Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Imprenta en: Editorial La Buena Semilla Bogotá, ColombiaImprenta en: Editorial La Buena Semilla Bogotá, Colombia
1
2
chiekal toet xotlison puexa. Jawʉt, Dios Samata, Dios pijaxtat Adán xabich moejton.
jʉm-aech ampox: “Xan puexa chiekal Adán xabich moejt wʉt, Adán chenakuch
toetx tulaeltaxpoxan seis matkoiyan wʉt. Dios. Do jawʉt, Adán pejchenatat Dios
Ampamatkoi, séptimo-matkoi, kaes isaxinil. koechax is, pawis kiladofa wʉt. Do jawʉt,
Samata, séptimo-matkoi wʉt, pachaemaxael, Adán nathikt wʉt, Dios itpaeis Adán japow.
puexa jiwbej napata wʉt damlathʉlaliajwa, Do jawʉtbej, Adán jʉm-aech ampox japow
sitaeliajwabejpi japamatkoi” —aech Dios. chiekal jʉmtaeliajwa: “Dios kut wʉt tajchena,
ispon koechax xam isliajwa” —aech Adán
Ma-aech Dios, is wʉt aton japowliajwa. Jawʉt, Adán, pijow sʉapich,
matxoelapijinliajwa, japon pijowbej chiekal bʉꞌjʉmchapi. Chinax matabijs-eli
(Gén 2.5‑25) padaeyax. Chiekal ma-aechi.
Ampathat majt chiekal iam ijil. Ja-aech Dios, aton is wʉt, atowbej. Japon
Samata, pomatkoicha, Dios toꞌa itnojt sat aton, atow sʉapich majt, me-ama kolenje wʉt,
paesnikaliajwa, puexa naechan chiekal ja-aechi. Pe nanot wʉt, me-ama kaen wʉt,
tiꞌsliajwa. Do jawʉx, Dios aton kiladofa ja-aechlisi. Samata, aton fit wʉt pijow, japon
asthumba koecha wʉton. Aton isax kitoet aton kaes dukaxil paxxot, penxotbej. Japon
wʉt, Dios fumtafʉl japon aton fakjolaliajwa. aton pejlel dukaxael, pijow sʉapich. Ma-is
Japon atonlap pawʉl “Adán”. Do jawʉt, japow jachiyaxael. Japow kaes dukaxil paxxot,
Dios is chimialul japon atonliajwa. Japalul penxotbej. Japow dukaxael, pamal sʉapich.
pawʉl “Edén”. Jaxot xabich nejmach Samata, jiw nakjiya wʉt, waelaxaeli paxjiw,
naebaechnaechan chanuil. Japanaebaech penjiwbej.
pachaem xaeliajwa. Lultutat kolenaebaechnae
chanuk. Kolenaejexot, kaenae jiw baech Adán, Eva sʉapich, naexasis-elpox Dios
xael wʉt, tʉpaxilpox. Pomatkoicha (Gén 3)
laepaxaeli. Asanae jiw baech xael wʉt, Do jawʉt, Adán, pijow sʉapich, duil
japi jiw matabijsaxael pachaempoxan, chimialultat, Dios islultat. Satanás kaes
chaemilpoxanbej. Do jawʉx, Dios toꞌa xabich matabijt naekichachajbaliajwa,
Adán tataeflaliajwa japalul. Dios jʉm-aech naekichachajbapijin xot. Me-ama asew
ampox Adán naewʉajan wʉt: “Xam xaesiam Dios ispi, jachi-el Satanás. Dolisdoꞌ, baxael,
wʉt nejmach naebaechnaechan pejbaech, Satanás fʉlaenpon jomtat Adán pijow
xaeyaxaelam. Pelax, kaenaebaechnae naekichachajbaliajwa. Satanás jomtat
baechxaeyaximil. Japabaech xaelam wʉajnachaemt wʉt, jʉm-aechon ampox
wʉt, diachwʉajnakolax puexa chiekal japowxot:
matabijsaxaelam, chimianejchaxoelax, —¿Diachwʉajnakolaxkat Dios jʉm-aech
babejnejchaxoelaxbej. Japabaech xaelam ampox xamal chiekal jʉmtaeliajwam: ‘Puexa
wʉt, asamatkoi, xam tʉpaxaelam” —aech naebaechnaechan xaeyaximil ampalulpijiw’
Dios, naewʉajan wʉt Adán. Do jawʉx, —aechkat Dios xamalliajwa? —aech jom
Dios nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox: wʉajnachaemt wʉton japow.
“Pachaema-el ampon aton tamachaliajwa” Japow jʉmnot wʉt, jʉm-aechow ampox
—aech Dios, nejchaxoel wʉt. jomliajwa:
—¡El! Dios jʉm-aech wʉt, jʉmchi-elon
ampox: ‘Xam xaesiam wʉt, nejmach chiekal
xaeyaxaelam ampanaebaechnaechan. Pelax,
ampanae, lultutat chanuknae, japabaech
xaeyaximil. Japabaech xaelam wʉt,
diachwʉajnakolax tʉpaxaelam’ —aechlax Dios
japox xanalliajwa —aechow jomliajwa.
Jawʉt, jom jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox
japow naekichachajbaliajwa:
—Diachwʉajnakolax xan jʉm-an. Japabaech
xaelam wʉt, xam tʉpaximil. Dios pajut
chiekal matabijt xamal japabaech xaelam
wʉt, xabich kaes pejme matabijsaxaelam.
© 1996 David C. Cook Me-ama Dios xabich matabijt, jachiyaxaelam
Dios islul, pawʉl Edén xamal. Puexa chiekal matabijsaxaelam
3
chimianejchaxoelaxan, babejnejchaxoelaxanbej pomatkoicha baxotat laejax xadoflaxaelam
—aech jom naekichachajba wʉt japow. —aech Dios jomliajwa.
Dolisdoꞌ, jom naksiyax bʉxtoet wʉt, Jawʉtbej, Dios kaes jʉm-aech ampox
japowxot, jawʉt japow chiekal natachaemt jomliajwa:
wʉtlisow japabaechliajwa, nejchaxoelow —Xam nadaelmow dofaxaelam japow. Japow
wʉt, jʉm-aechow ampox: “Ampabaech xabich pamon asamatkoi xam tʉakjiꞌliklaxaelam.
chimiabaech. Xasikasdoꞌ. Pachaemkas xan Jasoxtat japow pamon nabijasaxael
xaeliajwan. Xaelx wʉt, xankas puexa chiekal ampathatxot xam nijaxtat. Pe japonlax,
matabijsaxaelen. Me-ama Dios puexa chiekal matnaepaꞌchaxael xam. Jasoxtat japon
matabijt, xankas-is jachiyaxaelen” —aechow, kastikaxael xam japoxlap pomatkoichaliajwa
nejchaxoel wʉt naebaestliajwa. xamliajwa —aech Dios jomliajwa.
Dolisow jawʉt, kutlisow naebaest xaeliajwa. Japow pamonlap, Cristo, japonlap
Xael wʉt, xasalisow pamal naebaest. Jawʉt, malechaxael, Satanás.
pamal xael wʉt japabaest, chalechkal pajut Do jawʉt, Dios chawʉajnajʉm-aech ampox
chiekal nataenlisi chiekal bʉꞌjʉmchapox. japowliajwa asamatkoi jachiyaxaelpox:
Samata, jawʉt kamta nʉaf-ʉaf athowpi —Xamlis isam babijax, naexasitam xot
naxoeliajwa. Jawʉt, naxoeilisi nʉa-ʉaf, jom, xaelam xotbej naebaest. Samata,
xabich padala xotlisi. Dolisox tuila wʉt, Dios xam naxʉwlam wʉt, xabich xaeyax
wʉlalat japi. Dios wʉlalat wʉt, japi me-ama boejtaeyaxaelam. Japox ja-aech wʉt, xam
matabijs-el wʉt, ja-aech Dios. Japi jʉmtaen, nakiowa nejxasinkaxaelam nejmol. Nejmol
Dios wʉlalach wʉti. Pe japi jʉmch namoecha, tatoꞌlaxael xam. Xam naexasisaxaelam
xabich pejlewla xoti Diosliajwa, naexasis-el nejmol —aech Dios, chawʉajnajʉm-aech wʉt
xoti Dios jʉm-aechpox. Jawʉt, Dios jʉm-aech japowliajwa.
ampox Adán jʉmtaeliajwa: Do jawʉtbej, Dios jʉm-aech ampox
—Adán, ¿amxotamkat xam? —aech Dios, Adánliajwa:
wʉlalat wʉt Adán. —Xamlis babijax isam, naexasitam xot nijow,
Adán namoestxot nakolt wʉt, jʉm-aechon xaelam xotbej naebaest. Samata, ma amwʉt,
ampox: sat pachaemaxil, xam babijax isam xot. Xabich
—Xan namoestax xabich tajlewla naboelaxael toeix, nae-eꞌlʉbej. Xam xabich
xot xamliajwa. Xan xabich tadalabej nabichaxaelam naxaeyaxan nalaelaliajwa.
bʉꞌjʉmchaxxot —aech Adán. Xabich damlaxaelambej nabichaxtat.
Jawʉt, Dios jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox Nabich-emil wʉt, naxaeyaxan ijilaxael xam
Adánliajwa: najutliajwa. Xam litaxaelaxaelam. Xam
—¿Achankat xamal jʉm-aech patiꞌnam wʉt, tʉpaxaelam. Xanlap koechax
bʉꞌjʉmchampox? ¿Achanbejkat xamal asthumba xam aton nadofaliajwam. Tʉpam
japox chanaekabʉana nadalaliajwa? wʉt, pejme asthumba nadofaxaelam —aech
¿Diachwʉajnakolaxkat xamal xaelam Dios Adánliajwa.
naebaech, kaechafiatxbaech xae-elaliajwam? Dios naksiyax bʉxtoet wʉt, islison naxoelax
Chil xae-emil wʉt, matabijsaximil Adánliajwa, japon pijowliajwabej. Naxoe
bʉꞌjʉmchampox —aech Dios Adánliajwa. isas choefbʉꞌantat. Do jawʉt, Adán, pijow
Adán jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox: sʉapich, naxoeilisi choefbʉꞌan, Dios isbʉꞌan.
—Xam nachaxdutampow, japow naxsal Do jawʉtbej, Dios toꞌa Adán chijiyaliajwa
naebaest xan xaeliajwan. Samata, xan xaelx Edénlulxot, pijow sʉapich. Ja-aech, Dios toꞌa
naebaest —aech Adán. wʉt, japi xaesamata asanaebaechnae, lultutat
Do jawʉt, Dios wʉajnachaemt wʉt, jʉm- chanuknae. Japanae pawʉl “Tʉpax”. Samata,
aechon ampox japowliajwa: Dios toꞌik pej-ángel lulnʉamt wesliajwa. Dios
—¿Ma-aech xotkat xam japox isam? —aech pej-ángel chiekal weti japalulnʉamt, Adán,
Dios. pijow sʉapich, pejme pas-elaliajwa japalulxot,
Japow jʉmnot wʉt, jʉm-aechow ampox: japanaebaechnae xaesamatabejpi.
—Jom nanaekichachajba xan. Samata, xan
xaelx naebaest —aechow. Adán paxipox pijow Evaxot
Do jawʉtbej, Dios jʉm-aech ampox (Gén 4)
jomliajwa: Adán wʉlduwpon pijow Evawʉltat.
—Xam xabich kaes nabijasaxaelam. Me- Japowlap puexa jiw paeꞌaxael
ama asew choef, jachiyaximil xam. Xam wachakalpijiwliajwa.
4
Do baxael wʉt, Adán pijow moejow. Moejow
wʉt, naxʉwalow. Baxael, naxʉwal wʉt,
faenpow poich. Matxoelapijin wʉlduwspon
Caínwʉltat. Eva paxʉlan faen wʉt, jʉm-
aechow ampox: “Diachwʉajnakolax Dios chijia
nawʉajnajʉm-aechpox chiekal ja-aechlisox
taxʉlanliajwa” —aech Eva. Do baxael,
wʉchakalpijin nalaelt. Japon pawʉl Abel.
Do jawʉx, japi chiekal pakdiachiw
wʉt, matxoelapijin, pawʉlpon Caín, japon
naxaeyaxan mʉtha. Wʉchakalpijin, Abel,
japon thin oveja. Naxaeyaxan chiekal tiꞌt wʉt,
Caín kaesʉapich naxaeyaxan mʉthapi xafolon
bowaliajwa, Dios pej-ofrendaliajwa. Caín
pajut chiekal matabijt Diosliajwa pachaempox
cordero Dios pej-ofrendaliajwa. Pelax, Abel
xafol thinpi, corderos, kaes pejme pachaempi,
bowaliajwa, Dios pej-ofrendaliajwa. Dios
nejchachaemil Abelliajwa, chaxduw xot
corderos Dios pej-ofrendaliajwa. Dios
nejchachaemla-el Caínliajwa, Caín xafolxot
ofrenda Diosliajwa pachaema-elxot. Samata, © 1996 David C. Cook
Caín xabich palala Dios nejchachaemla-el xot
japon xafolpiliajwa. Caín boesapon Abel
Do jawʉt, Dios wʉajnachaemt wʉt, jʉm-
aechon ampox Caínliajwa: “Caín, ¿ma-aech nabijasaxaelam. Amxot kaes dukaximil. Atʉaj
xotkat xam xabich nalala? Xam pejme xafolam fʉlaeyaxaelam. Naxaeyaxan mʉtham wʉt,
wʉt ofrenda xanliajwa, xalaeyaxaelam xan xabich wenaboesaxil. Laliaxlaxaelam pothata.
Diosnanliajwa pachaempi. Ja-am wʉt, xan Piach dukaximilbej kaekawʉtat —aech Dios
xabich nejchachaemlaxaelen xamliajwa. Jasox Caínliajwa.
is-emil wʉt, nejchaxoelaxaelam isliajwam Do jawʉt, Caín jʉmnot wʉt, jʉm-aechon
babijax. Do jawʉx, japox isaxaelam” —aech ampox Diosliajwa:
Dios Caínliajwa. —Xan kaes boejtaliasaxinil xam najʉm-
Pe Caín owchi-el Dios toꞌaspox. Xalae- ampox. Xan xabich tajlewla. Atʉaj nanʉamtax
elon Diosliajwa pachaempoxan ofrenda. Do wʉt, aton nafaen wʉt, japon aton naboesaxael
asamatkoi wʉt, Caín tadʉt wʉt pakoewan, xan —aech Caín Diosliajwa.
jʉm-aechon ampox Abelliajwa: “Chijias Samata, Dios bʉꞌmarkon Caín, asew jiw
matthʉnaliajwas” —aech Caín pakoewan Abel taens wʉt, boesa-elaliajwas.
wʉton. Do jaxot Caín chijia wʉt, beꞌk fʉlaeꞌkon
Dolisi atʉaj wʉt, Caín boesa pakoewan, atʉajkolaxliajwa. Dios toꞌas Caín dukaliajwa
Abel. Do jawʉt, Abel chiekal tʉpon. Nod tʉajnʉleldik. Jaxotdik Caín pawis fiꞌk.
Pe Dios pajut chiekal taen Caín ispox Baxael, japow naxʉwal. Faenpow paxʉlan.
pakoewan Abelliajwa. Pe Dios, me-ama pajut Japon pawʉl Enoc. Enoc chiekal tiꞌt wʉt,
tae-el wʉt, ja-aech Dios, wʉajnachaemt wʉton japonbej paxipon. Do baxael, Caín xabichpon
Caín. Samata, Dios jʉm-aech ampox Caínliajwa: pamojiw.
—¿Amxotkat nakoewan? —aech Dios Caín boesa wʉt pakoewan, pax Adán xabich
Caínliajwa. nejxaejwas, pen Eva sʉapich. Japamatkoiyan
Caín jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox wʉt, Eva moejowpow. Baxael, naxʉwal.
Diosliajwa: Paxʉlan nalaelt wʉt, Eva jʉm-aech ampox:
—¡Jalape! Xan takoewan tae-enil. Xanbej “Dios nachaxdut asan taxʉlan, Abel tʉp
takoewan tataefla-enil —aech Caín Diosliajwa. xot” —aech Eva. Japon yamxʉlan pawʉl Set.
Do jawʉt, Dios jʉm-aech ampox Caínliajwa: Set chiekal tiꞌt wʉt, pijow fitpon. Do baxael,
—Xam xabich babijax isam. Xan moejowpow. Do jawʉx, Set pijow naxʉwal
tajut chiekal taenx, xam boesam wʉt wʉt, faenow poich. Japow wʉlduw paxʉlan
nakoewan. Samata, ma amwʉt, xam xabich Enóswʉltat.
5
tajut chiekal taenx, jiw xabich babijaxan is
Ampilap Adán pamojiw, pejwʉajan wʉt. Samata, puexa jiw toesaxaelen. Xamlax
(Gén 5) kaenam masaxaelen. Diachwʉajnakolax
Adán paxʉlan, pawʉlpon Set, japon xabich jʉm-an xamliajwa. Xam weyaxaelam, nijow
pin-iatpon paxi. Matxoelapijin pawʉl Enós. Set sʉapich, naxi sʉapichbej.
xabich patiꞌin wʉt, novecientos doce waechan “Xan kitoꞌaxaelen pinjikolax barkam
wʉt, tʉpon. isliajwam. Pindaernaeltat barkam
Set paxʉlan, pawʉlpon Enós, japon xabich xapapaeꞌaxaelam patulelan, fletlelanbej.
pin-iat paxi. Matxoelapijin pawʉl Cainán. Enós Pakchowaxpox ciento treinta y cinco
duk wʉtfʉk, japamatkoiyan wʉt, jiw tʉadut metroswaxaelpox. Pinatupox veintidos
Dios kawʉajnaliajwa. Enós xabich patiꞌin wʉt, metros y mediowaxaelpox. Athʉpox
novecientos cinco waechan wʉt, japon-is tʉp. trece metros y mediowaxaelpox. Barkam
Enós paxʉlan, pawʉlpon Cainán, pin-iaton isaxaelam tres pisopox. Kaelel fafa isaxaelam.
paxi. Matxoelapijin pawʉl Mahalaleel. Cainán Barkammatwʉajtat isaxaelam, me-ama
xabich patiꞌin wʉt, novecientos diez waechan bamatwʉaj. Athʉlel isaxaelam ventana,
wʉt, Cainan-is tʉp. kolelelje.
Cainán paxʉlan, pawʉlpon Mahalaleel, “Barkam jʉmch isax toꞌa-enil. Xan
japon xabich pin-iaton paxi. Matxoelapijin toꞌaxaelen iam pinjiyax puexa that chiekal
pawʉl Jared. Mahalaleel xabich patiꞌin wʉt, buꞌlaliajwa, puexa jiw tʉpaliajwa buꞌal wʉti.
ochocientos noventa y cinco waechan wʉt, Puexa choefbej, sattat laelpi, buꞌal wʉt
Mahalaleel-is tʉp. natoenaliajwa.
Mahalaleel paxʉlan, pawʉlpon Jared, japon “Diachwʉajnakolax xam jʉm-an.
xabich pin-iaton paxi. Matxoelapijin pawʉl Xam weyaxaelam, barkam lowam wʉt,
Enoc. Jared xabich patiꞌin wʉt, novecientos nijow sʉapich. Tres naxi sʉapichbej,
sesenta y dos waechan wʉt, Jared-is tʉp. japi pejwathoꞌbej weyaxael. Kaenanʉla
Jared paxʉlan, Enoc, xabich pin-iatpon nejmachchoef, leyaxael. Leyaxael poi, malis
paxi. Matxoelapijin pawʉl Matusalen. Enoc pawis. Jachiyaxaelenbej athʉpijiw. Japi
ispon Diosliajwa pachaempox. Trescientos kaenanʉla leyaxael. Pachaempi xaeliajwa,
sesenta y cinco waechan wʉt, Dios bʉꞌfospon leyaxael siete, poi, malis siete pawis. Japi toꞌax
athʉ poxase. Samata, Enoc tʉpa-el. wʉt, puexa choef pasaxael xamxot barkam
Enoc paxʉlan, pawʉlpon Matusalen, xabich pinjikolaxtat isampoxtat leliajwa. Naxaeyaxan
paxi pin-iaton. Matxoelapijin pawʉl Lamec. tamejaxaelam xamal xaeliajwam, choef
Matusalen xabich patiꞌin wʉt, novecientos xaeliajwabej. Diachwʉajnakolax jʉm-an. Xan
sesenta y nueve waechan wʉt, Matusalen tʉp. toꞌax wʉt iam pinjiyax, xamal barkamtutat
Matusalen paxʉlan, Lamec, japon xabich tʉpaximil. Puexa asew jiw, nejmach choefbej,
pin-iaton paxi. Matxoelapijin pawʉl Noé. buꞌlaxael pothata” —aech Dios Noéxot.
Lamec xabich patiꞌin wʉt, setecientos setenta y Noé ow-aech Dios kitoꞌaspox. Do jawʉt,
siete waechan wʉt, Lamec-is tʉp. Noé tʉadut pinjikolax barkam isliajwa. Noé
seiscientos waechan wʉt, kitoeton barkam
Noé pinjikolax, barkam, ispox isaxpox.
(Gén 6)
Dios taen, jiw xabich babijaxan is wʉt Dios toꞌapox pinjikolax, iam
pomatkoicha. Japi jinejchaxoel babijaxan (Gén 7)
isliajwa. Puexa jiw jasox xabich is. Samata, Noé pinjikolax barkam isax kitoet wʉt,
Dios xabich nejxaejwas jiwliajwa. Dios lowpon, pijow sʉapich, tres paxi sʉapich,
nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox: “Jiw japi pejwathoꞌbej. Nejmach xabich choef low
xabich babijaxan is. Chil jiw is-enil wʉt, wʉt, Dios fakaton barkamfafa. Do jawʉx,
ja-an wʉt, kaes chiekal pachaemaxael. Jiw siete matkoiyan wʉt, Dios toꞌa pinjikolax,
xabich babijaxan is xot, puexa toesaxaelen. iam. Samata, jawʉt, xabich iam thilan. Min
Puexa choef, thatat laelpi, puexa miabej, nakolafʉl satlelsin. Min pothata soꞌnik. Ja-
toesaxaelen” —aech Dios nejchaxoel wʉt. aech wʉt, barkam poꞌlafʉl. Xabich nakiowa
Kaen Noé, japon chiekal pachaem. Noélap pinaminsfʉl. Iam potfanax matduka-el.
chiekal naexasit Dios. Dios toꞌas wʉt, ow- Cuarenta matkoiyan, cuarenta madoiyan, iam
aechon. Do asamatkoi, Dioslap jʉm-aech thilan. Puexa ulan, iaꞌbotmʉaxanbej, chiekal
ampox Noé jʉmtaexot: “Diachwʉajnakolax xan matkiowlisi. Ja-aech wʉt, pothata puexa jiw
6
xabich buꞌal. Puexa nejmachchoef, ampathatat-
laelpi, chiekal tʉplisi.
Kaen Noé wia, pijow sʉapich, tres paxi
sʉapichbej, malis japi pejwathoꞌ. Puexa
nejmach choefbej, barkam lowpi, japikal wia.
Min ekfʉk ciento cincuenta matkoiyan. Kamta
siowa-elox. Foelmin.
kamta siowa-el foelmin. Chiekal bijiatkolaxtat Noé ispox pinjikolax, barkam, minjilaxxot
siowafʉlpox.
Do baxael, barkam ok jʉm-aech ampox Noéxot: “Ma amwʉt, pejme
iaꞌbotmʉaxmatwʉajtat. Japapot-iabot pawʉl chabuꞌsaxinil puexa jiw. Me-ama majt iam
Ararat. pinjikolax toꞌax, kaes jachiyaxinil” —aech Dios
Dolisdoꞌ, me-ama bial, kabʉanchian, Noéxot.
Noé tapaei punjalaliajwa bial kabʉanchian
jalwekaliajwa pʉt. Bial kabʉanchian, punjala Dios dutpox arwaera thatbaxoxot
wʉt, pʉt faena-el wʉt, kaxa nawiaꞌanpon, Noé pajut chiekal taeliajwa
barkam poxadin. (Gén 9)
Do jawʉx, kaesemana toep wʉt, Noé Dios chimiajamechan naksiya Noéliajwa,
tapaei aꞌut punjalaliajwa sat jalwekaliajwa. paxiliajwabej. Jʉm-aechon ampox japi
A-ut-is pʉt faena-el wʉt, kaxa nawiaꞌan pajut chiekal jʉmtaeliajwa: “Arwaera
barkam poxadin. Do jawʉx, asasemana toep dusaxaelen thatbaxoxot xan tajut chiekal
wʉt, pejme tapaeipon aꞌut punjalaliajwa sat nejchafaesliajwan xamal. Me-ama majt
jalwekaliajwa. A-ut nawiaꞌan wʉt, naedalach that buꞌlax tapaeix, jachiyaxinil pejme.
xanwiaꞌan. Ja-aech wʉt, Noé chiekal matabijt ¡Chijiyaxaelam pothata xajʉpaliajwam!
naechan matlʉpoxan. ¡Xabich naxʉwlaxaelam that xajʉpaliajwa
Pefʉk Noé kaes wʉajnawet. Jawʉx, namojiw! Ma amwʉt, pachaem xamal
kaesemana toep wʉt, Noé pejme tapaei aꞌut xaeliajwam choef, ampathatpijiw, miabej,
punjalaliajwa, jalwekaliajwa sat. Aꞌut pejme baxibej. Pawixot jal natoet wʉt, pachaem
punjala wʉt, kaxa nawias-eldin barkam chit-eliajwam, xaeliajwambej. Samata, choef
poxadin, aꞌut pʉt faen xot. Kaelel chajia. ma amwʉt, itfelnikaxael xamalliajwa, japi
Do jawʉx, Noé barkam fafat sat taeliajwa. xaeyaxaelam xot” —aech Dios Noéliajwa,
Jawʉt, taenpon sat, foelmin chiekal siow japon paxiliajwabej.
xotlisox. Jawʉtfʉk, Noé kaweta barkamxot. Dios naksiyax bʉxtoet wʉt, Noé fʉlaech
Wʉajnawetfʉkon sat chiekal tinkaliajwa. isliajwa pejlul. Noé ampathatxot laeje
Jawʉt, Dios jʉm-aech ampox Noé wʉt, me-ama kaes trescientos cincuenta
jʉmtaeliajwa: “¡Ma amwʉt, xamal waechanpon. Xabich patiꞌin wʉt, novecientos
nakolaxaelam barkamxot! Nakolaxael choef, cincuenta waechan wʉt, Noé tʉp. Do baxael,
miabej, ¡japi choef naxʉwlaliajwa pothata xabich jiw xajʉplisi that Noé pejwʉlela. Puexa
pejme xajʉpaliajwa!” —aech Dios Noéliajwa. japi jiwlap, Noé pamojiw.
