjom nazivan bio 95).

e) Svaka pojedina satnija imala je dobiti vlastitu zastavu, koja se

u mirno doba kod kapetana čuvati imala.

f) Budući da častnici niži od kapetana nikakove plaće od vlade

neprimahu`
dinu to su
za njihovo graničarskepokuće
uzdržavanje, pojedinim
tri poslenika. častnikom
ldavati na "'9).
dužne bile go

Od ove daće biahu kuće častnikah i podčastnikah iznimljene.

g) Graničarski vojnici moralnu о vlastitom trošku, uvlastitom odjelu

i sa svojim oružjem bezplatno na granici stražiti, i nad unutar
njom sigurnosti bditi. Radi toga postajahu

h) Svake daće i štibre lišeni, pravi vlastelini podeljenoga im zem

ljišta.

Budući pako da je granica u političko-ekonomičkom smislu od

županijskih ili kameralskih častnikali dosada upravljana Lila, koii se
nikako s vojničkimi slagati nisu mogli, zato je kralj Leopoldo I. u
isto vrieme odbor iz provincialne strane, sastojeći iz grofa Franje Na
dažda, Stjepana Kosai Aleksandra Nedeckoga, naimenovao, koj je u
porazumljenju s grofom Marsigliom medju granicom iprovincialom
medje ustanovio, i graničare u političko-ekonomičkom smislu od župa
nijah konačno odcíepio, i upravljanju vlastitih pukovnikah izručio; koji
su već godine 1700 n pojedinih selih, prostrana moć imajuće seoske
knezove, postavili. Ovi su o svom poslovanju samo pukovniku u sta
novito vrieme izvjestje davati dužni biliao).

") Liber memorab. Parochine Veterogradiscanac.

I1") Već god. 1797 liiahu zemljišta na sljedeći nněin u granici rnzdieljena, i to:
Prosli gnmičur dobio je 12 dnnah опиши, barjuktur 24, vojvodu 30, a sal
nik 72. - Dan oranja zadržaje 2400 [I hvati, odkuda дыми, daje satnik
108 juhu-ah, računajući jutro po 1600]] hvatih, imao; dočim je prosli gra
ničar samo 18 junu-ah imno.

a") Diarium Jesuitarum Paroch. Velicensis.

 115

e) Pukovnike imenovati će i na dalje Njeg. Veličanstvo, a sve niže

častnike dvorno bojno vieće, zato

f') Svi častnici s 1. studnom 1747 stupaju u carsku platju, radi

čega moraju

g) Do 1. studna 1750 sva do sada posjedovaua zemljišta predati,

budući da su graničari od davanja daljne tlake riešeni.

li) Oni častnici, što odmah svoja zemljišta neodadu, primaju samo
polovinu platje.

i) (lraničarsko vojničtvo sa. regularnim uzporedjuje se, nu tako:

da se graničari uviek kao lahke čete smatrati imadu. Uslied toga

j)v Podjeluje se graničarskim častnikom jednako i obće promicanje

viših čestih (avançement) u redu s inimi častnici austrijanske
vojske. itd. '

Spomenute točke uvedene su do god. 1747 u hrvatskoj granici

podpunoma, a ustrojenje slavonske granice pričeto je istom, kad je god.
1749 jedan od provincialne strane, pod upravom predsjednika ugarske
komore grofa Antuna Gražalkovića, sklopljeni odbor, u pribitnosti
l`.-z.-m. Engelshofena medje iznova med granicom i provincialom iz
jednačio i ustanovio. Po đokončanom izjednačenjn biaše slavonska
granica u tri regimenta razdieljena, podpunoma uredjena, te su u njoj
svetačno s 1. stndnom 1770, kao i u hrvatskoj granici, gore spomenute točke,
premda su već prije većinom uvedene bile, u život stupile; dočim je
tisansko-maroška granica istim danom ukinuta, buduć da _je stranom
predobitjem Banata god. 1717 i 1718 suvišne postala, a stranom što
ju je već god. 1741 Maria Theresia ugarskim Stališem odstupiti obećala.

Biaše namiera cielo austrijansko carstvo živim zidom, t, j gra

ničarskirn vojničtvom opasati, s toga je nastala potreboća u Banata i
Erdelju, poslie prognmija turskoga, takodjer vojnu granicu ustrojiti, ko
jom je, stranom komora, stranom vojničtvo upravljalo. Nu radi silnih
preprekah pošlo je mnogo kasnije za rukom žudjeno djelo svrsi pri
vesti. I premda je u 'Banatu f'.-m Franjo grof Merci već god 1724
o tom zavodu počeo raditi, to je ipak istom god. 1767 podpunoma posao
uredjenja svršen 35). Erdeljsku granicu, počeo je god. 1761 general ko

35) Griselini Geschichte des Telnescher Ватин, Th. l., str. 153.
 LII

bo-le
rubielß
mKerdy
We15
Drugs.
ska
anèearд:helyui
sbwlaсуш.
ksepëi
zsszent
iäku-
kom-a-
leioklbuelnscki _
Ima
Бирмы
0km-)ke
No“
stap
ugdje
renutagiment@
tekucì oGv8
rn5
agdrЁ
вlasdkl[sak_l Oszik
‚И?
Szerde
Prva.Sikul_
14
юaviв7nгkоoаvcвiьhа‚ „ou
:i
5“
bliedoсN
­ч-т»yепе
Msvletlo
Ple9
troslvevne:
Ё
'â
avraldcmslka
ё
Ъ,
Ё
Щ
Ksvìetlo
sive
a13
Vl;
rlaäskeo-bieliäruska modre
stile
nicì
gyn
re
GBroj
Npodìg-
eaniemrneolvnayt7_njo Gospiéu
Lièka
iuta.
1L;саЁ 'йще ‘Én
»ê З¿s
Ogulinu
O3
iuta
gulinska. 0d
“manie
lutebiela.
KSИ
4
Z
aluljnska
rlovcu
З
Ё
ausakamâ
aРаспад:
zDruga
m11skß s _ Nbiela
Panèovi
jboje
12
nebeske
e,_¿42
l 3;
mèkв
aQb¿s
an ßkn
гзхbiela
Otoëcu
о‘2
Ё
тёка
eomèJe
m““â
î>
GV6
jemn-egjevaekb_
l
a иш—
Sajkaëka
bTitelu
boje
Bi1764
ke(Seta.
rl-=eft»n—.e Glini
è
SsPrva.
йиш
10юi hlm
ё
Orlatu
16
Рта
‚5
:ë b
l_E :Оде
cnoJa
vlaëkanЫzeNasodu
m17
u;Druga
ov‚Чe
вKíuta
ñ
riì‚с;
evaëkaè
.B
l

йиъа
E:
l:н.о.

)m
n___

д»o_
k
вы._

_„E
. __ im их:_ - _

@AS эделзщпшв щиэшъёэх alum! ns od lquo nfuafpmn щмщвп

эиц‘вц zg uäogs'elumuoulo (un'eququos) ‘uuqns в 999111 zg ‘вйшрош
шрор af pmi креатина олрошонщдв ‘оиэрмп afml во! 5 suuup -glm-Lâ
aque.) эшэшвйех принц

'6N @In арии nua[o.usn 'a '1l шцш З‘иэшш идиш wguzux -oxd
швищш щпиЗмщ пиши ‘anagmoad papelâ en ‘olafpo 'afml al' или
SI
120

З.

Ustrojenje političko-ekonomičko
с kr. voine Granice.

Jura dnbat, lcgesque virls, operumque laborem

i'artibns acquabat justis.
Virgil. Aeneid 1. 507.

Ausfrijanska vlada, koja od starih vremenah na podizanje i iz

obraženje vojničtvau granici mnogo žrtvovà, uredi, premda mnogo ka
snije, granicu i u političko-ekonomičkom smislu.

Prva. biaše carica Marija Theresija, koja uvidivši graničarske

zasluge u nasliednom ratu, novi ustav granici podade, naloživši f.-m.
Noubergu, da ga. shodno vremenu i stanovništvu izradi. Ovaj lativši
se posla, izradi velikim, nu zaludnirn trudom i pretjeranimi troškovi tako
zvana: „graničarska prava“ (Grenz-Rechte), koja su na. Obću
graničarsku žalost u cieloj granici dne 18.1ipnja 1754 proglašena bila.

Uslied ovih tobožnjih pravali izgubili su medju ostalirni grani

čari: a) vlastničtvo zemaljah, koje postade vojničko leno (Militärlehn),
b) graničari moradoše kao poljodjelci danak platjati, i desetina da
vati, a kao vojaci bez svake nagrade o vlastitom trošku služiti, —
с) graničarske kuće imadoše odjelo za vojnike iz domaćega sukna boz
platno nabavljati. Napokon d) vojnike po razmieru množine ukuća
nah, ne pako po razmieru posjedovanja zemaljah stavljati itd.

Ove i ovim slične, s punim pravom rekavši nepravde, koje bi se

bez svakoga truda. i troška uvesti bile mogle, prouzrokovahu toli
veliku nezadovoljnost, da su nasamo mnogi u Tursku pobjegli, gdje
tolike danke nisu plaćali; nego su i bunu, osobito u karlovačkoi granici,
radi tlačonja i toli nepravednoga. postupanja častnlkali, već god. 1755
uskorile.
 125

li) Svaka graničarska kuća. mora. gruntarinu platjati, i to od jutra

oranice (1600 E] hvatih) prvoga reda 20 kr., drugoga reda 16
kr., a trećega reda 12 kr. Od jutra. vinograda forintu, а. od
jutra voćnjaka 30 kr. Na. suprot su pokućnice i bostani od
svakoga danka prosti. Osim gruntarine mora

i) Svaka graničari-:ka obitelj od jutra orunice jednoga rabotara i

pol kolab nn godinu davati; dočim častnici i drugi, koji nisu
graničari, od jutra 25 '/__, kr. plaljatiu Isto tako imadu zanatljije
obaška od svoga zanata :2 fr. 40 kr, na godinu platjati.

j) Osim carske rabote obstoii iseoska, od koje nitko nije iznimljen

k) Doliodci graničarskih regimentah sastoje izvan gruntarine u raz

nìh drugîh daćah. Napokon:

l) Svaki prosti vojnik zaslanja 5, freit 6, desetnik 8, a stx-aime.

štar 10 jutarall oranice, od kojih graničarske kuće ništa nepla
tjaju. itd.

Graničarski ljubimac nadvojvoda Karol, uvaživši u toli krvnih

bojevih zasluge graničarah, dao je ovomu ustavu povod i u život ga
je uveo Nu kasnije, kako Kussan l) pravo veli: kroz nebrojene
tumačeće propise i muogovrstne norme, bude tako izopačen, da je ne
snosan postao; zato ga. ban Jelačić god. 1843 sasvim preinači, oslobo
divši s dozvoljenjem oarskoga dvora, graničare od mnogih tegotali, medju
kojimi je najznamenitija bila rabota.

Njegovo Veličanstvo cesar i kralj Franjo Josip I. potvrdi nesamo

sva. od Bana uvedena, nego podje mnogo dalje s darežljivom carskom
milostju, podjelivši dne 7. svibnja 1850 novi ustav granici, kojim si
je neporušivi spomenik u srdcih graničarah podigo. Glavnije točke toga
ustava jesu sljedeće:

a) Graničari dužni su udomovini i izvan nje u mirno i ratno doba

na zapovjed vlade kao vojnici služiti, zato pripadaju njim i nji
hovim potomkom obradjuiuća zemljišta, kao prava vlastitost; od
kuda sliedi da je feudalnost ukinuta.

') Kurzgel'ussle Geschichte des Ognliner 3. Nulionll-Grenl-Regiments Seite З,

14
 129

° II.

UMJETNUST I KNJIZEvNusT.
 131

l.

annum SPOMENIK VEKENEGE.

Od

RODA HRVATSKIH KRALJEVAH.

Od

J. к. S,

Ima već preko sedam sto godinah, što je palo prestolje hrvatskih
kraljevah. Malo je ostalo spomenikah od onieh vremenall kad su oni
kraljevi živili i vladali. Prestolne njihove gradove porušili su Mletčani,
Magjari i Turci. Ponosite sgrade i crkve, što su ih oni kraljevi sa
gradili, razorene su od tudjinacah, ili ih ostavi puste i zanemarena sa
dašnji izopačeni naraštaj naroda našega u Dalmaciji i u Bosni. Njeke
pismene spomenike sačuvaše jedva samotni samostani, a iste grobove
kraljevah, s veličanstvenom crkvom sv. Stjepana na solinskome polju,
sravni sa zemljom vrieme i uništi lukava zloba vlade Sv. Marka.

Jedan jedini grob žene, što biaše potekla iz plemena hrvatskih

kraljevah, stoji sačuvan medju tajnimiziđinami negdašnjega hrvatskoga
samostana*) duvnah (kaludjericah) sv. Marije u Zadru. Sedam sto go
dinah čuvala i sačuvale su pobožne tamošnje sestre taj grob svoje opa

') Da je taj samostan jošu 16. vieku sasvim hrvatski bio, sviedoči pismo Au
gustina vuliera biskupa od Verone i vizißatora apoštolskogu, koj g. 1579,
poslan od Pape u Dalmaciju, na crkvenom zboru uulursknm glede istoga
samostana sv. Marije medju ostalima zapovjedi: „Curenl autem Episeopi ut
regulas Sanctoram Augustini, Benedicti et Francisci pro moniulibus in lin
винт illiricam шансам.“
132

tice i kćeri utemeljiteljiee svoga. tiha samostana. Ni vrieme, ni promiene

tolikih vladali, ni gospodstvo tolikih raznih jezikah, nemogaše brigu i
pazku pobožnieh sestarah nad prastarim ovim grobom umanjiti. I
premda su već om stranom iznevjerile se sadašnje sestre rodu i jeziku
ntemeljiteljice i predšastnicab svojih, to su ipak vierne ostale duhu i
brižljivosti sestarah davno umrvših.

Neima sumnje, da je Vekenega ili Većenega, što u tom grobu

leži, potekla iz kraljevskoga roda, po ženskoj krvi. Nu srodstva ovos

nebiaše tako na blizu, kao što dojakošnji pisci mišljahu. Njeki sma
tralm njezinu mater Čiku za rodjenu sestru kralja Kresimira Petra,
s toga, što ju ovaj kralj u svojih poveljah odg. 1066 imenovà svojom
sestrom (soror mea Cicha). Nu druge suvremene povelje uče nas, da
kralj Kresimir Petar nije mogao biti brat Čikin, već da je bio samo
daleki rodjak njezin, i to po zadarskomu prioru i dalmatinskomu prokonw
zulu Madiu ili Maju, (986) koj je bio bližnji rodjak kralja Kresimira
drugoga, djeda Kresimira Petra, a biaěe zajedno i djed matere башне!)

o svojoj najbližnjoj porodici svjedoči nam ponajbolje sama Čika,

mater davne Vekenege, u povelji, kojom utemelji sadašnji samostan
duvnah sv. Marije u Zadru.

Početak ove povelje glasi ovako: „Anno incarnationis Domini

nostri Jesu Christi Millesimo sexagesimo sexto. Cresimiro rege reg
nante Croatiae, et Stephano Jadrae praesulante ac Drago ibidem Prio
rante. Ego Cicca filia Dojmi et Vekenegae, neptis Madii
Prioris, uxor Andreae filii Papae, post interfectionem mariti,
cum duabus remanens filiabus, videlicet Domnanna et Vekenega,
caepi corde perpendere ad salutem animae meae, qualiter istius caducae
vitae non perderem haereditatem et futuram non amitterem perpetuitatem;
sicque mihi salubrius aestimans consilium, ut ego cum maiori filia,
scilicet Domnanna, Deo dicarer monacha, minorem vero Vekenegam
maritali subderem jugo. Huius vero consilii fratrem germanum
et consanguineos, quos habebam propinquos, feci mihi eonscios et Ste

") Kresimir Pelar veli u svojoj povelji, kojom g. 1066 darova zadarskomu
samostanu sv. Marije zemlju Točinu (Tochina) sljedeće: „quam (terrain)
avus meus c. (Cresimir) dedit cognato suo Madio, et filio eil-s Dabrano.“
Taj Dobran bio je dakle otac Vekenege l., a djed Саш. Gl. Valerio de
Ponte u Fai-lala Illyr. Sacr. T. V., p. 19.
 133

pbanum Episeopum, et Drago Priorem, et Crinam, totius mei actus

eooperatores ae provides ordinatores etc.“ *)

Iz ove povelje vidimo dakle, da je Čika bila kći Dujma i Ve

kenege I. netjakinje priora Maja, rodjaka kralja Kresimira starijega. Da
je bila udata za Andriju sina Pape, s kojim je rodila dvie kćeri, Dom
nanu i Vekenegu. Da je po silovitoj smrti svoga muža, sa svojom
starijom kćerjom, postala duvna ili kaludjerica, udavši mladju kćer Veke
negu. Medju svojimi savjetniei spominje dapače svoga rodjena brata,
ali ga neimenuje kraljem, što bi zaista učinila. bila, kad bi joj kralj,
kojega u početku spominje, brat bio.

Nu znamo takodjer iz drugih poveljah, da je otac kralja Kresi

mira Petra bio kralj Stjepan, a djed mu kralj Kresimir П. stariji, nije
dakle nikako mogo biti kralj Kresimir Petar brat Čikin. Valerio de
Ponte i Farlati, a poslie njih Mikoci i Katalinić biahu se utvrdili isti
nabog u misli, da je mati Čikina, Vekenega I. po smrti svoga muža
Dujma udala se po drugiput za kralja Stjepana, otca Kresimira Petra,
te da je valjda odtuda proizišlo njezino sredstvo s Kresimirom Petrom.
Nu za ovo mnenje neimaju ovi pisci nikakovib dokazali, a nebi bili
možebiti ni pali u to mnenje, da su pomislili na drugo sredstvo po
kralju Kresimiru II. i Maju prokonzulu i prioru zadarskomu, o koje
mu srodstvu, kako vidismo, kralj Kresimir Petar u svojoj povelji g.
1066 govori. Mogo je dakle isti kralj, dnvnom postavšu Čiku ro
djakinju svoju, kao duvnu, sestrom nazvati.

Vriedni naš Tomko Магний, koj inače u svojih Ipisrnih i kuji

gah svakojake basne pobilježi, tvrdio je dapače, da se Čika udala za
Emerika sina svetoga Stjepana kralja ugarskoga, nu da u tom nimalo
istine neima, netreba nam dokazivati.

Ovo smatrao sam za potrebito spomenuti o srodstvu Čike i njezine

kćeri Vekenege s kraljem Kresimirom Petrom. О dalujem životu Vekenege
znamo iz poveljall, -da se u mladosti udala za njekoga Dobroslava
sina Petrova, s kojim je dvadeset godinah u sretnom braku živila. Po
smrti svoga muža otide i ona okolo g. 1073 u samostan svoje matere,
poklonivši rečene godine 1073 sva svoja dobra, za dušu svoju, istomu

e) lz dvajuh starih prepisuh što se čuvaju u pisluobrani duvnuh Sv. Marije u

Zadru. Farlali ju priobći (T. V., p. 46) s velikimi pogríeskami.
15
136

2.

ł'ášäšßâ EUä-Qłš
od

J u rj a Ja. r o a..

(slovenski)I

Na fotografiškim nebu je častiti gospod Janes Puhar, zdajni ka

plan v Cerkljah blizo Kranja, zvezda. perve velikosti, ker njegove za
sluge za to umetnost, ne poznajo samo učeni možje dunajske akade
mije, ampak tudi Pariz, London in New~York njega časti, in mu da.
rila mnoge bale pošilja. Oponosni smo lahko Krajnei zavoljo tega.
moža, ker taciga. kemikarja.in mehanikarja, kakor je on, ne bo kmalo
ne Krajinskim, le zaslužni direktor ljubljanske realke zasluži njemu
enaki imenovan biti.

Od njegoviga življenja tole vem, kar mi je sam pripovedoval,

k' sim ga. pretekle velikonočne praznike obiskal, teraj z veseljem na
znanim, kar od njega vem.

Bil je Janez Puhar rojen 1814 v Kranju (Krainbnrg) od mest~

nih ne zelo premožnih staršev Že v svoji mladosti je pokazal, daje
prebrisane glave in da mu je Bog obilno mero zmožnosti podelil. Zelo
je brepenel po koristnih in potrebnih učenostih, zatoraj so ga njegovi
starši, k' so tako veliko radovednost pri njemu zapazili, po dover-‘ée
nimu 3 normalnimu razredu v Kranji, v Ljubljano v latinske šole
poslali. Tudi tukaj se je verlo in krepko obnašal, kmalo si zadovolj
nost i ljubezin svojih učenikov pridobil, posebno rad ga. je učenik
geografije imel, ker le on sam je večkrat kaki zemljopis napravil, de
sìravno ševrisanij i ni bil dobro izurjen, vender ni prenehal, se vaditi
in pripravljati za prihodnje čase, v kterih je kmalo vse učence v pi
sarski šoli pri g. Huberji prekosil. Posebno veselje je imel do пашт
 137

znanstva, toraj je vedno hodil botanizirat, kar cvetlic ni mogel popol

noma posušiti, jih je pa narisal.

K' pride v osmo šolo, se je fizike poprijel, dobro mu je šlo

spođ rok, kmalo se je toliko izuril, da mn je gesp. Janez Kersnik,
profesor fizike, dovolil, da je sam eksperimentiral, to je bilo njegovo
nar veći veselje, zmeraj _je v kemikalnimu kabinetu stikoval in posku
šal, kako bi ti ali uni natorni postavi vkljubovati in jo v svoj prid
obračevati zamogel. Božja. previdnost ga je za duliovski stan odlo
čila, toi-aj je šel v ljubljansko semniše, tudi tukaj se je dobro obna
šal, si je potrebnih znanosti po moči za življenje obilno pridobil, tedaj
je le malo kemije in fizike prebiral, temuč le spodbudne bukve, ker
prepričan je bil, da. njegovo poglavitno opravilo bo v prihodnje, pa
stirstvo. Leta 1838 je mašnikovi bogoslov prejel, in potem se na.
deželo v Svibno (Scharfenberg), njegovo pervo službo, podal. Tukaj
se mu je zopet njegova ljubezen do Kemije oživila, ker pastirstvo mu
ni dalo posebnih težavnill opravil, akoravno je v goratim i samotnim
kraju bil, ker prostiga časa je vender nekoliko si pridobil, in ga de
loma. z branjem kemije, deloma pa z eksperimentiranjem kratil.

Učene časopise je rad prebiral in misli učenih na svoje rešeto

deval, ker njegova bistroumnost mu je veliko prida donaševala. Bral
je od Daguerretove znajdbe narise vsake baže popolnoma. enake, ka
koršine so v resnici, napravljati. Lepa se mu je ta znajdba zdela, in
želel si je v ti umetnosti izuriti, tedaj si je potrebnih orodij nakupil,
se noč in dan trudil, pa le malo izverstniga naredil. Pre-(_lrage so
bile reči ktere je Daguerre rabil, toraj je Puhar misliti zzačel, ali bi
ne bilo mogoče, si bolj po ceni ravno tako lepe narise napravljati,
kar mu je v Ljubnim, svoji drugi službi, popolnoma ratalo, ker bole
zin, ktero si je z vednim skušnjam z gasi na glavo nakopal, je s ča
sam ponehala in kmalo je Pnhar začel gaze v obilnostì rabiti, ker po
njegovi metodi se nič s tekočimi rečmi ne napravlja, temuč vse narise,
ktere je on kterokrat naredil sle gazi delajo in svitloba, jod, brom
in živo srebro so njegove poglavilne reči.

Prestavljen je bil iz Ljubniga (Laufen) na Blejsko jezero, (Vel

đes) v kterim kraju je njegovo ime sloveti začelo, ker tukaj je imel
priložnost z narodi cele zemlje se soznamiti. Znano je dobro na Fran
eoskim, Angleškirn in v Ameriki, kako lep kraj je blejsko jezero, in
njegova okolica. Ker pa Puhar gladko laško, in francosko govori, so
ga radi ptujci zmeraj med seboj imeli Veliko, veliko narisov foto
138

grafiških je med ptujce razdelil, tako _je njegova slava od dne do dne
se množila, posebno zavoljo tega. ker on je bil pervi, kteri je fotogra
fije transparentno na steklo začel delati, ktere so bile tako natančene,
da so v velki francoski rastavi v Parizu, in angleški v Londonu, nje
govi narisi medalijo sreberno in zlatno zaslužile.

Zdaj je častiti gospod v Cel-kljub in vedno še eksperimentira,

veliko ima spet noviga, samo škoda, da noče naznaniti svojih čudovi
tih znajdb.

Kakor so vsi Puharji, njegove rodovine, tako je tudi on muzi

kalin in ima posebno dober sluh, ker on izverstno igra na gosli, ki«
taro in glasovir, kteriga si sam s pomočjo kakiga kmeckiga mizarja
(stolara) napravi, on ima glavo, da je malo takih.

Le žalostno je, da ga drugi duhovni malo obrajtajo, ker mislijo,

da se zmeraj le z kemijo peča, kar pa ni res, ker on je tudi hvale
vredni dušni pastir, tedaj ga imajo povsod radi, kamor pride in ljudje
imajo v vanj tako zaupanja, da je čudo; posebno zavoljo tega k' je
tako domač, postrežćn, dobrovoljin in zraven pa tudi učen mož.
140

Prevod piesme Anakreontove XI vàrhu ljubavi

Prevod XXIII. iz istoga vàrhu zlata.
Prevod nekoliko Epigramah Marcialovih.
Sedam piesancall о poglavitieh sedam blazieh dnevih pričiste
Bogorodice, talianski složene po О. Jerolimu Cornieli,
družbe Jez. a prenešene u slovinski jezik od Marie Bara
Betere udovice Krista Dimitri, Dubrovkinje (1- na 28. Marca
1765 stare 94 god.) Autograph.
Dvie piesne duhovne gosp. Sara Vučićevića.
Govor duše bogoljubnc s Isukàrstom propetiem po Franu Ge
taldiću.
Nadgrobnicn. pastiera Lovorka., složena od Dr. Gjure Matei,
Dubr. (1707).
Natiecanje Ajača i Ulisa za oružje Akilovo, g. Giona. РЫ
motića, prikazano prid dvorom od družiue Orlovah g. 1639.
Ariadna tragedia g. Iva. Frana Gundulića. U Jakinu M.
DCXXXIII. po Marku Salvionu (tiskan exemplar ali ne cio).
Isto dielo cielo u rukopisu.
Neki ulomci drugieh tragediah bez imena, bez početka i bez
svrhe.
Ulomak Akila Palmotićeva.
Čiro, tragedia; mislim da. je prevod talienske Metasfaziove.
Piesni razlike, složene po Nikoli Jere Dimitri, gradi. Dubr.
(1549). Sedam psalamah pokornieh. Piesme duhovne. Pri
čice uzete iz svetoga pisma. i filozofah (ima ih 239) Vàrhu
Oče naša, Druge piesme duhovne. Neki listi prijateljima..
Prevod hrvatski Viernoga Pastiera Guarinova (vid broj 3)
10. Rukopis bez početka i bez svrhe u kom se nalazi takodjer
prevod Viernoga Pastiera, ali s mnogimi varianti.
11. Sunčanica. (Hàrvoje). Rukopis nije cio.
12. Minteo, Didone i Ćiro spoznan, prevedeni iz Metastazia.
13. Prikazanje složeno po Marinu Dáržiću, prikazano na piru
Vlahu Sarkočevića.
Druga komedia istoga.
Krunoslava komedie. u prozi.
Komedia prikazana na dan 1. Marca 1696 od družina Razbornieh.
Kdmedia nazvana Ro b inj a od Han. Lučića i stvari nove (1699).
Komedia: Tomo adulatur.
14. Različite piesni spievane po razliciem piesnicima od g. 1680
do 1730.
Obkružcnj e Beča gradu od cara Mehmet/u i Knramustafe,
 148

Akile, Giona Gjore Palmotića, koj' bi jošters prikazan

pod imenom вышита u Dubrovniku g. 1037.
Psike, prevod tragedie Molierove.
Popievke slovinske skupljene g. 1758 u Dubrovniku. (U ovoj
se knjizi nahodi 80 junačkih piesamah skupljenieb od пенала,
ali on na pàrvome listu djela govori, da pàrve 14 skupi D.
Gjuro Matei 1728 u Rîmu); 18 sliedeće, t. i. do 33. Jo
zo Betondić (1- 1764), ostale on isti sa mnogo stranah.
Neke medju njimi, koje se nalaze í u Kačiću, pobilježene su).
Proriča (Poslovice) slovinaska abecedskim redom, ::kupljene u
Dubrovniku g. 1697 na 20. Kolovoza.
Dizionarietto Italiano-lllirieo-Moseovitico raccolto l’ anno 1751
nel venire a Ragusa coll’ajuto di Giov. Mladinović.
Osobci iz duhovnieh
Bobanovića besjedah
izabrani Dr. Gjura Grifića. i- Dr. Mata 'l
g. 1760.

Ulomak jedne slovinske slovnice po Stiepanu Rusiću (Roza}_

Prevod novoga uvieta, po Dr. Stiepu Rusiću, izradjen god.
1750 i poklonjen Benediktu XII. g. 1750 s predgovorom. (Ovo
je autograf istoga Rusića, koj preminu u Dubrovniku na
5. Kolovoza 1770).
Mislim da su od Rnsića i prvi predmeti ove važne knjige,
koja je in Folio i sadržaje 626 listah.
24. Dubrovnik ponovljen. Epos u XX spievanjah, po Jaketu Pal
motićn-Dionoriću, vlast. Dubr. (1" 1680 na 22. Veljača).
25. Raklica i Suze Radmilove, spievane po g. Ivu Šiška Gun
dulića.
Radmio prikuzanje istoga (1700).
Alčina prikazuje g. Gjona Palmotića.
Život svetoga Ivana Trogir-skoga. Epos u XXVII pievanjah
P. Kanavelića. (u dva svezka).
`l
l@ Piesni razlike, to jest:
Ko za zlatom sad ne hlepi etc. Nu pogleda Пера reda. О
visoka vita jelo. Опасна su vin-h naravi. Ko po glasu samo
sudi Ah jaoh! kuda uputi se. Razgovor medju Ljubidragom
i Ljubicom. Ljubien ljubili n radosti. Kolenda Pera M atei.
Godište je današnje Gosparu. Prevod po Ivanu Semfina
Bone. Ep. Martialova „Si quando lcporem etc.“ More ore,
sije žale. Da li ’e bolje milovati. Ban Petar Zrinski do
veden gdie mu se imaše glava odsieći po zapoviedi Leopolda. I.
сената Rimskoga, ovako govoraše. Ženi, dieci i psu mdju.
Gosti grada Dubrovnika, skup gospode Slovinska, Ugarske,
16*
 14's’

Ulomcí izabrani iz piesnih Davidovíeh od. Bartolomeu K ašića.

U; . IV. Nekoliko piesmieah hrvatskih različita predmeta nepoznata
piesnika..
Jegjupka. Andrije Čubrauovića Dubr. U Mletcih 1599. (Po
napravljene su na. okrajcih pismeno mnoge pogrieške, koje se
nalaze u prvom tisku i koje su bile ostavljene i u sliedećiem).
Jerko Skripalo. Komedia (nije ciela)
38. V. Na dan uzašastja. B. D. M. na nebesa.
Bogoljubna zabavljanja u sveti tjedan.
Život blažene Rozane.
„ svetoga Jozafata i Barlama.
svetoga Abrama Remete.
_, svete Eufrozine.
„ svete Pelagie.
„ svete Marie Egipatske, Sofranía Biskupa Hyeruzalemskoga.
39. Razlika pievanja тирах-Баш: ро Dubrovniku skladna po piesni
cima koji sloviahu od l. g. 1550 do 1600. (ovaj nadpis nije
izvàrăen)
Jegjupka Andrie Čubranovića.
Tužba Burešića.
Snproć svietovnoj ljubavi, Antuna Kastratovića.
List pisan skupu dievojčieah po Stiepu Gj urgjeviću. Lju
veno uživanje.
Piesan jednoj mladiei. Dielenje od gospodje i Darvišata po
istome Gjux'gjeviću.
Radmio po Vladju Jera Minčetića.
Dielenje od gospodje, Trublja slovinska, i Radonja, po
istome. ‘
Trešnja u Dubrovniku, po Barn Beteri.
ista po Niku Iva Bunić a.
Bilisanje u tancu Iva. Orsatova i Nika Vítušića.
Obkrnženje Beča. po Petru Toma Bogašinovića.
Piesan о muci Isukàrstovoj po Ivu Sara Vučićevića.
Plain Sieverski, po Ignaciu Gradiću. _
Piesan Petru Aleksieviću caru Moškovskome, po St. Rnsiću.
40. Prevodi hrvatski Метра, tragedie Mafeine iPsyche Molierovn.
'41. Tai-stanka panier u veselia pomamien Petra Kanavelića
(1703).
Rađosti i plač Bl. D. Marie.
(fm-mina illiriun una voce decantmuia in Sabbatis et Dominiófl
 149

55. Osman pievan po g. G. F. G unduliću, (neima XIII ni XIV.

spievanja). Na. svrsi knjige priložene su slieđeće piewme:
Uzmnožimo tiem ove zavezaje ljubljene itd.
Od dvanaest bàrzieh plavih, Koje preko morskieh мы].
Ко za zlatom sad ne hlepi. Ko za zlatom sad ne gine.
Nu pogleda Liepa reda.
О visoka vita jelo. О uresni kitni bore.
Čudesa su vàrh naravi.
Ko po glasu samo sudi Zlo i dobro mudar nije.
Ah jaoh kuda uputi se I uteče stupom hårlim.
(Na koncu ovieh piesamah upisano je: U Prazi od Boemia
pisà Nikola Ohmučević na 15. Aprila 1654. Jeli pako on
piesnik ali samo prepisatelj. to je što neznam).
Što mi graka postaja u kupienomu gradu.
Ali mi se dietić ženi? Ali mlado čedo kàrsti? (ovo su ali
narodne ali na. način narodnieh).
Razgovor medju Ljubidragom i Raklicom.
Kad se kralju Vladislava na kosu С?) odpravljaše itd., (i ova.
je ali narodna ali na onaj način).
Prikazania Don Мачта Vetranića-Ćavčića (т 1576 na. 15.
Januara).
Hekuba tragedia Euripidova. prenešena na hrvatski od istoga.
Posvetilište Abramovo (nije cio) od istoga.
Suze sina razmetnoga po G. F. Gunđuliću.
Elena. Prikazanje istoga.
Piesan n pohvalu Ivana Sobjeskogn, po istome.
Radmío. Piesan pastierska.
S tebe gorim ma gospodje.
I niko uzrok moga platna.
Lele biodni itd. (ovaj najposlednii nesvršen).
Lipost duše, spievana po Dr. Ivanu DražićuPopu Splićaninu
g. 1713, u deset pievanjah, poklonjena samovladuštoj Gospodi
Dubrovačkoj . y
59. Captislava. i Bisernica. (Rukopis iako pokvaren i ne cio).
60. Piesme càrkvene (Hymni), za. svieh nedieljah od godin«A i za.
velikieh svetkovinah.
Uzdah pokorni od ljubavi priblagome Jezusu. (S druge strane
iste knjige obratjajući ju naopako). Molitva na početak sv.
Rozari i svaki svečani dan iza večernje u cårkvi Matii sv.
nm 0d Mlinah u župi.
61. Suze Marunkove po Dr. Ignaciu Gj orgjiću.
17
 156

Četvàm ‚театры, saba видима, Dnbmv.

Razlike piesne, spievanje po Sabu Mišetiću, to jest:
List Maroju Mašibradiću. Pelegrin g. Sabu Mišetiću. Od
govor Mišetića Pelegrinu. Deset piesmicah ljuvenieh. Govor
Ariadne kad se odieljivala ‘od Tezea. Venus ište Kupida iz
gubljenoga.
94. Život s tužbenim razgovorom iz pojate Tratorke dievojčice
persianske, prenešen iz jezika čizelbaškoga iliti persianskogau
jezik talianski, a. iz latinskoga slovinski, nu složen u piesni.
(Dielo nepoznatoga spisatelja, ali nije cielo u ovome prepisu,
jer neima XII spievanja, a nije ni XI dovršen).
Isukàrst sudac, prikazanje složeno latinski po О. Stiepanu
Tuči Jezuitu, a prevedeno u slovinski po Jozu Vice Beton
dića († 1764).
Prevod Heroidah Ovidiovieh po istome.
Prevodi càrkovnieh piesamah; Misereremei Deus. Dies irae etc.
Veh! tempori illo in quo non amavi te. Diela od pokajanja:
Lauda Sion Salvatorem. Veni Sancte Spiritus & emitte.
Razgovor pastierah, koji pohode Jezusa u Betlemu (nije, nego
ulomak druge mnogo dulje piesme).
Prevod Ovidiove Eleg. Trist. Cum subit illius tristissimae
noctis imago.
Prevod prvoga lista Heroidah Ovidiovieh po Petru Boško vi ću.
96. Osman Iva. Gundulića, dva pievanja umetnuta po Fran.
Pierka Sol-ga.
97. Isto dielo sa sadàržanjem svakoga spievanja i s nadomirenjima.
Istoga.: Piesan Ferdinandu II., i 0 Veličanstvu Božiemu.
98. Isto dielo bez XIV i XV spievanjah. ’
99. Ariadna. Prikazanje l. l". Gundulića.
100. Radmio i Sunčauiea. Prikazanja, 1. po Ivu Šiška Gunduli
ća, u 2. po Šišku Iva Gundulića.
101. Ariadna, prikazanje I. F. Gundulića.
Trublja Slovinska. Piesan Vlagja Jere Minčetića.
Katarina iz Siene. Piesan Gjona (йоге Palmotića.
102. Captislava. Prikazanje po Gjonu Gjore Palmotića.
Elena. ugrabljena. Prikazanje po istome.
Didone. Tragedia Jakete Iva. Palmotića.
Othon. Tragedia Iva. Šiška Gundulića.
103. Prevod piesamah pokornieh Davidovieh s molbama càrkovniem
i s nekim drugim piessma bogoljubniem.
Ljubica. l'rikazanje Vice Soltunovića (Počiča).
156

Captislava. Prikazanie Gjono Palmotiéa.

Sunëanica. Prikazanje Iva Siska Gundulióa.
104. Marie Dimitri. Picsou na баз: Presv. Blnz. Diovice Ma.
rie, razdieljen u sodam pievnnjah, svako od koiih odgovara ua.
sedam poglavitieli blagdanah svetkovinali) njojzi od càrkve ро—
svetjenieli.
Muka Gospodinova. Prevod taliianskoga, Metastaziova Orato
ria, po Marii Dimitri.
105. Posvetiliëte Abramovo. Prikaznnje (ali po Vetraniniéu, ali
po Dàrziéu?)
Zivot sv. Rozane u pi'ostopisu, po перетащи spisatelju.
106. Razgovor pastierski za Boziŕa., po Jozn Betondiéu.
Picsan boziéna. U sve vrieme godiäta itd.
Piesan na. dan Boziéaupoëetku Mise: Otvortese onebesa на,
Zaéinka svete Dieve sinu Jezusu.
Ofiëice, koi se pieva u ponoé od Bozióa.
Korunica. presvetoga. dieteäca Jezusn.
107. Rusa od novogs. svieta, to jest: Zivot svete Ruse od Lime,
reda sv. Dominka, izgovoren u jezik slovinski iz oiicia. Otncah
istoga reda, od jednoga njezina sluge u Dubrovniku na 19.
Oktolira 1771.
Sliedi nekoliko molitavah i raz miëljanjah duhovnioh u prosto
pisu, najveóe prevedenih iz talianskoga.
Stihovni prevod piesamah pokornieh Davids..
Prevodi psalmah: In te Domine spel-avi. Laudem meam Deus
ne tacueris, od llymnah: Deus tuorum militum. Christe re
demptor omnium. Exultet coelum laudibus. Tristes стат A
postoli, onoga s'i- Petri od Vinculn. Molitve Jeremie proroka.
(u prostopisu). chilla regis prodeunt, od psalma Jndica Do
mine nocentes me, od stihovali o muci Gospodinovoj, 0d psal. -
Beati imaculati in via. Retribue servo tuo. Legein pone.
Memor esto. Iniquos in odio llabui. Mirabilia testimonia tua.
Clamavi ad te Domine. Principes persecuti sunt. Symbols.
Sl'- Atanazia: Quicunque vult esse salvus. (‘onfitemini Domino
quoniam bonus. `
Prevod uzdahah ljubezljivih svete Gertrude.
108. Gjorgjiúa Dr. Ignaeia. Piesne ljubczne, Znï-iuke, Zgode
ljubavi.
 151v

ll. Razvezani svezkî i газы-Вен! papiri.

