’±·à, 2017 Œ˚±Ê√Ú±

¬ÛøSfl¬± Œ·±á¬œ¬ı˛ ¬ı±—˘± ˜±ø¸fl¬

ÒÚÒ±ÀÚ…
 ¤˝◊ ¸—‡…±˚˛ 3
√õ∂Ò±Ú ¸•Û±fl¬  . √œø¬Ûfl¡± fl¡±26√±˘
 ¤˝◊ ¸—‡…± õ∂¸Àe 4
¸•Û±√fl¡  . ¬ı˛˜± ˜`¬˘
√õ∂2Â øÚ¬ıg
¸˝√√-¸•Û±√fl¡  . ¬Ûø•Û ˙˜«± ¬ı˛±˚˛À‰¬ÃÒ≈¬ı˛œ
 ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛  . ¤fl¬ ‘©Ü±ôL√ ’èÌ Œ·±À˚˛˘ 5
√õ∂2Â  . ·Ê±ÚÚ ø¬Û. ŒÒ±À¬Û
 øÊ ¤¸ øȬ  . ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸ ¤fl¬
˜±˝◊˘Ù¬˘fl¬ øȬ. ¤Ú. ’À˙±fl¬ 8
 øÊ ¤¸ øȬ ¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛ Œé¬ÀS ‰¬…±À˘? ø·¬ı˛œ˙‰¬f √õ∂¸± 11
√¸•Û±fl¬œ˚˛ 5¬ı˛  . 8 ¤¸õ≠±ÀÚά ˝◊à
fl¬˘fl¬±Ó¬±-700 069  øÊ ¤¸ øȬ  . ÚÓ≈¬Ú ˚≈À·¬ı˛ Œˆ¬±¬ı˛ ά◊À¬Ûμ¬ı˛ &5± 13
ŒÙ¬±Ú  . [033] 2248-2576
˝◊-Œ˜˘  . bengaliyojana@gmail.com  ¤fl¬ ë¤fl¬ Œ˙-¤fl¬ fl¬¬ı˛í-¤¬ı˛ ŒÀ˙ ’øÚμ… ˆ≈¬Mê 16
 ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛  . ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ‘ø©ÜÀÓ¬ ¸≈¬ı˛Ê Ê˚˛¸›˚˛±˘ 23
 ¬ÛÌ… ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛  . ¸˝Ê ˝À¬ı ¬ı…¬ı¸±¬ı±øÌÊ… ±øÚ˙ ¤. ˝±ø˙˜, ¬ı¯∏«± fl≈¬˜±¬ı˛œ 26
 ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛  . ¬ÛȬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛
‰¬±ø¬ıfl¬±øͬ Œ¬ı¬ı˛±Ê± Œ¬ı˛øD 30
ø¬ıÀ˙¯∏ øÚ¬ıg
 øÊ ¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±fl«¬ √õ∂fl¬±˙ fl≈¬˜±¬ı˛ 33
ŒÙ¬±fl¬±¸
 øÊ ¤¸ øȬ  . Œfl¬f ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¸—‚±Ó¬ øfl¬
¬ı±Î¬ˇ±À¬ı∑ Ê˚˛ôL√ ¬ı˛±˚˛À‰¬ÃÒ≈¬ı˛œ 36
’Ú…±Ú… øÚ¬ıg
√¢∂±˝fl¬ ˜”˘…  . 230 Ȭ±fl¬± [¤fl¬ ¬ıÂ√À¬ı˛]
430 Ȭ±fl¬± [≈-¬ıÂ√À¬ı˛]  ø¬ı˚˛±ø~À˙¬ı˛ fl¬Ôfl¬Ó¬± ά. √õ∂œ5 ¬ıÀμ…±¬Û±Ò…±˚˛ 38
610 Ȭ±fl¬± [øÓ¬Ú ¬ıÂ√À¬ı˛]  ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬ ά◊iß˚˛Ú
›À˚˛¬ı¸±˝◊Ȭ  . www.publicationsdivision.nic.in
› ø¸¸˘ ‰¬±¯∏ ά. ø¸Ó¬±—q ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ 43
ŒÙ¬¸¬ı≈fl¬  . www.facebook.com/KolkataPublicationsDivision
øÚ˚˛ø˜Ó¬ ø¬ıˆ¬±·
 ʱÀÚÚ øfl¬∑ ¸—fl¬˘Ú  . Œ˚±ÊÚ± ¬ı≈…À¬ı˛± 48
 Œ˚±Ê√Ú± fl≈¡…˝◊√Ê√ ¸—fl¡˘Ú  . ¬ı˛˜± ˜G˘,
√õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ˜Ó¬±˜Ó¬ Œ˘‡Àfl¬¬ı˛ øÚʶ§, ¬Ûø•Û ˙˜«± ¬ı˛±˚˛À‰¬ÃÒ≈¬ı˛œ 49
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ Ú˚˛º  Œ˚±Ê√Ú± ŒÚ±È¬¬ı≈fl¬ ñ¬›˝◊¬ñ 50

¬ÛøSfl¡±˚˛ õ∂fl¡±ø˙Ó¬ ø¬ı:±¬ÛÀÚ¬ı˛ ¬ıMê√¬ı…  Œ˚±Ê√Ú± ά±À˚˛ø¬ı˛ ñ¬›˝◊¬ñ 51

› ¬ı±Ú±Ú ’±˜±À√¬ı˛ Ú˚˛º  ά◊iß˚˛ÀÚ¬ı˛ ¬ı˛+¬ÛÀ¬ı˛‡± ø¬ZÓ¬œ˚˛ √õ∂2Â

ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017 3

 Œ˚±Ê√Ú±
¬ÛøSfl¬± Œ·±á¬œ¬ı˛ ¬ı±—˘± ˜±ø¸fl¬
ÒÚÒ±ÀÚ…
¤˝◊√ ¸—‡…± õ∂¸Àe
˚≈·±ôL√fl¬±¬ı˛œ ¤fl¬ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛
˚˛˘± Ê≈˘±˝◊, 2017 Ó¬±ø¬ı˛‡ ŒÔÀfl¬ ŒÀ˙ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ ¶§õü ¬ı±ô¶∏¬ı±ø˚˛Ó¬
¬Û ˝›˚˛±¬ı˛ Œ¸ÃÊÀÚ… ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸ 2017 ¸±˘øȬ ˝À˚˛ ά◊ͬÀÓ¬ ‰¬À˘ÀÂ√ ¤fl¬ ’Ú…Ó¬˜ Ó¬±»¬Û˚«¬Û”Ì«
¬ıÂ√¬ı˛º ¤ ŒÀ˙¬ı˛ fl¬¬ı˛±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ˚≈·±ôL√fl¬±¬ı˛œ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛ ø˝¸±À¬ı ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬¬ı˛±
˝À2 ¤˝◊ ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±Àfl¬º
Œfl¬±Ú› ¬ı˛±À©Üò¬ı˛ ʬı¬ı˛ô¶∏ fl¬¬ı˛ ÚœøÓ¬˝◊ ¬ıø˘á¬ √õ∂˙±¸Ú ¤¬ı— ¸≈¶ö±˚˛œ ø¬ıfl¬±À˙¬ı˛ ¸”‰¬fl¬º fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛
˝◊øÓ¬˝±¸ ¬Û˚«±À˘±‰¬Ú± fl¬¬ı˛À˘› ¤˝◊ Ó¬ÀÔ…¬ı˛ ¸¬ÛÀ鬽◊ √õ∂˜±Ì Œ˜À˘º ¤ ŒÀ˙¬ı˛ ¸˜ô¶∏ ¸Ù¬˘ ˙±¸Úfl¬Ó«¬±,
˚±¬ı˛±˝◊ ¸≈√õ∂˙±¸fl¬ ø˝¸±À¬ı ˝◊øÓ¬˝±À¸¬ı˛ ¬Û±Ó¬±˚˛ Í“¬±˝◊ fl¬À¬ı˛ øÚÀ˚˛ÀÂ√Ú¬ , Ó¬± Œ˜Ã˚« Œ˝±fl¬ ¬ı± &5 ¸•⁄±ÀȬ¬ı˛±,
øfl¬—¬ı± ˝◊˘Ó≈¬»ø˜¸ ¬ı± ’±fl¬¬ı¬ı˛, ¤fl¬ ’¸±Ò±¬ı˛Ì ¬ı˛±Ê¶§ ¸—¢∂˝ ¬ı…¬ı¶ö± ·Àάˇ ŒÓ¬±˘±¬ı˛ øÀfl¬ Úʬı˛ øÀ˚˛øÂ√À˘Úº
Œfl¬¬ı˘ øÚÀÊÀ¬ı˛ ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ Œ|á¬ÀQ¬ı˛ ø¬ı‰¬±À¬ı˛˝◊ Ú˚˛, fl¬¬ı˛±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ Œ˚¸¬ı ÚœøÓ¬ Ó¬±¬ı˛± ‰¬±˘≈ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú
Ó¬±¬ı˛ ŒÃ˘ÀÓ¬˝◊ ¤À¬ı˛ ‡…±øÓ¬ ‰¬Ó≈¬ø«Àfl¬ Â√øάˇÀ˚˛ ¬ÛÀάˇº
fl¬¬ı˛ ¤fl¬ øÀfl¬ ¬ı˛±Ê¶§ ¤¬ı— [’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬] ¬ı‘øX¬ı˛ ά◊»¸º ’Ú… øÀfl¬ Ó¬± ¬ı˛±©ÜòÀfl¬ Ó¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛
fl¬±ÀÂ√ ±˚˛¬ıX fl¬À¬ı˛ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ¤fl¬ &èQ¬Û”Ì« ˆ”¬ø˜fl¬± ¬Û±˘Ú fl¬À¬ı˛º ¬ı˛±À©Üò¬ı˛ ¸±˜±øÊfl¬ ά◊ÀV˙…&ø˘ ¬Û”¬ı˛ÀÌ ¸˝±˚˛¸•ÛÀ¬ı˛ ŒÊ±·±Î¬ˇ Ó¬Ô±
’±øÔ«fl¬ ¬ı‘øX¬ı˛ ˝±¬ı˛ ¬ı±Î¬ˇ±ÀÓ¬ ë¬Û±¬ıø˘fl¬ øÙ¬Ú±kí œ‚«À˜˚˛±À fl¬±˚«fl¬¬ı˛œ ˝À¬ı øfl¬ Ú± Ó¬± øÚø(Ó¬ fl¬À¬ı˛ Ù¬˘√õ∂¸” fl¬¬ı˛±À¬ı˛±¬Ûº ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö± ¤Ó¬ ÊøȬ˘ Œ˚ Ó¬± fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛ ≈øÚ˚˛±¬ı˛ Ó¬±-¬ıÀάˇ± Ó¬±-¬ıÀάˇ± ø·ƒ·Àʬı˛› ˜±Ô± ‚≈ø¬ı˛À˚˛ Œ˚˛º Œfl¬f, ¬ı˛±Ê… ¤¬ı— ¶ö±Úœ˚˛ √õ∂˙±¸ÀÚ¬ı˛
˝±ÀÓ¬ 鬘Ӭ± ’±ÀÂ√ ø¬ıøˆ¬iß ô¶∏À¬ı˛ &2 &2 fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛º ¤¬ı— ¤¬ı˛± √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬˝◊ øÚÀÊÀ¬ı˛ Œ¸˝◊ 鬘Ӭ±¬ı˛ ¬Û”Ì« ¸ƒ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ Ô±Àfl¬º
√õ∂øÓ¬øȬ ˜±Ú≈¯∏, ’±˜ÊÚÓ¬± ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ ά◊»¬Û±fl¬ Ó¬Ô± fl¬±¬ı˛¬ı±ø¬ı˛, √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬˝◊ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¤˝◊ ø¬ı¬Û≈˘ Œ¬ı±Á¬±¬ı˛ ˆ¬±À¬ı˛ Ú≈…rº ¤Ó¬ øÚ ÒÀ¬ı˛
ø¬ıøˆ¬iß ¬Û˚«±À˚˛ ¤˝◊ ¤Ó¬ ¸¬ı fl¬¬ı˛ ¸—¢∂˝ fl¬¬ı˛± ˝íÓ¬¬ , ¤Àfl¬¬ı±À¬ı˛ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ¸¬ı«À˙¯∏ ·ôL√¬ı… [’Ô«±», ŒSêÓ¬±¬ı˛
˝±ÀÓ¬ Œ¬ÛÓÂ√±Ú] ¬Û˚«ôL√º fl¬±ÀÊ˝◊ √õ∂±˚˛˙˝◊ ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ¤fl¬±øÒfl¬ fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ‰¬˘ øÂ√˘º Œ˚¸¬ı ¬ÛÌ… ¤fl¬ ¬ı˛±Ê… ŒÔÀfl¬ ’Ú…
¬ı˛±ÀÊ… ¬Ûø¬ı˛¬ı±ø˝Ó¬ ˝˚˛, Œfl¬¬ı˘˜±S ø¬ıøˆ¬iß Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ’±À¬ı˛±ø¬ÛÓ¬ fl¬¬ı˛ ¸—¢∂À˝¬ı˛ Â√≈ÀÓ¬±˚˛ ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¸œ˜±ÀôL√ ‚∞I◊±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ‚∞I◊± ’±È¬Àfl¬ ¬ı˛±‡±
˝íÓ¬º fl¬±ÀÊ˝◊ ¤fl¬ øÀfl¬ ˜±˘¬ÛS Ú©Ü ˝À˚˛ é¬øÓ¬ ˝íÓ¬¬ , ’Ú… øÀfl¬ Œ¬ıÀάˇ Œ˚Ó¬ ¬Ûø¬ı˛¬ı˝À̬ı˛ ‡¬ı˛‰¬‡¬ı˛‰¬±›º
fl¬¬ı˛ ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ¤˝◊ ÚÓ≈¬Ú ˚≈À·, ŒÀ˙¬ı˛ fl¬¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛fl¬ Â√ø¬ıȬ±Àfl¬ ¶§2 fl¬À¬ı˛ ŒÓ¬±˘±¬ı˛ ά◊À…±· ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√ Œ·±È¬± Œ˙Ê≈Àάˇ ¸˜ô¶∏
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±À˝¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬˝◊ ˝±À¬ı˛ fl¬¬ı˛±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ ˜±Ò…À˜ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ Œ‡±˘Ú˘À‰¬ ¬ıÀ˘ ŒÙ¬À˘º øʤ¸øȬ-Œfl¬ ë·ôL√¬ı… fl¬¬ı˛í
(Destination Tax) Ó¬fl¬˜± Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Ò±˚« ¤˝◊ fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝À¬ı ˚‡Ú Ó¬± ø¬ıøSê ¬ı± √õ∂±Ú fl¬¬ı˛± ˝À¬ı,
Œ¸˝◊ ¬Û˚«±À˚˛º ά◊±˝¬ı˛Ì ø˝¸±À¬ı ¬ı˘± ˚±˚˛, fl¬±¬ÛάˇÀ‰¬±¬ÛÀάˇ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Ò±˚« fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝À¬ı Ó¬±¬ı˛ ø¬ıøSê¬ı±È¬±¬ı˛ ¸˜˚˛º ø¬ı¬Û¬ı˛œÀÓ¬ ’±À·fl¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛
fl¬±Í¬±À˜±ÀÓ¬ ά◊»¬Û±Ú, ¬Ûø¬ı˛¬ı˝Ì ¤¬ı— ø¬ıøSê, ¤¬ı˛ ¸˜ô¶∏ ¬Û˚«±À˚˛ ¤fl¬±øÒfl¬¬ı±¬ı˛ fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝íÓ¬º ¤¬ı˛ ’ԫȬ± “±Î¬ˇ±˚˛, ¬ıU ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛˝◊
¤fl¬±øÒfl¬¬ı±¬ı˛ fl¬¬ı˛ Ò±˚« › ¸—·‘˝œÓ¬ ˝íÓ¬, ’Ô‰¬ ŒSêÓ¬± ’±Àà ʱÚÀÓ¬˝◊ ¬Û±¬ı˛Ó¬ Ú± fl¬Ó¬ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ fl¬¬ı˛ Œ¸ øÀ2 ¬ÛÌ…øȬ Œfl¬Ú±fl¬±È¬±¬ı˛ ¸˜˚˛º
¤˝◊ ¤fl¬fl¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ŒÃ˘ÀÓ¬ ¬ıUø¬ıÒ fl¬¬ı˛±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ øÚô¶∏±¬ı˛ Œ˜˘±˚˛ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ¬ı˛±˜ øÚø(Ó¬ˆ¬±À¬ı fl¬˜À¬ı¬ , ˘±ˆ¬¬ı±Ú ˝À¬ıÚ
ŒSêÓ¬±º øʤ¸øȬ Œ˚À˝Ó≈¬ ¤fl¬ ’Ó¬…ôL√ ¶§2 fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±, Ó¬±˝◊ fl¬¬ı˛ [¸—¢∂˝ fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛] ’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬À¬ı˛ fl¬±ÊȬ±› ’ÀÚfl¬ ¸˝Ê ˝À˚˛ ˚±À¬ıº
Œ¸˝◊ ¸”ÀS ·øÓ¬ ¬Û±À¬ı “Make in India” fl¬˜«¸”ø‰¬¬ , ŒÀ˙ ¬ı…¬ı¸±-¬ı±øÌÀÊ…¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛À¬ı˙ ’Ú±˚˛±¸ ˝À¬ıº øʤ¸øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±¬ı˛ ŒÃ˘ÀÓ¬
ŒÀ˙¬ı˛ ’ˆ¬…ôL√À¬ı˛¬ı˛ ¤¬ı— ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬, ά◊ˆ¬˚˛ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¬ı±Ê±À¬ı˛˝◊ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¬ÛÌ… √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛ ˜˚˛±ÀÚ È¬!¬¬ı˛ øÚÀÓ¬ ¸é¬˜ ˝À¬ıº fl¬±ÀÊ˝◊
¸±ø¬ı«fl¬ˆ¬±À¬ı ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¬ı˛5±øÚ¬ı˛ ¸≈À˚±·º ¤ˆ¬±À¬ı˝◊ ’±·±˜œ øÀÚ øʤ¸øȬ ¬Û±˙± ά◊˘ÀȬ øÀÓ¬ ‰¬À˘ÀÂ√¬ , ˚±¬ı˛ ŒÃ˘ÀÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ SêÀ˜ ø¬ıù´
’Ô«ÚœøÓ¬ÀÓ¬ Ó¬±»¬Û˚«¬Û”Ì« ˆ”¬ø˜fl¬± ¬Û±˘Ú fl¬¬ı˛À¬ı ¬ıÀ˘ ’±˙± fl¬¬ı˛±˝◊ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
¤˝◊ ΔÓ¬…±fl‘¬øÓ¬ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛ ¸≈‰¬±è ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬ ¬ıø˘á¬ Ó¬Ô…-√õ∂˚≈øMê ¬Ûø¬ı˛fl¬±Í¬±À˜± øˆ¬øM Êèø¬ı˛º ¤ ÊÚ…˝◊ ·Àάˇ ŒÓ¬±˘±
˝À˚˛ÀÂ√ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ŒÚȬ›˚˛±fl«¬ (Goods and Services Tax Network, GSTN)º ’±˙± fl¬¬ı˛± ˝À2 ¤˝◊ ¬ıø˘á¬ ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬¬ı˛
¸±˝±À˚… ˚≈·±ôL√fl¬±¬ı˛œ ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ˆ¬±À¬ı ¸Ù¬˘ ˝À¬ıº ¬ı˛+¬Û±˚˛Ì ¬ÛÀ¬ı«¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¤˝◊ ’Ó≈¬˘Úœ˚˛ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ ÊÚ…
¸≈¶ö±˚˛œ ¬ı‘øX¬ı˛ ø¬ı¬Û≈˘ √õ∂Ó¬…±˙± ʱø·À˚˛ Ó≈¬À˘ÀÂ√º ¤fl¬ ¤fl¬fl¬ ¸˜˜±ÀÚ¬ı˛ ʱӬœ˚˛ ¬ı±Ê±À¬ı˛¬ı˛ Ò±¬ı˛Ì±Àfl¬ ¬ı±ô¶∏¬ı±ø˚˛Ó¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¸±˝±˚… fl¬À¬ı˛
øʤ¸øȬ ëë¤fl¬ ʱøÓ¬, ¤fl¬ fl¬¬ı˛, ¤fl¬ ¬ı±Ê±¬ı˛íí-¤¬ı˛ ¶§õüÀfl¬ øÀÚ¬ı˛ ’±À˘± Œ‡±À¬ıº
4 ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017

ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛  . ¤fl¬ ‘©Ü±ôL√
¸±¬ı˛± ¬Û‘øÔ¬ıœ¬ı˛ 160-øȬ ŒÀ˙
˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊ øÊ ¤¸ øȬ
√õ∂¬ıøÓ«¬Ó¬ ˝À˚˛ÀÂ√º √õ∂Ô˜
√õ∂¬ıÓ«¬Ú fl¬À¬ı˛ Ùˬ±k, 1954
¸±À˘º øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ fl¬À¬ı˛
ø¬ıøˆ¬iß Œ˙ Œ˚ ’ʶ⁄
¸≈ø¬ıÒ± Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√ Ó¬±¬ı˛
¬Ûø¬ı˛À√õ∂øé¬ÀÓ¬ ¤ ŒÀ˙¬ı˛
¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ’…±ÀÊ`¬±˚˛ øÊ
¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛øȬ
Œ¬ı˙ øfl¬Â√≈ øÚ ÒÀ¬ı˛˝◊ øÂ√˘º
¤¬ı— øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛
ά◊À…±·øȬ¬ı˛ ¸Àe ÊøάˇÓ¬
’±ÀÂ√ ¬ıU ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ŒÚÓ¬±,
’Ô«ÚœøÓ¬ø¬ı, ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛
’øÙ¬¸±¬ı˛À¬ı˛ √õ∂À‰¬©Ü±º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬
øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ¬«ÀÚ¬ı˛
ά◊À…±·øȬ √õ∂Ô˜ qè ˝˚˛
√õ∂±MêÚ √õ∂Ò±Ú˜Laœ
’Ȭ˘ø¬ı˝±¬ı˛œ ¬ı±ÊÀ¬Û˚˛œ¬ı˛
’±˜À˘º
[Œ˘‡fl¬ ’øÓ¬ø¬ı˛Mê ¸ø‰¬¬ı, øÊ ¤¸ øȬ fl¬±Î¬◊øk˘º ˝◊√-Œ˜˘  . arun59goyal@gmail.com, arun.goyal@nic.in]
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
2
017 ¸±À˘¬ı˛ ¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊,
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¸—¸À¬ı˛ Œ¸KÈò¬±˘
˝À˘, ˜Ò…¬ı˛ ± ÀÓ¬¬ı˛ ¤fl¬
’Ú≈ᬱÀÚ, ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ √õ∂̬ı
˜≈À‡±¬Û±Ò…±À˚˛¬ı˛ ά◊¬Ûø¶öøÓ¬ÀÓ¬, √õ∂Ò±Ú˜Laœ ÚÀ¬ı˛f
Œ˜±œ ά◊À¬Z±ÒÚ fl¬¬ı˛À˘Ú øÊ ¤¸ øȬ [&ά¸ƒ
’…±`¬ ¸±øˆ«¬À¸¸ Ȭ…±']-¤¬ı˛º ¬ı˘±¬ı±U˘… ¤øȬ
¤fl¬øȬ ‹øÓ¬˝±ø¸fl¬ ˜≈˝”Ó«¬, ¤fl¬øȬ ‘©Ü±ôL√˜”˘fl¬
¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú› ¬ıÀȬ, fl¬±¬ı˛Ì ¤¬ı˛ ˜±Ò…À˜˝◊ qè
˝˘ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ë¤fl¬ Œ˙, ¤fl¬ fl¬¬ı˛, ¤fl¬
¬ı±Ê±¬ı˛í-¤¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙… ˚±S±º øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ’¬ıø˙©Ü ø¬ıÀù´¬ı˛ ˚± ’øˆ¬:Ó¬± Ó¬±
˝˘ ¤˝◊ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸Àe ÊøάˇÓ¬ √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬¬ı˛˝◊
ø¬ıøˆ¬iß ¸≈ø¬ıÒ±˘±ˆ¬º ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ øÊ ¤¸ øȬ
¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛± ˘±ˆ¬¬ı±Ú ˝À¬ı ˝±Ê±¬ı˛
¬ı˛fl¬˜ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ’¬Û¸±¬ı˛À̬ı˛ èÚ ±˜ô¶∏¬ı˛
fl¬˜±˚˛º ø˙ä › ¬ı±øÌÊ… ˘±ˆ¬¬ı±Ú ˝À¬ı ¸±¬ı˛±
Œ˙ Ê≈Àάˇ ¤fl¬øȬ ˜±S ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈
˝›˚˛±˚˛, ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάȬ ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˘≈
˝›˚˛ ± ˚˛ , fl¬¬ı˛ ¸—Sê±ôL√ ’±ôL√ – ¬ı˛ ± Ê…
ø¬ıøÒøÚÀ¯∏Ò&ø˘ ά◊Àͬ ˚±›˚˛±˚˛º ’±ôL√–¬ı˛±Ê…
¬ÛÌ… ‰¬˘±‰¬À˘ ø¬ıøÒøÚÀ¯∏Ò Î¬◊Àͬ ˚±¬ı±¬ı˛ fl¬±¬ı˛ÀÌ
¬ÛÌ… ¬Ûø¬ı˛¬ı˝À̬ı˛ ¸˜˚˛ › ‡¬ı˛‰¬ fl¬À˜ ˚±À¬ıº
¬Û≈À¬ı˛± ¬ı…¬ı¶ö±øȬ ’Ú˘±˝◊ÀÚ ¬Ûø¬ı˛‰¬±ø˘Ó¬ ˝¬ı±¬ı˛
Ù¬À˘ fl¬¬ı˛ ’øÙ¬¸&ø˘ÀÓ¬ ŒÂ√±È¬±Â√ø≈ Ȭ fl¬˜ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
˝À¬ıº ά◊»¬Û±fl¬¬ı˛± ˘±ˆ¬¬ı±Ú ˝À¬ıÚ Œfl¬±ÀOÀfl¬
fl“¬±‰¬±˜±˘ Œfl¬Ú± ˝À¬ı, Œfl¬±Ô±˚˛ ά◊»¬Û±Ú fl¬¬ı˛±
˝À¬ı, ˜±˘ Œfl¬±Ô±˚˛ &±˜Ê±Ó¬ fl¬¬ı˛± ˝À¬ı,
¤¸¬ı ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ø¬ıÀ˙¯∏ ˜±Ô± ‚±˜±ÀÓ¬ Ú±
˝›˚˛±˚˛º Œfl¬fœ˚˛ › ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘
˘±ˆ¬¬ı±Ú ˝À¬ı fl¬¬ı˛ ¸—¢∂À˝¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬ fl¬˜± ¤¬ı—
¸—·‘˝œÓ¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ¬ı±Î¬ˇ±˚˛º ¬ı˛5±øÚÀ˚±·…
^¬ı…&ø˘ ø¬ıù´ ¬ı±Ê±À¬ı˛ øÚÀÊÀ¬ı˛ ’±¬ı˛›
√õ∂2Â øÚ¬ıg
’èÌ Œ·±À˚˛˘
√õ∂øÓ¬À˚±·œ fl¬À¬ı˛ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı Ó¬±À¬ı˛ ‚±Àάˇ
Œfl¬±Ú› fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± Ú± ‰¬±¬Û±˚˛º 댘fl¬ ˝◊Ú
˝◊ø`¬˚˛±í fl¬˜«¸”ø‰¬øȬ ’±¬ı˛› Œ¬ıø˙ ·øÓ¬ ¬Û±À¬ı,
fl¬±¬ı˛Ì ’±˜±øÚ ¸ô¶∏± ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ı, ¬ı…¬ı¸±
fl¬¬ı˛± ¸˝Ê ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ıº ¸¬ı ø˜ø˘À˚˛ ’±·±˜œ
øÀÚ ˜Ò… › œ‚«À˜˚˛±À ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ øÊøάø¬Û
¬ı‘øX¬ı˛ ˝±¬ı˛ ά◊À~‡À˚±·…ˆ¬±À¬ı ¬ı±Î¬ˇÀ¬ıº
¸—ø¬ıÒ±Ú ¸—À˙±ÒÀÚ¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ
øfl¬Â√≈ ≈˘«ˆ¬ ¬ı…øÓ¬Sê˜ Â√±Î¬ˇ±, Œ˚ ¸˜ô¶∏
ŒÀ˙ øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√ Œ¸¸¬ı
ŒÀ˙˝◊ ¤¬ı˛ ‰¬ø¬ı˛SøȬ ¤fl¬fl¬-øÚ˚˛øLaÓ¬, ’Ô«±»
˝˚˛ Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ’Ô¬ı± ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
¤˝◊ fl¬¬ı˛øȬ ’±À¬ı˛±¬Û fl¬¬ı˛À¬ıº øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
√õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ÊÚ… ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¸—ø¬ıÒ±Ú ¸—À˙±ÒÀÚ¬ı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚ ’±ÀÂ√º fl¬±¬ı˛Ì ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛
Œfl¬fœ˚˛ › ¬ı˛±Ê… Ó¬±ø˘fl¬± ’Ú≈¸±À¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§
¸—¢∂À˝¬ı˛ 鬘Ӭ±øȬ Œfl¬f › ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
˜ÀÒ… ˆ¬±· fl¬À¬ı˛ Œ›˚˛± ’±ÀÂ√º ¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛
Œ¸˝◊ øÚ˚˛˜ ’Ú≈˚±˚˛œ ¬ÛÌ… ά◊»¬Û±ÀÚ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛
[øfl¬Â√≈ ¬ı…øÓ¬Sê˜, Œ˚˜Ú, ˜, ø¬Û“˚±˛ Ê, Ú±Àfl«¬±øȬ'
˝◊Ó¬…±ø] q{® ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ±ø˚˛Q Œfl¬fœ˚˛
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ’±¬ı˛ ¬ÛÌ… ø¬ıSêÀ˚˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛
¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛º
’±ôL√–¬ı˛±Ê… ø¬ıSêÀ˚˛¬ı˛ Œé¬ÀS fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛
’øÒfl¬±¬ı˛ Œfl¬Àf¬ı˛ [Œ¸KÈò¬±˘ Œ¸˘¸ Ȭ…±'],
øfl¬c fl¬¬ı˛ ¸—¢∂˝ › ¸—·‘˝œÓ¬ fl¬¬ı˛ øÚÀÊÀ¬ı˛
fl¬±ÀÂ√˝◊ Œ¬ı˛À‡ Œ¬ı±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛º
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ±ø˚˛Q ’±¬ı±¬ı˛
¸•Û”Ì«ˆ¬±À¬ı˝◊ Œfl¬Àf¬ı˛º Œ˚À˝Ó≈¬ Œfl¬f ›
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ’±˘±± ’±˘±± ¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬ ±ø˚˛Q
’±ÀÂ√, Œ¸À˝Ó≈¬ ά◊ˆ¬À˚˛¬ı˛˝◊ ’±˘±± ’±˘±±
¬ı˛±Ê¶§ √õ∂À˚˛±ÊÚº ’Ó¬¤¬ı Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…
ά◊ˆ¬˚˛Àfl¬˝◊ ¤fl¬˝◊¸Àe øÊ ¤¸ øȬ ’±À¬ı˛±¬Û ›
5
¸—¢∂À˝¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ Œ¬ı±¬ı˛ ÊÚ… ¸—ø¬ıÒ±Ú
¸—À˙±ÒÚ √õ∂À˚˛±ÊÚ øÂ√˘º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ Œ˚ Δ¬ZÓ¬
øÊ ¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√ Ó¬± ¤˝◊
¬ı˛±ÊÀ¶§¬ı˛ √õ∂Àùü ¤˝◊ ¸—ø¬ıÒ±Ú¸•úÓ¬ ˚≈Mê¬ı˛±©Üœò ˚˛
fl¬±Í¬±À˜±øȬ ¬ıʱ˚˛ ¬ı˛±‡ÀÓ¬˝◊º
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛
ά◊À…±À·¬ı˛ ˝◊øÓ¬fl¬Ô±
¸±¬ı˛± ¬Û‘øÔ¬ıœ¬ı˛ 160-øȬ ŒÀ˙ ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊
øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıøÓ«¬Ó¬ ˝À˚˛ÀÂ√º √õ∂Ô˜ √õ∂¬ıÓ«¬Ú
fl¬À¬ı˛ Ùˬ±k, 1954 ¸±À˘º øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈
fl¬À¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß Œ˙ Œ˚ ’ʶ⁄ ¸≈ø¬ıÒ± Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√
Ó¬±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛À√õ∂øé¬ÀÓ¬ ¤ ŒÀ˙¬ı˛ ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬
’…±ÀÊ`¬±˚˛ øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛øȬ
Œ¬ı˙ øfl¬Â√≈ øÚ ÒÀ¬ı˛˝◊ øÂ√˘º ¤¬ı— øÊ ¤¸ øȬ
√õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ά◊À…±·øȬ¬ı˛ ¸Àe ÊøάˇÓ¬ ’±ÀÂ√ ¬ıU
¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ŒÚÓ¬±, ’Ô«ÚœøÓ¬ø¬ı, ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛
’øÙ¬¸±¬ı˛À¬ı˛ √õ∂À‰¬©Ü±º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ øÊ ¤¸ øȬ
√õ∂¬ıÓ¬«ÀÚ¬ı˛ ά◊À…±·øȬ √õ∂Ô˜ qè ˝˚˛ √õ∂±MêÚ
√õ∂Ò±Ú˜Laœ ’Ȭ˘ø¬ı˝±¬ı˛œ ¬ı±ÊÀ¬Û˚˛œ¬ı˛ ’±˜À˘º
Œ¸˝◊ ¸˜˚˛ ¤fl¬øȬ ˜Àά˘ ’±˝◊Ú ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛
¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ¬Ûø(˜¬ıÀe¬ı˛ Ó¬»fl¬±˘œÚ ’Ô«˜Laœ
’¸œ˜ ±˙&À5¬ı˛ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ÀQ ¤fl¬øȬ
fl¬ø˜øȬ› ·øͬӬ ˝À˚˛øÂ√˘º 2003 ¸±À˘ fl¬¬ı˛
¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙… ø¬ıÊ˚˛ Œfl¬˘fl¬À¬ı˛¬ı˛ ŒÚÓ‘¬ÀQ
’±À¬ı˛fl¬øȬ Ȭ±¶® ŒÙ¬±¸« ·Í¬Ú fl¬À¬ı˛ ¬ı±ÊÀ¬Û˚˛œ
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º 2006 ¸±À˘¬ı˛ ¬ı±ÀÊÀȬ Ó¬»fl¬±˘œÚ
’Ô«˜Laœ √õ∂ô¶∏±¬ı ŒÚ, 2010 ¸±À˘¬ı˛ ¬Û˚˛˘±
¤ø√õ∂˘ ŒÔÀfl¬ ‰¬±˘≈ Œ˝±fl¬ øÊ ¤¸ øȬº ¬ı˛±Ê…
ô¶∏À¬ı˛¬ı˛ ˆ¬…±È¬-¤¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± øÚÒ«±¬ı˛À̬ı˛ ÊÚ…
Œ˚ 뤘¬Û±›˚˛±Î«¬ fl¬ø˜øȬ ’Ù¬ ŒàȬ øÙ¬Ú±k
ø˜øÚ౬ı˛¸í ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛øÂ√˘ Ó¬±Àfl¬˝◊
’Ú≈À¬ı˛±Ò fl¬¬ı˛± ˝˚˛ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¤fl¬øȬ
fl¬±Í¬±À˜± ¤¬ı— ¬ÛÔø˙± ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ øÀÓ¬º øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß øfl¬ ‡øÓ¬À˚˛ Œ‡ÀÓ¬ ¤¬ı—
ø¬ıøˆ¬iß ø¬ı¯∏˚˛, ø¬ıÀ˙¯∏Ó¬ Â√±Î¬ˇ ¤¬ı— ÿÒ√ı«¸œ˜±
øÚÒ«±¬ı˛Ì, ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±¬Û,
’±ôL√–¬ı˛±Ê… Œ˘ÚÀÀÚ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛
˜ÀÓ¬± ø¬ı¯∏˚˛&ø˘ Œ‡ÀÓ¬ ¬ı˛±Ê… › Œfl¬f
ô¶∏À¬ı˛¬ı˛ ’øÙ¬¸±¬ı˛À¬ı˛ øÚÀ˚˛ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝˚˛
ÊÀ˚˛KȬ ›˚˛±øfl«¬— ¢∂n∏¬Ûº ø¬ıô¶∏±ø¬ı˛Ó¬ ’±˘±¬Û-
’±À˘±‰¬Ú±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¤˜¬Û±›˚˛±Î«¬ fl¬ø˜øȬ 2009
¸±À˘¬ı˛ ÚÀˆ¬•§À¬ı˛ √õ∂fl¬±˙ fl¬À¬ı˛ Ù¬±à« øά¸fl¬±˙Ú
Œ¬Û¬Û±¬ı˛º ¤˝◊ øά¸fl¬±˙Ú Œ¬Û¬Û±¬ı˛ √õ∂ô¶∏±ø¬ıÓ¬
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ Δ¬ıø˙©Ü…&ø˘ fl¬œ ˝À¬ı Ó¬±
ά◊À~‡ fl¬À¬ı˛ ¤¬ı— ¬ıÓ«¬˜±Ú øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
øˆ¬Ó¬øȬ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ Œ˚˛º
øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ¬«ÀÚ¬ı˛ ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚ
¸—ø¬ıÒ±Ú ¸—À˙±ÒÀÚ¬ı˛, ’±¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ÊÚ…
√õ∂À˚˛±ÊÚ ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ‹fl¬˜ÀÓ¬…¬ı˛º øfl¬c
6 ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
œ‚«øÚ Œ¸È¬±˝◊ ˝À˚˛ ά◊ͬøÂ√˘ Ú±º øÊ ¤¸ øȬ
√õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ά◊À…±·øȬ √õ∂¬ı˘Ó¬˜ ˝À˚˛ ›Àͬ
¬ıÓ«¬˜±Ú ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ 鬘Ӭ±˚˛ ’±¸±¬ı˛ ¬Û¬ı˛º 2014
¸±À˘¬ı˛ 19 øάÀ¸•§¬ı˛ ¸—ø¬ıÒ±Ú [122Ó¬˜
¸—À˙±ÒÚœ] ø¬ı˘, 2014 Œ˘±fl¬¸ˆ¬±˚˛ Œ¬Û˙
fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ¤¬ı— Œ˘±fl¬¸ˆ¬± Ó¬± ¬Û±¸ fl¬À¬ı˛ Œ˚˛
2015 ¸±À˘¬ı˛ Œ˜ ˜±À¸º ’Ó¬–¬Û¬ı˛ ø¬ı˘øȬ
¬ı˛±Ê…¸ˆ¬±˚˛ Œ·À˘ ¬ı˛±Ê…¸ˆ¬± Œ¸øȬÀfl¬ 2015
¸±À˘¬ı˛ 14 Œ˜ Œ˘±fl¬¸ˆ¬± › ¬ı˛±Ê…¸ˆ¬±¬ı˛
ÊÀ˚˛KȬ ø¸À˘" fl¬ø˜øȬ¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¬Û±øͬÀ˚˛ Œ˚˛º
fl¬ø˜øȬ Ó¬±¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ʘ± Œ˚˛ ›˝◊ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛˝◊
22 Ê≈˘±˝◊º Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛˝◊ ¬Û≈À¬ı˛± √õ∂øSê˚˛±øȬ
√õ∂fl‘¬Ó¬¬ÛÀé¬ ·øÓ¬ ˘±ˆ¬ fl¬À¬ı˛º ‹fl¬˜ÀÓ¬…¬ı˛
øˆ¬øMÀÓ¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ ¸—ø¬ıÒ±Ú ¸—À˙±ÒÚœ ø¬ı˘øȬ
¸—¸À ¬Û±¸ fl¬¬ı˛±ÀÚ±¬ı˛ ά◊À…±· qè ˝˚˛
2016 ¸±À˘¬ı˛ ¬Û˚˛˘± ’±·à ŒÔÀfl¬º
¬ı˛±Ê…¸ˆ¬± ø¬ı˘øȬ ¬Û±¸ fl¬À¬ı˛ 3 ’±·à ’±¬ı˛
Œ˘±fl¬¸ˆ¬± ’Ú≈À˜±Ú Œ˚˛ 8 ’±·àº
’Ó¬–¬Û¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¸—‡…fl¬ ¬ı˛±Ê… ’±˝◊Ú¸ˆ¬±
ø¬ı˘øȬ ¢∂˝Ì fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¤¬ı— ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬¬ı˛
’Ú≈À˜±ÀÚ¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Œ¸ÀõI◊•§¬ı˛ 8, 2016
Ó¬±ø¬ı˛À‡ ¸—ø¬ıÒ±Ú [101Ó¬˜ ¸—À˙±ÒÚœ]
’±˝◊Ú, 2016-¤¬ı˛ ø¬ı:ø5 ʱø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝˚˛º
¸—ø¬ıÒ±Ú [101Ó¬˜
¸—À˙±ÒÚœ] ’±˝◊Ú, 2016
¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛ ¤˝◊ ¸—À˙±ÒÚ Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…
ά◊ˆ¬˚˛Àfl¬˝◊ øÊ ¤¸ øȬ Ò±˚« › ¸—¢∂˝ fl¬¬ı˛±¬ı˛
’øÒfl¬±¬ı˛ øÀ˚˛ÀÂ√º ¸—:±Ú≈˚±˚˛œ øÊ ¤¸ øȬ
˝À2 ¤˜Ú ¤fl¬øȬ fl¬¬ı˛ ˚± ¬ÛÌ… ¬ı± ^¬ı… ¬ı±
≈íøȬ¬ı˛ [¬ı…øÓ¬Sê˜ ˜À¬ı˛ ŒÊ±·±Ú] ŒÊ±·±ÀÚ¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛˝◊ Ò±˚« ˝À2º ’Ó¬¤¬ı ˜À¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Œ˚
øÊ ¤¸ øȬ ¬ı¸ÀÂ√ Ú± Ó¬± ¤˝◊ ÚÓ≈¬Ú ¸—À˙±øÒÓ¬
’±˝◊ Ú ’Ú≈ ˚ ±˚˛ œ ˝◊ º ’Ú…øÀfl¬ ¬Û“ ± ‰¬øȬ
Œ¬ÛÀ¬∏C±¬ÛÌ…ñ’À˙±øÒÓ¬ Œ¬ÛÀ¬∏C±ø˘˚˛±˜, Œ˜±È¬¬ı˛
ø¶Ûø¬ı˛È¬ [Œ¬ÛÀ¬∏C±˘], ˝±˝◊-ø¶Ûά øάÀÊ˘,
√õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬ ·…±¸ ¤¬ı— ø¬ı˜±ÀÚ¬ı˛ ;±˘±øÚ,
¤˝◊&ø˘Àfl¬ ¸±˜ø˚˛fl¬ˆ¬±À¬ı øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
’±›Ó¬±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ ¬ı˛±‡± ˝À˚˛ÀÂ√º øÊ ¤¸ øȬ
fl¬±Î¬◊øk˘˝◊ øͬfl¬ fl¬¬ı˛À¬ı fl¬À¬ı ¤&ø˘Àfl¬ øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ’ôL√ˆ≈¬«Mê fl¬¬ı˛± ˝À¬ıº ¬ÛÌ… ›
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¬Ûø¬ı˛¬ı˝À̬ı˛ Œé¬ÀS
¤fl¬øȬ ¸—˝Ó¬ øÊ ¤¸ øȬ Ò±˚« fl¬¬ı˛± ˝À¬ı,
Œ˚øȬ ¸—¢∂˝ fl¬¬ı˛À¬ı Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º øÊ
¤¸ øȬ Œ˚ √õ∂fl‘¬Ó¬ ’ÀÔ« ¤fl¬øȬ ·ôL√¬ı…øˆ¬øMfl¬
Œˆ¬±· q{®, Ó¬± ¤˝◊ ¬ı…¬ı¶ö± ¸≈øÚø(Ó¬ fl¬¬ı˛À¬ı
¤¬ı— ¬ÛÌ… ˚‡Ú ¤fl¬ ¬ı˛±Ê… ŒÔÀfl¬ ’Ú…
¬ı˛±ÀÊ… ‰¬˘±‰¬˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ Ó¬‡Ú› ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±'
ŒSêøάÀȬ¬ı˛ √õ∂¬ı±˝Àfl¬ ¶§2Âμ fl¬À¬ı˛ ¬ı˛±‡À¬ıº
øÊ ¤¸ øȬ fl¬±Î¬◊øk˘
¬ıÓ«¬˜±Ú ¸—ø¬ıÒ±Ú ¸—À˙±ÒÀÚ¬ı˛ ¤fl¬øȬ
ά◊À~‡À˚±·… Δ¬ıø˙©Ü… øÊ ¤¸ øȬ fl¬±Î¬◊øk˘
·Í¬Úº fl¬±Î¬◊øk˘ ·Í¬Ú fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√ Œfl¬fœ˚˛
’Ô«˜Laœ [Œ‰¬˚˛±¬ı˛˜…±Ú], Œfl¬fœ˚˛ ¬ı˛±Ê¶§
√ õ ∂øÓ¬˜La œ , 29-øȬ ¬ı˛ ± ÀÊ…¬ı˛ › ≈ í øȬ
Œfl¬f˙±ø¸Ó¬ ’=À˘¬ı˛ ˝˚˛ ’Ô«˜Laœ ’Ô¬ı±
¬ı˛±Ê¶§˜LaœÀfl¬ øÚÀ˚˛º ¤˝◊ fl¬±Î¬◊økÀ˘¬ı˛ fl¬±Ê
Œfl¬f › ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¤¬ı— ¬Û±˙±¬Û±ø˙ ø¬ıøˆ¬iß
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ˜ÀÒ…› øÊ ¤¸ øȬ ’±˝◊Ú ¸—Sê±ôL√
ø¬ı¯∏˚& ˛ ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ¤fl¬øȬ ¸—·øÓ¬ ’±Ú±º ˚±ÀÓ¬
fl¬À¬ı˛ ¸±¬ı˛± Œ˙ Ê≈Àάˇ ø¬ıøˆ¬iß ¬ÛÌ… ›
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ¤fl¬øȬ ¸≈¸—˝Ó¬ ¬ı±Ê±¬ı˛ ·Àάˇ ŒÓ¬±˘±
˚±˚˛º Œ˚ ¸˜ô¶∏ ø¬ı¯∏À˚˛ Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…¸˜”˝Àfl¬
¬Û¬ı˛±˜˙« Œ¬ı±¬ı˛ ±ø˚˛Q fl¬±Î¬◊øk˘Àfl¬ Œ›˚˛±
˝À˚˛ÀÂ√ Œ¸&ø˘ ˝˘  .
1. Œfl¬f, ¬ı˛±Ê… ¤¬ı— ¶ö±Úœ˚˛ ¶§±˚˛M˙±ø¸Ó¬
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘ Œ˚ ¸˜ô¶∏ fl¬¬ı˛, Œ¸¸ › ¸±¬ı˛‰¬±Ê«
Ò±˚« fl¬¬ı˛Ó¬ Ó¬±¬ı˛ Œfl¬±Ú&ø˘ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
¸Àe ø˜À˙ ˚±À¬ı¬ ,
2. Œfl¬±Ú Œfl¬±Ú ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± øÊ ¤¸
øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ’±¸À¬ı, Œfl¬±Ú&ø˘ ¬ı± ˚±À¬ı¬ ,
3. Œfl¬±Ú Ó¬±ø¬ı˛‡ ŒÔÀfl¬ ’À˙±øÒÓ¬
Œ¬ÛÀ¬∏C±ø˘˚˛±˜, ˝±˝◊-ø¶Ûά øάÀÊ˘, Œ˜±È¬¬ı˛
ø¶Ûø¬ı˛È¬ [¸±Ò±¬ı˛Ìˆ¬±À¬ı Œ˚øȬ Œ¬ÛÀ¬∏C±˘ Ú±À˜
¬Ûø¬ı˛ø‰¬Ó¬], √õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬ ·…±¸ › ø¬ı˜±ÀÚ¬ı˛
;±˘±øÚÀÓ¬ øÊ ¤¸ øȬ ˘±& ˝À¬ı¬ ,
4. ˜Àά˘ øÊ ¤¸ øȬ ’±˝◊Ú, Œ˘øˆ¬
Ò±À˚«¬ı˛ øÚ˚˛˜ÚœøÓ¬, ¸—˝Ó¬ øÊ ¤¸ øȬ Œfl¬f
› ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ˜ÀÒ… fl¬œ ’Ú≈¬Û±ÀÓ¬ ˆ¬±·±ˆ¬±ø· ˝À¬ı
¤¬ı— ŒÊ±·±ÀÚ¬ı˛ ¶ö±Ú fl¬œˆ¬±À¬ı øÚÒ«±ø¬ı˛Ó¬ ˝À¬ı¬ ,
5. Œfl¬±Ú› ¬ı…¬ı¸±¬ı˛ Ȭ±Ú«›ˆ¬±¬ı˛ fl¬Ó¬ Ȭ±fl¬±
¬Û˚«ôL√ ˝À˘ øÊ ¤¸ øȬ ŒÔÀfl¬ Â√±Î¬ˇ ¬Û±›˚˛±
˚±À¬ı¬ ,
6. øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß fl¬¬ı˛ ˝±¬ı˛, Œfl¬±Ú
Ò±À¬Û Ó¬± √õ∂˚≈Mê ˝À¬ı¬ ,
7. Œfl¬±Ú› √õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬ ≈À˚«±· ¬ı± ø¬ı¬Û˚«À˚˛¬ı˛
¸˜˚˛ ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ ¬ı˛±Ê¶§ ¸—¢∂À˝¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÀÚ
Œfl¬±Ú fl¬¬ı˛ fl¬Ó¬øÀÚ¬ı˛ ÊÚ… ø¬ıÀ˙¯∏ fl¬¬ı˛ ø˝¸±À¬ı
˘±& fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı¬ ,
8. ŒÀ˙¬ı˛ ά◊M¬ı˛-¬Û”À¬ı«¬ı˛ ¬ı˛±Ê…¸˜”˝, Ê•ú≈
› fl¬±ù¨œ¬ı˛, ø˝˜±‰¬˘√õ∂À˙, ά◊M¬ı˛±‡ÀG¬ı˛ ÊÚ…
ø¬ıÀ˙¯∏ fl¬¬ı˛ ˝±¬ı˛ Ò±˚«¬ ,
9. ’Ú… Œfl¬±Ú› ø¬ı¯∏˚˛, ˚± øÊ ¤¸ øȬ-
¬ı˛ ¸Àe ¸•Ûfl«¬˚≈Mêº
¸—À˙±øÒÓ¬ ¸—ø¬ıÒ±Ú ’Ú≈¸±À¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ
fl¬±Î¬◊økÀ˘ Œfl¬±Ú› ø¸X±ôL√ ¢∂˝Ì fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À˘
ά◊¬Ûø¶öÓ¬ ¸¸…À¬ı˛ ’ôL√Ó¬ øÓ¬Ú-‰¬Ó≈¬Ô«±—À˙¬ı˛
¸˜Ô«Ú √õ∂À˚˛±ÊÚº Ó¬À¬ı ¸¸…-Œˆ¬±ÀȬ¬ı˛ Œé¬ÀS
’±¬ı±¬ı˛ ¤fl¬È¬± &èÀQ¬ı˛ ¬ı…±¬Û±¬ı˛ ’±ÀÂ√º Œ˜±È¬
˚Ó¬ ¸—‡…fl¬ Œˆ¬±È¬ ¬ÛάˇÀ¬ı Œfl¬Àf¬ı˛ Œˆ¬±ÀȬ¬ı˛
&èQ Ó¬±¬ı˛ ¤fl¬-Ó‘¬Ó¬œ˚˛±—˙ ¤¬ı— ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛
¸ø•úø˘Ó¬ˆ¬±À¬ı ≈˝◊-Ó‘¬Ó¬œ˚˛±—˙º ’±¬ı˛ Œfl¬±Ú›
ø˜øȬ— qè fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À˘ Œ˜±È¬ ¸À¸…¬ı˛
’ÀÒ«fl¬Àfl¬ ά◊¬Ûø¶öÓ¬ Ô±fl¬ÀÓ¬˝◊ ˝À¬ıº Œˆ¬±ÀȬ¬ı˛
&èQÀfl¬ ¤˜Úˆ¬±À¬ı øÚÒ«±¬ı˛Ì fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√
˚±Ó¬ Œfl¬f ¬ı± ¬ı˛±Ê…, Œfl¬Î¬◊˝◊ ¤fl¬fl¬ˆ¬±À¬ı
Œfl¬±Ú› ø¸X±ôL√ øÚÀÓ¬ Ú± ¬Û±À¬ı˛º Œ˚À˝Ó≈¬
Œfl¬Àf¬ı˛ Œˆ¬±ÀȬ¬ı˛ &èQ ˜±S 33 ˙Ó¬±—˙
Œ¸À˝Ó≈¬ ’øÒfl¬±—˙ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¸˜Ô«Ú Ó¬±¬ı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚº ’¬ı˙… ¤‡Ú› ¬Û˚«ôL√ fl¬±Î¬◊økÀ˘
Œ˚ ¸˜ô¶∏ ø¸X±ôL√ ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√, ¸¬ı˝◊
ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√ ‹fl¬˜ÀÓ¬…¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬º
Œˆ¬±È¬±ˆ≈¬øȬ¬ı˛ Œfl¬±Ú› √õ∂À˚˛±ÊÚ ¬ÛÀάˇøÚº
øÊ ¤¸ øȬ fl¬±Î¬◊økÀ˘¬ı˛ fl¬±˚«Ò±¬ı˛±
2017 ¸±À˘¬ı˛ ¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊À˚˛ øÊ ¤¸
øȬ-¬ı˛ ’±R√õ∂fl¬±À˙¬ı˛ ’±À· øÊ ¤¸ øȬ
fl¬±Î¬◊øk˘ Ó¬±¬ı˛ 18-øȬ ø˜øȬ—À˚˛ ø¬ıøˆ¬iß ø¬ı¯∏À˚˛
‹fl¬˜Ó¬… ¶ö±¬ÛÀÚ Î¬◊À~‡À˚±·… fl¬±Ê fl¬À¬ı˛ÀÂ√º
˜±S fl¬À˚˛fl¬øȬ ø˜øȬ—À˚˛˝◊ fl¬±Î¬◊øk˘ Œ¸KÈò¬±˘
øÊ ¤¸ øȬ, ŒàȬ øÊ ¤¸ øȬ, ˝◊ά◊øÚ˚˛Ú
ŒÈ¬ø¬ı˛È¬ø¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ, ˝◊øKȬÀ¢∂ÀȬά øÊ ¤¸ øȬ
ø¬ı¯∏À˚˛ ‡¸Î¬ˇ± ’±˝◊Ú √õ∂dÓ¬ fl¬À¬ı˛ ŒÙ¬˘ÀÓ¬
¸é¬˜ ˝À˚˛ÀÂ√º ¤Â√±Î¬ˇ± ¬ı˛±Ê…&ø˘Àfl¬ é¬øÓ¬¬Û”¬ı˛Ì
› ’Ú…±Ú… ’±¬ı˛› øfl¬Â√≈ ø¬ı¯∏À˚˛› ø¸X±ôL√
øÚÀ˚˛ÀÂ√º Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… 鬘Ӭ±
ˆ¬±·±ˆ¬±ø· ¤¬ı— fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ √õ∂˙±¸øÚfl¬
ø¬ıˆ¬±ÊÀÚ¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ≈¬ı˛+˝ ø¬ı¯∏À˚˛¬ı˛ ¸˜±Ò±ÀÚ¬ı˛
fl¬±ÊøȬ› fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ˝◊ÀÓ¬±¬Û”À¬ı« ø¬ıøˆ¬iß ¬ÛÀÌ…¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛±ÀÊ… ø¬ıøˆ¬iß ˝±À¬ı˛ ˆ¬…±È¬ ‰¬±˘≈
øÂ√˘º Œ¸&ø˘Àfl¬ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ¶°…±À¬ı
øͬfl¬Í¬±fl¬ˆ¬±À¬ı øÚÒ«±¬ı˛Ì fl¬¬ı˛±¬ı˛ fl¬±ÊøȬ›
˜¸‘̈¬±À¬ı ¸•Ûiß fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ¸… ΔÓ¬ø¬ı˛
¤˝◊ ¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬ √õ∂øӬᬱÚøȬ ¤˝◊ˆ¬±À¬ı
¸˝À˚±ø·Ó¬±˜”˘fl¬ ˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¤fl¬øȬ
ÚÓ≈¬Ú ˜Àά˘ ˝À˚˛ ά◊ÀͬÀÂ√, Œ˚‡±ÀÚ Œfl¬f ›
¬ı˛±Ê… ά◊ˆ¬À˚˛˝◊ ¤Àfl¬ ’¬Û¬ı˛Àfl¬ ’±Ô«ÚœøÓ¬fl¬
ø¬ı¯∏À˚˛ ¸˝±˚˛Ó¬± fl¬¬ı˛ÀÂ√º ¬ı˛±Ê¶§ ¤¬ı— fl¬¬ı˛
¸—Sê±ôL√ ø¬ı¯∏À˚˛ ‹fl¬˜Ó¬… ¶ö±¬ÛÀÚ fl¬±Î¬◊øk˘
’ø¬ıù´±¸… ˆ”¬ø˜fl¬± ¬Û±˘Ú fl¬À¬ı˛ÀÂ√ ¤¬ı— Œfl¬f
› ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¸˝À˚±ø·Ó¬±¬ı˛ √õ∂Àùü fl¬±Î¬◊økÀ˘¬ı˛
¤˝◊ ˆ”¬ø˜fl¬± ¤fl¬øȬ øÚ˙«Ú ˝À˚˛ ά◊ͬÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
¬ı˛±Ê…&ø˘Àfl¬ é¬øÓ¬¬Û”¬ı˛Ì
Œ˚À˝Ó≈¬ øÊ ¤¸ øȬ ¤fl¬øȬ ·ôL√¬ı…Ò˜œ« fl¬¬ı˛,
Œ¸À˝Ó≈¬ Œ˚ ¸˜ô¶∏ ¬ı˛±Ê… ˜”˘Ó¬ ά◊»¬Û±fl¬
¬ı˛±Ê…, Ó¬±À¬ı˛ ’±˙DZ øÂ√˘ ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈ ˝À˘
Ó¬±À¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ ¸—¢∂À˝ é¬øÓ¬ ˝À¬ıº ¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛
101Ó¬˜ ¸—À˙±ÒÚœ ’Ú≈˚±˚˛œ øÊ ¤¸ øȬ
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
√õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ÊÚ… Œ˚ ¸˜ô¶∏ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§
é¬øÓ¬ ˝À¬ı, Ó¬±¬ı˛± ’±·±˜œ ¬Û“±‰¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬Û˚«ôL√
é¬øÓ¬¬Û”¬ı˛Ì ¬Û±À¬ıº øÊ ¤¸ øȬ fl¬±Î¬◊økÀ˘¬ı˛
¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ ’Ú≈˚±˚˛œ, &ά¸ƒ ’…±`¬ ¸±øˆ«¬À¸¸
Ȭ…±' [fl¬˜À¬ÛÚÀ¸˙Ú È≈¬ ŒàȬ¸] ’…±"
2017 √õ∂¬ıøÓ«¬Ó¬ ˝À˚˛ÀÂ√º ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊ ’±˝◊Ú
’Ú≈˚±˚˛œ ¬ı˛±Ê¶§ é¬øÓ¬¬ı˛ ø˝À¸¬ı fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ…
√õ∂øÓ¬øȬ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ 2015-í16 ¸±À˘¬ı˛
’±±˚˛œfl‘¬Ó¬ ¬ı˛±Ê¶§Àfl¬ øˆ¬øM ø˝À¸À¬ı Ò¬ı˛±
˝À¬ı ¤¬ı— Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ ¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ« ¬ıÂ√¬ı˛&ø˘ÀÓ¬ Ó¬±
14 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛ ¬ı±Î¬ˇÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛Ó¬ ¬ıÀ˘ ÒÀ¬ı˛
øÚÀ˚˛ é¬øÓ¬¬ı˛ ø˝À¸¬ıøȬ fl¬¬ı˛± ˝À¬ıº ¤˝◊
é¬øÓ¬¬Û”¬ı˛À̬ı˛ Ȭ±fl¬±¬ı˛ ¬ıÀ챬ıô¶∏ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ…
’±˝◊ÀÚ ¤fl¬øȬ Œ¸¸ ’±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ ¸—¶ö±Ú ¬ı˛±‡±
˝À˚˛ÀÂ√º ø¬ı˘±¸^¬ı… ¤¬ı— é¬øÓ¬fl¬±¬ı˛fl¬ ^À¬ı…¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ ¤˝◊ Œ¸¸ ¬ı¸±ÀÚ± ˝À¬ıº
fl¬¬ı˛ ˝±¬ı˛ ¸—Sê±ôL√ ø¸X±ôL√ ¢∂˝Ì
fl¬¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛ ô¶∏¬ı˛ ø¬ıÚ…±À¸¬ı˛ √õ∂Àùü
fl¬±Î¬◊øk˘Àfl¬ øÓ¬ÚøȬ ˘À鬅¬ı˛ fl¬Ô± ˜±Ô±˚˛
¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À˚˛øÂ√˘º √õ∂Ô˜Ó¬, ø¬ı˛^ › ˝Ó¬ø¬ı˛^
Œ|ø̬ı˛ ¶§±Ô« Œ˚Ú ¸≈¬ı˛øé¬Ó¬ Ô±Àfl¬ ¤¬ı—
·ÌÀˆ¬±·… › √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ^¬ı…±ø¬ı˛ ±˜ Œ˚Ú
Ó¬±À¬ı˛ Ú±·±À˘¬ı˛ ˜ÀÒ… Ô±Àfl¬ Œ¸È¬± ¸≈øÚø(Ó¬
fl¬¬ı˛±º ø¬ZÓ¬œ˚˛Ó¬, Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…, fl¬±¬ı˛›˝◊ Œ˚Ú
¬ı˛±Ê¶§ ¸—Sê±ôL√ Œfl¬±Ú› é¬øÓ¬ Ú± ˝˚˛º
Ó‘¬Ó¬œ˚˛Ó¬, fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ¬ı˛ Œ‰¬À˚˛ ‡≈¬ı
Œ¬ıø˙ Œ˚Ú ¬ı±Î¬ˇ±-fl¬˜± Ú± fl¬À¬ı˛º ¤˝◊ ø¬ı¯∏˚& ˛ ø˘
˜±Ô±˚˛ Œ¬ı˛À‡ fl¬±Î¬◊øk˘ ‰¬±¬ı˛øȬ fl¬¬ı˛˝±¬ı˛ øͬfl¬
fl¬À¬ı˛º ¤&ø˘ ˝˘ 5 ˙Ó¬±—˙, 12 ˙Ó¬±—˙,
18 ˙Ó¬±—˙ › 28 ˙Ó¬±—˙º ¤Â√±Î¬ˇ± ¤fl¬øȬ
fl¬¬ı˛Â√±Àάˇ¬ı˛ ø¬ıˆ¬±·› ¬ı˛±‡± ˝˚˛º
é≈¬^ › ˜±Á¬±ø¬ı˛ ά◊À…±·Àfl¬ ˜Ó¬
é≈ ¬ ^ › ˜±Á¬±ø¬ı˛ ά◊ À …±·¸˜” À ˝¬ı˛
¸˜¸…±&ø˘ ¸˜±Ò±ÀÚ¬ı˛ ¤fl¬±øÒfl¬ ¸—¶ö±Ú ¬ı˛±‡±
˝À˚˛ÀÂ√ øÊ ¤¸ øȬ-ŒÓ¬º Œ˚˜Ú, Œ˚ ¸˜ô¶∏
¬ı…¬ı¸±¬ı˛ Œ˜±È¬ ¬ı…¬ı¸±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ¬ıÂ√À¬ı˛ 20
˘À鬬ı˛ [ø¬ıÀ˙¯∏ Œ|ø̈≈¬Mê ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ Œé¬ÀS
10 ˘é¬] fl¬˜ Ó¬±À¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ-ŒÓ¬ Ú±˜
ÚøÔˆ≈¬Mê Ú± fl¬¬ı˛À˘› ‰¬˘À¬ıº ¤˝◊¸¬ı é≈¬^
ά◊À…±·Àfl¬ øÊ ¤¸ øȬ øÀÓ¬ ˝À¬ı Ú±º ¤Â√±Î¬ˇ±
ÚøÔˆ≈¬Mê Œfl¬±Ú› ¬ı…øMê¬ı˛ ’±À·¬ı˛ ’±øÔ«fl¬
¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ¬ı…¬ı¸±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ˚ø 75 ˘é¬ Ú±
Â√±Î¬ˇ±˚˛ Ó¬±˝À˘ øÓ¬øÚ ‰¬±˝◊À˘Ú ΔS˜±ø¸fl¬
øˆ¬øMÀÓ¬ ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº ¤˝◊
√õ∂fl¬äøȬÀfl¬ ¬ı˘± ˝À2 fl¬À•Û±øÊ˙Ú ø¶®˜º
Œ˚ ¸˜ô¶∏ fl¬¬ı˛±Ó¬± ¬ÛÌ… ¬ı…¬ı¸±¬ı˛ [¬ı±øÌÊ… ›
ά◊»¬Û±Ú, ά◊ˆ¬˚˛˝◊] ¸Àe ˚≈Mê ¬ı± Œ¬ı˛Àô¶∏±¬ı˛“±
¬ı…¬ı¸± ‰¬±˘±À2ÂÚ, Ó¬±¬ı˛±˝◊ ¤˝◊ ø¶®À˜ ’ôL√ˆ¬≈ ø« Mê¬ı˛
’±À¬ıÚ Ê±Ú±ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº ¤˝◊ ø¶®À˜
ά◊»¬Û±fl¬¬ı˛± 1 ˙Ó¬±—˙, Œ¬ı˛Àô¶∏±¬ı˛“±&ø˘ 2.5
˙Ó¬±—˙ ¤¬ı— ¬ı…¬ı¸±˚˛œ¬ı˛± 0.5 ˝±À¬ı˛ Œfl¬fœ˚˛
¤¬ı— ¬ı˛±Ê…, ά◊ˆ¬˚˛ øÊ ¤¸ øȬ ’±˝◊Ú ’Ú≈˚±˚˛œ
fl¬¬ı˛ ŒÀ¬ıº ’¬ı˙… ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± √õ∂±Úfl¬±¬ı˛œ¬ı˛±
¤¬ı— ˚±¬ı˛± ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¬ı…¬ı¸± fl¬À¬ı˛ ¬ı± ˝◊-
fl¬˜±¸«&ø˘ÀÓ¬ ¬ÛÌ… ŒÊ±·±Ú Œ˚˛ Ó¬±¬ı˛± ¤˝◊
√õ∂fl¬Àä¬ı˛ ¸≈À˚±· ¬Û±À¬ı Ú±º
fl¬¬ı˛ Ù“¬±øfl¬ › ≈Úœ«øÓ¬Àfl¬ ¸±˜±˘ Œ›˚˛±
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ øÊ ¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ≈í Ó¬¬ı˛ÀÙ¬¬ı˛
¬ı˛ø¸ ¬Û¬ı˛œé¬± fl¬À¬ı˛ Œ‡±¬ı˛ ¬ıÀ챬ıô¶∏ ’±ÀÂ√º
Œ˚ ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± Œfl¬Ú± ˝À˚˛ÀÂ√, Ó¬±¬ı˛
ÊÚ… ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάȬ Ó¬‡Ú˝◊ ¬Û±›˚˛±
˚±À¬ı, ˚‡Ú ŒSêÓ¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛À˚±·… ŒÊ±·±Ú,
ŒÊ±·±Ú±Ó¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛À˚±·… ŒÊ±·±ÀÚ¬ı˛ ¸Àe
ø˜À˘ ˚±À¬ıº øÊ ¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±fl«¬ √õ∂øÓ¬
˜±À¸ 300 Œfl¬±øȬ ¬ı˛ø¸ ø˜ø˘À˚˛ Œ‡ÀÓ¬
¬Û±¬ı˛ÀÂ√º ¤øȬ ¤fl¬øȬ ¶§øÚ˚˛øLaÓ¬ ¬ı…¬ı¶ö±º ¤øȬ
qÒ≈ Œ˚ fl¬¬ı˛ ʱø˘˚˛±øÓ¬ › fl¬±¬ı˛ Ù“¬±øfl¬Àfl¬ ¬ıg
fl¬¬ı˛À¬ı Ó¬±˝◊-˝◊ Ú˚˛, Sê˜˙ ’±¬ı˛› Œ¬ıø˙
¬ı…¬ı¸±Àfl¬ √õ∂Ô±·Ó¬ ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ ’ôL√ˆ≈¬«Mê
fl¬¬ı˛À¬ıº ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ¤fl¬ÊÚ fl¬¬ı˛±Ó¬±
¤fl¬øȬ ˜±S Œ¬Û±È«¬±˘ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ fl¬¬ı˛ ʘ±
ŒÔÀfl¬ ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡˘ ¬Û˚«ôL√ ¸¬ı˝◊ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
¬Û±¬ı˛À¬ıº ¤Â√±Î¬ˇ± Œfl¬±Ú› Œé¬ÀS ˚ø Œfl¬±Ú›
fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛ fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ ¸Àe fl¬Ô± ¬ı˘±¬ı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ Ó¬±˝À˘ Œ¸ Œfl¬f ’Ô¬ı± ¬ı˛±Ê…,
Œ˚ Œfl¬±Ú› ¤fl¬ÊÚ fl¬¬ı˛-’±øÒfl¬±ø¬ı˛Àfl¬¬ı˛ ¸Àe˝◊
fl¬Ô± ¬ıÀ˘ øÚÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı, fl¬±¬ı˛Ì Œfl¬f ¤¬ı—
¬ı˛±Ê…, ≈í Ó¬¬ı˛ÀÙ¬¬ı˛ ’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬À¬ı˛˝◊ ¤Àfl¬
’¬ÛÀ¬ı˛¬ı˛ ø¬ı¯∏À˚˛ ¬ı…¬ı¶ö± ŒÚ¬ı±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛
Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ≈Úœ«øÓ¬Àfl¬ Œ¬ı˙ ˆ¬±À˘±ˆ¬±À¬ı˝◊
’±È¬fl¬±ÀÚ± ˚±À¬ı, fl¬±¬ı˛Ì fl¬¬ı˛ Ù“¬±øfl¬ Œ›˚˛±
Sê˜˙ ≈–¸±Ò… ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ı ¤¬ı— fl¬¬ı˛
’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬À¬ı˛ ¸Àe Ú”…ÚÓ¬˜ Œ˚±·±À˚±À·¬ı˛
¸≈À˚±· ˝À¬ıº
ά◊¬Û¸—˝±¬ı˛
2017 ¸±À˘¬ı˛ ¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊ ŒÔÀfl¬
√õ∂¬ıøÓ«¬Ó¬ øÊ ¤¸ øȬ ¤fl¬øȬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú˜”˘fl¬
¸—¶®±¬ı˛ ¤¬ı— ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ Œ˚ˆ¬±À¬ı ¤Ó¬øÚ ¬ı…¬ı¸±
‰¬À˘ ¤À¸ÀÂ√ Ó¬±¬ı˛ Œ‡±˘Ú˘À‰¬ ¬ıÀ˘ ŒÀ¬ıº
¤˝◊ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸Àe ¸—øù≠©Ü ¸¬ı±˝◊ ÚÓ≈¬Ú
¬ı…¬ı¶ö±Àfl¬ ¶§±·Ó¬ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√º ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±
√õ∂Ô±·Ó¬ ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ ¸•x¸±¬ı˛Ì ‚Ȭ±À¬ıº Ó¬À¬ı
¤˝◊ ’±˜”˘ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú øfl¬Â√≈ ˚La̱Àfl¬› ¸eœ
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬ı±Ò…º Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…, ά◊ˆ¬˚˛ ô¶∏À¬ı˛¬ı˛
fl¬¬ı˛ ’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬¬ı˛±˝◊ ¬ı…¬ı¶ö±øȬÀfl¬ ˜¸‘Ì fl¬À¬ı˛
Ó≈¬˘ÀÓ¬ fl¬Àͬ±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛|˜ fl¬À¬ı˛ ˚±À2ÂÚº ŒÂ√±ÀȬ±-
‡±ÀȬ± ˚La̱&ø˘ Ó¬±˝◊ œ‚«À˜˚˛±À ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
’Ô«ÚœøÓ¬Àfl¬ ¬ıU ¸≈Ù¬˘ ¤ÀÚ ŒÀ¬ıº
7

øÊ ¤¸ øȬ  . ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸ ¤fl¬ ˜±˝◊˘Ù¬˘fl¬
øʤ¸øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ fl‘¬øÓ¬Q
Œfl¬±Ú› ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ˘Àfl¬
¤fl¬fl¬ˆ¬±À¬ı Œ›˚˛± ˚±À¬ı Ú±º
¤¬ı˛ ¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛ √õ∂Àùü
√õ∂ÀÓ¬…Àfl¬¬ı˛˝◊ ¬Û‘Ôfl¬ ˜Ó¬±˜Ó¬
øÂ√˘º øʤ¸øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛
√õ∂±Ôø˜fl¬ ά◊À…±·øȬ ŒÚ¬ı±¬ı˛
ÊÚ… Ó¬»fl¬±˘œÚ √õ∂Ò±Ú˜Laœ
ά. ˜ÀÚ±À˜±˝Ú ø¸—˝Àfl¬
fl‘¬øÓ¬Q Œ›˚˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
Ó¬À¬ı Ó¬»fl¬±˘œÚ ¤¬ı— ¬ıÓ«¬˜±Ú,
≈˝◊ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ…˝◊
øʤ¸øȬ-¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß Ò±¬ı˛±
øÚÀ˚˛ ¸≈¶Û©Ü ˜Ó¬¬Û±Ô«fl¬…
øÂ√˘º
[Œ˘‡fl¬ ¸—¬ı± ¸—¶ö±˚˛ ø¬ÛøȬ’±˝◊-¤¬ı˛ √õ∂±MêÚ ¬ıø¬ı˛á¬ ¸•Û±fl¬ [’Ô«ÚœøÓ¬ ø¬ı¯∏˚˛fl¬]º ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ ˝±˜¬ı≈·«øˆ¬øMfl¬ ¬ÛøSfl¬± LOG-¤¬ı˛ ¸˝À˚±·œ ¸•Û±fl¬º ˝◊√-Œ˜˘  .
feedback@ashoktnex@gmail.com]
8 ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
2
017 ¸±˘º Ê≈Ú ˜±À¸¬ı˛ Œ˙¯∏
˜Ò…¬ı˛ ± Ó¬ ˚‡Ú Ê≈ ˘ ±˝◊ À fl¬
’±¬ı±˝Ú fl¬¬ı˛ÀÂ√, ˝◊øÓ¬˝±¸
Ó¬‡Ú˝◊ ¬ı˛ø‰¬Ó¬ ˝ø2¢º ˚ø›
1947 ’±¬ı˛ 2017-¤¬ı˛ ≈˝◊ ˜Ò…¬ı˛±Ó¬
¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ø¬ı˝3˘ ’±ÚÀμ¬ı˛ øfl¬ ŒÔÀfl¬ Ó≈¬˘Úœ˚˛
Ú˚˛ øͬfl¬˝◊, Ó¬À¬ı ¸—¸À¬ı˛ Œ¸KÈò¬±˘ ˝À˘¬ı˛
¸±Ê¸7¬¬¬±, ¤fl¬˝◊ ¸Àe ¬ı˛±©Ü¬ò ÛøÓ¬ › √õ∂Ò±Ú˜Laœ¬ı˛
ά◊¬Ûø¶öøÓ¬, Œ¸ ¬ı˛±ÀÓ¬¬ı˛ ¬Û≈À¬ı˛±ÀÚ± ¶ú‘øÓ¬ ˜ÀÚ
fl¬ø¬ı˛À˚˛ øø2¢º Œ¸ ¬ı˛±ÀÓ¬ øÂ√˘ ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬
¶§±ÒœÚÓ¬± √õ∂±ø5¬ı˛ ’±Úμ, ¤˝◊ ¬ı˛±ÀÓ¬
’±Ô«ÚœøÓ¬fl¬ ˜≈øMê¬ı˛ ’±Úμº ë¤fl¬ Œ˙, ¤fl¬
fl¬¬ı˛í, ¤˝◊ Œ¶°±·±ÚÀfl¬ ’Ú≈¸¬ı˛Ì fl¬À¬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
‰¬±˝◊ÀÂ√ ¸±¬ı˛± Œ˙ Ê≈Àάˇ ¤fl¬È¬±˝◊ ¬ı±Ê±¬ı˛ ·Àάˇ
Ó≈¬˘ÀÓ¬, Œ˚‡±ÀÚ øÊøÚ¸¬ÛS ¤fl¬ ʱ˚˛·± ŒÔÀfl¬
’Ú… ʱ˚˛·±˚˛ ’¬ı±ÀÒ ˚±Ó¬±˚˛±Ó¬ fl¬¬ı˛À¬ı,
ά◊»¬Û±fl¬ › ø¬ıøÚÀ˚˛±·fl¬±¬ı˛œÀ¬ı˛ Êœ¬ıÚ ¸˝Ê
fl¬À¬ı˛ Ó≈¬˘À¬ıº
˚ø› øÊ ¤¸ øȬ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±Àfl¬
ø¬ıù´˜±ÀÚ¬ı˛, ø¬ıÀ˙¯∏Ó¬ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ≈˝◊ √õ∂Ò±Ú
¬ı±øÌÊ…¸eœ ˝◊ά◊À¬ı˛±¬Û › ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛
¸˜˜±ÀÚ¬ı˛ fl¬À¬ı˛ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ‰¬±˝◊ÀÂ√, Ó¬¬ı≈› ¬ı˘ÀÓ¬˝◊
˝˚˛ ¤¬ı˛ ‰¬Ó≈¬ô¶∏«¬ı˛œ˚˛ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ¬Û±˙±¬Û±ø˙
¤fl¬È¬± é¬øÓ¬› fl¬¬ı˛ÀÂ√, øfl¬Â√≈ øfl¬Â√≈ øÊøÚ¸Àfl¬
¸ô¶∏± fl¬À¬ı˛ ŒÓ¬±˘±¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙ øfl¬Â√≈ øfl¬Â√≈
øÊøÚ¸Àfl¬ ˜˝±‚« fl¬À¬ı˛ Ó≈¬À˘º Œ˚ ¸˜ô¶∏
^¬ı…Àfl¬ Œ¬ıø˙¬ı˛ˆ¬±· ˜±Ú≈¯∏ Œˆ¬±· fl¬À¬ı˛ Œ¸&ø˘
Œ˚˜Ú ¸ô¶∏± ˝À2¬ , ŒÓ¬˜øÚ ø¬ı˘±¸ ^¬ı…&ø˘¬ı˛
±˜ ¬ı±Î¬ˇÀÂ√º ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö± ¬ı≈ÀÁ¬
ά◊ͬÀÓ¬ ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ ¤fl¬È≈¬ ¸˜˚˛ ˘±·À¬ıº
øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ fl‘¬øÓ¬Q Œfl¬±Ú›
¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ˘Àfl¬ ¤fl¬fl¬ˆ¬±À¬ı Œ›˚˛± ˚±À¬ı
Ú±º ¤¬ı˛ ¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛ √õ∂Àùü √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬¬ı˛˝◊ ¬Û‘Ôfl¬
√õ∂2Â øÚ¬ıg
øȬ. ¤Ú. ’À˙±fl¬
˜Ó¬±˜Ó¬ øÂ√˘º øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ √õ∂±Ôø˜fl¬
ά◊À…±·øȬ ŒÚ¬ı±¬ı˛ ÊÚ… Ó¬»fl¬±˘œÚ √õ∂Ò±Ú˜Laœ
ά. ˜ÀÚ±À˜±˝Ú ø¸—˝Àfl¬ fl‘¬øÓ¬Q Œ›˚˛± Œ˚ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛º Ó¬À¬ı Ó¬»fl¬±˘œÚ ¤¬ı— ¬ıÓ«¬˜±Ú, ≈˝◊
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ…˝◊ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß Ò±¬ı˛±
øÚÀ˚˛ ¸≈¶Û©Ü ˜Ó¬¬Û±Ô«fl¬… øÂ√˘º
¤¬ı±¬ı˛ ¤fl¬È≈¬ ø¬ÛÂ√Ú øÙ¬À¬ı˛ Ó¬±fl¬±ÀÚ± ˚±fl¬º
Œ‡± ˚±fl¬, fl¬œˆ¬±À¬ı √õ∂¬ıÓ«¬Ú ˝˘ øÊ ¤¸ øȬ-
¬ı˛º ¬ıÓ«¬˜±Ú Œ˚ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ Œfl¬Àf 鬘Ӭ±¸œÚ
Œ¸˝◊ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ‰¬Ó≈¬ô¶∏«¬ı˛œ˚˛
fl¬±Í¬±À˜±øȬ Œ˘±fl¬¸ˆ¬±˚˛ ¬Û±¸ fl¬À¬ı˛ ¬ı˛±Ê…¸ˆ¬±˚˛
¬Û±øͬÀ˚˛øÂ√˘ ’Ú≈À˜±ÀÚ¬ı˛ ÊÚ…º øfl¬c
¬ı˛ ± Ê…¸ˆ¬± Œ¸øȬ ¬Û≈ Ú ø¬ı« À ¬ı‰¬Ú±¬ı˛ ÊÚ…
Œ˘±fl¬¸ˆ¬±¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ŒÙ¬¬ı˛» ¬Û±Í¬±˚˛º ’Ô«˜Laœ
’èÌ ŒÊȬø˘ Ó¬‡Ú ʱڱÚ, Œfl¬Î¬◊ Œfl¬Î¬◊ Œ˚
’±˙DZ fl¬¬ı˛ÀÂ√Ú ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±
±˜¶£¬œøÓ¬¬ı˛ ˝±¬ı˛øȬÀfl¬ ¬ı±øάˇÀ˚˛ Ó≈¬˘À¬ı, Œ¸
’±˙DZ ’˜”˘fl¬º ’Ó¬–¬Û¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ
¸—Sê±ôL√ ø¬ı˘øȬ ¤fl¬±øÒfl¬ ¸—À˙±ÒÚ-¸˝
¬ı˛±Ê…¸ˆ¬± ¬Û±¸ fl¬¬ı˛À˘ Œ˘±fl¬¸ˆ¬± Œ¸øȬÀfl¬
‰”¬Î¬ˇ±ôL√ ’Ú≈À˜±Ú Œ˚˛ ˜±‰«¬ 29, 2017
Ó¬±ø¬ı˛À‡º Œ˜ ˜±À¸¬ı˛ ˜±Á¬±˜±øÁ¬ Ú±·± ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
¤˝◊ ¸—Sê±ôL√ øÚ˚˛˜ø¬ıøÒÀfl¬ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ fl¬À¬ı˛º øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛ ÊÚ… ¸—¸ Œ˚ ¸˜ô¶∏
ø¬ı˘Àfl¬ ’Ú≈À˜±Ú øÀ˚˛øÂ√˘ Œ¸&ø˘ ˝˘  .
[1] Œ¸KÈò¬±˘ øÊ ¤¸ øȬ ø¬ı˘, 2017, [2]
… ˝◊øKȬÀ¢∂ÀȬά øÊ ¤¸ øȬ ø¬ı˘, 2017,
[3] … øÊ ¤¸ øȬ [fl¬˜À¬ÛÚÀ¸˙Ú È≈¬
ŒàȬ¸] ø¬ı˘, 2017 ¤¬ı— [4] … ˝◊ά◊øÚ˚˛Ú
ŒÈ¬ø¬ı˛È¬ø¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ ø¬ı˘, 2017º
øÊ ¤¸ øȬ ˘±& ˝À¬ı, Œ˚ ¸˜ô¶∏ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬
fl¬¬ı˛ Œfl¬fœ˚˛ › ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘ ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ
’±À¬ı˛±¬Û fl¬À¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬ ø˝À¸À¬ıº ¸—ø¬ıÒ±Ú
[121Ó¬˜ ¸—À˙±ÒÚœ] ’±˝◊Ú, 2016
’Ú≈˚±˚˛œ ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±øȬ¬ı˛ ¬ı˛+¬Û±˚˛Ì
‚Ȭ±ÀÚ± ˝À¬ıº øÊ ¤¸ øȬ ¬Ûø¬ı˛‰¬±ø˘Ó¬ ˝˚˛ øÊ
¤¸ øȬ fl¬±Î¬◊øk˘ ¬Z±¬ı˛±, ˚±¬ı˛ Œ‰¬˚˛±¬ı˛˜…±Ú
¬Û±øÒfl¬±¬ı˛ ¬ıÀ˘ Œfl¬fœ˚˛ ’Ô«˜Laœ, ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊
fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ’±À¬ı˛±ø¬ÛÓ¬ fl¬¬ı˛˝±¬ı˛&ø˘ ˝À¬ı
0.25 ˙Ó¬±—˙, 5 ˙Ó¬±—˙, 12 ˙Ó¬±—˙,
18 ˙Ó¬±—˙ › 28 ˙Ó¬±—˙º ’±¬ı˛ ’±ÀÂ√
≈íøȬ ø¬ıÀ˙¯∏ fl¬¬ı˛˝±¬ı˛º ’˜¸‘Ì ±˜œ ¤¬ı—
˜±Á¬±ø¬ı˛ ±˜œ ¬Û±ÔÀ¬ı˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ 0.25 ˙Ó¬±—˙
¤¬ı— Œ¸±Ú±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ 3 ˙Ó¬±—˙º
˚ø ’±˜¬ı˛± ¤fl¬È≈¬ ˝◊øÓ¬˝±¸ ‡≈“ÀÊ Œø‡
Ó¬±˝À˘ Œ‡¬ı 1986 ¸±À˘ √õ∂Ò±Ú˜Laœ
ø¬ıù´Ú±Ô √õ∂Ó¬±¬Û ø¸— ˜Î¬ˆ¬…±È¬ [˜øά٬±À˚˛Î¬
ˆ¬…±˘≈ ’…±Àάά Ȭ…±'] ‰¬±˘≈ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Úº øÊ
¤¸ øȬ [&ά¸ƒ ’…±`¬ ¸±øˆ«¬À¸¸ Ȭ…±']
ø¬ıøˆ¬iß Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛Àfl¬ ’±R¸±» fl¬À¬ı˛
øÚÀ2º ¤&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ’±ÀÂ√ Œfl¬fœ˚˛
’ôL√–q{® ¬ı± Œ¸KÈò¬±˘ ¤'±˝◊Ê øάά◊øȬ,
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ¬ı± ¸±øˆ«¬À¸¸ Ȭ…±', ’øÓ¬ø¬ı˛Mê
¬ıø˝–q{® ¬ı± ’…±øά˙Ú±˘ fl¬±à¸˜ øάά◊øȬ,
’øÒfl¬¬ı˛ ¬ı± ¸±¬ı˛‰¬±ÀÊ«¸, ¬ı˛±Ê… ô¶∏¬ı˛œ˚˛ ˜”˘…˚≈Mê
fl¬¬ı˛ ¬ı± ŒàȬ Œ˘Àˆ¬˘ ˆ¬…±˘≈ ’…±Àάά Ȭ…±'
¤¬ı— ‰≈¬eœ fl¬¬ı˛ ¬ı± ’fl¬¬∏C˚˛º ¤Â√±Î¬ˇ± ’±ôL√–¬ı˛±Ê…
¬ÛÌ… ¬Ûø¬ı˛¬ı˝À̬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Œ˚ ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛
fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ± ˝íÓ¬, øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±ø¬ıˆ«¬±À¬ı
Œ¸&ø˘› ’±¬ı˛ Ô±fl¬ÀÂ√ Ú±º
øÊ ¤¸ øȬ Œ˚ fl¬¬ı˛&ø˘Àfl¬ ¤fl¬øSÓ¬ fl¬À¬ı˛
ŒÙ¬˘ÀÂ√ Œ¸&ø˘ ˝˘ñŒfl¬fœ˚˛ ’ôL√–q{®
¬ı± Œ¸KÈò¬±˘ ¤'±˝◊Ê øάά◊øȬ, ¬ı±øÌÊ… fl¬¬ı˛ ¬ı±
fl¬˜±ø˙«˚˛±˘ Ȭ…±', ˚≈Mꘔ˘… fl¬¬ı˛ ¬ı± ˆ¬…±˘≈
’…±Àάά Ȭ…±', ‡±… fl¬¬ı˛ ¬ı± Ù≈¬Î¬ Ȭ…±',
Œfl¬fœ˚˛ ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛ ¬ı± Œ¸KÈò¬±˘ Œ¸˘¸
Ȭ…±', ’fl¬¬∏ C ˚˛ , ø¬ıÀÚ±Ú fl¬¬ı˛ ¬ı±
¤KȬ±¬ı˛ÀȬÚÀ˜KȬ Ȭ…±', √õ∂À¬ı˙ fl¬¬ı˛ ¬ı± ¤øKÈò¬
Ȭ…±', Sê˚˛ fl¬¬ı˛ ¬ı± ¬Û±¬ı˛À‰¬Ê Ȭ…±', ø¬ı˘±¸
fl¬¬ı˛ ¬ı± ˘±'±ø¬ı˛ Ȭ…±', ø¬ı:±¬ÛÚ fl¬¬ı˛ ¬ı±
’…±Î¬ˆ¬…±È«¬±˝◊ÊÀ˜KȬ Ȭ…±'º ¸˜ô¶∏ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛
Œ˘ÚÀÚ, Œ˚˜Úñø¬ıøSê, Œfl¬Ú±, ˝±Ó¬¬ı˘,
ø˘Ê, ¬ÛÌ… ø¬ıøÚ˜˚˛, ¬ÛÌ… ¤¬ı— ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛
’±˜±øÚ, ¤˝◊ ¸¬ı øfl¬Â√≈¬ı˛ Œé¬ÀS˝◊ øÊ ¤¸ øȬ
˘±& ˝À¬ıº ¤fl¬øȬ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛øÒ¬ı˛ ˜ÀÒ… Œ˚
¸˜ô¶∏ Œ˘ÚÀÚ ˝À¬ı Ó¬±À¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Œfl¬fœ˚˛
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¬ı¸±À¬ı Œ¸KÈò¬±˘ øÊ ¤¸ øȬ ¤¬ı—
¸—øù≠©Ü ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¬ı¸±À¬ı ŒàȬ øÊ ¤¸
øȬº ’±ôL√–¬ı˛±Ê… Œ˘ÚÀÚ ¤¬ı— ’±˜±øÚ¬ı˛
Œé¬ÀS ¬ı¸À¬ı ˝◊øKȬÀ¢∂ÀȬά øÊ ¤¸ øȬ, ¬ı¸±À¬ı
Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
øÊ ¤¸ øȬ ¤fl¬øȬ ά◊¬ÛÀˆ¬±·øˆ¬øMfl¬ fl¬¬ı˛º
Ù¬˘Ó¬, Œ˚ ¬ı˛±Ê… ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± ά◊»¬Û±Ú
fl¬¬ı˛ÀÂ√ Œ¸˝◊ ¬ı˛±Ê…Àfl¬ Ú˚˛, fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝À¬ı Œ˚
¬ı˛±ÀÊ… Œ¸øȬ¬ı˛ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ Œˆ¬±· ˝À2Â, Œ¸˝◊
¬ı˛±Ê…Àfl¬º ˝◊øKȬÀ¢∂ÀȬά øÊ ¤¸ øȬ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛
fl¬¬ı˛ ¸—¢∂˝Àfl¬ ’¸≈ø¬ıÒ±ÊÚfl¬ fl¬À¬ı˛ Ó≈¬À˘ÀÂ√º
’±À·¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ fl¬¬ı˛ ¸—¢∂À˝¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛øȬ
¸±˜˘±ÀÚ±¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øȬ˜±S ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ˜ÀÒ…˝◊
¬ı…±¬Û±¬ı˛øȬ ¸œ˜±¬ıX Ô±fl¬Ó¬º
ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ’¬ı˙… ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛
fl¬¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ ¸—¢∂˝Àfl¬ ¸≈¬ı˛é¬± Œ¬ı±¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±
fl¬¬ı˛ ± ˝À˚˛ À Â√ º ¤Ó¬øÚ ¬Û˚« ô L√ ¬ı˛ ± Ê…
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ ¬ı±¬ı Œ˚ ’±˚˛
˝ø2¢, ¬ı˛±Ê¶§ ’±˚˛ ˚ø fl¬‡Ú› Ó¬±¬ı˛ Œ‰¬À˚˛
fl¬À˜ ˚±˚˛ Ó¬±˝À˘ Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ’±·±˜œ
¬Û“±‰¬ ¬ıÂ√¬ı˛ Œ¸˝◊ ¬ı˛±Ê¶§ é¬øÓ¬ ¬Û≈ø¯∏À˚˛ ŒÀ¬ı,
˚‡Ú˝◊ ¤˜Ú ‚Ȭڱ ‚ȬÀ¬ıº øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
¤fl¬È¬± ¬ıÀάˇ± √õ∂ˆ¬±¬ı ¬ÛάˇÀ¬ı Œ¬ÛÀ¬∏C±¬ÛÀÌ…¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛º Œ¬ÛÀ¬∏C±¬ÛÀÌ…¬ı˛ ±˜ √õ∂øÓ¬øÚ˝◊ ›Í¬±Ú±˜±
fl¬¬ı˛À¬ıº
øÊ ¤¸ øȬ ’±˝◊Ú ¸—Sê±ôL√ ø¬ı¯∏˚˛&ø˘
Œ‡±À˙±Ú± fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… 21 ¸À¸…¬ı˛ ¤fl¬øȬ
ø¸À˘" fl¬ø˜øȬ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ¬ı˛±Ê… ›
Œfl¬f˙±ø¸Ó¬ ’=˘&ø˘¬ı˛ ÊÚ… øÊ ¤¸ øȬ
’±˝◊Ú Ê•ú≈ › fl¬±ù¨œ¬ı˛ ¬ı…Ó¬œÓ¬ √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬˝◊
¬Û±¸ fl¬À¬ı˛ÀÂ√ ¤¬ı— Ê≈˘±˝◊À˚˛¬ı˛ √õ∂Ô˜ øÚøȬ
ŒÔÀfl¬ Ó¬± ‰¬±˘≈› ˝À˚˛ Œ·ÀÂ√º Œ˙˚˛±¬ı˛
Œfl¬Ú±À¬ı‰¬±¬ı˛ Œé¬ÀS ’¬ı˙… Œfl¬±Ú› øÊ ¤¸
øȬ Ô±fl¬ÀÂ√ Ú±º ¤Àé¬ÀS ¬Û≈À¬ı˛±ÀÚ± ø¸øfl¬Î¬◊ø¬ı˛øȬÊ
¬∏C±kÀÊfl¬˙Ú È¬…±'˝◊ ‰¬±˘≈ Ô±fl¬À¬ıº
øÊ ¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¶ö±øȬ¬ı˛ ˜¸‘Ì ¬Ûø¬ı˛‰¬±˘Ú±¬ı˛
ÊÚ… ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√ øÊ ¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±fl«¬
[øÊ ¤¸ øȬ ¤Ú]º ¬ı…¬ı¶ö±øȬ¬ı˛ ¸Àe ÊøάˇÓ¬
√õ∂ÀÓ¬…Àfl¬˝◊, ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ fl¬¬ı˛±Ó¬±,
¸fl¬À˘˝◊ ¤¬ı˛ Ù¬À˘ ¤fl¬øȬ ˜±S Œ¬Û±È«¬±À˘¬ı˛
˜±Ò…À˜ Œ˚±·±À˚±· fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛ÀÂ√º ¤fl¬øÀfl¬
Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ Œ˚˜Ú ¤˝◊ Œ¬Û±È«¬±À˘¬ı˛
¸±˝±À˚… √õ∂øÓ¬øȬ Œ˘ÚÀÚÀfl¬ ‡øÓ¬À˚˛ Œ‡ÀÓ¬
¬Û±¬ı˛À¬ı ŒÓ¬˜Ú˝◊ ’Ú…øÀfl¬ fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛±› Ó¬±À¬ı˛
Ȭ…±' ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıº ¤˝◊
ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬¬ı˛ ’Ú≈À˜±øÓ¬ ˜”˘ÒÀÚ¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì
10 Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±, ˚±¬ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬fœ˚˛ ›
¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ Ô±fl¬À¬ı 24.5
˙Ó¬±—˙ fl¬À¬ı˛ Œ˙˚˛±¬ı˛, ¬ı±øfl¬È¬± Ô±fl¬À¬ı
Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¬ı…±—fl¬&ø˘¬ı˛ ˝±ÀÓ¬º
øÊ ¤¸ øȬ ’±˝◊Ú ’Ú≈˚±˚˛œ 2017
¸±À˘¬ı˛ ¬Û˚˛˘± Œ¸ÀõI◊•§¬ı˛ [¬ı±Î¬ˇøÓ¬ ¸˜˚˛
¬Û±›˚˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ 12 Œ¸ÀõI◊•§¬ı˛ ’¬ıøÒ]-
¤¬ı˛ ˜ÀÒ… ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
˝À¬ıº ¤˝◊ Ó¬±ø¬ı˛À‡¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ’Ú…±Ú… ¬ÛÀ¬ı˛±é¬
fl¬¬ı˛&ø˘¬ı˛ ’±¬ı˛ Œfl¬±Ú› ’øô¶∏Q Ô±fl¬À¬ı Ú±º
¬ı˛±Ê¶§ Â√±Î¬ˇ± Œ˚À˝Ó≈¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ‰¬˘ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ Ú±
Œ¸À˝Ó≈¬ Ê≈˘±˝◊À˚˛¬ı˛ ¬Û˚˛˘± Ó¬±ø¬ı˛‡ ŒÔÀfl¬˝◊
¬ı…¬ı¶ö±øȬ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬ÛÀé¬ øÂ√˘ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛,
˚±ÀÓ¬ fl¬À¬ı˛ ¬Û≈À¬ı˛±ÀÚ± ¬ı…¬ı¶ö± ¸•Û”Ì« ¬ı±øÓ¬˘
fl¬À¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±øȬ ¬Û≈À¬ı˛±À˜ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛±¬ı˛
ÊÚ… ˝±ÀÓ¬ ¤fl¬È¬± ¸˜˚˛ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛º ’±¬ı˛
Œ¸ fl¬±¬ı˛ÀÌ˝◊ ˜Ò…¬ı˛±ÀÓ¬¬ı˛ ŒÓ¬˘ Œ¬Û±Î¬ˇ±ÀÚ±, Œ¸
fl¬±¬ı˛ÀÌ˝◊ ˜Ò…¬ı˛±ÀÓ¬¬ı˛ ¸—¸À ˜˝±¸˜±À¬ı˛±À˝
øʤ¸øȬ-¬ı˛ ά◊À¬Z±ÒÚ, ˚±ÀÓ¬ ¸±¬ı˛± ø¬ıù´› ¤˝◊
‹øÓ¬˝±ø¸fl¬ ’¢∂·øÓ¬¬ı˛ øÀfl¬ ˘é¬… ¬ı˛±‡ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛º
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß fl¬¬ı˛ ˝±¬ı˛ øÚÀ˚˛
ø¬ıøˆ¬iß ˜˝À˘ ¤‡Ú› Ú±Ú± ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛ ¸—˙˚˛
¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ø˙ä˜˝˘ ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸Àe
Ó¬±À¬ı˛ fl¬±Êfl¬˜« ˜±øÚÀ˚˛ ŒÚ¬ı±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± √õ∂dÓ¬
Ú˚˛ ¬ıÀ˘˝◊ ˜ÀÚ fl¬¬ı˛ÀÂ√º ÚÓ≈¬Ú Œfl¬±Ú› ’±˝◊Ú
¸¬ı¸˜˚˛˝◊ ¸—˙˚˛ › ø¬ıw±øôL√¬ı˛ Êiú Œ˚˛º
øÊ ¤¸ øȬ-› Ó¬±¬ı˛ ¬ı…øÓ¬Sê˜ Ú˚˛º ˝Í¬±»
fl¬À¬ı˛˝◊ ˜±Ú≈¯∏ Œ‡ÀÂ√ Ó¬±¬ı˛ ø¬ıÀ˘¬ı˛ ’—fl¬ Œ¬ıÀάˇ
Œ·ÀÂ√º ¤È¬± ¸±Ò±¬ı˛Ì ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ Œ¬ı±Á¬±¬ı˛ fl¬Ô±
Ú˚˛, Ó¬±¬ı˛± ¬ı≈Á¬ÀÂ√› Ú± Œ˚ øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±¬Û±ÀÚ±
˝À2 ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ‚±Àάˇº ¤fl¬øȬ ¬ÛÌ…
˝˚˛ÀÓ¬± ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À2 Ӭ±ø˜˘Ú±Î¬ˇ≈, ˜˝±¬ı˛±©Üò ¬ı±
’g™√õ∂ÀÀ˙, øfl¬c ˚‡Ú Ó¬± øø~, ‰¬Gœ·Î¬ˇ,
Ê˚˛¬Û≈¬ı˛ ¬ı± ˘‡ÀÚìı˛ ˜±Ú≈¯∏ Œˆ¬±· fl¬¬ı˛ÀÂ√Ú,
Ó¬‡Ú fl¬¬ı˛ ‰¬±¬ÛÀÂ√ Ó¬±À¬ı˛ ‚±Àάˇ˝◊º
˚ø 2016 ¸±À˘¬ı˛ 8 ÚÀˆ¬•§¬ı˛ ¸±¬ı˛±
Œ˙Àfl¬ √õ∂Ô˜ ¸5±˝È¬± Ò“±Ò±˚˛ ŒÙ¬À˘ øÀ˚˛
Ô±Àfl¬ Ó¬±˝À˘ 2017-¤¬ı˛ ¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊
¸¬ı±˝◊Àfl¬ ø¬ıø¶úÓ¬, ô¶∏øy√√Ó¬ fl¬À¬ı˛ øÀ˚˛ÀÂ√ ¬ıøÒ«Ó¬
ø¬ıÀ˘¬ı˛ ’—Àfl¬º øfl¬c ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ά◊ÀV˙…
¬Ûø¬ı˛©®±¬ı˛, ¬Ûø¬ı˛2Âiߺ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛, ¸±¬ı˛± Œ˙ Ê≈Àάˇ
¤fl¬øȬ ¸≈¸—˝Ó¬ ¬ı±Ê±¬ı˛, ˚± øfl¬Ú± ˝À¬ı
ø¬ıù´˜±ÀÚ¬ı˛, ˆ¬±¬ı˛Ó¬Àfl¬ ø¬ıù´ ¬ı±Ê±À¬ı˛ fl¬À¬ı˛ Ó≈¬˘À¬ı
˚Ô±Ô« √õ∂øÓ¬À˚±·œ, ¤˝◊ ά◊ÀV˙… øÚÀ˚˛ ë¤fl¬
Œ˙, ¤fl¬ fl¬¬ı˛í ¬ı…¬ı¶ö± ·Àάˇ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ‰¬±˚˛º
øÊ ¤¸ øȬ √õ∂fl‘¬Ó¬ ’ÀÔ« ø¬ı˜≈^±fl¬¬ı˛À̬ı˛
¬Û¬ı˛ fl¬±À˘± Ȭ±fl¬±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ø¬ZÓ¬œ˚˛ ¸±øÊ«fl¬…±˘
¶Üò±˝◊fl¬º ¤¬ı˛ fl¬±¬ı˛Ì ¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ŒÔÀfl¬ √õ∂øÓ¬øȬ
¬ı…¬ı¸±˚˛œÀfl¬ øÊ ¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬ øÚÀʬı˛
Ú±˜ ÚøÔˆ≈¬Mê fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ı ¤¬ı— Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛
˜±ø¸fl¬ ¬ı± ΔS˜±ø¸fl¬ øˆ¬øMÀÓ¬ fl¬¬ı˛ ¸—¢∂À˝¬ı˛
ø˝¸±¬ı ±ø‡˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ıº ’Ô«±», √õ∂øÓ¬øȬ
¬ı…¬ı¸±˝◊ ’Ó¬–¬Û¬ı˛ ’±˝◊Ú·Ó¬ˆ¬±À¬ı Δ¬ıÒ ˝À˚˛
9
ά◊ͬÀ¬ıº ¤˝◊ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ˚± ¬ı˘ÀÂ√ Ó¬±
˝˘  .
1. øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˜±Ò…À˜, ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ Œ˚ 15
ŒÔÀfl¬ 20 ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛ fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈ ’±ÀÂ√ Ó¬±¬ı˛
¬Ûø¬ı˛¬ıÀÓ«¬ ¤fl¬øȬ˝◊ fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈ ˝À¬ıº ¸±¬ı˛±
ŒÀ˙ ¸¬ı ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ±˜ ¤fl¬ ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ı,
˚ø› Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ… ¤‡Úfl¬±¬ı˛ Œ‰¬À˚˛ ±ø˜,
Œfl¬±Ú›øȬ ¬ı± ¸ô¶∏±¬ı˛ ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ıº
2. øÊ ¤¸ øȬ ‡≈¬ı˝◊ ¸±Ò±¬ı˛Ì ¤fl¬øȬ fl¬¬ı˛,
Ó¬À¬ı ¤¬ı˛ √õ∂À˚˛±· øfl¬Â√≈Ȭ± ÊøȬ˘ ¤¬ı˛ ¬Û“±‰¬-
ô¶∏¬ı˛œ˚˛ fl¬¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛ ÊÚ…º ø¬ı˘±¸^¬ı… ±ø˜
˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ı ’±¬ı˛ ’±˜ÊÚÓ¬±¬ı˛ ¬ı…¬ı˝±˚«
^¬ı… ¸ô¶∏± ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ı ¤È¬± ¤˜Ú Œfl¬±Ú›
’±(À˚«¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛ Ú˚˛º Ó¬À¬ı Œ˚øȬ
ά◊À~‡À˚±·… Œ¸øȬ ø¬ı˘±¸ ^À¬ı…¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛
Ò±˚« øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˝±¬ı˛, Œ˚øȬ 28 ˙Ó¬±—˙º
¸±¬ı˛± ø¬ıÀù´ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙º ¤˜Úøfl¬
˝◊ά◊À¬ı˛±¬Û › ’±À˜ø¬ı˛fl¬±ÀÓ¬› ¤˝◊ ˝±¬ı˛ 17
˙Ó¬±—À˙¬ı˛ Œ¬ıø˙ Ú˚˛º
3. øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ Ò±¬ı˛Ì±øȬ˝◊ ¤fl¬È≈¬ ’Ú…¬ı˛fl¬˜º
¤øȬ ά◊»¸˜”À˘¬ı˛ fl¬¬ı˛ Ú˚˛, ¬ı¬ı˛— ‰”¬Î¬ˇ±ôL√
·ôL√À¬ı…¬ı˛ fl¬¬ı˛º ¤øȬ ’Ó¬¤¬ı ¤fl¬ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛
Œˆ¬±·-fl¬¬ı˛º Œfl¬±Ú› øÊøÚ¸ Ó¬±ø˜˘Ú±Î¬ˇÀ≈ Ó¬
ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À˚˛ ¸±¬ı˛± Œ˙ ‚≈À¬ı˛ Œ˙À¯∏ ø·À˚˛
¬Ûάˇ˘ øø~¬ı˛ ŒSêÓ¬±¬ı˛ ˝±ÀÓ¬º Ó¬‡Ú ›˝◊
øø~¬ı±¸œ˝◊ ŒÀ¬ıÚ fl¬¬ı˛º ¤˝◊ fl¬À¬ı˛ ˆ¬±·
Ô±fl¬À¬ı Œfl¬f › ¬ı˛ ± Ê…, ά◊ ˆ ¬˚˛
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛˝◊º ˚ø Œfl¬±Ú› Œ¬ı˛Àô¶∏±¬ı˛“±˚˛ 18
˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ Ò±˚« ˝˚˛, Ó¬±˝À˘ 9
˙Ó¬±—˙ ¬Û±À¬ı Œfl¬f, 9 ˙Ó¬±—˙ ¬ı˛±Ê…º
øÊ ¤¸ øȬ Ò±˚« ˝À2 √õ∂±˚˛ 1200 ¬ı˛fl¬˜
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛º ¤¬ı˛ ˜ÀÒ… 81
˙Ó¬±—À˙¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Ò±˚« øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˝±¬ı˛ 18
˙Ó¬±—˙º Œfl¬Î¬◊ Œfl¬Î¬◊ √õ∂Ó¬…±˙± fl¬¬ı˛ÀÂ√Ú Œ˚
¶§ä fl¬¬ı˛-˝±¬ı˛ ±˜¶£¬œøÓ¬¬ı˛ ˝±¬ı˛ Œ˚˜Ú fl¬˜±À¬ı
ŒÓ¬˜Ú˝◊ Ó¬± ’±Ô«ÚœøÓ¬fl¬ ¬ı‘øX¬ı˛ ˝±¬ı˛øȬ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛›
Ÿ¬Ì±Rfl¬ √õ∂ˆ¬±¬ı ŒÙ¬˘À¬ıº Ó¬À¬ı ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛±
¬ı˘ÀÂ√Ú ˜±Á¬±ø¬ı˛ Œ˜˚˛±À ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¤¬ı—
’Ô«ÚœøÓ¬, ˘±ˆ¬ ˝À¬ı ≈í Ó¬¬ı˛ÀÙ¬¬ı˛˝º◊ ¬Û±˙±¬Û±ø˙
ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛± ¤› ˜ÀÚ fl¬¬ı˛ÀÂ√Ú ±˜¶£¬œøÓ¬¬ı˛
˝±¬ı˛ fl¬˜À˘› ø¬ı˛Ê±ˆ«¬ ¬ı…±—fl¬ ’Ù¬ ˝◊ø`¬˚˛±
¤‡Ú˝◊ ¸≈À¬ı˛ ˝±¬ı˛ fl¬˜±À¬ı Ú±º ø¬ı˛Ê±ˆ«¬ ¬ı…±—fl¬
Œ˚˜Ú ŒÀ‡ ŒÚÀ¬ı ¬ı¯∏«± Œfl¬˜Ú ˝À2Â, ŒÓ¬˜Ú˝◊
ŒÀ‡ ŒÚÀ¬ı ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ fl¬Ó¬È¬± ø¬ıô¶∏±¬ı˛
˝À2 Œ¸È¬±›º ’Ô«ÚœøÓ¬ø¬ı ¤¬ı— ø˙ä
ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛± ˜ÀÚ fl¬¬ı˛ÀÂ√Ú ¶§äÀ˜˚˛±À øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ˆ¬±À˘±˝◊ √õ∂ˆ¬±¬ı ¬ÛάˇÀ¬ı ø˙äÀé¬ÀS¬ı˛
10
¸±¬ı˛øÌ-1
Œ˚ ¸˜ô¶∏ ^¬ı… ¸ô¶∏± ˝À2Â
fl¬. ‡±…^¬ı…±ø  . 1. &“Àάˇ± ≈Ò, 2. ˝◊, 3. ˜±‡Ú ≈Ò, 4. ¬ıË…±`¬Ú±˜ø¬ı˝œÚ √õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬ ˜Ò≈, 5. ≈*ʱӬ
^¬ı…¸˜”˝, 6. ¬ÛøÚ¬ı˛, 7. ˜˙˘±, 8. ‰¬±, 9. ’±È¬±, 10. ‰¬±˘, 11. ˜˚˛±, 12. ¬ı˛¸±À˘± ø˜ø©Ü, 13. ¬ı±±˜
ŒÓ¬˘, 14. ¬Û±˜ ŒÓ¬˘, 15. ¸”˚«˜≈‡œ ŒÓ¬˘, 16. Ú±¬ı˛Àfl¬˘ ŒÓ¬˘, 17. ¸À¯∏«¬ı˛ ŒÓ¬˘, 18. ø‰¬øÚ, 19.
Ó¬±˘ø˜Â√ø¬ı˛, 20. ø˜ø©Ü, 21. ¬Û±ô¶∏±, 22. ¶Û…±À‚øȬ, 23. ˜…±fl¬±¬ı˛øÚ, 24. Ú≈ά˘¸, 25. Ù¬˘ › ˙±fl¬¸¬ıøÊ,
26. fl¬±¸≈øμ, 27. Œ˜±¬ı˛±¬ıı±, 28. ‰¬±È¬øÚº
‡. øÚÓ¬… ¬ı…¬ı˝±˚« ^¬ı…±ø  . 1. ¶ß±ÀÚ¬ı˛ ¸±¬ı±Ú, 2. ‰≈¬À˘¬ı˛ ŒÓ¬˘, 3. &“Àάˇ± ¸±¬ı±Ú, 4. ¸±¬ı±Ú, 5. øȬ¸≈… Œ¬Û¬Û±¬ı˛,
6. Ú…±¬Ûøfl¬Ú, 7. Œ˙˘±˝◊, 8. ¬ı±øÓ¬, 9. fl¬˚˛˘±, 10. Œfl¬À¬ı˛±ø¸Ú, 11. ¬ı˛±iß±¬ı˛ ·…±¸, 12. ‰¬±˜‰¬, 13. fl“¬±È¬±,
14. ˝±Ó¬±, 15. ¸¬ı˛-ŒÓ¬±˘± ≈Ò, 16. Œfl¬fl¬ ¬Ûø¬ı˛À¬ı˙ÀÚ¬ı˛ ¬ı±øȬ, 17. ˜±ÀÂ√¬ı˛ Â√≈ø¬ı˛, 18. ¸“±Î¬ˇ±ø˙, 19.
’±·¬ı˛¬ı±øÓ¬, 20. ˜±ÊÚº
·. Œà˙Ú±ø¬ı˛ ^¬ı…±ø  . 1. ŒÚ±È¬¬ı˝◊, 2. Œ¬ÛÚ, 3. ¸¬ı Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ fl¬±·Ê, 4. ¢∂±Ù¬ Œ¬Û¬Û±¬ı˛, 5. ¶≈®˘ ¬ı…±·, 6.
‡±Ó¬±, 7. Â√ø¬ı ’“±fl¬±¬ı˛ ‡±Ó¬±, 8. ¬Û±‰«¬À˜KȬ Œ¬Û¬Û±¬ı˛, 9. fl¬±¬ı«Ú Œ¬Û¬Û±¬ı˛, 10. ø√õ∂KȬ±¬ı˛º
‚. ø‰¬øfl¬»¸± ά◊¬Ûfl¬¬ı˛Ì  . 1. ˝◊Ú¸≈ø˘Ú, 2. ¤'-Œ¬ı˛ øÙ¬{ú, 3. ¬ı˛Mê ¬ı± ’Ú…±Ú… ¬Û¬ı˛œé¬±¬ı˛ ¸¬ı˛?±˜, 4. ‰¬˙˜±¬ı˛
fl“¬±‰¬, 5. ά±˚˛±À¬ıøȬ¸ › fl¬…±k±À¬ı˛¬ı˛ ›¯∏≈Òº
„. Œ¬Û±˙±fl¬±ø  . 1. ø¸{®, 2. ά◊À˘¬ı˛ Œ¬Û±¯∏±fl¬, 3. ‡±ø¬ı˛ Œ¬Û±¯∏±fl¬, 4. ·±gœ È≈¬ø¬Û, 5. 500 Ȭ±fl¬±¬ı˛ fl¬˜
±À˜¬ı˛ Ê≈ÀÓ¬±, 6. 1000 Ȭ±fl¬± ¬Û˚«ôL√ ±À˜¬ı˛ Œ¬Û±˙±fl¬º
ά◊¬Û¬ı˛º ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö± ø˙äÀé¬ÀS¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ¤˜Ú˝◊ ¸≈ø¬ıÒ±&ø˘ øÊøÚ¸¬ÛÀS¬ı˛ ±˜ fl¬˜±ÀÚ±¬ı˛
√õ∂ˆ¬±¬ı ŒÙ¬˘À¬ı Œ˚ ¬ıU Œfl¬±•Û±øÚÀfl¬˝◊ Ó¬±À¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ŒSêÓ¬±À¬ı˛ fl¬±ÀÂ√˝◊ Œ¬ÛÓÀÂ√ Œ¬ı±¬ı˛
fl¬±Êfl¬˜«Àfl¬ ÚÓ≈¬Ú fl¬À¬ı˛ ŒÏ¬À˘ ¸±Ê±ÀÓ¬ ˝À¬ıº fl¬Ô± ¬ı˘À˘› ¤¬ı˛ ¬ı±ô¶∏¬ı ¬ı˛+¬Û±˚˛Ì ‡≈¬ı ¤fl¬È¬±
Œfl¬±•Û±øÚ&ø˘ ¤‡Ú Ó¬±À¬ı˛ fl“¬±‰¬±˜±˘ ¸˝Ê Ú˚˛ ¤¬ı— Ó¬±Î¬ˇ±UÀάˇ± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ Œ·À˘
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝fl¬±¬ı˛œÀ¬ı˛ ‰¬±˘±Ú ʘ± øÀÓ¬ ¬ı˘ÀÂ√º ø˝ÀÓ¬ ø¬ı¬Û¬ı˛œÓ¬ ˝À¬ıº
¬ıÀάˇ± Œfl¬±•Û±øÚ&ø˘¬ı˛ ’¬ı˙… ¤˝◊ ’¸≈ø¬ıÀÒ Œ¬ıø˙¬ı˛ˆ¬±· fl¬¬ı˛ ø¬ıÀ˙¯∏:˝◊ ˜ÀÚ fl¬¬ı˛ÀÂ√Ú
ŒÚ˝◊, Œ˚À˝Ó≈¬ Ó¬±À¬ı˛ fl“¬±‰¬±˜±˘ ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ ø˝À¸¬ı ¤˝◊ ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ √õ∂fl‘¬Ó¬ √õ∂ˆ¬±¬ıȬ± Œ¬ı±Á¬±¬ı˛ ÊÚ…
Œ˜ÀÚ˝◊ ˝˚˛º Ó¬±¬ı˛± ¬ı¬ı˛— fl“¬±‰¬±˜±À˘¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ’ôL√Ó¬ ¤fl¬È¬± ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ı˛fl¬±¬ı˛º ’±¬Û±Ó¬Ó¬
√õ∂À˚˛ fl¬¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛» Œ¬ÛÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ’Ô«±», Œˆ¬±Mê±À¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± ˝˚˛ÀÓ¬± ¤fl¬È≈¬ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı,
ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±øȬ¬ı˛ ¸Àe ˜±øÚÀ˚˛ ŒÚ¬ı±¬ı˛ ÊÚ… ŒÓ¬˜Ú˝◊ ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάȬ-¤¬ı˛ èÚ
ŒÂ√±ÀȬ± Œfl¬±•Û±øÚ&ø˘¬ı˛˝◊ ‡¬ı˛‰¬ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ıº Ó¬À¬ı ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛ ø‰¬ôL√± ¤fl¬È≈¬ fl¬˜À¬ıº ø¬ıÀø˙
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ √õ∂¬ıÓ«¬Ú fl“¬±‰¬±˜±˘ ŒÊ±·±ÀÚ±¬ı˛ ø¬ıøÚÀ˚˛±·fl¬±¬ı˛œ¬ı˛± ’¬ı˙… ¤˝◊ fl¬¬ı˛Àfl¬ ¶§±·Ó¬
ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬ ά◊»¬Û±fl¬À¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬ fl¬˜±À¬ıº Ù¬À˘ ʱڱÀ2¬ , fl¬±¬ı˛Ì ’Ó¬–¬Û¬ı˛ Ó¬±À¬ı˛ ¬ÛÀé¬ ŒÀ˙¬ı˛
’¸—·øͬӬ Œé¬S&ø˘› ’±Àô¶∏ ’±Àô¶∏ Œ˚ Œfl¬±Ú› √õ∂±ÀôL√ ¬ÛÌ… ¬Û±Í¬±ÀÚ± ¸˝ÊÓ¬¬ı˛
˝À¬ıº ø¬ı‡…±Ó¬ Œ˝Ê Ù¬±`¬ ˜…±ÀÚʱ¬ı˛ øʘ
¸—·øͬӬ ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ıº
¬ı˛Ê±¸«, ø˚øÚ 2015 ¸±À˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ŒÔÀfl¬
fl¬œˆ¬±À¬ı fl¬¬ı˛ ˝ò±À¸¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ± ¬ı…¬ı¸± &øȬÀ˚˛ ‰¬À˘ ø·À˚˛øÂ√À˘Ú øÓ¬øÚ ’±¬ı±¬ı˛
ÊÚ¸±Ò±¬ı˛À̬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ¬ÛÓÀÂ√ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ øÙ¬À¬ı˛ ’±¸±¬ı˛ fl¬Ô± ˆ¬±¬ıÀÂ√Úº
Œ›˚˛± ˚±À¬ı∑ ¸¬ı Œ˙À¯∏ ¬ı˘±¬ı˛ fl¬Ô± Œ˚øȬ Ó¬± ˝˘ øÊ
’Ô«˜Laœ¬ı˛ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ÀQ øÊ ¤¸ øȬ ¤¸ øȬ fl¬¬ı˛ Ù“¬±øfl¬ Œ¬ı±¬ı˛ ‰“¬±˝◊À¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ¬ıÀάˇ±
fl¬±Î¬◊øk˘ ˚ø› √õ∂Ó¬…±˙± fl¬¬ı˛ÀÂ√ Œfl¬±•Û±øÚ&ø˘ ¤fl¬È¬± ’±‚±Ó¬º Ó¬±Â√±Î¬ˇ± ¤˝◊ ¬ı…¬ı¶ö± ¸±¬ı˛±
¶§äÓ¬¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ± ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ˙ Ê≈Àάˇ ¬ÛÌ… ‰¬˘±‰¬˘Àfl¬ ˜¸‘Ì fl¬À¬ı˛ Ó≈¬À˘
Œ¬ÛÓÀÂ√ ŒÀ¬ı, ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛± øfl¬c ¤˝◊ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ø¬ıÀø˙ ø¬ıøÚÀ˚˛±·fl¬±¬ı˛œÀ¬ı˛ ’±fl¬¯∏«Ì ¬ı±Î¬ˇ±ÀÚ±¬ı˛
¸øμ˝±Úº Ó¬±¬ı˛± ¬ı˘ÀÂ√Ú, ë’±˜¬ı˛± ø¬ıù´±¸ fl¬ø¬ı˛ fl¬±ÊøȬ fl¬À¬ı˛ÀÂ√º øfl¬Â√≈ øfl¬Â√≈ Œé¬ÀS, Œ˚˜Ú
fl¬À¬Û«±À¬ı˛È¬ ¸—¶ö±&ø˘ Œ˚˜Ú øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ Œ¬ı˛Àô¶∏±¬ı˛“±˚˛ ‡±›˚˛±±›˚˛±, Œ‚±¬ı˛±‚≈ø¬ı˛, ¸•ÛøM
√õ∂Ó¬…é¬ ¸≈ø¬ıÒ±&ø˘ [Œ˚˜Ú ¶§äÓ¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛ Œfl¬Ú±À¬ı‰¬±, ¤¸¬ı ‡¬ı˛‰¬ øfl¬Â√È≈ ¬± ¸±Ò±¬ı˛Ì ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛
¸≈ø¬ıÒ±] Œˆ¬±Mê±À¬ı˛ øÀfl¬ ¬ı±øάˇÀ˚˛ ŒÀ¬ı ‚±Àάˇ Œ¬ıø˙ ‰¬±¬ÛÀ˘› 81 ˙Ó¬±—˙
ŒÓ¬˜Ú˝◊ ’√õ∂Ó¬…é¬ ¸≈ø¬ıÒ±&ø˘ [Œ˚˜Ú, ¬ÛÌ… øÊøÚ¸¬ÛÀS¬ı˛ ±˜˝◊ øfl¬c fl¬˜ÀÂ√º Œ¸±Ê±
‰¬˘±‰¬À˘¬ı˛ ˝ò±¸√õ∂±5 ‡¬ı˛‰¬, ˝◊Ú¬Û≈Ȭ ŒSêøάÀȬ¬ı˛ fl¬Ô±, ¶§äÀ˜˚˛±À øfl¬Â√≈ fl¬©Ü ˝À˘› œ‚«À˜˚˛±À
¸≈ø¬ıÒ±] øfl¬Â√≈Ȭ± ’ôL√Ó¬ øÚÀʬı˛± ¬ı˛±‡±¬ı˛ Œ‰¬©Ü± øfl¬c ¸≈Ù¬˘˝◊ ¬Û±›˚˛± ˚±À¬ıº ’±¬ı˛ ¤È¬± ŒÓ¬±
fl¬¬ı˛À¬ıºí ¬ıdÓ¬ øÊ ¤¸ øȬ ’±˝◊Ú ¤˝◊ ¶§±ˆ¬±ø¬ıfl¬˝◊º
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017