Noé nakolt wʉt barkamxot, pijow sʉapich, Noé paxʉlan, pawʉl Jafet, japon siete paxi,
tres paxi pejwathoꞌjiw sʉapichbej nakolapi. poejiw. Asan Noé paxʉlan, pawʉl Cam, japon-
Puexa choefbej nakola. is pin-iat paxi. Cam paxʉlan, matxoelapijin,
Nakola wʉti barkamxot, Noé iaꞌ sumta-ia pawʉlpon Cus. Cus paxʉlan, pawʉl Nimrod.
altar isliajwa. Iaꞌ sumta-eyax kitoet wʉt, Noé Nimrod xabich pachaempon wekaliajwa.
asew choef xʉaꞌat Dios pej-ofrendaliajwa. Choef pajlamaenkon. Nimrod Babel paklowax
Do jawʉx, asew choef xʉaꞌat wʉt, owalison bʉꞌispon pejjiw Sinar tʉajnʉxot. Do baxael,
iaꞌmatwʉajtat. Pawi chiekal toejwas jittat. Ja- asapaklowaxan isbejpon Sinar tʉajnʉxot,
aech Noé, ofrenda is wʉt Diosliajwa. Asiria tʉajnʉxotbej.
Dios pajut chiekal taen, Noé chaxduw Noé paxʉlan, pawʉl Sem, cinco paxipon,
wʉt ofrenda Diosliajwapoxan. Samata, Dios poejiw. Sem paxʉlan, matxoelapijin, pawʉl
7
Elam. Sem paxʉlan trespontat, japon pawʉl
Arfaxad. Sem patiꞌin wʉt, seiscientos waechan
wʉt, tʉpon.
Sem paxʉlan, pawʉl Arfaxad, pin-iatpon
paxi. Arfaxad paxʉlan, matxoelapijin, pawʉl
Sala. Arfaxad xabich patiꞌin wʉt, cuatrocientos
treinta y ocho waechan wʉt, tʉpon.
Sala paxʉlan, matxoelapijin, pawʉl Heber.
Sala xabich patiꞌin wʉt, cuatrocientos treinta y
tres waechan wʉt, japon-is tʉp.
Sala paxʉlan, pawʉl Heber, pin-iatpon
paxi. Heber paxʉlan, matxoelapijin,
pawʉl Peleg. Heber xabich patiꞌin wʉt,
cuatrocientos sesenta y cuatro waechan wʉt, © 1996 David C. Cook
japon-is tʉp.
Torre de Babel
Dios jʉmxaliaxapox jiw
naksiyaliajwa asajamechan Serug paxʉlan, pawʉlpon Nacor, pin-iatpon
(Gén 11) paxi. Nacor paxʉlan, matxoelapijin, pawʉl
Xabich jiw duil Babel paklowaxxot, Taré. Nacor patiꞌin wʉt, ciento cuarenta y
Sinar tʉajnʉxot. Japi jʉmch chiekal ocho waechan wʉt, japon-is tʉp.
duilasia kaetʉajnʉtat. Japiliajwa Nacor paxʉlan, pawʉl Taré, japon tres
pachaema-el pejlel duilaliajwa pothata paxi. Taré paxʉlan, matxoelapijin, pawʉl
xajʉpaliajwabejpi. Samata, naexasis-eli Abram. Wʉchakalpijin pawʉl Nacor.
Dios toꞌaspox. Japi jʉmch piajkal jʉm-aech Taxdukapijin pawʉl Harán. Taré pejjiw duil Ur
ampox: “Kaepaklowax, pinjiyax, isaxaes, paklowaxxot, Caldea tʉajnʉxot.
kaepaklowaxxot duilaliajwas. Bʉx-as Harán paxʉlan pawʉl Lot. Lot pax naetʉps
mojlaxaes ladrillo isliajwas. Ladrillo isas wʉt, wʉt, Lot pam laejafʉk. Samata, Lot duk
chiekal mamoꞌal wʉt, ladrillo bowaxaes jittat pamxot.
tinkaliajwa. Ladrillobachan isaxaes. Pinaba, Do baxael, Abram pijow fit, pawʉlpow
xabich athʉpox, isaxaes ladrillotat, japaba Sarai. Japow moejwaxil, nafoena xotow.
pasliajwase thatbaxo. Japoxlap pawʉlaxael Do, asamatkoi wʉt, Taré chijiapon Ur
Torre de Babel. Japoxlap xatis isaxaes duila- paklowaxxot, Canaán tʉajnʉ poxaliajwade,
elaliajwas wajlel, puexa jiw pajut chiekal paxʉlan Abram sʉapich, malis Abram pijow,
nakmatabijsliajwa” —aechi jʉmch piajkal. Taré pamonbej, japonlap pawʉl Lot. Japi chijia
Do jawʉt, japi jiw tʉaduw wʉti torre duilaliajwa Canaán tʉajnʉxot. Fol wʉt, Harán
isax, Dios nejwesla japox, japi ispox. paklowax pat wʉti, jaxot bijapi duilaliajwa.
Japamatkoiyan, japi jiw kaejame chiekal Canaán tʉajnʉ pas-elfʉki. Baxael, Harán
naksiyapi, japi pejjame Dios jʉmxaliaxa paklowaxxot duil wʉtfʉki, jaxotlap Taré tʉp,
najʉmtae-elaliajwa, naksiya wʉt, doscientos cinco waechanpon.
nasalaliajwabej. Kaenanʉla asamʉtan
asajamechan naksiyapi. Do jawʉt, japi jiw Abram toꞌaspox Dios fʉlaeliajwa
japapaklowax ispox toes-ellisi. Ja-aech wʉt, Canaán tʉajnʉ poxade
japi jʉmch nasalisi pothata xajʉpaliajwa. (Gén 12)
Do baxael, japon Peleg tʉpon, xabich (Mt 1.1‑2; Lc 1.54‑55; 3.34; Hch 7.2‑8;
patiꞌin wʉt, doscientos treinta y nueve Rom 4.1‑22; Gal 3.6‑9,16‑18; He 11.8‑10)
waechan wʉt. Dios jʉm-aech ampox, toꞌa wʉton
Peleg paxʉlan, pawʉl Reu, pin-iatpon paxi. Abram: “¡Xam chijiamde nej-axxot,
Peleg paxʉlan, matxoelapijin, japon pawʉl nejjiwxotbej, fʉlaeliajwam asatʉajnʉlelde!
Serug. Reu xabich patiꞌin wʉt, doscientos Xan itpaeyaxaelen japatʉajnʉ.
treinta y nueve waechan wʉt, japon-is tʉp. Japatʉajnʉxotlap xabichaxael namojiw.
Reu paxʉlan, pawʉl Serug, paxipon. Serug Xam kajachawaesaxaelen. Puexa jiw xabich
paxʉlan matxoelapijin, pawʉl Nacor. Serug wʉltaeyaxaeli xam. Asajiw pachaem wʉt
xabich patiꞌin wʉt, doscientos treinta waechan xamliajwa, xan-is pachaemaxaelen japi
wʉt, japon-is tʉp. jiwliajwa. Asajiw chaemil wʉt xamliajwa,
8
ANTIGUO TESTAMENTO
Monte Ararat
MEDIA
ASIRIA
Harán
Nínive
E
IPR
Río
CH
EO
Tig
Rí
SIRIA
ÁN
r
o
is
Eu
R
R
fr
TE
at
I
es
ED Sidón PERSIA
R M Sarepta Damasco
MA Tiro
CANAÁN
Monte Carmelo Río Jor dán Babel
Siquem
Betel Jericó
Salem Monte Nebo
Gaza CALDEA
b r ón
GOSÉN He a Mar Muer to
eb
e er s Zoar
Ur
EGIPTO B Cades-barnea
Nor te
Monte Hor
Heliópolis Oeste Este
Menfis
Sur
M
Kilómetr os
ar
Ro
xan-is japi jiw kastikaxaelen. Xan Samata, Abram pejme chijia, pejjiw sʉapich,
kajachawaesaxaelen puexa ampathatpijiw Egipto tʉajnʉ poxaliajwade. Egipto tʉajnʉ
xam nijaxtat, kaen namon isaxaelpoxtat” pasliajwa wʉt, Abram jʉm-aech ampox pijow
—aech Dios toꞌa wʉton Abram, naksiya Saraixot: “Xam xabich chimiawam xot, Egipto
wʉtbejpon Cristoliajwa. tʉajnʉpijiw nejchaxoel wʉt, jʉmchiyaxaeli
Dios japox bʉxtoet wʉt, Abram ow-aech. ampox xamliajwa: ‘Ampow pawis xabich
Jawʉt, Abram chijiapon Canaán tʉajnʉ chimiow. Pamal boesaxaes japow jaelsliajwas’
poxade, pijow Sarai sʉapich. Malis pajian —chiyaxael Egipto tʉajnʉpijiw, nejchaxoel wʉt
Lot. Abram bʉꞌfol pamakjiw. Puexa pejew xamliajwa. Samata, xan naboesasamata Egipto
xafolbejpon. Abram Harán paklowaxxot chijia tʉajnʉpijiw, xamlap ampox jʉmchiyaxaelam
wʉt, Abram setenta y cinco waechan. xanliajwa: ‘Abram takoewan’ —chiyaxaelam”
Do baxael, Abram, pejjiw sʉapich, paton —aech Abram bʉxtoꞌa wʉton pijow Sarai.
Canaán tʉajnʉ. Japatʉajnʉxot wʉajna asajiw Samata, Egipto tʉajnʉxot pat wʉti, Abram
duil. Japilap Noé paxʉlan pejjiw, Cam pijow jʉm-aech ampox Egipto tʉajnʉpijiw
pamojiw. Do jawʉt, pejme Dios jʉm-aech chiekal matabijsliajwa: “Abram xan takoewan”
ampox Abramxot: “Ampatʉajnʉlap xam —aech Abram pijow.
chaxdusaxaelen. Xam tʉpam wʉt, namojiw Samata, jawʉt, Egipto tʉajnʉpijiw
pejtʉajnʉyaxael” —aech Dios Abramxot. bʉꞌfoli Abram pijow japi pejrey poxade.
Do jaxotde, Abram iaꞌ sumta-efʉl altar Rey Egipto tʉajnʉpijin taen wʉton Abram
isliajwa Dios kawʉajnaliajwa. Jaxot Abram pijow, japon nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon
choef xʉaꞌat Dios pej-ofrendaliajwa. Jawʉt, ampox Sarailiajwa: “Ampowlap Abram
iaꞌmatwʉajtat pawi owapon bowaliajwa. Pawi pakoewow” —aechon, nejchaxoel wʉt. Rey
chiekal toejwas jittat. Ja-aech, Abram ofrenda pejme nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox:
is wʉt Diosliajwa. “Tejew choef, kaesʉapich, chaxduiyaxaelen
Do jawʉx, Abram pejme chijiapon. Abram, japon nejchachaemlaliajwa xanliajwa.
Japamatkoiyan wʉt, Canaán tʉajnʉxot Chaxduiyaxaelenbejpon kaesʉapich tamak
naxaeyaxan ijil, iam piach thilna-el xot. japi Abram pamakjiwliajwa. Ja-an wʉt,
9
Do jawʉx, rey Egipto tʉajnʉpijin pajut
chiekal matabijt japow Abram pijowpox.
Samata, rey Egipto tʉajnʉpijin wʉlalapon
Abram fʉlaeliajwadin. Abram pat wʉt, reyxot,
rey jʉm-aech ampox Abram pajut chiekal
jʉmtaeliajwa: “¿Ma-aech xotkat chajia chiekal
najʉmchi-emil ampox: ‘Xan japow tajow’
—nachi-emil? Xam jʉmch najʉm-am ampox:
‘Ampow takoewow’ —na-am jʉmch. ¡Ma
amwʉt, xam amxot chijiamde, nijow sʉapich!”
—aech rey Egipto tʉajnʉpijin toꞌa wʉton
Abram chijialiajwa japatʉajnʉxot.
Do jawʉt, Abram chijialison Egipto tʉajnʉxot,
pijow sʉapich, puexa pejjiw sʉapichbej.
Abram puexa pejewbej xafolon Canaán tʉajnʉ
poxade. Canaán tʉajnʉ pejme paꞌa wʉt, Betel
paklowaxxot mox duk Abram, pejjiw sʉapich.
Abram xabich kimaenk. Xabichon oveja,
cabra, pak, orofachan, platafachanbej.
Jawʉt, Lot chiekal natachaemt wʉt,
taenpon chimiasat mox Jordánlajtxot. Jaxot
xabich pachaem Lot pejew choefliajwa.
Samata, Lot jaxot sat fit dukaliajwa, pejjiw
© 1996 David C. Cook sʉapich, Sodoma paklowaxtabijla. Pe Sodoma
Abram pejme chijiapon puexa pejjiw sʉapich paklowaxpijiw pomatkoicha xabich babijaxan
is. Naexasis-elbejpi Dios.
xan fisaxaelen Abram pakoewow” —aech Abram mox duk Betel paklowaxxot, Lot
rey Egipto tʉajnʉpijin, nejchaxoel wʉt
Abramliajwa.
Samata, rey Egipto tʉajnʉpijin pejew
choef pin-iat malech chaxduwpon
Abram. Chaxduwbejpon pamak Abram
pamakjiwliajwa. © 1996 David C. Cook
Japox ja-aech wʉt, Dios pinjiyax waxae toꞌa
Carpachan
rey Egipto tʉajnʉpijin bʉꞌxaekaliajwa, puexa
Egipto tʉajnʉpijiwbej. Japox waxae ja-aech,
rey Egipto tʉajnʉpijin fisaxael xoton Abram asalel duk wʉt. Lot chijia wʉt, Dios jʉm-
pijow. aech ampox Abramxot: “Abram, ¡chiekal
natachaemde puexa tʉajnʉ xam nukamxot!
¡Natachaemde nejpoklalel, nejsoelalelbej!
Puexa ampatʉajnʉlap xam chaxdusaxaelen,
naxi, namojiwbej. Xam nejwʉlela
xabichaxael namojiw. Me-ama thaejfu xabich,
jachiyaxaellap-is namojiw” —aech Dios
Abramxot.
Dios naksiyax bʉxtoet wʉt Abramxot, Abram
matthʉnlison japatʉajnʉ. Do jawʉx, Abram
liaxtlison mox dukaliajwa Hebrón paklowaxxot.
Abram bʉꞌwiapox pajian Lot
(He 7.1‑10)
Abram pajian, Lot, duk wʉt mox
Sodoma paklowaxxot, japamatkoiyan
© 1996 David C. Cook wʉt, asapaklowaxanpijiw chakifʉlaen
Abram naksiya rey Egipto tʉajnʉpijinxot mox Lot dukxot. Cuatro reyes, pejsoldaw
10
sʉapich, chakifʉlaeni nabeliajwa, jʉm-anpoxan chiekal naexasitam xot xam
Sodoma paklowaxpijiw sʉapich, kaes —aech Dios Abramxot.
asapaklowaxanpijiw sʉapich. Jawʉt, naba Abram jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox
wʉti, xabich soldaw, Sodoma paklowaxpijiw, Diosxot:
malech baes. Sodoma paklowaxpijiw puexa —Xan nachaxduiyaxaelampox pachaemaxil
dʉkp wʉt, japi pejew puexa xabich wenoch. xanliajwa, xan xijinil xot. Xan tʉpx wʉt,
Abram pajian Lotbej, matbʉꞌfos, puexa japon tamakan puexa tejew xabich xanmanaxael
pejjiw sʉapich, japon pejewbej. —aech Abram, jʉmnot wʉt Diosxot.
Do jawʉt, aton wiapon nabeyaxxot, Jawʉt, Dios pejme jʉm-aech ampox
najaeton Abram poxade chapaeliajwa pajian Abramxot:
Lot bʉꞌfospox. Abram japox jʉmtaen wʉt, —Xam jʉm-ampox xan japox xapae-
wʉlalapon pejjiw kaeyaxtat natamejlaliajwa, enil. Xanlax jʉm-an asamatkoi nijow
puexa pamakjiwbej. Abram nejchaxoel naxʉwlaxaelpox. Samata, xabichaxael
fʉlpasliajwa, pajian Lot bʉꞌfolpi. namojiw. Me-ama ithaej xabich pin-iat wʉt,
Abram, pamakjiw sʉapich, kaliax wʉt, jachiyaxaellap-is namojiw xam nejwʉlela
mox pati Lot bʉꞌfospi bijaxot. Jawʉx, —aech Dios Abramxot.
madoi wʉt, nabapi cuatro reyes, pejsoldaw Abram chiekal naexasit Dios jʉm-aechpox.
sʉapich. Ja-aech wʉt, jʉmch dʉkp cuatro Samata, Dios xabich nejchachaemil Abramxot.
reyes, pejsoldaw sʉapich, xabich pejlewla Dios taen wʉt Abram, me-ama babijax wejisal
xot. Jawʉt, waelchapi Lot, japon pejjiw wʉt, ja-aech Abram Diosliajwa.
sʉapich. Malis japon pejew. Jawʉtbej, Jawʉt, Dios jʉm-aech ampox Abram pajut
puexa waelbapi, notpoxan. Ke-etat chiekal matabijsliajwa:
jʉmch dʉkp cuatro reyes. Jawʉt, Abram, —Xanlap Diosnan. ¡Xam nejkiowaximil
pamakjiw sʉapich, puexa noti cuatro reyes xamlap chajia toꞌax, Ur paklowaxxotam
waelbapoxan. Jasoxtat Abram bʉꞌwia pajian wʉt ampatʉajnʉlel fʉlaeliajwam, xam
Lot. chaxdusliajwanbej! —aech Dios Abramxot.
Abram, pejjiw sʉapich, nawen wʉt, Abram pijow naxʉwlaxil, nafoena xot.
rey, Salem paklowaxpijin, nʉamfatat Samata, nejchaxoel wʉt, jʉm-aechow ampox:
bʉꞌkakʉlanpon Abram. Japonlap-is rey, “Xan toꞌaxaelen tamakow, tamal sʉapich,
pawʉlpon Melquisedec. Japonlap-is Dios moejsliajwa. Japow tanxʉwal wʉt tamal,
pejsacerdote, jiwliajwa kawʉajanpon Dios. Rey japow paxʉch, me-ama taxʉlankolan wʉt,
Melquisedec xafolon pan, vinomin sʉapich, jachiyaxaelen japoch yamxʉch” —aech Sarai,
chaxdusliajwa Abram. nejchaxoel wʉt. Do jawʉt, jʉm-aechow ampox
Jawʉt, rey Melquisedec jʉm-aechon pamal Abramxot: “Abram, xan naxʉwlaxinil.
ampox Abramxot: “Dios xabich pachaempon, Samata, xam toꞌaxaelen moejsliajwam
japonlap tulaelt that, thatbaxo sʉapich. tamakow Agar sʉapich, japowxot xam
Japonlap ma amwʉt, kawʉajnaxaelen xam naxiliajwa” —aech Sarai Abramxot.
kilachaemsliajwa. Japon kajachawaet xot, xam Abram ow-aech pijow Sarai toꞌaspox. Abram
malecham nadaelmajiw. Samata, xan jʉm-an moejt wʉt, Agar sʉapich, do baxael, Agar
ampox: ‘Dios xabich pachaem’ —an xan puexa moejow wʉt, xabich nejchachaemil Agar.
jiw pajut chiekal matabijsliajwa” —aech rey Samata, Agar nejchaxoel wʉt, jʉm-aechow
Melquisedec Abramxot. ampox: “Sarai moejwa-el. Xanlax moejwax.
Jawʉt, Abram dijan wʉt, kaemʉaxt Xan taxʉch faenaxaelen. Xan kaes pejme
chaxduton Melquisedec. Abram ispox pawʉl pachaeman. Me-ama tajpaklow Sarai, jachi-
“diezmo”. Abram wenamans nuevemʉaxt enil” —aech Agar, nejchaxoel wʉt. Samata,
Abramliajwa, Abram pejnachalaliajwabej. Agar kaes sitae-elow Sarai. Ja-aech wʉt,
Sarai xabich palala, Agar sitae-esal xot Sarai.
Dios jʉmdutpox asamatkoi Abram Samata, Sarai kastika Agar. Ja-aech wʉt, Agar
pijowxot paxʉchaxaelpox najaetow Saraixot. Pajilax poxade najaeꞌe wʉt,
Asamatkoi, Dios jʉm-aech ampox Abram jaxot faenpow min nakakolsanpox satlelsin.
pajut chiekal matabijsliajwa: Agar najaet wʉt, xabʉꞌkʉltow Dios
—Abram, ¡xam nejlewlaxil pej-ángel min nakakolsanxot. Dios pej-
nadaelmajiwliajwa, xam chakifol wʉti, ángel, me-ama matabijs-el wʉt, ja-aechon,
xan tajut kajachawaesaxaelen xot! wʉajnachaemt wʉt Agar. Jawʉt, jʉm-aechon
Chaxduiyaxaelenbej pachaempoxan, xan ampox Agarxot:
11
xabich nejchachaemili, naxaeyaxan xael wʉt. José pejcopa faenspox Benjamín pejtrigobulttutat
30
matabijsliajwan, achan nawefit tajax copa?
Benjamín namanaxael kaweta amxot
malech pomatkoicha nabichliajwa xanxot.
Xamal, asewam, naweyaxaelam —aech José
pakoewliajwa.
Do jawʉt, Judá jʉm-aechon ampox Joséxot:
—Xan nawoesa namanalax xamxot
Benjamín namanasamata. Benjamín naman
wʉt, taj-ax xabich nejxaejwaxaes. Ja-aech
wʉtkas, taj-ax jʉmch chiekal tʉpaxael xabich
nejxaejwaxtat. Samata, Benjamín namanaxil
xamxot, asan pakoewan chajia tʉp xot. Kae-
enpijiw. Benjamín chiekal kaekolan naman.
Samata, japon xabich kaen xot, pax xabich
pasiawlaspon —aech Judá naksiya wʉton
Joséxot.
© 1996 David C. Cook
José pejpaklon, japon faraón, japon tʉp wʉt, Moisés pen otow canastatat
asan faraón nadofa, puexa Egipto tʉajnʉpijiw paxʉlan, Moisés
tatoꞌlaliajwa. Japon faraón, xabich patiꞌin wʉt,
tʉpon. Ja-aechfʉli, tʉp wʉt. buꞌlaliajwa” —aech faraón, toꞌa wʉton puexa
Do jawʉx, pin-iawaechan wʉt, asan Egipto tʉajnʉpijiw.
faraón nadofa puexa Egipto tʉajnʉpijiw
tatoꞌlaliajwa. Japon wʉltae-el José chajia Moisés nalaeltpox
ispox Egipto tʉajnʉpijiw pejlit tʉpasamata. (Mt 22.32; Hch 7.20‑29,30‑35; He 11.23‑27)
Japon faraón nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon Asamatkoi, israelita-atow naxʉwal. Japoch
ampox: “Israelitas xabich pin-iakola. Me- yamxʉchlap Leví pamon. Xabich chimianpon.
ama xatis, jachi-el israelitas. Asamatkoi, Samata, moestipon tres juimtje. Do jawʉx,
asatʉajnʉpijiw, japi wajdaelmajiwpi, pen kaes moechaxil, now wʉt jʉmtaeyaxaes
nakchakifol wʉti nakbeliajwa, japi israelitas xoton. Samata, japow canasta xalot fletlel,
nakimatatoesaxael, wajdaelmajiw sʉapich. me-ama pindaernael. Jasox ispow min
Ja-aech wʉt, xatis chiekal naktoesaxaeli. Do lesamata. Jawʉt, paxʉch otow canastatuxot.
jawʉx, chijiyaxaeli ampatʉajnʉxot” —aech Jawʉt, mintat chadutow paxʉch nawel
faraón, nejchaxoel wʉt israelitasliajwa. pamaklel, me-ama maklejbʉthtonanxot,
Samata, israelitas xabich nabichax toꞌas. japatuxot. Japow toꞌa paxʉlow japox
Damlathʉlax tapae-esal. Bijiat nabist canasta chiekal tataeflaliajwa machiyaxael
wʉt, bʉꞌaseltas israelitas. Ja-aech wʉt, japox canasta. Do jawʉtlejen, jaxot faraón-
Dios nakiowa tataefʉl israelitas. Israelitas paxʉlow fʉloek nawaeliajwa. Jawʉt, taenow
xabich nakiowa kaes naxʉwlafʉl. Kaes canasta, mintat duk wʉt. Jawʉt, toꞌa wʉtow
xabichfʉlbejpi. Samata, faraón xabich pamakow, jʉm-aechow ampox: “¡Japox
kaes pejlewlapon israelitasliajwa. Pejlewla canasta chafiꞌe!” —aech faraón-paxʉlow.
wʉt, jʉm-aechon ampox puexa Egipto Jawʉt, wechaxlaenslisow canasta. Jawʉt,
tʉajnʉpijiwliajwa: “Israelitas paxi, poejiw, faraón-paxʉlow canasta matfat wʉt, taenow,
nalaela wʉt, wepelsaxaelam naweladik xaljamch now wʉt. Faraón-paxʉlow xabich
beltaen xaljamch. Jawʉt, xaljamch pakoewow
patow jaxot. Japow jʉm-aech ampox faraón-
paxʉlowxot:
—Xam nejxasinkam wʉt, xan wʉlwekaxaelen
pawis japoch miasliajwas —aech xaljamch
pakoewow faraón-paxʉlowxot.