1. Piesni raziiko Vico Petro viéa, Dubrovëanina, iz njegovog

rukopisa god. 1761, razdieljene u ëetiri svezka.
2. Piesni razlike Bornardina Liberals Riëardióa, Dubrovëani
na, izpisane iz njegovog rukopisa g. 1761, u tri svezkn..
4. Marunko iliti piesan vàrh jednoga Mlietëanina zatravljenn u
ljubavi, po Dr. Ignaciu G jorgjióu s predgovorom.
5. Piesni razlikich pievaocah:
Svezak I. Satyra. III. Horaoia Flaka, provedena po Luku
Miha Bunióa 1752.
U smart Floro Zuzzeri, piesan Dinka Zlatarióa.
Nadgrobnica Dinka Ra nj ine, po istome.
Piesan Gjoro Dàräiéa, izmedju picsnih ljuvenih Éiëka Min
ëetióa pod br. 215.
Istoga, izmodju istieh pod br. 235.
Ulomak jedne piesne, sloíene po Maru Dàríióu.
Piesan Dr. Maura Öavëióa, Marinu Dàrzîéu.
Piesan Siëka Minëctiéa (izmodju njogovih piesarnab pod br.
249).
Poslanica nljudna Vala Valoviéu, Horatia Maëìbradiéa.
Ulomak piesne Marina [Мн-2169. na pohvalu D. Maura Öav
ëiéa.
Piesan Dinka Zlatariéa., izmedju njegovìh piesamah pod
br. 63.
Svezak II. Sabu Dobaljcviéu Gluäcu Nadgrobnica Miha
Bunióa. (1585).
Poëetak priknzania: Sud Paridov, po Antunu Krivouoäiéu
Vila. ostarana, Èimuna Zlatarìéa.
Miserere, iztomaëeno po istome.
Dominka Zlatarién. Ljubovnik uëinjen prah od база.
Iz piesnib „тщась prcpisi 42, 68, 105 i 130.
Svezak III. Sliedi piesna 130, a za njom piesna: U prvo
knezenstvo g. Jera Klisoviéa (1603).
Govor dnäc s Jezusom о njegovoj mnci, po Franu Getaldiéu
Kruhoradiéu (1702).
Piesan u рота!“ sv. Alojzia Gonzaga iz latinskoga prevedena
po Franntìci Piorlm Sorga (1755)
Piesun promu svictovnoj ljubavi Антипа Ka strato vién (1620).
18
160

Pisani razlikieh starieh piosnikah, iz Iatiuskoga. jezika u slo

vinski prenešene, po Marku Brueroviću:
Prevod phalcmin. Katulova „Vivamus mea Lesbia atqne amemns.I
Elegie Propertiove XXV iz knjige 3.
88!
‚ Ovidiove IV iz knjige I. Amorum.
n n v п и
„ phalcmia Katulova „Queria quot mihi variationes“.
„ Elegie Tibnlove II iz knjige I.
„ „ Propertiove XIII iz knjige III.
Idilia gospodje Fortunata Fantastiči „La morte d’
Adone.“
32. Sveta Katarina od Siena dievica, spievanie I. G. Palmotića.
33. U hvalu Šumeta, kojega Bodin kralj Slovinski darova Redov
nicima sv. Benedikta g. Milišića.
34. Pirna piesna g. Jerîmi Gagîéu, neznana spisatelja.
35. ‚‚ g. Niku Luka. Pocića.
36. 'I'užbeno prigovaranje starca Milovana s Dalmaciom u vrieme
Mletačkoga propadnutja.
37. Demetrio, prikazanje Metastazia, prevod hrvatski.
38. Opravđanjo družbe Alfieruh s kapetanom. Šaljiva piesma.
39. Otcu F. Sabu Frankoviću odgovor na poziv, da mu načini
piesmu pimn za. bratove ženitbe, po Antunu Kaznačiću.
40. Othon, tragedia lva Gundulića u tri svezka.
41. Stihotvorenja О. Р. Radaljevića i F. V. Pngliaza, prigo
dom smårti Gàrgura XVI.
U sprovodu Česarice Màrie Luize. Piesma. Otacah reda Ma
lobmtjanskoga.
A13. Prevodi Gjura Higje, od nekoliko piesmieah Bàmje Zamanie.
41. Dvogovor medju jednom divicom, koja odlučiše se Bogu po
svetiti i medju svitom.
15. Jedna pisma bogoljubna neimenovana spisatelja.
46. Piesma. u pohvalu Dr. Rada Radelje, kad je izdo latinske
piesme R. Kunić-a.
47. Nа dan imena Nika Remcdelića, Kolenda A. Ka z n a čiča.
48. Robinjica Andrie Č u b ra 11 o vić a.
49. Kolenđa g. Matu Šarićn kad se oženi (1817) po Antunu Ka
značiću.
50. Neke piesme Ant. Kaznačića, bo jest: Varka. Piesan Dr.
Božidaru Petranoviću i Odgovor na piesme Dr. Nika Arbanasa.
Život Tobie spievan u piesme slovinskoga. jezika (1763).
162

Vàrhu „Usque adeo ne producitur impetus iran.“ Piesna

hrvatska.
О. Beninju Albertinu, govorećeniu pàrvu Misu. Piesma.
Blaženoj Dievici Marii. Piesma.
Siena Ovidiova Dr. Ign. Gjorgjića. Ljubavnik rasàrdjen.
Didaci Arbosulli Civ. lecusiui I. U. D. et Canccllarii
Reisp. Rach. nonnulla illyrica & latina Carmina.
Prevod psalmah: „Domine ne in furore tuo. Beati quorum
remissa sunt. Miserere mei Deus. Domine exaudi orationem
meam. De profundo clamavi. Domine exaudi orationem meam“
(t. od sedam psnlmah pokornieli).
82. Piesan u pohvalu Dubrovčanah u pobuni g. 1814.
Piesan u odlazku Garanjina iz Dubrovnika.
83. Piesmice za pievat ih preko sv. Mise.
84. Šaliiva piesma. pix-na..
85. Sunčanica Iva Šiška. Gundulića. Prikazanje.
Život Josefa гашише. Piesan (1770).
86. Razlike piesme ljubovne Ignacia Gjorgjića, (jedan svezak
ne cio).
87. Heriodah list VII. „Didone Enei“, prevod Joza B e t endi ć а
(1 754).
88. U smàrt О. Ivana Marini reda Kalasanciova, piesma A` Ka
značića.
89. Redovničkome zavietu Dlimne N. N. Piesan.
90. Na odielenju Česma Francuskoga. Piesan.
91. Pisma za oslobodienje Pape Pia VIII. učinjena u Splitu.
92. Elena, prikazanje Palmotića..
93. Dubrovnik oslobodjen od harača na blagdan ruke sv. Vlasi,
po P. Kanaveliéu.
94. Više dam čestitoga cara što učini gospođi Respub. Dubi-ov.
g. 1695 po Vin. Ska. . . .
95. Gospogji Marii Suba Pozze u posvetjenju njezina templa pod
imenom Sàrca. Jezusova.
96. Prevod u stihove od Salve Regina.
97. U izbranju svetoga reda i života plerneuitieli gospodjah Pozze.
Piesan.
98. Piesan novoj Dumnici.
99. Otac kćeri, koja se oblači dumnom u svetoj Маги. Picsan.
100. Bngoljubna piesna: Zaleti se u visine Dušo, Bogu obljubljena.
101. (_) uzvišenju Bl. Dievìce. Riesma M. Marinovića.
102. Sonet hrvatski suproć g. I. B .....
164

4l

Rukopisi hrvatski
u knjižnici Ivana Kukuljevića Sakcinskoga u Zagrebu.

Il

Rukopisî pisani glagoljicom.

н _ Breviar glagoljski vieka XIV ili XV. na malom čitavom listu

pergamene, crnilom i crvenilom pisan; ima stranah 195.
Nalazi se pod Brojem CLXXXIII.
2. Breviar. S crvenimi početnimi slovi, pisan na. pergameni u 4ni
sa 199 listovah. Godine 1470. Pod Br. II.
:ab
. Bribirska knjiga kršćenih od g. 1602 do 1675. Od godine 1647
u napred pisana. latinskimi pismeni. Na hartiji, mali čit.
list. Pod Br. IX
4. Brozović Ivan pop Selčanin. Knjige discipulah složene od svetih
otác, potvrjenei stumačene iz diačkoga jezika na. hcrvackì,
u Bribiru g. 1600. Na liartiji, mali čit. list, sa 233 listo
valx. Pod Br. V.
in Čini i članci sv. vjere- Počirnlje na l. 1. kapitul ot zlje ženie,
l. 2. kpt. ot razdjeijeniia tela gospodinova. -— se je kpl.
osvečenija telesnoga i od crkvenih n'či. — ot posvečenija
crkvenoga. -- od s' zdanih riči. —— l. 3. ot činov anjel
skih. — ot 7 blaženstvi —- 1. 4. vrjemc sedmo dusetno.
Nedele ot muki. -- ot oficia. — zač nezvone. -- tablica.
ča dje. -- zać svjočc ognšajut -— |. 5. zač se negovorì
Bože v pomoć moju. -—- zač se oltari svlače i zač se шо
li saltir. -- ot ogna novoga. _ v sobotu. — ot alelue
itd. Na listu 16 lpoèimlje drugo pismo. l. 17 ćinenie ot
 165

posvećenija crkve. l. 18 čtenie trih krali. Na. listu 28 po

čimlje opet drugo pismo. Na listu 36 bilježke kasnije od
g. 1462 i g. 1468. 1500. Na listu 37. “1465 enara đ'n
15 va vreme kneza Štefana i nega. sina kneza Brnardina i
pođknežina Martinca i nega. žene gospo Ilije, ka beše va to
vreme ohmeštrice kneza. Brnardina i nega meštra ludovìka
i kapelana gospodina Bartola, ki bihu va to "еще.“ Na
listu 39 počimlje opet novo pismo. Na listu 48 opet no
vo. Na listu 50 opet novo. Na listu 61 straga biljež
km“ 1452 Ja žakan Benko to zapisali kada bjeh santez i
v to vrjeme pride pop gustin s kotora v Rjebnik.“ Na. zađ
njem listu 65 stoji opet bilježka: 1451. „Va vreme kneza
Ivana dobra gospodina i nega sini Brat . . ih gospođi ki
onda držallu otok vas od počela do konca'i nih bješe va
vek.“ (razumieva se otok krčkil. Na istom listu straga:
“1465 ervar d'n 7 kada _ja mikovla jazetić to pisah v le
đenieah (u primorja hrvatskom) va dvori kneza Štef-ana i
nega sina kneza Bernardina ki imiše tada let 12. i bih -
tada nega sluga i bihu ta trat velike žalosti za me, ne
navi . . liu neprijatoli vsaki аш- Rukopis ovaj pisan je
na pergameni u 4ni, ima 65 listovah. Nalazi se pod bro
jem CCCLI.
6. De Pope Antun Krčanin. Razne stvari pobožne. 1. Njeke bi
lježke od novije ruke. 2. Plač gospe u versih. 3. Versi
na priliku Isusovu. 4. Molitve u versih složene na pošte
nje gna, lsnkrstn. 5. Versi Abramovi, t. j. kako ovaj po
svetiti hoti svog sina Izaka, od fra Matije Divkovića štam
pani u Bnecih 1616, a propisani glagoljskimi pismeni od
fra Nina (le Pope, misnika pri svetom Nikoli na Povozi g.
1625. 6. Život sv. Katarine n versih od fra Matije Div
kovića, štampani u Bnecili 1616, propisani u hrvatski jo
zik po fratru tra Antonu de Pope Krčanu 1625. 7. Raz
like molitve od fra Mate Divkoviča, a prepisane od fra
Antona de Pope od Brzac rodom s krčkoga. 8. Ružarii
gospojin. 9. Nauk krstjanski. 10. Molitve. 11. Red služ
be kršćenja g. 1630. prepisan iz sćaveta od fra Antona
- stojeći pri svctoj Mai-ii na glavi otoku. 12. Od pro
šćenja. Na koncu svakojake bilježke. Pisano na liartiji
u 16ni listovah 181. Pod Br. CCCXXX.
7. Franki Anton pop. Molitve i pobožni članci. Na hartiji u 8ni
rkp XVII vieka. Pod Br. CCCCXXXVI.
19
 167

otac duhovni gdn. papa inocenci, a kral ugarski kral Ma

tijaš, i biše podbil podase vsu ln'vacku gospodu i zigna
van kneza Anžu z negova gospodstva i kneza Ivana krč
koga i tada vladaše i otočcem i inimi gradi, i va to vri
me biše pav'l biskup senski i gatanski g-(lin_. levnardo i
očak svete Marie v knežiivsi. — —- — a se knige i siiu
rubriku pisali ja broz žakan, budući v redu ejlskom (tako)
z bužan, od kacitić, z dubovika pleme-nem kolunić, ko mu
een grisi bogatsvo, grob otačastvo, zemla mati i pisah v
istinu te knige počtovanu mužu gli-171 levnardu vikaru ga
. tanskomu v nega hiže sidi, za moju plac’u.“ — itd.
13. Komadi raznih starinskih glagoljskih pisamah na pergameni od
XIII. do XVI. vieka, u raznih formatah. Pod Br. X.
CCCXXVI. -- DLIV.
14. Ljetopis kratki s razgovori sv. Gargura, i s njekimi crkvenimi
stvarmi. Rkp. XVI. vieka, na hartiji, mali folio, 1. 23.
Pod Br. CCCXXVII.
15. Maurović Ivan, knige mnoge lipe i koristne u kojih se uahaju
pianete od svih misecov u komu se človik rodi i s kimi
zlamenjí i što mu se u životu dogodi i kada ima umriti.
Upisana, složena i mnogimi svitlotami nadodana u Veji
(na Krku) g. 1772. Pod Br. CCCCXXXV.
16. Misal, s urešenimi poćetnimi slovi.Ima više historičkih bilje
žakah iz 16. vìèka od raznih popovah. Pisan na perga
meni, na malom listu, koncem vieka XIV. Pod Br. III.
17. Misal, liepo pisan (komad) iz XIV. viekâ. u 4111, listovah 8. Pod
Br. CCCXXVIII. Zajedno izvorni darovni list plovana
dobrinjskoga (na. otoku Krku) popa Ambroza za crkvu
sv. Ambroza u Dobrinju, pisan g. 1321.
18. Misal krasno pisan, s urešenimi početnimi slovi, na pergameni,
na. velikom listu. U sredini 1 na koncu fali listovah, ko
jih sad još ima 165. Na listu 145 stoji godine 1455 kad
je pisana knjiga. Pod Br. 1. .
19. Molitve i Blagodarenja. Na liartiji, rkp. XVII. vieka. u 1611i.
Pod Br. DII.
20. Ofieii od sedam posti sa više pesamah erkovnih. Rkp. XVII.
vieka, na. hartìji u 8ni. Pod Br. VI.
. Polica od osmarie, od žita i vina, pisana u Grižanih u primorju
hrvatskom, od g. 1612 do 1742. stranom glagoljskimi,
stranom latinskimi pismeni. Na haxtiji vel. 8ni, str. 26,
Pod Br. VII.
19"
168

. Pismo pobožne. Nahartiji XVIII. viuka., u 411i. Pod Br. CCCXXXVIII.

23. Povelje i listíue glagoljske uizvoru na pergameui i prepisane, od
XIV do XVIII. vieka, više od stotine. Pod Br. LXXVII
i —- DVI.
24. Regule reda sv. Benedikta, pisane u Rogovu monastiru, utemelje
nom po hrvatskom kraliu Kresimiru Petru, kod dalmatin
skoga Beograda. Rukopis XIII ili XIV. vieka, na perga~
meni. U4nî s kasnijimibilježkami od gg. 1406. 1423. 1425.
1433. 1456. 1492. 1511. 1515. 1530. 1596. 1679. Pod
Br. III '
с.
25. Statuti ili naredbe kapitula senjskoga od g. 1480, iz glagoljskoga
prepisani s latinskimi pismeni. U XVI. vieku, čit. list. 7.
Pod Br. DLXXXII.
26. Vranić Ivan pop bakarski. 1. Nauk krstjanski s iztomačenjem
sedam hsakramelmt. 2. Plač duše ka je u рвы osujena.
3. Ceremonia od bule ka se zove na. večeri gospodinovoj.
itd. Na hartiji pisano g. 1613. U 4ni, sa 206 listovah.
Pod Br. IV.
27. Vrbničke obćine kniga osudah XVII i XIX. vieka. Dvie časti
na hartiji čitavi list. I. l. 50. II. l. 101. Pod Br. CCCXVI.
28. Vulatković Ivan don. Oficii od sedam žalosti B. D. Marie, koj
se ima dàržati u petak pàrvi nedìlji od muke. Iz điač
koga. na hàrvatski jezik prinešen g. 1733, na hartijî u 411i
list. 11. Pod Br. CCCXLV.
29. Zapisnik bratje cnkve sv. Marie belgradskeu Vinodolu od g. 1550
do 1784. Pisan u Belgradu na hartiji u vel. 811i sa 46
lisbovah. Pod Br. VIII.
30. Zec Dumenigo fra. Žunta. za govoriti oficii sv. Misse za fratar
tretoga reda sv. otca frančiška. Na hartiji g. 1752. U 8ni
listovah 97. Pod Br. CCCXXXVII.

ll.
Rukopis! pisani bosansko-hrvatskom ćirilicom. ß)

31. Boletić Mikula. О svetoj rozarii i od mirakulah blažene divìce

Marie. Pisano u Bracu u pustìni na 26 Febr. 1698. Na.
hartijî u 4ni, listovah 200. Pod Br. DXXXIX.

*J Ovamo nespadaju, da kako, srbski ni staro-slavenski rukopisi.

170

43 . Razgovori càrkovni od raznih stvarih duhovnih. U 19. vieka,

na hariji u 411i. Poll Br. DXLIV.
44. Slovnik, aliti kalepiu tumači staroslavenske rib-¿î s hrvatskimi.
Na prvom listu stoji: Ovoe Slovnik mene Ferka Bulića.
Rukopis 18. vicka, na hartiji, dvie časti, svaka preko 200
stranah. Pod Br. DXLI.
45 . Slovinskoga iliti iliriskoga naroda lipi i ugodni razgovor, i od
zemle iliričke, što se je činilo poslie potopa vodenoga.
(Počimlje na listu 12, iz napreda stoje razne bilježke la
tinskimi i ćirilskimi pismeni). Na listu 161 sliedi: „kratki
razgovor od niki rata i bojeva koi su bili po slovinski
deržava, koi se štiju u kronika Vitezovića, u tri díla
razdilien, jedan dio ukazuje bojeve, koi su bili prija. do
šastja isusova na. ti svit. Drugi dio kaže one koi su bili
od porodjenia isusova ter doklen turci uzeše Carigrad, a.
treći do svàrhe rata bečkoga, do godišta 1690.“ - Na
listu 237. sliedi: Početje niki' veliki' i glasoviti' gradova
od svita. -— Na listu 250 straga. ,Od žudia' i njiove о
pačine.“ Na koncu opet svakojake bilježke latinskimi i ći
rilskimi pismeni. Rukopis 17. vieka na hartiji sa. 267 li
stovah, u 4ni. Pod Br. CCCLIV.
46. Vitezovića Pavla (Senjanina) Rodosudje, ili osudi iz imén pri
zmožnoga prijasuoga i nedobitnoga poglavnika i gospodina
gospodina Petra Aleksijevića cara moskovskoga, velike
Rusie samodržca i proč'a, s latinskim svojim prevodom:
Gention sive fatum etc. U versih. Authograph. Rukp.
17. vieka, na hartiji u 4ni. Pod Br. CLXXVII.
47. Zakon i naredbe za svetjenike glagoljske u Poljirah. Rkp. pisan
na liartiji u 17. vieku, u 16ni I. 30. Pod Br. CCCCVI.
48. Zakonik cara Justiniana. Rkp. 17. vieka, na hartiji u 411i l. 17
Pod Br. D. (500).
49. Zakon poljiěki. Rkp. 16. vieka, na hartiji na čit. list. Pod
Br. DXL.
50. Zakon poljički rkp. 17. vieka, u Jani. Pod Br. DVII.
51. Zakon poljički rkp. 16 ili 17. vieka, u 4ni. Pod Br. DVIII.
. Zakon poljički rkp. 19. vieka, ua čit. listu. Pod Br. ХОП.
l
172
64. Erđöđi Petra i Tomaša, banovah, i drugih iste porodice izvorni
dopisi hrvatski. Pod Br. Lxlxå
65. Frankopanah knezovah razna pisma, listine i dopisi hrvatski od
15. do konca 17. viekn.. Pod Br. LXVII.
66. Frankopana Bernardina kneza modruăkoga, senjskoga i krčkoga.
popisane zemljei mesta, ka su slišala pod Modruše za
života njegova, leta 1486. Na hartiji na 221istovih s
jednim novijim prepisom. Pod Br. LXVIII.
67. Georgiević Nikolaj. Izobraženje vsemirnoj Istorii prevedeno iz
njemačkoga g. 1816, u vel. listu. Pod Br. CCCLVI.
68. Gjurkovića Miklouša i Grekia Tomaša Listovi g. 1589, u vel.
listu. Pod Br. CXXXVIII.
69. Glavičića Stipana, pisma prisvitlomu g. Ivanu Andriji Koderma
nu Gubernatoru Bakra g. 1674, u vel. listu Pod Br.
CCCCLXXXIV.
70. Govorenje od Astrologie i od prilike naravne čovika itd. 18.
vieka, u 16ni. Pod. Br. DCLXI.
71. Gozinić Petar, kanonik (Riibljanin). Pobožna govorenja i iztu
mačenja vjere kerstjanske, 17. vieka, u vel. listu. Pod
Br. DCCXXXV.
72. Ježuvitah zagrebačkih tičuća. se pisma hrvatska i Istinska g,
1602-1751, u vel. listu, Pod Br. CXXXIII.
73. Kačić Gjuro Samuel, kako Bosne kraljestvo pade, rukopis 17.
vieka i prepis. g. 1854, u vel. listu. Pod Br. CCCCXXI.
74. Kačić Juraj. О životu Ivana Sibinjuna (Hunjada) 17. vieka, u
vel. listu. Pod Br. CCCCXXII. ~
75. Knjiga prilik koju židovi misle imenuju, od 18. vleka, u 411i.
Pod Br. DCLX.
76. Koriolanović Petar. Život svete Katarine Mučeniee i Dievice, g.
1595, u 4nì, list. 351-366. Pod Br. CCCXXIV.
77. Krapljanin Fra. Antun. Razgovor duhovni vrhu ищем od sve
Korizme, prinešen u dalmatinski jezik g. 1603, u 4ni.
Pod Br. DCLII.
78. Lackovića Pavla fašija, god. 1662, u vel. vlistu. Pod Br.
CXXXVIII.
79. Liekarie priprosto. Rkp 18. vleka, u 4ni. Pod Br. DCLIX.
80. Listine Hrvatske XVI do XVIII. vieka, u vel. listu. Pod Br.
DCCLXVI. `
81. Makale Antun iz Zim-ina Predike 18. vleka, u 4ni. Pod Br.
DCXLIII.
 173

82. Marhana Matie, kovača zagrebačkog, Testament g. 1548, u vel. listu.

Pod Br. CXXXVIJI.
83. Marulić Marko. (r. 1450, 'i- 1524.) Život svetoga Jerolima, pismo
vieka 17. u 4ni. Pod. Br. CCCXLI.
84. M atei ivan Maria (?) ili Dolce, život svetoga Alojza, u tri štenja,
18 vieka, u 4nì. Pod Br. CCCCI.
85. Matković Petar. Jezgra starodavne ilirskepovjestnice u 411i. Pod
Br. DVII. ` ‚
86. Mihlovića Jurja. Extractus diffilkutašov za njegove časti gm
đa. Medveda i ostaloga imanja zmožnoga grofa gospodina
Zrinskoga Miklouša g. 1613 i 1615. U vel. listu. Pod
Br. CXXXI. _
87. Milaković Dimitrija. Pravi početak cernogorske Istorie od Balša I4
do Stefans Crnojevića po Mavru Orbinu. (U Srbskih beo
gradskih Novinah tiskano g. 1850, br. 101). Pod Br.
LVI.
88. Mlinarić Stipan. Viekovi Ilirie, iz obširniega djela pokratjeno,
33 пасть, g. 1842, и 4ni. Pod Вт. LVI å
89. Mudre izreke, u jeziku hrvatskom. Detti sentenziosi in versi
illirici. 18. vieka, u 411i. Pod Br. CCCCXXV.
90. Način za učinit Novenu na čias slavnoga svetoga Paskala Вну
lona, g. 1800, u 12ni, 48 stranah. Pod Br. CCCXCVI.
91. Način dobroga Gospodara vu vsakom ćes letto mesecu za pazku
i napriduvanje gospodarstva naredjen. 18. vieka, u 411i. Pod
Br. CCLXX.
92. Naredbenik za božanstveni oficii i misu narejen za. frat-re tretoga
reda S. O. Franciska, učinjen v godišči Gosp. 1813. Priko
pian od mene Fratra Stojěićia. Na hartiji sa 31 listovah,
pisan na otoku Krku, u 8ni. Pod Br. XI.
93. Naredhe kapitala senjskoga od g. 1380. Rkp. nahartiji 16. vieku,
u 8ni. Pod Br. XC
94. Narodne pjesme hrvatske i talijanske. Novi prepis n vel. listu.
Pod Br. CXXXIV. î CCCCLXI. S pjesmama o Marku
Kraljeviću.
. Navade ili običaji meštrov neba meštrie lončarske u Zagrebu.
Rkp. g. 16-16. Pod Br. СХХХ.
96. Orešok, Major Smesice: 1. Molitve staroslavenske в lntinskimi pismeni
pisane. 2. Kalendar. 3. Popevke hrvatske. 4. Mali reč
nik lirvatsko francnzki. 5. Biljožląn o životu Orošknvom.
Pod Пг. LXX i.
20
174

97 , Oršićah grofovah Familie kratki izpis Genealogie, u 4ni. Pod Br.

DCCLVIII.
98 . Pamica. Processus Stephani Frnnković contra Petrum Horvath
colonum Grachensem (hrvatski) g. 1609, u vel. listu. Pod
Br. CCCCLXXXII.
99. Patačića Lauša Donatija. Ignaciu Jakopoviću g. 1756, u vel. li
stu. Pod Br. CXXXVIII.
100. Pismo. obiteljska. iz Perasta, tičuća se porodice Stojišića, Popovića
itd. g. 1648 do 1826, u vel. listu. Pod Br. CCCCXXXXV.
101. Poderković Mihalj. Račun od đohođa i razhoda g. 1635, u 16u.
Pod Br. LVI.
102. Ponzoni Sforza, arcibiskup splietski, listovi i zapovieđi poslane
obćini poljičkoj i radobiljanskoj, hrvatski s latinskimi pis
meni od g 1611 do 1622, u vel. listu. Pod Br. CCCCLXVI.
103. Popis pohištva g. 1690, u vel. listu. Pod Br. CXXXVIII.
104. Pozza Miko, knjige iliti razgovor вымыт našega spasitelja, u
činjen od Otca Dum Ivana Laspergia kartuziana u je
zik španjolski, a. prinešen u latinski od Elene Lukrecie
Piskopie kćer-e Ivana Batista. a najposlie iz latinskoga pri`
nošen u jezik slovinski, 17. vieka, u 4ni, listovah 76.
Pod Br. DCXXXVIÍ.
105. Prodike hrvatsko, pisane latinskimi i ćirilskimi pismeni. oko g.
1760, u 411i. Pod Br. CCCXIX.
106. Pridavek od mm'vinske kuge, na čit listu. Pod Br. (JXXOV II.
107. Prodié Marko. Nauke života redovničkoga ke piše blaženi sveti
Bernardin sestri svojoj. Pisano u Kotoru g. 1595, u 4ni,
listovah 73. Pod Br. 1)(3Xllll.
108. Prodike hrvatske i latinske 16. i 17. vieka, u 411i, listovah 179.
Pod Br. 1)(1XXI.
100. Quaderns. od zemalj crikav Grižanskih, datili pod livel crikveni
od g. 1718 do 1797, pisana na hnrtiji. Pod Br. XX.
110. Ranjina Martin. l'ištole i Vangelija i lekcioni, koje se logajn
po sve godišc'e na misi kako ie užanca. Rukopis g. 1508,
u 4ni, listovah XII i 230. Pod Br. DCLIII.
111. Rezia in Reziani, pisano od tamošnjega župnika (slovenski), god.
1849, u ­ini. Pod Пг. CCCLXVI.
112. Senjska biskupije razni pismeni spomenici hrvatski iz 17 i 18.
vieka. Poil Br. XXI.
113. Senjski Previleji, stumačen iz diaćkoga un hin'vatski jezik, rkp.
g. 1619. Pod Br. DLXÄXII.
 v175

114. Sentivanyi Martin, Dissortatio' iliti govorenje Chronologieo-Polemico

iliti pripovidanie razložno i disputatno od početka napri
davanja i izmankanja schisme iliti razdiljenja grčkoga za
kona crikve s crikvom rimskom, sopet s velikom željom
sjedinit se, na gratin iliti hasan nesjedinjenih Vlahov,
Ruthenov i Rascianov pod krunom Ugnrskom živućihv Istu
mačeno s diačkoga na hrvatski jezik po pošt. Otcu Stanislava
Degorizia reda sv. Pavla, definitoru i prioru kloštra sv.
Mikule u Senju g. 1714, u 4ni. Pod Br. CCCXVIII.
115. Slovenija, razširna zgodbina. ustavne političke družbe Slovenije u
Graden, ki se iz većine na pisma. ali žive veste svedoke
opira g. 1851, u 4ni. Pod Br. CCXXIV. (slovenski).
116. Specifikacia žítka kupljenog leta. 1714, inašastog žitka leta 1703,
u vel. listu. Pod Br. CXXXVIIl.
117. Štatut grada Zagreba, na hrvatskom jeziku. Rkp. g. 1609. Pod
Br. CCVI.
118. Štatut serijski, s koricama stare glagoljice na pergameni. Rkp.
18. vieka, u 4ni. Pod Br LXXXV.
119. Tomaseo Nikola. Iskrice, s vlastoručnimi popravci i poslanica
ma, 1846~­­1847, u 811i. Pod B. DCCLXXI
120. Vitezovića kronika. U početku pisanih stranah 15 _ zatiem opet
na koncu pisana, u 811i. Pod Br. CDXCVI.
121. Vižite. -— 1. Biskupa Jačinta Dimitria u Grižanih g. 1681, na.
hnrtiii, 2 lista. —— 2. Vižita od 1684, 1 lista. — 3. Vižita
istoga biskupa u gradu Senju od g. 1684, na hartiji, listi 6.
— 4. Proces, vrhu ukazanja duše pokojnoga biskupa Ja
činta Dimitrie od g. 1699, na hartiji, listi 4, u vel. listu.
Pod Br. XVIII.
122. Zakon bratovčine sv. Marie, na pergameni s dvema slika
ma, načinjen g. 1456 , pisan u 16. vieku. Pod Br.
DXXXVII.
123. Zakon građa Kastve od g. 1400. Novi prepis. Pod Br. XCI.
121. Zakon vinodolski a navlsstito Tarsatski. Noviji prepis. Pod Br.
LXXXIX.
125. Zakon tarsatski od g. 1640, noviji prepis. Pod Br.LXXXIX
1226. Zakoni i dužnosti ispovidnika, pisani u Sonju, 19. vieka, c. l.
405. Pod Br. CCCCIX.
127. Zapisnik zaključakah i parnicah itd. gradskih od g. 1602--1656.
Pod Br. CXLVII.
20*
178

149. Bosković Bare (oko 1720). U smårt druga Meštrića, koncem

18. vieka. Pod Br. DCLVI. l. 67.
150. Budislavić-Nadaljević Toma (i- 1608). Od porodienja Isukàr
stova, oko 1570. Pod Br. CCCXXIV. list. 367,
151. Bunić-Vučićević Ivan (1- 1658). U smàrt njegovu, piesan od
ранишь, g. 1658, Pod Br. CCCCXVII.
152. Bunić Nikola Ive Vučićevića sin (1- 1678). Feuiče, drama. Rkp. g.
1668, u 411i, str. 21. Pod Br CCCLXXXIII, Od njega
takodjer pieeme u rkp. Pod Br. DCXX., l. 243.
153. Burešić Marin (oko 1510, 1- o. 1560). Piesme. Pod Br. DCXXXVI
i DCLVI.
154. Cvietje iz raznih pjesnikah hrvatskih, naime: Čubranovića An
drije, Bunića Luke Miha, Dàržića Gjore i Marina, Dimi
trića Nikole, Gundulića Ivana Šiškova, Nalieškovića Nike,
Palmozića едою, vučićevića мм. Pod Br. cxvm.
. Čubranović Andrija (r. 1500 т 1550. Jepjupka. Pod Brojevi
CXIV. CXVIII. DXLV. Tu su i njegove Djevojke.
156. Čubranovič Andria. Robinjice, Sihile, Prelice, Primalje Djevoi
ke Kaludjeri. Novi prepis. Pod Br. DCXC.
157. Dimitrića Nikole Jere (r. 1494 1- 1553). Piesne, novi propis.
Pod Br. DCLXXXVI.
158. Divnić Ivan (r oko 1525, `l'o.1600). 1. Himan od razmisljanja
svega života spasitelja našega. 2. Od kratka života (oko
1575). Pod Br. CCCXXIV, l. 273. 286.
159. Dolinić Antun senjski pavlin. Pjesne od sv. pisma i od počet
ka sveta, g. 1290, u 4ni Pod Br. CCCCXCIX.
160. Dražić Ivan (r. oko 1660). Liepost duše, pisano g. 1713, u
4ni, pridana Betere Bartola pisan don Ivanu Dražić-u
Splićaninu, g. 1702. Pod Br. DCXCH.
161. Dražić Ivan. Poljubčac prijatelju Bernarda Ričiardu i druge
pjesme. g. 1700, u 4ni. Pod Br. DXL
162. Dubrovačka razna pisma u versihi prozi od 16. do 19. vieka, i ю :
od Getaldića Frane Kruhoradića (oko 1600), Gradića
Ignatia т 1724, Mateja Gjure -t 1728, Zizeri Bartola
Ivana 1590. Pod Br. DCLXII.
163. Dubrovačke razne piesme. 1. Razgovor pastierski vàrhu poro
djenja gospodinova, Drama. Dolaze lica: Нант, Jerika
njega sestra, Siverka, Dubravko njihov otac, skup pastie
rah, Pastier nepoznani, Kragnljac.. 2. Razlike Pjesni bogu`
mile. 3. Pjesni bogumile. 4. Betondić Josip: Dum
recta vivas, prevod hrvatski Ti pravedan djelom živi, i
 182

.186. Gozinić Petar (oko 1700), kanonik rabskî. Sadam zaëinaklh,

polag napieva momarskoga, vàrhu sedam poglavitih blag
' danah naše gospoje. Novi prepìs. Pod Br. CCCCXCIV.
186. Gradić Ignacio (oko 1700). Piesme. Pod Вг. DCLVI. l. 68 i
DCLXII. ‘
187. Gružanin Miho Proto. Pokrinokat komedia iz francuskoga na hr
' vatski jezik prenešena, 17-92, u 4ni. Pod- Br. CCCLXXXVIII.
188. Gunđnlić Ivo Šiškov (о. 1700). Suze i tužbe Radmila pastiera.
Pod Br. GCXIX. CCCCXCV. i DXXVIII.
189. - „ Sunčaníca i Otto. Tragedia. Pod Br. CXTV. i CXV.
i DCLXVII. A
190. Gundulić Ivan Franjev (r. 1588, i' 1638). 1. Visini priveđroj
' - Ferdinanda vel. kneza od Toskana 1600, u 4ni. 2. Du
bravka., jedan čin. Pod Br. CCCLXXVIII. 3. Ulomak
Suzah sina razmetnoga. Br. CCCC, ­l. 6. Nadomjerenje
k sedmomu pjevanju Osmana. Br. CCC'CH. 6. Piesan A
dona, ulomak. Br. CCCCXVIII.
191. „ U smàlrt Kalandrice. Pod Br. DCLVI. str. 51.
192. Hidja Gjuro. (1800) 1. Prikazanje Etora iz Virgile. 2. U шт Be
nigna Albertina biskupa. 3. Nadgrobnica Sorkočevićn. Рог
ki. Pod Вт, OCCCXV.
193. Ivičevič Mato (živi). Piesme i prevodi, 1851. Pod Br. DXIV.
194. Kaboga Mario (г. 1505, i' 1582). Pjesau, kako za cic' pinez sve
se čini. -Pod Br. CCCXXIV. l. 340.
195. Kanavelić Petar (r. 1600, 't 1690). Ivan Trogirski i Koloman
kralj, pjesmi u 24 pic-vanju.A Novi prepis. Pod Вг.
CCCCLXII.
196. Kanavelić Petar. 1.î Pisan jednoj gospodji, koi». reče neumiet

celivatì; oko 1630, u 4ni. Pod Bt. CCCLXXVII. 2. Pri

zor iz Tragedia muka lsukàrstova. Br. CCCC. 3. Vàrlm
trešnje u Dubrovniku g. 1667. 4. Dubrovnik slobodjen
0d harača. Pod Br. DCLVI. l. 21, 33.
197. Kanavelić Petar. 1. Muka Jezusova u jezik dubrovački složena.
ÍY 4ni, l. 26. DCXXIX. 2. Sveta'l'unmčenja. Br. DCXLVIII.
198. Каштан Mihalj. лоте pmedni. Род BerLXXv. l. в.
199. Kastratović Antun (_1- 1630). Iuvectiva in profanos amores (hr
vatski). Pod Br. CCXX.
200. K. N. K 1. Nevicata abidovska po Lordu Byronu. 2. Iliade
piesma 1. '3. Prototypi pravopisa ili saveršeni alfabet. Pod
Br. DXV.
 183

201. Lucio Petar (r. oko 1550, 1- o. 1580). Vàrtal cvitja t. j. sa

выпей u riešenom i vezanom govoru od različitieh spisa
teljah hrvatskih 15. i 16. vieka, kao: Petra. Lucia, Petra
Divnića, Marka Mandića, Mam Vetranića itd. Rukopis
pisan oko g. 1565, u 4ni, list. 170. Pod Br. CCCXXIV.
202. Lulić Ivan (r. o. 1590, т 1630). Pjesme od lista 7 do 156,
sliedì zatim. 2. Pelegrinovića Miše vlastelina hvar
skoga Jejubka, l. 156-275. 3. Pisan bogoljubna na sla
vu i poštenje pričiste dive Marie od začetja Isusova, list.
296-320, pisana g. 1615. 4. Od stigmat sv. Franciska
Mirakul, l. 320-323. 5. MarulićaèMarka piesme, l. 323.
6. Od izpovíedi sv, Bernarda sestri piše, l. 326-330. 7.
Od muke paklene, l. 330-348. 8. Don Frana Bogav
čiča. Uhvalu i uzvišenje blažene dive Marie pisan, l. 118
(straga vezan). 9. Svetomu Ivanu, trogîrskomu piesan, l.
119 (straga vezan). 10. Lulića Ivana. Život blažene
Olive kraljice u versìh, l. 122-207 (straga). 11. Luli
ća Ivana, piesma od sv. Tome, l. 208. 12. Štenja o
porođienju i uzvišenju bl. dive Marien prozi, l. 209.-219.
13. Malta, vele_lipa historia, 1. 219-234. 14. Hvalc sv.
patriarhe Jozefa ke čini sveti Efrem ориг, 1. 235. Konac.
fali. Rukopis iz početka 17. vieka, n 4ni, l. 348. Pod
Br. CCCXXXIX. ‚
203. Mačečević L. С, Piesni g. 1840 41. U 8nì, sa 152 sir. Pod
B1'. CXX. v '
204. Marinović Marko. 1. Za došastje bana Jellačića 1851. Br.
DXXXIV. 2. Slika piesnika, 1846. 3. U hvalu smàrtì
Bruerevića. 1818. 4. PiesniPohvalne. Pod Br.CCCLXXXIV.
i CCCCXV.
20.3. Marnavió Tomko Ivan (r. 1579). Život sv. Mandalene Budriši
¿eve iz Gerova, zaštitnice redovnic i mojstira sv. Antuna
u Rabu reda sv. Frane (štampano u Rimu 1626), novi
prepis. Pod Br. CCCCXCI.
206, Marulić Marko (1450 'i 1524) Spovid koludric od sedam smàrt
nih grihov s ulomci drugih pieeamah, rkp. 17. vieka, u
­ 4ni, l. 20. Pod Br. CCCXXIII. Marulića razne piesme.
Pod Br. CCUXXIV. i CCCXXXIX.
. Matei Gjure (i I1738). Piesme. Pod Br. DCXX, l. 158, 177. i
DCLXII.
. Mazibmdiéą omi» (г. о. 1560, т 1620) i Maroje (+ 1591).
Piesni. 2. Bone Vučićevića Ive. Piesni. 3. Miha Bu-
21*
 185

296. рыщет адом. кгазнааа, г1кр. 17. vieka.- рва Вт. сссххп.
227. Я
Pavlimir, prikazanje g. 1637. Novi propis. Pod Br.
CCCCXCIII.
I 28. Palmotić Jakov (+ 1680). Dubrovnik ponovljen g. 1671, na čit.
list. 244. Pod Br. DCCXXXIX.
229. Paroci nabnnjeni za uljestit u kongregacìon. 2. Razgovor tui
beni djevojački. Piesme nepoznanoga od g. 1818. Pod
Br. CCCLXXXIX. -
230. Pelegrinović Miša (r. 1520, т 1570). 1. Jedjupka. Pod Br.
CCCXXXIX, l. 256-275. 2. Poslanica Sabu Mišetiću.
Novi prepis. Br. DCXC.
231. Piesma. od narodjenja Isusova. Počimlje: 1. Otvorte se o nebesa.
2. Zviozdo iztočna nadazrise. U 8ni, l. 24. Pod Br. CCCXC.
232. Piesme razlike umietne i narodne, iz 16. i iz 17. vieke, u 811i,
l. 86. Pod Br. DXLVI. '
233. Piesme razlike. 1. Ko ljubi istinu i Bog tega, l. 1-23. 2.
Piesan od Banović Strahinje. 3. Andrije Kačića piesma о
Dubrovniku. Pod Br. CCCLXXIII.
234. Piesme provincialno-hrvatske iz 18. vieka, u 4ni. Pod Br.
CCCCLXIII. Na kraju Lopašića lmbre. Pisma vite
zovim hrvatskih krajinah, g. 1805.
235. Prikazanje, (drama). О narodjenju Isukàrsta. Na koncu molitva.
i pjesma pjevana u hvalu trogirskih koludricah.Rkp. vieka
16. ili 17. u 4ni. Početak i konac fali. Pod Br. CCCXLVII.
336. Primović Nikole (т 1595). Piesme. Pod Br. DCXX. l. 204-211.
237. Primović Paše (oko 1640). Piesme razne, u 4ni, vieka 18. Pod
Br. DCXXXVI.
238. Radojević Gizdclin Jure. Okolišanje i uzetje grada Budima, iz
knjige štampane u Mletcih g. 1703. Sliedi druga piesmal

о Bosni. Pod Br. CCCCXCVIII.