øÊ ¤¸ øȬ ¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛ Œé¬ÀS ‰¬…±À˘?
Œfl¬
˜≈Ú±Ù¬±À‡±¬ı˛À¬ı˛ ¬ı˛˜¬ı˛˜± fl¬˜À˘
¤¬ı— fl¬¬ı˛ fl¬˜±¬ı˛ ¸≈Ù¬À˘¬ı˛ ’e
ø˝À¸À¬ı ¸±Ò±¬ı˛Ì ˜±Ú≈¯∏Àfl¬ fl¬˜
±À˜ øÊøÚ¸¬ÛS Œ›˚˛± ¸y√√¬ı
˝À˘ ‡≈‰¬À¬ı˛± ˜≈^±¶£¬œøÓ¬¬ı˛ ˝±¬ı˛›
øÚ˚˛LaÀÌ Ô±fl¬À¬ıº Ó¬±ÀÓ¬ ‰¬±ø˝±
¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¤¬ı— fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±
’±¬ı˛› ˜Ê¬ı≈Ó¬ ˝À¬ıº fl¬¬ı˛
¬ı˛±Ê¶§ ¬ı±Î¬ˇ±˚˛ fl¬˘…±Ì˜”˘fl¬
¤¬ı— ¬Ûø¬ı˛fl¬±Í¬±À˜± √õ∂fl¬ä&ø˘¬ı˛
Œ¬ÛÂ√ÀÚ ’±¬ı˛› Œ¬ıø˙ ‡¬ı˛‰¬
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º
√õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛ ¬ı±Ê±À¬ı˛ ¤È¬±
ÒÀ¬ı˛˝◊ ŒÚ›˚˛± ˚±˚˛ Œ˚, fl¬¬ı˛
fl¬˜±¬ı˛ ¸≈Ù¬˘ ŒSêÓ¬±À¬ı˛ ¸Àe
ˆ¬±· fl¬À¬ı˛ øÚÀÓ¬ ‰¬±˝◊À¬ıÚ ¸¬ı
¬ı≈øX˜±Ú ¬ı…¬ı¸±˚˛œ˝◊º fl¬±¬ı˛Ì,
Ó¬±¬ı˛± ‡ÀV¬ı˛ ˝±¬ı˛±ÀÓ¬ ‰¬±˝◊À¬ıÚ
Ú±ñ¤È¬±˝◊ ¶§±ˆ¬±ø¬ıfl¬º
[Œ˘‡fl¬ Ú˚˛± øø~ øˆ¬øMfl¬ ¸±—¬ı±øfl¬ [’Ô«ÚœøÓ¬ ø¬ı¯∏˚˛fl¬]º ˝◊√-Œ˜˘  . gureeshchandraprasad@gmail.com.]
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
fœ˚˛ ¤¬ı— ¬ı˛±Ê…ô¶À∏ ¬ı˛¬ı˛ 17-øȬ
Ú±Ú± Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ fl¬¬ı˛ ø¬ı˘≈5 fl¬À¬ı˛
¤¬ı— ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ…fl¬±¬ı˛
¬Û“±ø‰¬˘ Œˆ¬À„ ŒÙ¬À˘ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬
‰¬±˘≈ ˝˘ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ¬ı± øÊ ¤¸
øȬº Œ˙Ê≈Àάˇ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝˘ 2 ˘é¬ 30 ˝±Ê±¬ı˛
Œfl¬±øȬ ά˘±À¬ı˛¬ı˛ ’øˆ¬iß ¬ı±Ê±¬ı˛º ¶§ˆ¬±¬ıÓ¬˝◊
¤ÀÓ¬ ¬ı…¬ı¸±˚˛œ ¤¬ı— ø¬ıøÚÀ˚˛±·fl¬±¬ı˛œÀ¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ±º
øfl¬c ÚœøÓ¬√õ∂ÀÌÓ¬±À¬ı˛ ¸±˜ÀÚ ¬ıÀάˇ± ‰¬…±À˘?
˝˘ ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ʘ±Ú±˚˛ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛
›¬Û¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± fl¬˜±¬ı˛ ¸≈Ù¬˘ ˚±ÀÓ¬
ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ¬ÛÓÂ√±˚˛ Ó¬± øÚø(Ó¬
fl¬¬ı˛±º ¤ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¬ı…¬ı¶ö± ŒÚ›˚˛±›
˝À2º ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ Œ¬ı˛±‡±¬ı˛ ÊÚ… ±ø˚˛Q√õ∂±5
fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ ·Í¬Ú fl¬¬ı˛± ˝À2º ¬ı…¬ı¸±˚˛œ ¤¬ı—
ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ˜ÀÒ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¸À‰¬Ó¬ÚÓ¬±¬ı˛
√õ∂¸±À¬ı˛› ŒÊ±¬ı˛ Œ›˚˛± ˝À2º ¬ÛÌ… ›
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ˜±˘À˚˛ø˙˚˛±
¤¬ı— ’À¶Üòø˘˚˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ŒÀ˙ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ
Œ¬ıÀάˇ ˚±›˚˛±¬ı˛ ‚Ȭڱ¬ı˛ Œ√õ∂øé¬ÀÓ¬ ¤˝◊¸¬ı
ά◊À…±· ’ôL√Ó¬ Êèø¬ı˛º ŒÀ˙ ’±À·fl¬±¬ı˛
’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ± øÂ√˘ ’Ó¬…ôL√ ÊøȬ˘
¤¬ı— ’¶§2º øÊ ¤¸ øȬ ¤Àé¬ÀS ¶§2ÂÓ¬±
¤ÀÚÀÂ√ ¤¬ı— Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛
›¬Û¬ı˛ ’±¸À˘ fl¬Ó¬È¬± fl¬¬ı˛ ¬ıÀ¸ÀÂ√ Ó¬± ʱڱ
ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¸˝Ê ˝À˚˛ÀÂ√º øfl¬c
ÊÚ˜±ÚÀ¸ ’ÀÚfl¬ Œé¬ÀS˝◊ ¤fl¬È¬± Ò±¬ı˛Ì±
ÊÀiúÀÂ√ Œ˚ ÚÓ≈¬Ú ʘ±Ú±˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ Œ¬ıø˙º
’±À·fl¬±¬ı˛ ʘ±Ú±˚˛, Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ… ¬ı±
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ˘±& Œ˜±È¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ…
qÒ≈˜±S ‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıøSê¬ı˛ ¸˜˚˛ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±
˜”˘…˚≈Mê fl¬¬ı˛ ¬ı± VAT-¤¬ı˛ ’—˙È≈¬fl≈¬˝◊ ʱÚÀÓ¬
¬Û±¬ı˛ÀÓ¬Ú Î¬◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛±º ¤¬ı˛ ’±À· Ò±À¬Û
√õ∂2Â øÚ¬ıg
ø·¬ı˛œ˙‰¬f √õ∂¸±
Ò±À¬Û fl¬Ó¬¬ı±¬ı˛ Œ˚ fl¬Ó¬ ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ıÀ¸ÀÂ√
Ó¬± Œ¬ı±Á¬± Œ˚Ó¬ Ú±º Œ˚˜Ú, fl¬±¬ı˛‡±Ú± ŒÔÀfl¬
Œ¬ıÀ¬ı˛±¬ı±¬ı˛ ¸˜˚˛ Œfl¬±Ú› ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ √õ∂˚≈Mê
ά◊»¬Û±Ú q{® ¬ı± Œfl¬±Ú› ¬ı…¬ı˝+Ó¬ ˚La±—À˙¬ı˛
ÊÚ… ŒÈ¬ø˘fl¬˜ ¸—¶ö± Œ˚ fl¬¬ı˛ Œ˚˛ ˝◊Ó¬…±ø
˝◊Ó¬…±øº
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¤È¬± ¤Àfl¬¬ı±À¬ı˛˝◊ ‰¬±˚˛ Ú± Œ˚
¬ı…¬ı¸±˚˛œ¬ı˛± ŒSêÓ¬± ¬ı± ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ˆ≈¬˘
¬ı≈øÁ¬À˚˛ Œ¬ıø˙ ±˜ ’±±˚˛ fl¬èfl¬º Ó¬±˝À˘ øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ˜±Ò…À˜ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±˚˛ Œ˚ ¶§2ÂÓ¬±
¤À¸ÀÂ√, Ó¬±¬ı˛ ˜”˘ ά◊ÀV˙…Ȭ±˝◊ ¬ı…Ô« ˝À˚˛
˚±À¬ıº
øÊ ¤¸ øȬ-ʘ±Ú±˚˛ ¬ı±øÌÊ… √õ∂øӬᬱÚ&ø˘
Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ… ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ SêÀ˜¬ı˛ ’±À·¬ı˛ Ò±À¬Û
Ô±fl¬±¬ı˛ ¸˜˚˛ Œ›˚˛± fl¬À¬ı˛¬ı˛ ά◊À~‡ fl¬À¬ı˛
¤‡Ú ’±¬ı˛› Œ¬ıø˙ ˜±S±˚˛ fl¬¬ı˛ ¸—Sê±ôL√
±˚˛¬ıXÓ¬± Œ˜È¬±ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº
Œ˚˜Ú, Œfl¬±Ú› ŒÈ¬ø˘-Œ˚±·±À˚±·
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± √õ∂±Úfl¬±¬ı˛œ ¸—¶ö± ¤‡Ú Ó¬±¬ı˛ ¬ı…¬ı¸±¬ı˛
ÊÚ… ¬ı…¬ı˝+Ó¬ ˚La¬Û±øÓ¬¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı
√õ∂M ’ÀÔ«¬ı˛ ά◊À~‡ fl¬À¬ı˛, ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± Œ›˚˛±¬ı˛ ¸˜˚˛ √õ∂À˚±Ê… fl¬À¬ı˛¬ı˛
’ÀÚfl¬È¬±˝◊ fl¬˜±ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ¤¬ı˛ Ù¬À˘ ¬ÛÌ… ¬ı±
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ‰¬±¬Û±ÀÚ± ’À˝Ó≈¬fl¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛
Œ¬ı±Á¬± fl¬±˚«Àé¬ÀS ’ÀÚfl¬È¬±˝◊ fl¬˜À¬ıº ¤˜Úøfl¬,
˚ø ›˝◊ ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ˘±& øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ˝±¬ı˛, ’±À·fl¬±¬ı˛ ʘ±Ú±¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛
˝±À¬ı˛¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ¸±˜±Ú… Œ¬ıø˙› ˝˚˛, Ó¬±˝À˘›
’±ÀÓ¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± fl¬À˜ÀÂ√ ¤˜ÚȬ± ˝ÀÓ¬˝◊
¬Û±À¬ı˛º
Œfl¬fœ˚˛ ’Ô«˜Laœ ’èÌ ŒÊȬø˘ ·Ó¬
11 Ê≈Ú øʤ¸øȬ ¬Ûø¬ı˛¯∏À¬ı˛ Δ¬ıͬÀfl¬¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛
Ê±Ú±Ú Œ˚, Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬øȬ ¬ÛÀÌ…, fl¬À¬ı˛¬ı˛
11
Œ¬ı±Á¬± ’±À·¬ı˛ Ó≈¬˘Ú±˚˛ ˚±ÀÓ¬ fl¬˜ ˝˚˛ Œ¸
øfl¬øȬ› ˜±Ô±˚˛ Œ¬ı˛À‡˝◊ ÚÓ≈¬Ú fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛
Ò±˚« fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ¤ ¸—Sê±ôL√ ’±À˘±‰¬Ú±¬ı˛
¸˜˚˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú˙œ˘ Œˆ¬±·±ˆ¬…±¸ ¤¬ı—
’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ¬ı±ô¶∏¬ıÓ¬±¬ı˛ øfl¬øȬ› ‡øÓ¬À˚˛ Œ‡±
˝À˚˛ÀÂ√ ø¬ı˙ˆ¬±À¬ıº Œ˜ ˜±À¸ |œÚ·À¬ı˛
¬Ûø¬ı˛¯∏À¬ı˛ Δ¬ıͬÀfl¬ ø¬ıøˆ¬iß ¬ÛÀÌ… fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ˚
˝±¬ı˛ ø¶ö¬ı˛ ˝À˚˛øÂ√˘, Ó¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… 66-øȬ Œé¬ÀS
fl¬¬ı˛ ˝±¬ı˛ fl¬˜±ÀÚ±¬ı˛ ø¸X±ôL√ ˝˚˛ 11 Ê≈ÀÚ¬ı˛
Δ¬ıͬÀfl¬º
’¸±Ò≈ ¬ı…¬ı¸±˚˛œ¬ı˛± ˚±ÀÓ¬ øÊ ¤¸ øȬ
ʘ±Ú±˚˛ ¬ÛÀÌ… fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± fl¬À˜ ˚±›˚˛±¬ı˛
¸¬ı ¸≈ø¬ıÒ±È≈¬fl≈¬ øÚÀʬı˛±˝◊ fl≈¬ø鬷Ӭ fl¬À¬ı˛ ŒSêÓ¬±
¬ı± ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ¬ıø=Ó¬ Ú± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛
Œ¸ÊÚ… øÊ ¤¸ øȬ ’±˝◊ÀÚ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ
Œ¬ı˛±‡±¬ı˛ ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¸—¶ö±Ú ¬ı˛±‡± ˝À˚˛ÀÂ√º
Œfl¬fœ˚˛ øÊ ¤¸ øȬ ’±˝◊ÀÚ ¶Û©Ü ¬ı˘±
’±ÀÂ√ Œ˚ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬±
fl¬˜À˘, ŒSêÓ¬±¬ı˛ ÊÚ… ±˜› Œ¸˝◊ ’Ú≈¬Û±ÀÓ¬
fl¬˜À¬ıº
˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ Œ¬ı˛±‡±¬ı˛ ÊÚ… √õ∂ô¶∏±ø¬ıÓ¬
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ˙œÀ¯∏« Ô±fl¬À¬ıÚ ¸ø‰¬¬ı ¬Û˚«±À˚˛¬ı˛
Œfl¬±Ú› ’±øÒfl¬±ø¬ı˛ fl ¬º ˜≈ Ú ±Ù¬±À‡±¬ı˛
¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛ ¸øSê˚˛Ó¬±¬ı˛ ‡¬ı¬ı˛ ø˜˘À˘˝◊ Ó¬±¬ı˛±
Ó¬ÀôL√ ¬ ı˛ ÊÚ… Œfl¬fœ˚˛ q{® Ù¬Ó¬¬ı˛
(CBEC)-¤¬ı˛ ¤ ø¬ı¯∏À˚˛ ±ø˚˛Q√õ∂±5 ˙±‡±˚˛
¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ fl¬À¬ı˛ ¬Û±Í¬±À¬ıÚº ¤˝◊ fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛
˝±ÀÓ¬, Œfl¬±Ú› ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝fl¬±¬ı˛œÀfl¬ Ó¬±¬ı˛ ¬ÛÀÌ…¬ı˛
±˜ fl¬˜±ÀÚ±¬ı˛ øÚÀ«˙ Œ›˚˛±¬ı˛ 鬘Ӭ± Ô±fl¬ÀÂ√º
ŒSêÓ¬± ¬ıø=Ó¬ ˝À˚˛ Ô±fl¬À˘, Ó¬±Àfl¬ ø˝À¸¬ı
’Ú≈˚±˚˛œ √õ∂±¬Û… Ȭ±fl¬± ŒÙ¬¬ı˛Ó¬ Œ›˚˛±¬ı˛ øÚÀ«˙›
øÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ ¤˝◊ Ù¬Ó¬¬ı˛º ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊÀÓ¬ Œ±¯∏œ
¸±¬ı…ô¶∏ ¬ı…¬ı¸±˚˛œ¬ı˛±, fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± fl¬˜±¬ı˛ Ù¬À˘
ŒSêÓ¬±¬ı˛ Œ˚È≈¬fl≈¬ √õ∂±¬Û… øÂ√˘, øfl¬c Œ›˚˛±
˝˚˛øÚ, Ó¬± ø˜øȬÀ˚˛ øÀÓ¬ ¬ı±Ò… Ô±fl¬À¬ıÚº qÒ≈
Ó¬±˝◊ Ú˚˛, ›˝◊ Ȭ±fl¬± ŒÙ¬¬ı˛Ó¬ øÀÓ¬ ˝À¬ı 18
˙Ó¬±—˙ ¸≈ ¸À˜Ó¬º ¤˜Úøfl¬, ŒSêÓ¬± ˚ø
¤˝◊ ¸¬ı ø¬ı¯∏À˚˛ ’øÚ˚˛À˜¬ı˛ Ù¬À˘ Ó¬±¬ı˛ √õ∂±¬Û…
fl¬Î¬ˇ±˚˛·G±˚˛ ¬ı≈ÀÁ¬ øÚÀÓ¬ Ú±-› ‰¬±Ú, ¸—øù≠©Ü
5¬ı˛ Œ¸˝◊ Ȭ±fl¬± ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝fl¬±¬ı˛œ¬ı˛ fl¬±Â√ ŒÔÀfl¬
’±±˚˛ fl¬À¬ı˛ øÚÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊÀÓ¬
Œ±¯∏œ ¸±¬ı…ô¶∏ ˝À˘ ˙±øô¶∏ ŒÓ¬± ˝À¬ı˝◊, ¤˜Úøfl¬
Œ¬ı˛øÊÀ¶Üò˙Ú› ¬ı±øÓ¬˘ ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
¤˝◊¸¬ı ’±˝◊øÚ ¸—¶ö±Ú ’Ó¬…ôL√ fl¬Î¬ˇ± ˜ÀÚ
˝À˘›, ¤È¬± øͬfl¬˝◊ Œ˚ ’¸±Ò≈ ά◊¬Û±À˚˛ ˜≈Ú±Ù¬±
fl¬¬ı˛±¬ı˛ √õ∂¬ıÌÓ¬± è‡ÀÓ¬ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˝±ÀÓ¬
√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ’¶a Ô±fl¬± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º ŒÂ√±ÀȬ±‡±ÀȬ±
12
ø¬ı‰≈¬…øÓ¬¬ı˛ ø¬ı¯∏À˚˛ ’ӬȬ± ˜±Ô± Ú± ‚±ø˜À˚˛
¬ıÀάˇ±¸Àάˇ± ’øÚ˚˛À˜¬ı˛ Œ˜±fl¬±ø¬ı˘±˚˛ Œ¬ıø˙
ά◊À…±·œ ˝›˚˛± ¸˜œ‰¬œÚº ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ ¬ıg
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¤˝◊¸¬ı ø¬ıÀ˙¯∏ ¸—¶ö±Ú ’¬ı˙… fl¬±˚«fl¬¬ı˛
Ô±fl¬À¬ı ¬Û≈¬ı˛ÀÚ± ¬ı…¬ı¶ö± ŒÔÀfl¬ ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ά◊¬ÛڜӬ ˝›˚˛±¬ı˛ ¸˜˚˛È¬≈ fl≈¬ÀÓ¬º ¤‡Ú›
Œ·±È¬± √õ∂øSê˚˛±øȬ ¸≈‰¬±èˆ¬±À¬ı˝◊ ‰¬˘ÀÂ√º fl¬¬ı˛
fl¬˜±¬ı˛ ¸≈Ù¬˘ ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ¬ÛÓÀÂ√
øÀÓ¬ Ó¬»¬Û¬ı˛ ’ÀÚfl¬ ¬ı±øÌøÊ…fl¬ ¸—¶ö±˝◊º
¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊ ˜Ò…¬ı˛±ÀÓ¬ ¸—¸À¬ı˛ Œ¸KÈò¬±˘
˝À˘ ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ¤¬ı— √õ∂Ò±Ú˜Laœ øʤ¸øȬ-¬ı˛
¸”‰¬Ú± fl¬À¬ı˛Úº ¤¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛˝◊ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ’±˝◊-
ŒÙ¬±Ú, ’±˝◊-¬Û…±Î¬-¸˝, Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬øȬ ¬ÛÀÌ…¬ı˛
±˜ fl¬ø˜À˚˛ÀÂ√ ’…±À¬Û˘º ø˝μ≈¶ö±Ú ø˘ˆ¬±À¬ı˛¬ı˛
¸±¬ı±Ú-øάȬ±¬ı˛ÀÊÀKȬ¬ı˛ ±˜› fl¬À˜ÀÂ√º ø˝À¬ı˛±
Œ˜±ÀȬ± fl¬¬Û« ø˘ø˜ÀȬά Ó¬±À¬ı˛ ≈í-‰¬±fl¬±¬ı˛ ·±øάˇ¬ı˛
±˜ ‰¬±¬ı˛À˙± ŒÔÀfl¬ 1 ˝±Ê±¬ı˛ 800 Ȭ±fl¬±
¬Û˚«ôL√ fl¬±˜±ÀÚ±¬ı˛ fl¬Ô± ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√º
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± fl¬˜±¬ı˛
¸≈Ù¬˘ ¸±Ò±¬ı˛Ì ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ¬ÛÓÂ√±ÀÚ±
’Ó¬…ôL√ Êèø¬ı˛º ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ÒÚœ ¤¬ı—
ø¬ı˛^¬ı˛± ¤fl¬˝◊ ˆ¬±À¬ı øÀ˚˛ Ô±Àfl¬Úº ¤‡±ÀÚ
ø¬ı¯∏˚ø˛ Ȭ ’±˚˛fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÓ¬± Ú˚˛ñŒ˚‡±ÀÚ ‡¬ı˛‰¬
fl¬¬ı˛±¬ı˛ 鬘Ӭ± ’Ú≈˚±˚˛œ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ Ò±˚« ˝˚˛º
˜≈Ú±Ù¬±À‡±¬ı˛À¬ı˛ ¬ı˛˜¬ı˛˜± fl¬˜À˘ ¤¬ı— fl¬¬ı˛
fl¬˜±¬ı˛ ¸≈Ù¬À˘¬ı˛ ’e ø˝À¸À¬ı ¸±Ò±¬ı˛Ì ˜±Ú≈¯À∏ fl¬
fl¬˜ ±À˜ øÊøÚ¸¬ÛS Œ›˚˛± ¸y√√¬ı ˝À˘
‡≈‰¬À¬ı˛± ˜≈^±¶£¬œøÓ¬¬ı˛ ˝±¬ı˛› øÚ˚˛LaÀÌ Ô±fl¬À¬ıº
Ó¬±ÀÓ¬ ‰¬±ø˝± ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¤¬ı— fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ’±¬ı˛›
˜Ê¬ı≈Ó¬ ˝À¬ıº fl¬¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ ¬ı±Î¬ˇ±˚˛ fl¬˘…±Ì˜”˘fl¬
¤¬ı— ¬Ûø¬ı˛fl¬±Í¬±À˜± √õ∂fl¬ä&ø˘¬ı˛ Œ¬ÛÂ√ÀÚ ’±¬ı˛›
Œ¬ıø˙ ‡¬ı˛‰¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º
√õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛ ¬ı±Ê±À¬ı˛ ¤È¬± ÒÀ¬ı˛˝◊ ŒÚ›˚˛±
˚±˚˛ Œ˚, fl¬¬ı˛ fl¬˜±¬ı˛ ¸≈Ù¬˘ ŒSêÓ¬±À¬ı˛ ¸Àe
ˆ¬±· fl¬À¬ı˛ øÚÀÓ¬ ‰¬±˝◊À¬ıÚ ¸¬ı ¬ı≈øX˜±Ú
¬ı…¬ı¸±˚˛œ˝◊º fl¬±¬ı˛Ì, Ó¬±¬ı˛± ‡ÀV¬ı˛ ˝±¬ı˛±ÀÓ¬
‰¬±˝◊À¬ıÚ Ú±ñ¤È¬±˝◊ ¶§±ˆ¬±ø¬ıfl¬º
øʤ¸øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±˚˛ ŒÀ˙¬ı˛ ·ø¬ı˛¬ı
˜±Ú≈¯∏ ˚±ÀÓ¬ Œfl¬±Ú›ˆ¬±À¬ı˝◊ é¬øÓ¬¢∂ô¶∏ Ú± ˝Ú,
Œ¸ ÊÚ…˝◊ ’Ô« ˜ La œ ’èÌ ŒÊȬø˘¬ı˛
ŒÚÓ‘¬Q±ÒœÚ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¯∏
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ ¸¬ıÀé¬ÀS ¤fl¬ Ú± Œ¬ı˛À‡ ‰¬±¬ı˛
¬ı˛fl¬À˜¬ı˛ ˝±¬ı˛ ø¶ö¬ı˛ fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ¸±Ò±¬ı˛À̬ı˛
øÚÓ¬…¬ı…¬ı˝±˚« øÊøÚÀ¸ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ fl¬˜ ¬ı˛±‡±
˝À˚˛ÀÂ√º ø¬ı˘±¸ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ Œé¬ÀS Ò±˚« ˝À˚˛ÀÂ√
‰¬Î¬ˇ± ˝±¬ı˛º
¤˝◊ ˝±¬ı˛&ø˘ ø¶ö¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√ ’±À·fl¬±¬ı˛
ʘ±Ú±˚˛ ¸—øù≠©Ü Œé¬ÀS ’±À¬ı˛±ø¬ÛÓ¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛
¬Ûø¬ı˛˜±À̬ı˛ ¸Àe ¸±˚≈Ê… Œ¬ı˛À‡º ¬ı˚˛ÀÚ¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
fl¬À˚˛fl¬øȬ ø˙äÀfl¬ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛
¬ı±˝◊À¬ı˛ ¬ı˛±‡±¬ı˛ ±ø¬ı ά◊ÀͬøÂ√˘º Ó¬± ˜±ÚÀ˘
˘±Àˆ¬¬ı˛ ŒÔÀfl¬ é¬øÓ¬ ˝íÓ¬ Œ¬ıø˙º ˚ø Œfl¬±Ú›
¬ÛÌ… øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ Ô±Àfl¬,
Ó¬±¬ı˛ ø¬ıÀSêÓ¬±, fl“¬±‰¬±˜±˘ Œfl¬Ú±¬ı˛ ¸˜˚˛ Œ›˚˛±
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸±À¬ÛÀé¬ Â√±Î¬ˇ Œ¬ÛÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚ Ú±º
Ù¬À˘ ±À˜ Ó¬±¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı ¬ÛάˇÀÓ¬ ¬ı±Ò…º
fl¬À˚˛fl¬øȬ ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±˚˛ øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛
fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¬ıÀ˘ Œfl¬±Ú› Œfl¬±Ú›
˜˝À˘ ά◊À¬Z· ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ˜ÀÓ¬±,
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±ÀÓ¬› fl¬¬ı˛ ¬ı¸À¬ıñ¸±¬ı˛± ≈øÚ˚˛±˚˛
¤È¬±˝◊ ¬ı˛œøÓ¬º
øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛ ŒÈ¬ø˘fl¬˜ ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±˚˛
fl¬¬ı˛ Ò±˚« ˝À˚˛ÀÂ√ 18 ˙Ó¬±—˙º ’±À· Ó¬± øÂ√˘
15 ˙Ó¬±—˙º Ù¬À˘ ˜ÀÚ ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ Œ˚,
¸±Ò±¬ı˛Ì ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ø¬ı˘ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ıº
·Ó¬ 26 Œ˜ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ Ó¬¬ı˛ÀÙ¬ øfl¬c ’±ù´±¸
Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√ Œ˚, ŒÈ¬ø˘fl¬˜ ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±
√õ∂±Úfl¬±¬ı˛œ ¸—¶ö±&ø˘ Œ¶Ûfl¬¬∏C±˜ ¤¬ı— ˚La¬Û±øÓ¬
Œfl¬Ú±¬ı˛ ÊÚ… ’±À· √õ∂M fl¬À¬ı˛¬ı˛ ά◊À~‡
fl¬¬ı˛À˘ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ Ò±À¬Û fl¬¬ı˛ Œ›˚˛±¬ı˛ Œé¬ÀS
’ÀÚfl¬È¬±˝◊ Â√±Î¬ˇ ¬Û±À¬ıº Ù¬À˘ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛
’±ÀÓ¬ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı Ú±º Œ˙¯∏À˜˙ ¸¬ı ø˜ø˘À˚˛,
’±À·¬ı˛ ’Ô«¬ıÂ√À¬ı˛ ŒÈ¬ø˘fl¬˜ Œfl¬±•Û±øÚ&ø˘
Œ˜±È¬ ˚ӬȬ± fl¬¬ı˛ øÀ˚˛ÀÂ√, ¤¬ı±¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ 87
˙Ó¬±—˙ ˜±S øÀÓ¬ ˝À¬ı ¬ıÀ˘ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
Ó¬¬ı˛ÀÙ¬ ø˝À¸¬ı Œ‡±ÀÚ± ˝À˚˛ÀÂ√º ’Ú…øÀfl¬
¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ ’±¸À˘ Œfl¬±Ô±˚˛ ø·À˚˛ “±Î¬ˇ±˚˛, Ó¬±
¬ı≈Á¬ÀÓ¬ øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈¬ı˛ ¬Û¬ı˛ √õ∂Ô˜ ø¬ıø˘—
¸±˝◊flƒ¬˘ƒ Œ˙¯∏ ˝›˚˛± ¬Û˚«ôL√ ’À¬Û鬱 fl¬À¬ı˛
’±ÀÂ√ ŒÈ¬ø˘fl¬˜ ¸—¶ö±&ø˘º
Œ˜ ˜±À¸ øÊ ¤¸ øȬ ¬Ûø¬ı˛¯∏À¬ı˛ Δ¬ıͬÀfl¬¬ı˛
¬Û¬ı˛ Œfl¬¬ı˛±˘± ¤¬ı— Ê•ú≈ › fl¬±ù¨œÀ¬ı˛¬ı˛
’Ô«˜Laœ¬ı˛± fl¬¬ı˛ fl¬˜±¬ı˛ ¸≈Ù¬˘ ¸±Ò±¬ı˛Ì ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛
fl¬±ÀÂ√ Œ¬ÛÓÂ√ÀÚ±˚˛ ŒÊ±¬ı˛ ŒÚº ¬ı˛±Ê¶§ ¸ø‰¬¬ı
˝±¸˜≈‡ ’±øÒ˚˛± ¬ıÀ˘Ú, ’¸±Ò≈ ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛
fl¬±˚«fl¬˘±¬Û è‡ÀÓ¬ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ± ·Àάˇ ŒÓ¬±˘±
˝À¬ıº Ó¬À¬ı ¬ıÀάˇ± Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ’øÚ˚˛À˜¬ı˛ Œé¬ÀS˝◊
¤˝◊ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ± ¬ı± 5¬ı˛ fl¬±Ê fl¬¬ı˛À¬ıº
ŒÂ√±È¬‡±ÀȬ± ø¬ı¯∏˚˛ øÚÀ˚˛ ¤˝◊ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ ˜±Ô±
‚±˜±À¬ı Ú±º ø˙ä › ¬ı±øÌÊ…˜˝˘Àfl¬ ÚÓ≈¬Ú
ʘ±Ú±˚˛ ’ˆ¬…ô¶∏ fl¬À¬ı˛ ŒÓ¬±˘±› øÊ ¤¸ øȬ
¬Ûø¬ı˛¯∏À¬ı˛ ±ø˚˛Qº fl¬±ÀÊ˝◊ ŒÂ√±ÀȬ±‡±ÀȬ±
ø¬ı‰≈¬…øÓ¬-¬ı˛ Œé¬ÀS øfl¬Â√≈Ȭ± Â√±Î¬ˇ Œ›˚˛± ˝ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛º¬
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017

øÊ ¤¸ øȬ  . ÚÓ≈¬Ú ˚≈À·¬ı˛ Œˆ¬±¬ı˛
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ’ÀÚfl¬&ø˘ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛
¤fl¬øȬ ø˜ø˘Ó¬ Œ˙ ¬ı± ˚≈Mê¬ı˛±©Üò
Œ¸˝◊ 1947 ¸±˘ ŒÔÀfl¬˝◊º øfl¬c
’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ˆ¬±À¬ı Œ¸˝◊ ˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛
fl¬±Í¬±À˜±·Ó¬ Œ˙ øfl¬ ’±˜¬ı˛±
·Àάˇ Ó≈¬˘ÀÓ¬ Œ¬ÛÀ¬ı˛øÂ√∑
Ó¬±ø˜˘Ú±Î¬ˇ≈ÀÓ¬ ¬ıÀ¸ ¤fl¬ÊÚ
¬ı…¬ı¸±˚˛œ øfl¬ ø˝˜±‰¬˘√õ∂ÀÀ˙
¬ÛÌ… Œ¬ı“‰¬ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Ú, ≈˝◊ ¬ı˛±ÀÊ…
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛ fl¬Ô± ˜±Ô±˚˛ Ú±
Œ¬ı˛À‡∑ Ê•ú≈ › fl¬±ù¨œ¬ı˛ ŒÔÀfl¬
¬ı˛›Ú± øÀ˚˛ ¤fl¬øȬ ¬∏C±fl¬
fl¬Ú…±fl≈¬˜±¬ı˛œ Œ¬ÛÓÀÂ√±ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı
√õ∂ÀÓ¬…fl¬øȬ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¬ıΫ¬±¬ı˛ Œ‰¬fl¬
Œ¬Û±Àà Ú± ŒÔÀ˜∑ øÊ ¤¸ øȬ
¤˝◊ ¸¬ı fl¬íøȬ ¬ı±Ò± ”¬ı˛ fl¬¬ı˛±¬ı˛
√õ∂øÓ¬|n∏øÓ¬ øÀ˚˛ÀÂ√, ¤¬ı— Œ¸˝◊
¸Àe ŒÀ˙¬ı˛ ¸¬ı fl¬íøȬ ¬ı˛±Ê…Àfl¬
¤fl¬È¬± ¸±Ò±¬ı˛Ì ¤fl¬fl¬ ¬ı±Ê±À¬ı˛
¬Ûø¬ı˛ÌÓ¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ’±˙± ΔÓ¬ø¬ı˛
fl¬À¬ı˛ÀÂ√º
[Œ˘‡fl¬ fl¬ø˜˙Ú±¬ı˛ [øÊ ¤¸ øȬ], Œfl¬fœ˚˛ ’ôL√–q{® › ¬ıø˝–q{® Œ¬ı±Î«¬, ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º ˝◊√-Œ˜˘  . gst-cbec@nic.in]
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
2
017 ¸±À˘¬ı˛ 30 Ê≈ÀÚ¬ı˛
˜Ò…¬ı˛±ÀS [¬ı˛±Ó¬ ¬ı±À¬ı˛±È¬±˚˛]
¸—¸ ˆ¬¬ıÀÚ¬ı˛ ‚∞I◊±¬ı˛ ˙s
¬ı±øfl¬ ø¬ıÀù´¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
¬ı˛±ÊÚœøÓ¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬Û$¬Ó¬±¬ı˛ ¬ı±Ó«¬±¸”‰¬fl¬ ø˝À¸À¬ı
Ò√ıøÚÓ¬ ˝˚˛º ¤ øÂ√˘ Œ¸˝◊ ø¬ıÀ˙¯∏ ˜≈˝”Ó«¬¬ ,
˚‡Ú Œ·±È¬± Œ˙ ‹fl¬…¬ıXˆ¬±À¬ı ¤fl¬ ’¬ı˛±Êfl¬
¤¬ı— ÊøȬ˘ ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±Àfl¬ ¤fl¬
ëά◊M˜ › ¸˝Ê fl¬¬ı˛í (Good and Simple
Tax) ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ¬ı˛+¬Û±ôL√ø¬ı˛Ó¬ fl¬À¬ı˛º ¤ øÚÀ˚˛
Œfl¬±Ú› ¸Àμ˝ ŒÚ˝◊ Œ˚, øÊ ¤¸ øȬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ŒÚÓ‘¬¬ı‘Àμ¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¸±Ù¬À˘…¬ı˛
¬Û¬ı˛±fl¬±á¬± ¤¬ı— ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ fl¬±ÀÂ√
˚ÀÔ2±‰¬±¬ı˛œ, ’·Ì… ø¬ıÊøάˇÓ¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛
Œ·±˘fl¬Ò“±Ò±¬ı˛ ʱ˘ ŒÔÀfl¬ S±Ìfl¬Ó«¬± ø˝À¸À¬ı
Œ‡± øÀ˚˛ÀÂ√º
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ’ÀÚfl¬&ø˘ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¤fl¬øȬ ø˜ø˘Ó¬
Œ˙ ¬ı± ˚≈Mê¬ı˛±©Üò Œ¸˝◊ 1947 ¸±˘ ŒÔÀfl¬˝◊º
øfl¬c ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ˆ¬±À¬ı Œ¸˝◊ ˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛
fl¬±Í¬±À˜±·Ó¬ Œ˙ øfl¬ ’±˜¬ı˛± ·Àάˇ Ó≈¬˘ÀÓ¬
Œ¬ÛÀ¬ı˛øÂ√∑ Ó¬±ø˜˘Ú±Î¬ˇ≈ÀÓ¬ ¬ıÀ¸ ¤fl¬ÊÚ
¬ı…¬ı¸±˚˛œ øfl¬ ø˝˜±‰¬˘√õ∂ÀÀ˙ ¬ÛÌ… Œ¬ı“‰¬ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛Ú, ≈˝◊ ¬ı˛±ÀÊ… fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛ fl¬Ô± ˜±Ô±˚˛
Ú± Œ¬ı˛À‡∑ Ê•ú≈ › fl¬±ù¨œ¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ¬ı˛›Ú±
øÀ˚˛ ¤fl¬øȬ ¬∏C±fl¬ fl¬Ú…±fl≈¬˜±¬ı˛œ Œ¬ÛÓÀÂ√±ÀÓ¬
¬Û±¬ı˛À¬ı √õ∂ÀÓ¬…fl¬øȬ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¬ıΫ¬±¬ı˛ Œ‰¬fl¬ Œ¬Û±Àà
Ú± ŒÔÀ˜∑ øÊ ¤¸ øȬ ¤˝◊ ¸¬ı fl¬íøȬ ¬ı±Ò± ”¬ı˛
fl¬¬ı˛±¬ı˛ √õ∂øÓ¬|n∏øÓ¬ øÀ˚˛ÀÂ√, ¤¬ı— Œ¸˝◊ ¸Àe
ŒÀ˙¬ı˛ ¸¬ı fl¬íøȬ ¬ı˛±Ê…Àfl¬ ¤fl¬È¬± ¸±Ò±¬ı˛Ì
¤fl¬fl¬ ¬ı±Ê±À¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛ÌÓ¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ’±˙± ΔÓ¬ø¬ı˛
fl¬À¬ı˛ÀÂ√º
√õ∂2Â øÚ¬ıg
ά◊À¬Ûμ¬ı˛ &5±
¤‡Ú ’±¬ı˛ ¸±Ò±¬ı˛Ì √õ∂ùüȬ± ¤˝◊ Ú˚˛ Œ˚,
øÊ ¤¸ øȬ fl¬œ∑ ¤˝◊ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ¸À‰¬Ó¬ÚÓ¬±¬ı˛
¬ı±Ó«¬± Œ·±È¬± ŒÀ˙˝◊ Â√øάˇÀ˚˛ ¬ÛÀάˇÀÂ√ ¤¬ı—
’±˜¬ı˛± ˚ø ¬ıø˘ Œ˚, øÊ ¤¸ øȬí¬ı˛ ’Ô« Œ˚
‘Goods and Services Tax’, ¤È¬± ¤fl¬È¬±
ø˙q› ʱÀÚ, Ó¬±˝À˘ Œ˜±ÀȬ˝◊ ’Ó≈¬…øMê ˝À¬ı
Ú±º øfl¬c Œ˚Ȭ± ’±˜±À¬ı˛ ˜ÀÒ… ’ÀÚÀfl¬˝◊
Ú±› ʱÚÀÓ¬ ¬Û±ø¬ı˛ Œ¸È¬± ˝˘, fl¬œ fl¬±¬ı˛ÀÌ
’±˜¬ı˛± ŒÀ˙ ¤˝◊ ’øÓ¬fl¬±˚˛ ¸—¶®±¬ı˛ ¤¬ı—
¸—À˙±ÒÀÚ¬ı˛ ø¸X±ôL√ øÚ˘±˜º ¤˝◊ ø¬ı˙±˘
¬Ûø¬ı˛˜±Ì ¸—¶®±¬ı˛¸±ÒÀÚ¬ı˛ ÊÚ… Œ˙Àfl¬ ˙
¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛› Œ¬ıø˙ ¸˜˚˛ ’À¬Û鬱 fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À˚˛ÀÂ√
Œfl¬Ú∑ ¤˝◊ √õ∂Àùü¬ı˛ ά◊M¬ı˛ øÚø˝Ó¬ ’±ÀÂ√
’±˜±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ‹øÓ¬˝±ø¸fl¬ ø¬ı¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛
˜ÀÒ…º ‹øÓ¬˝±ø¸fl¬ˆ¬±À¬ı Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
ά◊»¬Û±ÀÚ¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ıø¸À˚˛ÀÂ√ (Central
Excise Duty), ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛
¬ıø¸À˚˛ÀÂ√ (Service Tax), ’±ôL√–¬ı˛±Ê…
ø¬ıSêÀ˚˛¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ [CST-Œfl¬f ¤˝◊ fl¬¬ı˛
Ò±˚« fl¬¬ı˛ÀÓ¬± ¤¬ı— ¬ı˛±Ê…&ø˘ ’±±˚˛ › Œˆ¬±·
fl¬¬ı˛ÀÓ¬±] øÂ√˘º ¬ı˛±Ê…&ø˘ ‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıSêÀ˚˛¬ı˛
›¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÓ¬± (VAT), ¬ı˛±ÀÊ… ’±¸±
¬ÛÀÌ…¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ √õ∂À¬ı˙ fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÓ¬±, ø¬ı˘±¸
fl¬¬ı˛ (Luxury Tax) ¬ı¸±ÀÓ¬±, ˝◊Ó¬…±øº qÒ≈
Œ˚ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸—‡…± ¬ı±U˘… øÂ√˘ Ó¬±˝◊ Ú˚˛, ¤˝◊
fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ øÚ˚˛˜fl¬±Ú≈Ú Œ˜ÀÚ ‰¬˘±È¬±
fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ øÂ√˘ ≈–¶§õü ø¬ıÀ˙¯∏º ¬ı˛±ÀÊ…
¬ı± Œfl¬Àf √õ∂M fl¬¬ı˛&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬Û±¬ı˛¶Ûø¬ı˛fl¬
√õ∂Ó¬…±¬Û«Ì ¬ı± ë’…±Î¬Ê±àÀ˜ÀKȬ¬ı˛í ¬ı…¬ı¶ö± Ú±
Ô±fl¬±¬ı˛ Ù¬À˘ ÊøȬ˘Ó¬± ’±¬ı˛› Œ¬ıÀάˇøÂ√˘º
Ù¬˘Ó¬, ëȬ…±' fl¬…±¸Àfl¬øά—í [fl¬À¬ı˛¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
13
fl¬¬ı˛] ˝ø2¢º ’±¬ı˛ ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¤¬ı—
’±ôL√–¬ı˛±Ê… ø¬ıSê˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ… Ù¬±¬ı˛±Àfl¬¬ı˛
Ù¬À˘ ’¸» ¬ı…¬ı¸±˚˛œ¬ı˛± ¤˝◊ fl‘¬øS˜ ¬ı±Ò±¬ı˛
¸≈À˚±· øÚÓ¬º ’¸—‡… Ù¬˜« ˆ¬øÓ«¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¤¬ı—
’é¬ øÚ˚˛˜fl¬±Ú≈Ú ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸Àe ˜±øÚÀ˚˛
‰¬˘±¬ı˛ ¬ı±Ò…¬ı±Òfl¬Ó¬±¬ı˛ èÚ ŒÀ˙ ¬ı…¬ı¸±
fl¬¬ı˛±È¬±˝◊ ¤fl¬È¬± ˝Ó¬±˙± ά◊À^fl¬fl¬±¬ı˛œ fl¬˜«fl¬±G
˝À˚˛ ά◊ͬøÂ√˘ øÚ øÚº
øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛ Œ¸˝◊ ≈–¶§Àõü¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
’øˆ¬:Ó¬± ’±˜±À¬ı˛ ¬ı…¬ı¸±˚˛œ¬ı˛± ‡≈¬ı ˙œ‚Ë˝◊
ˆ≈¬À˘ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¤fl¬È¬±
&èQ¬Û”Ì« ‰¬ø¬ı˛S ˝˘ Ó¬± SMART¬ ,
’Ô«±» ¶ú±È«¬ (smart), ΔÚøÓ¬fl¬ (moral),
±˚˛¬ıX (accountable), √õ∂øÓ¬øSê˚˛±˜”˘fl¬
(responsive) ¤¬ı— ¶§2 (transparent)º
ø¬ıøˆ¬iß fl¬¬ı˛Àfl¬ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˜ÀÒ… ¤fl¬øȬ fl¬¬ı˛
ø˝¸±À¬ı ’ôL√ˆ≈¬«Mê fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√, ˚± ¬ÛÌ… ›
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ √õ∂øÓ¬øȬ ô¶∏À¬ı˛
¬ı¸±ÀÚ± ˝À¬ı¬ , ά◊»¬Û±Ú ¬ı± ’±˜±øÚ ŒÔÀfl¬
qè fl¬À¬ı˛ ‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıSê˚˛ ô¶∏¬ı˛ ’¬ıøÒº Œ˚‡±ÀÚ
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛ fl¬±Í¬±À˜±ÀÓ¬ ¬ı˛±Ê… ¤¬ı—
Œfl¬f ≈˝◊ ¬ÛÀ鬬ı˛˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ¶§±ÒœÚ
鬘Ӭ± ¬ı˛À˚˛ÀÂ√, Œ¸‡±ÀÚ øÊ ¤¸ øȬ ¤fl¬øȬ
Δ¬ZÓ¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±º ¤ÀÓ¬ Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
¬ı¸±À¬ı ‘Central GST’ (CGST), ’±¬ı˛
¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ø¬ıSêÀ˚˛¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
¬ı¸±À¬ı ‘State GST’ (SGST), ¤Â√±Î¬ˇ±
’±ôL√–¬ı˛±Ê… ø¬ıSêÀ˚˛¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
¬ı¸±À¬ı ‘Integrated GST’ (IGST)º ’±¬ı˛
Œ˚¸¬ı Œfl¬f˙±ø¸Ó¬ ’=˘&ø˘ÀÓ¬ ’±˝◊Ú¸ˆ¬±
ŒÚ˝◊ Œ¸&ø˘ÀÓ¬ ’±=ø˘fl¬ ø¬ıSêÀ˚˛¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
¬ı¸À¬ı ‘Union Territory GST’
(UTGST) ’Ô¬ı± “Union Territory
Tax”º ¤Â√±Î¬ˇ±› øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬Ú fl¬¬ı˛±¬ı˛
Ù¬À˘ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ ˝±¬ı˛±ÀÚ±¬ı˛ é¬øÓ¬
¬Û≈ø¯∏À˚˛ Œ¬ı±¬ı˛ ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ’ÀÔ«¬ı˛ ¸—¶ö±Ú
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙… Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ fl¬À˚˛fl¬øȬ
ø¬ı˘±¸ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ‘GST
Compensation Cess’ ¬ı¸±À¬ıº
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ √õ∂Ò±Ú Δ¬ıø˙©Ü…
øÊ ¤¸ øȬ ¬ı≈Á¬ÀÓ¬ Œ·À˘ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¤˝◊
¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ √õ∂Ò±Ú Δ¬ıø˙©Ü…&À˘± ’±À· ʱڱ
¬ı˛fl¬±¬ı˛º
(i) ¤˘±fl¬±·Ó¬ˆ¬±À¬ı øÊ ¤¸ øȬ √õ∂À˚±Ê…
Ê•ú≈ ¤¬ı— fl¬±ù¨œ¬ı˛-¸˝ Œ·±È¬± ŒÀ˙º
14
(ii) øÊ ¤¸ øȬ ¬ı¸À¬ı ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±À˝¬ı˛ ›¬Û¬ı˛º Œ˚‡±ÀÚ øfl¬Ú±
’±À·¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ø¬ıøˆ¬iß fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±
˝íÓ¬ ά◊»¬Û±Ú ¬ı± ø¬ıøSê¬ı˛ ›¬Û¬ı˛º
(iii) ά◊»À¸ fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±¬ÛÀ̬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıÀÓ«¬
·ôL√À¬ı… Œˆ¬±À·¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±¬ÛÀ̬ı˛
›¬Û¬ı˛ øˆ¬øM fl¬À¬ı˛ “±øάˇÀ˚˛ ’±ÀÂ√ øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ÚœøÓ¬º
(iv) ’±˜±øÚÀfl¬ Ò¬ı˛± ˝˚˛ ’±ôL√–¬ı˛±Ê…
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ ¤¬ı— ’±˜±øÚfl‘¬Ó¬ ¬ÛÌ…¬ı˛
›¬Û¬ı˛ ¬ıø˝–q{® Â√±Î¬ˇ±› ‘IGST’
¬ı¸±ÀÚ± ˝À¬ıº
(v) ’±˜±øÚfl‘¬Ó¬ ¬ÛÌ…Àfl¬› ’±ôL√–¬ı˛±Ê…
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ Ò¬ı˛± ˝À¬ı ¤¬ı— ¤¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
‘IGST’ ¬ı¸±ÀÚ± ˝À¬ı ëø¬ı˛ˆ¬±¸« ‰¬±Ê«í
(Reverse Charge)-¤¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬º
(vi) ‘GST Council’ (GSTC)-¤¬ı˛
’±›Ó¬±˚˛ Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¤¬ı— ¬ı˛±Ê…
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘¬ı˛ ¬Û±¬ı˛¶Ûø¬ı˛fl¬ ¸˝˜ÀÓ¬¬ı˛
øˆ¬øMÀÓ¬ CGST, SGST/UTGST
¤¬ı— IGST-¤¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ øÚÒ«±¬ı˛Ì
fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º
(vii) ø¬ıøˆ¬iß ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬ÛÀ¬ı˛
¬ı¸±ÀÚ± fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛ ‰¬±¬ı˛øȬ ô¶∏¬ı˛
˝˘ñ5 ˙Ó¬±—˙, 12 ˙Ó¬±—˙, 18
˙Ó¬±—˙ ¤¬ı— 24 ˙Ó¬±—˙º ¬ıU˜”˘…
Ò±Ó≈¬ [˚Ô±, Œ¸±Ú±]-¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛
¬ı¸±ÀÚ± ˝˚˛ 3 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛ ’±¬ı˛
¬Û±ø˘˙ Ú± fl¬¬ı˛± ¬ıU˜”˘… ¬ı˛ÀP¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
fl¬¬ı˛ 0.25 ˙Ó¬±—˙º fl¬À˚˛ fl ¬øȬ
øÚø«©Üfl‘¬Ó¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±-Œfl¬
GST-¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ ¬ı˛±‡±
˝À˚˛ÀÂ√º
(viii) ’…±˘Àfl¬±˝˘ Â√±Î¬ˇ± [¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬
fl¬±¬ı˛ À Ì] √ õ ∂±˚˛ ¸˜ô¶∏ ¬ÛÌ… ›
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±˝◊ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛
’±¸À¬ıº ¤Â√±Î¬ˇ± ¬Û“±‰¬øȬ Œ¬ÛÀ¬∏C±-¬ÛÌ…
[’¬Ûø¬ı˛À˙±øÒÓ¬ ŒÓ¬˘, Œ¬ÛÀ¬∏C±˘,
øάÀÊ˘, ø¬ı˜±ÀÚ¬ı˛ ;±˘±øÚ ¤¬ı—
√õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬ ·…±¸] ’±¬Û±Ó¬Ó¬ øÊ ¤¸
øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ Ô±fl¬ÀÂ√ ¤¬ı—
¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ«fl¬±À˘ øÊ ¤¸ øȬ fl¬±Î¬◊økÀ˘¬ı˛
¸≈¬Û±ø¬ı˛À˙¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ¤˝◊ ¬ÛÌ…&ø˘Àfl¬
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ’±Ú±¬ı˛ ¬ÛÔ
Œ‡±˘± ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º
(ix) fl≈¬øάˇ ˘é¬ Ȭ±fl¬±¬ı˛ [¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛ 279¤
Ò±¬ı˛± ’Ú≈¸±À¬ı˛ Ê•ú≈ › fl¬±ù¨œ¬ı˛ ¬ı±À
¬ı±øfl¬ ø¬ıÀ˙¯∏ Œ|ø̈≈¬Mê ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛
Œé¬ÀS ˙ ˘é¬ Ȭ±fl¬±¬ı˛] øÚÀ‰¬
Ȭ±Ú«›ˆ¬±¬ı˛ ˝±À˘ Œ¸˝◊ ¬ı…¬ı¸±Àfl¬
CGST ¤¬ı— SGST/UTGST
¬ı…¬ı¶ö± ŒÔÀfl¬ ’¬ı…±˝øÓ¬ Œ›˚˛±
˝À˚˛ÀÂ√º ¤Â√±Î¬ˇ±›, ŒÂ√±ÀȬ± ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛
[øÚø«©Üˆ¬±À¬ı ø¬ıÀ˙¯∏ ¬ÛÌ… ά◊»¬Û±fl¬
¤¬ı— ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± √õ∂±Úfl¬±¬ı˛œ¬ı˛± Â√±Î¬ˇ±]
ÊÚ… fl¬À•Û±øÊ˙Ú ø¶®˜ [’Ô«±»,
Ȭ…±' ŒSêøάȬ Â√±Î¬ˇ±˝◊ ¤fl¬È¬± øÚø«©Üfl¬‘ Ó¬
ÒËn∏¬ı ˝±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ Œ›˚˛±]-¤¬ı˛ ¬ÛÔ›
Œ‡±˘± ¬ı˛±‡± ˝À˚˛ÀÂ√º ¤¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛
¬ÛάˇÀÂ√Ú Œ¸˝◊ ¬ı…¬ı¸±˚˛œ¬ı˛±, ˚±À¬ı˛
¬ı…¬ı¸±¬ı˛ ¬ı±ø¯∏«fl¬ Ȭ±Ú«›ˆ¬±¬ı˛ ¬Û“‰¬±M¬ı˛
˘é¬ Ȭ±fl¬± ’¬ıøÒ [¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛ 279¤
Ò±¬ı˛± ’Ú≈¸±À¬ı˛ Ê•ú≈ › fl¬±ù¨œ¬ı˛
¬ı…øÓ¬À¬ı˛ À fl¬ ø¬ıÀ˙¯∏ Œ|ø̈≈ ¬ Mê
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ Œé¬ÀS ¬Û=±˙ ˘é¬ Ȭ±fl¬±
¬Û˚«ôL√ ¬ı±ø¯∏«fl¬ Ȭ±Ú«›ˆ¬±¬ı˛]º
(x) ¬ı˛5±øÚ ¤¬ı— ø¬ıÀ˙¯∏ ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬
’=˘ (SEZ)-Œfl¬ fl¬¬ı˛± ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝
øÊÀ¬ı˛±-Œ¬ı˛ÀȬά [’Ô«±», ¤˜øÚÀÓ¬
¤&ø˘ øÊ ¤¸ øȬ ’±›Ó¬±˚˛, øfl¬c
¤Àé¬ÀS √õ∂À˚±Ê… fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ ˙”Ú…]º
(xi) ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ά◊»¬Û±ÀÚ ¬ı…¬ı˝+Ó¬
fl“¬±‰¬±˜±˘ ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ Œ›˚˛±
‘CGST’-¬ı˛ ÊÚ… √õ∂±5 ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±'
ŒSêøάȬ (ITC) ά◊»¬Û±ÀÚ¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
√õ∂À˚˛ CGST Œ›˚˛±¬ı˛ ÊÚ… ¬ı…¬ı˝±¬ı˛
fl¬¬ı˛± ˚±À¬ıº ¤fl¬˝◊ˆ¬±À¬ı ˝◊Ú¬Û≈ÀȬ¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
√ õ ∂±Ú fl¬¬ı˛ ± SGST/UTGST
’±Î¬◊Ȭ¬Û≈ÀȬ¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ √õ∂À˚˛ SGST/
UTGST √õ∂±Ú fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ¬ı…¬ı˝±¬ı˛
fl¬¬ı˛± ˚±À¬ıº ’Ô«±», ≈˝◊ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ITC-
¬ı˛ ¬Û±¬ı˛¶Ûø¬ı˛fl¬ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ (Cross-
utilization) ¸y√√¬ı Ú˚˛º ’±ôL√–¬ı˛±Ê…
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±À˝¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ √õ∂M IGST-¤¬ı˛
Œé¬ÀS fl¬À˚˛fl¬øȬ øÚø«©Ü ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬
¬ı…øÓ¬À¬ı˛Àfl¬º ¤˝◊ ø¬ı¯∏À˚˛ ITC
¸ƒ ¬ ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛ ± ¬ı˛ ’Ú≈ À ˜±øÓ¬
ά◊¬Û±˚˛&ø˘ ˝˘  .
(a) CGST √õ∂±Ú fl¬À¬ı˛ [˝◊Ú¬Û≈ÀȬ¬ı˛
›¬Û¬ı˛] √õ∂±5 ITC ’±Î¬◊Ȭ¬Û≈ÀȬ¬ı˛
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 ›¬Û¬ı˛ √õ∂±5¬ı… ˚Ô±SêÀ˜ CGST
¤¬ı— IGST √õ∂±Ú fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ…
¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˚±À¬ıº
(b) SGST √õ∂±Ú fl¬À¬ı˛ √õ∂±5 ITC
¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı ˚Ô±SêÀ˜
SGST ¤¬ı— IGST √õ∂±Ú fl¬¬ı˛±¬ı˛
ÊÚ…º
(c) UTGST √õ∂±Ú fl¬À¬ı˛ √õ∂±5 ITC
¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı ˚Ô±SêÀ˜
UTGST ¤¬ı— IGST √õ∂±Ú
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ…º
(d) IGST √õ∂±Ú fl¬À¬ı˛ √õ∂±5 ITC
¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı ˚Ô±SêÀ˜
IGST, CGST ¤¬ı— SGST/
UTGST √õ∂±Ú fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ…º
CGST √õ∂±Ú fl¬À¬ı˛ √õ∂±5 ITC SGST/
UTGST √õ∂±Ú fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛±
˚±À¬ı Ú±, ¤¬ı— SGST/UTGST √õ∂±Ú fl¬À¬ı˛
√õ∂±5 ITC CGST √õ∂±Ú fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ¬ı…¬ı˝±¬ı˛
fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı Ú±º
(xii) ø¬ıøˆ¬iß Œ|ø̬ı˛ ¬ı…øMê¬ı˛ ¬ı± fl¬¬ı˛
√õ∂±Úfl¬±¬ı˛œ¬ı˛ Ȭ…±' ø¬ı˛È¬±Ú« e-filing
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¸˜˚˛¸œ˜± ø¬ıøˆ¬iߺ
(xiii) fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… Œ˚ ø¬ıøˆ¬iß
¬ı˛fl¬˜ ¬ÛÔ ’±ÀÂ√ Œ¸&ø˘ ˝˘  .
˝◊KȬ±¬ı˛ÀÚȬ ¬ı…±—øfl¬—, ŒÎ¬ø¬ıȬ˚ŒSêøάȬ
fl¬±Î«¬, Ú…±˙Ú±˘ ˝◊À˘fl¬¬∏CøÚfl¬ Ù¬±`¬
¬∏C±kÙ¬±¬ı˛ (NEFT)/ø¬ı˛˚˛±˘ Ȭ±˝◊˜¸
¢∂¸ƒ Œ¸Èƒ¬˘À˜KȬ (RTGS)º
(xiv) Ȭ…±' ø¬ı˛Ù¬±`¬ ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ÊÚ… fl¬¬ı˛
√õ∂±Úfl¬±¬ı˛œ ¬ı…øMê ¬ı± ¸—¶ö±Àfl¬ √õ∂±¸øefl¬
(Relevant) Ó¬±ø¬ı˛‡ ŒÔÀfl¬ ≈˝◊
¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ… ’±À¬ıÚ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ıº
(xv) ¬Û?œfl‘¬Ó¬ (Registered) ¬ı…øMê ¬ı±
¸—¶ö±¬ı˛ √õ∂À˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œé¬ÀS ¶§˚˛—-
˜”˘…±˚˛Ú (Self-assessment) fl¬À¬ı˛¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö± ¬ı˛±‡± ˝À˚˛ÀÂ√º
(xvi) ¬Û?œfl‘¬Ó¬ (Registered) ¬ı…øMê ¬ı±
¸—¶ö±¬ı˛ øÚ¬ı˛œé¬± (Audit) fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ı
’±˝◊Úfl¬±Ú≈ÀÚ¬ı˛ ¸Àe ˜±Ú…Ó¬± øÚø(Ó¬
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ…º
(xvii) ¬ı˛±Ê…&ø˘ÀÓ¬ ’…±Î¬ˆ¬±kά èø˘—
’Ôø¬ı˛øȬ fl¬¬ı˛ ¸•Ûøfl«¬Ó¬ √õ∂Àùü¬ı˛
¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ¶Û©ÜÓ¬± ¬ı…±‡…± fl¬¬ı˛À¬ıº
Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ CGST Act-¤¬ı˛
’±›Ó¬±˚˛ ¤˝◊ ¬ı˛fl¬˜ ¤fl¬È¬± fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬
ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛À¬ıº
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
(xviii) ¬ı…¬ı¸±˚˛œ¬ı˛± ˚±ÀÓ¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛
›¬Û¬ı˛ √õ∂À˚˛ Œ˜±È¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì
fl¬À˜ ˚±›˚˛±¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ± ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛
˝ô¶∏±ôL√¬ı˛ fl¬À¬ı˛, Ó¬±¬ı˛ ÊÚ… ë˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ
√õ∂øÓ¬À¬ı˛±Òfl¬í ¬ı± ë’…±øKȬ-√õ∂øÙ¬øȬ˚˛±ø¬ı˛—í
ø¬ıøÒ ¬ı˛±‡± ˝À˚˛ÀÂ√º
(xix) ¬ıÓ«¬˜±Ú fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú øÊ ¤¸ øȬ
¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ˜¸‘Ì ¬ı˛+¬Û±ôL√À¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ˚ÀÔ©Ü
¬Ûø¬ı˛˜±ÀÌ ’¬ı¶ö±ôL√¬ı˛fl¬±˘œÚ ¸—¶ö±Ú
¬ı˛±‡± ˝À˚˛ÀÂ√º
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ±
(A) Œ˜fl¬ ˝◊Ú ˝◊ø`¬˚˛±  .
(i) Œ·±È¬± Œ˙Àfl¬ ¤fl¬ ¸±Ò±¬ı˛Ì › ¸˜øi§Ó¬
¬ı±Ê±À¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛ÌÓ¬ fl¬¬ı˛À¬ıº ˚±¬ı˛ Ù¬À˘
ø¬ıÀø˙ ø¬ıøÚÀ˚˛±· ¤¬ı— Œ˜fl¬ ˝◊Ú
˝◊ø`¬˚˛± √õ∂‰¬±¬ı˛, ≈˝◊-˝◊ ά◊¬Z≈X ˝À¬ıº
(ii) fl¬À¬ı˛¬ı˛ ëfl¬…±¸Àfl¬øά—í ¬ıg ˝À¬ı, Œ˚À˝Ó≈¬
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±À˝¬ı˛ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ô¶À∏ ¬ı˛ ë˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±'
ŒSêøÎ¬È¬í ¬Û±›˚˛± ˚±À¬ıº
(iii) ’±˝◊Ú, ¬ÛXøÓ¬ ¤¬ı— fl¬¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛
¸˜i§˚˛¸±ÒÚº
(iv) ¬ı˛5±Úœfl‘¬Ó¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
√õ∂M fl¬À¬ı˛¬ı˛ ’±¬ı˛› 鬈¬±À¬ı √õ∂˙˜Ú
fl¬¬ı˛±¬ı˛ Ù¬À˘ ’±˜±À¬ı˛ ¬ÛÌ… ›
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±&ø˘ ø¬ıÀù´¬ı˛ ¬ı±Ê±À¬ı˛ ’±¬ı˛›
√õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±é¬˜ ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ı, ˚±¬ı˛
Ù¬À˘ ’±˜±À¬ı˛ ¬ı˛5±øÚ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ıº
(v) ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ·Î¬ˇ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬±
‡≈¬ı ¸y√√¬ıÓ¬ fl¬˜À¬ıº ˚±¬ı˛ Ù¬À˘ ¬ÛÌ…
› ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ±˜ fl¬˜±¬ı˛ ’±˙± fl¬¬ı˛±
˚±˚˛º Œ¸È¬± ˝À˘ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛± ’±¬ı˛›
Œ¬ıø˙ øÊøÚ¸¬ÛS øfl¬ÚÀ¬ı, ˚±¬ı˛ Ù¬À˘
ά◊»¬Û±Ú ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¤¬ı— ø˙Àä¬ı˛ ¬ı‘øX
˝À¬ıº ¤¬ı˛ Ù¬À˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¤fl¬øȬ
ά◊»¬Û±Ú Œfl¬Àf (Manufacturing
hub) ¬Ûø¬ı˛ÌÓ¬ ˝À¬ıº
(B) ¬ı…¬ı¸± fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ±  .
(i) ¸˝ÊÓ¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö ± ¤¬ı—
Ó≈¬˘Ú±˜”˘fl¬ˆ¬±À¬ı ’ÀÚfl¬ fl¬˜ ¸—‡…fl¬
fl¬¬ı˛Â√±Î¬ˇº
(ii) ¬ıÓ«¬˜±Ú ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ‰¬±˘≈
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸—‡…±øÒfl¬… fl¬ø˜À˚˛ ¸¬ı˛˘œfl‘¬Ó¬
¤¬ı— ¸˜øi§Ó¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ √õ∂¬ıÓ«¬Úº
(iii) fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸Àe ˜±øÚÀ˚˛ ‰¬˘±¬ı˛
‡¬ı˛‰¬ (Compliance Cost) fl¬˜À¬ıº
¬ıU ¬ı˛fl¬˜ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ¬ıU ¬ı˛fl¬˜ ÚøÔ
¬ı˛±‡± ¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¬ÛάˇÀ¬ı Ú±º Ù¬À˘ ’±øÔ«fl¬
ø¬ıøÚÀ˚˛±· ¤¬ı— Œ˘±fl¬¬ıÀ˘¬ı˛ ¬ı˛fl¬±¬ı˛
fl¬˜À¬ıº
(iv) ¸¬ı˛˘œfl‘¬Ó¬ ¤¬ı— ¶§˚˛—øSê˚˛ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬
¬Û?œfl¬¬ı˛Ì (Registration), ø¬ı˛È¬±Ú«
ʘ± fl¬¬ı˛±, ø¬ı˛Ù¬±`¬ ¬Û±›˚˛±, fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú
fl¬¬ı˛±º
(v) fl¬¬ı˛±Ó¬± ¤¬ı— fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ √õ∂˙±¸ÀÚ¬ı˛
˜ÀÒ… ¬Û≈À¬ı˛± ¸•Ûfl«¬È¬± ¸±Ò±¬ı˛Ì GSTN
Œ¬Û±È«¬±À˘¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ¶§˚˛—øSê˚˛ ¬ı…¬ı¶ö±,
Œ˚‡±ÀÚ ¬ı…øMê·Ó¬ ˝ô¶À∏ é¬À¬Û¬ı˛ ¸≈À˚±·
˚»¸±˜±Ú…º
(vi) fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ ¬Û?œfl¬¬ı˛Ì › fl¬¬ı˛
√õ∂Ó¬…±¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ¸±Ò±¬ı˛Ì fl¬±˚«√õ∂̱˘œ, fl¬¬ı˛
ø¬ı˛È¬±ÀÚ«¬ı˛ ’øˆ¬iß Ù¬˜«…±È¬, fl¬À¬ı˛¬ı˛
¸¬ı« Ê ÚœÚ øˆ¬øM, ¬ÛÌ… ›
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±&ø˘¬ı˛ ’øˆ¬iß Œ|øÌø¬ıÚ…±¸
˝◊Ó¬…±ø fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ’øÚ(˚˛Ó¬±
’ÀÚfl¬È¬± fl¬ø˜À˚˛ ŒÀ¬ıº
(C) ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ±  .
(i) ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ά◊»¬Û±fl¬ ¤¬ı—
‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıÀSêÓ¬±À¬ı˛ ˜ÀÒ… ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±'
ŒSêøάÀȬ¬ı˛ øÚ¬ı˛¬ıø2Âiß √õ∂¬ı±À˝¬ı˛ ÊÚ…
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ’øôL√˜ ±˜ fl¬˜±¬ı˛
’±˙± fl¬¬ı˛± ˝À2º
(ii) ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ·Î¬ˇ fl¬À¬ı˛¬ı˛
Œ¬ı±Á¬± ‡≈¬ı ¸y√√¬ıÓ¬ fl¬˜À¬ı, ˚±¬ı˛ Ù¬À˘
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ±˜ ¤¬ı— Œ¸˝◊
fl¬±¬ı˛ÀÌ Œˆ¬±·¬ı…˚˛ ¬ı±Î¬ˇ±¬ı˛ √õ∂Ó¬…±˙± fl¬¬ı˛±
˝À2º
ά◊¬Û¸—˝±¬ı˛
‡≈¬ı fl¬±ÀÂ√ ŒÔÀfl¬ Œ‡À˘ øÊ ¤¸ øȬ-Œfl¬
˜ÀÚ ˝À¬ı ¤øȬ fl¬À˚˛fl¬øȬ ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛
¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ¸˜±˝±¬ı˛º øfl¬c ’±˜¬ı˛± ˚ø
”¬ı˛ø˙«Ó¬±¬ı˛ ¸Àe ¤˝◊ ’±˜”˘ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Úfl¬±¬ı˛œ
¸—¶®±¬ı˛øȬÀfl¬ Œø‡ Ó¬±˝À˘ Œ‡± ˚±À¬ı Œ˚
¤øȬ ¬ı…¬ı¸±¬ı˛ ¬ı˛+¬Û±ôL√¬ı˛, ¸±˜±øÊfl¬ ¬Û≈ÚÊ«iú
¤¬ı— ¤fl¬È¬± ø¬ıõ≠¬ı ˚± ’±˜±À¬ı˛ ŒÀ˙¬ı˛ À˜
˚±›˚˛± ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ¬ı‘øX¬ı˛ ‰¬±fl¬±˚˛ ˙øMê
ŒÊ±·±À¬ıº ˚± ø¬ıù´ ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ Œ‡˚˛±ø˘¬ÛÚ±
ŒÔÀfl¬ ’±˜±À¬ı˛ ŒÀ˙¬ı˛ ’Ô«ÚœøÓ¬Àfl¬ ¬ı“±‰¬±ÀÚ±¬ı˛
˝±øÓ¬˚˛±¬ı˛ ¤¬ı— ¤fl¬ ˆ¬ø¬ı¯∏…», ëëø‰¬M Œ˚Ô±
ˆ¬˚˛˙”Ú…, ά◊2‰¬ Œ˚Ô± ø˙¬ı˛ííº
15

¤fl¬ ë¤fl¬ Œ˙-¤fl¬ fl¬¬ı˛í-¤¬ı˛ ŒÀ˙
¤fl¬ Œ˙, ¤fl¬ fl¬¬ı˛ñ¤ˆ¬±À¬ı˝◊
ø¬ı:±ø¬ÛÓ¬ fl¬¬ı˛± ˝À2 ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±øȬÀfl¬, Œ¬Û±˙±øfl¬ Ú±˜ ˚±¬ı˛
&ά¸ ’…±`¬ ¸±øˆ«¬À¸¸ Ȭ…±' [øÊ
¤¸ øȬ]º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ øÊ ¤¸ øȬ
√õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ fl¬Ô± √õ∂Ô˜ ¬ıÀ˘Ú √õ∂±MêÚ
√õ∂Ò±Ú˜Laœ ’Ȭ˘ø¬ı˝±¬ı˛œ ¬ı±ÊÀ¬Û˚˛œ,
2000 ¸±À˘º Ò±¬ı˛Ì±øȬ ’¬ı˙… ÚÓ≈¬Ú
øfl¬Â√≈ Ú˚˛º 1954 ¸±À˘ Ùˬ±Àk √õ∂Ô˜
‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±º Ó¬À¬ı
2000 ¸±À˘ √õ∂¸eøȬ ά◊O±ø¬ÛÓ¬
˝À˘› ’±È¬‚“±È¬ Œ¬ı“ÀÒ fl¬±Ê qè
fl¬¬ı˛ÀÓ¬˝◊ Œ˘À· ˚±˚˛ ’±È¬ ¬ıÂ√¬ı˛º
2008 ¸±À˘ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±
ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ·Í¬Ú fl¬¬ı˛± ˝˚˛
¤˜¬Û±›˚˛±Î«¬ fl¬ø˜øȬ ’Ù¬ ŒàȬ
øÙ¬Ú±k ø˜øÚ౬ı˛¸º ¤˝◊ fl¬ø˜øȬ
2009 ¸±À˘ √õ∂Ô˜ Œ˚ ‡¸Î¬ˇ±øȬ
ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ øÀ˚˛øÂ√˘, œ‚«
’±À˘±‰¬Ú±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Œ¸øȬ˝◊ ‚À¯∏À˜ÀÊ
¢∂˝Ì fl¬¬ı˛± ˝˘ 2017 ¸±À˘ ¤À¸º
[Œ˘‡fl¬ ’±¬ı˛±˜¬ı±· ŒÚÓ¬±Êœ ˜˝±ø¬ı…±˘À˚˛¬ı˛ ’Ô«ÚœøÓ¬ ø¬ıˆ¬±À·¬ı˛ ¸˝fl¬±ø¬ı˛ ’Ò…±¬Ûfl¬º]
16
—¸±¬ı˛ ‰¬±˘±ÀÓ¬ Œ·À˘ Œ˚˜Ú
¸ ‡¬ı˛‰¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛, ŒÓ¬˜Ú˝◊
ά◊¬Û±Ê«Ú›º ¸—¸±¬ı˛ ŒÂ√±ÀȬ±
Œ˝±fl¬ ¬ı± ¬ıÀάˇ±, ’±˚˛ › ¬ı…˚˛
Ó¬±˝◊ ≈íøȬ˝◊ ’±ÀÂ√º ’±¬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ‰¬±˘±ÀÚ±
˜±ÀÚ› ¤fl¬ ’ÀÔ« ¤fl¬ ¸—¸±¬ı˛˝◊ ‰¬±˘±ÀÚ±º
øÚÓ¬…øÀÚ¬ı˛ Œ˝“À˙˘ ŒÍ¬˘±¬ı˛ ‡¬ı˛À‰¬¬ı˛ ±˚˛
˝˚˛ÀÓ¬± ¤˝◊ ¸—¸±À¬ı˛ ŒÚ˝◊, øfl¬c ¬Ûø¬ı˛¬ıÀÓ«¬
’±ÀÂ√ ¬ı‘˝M¬ı˛ ¸¬ı ‡¬ı˛À‰¬¬ı˛ ±˚˛ˆ¬±¬ı˛º ¬ı˛±ô¶∏±‚±È¬
¬ı±Ú±ÀÚ±¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬, ¶≈®˘-fl¬À˘Ê ‰¬±˘±ÀÚ±¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬,
˝±¸¬Û±Ó¬±˘ ‰¬±˘±¬ı±¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬, √õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬
ø¬ı¬Û˚«˚˛ÊøÚÓ¬ é¬˚˛é¬øÓ¬ ¸±˜˘±ÀÚ±¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬,
¤˝◊ ¬ı˛fl¬˜ ’±¬ı˛› fl¬Ó¬ fl¬œº ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛Àfl¬ ¤˝◊
¸¬ı ‡¬ı˛‰¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ’±˜¬ı˛± øÚÓ¬…˝◊ Œø‡º øfl¬c
‡¬ı˛‰¬ ‰¬±˘±ÀÚ±¬ı˛ ÊÚ… ’Ô« Œfl¬±Ô± ŒÔÀfl¬
’±À¸∑ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ’±À˚˛¬ı˛ ≈íøȬ ά◊»¸ñfl¬¬ı˛
¬ı˛±Ê¶§ ¤¬ı— ’-fl¬¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§º øÚ¬ıÀg¬ı˛ ø˙À¬ı˛±Ú±˜
ŒÔÀfl¬ ¬Ûø¬ı˛©®±¬ı˛ ’±˜±À¬ı˛ ’±À˘±‰¬Ú±¬ı˛
ø¬ı¯∏˚˛¬ıd ˝À¬ı √õ∂Ô˜øȬº
Ó¬À¬ı ’±À˘±‰¬Ú± qè¬ı˛ ’±À· ’±À¬ı˛fl¬È¬±
fl¬Ô± ŒÊÀÚ ¬ı˛±‡± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º ’±˜±À¬ı˛ ŒÀ˙¬ı˛
√õ∂˙±¸øÚfl¬ fl¬±Í¬±À˜±øȬ ’ÀÚfl¬È¬± Œ˚ÃÔ
¬Ûø¬ı˛¬ı±À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÓ¬±, Œ˚ ¬Ûø¬ı˛¬ı±À¬ı˛¬ı˛ ’±À˚˛¬ı˛
¤fl¬˜±S ά◊»¸ ¬Û±ø¬ı˛¬ı±ø¬ı˛fl¬ ¤fl¬ È≈¬fl¬À¬ı˛± Êø˜º
’±˚˛ ’±À¸ ¤fl¬øȬ ά◊»¸ ŒÔÀfl¬, ¬ı…À˚˛¬ı˛ ˜≈‡
øfl¬c ’ÀÚfl¬&ø˘º ¬ı±¬ı±, ˜±Àfl¬ øÚÀ˚˛ øÓ¬Ú
ˆ¬±˝◊À˚˛¬ı˛ Œ˚ÃÔ ¸—¸±¬ı˛ ˝À˘ ˚± ˝˚˛, ¤fl¬
È≈¬fl¬À¬ı˛± Êø˜ ŒÔÀfl¬˝◊ ¸¬ı±˝◊ ‰¬±˚˛ øÚÀʬı˛
øÚÀʬı˛ ¶§±ÒœÚ ¬ı…À˚˛¬ı˛ Ȭ±fl¬±È≈¬fl≈¬ Œ¬ı¬ı˛ fl¬À¬ı˛
øÚÀÓ¬º Ù¬À˘ ’±À˚˛¬ı˛ ¬ı∞I◊Ú˝◊ ¤‡±ÀÚ ¬ı‘˝M¬ı˛
√õ∂2Â øÚ¬ıg
’øÚμ… ˆ≈¬Mê
¸˜¸…±º ’±˜±À¬ı˛ ŒÀ˙¬ı˛ Œé¬ÀS› ¬ı…±¬Û±¬ı˛È¬±
’ÀÚfl¬È¬± ¤¬ı˛fl¬˜˝◊º øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
Œ˚ ¤Ó¬&À˘± ¬ıÂ√¬ı˛ Œ˘À· Œ·˘ Ó¬±¬ı˛ fl¬±¬ı˛Ì
˝˘ ¤øȬ˝◊º
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛ ’Ô« ¬ı…¬ı¶ö±
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ √õ∂˙±¸øÚfl¬ fl¬±Í¬±À˜±øȬ ˚≈Mê¬ı˛±©Üœò ˚˛
Ò“±À‰¬¬ı˛º ¤˝◊ ˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛ ¬ı…¬ı¶ö±øȬ¬ı˛ ’±øÔ«fl¬
fl¬±Í¬±À˜±øȬ Œfl¬˜Ú ˝À¬ı Ó¬± √õ∂Ô˜ øͬfl¬ fl¬À¬ı˛
øÀ˚˛øÂ√˘ 1935 ¸±À˘¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ˙±¸Ú
’±˝◊Úº ¤˝◊ ’±˝◊Ú √õ∂À˙&ø˘¬ı˛ ’±øÔ«fl¬
¶§±ÒœÚÓ¬± ¬ı˛é¬±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ŒÊ±¬ı˛ øÀ˚˛øÂ√˘º
¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ«fl¬±À˘ ¶§±ÒœÚ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¸—ø¬ıÒ±ÀÚ ÚÓ≈¬Ú
¬ı˛±À©Ü¬ò ı˛ ’±øÔ«fl¬ fl¬±Í¬±À˜± ·Í¬ÀÚ ¤˝◊ ÚœøÓ¬øȬÀfl¬˝◊
˜±Ú…Ó¬± Œ›˚˛± ˝˚˛º Ó¬À¬ı ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ÊÚ…
’±øÔ«fl¬ ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ Ú±Ú± ¬ıÀ챬ıô¶∏ fl¬¬ı˛À˘›
¸—ø¬ıÒ±Ú √õ∂ÀÌÓ¬±¬ı˛± Œfl¬fÀfl¬ ’±øÔ«fl¬ˆ¬±À¬ı
¸¬ı˘Ó¬¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ·Àάˇ Ó≈¬˘ÀÓ¬˝◊ ’±¢∂˝œ øÂ√À˘Úº
’±øÔ«fl¬ ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ √õ∂Ô˜ fl¬Ô±˝◊ ˝˘
ά◊¬Û±Ê«ÀÚ¬ı˛ ¸é¬˜Ó¬±º Œ˚ Œfl¬±Ú› ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
’±À˚˛¬ı˛ ≈íøȬ ά◊»¸ñfl¬¬ı˛ ¤¬ı— ’-fl¬¬ı˛º fl¬¬ı˛
ά◊»¸ ŒÔÀfl¬ ’±˚˛Àfl¬ fl¬¬ı˛-¬ı˛±Ê¶§ ¬ı˘± ˝˚˛º
Ó¬À¬ı ’-fl¬¬ı˛ ά◊»À¸¬ı˛ ¸¬ıȬ±˝◊ øfl¬c ¬ı˛±Ê¶§
Ú˚˛, øfl¬Â√≈Ȭ± ˜”˘ÒÚœ ’±±˚˛º ¬ı˛±Ê¶§ ’±±˚˛
’±¬ı˛ ˜”˘ÒÚœ ’±±À˚˛¬ı˛ ˜ÀÒ… ¤fl¬øȬ √õ∂Àˆ¬
’±ÀÂ√º ¬ı˛±Ê¶§ ’±±˚˛ Œfl¬±Ú› ±˚˛ ¸‘ø©Ü fl¬À¬ı˛
Ú±, ˚± ’±±˚˛ ˝˚˛ ¸¬ıȬ±˝◊ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
¬Ûø¬ı˛¸•ÛÀ¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ¬ı±Î¬ˇ±˚˛º øfl¬c ˜”˘ÒÚœ
’±±˚˛ ¸±˜ø˚˛fl¬ˆ¬±À¬ı ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ ’ÀÔ«¬ı˛
ŒÊ±·±Ú ¬ı±Î¬ˇ±À˘› œ‚«À˜˚˛±À Ó¬± ±˚˛ ¸‘ø©Ü
fl¬À¬ı˛º ˜”˘ÒÚœ ’±±À˚˛¬ı˛ ά◊±˝¬ı˛Ì ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
Ÿ¬Ìº ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ Œ˚ ¸˜ô¶∏ fl¬±Ê fl¬À¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ÊÚ…
√õ∂‰≈¬¬ı˛ ’Ô« ˘±À·º fl¬¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ ¬ı± ’-fl¬¬ı˛
¬ı˛±Ê¶§ ŒÔÀfl¬ ¤˝◊ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ’Ô« ’±±˚˛ Ú±
˝À˘ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ Ÿ¬À̬ı˛ ’±|˚˛ ŒÚÚº øfl¬c Ÿ¬Ì
øÚÀ˘ ˝±ÀÓ¬ ¸±˜ø˚˛fl¬ˆ¬±À¬ı ’ÀÔ«¬ı˛ ŒÊ±·±Ú
¬ı±Àάˇ ¬ıÀȬ, œ‚«À˜˚˛±À Ÿ¬Ì ¬Ûø¬ı˛À˙±ÀÒ¬ı˛ ¤fl¬øȬ
±˚˛› ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À˚˛ ˚±˚˛º ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ Ÿ¬Ì Ó¬±˝◊
¬ı˛±Ê¶§ ’±±˚˛ Ú˚˛, ˜”˘ÒÚœ ’±±˚˛º ˜”˘ÒÚœ
’±±˚˛ Â√±Î¬ˇ±› ’-fl¬¬ı˛ ά◊»¸ ŒÔÀfl¬ øfl¬Â√≈
¬ı˛±Ê¶§ ’±±˚˛ ˝˚˛º ά◊±˝¬ı˛Ì¶§¬ı˛+¬Û, ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛
¸—¶ö±&ø˘ ŒÔÀfl¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ Œ˚ ˘ˆ¬…±—˙ ¬Û±˚˛,
Œfl¬±È«¬ øÙ¬ ¬ı± ’Ú…±Ú… øÙ¬ ¬ı±¬ı ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ Œ˚
’±˚˛ ˝˚˛, ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ Œ˚ Ÿ¬Ì Œ˚˛ Œ¸˝◊ Ÿ¬Ì
ŒÔÀfl¬ Œ˚ ¸≈ ¬Û±˚˛, Œ¸¸¬ı Œfl¬±Ú› ±˚˛
ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ Ú±º ¤&ø˘ Ó¬±˝◊ ’-fl¬¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§º
¬ı˛±Ê… › Œfl¬f˙±ø¸Ó¬ ’=˘&ø˘¬ı˛ ÊÚ…
’±øÔ«fl¬ ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ¬ıÀ챬ıô¶∏ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… Ó¬±˝◊
√õ∂À˚˛±ÊÚ øÂ√˘ ¤˝◊ ¸¬ı fl¬¬ı˛ › ’-fl¬¬ı˛ ά◊»À¸¬ı˛
øfl¬Â√≈ øfl¬Â√≈ Ó¬±À¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ Ó≈¬À˘ Œ›˚˛±º ÚÓ≈¬¬ı±,
˚ø Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…, ά◊ˆ¬À˚˛˝◊, ’Ô« ¸—¢∂À˝¬ı˛
¤fl¬˝◊ ά◊»¸ ¤fl¬¸Àe ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ Ó¬±˝À˘
¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ › ’±Ô«ÚœøÓ¬fl¬ ÊøȬ˘Ó¬± ΔÓ¬ø¬ı˛
˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ¤˝◊ fl¬±¬ı˛ÀÌ Œfl¬f ¤¬ı— ¬ı˛±Ê…,
Œfl¬ Œfl¬±Ú ά◊»¸ ŒÔÀfl¬ ’±±˚˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı
Ó¬±› ¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛ 246 Ú•§¬ı˛ Ò±¬ı˛±˚˛
¶Û©Üˆ¬±À¬ı ά◊À~‡ fl¬¬ı˛± ˝˚˛º 246 Ú•§¬ı˛
Ò±¬ı˛±¬ı˛ ’Ú≈¯∏e ø˝À¸À¬ı Œ˚ ¸5˜ Ó¬¬Ûø˙˘øȬ
’±ÀÂ√º Œ¸˝◊ Ó¬¬Ûø˙À˘ ’±ÀÂ√ øÓ¬ÚøȬ
Ó¬±ø˘fl¬±ñŒfl¬fœ˚˛ Ó¬±ø˘fl¬±, ¬ı˛±Ê… Ó¬±ø˘fl¬±
› ˚≈¢¨ Ó¬±ø˘fl¬±º Œfl¬fœ˚˛ Ó¬±ø˘fl¬±ÀÓ¬, Œ˚
¸˜ô¶∏ ø¬ı¯∏À˚˛ Œfl¬f˝◊ ¤fl¬˜±S ’±˝◊Ú √õ∂Ì˚˛ÀÚ¬ı˛
’øÒfl¬±¬ı˛œ Œ¸&ø˘ ’±ÀÂ√, ¬ı˛±Ê… Ó¬±ø˘fl¬±ÀÓ¬
’±ÀÂ√ Œ˚ ¸˜ô¶∏ ø¬ı¯∏À˚˛ ¬ı˛±Ê… ’±˝◊Ú √õ∂Ì˚˛ÀÚ¬ı˛
’øÒfl¬±¬ı˛œ¬ , ’±¬ı˛ Œ˚ ø¬ı¯∏À˚˛ Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…
ά◊ˆ¬À˚˛˝◊ ’±˝◊Ú √õ∂Ì˚˛ÀÚ¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛œ Œ¸&ø˘
’±ÀÂ√ ˚≈¢¨ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛º ¤‡Ú Œfl¬±Ú› fl¬¬ı˛
’±À¬ı˛±¬Û fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À˘ ¬ı± Œ¸˝◊ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ Ò±˚«
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À˘ ’±˝◊Ú √õ∂Ì˚˛Ú fl¬À¬ı˛˝◊ Ó¬± fl¬¬ı˛ÀÓ¬
˝˚˛º ¸—ø¬ıÒ±Ú Œ˚À˝Ó≈¬ ¤fl¬˝◊ ø¬ı¯∏À˚˛ fl¬¬ı˛
’±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ ¤fl¬˝◊ ¸Àe Œfl¬f ›
¬ı˛±Ê…Àfl¬ øÀÓ¬ ‰¬±˚˛øÚ Œ¸À˝Ó≈¬ ˚≈¢¨ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛
Œfl¬±Ú› fl¬À¬ı˛¬ı˛ Ú±˜ ŒÚ˝◊º
√õ∂¸eSêÀ˜ ˜ÀÚ ¬ı˛±‡± ¬ı˛fl¬±¬ı˛, Œfl¬f ¬ı±
¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ Â√±Î¬ˇ±› øfl¬c ’±˜±À¬ı˛ ŒÀ˙
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¸±¬ı˛øÌ-1
fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±  . ’±À¬ı˛±¬Û, ’±±˚˛ › ¬ı∞I◊Ú
[fl¬] ’±À¬ı˛±¬Û › ’±±˚˛ fl¬¬ı˛À¬ı Œfl¬f, ’±¬ıø∞I◊Ó¬ ˝À¬ı Œfl¬f › ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ˜ÀÒ…  .
1. fl‘¬ø¯∏ ’±˚˛ Â√±Î¬ˇ± ’Ú…±Ú… ’±˚˛ ŒÔÀfl¬ ά◊¬Û±øÊ«Ó¬ fl¬¬ı˛¬ ,
2. Œfl¬±•Û±øÚ fl¬¬ı˛¬ ,
3. ¬ıø˝–q{®¬ ,
4. ’ôL√–q{® [›¯∏≈Ò √õ∂døÓ¬ÀÓ¬ ¬ı…¬ı˝+Ó¬ ˝˚˛ Ú± ¤˜Ú ˜±fl¬Ê±Ó¬œ˚˛ Ó¬¬ı˛˘ › √õ∂¸±ÒÚ ¸±˜¢∂œ
¬ı…øÓ¬À¬ı˛Àfl¬]º
[‡] ’±À¬ı˛±¬Û › ’±±˚˛ fl¬¬ı˛À¬ı Œfl¬f, ¬Û±À¬ı ¬ı˛±Ê…  .
1. ¸•ÛøM › ά◊M¬ı˛±øÒfl¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛ [fl‘¬ø¯∏Êø˜ ¬ı…øÓ¬À¬ı˛Àfl¬]¬ ,
2. Œ¬ı˛À˘¬ı˛ ¬ÛÌ…-¬Ûø¬ı˛¬ı˝Ì ŒÔÀfl¬ ’±±˚˛œfl‘¬Ó¬ ’Ô«¬ ,
3. ¸—¬ı±¬ÛÀS¬ı˛ Œfl¬Ú±À¬ı‰¬± › ¸—¬ı±¬ÛÀS √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ø¬ı:±¬ÛÚ ŒÔÀfl¬ √õ∂±5 ’±À˚˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛  .
[·] ’±À¬ı˛±¬Û fl¬¬ı˛À¬ı Œfl¬f, ’±±˚˛ › Œˆ¬±· fl¬¬ı˛À¬ı ¬ı˛±Ê…  .
1. ›¯∏≈Ò √õ∂døÓ¬ÀÓ¬ ¬ı…¬ı˝+Ó¬ ˝˚˛ Ú± ¤˜Ú ˜±fl¬Ê±Ó¬œ˚˛ Ó¬¬ı˛˘ › √õ∂¸±ÒÚ ¸±˜¢∂œ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ’±À¬ı˛±ø¬ÛÓ¬
’ôL√–q{®¬ ,
2. Œfl¬fœ˚˛ Ó¬±ø˘fl¬±¬ı˛ ’ôL√ˆ≈¬«Mê Ú˚˛ ¤˜Ú à…±•Û fl¬¬ı˛º
[‚] ’±À¬ı˛±¬Û, ’±±˚˛ › Œˆ¬±· fl¬¬ı˛À¬ı ¬ı˛±Ê…  .
1. fl‘¬ø¯∏ ’±˚˛fl¬¬ı˛¬ ,
2. ˆ”¬ø˜ ¬ı˛±Ê¶§¬ ,
3. √õ∂À˜±fl¬¬ı˛¬ ,
4. ˜”˘… ˚≈Mê fl¬¬ı˛¬ ,
5. ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛¬ ,
6. ¬ı‘øMfl¬¬ı˛º
Ó‘¬Ó¬œ˚˛ ’±À¬ı˛fl¬ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ’øô¶∏Q ›Àͬ Œ˚, Œ˚ fl¬¬ı˛&ø˘¬ı˛ ά◊»¸ ¬ı˛±Ê…-øÚ¬ı˛À¬Ûé¬,
Œ¸˝◊ fl¬¬ı˛&ø˘ ’±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ Œfl¬fœ˚˛
’±ÀÂ√º ¤¬ı˛± ˝˘ ¶ö±Úœ˚˛ ¶§±˚˛M˙±ø¸Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛,
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ Œ›˚˛± ˝À˘› Ó¬±¬ı˛ ¤fl¬øȬ
Œ˚˜Ú ¬Û=±À˚˛ Ó ¬ ¬ı± ¬Û≈ ¬ ı˛ ¸ ˆ¬±º ¤˝◊
ˆ¬±· ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ¬Û±›˚˛±¬ı˛ fl¬Ô±º ø¬ı¯∏˚˛øȬ
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘¬ı˛ ˝±ÀÓ¬› øÚø«©Ü √õ∂˙±¸øÚfl¬ ±ø˚˛Q
¤fl¬È≈¬ ¬ı≈øÁ¬À˚˛ ¬ı˘± ˚±fl¬º Œ˚ Œfl¬fœ˚˛ Ó¬±ø˘fl¬±¬ı˛
’±ÀÂ√º Œ¸ ±ø˚˛Q ¬Û±˘ÀÚ¬ı˛ ÊÚ… ¤À¬ı˛›
fl¬Ô± ¬ı˘± ˝˘, Œ¸˝◊ Œfl¬fœ˚˛ Ó¬±ø˘fl¬±¬ı˛ ¤fl¬øȬ
’ÀÔ«¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚº ¬Û=±À˚˛Ó¬ ¬ı± ¬Û≈¬ı˛¸ˆ¬±&ø˘›
˚±ÀÓ¬ fl¬±Ê ‰¬±˘±¬ı±¬ı˛ ÊÚ… ¸•Û”Ì« ¬ı˛±Ê… ø¬ı¯∏˚˛ñ’±˚˛fl¬¬ı˛ [fl‘¬ø¯∏ ’±˚˛fl¬¬ı˛ ¬ı…Ó¬œÓ¬]º
¤¬ı˛ ’Ô« fl¬œ∑ fl‘¬ø¯∏ ’±˚˛fl¬¬ı˛ ¬ı± Œfl¬Ú∑ ¬ı±,
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˜≈‡±À¬Û鬜 ˝À˚˛ Ú± ŒÔÀfl¬ øÚÀʬı˛±›
fl¬¬ı˛ ¬ıø¸À˚˛ øfl¬Â√≈Ȭ± ’Ô« ¸—¢∂˝ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ fl¬±¬ı˛Ì fl‘¬ø¯∏ Œfl¬±Ú› ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¤fl¬±ôL√ øÚʶ§
ø¬ı¯∏˚˛º øfl¬c Ó¬±˝À˘ fl‘¬ø¯∏ ’±˚˛fl¬¬ı˛ Â√±Î¬ˇ±
Œ¸ÊÚ… ¸—ø¬ıÒ±Ú ¸—À˙±ÒÚ fl¬¬ı˛± ˝˚˛ 1993
’Ú…±Ú… ’±˚˛fl¬À¬ı˛ øfl¬ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ Œfl¬±Ú›
¸±À˘º ¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛ 73-Ó¬˜ ¸—À˙±ÒÚœ
’øÒfl¬±¬ı˛ Ô±Àfl¬ Ú±∑ Ô±fl¬± ŒÓ¬± ά◊ø‰¬Ó¬º ’Ô‰¬
[fl¬±˚«fl¬¬ı˛ ˝˚˛ ¤ø√õ∂˘ 24, 1993 ŒÔÀfl¬] ¬Ûø(˜¬ıÀe¬ı˛ Œ˚ ˜±Ú≈¯∏øȬ fl¬˜«¸”ÀS ›øάˇ˙±˚˛
¬ıÀ˘ ¬Û=±À˚˛Ó¬&ø˘ ˝±ÀÓ¬ ¤¬ı— 74-Ó¬˜ Ô±Àfl¬ ¬Ûø(˜¬ıe ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ¬ÛÀé¬ Ó¬±¬ı˛ ’±À˚˛¬ı˛
¸—À˙±ÒÚœ ¬ıÀ˘ ¬Û≈¬ı˛¸ˆ¬±&ø˘¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ øfl¬Â√≈ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ± ¸y√√¬ı Ú˚˛º ¤˝◊ fl¬±¬ı˛ÀÌ
øfl¬Â√≈ ø¬ı¯∏À˚˛ fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±¬Û › ¸—¢∂À˝¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ ’±˚˛fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√
Ó≈¬À˘ Œ›˚˛± ˝˚˛º Œfl¬Àf¬ı˛ ˝±ÀÓ¬, øfl¬c ¸—·‘˝œÓ¬ fl¬¬ı˛ Œˆ¬±À·¬ı˛
Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…Àfl¬ ’±˘±± ’±˘±± ø¬ı¯∏À˚˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ Œfl¬f › ¬ı˛±Ê… ά◊ˆ¬À˚˛¬ı˛˝◊º fl¬¬ı˛
fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ Œ¬ı±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ’±¬ı˛› ’±À¬ı˛±À¬Û¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Ó¬± Œfl¬±Ú ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ’±±˚˛
¤fl¬øȬ ø¬ı¯∏˚˛ ’˜œ˜±—ø¸Ó¬ ŒÔÀfl¬ ˚±˚˛ñ fl¬¬ı˛À¬ı ’±¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ¬ı∞I◊Ú fl¬œˆ¬±À¬ı ˝À¬ı, Œ¸
¸—·‘˝œÓ¬ fl¬¬ı˛ fl¬œˆ¬±À¬ı Œfl¬f › ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ √õ∂Àùü¬ı˛ ˜œ˜±—¸± fl¬¬ı˛± ’±ÀÂ√ ¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛ 268-
˜ÀÒ… ˆ¬±·±ˆ¬±ø· ˝À¬ıº √õ∂ùüøȬ ¤˝◊ ÊÀÚ…˝◊ 270 Ú•§¬ı˛ Ò±¬ı˛±&ø˘ÀÓ¬º
17
 ¸¬ı ø˜ø˘À˚˛ Ó¬±¬ı˛ ˜±ÀÚ “±Î¬ˇ±˚˛, fl¬¬ı˛
¬ı˛±ÊÀ¶§¬ı˛ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛Àfl¬ Œ˜±È¬ øÓ¬ÚøȬ
Ò±À¬Û¬ı˛ ˜ÀÒ… øÀ˚˛ ¤À·±ÀÓ¬ ˝˚˛ñ’±À¬ı˛±¬Û,
’±±˚˛ › ¬ı∞I◊Ú ¤¬ı— ¤˝◊ øÓ¬ÚøȬ Ò±¬ÛÀfl¬
¤fl¬S fl¬À¬ı˛ Œ˜±È¬ ¬Û“±‰¬øȬ Œ|øÌÀÓ¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
fl¬Ó‘¬«fl¬ ¸—·‘˝œÓ¬ fl¬¬ı˛&ø˘Àfl¬ ø¬ıÚ…ô¶∏ fl¬¬ı˛±
˝À˚˛ÀÂ√º ¤˝◊ Œ|øÌ&ø˘ ¤˝◊ ¬ı˛fl¬˜ñ[1]
’±À¬ı˛±¬Û, ’±±˚˛ › Œˆ¬±· fl¬¬ı˛À¬ı Œfl¬f, [2]
’±À¬ı˛±¬Û › ’±±˚˛ fl¬¬ı˛À¬ı Œfl¬f, ’±¬ıø∞I◊Ó¬
˝À¬ı Œfl¬f › ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ˜ÀÒ…, [3] ’±À¬ı˛±¬Û
› ’±±˚˛ fl¬¬ı˛À¬ı Œfl¬f, ¬Û±À¬ı ¬ı˛±Ê…, [4]
’±À¬ı˛±¬Û fl¬¬ı˛À¬ı Œfl¬f, ’±±˚˛ › Œˆ¬±·
fl¬¬ı˛À¬ı ¬ı˛±Ê… ¤¬ı— [5] ’±À¬ı˛±¬Û, ’±±˚˛ ›
Œˆ¬±· fl¬¬ı˛À¬ı ¬ı˛±Ê…º ¤˝◊ Œ˚ ¬Û“±‰¬øȬ Œ|øÌ,
¤˝◊ Œ|øÌ&ø˘ÀÓ¬ ø¬ıÚ…ô¶∏ fl¬¬ı˛± ˝˚˛ Œfl¬f ›
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ’øÒfl¬±À¬ı˛ ’±ÀÂ√ Œ˚ fl¬¬ı˛&ø˘,
Œ¸&ø˘Àfl¬º ¤¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ øfl¬Â√≈ fl¬¬ı˛ ’±ÀÂ√
Œ˚&ø˘ ’±À¬ı˛±¬Û, ’±±˚˛ › Œˆ¬±·, ¸¬ı˝◊
fl¬À¬ı˛ ¬Û=±À˚˛Ó¬ ¬ı± ¬Û≈¬ı˛¸ˆ¬±¬ı˛ ¤ÀÓ¬±
¶§±˚˛M˙±ø¸Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘º
Œ˚ ¬Û“±‰¬øȬ Œ|ø̬ı˛ fl¬Ô± ¬ı˘± ˝˘, Ó¬±¬ı˛
˜ÀÒ… √õ∂Ô˜ Œ|øÌøȬ¬ı˛ ’øô¶∏Q ’¬ı˙… ¤‡Ú
’±¬ı˛ ŒÚ˝◊º ¤˝◊ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ≈íøȬ fl¬¬ı˛ øÂ√˘,
Œfl¬±•Û±øÚ fl¬¬ı˛ › ¬ıø˝–q{®º ¤˝◊ ≈íøȬ fl¬¬ı˛Àfl¬
2000 ¸±À˘¬ı˛ ˜±‰«¬ ˜±À¸ ¸—ø¬ıÒ±ÀÚ¬ı˛
’©Ü±˙ ¸—À˙±ÒÀÚ¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ø¬ZÓ¬œ˚˛ Œ|øÌÀÓ¬
ŒÍ¬À˘ Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ’Ô«±», ’±À¬ı˛±¬Û ŒÔÀfl¬
Œˆ¬±·, ¸¬ıȬ±˝◊ ¸•Û”Ì«ˆ¬±À¬ı Œfl¬Àf¬ı˛ ˝±ÀÓ¬
Ô±fl¬À¬ı ¤˜Ú Œfl¬±Ú› fl¬¬ı˛ ’±¬ı˛ ŒÚ˝◊º
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±
fl¬¬ı˛ ≈í Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ √õ∂Ó¬…é¬ › ¬ÛÀ¬ı˛±é¬º √õ∂Ó¬…é¬
fl¬¬ı˛ ˜±ÀÚ Œ˚ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± øÚÀʬı˛ ‚±Î¬ˇ
ŒÔÀfl¬ ’ÀÚ…¬ı˛ ‚±Àάˇ ‰¬±˘±Ú fl¬À¬ı˛ Œ›˚˛±
˚±˚˛ Ú±º Œfl¬±Ú› ¬ı…øMê ¬ı± √õ∂øÓ¬á¬±Ú Œ˚ ’±˚˛
fl¬À¬ı˛ Œ¸˝◊ ’±À˚˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Ó¬±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ øÀÓ¬
˝˚˛º ¤˝◊ fl¬¬ı˛ Œfl¬±Ú›ˆ¬±À¬ı˝◊ ’ÀÚ…¬ı˛ ‚±Àάˇ
‰¬±˘±Ú fl¬À¬ı˛ Œ›˚˛± ˚±˚˛ Ú±º ’±˚˛fl¬¬ı˛ ¬ı±
Œfl¬±•Û±øÚ fl¬¬ı˛ Ó¬±˝◊ √õ∂Ó¬…é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Ú˜≈Ú±º
’Ú…øÀfl¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Œ˚ fl¬¬ı˛
’±À¬ı˛±¬Û fl¬¬ı˛± ˝˚˛ Ó¬± ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Ú˜≈Ú±º
¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ¸˝ÀÊ˝◊ ’ÀÚ…¬ı˛ ‚±Àάˇ ‰¬±˘±Ú
fl¬À¬ı˛ Œ›˚˛± ˚±˚˛º Œfl¬Î¬◊ Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ… ø¬ıøSê
fl¬¬ı˛À˘ Ó¬±Àfl¬ ø¬ıSê˚˛˜”À˘…¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ øÀÓ¬
18
˝˚˛, ˚±Àfl¬ ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛ ¬ıÀ˘º ø˝À¸¬ı ˜ÀÓ¬±
¤˝◊ fl¬¬ı˛ ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ Œ›˚˛±¬ı˛ fl¬Ô± ˝À˘›
ø¬ıÀSêÓ¬± ¬ÛÌ…øȬ¬ı˛ ±˜ ¬ı±øάˇÀ˚˛ Ó¬± ŒSêÓ¬±¬ı˛
‚±Àάˇ ‰¬±˘±Ú fl¬À¬ı˛ Œ˚˛º ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛ Ó¬±˝◊
¤fl¬ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ Ú±Ú± Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛
¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ’±ÀÂ√º ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛ Â√±Î¬ˇ±
’ôL√–q{®, ¬ıø˝–q{®, ¸•ÛøM fl¬¬ı˛, ˜”˘ÒÚœ
fl¬¬ı˛, ˜”˘ÒÚœ-˘±ˆ¬ fl¬¬ı˛ ˝◊Ó¬…±ø ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛
ά◊±˝¬ı˛Ìº
fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ¬ı˘ÀÓ¬ Œ¬ı±Á¬±˚˛ Œ˜±È¬ fl¬À¬ı˛
√õ∂Ó¬…é¬ › ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ’±À¬Ûøé¬fl¬ ’¬ı±Úº
¤˝◊ fl¬±Í¬±À˜± Ó¬±˝◊ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú˙œ˘º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬›
Œ˜±È¬ fl¬À¬ı˛ √õ∂Ó¬…é¬ › ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ’¬ı±Ú
fl¬À˜ÀÂ√ Œ¬ıÀάˇÀÂ√, Ó¬À¬ı ˜”˘ fl¬±Í¬±À˜±øȬ ¬Û±˘ÀȬ
˚±˚˛øÚº ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ’¬ı±Ú ¸˜¸˜˚˛˝◊
Œ¬ıø˙ ŒÔÀfl¬ÀÂ√º ¤˝◊ fl¬±¬ı˛ÀÌ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ fl¬¬ı˛
fl¬±Í¬±À˜±øȬÀfl¬ ’ÀÒ±·øÓ¬˙œ˘ ¬ı˘± ˝˚˛º
’ÀÒ±·øÓ¬˙œ˘ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ¬ı˘ÀÓ¬ ¤˜Ú fl¬¬ı˛
fl¬±Í¬±À˜±Àfl¬ Œ¬ı±Á¬±ÀÚ± ˝˚˛ Œ˚‡±ÀÚ fl¬À¬ı˛¬ı˛
Œ¬ı±Á¬±¬ı˛ Œ¬ıø˙¬ı˛ ˆ¬±·È¬±˝◊ ¬ı˝Ú fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛
Ó¬±À¬ı˛, ˚±À¬ı˛ ’±˚˛ Ó≈¬˘Ú±˜”˘fl¬ˆ¬±À¬ı fl¬˜,
˚±¬ı˛± ·ø¬ı˛¬ıº ¤˜ÚøȬ Ó¬‡Ú˝◊ ‚ÀȬ ˚‡Ú ¬ÛÀ¬ı˛±é¬
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì Œ¬ıø˙ ˝˚˛, fl¬±¬ı˛Ì ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛
ÒÚœ-øÚÒ«ÀÚ¬ı˛ Ó¬Ù¬±» fl¬À¬ı˛ Ú±º ’±¬ı˛ ·ø¬ı˛¬ı
˜±Ú≈¯∏ Œ˚À˝Ó≈¬ Ó¬±À¬ı˛ ’±À˚˛¬ı˛ Œ¬ıø˙¬ı˛ˆ¬±·È¬±˝◊
ΔÚøμÚ √õ∂À˚˛±ÊÚ Œ˜È¬±ÀÚ±¬ı˛ fl¬±ÀÊ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛
fl¬À¬ı˛, Œ¸À˝Ó≈¬ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬±øȬ›
Ó¬±À¬ı˛ ‚±Àάˇ˝◊ Œ¬ıø˙ ‰¬±À¬Ûº Ó¬À¬ı ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
¸±˜ø¢∂fl¬ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±øȬ ’ÀÒ±·øÓ¬˙œ˘ ˝À˘›
√õ∂Ó¬…é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±øȬ √õ∂·øÓ¬˙œ˘, ˜±ÀÚ
˚±¬ı˛ ’±˚˛ ˚Ó¬ Œ¬ıø˙, Ó¬±Àfl¬ Ó¬Ó¬ Œ¬ıø˙ ˝±À¬ı˛
fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝˚˛º
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛
¸—¶®±¬ı˛
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±øȬ ’ÀÒ±·øÓ¬˙œ˘
˝À˘›, ˜±ÀÚ Œ˜±È¬ fl¬À¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛
’—˙ Œ¬ıø˙ ˝À˘›, ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±øȬ˝◊
’Ó¬…øÒfl¬ ÊøȬ˘º ¤˝◊ ÊøȬ˘Ó¬±¬ı˛ fl¬±¬ı˛ÀÌ
Œ˚˜Ú ¤fl¬øÀfl¬ ¤fl¬˘ ˜±Ú≈¯∏ ˆ¬œøÓ¬¢∂ô¶∏
˝À˚˛ fl¬¬ı˛ √õ∂±ÀÚ¬ı˛ Á¬±À˜˘±øȬ ¤øάˇÀ˚˛ ‰¬˘ÀÓ¬
‰¬±Ú, ’Ú…øÀfl¬ ŒÓ¬˜Ú˝◊ ’±À¬ı˛fl¬ ˘ ˜±Ú≈¯∏
¤˝◊ ÊøȬ˘Ó¬±¬ı˛ ¸≈À˚±· øÚÀ˚˛˝◊ fl¬¬ı˛ Ù“¬±øfl¬
ŒÚº Ù¬À˘ ¸±˜ø¢∂fl¬ˆ¬±À¬ı Œ˚Ȭ± ˝˚˛ Ó¬± ˝˘
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¸—¢∂À˝¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì fl¬À˜º
1990 ¸±À˘ Ú˚˛± ’±Ô«ÚœøÓ¬fl¬ ÚœøÓ¬
√õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú˜”˘fl¬
fl¬±Êfl¬˜« ŒÔÀfl¬ ÒœÀ¬ı˛ ÒœÀ¬ı˛ ¸À¬ı˛ Œ˚ÀÓ¬ qè
fl¬À¬ı˛º Ù¬À˘ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¸—¶ö±&ø˘ ŒÔÀfl¬
˘ˆ¬…±—˙ ¬ı±¬ı ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ Œ˚ ’±˚˛ ˝íÓ¬ Ó¬±¬ı˛
¬Ûø¬ı˛˜±Ì› fl¬˜ÀÓ¬ qè fl¬À¬ı˛º ¤˝◊ ’¬ı¶ö±˚˛
fl¬¬ı˛-¬ı˛±ÊÀ¶§¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Œ¬ıø˙ fl¬À¬ı˛ øÚˆ«¬¬ı˛ fl¬¬ı˛±
Â√±Î¬ˇ± ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ¸±˜ÀÚ ’Ú… Œfl¬±Ú› ¬ÛÔ
øÂ√˘ Ú±º øfl¬c fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛ ’±˜”˘ ¸—¶®±¬ı˛
Â√±Î¬ˇ± Œ˚ fl¬¬ı˛ ¸—¢∂˝ ¬ı±Î¬ˇ±ÀÚ±¬ı˛ ÊÚ… Œfl¬±Ú›
¬ÛÔ ŒÚ˝◊ Ó¬±› ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ Œ¬ı˙ ¬ı≈Á¬ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛øÂ√˘º
¤˝◊ ¸˜˚˛ ŒÔÀfl¬˝◊ Ó¬±˝◊ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛
¸—¶®±¬ı˛ ¸±ÒÀÚ¬ı˛ ˘À鬅 ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ά◊À…±·œ
˝À˚˛ ›Àͬº
1991 ¸±À˘¬ı˛ ’±·à ˜±À¸ ’Ò…±¬Ûfl¬
¬ı˛±Ê± Œ‰¬iß±˝◊˚˛±¬ı˛ ŒÚÓ‘¬ÀQ ¤fl¬øȬ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛
fl¬ø˜øȬ ·Í¬Ú fl¬¬ı˛± ˝˚˛º fl¬ø˜øȬ¬ı˛ √õ∂Ô˜
ø¬ı˛À¬Û±È«¬øȬ øÂ√˘ ’ôL√¬ı«Ó«¬œº ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ fl¬±ÀÂ√
Œ¸øȬ ʘ± ¬ÛÀάˇ 1992 ¸±À˘¬ı˛
ŒÙ¬¬ıËn∏˚˛±ø¬ı˛ÀÓ¬º Ó¬±¬ı˛ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ ø¬ı˛À¬Û±È«¬øȬ fl¬ø˜øȬ
ʘ± Œ˚˛ ≈íøȬ øfl¬øô¶∏ÀÓ¬º √õ∂Ô˜øȬ 1992
¸±À˘¬ı˛ ’±·Àà ʘ± ¬ÛÀάˇ, ø¬ZÓ¬œ˚˛øȬ ʘ±
¬ÛÀάˇ 1993 ¸±À˘¬ı˛ ʱÚ≈˚˛±ø¬ı˛ ˜±À¸º
fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ √õ∂Ó¬…é¬ ¤¬ı— ¬ÛÀ¬ı˛±é¬, ≈˝◊
fl¬À¬ı˛¬ı˛˝◊ fl¬±Í¬±À˜± ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ±ø˚˛Q ’±À¬ı˛±¬Û
fl¬¬ı˛± ˝À˚˛øÂ√˘º ’±˜¬ı˛± ¤‡±ÀÚ qÒ≈˜±S ¬ÛÀ¬ı˛±é¬
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛øȬ˝◊ ά◊À~‡ fl¬¬ı˛¬ıº
fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ø¬ı¯∏À˚˛ fl¬ø˜øȬ¬ı˛
˜” ˘ ˘é¬…øȬ øÂ√ ˘ fl¬¬ı˛ ¸—Sê±ôL√
øÚ˚˛˜fl¬±Ú≈Ú&ø˘¬ı˛ ÊøȬ˘Ó¬± ¸ø¬ı˛À˚˛ Œ¸&ø˘Àfl¬
˚Ô±¸y√√¬ı ¸˝Ê¸¬ı˛˘ fl¬À¬ı˛ ŒÓ¬±˘± ¤¬ı— fl¬¬ı˛
˝±¬ı˛&ø˘Àfl¬ fl¬ø˜À˚˛ ’±Ú±º ¤˝◊ ˘é¬… øÚÀ˚˛
Œ˚ ¸˜ô¶∏ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±
¸•§Àg fl¬ø˜øȬ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú Ó¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… √õ∂Ò±Ú
˝˘  . 1] ¬ıø˝–qÀ{®¬ı˛ fl¬¬ı˛˝±À¬ı˛¬ı˛ ¸—‡…±
fl¬˜±ÀÚ±¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙ fl¬¬ı˛˝±¬ı˛&ø˘Àfl¬› fl¬ø˜À˚˛
’±Ú±¬ , 2] ’ôL√–qÀ{®¬ı˛ Œé¬ÀS ˜”˘…˚≈Mê fl¬¬ı˛
[ˆ¬…±˘≈ ’…±Àάά Ȭ…±'] ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛±¬ , 3]
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± Œé¬SÀfl¬› fl¬À¬ı˛¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ øÚÀ˚˛
’±¸± ¤¬ı— Œ¸Àé¬ÀS› ˆ¬…±È¬ ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˘≈
fl¬¬ı˛±º
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ Œ‰¬~±˝◊˚˛± fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ¸¬ı ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙˝◊
Œ˜ÀÚ ŒÚ˚˛ ¤¬ı— ÒœÀ¬ı˛ ÒœÀ¬ı˛ fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
qè fl¬À¬ı˛º ÒœÀ¬ı˛ ÒœÀ¬ı˛ fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ ¸±¬ı˛øÌ-2
’¬ı˙… Œ‰¬~±˝◊˚˛± fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬˝◊ øÂ√˘º ά◊»¬Û±fl¬ ŒÔÀfl¬ ø¬ıÀSêÓ¬± øÊ ¤¸ øȬ ¬Û”¬ı«¬ıÓ«¬œ øÊ ¤¸ øȬ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ
1994 ¸±À˘ √õ∂Ô˜ ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬À¬ı˛¬ı˛ √õ∂¬ıÓ«¬Ú [Ȭ±fl¬±¬ı˛ ’—Àfl¬] [Ȭ±fl¬±¬ı˛ ’—Àfl¬]
fl¬¬ı˛± ˝˚˛º ’±¬ı˛ 2002 ¸±À˘ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ά◊»¬Û±Ú ‡¬ı˛‰¬ 1000 1000
Œ¸KÈò¬±˘ ˆ¬…±È¬ ¬ı± Œ¸Úˆ¬…±È¬º ’Ó¬–¬Û¬ı˛ Œfl¬fœ˚˛ ˜≈Ú±Ù¬± [10 ˙Ó¬±—˙] 100 100
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¬ı˛±Ê…&ø˘Àfl¬› ˆ¬…±È¬ ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˘≈ ά◊»¬Û±Àfl¬¬ı˛ Œ˜±È¬ ˜”˘… 1100 1100
fl¬¬ı˛±¬ı˛ fl¬Ô± ¬ı˘À˘ ¬ı˛±Ê…&ø˘› ¤Àfl¬ ¤Àfl¬ ’ôL√–q{® [12 ˙Ó¬±—˙] 132 ñ
ˆ¬…±È¬ √õ∂¬ıÓ«¬Ú qè fl¬À¬ı˛º √õ∂Ô˜ fl¬À¬ı˛ ˝ø¬ı˛˚˛±Ú±, ά◊»¬Û±Àfl¬¬ı˛ Œ˜±È¬ ‡¬ı˛‰¬ 1232 1100
2003 ¸±À˘º ˆ¬…±È¬ [12.5 ˙Ó¬±—˙] 154 ñ
¬ı˛±Ê… øÊ ¤¸ øȬ [12 ˙Ó¬±—˙] ñ 132
¤fl¬ Œ˙, ¤fl¬ fl¬¬ı˛
Œfl¬fœ˚˛ øÊ ¤¸ øȬ [12 ˙Ó¬±—˙] ñ 132
¤ˆ¬±À¬ı˝◊ ø¬ı:±ø¬ÛÓ¬ fl¬¬ı˛± ˝À2 ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ά◊»¬Û±Àfl¬¬ı˛ ø¬ıSê˚˛˜”˘… 1386 1364
¬ı…¬ı¶ö±øȬÀfl¬, Œ¬Û±˙±øfl¬ Ú±˜ ˚±¬ı˛ &ά¸ ’…±`¬ ø¬ıÀSêÓ¬± ŒÔÀfl¬ ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±
¸±øˆ«¬À¸¸ Ȭ…±' [øÊ ¤¸ øȬ]º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ øÊ ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ Œ˜±È¬ ‡¬ı˛‰¬ 1232 1100
¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ fl¬Ô± √õ∂Ô˜ ¬ıÀ˘Ú √õ∂±MêÚ ˜≈Ú±Ù¬± [10 ˙Ó¬±—˙] 123.20 110
√õ∂Ò±Ú˜Laœ ’Ȭ˘ø¬ı˝±¬ı˛œ ¬ı±ÊÀ¬Û˚˛œ, 2000 ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ Œ˜±È¬ ˜”˘… 1355.20 1210
¸±À˘º Ò±¬ı˛Ì±øȬ ’¬ı˙… ÚÓ≈¬Ú øfl¬Â√≈ Ú˚˛º ’ôL√–q{® [12 ˙Ó¬±—˙] 162.62 ñ
1954 ¸±À˘ Ùˬ±Àk √õ∂Ô˜ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ Œ˜±È¬ ‡¬ı˛‰¬ 1517.82 1210
¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±º Ó¬À¬ı 2000 ¸±À˘ √õ∂¸eøȬ ˆ¬…±È¬ [12.5 ˙Ó¬±—˙] 189.73 ñ
ά◊O±ø¬ÛÓ¬ ˝À˘› ’±È¬‚“±È¬ Œ¬ı“ÀÒ fl¬±Ê qè ¬ı˛±Ê… øÊ ¤¸ øȬ [12 ˙Ó¬±—˙] ñ 145.20
fl¬¬ı˛ÀÓ¬˝◊ Œ˘À· ˚±˚˛ ’±È¬ ¬ıÂ√¬ı˛º 2008 Œfl¬fœ˚˛ øÊ ¤¸ øȬ [12 ˙Ó¬±—˙] ñ 145.20
¸±À˘ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ¬ÛÌ…øȬ¬ı˛ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ ø¬ıSê˚˛˜”˘… 1707.55 1500.40
·Í¬Ú fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ¤˜¬Û±›˚˛±Î«¬ fl¬ø˜øȬ ’Ù¬
ŒàȬ øÙ¬Ú±k ø˜øÚ౬ı˛¸º ¤˝◊ fl¬ø˜øȬ 2009 ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάȬ  . fl¬œ › fl¬œˆ¬±À¬ı∑
¸±À˘ √õ∂Ô˜ Œ˚ ‡¸Î¬ˇ±øȬ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ øÀ˚˛øÂ√˘, Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ… ά◊»¬Û±Ú ŒÔÀfl¬ ø¬ıSê˚˛ ¬Û˚«ôL√ ¬Û≈À¬ı˛± √õ∂øSê˚˛±øȬ¬ı˛ ¸Àe ˚±¬ı˛± ˚≈Mê, Ó¬±¬ı˛± √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬˝◊ fl¬¬ı˛ Œ˚˛º Ù¬À˘
œ‚« ’±À˘±‰¬Ú±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Œ¸øȬ˝◊ ‚À¯∏À˜ÀÊ ¢∂˝Ì ¤fl¬øȬ ¬ÛÌ… ˚Ó¬ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ ˝±ÀÓ¬¬ı˛ øÀfl¬ ¤À·±˚˛ Ó¬Ó¬˝◊ Ó¬±ÀÓ¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± ˚≈Mê ˝˚˛º ά◊»¬Û±Ú ŒÔÀfl¬ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√
fl¬¬ı˛± ˝˘ 2017 ¸±À˘ ¤À¸º
ø¬ıSê˚˛ ¬Û˚«ôL√ ¤˝◊ Œ˚ ˙‘∫˘, ¤˝◊ ˙‘∫À˘¬ı˛ √õ∂øÓ¬øȬ Ò±À¬Û¬ı˛ ¸Àe ˚≈Mê ¬ı…øMê¬ı˛± øͬfl¬ Ó¬±¬ı˛ ’±À·¬ı˛ Ò±¬ÛÀfl¬ Œ˚
fl¬¬ı˛ øÀ˚˛ÀÂ√Ú Ó¬± ŒÙ¬¬ı˛» ¬Û±¬ı±¬ı˛ Œ˚±·…º ŒÙ¬¬ı˛»À˚±·… ¤˝◊ fl¬¬ı˛Àfl¬˝◊ ¬ı˘± ˝À2 ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάȬº ¤fl¬øȬ
øÊ ¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¶ö±, ¬ı˘± ˝À2Â, ŒÀ˙ ¤fl¬ ά◊±˝¬ı˛Ì øÀ˘ ø¬ı¯∏˚˛øȬ ¬Ûø¬ı˛©®±¬ı˛ ˝À¬ıº Ò¬ı˛± ˚±fl¬, ¤fl¬ÊÚ Î¬◊»¬Û±fl¬ Ó¬±¬ı˛ ¬ÛÌ… ά◊»¬Û±ÀÚ¬ı˛ ÊÚ… ≈íÒ¬ı˛ÀÚ¬ı˛
Œ˙, ¤fl¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö± ·Àάˇ Ó≈¬˘À¬ıº ≈íøȬ fl“¬±‰¬±˜±˘ Œfl¬ÀÚÚº √õ∂Ô˜ fl“¬±‰¬±˜±˘øȬ øÓ¬øÚ øfl¬ÚÀ˘Ú 1000 Ȭ±fl¬±¬ı˛, ˚±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Ó¬±Àfl¬ 18 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛ Œ˜±È¬
fl¬±¬ı˛ÀÌ ¤˝◊ fl¬Ô± ¬ı˘± ˝À2º ¤Ó¬øÚ ¬Û˚«ôL√
ŒÀ˙ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸—‡…± øÂ√˘ √õ∂±˚˛ ά◊»¬Û±fl¬
fl“¬±‰¬±˜±˘ √õ∂M fl¬¬ı˛ 120 Ȭ±fl¬± ¬ÛÌ… ¬Û±˝◊fl¬±ø¬ı˛ ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ √õ∂M fl¬¬ı˛ 180 Ȭ±fl¬± fl“¬±‰¬±˜±˘
¬ÛÀÚÀ¬ı˛±-fl≈¬øάˇøȬº ¤fl¬ ¤fl¬øȬ ¬ÛÌ…Àfl¬
ø¬ıÀSêÓ¬± 2 ˝±ÀÓ¬ Ó≈¬À˘ Œ¬ı±¬ı˛ ÊÚ… ø¬ıÀSêÓ¬± 1
ά◊»¬Û±Àfl¬¬ı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ ˝±ÀÓ¬ √õ∂M fl¬¬ı˛ 540 Ȭ±fl¬±
Œ¬ÛÓÂ√±ÀÚ± ¬Û˚«ôL√ ¤fl¬±øÒfl¬ fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝íÓ¬º
¤‡Ú ¤˝◊ ¸¬ı fl¬¬ı˛ ’±¬ı˛ øÀÓ¬ ˝À¬ı Ú±º ¸¬ı 180 Ȭ±fl¬± øÊ ¤¸ øȬ ¬ı±¬ı øÀÓ¬ ˝˘º ø¬ZÓ¬œ˚˛ fl“¬±‰¬±˜±˘øȬ¬ı˛ ˜”˘…› 1000 Ȭ±fl¬± ¤¬ı— ¤ÊÚ… Ó¬±Àfl¬ 12
fl¬¬ı˛Àfl¬ ¤fl¬ Â√±Ó¬±¬ı˛ Ó¬˘±˚˛ øÚÀ˚˛ ¤À¸ Â√±Ó¬±¬ı˛ ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛ Œ˜±È¬ 120 Ȭ±fl¬± øÊ ¤¸ øȬ øÀÓ¬ ˝˘º ¤¬ı±¬ı˛ ά◊»¬Û±fl¬ ›˝◊ ¸˜ô¶∏ fl“¬±‰¬±˜±À˘¬ı˛ ¸±˝±À˚… Œ˚
¬ÛÌ…øȬ ά◊»¬Û±Ú fl¬¬ı˛À˘Ú, ˜≈Ú±Ù¬± Œ˚±· fl¬À¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ˜”˘… “±Î¬ˇ±˘ 3000 Ȭ±fl¬±, ˚±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ √õ∂À˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛
Ú±˜ Œ›˚˛± ˝À2 øÊ ¤¸ øȬº ά◊»¬Û±fl¬, ¬Ûø¬ı˛˜±Ì, 18 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛, 540 Ȭ±fl¬±º ά◊»¬Û±fl¬ ¬Û±˝◊fl¬±ø¬ı˛ ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ fl¬±Â√ ŒÔÀfl¬ ¤˝◊ 540 Ȭ±fl¬±˝◊ ’±±˚˛
¬Û±˝◊fl¬±ø¬ı˛ ø¬ıÀSêÓ¬±, ‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıÀSêÓ¬±, ¸¬ı±˝◊ fl¬¬ı˛À¬ıÚ, øfl¬c ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ʘ± ŒÀ¬ıÚ [540 – 180 – 120 = 140 Ȭ±fl¬±]º ¤˝◊ˆ¬±À¬ı ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±'
¤‡Ú ¤˝◊ ¤fl¬øȬ˝◊ fl¬¬ı˛ ŒÀ¬ıº ë¤fl¬ fl¬¬ı˛í ŒSêøάȬ ¬ı±¬ı Ó¬±¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ ŒÔÀfl¬ ˚±À¬ı 400 [180 + 120] Ȭ±fl¬±º
Œù≠±·±ÀÚ¬ı˛ ¤˝◊ ˝À2 øÚø˝Ó¬±Ô«º ’Ú…øÀfl¬,
¤˝◊ Œ˚ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ¬ÛÀÚÀ¬ı˛±-fl≈¬øάˇ ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛±ÀÊ… ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛ fl¬¬ı˛ øfl¬c √õ∂ùü ˝À2Â, øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ Ù¬À˘
fl¬À¬ı˛¬ı˛ fl¬Ô± ¬ı˘± ˝˘, ¤¬ı˛ ˜ÀÒ… øfl¬Â√≈ ’±À¬ı˛±¬Û ¬ı¸±˚˛ ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛±ÀÊ… ¤fl¬˝◊ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ˘±ˆ¬È¬± fl¬œ ˝À2Â∑ ¬ı˘± ˝À2Â, ¤¬ı˛ Ù¬À˘
fl¬À¬ı˛ Œfl¬f, øfl¬Â√≈ ¬ı˛±Ê…&ø˘º ’±¬ı˛ ¸¬ı ¬ı˛±ÀÊ… ¬ı˛fl¬˜ ±˜ ˝íÓ¬º ¤‡Ú ’±¬ı˛ Œ¸øȬ ˝À¬ı Ú±º ŒÀ˙ ¬ı…¬ı¸±-¬ı±øÌÀÊ…¬ı˛ √õ∂¸±¬ı˛ ˝À¬ı, ʱӬœ˚˛
øfl¬c ¤fl¬˝◊ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈ ŒÚ˝◊º ø¬ıøˆ¬iß ¸±¬ı˛± ŒÀ˙ ¤fl¬˝◊ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ¤fl¬˝◊ ±˜ ˝À¬ıº ’±À˚˛¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı, øÊøÚ¸¬ÛÀS¬ı˛ ±˜
¬ı˛±ÀÊ… ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛fl¬˜º Ù¬À˘ ¤fl¬˝◊ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ¤˝◊ ˝À2 ë¤fl¬ Œ˙í Œ¶°±·±ÀÚ¬ı˛ ’Ô«º fl¬˜À¬ıº ¤Ó¬&ø˘ ˆ¬±À˘± ¤fl¬˝◊ ¸Àe ‚ȬÀ¬ı
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017 19
 ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛ ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ‡øÓ¬˚˛±Ú ¸±¬ı˛øÌ-2 ŒÔÀfl¬ Œ‡± ˚±À2 ά◊»¬Û±Àfl¬¬ı˛
1991. fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙… ’Ò…±¬Ûfl¬ ¬ı˛±Ê± ŒÊ. Œ‰¬~±˝◊˚˛±¬ı˛ ŒÚÓ‘¬ÀQ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛ fl¬ø˜øȬ ·Í¬Ú ά◊»¬Û±Ú ‡¬ı˛‰¬ 1000 Ȭ±fl¬±º øÊ ¤¸ øȬ
1994. ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ √õ∂¬ıÓ«¬Ú ¬Û”¬ı«¬ıÓ«¬œ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ’ôL√–q{® › ˆ¬…±È¬ ˚≈Mê
2002. ¸˜ô¶∏ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Œ¸KÈò¬±˘ ˆ¬…±È¬ [Œ¸Úˆ¬…±È¬] ‰¬±˘≈
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ά◊»¬Û±fl¬ ¬ÛÌ…øȬ ‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛
2003. fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛ ’±À¬ı˛fl¬ Ù¬± ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙… ø¬ıÊ˚˛ Œfl¬˘fl¬À¬ı˛¬ı˛ ŒÚÓ‘¬ÀQ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛ fl¬ø˜øȬ ·Í¬Ú
fl¬±ÀÂ√ [¤‡±ÀÚ ÒÀ¬ı˛ ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√ ¬ÛÌ…øȬ
¬Û±˝◊fl¬±ø¬ı˛ ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ ˝±Ó¬ Ú± ‚≈À¬ı˛˝◊ ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛
2004. ø¬ıÊ˚˛ Œfl¬˘fl¬¬ı˛ fl¬Ó‘¬«fl¬ &ά¸ ’…±`¬ ¸±øˆ«¬À¸¸ Ȭ…±' [øÊ ¤¸ øȬ] √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙
‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ˚±À2Â] ¬1386 Ȭ±fl¬±˚˛
2008. øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ¤˜¬Û±›˚˛±Î«¬ fl¬ø˜øȬ ’Ù¬ ŒàȬ øÙ¬Ú±k ø˜øÚ౬ı˛¸ ·Í¬Ú
ø¬ıøSê fl¬¬ı˛ÀÂ√º ’Ú…øÀfl¬ øÊ ¤¸ øȬ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ
2015. Œ˘±fl¬¸ˆ¬± fl¬Ó‘¬«fl¬ øÊ ¤¸ øȬ ¸—ø¬ıÒ±Ú ¸—À˙±ÒÚœ ø¬ı˘ ¬Û±¸ [Œ˜, 6]
¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ¤˝◊ ø¬ıSê˚˛˜”˘…øȬ˝◊ “±Î¬ˇ±À¬ı 1364
2016. ¬ı˛±Ê…¸ˆ¬± fl¬Ó‘¬«fl¬ øÊ ¤¸ øȬ ¸—ø¬ıÒ±Ú ¸—À˙±ÒÚœ ø¬ı˘ ¬Û±¸, [’±·à, 3]
Ȭ±fl¬±º ¤¬ı±¬ı˛ ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάÀȬ¬ı˛ fl¬Ô±
2017. Œ˘±fl¬¸ˆ¬± › ¬ı˛±Ê…¸ˆ¬± fl¬Ó‘¬«fl¬ Œ¸KÈò¬±˘ øÊ ¤¸ øȬ, ˝◊øKÈò¬À¢∂ÀȬά øÊ ¤¸ øȬ, ˝◊ά◊øÚ˚˛Ú ŒÈ¬ø¬ı˛È¬ø¬ı˛ ˚ø Òø¬ı˛ Ó¬±˝À˘ øÊ ¤¸ øȬ ¬Û”¬ı«¬ıÓ«¬œ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛
øÊ ¤¸ øȬ › fl¬À•ÛÚÀ¸˙Ú È≈¬ ŒàȬ¸ ø¬ı˘ ¬Û±¸ [˜±‰«¬, 27]
ˆ¬…±È¬ ¬ı±¬ı ‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıÀSêÓ¬±Àfl¬ Œ˚ 154
2017. Ê•ú≈ › fl¬±ù¨œ¬ı˛ ¬ı…Ó¬œÓ¬ ’Ú… ¬ı˛±Ê… fl¬Ó‘¬«fl¬ ŒàȬ øÊ ¤¸ øȬ ø¬ı˘ ¬Û±¸ [Ê≈Ú, 21]
Ȭ±fl¬± ά◊»¬Û±fl¬Àfl¬ øÀÓ¬ ˝À˚˛ÀÂ√ ¬ÛÌ…øȬ
2017. øÊ ¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ √õ∂¬ıÓ«¬Ú [Ê≈˘±˝◊, 1] Œˆ¬±Mê±Àfl¬ fl¬¬ı˛ ¸À˜Ó¬ ø¬ıøSê fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Ó¬±
Ó¬±¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛» ¬Û±¬ı±¬ı˛ fl¬Ô±º ¤fl¬˝◊ ø˝À¸À¬ı øÊ
ø¬ıøˆ¬iß ŒÀ˙ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˝±¬ı˛ ¤¸ øȬ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ŒÙ¬¬ı˛» ¬Û±¬ı±¬ı˛ fl¬Ô±
Œ˙ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˝±¬ı˛ 264 Ȭ±fl¬±º ¤‡Ú ÒÀ¬ı˛ ŒÚ›˚˛± ˚±fl¬, ¤˝◊
’À¶Üòø˘˚˛± 10 ˙Ó¬±—˙ Ȭ±fl¬± Œ˚À˝Ó≈¬ ‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıÀSêÓ¬± ŒÙ¬¬ı˛» Œ¬ÛÀ˚˛
Ùˬ±k 19.6 ˙Ó¬±—˙ ˚±À¬ı Œ¸À˝Ó≈¬ ¤˝◊ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± Œ¸
fl¬±Ú±Î¬± 5 ˙Ó¬±—˙ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ ‚±Àάˇ ‰¬±˘±Ú Ú± fl¬¬ı˛±¬ı˛ ø¸X±ôL√
ʱ˜«±øÚ 19 ˙Ó¬±—˙ øÚ˘º Œ¸Àé¬ÀS Ó¬±¬ı˛ √õ∂±Ôø˜fl¬ ‡¬ı˛‰¬ “±Î¬ˇ±À¬ı,
ʱ¬Û±Ú 5 ˙Ó¬±—˙ øÊ ¤¸ øȬ ¬Û”¬ı«¬ıÓ«¬œ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ 1232 Ȭ±fl¬±
ø¸e±¬Û≈¬ı˛ 7 ˙Ó¬±—˙ ¤¬ı— øÊ ¤¸ øȬ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ 1100
øÚά◊øÊ˘…±`¬ 15 ˙Ó¬±—˙ Ȭ±fl¬±º ’Ó¬–¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ › ˜≈Ú±Ù¬± Œ˚±· fl¬À¬ı˛
fl¬±¬ı˛ÌøȬ ¸•§Àg ¤fl¬È¬± fl¬Ô± ’¬ı˙… ¬ıÀ˘ ‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıÀSêÓ¬± ¬ÛÌ…øȬ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ ˝±ÀÓ¬
¬ıÀ˘˝◊ Ú± øÓ¬ø¬ı˛˙ Ê≈ÀÚ¬ı˛ ˜Ò…¬ı˛±ÀS ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
Ó≈¬À˘ øÀ2Â, øÊ ¤¸ øȬ ¬Û”¬ı«¬ıÓ«¬œ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛
¸—¸À¬ı˛ Œ¸KÈò¬±˘ ˝À˘ Ê“±fl¬Ê˜fl¬ fl¬À¬ı˛ ¬ÛÔ ŒÚ›˚˛± ˆ¬±À˘±º fl¬Ô±øȬ ¤˝◊ Œ˚, ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±'
1707.55 Ȭ±fl¬±˚˛ ¤¬ı— øÊ ¤¸ øȬ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ
‰¬˘± qè ˝˘ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛º Ú˝◊À˘ Œfl¬, ŒSêøάÀȬ¬ı˛ Ò±¬ı˛Ì±øȬ øfl¬c ÚÓ≈¬Ú øfl¬Â√≈ Ú˚˛º
fl¬À¬ı qÀÚÀÂ√, ¤fl¬øȬ ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈¬ı˛ ÊÚ… ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ 1500.40 Ȭ±fl¬±˚˛º
¬Û≈À¬ı˛±ÀÚ± ˆ¬…±È¬ ¬ı…¬ı¶ö±ÀÓ¬› ¤øȬ øÂ√˘º øfl¬c
Ϭ±fl¬ÀϬ±˘ ø¬ÛøȬÀ˚˛ ά◊»¸À¬ı¬ı˛ fl¬Ô±∑ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ ‘ø©ÜÀfl¬±Ì ŒÔÀfl¬ Œ‡À˘
Œ¸Àé¬ÀS øÚ˚˛˜fl¬±Ú≈Ú&ø˘ øÂ√˘ ¬ıÀD± Œ¬ıø˙ ’Ó¬¤¬ı øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝¬ı±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ±˜ fl¬˜
¬ı…¬ı¸±-¬ı±øÌÀÊ…¬ı˛ √õ∂¸±¬ı˛ ˝À¬ı ’±˙± fl¬¬ı˛± ¬Û“…±‰¬±À˘±º
˝À2 fl¬±¬ı˛Ì fl¬À¬ı˛¬ı˛ ÊøȬ˘Ó¬± fl¬˜À¬ıº Ó¬À¬ı ˝¬ı±¬ı˛ fl¬Ô±º øfl¬c ¤‡±ÀÚ ˘é¬Ìœ˚˛, ¬ı…±¬Û±¬ı˛È¬±
¬ı…¬ı¸±-¬ı±øÌÊ… ¬ı±Î¬ˇÀÓ¬ ˝À˘ ’¬ı˙… fl¬À¬ı˛¬ı˛ Ó¬‡Ú˝◊ ‚ȬÀ¬ı ˚‡Ú ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάÀȬ¬ı˛
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ÊøȬ˘Ó¬± ¬ıD Œ¬ıø˙, ¤˝◊ fl¬±¬ı˛ÀÌ
Œ¬ı±Á¬± fl¬˜±¬ı˛ Œ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙ ˆ¬±À˘± ˝˚˛ ˆ¬±· ά◊»¬Û±fl¬ ŒÔÀfl¬ ø¬ıÀSêÓ¬±, ¸¬ı±˝◊
Œfl¬Î¬◊ ¸±Ò±¬ı˛ÌÓ¬ ¬ı…¬ı¸±-¬ı±øÌÊ… ŒÔÀfl¬ ø¬ÛøÂ√À˚˛
’±À¸ Ú±º Ó¬±˝◊ ¬ı˘± ˆ¬±À˘±, ¬ı…¬ı¸±-¬ı±øÌÊ… øÊøÚ¸¬ÛÀS¬ı˛ ±˜ fl¬˜À˘º ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ±˜ ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±Àfl¬› øÀÓ¬ √õ∂dÓ¬ Ô±fl¬À¬ıº
¬ı±Î¬ˇÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ ά◊À…±Mê±À¬ı˛ ‚±Î¬ˇ ŒÔÀfl¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ fl¬˜À˘ ‰¬±ø˝± ¬ı±Àάˇº Œ¸È¬±˝◊ ¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¬ı…±¬Û±¬ı˛È¬± ø˝À¸¬ı fl¬¬ı˛± ˚Ó¬ ¸˝Ê ˝˘, fl¬±˚«Ó¬
Œ¬ı±Á¬± fl¬˜±˚˛º fl¬œˆ¬±À¬ı Œ¸È¬± fl¬˜À¬ı∑ ¤fl¬ ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛º øÊ ¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ±˜¬ÛM¬ı˛ øfl¬c Ó¬Ó¬ Ú˚˛º Ú˚˛, fl¬±¬ı˛Ì ¸≈ø¬ıÒ±¬ı˛ ˆ¬±·
ŒÓ¬± fl¬˜À¬ı ¤fl¬±øÒfl¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± ‚±Î¬ˇ fl¬˜±¬ı˛ fl¬Ô± ¬ı˘± ˝À2º fl¬œˆ¬±À¬ı fl¬˜ÀÓ¬ ¤fl¬¬ı±¬ı˛ ¬Û±›˚˛± Œ·À˘ Œ¸˝◊ ˆ¬±· ’ÀÚ…¬ı˛
ŒÔÀfl¬ ŒÚÀ˜ ˚±›˚˛±˚˛º ø¬ZÓ¬œ˚˛Ó¬, fl¬˜À¬ı ¬Û±À¬ı˛ Ó¬± ¤fl¬È¬± ά◊±˝¬ı˛À̬ı˛ ¸±˝±À˚… Œ¬ı±Á¬±¬ı˛ øÀfl¬ ¬ı±øάˇÀ˚˛ Œ¬ı±¬ı˛ ά◊±˝¬ı˛Ì fl¬˜˝◊ ‡≈“ÀÊ
˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάÀȬ¬ı˛ ŒÃ˘ÀÓ¬º ¤˝◊ ø¬ZÓ¬œ˚˛ Œ‰¬©Ü± fl¬¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛º¬