Do jawʉt, faraón-paxʉlow najaw-aech.
Do jawʉt, yamxʉch pakoewo fʉlaech
wʉljaesliajwa pen. Bʉꞌpat wʉtow pen, faraón-
paxʉlowxot, faraón-paxʉlow matabijs-el japow
© 1996 David C. Cook xaljamch pen kolowpow. Faraón-paxʉlow jʉm-
Egipto tʉajnʉpijiw xabich kastikapox israelitas aech ampox yamxʉch tataeflaxaelpowliajwa:
33
Malechapon pej-aton, japon jʉmnot wʉt,
jʉm-aechon ampox Moisésliajwa:
—¡Xam tajpaklona-emil! ¡Xambej tajjuez-
emil xanal natasalaliajwam! ¿Xam ma amwʉt
nejchaxoelam xan naboesaliajwam? Me-
ama kaeliw Egipto tʉajnʉpijin boesam wʉt,
¿malap-is jachiyaxaelam xam ma amwʉt xan
naboesaxaelam wʉt? —aech malechapon pej-
aton Moisésliajwa.
Moisés japox jʉmtaen wʉt, xabich
beljowpon. Jawʉt jʉm-aechon ampox,
nejchaxoel wʉt: “Xankas puexa jiw
nawʉltaena Egipto tʉajnʉpijin boesaxpox”
—aech Moisés, nejchaxoel wʉt.
Faraón japox jʉmtaen wʉt, pejsoldaw
kitoꞌapon Moisés boesaliajwas. Samata,
Moisés najaet asatʉajnʉ poxade. Japatʉajnʉ
© 1996 David C. Cook pawʉl Madián. Japatʉajnʉxotde Moisés
Faraón-paxʉlow chafaenpox pawis fit pijowliajwa. Japow pawʉl Séfora.
yamxʉlan canastatat Moisés nabiston pʉaxxot. Moisés pʉax pawʉl
Jetro. Moisés cuarenta waechan duk pʉax
—¡Ampoch xaljamch nawechaxtiꞌim! Xan Jetroxot. Jaxotde wʉt, Moisés paxʉlan nalaelt
chiekal mosaxaelen xam —aech faraón- japatʉajnʉxot. Moisés paxʉlan pawʉl Gersón.
paxʉlow toꞌa wʉow japow. Moisés pʉaxxot duk wʉt, faraón tʉp xabich
Do jawʉt, pen bʉnwiat paxʉlch pejba patiꞌinxot Egipto tʉajnʉxot.
poxade. Yamxʉlan mit feyax kofal wʉt, pen Asamatkoi, Moisés tataefʉl wʉt, pʉax
wiat paxʉlan faraón-paxʉlowxot. Do jawʉt, pejew, ovejas, ovejas bʉꞌlikan wʉt pajilaxxot,
yamxʉlan duk faraón pejbaxot. Faraón- jawʉt mox paton iaꞌbotmʉaxxot. Japa-
paxʉlow nejchaxoel wʉt, jʉm-aechow iaꞌbotmʉax, pawʉl Horeb. Asawʉl Sinaí.
ampox: “Xan chiekal chaxtiꞌaxaelen, me-ama Jaxotde wʉt, Moisés taen boejtachnaech,
taxʉlankolan wʉt, jachiyaxaelen ampoch tamdadusnik wʉt jitat. Pe nʉaf-ʉaf toejwa-
xaljamch” —aech faraón-paxʉlow, nejchaxoel esal. Jawʉt, Moisés jʉm-aech ampox,
wʉt. Do jawʉt, japow wʉlduw paxʉlan nejchaxoel wʉt: “Masox ma xabich ja-aech xan
Moiséswʉltat. mox chiekal taeyaxaelen ma-aech xot nʉaf-ʉaf
Moisés tiꞌt faraón pejbaxot. Do asamatkoi, toejwa-esal jit tamdadut wʉt” —aech Moisés,
Moisés mathʉnpon taeliajwa israelitas. Jawʉt, nejchaxoel wʉt. Samata, jawʉt, mox paꞌa
taenpon pejjiw xabich nabistpox, xabich wʉt, Moisés las jit tamdadusnikxot. Las wʉt,
tatoꞌlas xoti. Samata, xabich beltaenpon, pejjiw jʉmtispon ampox:
xabich nabijat xot. Do jawʉt, taenpon, Egipto
tʉajnʉpijin selt wʉton israelita-aton. Samata,
jawʉt Moisés xabich palala. Palala wʉt,
nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox: “Taj-aton
naweboesaxaelon” —aech Moisés, nejchaxoel
wʉt. Do jawʉt, Moisés chiekal natadiajt wʉt,
jaxot kaes asew jiw tae-el wʉton, jawʉt Moisés
boesa Egipto tʉajnʉpijin. Mʉthtpon thaejtat.
Jawʉt, Moisés nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon
ampox: “Jiw xan natae-el boesaxpox Egipto
tʉajnʉpijin” —aech Moisés, nejchaxoel wʉt.
Do kandiawa wʉt, Moisés pejme laeja wʉt,
taenpon kolenje israelitas-aton, naba wʉti.
Asan malech xabich baes. Jawʉt, Moisés jʉm-
aech ampox asan israelita-atonliajwa:
—¿Chiliajwa xamal jʉmch nakae-israelitas © 1996 David C. Cook
‘¡Tajjiw chijiyax tapaem atʉaj fiesta isliajwa Xabich natacholanpox granizo Egipto tʉajnʉxot
xanliajwa! Owchi-emse wʉt, xan toꞌaxaelen,
xabich granizo natacholnaliajwa. Me-ama natacholan wʉt, natacholna-elxot, namapi.
iam, xabich thilan wʉt, jachiyaxael granizo, Puexa naxaeyaxan tiꞌtpi tʉpaxael” —aech
natacholan wʉt. Puexa tathoetat laelpi Moisés faraónxot, naksiya wʉt.
chiekal matkaeijabaxaesi. Ovejas tataefʉlpi, Faraón pejpaklochiw naksiya wʉti faraónxot
japi puexa matkaeyabaxaesbej. Pak, oveja, jʉm-aechi ampox:
matkaeyabaxaesbej’ —aech Dios” —aech “¡Israelitas tapaem chijiyaliajwa
Moisés faraónxot. ampatʉajnʉxot! Tapae-emil wʉt, japi pejDios
Do kandiawa wʉt, Moisés athʉlel kilanaeya xatis puexa chiekal naktoesaxael. Puexa
xachose wʉt, jawʉt xabich chamx jʉmsia. chiekal tʉpaxaes. Wajtʉajnʉxot puexa
Jawʉtbej, granizo natacholan. Egipto nakwetoepafʉl” —aech faraón pejpaklochiw
tʉajnʉxot xabich granizo natacholan posata. naksiya wʉti faraónxot.
Puexa jiw atʉaj nabisti, ovejas tataefʉli, Do jawʉt, faraón ow-aechon pejjiw
tathoetat wʉt, japilap we-el matkaeijabas paklochiw naksiya wʉt jʉm-aechpox japonxot.
wʉti granizo. Egipto tʉajnʉpijiw pejew, choef, Do jawʉtbej, faraón jʉm-aechon ampox
pak, ovejas, kawaeibej, japi puexa chiekal Moisésxot:
matkaeijabas tathoetati. Israelitasxotlax, “Xamal poejwamkal fʉlaeyaxaelam pajilax
chinax kaet granizo jopa-el. poxade choef xʉaꞌasliajwam nejDios pej-
Granizo natacholan wʉt Egipto tʉajnʉxot, ofrendaliajwa. Pe puexa yamxi, wathoꞌbej,
faraón wʉlalapon Moisés, Aarón sʉapich. kaweta namaeyaxael duilamxot” —aech
Moisés, Aarón sʉapich, pat wʉti faraónxot, faraón Moisésxot.
faraón jʉm-aech ampox Moisésxot: “¡NejDios Faraón tapae-el xot fʉlaeliajwa yamxi,
kawʉajande granizo natacholnax toepaliajwa! wathoꞌbej, Moisés kitoꞌas Dios pejkilanaeya
Japi granizo natacholnax toep wʉt, nejjiw xachosliajwase athʉlel suiꞌ pasliajwadin.
tapaeyaxaelen chijiyaliajwa” —aech faraón Kandiawa wʉt, wikaxtat xabich suiꞌ xapaꞌnas
Moisésxot. wikax. Puexa pa-ʉafanpi xabich matxaes,
Pe granizo natacholnax toep wʉt, faraón Egipto tʉajnʉpijiw pejew naxaeyaxan. Puexa
tapae-el israelitas chijiyaliajwa. Samata, naechan, pa-ʉafpi, matxaesbej. Faraón tapae-
Moisés jʉm-aechon ampox faraónxot: el xot, Dios toꞌa suiꞌ, xabich pin-iakola. Chinax
“Israelitas chijiyax tapae-emse wʉt, Dios kaefʉt, nʉafʉt, dukja-el naetat.
toꞌaxael xabich pin-iakola suiꞌ. Japi suiꞌ Do pejme, Moisés, Aarón sʉapich, wʉlalaspi
matxaeyaxael mʉthampi naxaeyaxan, granizo faraón. Pat wʉti faraónxot, japon jʉm-aech
39
ampox Moisésxot, Aarónxotbej: “Xan babijax wʉljoeliajwapi malech Egipto tʉajnʉpijiw
isx nejDiosliajwa, xamalliajwabej. ¡NejDios pejew, oro, plata” —aech Dios bʉxtoꞌa toꞌa
kawʉajande suiꞌ chiekal ijilaliajwa puexa wʉton Moisés.
Egipto tʉajnʉxot!” —aech faraón, Moisésxot Do jawʉt, israelitas xabich wʉljowpi malech
Aarónxotbej. Egipto tʉajnʉpijiwxot. Samata, israelitas
Do jawʉt, Moisés kawʉajan Dios suiꞌ xabich malech chaxduwspi Egipto tʉajnʉpijiw,
ijilaliajwa Egipto tʉajnʉxot. Moisés kawʉajan chimiaponan. Chaxduwsbejpi orotat isaspi,
wʉt Dios, jawʉt Dios toꞌa pinajoewa suiꞌ platatat isaspibej.
xalaeliajwas joewatat. Suiꞌ japox joewatat Do asamatkoi, Dios jʉm-aech ampox,
xafos wʉt, xafos Mar Rojo poxade. Samata, bʉxtoꞌa wʉton Moisés, Aarónbej:
chinax kaen suiꞌt namana-el Egipto tʉajnʉxot. —Ampajuimt, quince matkoiyan
Suiꞌ toep wʉt, faraón tapae-elon israelitas wʉt, xan chakifʉlaeyaxoekan Egipto
chijiyaliajwa. Samata, Dios jʉm-aech ampox tʉajnʉpijiw kaenanʉla japi paxi,
Moisésxot: “Nejkilanaeya athʉlel xachosmich” poejiw, matxoelanalaelapi, webeliajwan
—aech Dios kitoꞌa wʉton Moisés. pobacha. Jachiyaxaelenbej japi pejew,
Do jawʉt, Moisés mʉaxxachose wʉt, choefliajwa. Pelax, xamal kaenanʉla
chalechkal xabich itkʉatnik. Pelax Israelitas naxi, matxoelanalaelapi, webeyaxinil.
duilxot chinax itkʉatnika-el. Tres matkoi Jachiyaxaelenbej nejew choefliajwa. ¡Japoxlap
itkʉatnik wʉt Egipto tʉajnʉxot, jawʉt pejme puexa israelitas chapaeyaxaelam, xan
Moisés, Aarón sʉapich, wʉlalaspi faraón. jʉm-anpox xamalxot! Ampajuimtat, diez
Pat wʉti faraónxot, faraón jʉm-aech ampox matkoiyan wʉt, kaenanʉla poejiw toꞌaxaelam
Moisésxot: itfesliajwa oveja poejiwkal, chiekal pachaempi,
—Bʉflaesiam wʉt, ¡nejjiw bʉflaem! ¡Puexa kaewaechanpibej. Jawʉx, cuatro matkoije
yamxi, wathoꞌbej, bʉflaem! Pelax nejchoef wʉt, oveja, itfetpi, xʉaꞌasaxaeli kaenanʉla.
bʉflaeyaximil. Kawetaxael amxot —aech
faraón Moisésxot.
Moisés jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox
faraónxot:
—¿Xanal wʉlma-an, tejew choef kaweta
waelax wʉt? ¿Achax xanal wʉlchaxduwx
Dios, fiesta isx wʉt? Samata, choef
namaeyaxil xamxot. Choef bʉflaeyaxaelen
Dios chaxduiliajwan, fiesta isx wʉt Dios
chaxduiliajwa —aech Moisés faraónxot.
Faraón xabich palala Moisésliajwa. Samata,
jʉm-aechon ampox Moisésxot:
—Ma amxot, ¡nakolde xanxot! ¡Kaes nabej
nataeꞌ! Pejme paslam wʉt nataeliajwam, xan
kitoꞌaxaelen tajsoldaw xam boesaliajwapi
—aech faraón thiya wʉton Moisés.
Do jawʉtbej, Moisés jʉm-aech ampox
faraónxot:
—Pejme-isdoꞌ taeyaxinil, xam najut chiekal
nafiatam xot pejme taeyaxinil —aech Moisés
faraónxot.
Israelitasxot pat wʉt, israelitas xabich jaelapi Moisés iaꞌbot boesa wʉt, xabich min nakakoldin
totar.
Do pejme, kandiawasap wʉt, Dios toꞌik Do jawʉt, Moisés ow-aechlison Dios
asanaxaeyaxan. Dol mamoꞌal wʉt, sattat nama jʉmtispox.
xabich papoei, me-ama baen, tathaelkpi ja- Dios kawʉajnax bʉxtoet wʉt, Moisés puexa
aechi. Japilap naxaeyaxan. Xathʉꞌ chiekal. israelitas bʉflaechlison Horeb poxade.
Me-ama galleta wʉt, xa-aech. Israelitas Moisés bʉꞌpat wʉt israelitas iaꞌbot
japanaxaeyaxan wʉlduw manáwʉltat. Juimt pinjiyaxxot, pejkilanaeyatat Moisés boesapon
masxaenka-el wʉtfʉk, japanaxaeyaxan japot iaꞌbot. Do jawʉt, Moisés iaꞌbot boesa
nakiowa sattat oelfʉk. Chiekal masxaenk wʉt, xabich min nakakoldin. Jawʉt, puexa
wʉt, japanaxaeyaxan ijilisi sattat. Masxaenka- israelitas chiekal min afpi.
el wʉtfʉk, israelitas not xaeliajwa. Asew, Do baxael, asamatkoi, israelitas Refidimxot
israelitas, japanaxaeyaxan mali kandiawa wʉt, jaxotde amalecitas chakipach israelitas.
xaeliajwa. Japanaxaeyaxan chaemil Jawʉt, Moisés la, pawʉlpon Josué. Moisés toꞌa
malaliajwa, xabich tafilaspi. wʉt Josué jʉm-aechon ampox:
“¡Makanoꞌe poejiw nabeliajwa, amalecitas
Moisés boesapox iaꞌbot sʉapich! Kandiawa, xan tajkilanaeya
pejkilanaeyatat min nakakolsliajwa kilajulaxoeyan ampamʉax poxase. Japox
(1 Co 10.4) ja-an wʉt, Dios kajachawaesaxael xamal
Do pejme, israelitas fol wʉt, pejme xabich nabeliajwam, amalecitas sʉapich” —aech
minsilapi, min ijil xot israelitas min feliajwa. Moisés toꞌa wʉton Josué.
Samata, israelitas pejme xabich palalapi Josué ow-aech Moisés jʉm-aechpox. Do
Moisésliajwa, min ijil xot. Do jawʉt, Moisés jawʉt, Josué makanotlison poejiw nabeliajwa,
pejme Dios kawʉajan wʉt, jʉm-aechon ampox: amalecita sʉapich. Do jawʉtbej, Josué bʉꞌfolon
—¿Xan ma amwʉt machiyaxaelen ampi israelitas nabeliajwa, amalecitas sʉapich.
jiwliajwa? Ampi jiw xan naboesasiapi, xabich Jawʉtbej, Moisés julach mʉaxase, Aarón
minsila xot —aech Moisés, kawʉajan wʉton sʉapich, kaes asan sʉapichbej, pawʉlpon Hur.
Dios. Dolis israelitas nabeyax tʉaduwlisi,
Dios jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox amalecitas sʉapich. Moisés xachose wʉt
Moisésxot: pejkilanaeya, israelitas chiekal malechafʉl
—¡Xam bʉflaeyaxaelam israelitas amalecitas. Do baxael, Moisés xabich
iaꞌbotmʉax poxade, pawʉlpot Horeb! Asawʉl mʉaxdamal wʉt, mʉaxxachosnikpox
Sinaí. Jaxotde xamal wʉajnawesaxaechan. mʉaxfeldik wʉt, jawʉt israelitas malechafʉlas
Patam wʉt jaxotde, ¡israelitas-paklochiw amalecitas. Do jawʉt, Aarón, Hur sʉapich,
wʉajnalel nejkilanaeyatat boesam iaꞌbot! nataelamʉaxxanuili Moisés. Jawʉt, kaliax
Iaꞌbot boesam wʉt, min xabich nakakolsaxaen wʉt, israelitas malechapi amalecitas. Israelitas
puexa israelitas min feliajwa —aech Dios toꞌa xabich mamnik, Dios kajachawaech xot.
wʉton Moisés. Samata, amalecitas xabich malech baespi.
43
japoxan wʉajnalel nuilaliajwam nejbrixantat!
¡Kawʉajnaximilbej ídolos, xan xabich
talalasamata xamalliajwa!
“¡Naksiyaximil babejjamechan tajwʉlliajwa!
Xamal naexasis-emil wʉt, xan kastikaxaelen
xamal. “¡Xamallap japox nejkiowaximil,
siete matkoi wʉt napataxaelam! Siete matkoi
wʉt, puexa xamal nabichaximil. Nabistpibej
nejbaxot, japibej nabichaxil napataliajwa.
Nejchoefbej xanbichaximil. Xan ampathat isx
wʉt, puexa ampathatpijiwbej isx wʉt, nabistax
seis matkoiyan. Siete matkoi wʉt, do kaes xan
nabich-enil. Malap-is, xamal jachiyaxaelam,
siete matkoi wʉt puexa xamal nabichaximil.
© 1996 David C. Cook “¡Poxa xamal yamxi jeltiꞌtampi nej-ax jiw
Josué makanotlison poejiw chiekal sitaem, nej-enjiwbej! Ja-am wʉt,
nabeliajwa amalecita pin-iawaechan laelpaxaelam ampathatxot.
“¡Jiw beyaximil!
“Xamal pakmolwam, ¡bʉꞌmoejsaximil
Israelitas patpox iaꞌbotmʉaxxot, asew wathoꞌ, nijwa-elpow! Malap-is xamal
pawʉlmʉax Sinaí wathoꞌam, ¡jachiyaxaelam! ¡Asew poejiw,
(Mt 5.21,27; 12.2,10; 15.4; 19.17‑19; Jn 1.17; 7.19; nejmola-elpi, bʉꞌmoejsaximil!
9.16; Hch 7.38,53; Rom 2.21‑23; 13.9; Gal 3.17‑19; “¡Natkowaximilbej!
Ef 6.1‑3; 1 Ti 1.8‑10; He 9.18‑21; 12.18‑20; Stg 2.11) “¡Jiw babijax is-elpi, jʉmch masoxtat
Kolejuimtje xent wʉt, israelitas chijiapox tasalaximil!
Egipto tʉajnʉxot, israelitas pati iaꞌbotmʉax, “¡Nejchaxoelaximil feꞌnaliajwam asan
pawʉlxot Sinaí. Japot iaꞌbotmʉax kolewʉlje aton, japon pijow fisliajwam, japon aton
asawʉl, pawʉlpot Horeb. Moisés japamʉax pamakbej xam namak japi dofaximil, japon
poxase julach. Jaxotselap, Dios naksiya aton pejchoefbej nossaximil, japon pejewbej!”
Moisésxot. Dioslap jʉm-aech ampox Moisésxot: —aech Dios israelitasliajwa.
“Xanlap kaenan, xamal jukxponan, Egipto Puexa israelitas jʉmtaen wʉti Dios
tʉajnʉxot. Tajjiwam xot, xamal bʉꞌwiax. Xamal naksiyapox, japi xabich jʉmch pejlewla.
pomatkoicha chiekal xan naexasitam wʉt, jʉm- Samata, jawʉt puexa israelitas jʉm-aechi
anpox isam wʉtbej, xamal diachwʉajnakolax ampox Moisésxot:
chiekal tajjiwaxaelam. Ja-aech wʉtbej, xamal —¡Xam tamach, nospaem, Dios sʉapich!
kajachawaesaxaelen. Asakandiawa wʉt, xan Jelow, do jawʉx, ¡xanal nachapaem Dios jʉm-
fʉlaeyaxoekan ampa-iaꞌbotxotsik puexa xamal aechpoxan xanalliajwa! Xanal xabich tajlewla,
jʉmchiliajwan” —aech Dios Moisésxot. Dios naksiya wʉt. Xanal xabich tajlewla xot,
Do jawʉt, Moisés baloek wʉt jʉmch tʉpasian wʉt naboej-aech —aech
iaꞌbotmʉaxxotsik, puexa chiekal chapaeipon israelitas Moisésxot.
israelitas Dios jʉm-aechpox. Kolematkoi
xent wʉt, Dios pask, itloejentat, japa-
iaꞌbotmʉaxxotsik. Jawʉt, xabich itnum
nakola iaꞌbotmʉaxmatwʉajxot. Chamx xabich
nakliafbala. Xabich jʉmsebalabej. Samata,
puexa israelitas xabich pejlewlapi.
Oro candelabro
© 1996 David C. Cook
Asew doce paklonje pejkilanaeyan jaxot Mosés iaꞌbot boesa wʉt, xabich min nakakoldin
owaxaelambej, puexa israelitas pajut chiekal
matabijsliajwa Aarón puexa sacerdotes- iaꞌbot poxade. Jaxotde, Moisés bʉꞌpaꞌa wʉt,
paklokolanpon. Aarón pejkilanaeya xabich palalapon pejjiw israelitasliajwa, japi
pa-ʉafaxael” —aech Dios Moisésxot. xanaboejs-el xoti Dios kajachawaesaxaespox
Do jawʉt, Moisés owa doce paklochiw min feliajwa. Samata, Moisés chinax jʉmchi-
pejkilanaeya Dios pejcarpabatuxot, Aarón elon Dios bʉxtoꞌaspox iaꞌbotliajwa. Moisés
pejkilanaeyabej. Do kandiawa wʉt, Aarón jʉmch boejlach boesapon iaꞌbot kilanaeyatat.
pejkilanaeya, ʉafnakolapox. Natala wʉt, Do jawʉt, koleboesax wʉt, jawʉt kamta min
pabaechbejpox. Asew paklochiw pejkilanaeya nakakoldin. Jawʉt, puexa israelitas min afpi.
we-ʉafakola-esal. Israelitas japox taen wʉt, Pejchoefbej min af.
Moisés ot wʉton, Aarón pejkilanaeya Dios Do jawʉt, Dios jʉm-aech ampox Moisésxot,
pejbaúl-wʉajnalel. Jasox Moisés is israelitas Aarónxotbej:
pajut chiekal taen wʉt matabijsliajwa —Xamal diachwʉajnakolax naexasis-emil,
Dios makafitpox Aarón puexa sacerdotes- xan bʉxtoꞌax wʉt jʉmchiliajwam iaꞌbotliajwa.
paklokolanliajwa, kaes palala-elaliajwa Xam chajia chiekal jʉm-an jʉmchiliajwam
israelitas Moisésliajwa, Aarónliajwabej. iaꞌbotliajwa: ‘¡Min nakakolman’
—chiliajwam!” —an xan, xam bʉxtoꞌax wʉt.
Xabich min nakakolsanpox iaꞌbotlelsan Chinax xamal naexasis-emil. Samata, xamal
(Jn 3.14; 1 Co 10.9) pasaximil Canaán tʉajnʉ. Xamal tʉpaxaelam
Israelitas pat pawʉlxot Cades. Jaxot pat amxot papajilaxxot —aech Dios Moisésxot,
wʉt, israelitas xabich minsilapi. Min chiekal Aarónxotbej.
ijil jaxot. Samata, israelitas xabich palala Do baxael, Moisés bʉꞌfolison israelitas.
Moisésliajwa, Aarónliajwabej. Jawʉt, israelitas Jawʉt, paꞌapi Edom tʉajnʉ. Japatʉajnʉ
jʉm-aech ampox Moisésxot: paꞌa wʉt, Moisés bʉxtoꞌa israelitas japi
—¿Ma-aechxot xamal nabʉflaeman xanal, kawʉajnaliajwa Edom tʉajnʉpijin, rey,
Dios pejjiwan wʉt amxot, pajilaxxotdin? xenax tapaeliajwas japatʉajnʉxot. Do jawʉt,
¿Xamalliajwa ampox xabich pachaem xanal israelitas kawʉajan wʉt, jʉm-aechi ampox
tʉpaliajwan amxot, puexa tejew choef Edom tʉajnʉpijin, reyxot:
sʉapich? —aech israelitas Moisésxot. —¿Xanal natapaem xenaliajwan
Do jawʉt, Dios jʉm-aech ampox Moisésxot: nejtʉajnʉxot? —aech, israelitas kawʉajan wʉti
—¡Aarón pejkilanaeya xalaem! Do jawʉt, rey Edom tʉajnʉpijinxot.