239. Rastić Gjono Antun (1- 1735). Piesni 1699, u 4ni. Pod Br.
CCCLXXIX.
1340. Ričiarđi Bernardo, dubrovčanin (r. 1660, '|- 1716). Poljubčac i
Bašnik ucvilien. Pod Br. CCCLXXIII. Druge piesmc Br.
DCXX. l. 208, 231, 270.
241. этап Abela. Posvetiliěće Ižakai Josef spasonosni, prikazanja
iz latinskoga jezika izt-umačena. Novi propis. Pod Br.
CXXII.
242 Sorkočević Ivan Franjo (r. 1706) ili- Petrović Vinko. Dimitria,
prikazanje prevedeno iz Metastazia. Novi propis. Pod Br.
CXVII. Druge piesmc pod Br. CCCC.
186

243. Sorkočević Petar. Olbia ilì Očakov od Rusah predobljen. Pod

Br. CCCCXV.
244. Tudorović Nikola Rižme, poklonjeue Stipnxm Jelačića Vice-Banu.
Pisana u Oštercu g. 1697, u m. Sni. Pod Br. CCXXII.
245. Stay Ivan Franjo (1- 1793). Piesme hrvatske i latinske, straga
jedna piesma Gjure Ferića. Viek 18. u 4ni. Pod Br.
CCCXCIX.
246. Uzkàrsnutje Isnsovo. Drama, u kojoj dolaze ova lica: Isus, Adam,
Eva., Noe, Jakob, Mojzes, Abram, Izak, rkp. 16. vieka. 2.
Govoreuje o B. D. Max-ii. 3. Pobožna piesma, rkp. 17.
vieka, u 4ni. Pod Br. CCCXLIX.
247. Uvižbanje svetih otac 1 životoljenja njih, pisano za koludriee sv.
Nikole u Trogiru od lista 1-158. 2. Pobožne piesme od
l. 165-192. Rkp. vieka 17. u 4ní, l. 192. Pod Br.
CCCXLII.
248. V. S. Komedia Kate Sučurice medju vratima od Peskarije, g. 1800,
u 4ni. Pod Br. DCLVIII.
249. Vetranić Mavro Čavčić (r. 1482, 1- 1576). 1. Uzkrsuutje Isu
kàrstova. 2. Posvetilišće Abramovo (ulomak). 3. Susana
čista. Rkp. g. 1759, na čit. l. Pod Br. DXXXVIII. 4.
Posvetilišće Abramovo, kojemu početak i konac fali, rkp.
16. vieka, u 411i, l. 19. Pod Br. CCCXXV. Drugi pre
pis Br. CCCXXIV.
250. Vetranić Mavro. Вещем, piesan pievana oko g. 1500. Pod Br.
CCCLXXIV.
251. Zamanja Bàrno, otac. Piesni iztomačene na službu njegove Go
spodje majke i вещать, oko g. 1770, u 4ni. Pod Br.
CCCLXXV.
252. Zanović Miroslav, knez. Popievka vesela. Pod Br. ССХХ.
253. Zlatarić Dominko (r. 1556, 'I' 1600). Sołokleva Elektra, trago
dia i Ljubmir Torkvata Tassa. Na hàrvatski jezik pre`
vedona. 2 Picsan Pirama i Tisbe. Pod Br. (IXIX.
254. , Piesni razlike в dodatkom piesamah Šimuna Zlatarića
(ł о. 1630) njegova sina. Rkp. 18. vieka, u ini. str.
165. Pod Br..CXV.
255. Ljubav Pirama i Tìsbe, rkp. 17. vieka. Pod. Br. DXLV.
l. 83.
256. Z. M. M. ll Ciarlatano in moto, komedia na hrvatskom jeziku
g. 1802, u Sui. Pod Br. CCCLXXXII.

*m*
 187

Ш.

2ЕШ..ЮР18 I STARINE.
_____.
 189

l.

SITNICE
o postanju imena njekih gradovah., trgovíštah i selah slavonsko
sriemskih; zatim biskupijah, župah itd.
Od

ниш Stoianovióa.

Prastare biskupije biahu u Slavoniji i Sriemu: a) biskupija Mur

seuska (Episcop. Mursensis) u starom panousko-rimskom gradu Mursi,
sadašnjemu Osieku, utemeljena bivši po S. Klemeuti, učeniku S. Petra
apostola; b) biskupija. Cibaliska (Episcop. Cibalitanus) u Cibalisu građu
stolujuća, gdje su sadašnji Vinkovci, koju biskupiju utemeljiše Epeneto
i Andronik, učenici svetih apoštolah u četvrtom stoljetju, kad je u
Pauonijn već bila donesena luč sv. vjere Isusove; b) biskupija Basian
ska (Episcop. Basianae), od koje stolica biskupska biaše u Kraljevcih,
u Sriemu, utemeljena takodjer u četvrtom stoljetju; d) biskupija Sriem
ska (Episcop. Syrmiensis) u staromu Syrmiumu, sadašnjoj Mitrovici,
utemeljena po svetih apoštolih Petru i Pavlu. U petom stoljetju, kad
su Huni i Avari porušili grad Syrmium, postrađa i biskupija; ali ljeta
1229 utemelji Ugolin arcibiskup koločki drugu sriemsku biskupiju, koje
stolica biaše u Banoštru. Ljeta 1773. biaše stolica njena u Petrovara
dinu, napokon god. 1781 Bullom pape Pia, sdruži se sa biskupijom
bosansko-djakovačkom.

Zakonito sjedinjenih biskupijah: bosansko-djakovačko-sriemske

najstarije župe (parokije, plovanije) ove su: Gorjanska (Gorjane, njekadaš
nji spahiluk, gospoština Gare paletina) utemeljena god. 1332; Varoška,
Varoš, (olim Саш-112110576!) utem. god. 1332, ponovljena 1783. Osječka
22
190

u gradu (tvrdjavi) 1332, ponovljena 1688; Ivankovačks god. 1332;

Nemačka god. 1332; Otočka 1332; Vinkovačka 1332; Jarminska
1332; Nuštarska 1333, ponovljena 1748; Tordiuačka 1332, ponovljena
1737; Iločka (njekoč stolica biskupa sriemskog) 1332, Jankovačka
1332, ponovljena 1750; Gibaračka 1332, ponovljena 1807; Sotska
1332; Vukovarska 1332; Morovička 1332; Vrbička 1660; Osječka.
(dolnje varoši) 1688, tako i gornje varoši; Kopanička 1600; Svilaj
ska 1660; Vrpoljačka 1660: Brodska 1660; Ceranska 1660; Kuko
jevačka 1690; Lipovačku 1689; Babinogredska 1700. Ova posljednja
župa prije god. 1700 bijaše filial župne crkve u Lukačevu Šamcu.

Babinagreda moje je rodno mjesto, i о naselenju i postanju imena

toga mjesta čuo sam ovu vjest, pravo reći pripovjedku, skazku. Moj
djed, koj je 95 godinah živio i godine 1825 preminuo, pripovjedao
je istu pripovjedku. Na mjestu, gdje je sad naseljeno selo Babino
greda, u kome se broji više od 400 kućah sa 4000 dušah, biahu od
prilike prije 250 godiuah njive, sjenokoše, gajevi i šume. Staro selo
bivši u onoj okolici prije naselenja Babinagrede, i koje su Turci valj
da u 16. stoljetju prije sklopljenoga u Karlovcih sriem. mira. izmedju
Austrije i Turske, porušili, te po tom stanovnici posavine Slavonske
po zgodnih miestih brez svakoga reda i okupa bili napravili svoje ko
ljebe, ovo, rekoh, selo već se niti po imenu nespominje, nego se samo
veli Selište, staro selo bilo je na obali Save.

Kad jednoć Sava sav onaj nizki predjel potopi, buduć naspa
(gati) sad obstojećega nebiaše, nadjoše se stanovnici predjela sa svojom
marvom u velikoj biedi. Na mjestu, gdje je sad selo naseljeno, građa
je (uzvišeno zemljište) uz baru Beravu. Istu građu posjedovaše kao
livadu, voćnjak istan sa pčelinjakom njeka baba Keda. Ljudi u
nuždi potopa potražiše suvo mjesto, gdje bi mai-vu svoju sklonili, dok
opline voda i znajući, da je greda babe Kede još suva, onamo odoše
sa svojom marvom na babinu gredu i ondje se skloniše. Na istoj
gredi sedam obiteljih nadjoše utočišče za svoju marvu, i onde se već
i nastaniše. Iste su obitelji bile: Kedačiči, Kopići, Stojanovići, Vukovići,
Stivići, Gregorovići i Kneževići. Ove porodice načiniše ondje sedam
kućah na babinoj gradi, i tako postade, u komi sad od ovih porodieah
potomci umnožani i razplodjeni žive.

Berava, bara, koja često ljeti posve usahne, a zimi navodnji, ina
koje obalami s jedne i druge strane selo leži, dobila je ime svoje po
svoj prilici odtud, što bere u sebe i prima mnoge male bare, barice i sti-nge.
 192

l. 0 srlemsklh Karlovcîh.

Ludovik Drački, vladar od Drača, ostavio je iza sebe dva sina,

Karla maloga, kome je pripalo kraljestvo Napuljsko, i Ivana, kojega
ujak njegov, madjarski kralj Ludovik, učini i postavi banom Hrvatske
i Dalmacije.

Taj ban Ivan *) skupi stranku za svoga brata Karla maloga u

svojoj banovini, koja stranka poslje smrti Ludovika kralja pozove
Karla na prestol proti kćeri Luđovikovoj, kraljici Mariji, i proti njezi
noga supruga, kralja Sigismunda. Na'to Karlo mali ostavi Napulj i
dojde u Madjarska, gdje se okruni za kralja god. 1376. Ali nije
dugo kraljevao, jerbo biaše u budimskom kraljevskom dvoru skoro za
krunisanjem ubijen po Blain Forgaču.

Ban Ivan pripisujući smrt svoga brata uplivu kraljice Marie i

njezine matere Elisabete, koja. uđioničtvovaše pri vladi svoje kćeri,
odluči osvetiti se, te zato prilikom, kad su ove kraljice putovale kroz
Slavoniju, izmedju sadašnjega Djakova i Goijana ban jih zarobi. Pa.
latin Gara i Blaž Forgač, ubojica kralja Karla, koji su pratili kraljice,
poginu od banovih ljudih; kraljice pako budu na njeko vrieme zatvo
rene, i poslje puštena bude kraljica Maria, pokle se svečano zaklela
bila, da neće nikada o tom raditi, da se osveti za pretrpljenu nepra
vičnost, a mati kraljica medjutim je preminula **).

Pri svemu tomu nije održana zadata rieč, i ban Ivan bude po
suprugu kraljice Marie, kralju Sigismundu, tako natjeran u tjesnac, da
je najkasnje zarobljen od vojnikah Sigismundovih, te pogine užasno, i
bude pogubljen u Pečuhu (ŕ)

Ban Ivan ostavio je iza sebe jedinca, sina, imenom Karla. Nad
ovim potomkom Ania-a (?) kralj Sigismund utoliko zagladi otcu mu u
činjena osvetu, što mu je poslje smrti supruge svoje blag se i dobar
pokazao, te mu za znatne ratne usluge pokaže se blagodaran, obdari
ga naime znatuimi gospoštinami u Hrvatskoj, Slavoniji i Sriemu, i taj
Karlo postane utemeljitelj sriemskih Karlovacah.

“) Tad Ivan zvao se Horvat, bio je rodom iz križsvačke županijcˇu Hrvatskoj

i ban Mačve, a nikadu ban hrvatski. Opazka Ur.
M) Gledaj o tom' pobliže u povjestnici “Grada velikoga Kalnika u Leptira za
bavniku za god. 1859, list. 274. 0. Ur.
 193

Karlovci su osnovani od godine 1395-1400, a naselili su se u

to mjesto Hrvati i Slavonci sa Karlovih spahilukah i po tom su na
stanili se mnogi prišlaci iz Srbije. Karlo, koj se odonda nazivaše i
gospodar Karlovacah, ostavio je za sobom dva sina: Ivana i Kristo
fora. Stariji, Ivan, posjedovao je u Hrvatskoj gradove i mjesta: Ud
binu, Krbavu, Liku, Medvedgrad (?) a njegovi nasljednici dopiru do istoga
madjarskoga kralja, poslje bivšega cesara Ferdinanda I., pod kojim su
njegovim dopuštjenjem u pomanjkanju mužkih nasljednikah, spomenute
gospoštine sa Karlovci prešle na sestriće Ivana. i Nikolu Zrinjskoga.
Kristofer, mladji sin Karlov, dobio je nasuprot bojnom srećom u nje
mačkoj grofiju, tamo njegdje u Saksonskoj.

Karlovci sriemski padoše godine 1521 s padnutjem Beograda u

turske ruke. Poslje sklopljenoga miran Karlovcih god. 1699 podpade
mjesto to kraljevskoj komori, a po tom pri ustrojenju vojničke kraji
ne padpade pod c. k. pridvorno vojeno vieće i postade slobodna voj
nička obe'ina. О razvalinami staroga grada Karlovacah spomenuo sam
u svomu sastavku: „Njekoje znamenitosti iz Sriema“ izišav
Eem u IV. knjizi Arkiva list 178.

2. 0 Zemunu.

Zemun leži Sagl-adieu na onomu mjestu, gdje stajaše njekoč rim

ski grad Taurunum. Ime Zemun dobio je grad od zemunice. Godine
1096 nalazimo u povjestnici prve krstonosne vojske uspomenu о Ze
munu, takodjer pod imenom Malevila nazvanom. Zemun je pod
Rimljani, Huni i Avari, i pod krunom madjarskom bio kao grad
važna točka. Grad je taj mnogo pntah opustošen i porušen.

Kad je pustinjak Petar od Amiena nastojati počeo, da se po

moću zapada otme grob Spasiteljev iz rukahnevjernikah, tada ciels. Eu
ropa posluša glas pustinjaka, a papa Urban П. podžeže za ovo sveto
poduzetje srdca svetjenikah i ostalih krstjanah na saboru crkvenom u
Klermontu, pak staro i mlado, veliko i malo priši krst na vojničku
haljinu, zaključujući poći oružanom rukom k svetoj zemlji. Vatrena
revnost Petra pustinjaka prodre brezodmorno kroz zemlje talijanske i
francuske i narodi uzplamte za svetu borbu. Jedna četa zanešenja
kah nedočekavši polazak redovite krstonosne vojske, krene se pod
vodjom Valterom od Pejezo i bratom njegovim (kaže se, da je isti
pustinjak Petar s njimi bio) preko Njemačkei Madjarske k Carigradu,
 196

Pod madjarskim kraljem Gejzom П. (1150) biaše Zemun, kao

i drug njegov Beograd, jedno od onih madjarskib braništah, о kojemu
razlomi se sila Manuela I. Komnena. Zaludu biabu sva naprezanja,
svi napori grčke ratne vještine; Zemun se opre, iz čega se vidi, da je
taj grad u ono vrieme morao tvrd Ljak biti. Već je bila najveća stra
na Banata i južne ugarske poplavljena grčkimi plaćenici, i sve je
buktilo u plamenu, isti Stolni Beograd, a Zemun neprestano stajaše
još nepovriedjen sve do mira, koga Gejza II., sin i nasljednik Stjepana
III. s Bizantincima sklopi, i usljed koga Zemun, kao i Srem, Srbija
i Bosna (?) pade pod gospodstva bizantinsko.

Poslje bizantinsknga gospodstva zavladaju Srblji Sriemom, i u

ime Nemanje vladaše srbski poglavar Sriemom. Car srbski Dušan
1340 god. razprostranio _je na daleko moć srbsku. Poslje jednog sto
ljetja po tom, kako su Nemanići bili se osilili, okonča bitka nesrećno.
na polju Kosovu carstvo srbske.

Po tom pripadne Zemun ijedna strana Sriema, Slavonije i Bosne

pod grofove Celjske, a pod krunu ugarsku. Pod vlastju celjskih gospo
dnrah biaše Zemun, i razvaline još i danas što se vide u Zemunu,
ostale su od gradića celjskih gospodarah. Zidan je gradić po načinu
zidanja XV. stoljetja. U onomn dvorcu ili je stanovao sam vlastnik,
ili njegov namjestnik s vojnici; jerbo u ono vrieme, kad su krsto
nosci osvojili Zemun, osim bedemah nespominje dogodovština nikakva
utvrdjenja, a da je i za onda bio kakav gradić, zaisto bi Zemunci,
umjesto da se tuku po varoškimi ulicami, bili se povukli u gradić
ili tvrdjavicu. U bivšem ondje dvorcu, sadašnjoj zemunskoj razvalini,
preminuo je veliki vitez Sibinjanin Janko, nazvan Hunjadi. U tom
gradiću držao je Ulrik Celjski sina Hunjadova, koj mu je po izdajstvu
pao u ruke, u zatvoru; u istom dvorcu umro je naskoro zatim Ulrik,
vlastnik dvora, kome je sin velikoga Janka Vladislav Hunjadi do glave
došao u dvoboju.

Po čem biahu Turci podložili Srblje platjanju danka, i pokle su

već bili Turci progutali carstvo bizantinsko, predju i preko Dunava i
Save. Kakogod što njekada proti Bizantinacah, tako su isto sad gradovi
Zemun i Beograd skoro kroz čitavo stoljetje opirali se Turkom i
služili kao prednji bedem zaštite Ugarskei Krstjanstva. Kod Zemuna
i Beograda kušao je sreću još Amnrat II., ali badava, a sin mu Mua
med bijaše ranjen pod Beogradom. Pod žezlom kralja Matiiaša (Kor
vina) srećna biaše zemlja ugarska, a tako i Zemun svjetaše za nje`
202

Godine 1525 navalili su Turci na Sn'em, por-ubili ga i nemilice

spalili, itom su nezgodom razvaline grada Syrmiuma porušene do
temelja; ali i sad još brez dvojbe imade pod zemljom dosta. spomeni
kah stare njegove slave, koji bi se mogli izkopati srećnim slučajem, pak
bi se njimi razjasnila povjestnica one zemlje. Kad bi se obistinilo, da
će se povući željeznica iz Slavonije kroz Sriexn do Zemuna, bom bi
se prilikom za cielo izkopalo dosta takovili spomenikah. Ondje se iz«
kapaju: stare opeke osobite slike i veličine; kamenite škrinje i grob
nice, kameniti kipovi, kamenite ploče, stari novci itd.

0 паннам! u slavonskoj Krajini.

1. Razvaline jako oglodane zubom vremena njekadašnjega grada

„Zvizdana“ nalaze se u šumi izmedju selah: Lipovca, Morovića,
Strošinacah, Soljanah i Vrbanje, na obali potoka Studve. Zvizdan
zovu i Gradcom. Oki'užava ga šuma stoljetnoga hrastja, i po istimi
razvalinami vidi se dubjc, iz čega se može zaključiti, da je slava toga
grada davno pala, i zviezda mu se sreće ugasila; samo gomile razpli
njenih bedemahi slabi tragovi zasutib šamacah s izdrobljenimi ko
madići pljosnastih opekah pokazuju mjesto, gdje je bio grad, i gloda
jući obseg razvalinah dade se zaključiti, da je morala biti gradjevina
velika.

2. U selu Lipovcu (petrovaradinske regimente) na obali potoka

Bosuta vide se znatni tragovi bedemah i šamacah od starinskoga gra
dića „Dragovca“ Ništa se o njemu nije uzdržalo u pučkimi skaz>
kami do jedinoga imena, i ustmeno predanje veli sve do danas, da je
ono grad „Dragovac“ na utoku Spnčve u Bosut.

Još se ondje nalaze razvaline zidovah crkve sagradjene po iz

točnom slogu. Bila je crkva maljana, od čega i sad se vide tragovi
po zidu, osobito jedna slika na polu se uzdržala, ostala brez glave,
ali predstavlja lik tiela njekoga oružanoga viteza odjevenoga po grčki i
u plašt zaogrnjena s n)ekim oružjem za pojasom. Ondje je sad groblje
lipovačko. Od iste razvaljene crkve, na 300 korakah daleko, vide
se tri jednolika u redu stojeća okrugla brežuljku, o kojimi pripovjeda
puk, da su pod njimi zakopana tri zvona iste crkve. Izkopan u
Dragovcu stari ovelik bakreni rimski novac dobio sam nedavno od ro
doljubivoga g. učitelja L. G. rodjena Lipovčanina., kojega ću s vremenom
 203

predati s mojom sbirkom starih novacah (više stotinah komadab) na

šemu muzeumu.

Na obalami potokah: Studve, Spačve i Bosuta nalaze se mnoge

stare razvaline, tragovi bedemab i šamaeah od starinskih gradićah i
tvrdjavioah.

3. Izmedju selab Batrovacah i male Vasce, na obali Bosutu vi

dit je takodjer tragove bedemah, šamacah i razrušenib zidinah, i to
je mjesto ondašnjemu puku poznato pod imenom I,Gradina.“ Sudeći
po obsegu razvalinah i po liepom položenju mjesta i ciele one okolice,
morao je i ovdje biti njekoč znameniti grad. _

4. U selu Moroviću (petrovaradinske regimenta), nalaze se zna

meniti ostanci razvalinah staroga Morović grada. Ovi su ostanci zidi
nah upravo na. uglu bregovite obale, gdje se potoci Bosut i Studva
sastaju. Zidine su još i sad _- poslje više stoljetjah _ prilično do
bro uzdržane. U njimi podignut je stan c. k. satnika (kapetana) mo
rovićke'satnije. Glavni zidovi s kapijami stoje još čvrsto, kao da
prkosa vremenu. U zidu pri glavnom ulazu vidi se povisoko od teme
lja bomba (lumbarda) koliko velika bundeva. Valjda je onakovimi ogrom
nimi bombami tučen njokoč grad od anakali, te su stanovnici tvrdjave
umetnuli tane u zid na uspomenu ljutoga boja i žestoka kreševa.

Zaključujući iz obsega zidinah i liepoga, jako udesnoga izgodnoga

položenja mjesta, morao je stari Morović grad biti puno važan za cielú
onu stranu naše Slavonije; moralo je biti mjesto jako znamenito i
važno, po čem okolo njega nalaze se na prostoru od prilike dvie П
milje mnogi tragovi starih gradićah i tvrdjavicah, šamacah ibedemah:
Zvizdana, Ljubanja, Dragovca i Gradine, s mnogimi inimi,
о kojih ovdje pišem.

5l Blizu razvalinah Zvizdana k zapadu leži Ljubanj, nje

kadašnji gradić i tvrdjava, sad samo gomila zemlje, tragovi šamacab i
drobljenje starinskih opekah označavaju mjesto, i pokazuju, da je nje
koč bilo nješto, a sad nestalo svega do gologa imena.

6. Izmedju sela Lipovea i Batrovacah, na drumu uz Bosut na

lazi se mjesto nazvano: IDobra voda.“ Na tom je mjestu Bosut
jako dubok, i mjesto sad označavaju tri velike, stare topole, o tom
mjestu pripovjeda puk, da je дизель utvorah i sablastih. Puk veli,
204

da vile i vilovnjaei najvolje boraviti i stanovati okolo topolah i na

njimi, zato se i miće uviek listje na topoli. Puk noću prolazi s grozom
i užasom pored toga mjesta.

7. Kod sela Podgradja, filiala Njemačke župe u brodskoj regi

menti, na Bosutu nalaze se takodjer tragovi stare tvrdjave, starinskoga
grada, i spomenuto selo dobilo je po svoj prilici odtuda svoje ime, što
je naseljeno pod gradom.

8. Kod sela Novoselo u brodskoj regimenti nalaze se njeki stari

bedemi i čamci, za. koje nisam mogo propitati, šta su i kakovi su bili.

9. Na potočiću (strugi) Luki kod sela Lipovca nalaze se kod

erkvice posvetjene sv. Luki Evangelistu razvaline starinskoga zida, i
sva je prilika, da su iste razvaline njekoga staroga samostana. Blizu
toga mjesta polje je nazvane Kaludjeri.

10. Na mjestu sadašnjega sela Soljane u brodskoj regimenti le

žao je pod vladom Rimljanah grad „Solano', odkuda je valjda dobilo
selo svoje ime.

11. U šumi izmedju selah Županja. i Bošnjakah (sela u brod

skoj regimentììl na dubokoj bari nnzvanoj Virovi vide se bedemi i
šamei starinske, po svoj prilici rimske tvrdjavice, inalaze se ondje još
isad komadi rimskih opekah. Na istom mjestu izkopanih rimskih
novaeah medenih i bakrenih imadem i ja u mojoj sbirci starih novacah,
ito od carevah Vespasiana, Nera, Hadriana, Antonina, Gordiana i
Klaudia. Stoljetno hrastje okružava mjesto rimskih tragovah. Tvr
djavica nije mogla velika biti; ali je bila na putu u stari Syrmium,
pak je za Rimljane mogla biti važna točkica vojnička, uz koju je,
sudeći po liepom predjelu, mogla biti i rimska naselbina.

12. Nedaleko od sela Rokovacah u brodskoj regimenti vide se

veliki i visoki zidovi starinskoga (valjda grčkoga) samostana i zovu se
„Rokovačka zidina“,>od koje uz Bosut potok nalaze se na
desnoj obali, blizu šume po sadašnjih vinogradih i nijivah tragovi
starih bedemah i šamacah i njeki podzemni svodovi zidani.

Puk pripovieda. da je i ondje njekoč bila varoš, s kojom je

vladala njeka poganska gospoja, što je sjedila u Cíbalisu, i dala muL
ćiti mnoge Krstjane, izmedju ostalih i biskupa Andronika.
 205

13. Izmedju selah Babinegrede i Kruševice u brodskoj regimenti,

na Šamačkom drumu, nedaleko od mjesta gdje se potočić Dubočica
iz bare Vii-a iztičući u Savu iz lieva (što mu sad nasip prieči), upravo
na bregovitoj obali dubokoga Vira, sačinjavajućega ondje poluotok, nala
ze se razvaline bedemah gradića „Kostromana“, koja je kula sa
gradjena po ustmenom predanju od njekog bosanskog viteza Kostre
manovića. О tom Kostromanu pisao sam obširnije u Danici ilirskoj
godine 1849, (broj 28).

14. U selu Mikanovci nalazi se na. brega stara kula, sad toranj
crkve sv. Bartola mučenika, o kojoj se kuli kaže, da je za vremena,
dok su vladali Turci Slavonijom, bila turska munara (džamija sa mu
naretom). I sad je ista kula onakve slike, kakve je i njekad bila.,
samo je promienjen krov i služi za crkveni zvonik. Zidovi bivši nje
kad turske džamije popravljeni su, a sad je crkva. Kula je sazidana
od temelja u okrugloj slici, a zid je jak i temeljan, opeke dobro že
žene i otanke.

15. U Lukačevom Šamcu, malom seocu brodske regimenta na

obali Save, vide se starinski šamci, koje je njeki kapetan Lukač
polag pučkog ustmenog predanja, podignuvši vojničke zaklone ibe
deme, dao kopati u turskom ratu, i od istih šamacah Lukačevih dobilo
je ono seoce svoje ime. Na mjestu šamacah sad je čardak, u komu
stoje vojnici na. kordunu i skola, sastanište, gdje se Bošnjaci sastaju
po dvaput svakoga tjedna sa našima i trguju.

IG. Isti onakovi šamci, kao što su spomenuti u selu Šamcu, na

laze se uz Savu i blizu sela Jarugah, idući od Šamca k Brodu. Sve
je prilika, da su iz iste dobe, naime iz dobe ratovanja s Turčinom. I
na ovimi je čamci sad kordunski čardak i glavna kordunska straža.

17. Izmedju selah Sikirevci, Jaruge, Gundinci i Beravci nalazi se

kod ovoga posljednjega sela groblje na. brežuljku obale od bare Mo
štanika s malom crkvicom, i to se mjesto zove „G1-adac.“ Po svoj
prilici bio je i ondje njekoč njekakvi gradac. Prediel je liepiroman
tičan. Sava nije daleko, i nigdje na blizu neima brežuljka, do samo
na onom mjestu. Groblje je ondje od zamande, odkad je valjdai
selo Beravci naseljeno na bari Beravi, odkud i selu ime.

24.
 201
pute rimske preko Dalmacije. l) Obadva su poznali očevidno mjesto
o kojem su pisali, i zato se slažu. Nu more biti da se je Lovreć
starinom nazivao Billubium, šestoga pako stoljetja prilično je, da se
je zvao Ludrum, oli Ludrinum. Jer doznajemo, da u saboru drugom
solinskom god. 532 sakupljenom, bialiu jednoglasno tri iz nova bisku
pije sastavljene i potvrdjene; t. Episcopatus Mucarensis, Lu
drensis, Sarsentensis. Farlati misli da je Mucarum bio sa
danja Makarska, i s njim se slažu svi povjestnici; stavlja pako Lu
drum, izmedju Dulivanjske (Delminensem) i Solinske biskupije, ali
govori, da nikako doznati mogao nije gdje je uprav Ludrum bio. Bo
man 2) dokazuje, da je stari Ludrum bio gdje se sada nahodi Lovreč.
,Ja držim, govori on, da je bio Ludrum izmedju tvrdjave Zadvarske i
Imocke, gdje je sada Lovreć, gdje se vide razvaline mnogih zgradjali,
i ostanci jedne tvrdjave vrh glavice Gradina“ Ele, kao da se je ovdje
rodio, uprav reče. S njime se složi vrsni pisaoc i pravi poznavati-ij
ovih mjestah G. Werdoljak, koj Lovreć drži za stari Ludrum. a) Ne
ka svaki promotri priličnost imenah, pak neka sudi. Puk pak povieda
i dan danasI da je biskup njegda na Lovreća stanovao, i da je pogi
nuo, i ukopan pod jedan golemi stečak, koj se još čitav nahodi4).

Nahodi se kod mene jedan plemenit pečat, našast n Lovrečkim

razvaliuam, koj ako i nekaže uprav svim slovim ime Lovreća, scienim
da mora. dosta potvrditi koliko gori rekosmo, Na njemu je urezano:
slon.. Ы АВВА'ШЗЕ MoNAsT;
ses. MARIE А. о. L.
Čini mi se, dabi se imalo čitati: Sigillum Domine abbatis
se monasterii sancte Marie apud opidum Ludi'um (aut
Lovreé.)
Da je veliki put rimski preko Lovreća prohodio, neima sumlje;
zašto izlazeći iz Solina hodio je preko Cetine rieke 5) pak Budimira,
Ciste °) Lovreća I'), pružeći se k istoku. Još se gledaju izgladjenja i

') La Dalmazia. (Časopis) An. lil.

z) Storia Civ. ed Erol. della Dnlm. Croatia Bos. T. l. Lib. 3. pag. 245.
3) Glasnik Dalm. god. ll.
4) Nazad malo lielah njeki su prevulili kuk I.. j. stečak, i govori se, da su
prslen našli.
r') Katalinić T. ll. p. 31. Tilluríum.
a) Tromum.
I') Billnbiuln.

24*I
208

rupotine kuda su kola puzla; poznaje se širina, i nahode se polutine

konjskih pločah. Drum ovi branile su česte tvrdjave su strane bre
žuljakah. U Budimira i Cisti, vide se i poznaju se dobro gdje
su bile stare zgradje, tu leže pri obadvih mjestih neizbrojni stećci
kraj puta. Na Lovreću dade zgodnost, što su dvi jake i velike tvr
djave aagrađjene. S lieva puta stoji glavica (koju gore spomenusmo)
imenom Vrh-Gradina, gdje je bila tvrdjava; što gomile razasutih
zidovah aviedoče, i obilježje kako su bili razdìeljeni. Tri reda zido
vah opasivali su ju, i vide se još, ako i malo, izpredjelani kamenjem
kresanim, srednje veličine i sklakom sazidani. Kaže puk, daje ovdje
njegda kralj prebivao, i zato se njeki dio zidine, što je, reko bi, posobito
stao, na kom se mogu poznati vrata, zove obično „Kraljevi dvol'i.'I
U sriediui stoji čatrnja, koja se sve do malo godinah nazad jedva
uzdržala ciela, nu sad ju ponajviše čobani i mladjarija zasipahu, ali
se još poznaje. Od ove glavice Vrh-Gradina, prama pódnevu,
pruža se ravnica većinom ledinasta, do one što ostaje na desnu
puta, koja je k istoku umakla, i koja se zove Trbotor. Na ovoj
bila je druga tvrdjava manja od prve. Vidu se gomiletine i ostanci
zgradjah. Blizu vrela je živa voda, koja se zove Pišćet, ništa nemauje n
sriedi stoji rupa gnjilom i crljenicom utabačena., koja je uzdržala
vodu potriebitu. S Trbotorom drži se od istoka jedno poveće brdo,
na vrh koga ima njekih malih ostanakah stare zgradje; zove se:
Sidać.

Izpod Vrh-Gradine prama pódnevu, prostierao se dakle grad

Lovreć (Ludrum), u odveć plemenitom položaju, jer ugodnije i zdravije
mjesto nije se lasno u oviem stranam moglo naći. Ali vajmeh! sn
rovstvo nemilo, sve s tlehom srazi, i mali ostanci bivšega bivstva po
kazuju nam staru slavu, zašto svakoga koj gleda to, duša zaboli i srce
mu utrne!!! Gradina zove se jošte gdje je grad bio; sada ore se tuda,
premda je velik grohot i lemeš češto kakvu starinu na dvor izbacio...

Izmedju Vrh-Gradina i Trboto ra, izpod grada bivšega,

prolazio je put rimski, kojega obćcno zovu: „Dioklecianov put.I Na
tom je izlazio iz mejaša Lovrećkoga, svraćao se izpod tvrdjave Mar
četić, koja na lievu stoji. I ovdje vidu se velike gomiletine razore
nih zidinah. Povjedaju, da je i ovdje grad bio, ama priličnije je, da
je samo tvrdjava bila. Na desno, malo naprieđ srctaš Kljenovac
(Klenovac), zatim na lievo Lokvičić, pak opet Berinovac (njeki
kažu Branivac). Ovo su bile tvrdjave, kojih obilježja vidu se. Pro
šavši Berinovac slazi se u divno polje Imocko, i dolazilo se u
 209

glasoviti grad Runović I), na istok od Lovreća okolo pet satih. Pre
ko njega. tekla je rieka Vrljika, davajući mu dovoljnu vodu u kojoj
se različite sjetne ribe nahode. U Runovićih dosta se starin
skili stvarih opazuje. Bi prednje ljeto, kad se probijao put, našast
jedan Idol i množina opekah, novacah i inih stvarih 2). Na ploči u
crkvi župničkoj ima nadpis rimski, što kaziva vojničko tu prebìvanje.
Kaziva mi jedan ovoga mjesta, da nazad malo godinah, na jednomu
brežuljku, našasta i prevaljena bi jedna ploča široka, pod kojim našli
su žarah, lončićah, sviećah, gostelicah itd., na njekim bilo je pisamah,
ali našlaci razjagmiše sve i porazbijaše . . . . -

Na Lovreću nahodi se često novacah, dragih kamenčićah, iglicah

itd. 3). Sve našaste stvari sakupljao je Franjo Pavišić u Omišu, ali
žalibože, upalo je u ruke gdje sunca nit mjeseca vidit može. Ponaj
više bavi se sabiranjern starinah g. Jerko Werdoljak. Ima novacah,
slikali, paptah, rukopisah itd. Sve će on, uvjerovà me, ohjelodaniti.
Nazad malo vremena, našasta bi prilikom omnia. jedna peć od tufa i
opekah sazidana, i blizu biaše luga.

Ima groblja sve okolo staroga grada; znamenita nisam mogo

štogod naći. Na zapadu Gradine bi slučajno jedna ploča velika u le
dini bez pisma prevaljena; pod njom nadjoše kosti zamirite veličine.
anat od tabana do koljena preko dva aršina dug, a glava. malo veća
od običajne, nu na. njoj biahu dva roga, prilična živcu bravčijem.
Bilo je i drugih stvarih, koje razturiše tamo amo. Gdje su kosti sa
da, neznam 4).

Stećakah velikih broj ima i različita ukresa. Na njekim dva

mača prekrižena, nad ili pod njima polumjesec, (mladi mjesec ?) izviez
da itd. Dva. čovjeka, jedan proti drugom nabečeni drže mače. Njeki
rogastì дави, pružeći podrti široki mač proti nerogastomu, koj isto

') Katalinić Storia della Dalm. Cro. Bos. Т. ll. p. 32. Novanium ili Ad No
vas. Far. Illyr. Sac. T. I. p. 157.

1) Uvjerova me od svih ovih slvarih jedan očigledni sviedok, koj još žive. Go-I
vori se, da je Idola g. Marče kupio, vlasmik u lmockomu.

з) Katalinić. T. 2, p. 31 islo napominje.

4) Haziva mi ovo g. J. Milinović, dostojni učitelj bogoslovja u Makarskoj, koj

je svojim očima gore spomenute kosti gledao.
.10

oružje ima Druga su se dva jednolika za vrat uhvatila. Tri ili četiri
za ruke se tište, a druge sn uzgor nadigli. Tri lisice, jedna svrhu
druge uzieom svezane izplazile su jezik. Čovjek razkrilio ruke, po
kraj njega pašče ili jelen, ili Divokoza. Klečeći ujeki snuzio se, drugi
jednom rukom za glavu ga drži, a s drugom kopje prama njemu upra
vio, itd. itd. Jer jih množiua svuda ima, različito puk o ovomu gata.
Njeki vele, da jih je žena na glavi predući kudelju nosila; drugi da
su time velikaši uspomenu ostavljali, opet, kad bi se na boj spremali
pred vojvodom, в tim bi snagu pokazivali. itd. itd.

Još jedan drum prelazio je po sried staroga grada. Puk zove ga:
„drum veliki“ i „Diokleeianov drum.“ Meni se čini, da je ovaj drum
u posliednje doba učinjen, jer se svraćao kroz grad i hodio kao na
prečac. Bolje se ovaj poznaje, nego gore spomenuti. Po ovom istom
gradi se sada nova cesta.

U puku je rieč, da se ondje na Lovreća Kraljević Marko rodio

a u mjestu kraljevi dvori, od kojih smo gore besjedili prebivao.
Neznam kako se ovo u puk unilo, jer se neslaže s povjestničkim do
kazom. Kačić l) uprav govori, da se je otac Marka Kraljevića ovdje
rodio, od koljena Mrnjavčeva. Od istoga koljena Mrnjavčeva kaže ga
i Mavro Orbini'), 'tako i piesme narodne. To bi se daklen i kralj
Vukašin, Uglješa i Gojko bili morali roditi ovdje. Neću napominjati
njihov život, jer je poznat, nu hoću da eieli sviet znade, što ovdešnji
narod govori о iztočaju porodice Mrnjavićah.

Porodica Mrnjavčeva još se uzdrži na Lovreća, u jednome kom

šiluku (susjedstvu). Ima više od trideset obiteljah u tom komšiluku,
zovu se: Mrnjavci, čeljad odveć hrla, ponosita, silena, i nevjerovano
jaka. Medju njima i bližnjim mjestima, drži se za istinito, da je Kra
ljević od njihova roda. To svaki povieda, i kao članak viere stavno
drži. Kad se svađe s drugim Mrnjavčani, najprva im je rieč: “Znaš
li. .. čije ga sam roda; moraš se pokloniti.n Puk misli daje u njih
sakrivena ćorda Kraljevića. Malo koja kuća da neima starinsko koje
oružje. Miešćaui govore u šali: „Tako hoće Kraljevići Mrlljavčani.“

Prama pódnevu, izpod starinskoga grada do hiljada koračajah,

na meraji vidi se na okrug više redovah zida, koji se jedva mogu raz

') Razg. Ugod.

‘) Storia. degli Slavì, pag. 274.
212

Od potriebe je da još napomenem, kako puk od svih ovih bliž

njih okolicah, povieda i drži istinito za rodjenje velikoga naučitelja
sv. crkve svetoga Jerolima, u mjestu zvanom Stridovo, koje ostaje
u mejašu Lovrećkom, na jednom brežuljku. Ele na brežuljku Stri
dovo vidu se doista razvaline njeke zgradje. Puk povieda čudnovatu
svetinju i zamirna djela, i toliko se k istini približuje, da bi rekao
čita knjige svetoga, koje je Paulu, Eustaku i ostalim prijateljim
upravljao, kazivajuć i napominjući življenje i nezgode svoje. Ovu
predaju potvrdiše vrsni pisaooi, kao Pavlović-Lučić i Čikareli 1)‚ koje
napominje Appendinig) i drugi. Moje osude nedajem, jer bi mi se
moglo reći, da me ljubav domorodna na. to steže, i budući ova stvar
povod dala mnogomu pisanju, a. naučni muževi nezabilježiše upravo
mjesto gdje se rodi S. Jerko, scienim da je meni dosta bilo kazati
što drugi besjedi.