Œ˚±ÊÚ± [¬ı±—˘±]-¤ √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ øÚ¬ıg › ’Ú…±Ú… øÚ˚˛ø˜Ó¬ ø¬ıˆ¬±À· √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ø¬ı¯∏˚˛¬ıd ¬Û±Í¬fl¬À¬ı˛ Œfl¬˜Ú ˘±·ÀÂ√ Œ¸
¸•ÛÀfl«¬ ˜Ó¬±˜Ó¬ ʱÚÀÓ¬ ’±¢∂˝œ ’±˜¬ı˛±º ˝◊-Œ˜˘ ˜±¬ı˛Ù¬» ’Ô¬ı± ’±˜±À¬ı˛ 5À¬ı˛ ø‰¬øͬ ø˘À‡ ¬Û±Í¬fl¬¬ı˛± Ó¬±À¬ı˛ ˜Ó¬±˜Ó¬
Ó¬Ô± ’±·±˜œ øÀÚ ’±¬ı˛ fl¬œ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ Œ˘‡±¬ÛS ¤˝◊ √¬ÛøSfl¬±˚˛ Œ‡ÀÓ¬ ‰¬±Ú Ó¬± ʱڱÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº

20 ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017

ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017 21
22 ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017

¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛  . ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ‘ø©ÜÀÓ¬
øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛± ¶§±ÒœÚ
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ¬ıÀάˇ± fl¬¬ı˛ ¸—Sê±ôL√
¸—¶®±¬ı˛¬ , ¬ı˘± ˝À2 ¤˜ÚȬ±˝◊º ¤¬ı˛
Ù¬˘±Ù¬˘ ¸≈”¬ı˛√õ∂¸±¬ı˛œ ˝À¬ı ¤È¬±˝◊
√õ∂Ó¬…±ø˙Ó¬º øÊøÚ¸¬ÛÀS¬ı˛ ±˜
¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¬ı± fl¬˜À¬ı øfl¬ Ú± Ó¬± øÚÀ˚˛
Ú±Ú± ÊÀÚ¬ı˛ Ú±Ú± ˜Ó¬º ’±¸À˘,
ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±˚˛ Œfl¬±Ú›
Œfl¬±Ú› Œé¬ÀS ±˜ ¬ı±Î¬ˇ±¬ı˛, ’±¬ı±¬ı˛
Œfl¬±Ú› Œfl¬±Ú› Œé¬ÀS ±˜ fl¬˜±¬ı˛
¸y√√±¬ıÚ± ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ¬ıU ¬ÛÀÌ…¬ı˛
Œé¬ÀS˝◊ fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ fl¬˜±,
Input Tax Credit ¬ı± Sê˚˛ fl¬¬ı˛
ʘ± ¤¬ı— ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛
ά◊ißøÓ¬ ±˜ fl¬˜±ÀÚ±¬ı˛ √õ∂¬ıÌÓ¬± øÚÀ˚˛
’±¸À¬ıº ά◊˘ÀȬ± øfl¬ ŒÔÀfl¬ ’±¬ı±¬ı˛,
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ Œé¬ÀS fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛
˝±¬ı˛, fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú ¸—Sê±ôL√ ‡¬ı˛‰¬
¬ı±Î¬ˇ±¬ı˛ Ù¬À˘ ±˜ ¬ı±Î¬ˇ±¬ı˛ √õ∂¬ıÌÓ¬±›
Œ‡± øÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
[Œ˘‡fl¬ ÚÓ≈¬Ú øø~¬ı˛ Centre for Budget and Governance-¤¬ı˛ ¸Àe ˚≈Mêº ˝◊√-Œ˜˘  . suraj@cbgaindia.org]
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¬ı˛± øÀ2ÂÚ ¤¬ı— fl¬±¬ı˛± ¸—¢∂˝
fl¬± fl¬¬ı˛ÀÂ√Ú, Ó¬±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ øÚˆ«¬¬ı˛ fl¬À¬ı˛
˚±¬ıÓ¬œ˚˛ fl¬¬ı˛Àfl¬ ≈í ˆ¬±À· ˆ¬±·
fl¬¬ı˛± ˚±˚˛ñ[1] √õ∂Ó¬…é¬ ¤¬ı—
[2] ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ ¬ı± ’√õ∂Ó¬…鬺
√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±¬Û fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ’±˚˛,
˜≈Ú±Ù¬± ¬ı± ¸•ÛÀ¬ı˛ ›¬ÛÀ¬ı˛º Œ˚˜Ú, ’±˚˛fl¬¬ı˛,
¬Û≈¬ı˛ fl¬¬ı˛, ¸•Û fl¬¬ı˛, ¸•ÛøM fl¬¬ı˛ ˝◊Ó¬…±øº
’Ú… øÀfl¬, ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ‰¬±¬Û±ÀÚ± ˝˚˛ ¬ÛÌ…
¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ’±±Ú√õ∂±ÀÚ¬ı˛ ›¬ÛÀ¬ı˛º ¤˝◊
fl¬¬ı˛ ŒÚ ŒSêÓ¬± ¬ı± ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛±º Ó¬À¬ı,
ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛± ¤˝◊ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± Œ¬ıø˙¬ı˛ˆ¬±·
Œé¬ÀS˝◊ ŒÍ¬À˘ ŒÚ ŒSêÓ¬±À¬ı˛ øÀfl¬º
’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ fl¬À˚˛fl¬øȬ ά◊±˝¬ı˛Ì ˝˘ ø¬ıÀ˙
ŒÔÀfl¬ ’±Ú± ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ’±˜±øÚ q{®,
Œfl¬±Ú› ¬ı±øÌøÊ…fl¬ ¸—¶ö±¬ı˛ Œ›˚˛± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛
›¬Û¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛, ŒÀ˙ ά◊»¬Û±øÓ¬ ¬ÛÀÌ…¬ı˛
›¬Û¬ı˛ ’ôL√–q{®, ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛ ˝◊Ó¬…±ø ˝◊Ó¬…±øº
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ¬ı± øÊ ¤¸ øȬ-›
’±¸À˘ ¤fl¬ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ’√õ∂Ó¬…é¬ ¬ı± ¬ÛÀ¬ı˛±é¬
fl¬¬ı˛º Œfl¬fœ˚˛ ¤¬ı— ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
˜±Ò…À˜ ˘±& ’Ú… √õ∂±˚˛ ¸¬ı ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛˝◊
¤¬ı˛ ˜ÀÒ… ø˜À˙ ˚±À2º
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈ ˝À˚˛ÀÂ√
¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊ ŒÔÀfl¬º ¤¬ı˛ Δ¬ıø˙©Ü… ˝˘,
øÚø«©Ü Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
¤fl¬¬ı±¬ı˛ ¤fl¬È¬±˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı¸À¬ı ¤¬ı— ¤˝◊ fl¬À¬ı˛¬ı˛
˝±¬ı˛ ¸±¬ı˛± ŒÀ˙ ¸˜±Ú ˝À¬ıº ¤‡±ÀÚ ’¬ı˙…
¤fl¬È¬± fl¬Ô± ˜ÀÚ ¬ı˛±‡± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º Œ¬ÛÀ¬∏C±ø˘˚˛±˜,
’…±˘Àfl¬±˝˘, Êø˜Ê˜± › øÚ˜«±À̬ı˛ ˜ÀÓ¬±
√õ∂2Â øÚ¬ıg
¸≈¬ı˛Ê Ê˚˛¸›˚˛±˘
fl¬À˚˛fl¬øȬ Œé¬SÀfl¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ¬ı±
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ ¬ı˛±‡± ˝À˚˛ÀÂ√º
¤˝◊ Œé¬S&ø˘ÀÓ¬ ’±À·fl¬±¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±
’Ú≈˚±˚˛œ˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı¸À¬ıº ’±˜±øÚ q{® Ô±fl¬ÀÂ√,
øfl¬c Ó¬± øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¸Àe Ê≈Àάˇ Œ›˚˛±
˝À˚˛ÀÂ√º ¬Û≈¬ı˛¸ˆ¬±, ¢∂±˜ ¬Û=±À˚˛Ó¬-¤¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
¶ö±Úœ˚˛ ¸—¶ö±&ø˘ Œ˚ fl¬¬ı˛ ’±±˚˛ fl¬À¬ı˛ Ô±Àfl¬,
Ó¬±› Ô±fl¬ÀÂ√ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛º
¤¬ı˛fl¬˜ fl¬À˚˛fl¬øȬ ¬ı…øÓ¬Sê˜ Â√±Î¬ˇ± ŒÀ˙ ¤˚±¬ı»
’Ú… Œ˚¸¬ı ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈ øÂ√˘ Ó¬±¬ı˛
¬Ûø¬ı˛¬ıÀÓ«¬ ¤‡Ú ¤¸ÀÂ√ øÊ ¤¸ øȬº øÊ ¤¸
øȬ ¬ı± ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ… Œ˚¸¬ı
’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ø˜À˙ Œ·ÀÂ√ Ó¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ı˛À˚˛ÀÂ√
’ôL√–q{®, ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛, q{® 5À¬ı˛¬ı˛ ø¬ıÀ˙¯∏
’øÓ¬ø¬ı˛Mê fl¬¬ı˛, ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ˜”˘…˚≈Mê fl¬¬ı˛ ¬ı±
VAT, ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛, ø¬ıÀÚ±Ú
fl¬¬ı˛, ¬ÛÌ… √õ∂À¬ı˙ fl¬¬ı˛, ø¬ı˘±¸ fl¬¬ı˛ ˝◊Ó¬…±øº
øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±˚˛ Œ˚ øÓ¬ÚøȬ
Œ|ø̬ı˛ ›¬Û¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı ø¬ıÀ˙¯∏ˆ¬±À¬ı ¬ÛάˇÀÓ¬
¬ı±Ò… Œ¸&ø˘Àfl¬ ¤ˆ¬±À¬ı ˆ¬±· fl¬¬ı˛± ˚±˚˛  .
[1] ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±, [2] ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¤¬ı— [3]
¬ı…¬ı¸±ø˚˛fl¬ ¸—¶ö±º ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ‘ø©ÜÀfl¬±Ì
ŒÔÀfl¬ Œ‡ŒÓ¬ Œ·À˘, ’±À·fl¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ¸Àe øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ Ó¬Ù¬±» fl¬Ó¬È¬±
¤¬ı— Ó¬±¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı˝◊ ¬ı± fl¬Ó¬È¬±, Ó¬±˝◊ ˝˘ ¤˝◊
øÚ¬ıÀg¬ı˛ ’±À˘±‰¬… ø¬ı¯∏˚˛º
’±À·fl¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ¸Àe
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ Ù¬±¬ı˛±Àfl¬¬ı˛ Ò¬ı˛Ú
¬ı…øMê·Ó¬ ¬ı…¬ı˝±À¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬ÊÚ ŒSêÓ¬±
¬ı± ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ ˝±ÀÓ¬ Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ… ¬ı±
23
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± Œ¬ÛÓÂ√ÀÚ±¬ı˛ ’±À· Ó¬± ά◊»¬Û±Ú ¤¬ı—
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ SêÀ˜¬ı˛ Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬øȬ Ò±¬Û Œ¬ÛÀ¬ı˛±˚˛º
’±À·fl¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±˚˛ √õ∂øÓ¬øȬ Ò±À¬Û ¤fl¬
¬ı± ¤fl¬±øÒfl¬ ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ¬ı¸Ó¬ Ó¬±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛º
¤˝◊ fl¬¬ı˛&ø˘¬ı˛ fl¬À˚˛fl¬øȬ ¬ı¸±Ó¬ Œfl¬f, fl¬À˚˛fl¬øȬ
¸—øù≠©Ü ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º ŒÀ˙ ΔÓ¬ø¬ı˛ ¤fl¬øȬ
øȬøˆ¬ Œ¸È¬-¤¬ı˛ ά◊±˝¬ı˛Ì ÒÀ¬ı˛ ¤À·±ÀÚ± ˚±fl¬º
˚‡Ú Ó¬± fl¬±¬ı˛‡±Ú±˚˛ ¬Û≈À¬ı˛±¬Û≈ø¬ı˛ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À˚˛
¬ı±˝◊À¬ı˛ ’±¸Ó¬, Ó¬‡Ú ¬ı¸Ó¬ ’ôL√–q{®º
øÚ˜«±À̬ı˛ ¸˜˚˛ Ó¬±ÀÓ¬ ’±˜±øÚ fl¬¬ı˛± ˚La±—˙
¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝À˘ Œ¸˝◊ ˚La±À˙¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ’±À·˝◊
¬ı¸Ó¬ ’±˜±øÚ q{®º ¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ˚‡Ú Ó¬±
¬Û±˝◊fl¬±ø¬ı˛ ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ˚Ó¬, Ó¬‡Ú ¬ı¸Ó¬
ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛º Ó¬±¬ı˛› ¬ÛÀ¬ı˛, ¬Û±˝◊fl¬±ø¬ı˛ ŒÔÀfl¬
‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ˚±›˚˛±¬ı˛ ¸˜˚˛ ¬ı¸Ó¬
˜”˘…˚≈Mê fl¬¬ı˛ ¬ı± VATº ¬ÛÌ…øȬ ¤fl¬ ¬ı˛±Ê…
ŒÔÀfl¬ ’Ú… ¬ı˛±ÀÊ… Œ·À˘ Ó¬‡Ú ˘±& ˝íÓ¬
’±¬ı˛› fl¬À˚˛fl¬ Ù¬± fl¬¬ı˛º Œfl¬fœ˚˛ ø¬ıSê˚˛
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙ ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛±ÀÊ… ø¬ıøˆ¬iß ˝±À¬ı˛
˜”˘…˚≈Mê [&ʬı˛±ÀÓ¬ VAT 15 ˙Ó¬±—˙,
ŒÓ¬± ˜˝±¬ı˛±À©Üò Ó¬± 12.5 ˙Ó¬±—˙] ¸¬ı˝◊
Œ˜È¬±ÀÓ¬ ˝íÓ¬º ’ÀÚfl¬ ¸˜À˚˛˝◊ ’±¬ı±¬ı˛ Œfl¬±Ú›
¬ÛÀÌ…¬ı˛ ¬ı…¬ı˝±À¬ı˛ ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±Àfl¬ øÚ軸±ø˝Ó¬
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬ı¸±ÀÚ± ˝íÓ¬ ’øÓ¬ø¬ı˛Mê ’±¬ı˛› fl¬¬ı˛º
’Ú… øÀfl¬ ˙‡À˙Ãø‡ÚÓ¬±¬ı˛ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
øÂ√˘ ø¬ı˘±¸ fl¬¬ı˛º ¤fl¬øȬ øÚø«©Ü ¬ÛÌ… ΔÓ¬ø¬ı˛
˝À˚˛ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ¬ÛÓÂ√±ÀÚ±¬ı˛ ’±À·
¤Ó¬&ø˘ Ò±À¬Û ¤Ó¬ øfl¬ø¸À˜¬ı˛ fl¬¬ı˛ Ô±fl¬±¬ı˛
Ù¬À˘ fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ Œ¬ı˙ ’¸≈ø¬ıÒ±˚˛ ¬ÛάˇÀÓ¬
˝íÓ¬º fl¬¬ı˛ Ù“¬±øfl¬ Œ›˚˛±¬ı˛ √õ∂¬ıÌÓ¬±› ¬ı±Î¬ˇÓ¬º
Ó¬±¬ı˛ ¸≈À˚±·› øÂ√˘ Œ¬ıø˙º ’±¬ı˛› ¤fl¬øȬ
’Ú…±˚… ¬ı…±¬Û±¬ı˛ ‚ȬӬº Œ˚À˝Ó≈¬ √õ∂øÓ¬ Ò±À¬Û
ø¬ıSê˚˛ ˜”À˘…¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı¸Ó¬, Œ¸ ÊÚ…
fl¬±˚«Ó¬ ’±À· fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı Œ›˚˛± ’ÀÔ«¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
ŒÙ¬¬ı˛ ¬ı¸Ó¬ fl¬¬ı˛º ¤˝◊ ø¬ı¯∏˚˛øȬÀfl¬ ¬ıÀ˘
ά◊¬Û≈˚≈«¬Ûø¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸˜¸…±º øÚÀ‰¬¬ı˛ Â√ø¬ıȬ± Œ‡±
˚±fl¬º
ø¬ıSê˚˛˜”˘… = Sê˚˛˜”˘… =
100 Ȭ±fl¬± 110 Ȭ±fl¬±
fl¬ 10 ˙Ó¬±—˙
˝±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ =
˘±ˆ¬ = 20
Ȭ±fl¬±
‡ 20 ˙Ó¬±—˙
10 Ȭ±fl¬±
24
¤‡±ÀÚ fl¬ ¬Û±˝◊fl¬±ø¬ı˛ ø¬ıÀSêÓ¬±, ‡ ‡≈‰¬À¬ı˛±
ø¬ıÀSêÓ¬± ¤¬ı— · ά◊¬ÛÀˆ¬±M걺 · ˚‡Ú 130
Ȭ±fl¬±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ 20 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ øÀ2ÂÚ,
Œ¸˝◊ 130 Ȭ±fl¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… Ò¬ı˛± ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ¬ÛÌ…øȬ
fl¬-¤¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ‡-¤¬ı˛ Œfl¬Ú±¬ı˛ ¸˜˚˛ Œ›˚˛±
fl¬À¬ı˛¬ı˛ Ȭ±fl¬±›º Ù¬À˘ · qÒ≈˜±S ¬ÛÌ…øȬ
Œfl¬Ú±¬ı˛ ÊÚ… ’±¸˘ ‡¬ı˛À‰¬¬ı˛ [100 Ȭ±fl¬± +
20 Ȭ±fl¬±] ›¬Û¬ı˛˝◊ fl¬¬ı˛ øÀ2ÂÚ Ú±, øÓ¬øÚ ‡
Œ˚ fl¬¬ı˛ øÀ˚˛ÀÂ√Ú [100 Ȭ±fl¬± + 10 Ȭ±fl¬±¬ı˛
20 ˙Ó¬±—˙] Ó¬±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ øÀ2ÂÚº
Ù¬À˘ ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê± Œ˚ ±˜ øÀ2ÂÚ, Ó¬± ’±¸À˘
˚± ˝›˚˛± ά◊ø‰¬Ó¬ øÂ√˘ Ó¬±¬ı˛ ’ÀÚfl¬È¬±˝◊ Œ¬ıø˙
“±øάˇÀ˚˛ ˚±À2º
ÚÓ≈¬Ú øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛, Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ…
¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ¤fl¬¬ı±¬ı˛˝◊ øÚø«©Ü ˝±À¬ı˛
fl¬¬ı˛ ¬ı¸ÀÂ√º qÒ≈ Ó¬±˝◊ Ú˚˛, ¤˝◊ ˝±¬ı˛ ¸¬ı
¬ı˛±ÀÊ… ¤fl¬˝◊º Ó¬±Â√±Î¬ˇ± ’±¬ı˛› Œ˚Ȭ±
¸≈ø¬ıÒ±ÊÚfl¬ Ó¬± ˝˘ ά◊»¬Û±fl¬ ¬ı± øÚ˜«±Ó¬±,
ø¬ıÀSêÓ¬± ¤¬ı— ¬ı±øÌøÊ…fl¬ √õ∂øӬᬱÚ&ø˘ Sê˚˛
fl¬¬ı˛ ʘ± ¬ı± ˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάȬ Ú±À˜
¤fl¬øȬ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±˚˛ ά◊¬Ûfl‘¬Ó¬ ˝À2ÂÚº Â√ø¬ı¬ı˛
¸±˝±À˚… ø¬ı¯∏˚˛øȬ ¬ı…±‡…± fl¬¬ı˛± ˚±fl¬º ˚‡Ú ‡
¬ı± ‡≈‰¬À¬ı˛± ø¬ıÀSêÓ¬± 110 Ȭ±fl¬± øÀ˚˛ ¬ÛÌ…øȬ
øfl¬ÚÀÂ√Ú, Ó¬‡Ú ¤˝◊ 110 Ȭ±fl¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… fl¬¬ı˛
¬ı±¬ı Œ›˚˛± ˝˚˛ 10 Ȭ±fl¬±º √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛
ÚøÔ ¸À˜Ó¬ ëfl¬í ¬ı± øÚ˜«±Ó¬± ˚‡Ú Ó¬± ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
fl¬±ÀÂ√ ʘ± fl¬¬ı˛ÀÂ√Ú, Ó¬‡Ú ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ‡±Ó¬±˚˛
Ó¬±¬ı˛ ŒSêÓ¬±, ¬ı± ‡-¤¬ı˛ Ú±À˜ 10 Ȭ±fl¬± ʘ±
¬ÛÀάˇ ˚±À2º ¤¬ı±¬ı˛ ‡ ˚‡Ú ¬ÛÌ…øȬ ë·í ¬ı±
ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ fl¬±ÀÂ√ 130 Ȭ±fl¬±˚˛ Œ¬ı‰¬ÀÂ√Ú
Ó¬‡Ú Œ¸±Ê± ø˝À¸¬ı ’Ú≈˚±˚˛œ Ó¬±Àfl¬ 13
Ȭ±fl¬± fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝À¬ı [fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ 10 ˙Ó¬±—˙
ÒÀ¬ı˛]º øfl¬c ‡-¤¬ı˛ Ú±À˜ Œ˚À˝Ó≈¬ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
‡±Ó¬±˚˛ 10 Ȭ±fl¬± ’±À·˝◊ ʘ± ¬ÛÀάˇ Œ·ÀÂ√,
Ó¬±˝◊ Ó¬±Àfl¬ fl¬¬ı˛ ø˝À¸À¬ı ’±¸À˘ øÀÓ¬ ˝À¬ı
øÓ¬Ú È¬±fl¬±º fl¬±ÀÊ˝◊, øÊ ¤¸ øȬ, ’√õ∂Ó¬…é¬ ¬ı±
¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±Àfl¬ ’ÀÚfl¬ ¸˝Ê ›
ø¬ıSê˚˛˜”˘… = ø¬ıSê˚˛˜”˘… =
130 Ȭ±fl¬± 156 Ȭ±fl¬±
˝±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ =
· Ò±˚« ˝À˚˛ Ô±Àfl¬ Ó¬±˝À˘ Ó¬±¬ı˛ ±˜ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ıº
26 Ȭ±fl¬±
¶§2 fl¬À¬ı˛ ŒÓ¬±˘±¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙, Œfl¬±Ú› ¤fl¬øȬ
¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ˘±& Œ˜±È¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛
¬Ûø¬ı˛˜±Ì› fl¬˜±À2º Ù¬À˘ ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛
¸±˜ø¢∂fl¬ ¬ı…˚˛ˆ¬±¬ı˛ ’ÀÚfl¬È¬±˝◊ ˘±‚¬ı ˝À2º
øÊ ¤¸ øȬ-ŒÓ¬
ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ± fl¬œ∑
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ¬ı± øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
√õ∂ˆ¬±¬ı ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ≈투±À¬ı ¬ÛάˇÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛º
√õ∂Ô˜Ó¬, øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ ¤¬ı—
Ó¬±»é¬øÌfl¬ √õ∂ˆ¬±¬ı ˝˘ ¤˝◊ Œ˚, ¤‡Ú √õ∂øÓ¬øȬ
¬ÛÌ… ¤¬ı— ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ÚÓ≈¬Úˆ¬±À¬ı fl¬±˚«fl¬¬ı˛
¤fl¬øȬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ ˘±& ˝À˚˛ÀÂ√º ’±À·¬ı˛
ʘ±Ú±˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛ ¸Àe ¤˝◊ ˝±À¬ı˛¬ı˛
¬Û±Ô«Àfl¬…¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ øÚˆ«¬¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ±˜
Œ¬ıÀάˇÀÂ√ Ú± fl¬˜ÀÂ√º
’Ú… øÀfl¬, øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±˚˛
ά◊»¬Û±Ú ¤¬ı— ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±À˝¬ı˛ Sê˜ ¬ı± Ò±¬Û&ø˘ÀÓ¬
øfl¬Â√≈Ȭ± ’˘¬ı˘ ˝À2Âñ˚±¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı Œ¬ı±Á¬±
˚±À¬ı øfl¬Â√≈ ¸˜˚˛ ¬Û¬ı˛º ¤È¬± ’¬ı˙…˝◊ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬
√õ∂ˆ¬±¬ıº ¤˝◊ ≈íøȬ øfl¬ øÚÀ˚˛˝◊ ’±À˘±‰¬Ú± fl¬¬ı˛±
˝À¬ı ¤‡Úº
øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛ ø¬ıøˆ¬iß ¬ÛÌ… ›
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ 5, 12, 18 ¤¬ı— 28ñ
¤˝◊ ‰¬±¬ı˛øȬ ˝±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ıÀ¸ÀÂ√º ’ÀÚfl¬ ¬ÛÌ… ¬ı±
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±Àfl¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ ¬ı˛±‡±
˝À˚˛ÀÂ√º Œfl¬±Ú› ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
¤‡Ú ëfl¬±˚«fl¬¬ı˛í fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛ ¸Àe ’±À·
¸¬ı ø˜ø˘À˚˛ Œ˚ fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝íÓ¬ Ó¬±¬ı˛ Ó¬Ù¬±»
Ô±fl¬ÀÓ¬˝◊ ¬Û±À¬ı˛º Ò¬ı˛± ˚±fl¬ ‘X’ ¤fl¬øȬ ¬ÛÌ…º
Ó¬± ά◊»¬Û±øÓ¬ ˝›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ ø¬ıøSê
fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ fl¬±ÀÂ√º ’±À·¬ı˛ fl¬¬ı˛
ʘ±Ú±˚˛, ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê± fl¬±ÀÂ√ ˚±›˚˛±¬ı˛ ’±À·
Ó¬±ÀÓ¬ ¬ı¸Ó¬ ά◊»¬Û±Ú q{®, ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ˜”˘…˚≈Mê
fl¬¬ı˛, √õ∂À¬ı˙ fl¬¬ı˛ ˝◊Ó¬…±øº ÒÀ¬ı˛ ŒÚ›˚˛± ˚±fl¬,
’±À· ‘X’-¤¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ ¸¬ı ø˜ø˘À˚˛ 15
˙Ó¬±—˙ fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝íÓ¬º øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛
˚ø ‘X’-¤¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ 18 ˙Ó¬±—˙
’±¬ı˛ ˚ø 5 ¬ı± 12 ˙Ó¬±—˙ fl¬¬ı˛ Ò±˚« ˝À˚˛
Ô±Àfl¬ Ó¬±˝À˘ ±˜ fl¬˜À¬ıº ¤‡±ÀÚ ¤fl¬È¬±
ø¬ı¯∏˚˛ Œˆ¬À¬ı Œ‡± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º ’±À· ø¬ıøˆ¬iß
¬ı˛±ÀÊ… ’±˘±± ’±˘±± ˝±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ Ô±fl¬±˚˛,
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
Œfl¬±Ú ¬ÛÌ… ¤‡Úfl¬±¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛
¤fl¬øȬ ¬ı˛±ÀÊ… ’±À·¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ±ø˜ ˝À˚˛ÀÂ√,
’±¬ı±¬ı˛, ’Ú… ¤fl¬øȬ ¬ı˛±ÀÊ… ¸ô¶∏± ˝À˚˛ÀÂ√
¤˜ÚȬ± ˝ÀÓ¬˝◊ ¬Û±À¬ı˛º
øÊ ¤¸ øȬ-ŒÓ¬ fl‘¬ø¯∏ › ‡±…¬ÛÌ… [‰¬±˘,
ά±˘, Ù¬˘, ’±Ú±Ê¬Û±øÓ¬, ≈Ò ˝◊Ó¬…±ø]-Œfl¬
Â√±Î¬ˇ Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º Â√±Î¬ˇ Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√
ø˙鬱 ¤¬ı— ¶§±¶ö… ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±Àfl¬›º ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±
˜”˘…¸”‰¬fl¬ ’±Ú≈˚±˚˛œ ¤¸À¬ı¬ı˛ Œ¬ÛÂ√ÀÚ˝◊ ¸±Ò±¬ı˛Ì
¬Ûø¬ı˛¬ı±À¬ı˛¬ı˛ Œ˜±È¬ ‡¬ı˛À‰¬¬ı˛ 40 ŒÔÀfl¬ 45
˙Ó¬±—˙ ˚±˚˛º fl¬˚˛˘±, ø‰¬øÚ, Œˆ¬±Ê… ŒÓ¬˘,
fl¬øÙ¬-¬ı˛ ˜ÀÓ¬± øÚÓ¬…¬ı…¬ı˝±˚« ¬ÛÀÌ… fl¬¬ı˛ ˝±¬ı˛
˝À˚˛ÀÂ√ 5 ˙Ó¬±—˙º Ó¬À¬ı ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ Œé¬ÀS
¸±Ò±¬ı˛Ìˆ¬±À¬ı øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˝±¬ı˛ 18 ˙Ó¬±—˙
˚± ’±À·¬ı˛ ¸˜˚˛fl¬±¬ı˛ 14 ŒÔÀfl¬ 15
˙Ó¬±—À˙¬ı˛ Ó≈¬˘Ú±˚˛ Œ¬ıø˙º ’±À·¬ı˛ ʘ±Ú±˚˛
ø¬ıøˆ¬iß Ò±À¬Û ˝À¬ı˛fl¬ øfl¬ø¸À˜¬ı˛ fl¬¬ı˛ ˘±&
˝íÓ¬º fl¬±ÀÊ˝◊ fl¬±˚«Àé¬ÀS ¤‡Ú Œfl¬±Ú› øÚø«©Ü
¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ fl¬Ó¬È¬± ¬ı±Î¬ˇ˘-
fl¬˜˘ Œ¸˝◊ ø˝À¸¬ı fl¬¬ı˛± Œ¬ı˙ fl¬øͬں Ó¬À¬ı,
fl¬À˚˛fl¬ÊÚ ’Ô«ÚœøÓ¬ø¬ıÀ¬ı˛ ø˝À¸¬ı ’Ú≈˚±˚˛œ
50 ˙Ó¬±—˙ ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ Œé¬ÀS fl¬¬ı˛
¤fl¬˝◊ Ô±fl¬ÀÂ√, 30 ˙Ó¬±—À˙¬ı˛ Œé¬ÀS fl¬˜ÀÂ√,
20 ˙Ó¬±—À˙¬ı˛ Œé¬ÀS ¬ı±Î¬ˇÀÂ√º
’±¬ı˛ ¤fl¬øȬ øfl¬ øÀ˚˛› fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛
˝±¬ı˛ ¬ı˘±ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º Sê˚˛ fl¬¬ı˛ ʘ± √õ∂fl¬Àä¬ı˛
¤‡±ÀÚ ¤fl¬È¬± ˆ”¬ø˜fl¬± ’±ÀÂ√º ’±À·˝◊ Œ‡±
Œ·ÀÂ√, ¤¬ı˛ Ù¬À˘ ά◊»¬Û±fl¬ ¬ı± ø¬ıÀSêÓ¬±¬ı˛
‡¬ı˛‰¬ fl¬˜ÀÂ√º Ù¬À˘ ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛ ‡¬ı˛‰¬›
fl¬˜±¬ı˛ fl¬Ô±º
Œ˚¸¬ı ¬ı±øÌøÊ…fl¬ ¸—¶ö± øÚÀÊÀ¬ı˛ ¬ı…˚˛
fl¬˜±¬ı˛ ¸≈Ù¬˘ ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ¸Àe ˆ¬±· fl¬À¬ı˛
ŒÚÀ¬ı Ú±, Ó¬±À¬ı˛ ø¬ıèÀX ¬ı…¬ı¶ö± øÚÀÓ¬ øÊ
¤¸ øȬ ’±˝◊ÀÚ ¬ı…¬ı¶ö± ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ¶Û©Ü fl¬À¬ı˛
¬ı˘± ’±ÀÂ√ Œ˚, Sê˚˛ fl¬¬ı˛ ʘ± ¬ı± Input
Tax Credit-√õ∂̱˘œ¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ¬Û±›˚˛± ¸≈ø¬ıÒ±¬ı˛
√õ∂øÓ¬Ù¬˘Ú ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ Œé¬ÀS √õ∂À˚±Ê…
±À˜› Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝À¬ıº Ó¬À¬ı øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈
˝›˚˛±¬ı˛ ’±À· √õ∂dÓ¬ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ˜Ê≈Ó¬ Œ˙¯∏ Ú±
˝›˚˛± ¬Û˚«ôL√, ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ fl¬œ “±Î¬ˇ±˚˛ Ó¬± ¬ı≈Á¬ÀÓ¬
’À¬Û鬱 fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ıº
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛
Œ˜±È¬±˜≈øȬ ¤fl¬ Ô±fl¬À˘ ¬ı± øfl¬Â√≈Ȭ± fl¬˜ ˝À˘›,
¬ıU ’Ô«ÚœøÓ¬ø¬ı ¤¬ı— ø¬ıÀù≠¯∏Àfl¬¬ı˛˝◊ Ò±¬ı˛Ì±
Œ˚ ’”¬ı˛ ˆ¬ø¬ı¯∏…ÀÓ¬ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ˜≈^±¶£¬œøÓ¬¬ı˛
˝±¬ı˛º ¤˝◊ ’Ú≈˜±ÀÚ¬ı˛ Œ¬ÛÂ√ÀÚ ≈íÀȬ± fl¬±¬ı˛Ì
Ô±fl¬ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ʱ¬Û±Ú, ’À¶Üòø˘˚˛±, fl¬±Ú±Î¬±-
¬ı˛ ˜ÀÓ¬± fl¬À˚˛fl¬øȬ ŒÀ˙¬ı˛ ’øˆ¬:Ó¬± ¬ı˘ÀÂ√,
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛
Œ¸‡±ÀÚ ˜≈^±¶£¬œøÓ¬¬ı˛ ˝±¬ı˛ Œ¬ıÀάˇÀÂ√º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬›
Ó¬±˝◊ ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º Ó¬±Â√±Î¬ˇ± øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
øÚ˚˛˜fl¬±Ú≈Ú øͬfl¬Í¬±fl¬ Œ˜ÀÚ ‰¬˘±¬ı˛ ÊÚ…
√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ± ·Î¬ˇ±¬ı˛ ÊÚ… ‡¬ı˛‰¬
¬ı±Î¬ˇÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛º ŒÂ√±ÀȬ± ¤¬ı—
˜±Á¬±ø¬ı˛ ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛ Œé¬ÀS ŒÓ¬± ¤˝◊ ø¬ı¯∏˚ø˛ Ȭ¬ı˛
√õ∂ˆ¬±¬ı ’ÀÚfl¬È¬±˝◊ ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
¤¬ı±¬ı˛ ’±À˘±‰¬Ú± fl¬¬ı˛± ˚±fl¬, ά◊»¬Û±Ú,
Œ˘ÚÀÚ ¤¬ı— ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ SêÀ˜¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß Ò±À¬Û
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ √ õ ∂ˆ¬±¬ı fl¬Ó¬È¬± ¤¬ı—
ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±À¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ fl¬œ √õ∂ˆ¬±¬ı ¬ÛάˇÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛ Ó¬±˝◊ øÚÀ˚˛º
ŒÂ√±ÀȬ± ¤¬ı— ˜±Á¬±ø¬ı˛ ά◊À…±À·¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı øÚÀ˚˛ ’ÀÚfl¬ ’±À˘±‰¬Ú±
˝À2º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬, ’¸—·øͬӬ Œé¬S ø¬ı˙±˘º
¤˝◊ Œé¬ÀS¬ı˛ fl¬±Êfl¬±¬ı˛¬ı±¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛
¬ı±˝◊À¬ı˛º Ù¬À˘ ¤˝◊ ¸¬ı Œé¬ÀS ¬ı…¬ı¸± ‰¬±˘±ÀÚ±¬ı˛
‡¬ı˛‰¬› fl¬˜º Sê˚˛ fl¬¬ı˛ ʘ± ¬ı± Input Tax
Credit System-¤¬ı˛ ¸≈Ù¬˘ øfl¬c Ó¬±¬ı˛±˝◊
¬Û±À¬ıÚ, ˚±¬ı˛± øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ Ô±fl¬±
¸—¶ö±¬ı˛ ŒÔÀfl¬ øÊøÚ¸ øfl¬ÚÀÂ√Ú ¤¬ı— øͬfl¬Í¬±fl¬
fl¬¬ı˛ øÀ2ÂÚº fl¬±ÀÊ˝◊ ¤Ó¬øÚ Œ˚ ¸¬ı ¬ı…¬ı¸±-
¬ı±øÌÊ… fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ øÂ√˘, Ó¬±À¬ı˛
Œ¬ıø˙¬ı˛ˆ¬±·˝◊ ¤¬ı±¬ı˛ fl¬¬ı˛ √õ∂˙±¸ÀÚ¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛
‰¬À˘ ’±¸À¬ı ¤¬ı— Ó¬±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¸—Sê±ôL√ ‡¬ı˛‰¬›
Œ˜È¬±ÀÓ¬ ˝À¬ıº Œ˚¸¬ı ¸—¶ö± ¤Ó¬øÚ fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ øÂ√˘, Ó¬±À¬ı˛› øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±˚˛ ’±¸±¬ı˛ ÊÚ…
¬ı±Î¬ˇøÓ¬ øfl¬Â√≈Ȭ± ¬ı…˚˛ˆ¬±¬ı˛ ¬ı˝Ú fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛º ’ôL√Ó¬ √õ∂Ô˜ √õ∂Ô˜º ¸≈Ó¬¬ı˛±—, fl¬¬ı˛
√õ∂±Úfl¬±¬ı˛œ¬ı˛ ¸—‡…± ¤¬ı— ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı
¬ı˛±Ê¶§ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¤È¬± øͬfl¬˝◊, øfl¬c ¤fl¬˝◊¸Àe
øÊøÚÀ¸¬ı˛ ±˜› ¬ı±Î¬ˇÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
¬ÛÌ… ¬Ûø¬ı˛¬ı˝ÀÌ› ø¬ıÀ˙¯∏ fl¬À¬ı˛ ¤fl¬ ¬ı˛±Ê…
ŒÔÀfl¬ ’±¬ı˛ ¤fl¬ ¬ı˛±ÀÊ… ‰¬˘±‰¬À˘¬ı˛ Œé¬ÀS¬ ,
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı ’ÀÚfl¬‡±øÚ ¬ÛάˇÀÓ¬
¬ı±Ò…º ’±À· ’±ôL√ – ¬ı˛ ± Ê… ¸œ˜±Ú±˚˛
Œ‰¬fl¬À¬Û±Àà¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¸±ø¬ı˛ ¸±ø¬ı˛ ¬∏C±fl¬ “±øάˇÀ˚˛
Ô±fl¬± øÂ√˘ ‡≈¬ı˝◊ ¬Ûø¬ı˛ø‰¬Ó¬ ‘˙…º ¤‡Ú Ó¬±
’±¬ı˛ Œ‡± ˚±À2 ڱº ¸±¬ı˛± ŒÀ˙ ’¬ı±Ò
¬ÛÌ… ˚±Ó¬±˚˛±ÀÓ¬¬ı˛ Ù¬À˘ ¬Ûø¬ı˛¬ı˝À̬ı˛ ‡¬ı˛‰¬›
fl¬˜À¬ıº ¸˜˚˛› ¬ı“±‰¬À¬ıº ¤øfl¬ ŒÔÀfl¬ Ó¬±˝◊,
øÊøÚÀ¸¬ı˛ ±˜ fl¬˜±¬ı˛ ¸y√√±¬ıÚ± ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ñÓ¬±
¬ı˘±˝◊ ¬ı±U˘…º
Œ˙À¯∏¬ı˛ fl¬Ô±
øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛± ¶§±ÒœÚ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬
¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ¬ıÀάˇ± fl¬¬ı˛ ¸—Sê±ôL√ ¸—¶®±¬ı˛¬ , ¬ı˘±
˝À2 ¤˜ÚȬ±˝◊º ¤¬ı˛ Ù¬˘±Ù¬˘ ¸≈”¬ı˛√õ∂¸±¬ı˛œ
˝À¬ı ¤È¬±˝◊ √õ∂Ó¬…±ø˙Ó¬º øÊøÚ¸¬ÛÀS¬ı˛ ±˜
¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¬ı± fl¬˜À¬ı øfl¬ Ú± Ó¬± øÚÀ˚˛ Ú±Ú± ÊÀÚ¬ı˛
Ú±Ú± ˜Ó¬º ’±¸À˘, ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±˚˛
Œfl¬±Ú› Œfl¬±Ú› Œé¬ÀS ±˜ ¬ı±Î¬ˇ±¬ı˛, ’±¬ı±¬ı˛
Œfl¬±Ú› Œfl¬±Ú› Œé¬ÀS ±˜ fl¬˜±¬ı˛ ¸y√√±¬ıÚ±
¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ¬ıU ¬ÛÀÌ…¬ı˛ Œé¬ÀS˝◊ fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛
˝±¬ı˛ fl¬˜±, Input Tax Credit ¬ı± Sê˚˛ fl¬¬ı˛
ʘ± ¤¬ı— ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ά◊ißøÓ¬ ±˜
fl¬˜±ÀÚ±¬ı˛ √õ∂¬ıÌÓ¬± øÚÀ˚˛ ’±¸À¬ıº ά◊˘ÀȬ±
øfl¬ ŒÔÀfl¬ ’±¬ı±¬ı˛, ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ Œé¬ÀS
fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛, fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú ¸—Sê±ôL√ ‡¬ı˛‰¬
¬ı±Î¬ˇ±¬ı˛ Ù¬À˘ ±˜ ¬ı±Î¬ˇ±¬ı˛ √õ∂¬ıÌÓ¬±› Œ‡±
øÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
¤˝◊ ‚±Ó¬-√õ∂øÓ¬‚±ÀÓ¬, ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ Œ˙¯∏ ¬Û˚«ôL√
Œfl¬±Ô±˚˛ ø·À˚˛ “±Î¬ˇ±À¬ı Ó¬± ¤‡Ú˝◊ ¬ı˘± fl¬øͬں
’Ú… Œ˚ ¸¬ı ŒÀ˙ øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝À˚˛ÀÂ√,
Ó¬±À¬ı˛ √õ∂¸e ’±À˘±‰¬Ú± fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¸˜˚˛ ¤È¬±
˜ÀÚ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À¬ı Œ˚, ›˝◊ ¸¬ı ŒÀ˙¬ı˛
’¬ı¶ö±¬ı˛ ¸Àe ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬¬ı˛ ’ÀÚfl¬È¬±˝◊
Ù¬±¬ı˛±fl¬º ¤‡±ÀÚ Δ¬ıø‰¬S… ’ÀÚfl¬ Œ¬ıø˙º
’±À·¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±› øÂ√˘ ’ÀÚfl¬ ÊøȬ˘º
Ó¬±˝◊, ¤ ŒÀ˙ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ √õ∂À˚˛±·, Œ˙¯∏
¬Û˚«ôL√ Œfl¬±Ô±˚˛ øÚÀ˚˛ ˚±˚˛, Ó¬± ʱڱ˚˛ ÊÚ…
øfl¬Â√≈Ȭ± ΔÒ˚«… Ò¬ı˛ÀÓ¬˝◊ ˝À¬ıº
25

¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛  . ¸˝Ê ˝À¬ı ¬ı…¬ı¸±¬ı±øÌÊ…
¬ı…¬ı¸± ’±¬ı˛› ¸˝Ê fl¬¬ı˛±¬ı˛,
ά◊»¬Û±fl¬ › ŒSêÓ¬±, ≈À˚˛¬ı˛
ÊÚ…˝◊ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± fl¬˜±ÀÚ±
¤¬ı— ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ fl¬¬ı˛ ’±˚˛
¬ı±Î¬ˇ±ÀÚ±¬ı˛ ’±ù´±¸ Œ˚˛ øÊ
¤¸ øȬº ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ øÓ¬ÚøȬ
¬ıÀάˇ± ¸—øù≠©Ü ¬Ûé¬ñŒSêÓ¬±,
ά◊»¬Û±fl¬ › ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛
¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛ ¬ı…±¬Ûfl¬ˆ¬±À¬ı
√õ∂ˆ¬±¬ı ŒÙ¬À˘ÀÂ√º Úøʬı˛
¶ö±¬ÛÚfl¬±¬ı˛œ ¸˝À˚±ø·Ó¬±˜”˘fl¬
˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛Ó¬±¬ı˛ ˜±Úø¸fl¬Ó¬±˚˛
¤ø·À˚˛ ¤À¸ÀÂ√ ¸¬ı ¬ı˛±Ê… ¤¬ı—
Œfl¬f˙±ø¸Ó¬ ’=À˘¬ı˛
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛›º ¸—øù≠©Ü ¸¬ı ¬Ûé¬Àfl¬
¤fl¬ ˜À= ¸±ø˜˘ ¤¬ı— øÊ
¤¸ øȬ-Œfl¬ ¸fl¬À˘¬ı˛ ¬ÛÀé¬
˘±ˆ¬ÊÚfl¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ÚÀ¬ı˛f
Œ˜±œ¬ı˛ ŒÚÓ‘¬Q±ÒœÚ ˆ¬±¬ı˛Ó¬
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ’¬ı˙…˝◊ fl≈¬øÚ«˙
√õ∂±¬Û…º
[Œ˘‡fl¬ ¤ ˝±ø¸˜ ë˝◊Ê ’¬ı Î≈¬ø˚˛— ø¬ıÊÀÚ¸ ’…±`¬ ˝◊fl¬Úø˜fl¬ ’…±ÀÙ¬˚˛±¸«, ø¸ ’±˝◊ ’±˝◊-¤¬ı˛ √õ∂Ò±Ú, Ú˚˛±øø~º ˝◊√-Œ˜˘  . hashim@yahoo.comº ¬ı¯∏«±fl≈¬˜±¬ı˛œ
›˝◊ √õ∂øӬᬱÀÚ˝◊ ά◊¬ÛÀ©Ü±º ˝◊√-Œ˜˘  . varshak.kumari44@gmail.com]
26
‚« 17-øȬ ¬ıÂ√¬ı˛ ’À¬Û鬱¬ı˛
œ Œ˙À¯∏ ·Ó¬ ¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊ ‰¬±˘≈
˝˘ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛
[øÊ ¤¸ øȬ]º ŒÀ˙¬ı˛
¸¬ıÀ‰¬À˚˛ &èQ¬Û”Ì« fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛ ø‚À¬ı˛ ¤Ó¬øÚ
‰¬À˘ÀÂ√ fl¬Ó¬ Ú± Ó¬fl«¬ø¬ıÓ¬fl«¬, ’±˘±¬Û-’±À˘±‰¬Ú±,
Δ¬ıͬfl¬, ˙˘±¬Û¬ı˛±˜˙« › ˜Ó¬±ÕÚÀfl¬…¬ı˛ Á¬Î¬ˇº
¤¬ı˛ Œ·±Î¬ˇ ± ¬ÛMÚ Œ¸˝◊ 2000 ¸±À˘
’Ȭ˘ø¬ı˝±¬ı˛œ ¬ı±ÊÀ¬Û˚˛œ¬ı˛ ʘ±Ú±˚˛º øÊ ¤¸
øȬ-¬ı˛ ˜Àά˘ øÚÀ˚˛ ¬Û¬ı˛±˜˙« øÀÓ¬ ø¬ıÊ˚˛
Œfl¬˘fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ŒÚÓ‘¬ÀQ ·Î¬ˇ± ˝˚˛ Ȭ±¶® ŒÙ¬±¸«
¬ı± fl¬˜œ«¬ı±ø˝Úœº Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ ’±¬ı˛ ø¬ÛÂ√Ú øÀfl¬
øÙ¬À¬ı˛ Ó¬±fl¬±ÀÚ± Ú˚˛, ˚Ó¬ ^n∏Ó¬ ¸y√√¬ı ¤¬ı˛
¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛ ÊÚ… ¬ı˛±Ê…&ø˘Àfl¬ ¸Àe øÚÀ˚˛
Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ fl¬±Ê fl¬À¬ı˛ ˚±ø2¢
øÚ¬ı˛¬ıø2Âi߈¬±À¬ıº
øÊ ¤¸ øȬ ¬ı±ô¶∏¬ı±˚˛ÀÚ¬ı˛ ¸≈¬ı±À, ˆ¬±¬ı˛Ó¬
Ï≈¬Àfl¬ ¬Ûάˇ˘ 160-øȬ¬ı˛ Œ¬ıø˙ ŒÀ˙¬ı˛ À˘º
øÊ ¤¸ øȬ, ˆ¬…±È¬ ¬ı…¬ı¶ö± ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ… ʱ˜«±øÚ,
˝◊Ȭ±ø˘, ø¬ıËÀȬÚ, øé¬Ì Œfl¬±ø¬ı˛˚˛±, ʱ¬Û±Ú,
fl¬±Ú±Î¬±, ’À¶Üòø˘˚˛±, ¬ı˛±ø˙˚˛±, ø‰¬Ú, ø¸e±¬Û≈¬ı˛
› ˜±À˘ø˙˚˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ŒÀ˙ ‰¬±˘≈º fl¬¬ı˛ Ù“¬±øfl¬
è‡ÀÓ¬ 1954 ¸±À˘ √õ∂Ô˜ øÊ ¤¸ øȬ
¬ı˛+¬Û±ø˚˛Ó¬ ˝˚˛ Ùˬ±Àkº ¬ı…¬ı¸± ¸˝Ê fl¬¬ı˛±¬ı˛
Œé¬ÀS ŒÀ˙¬ı˛ ¬ı˛…±Ç ά◊ißÓ¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ˘À鬅
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸”‰¬Ú± ¤fl¬
˜ô¶∏ ¬ÛÀ鬬ۺ ø¬ıù´ ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ 2017-¬ı˛
¸˝ÀÊ ¬ı…¬ı¸± fl¬¬ı˛±¬ı˛ √õ∂øÓ¬À¬ıÀÚ 190-øȬ
√õ∂2Â øÚ¬ıg
±øÚ˙ ¤. ˝±ø˙˜, ¬ı¯∏«± fl≈¬˜±¬ı˛œ
ŒÀ˙¬ı˛ ˜ÀÒ… ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¶ö±Ú Œ˙¯∏ øÀfl¬,
130 Ú•§À¬ı˛º
øÊ ¤¸ øȬ ¬ı˘ÀÓ¬ øfl¬ Œ¬ı±Á¬±˚˛∑
øÊ ¤¸ øȬ ˝À2 øÚ˜«±Ó¬± ŒÔÀfl¬ ŒSêÓ¬±¬ı˛
fl¬±ÀÂ√ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± ŒÊ±·±ÀÚ ·ôL√¬ı…øˆ¬øMfl¬
¤fl¬øȬ˜±S fl¬¬ı˛º øÊ ¤¸ øȬ Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˝À¬ı˛fl¬ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ¸ø¬ı˛À˚˛ øÀ˚˛
Œ˙Àfl¬ ¤fl¬ ¸—˚≈Mê ¬ı±Ê±À¬ı˛ ¬ı˛+¬Û±ôL√ø¬ı˛Ó¬
fl¬À¬ı˛ÀÂ√ [¸±¬ı˛øÌ-1 ^©Ü¬ı…]º
’±˙± fl¬¬ı˛± ˝À2Â, øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ èÚ
¬ı…¬ı¸± ’±¬ı˛› ¸˝ÀÊ fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı, fl¬À¬ı˛¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ Ó≈¬À˘ Œ›˚˛±˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± fl¬˜À¬ı,
fl¬¬ı˛ √õ∂˙±¸ÀÚ Î¬◊ißøÓ¬ ˝À¬ı, fl¬¬ı˛ Ù“¬±øfl¬ fl¬˜À¬ı,
’Ô«ÚœøÓ¬ÀÓ¬ ¸—·øͬӬ Œé¬ÀS¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¸¬ı˛ ¬ı‘øX
¬Û±À¬ı, ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ Œfl¬±¯∏±·±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı
’±˚˛º ’±À·fl¬±¬ı˛ ·Î¬ˇ 25-28 ˙Ó¬±—˙ ˝±¬ı˛
ŒÔÀfl¬ ø˙ä¬ÛÀÌ… fl¬¬ı˛ fl¬À˜ ˝À¬ı 18 ˙Ó¬±—˙º
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¸≈¬ı±À ά◊Àͬ Œ·ÀÂ√ 17-øȬ
¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ [Œfl¬Àf¬ı˛ 8 + ¬ı˛±Ê… ô¶∏À¬ı˛ 9]
¤¬ı— Œfl¬f › ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ 23-øȬ Œ¸¸º Ù¬À˘
‰≈¬Àfl¬ Œ·ÀÂ√ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ˝À¬ı˛fl¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛
ÊÚ… Ú±Ú± ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡À˘¬ı˛ Á¬ø!¬Á¬±À˜˘±º øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ˜ÀÒ… ’±ÀÂ√ Œfl¬fœ˚˛ › ¬ı˛±Ê… øÊ
¤¸ øȬº Œfl¬f › ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ’±À·fl¬±¬ı˛ Œ¸¸›
¤¬ı˛ ’ôL√ˆ≈¬«Mêº ˜”˘… ¸—À˚±ÊÀÚ¬ı˛ √õ∂øÓ¬øȬ
¬Û˚«±À˚˛ øÊ ¤¸ øȬ [Œfl¬Àf¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ +
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ] ¬ıÀ¸ ¤¬ı— ˜”˘… ˙‘∫˘±˚˛
[ˆ¬…±˘≈ Œ‰¬Ú] ’±À·fl¬±¬ı˛ ά◊¬Û±±ÀÚ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛
Œ˚˛ fl¬¬ı˛ ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝fl¬±¬ı˛œ ¬Û≈ø¯∏À˚˛ ŒÚ˚˛ fl¬¬ı˛
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
ŒSêøάȬ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ˜±Ò…À˜º ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ˙À¯∏¬ı˛
øά˘±¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±¬Û±˚˛ ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê± ¬ı±
¢∂±˝Àfl¬¬ı˛ fl“¬±ÀÒº ’Ô«±» øÊ ¤¸ øȬ ˝À2Â
·ôL√¬ı…øˆ¬øMfl¬ Œˆ¬±· fl¬¬ı˛º ˜”˘… ˙‘∫˘±¬ı˛
√õ∂øÓ¬øȬ ¬Û˚«±À˚˛ fl¬¬ı˛ ŒSêøάÀȬ¬ı˛ ¸—¶ö±Ú Ô±fl¬±˚˛
øÊ ¤¸ øȬ-ŒÓ¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ıÀ¸ Ú±º
Ù¬À˘ ’±˙± fl¬¬ı˛± ˚±˚˛, øÊøÚ¸¬ÛÀS¬ı˛ ±˜
fl¬˜À¬ı › ά◊¬Ûfl¬±¬ı˛ ˝À¬ı ŒSêÓ¬±À¬ı˛º ’±À·fl¬±¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±˚˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ øÂ√˘ ¤fl¬ ¬ıÀάˇ±
˝◊¸≈…, ¤¬ı˛ èÚ Î¬◊»¬Û±ÀÚ¬ı˛ ¬ı…˚˛ Œ˚Ó¬ Œ¬ıÀάˇº
Œ˚˜Ú, 100 Ȭ±fl¬±¬ı˛ ¤fl¬øȬ ʱ˜±˚˛ ά◊»¬Û±fl¬
øÓ¬ 12 Ȭ±fl¬± Œfl¬fœ˚˛ ’ôL√–q{®º ¤¬ı˛¬Û¬ı˛
100 Ú˚˛, 112 Ȭ±fl¬±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
‰¬±¬Û±Ó¬ 15 ˙Ó¬±—˙ ˆ¬…±È¬, ’Ô«±» fl¬À¬ı˛¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛º
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ’¬ı±Ò ’±ôL√–¬ı˛±Ê…
‰¬˘±‰¬À˘ ¸±˝±˚… fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¸—˚≈Mê øÊ ¤¸ øȬ
[˝◊ÚøȬÀ¢∂ÀȬά øÊ ¤¸ øȬñ’±˝◊ øÊ ¤¸
øȬ] ‰¬±˘≈¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ¤¬ı— ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ˝ô¶±∏ ôL√À¬ı˛¬ı˛
Œé¬ÀS ≈í ʱ˚˛·±˚˛ fl¬¬ı˛ Œ›˚˛± ά◊øͬÀ˚˛ øÊ
¤¸ øȬ ’±ôL√–¬ı˛±Ê… Œ˘ÚÀÀÚ fl¬¬ı˛ÊøÚÓ¬ ¬ı±Ò±
”¬ı˛ fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ¤Â√±Î¬ˇ±, fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬±¬ı˛ Œ¬ı±Á¬±
¸˝Ê fl¬¬ı˛±˚˛, ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ¸œ˜±ôL√ Œ‰¬fl¬À¬Û±Àà
fl¬±Êfl¬˜« ‰≈¬fl¬±ÀÚ±¬ı˛ ¸˜˚˛ ¬ı“±‰¬À¬ıº ¤fl¬È¬± ø˝À¸¬ı
ŒÔÀfl¬ Œ‡± Œ·ÀÂ√, ¬ÛÌ… Œ¬ı±Á¬±˝◊ ˘ø¬ı˛
˚±Ó¬±˚˛±ÀÓ¬ Œ˜±È¬ ¸˜À˚˛¬ı˛ √õ∂±˚˛ 60 ˙Ó¬±—˙
Œ‡À˚˛ ˚±˚˛ Œ‰¬fl¬À¬Û±Àà ͬ±˚˛ “±øάˇÀ˚˛ ŒÔÀfl¬º
øÊ ¤¸ øȬ ˝À2 5, 12, 18 › 28
˙Ó¬±—˙ ¤˝◊ ‰¬±¬ı˛ ô¶∏¬ı˛œ˚˛ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±º
’±¬ı˙…fl¬ ¬ÛÀÌ… fl¬¬ı˛ ¬ıÀ¸ fl¬˜ ¬Ûø¬ı˛˜±À̺
¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙ ø¬ı˘±¸ ¸±˜¢∂œÀÓ¬º ¬ÛÀ¬ı˛±é¬
fl¬¬ı˛ ¬ı˛±ÊÀ¶§ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ Œ˘±fl¬¸±Ú Œ¬Û±¯∏±ÀÚ±¬ı˛
ÊÚ… ø¬ı˘±¸ ^À¬ı… ‰¬±¬Û±ÀÚ± ˝˚˛ ’øÓ¬ø¬ı˛Mê
Œ¸¸›º ŒSêÓ¬± ˜”˘… ¸”‰¬Àfl¬¬ı˛ [ø¸ø¬Û’±˝◊]
’±›Ó¬±ˆ≈¬Mê øÊøÚ¸¬ÛÀS¬ı˛ √õ∂±˚˛ 30-35
˙Ó¬±—À˙¬ı˛ ÊÚ… Œfl¬±Ú› fl¬¬ı˛ ˘±À· Ú±º
’±¬ı˙…fl¬ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ±˜ øÚ˚˛LaÀÌ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ Ó¬±
¸±˝±˚… fl¬¬ı˛À¬ıº ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± ¬ı˛5±øÚ¬ı˛
Œé¬ÀS øʤ¸øȬ ¬ı¸À¬ı Ú±º Œfl¬f ›
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ ¸—¢∂˝ ˜±¬ı˛ Ú± ‡±›˚˛±¬ı˛
øfl¬øȬ› øÚø(Ó¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ øÀfl¬ ˘é¬… ¬ı˛±‡±
˝À˚˛ÀÂ√º øʤ¸øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ¬Ûάˇ± ¬ÛÀÌ…¬ı˛
√õ∂±˚˛ 60 ˙Ó¬±—À˙¬ı˛ ÊÚ… ˘±À· 18 ¬ı± 28
˙Ó¬±—˙ fl¬¬ı˛º 28 ˙Ó¬±—˙ fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝˚˛
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¸±¬ı˛øÌ-1
øÊ ¤¸ øȬ-ŒÓ¬ ’ôL√ˆ≈¬«Mê ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛
Sêø˜fl¬ ¸—‡…± Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
1 Œfl¬fœ˚˛ ’ôL√–q{® ¬ı˛±Ê… ˆ¬…±È¬
2 ’ôL√–q{® [›¯∏≈Ò › √õ∂¸±ÒÚ ¸±˜¢∂œ] Œfl¬fœ˚˛ ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛
3 ’øÓ¬ø¬ı˛Mê ’ôL√–q{® [ø¬ıÀ˙¯∏ &èQ¬Û”Ì« ¬ÛÌ…] ø¬ı˘±¸ fl¬¬ı˛
4 ’øÓ¬ø¬ı˛Mê ’ôL√–q{® [¬ı¶a › ¬ı¶aʱӬ ¬ÛÌ…] ‰≈¬øe fl¬¬ı˛
5 ’øÓ¬ø¬ı˛Mê ¸œ˜± q{® [fl¬±Î¬◊KȬœÀˆ¬ø˘— √õ∂À˜± fl¬¬ı˛ [¶ö±Úœ˚˛ ¶§±˚˛M˙±ø¸Ó¬
øάά◊øȬ ¬ı± ˙±øô¶∏ q{®] ¸—¶ö±¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ± fl¬¬ı˛ ¬ı…Ó¬œÓ¬]
6 ø¬ıÀ˙¯∏ ’øÓ¬ø¬ı˛Mê ¸œ˜± q{® ø¬ı:±¬ÛÀÚ ¬ı¸±ÀÚ± fl¬¬ı˛
7 ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ Sê˚˛ fl¬¬ı˛
8 ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± ŒÊ±·±Ú ¸—Sê±ôL√ Œfl¬fœ˚˛ Ê≈˚˛±, ¬ı±øÊ › ˘È¬±ø¬ı˛ ¸—Sê±ôL√ fl¬¬ı˛
¸±¬ı˛‰¬±Ê« › Œ¸¸
9 ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± ŒÊ±·±Ú ¸—Sê±ôL√
¬ı˛±Ê… ¸±¬ı˛‰¬±Ê« › Œ¸¸
¸”S  . Œfl¬fœ˚˛ ’ôL√– › ¸œ˜± q{® ¬Û¯∏«
√õ∂±˚˛ 20 ˙Ó¬±—˙ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ Œé¬ÀSº ø¬ı˘±¸ 15 ˙Ó¬±—˙] øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛,
^¬ı… Â√±Î¬ˇ±› ˜ÀÒ… ¬ÛÀάˇ ‰¬fl¬À˘È¬, ‰≈¬˝◊—·±˜, Œ˜±È¬±˜≈øȬˆ¬±À¬ı, Œ˜±È¬¬ı˛˚±Ú › ’¶ö±˚˛œ
˙…±•Û≈, ¬ı˛„ ˝◊Ó¬…±øº[1] ø¬ı≈…» q{®, à…±•Û Œˆ¬±·…¬ÛÀÌ…¬ı˛ ±˜ fl¬À˜ÀÂ√º
øάά◊øȬ, ˜À ’ôL√–q{® › ˆ¬…±È¬, Œ¬ÛÀ¬∏C±˘Ê±Ó¬ ¸˝ÀÊ ¬ı…¬ı¸± fl¬¬ı˛±¬ı˛ Œé¬ÀS
¬ÛÌ… [Œ˚˜Ú ’¬Ûø¬ı˛À˙±øÒÓ¬ ŒÓ¬˘, √õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı
·…±¸, Œ¬ÛÀ¬∏C±˘ › øάÀÊ˘] ’±¬Û±Ó¬Ó¬ øÊ
¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛º øÊ ¤¸ øȬ-ŒÓ¬ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬±˚˛ Á¬ø!¬¬ı˛ øfl¬&ø˘,
Â√±Î¬ˇ ¬Û±›˚˛± ¬ÛÀÌ…¬ı˛ fl¬±¬ı˛¬ı±ø¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˚± øfl¬Ú± ¸˝ÀÊ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¬ı…¬ı¸± fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬ÛÀé¬
ÊÚ… ø¬ı˛È¬±Ú« ʘ± Œ›˚˛±¬ı˛ ±˚˛ ŒÔÀfl¬ ˝±Ó¬- ’ôL√¬ı˛±˚˛ Ó¬± Ó≈¬À˘ ÒÀ¬ı˛ ø¸’±˝◊’±˝◊-
¬Û± Á¬±Î¬ˇ±º ¬ıÂ√À¬ı˛ 20 ˘é¬ Ȭ±fl¬±¬ı˛ fl¬˜ ¬ı…¬ı¸± Œfl¬¤˜ø¬ÛøÊ-¬ı˛ ¸˜œé¬± [2014][2] ¬ıÀ˘ÀÂ√
¤¬ı— ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±À˝ ˚≈Mê ÚÚ ¤˜Ú ˆ¬…±È¬, ’ôL√–q{®, ¸œ˜± q{®, ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛
¬ı…±¬Û±¬ı˛œÀ¬ı˛› ¤˝◊ ø¬ı˛È¬±Ú« ʘ± øÀÓ¬ ˝À¬ı ¸—Sê±ôL√ Œ¬ı˛øÊÀ¶Üò˙Ú, ¬ÛÌ… ‰¬˘±‰¬˘, fl¬¬ı˛
Ú±º øÚÀ˚˛ ø¬ı¬ı± øÚ©ÛøM, fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı ˝◊ÚÀ¸ÚøȬˆ¬
øʤ¸øȬ-¬ı˛ èÚ ’ä Œ˜˚˛±À ’øÒfl¬±—˙ ¬Û±›˚˛± ¤¬ı— ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ Œ›˚˛± fl¬¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
¬ı‘˝» Œé¬ÀS¬ı˛ [Œ˚˜Ú, ¶ö±˚˛œ Œˆ¬±·…¬ÛÌ…, ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ¬ıÀάˇ± Œ¬ıø˙ ˝…±¬Û± Œ¬Û±˝±ÀÓ¬ ˝˚˛
˝◊˜±¬ı˛øÓ¬ ^¬ı…] ±˜˚¬ı…À˚˛ ŒÓ¬˜Ú Œfl¬±Ú› Œfl¬±•Û±øÚ&ø˘Àfl¬º ’±À·fl¬±¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛,
˝◊Ó¬¬ı˛ø¬ıÀ˙¯∏ ˝À¬ı Ú±º fl¬±¬ı˛Ì, ¤¸¬ı ¬ÛÀÌ… ¬ı˛±Ê…&ø˘ ø¬ıøˆ¬iß ˝±À¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÓ¬±, Ó¬±˝◊
’øÒfl¬±—˙ Œé¬ÀS fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ √õ∂±˚˛ ’±À·¬ı˛ Œ¬ıø˙ fl¬¬ı˛ ‰¬±¬Û±ÀÚ± ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¸—¶ö±&ø˘¬ı˛ øÂ√˘
˜ÀÓ¬±˝◊º ’±À· ˆ¬…±ÀȬ¬ı˛ ˝±À¬ı˛ Œ˝¬ı˛ÀÙ¬À¬ı˛¬ı˛ Œˆ¬±·±øôL√¬ı˛ ¤fl¬À˙¯∏º øˆ¬Ú ¬ı˛±ÀÊ… ¬ÛÌ…
ÊÚ… ’¶ö±˚˛œ Œˆ¬±·…¬ÛÀÌ…¬ı˛ ±À˜ ¬ı˛±ÀÊ… ¬ı˛±ÀÊ… ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±À˝¬ı˛ Œé¬ÀS ≈˝◊ ¬ı˛±ÀÊ… fl¬¬ı˛ Œ›˚˛±¬ı˛
Ù¬±¬ı˛±fl¬ øÂ√˘º Œfl¬fœ˚˛ ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛ [’±ôL√–¬ı˛±Ê… Á¬±À˜˘± Ô±fl¬ÀÓ¬±º ¬ı˛±Ê…&ø˘ÀÓ¬ fl¬¬ı˛ ˝±À¬ı˛
¬ÛÌ… ‰¬˘±‰¬À˘¬ı˛ fl¬±¬ı˛ÀÌ] ’±À· Œ¬ıø˙ ‰¬±¬ÛÀÓ¬± ’¸˜Ó¬±¬ı˛ èÚ ¬ı…¬ı¸±ø˚˛fl¬ ø¸X±ôL√ ˆ≈¬·ÀÓ¬±
¤˜Ú ¸¬ı ¬ı…¬ı¸±˚˛ ¤‡Ú fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı ‡¬ı˛‰¬ ’øÚ(˚˛Ó¬± › ø¬ıw±øôL√ÀÓ¬º ˜”˘… ˙‘∫˘±¬ı˛
¬ı“±‰¬À¬ı 2 ˙Ó¬±—À˙¬ı˛ ˜ÀÓ¬±º Œ˜±È¬¬ı˛˚±Ú ø˙Àä ’±À·¬ı˛ ¬Û˚«±À˚˛ Œ›˚˛± fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı √õ∂±¬Û…
fl¬¬ı˛ ¬ı…˚˛ ¸±|˚˛ ˝À¬ı Ó≈¬˘Ú±˚˛ Œ¬ıø˙, Œfl¬Ú Ú± ø¬ı˛À¬ıÀȬ¬ı˛ ÊÚ… ¶Û©Ü ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ’ˆ¬±À¬ı ’ÀÚfl¬
fl¬¬ı˛ 50 ˙Ó¬±—˙ ŒÔÀfl¬ fl¬À˜ “±øάˇÀ˚˛ÀÂ√ 43 Œé¬ÀS ¸—¶ö±&ø˘ ¬ı±Ò… ˝íÓ¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛
˙Ó¬±—˙ [øÊ ¤¸ øȬ 28 ˙Ó¬±—˙ + Œ¸¸ øÀÓ¬º
27
 øÊ ¤¸ øȬ øͬfl¬Í¬±fl¬ fl¬±Ê fl¬¬ı˛À˘ ¤¸¬ı
¸˜¸…± ‰≈¬Àfl¬¬ı≈Àfl¬ ˚±À¬ıº fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬±¬ı˛
¸¬ı˛˘œfl¬¬ı˛Ì, ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¬ÛÌ… ‰¬±˘±ÀÚ
¬ı±Ò±øÚÀ¯∏Ò fl¬˜±ÀÚ±, fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± ˝±˘fl¬±
fl¬¬ı˛±, ¸˜˚˛˜ÀÓ¬± ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ fl¬¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛» ˝◊Ó¬…±ø¬ı˛
˜±Ò…À˜ ’Ú…±Ú… ¸˜¸…±¬ı˛› ¸˜±Ò±Ú ˝À¬ıº
¤¸À¬ı¬ı˛ Ù¬À˘ ø¬ıù´ ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú
ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¬ı˛…±Ç ά◊Àͬ ’±¸À¬ı
’ÀÚfl¬È¬±º ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ ¤Àé¬ÀS ’±˜¬ı˛± 190-
øȬ ŒÀ˙¬ı˛ ˜ÀÒ… 172Ó¬˜ ¶ö±ÀÚº
¬ı…¬ı¸± ¸˝Ê fl¬¬ı˛±¬ı˛ Œé¬ÀS› øÊ ¤¸ øȬ-
¬ı˛ øfl¬Â√≈ ¬ıÀάˇ± ¸≈ø¬ıÀÒ  .
 ¸˝ÊÓ¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬± .  ’±À·fl¬±¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛
˝À¬ı˛fl¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ʘ± øÀÓ¬ ˝íÓ¬ ¬ıU ¬ı˛fl¬˜
ø¬ı˛È¬±Ú«, Ú±Ú±Ú fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ ˜≈À‡±˜≈ø‡ ˝ÀÓ¬ ˝íÓ¬
¤¬ı— ø¬ıøˆ¬iß ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ øÚÌ«À˚˛¬ı˛ ÊÚ…
’±˜˘±Ó¬±øLafl¬ øϬÀ˘ø˜ÀÓ¬ Œˆ¬±·±øôL√¬ı˛ øÂ√˘
¤fl¬À˙¯∏º ¸¬ı ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ¤fl¬øȬ˜±S fl¬À¬ı˛
ø˜ø˙À˚˛ øÀ˚˛ øÊ ¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¸± ¸—¶ö±&ø˘¬ı˛
¬ÛÀé¬ fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬± ’ÀÚfl¬ ¸˝Ê fl¬À¬ı˛ øÀ˚˛ÀÂ√º
øÊ ¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬¬ı˛ õ≠…±È¬Ù¬˜« ¬ı…¬ı˝±¬ı˛
fl¬À¬ı˛, fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛± Œ˚ Œfl¬±Ú› ʱ˚˛·± ŒÔÀfl¬
¸≈ø¬ıÀÒ˜ÀÓ¬± ¸˜À˚˛ ’Ú˘±˝◊Ú Œ¬ı˛øÊÀ¶Üò˙Ú,
ø¬ı˛È¬±Ú« ʘ±, fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú › ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ fl¬¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
±ø¬ı ʱڱÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº Ù¬À˘ fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬±¬ı˛
√õ∂øSê˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√ ’±¬ı˛› ¸˝Ê, ¶§2Â, ^n∏Ó¬ ›
·±±&À2¬ı˛ fl¬±·Ê¬ÛS ¸±˜˘±ÀÚ±¬ı˛ ˝…±¬Û±
ŒÔÀfl¬ ø˜À˘ÀÂ√ Œ¬ı˛˝±˝◊º ά◊»¬Û±Ú˙œ˘Ó¬± ›
é¬Ó¬± ¬ı‘øX¬ı˛ ¸≈À˚±· ¤À¸ÀÂ√º
 ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¬ÛÌ… ‰¬±˘±Ú ’±¬ı˛› ¸˝Ê  .
’±À· ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¬ÛÌ… ‰¬˘±‰¬À˘¬ı˛ ¸˜˚˛ fl¬¬ı˛
Œ›˚˛±¬ı˛ ÊÚ… ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ Œ‰¬fl¬À¬Û±Àà
¬ÛÌ…¬ı±˝œ ˚±Ú&ø˘ ’¶§±ˆ¬±ø¬ıfl¬ Œø¬ı˛¬ı˛ ˜≈À‡
¬ÛάˇÀÓ¬±º √õ∂À¬ı˙ › ‰≈¬øe fl¬¬ı˛ ¸À˜Ó¬ ¬ıU
¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ¤fl¬¸Àe ø˜ø˙À˚˛ øÀ˚˛ øÊ ¤¸
øȬ ¤ Á¬±À˜˘± ”¬ı˛ fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ¤¬ı˛ ¸≈¬ı±À ¬ÛÌ…
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±À˝ ¬ı…¬ı¸± ¸—¶ö±¬ı˛ Ȭ±fl¬± ‡¬ı˛‰¬ › ¸˜˚˛
¬ı“±‰¬À¬ı ¤¬ı— ¢∂±˝fl¬¬ı˛± øÊøÚ¸ ¬Û±À¬ı fl¬˜ ±À˜º
øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±˚˛ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ¸œ˜±ÀôL√
Œ‰¬fl¬À¬Û±à ά◊Àͬ Œ·ÀÂ√ ¤¬ı— ¬∏C±fl¬ ˚±Ó¬±˚˛±Ó¬
fl¬¬ı˛ÀÂ√ ’ÀÚfl¬ fl¬˜ ¸˜À˚˛º
 ¸¬ı øfl¬Â√≈˝◊ ¤fl¬˝◊ ʱ˚˛·±˚˛  . øÊ ¤¸ øȬ
ŒÚȬ›˚˛±fl«¬ ˝À2 fl¬¬ı˛ fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ ¸Àe
fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ ¤fl¬øȬ˝◊ ø˜˘ÚÀfl¬f ¤¬ı— ø¬ı¬ı±
28
ø¬ı¸—¬ı± øÚ©ÛøM¬ı˛ ¤fl¬˝◊ ˜=º ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝fl¬±¬ı˛œ,
ŒSêÓ¬± ¤¬ı— fl¬¬ı˛ fl¬Ó‘¬¬« Ûé¬ ¤fl¬˝◊ ʱ˚˛·± ŒÔÀfl¬
˚±¬ıÓ¬œ˚˛ Ó¬Ô… Œ˜˘±¬ı˛ ¸≈À˚±· ¬Û±˚˛ ¬ıÀ˘,
‰¬±˘±Ú ¸±Ê±ÀÚ± › ø˜ø˘À˚˛ Œ‡± ’±¬ı˛›
¸˝Ê ˝À¬ıº ¤Â√±Î¬ˇ±, ά◊¬Û±±Ú fl¬¬ı˛ ŒSêøάÀȬ¬ı˛
ÊÚ… ˚±¬ıÓ¬œ˚˛ ‰¬±˘±Ú ˜…±‰¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬ı˛fl¬±¬ı˛
˝›˚˛ ± ˚˛ , ŒSêÓ¬±¬ı˛ ± ’¬ı˙…˝◊ Œ‡À¬ı
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝fl¬±¬ı˛œ Œ˚Ú ¸˜˚˛˜ÀÓ¬± ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡˘
fl¬À¬ı˛ › fl¬¬ı˛ ø˜øȬÀ˚˛ Œ˚˛º
 fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± ˘±‚¬ı  . ’±À·fl¬±¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛
øÂ√˘ Ú±, øÊ ¤¸ øȬ øfl¬c ˜”˘… ˙‘∫˘±˚˛
¬Û”¬ı«¬ıÓ¬œ« ô¶∏À¬ı˛ fl“¬±‰¬±˜±˘ › ά◊¬Û±±ÀÚ Ò±˚«
Œ˘øˆ¬¬ı˛ ÊÚ… fl¬¬ı˛ ŒSêøάÀȬ¬ı˛ ¸≈ø¬ıÀÒ Œ˚˛º
¤ÊÚ… fl¬À¬ı˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ øÀÓ¬ ˝˚˛ Ú± ’±¬ı˛º
ά◊»¬Û±Ú √õ∂øSê˚˛±˚˛ ά◊»¬Û±øÓ¬ ^À¬ı…¬ı˛ Œ˜±È¬
¬ı…˚˛ Ú˚˛, Œfl¬¬ı˘˜±S ˜”˘… ¸—À˚±ÊÀÚ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛
fl¬¬ı˛ ¬ıÀ¸ ¬ıÀ˘ fl¬À˜ÀÂ√ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬±º
 ’øˆ¬iß ¬ı±Ê±¬ı˛ ΔÓ¬ø¬ı˛  . øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈
˝›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¤fl¬ ¬ı‘˝» ’øˆ¬iß ¬ı±Ê±À¬ı˛
¬Ûø¬ı˛ÌÓ¬ ˝›˚˛±˚˛, fl“¬±‰¬±˜±˘ ŒÊ±·±Àάˇ¬ı˛ ¶ö±Ú,
fl¬±¬ı˛‡±Ú± › &±˜ ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ ʱ˚˛·± ›
ά◊»¬Û±øÓ¬ ¬ÛÌ… ø¬ıøSê¬ı˛ ÊÚ… ά◊»¬Û±fl¬ ’±¬ı˛›
Œ¬ıø˙ ˚≈øM긕úÓ¬ ø¸X±ôL√ øÚÀÓ¬ ¸é¬˜ ˝À¬ıº
¤fl¬¬ı˛+¬Û √õ∂øSê˚˛± › Œfl¬fœˆ”¬Ó¬ Œ¬ı˛øÊÀ¶Üò˙Ú-
¤¬ı˛ èÚ ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛±ÀÊ… ¬ı…¬ı¸± ¸•x¸±¬ı˛Ì
fl¬¬ı˛± Ó¬±¬ı˛ ¬ÛÀé¬ ˝À¬ı ’ÀÚfl¬ ¸˝Êº
 ¬ı˛5±øÚ ¬ı±Ê±À¬ı˛ √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛ 鬘Ӭ±
¬ı‘øX  . ’±À·fl¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛, fl¬À¬ı˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛
fl¬¬ı˛ Ò±˚« ¤¬ı— Œ¸˝◊ ¸Àe fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬± ¸—Sê±ôL√
ά◊2‰¬ Œ˘ÚÀÚ ¬ı…˚˛ Œ˝Ó≈¬ ø¬ıÀù´¬ı˛ ¬ı±Ê±À¬ı˛
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛ 鬘Ӭ± øÂ√˘ fl¬˜º
øÊ ¤¸ øȬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ Ó≈¬À˘ Œ›˚˛±˚˛,
¬ı˛5±øÚ ¬ı‘øX ¬Û±›˚˛± ά◊ø‰¬Ó¬º ¤È¬±˝◊ ‚ÀȬÀÂ√
øÚά◊øÊ˘…±`¬ › ’À¶Üòø˘˚˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± Œ¬ı˙ øfl¬Â√≈
ŒÀ˙º 1986-ŒÓ¬ øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±¬ı˛
øͬfl¬ ¤fl¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ı±À˝◊ øÚά◊øÊ˘…±À`¬¬ı˛ ¬ı˛5±øÚ
¤fl¬ ˘±ÀÙ¬ Œ¬ıÀάˇ “±Î¬ˇ±˚˛ 22 ˙Ó¬±—À˙¬ı˛
Œ¬ıø˙º
 ˘ø¢üÀÓ¬ ¬Û鬬۱Ӭ ˝ò±¸  . ’Ú…±Ú… ¬ÛÀ¬ı˛±é¬
¸≈ø¬ıÒ±¬ı˛ fl¬Ô± ˜±Ô±˚˛ Ú± Œ¬ı˛À‡, Œ˚ ¬ı˛±ÀÊ… ¬ı±
Œé¬ÀS fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸≈À˚±·¸≈ø¬ıÀÒ Œ¬ıø˙ Œ˜À˘,
Œ¸‡±ÀÚ˝◊ ˘ø¢ü¬ı˛ øÀfl¬ ¬ı…¬ı¸± ¸—¶ö±¬ı˛ ¤fl¬È¬±
ŒÁ“¬±fl¬ Ô±Àfl¬º ¤ÀÓ¬ √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛ Œé¬ÀS
¸—¶ö±¬ı˛ ¸±ø¬ı«fl¬ 鬘Ӭ± é¬˚˛ ¬Û±˚˛º ’øˆ¬iß
fl¬À¬ı˛¬ı˛ Ù¬À˘ øÊ ¤¸ øȬ ¤˝◊ √õ∂¬ıÌÓ¬± fl¬˜±ÀÓ¬
Œ¬ı˙ ¸±˝±˚… fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
 ’øÓ¬ ŒÂ√±ÀȬ±, ŒÂ√±ÀȬ± › ˜±Á¬±ø¬ı˛ ¸—¶ö±¬ı˛
ÊÚ… ¬ı…¬ı¸± ¸˝Ê fl¬¬ı˛±  . ’±À· ¬ı±ø¯∏«fl¬
fl¬±¬ı˛¬ı±¬ı˛ 5 ˘é¬ Ȭ±fl¬± ˝À˘˝◊ ¤¸¬ı ¸—¶ö±¬ı˛
ÊÚ… ˆ¬…±ÀȬ¬ı˛ Œ¬ı˛øÊÀ¶Ü˙ò Ú ¬ı˛fl¬±¬ı˛ øÂ√˘º ø¬ıøˆ¬iß
¬ı˛±ÀÊ… ¬ı…¬ı¸± Â√άˇ±ÀÚ± ¸—¶ö±Àfl¬ ˝À¬ı˛fl¬ fl¬¬ı˛
˝±¬ı˛, ø¬ıøÒ, ¬ÛXøÓ¬¬ı˛ fl¬Ô± ˜±Ô±˚˛ Œ¬ı˛À‡ ‰¬˘ÀÓ¬
˝íÓ¬º ¤¬ı˛ èÚ fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬±¬ı˛ Œé¬ÀS ¸±˝±˚…
¬Û±›˚˛±¬ı˛ ÊÚ… Ó¬±¬ı˛± Œ¬Û˙±±¬ı˛À¬ı˛ ø¬ÛÂ√ÀÚ
Ȭ±fl¬± Ϭ±˘ÀÓ¬±º øÊ ¤¸ øȬ ¸¬ı ¬ı˛±ÀÊ… ¤fl¬
Ò“±À‰¬¬ı˛, ’Ú˘±˝◊Ú, ^n∏Ó¬ › ¶§2 fl¬¬ı˛ √õ∂˙±¸Ú
’±Ú±˚˛ fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬± ’ÀÚfl¬ ¸˝Ê ˝À˚˛ÀÂ√
¤¬ı— Œ¬ı“À‰¬ÀÂ√ Ȭ±fl¬± ‡¬ı˛‰¬›º øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
’±›Ó¬±˚˛ fl¬À¬ı˛ ά◊¬Û±±Ú ŒSêøάȬ-¤¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛
ά◊¬Ûfl¬±¬ı˛ ˝À¬ı ’øÓ¬ ŒÂ√±ÀȬ±, ŒÂ√±ÀȬ± › ˜±Á¬±ø¬ı˛
¸—¶ö±¬ı˛›, ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¤À¬ı˛ √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛
¤À˘˜º
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 ’¢∂·øÓ¬¬ı˛ ά◊¬Û±˚˛
¬ı…¬ı¸± ’±¬ı˛› ¸˝Ê fl¬¬ı˛±¬ı˛, ά◊»¬Û±fl¬ ›
ŒSêÓ¬±, ≈À˚˛¬ı˛ ÊÚ…˝◊ fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± fl¬˜±ÀÚ±
¤¬ı— ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ fl¬¬ı˛ ’±˚˛ ¬ı±Î¬ˇ±ÀÚ±¬ı˛ ’±ù´±¸
Œ˚˛ øÊ ¤¸ øȬº ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ øÓ¬ÚøȬ ¬ıÀάˇ±
¸—øù≠©Ü ¬Ûé¬ñŒSêÓ¬±, ά◊»¬Û±fl¬ › ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛ ¬ı…±¬Ûfl¬ˆ¬±À¬ı √õ∂ˆ¬±¬ı
ŒÙ¬À˘ÀÂ√º Úøʬı˛ ¶ö±¬ÛÚfl¬±¬ı˛œ ¸˝À˚±ø·Ó¬±˜”˘fl¬
˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛Ó¬±¬ı˛ ˜±Úø¸fl¬Ó¬±˚˛ ¤ø·À˚˛ ¤À¸ÀÂ√
¸¬ı ¬ı˛±Ê… ¤¬ı— Œfl¬f˙±ø¸Ó¬ ’=À˘¬ı˛
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛›º ¸—øù≠©Ü ¸¬ı ¬Ûé¬Àfl¬ ¤fl¬ ˜À=
¸±ø˜˘ ¤¬ı— øÊ ¤¸ øȬ-Œfl¬ ¸fl¬À˘¬ı˛ ¬ÛÀé¬
˘±ˆ¬ÊÚfl¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ÚÀ¬ı˛f Œ˜±œ¬ı˛
ŒÚÓ‘¬Q±ÒœÚ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ’¬ı˙…˝◊ fl≈¬øÚ«˙
√õ∂±¬Û…º
¬ı…¬ı¸± ¸˝Ê fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈
˝›˚˛±¬ı˛ ¸Ô«fl¬ √õ∂ˆ¬±¬ı øÚÀ˚˛ ¸ÀμÀ˝¬ı˛
Œ˘˙˜±S ŒÚ˝◊º ’±¬ı˛› øfl¬Â√≈¬ı˛ ¸Àe, ¬ı…¬ı¸±¬ı˛
ÊÚ… √õ∂Ó¬…é¬ ¸≈ø¬ıÀÒ¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ÛÀάˇ fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬±¬ı˛
¬ı…˚˛ fl¬˜±, fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± ˝±˘fl¬± ˝›˚˛± ¤¬ı—
¸˝ÀÊ ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¬ÛÌ… ‰¬˘±‰¬˘º ¤À˝Ú ¤fl¬
¬ı…±¬Ûfl¬ ¸—¶®±¬ı˛ ¸±Ù¬À˘…¬ı˛ ¸Àe ¬ı˛+¬Û±ø˚˛Ó¬
˝›˚˛±˚˛, øÊ ¤¸ øȬ-Œfl¬ ¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ« ô¶∏À¬ı˛
Sê˜ø¬ıfl¬±À˙¬ı˛ ÊÚ… ¤‡Ú øÚ¬ı˛¬ıø2Âiß √õ∂À‰¬©Ü±
‰¬±˘±ÀÚ± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º ¤‡Ú› ‰¬±˘≈ ø¬ıøˆ¬iß ˝±À¬ı˛¬ı˛
øfl¬Â√≈ fl¬¬ı˛ › ¬ıU fl¬¬ı˛Â√±Î¬ˇ Ó≈¬À˘ øÀ˚˛ ëë¤fl¬
Œ˙ ¤fl¬ fl¬¬ı˛íí ¤˝◊ ˜Ó¬¬ı± ¸±Ô«fl¬ fl¬À¬ı˛
Ó≈¬˘ÀÓ¬ øÊ ¤¸ øȬ-Œfl¬ ¤ø·À˚˛ øÚÀ˚˛ Œ˚ÀÓ¬
’±˜±À¬ı˛ Œ‰¬©Ü± ‰¬±˘±ÀÓ¬ ˝À¬ıº ø˙ä˜˝˘ ›
¸—øù≠©Ü ’Ú…±Ú… ¬ÛÀ鬬ı˛ fl¬±Â√ ŒÔÀfl¬ øÊ ¤¸
øȬ-¬ı˛ Ù¬˘±Ù¬˘ ¸•ÛÀfl«¬ øÚ˚˛ø˜Ó¬ Œ‡“±Ê‡¬ı¬ı˛
¬Û±›˚˛±¬ı˛ ¤fl¬ ˜= › ¬ı…¬ı¶ö± ·Àάˇ ŒÓ¬±˘±›
Œ¬ı˙ fl¬±ÀÊ ˘±·À¬ıº Œ¸˝◊ ¸Àe øÊ ¤¸ øȬ
ŒÔÀfl¬ Œ¬ıø˙ ˘±ˆ¬ ’Ê«ÀÚ¬ı˛ ¶§±ÀÔ«, ø¬ıøˆ¬iß
¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¬ı˛+À¬Û ’øÓ¬ø¬ı˛Mê q{® ¬ı¸±ÀÚ±
ŒÔÀfl¬ ø¬ı¬ı˛Ó¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ › ¶ö±Úœ˚˛
¶§±˚˛M˙±ø¸Ó¬ √õ∂øӬᬱÚ&ø˘Àfl¬ Œ¬ı±Á¬±ÀÚ±
¬ı˛fl¬±¬ı˛º øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¸¬ı˛ ¬ı±Î¬ˇ±ÀÚ± ¤¬ı—
¤˝◊ ˜À= Œ˚±· Œ›˚˛±¬ı˛ ÊÚ… ’¸—·øͬӬ
Œé¬SÀfl¬ ά◊»¸±ø˝Ó¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ Œ‰¬©Ü± ‰¬±ø˘À˚˛
˚±›˚˛± ˝À¬ı ’±¬ı˛› ¤fl¬ &èQ¬Û”Ì« ˘é¬…º
¤Â√±Î¬ˇ±, ø¸e±¬Û≈¬ı˛ › ˜±À˘ø˙˚˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
˚Ô±SêÀ˜ 7 ˙Ó¬±—˙ › 6 ˙Ó¬±—˙ øÊ ¤¸
øȬ-¬ı˛ ¤fl¬øȬ˝◊ ˝±¬ı˛ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛±¬ı˛ øÀfl¬ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
^n∏Ó¬ ¤À·±ÀÚ± ά◊ø‰¬Ó¬º ›˝◊ ≈í ŒÀ˙¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
¤˝◊ ¤fl¬øȬ ˝±¬ı˛ ˝ÀÓ¬ ˝À¬ı ˚Ô±¸y√√¬ı fl¬˜ ¤¬ı—
fl¬¬ı˛ Ú± Œ›˚˛±¬ı˛ ¸≈ø¬ıÀÒ√õ∂±5 ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ¸—‡…±
‡≈¬ı fl¬ø˜À˚˛ ’±Ú± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛±ÀÊ…
¬ı…¬ı¸± fl¬¬ı˛± ¸—¶ö±&ø˘Àfl¬ Œ¸¸¬ı ¬ı˛±ÀÊ… ¬Û‘Ôfl¬
¬Û‘Ôfl¬ Œ¬ı˛øÊÀ¶Üò˙ÀÚ › fl¬À¬ı˛¬ı˛ ø¬ı˛È¬±Ú« Œ¬ÛÀ˙¬ı˛
¬ı±Ò…¬ı±Òfl¬Ó¬±› ’¬ı˙…˝◊ Ó≈¬À˘ Œ›˚˛± ά◊ø‰¬Ó¬º
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¬ı…¬ı¸± ’±¬ı˛› ¸˝Ê fl¬¬ı˛± › ø¬ıÀù´¬ı˛
¬ı±Ê±À¬ı˛ ’±˜±À¬ı˛ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛
鬘Ӭ± ¬ı±Î¬ˇ±ÀÓ¬ ø¬ıøÒøÚÀ¯∏ÀÒ¬ı˛ Œ¬ıøάˇ ’±¬ı˛›
ø˙øÔ˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¤¸¬ı ¬ı…¬ı¶ö± ‡≈¬ı &èQ¬Û”Ì«º
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ë눬±¬ı˛ÀÓ¬ ¬ı±Ú±›íí [Œ˜fl¬ ˝◊Ú ˝◊ø`¬˚˛±]
fl¬˜«¸”ø‰¬ ¸Ù¬˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¤¸¬ı ’Ó¬…±¬ı˙…fl¬º
øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¸≈œ‚« ˚±S± Œ˙À¯∏,
ø¬ıÀù´ Œ¸¬ı˛±À¬ı˛ ¸Àe ¬Û±~± øÀ˚˛ ¤¬ı˛ ¸øͬfl¬
¬ı˛+¬Û±˚˛Ì øÚø(Ó¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¤‡Ú ’±˜±À¬ı˛ ^n∏Ó¬
¬Û±øάˇ Œ›˚˛± Êèø¬ı˛º

Ó¬Ô… ¸”S  .
[1] https://thewire.in/152820/explained-short-medium-long-term-fallout-indias-gst
[2] ø¸ ’±˝◊ ’±˝◊ [2014], ë˝◊Ê ’¬ı Î≈¬ø˚˛— ø¬ıÊÀÚ¸ ˝◊Ú ˝◊ø`¬˚˛±í, ’± ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ’¬ı ø¸ ’±˝◊ ’±˝◊ Œfl¬ ¤˜ ø¬Û ø¬ı, øÚά◊ øø~, Œ˜

øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ÊÚ… ’…±¬Û ’±Ú˘ Œfl¬f

¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ¬ı± øÊ ¤¸ øȬ øÚÀ˚˛ ŒÒ“±˚˛±˙± fl¬±È¬±ÀÓ¬ ¤ ¬ı±¬ı˛ ’…±¬Û ’±Ú˘ Œfl¬fº ·Ó¬ 7 Ê≈˘±˝◊ GST Rate Finder [øÊ ¤¸
øȬ Œ¬ı˛È¬¸ Ù¬±˝◊`¬±¬ı˛] Ú±À˜ ’…±øõ≠Àfl¬˙ÚøȬ ά◊À¬Z±ÒÚ
fl¬À¬ı˛ Ú ’Ô« ˜ La œ ’èÌ ŒÊȬø˘º ¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊
Œ˙Ê≈Àάˇ ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˘≈ ˝˚˛º øÊ ¤¸
øȬ-ŒÓ¬ Œ¬ı˛øÊÀ¶Üò˙ÀÚ¬ı˛ √õ∂øSê˚˛± ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ fl¬œ
˝±À¬ı˛ Œfl¬±Ú ^À¬ı…¬ı˛ fl¬¬ı˛ øÚÒ«±¬ı˛Ì fl¬¬ı˛± ˝À¬ı, ’…±¬Û
‰¬±˘≈ fl¬À¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ øÚÀ˚˛ ¤¸¬ı ˚±¬ıÓ¬œ˚˛ √õ∂Àùü¬ı˛
ά◊M¬ı˛ ˝±ÀÓ¬¬ı˛ ˜≈Àͬ±˚˛ Œ¬ÛÓÀÂ√ ø˘ Œfl¬fº &·˘ Œõ≠
Œà±À¬ı˛ ø·À˚˛ √õ∂ÔÀ˜ øÊ ¤¸ øȬ Œ¬ı˛È¬¸ Ù¬±˝◊`¬±¬ı˛ ø˘À‡
¸±‰«¬ fl¬èÚº ’…±¬ÛøȬ ‡≈À“ Ê øÚÀ˚˛ Ó¬± øÚÀʬı˛ Œ˜±¬ı±˝◊ À ˘
˝◊Úà˘ fl¬À¬ı˛ øÚÚº Ó¬À¬ı ¤‡Ú› qÒ≈˜±S ’…±ÚEÀ˚˛Î¬
ŒÙ¬±Ú ¬ı…¬ı˝±¬ı˛fl¬±¬ı˛œ¬ı˛±˝◊ ¤˝◊ ’…±¬ÛøȬ¬ı˛ Ú±·±˘ ¬Û±À¬ıÚº
’…±¬ÛøȬÀÓ¬ ’ÀÚfl¬&À˘± ’¬Û˙Ú ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ˝◊ά◊ʱ¬ı˛
Œ¸‡±ÀÚ ˜±˘¬ÛÀS¬ı˛ ά◊¬ÛÀ¬ı˛ Œfl¬Àf¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ,
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ ¤¬ı— Œfl¬f ˙±ø¸Ó¬ ’=À˘¬ı˛
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˝±¬ı˛ ¤¬ı— é¬øÓ¬¬Û”¬ı˛À̬ı˛ Œ¸¸ ŒÊÀÚ øÚÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº ʱڱ ˚±À¬ı øÊ ¤¸ øȬ ¸—Sê±ôL√ Œ˚ Œfl¬±Ú› Ó¬Ô…˝◊º

ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017 29


¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛  . ¬ÛȬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ‰¬±ø¬ıfl¬±øͬ
’±À·¬ı˛ ʘ±Ú±˚˛ Œfl¬Àf¬ı˛ ›
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú›
¸—À˚±· Ú± Ô±fl¬±˚˛ ¬ıU Œé¬ÀS˝◊
¤fl¬˝◊ ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
¬ı±¬ı˛ ¬ı±¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı¸Ó¬º Ó¬± ’±¬ı˛
ŒÙ¬¬ı˛Ó¬ ˝Ó¬ Ú±º øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
’±˜À˘ ¤˝◊ ¸¬ı ø¬ıÀˆ¬ ˜≈ÀÂ√
ø·À˚˛ øÚø«©Ü ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛
Œé¬ÀS ¤fl¬øȬ ˜±S fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛
˘±& ˝À˚˛ÀÂ√ Œ˙Ê≈Àάˇº ¤˝◊ fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ √õ∂À˚˛±· ’ÀÚfl¬È¬±˝◊
√õ∂˚≈øMêøÚˆ«¬¬ı˛º fl¬¬ı˛±Ó¬± ¤¬ı—
¢∂˝œÓ¬± fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ ˜ÀÒ…
¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ Œ˚±·±À˚±· ¤‡±ÀÚ fl¬˜
˝À˘› ‰¬À˘º øÊ ¤¸ øȬ
Œ˙Àfl¬ ¬ı±øÌÊ…Àfl¬f ø˝À¸À¬ı
ø¬ıÀù´¬ı˛ ˘ø¢üfl¬±¬ı˛œÀ¬ı˛ fl¬±ÀÂ√
’±¬ı˛› ’±fl¬¯∏«Ìœ˚˛ fl¬À¬ı˛
Ó≈¬˘À¬ıñ¤˝◊ ’±˙± fl¬¬ı˛±˝◊ ˚±˚˛º
[Œ˘‡fl¬ ’±˝◊ ø¸ ¤ ’±˝◊-¤¬ı˛ √õ∂±MêÚ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬º ˝◊√-Œ˜˘  . devarajareddy@yahoo.com]
30
Ì… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛ ¬ı±
¬Û øÊ ¤¸ øȬ ¤fl¬ ‹øÓ¬˝±ø¸fl¬
fl¬¬ı˛ ¸—¶®±¬ı˛º ‰¬±˘≈ ˝À˚˛ÀÂ√
2017-¬ı˛ ¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊º
¸•Û”Ì« ¬Û±˘ÀȬ Œ·ÀÂ√ ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±º ¤ÀÓ¬ ø˜À˙ Œ·ÀÂ√ ¬ı˛±Ê… ›
Œfl¬Àf¬ı˛ ¸¬ı ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛º ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛
¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ¬ı…±¬Ûfl¬ ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ˘é¬…
ë¤fl¬ Œ˙-¤fl¬ fl¬¬ı˛-’øˆ¬iß ¬ı±Ê±¬ı˛í-¤¬ı˛ øÀfl¬
¤À·±Úº ¤ÀÓ¬ ø˙ä-¬ı±øÌÊ… ˜˝˘, ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛,
ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê± ¸fl¬À˘¬ı˛˝◊ ˘±ˆ¬¬ı±Ú ˝›˚˛±¬ı˛ fl¬Ô±º
’±˙± fl¬¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬˝◊ ¬Û±À¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ ¬ÛÌ… ›
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ±˜ fl¬˜±À¬ıº ø¬ıÀù´¬ı˛ ’±øeÚ±˚˛
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛
¬ı±Ê±À¬ı˛ ’±¬ı˛› ˆ¬±À˘± ʱ˚˛·±˚˛ Œ¬ÛÓÂ√À¬ıº
Make in India ¬ı± 눬±¬ı˛ÀÓ¬ ΔÓ¬ø¬ı˛í fl¬˜«¸ø” ‰¬¬ı˛
¬Û±À˘ ˝±›˚˛± ˘±·À¬ı ¤¬ı˛ Ù¬À˘º ’±À·¬ı˛
ʘ±Ú±˚˛ Œfl¬Àf¬ı˛ › ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ’√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú› ¸—À˚±· Ú± Ô±fl¬±˚˛
¬ıU Œé¬ÀS˝◊ ¤fl¬˝◊ ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
¬ı±¬ı˛ ¬ı±¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı¸Ó¬º Ó¬± ’±¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛Ó¬ ˝Ó¬ Ú±º
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±˜À˘ ¤˝◊ ¸¬ı ø¬ıÀˆ¬ ˜≈ÀÂ√
ø·À˚˛ øÚø«©Ü ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ Œé¬ÀS ¤fl¬øȬ
˜±S fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˝±¬ı˛ ˘±& ˝À˚˛ÀÂ√ Œ˙Ê≈Àάˇº ¤˝◊
fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö ± ¬ÛÚ±¬ı˛ √ õ ∂À˚˛ ± · ’ÀÚfl¬È¬±˝◊
√õ∂˚ø≈ MêøÚˆ«¬¬ı˛º fl¬¬ı˛±Ó¬± ¤¬ı— ¢∂˝œÓ¬± fl¬Ó‘¬¬« ÛÀ鬬ı˛
˜ÀÒ… ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ Œ˚±·±À˚±· ¤‡±ÀÚ fl¬˜ ˝À˘›
‰¬À˘º øÊ ¤¸ øȬ Œ˙Àfl¬ ¬ı±øÌÊ…Àfl¬f
ø˝À¸À¬ı ø¬ıÀù´¬ı˛ ˘ø¢üfl¬±¬ı˛œÀ¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ’±¬ı˛›
’±fl¬¯∏«Ìœ˚˛ fl¬À¬ı˛ Ó≈¬˘À¬ıñ¤˝◊ ’±˙± fl¬¬ı˛±˝◊
˚±˚˛º
√õ∂2Â øÚ¬ıg
Œ¬ı¬ı˛±Ê± Œ¬ı˛øD
¤fl¬øȬ ά◊±˝¬ı˛Ì  . Ò¬ı˛± ˚±fl¬ fl¬±¬ı˛‡±Ú±¬ı˛
Œ·È¬ ŒÔÀfl¬ Œ¬ıÀ¬ı˛±¬ı±¬ı˛ ’±À· ¤fl¬øȬ ¬ÛÀÌ…¬ı˛
±˜ 100 Ȭ±fl¬±º 12 ˙Ó¬±—˙ ά◊»¬Û±Ú
q{® ¬ı¸±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ±˜ “±Î¬ˇ±À2 112
Ȭ±fl¬±º ¤¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ 12.5 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛
˜”˘…˚≈Mê fl¬¬ı˛ ¬ı± ˆ¬…±È¬ ¬ı¸À˘ ŒSêÓ¬±Àfl¬ Ó¬±
øfl¬ÚÀÓ¬ ˝À¬ı 126 Ȭ±fl¬±˚˛º øÊ ¤¸ øȬ
ʘ±Ú±˚˛ fl¬±¬ı˛‡±Ú±¬ı˛ ±˜ 100 Ȭ±fl¬±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
¬ı¸À¬ı Œfl¬Àf¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ ¬ı±¬ı 9 ˙Ó¬±—˙,
’±¬ı˛ ¬¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ ¬ı±¬ı 9 ˙Ó¬±—˙
fl¬¬ı˛º Ù¬À˘ ŒSêÓ¬±¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Ó¬±¬ı˛ ±˜ ¬ÛάˇÀ¬ı
118 Ȭ±fl¬±º fl¬±ÀÊ˝◊ ø¬ıÀù´¬ı˛ √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛
¬ı±Ê±À¬ı˛ ¬ÛÌ…øȬ ¤‡Ú ’±¬ı˛› ˆ¬±À˘±ˆ¬±À¬ı
¤À·±ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıº fl¬±ÀÊ˝◊ Œ‡± ˚±À2Â, øÊ
¤¸ øȬ ˝˘ ¤fl¬øȬ ¸±ø¬ı«fl¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±º
Ó¬± ¬ıÀ¸ ά◊»¬Û±Ú ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ SêÀ˜¬ı˛ √õ∂øÓ¬
Ò±À¬Ûº ’±À·¬ı˛ Ò±À¬Û √õ∂M fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸±À¬ÛÀé¬
¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ Ò±À¬Û fl¬À¬ı˛ Â√±Î¬ˇ Œ˜À˘º øÊ ¤¸ øȬ
’±¸À˘ ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ Œˆ¬±À·¬ı˛ ›¬Û¬ı˛
√õ∂À˚±Ê… ¤fl¬øȬ fl¬¬ı˛º
¤fl¬ fl¬Ô±˚˛ ¬ı˘ÀÓ¬ Œ·À˘, øÊ ¤¸ øȬ
˘±& ˝˚˛ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ Ó¬±¬ı˛
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ SêÀ˜¬ı˛ ¤Àfl¬¬ı±À¬ı˛ Œ˙¯∏ ø¬ıμ≈ÀÓ¬º
Œfl¬±Ú› ¤fl¬øȬ øÚø«©Ü Ò±À¬Û¬ı˛ ά◊»¬Û±fl¬ ¬ı±
¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝fl¬±¬ı˛œ¬ı˛± ά◊»¬Û±Ú ¬ı± ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ SêÀ˜¬ı˛
’±À·¬ı˛ Ò±À¬Û √õ∂M fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸±À¬ÛÀé¬ (Input
Tax Credit) Ó¬±¬ı˛ Œ˚˛ fl¬À¬ı˛ Â√±Î¬ˇ ¬Û±Úº
fl¬±¬ı˛Ì ’±À·¬ı˛ Ò±À¬Û √õ∂M fl¬À¬ı˛¬ı˛ Ȭ±fl¬±
øÓ¬øÚ ’±¸À˘ Ó¬±¬ı˛ SêÀ˚˛¬ı˛ ¸˜˚˛ øÀ˚˛
øÀ˚˛ÀÂ√Úº
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ˜”˘ Δ¬ıø˙©Ü…&ø˘ ˝˘
¤¬ı˛fl¬˜  .
fl¬] øÊ ¤¸ øȬ ˜”˘…˚≈Mê fl¬À¬ı˛¬ı˛ Ò±¬ı˛Ì±¬ı˛
›¬Û¬ı˛ ’±Ò±ø¬ı˛Ó¬º ¤‡±ÀÚ Œ¶§2±˚˛ fl¬¬ı˛
Œ˜È¬±ÀÚ±¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛øȬÀÓ¬ ŒÊ±¬ı˛ Œ›˚˛± ˝˚˛º
‡] ¤øȬ ¤fl¬øȬ ¸±ø¬ı«fl¬ fl¬¬ı˛º ¸±¬ı˛± ŒÀ˙
øÚø«©Ü ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±˚˛ fl¬¬ı˛ ’øˆ¬iߺ ¤‡±ÀÚ
Tax Credit ¬ı± ά◊»¬Û±Ú øfl¬—¬ı± ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝
SêÀ˜¬ı˛ Œfl¬±Ú› øÚø«©Ü Ò±À¬Û fl¬¬ı˛ √õ∂˚≈Mê
˝›˚˛±¬ı˛ ¸˜˚˛ ’±À·¬ı˛ Ò±À¬Û fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı √õ∂M
Ȭ±fl¬±¬ı˛ ¸±À¬ÛÀé¬ Â√±Î¬ˇ Œ˜À˘º
·] ¸±Ò±¬ı˛Ìˆ¬±À¬ı ¤‡±ÀÚ fl¬À¬ı˛¬ı˛ øˆ¬øM
˝±¬ı˛ ≈í¤¬ı˛ Œ¬ıø˙ Ú˚˛º
‚] ά◊¬Ûfl¬¬ı˛ ¬ı± Œ¸¸, ¬Û≈Úø¬ı«Sê˚˛ fl¬¬ı˛,
’øÓ¬ø¬ı˛Mê fl¬¬ı˛, ø¬ıÀ˙¯∏ fl¬¬ı˛, Œ˘ÚÀÚ fl¬¬ı˛ñ
¤ ¬ı˛fl¬˜ ˝±Ê±¬ı˛ Á¬±À˜˘± ŒÚ˝◊º
„] ¤fl¬˝◊ ¬ÛÌ… ¬ı± ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±˚˛ ά◊¬Û≈˚≈«¬Ûø¬ı˛
¬ı±¬ı˛ ¬ı±¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı¸±¬ı˛ ά◊¬Û^¬ı ŒÚ˝◊º
‰¬] ¬ı˛5±øÚ ¤¬ı— ¤fl¬ ¬ı˛±Ê… ŒÔÀfl¬ ’Ú…
¬ı˛±ÀÊ… ¬ÛÌ… ‰¬˘±‰¬À˘ fl¬¬ı˛ ŒÚ˝◊º
Â√] ˜”˘ÒÚœ ¬ÛÌ… ¤¬ı— fl“¬±‰¬±˜±˘ Œfl¬Ú±¬ı˛
¸˜˚˛ fl¬¬ı˛ ¤˜Úˆ¬±À¬ı √õ∂˚≈Mê ˝˚˛ ˚±ÀÓ¬
ά◊»¬Û±Ú ¬ı…˚˛ fl¬À˜º
Ê] ¸±¬ı˛± ŒÀ˙ ¤fl¬øȬ øÚø«©Ü fl¬¬ı˛√
õ∂˙±¸ÀÚ¬ı˛ ˜±Ò…À˜˝◊ øÊ ¤¸ øȬ √õ∂˚≈Mê
˝›˚˛ ± ˚˛ ’±˝◊ Ú fl¬±Ú≈ Ú , ¬ı˛ œ øÓ¬ÚœøÓ¬ ¸¬ı
ʱ˚˛·±ÀÓ¬˝◊ ¤fl¬º
Á¬] ¤øȬ ·ôL√¬ı…øˆ¬øMfl¬ fl¬¬ı˛º ά◊¬ÛÀˆ¬±M걬ı˛
Œˆ¬±À·¬ı˛ ›¬ÛÀ¬ı˛˝◊ ¤˝◊ fl¬¬ı˛ √õ∂˚≈Mê ˝˚˛º
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ±
øÊ ¤¸ øȬ Œ˙ Ê≈Àάˇ ’øˆ¬iß ¬ı±Ê±¬ı˛
ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛±˚˛ ŒÀ˙¬ı˛ ’Ô«ÚœøÓ¬ ’±¬ı˛› ˜Ê¬ı≈Ó¬
˝À¬ıº œ‚«À˜˚˛±À ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¤¬ı— ά◊¬ÛÀˆ¬±Mê±
ά◊ˆ¬˚˛ ¬Û鬽◊ ¤¬ı˛ Ù¬À˘ ˘±ˆ¬¬ı±Ú ˝ÀÓ¬ ‰¬À˘ÀÂ√º
¤¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ±&ø˘ ¤˝◊ ¬ı˛fl¬˜  .
fl¬] ά◊»¬Û±Ú q{®, ø¬ıSê˚˛ fl¬¬ı˛, ˜”˘…˚≈Mê
fl¬¬ı˛ñ¸¬ı˝◊ øʤ¸øȬ-¬ı˛ ˜ÀÒ… ø˜À˙ ˚±À2º
˝À¬ı˛fl¬ ¬ı˛fl¬˜ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ÊøȬ˘ ¸˜¸…± ŒÔÀfl¬
Œ¬ı˛˝±˝◊ ø˜˘ÀÂ√º
‡] Input Credit System Ô±fl¬±˚˛
ά◊¬Û≈˚≈«¬Ûø¬ı˛ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸˜¸…± Ô±fl¬ÀÂ√ Ú±º √õ∂øÓ¬
Ò±À¬Û ˜”˘…˚≈Mê ’—˙È≈¬fl≈¬¬ı˛ ›¬ÛÀ¬ı˛˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı¸ÀÂ√º
·] Œ˙Ê≈Àάˇ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À2 ’øˆ¬iß
¬ı±Ê±¬ı˛º Ù¬À˘ ’±ôL√–¬ı˛±Ê… ¬ÛÌ… ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±À˝
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
fl¬˜ Á¬±À˜˘± Œ¬Û±˝±ÀÓ¬ ˝À¬ı ¤‡Úº Ù¬À˘
Œ·±È¬± √õ∂øSê˚˛±øȬÀÓ¬ ·øÓ¬ ’±¸À¬ıº Q¬ı˛±øi§Ó¬
˝À¬ı øÚ¬ı˛¬ıø2Âiß Î¬◊iß˚˛Úº
‚] Œ¶§2±˚˛ fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú ¬ı±Î¬ˇÀ¬ıº fl¬¬ı˛
√õ∂˙±¸ÀÚ ’±¸À¬ı ¶§2ÂÓ¬±º ¬Û≈À¬ı˛± ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±
’ÀÚfl¬ ¶§2 ˝À˚˛ ›Í¬±˚˛ ˆ≈¬˘w±øôL√¬ı˛ ¸y√√±¬ıÚ±
fl¬˜À¬ıº
„] ’±À·fl¬±¬ı˛ ʘ±Ú±˚˛ ø¬ıøˆ¬iß fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬
ø¬ıøˆ¬iß fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±¬Û fl¬¬ı˛±˚˛ ’±˝◊Ú·Ó¬
ÊøȬ˘Ó¬±› Œ¬ıø˙ øÂ√˘º ¸Ù¬È¬›˚˛…±À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
fl¬À˚˛fl¬øȬ Œé¬ÀS fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ Œfl¬f
Ú± ¬ı˛±Ê… fl¬±¬ı˛, Ó¬± øÚÀ˚˛› øfl¬Â√≈Ȭ± ŒÒ“±˚˛±˙±
øÂ√˘º Ù¬À˘ ¬ıU Œé¬ÀS˝◊ ¸˜¸…± ΔÓ¬ø¬ı˛
˝íÓ¬º
‰¬] √õ∂˙±¸ÀÚ¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ±º ’±À·¬ı˛ ʘ±Ú±˚˛
Ú±Ú± øfl¬ø¸À˜¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¤¬ı— ά◊¬Û≈˚≈«¬Ûø¬ı˛ fl¬¬ı˛ ˘±&
˝›˚˛±¬ı˛ ¸˜¸…±¬ı˛ ÊÚ… Œ·±È¬± ø¬ı¯∏˚˛øȬÀfl¬
¸±˜˘±ÀÓ¬ Œ¬ı˙ Œ¬ı· Œ¬ÛÀÓ¬ ˝íÓ¬ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛º
¤‡Ú √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¸¬ı Ó¬Ô…› ø˜˘À¬ı ‡≈¬ı
¸˝Àʺ ¤fl¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˘≈ ˝›˚˛± ¤¬ı—
¸Àe ¸Àe ’±˝◊Ú·Ó¬ ÊøȬ˘Ó¬± fl¬˜±˚˛
√õ∂˙±¸øÚfl¬ ¬ı…˚˛› fl¬˜À¬ı ¬ıÀ˘ ’±˙± fl¬¬ı˛±
˚±˚˛º
Œ˚ ø¬ı¯∏˚˛&ø˘¬ı˛ øÀfl¬
Úʬı˛ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À¬ı
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛-Œfl¬ ¬ıÌ«Ú± fl¬¬ı˛±
˝À2 ¬ÛȬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Úfl¬±¬ı˛œ ø˝À¸À¬ıº ¤¬ı˛
Ù¬˘±Ù¬˘ ˝À¬ı ¸≈”¬ı˛√õ∂¸±¬ı˛œº ¬ı…¬ı¸±˚˛œ,
ø˙Àä±À…±·œ ¤¬ı— ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± √õ∂±Úfl¬±¬ı˛œÀ¬ı˛
¤‡Ú ’±¬ı˛ Ú±Ú± Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ fl¬¬ı˛ Œ˜È¬±ÀÚ±¬ı˛ Á¬ø!¬
Œ¬Û±˝±ÀÓ¬ ˝À¬ı Ú±º
¸M¬ı˛ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ… ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ¬ıÀάˇ± ˜±À¬Û¬ı˛
¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ά◊À…±· øÚÀ˚˛ÀÂ√ NDA
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º ‰¬±˘≈ ˝À˚˛ÀÂ√ ë¤fl¬ Œ˙-’øˆ¬iß
¬ı±Ê±¬ı˛-’øˆ¬iß fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±íº Ó¬À¬ı Œ˚
Œfl¬±Ú› ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ Œ·À˘ øfl¬Â√≈
¸˜¸…± Œ‡± Œ˚˛˝◊º
 ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬À¬ı˛¬ı˛ √õ∂À˚˛±· Ó¬Ô…-
√õ∂˚ø≈ Mê øÚˆ«¬¬ı˛º √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¬ı…¬ı¶ö± ·Àάˇ Ó≈¬˘ÀÓ¬
˝À¬ı ¸¬ı ¬ı˛±Ê… ¤¬ı— Œfl¬f˙±ø¸Ó¬ ’=À˘º
‰¬±˝◊ √õ∂ø˙øé¬Ó¬ ˜±Ú¬ı¸•Ûº fl¬Ì«±È¬fl¬, ˜˝±¬ı˛±©Üò
¤¬ı— &ʬı˛±ÀÓ¬¬ı˛ ˜ÀÓ¬± Œ˚ ¸¬ı ¬ı˛±ÀÊ…
’ÀÚfl¬øÚ ŒÔÀfl¬˝◊ ˝◊-·ˆ¬Ú«…±k ˆ¬±À˘±ˆ¬±À¬ı
‰¬±˘≈ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√, Ó¬± ¬ı±À ’Ú…±Ú… ’=À˘
¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ fl¬Ó¬È¬± ’Ú≈fl”¬˘, Ó¬± ¤‡Ú› ¶Û©Ü
Ú˚˛º ’ÀÚfl¬ ¬ı˛±ÀÊ… ŒÓ¬± fl¬±&ÀÊ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬
VAT ¸—Sê±ôL√ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±› ˚ÀÔ©Ü Î¬◊ißÓ¬
øÂ√˘ Ú±º ¤¸¬ı Œé¬ÀS ά◊¬Û˚≈Mê ¬Ûø¬ı˛fl¬±Í¬±À˜±
·Àάˇ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ˝À¬ıº
 ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±¬ı˛ ¸Àe ¸Àe
¬Û≈¬ı˛ÀÚ± øÚ˚˛˜fl¬±Ú≈Ú ¸•ÛÀfl«¬› ˆ¬±À˘±ˆ¬±À¬ı
’¬ıø˝Ó¬ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝À¬ı ¸—øù≠©Ü ’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬À¬ı˛º
Ó¬±À¬ı˛ Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê ¬ı…¬ı˝±À¬ı˛ ¸Î¬ˇ·Î¬ˇ ˝À˚˛
ά◊ͬÀÓ¬ ˝À¬ıº
 øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±¬ı˛ ¸Àe ¸Àe fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±˚˛ øÚ¬ıgœfl‘¬Ó¬ ˝À2ÂÚ ’±¬ı˛›
’ÀÚÀfl¬º Ú±Ú± ¬ı˛fl¬˜ Â√±Î¬ˇ ¤¬ı— ’Ú… ø¬ıøˆ¬iß
fl¬±¬ı˛ÀÌ ¤¬ı˛± ¤Ó¬ øÚ fl¬¬ı˛ √õ∂˙±¸ÀÚ¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛
¬ı±˝◊À¬ı˛ øÂ√À˘Úº ’±À·˝◊ ˚±¬ı˛± øÚ¬ıgœfl‘¬Ó¬
øÂ√À˘Ú, ¤¬ı— ÚÓ≈¬Ú ˚±¬ı˛± øÚ¬ıgœfl‘¬Ó¬ ˝À2ÂÚ
Ó¬±À¬ı˛ ¸fl¬˘Àfl¬ øÚÀ˚˛ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ı ÚÓ≈¬Ú
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±º
 ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ±˚˛ ά◊¬ÛڜӬ ˝›˚˛±¬ı˛
¸˜˚˛È≈¬fl≈¬ÀÓ¬ ¸≈á≈¬ˆ¬±À¬ı ¸¬ıøfl¬Â√≈ ˝›˚˛± Êèø¬ı˛º
øͬfl¬ˆ¬±À¬ı øÚ¬ıgœfl¬¬ı˛À̬ı˛ fl¬±Ê fl¬¬ı˛±, ’±À·
ŒÔÀfl¬ ŒÚ›˚˛± Ÿ¬Ì, ÚÓ≈¬Ú Ÿ¬Ì, ø¬ı˛Ù¬±`¬ ø¬ı˛À¬ıÀȬ¬ı˛
˝◊¸≈…, Œ˚ ¸¬ı Œ˘ÚÀÚ ¸•Û”Ì« ˝˚˛øÚ Ó¬±¬ı˛
ø¬ı¯∏˚˛&ø˘, ˜Ê≈Ó¬ ¬ÛÌ…, ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡˘ñ¤
¸¬ıfl¬íøȬ Œé¬ÀS˝◊ ¸≈‰¬±èˆ¬±À¬ı ¸¬ı ¸±˜˘±ÀÓ¬
˝À¬ıº ’ôL√¬ı«Ó«¬œ ¤˝◊ ¸˜À˚˛ fl¬œˆ¬±À¬ı ¤À·±ÀÓ¬
˝À¬ı Œ¸ ø¬ı¯∏À˚˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ÚœøÓ¬-øÚÀ«ø˙fl¬±
Ô±fl¬À˘›, Êèø¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬ øͬfl¬ ø¸X±ôL√
ŒÚ›˚˛±¬ı˛ √õ∂±¸øefl¬Ó¬± ¸¬ı ¸˜À˚˛˝◊ Ô±Àfl¬º
˚±¬ı˛± ø¬ı¯∏˚˛&ø˘ ¸±˜˘±À2ÂÚ Ó¬±À¬ı˛ ¤ø¬ı¯∏À˚˛
¸Ê±· Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝À¬ıº
 ’±À·fl¬±¬ı˛ ʘ±˚˛ ’˜œ˜±—ø¸Ó¬ ø¬ı¬ı± ¬ı±
˜±˜˘±¬ı˛ øÚ©ÛøM fl¬œˆ¬±À¬ı ˝À¬ı Ó¬±› ¤fl¬øȬ
&èQ¬Û”Ì« ø¬ı¯∏˚º˛ ø¬ıøˆ¬iß ˜±˜˘± ˝˚˛ÀÓ¬± ø¬ıøˆ¬iß
ô¶∏À¬ı˛ ’±È¬Àfl¬ ’±ÀÂ√º ¤˝◊ ¸¬ı ø¬ı¯∏˚˛&ø˘
Œ˜È¬±ÀÓ¬ fl¬¬ı˛ ø¬ı¬ı± ¸˜±Ò±Ú √õ∂fl¬Àä¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
Œfl¬±Ú› √õ∂fl¬ä Êèø¬ı˛º ˚ø ’±À·¬ı˛ ø¬ı¬ı± ¬ı±
˜±˜˘±&ø˘ ’˜œ˜±—ø¸Ó¬ ŒÔÀfl¬ ˚±˚˛, Ó¬±˝À˘
’±±˘Ó¬ ¤¬ı— ¬∏C±˝◊¬ı≈…Ú±˘&ø˘ÀÓ¬ ˜±˜˘±¬ı˛
¬Û±˝±Î¬ˇ ÊÀ˜ Ô±fl¬À¬ıº øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈
˝›˚˛±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ Œfl¬±Ú› ø¬ı¯∏À˚˛¬ı˛ øÚ©ÛøM¬ı˛
¸˜˚˛˝◊ ¬Û±›˚˛± ˚±À¬ı Ú±º
31
 øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±˚˛ Œfl¬f ¤¬ı—
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ fl¬¬ı˛ 5À¬ı˛¬ı˛ ’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬¬ı˛± ¤‡Ú
¤fl¬ Â√±Ó¬±¬ı˛ Ó¬˘±˚˛ ¤À¸ÀÂ√Úº ’±À·fl¬±¬ı˛
˜Ó¬Àˆ¬ ¤‡Ú ’√õ∂±¸øefl¬º ø¬ıøˆ¬iß fl¬…±Î¬±À¬ı˛¬ı˛
fl¬˜« œ À¬ı˛ ¤fl¬¸Àe fl¬±Ê fl¬¬ı˛ ± øÚÀ˚˛
√õ∂±Ôø˜fl¬ˆ¬±À¬ı øfl¬Â√≈ ¸˜¸…± ˝ÀÓ¬˝◊ ¬Û±À¬ı˛º ¤¬ı˛
’±À·, Œfl¬fœ˚˛ ά◊»¬Û±Ú q{® 5À¬ı˛¬ı˛
±ø˚˛ÀQ øÂ√À˘Ú IRS ’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬¬ı˛±º ’Ú…øÀfl¬
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¬ı±øÌøÊ…fl¬ ø¬ıˆ¬±À·¬ı˛ ˙œÀ¯∏« øÂ√À˘Ú
IAS ’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬¬ı˛±º ¤fl¬¸Àe Ó¬±¬ı˛± ˚±ÀÓ¬
¸≈á≈¬ˆ¬±À¬ı fl¬±Ê fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Ú Œ¸È¬± øÚø(Ó¬
fl¬¬ı˛± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º
 é≈¬^ ø˙Àä±À…±·œÀ¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ-
¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı fl¬œˆ¬±À¬ı ¬ÛάˇÀÓ¬ ‰¬À˘ÀÂ√ Ó¬± ¤fl¬øȬ
¬ıU‰¬ø‰«¬Ó¬ ø¬ı¯∏˚˛º øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛ é≈¬^
ά◊À…±· ¸—¶ö±&ø˘Àfl¬ øÓ¬Úˆ¬±À· ˆ¬±· fl¬¬ı˛±
Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
1] ˚±À¬ı˛ Œ˘ÚÀÚ 20 ˘é¬ Ȭ±fl¬±
[Œfl¬±Ú› Œfl¬±Ú› Œé¬ÀS 10 ˘é¬ Ȭ±fl¬±]
¬Û˚«ôL√ Ó¬±¬ı˛± øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ŒÚ˝◊º
Ó¬±À¬ı˛ øÚ¬ıgœfl¬¬ı˛À̬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ› ŒÚ˝◊º Œ˚˜Ú,
¸±Ò±¬ı˛Ì Œ±fl¬±Ú±¬ı˛, ŒÂ√±È¬ fl¬±¬ı˛‡±Ú±¬ı˛ ˜±ø˘fl¬,
‡±¬ı±À¬ı˛¬ı˛ ŒÊ±·±Ú±¬ı˛ ˝◊Ó¬…±ø ˝◊Ó¬…±øº
2] Œ˘ÚÀÚ 20 ˘À鬬ı˛ Œ¬ıø˙ øfl¬c
75 ˘À鬬ı˛ fl¬˜ ˝À˘ ¬ÛÌ… √õ∂dÓ¬fl¬±¬ı˛fl¬¬ı˛± 2
˙ø˜fl¬ 5 ˙Ó¬±—˙ ¤¬ı— ¬ı…¬ı¸±˚˛œ¬ı˛± 1
˙Ó¬±—˙ fl¬¬ı˛ Œ›˚˛±¬ı˛ ø¬ıfl¬ä Œ¬ıÀÂ√ øÚÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛Úº øÊ ¤¸ øȬ-ŒÓ¬ Œ˚À˝Ó≈¬ Input Tax
Credit-¤¬ı˛ ¸≈À˚±· ¬ı˛À˚˛ÀÂ√, Ó¬±˝◊ ¸¬ı é≈¬^
ø˙Àä±À…±·œ ’¬ı˙… ø¬ıfl¬ä ¬ı…¬ı¶ö± ¬ı±Â√À˘Ú
Ú±ñ¤˜ÚȬ± ˝ÀÓ¬˝◊ ¬Û±À¬ı˛º
3] ¬ı±ø¯∏fl« ¬ 75 ˘é¬ Ȭ±fl¬±¬ı˛ Œ¬ıø˙ Œ˘ÚÀÚ
˚±À¬ı˛ Ó¬±À¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛
Ô±fl¬ÀÓ¬˝◊ ˝À¬ıº
’Ú…±Ú… ø¬ı¯∏˚˛&ø˘, ˚± ˆ¬±¬ı± Êèø¬ı˛
 øÊ ¤¸ øȬ ¸—Sê±ôL√ ’±˝◊Úfl¬±Ú≈Ú ¸•ÛÀfl«¬
ˆ¬±À˘±ˆ¬±À¬ı ’¬ıø˝Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝À¬ı ¬ı…¬ı¸±˚˛œÀ¬ı˛,
˚±ÀÓ¬ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ ¸˜À˚˛ Œfl¬±Ú› ¸˜¸…±˚˛ ¬ÛάˇÀÓ¬
Ú± ˝˚˛º
 øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ input credit,
’Ô«±» ά◊»¬Û±Ú ¬ı± ¸¬ı˛¬ı¬ı˛±˝ SêÀ˜¬ı˛ ’±À·¬ı˛
Ò±À¬Û √õ∂M fl¬À¬ı˛¬ı˛ Œ√õ∂øé¬ÀÓ¬ fl¬Ó¬È¬± fl¬¬ı˛
fl¬˜ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ ¤¬ı— fl¬œˆ¬±À¬ı ¤˝◊ ø¬ı¯∏˚˛øȬ
√õ∂À˚±Ê… ˝˚˛º
 øͬfl¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ı, √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛ ¬ı±Ê±À¬ı˛
øȬÀfl¬ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝À˘ øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛
¬ÛÀÌ…¬ı˛ ±˜ fl¬œ fl¬œ ˝›˚˛± ά◊ø‰¬Ó¬ [˚±ÀÓ¬ ±˜
‡≈¬ı Œ¬ıø˙ ¬ı± ’Ó¬…ôL√ fl¬˜ Œfl¬±Ú›È¬±˝◊ Ú±
˝˚˛]º
 √õ∂øӬᬱÀÚ Œfl¬±Ú Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¬ı˛œøÓ¬ÚœøÓ¬ ‰¬±˘≈
fl¬¬ı˛± ¬ı˛fl¬±¬ı˛, Ó¬± ¬ı≈ÀÁ¬ øÚÀÓ¬ ˝À¬ıº
 øÚø«©Ü ¸˜À˚˛¬ı˛ ˜ÀÒ… ¸˜ô¶∏ ÚøÔ ¤¬ı—
ø˝À¸¬ıøÚÀfl¬˙ ¬ı± ˝±˘Ú±·± fl¬À¬ı˛ ¬ı˛±‡ÀÓ¬
˝À¬ı, ˚±ÀÓ¬ ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸Àe ¸¬ı øfl¬Â√≈
¸±˚≈Ê…¬Û”Ì«ˆ¬±À¬ı ‰¬˘ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
 30 Ê≈Ú ¬Û˚«ôL√ ˝›˚˛± ¬ı…¬ı¸±¬ı˛ ¸¬ı ÚøÔ¬ÛS
¤˜Úˆ¬±À¬ı ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ¬ı˛±‡± ¬ı˛fl¬±¬ı˛ ˚±ÀÓ¬
’±À·fl¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı √õ∂±¬Û… ¬ı± √õ∂À˚˛ fl¬Ó¬È¬±
Ó¬± ¶Û©Ü Œ¬ı±Á¬± ˚±˚˛º
 ˜Ê≈Ó¬ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ‡øÓ¬À˚˛ ŒÀ‡ ¤
¸—Sê±ôL√ Ó¬±ø˘fl¬± ˚Ô±˚Ô ˆ¬±À¬ı ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À¬ıº
 øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ Ó¬Ô…√õ∂˚ø≈ Mê
¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ± ·Àάˇ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ˝À¬ıº
 MIS ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬¬ı˛ ˚Ô±˚Ô ø¬ıÀù≠¯Ì∏ Êèø¬ı˛º
 øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±¬ı˛ Œ√õ∂øé¬ÀÓ¬
’Ú≈¸¬ı˛Ìœ¬ı˛ ’Ú…±Ú… ’±˝◊ÀÚ¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı ¤‡Ú
fl¬œ ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ Œ¸ ø¬ı¯∏À˚˛ ¸≈¶Û©Ü Ò±¬ı˛Ì±
·Àάˇ ŒÓ¬±˘± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º
¤¸¬ı ¸˜¸…± ¸ÀM3›, øÊ ¤¸ øȬ fl¬¬ı˛
√õ∂˙±¸ÀÚ ¶§2ÂÓ¬± øÚÀ˚˛ ’±¸ÀÂ√ Ó¬± ¬ı˘±˝◊
¬ı±U˘…º ¤fl¬øȬ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ›¬Û¬ı˛ fl¬œˆ¬±À¬ı ›
fl¬Ó¬È¬± fl¬¬ı˛ ¬ı¸ÀÂ√ Ó¬± ¶Û©Ü ˝À2 ¤‡Úº
’ʱÀôL√ ¬ı¸± fl¬¬ı˛ ¬ı±¬ı Ȭ±fl¬± Œ›˚˛±¬ı˛ ¸˜¸…±
”¬ı˛ ˝À2º ŒÀ˙¬ı˛ Œ˚ Œfl¬±Ú› √õ∂±ôL√ ŒÔÀfl¬
Œ˚ Œfl¬±Ú› √õ∂±ÀôL√ ¬ÛÌ… ‰¬˘±‰¬À˘¬ı˛ ¬ÛÔ ¤‡Ú
˜¸‘̺
¤¬ı˛ Ù¬À˘ Œ˜±È¬ ’ˆ¬…ôL√¬ı˛œÌ ά◊»¬Û±Ú ¬ı±
GDP 1 ŒÔÀfl¬ 1.8 ˙Ó¬±—˙ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı ¬ıÀ˘
’±˙± fl¬¬ı˛± ˚±˚˛º ˝À¬ı˛fl¬ ¬ı˛fl¬˜ fl¬À¬ı˛¬ı˛
Á¬±À˜˘± Ú± Ô±fl¬±˚˛ ø¬ıÀø˙ ˘ø¢üfl¬±¬ı˛œ¬ı˛± ¤‡Ú
¤ÀÀ˙ ¬ı…¬ı¸± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ’±¬ı˛› ά◊»¸±˝œ ˝À¬ıÚº
fl¬±ÀÊ˝◊ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ı √õ∂Ó¬…é¬ ø¬ıÀø˙ ø¬ıøÚÀ˚˛±·
¬ı± FDIº
øÊ ¤¸ øȬ ¸≈á≈¬ˆ¬±À¬ı ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±¬ı˛ ÊÚ…
√õ∂Ò±Ú˜Laœ ¤¬ı— Ó¬±¬ı˛ ¸˝fl¬˜«œ¬ı˛± ’¬ı˙…˝◊
ÒÚ…¬ı±º ¸—¶®±¬ı˛ √õ∂øSê˚˛± ’¬ı˙… ¤‡±ÀÚ˝◊
ŒÔÀ˜ ˚±À¬ı Ú±º ¤È¬± √õ∂Ô˜ Ò±¬Û˜±Sº øfl¬c
Œ¸ øÀfl¬ ¤À·±ÀÚ± Œ·ÀÂ√ ¸Ù¬˘ˆ¬±À¬ıº ø¬ıøˆ¬iß
Œé¬ÀS √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ’±¬ı˛› ¸—¶®±¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú
ά◊2‰¬Ó¬±˚˛ Œ¬ÛÓÀÂ√ ŒÀ¬ı ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ’Ô«ÚœøÓ¬Àfl¬
Œ¸˝◊ ø¬ı¯∏À˚˛ ¸ÀμÀ˝¬ı˛ ’¬ıfl¬±˙ ŒÚ˝◊º¬