¡israelitas bʉflaem iaꞌbot poxade! Jaxotde, Rey, Edom tʉajnʉpijin, jʉmnot wʉt, jʉm-
nakoewan Aarón sʉapich, ¡israelitas tamejam aechon ampox israelitasliajwa:
mox japot, iaꞌbotxot! Do jawʉt, jʉm-amde —¡Xamal xenaximil! ¡Tapaeyaxinilbej
iaꞌbotliajwa: ‘¡Min nakakolsman’ —amde xamal xenaliajwam. Xenasiam wʉt
iaꞌbotliajwa! Jawʉt, iaꞌbotxot min nakolsaxaen ampatʉajnʉxot, xamal majt nabeyaxaelam,
puexa israelitas min feliajwa —aech Dios tajsoldaw sʉapich. Malecham wʉt tajsoldaw,
Moisésxot. do ja-aech wʉt xamal nejmach chiekal
Moisés ow-aech Dios jʉm-aechpox. Do xenaxaelam, tapaeyaxaelenbej xamal
jawʉt, Moisés xafolison Aarón pejkilanaeya. xenaliajwam tajtʉajnʉxot! —aech rey, Edom
Jawʉt, Moisés bʉflaechlison israelitas tʉajnʉpijin.
52
athʉpox, jʉwal Dios pijaxtat Dios chiekal taen Acán ispox maliach
58
jʉmch malechas. Jawʉtlap israelitas-soldaw —Xanal chiekal atʉajpijwan. Xanal
nafoꞌa nabeyax. wʉltaenx, nabam wʉt asew jiw sʉapich,
Josué japox jʉmtaen wʉt, xabich xabich malechampoxan, Dios kajachawaet xot
nejxaejwas, israelitas-soldaw malechas xot. xamal. Samata, xanal fʉlaenx nospaeliajwan,
Samata, Josué xabich nejchaxoel. Dolison, xamal sʉapich, kaenejchaxoelaxliajwas
Dios kawʉajan wʉt, Josué jʉmnochpon Dios. asamatkoi xanal sʉapich, nabe-elaliajwam
Jawʉt, Dios jʉm-aech ampox Josuéxot: —aech Gabaón paklowaxpijiw naekichachajba
—Kaen israelitasxot natkowa Jericó wʉti israelitas.
paklowaxpijiw pejew. Samata, nejsoldaw Do jawʉt, Josué wʉajnachaemt wʉt, jʉm-
malechas Hai paklowaxpijiwsoldaw. Samata, aechon ampox:
ma amwʉt, ¡puexa israelitas matnoch noem! —¿Mas-is xamal duilampox? —aech Josué
¡Kaenanʉla israelitas-soldaw nej xena xamxot! wʉajnachaemt wʉt japi.
—aech Dios Josuéxot. Japi naekichachajba wʉt, jʉm-aechi ampox
Do jawʉt, Josué ow-aech Dios jʉmtispox. Josuéxot:
Jawʉt, Josué matnoch nowpon israelitas- —Xanal duilxpox xabich atʉaj. Fʉlaeliajwan
soldaw. Jawʉt, kaenanʉla israelitas-soldaw wʉt ampaleldin, pajelkamis naxoenadoftax.
xena wʉt Josuéxot, Acán xent wʉt, jawʉt Pajelpan xafolxbej. Pe xabich atʉaj fʉlaeyaxtat
Dios jʉm-aech ampox Josuéxot: “Amponlap tajkamisan nawechachoep, xabich atʉaj
natkowa” —aech Dios Josuéxot. fʉlaenx xot. Taeꞌnik fʉlaeyaxtat tajkamisan
Jawʉt, Josué wʉajnachaemt wʉt, jʉm- paduj nadofa —aechi, naekichachajba wʉt
aechon ampox Acán: Josué.
—¿Diachwʉajnakolax xamlap natkowam? Josué japox jʉmtaen wʉt, chiekal taen
—aech Josué wʉajnachaemt wʉt Acán. wʉtbejpon pan-thʉamali, Josué kawʉajna-el
Acán jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox: Dios isliajwapox japiliajwa. Josué jʉmch jʉm-
—Diachwʉajnakolax, xanlap natkowax aech ampox, israelitas-paklochiw sʉapich,
—aech Acán Josuéxot. Gabaón paklowaxpijiwliajwa:
Do jawʉt, Acán, pejjiw sʉapich, bʉꞌfospi —Diachwʉajnakolax, asamatkoi, xanal
atʉajxach. Acán notpoxanbej xafos. Puexa nabeyaxinil, xamal sʉapich —aech Josué,
japon pejewbej xafos. Jaxotde Acán dadaps israelitas-paklochiw sʉapich, Gabaón
iaꞌtat. Jasoxtat Acán matkaejabas, paxi paklowaxpijiwliajwa.
sʉapich. Baxael, tres matkoi wʉt, israelitas jʉm-aech
ampox Josuéxot:
Israelitas chiekal toetpox —Tres matkoilisox xatisxot japi patpox,
Hai paklowaxpijiw japi xabich atʉajpiwa-el. Japi Gabaón
Baxael, Josué pejme toꞌa puexa pejsoldaw paklowaxpijiw. Japi japox ja-aech, xatis
pejme nabeliajwa Hai paklowaxpijiwsoldaw naknaekichachajbaliajwa. Gabaón paklowax
sʉapich. Naba wʉti Hai paklowaxpijiwsoldaw xabich atʉaja-el xatis duilsxot —aech israelitas
sʉapich, jawʉt israelitas-soldaw chiekal Josuéxot.
malechapi Hai paklowaxpijiwsoldaw. Do Josué chiekal matabijt wʉt
jawʉt, Dios jʉm-aech ampox Josuéxot: naekichachajbaspox, nabe-elon pejsoldaw
“¡Puexa japi pejew noꞌe! Notam wʉt, sʉapich, Gabaón paklowaxpijiwsoldaw sʉapich,
diajkaxaelam, nejjiw sʉapich” —aech Dios chajia chiekal jʉmdut xoton nabe-elaliajwa, japi
Josuéxot. sʉapich. Josuélax toꞌa Gabaón paklowaxpijiw
malech nabichliajwapi israelitasliajwa. Josué
Israelitas kichachajbaspox kitoꞌa Gabaón paklowaxpijiw, japi tasiapaliajwa
Gabaón paklowaxpijiw i, min powaliajwabejpi. Samata, japi nabistlisi
Canaán tʉajnʉpijiw, japi kaenejchaxoelax pomatkoicha israelitasliajwa.
beliajwapi israelitas.
Asewlax, Gabaón paklowaxpijiw, mox Josué Dios kawʉajan wʉt,
duili israelitas duilxot, japi xabich pejlewla juimt kaweta kaekawʉtat ekpox
israelitasliajwa. Samata, asew japixot naxoeipi (Jos 10–24)
paduj. Pan pathʉamla noti xalaeliajwa. Do Canaán tʉajnʉxot duil amorreos.
jawʉx, fʉlaechlisi israelitas duil poxade. Japi wʉltaen Gabaón paklowaxpijiw
Israelitasxot paꞌa wʉt, jʉm-aechi ampox kaenejchaxoelaxpox, israelitas sʉapich.
naekichachajbaliajwapi israelitas: Samata, amorreos xabich palalapi Gabaón
59
paklowaxpijiwliajwa. Amorreos piajkal sʉapich. Amorreos chiekal puexa toech. Do
jʉm-aechi ampox: “Gabaón paklowaxpijiw kandiawa wʉt, israelitas pejme asapaklowax
beyax toesaxaes” —aech amorreos Gabaón poxade nabeliajwa. Jasoxan ja-aech israelitas
paklowaxpijiwliajwa. chiekal toesliajwa asapaklowaxanpijiw.
Do jawʉt, amorreos chakifol wʉti Gabaón Do jawʉx, Josué diajk tʉajnʉchan
paklowaxpijiw, amorreos mox pati nabeliajwa, israelitasliajwa. Jawʉt, Caleb jʉm-aech
Gabaón paklowaxpijiw sʉapich. Gabaón ampox Josuéxot: “Xan fisasian Anac
paklowaxpijiw wʉltaen wʉti amorreos pamojiw pejtʉajnʉ, jaxot dukaliajwan,
chakipachpox, jawʉt Gabaón paklowaxpijiw tajjiwmʉt sʉapich. Xan, tajjiw sʉapich,
jʉmxatoꞌapi israelitas kajachawaesliajwas Dios nakajachawaesaxtat beyaxaelen Anac
nabeyax. Do jawʉt, israelitas fʉlaeni Gabaón pamojiw” —aech Caleb Josuéxot.
paklowax poxadin kajachawaesliajwa nabeyax. Do jawʉt, Josué najaw-aech Caleb
Israelitas chalechkal madoi wʉt, chakipat kawʉajanpoxliajwa. Do jawʉx, Caleb,
amorreos bijaxot. Samata, amorreos-soldaw pejsoldaw sʉapich, chakifollison nabeliajwa,
jʉmch dʉkplisi. Anac pamojiw sʉapich. Anac pamojiw xabich
Do jawʉt, israelitas wʉchakal kawʉxadʉkpi pinanʉl. Chachoelbejpi. Duili pinamʉaxanxot,
amorreos-soldaw. Fʉlpat wʉt, israelitas pinjiyaxan paklowaxanxot. Caleb, pejsoldaw
xabich pin-iat bapi amorreos-soldaw. Asew sʉapich, malechapi Anac pamojiw, naba wʉti,
amorreos-soldaw kaes atʉaj dʉkpi. Jawʉt, Dios japi sʉapich.
toꞌa granizo, pinjitan, natacholnaliajwa japi Do jawʉx, israelitas chiekal duillisi Canaán
chiekal matkaeijabaliajwas, japi kaes atʉaj tʉajnʉxot. Dios pejcarpaba, xananʉamsba,
dʉkpi. Me-ama pina-iam thilan wʉt, ja-aech, etlisi Silo paklowaxxot. Do jawʉt, israelitas
granizo, pinjitan, natacholan wʉt. Jasoxtat duil wʉtlisi Canaán tʉajnʉxot, wʉlxaliaxtlisi.
matkaeijabas xabich amorreos-soldaw. Kaes pawʉla-elisox Canaán tʉajnʉ. Ma amwʉt,
Jawʉt, israelitas xabich piach nabapi, japatʉajnʉ pawʉlisox Israel tʉajnʉ.
amorreos-soldaw sʉapich. Juimt matnoch ek
wʉt, Josué kawʉajan wʉt Dios, jʉm-aechon Josué pejtaxdukanaewʉajnax
ampox: “Juimt, ¡nabej tuileꞌfʉk, xanal kaes israelitasliajwa
nabeliajwan!” —aech Josué, kawʉajan wʉton Josué xabich patiꞌin wʉt, wʉlalapon
Dios. israelitas-paklochiw. Japi pat wʉt Josuéxot,
Dios jʉmtaen wʉt Josué kawʉajanpox, Dios naewʉajan wʉt, jʉm-aechon ampox
ow-aech. Samata, juimt, matkoipijin, tuila- israelitas-paklochiwxot:
el. Juimt kaweta kaekawʉtat ek. Samata, —Dios nakchaxdut xatis puexa Canaán
israelitas malechapi amorreos. Nabeyax toet tʉajnʉ. Samata, xamal, nejjiw sʉapich,
wʉt, japamatkoitat Josué, pejjiw sʉapich, chiekal naexasisaxaelam Moisés chajia lelpox.
nawia Gilgal poxade, japi duil poxade. Jawʉt, Canaán tʉajnʉpijiw, japi nakiowa duilfʉk
asew amorreos, pejreyes sʉapich, Maceda ampatʉajnʉxot, ¡japi sʉapich nachalaximil!
poxadepi namoechaliajwa. Josué japox ¡Nosaximilbej cananeos-wathoꞌ! ¡Japi pej-
wʉltaen wʉt, toꞌapon pejsoldaw Maceda ídolosbej nakkawʉajnaximil! Japoxan isam
poxade. Jaxotde pejme nabapi, asew amorreos wʉt, Dios kajachawaesaxil xamal —aech
Josué, israelitas-paklochiw naewʉajan wʉt.
Puexa israelitas-paklochiw ow-aech Josué
jʉm-aechpox. Jawʉt, israelitas-paklochiw jʉm-
aechi ampox Josuéxot:
—Xanal chiekal sitaeyaxaelen Dios.
Asew pajut is ídolos kawʉajnaliajwa.
Xanalbej naesaxinil, ídolos. Xanal kaen
Dios naexasisaxaelen —aech israelitas-
paklochiw Josuéxot. Do jawʉt, Josué toꞌa
puexa israelitas-paklochiw naweliajwa
pejtʉajnʉchan poxade. Josué laeja wʉtfʉk,
israelitas chiekal naexasiti Dios pejtatoꞌlaxan.
Josué ciento diez waechan wʉt, tʉpon.
© 1996 David C. Cook Mʉthtaspon pejtʉajnʉxot, mox Timnat-sera
Juimt kaweta ek kaekawʉtat paklowaxxot.
60
israelitasxot, makanoch wʉti Dios kaenanʉla
Israelitas tʉaduwpox kofaliajwa israelitasxot juezliajwa.
Dios naexasitpox
(Jc 1.1–3.6) Dios tapaeipox juez tatoꞌlaliajwa israelitas
Josué tʉp wʉt Canaán tʉajnʉxot, asew (Jc 3.7–5.3)
israelitasxot taen Dios kajachawaechpox Do asamatkoi, Mesopotamia tʉajnʉpijiw pat
toesliajwapi cananeos, japilap-is tʉpafʉl nabeliajwa, israelitas sʉapich. Jawʉt, israelitas
Canaán tʉajnʉxot. Ja-aech wʉt, japi paxi, malechas. Dios tapaei israelitas malechaliajwas,
namaefʉlpi, japilap kofa naexasitpox Dios. ídolos kawʉajan xoti. Samata, rey, Mesopotamia
Samata, israelitas nejchaxoela-eli toesliajwa tʉajnʉpijin ocho waechan tatoꞌal israelitas.
padaelmajiw, japi cananeos, namapifʉk Ja-aech wʉt, israelitas pejme Dios kawʉajan
pejpaklowaxanxot. Israelitas jʉm-aech ampox kajachawaesliajwas, kaes tatoꞌla-elaliajwas rey,
cananeosxot: “Xamal impuesto namotam Mesopotamia tʉajnʉpijin. Samata, israelitasxot
wʉt kaewaechan wʉt, ja-am wʉt, xamal Dios makafit kaen israelita-aton, pawʉlpon
tapaeyaxaelen duilaliajwam amxot” —aech Otoniel. Japon Caleb pajian. Ja-aech wʉt,
israelitas cananeosxot. Samata, xabich Dios kajachawaet Otoniel, japon pejsoldaw
cananeos duil israelitas pejtʉajnʉchanxot. sʉapich, naba wʉt, malechaliajwapi rey
Israelitas japatʉajnʉ wʉlduw Israel tʉajnʉ. Mesopotamia tʉajnʉpijin, japon pejsoldawbej.
Do ja-aech wʉt, israelitas tʉaduwlisi Do jawʉx, Otoniel juez nadofapon. Japon
nakkawʉajnaliajwa cananeos pej-ídolo. Japox tatoꞌal israelitas cuarenta waechan.
ja-aech wʉt, israelitas tʉaduw nakjiyaliajwa, Otoniel tʉp wʉt, israelitas pejme kofa Dios
cananeoswathoꞌxot. naexasitpox. Samata, Dios tapaei israelitas
Samata, Dios xabich palala israelitasliajwa, malechaliajwas, naba wʉti, padaelmajiw
naexasis-el xoti Dios pejtatoꞌlaxan, chajia sʉapich, japi Moab tʉajnʉpijiw. Jawʉt, rey,
waeltpox Moisésxot. Ja-aech wʉt, Dios Moab tʉajnʉpijin, dieciocho waechan tatoꞌal
toꞌa pej-ángel, japon ángel jʉmchiliajwa israelitas. Samata, israelitas pejme kawʉajan
ampox japi israelitas pajut chiekal Dios kajachawaesliajwas. Jawʉt, Dios kitoꞌa
jʉmtaeliajwa. Do jawʉt, Dios pej-ángel Aod boesaliajwapon rey, Moab tʉajnʉpijin.
jʉm-aechon ampox israelitasxot: “Dios kaes Dios toꞌabej Aod kajachawaesliajwa israelitas
kajachawaesaxil xamal ampatʉajnʉchanxot japi malechaliajwa Moab tʉajnʉpijiw-soldaw.
cananeos chijiyaliajwa. Cananeos nakiowa Samata, Aod ow-aechon Dios toꞌaspox. Jawʉt,
duilaxael ampatʉajnʉchanxot. Samata, boesapon rey, Moab tʉajnʉpijiw tatoꞌlan. Aod
Dios xapaejsaxael xamal najut chiekal kajachawaetbej israelitas malechaliajwa Moab
matabijsliajwa Dios, diachwʉajnakolax chiekal tʉajnʉpijiw-soldaw. Do jawʉx, israelitas duilisi
naexasitam wʉt Dios, o, chiekal naexasis- wʉajan-jilaxtat ochenta waechan.
emil wʉt. Ma amwʉt, xamal cananeos Aod tʉp wʉt, israelitas pejme kofa Dios
nadaelmajiwaxael” —aech Dios pej-ángel naexasitpox. Samata, Dios pejme tapaei
israelitasxot. cananeos malechaliajwapi israelitas. Jawʉt,
Israelitas japox jʉmtaen wʉt, xabich cananeos tatoꞌal israelitas. Cananeos-
nejxaejwas. Samata, xʉaꞌati choef ofrenda soldawpaklon, japon pawʉl Sísara. Japon
isliajwa Diosliajwa. pijaxtat israelitas xabich nabijat veinte
Israelitas duil, cananeos sʉapich. Ja- waechan. Samata, israelitas pejme kawʉajan
aech wʉt, israelitasbej kawʉajan ídolo, Dios kajachawaesliajwas.
cananeos kawʉajanpox. Israelitas nakjiyabej, Japamatkoi kaeow pawis juez nadofa.
cananeoswathoꞌxot. Israelitas japox is Japow pawʉl Débora. Dios toꞌa Débora
wʉt, Dios tapaei israelitas malechaliajwas Barac poxaliajwa japow jʉmchiliajwa ampox
padaelmajiw. Tapaeisbejpi xabich Baracxot: “Tamejaxaelam israelitas-soldaw
nabijasliajwa padaelmajiw pijaxtat. Ja- nabeliajwam, Sísara pejsoldaw sʉapich. Dios
aech wʉt, israelitas pejme kawʉajan Dios kajachawaesaxael xamal malechaliajwam
kajachawaesliajwas. Samata, israelitasxot Dios Sísara pejsoldaw” —chiliajwapow Baracxot.
makafit kaen israelita-aton japon juezliajwa Samata, fʉlaechow Barac poxade. Pat wʉtow
kajachawaesliajwa israelitas. Samata, japon Baracxot, Débora jʉm-aech ampox, Dios
juez laeja wʉt, israelitas Dios kawʉajan. Pe bʉxtoꞌaspox. Barac japox jʉmtaen wʉt,
juez tʉp wʉt, israelitas pejme kawʉajan ídolo, pejlewlapon Débora jʉm-aechpox owchiliajwa.
cananeos kawʉajanpox. Ampoxlap ja-aech Samata, Barac jʉm-aechon ampox:
61
Samata, Dios tapaei madianitas-soldaw
malechaliajwapi israelitas. Ja-aech wʉt, rey,
madianitastʉajnʉpijin tatoꞌal, seis waechan
israelitas. Japamatkoi wʉt, madianitas,
amalecitas sʉapich, asew jiw sʉapichbej, papati
toesliajwa israelitas mʉthapi pejlulanxot.
Samata, israelitas wejisal naxaeyaxan xaeliajwa.
Ja-aech wʉt, israelitas pejme kawʉajan Dios
kajachawaesliajwas. Do jawʉt, Dios toꞌik pej-
ángel, japon jʉmchiliajwa ampox pawʉlpon
Gedeón, japon Gedeón kajachawaesliajwa
israelitas. Samata, ángel jʉm-aech ampox
Gedeónxot: “¡Xabʉaꞌde nabeliajwam,
madianitas-soldaw sʉapich! ¡Toeꞌebej Baal pej-
altar! ¡Baal, japox dioskolaxa-el! ¡Japox altar
pejkawʉtat isaxaelam altar Dioskolanliajwa!
© 1996 David C. Cook Japox altarmatwʉajtat israelitas choef
Débora xʉaꞌasaxael Dios pej-ofrendaliajwa. Altar
isax kitoetam wʉt, ¡xʉaꞌalde kaen tor Dios
—Xam najut nakfolam wʉt, ja-aech wʉt, pej-ofrendaliajwa!” —aech Dios pej-ángel
xan bʉflaeyaxaelen tajsoldaw nabeliajwan Gedeónxot.
Sísara, pejsoldaw sʉapich —aech Barac. Gedeón nejchaxoel naexasisliajwa Dios
Débora jʉm-aech ampox Baracxot: pej-ángel toꞌaspox. Pe nakiowa, Gedeón
—Diachwʉajnakolax, xan tajut pejlewla jiw taesamataspon. Samata, madoi
nakfʉlaeyaxaelen. Dios tapaei xam wʉt, Gedeón japox is. Pe nakiowa, kandiawa
boesaliajwam Sísara. Pe xam nejlewla xot, wʉt, jiw chiekal matabijt Gedeón ispox.
Dios tapaeyaxael pawis boesaliajwa Sísara Samata, bʉꞌabesiaspon ispoxliajwa. Pe
—aech Débora Baracxot. Gedeón pax kifiat japi jiw boesa-elaliajwapi
Do jawʉx, Débora fʉlaechow, Barac sʉapich, Gedeón. Jʉm-aechon ampox japiliajwa: “Baal
israelitas-soldaw sʉapich. Do jawʉt, nabapi, diachwʉajnakolax dioskolan wʉt, Baal pajut
cananeos-soldaw sʉapich. Jawʉt, malechapi kastikaxaelon Gedeón japon ispoxliajwa”
cananeos-soldaw. Jawʉt, Sísara wialachon. —aech Gedeón pax. Gedeón pax japox jʉm-
Sísara pat namoechliajwa carpabaxot. aech wʉt japi jiwliajwa, Gedeón boesa-esal.
Carpabapijin pawʉl Heber. Japon ceneo-aton. Do asamatkoi, madianitas, amalecitas
Jawʉt, japon Heber ijilon pejcarpabaxot. sʉapich, asew jiw sʉapich, natameja
Pijowkal tamach ek carpabaxot. Heber nabeliajwa, israelitas sʉapich. Jawʉt, chakipati
pijow pawʉl Jael. Jael tapaei Sísara leliajwa beliajwas israelitas. Dios kajachawaet Gedeón
pejcarpabaxot. Jawʉt, Jael chaxdut leche tamejaliajwa pin-iakola-israelitas-soldaw
Sísara feliajwa. Jawʉt, japow moestow Sísara. nabeliajwa, padaelmajiw sʉapich. Dios
Japow, me-ama kajachawaet wʉt, ja-aechow jʉm-aech ampox: “Nejsoldaw xabich pin-
Sísaraliajwa. Pe japow kajachawaet israelitas. iakola” —aech Dios. Samata, Gedeón toꞌa
Jawʉt, Sísara moejt wʉt, Jael boesa Sísara. asew israelitas-soldaw naweliajwa pejbachan
Ensoepanaeyatat matpaewmataboesapow poxade. Japi soldaw nawia, pejlewla xoti
Sísara. nabeliajwa.
Do jawʉtlejen, Barac jaxot pat. Barac Israelitas-soldaw nawia wʉt, asew israelitas-
wʉlwek Sísara. Pe jawʉt, Jael itpaeipow Barac soldaw xabich pin-iat nakiowa namanfʉk.
Sísara patʉpox. Japamatkoitat, israelitas Jawʉt, Dios toꞌa Gedeón bʉflaeliajwa
xabich malecha cananeos-soldaw. Do jawʉx, israelitas-soldaw min feliajwa. Trescientos
israelitas chiekal duil. Duili nabe-elaxtat, israelitas-soldaw pejke-etat min powa min
asatʉajnʉpijiw sʉapich, cuarenta waechan. feliajwa. Puexa asew, israelitas-soldaw,
brixtat nuili min ittax-oelaliajwa, jasoxtat
Gedeón bʉꞌwiapox israelitas madianitasxot min feliajwapi. Jawʉt, Dios jʉm-aech ampox
(Jc 6.1–8.29) Gedeónxot: “Min afpi ittax-oelaxtat, japi
Do asamatkoi, Débora tʉp wʉt, soldaw toꞌim naweliajwa pejbachan poxade.
israelitas pejme kofa Dios naexasitpox. Xam jʉmch bʉflaeyaxaelam trescientos
62
Gedeón tʉp wʉt, israelitas jʉmch kawʉajan
Gedeón ispox, orochaleco. Samata, israelitas
japox chaleco kawʉajan wʉt kawʉajna-elisi
Dios.
Joabliajwa. Japacartaxot rey David jʉm- Profeta Natán, rey David sʉapichpox
aech ampox: “Nabam wʉt, amonitas-soldaw
sʉapich, Urías toꞌaxaelam xabich chachoelxot —¡Xamlap, japonam! Samata, Dios
nabeliajwa. Boesasasias wʉt, ¡xamal nabʉxtoꞌa xam jʉmchiliajwan ampox. Dios
kajachawaesaximil!” —aech David toꞌa wʉt wʉlduw xam reyliajwam. Kajachawaetbejpon.
carta xatoꞌaxot. Chaxduwbejpon xam xabichaliajwa nejwathoꞌ.