U davna vremena rodi se ovdje njeki fra Filip Rupčić, kojega

pleme još se uzdrži, koj je čete proti Turcim vodio, dosta im jadah
dao, najposlie bi za vieru i on mučen. ­- Godine 1798, rodi se ov
dje fra Šimun Milinović. Dječakom uljeze u red S. Frane, u državu
presvetoga odkupitelja, gdje ostalim kriepostima, združi pravu želju
za. nauk, kog mu obilno predavahu naučni učitelji OO. Jukić î Pe
rić, (nahodi se od J ukića različitih rukopisah u knjigamici samostana
Makarskog; Pripoviedanja, Pisamah-.u slavu Svetih itd. 3) štogod će dati
slovotieštiti. P. S. Zlatović, ima od Perića više svezakah „Filosofie“
osamdeset pripoviedanja, koje rad maloće predplatuikah nemože slo
votieštiti) i drugih, jer jih tada. obilovaše. Starešine predvidjevajući u
njemu muža. krieposna, poslaše ga u Beč dovršiti Bogoslovje. Tamo
pokaza riedki um, združi prijateljstvo s naučnim, a učitelji ga. za pri
mjer pokazivahu. Izkušanja za. učiteljstvo učini odlično. Vrati se
zatim u državu, gdje nauk bistri u Makarskoj i u Šibeniku predavaše,
i osobito povjestnicu crkovnu živo tnmačaše. Jošte mlad odabran bi
za državnika (Provinciala) države pris. odkupitelja. Vladanje razborno
učini ga kod redovničkoga i svietovnoga starešinstva poznata sve to

') Dis. sopra la Patria. di S. Girolamo.

7) Esame Crit. int. alla Patria. di S. Girolamo. — „E quanto al luogo chi la

vuole sopra Dvure. sono Lovreč.

3) Razmìêljanja duh ovni priello godine. Piesma u slavu G. S. Mirkon'él il

Boke Kotorska itd.
 213

veće Zato netom kako dovrši upravljanje države, bi od svetoga stola o

dabran za izviditelja apoštolskoga, (Visitator Apostolieus) i poslan u
Bosnu god. 1839, da izvidi, razkrsti, umiri, ukosuri i smiri bratju re
dovnike s bisknpom. Držim sve razgovore koje je pred njima činio, za
sklopljenje i podpisanje mira. Niešto malo latinski, ostalo' je našim
jezikom pisano. Bi mu u isto vriome od vladanja zadarskoga pre
poručeno, da njeke stvari po Bosni pomljivo izvidi. Imam odgovore
koje je Vladanju davao, sveto sjedalište uzradova sei obveseli se miru,
koga. povrati medju bratjom. Kada primi sve potanko koja je djelo
vao za mir sklopiti, posla mu jedno pohvalno pismo, hvaleći vještinu,
razborstvo i bitrost u opremanju posalah naloženih mu. Malo poslie
bi nudjen primit i biskupstvo u istoj Bosni, zatim u Albaniji; nu za
obadva miesta ponizno zahvali. Biskup Pini u Splietu i Berčić u
Šibeniku, učiniše ga protresateljem knjigah, koje bi se za slovotještenje
spravljale. Previdi po naredbi Pina, prevod sv. pisma biskupa Miošića.
Umre u Omišu god. 1853. Biaše malo do ne u svim miestim dalma
tinskim propovidaoe, i kao izvrsni bio je svuda poznat. Visok, veli
čanstven i jetarui kip, glas gromovit, govor čist, činjaše ga pravim
pripovjedaocom. Spravio je za slovotještenje jedan „Korizmenjak“ nu
smrt mu nedopusti, da se objelodani i mnogo drugih prieko godišnjih
pripovjedaniab'). Već je poznato da se n Imoekoj strani čisto hrvatski
besiedi, ter netreba da о ljepoti jezika zborim. Počeo je bio skupljati
starine i dokaze po samostanim za povjestnicu države.

Narodni običaji oko Lovreća.

Na rodjenju i krštenju kod nas neima zamerita štogod.

„Vj enč anje ili Žen idba.“ Svati se kupe u mladoženjinoj kući u
oci pira, a djever hoda po sanduke djevojačke, koje hotijući ponit iz njezi
ne kuće, nadje djete od desetak godinab gdje na njima sjedi, nit mu jih
dade povući, tad inoleć i prieteći djetetu, (koje prija bude od svojih
naučeno) išc'e škrinje, nit mn jih prednje dok mu koju jaspru nedadu
u ruke. Djever sám valja da jih do nadvor izturi. Kad ju je potro
pozdravlja djevojku, i netom sunce sikne nek se nada liepoj kiti
svatah; i tu ukaziva. njihovu krasotu. Ona poljubi škrinje i milo jih
preporuči onoj koja zada ríeč, da ih hoće čuvat. Svati s jutra. pojdu;

') Korizmenjak. Posiljke na drtznn. Govor-enja pred braćom Bošnjarimmuhodo

se kod mene i kod P. 1.'Milinovićs.
25
914

najprvi prvenac popjevajući, zatim bnrjaktar stari svat, kum, gju

vegia (mladoženja), čaus, bukiiaš, jonge, djeveri, траты; (koj kakvu
topuzinu oli bat vuče itd.) Čiem su došli k dvorim djevojačkim, svima
svetim konje prihvaćaju, о komu nitko, on za nož kog u zemlju udari
svoga veže, oli ga pušta hodati. Djevojku, sakrivenu в bratom, poč
mu tražit i svuda iskuti; nemogavši ju naći, uznemiru se, pak jim se
reče: odveo ju je N. N. (izmislu ime). Tada razžeženi počmu nu
konje uzjahivati, nože vaditi, kaže im se najposlie gdje je. Kum
zove: jeli ovdje djevojka prstenovana! brat joj odgovara; je.. . sakri
smo se, da iu nebi ugrabìo N. N. koj je ovdje s hrlom četom prošao.
Nu dakien ako ćeš ju imati, dobar dar pokloni. Dok neugovoru i neda
du mu koješta, neotvora. se. Kad je dar primio, pušta djevojku Više
putah podmetnu drugu; ako ju povede, rugo je i smieh veliki; ali
kad opaze prevaru, mora imati djevojka'ˇpodmetnuta brze noge. Za

tim dvie i tri druge, dok prstenovanu izvedu. Poslie vienčanja vra
ćaju se domu djevojačkomu, tu ih čeka obilna sopra, gdje se jede,
pije i šemluči na vas mah. Čanš oli topuznjak šeće se s toljagom, i
tuče što živa. oko kuće sreta. A kad vrieme od putovanja stigne,
tad na sve grlo viče:

Azuruio kićeni svatovi, Tiesni klanei, strašivi prolazi,

Azur svati moja. braćo mila. Valja nami opazno hoditi,
Brže da ste na noge lagane; Jer će udrit iz busije turci l),
Već je vrime da mi polazimo. Dževerdane vaše naprašito,
Kratki dani, a dugi konaci. Dobrim konjim kolene stegnite itd.

Kada polazu, miadoženja izostaje, koga djevojačke rodbina da«

riva peškirim, maramam itd. On objesi sve oko sebe i konju о vratÅ
Buldijaš sad prell svatovim idje i gdje koga arcta pićom nudi. Po
kraj kojih kućah svati prohode, vino im se iznosi, a oni pečenim me
som odvraćaju 9). Već su blizu `kuće; tad, ako prije neugovore, ure
daju se i trču na muštuluk, koji brže doigra, nosi na kopiu jabuku.
ubrusah i maramah obješenih. Tu u kratko kaziva gdje su svati, i
kakva je sreća na putu bila. Leti k svatovim, kaže im шашни, 1
da je sve mirno i pripravno u dvorìm. Zatim šaljuga da iznese vina,
komu dorane dva suda puna: on prihvaća jednoga te se iz njega na.
pije, s drugim svjetinu biižnju rádi politi, ter se k svatovim vraća.

'j Izmisli koga junaka, oli zasicdn Tursku.

’) Sve lo biva i u Poljicih kod ondeànjih Hrvntah. Op. Ur.
 216

Bednja večer.
U oči Božića stoje pripravna pred kućom dva velika Badnjaka. i
jedan mali. Čim se suton uhvati, starešina šalje onoga ko će badnjake na
vatru unositi. Kad jih naložu, deru iz pušakah, djevojke pjevaju, a
starešina. badnjake s vinom polije i okolo vatre i komins oblije, pak
slamom svu kuću pospe. Mladjarijs svu noć nespava. Netom vrie
me od mise, svak polazi slušatju, sam starešina ostaje. Djevojke treba
da za glavu cvieće zadiju, kog su svojom rukom nahitile, ponajviše
kitu bršćana, s kojim momke darivaju.

Sielo (Silo).

Na sielu se može sve čuti i vidjeti što u narodu ima., bilo о

pjesništvu, povjedanju, basnam, zagonetkam. o vilam, viešćicam itd. itd.
Neima. ljepšega ostanka stare priprostitosti i veseloga narodnoga obi
čaja. Natom se mrak prihvati, kupe se momci gdje znadu veće dje`
vojakah, i tu ima veselja, Čim jih je puna kuća., odmah se gusle
gusladji dodaju, on se nećka, i tada veće putah prihvati koja djevojka,
ter znade udariti (ima jih više), počme kudit nekanje, i zapjeva uz
gusle pjesmu junačku. Kao pčela zuji, kao slavić u gori privije,
kano vjetrić kroz listin tiho kad mališuka, oli Vila gigoće, nahitiva
ona sve, Ona pripjeva staromu otcu, oli majci, kojoj zahvaljuje na
odgojenju i hodiljn gizdavu kog joj je pripravila, da more prosoe pri
mamljîvati i ududbu nečekati. Zatim uzimlje druga, ter počme:

Moje gusle da ga zapivamo1 Ma što ćemo dugljit lakerdiju,

Da. pivamo pismu od junakah.. . Što li ćemo bacat peklaniju;
Nemogu vam moje gusle tanke, Lakerđija ¿urbe nezačinja,
-Gusle jake, a ruke nejake, Nego glava ovnnškoga mesa.
To se dvoje udarit nemorc. .................

Kad dovrši pjevat pjesmu, tad ju pripieva komu hoće:

О moj Rade na čast tebi pisma, Poěteni smo svi braćo imenom,
Pošten bio ko te je rodio, Svi koji smo pod ovim slimenom,
A hilim mlikom zadojio; Ova kuća neostala pusta,
Poštena ti glava na ramenu .. Moja su se osušila usta. . . -
Komu se pripiova, treba da guslaru vino plati. Zatim se počmn
izmišljati igre i veselja, i ava noć u tom blaženstvu čvrsto projde.
 217

Vile.
Narod jih cieni i povieda neumrle. Ona je ko gizdava djevoj
ka; rude i žutkaste kosi niz ramena se priviju, na glavi kapa djevo
jačke, i bielo velo vijuća, samo noge kao kopita magaretja ima, za
to nesmiedu se u noge gledati. One pjevaju na svietu najplemenitijo,
a mogu dati i drugomu glas plemenit i sladak. Ima. bielih i mrkib
Vilah. Dobre, blage, priateljske su prve; a druge srdite, nenavidne,
nemilostive, osvetljive prama svakom. Tko vidi kad se Vila češlja,
tor joj od-buslja prosute vlasi odmrsi, i dlaku po dlaku odvrati, taj
se mora čestit zvati, ona će mu u pomoći uviek biti. Po živu glavu
nesmie se kazati da je tko s Vilam bio. One noćju na konje uzjašu,
ter po brdim i dolinam, po grmu, kršu sve kao po ravnici igraju; ta
kovi konji ostaju dobri i zovu se vilenjasti, njima zapletu svu grivu.

Mora.
Nemože osim djevojka Mora biti. Ona u gluho doba kroz vrata
zatvorena l) pristupa k postelji i s nogama počme čeljade pritisnjivati. Na
mnogo načinab more se poznat Mora. Kad joj što obećaš, doć će da joj
dader?, ako i nepita, moraš se osietiti. Kad se Mora uda, pretvara se
u Viošćicu.
viešc'lca.
Kad svak pozaspi, u muklo ponoći diže se Viešćica, stupa. ko
minu, udara po njem šibkom, stvori se lončić. Tad seI sva namnže,
pak šibkom opet uđre i sakriva se lončić, zatim reče: „Nity o drvu,
nit' o kamen, već u Pulju (ali na. drugo mjesto) pod oraje.“ Može se
vidit kada leti, jer se ukaže ko svietla glavnja. Ona je nabudna, jer
s očima čeljađe i živinu može ustrieliti. Vadi srce djetci maloj, peče
i jede, zato ih valja mnogo -čuvat od Viešćicah.

Vukodlak.
Od opaka čovjeka stvara se po smrti Vukodlak. On postaje
odveć jak, niti ga more tko nadhrvati, On tuče sviet i straši, i pre
tvara se u svaku gadelinu. Dohodi i donosi ženii djetci svake stvari.
Sasvim kolcom trnovim more se ubiti, nu je zlo ako krv njegova po
komu štrone. Nije mesnst, već ko mieh napulmn.

l) Čulo bude djevojka koja ilbijona, neznadué sa vragoluk ikakav.

ns

З.

0 krajini Zumberski
spisal

I’. выписок.

(slovenski)

Žnmberk v vojaški (lirvałskoi) meji, v starih listinah po nem~

ško imenvan Sichelberg, Siclierberg in Sicherburg, zdaj pa
Sichelburg, se je s svojo okolico vred v nekdanjem času prišteval
k Slovenski strani, in s tisto vred h Krajnski.

Kar se naj dalje zamore slediti, sta bila koroška voj vo (ъ.
Bernard in Ulrik lastnika v Žumbcrski strani; njima so bili tudi
podložni plemeniti Žumberčani s svojim gradom; akvilejski
patriarlii pa so imeli desetine v tisti okolici. Vojvoda Bernard je
l. 1249 novi Kostanjevski samostan deloma otemeljil in obda
ril ravno z zemljiši in desetinami v Žumberski strani; drugo imetja je
r_avno ondi tomu samostanu podelil Bernardov sin Ulrik; podal-itev
desetiu pa je od svoje strani poterdil patriarh Bei-tole. Spričba tega
so tri listine o pervi vtemeljitvi Kostanjevskega samostana, ki se na
hajajo pri J. Fr. Bernardu de Rubeis v njegovi knjigi „Monumenta
Ecclesiae Aquilejensis* (stran 722 do 727); репа. se sicer tudi nahaja
v poročilih Ljubljanskega zgodovinskega društva (l. 1837,) str. 87 in 111).

_ V Bernardovi podaritvi (7. maja 1249) so sledeči kraji imeno

vani, ki so gotovo ali saj verjetno v Žumberski strani: „Quatuor man
воя, quos habuit Ambrosius, cum decimis et molendinis; et palndem
adjacentem, quae Kravjak vulgo dicitur; in Zernik octo mansos,
in Creylow quinquaginta mansos cum decimis; in Zerowiz septem
 me

mangos', in Sussiz quatuor mausos; apud Prizekke decem et no

vem mansos; apud Gaberwich tres mansos.“ Kravljak in Soši
ce in Priseka so Žnmberski kraji; Cernik in Cerovica se sicer
nahajata na Žumberskem, pa tudi blizo ondi na Krajnskem; in druga
ostala kraja utegneta biti Grabarak in Kraljevec unstran Žumber
ske meje, na Kranjskem jima ni podobe. V Ulrikovi podaritvi (1.
1255) se zopet imenuje; „fundum villae in Osridek juxta Pris si
kam „ta kraj jasno ni drugod, razun na Žumberskem. Pri tej poda
ritvi je med pričami podpisan tudi Engelbero de Sichelberg in
Carinthia; ker na Koroškem ni enacega grada, in so druge priče iz
krajnske strani (de Landestrost, de Reutenburg) pristavek „in Carin
thin“ ne more druzega pomeniti, razun da je bil ta Žnmberg pod o
blastjo koroškega vojvoda; drugač, če je vmes kak pisarski ali tis
karski pogrešek. Da so bile pa desetine v Žumberski, kot v Kosta
идти strani, lastina Akvilejske cerkve, se kaže iz listine patriarha
Bertolda (12. ang. 1350), kjer se bere: „Nos igitur, inspects. eorun
dem Abbatis et conventus reverentia. nec non praefati Ducis devotio
ne, omnes donationes sive collationes deeimarum, quas a
nobis vel Aquilejensi ecclesia obtinuit vel obtinet, no
minatis Monasterio, Abbati et Conventui fecit, vel de ce
tero duxerit facìendas, ratas habemus, et de libera voluntate
et certa scientia authoritate praesentium confirmamus.“

Če se za tem vpraša dalje, od kod sta koroška vojvoda Bernard

in Ulrik prejela svoje té lastino, ali kako so akvilojski patriarhi do
bili imetje svojih téh desetìn, o tem daje večjo jasnost zgodovina
Krajnske zemlje, kolikor je za srednje čase odkrite do slej. Ozreti
se mora pa pri tem na sostavek, ki so ga pred nekaj časom prinesle
sporočila Krajnskega zgodovinskega društva, pod naslovom: ,Die po
litischen Verhältnisse Krains im Mittelalter“ (I. 1856, str. 29, 36);
ondi so zadeve Krajnska zemlje v srednjem veku veliko bolje razjas«
njene, kakor se je poprej kterikrat zgodilo. Krajnska in Slovenska
stran ste imele sicer lastne kneze ali markeze, vender tisti so stali
pod oblastjo koroških vojvodov, dokler cesar Henrik IV. Krajnskega.
l. 1077 Akvilejskim patriarhom ni dal v lastino. Že pervi teh koroš
kill vojvodov pa so imeli mnoge posestva na Krajnskem, pred ko ne
od tod, ker so si bili z nemškimi cesarji v rodu; tiste posesti so po
tem prešle na druge vojvode iz Epenštanjske hiše, in po teh so se
podedovala na kneze Sponhajmske ali Ortenburske, ko se je knez
Engelbert Ortenburski zaročil s kčerjo poslednjega Epenštanca. Po
tej poti tedaj sta vojvoda Bernard in Ulrik, ki sta bila tudi iz Orten
no

burske rndovine, utegnila prejeti na Žumberski strani. Pa tudi Me

ranski vojvodi, ki so pozneje Krajnska dobili v svojo oblast izročeno,
so imeli razne posesti v gorenski in dolenski strani Krajnska zemlje;
en del tistih je Neža, poslednjega Meranskega, Otonga. II. hči, donesla
Ulríku, svojemu drugemu zaročencu, in lahko tacih, ki so bile na Žum
berskem. Akvilejski patriarhi pa so s tem, ko jim je bila Krajnska
zemlja l. 1077 v lastino dana, tudi v svoje imetje prejeli vse tiste
zemljiša in desetine, kterih cesarji niso bili že poprej izročili drugim
gospodom; razne posesti in desetine je verh tega ravno patriarh Вег
told prejel po Sofii, vidovi Meranskega Henrika II., markeza istrijan
skega. in krajnskega.

Spredaj je bilo povedano, da se je Žumberska okolica nekdanji

čas štela h krajnski in slovenski strani ali murki; pa iz navedenih
spričeb to še ni jasno. Akvilejska listina l. 1323 (glej Bianchi docu
menti per illustrare la. storia del Friuli kn. I., str. 590, tudi матюг
lungen des hist. Vereins für Krain l. 1856 str. 11), v kteri аршин}
ski poslanec kardinal Bertrand odločuje naklad na cerkve po Krajn
skem, Štajerskem in Koroškem za svoje poslanstvo, imenuje pa Žum
bersko cerkev ravno med krajnskimi in slovenskimi fara
mi, takóle namreč govori: „In Carniolia et Marchia marchae
LXXXV. ct dimidia. et denarii XXXV. Aquilejensium novorum z Рис—
positum in Insula Marchas VII. novorum,. . . Laybacus March. 1X.,
Sytik March VII., . . . Claustrum in Lanstrost Marcham unam, Capella
in Lanstrost March. dimidiam, S. Bm'tholomaeus Marcham dimidiam,
Czernemel Marcham uuam et dimìdiam, Awa (Metlika?) Manch. unam.
Sicherburch March. dimidiame S. georgius (Čatež) March. di
midiam.“ Ta listine tedaj tudi pričuje za to, kako stara daje bila
Žumberska fara., in kako da je v davnem času Akvilejski cerkvi
bila podložna.

Pozneje je Žumberski grad bil lastina avstriìanskih voj

vodov s celo Krajinsko vred, in poleg listine, ki se hranuje, pa brez
letnice, v dcržavnem arkivu, je bil podložen M ajnardu, koroškemu
vojvoda, kot poglavarjn deželskemu: „Ego Oflo de Landestrost, Ger
lochus filius Ofi'onis, Nicolans de Sicherberg, Gerlochns, cn.
stellanus de Sicherberg, scire volumus universis, Чипа do omni4
bus juribus, quae apud ducem Cariuthiae ¿evoluta ниш. parati sumus
obedire Domino Mninhardo cum castro nostro in Sicherbergfir'
(Sitzungsb. der kaìs. Akademie XIX. kn., str. 856). Dalje se nahaja,
da je cesar Friderik IV. l. 1478 oekerbništvo v Žumbersksm gradu,
 221

ktero je poprej imel Martin Sem enits ch ze 12 funtov vinarjev let

ne plače, ravno za toliko zopet prepustil Jerneju Mindorferju
kot oskerbniku. (Chmel Monumenta Habsburgica II. kn., str. 912).

Omeniti pa se mora tudi še stari grad Presek ali Priseka,

ker so bile že spredaj imenovane zemljiša poleg Priseke; ondi so
kdaj stanovali plemeniti Prisekarji, kakor sta dva, Ulricus et Got
fridus de Prisekke, med pričami podpisana pri vtemeljitvi Kostanjev
skega samostana. Ta grad je že davno razvaljen, i je stal v sedanji
Žumberski krajini; novi grad Presek pa je postavljen na Krajnski
strani. Pomniti se mora tudi grad Pletarje ali Sicherstein,
kjer so kdaj tudi plemenitniki tega imena stanovali, je pal. 1407
celjski knez Herman nov kartuzijanski samostan vtemeljil; mnoge
posesti tega grada in samostana so stale v sedanji Žumberski krajini,
na pr. Brašljevica, ktero je knez Friderik izročil Pletarskim mi
nihom (Celjska kronika str. 53).

Ko so v letih 1533 do 1550 mnoge vlaške ali serbske rodovi

ne pribežale spod turške slike, in so se podale v brambo avstriijanske
deržave, je kralj Ferdinand I. sklenilI te rodovine skupaj naseliti, da
bi bili možaki vedno pripravljeni v boj zoper anke. Tedaj so bile
tem pribežnikom, ki so se sploh Uskoki imenovali, s Žumberskim
in Priseškim gradom vred zemljiša dane v Žumberski okolici, ki so
bile zamenjene od Kostanjevskega in Pletarskega samostana; samo
Kostanjevski samostan je dal 107 kmetij, Pletarskih tudi ni moglo
malo biti. V letu 1540 je bil tem Uskokom dan lastni glavar,
ki je imel svoj stan v Žumberku, in je bil pozneje poddružen vojaš
kemu poveljnika v Karlovcu; pervi Žnmberski poveljnik je bil Jer
nej pl. Raunach. (Glej Valvazor Ehre des Herz. Krain XII. kn.,
str. 72 in d., Mariani Austria sacra V. kn., str. 106). Sedanja vred
ba Žnmberske vojaške meje se piše iz poznejega časa.

Ker so se novi naseljenci šteli k greški cerkvi, je bila dana

tudi dubovšina po njih redu; pa v Žnmberku se je že obderžala
_rimsko-katoliška fara, ki je bila z Vivodino vred poddružena
Kostanjevskemn opatu kot naddiakonu, in se je prištevala k Akvilej
skemn patriarhatu, in pozneje k Goriški nadškofii; v letu 1789 ste
bile obé fari izročene k Zagrebški звоня, sedanji nadškofii.

*MSW*
26
 225

l.

гоьлёш š'rA'rU-r.
Priobćuje

Prof. M. Mesić.

Njekoliko riečih o rukopisih, iz kojih je propisan poljićki štatut'

Gospodinu I. Kukuljeviću, neumornomu sahiratelju jngoslavjan

skih starinah, posluži Пера sreća, te je na svojih dalmatinskih putova
njih našao više prepisah poljičkoga. štatuta, iz kojih se sada već mo
že text toga znamenitoga spomenika po zahtjevih strožije kritike pre
pisati i dalnjoj znanstvenoj porahi ljubiteljah slavjanskih starožitnostih
predati.

Budući g. K. sâm ohteretjen množtvom inih svakovrstnih poslo

vah а. ipak želeći, da učenomu svietu čim prije n ruke đospije ono
biserje, što je sahranjenou poljičkom агата, povjeri meni svoje ruko
pise, da ih proučim i po volji upotriebim. Ja. se latih toga posla ve
likom radoštju i onom revnoštju, koju je zahtievaia velika važnost
predmeta mojih naukah. Ali nebndući do danas slavjanska znanost u
svih strukah tako obradjena, da bi si mogao u svojih nankah svagda
potrebitu pomoć naći, moradoh se u svom poslovanju više putah bo
riti s golemimi težkoćami, od kojih sam njeke što podvostručenim
naporom, što rodoijuhivom pomoći njekih prijateljah slavjanske knjige
napokon sretno i svladao; ali ih je opet ostalo dosta nesvladanih, to
će ih istom krepčiji duh i vještija ruka odstraniti. Mučno je napried
stupati, kada si moraš sám put krčiti. Zato se i uzdam, da će pra
vedni sudci pravedno suditi o meni i o plodu mojih studijah o ruko
pisih poljičkoga statuta, koji im ovdje u ruke predajem.
 228

kom na. 101. str. uči nas, u čije je ruke ovaj rukopis kašnje dospio; glasi
pako ovako; K'sNHre ове MON) aN'roNa MapKoBHha Znam
мндо-вневнм H-Z-seva'sfla, za Ko'tsH Anxo (sie) дюн)
петрв KdlpGAdNö гроша четнрн H ПО.

Rukopis D. pisan je in folio, na 79 stranah. Na početku ima

„kazalo“ na 5 stranah. Kada je prepisan, to nam kaže pripis na
koncu kazala, koji ovako glasi; Na-,d (i) П 6'-, 1785, dado ja Don
Petar Kruxichievich dado Gospodinu IviBugai-dellu (sic)
libara ići-,65, sto mi pripisa ovi zakon ílliti statut, iza
kartu i oklop dado libar -M H-, 48. Osim toga je još ubilježeno
na prvom listu texta na strani ovo: Kgnighe mene Don Petra
Krnxichia reçen Kruxichievichia. Ako ovaj rukopis sravnimo в Car
rarinim, kojega će opis odmah sliediti, to ćemo se uvjeriti, da je on
prepisao iz Carr. rukopisa, vodeći nas na to ovaj razlog, što je Carr.
rukopis pisan bosanskom ćirilicom, a D. je pisan latinicom.

Carrarina i Stazićeva rukopisa nisam imao u rukuh` ali ih ipak

ponješto poznam. Reći ću i о tom koliko treba. Što se najprije
tiče Carr. rukopisa, tu moram spomenuti, daje g. Kukuljević na
svom putovanju po Dalmaciji jedan komad toga rukopisa latinicom
prepisao, i to do XL. zakona; zatim je još prepisao nadpise ostalih
zakonah i kazalo ujedno s bilježkom, koja uči, kada je rukopis pre
pisan. Osim toga pako poznata je učenomu svietu razprava, koju je
g. P. J. Šafalˇ'ík o Carr. rukopisa u Časopis Musea království
českého g. 1854. p. 270-283 uvrstio pod naslovom: Kratka
zpráva o statutu Polickém. Iz prepisa Kukuljuvićeva i iz raz
prave Šafaí'íkove doznajemo: da je Carr. rukopis prepisati g. 1785.
jerbo se nakoncu kazala ovako čita; Nd -,d(l)l`l€- AdAO 'Bd AON
петар кражньевнь ,MAO госпбдннв нвн ввргадем;
динар-де, то мн e прнпнса овн икон НАН'ГН цитат,
а za карта и ОКАОП Аадо Анвар -мн-; dalje doznajemo, da
se taj rukop. glede broja. zakonah i reda, kojim su popisani, slaže s
rnkop. C. i D., budući ovaj zadnji i onako prepis Carr. rukopisa; nei
majući ipak Carr. onoga, što je u C. više nego u Di; napokon da se
on slaže s rečenimi rukopisi i u ostalih stvarih, kao u pravopisa, u
chronologiji itd., u kojih se oni razlikuju od rukopisah A. i B. Sve
ovo, što ovdje u kratko napominjem, dokazati će se kašnje obširnije
i temeljitije stranom u ovom predgovoru, stranom u textu zakona. ——
Stazićev rukopis poznam samo u toliko, u koliko ga svatko po
znaje iz članakah g. Ivana Danilova, što ih je on о poljičkom Бытии
130

pisu: PKHBO'I' вмжене днве парне, koji se nalazi u Kuku

ljevićevoj sbirci. U tom rukopisu, pisanu inače brm-bosanskom ćirili`
com, dolazi u dva puta na početku glagoljsko veliko buky. U osta
lom mislim, da je suvišno spominjati, da ja rieči „glagoljica i ćiri
lica“ ovdje onako rabim, kao što se dosele još obično čini.

Ostalo što još kanim reći o pismu proteže se samo na one ru

kopise, koji preda mnom leže, izuzam ipak rukop. D., koji, budući
latinicom pisan, nepruža ništa osobita., što bi se ovdje napomenuti mo
ralo. Pismo je najpravilnije i najugladjenije u rukop. A.; u B. je
vrlo nečisto i nepravilno; u C. je isto tako čisto kao i u A., sa
mo što je nješto manje ugladjeno. B. i C. poznaju samo jednu vrst
pisma, pišuć sve jedinom kursivom, te samo kadkada daju kui-sivi
na početku zakouah ili ousiekah nješto veću sliku. I rukop. A. naj
voli kursivu, te zato piše obično malim pismenom i vlastita imena i
nadpise nad zakoni i početke zakonah; ali ipak rabi kadikad i velika
pismena. Već sam prije rekao, da se u njem nalazi veliko iže, i to
čas glagoljsko, čas bosansko-ćirilsko; pa osim toga dolazi još njekoliko
putah veliko D,I,L,N,0,P,T, V. Glede slike pismenab imaju ovi
rukopisi dosta toga, što bi vriedilo, da se točnije pobilježi; uu budući
da sam ja naumio u posebnoj razpravi do skora sakupiti prineske za
ćirilsku palaeografiju iz bosansko-ćirilskjb rukopisah, zato ću ovdje
sasma kratko navesti samo najpoglavitije.

U rukop. A. zaslužuje osobito uvaženje slika, koju pisar daje

ćirilskomu Ю i Ю: prvo piše ovako: , a drugo ovako:
rilsko 'B ima u A. i B. skoro tu istu sliku, samo što mu je dolnja
strana više zaokružena; u C. pako dolazi obično u ovoj slici: ić) ;nu

kadikad mu je dolnja strana. nješto kratja i onda mnogo priliči drugu

siuA.iB. Iz propisa g. Kukuljevića vidim, daiCarr. rukopis po prilici
tako piše. Medju pismeni, kojimi se brojevi naznačuju, zaslužuje pozor
nost znak, kojim C., D. iCarr. broj 9 izražuju; slika mujo ovo: Š _

Broj 10 pišu svi ovako : ł . Za broj 60, dakle za Z ima A: í;

B. ima: у ; C.ima: Ž i v . Za broj 90 ima A. od druge

rnke: à] ; C.: 3 ; u B. je taj broj svaki put pismeni izpisan.

 281

Govoreć o pismu spomenuti ću još, da je pisar rukopisa A. na

više miestah, gdje po njekoliko riečib, gdje i po više redakab crveno
napisao. Tako je n. p. sav glavni nadpis štatuta crveno izpisan; isto
je tako sasvim crveno izpisan 11 I. zakonu čl. 3; inače su crveno pi
sani većinom samo njeki nadpisi zakonah i po gdjekoja rieč na po
četku zakonah ili na početku pojedinih članakah u zakonib. _ Na
pokon budi još rečeno, da A. na više miestab u početku zakonab
metje znamenje križa.

III. Skratjenja, dieljenje riečih, stavačni znaci.

Skratjenjab ima jako malo: 11 B. i C. neskratjuju se, ako se ne
varam, nego samo ove rieči: господин, ПАеменнтн, ПОШ‘Т‘О
BdNH; A. pako skratjujejoš' rieči: ЦОВНКЬ, есть, HCöCbiOA.
Znamenja skratjenja, koja se sva nad skratjene rieči stavljaju, jesu ova:
u А. je: A.; u B. je: ˇ; u C. je ili prijašnje ili mi М. Rieč
od rieči diele pisari kako najbolje umiju: A jei u tom najpravilnji,
a B. najgori, kao što je u obće rukop. B. tako nemamo piscu, da se
po njem samu nikada nebi mogao izpisati text poljičkoga кыш. U
razstavljanju rečih grieše pisari najviše u tom, što male čestice obično
spajaju s drugimi rečmi. Stavačnih znakovab ima najviše u C.;
on bo poznaje i , i - i z; ali metje gdje mu se što svidi, te nam
zato nepomaže svojimi mnogobrojnimi znamenji ništa više nego A. i
B.ł koji poznaju samo piknju, te ju metju čas gdje je treba, a opet
drugda gdje je i netreba.

IV. Pravopis. Bosanska se ćirilica razlikuje od obično tako

zvane ćililice ne samo slikom njekih pismenab, nego i tim, što njeka
pismena drugačije rabi nego obična ćirilica. Oddaljivši se naime tvorci
bosanske ćirilice od matere svoga pisma morali su se pomagati razni»
mi načini, da njekako izraze i napišu ono, što je u ćirilici tako prosto
pa ipak savršeno uredjeno. Krojeć i prikrajajuć svoj način pisanja
po primjeru latinsko-talijanskoga uvukli su u slavenska pismo kojeka
kove kombinacije, kojimi su ga samo nagrdili, oduzevši mu liepo svoj
stvo prostote i točnosti. Zato neće biti s gorega, ako ovdje u kratko
razložim, kako je pravopis u rukopisih poljičkoga štatuta ustrojen, ob
ziruć se osobito na rukopis A., koji je i u tom pogledu najmudrije
uradjen.

U naznačivanju glasovali, koji se ućirilskom tako zvanimi prae

jotiranimi i postjotiranimi samoglasnici izražuju, sliede pisari
naših rukopisah različite načine. U tom pogledu stoji A. sam za se,
27*
282

a svi ostali rukopisi slažu se medju sobom. Ovi rukopisi naime po

mažu se ondje, gdje bi se u ćirilskom očekivali praejotirani ili postjo
tix-ani samoglasnici, samoglasnikom ‘В, metiuć ga pred ili za samoglas
nike d, е, H, 0, ö, te tako pišu n. p. 'BdBH'ľl-l, ‘ВЗАНЬЮ, ’SOUL
he, ’880; ľd'll, БО’В, Tö'li; ľd'Bd, CBO'BG, M0158. Glede
rukopisa A. pako mogu se ova pravila ustanoviti: na koncu slovke,
ili gdje su u ćirilskom postjotirani samoglasnici, metje on posvuda
poslje navedenih samoglasnikah pisme H, te tako piše n. p. ГАМ,
ВОН, TSH, I'IOHTH; na'početku slovke pako piše na tri načina:
ili nepraejotira nikako, n. p. GANd, GAHNbNO, есть, гаевь,
воа, ПОА'ГН; ili praejotira svojim posebnim načinom, pišuć naime
pred 0 samoglasnik H, a za IG i Ю uzimajuć onaj osobiti znak, koji
sam nješto prije pokazao, n. p. ноше, ЮС‘ГЬ, юрь; ili napokon
uzima u tu tvrhu pisme 'B kao i ostali rukopisi, pa piše: 'BdBl-ITH.
IBome, ъврь, гаъа, овъамань-ва.

U emoliranju suglasnikah N, A, A i T razlikuju se rukop.

А. i B. od C. Rukopis C. pomekšava jezične suglasnike N i A po
svuda i to pomoći samoglasnika 1i; ali nepiše 'ti pošlje rečenih
suglasnikah, nego ga piše pred njimi, sliedeć u tom primjer tali
janskogn pravopisa. On piše dakle; no'uAHųa, fsMsAH, H
MA'BNG, 'BNGPOB, i veoma riedko odstupljuje od toga pravila,
tako da bi naime 'B napisao pošlje N i A. I zubne suglasnike ‚А i
'I` pomekšava C. njekoliko putah pomoćju samoglasnika “В; nego tu
piše 'B pošlje A i T. Zu A mislim da ima samo jedan primjer u
rieči r'BozA-sa, a za 'r ima ih njekolíko, n. p nopoT-Ba, вра
‘Г'ВОМ. U ostalom naznačuje rukop. C. pomeškan glas 'l` radje zna
kom h; a kako još piše pomekšan glas A, to ćemo odmah vidjeti.
Rukop. B. nepomekšava nigdje suglasnikah A i N; pomekšano T na.
značuje posvuda suglasnikom h; a kako piše pomekšano A, o tom
će odmah sliediti. Za rukop. A. može se reći, da ponajvećom stra
nom ostavlja nepomekšaue već više putali navedeno jezične i zubne
suglasuike, a kada ih pomekšava, onda to čini ili pomoč-ju samoglas
nikah ь i H, ili pomoćju praejotimnoga samoglasnika IO, pred kojim
kadikad još b ima, ili napokon pomoćju samoglasnika '8, ali tako,
da taj smnoglasnik stavlja za suglasnici, koji se imaju pomekšati, n. p.
AHAera, истины, нманьа, вратьа, повр‘гмьа; o
ľpöBÅGNHG ‚ AHÅGNHd; CpHÅOKpJ'ľIO; CMHÅOBdN'Bd ‚
врат-вон.
Izuzam А. ugibaju se naši n'kopisi posvuda hiatu , izpunjujuć
ga samoglasnikom ‘В, koji im pri tom onu službu čini, koju nam čini
suglasnik j, n. p. при-шин, нн-ве, KO'BH, при—ваше; pače
oni idu i dalje, te umetju 'li više putah i ondje, gdje ga niti netre
ba: to čine n. p. u 3. osobi prošloga vremena, pišuć: ПР'ГН'БО,
МОАН’ВО, OZAOFAACHO, a B. ima dapače i ovakovih nepravilno
stih; H-msmza'rn, l-l--isosm-:c'ruI Čega je u :ih rukopisih i
preveć, toga je u A. premalo, jerbo on većinom baš ništa nemari za
lniat, nego piše: ľlpHdZdNb, ľlpHdMųlHNd, КОС, наравне.

Već sam prije rekao njekoliko riočih o pisanju pomekšana A ili

latinska-hrvatskog:: dj; ovdje ću dodati još nješto više. Rukopis A.
većom stranom nenaznačuje emolicije suglasnika A posebnim znakom,
nego tako piše, da se vidi, da je imao na misli glas j, gdje bi
mi po štokavskom dj izgovorili, n. p. NdpGGNO, MAdGMö, мех.
Оп je tu, kao što se vidi, zanemario i praejotiranje. Drugda, ali ried
ko, piše 'B ili A'B, n. p. МНАОСР‘Ба, PBOZA'Bd. Napokon ima
još, ali samo jedan put, Ь, ito u rieči AdllthBd. Rukopis B.
piše ili Ъ ili ‘В, n. p. мена, ммгвемв, a C. rabi to dvoje, a
osim toga rabi još A'B, kao što _je već rečeno, ili nemctje nikakova
znaka, kao što smo i u A. našli; nu ovo posljednje spada samo na
rieč иен.

Pred suglasnikom p, kada za njim sliede jedan ili dva ina su

glasnika, pišu svi rukopisi osim A. samoglasnik d. Pisaru rukopisa A.
podkralo se je takove d samo jedan put u rieči HdeBG.

Za ćirilsko ш ima rukopis A. samo lll, n. p. ľOAHlłlG, HAG

MGNbllIHNd, HOIUG; B. piše uviek lllh; C. piše takodjer skoro
uviek lllfn, a kadikad samo lll.

Samoglasniku Jeru nalazi se trag samo urukopisu A. Slika mu

je posve prilično ćirilskomu tankomu Jeru ili Jel-ku (b) i po svem
rukopisa jednaka, a poraba mu je bez pravila i dosljednosti, kao što
biva u rukopisih, kojih pisarem već nije bila poznata prava narav toQ
ga samoglasnika.

Premda Carrarina rukopisa nisam pred sohm imao, nego ga

poznajem samo po prepisu g. Kukuljevića, koji jo latinicom učinjen,
to bih se ipak usudio tvrditi, da se on u pravopisu slaže s rukop. С.
Potrebite dokaze nalazim u propisu. G. Kukuljević je na sreću pre
pisao njekoliko riečih onim pismom, kojim je Car. rukopis izpisan; n
to su sve same takove rieči. kojih mi je baš trebalo, naime: 134, 156,
 236

porabi pismena 15, koja je u rukopisih od tolike važnostiiu emoliranju

suglasnikah, i u izpunjenju hiata i u tvorenju njeke vrsti praejotira
nih i postjotiranih samoglasnikah.

V. Brojna. vriednost pismenah. Naši rukopisi naznačuju

brojeve pismeni kao što čine i drugi ćirilski rukopisi, imaju ipak u
tom njekoliko osobitih vlastitestih.