õ∂Ò±Ú˜Laœ¬ı˛ ë˜Ú øfl¬ ¬ı±Ó¬í qøÚÀ˚˛ Œ¬ı˛øά›¬ı˛ ’±˚˛ 10 Œfl¬±øȬ

√ õ∂Ò±Ú˜Laœ¬ı˛ ë˜Ú øfl¬ ¬ı±Ó¬í qÚÀÂ√Ú Œ˙-ø¬ıÀÀ˙¬ı˛ Ú±Ú± √õ∂±ÀôL√ Ô±fl¬± ˜±Ú≈¯∏º ’±¬ı˛ Ó¬± ŒÔÀfl¬˝◊ ’˘ ˝◊ø`¬˚˛± Œ¬ı˛øά› ‚À¬ı˛ Ó≈¬À˘ÀÂ√ √õ∂±˚˛ 10
Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±º øÙ¬ ˜±À¸ ÚÀ¬ı˛f Œ˜±œ¬ı˛ ë˜Ú øfl¬ ¬ı±Ó¬í qøÚÀ˚˛ ·Ó¬ ≈í¬ıÂ√À¬ı˛ ¤˝◊ ’±˚˛ ˝À˚˛ÀÂ√ √õ∂¸±¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ øÚ˚˛øLaÓ¬ ›˝◊ ¸—¶ö±¬ı˛º ·Ó¬ 19 Ê≈˘±˝◊
Œ˘±fl¬¸ˆ¬±˚˛ ¤˝◊ ¬Ûø¬ı˛¸—‡…±Ú ø˘ø‡Ó¬ ˆ¬±À¬ı ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú Ó¬Ô… › ¸•x‰¬±¬ı˛ √õ∂øÓ¬˜Laœ ¬ı˛±Ê…¬ıÒ«Ú ¬ı˛±Àͬìı˛º ¤˝◊ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı˛ ø¸—˝ ˆ¬±·È¬±˝◊ ¤À¸ÀÂ√
ø¬ı:±¬ÛÚ ŒÔÀfl¬º 2016-í17 ’Ô«¬ıÀ¯∏« ›˝◊ ’Ú≈á¬±Ú ŒÔÀfl¬ Œ¬ı˛øά›¬ı˛ ’±˚˛ ˝À˚˛øÂ√˘ 5 Œfl¬±øȬ 19 ˘é¬ Ȭ±fl¬±º 2015-í16 ¸±À˘ Ó¬± øÂ√˘ 4
Œfl¬±øȬ 78 ˘é¬ Ȭ±fl¬±º √õ∂Ò±Ú˜Laœ ˜”˘Ó¬ ø˝øμ ˆ¬±¯∏±˚˛ øÚÀʬı˛ ˜ÀÚ¬ı˛ fl¬Ô± ʱڱÀ˘› ›˝◊ ’Ú≈ᬱÀÚ¬ı˛ Œ˙À¯∏ ¸—¶‘®Ó¬ › ˝◊—À¬ı˛øÊ Â√±Î¬ˇ±› ŒÀ˙¬ı˛
’±¬ı˛› 18-øȬ ˆ¬±¯∏± › 33-øȬ ά◊¬Ûˆ¬±¯∏±˚˛ Ó¬± ¸•x‰¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝˚˛º
2014 ¸±À˘¬ı˛ 3 ’À"±¬ı¬ı˛ ŒÔÀfl¬ qè ˝À˚˛ÀÂ√ √õ∂Ò±Ú˜Laœ¬ı˛ ë˜Ú øfl¬ ¬ı±Ó¬íº ˜±À¸¬ı˛ ¤fl¬øȬ øÚø«©Ü ¬ı˛ø¬ı¬ı±¬ı˛ ¸fl¬±À˘ ¤˝◊ ’Ú≈ᬱÀÚ¬ı˛ ˜±Ò…À˜
ø¬ıøˆ¬iß ø¬ı¯∏À˚˛ øÚʶ§ ˜Ó¬ √õ∂fl¬±˙ fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú √õ∂Ò±Ú˜Laœº Œ˙¬ı±¸œ¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙ ›˝◊ Œ¬ı˛øά› Œ√õ∂±¢∂±À˜ ά◊Àͬ ¤À¸ÀÂ√ ¬ı˛±ÊÚœøÓ¬ ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ ’±Ô«-
¸±˜±øÊfl¬ Ú±Ú± ø¬ı¯∏˚˛º ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ Ú±Ú± ά◊À…±À·¬ı˛ ø¬ı¬ı¬ı˛Ì Â√±Î¬ˇ±› ˜±fl¬ Œ¸¬ıÀÚ¬ı˛ ’¬Ûfl¬±ø¬ı˛Ó¬±, ¶§2 ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ’øˆ¬˚±Ú ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ ¤fl¬ ¬Û-
¤fl¬ Œ¬ÛÚ˙ÀÚ¬ı˛ ˜ÀÓ¬± √õ∂±¸øefl¬ ø¬ı¯∏À˚˛› fl¬Ô± ¬ıÀ˘ÀÂ√Ú ÚÀ¬ı˛f Œ˜±œº ˜”˘Ó¬ ¤fl¬fl¬ ’Ú≈á¬±Ú ˝À˘› 2015-¬ı˛ ʱÚ≈˚˛±ø¬ı˛ÀÓ¬ ø¬ıÀ˙¯∏ ’øÓ¬øÔ
ø˝À¸À¬ı ¤ ŒÀ˙ ¸Ù¬¬ı˛fl¬±¬ı˛œ Ó¬»fl¬±˘œÚ ˜±øfl«¬Ú Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ¬ı±¬ı˛±fl¬ ›¬ı±˜±› ά◊¬Ûø¶öÓ¬ øÂ√À˘Ú Œ˜±œ¬ı˛ ¸Àeº ¬ı˛±Àͬìı˛ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú, qÒ≈˜±S ¤
ŒÀ˙˝◊ Ú˚˛, ˝◊KȬ±¬ı˛ÀÚȬ › ˙È«¬›À˚˛Àˆ¬¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ø¬ıÀÀ˙› √õ∂Ò±Ú˜Laœ¬ı˛ ë˜Ú øfl¬ ¬ı±Ó¬í Œ˙±ÀÚÚ Œ|±Ó¬±¬ı˛±º

32 ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017


øÊ ¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±fl«¬
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¸Ù¬˘ ¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛
’Ú…Ó¬˜ ˙Ó«¬ ˝˘ ¤fl¬øȬ
˙MêÀ¬Û±Mê Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê
fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛ ά◊¬Ûø¶öøÓ¬º øÊ ¤¸ øȬ
¬ı…¬ı¶ö±˚˛ Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê √õ∂À˚˛±À·¬ı˛
ά◊ÀVÀ˙… ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊ √õ∂dÓ¬ fl¬¬ı˛±
˝À˚˛ÀÂ√ øÊ ¤¸ øȬ Œ¬Û±È¬«±˘ ¤¬ı—
Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê õ≠…±È¬Ù¬˜«º ¤˝◊
’Ó¬…±Ò≈øÚfl¬ fl¬±ø¬ı˛·ø¬ı˛
¬Ûø¬ı˛fl¬±Í¬±À˜± ¶ö±¬ÛÀÚ¬ı˛ Ù¬À˘˝◊
¸y√√¬ı ˝À˚˛ÀÂ√ ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛
¸˜˚˛ ˜ÀÓ¬± √õ∂¬ıÓ«¬Úº øÊ ¤¸ øȬ
ŒÚȬ›˚˛±fl«¬ ¤fl¬øȬ ’øˆ¬iß
Œ¬Û±È«¬±˘ ·Àάˇ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ¸Ù¬˘
˝À˚˛ÀÂ√, ˚±¬ı˛ ά◊ÀV˙… ˝˘
¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸Àe
ÊøάˇÓ¬ √õ∂øÓ¬øȬ ¬ı±øÌÊ… ¸—¶ö±,
fl¬¬ı˛±Ó¬± › ¸—øù≠©Ü ¸fl¬˘
¬Ûé¬Àfl¬ ‘one stop shop’-
¤¬ı˛ ¸≈À˚±· Œ¬ÛÓÀÂ√ Œ›˚˛±º
[Œ˘‡fl¬ øÊ ¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬¬ı˛ ˜≈‡… fl¬±˚«øÚ¬ı«±˝œ ’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬º ˝◊√-Œ˜˘  . prakash@gstn.org.in]
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
˜¢∂ Œ˙Àfl¬ ¤fl¬øȬ ¤fl¬fl¬
¸ ¬ı±Ê±À¬ı˛ ‹fl¬…¬ıX fl¬À¬ı˛
’Ô« Ú œøÓ¬ÀÓ¬ ÚÓ≈ ¬ Ú √ õ ∂±Ì-
¸=±À¬ı˛¬ı˛ ¸ÇäÀfl¬ ¬ı±ô¶∏¬ı±ø˚˛Ó¬
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ˘À鬅 øÊ ¤¸ øȬ ¬ı± ¬ÛÌ…-¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸”‰¬Ú± ˝˘ ¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊, 2017º
¤øȬÀfl¬ ’…±¬ıøÒ ˆ¬±¬ı˛ À Ó¬¬ı˛ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛
˚≈·±ôL√fl¬±¬ı˛œ fl¬¬ı˛¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ’øˆ¬Ò± Œ›˚˛±
Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ’Ô«ÚœøÓ¬Àfl¬ ¬ıø˝ø¬ı«Àù´ ά◊Àiú±ø‰¬Ó¬
fl¬¬ı˛±¬ı˛ øͬfl¬ 26 ¬ıÂ√¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¤˜Ú ’±¬ı˛
¤fl¬øȬ &èQ¬Û”Ì« ’±øÔ«fl¬ ¸—¶®±¬ı˛ ¸±øÒÓ¬ ˝˘
˚±¬ı˛ ά◊ÀV˙… ά◊±¬ı˛ ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ ά◊iß˚˛Ú
¸≈Ù¬˘&ø˘Àfl¬ ’±¬ı˛› ¸—˝Ó¬ fl¬À¬ı˛ ¤ø·À˚˛
øÚÀ˚˛ ˚±›˚˛±º
¸ÀÓ¬À¬ı˛±øȬ Œfl¬fœ˚˛ › ¬ı˛±Ê…ô¶∏À¬ı˛¬ı˛ fl¬¬ı˛
¤¬ı— 22 Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ Œ¸¸Àfl¬ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
’eœˆ”¬Ó¬ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√, ˚±¬ı˛ Ù¬À˘ ¬ıUø¬ıÒ
fl¬À¬ı˛¬ı˛ ÊøȬ˘Ó¬± ”¬ı˛ ˝À¬ı ¤¬ı— ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ά◊À~‡À˚±·… ¸¬ı˛˘œfl¬¬ı˛Ì ‚ȬÀ¬ıº ¤¬ı˛
’±À· 34 Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¬ı˛±Ê…-ˆ¬…±ÀȬ¬ı˛ ÊÚ… ±ø‡˘
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝Ó¬ 97-øȬ ø¬ıøˆ¬iß Œ|ø̬ı˛ ø¬ı˛È¬±Ú«
˚±ÀÓ¬ ’±¬ı±¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ¬ÛάˇÀÓ¬± 317-øȬ
¸—À˚±ÊÚ± › 28-øȬ Œ‚±¯∏̱¬ÛÀS¬ı˛º
¤fl¬˝◊ˆ¬±À¬ı Œfl¬fœ˚˛ ¤'±˝◊Ê ¬ı± ’ôL√–qÀ{®¬ı˛
ÊÚ… ˘±·ÀÓ¬± 13-øȬ ø¬ı˛È¬±Ú« Ù¬˜« Œ˚&ø˘¬ı˛
¸Àe øÀÓ¬ ˝Ó¬ ¤fl¬øȬ fl¬À¬ı˛ Œ‚±¯∏̱¬ÛSº
¤˜Úøfl¬ ¬ı…¬ı˝+Ó¬ ‰¬±˘±Ú&ø˘› ø¬ıˆ¬Mê øÂ√˘
12-øȬ Œ|øÌÀÓ¬º ¤¸À¬ı¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıÀÓ«¬ ¸±¬ı˛±
ŒÀ˙ ¸˜Ó¬± ¬ıʱ˚˛ Œ¬ı˛À‡ ¤‡Ú ŒÔÀfl¬
˘±·À¬ı 12-øȬ Ù¬˜« ¤¬ı— ¤fl¬øȬ˜±S ‰¬±˘±Úº
√ø¬ıÀ˙¯∏ øÚ¬ıg
√õ∂fl¬±˙ fl≈¬˜±¬ı˛
øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±˚˛ qÒ≈˜±S fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú
› ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡˘˝◊ ¸˝Ê ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ı Ú±, ¤¬ı˛
Ù¬À˘ fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬±¬ı˛ Œ¬ı±Á¬±› ˝±˘fl¬± ˝À¬ı
¤¬ı— ˜¸‘Ì › ά◊ißÓ¬ ˝À¬ı ¬ı…¬ı¸±-¬ı±øÌÊ…
¬Ûø¬ı˛‰¬±˘Ú±º
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ’±Ú≈˜±øÚfl¬ 80
˘é¬ fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛ ʘ± Œ›˚˛± Input Tax
Credit (ITC) ˜±ø¸fl¬ ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡À˘¬ı˛ ˙
øÀÚ¬ı˛ ˜ÀÒ… √õ∂øSê˚˛±ÒœÚ ˝À¬ı ¤¬ı— ’±˙±
fl¬¬ı˛± ˝À2 ˚±¬ı˛ ’ôL√ˆ≈¬«Mê ˝À¬ı 2.6 ŒÔÀfl¬
3.0 ø¬ıø˘˚˛Ú ëø¬ıÊÀÚ¸-È≈¬-ø¬ıÊÀÚ¸ ˝◊Úˆ¬À˚˛¸
ŒÎ¬È¬±íº Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê ¬Ûø¬ı˛fl¬±Í¬±À˜± ¬ı…øÓ¬À¬ı˛Àfl¬
¤˝◊ ø¬ı¬Û≈˘ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì fl¬˜«˚À:¬ı˛ ¸•Û±Ú ≈¬ı˛+˝
¬ı…±¬Û±¬ı˛º ’Ú… fl¬Ô±˚˛ ¬ı˘ÀÓ¬ Œ·À˘ øÊ ¤¸
øȬ-¬ı˛ ¸Ù¬˘ ¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛ ’Ú…Ó¬˜ ˙Ó«¬ ˝˘
¤fl¬øȬ ˙MêÀ¬Û±Mê Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛
ά◊¬Ûø¶öøÓ¬º øÊ ¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê
√õ∂À˚˛±À·¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙… ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊ √õ∂dÓ¬ fl¬¬ı˛±
˝À˚˛ÀÂ√ øÊ ¤¸ øȬ Œ¬Û±È¬«±˘ ¤¬ı— Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê
õ≠…±È¬Ù¬˜« º ¤˝◊ ’Ó¬…±Ò≈ ø Úfl¬ fl¬±ø¬ı˛ · ø¬ı˛
¬Ûø¬ı˛fl¬±Í¬±À˜± ¶ö±¬ÛÀÚ¬ı˛ Ù¬À˘˝◊ ¸y√√¬ı ˝À˚˛ÀÂ√
ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸˜˚˛ ˜ÀÓ¬± √õ∂¬ıÓ«¬Úº øÊ
¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±fl«¬ ¤fl¬øȬ ’øˆ¬iß Œ¬Û±È«¬±˘
·Àάˇ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ¸Ù¬˘ ˝À˚˛ÀÂ√, ˚±¬ı˛ ά◊ÀV˙… ˝˘
¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸Àe ÊøάˇÓ¬ √õ∂øÓ¬øȬ
¬ı±øÌÊ… ¸—¶ö±, fl¬¬ı˛±Ó¬± › ¸—øù≠©Ü ¸fl¬˘
¬Ûé¬Àfl¬ ‘one stop shop’-¤¬ı˛ ¸≈À˚±·
Œ¬ÛÓÀÂ√ Œ›˚˛±º ¤˝◊ øÚ¬ıg Œ˘‡±¬ı˛ ¸˜˚˛
’¬ıøÒ √õ∂±5 ø˝¸±À¬ı Œ‡± ˚±˚˛ ’±À˘±‰¬…
Œ¬Û±È«¬±À˘ ÚøÔˆ≈¬øMê¬ı˛ ˜±Ò…À˜ √õ∂±˚˛ 69
33
˘À鬬ı˛› Œ¬ıø˙ ¬Û≈À¬ı˛±ÀÚ± fl¬¬ı˛±Ó¬± ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊
øÊ ¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ Ï≈¬Àfl¬ ¬ÛÀάˇÀÂ√Úº Œ˚¸¬ı
¬ı±øÌÊ… ¸—¶ö± √õ∂Ô˜¬ı±À¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… fl¬¬ı˛√ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛
Œ˚±· øÀ2 Ӭ±À¬ı˛ ÚøÔˆ≈¬Mêfl¬¬ı˛À̬ı˛ ÊÚ…
Œ¬Û±È«¬±˘øȬ Œ‡±˘± ˝À˚˛øÂ√˘ ·Ó¬ 24Œ˙ Ê≈Ú,
2017-ŒÓ¬º ¤ÀÓ¬ ¬Û“±‰¬ ˘À鬬ı˛› Œ¬ıø˙ ÚÓ≈¬Ú
¸—¶ö± ÚøÔˆ≈¬Mêfl¬¬ı˛À̬ı˛ ’±À¬ıÚ Ê±Ú±˚˛ ˚±¬ı˛
˜ÀÒ… 3 ˘À鬬ı˛› Œ¬ıø˙Àfl¬ ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊
ÚøÔˆ≈¬Mê fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º
Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê øÚˆ«¬¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛
Œ˜èG ˝˘ ‘Goods and Services
Network’ ¬ı± øÊ ¤¸ øȬ ¤Úº ¤¬ı˛ ¸±˝±À˚…˝◊
√õ∂‰¬ø˘Ó¬ ¬ıUø¬ıÒ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ’±›Ó¬±ˆ≈¬Mê
fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛± ¤fl¬fl¬ ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ¶ö±Ú±ôL√ø¬ı˛Ó¬ ˝À¬ıÚº
øÊ ¤¸ øȬ ¤Ú ·Àάˇ ά◊ÀͬÀÂ√ Œfl¬fœ˚˛ ›
¬ı˛±Ê…¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘¬ı˛ Œ˚ÃÔ √õ∂˚˛±À¸º ø¬ıÀ˙¯∏
ά◊ÀV˙…¸±Òfl¬ ¤˝◊ ’-¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ √õ∂øӬᬱÀÚ¬ı˛
’Ú≈¬ı˛+¬Û Œfl¬±•Û±øÚÀÓ¬ [˚± ˜≈Ú±Ù¬± ’Ê«ÀÚ¬ı˛
˘À鬅 ¬Ûø¬ı˛‰¬±ø˘Ó¬ ˝À¬ı Ú±] Œfl¬Àf¬ı˛ Œ˙˚˛±¬ı˛
˝˘ 24.5 ˙Ó¬±—˙ ¤¬ı— ¸˜ø©Ü·Ó¬ ˆ¬±À¬ı
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ Œ˙˚˛±¬ı˛ 24.5 ˙Ó¬±—˙º ’¬ıø˙©Ü
Œ˙˚˛±¬ı˛&ø˘ Ô±fl¬ÀÂ√ 5-øȬ Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ’±øÔ«fl¬
√õ∂øӬᬱÀÚ¬ı˛ ˝±ÀÓ¬º ¤ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¤fl¬øȬ fl¬±Í¬±À˜±˚˛
¤fl¬øÀfl¬ Ô±fl¬ÀÂ√ Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ Œé¬ÀS¬ı˛
Ú˜Úœ˚˛Ó¬±, ’Ú…øÀfl¬ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ Œfl¬Ã˙˘·Ó¬
øÚ˚˛LaÀ̬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ 鬘Ӭ±º
’¬ı˙…˝◊ ˜ÀÚ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À¬ı √õ∂˙±¸ÀÚ¬ı˛
¤fl¬±øÒfl¬ ô¶∏À¬ı˛ ø¬ı¬ı˛±Ê˜±Ú ’&ÌøÓ¬ fl¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö±Àfl¬ ¤fl¬Ó¬±¬ıX fl¬À¬ı˛ ¤fl¬ √Â√±Ó¬±¬ı˛ Ó¬˘±˚˛
øÚÀ˚˛ ’±¸±È¬± øÂ√˘ ¤fl¬ fl¬øÍ¬Ú fl¬±Êº ¤˝◊
≈¬ı˛+˝Ó¬± ’øÓ¬Sê˜ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ øʤ¸øȬ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±
√õ∂fl¬Àä ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√ ¤fl¬ ’øˆ¬Ú¬ı ›
Œ˚Ãø·fl¬ ¬ÛÀ鬬ۺ ’øˆ¬Ú¬ı ¤˝◊ ’ÀÔ« Œ˚
36-øȬ ø¬ı¸‘˙ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±Àfl¬ [Œ˚&ø˘ ’±¬ı±¬ı˛
˜…±ø‰¬›ø¬ı˛øȬ¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ¬Û˚«±À˚˛ ’¬ıø¶öÓ¬ øÂ√˘]
¸—˝Ó¬ fl¬¬ı˛±È¬± ¤fl¬ ø¬ı¬ı˛±È¬ ¸±Ù¬À˘…¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛‰¬±˚˛fl¬º
¸À¬ı«±¬Ûø¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ ¤fl¬øȬ ·ôL√¬ı… øˆ¬øMfl¬
fl¬¬ı˛ ˝›˚˛±ÀÓ¬ ¤‡±ÀÚ Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛
˜ÀÒ… ø¬ıøˆ¬iß ø¬ı¯∏À˚˛¬ı˛ ˜œ˜±—¸±¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬
˙øMê˙±˘œ Œ˜fl¬±øÚʘ ˜Ê≈Ó¬ Ô±fl¬± √õ∂À˚˛±ÊÚº
¤È¬± ¸y√√¬ı¬Û¬ı˛ ¤fl¬˜±S ˜Ê¬ı≈Ó¬ ¤fl¬øȬ
Ó¬Ô…√õ∂˚≈øMê ¬Ûø¬ı˛fl¬±Í¬±À˜± › øÚˆ«¬¬ı˛À˚±·…
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ ¸±˝±À˚…¬ , ˚±¬ı˛ ¬Z±¬ı˛± fl¬¬ı˛±Ó¬±, Œfl¬f
› ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛, ø¬ıøˆ¬iß ¬ı…±—fl¬ ›
34
’…±fl¬±Î¬◊KȬ…±KȬ ¸—¶ö± › ø¬ı˛Ê±ˆ«¬ ¬ı…±—fl¬-¸˝
¸—øù≠©Ü √õ∂øÓ¬øȬ ¬ÛÀ鬬ı˛ ˜ÀÒ… Ó¬Ô… ¸—¢∂˝,
Ó¬Ô… ˚±‰¬±˝◊ › ’±±Ú-√õ∂±ÀÚ¬ı˛ fl¬±Ê
¸˝Êˆ¬±À¬ı ¬Ûø¬ı˛‰¬±ø˘Ó¬ ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬À¬ı˛¬ı˛ ’øˆ¬iß Œ¬Û±È«¬±˘
·Àάˇ ŒÓ¬±˘±¬ı˛ ŒÚ¬ÛÀÔ… ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ø¬ı·Ó¬ fl¬À˚˛fl¬
¬ıÂ√¬ı˛ ÒÀ¬ı˛ GSTN-¤¬ı˛ ’flv¬±ôL√ √õ∂˚±˛ ¸º ¤ÊÚ…
√’…±øõ≠Àfl¬˙Ú ¸Ù¬È¬›˚˛…±¬ı˛ ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ fl¬±ÀÊ
’±·±˜œ 5 ¬ıÂ√¬ı˛ GSTN-¬ı˛ ’—˙œ±¬ı˛ ˝À¬ı
˝◊ÚÀÙ¬±ø¸¸º ¤øȬ˝◊ ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ı ’øˆ¬iß
øʤ¸øȬ Œ¬Û±È«¬±˘ ˚± ŒÀ˙¬ı˛ ¸fl¬˘ √õ∂±ÀôL√¬ı˛
fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ ÊÚ… ¬ı…¬ı˝+Ó¬ ˝À¬ıº ¤fl¬˜±S
’Ú≈¸g±Ú ¬ı± ’øάÀȬ¬ı˛ ¶§±ÀÔ« Œfl¬±Ú›
fl¬¬ı˛±Ó¬±Àfl¬ ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ Œé¬ÀS˝◊ ¸—øù≠©Ü
fl¬¬ı˛±Ó¬± fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ ¸Àe ˝◊KȬ±¬ı˛ÀÙ¬Ê ¬ı±
√õ∂Ó¬…é¬ Œ˚±·±À˚±· fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¸≈À˚±· ¬Û±À¬ıÚº
¬ı±øfl¬ ¸¬ı Œé¬ÀS [’±Ú≈˜±øÚfl¬ 95 ˙Ó¬±—˙]
fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ ¸Àe ¸—À˚±· ¬ı± ˝◊KȬ±¬ı˛ÀÚÀȬ¬ı˛
¤fl¬˜±S ˝◊KȬ±¬ı˛ÀÙ¬Àʬı˛ ¬ÛXøÓ¬ ˝À¬ı ’øˆ¬iß
øÊ ¤¸ øȬ Œ¬Û±È«¬±˘º
¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ¸Àe ¸—øù≠©Ü ˚±¬ıÓ¬œ˚˛
˜˝˘ øÊ ¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬¬ı˛ fl¬±Â√ ŒÔÀfl¬
fl¬œ fl¬œ ë›˚˛±Ú à¬Ûí ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± ¬Û±À¬ı∑ ¤&ø˘
˝˘  . ¸±Ò±¬ı˛Ì ÚøÔˆ≈¬Mêfl¬¬ı˛Ì, øÚø«©Ü ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛
˜±Ò…À˜ Œ¬ÛÀ˜KȬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ‰¬±˘±Ú ΔÓ¬ø¬ı˛
¤¬ı— ø¬ı˛È¬±ÀÚ«¬ı˛ ÊÚ… ëø¬ıÊÀÚ¸-È≈¬-ø¬ıÊÀÚ¸
ŒÎ¬È¬±í ’±¬ÛÀ˘±Î¬ fl¬¬ı˛±º 27-øȬ ¬ı˛±Ê… ›
Œfl¬f˙±ø¸Ó¬ ¤˘±fl¬±&ø˘¬ı˛ ÊÚ… fl¬¬ı˛ øÚÒ«±¬ı˛Ì,
’±ø¬Û˘ › ¬ı˘¬ı»fl¬¬ı˛À̬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛
˜øάά◊À˘¬ı˛ ¸—¶ö±Ú ¬ı˛±‡±¬ı˛ ÊÚ… øʤ¸øȬ
ŒÚȬ›˚˛±fl«¬Àfl¬ øÚÀ«˙ Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ˆ¬…±È¬,
¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛, Œfl¬fœ˚˛ ’ôL√–q{® › ’Ú…±Ú…
fl¬¬ı˛ √õ∂±ÀÚ¬ı˛ ÊÚ… ˚±¬ı˛± ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊ ÚøÔˆ≈¬Mê
˝À˚˛ÀÂ√Ú, Ó¬±À¬ı˛Àfl¬ ¬ÛÌ… › ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬À¬ı˛¬ı˛
’ôL√ˆ≈¬«Mê fl¬¬ı˛±¬ı˛ ˘À鬅 ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬¬ı˛ ¬Ûé¬
ŒÔÀfl¬ ’±À·˝◊, ·Ó¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ 8 ÚÀˆ¬•§¬ı˛
Ó¬±ø¬ı˛À‡ ˜øάά◊˘ ‰¬±˘≈ ˝À˚˛ÀÂ√º fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛
¸≈ ø ¬ıÒ±ÀÔ« fl¬±Ê qè fl¬À¬ı˛ À Â√ ’øˆ¬iß
Œ¬Û±È«¬±˘øȬ›º Œ˚¸¬ı ’±À¬ıÚ¬ÛS ʘ±
¬ÛÀάˇÀÂ√ ¸—øù≠©Ü ¤ÀÊøk¬ı˛ ¸±˝±˚… øÚÀ˚˛
Œ¸&ø˘¬ı˛ Δ¬ıÒÓ¬± ‡øÓ¬À˚˛ Œ‡± ˝À2º Œ˚˜Ú
¬Û…±ÀÚ¬ı˛ Δ¬ıÒÓ¬± ‡øÓ¬À˚˛ Œ‡± ˝À2 Œfl¬fœ˚˛
√õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ¬Û¯∏« ¬ı± CBDT-¬ı˛ ¤¬ı— ’±Ò±À¬ı˛¬ı˛
Δ¬ıÒÓ¬± UIDAI-¸±˝±˚… øÚÀ˚˛º ¤¬ı— DIN
(Director Identification Number) ¬ı±
CIN (Corporate Identity Number)
‡øÓ¬À˚˛ Œ‡± ˝À2 Œfl¬±•Û±øÚ ø¬ı¯∏˚˛fl¬
˜LaÀfl¬¬ı˛ (NCA) ¸±˝±˚… øÚÀ˚˛º
øÊ ¤¸ øȬ Œ¬Û±È«¬±À˘ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ¤fl¬fl¬
‰¬±˘±ÀÚ¬ı˛ ˜Ò…¬ıøM«Ó¬±˚˛ ¸¬ı Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ fl¬¬ı˛ √õ∂±ÀÚ¬ı˛
fl¬±Ê› ’±¬ı˛ y √ ˝À˚˛ À Â√ º øÊ ¤¸ øȬ
ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬¬ı˛ ¸±˝±˚… øÚÀ˚˛ ‰¬±˘±Ú √õ∂dÓ¬
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ [fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ Ú±˜, ø¬ıøˆ¬iß fl¬¬ı˛
‡±ÀÓ¬ √õ∂À˚˛ ’Ô« ˝◊Ó¬…±ø] fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛± ≈˝ˆ◊ ¬±À¬ı
fl¬¬ı˛ ʘ± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº ˝◊2± fl¬¬ı˛À˘ øÓ¬øÚ
25-øȬ ’Ú≈À˜±øÓ¬ ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ ŒÚȬ-¬ı…±øfl¬—
¸≈ø¬ıÒ± øÚÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Ú ’Ô¬ı± ‰¬±˘±ÀÚ¬ı˛ ø√õ∂KȬ-
¸˝ Œ˚ Œfl¬±Ú› ’Ú≈À˜±øÓ¬ ¬ı…±—Àfl¬ ø·À˚˛
fl¬±Î¬◊KȬ±À¬ı˛ (OTC) fl¬¬ı˛ ʘ± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº
¤fl¬ÊÚ fl¬¬ı˛±Ó¬± ›˝◊ fl¬±Î¬◊KȬ±À¬ı˛ ¸À¬ı«±2‰¬ 10
˝±Ê±¬ı˛ Ȭ±fl¬± ¬Û˚«ôL√ ʘ± øÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº øÊ
¤¸ øȬ Œ¬Û±È«¬±À˘ ‰¬±˘±Ú ¬ı±øÚÀ˚˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Œ˚
Œfl¬±Ú› ¬ı…±—Àfl¬ NEFT/RTGS- ¤¬ı˛
¸±˝±À˚…› fl¬¬ı˛ ʘ± Œ›˚˛± ˚±À¬ıº øÀÚ¬ı˛
Œ˙À¯∏ ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ fl¬±Â√ ŒÔÀfl¬ ¬Û±›˚˛± ¸˜ô¶∏
Œ¬ÛÀ˜ÀKȬ¬ı˛ ¤fl¬øȬ ¸—øé¬5¸±¬ı˛ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛
øÊ ¤¸ øȬ Œ¬Û±È«¬±˘ Œ¸øȬÀfl¬ ¸eøÓ¬¸±ÒÀÚ¬ı˛
ά◊ÀVÀ˙… ’…±fl¬±Î¬◊øKȬ— fl¬Ó‘¬« ÛÀ鬬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¬Û±øͬÀ˚˛
ŒÀ¬ıº ¬ı…±—fl¬&ø˘¬ı˛ fl¬±Â√ ŒÔÀfl¬ ¬Û±›˚˛±
√õ∂±Ôø˜fl¬ ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ø¬ı˛Ê±ˆ«¬
¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ Œ¬ÛÀ˜KȬ ¸—Sê±ôL√ ø¬ı¬ı¬ı˛Ì›
’…±fl¬±Î¬◊øKȬ— fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ√õ∂ø¬ı˛Ó¬ ˝À¬ıº
¬ı…±—fl¬ fl¬Ó‘¬«fl¬ Œ¬ÛÀ˜KȬ ’Ú≈À˜±øÓ¬ ˝¬ı±¬ı˛ ¬Û¬ı˛
Œ¸øȬ fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛ Ú· Œ˘Ê±À¬ı˛ ά◊À~ø‡Ó¬ ˝À¬ıº
fl¬¬ı˛ Œ›˚˛±È¬± fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ ’Ú…Ó¬˜ fl¬Ó«¬¬ı…
˝À˘› ¤˝◊ √õ∂øSê˚˛± ˚±ÀÓ¬ ¸˝Ê, ¸≈ø¬ıÒ±ÊÚfl¬
› ¸˜˚˛¸±|˚˛œ ˝˚˛ Œ¸È¬± ¸≈øÚø(Ó¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛
±ø˚˛Q øfl¬c fl¬¬ı˛ fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛º øÊ ¤¸ øȬ
ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ¤fl¬±øÒfl¬ ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± ›
˚±øLafl¬ ¸˝±˚˛Ó¬± ˚±¬ı˛ ά◊ÀV˙… fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬±,
fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú › ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡À˘¬ı˛ √õ∂øSê˚˛±Àfl¬
¸fl¬˘ Œ|ø̬ı˛ fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¸˝Ê ›
¸≈ø¬ıÒ±ÊÚfl¬ fl¬À¬ı˛ ŒÓ¬±˘±º
øÊ ¤¸ øȬ ʘ±Ú±˚˛ ¸¬ı Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ fl¬¬ı˛±Ó¬±
Ó¬±À¬ı˛ ¬ıø˝˜≈«‡œ ŒÊ±·±Ú ¸—Sê±ôL√ ˜±ø¸fl¬
¬ı‘M±ôL√ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ ˜±À¸¬ı˛ 10 Ó¬±ø¬ı˛À‡¬ı˛ ˜ÀÒ…
GSTR 1 Ù¬˜«…±È¬ ’Ú≈˚±˚˛œ ±ø‡˘ fl¬¬ı˛À¬ıÚ
¬ıÀ˘ ’±˙± fl¬¬ı˛± ˝À2º √õ∂øSê˚˛±øȬ¬ı˛ ’e
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
ø˝¸±À¬ı øÊ ¤¸ øȬ ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬¬ı˛ ά◊À…±À·
¤fl¬øȬ ’Ù¬˘±˝◊Ú È≈¬˘ › ¤fl¬øȬ ¸˝Ê ¤À'˘-
øˆ¬øMfl¬ ŒÈ¬˜Àõ≠Ȭ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ¤¬ı˛
¸±˝±˚… øÚÀ˚˛ fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛± Ó¬±À¬ı˛ ˜±ø¸fl¬ ø¬ı˛È¬±Ú«
√õ∂dÓ¬ › ±ø‡˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚ ‡≈¬ı˝◊ ¸˝ÀÊ
› ˚»¸±˜±Ú… ¬ı…À˚˛º
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’øˆ¬iß Œ¬Û±È«¬±˘ ŒÔÀfl¬
(www.gst.gov.in) øÚ‡¬ı˛‰¬±˚˛ ‘Excel
Workbook Template’ ά±Î¬◊ÚÀ˘±Î¬ fl¬¬ı˛±
˚±À¬ı ¤¬ı— ¤øȬ¬ı˛ ¸±˝±À˚… fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛± √õ∂øÓ¬¬ı±¬ı˛˝◊
¸˜ô¶∏ ˝◊Úˆ¬À˚˛¸ ‰¬±˘±Ú ¬ı± ¸•Ûøfl«¬Ó¬ ŒÎ¬È¬±
¬ı± Ó¬Ô… S꘱Ú≈¸±¬ı˛œ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº ¤À'˘
ø˙ÀȬ¬ı˛ ŒÎ¬È¬± ¤¬ı˛¬Û¬ı˛ Offline Tool-¤
¬ı…¬ı˝+Ó¬ ˝À˚˛ JSON Ù¬±˝◊˘ ¸‘ø©Ü fl¬¬ı˛À¬ı
Œ˚øȬÀfl¬ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ Ò±À¬Û ˝◊KȬ±¬ı˛ÀÚȬ-¤¬ı˛ ˜±Ò…À˜
øÊ ¤¸ øȬ Œ¬Û±È«¬±À˘ ’±¬ÛÀ˘±Î¬ fl¬¬ı˛± ˝À¬ıº
¤˝◊ ¤fl¬¬ı±¬ı˛˝◊ Œfl¬¬ı˘˜±S ˝◊KȬ±¬ı˛ÀÚȬ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ıº
é≈¬^ fl¬¬ı˛±Ó¬±À¬ı˛ ˜ÀÒ… ˚±¬ı˛± qÒ≈˜±S
ŒSêÓ¬±À¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¬ÛÌ… ø¬ıøSê¬ı±È¬± fl¬À¬ı˛ Ó¬±À¬ı˛
Œé¬ÀS ø¬ıÊÀÚ¸-È≈¬-ø¬ıÊÀÚ¸ ˝◊Úˆ¬À˚˛À¸¬ı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚ ¬ÛάˇÀ¬ı Ú± ¤¬ı— Ó¬±¬ı˛± ˜±S ¬Û“±‰¬øȬ
¬Û„ƒøMêÀÓ¬ [˚±ÀÓ¬ 5-øȬ fl¬¬ı˛ ˝±À¬ı˛¬ı˛ ά◊À~‡
Ô±fl¬À¬ı] øÚÀÊÀ¬ı˛ ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
¬Û±¬ı˛À¬ıÚº ¤fl¬˝◊ˆ¬±À¬ı Œ˚¸¬ı é≈¬^ fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¬ı…¬ı¸±ø˚˛fl¬ Œ˘ÚÀÚ 75 ˘é¬ Ȭ±fl¬± ¬ı± Ó¬±¬ı˛
fl¬˜ Ó¬±¬ı˛± ˝◊2± fl¬¬ı˛À˘ øÓ¬Ú ˜±¸ ’ôL√¬ı˛
¤fl¬¬ı±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ‡≈¬ı ¸˝Ê ¬ÛLö±˚˛ ø¬ı˛È¬±Ú« ±ø‡˘
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¸≈À˚±· øÚÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº
’±¸˘ fl¬Ô± ˝˘ ø¬ı˛È¬±Ú« √õ∂dÀÓ¬¬ı˛ fl¬±ÊÀfl¬
˚Ó¬”¬ı˛ ¸y√√¬ı ¸˝Ê-¸¬ı˛˘ fl¬À¬ı˛ ŒÓ¬±˘±º
øÚÀÊÀ¬ı˛ ŒÎ¬È¬± ¬ı± Ó¬Ô…±¬ıø˘Àfl¬ ø¬ıøˆ¬iß ‡±ÀÓ¬¬ı˛
’±›Ó¬±˚˛ ¬ı˛±‡±¬ı˛ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛› ¬ı±øÌÊ… ¸—¶ö±&ø˘
¤À'˘ Ù¬¬ı˛˜…±È¬ ’Ú≈¸¬ı˛Ì fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº
¸±5±ø˝fl¬ ¬ı± øÚø«©Ü Œfl¬±Ú› ¸˜À˚˛¬ı˛ ¬ı…¬ıÒ±ÀÚ
Ó¬±À¬ı˛ ¬ıø˝·«˜Ú ŒÊ±·±Ú ¸—Sê±ôL√ ø¬ı¬ı¬ı˛Ì
ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Œ¸øȬÀfl¬ ¬ÛÀ¬ı˛ øÊ ¤¸ øȬ
Œ¬Û±È«¬±À˘ ’±¬ÛÀ˘±Î¬ fl¬¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
¤fl¬Ù¬±˚˛ 5 Œ˜·±¬ı±˝◊Ȭ ’±˚˛Ó¬ÀÚ¬ı˛ Ù¬±˝◊˘
¸‘ø©Ü fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ŒÎ¬È¬± ’±¬ÛÀ˘±Àά¬ı˛ ÊÚ… ¸—øù≠©Ü
È≈¬˘øȬ ¤fl¬±øÒfl¬¬ı±¬ı˛ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛± ¸y√√¬ıº
√õ∂À˚˛±ÊÚ¸±À¬ÛÀé¬ GSTR 1 ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛±¬ı˛
¸˜˚˛ ŒÎ¬È¬± ’±¬ÛÀ˘±Î¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ È≈¬˘øȬÀfl¬
¤fl¬±øÒfl¬¬ı±¬ı˛ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ¤fl¬˝◊
¬ÛLö±˚˛ ø¬ıÊÀÚ¸-È≈¬-ø¬ıÊÀÚ¸ ø¬ıøSê¬ı±È¬±¬ı˛ ¸Àe
ÊøάˇÓ¬ ˜±Á¬±ø¬ı˛ ˜±À¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛±› ø¬ı˛È¬±Ú«
√õ∂dÓ¬ fl¬À¬ı˛ Ó¬± ±ø‡˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº
˝◊KȬ±¬ı˛ÀÚȬ ¸—˚≈øMê ¬ı…øÓ¬À¬ı˛Àfl¬˝◊ GSTR 1
¤À'˘ ŒÈ¬˜Àõ≠Ȭ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ GSTR 1
ø¬ı˛È¬±Ú« ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ¸y√√¬ı ˝À¬ıº Œ˚¸¬ı ≈·«˜
¤˘±fl¬±˚˛ ˝◊KȬ±¬ı˛ÀÚȬ ¸—À˚±· ŒÓ¬˜Ú ˆ¬±À˘±
Ú˚˛ Œ¸‡±Úfl¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛±Ó¬±¬ı˛±› ¤˝◊ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛
¬Z±¬ı˛± ά◊¬Ûfl‘¬Ó¬ ˝À¬ıÚº
Œ˚ Œfl¬±Ú› ’Ô«ÚœøÓ¬ fl¬Ó¬‡±øÚ Î¬◊iú≈Mê ›
¬ı±øÌÊ… ¸˝±˚˛fl¬ Ó¬±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛‰¬˚˛ Œ˜À˘ ¬ı…¬ı¸±-
¬ı±øÌÊ… ¸•Û±ÀÚ ¶§±2Âμ… ¬ıʱ˚˛ ¬ı˛±‡±¬ı˛
˜±¬Ûfl¬±øͬÀÓ¬º ≈ˆ¬« ±À·…¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛ ¤˝◊ ˜±¬Ûfl¬±øͬÀÓ¬
ø¬ı‰¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛À˘ ø¬ıù´ ’Ô«ÚœøÓ¬ÀÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ø¬ÛøÂ√À˚˛
¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ¤¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ¸”‰¬Àfl¬¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬
ø¬ıù´¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ Ó¬¬ı˛ Ù ¬ ŒÔÀfl¬ √ õ ∂fl¬±ø˙Ó¬
√õ∂øÓ¬À¬ıÀÚ ’Ú…Ó¬˜ ¸”‰¬fl¬ ø˝¸±À¬ı fl¬¬ı˛ √õ∂±ÀÚ
¶§±2ÂÀμ…¬ı˛ øfl¬øȬ √õ∂±Ò±Ú… Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√º
’±À·˝◊ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛
ά◊ÀV˙…› Ó¬±˝◊  . fl¬¬ı˛ ˜±Ú…Ó¬±¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙
fl¬¬ı˛√ õ∂±Ú ¬ÛXøÓ¬Àfl¬ ¸˝Ê › ¸≈ø¬ıÒ±ÊÚfl¬
fl¬À¬ı˛ ŒÓ¬±˘±º fl¬¬ı˛ √õ∂±Ú ¸—Sê±ôL√ ’±À˘±‰¬…
¸”‰¬Àfl¬¬ı˛ ά◊ißøÓ¬ ‚ȬÀ˘ ¬ı…¬ı¸± ¬Ûø¬ı˛‰¬±˘Ú±˚˛
¶§±2ÂÀμ…¬ı˛ ˜±¬Ûfl¬±øͬÀÓ¬ ø¬ıù´ ˜±Úø‰¬ÀS
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ’¬ı¶ö±ÀÚ¬ı˛› ά◊À~‡À˚±·… ά◊ißøÓ¬
‚ȬÀ¬ıº 붧-¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±í-¬ı˛ Œ˜±Àά ¬Ûø¬ı˛‰¬±ø˘Ó¬
¤˝◊ ¸¬ı˛ ˘ √ õ ∂øSê˚˛ ± ¬ı…¬ı¸±˚˛ œ ›
ά◊À…±·¬ÛøÓ¬À¬ı˛ ’±Rø¬ıù´±¸ › 鬘Ӭ±˚˛ÀÚ¬ı˛
¬ÛÀÔ øÚÀ˚˛ ˚±À¬ıº ¸À¬ı«±¬Ûø¬ı˛ ˙øMê˙±˘œ
ŒÚȬ›˚˛±Àfl«¬¬ı˛ ¸±˝±˚…¬Û≈©Ü øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¸Ù¬˘
¬ı˛+¬Û±˚˛Ì ’Ô«ÚœøÓ¬Àfl¬ ά◊7¬¬¬œø¬ıÓ¬ fl¬À¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
ø¬ıfl¬±˙ ’±‡…±ÚÀfl¬ ¬Ûø¬ı˛¬Û”Ì«Ó¬± ¤ÀÚ ŒÀ¬ıº¬
35