Do baxael, israelitas nabapi, Urías boesas wʉt nijaxtat, xam fitam japon
amonitas-soldaw sʉapich. Jawʉtlap, pijow nijowliajwa. Xan chiekal matabijtax
Joab ispon, me-ama rey David toꞌas. Urías boesaspox amonitas-soldaw. Pe Dios
Samata, japamatkoitat Urías boesaspon puexa chiekal taen, xam nijaxtat Urías
amonitas-soldaw. boesaspox amonitas-soldaw. Xam isam Dios
Betsabé xabich nejxaejwaspox wetoeps nejweslapox. Samata, Dios kastikaxael xam.
wʉt pamal weboesaspoxliajwa, rey David Samata, asamatkoi, Dios tapaeyaxael naxi
pamakjiw toꞌa japi japow bʉflaeliajwadin. nabeliajwa nakaewa. Naxi pijaxtat xam xabich
Jasoxtat rey David Betsabé fit pijowliajwa. Pe nejbʉꞌwʉajnaxael. Japixot kaen bʉꞌmoejsaxael
Dios puexa chiekal taen rey David maliach nejwathoꞌjiwxot. Xamliajwa pachaema-el jiw
ispox. Samata, Dios palala rey Davidliajwa. matabijsliajwa, maliach isampox, Betsabé
Dios bʉxtoꞌa profeta Natán. Samata, profeta sʉapich. Pe nakiowa, Dios pajut chiekal
Natán jʉm-aech ampox rey Davidxot: tapaeyaxael puexa israelitas pajut chiekal
—Paklowaxxot duk kimaeyan, matabijsliajwa, xam wetapat wʉt puexa
japapaklowaxxotbej duk xabich kijilpon. babijaxan —aech profeta Natán asamatkoi
Kimaeyan xabichpon pejchoef. Kijilan jachiyaxaelpox rey Davidliajwa.
kaekolan ovejach noton. Xabich pasiowlapon Rey David jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox
piajch, ovejach. Me-ama paxʉlow wʉt, ja- profeta Natánxot:
aechon ovejachliajwa. Asamatkoi, aton pat —Diachwʉajnakolax, xan xabich babijax isx
kimaeyan pejbaxot. Kimaeyan pejchoef Diosliajwa —aech rey David profeta Natánxot.
xalwʉajxʉaꞌla-el patpon bʉꞌxaeliajwa. Pelax Profeta Natán jʉm-aech ampox asamatkoi
japon wefit kijilpon piajch, ovejach, patpon jachiyaxaelpox rey Davidliajwa:
bʉꞌxaeliajwa —aech profeta Natán rey —Dios boesaxil xam babijax isampoxliajwa.
Davidxot. Rey David japox jʉmtaen wʉt, Pe naxʉlan, jelnalaeltpoch Betsabéxot,
xabich palalapon kimaeyanliajwa. Samata, rey japochlax tʉpaxael —aech profeta Natán rey
David jʉm-aech ampox: Davidxot.
—Japon kimaeyan chiekal jʉmch weweꞌpas Profeta Natán nawiat wʉt pejba poxade,
boesaliajwas. Tawiasliajwabejpon cuatro David paxʉlch, poich, jelnalaeltpoch
ovejach xabich kijilponliajwa —aech rey David Betsabéxot, Dios pijaxtat xabich bʉꞌxaenkpoch.
japox jʉmtaen wʉt. Ja-aech wʉt, David xae-elon kaesemana, Dios
Do jawʉt, profeta Natán jʉm-aechon ampox kawʉajan wʉt paxʉlchliajwa. Pe nakiowa,
Davidxot: paxʉlch wetʉpspon.
86
Jawʉx, rey David fʉlaech, asew, pejsoldaw Toꞌabejpon tamejaliajwa oro, plata, bronce,
sʉapich, Joab poxade, Rabá paklowax anael, malis cedrotawlafachan, japoxan puexa
poxade. Japapaklowaxxot israelitas-soldaw Dios pejtemplobaliajwa.
chamasajoeya amonitas. Jawʉt, rey David, Rey David tameja puexa sacerdotes, japi
pejsoldaw sʉapich, malechapi padaelmajiw. sacerdote Leví pamojiw. Jawʉt, kaenanʉla
Baxael, Betsabé pejme naxʉwal. Japow Leví pamojiw xadiajkpon pejbichaxan.
paxʉlan pawʉl Salomón. Dios bʉxtoꞌa profeta Kaemʉt athoesaxaelpi, japilap chaemsaxael
Natán japon jʉmchiliajwa ampox Betsabéxot, Dios pejtemploba. Asamʉt tatoꞌlaxael
rey Davidxotbej: “Dios nejchachaemil nabichiw. Asamʉt bafafa wesaxael. Asamʉt
Salomónliajwa” —chiliajwa profeta Natán dakaxael, jajuw wʉt jajui Diosliajwa.
japixot. Jasoxtat Leví pamojiw kajachawaesaxael
puexa sacerdotes. Xabich pin-iat sacerdotes,
Rey David tamejapox asamatkoi japilap Aarón pamojiw. Jawʉt, puexa nakol
Salomón isliajwa Dios pejtemploba veinticuatromʉt sacerdotes. Japi pajut chiekal
(2 Sm 24; 1 Cr 21.1–26.28; 28.1–29.2a) matabijsliajwa, achamatkoitat kaenanʉla,
Pin-iawaechan rey David tatoꞌal wʉt puexa pejmʉtan sʉapich, nabichaxael Dios
israelitas, jawʉt toꞌapon pejsoldaw censo pejtemplobaxot, japi majt xapaejaba, iaꞌxtat
isliajwa, israelitas xajʉpilis soldawliajwa, chiekal matabijsliajwa.
japilap wʉllelaxaes. Rey David pejsoldaw Asamatkoi, rey David lapon paxʉlan
japox is wʉt, Dios palala. Samata, jawʉt Salomón. Japon pat wʉt, rey Davidxot, rey
xabich israelitas bʉꞌxaenk, Dios pejkastikaxtat. David jʉm-aech ampox paxʉlan Salomónxot:
Dios pej-ángel toesasia wʉt Jerusalén “Xan tʉpx wʉt, xamlap reyaxaelam. Xamlap
paklowax, Dios kifiat toes-elaliajwa. isaxaelam Dios pejtemploba tajwʉlela. Dios
Jawʉt, Dios pej-ángel nuk jebuseo-aton natapae-el xan isliajwan Dios pejtemploba,
pejsatxot, trigo matbokkiyanxot. Jaxot rey soldawnan xot, xabich tadaelmajiw bax xotbej.
David taen Dios pej-ángel. Jawʉt, Dios kitoꞌa Dioslap jʉm-aech ampox xam puexa israelitas
jaxot rey David isliajwa altar. Samata, rey tatoꞌlam wʉt, ijilaxael nabeyax, asajiw
David japasatpijin faen wʉt, jʉm-aechon sʉapich. Xamlap chiekal naexasisaxaelam
ampox jebuseo-atonxot: Dios pejtatoꞌlaxan” —aech rey David paxʉlan
—Xan wʉajsasian nejsat trigo Salomónxot.
matbokkiyanamxot, Dios pej-altar isliajwan, Rey David chapaei paxʉlan Salomónxot
waxae toepaliajwa Israel tʉajnʉxot —aech rey chajia xabich chawʉajnatamejapox, xabich
David jebuseo-atonxot. oro, xabich plata, xabich bronce, xabich
Do jawʉt, jebuseo-aton jʉm-aech ampox rey anael, xabich tawlafachan, xabich iaꞌbej, Dios
David pajut chiekal jʉmtaeliajwa: pejtemploba isliajwa.
—¡Japasat xam malech fiꞌe! —aech jebuseo- Rey David chaxduton paxʉlan Dios
aton rey Davidxot. pejtemploba xajajʉpox, japoxan chiekal
Pe rey David jʉmnot wʉt, jʉm-aechon matabijsliajwa, is wʉti Dios pejtemploba.
ampox satpijinxot: Rey David chiekal chanaekabʉana paxʉlan,
—Xan mosaxaelen xam japasatliajwa machiyaxaelpox sacerdotes, Leví pamojiw,
—aech rey David satpijinliajwa. Dios pejtemplobaxot nabist wʉti. Rey Davidlap
Jawʉt, rey David jaxot sat wʉajt. Do jawʉt jʉm-aech ampox paxʉlan Salomónxot:
jaxot islison altar Diosliajwa. Altarmatwʉajtat “Dios nachapaei, xam machiyaxaelam, Dios
rey David choef xʉaꞌat Dios pej-ofrendaliajwa. pejtemploba isliajwam wʉt. Dioslap najʉm-
Do jawʉt, waxae chiekal toep. Dolis, rey David aech, ampox machiyaxaelpox sacerdotes,
jʉm-aech ampox: “Altar isxxot, amxotlap Leví pamojiw” —aech rey David paxʉlan
asamatkoi, taxʉlan isaxael Dios pejtemploba” Salomónxot.
—aech rey David. Baxael, rey David tameja Jerusalénxot
Dios tapae-el rey David isliajwa Dios puexa israelitas-paklochiw. Jawʉt, rey David
pejtemploba. Pe, rey David kajachawaesasia toꞌa israelitas-paklochiw kajachawaesliajwa,
paxʉlan, asamatkoi isliajwa Dios pejtemploba. asamatkoi paxʉlan Salomón is wʉt Dios
Samata, rey David tʉadut xabich tamejaliajwa pejtemploba. Jʉm-aechon ampox: “Xan
Dios pejtemploba isliajwa. Israelitas-elpi, japi nejchaxoelx isliajwan Dios pejtemploba. Pe,
duili Jerusalén paklowaxxot, rey David kitoꞌa Dios natapae-el, xan soldawnan xot. Dios
chikaliajwapi iaꞌ Dios pejtemplobaliajwa. makafit reyliajwan. Ma amwʉt taxʉlan
87
makafich Dios xan tawʉlela japon reyliajwa, Rey David toꞌa puexa israelitas-paklochiw
isliajwabejpon Dios pejtemploba. Dios jʉm- gracias chiliajwa Diosliajwa. Samata, puexa
aech ampox xanxot: ‘Salomón tʉp wʉt, israelitas-paklochiw brixtat nuili. Jawʉt, jʉm-
namojiwxot reypox toepaxil, japi chiekal aechi ampox Diosliajwa: “Gracias-an puexa
naexasit wʉt xan tajtatoꞌlaxan’ —aech isampoxan xanalliajwa” —aechi Diosliajwa.
Dios xanxot” —aech rey David puexa Kandiawa wʉt, xabich choef xʉaꞌatlisi ofrenda
israelitas-paklochiwliajwa. Diosliajwa. Jawʉt, pinjiyax fiesta ispi.
Do jawʉt, rey David jʉm-aech ampox
paxʉlan Salomónxot: “Wʉaja, ¡xamlap Rey David paxʉlan, Salomón, rey wʉt,
puexa nejnejchaxoelaxtat xabich pachaemde japontatlap pamopan rey israelitasxot
Diosliajwa! Ja-am wʉt, diachwʉajnakolax, (1 Re 1.1‑2,12; 1 Cr 29.22b‑30)
Dios kajachawaesaxael xam matabijsliajwam Rey David xabich patiꞌin wʉt, bakoepas-
isaxaelampoxan. Samata, ¡chiekal esalpon kowiaj naxtʉaja wʉt Rey David pejjiw
nejchaxoelde! Dioslap pajut chiekal makafit matabijs-eli machiyaxaeli tʉajlaliajwa rey
xam japon pejtemploba isliajwam” —aech rey David.
David paxʉlan Salomónxot. Ja-aech wʉt, pejjiw jʉm-aech rey Davidxot:
Rey David pejme jʉm-aech ampox puexa “Pawis pansiow, xabich chimiowpow,
israelitas-paklochiwliajwa: “Puexa xamal jalwekaxaelen xam tataeflaliajwa” —aechi
israelitas-paklochiw, ¡chiekal estudiam rey Davidxot. Rey David najaw-aech. Samata,
Dios pejtatoꞌlaxan! ¡Japoxanlap chiekal fʉlaechlisi jalwekaliajwa pawis, xabich
naexasiꞌe xamal chiekal duilaliajwam wʉajan- chimiowpow. Do jawʉt, faeni kaeow pawis.
jilaxtat ampathatxot!” —aech rey David Japow pawʉl Abisag, Sunem paklowaxpijow.
israelitas-paklochiwliajwa. Japow bʉꞌpat wʉti, chiekal tataefʉlow rey
Rey David toꞌa israelitas-paklochiw japi David.
kajachawaesliajwa Salomón, japon xabich Matxoelapijin, rey David paxʉlan, pawʉl
pansian xotfʉk. Rey Davidbej chapaeipon Adonías. Japon xabich chimian. Adonías,
puexa israelitasxot chawʉajnatamejapoxan jam wʉt, babijaxan is wʉt, rey David chinax
Dios pejtemploba isliajwa. Chapaeibejpon kaeveces fias-elon paxʉlan Adonías. Baxael,
pejewkola chaxduwpoxan Dios pejtemploba Adonías chiekal patiꞌin wʉt, matabijt wʉton,
isliajwa. Samata, rey David wʉljow israelitas- pax David xabich patiꞌinpox, mamnika-el wʉt,
paklochiw, japibej pejew chaxduiliajwa jawʉt Adonías nejchaxoel rey nadofaliajwa.
kajachawaesliajwa, Dios pejtemploba is wʉti. Adonías fʉlchalaspi, kaenejchaxoelax japon
Ja-aech wʉt, israelitas-paklochiw xabich reyliajwa. Joab, David pejsoldaw tatoꞌlan,
chaxduw pejew. Samata, rey David xabich japonbej kaenejchaxoelax, Adonías reyliajwa.
nejchachaemil japoxliajwa. Sacerdote Abiatarbej kaenejchaxoelax,
Dolis jawʉx, rey David kawʉajan Dios Adonías reyliajwa. Pe sacerdote Sadoc, profeta
puexa israelitas-paklochiw wʉajnalel. Natán sʉapich, capitán Benaía sʉapich,
Rey David jʉm-aech ampox Diosliajwa: asew soldaw sʉapich, David fʉlchalaspi,
“Tajpaklon Dios, xam xabich pachaemam. kaenejchaxoelaxa-el Adonías reyliajwa.
Puexa ampathatxoti, japoxanlap puexa Asamatkoi, Adonías fiesta is pawʉlxot
xam chiekal nejew. Ma amwʉt xan tejewpi, Rogel. Tadʉton puexa Judá pamojiwpaklochiw.
japoxanlap xam majt chiekal nejew. Ma Tadʉtbejpon puexa pakoew. Pe tadʉs-elon
amwʉtjel xan tejewpi. Xanal tejewpi, pakoewan Salomón, tadʉs-elbejpon profeta
kaesʉapich xam chaxduwx. Xam chiekal Natán. Tadʉs-elbejpon xabich pachaempi rey
matabijtam xanal nejchaxoelxpoxan. Davidliajwa.
Xamlap ampoxasiam xanal chiekal Profeta Natán chiekal matabijt Adonías
pachaemaliajwan. Xam chiekal isaxaelpox. Samata, jawʉt fʉlaechon Betsabé
matabijtambej, xan, ampi jiw sʉapich, poxade chapaeliajwa japox japowxot. Profeta
nejchachaemlax, xanal puexa ampoxan Natán pat wʉt, jʉm-aechon ampox Betsabéxot:
chaxduwx xot nejtemploba isliajwa. ¡Xanal “¡Xabʉaꞌde xam nospaeliajwam, rey David
nakajachawaeꞌe xam kawʉajnaliajwan! sʉapich! ¡Rey David jʉm-amde ampox: ‘Xam
¡Taxʉlan Salomón kajachawaeꞌebej chajia jʉmdutam wajxʉlan Salomónxot, japon
nejtatoꞌlaxan chiekal naexasisliajwa, reyliajwa nejwʉlela. ¿Ma-aech xot Adonías ma
nejtemploba isliajwabej!” —aech rey David, amwʉt reyaxaelon?’ —amde rey Davidxot!”
kawʉajan wʉton Dios. —aech profeta Natán bʉxtoꞌa wʉton Betsabé.
88
Do jawʉt, Betsabé japox jʉmtaen wʉt, tʉpaliajwan. ¡Xam, rey Salomón, nejlewlaxil
fʉlaechow pamal rey David poxade. Paꞌa wʉt, asew jiwliajwa! Chiekal puexa naexasitam
jʉm-aechow ampox pamal rey Davidxot: “Xam wʉt Dios tatoꞌalpoxan, puexa chiekal
chajia chiekal najʉm-am wajxʉlan Salomón pachaemaxaelbej xamliajwa. Ja-aech wʉt,
reyaxaelpox. ¿Ma amwʉt ma-aechxot, Adonías Dios nachawʉajnajʉmdutpox, tamojiwxot
reyaxael?” —aech Betsabé rey Davidxot. toepaxil reyliajwapox, diachwʉajnakolax
Japow japox jʉm-aech wʉtfʉk, jawʉtbej jachiyaxaelpox” —aech rey David, naewʉajan
profeta Natán pat jaxot. Japonbej jʉm-aech wʉt paxʉlan, rey Salomón.
ampox rey Davidxot: “Nijow Betsabé jʉm- Rey David toꞌa rey Salomón kastikaliajwa
aechpox, diachwʉajnakolax” —aech profeta Joab, boesa xoton Abner, Amasabej.
Natán rey Davidxot. Rey David cuarenta waechan reypon puexa
Rey David japox jʉmtaen wʉt, lapon capitán israelitasliajwa. Jaswaechan wʉt, rey David
Benaía. Jawʉt, rey David jʉm-aech ampox tʉp. David tʉp wʉt, paxʉlan Salomón, rey
capitán Benaíaxot: wʉt, xabich kaes pachaem, Dios kajachawaech
“¡Salomón nej tʉa-eke tajan mul! xoton.
¡Bʉflaemch Gihón pawʉl poxade. Jaxotde
sacerdote Sadoc, profeta Natán sʉapich, Salomón puexa israelitas pejreypox
pasimint matnaechafanaxaeli taxʉlan puexa (1 Re 2.13–4.34; 2 Cr 1)
jiw pajut chiekal matabijsliajwas taxʉlan Rey David tʉp wʉt, jawʉx, kaematkoiyan
Salomónlap reyaxaelpon!” —aech rey David wʉt, Adonías fʉlaech taeliajwa penow
toꞌa wʉton capitán Benaía. Betsabé, japow rey Salomón pen. Adonías
Sacerdote Sadoc, profeta Natán sʉapich, jʉm-aech ampox penow Betsabéxot: “Xam
capitán Benaía sʉapich, bejapi is, me-ama kawʉajnax nawejʉmchiliajwam naxʉlan, rey
rey David kitoꞌaspi. Natamejapi, taen wʉti Salomón, natapaeliajwa xan fisliajwan Abisag,
Salomón pasimint matnaechafanspox. Jawʉt, japow Sunem paklowaxpijowpow” —aech
xabich pinjametat najiꞌbalapi. Najiꞌbala wʉt, Adonías kawʉajan wʉt penow Betsabéxot.
jʉm-aechi ampox: “¡Salomón xabich piach Jawʉt, Betsabé najaw-aech.
nej reypon!” —aech, xabich jiw najiꞌbala wʉt Samata, Betsabé fʉlaech rey Salomón
Salomónliajwa. poxade. Pat wʉtow paxʉlan rey Salomónxot,
Adonías, pejjiw sʉapich, chiekal kaechatoel jʉm-aechow ampox Adonías jʉm-aechpox. Rey
wʉt, jawʉt, jʉmtaeni, xabich jiw pinjametat Salomón japox jʉmtaen wʉt, xabich palalapon
najiꞌbala wʉt. Do jawʉt, Abiatar paxʉlan Adoníasliajwa. Jawʉt, rey Salomón pajut
paton Adonías fiesta isxot. Abiatar chapaei chiekal matabijt Adonías fisasia Abisag, Sunem
Adoníasxot, Adonías pejjiw sʉapich, chiekal paklowaxpijow, asamatkoi japon reyliajwa.
jʉmtaeliajwa rey David wʉlduwpon Salomón Samata, rey Salomón kitoꞌa capitán Benaía
reyliajwa. Japox jʉmtaen wʉt, japi, fiesta ispi, boesliajwas Adonías. Jawʉt, capitán Benaía
xabich pejlewlapi rey Salomónliajwa. Jawʉt, fʉlaechon. Jaxot Adonías boesas.
fiesta ispi jʉmch chiekal dadʉkplisi pejbachan Do jawʉx, rey Salomón toꞌa sacerdote
poxade. Adoníasbej najaeꞌe Dios pejcarpaba Abiatar chijiyaliajwa Jerusalén paklowaxxot,
poxade. Jaxotde nataelatakʉkjepon altar dukaliajwa pejtʉajnʉxot. Jasox is rey Salomón,
bʉxsumanxot, me-ama pakmat-e, ja-aechxot. sacerdote Abiatar majt kaenejchaxoelax xot,
Japox is Adonías Salomón boesa-elaliajwas. Adonías sʉapich, Adonías rey nadofaliajwa. Pe
Ja-aech wʉt, aton paꞌan rey Salomónxot, japon rey Salomón kitoꞌa-el pejsoldaw boesaliajwapi
atonlap jʉmchiyaxael Adonías ja-aechpox. sacerdote Abiatar, Abiatar majt xabich
Jawʉt rey Salomón jʉm-aech ampox japon kajachawaet xot Salomón pax, rey David.
atonxot: “Adonías is-el wʉt asax pachaema- Joab jʉmtaen wʉt rey Salomón ispox
elpox, japon boesaxisal. Pe, is wʉton Abiatarliajwa, xabich pejlewlapon. Ja-aech
babijaxan, ja-aech wʉt, Adonías boesaxaes” wʉt, Joab fʉlaech Dios pejcarpaba poxade.
—aech rey Salomón. Jawʉt, Adonías fʉlaech Low wʉton, japabaxot nataelatakʉkjepon altar
pejba poxade. pejbʉxsuman, boesasamatas. Joab japox is,
Rey David pajut chiekal matabijt mox majt kaenejchaxoelax xoton, Adonías sʉapich,
pawʉajnapox tʉpaliajwa. Samata, rey David japon rey nadofaliajwa. Pe rey Salomón
taxdukanaewʉajnaxan naewʉajanpon nakiowa, kitoꞌa capitán Benaía boesaliajwas
rey Salomón. Jʉm-aechon ampox: “Xan Joab jaxot, pax rey David chajia kitoꞌa xot
tajut chiekal matabijtax mox tawʉajnapox Joab kastikaliajwas. Do japiwʉx, kaes wʉajan
89
chiekal ijil Salomónliajwa, japi reysiapi. “Najʉpa-tawaknaxaelam kaenanʉla najʉpa-
Puexa israelitas kaenejchaxoelax Salomón japi tafaxadadiajpaliajwam ampi wathoꞌ” —aech
pejreyliajwa. rey Salomón, kitoꞌa wʉton pejsoldaw.
Do jawʉx, kaematkoi sʉapich wʉt, rey Jawʉt, yamxʉch penkolowpoch jʉm-aechow
Salomón puexa poejiw, israelitas, tameja. ampox rey Salomónxot: “¡El! Japox, ¡Nej is-eleꞌ
Do jawʉt, rey Salomón bʉflaech israelitas nejsoldaw! ¡Chaxduꞌepow pochayamxʉch!”
Gabaón paklowax poxade, Dios pejcarpaba —aechow rey Salomónxot. Japow japox
poxade. Jaxotde wʉt, Salomón kitoꞌa jʉm-aech, paxʉch xabich nejxasink
sacerdotes mil choef xʉaꞌasliajwa, japi puexa xotow. Japowliajwa pachaema-el paxʉlan
choef bowaliajwabej Dios pej-ofrendaliajwa. weboesaliajwas.
Japamadoi wʉt, rey Salomón xamoejt wʉt, Pelax, asaow jʉmch jʉm-aech ampox
Dios wʉajnachaemtas wʉt, jʉmtispon ampox: pejnachalowliajwa: “Ampoch yamxʉch
—¿Xam achaxasiam xan chaxdusliajwan? xanliajwa-el. Xamliajwa-elbej. ¡Nej
—aech Dios rey Salomónxot. najʉpatawaknaspoch!” —aechow jʉmch
Rey Salomón jʉmnot wʉt, jʉm-aechon pejnachalowliajwa.
ampox: Rey Salomón japox jʉmtaen wʉt japi wathoꞌ
—Xam najut namakafitam xot, xan reynan. jʉm-aechpox, jawʉt jʉm-aechon ampox
Xan pansianan xot, chiekal matabijs-enil pejsoldawliajwa: “¡Nabej boejseꞌ japoch
puexa israelitas tatoꞌlaliajwan. Samata, yamxʉch! ¡Chaxduꞌe wepachaema-esalpow
¡xan chiekal nakajachawaeꞌe chiekal yamxʉch boesaliajwas, diachwʉajnakolax
matabijsliajwan pachaempoxan, pachaema- japow yamxʉch penkolow xot!” —aech rey
elpoxanbej, tajjiw israelitas chiekal Salomón pejsoldawliajwa. Do jawʉt, japox
tatoꞌlaliajwan, xan reynan wʉt! —aech rey islisi, me-ama rey Salomón toꞌa japi soldaw.
Salomón Diosxot, xamoejt wʉton. Do jawʉx, puexa israelitas wʉltaena
Dios nejchachaemil rey Salomón Salomón ispox, wechaemt wʉton wathoꞌ
wʉljowpoxliajwa, chiekal matabijsliajwa, pijax, wʉajan. Puexa matabijti rey Salomón
chiekal tatoꞌlaliajwabejpon israelitas. Samata, kajachawaechpox Dios chiekal matabijsliajwa.
Dios jʉm-aech ampox rey Salomónxot: Samata, puexa israelitas xabich sitaeni rey
“Nawʉljoe-emil nabam wʉt xabich Salomón.
malechaliajwam nadaelmajiw. Nawʉljoe- Salomón rey wʉt, israelitas wʉajan-
emilbej xabich pin-iawaechan laejeliajwam. jilaxtat chiekal duil. Rey Salomón, pejsoldaw
Nawʉljoe-emilbej xabich kimaenkaliajwam, o sʉapich, nabe-el, asatʉajnʉchanpijiw
puexa asatʉajnʉchanpijiw xam wʉltaeliajwa. sʉapich. Asatʉajnʉchanpijiw, mox duili,
Nawʉljowamlax matabijsaxkal, nejjiw japi jiw kaewaech wʉt, jimoti impuesto rey
chiekal tatoꞌlaliajwampox. Samata, xam Salomónliajwa. Asatʉajnʉchanpijiw chakipas-
kajachawaesaxaelen nawʉljowampoxan. esal nabeliajwa, israelitas sʉapich.