Već sam prije pokazao osobitu sliku njekih pismenah, kojimi se

brojevi naznačuju, te bih ovdje imao samo još dodati, da ее, broj 9 i
u Carr. rukopisu i u rukopisa D. onako naznačnje kao što u C. Broj
500 naznačuju svi rukopisi, razumievši ovdje i Car. rukopis, pismenom
15. Naši rukopisi dakle u tom pogledu pišu onako, kao što uči Fra
Pavle Posilovićusvojoi knjizi: NdCAthNHG духовно, ö мне
цне Nd -deI'IB-. Broj 1000 naznačaju pismenom Y. Za 70
uzimaju О, a za 700 (0. Kada pisari naših rukopisah pismenom vrieđ
nost brojevah daju, onda to naznačuju različitimi načini: sad metnu
jednu ili dvie piknje pred pisme i za pisme, drugda napišu još i nad
pismenom piknju ili titlu-7 a kada je više takovib pismenah, onda
metnu piknjn ili samo s oba kraja, ili poslje svakoga pismena. Ru
kopis A. ima obično nad pismeni ili piknju ili titlu. Rukop. B. ide
sam svojim putem; on obično izpisuje sasvim imena brojevah, te je
samo na njekoliko miestah onako pisao kao što čine ostali rukopisi.

VI. Gramatičke forme, skladba i neobične rieči. Naši

rukopisi nepružaju vrlo mnogo zanimiva glede formah, skladhei lexi
ka, jerbo se u svem tom nerazlikuju znatno od onoga jezika, koji se
danas ondje govori, gdje su oni postali. Ali ipak nalazim u ruko
pisu A. u tom pogledu njekoliko stvarih, koje ovdje svakako moram
napomenuti, jerbo su mi one novim dokazom, da je rukopis A. sa
svojim najbližim srodnikom, rukopisom B., potekao iz vrela, koje je
različito i starije od vrela ostalih rukopisah. Rukopis A. ima naime
nješto starijih tormah; on ima njekoliko starijih skladbenih primierah;
ima napokon njekoliko riečih, koje su mladjemu naraštaja nepoznate
bile. Ovamo brojim: nominative višebroja: BAdCTGAG iHOAHVdNG;
genitiv ženskoga spola: NG'BG; dativ: BAdCTGAGM; particip: 0
llldc'l'd; duale: ста, BöAG'I'd, flpOMHNHTd; porabu brojni«
kah: YG'I'BpTH Nd AGCTG, драги десеТ; porabu predloga О
za naznačeąie vremena ili prigode u stavku: O KNGZö; absolutni
dativ: ZIˇ'OAHBllIH се поротщ napokon rieči: царем, OVG
стье, врвь, овъаиатн i овваманъе, ocAaxa, крн,
236

8ndCH'I'H, OHTH. U svih ovdje navedenih primjerih napisali su

pisari rukopisah C. i D. kao i Car. i St. rukopisa, na kolika su mi
ova dva zadnja poznata, mjesto starije forme noviju, mjesto starije
rieči drugu sebi bolje poznatu, ili su pako, nerazumievši riečim stari
joga kodexa, posve drugo napisali nego što su u njem čitali. Pisar
rukopisa B., koga već poznamo kao prilično nespretna i neumjetna,
zadržao je većinom lekciju rukopisa A.; nu na njekoliko miestah je
od nje ipak odstupio, što bih ja pripisao jedino njegovoj neumjetnosh'
i nepozornosti. Što su ostali rukopisi napisali mjesto onih riećih, koje
sam iz A. naveo, toga neću ovdje spominjati, jerbo sam naumio i
onako znatnije variante u bilježkah pod textom zakona obilježiti. _
Rekavši toliko o osobitostih rukopisa A. i š njim se ponajviše slažu
ćega B. napominjem opetovano, da je u ostalom u naših rukopisih
čakavsko nariečje s oblici, skladbom i rečmi, koje su vlastite tomu
nariečju. Ali ima u njih i takovíh oblikah i riečih, koje drugamo
patte: uz YA se čita često llľl'O ili цю, uz Bd se čita 8; tretja
osoba prefekta izlazi uviek na О ili d; А se je još i drugdje izgubilo.
n. p. u rieči BpTdO, сео (genit. višebr.), pa sve to dolazi tako i
u rukopisu A,

VII. Sadržaj rukopisah. Već sam prije napomenuo, da

jedni rukopisi imaju više a drugi manje zakonah i naredbah, a ime
nito da rukopis A. dopire samo do LXXX. zakona. Budući da sam
rukopis A za temelj uzeo, zato moram sada pokazati, u koliko se
ostali rukopisi š njim glede sadržaja slažu i neslažu. Oni se š njim
slažu n svem osim sljedećih komadah: rukop. B. ima sve što je u A.,
izuzam ulomak LVIII. zakona; u C. i D. pako manjka više toga,
naime: rečeni ulomak, zatim uV. akonu članak 19.; u ХШ. zakonu
öl. 65.; XXII. zakon i u XLVlII. zakonu od čl. 142. sve do konca;
osim toga neima u C. onoga, što je u XXIX zakonu počam od rie
čih 79. članka: AKO АН се ноте, a u D. neima. veće strane LIX.
zakona, počam naime od 178. čl., niti neimaunjem LXXVI. zakona.
Сапы-{п se rukopis opet slaže s rukopisi C. i D.; česa neimaju oni,
toga neima ni on' a napose još u onih komadih, u kojih se С. i D.
medju sobom razlikuju, sudara se Car. rukopis s rnkop. D. Ostali
zakoni, koji sliede pošlje LXXX. zakona, uečitaju se u rukopisa A.,
nego se čitaju ili u svih ostalih rukopilih, ili u njekoliko ih, ili samo
u jednom. U svih ostalih rukopisih stoje zakoni LXXXI.-XCW.;
njekoje od tih zakonah napisala je i u A. kašnja ruka, naime: zaktr
ne LXXXIX.­­X(‘III , zatim ХО". i XCVI.; zakoni XCVIl. i
XCVIII. stoje samo u В, i uA.; zakon XCIX. stoji samo u C. i A.;
 ‘237

zakoni (ЭХ—СУНЬ stoje u C iD.; zakon CIX. stoji u A. i D.;

CX. u A. i C.; CXI. u A., CXII. u C. Što je tu navedeno iz ruko
pisa A., to je sve napisala kašnja ruka. Carrarin se rukop. slaže i poš
lje LXXX. zakona s rukopisi C. i D., a još točnije se slaže s D.
nego s C., t. j. ni on neima onoga, u čem je C. obilniji od D.

Pojedini zakoni imaju u svih rukopisih kratke nad pise, u ko

jih je naznačen sadržaj zakonah ili naredbah. Ali ni u tom se ne
slažu svi rukopisi, imajući jedni više nadpisah nego drugi, ili uzima
jući u nadpisih drugačije rieči nego što su u ostalih: A. iB. stoje opet
na jednoj strani, a svi ostali na drugoj strani.

Niti red, kojim zakon za zakonom sliedi, nije jednak u svih ru

kopisih. U B. sliede zakoni jedan za drugim kao u A., u ostalih
pako rukopisih nalazim ovaj red: oni se slažu s A. do XXXVI. zak.;
ono što je u A. pod XXXVII imaju istom pošlje XXXIX. zak.; za
tim se opet slažu do LVI. zak., nego na koncu toga. zakona. imaju
ono, što je u A. istom pod LXXX.; onda se slažu u LVII. zak., ali
pošlje toga zakona metju ono, što je u A. istom pod LX, što je pako
u A. pod LVIII, toga neimaju nigdje, a. što je u A. pod LIX, to
imaju istom pošlje LXXV. zak.; zatim se slažu opet od LX. do LXV.
zak., a pošlje toga imaju ono, česa. niti nije nA. a dolazi pod XCI
XCVI; zatim se opet slažu samo u LXVI. zak., a pošlje toga imaju
ono, što dolazi pod LXXXV i LXXXVI i što je i A. njegda na tom
mjestu imao, ali sada neima; onda se slažu samo u LXVII, zak., ali
odmah za tim imaju ono, što je pod XCIX, LXIX i LXVIII; onda
se slažu od LXX. do LXXV. zak, ali na koncu LXXV. zakona imaju
ono, što je u A. istom pod LXXVII.; LXXVI ima samo C. kao pred
zadnji zakon; zatim se slažu u LXXVIII. zak., a pošlje toga imaju
ono, što je pod LXXXIX; napokon se slažu u LXXIX. zakonu.
Tako se dakle ima red zakonah u ostalih rukopisih prema redu u A.
i B. donlje, doklje rukopis A. dopire. Ako se glede ostalih zakonah
uzme za temelj red, koji se nalazi u B., doklje naime ovaj rukopis
ide, to nećemo naći nikakove razlike u redu, ako izuzmemo one za
kone, koje su C. i D. već prije prebacili u onu stranu Statuta, kojoj
je A. temeljem. Ako napokon ondje, gdje nas i B. ostavlja, učinimo
rukopis C. temeljem, tada nećemo naći razlike u redu medju C. i D.,
izuzam jedini CVI. zak., koji u D. dolazi istom poslje CVIII. Carr.
rukopis slaže se posve s rukop. D.

VIII. Pripisi. U svakom rukopisu ima po njekoliko pripisah,

koji ncspadaju na štatut. Njekoliko sam ih već priobćio na onom
28
238

mjestu, gdje sam govorio o dobi naših rukopisah, a ovdje imam do

dati još samo dva iz rukopisa A. Prvi je na strani 27., napisan je
kašnjom rukom i glasi ovako: - А ö N- ГОСПОАНМ KNG7, ПО'Б—
ÅHYKH ПАВА ПОКОВЧН'Б IH "OUJTOBdNH CöÅLIH KNGZ

HBdN f'dpľöth H BöKdlUHN pdAHIIGBHh H 'Böpd'B Sö

ľö'ľOBHh i flöN двор 8 гите KOA CBGTOľđ YöBpH'Bde
OÅÅöYHCMO C nÅGMHfiH ГОСПОАОМ БОСАНСКОМ АНАН—
BH H öf'deOM (sie). Степ će odmah vidjeti, da nisam smio
ovoga pripisa izpustiti. Drugi nije tako važan; napisan je kašujom
rukom na str 114. i glasi: ‘,d X M B' внше ПОШ'ГОВАНН KNEZ
nO'B/\HYKH FOCFIOÅHNI'BöpG NOBdKOBHľI.

IX. Uredjenje propisa. Sada mi ništa više nepreostaje,

nego da kažem, kako sam uredio svoj prepis poljičkoga štatuta.

Najprije sam vierno prepisao sve ono, što se nalazi u rukopisa

A. od prve ruke; zatim sam prepisao u dodatku A. one zakone,
što su se u najstarijem rukopisu izgubili, ali se nahode u svih ostalih
rukopisih, a u dodatka B. sam prepisao ostale zakone, koji se na
laze u svih rukopisih osim najstarijega, napokon sam u dodatku C'.
pripojio one zakone, koji se čitaju u dva rukopisa ili samo u jednom.

U prvoj strani prepisa, koja je učinjena na. temelju najstarijega

rukopisa, sve sam onako zadržao, kako se čita u tom rukopisu, samo
što sam ona mjesta, koja su tu izderana, popunio iz drugih rukopîsah
i što sam njekoje nadpise, kojih u A. s početka niti neima, uzeo iz
drugih rukopisab: jedno i drugo uzimao sam većinom iz rukopisa B.
a pisao sam u zaporu (). U daljem nastavljenju štatuta bio mi je te
meljem rukopis B., a gdje njega. nestaje, rukopis C.

Buduć da se naši rukopisi nerazlikuju samo tim, što njeki imadu

više zakonah nego drugi i što im zakoni neidu istim redom, nego se
još razlikuju i u lekciji, zato mi je valjalo i variante pobilježiti. Iz
prva sam bio naumio i takove variante popisati, koji se tiču samo
gramatičkih formah, što bi svakako zanimalo naše jezikoslovce; nu bojeć
se, da se toga preveć nenagomila, od `аао sam od te nakana te sam
samo znatnije i više stvari se tičuće variante popisao,

Dvie su stvari, u kojih sam odstupio od rukopisah: prva je, što

brojeve naznnčujem onimi pismeni, koja seu tu svrhu uzimaju u obič
noj ćirilici; što sam već zato morao učiniti, jerbo tiskarne neimaju
 241

(У MMB господина бога амень. с(татут)ь

nom/miem. и cyhu) eTaTyTb и- c- 'rapora
нови (чипимо на Alma господина
Исукрета ‚и. I)
l. (Закон први од imena.)
1. (Прв)и saumur, нолички есть пазимати кне(за) госпщи
на, 1) rm e господину вирань, а Romanem YI'O)A_BHB. a законь

I) Tako glasi nadpis u najstarijem rukopisu, kada mu ae отсчет miens

popune iz rukop. C. D. i iz Carr. ruko pina. Rukopis B. neima nikhkovn
nadpiaa, nego odmah počima a prvim zakonom, a C. D. i Carr. dodaju
još nješto više. Evo kako ima C.: У "ME ГОСПОДИНА БОГА АМЕН.
СТАТУТ ПО’БЛИЧКН. ПЗУБН СТАТУТ ПЗ СТАРОГА НОВИ ЧИНИМО HA
ЛИ'ГА ГОСПОДИНА ИСУКРСТА .§4th A САДА ГА ПРИППШУ'БЕМО
НА чахёеч ФЕБРАРА НА -|-‚ У ПО'ЬЛИЦИ У ЦРПКВИ СВЕТОГА
НЛНМЕНТА ПОД СНТНО. Tako ae islo čita rieč po rieći u D. i u
Carr. rukopinu a tom samo razlikom, šlo ova dva rukopisa posve drugo
imadu mjesto godine тати. : u D. je arapskimi brojevi napisana godina
1400. i nad tim je pisar još ćirilicom nješlo ubilje'zio, ali tako nerazgo
velno, da se nikako пешие razabrati, što je hoiio napisati; u Carr. ru
kopisu pako aloji ЧУ i uza to 1400, о čem g- Šafařík, koji je taj rukopia
vidio, u razpravi, koju sam u predgovoru spomenuo, ovako govori: „U
nejstaršího udání, totiz 1400 na l. l., jest sice znaxnenali jaLouai Opravu,
tak že v ЧУ (1400) posledni piamě jakoby pozměněno, a vedlé něho pro
шва urČiIOBt HOO arabnkj'mi ciframi připsána; a však, zdá se, rukou ва
mého pi'episovalele Burgadellih." Na Siazic'ev ae rukopis ovdje` nemogu
obziratił jerbo mi se čini, da g, Danilov nije dosla kritično radio, kada je
o mm rukopisu samo prosto rekao: „Knjiga je ova prepisana godine 1776
iz druge, koja je nosila god. 1460, i kako se na čelu kaže prepia je ući
njen u cèrkvi S. Klimenta pod Sitnom“ (Pravd. 1851. br. 34.)

Kod tako velike razlikoati u rukopisih treba da kažem, što držim za pra
vo. U tom mi pružaju veliku pomoć sami rukopisi, i lo oni, koji imn'ju
CIV. ustanovu. U toj se ustanovi naime veli, da su Poljičani g. 1665, 10.
veljače svoj вши: iz staroga prepisali; a 10 je ono, šlo njckoji rukopisi
odmah u prvom nadpisu naznačuju rečmi: А САДА ГА ПРИПНШУ’ЬЕМО
"А тахёе‘э ‘PEBPÁPÀ НА 'IH Oni rukopisi, u kojih :se nalaze te rici-i,
prepifiani au neposredno ili posredno iz izvornoga Stahna, kao šlo ga je g.
1665 uredio Marko Žuljevic', bivši tada rolni pinar župe рантье, do
davši oni još iz drugih izvorah one ustanove, koje au učinjene pošlje g
1665; oni upadaju dakle avi skupa na jednu familiju i čine jednu recenaiju.
Ovamo upadaju rukopiai С. D. i Carr.; ali isto tako spada ovamo i St. ru
kopis, znamo bo iz predgovora, da »e alate a rečenimi rukopisi, pa osim
toga možemo reći, da ne i u njem čitaju one gori navedene rieči, vodec'
29
242

га е до годища 06и(рати) s) три крать, и на cßano пришасте

да(ти my) онань „\.‚ да ихь е до годища деветь (десе)ть.

nas na to Danilov svojom primjetbom: „i kako se na čelu kaže prepis je

učinjen u cèrkvi S. Klimenta pod Simoni.“ Cineći tako navedeni rukopisi
jednu familiju, koja svoj početak ima u g. 1665, ostaje rukopis A. s jedi
nim si drugom, rukopisom B naime, na drugoj strani, te čini š njim drug-u
i to stariju familiju, kojoj se početak nalazi u XV. vieku. imajući rukopis
A. u nadpisu samo ove rieći: (И СУБШ СТАТУТЬ И—С-ТАРОГА НОВИ
(ЧИНИМО HA JIH)TA ГОСПОДИНА ИСУКРС'ГА -‚дх.1а‚м пат pokazuje:
da je propisan iz izvornika, koji je sastavljen, kada su Poljičani g. 1400. kao
ito on veli, svoje stare zakone prepisivali. Drug njegov neima nadpisa; ali
nas to nemože smesti, znajući mi od drugud, da mu je pravim drugom.

Sada mi još preostaje, da kažem,što držim o razlici, koja se nalazi u

rukopisih glede godine, koje su Poljićani stariji prepis svoga Stahna ucˇi
nili t. j. onaj prepis, iz koga su postali rukop. A. iB. Rukopis A. nazna
čuje onu godinu pismeni ЧУ (mjesto toga pišem ja одну, kao što sam u
predgovoru kazao), D. ima 1400, Carr. ЧУ i uza to 1400; ali C. ima Ч'БМ,
i odatlje dolazi sva težkoća. Da se rukopis C. samo na ovom mjestu raz
likuje u godini od najstarijega rukopisa, onda nebi smo imali ni pol muke,
jerbo bi se moglo reći, da uz suglasje svih ostalih rukopisah razlika u je
dinom rukopisu C. ništa drugo nije nego pisarska pogreška; ali nam se stvar
tim otegotjuje, što se rečeni rukopis i na više drugih mjestah u naznačivanju
godinah razlikuje od rukopisah A.iB., pišuc' naime na više „петь, gdje А.
ima У а В. četiri sto, pisme 'B a jednom pače X, te se u tomisvi ostali
rukopisi njegove familije š njim slazu. Takoje velika razlika izmedju ruko
pisah jednei druge familije! Da odstranim tu ležkoc'u razmatrao sam stvar na
svaku ruku,nebi li mords usamu ãtalutu ili u historiji postankai razvitka nje
gova našao ključ, koji bi mi otvorio vrata k istini; ali mi sav trud ostade
bez koristi, te tako neumijem ništa drugoga reći, nego da drzim za pravo
ono, što je u rukopisih A. i B., kojim i u svem ostalom patri prednost, a
razlike rukopisah druge familije držim za pogreške prepisateljab. U tom
muienju potvrdjuje me ponješto barem St. rukopis, koji u VIII. zakonu piše:
1486 ‘Pravdonoäa 1852. br. 5.),slažuć se tako s rukopisi A. i B. a odstu
pljujuc' od tukopisah druge obitelji, s kojimi se inače za čudo sudara.

.loš nješto o riećih: И СУБИ. UA. neima tih riečih, jerbo im je mjesto
izdrapano, ostali rukopisi pako pišu ll3Yñll; nu ja mislim, da je to pogreš
ka prepisateljah, nerazumievěih riečim II CYIìII = et praesens

I) C. D. i Carr. imaju: ОД ГОСПОДИНА; u B. neima predloga ОД, a niti u

A., kojije upravo na tom mjestu oštctjen, tako da se je većurieči „KHEBA“
zadnja slovka iz drugih rukopisab popuniti morala. Ja bih mislio, da je
predlog ОД ovdje na svom mjestu, te bi onda ГОСПОДИН znamenovao
Boga; nu budue' da nisam posve osvjedočen u svom mnienju, zato se neu
sudjujem „0,1“ u text primiti.

s) C. i Carr. dodaju: A/IIITH ПОХОДИТН, D. dodaje: aliti ga potvr

diti; a da se i u St. čita jedan ili drugi dodatak, to nam dokazuje g. Da
 ‘243

о-т- огаи приставу onheuomy т. (овна) на годище, вачь ихЬ

купи.

2. A осуди, (ча) осуди кнезь и суци, киезу половица,

(опЬ)ини половица, а опЬеному приставу (десет)о измеу нихъ.

З. и полагь киеза има(Ъу) бити три судци заклетвени

o- т- рихь (плетень: едно од Тишемири, l) други од Лими(Ъ),
а трето (од) Еременичани. и они се достаю (к)ада и lineal» и
нроминую.

П. (Закон од парне.)
4. (И за)конь е полички, да неморе прити (поли)чанинь
едань другога него иаипри (на) поличкомь столи‘) ни из
ниедне ричи. (ни ини) човикь ниедань неморе прити по
ли(чани)на иньди него на столи поличкои, (што би и-з-е)мле,
ка е у котари полички.

5. (Ano) би му се невидила угодна (одлука y П)олицихь,

море се апелати (наприд по) ови путь до Tpehcra оброка. 3) (и
тко ее) не апела, une м(у вридан ап)ео од оногаи оброка, на
ком (се чини се)теиьциа. 4)

6. И 'mo he се прити (а друзим), имя ra позвати три

крать, вазам (прис)тава од инеза али од cygnus. и на свани
оброкь, на ки га позове, (uma) ce Ъавити, устои, 5) они ни

nilov, jerbo tumaóec' prvì „коп ovako govorrl: „U ovom (Наш: odredjeno
je, da мы mote se tri godine ausliedice пашни.“ (Pravd. 1851. br. 34).
Sudcc' po riec'ih: И НА (ТВАКО ПРЦШАСТЕ wrdio bih, da su pianti тио
pisah А. i B. izpuälili rieëì: АЛИТИ ПОХОДИТИ. Ali :ako mìßlec' пеним
sim ipnk u I. zakonu овода, Ею je Danilov пиБао, nego резче drugo.
I) B. i Can'. Тишищри.
’) С., D. i Carr. imaju: столу i dodaiu: апти збору.

') С., D. i Carr- dodaju: 'la 'beer sóop.

‘) В. ima: до овога оброка, a C., D. i Carr.: nube иу они апео добар доме
My ce иеучиии септшщи'Ьа. Jedno i drugo drìim za pogreäno.
') Ova se rìeè вин зато u A. i tako je razgovetno napisana, da не svako pi
ume топе razabrati. Neznajuéi pravo, 5to la rìßé znamenuje, da li so na
29*
‘246

апо до мисеца дань непозове оногаи, кои сеньтепцию пма‚')

да my e у щету нпео. a тои писасмо на .una господна
„двое. 2), мисеца агуста na дни .е.

14. А тко е воивода полички да “una ниедань данакь да

вати, одложе (д есетину), s) тере вражду, тере када ce Тур
ком харач две; o- т- oran неможе cc простити, а mio one да
my e слободно, свапому вонноди.

(lV. Четири властеле и десет дидпЪ. Кметиъу први суд

‘BHeroß госродар.)
15. И приаше Полица, да четири властеле и деветь дн
диЪь, да на коли тужба прид те суце доходи, што би се 'mo
тужио прокаратуроп, или би сами то тужи(о) ‘Bum ce, да они
питаю у благо ода osera, a од племещине тко би што хотио
новщину учинити, да ти суци уставлаю и разгледаю. a осудь
да е, тко on силу учпнио, осудь либарь. .my

16. A xMeTnhb, тко 6a ce нянь тужио, наипри да се una

тушити придь господином, чиговъ е човин, први pom». ако :ly
госп0дппь оногаи човика правду задоволну правде неучини, да
ce e волань апелати прид ose суце и ротнике. ‘) апо ‚ш го
сподинь оногаи човика нехтити буде правде учинити, да се
Ilma они, кому е криво, да греде прндь ротнинеипозвпти сво
ra принца.

V. Од робства. (Да неморе стати max у ПоЪлйцих.)

17. И приаше nomma не в) cnn единьно и заповидпше
спим племенитимь властелем и дидиЬем и кметиЪеы и saam“
hem: ки коли би с Турци пошли на воиспу или с марьтолоси,

|) С.‚ D. i Carr. dodnjn: од теза.

a) С. i Carr. нищее; D. 1575.

n) Те rîeéi neìma u A.; mjeslo joj je поит izëkrabano.

4) C­, D. i Carr. dodaju: un прил пшена; ueimaju poko onoga, ёю odmah da

ljo aliedì.

‘) A. ima mal ne avagda tu formu; опа" rukopisi imaju: поличанн.

 247

дн дидиЪь има се ухитити и Ma личнЬь и обисити, a rnóyhe

сне-у опЬину, a ближнему племеньщина; а нметиЪь ищи,
1m би се наша да с Турци воюЪе или с мартолоси, да ее имя
ухитити и обисити, а иманьа негова l) половина опЪини,
а половина господину негову. тон ce равуми, тко греде гла
non, да е дужань, 1) а ина челядь да ни дужна главою. и на
овои згора писано приаше 'raso властеличиъь, Tano дидиъъ, Tano
nMeTuhb, пи коли улизе у туи згриху, да о един ослуха')
свиному, nano e згора писано.

18. На Imaam», ни годи би пояичанинь, не хоЪъ врсте буди`

робио с Турци али с мартолоси, или ее придао Турном, али у
Турке пошао хоте, Од свое воде, на е дужань наипри manon,
како е згора речено, a имаве гре у опйипу, ano ли племещину
има, гре ближнему; ano ли е нметиЬь, raga нманьа по пегову
господину, а ино у орЪпну.

19. А овои приаше поличане будуЪи спи заедно, can вла—

сте е и can onhmm поличка, овако и no ови путь: учинише
по Ьтири властеле и четири Angabe за три мисеце; saxons
три мисеце да се друзи промине, ли такое у Aime nn осям.
тихь е згора писанихь, ano му буде криво, да позива прИда не
за три дни у свакому мисецу. a тко 6u непришао на при по
зовь, да плати боланачь; а на други позовь ano неп(ри)де,
да плати другу десеть боланачь; ano неприде на трети позовь,
да губи правду.
20. И‘) овои примише поличане сви опиено будуЪи заед
но на онупу: да ниедапь полнчанинь пеморе држаги влаха у
Полицихь ни на наличном, одложё тко га море држати на сном
и о свои, одложе добре воле, на чем он стали.

(VI. Тко би убнтю човина у Полици или нанка. Да не—

могу узети изванскога поротнпка.)
21. И приаше Полица они купно, до ни коли он полича
нинь убио човина, ки (›и та на Полица истиним законом, у
"__-‘ä ' ’ В

') С., D. i Carr. и 0,1 гибуЬега.

я) С., D. ì Carr. dodaju: ma поп.
и) С., D. î Carr. ссуда.
‘) Ovdje poéima u C., D. i Carr, nov zakon a nadpisom: Да неиоре стати
мах у Пофмщи, и но 6u yóu'bo ll по (т num на Пойлипа.
248

Полицихъ да но учили, да ‚торги unam сна Полина Marini;

али тио би наша лупежа при свои иманью или при нога коли
полита-вина иманью, тко коли уби(е) ‘лупежа кредуъи али
водеЪи, l) да га Полица cna плате; или ón тко убио гусара,
a онь ra коне дерати, а они, nu ce брани, убие га, и тогаи
Полица [Mahan: ии ли би поличаиинь свадив ее и снарав се
тере убио поличанинь поличанина, да га Полица иеплайаю.

22. И 2) примише поличане can единьно, да се Helma ние

дань поличаиинь ни море вазети за извансвога ироти поличн
ннну, 3) што с из плем(ен)ьщине парпа; mi ли ón се внзео,
да плати либар. .".

(VII. Од варве 4) над ним 6u учинена.)

23. и примите поличнне единьно, да кн коли поличанипь

учини зарву ua- д- ругии поличаиином, а они, над ним е зар
~sa учинена, брииеъ себе тер га обрапио оногаи, кн е почео:
ономуи кому е рана учинена, дн со ли плати рана, а они, ни
е нарву учинио, да ma платити опЪини поличкои онолнкоп.
sommo cc нему рана плати. s)

24. и примише поличани Mey coóol: ако 6u иоличанинь

учинио ко робство, nano е приа писано, тер ra тко ухитио aan
убио поличанинь, да 'ron чине сва Полица. а TKO би притио
ономуи поличанину sans, да е онь под calm, п0(д) ‘1le e и
они, кн е иривь, и оноликое да ce ииа од неги учинити, salio
и од onora.

в) С. , D. i Carr': Ko'hu крем: али emol води.

в) Tako poéima znkon, 1a koji ìmn u C., D. i Carr. nadpis: l); кавге met)
поЫичаии, и да немоту узети извапскон поротнипа.

я) С.‚ D. i Carr. govore ovdje posve odrugoj |tvari,aimadu ovako: да nexo.

pe ни‘Ьедаи ро-Ьличании unsern изваискога поротникн помичапину. Suder'
po onom, kako Danilov govorl о poroti подгоняешь (Pravd. 185?. br. 2.).
moramo millili, da seiSt. rukopis na ovom mjeatu slate sa svojimi drugovi.

‘) C., D. i Carr. imaju u cielom poglavlju Нес :mara mjesto зарва. lato Kako
ima i Sl. u марш, kojì je Danilom priobéen типа. 1852. Ьг. ‘2)

‘) Швеи: a они —— рани плати stoji и С. ‚ D. i Carr. :a башки у пупу, коли—

no и за pany, a To'b ce разумн, ко ‘he кавгу учииио.
 249

VIII. (Повала привилеъ.)

Лито господне ‚душе, l) .11. дань мисец(а) децемра.
25. Ba mie боже ameno. овои Полица купно и договорно
учинише и узаконише штатуть свои n законе свое. Наипри стр
nehu птврдепи законе и обичае, кое ипаю I) у листик и у
змппсих од госпож приднеЗ) а потвриене по саданему нашему
приовитлому госпоцтву бнетачвому по привилежих. д)

IX. CTBapn цриковне.

26. Да бенефицвъи и on ест ь а 5) црикве имаю се саблусти
и право дати приа свихь инихь отвари, n да ниткорь немози
приузети али повести цриновнога, али уздржати оно, ча ецри
Himno. а десетипе дн ce nnaro плаЪати osano, како е нареено
са светим onen н записано.

Х. Од проклец'гва.
27. Толикое 'mo ón се нашао грихом проклеть очито и
Навищон за проклета, да немози опЬити ни живити с иними
лудпи, одложе челади од one купе, mn стон; и ano ón ra у
том проклептву достигла смрть, ниша се упопати с иними
крстЪани, него иньди.

28. И они, 'mo би се нашао очить ожурнинь; и они, xn

Он ее нехтио нсповидати да°) иедночь на годище, тер га у
k ч {т

в) с. i Carr. .Minen D. 1585., St. 1486.

’) C , D , Carr. i St. имамо.
x) C.l D., Carr. i SlA вридне .la шит, da je bolja Iekcija rukopisah A- ìß я
a pod imenom господе придпе razumijem one vladaoce. od kojih su Polji
éani joä prije nego su dospjeli pod vrhovnu vlaat Mljeiéanah poveljnmì
i aioboätinami nadarivnni, и ро imenu mislim tu na ugarske kraljeve, na
srbske ì bosannke vladaoce i na hrvatske bnnove.
‘) Шей: по привидежих ŕilnju ве вата u A. iB. -Ja sam u ovoj VIII. usla
novi naviaů pobiljeìîo i neznatnije variante svc sumo zato, da èitatalju pru
ìim priliku, kako bi se mogao uvjeriti o onom, Eto sam u predgovoru re
kno o naäih rnkspiaih, а парезе. da розни Sl. rukopis.
‘I пиит prepisatelji nìsu razumjeli ove rieéi nit ovdje nil n 71. î 224. él.,
te su ju avakojako pisali; na ovolu не mjealu МИ u В. , Сан. i Si.. О'Ши
ствя, u C очистка, u D. od oúinslvn
(' C., D. i Carr. úapel.
30
 253 с
44. Гди би ОдсиЧень иось, тада грсде наипри за рану по
закону либарь .„. ‚ a за огрубление образа толикое иена ели
бар .р. .

45. И тако се una разумити ода свакогн уди, ano би била

грубота и рана `

46. Гди би одсичено ухо, тои носи либарь .н. _ гди би од

боа оглухло ухо, тадн носи либарь .„.‚ ano бииодснчено
и оглухло, тада носи либарь .р._

XVI. Од крви.
47. Ако ли би тко убио брата приснога, ча недаи бог,
Houma Bebe бпти поличанинь. а племенщина, неговь дио, ano ю
имя, ближнему, кому пристои по бащини, nano да би умро. ну
ли би се таи Rehe нашао у Полицихь, да га имаш тирати cna
Полица у негову nanny.;ŕ

48. Ако ли ón тко убно брата нс прем приснога, тер се

поели naman y Полицихь, толико uma бити т(и)ра н, l) полипа
му е био близу у брацтву.

49. Ano ли би 'mo убио ближнега али врвноги sa циЪа

племенщине, да нему остане, ка ón' ra пиала пристоатп по ба
щини, да томуи убоици нема бити они дио, nero иному, кому
пристои по разлогу од племена.

50. Ако ли би они, ни е уб(и)ень, »mno ny хЬерь али sehe

ихь, да онаи племенщина остаю ним.

51. Ако ли би грихом убио поличанинь поличанина у По

лицихь али иньдн, еднаио ‚носи.

52 Ano ли би убио поличапинь изванъскогв за крвь

придну, sa тои имею Полица стати, also ли (би) незаимито,тои
е онога стввр, nu крвь учини.

') C., D., Carr. i Sl. тритии. Ovdje se nermije шип nn lllv. тратати.
254

53. Ано ли (ón) извпньсии поличннина, тои имаю тиратн

Полица брицки, ano е upon, змшнто; ano ли е за придну uns
му, Bennato ги Полица тирати. l)

54. Ano ли би убио али обранно изваянии извнпега у IIo

.1nunx, за то ее Полици неиппачию.

XVII. Од крви. 2)
55. Гди ли ón била s) мртва круг, ‘) xohe законъ с'гари, да
е томуи цина иибар ml.; тои се разума, ano ón ce тко скин
свпдио. торе убио един другога. '

56. Ano ли ón убио тко нога законом ашашиньсним, вода

из нриварке, али my засодши; али га убио при кому благу,
или за ною користь, али га одрьо убивши: тому е закон, да
туи имаю поити вражди; и ano Он ее могао такови ашашииь
али рпзоонпикь ухитити, има се обисити или разивартати, или
6u поличцнинь или изваисии. \.
\

XVIII. Од lipßnlä)

57. Ано ли би убио един другога рвуйи ее oóa ce и на

себи, небудуЬи била (у) топуи крвь приднн н е з а им ит a °) али
ииии иии таиовь подобань узронь, туи таиовуи xpm., на ce на
себи учини, шртва или живи, 'ron unahalo Полица.

58. ll таоще ano би тко учинио првь мртву или живу при
свому иманью али при купи, атко ón га крео, итому е та(к)иерь
законы или при живини, (или) инди, ли таки е saxons; или
при житу, или при винограду, али при иному Boby, ли таниерь

I) U C., D , Carr. i St. neima rieóih: но с презь М.

’) U C., D. i Carr. neima ovoga nadpisa, nego se naproslo nnstavlja prijnânje

poglavlje.

‘) C., D. i Carr. пила.

‘) C. I Carr. dodaju: o.: nac Mey nain; i D ima mko, зато 5to mjoslo nd
nje rieèi piêe nima.

') Toga nadpìsa neima u C., D. i Carr.

°) С., D. i Carr.: негашена

 257

XXII. Осуди.

68. Осудъ сцони есть либарь же. ­ осудь езични либар .|..l)
осудь разбоини либарь .9. ­ осудъ заставни, у колико се тко од
nora ваставн по закону, nano e достоино. осудь за псость, тко
ón опсовао onora друга, листо буди гди хоЪешь, презь узрока
подобна, упада либарь .е. . тко ли би кметиЪь опеовао племе—
нита човика, ту е дупло. тко (ли) би кметнЪь опсовао onora
господина, дужань е да My ce езикь уриже али се искупи ли
барь .р..

XXIII. (Кога потворе у вши.)

69. И also би тко у парни споменуо силу али се тужио
изь.силе‚ юре неморе погинутн меу ннма осудь снони, ча е
лнбарь ‚не-2 ако ce достигне на оном, на нога се говори, то е
на нем; яко ли ее недостигне, него онь се правь наиде на
кога е речвно, тада одсудъ пада опеть на оногаи, ки е споме
нуо силу и неправо се тужно.

XXIV. Од надворьа.

70. Бно к; у придне дни веде великь и тежакь зарокь и

законь од надвора, Taxco да га ниткорь неби могао лахко пла

knzalo ima za nas „депо vaìnolli, osobito radi naxivlja, zato ga ovdje
ltnvljam.

Табла.

Наипри ствари цриквене, бенеёнцн, очестьа. промептва.убонства. aula

шицьства. разбоиство. лупештво. скубапа. сичн. цина рань un модриць.
надзоре. бон женьскихь man». разбиапие женьско. гамоиегь шеменшииь
или ннихь стварн. осудь сиоин. осудь разбоинн. осудъ езични, адн пищали
заставив. од племеньщпнь, тко е y држаиию. од купованьви ямеменьщинь
али продан. од заставиеньн плененьщннь. од ствпри гибуЪнхь. кн он ее
нашао невнрпнь али "Manna инст-а. тко би на юга узложио певиру пе
право, и оиь ce правь нашао. эакоиь од гам али нспаше, али ran, кода е
юре испаша. закони ствари (старн?), кн (sic) cy ине господе, и по—
тврьеиие у листихь наше господе. занонн од попашв: yann ограду непова
нану, ми ними на nun-y, у вртлу, на “fusionan”, y дубравн, ка роди жиром.

') В. двадесет.
3l
260

гибле‚ а то с рекупи земла, али купа, полача у 'Bamm али у

подь, али на селу полипа, али црнква, aî'uamreöîîm пеъь,
нТЕ’становита: тон е стварь негибуъа и стабула'Д
\—

77. A ино све sone ce ruóyhe: u купа, ча 6u ') гомио

aug?, сламом покривена, Tou ce 11110 неморе реЬи нег0'да"е
pulg» ruóyha. и Ming» или ина 110119321; а 1) есть ричь cra
була. и све ино на свити’) зоне се гибуЬе, salu» ce море
ласно гибати с миста. и под жира, на нигдарь неприснше,
sone ce да е стабула и нег‘ибуЪа; a ча е вода рвеннц a, ‘)
на е рунами учинена, 'rou е ричь гибуЪа. да сне ино il`a` свити
ест гнбуъе, ласно ерь се гибле, затон се сове гибуЬе.

XXIX. Од продав племешцинь.

78. Наипрво занонь стари xohe, да се племеньщинн не

море нродпти ни зеложити у gums) тои рекуйи oiga, °) a lia/
нщтнто о д “) бщнега ; да има се продати свитло, бнлодано,
и поиудити прво ближнем свога. а законь е стари пйични.
да яма оповидити они, кои мисли продатн, по три зборн, или
о ') кнезу на три оброке говори“) ово hy продати, ano he
кои ближни купитн, приступи; also ‚ш (Hehe), a 'sa hy кому
могу. w `

79. A тко продав, неморе искупи(ти) спеть. да сада су

Полпцв иоще узаконила, да е ближни волань nexium-u до ro

') C., D. i Carr. ‘Ье.

’) С.‚ D. i Carr. xouonoìa.

1) Onlnli: свиту.

i) Oulali: рванина.

') C. , D. i Carr. imaju jednako pogreâno: устни.

°) Ostali: ота'Ьно.

') C.. D. i Carr.: иимо.

') Nepoznavajuói prepisalelji rukop. C., D. i Carr. naravi predloga о plsu

ovdje i na vièe drugih mievlah при.

’) Ouali: ronopchu. Nadje so Брак i u njìh kadikad: говоре, хоте.

 261

дища. ano ли ее ноще кои ближни нииде ближе од оногаи, кн

е искупио, волань е они од `оногаи искупити. ако ‚ш ста ')
оба цоеднако ближна, али бн ихь sehe било, кн му су еднако
одну, тада имаю онакон и на они дно искупити, заново и свою
племенщину дине.

80. На поконь конца, ако има битн права изавоннта про

да'Ба, има се цинитн по цн xx» достоинихь, кон процине'
стимаю по свон‘Ьон кущеньци‘Би онои, ча е таи племеньщина
это. ‘ ' ' 0~"
"“""

XXX. Од замине.

81. Тко ее с ним ‘промнни живим утакам, Kano с конем,

aan волом, али ином жикнном, вин камином—али ином створы
гибуЬом, тере с е пр ом‚к„н‹ита 2) утаким презь придннрка али
с придавьком, и оба ce :gyn ът ет а т а s) и иде сваки д o м'ом ‘)
надь тим нпр ни o Ь(и)‚ 5) да у р е °) се немогу Bebe порами ни
разминити, небудуЬи вола обию, али небудуъи ке ШЁарке;
оШеГако би био кои увить али одговорь до куЁнаньщ " ‚'\

али договора, али nuora рока. ’) "

82. Ano .1u би се тно с ним заминио племеньщине .1an

том, али ихЬ вене утакнм презь прИданка‚ има се заминити
cam-.10, билодано, и Boum. ce ‘be заминити с ним му драго.

l) 3. i Carr. imaju: cy Ta. Da se nijo u C. ома] komad izgubîo, to biamo po

по] prilici i u njem мы: njeito drugogn mjeßto dunla.

n) C., D. i Carr.: 11e прошила; В. ее проннне.

l) C., D. i Carr. neimnju opet duala, nego piâu: xyurematy. Tako ima i B.