øÊ ¤¸ øȬ  . Œfl¬f ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¸—‚±Ó¬ øfl¬ ¬ı±Î¬ˇ±À¬ı∑
Œfl¬
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬ ŒÓ¬± Sê˜˙
Œ¬ıÀάˇ˝◊ ‰¬À˘ÀÂ√º ¸5˜ Œ¬ıÓ¬Ú
fl¬ø˜˙ÀÚ¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ fl¬±˚«fl¬¬ı˛œ ˝À˘
Ó¬± ¬Û≈Ú¬ı˛±˚˛ ˆ¬±À˘± ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛˝◊
¬ı±Î¬ˇÀ¬ıº ¤¬ı˛˝◊ ˜ÀÒ… ’±¬ı±¬ı˛
ά◊M¬ı˛√õ∂ÀÀ˙¬ı˛ √Œ‡±ÀÚ± ¬ÛÀÔ
Œ˝“ÀȬ ‰¬±ø¯∏À¬ı˛ Ÿ¬Ì ˜≈fl≈¬¬ı qè
fl¬À¬ı˛ÀÂ√ øÓ¬ÚøȬ ¬ı˛±Ê…º Œfl¬f ›
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ Œé¬ÀS ¸˜¸…± ¤È¬±˝◊
Œ˚ ¤fl¬øȬ Ÿ¬Ì-Œ¬ı±˜± øȬfl¬ øȬfl¬
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ qè fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ’±˙DZ
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Ú± ’±¬ı±¬ı˛ ¤fl¬øȬ ø¢∂À¸
¬Ûø¬ı˛ÌÓ¬ ˝˚˛º Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…
ø˜ø˘À˚˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Œ˚ Œ˜±È¬
¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ Ÿ¬Ì, Ó¬±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì
øÊøάø¬Û-¬ı˛ 67 ˙Ó¬±—À˙ ø·À˚˛
Œ¬ÛÓÀÂ√ÀÂ√º ʱ¬Û±ÚÀfl¬ ¬ı± øÀ˘
Ÿ¬Ì-øÊøάø¬Û ’Ú≈¬Û±Ó¬øȬ, ¤˙œ˚˛
Œ˙&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
Œé¬ÀS˝◊ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙º
[Œ˘‡fl¬ fl¬˘fl¬±Ó¬±¬ı˛ ë… ŒÈ¬ø˘¢∂±Ù¬í ¬ÛøSfl¬±¬ı˛ ¬ıø¬ı˛á¬ ¸•Û±fl¬ [¬ı…¬ı¸±¬ı±øÌÊ… ¸•Ûøfl«¬Ó¬ ø¬ıˆ¬±·]º ˝◊√-Œ˜˘  . jrchowdhury@yahoo.com]
36
f › ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ˜ÀÒ… œ‚«
Ȭ±˘¬ı±˝±Ú±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ’¬ıÀ˙À¯∏
√õ∂¬ıøÓ«¬Ó¬ ˝˘ øÊ ¤¸ øȬº
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ¸Ù¬˘ ¬ı˛+¬Û±˚˛À̬ı˛
ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚ øÂ√˘ fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬ ’øÒfl¬±¬ı˛ Ó¬…±À·¬ı˛º
Ó¬±¬ı˛ ÊÚ… Ó¬±À¬ı˛ Œ˚ é¬øÓ¬, Œ¸˝◊ é¬øÓ¬
’±È¬fl¬±ÀÓ¬ ¬ı˛±Ê…&ø˘ ’±√õ∂±Ì Œ‰¬©Ü± fl¬À¬ı˛øÂ√˘º
Œ¸ √ õ ∂À‰¬©Ü ± ’¬ı˙… ¸Ù¬˘› ˝À˚˛ À Â√ º
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ¶§±Ô«¬ı˛é¬± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ Œfl¬f ¤fl¬øȬ
Œ¸¸ ¬ıø¸À˚˛ÀÂ√, Œ˚ Œ¸¸, ’Ú≈˜±Ú fl¬¬ı˛±
˝À2Â, 50,000 Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬± Ó≈¬˘À¬ı, Œ˚
Ȭ±fl¬± ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ é¬øÓ¬ ’±È¬fl¬±ÀÓ¬
Ó¬±À¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ Ó≈¬À˘ Œ›˚˛± ˝À¬ıº
¤˝◊ ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ø¬ÛÂ√ÀÚ
’±˙DZøȬ øÂ√˘ ¤˝◊ Œ˚, ’±¬ı±¬ı˛ Œfl¬±Ú› ˜μ±
¬ı± ŒÓ¬À˘¬ı˛ ±˜ ¬ı‘øXÊøÚÓ¬ fl¬±¬ı˛ÀÌ ’Ô«ÚœøÓ¬
√õ∂Ó¬…±ø˙Ó¬ 7.5-8 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛ Ú±› ¬ı±Î¬ˇÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛ ¬ı± ¬ı˛±Ê¶§ ¬ı‘øX¬ı˛ ˝±¬ı˛øȬ ˚ӬȬ± √õ∂øÓ¬|n∏øÓ¬
Œ›˚˛± ˝À˚˛øÂ√˘, ӬӬȬ± Ú±› ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
Ò±¬ı˛Ì± fl¬¬ı˛± ˝À2Â, øÊ ¤¸ øȬ fl¬¬ı˛ øˆ¬øM
¬ı±Î¬ˇ±À¬ıº øfl¬c ˜≈˙øfl¬˘ ˝À2 ’Ú…±Ú… fl¬À¬ı˛¬ı˛
˜ÀÓ¬± øÊ ¤¸ øȬ-› ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ ¸˜‘øX¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ øÚˆ«¬¬ı˛˙œ˘º øÊ ¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛
Ù¬À˘ fl¬¬ı˛-øÊøάø¬Û ’Ú≈¬Û±Ó¬øȬ ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ¬ı˛ 10
˙Ó¬±—˙ ŒÔÀfl¬ Œ¬ıÀάˇ 16 ˙Ó¬±—À˙ “±Î¬ˇ±À¬ıº
øfl¬c “±Î¬ˇ±À¬ı øfl¬ “±Î¬ˇ±À¬ı Ú±¬ , Œ¸È¬± ŒÓ¬±
øÚˆ«¬¬ı˛ fl¬¬ı˛À¬ı ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¤¬ı— ø˙äÀé¬S fl¬Ó¬È¬±
¤fl¬À˚±À· fl¬±Ê fl¬À¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±øȬÀfl¬
˜¸‘̈¬±À¬ı ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ ¤¬ı— ÚÓ≈¬Ú
¬ı…¬ı¶ö±øȬÀfl¬ ¸¬ı±˝◊ fl¬Ó¬È¬± øfl¬ Œ˜ÀÚ ‰¬À˘ Ó¬±¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛º ø¬ı˛Ê±ˆ«¬ ¬ı…±—fl¬ ’¬ı ˝◊ø`¬˚˛± ŒÓ¬±
ŒÙ¬±fl¬±¸
Ê˚˛ôL√ ¬ı˛±˚˛À‰¬ÃÒ≈¬ı˛œ
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ’±øÔ«fl¬ ’Ô«¬ı…¬ı¶ö± ¸—Sê±ôL√ ¤fl¬øȬ
ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬ ¸Ó¬fl«¬¬ı±Ó«¬± qøÚÀ˚˛˝◊ Œ¬ı˛À‡ÀÂ√, ëøÊ
¤¸ øȬ √õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ Ù¬À˘ ¬ı˛±ÊÀ¶§¬ı˛ √õ∂Àùü Œ˚
’øÚ(˚˛Ó¬± ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À˚˛ÀÂ√, Ó¬±ÀÓ¬ fl¬À¬ı˛
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ ’±±˚˛ ’øÚø(Ó¬ ˝À˚˛
ά◊ͬÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ºí
’Ô‰¬ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬ ŒÓ¬± Sê˜˙
Œ¬ıÀάˇ˝◊ ‰¬À˘ÀÂ√º ¸5˜ Œ¬ıÓ¬Ú fl¬ø˜˙ÀÚ¬ı˛
ø¬ı˛À¬Û±È«¬ fl¬±˚«fl¬¬ı˛œ ˝À˘ Ó¬± ¬Û≈Ú¬ı˛±˚˛ ˆ¬±À˘±
¬ı˛fl¬À˜¬ı˛˝◊ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ıº ¤¬ı˛˝◊ ˜ÀÒ… ’±¬ı±¬ı˛
ά◊M¬ı˛√õ∂ÀÀ˙¬ı˛ √Œ‡±ÀÚ± ¬ÛÀÔ Œ˝“ÀȬ ‰¬±ø¯∏À¬ı˛
Ÿ¬Ì ˜≈fl≈¬¬ı qè fl¬À¬ı˛ÀÂ√ øÓ¬ÚøȬ ¬ı˛±Ê…º Œfl¬f
› ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ Œé¬ÀS ¸˜¸…± ¤È¬±˝◊ Œ˚
¤fl¬øȬ Ÿ¬Ì-Œ¬ı±˜± øȬfl¬ øȬfl¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ qè
fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ’±˙DZ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Ú± ’±¬ı±¬ı˛ ¤fl¬øȬ
ø¢∂À¸ ¬Ûø¬ı˛ÌÓ¬ ˝˚˛º Œfl¬f › ¬ı˛±Ê… ø˜ø˘À˚˛
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Œ˚ Œ˜±È¬ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ Ÿ¬Ì, Ó¬±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì
øÊøάø¬Û-¬ı˛ 67 ˙Ó¬±—À˙ ø·À˚˛ Œ¬ÛÓÀÂ√ÀÂ√º
ʱ¬Û±ÚÀfl¬ ¬ı± øÀ˘ Ÿ¬Ì-øÊøάø¬Û ’Ú≈¬Û±Ó¬øȬ,
¤˙œ˚˛ Œ˙&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Œé¬ÀS˝◊
¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙º
¤˝◊ ’¬ı¶ö±˚˛, ’Ô«˜LaÀfl¬¬ı˛ ’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬À¬ı˛
ø˝¸±¬ı ’Ú≈˚±˚˛œ, ˚ø ¸¬ı ¬ı˛±Ê… ¤fl¬À˚±À·
fl‘¬ø¯∏-Ÿ¬Ì ˜≈fl≈¬¬ı fl¬¬ı˛ÀÓ¬ qè fl¬À¬ı˛, ¤¬ı— Œ¸˝◊
Ÿ¬Ì ˜≈fl≈¬À¬ı¬ı˛ Ò±!¬± ¸±˜˘±ÀÚ±¬ı˛ ÊÚ… øÚÀʬı˛±
Ÿ¬Ì øÚÀÓ¬ qè fl¬À¬ı˛ Ó¬±˝À˘ Œ¸ Ÿ¬À̬ı˛
¬Ûø¬ı˛˜±Ì ø·À˚˛ “±Î¬ˇ±ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ 3 ˘é¬ Œfl¬±øȬ
Ȭ±fl¬±˚˛º ¤˝◊ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ŒÓ¬± Œ˚ Œfl¬±Ú› ˜≈˝”ÀÓ«¬
¬ı˝Ú-’À˚±·… ˝À˚˛ ά◊ͬÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ¸¬ıÀ‰¬À˚˛
¬ıÀάˇ± fl¬Ô±, ˚‡Ú ’±˜¬ı˛± ÚÓ≈¬Ú ¤fl¬È¬± fl¬¬ı˛
fl¬±Í¬±À˜± øÚÀ˚˛ ¬Û¬ı˛œé¬±øÚ¬ı˛œé¬± fl¬¬ı˛øÂ√, ˚‡Ú
ʱøÚ Ú±, ¬ı˛±ÊÀ¶§¬ı˛ ’¬ı¶ö± fl¬œ “±Î¬ˇ±ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛,
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
Ó¬‡Ú ¤˝◊¬ı˛fl¬˜ ¬ÛÀé¬¬Û ’Ó¬…ôL√ Á≈¬“øfl¬¬ı˛ ˝À˚˛
˚±À2º
ø¬ı˛Ê±ˆ«¬ ¬ı…±—fl¬ ’¬ı ˝◊ø`¬˚˛±¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±È«¬
’Ú≈˚±˚˛œ, ’ôL√Ó¬ 17-øȬ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ Œé¬ÀS fl¬¬ı˛-
¬ı˛±Ê… øÊøάø¬Û ’Ú≈¬Û±Ó¬øȬ ø¬ı·Ó¬ ¬ıÂ√À¬ı˛
Œ¬ıÀάˇÀÂ√º ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ¬ı˘ÀÂ√, 븱•xøÓ¬fl¬
¬ıÂ√¬ı˛&ø˘ÀÓ¬ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ’±øÔ«fl¬ ’¬ı¶ö±
¸±˜ø¢∂fl¬ˆ¬±À¬ı ‡±¬ı˛±¬Û ˝À˚˛ÀÂ√º......25-øȬ
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ Œé¬ÀS √õ∂±5 Ó¬Ô… ˝◊øeÓ¬ øÀ2Â
2016-í17 ’±øÔ«fl¬ ¬ıÀ¯∏« ¬ı˛±Ê¶§ ¸—Sê±ôL√
Œ˚ ¸˜ô¶∏ √õ∂Ó¬…±ø˙Ó¬ ø˝À¸¬ı ¬ı˛±Ê…&ø˘ fl¬À¬ı˛ÀÂ√,
Ó¬± ¬ı±ô¶∏¬ı±ø˚˛Ó¬ Ú± ˝ÀÓ¬› ¬Û±À¬ı˛º øÊøάø¬Û-¬ı˛
¸±À¬ÛÀé¬ ¬ı˛±ÊÀfl¬±¯∏ ‚±È¬øÓ¬¬ı˛ ˝±¬ı˛øȬ 2004-
í05 ¸±À˘¬ı˛ ¬Û¬ı˛ 2015-í16 ¸±À˘˝◊ √õ∂Ô˜
3 ˙Ó¬±—À˙¬ı˛ øÚÒ«±ø¬ı˛Ó¬ ÿÒ√ı«¸œ˜± ˘„‚Ú
fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ¤˝◊ ’¬ı¶ö±˚˛ ¬ı˛±Ê…&ø˘ ά◊iß˚˛ÀÚ¬ı˛
‡¬ı˛‰¬ ¬ı±¬ı, fl¬˜œ«À¬ı˛ Œ¬ıÓ¬Ú ¬ı±¬ı, Ÿ¬Ì ˜≈fl¬≈ À¬ı¬ı˛
‰¬±ø˝± ¬Û”¬ı˛À̬ı˛ ÊÚ… ˚‡Ú˝◊ Œfl¬Àf¬ı˛ fl¬±ÀÂ√
˚±À¬ı ’±¬ı˛ Œfl¬f ±ø¬ı ¬Û”¬ı˛ÀÌ ’¸•úÓ¬ ˝À¬ı,
Ó¬‡Ú˝◊ ¬ı˛±Ê…&ø˘ Œfl¬Àf¬ı˛ ¸Àe ¸•ú≈‡¸˜À¬ı˛
ŒÚÀ˜ ¬ÛάˇÀ¬ıº ’¬ı˙… fl¬¬ı˛-’±øÒfl¬±ø¬ı˛fl¬¬ı˛±
¤fl¬Ô±› ¬ı˘ÀÂ√Ú Œ˚, ø¬ı˛À˚˛˘ ¤ÀàȬ,
Œ¬ÛÀ¬∏C±ø˘˚˛±˜, ˜±fl¬Ê±Ó¬œ˚˛ ^¬ı…±ø¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
Œ¬ı˙ øfl¬Â√≈ ¬ÛÌ…Àfl¬ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛
¤‡Ú› ’±Ú± ˝˚˛øÚ, Œ˚&ø˘ ŒÔÀfl¬ 45
˙Ó¬±—À˙¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬¬ı˛ ’±±˚˛ ˝˚˛º
¬ı˛±Ê…&ø˘ ¤‡Ú› ¬Û˚«ôL√ Œ¸&ø˘¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛
¬ı¸±ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛, ¤˜Úøfl¬ ¬ı±Î¬ˇ±ÀÓ¬› ¬Û±À¬ı˛º øÊ
¤¸ øȬ ø¬ı˘ ’¬ı˙… ¬ı˘ÀÂ√ øÊ ¤¸ øȬ
fl¬±Î¬◊øk˘ ˚Ô±¸˜À˚˛ ¤&ø˘Àfl¬› øÊ ¤¸
øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ’±ÚÀ¬ıº Ó¬À¬ı ¬ı˛±Ê…&ø˘›
¸y√√¬ıÓ¬ ˚Ô± ¸˜À˚˛ ’Ú≈ˆ¬¬ı fl¬¬ı˛À¬ı Œ˚ ’±øÔ«fl¬
¶§±ÒœÚÓ¬± ¬ı˛é¬±¬ı˛ ÊÚ… Ó¬±À¬ı˛› øfl¬Â√≈ ¬ı…¬ı¶ö±
ŒÚ›˚˛± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º ¤˝◊ Œ¬ı±ÀÒ¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙
√õ∂À˚˛±ÊÀÚ Ú±Ú±Ú ¬ı˛fl¬˜ ’±øÔ«fl¬ Ò±!¬±
¸±˜˘±ÀÚ±¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬È¬± ¸≈¬ı˛é¬± ¬ı…¬ı¶ö± ΔÓ¬ø¬ı˛
¬ı˛±‡ÀÓ¬ ¬ı˛±Ê…&ø˘› ¤˝◊ ¸¬ı fl¬¬ı˛ øÚÒ«±¬ı˛À̬ı˛
’øÒfl¬±¬ı˛ øÚÀÊÀ¬ı˛ ˝±ÀÓ¬˝◊ Œ¬ı˛À‡ øÀÓ¬ ‰¬±˝◊À¬ıº
¤˝◊ √õ∂¸Àe ¶ú¬ı˛Ì fl¬¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ Œ˚
Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ’±øÔ«fl¬ 鬘Ӭ±¬ı˛
ˆ¬±·±ˆ¬±ø·¬ı˛ √ õ ∂¸eøȬ ˚‡Ú ¸—ø¬ıÒ±Ú
√õ∂ÀÌÓ¬±À¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¤À¸øÂ√˘, Ó¬‡Ú ¬ıU ¸±—¸˝◊,
˚±¬ı˛ ˜ÀÒ… fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ ¸±—¸¬ı˛±› øÂ√À˘Ú,
¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ Œ¬ıø˙ 鬘Ӭ± Ó≈¬À˘ Œ¬ı±¬ı˛
¸¬ÛÀé¬ ˜Ó¬ √õ∂fl¬±˙ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Úº øfl¬c
¬Û±˙±¬Û±ø˙ ¤˝◊ ˆ¬˚˛È¬±› øÂ√˘ Œ˚ ˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¬ı…¬ı¶ö±øȬ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ’Ó¬…øÒfl¬ &èQ øÀÓ¬ ø·À˚˛
Ó¬± Ú± ’±¬ı±¬ı˛ ë¤fl¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬í-¤¬ı˛ Ò±¬ı˛Ì±øȬ¬ı˛
ø¬ı¬ÛÀé¬ ‰¬À˘ ˚±˚˛º Œ˙¯∏¬Û˚«ôL√ ¤˝◊ ’±˙DZøȬ˝◊
¬ıÀάˇ± ˝À˚˛ ›Àͬ ¤¬ı— Œ˚ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±øȬ
·Àάˇ ŒÓ¬±˘± ˝˚˛, Ó¬±ÀÓ¬ Œfl¬Àf¬ı˛ ˆ”¬ø˜fl¬±˝◊
√õ∂Ò±Ú ˝À˚˛ ›Àͬº
¸—ø¬ıÒ±Ú ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛± ¬ı˘ÀÂ√Ú, øÊ ¤¸ øȬ
√õ∂¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ Ù¬À˘ Œfl¬Àf¬ı˛ ¤˝◊ ’±øÒ¬ÛÀÓ¬…¬ı˛
ø¬ı¯∏˚˛øȬ ’±¬ı˛› √õ∂fl¬È¬ ˝À˚˛ ά◊ͬÀ¬ıº ¬ı˘±
˝À2Â, ¬ı˛±Ê…&ø˘ ˚ø ¸±˜ø¢∂fl¬ˆ¬±À¬ı ¬ı˛±Ê¶§
¸—¢∂˝ ¬ı‘øX¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙… ’ôL√Ó¬ øfl¬Â√≈ ^À¬ı…¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ fl¬¬ı˛ Ò±À˚«¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ ŒÂ√Àάˇ Œ˚˛,
Ó¬±˝À˘› Ó¬±À¬ı˛ øÚʶ§ Œfl¬±Ú› √õ∂À˚˛±ÊÀÚ
¬ı˛±Ê¶§ ¬ı‘øX¬ı˛ ¶§±ÒœÚÓ¬± › ¸≈À˚±· Ó¬±À¬ı˛
˝±Ó¬Â√±Î¬ˇ± ˝À˚˛ ˚±À¬ıº ά◊±˝¬ı˛Ì¶§¬ı˛+¬Û,
Ó¬±ø˜˘Ú±Î¬ˇ≈, Œ˚ ¬ı˛±Ê…øȬ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß
Ò±¬ı˛± øÚÀ˚˛ ’±¬ÛøM Ó≈¬À˘øÂ√˘, Œ¸ ¬ı˛±Ê…
¬ıÀ˘øÂ√˘ Ó¬±¬ı˛± fl¬¬ı˛ ¸—¢∂À˝¬ı˛ Ȭ±fl¬± ŒÔÀfl¬˝◊
¬ıU ¸±˜±øÊfl¬ ¸—¶®±¬ı˛˜”˘fl¬ √õ∂fl¬ä ‰¬±˘±˚˛º
¤fl¬Ô± ¸øÓ¬… øé¬À̬ı˛ ¬ı˛±Ê…&ø˘ ¸±˜±øÊfl¬
ά◊iß˚˛ÀÚ¬ı˛ ¸”‰¬fl¬&ø˘ÀÓ¬ ά◊À~‡À˚±·… ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛
ά◊ißøÓ¬ fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ø˙鬱 › ¶§±À¶ö…¬ı˛ ¸”‰¬fl¬&ø˘¬ı˛
Œé¬ÀS ¤À¬ı˛ ’¢∂·øÓ¬ qÒ≈ √õ∂øÓ¬¬Zμ3œÀ¬ı˛
ø¬ÛÂ√ÀÚ ŒÙ¬À˘ Œ˚˛øÚ, Œfl¬±Ú› Œfl¬±Ú› Œé¬ÀS
Ó¬± › ˝◊ ø¸ øά Œ˙&ø˘¬ı˛ ¸Àe Ó≈¬˘Ú±˚˛º
’Ô«ÚœøÓ¬ø¬ı Ê“ Œ^Àʬı˛ fl¬Ô±˚˛, ëŒfl¬¬ı˛±˘±
¤¬ı— Ó¬±ø˜˘Ú±Î¬ˇ ≈ øÚ˚˛ ø ˜Ó¬ˆ¬±À¬ı
ά◊iß˚˛Ú¸”‰¬fl¬&ø˘¬ı˛ Œé¬ÀS ˙œ¯∏«¶ö±Ú ’øÒfl¬±¬ı˛
fl¬À¬ı˛ Ô±fl¬ÀÂ√º qÒ≈ Ó¬±˝◊ Ú˚˛, ¤˝◊ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛
’Ú… ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ Œ‰¬À˚˛ Ó¬±À¬ı˛ ά◊ißøÓ¬¬ı˛ ˝±¬ı˛›
Œ¬ıø˙º
’±˝◊ÀÚ¬ı˛ ˆ¬±¯∏±˚˛ ¬ı˘ÀÓ¬ Œ·À˘, øÊ ¤¸
øȬ ¸—À˙±ÒÚœ ’±˝◊ÚøȬ ’…±¬ıøÒ fl¬¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜±¬ı˛
¬ı±˝◊À¬ı˛ Ô±fl¬± ¸y√√±¬ı… Œé¬S&ø˘ÀÓ¬ fl¬¬ı˛
¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛øȬ fl¬±˚«Ó¬ ¤fl¬øȬ ’øÚ¬ı«±ø‰¬Ó¬
Œ·±á¬œ¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ Ó≈¬À˘ øÀ˚˛ÀÂ√º ¬ıdÓ¬ fl¬¬ı˛
’±À¬ı˛±¬Û-¤¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛øȬ øÊ ¤¸ øȬ fl¬±Î¬◊øk˘
¤‡Ú Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…, ά◊ˆ¬˚˛ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˝±Ó¬
ŒÔÀfl¬˝◊ øÚÀ˚˛ øÚÀ˚˛ÀÂ√º øÊ ¤¸ øȬ fl¬±Î¬◊økÀ˘
fl¬±¬ı˛ Œˆ¬±ÀȬ¬ı˛ fl¬Ó¬ ›ÊÚ, ¤¸¬ı ø¬ıÓ¬Àfl«¬ Ú±
Ï≈¬Àfl¬› ¬ı˘± ˚±˚˛ Œ˚, ¤‡Ú ŒÔÀfl¬ fl¬¬ı˛
øÚÒ« ± ¬ı˛ À ̬ı˛ ø¬ı¯∏ À ˚˛ fl¬±Î¬◊ ø k˘˝◊ ˝À¬ı
’±˝◊Ú·Ó¬ˆ¬±À¬ı ¸À¬ı«±2‰¬ 鬘Ӭ±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛œ,
Œfl¬f › ¬ı˛±Ê…, Œfl¬±Ú› ’±˝◊Ú¸ˆ¬±¬ı˛ øÚ¬ı«±ø‰¬Ó¬
√õ∂øÓ¬øÚøÒ¬ı˛± Ú˚˛º ¤¬ı˛ ¸±¬ı˛ fl¬Ô± “±Î¬ˇ±À2 ¤˝◊
Œ˚, fl¬±Î¬◊øk˘ ˝À¬ı ¤fl¬øȬ ø˙øé¬Ó¬ ¸À¬ı«±2‰¬
¸—¶ö±, ˚±¬ı˛ øfl¬Ú± Œˆ¬±È¬±¬ı˛-Ú±·ø¬ı˛fl¬À¬ı˛ √õ∂øÓ¬
Œfl¬±Ú› ±˚˛¬ıXÓ¬± Ô±fl¬À¬ı Ú±º
ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ ¬ı˛±Ê…&ø˘ ‰¬±˝◊À¬ı˝◊ fl¬¬ı˛
øÚÒ«±¬ı˛À̬ı˛ øfl¬Â√≈Ȭ± 鬘Ӭ± øÚÀÊÀ¬ı˛ ˝±ÀÓ¬
¬ı˛±‡ÀÓ¬¬ , fl¬±¬ı˛Ì ŒÓ¬˜Ú øfl¬Â√≈ 鬘Ӭ± ¤˜Úøfl¬
Ó¬±À¬ı˛ ’Òô¶∏Ú ¶§±˚˛M˙±ø¸Ó¬ ¸—¶ö±&ø˘¬ı˛,
Œ˚˜Ú ø˜Î¬◊øÚø¸¬Û…±ø˘øȬ&ø˘¬ı˛ ˝±ÀÓ¬› ’±ÀÂ√º
ø˜Î¬◊øÚø¸¬Û…±ø˘øȬ&ø˘ Œ˚ ¬ÛÌ… √õ∂À¬ı˙ fl¬¬ı˛ ¬ı±
¤øKÈò¬ Ȭ…±' ¬ı¸±˚˛, ø¬ıÀÚ±Ú fl¬¬ı˛ Ò±˚« fl¬À¬ı˛,
Ò±˚« fl¬À¬ı˛ ˜≈^±Ç q{® ¬ı± à…±•Û øάά◊øȬ,
˝◊À˘fl¬ø¬∏Cø¸øȬ Œ¸¸, ¤&À˘± ¤‡Ú› øÊ ¤¸
øȬ-¬ı˛ ’±›Ó¬±¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ ’±ÀÂ√º
√õ∂¸eSêÀ˜ ˜ÀÚ ¬ı˛±‡± ¬ı˛fl¬±¬ı˛, ’øÒfl¬±—˙
ŒÀ˙ fl¬¬ı˛ øÚÒ«±¬ı˛À̬ı˛ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ Œ˙¯∏ fl¬Ô±
¬ı˘±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛œ Œ˚ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬, Ó¬±¬ı˛ ˝±ÀÓ¬
Ô±Àfl¬ ¬ÛÀ¬ı˛±é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛, √õ∂À˙&ø˘¬ı˛ ˝±ÀÓ¬
√õ∂Ó¬…é¬ fl¬À¬ı˛¬ı˛º fl¬±Ú±Î¬±˚˛, Œ˚‡±ÀÚ øÊ ¤¸
øȬ ‰¬±˘≈ ˝À˚˛øÂ√˘ ·Ó¬ ˙Ó¬±sœÀÓ¬˝◊, Œ¸‡±ÀÚ
¤˝◊ ¬ı…¬ı¶ö±˝◊ fl¬¬ı˛± ’±ÀÂ√º Ù¬À˘ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛
¬ı˛±ÊÀ¶§¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Œfl¬±Ú› √õ∂ˆ¬±¬ı ¬ÛÀάˇøÚ øÊ
¤¸ øȬ ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˘≈¬ı˛ èÚº øfl¬c ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬
Œfl¬f √õ∂Ó¬…é¬ fl¬¬ı˛ ’±À¬ı˛±¬Û › ’±±À˚˛¬ı˛
¤fl¬˜±S ’øÒfl¬±¬ı˛œ, ˚±¬ı˛ ¤fl¬È¬± ’—˙ Œ¸
¬ı˛±Ê…&ø˘Àfl¬ Œ˚˛º ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±˚˛ øÊ ¤¸
øȬ ŒÔÀfl¬ ¸—¢∂À˝¬ı˛ √õ∂±˚˛ ’Ò«±—À˙¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛›
Œfl¬Àf¬ı˛ ˝±ÀÓ¬˝◊ ‰¬À˘ Œ·˘º
¤˝◊ ’¬ı¶ö±˚˛ ¤‡Ú Œ‡±¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±˚˛
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ˙±¸Ú¬ı…¬ı¶ö± ÚÓ≈¬Ú fl¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛
¤˝◊ ‰¬…±À˘?øȬ¬ı˛ fl¬œˆ¬±À¬ı Œ˜±fl¬±ø¬ı˘± fl¬À¬ı˛º
˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ Œ¸ ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±øȬÀfl¬ ˆ¬±À˘±ˆ¬±À¬ı˝◊
Œ˜ÀÚ øÚ˘¬ , ’Ô¬ı± ¤› ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ Ó¬±ÀÓ¬
øfl¬Â√≈ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú ±ø¬ı fl¬¬ı˛˘º ˚ø Œfl¬±Ú›
¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú ¬ı˛±Ê…&ø˘ ±ø¬ı fl¬À¬ı˛, Ó¬±˝À˘ Ó¬±¬ı˛±
’À¶Üòø˘˚˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± Œfl¬±Ú› ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˝◊ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛, Œ˚‡±ÀÚ Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛˝◊ 75 ˙Ó¬±—˙
fl¬¬ı˛ ’±±˚˛ fl¬À¬ı˛ ¤¬ı— Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ Œ¬ı˙ ¬Ûø¬ı˛©®±¬ı˛-
¬Ûø¬ı˛2Âiß ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ Ó¬± ˆ¬±·¬ı“±ÀȬ±˚˛±¬ı˛± fl¬À¬ı˛
Œ˚˛º Œ˙¯∏¬Û˚«ôL√ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛
fl¬±Í¬±À˜±øȬ fl¬œ “±Î¬ˇ±À¬ı ¬ı± Œfl¬f › ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛
˜ÀÒ… 鬘Ӭ± ˆ¬±·±ˆ¬±ø·¬ı˛ √õ∂ùüøȬ¬ı˛ fl¬œ ˜œ˜±—¸±
˝À¬ı, Ó¬± ˆ¬±¬ı˛Ó¬¬ı˛±©Üò ¸˜À˚˛¬ı˛ ¸Àe ¸Àe
’±Àô¶∏ ’±Àô¶∏ øͬfl¬ fl¬¬ı˛À¬ıº Ó¬À¬ı øÊ ¤¸ øȬ-
¬ı˛ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ Œ˙¯∏ fl¬Ô± øfl¬Â√≈ Œ˙±Ú± Ú± Œ·À˘›
¬ı˛±Ê…&ø˘ Ó¬±À¬ı˛ ¸•Û ¬ı‘øX¬ı˛ Ó¬±ø· ŒÔÀfl¬
’”¬ı˛ ˆ¬ø¬ı¯∏…ÀÓ¬˝◊ ÚÓ≈¬Ú ’±˝◊ÀÚ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú
±ø¬ı fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
37
 눬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ±í ’±Àμ±˘Ú
ø¬ı˚˛±ø~À˙¬ı˛ fl¬Ôfl¬Ó¬±
눬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ±í Œ¶°±·±ÚøȬ¬ı˛
√õ∂¬ıMê± øÂ√À˘Ú ˝◊ά◊¸≈Ù¬
Œ˜À˝¬ı˛ ’±ø˘º ˝◊—À¬ı˛ÊÀ¬ı˛
˜Ú ÚœøÓ¬ ¸ÀM3›
’±Àμ±˘Ú ŒÀ˙¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß
√õ∂±ÀôL√ Â√øάˇÀ˚˛ ¬ÛÀάˇøÂ√˘º 75
¬ıÂ√¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛› ¤˝◊
’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ ˜”˘ ¸≈¬ı˛øȬ
√õ∂±¸øefl¬Ó¬± ˝±¬ı˛±˚˛øÚº Ó¬¬ı≈
¤fl¬È≈¬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú ˝À˚˛ÀÂ√º
Œ˙Àfl¬ ά◊ißøÓ¬¬ı˛ ø˙‡À¬ı˛
Œ¬ÛÓÀÂ√ Œ¬ı±¬ı˛ ÊÚ… ¸¬ı±˝◊Àfl¬
ŒÀ˙¬ı˛ ÊÚ… Œ¬ı“À‰¬ ŒÔÀfl¬
øÚ¬ı˛ôL√¬ı˛ fl¬±Ê fl¬À¬ı˛ Œ˚ÀÓ¬
˝À¬ıº ÚÓ≈¬Ú Œ¶°±·±Ú ˝À¬ı,
’±¬ıÊ«Ú±, ±ø¬ı˛^…, ≈Úœ«øÓ¬,
¸La±¸¬ı±, ʱøÓ¬¬ı±,
¸±•x±ø˚˛fl¬Ó¬± ˆ¬±¬ı˛Ó¬
Â√±Àάˇ±º
[Œ˘‡fl¬ ’±fl¬±˙¬ı±Ìœ¬ı˛ NSD-¬ı˛ √õ∂±MêÚ ˜˝±øÚÀ«˙fl¬ ¤¬ı— ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ √õ∂±MêÚ Œ√õ∂¸ Œ¬ı˛øʶÜò±¬ı˛º ˝◊√-Œ˜˘  . bandyopk@yahoo.co.in]
38
—˙ ˙Ó¬±sœ¬ı˛ ‰¬±À¬ı˛¬ı˛ ˙fl¬
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸ ¤fl¬ ’ø¶ö¬ı˛
ø¬ı ¸˜˚˛ º ’±Ô« - ¸±˜±øÊfl¬,
¸±—¶‘®øÓ¬fl¬ › ˆ”¬-¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬
øfl¬ ŒÔÀfl¬ ¤fl¬ ά◊M±˘, Ȭ±˘˜±È¬±˘ ’¬ı¶ö±º
fi¬ÛøÚÀ¬ıø˙fl¬ ˙øMê¬ı˛ ’ÒœÀÚ Ô±fl¬±¬ı˛ Ù¬À˘
ŒÀ˙¬ı˛ ˜±Ú≈¯∏ › ¸˜±Ê ʱӬœ˚˛ ’¬ıé¬À˚˛¬ı˛
fl¬¬ıÀ˘ ¬ÛÀάˇº ø¸. ¤Ù¬. ¤…±`ò≈¬Ê (C.F.
Andrews) Ó“¬±¬ı˛ ø¬ı‡…±Ó¬ ¬ı˝◊ ‘‘Indian
Independence’-¤ ¸…±¬ı˛ ÊÚ ø¸ø˘ (Sir
John Seeley)-¬ı˛ fl¬Ô±¬ı˛ ά◊À~‡ fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú,
“Subjection for a long time to a
foreign yoke is one of the most
potent causes of national
deterioration”º ’Ô«±», ø¬ıÀø˙ ˙±¸ÀÚ
œ‚« ¸˜˚˛ Ô±fl¬± ¤fl¬øȬ ʱøÓ¬¬ı˛ ¬ÛÀé¬ ¸±˜ø¢∂fl¬
’¬ıé¬À˚˛¬ı˛ ’Ú…Ó¬˜ fl¬±¬ı˛Ìº ¤fl¬À˙± ¯∏±È¬
¬ıÂ√¬ı˛, ø¬ıËøȬ˙ ˙±¸ÀÚ Ô±fl¬±¬ı˛ ¬Û¬ı˛, Andrews
√õ∂ùü Ó≈¬˘À˘ÚñŒ˜±é¬˜ √õ∂ùü, ‘‘How much
longer is India to go on in this state
of dependence? Is not every year
that passes only adding to national
deterioration?’’ ’Ô«±», ˚Ó¬ øÚ ˚±À2Â,
Ó¬Ó¬˝◊ øfl¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ’¬ıé¬À˚˛¬ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ˚±À2Â
Ú±∑ ¬ÛÀ¬ı˛ 1942-¤¬ı˛ ’±·à ø¬ıõ≠À¬ı¬ı˛ ¸˜˚˛
¤˝◊ √õ∂ùü ’±¬ı˛› ·ˆ¬œ¬ı˛ ˜±S± ¬Û±˚˛º ø¬ZÓ¬œ˚˛
ø¬ıù´˚≈ÀX¬ı˛ ˆ¬˚˛Ç¬ı˛ ’±¬ı˝, ¬Û¬ı˛±ÒœÚ ŒÀ˙
¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ÊÚ… ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ ¸—¢∂±˜, ¸œ˜±˝œÚ
±ø¬ı˛^… √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ fl¬±¬ı˛ÀÌ ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬
ÊøȬ˘ ˝À˚˛ ¬ÛÀάˇº ¸øͬfl¬ ø˙± øÚÀ«À˙¬ı˛
’À¬Û鬱˚˛ Œ·±È¬± Œ˙º Œ¸øÀÚ¬ı˛ ’‡G
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ Ú±Ú± ˜Ó¬º ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ʱӬœ˚˛ fl¬—À¢∂¸,
˜≈¸ø˘˜ ø˘·, ø˝μ≈ ˜˝±¸ˆ¬±, fl‘¬¯∏fl¬ √õ∂ʱ
√’Ú…±Ú… øÚ¬ıg
ά. √õ∂œ5 ¬ıÀμ…±¬Û±Ò…±˚˛
¬Û±øÈ«¬, ¬ı±˜-fl¬ø˜Î¬◊øÚà ¬ı˛±ÊÚœøÓ¬¬ı˛ ’ˆ≈¬…˚˛,
Œ˙œ˚˛ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ’Úœ˝±, ¸≈ˆ¬±¯∏‰¬f ¬ı¸≈¬ı˛
ŒÀ˙¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ ˝◊ø`¬˚˛±Ú Ú…±˙Ú±˘ ’±ø˜«-Œfl¬
ŒÚÓ‘¬Q ±Ú › ¸˙¶a ¸—¢∂±À˜¬ı˛ ά◊À…±·ñ
¤˝◊ ¬ı˛fl¬˜ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ÀÓ¬ ·±gœÊœ¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ±
’±Àμ±˘Úº ëfl¬À¬ı˛Àe ˝◊˚˛± ˜À¬ı˛Àeí-¬ı˛ ¸—fl¬ä
¤fl¬ ‘Ϭˇ ¬ÛÀÔ¬ı˛ øÀfl¬ Œ˙Àfl¬ øÚÀ˚˛ ˚±˚˛º
Œ¸È¬±˝◊ ˜≈‡…Ò±¬ı˛±¬ı˛ ¬ÛÔ ¬ıÀ˘ ˝◊øÓ¬˝±À¸ fl¬±À˘¬ı˛
√õ∂¬ı±À˝ ¤fl¬øȬ &èQ¬Û”Ì« ’Ò…±˚˛ ¬ıÀ˘ ø‰¬ø˝êÓ¬
˝À˚˛ Œ·ÀÂ√º ¤ fl¬Ô± ˜ÀÚ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À¬ı,
1942-¤¬ı˛ ʱӬœ˚˛ fl¬—À¢∂¸ 1885-¬ı˛
¸—·Í¬Ú ŒÔÀfl¬ øˆ¬iß ¬ÛÀÔ ‰¬À˘ÀÂ√º √õ∂Ô˜
¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ W.C. Bonnerjee-¬ı˛ ˆ¬±¯∏ÀÌ
Œ‡± ˚±˚˛ Ú¬ı˛˜ ¸≈¬ı˛º Indian National
Congress -¤¬ı˛ ˝◊ ø Ó¬˝±À¸ ø˘ø¬Û¬ıX
¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬¬ı˛ ˆ¬±¯∏À̬ı˛ ¸—øé¬5¸±¬ı˛ ŒÔÀfl¬
¬Û±›˚˛± Ó¬Ô… ’Ú≈˚±˚˛œ, “All that they
desired was that the basis of the
government should be widened and
that the people should have their
proper and legitimate share in itӼ
’Ô«±», ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ øˆ¬øMÀfl¬ ø¬ıô¶∏‘Ó¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
˝À¬ı ¤¬ı— ÊÚ·ÌÀfl¬ Ó¬±¬ı˛ ’—˙œ±¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
˝À¬ı, ¤˝◊ ¬ı˛fl¬˜ ’±À¬ıÚ-øÚÀ¬ıÀÚ¬ı˛ ¸≈¬ı˛º
1942-¤¬ı˛ Œ√õ∂øé¬Ó¬ ’±˘±± ˝À˚˛ Œ·ÀÂ√º
ʱøÓ¬¬ı˛ ’±˙±-’±fl¬±„鬱 › ø‰¬ôL√±Ò±¬ı˛±˚˛ ø¬ı¬ı˛±È¬
¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú ¤À¸ÀÂ√º
¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛ 2017 ¸±À˘ ¬Û“‰¬±M¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬Û±¬ı˛
˝˘º ¬ı˝˜±Ú ʱӬœ˚˛ Êœ¬ıÀÚ¬ı˛ ’øÚ¬ı±˚« √õ∂¬ı±À˝
˜”˘…À¬ı±Ò › ά◊O±Ú fl¬˜«¸”ø‰¬¬ı˛ ’¢∂±øÒfl¬±À¬ı˛›
¤˝◊ ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ √õ∂±¸øefl¬Ó¬± ¬ı˛À˚˛ Œ·ÀÂ√º
·Ó¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ŒÔÀfl¬˝◊ Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ø¸X±ôL√
ŒÚ˚˛ Œ˚, Ú±Ú± ’Ú≈ᬱÀÚ¬ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ Œ˙¬ı…±¬Ûœ
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¤˝◊ ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß øfl¬ › Ó¬±»¬Û˚«
¸•§Àg ¸À‰¬Ó¬ÚÓ¬± ¬ı±Î¬ˇ±ÀÚ±¬ı˛ √õ∂˚˛±¸ ‰¬±˘±ÀÚ±
˝À¬ıº ά◊ÀV˙… Œ˙À√õ∂˜ ʱø·À˚˛ ŒÓ¬±˘±
(‘rekindle the spirit of patriotism’)
¤¬ı— ¶§±ÒœÚÓ¬± ¸—¢∂±˜œÀ¬ı˛ Ó¬…±·, øÓ¬øӬ鬱
› fl¬±˚«±¬ıø˘ ¸•§Àg ˚≈¬ı¸•x±˚˛Àfl¬, ˚±¬ı˛±
’±ÊÀfl¬¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ÊÚ¸—‡…±¬ı˛ √õ∂±˚˛ ¬Û“˚˛¯∏øA
˙Ó¬±—˙, Ó¬±À¬ı˛ ¶ú¬ı˛Ì fl¬¬ı˛±ÀÚ± › ά◊¬Z≈X
fl¬¬ı˛±º ¤ÊÚ… ˜Laœ › ÊÚÀÚÓ¬±¬ı˛± ø¬ıøˆ¬iß
’=˘ ‚≈À¬ı˛ ¤ fl¬±ÀÊ øÚ˚≈Mê Ô±fl¬À¬ıÚº
ø¬ı˚˛±ø~À˙¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß fl¬˜«¸”ø‰¬¬ı˛ ’±À˘±‰¬Ú±,
√õ∂˙«Úœ √õ∂ˆ¬‘ øÓ¬¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ¸À‰¬Ó¬ÚÓ¬± ’øˆ¬˚±Ú
‰¬±˘±ÀÚ± ˝À¬ıº ¤˝◊ ’±Àμ±˘Ú ˜”˘Ó¬, ˆ¬±¬ı˛Ó¬
¶§±ÒœÚ ˝¬ı±¬ı˛ ’±À· Œ˙¯∏ ¬ıÀάˇ± ’¸˝À˚±·
’±Àμ±˘Úº ÒÚ«±, ø˜øÂ√˘, ø¬ıÀø˙ ^¬ı… ¬ıÊ«Ú
√õ∂ˆ‘¬øÓ¬ ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ ’ø¬ıÀ2Â… ’e øÂ√˘º
˜ÀÚ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À¬ı Œ˚, ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ά◊¬Û˜˝±ÀÀ˙
ø¬ıËøȬ˙ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ Ó¬œ¬ıË ÊÚ˜Ó¬ ·Àάˇ ά◊ÀͬøÂ√˘º
ø¬ıÀù´¬ı˛ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ¬ı˛Mêé¬˚˛œ ¸—‚¯∏«, ø¬ZÓ¬œ˚˛
ø¬ıù´˚≈ÀX ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ’—˙¢∂˝Ì ¬ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ’¬ı¶ö±˚˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛¬ı˛± ’Ó¬…ôL√
’¸≈ø¬ıÒ±¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ÛÀάˇøÂ√˘º ¤Â√±Î¬ˇ± 1942-
¤¬ı˛ ˜±‰«¬ ˜±À¸ Œ˚ Cripps Mission ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬
’±À¸, Ó¬±¬ı˛± Œ˚ ’±ù´±¸ øÀ˚˛øÂ√˘ Œ˚ ˚≈X
Œ˙¯∏ ˝À˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬Àfl¬ ŒÎ¬±ø˜øÚ˚˛ÀÚ¬ı˛ ˜˚«±±
Œ›˚˛± ˝À¬ı, Ó¬±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛¬ı˛± ˆ¬¬ı˛¸±
¬ı˛±‡ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛øÚº ¤˝◊ √õ∂ô¶∏±¬ıÀfl¬ ·±gœÊœ
¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ ‡±ø¬ı˛Ê fl¬À¬ı˛ ¬ıÀ˘øÂ√À˘Ú, ›øȬ ¤fl¬øȬ
Œˆ¬Àe ¬Ûάˇ± ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ Œ‰¬fl¬ ˚±ÀÓ¬ ˆ¬ø¬ı¯∏…ÀÓ¬¬ı˛
Ó¬±ø¬ı˛‡ ¬ı¸±ÀÚ± (Post-dated cheque on
a crashing bank)º
눬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ±í Œ¶°±·±ÚøȬ¬ı˛ √õ∂¬ıMê± øÂ√À˘Ú
˝◊ά◊¸≈Ù¬ Œ˜À˝¬ı˛ ’±ø˘º ˝◊—À¬ı˛ÊÀ¬ı˛ ˜Ú
ÚœøÓ¬ ¸ÀM3› ’±Àμ±˘Ú ŒÀ˙¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß √õ∂±ÀôL√
Â√øάˇÀ˚˛ ¬ÛÀάˇøÂ√˘º 75 ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛› ¤˝◊
’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ ˜”˘ ¸≈¬ı˛øȬ √õ∂±¸øefl¬Ó¬± ˝±¬ı˛±˚˛øÚº
Ó¬¬ı≈ ¤fl¬È≈¬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú ˝À˚˛ÀÂ√º Œ˙Àfl¬ ά◊ißøÓ¬¬ı˛
ø˙‡À¬ı˛ Œ¬ÛÓÀÂ√ Œ¬ı±¬ı˛ ÊÚ… ¸¬ı±˝◊Àfl¬ ŒÀ˙¬ı˛
ÊÚ… Œ¬ı“À‰¬ ŒÔÀfl¬ øÚ¬ı˛ôL√¬ı˛ fl¬±Ê fl¬À¬ı˛ Œ˚ÀÓ¬
˝À¬ıº ÚÓ≈¬Ú Œ¶°±·±Ú ˝À¬ı, ’±¬ıÊ«Ú±, ±ø¬ı˛^…,
≈Úœ«øÓ¬, ¸La±¸¬ı±, ʱøÓ¬¬ı±, ¸±•x±ø˚˛fl¬Ó¬±
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ±º ¤˜Ú fl¬Ô±˝◊ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ÚÀ¬ı˛f
Œ˜±œ Ó“¬±¬ı˛ ¸±•xøÓ¬fl¬ Œ¬ıÓ¬±¬ı˛ ˆ¬±¯∏ÀÌ ¬ı˘À˘Úº
¤¬ı±¬ı˛ ø¬ı˚˛±ø~À˙¬ı˛ ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ ˜”˘ fl¬Ô±˚˛
’±¸± ˚±fl¬º ˜˝±R± ·±gœ ˜≈•§±˝◊-¤ ’±·à
Sê±øôL√ ˜˚˛±ÀÚ 8 ’±·à Œ˚ ˆ¬±¯∏Ì
øÀ˚˛øÂ√À˘Ú Ó¬±ÀÓ¬ Ó“¬±¬ı˛ ‘ø©Üˆ¬øe ¸≈¶Û©Ü ˝˚˛º
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
Œ¸‡±Ú ŒÔÀfl¬ ‰¬±¬ı˛øȬ ø¬ı¯∏˚˛ ά◊À~‡ fl¬¬ı˛øÂ√º
√õ∂Ô˜Ó¬, ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ± ’±Àμ±˘Ú ¸•Û”̈« ¬±À¬ı
’ø˝—¸±¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬˝◊ ‰¬˘À¬ıº Ó“¬±¬ı˛ ˆ¬±¯∏ÀÌ
·±gœÊœ ‘Ϭˇˆ¬±À¬ı˝◊ ¬ı˘À˘Ú Œ˚, ˚±À¬ı˛
’ø˝—¸±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ø¬ıù´±¸ ŒÚ˝◊, Ó¬±À¬ı˛ fl¬—À¢∂¸
fl¬±˚«fl¬¬ı˛œ fl¬ø˜øȬ¬ı˛ √õ∂ô¶∏±À¬ı¬ı˛ ¬ÛÀé¬ Œˆ¬±È¬
Œ›˚˛±¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ŒÚ˝◊º ø¬ZÓ¬œ˚˛ Δ¬ıø˙©Ü…
˝˘ Œ˚, ¤˝◊ ’±Àμ±˘Ú é¬˜Ó¬± ˘±Àˆ¬¬ı˛ ÊÚ…
Ú˚˛º ¤øȬ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ÊÚ… ¸—¢∂±˜º
‘‘Ours is not a drive for power but
purely a non-violent fight for Indian
Independence. .........A non-violent
soldier for freedom will covet nothing
for himself, he fights only for the
freedom of his country”º ’Ô«±», ¤˝◊
’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ Δ¸øÚfl¬¬ı˛± fl¬‡Ú˝◊ øÚÀʬı˛
¶§±Ô«ø¸øX¬ı˛ ÊÚ… Ú˚˛, ¤¬ı˛± ¸—¢∂±˜ fl¬À¬ı˛
ŒÀ˙¬ı˛ ÊÚ…º ·±gœÊœ ’±¬ı˛› ¤fl¬È≈¬ ¤ø·À˚˛
¬ı˘À˘Ú, ¬Û‘øÔ¬ıœ¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
¶§±ÒœÚÓ¬± ¸—¢∂±À˜¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ·ÌÓ¬±øLafl¬ ¸—¢∂±˜
Œ‡± ˚±˚˛øÚº ¤˝◊ ’±Àμ±˘ÀÚ Ò˜œ«˚˛ ø¬ıÀˆ¬
øÂ√˘ Ú±º ø˝μ≈-˜≈¸˘˜±Ú ¸¬ı±˝◊ ¤fl¬¸Àe ¤ÀÓ¬
˚≈Mê øÂ√˘º ¸˜ô¶∏ Œ˙¬ı±¸œÀfl¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
¬Ûø¬ı˛‰¬À˚˛ ¸—¢∂±À˜ Á“¬±ø¬ÛÀ˚˛ ¬Ûάˇ±¬ı˛ ÊÚ… ·±gœÊœ
’±À¬ıÚ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Úº
¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Œ˚ ø¬ı¯∏˚˛øȬ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ·±gœÊœ
ŒÊ±¬ı˛ øÀ˚˛øÂ√À˘Ú, Ó¬± ˝À2 ø¬ıËøȬÀ˙¬ı˛ √õ∂øÓ¬
Ó“¬±¬ı˛ ‘ø©Üˆ¬øeº Œ¸øȬ ›˝◊ ¸˜À˚˛ ¤Àfl¬¬ı±À¬ı˛
ά◊¬Û˚≈Mê › √õ∂±¸øefl¬º øÓ¬øÚ ¬ı˘À˘Ú, Ó¬‡Ú
ŒÀ˙ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ˜ÀÚ ø¬ıËøȬ˙ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ
˝±›˚˛±º ø¬ıËøȬ˙ ’±øÒ¬ÛÓ¬…¬ı±, fi¬ÛøÚÀ¬ıø˙fl¬Ó¬±
› ø¬ıËÀȬÀÚ¬ı˛ ˜±Ú≈¯∏ñ¸¬ı ¸˜±Ô«fl¬ ˝À˚˛
¬ÛÀάˇøÂ√˘º ¤˜Ú ’¬ı¶ö± Œ˚, ›˝◊ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ÀÓ¬
’ÀÚÀfl¬ ʱ¬Û±øÚÀ¬ı˛ ¬Ûé¬ øÚÀ˚˛ Ó¬±À¬ı˛
’ˆ¬…Ô«Ú± ʱڱÀÓ¬› ˝◊2Â≈fl¬ øÂ√˘º ·±gœÊœ
Œ¬ı±Á¬±À˘Ú Œ˚, ¤È¬± ˚Ô±Ô« ˜ÀÚ±ˆ¬±¬ı Ú˚˛º
¤È¬± ˝À2 ¤Àfl¬¬ı˛ ±¸ÀQ¬ı˛ ¬ıÀ˘ ’Ú…ÊÀÚ¬ı˛
±¸Q ¶§œfl¬±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ŒÚ›˚˛±º Ó“¬±¬ı˛ ˆ¬±¯∏±˚˛,
¤¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ’±˜±À¬ı˛, ’Ô«±», ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛
˜≈Mê ˝ÀÓ¬ ˝À¬ıº “Our quarrel is not
with the British people. We fight
their imperialism. The proposal for
the withdrawal of British power did
not come out of anger. It came to
enable India to play its due part at
the present critical juncture. It is not
a happy position for a big country
like India to be merely helping with
money and material obtained
willynilly from her while the United
Nations are conducting the war. We
cannot evoke the true spirit of
sacrifice and valour, so long as we
are not free. I know the British
Government will not be able to
withhold freedom from us, when we
have made enough self-sacrificeº”
’Ô«±» ¸—Àé¬À¬Û, ¤˝◊ ’Ú…±˚˛ ˚≈ÀX¬ı˛ ’±¬ıÀ˝
ø¬ıËøȬ˙À¬ı˛ ¬ÛÀé¬ Ô±fl¬±˝◊ ¸˜œ‰¬œÚ ¤¬ı— ¤ÀÓ¬
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¬ÛÀé¬ ˜e˘ÊÚfl¬˝◊ ˝À¬ıº ·±gœÊœ
¬ı¬ı˛±¬ı¬ı˛ ‚‘̱ ¬Ûø¬ı˛˝±À¬ı˛¬ı˛ fl¬Ô± ¬ıÀ˘ Œ·ÀÂ√Úº
¤˜Úfl¬œ ¤ fl¬Ô±› ¬ıÀ˘ÀÂ√Ú Œ˚, Œ¸ ¸˜˚˛
øÓ¬øÚ ø¬ıËøȬ˙À¬ı˛ √õ∂øÓ¬ ¬ıg≈ÀQ¬ı˛ ˝±Ó¬ ¬ı±øάˇÀ˚˛
øÀÓ¬ √õ∂dÓ¬º Ó“¬±¬ı˛ ‘ø©ÜÀÓ¬ ø¬ıËøȬ˙¬ı˛± Œ¸ ¸˜˚˛
¤fl¬øȬ ø¬ı¬ı˛±È¬ ·˝3À¬ı˛¬ı˛ ¸±˜ÀÚ “±øάˇÀ˚˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º
Ó¬±À¬ı˛ ≈–À‡¬ı˛ ¤˝◊ ø¬ı¯∏± ’±˙DZ˚˛ ˆ¬¬ı˛±
˜≈˝”ÀÓ«¬ øÓ¬øÚ Ó¬±À¬ı˛ øfl¬ ŒÔÀfl¬ ˜≈‡ øÙ¬ø¬ı˛À˚˛
ŒÚÀ¬ıÚ Ú±º Ó¬±À¬ı˛ ’±¸iß ø¬ı¬ÛÀ¬ı˛ ø¬ı¯∏À˚˛
¸Ó¬fl«¬ fl¬¬ı˛À¬ıÚ, Ó¬±À¬ı˛ ŒSê±ÀÒ¬ı˛ ά◊À^fl¬
¸ÀM3›º
¤ fl¬Ô± ˜ÀÚ ¬ı˛±‡± √õ∂À˚˛±ÊÚ Œ˚, fl¬—À¢∂¸
›˚˛±øfl«¬— fl¬ø˜øȬ 1942-¤¬ı˛ 14 Ê≈˘±˝◊ ¤fl¬
√õ∂ô¶∏±¬ı ¬Û±¸ fl¬À¬ı˛º Ó¬±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ’˘ ˝◊ø`¬˚˛±
fl¬—À¢∂¸ fl¬ø˜øȬÀÓ¬ (AICC) √õ∂ô¶∏±¬ı øÚÀ˚˛
¸ø¬ıô¶∏±À¬ı˛¬ı˛ ’±À˘±‰¬Ú± ˝˚˛º 8 ’±·à
1942-¤ ›˝◊ √õ∂ô¶∏±À¬ı ¸•úøÓ¬ Œ›˚˛± ˝˚˛º
¤’±˝◊ø¸ø¸-ŒÓ¬ Ó¬‡Úfl¬±¬ı˛ ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬
¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬, ø¬ZÓ¬œ˚˛ ø¬ıù´˚≈ÀX¬ı˛ ¬ı˛Ì±˜±˜±,
¬ı˛Ì±eÀÚ¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±È«¬, Ú±Ú± ø¬ıÀù≠¯∏Ì, Δ¬ıø˙©Ü…
¬ı˛±ÊÚœøÓ¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛À√õ∂øé¬Ó¬ › ˆ¬±¬ı˛Ó¬¬ı±¸œ¬ı˛ fl¬¬ı˛Ìœ˚˛
¸˜ô¶∏ ø¬ı¯∏À˚˛ ’±À˘±‰¬Ú± › ¬ı…±¬Ûfl¬ ˜Ó¬ø¬ıøÚ˜˚˛
˝À˚˛øÂ√˘º fl¬ø˜øȬ ¤˝◊ ø¸X±ÀÓ¬ ά◊¬ÛڜӬ ˝˚˛
Œ˚, ›˚˛±øfl«¬— fl¬ø˜øȬ¬ı˛ √õ∂ô¶∏±¬ı ˚Ô±Ô« › ¸¬ı
øfl¬ øÀ˚˛ ¸˜œ‰¬œÚ øÂ√˘º “.........events
subsequent to it have given it further
justification and have made it clear
that the immediate ending of British
rule in India is an urgent necessity,
both for the sake of India and for
the success of the cause of the
United Nations. The continuation of
that rule is degrading and enfeebling
India and making her progressively
less capable of defending herself
39
and of contributing to the cause of
world freedom”º ’Ô«±», ‚Ȭڱ√õ∂¬ı±˝ √õ∂˜±Ì
fl¬¬ı˛ÀÂ√ Œ˚, ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¬ıËøȬ˙ ˙±¸ÀÚ¬ı˛ ^n∏Ó¬
’¬ı¸±Ú Êèø¬ı˛º qÒ≈ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Ú˚˛, ¸—˚≈Mê
¬ı˛ ± ©Ü ò ¸ —À‚¬ı˛ ά◊ À V˙… ¸±ÒÀÚ¬ı˛ ÊÚ…›
√õ∂À˚˛±ÊÚº ø¬ıËøȬ˙ ˙±¸Ú ’¬ı…±˝Ó¬ Ô±fl¬À˘
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ › ø¬ıù´ ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ¸˜”˝ é¬øÓ¬ ˝À¬ıº
¬ı˛±ø˙˚˛± › ø‰¬ÀÚ¬ı˛ Œé¬ÀS› Œ˚ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬¬ı˛
’¬ıÚøÓ¬ ˝À˚˛øÂ√˘ Ó¬± fl¬—À¢∂¸ ŒÚÓ¬±À¬ı˛ Œ‰¬±‡
¤Î¬ˇ±˚˛øÚº ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ¶§±ÒœÚÓ¬± ‡≈¬ı˝◊
&èQ¬Û”Ì«º ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ’±Ò≈øÚfl¬ ¸±•⁄±Ê…¬ı±À¬ı˛
ø˙fl¬±¬ı˛º ø¬ıËøȬ˙ ¤¬ı— ¸—˚≈Mê ¬ı˛±©Ü¸ò —‚ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
√õ∂øÓ¬ fl¬œ ˜ÀÚ±ˆ¬±¬ı ŒÚ˚˛ Ó¬± ¶§ˆ¬±¬ıÓ¬˝◊ ’Ú…±Ú…
¬ı˛±À©Üò¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ √õ∂ˆ¬±¬ı ŒÙ¬˘À¬ıº ¤ø˙˚˛± ›
’±øÙˬfl¬±¬ı˛ ’ÀÚfl¬ ¬Û¬ı˛±ÒœÚ Œ˙ Ó¬‡Ú
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ øÀfl¬ Ó¬±øfl¬À˚˛ øÂ√˘º ά◊ÀV˙…
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¶§±ÒœÚÓ¬± ŒÔÀfl¬ ø˙鬱 ŒÚ›˚˛± ¤¬ı—
’±˙±, ά◊Vœ¬ÛÚ± › Ú¬ı ά◊…À˜ Ó¬±À¬ı˛ ˜≈øMê¬ı˛
¸—¢∂±˜Àfl¬ ¤ø·À˚˛ øÚÀ˚˛ ˚±›˚˛±º ¤Â√±Î¬ˇ±
ø¬ıù´˚≈ÀX ¸Ù¬˘Ó¬±¬ı˛ ÊÚ…˝◊ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¶§±ÒœÚÓ¬±
› ø¬ıËøȬ˙ ¸±•⁄±Ê…¬ı±À¬ı˛ ’¬ı¸±Ú √õ∂À˚˛±ÊÚº
fl¬—À¢∂À¸ ·‘˝œÓ¬ √õ∂ô¶∏±À¬ı¬ı˛ ˆ¬±¯∏±˚˛, “A free
India will assure their success by
throwing all her great resources in
the struggle for freedom and against
the aggression of Nazism, Fascism
and Imperialism. This will not only
affect materially the fortunes of the
war, but will bring all subjects and
oppressed humanity on the side of
the United Nations.........India in
bondage will continue to be the
symbol of British Imperialism and
the taint of that imperialism will
affect the fortunes of all the United
Nations”º ’Ô«±», ˜”˘Ó¬ ¬Û¬ı˛±ÒœÚ ˆ¬±¬ı˛Ó¬
ø¬ıËøȬ˙ ¸±•⁄±Ê…¬ı±À¬ı˛ √õ∂Ó¬œfl¬ ø˝¸±À¬ı Ô±fl¬À˘
¸—˚≈Mê ¬ı˛±©Üò¸—À‚¬ı˛ ˆ¬±¬ı˜”øÓ«¬¬ı˛ ¬ÛÀé¬ ˝±øÚfl¬¬ı˛º
¤’±˝◊ø¸ø¸-¬ı˛ √õ∂ô¶∏±À¬ı ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ŒÔÀfl¬ ø¬ıËøȬ˙
˙øMê¬ı˛ ‰¬À˘ ˚±›˚˛±¬ı˛ fl¬Ô±˝◊ qÒ≈ Ú˚˛, ¤¬ı˛
¬Û¬ı˛ fl¬œ ˝À¬ı, Ó¬±¬ı˛ ¤fl¬øȬ ¬ı˛+¬ÛÀ¬ı˛‡±› Œ›˚˛±
˝À˚˛ÀÂ√º ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¤fl¬øȬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ·Í¬Ú
fl¬¬ı˛± ˝À¬ı ¤¬ı— ¶§±ÒœÚ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Ó¬‡Ú ¸—˚≈Mê
¬ı˛±©Üò¸—À‚¬ı˛ ’—˙œ±¬ı˛ ˝À¬ıº ¤˝◊ ¶§±ÒœÚ
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ŒÀ˙¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ˘ ›
Œ·±á¬œ ø˜À˘ø˜À˙ ·Í¬Ú fl¬¬ı˛À¬ıº Œ¸øÀÚ¬ı˛
fl¬—À¢∂¸ ŒÚÓ¬±¬ı˛± ¤fl¬øȬ ¸—˚≈Mê ˚≈Mê¬ı˛±©Üòœ˚˛
40
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ fl¬Ô± ¬ıÀ˘ÀÂ√Úº ¤ÀÓ¬ ’Ú≈√õ∂±øÌÓ¬
˝À˚˛ ’Ú…±Ú… ¬ı˛±©Üò, Œ˚˜Ú, ¬ı˜«±, ˜±˘˚˛, ˝◊Àμ±-
ø‰¬Ú, ά±‰¬ ’øÒfl‘¬Ó¬ Œ˙&ø˘, ˝◊¬ı˛±Ú, ˝◊¬ı˛±fl¬ñ
¸fl¬À˘˝◊ ¶§±ÒœÚÓ¬± ¸—¢∂±À˜ ¸Ù¬˘ ˝À¬ıº
¤’±˝◊ø¸ø¸-¬ı˛ √õ∂ô¶±∏ À¬ı ø¬ıù´ ŒÙ¬Î¬±À¬ı˛˙ÀÚ¬ı˛
¶§Àõü¬ı˛ fl¬Ô± Œ˘‡± ˝À˚˛ÀÂ√, ‘‘While the
A.I.C.C. must primarily be concerned
with the independence and defence
of India in this hour of danger, the
committee is of opinion that the
future peace, security and ordered
progress of the world, demands a
world federation of free nations,
.........and the pooling of the world’s
resources for the common good of
all”º ø¬ıÀù´¬ı˛ ¸¬ı ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ ˜eÀ˘¬ı˛ ÊÚ…
¸˜ô¶∏ ¸•Û ¤fl¬ ŒÊ±È¬ fl¬À¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ¬Û‘øÔ¬ıœ
·Î¬ˇ±¬ı˛ fl¬Ô±› √õ∂øÓ¬Ò√ıøÚÓ¬ ˝À˚˛ÀÂ√º
≈–À‡¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛ Œ˚, ø¬ZÓ¬œ˚˛ ø¬ıù´˚≈ÀX¬ı˛
ˆ¬˚˛±¬ı˝ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ › ¸y√√±¬ı… ¬Ûø¬ı˛ÌøÓ¬ ŒÀ‡›
ø¬ıÀù´¬ı˛ ’Ú…±Ú… ¬ı˛±©Üò¸˜”˝ ¤fl¬øȬ ø¬ıù´
ŒÙ¬Î¬±À¬ı˛˙ÀÚ¬ı˛ ¬ÛÀÔ Œfl¬±Ú› ¬ÛÀ鬬Û
ŒÚ›˚˛±¬ı˛ fl¬Ô± Ó¬‡Ú ˆ¬±À¬ıøÚº øfl¬c ø¬ı¬Û
¤ÀÓ¬ Œ¬ıÀάˇ˝◊ ˚±ø2¢º Œfl¬±Ú› ’—À˙ fl¬˜±¬ı˛
Œfl¬±Ú› ˘é¬Ì ŒÚ˝◊º fl¬—À¢∂¸ fl¬±˚«fl¬¬ı˛œ
¸ø˜øÓ¬¬ı˛ ’±À¬ıÀÚ¬ı˛ √õ∂øÓ¬ Œ¢∂Ȭ ø¬ıËÀÈ¬Ú ¬ı±
øÚø‡˘ ø¬ıù´ Œfl¬Î¬◊˝◊ fl¬Ì«¬Û±Ó¬ fl¬À¬ı˛øÚº ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚ ¬ı± ø¬ıù´ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬¬ı˛ Œ˚ ’À˜±‚
±ø¬ı Œfl¬±Ú›È¬±˝◊ Œ¸˝◊ ¸˜À˚˛ fl¬±Ê fl¬¬ı˛ÀÂ√
Ú±º qÒ≈˜±S √õ∂ˆ≈¬ÀQ¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛, ’±øÒ¬ÛÓ¬…¬ı±
¬ı± ʱøÓ¬·Ó¬ ά◊¢∂Ó¬±¬ı˛ ¬Z±¬ı˛± ¸¬ı øfl¬Â√≈ øÚ˚˛øLaÓ¬
˝ø2¢º ¤˝◊ ¬ı˛fl¬˜ ’¸˝Úœ˚˛ ’¬ı¶ö±˚˛
fl¬±˚«fl¬¬ı˛œ ¸ø˜øÓ¬¬ı˛ ¬ÛÀé¬ ëˆ¬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ±í ά±fl¬
Œ›˚˛± Â√±Î¬ˇ± ·Ó¬…ôL√¬ı˛ øÂ√˘ Ú±º ·±gœÊœ¬ı˛
¤fl¬ÊÚ ¤fl¬øÚᬠ’Ú≈·±˜œ ¸«±¬ı˛ ¬ı~ˆ¬ˆ¬±˝◊
¬Û…±ÀȬ˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ± ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ ¬ÛÀé¬
Ó“¬±¬ı˛ ‘Ϭˇ ’øˆ¬˜Ó¬ ¬ı…Mê fl¬À¬ı˛Úº ø¬ı˚˛±ø~À˙¬ı˛
7 ’±·à ¤’±˝◊ø¸ø¸-¬ı˛ Δ¬ıͬÀfl¬ Œ˚ ˆ¬±¯∏Ì
ŒÚ, Ó¬±ÀÓ¬ ¤˝◊ ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ ¬ÛXøÓ¬ ›
ø˙±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ’±À˘±fl¬¬Û±Ó¬ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Úº
Ó¬±ÚœôL√Ú ø¬ıËøȬ˙ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˘±·±Ó¬±¬ı˛ ‰¬±˘±ÀÚ±
Ú±Ú± ’¬Û√õ∂‰¬±À¬ı˛¬ı˛ ʬı±¬ı ŒÚº ¤¬ı˛ ˜ÀÒ…
¤fl¬øȬ ’¬Û√õ∂‰¬±¬ı˛ ˝˘ fl¬—À¢∂¸ ˘ ¤fl¬øȬ
Œ·±á¬œ ˜±Sº ¤¬ı˛ ¸±ø¬ı«fl¬ ÊÚøˆ¬øM ŒÚ˝◊º
¤fl¬øȬ ˜≈ ø ©Ü À ˜˚˛ ’±Àμ±˘Úfl¬±¬ı˛ œ À¬ı˛
˘ø¬ıÀ˙¯∏º ¤˝◊ ¸¬ı ≈©Ü √õ∂‰¬±À¬ı˛¬ı˛ ø¬ıèÀX
¬Û…±ÀȬ˘ ·ÀÊ« ›Àͬں Œ¸øÀÚ¬ı˛ ø¬ıÀù´
ʱ¬Û±øÚ¬ı˛± ø¬ıËøȬ˙ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ ’é¬˙øMê¬ı˛ ¸Àe
˝±Ó¬ ø˜ø˘À˚˛ ¤fl¬ ’±Ó¬ÀǬı˛ ’±¬ı˝±›˚˛± ¸‘ø©Ü
fl¬À¬ı˛øÂ√˘º ʱ¬Û±øÚ Ó¬Ô± ’é¬˙øMê¬ı˛ ¤˝◊ U˜øfl¬
› ˆ¬À˚˛¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛À¬ı˙ ŒÔÀfl¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬Àfl¬ øÚÀÊÀfl¬
¬ı˛é¬± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ıº ø¬ıËÀȬÀÚ¬ı˛ fl¬Ô± Œ˚ ’¸±¬ı˛
› ˜”˘…˝œÚ, ¬Û…±ÀȬ˘ Œ¸È¬±˝◊ ¬ıÀ˘ÀÂ√Úº
Stafford Cripps-¤¬ı˛ √ õ ∂ô¶∏ ± ¬ı&ø˘›
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ Œ˚ Œfl¬±Ú› ˆ¬¬ı˛¸± øÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛øÚ,
Œ¸ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ øÓ¬øÚ ¸≈‘Ϭˇ ˜Ó¬ ¬ı…Mê fl¬À¬ı˛ÀÂ√Úº
øÓ¬øÚ ¬ı˘À˘Ú, “India can not sit idle at
such a time of crisis, depending
upon Britain for her defence. We
simply do not trust her capacity to
defend us without our cooperation.
And we shall not cooperate save as
freemen. We must, therefore, defend
ourselves and for this, we must first
have our own freedom”º ’Ô«±», ¤˝◊
¬ı˛fl¬˜ ¤fl¬øȬ ¸—fl¬ÀȬ¬ı˛ ˜≈˝”ÀÓ«¬ ’±˜¬ı˛±, ’Ô«±»
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛¬ı˛± ’˘¸ ˝À˚˛ ¬ıÀ¸ Ô±fl¬ÀÓ¬ ¬Û±ø¬ı˛
Ú±º ’±˜±À¬ı˛ √õ∂øÓ¬¬ı˛é¬±¬ı˛ ÊÚ… ø¬ıËÀȬÀÚ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛
øÚˆ«¬¬ı˛˙œ˘ ˝›˚˛± Œfl¬±Ú› ˜ÀÓ¬˝◊ ’øˆ¬À√õ∂Ó¬
Ú˚˛º ’±˜±À¬ı˛ ¸˝À˚±ø·Ó¬± Â√±Î¬ˇ± ø¬ıËÀÈ¬Ú Œ˚
’±˜±À¬ı˛ ¬ı˛é¬± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı Ú± ¤øȬ
¸≈øÚø(Ó¬º ’±¬ı˛ ’±˜¬ı˛± ¶§±ÒœÚ Ú± ˝À˘
¸˝À˚±ø·Ó¬± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ’¬Û±¬ı˛·º fl¬±ÀÊ˝◊
’±˜±À¬ı˛ ø¸X±ôL√ ¸≈ ¶ Û©Ü º ’±˜±À¬ı˛
øÚÀÊÀ¬ı˛˝◊ ¸≈¬ı˛é¬±¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ı ¤¬ı—
¤¬ı˛ ÊÚ… ’±˜±À¬ı˛ ¶§±ÒœÚÓ¬± ¤fl¬±ôL√˝◊
√õ∂À˚˛±ÊÚº ¤Â√±Î¬ˇ± ›˝◊ ¸˜À˚˛¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ÀÓ¬
’Ú… Œfl¬±Ú› ø¬ıfl¬ä ¬ÛÔ Œ‡±˘± ŒÚ˝◊º ¤Â√±Î¬ˇ±,
’±¬ı˛ ¤fl¬øȬ ø¬ı¯∏˚˛ ˜ÀÚ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À¬ı Œ˚,
ʱ¬Û±øÚÀ¬ı˛ ¸Àe øÚÀ˘ ø¬ıËøȬ˙ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ
’øˆ¬˚±Ú ‰¬±˘±ÀÚ±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛fl¬äÚ± ˝À2Â, ¤˜Ú
fl¬Ô± Œ˙±Ú± Œ˚Ó¬º Ó¬±˝◊ ¬Û…±ÀȬ˘ Ó“¬±¬ı˛ ˆ¬±¯∏ÀÌ
¤˝◊ ’øˆ¬À˚±· ‡±ø¬ı˛Ê fl¬À¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛©®±¬ı˛ ¬ı˘À˘Ú
Œ˚, ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛¬ı˛± ʱ¬Û±øÚÀ¬ı˛ fl¬Ó‘¬«Q ¬ı± ±¸Q
‰¬±˚˛ Ú±º Ó¬±¬ı˛± ø¬ıËøȬ˙À¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Ó¬…±À·¬ı˛
fl¬Ô±˝◊ ¬ı˘ÀÂ√º “We offered to fight
shoulder to shoulder on equal terms
along with the British, Americans
and Chinese, but that evidently does
not suit Britain.........why all this talk
of free India as an act of grace?”
¤fl¬fl¬Ô±˚˛ ø¬ıËøȬ˙À¬ı˛ ˆ‘¬Ó¬… ø˝¸±À¬ı ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛¬ı˛±
øÚ¬ı˛±¬ÛM± ‰¬±˚˛ Ú±º ø¬ıËøȬ˙ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ Œ˚
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ˜ÀÚ¬ı˛ ÊÚ… ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¸˝±˚˛Ó¬± Œ‰¬À˚˛ÀÂ√, ¬Û…±ÀȬ˘ ¤¬ı˛ Ó¬œ¬ıË ø¬ıÀ¬ı˛±øÒÓ¬±
fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Úº ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ¸—¢∂±˜ 鬘Ӭ±˚˛
¬ı˛±ÊÚœøÓ¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… Ú˚˛º ¤‡±ÀÚ ’¶a
˝ÀÓ¬˝◊ ’ø˝—¸±º ¤¬ı˛ Œ±¯∏&Ì ˚±˝◊ Ô±fl≈¬fl¬,
¤È¬±˝◊ ø¬ı·Ó¬ ¬ı±˝◊˙ ¬ıÂ√À¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬Àfl¬ ø¬ıÀù´¬ı˛
¬ı˛¬ı±À¬ı˛ ¤fl¬ ¸≈ά◊2‰¬ ¶§Ó¬La ˜˚«±± øÀ˚˛ÀÂ√º
¬Û…±ÀȬ˘ ¬ı˘À˘Ú, ¤˝◊ ¬ÛÔ ŒÔÀfl¬ ’±˜¬ı˛±
Œfl¬±Ú› ˜ÀÓ¬˝◊ ¸À¬ı˛ ’±¸¬ı Ú±º ˚Ó¬øÚ
·±gœÊœ ¤˝◊ ¬ÛȬˆ”¬ø˜ÀÓ¬ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√Ú, Ó¬Ó¬øÚ
øÓ¬øÚ ’±˜±À¬ı˛ ŒÚÓ‘¬ÀQ Ô±fl¬À¬ıÚ ¤¬ı— Ó“¬±¬ı˛
øÚÀ«ø˙Ó¬ ¬ÛÔ˝◊ ’Ú≈¸¬ı˛Ì fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ıº 1919
ø‡Ë©Ü±s ŒÔÀfl¬ Œ˚ Œ˚ fl¬˜«¬ÛXøÓ¬ ’Ú≈¸±À¬ı˛
¸—¢∂±˜ ‰¬±˘±ÀÚ± ˝À˚˛ÀÂ√, Œ¸&ø˘ ¸¬ı ’ôL√ˆ¬≈ M« ê
fl¬¬ı˛± ˝À¬ıº “Every one of us shall feel
and behave as a citizen of free
India”ñ·±gœÊœ¬ı˛ fl¬Ô±¬ı˛ √õ∂øÓ¬Ò√ıøÚ fl¬À¬ı˛
¬Û…±ÀȬ˘ ¬ı˘À˘Ú ’±˜¬ı˛± √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬˝◊ ¤˝◊ ˜ÀLa
œøé¬Ó¬ ˝¬ı ¤¬ı— ¸¬ı±˝◊ ˆ¬±¬ıÀ¬ı± › ’±‰¬¬ı˛Ì
fl¬¬ı˛À¬ı± ¤˜Úˆ¬±À¬ı Œ˚, ˜ÀÚ ˝˚˛ ’±˜¬ı˛±
¸fl¬À˘ ¶§±ÒœÚ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬º ’±¬ı˛
Œfl¬±Ú› ’±À˘±‰¬Ú±¬ı˛ ¬ÛÔ ŒÚ˝◊º ¤‡Ú ‘do
or die’-¤¬ı˛ ˙¬ÛÔº ¤ˆ¬±À¬ı˝◊ ¸±˜ÀÚ¬ı˛ øÀfl¬
¤ø·À˚˛ Œ˚ÀÓ¬ ˝À¬ıº
›˝◊ ¸˜À˚˛¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±¸ ø¬ıÀù≠¯∏Ì fl¬À¬ı˛ Œ‡±
˚±˚˛º ŒÀ˙ › ø¬ıÀÀ˙ ¤¬ı˛ Ú±Ú± Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛
√õ∂øÓ¬øSê˚˛± ˝À˚˛øÂ√˘º ø¬ıËøȬ˙À¬ı˛ ¬ıMê¬ı… øÂ√˘
Œ˚, fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ ¤˝◊ ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ ÊÚøˆ¬øM
ŒÚ˝◊º 90 ø˜ø˘˚˛Ú ˜≈¸ø˘˜ ¸•x±À˚˛¬ı˛
Œ˘±fl¬, 50 ø˜ø˘˚˛Ú ˝ø¬ı˛ÊÚ › Œ˙œ˚˛
¬ı˛±Ê…&ø˘ÀÓ¬ Ô±fl¬± 70 ø˜ø˘˚˛Ú Œ˘±Àfl¬¬ı˛
¬ı‘˝±—˙˝◊ ¤Àfl¬ ¸˜Ô«Ú fl¬À¬ı˛ Ú±º ¤Â√±Î¬ˇ±
˚±¬ı˛± ‰¬¬ı˛˜¬ÛLöœ Ó¬±¬ı˛± ¤¬ı— fl¬ø˜Î¬◊øÚà
˜ÀÚ±ˆ¬±¬ı±¬Ûiß Œ˘±Àfl¬¬ı˛± ¤¬ı˛ ø¬ÛÂ√ÀÚ ŒÚ˝◊º
¤˜Ú ¬ı˛È¬Ú± ø¬ıËøȬÀ˙¬ı˛ √õ∂øÓ¬ ’Ú≈·Ó¬ √õ∂‰¬±¬ı˛
˜±Ò…˜ › ŒÚÓ¬±ÀÚSœÀ¬ı˛ fl¬Ô±¬ı±Ó«¬±˚˛ √õ∂‰¬ø˘Ó¬
øÂ√˘º ¤ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ¬Û…±ÀȬÀ˘¬ı˛ ¸≈Ó¬œéƬ ˚≈øMê,
˚ø ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ Œfl¬±Ú› ÊÚøˆ¬øM Ú±˝◊
Ô±Àfl¬, Ó¬±˝À˘ ¤˝◊¬ı˛fl¬˜ ’¬ı¶ö±˚˛ ø¬ıËøȬ˙
fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ ˜±Ô± ‚±˜±À2 Œfl¬Ú∑ Ó¬À¬ı ¤fl¬Ô±›
¸Ó¬… Œ˚, Ó¬±ÚœôL√Ú ’‡G ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ Œ¬ı˙
fl¬À˚˛fl¬øȬ ˘ Œ·±á¬œ ¤˝◊ ’±Àμ±˘Ú ¸˜Ô«Ú
fl¬À¬ı˛øÚº ¤À¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ˜≈¸ø˘˜ ø˘· ›
ø˝μ≈ ˜˝±¸ˆ¬±, ¬ı˛±©Üòœ˚˛ ¶§˚˛—À¸¬ıfl¬ ¸—‚º ¤˝◊
’±Àμ±˘ÀÚ ’Ú≈»¸±˝œ øÂ√˘ fl¬ø˜Î¬◊øÚà ¬Û±øÈ«¬
› Œ˙œ˚˛ ¬ı˛±Ê…¸˜”À˝¬ı˛ ¬ı‘˝±—˙›º ˜≈¸ø˘˜
ø˘À·¬ı˛ ¤˝◊ ’±Ó¬Ç øÂ√˘ Œ˚, ø¬ıËøȬ˙¬ı˛±
Ó¬±Î¬ˇ±Ó¬±øάˇ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ŒÂ√Àάˇ ‰¬À˘ Œ·À˘ ¸—‡…±&è
¸•x±˚˛ ¬Z±¬ı˛± Ó¬±À¬ı˛ ’Ó¬…±‰¬±ø¬ı˛Ó¬ ˝¬ı±¬ı˛
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¸y√√±¬ıÚ± ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À¬ıº ø˝μ≈ ˜˝±¸ˆ¬±¬ı˛ ¬Ûé¬
ŒÔÀfl¬ ˙…±˜±√õ∂¸± ˜≈‡±øÊ« ¤fl¬ ø‰¬øͬÀÓ¬ [26
Ê≈˘±˝◊, 1942] ¤¬ı˛ ø¬ıÀ¬ı˛±øÒÓ¬± fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú
(Letter from a Diary, O.U.P.)º
‹øÓ¬˝±ø¸fl¬ ¬ı˛À˜˙‰¬f ˜Ê≈˜±¬ı˛ ˜˝±˙˚˛
ø˘‡À˘Úñ“Shyama Prasad ended the
letter with a discussion or the mass
movement organised by the
Congress. He expressed the
apprehension that the movement
would create internal disorder and
will endanger internal security during
the war by exciting popular feeling
..... In that letter he mentioned item-
wise the steps to be taken for dealing
with the situation .....” (History of
Modern Bengal, O.U.P.). ’Ô«±»,
˙…±˜±√õ∂¸±À¬ı˛ ’±˙DZ øÂ√˘ Œ˚, ›˝◊
’±Àμ±˘Ú ŒÀ˙ ’ø¶ö¬ı˛Ó¬± › ’±˝◊Ú-˙‘∫˘±¬ı˛
’¬ıÚøÓ¬ ‚Ȭ±ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ¶ú¬ı˛Ì fl¬¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛ Œ˚, ›˝◊ ¸˜˚˛ ’ø¬ıˆ¬Mê ¬ı±—˘±˚˛
˙…±˜±√õ∂¸± ˜≈‡±øÊ«¬ı˛ ø˝μ≈ ˜˝±¸ˆ¬±, Ù¬Ê˘≈˘
˝fl¬ ¸±À˝À¬ı¬ı˛ fl‘¬¯∏fl¬ √õ∂ʱ ¬Û±øÈ«¬¬ı˛ ¸Àe
Œfl¬±˚˛±ø˘˙Ú ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ‰¬±˘±ø2¢º
¶§±ÒœÚÓ¬± ¸—¢∂±À˜¬ı˛ ’±¬ı˛ ¤fl¬ ô¶∏y√
ŒÚÓ¬±Êœ ¸≈ˆ¬±¯∏ øˆ¬iß ¬ÛÀÔ¬ı˛ ’Ú≈¸±¬ı˛œ øÂ√À˘Úº
¬ıdÓ¬, ø¬ıͬ˘ˆ¬±˝◊ ¬Û…±ÀȬÀ˘¬ı˛ [ø˚øÚ ¸«±¬ı˛
¬Û…±ÀȬÀ˘¬ı˛ ±± øÂ√À˘Ú ¤¬ı— ø¬ıÀÀ˙
¸≈˝◊ʱ¬ı˛˘…±À`¬ 1933 ø‡Ë©Ü±Às¬ı˛ 22
’À"±¬ı¬ı˛ √õ∂˚˛±Ó¬ ˝Úº] ¸Àe ¤fl¬ ¸—˚≈Mê
ø¬ı¬ı‘øÓ¬ÀÓ¬ øÚÂ√fl¬ ’ø˝—¸± › ‘Passive
Resistance’-¤¬ı˛ ˜±Ò…À˜ Œ˚ ¶§±ÒœÚÓ¬±
¬Û±›˚˛±¬ı˛ ¬ÛÀÔ ø¬ıÀ˙¯∏ ’¢∂·øÓ¬ ˝À¬ı Ú±,
¤˜Ú ’±ˆ¬±¸ øÀ˚˛øÂ√À˘Úº ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œfl¬±À˘
ø¬ZÓ¬œ˚˛ ø¬ıù´˚≈ÀX¬ı˛ ’±¬ıÀ˝ ¸≈ˆ¬±¯∏‰¬f ¬ı¸≈
ø¬ıËøȬÀ˙¬ı˛ Œ‰¬±‡Àfl¬ Ù“¬±øfl¬ øÀ˚˛ Œ˙ Â√±ÀάˇÚ
¤¬ı— ø¬ıÀÀ˙ Indian National Army
(INA)-¬ı˛ ŒÚÓ‘¬Qˆ¬±¬ı˛ øÚÀ˚˛ ø¬ıËøȬ˙À¬ı˛
ø¬ıèÀX ˚≈X Œ‚±¯∏̱ fl¬À¬ı˛Úº ëøø~ ‰¬À˘±í
Œ¶°±·±Ú øÀ˚˛ ά◊M¬ı˛-¬Û”¬ı« ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ˚≈X
‰¬±ø˘À˚˛øÂ√À˘Úº Œ¸˝◊ ’±À˘±‰¬Ú± ¶§Ó¬Laº ¤‡±ÀÚ
¤È≈¬fl≈¬ ¬ı˘À˘˝◊ ‰¬˘À¬ı Œ˚, ŒÚÓ¬±øʬı˛ ά◊ÀV˙…
øÂ√˘ ¶§±ÒœÚÓ¬± ’Ê«Ú › 鬘Ӭ±¬ı˛ ˝ô¶∏±ôL√¬ı˛º
Ó“¬±¬ı˛ ’±˝3±Ú Œ˚ ˆ¬±¬ı˛Ó¬¬ıÀ¯∏« ¸±Î¬ˇ± ŒÙ¬À˘
øÀ˚˛øÂ√˘ ¤ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ Œfl¬±Ú› ¸Àμ˝ ŒÚ˝◊º
Ó¬À¬ı ¸≈ˆ¬±¯∏‰¬Àf¬ı˛ ¤˝◊ √õ∂À‰¬©Ü± Œ˙¯∏ ¬Û˚«ôL√
Ù¬˘√õ∂¸” ˝˚˛øÚº ø˜S˙øMê¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¬Û¬ı˛±Ê˚˛
˝˚˛º ˚±˝◊À˝±fl¬, Œ‡± ˚±À2 Œ˚, ø¬ıÀÀ˙
Ô±fl¬±¬ı˛ ¸˜˚˛ ¸≈ˆ¬±¯∏‰¬f ø¬ıͬ˘ˆ¬±˝◊ ¬Û…±ÀȬÀ˘¬ı˛
¸Àe ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¶§±ÒœÚÓ¬± ¸—¢∂±À˜¬ı˛ ø¬ı¯∏À˚˛
˜Ó¬ ø¬ıøÚ˜˚˛ fl¬À¬ı˛Úº ≈íÊÀÚ ¤fl¬ ¸—˚≈Mê
ø¬ı¬ı‘øÓ¬ÀÓ¬ ¬ıÀ˘Úñ‘‘Passive resistance
would not succeed in achieving
India’s freedom and that more
militant methods should be resorted
to. Future history was to record
how Subhas Bose carried out his
militant programme and how at the
head of the Indian National History
he tried to defeat the forces of
Imperialism on the field of battle’’
(M.C. Chagla, Foreward to
Vithalbhai Patel : Life and Times)º
’Ô«±», ¤fl¬ ‰¬¬ı˛˜ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Ò fl¬˜«¸”ø‰¬ Â√±Î¬ˇ±
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¶§±ÒœÚÓ¬± ¸—¢∂±˜ ¸Ù¬˘ ˝À¬ı Ú±º
¸≈ˆ¬±¯∏‰¬f I.N.A.-¤¬ı˛ √õ∂Ò±Ú ø˝¸±À¬ı
fl¬œˆ¬±À¬ı Ó“¬±¬ı˛ fl¬˜«¸”ø‰¬ ˚≈XÀé¬ÀS ¬ı˛+¬Û±˚˛Ì
fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú Ó¬±¬ı˛ ø¬ı‰¬±¬ı˛ ˆ¬ø¬ı¯∏…» ˝◊øÓ¬˝±À¸¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ ŒÂ√Àάˇ Œ›˚˛±¬ı˛ fl¬Ô±˝◊ Œ¬ı±À•§ ˝±˝◊Àfl¬±ÀÈ«¬¬ı˛
√õ∂±MêÚ √õ∂Ò±Ú ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬ Œfl¬fœ˚˛ ˜Laœ ¤˜.ø¸.
‰¬±·˘± ¬ıÀ˘ÀÂ√Úº ¤‡±ÀÚ ¤È≈¬fl≈¬ ¬ı˘À˘˝◊ ‰¬˘À¬ı
Œ˚, ø¬ı·Ó¬ ˙Ó¬Àfl¬¬ı˛ ‰¬ø~À˙¬ı˛ ˙Àfl¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬¬ıÀ¯∏«
¤fl¬ Ȭ±˘˜±È¬±˘ ’¬ı¶ö±¬ı˛ ¸‘ø©Ü ˝À˚˛øÂ√˘º fl¬©Ü
› øڬۜάˇÚ ÚœøÓ¬ ¸ÀM3›, ÊÚ˜±ÚÀ¸ ø¬ı¬Û≈˘
ά◊»¸±˝, ά◊Vœ¬ÛÚ±, ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ’±fl¬±„鬱
ά◊2‰¬˜±S±˚˛ Œ¬ÛÓÀÂ√ ø·À˚˛øÂ√˘º
›˝◊ ¸˜˚˛È¬±˝◊ øÂ√˘ ˜Ú≈¯∏…ÀQ¬ı˛ ¸—fl¬ÀȬ¬ı˛
fl¬±˘º Ó¬± ¸ÀM3› ø¬ıù´fl¬ø¬ı ¬ı˛¬ıœfÚ±Ô ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛
√õ∂øÓ¬ ø¬ıù´±¸ ˝±¬ı˛±ÀÚ±Àfl¬ ˜˝±¬Û±¬Û ¬ıÀ˘øÂ√À˘Úº
Œ·±¬ÛÚ ø˝—¸± fl¬¬ÛȬ ¬ı˛±øSÂ√±˚˛± øÚ–¸˝±˚˛Àfl¬
øÚ¬ÛœøάˇÓ¬ fl¬¬ı˛ÀÂ√º √õ∂øÓ¬fl¬±¬ı˛˝œÚ ˙øMê¬ı˛
’¬Û¬ı˛±ÀÒ ø¬ı‰¬±À¬ı˛¬ı˛ ¬ı±Ìœ Úœ¬ı˛À¬ı øÚˆ‘¬ÀÓ¬
fl“¬±Àñ¤˜Ó¬ ’¬ı¶ö±˚˛ ˜˝±fl¬ø¬ı ø¬ıù´ø¬ıÒ±Ó¬±¬ı˛
¬ı˛¬ı±À¬ı˛ √õ∂ùü¬ı±Ì Â√≈“άˇÀÓ¬› ø¬ZÒ± fl¬¬ı˛À˘Ú Ú±ñ
ë˚±˝±¬ı˛± ŒÓ¬±˜±¬ı˛ ø¬ı¯∏±˝◊ÀÂ√ ¬ı±˚˛≈, øÚˆ¬±˝◊ÀÂ√ Ó¬¬ı
’±À˘±,
Ó≈¬ø˜ øfl¬ Ó¬±À¬ı˛ 鬘± fl¬ø¬ı˛˚˛±Â√, Ó≈¬ø˜ øfl¬
Œ¬ıÀ¸ÀÂ√± ˆ¬±À˘±∑í
1338 ¬ıe±Às¬ı˛ Œ¬Ûï∏ ˜±À¸ Œ˘‡± ¤˝◊
√õ∂ùü Œ¸øÀÚ¬ı˛ ø¬ıÀù´¬ı˛ øÚ˜«˜ ¬Ûø¬ı˛˜G˘Àfl¬
¸”ø‰¬Ó¬ fl¬À¬ı˛º
¤øÀfl¬ ›˚˛±Ò«±˚˛ fl¬—À¢∂¸ fl¬±˚«fl¬¬ı˛œ
¸ø˜øÓ¬¬ı˛ ø¬ı˚˛±ø~À˙¬ı˛ 14 Ê≈˘±˝◊-¤¬ı˛ √õ∂ô¶±∏ ¬ıÀfl¬
ø‚À¬ı˛ ˚ÀÔ©Ü ø¬ıÓ¬Àfl«¬¬ı˛ Êiú øÀ˚˛øÂ√˘º ’±À·˝◊
¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√, ›˝◊ √õ∂ô¶∏±À¬ı ø¬ıËøȬ˙ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬
¶§±ÒœÚÓ¬± ¬ı± 鬘Ӭ± ˝ô¶±∏ ôL√À¬ı˛¬ı˛ ±ø¬ı Ú± ˜±ÚÀ˘
41
‘massive civil disobedence’ qè fl¬¬ı˛±
˝À¬ıº ¤ÀÓ¬ ‰¬Sê¬ıÓ¬œ« ¬ı˛±Ê±À·±¬Û±˘‰¬±ø¬ı˛-¸˝
fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ fl¬À˚˛fl¬ÊÚ ŒÚÓ¬± fl¬—À¢∂¸ ŒÔÀfl¬
¬ÛÓ¬…±· fl¬¬ı˛±¬ı˛ fl¬Ô± ¬ıÀ˘Úº ŒÚ˝è ›
Œ˜Ã˘±Ú± ’±Ê± √õ∂ÔÀ˜ ¤˝◊ ’±Àμ±˘Ú
¸•ÛÀfl«¬ ¸øμ˝±Ú ˝À˘› Œ˙¯∏¬Û˚«ôL√ ·±gœÊœ¬ı˛
’±˝3±ÚÀfl¬ ¸˜Ô«Ú fl¬¬ı˛À˘Úº ¤fl¬øÀfl¬ ˚≈ÀX¬ı˛
¬ı˛Ì±˜±˜±, Œ˚‡±ÀÚ ø¬ıËøȬ˙¬ı˛± ¤fl¬ ¬ÛÀé¬ ’±¬ı±¬ı˛
’Ú… øÀfl¬ ˆ¬±¬ı˛ Ó ¬œ˚˛ À ¬ı˛ ¶§ ± ÒœÚÓ¬±¬ı˛
’±fl¬±„鬱ñ¤øȬ øÚ–¸ÀμÀ˝ ¤fl¬øȬ ά◊ˆ¬˚˛
¸ÇȬ, ¤fl¬øȬ dilemmaº ¤¬ı˛ Ù¬À˘ ά◊æ”Ó¬
¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ÀÓ¬ ·±gœÊœ Œ˚ ¸˜±Ò±ÀÚ¬ı˛ ¸”S
¬ı±¬ı˛ fl¬¬ı˛À˘Ú Ó¬± ’ÀÚfl¬Àfl¬ ˝Ó¬‰¬øfl¬Ó¬ fl¬¬ı˛À˘›
¤¬ı˛ Ó¬±»¬Û˚« ¸≈”¬ı˛√õ∂¸±¬ı˛œ › ÚÓ≈¬Ú ˚≈·
¸y√√±¬ıÚ±¬ı˛ ’±˝3±˚˛fl¬º ·±gœÊœ¬ı˛ Œ˚ ’±˝3±Úñ
Ó“¬±¬ı˛ ˆ¬±¯∏±˚˛ ‘An orderly British
withdrawal from India’ ’Ô«±» ˆ¬±¬ı˛Ó¬
ŒÔÀfl¬ ø¬ıËøȬ˙ ˙øMê¬ı˛ ¸≈˙‘∫˘ √õ∂¶ö±Ú ¤fl¬
ÚÓ≈¬Ú ˜La ø˘ Œ˚Úº øÓ¬øÚ ÊÚ·ÌÀfl¬ ά◊Vœø¬ÛÓ¬
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ¬ı˘À˘Ú, ‘Every Indian who
desires freedom and strives for it
must be his own guide’º ’Ô«±», √õ∂ÀÓ¬…fl¬
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ˚±¬ı˛± ¶§±ÒœÚÓ¬±˘±ˆ¬Àfl¬ ¤fl¬øȬ
˜”˘…±¬ı±Ú ’ˆ¬œ©Ü ˘é¬… ¬ıÀ˘ ˜ÀÚ fl¬À¬ı˛ Ó¬±¬ı˛±
¶§˚˛— øÚÀÊÀ¬ı˛ ¬ÛÔ √õ∂˙«fl¬ ¬ı± ‰¬±ø˘fl¬±˙øMê
˝À¬ıÚ ¤¬ı— øÚÀÊÀfl¬ ¶§±ÒœÚ Ú±·ø¬ı˛fl¬ ¬ıÀ˘
˜ÀÚ fl¬¬ı˛À¬ıÚº
˜≈¸ø˘˜ ø˘· ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ± ’±Àμ±˘Ú
¸˜Ô«Ú fl¬À¬ı˛øÚº ¤¬ı— Ó¬±¬ı˛± ø¬ıËøȬ˙ fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛
¸Àe ¸˝À˚±ø·Ó¬± fl¬¬ı˛ À Ó¬ ˘±·˘º
√õ∂À˙&ø˘ÀÓ¬ fl¬—À¢∂¸ ¸¸…¬ı˛± ’±˝◊Ú¸ˆ¬±
ŒÔÀfl¬ ¸À¬ı˛ ¤À˘Úº Ù¬À˘ ¬ı±—˘±, ø¸g≈√õ∂À˙,
North-West Frontier Province-¤
˜≈¸ø˘˜ ø˘· 鬘Ӭ±¬ı˛ ’—˙œ±¬ı˛ ˝˘º ø¬ıËøȬ˙
fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Ó¬œéƬ
Úʬı˛ Œ¬ı˛À‡øÂ√˘º ·±gœÊœ¬ı˛ ’±·à Sê±øôL√
˜˚˛±ÀÚ ˆ¬±¯∏À̬ı˛ fl¬À˚˛fl¬ ‚∞I◊±¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ıU
√õ∂Ô˜¸±ø¬ı˛¬ı˛ ŒÚÓ¬±Àfl¬ Œ¢∂5±¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ¤¬ı—
’ÀÚÀfl¬˝◊ ø¬ZÓ¬œ˚˛ ø¬ıù´˚≈X Œ˙¯∏ Ú± ˝›˚˛±
¬Û˚«ôL√ ŒÊÀ˘ ¬ıøμ Ô±Àfl¬Úº ’‡G ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬
¬ı…±¬Ûfl¬ ø¬ıËøȬ˙ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ ˜ÀÚ±ˆ¬±¬ı Ô±fl¬± ¸ÀM3›
fl¬À˚˛fl¬øȬ ¬ÛÀ鬬ı˛ ¸˜Ô«fl¬ Ó¬±¬ı˛± Œ¬ÛÀÓ¬ Ô±Àfl¬º
Œ˚˜Ú, ˆ¬±˝◊¸¬ı˛˚˛ fl¬±Î¬◊øk˘, ˜≈¸ø˘˜ ø˘·,
fl¬ø˜Î¬◊øÚà À˘¬ı˛ ’—˙, Œ˙œ˚˛ ¬ı˛±Ê…&ø˘,
¸±˜ø¬ı˛fl¬ › ’¸±˜ø¬ı˛fl¬ √õ∂˙±¸Ú ¬ı…¬ı¶ö± ›
¬ıøÌfl¬ ¸˜±Àʬı˛ ¤fl¬ ’—˙º ’¬Û¬ı˛øÀfl¬ Â√±S
› ˚≈¬ı ¸˜±Àʬı˛ ¤fl¬øȬ ’—˙ ¸≈ˆ¬±¯∏‰¬f
¬ı¸≈¬ı˛ ŒÚÓ‘¬ÀQ ‰¬±ø˘Ó¬ ¬ÛÀÔ¬ı˛ øÀfl¬ ’±fl‘¬©Ü
42
˝À˚˛øÂ√˘º ø¬ıÀÀ˙ ˜±øfl«¬Ú ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ¤Ù¬. øά.
èÊÀˆ¬åȬ ø¬ıËøȬ˙ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ά◊˝Ú◊ à ƒ Ú ‰¬±ø‰«¬˘Àfl¬
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ±ø¬ı±›˚˛±¬ı˛ √õ∂øÓ¬ ¸˝±Ú≈ˆ”¬øÓ¬˙œ˘
˝¬ı±¬ı˛ ÊÚ… ¬ıÀ˘Úº ø¬ıËøȬ˙ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ ’¬ı˙…
¤È¬± Œ˜ÀÚ ŒÚ˚˛øÚº ¬ı¬ı˛— ¤fl¬Ô± ¶Û©Ü fl¬À¬ı˛øÂ√˘
Œ˚, ˚± øfl¬Â√≈ ±ø¬ı±›˚˛± Ó¬± ¸¬ı ø¬ıù´˚≈X
¸˜±5 ˝À˘ ø¬ı‰¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛± ¬ı± Œ˜ÀÚ ŒÚ›˚˛±
Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
›˝◊ ¸˜À˚˛ ŒÀ˙¬ı˛ ¸±˜ø¢∂fl¬ ø‰¬SȬ±¬ı˛
fl¬Ô± Œˆ¬À¬ı Œ‡± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ·±gœÊœ
¸Ó¬…±¢∂˝ › ’ø˝—¸±¬ı˛ ¬ÛÔ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛±¬ı˛
’±À¬ıÚ fl¬¬ı˛À˘› Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬øȬ ¶ö±ÀÚ
ø˝—¸±Rfl¬ ‚Ȭڱ ‚ÀȬº ø¬ıËøȬ˙ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
˜Ú › øڬۜάˇÚ˜”˘fl¬ ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ Ù¬À˘ ŒÀ˙
’˙±øôL√ › ’±Ó¬ÀǬı˛ ’±¬ı˝±›˚˛±¬ı˛ ¸‘ø©Ü ˝˚˛º
Œ‰¬±V ˝±Ê±À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ıø˙ ¸Ó¬…±¢∂˝œ Œ¢∂5±¬ı˛
˝Úº ø¬ıøˆ¬iß ’=À˘, ˚Ô± ¸±Ó¬±¬ı˛±, Ó¬±˘À‰¬¬ı˛,
Ó¬˜˘≈fl¬, fl“¬±øÔ √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ ¶ö±ÀÚ ¤˝◊ ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛
¬ı…±¬Ûfl¬ √õ∂ˆ¬±¬ı ¬ÛÀάˇº Œ˜øÚœ¬Û≈¬ı˛ ŒÊ˘±˚˛
fl¬À˚˛fl¬øȬ ¤˘±fl¬±˚˛ ø¬ıfl¬ä ¶§±ÒœÚ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
·øͬӬ ˝˚˛º Œ¸‡±ÀÚ 1944 ø‡Ë©Ü±s ¬Û˚«ôL√
›˝◊ √õ∂˙±¸Ú fl¬±Ê ‰¬±ø˘À˚˛øÂ√˘º ά◊M¬ı˛√õ∂ÀÀ˙
¬ı±ø˘˚˛± ’=À˘ ø¬ıÀ^±˝ ¸—‚øȬӬ ˝˚˛º ¤˝◊
ø¬ıÀ^±À˝ ŒÊ˘‡±Ú± ‡≈À˘ Œ›˚˛± ˝˚˛ › ¬ıU
fl¬—À¢∂¸ ŒÚÓ¬± › fl¬˜œ« ˜≈Mê ˝À˚˛ Œ¬ıø¬ı˛À˚˛
’±À¸º ø¬ıËøȬ˙ fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ ¬ÛÀé¬ ø¬ıÀ^±˝ ˜Ú
fl¬À¬ı˛ Ó¬±À¬ı˛ fl¬Ó‘¬Q« ¬Û≈Ú–√õ∂øÓ¬øá¬Ó¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ Œ¬ı˙
fl¬À˚˛fl¬ ¸5±˝ ¸˜˚˛ Œ˘À·øÂ√˘º ¬ı±—˘±˚˛ ˚≈X
fl¬¬ı˛ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ø¬ıèÀX fl‘¬¯∏fl¬À¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ı…±¬Ûfl¬
’¸ÀôL√±¯∏ Â√øάˇÀ˚˛ ¬ÛÀάˇº ŒÊ±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ‰¬±˘
¬ı±˝◊À¬ı˛ ¬Û±Í¬±ÀÓ¬ ¬ı±Ò… fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Ò
ŒÊ±¬ı˛±¬ı˛ ˝˚˛º ¤ÀÓ¬ ¢∂±˜œÌ ¬ı±—˘±˚˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬
Â√±Àάˇ± ’±Àμ±˘Ú øˆ¬ißÓ¬¬ı˛ ˜±S± ¬Û±˚˛º
&ʬı˛±ÀȬ Œ¸Ã¬ı˛±©Üò ’=À˘› ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛
√õ∂ˆ¬±¬ı ˘é¬… fl¬¬ı˛± Œ·ÀÂ√º
¸±˜ø¢∂fl¬ ‚Ȭڱ ¬Û¬ı˛•Û¬ı˛± ¬Û≈∫±Ú≈¬Û≈∫¬ı˛+À¬Û
ø¬ıÀù≠¯∏Ì fl¬¬ı˛À˘ Œ˚ ø‰¬S Ù≈¬ÀȬ ›Àͬ, Ó¬±ÀÓ¬
¤È¬± √õ∂Ó¬œ˚˛˜±Ú ˝˚˛ Œ˚, ’±Àμ±˘ÚøȬ ¬ı‘Ô±
˚±˚˛øÚº ¤fl¬øȬ ø¬ı¬ı˛±È¬ ¸±Ù¬˘… ˝˘, fl¬—À¢∂¸
ŒÚÓ‘¬Q › ¸˜¢∂ Œ˙¬ı±¸œ ø¬ıËøȬ˙ ˙±¸ÀÚ¬ı˛
ø¬ıèÀX ¤fl¬fl¬±A± ˝˘ ¤¬ı— ¤˝◊ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ
˜ÀÚ±ˆ¬±À¬ı¬ı˛ ¸Àe Œ˚±· ˝˘ ¶§±ÒœÚÓ¬± ¬Û±¬ı±¬ı˛
ÊÚ… ά◊¢∂ › ’˜… ˝◊2±º ’±Àμ±˘Ú
˝¬ı˛Ó¬±˘, ø˜øÂ√˘, ÊÚ¸ˆ¬±, ÒÚ«± Ú±Ú± ʱ˚˛·±˚˛
’ø˝—¸±¬ı˛ ¬ÛÔ ŒÔÀfl¬ ø¬ı‰≈¬…Ó¬ ˝À˚˛øÂ√˘º ø¬ıËøȬ˙
˙±¸ÀÚ¬ı˛ √õ∂Ó¬œfl¬ ˚Ô±, Œ¬ı˛˘›À˚˛ Œà˙Ú,
’±±˘Ó¬ √õ∂±eÌ, ¬Û≈ø˘˙ Œà˙Ú √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ ¶ö±ÀÚ
’±Àμ±˘Úfl¬±¬ı˛œ¬ı˛± Ò√ı—¸±Rfl¬ fl¬À˜« ø˘5
˝À˚˛øÂ√˘º Œfl¬±Ú› Œfl¬±Ú› ʱ˚˛·±˚˛ Œ¬ı˛˘›À˚˛
˘±˝◊Ú, ŒÈ¬ø˘¢∂±Ù¬ ˘±˝◊Ú Î¬◊øάˇÀ˚˛ Œ›˚˛± ˝˚˛º
ά◊M¬ı˛√õ∂À˙, ø¬ı˝±¬ı˛, ¬ı±—˘±, Œ¬ı±•§±˝◊, ά◊øάˇ¯∏…±,
’g™√õ∂ÀÀ˙¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ’=À˘ ’±Àμ±˘Ú
¬ı…±¬Ûfl¬ ’±fl¬±¬ı˛ Ò±¬ı˛Ì fl¬À¬ı˛øÂ√˘º ’±À·˝◊ ά◊À~‡
fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√ Œ˚ ¬ı±ø˘˚˛±, Ó¬˜˘≈fl¬, ¸±Ó¬±¬ı˛±,
Ò±¬ı˛›˚˛±¬ı˛, ¬ı±À˘ù´¬ı˛ ¤¬ı— Ó¬±˘À‰¬¬ı˛ ø¬ıËøȬ˙
˙±¸ÀÚ¬ı˛ fl¬¬ı˘ ŒÔÀfl¬ ˜≈Mê ˝˚˛ ¤¬ı—
’±Àμ±˘Úfl¬±¬ı˛œ¬ı˛± øÚʶ§ ˙±¸Ú fl¬±À˚˛˜ fl¬À¬ı˛º
˜Ú˜”˘fl¬ ¬ı…¬ı¶ö± Œ˚˜Ú ¤fl¬øÀfl¬
ÊÚ˜±ÚÀ¸ Œé¬±ˆ¬ ¸‘ø©Ü fl¬À¬ı˛, ŒÓ¬˜øÚ
’¬Û¬ı˛øÀfl¬ √õ∂øÓ¬:± ¸≈‘Ϭˇ fl¬À¬ı˛º Œ‡± Œ·˘
ŒÚÓ¬±À¬ı˛ ˜ÀÒ… ˚“±¬ı˛± Œ¢∂5±¬ı˛ ¤Î¬ˇ±ÀÓ¬
Œ¬ÛÀ¬ı˛øÂ√À˘Ú, Ó“¬±¬ı˛± ¸fl¬À˘ Œ·±¬ÛÚ ’±¬ı±À¸
‰¬À˘ ˚±Úº Ó“¬±À¬ı˛ ˜ÀÒ… Ê˚˛√õ∂fl¬±˙ Ú±¬ı˛±˚˛Ì,
¤¸.¤˜. Œ˚±˙œ, ’è̱ ’±¸Ù¬ ’±ø˘,
¬ı˛±˜˜ÀÚ±˝¬ı˛ Œ˘±ø˝˚˛±, ’‰≈¬…Ó¬ ¬ÛȬ¬ıÒ«Ú ¤¬ı—
¸≈À‰¬Ó¬± fl‘¬¬Û˘±øÚ¬ı˛ Ú±˜ ά◊À~‡À˚±·…º
øڬۜάˇÚ˜”˘fl¬ ’±˝◊øÚ ¬ı…¬ı¶ö± ‰¬±˘≈ Ô±fl¬±
¸ÀM3› ¤˝◊ ʱ¢∂Ó¬ ˝◊2±˙øMêÀfl¬ ˜Ú fl¬¬ı˛±
ø¬ıËøȬ˙ fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ’¸±Ò… ˝À˚˛ ά◊ͬ˘
¬ı˘± ˚±˚˛º 1944-¤ ·±gœÊœ ŒÊ˘˜≈Mê
˝¬ı±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛› √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Ò ¤¬ı— ¤fl≈¬˙ øÀÚ¬ı˛
’Ú˙Ú ‰¬±ø˘À˚˛øÂ√À˘Úº ø¬ZÓ¬œ˚˛ ø¬ıù´˚≈X Œ˙¯∏
˝˘ øͬfl¬˝◊ øfl¬c ø¬ıÀù´¬ı˛ Œ‰¬˝±¬ı˛± ¬ıÀ˘ Œ·˘º
ø¬ıËøȬ˙ ’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬ › ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬
¬Ûø¬ı˛˜GÀ˘› ¬ı…±¬Ûfl¬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú ¤˘º ø¬ıËøȬ˙
fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ ø¬ıÀù´ ¤¬ı— ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ‚Ȭڱ ¬Û¬ı˛•Û¬ı˛±¬ı˛
√õ∂¬ı±À˝ ¬ı≈Á¬ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛˘ Œ˚, Œ˙¯∏ ¬Û˚«ôL√ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬
fi¬ÛøÚÀ¬ıø˙fl¬ ˙±¸Ú ‰¬±ø˘À˚˛ ˚±›˚˛ ±
œ‚« À ˜˚˛ ± À ’¸y√ √ ¬ ıº Ó¬‡Ú ŒÚÓ‘ ¬ Q
[Clement Richard Attlee 1945-¤
鬘Ӭ±˚˛ ¤À˘Ú] ¸•ú±ÀÚ¬ı˛ ¸Àe 鬘Ӭ±
˝ô¶∏±ôL√À¬ı˛¬ı˛ ¬ÛÔ ˆ¬±¬ıÀÓ¬ qè fl¬¬ı˛˘º
¬Û“±‰¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ 1947-¤¬ı˛ 15 ’±·à
Œ¸˝◊ ’øÚ¬ı±˚« ¬Ûø¬ı˛ÌøÓ¬ ‚Ȭ˘º ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ø¬ıËøȬ˙
˙±¸Ú ŒÔÀfl¬ ˜≈Mê ˝˘ ¤fl¬ ø¬ı˙±˘ › ¶§Ó¬La
’±À˘±‰¬Ú±¬ı˛ ±ø¬ı fl¬À¬ı˛º ˆ¬±¬ı˛Ó¬ Â√±Àάˇ±
’±Àμ±˘Ú Ú±Ú± ’¸•Û”Ì«Ó¬± ¸ÀM3› ¤fl¬øȬ
˜±˝◊˘Ù¬˘fl¬ ø˝¸±À¬ı˝◊ ø‰¬ø˝êÓ¬ ˝À˚˛ Ô±fl¬À¬ıº
’±·à ’±Àμ±˘ÀÚ¬ı˛ Ò±¬ı˛± ø¬ıÀù≠¯∏ÀÌ ¤¬ı˛
¬ıU˜±øSfl¬Ó¬±¬ı˛ Δ¬ıø˙©Ü…øȬ Ò¬ı˛± ¬ÛÀάˇº ˜ÀÚ
˝˚˛ Ú±Ú± ‰¬Î¬ˇ±˝◊-ά◊»¬ı˛±˝◊ › ¸≈À¬ı˛¬ı˛ ø¬ıô¶∏±¬ı˛,
Δ¬ıø‰¬S… øÚÀ˚˛ Œ˙¬ı˛±À· ¬ı“±Ò± ¤fl¬øȬ ’Ú¬ı…
¸eœÓ¬º fl¬±À˘¬ı˛ ¸œ˜± Â√±øάˇÀ˚˛ ¤¬ı˛ √õ∂±¸øefl¬Ó¬±
› ’±À¬ıÚ ’È≈¬È¬º
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 ø¬ıfl¬ä ‰¬±¯∏
’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬ ά◊iß˚˛Ú › ø¸¸˘ ‰¬±¯∏
˜Ò…ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˜±˘ˆ”¬ø˜ ’=À˘¬ı˛
’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ’¬ı¶ö±
¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ¸M¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛›
‡≈¬ı ¤fl¬È¬± ’±˙±¬ı…?fl¬ Ú˚˛º
ά◊¬Û¬ı˛c Ê˘¬ı±˚˛≈¬ı˛ ¶ö±˚˛œ
¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ Ù¬À˘ √õ∂Ô±·Ó¬
fl‘¬ø¯∏ÀÓ¬ ά◊»¬Û±Ú › ˜≈Ú±Ù¬± ≈˝◊-˝◊
øڕߘ≈‡œº ¤˝◊ ’¬ı¶ö±˚˛
’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬
ά◊iß˚˛Ú ‚Ȭ±ÀÓ¬ ÚÓ≈¬Ú ¬ÛLö±
¬ÛXøÓ¬Àfl¬ ˝±øÓ¬˚˛±¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ıº
Œ˚À˝Ó≈¬ Ó¬±¬ı˛± ¤‡Ú› Êœø¬ıfl¬±
øÚ¬ı«±À˝¬ı˛ ÊÚ… ‰¬±À¯∏¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛˝◊
Œ¬ıø˙ øÚˆ«¬¬ı˛˙œ˘, Ó¬±˝◊ ø¬ıÀ˙¯∏
ŒÊ±¬ı˛ øÀÓ¬ ˝À¬ı ˙À¸…¬ı˛ Ù¬˘Ú
› ά◊»¬Û±Ú˙œ˘Ó¬± ¬ı±Î¬ˇ±ÀÚ± ›
’√õ∂Ô±·Ó¬ ŒÔÀfl¬ ÚÓ≈¬Ú
˙À¸…¬ı˛ ‰¬±À¯∏º ˚±¬ı˛ ¸±Ô«fl¬
ά◊±˝¬ı˛Ì ëø¸¸˘íº
[Œ˘‡fl¬ ¬ı…±¬ı˛±fl¬¬Û≈À¬ı˛ ’¬ıø¶öÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ Œfl¬fœ˚˛ ¬Û±È¬ › ¸˝À˚±·œ Ó¬c ’Ú≈¸g±Ú ¸—¶ö±¬ı˛ √õ∂Ò±Ú ø¬ı:±Úœ [˙¸… ø¬ı:±Ú] ¤¬ı— √õ∂Ò±Ú, fl‘¬ø¯∏ ¸•x¸±¬ı˛Ì
ø¬ıˆ¬±·º ˝◊√-Œ˜˘  . sitangshu.sarkar@icar.gov.in]
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ’±ø¬ı±¸œ [Ó¬¬Ûø˙ø˘
ˆ¬± ά◊¬ÛʱøÓ¬ Ó¬±ø˘fl¬±ˆ≈¬Mê ÊÚ-
¸˜±Ê] ¸•x±À˚˛¬ı˛ ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛
Œ¬ıø˙¬ı˛ ˆ¬±À·¬ı˛ ¬ı±¸ ¸±Ò±¬ı˛ÌÓ¬
≈íøȬ ’=À˘º √õ∂Ô˜Ó¬, ά◊M¬ı˛-¬Û”¬ı« ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
¬ı˛±Ê…&ø˘ÀÓ¬ ¤¬ı— ø¬ZÓ¬œ˚˛Ó¬, ˜Ò… ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
˜±˘ˆ”¬ø˜ ’=À˘º ˜Ò… ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¤˝◊
¬ı˛ ± Ê…&ø˘ ˝˘ñÁ¬±Î¬ˇ ‡ G, Â√ ø S˙·Î¬ˇ ,
˜Ò…√õ∂À˙, ›øάˇ˙± [¬Ûø(˜±=˘] ¤¬ı—
¬Ûø(˜¬ıe [¬Ûø(˜±=˘]º ¤fl¬Ô± ’Ú¶§œfl¬±˚«
Œ˚ ¶§ ± ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ¸M¬ı˛ ¬ıÂ√ ¬ ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ ›
’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬ ’¬ı¶ö±¬ı˛ ά◊iøß Ó¬
’±˙±Ú≈¬ı˛+¬Û ˝˚˛øÚº Â√øS˙·Î¬ˇ, Á¬±Î¬ˇ‡G,
˜Ò…√õ∂À˙ ¤¬ı— ›øάˇ˙±¬ı˛ ¢∂±˜œÌ ÊÚ¸—‡…±¬ı˛
¬ıÀάˇ± ’—˙ [25.7 ŒÔÀfl¬ 36.9 ˙Ó¬±—˙]
’±ø¬ı±¸œ [¸±¬ı˛øÌ-1 ^©Ü¬ı…]º ¤¬ı˛ ˜ÀÒ…
˜Ò…√õ∂ÀÀ˙ 19-øȬ, ›øάˇ˙±˚˛ 14-øȬ ¤¬ı—
Á¬±Î¬ˇ‡G › Â√øS˙·Àάˇ¬ı˛ 13-øȬ fl¬À¬ı˛ ŒÊ˘±˚˛
’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ÊÚ¸—‡…± ˙Ó¬fl¬¬ı˛± 25 ˆ¬±À·¬ı˛
Œ¬ıø˙º
¤˝◊ ¬ı˛±Ê…&ø˘¬ı˛ ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ·Î¬ˇ ø˙鬱¬ı˛
˝±¬ı˛ ¤‡Ú› ¸¬ı«¸±Ò±¬ı˛À̬ı˛ Ó≈¬˘Ú±˚˛ ’ÀÚfl¬È¬±˝◊
fl¬˜º ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ øfl¬ ŒÔÀfl¬ ø¬ı‰¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛À˘
Œ‡± ˚±À¬ı, ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ø¸—˝ˆ¬±· ¤‡Ú›
±ø¬ı˛^…¸œ˜±¬ı˛ øÚÀ‰¬ ¬ı±¸ fl¬À¬ı˛º ±ø¬ı˛^…¸œ˜±¬ı˛
øÚÀ‰¬ Ô±fl¬± ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ˙Ó¬fl¬¬ı˛± ’—˙ˆ¬±fl¬
›øάˇ˙±˚˛ ¸¬ı ŒÔÀfl¬ Œ¬ıø˙ 75.6 ˙Ó¬±—˙¬ ,
Ó¬±¬ı˛¬ÛÀ¬ı˛ ˜Ò…√õ∂ÀÀ˙ 58.6 ˙Ó¬±—˙¬ ,
Â√øS˙·Àάˇ 54.7 ˙Ó¬±—˙¬ , Á¬±Î¬ˇ‡ÀG 54.2
˙Ó¬±—˙ ¤¬ı— ¬Ûø(˜¬ıÀe 42.4 ˙Ó¬±—˙ñ
√’Ú…±Ú… øÚ¬ıg
ά. ø¸Ó¬±—q ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
˚± øfl¬Ú± ø¬ÛøÂ√À˚˛ ¬Ûάˇ± ’¬ı¶ö±˝◊ Œ‰¬±À‡ ’±„≈˘
øÀ˚˛ Œ‡±˚˛º ŒÊ±ÀÓ¬¬ı˛ ˜±¬Û ’Ú≈˚±˚˛œ ¤˝◊
˜±˘ˆ”¬ø˜ ’=À˘¬ı˛ ¢∂±˜œÌ ’±ø¬ı±¸œ fl‘¬¯∏fl¬À¬ı˛
Œ¬ıø˙¬ı˛ˆ¬±·˝◊ √õ∂±øôL√fl¬ › é≈¬^ ‰¬±ø¯∏ [¸±¬ı˛øÌ-2
^©Ü¬ı…]º ¤˝◊ ’±ø¬ı±¸œ¬ı˛±, ˚±¬ı˛± fl‘¬ø¯∏¬ı˛ ¸Àe
˚≈Mê, Ó¬±À¬ı˛ ˜ÀÒ… ’ä ¸—‡…fl¬˝◊ √õ∂fl‘¬Ó¬
fl‘¬¯∏fl¬º ¬ı±øfl¬ Œ¬ıø˙¬ı˛ˆ¬±·˝◊ fl‘¬ø¯∏-|ø˜fl¬ ø˝¸±À¬ı
fl‘¬ø¯∏¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ øÚˆ«¬¬ı˛˙œ˘º ¢∂±˜œÌ ’=À˘
Œ˜±È¬ fl¬˜«¸—¶ö±ÀÚ¬ı˛ ø¸—˝ˆ¬±·˝◊ fl‘¬ø¯∏-|˜
ŒÔÀfl¬ ’±À¸º ¤˝◊ fl‘¬ø¯∏-|À˜¬ı˛ ¬Z±¬ı˛±
fl¬˜«¸—¶ö±ÀÚ¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì Â√øM˙·Àάˇ 73.4 ˆ¬±·,
˜Ò…√õ∂ÀÀ˙ 68.7 ˆ¬±·, ›øάˇ˙±˚˛ 64.9
ˆ¬±·, Á¬±Î¬ˇ‡ÀG 61.1 ˆ¬±· › ¬Ûø(˜¬ıÀe
58.8 ˆ¬±·º
’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬ ’¬ı¶ö±¬ı˛
˚ÀÔ©Ü Î¬◊iß˚˛Ú Ú± ˝›˚˛±¬ı˛ ø¬ÛÂ√ÀÚ ’Ú…±Ú…
fl¬±¬ı˛À̬ı˛ ¸Àe fl‘¬ø¯∏ÀÓ¬ øÚ•ß Î¬◊»¬Û±Ú˙œ˘Ó¬±
ø¬ıÀ˙¯∏ˆ¬±À¬ı ±ø˚˛º ¤˝◊ ’=À˘ Œ¸‰¬-Œ¸ø¬ıÓ¬
Êø˜¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì fl¬˜ ¤¬ı— ¬ı‘ø©Ü-øÚˆ«¬¬ı˛ ‡ø¬ı˛Ù¬
‰¬±¯∏ √õ∂‰¬ø˘Ó¬ ¤¬ı— ’Õ¬ı:±øÚfl¬ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬
Œfl¬¬ı˘˜±S Ò±Ú ¬ı± ›˝◊ ʱӬœ˚˛ Ó¬G≈˘ ˙À¸…¬ı˛
‰¬±¯∏ fl¬¬ı˛±¬ı˛ Ù¬À˘ Ù¬˘Ú ’ÀÚfl¬È¬±˝◊ fl¬˜º
Ó¬±Â√±Î¬ˇ± Ê˘¬ı±˚˛¬≈ ı˛ S꘱·Ó¬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú, ’Ú…±Ú…
’=À˘¬ı˛ ˜ÀÓ¬±˝◊ [¬ı± øfl¬Â√≈ Œé¬ÀS Œ¬ıø˙
√õ∂fl¬È¬] ¤˝◊ ’=˘Àfl¬› Œ¬ıø˙ Œ¬ıø˙ ά◊¯û
fl¬À¬ı˛ Ó≈¬À˘ÀÂ√º Œ¸˝◊ ¸Àe ¬ı‘ø©Ü¬Û±Ó¬› Sê˜˙
’øÚ˚˛ø˜Ó¬ ˝›˚˛±¬ı˛ √õ∂¬ıÌÓ¬± Œ‡± ˚±À2º
√õ∂±˚˛˝◊ ˘é¬… fl¬¬ı˛± Œ·ÀÂ√, Ȭ±Ú± Œ¬ı˙ øfl¬Â√≈øÚ
¬ı‘ø©Ü˝œÚ ‰¬˘±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛, ’ä ¸˜À˚˛¬ı˛ ¬ı…¬ıÒ±ÀÚ
√õ∂‰≈¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±ÀÌ ¬ı‘ø©Ü ˝À2º ¤˝◊ ’=À˘¬ı˛
43
 ¸±¬ı˛øÌ-1 ¶ö±Úœ˚˛ ˆ¬±¯∏±˚˛ ø¸¸À˘¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß Ú±˜ ‰¬±˘≈
’±ø¬ı±¸œ ÊÚ¸—‡…±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¸—‡…±Ú  . ˙Ó¬fl¬¬ı˛± ˆ¬±·, ø˙øé¬ÀÓ¬¬ı˛ ˝±¬ı˛ › ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ’¬ı¶ö± ’±ÀÂ√º ›øάˇ˚˛± ˆ¬±¯∏±˚˛ ø¸¸˘Àfl¬ 댘±¬ı˛¬ı±í ¬ı±
¬ı˛±Ê… Œ˜±È¬ ¢∂±˜œÌ ÊÚ¸—‡…±˚˛ ˙Ó¬fl¬¬ı˛± 25 ˆ¬±À·¬ı˛ ø˙øé¬ÀÓ¬¬ı˛ ˝±¬ı˛ ±ø¬ı˛^…¸œ˜±¬ı˛ øÚÀ‰¬ 댘±¬ı˛±¬ıı±í ¬ı± ë˝±øÓ¬À¬ıάˇ±í¬ , øé¬Ì ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
’±ø¬ı±¸œ ÊÚ¸—‡…±¬ı˛ Œ¬ıø˙ ’±ø¬ı±¸œ ÊÚ¸—‡…± ¢∂±˜œÌ ÊÚ¸—‡…± ˆ¬±¯∏±˚˛ ëfl¬±A±˘±˝◊í ¬ı± ëfl¬±O±Î¬ˇ±í¬ , ά◊M¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬
˙Ó¬fl¬¬ı˛± ˆ¬±· ø¬ıø˙©Ü ŒÊ˘±¬ı˛ ¸—‡…± ¸±Ò±¬ı˛Ì ’±ø¬ı±¸œ ’±ø¬ı±¸œ ’Ú…±Ú… ë¬ı˛±˜¬ı“±˙í ˝◊Ó¬…±ø Ú±˜ √õ∂‰¬ø˘Ó¬ ’±ÀÂ√º
›øάˇ˙± 25.7 14 72.9 52.2 75.6 23.4 ¬Ûø¬ı˛¬ıøÓ«¬Ó¬ › ά◊¯û Ê˘¬ı±˚˛À≈ Ó¬ ø¸¸˘ ¸˝ÀÊ˝◊
Á¬±Î¬ˇ‡G 31.4 13 66.4 57.1 54.2 37.1 ‰¬±¯∏ fl¬¬ı˛± ˚±˚˛ ¤¬ı— ά◊2‰¬ ά◊»¬Û±Ú˙œ˘Ó¬±
Â√øS˙·Î¬ˇ 36.9 13 70.3 59.1 54.7 29.2 ¬ıʱ˚˛ Ô±Àfl¬º ø¸¸˘ ˚ÀÔ©Ü ·¬ı˛˜ ’±¬ı˝±›˚˛±
˜Ò…√õ∂À˙ 27.2 19 69.3 50.6 58.6 13.4 ¸˝… fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛, ‰¬±¯∏ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ Œfl¬±Ú›
¬Ûø(˜¬ıe 7.8 0 76.3 57.9 42.4 27.5
Ê˘À¸À‰¬¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ Ú± [¬ı‘ø©Ü øÚˆ«¬¬ı˛
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ – – 73.0 59.0 47.3 16.1
‰¬±¯∏]º ¤˝◊ ‰¬±À¯∏ ¬Û≈À¬ı˛± Êø˜ÀÓ¬ ˘±e˘ øÀ˚˛
¸”S  . à…±øȬ¸øȬfl¬…±˘ Œ√õ∂±Ù¬±˝◊˘ ’¬ı ø¸øάά◊ã ¬∏C±˝◊¬ıƒ¸ ˝◊Ú ˝◊ø`¬˚˛±, ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛, 2013
˜±øȬ ’±˘·± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛ Ú± [ŒÂ√±ÀȬ± ŒÂ√±ÀȬ±
˜±øȬ ¤¬ı— ’±=ø˘fl¬ Ϭ±˘ ’ä ¸˜À˚˛¬ı˛ ˜ÀÒ… øÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ¤˝◊ ’Úøˆ¬À√õ∂Ó¬ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ ŒÔÀfl¬ ·Ó«¬ fl¬À¬ı˛ ‰¬±¬ı˛± ˘±·±ÀÚ± ˝˚˛] Ù¬À˘ ˜±øȬ
˝›˚˛± ¬ı‘ø©Ü¬ı˛ Ê˘Àfl¬ ˜±øȬ¬ı˛ ·ˆ¬œÀ¬ı˛ √õ∂À¬ı˙ ˜Ò… ˆ¬±¬ı˛ Ó ¬œ˚˛ ˜±˘ˆ” ¬ ø˜ ’=À˘¬ı˛ é¬À˚˛¬ı˛ ’±˙DZ ŒÚ˝◊, ¬ı¬ı˛— ˘±˝◊Ú fl¬À¬ı˛ ø¸¸˘
fl¬¬ı˛±ÀÚ±¬ı˛ ά◊¬Û˚≈Mê Ú˚˛º Ù¬À˘ Œ¸˝◊ ¬ı‘ø©Ü¬Û±ÀÓ¬¬ı˛ ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ¬ı“±‰¬±ÀÓ¬-¬Ûø¬ı˛¬ıøÓ«¬Ó¬ Ê˘¬ı±˚˛≈ÀÓ¬ ˘±·±À˘± Ó¬± Êø˜ÀÓ¬ ¬ı‘ø©Ü¬ı˛ ÊÀ˘¬ı˛ Œ¶⁄±ÀÓ¬¬ı˛
Œ¬ıø˙¬ı˛ ˆ¬±·È¬±˝◊ ˆ”¬·ˆ«¬¶ö Ê˘ô¶∏À¬ı˛ Œ¬ÛÓÂ√ÀÓ¬ ¤˝◊ ’=À˘ ¬ı…±¬Ûfl¬ˆ¬±À¬ı ø¸¸˘ ‰¬±¯∏ ¤¬ı— ¬Z±¬ı˛± ¸‘©Ü ˜±øȬ¬ı˛ é¬˚˛ Œ¬ı˛±Ò fl¬À¬ı˛ ¤¬ı— ¬ı‘ø©Ü¬ı˛
¬Û±À¬ı˛ Ú± ¬ı± ¸˝ÀÊ ¬ı˘± ˚±˚˛ Œfl¬±Ú› fl¬±ÀÊ ø¸¸˘ Ó¬c ά◊»¬Û±ÀÚ¬ı˛ fl¬Ô± ˆ¬±¬ı± Œ˚ÀÓ¬ Ê˘ ˜±øȬ¬ı˛ ·ˆ¬œÀ¬ı˛ √õ∂À¬ı˙ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¸±˝±˚…
˘±À· Ú±, ¬ı¬ı˛— ˜±øȬ é¬À˚˛¬ı˛ ¬ı± ˆ”¬ø˜ ÒÀ¸¬ı˛ ¬Û±À¬ı˛º √õ∂fl‘¬Ó¬ ’ÀÔ« ø¸¸˘, ¤˝◊ ’=À˘¬ı˛ fl¬À¬ı˛º ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ÊÚ… ά◊¬ı«¬ı˛ Êø˜¬ı˛
fl¬±¬ı˛Ì ˝˚˛º ø¬ı:±Úœ¬ı˛± Ê˘¬ı±˚˛≈¬ı˛ œ‚« øÀÚ¬ı˛ ÊÚ… ÚÓ≈¬Ú Œfl¬±Ú› ά◊øæ Ú˚˛º ¤˝◊ ’=À˘ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ Ú± ¬ı¬ı˛— ’ÀÚfl¬ Œé¬ÀS˝◊ ¬ÛøÓ¬Ó¬
ø¬ıøˆ¬iß Ó¬Ô… ø¬ıÀù≠¯∏Ì fl¬À¬ı˛ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú Œ˚ Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬ ˙Ó¬±sœ ÒÀ¬ı˛ ø¸¸˘ √õ∂fl‘¬øÓ¬¬ı˛ ¤¬ı— ’Ú… Ù¬¸À˘¬ı˛ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ’Ú≈¬Û˚≈Mê
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ Ó¬±¬Û˜±S±¬ı˛ ·Î¬ˇ ¬ı‘øX 2020 ¸±À˘ ¸Àe ‡±¬Û ‡±˝◊À˚˛ Œ¬ı“À‰¬ ’±ÀÂ√ ¤¬ı— ¤‡±Úfl¬±¬ı˛ Êø˜ÀÓ¬› ø¸¸˘ ¸±Ù¬À˘…¬ı˛ ¸Àe ‰¬±¯∏ fl¬¬ı˛±
1.81 øάø¢∂, 2050 ¸±À˘ 2.87 øάø¢∂ ‰¬±ø¯∏¬ı˛± ¤¬ı˛ ‰¬±¯∏› fl¬À¬ı˛Úº Ó¬À¬ı ¤˝◊ Ù¬¸À˘¬ı˛ ˚±˚˛º ø¸¸À˘¬ı˛ ¬Û±Ó¬±˚˛ Œ˜±˜ ʱӬœ˚˛ Δʬı
¤¬ı— 2080 ¸±À˘ 5.55 øάø¢∂ ¬ı± Ó¬±¬ı˛› ‰¬±¯∏ ¬Û≈À¬ı˛±¬Û≈ø¬ı˛ˆ¬±À¬ı ’˚P › ’¬ıÀ˝˘±˚˛ ¬Û±ÀÔ«¬ı˛ ¶§±ˆ¬±ø¬ıfl¬ √õ∂À˘¬Û Ô±fl¬±¬ı˛ Ù¬À˘, ¤˝◊
Œ¬ıø˙ ˝À¬ıº Ó¬±¬Û˜±S±¬ı˛ ¤˝◊ ’¶§±ˆ¬±ø¬ıfl¬ ¬ı‘øX¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝˚˛º Ù¬¸˘ fl¬œÈ¬˙Sn∏ › Œ¬ı˛±· ¬Z±¬ı˛± Œ¬ıø˙ ’±Sê±ôL√
√õ∂ˆ¬±¬ı ¸±¬ı˛± ŒÀ˙¬ı˛ ¸Àe ¤˝◊ ˜Ò… ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¤‡±ÀÚ ø¸¸À˘¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛‰¬˚˛ ¸•§Àg ≈í ¤fl¬È¬± ˝˚˛ Ú±º Œ¸ÊÚ… ¤˝◊ ‰¬±À¯∏ fl‘¬ø¯∏ ø¬ıÀ¯∏¬ı˛
˜±˘ˆ”¬ø˜ ’=À˘ ’±¬ı˛› Œ¬ıø˙ fl¬À¬ı˛ √õ∂fl¬È¬ fl¬Ô± ¬ı˘± ¬ı˛fl¬±¬ı˛º ø¸¸˘, ¤¸¬Û…±¬ı˛±·±øÂ√ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ ˝˚˛ Ú± ¬ı± Ú·Ì…, Ó¬±˝◊ ¬ı˘± ˚±˚˛ ¤˝◊
˝À¬ı ¤¬ı— ¤¬ı˛ fl≈¬√õ∂ˆ¬±À¬ı fl‘¬ø¯∏¬ı˛ Ù¬˘Ú fl¬˜À¬ı ά◊øæ ¬Ûø¬ı˛¬ı±¬ı˛ˆ≈¬Mê, ¬ıU ¬ı¯∏«Êœ¬ıœ ˜è ά◊øæ, Ù¬¸À˘¬ı˛ ‰¬±¯∏ √õ∂fl‘¬øÓ¬Àfl¬ ”ø¯∏Ó¬ fl¬À¬ı˛ Ú±º
› ‰¬±¯∏ ¬ı…¬ı¶ö± é¬øÓ¬¢∂ô¶∏ ˝À¬ıº ˜Ò… ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˚±¬ı˛ Ó¬À˘±˚˛±À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ˙Mê ˘•§± ¬Û±Ó¬± ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ¬ıÓ«¬˜±Ú ’¬ı¶ö±
˜±˘ˆ”¬ø˜ ’=À˘¬ı˛ ’±ø¬ı±¸œ¬ı˛± ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊ ŒÔÀfl¬ Ó¬c øÚ©®±˙Ú fl¬¬ı˛± ˝˚˛º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¬ıøˆ¬iß ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ’±›Ó¬±ˆ≈¬Mê Êø˜¬ı˛
’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬ˆ¬±À¬ı ø¬ÛøÂ√À˚˛ ’±ÀÂ√¬ , Ó¬±Â√±Î¬ˇ± Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ø¸¸˘ ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛, Ó¬À¬ı ¤…±À·ˆ¬ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ¸øͬfl¬ˆ¬±À¬ı øÚ¬ı˛+¬ÛÌ fl¬¬ı˛± ˜≈˙øfl¬˘º
¬Ûø¬ı˛¬ıøÓ«¬Ó¬ Ê˘¬ı±˚˛À≈ Ó¬ Ó¬±À¬ı˛ ’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬ ø¸¸˘±Ú±, ¤…±À·ˆ¬ fl¬…±KȬ±˘± ˝◊Ó¬…±ø˝◊ √õ∂Ò±Úº Ó¬À¬ı Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ’±À· √õ∂fl¬±ø˙Ó¬
’¬ı¶ö±¬ı˛ ’±¬ı˛› ’¬ıÚøÓ¬ ˝¬ı±¬ı˛ ’±˙DZ ¸±¬ı˛øÌ-2
Ô±fl¬ÀÂ√º ¢∂±˜œÌ ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ √õ∂‰¬ø˘Ó¬ fl‘¬ø¯∏ÀÓ¬ ŒÊ±ÀÓ¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì › fl¬˜«¸—¶ö±ÀÚ¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬ ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ’¬ı¶ö±Ú
¸˜À˚±¬ÛÀ˚±·œ Δ¬ı:±øÚfl¬ ¬ÛXøÓ¬¬ı˛ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ ŒÊ±ÀÓ¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ’Ú≈˚±˚˛œ ¢∂±˜œÌ √õ∂±øôL√fl¬ fl¬˜«¸—¶ö±Ú
¤¬ı— Ó¬±¬ı˛ ¸Àe ’√õ∂‰¬ø˘Ó¬ Ù¬¸À˘¬ı˛ ¬ı˛±Ê… ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ˙Ó¬fl¬¬ı˛± ˆ¬±· [Œ˜±È¬ fl¬˜«¸—¶ö±ÀÚ¬ı˛ ˙Ó¬fl¬¬ı˛± ˆ¬±·]
¢∂˝ÌÀ˚±·…Ó¬± ¬ı±Î¬ˇ±ÀÓ¬ ˝À¬ı, ˚± øfl¬Ú± ¬Ûø¬ı˛¬ıøÓ«¬Ó¬ fl‘¬¯∏fl¬ fl‘¬ø¯∏-|ø˜fl¬
Ê˘¬ı±˚˛≈ÀÓ¬ ‡±¬Û ‡±˝◊À˚˛ ˚ÀÔ©Ü Î¬◊»¬Û±Ú √õ∂±øôL√fl¬ é≈¬^ ’±ø¬ı±¸œ ¸±Ò±¬ı˛Ì ’±ø¬ı±¸œ ¸±Ò±¬ı˛Ì
ŒÀ¬ı ¤¬ı— ‰¬±ø¯∏À¬ı˛ ˜≈Ú±Ù¬± ¬ı±Î¬ˇ±À¬ıº ¤˝◊ ›øάˇ˙± 66.61 23.55 5.00 12.06 64.95 19.74
Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ¬ÛXøÓ¬¬ı˛ ¤¬ı— ÚÓ≈¬Ú Ù¬¸À˘¬ı˛ Á¬±Î¬ˇ‡G 60.86 17.75 3.28 28.88 61.06 16.92
‰¬±¯∏ øˆ¬iß ¢∂±˜œÌ ’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬ ’¬ı¶ö±¬ı˛ Â√øM˙·Î¬ˇ 45.25 25.16 1.29 24.54 73.38 8.51
’¬ıÚøÓ¬ Œ¬ı˛±Ò fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı Ú±º Ù¬˘¶§¬ı˛+¬Û ˜Ò…√õ∂À˙ 42.03 28.72 3.51 18.37 68.71 15.44
’±ø¬ı±¸œ¬ı˛± ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ˆ¬±À¬ı Sê˜ ’¬ıÚøÓ¬¬ı˛ ¬Ûø(˜¬ıe 83.95 12.88 10.43 10.07 58.76 31.88
øÀfl¬ ¤ø·À˚˛ ˚±À¬ı, ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ’¸±˜… ˆ¬±¬ı˛Ó¬ 53.90 23.99 5.03 19.15 27.06 59.70
¸”S  . à…±øȬ¸øȬfl¬…±˘ Œ√õ∂±Ù¬±˝◊˘ ’Ù¬ ø¸øάά◊ã ¬∏C±˝◊¬ıƒ¸ ˝◊Ú ˝◊ø`¬˚˛±, ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛, 2013
¸±˜±øÊfl¬ › ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ’ø¶ö¬ı˛Ó¬±¬ı˛ Êiú
44 ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 ¸±¬ı˛øÌ-3
˜Ò… ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ˜±˘ˆ”¬ø˜ ’=À˘¬ı˛ ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ¸y√√±¬ıÚ±˜˚˛ ’±ø¬ı±¸œ ’Ò≈…ø¯∏Ó¬ ŒÊ˘±¸˜”˝
¬ı˛±Ê… ŒÊ˘±
›øάˇ˙± ¸≈μ¬ı˛·Î¬ˇ, Á¬±¬ı˛¸≈&±, ¸•§˘¬Û≈¬ı˛, ¬ı¬ı˛·Î¬ˇ, Œ¬ı±˘±øe¬ı˛, fl¬±˘±˝±øG, Œfl¬±¬ı˛±¬Û≈Ȭ, ˜±˘fl¬±Úø·ø¬ı˛
Á¬±Î¬ˇ‡G ¬ı˛“±ø‰¬, Œ˘±˝±¬ı˛Î¬±·±, &˜˘±, ¬Ûø(˜ ø¸—ˆ”¬˜, ·±Î¬ˇ›˚˛±, ¬Û±˘±˜≈
Â√øM˙·Î¬ˇ ±ÀÚ›˚˛±Î¬ˇ±, ¬ı±ô¶∏±¬ı˛, ¸≈fl¬˜±
˜Ò…√õ∂À˙ Á¬±¬ı≈˚˛±, ˜±G˘±, øÀ챬ı˛œ, ¬ı±¬ı˛›˚˛±øÚ
¬Ûø(˜¬ıe ¬ıœ¬ı˛ˆ”¬˜, ¬Û≈èø˘˚˛±, ¬ı“±fl≈¬Î¬ˇ±, ¬Ûø(˜ Œ˜øÚœ¬Û≈¬ı˛
ø¸¸À˘¬ı˛ Êø¬ı˛¬Û ¸•§gœ˚˛ ¤fl¬øȬ ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬
¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√ Œ˚, ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸À˘¬ı˛ ‰¬±À¯∏¬ı˛
Œ˜±È¬ Êø˜¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ˜±S 4331 Œ˝"¬ı˛º
˚±¬ı˛ Œ¬ıø˙¬ı˛ ˆ¬±·È¬±˝◊ ›øάˇ˙±ÀÓ¬ [2197
Œ˝"¬ı˛], ¤Â√±Î¬ˇ±› ˜˝±¬ı˛±©Üò [726 Œ˝"¬ı˛],
’g™√õ∂À˙ [632 Œ˝"¬ı˛], ¬Ûø(˜¬ıe [416
Œ˝"¬ı˛], Á¬±Î¬ˇ‡G [333 Œ˝"¬ı˛] › ˜Ò…√õ∂À˙
[27 Œ˝"¬ı˛] ø¸¸˘ ‰¬±¯∏ ˝˚˛º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸˘
˜≈‡… Ù¬¸˘ ø˝¸±À¬ı Δ¬ı:±øÚfl¬ ¬ÛXøÓ¬ √õ∂À˚˛±·
fl¬À¬ı˛ ¸—·øͬӬˆ¬±À¬ı ‰¬±¯∏ fl¬¬ı˛± ˝˚˛ Ú±º ¬ı¬ı˛—
’±ø¬ı±¸œ ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛± ø¬ıø2Âi߈¬±À¬ı øfl¬Â√È≈ ¬± Ó¬±À¬ı˛
¬ı…¬ı˝±˚« Ó¬c¬ı˛ ÊÚ…, fl¬‡Ú› ˜”˘ Ù¬¸À˘¬ı˛
Êø˜¬ı˛ ‰¬±¬ı˛Ò±À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ıάˇ± ø˝¸±À¬ı [ø¸¸À˘¬ı˛
¬Û±Ó¬±˚˛ fl“¬±È¬± Ô±fl¬±˚˛] ˘±·±Úº Ó¬À¬ı ·Ó¬
fl¬À˚˛fl¬ ˙fl¬ ÒÀ¬ı˛ ø¸¸˘ ø¬ı¯∏À˚˛ ø¬ıøˆ¬iß
¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛, Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¤¬ı— ’-¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¸—¶ö±¬ı˛
ά◊»¸±˝ Œ‡± ˚±À2º Ó¬± ¸ÀM3› ø¬ıøˆ¬iß
fl¬±¬ı˛ÀÌ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸À˘¬ı˛ ‰¬±À¯∏¬ı˛ Œ˜±È¬ Êø˜¬ı˛
¬Ûø¬ı˛˜±Ì ˜±S 2200 ŒÔÀfl¬ 2800 Œ˝"À¬ı˛¬ı˛
˜ÀÒ… ¸œ˜±¬ıX ¤¬ı— ¤¬ı˛ ŒÔÀfl¬ Ó¬c ά◊»¬Û±Ú
˝˚˛ 1430-1820 ȬÀÚ¬ı˛ fl¬±Â√±fl¬±øÂ√º
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛
ά◊iß˚˛ÀÚ¬ı˛ øfl¬Â√≈ ά◊À…±·
Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛, ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛&ø˘, ’-
¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¤¬ı— Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¸—¶ö±&ø˘ Ó¬±À¬ı˛
øÚÊ øÚÊ ¤øMê˚˛±¬ı˛ › ά◊ÀV˙… ’Ú≈˚±˚˛œ
ø¸¸À˘¬ı˛ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ά◊iß˚˛ÀÚ¬ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬¬ı˛ÀÂ√º
Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ fl‘¬ø¯∏ ø¬ıˆ¬±À·¬ı˛ ’ÒœÚô¶∏
¸—¶ö±, ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ fl‘¬ø¯∏ ’Ú≈¸g±Ú ¬Ûø¬ı˛¯∏,
›øάˇ˙±¬ı˛ ¸•§˘¬Û≈À¬ı˛ 1962 ¸±˘ ŒÔÀfl¬
ø¸¸˘ ·À¬ı¯∏̱ Œfl¬Àf¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ø¸¸˘
ø¬ı¯∏À˚˛ ·À¬ı¯∏̱, ø¬ıfl¬±˙ › ‰¬±À¯∏¬ı˛ √õ∂¸±À¬ı˛¬ı˛
fl¬±ÀÊ øÚÀ˚˛±øÊÓ¬ ’±ÀÂ√º Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
Ó¬±À¬ı˛ ά◊¬ÛʱøÓ¬ ά◊¬Û-¬Ûø¬ı˛fl¬äÚ±¬ı˛ (Tribal
Sub Plan) ’Ô«±Ú≈fl¬≈ À˘… ¤¬ı— ø¸¸˘ ·À¬ı¯∏̱
Œfl¬Àf¬ı˛ ˜±Ò…À˜, ›øάˇ˙±, Á¬±Î¬ˇ‡G, Â√øM˙·Î¬ˇ,
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
ø¸¸˘ Ù¬±˜«, Œfl¬À˘‚±˝◊ ø¸¸˘ ·À¬ı¯∏̱ Œfl¬f,
¬Ûø(˜ Œ˜øÚœ¬Û≈À¬ı˛¬ı˛ ’±¬ı±¸ ø¸¸˘ Ù¬±˜«
Œ¸˝◊ √õ∂À‰¬©Ü±¬ı˛ øÚ˙«Úº Ó¬À¬ı ø¬ıøˆ¬iß fl¬±¬ı˛ÀÌ
¬ıÓ«¬˜±ÀÚ ¬Ûø(˜¬ıÀe¬ı˛ ¤˝◊ ø¸¸˘ ‡±˜±¬ı˛&ø˘
¸øSê˚˛ ’¬ı¶ö±˚˛ ŒÚ˝◊ ¬ı˘À˘˝◊ ‰¬À˘º Â√øM˙·Î¬ˇ
¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ¬ıÚ Î¬◊iß˚˛Ú ¬Û¯∏«, ø¸¸˘ ‰¬±¯∏ ›
¬ı…¬ı˝±À¬ı˛¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ fl¬˜«¸—¶ö±Ú
› ’±øÔ«fl¬ ά◊i˚ß À˛ Ú¬ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬¬ı˛ÀÂ√º ¤˝◊ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛
’g™√õ∂À˙ ˝◊Ó¬…±ø ¬ı˛±ÀÊ… ø¸¸À˘¬ı˛ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ¬ıô¶∏±¬ı˛ › ¬ı˛±ÊÚμ·“±› ŒÊ˘±˚˛ ø¸¸±˘ ‰¬±¯∏
√õ∂¸±À¬ı˛¬ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬¬ı˛ÀÂ√º ¬ıÓ«¬˜±Ú Œ˘‡fl¬ √õ∂±˚˛ qè ˝À˚˛ÀÂ√ ¤¬ı— ø¸¸˘ ‰¬±ø¯∏¬ı˛± ¸˜¬ı±À˚˛¬ı˛
‰¬±¬ı˛ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ [2008-2012 ¸±˘] Œ¬ıø˙ ˜±Ò…À˜ ø¸¸À˘¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú › ø¬ıøSê øÚ˚˛LaÌ
¸˜˚˛ ÒÀ¬ı˛ ›øάˇ˙±¬ı˛ ›˝◊ ø¸¸˘ ·À¬ı¯∏̱ fl¬À¬ı˛Úº ø¬ıËøȬ˙ ˙±ø¸Ó¬ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ Œ¬ı˙øfl¬Â√≈
Œfl¬Àf¬ı˛ √õ∂Ò±Ú ø˝¸±À¬ı ø¸¸˘ ·À¬ı¯∏̱ › Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¸—¶ö± ¬ı± ¬ı…øMê ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛
√õ∂¸±À¬ı˛¬ı˛ fl¬±ÀÊ øÚ˚≈Mê ŒÔÀfl¬ ˜±˘ˆ”¬ø˜ ˜±Ò…À˜ ˜≈Ú±Ù¬± fl¬¬ı˛ÀÓ¬Úº Ó¬À¬ı ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛
’=À˘¬ı˛ ’ÀÚfl¬ ʱ˚˛·±ÀÓ¬˝◊ ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ ¤¬ı— ›˝◊ ¬ı…øMêÀ¬ı˛ øÚʶ§ fl¬±¬ı˛ÀÌ
¸Àe ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ fl¬±Ê fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú ¤¬ı— Ó¬±¬ı˛ Ù¬À˘ ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏ ˆ¬±È¬± ¬ÛÀάˇº ˝◊±øÚ— ’±¬ı±¬ı˛ øfl¬Â√≈
ø¸¸À˘¬ı˛ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ’±›Ó¬±ˆ≈¬Mê Êø˜¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ’-¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¸—¶ö± ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏ ά◊»¸±˝
Œ¬ıÀάˇÀÂ√º ›øάˇ˙±¬ı˛ ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛› Ó¬±À¬ı˛ øÀ2º Œ˚˜Ú, ›øάˇ˙±¬ı˛ Œfl¬±¬ı˛±¬Û≈Ȭ ø¸¸˘
˜‘øMfl¬± ¸—¬ı˛é¬Ì ø¬ıˆ¬±À·¬ı˛ ˜±Ò…À˜, √õ∂Ò±ÚÓ¬ ø¬ıfl¬±˙ ¬Ûø¬ı˛¯∏, Œfl¬±¬ı˛±¬Û≈Ȭ, fl¬±øfl¬¬ı˛&˜±,
˜±øȬ ¸—¬ı˛é¬À̬ı˛ ά◊ÀVÀ˙… ø¸¸˘ ‰¬±¯∏˚Œ¬ı˛±¬ÛÌ, Úμ¬Û≈¬ı˛, ˜≈‰¬fl≈¬μ ˝◊Ó¬…±ø ’=À˘ ø¸¸˘
√õ∂øÓ¬¬Û±˘Ú fl¬À¬ı˛º ›øάˇ˙±ÀÓ¬ ¤˝◊ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ‰¬±¯∏ fl¬À¬ı˛ ¸±Ù¬˘… Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√º ʬıı˘¬Û≈¬ı˛
ø¬ıˆ¬±À·¬ı˛ Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬øȬ ø¸¸˘ ‡±˜±¬ı˛ ’±ÀÂ√º ŒÊ˘±¬ı˛ øfl¬Â√≈ ’-¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¸—¶ö±, Ó¬±À¬ı˛ ‰¬±ø¯∏
Ó¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… ά◊ À ~‡À˚±·…ñÚœ˘Î≈ ¬ —ø¬ı˛ , ¸¸…À¬ı˛ ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛ √õ∂ø˙é¬Ì ¤¬ı—
Œ¬ı˘Î≈¬—ø¬ı˛, ¬ıÀάˇ±·“±›, ˝◊Ó¬˜±, ¸≈μ¬ı˛·Î¬ˇ, ø¸¸À˘¬ı˛ ά◊ißÓ¬ &̘±ÀÚ¬ı˛ ‰¬±¬ı˛±› ø¬ıÓ¬¬ı˛Ì
¬ı˛±Ê·±e¬Û≈À¬ı˛¬ı˛ ‡±˜±¬ı˛&ø˘º ¬Ûø(˜¬ıÀe¬ı˛ ˘±˘ fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ’±˙±¬ı˛ fl¬Ô± Œ˚ øø~ÀÓ¬ ø¸¸˘Ê±Ó¬
[˘…±ÀȬ¬ı˛±˝◊Ȭ] ˜±øȬ ’=À˘ñŒ˚˜Ú, ¬ıœ¬ı˛ˆ¬” ˜, ¸±˜¢∂œ¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú › ¬ı˛5±øÚ¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øȬ
¬ı“±fl≈¬Î¬ˇ±, ¬Û≈èø˘˚˛± ¤¬ı— ¬Ûø(˜ Œ˜øÚœ¬Û≈À¬ı˛ñ Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¸—¶ö± ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À˚˛ÀÂ√º Ó¬À¬ı ¤˝◊
ø¸¸˘ ø¬ı¯∏À˚˛ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ô¶∏À¬ı˛ øfl¬Â√≈ fl¬˜«fl¬±ÀG¬ı˛ ø¬ıø2Âiß ’Ô‰¬ ¸±Ò≈ √õ∂À‰¬©Ü±&ø˘› ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
ά◊À…±· ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ¬ıœ¬ı˛ˆ”¬À˜¬ı˛ ¬ı˛±ÊÚ·¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ø¬ı˙±˘ ŒÀ˙¬ı˛ ÊÚ… ˚ÀÔ©Ü Ú˚˛º Ó¬±˝◊
¸±¬ı˛øÌ-4
’±ø¬ı±¸œ ’=À˘ ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ‡øÓ¬˚˛±Ú [˝±Ê±¬ı˛ Ȭ±fl¬±˚√õ∂øÓ¬ Œ˝"À¬ı˛]
‡±Ó¬ √õ∂Ô˜ ø¬ZÓ¬œ˚˛ Ó‘¬Ó¬œ˚˛ ‰¬Ó≈¬Ô« ¬Û=˜ ¯∏ᬠ¸5˜ ’©Ü˜ ·Î¬ˇ
¬ıÂ√¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛
ÊÚ˜Ê≈¬ı˛ › ˆ¬±Î¬ˇ± 20.1 11.8 22.8 20.4 19.6 18.8 17.6 16.4 17.4
‰¬±À¯∏¬ı˛ ¸¬ı˛?±À˜¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬ 16.5 5.2 5.2 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 6.5
‰¬±À¯∏¬ı˛ Œ˜±È¬ ‡¬ı˛‰¬ 36.6 17.0 28.0 25.4 24.6 23.8 22.6 21.4 24.9
ø¸¸À˘¬ı˛ Ù¬˘Ú
[fl≈¬˝◊KȬ…±˘ Œ˝"¬ı˛] 0 0 12.0 15.0 15.0 13.0 10.0 8.0 12.2
ά◊»¬Û±øÓ¬ ø¸¸À˘¬ı˛
˜”˘… 0 0 72.0 105.0 105.0 91.0 65.0 48.0 81.0
’ôL√¬ı«Ó¬œ« Ù¬¸À˘¬ı˛ ˜”˘… 30.0 30.0 30.0 ñ ñ ñ ñ ñ ñ
Œ˜±È¬ ’±˚˛ 30.0 30.0 102.0 105.0 105.0 91.0 65.0 48.0 72.0
øÚȬ ˘±ˆ¬ –6.6 12.9 73.9 79.6 80.4 67.2 42.2 26.6 47.1
45
 ø‰¬S-1
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸À˘¬ı˛ ’±˜±øÚ¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì [ȬÚ]
2500
¬Ûø¬ı˛˜±Ì [ȬÚ]
2000 ±˜ [000 $]
1500
’±˜±øÚ
1000
500
0 ’À¬Û鬱fl‘¬Ó¬ ά◊“‰≈¬ Êø˜ÀÓ¬ ˘±˝◊Ú fl¬À¬ı˛ ŒÊ±Î¬ˇ
1995 1997 1999 2001 2003 2005
¬ı»¸¬ı˛
¸”S  . ¤Ù¬.¤.›. à…±øȬ¸øȬ'
¤‡Ú› ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ø¸¸À˘¬ı˛ Œ˜±È¬ ‰¬±ø˝±¬ı˛
Œ¬ıø˙¬ı˛ˆ¬±·È¬±˝◊ ’±˜±øÚ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º
ø¸¸À˘¬ı˛ ’±˜±øÚ ¤¬ı— ±˜
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸À˘¬ı˛ ’ˆ¬…ôL√¬ı˛œÌ ‰¬±ø˝± fl¬˜
fl¬À¬ı˛› 10-15 ˝±Ê±¬ı˛ È¬Ú ¬ı± ’±¬ı˛› Œ¬ıø˙º
’Ô‰¬ ŒÀ˙ ά◊»¬Û±Ú ˝˚˛ ˜±S 2 ˝±Ê±¬ı˛
Ȭں ¤˝◊ Ù¬±¬ı˛±fl¬È¬± ¬Û”¬ı˛Ì fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ø¸¸˘ Ó¬c
’±˜±øÚ¬ı˛ ˜±Ò…À˜ [ø‰¬S-1 ^©Ü¬ı…]º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬
ø¸¸˘ (HS Code : 5305) ’±˜±øÚ ˝À˚˛
Ô±Àfl¬ Ó¬±?±øÚ˚˛±, ˜±±·±¶®±¬ı˛, ¬ı˱øÊ˘ ›
Œfl¬øÚ˚˛± ŒÔÀfl¬ Ó≈¬øÓ¬Àfl¬±ø¬ı˛Ì, fl¬˘fl¬±Ó¬±, Œfl¬±ø‰¬Ú,
Œ‰¬iß±˝◊ ˝◊Ó¬…±ø ¬ıμÀ¬ı˛¬ı˛ ˜±Ò…À˜ (http://
www.cybex.in)º ·Ó¬ 1995 ¸±À˘
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸À˘¬ı˛ ’±˜±øÚ¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì øÂ√˘
284 ȬÚ, ¬ÛÀ¬ı˛ 2007 ¸±À˘ Ó¬± Œ¬ıÀάˇ
˝À˚˛øÂ√˘ 1951 Ȭں ’±·±˜œ fl¬À˚˛fl¬ ˙Àfl¬¬ı˛
˜ÀÒ…˝◊ ø¸¸À˘¬ı˛ ’±˜±øÚ 20 ˝±Ê±¬ı˛ ȬÚ
Â√±øάˇÀ˚˛ ˚±À¬ı ¬ıÀ˘ ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛± ˜ÀÚ fl¬¬ı˛ÀÂ√Úº
¤˝◊ ø¬ı¬Û≈˘ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ø¸¸˘ Ó¬c ’±˜±øÚ
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ’ÀÚfl¬ Œ¬ıø˙ Δ¬ıÀø˙fl¬ ˜≈^± ¬ı…˚˛
˝À¬ıº ¬Û¬ı˛œé¬±˚˛ √õ∂˜±øÌÓ¬ Œ˚ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ø¸¸˘
Ó¬c¬ı˛ &̘±Ú, ø¬ıÀ˙ ŒÔÀfl¬ ’±˜±øÚ fl¬¬ı˛±
ø¸¸À˘¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ˆ¬±À˘±º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸À˘¬ı˛
±˜ ’±À· fl¬˜ Ô±fl¬À˘› ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ ¤¬ı˛ ˚ÀÔ©Ü
ˆ¬±À˘± ±˜ [ø‰¬S-2 ^©Ü¬ı…] ¬Û±›˚˛± ˚±À2º
Ù¬À˘ ‰¬±ø¯∏¬ı˛± ˘±ˆ¬¬ı±Ú ˝À2ÂÚº ˚ø› ø¬ıÀ˙
ŒÔÀfl¬ ’±˜±øÚ fl¬¬ı˛± ø¸¸˘ Ó¬c¬ı˛ ±À˜¬ı˛
46
¤˝◊ ø¸¸˘ ‰¬±¯∏ ¬ı…±¬Ûfl¬ˆ¬±À¬ı ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛
Ó¬±À¬ı˛ Ó¬±ø˘fl¬± Œ›˚˛± ˝˘ ¸±¬ı˛øÌ-3-¤º
ά◊ißÓ¬ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ˜±Ò…À˜
’±ø¬ı±¸œ ‰¬±ø¯∏¬ı˛ ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ά◊iß˚˛Ú
øfl¬Â√≈ øfl¬Â√≈ ’±ø¬ı±¸œ ‰¬±ø¯∏ √õ∂Ô±·Ó¬ˆ¬±À¬ı,
Ó¬±› ‡≈¬ı˝◊ fl¬˜ Êø˜ÀÓ¬ ø¸¸˘ ‰¬±¯∏ fl¬À¬ı˛Ú
¤¬ı— Ù¬˘Ú ˝˚˛ ·Àάˇ ˜±S 300 øfl¬À˘±¢∂±˜˚
Œ˝"¬ı˛ ø˝¸±À¬ıº ¤ÀÓ¬ ‰¬±ø¯∏¬ı˛ ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬
Œfl¬±Ú› ¸≈ ¬ı˛ ±˝± ˝˚˛ Ú±º Ó¬±˝◊ ά◊i ßÓ¬
ø¬ı:±Úøˆ¬øMfl¬ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ ø¸¸˘ ‰¬±¯∏ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
˝À¬ıº øÚ‰≈¬ Êø˜ÀÓ¬ √õ∂Ô±·Ó¬ Ù¬¸˘, Œ˚˜Ú
Ò±Ú › ’Ú…±Ú… Ó¬G≈˘Ê±Ó¬œ˚˛ Ù¬¸˘ ¤¬ı—
2007 2009 ø¬Z¸±ø¬ı˛ (Double Row Planting)
¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ ø¸¸À˘¬ı˛ ‰¬±¬ı˛± ˘±·±ÀÚ±, ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙
˜ÀÓ¬± Δʬı › ’Õʬı [› ’Ú≈‡±…] ¸±À¬ı˛¬ı˛
[180 Ȭ±fl¬± √õ∂øÓ¬ øfl¬À˘±¢∂±˜] ŒÔÀfl¬ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¸≈¯∏˜ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛, ‰¬±¬ı˛± ˘±·±ÀÚ±¬ı˛ √õ∂Ô˜ ≈˝◊
ά◊»¬Û±øÓ¬ ø¸¸˘ Ó¬c¬ı˛ ±˜ ¤‡Ú› ¬ıÂ√¬ı˛ ’ôL√¬ı«Ó¬œ« Ù¬¸˘ ø˝¸±À¬ı ’ä øÀÚ
Ó≈¬˘Ú±˜”˘fl¬ˆ¬±À¬ı fl¬˜ [70-80 Ȭ±fl¬± √õ∂øÓ¬ ŒÓ¬±˘± ˚±˚˛ ¤˜Ú ά±˘˙À¸…¬ı˛ ‰¬±¯∏ ˝◊Ó¬…±ø
øfl¬À˘±¢∂±˜]º Œ˚À˝Ó≈¬ ‰¬±ø˝± ’Ú≈˚±˚˛œ ¬ı…¬ı¶ö±¬ÛÚ± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À˘˝◊ ø¸¸À˘¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú
ø¸¸À˘¬ı˛ ŒÊ±·±Ú ¤ ŒÀ˙ ‡≈¬ı˝◊ fl¬˜, Ó¬±˝◊ √õ∂øÓ¬ Œ˝"À¬ı˛ 1500 øfl¬À˘±¢∂±˜ ¬Û±›˚˛± ˚±À¬ıº
ø˜˘ ˜±ø˘Àfl¬¬ı˛± Œ¬ıø˙ ’Ô« ¬ı…˚˛ fl¬À¬ı˛› ¤˝◊ ˚ø Œfl¬±Ú› ’À¬Û鬱fl‘¬Ó¬ ¸•Ûiß ‰¬±ø¯∏, ŒÙ“¬±È¬±
Ó¬c ’±˜±øÚ fl¬À¬ı˛Úº ¤fl¬Ô± øÚ–¸Àμ˝ ˝À˚˛ Œ¸‰¬ [øE¬Û] ¬ÛXøÓ¬¬ı˛ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Ú,
¬ı˘± ˚±˚˛ Œ˚, ¤ ŒÀ˙ ø¸¸˘ Ó¬c¬ı˛ ‰¬±¯∏ Ó¬±˝À˘ ø¸¸À˘¬ı˛ Ù¬˘Ú Œ˝"À¬ı˛ 2500
’±¬ı˛› ¬ı…±¬Ûfl¬ˆ¬±À¬ı¬ , ø¬ıÀ˙¯∏Ó¬ ˜Ò… ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ øfl¬À˘±¢∂±À˜¬ı˛ ŒÔÀfl¬› Œ¬ıø˙ ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛¬ , ˚±
˜±˘ˆ”¬ø˜ ’=À˘¬ı˛ ŒÊ˘±&ø˘ÀÓ¬ ’±ø¬ı±¸œ ’Ó¬…ôL√ ˘±ˆ¬ÊÚfl¬ ¬ıÀ˘ ÒÀ¬ı˛ ŒÚ›˚˛± ˚±˚˛º
˜±Ú≈¯∏À¬ı˛ ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ ’—˙¢∂˝À̬ı˛ ˜±Ò…À˜ fl¬¬ı˛± Ó¬À¬ı Œ˝"¬ı˛ √õ∂øÓ¬ 1500 øfl¬À˘±¢∂±˜ Ù¬˘ÀÚ›
√õ∂À˚˛±ÊÚº Œ˚ Œ˚ ’±ø¬ı±¸œ ’Ò≈…ø¯∏Ó¬ ŒÊ˘±˚˛ ˚ÀÔ©Ü ˘±ˆ¬ ˝À¬ıº ¤fl¬¬ı±¬ı˛ ø¸¸˘ Œ¬ı˛±¬ÛÚ
ø‰¬S-2
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ø¸¸À˘¬ı˛ ±À˜¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú [Ȭ±fl¬±˚ȬÚ]
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
¸”S  . ¤Ù¬.¤.›.’±¬ı˛.-øSêʱ٬
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
fl¬¬ı˛À˘ ›˝◊ Êø˜ÀÓ¬ 8-9 ¬ıÂ√¬ı˛ ¬Û˚«ôL√ ø¸¸˘
Ô±fl¬À¬ı › Ù¬˘Ú ŒÀ¬ıº √õ∂øÓ¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ·Î¬ˇ
ø˝¸±À¬ı Œ˝"¬ı˛ √õ∂øÓ¬ 47 ˝±Ê±¬ı˛ Ȭ±fl¬± ˘±ˆ¬
¤fl¬ÊÚ ’±ø¬ı±¸œ ‰¬±ø¯∏ˆ¬±˝◊ ¸˝ÀÊ˝◊ Œ¬ÛÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛Ú [¸±¬ı˛øÌ-4 ^©Ü¬ı…]º ¤˝◊ ˜±˘ˆ”¬ø˜
’=À˘¬ı˛ fl¬˜ ά◊¬ı«¬ı˛ Ϭ±˘≈ Êø˜, ’øÚ˚˛ø˜Ó¬
¬ı‘ø©Ü¬Û±Ó¬, ά◊¯û ’±¬ı˝±›˚˛±, S꘱·Ó¬ ˆ”¬ø˜é¬˚˛
˝◊Ó¬…±ø √õ∂øÓ¬fl”¬˘Ó¬± ¸ÀM3› ø¸¸À˘¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú
’¬ı˙…˝◊ ˘±ˆ¬ÊÚfl¬ ˝À¬ıº
øfl¬c ¤˝◊ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ÀÓ¬ qÒ≈˜±S √õ∂‰¬ø˘Ó¬
Ù¬¸À˘¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ øÚˆ«¬¬ı˛˙œ˘ ˝À˘ ‰¬±ø¯∏À¬ı˛
’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ’¬ı¶ö±¬ı˛ ’¬ıÚøÓ¬ Œ¬ı˛±Ò fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı
Ú±º ά◊ißÓ¬ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ¸Àe
¸Àe, ø¸¸˘ ‰¬±ø¯∏¬ı˛± ¤˘±fl¬±øˆ¬øMfl¬ ø¸¸˘
¸˜¬ı±˚˛ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Ú, ˚±¬ı˛ Ù¬À˘
ø¸¸˘ ¬Û±Ó¬± ŒÔÀfl¬ ά◊ißÓ¬ ˚±øLafl¬ ¬ÛXøÓ¬¬ı˛
¬Z±¬ı˛± Ó¬c øÚ©®±˙ÀÚ¬ı˛ ¸≈À˚±· ¢∂˝Ì, ø¸¸˘
Ó¬c¬ı˛ ·“±È¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ [Œ¬ı˝◊ø˘—] ¤¬ı— ¤˝◊
¸˜¬ı±À˚˛¬ı˛ ˜±Ò…À˜ Ó¬c ¤fl¬øSÓ¬ fl¬À¬ı˛ ά◊2‰¬ ˜±Ò…À˜ ˜‘øMfl¬± ¸—¬ı˛é¬ÀÌ ¸±˝±˚… fl¬À¬ı˛ ¤¬ı— ¬ı‘ø©Ü¬Û±Ó¬ ¤¬ı— ˆ”¬ø˜é¬À˚˛¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ’¸≈ø¬ıÒ±
±À˜ ø¬ıøSê¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö± fl¬¬ı˛± ˚±À¬ıº ˆ”¬ø˜é¬˚˛ Œ¬ı˛±Ò fl¬À¬ı˛º ø¸¸˘ ‰¬±¯∏ › ø¸¸˘ ¸ÀM3› ø¸¸À˘¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú ¬ıʱ˚˛ Ô±Àfl¬
’Ú…±Ú… ¸±˜±øÊfl¬ › √õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬ Ó¬c ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ˝ô¶∏ø˙ä ’±¬ı˛ Œ¸˝◊ ¸Àe ø¸¸˘ √õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬ ¸•Û
¸•ÛÀ¬ı˛ ¸—¬ı˛é¬ÌÊøÚÓ¬ ˘±ˆ¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À¬ıº Ù¬À˘ ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ˆ¬±À¬ı fl¬˜«¸—¶ö±Ú [˜±øȬ, Ê˘ ˝◊Ó¬…±ø] ¸—¬ı˛é¬ÀÌ ¸±˝±˚…
’±ø¬ı±¸œ¬ı˛± ø¸¸˘ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ¬ı±Î¬ˇÀ¬ıº ø¸¸˘ Ó¬c¬ı˛ ˜”˘… ¸—À˚±Êfl¬ ø¬ıøˆ¬iß
’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ˆ¬±À¬ı ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ ˘±ˆ¬¬ı±Ú ŒÓ¬± fl¬À¬ı˛ º Ó¬±˝◊ ¬Ûø¬ı˛ ¬ ıøÓ« ¬ Ó¬ Ê˘¬ı±˚˛ ≈ À Ó¬
ŒÂ√±ÀȬ± › ˜±Á¬±ø¬ı˛ ø˙ä ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À¬ı, ˚±¬ı˛±
˝À¬ıÚ˝◊, Œ¸˝◊ ¸Àe ¤˝◊ Ù¬¸À˘¬ı˛ ‰¬±À¯∏¬ı˛ ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ’±Ô«-¸±˜±øÊfl¬ ά◊iß˚˛ÀÚ
ø¸¸À˘¬ı˛ Ú±Ú± ˜±À¬Û¬ı˛ øάˇ, ·‘˝¶ö±ø˘ ›
Ù¬À˘ ’Ú…±Ú… ’±Ú≈¯∏øefl¬ ˘±ˆ¬› ¬Û±›˚˛± ø˙Àä ¬ı…¬ı˝+Ó¬ ¬ı˱˙, ¸±˝◊Àfl¬À˘¬ı˛ ‰¬±fl¬±¬ı˛ Ù≈¬˘, ø¸¸À˘¬ı˛ ˆ”¬ø˜fl¬± ’¬Ûø¬ı˛¸œ˜º ø¸¸˘ ‰¬±¯∏
˚±À¬ıº ø¸¸˘ ŒÔÀfl¬ ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛ ’±À˚˛¬ı˛ ‚¬ı˛ ¸±Ê±ÀÚ±¬ı˛ øÊøÚ¸, ¬Û±À¬Û±˙ ˝◊Ó¬…±ø ’±ø¬ı±¸œ ¤¬ı— øڕ߬ı·œ«˚˛ ’Ú…±Ú… ‰¬±ø¯∏À¬ı˛
¬ÛÔ ˜¸‘Ì ˝À˘, ¬ıÚ ¸•ÛÀ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ’±ø¬ı±¸œ ¶§øÚˆ«¬¬ı˛ Œ·±á¬œ¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛À¬ıÚ Ù¬À˘ ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ά◊i˚ß À˛ Ú¬ı˛ ¤fl¬ ‘Ϭˇ ¤¬ı— ’¬Ûø¬ı˛˝±˚«
ÊÚ·À̬ı˛ ‰¬±¬Û ¶§ˆ¬±¬ıÓ¬˝◊ fl¬˜À¬ıº ø¸¸˘ Ó¬c ¬ÛÀ鬬ۺ ¤˝◊ ’=À˘¬ı˛ ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ ά◊i˚ß À˛ Ú¬ı˛
¢∂±˜œÌ ’±ø¬ı±¸œ ˜ø˝˘±¬ı˛± ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ˆ¬±À¬ı
¤¬ı— ¬ıÊ«… fl¬±·Àʬı˛ ˜G ΔÓ¬ø¬ı˛ÀÓ¬ ø¬ıÀ˙¯∏
¬ıU˘±—À˙ ¶§±ÒœÚ ˝ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº Ù¬À˘ ¸•ÛÀ¬ı˛ ¸≈¯∏˜ ¬ı∞I◊Ú ˝À¬ı ˚± ’±Ô«-
ά◊¬ÛÀ˚±·œº Ó¬±˝◊ ø¸¸À˘¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú ¬ı‘øXÀÓ¬
fl¬±·Àʬı˛ ÊÚ… ·±Â√ fl¬±È¬±¬ı˛ ¬ı˛fl¬±¬ı˛ fl¬À˜ ά◊¬Û¸—˝±¬ı˛ ¸±˜±øÊfl¬ ’ø¶ö¬ı˛Ó¬± ”¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ’±ø¬ı±¸œÀ¬ı˛
’±¸À¬ı ¤¬ı— √õ∂Ó¬…鬈¬±À¬ı˝◊ ¬ıÚ±=˘ ¸—¬ı˛é¬ÀÌ ˜Ò… ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˜±˘ˆ”¬ø˜ ’=À˘¬ı˛ ά◊iß˚˛ÀÚ¬ı˛ ˜”˘ Ò±¬ı˛±˚˛ ¸±ø˜˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¸é¬˜
¸±˝±˚… ˝À¬ıº ø¸¸˘ ø˙fl¬Àάˇ¬ı˛ ø¬ıô¶∏‘Ó¬ ʱÀ˘¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıøÓ«¬Ó¬ ά◊¯û Ê˘¬ı±˚˛≈, fl¬˜ › ’øÚ˚˛ø˜Ó¬ ˝À¬ıº

’±·±˜œ ¸—‡…±¬ı˛ √õ∂2Â fl¬±ø˝Úœ

¸fl¬À˘¬ı˛ ÊÚ… ’±¬ı±¸Ú
¤Â√±Î¬ˇ±› Ô±fl¬ÀÂ√ ø¬ıÀ˙¯∏ øÚ¬ıg › ’Ú…±Ú… øÚ˚˛ø˜Ó¬ ø¬ıˆ¬±·¸˜”˝

ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017 47

 Ê√±ÀÚ√√Ú√ øfl¡√√∑
ʱӬœ˚˛ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Òfl¬ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬
¸… ‰¬±˘≈ ˝›˚˛± ¬ÛÌ… ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± fl¬¬ı˛
[øÊ ¤¸ øȬ] ’±˝◊ÀÚ¬ı˛ ¤fl¬ &èQ¬Û”Ì«
Δ¬ıø˙©Ü… ˝˘ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Òfl¬ ¬ı…¬ı¶ö±º
øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ Â√≈ÀÓ¬±˚˛ Œfl¬±Ú› ¸—¶ö±¬ı˛
˘±·±˜Â√±Î¬ˇ± ˜≈Ú±Ù¬± fl¬±˜±ÀÚ± Œ¬ı˛±‡±˝◊ ¤¸¬ı
¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ˘é¬…º ά◊¬Û±±Ú fl¬¬ı˛ ŒSêøάȬ
[˝◊Ú¬Û≈Ȭ Ȭ…±' ŒSêøάȬ] ±˜ fl¬ø˜À˚˛
’±ÚÀ¬ı ¬ıÀ˘ ’±˙± fl¬¬ı˛± ˚±˚˛º ¤¬ı˛
¬Û±˙±¬Û±ø˙, ¢∂±˝Àfl¬¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ¸˝◊ ±˜ Â√≈ÀȬ¬ı˛
¸≈ø¬ıÀÒ Œ¬ÛÓÀÂ√ Œ›˚˛± ¸≈øÚø(Ó¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
·Î¬ˇ± ˝À¬ı ʱӬœ˚˛ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Òfl¬
fl¬Ó‘¬«¬Û鬺 ¤Â√±Î¬ˇ±, øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ’Ê≈˝±Ó¬
Œø‡À˚˛ ±˜ ’˚Ô± ‰¬Î¬ˇ±ÀÚ± ’±È¬fl¬±À¬ı ¤˝◊
¸—¶ö±º
2017-¬ı˛ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Ò ’±˝◊ÀÚ
ʱӬœ˚˛ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Òfl¬ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ ›
’øˆ¬À˚±· Ó¬ÀôL√ ¤˝◊ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬Àfl¬ ¸±˝±˚…
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ·øͬӬ ø¬ıøˆ¬iß fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ¸¸…
¬ı±Â√±˝◊, ’Ú≈¸g±ÀÚ¬ı˛ Œé¬ÀS ø¬ıøÒøÚ˚˛˜ ›
fl¬Ó‘¬¬« ÛÀ鬬ı˛ 鬘Ӭ± øÚÀ˚˛ ø¬ı˙ ø¬ı¬ı¬ı˛Ì Œ›˚˛±
’±ÀÂ√º
’±˝◊Ú Œ˜±Ó¬±À¬ıfl¬ ¤˝◊ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ ˝À¬ı ø¸e±¬Û≈¬ı˛ › ’À¶Üòø˘˚˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± øfl¬Â√≈ fl¬±ÀÂ√º ŒÓ¬˜øÚ, ¸±¬ı±ÀÚ¬ı˛ ±˜ fl¬À˜ÀÂ√ ’Ô‰¬
øÓ¬Ú ô¶∏¬ı˛œ˚˛¬ , ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Ò ¸—Sê±ôL√ Œ±fl¬±øÚ ¬Û≈¬ı˛ÀÚ± ±˜ ˝“±fl¬À˘, ’øˆ¬À˚±·
ŒÀ˙¬ı˛ ’øˆ¬:Ó¬± ŒÔÀfl¬ Œ‡± ˚±˚˛, øÊ ¤¸
à…±øά— ¬ı± ¶ö±˚˛œ fl¬ø˜øȬ, ¬ı˛±Ê… ¬Û˚«±À˚˛ fl¬¬ı˛± ˚±˚˛º ʱӬœ˚˛ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Òfl¬
øȬ ‰¬±˘≈ ˝›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ˜≈^±¶£¬œøÓ¬ Œ¬ıÀάˇÀÂ√
ø¶ç¬øÚ— fl¬ø˜øȬ › ʱӬœ˚˛ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ Œ¬ı˛±Òœ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬ Œ‡À¬ı Œ˚ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ ŒÃ˘ÀÓ¬
˘±øÙ¬À˚˛º ˜±À˘ø˙˚˛±¬ı˛ Â√ø¬ı› ¤fl¬˝◊ ¬ı˛fl¬˜
øÚ¬ı±¬ı˛Ì fl¬Ó‘¬«¬Û鬺 fl¬¬ı˛ fl¬˜±¬ı˛ ¸≈ø¬ıÀÒ Œ˚Ú Œ¬ÛÓÀÂ√±˚˛ ¢∂±˝Àfl¬¬ı˛
¤¬ı— Ó¬±¬ı˛± ’¬ı¶ö± ¸±˜±˘ øÀ˚˛ÀÂ√ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ
Œfl¬±Ú› øÚ¬ıgœfl‘¬Ó¬ ¬ı…øMê ¬ı± ¸—¶ö± fl¬±ÀÂ√º Œfl¬±Ú› Œfl¬±•Û±øÚÀfl¬ ˜ fl¬˜±ÀÚ±
Œ¬ı’±˝◊øÚ ˜≈Ú±Ù¬± fl¬¬ı˛À˘, Ó¬±Àfl¬ √õ∂Ô˜Ó¬, øÚ¬ı±¬ı˛Ì ’±˝◊Ú øͬfl¬Í¬±fl¬ √õ∂À˚˛±· fl¬À¬ı˛º
’¶§±ˆ¬±ø¬ıfl¬ ˜≈Ú±Ù¬± ˝À2 øfl¬Ú± Ó¬± Œ‡±¬ı˛ › ¢∂±˝fl¬Àfl¬ ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ ±À˜¬ı˛ Ȭ±fl¬± ŒÙ¬¬ı˛» ¬ı±
±˜ fl¬˜±ÀÓ¬ ¬ı˘± ˝À¬ı ¤¬ı— ø¬ZÓ¬œ˚˛Ó¬, øÊ Ó¬± ¢∂±˝fl¬ fl¬˘…±Ì Ó¬˝ø¬ıÀ˘ ʘ± øÀÓ¬ ¬ı±Ò…
¤¸ øȬ-¬ı˛ ¸≈¬ı±À ±˜ fl¬˜±¬ı˛ ¸≈ø¬ıÀÒ ŒSêÓ¬±Àfl¬ Ù¬˜”«˘± ¬ı± ά◊¬Û±˚˛ ˝À2 øÊ ¤¸ øȬ ‰¬±˘≈
fl¬¬ı˛±¬ı˛ 鬘Ӭ± ’±ÀÂ√ ¤˝◊ fl¬Ó‘¬¬« ÛÀ鬬ı˛º ’Ô«G
Ú± øÀ˘, fl¬˜ ±À˜¬ı˛ ¸Àe ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ ±˜ ˝›˚˛±¬ı˛ ’±À·¬ı˛ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı˛ ¸Àe øÊ ¤¸ øȬ ¬ı± Œfl¬±•Û±øÚ¬ı˛ Œ¬ı˛øÊÀ¶Üò˙Ú› ‡±ø¬ı˛Ê fl¬¬ı˛±
ŒÚ›˚˛±¬ı˛ øÚ ŒÔÀfl¬ 18 ˙Ó¬±—˙ ¸≈ Ê≈Àάˇ ʘ±Ú±¬ı˛ ¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ« øÚȬ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı˛ Ó≈¬˘Ú±º ˚±˚˛º Œfl¬±Ú› Ú±ø˘˙ ¤À˘ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬
Ó¬± ŒSêÓ¬±Àfl¬ ŒÙ¬¬ı˛» øÀÓ¬ ˝À¬ıº ʱӬœ˚˛ øÊ ¤¸ øȬ-¬ı˛ Â√˘Â√≈ÀÓ¬± øÀ˚˛ Œfl¬±Ú› Œfl¬±•Û±øÚ¬ı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒÀfl¬ ŒÎ¬Àfl¬ ¬Û±Í¬±ÀÓ¬ ¤¬ı—
˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Òfl¬ fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ 鬘Ӭ± ¸≈¬Û±¬ı˛ ˜±Àfl«¬ÀȬ ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ ±À˜ ˜≈ø‡±Ú±¬ı˛ Ó¬ôL√› qè fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ¤¬ı˛ ’±ÀÀ˙¬ı˛
’±ÀÂ√ ˜≈Ú±Ù¬±À‡±¬ı˛Àfl¬ ’Ô«G ¬ı± Ó¬±¬ı˛ ¬ÛÌ…¸±˜¢∂œ ø¬ıøSê ˝À˘, Ú±ø˘˙ ŒÍ¬±fl¬± ˚±˚˛ ø¬ıèÀX ’±ø¬Û˘ fl¬¬ı˛± ‰¬À˘ ¤fl¬˜±S
Œ¬ı˛øÊÀ¶Üò˙Ú ¬ı±øÓ¬˘ fl¬¬ı˛±¬ı˛º ʱӬœ˚˛ ˜≈Ú±Ù¬±¬ı±øÊ √õ∂øÓ¬À¬ı˛±Òfl¬ fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛ ˝±˝◊Àfl¬±ÀÈ«¬º
¸—fl¡˘Ú  . Œ˚±ÊÚ± ¬ı≈…À¬ı˛±

48 ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017

 1.
2.
Œ˚±Ê√Ú±
∑
¬
fl≈¡…˝◊√Ê
¤¬ı±À¬ı˛¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛  . ʱӬœ˚˛ ’±Àμ±˘Ú
ëfl¬±˘«±˝◊˘ ¸±fl≈¬«˘±¬ı˛í fl¬À¬ı ʱø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝˚˛∑
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ʱӬœ˚˛ fl¬—À¢∂¸ √õ∂øÓ¬øá¬Ó¬ ˝˚˛ fl¬À¬ı∑
3. ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ʱӬœ˚˛ fl¬—À¢∂¸ √õ∂øӬᬱ¬ı˛ ¸˜˚˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ·ˆ¬Ú«¬ı˛ ŒÊÚ±À¬ı˛˘ › ˆ¬±˝◊¸¬ı˛˚˛ øÂ√À˘Ú Œfl¬∑
4. Œfl¬ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ʱӬœ˚˛ fl¬—À¢∂¸Àfl¬ 눬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ’±Ì≈¬ıœé¬øÌfl¬ ¸—‡…±˘‚≈ (microscopic minority) ’øÒ¬ı±¸œ¬ı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒQfl¬±¬ı˛œ √õ∂øӬᬱÚí
¬ıÀ˘ ά◊¬Û˝±¸ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú∑
5. ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ʱӬœ˚˛ fl¬—À¢∂¸ √õ∂øӬᬱ¬ı˛ ø¬ÛÂ√ÀÚ Œfl¬±Ú ’¬ı¸¬ı˛√õ∂±5 ˝◊—À¬ı˛Ê ø¸øˆ¬ø˘˚˛±ÀÚ¬ı˛ ’¬ı±Ú øÂ√˘ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙∑
6. ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ëʱӬœ˚˛ fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ ÊÚfl¬í ¬ıÀ˘ fl¬±Àfl¬ ’øˆ¬ø˝Ó¬ fl¬¬ı˛± ˝˚˛∑
7. ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ʱӬœ˚˛ fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ √õ∂Ô˜ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ øÂ√À˘Ú Œfl¬∑
8. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ √õ∂Ô˜ ’øÒÀ¬ı˙Ú ’Ú≈øá¬Ó¬ ˝˚˛ Œfl¬±Ô±˚˛∑
9. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ √õ∂Ô˜ ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ Œ˜±È¬ fl¬Ó¬ ÊÚ √õ∂øÓ¬øÚøÒ Î¬◊¬Ûø¶öÓ¬ øÂ√À˘Ú∑
10. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ ø¬ZÓ¬œ˚˛ ’øÒÀ¬ı˙Ú [1886 ¸±À˘] ¬ıÀ¸ Œfl¬±Ô±˚˛∑
11. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ ø¬ZÓ¬œ˚˛ ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬Q fl¬À¬ı˛Ú Œfl¬∑
12. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ Œfl¬±Ú ŒÚÓ¬±Àfl¬ ‘Grand Old Man of India’ Ú±À˜ ’øˆ¬ø˝Ó¬ fl¬¬ı˛± ˝íÓ¬∑
13. Œfl¬±Ú ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ fl¬—À¢∂¸ Œˆ¬À„ Ú¬ı˛˜¬ÛLöœ › ‰¬¬ı˛˜¬ÛLöœñ¤˝◊ ≈˝◊ À˘¬ı˛ ά◊»¬ÛøM ˝˚˛∑
14. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ Œfl¬±Ú ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ ¸¬ı«√õ∂Ô˜ ¬Û”Ì« ¶§±ÒœÚÓ¬±¬ı˛ ±ø¬ı ·‘˝œÓ¬ ˝˚˛∑
15. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ ˘±À˝±¬ı˛ ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ [1929 ¸±À˘] ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬Q fl¬À¬ı˛Ú Œfl¬∑
16. ¸≈ˆ¬±¯∏‰¬f ¬ı¸≈ fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ Œfl¬±Ú ≈íøȬ ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬Q fl¬À¬ı˛Ú∑
17. øS¬Û≈¬ı˛œ ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ [1939] ¸≈ˆ¬±¯∏‰¬f fl¬—À¢∂¸ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬¬ı˛ ¬Û ŒÔÀfl¬ ¬ÛÓ¬…±· fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Œfl¬ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ ˝Ú∑
18. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ Œfl¬±Ú ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ Ú¬ı˛˜¬ÛLöœ › ‰¬¬ı˛˜¬ÛLöœ ¤˝◊ ≈˝◊ Œ·±á¬œ¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬Û≈Ú¬ı˛±˚˛ ‹fl¬… ¸±øÒÓ¬ ˝˚˛∑
19. ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ʱӬœ˚˛ fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ √õ∂Ô˜ ˝◊—À¬ı˛Ê ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ ˝Ú Œfl¬∑
20. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ √õ∂Ô˜ ˜ø˝˘± ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ ˝Ú Œfl¬∑
21. fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ √õ∂Ô˜ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ˜ø˝˘± ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ ˝Ú Œfl¬∑
22. fl¬—À¢∂¸Àfl¬ Œfl¬ ëøÓ¬ÚøÀÚ¬ı˛ Ó¬±˜±˙±í ¬ıÀ˘ ά◊¬Û˝±¸ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú∑
23. fl¬±Àfl¬ ˝±ø¬ı˛À˚˛ ¸≈ˆ¬±¯∏‰¬f øS¬Û≈¬ı˛œ [1939] ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ øÚ¬ı«±ø‰¬Ó¬ ˝Ú∑
24. ¶§±ÒœÚÓ¬± √õ∂±ø5 ’±À· fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ Œ˙¯∏ ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬Q fl¬À¬ı˛Ú Œfl¬∑
25. ·±gœÊœ fl¬—À¢∂À¸¬ı˛ ¤fl¬˜±S Œfl¬±Ú ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬Q fl¬À¬ı˛Ú∑
¸˜øÔ«Ó¬ √õ∂±Ô«œ]º 24. ¬ı˛±ÀÊf √õ∂¸± [øø~ ’øÒÀ¬ı˙Ú, 1947 ¸±˘]º 25. Œ¬ı˘·“±› ’øÒÀ¬ı˙Ú [1924 ¸±˘]º
¸±˘]º 21. ¸À¬ı˛±øÊÚœ Ú±˝◊Î≈¬ [fl¬±Ú¬Û≈¬ı˛ ’øÒÀ¬ı˙Ú, 1925 ¸±˘]º 22. ’øù´Úœfl≈¬˜±¬ı˛ Mº 23. ¬ÛAøˆ¬ ¸œÓ¬±¬ı˛±˜±˝◊˚˛± [·±gœÊœ
’ø•§fl¬±‰¬¬ı˛Ì ˜Ê≈˜±¬ı˛]º 19. ÊÊ« ˝◊˚˛≈˘ [¤˘±˝±¬ı± ’øÒÀ¬ı˙Ú, 1888 ¸±˘]º 20. ’…±øÚ Œ¬ı¸±KȬ [fl¬˘fl¬±Ó¬± ’øÒÀ¬ı˙Ú, 1917
¸±˘] ¤¬ı— øS¬Û≈¬ı˛œ ’øÒÀ¬ı˙Ú [1939 ¸±˘]º 17. ¬ı˛±ÀÊf √õ∂¸±º 18. ˘‡ÀÚà ’øÒÀ¬ı˙Ú [1916 ¸±˘], [¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬
’øÒÀ¬ı˙Ú [1907 ¸±˘]º 14. ˘±À˝±¬ı˛ ’øÒÀ¬ı˙Ú [1929 ¸±À˘]º 15. Ê›˝¬ı˛˘±˘ ŒÚ˝èº 16. √˝ø¬ı˛¬Û≈¬ı˛± ’øÒÀ¬ı˙Ú [1938
¬Û±Í¬˙±˘±˚˛º 9. 72 ÊÚ [˜”˘Ó¬ ¶§øÚ¬ı«±ø‰¬Ó¬]º 10. fl¬˘fl¬±Ó¬±˚˛º 11. √±±ˆ¬±˝◊ Ú›¬ı˛øʺ 12. ±±ˆ¬±˝◊ Ú›À¬ı˛±øʺ 13. ¸≈¬ı˛±È¬
ø˝Î¬◊˜ [√õ∂±MêÚ ¶§¬ı˛±©Üò ¸ø‰¬¬ı]º 6. ’…±˘±Ú ’À"øˆ¬˚˛±Ú ø˝Î¬◊˜º 7. ά◊À˜˙‰¬f ¬ıÀμ…±¬Û±Ò…±˚˛º 8. ¬ıÀ•§¬ı˛ Œ·±fl≈¬˘±¸ ŒÓ¬Ê¬Û±˘ ¸—¶‘®Ó¬
1. 1905 ¸±À˘¬ı˛ 10 ’À"±¬ı¬ı˛º 2. 1885 ¸±À˘¬ı˛ 25 øάÀ¸•§¬ı˛º 3. √˘Î«¬ ά±Ù¬ø¬ı˛Úº 4. ˘Î«¬ ά±Ù¬ø¬ı˛Úº 5. ’…±˘±Ú ’À"øˆ¬˚˛±Ú
¬Î¬◊M √¬ı˛  .

ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017 49

 Œ˚±Ê√Ú±√ ŒÚ±È¬¬ı≈fl¬
˜ø˝˘±À¬ı˛ øSêÀfl¬È¬ ø¬ıù´fl¬±¬Û
˝◊øÓ¬˝±À¸¬ı˛ ¬Û±Ó¬±˚˛ Œ‰¬±‡ ¬ı˛±‡À˘ Œ‡± ˚±À¬ı øSêÀfl¬ÀȬ ø¬ıù´fl¬±À¬Û¬ı˛ ¸”‰¬Ú± øfl¬c ˝À˚˛øÂ√˘ ˜ø˝˘± øSêÀfl¬ÀȬ¬ı˛ ˝±Ó¬ ÒÀ¬ı˛˝◊º 1973 ¸±À˘
√õ∂Ô˜ øSêÀfl¬È¬ ¸±øfl«¬ÀȬ ø¬ıù´fl¬±À¬Û¬ı˛ ¸—À˚±ÊÚº ¤¬ı— Œ¸øȬ øÂ√˘ ˜ø˝˘± øSêÀfl¬È¬ ø¬ıù´fl¬±¬Ûº ¤¬ı˛ ≈í¬ıÂ√¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ’±R√õ∂fl¬±˙ ‚ÀȬ ¬Û≈è¯∏À¬ı˛
ø¬ıù´fl¬±À¬Û¬ı˛º ˜ø˝˘± ø¬ıù´fl¬±À¬Û¬ı˛ √õ∂Ô˜ ’±¸¬ı˛ ¬ıÀ¸ ˝◊—˘…±À`¬º 1973 ¸±À˘¬ı˛ 20 Ê≈Ú ŒÔÀfl¬ 28 Ê≈˘±˝◊ ¬Û˚«ôL√ ‰¬À˘øÂ√˘ ¤˝◊ È≈¬Ú«±À˜KȬº
˝◊—˘…±`¬, ’À¶Üòø˘˚˛±, øÚά◊øÊ˘…±`¬, øSøÚ± ’…±`¬ ŒÈ¬±¬ı±À·±, ˝◊˚˛— ˝◊—˘…±`¬-¸˝ Œ˜±È¬ ¸±Ó¬øȬ ˘Àfl¬ øÚÀ˚˛ ¤˝◊ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ¬ı˛ ¸”‰¬Ú± fl¬À¬ı˛øÂ√˘
øSêÀfl¬ÀȬ¬ı˛ ¸À¬ı«±2‰¬ øÚ˚˛±˜fl¬ ¸—¶ö±º È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ¬ı˛ ¸±ø¬ı«fl¬ ¸±Ù¬À˘…¬ı˛ ÊÚ… ’±˝◊ø¸ø¸ Â√±Î¬ˇ±› øÚÀʬı˛ ¬ÛÀfl¬È¬ ŒÔÀfl¬ ’Ô« øÀ˚˛øÂ√À˘Ú ø¬ı‡…±Ó¬
ø¬ıËøȬ˙ ¬ı…¬ı¸±˚˛œ ¸…±¬ı˛ Ê…±fl¬ Œ˝›˚˛±Î«¬º
ˆ¬…±À˘KȬ±˝◊Ú¸ ¬Û±fl«¬, ¬Û±fl«¬ ’…±øˆ¬øÚά◊, ˜…±Ú¬ı˛ øÙ¬ã, ¤Ê¬ı±àÀÚ¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ˝◊—˘…±À`¬¬ı˛ Œ¸¬ı˛± Œàøά˚˛±˜&ø˘ÀÓ¬ Œ‡˘± ˝À˚˛øÂ√˘ ¤˝◊
ø¬ıù´fl¬±¬Ûº ø¬ıù´fl¬±À¬Û¬ı˛ √õ∂Ô˜ ¬ıÂ√¬ı˛˝◊ Œ¸¬ı˛±¬ı˛ ø˙À¬ı˛±¬Û± øÊÀÓ¬ øÚÀ˚˛øÂ√˘ ’±À˚˛±Êfl¬ Œ˙ ˝◊—˘…±`¬º Ù¬±˝◊Ú±À˘ ’À¶Üòø˘˚˛±Àfl¬ 92 ¬ı˛±ÀÚ ˝±ø¬ı˛À˚˛
¤˝◊ Œ‡Ó¬±¬ı øÊÀÓ¬øÂ√À˘Ú ø¬ıËøȬ˙ ˜ø˝˘± øSêÀfl¬È¬ ˘º Œ˜±È¬ 264 ¬ı˛±Ú fl¬À¬ı˛ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ¬ı˛ ¸¬ı«±øÒfl¬ ¬ı˛±Ú ¸—¢∂˝fl¬±¬ı˛œ øÂ√À˘Ú ø¬ıËøȬ˙ ›À¬ÛÚ±¬ı˛
¤øÚά Œ¬ıfl¬›À˚˛˘º ’Ú… øÀfl¬, 12-øȬ ά◊˝◊Àfl¬È¬ øÚÀ˚˛ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ¬ı˛ Œ¸¬ı˛± Œ¬ı±˘±À¬ı˛¬ı˛ ¬Û≈¬ı˛¶®±¬ı˛
Œ¬ÛÀ˚˛øÂ√À˘Ú ˝◊˚˛— ˝◊—˘…±À`¬¬ı˛ Œ¬ı˛±À¸ø˘`¬ Œ˝·¸º ¤˝◊ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ¬ı˛ ¸±Ù¬˘…˝◊ ’±˝◊ø¸ø¸Àfl¬ ˆ¬±¬ıÀÓ¬
¬ı±Ò… fl¬À¬ı˛øÂ√˘ ¬Û≈è¯∏À¬ı˛ ø¬ıù´fl¬±À¬Û¬ı˛ ÊÚ…º Ȭ±Ú± ≈í¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ˜ø˝˘± ø¬ıù´fl¬±À¬Û¬ı˛ ¸±Ù¬˘… ŒÀ‡˝◊
1975 ¸±À˘¬ı˛ qè fl¬¬ı˛± ˝À˚˛øÂ√˘ ¬Û≈è¯∏À¬ı˛ ÊÚ… øSêÀfl¬È¬ ø¬ıù´fl¬±¬Ûº ¤ ¬Û˚«ôL√ ¸¬ı ŒÔÀfl¬ ¸Ù¬˘ ˘
’À¶Üòø˘˚˛±º Ó¬±¬ı˛± Â√˚˛¬ı±¬ı˛ ‰¬…±ø•Û˚˛±Ú ˝À˚˛ÀÂ√º ’±¬ı˛ ˜±S øÓ¬Ú¬ı±¬ı˛ Ù¬±˝◊Ú±À˘ Œ¬ÛÓÂ√±ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛øÚº ˝◊—˘…±`¬ øÊÀÓ¬ÀÂ√ ‰¬±¬ı˛¬ı±¬ı˛ ’±¬ı˛ øÚά◊øÊ˘…±`¬
˜±S ¤fl¬¬ı±¬ı˛º Ú± øÊÓ¬À˘› ¤˝◊ øÚÀ˚˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ≈í¬ı±¬ı˛ Ù¬±˝◊Ú±À˘ Œ‡À˘ÀÂ√, ’±¬ı˛ ›À˚˛à ˝◊ø`¬Ê Œ‡À˘ÀÂ√ Ù¬±˝◊Ú±À˘ ¤fl¬¬ı±¬ı˛º
2017 ¸±À˘ ø¬ıù´fl¬±À¬Û¬ı˛ 11Ó¬˜ ¸—¶®¬ı˛Ì ’±À˚˛±øÊÓ¬ ˝˚˛ 24 Ê≈Ú ŒÔÀfl¬ 23 Ê≈˘±˝◊º ’±À˚˛±Êfl¬ Œ˙ ˝◊—˘…±`¬º ¤˝◊ øÚÀ˚˛
Ó‘¬Ó¬œ˚˛¬ı±¬ı˛ Œ¸ ŒÀ˙ ¤˝◊ È≈¬Ú«±À˜KȬ ’Ú≈øá¬Ó¬ ˝˚˛ [1973 › 1993-¬ı˛ ¬Û¬ı˛]º ¤˝◊ ¬ı±À¬ı˛¬ı˛ ø¬ıù´fl¬±À¬Û √õ∂Ô˜¬ı±¬ı˛ ¤˜Ú ˝˘ Œ˚, ¸¬ı
’—˙¢∂˝Ìfl¬±¬ı˛œ˝◊ ¬Û”Ì«±e Œ¬Û˙±±¬ı˛ Œ‡À˘±˚˛±Î¬ˇº ’±È¬øȬ ˘ ’—˙ ŒÚ˚˛ ¤¬ı±¬ı˛º ·Ó¬ 23 Ê≈˘±˝◊ ˘Î«¬À¸¬ı˛ ˜±Àͬ Ù¬±˝◊Ú±À˘ Ȭ¸ øÊÀÓ¬ ˝◊—˘…±`¬
√õ∂ÔÀ˜ ¬ı…±øȬ— fl¬¬ı˛ÀÓ¬ Ú±À˜º ˝◊—˘…±`¬Àfl¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ’±È¬Àfl¬ øÀ˚˛øÂ√˘ 228 ¬ı˛±ÀÚº ¬ı˘ ˝±ÀÓ¬ ±è̈¬±À¬ı ¸Ù¬˘ Á≈¬˘Ú Œ·±¶§±˜œº 10 ›ˆ¬±À¬ı˛
˜±S 23 ¬ı˛±Ú øÀ˚˛ øÚÀ˘Ú 3 ά◊˝◊Àfl¬È¬º Ó¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… øÓ¬ÚøȬ Œ˜ÀÎ¬Ú ›ˆ¬±¬ı˛º øfl¬c À˘¬ı˛ fl¬øÍ¬Ú ¸˜À˚˛ ¬ı…±È¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¤À¸ Â√≈Àάˇ øÀ˚˛ ¤À˘Ú
ά◊˝◊Àfl¬È¬º ¤ øÚ ¬ı˘ ˝±ÀÓ¬ ¸Ù¬˘ ¬Û≈Ú˜ ˚±¬ı›º øÚÀ˘Ú ŒÊ±Î¬ˇ± ά◊˝◊Àfl¬È¬º ˝◊—˘…±`¬ ›À¬ÛÚ±¬ı˛ ά◊˝◊Úø٬㠛 ø¬ıά◊˜KȬÀfl¬ ¬Û¬ı˛¬Û¬ı˛
¬Û…±Àˆ¬ø˘˚˛ÀÚ øÙ¬ø¬ı˛À˚˛ ŒÚ ¬ı˛±ÀÊù´¬ı˛œ ·±˚˛Àfl¬±˚˛±Î¬ˇ › ¬Û≈̘ ˚±¬ıº ¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Œ¬ı±ø˘—À˚˛¬ı˛ ˝±˘ ÒÀ¬ı˛Ú Á≈¬˘Ú Œ·±¶§±˜œº ¬Û¬ı˛¬Û¬ı˛ ά◊˝◊Àfl¬È¬ øÚÀ˚˛
˝…±È¬ø¬∏CÀfl¬¬ı˛ ¸±˜ÀÚ› Œ¬ÛÓÀÂ√ ˚±Ú øÓ¬øÚº ˚ø› Ó¬± ˝˚˛øÚº ˝◊—˘…±À`¬¬ı˛ ˝À˚˛ ø¸ˆ¬±¬ı˛ ¤fl¬ ˜±S ˝±Ù¬ Œ¸=≈ø¬ı˛øȬ fl¬À¬ı˛Úº ʬı±À¬ı ¬ı…±È¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
ŒÚÀ˜ 8 ¬ı˘ ¬ı±øfl¬ Ô±fl¬ÀÓ¬˝◊ 219 ¬ı˛±ÀÚ Œ˙¯∏ ˝À˚˛ ˚±˚˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˝◊øÚ—¸º ›À¬ÛÚ±¬ı˛ ¬Û≈̘ ¬ı˛±Î¬◊Ó¬ œ‚«é¬Ì ˘Î¬ˇ±˝◊ ‰¬±ø˘À˚˛ ˚±Úº ˝¬ı˛√õ∂œÓ¬
Œfl¬Ã¬ı˛Àfl¬ ¸Àe øÚÀ˚˛ ˙Mê øˆ¬Ó¬› ∆Ó¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ŒÚ øÓ¬øÚº ¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛ fl‘¬¯û˜”øÓ«¬¬ı˛ 35 Â√±Î¬ˇ± ’±¬ı˛ Œfl¬Î¬◊˝◊ ¬ı˛±Ú fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ÚøÚº ’±¬ı˛ ¤¬ı˛¬Û¬ı˛
›À¬ÛÚ±¬ı˛ ˜µÚ± Œfl¬±Ú› ¬ı˛±Ú Ú± fl¬À¬ı˛˝◊ ŒÙ¬À¬ı˛Ú ¬Û…±Àˆ¬ø˘˚˛ÀÚº Œ¸˝◊ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ Ú±˜ Œ˘‡±Ú ¸≈¯∏˜± ˆ¬±˜«±, Á≈¬˘Ú Œ·±¶§±˜œ›º fl¬…±ÀõI◊Ú ¬ı˛±Ê›
17 ¬ı˛±Ú fl¬À¬ı˛ ¬ı˛±Ú ’±Î¬◊Ȭ ˝Úº ¤¬ı±¬ı˛ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ Œ˜±È¬ 31-øȬ ˜…±‰¬ Œ‡˘± ˝˚˛º ëŒõ≠˚˛±¬ı˛ ’¬ı … ø¸ø¬ı˛Êí ˝À˚˛ÀÂ√Ú ˝◊—˘…±À`¬¬ı˛ Ȭ…±ø˜
ø¬ıά◊˜KȬº øÓ¬øÚ˝◊ ¤˝◊ ¬ı±¬ı˛ ¸¬ı ŒÔÀfl¬ Œ¬ıø˙ ¬ı˛±Ú fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú [410]º Ó¬±¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ˜±S ¤fl¬ ¬ı˛±ÀÚ ø¬ÛøÂ√À˚˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ fl¬…±ÀõI◊Ú ø˜Ó¬±˘œ ¬ı˛±Êº
¸¬ı«±øÒfl¬ ά◊˝◊Àfl¬È¬ [15-øȬ] øÚÀ˚˛ÀÂ√Ú øé¬Ì ’±øÙˬfl¬±¬ı˛ ’øÒÚ±˚˛fl¬ ŒÎ¬Ú ˆ¬±Ú-øÚfl¬±¬ı˛º
√õ∂Ô˜ øά’±¬ı˛¤¸ øÚÀ˚˛ ˜ø˝˘± ø¬ıù´fl¬±¬Û ˝◊øÓ¬˝±¸ ¬ı˛‰¬Ú± fl¬¬ı˛˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ øSêÀfl¬È¬ ˘º √õ∂Ô˜ ˜…±À‰¬˝◊ ˝◊—˘…±`¬Àfl¬ 35 ¬ı˛±ÀÚ ˝±ø¬ı˛À˚˛
øÀ˚˛ÀÂ√ Ó¬±À¬ı˛˝◊ ‚À¬ı˛¬ı˛ ˜±Àͬº ’±¬ı˛ Ó¬±¬ı˛±˝◊ √õ∂Ô˜ ¸Ù¬˘ˆ¬±À¬ı øά’±¬ı˛¤¸ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ Ó¬±fl¬ ˘±ø·À˚˛ øÀ˚˛ÀÂ√ ø¬ıù´ øSêÀfl¬È¬Àfl¬º ·Ó¬ 24
Ê≈Ú ‚ȬڱøȬ ‚ÀȬ ˝◊—˘…±À`¬¬ı˛ ø¬ıèÀX ˜…±À‰¬ ˚‡Ú øÙ¬øã— fl¬¬ı˛ÀÂ√ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º œø5 ˙˜«±¬ı˛ ¬ıÀ˘ ¸≈˝◊¬Û fl¬¬ı˛±¬ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú ˝◊—˘…±À`¬¬ı˛
Ú±Ó¬±ø˘ ø¶ç¬ˆ¬±¬ı˛º øfl¬c ¬ı…±ÀȬ ¬ıÀ˘ ¸øͬfl¬ ¸—À˚±· ˝˚˛øÚº ά◊˝◊Àfl¬È¬øfl¬¬Û±¬ı˛ ¸≈¯˜∏ ± ˆ¬˜«± ±èÌ ¤fl¬øȬ fl¬…±‰¬ ÒÀ¬ı˛Úº øfl¬c ’±•Û±˚˛±¬ı˛ ’±Î¬◊Ȭ
ŒÚøÚº ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛¬ı˛± ’±À¬ıÚ Ê±Ú±À˘› ’±Î¬◊Ȭ ŒÚøÚ ’±•Û±˚˛±¬ı˛º fl¬±¬ı˛Ì øÓ¬øÚ ¸c©Ü øÂ√À˘Ú Ú±º ˆ¬±¬ı˛Ó¬ fl¬…±ÀõI◊Ú ø˜Ó¬±˘œ ¬ı˛±Ê ¸Àe
¸Àe˝◊ ø¬ı˛øˆ¬Î¬◊-¬ı˛ ’±À¬ıÚ Ê±Ú±Úº ’±¬ı˛ ø¸X±ôL√ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¸¬ÛÀ鬽◊ ˚±˚˛º
¤ Â√±Î¬ˇ±› ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ˘ ¤¬ı±¬ı˛ ’±¬ı˛› fl¬À˚˛fl¬øȬ Úøʬı˛ ·ÀάˇÀÂ√ ¬ı± Œˆ¬ÀeÀÂ√º ø˜Ó¬±˘œ ¬ı˛±Ê ¤‡Ú ˜ø˝˘±À¬ı˛ ¤fl¬-ø¬ı¸œ˚˛ øSêÀfl¬ÀȬ
¬ı˛±ÀÚ¬ı˛ øÚø¬ı˛À‡ ˙œÀ¯∏« ¬ı˛À˚˛ÀÂ√Úº ·Ó¬ 12 Ê≈˘±˝◊ ’À¶Üòø˘˚˛±¬ı˛ ø¬ıèÀX Œ‡˘±¬ı˛ ¸˜˚˛ øÓ¬øÚ ˙±˘«È¬ ¤Îƒ¬›˚˛±Î«¬À¸¬ı˛ 5992 ¬ı˛±ÀÚ¬ı˛ Œ¬ı˛fl¬Î«¬øȬ
Œˆ¬Àe ŒÙ¬À˘Úº 186-øȬ ¤fl¬øÀÚ¬ı˛ ˜…±À‰¬ ø˜Ó¬±˘œ fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú 6190 ¬ı˛±ÀÚº ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊ 2017 ¸±À˘ øÓ¬øÚ ¤fl¬øÀÚ¬ı˛ ˜…±À‰¬ ˙¬ı±¬ı˛
¬Û=±À˙¬ı˛ Œ¬ıø˙ ¬ı˛±Ú fl¬À¬ı˛ÀÂ√Úñ¤fl¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ (calendar year) ˜ÀÒ… ¤˝◊ ¸—‡…± ˜ø˝˘±À¬ı˛ øSêÀfl¬È¬-ø¬ıÀù´ ¸¬ı«±øÒfl¬º ¸≈¯∏˜± ¬ı˜«±› Úøʬı˛
·ÀάˇÚñ2017-¬ı˛ ø¬ıù´fl¬±À¬Û øÓ¬øÚ ¤fl¬˜±S ά◊˝◊Àfl¬È¬øfl¬¬Û±¬ı˛ ø˚øÚ 10-¤¬ı˛ Œ¬ıø˙ ¬ı…±È¬¸˜…±ÚÀfl¬ ’±Î¬◊Ȭ fl¬À¬ı˛ÀÂ√Úº œø5 ˙˜«±¬ı˛ fl¬œøÓ«¬ ˜ø˝˘±
øSêÀfl¬ÀȬ¬ı˛ ˜ÀÒ… ¸œ˜±¬ıX Ú˚˛º 20 ¬ı± Ó¬±¬ı˛ fl¬˜ ¬ı˚˛¸œ √õ∂Ô˜ øSêÀfl¬È¬±¬ı˛ [Ú±¬ı˛œ-¬Û≈è¯∏ øÚø¬ı«À˙À¯∏] ø˝À¸À¬ı øÓ¬øÚ ¤fl¬-ø¬ı¸œ˚˛ øSêÀfl¬È¬
ø¬ıù´fl¬±À¬Û¬ı˛ ¤fl¬˝◊ ¸—¶®¬ı˛Ì ¬ı± È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ ¤fl¬˝◊¸Àe 200-¬ı˛ Œ¬ıø˙ ¬ı˛±Ú fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú ’±¬ı˛ 10-øȬ¬ı˛ Œ¬ıø˙ ά◊˝◊Àfl¬È¬ øÚÀ˚˛ÀÂ√Úº¬G