Xan tajut xam kajachawaesaxaelenbej Rey Salomón xabich kimaeyan nadofa.
nawʉljoe-emilpoxan. Kajachawaesaxaelenbej Xabichbejpon kawaei, carretas. Xabichbejpon
xabich kaes kimaenkaliajwam. Puexa naxaeyaxan. Japon rey wʉt, puexa israelitas
jiw, asatʉajnʉchanpijiw, xam xabich xabichpi pejew, nejmach. Rey Salomón
wʉltaeliajwabej” —aech Dios rey Salomónxot, xabich matabijt. Samata, xabich wʉajan
xamoejt wʉton. lelpon. Lelbejpon jajui. Pajut xabich kaes
Do jawʉx, kaematkoiyan sʉapich wʉt, estudiabejpon. Samata, xajʉpon asew jiw
koliowje pawis, poejiw bʉꞌmoejtpi plata jʉmchiliajwa nejmachnaboelapiliajwa,
kanaliajwa, fʉlaeni rey Salomón poxadin, nejmachchoefliajwabej.
japi wechaemsliajwas wʉajan. Japi wathoꞌ Ja-aech wʉt, asatʉajnʉchanpijiw, xabich
duil kaebatat. Kaenanʉla naxʉwal wʉt, atʉajpijiw, pati pajut chiekal jʉmtaeliajwa rey
faeki poejiw. Asamadoi, kaen yamxʉlan tʉp. Salomón jʉm-aechpoxan. Puexa pati xafoli
Kaenanʉla japi wathoꞌ jʉmbisnik wʉt jʉm- malech chaxduiliajwa rey Salomón.
aechi ampox: “Yamxʉch, tʉpa-elon, japochlap
taxʉlan” —aechi. Salomón japox jʉmtaen wʉt, Rey Salomón Dios pejtemploba ispox
jʉm-aechon ampox pejsoldawxot: (1 Re 5–7; 2 Cr 2.1–5.1)
“¡Xalaemen espada!” —aech rey Salomón. Rey Hiram, Tiro paklowaxpijiw pejrey.
Espada xalaen wʉt, Salomón jʉm-aech ampox Japon rey David pejnachalan, rey David
pejsoldawxot: laeje wʉtfʉk. Rey David tʉp wʉt, rey Hiram
90
toꞌa wʉajan xananʉamti rey Salomón chiekal patukolaxtat Dios pejbaúl esliajwa.
poxade, japi jʉmchiliajwa ampox: “Xan Japapiezaxxot pawʉl Lugar Santísimo.
nejchachaemlax, xam ma amwʉt rey nadofam Namanpox, piezax, jaxot pawʉl Lugar Santo.
xot” —chiliajwapi rey Salomónxot. Rey Jaxot nuk altar incienso bowaliajwa. Jaxotbej
Salomón japi jʉm-aechpox jʉmtaen wʉt, diez mesan nuil, japamesanxot pan owaliajwa,
jawʉt jʉmxatoꞌapon japixot rey Hiramliajwa. jiw chaxduw wʉt ofrenda Diosliajwa. Jaxotbej
Jʉmxatoꞌa wʉt, jʉm-aechon ampox: “Dios chanuk candelabro. Japox candelabro, siete
nakajachawaet xot, potʉajnʉcha chiekal lámparapox. Jaxotbej cien tazones. Puexa
pachaem. Ijil nabeyax, asatʉajnʉpijiw japoxan isas orotat.
sʉapich. Samata, nejchaxoelx isliajwan Asan, pawʉlpon Hiram, japon xabich kijus
Dios pejtemploba, me-ama taj-ax rey David nejmach isliajwa broncetat. Samata, broncetat
nakitoꞌa laeja wʉton. ¡Xam toꞌaxaelam namak ispon pinjiyax, mintanque. Isbejpon broncetat
liksliajwapi cedronaechan nejtʉajnʉxoti! Do diez kikakiasaxan. Isbejpon broncetat altar,
jawʉt, tamakjiw kajachawaesaxael namakjiw. japox altarxot sacerdotes choef bowaliajwa,
Xan mosaxaelen namat-omwʉljowampoxan chaxduw wʉti ofrenda Diosliajwa. Isbejpon
xam mosliajwam namakjiw nabistpoxan. broncetat sacerdotes xanbichaxaelpi. Isbejpon
Xam chiekal matabijtam. Xanal israelitas broncetat kolecolumna, xabich pinjiyax,
chiekal matabijs-enil naechan liksaxan. Me- me-ama nosnaechan, jakabʉan-aechpi,
ama nejtʉajnʉpijiw chiekal matabijt naechan templobalaleyaxxot noeliajwa kolelelje.
liksaxan, xanal jachi-enil” —aech rey Salomón Siete waechan wʉt, rey Salomón toetlison
wʉajan xananʉamtpitat jʉmxatoꞌa wʉton rey Dios pejtemploba isax. Jawʉt, rey Salomón
Hiramliajwa. owapon oro, malis plata, temploba pejcha-
Wʉajan xananʉamti pat wʉt rey Hiramxot, aelpiezaxanxot. Japoxanlap majt rey David
chapaeipi rey Salomón jʉm-xatoꞌapox japixot. chaxduwpon Dios ofrendaliajwa. Do jawʉx,
Rey Hiram japox jʉmtaen wʉt, xabich rey Salomón kitoꞌa nabichiw we-isliajwas
nejchachaemilon. Samata, ow-aechon. Rey pinaba, Jerusalén paklowaxxot dukaliajwa.
Salomón toꞌa pamakjiw kajachawaesliajwapi
rey Hiram pamakjiw. Xatoꞌabejpon naxaeyaxan Rey Salomón Dios pejtemploba
nabichiwliajwa. Ja-aech wʉt, rey Salomón kaes isax toet wʉt
tameja tawlafachan Dios pejtemploba isliajwa. (1 Re 8.1–9.9; 2 Cr 5.2–7.22)
Do jawʉx, rey Salomón tatoꞌalpox Rey Salomón toet wʉt Dios pejtemploba
israelitas cuatro waechan wʉtlisox, jawʉt rey isax, fiesta isasiapon. Samata, wʉlalapon
Salomón tʉadutlison Dios pejtemploba isax. puexa israelitas-paklochiw. Jʉmxatoꞌa wʉt,
Japamatkoiyan wʉt, israelitas chajiakolaxtat jʉm-aechon ampox: “Xamal fʉlaeyaxaelam
chijiapox Egipto tʉajnʉxot, cuatrocientos Jerusalén poxadin duilaliajwam bʉaꞌantat,
ochenta waechanlisox. Rey Salomón ispon Dios fiestamatkoi wʉt natamejlaliajwas” —aech rey
pejtemploba pax David isxot altar Diosliajwa. Salomón, wʉlala wʉton israelitas. Japafiesta
Japox temploba diez metro pinatupox. wʉt, xalaesiapi Dios pejbaúl tabernáculobaxot
Treinta metro pakchowaxpox. Athʉpox esliajwa Dios pejtemplobaxot. Ma jawʉt, puexa
quince metro. Dios pejtemploba pejfʉletlelan israelitas-paklochiw natameja wʉt, levitas
xabich cha-aelpiezaxan ispi owaliajwa xalaen Dios pejbaúl. Dios pejbaúl etlisi Lugar
xanbistpoxan. Japatemploba isas iaꞌtat. Patulel Santísimopiezaxot. Dios pejbaúltuxot kolenje,
cedrotawlafachan xafafas. Japatawlafachan iaꞌfachan jaxot owas. Japa-iaꞌfachanxot lels
thʉch matxafafas orofachantat. Dios pejtatoꞌlaxan. Japafiesta wʉt, israelitas
Japatemploba pinabʉꞌtat diajnas patutat, xʉaꞌat miles ovejapoejiw, xabich torbej,
ofrenda Diosliajwa. Jaxot choef oel, xʉaꞌataspi.
Sacerdotes, levitas sʉapich, daka arpas.
Jajuwpi Diosliajwa, Dios xabich pachaem
xot, Dios kofa-esal xotbej israelitas xabich
nejchachaemilxoton israelitasliajwa.
Japi jajuw wʉt, Dios fʉloek itloejentat.
Jawʉt, japox itloejen xabich itliak.
Japatemplobaxot Dios pask. Jawʉt, sacerdotes
© 1996 David C. Cook Dios pejtemplobaxotaxili tae-elxoti itliakax,
Naetuerow, xabich pinanʉlpi minxoti xabichxot itloejen.
91
Do jawʉt, rey Salomón jʉm-aechon ampox Rey Salomón Dios kawʉajnax bʉxtoet
puexa israelitas-paklochiwliajwa: “Dios wʉt, Dios toꞌik jit jopaliajwa athʉsik choef
xabich pachaem. Fiton Jerusalén paklowax xʉaꞌataspi puexa toejwaliajwas, ofrenda. Do
pejpaklowaxliajwa. Taj-axbej makafiton jawʉt, puexa israelitas-paklochiw gracias-
reyliajwa. Taj-ax isasia wʉt Dios pejtemploba, aechi Diosliajwa. Brixtat nuil wʉt, natxatapi
Dios chawʉajnajʉmtispon ampox xanliajwa: satadik, sitaen xoti Dios. Do jawʉx, rey
‘Naxʉlan nalaelsaxaelon, japonlap asamatkoi Salomón, pejjiw sʉapich, xʉaꞌat miles
tajtemploba isaxael’ —aech Dios xanliajwa. ovejapoejiw, malis tor, ofrenda Diosliajwa.
Do jawʉx, Dios jʉmdutpox ispon, xan Do jawʉx, ocho matkoiyan toep wʉt, fiesta
reyliajwan xamalliajwa, Dios pejtemploba toep. Jawʉt, puexa israelitas nawia pejbachan
isx xotbej” —aech rey Salomón puexa poxade. Puexa xabich nejchachaemili, Dios
israelitas-paklochiwliajwa. xabich kajachawaech xoti.
Dolis jawʉt, rey Salomón kawʉajan wʉt Do jawʉx, asamadoi, rey Salomón moejt
Dios puexa israelitas-paklochiw wʉajnalel, wʉt, xamoejt wʉton Dios, me-ama chiekal
jʉm-aechon ampox: “Xamlap Dioskolnam. masoxtat pajut taenpon Dios. Jawʉt, Dios
Asew dios, japi dioskola-el. Is-elbejpi, me- chawʉajnajʉm-aech rey Salomónxot: “Xam
ama xam, jachi-el dioskola-eli. Xam chajia nakawʉajnampox chiekal jʉmtaenx. Ma
chawʉajnajʉmdutam wʉt, chiekal ji-isam. amwʉt, israelitas xalalaeyaxaeli ofrenda
Ma amwʉt, xanal puexa taenx isampoxan, xanliajwa tajtemploba poxade. Jaxotde
chawʉajnajʉmdutampoxan taj-axxot. Xan, israelitas nakawʉajanpox xan tajut chiekal
tajjiw sʉapich, nejtemploba isx. Xamlap najut naewesaxaelen. Pejbabijaxan ispoxan kofa
japatemploxotaxaelam. Puexa xanal chiekal wʉti, xabich nejxaejwas wʉt, ja-aech wʉt, japi
matabijtax xam kaewʉtje potʉajnʉchanxotam. pejbabijaxan xan webeltaeyaxaelen.
Chawʉajnajʉm-am jaxotaliajwam xanal “Naxi, namojiwbej, chiekal xan naexasit
isxbaxot. Samata, xam tadʉtx pomatkoicha wʉt puexa tajtatoꞌlaxan, ja-aech wʉt,
ampatemplobaxotaliajwam. Nejjiw tapaeyaxaelen kaen naxixot, o kaen
amxot kawʉajan wʉt, o, atʉaj ampalel namojiwxot, asamatkoi reyliajwa, puexa
bʉxlanatachaeman wʉtbej, xan wʉljowx japi israelitas tatoꞌlaliajwa, asamatkoi xam
jiw wʉljowpox kajachawaesliajwam. Nejjiw tʉpam wʉt. Pe xamal naexasis-emil wʉt
babijaxan is wʉt xamliajwa, nejchakifʉlaes tajtatoꞌlaxan, ídolos kawʉajnam wʉtbej,
padaelmajiw nejmalechasbejpi padaelmajiw. ja-aech wʉt, xan tapaeyaxaelen israelitas
Japoxa-el wʉt, nejjiw mʉthapi nejwetʉpas, bʉflaeliajwas xabich atʉaj asatʉajnʉlel.
iam nejthilna-ele. Japoxa-el wʉt, nejjiw xabich Tapaeyaxaelenbej tajtemploba toesliajwas
nejlitaxaelapi. Japoxa-el wʉtbej, nejwaespi asatʉajnʉchanpijiw. Ja-aech wʉt, jiw
waxae bʉꞌxaenkaliajwa. Japoxa-el wʉt, taen wʉt tajtemploba toechpox, japi
nejwematxaespi mʉthapi. Japoxan wejatis jiw jʉmchiyaxael ampox: ‘Israelitas
wʉti, xam kawʉajan wʉt, chapaei wʉtbejpi diachwʉajnakolax naexasis-eli pejDios. “Ídolos
pejbabijaxan, kofa wʉtbejpi babijaxan kawʉajnabejpi. Samata, Dios nejtoesas-aech
ispoxan, ja-aech wʉt, xam wʉljowx japi pejtemploba asatʉajnʉchanpijiw’ —chiyaxael
jʉmbeltaeliajwam japi kawʉajanpoxan. asatʉajnʉchanpijiw” —aech Dios, rey
“Asatʉajnʉpijin xam wʉltaen wʉt, fʉlaen Salomón, xamoejt wʉton Dios.
wʉti amxot xam kawʉajnaliajwa, japon aton
xam kajachawaesaxaelam kawʉajanpox. Ja- Rey Salomón kaes pejme paklonpox,
aech wʉt, puexa ampathatpijiw pajut chiekal xabich kaes kimaenkbejpon
matabijsaxaeli xam. Xabich sitaeyaxaelbejpi. (1 Re 9.10–10.29; 2 Cr 8.1–9.29)
“Nejjiw babijaxan is wʉt xamliajwa, Rey Salomón is Dios pejtemploba,
xamlap nejmalechas chiyaxaelam, naba wʉti, pejbabej, xabich pinaba. Veinte waechan
padaelmajiw sʉapich. Xamlap nejbʉflaes wʉt, toeton japabachan. Jiw duili
chiyaxaelam xabich atʉaj asatʉajnʉlel. Ja-aech Israel tʉajnʉxot, japi israelitas-el, japi
wʉt, japi jʉmchiyaxael ampox xamliajwa: xabich pinamʉt. Japi rey Salomón kitoꞌa
‘Diachwʉajnakolax xanal babijaxan isx’ kajachawaesliajwas, kolebachan isliajwa
—chiyaxael wʉti, xam kawʉajan wʉti, japi wʉt. Kitoꞌabejpon asabichaxan isliajwa.
israelitaslap xam beltaeyaxaelam” —aech rey Kitoꞌabejpon chaxjajialaliajwapi iaꞌ pinanʉltat,
Salomón, Dios kawʉajan wʉt puexa israelitas- kaes athʉyaliajwa Jerusalén paklowax,
paklochiw wʉajnalel. padaelmajiw chakifols wʉt lesamata
92
Reina Atalía, rey Joásbej, japilap Joás yamxʉch wʉt, rey kiladofaspon
kaenanʉla tatoꞌal puexa Judá tʉajnʉpijiw
(2 Re 11–12; 2 Cr 22.10–24.27) Atalía, boesasamataspon” —aech Leví pamojiw,
Atalía jʉmtaen wʉt, paxʉlan Ocozías jʉmduw wʉti sacerdote Joiadaxot. Samata, Leví
baespox, jawʉt nejchaxoel wʉt, jʉm-aechow pamojiw chiekal tataefʉli Joás.
ampox: Baxael, asamatkoi, Joás juchpon Dios
“Xan-is beyaxaelen puexa rey David pejtemplobaxot. Kaesʉapich athʉxot, jaxot
pamojiw. Ja-aech wʉt, chinax kaen japixot nochpon puexa jiw chiekal taeliajwas.
reyaxil tatoꞌlaliajwa puexa Judá tʉajnʉpijiw. Jawʉt, Joás matalʉaꞌtas corona. Jawʉt,
Ja-aech wʉtbej, xan kaeowan reinaxaelen” puexa pinjametat jʉm-aechfʉli ampox:
—aechow, nejchaxoel wʉt. Do jawʉt, “¡Amponlap wajrey!” —aechfʉli. Puexa jiw
tʉadutow beliajwa puexa rey David pamojiw. xabich nejchachaemil. Jawʉt, xabich jajuwpi.
Ja-aech wʉt, Josaba, rey Joram paxʉlow, Dakabejpi dakapoxan.
japow moest pakoewan, Ocozías paxʉlan. Reina Atalía jʉmtaen wʉt puexa jiw
Japon pawʉl Joás. Japamatkoiyan, Joás pinjametat jʉm-aech wʉt, japow jʉmtapaꞌin
jamfʉk. Samata, Josaba, pamal sʉapich, Dios pejtemploba poxadin chiekal taeliajwa,
moesti Joás, tataeflaspow sʉapich. Joás ma-aech xot jiw xabich pinjametat nejlasfʉl.
moestas seis waechan Dios pejtemplobaxot. Japow taen wʉt, Joás kaesʉapich athʉxot
Japawaechan wʉt reina Atalía tatoꞌal Judá nuk wʉt, jawʉt pinjametat jʉm-aechow
tʉajnʉpijiw. ampox jaxotiliajwa: “Xamal nakoftam,
Joás siete waechan wʉt, Josaba pamal, xanlap reywan” —aechow jaxotpiliajwa.
pawʉlpon Joiada, japon sacerdotes-tatoꞌlan, Jawʉt, sacerdote Joiada kitoꞌa soldaw
nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox: “Ma jaxot jaelsliajwas. Jawʉt, jʉm-aechbejpon
amwʉt, pachaem Joás wʉlduiliajwas ampox: “¡Japow juꞌe amxot! Do jawʉtbej,
reyliajwapon” —aech sacerdote Joiada, ¡boesampow!” —aech sacerdote Joiada. Jut
nejchaxoel wʉt. wʉtipow jaxot, soldaw boesapi reina Atalía.
Samata, sacerdote Joiada tamejapon puexa Do jawʉt, Joiada pijaxtat, rey Joás, puexa
soldaw-paklochiw Dios pejtemplobaxot jiwbej, jʉmduwpi Dioskal kawʉajnaliajwa.
itpaeiliajwa Joás. Jawʉt, japi soldaw- Ma jawʉt, puexa jiw, jaxoti, fʉlaechlisi Baal
paklochiw chiekal kaenejchaxoelaxpi Joás japi pejtemploba poxade Jerusalén paklowaxxot.
pejreyliajwa. Jawʉt, soldaw-paklochiw tamejapi Pat wʉti jaxot, chiekal toeti Baal pejtemploba.
puexa Leví pamojiw. Jawʉt, sacerdote Joiada Jawʉt, boesabejpi Baal pejsacerdote, japon
pijaxtat Leví pamojiw jʉmduw wʉt, jʉm-aechi choef xʉaꞌatpon Baal pej-ofrendaliajwa.
ampox: “Xanal chiekal tataeflaxaelen Joás, paeꞌ Baxael, asamatkoi, Joiada toꞌa sacerdotes,
110
Leví pamojiwbej, Dios pejtemploba Asamatkoi, Jonás toꞌas Dios jʉmchiliajwapon
tataeflaliajwa, me-ama Moisés Dios toꞌas. rey Jeroboam. Samata, Jonás jʉm-aechon
Ja-aech wʉt, Joás reypon puexa Judá ampox Dios bʉxtoꞌaspox rey Jeroboamxot:
tʉajnʉpijiwliajwa. Xabich pin-iawaechan “Xam, nejsoldaw sʉapich, nabam wʉt,
sacerdote Joiada kajachawaet rey Joás chiekal asatʉajnʉchanpijiw sʉapich, xam, nejsoldaw
naexasisliajwapon Dios. Rey Joás kaes chiekal sʉapich, xabich malechaxaelam nadaelmajiw.
patiꞌin wʉtlejen, sacerdote Joiada makafiton Samata, Efraín tʉajnʉxot, satan chajiakolaxtat
koliowje, pawis, rey Joás, pejwathoꞌliajwa. Do kifeꞌkaspoxan nejwʉajnapijiw, xam, nejsoldaw
baxael, rey Joás paxipon pejwathoꞌtat. Joás sʉapich, pejme nosaxaelam japasatan”
tatoꞌal wʉt puexa Judá tʉajnʉpijiw, toꞌapon —aech profeta Jonás rey Jeroboamxot.
Dios pejtemploba chiekal chaemsliajwa. Do jawʉx, rey Jeroboam pejsoldaw bʉnba
Asamatkoi, sacerdote Joiada tʉp wʉt, asew, wʉton, padaelmajiwje, xabich malechafʉli
Judá tʉajnʉpijiw-paklochiw, japi naewʉajan padaelmajiw. Ja-aech wʉt, satan pejme
rey Joás japon kawʉajnaliajwa ídolo. Do jawʉt, kiwoeyapi, me-ama profeta Jonás chajia
rey Joás nakkawʉajan ídolo. Do ja-aech wʉt, jʉm-aech. Dios xabich kajachawaesfʉl rey
Dios toꞌa pejprofetas, japi naewʉajnaliajwa Jeroboam. Samata, Efraín tʉajnʉpijiw xabich
Judá tʉajnʉpijiw kofaliajwa ídolo kimaenkafʉl. Asamatkoi, Dios toꞌa profeta
kawʉajanpoxan, Dioskal kawʉajnaliajwapi. Jonás Nínive paklowax poxade. Nínive
Pe chinax kaen naexasis-el profetas paklowax Asiria tʉajnʉxot. Japapaklowaxxot
naewʉajanpoxan. Dios toꞌaspi, profetas, japixot duk rey, puexa Asiria tʉajnʉpijiw tatoꞌlan. Dios
kaen pawʉl Zacarías. Japon Joiada, paxʉlan. jʉm-aech ampox profeta Jonásxot: “¡Xabʉaꞌde
Profeta Zacarías jʉm-aech ampox puexa Nínive paklowax poxade! Patam wʉt, jʉm-
israelitasliajwa: “Xamal naexasis-emil Dios amde ampox puexa japapaklowaxpijiwliajwa:
pejtatoꞌlaxan. Samata, xabich nejbʉꞌwʉajan ‘Dios toesaxael xamal, nejpaklowaxbej, xabich
Diosxot. Xamalbej nejchaxoela-emil Dios. babijaxan isam xot’ —amde japi” —aech Dios,
Samata, Dios nejchafaesaxil xamal” —aech bʉxtoꞌas wʉton Jonás.
profeta Zacarías puexa israelitasliajwa. Pe profeta Jonás nejchachaemla-elon
Rey Joás nejweslapon profeta Zacarías fʉlaeliajwa Nínive paklowax poxade. Samata,
jʉm-aechpox. Samata, pejsoldaw kitoꞌapon nakfʉlae-elon barkam fʉlaeyaxaechpox
iaꞌtat dadaepliajwas profeta Zacarías. Nínive paklowax poxade. Jawʉt, profeta Jonás
Jasoxtat profeta Zacarías matkaejabas Dios jʉmch asabarkam nakfolon, fʉlaeyaxaelpox
pejtemplobafʉlmakxot. Sacerdote Joiada, asalel. Nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox:
japonlap profeta Zacarías pax, laeje wʉtfʉk, “Xan atʉajaxaelen Diosxot. Dios nataeyaxil,
xabich kajachawaeton rey Joás. Rey Joás xan jaxotaxaelen wʉt” —aech profeta Jonás,
chinax nejchaxoel-el japox, kitoꞌa wʉton nejchaxoel wʉt. Pe, Dios pajut chiekal
matkaejabaliajwas iaꞌtat profeta Zacarías. matabijt Jonás nejchaxoelpox. Samata, Dios
Samata, Dios tapaei rey Siria tʉajnʉpijin, xabich pinajoewa toꞌa, xabich pinjiyaxbej
pejsoldaw sʉapich, nabeliajwa, Judá tʉajnʉpijiw iam profeta Jonásliajwa. Jawʉt, barkampijiw
sʉapich. Siria tʉajnʉpijiw xabich bapi puexa xabich pejlewla. Barkampijiw pajut chiekal
soldaw-paklochiw, Judá tʉajnʉpijiw. Rey matabijti japox joewa, japox iambej, Dios
Joásbej bejbalaspon. Ja-aech wʉt, kolenje toꞌapoxan. Samata, japi puexa xapaejaba
profeta Zacarías pamakan japikal jʉm-aechi iaꞌxtat pajut chiekal matabijsliajwa achan
ampox: “Wajrey boesaxaes, iaꞌtat matkaejabax japixot pejbʉꞌwʉajan Diosliajwa. Jawʉt,
kitoꞌa xoton profeta Zacarías” —aech japi xapaejaba wʉti iaꞌxtat, matabijti Jonás xabich
kolenje profeta Zacarías pamak. Do jawʉt, japi pejbʉꞌwʉajanpox japixot Diosliajwa. Do jawʉt,
boesapi pejrey, kamaxtat nejmach moejt wʉton. barkampijiw wʉajnachaemt wʉt, jʉm-aechi
Rey Joás tatoꞌal cuarenta waechan puexa Judá ampox profeta Jonásliajwa:
tʉajnʉpijiw. Rey Joás tʉp wʉt, japon paxʉlan, —¿Achababijaxkat isam xam Diosliajwa?
pawʉlpon Amazías, reypon pax pejkawʉtat. —aechi barkampijiw profeta Jonásliajwa.