‘) Ouali: дома.

') А. piäe: npnnoha, ilo je bez dvojbe pogreäno.

‘) U A. dolazi ova rieé obiéno u ovoj alici, и ouali говоры pièu: Ъурве.

’) Ove rieèi daju dobar amino; ali ono, Sto se mjesto njìh ¿im u oblalih ru
Корь"), neznnèi has niäta. B. ima: уговор до иушенци‘Ье али nuora рока;
С.‚ D. i Carr. рано imaju: договор аи нога pola Ao Kymeuulte.
262

83. Да нко бн ондаи при ner ce замини н утврди терь бн

се ближни кога нихь sanno 'repe рекао: брате, 'ha тн hy дати
(утакам) так е'Бер') земле, аимпни се ca мном! тоган се
неможе однетитн. ’) да ano бн се *hype заминили и намнрн
.nu земле еднн друзим и утврднли се писмом а л и a) пристани,
небудуЪи обню вода, или небудуйн ке хипьбе, али тыле,
в о л а 4) приваръке.

84. Ano .m би кои кому надопиатио пинези али цином.

тада е нолинь 6in-mln искупити до годища по закону полич
ком каконо продаю.

XXXI. Законь sa кокошн.

85. У гроздихь a) е дужна кокош главом, убити и изисти.

и гдн купу разгриба, Bodum. 'hy ‘se убити.

ХХХП. Законь од вртла.

86. Вртлу е законь каконо винограду. када е вриме кога

повртальа, да се море щета учинити у нем од кое жнвнне,
дужно е живо дробно manon.

87. A прво наиирн трибу с, да е вртао добро ограень и

задоволно, а паке да господарь од lap-ma опови, да My ce чини
mera, а паке волань е дробо убити а велико завати.

l) A. така такеерь; В. утакам такотъер; C. , D. i Carr. тике.

а) С ‚ D. i Carr. piäu obiénìje: одреЪи.

') C., D. i Сан. н.

‘) Mjeslo Inga imaju natali rukopisi роете nesprelne variante; B. ima: валке
воле, и C.. D. i Carr.: neaoîue, али.

‘, С., D i Can' y грожЪу am о rpoxdxy; B. y грожЪу.

 263
88. и овине волань е убити, lmao a брань, l) и ако е
таковаи велика щета, на би се чинила у вртлу , волань с и
брань и овине убити и изисти каконо у винограду.

89. и Holcomb, ка чини щету у вртлу или у винограду,

тада господарь, оПовидивьшн, волань е убити и изисти едну,
allo ихь е Bebe; also ли е пиваць Mey alma, волань e убити
ину, да не пивца.

90. Ако ли e y житу, кое вурь могу кокоши зобати, има

господарь од жита оповидити, а паке убити. ако ли my hc
господарь од mara дати ономуи, ale су кокоши, кварту Mem/lar.,
тада е паке волань у свако застанье убити кокошь и изисти.

XXXIII. (Од невирства супроъ господи.)

91. 'la Bla име боже амен. овои nella ce зпа, како будуЪи
купа н 1) вборь Полиць на Мпчину s) и тоту сви единьно
и складно, властеле и дидиЪи, они купно приаше и узаконише
ono: тко би се годирь нашао, али властелинъ, али Aaaah», али
редовникь, али ини кое хоЪь врсте човикъ, lla би али по себи
или по ином, али по писму али ричью коим злои панкао али
ее до вирности такао нашои господи присвитлои бнетачкои
пли нихъ р еж етуром') супроЪь мисту нашему, да кои би
ее у том нашао, да по сваки путь и преза свакога милосрЪа
али умолениа, нити буди господина кнеза али инога господи
на, ни за мобу владикь али ‘llo xoheml. на свити молбу, да
никакорь инако неима бити, него да има бити сажгань огнем,
а инако никакорь.

92. Toa сви единьно приаше иузаконише ина тои прими

me вирами и душами, да се никомурь неима простити, 'mo би

I) Svi они" imaju akuzalîv s naslavkom, naime брава. Tako ¿ine i na dru
gih ‚щепы. u со] rieéi.

’) Onlali rullopiai рва svagda скупан; islo то pìäu uviek скудно.

в) С. i D.: Maoay, Carr, Maxosy. Dana» se zove Mann i leîi medju Tugarî i
Naklicami.

‘) B. ретурон.
 265

су стари н законнтн гаи, гакои Mey собом, 1111110 (и) од инога

села; али яко бн кому био дио га'ва особить али оддилень од
инога села; али 11110 би nach гаи раздилень меу собом na вене
али на мане диловь : тои се разуми, да неимн ниткорь учиниги
позлобице али новщине Tanon Mey собом, Kano и од ино—
га села.

98. И да ниткорь ни ниедно село нис волно учинити rata

новогн, али знгннги оно, ча nuo био стари ran; 01.1011111111. нко
0n допущено достонно од ннеза и судаць u nyna двора.

XXXVI. Од испашь. 1)
99. Испаше неима бранити сусидь од суспда, 1111110 е ре
чено. да-покс ние триби, 2) да би нитко згридио стане на—
нлашь близу другога метнн, иена my с .1m-.nue ондн тртн они
други котарь. 'rou нетрибуе, да су новщине ниедне ни по
злобице. . ~

XXXVII. (Да ce негради ново село.)

100. И да,ниткорь неима учинити новога села; 011.1101110Í
ano 611 било село све еднога новшш, онь би волань на 011011011
племенщнни nche луди населити; али паке ано би дионици од
села, снн се ставши, договорили се 011110110 заодно, и тако би
могли учинити у сному селу чн им драго; Одложе градь, a.1n
none царице, али трговнне, али пакь aune une новщине, ча би
протн 01111u11n.

XXXVIII. Законь од, диленна гаЪа али нота(ра) меу

собом.

101. Ако 611 co згодило, да би кое село хотило Mey c0

бом раздилити run или котнрь, рекуни яко немогу али нсте

') С ‚ D. i Curr. neilnnju Ovogn "ядрёна.

’) Ostali piůu: триба.

32
266
ваедно пасти или држяти, то есть ano би един или их Bebe
просили од onora села дила, ки Ъихь море дети, или nani.
ano бн све село било куньтенто, да се раздили и да виде, ‘la
e чнгово: наипрво ‘la e испаша, гди ние газа, тон се неморе
дилити меу собом, ере ее и тако ли неби Momo од селанина
бранити пасти; не такам') од свога селянина, да и од су
сиднегн села иеима се бранитн по закону пасти по испашн:
небудуЬи nc прико третьего котара, nano e и при речено.

102. A ча e ran, тои се има дидити osano" и по om!

путь: наипрво, ano би се знала врвь и дно, 2) nano гре
од племеньщине меу село м 3.) по мири и по врпи од бащине‚
тада нсби триби инога ни инака дилениа наисканати од гаевь,
него по пракои пром и по мири од maar, и подворниць нпле
меньщнне: ка’ко годир гре првь од бащине, Tano има и ram
дио поити.‘ ну ли ее незна ни ее море знати врвь меу собом
од племеныцине, nano се находи, гди anche диониковь у селу,
томуи се има овако дилити ган: наипрво и uan п(а)че о н н
е‘) почело од и с кони 5) на старе и законнте ж(д)рибове,
а сада и°) подворнице има поити дио rama.

т) В. тока; С.‚ D. i Carr. тачпм. A. ima i ovdje privo, budué da je najbliie

нагота тъкмо.

’) Prepisalelji rukopisah ß., C. , D. i Carr. nisu неё mali, Slo швей rieè
врнь, zalo je u cielom ovom zalmnu nigdje nepiäu, nego mjeslo nje пай
mnju druge kojekakove rìeói, koje ЬяБ nìkako ovamo ncspndaju; u B. ао—
laze rieèi: први, прок, правли, прво, вар, 8 u C., D. i Carr. dolaze: прав,
правди, право.

’) Tako imaju A. i B.; u ostnlih rukopinih sloji: собом. Mnlo knânje nnjli
éemo joä u ovom паном: i u A. i B.: меу гобои. Medjulim daje dobar
smisao jedna i drugn lekcìju.

‘) Tnko bi se ímalo po mom mníenju спин ono, Его je na ovom mjesln u ru

kopisih nmeleno i pogreäno napisano; A. 'piäe naime: наипоче orme; B.
ua'hno'mmlc, а С.‚ D. i Carr. naunouxennte.

') U C., D. i Carr.: од ногоних; ul lo je bez dvojbe pogreäno.

°) С.‚ D. i Carr. dodaju: пут.

 267

XXXIX. Од котара. ‘)
103. и паке к тому и полагь тога ако бн ее подобним
путем и начином нашло, да би nona застава или подворница и
пение достоино наслиенад) ако и не би толике ед
старинь, а есть подобно и доетоино, тоту се има ники раз
гледь од дила учинити, века море свакь жнвь бити; Iepe ниш
тарь nue, ча е вазда било.

104. Од земель пополнихь. тко би имао y едному селу

али у котару тога села землу пополну али внхь sche, а неи
мао сада nn подворнице, тадаиенадан када one земле тежи н
ере, дотле Bc волань волове у гаю напасти ¿gonne ее тежакь
‘Лриобуе, рекуЪи у гаю тогаи села, оньди гди е нанближе ran
сеоски.

105. И на конаць и на сврху снега овогаи згора писано

га трибу е обслужнти законь и обнчаи н паке никуанке ипри-д
домишление, кое стон у онихь, кн буду врхь тога дугованнш
адрененн.

XL. Капитула од noname.

106. in И онеи е законь, да се неима пуЩати жнвина no
туих тезихь, гди море щету учннити. ако ли ее панде живо у
тегу, гди чини щету, оно с законь: наипрво живина велика,
ча су говеда н кони и товарци, гди се панду увинограду ваши,
ann када пне у грозде, тада евака глава Maha дннарь, а жн—
внна дробна дужна е enana глава боланьчу. -

107. И 'home Полнца приузаконнше ед живине велнке. ако

би тко хоте угонио у виноградь у nohn, плапа дуплнцу; ако
ли ее nehc усвистити, тадаи одному уснци репа; и nome ако
се nche оставити, а ти посици. а ча с у грозде, одиада буде
виноградь у младицу 'rope до об'БаманЬ‘Б а, a) дробнаживина

') C , D. 1 Carr. neimaju ovoga nadpisa.

’) С , D. ì Carr.: н изнова наинстида се.

') С., D. i Carr.: orpraisna: нес viäe poznala, koja то znnèi.

32*
 269

у житу био. а Ton ce равуми дотле, докле кола потеку путем,

када се жито ноги. али се по ини путь носи жито l) y cno
пихь нсмлапено; надо до ее ъурь почве носити жито путем,
Ъурь таи билиГь не суди нищарь дотле, докле се жито справи.

XLII. Капитул од изетупа. 2)

112. I/Ißonani. e човииь човика изьступити; тако на е o
племеньщину, nano од ствари гибуЪе, кино и Од крви али Од
свике ине ричи море ce иэступити. да .in ъе законь стари, да
иступь nonna одступа.

113. И 'ron ce разуми овакои. трибу 'he да буде ивьступь

тени и у такову мисту, nano да море ови супа рижьз) с
прпвдом стиснути onora, ки изьотупи; и aaron се говори,
до иступь nomia имити одступп, ере од неузможнога‘)
нигкорь ние дужонь. `

ХЫП. Од племеньщинь.
114. ­'f. Tiro држи племоньщину неморе со из држнниа из
нети брезь правде. и ano е држно мирно презь оповида s)
годитць “а, 'rima се Неможе нзь тогаи усиловати ни прити. до
ако е з братъом ближнем, или даоном, °) али врвиом, 'rap/a

i) lljeslo rieéih: докле кола — жито сна se u C., D. i Carr. ovako: AGM@
КОЛЯ ПО'ШУ ПУТЕМ ЖИТО ЛОСН'ГИ IIO ОИНХ I'IyTIIX.

’ B. искупа, С., D. i Carr. нспуста Tako je ii svein zakonn XLII., зато

Sto C. i D. ipak njekoliko putah imaju изступ. lz Carr. rukopisa poma
jem aamo nadpis ovoga „копа, jerbo nas ш vec' oslavaa prepis g. Кипи
Ijevic'a te nam daje nadane samo nadpise zakonah.

s) Шее je neobïéna, zato je nisu pisarì razumjeli, nego ш mjeslo nje poßve
drago пирами; B. ima: cynpoh, a C. i D.: one отвари.

‘) Oatali imnju pogreäno неузнножиога.

5) В. С. оповпди, a lo je, kako mi sc dini, mnogo bolje.

‘) C. i D. imajii i ov'ije дионом. Vidi 1. opukn k 29. е].

 271

циви онихъ, кои одлучую, ни могу процинити, али ce рокь

пита за узрокь п‹›добмнь, али листо т .apa (sie) l) ки рока
пита, да Henna правда свога мнста, коЪа ее свакому има epila
no дилити. ­

XLI V. Op, ane.|a.

121. Tno ce neón куньтеньтао о I) одлуци, ча допита ny
пань зборь Полиць, волань се 15e днигнути иапслатпприд кне
за ноличкога, кадь нде. a у неговн Воли стон до другога эбо
ра, ако се xohe анелати.

122. Ano ли е о кнезу, када кнезь полячки гре около,

онндаи ча допито, ano бн ее на страна некуньтеньтала, во
лань се е апелатн прндь господина кнеза сплицкога. и у не
говои воин стон до третЪега оброка, али he ce апелатн
али не.
. . . kon му une задоволио напуни свога човика
правду учинив!) да ли паиь ако onen. добуде ови, кои
пита, неима платити господарь од себе, него од човика свога,
кон се кривь обнаиде.

XLV. Op, пристани.

123. Пристави су, по кихь се чине позови по закону, и
правде питаю, и поротьа, и продае, н такмине, н свидо
ча ства ‘) и сыне пне стварп и дугованьи меу лудми.

я) Nezuam, ilo ova rîeé znamennje. Varianii lakodjer nepomaìu, jer B. ima:
Tot отвари, а D.: Ta при. С. se nlaìe l A.

a) A. piâe ovdje (З; ali on metje litlu bez potrebeidrngdje u. р. (Зпъипи (100),
öïeo (203). С. ima no, a B. i D. nemaju niknkova predloga. Zalo mi
slim, da se ipak mora predlog о zadrìati. Srav. èl. ‘261.

’) B. ima ino tnko, sama {до рЕБе папунпъа, С. ì D. рано pìSn ovako: кону
nate задовоълно иапупи'Ьа енота човика правду. Ako se uzme,da ie „na
nynn“ prislov, onda de svakako nnjbolja bili Iekvijn rukopisa A. Glede na
vcdene rieéi агата] él. 130. gdje je takodjer kao prislov unda.

I‘) C. i D. imaju pogreäno: 'ramena гппточапгтта Шее „сонлпчпгтвя“ dolaziu

Ioj alici l u drngih starih spomenìcih, n. p. u Vinodol. “kann r. 138.
274
131. Ton icaico e речено од пристава и негове пристав
щине разуми се тако o l) icnesy, icaico иньда; и тако од при
става icneiica, како св ora цвет а 2) пристава.

132. И 'ron icaico e писано од приставщине и днла десе

тога, ча гре пристава, тон е више речено од поличаиина до
полпчанина. ну ли би било 3) од изьваньнега до поличонини,
тада сваКОЪако ли гре пристава од изваньнега, icn добнва
правду, десето. ако ли би од изьваньнега до другога nanna
нега била ica парна у Полинихь, тада гре приставщина онакои,
icaico n Mey поличани.

133. Топ е речено од пристаищине, ‘ia се пита с пра вдощ

з акоп ом: ‘) туи гре пристава десето; да nico би била прав
да облублена, али придь суци облублеиими, томуи има битв и
приставщииа облублена, топ е половица десетога, а топ од one
стране, кова Bebe добива и потопа) се вене припита, ча une
прна нмила али држала.

XLVII. Од дуговь n nosoßoßb.5)

134. Tico ón кому у благо (дунган), °) или е мало или
nene, нима се ниткорь самосегом пл aha'rn, 1) aico не би не

‘) C. i D. piiu i ovdje pogreino, miime: il.

’) Ovdje je pogrieiîo i pisar rukopisa A., jerbo bi jamnéno bio morao napi
sati: caaicora nnora. C, i D. piäu: свога впрнога, ali to nevalja.

') С. i D. neimajn te rieói; A. i B. palco piäu: били, а to je bei. dvojbe

mjenlo: оно.

‘) C. i D. umelju medju rieèi правдон законом èeslicu l. Ako »e ta сеанса

îzpuali, kno Sto to èini A. , onda bi le ríeé „яакоион“ morals »murali kno
adjeklivc nu tamu водно по mi se éini, protivi parallelno mjento u èl 188A

') Svi опа“ imaju: позови.

') Оп ne rìeé ша зато u C. i D. Cini mî le, dl :am dobro побита, ilo »am
ju u te.“ uzeo.

') C. i D папа-нити. A ima i u 161, èl. плащ.

 275

говь човакь; да ниткорь') неима сам себи правде чинити.

него also свога дужника наиде на збору али о ‘) кнезу. тада е
волань оньде нань говорити` а онь има му одговарати онди; и
тоту ако га достигне, волань е испросити пристава, ии га на
плати, ако my сам доброволно неплати.

135. Ano ли га повове од дома, има га позвати с при

ставом ротним али иним приставом, испр(о)сивши га од кне
аа и судаць') али исто‘) Од судца, када е о кнезу‘) и
паке и везде иньда волань е вазети свакь пристава Од судцао
али би вене судаць, тои боле, ча е на дуга море поавати.

136. Home када ко вазима пристава, волань е реви: даи

тс ми пристава; тко ми се дужань спови, °) да ме наплати
над ним. ако ли ее не спови, и тако има пристань поити; ако
my ce снова дужань, наплатити га, ако ли ее неспови дужань,
»ma ra поввати нридь правду.

|37. Ако ли би онога дома ненашао, море га пошадь купи

позвати, ако е иткорь дома, тко море доповидити господару,
када доиде. листо га е триби позвати приа тога, како море
приспити на правду. ако лн би ничь ") далеко био на путу,
да ón немогао присиити, у том неморе кривь бнти. ano ли (би)
био дужникь ничь немойань, а не био на смрти, има послати
la се прокаратура.

l) C. i D. imnju ovako: 11110 не 6u човик дана uno. То bi dnlo dobar amino;

ali ju ipak mislìm, da »e mora ndrhti ¿lo se nalnzì u A., ako но зато
nevaram, da rieói „неговь човик“ пппасп3ц kmetic'a.

’) Опа" ìmadu opel pogreëno: В. ima: y, а C'. i D. imaju: при.

I) С. ì D. ш ilpuslili ove rieéi.

‘) Шиит, da ovdje nìjo pogrieâio pisar rukopiua A.; llc'roje = исток, а to

je = ласто.

') C. i D. с кнеаоя.

'°) с. 1 n. 111111311 011130 i dalje и «vom Mmm.; озоне.

') С. i D. да, а malo klinjo inpuiljaju polvo 111 1106.

33*
 376

XLVlll. Op, дужников.')

138. Ну .in е дужникь, кн нас ни немойан ни на путу, a

ne помни 2) ce поити на позовь, тада на првн рокь има naa
тити -|. боланачь; ano ли на други непрнде, Tapa нма бити
осуень .w либру; ако ли на трети рокь непрнде но позовь
онь али неговь прокнратурь, тада губи правду, ano une
o племеныцину; одложивь ano би био ки такопь подобань
узьрокь.

139. Надо ли вурь човикь достигне, да му e дужно, 'rapa

и упре дужника, тер му деду пристивн, KM га наплати: lilla ПОН

ти н наплатити га у гибуъем, докле га потиче; ano ли би не—

стало или не било гибуЬега, а оно у племеньщинн, ако ю inria.
a ови, кому е душно, неима узбигнути ниедне пратежи по цнну
достонну, одложе оружа мушкога терь халинь женьскикь; ере
ние подобно расписати opyaia ionany ни халннь сь Жень овла
читн. да иошь ако би било оружЪс залихо али халнне, 'ia би
дужникь сво'Ьом волом дао, тада ни тогаи неморе узбнгнути.
mia ce паке учиннтн закладу рокь.

140. Ano ли би дужникь одбио пристава и достигне се, да

ra e одбио, тада упада у осудь одбонни; паке се ими послати
воивода с товаришьствомд)

Н|. Ano човикь илеменить има кмете свое, прИсгавь Tapi»

неима се похитнти на куЬу негову, него на кмета негова.

I 142. Ano ли би пристань ненашао дужника дома, Tapa не—

море бити одбоино.

143. Ano ли е кметиЬь кому дужань, тада неговь госпо

дарь има ш нега правду учинитн и оправу; ano ли с неучннк,

I) С.‚ D. i Carr. neimaju ovoga nadpisa.

’) Oatali: иепонине.

°) Piani-em rukop. С. l D. bil. je ta rieé neobiòna i zato su napisali:

дружбом.
 C_

277

a оиь, кому е дужно, una поитн прндь'Полица на оногаи пе—

гова господара, да му реку правду учинитп; ну ли и вошь
Hehe, да Полица.

ХЫХ. Од парьбе.
144. ’y A к_ада се вуре снеколике те ствари ивьколе и
вурь стране улизу у парну и буде едань другому одговарати,
сваки отимаюпи и отежуън правн свое, овн, кои пита, говори:
држишь мое, али монхь првихь, ча приетон мене; хотно бихь
с правдом да бн била менн моа племеньщииа; а они, ки драм:
таи!) одговара: паче 'Ba држим племеньщину мою n моих
старнънхь, nolo сам имио н држао од вика, али говоре: да сам
купие али издворно законом викувичиим; а не држим ни по—
сИдуем твога nn твонхь првихь, недан бог! томуи море бити
правда, тон и: поротье законом no држаиью. и тко е у др—
жанью, на илише1) од давна, велику правь има, и толике
вене, ако е држао мирно презь утиске l) од никога. ano ли има
листе етолачке али капитуоске, али од кое господе, али une
кое достонне листове, то е и вошь Beha прав, и неморе се
лахько супроъь томун парне здвигнутн; одложе ако би и ова
друга страна нмала кое листове, вола подобие приставе, али
пне достоиие прави. и оно тко има држанье иктому достоине
и праве листове, номере бити рота проти листом, неухитнвь
прво и неразбивь листа за кривога; да могла бн бнти рота по
лагь листа, да не проти листу правому.

145. Ну лн идруга страна има кое подобие листове, три

бу е виднти и разгледати, кои су лнстовн боли и подобниъи n
старпвп и с белим редом учинени н е ли по ннхь улизено у
држанье. и ако ón свака страна имала листе подобие, тада
n_n.. бнти рота ли по држанью; одложивь ano бн се стране
меу себом понудиле и ano бп noa страна о-д-вию penna Ba

l) C. i D. dodnju: добра. .Ia mislim, da lo nije annvim potrebito uz rieèi: кн

арки. Oslajué рано kod lekcìje rukopisn A amntram rieè „тан“ kno zaime.

’) Oslali imadu obióniju пес навлаетнто.

’) С. I D. dodaju; нлити пнрпице.

f
278

парни другои страви: ваами себн роту или ю мени пусти, обе
ри кое ти годи (драго): I) то е велика правь и томуи ее не
море лахко приговорити; одложе ano би они дРУги показивао
нику так овуи ') правь, noaa би могла аадоволна бити презь
роте еднога и другога.

146. И ако се *5pr одлучи поротье ') еднои страви

само- -|- I) по закону ac племеньщине и салона ce поротнипи
оньде стоеъи, волна би онаи страна другои страни роту вр—
нути с половицом тихь истихь поротниковь; аио ли одеть
нрне онаи страна на овогаи, тада има бити нему такое с по
ловицом рота, I) самотреть; ano ли опет ономе врне, тада
самодругь; ну ли и свет овомуи, тпда самому присеЪи; ano ли
и опет, тада napoli pena; ano ли и опет, тада простои рнчю.

I L. Страни коСВои) се припнта поротье.

147. И allo се '5pr новою) страни припита поротье, и
буду над тим, да буде за правду колико годи поротнииовь буде
одлучено, една страна и друга имаю се саити на мисто, гди e
одлучено; една страна води поротнике, а друга носи aloha с
пристани и заклетном. и тоту ano би noa страви небила куп
ни°) своими привми, море с тога правду изгубити; одлоэие
uno би био nana такови подобань уароиь, ним би могао бити
и снять, ") презь иве Ъ але ') али хитрости. иволне су стра

l) Cita so »amo u C. i D., nego spada ovamo.

‘f C. i D.: 'rally тшсну. Kontext je и A.

l) C. i D. рота.

‘) B. neima nikakova broja, а u A. lle nemoie .|. ¿into raxabrlti, ali nto C.
i D. sasvim razgovelno piâu: десет нуди.

') Odavlje pa do konca пиона imaju C. i D. ovallo: тер по ли one-r, тада

nella ну е саиодруг, послн peil пиром, a на'Ьпослн panty.

‘) C. i D. capanna.

') C. marran
’) B. ima i ovdjo: lla/loe.
 280

152. Бакс е речено од ссуда заставнога, уколико се тко

наст по закону, каково е достоино и законито, у толикь
оЁудь упада они, ни учини прико` заставе. ”0

153. И 'raso тогаи ссуда и enamora ссуда гре по страна,

а друга {loŕ'oumw судЦем, ки тои буду судили: ако е о кне
зу, l) тада кнезу и суднем; arco ли сушсудии ротници, тада
ним; ако ли е придъ вбором, тада опЬини; тои ономуи суду
11 питанью, придь ким буде учинена 2) застава и допитана
.-_`

154. Иошь овои Полица приЪаше и узаконише: да rnio года

би nora oqgoßgo у абору. али на саму, али 0 кн езу 3) о ‘)
нитанью, да е осуень либар
‚— /—`

155. Ако ли би се тко на кога повис боем руном, али

пал/ином, али батом; али у сниму, али на збору, али о кнезу,
да’е oficial. либар .„.; ano ли би удрио, да е осуень ли
баръ .р._

156. Tuo ли би повао оруж‘ье на бои у збору, али на сан

му, али о кнезу,‘) да с (‚сут у руку.')

157. И ткогоди би со паке за те такове осуде молио, да

упада у nanou. осудь.
/

LII. Од нраве.
L.
158. Ha кога би узречена крена, терь прна правду. да
une, ") има му се наложнти поротве: ако u исподь прага, тада
само- ­|~, ако ли е инъди, тадп гаме- .$.. ‚ `
`—

1) C. ì D. прид 111113101

n) C. i D. питона.

‘) С. i D. прид кнезои.
‘) C. iD. y. U A. 30 svalmlxo bolje.
‘) C. i D. прил meson.
‘) C. i D. руном. _
’) Neéila se 11 C. i D. , premda nije auviâno.
 281
159. e/Íipßo
Ano ce неодстон
во, како писано; атерь
irmaсе битв
кривь нанде, тада упада
зчакдетва, i) даона
ane
честань ни вистань. ano ли ее o_,ifTon и пра—в‘ь‘се наиде, тада
они, nn ra e'ïpa'ßa ospogůgno и nani. тои зло уарекао, om.
дужань,под
остае акооннм узроком
ли ón и под
cemiïpnnb оном покером,
namao. nero ­ano ком
би но`
од би они
толика,

како би имила глава поити, тере се ови одетао и правь се

нашао, Tapa му се има они искупити пуном враткдом. 2)
-_._.——-—

160. И неморе ее из покреЪе рота узврнутн.

LIII. Од крем, на се ухптп.’)

161. Tno бн ухитпо покреЪу, ano e no живо, има му sa
6nJinrb yxa ypnsaln, терь поитн к правд—и; ano .in е una пра
‘ЕЁЕЬ,
ионти кa правда.
оньиним убилиэкивь и усвидочнвь‚‘) тер
"u"

162. Ano ли е чловикь, кн има господара, оноиму еправ—

да, да неима човнкь сам себе плаъати и одвазети, него само
ano бн стигао и ухитио Annen, гди лупежь негово веди или
носи, волань бп свое вазети. 5)
w

LIV. Од лупежи.°)
163. -i- Tno би се нашао лупежь
у Полицих. "" поличанинь, nn би крео
Y

‘) C. i D. imaju ovdje ovakovu lekcijn: sehe ano би ее заплели поротинци.

То ш prepisatelji »ami „копи, da si njekako protumaè'e ovo oleic mjeato.

’) С. i D. imaju: прямом, ali je to be: dvojbe pogreäno.

i) U C., D. i Carr. neima ovoga nadpisa.

.) В. a они убилижи н усвидочин; С. i D. n ои ce убнджп и освидпчи. Sve

to nernznjuje ovoga oleìega Щепа, Iioje éemo joi najbolje razumjeli, ako
не zadrii lekcija rukopisa A.

‘) Mjesto: да “enna _ свое nasen stoji u C. ì D. snavim pogreëno: dans. „

са- себе плана.

') С.‚ D. i Carr. neimaju ovoga nadpisa.

34
282

Тко би укрео копоть, дужань е козом, а тко укреде козу

___-.. \__„ . Ж
али nnn брань, дужан с полом, али толике придноети; a тко
укреде,
ебисити. nn би минуло!) вридности лиокрвчдг,‘ mm се
"I
‚А

164. Ano бн поличанинь укрео иньди. небудуъи у раз—

мирыо, nnn платпти дуплицу. ' ‘
- ‚ ŕ
16:» Гко ли би се лупежь од инуде ухитио у креъи у
Иолицихь, има се ли по сваки пут`обисити. ` "—

166. Да тко би се лупежь нашао у селу меусобаць. тада

не само дужань е обишеньвещ да и conm ча има: ano пма
племеньщину, остае блнбкнему, а ино благо onhnnn.

друга 167. Ако ли о кметиЬь, тад my господару по нманьа. а

оппинп. "т"

168. lin ли on покрео свога господара, дужапь е и гла—

нем и благом. Kn ли би крео господара, у кога'би етао у
ширму, дужаиь е дупло.

LV. (За ненпрстно.)

169. Тко ли би поличанннь ииьди изнань био на еоди али
у служби, |repo госпщару учинио nolo Ширу али срамотут али
га Египте, али му ино кое зло ичиниЪ, тада ее una они кри
ваць тиратн и покати; и неима за 'ron ниедаиь негевь блназнп
никое зло подлоги, дапаче пегопь дио nach, или с племеньщи
на, или с гибупе, губи га онь и има упаети у ближнега. а тон
затон, пека се ниткорь неучи таково худобе и нечистот].х
чинити 'f D

LVI. Закопь од коловаи.

170. Боловае млиньске али ступне, гди су старо п nm»

су биле, немогу ее вазети прес правде, ano би прем и од дан:

l) C. i D. natanno.
 .ŕ

на вирши! еле I) или стиле неначииене: има се видити,

ЧИГОВЗ су И TKO ИХЬ C држао; ТЫКО ИМИ ÓMTII Irl UCTHTKY. 2)

нрво 171.
била:Ano
аколие тко хоЬе начинити нову
на неговои"7ЁдЁници коловаю,
особита, чда е гди ие
волань

на свому градити; ну .Il_a е Mey братвом или ином дружином

врвитъомд) тсрТЗн хотио чинити колонию, а aan кои дио
нипи утаю али сновидаю, да е и ним дно, тада nem-ope
му тои бити самому брез инихь, кихь он ьде тифе ‘) дио.

172. Ano ли би градио такс на опасном, тор му ниткуорь

непротивио,
градио прсаа ни уставлао, ни 0повидао, него
спакПЁотивщинеми`учинио млиньоньи вурь
с миром
се
о_брну_о млинь али ana колонна, то Еву—Ы: вуре Ynelle вазети

неморе из рукь, да море lay ee у миру поставити a y дио не

говь; а тои, зачь се неморс млннь у Шуи") поставити, n_n се
море пакь ласно али брзо учинити.

173. llo старому закону anaal. се чини на петь диловь:

||рВИ дио PPC земли, HB KOM се ОТаВИ; други гре на ВОДУ, на
се доведе n мисту, гди he млинь бити; трети дно оградам,
купи, к виду, и alley, и свему Ila се xohe лиса у (enemy) °)
млину; чстврти дио на alpine д и гроздЪа,
, ‚ . а пети дио M`_е—
пят—ржу, “) na ra ч aan и држи, l’) и начина и настои, и чи
folla 'be годи диоиица
А penyila земли по бригу
“И. али по краю
_j pane

I) Pillar шпор. С. n'je razulllio riec'ì ра je парёеао: :allen-lume; D. je harem

smisao po prilicì pogodìo napisavâi: zapustiane.
ч
’) C. остити, D. usla lo. Ijellno i drugo morn »e zablleili.

a) Svi опий inladu: врвном.

‘) C. i D.: кн оиде sally, Neuloìe »e щей, da je boljc nego u A.

I) C. i D. уст-и; B. куче. Sve je to nevaljalo.

’) To je шею il. опят: rnkopiaah, jerbo je pisar rukop. A. ovdje pogriel'lio,

на je napillao: све'Ье.

’) C. i D. иештром.

') С. i D. и ни га држи ll чини. Cini mi не, da bi se il смога variants sva

kallo Яша“ uzol'l eenlica и.
34*
284

али текуЪице;
. тада како годи дряни диоиица
._ -_‚‚ no краю, 'talco e
иегово до_по pulce.
-— _,... тои е законь стари.

LVII. Sacconi» од сужань.

174. Mey nne законе поличке есть законъ, кон говори од
сужань. кеда би кои сужаиь по cpnhn ymao од свога госпо
дара, у нога би био ухиЬень, тере од НЕБЕ ушадъ а други ra
опет ухитио; минувши едну nobr», 'ran e сужаиь оногаи, ки га
е послиа ухитио; изложивь негове добре воле.
_______.
175. Ако ли би таи сужань био однесао кою робу оно
гаи, ки га е приа био ух ити о, ’) има му се таи роба иратити.
а топ. ча е меу поличанн с поличани; а од исваиихь мно
го вене.

LVIII. (Уломаи закона?)

176. A инико по сваки путь упада како е згора писано;
одложивь ако би била блудница од плане, терь ю тако сило
вао, унида у осудь шк либар дюн

LIX. Од гривка неподобна.

177. Aico би се тко наша у грихИшподобну, 'la ce зове

грихь содомски, али би била мушка г ana али—женска, ни 6l
вид y таи нечисту гриху, има се свисти преза свакога сми
лоёащаа; а `ia e од иманьа, нима тёти ини иитиорь, него
кому пристои.
‚—

____-___...

1) С. i D. miao.

a) Zakon od autanjah ltoji u rukopisn A. na 97. strani; 98. »Irans ostavljenl

je èistn а на 99. »Iíedi odmah в poéetka ovaj nlomak. Sudeó p0 aadrtajn
njegovu rekao bili, da spada na Коме zakona LXXVIII. te dn je nino po
резист pinara сап-вши od analoga накопи, ka Коши рант.
 285

178. Ano ли 6u ce грвхом нашла женьска глава, ка ón дите

удивила волом saxo годирь xolu. на свиту али ким хопь путем али
начивом, uma бити по сваки пут огнем сажгана, ако се наиде.

179. И ano ce обнаиде таи такова, нма сваки чловинъ,тако

шурша глава вако женьска, туи такову, над ю обочити,7 има ю
хитати подъ зарокь либарь же. . ""

180. А да у саакому селу два пристава будета, ') ка

ón била (шита, also би тко вехотио хитати и везати те такове
и повести ихь придъ опЪину. ""

181. Ако ли би се тко за не рвао протн таково(ъ) 119:

c0211, да е другь такову кривцу. ако ли би они пристава не
хтили вапити на Не, да е дужань щ. либарь у оп‘Ьину поливку.

LX. Од шкоде.

182. На конаць в на свршение, коим годиръ путем али

начином,{и_ли Ш” или нехоте,‘ човикь човику учини вою щету
у благу и у иманью, али у живомт'ли гибуЬему, али неги—
буЬему, али у житу, али у ковои хоЬь на свиту отвари, xohe
свака правда, да ну плати и учини задоволно. него само тко
учини вехоте, нма my бнти разумакь; а то учини хоте али
захвалив ее; 2) има тешу покору поднести.
м
/
l

LXI. Законь Од пась.

\-.
183. Тко нма пса, великога али налога, тада лити, када
мине дань светога вакова велога, нма везати пса, да незобле
` no*

I) Premda pisar rukopila C. naroéito veli, da je komad ovoga zakona, росат

od 178. él., invidio „il пагода zakona,” lato ipak nije umio ovdje zadr
nti dualn, nego je napìlao: буду та ка ou iid. Taka je napisao i pisar
шорт В.

') В. завалив се; С. i D. завалившн ce. Na prvi se pogled èíni. da je owlje

усни pogreëka 110 »amo u ostalìh rukopieih, nego i u A z ali ava îeìkoc'a
то, ako se rieé захвалати се “me u snaóenju винт, sich rühmen.
286
„к.
гроздовь, или ну una npniìîëiiln клучь, кому е Шва од лапта
(копа, ') великому псу; ano ли е мани nach, тиди 'roanne
мани илучь, к'нему подобань. -

181. Ano ли ние тога, терь се наиде просп, naci., тада

оно соло волно е убити my брань дикари) господару, wir»
е naci», али толика вридности вазети и обрнути меу село, за
свако нашастье, небудупи ли едань дань.

185. и 'Boni ano ón ra Tno зас‘гйо y своихь грозднхь, во

лань га е убити; ano ли би ra застао с клучем у гроздихь
своихь, встань га е s) битн, да' не убити. тон се mia трпнтп,
докле се масть с прав‘и. ‘)

186. Ano ли би се naci. отргао, али одгрнзао, aan ее по

инн путь одришио, a гостюдарь за ним шао,”али звао, да Га
Ъамегв'ола посао неговь, тада онади неима унасти у ослуху‘)
:ropa речену. р

LXII. Занонь од риб.

187. Гди е чие poggio, или рнбнакь, али s_a'roai., °) тада

ниткорь неморе с правдом през неговс воле оньдс .loan-rn, nano
да .ay оно из дома вазима.

l) A. ima кокона, В. конопца, С. noun. Swnr me je sama navela, da sani ее

_“

вашего za variant nona. C. dodaje poàljc te rieèi: великого, nu to )e ш—

vi Бпо.

:) CV ima линзе; nuja zadrînjcm ipak lekciju rukopisn A. 1c smatrnm .innaii

kan adjeklìv.

n) U C. i D. neima ноем: убнти -- волань то с.

‘) C. i D. стави. Valjda su pinari miinli na navadno znamenovanje rieŕì

naci-i.

’) Svi orìin A. осуду, ali to nioìenio zabacìli.

‘j C. ì D. птич.
 287

LXIII. (Лист од кнеза повличкога.‘)

Исусь .‚деог.‚1) дань .3. агуста.

188. -1- Mey законе иие поличке Полина узаконишеиуста

новщше овако n no ови путь зашто ее биху вёдра" меу
поличани пике разлике деференьцие неметнеисваде меу (о)ве
луди, ништо за ничь, а ништо за крви, и квистьиуне, и скан
дало, н нике лиге н парти од миоёихь до миознхь: итако По:
лица они дань‘ёгора писани, будуЬи у купцу збору, складно н
едино учинише и узнконише онако и по oen путь, да приаше
и сединише тврдо и непромичито на складь и на мирьибрацтво
и едииьетно нако е игдарь било, рекуЪи ча е у стнар еппену.
а свакому правда на мис'гу. снаки питаи onora no закону, како
е обичаи n законь. а ча е од овогаи сканьдала али кое разлн‹
ne метерьбе, s`) да сваки има с миром и у миру свое отва
ри чинити с правдом и законом. а да нима ниткорь у Полициь
чинити сметну, али разврку, али кое лиге водити али пар
Ш‘) с чеса море у Полицидхь бити скандале, али Ico-Bn enema,
али спада; али паке кое падьке’) еноеити неподобне; али
кое силе али новыцине nnn-mn. под зарокь од невире господ
цке и поличке и подь изгублениггвега свога добра; да му се
обрнс у onhnny rnóyhe, а племеньщнна ближнему, а да my се
ку’тГужеже, а онь да буде у баньду од главе.

‘) 0ij posve neshodan „ларь imaju eamo C. i D, i Carr.

’) Ovn jc godinn n A. стане nbiljeìelm 1»_..\608»; C. i D. pìäu: ор‘ИШЗЧ n

B. je ansvim ízpisao: Tyrylia пет сто седаидееет и седло; neimn бане
dvojbe, daje A. uzço де mjesto ‘np

’j B. имтербе; С. петрпбп; D. ипотербе. Prepisnväi tako vierno 510 se ¿ik

п паном „кореш пейпйо snm ave, до snm „тко, te jor? sanno dodnieln,`da
mi »e c'ini, dn 66 т bili njeknkovn ludin ríeê.

‘) L'. i l). бита)“: "арбе, nu to je nnsvìm pogleäno.

’) B. папкаие, С пике, jedno ì drugo moìemo znbncìti. D.in|a veel bolje пай
me; р ainke.
 289

или на nahe, xche отври Sacconi., да ако би навамникь пошао

од господара недоставши l) вриме свое а през никога no
добна узрокма, Banani» му е господарь неплатити ииштарь; ну
ли би га господарь презь узрока достоина одагнао приа до
станьа, 2) има га платити за пунь панам. "
„__“ „___“
194. To е био стари законь. да сада Полица приузакоии—
ше милостивии закень osano. ano ón навамникь стае нико ври
ме, а неучинивши иикога зла али щете, волань е питати од
господара они дио nanna, колике е вримена застао, тере пои
ти липо поклонивь се; ano Jin би паке господару толикое
узьхотило ее у кое хоъь вриме учинити ранунь c навамником
свовим, волань га е п латнвь a) за онолико, колике е стае,
терь my дати прощение; а 'ron затон, века с cnam. слободань.
него само триби e вримена процинити од годища, aaai. e зима
трудниа храпом nero лито, a лито е вридние работомь него
зима.