50 ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017

 ¬[21 Ê≈Úñ20 Ê≈˘±˝◊, 2017]
’±ôLÊ«√±øÓ¬fl¡
 ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú ˜Ó¬¬Û≈©Ü Êøe ¸—·Í¬Ú ø˝Ê¬ı≈˘ ˜≈ʱø˝øÀÚ¬ı˛
√õ∂Ò±Ú Δ¸˚˛ ¸±˘±Î¬◊øVÚÀfl¬ ë’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ ¸La±¸¬ı±œí Ó¬fl¬˜±
ø˘ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±º ·Ó¬ 26 Ê≈Ú ¸±˘±Î¬◊øVÚÀfl¬ ëÊøeí Œ‚±¯∏̱
fl¬À¬ı˛ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ ŒàȬ øά¬Û±È«¬À˜ÀKȬ¬ı˛ Ó¬¬ı˛ÀÙ¬ ¤fl¬øȬ ø¬ı¬ı‘øÓ¬
ʱø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ¬ı˘± ˝˚˛, ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ ŒÔÀfl¬ ø˝Ê¬ı≈˘ ˜≈ʱø˝øÀÚ¬ı˛
˜ÀÓ¬± Êøe ¸—·Í¬ÀÚ¬ı˛ fl¬±ÀÊ ŒÚÓ‘¬Q øÀ2 ›˝◊ ŒÚÓ¬±º
¸±˘±Î¬◊øVÀÚ¬ı˛ ¸˜ô¶∏ ¸•ÛøM ¬ı±ÀÊ˚˛±5 fl¬¬ı˛± ˝À¬ı ¬ıÀ˘›
ø¬ı¬ı‘øÓ¬ÀÓ¬ ʱڱÀÚ± ˝˚˛º √õ∂¸eÓ¬, ˙ ¬ıÂ√¬ı˛ ’±À·˝◊ ø˝Ê¬ı≈˘
˜≈ʱø˝øÚÀfl¬ ¸La±¸¬ı±œ ¸—·Í¬Ú ¬ıÀ˘ Œ‚±¯∏̱ fl¬À¬ı˛øÂ√˘
’±À˜ø¬ı˛fl¬±º
 ¤¬ı±¬ı˛ ¤fl¬ ¸Àe 15 ˝±Ê±¬ı˛ ¤˝◊‰¬-È≈¬ ø¬ı øˆ¬¸± ˝◊¸≈… fl¬¬ı˛˘
˜±øfl«¬Ú √õ∂˙±¸Úº ˘±øÓ¬Ú ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß Î¬◊iß˚˛Ú˙œ˘ Œ˙
ŒÔÀfl¬ fl¬˜ Œ¬ıÓ¬ÀÚ¬ı˛ é¬ |ø˜fl¬À¬ı˛ ˜±øfl«¬Ú ˜≈˘≈Àfl¬ ˚±›˚˛±¬ı˛
ÊÚ…˝◊ ¤˝◊ øˆ¬¸± Œ›˚˛± ˝˚˛º ˜±øfl«¬Ú Œ˝±˜˘…±`¬ ø¸øfl¬Î¬◊ø¬ı˛øȬ
øά¬Û±È«¬À˜ÀKȬ¬ı˛ Ó¬¬ı˛ÀÙ¬ 18 Ê≈˘±˝◊ ʱڱÀÚ± ˝À˚˛ÀÂ√, ¤˝◊ ˜≈˝”ÀÓ«¬
’±À˜ø¬ı˛fl¬±˚˛ ø¬ıøˆ¬iß ø˙äÀé¬ÀS é¬ |ø˜Àfl¬¬ı˛ ¸—‡…± ˚ÀÔ©Ü˝◊
fl¬˜º Ó¬±ÀÓ¬ ŒÀ˙¬ı˛ ¬ı±øÌÊ… ‚±È¬øÓ¬ ˝À2 ø¬ı¬Û≈˘ ¬Ûø¬ı˛˜±À̺
fl‘¬ø¯∏ Â√±Î¬ˇ± ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ ¸¬ı Œé¬ÀS˝◊ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±˚˛ ¤˝◊ ˜≈˝”ÀÓ«¬
’¶ö±˚˛œ é¬ |ø˜Àfl¬¬ı˛ ¸—‡…±˚˛ ‚±È¬øÓ¬ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º
 ˝±˜¬ı≈À·« øÊ-20 ˙œ¯∏« Δ¬ıͬfl¬  .
ʱ˜«±øÚ¬ı˛ ø¬ZÓ¬œ˚˛ ¬ı‘˝M˜ ˙˝¬ı˛ ˝±˜¬ı≈À·«¬ı˛ 댘¸ ά◊μ fl¬—À¢∂¸í-
¤ ’Ú≈øá¬Ó¬ ˝˘ ëøÊ-20í ŒÊ±ÀȬ¬ı˛ Œ˙&ø˘¬ı˛ ¬Z±˙ ˙œ¯∏« ¸À•ú˘Úº
˜±øfl«¬Ú Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ŒÎ¬±Ú±ã ¬∏C±•Û, è˙ Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ˆv¬±øø˜¬ı˛
¬Û≈øÓ¬Ú, Ùˬ±Àk¬ı˛ ¤˜±Ú≈À˚˛˘ ˜“±fl¬¬ı˛, ø¬ıËøȬ˙ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ŒÔÀ¬ı˛¸± Œ˜,
ʱ¬Û±ÀÚ¬ı˛ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ø˙ÚÀʱ ’…±À¬ı, ø‰¬Ú± Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ø˙ ø‰¬ÚøÙ¬—,
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ÚÀ¬ı˛f Œ˜±œ-¸˝ 19-øȬ ø˙Àä±ißÓ¬ ŒÀ˙¬ı˛
¬ı˛±©Üò√õ∂Ò±Ú¬ı˛± Δ¬ıͬÀfl¬ ’—˙ øÚÀÓ¬ ˝±˜¬ı≈·« ˚±Úº ø¬ıÀø˙ ¬ı˛±©Üò√õ∂Ò±ÚÀ¬ı˛
¶§±·Ó¬ Ê±Ú±Ú Ê±˜«±Ú ‰¬…±Àk˘¬ı˛ ’…±À?˘± Œ˜Àfl«¬˘º ¬ı±øÌÀÊ…
¬ı±Ò±øÚÀ¯∏¬ı˛ ¬Û“±ø‰¬˘ Œˆ¬À„ ø¬ıù´ ’Ô«ÚœøÓ¬Àfl¬ ‰¬±e± fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬ÛÀé¬
¬ı˛±˚˛ Œ˚˛ øÊ-20 Œ·±á¬œº ¸—¶®±À¬ı˛¬ı˛ ¬ÛÀÔ Œ˝“ÀȬ˝◊ Ó¬± ¸y√√¬ı ¬ıÀ˘
Œ·±á¬œ¬ı˛ ≈í øÀÚ¬ı˛ ˙œ¯∏« Δ¬ıͬfl¬ Œ˙À¯∏ 9 Ê≈˘±˝◊ Œ˚ÃÔ ø¬ı¬ı‘øÓ¬ÀÓ¬
Œ¸ fl¬Ô± ʱڱ˚˛ Œ·±á¬œ¬ı˛ ¸¬ı ¸¸…º ’¬ı±Ò ¬ı±øÌÀÊ…¬ı˛ ¬ÛÀÔ ¬ı±Ò±
ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ¬ıÀ˘˝◊ ’√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ‡±ÀÓ¬ ˆ¬¬ı˛Ó≈¬øfl¬ Ó≈¬À˘ ŒÚ›˚˛± ›
’Õ¬ıÒ ¬ı±øÌÀÊ… ¬ı˛±˙ Ȭ±Ú±¬ı˛› ά±fl¬ Œ˚˛ øÊ-20º
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¬ı˛±©ÜòÀÚÓ¬±À¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙ ¤˝◊ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ fl¬À¬ı˛Ú ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬
’Ô«ˆ¬±G±¬ı˛ [’±˝◊¤˜¤Ù¬]-¤¬ı˛ ˜…±ÀÚøÊ— øάÀ¬ı˛"¬ı˛ øSêøàÚ ˘…±·±À«,
ø¬ıù´¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ Œ√õ∂ø¸Î¬ÀKȬ øʘ ˝◊˚˛— øfl¬˜ ¤¬ı— ø¬ıù´ ¬ı±øÌÊ… ¸—¶ö±
[άø¬ıvά◊øȬ›]-¬ı˛ Œ¸ÀSêȬ±ø¬ı˛ ŒÊÚ±À¬ı˛˘ ¬ı˛¬ı±ÀȬ«± ’…±ÀÊÀˆ¬À±º
ø¬ı¬ı‘øÓ¬ÀÓ¬ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√, ø¬ı˙ ˙Ó¬Àfl¬ Œ˙À¯∏¬ı˛ øÀfl¬ ø¬ıù´ Ê≈Àάˇ
’¬ı±Ò ¬ı±øÌÀÊ…¬ı˛ ¬ÛÀÔ ^n∏Ó¬·øÓ¬ÀÓ¬ ¬ı±Ò± ¸¬ı˛±˚˛ ’±˚˛ › Êœ¬ıÚ˚±S±¬ı˛
˜±Ú Œ¬ıÀάˇÀÂ√ ά◊ißÓ¬ › ά◊iß˚˛Ú˙œ˘ ¸¬ı ŒÀ˙˝◊º Ó¬À¬ı ¤fl≈¬˙
˙Ó¬Àfl¬¬ı˛ qè ŒÔÀfl¬˝◊ ¶ö±Úœ˚˛ ø˙äÀfl¬ √õ∂±Ò±Ú… øÀÓ¬ ø·À˚˛ Œ¬ı˙
øfl¬Â√≈ Œ˙ ÚÓ≈¬Ú fl¬À¬ı˛ ø¬ıÀø˙ ¬ÛÌ…Àfl¬ Ï≈¬fl¬ÀÓ¬ Ú± Œ›˚˛±¬ı˛ ÚœøÓ¬
øÚÀ˚˛ÀÂ√º
Δ¬ıͬÀfl¬ 11 Ù¬± ëø¬ı¯∏˚˛¸”ø‰¬í Œ¬Û˙ fl¬À¬ı˛Ú Œ˜±œº ¤¬ı˛ ˜ÀÒ…
øÂ√˘ øÊ-20 Œ˙&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ¸La±¸¬ı±œ ¸—·Í¬Ú&ø˘¬ı˛ Ú±À˜¬ı˛
Ó¬±ø˘fl¬± ø¬ıøÚ˜˚˛ ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ ÊøeÀ¬ı˛ ’±øÔ«fl¬ ¸±˝±˚… ¤¬ı—
’À¶a¬ı˛ ŒÊ±·±Ú ¬ıg fl¬¬ı˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ø¬ı¯∏˚˛º ø˙‡¬ı˛ ¸À•ú˘ÀÚ¬ı˛ Ù“¬±Àfl¬
√õ∂Ò±Ú˜Laœ Œ˜±œ ’±ÀÊ«ÚøȬڱ¬ı˛ ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ˜ø¬ı˛ø¸› ˜…±øSê,
˚≈Mê¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ŒÈ¬À¬ı˛¸± Œ˜, ʱ¬Û±ÀÚ¬ı˛ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ø˙ÚÀʱ
’±À¬ı, fl¬±Ú±Î¬±¬ı˛ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ʱøàÚ ¬∏C≈Àά±, øé¬Ì Œfl¬±ø¬ı˛˚˛±¬ı˛
Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ˜≈Ú ŒÊ-˝◊Ú ¤¬ı— ’±À˚˛±Êfl¬ ʱ˜«±øÚ¬ı˛ ‰¬…±Àk˘¬ı˛
’…±À?˘± Œ˜Àfl«¬À˘¬ı˛ ¸Àe ’±˘±± fl¬À¬ı˛ Δ¬ıͬfl¬ fl¬À¬ı˛Úº
 ˜¸≈À˘ ’±˝◊¤¸-¤¬ı˛ ø¬ıèÀX ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ Ê˚˛ ˝◊¬ı˛±øfl¬ Œ¸Ú±¬ı˛  .
Úí ˜±À¸¬ı˛ ˘Î¬ˇ±˝◊À˚˛ ˝◊øÓ¬º ’±˝◊¤¸ ÊøeÀ¬ı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ Ó¬±À¬ı˛
˙Mê ‚“±øȬ, ˝◊¬ı˛±Àfl¬¬ı˛ ø¬ZÓ¬œ˚˛ ¬ı‘˝M˜ ˙˝¬ı˛, ˜¸≈˘ øÂ√øÚÀ˚˛ øÚ˘ ˝◊¬ı˛±øfl¬
Œ¸Ú±º ·Ó¬ 9 Ê≈˘±˝◊ Œ¸ ŒÀ˙¬ı˛ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ˝±˚˛¬ı˛ ’±ø˘-’±¬ı±ø
Œ¬ÛÓÂ√±Ú ˜¸≈À˘º ¬ıU ¬ıÂ√¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ˝◊¬ı˛±Àfl¬¬ı˛ Œfl¬±Ú› √õ∂Ò±Ú˜Laœ ˜¸≈À˘
Ï≈¬fl¬ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À˘Úº ά◊À~‡…, 2014 ¸±À˘¬ı˛ Ê≈Ú ˜±À¸ ˜¸≈À˘¬ı˛
‡˘ ŒÚ˚˛ ’±˝◊¤¸º ≈í ¬ıÂ√À¬ı˛ ë’±˝◊¤¸ ˙±¸ÀÚí ø¬ıÒ√ıô¶∏ ˜¸≈˘
¬Û≈Ú«‡À˘¬ı˛ ÊÚ… ’øˆ¬˚±ÀÚ Ú±˜±¬ı˛ fl¬Ô± ·Ó¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ’À"±¬ıÀ¬ı˛
Œ‚±¯∏̱ fl¬À¬ı˛Ú ’±˘ ’±¬ı±øº ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¸Àe ø˜ø˘Ó¬ˆ¬±À¬ı ¤fl¬
˘é¬ Œ¸Ú±¬ı˛ ŒÊ±È¬ ˙±ø˜˘ ˝˚˛ ’øˆ¬˚±ÀÚº 2014 ¸±À˘ ¤‡±Úfl¬±¬ı˛
Œ˚ ’±˘ Ú≈ø¬ı˛ ˜¸øÊ ŒÔÀfl¬ ø‡˘±Ù¬ÀÓ¬¬ı˛ Œ‚±¯∏̱ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú
’±˝◊¤¸ ŒÚÓ¬± ’±¬ı≈ ¬ıfl¬¬ı˛ ’±˘-¬ı±·±ø, ˝◊¬ı˛±øfl¬ Œ¸Ú±¬ı˛ ’øˆ¬˚±ÀÚ¬ı˛
˜≈À‡ ø¬ıÀ¶£¬±¬ı˛ÀÌ Œ¸øȬ› ά◊øάˇÀ˚˛ Œ˚˛ Êøe¬ı˛±º ά◊M¬ı˛ ˝◊¬ı˛±Àfl¬¬ı˛
˜¸≈˘˝◊ øÂ√˘ Œ¸ ŒÀ˙ ’±˝◊¤¸-¤¬ı˛ Œ˙¯∏ ≈·«º
 Œ˜±œ-ŒÚÓ¬±øÚ˚˛±Uí¬ı˛ 7 Ù¬± ‰≈¬øMê, ¸La±À¸¬ı˛ ø¬ıèÀX ˘Î¬ˇ±¬ı˛
’eœfl¬±¬ı˛  .
’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ ô¶∏À¬ı˛ ¸La±¸¬ı±À¬ı˛ ø¬ıèÀX ¤fl¬À˚±À· ˘Î¬ˇ±˝◊À˚˛¬ı˛
’eœfl¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ › ˝◊ʬı˛±À˚˛˘º ’±¬ı˛ ø¬Z¬Û±øé¬fl¬ ¸˝À˚±ø·Ó¬±¬ı˛
Œé¬ÀS ¶§±é¬ø¬ı˛Ó¬ ˝˘ ¸±Ó¬øȬ ‰≈¬øMêº ·Ó¬ 5 Ê≈˘±˝◊ ŒÓ¬˘ ’±øˆ¬Àˆ¬
√õ∂Ò±Ú˜Laœ ÚÀ¬ı˛f Œ˜±œ¬ı˛ ¸Àe ˝◊ʬı˛±À˚˛À˘¬ı˛ √õ∂Ò±Ú˜Laœ Œ¬ı?±ø˜Ú
51
ŒÚÓ¬±øÚ˚˛±U¬ı˛ Δ¬ıͬÀfl¬ ≈í ŒÀ˙¬ı˛ ˜ÀÒ… ¤˝◊ ¸±Ó¬ ‰≈¬øMê ¶§±é¬ø¬ı˛Ó¬ ˝˚˛ñ
Œ˚ÃÔ ø˙ä ·À¬ı¯∏̱ ¤¬ı— √õ∂˚≈øMê¬ı˛ Ó¬˝ø¬ı˘¬ , Ê˘ ¸—¬ı˛é¬Ì¬ , ÊÀ˘¬ı˛
¬ı…¬ı˝±¬ı˛ ¸—Sê±ôL√ ¸—¶®±¬ı˛¬ , fl‘¬ø¯∏Àé¬ÀS¬ı˛ ø¬ıfl¬±À˙ ’±·±˜œ øÓ¬Ú ¬ıÂ√¬ı˛ ÒÀ¬ı˛
¸˝À˚±ø·Ó¬±¬ , ’…±È¬ø˜fl¬ flv¬fl¬ ά◊»¬Û±ÀÚ ¸˝À˚±ø·Ó¬±¬ , ’¬ÛøȬfl¬…±˘ ø˘ÀÇ
¸˝À˚±ø·Ó¬±¬ , ¤¬ı— ά◊¬Û¢∂˝ øÚ˜«±ÌÀé¬ÀS ¸˝À˚±ø·Ó¬± ø¬ı¯∏À˚˛º
 √õ∂Ò±Ú˜Laœ¬ı˛ ˜±øfl«¬Ú ¸Ù¬¬ı˛  .
¬Û“±‰¬ ‚∞I◊±¬ı˛ Œ˜±˘±fl¬±Ó¬º Ó¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… fl≈¬øάˇ ø˜øÚȬ ÚÀ¬ı˛f Œ˜±œ ¤¬ı—
ŒÎ¬±Ú±ã ¬∏C±•Û ¤fl¬±ÀôL√ Δ¬ıͬfl¬ fl¬À¬ı˛Úº ¬ı±øfl¬ ¸˜˚˛ ≈í ¬ÛÀ鬬ı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒ
À˘¬ı˛ ˜ÀÒ… Δ¬ıͬfl¬º Œ˝±˚˛±˝◊Ȭ ˝±Î¬◊À¸ ΔÚ˙Àˆ¬±Êº Œ¬ı˛±Ê ·±ÀΫ¬ÀÚ Œ˚ÃÔ
ø¬ı¬ı‘øÓ¬º ¸—Àé¬À¬Û ¤˝◊ øÂ√˘ ÚÀ¬ı˛f Œ˜±œ¬ı˛ øÓ¬Ú øÀÚ¬ı˛ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±
¸Ù¬¬ı˛º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ √õ∂±ø5  . [1] ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú ë¸La±¸¬ı±À¬ı˛ øÚ¬ı˛±¬Û ’±|˚˛¶ö˘í,
¬ı˘˘ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±º ›¬ı±˜±-ʘ±Ú±˚˛ ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÚÀfl¬ ë¸La±À¸¬ı˛ ˜Ó¬±Ó¬±í
¬ı˘À˘› ¤Ó¬ fl¬Î¬ˇ± Ó¬fl¬˜± ’±À· fl¬‡Ú› ’±À˜ø¬ı˛fl¬± Œ˚˛øÚº [2]
ëø¬ı¬Û7¬¬¬Úfl¬ ÚÚí ¤ ¬ı˛fl¬˜ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¬Û˚«È¬fl¬À¬ı˛ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±˚˛ √õ∂À¬ı˙
’ÀÚfl¬ ¸˝Ê ˝À˚˛ Œ·˘º [3] ¬ı˛±©Üò¬Û≈À?¬ı˛ øÚ¬ı˛±¬ÛM± ¬Ûø¬ı˛¯∏À ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛
¶ö±˚˛œ ¸¸…¬ÛÀ¬ı˛ ±ø¬ıÀfl¬ ¸˜Ô«Ú ʱڱÀ˘Ú ¬∏C±•Ûº [4] ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛
fl¬Ô±˚˛, 눬±¬ı˛Ó¬-√õ∂˙±ôL√ ˜˝±¸±·¬ı˛œ˚˛ ’=À˘ ˙±øôL√ ¬ıʱ˚˛ ¬ı˛±‡± ¸¬ı
ŒÀ˙¬ı˛˝◊ fl¬Ó«¬¬ı…íº ˝◊øeÓ¬ Œ¬ıøÊ—À˚˛¬ı˛ Œ¬Ûø˙ ’±¶£¬±˘ÀÚ¬ı˛ øÀfl¬˝◊º
≈í ŒÀ˙¬ı˛ ˜ÀÒ… œ‚« øÚ ÒÀ¬ı˛˝◊ Á≈¬À˘ Ô±fl¬± ’¸±˜ø¬ı˛fl¬ ¬Û¬ı˛˜±Ì≈
‰≈¬øMê¬ı˛ ¬ı±ô¶∏¬ı±˚˛Ú øÚÀ˚˛› fl¬Ô± ˝À˚˛ÀÂ√º Ó¬À¬ı øÓ¬Ú ¬Û‘ᬱ¬ı˛ ¸≈œ‚« Œ˚ÃÔ
ø¬ı¬ı‘øÓ¬ÀÓ¬ ’±=ø˘fl¬ ¸La±À¸¬ı˛ Œ˜±fl¬±ø¬ı˘±¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙ &èQ Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√
¬ı…¬ı¸±-¬ı±øÌÊ…›º ’±ÀÂ√ ë˝◊Àμ±-¬Û…±ø¸øÙ¬fl¬í ¤˘±fl¬±˚˛ ˙±øôL√¬ı˛é¬±¬ı˛ fl¬Ô±º
ά◊M¬ı˛ Œfl¬±ø¬ı˛˚˛±¬ı˛ ˘±·±Ó¬±¬ı˛ U˜øfl¬ ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ ’±Ù¬·±øÚ¶ö±ÀÚ Ú˚˛±
fl¬À˘¬ıÀ¬ı˛ ¸La±¸ Â√άˇ±ÀÚ±¬ı˛ Œ‰¬©Ü±, Ú±˜ Ú± fl¬À¬ı˛› øé¬Ì-ø‰¬Ú ¸±·¬ı˛
¸˜¸…±¬ı˛ ˝◊øeÓ¬, ˝◊Ó¬…±øº
 ˝±øÙ¬Àʬı˛ ÚÓ≈¬Ú ¸—·Í¬ÚÀfl¬› øÚø¯∏X Œ‚±¯∏̱ fl¬¬ı˛˘ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú  .
øÚø¯∏X ¸La±¸¬ı±œ, ˝±øÙ¬Ê ¸˝◊À¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ¸—·Í¬ÚÀfl¬› øÚø¯∏X Œ‚±¯∏̱
fl¬¬ı˛˘ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Úº ¸˝◊À¬ı˛ Êøe ¸—·Í¬Ú ˘¶®¬ı˛-˝◊-ΔÓ¬¬ı± qÒ≈ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¬ı±
¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ Ú˚˛, Œ·±È¬± ¬Û‘øÔ¬ıœÀÓ¬ øÚø¯∏Xº ˘¶®¬ı˛ øÚø¯∏X ˝›˚˛±˚˛ ÚÓ≈¬Ú
Ú±˜, ëʱ˜±Ó¬-ά◊-±›˚˛±í-¬ı˛ ’±Î¬ˇ±À˘ ¸La±¸¬ı±œ fl¬±˚«fl¬˘±¬Û ‰¬˘ÀÓ¬
Ô±Àfl¬º øfl¬c ‰¬˘øÓ¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ 30 ʱÚ≈˚˛±ø¬ı˛ ˝±øÙ¬ÊÀfl¬ ·‘˝¬ıøμ fl¬¬ı˛±¬ı˛
¬Û±˙±¬Û±ø˙ ʱ˜±Ó¬-ά◊-±›˚˛±Àfl¬ ë›˚˛±‰¬ ø˘àí-¤¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ øÚÀ˚˛
’±À¸ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Úº ¸—·Í¬ÀÚ¬ı˛ fl¬±˚«fl¬˘±À¬Û¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ¸¬ı«é¬Ì Úʬı˛±ø¬ı˛ qè
˝˚˛º ¸˝◊À¬ı˛ ’±˙DZ øÂ√˘, ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ ‰¬±À¬Û¬ı˛ ˜≈À‡ ŒÙ¬¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ¤¬ı—
Ó¬±¬ı˛ ¸—·Í¬ÀÚ¬ı˛ ø¬ıèÀX ¬Û±fl¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¬ÛÀé¬¬Û øÚÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º Œ¸ ÊÚ…
ʱÚ≈˚˛±ø¬ı˛¬ı˛ ˜±Á¬±˜±øÁ¬ ¸˜À˚˛˝◊ ŒÓ¬˝ø¬ı˛fl¬-˝◊-’±Ê±ø-Ê•ú≈-fl¬±ù¨œ¬ı˛ Ú±À˜¬ı˛
¤fl¬øȬ ¸—·Í¬ÚÀfl¬ ¸øSê˚˛ fl¬À¬ı˛ ŒÓ¬±À˘Úº ʱ˜±Ó¬-ά◊-±›˚˛± Œ˚ ¸¬ı
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ fl¬±˚«fl¬˘±¬Û ‰¬±˘±Ó¬, Œ¸&ø˘¬ı˛ Ó¬±¬ı˛ ŒÓ¬˝ø¬ı˛fl¬-˝◊-’±Ê±ø¬ı˛
˝±ÀÓ¬ øÀ˚˛ Œ›˚˛± ˝˚˛º ·Ó¬ ¬Û“±‰¬ ˜±¸ ˝±øÙ¬Ê ·‘˝¬ıøμ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√Ú ¤¬ı—
ʱ˜±Ó¬-ά◊-±›˚˛±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ øÚ¬ı˛ôL√¬ı˛ Úʬı˛±ø¬ı˛ ‰¬˘ÀÂ√º øfl¬c Ó¬±¬ı˛ ÊÚ…
˝±øÙ¬Àʬı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ fl¬±˚«fl¬˘±¬Û ¬ıg ˝˚˛øÚº ŒÓ¬˝ø¬ı˛fl¬-˝◊-’±Ê±ø-
Ê•ú≈-fl¬±ù¨œ¬ı˛ ›˝◊ ¸¬ı fl¬±˚«fl¬˘±¬Û ‰¬±ø˘À˚˛ ˚±ø2¢º ˝◊¸˘±˜±¬ı± ¤¬ı±¬ı˛
›˝◊ ¸—·Í¬ÚøȬÀfl¬› øÚø¯∏X Œ‚±¯∏̱ fl¬À¬ı˛ ø˘º
 ˜≈¸ø˘˜ øÚÀ¯∏Ò±:±˚˛ ’±—ø˙fl¬ ’Ú≈˜øÓ¬ ˜±øfl«¬Ú ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±ÀÈ«¬¬ı˛  .
Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ¬ÛÀ ¬ı¸±¬ı˛ ¬Û¬ı˛˝◊ ¤fl¬ √õ∂˙±¸øÚfl¬ øÚÀ«˙ ʱø¬ı˛ fl¬À¬ı˛
˝◊¬ı˛±fl¬, ˝◊¬ı˛±Ú, ˝◊À˚˛À˜Ú, ø˘ø¬ı˚˛±, ø¸ø¬ı˛˚˛±, ¸≈±Ú › Œ¸±˜±ø˘˚˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
¸±Ó¬øȬ ˜≈¸ø˘˜ √õ∂Ò±Ú ŒÀ˙¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬À¬ı˛ ˜±øfl«¬Ú ˜≈˘≈Àfl¬ ŒÏ¬±fl¬±¬ı˛
¬ı˛Ê± ¬ıg fl¬À¬ı˛ ŒÚ ¬∏C±•Ûº ¬Û±˙±¬Û±ø˙ øÚÀ«ø˙fl¬±˚˛ ¬ı˘± ˝À˚˛øÂ√˘ 120
52
øÀÚ¬ı˛ ÊÚ… √õ∂À¬ı˙ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı Ú± ˙¬ı˛Ì±Ôœ«¬ı˛±›º ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛
˜±øȬÀÓ¬ ¸La±¸¬ı±œ fl¬±˚«fl¬˘±¬Û ŒÍ¬fl¬±ÀÓ¬˝◊ øÚÀ¯∏Ò±:±¬ı˛ ˚≈øMê Œø‡À˚˛øÂ√˘
’±À˜ø¬ı˛fl¬±º Ó¬À¬ı Œ¸ øÚÀ«À˙¬ı˛ ¬Û¬ı˛˝◊ ø¬ıù´ Ê≈Àάˇ √õ∂¬ı˘ ¸˜±À˘±‰¬Ú±-
ø¬ıÀ鬱Àˆ¬¬ı˛ ˜≈À‡ ¬ÛÀάˇ ¬∏C±•Û √õ∂˙±¸Úº ‰¬±À¬Û¬ı˛ ˜≈À‡ øÚÀ«ø˙fl¬± ŒÔÀfl¬
˝◊¬ı˛±fl¬Àfl¬ ¬ı± øÀÓ¬ ¬ı±Ò… ˝Úº ¬∏C±À•Û¬ı˛ ›˝◊ øÚÀ«ø˙fl¬±Àfl¬ ‰¬…±À˘? fl¬À¬ı˛
˜±˜˘± ˝˚˛ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ’±±˘ÀÓ¬º øÚÀ«ø˙fl¬±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ¶öø·Ó¬±À˙
Œ˚˛ fl¬À˚˛fl¬øȬ øÚ•ß ’±±˘Ó¬º øfl¬c øÚ•ß ’±±˘ÀÓ¬¬ı˛ ¶öø·Ó¬±À˙ ‡±ø¬ı˛Ê
fl¬À¬ı˛ ›˝◊ øÚÀ«ø˙fl¬±Àfl¬˝◊ ’±—ø˙fl¬ˆ¬±À¬ı ¬ı˝±˘ ¬ı˛±‡±¬ı˛ ¬ı˛±ô¶∏±˚˛ ˝“±È¬˘
ŒÀ˙¬ı˛ ¸À¬ı«±2‰¬ ’±±˘Ó¬º ’±·±˜œ ’À"±¬ıÀ¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛øȬ øÚÀ˚˛ ¬Û”Ì«±e
qÚ±øÚ ˝À¬ı ¬ıÀ˘ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√ ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬º Ó¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… ’±—ø˙fl¬ˆ¬±À¬ı ›˝◊
øÚÀ¯∏Ò±:± ¬ı˝±˘ Ô±fl¬À¬ıº ·Ó¬ Ê≈Ú ˜±À¸¬ı˛ Ó‘¬Ó¬œ˚˛ ¸5±À˝˝◊ ¬∏C±•Û
ʱøÚÀ˚˛øÂ√À˘Ú, ›˝◊ øÚÀ«ø˙fl¬± Δ¬ıÒ ¬ıÀ˘ ¬ı˛±˚˛ Œ›˚˛±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛˝◊ 72 ‚∞I◊±¬ı˛
˜ÀÒ…˝◊ Ó¬± fl¬±˚«fl¬¬ı˛ ˝À¬ıº ¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ëά±˝◊ˆ¬±¬ı˛ø¸øȬ øˆ¬¸±í-ŒÓ¬› øfl¬Â√≈ ¬ı˘
’±Ú± ˝À˚˛ÀÂ√º ’±À˜ø¬ı˛fl¬±˚˛ Œ˚ ¸¬ı Œ˙ Œ¬ıø˙ ’øˆ¬¬ı±¸œ ¬Û±Í¬±˚˛ Ú±,
Ó¬±À¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬À¬ı˛ ¤˝◊ ¸≈À˚±· Œ›˚˛± ˝˚˛º 2015 ¸±À˘ Â√˚˛ øÚø¯∏X
˜≈¸ø˘˜ Œ˙ ŒÔÀfl¬ 10,500 Ú±·ø¬ı˛fl¬Àfl¬ ά±˝◊ˆ¬±¬ı˛ø¸øȬ øˆ¬¸± ˘È¬±ø¬ı˛¬ı˛
ÊÚ… Œ¬ıÀÂ√ ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛øÂ√˘º øfl¬c ¤‡Ú ›˝◊ ¸¬ı ŒÀ˙¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬ Œ¸
˘È¬±ø¬ı˛¬ı˛ ¸≈À˚±· ¬Û±À¬ıÚ Ú±º
 Ù¬±˝◊Ú…±Úø˙˚˛±˘ ’…±fl¬˙Ú È¬±¶® ŒÙ¬±¸«-¤¬ı˛ Δ¬ıͬÀfl¬ ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÚÀfl¬ ‰¬±¬Û  .
Ê≈Ú ˜±À¸ ¸La±¸¬ı±À ’±øÔ«fl¬ ˜Ó¬ è‡ÀÓ¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ ¸—¶ö±
ëÙ¬±˝◊Ú…±Úø˙˚˛±˘ ’…±fl¬˙Ú È¬±¶® ŒÙ¬±¸«í [¤Ù¬¤øȬ¤Ù¬]-¤¬ı˛ Œ¶ÛÚ-Δ¬ıͬÀfl¬¬ı˛
Œ˙À¯∏ ¤fl¬‚À¬ı˛ ˝À˚˛ ¬ÛÀάˇ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Úº ¤Ù¬¤øȬ¤Ù¬-¤¬ı˛ ¸ø‰¬¬ı±˘À˚˛¬ı˛
¬Ûé¬ ŒÔÀfl¬ Œ˚ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√ Ó¬±ÀÓ¬ ¶Û©Ü Œ˘‡± ˝À˚˛ÀÂ√,
¬ı˛±©Üò¬Û≈À?¬ı˛ øÚ¬ı˛±¬ÛM± ¬Ûø¬ı˛¯∏À¬ı˛ Ó¬±ø˘fl¬±ˆ≈¬Mê Êøe ¸—·Í¬Ú&À˘±Àfl¬
øÚ˚˛ø˜Ó¬ Ȭ±fl¬± øÀ˚˛ ’±¸ÀÂ√ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Úº 198-øȬ Œ˙ øÚÀ˚˛ ΔÓ¬ø¬ı˛ ¤˝◊
Ȭ±¶® ŒÙ¬±¸«øȬ Ó¬±À¬ı˛ ë¤ø˙˚˛± ¬Û…±ø¸øÙ¬fl¬ ¢∂n∏¬Ûí-Œfl¬ ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ¬ı˛ fl¬±Â√
ŒÔÀfl¬ ’ø¬ı˘À•§ ¤ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ±ø‡˘ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ øÚÀ«˙ øÀ˚˛ÀÂ√º
Œ¸ÀõI◊•§À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ… ÊøeÀ¬ı˛ ¤˝◊ ’Ô« ¸±˝±˚… ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú ¬ıg fl¬¬ı˛ÀÂ√ øfl¬
Ú±, Œ¸ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛› Úʬı˛ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√º
¤Ù¬¤øȬ¤Ù¬-¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√, ·Ó¬ 15 ¬ıÂ√À¬ı˛ ʱ˜±Ó¬ ά◊
±›˚˛± [ŒÊ˝◊ά◊øά]-¬ı˛ ˜≈‡… ˙±‡± ¸—·Í¬Ú Ù¬±˘±˝-˝◊-˝◊Ú¸±øÚ˚˛±»-¤¬ı˛
ŒÚ˝±Ó¬˝◊ Œ˘±fl¬ Œ‡±ÀÚ± ˜±S 69-øȬ ’…±fl¬±Î¬◊KȬ ¬ıg fl¬À¬ı˛ÀÂ√ ˝◊¸˘±˜±¬ı±º
Ú±À˜ ¤¬ı— Œ¬ıÚ±À˜ ’ôL√Ó¬ ¤fl¬ ˝±Ê±¬ı˛øȬ ’…±fl¬±Î¬◊KȬ Ó¬±À¬ı˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ¤¬ı—
Œ¸˝◊ ¸¬ı ’…±fl¬±Î¬◊ÀKȬ øÚ˚˛ø˜Ó¬ ’Ô« ŒÊ±·±Ú ‰¬˘ÀÂ√º Ȭ±¶® ŒÙ¬±¸«-¤¬ı˛ ¤˝◊
Δ¬ıͬÀfl¬ ¬Û±fl¬ Êøe ˜Ó¬ øÚÀ˚˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬› ¸¬ı˛¬ı ˝À˚˛ÀÂ√º Ú˚˛±øø~¬ı˛ ¬Ûé¬
ŒÔÀfl¬ ʱڱÀÚ± ˝À˚˛ÀÂ√, ŒÊ˝◊ά◊øά-¬ı˛ ˝±øÙ¬Ê ¸˝◊, ’±s≈˘ Œ¬ı˛˝˜±Ú ˜±ø!¬
¤¬ı— ’Ú… ŒÚÓ¬±¬ı˛± ¬Û±fl¬ ¸˜Ô«ÀÚ ‡≈~±˜‡≈~± ÊÚ¸ˆ¬± fl¬¬ı˛ÀÂ√, ø˜øÂ√˘
fl¬¬ı˛ÀÂ√, Ȭ±fl¬± Ó≈¬˘ÀÂ√, ˚≈¬ıfl¬À¬ı˛ øÚÀ˚˛±· fl¬¬ı˛ÀÂ√º ’±¬ı˛ ¤˝◊ ¸¬ı øfl¬Â√≈¬ı˛
˘é¬…˝◊ ˝À2 ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ø¬ıèÀX øÊ˝±º ¬Û±˙±¬Û±ø˙, fl¬±ù¨œÀ¬ı˛¬ı˛ ø¬ıø2ÂißÓ¬±¬ı±œ
’±Àμ±˘ÚÀfl¬ ¸˜±ÀÚ ˜Ó¬ øÀ˚˛ ‰¬À˘ÀÂ√ ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ¬ı˛ Êøe ¸—·Í¬Ú&ø˘º
 ø¬ıÀø˙ Ú±·ø¬ı˛fl¬Q ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙ ‰¬±Ú ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛¬ı˛±˝◊, ¬ı˘ÀÂ√ ¸˜œé¬±  .
’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ ¸—·Í¬Ú ë’·«±Ú±˝◊ÀÊ˙Ú ’¬ı ˝◊Àfl¬±Úø˜fl¬ Œfl¬±-’¬Û±À¬ı˛˙Ú
’…±`¬ ŒÎ¬Àˆ¬˘¬ÛÀ˜KȬ [›˝◊ø¸øά]í-¤¬ı˛ ¸±•xøÓ¬fl¬ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ë˝◊KȬ±¬ı˛Ú…±˙Ú±˘
˜±˝◊À¢∂˙Ú ’±Î¬◊Ȭ˘≈fl¬ [2017]í ¬ı˘ÀÂ√ ¤fl¬È¬± ‰¬±fl¬ø¬ı˛ Ê≈øȬÀ˚˛
¬Û±fl¬±¬Û±øfl¬ˆ¬±À¬ı ’±À˜ø¬ı˛fl¬±, fl¬±Ú±Î¬±, ʱ¬Û±Ú, ˝◊ά◊À¬ı˛±À¬Û Ô±fl¬±¬ı˛ ˝◊À2ÂȬ±
Ú±øfl¬ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ √õ∂¬ı˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ˜ÀÒ…˝◊º ά◊À~‡…, ’±À˜ø¬ı˛fl¬±, fl¬±Ú±Î¬±,
’À¶Üòø˘˚˛±, øÚά◊øÊ˘…±`¬, ʱ¬Û±Ú › Œ·±È¬± ˝◊ά◊À¬ı˛±¬Û-¸˝ Œ˜±È¬ 35-øȬ
Œ˙ ¸¸… ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ ¸—·Í¬Ú ›˝◊ø¸øάí-¬ı˛º
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 ›˝◊ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ʱڱÀ2Â, 2015 ¸±À˘˝◊ 1 ˘é¬ 30 ˝±Ê±¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
˜”˘Ó¬ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±, fl¬±Ú±Î¬±, ʱ¬Û±ÀÚ¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ›˝◊ø¸øά Œ˙&ø˘¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬Q
øÚÀ˚˛ÀÂ√Úº ’±¬ı˛ Ó¬±À¬ı˛ ¤fl¬È¬± ¬ıÀάˇ± ’—˙˝◊ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬Q ŒÂ√Àάˇ
›˝◊ø¸øά Œ˙&ø˘¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬Q øÚÀ˚˛øÂ√À˘Ú ˜”˘Ó¬ ‰¬±fl¬ø¬ı˛¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÀÚº
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛˝◊ øÚÀÊÀ¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬Q ŒÂ√Àάˇ ›˝◊ø¸øά Œ˙&ø˘¬ı˛
Ú±·ø¬ı˛fl¬Q ŒÚ›˚˛±¬ı˛ ø˝øάˇfl¬ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙ Œ‡± ø·À˚˛ÀÂ√ Œ˜ø'fl¬±Ú [1
˘é¬ 12 ˝±Ê±¬ı˛] › øÙ¬ø˘ø¬ÛÀk¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬À¬ı˛ [94 ˝±Ê±¬ı˛] ˜ÀÒ…º
Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ø‰¬Ú ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ¬Û=À˜º 2015 ¸±À˘ ø‰¬ÀÚ¬ı˛ 78 ˝±Ê±¬ı˛
Ú±·ø¬ı˛fl¬ Œ¸ ŒÀ˙¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬Q ŒÂ√Àάˇ ‰¬±fl¬ø¬ı˛¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÀÚ ›˝◊ø¸øά
Œ˙&ø˘¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬Q øÚÀ˚˛øÂ√À˘Úº ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ’±¬ı˛› ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√, qÒ≈
2015 ¸±À˘˝◊ ˜”˘Ó¬ ά◊iß˚˛Ú˙œ˘ Œ˙&ø˘¬ı˛ 20 ˘À鬬ı˛› Œ¬ıø˙
Ú±·ø¬ı˛fl¬ ›˝◊ø¸øά Œ˙&ø˘¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬Q øÚÀ˚˛ÀÂ√Úº ˚± Ó¬±¬ı˛ ’±À·¬ı˛
¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ [2014] Œ‰¬À˚˛ 3 ˙Ó¬±—˙ Œ¬ıø˙º Ó¬À¬ı qÒ≈˝◊ ‰¬±fl¬ø¬ı˛ Ú˚˛, ˜±Ô±
Œ·“±Ê±¬ı˛ Í“¬±˝◊ ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ÊÀÚ…› ›˝◊ø¸øά Œ˙&ø˘¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬Q ŒÚ›˚˛±¬ı˛
ø˝øάˇfl¬ ¬ÛÀάˇ ø·À˚˛ÀÂ√º Ó¬±¬ı˛ ˜ÀÒ… ¸¬ı Œ˙Àfl¬ ø¬ÛÂ√ÀÚ ŒÙ¬À˘ øÀ˚˛ÀÂ√
˚≈Xø¬ıÒ√ıô¶∏ ø¸ø¬ı˛˚˛±º
 √õ∂Ô˜ ˝◊˜ø¬Û‰¬À˜KȬ √õ∂ô¶∏±¬ı Œ¬Û˙ ¬∏C±À•Û¬ı˛ ø¬ıèÀX  .
Ó¬ôL√ ’±¬ı˛ ø¬ı‰¬±¬ı˛ √õ∂øSê˚˛±˚˛ ¬ı±Ò± Œ›˚˛±¬ı˛ ’øˆ¬À˚±À·¬ı˛ ¸”ÀS ¤¬ı±¬ı˛
˜±øfl«¬Ú Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ŒÎ¬±Ú±ã ¬∏C±À•Û¬ı˛ ø¬ıèÀX ˝◊˜ø¬Û‰¬À˜ÀKȬ¬ı˛ √õ∂ô¶∏±¬ı
Œ¬Û˙ fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú ¤fl¬ fl¬—À¢∂¸ ¸¸…º fl¬…±ø˘ÀÙ¬±øÚ«˚˛±¬ı˛ ŒÎ¬À˜±Sê…±øȬfl¬
ŒÚÓ¬± ¬ıË…±Î¬ Œ˙¬ı˛˜…±Ú ¬∏C±À•Û¬ı˛ ø¬ıèÀX ’¬Û¬ı˛±Ò˜”˘fl¬ ’±¬ı˛ ’Õ¬ıÒ
fl¬±Êfl¬À˜«¬ı˛ ’øˆ¬À˚±· ¤ÀÚÀÂ√Úº ¬ıË…±Àά¬ı˛ √õ∂ô¶∏±¬ıÀfl¬ ¸˜Ô«Ú ʱøÚÀ˚˛
Ó¬±ÀÓ¬ ¸˝◊ fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú ’±¬ı˛ ¤fl¬ ŒÎ¬À˜±SꅱȬ ŒÚÓ¬± ’…±˘ ø¢∂Úº Ó¬À¬ı
˜±øfl«¬Ú fl¬—À¢∂À¸ ¤˝◊ √õ∂ô¶∏±¬ı ¬Û±˙ fl¬¬ı˛±ÀÚ± ¸˝Ê Ú˚˛º fl¬±¬ı˛Ì Œ√õ∂ø¸ÀάÀKȬ¬ı˛
ø¬ıèÀX ˝◊˜ø¬Û‰¬À˜KȬ √õ∂ô¶∏±¬ı ¬Û±¸ fl¬¬ı˛±ÀÓ¬ Œ·À˘ ¸—‡…±·ø¬ı˛á¬ Œˆ¬±ÀȬ¬ı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚº øfl¬c ˜±øfl«¬Ú fl¬—À¢∂À¸ ¬∏C±À•Û¬ı˛ øÚÀʬı˛ ˘, ø¬ı˛¬Û±¬ıø˘fl¬±Ú¬ı˛±
¸—‡…±·ø¬ı˛á¬º ˜±øfl«¬Ú Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ øÚ¬ı«±‰¬ÀÚ ¬ı˛±ø˙˚˛± ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ Œfl¬±Ú›
˝±Ó¬ øÂ√˘ øfl¬ Ú±, Ó¬± øÚÀ˚˛ Ó¬ÀôL√ ¬∏C±•Û ¬ı±Ò± øÀ2ÂÚ ¬ıÀ˘ ¬ı±¬ı˛¬ı±¬ı˛
’øˆ¬À˚±· ά◊ÀͬÀÂ√º ø¬ı‰¬±¬ı˛ √õ∂øSê˚˛±˚˛ ˝ô¶∏Àé¬À¬Û¬ı˛ ’øˆ¬À˚±· √õ∂˜±øÌÓ¬
˝À˘ ¬∏C±•ÛÀfl¬ ˝◊˜ø¬Û‰¬ fl¬¬ı˛± ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º Œ¸˝◊ √õ∂øSê˚˛±øȬ˝◊ ¤¬ı±¬ı˛ qè
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬±˝◊ÀÂ√Ú ŒÎ¬À˜±SꅱȬ ŒÚÓ¬±¬ı˛±º
 ʱӬœ˚˛ ¸eœÀÓ¬ fl¬Î¬ˇ± ¤¬ı±¬ı˛ øÙ¬ø˘ø¬Ûk›  .
ŒÀ˙¬ı˛ ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ ˜ÀÒ… ʱӬœ˚˛Ó¬±¬ı± › Œ˙ˆ¬øMê Â√øάˇÀ˚˛ øÀÓ¬
¤¬ı±¬ı˛ ʱӬœ˚˛ ¸eœÓ¬ øÚÀ˚˛ ÚÓ≈¬Ú ’±˝◊Ú ‰¬±˘≈ ˝À¬ı øÙ¬ø˘ø¬ÛÀkº ¤˝◊
¸—Sê±ôL√ ¤fl¬øȬ ø¬ı˘ ’±ÚÀÓ¬ ’Ú≈˜øÓ¬ øÀ˚˛ÀÂ√ Œ¸ ŒÀ˙¬ı˛ ¬Û±˘«±À˜ÀKȬ¬ı˛
˝±Î¬◊¸ ’¬ı ø¬ı˛À√õ∂ÀÊÀKȬøȬˆ¬¸º ø¬ı˘øȬÀÓ¬ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√, ˚‡Ú ÊÚ¸˜Àé¬
ŒÀ˙¬ı˛ ʱӬœ˚˛ ¸eœÓ¬ ’Ô«±» ë˘≈¬Û±e ø˝øÚ¬ı˛eí Œ¬ıÀÊ Î¬◊ͬÀ¬ı,
’±˜ÊÚÓ¬±Àfl¬› Ó¬‡Ú ˚ÀÔ©Ü ¸•ú±Ú › |X± øÚÀ˚˛ Œ¸˝◊ ·±ÀÚ¬ı˛ ¸Àe
·˘± Œ˜˘±ÀÓ¬ ˝À¬ıº ¤Â√±Î¬ˇ±› ›˝◊ ø¬ı˘øȬÀÓ¬ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√, [1] ¶≈®À˘¬ı˛
¬Ûάˇ≈˚˛±À¬ı˛ ʱӬœ˚˛ ¸eœÓ¬øȬ ˜ÀÚ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À¬ıº [2] ˚‡Ú˝◊ ʱӬœ˚˛
¸eœÓ¬ Œ¬ıÀÊ Î¬◊ͬÀ¬ı, Ó¬‡Ú ¸fl¬˘Àfl¬ ά◊Àͬ “±øάˇÀ˚˛ ŒÀ˙¬ı˛ ʱӬœ˚˛
¬ÛÓ¬±fl¬±¬ı˛ øÀfl¬ Ó¬±øfl¬À˚˛ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝À¬ıº ’±¬ı˛ Œ˚‡±ÀÚ Ê±Ó¬œ˚˛ ¬ÛÓ¬±fl¬±
Ô±fl¬À¬ı Ú±, Œ¸‡±ÀÚ ø˚øÚ ·±˝◊ÀÂ√Ú, Ó¬±¬ı˛ øÀfl¬ Ó¬±fl¬±ÀÓ¬ ˝À¬ıº [3]
ʱӬœ˚˛ ¸eœÀÓ¬¬ı˛ Œfl¬±Ú› ¬ı˛fl¬˜ ’¬Û˜±Ú, ¬ı± Ó¬± øÚÀ˚˛ ˝±ø¸ ͬ±A± fl¬¬ı˛±
˝À¬ı Ó¬± ’±˝◊Úˆ¬Àe¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ¬ÛάˇÀ¬ıº ˚±¬ı˛± ¤˝◊ ¸¬ı ˜±ÚÀ¬ıÚ Ú±,
Ó¬±À¬ı˛ 1 ˝±Ê±¬ı˛ ŒÔÀfl¬ 2 ˝±Ê±¬ı˛ ά˘±¬ı˛ ¬Û˚«ôL√ Êø¬ı˛˜±Ú± fl¬¬ı˛± ˝À¬ıº
¤˜Úfl¬œ ŒÊ˘› ˝ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º øÙ¬ø˘ø¬ÛÀk¬ı˛ Œ¸ÀÚȬ ¤¬ı— Œ√õ∂ø¸ÀάÀKȬ¬ı˛
’Ú≈À˜±Ú ø˜˘À˘ Ó¬À¬ı˝◊ ø¬ı˘øȬ ’±˝◊ÀÚ ¬Ûø¬ı˛ÌÓ¬ ˝À¬ıº
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 ʱ˜«±Ú ¬Û±˘«±À˜ÀKȬ ¸˜fl¬±˜œ ø¬ıÀ˚˛Àfl¬ Δ¬ıÒÓ¬±  .
¸˜fl¬±˜œ ø¬ıÀ˚˛Àfl¬ Δ¬ıÒ ¬ıÀ˘ Œ‚±¯∏̱ fl¬¬ı˛˘ ʱ˜«±øÚ¬ı˛ ¬Û±˘«±À˜KȬº
·Ó¬ 30 Ê≈Ú ¢∂œÉfl¬±˘œÚ ø¬ı¬ı˛øÓ¬¬ı˛ ’±À· ʱ˜«±Ú ¬Û±˘«±À˜ÀKȬ ¤˝◊ ø¬ı˘
¬Û±¸ ˝˚˛º ˚ø› ¸˜fl¬±˜œ ø¬ıÀ˚˛¬ı˛ ø¬ıèÀX Œˆ¬±È¬ øÀ˚˛ÀÂ√Ú ¶§˚˛— ʱ˜«±Ú
‰¬…±Àk˘¬ı˛ ’…±À?˘± Œ˜Àfl«¬˘º ʱ˜«±Ú ¬Û±˘«±À˜ÀKȬ ¸˜ø˘Àe¬ı˛ ˜±Ú≈¯∏À¬ı˛
˜ÀÒ… ø¬ıÀ˚˛¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ øÚÀ˚˛ Œˆ¬±È¬±ˆ≈¬øȬÀÓ¬ ˆ¬±À˘± ¬ı…¬ıÒ±ÀÚ ¸—‡…±·ø¬ı˛á¬Ó¬±
¬Û±˚˛ ø¬ı¯∏˚˛øȬº ʱ˜«±Ú ‰¬…±Àk˘¬ı˛ ’…±À?˘± ˜±Àfl«¬˘ √õ∂Ô˜ ŒÔÀfl¬˝◊
¸˜fl¬±˜œ ø¬ıÀ˚˛¬ı˛ ø¬ıÀ¬ı˛±øÒÓ¬± fl¬À¬ı˛ ’±¸øÂ√À˘Úº øfl¬c ¸±Ò±¬ı˛Ì øÚ¬ı«±‰¬ÀÚ¬ı˛
’±À· ø¬ı¯∏˚˛øȬ øÚÀ˚˛ Œˆ¬±È¬ ¢∂˝À̬ı˛ ¸•úøÓ¬ ŒÚ [’±·±˜œ 24 Œ¸ÀõI◊•§À¬ı˛
ʱ˜«±øÚÀÓ¬ ¸±Ò±¬ı˛Ì øÚ¬ı«±‰¬Ú]º Ù¬˘ Œ‚±¯∏̱¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ Œ‡± ˚±˚˛, ø¬ıÀ˘¬ı˛
¬ÛÀé¬ Œˆ¬±È¬ ¬ÛÀάˇÀÂ√ 393-øȬ ¤¬ı— ø¬ı¬ÛÀé¬ 226-øȬº Œˆ¬±È¬±Ú ŒÔÀfl¬
ø¬ı¬ı˛Ó¬ ŒÔÀfl¬ÀÂ√Ú ‰¬±¬ı˛ ÊÚº ÚÓ≈¬Ú ¬Û±¸ ˝›˚˛± ’±˝◊Ú ’Ú≈¸±À¬ı˛, ¤‡Ú
ŒÔÀfl¬ ¸˜fl¬±˜œ¬ı˛± ø¬ıÀ˚˛¬ı˛ ¬Û”Ì« ’øÒfl¬±¬ı˛ Œ¬ÛÀ˘Úº ¤fl¬˝◊ ¸Àe Ó¬±¬ı˛±
¸ôL√±Ú› Mfl¬ øÚÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº ¸±•xøÓ¬fl¬ ¤fl¬ ¸˜œé¬±˚˛ Œ‡± ø·À˚˛ÀÂ√,
ʱ˜«±øÚ¬ı˛ Œ˜±È¬ ÊÚ¸—‡…±¬ı˛ 83 ˙Ó¬±—˙˝◊ ¸˜fl¬±˜œ ø¬ı¬ı±À˝¬ı˛ ¬ÛÀ鬺
ά◊À~‡…, 2001 ¸±À˘ ¸˜fl¬±˜œÀ¬ı˛ ø¬ıÀ˚˛¬ı˛ ¬ı˛œøÓ¬Àfl¬ √õ∂Ô˜ ’±˝◊ÚÓ¬
¶§œfl‘¬øÓ¬ Œ˚˛ ŒÚ±¬ı˛˘…±`¬¸º
 ŒÊ˘ ˝À2 ¬ı˱øÊÀ˘¬ı˛ √õ∂±MêÚ Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ˘≈˘±-¬ı˛  .
≈Úœ«øÓ¬ ¤¬ı— Ȭ±fl¬± Ú˚˛Â√À˚˛¬ı˛ ’¬Û¬ı˛±ÀÒ ¬ı˱øÊÀ˘¬ı˛ √õ∂±MêÚ Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ
˘≈˝◊Ê ˝◊Ú±ø¸› ˘≈˘± ± ø¸˘ˆ¬±-¬ı˛ ¸±Àάˇ Úí ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ fl¬±¬ı˛±G ˘º
¬ı±˜¬ÛLöœ ˘≈˘± 2003 ŒÔÀfl¬ 2010 ¬Û˚«ôL√ Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ øÂ√À˘Úº
’øˆ¬À˚±·, ¬ı˛±©Üò±˚˛M ŒÓ¬˘ ¸—¶ö± Œ¬ÛÀ¬∏C±¬ı±¸-Œfl¬ Œfl¬f fl¬À¬ı˛ øÓ¬øÚ ø¬ı¬Û≈˘
¬Ûø¬ı˛˜±Ì Ȭ±fl¬± ‚≈¯∏ øÚÀ˚˛ÀÂ√Úº ¬ı˱øÊÀ˘¬ı˛ Ú±˜œ øÚ˜«±Ì ¸—¶ö± ›¤¸ Ó¬±Àfl¬
¸˜≈^Ó¬œÀ¬ı˛ ¤fl¬ ø¬ı˘±¸¬ıU˘ ¬ı±—À˘± ¬Û±˝◊À˚˛ Œ˚˛ ¬ıÀ˘› ’øˆ¬À˚±·º ·Ó¬
14 Ê≈˘±˝◊À˚˛¬ı˛ ¬ı˛±À˚˛ ¤˝◊ ¸¬ı ’øˆ¬À˚±·˝◊ √õ∂˜±øÌÓ¬ ˝À˚˛ÀÂ√º Ù¬À˘ 71
¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ˘≈˘± ’±¬ı˛ ’±·±˜œ ¬ıÂ√¬ı˛ Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ øÚ¬ı«±‰¬ÀÚ “±Î¬ˇ±ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚ
Ú±º ˚ø› ‡±Ó¬±˚˛-fl¬˘À˜ ’±ø¬Û˘ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¸≈À˚±· ˘≈˘±¬ı˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º
√õ∂¸eÓ¬, ¸±•xøÓ¬fl¬fl¬±À˘ √õ∂ˆ”¬Ó¬ ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ’ø¶ö¬ı˛Ó¬±¬ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ˚±À2Â
¬ı˱øÊ˘º ·Ó¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ˘≈˘±¬ı˛ ˜ÀڱڜӬ ά◊M¬ı˛¸”ø¬ı˛ øÊά◊˜± UÀ¸Ù¬Àfl¬ ˝◊˜ø¬Û‰¬
fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º øÊά◊˜±-¬ı˛ ˆ¬±˝◊¸ Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ˜±˝◊Àfl¬˘ ŒÈ¬˜±¬ı˛ ¤‡Ú
鬘Ӭ±˚˛º ≈Úœ«øÓ¬¬ı˛ ø¬ıèÀX ’Ú…Ó¬˜ fl¬F¶§¬ı˛ ¬ıÀ˘ ¬Ûø¬ı˛ø‰¬Ó¬ ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬
¸±øÊ«› Œ˜±À¬ı˛±, ø˚øÚ ˘≈˘±¬ı˛ ¸±Ê± Œ‚±¯∏̱ fl¬¬ı˛À˘Ú, øÓ¬øÚ› ¬ı˛±ÊÚœøÓ¬ÀÓ¬
’±¸ÀÓ¬ ’±¢∂˝œº
 fl¬±Ó¬±¬ı˛Àfl¬ 13 Ù¬± ±ø¬ı ˙Ó«¬, ëŒ˙¯∏ ¸≈À˚±·í ø˘ 4 ’±¬ı˛¬ı Œ˙  .
13 Ù¬± ±ø¬ı ˜±Ú±¬ı˛ ˙ÀÓ«¬¬ı˛ ø¬ıøÚ˜À˚˛ 23 Ê≈Ú fl¬±Ó¬±¬ı˛Àfl¬ ’±¬ı˛¬ı
≈øÚ˚˛±¬ı˛ ˜”˘ Œ¶⁄±ÀÓ¬ ŒÙ¬¬ı˛±¬ı˛ Œ˙¯∏ ¤fl¬È¬± ¸≈À˚±· ø˘ ‰¬±¬ı˛øȬ ’±¬ı˛¬ı Œ˙
Œ¸Ãø ’±¬ı˛¬ı, ¸—˚≈Mê ’±¬ı˛¬ı ’±ø˜¬ı˛˙±ø˝, ø˜˙¬ı˛ › ¬ı±˝ø¬ı˛Úº ˜Ò…¶öÓ¬±fl¬±¬ı˛œ
Œ˙ fl≈¬À˚˛ÀÓ¬¬ı˛ ˜±Ò…À˜ fl¬±Ó¬±À¬ı˛¬ı˛ ¬ı˛±ÊÒ±Úœ Œ±˝±˚˛ ›˝◊ 13 Ù¬± ±ø¬ı
¬Û±Í¬±Ú ˝˚˛º ±ø¬ı¸ÚÀ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√, ’±˝◊¤¸, ’±˘ fl¬±˚˛±, ø˝Ê¬ı≈~± ›
ʈ¬±Ó¬ Ù¬ÀÓ¬˚˛± ’±˘-˙±À˜¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ¸La±¸¬ı±œ ¸—·Í¬Ú&ø˘¬ı˛ ¸Àe
Œfl¬±Ú› ¬ı˛fl¬˜ ¸•Ûfl«¬ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı Ú± fl¬±Ó¬±¬ı˛º ¬ÛÀ¬ı˛±Àé¬ ¬ı± ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛
Ó¬±À¬ı˛ ’Ô« ¸±˝±˚… fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı Ú±º ’±¬ı˛¬ı ≈øÚ˚˛±¬ı˛ ë˙Sn∏ Œ˙í
˝◊¬ı˛±ÀÚ¬ı˛ ¸Àe ˝¬ı˛˜ ˜˝¬ı˛˜ fl¬˜±ÀÓ¬ ˝À¬ıº ‰¬±¬ı˛ ’±¬ı˛¬ı ŒÀ˙¬ı˛ ’ˆ¬…ôL√¬ı˛œÌ
› ø¬ıÀ˙ ÚœøÓ¬ÀÓ¬ Ú±fl¬ ·˘±ÀÚ±¬ı˛ Œ‰¬©Ü± ¬ıg fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ıº ›˝◊ ‰¬±¬ı˛
’±¬ı˛¬ı ŒÀ˙¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬À¬ı˛ fl¬±Ó¬±À¬ı˛¬ı˛ ˚ÀÔ2 ڱ·ø¬ı˛fl¬Q Œ›˚˛±¬ı˛
ë’ˆ¬…±¸í-› Â√±Î¬ˇÀÓ¬ ˝À¬ıº fl¬±Ó¬±À¬ı˛ Œ˚ ¸±˜ø¬ı˛fl¬ ‚“±øȬ ’±ÀÂ√ Ó≈¬¬ı˛À¶®¬ı˛,
Œ¸È¬±› ¬Û≈À¬ı˛±¬Û≈ø¬ı˛ ¬ıg fl¬À¬ı˛ øÀÓ¬ ˝À¬ıº ’±¬ı˛ ¤˝◊ 13 Ù¬± ±ø¬ı Œ˚
fl¬±Ó¬±¬ı˛ Œ˜ÀÚ ŒÚÀ¬ı, Œ¸˝◊ ’eœfl¬±¬ı˛È¬± Œ±˝±Àfl¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ı 10 øÀÚ¬ı˛
53
˜ÀÒ…˝◊º Ú± ˝À˘ fl¬±Ó¬±À¬ı˛¬ı˛ ¸Àe ‰¬±¬ı˛ ’±¬ı˛¬ı Œ˙ Œ˚ ˚±¬ıÓ¬œ˚˛
’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬, fl”¬È¬ÕÚøÓ¬fl¬ › ˚±Ó¬±˚˛±ÀÓ¬¬ı˛ ¸•Ûfl«¬ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ˆ¬±À¬ı øÂ√iß
fl¬À¬ı˛øÂ√˘, Ó¬± ¬ı˘¬ı» Ô±fl¬À¬ıº
 ÊøeÀ¬ı˛ ëøÚ¬ı˛±¬Û ’±|˚˛í ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú, Œ‚±¯∏̱ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛  .
¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú ¤˜Ú ¤fl¬ Œ˙ ¬ı± ¤˘±fl¬±, Œ˚‡±ÀÚ ÊøeÀ¬ı˛ ’¬ı±Ò
·øÓ¬ø¬ıøÒº ¬∏C±•Û √õ∂˙±¸ÀÚ¬ı˛ ¸… √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬ ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ¬ı˛
¤˜Ú˝◊ ë¬Ûø¬ı˛ø‰¬øÓ¬íº √õ∂øÓ¬ ¬ıÂ√¬ı˛˝◊ ˜±øfl«¬Ú ’±˝◊Ú¸ˆ¬± fl¬—À¢∂À¸ ¸La±¸ ˜Ú
øÚÀ˚˛ ¤fl¬øȬ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ Œ˚˛ Œ¸ ŒÀ˙¬ı˛ ø¬ıÀ˙ 5¬ı˛º ø¬ıøˆ¬iß Œ˙ Êøe
˜ÀÚ fl¬Ó¬È¬± ¤ø·À˚˛ÀÂ√ ¬ı± ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¸Àe Ó¬±À¬ı˛ ¸˝À˚±ø·Ó¬± fl¬Ó¬È¬±
øÚø¬ıάˇ, Ó¬±¬ı˛ ø¬ı˙ ø¬ı¬ı¬ı˛Ì Ô±Àfl¬ ¤ÀÓ¬º Œ¸˝◊ ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬˝◊ ˜±øfl«¬Ú ø¬ıÀ˙
5¬ı˛ ¬ıÀ˘ÀÂ√, ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ ‚“±øȬ Œ·Àάˇ ’Ú… ŒÀ˙ ˝±˜˘± ‰¬±˘±À2 ˘¶®¬ı˛-
˝◊-Ó¬˝◊¬ı±, Ê˝◊˙-˝◊-˜˝•ú, ’±Ù¬·±Ú Ó¬±ø˘¬ı±Ú › ˝!¬±øÚ ŒÚȬ›˚˛±fl«¬º
ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√, ¬Û±fl¬ Êøe¬ı˛± ˆ¬±¬ı˛Ó¬Àfl¬ øÚ˙±Ú± fl¬À¬ı˛˝◊ ‰¬À˘ÀÂ√º
˜±øfl«¬Ú ø¬ıÀ˙ 5À¬ı˛¬ı˛ ±ø¬ı, ¬Û±fl¬ Œ¸Ú± ŒÓ¬˝ø¬ı˛fl¬-˝◊-Ó¬±ø˘¬ı±ÀÚ¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
¸—·Í¬ÀÚ¬ı˛ ø¬ıèÀX ’øˆ¬˚±Ú ‰¬±˘±À˘› ˘¶®¬ı˛ ¬ı± Ê˝◊À˙¬ı˛ ø¬ıèÀX
fl¬‡Ú›˝◊ ¸øSê˚˛ ˝˚˛øÚº ¤˝◊ ¸¬ı Êøe ¸—·Í¬Ú ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú ŒÔÀfl¬˝◊ ’Ô«
¸—¢∂˝ fl¬À¬ı˛, ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ¬ı˛ ˜±øȬÀÓ¬˝◊ ø˙ø¬ı¬ı˛ ·Àάˇ √õ∂ø˙é¬Ì ‰¬±˘±À2º
’±Ù¬·±øÚô¶∏±Ú øÚÀ˚˛› ¬Û±fl¬ ˆ”¬ø˜fl¬±˚˛ ’¸c©Ü ’±À˜ø¬ı˛fl¬±º ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬ ¬ı˘±
˝À˚˛ÀÂ√, ’±Ù¬·±Ú ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ › ’±Ù¬·±Ú Ó¬±ø˘¬ı±ÀÚ¬ı˛ ˜ÀÒ… ˙±øôL√ √õ∂øSê˚˛±Àfl¬
¸˜Ô«Ú fl¬À¬ı˛øÂ√˘ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Úº øfl¬c Ó¬±ø˘¬ı±ÚÀfl¬ øÚ˚˛LaÌ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛øÚ
Ó¬±¬ı˛±º ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú ŒÔÀfl¬˝◊ ›˝◊ Êøe ¸—·Í¬Ú ’±Ù¬·±øÚô¶∏±ÀÚ ˜±øfl«¬Ú ›
’±Ù¬·±Ú ¬ı±ø˝Úœ¬ı˛ ά◊¬ÛÀ¬ı˛ ˝±˜˘± ‰¬±˘±À2º
 ˝◊Uø ˝È¬±ÀÚ±˚˛ Ùˬ±Àk¬ı˛ ¸˜±À˘±‰¬Ú± ˜±fl¬¬ı˛“-¤¬ı˛ ˜≈À‡  .
˝À˘±fl¬Àà ˝±Ó¬ øÂ√˘ Ùˬ±Àk¬ı˛›, 16 Ê≈˘±˝◊ ¤fl¬ ’Ú≈ᬱÀÚ ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛
Œ‚±¯∏̱ fl¬¬ı˛À˘Ú Ù¬¬ı˛±ø¸ Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ˝◊˜±Ú≈À˚˛˘ ˜±fl¬¬ı˛“º ¬Û…±ø¬ı˛À¸ ’±˝◊ÀÙ¬˘
Ȭ±›˚˛±À¬ı˛¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œˆ¬˘ øˆ¬ Œàøά˚˛±À˜ øÚ˝Ó¬ ˝◊UøÀ¬ı˛ ¶ú‘øÓ¬ÀÓ¬ ¤fl¬
’Ú≈ᬱÀÚ ˝±øʬı˛ øÂ√À˘Ú ˝◊ʬı˛±À˚˛À˘¬ı˛ √õ∂Ò±Ú˜Laœ Œ¬ı?±ø˜Ú ŒÚÓ¬±øÚ˚˛±Uº
Œ¸‡±ÀÚ˝◊ Ù¬¬ı˛±ø¸ Œ√õ∂ø¸ÀάÀKȬ¬ı˛ ·˘±˚˛ Œ˙±Ú± ˚±˚˛ ˝◊UøÀ¬ı˛ øÚÀ˚˛ Ó¬±¬ı˛
ŒÀ˙¬ı˛ øÚμÚœ˚˛ ŒÚøÓ¬¬ı±‰¬fl¬ ˆ”¬ø˜fl¬±¬ı˛ fl¬Ô±º Ùˬ±k ŒÔÀfl¬ ’ôL√Ó¬ 76
˝±Ê±¬ı˛ ˝◊UøÀfl¬ Œ¸ ¸˜˚˛ ¬Û±øͬÀ˚˛ Œ›˚˛± ˝À˚˛øÂ√˘ Ú±»ø¸ fl¬…±À•Ûº
˝À˘±fl¬à Œ¬Ûø¬ı˛À˚˛ Œ¬ı“À‰¬ øÙ¬À¬ı˛ÀÂ√Ú ˚±¬ı˛±, ¤˝◊ ’Ú≈ᬱÀÚ ¶ú‘øÓ¬‰¬±¬ı˛Ì
Ó¬±¬ı˛±› fl¬À¬ı˛Úº
’±Ò≈øÚfl¬ Ùˬ±Àk¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸ ˝◊UøÀ¬ı˛ Œ¸˝◊ ¬ı…±¬Ûfl¬ Ò¬ı˛¬Û±fl¬Àάˇ¬ı˛
fl¬˘ÇÊÚfl¬ ’Ò…±˚˛øȬ 75 ¬ıÂ√¬ı˛ ’±À·fl¬±¬ı˛º 1942 ¸±À˘ Ú±»ø¸
’øÙ¬¸±¬ı˛À¬ı˛ øÚÀ«À˙ Œˆ¬˘ øˆ¬ ¸±˝◊øflv¬— ¬∏C…±fl¬ ŒÔÀfl¬ 13 ˝±Ê±À¬ı˛¬ı˛›
Œ¬ıø˙ Ù¬¬ı˛±ø¸ ˝◊UøÀfl¬ ’±È¬fl¬ fl¬À¬ı˛ Œ¸ ŒÀ˙¬ı˛ ¬Û≈ø˘˙º Ó¬±À¬ı˛ ¬Û±øͬÀ˚˛
Œ›˚˛± ˝˚˛ fl¬ÚÀ¸ÚÀ¬∏C˙Ú fl¬…±À•Ûº øÂ√˘ ‰¬±¬ı˛ ˝±Ê±À¬ı˛¬ı˛› Œ¬ıø˙ ø˙qº
˚±À¬ı˛ ¤fl¬À˙±¬ı˛› fl¬˜ Œ˙¯∏ ¬Û˚«ôL√ Œ¬ı“À‰¬øÂ√˘º ’ÀÒ«fl¬ ˙Ó¬fl¬ ¬Û±¬ı˛
˝›˚˛±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ Ù¬¬ı˛±ø¸ ¬Û≈ø˘À˙¬ı˛ ¤˝◊ ˆ”¬ø˜fl¬± øÚÀ˚˛ √õ∂Ô˜ 鬘± Œ‰¬À˚˛øÂ√À˘Ú
√õ∂±MêÚ Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ʱfl¬ ø˙¬ı˛±fl¬ ¤¬ı— ¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ«fl¬±À˘ Ùˬ±À¸±˚˛“± ›˘“±›º
 Ù“¬±ø¸ Œ›˚˛±˚˛ ø¬ıÀù´ ¬Û=˜ ¶ö±ÀÚ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú  .
Œ±¯∏œÀ¬ı˛ Ù“¬±ø¸ Œ›˚˛±¬ı˛ øÚø¬ı˛À‡ ø¬ıÀù´ ¬Û“±‰¬ Ú•§À¬ı˛ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Úº
Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ¤¬ı˛ ’±À· ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ø‰¬Ú, ˝◊¬ı˛±Ú, Œ¸Ãø ’±¬ı˛¬ı, ˝◊¬ı˛±Àfl¬¬ı˛ Ú±˜º
¸La±¸¬ı±À¬ı˛ ë’“±Ó≈¬¬ı˛í ø˝¸±À¬ı ¬Ûø¬ı˛ø‰¬Ó¬ ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ ¸¬ı ŒÔÀfl¬ Œ¬ıø˙ Ù“¬±ø¸
˝˚˛ Êøe fl¬±Êfl¬À˜«¬ı˛ ¸Àe ˚≈Mê Ô±fl¬±¬ı˛ ’¬Û¬ı˛±ÀÒº ·Ó¬ 6 Ê≈˘±˝◊
ëʱøภ√õ∂ÀÊ" ¬Û±øfl¬ô¶∏±Úí Ú±˜fl¬ ˘±À˝ÃÀ¬ı˛¬ı˛ ¤fl¬ ˜±Ú¬ı±øÒfl¬±¬ı˛ ¸—·Í¬ÀÚ¬ı˛
ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ŒÔÀfl¬ ø˜À˘ÀÂ√ ¤˝◊ ‰¬±=˘…fl¬¬ı˛ Ó¬Ô…º ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬ ά◊À~‡ fl¬¬ı˛±
˝À˚˛ÀÂ√, 2015-¬ı˛ øάÀ¸•§¬ı˛ ŒÔÀfl¬ 2017-¬ı˛ Œ˜ ˜±À¸¬ı˛ ˜ÀÒ… Œ˜±È¬
54
465 ÊÀÚ¬ı˛ Ù“¬±ø¸ ˝À˚˛ÀÂ√ ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚº qÒ≈˜±S ø¸g√õ∂ÀÀ˙ 78 ˙Ó¬±—˙
Ù“¬±ø¸ ˝À˚˛ÀÂ√ ¸La±¸¬ı±œ fl¬±Àʬı˛ ¸Àe ˚≈Mê Ô±fl¬±¬ı˛ ’¬Û¬ı˛±ÀÒº ¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛
¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ˚Ô±SêÀ˜ ¬ı±˘≈ø‰¬ô¶∏±Ú ¤¬ı— ¬Û±fl¬ ¬Û±?±À¬ı¬ı˛ ¶ö±Úº
ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬ ’±¬ı˛› ±ø¬ı, 1947 ŒÔÀfl¬ ¤‡Ú› ¬Û˚«ôL√ Œ˜±È¬ 8200
ÊÀÚ¬ı˛ Ù“¬±ø¸ fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√ ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚº ˚ø› 2008 ŒÔÀfl¬
Ù“¬±ø¸¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ¶öø·Ó¬±À˙ ʱø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ Ó¬»fl¬±˘œÚ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú ø¬Û¬Û˘¸
¬Û±øÈ«¬º øfl¬c, 2014-¬ı˛ 17 øάÀ¸•§À¬ı˛ Œ¬ÛÀ˙±˚˛±À¬ı˛¬ı˛ ¶≈®À˘ Êøe ˝±˜˘±¬ı˛
¬Û¬ı˛ Ù“¬±ø¸¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ¶öø·Ó¬±À˙ Ó≈¬À˘ ŒÚ›˚˛±¬ı˛ ±ø¬ıÀÓ¬ ¸¬ı˛¬ı ˝˚˛
Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬øȬ ˜±Ú¬ı±øÒfl¬±¬ı˛ ¸—·Í¬Úº ’¬ıÀ˙À¯∏, 2015-¬ı˛ øάÀ¸•§¬ı˛
ŒÔÀfl¬ Ù“¬±ø¸ ¬ı˛À¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ¶öø·Ó¬±À˙ Ó≈¬À˘ ŒÚ›˚˛± ˝˚˛º
Ê√±Ó¬œ˚˛
 ¸•xøÓ¬ fl‘¬¯∏fl¬ ’±R˝Ó¬…± øÚÀ˚˛ ¤fl¬ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ Œ¬Û˙ fl¬À¬ı˛ÀÂ√ Œfl¬fº
Ó¬±ÀÓ¬ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√, 2016 ¸±À˘¬ı˛ ø˝À¸À¬ı Œ˙ Ê≈Àάˇ Œ˜±È¬ 11
˝±Ê±¬ı˛ 400 ÊÚ fl‘¬¯∏fl¬ ’±R‚±Ó¬œ ˝À˚˛ÀÂ√Úº Œfl¬Àf¬ı˛ ʱӬœ˚˛
Sê±˝◊˜ Œ¬ı˛fl¬Î«¬ ¬ı≈…À¬ı˛±-¬ı˛ [¤Úø¸’±¬ı˛ø¬ı]-¬ı˛ Ó¬Ô… ’Ú≈˚±˚˛œ, 2016
¸±À˘ Œ˜±È¬ 11,400 ÊÚ fl‘¬¯∏fl¬ ’±R˝Ó¬…± fl¬À¬ı˛ÀÂ√Úº 2015 ¸±À˘
Œ¸˝◊ ¸—‡…±È¬± øÂ√˘ 12,602º Œfl¬fœ˚˛ fl‘¬ø¯∏˜Laœ ¬ı˛±Ò±À˜±˝Ú ø¸—˝
ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú, √õ∂±fl‘¬øÓ¬fl¬ ≈À˚«±À·¬ı˛ ¬ı˛é¬±fl¬¬ı‰¬ ø˝À¸À¬ı √õ∂Ò±Ú˜Laœ Ù¬¸˘
ø¬ı˜± Œ˚±ÊÚ± ‰¬±˘≈ ˝À˚˛ÀÂ√º Œfl¬Àf¬ı˛ Ó¬¬ı˛ÀÙ¬ Ù¬¸˘ ø¬ı˜± ‡±ÀÓ¬
3,560 Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬± ’Ú≈±Ú Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º 3,548 Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±
’±R‚±Ó¬œ fl‘¬¯∏fl¬ ¬Ûø¬ı˛¬ı±¬ı˛Àfl¬ é¬øÓ¬¬Û”¬ı˛Ì Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º
 ŒÀ˙¬ı˛ 14-Ó¬˜ ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ¬ı˛±˜Ú±Ô Œfl¬±ø¬ıμ  .
4,120 ÊÚ ø¬ıÒ±˚˛fl¬ ¤¬ı— 776 ÊÚ ¸±—¸ ø˜ø˘À˚˛ Œ˜±È¬ 4,986
ÊÀÚ¬ı˛ Œˆ¬±È¬±øÒfl¬±¬ı˛ √õ∂À˚˛±· fl¬¬ı˛±¬ı˛ fl¬Ô± øÂ√˘º ·Ó¬ 17 Ê≈˘±˝◊ ŒÀ˙¬ı˛
14-Ó¬˜ ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ øÚ¬ı«±‰¬ÀÚ Œˆ¬±È¬ ¬Ûάˇ˘ √õ∂±˚˛ 99 ˙Ó¬±—˙º ŒÀ˙¬ı˛
¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ« ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ øÚ¬ı«±ø‰¬Ó¬ ˝À˘Ú ¤Úøά¤ √õ∂±Ôœ« ¬ı˛±˜Ú±Ô Œfl¬±ø¬ıμº ·Ó¬
20 Ê≈˘±˝◊ √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ Œˆ¬±ÀȬ¬ı˛ Ù¬˘±Ù¬À˘¬ı˛ ø¬ı‰¬±À¬ı˛ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ ŒÊ±ÀȬ¬ı˛
√õ∂±Ôœ« ˜œ¬ı˛± fl≈¬˜±¬ı˛Àfl¬ 66 ˙Ó¬±—˙ Œˆ¬±ÀȬ ¬Û¬ı˛±øÊÓ¬ fl¬À¬ı˛Ú øÓ¬øÚº 24
Ê≈˘±˝◊ ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ø˝À¸À¬ı ±ø˚˛Q Œ˙¯∏ ˝˚˛ √õ∂̬ı ˜≈À‡±¬Û±Ò…±À˚˛¬ı˛º ¬Û¬ı˛ øÚ
ŒÀ˙¬ı˛ ‰¬Ó≈¬«˙Ó¬˜ ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ø˝À¸À¬ı ˙¬ÛÔ ŒÚÚ ¬ı˛±˜Ú±Ô Œfl¬±ø¬ıμº ¤˝◊
√õ∂Ô˜ ά◊M¬ı˛√õ∂À˙ ŒÔÀfl¬ ¬ı˛±˝◊ø¸Ú± ø˝˘À¸ ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ˆ¬¬ıÀÚ ¬Û± ¬ı˛±‡À˘Ú
Œfl¬±Ú› ¬ı…øMêº ¤¬ı˛ ’±À· ø¬ı˝±À¬ı˛¬ı˛ ¬ı˛±Ê…¬Û±˘ ¬ÛÀ øÂ√À˘Ú Œfl¬±ø¬ıμº
 ά◊¬Û¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ¬Û√õ∂±Ôœ« Œ¬ıe±˝◊˚˛± Ú±˚˛Î≈¬ › Œ·±¬Û±˘fl‘¬¯û ·±gœ  .
Œ˙¯∏ øÀÚ Î¬◊¬Û¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ¬ÛÀ ˜ÀÚ±Ú˚˛Ú¬ÛS Œ¬Û˙ fl¬¬ı˛À˘Ú ¤Úøά¤-
¬ı˛ √õ∂±Ôœ« Œ¬ıe±˝◊˚˛± Ú±˚˛Î≈¬ › ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ ŒÊ±È¬ √õ∂±Ôœ« Œ·±¬Û±˘fl‘¬¯û ·±gœº
·Ó¬ 18 Ê≈˘±˝◊ ¸—¸ ˆ¬¬ıÀÚ ¤À¸ ˜ÀÚ±Ú˚˛Ú¬ÛS ʘ± ŒÚ Ú±˚˛Î≈¬º 17
Ê≈˘±˝◊ ¸g…±˚˛ ø¬ıÀÊø¬Û-¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¯∏œ˚˛ Œ¬ı±ÀΫ¬¬ı˛ Δ¬ıͬÀfl¬ Œ¬ıDZ˝◊˚˛± Ú±˚˛Î≈¬¬ı˛
Ú±˜ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ ˝˚˛º Œ¸øÚ˝◊ Œfl¬fœ˚˛ Ú·À¬ı˛±iß˚˛Ú ¤¬ı— Ó¬Ô… › ¸•x‰¬±¬ı˛
5À¬ı˛¬ı˛ ±ø˚˛Q ŒÔÀfl¬ ˝◊ô¶∏Ù¬± øÀ˚˛ ˝◊ô¶∏Ù¬±¬ÛS √õ∂Ò±Ú˜LaœÀfl¬ ¬Û±øͬÀ˚˛
ŒÚº Œ¬ıDZ˝◊˚˛± Ú±˚˛Î≈¬¬ı˛ ˝◊ô¶∏Ù¬±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ’±¬Û±Ó¬Ó¬ Ú·À¬ı˛±iß˚˛Ú ˜LaÀfl¬¬ı˛
±ø˚˛Q ¸±˜˘±À¬ıÚ ÚÀ¬ı˛f ø¸—˝ ŒÓ¬±˜¬ı˛º ’Ú… øÀfl¬, ¶ú‘øÓ¬ ˝◊¬ı˛±øÚÀfl¬
Ó¬Ô… › ¸•x‰¬±¬ı˛ ˜LaÀfl¬¬ı˛ ’øÓ¬ø¬ı˛Mê ±ø˚˛Q Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º 5 ’±·à
˝À¬ı ά◊¬Û¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ øÚ¬ı«±‰¬Úº Œ¬ıe±˝◊˚˛± Ú±˚˛Î≈¬¬ı˛ ˘Î¬ˇ±˝◊ ¬Ûø(˜¬ıÀe¬ı˛
√õ∂±MêÚ ¬ı˛±Ê…¬Û±˘ Œ·±¬Û±˘fl‘¬¯û ·±gœ¬ı˛ ¸Àeº ›˝◊ øÚ˝◊ Ù¬˘ Œ‚±¯∏̱
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
˝À¬ıº ¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬ ¬ÛÀ ø¬ıÒ±˚˛fl¬À¬ı˛› Œˆ¬±È¬±øÒfl¬±¬ı˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√, ά◊¬Û¬ı˛±©Üò¬ÛøÓ¬
¬ÛÀ qÒ≈ Œ˘±fl¬¸ˆ¬± ¤¬ı— ¬ı˛±Ê…¸ˆ¬±¬ı˛ ¸±—¸¬ı˛±˝◊ Œˆ¬±È¬ øÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº
 ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ √õ∂Ô˜ Œ˝ø¬ı˛ÀÈ¬Ê ˙˝¬ı˛ ’±˜±¬ı±  .
øø~-˜≈•§˝◊Àfl¬ ø¬ÛÂ√ÀÚ ŒÙ¬À˘ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ √õ∂Ô˜ Œ˝ø¬ı˛ÀÈ¬Ê ˙˝À¬ı˛¬ı˛
˜˚«±± Œ¬Û˘ ’±˜±¬ı±º ·Ó¬ 8 Ê≈˘±˝◊ Œ¬Û±˘…±À`¬¬ı˛ Sê±Àfl¬ÃÀ˚˛ ˝◊ά◊ÀÚÀ¶®±-
¬ı˛ ›˚˛±ã« Œ˝ø¬ı˛ÀÈ¬Ê fl¬ø˜øȬ ¤˝◊ ø¸X±ÀôL√¬ı˛ fl¬Ô± ʱڱ˚˛º È≈¬…˝◊Ȭ±À¬ı˛ ¤
ø¬ı¯∏À˚˛ ø¬ıô¶∏±ø¬ı˛Ó¬ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú ˝◊ά◊ÀÚÀ¶®±˚˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¶ö±˚˛œ √õ∂øÓ¬øÚøÒ
èø‰¬˚˛± fl¬±˜À¬ı±Êº øÓ¬øÚ È≈¬…˝◊ÀȬ Œ˘À‡Ú, ¤fl¬±˙ ˙Ó¬Àfl¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝›˚˛±
’±˜±¬ı± ˙˝¬ı˛øȬ ‡≈¬ı ‹øÓ¬˝…˙±˘œº √õ∂±‰¬œÚ ¤˝◊ ˙˝¬ı˛ ˜˝±R± ·±gœ¬ı˛
¶§±ÒœÚÓ¬± ¸—¢∂±À˜¬ı˛ øÚ˙«Ú› ¬ı˝Ú fl¬¬ı˛ÀÂ√º ¤‡±ÀÚ 36-øȬ¬ı˛ Œ¬ıø˙
‹øÓ¬˝…˙±˘œ ¶ö±¬ÛÓ¬… ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ¤Â√±Î¬ˇ± ¤˝◊ ˙˝À¬ı˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ fl¬À˚˛fl¬À˙±
¬Û≈¬ı˛ÀÚ± ô¶∏y√º ¬ıU ø˝μ≈ ¤¬ı— ΔÊÚ ˜øμÀ¬ı˛¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙ ˝◊Àμ±-˝◊¸˘±ø˜fl¬
¶ö±¬ÛÓ¬… ¬ı± ø˝μ≈-˜≈¸ø˘˜ ø˙Àä¬ı˛ ’¬ı¶ö±Ú ’±ÀÓ¬ ¤˝◊ ˙˝À¬ı˛¬ı˛ ‹fl¬… ›
¸•xœøÓ¬¬ı˛ ¬ı±Ó«¬± ¬ı˝Ú fl¬À¬ı˛º ¤ ¸¬ı ‹øÓ¬˝…˙±˘œ ø¬ı¯∏˚˛&ø˘Àfl¬ ÚÊÀ¬ı˛
Œ¬ı˛À‡˝◊ ¤˝◊ ¶§œfl‘¬øÓ¬ Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√ ’±˜±¬ı±Àfl¬º ʱڱ ø·À˚˛ÀÂ√,
’±˜±¬ı± Â√±Î¬ˇ±› ¬ı±Â√±˝◊-¤¬ı˛ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ øÂ√˘ ŒÀ˙¬ı˛ ¬ı˛±ÊÒ±Úœ øø~ ›
˜≈•§˝◊À˚˛¬ı˛ Ú±˜º ¤¬ı˛ Ù¬À˘ ¬Û…±ø¬ı˛¸, fl¬±˚˛À¬ı˛±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ˙˝À¬ı˛¬ı˛ ¸Àe ¤fl¬
’±¸ÀÚ ¬ı¸˘ ’±˜±¬ı±›º ¤¬ı˛ ’±À· ά◊¬Û˜˝±À˙ ŒÔÀfl¬ |œ˘Ç±¬ı˛
·˘ › ŒÚ¬Û±À˘¬ı˛ ˆ¬fl¬Ó¬¬Û≈¬ı˛ ˝◊ά◊ÀÚÀ¶®±¬ı˛ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ¶ö±Ú Œ¬ÛÀ˚˛øÂ√˘º
 øø~ÀÓ¬ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˝±¸¬Û±Ó¬±˘ ŒÙ¬¬ı˛±À˘ √õ∂±˝◊Àˆ¬ÀȬ øÚ–‡¬ı˛‰¬±˚˛ ø‰¬øfl¬»¸±  .
¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘ ʱ˚˛·± Ú± Œ¬ÛÀ˘˝◊ ¤¬ı±¬ı˛ øÚ–‡¬ı˛‰¬±˚˛ ø‰¬øfl¬»¸±
fl¬¬ı˛À¬ı Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˝±¸±¬Û±Ó¬±˘º ÚÓ≈¬Ú ¶§±¶ö… √õ∂fl¬Àä øø~¬ı±¸œÀ¬ı˛ ÊÚ…
¤˜Ú˝◊ ¸≈À˚±· øÚÀ˚˛ ¤˘ ’¬ı˛ø¬ıμ Œfl¬Ê¬ı˛œ˚˛±À˘¬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º Ó¬À¬ı ¤¬ı˛
øfl¬Â√≈ ˙Ó«¬ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘ ’À¶a±¬Û‰¬±À¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ˚ø Œfl¬±Ú›
Œ¬ı˛±·œÀfl¬ Ú”…ÚÓ¬˜ ¤fl¬ ˜±¸ ’À¬Û鬱 fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛, Ó¬± ˝À˘ Ó¬±¬ı˛ ø‰¬øfl¬»¸±
Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘ fl¬¬ı˛±ÀÚ± ˝À¬ıº ¤¬ı˛ ÊÚ… Œfl¬±Ú› ‡¬ı˛‰¬ ˘±·À¬ı
Ú±º Œ¸Àé¬ÀS ’¬ı˙… ¸—øù≠©Ü ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˝±¸¬Û±Ó¬±˘Àfl¬˝◊ ά◊¬Û˚≈Mê fl¬±¬ı˛Ì
Œø‡À˚˛ Œ¬ı˛±·œÀfl¬ Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘ ø‰¬øfl¬»¸±¬ı˛ ÊÚ… Œ¬ı˛Ù¬±¬ı˛
fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ıº Œ¸˝◊ fl¬±·Ê¬ÛS ‡øÓ¬À˚˛ Œ‡À¬ı ¶§±¶ö… 5¬ı˛º Ó¬±¬ı˛ ¬Û¬ı˛˝◊
Œ¬ı˛±·œ¬ı˛ ’À¶a±¬Û‰¬±À¬ı˛¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö± fl¬¬ı˛± ˝À¬ıº ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛
˝±¸¬Û±Ó¬±˘&À˘±¬ı˛ ˜ÀÒ… øø~, &è¢∂±˜, Ù¬ø¬ı˛±¬ı± ¤¬ı— Ú˚˛Î¬±¬ı˛ Œ˜±È¬
48-øȬ Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˝±¸¬Û±Ó¬±˘Àfl¬ ¤˝◊ √õ∂fl¬Àä¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ’±Ú± ˝À˚˛ÀÂ√º
¤¬ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘ ’À¶a±¬Û‰¬±¬ı˛ fl¬¬ı˛±ÀÓ¬ ‰¬±Ú Ó¬± Œ¬ı˛±·œ øÚÀÊ˝◊
¬ÛÂ√μ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº Ó¬À¬ı Œ¬ı˛±·œÀfl¬ øø~¬ı˛ ¬ı±ø¸μ± ˝ÀÓ¬ ˝À¬ı ’±¬ı˛
Œ˚ Œfl¬±Ú› ’À¶a±¬Û‰¬±À¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ¤˝◊ √õ∂fl¬ä Ú˚˛º øfl¬Î¬øÚ, ¬ı±˝◊¬Û±¸,
√õ∂ÀàȬ, Ô±˝◊¬ı˛À˚˛Àά¬ı˛ ˜ÀÓ¬± Œ˜±È¬ 52-øȬ Êœ¬ıÚ±˚˛œ ’À¶a±¬Û‰¬±À¬ı˛¬ı˛
Œé¬ÀS˝◊ Œ¬ı˛±·œ¬ı˛± ¤˝◊ ¸≈À˚±· ¬Û±À¬ıÚº
 ˜≈‡… øÚ¬ı«±‰¬Ú fl¬ø˜˙Ú±¬ı˛ ’‰¬˘fl≈¬˜±¬ı˛  .
ŒÀ˙¬ı˛ ¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ« ˜≈‡… øÚ¬ı«±‰¬Ú fl¬ø˜˙Ú±¬ı˛ ˝À˘Ú ’‰¬˘fl≈¬˜±¬ı˛ ŒÊ…±øÓ¬º
’‰¬˘fl≈¬˜±¬ı˛Àfl¬ ŒÀ˙¬ı˛ øÚ¬ı«±‰¬Ú fl¬ø˜˙ÀÚ¬ı˛ ¸À¬ı«±2‰¬ ¬Û±øÒfl¬±¬ı˛œ ø˝À¸À¬ı
øÚÀ˚˛±· fl¬¬ı˛˘ Œfl¬f ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º ·Ó¬ 5 Ê≈˘±˝◊ ˜≈‡… øÚ¬ı«±‰¬Ú fl¬ø˜˙Ú±¬ı˛
ø˝À¸À¬ı ’¬ı¸¬ı˛ ŒÚÚ Ú¸œ˜ ΔÊœº ¬ÛÀ¬ı˛¬ı˛ øÚ, ’Ô«±», 6 Ê≈˘±˝◊
fl¬±˚«ˆ¬±¬ı˛ ¢∂˝Ì fl¬À¬ı˛Ú ’‰¬˘fl≈¬˜±¬ı˛º 2015-¬ı˛ 8 Œ˜ øÓ¬Ú ¸À¸…¬ı˛
øÚ¬ı«±‰¬Ú fl¬ø˜˙ÀÚ Œ˚±· ŒÚ 1975 ¬ı…±À‰¬¬ı˛ ’±˝◊¤¤¸ ’øÙ¬¸±¬ı˛
’‰¬˘fl≈¬˜±¬ı˛º ÚÀ¬ı˛f Œ˜±œ &ʬı˛±ÀÓ¬¬ı˛ ˜≈‡…˜Laœ Ô±fl¬±fl¬±˘œÚ Œ¸
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ˜≈‡…¸ø‰¬¬ı ø˝À¸À¬ı ±ø˚˛Q ¬Û±˘Ú fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú 64 ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ¤˝◊ ’±˜˘±º
2013-˚˛ Œ¸˝◊ ¬Û ŒÔÀfl¬ ’¬ı¸¬ı˛ ŒÚÚ øÓ¬øÚº ’±·±˜œ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ 17
ʱÚ≈˚˛±ø¬ı˛ ¬Û˚«ôL√ ˜≈‡… øÚ¬ı«±‰¬Ú fl¬ø˜˙Ú±¬ı˛ ø˝À¸À¬ı fl¬±Ê fl¬¬ı˛À¬ıÚ øÓ¬øÚº
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 ˙±øôL√¬ı˛ ˝±˘˝øfl¬fl¬» ʱڱ˘ ¸˜œé¬±  .
·Ó¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ Ó≈¬˘Ú±˚˛ ø˝—¸± fl¬À˜ÀÂ√, ’±˝◊Ú ’±¬ı˛› Œ¬ıø˙ fl¬À¬ı˛
¬ı˛é¬±fl¬Ó«¬±¬ı˛ ˆ”¬ø˜fl¬± øÚÀ˚˛ÀÂ√, øfl¬c ·Ó¬ ¤fl¬ ˙Àfl¬¬ı˛ Ó≈¬˘Ú±˚˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬
’±¬ı˛› ’˙±ôL√ ˝À˚˛ ά◊ÀͬÀÂ√º ¤˝◊ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ øÚά◊˝◊˚˛Àfl«¬¬ı˛ øÔÇȬ…±Ç ¸—¶ö±
ë˝◊ÚøàøȬά◊Ȭ Ù¬¬ı˛ ˝◊Àfl¬±Úø˜' ’…±`¬ ø¬Û¸í-¤¬ı˛º ˙±øôL√¬ı˛ ˝±˘˝øfl¬fl¬»
Œfl¬˜Ú, Œfl¬±Ú Œfl¬±Ú Œ˙ ’±À·¬ı˛ Œ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙˚fl¬˜ ˙±ôL√ ˝◊Ó¬…±ø øÙ¬ ¬ıÂ√¬ı˛
ø¬ı‰¬±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ¸—¶ö±øȬº 163-øȬ Œ˙Àfl¬ øÚÀ˚˛ fl¬¬ı˛± ›˝◊ ¸˜œé¬± ʱڱÀ2Â,
¬ı˱øÊ˘ › øé¬Ì ’±øÙˬfl¬±¬ı˛ Œ‰¬À˚˛› Œ¬ıø˙ ø˝—¸±fl¬¬ıø˘Ó¬ ’±˜±À¬ı˛ Œ˙º
Œ¬ıÀάˇÀÂ√ ¬ıø˝˙«Sn∏¬ı˛ ˝±˜˘±˚˛ ˜‘Ó≈¬…¬ı˛ ‚Ȭڱ›º ˜”˘Ó¬ Ê•ú≈-fl¬±ù¨œÀ¬ı˛ ¸La±¸
› ¸—‚À¯∏«¬ı˛ ÊÚ…˝◊º ø¬ıÀù´ ¤˝◊ ˜≈˝”ÀÓ«¬ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ˙±øôL√¬ı˛ Œ˙ ’±˝◊¸˘…±`¬º
¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ’˙±ôL√ ˚≈Xø¬ıÒ√ıô¶∏ ø¸ø¬ı˛˚˛±º Ó¬À¬ı Œ·±È¬± ø¬ıù´ ·Ó¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛
Ó≈¬˘Ú±˚˛ ¤fl¬È≈¬ Œ¬ıø˙ ë˙±øôL√¬Û”Ì«í ˝À˚˛ ά◊ÀͬÀÂ√º ¸˜œé¬± ʱڱÀ2Â, ëø¬ıËfl¬¸í
› øé¬Ì ¤˙œ˚˛ Œ˙&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ˙±øôL√¬ı˛ øÚø¬ı˛À‡ ¬ı˱øÊ˘, ø‰¬Ú ’±¬ı˛
øé¬Ì ’±øÙˬfl¬±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Ú±˜º ¤fl¬˜±S ¬ı˛±ø˙˚˛± ¬ı˛À˚˛ÀÂ√
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛º ’±¬ı˛ øé¬Ì ¤˙œ˚˛ Œ˙&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ˆ≈¬È¬±Ú, |œ˘Ç±,
¬ı±—˘±À˙ › ŒÚ¬Û±À˘¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Ú±˜, ˙±øôL√¬ı˛ ˜±ÚÀGº
qÒ≈ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú ’±¬ı˛ ’±Ù¬·±øÚô¶∏±Ú ø¬ÛøÂ√À˚˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ Œ‰¬À˚˛º
 qÒ≈ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˆ¬¬ıÀÚ˝◊ ’±Ò±¬ı˛  .
¤¬ı±¬ı˛ ŒÔÀfl¬ qÒ≈˜±S ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˆ¬¬ıÀÚ˝◊ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ˝À¬ı ’±Ò±¬ı˛ fl¬±ÀΫ¬¬ı˛
ÊÚ… Â√ø¬ıº √õ∂øÓ¬øȬ ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛Àfl¬ ¤ ˜À˜« ø¬ıÀ˙¯∏ øÚÀ«ø˙fl¬± ¬Û±Í¬±˘
’±Ò±¬ı˛ √õ∂dÓ¬fl¬±¬ı˛fl¬ ¸—¶ö± ˝◊ά◊øÚfl¬ ’±˝◊ÀάøKȬøÙ¬Àfl¬˙Ú ’Ôø¬ı˛øȬ ’Ù¬
˝◊ø`¬˚˛± [˝◊ά◊’±˝◊¤øά¤]º ’±·±˜œ Œ¸ÀõI◊•§À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ… ¤˝◊ √õ∂øSê˚˛± qè
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ¸¬ı ¬ı˛±Ê…Àfl¬ øÚÀ«˙› Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ˝◊ά◊’±˝◊¤øά¤-¬ı˛
Ó¬¬ı˛ÀÙ¬ ʱڱÀÚ± ˝À˚˛ÀÂ√, ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ Œ·±È¬± ŒÀ˙ Œ˜±È¬ 25,000-øȬ
Œfl¬Àf ’±Ò±¬ı˛ fl¬±ÀΫ¬¬ı˛ Â√ø¬ı ŒÓ¬±˘± ˝˚˛º ˚±¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛
ˆ¬¬ıÀÚ¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙ flv¬±¬ı, Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¶≈®˘›º ¤¬ı±¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ’±¬ı˛ Œfl¬±Ú›
Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˆ¬¬ıÀÚ ’±Ò±À¬ı˛¬ı˛ Â√ø¬ı ŒÓ¬±˘± ˚±À¬ı Ú±º ¤¬ı˛ ¬ıÀ˘ Œfl¬¬ı˘˜±S
¬Û≈¬ı˛¸ˆ¬± ˆ¬¬ıÚ, ŒÊ˘± ¬Ûø¬ı˛¯∏, øά¸ø¬∏C" fl¬±À˘fl¬È¬¬ı˛ ’øÙ¬À¸¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˆ¬¬ıÀÚ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ˝À¬ı ’±Ò±¬ı˛ fl¬±ÀΫ¬¬ı˛ Â√ø¬ıº ¬Û±˙±¬Û±ø˙ ¬ıvfl¬
’øÙ¬¸, Ó¬±˘≈fl¬ ’øÙ¬¸ ¬ı± ’Ú… Œfl¬±Ú› ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ 5À¬ı˛› ŒÓ¬±˘± ˚±À¬ı
’±Ò±À¬ı˛¬ı˛ Â√ø¬ıº ¤Ó¬ øÚ Œ˚¸¬ı Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˆ¬¬ıÀÚ ’±Ò±¬ı˛ fl¬±ÀΫ¬¬ı˛ Â√ø¬ı
ŒÓ¬±˘± ˝íÓ¬, Œ¸&ø˘ 31 ’±·Àà¬ı˛ ˜ÀÒ… ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˆ¬¬ıÀÚ ¶ö±Ú±ôL√ø¬ı˛Ó¬
fl¬¬ı˛ÀÓ¬› ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√º
 ’±Ò±¬ı˛ øÚÀ˚˛ ¶öø·Ó¬±À˙ øÀÓ¬ ¬ı˛±øÊ Ú± ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬  .
ø¬ıøˆ¬iß ¸±˜±øÊfl¬ √õ∂fl¬Àä¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ± øÚÀÓ¬ ’±Ò±¬ı˛ ¬ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬ fl¬À¬ı˛ÀÂ√
Œfl¬f ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º ø¬ıÓ¬fl«¬ ˝À˘› ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ¤˝◊ ø¸X±ÀôL√ ¶öø·Ó¬±À˙ øÀÓ¬
¬ı˛±øÊ ˝˘ Ú± ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ŒÀ˙ ¸±˜±øÊfl¬ √õ∂fl¬ä&ø˘¬ı˛
¸≈ø¬ıÒ± Œ¬ÛÀÓ¬ Œfl¬f ’±Ò±¬ı˛ fl¬±ÀΫ¬¬ı˛ ˙Ó«¬ ‰¬±¬Û±À2 Œfl¬Úñ¤˝◊ ά◊À¬Z·Àfl¬
¸±˜ÀÚ Œ¬ı˛À‡ ˜±˜˘± ˝À˚˛ÀÂ√ ’±±˘ÀÓ¬º Ó¬À¬ı ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±ÀÈ«¬ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛
’±ù´±¸ øÀ˚˛ÀÂ√, ’±Ò±¬ı˛ øÚÀ˚˛ ¤˝◊ ¬ÛÀé¬À¬Û fl¬±Î¬◊Àfl¬ ¬ıø=Ó¬ fl¬¬ı˛± ˝À¬ı
Ú±º Œfl¬Àf¬ı˛ Ó¬¬ı˛ÀÙ¬ ’…±øά˙Ú±˘ ¸ø˘ø¸È¬¬ı˛ ŒÊÚ±À¬ı˛˘ Ó≈¬¯∏±¬ı˛ Œ˜È¬± ˙œ¯∏«
’±±˘ÀÓ¬ ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬ ¤. ¤˜. ‡±Úά◊˝◊˘fl¬±¬ı˛ › ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬ Ú¬ıœÚ
ø¸—˝Àfl¬ ʱڱÚ, ˚ø fl¬±¬ı˛› ’±Ò±¬ı˛ fl¬±Î«¬ Ú±-› Ô±Àfl¬, ¸±˜±øÊfl¬
√õ∂fl¬ä&ø˘¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ± øÓ¬øÚ Œ¬ÛÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº ’±±˘ÀÓ¬ Œfl¬f ·Ó¬ 8
ŒÙ¬¬ıËn∏˚˛±ø¬ı˛¬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ø¬ı:ø5¬ı˛ √õ∂¸e Ó≈¬À˘ ÒÀ¬ı˛º Œ˚‡±ÀÚ Ê±Ú±ÀÚ± ˝˚˛,
’±Ò±¬ı˛ Ú± Ô±fl¬À˘› ·Ì¬ı∞I◊Ú ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ± ø˜˘ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º ¤ ÊÚ…
Œˆ¬±È¬±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛‰¬˚˛¬ÛS, ¬Û±¸À¬Û±È«¬, ¬Û…±Ú fl¬±Î«¬ ±ø‡˘ fl¬¬ı˛± ˚±À¬ıº ¤¬ı˛ ’Ô«
˝˘, ¸≈ø¬ıÒ± Œ¬ÛÀÓ¬ ¬Ûø¬ı˛‰¬˚˛ øÀÓ¬ ˝À¬ı¬ , ˆ≈¬À˚˛± ¬ı…øMêÀfl¬ ¸±˜±øÊfl¬
55
√õ∂fl¬Àä¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ± Œ›˚˛± ˝À¬ı Ú±º Œfl¬f ’±±˘ÀÓ¬ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√, ’ôL√Ó¬ 10
Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛‰¬˚˛¬ÛS ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ¸±˜±øÊfl¬ √õ∂fl¬Àä¬ı˛ ¸≈ø¬ıÒ± ŒÚ›˚˛±
˚±À¬ıº Ó¬À¬ı ¸≈ø¬ıÒ±Àˆ¬±·œÀfl¬ 30 Œ¸ÀõI◊•§À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ…˝◊ ’±Ò±¬ı˛ fl¬±ÀΫ¬¬ı˛
¬ı…¬ı¶ö± fl¬À¬ı˛ ŒÙ¬˘ÀÓ¬ ˝À¬ıº
 Œ·±¬ÛÚœ˚˛Ó¬± ‡À¬ı«¬ı˛ ˜±˜˘±˚˛ 9 ¸À¸…¬ı˛ Œ¬ı=  .
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ’±Ò±¬ı˛Àfl¬ ¸¬ı ¸±˜±øÊfl¬ √õ∂fl¬Àä ¬ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
‰¬±›˚˛±˚˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬À¬ı˛ Œ·±¬ÛÚœ˚˛ Ó¬Ô… Ù“¬±¸ ˝À˚˛ ˚±À2 ¬ıÀ˘ ’øˆ¬À˚±·º
√õ∂ùü ά◊ÀͬÀÂ√, Œ·±¬ÛÚœ˚˛Ó¬± øfl¬ ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ ¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬ ’øÒfl¬±À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ…
¬ÛÀάˇ Ú±∑ ¤˝◊ √õ∂Àùü¬ı˛ øÚ©ÛøM¬ı˛ ÊÚ… Ú˚˛ ¸À¸…¬ı˛ Œ¬ı= ·Í¬Ú fl¬¬ı˛˘
¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬º √õ∂Ò±Ú ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬ ŒÊ. ¤¸. Œ‡˝À¬ı˛¬ı˛ ŒÚÓ‘¬ÀQ 20 Ê≈˘±˝◊
ŒÔÀfl¬ qè ˝˚˛ qÚ±øÚº
ø¬ıøˆ¬iß ¸±˜±øÊfl¬ √õ∂fl¬Àä ’±Ò±¬ı˛ ¬ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬ fl¬¬ı˛±˚˛ ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛
¬ÛÀ鬬ÛÀfl¬ ‰¬…±À˘? fl¬À¬ı˛ ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±ÀÈ«¬ ˜±˜˘± ˝˚˛º 12 Ê≈˘±˝◊
’±Ò±À¬ı˛¬ı˛ Œ·±¬ÛÚœ˚˛Ó¬± ¸—Sê±ôL√ ø¬ı¯∏˚˛øȬ Œ‡±¬ı˛ ÊÚ… 5 ¸À¸…¬ı˛ Œ¬ı=
·Í¬Ú fl¬À¬ı˛ Œfl¬±È«¬º ¤¬ı±¬ı˛ ’±¬ı˛› ¬ıÀάˇ± Œ¬ıÀ=¬ı˛ ¸±˜ÀÚ ˜±˜˘±øȬÀfl¬ ¬ı˛±‡±
˝À2º ˚ø› Œfl¬f ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±ÀÈ«¬ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√, Œ·±¬ÛÚœ˚˛Ó¬±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛
¸±Ò±¬ı˛Ì ’±˝◊øÚ ’øÒfl¬±¬ı˛, ŒÀ˙¬ı˛ ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ ¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬ ’øÒfl¬±¬ı˛ Ú˚˛º
1954 ¸±À˘ ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±ÀÈ«¬¬ı˛ 8 ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬¬ı˛ Œ¬ı= › 1962 ¸±À˘ 6
ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬¬ı˛ Œ¬ı= ʱڱ˚˛, Œ·±¬ÛÚœ˚˛Ó¬±¬ı˛ ’øÒfl¬±¬ı˛ ¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬ ’øÒfl¬±¬ı˛
Ú˚˛º ¤Àfl¬ ˝±øÓ¬˚˛±¬ı˛ fl¬À¬ı˛˝◊ Œfl¬f ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√, ’±Ò±¬ı˛-¤ Œ·±¬ÛÚœ˚˛Ó¬±¬ı˛
¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬ ’øÒfl¬±¬ı˛ ˘„‚Ú ˝À2Â, ¤˝◊ ˚≈øMêÀÓ¬ Œfl¬±Ú› ÊÚ¶§±Ô«
˜±˜˘± ±À˚˛¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˚±À¬ı Ú±º
 ŒÙ¬¬ı˛ Ú±·±˘…±À`¬¬ı˛ ˜≈‡…˜Laœ øȬ. ’±¬ı˛. ŒÊø˘˚˛±—  .
¸≈¬ı˛À˝±ÀÁ¬ø˘ ø˘øÁ¬»¸≈¬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ¬ÛÀάˇ Œ·˘ Ú±·±˘…±À`¬º ¬ı˛±Ê…¬Û±˘
ø¬Û. ø¬ı. ’±‰¬±˚« 19 Ê≈˘±˝◊ Ú±·±˘…±`¬ ø¬ıÒ±Ú¸ˆ¬±˚˛ ¸—‡…±·ø¬ı˛á¬Ó¬± √õ∂˜±Ì
fl¬¬ı˛±¬ı˛ øÚÀ«˙ øÀ˚˛øÂ√À˘Ú ˜≈‡…˜LaœÀfl¬º øfl¬c ¸≈¬ı˛À˝±ÀÁ¬ø˘ ¤¬ı— Ó¬±¬ı˛
¸˜Ô«fl¬ ø¬ıÒ±˚˛fl¬¬ı˛± ø¬ıÒ±Ú¸ˆ¬±˚˛ ˚±Ú˝◊ øÚº Ù¬À˘ ˜≈˘Ó≈¬ø¬ı ˝À˚˛ ˚±˚˛
’øÒÀ¬ı˙Ú, ¬ÛÓ¬Ú ‚ÀȬ ˜øLa¸ˆ¬±¬ı˛º √õ∂±MêÚ ˜≈‡…˜Laœ øȬ. ’±¬ı˛. ŒÊø˘˚˛±—-
Œfl¬ Ú±·±˘…±À`¬¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ˜≈‡…˜Laœ ø˝À¸À¬ı øÚÀ˚˛±· fl¬À¬ı˛Ú ¬ı˛±Ê…¬Û±˘º 19
Ê≈˘±˝◊ ˜≈‡…˜Laœ ø˝À¸À¬ı ˙¬ÛÔ øÚÀ˚˛ 21 Ê≈˘±˝◊ ’±¶ö±Àˆ¬±ÀȬ 59-¤¬ı˛
˜ÀÒ… 47 ÊÚ ø¬ıÒ±˚˛fl¬ Ó¬±¬ı˛ ¸˜Ô«Ú fl¬¬ı˛±˚˛ ø¬ıÒ±Ú¸ˆ¬±ÀÓ¬› ¸—‡…±·ø¬ı˛á¬Ó¬±¬ı˛
√õ∂˜±Ì øÀ˚˛ ŒÚ ŒÊø˘˚˛±—º ‰¬˘øÓ¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ŒÙ¬¬ıËn∏˚˛±ø¬ı˛ÀÓ¬ Ú±·±˘…±À`¬¬ı˛
˜≈‡…˜Laœ ¬ÛÀ ¬ıÀ¸øÂ√À˘Ú ¸≈¬ı˛À˝±ÀÁ¬ø˘ ø˘øÁ¬»¸≈º ¬Û”¬ı«¬ıÓ¬œ« ˜≈‡…˜Laœ øȬ.
’±¬ı˛. ŒÊø˘˚˛±— √õ∂¬ı˘ ø¬ıÀ鬱Àˆ¬¬ı˛ ˜≈À‡ ¬ÛÓ¬…±· fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬ı±Ò… ˝À˚˛øÂ√À˘Úº
øfl¬c fl¬À˚˛fl¬ ˜±¸ fl¬±È¬ÀÓ¬ Ú± fl¬±È¬ÀÓ¬˝◊ ˙±¸fl¬ ˘ Ú±·±˘…±`¬ ø¬Û¬Û˘¸
ÙˬÀKȬ¬ı˛ [¤Úø¬Û¤Ù¬] ’øÒfl¬±—˙ ø¬ıÒ±˚˛fl¬ ŒÙ¬¬ı˛ ø˙ø¬ı¬ı˛ ¬ı˘ fl¬À¬ı˛
ŒÊø˘˚˛±—Àfl¬ ˜≈‡…˜Laœ ¬ÛÀ ŒÙ¬¬ı˛±ÀÚ±¬ı˛ ±ø¬ı Ó≈¬˘ÀÓ¬ Ô±Àfl¬Úº 60
¸À¸…¬ı˛ Ú±·±˘…±`¬ ø¬ıÒ±Ú¸ˆ¬±˚˛ 41 ÊÚ ¸¸…˝◊ Ó¬±¬ı˛ ¸Àe ¬ı˛À˚˛ÀÂ√Ú
¬ıÀ˘ øȬ. ’±¬ı˛. ŒÊø˘˚˛±— ʱøÚÀ˚˛øÂ√À˘Ú ¬ı˛±Ê…¬Û±˘Àfl¬º Ó¬±¬ı˛ Œ√õ∂øé¬ÀÓ¬˝◊
ø˘øÁ¬»¸≈Àfl¬ ¸—‡…±·ø¬ı˛á¬Ó¬± √õ∂˜±À̬ı˛ øÚÀ«˙ ŒÚ ¬ı˛±Ê…¬Û±˘º øfl¬c
¬ı˛±Ê…¬Û±À˘¬ı˛ øÚÀ«˙Àfl¬ ˝±˝◊Àfl¬±ÀÈ«¬ ‰¬…±À˘? ʱøÚÀ˚˛øÂ√À˘Ú ø˘øÁ¬»¸≈¬ı˛±º
&˚˛±˝±øȬ ˝±˝◊Àfl¬±ÀÈ«¬¬ı˛ Œfl¬±ø˝˜± Œ¬ı= 18 Ê≈˘±˝◊ ʱøÚÀ˚˛ Œ˚˛, ¤ ø¬ı¯∏À˚˛
¬ı˛±Ê…¬Û±À˘¬ı˛ ø¸X±ôL√ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√º ¤˝◊ ¬ı˛±˚˛ ’±¸±¬ı˛ ¬Û¬ı˛˝◊ ¬ı˛±Ê…¬Û±˘ ’ø¬ı˘À•§
¸—‡…±·ø¬ı˛á¬Ó¬± √õ∂˜±Ì fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬ıÀ˘Ú ø˘øÁ¬»¸≈Àfl¬º
 ¤˜ø¸’±˝◊ øÚÀ˚˛ Ú˚˛± ¬Û…±ÀÚ˘  .
›ˆ¬±¬ı˛¸±˝◊Ȭ fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ¬ıÀ˘ ¤¬ı±¬ı˛ 댘øάfl¬…±˘ fl¬±Î¬◊øk˘ ’¬ı
˝◊ø`¬˚˛±í [¤˜ø¸’±˝◊]-¬ı˛ fl¬±Êfl¬À˜«¬ı˛ ά◊¬ÛÀ¬ı˛ Úʬı˛±ø¬ı˛ fl¬¬ı˛À¬ı ŒÀ˙¬ı˛
¬Û“±‰¬ ‡…±Ó¬Ú±˜± ø‰¬øfl¬»¸fl¬Àfl¬ øÚÀ˚˛ ·øͬӬ ¤fl¬øȬ ά◊2‰¬ ¬Û˚«±À˚˛¬ı˛ ¬Û…±ÀÚ˘º
56
·Ó¬ 18 Ê≈˘±˝◊ ¤ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ Œfl¬fÀfl¬ ¸¬ı≈Ê ¸—Àfl¬Ó¬ Œ˚˛ ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬º
’±±˘ÀÓ¬¬ı˛ øÚÀ«À˙ ¤˝◊ ¬Û“±‰¬ ø‰¬øfl¬»¸Àfl¬¬ı˛ Ú±˜ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ fl¬À¬ı˛øÂ√˘
Œfl¬fº √õ∂Ò±Ú ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬ ŒÊ. ¤¸. Œ‡˝À¬ı˛¬ı˛ ŒÚÓ‘¬ÀQ ·øͬӬ ˙œ¯∏«
’±±˘ÀÓ¬¬ı˛ ¬Û“±‰¬ ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬¬ı˛ ¸—ø¬ıÒ±Ú ¸—Sê±ôL√ Œ¬ı= ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√,
›ˆ¬±¬ı˛¸±˝◊Ȭ fl¬ø˜øȬ¬ı˛ Œ˜˚˛± ¸… Œ˙¯∏ ˝À˚˛ÀÂ√º Œ¸˝◊ ʱ˚˛·±˚˛ ¬Û“±‰¬
ø‰¬øfl¬»¸Àfl¬¬ı˛ Ú±˜ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ fl¬À¬ı˛øÂ√˘ Œfl¬fº Ó¬±¬ı˛± √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬˝◊ ¶§Ú±˜ÒÚ…º
Ó¬±˝◊ ’±±˘ÀÓ¬¬ı˛ ’±¬ÛøM ŒÚ˝◊º ¤À¬ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬Î¬◊ ±ø˚˛Q øÚÀÓ¬ ¬ı˛±øÊ
Ú± ˝À˘ Œ¸˝◊ ʱ˚˛·±˚˛ ’Ú… fl¬±¬ı˛› Ú±˜ øͬfl¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ 鬘Ӭ±› ’±±˘Ó¬
Œfl¬Àf¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ øÀ˚˛ÀÂ√º ¤˜ø¸’±˝◊-¤¬ı˛ fl¬±Êfl¬À˜« Úʬı˛ ¬ı˛±‡±¬ı˛ ÊÚ…
·Ó¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ˙œ¯∏« ’±±˘ÀÓ¬¬ı˛ øÚÀ«À˙˝◊ ›ˆ¬±¬ı˛¸±˝◊Ȭ fl¬ø˜øȬ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝˚˛º
¸˜˚˛¸œ˜± øÂ√˘ ¤fl¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛º Ó¬± Œ˙¯∏ ˝›˚˛±˚˛ ÚÓ≈¬Ú fl¬ø˜øȬ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛±
¬ı± ¬Û≈¬ı˛ÀÚ± fl¬ø˜øȬ¬ı˛ Œ˜˚˛± ¬ı‘øX¬ı˛ ’±À¬ıÚ Ê±øÚÀ˚˛ ˙œ¯∏« ’±±˘ÀÓ¬¬ı˛
˙¬ı˛Ì±¬Ûiß ˝À˚˛øÂ√˘ ŒÀ˙¬ı˛ Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬øȬ Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ Œ˜øάfl¬…±˘ fl¬À˘Êº
¤˝◊ ’±À¬ıÀÚ¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬˝◊ ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬ Œfl¬fÀfl¬ ›ˆ¬±¬ı˛¸±˝◊Ȭ fl¬ø˜øȬ¬ı˛
ø¬ıfl¬ä ø˝¸±À¬ı ¤fl¬øȬ ¬Û…±ÀÚ˘ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛±¬ı˛ øÚÀ«˙ Œ˚˛º
 Œ¬ı˛À˘¬ı˛ ’ÀÒ«fl¬ ˆ¬¬ı˛Ó≈¬øfl¬ Â√±Î¬ˇÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚ ¬ı˚˛¶®¬ı˛±  .
√õ∂¬ıœÌ Ú±·ø¬ı˛Àfl¬¬ı˛± Œ¶§2±˚˛ Œ¬ı˛À˘¬ı˛ øȬøfl¬ÀȬ¬ı˛ ˆ¬¬ı˛Ó≈¬øfl¬ ’±—ø˙fl¬
¬Ûø¬ı˛˜±ÀÌ Â√±Î¬ˇÀÓ¬ ‰¬±˝◊À˘ ¤¬ı±¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚº ¤ ÊÚ… øÚ˚˛˜
¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú fl¬¬ı˛ÀÂ√ Œfl¬fº qè ˝À˚˛ÀÂ√ øȬøfl¬È¬ ¬ı≈øfl¬— ¸Ùƒ¬È¬›˚˛…±À¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛
fl¬±Ê›º Ó¬À¬ı ¤˝◊ Â√±Àάˇ¬ı˛ ø¬ı¯∏˚˛øȬ ¬ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬ fl¬¬ı˛± ˝À2 ڱº ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ
√õ∂¬ıœÌ Ú±·ø¬ı˛fl¬À¬ı˛ Œ¬∏CÀÚ¬ı˛ øȬøfl¬ÀȬ ¬Û=±˙ ˙Ó¬±—˙ Â√±Î¬ˇ Œ›˚˛± ˝À˚˛
Ô±Àfl¬º ˝◊KȬ±¬ı˛ÀÚȬ ¬ı± fl¬±Î¬◊KȬ±À¬ı˛ øȬøfl¬È¬ fl¬±È¬±¬ı˛ ¸˜À˚˛ Ù¬À˜«˝◊ ʱÚÀÓ¬
‰¬±›˚˛± ˝˚˛ ›˝◊ ¬ı…øMê øȬøfl¬ÀȬ Â√±Î¬ˇ ‰¬±Ú øfl¬ Ú±º ’Ô«±», ˝±Ê±¬ı˛ Ȭ±fl¬±¬ı˛
øȬøfl¬È¬ Œfl¬±Ú› √õ∂¬ıœÌ ˚±Sœ ˝±Ê±¬ı˛ Ȭ±fl¬± øÀ˚˛˝◊ øfl¬ÚÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº ’±¬ı˛
Â√±Î¬ˇ øÚÀ˘ Ó¬±Àfl¬ ›˝◊ øȬøfl¬ÀȬ¬ı˛ ÊÚ… ¬Û“±‰¬À˙± Ȭ±fl¬± øÀÓ¬ ˝˚˛º ÚÓ≈¬Ú
øÚ˚˛À˜ Â√±Àάˇ¬ı˛ ¬Û“±‰¬À˙± Ȭ±fl¬±¬ı˛ ’ÀÒ«fl¬ ¤‡Ú ˆ¬±Î¬ˇ±¬ı˛ ¸Àe ˚≈Mê ˝À¬ıº
’Ô«±» ø˚øÚ ’ÀÒ«fl¬ Â√±Î¬ˇ ‰¬±Ú, Ó¬±Àfl¬ 750 Ȭ±fl¬± øÀÓ¬ ˝À¬ıº ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ
√õ∂¬ıœÌ, √õ∂øÓ¬¬ıgœ, èø·, ¬ÛΩ ¬Û≈¬ı˛¶®±¬ı˛ √õ∂±¬Ûfl¬-¸˝ Œ˜±È¬ 53 ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛ Â√±Î¬ˇ
Œ˚˛ Œ¬ı˛˘º ¤ ÊÚ… ¬ıÂ√À¬ı˛ ˆ¬¬ı˛Ó≈¬øfl¬ øÀÓ¬ ˝˚˛ 1670 Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±º ¤¬ı˛
˜ÀÒ… √õ∂¬ıœÌÀ¬ı˛ øȬøfl¬ÀȬ ˆ¬¬ı˛Ó≈¬øfl¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì 1370 Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±º
ˆ¬¬ı˛Ó≈¬øfl¬¬ı˛ ¬ıÀάˇ± ’—˙ Œ¬ıø¬ı˛À˚˛ ˚±˚˛ ¤˝◊ ‡±ÀÓ¬º
 Œ¬ı˛À˘¬ı˛ øÚÀ˚˛±· ¬Û¬ı˛œé¬± ’Ú˘±˝◊ÀÚ  .
Œ¬ı˛˘ ¸¬ı«ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Œé¬ÀS Ó¬±À¬ı˛ ¬Û≈À¬ı˛± øÚÀ˚˛±· ¬Û¬ı˛œé¬±˝◊ Œfl¬fœ˚˛ˆ¬±À¬ı
’Ú˘±˝◊ÀÚ ŒÚ›˚˛±¬ı˛ ¬ıÀ챬ıô¶∏ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ fl¬À¬ı˛ ŒÙ¬À˘ÀÂ√º ¤˝◊ √õ∂øSê˚˛±
Œ¸ÀõI◊•§À¬ı˛˝◊ qè ˝À¬ıº ’±¸À˘ Œ˙ Ê≈Àάˇ ˆ≈¬À˚˛± øÚÀ˚˛±· ¸—¶ö±¬ı˛
Œìı˛±ÀR… ά◊ø¬Z¢ü Œ¬ı˛˘º ʱ˘ ¬Û…±Î¬, ʱ˘ ¬ı˛¬ı±¬ı˛ à…±•Û ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛
¤‡±ÀÚ-Œ¸‡±ÀÚ ¬ı˛œøÓ¬˜ÀÓ¬± ’øÙ¬¸ ‡≈À˘ ¬ıÀ¸ÀÂ√ Œ¬ı˙ øfl¬Â√≈ ˜±Ú≈¯∏º
Ó¬±À¬ı˛ ø¬ı:±¬ÛÀÚ ’±fl‘¬©Ü ˝À˚˛ ’ÀϬ˘ Ȭ±fl¬± ŒÏ¬À˘ øÚÀ˚˛±·¬ÛS› Œ¬ÛÀ˚˛
˚±À2ÂÚ ’ÀÚÀfl¬º ¬ÛÀ¬ı˛ Œ‡± ˚±À2Â, Œ¸˝◊ ¸¬ı øÚÀ˚˛±·¬ÛS ʱ˘º qÒ≈
ʱ˘ øÚÀ˚˛±· ¸—¶ö±¬ı˛ √õ∂Ó¬±¬ı˛Ì± ‰¬Sê Ú˚˛º Œ¬ı˛À˘¬ı˛ øÚÀ˚˛±· ¬Û¬ı˛œé¬±˚˛ ʱ˘
¬Û¬ı˛œé¬±Ôœ« øÚÀ˚˛ √õ∂øÓ¬¬ı±À¬ı˛˝◊ ’ʶ⁄ ’øˆ¬À˚±· ›Àͬº fl¬‡Ú›-¸‡Ú›
Ò¬ı˛±› ¬ÛÀάˇ ˚±˚˛ ’øˆ¬˚≈ÀMê¬ı˛±º ’ÀÚfl¬ Œé¬ÀS ’±¬ı±¬ı˛ ά◊M¬ı˛¬ÛS ¬ı±˝◊À¬ı˛
¤ÀÚ ¬Û¬ı˛œé¬± Œ›˚˛±¬ı˛ ’øˆ¬À˚±· ›Àͬº ¬Û¬ı˛œé¬±¬ı˛ Ù¬˘ øÚÀ˚˛› ›Àͬ Ú±Ú±
Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ’øˆ¬À˚±·º ¤˝◊ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ˚±¬ıÓ¬œ˚˛ ’øÚ˚˛˜-≈Úœ«øÓ¬ è‡ÀÓ¬ Œfl¬fœ˚˛
’Ú˘±˝◊Ú ¬Û¬ı˛œé¬± fl¬±˚«fl¬¬ı˛ ˝À¬ı ¬ıÀ˘ ˜ÀÚ fl¬¬ı˛± ˝À2º Œ¬ı˛˘›À˚˛
ø¬ı˛S≈êȬÀ˜KȬ Œ¬ı±Î«¬ [’±¬ı˛’±¬ı˛ø¬ı] Œ˚¸¬ı øÚÀ˚˛±· ¬Û¬ı˛œé¬± ¬Ûø¬ı˛‰¬±˘Ú±
fl¬¬ı˛À¬ı, Œ¸‡±ÀÚ› ‰¬±˘≈ ˝À2 ’Ú˘±˝◊Ú ¬ı…¬ı¶ö±º √õ∂Ò±Ú˜Laœ¬ı˛ øάøÊȬ…±˘
˝◊ø`¬˚˛± √õ∂fl¬ä ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊ ŒÀ˙¬ı˛ ¸¬ı«S fl¬±˚«fl¬¬ı˛ ˝À˚˛ ø·À˚˛ÀÂ√º Ó¬±˝◊
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
Œ¬ı˛À˘¬ı˛ ’Ú˘±˝◊Ú ¬Û¬ı˛œé¬±˚˛ ¸˜¸…± ˝À¬ı Ú±º Œ¬ı˛À˘ ‰¬Ó≈¬Ô« Œ|ø̬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛
øÚÀ˚˛±· ¬Û¬ı˛œé¬±Àfl¬ ’±¬Û±Ó¬Ó¬ ’Ú˘±˝◊Ú ¬ÛXøÓ¬¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛ ¬ı˛±‡± ˝À2º
Ó¬À¬ı ¶§2ÂÓ¬± ’±ÚÀÓ¬ ¢∂n∏¬Û-ø¸ ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ ά◊¬ÛÀ¬ı˛¬ı˛ øÀfl¬ ¬ı±øfl¬ ¸¬ı
¬Û¬ı˛œé¬±˝◊ øÀÓ¬ ˝À¬ı ’Ú˘±˝◊ÀÚº
¬Ûø(˜¬ıe
 ¬ıU ÊÚø√õ∂˚˛ øȬøˆ¬ Ò±¬ı˛±¬ı±ø˝Àfl¬¬ı˛ fl¬±ø˝Úœfl¬±¬ı˛ ˘œÚ± ·Àe±¬Û±Ò…±˚˛
¤¬ı±¬ı˛ ¬ı˛±Ê… ˜ø˝˘± fl¬ø˜˙ÀÚ¬ı˛ Œ‰¬˚˛±¬ı˛¬Û±¸«Ú ˝À˘Úº ·Ó¬ 18 Ê≈˘±˝◊
ÚÓ≈¬Ú ˆ”¬ø˜fl¬±˚˛ ±ø˚˛Q ¢∂˝Ì fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú øÓ¬øÚº ά◊À~‡…, ¬ıÂ√¬ı˛ øÓ¬ÀÚfl¬
ÒÀ¬ı˛ ¸˜±Êfl¬˘…±Ì 5À¬ı˛¬ı˛ Ú±¬ı˛œ ά◊iß˚˛Ú øÚ·À˜¬ı˛ øÓ¬øÚ Œ‰¬˚˛±¬ı˛¬Û±¸«Úº
 ˝±¸¬Û±Ó¬±˘˝◊ øͬfl¬±Ú± ˝À˚˛ ø·À˚˛ÀÂ√ ¤˜Ú ¬ı‘X Œ¬ı˛±·œÀ¬ı˛ ¬ı±øάˇ
ŒÙ¬¬ı˛±ÀÚ±¬ı˛ fl¬±Ê qè fl¬¬ı˛À˘Ú ›À˚˛à Œ¬ıe˘ ’…±À˜‰¬±¬ı˛ Œ¬ı˛øά›
flv¬±À¬ı¬ı˛ ¸À¸…¬ı˛±º ά◊À…±·È¬± ’¬ı˙… ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛º ¸•xøÓ¬ ¤
fl¬±Ê qè ˝˘ ¬ı…±¬ı˛±fl¬¬Û≈¬ı˛ ŒÔÀfl¬º ø¬ıøˆ¬iß ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘
¤˜Ú ’ÀÚfl¬ Œ¬ı˛±·œ ’±ÀÂ√Ú, ˚±¬ı˛± øͬfl¬ ˜ÀÓ¬± ¬ı±øάˇ¬ı˛ øͬfl¬±Ú± ¬ı˘ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛Ú Ú±º ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘¬ı˛ fl¬±ÀÂ√› Ó¬±À¬ı˛ øͬfl¬±Ú± ŒÚ˝◊º ›˝◊
Œ¬ı˛±·œÀ¬ı˛ ’±„≈À˘¬ı˛ Â√±¬Û øÚÀ˚˛ Ó¬±À¬ı˛ ¬ı±¬ı± ¬ı± ¶§±˜œ¬ı˛ Ú±˜ ŒÊÀÚ
øͬfl¬±Ú± ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ˆ¬±¬ıڱȬ± ˜±Ô±˚˛ ¤À¸øÂ√˘ ›À˚˛à Œ¬ıe˘ ’…±À˜‰¬±¬ı˛
Œ¬ı˛øά› flv¬±À¬ı¬ı˛ ’•§¬ı˛œ˙ Ú±·ø¬ıù´±À¸¬ı˛º fl¬±¬ı˛Ì, ˚±À¬ı˛ ’±Ò±¬ı˛ fl¬±Î«¬
’±ÀÂ√, ¤˝◊ √õ∂øSê˚˛±˚˛ Ó¬±À¬ı˛ øͬfl¬±Ú± ŒÊÀÚ ‚À¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛±ÀÚ± ¸y√√¬ıº
 ¬ı˛±©Üò¬Û≈À? ø˙À¬ı˛±¬Û± fl¬Ú…±|œ¬ı˛  .
·Ó¬ 23 Ê≈Ú … Œ˝·-¤ ¬ı˛±©Üò¬Û≈À?¬ı˛ ÊÚ ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı± ŒÙ¬±¬ı˛±À˜¬ı˛
¸ˆ¬±·‘À˝ ëfl¬Ú…±|œí Œ¸¬ı˛±¬ı˛ Œ¸¬ı˛± ø˙À¬ı˛±¬Û± Œ¬Û˘º 62-øȬ ŒÀ˙¬ı˛ 552-
øȬ ˜ÀÚ±Ú˚˛Ú ʘ± ¬ÛÀάˇøÂ√˘º ëfl¬Ú…±|œí ¸¬ı±˝◊Àfl¬ ø¬ÛÂ√ÀÚ ŒÙ¬˘˘º
’Ú≈ᬱÀÚ ¬Ûø(˜¬ıÀe¬ı˛ ˜≈‡…˜Laœ ˜˜Ó¬± ¬ıÀμ…±¬Û±Ò…±˚˛ ά◊¬Ûø¶öÓ¬ øÂ√À˘Úº
¸À•ú˘ÀÚ¬ı˛ √õ∂Ô˜ øÚ 22 Ê≈Ú fl¬Ú…±|œ √õ∂fl¬äøȬ √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±˚˛ Ú±À˜º
¬ı˛±©Üò¬Û≈À?¬ı˛ ’…±ø¸à…±KȬ Œ¸ÀSêȬ±ø¬ı˛ ŒÊÚ±À¬ı˛˘ Ȭ˜±¸ ·…±˙ Ó¬±¬ı˛ ≈í Ù¬±¬ı˛
¬ıM‘êÓ¬±˚˛ ˜˜Ó¬± ¬ıÀμ…±¬Û±Ò…±˚˛ ¤¬ı— Ú±¬ı±ø˘fl¬± ø¬ıÀ˚˛ è‡ÀÓ¬ fl¬Ú…±|œ¬ı˛
fl¬Ô± ά◊À~‡ fl¬¬ı˛±˚˛ ’±˙± ʱÀ·º
 ŒÀ˙¬ı˛ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ¸ô¶∏±¬ı˛ ˙˝¬ı˛ fl¬˘fl¬±Ó¬±, ø¬ıÀù´ 26-Ó¬˜  .
‡±›˚˛±, Ô±fl¬±¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬‡¬ı˛‰¬±¬ı˛ øÚø¬ı˛À‡ ¤ ŒÀ˙ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ¸ô¶∏±¬ı˛ ˙˝¬ı˛
fl¬˘fl¬±Ó¬±º Œ·±È¬± ø¬ıÀù´ ¤˝◊ øÚø¬ı˛À‡ ¸ô¶∏± ˙˝¬ı˛&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… fl¬˘fl¬±Ó¬±¬ı˛
Ú±˜ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ 26 Ú•§À¬ı˛º Ó¬±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¸ô¶∏±¬ı˛ ˙˝¬ı˛
ø˝¸±À¬ı Ú±˜ ’±ÀÂ√ Œ¬ıe±˘≈è¬ı˛ [ø¬ıÀù´ 44-Ó¬˜]º øÓ¬Ú Ú•§À¬ı˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√
Œ‰¬iß±˝◊ [ø¬ıÀù´ 75-Ó¬˜], ‰¬±À¬ı˛ øø~ [ø¬ıÀù´ 111-Ó¬˜]º ’±¬ı˛ ‡±›˚˛±-
Ô±fl¬±¬ı˛ ‡¬ı˛‰¬‡¬ı˛‰¬±¬ı˛ øÚø¬ı˛À‡ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ±ø˜ ¬ıø˘Î¬◊Àά¬ı˛ ˙˝¬ı˛
˜≈•§˝◊º ø¬ıÀù´ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ±ø˜ ˙˝¬ı˛&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ˜≈•§˝◊À˚˛¬ı˛ Ú±˜ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ 57
Ú•§À¬ı˛º ø¬ıÀù´¬ı˛ 209-øȬ ˙˝¬ı˛Àfl¬ øÚÀ˚˛ ¸˜œé¬fl¬ ¸—¶ö± 똱¸«±¬ı˛í-¤¬ı˛
23-Ó¬˜ ëfl¬à ’Ù¬ ø˘øˆ¬— ¸±Àˆ¬í-¬ı˛ Ù¬˘±Ù¬˘˝◊ ›˝◊ Ó¬Ô… øÀ˚˛ÀÂ√º Ó¬±ÀÓ¬
¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√, ø¬ıÀù´¬ı˛ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ±ø˜ ˙˝À¬ı˛¬ı˛ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ √õ∂Ô˜ 50-øȬ¬ı˛
˜ÀÒ… ø˙·ø·¬ı˛˝◊ Ï≈¬Àfl¬ ¬ÛάˇÀÓ¬ ‰¬À˘ÀÂ√ ˜≈•§˝◊À˚˛¬ı˛ Ú±˜º Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ˜≈•§˝◊À˚˛¬ı˛
¬ÛÀ¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ±ø˜ ˙˝¬ı˛&ø˘ ˝˘ ˚Ô±SêÀ˜ øø~ [ø¬ıÀù´ 99-Ó¬˜],
Œ‰¬iß±˝◊ [ø¬ıÀù´ 135-Ó¬˜], Œ¬ıe±˘≈è [ø¬ıÀù´ 166-Ó¬˜] › fl¬˘fl¬±Ó¬±
[ø¬ıÀù´ 184-Ó¬˜]º
ø¬ıÀù´¬ı˛ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ±ø˜ 10 ˙˝¬ı˛ ˝˘ ’…±Àe±˘±¬ı˛ ˘≈˚˛±`¬±, ˝—fl¬— ˙˝¬ı˛,
ʱ¬Û±ÀÚ¬ı˛ ¬ı˛±ÊÒ±Úœ ŒÈ¬±øfl¬›, ¸≈˝◊»Ê±¬ı˛˘…±À`¬¬ı˛ Ê≈ø¬ı˛‡, ø¸e±¬Û≈¬ı˛, øé¬Ì
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
Œfl¬±ø¬ı˛˚˛±¬ı˛ Œ¸±˘, ¸≈˝◊»Ê±¬ı˛˘…±À`¬¬ı˛ ŒÊøÚˆ¬±, ø‰¬ÀÚ¬ı˛ ¸±—˝±˝◊, ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛
øÚά◊˝◊˚˛fl«¬ › ¸≈˝◊»Ê±¬ı˛˘…±À`¬¬ı˛ ¬ı±Ú«º ’±¬ı˛ ø¬ıÀù´¬ı˛ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ¸ô¶∏± 10
˙˝¬ı˛ ˝˘ øȬά◊øÚø¸˚˛±¬ı˛ øȬά◊øÚ¸, øfl¬¬ı˛ø‚Êô¶∏±ÀÚ¬ı˛ ø¬ı˙Àfl¬fl¬, ˜…±ø¸Àά±øÚ˚˛±¬ı˛
Œfl¬±¬ÛÀÁ¬, Ú±ø˜ø¬ı˚˛±¬ı˛ ά◊˝◊`¬À˝±À˚˛fl¬, ˜±˘±Î¬◊˝◊ø˚˛¬ı˛ ¬ıv±KȬ±˚˛±¬ı˛, ÊøÊ«˚˛±¬ı˛
øȬø¬ıø˘ø¸, Œ˜ø'Àfl¬±¬ı˛ ˜ÀKȬÀ¬ı˛, ¬ı¸øÚ˚˛±, ˝±¬ı˛ÀÊÀ·±øˆ¬Ú±¬ı˛ ¸±¬ı˛±ÀÊÀˆ¬±,
¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ¬ı˛ fl¬¬ı˛±ø‰¬ › Œ¬ı˘±èÀ˙¬ı˛ ø˜Ú¶®º
 ¬ı˛±¸±˚˛øÚfl¬ ø˙Àä¬ı˛ ¬Û±fl«¬ ¬ı˛±ÀÊ…  .
¬ı˛±ÀÊ… ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝ÀÓ¬ ‰¬À˘ÀÂ√ ¬ı˛±¸±˚˛øÚfl¬ ø˙Àä¬ı˛ [Œfl¬ø˜fl¬…±˘] ¬Û±fl«¬º
˝±›Î¬ˇ±¬ı˛ ¬ı˛±øÚ˝±øȬ-’±˜Ó¬± Œ¬ı˛±Àά¬ı˛ ¬Û±À˙º ˘ø¢ü¬ı˛ ¸y√√±¬ı… ’—fl¬ 2,000
Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±º Êø˜ ˘±·À¬ı 400 ¤fl¬¬ı˛º 200 ¤fl¬À¬ı˛¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ √õ∂Ô˜
¬Û˚«±À˚˛¬ı˛ fl¬±Ê Œ˙¯∏ ˝À˘ Œ¸‡±ÀÚ˝◊ ’±Î¬ˇ±˝◊ ˝±Ê±À¬ı˛¬ı˛› Œ¬ıø˙ fl¬˜«¸—¶ö±Ú
˝À¬ıº ¬ıÂ√¬ı˛ øÓ¬ÀÚÀfl¬¬ı˛ ˜ÀÒ… √õ∂Ô˜ ¬Û˚«±À˚˛¬ı˛ fl¬±Ê Œ˙¯∏ ˝À¬ı ¬ıÀ˘ ’±˙±
fl¬¬ı˛± ˝À2º ¤øȬ˝◊ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ √õ∂Ô˜ Œfl¬ø˜fl¬…±˘ ¬Û±fl«¬, Œ˚‡±ÀÚ ≈í Ù¬±˚˛
ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝›˚˛±¬ı˛ fl¬Ô± 200-øȬ fl¬À¬ı˛ Œ˜±È¬ 400-øȬ fl¬±¬ı˛‡±Ú±º ŒÀ˙›
ÚÓ≈¬Ú ¬ı˛±¸±˚˛øÚfl¬ ø˙ä Ó¬±˘≈fl¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À2 √õ∂±˚˛ ≈í ˙fl¬ ÒÀ¬ı˛º
&ʬı˛±ÀÓ¬¬ı˛ ’±ÇÀ˘ù´À¬ı˛¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ ¤˝◊ √õ∂Ô˜º
¤˝◊ ¬Û±fl«¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÂ√ ˝◊ø`¬˚˛±Ú Œfl¬ø˜fl¬…±˘ ˜±À‰«¬KȬ¸ ’…±À¸±ø¸À˚˛˙Ú
[’±˝◊ø¸¤˜¤ ¬ı± ˝◊fl¬˜±]º ¤ ÊÚ… ˝◊fl¬˜± ˝◊ÚÙˬ±¶Üò±fl¬‰¬±¬ı˛ Ú±À˜ ø¬ıÀ˙¯∏
¸—¶ö± [Œ¶Û˙…±˘ ¬Û±¬ı˛¬Û±¸ Œˆ¬ø˝flƒ¬˘] ·ÀάˇÀÂ√ Ó¬±¬ı˛±º ¸±˚˛ Œ˜˘±¬ı˛ 3
¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÒ…˝◊ ¤øȬ ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ˘é¬… ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ø˙Àä ‡¬ı˛±¬ı˛ ¤˝◊ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛
fl¬±ÀÂ√ ¬Û±fl«¬øȬ &èQ¬Û”Ì« ŒÓ¬± ¬ıÀȬ˝◊º ¸±¬ı˛± ŒÀ˙˝◊ ¬ı˛±¸±˚˛øÚfl¬ ø˙Àä¬ı˛
¬Û±fl«¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝˚˛øÚ ·Ó¬ 20 ¬ıÂ√À¬ı˛º ŒÀ˙ Œ˚ 16-øȬ Œfl¬ø˜fl¬…±˘ ¬Û±fl«¬
¬ı˛À˚˛ÀÂ√, Ó¬±¬ı˛ ø¸—˝ˆ¬±·˝◊ &ʬı˛±ÀÓ¬º Ó¬À¬ı ¬ı˛±¸±˚˛øÚfl¬ ø˙Àä¬ı˛ ¸¬ı ŒÔÀfl¬
Œ¬ıø˙ fl¬±¬ı˛‡±Ú± ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ˜˝±¬ı˛±À©Üòº
 à±È«¬-’±À¬Û¬ı˛ ¬ı±Ê±¬ı˛ ŒÊ±·±À¬ı ¬ıøÌfl¬¸ˆ¬±¬ı˛ Œ¬Û±È«¬±˘  .
¤fl¬øȬ ›À˚˛¬ı Œ¬Û±È«¬±˘º Œ¸‡±ÀÚ fl¬À¬Û«±À¬ı˛È¬ ≈øÚ˚˛±¬ı˛ ˜≈˙øfl¬˘ ’±¸±Ú
˝À˚˛ à±È«¬-’±¬Û&ø˘¬ı˛ ˘Ñœ˘±Àˆ¬¬ı˛ ¬ÛÔ ‡≈À˘ øÀ2 ¬ıøÌfl¬¸ˆ¬± ø¸’±˝◊’±˝◊º
¤˝◊ ˚±S± qè ˝À2 fl¬˘fl¬±Ó¬± ŒÔÀfl¬º √õ∂fl¬ä ’Ú≈˚±˚˛œ, ›˝◊ Œ¬Û±È«¬±À˘
¬ıÀάˇ±-˜±Á¬±ø¬ı˛ ¸—¶ö±&ø˘ Ó¬±À¬ı˛ ¸˜¸…± ʱڱÀ¬ıº ˚±¬ı˛ ¸˜±Ò±Ú ¸”S
‡≈“ÊÀ¬ı à±È«¬-’±¬Û&ø˘º Œ¸˝◊ ¸”ÀS¬ı˛ ˝±Ó¬ ÒÀ¬ı˛˝◊ ŒSêÓ¬± ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ¸≈À˚±·
‡≈˘À¬ı Ó¬±À¬ı˛ ¸±˜ÀÚº à±È«¬-’±¬Û&ø˘Àfl¬ Œ¬Û±È«¬±˘øȬ ¬ı±ô¶∏¬ı ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬
¬ı≈Á¬ÀÓ¬› ¸±˝±˚… fl¬¬ı˛À¬ıº ¬ıU Œé¬ÀS Œ‡± ˚±˚˛ ÚÓ≈¬Ú ά◊À…±À· √õ∂fl¬Àä¬ı˛
˜”˘ ˆ¬±¬ıÚ± Œ˜Ãø˘fl¬, øfl¬c Ó¬±¬ı˛ ¬ı±øÌøÊ…fl¬ ¸y√√±¬ıÚ± ˙”Ú…º ¤˝◊ Œ¬Û±È«¬±À˘
Œ›˚˛± ¸˜¸…±&ø˘ ‡øÓ¬À˚˛ ŒÀ‡ fl¬±Àʬı˛ ’±¸˘ ʱ˚˛·±È¬± ¬ı≈Á¬ÀÓ¬
¬Û±¬ı˛À¬ı Ó¬±¬ı˛±º fl¬±¬ı˛Ì, ¬ı±ô¶∏À¬ı¬ı˛ ¸Àe ˆ¬±¬ıÚ±¬ı˛ ø˜˘ø˜À˙¬ı˛ ’ˆ¬±¬ı˝◊
¸±Ò±¬ı˛Ì ¬Û≈“øÊ ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ¬ÛÀÔ ¬ı±Ò± ˝˚˛º ά◊À…±· ¬Û≈“øÊ ¸—¶ö±&ø˘¬ı˛›
±ø¬ı, ˘±Àˆ¬¬ı˛ ’±˙± ¬Û”¬ı˛Ì Ú± ˝›˚˛±¬ı˛ ˆ¬À˚˛ ˘ø¢üfl¬±¬ı˛œ¬ı˛± ˝±À˘ ¸Ó¬fl«¬
˝À2ÂÚº Œ˚ fl¬±¬ı˛ÀÌ √õ∂Ô˜ Ù¬±¬ı˛ ˘ø¢ü¬ı˛ ’—fl¬ 2015 ¸±À˘¬ı˛ ŒÔÀfl¬
2016-ŒÓ¬ 65 ˙Ó¬±—˙ fl¬À˜ÀÂ√º ¬ıdÓ¬, Œ˜Ò±, ¬ı…¬ı¸±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛fl¬äÚ± ›
¬Û≈“øʬı˛ Œ˜˘¬ıgÚ ‚Ȭ±˚˛ ά◊À…±· ¬Û≈“øÊ ¸—¶ö±º øfl¬c ¬ı±Ê±¬ı˛ ·Àάˇ Œ˚˛
Ú±º ¤˝◊ ‚±È¬øÓ¬ ¬Û”¬ı˛ÀÌ˝◊ ø¸’±˝◊’±˝◊ fl¬˘fl¬±Ó¬± ŒÔÀfl¬ ‰¬±˘≈ fl¬À¬ı˛ÀÂ√
√õ∂fl¬äøȬº Ó¬À¬ı ’Ú… ˙˝À¬ı˛¬ı˛ à±È«¬-’±¬Û› Ó¬±ÀÓ¬ Œ˚±· øÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛º
¬Û≈“øÊ È¬±Ú±¬ı˛ Œ‰¬À˚˛› ¬ı…¬ı¸± ¬Û±›˚˛±˚˛ Œ¬ıø˙ ŒÊ±¬ı˛ øÀ2 Œ¬Û±È«¬±˘º Ó¬±˝◊
Œfl¬±Ú à±È«¬-’±¬Û fl¬Ó¬ Œ¬ıø˙ ˜≈˙øfl¬˘-’±¸±Ú fl¬¬ı˛˘, Ó¬±¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬˝◊
˜”˘…±˚˛Ú ˝À¬ı Ó¬±À¬ı˛º
 ø¬ıø¸ø¬Û¤˘ ø¬ıøSêÀÓ¬ ¶öø·Ó¬±À˙  .
Œ¬ıe˘ Œfl¬ø˜fl¬…±˘¸ ’…±`¬ Ù¬±˜«±ø¸Î¬◊øȬfl¬…±˘¸ [ø¬ıø¸ø¬Û¤˘] ø¬ıøSê
øfl¬—¬ı± ø¬ı˘¢üœfl¬¬ı˛ÀÌ ’ôL√¬ı«Ó¬œ« ¶öø·Ó¬±À˙ ʱø¬ı˛ fl¬¬ı˛˘ fl¬˘fl¬±Ó¬± ˝±˝◊Àfl¬±È«¬º
57
·Ó¬ 22 Ê≈Ú ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬ Œ¬ı±—q ¬ı¸±Àfl¬¬ı˛ øÚÀ«˙, ¶öø·Ó¬±À˙ ʱø¬ı˛
Ô±fl¬À¬ı ’±·à ¬Û˚«ôL√º ’±¬Û±Ó¬Ó¬ ø˙Àfl¬˚˛ Ó≈¬À˘ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ ˝À¬ı ¸—¶ö±¬ı˛ Êø˜
ø¬ıøSê¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛fl¬äÚ±›º Œfl¬f Œfl¬Ú ¸—¶ö± ø¬ıøSê¬ı˛ fl¬Ô± ¬ıÀ˘øÂ√˘, Ó¬±¬ı˛
fl¬±¬ı˛Ì› ’±±˘ÀÓ¬ ˝˘Ù¬Ú±˜± øÀ˚˛ ʱڱÀÓ¬ ˝À¬ı Œ˜±œ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛Àfl¬º
2016-¬ı˛ øάÀ¸•§À¬ı˛ Œ˚ ¸˜ô¶∏ ¬ı˛±©Üò±˚˛M ¸—¶ö±¬ı˛ Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±¬ı˛œfl¬¬ı˛Ì øfl¬—¬ı±
ø¬ı˘¢üœfl¬¬ı˛À̬ı˛ ¸y√√±¬ıÚ± ‡øÓ¬À˚˛ Œ‡±¬ı˛ fl¬Ô± Œfl¬f ʱøÚÀ˚˛øÂ√˘, Ó¬±¬ı˛
˜ÀÒ… øÂ√˘ Œ¬ıe˘ Œfl¬ø˜fl¬…±˘¸›º øfl¬c Ó¬±Àfl¬ ‰¬…±À˘? ʱøÚÀ˚˛
˝±˝◊Àfl¬±ÀÈ«¬ ˚±˚˛ ¸—¶ö±øȬ¬ı˛ fl¬˜œ« ¸—·Í¬Úº ’±±˘ÀÓ¬¬ı˛ øÚÀ«˙, Œfl¬fÀfl¬
21 Ê≈˘±˝◊À˚˛¬ı˛ ˜ÀÒ… ˝˘Ù¬Ú±˜± øÀÓ¬ ˝À¬ıº Ó¬± øÚÀ˚˛ ˝◊ά◊øÚ˚˛ÀÚ¬ı˛
Œfl¬±Ú› ¬ıMê¬ı… Ô±fl¬À˘, Ó¬±À¬ı˛› Ó¬± ¬Û±åȬ± ˝˘Ù¬Ú±˜±˚˛ ʱڱÀÓ¬ ˝À¬ı
28 Ê≈˘±˝◊À˚˛¬ı˛ ˜ÀÒ…º ˜±˜˘±¬ı˛ ¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ« qÚ±øÚ ’±·Ààº
 √õ∂fl¬ä ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ qè ‰¬˜«-Ó¬±˘≈Àfl¬¬ı˛  .
‰¬˜« ø˙Àä Œfl¬Àf¬ı˛ ’Ú≈±Ú › øˆ¬Úƒ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ √õ∂øÓ¬|n∏Ó¬ ˘ø¢ü ÒÀ¬ı˛
¬ı˛±‡ÀÓ¬ Ó¬»¬Û¬ı˛ ˝˘ ¬Ûø(˜¬ıeº ¬ı±ÚÓ¬˘±˚˛ ‰¬˜« ø˙ä-Ó¬±˘≈fl¬ [Œ˜·±
flv¬±à±¬ı˛] ·Î¬ˇÀÓ¬ ’¬ıÀ˙À¯∏ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À2 Ӭ±¬ı˛ ø¬ıô¶∏±ø¬ı˛Ó¬ ø¬ı˛À¬Û±È«¬º ¤ øÚÀ˚˛
¬ı˛¬ÛS Œ‰¬À˚˛øÂ√˘ ¬ı˛±Ê…º Ó¬±ÀÓ¬ ¸±Î¬ˇ± øÀ˚˛ ’±¢∂˝¬ÛS ʘ± øÀ˚˛ÀÂ√
ά◊¬ÛÀ©Ü± ¸—¶ö± ¢∂±KȬ ÔګȬں ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ ¸y√√±¬ı… ‡¬ı˛‰¬ ¸±Àάˇ 7
Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±º Ó¬± ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙ √õ∂fl¬Àä¬ı˛ ÊÚ… Œfl¬Àf¬ı˛ ˚±¬ıÓ¬œ˚˛ ¸±˚˛
’±±˚˛› øÚø(Ó¬ fl¬¬ı˛À¬ı ά◊¬ÛÀ©Ü± ¸—¶ö±øȬº 2016-¬ı˛ ÚÀˆ¬•§À¬ı˛ ¬ı±ÚÓ¬˘±˚˛
›˝◊ ‰¬˜«-Ó¬±˘≈fl¬ ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ ÊÚ… ’Ô« Œ›˚˛±¬ı˛ √õ∂±Ôø˜fl¬ √õ∂øÓ¬|n∏øÓ¬ Œ˚˛
Œfl¬fº ˝◊ø`¬˚˛±Ú Œ˘±¬ı˛ ŒÎ¬Àˆ¬˘¬ÛÀ˜KȬ Œ√õ∂±¢∂±˜ ŒÔÀfl¬ ¸y√√±¬ı… ¬ı¬ı˛±V
125 Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±º ˙Ó«¬ ˝˘, ˚±¬ı˛± Ó¬±˘≈fl¬ ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ ±ø˚˛ÀQ, Êø˜¬ı˛
˜±ø˘fl¬±Ú±› Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝À¬ı Ó¬±À¬ı˛ ˝±ÀÓ¬º Œfl¬Àf¬ı˛ √õ∂ô¶∏±ø¬ıÓ¬ ’Ú≈±Ú
˝±Ó¬Â√±Î¬ˇ± ˝ÀÓ¬ Ú± Œ›˚˛±¬ı˛ Œ‰¬©Ü±¬ı˛ ¬Û±˙±¬Û±ø˙ ¤˝◊ Ó¬±˘≈fl¬ øÚÀ˚˛ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛
ÚÀάˇ‰¬Àάˇ ¬ı¸±¬ı˛ ’±¬ı˛ ¤fl¬øȬ fl¬±¬ı˛Ì ˝±À˘ ά◊M¬ı˛√õ∂À˙ ŒÔÀfl¬ 15-øȬ
¸—¶ö±¬ı˛ ¤‡±ÀÚ ¬Û≈“øÊ Ï¬±˘ÀÓ¬ ’±¢∂˝º Œ¸‡±ÀÚ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ øÚÀ¯∏Ò±:±¬ı˛
ŒÊÀ¬ı˛ ’øÒfl¬±—˙ fl¬¸±˝◊‡±Ú± ¬ıgº fl“¬±‰¬±˜±À˘¬ı˛ Ȭ±ÀÚ fl¬±Ê ¬ıg 300-
¬ı˛ Œ¬ıø˙ Ȭ…±Ú±ø¬ı˛ÀÓ¬º ¬ı…¬ı¸± ¬ı“±‰¬±ÀÓ¬ ¬Ûø(˜¬ıÀe √õ∂±Ôø˜fl¬ˆ¬±À¬ı 2,000
Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬± ˘ø¢ü¬ı˛ √õ∂øÓ¬|n∏øÓ¬ øÀ˚˛ÀÂ√ ›˝◊ 15-øȬ ¸—¶ö±º Ó¬±˘≈Àfl¬
fl¬±Àʬı˛ ¸≈À˚±· ΔÓ¬ø¬ı˛¬ı˛ ¸y√√±¬ıÚ± fl¬Ó¬‡±øÚ, Ó¬± ¶Û©Ü qÒ≈ Ó¬±¬ı˛ Ê≈ÀÓ¬±-
¬Û±Àfl«¬¬ı˛ Ó¬ÀÔ…˝◊º fl¬±Î¬◊øk˘ ’¬ı Œ˘±¬ı˛ ¤'À¬Û±È«¬À¸¬ı˛ ±ø¬ı, ¤˝◊ ¬Û±Àfl«¬
√õ∂øÓ¬ øÚ Œάˇ ˘é¬ ŒÊ±Î¬ˇ± Ê≈ÀÓ¬± ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À¬ıº fl¬±Ê ¬Û±À¬ıÚ 5,000 ÊÚº
 ø¬Û¤¸ø¸ øÚÀ˚˛ ÊȬ fl¬±È¬˘ ˙œ¯∏« ’±±˘ÀÓ¬  .
¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¬ÛÀ ‰¬±fl¬ø¬ı˛√õ∂±Ôœ«À¬ı˛ ˆ¬ø¬ı¯∏…» ø‚À¬ı˛ ÊøȬ˘Ó¬± fl¬±È¬˘º
Œ‰¬˚˛±¬ı˛˜…±Ú øÚÀ˚˛±À· ’øÚ˚˛À˜¬ı˛ ’øˆ¬À˚±À·¬ı˛ ŒÊÀ¬ı˛ ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¬Û±¬ıø˘fl¬
¸±øˆ«¬¸ fl¬ø˜˙ÀÚ¬ı˛ ‰¬±fl¬ø¬ı˛¬ı˛ ¬Û¬ı˛œé¬±, ˝◊KȬ±¬ı˛øˆ¬Î¬◊ ¶öø·Ó¬ Œ¬ı˛À‡øÂ√˘ fl¬˘fl¬±Ó¬±
˝±˝◊Àfl¬±È«¬º ·Ó¬ 15 Ê≈˘±˝◊ ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬ Œ¸˝◊ ¶öø·Ó¬±À˙ ‡±ø¬ı˛Ê fl¬À¬ı˛
ø˘º ˚±¬ı˛ Ù¬À˘ fl¬ø˜˙Ú ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ¬ÛÀ øÚÀ˚˛±À·¬ı˛ Œé¬ÀS
¬Û¬ı˛œé¬±-˝◊KȬ±¬ı˛øˆ¬Î¬◊ øÚÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıº ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¬Û±¬ıø˘fl¬ ¸±øˆ«¬¸ fl¬ø˜˙ÀÚ¬ı˛
Œ‰¬˚˛±¬ı˛˜…±Ú qw±—q Œ˙‡¬ı˛ ‰¬ÀA±¬Û±Ò…±˚˛ › ’Ú… ¤fl¬ ¸À¸…¬ı˛ øÚÀ˚˛±·
’¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬ ά◊¬Û±À˚˛ ˝À˚˛ÀÂ√, ¤˝◊ ’øˆ¬À˚±· Ó≈¬À˘ ˝±˝◊Àfl¬±ÀÈ«¬ ˜±˜˘±
fl¬À¬ı˛Ú fl¬ø˜˙ÀÚ¬ı˛˝◊ √õ∂±MêÚ fl¬˜œ« ¬ı˛±˜‰¬f ˆ¬A±‰¬±˚«º ˚≈øMê øÂ√˘, ¤˝◊
øÚÀ˚˛±À·¬ı˛ ø¬ÛÂ√ÀÚ ¬ı˛±ÊÕÚøÓ¬fl¬ ¬ı±Ú…Ó¬± ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ˝±˝◊Àfl¬±È«¬ ’ôL√¬ı«Ó¬œ« ¬ı˛±À˚˛
ʱڱ˚˛, ¤˝◊ ˜±˜˘±¬ı˛ qÚ±øÚ ‰¬˘±fl¬±˘œÚ ¬Û±¬ıø˘fl¬ ¸±øˆ«¬¸ fl¬ø˜˙Ú
¬Û¬ı˛œé¬± ¬ı± ˝◊KȬ±¬ı˛øˆ¬Î¬◊ øÚÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ı Ú±º
¤˝◊ ¬ı˛±À˚˛¬ı˛ ø¬ıèÀX ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±ÀÈ«¬ ˜±˜˘± fl¬À¬ı˛ ¬Û±¬ıø˘fl¬ ¸±øˆ«¬¸
fl¬ø˜˙Ú › Ó¬±¬ı˛ Œ‰¬˚˛±¬ı˛˜…±Úº √õ∂Ò±Ú ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬ ŒÊ. ¤¸. Œ‡˝À¬ı˛¬ı˛
Œ¬ıÀ= fl¬ø˜˙ÀÚ¬ı˛ ’±˝◊ÚÊœ¬ıœ ¬Ûœ˚”¯∏ ¬ı˛±˚˛ ˚≈øMê ŒÚ, Œ‰¬˚˛±¬ı˛˜…±Ú
58
øÚÀ˚˛±À·¬ı˛ Œé¬ÀS ˜±˜˘±fl¬±¬ı˛œÀ¬ı˛ Œfl¬±Ú› ’¬ı¶ö±Ú Ô±fl¬ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ Ú±º