Jonás jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox
Profeta Jonás jʉm-aechpox Dios barkampijiwliajwa:
toesaxaelpox Nínive paklowaxpijiw —Xan owchi-enil, Dios natoꞌapox. Jʉmch
(2 Re 14.25; Jon 1–4) asalel folx. Samata, japox ja-aech puexa
Rey Jeroboam Efraín tʉajnʉpijiw tatoꞌal xatisliajwa. Samatabej, ¡ma amwʉt, nafoꞌamik
wʉt, japawaechan wʉt, profeta Jonás laejepon. minadik! Ja-aech wʉt, joewa xabich wikpox,
111
xabich iampoxbej, chiekal toepaxael —aech Jawʉt, profeta Jonás xabich palala, Dios
profeta Jonás barkampijiwliajwa. beltaen xot Nínive paklowaxpijiwliajwa.
Profeta Jonás japox jʉm-aech wʉt, Nejchaxoel wʉt, jʉm-aechlachon ampox: “Dios
barkampijiwliajwa japox pachaema-el, beltaeyaxael israelitaskal” —aechlach profeta
foꞌaliajwapi minadik profeta Jonás mar Jonás, nejchaxoel wʉt. Samata, profeta Jonás
poxadik. Pe jawʉt, xabich jʉmch kaes joewa jʉm-aech ampox Diosxot:
wikafʉl. Xabich kaes iam thilanbej. Japoxan —Xan chajia chiekal matabijtax xam
ja-aech wʉt, barkampijiw pajut chiekal beltaeyaxaelampox Nínive paklowaxpijiw.
matabijti kaes chiekal machiyaxilpox japi Samata, majt natoꞌam wʉt Nínive paklowax
pajut weliajwabej barkamxot. Ma jawʉt, poxade, xan kamta owchi-enil fʉlaeliajwan
barkampijiw nejchaxoelisi foꞌaliajwapi ampapaklowax poxadin. Samata, jʉmch asalel
profeta Jonás minadik. Foꞌakas wʉt, jawʉt chijian barkamtat. Xan chiekal matabijtaxbej
chalechkal kamta chiekal joewa toep xabich xam xabich pachaemam. Jibeltaenambej
wikpox, iam xabich thilinpoxbej. Samata, asew jiw. Xan nejchaxoelx wʉt, jʉm-an
jawʉt puexa barkampijiw pajut chiekal ampox: “Nínive paklowaxpijiw ji-is xabich
taenlisi, Dios diachwʉajnakolax xabich babijaxan. Samata, Dios chiekal toesaxael
mamnikpon. Nínive paklowaxpijiw, kastika wʉton japi jiw”
Profeta Jonás mintat wʉt, pinbaxin, —an xan, nejchaxoelx wʉt. Pe xam chiekal
pinjikolan, biajlaspon. Tres matkoijepon jʉmch beltaenam japi jiw. Samata, xan xabich
pinjikolan, baxin, pejwoejtat. Jaxot wʉt, talala xamalliajwa. Talalaxtat xan nej tʉpan.
profeta Jonás Dios kawʉajan wʉt, jʉm-aechon Samata, ¡naboesam! —aech profeta Jonás
ampox: “¡Gracias-an xam! Nabʉꞌwiam xot Diosxot.
bʉꞌla-elaliajwan mintat ampon pinjikolan, Dios jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox
baxin, pijaxtat” —aech profeta Jonás, Dios profeta Jonásxot:
kawʉajan wʉt. —Nínive paklowaxpijiw beltaenx wʉt, xan
Do baxael, Dios toꞌa pinjikolan, baxin, is-enil babijax xamliajwa —aech Dios profeta
xulaliajwas profeta Jonás thaejtade. Profeta Jonásxot.
Jonás pinjikolan, baxin, xuls wʉt, jawʉt Dios
pejme toꞌa profeta Jonás fʉlaeliajwa Nínive Rey Uzías tatoꞌalpox puexa
paklowax poxade. Do jawʉt, profeta Jonás Judá tʉajnʉpijiw
ow-aechlison Dios toꞌaspox. Samata, jawʉt, (2 Re 15.1‑7; 2 Cr 26)
fʉlaechlison Nínive paklowax poxade. Paꞌa Rey Jeroboam tatoꞌal wʉt puexa Efraín
wʉt Nínive paklowaxxot, jʉm-aechon ampox tʉajnʉpijiw, rey Amazías paxʉlan, japon
Nínive paklowaxpijiwliajwa: “Cuarenta pawʉl Uzías, japon wʉlduws puexa Judá
matkoiyan toepax wʉajna, Nínive paklowax tʉajnʉpijiw pejreyliajwa. Rey Uzías tatoꞌal
chiekal toesaxael Dios. Xamalbej chiekal puexa Judá tʉajnʉpijiw cincuenta y dos
matatoesaxaelon” —aech profeta Jonás Nínive waechan. Japon chiekal pachaem, rey
paklowaxpijiwliajwa. wʉt. Pansian wʉt, chiekal naexasiton Dios.
Puexa Nínive paklowaxpijiw japox Samata, Dios xabich kajachawaechpon
jʉmtaen wʉt, xabich belpasnuili. Jawʉt, malechaliajwa padaelmajiw. Rey Uzías xabich
rey Jeroboam jʉm-aechon ampox puexa kimaenk wʉt, kaes pejme xabich wʉtbejpon
Nínive paklowaxpijiwliajwa: “Ma amwʉt, pejsoldaw, nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon
chiekal kofaxaes babijaxan isaspoxan. ampox: “Xan kaes pejme pachaeman. Me-ama
Dios kawʉajnaxaes piach naxaeyaxisal asew jiw, jachi-enil” —aechon, nejchaxoel
Dios naktoes-elaliajwa, wajpaklowaxbej” wʉt. Ja-aech wʉt, majt chiekal nejchaxoela-
—aech rey Jeroboam puexa Nínive elaxtat Dios pejtemploba lowpon. Do jawʉt,
paklowaxpijiwliajwa. Jawʉt, puexa Nínive rey Uzías jaxot incienso bowa wʉt, asew
paklowaxpijiw ow-aech naexasisliajwa profeta sacerdotesxot kifiach bowa-elaliajwa incienso.
Jonás jʉm-aechpox. Ow-aechbejpi, me-ama Sacerdotes jʉm-aech ampox rey Uzíasliajwa:
japi pejrey toꞌaspi. Samata, xabich piach “Xanal sacerdoteskal natapaei bowaliajawan
naxae-eli Dios kawʉajnaliajwa. Dios taen incienso” —aech sacerdotes. Pe rey Uzías
wʉt xabich belpasnuilpox pejbabijaxanliajwa, naexasis-elon. Jʉmch xabich palalapon
Dios beltaen Nínive paklowaxpijiw. sacerdotesliajwa. Jawʉt, pajut bowapon
Samata, Dios toes-el Nínive paklowax, incienso. Jawʉt, Dios kastika wʉt, rey Uzías
japapaklowaxpijiwbej. chalechkal xabich bʉꞌxaenk leprawaxaetat.
112
Samata, rey Uzías Dios pejtemplobaxot naexasisliajwa rey Acaz tatoꞌalpox. Samata,
najaetpoxtat nakolsepon. Kaes tapae-esal edomitas nabapi rey Acaz, pejsoldaw sʉapich.
leliajwa Dios pejtemplobaxot, boejthʉla-esal Asamatkoi, Siria tʉajnʉpijiw-soldaw, Efraín
xoton leprawaxae. Japawaxaetat rey Uzías tʉajnʉpijiw-soldawbej, pejme chakipati
nakoftpon reypox. Paxʉlan, pawʉlpon Jotam, Judá tʉajnʉpijiw. Jawʉt, chamasajoeyapi
rey nadofapon, pax nakoft wʉt. Jerusalén paklowaxpijiw. Chamasajoeya
wʉti, chaxduili Jerusalén paklowax chiekal
Rey Jotam, rey Acaz, wesliajwa japapaklowaxpijiw xabich litaxaela
japilap rey Judá tʉajnʉxot wʉt, fafasliajwa paklowaxfafa. Japox ja-
(2 Re 15.32–16.20; 2 Cr 27–28; Is 7.1–9.7) aech wʉt, Dios bʉxtoꞌa profeta Isaías japon
Rey Uzías, puexa Judá tʉajnʉpijiw jʉmchiliajwa ampox rey Acazxot: “¡Xam
tatoꞌlan, japon tʉp wʉt, paxʉlan Jotam, nejlewlaximil Siria tʉajnʉpijiwliajwa,
reypon, pax pejkawʉtat. Jotam xabich Efraín tʉajnʉpijiwliajwabej! Dios jʉm-aech
pachaempon, rey wʉt. Rey Jotam chiekal ampox: ‘Amwʉt, Jerusalén paklowax je-
naexasit Dios tatoꞌalpoxan. Samata, Dios esefʉk. Sesenta y cinco waechan wʉajna
kofs-el kajachawaetpox rey Jotam. Samata, Efraín tʉajnʉ kaes Efraín tʉajnʉyaxilpox. Do
xabichon pejsoldaw. Rey Jotam, pejsoldaw baxael wʉt, masoxtat pansiow moejwaxael,
sʉapich, naba wʉt, amonitas-soldaw chinax aton bʉꞌmoejs-elaxtat. Naxʉwal wʉt,
sʉapich, malechapi amonitas-soldaw. Rey faenaxaelow poich. Japoch pawʉlaxael
Jotam kitoꞌapon israelitas chaxjajialaliajwa Emanuel. Japawʉllap jʉmchiyaxael ampox:
pejpaklowaxan iaꞌantat, padaelmajiw “Dios duk xatisxot” —chiyaxaelpox. Japoch
chakipach wʉt lesamata tampoela-elaxtat, yamxʉch matabijs-el wʉt is-elaliajwa
malechasamatasbej. Rey Jotam kitoꞌa israelitas chaemilpox, isliajwalax pachaempoxan,
thʉch matwʉajxajajialaliajwa iaꞌantat japamatkoiyan, Asiria tʉajnʉpijiw toesaxael
Jerusalén paklowax chaxjajialspox kaes pejme Siria tʉajnʉpijiw, Efraín tʉajnʉpijiwbej’ —aech
athʉyaliajwa. Me-ama majt pax is, ja-aechon. Dios, chawʉajnajʉm-aech wʉt. ‘Diosbej
Rey Jotam dieciseis waechan tatoꞌal puexa jʉmdut toꞌaliajwapon rey xabich pachaempon.
Judá tʉajnʉpijiw. Jaswaechan sʉapich tatoꞌal Japonlap David pamonaxael. Japon pijaxtat
wʉt, tʉpon. Jawʉt, Jotam paxʉlan, pawʉlpon Judá tʉajnʉpijiw duilaxaeli nabe-elaxtat.
Acaz, reypon pax pejkawʉtat. Japon rey beltaeyaxaelon jiw. Isaxaelbejpon
Rey Acaz, japon xabich chaemil. Chinax pachaempoxan. Xabich jiw tatoꞌlaxaelbejpon”
naexasis-elon Dios pejtatoꞌlaxan. Japon —aech profeta Isaías rey Acazliajwa, jʉm-aech
xabich is babijaxan. Japonlap-is najʉp, me- wʉton Dios bʉxtoꞌaspox.
ama Efraín tʉajnʉpijiw, reyes. Japi reyes wʉt, Rey Acaz naexasis-el profeta Isaías jʉm-
xabich jʉmch ispi babijaxan. Rey Acaz xabich aechpox. Samata, rey Acaz Dios xanaboejs-el
babijaxan is wʉt, ja-aech wʉt, paxi xʉaꞌaton kajachawaesliajwas. Japon jʉmxatoꞌa Asiria
ídolo pej-ofrendaliajwa. Altarmatwʉajtat tʉajnʉpijin rey wʉljoeliajwa kajachawaesax
rey Acaz bowa paxi. Samata, Dios tapaei nabeliajwa wʉt, Siria tʉajnʉpijiw sʉapich,
Siria tʉajnʉpijiw-soldaw, Efraín tʉajnʉpijiw- Efraín tʉajnʉpijiw sʉapichbej. Rey Asiria
soldawbej, chakipasliajwas Judá tʉajnʉxot tʉajnʉpijin, pawʉlpon Tiglat-pileser. Rey Acaz
pejpaklowaxanpijiw. Jawʉt, xabich malechas moton xabich plata rey Tiglat-pileser. Malech
Judá tʉajnʉpijiw. Jawʉt, Efraín tʉajnʉpijiw- chaxduwbejpon xabich pachaempi, xabich
soldaw, jaelapi Judá tʉajnʉpijiw. Do jawʉt, ommaenkpibej, owaspi Dios pejtemplobaxot.
bʉꞌfospi Efraín tʉajnʉ poxade. Jawʉt, Tiglat-pileser, pejsoldaw sʉapich,
Pe baxael, Dios toꞌa pejprofeta Efraín tʉajnʉ nabapi, Siria tʉajnʉpijiw-soldaw sʉapich.
poxade. Japon profeta, pawʉl Obed. Profeta Asiria tʉajnʉpijiw malecha. Jawʉt, boesapi
Obed pat wʉt, Efraín tʉajnʉxot jʉm-aechon rey, Siria tʉajnʉpijin. Pe Asiria tʉajnʉpijiw
ampox japiliajwa: “¡Judá tʉajnʉpijiw tapaem chiekal kajachawaes-eli Judá tʉajnʉpijiw.
kaxa naweliajwa pejtʉajnʉchan poxade, xamal Jawʉt, rey Acaz fʉlaech Damasco paklowax
chiekal nakaejiwam, Judá tʉajnʉpijiw sʉapich!” poxade faenaliajwapon rey, Asiria tʉajnʉpijin,
—aech profeta Obed Efraín tʉajnʉpijiwliajwa. Tilat-pileser. Rey Acaz jaxot wʉt, taenon
Samata, Efraín tʉajnʉpijiw kofapi Judá altar. Japox altar xabich nejxasinkpon. Rey
tʉajnʉpijiw naweliajwa pejpaklowaxan poxade. Acaz nawian wʉt, chiekal chanaekabʉanapon
Rey Acaz tatoꞌal wʉt puexa Judá sacerdote Urías, ma-aech japox altar. Do
tʉajnʉpijiw, edomitas nejweslapi kaes jawʉt, rey Acaz kitoꞌa wʉtsacerdote Urías
113
isliajwapon altar, chiekal chanaekabʉanapon fʉlaen fiesta naktaeliajwa. Efraín tʉajnʉpijiw
japox altar kabʉan-aechpox. Samata, sacerdote flae-elpi japafiesta naktaeliajwa, japilap xabich
Urías ispon kitoꞌaspoxtat. Jawʉx toeton altar jʉm-aech babejjamechan japafiestaliajwa.
isax rey Acazliajwa. Jawʉt, rey Acaz jʉm- Fiesta wʉt, xabich israelitas, fʉlaeni fiesta
aech ampox sacerdotesliajwa: “¡Pomatkoicha taeliajwa. Japilap toet puexa ídolo pej-altaran
choef xʉaꞌatam wʉt, owaxaelam ampa- Jerusalén paklowaxxot. Japa-altarantat
altarmatwʉajtat bowaliajwam choef Dios majt asew israelitas choef bowa ídolo pej-
pej-ofrendaliajwa! ¡Rey Salomón ispox ofrendaliajwa. Pe jawʉt, jʉmch kae-altar mati,
altar, jaxot kaes choef bowaximil!” —aech ídolo pej-altar, Dios pejtemplobafalmakxot
rey Acaz sacerdotesliajwa. Sacerdote Urías nukpox. Israelitas peldik altaran, minadik.
kaenejchaxoelaxpon puexa rey Acaz Pascuafiesta toep wʉt, israelitas nawia
toꞌapoxanliajwa. Do baxael wʉt, rey Acaz Judá tʉajnʉ pejpaklowaxan poxade.
fakatlison Dios pejtemploba. Kaes tapae- Japapaklowaxanxotbej toeti puexa altaran
elbejpon jiw xalaeliajwadin Dios pej-ofrenda. ídololiajwapi. Ma-isi ja-aech kaesʉapich
Rey Acaz pijaxtat xabich altaran ispi Efraín paklowaxanxot. Do jawʉx, kaenanʉla
Jerusalén paklowaxxot, japa-altaranxot ídolo israelitas nawialisi pejbachan poxade.
kawʉajnaliajwa. Rey Acaz tatoꞌal wʉt dieciseis Rey Ezequías choef chaxduifʉl sacerdotes
waechan puexa Judá tʉajnʉpijiw, jaswaechan bowaliajwa Dios pejtemplobaxot Dios pej-
sʉapich wʉt, rey Acaz tʉpon. Do jawʉx, ofrendaliajwa. Me-ama Dios toꞌa isliajwa,
paxʉlan, pawʉlpon Ezequías, japon reypon jasox islisi. Rey Ezequías toꞌapon kaenanʉla
pax pejkawʉtat. sacerdotes, Leví pamojiwbej, japi pomatkoicha
isaxaelpoxan Dios pejtemplobaxot. Japox ja-
Rey Ezequías xabich pachaempox, aech wʉt, Dios nejchachaemil rey Ezequías
rey wʉton puexa Judá tʉajnʉpijiwliajwa ispoxliajwa. Samata, Dios kajachawaet rey
(2 Re 18–20; 2 Cr 29–32; Is 36–39) Ezequías kimaenkaliajwa. Rey Ezequías tatoꞌal
Rey Ezequías, xabich pachaempon, rey wʉt Judá tʉajnʉpijiw, rey Salmanasar, puexa
wʉt, chiekal naexasiton Dios tatoꞌalpoxan. Asiria tʉajnʉpijiw tatoꞌlan, pejsoldaw sʉapich,
Samata, rey Ezequías toesfʉlon altaran, chiekal toeti Samaria paklowax. Jawʉt,
Judá tʉajnʉpijiw ispoxan, choef xʉaꞌasliajwa puexa Samaria paklowaxpijiw jaelas wʉt
ídolo pej-ofrendaliajwapoxan. Japawaechtat bʉꞌfolon pejpaklowax poxade. Do jawʉx, diez
rey nadofa wʉt, rey Ezequías toꞌa puexa waechan wʉt, rey Salmanasar tʉplison. Jawʉt,
israelitas pejme chiekal naexasisliajwapi asan rey naliaxt. Japon pawʉl Senaquerib.
Dios. Me-ama pejwʉajnapijiw rey wʉt, tatoꞌal Rey Senaquerib, pejsoldaw sʉapich,
wʉti pejjiw isliajwa babijaxan, jachi-el rey chakifʉlaeni, Judá tʉajnʉpijiw sʉapich,
Ezequías. Japon, rey Ezequías, kitoꞌa pejjiw nabeliajwa. Do jawʉt, naba wʉti, puexa
chaemsliajwa Dios pejtemplobafafachan. Judá paklowaxanpijiw malechas. Do jawʉt,
Toꞌabejpon puexa sacerdotes, Leví pamojiwbej, Judá paklowaxanpijiw jaelas wʉt, bʉꞌfospi.
natamejlaliajwa. Puexa chiekal natamejal Jawʉtbej, rey Senaquerib, pejsoldaw sʉapich,
wʉt, rey Ezequías jʉm-aech ampox: “¡Xamal chamasajoeyapi Jerusalén paklowax. Ja-aech
puexa chiekal isaxaelam Dios pejtemplobaxot, wʉt, rey Ezequías jʉmduton, kaewaechan
me-ama Dios tatoꞌal puexa jaxot chiekal wʉt mosliajwa impuesto rey Senaquerib.
isliajwam! Xabich Judá tʉajnʉpijiw Dios Jawʉt, rey Ezequías puexa pejplata chaxduton
pijaxtat nabijat, chiekal naexasis-el xoti rey Senaquerib. Chaxduwbejpon plata, Dios
Dios tatoꞌlaspoxan” —aech rey Ezequías pejtemplobapijiw. Dios pejtemplobafafachan,
jaxotpijiwliajwa Do jawʉt, rey Ezequías orotat xafafaspi, kuwpon mat-omxajʉsliajwa
tadʉton puexa Judá tʉajnʉpijiw, Efraín impuesto. Rey Senaquerib japoxan kifit
tʉajnʉpijiwbej, japi fʉlaeliajwadin Pascuafiesta wʉt, chiekal xanejchachaemla-elon.
taeliajwa. Chajiakolaxtat Dios toꞌa wʉajnapijiw Samata, jawʉx, bʉxtoꞌapon wʉajan
israelitas japi isliajwa Pascuafiesta, xananʉamtpi japi jʉmchiliajwa ampox rey
kaewaechan wʉt. Japafiesta is wʉti, xabich Ezequíasliajwa: “Xam, nejsoldaw sʉapich,
israelitas natamejal. Me-ama majt japafiesta nabam wʉt, xanal sʉapich, xajʉpaximil
is wʉt, xabich israelitas pati taeliajwa xanal namalechaliajwam. Wʉljowam wʉtbej
Pascuafiesta, jachi-eli japafiesta wʉt. Puexa kajachawaesax Egipto tʉajnʉpijiw, japibej
Judá tʉajnʉpijiw pat natamejlaliajwa fiestaxot. xamal chiekal kajachawaesaxil. NejDiosbej
Pe, jʉmch kaesʉapich Efraín tʉajnʉpijiw xamal kajachawaesaxil, toetam xot puexa
114
Dios pej-altaran” —aech rey Senaquerib chiekal jʉmtaeliajwa: “Dios kajachawaesaxael
wʉajan xananʉamtpitat, bʉxtoꞌa wʉton rey xam wʉljowampox. Samata, Asiria
Ezequíasxot jʉmchiliajwa. tʉajnʉpijiw-soldaw, diachwʉajnakolax
Do baxael, wʉajan xananʉamti pat wʉti nabeyaxil, Jerusalén paklowaxpijiw
Jerusalén paklowaxxot, pinjametat jʉm-aechi sʉapich” —aech profeta Isaías, jʉmxatoꞌa
rey Senaquerib bʉxtoꞌaspox puexa Jerusalén wʉton rey Ezequíasliajwa. Japamadoitat,
paklowaxpijiw jʉmtaeliajwa. Jawʉt, jʉm-aechi Dios toꞌik pej-ángel, japon ángel beliajwa
ampox: “¡Xamal Jerusalén paklowaxpijwam, xabich Asiria tʉajnʉpijiw-soldaw. Do jawʉt,
naexasisaximil, nejrey Ezequías jʉm-aech Asiria tʉajnʉpijiw-soldaw xabich baespi Dios
wʉt ampox puexa xamalliajwa: ‘WajDios pej-ángel. Jawʉt, rey Senaquerib jʉmch
xanaboejsaxaelam nakkajachawaesliajwa!’ nawiꞌatlison Nínive paklowax poxade,
—aech wʉt nejrey Ezequías. NejDios xamal pejpaklowax poxade. Jaxotde wʉt, kolenje
kajachawaesaxil bʉꞌweliajwa xanalxot, paxʉlan boesapi pax. Rey Senaquerib tʉp
xanal Asiria tʉajnʉpijwan xabich malecha wʉt, asan paxʉlan, rey nadofa. Pax boesapixot
xot asatʉajnʉchanpijiw. Japi pejdiosbej rey nadofa-el. Rey nadofapon, pawʉl
bʉꞌwe-esal. Samata, xamal nabeyaximil, Esarhadón. Japonlap rey, Asiria tʉajnʉxot pax
xanal sʉapich. Ja-am wʉt, xamal chiekal pejkawʉtat. Japox chiekal ja-aechlisox rey
duilaxaelam nabe-elaxtat. Do jawʉx, xanlap Senaqueribliajwa. Me-ama profeta Isaías chajia
tajut xamal bʉflaeyaxaelen duilaliajwam chawʉajnajʉm-aech Dios pijaxtat.
tajpaklowaxxot” —aech rey Senaquerib” Do jawʉx, kaematkoiyan sʉapich wʉt, rey
—aech wʉajan xananʉamti Jerusalén Ezequías xabich bʉꞌxaenk. Jawʉtbej, Dios
paklowaxpijiwliajwa. Jerusalén paklowaxpijiw bʉxtoꞌa profeta Isaías, japon jʉmchiliajwa
chinax kaen japixot jʉmnos-el wʉajan ampox rey Ezequías tʉpaxaelpoxliajwa. Pe rey
xananʉamti jʉm-aechpox, rey Ezequías Ezequías japox jʉmtaen wʉt, Dios kawʉajan
wʉajna chajia bʉxfiat xot israelitas. Ja-aech wʉt, jʉm-aechon ampox Diosliajwa: “Xan
wʉt, rey Ezequías fʉlaech Dios pejtemploba xabich wʉljowx xam nakajachawaesliajwam.
poxade. Jawʉtbej, rey Ezequías wʉajan ¡Xam chiekal nejchaxoelde naexasitxpox
xananʉamtpixot jʉmxatoꞌapon profeta Isaías pomatkoicha! Isaxbej xamliajwa
poxade rey Senaquerib jʉm-aechpoxliajwa. pachaempoxan” —aech rey Ezequías,
Do jawʉx, profeta Isaías japox jʉmtaen kawʉajan wʉton Dios. Ja-aech wʉt, Dios
wʉt, profeta Isaías jʉmnosliajwa wʉt, pejme toꞌa profeta Isaías, japon jʉmchiliajwa
jʉmxatoꞌapon wʉajan xananʉamtpitat rey Dios bʉxtoꞌaspox rey Ezequíasliajwa.