LXVII. (Лист, nn учини киев Ayaan IIaiiaJlnIc при светому

Мартину меу Дочани.4)/

Ba име Исукрстово амень. лито од роениа негова „(шп- и др у

до, s) дань четврти на десте Ф е 6 р ар а. °)

195. БудуЪи господинь ДуЪам Иапалиа кнезь поличкн и

хедоЪи у први путь по Полицихь судци сво(и)ми n с пуним
двором, правде питаюЪи по законихь поличкихь, и буду’аи у

l) Cv i D. napiisali su poznalìje недоспивши.

*) С. i D. imaju: npnisa вримена достойна, suviäno »ci umelnulî rìeé вримена.

’I Огни": платити; ю je lagljeI ali se :alo joä nemore A. zabncici.

‘) Ovaj se nadpis спи зато и С., D. i Carr.

’r Na ovom se mjeslu slain u godîni s rukopisom A. lakodjer C.. l). i Carr.,

piSuc' пейте: Жанна. g nu B. odalupljuje oil njega u toni, lio je neumo
treni pisar mjeato п napìsao двадесет.

') С. , D. i Carr. дечеибра.

35
290

донему Полу у светога Мартива и тоту плененити луди полн

чане,”ча се зову Лимиаи, приаше меу ее у суцтво one оно. на
даю меу ними десетину, а нису до сада unam дно суптва;
тако ихь приаше и учинише им свим дио суцтва и свакога
инога почтение у Полицихь, буди да I) тому ници од нихь
порицаху, да ли у веки дио учинише опасно.

И nance кпезь и судци и остала опЬина поличка допусти

ше и потврдише 11 рекоше овои записати у статуть, да на гре
судцтво за трвижи. I) a овои су ти именем здола писани:
нанпридом Д11вид'в"11ричковн1\ь, Будачи11ъ Юрко в братЪом, Бо
гавчиЪи, С.1идини11и,
говина, Зечиаи, Толеновиъи,
Дабижиновиаи Радиновиъи,
и Павла ЕловчиЪь,
Томасови11а дица. Бо
d
„u ц ~`

XLVIll. Тко бн ча отео гуси.

196. Ано е гуса ковка, то é едва стварь, ча е на село
како лупештво; a ча e губ очита, каво воиска, тон Huelma
. `­­

конь е како воични, право e да се пбтичи учини ничь saxons

ча би отела“) ` m

LXIX. Тко би ча отео воисцн.

‘__

197. Тко ча ome воисци, стари е законь био, да aso

прилспи у ноисци 11.1 инь, ‘) Тада е оногаи, ки отме; одлоше
н.

l) C. i D. piêu poznatije npeaun.

’) C. трвивоа.

U Щеьш о guai ос11м3 арапа bu dvojbe шефа najteìa mjosla u svem ¿tatu
111. Rukopis B. piëe kno 1 A. oaim 310 30 mjeslo воичив роиагйо notan“,
a mjcsto нихь- па. C. 1 D. рано 1та3ц ovako: а ча ‘be ryca очита, гаке
войска, закон te, да ce потече и учипи qa би отели lmao ‘be згорн. Glede
rukopisah C. i D. moram 3о5 spomenuti, da u njíh xakon o guai doîaxì nl
koncu zakona: тко би ‘m отео вовспи. То парот1п3еш onim za volju, 11031 111
hljelì pokuiali, da urede 111 :Malou pomoc' rukopivah C. i D. ovo tetko mjesto

‘) С. i D. ima_'u ovdje po mom mnienju veomu smieânu lekcíju, koju вашей-о

сиг1ошш priobc'ujem Oni p`§u ovako: .1a ако upm-nnte _v овчина um
292

едну розгу; а ча е у селу го нъникь, таи има бити шпрокь, да

могу ним ходити два вола у варьму.

202. И да ниткорь Henna ny'ra стиековатн, I) али га

ннамо одти с н у ти 2) брезь допущение ouhnne али c у д а J)

LXXII. Тко би na ет(ео лупежу.)

203. Тко би ча отео лунежу, право е, да nina np нам
щину‘) ‘la е доставке. и паке какова Boa покреа и каково
кое оте'гье; зачь на ее отме у Bohn, то е една стварь, а na
ce магу Ш, то е друга стварь; на се отме пошадь из дома
на упор, в то е Behe достованье приамщине, него аке бн се
тко листе по cpnhn namnpno'; али паке ano би лупежа дале
тираоТа-ли ень ye кь иегову демуд) то е иешь Behe; али
ёко би учинио nolo pBany, и то е иошъ Bohmïro e речено:
каково кое отетьо, 'epe' 'ne право, да с свакь за свои тегь
плапень. "_

LXXIII. Од винограда на земли тувеи.

204. Тко би имно виноградь на чьъои земли, кому una

доходакь даватн, терс аке би пошае 'Bamm-n °) они виноградь
скре'внто, лупешки, брез повиданьа господару од земле, и на
шадьши га господарь на 'ron нев ир е, ") волань my еузетн н
лнти`нн
_ у аьаолпе.
винегрд кк у my

l) Mjento ove nepravilne forme ima B. crucnarl; C. спек-ваги; D. стис

кавати.

’) С. i D. одвранати.
я) С. i D. dodoju: како ic закон.

‘) Nerlznmievsi le rieöi napisalì на С. i D.1 ovdje i malo nite: дар.

‘) Mjesto rieèih: или онь -— »loji ovako u drugih rukopinih: B. veli: или он
у пегову дону; С. i D.: далеко и внегову дому. A je najbolje спат
oznnéio.

°) C. i D. тргнти.

’) C. ì D. dodajn: али да .uy кажу дебри свидецн, н будуЪи истина, да te та

вепри.
 293

LXXlV. Од водь.

205. Вода laana има бити опЪена гдигодирье на llarollo-e

годи земли. `

206. Boga рвеница I) особ ита 1) onora е, тко 10 на

___-..._ "щ,
свом нерве.

207. Boga шифона, тко ю наводи на свою землу, када е

мала, да му добро чини и користь, тада има трпити и велику,
када доиде; неморе 'ne бижати ни е одтиснути на друга, s)
него ако би се могао бранити себе а иному зла неучинивши;
ако ли ее Beaune лини, тадъ ними ни мале вазимнти.

LXXV. Од убоиства manor-a.

208. Гди би се erogano, да би llana пась уъио nora, тере
с тога грихом умръв али би био с тога лихь‘) коим удом у
пути, тада ови, amsn е пась, ако би вамштогаи пса тере га
apaga оному тдетнику али негову остатку, ако е умро, гово
pcha: ото ти {Бди криваць, море тим бнти прость н шкапуо;
ano ли тогаи неучини, тада море таи се кри‘питати од го
сподара пасьега говореъи: 5) твое 'se браптно, учини ми
Ton зло.

') С. î D. ризница.

’) C. i D. нособити.

') Ostali: Apyrora. Ako se primi lellcija шпоры A., onda se mora rec'i, da
je on uzeo neìzvjeslall pridavllik Ару-а-о, jerbo neminlim, da je lll sau-.o
мать друг.

‘) C. i D. imadu poznatìjo im: poll; nu to je пасса znamenovanja nego лихь.

') Ргерйьакеш шаорть C. i D. nisu razumjeli licei „кри,“ ako je llamo bìla
u izvol'niku, iz йода su oni prepillivali, te au ovo mjeslo sauvim izkvarili.
Oni piña ovako: тада море 'rat кривац бити, a господару пасЪему море се
peiln. B. se neznatno razlikujo od A., пейте u ptvih мест: тада море Aa
се nps пита . . . Joi moram прошении. da je i n A. novija ruka k rieéi
,npa“ prìpiaala piume "В.
294

209. И толикоерь со има разуиити и од кона и еда canne

живине ине, noa би кому такуи крвь учинила, ano не ón ‘la
nno меу тим било.

LXXVI. Законь од Meca, no ce продав на бикарнтзи.

\____‚-_‚
210. ТкогОди продае месо на бикариу гди хоЪешь у кота
ру поличкому, небудуЬи icn ини увить,д nano e разам вола иии

КОИ НЕГО да га продяе на миру, има I`B продавати по

"В" ПУТЬ а НО.

2li. Hannpno месо од овиа младошкопца, волань га e

проданати иаклаЪа n l) no содинь.
___.-. „avv-4 ._
Í

Meco ед козла младошкопца, волань га е предавати по

десеть пинезь. ""`

И такоерь юиета млада до дня г о д ищи, I) море га про

давати по десеть пинезь.
._J»

IIalcc месо од шилегвице. волаиь га е продавати до го—

¿nina по овиу цину.

И такое вартще до гедища море се продавпти по цину

од козла младошкопца.

A ино enano noe хоЬЬ месо неима се продавати драже од

осам пинезь.

212. To e заковь полички. ano ли би тко се нашао, на

би га предавао драме него с законь поличкп, за enano na
шастье има бити осуень либар .9» n губи оиои месо, все про
дае: oil тогаи гре, наипри од оногаи месо ya амиога ’)"iio­
,___-f'

l) C наклонив.

') В. i C. ива голишЬе.

') В. i С. yaerorn. Forma` hoja ae та u A., „вторые je ncobiéna i ne

prlvìlna.
 296

220. И ano е жена мужита али дивоика рукОВана, тада е

ОНИ раЗбОИННКЬ дужань НОН ЭДНОМ мртвом RPBIO, а другом

мужу nene.

221. Ano ли е дивонка неодана, а они такое ane оже

нен, а достонно е, да се могу noaTn,|) тада има ю ва
вети за жену по закону црнивеному, али ю Tanon направитн n
дотати,\како се море подобно по сво'вои врстн удодущитщ
Tano nano да б-и-ои ниедна срамота неучинена или np в
тон op ь. 2) I
„__
LXXIX. Законь од лова звирьега.
222. (Xoh)e законь стари, да enano cnnpe стои (зав) од
ника, a) кн га у—в‘ретнщ‘) одложе ако би заводннкь 2)
"'n'ojiino Toran али овогаи, тада my nina дно дати. ` "`

223. Kano e речено, свако ввнре есть оногаи, кн га уз

peae; него само медвидь терь лисица, тим е законь, тко вхь
убие; да паке и о нихь, кн приспию, има им се николнко поч
тено учинитн, на се sone поточно.

224. и кое се ¿anpe yóne na чнон земли, има се датн по

правда на землу очестье?) четврто.

225. И поточно има бити ращко како n дионо; ') ере

ако би тко од ловаць sehn трудь приао али ветви риЁйкЬ, nano
и.` ‚а

l) C. i D. imaju obiónijet узети.

’) С. i D. imadu malo drugac'ije; али вое да доту и y свову ’he врсту удо
мовнтн и да ‘bot иннор неморе приговорити ßukopìsom A.iB. ide svakako
prednont.
I) Piaari rukopiaah C. i D. рази injeslo ove rieèi, koja im je vaijda neobic'na
bila, i ovdje i malo niìe: за onora

д) Ostalì piiu u нет zakonu: изрене.

')‚ Ovdje vele C. i D.: они.

') Osia1i su шпоры ovu fieé na ovom mjenlu ovako izkvarili: B. 0.1 чеса te;
C. i D. 0A шесте.
1) Prepinateljem гонор. С. i D. éinilo ne je iovo mzlo taie и ш napîaali:
о—д-ила,
29B

DUDATGI.
А. Zalml, što su se u rulmplsu А. lz
gublli. l)

LXXXI. Nastavljcnje II. zakona.

230. Ако ли co поможе 1) „недаи бог!“ а у драшну se
onu, пи пишу: Moise 15e, недаъ богЕ‘) а они, на пита, ниш
противв нему правя, на би вирована,‘) тада my море

I) Ovdje razumijem one zakone ili ¿cui zakonah, koje su njegda bile napi
:ane i u najstarijem rukopisa i to na onih listovíh, koji su ne kašnje nje
kim načinom izgubili. Da »u pako :sve one česti, koje ovamo uvritjujcm,
njegda morale bili i u rukopieu A., to mogu lahko dokazati već tim. što
»e one nalaze u rukopísu B. , koji se s najstarijim rukopisont, kao što je
već kazano, glede badržaja i reda posvema шве. Osim toga nalazi moja
mnienje osobito polvrdjenje još u tom` što i snm rukopis А. podaje koma
«le njekih amo apadajuc'ih zakonah, naime na onih linovih, koji se nalaze
nepoaredno pred ili zu izgubljenimi listovi. -— Popunjenje temeljnoga textu
dodajem iz svih ostalih шпорами, razumievii ovdje i Carr.rukopia, nu tako,
da mi bude ravnalom rukopis B.

a) Ova se rleč čita samo u B. Alto se obazremo na 7. članak, onda ćemo

uvidjeli, da je B. na ovom mjestu točniji od ostalih rukopiaah.

’) I ove au rieči samo n B. Za te rieči ima još samo jedno parallelno mjesto
u 144. članku, gdje ih izgovara samo obtuienik; ovdje ih pako izgovora
i onaj, „mi пита“ i onaj, „кн прави: _noise te!" Zato mislim, da au obadvio
stranke te rieći izgovarale kao za veće podkrepljenje svoga tvrdjenja, le
:e tako nebi mogle razpoznati u zakonu, da nije drugih riečih, koji mi su
stranke točnije označene. Po tom bih mislio, da je B. i na ovom mjeatn
pravo napisao.

°) C., D. i Carr. piiu: ним ou cc вировало. l te rieči daju dobar smisao; ali
mi le ipak čini, da B. zaluzuje prednolt, jerbo nosi očit znak veće starine.
 299
бити рота по државу. ако .ли би ови, ки пита, пр т и 1a o: l) недаъ
бог! и изводит пристава, а ови 1an у државу ки зове: неда‘в
бог! а парна 'ве g вешу, а веће 'ве вридна земла, о noisy ‘ne
порно, педесет либарь (sic).

LXXXII. Од традитури и заставе

μ.. ‚.г-..._„
и силе.
231. И тко би се наша традитур нашега миста, рекуЪн 'nso
би придава сам себе и мисто наше иному господину, него che
ини пиеменити луди поличани, да се ода нев иран 2) госпо
An нашо'в u миоту нашему, дайе изрене наи, а племеншћина
негова у опћину поличку да се вауъме, а он веће да ни по ц...

личанин _“

232. И тко ce ’) ваотари прид кнезом и прид суцн. од

силе. што именуъе з а c т а в е. ‘)

Ако тко упаде у заставу, што ce застави прид кнезои и

upm; судци, од заставе по‘кнезу а друга пол опћини поличко'в,
нзнииа'ве опћенога пристава дно.
ьч—„И.

233. И тко би поменуъа силу ищи се првд кневом и

прид суци, ъурве сила неморе погинути, али ua оному, кога
именуъу да 'ву 'se учинио, али на оному, ки 'ве имену'ве. (Ро
älje ll. zak.)

LXXXIII. Робот]: lll. закопа.

234. И закон 15e, да стави опћина поличка три прокара

тура од три племена, uo ъедан од свакога племена, како и суце,

') Cita se »amo u В. Kontext polrebuje ovdje видов.

’) 'fako imaju C., D. ì Carr. ; В. puko piůe: одпевирни. Jn mislim, da nei
ma glagolja одиевирнпи се, le nto dajem predno-l u text primljenoj помада.

’) Ova je rieé припева u C., D. i Carr.

‘) Ja mìalim, da sc ovaj рвешь 232. clank“ mora атаман kao мири pose ­
нова zakona о :имай i ‚на, koji su prepìualelji kaänje doba povukli k zn..
Копи о lradiluru, от: avemu Comu ohéenitì nadpìs, ali "опий пјодпо i
ponobnì „пара. la плачи i silu.
36*
 213 Тко 611 отево птицам, закон nano и од вука.

244. Тко би отеЪо ча вода носи: ако носи вода, нма по

ловицу ки ухити, в друга господару; also ли “Lua дну лежи, да
неморе човив »s---w-­
догазити,щ. .
оно “be негово ки изверг
к
(Ibid.)
ь.

»NVVUWVVW

B. 0stall zakonl, èto se nalaze u svih

rukopisih osim prvoga. l)

."' “ LXXXVII. Капитул ситански.

s м" +­ - А
245. Микула
11 Осто‘виъ Десна сво'внмИванковиЪи,
своъимгбратством, братством,То.10'веви11п,
Бутрацн н Радацв,
01111111
ншн с Радщиъи, и Mmmm Марковна с КовачиЪем в c'BJa
дизайн: тн заведно плаЬаЪу десетинуи диле с уств 0. ’) и од
onora рачуна када прво доиде на нашу третину, приходи ра
чун з') братцтвом, а за ними Т0.1015еви110м 11 Стипаннвем ш
них брацтвом, а за ними Мивану ш них братством, а за ними
Микула дрань ш неговим брацтвом. и привазеше к себи Paf
соачиъе у свову третину сволом снега браства Кременичаних.
(Роё13о lll. zak) - w. «vm

LXXXVIII. Op, Bumhnn, н чаровнщ.

216. Ако би се нстином нашла нова вишъица, али чаров

ницв, али в ра ж ар ица, ‘) од првога o бна ш amb а ‘) иаа‘ье
. ‚м Y М. мы K

I) l ovdje nam uzeo za tcmelj rukopis B. 111110 glede reda, 1111110 glede рта—
vopiaa. Njekoje izmedju lakonah, koji amo spadnju, 111111 1 гп110р. А.‚ 011
0d druge rnke, 11110 510 lam vec’ 1 11 predgovoru apomenuo.

l) C., D. i Carr. судство.

1) Sanno u B.

1) D. i Carr. вражалипа.
‘) D. i Carr. обнашаЬпа. 010 lam ubiljeììo somo zato, da 011111013 ope! dobijo
prìliku vîdjeli, kako so ima Carr. rukopis promu rnkopìm D
 303

Фруштаїи; ако .ли се веће nahe, uma ce cansmn. (говне

LXXXÍ ink)

LXXXIX. Капитул од уницанъа жен.

У име Иеуса амен. Јшт од пороћена господина тисућа ше-о-то

и пето, шисеца шетёнбра на четири дни. ')

247. Ово иена ce зна, каво ово учини cna почтова—

на 'Ј опћина поличка скупно и договорно, а за кненгијде a)
господина Стипана НиколиЪа‘) и за воъводе. Иоана Студия,
а то да ниЪедан поличанин неима умакнути дивоъке алом;
ако ‚ли би Kom тов учинвъо супроћночтованоъ опћини, да би
умака дивоъку силам, да му иде почтована опћина на купу и
да'Ђту развали кућу, и негово све ча годи има да ce узме у
опћнну `поЈїичку, толика ономе, ки би ъу умана, толико оно
Me, ки би му помага.

248.12! sa ово ово учинише, зашто бише умака Стнпан

ищу-шт. дивоъиу силам, а за овога сина, ва 'ве била обећана
другоїи оорхнута на опосун и на ну ставлен протен по закону
овога свита: {за 'ro-"óöygn почтована опћинад) Стипана
Каћунића педесет толорих, а дом Иванова синовца двадесет
толорщ, а сваиога саа'тїно десет толорнх, ки ‘be 6mm y тих
сватих; и ако то недонесу на збор почтоване опћине, да нће
опћина на нихове куће и да ‘su опћииа вазмо дупло; а то да
'ве све у опћину поличку.

'Ва дом .Лука Иванишевић канчилир почтоване опћинс по

личке ро заповнди писах. -

І) C., D. i Carr.: <Feópapa на

’) Tnko ima A., опа" pako piiu ili лишено a Lillom ìlì поштовам.

я) C. i D. кнежтва.

‘) A. i С. Никулића.

') С. i D. поштовяип киев и опћина.

304

LC. Ситанска.
/—
'Гисућа ше-с-то и тридессто и седмо, l) миссца агуста иа
петнаъест.

249. Шиш се Враце Кошачий по толори .|-,2) да ће

вазда дати .чупежа почтовано'в правди паводков од свога пле
мена, ако се nahe.

Такоъер Тадиъа Матиъев тако како 13e згора.

И Пера Сиротковић тако како ‘se згора.

Ше се на племену Драгишића; нехти се подхититиинкор

за них племе, да ни лупежа y них племену. _“

И би за ине, да нехти нитко за Ивана ЈІипопиловића, ни

за Ивана Мишћића. "
J

МатиЂ Угриноиић
Кордит. “мы за ввозе племе. дале нсхти за Матиъа

.`_ ‚
И подхитнше се два Перичића по толорих четрдесет, да
неће побит добре луди, коїёу'посла :ley"na,`ßy то кнеза Врану
СХЯиЪасуи их
Ёоъи кнеза
првоMamma Видатовића и с иними добрини ‚чудная,
nommant-ä"

XCI. Од миро.3)
'Гисућа ше-с-то и двадесет и треће, иа .13. зуда.

250. Овога истога годища сташе се‘) Полша, племе

нити властели и племенити дидићи, на станку при блаженону

l) C., D. i Carr. vains.; u A. se потоп: zadnje piume dobro нивы-ан.

›) В. петиа'Ьест.

'Ј Ovaj sam nadpìs iam metnuo.

‘) A. ставаше се, B. ставише ce. Jedno i drugo je pogreino.

 305

светому l) ЧубриЪану. постав ише *) разлог први 'segun и

други ведино и складно; учиийШе, да у Полицих y сву двена
десте катунарих мы: ее и узимле се сплицком квартом жито, и
да ее на ову кварту удре билиг жупски; а омишка кварта да
може бити sa по сплицке ново садане‚'ну жуио учини. a то’в
приуговорише, да се држи права кварта оплицка алити ка
мена. s)

XCll. Од продаЪе вина.

251. Кода буде вриме од пррда'ве вина у сву дваиадесте
катунарих у Полици, да нима нико и-с-вога села y друго поЬи
прид турму, ни 'n-y свому селу приузети другому туруу, него
c ким се на'впри погоди; коли би они закон присТупи‘Во, да
онога истога, по приузме турму или и-с-вога села у друго
прид турму изаЬе, оному истому, коъи Tano чинити буде, ко
буде
nn'ßy намирник од Полиц
вино, VHeôoiaehn али вши
ce госпоцкв ин ‘)у наш
гдобе, до paname
Юр и сло
по
бодно да пружи руке сваи. “м"

252' И да се вино непрода’ве ¿palme него поч 'Bey Clun

ту и сплицком миром, одложе сатина, а Tope како учини mies
н воЪвода с осталим главари; и то би од ови panno, или
небоЪеЬи се правде, пройдя My ce paa'ßarmn вино “й”? wern
во живЪленЪе алити живот, liano ce буде видити правди.

ХСШ. Од прода'ве Meca.

i’
‘253. Meco волуЪе и koste туото Rote буде, да со ними
¿paume од орлана продавати. и они, ни бикаре, да Mummy бу
/ " _. `——-

l) C. i D. neimaju ove rîcèi.

я) C. i D. учинише.

') Bieéìh: n 'rot npnyronopume. . . пойти u A.iB.

‘) Щепа rieóìh: .1n онога _- али ванпнин nojî пиво uC. i D.: идя кегодир
ne uaxupuio un напарник или и ПО'ЬАичанип.
37
 307
258. и ко за лупежа узговори, да 'se дужан глобом гос
поцкоы, ко лупежу у чем поможе ричЪу или Annom.

X CVI. О-т-рговац. ‘
259. Трговац, ни ее Habe y кош селу, наъпрво да cngnl
оном робот, ка 15e за трг, своЪе село, и сувеннв село, Bgn‘ha—‘T z
не; инано учинив, да my me они трг aa тёщу onheuo. l) M'

MW

(J. Zakoni, koji se nalaze udva rukopisa

ill samo u jednom. 2)
XCVII. Гди ne поманкало дви карте статута y до-М-арка
Вуковиъа.
260. На „душе. a) кпд бих :mea поштоване жупе Полиц
'Ba ”Бура Сцновчиъ и поштовяни воыода Пана Бартичевиъ, ок—
тонбра на три ‘) приде к мени статут карат седамдесет шине
Ъедна о-до—М-арка ВуковиЬа. noch на тгЁуЪа шесто и шеэде
сет, над прида речени до-М-арко ови поштовапи статут, ман
@ дви карте; будуЪи га бн na sam, свидоче cBB брати ми од
госпе Тугар меди на эту.

I) Tako ne čita taj zakon u B., A. i C. Rukopis С. gaje izpisao, kao što je
rečeno u predgovoru, iz njekakova staroga rukopisa. Nu on ima taj zakon
još jedan put napisan i lo upravo na ovom mjeniu; ali je lu malo drugačiji,
te se slate a rukopirom D. do slova. Razlika je najveća u tom, itc je u
kon u C. i D. alavljen u manje riečih, swar je pako jednaka.

a) U predgovoru je rečeno, gdje se koji od ovih zakonah nalazi.

') B. ima: rncyiia ше-с-то и лето, a nad tim „мне. Ako to obodvoje pri
npodobimo в godiitem u rukopisa A., opazi: ćemo, da je B. u jednoj bi
ljełki desetke izpunio a u drugoj atotke :lo napîlao. Za rukopis A. go
vori i ono, što je o dobi knelije Jurja Sinovčića ubilježeno u zak. CI.,
CIV. i CV., kao i ono godište, 5to u obadva rukopisa odmah nlìedì.

I) A. na..

37'
308

Hal) ‚дни. 0 ЪурЪевоъ придах поштованоъ :купи по

закону све здраво, како 'ве згор, ‘sa 'Вура Сивовчић с во‘вво—
дом "nanou Bexo'gçsnhem. (Poälje XC. zak.)

XCVIII. Два човика ки ће 'вемат помпу.

261. Свако село складно своъим патунаром да пост-аве
два добра и праведна брата под роту, да`имаъу добру помпу
за ову наредбу, да се има обслужити. а два пристава uff-¿cse
годишће на сврси дви'вух мисецих по своъ :купи да обходе
ове луди под роту; ако би неимали помне за ове иаредбе, да
се жупи оповиде. \

Ово, ча учинисмо Ђедиио свиколици, шалемо, да сваки

капелан у светац заповидии прошу; пупу, 'Be ли доброволно
свако село овоъ наредби, и да се подпишу на ову карту ’)
како 'ву примаъу; навистив ‘ву и подписав да ‘By опет к нам
поврате; а ми примив исте иаредбе да у статут полички
ставимо.

'Ба дом Бариша Куиачић иавистих ове поштоваае наредбс

прид пуком на светога Ђакова, и свищ би драго и угодно, и
рекоше, да ‘se добро, истом да се обслужи.
„_
'Ba до-М-атиъ иавистих ово писмо прид Ситиани, и бише
кунтенти о истоъ наредби сви. щ"

'Ва до-М-атпъ Вукићевић нависти ono поштоваио писмо

прид пуком, и сви га примише доброволно, и сви рекоше, да
ъс добро и право. ако се обслужи.

'Ба дон Тадиъа Жулевић нависти 'ово писмо прид пуком,

и сви примише и доброволно рекоше, да се обслужи. (РоЅІје
XCVI. zak.)

‘) Sto odavlje sliedi, ¿its se camo u А

І) A. книгу.
 309

XGIX, Од границ и меЂашп, коне упнса господин Дупе

Bauamt. "\
Ba име Исукрстово амин. лпта од р о ж д ст в al) ‘bero Yuna.,
ден четвртиъ на десетиъ фебруарн’Ба.

262. Будући господин дуъе Папалић дигнул се и ходећи

y први пут по Полици са сними 2) судциї'с пуним двором,
правде чинећи по закону, и покодсћи сва Полина у около и
ме‘ваше никове, кон cy од сгарини, почнмлући од запада од
мора, гди стецает се рика Жрновница, ya ордо прво Сио'нни
Канин, под Камином управ _ffîlo-p'yî'äY гори ys рику врило Жр
<Íl.
нБНнце,
вода управ Пећицад)
Седреник, границаграницайќунигнћа,
‘) пећ y Единица, на Оныи Pi, граница
грани
ца y Іјоневоду, граница гІјрнова'їїаменнца, граница' Обишени
дуб, колега te граница Владавића дубрава, брдо Самолек,
Мали Коначник, Цетина под Прдун, пак низ Цетину упрїќ' из
под села Чапориц, изпод села Углани, низ Цетину али посрид
рике y блато од Радобиле, низ`рТпёу под ёрЁБёво, под село
Kaìyue, све низ рикї"уцеру11ицу, под град Задваръе, низ рику
под Оше, y клише, низ рику под Кунак тиснижамени, низ ‚мн.
рику под Шприц, Виссћ медвиъу, “nä-Miky прид град (1111191,
паке у море, dans море до СІобреча али до y рику Жриов
ницу. (Poëlje LXVII. zak.)

C. Од удовице.

263. И ‘Bombe оће закон наш полички, за нека ниве кар

бс меу нами поъличани и нека свак зна закон, записасмо y

l) C. poise-rea.

’) Очи mi se lekcija èîni bolja nego cnotmm, 5to ве сна u A., premda очи
posliednju па рагиІІеІпот Щели u 195. èl. ima ne зашо C. nego i ouali
rukopiaì.

‘) С. пеъипипн. U 272. èl. piie шо tako пе зато С., nego i D. iCarr. Cini
mi se ipnk, da je to вашо novija i zato prepismeljem bolje ротам forma»

д) A. срдеиик. Primio sam lekciju rukopina C., jerbo ве tn voda i дани: 0na~
ko love, kako on pìëe, i jerbo i u 272. él. u до] formi дыма.
 811
f„~,'
Из Горъиега она: mies Mmaoßmao Марчела, Иван ‘gig
sa Тринбушане; Иван“'БуриЬ за Срнъане; кнез Марко Линий и
Минулп'тёу за ПутишиЪане; ') Manns Шумны `ови
'Becy вамцн за вас натун торопит“ ”’"
и
J. ­ ‚. т’ ‚к
Из Boehm: lmes Фране ГоЪсслиЬ, Ъураъ Мандолины ,_
He'rap Mapìëïpîiúì; из СмолЬЪн ИЗБЕ М‘илениЪ: ови су maman "
за капну—нотации. в ' .a к с: (c. d»
Из асе-Ёрш поштовани nues Пана Cngh, yMaan Бонсиъ, ‘ у l

Луна СтаниЬ, АндриЪа Алфиревиъ, Михови’Ёо БаЪнакушиЪ: овн '­ '

су ЪаМЦИ K3BU И остали.

чичла: кнез Иван драгиъевиъ и 'Бура Др агиЬевиЪ, l) ,ъ - .

Иван "лётовиь, Лука домыановиъ, Иван КрагуЪевиЪ: ови \` ­
'secy 'Bamnnì'a сво‘Ье село Чичла.

Из Гита: поштовани воЪводя Иван“) всевевиъ, киев

Паве задаёшь,
Накйлийй: Матиъ за
ови су *Bamm Кухачевиъ, 4) Марко
Гата и Hammam: како Ъановичий
и остали. с
ff,

Дубров а; 5) поштовани Imca ’Bypa Cnnoßqnh, воъвода

Стипан‘БашиЬ, Тадн'ва Шин: ови су 15mm" за село Дуброву
nano и остали. ‘

Из Ситнога: поштовани mies 'Bypa миханониъ ca свими

се‘влани обейаше, ano би се ниша ко нехаранПш he они сами
свотюм руном нехарника унтнти и придати поштованоъ жупи. :

И-С—рИ'внина: поштовани mies Иван Новвкови’п икатунар „. ‚1,

Иваниш Делиснна, llana ХаЪлиновиЪ, Петар Мужиниъ, Мнкула
Виши, Иван РадиловиЪ: ово су Ъамци за натун сринански. i

v) D. lla-ryumhaue.

‘) D. Alßrevió.
') D. Stipan.

‘) D. Kuvaéié.

l) D. dnbrava. U C. je pravo; malo nite piäe i D. dubravu, pa lako im!

i Carr.
 312 ,
ì/ ‚
me и Труще: Стипан “Жгучий, Пана Боъиновиъ, киев
Шимун ФШЁЁЁБИЬ Balu/mnh; l)`oß|a за свога брата подписи
мало и велико y onhnuy, ‚Зови встали Ъамци за патун дуйсни.

Из вшиты 'sa Гргур Топик прядаЪем све внове у отш

ну жупеку, also пощем у хаЪдучину; _n 'sa Гргур Xpue/ljpßnh;
тапо и два Стипишийа, и Матиъ Антонин, Минула Ъерчиъ, и
Наш; Матиашев,”и Стипан РЁШиЬ и Стипан Зо‘влевиъ: can
sropa именовани подписаше све cache, nano и Гргур Tommi,
ако :romy у а‘Ьдучину.

И би ‘naman Тадиа Ъерчиъ за свою синовца‚иПетар Сти

пишиЪ за свака Mamba Хаыинови’па. н ми can сеъланп Од ка
, помоъ
тупа Ъесеничкога,
на зле mme.ano коъи вали,
М оЪемо поупити
”И any пупу на

'L
'ne в- . '
За Цострану: кнез Пива мплуновиъутпро Ba'bnuh, Marat
БагатиновиГ,Rosan @Mhz ово су ‘naman и одговорнпцп за
село Подстрану nano и остали.
f

268. A у то вриме (uname кнезом великим поштовани

господин 'Bypa Cuuoß'mh; и поштовани во‘ввода Haan Бео-Ье
вин; прокаратури: поштовани кнез Иваниш Новаковиъ и по
штовани Стипан Башиъ; КШЕЗРИ: из Доъиега Aqua ‚кпез Иван
Шушиъ, из Гор'внега mips Mylzfggvgßg Mangeguh,” Roem-hn кнез
Фране To'bcìnnh, из ‘Звеча’иа киев Hana Сичпъ, из ‘I_ujaa ввез
'Bypa Apîlíihäíiih, из mies Пана Башку—певиц из Дуброве
поштовани киев 'Bypa Сдшчиъ, из Ситнога nues ”Бура Ми‘вано
вин, из Срирдша Иваниш делисина, ив A@ кнез Стипан Ба—
тичиЪ, из Ъесениц кнез Фране Сучий, Од Постране Пана Ми
луновиЪ. ' ш
'Ba Марко Жу'влевиъ ротни канчилир писа по заповиди. ì
(Poälje XC. zak.)

CII. ПотврЬенЪе закона, и Kota бв ствар држана мирно

годишъ W.
~Íax§A., сична па qe.
269. Будуйи скупая опЬепи збор у Гдхп з главари и ка
пелани учинисмо сви договорно и складно, а 'rohe будутш по—

l) D. Bariiié.
 313

тврдила господа све ваше законе‘) и разиоге и статут,

Taxco и мн примамо вазда у вике увдржати, nano 15e било од
старине
W'

270. И чинимо из нова: котаи катунар недозде на абор

будуъи авизан, да плати за сваки пугтоиора два; not“ ли 6u
ce нсиунтента, да плати дуплицу.

171. И савише примисмо и у статут уписасмо: noia-a би

годир ствар дЪТЁБЁа у миру през парне годишЬ .д., да 'be y
виие тврдо и добро; Одложив am) би ce наша lm разлог но
добив.

Clll. Ме‘ваш од Херцеговино.

',Axïe, мисеца вебрара на ‘|°.

272. Ово nena ce знаду границе, докле te Xepueronuna,

по 359561191 и по свидочби стари ълуди, а то *Be Матиё’Ётри
новиЬ, noxa има г'одишъ деведесети ner, Tonnxoisep кнез 'Bypa
Mn'sauoßuh, Kom има годишъ деведесет. и они примише вира
ми и душами, да те истина, будуъи старе границе nano me
здола.

Границе с т а p e. я)
.hm-,lf i; -_' - . . .
Стоъии Башен, пед Ваменом ому управ к мору, a гори
уз рику вриио Жрновнице, управ Нашим; граница на Ошълу
Риту, граница вода Седреник, uch укрииицн, граница киты,
границау КоЪнё-воду'Гт'рииица Трнова Каменица, граница 'Грта—
рицп, Еаменицв, граница Обишени дуб, код ‘nuera *se rp a н и
цё‘) Владавиь дубрава, на пулу Бараковиъа, у исток по Са
`,.,_..«­­­v -._._ _ ‚ _„

') D. Выпив. Svakako c'e bili pogreâka piaara.

’, l). prave Tako ima i Carr. rukopis, iz koga je Kllkuljevié koslalim zuko
nom, koje »am u predgovoru spolnenuo, joâ СШ. i CIV. ргерйчао. ШэНш
ipak, da C. ima pravo, jerbo odmah pred tim imaju i от" rukopini:
c'rape.

') D. ì Ст idu Inmo dovlje.

38
 314

цоаечкх, на Мали Коначник, у(з) Губавица,

Цетину под
низHymn, низ кова
Це
тину Такааа, Местные, поруъица, АЦетину,
тече исцрид Омиша, y море. `

CIV. Пршсашю закова.

-
273. Ово нека се зна, како прааисаомо ови поштовани
статут из
макнув, негостарога у ови разума
да ce боъле вврно uрвацхјншливада,І
право, ни уаМакаув нн пра
з договоБох
сви поштовани власт-ели И’дидиЪи и са enum вузом.

A тоъе за кнежиъе поштованога господина :mesa 'Буре

Синовчића, кнезаїёјакога, и поштованога во'вводе Ивана Бе
ховића с осталими главари и с пуком, како ‘se згора.
„m-__...

„мае, ') фебрара на .w у Поълици провинциъи,'ва Map

ко Жїшевић будући ротни канчилир од поштоваве опћине
:Mge
право,пшчке писа и ни
ни пћримакнувши приписа васколик с почетна вирно и
узмакнувши.

CV. Слог поимки.

„мю, децембра на .МЦ

274. Будући кнез велики присвитли i) господин 'Bypa

Синовчић и воъвода поштовани Manns Кухач_иЪ’) учинише
aóop подписки, ‘) на мисту обичаЁвом flÍiÁ'Tp-auem, по зано
ну старому и с редовници. и на исто врими бише учкниъо мир

І) C. piss -ддхкец а D. iCarr. onako, kako lam Мех! uzeo. Da sam pravo
nèinìo, to dokaiju ne »amo D. i Carr., nego i ваш C., koji u glavnom
nadpìsu Наши ima takodjer godinu -faxïgu опа biljeika u gluvnom
nadpisu neproteie se na niäta drugoga, nego na оно, Sto je god. 1665.
uéinjeno а pripovieda se u (ЛУ. ustanovì.

I) Такс рћёц D. i Carr., а С. ima »amo п u “Нот.

я) D. Kuvaéic'.

‘) C. под-ни.
 315

честити господин цар и дужд, када биъу придали Кандиъу за

Emme и за остала миста. у ono вриме отиу Турци, да смо
‘ЁЁЁхпови, а Латини, да смо пищови, а ми будући вазда под
заповидъу ищем: зато сви ъедино и скупно, редовници и
главари са свим пуком, одлучише вирами и душами, да стоъи
мо на наших кућа и у ншпему закону; и зато сви скупа, да
нима никор од ниъедне врете по suenan пут ни начин дати,
ни пристати да се да ниведна отвар, толико Ъаспри толико
друге робе, Турчину ни Каурину, докле годир се невиди, под
ким ће остати речена жуй? и неустановнтје се мене на краш
ни, и да немози нигдар никор обузрочнтн у ниъедну ствар
ов аку І) прид ни'ведном господом, ._аа'будући, ­- да све оно,
що *ве учиънено до сада од главари речене rayne, било ъс з
договором и с воыом снега пука, — под певу свиному ономен,
нови би другоъако учини'ва, у све и по све како се уздржп у
закону старому, у статуту ономев на карти „а. 31) кова пена
бити ће супротива принцу, како *ве втора, извршена брез ни
'веднога милосрћа, и, недаъ бог тогаЪ, ако би се господа гортани
али доъна расрдила супротива нами, да има бити Ъедан дру
гому у помоћи, гди буде потриба.

fr 'Ба Марко Жуыевић канчилир ротви поштоване опћннс

жупе поъличке по заповиди.

1. 1_ _
CVI. Потврда дндићства Стазића. ‘ L.
‘__ _
‘275. Будући се дотаииа непристоъна рич до пошанога
воъводе Стипана Станина и ънегове поштоване куће, да ни'ве
дидииа, и сврху тогаи nahe
учинисмо
отворисмо статут, ce no збор дидићски внан'вї'ї
cTaTyTyAïío на позыву.
'све и
га вбора дидинснога, да Ъест Стазић прави поштовани брат
дидић, и д'ггсгбд Ђиегова племена били и до сада поштовани
супи. а ова рич бишс изишла од кнеза Ивана Сивовчића, али
неваће се истина.

') С. опаку.

’) мы: zaken: од певирства cynpoh господи.

') C. sunny.
 ‘ СУП. СЁрЁенъе од СукиЪа 1) Moana.

На с’дхпе.

‘276. Нека ‘ne у saam-œ закону покличкому, како ogame

Cyhuh на светога Арнира нос Марку Кухачиъу, 1) ИваЩЁЬЁз
узрока, с Romera носа изгуби жупа покличка велико благо.
поштована жука учини и одлучи складно и договорно. да он,
ни од 'sucrose xyhe, ни од внегова колика ннгдар пике Bah
ник ни судац у myn“ поъличкоъ.