qw±—q¬ı±¬ı≈¬ı˛ ¬ı±À˚˛±ÀάȬ± Œ¬Û˙ fl¬À¬ı˛ ¬Ûœ˚”¯∏ ¬ıÀ˘Ú, ά◊øÚ Œfl¬±‰¬ø¬ı˝±À¬ı˛¬ı˛
¬Û=±ÚÚ ¬ı˜«± ø¬ıù´ø¬ı…±˘À˚˛¬ı˛ ά◊¬Û±‰¬±˚«-¸˝ ø¬ıøˆ¬iß ø˙鬱 √õ∂øӬᬱÀÚ¬ı˛
&èQ¬Û”Ì« ¬ÛÀ øÂ√À˘Úº Ù¬À˘ Ó¬±¬ı˛ Œ˚±·…Ó¬± øÚÀ˚˛ Œfl¬±Ú› √õ∂ùü ŒÚ˝◊º
¸À¬ı«±¬Ûø¬ı˛ ¬Û±¬ıø˘fl¬ ¸±øˆ«¬¸ fl¬ø˜˙Ú ¤fl¬øȬ ¸±—ø¬ıÒ±øÚfl¬ √õ∂øӬᬱں Ó¬±¬ı˛
fl¬±ÀÊ ˝±˝◊Àfl¬±È«¬ ˝ô¶∏Àé¬¬Û fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ Ú±º ¤¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ √õ∂Ò±Ú ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬
Œ‡˝¬ı˛ › ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬ øά. ›˚˛±˝◊. ‰¬f‰”¬Àάˇ¬ı˛ Œ¬ı= ˝±˝◊Àfl¬±ÀÈ«¬¬ı˛ ¬ı˛±À˚˛
¶öø·Ó¬±À˙ ʱø¬ı˛ fl¬¬ı˛±¬ı˛ øÚÀ«˙ Œ˚˛º ˝±˝◊Àfl¬±ÀÈ«¬ ˜±˜˘±fl¬±¬ı˛œ › ¬Ûø(˜¬ıe
¸¬ı˛fl¬±¬ı˛Àfl¬ ŒÚ±øȬ¸ ʱø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ Ó¬±À¬ı˛ ¬ıMê¬ı… ʱÚÀÓ¬ Œ‰¬À˚˛ÀÂ√ ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬º
’Ô«ÚœøÓ¬
 ·Ó¬ 21 Ê≈Ú Œfl¬fœ˚˛ ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛ ø¬ı:ø5 ʱø¬ı˛ fl¬À¬ı˛ ø¬ı˛Ê±ˆ«¬ ¬ı…±—fl¬Àfl¬
¸˜¬ı±˚˛ ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ ø¸μ≈Àfl¬ Ô±fl¬± ¬Û≈¬ı˛ÀÚ± 500 › 1000 Ȭ±fl¬±¬ı˛
ŒÚ±È¬ ʘ± ŒÚ›˚˛±¬ı˛ øÚÀ«˙ Œ˚˛º ˚≈øMê, ¤ÀÓ¬ fl‘¬¯∏fl¬¬ı˛± ά◊¬Ûfl‘¬Ó¬
˝À¬ıÚº fl¬±¬ı˛Ì ¸˜¬ı±˚˛ ¬ı…±—fl¬&ø˘¬ı˛ ¬Û≈“øÊ ’±È¬Àfl¬ Ô±fl¬±˚˛ fl‘¬¯∏fl¬¬ı˛±
Ÿ¬Ì ¬Û±ø2ÂÀ˘Ú Ú±º ˜˝±¬ı˛±©Üò, ’g™, Œfl¬¬ı˛À˘¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ¬ı˛±Ê… ŒÔÀfl¬›
¤˝◊ ±ø¬ı ά◊ÀͬøÂ√˘º ¤˝◊¸¬ı ¬ı±øÓ¬˘ ŒÚ±È¬ øÚÀ˚˛ Œfl¬±Ú› Ú± Œfl¬±Ú›
ø¸X±ôL√ øÚÀÓ¬˝◊ ˝íÓ¬º ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬Àfl¬› ŒÓ¬˜Ú √õ∂øÓ¬|n∏øÓ¬ Œ›˚˛±
˝À˚˛øÂ√˘ Œfl¬Àf¬ı˛ Ó¬¬ı˛ÀÙ¬º
 ’±·±˜œ 2030 ¸±À˘¬ı˛ ˜ÀÒ… ŒÀ˙ ø¬ı˜±¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ’±¸± ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛
¸—‡…± ø¬Z&Ì fl¬¬ı˛±¬ı˛ ˘é¬…˜±S± ø¶ö¬ı˛ fl¬À¬ı˛ÀÂ√ ¸—øù≠©Ü øÚ˚˛LaÌ fl¬Ó‘¬«¬Ûé¬
˝◊Úø˙›À¬ı˛k Œ¬ı˛&À˘È¬ø¬ı˛ ’…±`¬ ŒÎ¬Àˆ¬˘¬ÛÀ˜KȬ ’Ôø¬ı˛øȬ ’¬ı ˝◊ø`¬˚˛±
[’±˝◊’±¬ı˛øά¤]º ‰¬˘øÓ¬ ’Ô«¬ıÀ¯∏«¬ı˛ √õ∂Ô˜ ≈혱À¸ ¬ı…øMê·Ó¬ Êœ¬ıÚø¬ı˜±
√õ∂fl¬ä ø¬ıøSê¬ı˛ Œé¬ÀS ¸ø•úø˘Ó¬ ˆ¬±À¬ı Œ¬ı¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ø¬ı˜± ¸—¶ö±&ø˘¬ı˛
¬ı…¬ı¸± Œ¬ıÀάˇÀÂ√ 55 ˙Ó¬±—˙, Œ¸‡±ÀÚ Êœ¬ıÚø¬ı˜± øÚ·À˜¬ı˛ 45
˙Ó¬±—˙º Ó¬À¬ı ¤ ¬Û˚«ôL√ ŒÀ˙¬ı˛ ÊÚ¸—‡…±¬ı˛ ˜±S 3.2 ˙Ó¬±—˙
˜±Ú≈¯∏Àfl¬ Êœ¬ıÚ ø¬ı˜± › ¸±Ò±¬ı˛Ì ø¬ı˜±¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ’±Ú± ¸y√√¬ı
˝À˚˛ÀÂ√º 2030 ¸±À˘¬ı˛ ˜ÀÒ… fl¬˜¬ÛÀé¬ 6.5 ˜±Ú≈¯∏Àfl¬ ’±›Ó¬±˚˛
’±ÚÀÓ¬ ‰¬±Ú ø¬ı˜± øÚ˚˛LaÌ fl¬Ó‘¬«¬Û鬺
 13 Ê≈˘±˝◊ ¤˝◊ √õ∂Ô˜ 32 ˝±Ê±À¬ı˛¬ı˛ ˜±˝◊˘Ù¬˘fl¬ Œ¬Ûø¬ı˛À˚˛ Œ·˘
Œ¸ÚÀ¸'º 232.56 ¬ÛÀ˚˛KȬ ά◊Àͬ øÀÚ¬ı˛ Œ˙À¯∏ Ô±À˜ 32,037.38
’—Àfl¬º Úøʬı˛ ·Àάˇ øÚÙƒ¬øȬ›º 75.60 ¬ÛÀ˚˛KȬ ¤ø·À˚˛ 9,891.70
’—Àfl¬¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ø˙‡À¬ı˛ ¬Û± Œ¬ı˛À‡ÀÂ√ Ó¬±º ά˘±À¬ı˛¬ı˛ ¸±À¬ÛÀé¬ È¬±fl¬±¬ı˛
±˜› ›˝◊ øÚ 9 ¬Û˚˛¸± Œ¬ıÀάˇ √õ∂±˚˛ øÓ¬Ú ¸5±À˝ ¸À¬ı«±2‰¬ ˝À˚˛ÀÂ√º
¤fl¬ ά˘±¬ı˛ øÂ√˘ 64.45 Ȭ±fl¬±º
 Ê≈˘±˝◊ ŒÔÀfl¬ Œ¸ÀõI◊•§¬ı˛, ¤˝◊ øÓ¬Ú ˜±À¸¬ı˛ ÊÚ… ¶§ä ¸=˚˛
√õ∂fl¬ä&ø˘¬ı˛ ¸≈À¬ı˛ ˝±¬ı˛ 10 Œ¬ıø¸¸ ¬ÛÀ˚˛KȬ fl¬˜±˘ Œfl¬fº ¤¬ı˛
’±À· ·Ó¬ ˜±À‰«¬› Ó¬± 10 Œ¬ıø¸¸ ¬ÛÀ˚˛KȬ Â√“±È¬± ˝À˚˛øÂ√˘º ·Ó¬ 30
Ê≈Ú ’Ô« ˜Lafl¬ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√, ¤˝◊ ø¸X±ÀôL√¬ı˛ Ù¬À˘ ø¬Ûø¬Û¤Ù¬ ¤¬ı—
¤Ú¤¸ø¸, ≈íøȬ¬ı˛˝◊ ¸≈ ’±À·¬ı˛ 7.9 ˙Ó¬±—˙ ŒÔÀfl¬ fl¬À˜ ˝À˚˛ÀÂ√ 7.8
˙Ó¬±—˙º √õ∂¬ıœÌ Ú±·ø¬ı˛fl¬ ¸=˚˛ √õ∂fl¬Àä ¤‡Ú ø˜˘À¬ı 8.3 ˙Ó¬±—˙º
˚± ’±À· øÂ√˘ 8.4 ˙Ó¬±—˙º ¸≈ fl¬À˜ÀÂ√ øfl¬¸±Ú ø¬ıfl¬±˙¬ÛS, ¸≈fl¬Ú…±
¸˜‘øX Œ˚±ÊÚ±, 5 ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı˛fl¬±ø¬ı˛— øάÀ¬Û±øÊȬ › 1-5 ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛
Œ˜˚˛±ø ʘ±ÀÓ¬›º
 ¤˚˛±¬ı˛ ˝◊ø`¬˚˛± [¤’±˝◊] ø¬ı˘¢üœfl¬¬ı˛À̬ı˛ ÊÚ… ’¬ıÀ˙À¯∏ ÚœøÓ¬·Ó¬ ¸±˚˛
ø˘ Œfl¬fœ˚˛ ˜øLa¸ˆ¬±º ·Ó¬ 28 Ê≈Ú Œfl¬fœ˚˛ ’Ô«˜Laœ ’èÌ
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 ŒÊȬø˘ ø¬ı˘¢üœfl¬¬ı˛À̬ı˛ ø¸X±ÀôL√¬ı˛ fl¬Ô± Œ‚±¯∏̱ fl¬À¬ı˛Úº ¤˚˛±¬ı˛
˝◊ø`¬˚˛±¬ı˛ ø¬ı˘¢üœfl¬¬ı˛Ì √õ∂øSê˚˛± ¬ı±ô¶∏¬ı±ø˚˛Ó¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ… ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À¬ı
¤fl¬øȬ ˜øLaÀ·±á¬œº ¸—¶ö±¬ı˛ fl¬Ó¬È¬± ’—˙œ±ø¬ı˛ÀQ¬ı˛ ˝±Ó¬¬ı˘ ˝À¬ı, Ó¬±
fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬¬ı˛±¬ı˛ √õ∂øSê˚˛±, ø¬ı˘¢üœfl¬¬ı˛À̬ı˛ ‡≈“øȬڱøȬ ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ fl¬¬ı˛À¬ı
Ó¬±¬ı˛±˝◊º Ó¬À¬ı ‰”¬Î¬ˇ±ôL√ ø¸˘À˜±˝¬ı˛ ŒÀ¬ı ˜øLa¸ˆ¬±º
 ¶§øô¶∏ ‡≈‰¬À¬ı˛± ˜”˘…¬ı‘øX¬ı˛ ˝±À¬ı˛, Ó¬˘±øÚÀÓ¬ ø˙ä ¬ı‘øX  .
¤ ˚±¬ı»fl¬±˘œÚ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ øÚÀ‰¬ Ú±˜˘ ‡≈‰¬À¬ı˛± ˜”˘…¬ı‘øXº Ê≈ÀÚ Ó¬±
Â√≈“À˚˛ÀÂ√ 1.54 ˙Ó¬±—˙º Ó¬À¬ı ø˙Àä±»¬Û±Ú Œ¬ıÀάˇÀÂ√ ’±¬ı˛› øϬÀ˜Ó¬±À˘º
Œ˜ ˜±À¸ Ó¬± ŒÚÀ˜ ¤À¸ÀÂ√ 1.7 ˙Ó¬±—À˙º ·Ó¬ 12 Ê≈˘±˝◊ √õ∂fl¬±ø˙Ó¬
ŒÊ±Î¬ˇ± ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¸—‡…±Ú ’Ô«ÚœøÓ¬ øÚÀ˚˛ ’±˙±-’±˙DZ¬ı˛ Â√ø¬ı˝◊ Ó≈¬À˘
ÒÀ¬ı˛ÀÂ√º √õ∂¸eÓ¬, ‡≈‰¬À¬ı˛± ˜”˘…¬ı‘øX ø˝À¸À¬ı¬ı˛ ÊÚ… ÚÓ≈¬Ú ¬Û˚«±À˚˛ ¤˝◊ ¸”‰¬fl¬
‰¬±˘≈ ˝˚˛ 2012 ¸±À˘º Ó¬±¬ı˛ ’±À· Œ˚-¸”‰¬fl¬øȬ¬ı˛ ¸Àe ¤¬ı˛ Ó≈¬˘Ú± Ȭ±Ú±
˚±˚˛, Œ¸øȬ ˝˘ ø˙ä |ø˜fl¬À¬ı˛ ÊÚ… ˜”˘…¬ı‘øX¬ı˛ ¸”‰¬fl¬º ›˝◊ ¸”‰¬fl¬
’Ú≈˚±˚˛œ ˜”˘…¬ı‘øX 1.54 ˙Ó¬±—À˙¬ı˛ fl¬±Â√±fl¬±øÂ√ øÂ√˘ 1999 ¸±À˘ ›
Ó¬±¬ı˛› ’±À· 1978 ¸±À˘º ÚÓ≈¬Ú ¬Û˚«±À˚˛¬ı˛ ¸”‰¬fl¬ ¤ ¬ıÂ√¬ı˛ Ê≈ÀÚ¬ı˛ ’±À·
¤Ó¬ øÚÀ‰¬ Ú±À˜øÚº Œ˜ ˜±À¸ Ó¬± øÂ√˘ 2.18 ˙Ó¬±—˙, ·Ó¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ Ê≈ÀÚ
5.77 ˙Ó¬±—˙º ˜”˘Ó¬ ˙±fl¬-¸ør, ά±˘ › ≈Ò-ʱӬœ˚˛ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ±˜
fl¬˜±ÀÓ¬˝◊ ¤Ó¬ øÚÀ‰¬ ŒÚÀ˜ÀÂ√ ˜”˘…¬ı‘øXº Œfl¬Àf¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¸—‡…±Ú ’Ú≈˚±˚˛œ
Ê≈ÀÚ ‡±… ¸±˜¢∂œ¬ı˛ ±˜ ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ fl¬À˜ÀÂ√ 2.12 ˙Ó¬±—˙º ¸¬ıøʬı˛ ¬ı˛
fl¬À˜ÀÂ√ 16.53 ˙Ó¬±—˙º ά±˘ › ≈Ò Ê±Ó¬œ˚˛ ¬ÛÌ… 21.92 ˙Ó¬±—˙º
’Ú…øÀfl¬, ·Ó¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ Œ˜ ˜±À¸ 8 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛ Œ¬ıÀάˇøÂ√˘ ø˙Àä±»¬Û±Úº
fl¬˘fl¬±¬ı˛‡±Ú± ¤¬ı— ‡øÚ Œé¬ÀS ά◊»¬Û±Ú øϬÀ˜Ó¬±À˘ ¬ı±Î¬ˇ±¬ı˛ ŒÊÀ¬ı˛˝◊ ¤
¬ıÂ√¬ı˛ Ó¬± ŒÚÀ˜ ¤À¸ÀÂ√ 1.7 ˙Ó¬±—˙º ¤¬ı˛ ˜ÀÒ… ‡øÚ Œé¬ÀS ά◊»¬Û±Ú
¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ fl¬À˜ÀÂ√ 0.9 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛º fl¬±¬ı˛‡±Ú±¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú Œ¬ıÀάˇÀÂ√ 1.2
˙Ó¬±—˙º ˜”˘ÒÚœ ¬ÛÀÌ…¬ı˛ ά◊»¬Û±Ú Œ˜ ˜±À¸ fl¬À˜ÀÂ√ 3.9 ˙Ó¬±—˙º
2016-¬ı˛ ¤fl¬˝◊ ¸˜À˚˛ Ó¬± Œ¬ıÀάˇøÂ√˘ 13.9 ˙Ó¬±—˙ ˝±À¬ı˛º
 ¸≈˝◊¸ ¬ı…±—Àfl¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ·ø2ÂÓ¬ Ȭ±fl¬± fl¬À˜ÀÂ√  .
¸≈˝◊¸ Ú…±˙Ú±˘ ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ¬ı˘ÀÂ√, 1987 ¸±À˘¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ŒÔÀfl¬
√õ∂fl¬±ø˙Ó¬ Ó¬Ô… ’Ú≈˚±˚˛œ ¸≈˝◊¸ ¬ı…±—fl¬&ø˘ÀÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ·ø2ÂÓ¬ Ȭ±fl¬±¬ı˛
¬Ûø¬ı˛˜±Ì Œ¬ı˙ fl¬À˜ ø·À˚˛ÀÂ√º 2016 ¸±À˘¬ı˛ ø˝À¸À¬ı ¤˝◊ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì
“±øάˇÀ˚˛ÀÂ√ 676 ø˜ø˘˚˛Ú ¸≈˝◊¸ ÙË“¬±¬ı˛ fl¬±Â√±fl¬±øÂ√º ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Ȭ±fl¬±˚˛ √õ∂±˚˛
¸±Àάˇ ‰¬±¬ı˛ ˝±Ê±¬ı˛ Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±º ·Ó¬ ¬ıÂ√À¬ı˛ ¸≈˝◊¸ ¬ı…±—fl¬&ø˘ÀÓ¬ ø¬ıÀø˙À¬ı˛
ʘ±ÀÚ± Ȭ±fl¬±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì Œ¬ıÀάˇÀÂ√ 1.42 ø¬∏Cø˘˚˛Ú ÙË“¬± ¬ı± 96 ˘é¬ Œfl¬±øȬ
Ȭ±fl¬±¬ı˛ fl¬±Â√±fl¬±øÂ√º ·Ó¬ 29 Ê≈Ú ¸≈˝◊¸ Ú…±˙Ú±˘ ¬ı…±—fl¬ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√,
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛¬ı˛± ˝◊±Úœ— ¸≈˝◊¸ ¬ı…±—Àfl¬ fl¬˜ Ȭ±fl¬± ¬ı˛±‡ÀÂ√Úº 2016 ¸±À˘
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ʘ± ¬Ûάˇ± Ȭ±fl¬±¬ı˛ ø¬ı˛À¬Û±È«¬ ’Ú≈˚±˚˛œ, ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ ¢∂±˝fl¬À¬ı˛
˜±Ò…À˜ Œ˜±È¬ 377 ø˜ø˘˚˛Ú ¸≈˝◊¸ ÙË“¬± ʘ± ¬ÛÀάˇ ¬ı…±—fl¬&ø˘ÀÓ¬º
’Ú…±Ú… ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ʘ± ¬ÛÀάˇ √õ∂±˚˛ 98 ø˜ø˘˚˛Ú ¸≈˝◊¸ ÙË“¬±º
ø¬ıøˆ¬iß ŒÀ˙ Â√øάˇÀ˚˛ Ô±fl¬± ’¶ö±¬ı¬ı˛ ¸•ÛøM¬ı˛ ø˝À¸À¬ı ¤˝◊ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì √õ∂±˚˛
190 ø˜ø˘˚˛Ú ¸≈˝◊¸ ÙË“¬±¬ı˛ fl¬±Â√±fl¬±øÂ√º ά◊À~‡…, 2006 ¸±À˘¬ı˛ Œ˙À¯∏¬ı˛
øÀfl¬ ¸≈˝◊¸ ¬ı…±—fl¬&ø˘ÀÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛À¬ı˛ ·ø2ÂÓ¬ ¸•ÛøM¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì √õ∂±˚˛
6.5 ø¬ıø˘˚˛Ú ¸≈˝◊¸ ÙË“¬± ¬ı‘øX Œ¬ÛÀ˚˛øÂ√˘º ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Ȭ±fl¬±¬ı˛ ø˝À¸À¬ı √õ∂±˚˛
23 ˝±Ê±¬ı˛ Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±º Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ ¤˝◊ √õ∂Ô˜ ¤Ó¬ ø¬ı˙±˘ ’ÀÇ È¬±fl¬±¬ı˛
¬Ûø¬ı˛˜±Ì fl¬˜˘º
√õ∂¸eÓ¬, ¢∂±˝fl¬À¬ı˛ ’…±fl¬±Î¬◊ÀKȬ¬ı˛ Œ·±¬ÛÚœ˚˛Ó¬± ¬ıʱ˚˛ ¬ı˛±‡±˚˛ ¸≈˝◊¸
¬ı…±—fl¬&ø˘ √õ∂±˚˛ øfl¬—¬ıøôL√º 鬘Ӭ±˚˛ ’±¸±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ŒÊøÚˆ¬±˚˛ ¸≈˝◊¸
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
Œ√õ∂ø¸ÀάÀKȬ¬ı˛ ¸Àe fl¬Ô± ¬ıÀ˘Ú √õ∂Ò±Ú˜Laœ ÚÀ¬ı˛f Œ˜±œº fl¬¬ı˛Ù“¬±øfl¬
øÀ˚˛ ¸≈˝◊¸ ¬ı…±—fl¬ ˘≈øfl¬À˚˛ ¬ı˛±‡± Ȭ±fl¬±¬ı˛ Ó¬Ô… ø¬ıøÚ˜˚˛ [’ÀȬ±˜…±øȬfl¬
¤'À‰¬? ’¬ı ˝◊ÚÙ¬À˜«˙Ú] ¸—Sê±ôL√ ‰≈¬øMê ˝˚˛ ≈íÀÀ˙¬ı˛ ˜ÀÒ…º ¤˝◊ ‰≈¬øMê
’Ú≈˚±˚˛œ 2018 ¸±À˘¬ı˛ Œ¸ÀõI◊•§¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ¸≈˝◊¸ ¬ı…±—Àfl¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛¬ı˛± Œ˚-
¸¬ı ’…±fl¬±Î¬◊KȬ ‡≈˘À¬ıÚ, Œ¸&ø˘ÀÓ¬ Œ˘ÚÀÀÚ¬ı˛ Ó¬Ô… ¸¬ı˛±¸ø¬ı˛ ˝±ÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º √õ∂Ô˜ ¬ı±¬ı˛ Ó¬Ô… ø˜˘À¬ı 2019-¤¬ı˛ Œ¸ÀõI◊•§À¬ı˛º
 ’±Ò±À¬ı˛¬ı˛ ¸Àe Ú± Ê≈άˇÀ˘› ¬ı±øÓ¬˘ ˝À¬ı Ú± ¬Û…±Ú  .
¬Û…±ÀÚ¬ı˛ ¸Àe ’±Ò±¬ı˛ Ú•§¬ı˛ ŒÊ±Î¬ˇ±¬ı˛ ÊÚ… 30 Ê≈Ú ¬Û˚«ôL√ ¸˜˚˛¸œ˜±
øÀ˚˛øÂ√˘ Œfl¬fº øfl¬c ¤‡Ú› Œfl¬Î¬◊ Ó¬± Ú±-fl¬À¬ı˛ Ô±fl¬À˘, Ó¬±¬ı˛ ¬Û…±Ú
fl¬±Î«¬ ¬ı±øÓ¬˘ ˝À¬ı Ú± ¬ıÀ˘ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√ ’±˚˛fl¬¬ı˛ Ù¬Ó¬¬ı˛º Ó¬À¬ı ’Ú˘±˝◊ÀÚ
’±˚˛fl¬¬ı˛ ø¬ı˛È¬±Ú« ʘ± Œ›˚˛±¬ı˛ Œé¬ÀS ’±Ò±¬ı˛ ¬ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬˝◊ Ô±fl¬ÀÂ√º
¬Û…±ÀÚ¬ı˛ ¸Àe ’±Ò±¬ı˛ Ú•§¬ı˛ ŒÊ±Î¬ˇ±¬ı˛ √õ∂¸Àe ’±˚˛fl¬¬ı˛ Ù¬Ó¬¬ı˛ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√,
30 Ê≈ÀÚ¬ı˛ ˜ÀÒ… Ú•§¬ı˛ ≈íøȬ Ú±-Ê≈άˇÀ˘ ¬Û…±Ú fl¬±Î«¬ ¬ı±øÓ¬˘ ˝À¬ı Ú±º Ó¬À¬ı
¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊ ŒÔÀfl¬ ÚÓ≈¬Ú ¬Û…±Ú fl¬…±ÀΫ¬¬ı˛ ’±À¬ıÚ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ’±Ò±¬ı˛
¬ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬º ’±Ò±¬ı˛ Â√±Î¬ˇ± ’Ú˘±˝◊ÀÚ ’±˚˛fl¬¬ı˛ ø¬ı˛È¬±Ú« ʘ± Œ›˚˛± ˚±À¬ı
Ú±º Œ¸ Œé¬ÀS ’±Ò±¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ Ú±-Œ¬ÛÀ˘ ø¬ı˛È¬±Ú« Ù¬À˜«¬ı˛ ¸Àe øÀÓ¬ ˝À¬ı
Ó¬±¬ı˛ ÊÚ… ’±À¬ıÀÚ¬ı˛ √õ∂˜±Ì¬ÛS [¤ÚÀ¬ı˛±˘À˜KȬ ’±˝◊øά]º ’±Ò±¬ı˛
Ô±fl¬À˘ ’±À· ¬Û…±ÀÚ¬ı˛ ¸Àe Ó¬± ’±À· Œ˚±· fl¬À¬ı˛ øÚÀÓ¬ ˝À¬ıº ø¬ı˛È¬±Ú«
ʘ±¬ı˛ ¸˜˚˛ ¬Û…±ÀÚ¬ı˛ ¸Àe ’±Ò±¬ı˛ Œ˚±· Ú±-˝À˚˛ Ô±fl¬À˘, ë’±˝◊øȬ’±¬ı˛í
Ù¬˜« ±ø‡À˘¬ı˛ ¸˜˚˛ ’±Ò±¬ı˛ Ú•§¬ı˛ ¬ı± øÚ¬ıgœfl¬¬ı˛À̬ı˛ Ú•§¬ı˛ øÀ˘˝◊ ‰¬˘À¬ıº
Ó¬À¬ı 31 ’±·Àà¬ı˛ ˜ÀÒ… ’±Ò±¬ı˛-¬Û…±Ú ˚≈Mê fl¬¬ı˛ÀÓ¬˝◊ ˝À¬ıº Ú± ˝À˘
ø¬ı˛È¬±Ú« ë√õ∂À¸¸í fl¬¬ı˛± ˝À¬ı Ú±º
 ø¸·±À¬ı˛ÀȬ ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ Œ¸¸  .
17 Ê≈˘±˝◊ øÊ ¤¸ øȬ ¬Ûø¬ı˛¯∏À¬ı˛ Δ¬ıͬÀfl¬ ø¸·±À¬ı˛ÀȬ ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ Œ¸¸
¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ fl¬Ô± Ê±Ú±Ú ’Ô«˜Laœ ’èÌ ŒÊȬø˘º ÚÓ≈¬Ú ¬ı…¬ı¶ö±¬ı˛ Ù“¬±fl¬ ·À˘
√õ∂dÓ¬fl¬±¬ı˛œ ¸—¶ö±&ø˘ ˚±ÀÓ¬ ˜≈Ú±Ù¬± ¬ÛÀfl¬ÀȬ ¬Û≈¬ı˛ÀÓ¬ Ú±-¬Û±À¬ı˛, Œ¸ ÊÚ…˝◊
Œ¸¸ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ¬ÛXøÓ¬ ŒÏ¬À˘ ¸±Ê±˘ Œfl¬fº ø¸·±À¬ı˛ÀȬ 28 ˙Ó¬±—˙ øÊ
¤¸ øȬ ¬ı˝±˘ Ô±fl¬ÀÂ√º ˜”À˘…¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ 5 ˙Ó¬±—˙ Œ¸¸-› Ô±fl¬ÀÂ√º
ά◊¬Û¬ı˛c √õ∂øÓ¬ ¤fl¬ ˝±Ê±¬ı˛øȬ ø¸·±À¬ı˛ÀȬ¬ı˛ ÊÚ… øÚø«©Ü Œ¸¸ ¬ı±Î¬ˇÀÂ√ 485-
792 Ȭ±fl¬± ¬Û˚«ôL√º ø¸·±À¬ı˛ÀȬ¬ı˛ Δ‚«… › Œ¸øȬ øÙ¬åȬ±¬ı˛-˚≈Mê øfl¬ Ú±, Ó¬±¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ øÚˆ«¬¬ı˛ fl¬¬ı˛À¬ı ¤˝◊ ˝±¬ı˛º Œfl¬Àf¬ı˛ ±ø¬ı, ¤ÀÓ¬ ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ 5 ˝±Ê±¬ı˛
Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±¬ı˛ ¬ı˛±Ê¶§ ’±¸À¬ıº ¤¬ı˛ ’±À· øÙ¬åȬ±¬ı˛ › ÚÚ-øÙ¬åȬ±¬ı˛
ø¸·±À¬ı˛È¬ 65 ø˜ø˜ Δ‚«… ¬Û˚«ôL√ √õ∂øÓ¬ ˝±Ê±À¬ı˛ Œ¸¸ øÂ√˘ 1,591 Ȭ±fl¬±º
¬ı±¬ı±øfl¬ ø¸·±À¬ı˛È¬ 2,126-4,170 Ȭ±fl¬±º ¤ÀÓ¬ ¬Û≈¬ı˛ÀÚ± ʘ±Ú±¬ı˛
Ó≈¬˘Ú±˚˛ Œ˜±È¬ fl¬¬ı˛ › Œ¸¸ fl¬À˜øÂ√˘º Ù¬À˘ ±À˜ Â√±Î¬ˇ Ú±-øÀ˚˛
¸—¶ö±&ø˘ ¬ı±Î¬ˇøÓ¬ ˘±ˆ¬ ‚À¬ı˛ Ó≈¬˘øÂ√˘ ¬ıÀ˘ ’øˆ¬À˚±·º
 Ÿ¬Ì Œ‡˘±À¬Û¬ı˛ ¸˜¸…± ˚≈Á¬ÀÓ¬ ’±¸À¬ı˛ Œ¸ø¬ı  .
ø¬ı¬Û≈˘ ’Ú≈»¬Û±fl¬ ¸•ÛÀ¬ı˛ ¸˜¸…± Œ˜±fl¬±ø¬ı˘±˚˛ ¤ ¬ı±¬ı˛ ˜˚˛±ÀÚ
Œ¸ø¬ıº ¸˜À˚˛ Ò±¬ı˛ Œ˜È¬±ÀÓ¬ Ú±-¬Û±¬ı˛±¬ı˛ ¸˜¸…±˚˛ ŒÊ¬ı˛¬ı±¬ı˛ ¸—¶ö±&ø˘Àfl¬
’øÒ¢∂˝À̬ı˛ ¬ÛÔ øfl¬Â√≈Ȭ± ¸˝Ê fl¬¬ı˛˘ Œ˙˚˛±¬ı˛ ¬ı±Ê±¬ı˛ øÚ˚˛Lafl¬º ·Ó¬ 21
Ê≈Ú ˜≈•§±˝◊À˚˛ ¸±—¬ı±øfl¬ Δ¬ıͬÀfl¬ ¤˝◊ øÚ˚˛˜ ¬ıÀ˘¬ı˛ fl¬Ô± Ê±Ú±Ú Œ¸ø¬ı-
¬ı˛ Œ‰¬˚˛±¬ı˛˜…±Ú ’Ê˚˛ Ó¬…±·œº Œfl¬±Ú› ¸—¶ö± ø¬ı¬Û≈˘ ’ÀǬı˛ Ÿ¬Ì ¸˜À˚˛
Œ˙±Ò fl¬¬ı˛ÀÓ¬ Ú±-¬Û±¬ı˛±˚˛ ˝˚˛ÀÓ¬± Œ¸‡±ÀÚ Ó¬±¬ı˛ ¬ıÀ˘ Œ˙˚˛±¬ı˛ øÚÀ˚˛ÀÂ√
Ÿ¬Ì±Ó¬± ¬ı…±—fl¬º ¤ ¬ı±¬ı˛ ’±¬ı˛ ¤fl¬øȬ ¸—¶ö± Œ¸˝◊ Œ˙˚˛±¬ı˛ øfl¬ÀÚ Ÿ¬Ì¢∂ô¶∏
¸—¶ö±øȬÀfl¬ ’øÒ¢∂˝Ì fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬±˝◊À˘, Ó¬±¬ı˛ ÊÚ…˝◊ øÚ˚˛˜ ø˙øÔ˘ fl¬À¬ı˛ÀÂ√
Œ¸ø¬ıº Œ¸ Œé¬ÀS ¬ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬ ˆ¬±À¬ı Œ‡±˘± ¬ı±Ê±À¬ı˛ Œ˙˚˛±¬ı˛ ø¬ıøSê¬ı˛
59
√õ∂ô¶∏±¬ı øÀÓ¬ ˝À¬ı Ú±º ø¬ıÀ˙¯∏:À¬ı˛ Ò±¬ı˛Ì±, ¤ÀÓ¬ Ÿ¬Ì Œ‡˘±À¬Û¬ı˛ ±À˚˛
Ò≈“fl¬ÀÓ¬ Ô±fl¬± ¸—¶ö±¬ı˛ ˝±Ó¬¬ı˘ ¸˝Ê ˝À¬ıº ¸≈ø¬ıÒ± ˝À¬ı ÚÓ≈¬Ú Œά◊ø˘˚˛±
ø¬ıøÒ fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬¬ı˛±º ø¬Û-ŒÚ±È¬ øÚÀ˚˛ ’¬ı¶ö±Ú› ’±¬ı˛› fl¬Î¬ˇ± fl¬À¬ı˛ÀÂ√
Œ¸ø¬ıº Ó¬±¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ √õ∂øÓ¬ øÓ¬Ú ¬ıÂ√À¬ı˛ 1,000 ά˘±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ øÙ¬ ¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛
fl¬Ô± ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√º øÚÀ¯∏Ò±:± ʱø¬ı˛ ˝À˚˛ÀÂ√ Ù¬±È¬fl¬± Œ˘ÚÀÀÚ Ó¬±
¬ı…¬ı˝±À¬ı˛¬ı˛ ά◊¬ÛÀ¬ı˛›º
 Â√혱À¸ ¬ı…¬ı¶ö± 55 Ÿ¬Ì-Œ‡˘±ø¬Û¬ı˛ ø¬ıèÀX  .
Ÿ¬Ì Œ‡˘±À¬Û¬ı˛ ’Ç ø¬ı¬Û≈˘, ¤˜Ú 55-øȬ ’…±fl¬±Î¬◊ÀKȬ¬ı˛ Œé¬ÀS
¬ı±øÌøÊ…fl¬ ¬ı…±—fl¬&ø˘Àfl¬ Â√혱À¸¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ı…¬ı¶ö± øÚÀÓ¬ ¬ı˘˘ ø¬ı˛Ê±ˆ«¬
¬ı…±—fl¬º ¤fl¬˝◊ ¸Àe, ’Ú≈»¬Û±fl¬ ¸•ÛÀ ¬ı˛±˙ Ȭ±ÚÀÓ¬ ·Î¬ˇ± Ó¬M3¬ıÒ±Úfl¬±¬ı˛œ
fl¬ø˜øȬ [›ˆ¬±¬ı˛¸±˝◊Ȭ fl¬ø˜øȬ] ¸•x¸±¬ı˛À̬ı˛ fl¬Ô±› ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√ Ó¬±¬ı˛±º
Œ¸‡±ÀÚ ˚≈Mê fl¬¬ı˛± ˝À2 øÓ¬Ú ÚÓ≈¬Ú ¸¸…Àfl¬º ¬Û“±‰¬ ¸À¸…¬ı˛ ›˝◊
¬Û…±ÀÚÀ˘¬ı˛ ŒÚÓ‘¬Q ŒÀ¬ıÚ √õ∂±MêÚ ˜≈‡… øˆ¬øÊ˘…±k fl¬ø˜˙Ú±¬ı˛ √õ∂œ¬Û
fl≈¬˜±¬ı˛º ’ôL√Ó¬ 8 ˘é¬ Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬±¬ı˛ ’Ú≈»¬Û±fl¬ ¸•ÛÀ¬ı˛ Œ¬ı±Á¬± øÚÀ˚˛
‡±ø¬ı ‡±À2 ŒÀ˙¬ı˛ ¬ı…±—øfl¬— ø˙äº ¤¬ı˛ ˜ÀÒ… fl¬˜¬ÛÀé¬ 6 ˘é¬ Œfl¬±øȬ
¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ¬ı˛±©Üò±˚˛M ¬ı…±—fl¬&ø˘¬ı˛ ‡±Ó¬±˚˛º ¤˝◊ ¸˜¸…±˚˛ ¬ı˛±˙ Ȭ±ÚÀÓ¬ ˝±À˘
Œfl¬±˜¬ı˛ Œ¬ı“ÀÒ ŒÚÀ˜ÀÂ√ ø¬ı˛Ê±ˆ«¬ ¬ı…±—fl¬º Ê≈˘±˝◊ ˜±À¸¬ı˛ Œ·±Î¬ˇ±ÀÓ¬˝◊ ÚÓ≈¬Ú
Œά◊ø˘˚˛± ø¬ıøÒ √õ∂À˚˛±À·¬ı˛ ÊÚ… 12-øȬ ’…±fl¬±Î¬◊KȬÀfl¬ ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬À¬ı˛ÀÂ√º
˚±À¬ı˛ √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬¬ı˛ Œ‡˘±ø¬Û Ÿ¬À̬ı˛ ’Ç ’ôL√Ó¬ 5,000 Œfl¬±øȬº ¸ø•úø˘Ó¬
ˆ¬±À¬ı Œ˜±È¬ ’Ú≈»¬Û±fl¬ ¸•ÛÀ¬ı˛ ¤fl¬-‰¬Ó≈¬Ô«±—˙˝◊ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À˚˛ÀÂ√ Ó¬±À¬ı˛
ŒÃ˘ÀÓ¬º ˙œ¯∏« ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ Œ˚ ’ôL√¬ı«Ó«¬œ ά◊¬ÛÀ©Ü± fl¬ø˜øȬ √õ∂ÔÀ˜ 12-øȬ
’…±fl¬±Î¬◊ÀKȬ¬ı˛ Ú±˜ ¬ıÀ˘øÂ√˘, Ó¬±¬ı˛±˝◊ ¤˝◊ 55-øȬ ’…±fl¬±Î¬◊KȬÀfl¬› ø‰¬ø˝êÓ¬
fl¬À¬ı˛ÀÂ√º ’…±fl¬±Î¬◊KȬ&ø˘¬ı˛ Œé¬ÀS ^n∏Ó¬ ø¸X±ôL√ øÚÀÓ¬ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√
¬ı±øÌøÊ…fl¬ ¬ı…±—fl¬&ø˘º Ú˝◊À˘ Œ‡± ø¬ı˛Ê±ˆ«¬ ¬ı…±—fl¬˝◊ ¬ÛÀé¬¬Û ŒÚÀ¬ı
Œ¸&ø˘¬ı˛ Œé¬ÀS ÚÓ≈¬Ú Œά◊ø˘˚˛± ø¬ıøÒ fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ÊÚ…º √õ∂¸eÓ¬,
Œfl¬±Ú› ¸—¶ö±¬ı˛ ‚≈À¬ı˛ “±Î¬ˇ±ÀÚ±¬ı˛ ¸y√√±¬ıÚ± ’±ÀÂ√, Ú± øfl¬ Ó¬± ^n∏Ó¬ &øȬÀ˚˛
ŒÙ¬˘±˝◊ ¬ı±ô¶∏¬ı¸•úÓ¬ñø¬ı’±˝◊¤Ù¬’±¬ı˛ ά◊Àͬ ˚±›˚˛±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ ¤‡Ú Ó¬±
øͬfl¬ ˝˚˛ Ú…±˙Ú±˘ Œfl¬±•Û±øÚ ˘í ¬∏C±˝◊¬ı≈…Ú±À˘ [¤Úø¸¤˘øȬ]º Œ¸‡±ÀÚ
˚±›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ø¬ıÀ˙¯∏: [˝◊Ú¸˘Àˆ¬øk √õ∂…±fl¬øȬ˙Ú±¬ı˛] øÚÀ˚˛±À·¬ı˛ ÊÚ… 30
øÚ ¸˜˚˛ ¬Û±Ú Ÿ¬Ì¢∂˝œÓ¬±º ¬Û≈À¬ı˛± ø¬ı¯∏˚˛øȬ øÚÀ˚˛ ˚±¬ıÓ¬œ˚˛ ø¬ı‰¬±¬ı˛-
ø¬ıÀ¬ı‰¬Ú±¬ı˛ ÊÚ… ¸±Ò±¬ı˛ÌÓ¬ ¸˜˚˛ Œ˜ÀÚ 180 øÚº ¸—¶ö±Àfl¬ &øȬÀ˚˛
Œ›˚˛±¬ı˛ ø¸X±ôL√ ˝À˘, øÚÀ˚˛±· fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛ ø˘fl≈¬˝◊ÀάȬ¬ı˛º ¸•Û Œ¬ıÀ‰¬
Ò±¬ı˛ Œ‰¬±fl¬±ÀÚ±¬ı˛ √õ∂øSê˚˛± ŒÀ‡Ú ø˚øÚº Ÿ¬Ì Œ‡˘±À¬Û¬ı˛ ¸˜¸…± øÚÀfl¬À˙
¤˝◊ Œά◊ø˘˚˛± ø¬ıøÒÀfl¬˝◊ ’¶a fl¬¬ı˛ÀÂ√ ˙œ¯∏« ¬ı…±—fl¬º
 &·˘Àfl¬ 240 Œfl¬±øȬ ˝◊ά◊À¬ı˛± Êø¬ı˛˜±Ú±  .
&·˘ ¸±‰«¬ ˝◊ø?ÀÚ ø¬ıøˆ¬iß ¸—¶ö±¬ı˛ Œ›˚˛± ø¬ı:±¬ÛÚ fl¬œ ˆ¬±À¬ı, fl¬Ó¬È¬±
&èQ øÀ˚˛ Œ‡±ÀÚ± ˝À¬ı, Œ¸ ¬ı…±¬Û±À¬ı˛ ëøÚ˚˛˜¬ıø˝ˆ≈¬«Ó¬ ˆ¬±À¬ıí &·˘ Ó¬±¬ı˛
√õ∂ˆ¬±¬ı ‡±È¬±À2 ¬ıÀ˘ ’øˆ¬À˚±· fl¬¬ı˛˘ ˝◊ά◊À¬ı˛±¬Ûœ˚˛ ˝◊ά◊øÚ˚˛Ú [˝◊˝◊ά◊]º
Œ¸˝◊ ’øˆ¬À˚±À· &·À˘¬ı˛ Œ¬ÛÀ¬ı˛KȬ ’·«±Ú±˝◊ÀÊ˙Ú ë’…±˘Ù¬…±À¬ıȬíÀfl¬
240 Œfl¬±øȬ Ȭ±fl¬± Êø¬ı˛˜±Ú± fl¬¬ı˛˘ ˝◊˝◊ά◊º øÚÀÊÀ¬ı˛ qÒÀ¬ı˛ ŒÚ›˚˛±¬ı˛
ÊÚ… &·˘Àfl¬ 3 ˜±À¸¬ı˛ ¸˜˚˛¸œ˜± Œ¬ı“ÀÒ øÀ˚˛ÀÂ√ ˝◊˝◊ά◊º Ú± ˝À˘
ë’…±˘Ù¬…±À¬ıȬíÀfl¬ øÀÚ Ó¬±À¬ı˛ ·Î¬ˇ Œ˘ÚÀÀÚ¬ı˛ 5 ˙Ó¬±—˙ Êø¬ı˛˜±Ú±
øÀÓ¬ ˝À¬ıº Œfl¬±Ú› ¤fl¬øȬ ¸—¶ö±¬ı˛ ø¬ıèÀX ¤˝◊ √õ∂Ô˜ ¤Ó¬ ¬ıάˇ ’—Àfl¬¬ı˛
Êø¬ı˛˜±Ú± fl¬¬ı˛˘ ˝◊˝◊ά◊º ¤¬ı˛ ’±À· 2009-¤ ˜±øfl«¬Ú ø‰¬¬Û √õ∂dÓ¬fl¬±¬ı˛fl¬
¸—¶ö± ë˝◊ÚÀȬ˘íÀfl¬ 106 Œfl¬±øȬ ˝◊ά◊À¬ı˛± Êø¬ı˛˜±Ú± fl¬À¬ı˛øÂ√˘ ˝◊˝◊ά◊º &·˘
Œ˚ fl¬±Ê fl¬¬ı˛ÀÂ√ Ó¬±Àfl¬ ˝◊ά◊À¬ı˛±¬Ûœ˚˛ ˝◊ά◊øÚ˚˛ÀÚ¬ı˛ ëø¬ıù´±¸ ø¬ıÀ¬ı˛±Òœ ’±˝◊Úí
[’…±øKȬ ¬∏C±à è˘] ’Ú≈˚±˚˛œ 댬ı’±˝◊øÚí ˜ÀÚ fl¬À¬ı˛ ¬ıÀ˘ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú
˝◊ά◊À¬ı˛±¬Ûœ˚˛ ˝◊ά◊øÚ˚˛ÀÚ¬ı˛ fl¬ø•ÛøȬ˙Ú fl¬ø˜˙Ú±¬ı˛ ˜±·«±À¬ı˛È¬ Œˆ¬à±·±¬ı˛º
60
Œ‡˘±
 2012 ¸±À˘¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Ú øSêÀfl¬ÀȬ ¸¬ı Ù¬˜«…±ÀȬ ¤fl¬ ÊÚ˝◊
’øÒÚ±˚˛fl¬º ø˜¸¬ı±-ά◊˘-˝fl¬ ’¬ı¸¬ı˛ ŒÚ›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¸¬ı˛Ù¬¬ı˛±Ê
’±˝À˜À¬ı˛ ˝±ÀÓ¬ Ó≈¬À˘ Œ›˚˛± ˝À˚˛øÂ√˘ ¤fl¬øÀÚ¬ı˛ À˘¬ı˛ ±ø˚˛Qº
Ó¬±¬ı˛ ˝±Ó¬ ÒÀ¬ı˛˝◊ œ‚«øÚ ¬Û¬ı˛ ’±˝◊ø¸ø¸-¬ı˛ 50 ›ˆ¬±À¬ı˛¬ı˛ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ
¸±Ù¬˘… ¤À¸ÀÂ√ ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ¬ı˛º ¸•xøÓ¬ ‰¬…±ø•Û˚˛k ¬∏CøÙ¬ÀÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬Àfl¬
˝±ø¬ı˛À˚˛ ‰¬…±ø•Û˚˛Ú ˝À˚˛ÀÂ√ ¬Û±øfl¬ô¶∏±Úº Œ¸˝◊ ¬Û≈¬ı˛¶®±¬ı˛˝◊ Œ¬ÛÀ˘Ú ¸Ù¬˘
’øÒÚ±˚˛fl¬º ·Ó¬ 4 Ê≈˘±˝◊ Ó¬±Àfl¬ ŒÈ¬à À˘¬ı˛ ’øÒÚ±˚˛fl¬ Œ‚±¯∏̱
fl¬¬ı˛± ˝˚˛º ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ¬ı˛ 32-Ó¬˜ ŒÈ¬à ’øÒÚ±˚˛fl¬ ˝À˘Ú ¸¬ı˛Ù¬¬ı˛±Êº
 ·Ó¬ 11 Ê≈˘±˝◊ ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±È«¬ øÚ˚≈Mê fl¬ø˜øȬ ’¬ı ’…±Î¬ø˜øÚÀ¶ÜòȬ¸«
[ø¸›¤], Œ¸ øÚ˝◊ Œfl¬±À‰¬¬ı˛ Ú±˜ Œ‚±¯∏̱ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ı ʱøÚÀ˚˛
Œ›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¬ı˛ø¬ı ˙±¶aœÀfl¬ Œ˝Î¬ Œfl¬±‰¬ fl¬¬ı˛± ˝˚˛º Œ¬ı±ø˘— Œfl¬±‰¬
ø˝À¸À¬ı ʱø˝¬ı˛ ‡±Ú ¤¬ı— ø¬ıÀÀ˙ ¬ı…±øȬ— Œfl¬±‰¬ ø˝À¸À¬ı ¬ı˛±U˘
^±ø¬ıάˇÀfl¬ ’±Ú± ˝À˚˛ÀÂ√º ^±ø¬ıάˇ ’¬ı˙… Ê≈øÚ˚˛¬ı˛ À˘¬ı˛› Œfl¬±‰¬º
 ˝◊ø`¬˚˛±Ú ¸≈¬Û±¬ı˛ ø˘·Àfl¬ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ ø˘À·¬ı˛ Ó¬fl¬˜± ø˘ ¤ø˙˚˛±Ú
Ù≈¬È¬¬ı˘ fl¬ÚÀ٬ά±À¬ı˛˙Úº ¬ÛÀ¬ı˛¬ı˛ ˜¬ı˛¸≈˜ ŒÔÀfl¬ ’±˝◊¤¸¤˘ ‰¬…±ø•Û˚˛Ú¬ı˛±
Œ‡˘ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚ ¤¤Ù¬ø¸ fl¬±À¬Ûº ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ ÚœÓ¬± ’•§±Úœ ¬Ûø¬ı˛‰¬±ø˘Ó¬
’±˝◊¤¸¤˘-¤¬ı˛ Ùˬ…±=±˝◊øÊ ¸—‡…± ˙º
 ά◊˝◊•§˘Î¬Ú, 2017  .
·Ó¬ 3 Ê≈˘±˝◊ ŒÔÀfl¬ qè ˝˚˛ ά◊˝◊•§˘Î¬Úº ·Ó¬ 15 Ê≈˘±˝◊
˜ø˝˘±À¬ı˛ Ù¬±˝◊Ú±À˘ ˙˜ ¬ı±Â√±˝◊ ¤¬ı— Œ‰¬±VÓ¬˜ ¬ı±Â√±˝◊À˚˛¬ı˛ ˘Î¬ˇ±˝◊ øÂ√˘
ά◊ÀMÊÚ±˚˛ ͬ±¸±º ¬Û“±‰¬¬ı±À¬ı˛¬ı˛ ø¬ıÊ˚˛œ Œˆ¬Ú±¸ ά◊˝◊ø˘˚˛±˜Àfl¬ Œ¶ÜòȬ Œ¸ÀȬ
ά◊øάˇÀ˚˛ Œfl¬ø¬ı˛˚˛±À¬ı˛¬ı˛ √õ∂Ô˜ ά◊˝◊•§˘Î¬Ú øÊÀÓ¬ øÚÀ˘Ú ·±¬ı˛ø¬ıÀÚ ˜≈&èʱº
˜≈&èʱ¬ı˛ ¬ÛÀé¬ Œ‡˘±¬ı˛ Ù¬˘ øÂ√˘ 7-5, 6-0º ’Ú…øÀfl¬, ¬ı˛Ê±¬ı˛
ŒÙ¬Àά¬ı˛±¬ı˛ ’±È¬¬ı±À¬ı˛¬ı˛ ά◊˝◊•§˘Î¬Ú ‰¬…±ø•Û˚˛Ú, 19-øȬ ¢∂…±`¬¶°…±À˜¬ı˛ ˜±ø˘fl¬
·Ó¬ 16 Ê≈˘±˝◊ ’±¬ı±¬ı˛› ø‰¬øÚÀ˚˛ øÀ˘Ú øÚÀʬı˛ ʱӬº È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ
¤fl¬È¬±› Œ¸È¬ E Ú± fl¬À¬ı˛ ‰¬…±ø•Û˚˛Ú ˝À˘Ú ŒÙ¬Àά¬ı˛±¬ı˛, ¸5˜ ¬ı±Â√±˝◊
ŒSê±À˚˛ø˙˚˛±¬ı˛ ˜±ø¬ı˛Ú ø‰¬ø˘‰¬Àfl¬ 6-3, 6-1, 6-4-¤ ˝±ø¬ı˛À˚˛º ά◊˝◊•§˘Î¬ÀÚ¬ı˛
˝◊øÓ¬˝±À¸ ¸¬ı ŒÔÀfl¬ Œ¬ıø˙ ¬ı˚˛¸œ ‰¬…±ø•Û˚˛Úº Ó¬±¬ı˛ 35 ¬ıÂ√À¬ı˛ ¤˝◊
¸±Ù¬˘… Â√±ø¬ÛÀ˚˛ Œ·˘ 32 ¬ıÂ√À¬ı˛ ά◊˝◊•§˘Î¬Ú Ê˚˛œ ’±Ô«±¬ı˛ ’…±˙Àfl¬º
1976 ¸±˘ ŒÔÀfl¬ ¤˝◊ Œ¬ı˛fl¬Î«¬ øÂ√˘ ’…±À˙¬ı˛ ‡À˘º
 ø٬٬± ¬ı˛…±øÇ—À˚˛ 96-¤ ά◊Àͬ ¤˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬  .
1996-¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ’±¬ı±¬ı˛ ¤˝◊ √õ∂Ô˜º ¸À¬ı«±2‰¬ ¬ı˛…±øÇ—À˚˛ Œ¬ÛÓÂ√˘
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Ù≈¬È¬¬ı˘º 96-¤ ά◊Àͬ ¤À˘Ú ¸≈Úœ˘ ŒÂ√Sœ¬ı˛±º ¤¤Ù¬ø¸-ŒÓ¬
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ 12-Ó¬˜ ¶ö±ÀÚ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ¤‡Ú› ¬Û˚«ôL√ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¸À¬ı«±2‰¬ Œ¸¬ı˛±
¬ı˛…±øÇ— 94º Œ¸È¬± 1996-¤¬ı˛ fl¬Ô±º 1993-¤ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¤fl¬¬ı±¬ı˛ 99-
¤ Œ¬ÛÓÀÂ√øÂ√˘º ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Ù≈¬È¬¬ı˘ ˘ ’±¬Û±Ó¬Ó¬ øÚÀÊÀ¬ı˛ Œ¸¬ı˛± ¬ı˛…±øÇ—
ŒÔÀfl¬ ≈í Ò±¬Û ø¬ÛøÂ√À˚˛º ·Ó¬ ≈í ¬ıÂ√À¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Ù≈¬È¬¬ı˘ ¤Ó¬È¬±˝◊ ά◊ißøÓ¬
fl¬À¬ı˛ÀÂ√ Œ˚ 77 Ò±¬Û ά◊Àͬ ¤À¸ÀÂ√º Œ˙¯∏ 15-øȬ ˜…±À‰¬¬ı˛ ˜ÀÒ… 13-
øȬÀÓ¬˝◊ øÊÀÓ¬ÀÂ√ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º Œ˙¯∏ ’±È¬ ˜…±‰¬ ’¬Û¬ı˛±øÊÓ¬º ˚‡Ú øàÀÙ¬Ú
fl¬Úà±ÚȬ±˝◊Ú ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Ù≈¬È¬¬ı˘ À˘¬ı˛ ±ø˚˛Q ø¬ZÓ¬œ˚˛¬ı±¬ı˛ øÚÀ˚˛øÂ√À˘Ú
Ó¬‡Ú ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¬ı˛…±øÇ— øÂ√˘ 171º ¤¬ı˛ ¬Û¬ı˛ fl¬Úà±ÚȬ±˝◊ÀÚ¬ı˛ ˝±Ó¬ ÒÀ¬ı˛
ά◊O±ÀÚ¬ı˛ qè ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Ù≈¬È¬¬ıÀ˘º
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
 ’¬ı¸¬ı˛ Œˆ¬À„ øÙ¬¬ı˛ÀÂ√Ú ·…±ø¬ı˛ fl¬±¸¬Û±¬ı˛ˆ¬  .
’±‰¬˜fl¬±˝◊ ’¬ı¸¬ı˛ øÚÀ˚˛øÂ√À˘Ú 2005 ¸±À˘º 12 ¬ıÂ√¬ı˛ ¬Û¬ı˛, ŒÙ¬¬ı˛
’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ ±¬ı±˚˛ øÙ¬¬ı˛ÀÓ¬ ‰¬À˘ÀÂ√Ú øfl¬—¬ıøôL√ ·…±ø¬ı˛ fl¬±¸¬Û±¬ı˛ˆ¬º
’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ ø˜À¸Ãø¬ı˛ÀÓ¬ Œ¸KȬ ˘≈˝◊ ¬ı˛…±ø¬Ûά ’…±`¬ ø¬ıv»Ê È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ
’±·à ˜±À¸˝◊ Œ‡˘ÀÓ¬ Œ‡± ˚±À¬ı Ó¬±Àfl¬º ±¬ı±¬ı˛ ≈øÚ˚˛±˚˛ ¢∂…±`¬ ¶°…±˜
ø˝À¸À¬ı ¬Ûø¬ı˛ø‰¬Ó¬ ›˝◊ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ ›˚˛±˝◊ã fl¬±Î«¬ Œ¬ÛÀ˚˛ Ú±˜ÀÂ√Ú √õ∂±MêÚ
ø¬ıù´ ‰¬…±ø•Û˚˛Úº Ó¬À¬ı fl¬øͬÚÓ¬˜ √õ∂øÓ¬¬Ûé¬À¬ı˛˝◊ ˜≈À‡±˜≈ø‡ ˝ÀÓ¬ ˝À¬ı 54
¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ fl¬±¸¬Û±¬ı˛ˆ¬Àfl¬º ¢∂…±`¬ Œ‰¬¸ È≈¬…À¬ı˛¬ı˛ ’e Œ¸KȬ ˘≈˝◊À˚˛¬ı˛ ›˝◊
È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ Œ‡˘À¬ıÚ ≈øÚ˚˛±¬ı˛ Œ¸¬ı˛± ÚíÊÚ ±¬ı±èº ø¬ıÀù´¬ı˛ ¤fl¬ Ú•§¬ı˛
˜…±·Ú±¸ fl¬±˘«À¸Ú, ≈í Ú•§¬ı˛ ø˝fl¬±è Ú±fl¬±˜≈¬ı˛±, ¸±ÀÊ«˝◊ fl¬±ø¬ı˛˚˛±øfl¬Ú,
Ù¬±ø¬ı˚˛±ÀÚ± fl¬±è˚˛±Ú±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ¤˝◊ ˜≈˝”ÀÓ«¬¬ı˛ Œ¸¬ı˛±¬ı˛±º 1 ˘é¬ 50 ˝±Ê±¬ı˛
ά˘±¬ı˛ ¬Û≈¬ı˛¶®±¬ı˛ ˜”À˘…¬ı˛ ›˝◊ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ Ú±˜±¬ı˛ fl¬Ô± È≈¬…˝◊Ȭ fl¬À¬ı˛ Œ‚±¯∏̱
fl¬À¬ı˛Ú fl¬±¸¬Û±¬ı˛ˆ¬º
1985-¤ ’±Ú±ÀÓ¬±ø˘ fl¬±¬ı˛¬Ûˆ¬Àfl¬ ˝±ø¬ı˛À˚˛, ˜±S 22 ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ı˚˛À¸,
ø¬ıù´ ‰¬…±ø•Û˚˛Ú ˝À˚˛øÂ√À˘Ú ¬Û”¬ı«Ó¬Ú Œ¸±øˆ¬À˚˛Ó¬ ˝◊ά◊øÚ˚˛ÀÚ¬ı˛ Ú±·ø¬ı˛fl¬
fl¬±¸¬Û±¬ı˛ˆ¬º
 ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÚÀfl¬ ˝±ø¬ı˛À˚˛ ¤ø˙˚˛±¬ı˛ Œ¸¬ı˛± ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¶ß≈fl¬±¬ı˛ ˘  .
¶ß≈fl¬±À¸« øÚÀÊÀ¬ı˛ ±¬ÛȬ ¬ıʱ˚˛ ¬ı˛±‡˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º ·Ó¬ 5 Ê≈˘±˝◊
ø¬ı¸Àfl¬Àfl¬ ¤ø˙˚˛±Ú øȬ˜ ¶ß≈fl¬±¬ı˛ ‰¬…±ø•Û˚˛Úø˙À¬Û¬ı˛ Ù¬±˝◊Ú±À˘ ø‰¬¬ı˛ √õ∂øÓ¬¬Zμ3œ
¬Û±øfl¬ô¶∏±ÚÀfl¬ ˝±¬ı˛±˚˛ ¬ÛÇÊ ’±Î¬¬ı±Úœ › ˘é¬Ì ¬ı˛±›˚˛±Ó¬ Ê≈øȬº ¬Û“±‰¬
Œ¸ÀȬ¬ı˛ Ù¬±˝◊Ú±À˘¬ı˛ qèÀÓ¬˝◊ √õ∂øÓ¬¬Ûé¬ ˜˝•ú ø¬ı˘±˘Àfl¬ ¤fl¬ Ó¬¬ı˛Ù¬±
˜…±‰¬ ˝±ø¬ı˛À˚˛ ŒÚ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¶ß≈fl¬±¸« Ó¬±¬ı˛fl¬± ¬ÛÇÊ ’±Î¬¬ı±Úœº 83 ¬ÛÀ˚˛KȬ
øÚÀ˚˛ √õ∂Ô˜ Œ¸È¬ øÊÀÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬Àfl¬ 1-0 ¬ı…¬ıÒ±ÀÚ ¤ø·À˚˛ ŒÚ ¬ÛÇʺ
ø¬ZÓ¬œ˚˛ ¬ı˛±Î¬◊À`¬ ¬Û±øfl¬ô¶∏±øÚ ¶ß≈fl¬±¸« Ó¬±¬ı˛fl¬± ¬ı±¬ı¬ı˛ ˜±ø¸˝Àfl¬ 73 ¬ÛÀ˚˛KȬ
øÚÀ˚˛ ˝±ø¬ı˛À˚˛ ŒÚ ˘é¬Ì ¬ı˛±›˚˛±Ó¬º Ó‘¬Ó¬œ˚˛ Œ¸ÀȬ¬ı˛ √õ∂Ô˜ ŒÔÀfl¬
’±Î¬¬ı±Úœ¬ı˛ ά◊¬Û¬ı˛ Œ‰¬À¬Û ¬ıÀ¸ ¬Û±Àfl¬ ¶ß≈fl¬±¸« Œ‡À˘±˚˛±Î¬ˇ ˜˝•úº øfl¬c
3-0 ¬ı…¬ıÒ±ÀÚ Ù¬±˝◊Ú±˘ øÊÀÓ¬ ŒÚ˚˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º ‰¬˘øÓ¬ ˜¬ı˛¸≈À˜ ¤˝◊ øÚÀ˚˛
ø¬ZÓ¬œ˚˛ ¤ø˙˚˛±Ú ‰¬…±ø•Û˚˛±Úø˙À¬Û øÊÓ¬À˘Ú ¬ÛÇÊ ’±Î¬¬ı±Úœº ’Ú…
øÀfl¬, ¤fl¬fl¬ˆ¬±À¬ı øȬ˜ ˝◊Àˆ¬ÀKȬ ¤fl¬øȬ ˜…±‰¬ Ú± ˝±¬ı˛±¬ı˛ Œ¬ı˛fl¬Î«¬› ·Àάˇ
ŒÙ¬˘À˘Úº
 fl¬ÚÀ٬ά±À¬ı˛˙k fl¬±¬Û ʱ˜«±øÚ¬ı˛  .
·Ó¬ 3 Ê≈˘±˝◊ fl¬ÚÀ٬ά±À¬ı˛˙k ¬ı± fl¬ÚÀ٬ά fl¬±¬Û øÊÀÓ¬ øÚ˘ ʱ˜«±øÚ
[ʱ˜«±øÚ 1[øàÚÀά˘]-ø‰¬ø˘ 0]º ¤˝◊ √õ∂Ô˜ ʱ˜«±øÚ › ø‰¬ø˘ Ù¬±˝◊Ú±À˘
Œ¬ÛÓÀÂ√øÂ√˘º ¤¬ı˛ ’±À· ʱ˜«±øÚ¬ı˛ Œ¸¬ı˛± ¬Û±¬ı˛Ù¬˜«…±k 2005-¤ Ó‘¬Ó¬œ˚˛
¶ö±Úº Œ¸¬ı±¬ı˛ Œ˜ø'Àfl¬±Àfl¬ ˝±ø¬ı˛À˚˛ Ó‘¬Ó¬œ˚˛ ˝À˚˛øÂ√˘º ¤¬ı±¬ı˛ Œ˜ø'Àfl¬±Àfl¬
˝±ø¬ı˛À˚˛ Ù¬±˝◊Ú±À˘ ›Àͬ ʱ˜«±øÚº 2003-¤ Œ˙¯∏ Œfl¬±Ú› ˝◊ά◊À¬ı˛±ø¬Û˚˛±Ú
˘ ‰¬…±ø•Û˚˛Ú ˝À˚˛øÂ√˘ [Ùˬ±k]º øé¬Ì ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ Œ˙&ø˘ ¤˝◊
È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ ¸¬ı ŒÔÀfl¬ Œ¬ıø˙ ¸Ù¬˘º ¤fl¬¬ı±¬ı˛ ’±ÀÊ«øôL√Ú± › ‰¬±¬ı˛¬ı±¬ı˛
¬ı˱øÊ˘º ¤È¬± Ó‘¬Ó¬œ˚˛ fl¬ÚÀ٬ά fl¬±¬Û Ù¬±˝◊Ú±˘ Œ˚‡±ÀÚ ˝◊ά◊À¬ı˛±ø¬Û˚˛±Ú ›
øé¬Ì ’±øÙˬfl¬±Ú Œ˙ ˜≈À‡±˜≈ø‡ ˝˚˛º ¤ ¬ıÂ√¬ı˛ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ ¸¬ı ŒÔÀfl¬
Œ¬ıø˙ Œ·±˘ fl¬À¬ı˛ÀÂ√ ʱ˜«±øÚº 14-øȬº Œ·±ÀãÚ ¬ı≈Ȭ Œ¬ÛÀ˘Ú ʱ˜«±øÚ¬ı˛
21 ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ¶Üò±˝◊fl¬±¬ı˛ øÓ¬À˜± ›À˚˛Ú«±¬ı˛º Œ·±ÀãÚ ¬ı˘ Œ¬ÛÀ˘Ú ʱ˜«±øÚ¬ı˛
’øÒÚ±˚˛fl¬ Ê≈ø˘˚˛±Ú E±'˘±¬ı˛º
 ’±ôL√±ø˘˚˛± ›À¬ÛÚ  .
2017-ŒÓ¬˝◊ √õ∂Ô˜¬ı±¬ı˛ ’±ôL√±ø˘˚˛± ›À¬ÛÚ ’±À˚˛±øÊÓ¬ ˝˘º ‚±À¸¬ı˛
Œfl¬±ÀÈ«¬¬ı˛ ¤˝◊ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ ’—˙ øÚÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Ú qÒ≈ ¬Û≈è¯∏¬ı˛±º ¤øȬ 2017
ATP World Tour-¤¬ı˛ ATP World Tour 250 series-¤¬ı˛ ’eº
Œ‡˘± ˝˘ 25 Ê≈Ú ŒÔÀfl¬ ¬Û˚˛˘± Ê≈˘±˝◊º ø¸e˘¸ ‰¬…±ø•Û˚˛±Ú ʱ¬Û±ÀÚ¬ı˛
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
˝◊˚˛≈ø‰¬ ¸≈ø·Ó¬±º ¸≈˝◊ÀάÀÚ¬ı˛ ¬ı˛¬ı±È«¬ ø˘ÀkȬ › ¬Û±øfl¬ô¶∏±ÀÚ¬ı˛ ’…±¸±˜-ά◊˘-
˝fl¬-fl≈¬À¬ı˛ø˙ ά±¬ı˘À¸¬ı˛ ø¬ıÊ˚˛œº
¤¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ıÀάˇ± ’‚È¬Ú ‚øȬÀ˚˛ ŒÙ¬À˘Ú ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ŒÎ¬øˆ¬¸fl¬±¬Û±¬ı˛
¬ı˛±˜fl≈¬˜±¬ı˛ ¬ı˛±˜Ú±ÔÚº ¬ı˛±Ù¬±À˚˛˘ Ú±±˘ › ŒÚ±ˆ¬±fl¬ ÊÀfl¬±øˆ¬À‰¬¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
Œ¸¬ı˛± Ó¬±¬ı˛fl¬±À¬ı˛ Œflv¬ Œfl¬±ÀÈ«¬ ˝±ø¬ı˛À˚˛ ’‚È¬Ú ‚øȬÀ˚˛ÀÂ√Ú ø˚øÚ, Œ¸˝◊
ø¬ıÀù´¬ı˛ ’±È¬ Ú•§¬ı˛ ’ø¶Üò˚˛±¬ı˛ άø˜øÚfl¬ øÔÀ˚˛˜Àfl¬ Œ¶ÜòȬ Œ¸ÀȬ ˝±ø¬ı˛À˚˛
ŒÚº ·Ó¬ 27 Ê≈Ú Ó≈¬¬ı˛À¶®¬ı˛ ’±ôL√±ø˘˚˛± ›À¬ÛÀÚ¬ı˛ ø√õ∂ Œfl¬±˚˛±È«¬±¬ı˛
Ù¬±˝◊Ú±À˘ ¤˝◊ ’‚È¬Ú ‚øȬÀ˚˛ È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ¬ı˛ Œ˙¯∏ ’±ÀȬ Ï≈¬Àfl¬ ¬ÛÀάˇÚ ø¬ıÀù´¬ı˛
222 Ú•§¬ı˛ ¬ı˛±˜fl≈¬˜±¬ı˛º
 ›À˚˛à ˝◊ø`¬Àʬı˛ ø¬ıèÀX ›˚˛±Ú ŒÎ¬ ø¸ø¬ı˛Ê øÊÓ¬˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬  .
›À˚˛à ˝◊ø`¬Àʬı˛ ø¬ıèÀX ¬Û“±‰¬ ˜…±À‰¬¬ı˛ ›˚˛±Ú ŒÎ¬ ø¸ø¬ı˛Ê 3-1
øÊÓ¬˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º √õ∂Ô˜ ˜…±‰¬ ¬ı‘ø©Ü¬ı˛ ŒÊÀ¬ı˛ ’˜œ˜±—ø¸Ó¬º ø¬ZÓ¬œ˚˛ ˜…±À‰¬
¤fl¬˝◊ ¸Àe ≈íøȬ Œ¬ı˛fl¬ÀΫ¬¬ı˛ ¸±é¬œ Ô±fl¬˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ øSêÀfl¬È¬º ˚±¬ı˛ ¤fl¬øȬ
’±¬ı±¬ı˛ ø¬ıù´À¬ı˛fl¬Î«¬º ·Ó¬ 25 Ê≈Ú fl≈¬˝◊k ¬Û±fl«¬ ›ˆ¬±À˘ ›À˚˛à ˝◊ø`¬Àʬı˛
˜≈À‡±˜≈ø‡ ˝À˚˛ 105 ¬ı˛±ÀÚ ˜…±‰¬ ŒÊÀÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º ¤fl¬ øÀÚ¬ı˛ øSêÀfl¬ÀȬ¬ı˛
˝◊øÓ¬˝±À¸ fl¬…±ø¬ı˛ø¬ı˚˛±ÚÀ¬ı˛ ø¬ıèÀX Œ¸ ŒÀ˙¬ı˛ ˜±øȬÀÓ¬ ¤Ó¬ ¬ıÀάˇ±
¬ı…¬ıÒ±ÀÚ ’±À· Œfl¬±Ú› øÚ Ê˚˛ ¬Û±˚˛øÚ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º ¤˝◊ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Œ¬ı˛fl¬ÀΫ¬¬ı˛
¬Û±˙±¬Û±ø˙ ’ÚÚ… ¤fl¬øȬ Úøʬı˛› ·Àάˇ ŒÙ¬À˘Ú Œfl¬±˝±ø˘¬ı˛±º ¤fl¬øÀÚ¬ı˛
’±ôL√Ê«±øÓ¬Àfl¬ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙¬ı±¬ı˛ 300 ¬ı± Ó¬±¬ı˛ Œ¬ıø˙ Œ¶®±À¬ı˛¬ı˛ Œ¬ı˛fl¬Î«¬º
¤Ó¬øÚ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¤¬ı— ’À¶Üòø˘˚˛± 95 ¬ı±¬ı˛ fl¬À¬ı˛ 300 ¬ı± Ó¬±¬ı˛ Œ¬ıø˙
¬ı˛±ÀÚ¬ı˛ Œ¬ı˛fl¬Î«¬ ˚≈¢¨ˆ¬±À¬ı ÒÀ¬ı˛ Œ¬ı˛À‡øÂ√˘º ›À˚˛à ˝◊ø`¬Àʬı˛ ø¬ıèÀX
310 fl¬À¬ı˛ Œfl¬±˝±ø˘¬ı˛± ¤ø·À˚˛ Œ·˘ ’À¶Üòø˘˚˛±¬ı˛ ŒÔÀfl¬º Ó‘¬Ó¬œ˚˛ ˜…±‰¬
93 ¬ı˛±ÀÚ ŒÊÀÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º Ó¬À¬ı 11 ¬ı˛±ÀÚ ‰¬Ó≈¬Ô« ˜…±‰¬ ˝±À¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º
¬Û=˜ ›˚˛±Ú ŒÎ¬-ŒÓ¬ ›À˚˛à ˝◊ø`¬ÊÀfl¬ 8 ά◊˝◊Àfl¬ÀȬ ˝±¬ı˛±˚˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º ¤˝◊
¸Ù¬À¬ı˛¬ı˛ ¤fl¬˜±S øȬ-ŒÈ¬±À˚˛øKȬ ˜…±À‰¬ fl¬…±ø¬ı˛ø¬ı˚˛±ÚÀ¬ı˛ 191 ¬ı˛±ÀÚ¬ı˛
Ȭ±À·«È¬ Œ˚˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º øfl¬c Ó¬±¬ı˛± Œ˚ øȬ-ŒÈ¬±À˚˛øKȬ¬ı˛ ø¬ıù´ ‰¬…±ø•Û˚˛Ú,
ˆ¬±¬ı˛Ó¬Àfl¬ ¸±¬ı±˝◊Ú± ¬Û±Àfl«¬ Ó¬± ˜ÀÚ fl¬ø¬ı˛À˚˛ øÀ˚˛ øÊÓ¬˘ ›À˚˛à ˝◊ø`¬Êº
 Œ˘±Ï¬± fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ ˜±ÚÀÓ¬ ø¬ıø¸ø¸’±˝◊-¤¬ı˛ ¸±Ó¬ ¸À¸…¬ı˛
fl¬ø˜øȬ  .
·Ó¬ 26 Ê≈Ú ø¬ıø¸ø¸’±˝◊-¤¬ı˛ ø¬ıÀ˙¯∏ ¸±Ò±¬ı˛Ì ¸ˆ¬±˚˛ ø¸X±ôL√
˝À˚˛øÂ√˘, Œ˘±Ï¬± fl¬ø˜øȬ¬ı˛ Œ›˚˛± øÚÀ«˙ ¸øͬfl¬ˆ¬±À¬ı fl¬±˚«fl¬¬ı˛œ ˝À2 øfl¬
Ú± Œ‡ÀÓ¬ ¤fl¬øȬ fl¬ø˜øȬ ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝À¬ıº ¸≈ø√õ∂˜ Œfl¬±ÀÈ«¬¬ı˛ øÚÀ«˙ ^n∏Ó¬
fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ·Î¬ˇ± ¤˝◊ fl¬ø˜øȬÀÓ¬ Œ¸Ã¬ı˛ˆ¬ ·±e≈˘œ Â√±Î¬ˇ±› ¬ı˛À˚˛ÀÂ√Ú
’ø˜Ó¬±ˆ¬ Œ‰¬ÃÒ≈¬ı˛œ, ¬ı˛±Êœ¬ı q{®, øȬø¸ ˜…±Ô≈, Ú¬ı ˆ¬A±‰¬±˚«, Ê˚˛ ˙±˝ƒ ›
’øÚèX Œ‰¬ÃÒ≈¬ı˛œº Œ˘±Ï¬± fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ Œ˜ÀÚ ŒÚ›˚˛±¬ı˛ ÊÚ…˝◊
Œ¬ı±Î«¬Àfl¬ øÚÀ«˙ Œ›˚˛± ˝À˘› Œ¬ı˙ øfl¬Â√≈ ø¬ı¯∏˚˛ øÚÀ˚˛ ¤‡Ú› √õ∂ùü ¬ı˛À˚˛
ø·À˚˛ÀÂ√º ˚±¬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ¤fl¬ ¸—¶ö±, ¤fl¬ Œˆ¬±È¬-¤¬ı˛ ˜ÀÓ¬± &èQ¬Û”Ì«
ø¬ı¯∏˚˛›º Œ˚ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ fl¬±˚«fl¬¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ø·À˚˛ ¸˜¸…±˚˛ ¬ÛÀάˇÀÂ√ ˜˝±¬ı˛±©Üò
¤¬ı— &ʬı˛±Ó¬, ¤˝◊ ≈˝◊ ¬ı˛±Ê…º fl¬±¬ı˛Ì ¤˝◊ ≈˝◊ ¬ı˛±Ê… ø˜ø˘À˚˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√
¸±Ó¬øȬ øSêÀfl¬È¬ ¸—¶ö±º ¤Â√±Î¬ˇ±› √õ∂˙±¸fl¬À¬ı˛ ¬ı˚˛À¸¬ı˛ ¸À¬ı«±2‰¬ ¸œ˜±
¤¬ı— ëfl≈¬ø˘— ’Ù¬ ø¬Ûø¬ı˛˚˛Î¬í øÚÀ˚˛› √õ∂ùü ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ fl¬À˚˛fl¬øȬ ¸—¶ö±¬ı˛º Œ¸˝◊
¸¬ı ÊøȬ˘ ø¬ı¯∏˚˛Àfl¬ ¬ÛÔ Œ‡±À¬ı ¤˝◊ fl¬ø˜øȬº ˚±¬ı˛± ¬ı˛±Ê… ¸—¶ö±&ø˘¬ı˛
¸Àe ˜Ò…¶öÓ¬± fl¬¬ı˛À¬ıº
 ’À¶Üò˘œ˚˛ ›À¬ÛÀÚ ‰¬…±ø•Û˚˛Ú |œfl¬±ôL√  .
·Ó¬ 25 Ê≈Ú ’ø˘ø•Ûfl¬ ø‰¬ÀÚ¬ı˛ Œ‰¬Ú ˘„-Œfl¬ ˝±ø¬ı˛À˚˛ ’À¶Üòø˘˚˛±Ú
›À¬ÛÀÚ¬ı˛ ¸≈¬Û±¬ı˛ ø¸ø¬ı˛Ê øÊÓ¬À˘Ú ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¬ı…±Î¬ø˜KȬÀÚ¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú Ó¬¬ı˛fl¬±
øfl¬±ø•§ |œfl¬±ôL√º ¬Û≈è¯∏À¬ı˛ ø¸e˘À¸ ¤˝◊ øÚÀ˚˛ ‰¬±¬ı˛¬ı±¬ı˛ ¸≈¬Û±¬ı˛ ø¸ø¬ı˛Ê
Œ‡Ó¬±¬ı øÊÓ¬À˘Ú øÓ¬øÓ¬Úº ¤¬ı˛ ’±À·˝◊ ˝◊Àμ±ÀÚø˙˚˛±Ú ›À¬ÛÀÚ¬ı˛ ¸≈¬Û±¬ı˛
61
ø¸ø¬ı˛ÀÊ øÊÀÓ¬øÂ√À˘Ú ø¬ıù´ ¬ı˛…±øÇ—À˚˛ 11 Ú•§À¬ı˛ Ô±fl¬± |œfl¬±ôL√º ¤ø√õ∂À˘
ø¸e±¬Û≈¬ı˛ ›À¬ÛÚ, Ó¬±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Ê≈ÀÚ ˝◊Àμ±ÀÚø˙˚˛±Ú ›À¬ÛÚ ¤¬ı— Ó¬±¬ı˛ øͬfl¬
¤fl¬ ¸5±˝ ¬Û¬ı˛˝◊ ’À¶Üò˘œ˚˛ ›À¬ÛÚ ÊÀ˚˛¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ø¬ıÀù´¬ı˛ ¬Û=˜ ˙±È¬˘±¬ı˛
ø˝¸±À¬ı ¬Û¬ı˛ øÓ¬ÚÀȬ ¸≈¬Û±¬ı˛ ø¸ø¬ı˛ÀÊ Œ‡Ó¬±¬ı øÊÓ¬À˘Ú |œfl¬±ôL√º
 q…øȬ—À˚˛ ø¬ıù´À¬ı˛fl¬Î«¬ ’ÚœÀ˙¬ı˛  .
·Ó¬ 24 Ê≈Ú Ê±˜«±øÚÀÓ¬ ’Ú≈øá¬Ó¬ q…øȬ—À˚˛¬ı˛ Ê≈øÚ˚˛¬ı˛ ø¬ıù´
‰¬…±ø•Û˚˛Úø˙À¬Û 25 ø˜È¬±¬ı˛ à…±`¬±Î«¬ ø¬Ûô¶∏˘ ø¬ıˆ¬±À· Œ¸±Ú± øÊÓ¬À˘Ú
˝ø¬ı˛˚˛±Ú±¬ı˛ q…øȬ— √õ∂øÓ¬ˆ¬± ’Úœ˙ ˆ¬±Ú›˚˛±˘±º ¸Àe ·Î¬ˇÀ˘Ú Ê≈øÚ˚˛¬ı˛
¬Û˚«±À˚˛¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ø¬ıù´À¬ı˛fl¬Î«¬›º ¤˝◊ ø¬ıˆ¬±À· ¬ı˛±Ú±¸« ʱ˜«±øÚ¬ı˛ ŒÙv¬±ø¬ı˛˚˛±Ú
ø¬ÛȬ±¬ı˛º Ó¬±¬ı˛ ¬ÛÀ˚˛KȬ 572º ’ÚœÀ˙¬ı˛ ¬ÛÀ˚˛KȬ 579º ¬ÛÀÚÀ¬ı˛± ¬ıÂ√¬ı˛
’±À· 2002 ¸±À˘ ¬ı˛±ø˙˚˛±¬ı˛ ŒÎ¬øÚ¸ fl≈¬˘±fl¬ˆ¬ 574 ¬ÛÀ˚˛KȬ ¸—¢∂˝
fl¬À¬ı˛ ¤˝◊ ø¬ıˆ¬±À· ø¬ıù´À¬ı˛fl¬Î«¬ ·ÀάˇøÂ√À˘Úº Œ¸˝◊ Œ¬ı˛fl¬Î«¬ Œˆ¬À„ øÀ˘Ú
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Ó¬èÌ q…Ȭ±¬ı˛º ’¬ı˙… ø‰¬ÀÚ¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ¸±Ó¬ ¬ÛÀ˚˛ÀKȬ Œ˝À¬ı˛ ˘·Ó¬
ø¬ıˆ¬±À· Œ¸±Ú± Œ¬Û˘ Ú± ˆ¬±¬ı˛Ó¬º ø‰¬ÀÚ¬ı˛ ¬ÛÀ˚˛KȬ 1694º èÀ¬Û±Ê˚˛œ
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ À˘¬ı˛ ¬ÛÀ˚˛KȬ 1687º Ú˚˛ ¬ÛÀ˚˛KȬ fl¬˜ Œ¬ÛÀ˚˛ Ó‘¬Ó¬œ˚˛ Ùˬ±kº
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ˝À˚˛ 579 ¬ÛÀ˚˛KȬ ¬Û±Ú ’Úœ˙º ˙y√√±øÊ ¬Û±øÓ¬˘ ¬Û±Ú 547
¤¬ı— ’±Ú˝±˘ Ê›˚˛±Ú±-¬ı˛ ¬ÛÀ˚˛KȬ 561º ¤fl¬øȬ Œ¸±Ú±, ¤fl¬øȬ èÀ¬Û±
¤¬ı— ¤fl¬øȬ Œ¬ı˱? øÊÀÓ¬ √õ∂Ô˜ ¶ö±ÀÚ Ú¬ı˛›À˚˛º ø¬ZÓ¬œ˚˛ ˆ¬±¬ı˛Ó¬º
 fl≈¬•§À˘À¬ı˛ fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ Œ˜ÀÚ ¬ı±˝◊¸ ·ÀÊ ¬ıÀάˇ±¸Àάˇ± ¬ı˛¬ı˘  .
’øÚ˘ fl≈¬•§À˘¬ı˛ ŒÚÓ‘¬Q±ÒœÚ øSêÀfl¬È¬ fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ Œ˜ÀÚ
¬ıÀάˇ±¸Àάˇ± ≈íøȬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ ø¸X±ôL√ øÚ˘ ’±˝◊ø¸ø¸º øά’±¬ı˛¤¸ ¤¬ı—
øSêÀfl¬È¬±¬ı˛À¬ı˛ 뢱˘ fl¬±Î«¬í-¤¬ı˛ ¤˝◊ ≈íøȬ ÚÓ≈¬Ú øÚ˚˛˜ ’±·±˜œ ’À"±¬ı¬ı˛
ŒÔÀfl¬˝◊ ‰¬±˘≈ ˝À¬ı ¬ıÀ˘ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú ’±˝◊ø¸ø¸ √õ∂Ò±Ú ŒÎ¬ˆ¬ ø¬ı˛‰¬±Î«¬¸Úº
¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ øÂ√˘, øά’±¬ı˛¤¸-¤¬ı˛ ø¸X±ôL√ ø¬ı¬ÛÀé¬ Œ·À˘› Ó¬± ˚ø ’±•Û±˚˛±¸«
fl¬˘ ˝˚˛, Ó¬± ˝À˘ øÚÒ«±ø¬ı˛Ó¬ Œfl¬±È¬± fl¬˜À¬ı Ú±º ¬Û±˙±¬Û±ø˙ ŒÈ¬Àà¬ı˛ Œé¬ÀS
80 ›ˆ¬±À¬ı˛¬ı˛ ¬Û¬ı˛ øά’±¬ı˛¤¸ Ȭ¬Û ’±À¬Û¬ı˛ ¬ı…¬ı¶ö±› Ó≈¬À˘ ŒÚ›˚˛±
˝À˚˛ÀÂ√º fl¬ø˜øȬ¬ı˛ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ Œ˜ÀÚ ˜±Àͬ ’ˆ¬¬ı… ’±‰¬¬ı˛À̬ı˛ ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÀÚ
øSêÀfl¬È¬±¬ı˛Àfl¬ 뢱˘ fl¬±Î«¬í Œ‡±ÀÚ±¬ı˛ ø¸X±ôL√› ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ¤Àé¬ÀS
ø¸X±ôL√ ŒÚÀ¬ıÚ ¤fl¬˜±S ø٬㠒±•Û±˚˛±¬ı˛º ¤Â√±Î¬ˇ±› ’±¬ı˛› ≈íøȬ øÚ˚˛˜
¬ıÀ˘¬ı˛ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ fl¬À¬ı˛ÀÂ√ fl¬ø˜øȬº ¤fl¬øȬ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ ¬ı…±ÀȬ¬ı˛ ˜±¬Û ¸—Sê±ôL√º
¬Û±˙±¬Û±ø˙ ¬ı˛±Ú ’±Î¬◊ÀȬ¬ı˛ Œé¬ÀS ¤fl¬¬ı±¬ı˛ øSêÀÊ ¬ı…±È¬ Â√≈“À˚˛ Œfl¬±Ú›
fl¬±¬ı˛ÀÌ ŒÙ¬¬ı˛ Ó¬± ά◊Àͬ Œ·À˘› ¬ı…±È¬¸˜…±ÚÀfl¬ ’±Î¬◊Ȭ Ú± Œ›˚˛±¬ı˛
¸≈¬Û±ø¬ı˛˙› fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ¤˝◊ ≈íøȬ ¸≈¬Û±ø¬ı˛˙ øÚÀ˚˛ ’±˝◊ø¸ø¸-¬ı˛ ¬Û¬ı˛¬ıÓ¬œ«
ø˜øȬ—À˚˛ ’±À˘±‰¬Ú± ˝À¬ıº
 ¤˙œ˚˛ ’…±ÔÀ˘øȬ' ‰¬…±ø•Û˚˛Úø˙¬Û  .
ˆ≈¬¬ıÀÚù´À¬ı˛ 9 Ê≈˘±˝◊ Œ˙¯∏ ˝˘ ¤˙œ˚˛ ’…±ÔÀ˘øȬ' ‰¬…±ø•Û˚˛Úø˙¬Ûº
È≈¬Ú«±À˜ÀKȬ¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±À¸ √õ∂Ô˜¬ı±¬ı˛ 29-øȬ ¬Ûfl¬ [12 Œ¸±Ú±, 5 èÀ¬Û± ›
12 Œ¬ı˱?] øÊÀÓ¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ˙œÀ¯∏«º ø˘· ŒÈ¬¬ıÀ˘ ø‰¬Ú, ʱ¬Û±Ú, fl≈¬À˚˛Ó¬,
fl¬±Ó¬±¬ı˛ ¸¬ı±˝◊ ø¬ÛÂ√ÀÚº ¸—·Í¬fl¬ Œ˙ ¬ıÀ˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ¤¬ı±¬ı˛ ¸¬ı ŒÔÀfl¬ ¬ıÀάˇ±
˘ Ú±ø˜À˚˛øÂ√˘º 95 ÊÚº ¸¬ı ˝◊Àˆ¬ÀKȬ øȬ˜ Ú±˜±˚˛ ¬Ûfl¬ ¤À¸ÀÂ√
√õ∂‰≈¬¬ı˛º ά◊À~‡…, Œ˝õI◊±Ô˘ÀÚ ¬ı±—˘±¬ı˛ ¶§õü± ¬ı˜«ÀÚ¬ı˛ Œ¸±Ú± ŒÊÓ¬±¬ı˛ Œ¶®±¬ı˛
[5942]º ¤¬ı˛ ’±À· ’…±ÔÀ˘øȬÀ'¬ı˛ ¤ø˙˚˛±Ú ‰¬…±ø•Û˚˛Úø˙À¬Û ¬ı±—˘±
ŒÔÀfl¬ Œ¸±Ú± ¤ÀÚÀÂ√Ú ≈íÊÚº ŒÊ…±øÓ¬˜«˚˛œ ø˙fl¬±¬ı˛ ¤¬ı— Œ¸±˜±
ø¬ıù´±¸º
 ¤¤Ù¬ø¸-¬ı˛ ˜…±·±øÊÀÚ¬ı˛ fl¬ˆ¬±À¬ı˛ ¸≈Úœ˘ ŒÂ√Sœ  .
뤤٬ø¸ Œfl¬±˚˛±È«¬±¬ı˛ø˘í ˜…±·±øÊÀÚ¬ı˛ fl¬ˆ¬±À¬ı˛ ʱ˚˛·± fl¬À¬ı˛ øÚÀ˘Ú
ˆ¬±¬ı˛Ó¬ ’øÒÚ±˚˛fl¬ ¸≈Úœ˘ ŒÂ√Sœº √õ∂Ô˜ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ Ù≈¬È¬¬ı˘±¬ı˛ ø˝¸±À¬ı ¤˝◊
fl‘¬øÓ¬Q ’Ê«Úº œ‚« 15 ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ Ù≈¬È¬¬ı˘ Œfl¬ø¬ı˛˚˛±À¬ı˛ ¬ıU ¸±Ù¬˘…
62
Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√Ú ¸≈Úœ˘º ¸±Ù¬ fl¬±¬Û, ŒÚ˝è fl¬±¬Û, ¤¤Ù¬ø¸ ‰¬…±À˘? fl¬±¬Û ¸¬ı˝◊
øÊÀÓ¬ÀÂ√Ú ŒÀ˙¬ı˛ ʱø¸« ·±À˚˛º flv¬±À¬ı¬ı˛ ʱø¸« ·±À˚˛ øÊÀÓ¬ÀÂ√Ú ’±˝◊
ø˘·, ŒÙ¬Î¬±À¬ı˛˙Ú fl¬±À¬Û¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ¸¬ı«ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¬∏CøÙ¬º ¤¤Ù¬ø¸ fl¬±À¬Û¬ı˛
Ù¬±˝◊Ú±˘ ¬Û˚«ôL√ Œ¬ıe±˘≈è ¤Ù¬ø¸-Œfl¬ øÚÀ˚˛ ø·À˚˛øÂ√À˘Ú ¸≈Úœ˘º Œ¬ıe±˘≈è
Â√±Î¬ˇ±› Œ‡À˘ÀÂ√Ú Œ˜±˝Ú¬ı±·±Ú, ˝◊àÀ¬ıe˘, ŒÎ¬À•Û±¬ı˛ ˜ÀÓ¬± flv¬±À¬ıº
¸≈ÚœÀ˘¬ı˛ ¤˝◊ ¸¬ı ¸±Ù¬˘…Àfl¬ ˜…±·±øÊÀÚ Ó≈¬À˘ ÒÀ¬ı˛ÀÂ√ ¤¤Ù¬ø¸º ·Ó¬
‰¬±¬ı˛ ¬ıÂ√¬ı˛ ÒÀ¬ı˛, ¤˝◊ ˜…±·±øÊÚ √õ∂fl¬±˙ fl¬À¬ı˛ ‰¬À˘ÀÂ√ ¤ø˙˚˛±Ú Ù≈¬È¬¬ı˘
fl¬ÚÀ٬ά±À¬ı˛˙Úº ¤¬ı˛ ’±À· ø˘ fl≈¬Ú Œ˝±, fl¬±˝◊¸≈Àfl¬ Œ˝±ã±¬ı˛ ˜ÀÓ¬±
Ó¬±¬ı˛fl¬± Ù≈¬È¬¬ı˘±¬ı˛¬ı˛± ʱ˚˛·± Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√Ú ¤˝◊ ˜…±·±øÊÀÚ¬ı˛ fl¬ˆ¬±¬ı˛ Œ¬ÛÀʺ
 ’±˝◊ø¸ø¸ ¬ı˛…±øÇ—, ¬ı±øʘ±Ó¬ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ø¶ÛÚ ˚≈·˘ ’±¬ı˛ Œfl¬±˝ø˘¬ı˛  .
’±˝◊ø¸ø¸ ŒÈ¬à Œ¬ı±ø˘— ¬ı˛…±øÇ—À˚˛ ˙œ¯∏«¶ö±Ú ÒÀ¬ı˛ ¬ı˛±‡˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
ø¶ÛÚ ˚≈·˘ ¬ı˛¬ıœf ʱÀάʱ ¤¬ı— ¬ı˛ø¬ı‰¬fÚ ’øù´Úº Ê≈˘±˝◊À˚˛¬ı˛ √õ∂Ô˜
¸5±˝±ÀôL√ √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ’±˝◊ø¸ø¸-¬ı˛ ¬ı˛…±øÇ—À˚˛ 898 ¬ÛÀ˚˛KȬ øÚÀ˚˛ Œ¬ı±˘±¬ı˛À¬ı˛
˜ÀÒ… ˙œÀ¯∏« ʱÀάʱº 865 ¬ÛÀ˚˛KȬ øÚÀ˚˛ ø¬ZÓ¬œ˚˛ ¶ö±ÀÚ Ó¬±ø˜˘
’Ù¬ø¶ÛÚ±¬ı˛ ¬ı˛ø¬ı‰¬fÚ ’øù´Úº ’˘¬ı˛±Î¬◊`¬±¬ı˛À¬ı˛ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛› √õ∂Ô˜
øÓ¬ÀÚ¬ı˛ ˜ÀÒ… ʱ˚˛·± fl¬À¬ı˛ øÚÀ˚˛ÀÂ√ ¤˝◊ ø¶ÛÚ-˚≈·˘º 422 › 413
¬ÛÀ˚˛KȬ øÚÀ˚˛ ’˘¬ı˛±Î¬◊`¬±¬ı˛À¬ı˛ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ø¬ZÓ¬œ˚˛ › Ó‘¬Ó¬œ˚˛ ¶ö±Ú Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√
¤˝◊ Ê≈øȬº ŒÈ¬Àà ¬ı…±È¬¸˜…±ÚÀ¬ı˛ ¬ı˛…±øÇ—À˚˛› ’±øÒ¬ÛÓ¬… ¬ıʱ˚˛ Œ¬ı˛À‡ÀÂ√Ú
ʱӬœ˚˛ À˘¬ı˛ øSêÀfl¬È¬±À¬ı˛¬ı˛±º 846 ¬ÛÀ˚˛KȬ øÚÀ˚˛ ¬ı…±øȬ— ¬ı˛…±øÇ—À˚˛ ‰¬Ó≈¬Ô«
¶ö±ÀÚ ¬Û”ʱ¬ı˛±º 818 ¬ÛÀ˚˛KȬ øÚÀ˚˛ ¬Û=˜ ¶ö±ÀÚ Œfl¬±˝±ø˘º
’Ú…øÀfl¬, ’±˝◊ø¸ø¸-¬ı˛ ›øά’±˝◊ ¬ı…±øȬ— ¬ı˛…±øÇ—À˚˛ 873 ¬ÛÀ˚˛KȬ
øÚÀ˚˛ ˙œ¯∏«¶ö±Ú ÒÀ¬ı˛ ¬ı˛±‡˘ ’øÒÚ±˚˛fl¬ Œfl¬±˝±ø˘º 861 ¬ÛÀ˚˛KȬ Œ¬ÛÀ˚˛
Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ø¬ZÓ¬œ˚˛ ¶ö±ÀÚ ’À¶Üò˘œ˚˛ ¬ı…±È¬¸˜…±Ú ŒÎ¬øˆ¬Î¬ ›˚˛±Ú«±¬ı˛º 847
¬ÛÀ˚˛KȬ øÚÀ˚˛ Ó‘¬Ó¬œ˚˛ Œ√õ∂±øȬ˚˛± ’øÒÚ±˚˛fl¬ ¤ø¬ı ŒÎ¬øˆ¬ø˘˚˛±¸«º 799
¬ÛÀ˚˛KȬ øÚÀ˚˛ ‰¬Ó≈¬Ô« ¶ö±Ú ÒÀ¬ı˛ ¬ı˛±‡˘ ˝◊—˘…±À`¬¬ı˛ ŒÊ± èȬº 786 ¬ÛÀ˚˛KȬ
øÚÀ˚˛ ¬ı˛…±øÇ— Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ¬Û“±À‰¬ ’±ÀÂ√Ú ¬Û±øfl¬ô¶∏±øÚ ¬ı…±È¬¸˜…±Ú ¬ı±¬ı¬ı˛
’±Ê˜º
√õ∂fl‘¬øÓ¬ › ¬Ûø¬ı˛À¬ı˙
 ¸≈μ¬ı˛¬ıÀÚ¬ı˛ ”¯∏Ì øÚÀ˚˛ ¶§Ó¬–√õ∂À̱øÓ¬ˆ¬±À¬ı ˜±˜˘± fl¬À¬ı˛øÂ√˘ ʱӬœ˚˛
¬Ûø¬ı˛À¬ı˙ ’±±˘ÀÓ¬¬ı˛ ¬Û”¬ı«±=˘œ˚˛ Œ¬ı=º ·Ó¬ 20 Ê≈˘±˝◊ Ó¬±¬ı˛±˝◊
Œ¸˝◊ ˜±˜˘±¬ı˛ qÚ±øÚ ’øÚø«©Üfl¬±À˘¬ı˛ ÊÚ… ˜≈˘Ó≈¬ø¬ı fl¬À¬ı˛ øÀ˚˛ÀÂ√º
›˝◊ øÚ qÚ±øÚ ‰¬˘±fl¬±˘œÚ ¬ı˛±Ê… ¸¬ı˛fl¬±À¬ı˛¬ı˛ Œfl¬Ã“¸≈ø˘ ’±±˘ÀÓ¬
ʱڱÚ, øø~ÀÓ¬ ʱӬœ˚˛ ¬Ûø¬ı˛À¬ı˙ ’±±˘ÀÓ¬¬ı˛ √õ∂Ò±Ú Œ¬ıÀ= ¤˝◊
Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¤fl¬øȬ ˜±˜˘± ‰¬˘ÀÂ√º Ó¬± qÀÚ˝◊ ø¬ı‰¬±¬ı˛¬ÛøÓ¬ ¤¸. ø¬Û.
›˚˛±—ø ¤¬ı— ø¬ıÀ˙¯∏:-¸¸… ø¬Û. ø¸. ø˜À|¬ı˛ øάøˆ¬˙Ú Œ¬ı=
ʱøÚÀ˚˛ Œ˚˛, øø~¬ı˛ ˜±˘±øȬ¬ı˛ Ù¬˚˛¸±˘±¬ı˛ ’±À· ’±¬ı˛ ¤˝◊ ˜±˜˘±¬ı˛
qÚ±øÚ ˝À¬ı Ú±º
 Ó¬±Ê˜˝À˘¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ¬ÛÀ¬∏C±˘ ¤¬ı— øάÀÊ˘‰¬±ø˘Ó¬ ˚±Ú¬ı±˝Ú øÚø¯∏X  .
”¯∏À̬ı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ ŒÀ˙¬ı˛ ’Ú…Ó¬˜ Œ¸¬ı˛± ¶ö±¬ÛÓ¬…Àfl¬ ¬ı˛é¬± fl¬¬ı˛ÀÓ¬
fl¬Î¬ˇ± ø¸X±ôL√ øÚ˘ Œfl¬fœ˚˛ ¬Ûø¬ı˛À¬ı˙˜Lafl¬º Ó¬±Ê˜˝˘ ¸—˘¢ü 500
ø˜È¬±¬ı˛ ¤˘±fl¬±˚˛ Œ¬ÛÀ¬∏C±˘ ¤¬ı— øάÀÊ˘‰¬±ø˘Ó¬ ˚±Ú¬ı±˝Ú ‰¬˘±‰¬˘ øÚø¯∏X
˝˘ ¤‡Ú ŒÔÀfl¬º … Ó¬±Ê ¬∏C…±ø¬ÛøÊ˚˛±˜ ŒÊ±Ú [øȬøȬÀÊά] fl¬Ó‘¬«¬ÛÀ鬬ı˛
Ó¬¬ı˛Ù¬ ŒÔÀfl¬ ¤˝◊ øÚÀ¯∏Ò±:± ʱø¬ı˛ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ·Ó¬ 11 Ê≈˘±˝◊
Œ˘±fl¬¸ˆ¬±¬ı˛ ’øÒÀ¬ı˙ÀÚ Œfl¬fœ˚˛ ¬Ûø¬ı˛À¬ı˙˜Laœ ˝¯∏«¬ıÒ«Ú ø˘ø‡Ó¬ˆ¬±À¬ı ¤
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
fl¬Ô± ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Úº √õ∂¸eÓ¬, Œù´Ó¬ ¬Û±ÔÀ¬ı˛¬ı˛ ΔÓ¬ø¬ı˛ Ó¬±Ê˜˝˘ fl¬±¬ı«ÀÚ¬ı˛
√õ∂ˆ¬±À¬ı ÒœÀ¬ı˛ ÒœÀ¬ı˛ ˝˘≈ ˝À˚˛ ˚±À2º ˚±¬ı˛ ÊÚ… ˜”˘Ó¬ ±˚˛œ Œ¬ÛÀ¬∏C±˘
› øάÀÊ˘ ‰¬±ø˘Ó¬ ˚±Ú¬ı±˝Úº ¤˝◊ ˚±Ú¬ı±˝Ú&ø˘¬ı˛ ŒÒ“±˚˛±¬ı˛ ÊÚ…˝◊ ¬ı±Ó¬±À¸
Œ¬ıÀάˇ ‰¬À˘ÀÂ√ fl¬±¬ı«ÀÚ¬ı˛ ˜±S±º Ó¬±Ê˜˝À˘¬ı˛ Œ¸Ãμ˚« ’È≈¬È¬ ¬ı˛±‡ÀÓ¬
¤fl¬±øÒfl¬ ·À¬ı¯∏̱ fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ¤˝◊ ·À¬ı¯∏̱&ø˘ ŒÔÀfl¬ ¬Û±›˚˛±
ø¬ı˛À¬Û±ÀÈ«¬¬ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬˝◊ Œfl¬Àf¬ı˛ Ó¬¬ı˛ÀÙ¬ ¤˝◊ ø¸X±ôL√ ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√º
Ó¬±Ê˜˝˘ ¬Û˚«ôL√ Œ¬ÛÀ¬∏C±˘ ¬ı± øάÀÊ˘‰¬±ø˘Ó¬ Œ˚ ¸¬ı ˝±{®± ·±øάˇ
˚±Ó¬±˚˛±Ó¬ fl¬À¬ı˛, Œ¸&ø˘Àfl¬ ø¸¤ÚøÊ-ŒÓ¬ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ¬ı˘± ˝À˚˛ÀÂ√º
 ˆ¬±„˘ ’øÓ¬fl¬±˚˛ ø˝˜Õ˙˘  .
¬Ûø(˜ ’±KȬ±fl«¬øȬfl¬±¬ı˛ ë’±˝◊¸ Œ˙{£¬í ŒÔÀfl¬ Œˆ¬À„ Œ¬ıø¬ı˛À˚˛ ¤˘
ΔÓ¬…±fl‘¬øÓ¬ ¤fl¬ ø˝˜Õ˙˘, ›ÊÚ ¤fl¬ ˘é¬ Œfl¬±øȬ ȬÀÚ¬ı˛› Œ¬ıø˙º ·Ó¬
10 ŒÔÀfl¬ 12 Ê≈˘±˝◊À˚˛¬ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú› ¤fl¬ ¸˜À˚˛ ˆ¬±„Ú ‚ÀȬÀÂ√ ¬ıÀ˘
ʱڱÀ2ÂÚ ø¬ı:±Úœ¬ı˛±º Ú±¸±¬ı˛ ά◊¬Û¢∂˝ø‰¬ÀS ˆ¬±„ÀÚ¬ı˛ Œ˙¯∏ ˜≈˝”Ó«¬øȬ Ò¬ı˛±
¬ÛÀάˇÀÂ√º ’±˝◊¸ Œ˙{£¬øȬ¬ı˛ Ú±˜ ˘±À¸«Ú-ø¸º ¤øȬ ŒÔÀfl¬ √õ∂±˚˛ 6000
¬ı·«øfl¬À˘±ø˜È¬±¬ı˛ ’—˙ Œˆ¬À„ ø·À˚˛ÀÂ√º øé¬Ì Œ˜è¬ı˛ ’±˙¬Û±À˙ Œ˚ ¸¬ı
ʱ˝±Ê ‚≈À¬ı˛ Œ¬ıάˇ±˚˛, √õ∂±Ôø˜fl¬ˆ¬±À¬ı Ó¬±À¬ı˛ ¬ÛÀé¬ ¤È¬± ¸≈‡¬ı¬ı˛ Ú˚˛º
ø¬ı:±ÚœÀ¬ı˛› ˆ¬±¬ı±À2Â, ’±·±˜œ øÀÚ ¤˝◊ ø¬ı˙±˘ ø˝˜Õ˙˘ fl¬Ó¬
ø¬ı¬Û7¬¬¬Úfl¬ ˝À¬ıº ¤¬ı˛ Ù¬À˘ ˘±À¸«Ú ø¸ ŒÂ√±ÀȬ± ˝À˚˛ ø·À˚˛ÀÂ√ 12 ˙Ó¬±—˙º
’±KȬ±fl«¬øȬfl¬ ’=À˘¬ı˛ ’±fl‘¬øÓ¬˝◊ ¬ıÀ˘ ø·À˚˛ÀÂ√ ø‰¬¬ı˛Ó¬À¬ı˛º ’±˝◊¸ Œ˙{£¬
ŒÔÀfl¬ ø˝˜Õ˙˘ Œˆ¬À„ Œ¬ıø¬ı˛À˚˛ ’±¸± Œfl¬±Ú› ¬ı…øÓ¬Sꘜ ‚Ȭڱ Ú˚˛º
Ó¬À¬ı ˚ӬȬ± ^n∏Ó¬ ˝±À¬ı˛ ¤˜Ú ‚Ȭڱ ‚ȬÀÂ√, Ó¬± ˆ¬±¬ı±À2 ø¬ı:±ÚœÀ¬ı˛º
ø¬ı:±Ú › √õ∂˚≈øMê
 ¬Û±ø‡ › ¸¬ı˛œ¸‘À¬Û¬ı˛ ˜±Á¬±˜±øÁ¬º ’±ÀÓ¬ ¤øȬ ά±˝◊ÀÚ±¸¬ı˛º fl¬±Ú±Î¬±¬ı˛
’±˘¬ı±È«¬±˚˛ ¤˜Ú˝◊ ’æ≥Ó¬ ˙«Ú ÊœÀ¬ı¬ı˛ ¸g±Ú Œ¬ÛÀ˘Ú Êœ¬ı±ù¨ø¬ı
øÙ¬ø˘¬Û ŒÊ fl≈¬ø¬ı˛º ¤˝◊ √õ∂ʱøÓ¬¬ı˛ Ú±˜ ¬ı˛±‡± ˝À˚˛ÀÂ√ ’±˘¬ı±È«¬±Àˆ¬Ú±È¬¬ı˛
fl≈¬ø¬ı˛, ’Ô«±» ëfl≈¬ø¬ı˛¬ı˛ ’±˘¬ı±È«¬± ø˙fl¬±ø¬ı˛ºí ¬ıÓ«¬˜±ÀÚ fl¬±Ú±Î¬±¬ı˛ Œ˚‡±ÀÚ
Œ¬ı˛Î¬ øά˚˛±¬ı˛ Úœ ά◊¬ÛÓ¬…fl¬±, Œ¸‡±ÀÚ˝◊ √õ∂±˚˛ 7 Œfl¬±øȬ ¬ıÂ√¬ı˛ ’±À·
ø¬ı‰¬¬ı˛Ì fl¬¬ı˛Ó¬ ¤˝◊ √õ∂±Ìœº Ù¬ø¸˘ ¬ı˘ÀÂ√, ¬ı±ø˝…fl¬ ·Í¬ÀÚ Œ¬∏C±Î¬ÀÚ¬ı˛
¸Àe ¤À¬ı˛ ’±(˚« ø˜˘ ’±ÀÂ√º ά◊ˆ¬À˚˛˝◊ ≈í¬Û±À˚˛ ˝“±ÀȬº ˙¬ı˛œ¬ı˛
¬Û±˘Àfl¬ Ϭ±fl¬±º √õ∂±Ôø˜fl¬ ˆ¬±À¬ı ˝±Àάˇ¬ı˛ ·Í¬Ú ŒÀ‡ Œ¬∏C±Î¬Ú ’±¬ı˛
’±˘¬ı±È«¬±Àˆ¬Ú±È¬¬ı˛Àfl¬ ¤fl¬˝◊ √õ∂±Ìœ ¬ıÀ˘ ˜ÀÚ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú ø¬ı:±Úœ¬ı˛±º
’±˘¬ı±È« ¬ ±˚˛ ÚÓ≈ ¬ Ú Êœ¬ı±ù¨ ’±ø¬ı©®±À¬ı˛ ¬ ı˛ ¬Û¬ı˛ Œ¬∏ C ±Î¬Ú ¤¬ı—
’±˘¬ı±È«¬±Àˆ¬Ú±È¬À¬ı˛¬ı˛ ‡≈ø˘¬ı˛ ·Í¬Ú ¬Û¬ı˛œé¬± fl¬À¬ı˛Ú ø¬ı:±Úœ¬ı˛±º Ó¬±ÀÓ¬
Œ‡± ø·À˚˛ÀÂ√, ’±˘¬ı±È«¬±Àˆ¬Ú±È¬À¬ı˛¬ı˛ ‡≈ø˘ ’ÀÚfl¬ ŒÂ√±È¬, øfl¬c Ó≈¬˘Ú±˚˛
‡≈¬ı ˙Mêº
 ¸•xøÓ¬ ¤fl¬øȬ ¸˜œé¬±˚˛ ’±¬ı˛¬ı ¸±·¬ı˛, ¬ıÀe±¬Û¸±·¬ı˛ ¤¬ı— ˆ¬±¬ı˛Ó¬
˜˝±¸±·À¬ı˛¬ı˛ øÚÀ‰¬ √õ∂‰≈¬¬ı˛ ˜”˘…¬ı±Ú Ò±Ó≈¬ ¤¬ı— ‡øÚÊ Ô±fl¬±¬ı˛ ¸y√√±¬ıÚ±¬ı˛
fl¬Ô± ¬ıÀ˘ÀÂ√Ú øÊ›˘øÊfl¬…±˘ ¸±Àˆ«¬ ’Ù¬ ˝◊ø`¬˚˛± [øʤ¸’±˝◊]-¬ı˛
ø¬ı:±Úœ¬ı˛±º 2014 ¸±À˘ Œ‰¬iß±˝◊, ˜…±e±˘≈è, ’±μ±˜±Ú-øÚÀfl¬±¬ı¬ı˛
œ¬Û¬Û≈? ¤¬ı— ˘±é¬±¬ZœÀ¬Û¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ √õ∂Ô˜ ¤˝◊ ¸•ÛÀ¬ı˛ ˝ø˙ Œ˜À˘º
Œ¸‡±ÀÚ Œ˚ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ˘±˝◊˜ ˜±Î¬, Ù¬¸À٬Ȭ ¤¬ı— ˝±˝◊ÀE±fl¬±¬ı«Ú,
fl¬…±˘ø¸˚˛±˜ fl¬±¬ı«ÀÚÀȬ¬ı˛ ’Ò–Àé¬¬Û ø˜À˘øÂ√˘ Ó¬± ŒÔÀfl¬˝◊ ø¬ı:±ÚœÀ¬ı˛
¤˝◊ Ò±¬ı˛Ì± ˝˚˛º øÓ¬Ú ¬ıÂ√¬ı˛ ÒÀ¬ı˛ ’Ú≈¸g±ÀÚ¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¸•xøÓ¬ ¤ ø¬ı¯∏À˚˛
øÚø(Ó¬ ˝À˚˛ÀÂ√Ú øʤ¸’±˝◊À˚˛¬ı˛ ø¬ı:±Úœ¬ı˛±º ¸˜≈^·Àˆ«¬ √õ∂±˚˛ ≈í˘é¬
¬ı·« øfl¬À˘±ø˜È¬±¬ı˛ ¤˘±fl¬± Ê≈Àάˇ 10 ˝±Ê±¬ı˛ ø˜ø˘˚˛Ú È¬Ú ‡øÚÊ
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¸•ÛÀ¬ı˛ ˝ø˙ Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√Ú Ó¬±¬ı˛±º Ó¬À¬ı ¸˜≈^·Àˆ«¬¬ı˛ øͬfl¬ Œfl¬±Ú
’—À˙ ¤˝◊ ‡øÚÊ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ Ó¬± øÚÀ˚˛ ¤‡Ú› øÚø(Ó¬ ˝›˚˛± ˚±˚˛øÚº
 ˝ø˙ ø˜˘˘ ¤˝◊ ¬ıËp¬±ÀG¬ı˛ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ŒÂ√±A Ó¬±¬ı˛± ¬ı± Úé¬ÀS¬ı˛º
’±fl¬±¬ı˛, ’±˚˛Ó¬ÀÚ ¤Àfl¬¬ı±À¬ı˛ ˙øÚ ¢∂À˝¬ı˛ ˜ÀÓ¬±º Úé¬SøȬ¬ı˛ Ú±˜
Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ√ñë˝◊ø¬ı¤˘¤˜-ŒÊ0555-57ø¬ıíº ¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ’±˜±À¬ı˛
Â√±˚˛±¬ÛÔ ëø˜ø{® ›À˚˛ ·…±˘±ø'íÀÓ¬˝◊º ¬Û‘øÔ¬ıœ ŒÔÀfl¬ 600 ’±À˘±fl¬¬ı¯∏«
”À¬ı˛º ·À¬ı¯∏̱¬ÛSøȬ Â√±¬Û± ˝À˚˛ÀÂ√ ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ ø¬ı:±Ú-ʱګ±˘
ë’…±À¶Üò±Úø˜ ’…±`¬ ’…±À¶Üò±øÙ¬øÊ'í-¤¬ı˛ ¸±•xøÓ¬fl¬ ¸—‡…±˚˛º ¤˝◊
Úé¬SøȬ¬ı˛ ø¬ÛÀͬ¬ı˛ ˜˝±fl¬¯∏«œ˚˛ ¬ıÀ˘¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ì ’±˜±À¬ı˛ ¬Û‘øÔ¬ıœ¬ı˛
300 &Ì ¬ıÀ˘ ±ø¬ı ·À¬ı¯∏fl¬À¬ı˛º
 ˜±±·±¶®±À¬ı˛ ά±˝◊ÀÚ± ˚≈À·¬ı˛ ±Ú¬ı fl≈¬ø˜À¬ı˛¬ı˛ Êœ¬ı±ù¨ ’±ø¬ı©®±¬ı˛  .
¤¬ı˛± ¬Û‘øÔ¬ıœÀÓ¬ ø¬ı‰¬¬ı˛Ì fl¬¬ı˛Ó¬ √õ∂±˚˛ 17 Œfl¬±øȬ ¬ıÂ√¬ı˛ ’±À·, Ê≈¬ı˛±ø¸fl¬
˚≈À·º ˜±Ô±¬ı˛ ‡≈ø˘¬ı˛ ·Í¬Ú ¤¬ı— Œ‰¬±˚˛±À˘ Ò±¬ı˛±À˘± “±ÀÓ¬¬ı˛ ¸±ø¬ı˛
√õ∂±Õ·øÓ¬˝±ø¸fl¬ ˚≈À·¬ı˛ ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ ¬ıάˇ ˜±—¸±˙œ √õ∂±Ìœ øȬ¬ı˛±ÀÚ±¸¬ı˛±¸ Œ¬ı˛À'¬ı˛
fl¬Ô± ˜ÀÚ fl¬¬ı˛±˚˛º ¸•xøÓ¬ ¤˜Ú˝◊ ±Ú¬ı fl≈¬ø˜À¬ı˛¬ı˛ ¤fl¬øȬ Êœ¬ı±Àù¨¬ı˛
˝ø˙ ø˜À˘ÀÂ√ ’±øÙË ¬ fl¬±¬ı˛ ˜±±·±¶®±À¬ı˛ º Δ¬ı:±øÚfl¬ Ú±˜ñ
ë¬ı˛±Ê±Ú…±ÚEÚÀ·±À¬ı ¸±fl¬±˘±øˆ¬í ›¬ı˛ÀÙ¬ ë¬ı˛±Ê±Ú±íº ›˝◊ ’øÓ¬fl¬±˚˛ fl≈¬ø˜À¬ı˛¬ı˛
Êœ¬ı±Àù¨¬ı˛ ·Í¬Ú ¬Û¬ı˛œé¬± fl¬À¬ı˛ ëø¬Û¬ı˛ ŒÊí Ú±À˜ ¤fl¬øȬ ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬
ø¬ı:±Ú-ʱګ±À˘ ·À¬ı¯∏fl¬¬ı˛± ø˘À‡ÀÂ√Ú, ë¬ı˛±Ê±Ú±í fl≈¬ø˜À¬ı˛¬ı˛˝◊ ¤fl¬øȬ ø¬ıÀ˙¯∏
√õ∂ʱøÓ¬º √õ∂±Õ·øÓ¬˝±ø¸fl¬ ˚≈À·¬ı˛ Ó¬±¬ıάˇ Ó¬±¬ıάˇ ˜±—¸±˙œ ά±˝◊ÀÚ±¸¬ı˛À¬ı˛
¸Àe˝◊ ¤¬ı˛± ±ø¬ÛÀ˚˛ Œ¬ıάˇ±ÀÓ¬±º ˘•§±˚˛ øÂ√˘ 23 Ù≈¬È¬º ŒÀ˝¬ı˛ ›ÊÚ 1
˝±Ê±¬ı˛ 760 ¬Û±Î¬◊`¬ ŒÔÀfl¬ 2 ˝±Ê±¬ı˛ 200 ¬Û±Î¬◊À`¬¬ı˛ ˜ÀÒ…º ˜±ÀÚ, √õ∂±˚˛
˝±Ê±¬ı˛ Œfl¬øÊí¬ı˛ fl¬±Â√±fl¬±øÂ√º
2006 ¸±À˘ √õ∂Ô˜ ›˝◊ √õ∂ʱøÓ¬¬ı˛ fl≈¬ø˜À¬ı˛¬ı˛ øfl¬Â√≈ “±Ó¬ › ˝±Àάˇ¬ı˛
È≈¬fl¬À¬ı˛± ‡≈“ÀÊ ¬Û±Ú ˝◊Ó¬±ø˘¬ı˛ Êœ¬ı±ù¨ø¬ı ø¸À˜±ÀÚ ˜…±·±Ú≈Àfl¬±, øSêø(˚˛±ÀÚ±
ά±˘ ¸…±À¸± ¤¬ı— ø·›ˆ¬±øiß ¬Û±ø¸øÚº œ‚« øÚ ¤˝◊ √õ∂ʱøÓ¬¬ı˛ fl≈¬ø˜¬ı˛À¬ı˛
øÚÀ˚˛ ·À¬ı¯∏̱ ‰¬±˘±Ú ø¬ı:±Úœ¬ı˛±º ˝±À˘ ˜±±·±¶®±À¬ı˛ ë¬ı˛±Ê±Ú±í¬ı˛ ¸•Û”Ì«
Êœ¬ı±ù¨ ‡≈“ÀÊ Œ¬ÛÀ˘Ú Ó¬±¬ı˛±º Œ¸˝◊ Êœ¬ı±ù¨ ¬Û¬ı˛œé¬± fl¬À¬ı˛˝◊ ›˝◊ √õ∂ʱøÓ¬¬ı˛
fl≈¬ø˜À¬ı˛¬ı˛ Ú±fl¬, Œ‰¬±˚˛±˘, ‡≈ø˘ ¤¬ı— ˝±Àάˇ¬ı˛ ·Í¬ÚȬ± ¬ı≈Á¬ÀÓ¬ Œ¬ÛÀ¬ı˛ÀÂ√Ú
·À¬ı¯∏fl¬¬ı˛±º Ó¬À¬ı ’Ú…±Ú… fl≈¬ø˜À¬ı˛¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ÊÀ˘ ¤¬ı˛± ŒÓ¬˜Ú ¤fl¬È¬±
¶§2Âμ øÂ√˘ Ú±º ˙Mê Êø˜ÀÓ¬ ø˙fl¬±¬ı˛ Ò¬ı˛±˝◊ øÂ√˘ ›˝◊ ’øÓ¬fl¬±˚˛ √õ∂ʱøÓ¬¬ı˛
fl≈¬ø˜¬ı˛À¬ı˛ ø¬ıÀ˙¯∏ ¬ÛÂ√Àμ¬ı˛º
 댬ÛøȬ˚˛±í ŒÔÀfl¬ ¸±¬ıÒ±Ú  .
·Ó¬ 27 Ê≈Ú ŒÔÀfl¬˝◊ ˝◊ά◊À¬ı˛±¬Û-’±À˜ø¬ı˛fl¬±-¤ø˙˚˛±-’À¶Üòø˘˚˛±˚˛ ¸±˝◊¬ı±¬ı˛
˜±Úø‰¬ÀS ¬ıÀάˇ±¸Àάˇ± ’±‚±Ó¬ Œ˝ÀÚÀÂ√ Œ¬ÛøȬ˚˛±º ¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙ é¬øÓ¬¢∂ô¶∏
˝◊ά◊ÀSêÚº ŒÀ˙ ŒÀ˙ Œ¬ı˙ øfl¬Â√≈ ¬ıUʱøÓ¬fl¬ ¸—¶ö±, ›¯∏≈Ò-øÚ˜«±Ó¬±
¤˜Úfl¬œ, ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ fl¬À˚˛fl¬øȬ ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘¬ı˛ fl¬ø•Ûά◊Ȭ±¬ı˛ ¤ÀÓ¬ ’±Sê±ôL√
˝˚˛º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬› ˜≈•§±˝◊À˚˛¬ı˛ Ê›˝¬ı˛˘±˘ ŒÚ˝è Œ¬Û±ÀÈ«¬¬ı˛ ¤fl¬øȬ Ȭ±ø˜«Ú±˘
¤˝◊ ¸±˝◊¬ı±¬ı˛ ˝±Ú±˚˛ é¬øÓ¬¢∂ô¶∏ ˝˚˛º ¸±˝◊¬ı±¬ı˛ ø¬ıÀ˙¯∏:À¬ı˛ ˜ÀÓ¬, ›˚˛±Ú±Sê±˝◊-
¤¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ’ÀÚfl¬ Œ¬ıø˙ ˆ¬˚˛Ç¬ı˛ Œ¬ÛøȬ˚˛±º ’ÀÚÀfl¬ ˜ÀÚ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú
¤øȬ ·Ó¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ˝±Ú± Œ›˚˛± 댬ÛøȬ˚˛±í ˆ¬±˝◊¬ı˛±À¸¬ı˛ ˜ÀÓ¬±˝◊º øfl¬c
ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛± 2016 ¤¬ı— 2017-¤¬ı˛ Œ¬ÛøȬ˚˛± ¸—¶®¬ı˛À̬ı˛ Œfl¬±Î¬ ø¬ıÀù≠¯∏Ì
fl¬À¬ı˛ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú ¤øȬ ¤Àfl¬¬ı±À¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ¸—¶®¬ı˛Ìº Œ¬ÛøȬ˚˛±¬ı˛ ¤˝◊ Ú˚˛±
¸—¶®¬ı˛Ì √õ∂±Ôø˜fl¬ ˆ¬±À¬ı fl¬ø•Ûά◊Ȭ±¬ı˛ øά¶® ŒÔÀfl¬ ¸˜ô¶∏ Ó¬Ô… ë›˚˛±˝◊¬Ûí
¬ı± ˜≈ÀÂ√ Œ˚˛º Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ Œ¸&ø˘Àfl¬ ŒÎ¬øSêõI◊ ¬ı± øÙ¬À¬ı˛ ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ¬ı˛±ô¶∏±›
¬ıg fl¬À¬ı˛ Œ˚˛º ¤‡±ÀÚ˝◊ ¬ı˛…±Ú¸˜›˚˛…±À¬ı˛¬ı˛ ¸Àe Œ¬ÛøȬ˚˛±¬ı˛ ¬Û±Ô«fl¬…º
¬ı˛…±Ú¸˜›˚˛…±À¬ı˛¬ı˛ ¤ÚøSê¬Û¸Ú øÂ√˘ ’ÀÚfl¬È¬± Ó¬±˘± ‰¬±ø¬ı¬ı˛ ˜ÀÓ¬±º ˝…±fl¬±¬ı˛È¬±
√õ∂ÔÀ˜ Ó¬±˘± øÀ˚˛ Ù¬±˝◊˘&À˘± ˘fl¬ fl¬À¬ı˛ øÓ¬ ’±¬ı˛ ‰¬±ø¬ı¬ı˛ ÊÚ…
63
˜±ø˘Àfl¬¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Ȭ±fl¬± ±ø¬ı fl¬¬ı˛Ó¬º ˜≈øMê¬ÛÌ ø˜˘À˘˝◊ ŒÙ¬¬ı˛ ˘fl¬ ˝À˚˛
˚±›˚˛± Ó¬Ô…&ø˘Àfl¬ ŒÎ¬øSêõI◊ fl¬À¬ı˛ Œ›˚˛± ˝íÓ¬º ¤˝◊ ø¬ı¯∏À˚˛ ¸˝˜Ó¬
Œ¬Û±¯∏Ì fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú fl¬…±¸¬Û±¬ı˛ø¶® ’…±øKȬˆ¬±˝◊¬ı˛±¸ ¸—¶ö±¬ı˛ ¸±˝◊¬ı±¬ı˛
ø¬ıÀ˙¯∏À:¬ı˛±›º 2017-¬ı˛ Œ¬ÛøȬ˚˛±¬ı˛ ¤˝◊ ¸—¶®¬ı˛ÌøȬ ˜±˝◊ÀS걸٬ÀȬ¬ı˛
¸±˝◊¬ı±¬ı˛ øÚ¬ı˛±¬ÛM±˚˛ ˝◊Ȭ±¬ı˛Ú±˘ ¬ıv≈ ¤¬ı— ˝◊Ȭ±¬ı˛Ú±˘ ¬Œ¬ı˛±˜±k Ú±À˜ Œ˚ Ù“¬±fl¬
¬ı˛À˚˛ÀÂ√, Ó¬±Àfl¬ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬À¬ı˛˝◊ fl¬ø•Ûά◊Ȭ±À¬ı˛ Ï≈¬Àfl¬ ¬ÛάˇÀÂ√º Œ¬ÛøȬ˚˛±¬ı˛
¬Û≈¬ı˛ÀÚ± ¸—¶®¬ı˛ÀÌ Ó¬Ô… øÙ¬À¬ı˛ ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ¬ı˛±ô¶∏± øÂ√˘º øfl¬c Ú˚˛± ¸—¶®¬ı˛ÀÌ
˜≈ÀÂ√ ˚±›˚˛± Ó¬Ô… ¬Û≈ÚèX±À¬ı˛¬ı˛ Œfl¬±Ú› ¬ı˛±ô¶∏±˝◊ ¬ı˛±ô¶∏±˝◊ Œ‡±˘± Ô±fl¬ÀÂ√ Ú±º
Œ¬ÛøȬ˚˛± ˝±Ú±¬ı˛ ø˙fl¬±¬ı˛ ˝À˚˛ÀÂ√ Œ˚ ¤˜Ú fl¬ø•Ûά◊Ȭ±¬ı˛ ø¶ç¬ÀÚ ¤fl¬øȬ
˝◊ÚàÀ˘¸Ú ’±˝◊øά Ù≈¬ÀȬ ›Àͬ Œ˚øȬ S꘱·Ó¬ ŒÎ¬È¬± ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬
Ô±Àfl¬º Œ¸‡±ÀÚ ŒÎ¬øSê¬Û¸ÀÚ¬ı˛ ’±˘±± Œfl¬±Ú› ëøfl¬í Ô±Àfl¬ Ú±º ’±Àô¶∏
’±Àô¶∏ ¸˜ô¶∏ Ó¬Ô… øά¶® ŒÔÀfl¬ ˜≈ÀÂ√ Œ˚ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º ¤˝◊ˆ¬±À¬ı ¬Û≈À¬ı˛±
ø¸Àà˜ fl¬r± fl¬À¬ı˛ ŒÚ˚˛ Œ¬ÛøȬ˚˛±º ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛± È≈¬˝◊Ȭ fl¬À¬ı˛ Œø‡À˚˛
øÀ˚˛ÀÂ√Ú, fl¬ø•Ûά◊Ȭ±¬ı˛ ø¶ç¬ÀÚ fl¬œ Ò¬ı˛ÀÚ¬ı˛ Œ˜À¸Ê Œ‡ÀÓ¬ ¬ı≈Á¬ÀÓ¬ ˝À¬ı,
Œ¬ÛøȬ˚˛± ˝±Ú±¬ı˛ ø˙fl¬±¬ı˛ ˝ÀÓ¬ ˝À˚˛ÀÂ√º Œfl¬±Ú› fl¬ø•Ûά◊Ȭ±À¬ı˛ Ï≈¬Àfl¬ ¬Ûάˇ±¬ı˛
¬Û¬ı˛ Œ¬ÛøȬ˚˛± ˆ¬±˝◊¬ı˛±¸ ¤fl¬ ‚KȬ± ’À¬Û鬱 fl¬À¬ı˛º Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ fl¬ø•Ûά◊Ȭ±¬ı˛
’±‰¬˜fl¬± ø¬ı˛à±È«¬ ˝ÀÓ¬ qè fl¬À¬ı˛º ¤fl¬ ¬ı±¬ı˛ fl¬ø•Ûά◊Ȭ±¬ı˛ ø¬ı˛à±È«¬ fl¬À¬ı˛
øÚÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À˘˝◊ ¸¬ı ÚøÔ fl¬r± fl¬À¬ı˛ øÚÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛ Œ¬ÛøȬ˚˛±º Ó¬±˝◊ ¤ ˆ¬±À¬ı
’±‰¬˜fl¬± ø¬ı˛à±È«¬ ˝ÀÓ¬ Œ‡À˘˝◊ fl¬ø•Ûά◊Ȭ±À¬ı˛¬ı˛ ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ’Ù¬ fl¬À¬ı˛ øÀÓ¬
¬ı˘ÀÂ√Ú ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛±º Œ˜ø˙Ú ¬ıg ˝À˘ ’±¬ı˛ Ù¬±˝◊À˘¬ı˛ ‡˘ øÚÀÓ¬
¬Û±¬ı˛À¬ı Ú±º ¬ÛÀ¬ı˛ ˝±Î«¬ E±˝◊ˆ¬ Ù¬¬ı˛˜…±È¬ fl¬ø¬ı˛À˚˛ øÚÀÓ¬ ˝À¬ı ¤¬ı— ¬ı…±fl¬
’±¬Û ŒÔÀfl¬ ÚøÔ øÙ¬ø¬ı˛À˚˛ ’±ÚÀÓ¬ ˝À¬ıº ¤˝◊ fl¬±¬ı˛ÀÌ ÚøÔ¬ı˛ ø¬ıfl¬ä ¬ı…±fl¬
’±¬Û øÚø(Ó¬ fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛±˜˙«› øÀ2ÂÚ ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛±º
 &è¬Û”øÌ«˜±¬ı˛ ‰“¬±Àfl¬ Ú±¸±¬ı˛ ¶§œfl‘¬øÓ¬  .
ø˝μ≈, Œ¬ıÃX, ΔÊÚ ¸•x±À˚˛¬ı˛ ¬ıU ˙Ó¬±sœ¬ı˛ ’±¬ı˛±Ò… &è¬Û”øÌ«˜± ¤
¬ı±¬ı˛ ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ ¶§œfl‘¬øÓ¬ Œ¬Û˘ Ú±¸±¬ı˛ ŒÃ˘ÀÓ¬º Ú±¸±¬ı˛ ¸¬ı˛fl¬±ø¬ı˛ È≈¬˝◊Ȭ±¬ı˛
’…±fl¬±Î¬◊KȬ ëÚ±¸± ˜≈Úí-¤ ¤˝◊ √õ∂Ô˜ ά◊À~‡ fl¬¬ı˛± ˝˘ &è¬Û”øÌ«˜±¬ı˛º
¬Û‘øÔ¬ıœ¬ı˛ ¤fl¬˜±S ά◊¬Û¢∂˝ ‰“¬± ¸•ÛÀfl«¬ ø¬ıøˆ¬iß Ó¬Ô… ›˝◊ È≈¬˝◊Ȭ±¬ı˛
’…±fl¬±Î¬◊ÀKȬ Œ˚˛ Ú±¸±º ¤ ¬ı±¬ı˛ &è¬Û”øÌ«˜±¬ı˛ øÚ ›˝◊ ’…±fl¬±Î¬◊ÀKȬ ø¬ıøˆ¬iß
¬Û”øÌ«˜±˚˛ ‰“¬±À¬ı˛ Ú±˜ › Ó¬±À¬ı˛ Œ‰¬˝±¬ı˛± › ¬ı˛À„¬ı˛ fl¬Ô± ʱڱÀÚ± ˝À¬ıº
Œ˚˜Ú, ëŒ˝ ˜≈Úí, ë¬ıv…±fl¬ ˜≈Úí, ë¬ı±fl¬ ˜≈Úí, ë¬ıv≈ ˜≈Úí, ë¬ı˛±˝◊¬Û fl¬Ú« ˜≈Úí,
ëÔ±`¬±¬ı˛ ˜≈Úí, 댘ά ˜≈Úíº ¤˜Ú ˝À¬ı˛fl¬ ¬ı˛fl¬À˜¬ı˛ ¬Û”øÌ«˜±¬ı˛ ‰“¬±º
&è¬Û”øÌ«˜±¬ı˛ ˝◊øÓ¬˝±¸ ¸≈œ‚«º ¬ıU ˙Ó¬±sœ ÒÀ¬ı˛ ø˝μ≈ fl¬…±À˘`¬±À¬ı˛
’±¯∏±Ï¬ˇ ˜±À¸¬ı˛ [˝◊—À¬ı˛øÊ fl¬…±À˘`¬±À¬ı˛ Ê≈ÀÚ¬ı˛ ˜±Á¬±˜±øÁ¬ ŒÔÀfl¬ Ê≈˘±˝◊À˚˛¬ı˛
˜±Á¬±˜±øÁ¬] qflv¬¬ÛÀé¬ ¤˝◊ ¬Û”øÌ«˜±øȬÀfl¬˝◊ ¬ı˘± ˝˚˛ &è¬Û”øÌ«˜±º fl¬øÔÓ¬
’±ÀÂ√, ¤˝◊ øÚøȬÀÓ¬˝◊ Êiú ˝À˚˛øÂ√˘ fl‘¬¯ûÕ¬Z¬Û±˚˛Ú Œ¬ı¬ı…±À¸¬ı˛º Ó¬±¬ı˛
ÊiúøÓ¬øÔÀfl¬˝◊ ë&è¬Û”øÌ«˜±í ¬ıÀ˘ ¬Û±˘Ú fl¬À¬ı˛Ú ø˝μ≈, Œ¬ıÃX › ΔÊÚ
¸•x±˚˛º ŒÀ˙¬ı˛ Œfl¬±Ô±› Œfl¬±Ô±› ¤Àfl¬ ¬ı˘± ˝˚˛ 댬ı¬ı…±¸ ¬Û”ʱ¬ı˛
øÚíº ŒÚ¬Û±À˘ øÚøȬ ø˙é¬fl¬ ø¬ı¸ ø˝À¸À¬ı ¬Û±ø˘Ó¬ ˝˚˛º ˝◊øÓ¬˝±¸ ¬ı˘ÀÂ√,
Œ·ÃÓ¬˜ ¬ı≈X ¤˝◊ ø¬ıÀ˙¯∏ øÚøȬÀÓ¬˝◊ ¸±¬ı˛Ú±ÀÔ ëÒ˜«‰¬Sêí √õ∂¬ıÓ«¬Ú fl¬À¬ı˛Úº
Ó¬±˝◊ Œ¬ıÃXÀ¬ı˛ fl¬±ÀÂ√› ¤fl¬˝◊ ¬ı˛fl¬˜ &èQ¬Û”Ì«º
 ŒÙˬ= ø·øÚ ŒÔÀfl¬ ¬Û±øάˇ ø˘ ˝◊¸À¬ı˛±¬ı˛ øʸ…±È¬-17  .
Œ˚±·±À˚±· ¬ı…¬ı¶ö± ’±¬ı˛› ά◊ißøÓ¬ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˜˝±fl¬±À˙ øʸ…±È¬-17
ά◊¬Û¢∂À˝¬ı˛ ¸Ù¬˘ ά◊»À鬬ÛÌ fl¬¬ı˛˘ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ˜˝±fl¬±˙ ·À¬ı¯∏̱ ¸—¶ö±
˝◊¸À¬ı˛±º ·Ó¬ 28 Ê≈Ú ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¸˜˚˛ ¬ı˛±Ó¬ 2Ȭ± 29 ø˜øÚÀȬ ŒÙˬ= ø·øÚ
ŒÔÀfl¬ ’±ø¬ı˛˚˛±Ú±-5 ¬ı˛Àfl¬ÀȬ ‰¬±ø¬ÛÀ˚˛ Ó¬± fl¬é¬¬ÛÀÔ Â√±Î¬ˇ± ˝˚˛º ˝◊¸À¬ı˛±¬ı˛
ˆ¬±G±À¬ı˛ ¤¬ı˛ ’±À·˝◊ 17-øȬ fl¬ø˜Î¬◊øÚÀfl¬˙Ú ¸…±ÀȬ˘±˝◊Ȭ øÂ√˘º Œ¸˝◊
Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ Ú¬ıÓ¬˜ ¸—À˚±ÊÚ 3 ˝±Ê±¬ı˛ 477 øfl¬À˘±¢∂±˜ ›ÊÀÚ¬ı˛ ¤˝◊
ά◊¬Û¢∂˝øȬº øé¬Ì ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ ά◊M¬ı˛-¬Û”¬ı« ά◊¬Ûfl”¬˘¬ıÓ«¬œ ά◊»À鬬ÛÌ Œfl¬f
64
ŒÙˬ= ø·øÚ ŒÔÀfl¬ ¤¬ı˛ ’±À· 20-øȬ ά◊¬Û¢∂˝ ˜˝±fl¬±À˙ ¬Û±øͬÀ˚˛ÀÂ√
˝◊¸À¬ı˛±º ¤˝◊ Œfl¬føȬ 1981 ¸±˘ ŒÔÀfl¬ ¬ı…¬ı˝±¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÂ√ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛
˜˝±fl¬±˙ ·À¬ı¯∏̱ Œfl¬fº ¤fl¬ ø¬ı¬ı‘øÓ¬ÀÓ¬ ˝◊¸À¬ı˛± ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√, øʸ…±È¬-17
¸…±ÀȬ˘±˝◊Ȭ ø¸›ø¸ÚÀSê±Ú±˝◊Êά ¬∏C±Ú¶£¬±¬ı˛ ’¬ı˛ø¬ıȬ-¤ ά◊»À鬬ÛÌ fl¬¬ı˛±
˝À¬ıº ëø¸í, ë¤'ÀȬÀ`¬Î¬ ø¸í ¤¬ı— ë¤¸í ¬ı…±À`¬¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛À¯∏¬ı±¬ı˛ Ò±¬ı˛±¬ı±ø˝fl¬Ó¬±
¬ıʱ˚˛ ¬ı˛±‡ÀÓ¬ Ó¬± fl¬±Ê fl¬¬ı˛À¬ıº ά◊»À鬬ÛÀÚ¬ı˛ ¬Û¬ı˛ fl¬Ú«±È¬Àfl¬¬ı˛ ˝±¸±ÀÚ
˝◊¸À¬ı˛±¬ı˛ ˜±à±¬ı˛ fl¬ÀKÈò¬
 ˜˝±fl¬±À˙ ¬Û±øάˇ ø˘ ë’…±Úø¬∏C'í-¤¬ı˛ fl¬±ÀÈ«¬±¸…±È¬-2  .
·Ó¬ 23 Ê≈Ú ¸fl¬±˘ 9.29 ø˜øÚȬº ˜˝±fl¬±À˙¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙ ¬Û±øάˇ ø˘
fl¬±ÀÈ«¬±¸…±È¬-2 ø¸ø¬ı˛Àʬı˛ fl‘¬øS˜ ά◊¬Û¢∂˝º ¸˝˚±Sœ ’±¬ı˛› 30-øȬ fl‘¬øS˜
ά◊¬Û¢∂˝º ’g™√õ∂ÀÀ˙¬ı˛ |œ˝ø¬ı˛Àfl¬±È¬±¬ı˛ ¸Ó¬œ˙ Ò¬ıÚ ˜˝±fl¬±˙ ·À¬ı¯∏̱
Œfl¬Àf¬ı˛ √õ∂Ô˜ ˘=¬Û…±Î¬ ŒÔÀfl¬ ˜˝±fl¬±À˙¬ı˛ ά◊ÀVÀ˙ ˚±S± qè fl¬¬ı˛˘
ø¬Û¤¸¤˘øˆ¬ ø¸-38º ¸Ù¬˘ ά◊»À鬬ÛÀ̬ı˛ ¬Û¬ı˛ ˝◊¸À¬ı˛±¬ı˛ Ó¬¬ı˛ÀÙ¬ ʱڱÀÚ±
˝À˚˛ÀÂ√, 712 Œfl¬øʬı˛ fl¬±ÀÈ«¬±¸…±È¬-2 ˜”˘Ó¬ ø¬ı˛À˜±È¬-Œ¸øk— ¸…±ÀȬ˘±˝◊Ȭº
˚± ¬Û‘øÔ¬ıœÀfl¬ øÚ¬ı˛œé¬ÀÌ Ú±Ú± ˆ¬±À¬ı fl¬±ÀÊ ˘±·±À¬ıº ¬Û±˙±¬Û±ø˙, 243
Œfl¬øÊ ›ÊÀÚ¬ı˛ ’±¬ı˛› 30-øȬ ø¬ıÀø˙ ŒÂ√±È¬ fl‘¬øS˜ ά◊¬Û¢∂˝ ¤fl¬¸Àe
¬Û±øάˇ ø˘ ˜˝±fl¬±À˙º Œ˜±È¬ 14-øȬ ŒÀ˙¬ı˛ Ú…±ÀÚ± ¸…±ÀȬ˘±˝◊Ȭ ά◊»À鬬ÛÌ
fl¬¬ı˛± ˝˚˛º ’±À˜ø¬ı˛fl¬±¬ı˛ 10-øȬ ¤¬ı— ø¬ıËÀȬÚ, Œ¬ı˘øÊ˚˛±˜ › ˝◊Ó¬±ø˘¬ı˛ 3-
øȬ fl¬À¬ı˛ ά◊¬Û¢∂˝ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ¬ı±øfl¬ 10-øȬ ˚Ô±SêÀ˜ ’ø¶Üò˚˛±, ø‰¬ø˘, Œ‰¬fl¬
√õ∂ʱӬLa, øÙ¬Ú˘…±`¬, Ùˬ±k, ʱ˜«±øÚ, ʱ¬Û±Ú, ˘±È¬øˆ¬˚˛±, ø˘Ô≈˚˛±øÚ˚˛± ›
Œ¶°±ˆ¬±øfl¬˚˛±¬ı˛º ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ ¤fl¬øȬ Ú…±ÀÚ± ¸…±ÀȬ˘±˝◊Ȭ› ¬Û±øάˇ Œ˚˛ ¤ øÚº
Œ¸øȬ Ó¬±ø˜˘Ú±Î√√ˇ ≥¬ı˛ Ú≈è˘ ˝◊¸˘±˜ ø¬ıù´ø¬ı…±˘˚˛º
ø¬Û¤¸¤˘øˆ¬-¬ı˛ ¤øȬ 40Ó¬˜ ά◊»À鬬Û̺ ˝◊¸À¬ı˛±¬ı˛ ¬ı±øÌøÊ…fl¬ ¸—¶ö±
ë’…±Úø¬∏C'í ¬ıU øÚ ÒÀ¬ı˛˝◊ ø¬ıÀø˙ ά◊¬Û¢∂˝Àfl¬ ˜˝±fl¬±À˙ ¬Û±Í¬±À2º
ø¬ıÀø˙ ά◊¬Û¢∂˝ ¬Û±Í¬±ÀÚ±¬ı˛ Œé¬ÀS ‰¬˘øÓ¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ 15 ŒÙ¬¬ıËn∏˚˛±ø¬ı˛ ¤fl¬
¬ı˛Àfl¬ÀȬ 104-øȬ ά◊¬Û¢∂˝ ¬Û±øͬÀ˚˛ Œ¬ı˛fl¬Î«¬ ·ÀάˇøÂ√˘ ˝◊¸À¬ı˛±º Œ¸ øÚ›
fl¬±ÀÈ«¬±¸…±È¬-2 ø¸ø¬ı˛Àʬı˛ ¤fl¬øȬ ά◊¬Û¢∂˝ ø·À˚˛øÂ√˘º ¬ı±øfl¬&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ…
101-øȬ ø¬ıÀø˙ ά◊¬Û¢∂˝ › ˝◊¸À¬ı˛±¬ı˛ øÚÀʬı˛ ≈íøȬ ‡≈À ά◊¬Û¢∂˝ øÂ√˘º ¤
¬ı±À¬ı˛› øÚ‡≈“Ó¬ › ¸Ù¬˘ ˆ¬±À¬ı √õ∂øÓ¬øȬ ά◊¬Û¢∂˝Àfl¬ Ó¬±À¬ı˛ øÚø«©Ü ·ôL√À¬ı…
Œ¬ÛÓÀÂ√ øÀ˚˛ÀÂ√ ˝◊¸À¬ı˛±º
√õ∂˚˛±Ì
 ˜±˝◊Àfl¬˘ ¬ı`¬  .
˘`¬ÀÚ¬ı˛ ¬Û…±øά—È¬Ú Œà˙ÀÚ¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ±fl¬±ÀÚ¬ı˛ Ó¬±Àfl¬ ¬ı˛±‡± ˆ¬±˘≈fl¬
¬Û≈Ó≈¬˘øȬÀfl¬ ŒÀ‡ ’Ú≈√õ∂±øÌÓ¬ ˝À˚˛ ˙ øÀÚ¬ı˛ ˜±Ô±˚˛ ø˘À‡ ŒÙ¬À˘Ú Ó¬±¬ı˛
√õ∂Ô˜ ·äº ≈í ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ˜±Ô±˚˛ ¬ı˝◊À˚˛¬ı˛ ’±fl¬±À¬ı˛ Ó¬± √õ∂fl¬±ø˙Ó¬ ˝˚˛º Ú±˜
‘A Bear Called Paddington’º fl¬ø‰¬fl“¬±‰¬±À¬ı˛ ÊÚø√õ∂˚˛ ¤˝◊ ¬Û…±øά—ȬÚ
ˆ¬±˘≈Àfl¬¬ı˛ ¶⁄©Ü±, Œ˘‡fl¬ Ȭ˜±¸ ˜±˝◊Àfl¬˘ ¬ı`¬ [›¬ı˛ÀÙ¬ ˜±˝◊Àfl¬˘ ¬ı`¬]
˜±¬ı˛± Œ·À˘Ú ·Ó¬ 28 Ê≈Úº ¬ı˚˛¸ ˝À˚˛øÂ√˘ 91 ¬ıÂ√¬ı˛º 1926 ¸±À˘
øÚά◊À¬ıø¬ı˛ ˙˝À¬ı˛ Êiú ˜±˝◊Àfl¬À˘¬ı˛º Œ¸Ú±¬ı±ø˝Úœ¬ı˛ ¸Àe fl¬±˚˛À¬ı˛±˚˛ fl¬±Ê
fl¬¬ı˛±¬ı˛ ¸˜À˚˛˝◊ √õ∂Ô˜ ·äøȬ Œ˘À‡Ú øÓ¬øÚº Ó¬± ¤Ó¬È¬±˝◊ ÊÚø√õ∂˚˛ ˝˚˛ Œ˚
¬ÛÀ¬ı˛ ›˝◊ ˆ¬±˘≈Àfl¬¬ı˛ Ú±Ú± fl¬œøÓ«¬ øÚÀ˚˛ Ò±¬ı˛±¬ı±ø˝fl¬ˆ¬±À¬ı ø˘À‡ ‰¬À˘Úº
30-øȬ ˆ¬±¯∏±˚˛ Ó¬±¬ı˛ fl¬À˚˛fl¬ Œfl¬±øȬ ¬ı˝◊ ø¬ıøSê ˝À˚˛ÀÂ√ ¸±¬ı˛± ø¬ıÀù´º ¬ÛÀ¬ı˛
Œ¸˝◊ ·ä ’¬ı˘•§ÀÚ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝˚˛ ¬ıU ø¸ø¬ı˛˚˛±˘º 2014 ¸±À˘ ¬ıÀάˇ±
¬Û«±À˚˛› ¶ö±Ú fl¬À¬ı˛ ŒÚ˚˛ ë¬Û…±øά—È¬Ú Œ¬ı˚˛±¬ı˛íº ¬Û…±øά—È¬Ú Œ¬ı˚˛±¬ı˛ Â√±Î¬ˇ±›
ŒÂ√±ÀȬ±À¬ı˛ ÊÚ… ‘Olga da Polga’ › ‘Monsieur Pamplemousse’-
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
¤¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ’±¬ı˛› ’ÀÚfl¬ ‰¬ø¬ı˛S ΔÓ¬ø¬ı˛ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú øÓ¬øÚº ¬Û…±øά—ȬÚ
øÚÀ˚˛ ø¸ÀÚ˜±¬ı˛ ø¬ZÓ¬œ˚˛ ¬Û¬ı« ¸y√√¬ıÓ¬ ˜≈øMê Œ¬ÛÀÓ¬ ‰¬À˘ÀÂ√ ¤˝◊ ¬ıÂ√¬ı˛˝◊º
ά◊À~‡…, ø˙q ¸±ø˝ÀÓ¬… Ó¬±¬ı˛ ’¬ı±ÀÚ¬ı˛ ÊÚ… 1997 ¸±À˘ Officer of
the Order of the British Empire (OBE) ’±¬ı˛ 2015 ¸±À˘
Commander of the Order of the British Empire (CBE)-ŒÓ¬
¸•ú±øÚÓ¬ ˝Ú ˜±˝◊Àfl¬˘ ¬ı`¬º
 ¸≈ø˜Ó¬± ¸±Ú…±˘  .
√õ∂˚˛±Ó¬ ˝À˘Ú ’øˆ¬ÀÚSœ ¸≈ø˜Ó¬± ¸±Ú…±˘º fl¬˘fl¬±Ó¬±˚˛ øÚÀʬı˛
¬ı±øάˇÀÓ¬˝◊ 9 Ê≈˘±˝◊ Ó¬±¬ı˛ Êœ¬ıÚ±¬ı¸±Ú ˝˚˛º ˜‘Ó≈¬…fl¬±À˘ ¬ı˚˛¸ ˝À˚˛øÂ√˘ 72
¬ıÂ√¬ı˛º 1945-¤ ±øÊ«ø˘—-¤ Êiúº ¬ı±¬ı± ø·ø¬ı˛Ê± Œ·±˘fl≈¬G± ¸±Ú…±˘
Œ˜À˚˛¬ı˛ Ú±˜ Œ¬ı˛À‡øÂ√À˘Ú ˜?≈˘±º ¬Ûø¬ı˛‰¬±˘fl¬ ø¬ıˆ”¬øÓ¬ ˘±˝±¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛‰¬±˘Ú±˚˛
댇±fl¬±¬ı±¬ı≈¬ı˛ √õ∂Ó¬…±¬ıÓ«¬Úí-¤ ’øˆ¬Ú˚˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˚±›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ øÓ¬øÚ ˜?≈˘±¬ı˛
Ú±˜ ¬ıÀ˘ ¬ı˛±À‡Ú ¸≈‰¬ø¬ı˛Ó¬±º ¬ÛÀ¬ı˛ Œ¸˝◊ Ú±˜ ¬ıÀ˘ ¸≈ø˜Ó¬± ŒÚ
¬Ûø¬ı˛‰¬±˘fl¬ fl¬Úfl¬ ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛º √õ∂±˚˛ 40-øȬ¬ı˛ Œ¬ıø˙ ¬ı±—˘± Â√ø¬ıÀÓ¬
’øˆ¬Ú˚˛ fl¬À¬ı˛øÂ√À˘Ú ¸≈ø˜Ó¬± ¸±Ú…±˘º ø˘œ¬Û fl≈¬˜±À¬ı˛¬ı˛ ø¬ı¬Û¬ı˛œÀÓ¬
븱ø·Ú± ˜±˝±ÀÓ¬±í ’Ô¬ı± ë’±Úμí-¤ ’ø˜Ó¬±ˆ¬ ¬ı2‰¬ÀÚ¬ı˛ ¸Àe Ê≈øȬ Œ¬ı“ÀÒ
Ó¬±¬ı˛ ’øˆ¬Ú˚˛ ˙«Àfl¬¬ı˛ √õ∂˙—¸± Œ¬ÛÀ˚˛øÂ√˘º ë’±˙œ¬ı«±í, ë&øDí, 댘À¬ı˛
’±¬ÛÀÚí-¬ı˛ ˜ÀÓ¬± ø˝øμ Â√ø¬ı ¤¬ı— ëÚ±˚˛fl¬í, ëøÚ±ÀôL√¬ı˛ ’±À˘±í, ë¸≈À¬ı˛¬ı˛
’±&Úí, ëfl¬±˘ Ó≈¬ø˜ ’±À˘˚˛±í-¸˝ √õ∂‰≈¬¬ı˛ ¬ı±—˘± Â√ø¬ıÀÓ¬ Ó¬±¬ı˛ ’øˆ¬Ú˚˛ ˜ÀÚ
¬ı˛±‡±¬ı˛ ˜ÀÓ¬±º
 ø˘Î¬◊ ø˙˚˛±À¬ı±  .
10 øάÀ¸•§¬ı˛, 2010º “±øάˇÀ˚˛ ά◊Àͬ ˝±Ó¬Ó¬±ø˘ øÀ2 ڬı˛›À˚˛¬ı˛
’¸À˘± ø¸øȬ ˝˘º ŒÂ√±A ˜=Ȭ±˚˛ Úœ˘ ¬ı˛À„¬ı˛ Œ‰¬˚˛±À¬ı˛ ¬ı˛±‡± ˙±øôL√¬ı˛
ŒÚ±À¬ı˘ ¬Û≈¬ı˛¶®±À¬ı˛¬ı˛ ¬Ûfl¬ › ˜±Ú¬ÛSº Ó¬±¬ı˛› ø¬ÛÂ√ÀÚ ø‰¬Ú± ˜±Ú¬ı±øÒfl¬±¬ı˛
fl¬˜œ« ø˘Î¬◊ ø˙˚˛±›À¬ı±¬ı˛ ø¬ı˙±˘ fl¬±Î¬◊’±Î¬◊Ȭº ¬Û≈¬ı˛¶®±¬ı˛ øÚÀÊ øÚÀÓ¬
¬Û±À¬ı˛ÚøÚ ø˘Î¬◊, fl¬±¬ı˛Ì Œ¸˝◊ ˜≈˝”ÀÓ«¬ øÓ¬øÚ 11 ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ŒÊ˘ ‡±È¬øÂ√À˘Úº
¬ı˛±©Üò 鬘Ӭ±˚˛ Ù¬±È¬˘ Ò¬ı˛±ÀÚ±¬ı˛ Œ‰¬©Ü±¬ı˛ ’¬Û¬ı˛±ÀÒ Ó¬±Àfl¬ fl¬±¬ı˛±G øÀ˚˛øÂ√˘
ø‰¬Ú± ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º ¶aœ ø˘Î¬◊ ø˙˚˛±-› øÂ√À˘Ú ·‘˝¬ıøμº ŒÚ±À¬ı˘ fl¬ø˜øȬ Ó¬±˝◊
Ù“¬±fl¬± Œ‰¬˚˛±À¬ı˛˝◊ ŒÚ±À¬ı˘ ¬Ûfl¬ Œ¬ı˛À‡ fl≈¬øÚ«˙ ʱøÚÀ˚˛øÂ√˘ Ó¬±Àfl¬º ·Ó¬
13 Ê≈˘±˝◊ 61 ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ı˚˛À¸ ˜±¬ı˛± Œ·À˘Ú ø‰¬ÀÚ¬ı˛ Œ¸˝◊ ŒÚ±À¬ı˘Ê˚˛œ
√õ∂øÓ¬¬ı±œ Œ˘‡fl¬ ¤¬ı— ˜±Ú¬ı±øÒfl¬±¬ı˛ fl¬˜œ« ø˘Î¬◊ ø˙˚˛±À¬ı±º øÓ¬Ú ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛
fl¬±¬ı˛±G ¬ı±øfl¬ øÂ√˘ ø˘Î¬◊-¤¬ı˛º ·Ó¬ Œ˜ ˜±À¸ ˚fl‘¬ÀÓ¬ fl¬…±Ú¸±¬ı˛ ’±Sê±ôL√
˝Ú øÓ¬øÚº &èÓ¬¬ı˛ ’¸≈¶ö ø˘Î¬◊Àfl¬ 26 Ê≈Ú Œ˜øάfl¬…±˘ ¬Û…±À¬ı˛±À˘ ˜≈øMê
øÀ˚˛øÂ√˘ ø‰¬Ú ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º ¬Û…±À¬ı˛±À˘ ˜≈øMê¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ŒÔÀfl¬˝◊ ’±À˜ø¬ı˛fl¬±,
ʱ˜«±øÚ ¤˜Úfl¬œ ˝—fl¬—› ±ø¬ı Ó≈¬À˘øÂ√˘, ø¬ıÀÀ˙ ø·À˚˛ ø‰¬øfl¬»¸± fl¬¬ı˛±ÀÓ¬
Œ›˚˛± Œ˝±fl¬ ø˘Î¬◊Àfl¬º ø‰¬øfl¬»¸±¬ı˛ ±ø˚˛Q› øÚÀÓ¬ Œ‰¬À˚˛øÂ√˘º øfl¬c ¸±Î¬ˇ±
Œ˚˛øÚ ø‰¬Ú ¸¬ı˛fl¬±¬ı˛º ά◊M¬ı˛-¬Ûø(˜ ø‰¬ÀÚ¬ı˛ ¤fl¬øȬ ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘ ¤Ó¬ øÚ
Ó¬±¬ı˛ ø‰¬øfl¬»¸± ‰¬˘øÂ√˘º ŒÀ˝¬ı˛ ¤fl¬±øÒfl¬ ’e ø¬ıfl¬˘ ˝À˚˛˝◊ Ó¬±¬ı˛ ˜‘Ó≈¬…
˝À˚˛ÀÂ√ ¬ıÀ˘ ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú ˝±¸¬Û±Ó¬±˘ fl¬Ó‘¬«¬Û鬺 fl¬ø˜Î¬◊øÚà ¬Û±øÈ«¬¬ı˛
¤fl¬±øÒ¬ÛÀÓ¬… Ô±fl¬± ø‰¬ÀÚ ·ÌÓ¬ÀLa¬ı˛ ±ø¬ıÀÓ¬ œ‚«øÚ ’±Àμ±˘Ú fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú
61 ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ø˘Î¬◊º
1955 ¸±À˘¬ı˛ 28 øάÀ¸•§¬ı˛ ø‰¬ÀÚ¬ı˛ øÊø˘Ú √õ∂ÀÀ˙¬ı˛ ¬ı˛±ÊÒ±Úœ
‰¬±—‰≈¬ÀÚ ø˘Î¬◊À˚˛¬ı˛ Êiúº 1989 ¸±À˘ øÓ¬À˚˛Ú’±ÚÀ˜Ú Œ¶®±˚˛±¬ı˛ ’±Àμ±˘ÀÚ
Ò‘Ó¬ Â√±SÀ¬ı˛ ˜≈øMê¬ı˛ ±ø¬ıÀÓ¬ ¸¬ı˛¬ı ˝›˚˛±˚˛ √õ∂Ô˜¬ı±¬ı˛ øÓ¬øÚ ŒÊÀ˘ ˚±Úº
≈í ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ ˜≈øMê ˝˚˛º øfl¬c ¤¬ı˛ Ù¬À˘ Ó¬±Àfl¬ ’±¬ı˛ ø¬ıù´ø¬ı…±˘À˚˛ ¬ÛάˇÀÓ¬
Œ›˚˛± ˝˚˛øÚº Ó¬± ¸ÀM3› Â√±S˜≈øMê¬ı˛ ±ø¬ıÀÓ¬ ’±Àμ±˘Ú Â√±ÀάˇÚøÚ ø˘Î¬◊º
2008 ¸±À˘ ·ÌÓ¬±øLafl¬ ’øÒfl¬±À¬ı˛¬ı˛ ±ø¬ıÀÓ¬ øÓ¬øÚ ë¸Ú 08í Œ˘À‡Úº
ø‰¬ÀÚ Ó¬±¬ı˛ Œ˘‡±À˘ø‡¬ı˛ ά◊¬ÛÀ¬ı˛ øÚÀ¯∏Ò±:± Ô±fl¬±˚˛ ¸ÚøȬ ’Ú˘±˝◊ÀÚ
√õ∂fl¬±˙ ˝˚˛º 2009 ¸±À˘ Ó¬±Àfl¬ 11 ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ fl¬±¬ı˛±G Œ›˚˛± ˝˚˛º
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017
ø¬ıø¬ıÒ
 ¬ı˛±˜fl‘¬¯û ˜Í¬ › ø˜˙ÀÚ¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ’Ò…é¬ ¬ÛÀ ¶§±˜œ ¶ú¬ı˛Ì±Úμ  .
¬ı˛±˜fl‘¬¯û ˜Í¬ › ø˜˙ÀÚ¬ı˛ Œ¯∏±Î¬ˇ˙ ’Ò…é¬ ø˝À¸À¬ı fl¬±Ê qè fl¬¬ı˛À˘Ú
¶§±˜œ ¶ú¬ı˛Ì±Úμº ¶§±˜œ ’±R¶ö±ÚÀμ¬ı˛ Êœ¬ıÚ±¬ı¸±ÀÚ¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ 17 Ê≈˘±˝◊
Œ√õ∂ø¸ÀάKȬ ø˝À¸À¬ı Ó¬±¬ı˛ Ú±˜ Œ‚±ø¯∏Ó¬ ˝˚˛º ·Ó¬ 21 Ê≈˘±˝◊
’±Ú≈ᬱøÚfl¬ˆ¬±À¬ı øÓ¬øÚ fl¬±˚«ˆ¬±¬ı˛ ¢∂˝Ì fl¬¬ı˛À˘Úº ¤Ó¬ øÚ ˜Àͬ¬ı˛ ¸˝-
’Ò…À鬬ı˛ ¬Û ¸±˜˘±ÀÓ¬Ú øÓ¬øÚº 1929-¤ Ó¬±ø˜˘Ú±Î¬ˇ≈¬ı˛ Ó¬±?±ˆ≈¬¬ı˛
ŒÊ˘±¬ı˛ ’±μ±ø˜ ¢∂±À˜ Êiúº ‡≈¬ı fl¬˜ ¬ı˚˛À¸ ˜±Àfl¬ ˝±¬ı˛±Úº 1946
¸±À˘ ¶≈®À˘¬ı˛ ¬Û±Í¬ Œ˙¯∏ fl¬À¬ı˛ Ú±ø¸Àfl¬ ¬ı±øÌÊ… ø¬ıˆ¬±À· øάÀõ≠±˜± fl¬À¬ı˛Úº
1949-¤ ˜≈•§˝◊ ¬Û±øάˇ ŒÚº |œ¬ı˛±˜fl‘¬¯û › ¶§±˜œ ø¬ıÀ¬ıfl¬±ÚÀμ¬ı˛ ’±À˙«
’Ú≈√õ∂±øÌÓ¬ ˝À˚˛ ˜≈•§˝◊ ¬ı˛±˜fl‘¬¯û ø˜˙ÀÚ¬ı˛ ¸Àe Œ˚±·±À˚±· fl¬À¬ı˛Ú øÓ¬øÚº
1952 ¸±À˘, 22 ¬ıÂ√¬ı˛ ¬ı˚˛À¸ ¶§±˜œ ˙Ǭı˛±ÚÀμ¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ˜Laœé¬± ŒÚÚº
1958-ŒÓ¬ ë’Õ¬ZÓ¬ ’±|˜í-¤¬ı˛ fl¬˘fl¬±Ó¬± ˙±‡±˚˛ ’±À¸Úº œ‚« 18
¬ıÂ√¬ı˛ fl¬±Ê fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú ë’Õ¬ZÓ¬ ’±|˜í-¤¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ˙±‡±˚˛º ø¬ıÀ¬ıfl¬±Úμ
√õ∂¬ıøÓ«¬Ó¬ ˝◊—À¬ı˛øÊ ¬ÛøSfl¬± ë√õ∂¬ı≈X ˆ¬±¬ı˛Ó¬í-¤¬ı˛ √õ∂¬ıgfl¬ ¸•Û±Àfl¬¬ı˛ ±ø˚˛Q
¸±˜À˘ÀÂ√Úº 1983-ŒÓ¬ ¬ı˛±˜fl‘¬¯û ø˜˙ÀÚ¬ı˛ ·ˆ¬øÚ«— ¬ıøά¬ı˛ ¸¸… ˝Úº
 ¤fl¬ ˙fl¬ ¬Û¬ı˛ ŒÙ¬¬ı˛ ¤˜’±˝◊øȬ-¬ı˛ øÎ¬Ú ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¬ı—À˙±æ”Ó¬  .
˜…±¸±‰≈¬À¸È¬¸ ˝◊ÚøàøȬά◊Ȭ ’¬ı ŒÈ¬fl¬ÀÚ±˘øʬı˛ [¤˜’±˝◊øȬ] ¶≈®˘ ’¬ı
˝◊ø?øÚ˚˛±ø¬ı˛—À˚˛¬ı˛ øÎ¬Ú ˝À˘Ú ’Ò…±¬Ûfl¬ ’ÚôL√ ø¬Û. ‰¬fÀ˙‡¬ı˛Ìº ¤˜’±˝◊øȬ-
¬ı˛ ˝◊À˘fl¬ø¬∏Cfl¬…±˘ ˝◊ø?øÚ˚˛±ø¬ı˛— › fl¬ø•Ûά◊Ȭ±¬ı˛ ¸±À˚˛k ø¬ıˆ¬±·œ˚˛ √õ∂Ò±Ú ›
눬…±øÚˆ¬±¬ı˛ ¬ı≈˙í Œ‰¬˚˛±¬ı˛ √õ∂ÀÙ¬¸¬ı˛ ‰¬fÀ˙‡¬ı˛Ì Ê≈˘±˝◊À˚˛¬ı˛ ¬Û˚˛˘± Ó¬±ø¬ı˛‡
ŒÔÀfl¬ ÚÓ≈¬Ú ±ø˚˛Q ŒÚÚº ˚±¬ı˛ ¶ö˘±øˆ¬ø¯∏Mê ˝À˘Ú, ’…±À¬ı˛±ÚøȬ' ›
’…±À¶Üò±ÚøȬÀ'¬ı˛ Œ¸˝◊ ëŒÊÀ¬ı˛±˜ ø¸ ˝±Ú¸±fl¬±¬ı˛í Œ‰¬˚˛±¬ı˛ √õ∂ÀÙ¬¸¬ı˛ ˝◊˚˛±Ú
›À˚˛˝◊»Ê ¤¬ı±¬ı˛ ά◊¬Û±‰¬±˚« ˝À2ÂÚ ¤˜’±˝◊øȬ-¬ı˛º øͬfl¬ 10 ¬ıÂ√¬ı˛ ’±À·
¤˜’±˝◊øȬ-¬ı˛ ¶≈®˘ ’¬ı ˝◊ø?øÚ˚˛±ø¬ı˛—À˚˛¬ı˛ øÎ¬Ú ˝À˚˛øÂ√À˘Ú ’±¬ı˛› ¤fl¬
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ¬ı—À˙±æ”Ó¬º Œ‰¬iß±˝◊ ’±˝◊’±˝◊øȬ-¬ı˛ √õ∂±MêÚœ, ¤˜’±˝◊øȬ-¬ı˛ fl¬ø•Ûά◊Ȭ±¬ı˛
¸±À˚˛Àk¬ı˛ ’Ò…±¬Ûfl¬ ¸≈¬ı˱ ¸≈À¬ı˛˙º 2007-¤º Œ‰¬iß±˝◊À˚˛ Êiú ‰¬fÀ˙‡¬ı˛À̬ı˛º
¶≈®À˘¬ı˛ ·øG Œ¬Û¬ı˛ÀÚ±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛˝◊ ‰¬À˘ ˚±Ú ’±À˜ø¬ı˛fl¬±˚˛º
 ¬ı˛˝¸…˜˚˛ ¬ı±¬ı˛˜≈ά± ¬∏C…±ÀeÀ˘¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ Œ‡“±Ê ÚÓ≈¬Ú ¬ZœÀ¬Û¬ı˛  .
¬ı±¬ı˛˜≈ά± ¬∏C…±ÀeÀ˘¬ı˛ ˜±S ŒάˇÀ˙± Ù≈¬È¬ ”¬ı˛ÀQº ’Ó¬˘±øôL√fl¬ ˜˝±¸±·À¬ı˛¬ı˛
ά◊¬Û¬ı˛ ŒÊÀ· ά◊ÀͬÀÂ√ ¤fl¬ ÚÓ≈¬Ú ¬Zœ¬Ûº ÚÔ« fl¬…±À¬ı˛±ø˘Ú±¬ı˛ Œfl¬¬Û ¬ÛÀ˚˛ÀKȬ
¤fl¬øȬ ëŒ˙˘ ’±˝◊˘…±`¬í-¤¬ı˛ Œ‡“±Ê Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√Ú ø¬ı:±Úœ¬ı˛±º ¬ı±¬ı˛˜≈ά±
¬∏C±ÀeÀ˘¬ı˛ ‡≈¬ı fl¬±ÀÂ√ ˝›˚˛±˚˛ ·Ó¬ ¤ø√õ∂˘ ˜±¸ ŒÔÀfl¬˝◊ ¬Zœ¬ÛøȬ Œ‰¬±À‡
¬ÛÀάˇøÂ√˘ ¬Û˚«È¬fl¬À¬ı˛›º Ó¬‡Ú ŒÔÀfl¬˝◊ ¤fl¬È≈¬ ¤fl¬È≈¬ fl¬À¬ı˛ Œ¬ı˛±Ê ˜±Ô±
Ó≈¬˘ÀÂ√ ¬Zœ¬ÛøȬº √õ∂±˚˛ ¤fl¬ ˜±˝◊˘ ø¬ıô¶∏‘Ó¬ ’Ò«‰¬f±fl¬±¬ı˛ ¤˝◊ ¬ZœÀ¬Û¬ı˛
Ú±˜fl¬¬ı˛Ì fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√ ëŒ˙ø˘ ’±˝◊˘…±`¬íº ¬ı±¬ı˛˜≈ά± ¬∏C…±ÀeÀ˘¬ı˛ Œ¬ı˙
øfl¬Â√≈Ȭ± ’±À· ¬Û˚«ôL√ øˆ¬Î¬ˇ ʘ±ÀÚ± ¬Û˚«È¬fl¬À¬ı˛, ¤˝◊ ¬ZœÀ¬Û¬ı˛ fl¬±ÀÂ√ ˚±›˚˛±
øÚø¯∏X fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º ø¬ıÀ˙¯∏:¬ı˛± ʱøÚÀ˚˛ÀÂ√Ú, ¬Zœ¬ÛøȬ ’Ó¬…ôL√ ˆ¬˚˛Ç¬ı˛º
Ó¬±¬ı˛ ‰¬±ø¬ı˛øÀfl¬ ˜±¬ı˛±Rfl¬ Œ¶⁄±Ó¬ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º √õ∂‰≈¬¬ı˛ ˝±„¬ı˛ › øà— Œ¬ı˛-¬ı˛
¬ı¸¬ı±¸ ›˝◊ ’=À˘º Ó¬±Â√±Î¬ˇ± ¬Zœ¬ÛøȬ Œ˚ Œfl¬±Ú› ˜≈˝”ÀÓ«¬ Î≈¬À¬ı ˚±›˚˛±¬ı˛
’±˙DZ› ά◊øάˇÀ˚˛ Œ›˚˛± ˚±À2 ڱº
 50 ¬ıÂ√À¬ı˛ ¬Û± ø˘ ø¬ıÀù´¬ı˛ √õ∂Ô˜ ¤øȬ¤˜ Œ˜ø˙Ú  .
·Ó¬ ¬Û“±‰¬ ˙Àfl¬ ŒÂ√±A ¤˝◊ Œ˜ø˙Ú ’±˜”˘ ¬ıÀ˘ øÀ˚˛ÀÂ√ ¬ı…±—øfl¬—À˚˛¬ı˛
√õ∂‰¬ø˘Ó¬ Ò±¬ı˛Ì±˝◊º Œ¬Û±˙±øfl¬ Ú±˜ ’ÀȬ±À˜ÀȬά ŒÈ¬˘±¬ı˛ Œ˜ø˙Úº ¸—Àé¬À¬Û
¤øȬ¤˜º ˚±¬ı˛ ¸”‰¬Ú± 50 ¬ıÂ√¬ı˛ ’±À·º 1967-¬ı˛ 27 Ê≈Ú Î¬◊M¬ı˛ ˘`¬ÀÚ¬ı˛
¤ÚøÙ¬Àã √õ∂Ô˜ ¤øȬ¤˜ Œ˜ø˙ÚøȬ ¬ıø¸À˚˛øÂ√˘ ¬ı±fl«¬À˘ ¬ı…±—fl¬º Œ¸˝◊
65
Œ˜ø˙ÀÚ¬ı˛ ¸≈¬ıÌ«Ê˚˛ôL√œ ¬Û”øÓ«¬ ά◊¬Û˘Àé¬ Œ¸±Ú±˘œ ¬ı˛À„ ¸±Ê±ÀÚ± ˝˘
¤øȬ¤˜ Œ˜ø˙ÚøȬº ¶®øȬ˙ ά◊汬ıfl¬ Œ˙Ù¬±Î«¬ ¬ı…±¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ˜±Ô±˚˛ √õ∂Ô˜
¤À¸øÂ√˘ ¤øȬ¤˜ Œ˜ø˙ÀÚ¬ı˛ Ò±¬ı˛Ì±º 1925 ¸±À˘¬ı˛ 23 Ê≈Ú ø˙˘—-¤
Êiúº øÓ¬øÚ ¬ı…±—fl¬ÀڱȬ ø√õ∂øKȬ— Œ¶Û˙±ø˘à øÂ√À˘Úº Œ˙Ù¬±ÀΫ¬¬ı˛ ά◊汬ıÚœ
ˆ¬±¬ıÚ±ø‰¬ôL√±Àfl¬˝◊ ¬ı±ô¶∏À¬ı ¬ı˛+¬Û øÀ˚˛øÂ√˘ ¬ı±fl«¬À˘ ¬ı…±—fl¬º ¤øȬ¤˜ Œ˜ø˙Ú
¬ı¸±ÀÚ±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ŒÔÀfl¬˝◊ ¸±Ò±¬ı˛À̬ı˛ ˜ÀÒ… ¬ı…±¬Ûfl¬ ÊÚø√õ∂˚˛Ó¬± Œ¬ÛÀ˚˛øÂ√˘
ø˜øÚ ¬ı…±—Àfl¬¬ı˛ ÚÓ≈¬Ú ¤˝◊ Ò±¬ı˛Ì±øȬº ø¬ıËøȬ˙ øȬøˆ¬ fl¬À˜øά Œ˙±À˚˛¬ı˛
’øˆ¬ÀÚÓ¬± Œ¬ı˛· ˆ¬±ÀÚ« √õ∂Ô˜ ¤˝◊ ¤øȬ¤˜ Œ˜ø˙Ú ŒÔÀfl¬ Ȭ±fl¬± Ó≈¬À˘øÂ√À˘Úº
·Ó¬ 27 Ê≈Ú 50 ¬ıÂ√À¬ı˛ ¬Û± øÀ˚˛ÀÂ√ ¬ı…±¬ı˛ÀÚ¬ı˛ ¤˝◊ Œ˜ø˙Úº √õ∂¸eÓ¬,
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ √õ∂Ô˜ ¤øȬ¤˜ Œ˜ø˙Ú ¬ıÀ¸øÂ√˘ ˜≈•§˝◊ ˙˝À¬ı˛º Œ¸È¬± 1987
¸±˘º ˝—fl¬— ¸±—˝±˝◊ ¬ı…±—øfl¬— fl¬À¬Û«±À¬ı˛˙ÀÚ¬ı˛ ˝±Ó¬ ÒÀ¬ı˛ ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬ ˚±S± qè
˝À˚˛øÂ√˘ ¤øȬ¤˜-¤¬ı˛º
 뉬±Ú± ά±˘í › 뉬±Ú±í ’'ÀÙ¬±Î«¬ ’øˆ¬Ò±ÀÚ  .
’'ÀÙ¬±ÀΫ¬¬ı˛ ˝◊—À¬ı˛øÊ ’øˆ¬Ò±ÀÚ Ê±˚˛·± fl¬À¬ı˛ øÚ˘ 뉬±Ú± ά±˘í
[ŒÂ√±˘±¬ı˛ ά±˘] ’±¬ı˛ 뉬±Ú±í [ŒÂ√±˘±]º ’øˆ¬Ò±ÀÚ¬ı˛ ¸±•xøÓ¬fl¬ ¸—¶®¬ı˛ÀÌ
’ôL√ˆ≈¬«Mê fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√ ¤˝◊ ≈˝◊ ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ‡±…¸±˜¢∂œ¬ı˛ Ú±˜º Ó¬À¬ı,
ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ‡±…¬ÛÀÌ…¬ı˛ Ú±˜ ’'ÀÙ¬±Î«¬ ’øˆ¬Ò±ÀÚ Í“¬±˝◊ ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ‚Ȭڱ
¤È¬±˝◊ √õ∂Ô˜ Ú˚˛º ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊ Œˆ¬˘¬Û≈ø¬ı˛, ‰¬±È¬øÚ, Ò±¬ı±, ø‚, ˜˙˘± ʱ˚˛·±
fl¬À¬ı˛ øÚÀ˚˛ÀÂ√ Œ¸‡±ÀÚº ¸•xøÓ¬ ÚÓ≈¬Ú ˙s&ø˘ ’ôL√ˆ≈¬«Mê ˝›˚˛±¬ı˛ fl¬Ô±
Œ‚±¯∏̱ fl¬À¬ı˛ÀÂ√ ’'ÀÙ¬±Î«¬º Ó¬±À¬ı˛ ΔS˜±ø¸fl¬ ¬Û˚«±À˘±‰¬Ú±˚˛ ά◊À~‡ fl¬¬ı˛±
˝À˚˛ÀÂ√ √õ∂±˚˛ 600-øȬ ø¬ıøˆ¬iß ˙s › ŒÙË¬Ê [˙s&2Â] ’øˆ¬Ò±ÀÚ Ê±˚˛·±
¬Û±À2º ˙s&ø˘¬ı˛ ÊÚø√õ∂˚˛Ó¬±¬ı˛ fl¬±¬ı˛ÀÌ˝◊ ¤˝◊ ø¸X±ôL√ ¬ıÀ˘ ʱڱÀÚ±
˝À˚˛ÀÂ√º Êœ¬ıÚÒ±¬ı˛± ŒÔÀfl¬ qè fl¬À¬ı˛ ¸±•xøÓ¬fl¬ ‚Ȭڱ¬ıø˘, ø˙鬱ʷ»
ŒÔÀfl¬ øÚÓ¬…√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¸±˜¢∂œñ¸¬ı Œé¬ÀS¬ı˛ ÊÚø√õ∂˚˛ ˙sÀfl¬˝◊ ¤¬ı±À¬ı˛¬ı˛
¸—¶®¬ı˛ÀÌ ’ôL√ˆ≈¬«Mê fl¬¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ√º 2016-¬ı˛ ë›˚˛±Î«¬ ’¬ı ¬ı… ˝◊˚˛±¬ı˛í-¤¬ı˛
Œ‡Ó¬±¬ı Ê≈ÀȬøÂ√˘ 댬۱à-¬∏C≈Ôí ˙søȬ¬ı˛º ¤ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ë›˚˛±Î«¬ ’¬ı … ˝◊˚˛±¬ı˛í
ø˙À¬ı˛±¬Û±¬ı˛ ÊÚ… ˙s Ó¬±ø˘fl¬± ˜ÀÚ±Ú˚˛ÀÚ¬ı˛ ¬Û¬ı« Œ˙¯∏º
 ’±˝◊’±˝◊øȬ fl¬±Ú¬Û≈À¬ı˛ ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ ’±˘±± ø¬ıˆ¬±·  .
ŒÀ˙¬ı˛ ’±˝◊’±˝◊øȬ-&ø˘¬ı˛ ˜ÀÒ… √õ∂Ô˜ ¬Û‘Ôfl¬ ’Ô«ÚœøÓ¬ ø¬ıˆ¬±· ‰¬±˘≈
fl¬¬ı˛˘ fl¬±Ú¬Û≈¬ı˛ ’±˝◊’±˝◊øȬº ‰¬˘øÓ¬ ø˙鬱¬ıÀ¯∏« ¤˝◊ ø¬ıˆ¬±À· ¶ß±Ó¬fl¬ ô¶∏À¬ı˛
ˆ¬øÓ«¬ ŒÚ›˚˛± qè ˝À˚˛ÀÂ√º 2019 ¸±À˘ ¶ß±Ó¬Àfl¬±M¬ı˛ ô¶∏À¬ı˛ ¬ı±˝◊À¬ı˛¬ı˛ Â√±S
ˆ¬øÓ«¬ ŒÚ›˚˛±¬ı˛ Œ‰¬©Ü± ‰¬˘ÀÂ√º ¤Ó¬ øÚ Œ¸‡±ÀÚ ’Ô«ÚœøÓ¬ ¬Ûάˇ±ÀÚ± ˝íÓ¬
fl¬˘± › ¸˜±Êø¬ı:±Ú ø¬ıˆ¬±À·¬ı˛ ’ÒœÀÚº ’Ô«ÚœøÓ¬¬ı˛ ¬Ûάˇ≈˚˛±¬ı˛± fl¬…±•Û±¸
˝◊KȬ±¬ı˛øˆ¬Î¬◊À˚˛› ‡≈¬ı ¸Ù¬˘º ·Ó¬ fl¬À˚˛fl¬ ¬ıÂ√À¬ı˛ ‰¬±fl¬ø¬ı˛ ¬Û±›˚˛±¬ı˛ ˝±¬ı˛ √õ∂±˚˛
95 ˙Ó¬±—˙º ¬Ûάˇ≈˚˛±¬ı˛±˝◊ ±ø¬ı Ó≈¬˘øÂ√À˘Ú, ’±˘±± ø¬ıˆ¬±· Œ˝±fl¬º Œfl¬ÚÚ±
fl¬˘± › ¸˜±Êø¬ı:±Ú ø¬ıˆ¬±À·¬ı˛ ’ÒœÀÚ ¬Ûάˇ±À˙±Ú± fl¬¬ı˛ÀÓ¬, øάø¢∂ Œ¬ÛÀ˚˛
ø¬ıÀÀ˙ ¬Ûάˇ± ‰¬±˘±ÀÓ¬ ¸˜¸…± ˝˚˛º ’¸≈ø¬ıÒ± ˝˚˛ ˝◊KȬ±Ú«ø˙¬Û ¤¬ı— ø¬ıøÚ˜˚˛
fl¬˜«¸”ø‰¬ÀÓ¬›º ¬Ûάˇ≈˚˛±¬ı˛± Œ˚ ø¬ı¯∏˚˛ ¬ÛάˇÀÂ√Ú, Ó¬±¬ı˛ øÚʶ§ ø¬ıˆ¬±·œ˚˛ ¬Ûø¬ı˛‰¬˚˛
√õ∂À˚˛±ÊÚ ˝À˚˛ ¬ÛÀάˇøÂ√˘º ¤¬ı˛ ’±À· fl¬±Ú¬Û≈¬ı˛ ’±˝◊’±˝◊øȬ-ŒÓ¬ ’Ô«ÚœøÓ¬ÀÓ¬
ø¬Û¤˝◊‰¬øά ¤¬ı— ¶ß±Ó¬fl¬ ô¶∏À¬ı˛ ’Ô«ÚœøÓ¬ ¬Ûάˇ±ÀÚ± ˝íÓ¬º 2005 ¸±À˘ qè
˝˚˛ ¬Û“±‰¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ¸—˚≈Mê ¬Û±Í¬…S꘺ 2011 ¸±À˘ ÚÓ≈¬Ú fl¬À¬ı˛ ¬Û±Í¬…Sê˜
¸±Ê±ÀÚ± ˝˚˛º ‰¬±˘≈ fl¬¬ı˛± ˝˚˛ ‰¬±¬ı˛ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ ¶ß±Ó¬fl¬ ¤¬ı— ¬Û“±‰¬ ¬ıÂ√À¬ı˛¬ı˛ Î≈¬˚˛±˘
¬ı± Δ¬ZÓ¬ øάø¢∂º ˆ¬øÓ«¬ ŒÚ›˚˛± ˝˚˛ ¸¬ı«ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ ÊÀ˚˛KȬ ¤KÈò¬±k ¬Û¬ı˛œé¬±¬ı˛
˜±Ò…À˜˝◊º
 ’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ Œ˚±· ø¬ı¸ ø‚À¬ı˛ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝˘ ≈í άÊÚ ø·ÀÚ¸ Œ¬ı˛fl¬Î«¬  .
˜±S Œάˇ ‚∞I◊±¬ı˛ ˜ÀÒ…˝◊ ·Àάˇ ά◊ͬ˘ Œ¬ı˙ fl¬À˚˛fl¬øȬ ø¬ıù´À¬ı˛fl¬Î«¬º
’±ôL√Ê«±øÓ¬fl¬ Œ˚±· ø¬ı¸Àfl¬ ø‚À¬ı˛ ¸±Ò±¬ı˛Ì ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ ά◊»¸±À˝ ø¸˘À˜±˝¬ı˛
øÀ˚˛ÀÂ√ ø·ÀÚ¸ ›˚˛±ã« Œ¬ı˛fl¬Î«¬¸›º Œ˜±È¬ 24-øȬ ø¬ıù´À¬ı˛fl¬ÀΫ¬ ¶§œfl‘¬øÓ¬
øÀ˚˛ÀÂ√ ø·ÀÚ¸º ·Ó¬ 21 Ê≈Ú Œ˙-ø¬ıÀÀ˙¬ı˛ Ú±Ú± ʱ˚˛·±˚˛ Œ˚±·-˜À=
ʘ±À˚˛Ó¬ ˝À˚˛øÂ√À˘Ú ’·øÌÓ¬ ˜±Ú≈¯∏º ˆ¬±¬ı˛Ó¬œ˚˛ √õ∂Ò±Ú˜Laœ ÚÀ¬ı˛f
Œ˜±œ¬ı˛ ¬ı˛±Ê… &ʬı˛±ÀÓ¬˝◊ ˆ¬±„±-·Î¬ˇ± ˝˘ ¤fl¬±øÒfl¬ Œ¬ı˛fl¬Î«¬º ’±˜±¬ı±-
66
¸˝ ¬ı¶a¬Û≈¬ı˛ ŒÊ˘±¬ı˛ ‰¬±¬ı˛øȬ ø˙ø¬ıÀ¬ı˛ ʘ±À˚˛Ó¬ ˝À˚˛øÂ√À˘Ú √õ∂±˚˛ øÓ¬Ú ˘é¬
˜±Ú≈¯∏º ¬ı¶a¬Û≈À¬ı˛¬ı˛ øʤ˜øάø¸ ˜±Àͬ ·ÀάˇÀÂ√ ≈íøȬ ø¬ıù´À¬ı˛fl¬Î«¬º Ó¬±¬ı˛ ˜ÀÒ…
¤fl¬øȬ, ¤fl¬˝◊ ʱ˚˛·±˚˛ ¤fl¬¸Àe ¸À¬ı«±2‰¬ ¸—‡…fl¬ ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ [54,522
ÊÚ] Œ˚±·ø˙鬱¬ı˛ ø·ÀÚ¸ Œ¬ı˛fl¬Î«¬º ¤¬ı˛ ’±À· 2015-ŒÓ¬ øø~¬ı˛
¬ı˛±Ê¬ÛÀÔ ¤˝◊ ¤fl¬˝◊ øÀÚ 35,885 ÊÚ ¤fl¬¸Àe Œ˚±· ø˙鬱 øÚÀ˚˛ ›˝◊
Œ¬ı˛fl¬Î«¬ ·ÀάˇøÂ√À˘Úº Œ¸˝◊ ¸Àe ¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¤fl¬±øÒfl¬ ʱ˚˛·±˚˛ ¤fl¬¸Àe
¸¬ıÀ‰¬À˚˛ Œ¬ıø˙ ˜±Ú≈¯∏ Œ˚±·ø˙鬱 øÚÀ˚˛› ø·ÀÚ¸ Œ¬ı˛fl¬Î«¬ fl¬À¬ı˛ÀÂ√Úº
 ø¬ıø‰¬S ʱ¬Û±øÚ ¬Zœ¬ÛÀfl¬ ëŒ˝ø¬ı˛ÀȬÊí Ó¬fl¬˜± ˝◊ά◊ÀÚÀ¶®±¬ı˛  .
ʱ¬Û±ÀÚ¬ı˛ ¤fl¬øȬ ¬Zœ¬ÛÀfl¬ ¸•xøÓ¬ ë›˚˛±ã« Œ˝ø¬ı˛ÀÈ¬Ê ¸±˝◊Ȭí-¤¬ı˛
Ó¬fl¬˜± ø˘ ˝◊ά◊ÀÚÀ¶®±º ¬Zœ¬ÛøȬ¬ı˛ Ú±˜ ›øfl¬ÀÚ±ø˙˜±º øfl¬˚˛q ¬ZœÀ¬Û¬ı˛
øé¬Ì-¬Ûø(˜ √õ∂±ÀôL√ ’¬ıø¶öÓ¬ ʱ¬Û±ÀÚ¬ı˛ ¸≈√õ∂±‰¬œÚ Ò˜œ«˚˛ ¶ö±Ú ›øfl¬ÀÚ±ø˙˜±˚˛
¬ı˛À˚˛ÀÂ√ ›øfl¬Ó¬¸≈ Œ¬ıœ¬ı˛ ˜øμ¬ı˛º ø‡Ëàœ˚˛ ¸ÀÓ¬À¬ı˛± ˙Ó¬Àfl¬ ¤˝◊ ˜øμ¬ı˛øȬ
øÚ˜«±Ì fl¬À¬ı˛Ú ø˙ÀKȬ± ¬Û≈À¬ı˛±ø˝ÀÓ¬¬ı˛±º fl¬øÔÓ¬ ’±ÀÂ√, ¸˜≈À^ ¬Û±øάˇ Œ›˚˛±¬ı˛
’±À· ʱ¬Û±øÚ Ú±ø¬ıÀfl¬¬ı˛± ¤˝◊ ˜øμÀ¬ı˛ √õ∂±Ô«Ú± fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ’±¸ÀÓ¬Úº ¤‡±Ú
ŒÔÀfl¬˝◊ Œ˚±·±À˚±· ¬ı˛±‡± ˝íÓ¬ ø‰¬Ú › Œfl¬±ø¬ı˛˚˛±¬ı˛ ¸Àe›º Œ¬Û±˘…±À`¬
’±À˚˛±øÊÓ¬ ¬ı˛±©Üò¸—À‚¬ı˛ ¬ı±ø¯∏«fl¬ ¸À•ú˘ÀÚ 700 ¬ı·«ø˜È¬±¬ı˛ ’±˚˛Ó¬ÀÚ¬ı˛
¤˝◊ ¬Zœ¬ÛøȬÀfl¬ Œ˝ø¬ı˛ÀȬÀʬı˛ ø˙À¬ı˛±¬Û± Œ›˚˛± ˝˘º ¤˝◊ øÚÀ˚˛ ¤‡Ú›
¬Û˚«ôL√ ʱ¬Û±ÀÚ¬ı˛ 29-øȬ ʱ˚˛·± ø¬ıù´ ‹øÓ¬À˝…¬ı˛ Ó¬fl¬˜± Œ¬Û˘º
›øfl¬ÀÚ±ø˙˜±˚˛ Ô±Àfl¬Ú ¤fl¬ ¬Û≈À¬ı˛±ø˝Ó¬º øÓ¬øÚ˝◊ ›˝◊ ¬ZœÀ¬Û ’¬ıø¶öÓ¬
˜øμÀ¬ı˛¬ı˛ Œ¬ıœ¬ı˛ ά◊¬Û±¸fl¬º fl¬À˚˛fl¬ ˙Ó¬±sœ ÒÀ¬ı˛˝◊ ¤˝◊ √õ∂Ô± ‰¬À˘
’±¸ÀÂ√º øfl¬c ’±·±˜œ ¬ıÂ√¬ı˛ ŒÔÀfl¬ ’±¬ı˛ ʱ¬Û±ÀÚ¬ı˛ ›øfl¬ÀÚ±ø˙˜± ¬ZœÀ¬Û
Ï≈¬fl¬ÀÓ¬ ¬Û±¬ı˛À¬ıÚ Ú± Œfl¬±Ú› ˙«Ú±Ôœ«º ·Ó¬ 15 Ê≈˘±˝◊ ¤˝◊ fl¬Ô± Œ‚±¯∏̱
fl¬À¬ı˛ÀÂ√Ú ˜øμ¬ı˛ fl¬Ó‘¬«¬Û鬺 Ó¬±¬ı˛±˝◊ Œ·±È¬± ›øfl¬ÀÚ±ø˙˜± ¬Zœ¬ÛøȬ¬ı˛ Œ‡ˆ¬±˘
fl¬À¬ı˛Úº √õ∂±‰¬œÚ ¤¬ı— ‹øÓ¬˝…¬ı±˝œ ¤˝◊ ¬Zœ¬ÛøȬ ¬ı“±‰¬±ÀÓ¬˝◊ ø¸X±ôL√ ¬ıÀ˘ ʱڱ
ø·À˚˛ÀÂ√º ¸≈√õ∂±‰¬œÚ fl¬±˘ ŒÔÀfl¬˝◊ ¤˝◊ ¬ZœÀ¬Û √õ∂À¬ıÀ˙¬ı˛ øÚ˚˛˜fl¬±Ú≈Ú Œ¬ı˙
fl¬Î¬ˇ±º ˜ø˝˘±À¬ı˛ √õ∂À¬ı˙ ¤‡±ÀÚ ¸•Û”Ì« øÚø¯∏Xº √õ∂À¬ı˙±øÒfl¬±¬ı˛ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√
qÒ≈˜±S ¬Û≈è¯∏À¬ı˛˝◊º Ó¬À¬ı ¬ZœÀ¬Û ¬Û± ¬ı˛±‡±¬ı˛ ’±À· ¬Û≈è¯∏À¬ı˛ ¸•Û”Ì«
ø¬ı¬ı¶a ˝À˚˛ ¸˜≈À^ ¶ß±Ú fl¬À¬ı˛ øÚÀÊÀ¬ı˛ qX fl¬À¬ı˛ øÚÀÓ¬ ˝˚˛º ¬ıÂ√À¬ı˛ ˜±S
¤fl¬øȬ øÚ 27 Œ˜, Œ˜±È¬ 200 ÊÚ ¬Û≈è¯∏Àfl¬ ¤˝◊ ¬ZœÀ¬Û √õ∂À¬ıÀ˙¬ı˛
’Ú≈˜øÓ¬ Œ›˚˛± ˝˚˛º ¬Zœ¬Û ŒÔÀfl¬ ŒÙ¬¬ı˛±¬ı˛ ¸˜˚˛ Œfl¬±Ú› ¶ú‘øÓ¬ø‰¬˝ê øÚÀ˚˛
˚±›˚˛± øÚø¯∏Xº
 ·±gœÊ˚˛ôL√œÀÓ¬ ø‰¬øͬ √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬± ά±fl¬ø¬ıˆ¬±À·¬ı˛  .
’±·±˜œ 2 ’À"±¬ı¬ı˛, ·±gœÊ˚˛ôL√œ ά◊¬Û˘Àé¬ Œ˙ Ê≈Àάˇ ø‰¬øͬ Œ˘‡±¬ı˛
√õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±¬ı˛ ’±À˚˛±ÊÚ fl¬¬ı˛ÀÂ√ ά±fl¬ ø¬ıˆ¬±·º ø‰¬øͬ ø˘‡ÀÓ¬ ˝À¬ı
ë¬ı±¬Û≈íÀfl¬˝◊º ¸À•§±ÒÚ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ˝À¬ı øά˚˛±¬ı˛ ¬ı±¬Û≈ ¬ı± ¬ı±¬Û≈øʺ ˝◊ÀÓ¬±˜ÀÒ…˝◊
Œ¸˝◊ √õ∂døÓ¬ Œ˙¯∏ ˝À˚˛ÀÂ√º √õ∂‰¬±¬ı˛› qè ˝À˚˛ÀÂ√º øͬfl¬ ˝À˚˛ÀÂ√, 24 Ê≈˘±˝◊
Ó¬±ø¬ı˛‡ ŒÔÀfl¬ ŒÀ˙¬ı˛ Œ˚ Œfl¬±Ú› ¬ÛSÀ˘‡fl¬ Ó¬±À¬ı˛ ø√õ∂˚˛ ¬ı±¬Û≈Àfl¬ ø‰¬øͬ
Œ˘‡±¬ı˛ ¸≈À˚±· ¬Û±À¬ıÚº Ó¬À¬ı fl¬œ ø˘‡ÀÓ¬ ˝À¬ı, Œ¸È¬± øÚø«©Ü fl¬À¬ı˛øÚ
ά±fl¬ø¬ıˆ¬±·º ø‰¬øͬ ¬Û±Í¬±ÀÚ±¬ı˛ Œ˙¯∏ ¸˜˚˛¸œ˜± 15 ’±·àº ά◊À~‡…, ¤
¬ı˛±ÀÊ… ¬ı¸¬ı±¸fl¬±¬ı˛œ¬ı˛± ˝◊—À¬ı˛øÊ, ¬ı±—˘± ’Ô¬ı± ø˝øμ¬ , ¤˝◊ øÓ¬ÚøȬ ˆ¬±¯∏±˚˛
ø‰¬øͬ ø˘‡ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛Úº ¬ÛSÀ√õ∂¬ı˛fl¬¬ı˛± ά±fl¬ ø¬ıˆ¬±À·¬ı˛ ë˝◊Ú˘…±`¬í ¬ı±
ë˝◊ÚÀˆ¬˘À¬Ûí ø‰¬øͬ ¬Û±Í¬±À¬ıÚº ˝◊Ú˘…±À`¬¬ı˛ Œé¬ÀS ˙s ¸—‡…± 500º
¤ÚÀˆ¬˘¬Û ˝À˘ ˙s ¸—‡…± ¸œø˜Ó¬ Ô±fl¬À¬ı 1000 ¤¬ı˛ ˜ÀÒ…º ¤
¬ı˛±ÀÊ…¬ı˛ ¬ÛS Œ√õ∂¬ı˛fl¬¬ı˛± ø‰¬øͬ ¬Û±Í¬±À¬ıÚ ëø‰¬Ù¬ Œ¬Û±à˜±à±¬ı˛ ŒÊÚ±À¬ı˛˘,
fl¬˘fl¬±Ó¬±í ¤˝◊ øͬfl¬±Ú±˚˛º ¤ ¬ı˛±Ê… ŒÔÀfl¬ ¬Û±Í¬±ÀÚ± ø‰¬øͬ ŒÀ‡ ¬Û≈¬ı˛¶®±¬ı˛
√õ∂±¬Ûfl¬À¬ı˛ Ú±˜ ø¶ö¬ı˛ fl¬¬ı˛ÀÓ¬ ΔÓ¬ø¬ı˛ ˝À˚˛ÀÂ√ fl¬ø˜øȬº √õ∂Ô˜, ø¬ZÓ¬œ˚˛,
Ó‘¬Ó¬œ˚˛Àfl¬ ¬Û≈¬ı˛¶‘®Ó¬ fl¬¬ı˛± ˝À˘›, Œ˜±È¬ 10 ÊÚ ¬ı±Â√±˝◊ ¬ÛS Œ√õ∂¬ı˛fl¬ ŒÙ¬¬ı˛
¸≈À˚±· ¬Û±À¬ıÚº Ó¬±¬ı˛± Œ˙ Ê≈Àάˇ ¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ √õ∂øÓ¬À˚±ø·Ó¬±˚˛ Ú±˜±¬ı˛ ¸≈À˚±·
¬Û±À¬ıÚº¬
¸—fl¡˘fl¡  . ¬ı˛˜± ˜`¬˘, ¬Ûø•Û ˙˜«± ¬ı˛±˚˛À‰¬ÃÒ≈¬ı˛œ
[ø¬ıø¬ıÒ ¸”S ŒÔÀfl¡ ¸—fl¡ø˘Ó¬]
ˆÎyçöy ≠ xyàfiê˛ 2017