Одлучи ноштована жупа osano: ano би тко натега али

проговорит, да my ce учинн помилование, да cel они чо
вик убтзе намеком, a он упише у поштовани статут како и
С уЪи ha. '

CVIII. Свржснъе Фране Сукина!)

На ушке-э агуста на ..0..

277. Будиъи се нашло onora вримена, да Фране Cyhnh ц

даЪе поштовану провинциъу поЪличку. зато одлучи Вас збор
nom/'rosalie провинциЪе поЪлИЧКе, да се запише, да ниве виа—
ник он ни ъиегов након ‘nuera нигдпр у провинциЪи по‘влич
коъ, како “Be aropa; и потврди прву карту, що “be эгора.

Писа Ъа Марко Барий прокаратур и канчилир поштовине

провинциЪе поЪличке, a по заповиди снега присвитлога збора
поыичкога, у киру како ‘Be sropa.

l) Í). piâe Sudíc'n; а tako jeiKukulj. prepisao il Carr. rukopisn Zalo miblim,
da u C. slojì h mjerto obmekênna A.

a) D. Kuvaóióu.

‘) узнав Ы тогпо bili nominatìv. D. îmn easvim nevaljalo: Sudci.

‘) l ovdje valjn ono, Eto je malo prijs reéeno o tom imeml.

 317

(ЛХ. Спржонъе Парис Маркнчсвића.

На -дюкеч агуста на ‚М.

278. Будући пїоанога врпмена приша од провинци'ве по
Іыичпс из села чтиии ІДоца y ста'вне на Брач кон се зове
порыв Маркичевић, и будући сети Парме наша, своъими
синови да издаъе ову провинциъу y ънихови потриба ове про
винциъе: зато одлучи сва ноштована жупа и снупан збор по
штоване провинциъе поъличке, да веће ниве речени Перие ни
ЪНегов никон tuera нигдар вићннк у провинциъи nommant,
како говори наш закон.

СХ. (Од маина.)

279. И ако млин Ш през парне годишће, да ‘be всће мир
но у вине. (Na koncu LVI. zak.)

CXI. (Од сестар.)

280.` A сестре неимаъу дип, кад имау брати или од ни

остатки, него p_yxo и оќрок на одајну (Nu koncu ХІ. zak.)

CXII. Закон од синов и отац.

281. 'Вест тринаъест само узрока, за коъе отац може по

души уилити
јгуїе на свое синове
роднте'ые; -в- кадодъипыпоїеби
багпћино: учиии
.д. кад кое
синнепощенъе;
поставыа

кад *ви ооваЂуе у коему поманъканъу, кое ние протива вирн

Оли поглавици оаитовному; .д.' пада е злочинац, оли злочин
ципапоопћи;
щи .е. оли
отрову када пой-другом
засиде запиъне животу
начину; .3. кадсвои родитеЪла
оскврънуСве)
постелу отведу ; ­3­ кад по осёлїьенъу родитеълима уздокуе
тешке тратъне; .и- кад се Hehe да уъамчи за отца y cy
maßuc'rßffîß'- кад запручуе, да родитсыи пемогу учинити
на'вїпокоъну наредбу; -|- кад чини занят нечасни и no1-umm.
Мити—{фомин ние чинио, како на прилину бити глумцоп
то *вест цавом, и прилична; .щ- када hep оли унуна, непмаъући
же. годища н могут! ce одати, одабиру непощену ausm-ll; "
318

„к. ica/1a од спога родитеъла упадиута у маиеииЪу Henna пом

Ые; .||­. кад неима бриге искуинти га, дао”?! сужаЪиству.
oso cy узроци, за кое родитеъли могу закрати(ти) ,vinyl-30
или прЪЁу свому вводу. (РоБЦе XXVII. zak.)

CXIII. Нарта Mey пощичаии на Облику.

„мот, мисеца октоибра на „у.

282. Ono иена се sua, како се састаше сви поштонаии

Biggy" и поштоваии ¿Mahn иа Обману под светога 'Banni
поштоваии господин кнеЁжвелики Homann" киев llana Üffnh
и поштовани возводя МиховиЪо ПетровиЬ, и поштовани про
киратури: поштовани киев Иваниш Вициъевиъ, и поштоваин
myn БарниЪевиЪ, и поштовани кн`еЗ"‘Фраие Twinlab, и
поштоваии Kues T»ypa, и cnn поштоваии катунари: поЕтоваии
кнез Стипаи Ставни, и поштовани киев тата Жу'влевиъ, и
поштовани nues Фрапе ГоЪсалиЬ, и поштовани :mea Пава Ста—
ниЬ, и поштоваии киев Ъура дратиъевиъ, и поштовани :tués
Йатиъ Вуковиё, и поштовани киев Тади’Ва Чотиь, и поштоваии
киев 'Bypa МиЪановиЬ, и поштовани киев Марио Барий, и по
штовани киез Биц‘ко НоваиовиЪ, и поштоваии mies Пава Cyhuh,
и поштоваии Elfes Минули Влахо: и они сви згора именоваии
овако рекоше и подиише своими вирами и душами, да he бит
вазда у склад сиромаиши. и also би се 'nio нашао, кои ón база
наворот: измеу б'раЬе, тер би со познала од кота нова иевира,
бити he Hggypnnn братиисии и бити he уписато у статуту, да
me невириик, и да ¿im главом платити, и од Ъиегове куйе да
се иима нииад примит у збор ни у низедно miiiè братинско ни
сиротливо.

'Ba дом Иван Лозиъ mica по народби и заиовиди, будуЬи

нянчилир поштовоис жупе Поъмщ у ово приме.
 V.
ВНЕШНИМ.
322

po dosta, osobito u Tučepih i Podaci, na timi su udjelani štitovi, ma

čevi, i većim dielom polumjesec i zviezda.

Na pitanje 3-i 4» Kosti kakove kadgod bi se izkopale od težakah

i po daleko od navadnoga groblja, i u odličnoj veličini; tako na pri
liku izmedju ostalih, u Bačkoj-vodi, jedan seljak kopajući zemlju, najde
sasut čovječji kip zamjerne visine. Drugi težak najde grob, u grobu
kip i do njega stakleni sudić, u koji biaše uljevena mast, da mu
svieti do vieka. Takove kosti kopale bi so od težakah iz zemlje, i
kadgod bi se kod njih našlo oružja, novacah, koj smotak gvozdjene
žice, a kadgod te kosti našle bi se ogradjene ldačno-kamenim zi
dom. *)

NR Pitanje 4- Starih razvalinah zidanih ima dosta. u Baćini vid

ljivih i prosjednutih, oko kojih i po kojih, ljudi srčani i snažni izpr
pain štogod i blaga, da li nisu dugovječni; to je istina ciela, zašto i
ove godine, do malo i u malo danah dospiše dva koja su ovdje ko
paln, i od tizih jednomu djete. U Gradou nahodi se i sad ovisoka
kula i stara gradina od koje ime Gradcu, i iz kojih po došastju Kad
čićah u Ugorije, a osobito u vrieme Bana Veniera, dobro su se Grad
čani proti nasilju turskom branili. I

Tu ima ostanakah davnoga samostana redovničkoga i njihove

crkve, a ima strašna ograda koja spominje udesnu godinu 1815 kad
no nemila kuga pomori četvrtinu stanovnikah.**)

U Podaci, u Drveniku i Igranim ima po jedna taka kula, izvan

što u Drveniku ima i ona tvrdjava koja se spominje u Kadčića pjes
mam, kako i samostan Zaosti'oški***) i Gradac u Primorju, a osobito

") Tu nije bilo novacah ni kojih drugih starih' stvarih od velike viene. Ako
je što boUega hilo, naći će se kod gg. Andriča i Solitra u Splietu.
M') Godine 1815 u Makarskom kotaru silno pomori kuga narod, a osobito u
gradu u Tucepih i u Gradcu; pripoviedu se pak., da tomu bi uzrok princ
son pamuk iz Turske: kako veli èl. g. L. Paw-išić u „Poviestnoj uspomeni
о kugi Makarskoj“ na strani 10 i ll.
‘") Samostan ovi nezna se kad je prvi put bio sngradjen; jednom su u njem
pribivnli Bazilinni` poslje Augustiniani, a kasnije po volji Žurka L'nskog
vojvode, bi nupnčcn Malobmčnnim iz Bosne. Ovi samostan silno seje
branio nnpadanju turskom. U njem se i sad nahodi znamenítih starinali:
jednu Planeta skrojena od kubnnice Stjepana Tomnšfl kralja Bo
sansko g; jedan kadjenik zamjenio ljepote; jedno kameno podnožje ple
тетю izrezano, na komu, prípovieda se, daje stm-inem pribivao Idol.
 323

n Drašnieam, u Tučepih i u Makru nahodi se liepih tvrdjavah pri

ljepljenih pri litice pole, u koje bi se zatvorali stanovnici kad bi Turci
pristupili, i iz njih dok bi mogli vitežki bi se branili. Ove sve zi
dine obćeno su ogradjene kresanim kamenom i oljepljeneˇjapnom,
kako i one u Podgori.

Na Pitanje 9- Napisah u obće je posve malo, ali se vidi gdikoji

latinski i turski. Ovi napisi nisu od važnosti, samo jedan ćirilski
na tvrdjavi drveničkoj ukazuje kako ta tvrdjava bi dobivena od Tu
rakah.

Na рапиде 17. U ovoj okolici ima ponešto i starih rukopisah, i

pojedinih poveljah, obično na talianskom i latinskom jeziku. Osobno
u samostanu Zaostroškom*) iMakarskom rukupisah turskih, talian
skih ihrvatskih a većom stranom glagoljskih, iz kojih se priznaje tuž
no stanje Hristjanah u ono doba pod zulumom i progonstvom krvo
pijah turskih.

Na Pimflje 13- Medju slikam na platnu u ovoj okolici najljepši

se nahodi: u samostanu Makarskom i u dotičnoj crkvi, na priliku:
velika slika na velikom oltaru je zanimiva, prikazuje dvanaest učeni
kah gospodnjih, uzdignutih rukuh pram nebu, gledeć uzašastje Bogoro
dne Djevice medju Andjeli, a u četiri ugla sveta Stjepana kameno
vana, Lovra, Franu, i Klara; veliki krst na ovom žrtveniku dosta je
zamjeran, od stare dobe, s napisem židovskim, grčkim i latinskirn.

Da, najzamjerniji krst nahodi se u crkvi Podgorskoj itko pomlji

vo prigleda ga nanovo, nemora da neprotrne i ne zgrozi se. Tu ima
i starinska. slika sv. Ivana po načinuTicianovu, i odveć liepa slika, od
novije (lobe, sv. Jerolima, izvodjena od Pavla Veronezkoga.

') U samostanu Zaostroškom i Makarskom ima dosla rukopisah u kojim se

ukazuje: kako Turci dadoše tolika dobra redovnicim, koji biahu svrnuti
plaćati krvarinu; kako u razlike pute njeka sela i crkve biahu opaljene;
kako Malobraćani dohiše pohvale i nadarenja od samovlade Mlelačke: u
vríeme Foskola, Valiern, Cornera, Ema, Moćenign, Conlarina, Dolfina,
Žarko Unskogi drugih; od совать rimskih: Sigismundal., Leopolda l.,
Josipa l., Karla V. Od kraljah magjarskih: Bele lV., Ljudevita l., Ma
tije Korvina, Ladislava l. Od kraljah bosanskih: Stipana Bana, Sti
p ana Tvrtka, Stipana Tomasa. Od carah turskih: Sultana Meh
шейки-а, Sultana Mumfekan-a.
39*
324

običaji.
Nl piîllljß 23- Kad se diete rodi, običaj je da ga baka opere
mlakom vodom, a kad god, ako je muško i vinom, te ga i zaliju, ve
leći da je to zato, da mu u napried nenaudi vino.

Tad treba da je spravna rakija za pekriepljenje matere, potom

pržena i pečena jaja s najboljim vinom, i što boljim promienam. Dieta
kod seljakah doji obično i prvi dan vlastita mati.

Krstjenje, ako je diete zdravo, pričeka se pet šest i do osam

danah, dok se podigne majka.

Kad se majka podigne, pristupi sazvani kum, ako je mužko, ja]

kumica, ako je žensko, k crkvi, a baka prinese novorodjenoga, što b0
lje umotana i nakitjena, preda ga kumu jal kumi, (po selih malo _je
gdje n jedno oboje kao po gradu, i sliedikrstjenje, kako i po drugih
miestih, jal latinskim jal hrvatskim jezikom.) Po krstjenju baba. opet
povraća diete kući a kum ju daruje po svom stališu (preko talira ried
ko prelazi) i taj dan, ako je blagdan, čini se gostba, zazovne se kum,
župnik, rodbina, priatelji, susjedi, ali je to samo kod bogatijih выдашь.

O uzgajanju dietce trebalo bi preporučiti materam kako preporu

čivaše g. Petrić u Nevena, da matere budu opaznije u odhranjenju
poroda svoga, što žalibože vrlo je zanemareno kod naših materab, za
što seljanke u ovoj okolici nečuvaju se razhlade, one su u svedjer
nom kretanju bez odmora i počinka;bezređne su ujelu i piću, jer ne
pvze na preporuku Perića, već jedu što im se namiri, nepiju vodu
samu, jal vino privodjeno, već vino cielo i rakiju kao mužkarci. А
kad se majka razjedi na starije, onda osobno prihvati djete i dojiti ga
počme, ter sa svojim mliekom otrov ulije, a kadgod ga i podobro
izpleja ako stane plakati.

Vjenčanje ovako se ovrlăuje u našem kotaru:

Kad momak izprosi djevojku, čini ugovor s rodbinom djevojčinom,

au zabilježeni dan, pred svjedoci, rodbinomi priateljim vjerenice za do
brim objedom predaje njoj prsten i jabuku po ruku kojega svojega zai
menika. Jabuku običajno nakita zlatom jal srebrom, a prsten svak po
svojoj moći.
r
 325

Kad vjerenica primi obiližje, tad stane pucnjava i veselje. Tko

predaje prsten i jabuku djevojci, taj dariva i djevojačku mater, što se
je dostojala privoljiti tom ugovoru; taj isti predavatelj obično je na
vjenčanju za kuma.

Zavjerenici jedan dan pristupe pred župnika da ih izpita nauk

krstjanski, i počme napovjedanja, ako su podobni, te vidi da neima
kakve zaprieke. Kad se napovjedanja ovrše a sprave se potrebna za
vjenčanje, pristupe dan prije sdruženja momak i djevojka, ovrše svoje
dušne pobožnosti, izpoviede se i pričeste.

U večer prije pira, pirovanja i vjenčanja, sakupe se svati, to su:

bratja, rodjaci, bratučedi, netjaci, unuci, zeti, Eure, prednji kumovii
zvano duhovno voštvo. Kućni starešina izmedju sazvanih, odredjuje
domaćina` kuma i prikumka, staroga svata, dva djevera, barjaktara, i
čauša vinonošu.

Na dan pira, jutrom kad se svati Bogu pomole i divno se na

prave, ponapiju se rakije; prošemluče, propnškaraju, na znak da su
već skupljeni kod momkova dvora. Kad prispije vrieme za polazi:
po djevojku, odluče se dva djevera i jengija*), te muklo odu do dvo
ra djevojačkog, tamo stanu pred kućna vrata i pitaju jabuku. **)

Tad izajde majka jal koja druga vragometna (pametnije oštro

nmnija medju njima), i iznosi poredu svakojakog voća, jul kitu cvietja,
jal kakvoga sudja, zatim kakvu gadnu curu ili ženu, a kadgod i liep
Su, dok se djeverovim dosadi. Na svrhu izvede se prava djevojka,
majka ju preda djeverovim, a djeverovi na znak harnosti zahvale i
daju dar majci predavateljici, po zahvali propuškaraju i uljezn u kuću,
ponapiju se i polaze k crkvi. Prašak pušakah o primljenjn djevojke
biljeg _je svatovima, koji nesmiedu prije polaziti od doma, već sve o
prezuju kako će doći ujedno svi. Pristupiv k crkvi, kleknu pred žrt
venikom, mladoženja na desno, mlada na lievo; ova preda kumu pr
sten koga joj on položio na ugovoru, a kum njima voštenn svieću
u ruke, a župniku preda prsten. Župnik obučen n misničke haljine

') Ona koja vodi djevojku za ruku do crkve., i pomaga ju usvnkom njezinom
poslu, to ja obično Инн. jul sest-ra „индивида, ili koja druga u bliiujem
redstvu.

") Pod imenom Jabuke razumijeva se djevojka.

326

ovrši svoje dužnosti vrh novo-zaručnikah, blagosovi prsten, preda ga

zaručniku a ovaj ga postavi svojom desnom na lievu ruku zaručnice,
s prekriženjem župuičkím

Po tom novozdruženi odstupe i kleknu na zabilježeno miesto i

svi slušaju s. misu, koju župnik odmah započimlje, samo kadikad, kano
na svet, svet, svet, na posvećenju, na prićestenju i na blagoslovu, izaš-I
du svati pred crkvu i zapucaju. Po svršenju mise svi prate s barja
kom župnika do kuće, ovaj pred njima upiše vjenčane, napoji ih, i
ako je voljan, zazvan je na veselje.

U svedjernoj pucnjavi dodju do dvora mlade, ш je već objed

spravan i na mali se sjeda.

Prvo je miesto za starog svata., do njega je kum i dva, ako за"),

do kuma barjaktar, do njega dva djevera, medju njima djevojka i jen
gia, pa rodom domaći i priatelji "*). Tu jejelo izvrstito, po deset, pet
naest i do dvadeset promienah, (to se zna, po stališu l) i sve je obilato;
piva. po tri, četiri, pet i do šest vrsta dobra, boljeg i najboljeg.

Potla. svake promiene. Svuti dok malo opočinu i donese se dru

ga jestbina, dignu se i zapucaju, a ostali veselo redom napijaju. Prije
neg se prinose najposliednja jestbina, digne se mlada neva te preko
onog odjela, što ga je vec' prije u kovčeg spravila, kupi po kući neke
izostavše neštarije, u znak da se sasvim dieli od one kuće. Kad svr
ši sve blagovanje, izaberu se dva dobra nosača.***) Djeverovi predadu
im kovčeg, a jednoj jakoj nosilji vreću, u koju je strpana neštariią
da ponesu tamo gdi će doći, k kući mladoženjinoj; ali prije nego će
nosači ponieti kovčeg, sjedne sestra ili koja druga od roda i treba _iu
darovati, ili postolim, ili svilnom ili drugčijom opregljačom. Dva dje
vera prate nosače liepo do kuće, ako nije odveć daleko, jer treba da
opet budu s ostalim prije neg polaze od dvora djevojačkog.' Kad se
djeverovi povrate, treba svetim polazitì.

Djevojka klekne pred otcem i majkom, bratjom i sestrom i rw

vjestom, te sklopljenimi rukamí na glas ponizno i plačno pita u svih

“) Jedan je zvan kum debeli` a drngi prosto kum, kum debeli pristupniji je.

“') Župnik, ako prisustvuje veselju. vazda ima prvo mjesto.

*“) Dva nosača najdu se za plaću.

 327

redom oproštenje, za. kojekakve pomankanja, a napokon pita otčinski

i materinski blagoslov.

Tu se je svak zgrozio, svak plače,*) ne čuješ drugo nego plač

ni romon; „Bog . . . Bog ti prostijo, „Вод . . te blagosovio,““
Bog . . ti bijo u pomoći n dnevu i u noćiI od današnjeg danka, tvo
ga s mladim sastanka“ a ostali kao iz topa: „do volje Božijel“

„Barjaktare diži barjak! **.) Prvenče nosi buraću!***)“ vikne

stari svat. Prvenac se zametne buraćom, barjaktar za. njim, posuču se
svi redom i polaze s djevojkom; sve odušice puca, razliežu se brda
i dolovi, svati dozivlju domaćina, a domaćin se svojim odzivlje puca
iući. Ovako se dozivlju:

„O stari пасе!“ Odziv. „Što теще?“ „Evo ti jabuka ako htila

bude, da spomeni se, ne kasni, vrati mi za jednu dvi“; pukne . . I
tako sve redom, dok se mogu čuti i vidjeti. Po ulieah, kud svaki
prolaze, tko ima boljeg i ljepšeg vina, nosi buklijui nutka piti.

Pred kućom mladoženjinom dočeka skup djevojakah i pozdrave

mladu nevu, igrajuć kolo i pjevajuć: „Dobro došla neve naša, oj, oj l“ . .
i drugih popjevkah. Kad hoće da ulazu u kuću, barjaktar pristupi i
preprieči s barjakom vrata, nit je komu ulazka ni izlazka, dok doma
ćin neiznese svilnu mahramuinepriveže ju na. vrh barjaka, to je bar
jaktorovo. Sad burjaktar odstupi i zadjeva barjak na pripravno mjesto,
to na vrh kuće ili pred kućnim vratim, na znak da su tu svati. Sva
ti ulaze redom, odmore se, vesele se, pjevaju, plesajui pucaju, a
djevojka. prije neg uljeze, klekne pred vratih, poljubi prag, čeka da
ju nova majka prihvati i dopusti njoj ulazak.

Na svoje vrieme sjeda se za stol, kad večera svrši, vikne stari

svet, jali koj drugi od svata: „Nekomu se driemlje, djnveglija spava,
mladoženja konja, vrieme je spavanja, nemojte da pati. Kum i djever
na. poso, mladu nevo na nogal“ Digne se otac i majka mladoženjina,
'digne se mlada medju knmom i djeverom, klekne pred novim otcem i

") Nisu zauzeli sudi, nego mlada i kućaui koje kani ostavili.

M) Tn će reć: „Vrieme je poloziti, k večeru je mrak.“

“U Buraén je sud ušiven od kože, u komu se nosi vino za piti.

328

majkom pita, od njih blagoslov, pak medju kumom i djeverom polazi k

ložnici, gdje je već prije prišao mladoženja.

Tu je spravljeno pečeuo pleća mesa i boca izborna vina, ako su

još voljni založit se.

Mladenci svuku neki dijo odore, leguu pred kumom i djeverom

kano pred svjedoci, oviłnjih pokriju, i poškropiju s blagoslovljenom
vodom, te rekuu: „dobra vam sreća, puna vam vreća, u čas dobar, laka
vam noć." A mladenci odvrate ,Bog vam u pomoćl“

Kum i djever odajdu, vrata zatvore, da tko zaručuike ne smuti.

-- -­ Veselje svatsko i pucujnava traje do kasno. Treba da svi sva
ti lažu u pirovoj kući, da bi tko bio voljan od bljižnjih poć k kući
odmorit se kod svojih, s jutra nije mu puta povratit se, ako ne
nosi pršut, ali pogaču i pečeno janje, ali tri četiri kokoši, ili gusku,
ili guku, ili zeca, jal kojekakve zvieradi.

Tko je u veče slagao i zatvorio mlađence, valja da u jutro o

tvorì i pozdravi, a mlada opravivši sebe i druga, uzme vodu i utirač,
pomaga ju jengía, i počemši od starog svata, redom svi treba da se o
peru njezinom vodom, i običaj je, da svakoga ona prvo jutro poljubi,
ali tomu mlogi ubjeguu.

Po umivanju pije se rakija, proigra se, propieva se, proplesa se,

pak se tuča. Po ručku već prispije vrieme od mise, za to stari svat
vikne: „Prveuče buraću, barjaktare diži barjak, da polazimo pomolit
se Bogu; medju budalakanjem i jeglendom spomenimo se i duše, pre
poručimo se Bogu, da nam oprosti ako gdje učemu prevršimo.“ Istim
redom kako i prvi dan polaze k crkvi u svedjernoj pucnjavi, pozdra
ve župnika, pomole se Bogu, slušaju misu. *)

Kad se vrate od mise, već prispije vrieme od objeda; to je objed

krasan i obilat i traje od podneva do sutona; ako 1i se ne misle raz
stati taj dan, to ne svršuje, već je ujedno i objed i večera, samo pred
ponoći pokrepe se rakijom i smokvami, jal kakovom slačariom. Ako
li se misle taj «lan razdieliti svati, to pred uajposliednjím jelom digne

'j Izvan zurui-uiknh ijengie, malo sn :vati u crkvi., već pucaju veselijei
obilnije nego prvi dan.
 329

se mlada i jengia, otvori kovčeg i vadi redom dar.*) Dar se daje

najprvom župniku, ako je tu; ako ne, prvo otcu pa materi zaručni
kovoj; pa kumu, starom svatu, i ostalim redomice, uz dar donosi se
i čaša najizvrstniega piva.

Dar hoće uzdarje, a kakov dar takovo i uzdarje u novcih. Kad

se razdieli dar, tada je najveće veselje i najžešća pucnjava. Najveće
veselje zato, jer tada običaju pjevati razlike pjesme, dok svi redom piju,
kako ovu: „Kum je vino popio, u zdravlju ga popio; starom svatu
napio, i okoi čelo, sve nam sada veselo.“ Najžešc'a je pucnjava zbog
toga što se podieli dar; svati se razilaze' svak na svoju stranu.

Tu je vika, razležu se strane od pjevanja i jeke pušakah.

Domaći izajdu na. kakav brežuljak te se tu uređaju i neprestano zovu
odlazeće, staroga sveta, kumove, barjaktara, djeverove (ako nisu bili
od iste kuće) i ostale redom, a kad koj odvikne, pucaju.

Mlada izpratidoniklen sve starije i na. razstanku ih napoji i po

ljubi a preko svakog prebaci utirač. Kad koj svat prispije na zgod
no mjesto, umeterizi se, i dok neosvoji mrak nočnji i tama. od praha,
neće jedan s mjesta; a koj prvlje odustane drugi ga dozivlju: ,Do
maćine, kume, stari svate, djevere, harjaktare itd. povrati se, hodi da
ti dam praha, što si zaspa? probudi se, osiromašia si kao Marko (Kra
ljević) da nije imao čim konja podkovati; s Bogom, s Bogoml“ Ali
još veselju neima svrhe, do druge nedelje sliedi gostba, veselje i časti. **)
U Nedelju opet se vrate, skupe se svati, te se jede i pije, do pred
podne, pojde se na misu, vrativ se s mise objeduju do mile volje, te
u veselu razstanku i neprestanoj pucnjavi kako i prije vršuje pirovanj e.

Božlc'.

U našoj okolici tri četiri mjeseca prije za božićnji blagdan sprav

ljaju se potrebita. Sahrani se jedna kvarta pšenice, nekoliko bukarah
ponajboljega vina, uhrani se pićak (godišnji ovan) za pecivo, spremi
najlepše voće, maslo, sir itd.

') Košulje, jačerme, pasove, čarape, nazuvke, naprstnjake, kose, rukavice,

mahrame za mužke; bečve, opregljuće, itd. za ženske.

") Obično u prvi dan u ponedeljak vienčaju se.

40
 335

iz kakve gnjile panjine, jul po debeloj zemlji, osobito gdje su pokopi,

mrtve kosti i kojekakvo gvoždje, eto ti počme pripovjedati: „Vidio
sam noćas, oko po noći, pred zoru, u gluba doba, u prve pievce, na
tom jal na tom mjestu, mloštvo sviećicab, pust modar plamen, pa sve
tamo, amo hoda po mraku, ono su za isto duše od očistjenja, traže
pomoći, da bi im se tko smilova, i spomenuo ih se, valja polazim i
ja do župnika, da platim koju misu za mrtve duše“

Ako li je taj plašivac, stane bježati, i od toga poplašenja i po

boluje za koje vrieme, lahko ko umre, ali se mučno osviesti, ako ga
tko o tom ne uglavi.

Vidio sam jednom čovjeka doći u kuću jednog župnika, i pre

plašen reče za pozdrav: „пупс!“

Vidiv župnik (ja sam tada bio dječak) seljaka uplašena upita
ga: „što ti je?“ Seljak vas blied, krvavih očijuh, a drćućim glasom
odvrati: „Otče, Bogu i tebi, dajmi moći od pomoći, jer čini mi se, da
ću sad izdahnuti."'I Opet župnik: „da što ti je?“ „Sinoć pred po
noći vraća' sam se kući i prošav iz pred stare crkve (tu je ukop)
vidio sam mrtca u crnu, a gori, prikrižio sam tri put sebe î vatru,
koja mu osobito iz usta prosipaše, a nevidih koristi, u tren oka ski
dob, umirih i opllih pušku, rekav prije: „u ime Isusa i Marije.“

„Tada Otče moj! posu vatra, a ja stadoh bježati. Što ja veće

trčim, to oko mene veća huka vjetra, uesmiedoh se okrenuti od stra
ha, popade me od muke voda, uemogoh zaspat, vas sam ukočen, i
baš ću poginuti ako nebude za vas.“

Kad ga župan (župnik) razumi, poče ga učiti i kazivat mn što

more bit po prilici, a ja napomenuh: „Bit će kakva panjina “ Žup
nik, ja i seljak odemo do crkve, bila je blizu, kaže nam odkolen je
iz pod kružke zapalio i pram čemu, kad najdosmo gdje je olovo raz
nilo jedan dio gnjila tapta od davnoga hrasta. Ni to nije moglo seljaka
uvjerovati, dok istu večer po mraku neodosmo opet sva tri i nevidje
očima, gdje župnikija pristupismo kpanju, razmabivasmo oni plamen
čić i odjećom i rukom, i pušue'i nstim.

Znameniti ljudi.
Nn pitanje 29. Medju kojim prvo mjesto ide Andriju Kadči
ća-Miosića, rodjena godine 1690 u selu Bristu. Andrija djetetom
uljeze u samostan Zaostroški. Manje nauke ovrši u svojoj državi. U
 337

de дашь od Akademije Parižke, i od vriednog Taliaua Marčelia.

Premìnù u 44 godini na žalost otačbine, koju bi bio sjajnije pro
svietlio da mu je dopušteno bilo dulje proživieti. Napisà: 17 die~
lah u latinski, 13 u hrvatski, 7 u talijanski, od kojih evo poglavi
tijih. U latinski: Dissertatio I. J. Presb. Pavlović-Lučić, I. U. D. Pa
tritii et Pro-Vicarii Gen. Macarensis, exegetico-theologica. De Dignio`
ribns ad Canonicatum, aliaqne ejusmodi Ecclesiastica beneficia eligen
dis. Veuetiis 1786 apud Pompeatum. — Ad Primatern, Metropolitas, to
tiusque Dalmatiae Archiepiscopos et Episcopos, Epistola Paraenetica
typis Piotto Ven. 1788. -­ Marmora Macarensia, editio secunda aucta
et illustrata Racusae 1810 typis Martechinianis. «- Marmora Tragurien
Bia 1 8 1 1 .

Talianski: Život presvietloga Nikole Biankovića biskupa 1800.

Knjige svrhu načina: oćutili muke u vrieme mučenstva krstjana.

Hrvatski: „Deset pokornih razgovorah u Jakinu g. 1785 kod

Petra Ferri.“ — Prisvetoga i obćenog sabora Tridentiuskoga, od
ćlana vire i crkovne izprava naredbe, u četiri aiela razdiljene, u
Mletcih 1793 po Sebastianu Coletiu. -— Godine 1808 iz tiskarne Mar
techinia izajde na svietlo: „Imenica dielah“, izdatih od Pavlovića.
Neka Pavlovićeva djela pečatana su u Zadru, drugau Budimu, njekoja
u Rimu; i od tog se vidi njegova kriepost i poznanstvo svieta.

Grubišić Klement rodom Makaranin. U Dubrovniku izuči

mudroslovje, bogoslovje i oba prava s slavom u Padovi. Povrativ
se u otačbinu bio je slušateljem kod nadbiskupstva i npraviteljem
onoga sjemeništva. Poznavatelj stariuah, pohodio bi Muzeum Nani-ov
u Mletcih, gdje je i sahranìvao njeke izkopane izostanka stare Dal
macije. Poznavaše jezike: latinski, grčki, židovski, fi'ancuski, talijan
ski, a osobito hrvatski, od više razlikih nariečjah. Pisà i dade pe
čatati u Mletcih kod Ivana krstitelja Paskvalia godine 1766 u latin
skom jeziku kriepostno djelašce pod naslovom: „In originem et НЕ—
storiam alphabeti Slavonici Glagolitici, vulgo Hieronimiani, disquisi
tio Antiquitatis Populorum Septentrionalium, Reique litterarie, Slavo
nice et Russice, studiosis.“ U ovom djelu izkazuje izvor pismeuah
glagoljskih, zbori о izgovoru, sve pretresujući hitro i pametno. Ovo
njegovo djelo bi od mnogih hvaljeno, i ćini ga steć priateljstvo krie
posnih liudih, medju kojim Fortis piše o Klementu Grubišiću: ,pieno di
buona. critica е d’ erudizione peregrina.“ Umri od četrdeset godinah
19. travnja 1773. Ostaše mu rukopisi, medju kojim dobar dio Ро
41
 339

Plelma lz Primorja Машиниста.

Viče Vila s Velebit planine, Kad je Mujo majku opazio

Te dozivlje do Udbine *) bile.
Dozivala pobratima svoga
Pobratima od Udbine Muja.
Ovako je Muji besjedila:
„Pobratime od Udbiue Mujo,
Ako spavaš na mekim dušecim
Jeda. Bog da s njih se odignuo,
Ako piješ u mejani vino,
Ono ti se na rane izlilo.
Ali neznaš, ali i nehaješ;
Gorom ide tridest djevojakab,
Sve sestarah нашить serdarah,
S njima neima druga nl jednoga
Nego jedan Petrović Ilija.
Oni idu gori na planinu,
Na planinu do svetog Nikole.
Njemu nose iljadu cekinab.
Nikoli će zaviet učiniti
I cekine njemu ostaviti.
A da vidiš Bogom pobratime,
Kakvo jesti na njimam odielo,
Više zlata, nego biela platna,
A da vidiš Petrović Ilije,
Šira su mu pleća od aršina,
Opasa se svilenim pojasom,
Za pasom mu dvi kubure zlatne,
О ramenu svietli živerdane,
A na noguh kopče i čažire.
Sad je vrieme da se ženiš pobro Od kada smo brata izgubili
Da ti biraš za sebe djevojku,
Sebi jednu, a bratu ti drugu.“ Neću tamo, vjera tije moja.“
Misli Vila nečuje je niko,
Al je čuje Mujagina majka,
Tere ona pojde do mejaue.
Na noge je pred majkom skočijo
Tex' je majci tio besjedijo :
„Što si došla moja majko mila?
Što si došla u mejanu bilu?
Da te pojim vinom jal rakijom?“
Tada Muji majka odgovara:
I.„,Da. ti znadeš moje diete drago,
Što besjedi s Velebita Vila,“
Sve mu kaza što je i kako je;
A kad Mujo majku razumijo,
Od radosti mal se nepomami,
On izleti pred mejanu bielu,
Svoju kapu k vedru nebu baca
Pak se vako s kapom razgovara:
„Blago tebi moja kapo svietla
Brzo ću te junak promieniti,
A ja ću se brzo oženiti“
Te on ode dvoru bielomu
Pa dozivlje svog brata Ali]!
Svemu kaže što je i kako je.
Ovako je bratu besjedijo:
„Sad je vrieme moj brate Alile,
Da idemo tamo u planinu,
Dočekati mladjene djevojke,
I birati koje nam je drago.““
Njemu Alil tio odgovara:
,Muć ne luduj moj brate Mujaga
Jošte neima ni godina danab
Četujnći po kotarim ravnim,
Kad je Mujo brata razumio,
Nehtjede ga više ni moliti,
Već razmota svilena bal-jaka,

') Udbina grad u Hrvatskoj u ličkoj regimenti.

41"
340

S njim udari u zelenu travu, Pa on kleče na zelenu travu,

Podanj kupi pod izbor junake,
Kad sakupi tridest dobri' druga, Da mu Niko u pomoći bude,
Podieže se s njima na planinu,
Tu čekali tri biela dana,
Nit je curah, ni od curah glasa.
A kada je četvrtomu bilo,
Stade jeka visoke planine,
Etot ide tridest djevojaka,
A pred njimarn Petrović Ilija,
Kada ga je Mujo ugledao,
Mujo viče iza svega glasa,
Kako viče izjeli ga vuci,
Razliežu se brda i doline,
Ovako je Mujo besjedijo;
„Ne od napried Petrović Ilija,
Jer evo ti tvrdu vieru dajem,
Nit ćeš otić ni odniti glave,
Već. ću li me Bogom pobratime,
Pridaj meni tridest djevojakab,
A ti ajde u kotare ravne
I pod tvojim svietlim oružjem,
I na tvomu konju pomamnomu.“
Kad je njega junak razumio,
Malo se je bio poplašijo,
Poplašijo pak se zamislijo,
I ovako sobom besjedijo:
„Da ostavim mladjene djevojke,
А pobjegnem u kotare ravne,
Svak bi rekao, da sam strašivica, Pjevajući i popievajući;
Rugat će se i malilana djeca,
Sve je misli na jedno smislio,
Te odjaše svojega djogina,
lNikolu je svetca dozivao,
Pa on kleče na koljeno levo,
Čeve rdanu živi oganj dade,
Pravo gleda od Udbine Muja..
Kada puče svietli čeverdane
Razliežu se brda i doline,
Ravno polje visoke planine,
Mrtav Mujo crnoj zemlji pade,
A za njime drugi peterica,
Jer je bilo pusto nakrcano
Do dva hitca i četiri zrnca.
Kad to vidi Petrović Ilija,
Svoga se je konja dovatio,
А u ruku brijetkinju ćordu,
Te poleti gori uz planinu,
Strahovito udari na Turke,
Svoje biele izkrvavi ruke,
Gdje kog stiže, tu mu glavu diže,
Sve ili pobro pod mač okrenuo,
Pak se vrati k mladim djevojkama
S njima ode gore uz planinu
Kad su došli do svetog Nikole,
Svetcu su se oni pomolili,
I zaviete svoje ovršili,
A cekine njemu ostavili,
Od tolen ee zdravo povratili,
Drugim putem u kotare ravne,
I veselo konje igrajući
Sve u strahu Boga velikoga,
I s pomoćju svetoga Nikola.“

Jal istina bila jal nebila,

Ja sam čuo gdje je tako piva,
Kad je guslar kod mene pribiva.
342

Docnije iz dolnjo-zelinskeu ohližnju rakovačku župu premiestjen,

nijedne tužan nenadjoh ovdje područne crkve.

Ustno predavanje i stara pisma svjedoče ipak, da se u ovoj župi

njekoč nalazahu tri područne crkve ili kapele:

1. Sv. Antuna pad. ukinuta je oko godine 1750, te na podrum

i žitnicu gospodštine rakovačke preinačena. Biaše to doista jaka i pro
strana crkva, - sakrestija obstoji i danas, kroz koju su izvedene stu
Ъе na tavan u žitnicu, u kojoj ako po stieni malo odstružeš vapno
(kreč), naći ćeš raznih slikah starinskih. Još se podobro pozna, kako
stajaše njekoć kori toranj, Vrhn velikih vratah podruma vidi se
broj godine 1670.

2. Kapela sv. Roka, u područnom selu Nego veu, oko godine

1760 ukinuta, od koje nalazi se još samo malo zvono i stari kip sv.
Roka kod gospodštine negovačke.

3. Kapela B. D. Marie sedam žalostih u mjestnom selu, oko go

dine 1795 ukinuta, od koje obstoji debeli kameniti stup 14 stopah
visok, sada u župnoj crkvi postavljen, na kojega vrhuncu vidi se umjest
no izrezana slika žalostne majke Marije sjedeće, te u naručju mrtvoga
sina Isusa, iz križa skinuta, držeće, i suze nad njim roneće — a po
stupu dole niže vide se ine slike umjetno u kamen urezane, pa ovaj
latinski napis:

MATER DEI, TRIBUE UNIVERSO IN SPATIO

HIC PATROCINIA PETENTIBUS. 1724.

Nestašicu ukinutih ovih područnih kapelah naknadjuje obilato

župna crkva sv. Jurja viteza i mučenika.

Pošto naime oko godine 1750 starinska župna crkva nesgodom

vatre bude oštetena. obitelj tadašnjih baronah, a kasnije grofovah, Pa
tatačićah, kao pokroviteljah iste župe, dade župnu crkvu na novo sa
zidati, i veoma dobro urediti sa dva velika svoda na oblo i sa četiri
luka. Vrata i prozori jesu četverouglasti, U crkvi nalazi se pet kras
nih žrtvenikah. Veliki žrtvenik resi gore pod br. 3. napomenuta ka
menta slika majke Božije žalostne, poslie kako je ukinuta kapela,
ondje umjetno namjestjene; - toranj s prejakimi zidanimi ima u deblji
ni kod temelja 6, а na vrhu 3 stopa, te nosi 4 zvona. Prekrasno
 Tiskarske pogreäke.

А.

Na strani 248. u redku 6. nJlaba'Bymjesto плаъаъу;

И Я 251. ’7 Э? 4. сомосегь 79 самосегь
Э) ,7 255. 9? 4. ибио 9, убио
3, 9) ‚9 ‚9 18. пле 9) племе
п 9) 263. ‚Э 18.3лои 9, злом
‚7 ‚3 279. 3, 13. npncerào Э, присегао.
,2 2) 3) Я 14. портници 7’ поротници
9? И 308. i) 1. 9!
 To avoid ñne, this book should be returned on
or before the date last stamped below

SEP 2 61331 \
Ж
‘nu
\;‘.\|\‘ MU
l
"_ I r
i
Ъ
í
ì
4

i
1
1
Í
 STANFORD UNIVERSITY LIBRARIES
STANFORD AUXILIARY LIBRARY
STANFORD, CALIFORNIA 94305-6004
(415) 723-9201
AII books moy be recalled offer 7 days

D AT Е D U Е

¿p
¿e
DEC в? 1993