Ezequíasliajwa. Profeta Isaías jʉm-aech Profeta Isaías pat wʉton rey Ezequíasxot,
ampox wʉajan xananʉamtpixot ampox profeta Isaías jʉm-aechon Dios bʉxtoꞌaspox
rey Ezequíasliajwa: “Rey Senaquerib rey Ezequíasxot: “Dios jʉmtaen xam
jʉmtaeyaxael wʉajan pejtʉajnʉxot. Samata, kawʉajnampox. Dios tapaeyaxael xam kaes
kaxaxaechpon pejtʉajnʉ poxade. Jaxotde laejeliajwam quince waechan” —aech profeta
wʉt, tʉpaxaelon” —aech profeta Isaías, Isaías, jʉm-aech wʉton Dios bʉxtoꞌaspox.
jʉmnot wʉton wʉajan xananʉamtpixot Rey Ezequías japox jʉmtaen wʉt, xabich
rey Ezequíasliajwa. Kaematkoiyan sʉapich nejchachaemilon. Samata, nejchaem wʉt, lelon
wʉt, rey Senaquerib xatoꞌa carta wʉajan jajuit gracias chiliajwa Diosliajwa.
xanamʉamtpixot rey Ezequíasliajwa, Jerusalén Japamatkoiyan, rey Merodac-baladán,
paklowaxpijiwliajwabej. Japox cartaxot pejme Caldea tʉajnʉpijin, jʉmtaenpon rey
japox jʉm-aechon, majt jʉm-aechpox wʉajan Ezequías bʉꞌxaenkpox. Jawʉt, japon, rey
xananʉamtpixot. Japoxcarta rey Ezequías Merodac-baladán, xatoꞌapon malechpox
xaljow wʉt, jawʉt fʉlaechon Dios pejtemploba wʉajan xananʉamtpitat, japi chaxdusliajwa
poxade Dios kawʉajnaliajwa. Dios kawʉajan rey Ezequías malechpox. Xapat wʉti rey
wʉt, jʉm-aechon ampox: “¡Xanal nabʉꞌwem Ezequíasxot, japi japox chaxdut. Wʉajan
Judá tʉajnʉpijwan Asiria tʉajnʉpijin xananʉamtpi naweliajwa wʉt, rey Ezequías
reyxot, potʉajnʉchanpijiw pajut chiekal itpaei puexa pejew, xabich ommaenkpoxan.
matabijsliajwa xam kaenam diachwʉajnakolax Do jawʉt, wʉajan xananʉamtpi nawia.
Dioskolnamponam!” —aech rey Ezequías, Jawʉx profeta Isaías jʉm-aech ampox
kawʉajan wʉton Dios. rey Ezequíasxot: “Asamatkoi, Caldea
Do jawʉt, profeta Isaías pejme jʉmxatoꞌa tʉajnʉpijiw, soldaw chakipasaxael
wʉt, jʉm-aechon ampox rey Ezequías pajut nabeliajwa, xamal sʉapich. Xamal malecha
115
wʉti, japi xalaeyaxael puexa nejew, xabich paklowax. Judá tʉajnʉpijiw pejwʉajnapijiw
ommaenkpoxan, Babilonia paklowax poxade, chajiakolaxtat nakola wʉti Egipto tʉajnʉxot,
rey Caldea tʉajnʉpijin dukpaklowax poxade. japibej xabich babijaxan is. Ma amwʉtbej, japi
Namojiwkolaxot, asew, Caldea tʉajnʉpijiw pamojiw xabich ispi babijaxan. Samata, xan
pejrey, japon pamakjiwaxael” —aech xabich kaes talala japiliajwa. Ma amwʉtbej,
profeta Isaías, chawʉajnajʉm-aech wʉt rey rey Manasés kaes pejme babijaxan is. Me-
Ezequíasliajwa. Rey Ezequías japox jʉmtaen ama asew jiw, jachi-el japon rey. Samata,
wʉt, xabich nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon Judá tʉajnʉpijiw xabich kastikaxaelen —aech
ampox: “Xan laejax wʉtfʉk ijilaxael nabeyax, profetas, naewʉajan wʉton Judá tʉajnʉpijiw
asatʉajnʉchanpijiw sʉapich, ampatʉajnʉxot. Dios bʉxtoꞌaspoxan.
Samata, xan nejchaxoela-enil asamatkoi Pe chinax Judá tʉajnʉpijiw naexasis-el
jachiyaxaelpoxliajwa tajwʉlela” —aech rey profetas naewʉajanpoxan. Samata, Dios
Ezequías, nejchaxoel wʉt. Rey Ezequías tatoꞌal tapaei Asiria tʉajnʉpijiw-soldawpaklochiw
veintinueve waechan puexa Judá tʉajnʉpijiw. jaelsliajwapi rey Manasés. Do jawʉt, rey
Jaswaechan sʉapich wʉt, tʉpon. Rey Ezequías Manasés bʉꞌfospon asapaklowax poxade.
tʉp wʉt, paxʉlan, rey nadofa. Japon pawʉl Jaxotde rey Manasés xabich nabijat. Jaxot
Manasés. wʉt, rey Manasés Dios kawʉajan wʉt, jʉm-
aechon ampox: “Xan tajut chiekal matabijtax
Manasés, Amón, Josías, xabich babijaxan isxpoxan. Samata, ma
japilap rey Judá tʉajnʉxot amwʉt, xabich nanejxaejow” —aech rey
(2 Cr 33–35; Jer 1–6) Manasés, Dios kawʉajan wʉt.
Rey Manasés, rey Ezequías paxʉlan, japon Dios jʉmtaen rey Manasés kawʉajanpox.
tatoꞌal wʉt puexa Judá tʉajnʉpijiw, japon Samata, Dios kajachawaet rey Manasés
chiekal pachaema-el. Japon xabich chaemil, nawiasliajwa Jerusalén paklowax poxadin.
rey wʉt. Majt pax altaran toetxot, japakawʉtat Do jawʉx, rey Manasés pejme tatoꞌal puexa
japon pejme altaran is. Tʉadutbejpon ídolos Judá tʉajnʉpijiw. Japox jatis wʉton, rey
kawʉajnaliajwa, chajiakolaxtat Canaán Manasés pajut chiekal matabijt Dioslap,
tʉajnʉpijiw kawʉajanpoxan. Kitoꞌabejpon diachwʉajnakolax Dioskolan. Rey Manasés
pejjiw isliajwa altaran ídolosliajwa Dios Jerusalén paklowaxxot duk wʉt, toesfʉlon
pejtemplobafʉlmakxot. Rey Manasésbej altaran, ídolosliajwapoxan. Jukbejpon ídolos,
xʉaꞌlapon paxʉlan. Jawʉt, boton paxʉlan Dios pejtemplobatutat nowspi. Jawʉx, xabich
altarmatwʉajtat ídolo pej-ofrendaliajwa. choef xʉaꞌaton Dios pej-ofrendaliajwa.
Rey Manasésbej matabijsasia wʉt, Jawʉt, naewʉajanbejpon puexa Judá
japon jiwʉajnachaemt asew jiw, xabich tʉajnʉpijiw kawʉajnaliajwa Dioskolan.
chawʉajnamatabijtpi, jachiyaxaelpox Kitoꞌabejpon pejjiw Jerusalén paklowax iaꞌtat
asamatkoi. Pinjoeꞌiwbej wʉajnachaemton. xajajialaspox chiekal chaemsliajwa kaes
Nospaeipibej, patʉpa pej-aelan sʉapich, japibej pejme chiekal pachaemaliajwa, padaelmajiw
wʉajnachaemton, chawʉajnamatabijsasia lesamata tampoela-elaxtat. Toꞌabejpon
wʉt. Rey Manasés pijaxtat Judá tʉajnʉpijiw pejsoldaw asapaklowaxan poxade, iaꞌtat
japoxan nak-is xot, Dios xabich palala rey xajajialspoxanxot, japi soldaw wesfʉlaliajwa
Manasésliajwa. japapaklowaxanxot. Rey Manasés tatoꞌal
Samata, jawʉt, Dios toꞌa pejprofetas, japi Judá tʉajnʉpijiw cincuenta y cinco waechan.
naewʉajnaliajwa puexa Judá tʉajnʉpijiw. Jaswaechan sʉapich, tatoꞌal wʉt, rey Manasés
Jawʉt, profetas naewʉajan Judá tʉajnʉpijiw tʉpon. Manasés paxʉlan reypon pax Manasés
Dios bʉxtoꞌaspoxan, jʉm-aechi ampox: “Rey pejkawʉtat. Japon pawʉl Amón.
Manasés ispoxan, kaes xabich chaemil. Rey Amón jʉmch kolewaechje tatoꞌal puexa
Me-ama amorreos, chajiakolaxtat majt Judá tʉajnʉpijiw. Japon rey wʉt, pachaema-
duili ampatʉajnʉxot, ispoxan, jachi-el rey elon. Chaemilon. Japon kawʉajan ídolos,
Manasés ispoxan. Rey Manasés pijaxtatbej majt pax kawʉajanpoxan, bʉflae-esal wʉtfʉk
Judá tʉajnʉpijiw kawʉajan ídolos. Samata, asatʉajnʉ poxade. Rey Amón kaes pejme
tapaeyaxaelen xabich chaemilpoxan chaemilon. Me-ama pax, jachi-el. Samata,
tapasliajwas Judá tʉajnʉpijiw, tajpaklowax, asew pamakjiwxot boesaspon. Ja-aech wʉt,
Jerusalén paklowaxpijiwbej. Tapaeyaxaelen Judá tʉajnʉpijiw bapi rey boesapi. Do jawʉx,
japi padaelmajiw malechaliajwas. Judá tʉajnʉpijiw wʉlduwpi Amón paxʉlan,
Tapaeyaxaelenbej toesliajwas Jerusalén japi pejreyliajwa. Japon pawʉl Josías.
116
Rey Josías yamxʉch wʉtfʉk, tʉaduton jawʉt pinjiyax Pascuafiesta ispon. Dios
puexa Judá tʉajnʉpijiw tatoꞌlaliajwa. Dios nakiowa palalafʉk Judá tʉajnʉpijiwliajwa
pejtatoꞌlaxan xabich estudiapon chiekal rey Manasés puexa babijaxan ispoxanliajwa.
matabijsliajwa. Samata, pachaempon, rey Ja-aech wʉt, Dios nejchaxoel toesliajwa
wʉt. Toeton puexa altaran, ídolosliajwapoxan, Judá tʉajnʉpijiw, me-ama Efraín tʉajnʉpijiw
Jerusalén paklowaxxot, puexa Judá toeton, jachisia Dios. Rey Josías tatoꞌal wʉt
tʉajnʉxotbej. Efraín tʉajnʉxotbej toeton Judá tʉajnʉpijiw, japamatkoiyan wʉt, Dios
altaran, ídolosliajwapoxan. Rey Josías toꞌa pejprofeta, pawʉlpon Jeremías, japon
kitoꞌapon pejsoldaw boesaliajwapi ídolos naewʉajnaliajwa Judá tʉajnʉpijiw. Samata,
pejsacerdote. Ídolos pejsacerdote toech profeta Jeremías jʉm-aech ampox Judá
wʉti beyaxtat, rey Josías kitoꞌa israelitas tʉajnʉpijiwliajwa: “Dios jʉm-aech ampox
chaemsliajwa Dios pejtemploba. Israelitas puexa xamalliajwa. Xamalpil naexasis-
chiekal chaemt wʉt Dios pejtemploba, Hilcías, emil Dios. Jʉmch xabich babijaxan isam.
puexa sacerdotes-paklokolan, faenon Dios Kawʉajanambej ídolos, najut isampoxan.
pejtatoꞌlaxan templobaxot, chajia lelspox. Chajiakolaxtat nejwʉajnapijiw, me-ama xamal
Jawʉt, japox xatoꞌapon rey Josías poxade. jachi-el. Dios bʉꞌwias wʉti Egipto tʉajnʉxot,
Rey Josías matabijt wʉt jʉm-aechpox japi duil wʉt pajilaxxot, Dios kawʉajani. Dios
japapelfʉtxot, xabich nejchaxoelon. Rey chaxdut wʉt nejwʉajnapijiw ampatʉajnʉ japi
nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox: “Judá pejtʉajnʉliajwa, ampatʉajnʉxot duilaliajwa,
tʉajnʉpijiw, Efraín tʉajnʉpijiwbej, naexasis-el, masoxtat chiekal kofapi Dios kawʉajanpox.
me-ama ampapelfʉtxot toꞌaspi. Samata, Dios Dios pejprofetas, pejsacerdotesbej, japibej
tapaei puexa israelitas xabich nabijasliajwa” kofa Dios kawʉajanpox. Ma amwʉt,
—aech rey Josías, nejchaxoel wʉt. Samata, rey puexa xamalbej kawʉajan ídolos, chinax
Josías toꞌapon pejpaklochiw japow profetapow asaxliajwa pachaema-elpox. Xamal chiekal
poxade, japi chiekal wʉajnachaemsliajwa nabijatam, najut isasiampoxan isam xot. Pe
japowxot japoxliajwa. Japow pawʉl Hulda. wʉajan wʉt xamalxot, Dios pawʉljowam
Japow jʉmnot Dios bʉxtoꞌaspoxtat. Samata, japon bʉꞌweliajwa xamal. Dios tapaei
jʉm-aechow ampox japiliajwa: “Dios najʉm- Efraín tʉajnʉpijiw toesliajwas. Xamal, Judá
aech ampox, nabʉxtoꞌa wʉt: ‘Judá tʉajnʉpijiw, tʉajnʉpijwam pajut chiekal jʉmtaenam
Efraín tʉajnʉpijiwbej, nabijasaxaeli xan Efraín tʉajnʉpijiwliajwa ja-aechpox. Pe xamal
kastikax wʉt, naexasis-el xoti tajtatoꞌlaxan. matabijs-emil Dios pejme kawʉajnaliajwam.
Japi jʉmch kawʉajan ídolos. Ma amwʉt, Ma amwʉt, Efraín tʉajnʉpijiw jʉm-aech wʉti
kamta tajkastikax pasaxifʉk japiliajwa, laeje ampox Diosliajwa: “Xanal diachwʉajnakolax
wʉtfʉk rey Josías, japon chiekal naexasit xot babijaxan isx” —aech wʉti, pejme
tajtatoꞌlaxan. Pe rey Josías tʉp wʉt, jawʉt Dios kawʉajan wʉti, ja-aech wʉt, Dios
tajkastikax pasaxael japiliajwa’ —aech Dios” beltaeyaxaespi babijaxan ispoxanliajwa.
—aech japow, profeta Hulda, Dios bʉxtoꞌaspox Ja-aech wʉtbej, pejme bʉflaeyaxaensi
jʉm-aech wʉtow japixot. pejtʉajnʉ poxadin. Samata, xamal, Judá
Rey Josías pejpaklochiw japox jʉmtaen tʉajnʉpijwam, ma amwʉt, tʉadusaxaelam
wʉt, nawialisi chapaeliajwa rey Josíasxot pejme Dioskal kawʉajnaliajwam. Jachi-emse
japow profeta jʉm-aechpox. Do jawʉt, wʉt, Dios tapaeyaxael asatʉajnʉpijiw-
rey Josías tamejapon puexa pejpaklochiw soldaw, chakipasliajwadin, nortelel,
Dios pejtemplobaxot. Jawʉt, pinjametat toesliajwapi xamal. Jasoxtatlap Dios
chanaexaljowpon puexa Dios pejtatoꞌlaxan. kastikaxael xamal. Xamalxot chiekal ijil
Do jawʉt, rey Josías jʉmdut wʉt, jʉm-aechon aton, ispon chamoeyaxan, matabijsasiapon
ampox Diosxot: “Xan chiekal naexasisaxaelen diachwʉajnakolaxpoxan. Samata, Dios kaes
puexa nejtatoꞌlaxan ma ixajʉpxdoꞌ, do japoxtat chiekal wejisal beltaeliajwa xamal Judá
naexasisaxaelen” —aech rey Josías Diosxot. tʉajnʉpijwam. Tapaeyaxaelon asatʉajnʉpijiw-
Do jawʉt, puexa rey Josías pejpaklochiw soldaw, xamal jaela wʉt bʉflaeliajwa pejtʉajnʉ
sʉapich japox kaeyax jʉm-aechi. poxade duilaliajwam jaxotde” —aech profeta
Do jawʉx, rey Josías pejpaklochiw kitoꞌapon Jeremías, Judá tʉajnʉpijiw naewʉajan wʉt.
toesliajwa puexa ídolos. Josías rey wʉtfʉk, Rey Josías treinta y un waechan wʉt reypox,
puexa israelitas Dioskal chaxduifʉl choef japamatkoiyan wʉt, rey Egipto tʉajnʉpijin,
Dios pej-ofrendaliajwa. Rey Josías tatoꞌal wʉt pawʉlpon Necao, pejsoldaw sʉapich, mox
dieciocho waechan puexa Judá tʉajnʉpijiw, xenapi Judá tʉajnʉxot.
117
Japon fol kajachawaesliajwa rey Asiria ampox japiliajwa: “Xamal Judá tʉajnʉpijwam,
tʉajnʉpijin pejnabeyax. Pe jawʉt, rey veintitrés waechan xamal naewʉajnax Dios
Josías, pejsoldaw sʉapich, fʉlchakalpi. Rey pejjamechan. Pe xamalliajwa pachaema-el
Necao nabe-elasiapon, rey Josías sʉapich. naexasisliajwam naewʉajnaxpox. Samata,
Pe rey Josías jʉmbisnik nabeliajwapon rey Dios jʉm-aech ampox: ‘Judá tʉajnʉpijiw
Necao sʉapich. Do jawʉt, naba wʉti, rey kofa wʉti babijaxan ispoxan, ja-aech
Josías boesaspon. Rey Josías tʉp wʉt, Judá wʉt, xan tapaeyaxaelen japi duilaliajwa
tʉajnʉpijiw wʉlduwpi, pejreyliajwa rey Josías pomatkoicha ampatʉajnʉxot, pejwʉajnapijiw
paxʉlan, pawʉlpon Joacaz. chaxdutxtʉajnʉxot’ —aech Dios xamalliajwa.
Pe xamal jʉmch nakiowa kawʉajnam ídolos.
Rey Joacaz, rey Joacim, Samata, Dios tapaeyaxael rey Nabucodonosor,
japilap rey Judá tʉajnʉxot puexa Caldea tʉajnʉpijiw tatoꞌlan, pejsoldaw
(2 Re 23.31–24.7; 2 Cr 36.1‑8; sʉapich, nabeliajwa, xamal sʉapich.
Jer 22.11‑12; 25–26; 31; 36) Japamatkoitat, xamal malechaxaeli. Do
Rey Josías boesas wʉt, japon paxʉlan rey jawʉtbej, xamal jaela wʉt, bʉflaeyaxaeli
nadofa. Japon pawʉl Joacaz. Joacaz Judá Caldea tʉajnʉ poxade, jaxot duilaliajwam
tʉajnʉpijiw tatoꞌal jʉmch tres juimtje. Do setenta waechan japon pejtʉajnʉxot. Dios
jawʉt, rey Necao, puexa Egipto tʉajnʉpijiw tapaeyaxaelbej rey Nabucodonosor xabich
tatoꞌlan, pejsoldaw sʉapich, chakipati malechaliajwa asatʉajnʉchanpijiw mox
nabeliajwa, Judá tʉajnʉpijiw sʉapich. Naba Judá tʉajnʉxot. Do jawʉx, setenta waechan
wʉti, Judá tʉajnʉpijiw malechas. Jawʉt, Rey wʉt, Dios kastikaxael Caldea tʉajnʉpijiw.
Joacaz jaeltas wʉt, bʉꞌfospon Egipto tʉajnʉ Chinax kaen dukaxil Caldea tʉajnʉpijin
poxade. Ja-aech wʉt, rey Joacaz pakoewan, pejtʉajnʉxot” —aech profeta Jeremías Judá
matxoelapijin, pawʉlpon Joacim, japon tʉajnʉpijiwliajwa.
wʉlduws reyliajwa Judá tʉajnʉpijiwxot. Do asamatkoi, profeta Jeremías pejme jʉm-
Profeta Jeremías chajia chawʉajnajʉm-aech aechon ampox Judá tʉajnʉpijiwliajwa: “Dios
ampox rey Joacazliajwa: “Rey Joacaz kaxa jʉm-aech ampox xamalliajwa: ‘Asamatkoi,
nawiasaxil Judá tʉajnʉ poxadin. Egipto pajelconvenio pejme isaxaelen, Judá
tʉajnʉxot tʉpaxaelon” —aech profeta tʉajnʉpijiwxot. Pe japox convenio najʉpaxil,
Jeremías. Do baxael, japox chiekal ja-aechlisox pejwʉajnapijiw chajia jʉmdutxpox sʉapich,
rey Joacazliajwa, Egipto tʉajnʉxot wʉt. Rey bʉꞌwiax wʉti Egipto tʉajnʉxot, japi chiekal
Joacim naexasis-el Dios. Tʉadut wʉton Judá is-el xot japox convenioliajwa” —aech Dios.
tʉajnʉpijiw tatoꞌlaliajwa, profeta Jeremías Pajelconvenio Dios isaxaelpox, ampoxlape.
jʉm-aech ampox Judá tʉajnʉpijiwliajwa: Dios pijaxtat xamal chiekal matabijsaxaelam
“Xamal kofa-emil wʉt babijaxan isampoxan, Dios pejtatoꞌlaxan pomatkoicha chiekal
Dios tapaeyaxael asatʉajnʉpijiw, soldaw naexasisliajwam. Xamalbej pomatkoicha Dios
xamal beliajwa, toesaxaelbejpi Jerusalén pejjiwaxaelam. Diosbej beltaeyaxael puexa
paklowax” —aech profeta Jeremías Judá xamal babijaxan isampoxanliajwa” —aech
tʉajnʉpijiwliajwa. profeta Jeremías Judá tʉajnʉpijiwliajwa.
Japox jʉmtaen wʉti, jawʉt Jerusalén Do asamatkoi, profeta Jeremías toꞌapon
paklowaxpijiw, sacerdotesbej, asew, asan aton, pawʉlpon Baruc. Japonlap
profetaskola-elpibej, boesasiapi profeta puexa lelaxael Dios jʉm-aechpoxan profeta
Jeremías. Jawʉt, asew, Judá tʉajnʉpijiw, Jeremíasxot. Dios taesia puexa Judá
ancianos, jʉm-aechi ampox japi tʉajnʉpijiw chiekal kofaliajwa babijaxan
sacerdotesliajwa, profetaskoliwa-elpiliajwabej: ispoxan, japi israelitas kastika-elaliajwaspi
“¡Chiekal nejchaxoelde ampox! Profeta Dios. Baruc lelax kitoet wʉt, profeta Jeremías
Jeremías chajia jʉm-aechpox, japox chiekal japox xatoꞌapon rey Joacim poxade. Rey
najʉp profeta Miquías chajia jʉm-aechpox Joacim chanaexaljows wʉt japawʉajan,
sʉapich. Japox cien waechanlisox. Profeta naexasis-elon. Nejchaxoela-elbejpon kofsliajwa
Miquías japox chajia jʉm-aech wʉt, boesa- babijaxan ispoxan. Samata, jawʉt rey Joacim
esal” —aech ancianos japiliajwa. Ja-aech jʉmch botpon japox pelfʉt, Baruc lelpox.
wʉt, japi boesa-eli profeta Jeremías. Rey Japox ispon itpaeiliajwa naexasisaxilpox
Joacim tres waechan tatoꞌal wʉt puexa Judá profeta Jeremías jʉm-aechpox. Dios pejme
tʉajnʉpijiw, profeta Jeremías puexa Judá kitoꞌa profeta Jeremías lelaliajwa, pejme
tʉajnʉpijiw naewʉajan wʉt, jʉm-aechon xatoꞌaliajwapon rey Joacim poxade.
118
Jawʉt, Dios jʉm-aechbej ampox profeta Joaquín bʉxtoꞌa wʉajan xananʉamti japi
Jeremíasxot: “Xam lelam wʉt, lelamxot jʉmchiliajwa rey Nabucodonosorxot. Do
jʉmchiyaxaelam rey Joacimliajwa xan jawʉx, rey Nabuconodosorxot pat wʉti, jʉm-
kastikaxaelenpox rey Joacim. Samata, aechi ampox japonxot: “Rey Joaquín jʉm-aech
japon rey tʉp wʉt, kitapaeyaxinil asew jiw ampox xamliajwa: ‘Xanal nabeyaxinil, xamal
mʉthsliajwaspon” —aech Dios, kitoꞌa wʉt sʉapich. ¡Isde isasiampoxan xanalliajwa!”
profeta Jeremíasxot. —aech wʉajan xananʉamti rey Joaquín
Rey Joacim tatoꞌal wʉt puexa Judá bʉxtoꞌaspox. Do jawʉx, rey Nabuconodosor
tʉajnʉpijiw, jawʉt japon mosfʉl impuesto jaelton rey Joaquín bʉflaeliajwa Babilonia
kaewaechfʉl wʉt, rey Necaoliajwa, japon paklowax poxade. Jaxotde rey Joaquín jiaspon
puexa Egipto tʉajnʉpijiw tatoꞌlan. Samata, rey jiw-jebaxot. Bʉꞌfosbej puexa paklochiwpi,
Joacim kaewaechfʉl wʉt, Judá tʉajnʉpijiw rey Joaquín pejjiwbej. Bʉꞌfosbej bachan
ommaeyaxtat mat-omwʉljowpon impuesto. ispi. Bʉꞌfosbej artesanos. Bʉꞌfosbej Judá
Do jawʉx, japi platatat rey Joacim jimoton rey tʉajnʉpijiw, soldaw. Judá tʉajnʉxot waelas
Necao. xabich kijilpikal. Rey Nabuconodosor wʉlduw
Do baxael, rey Nabucodonosor, Caldea rey Joaquín paxon, japon pawʉlpon Sedequías,
tʉajnʉpijin, pejsoldaw sʉapich, nabapi, Egipto reyliajwa Judá tʉajnʉxot.
tʉajnʉpijiw sʉapich. Jawʉt, malechas Egipto Japamatkoiyan, profeta Jeremías carta
tʉajnʉpijiw. Japox ja-aech wʉt, rey Joacim xatoꞌapon Babilonia paklowax poxade,
kaewaechan wʉt mosaxaelon impuesto rey israelitas duil poxade. Profeta Jeremías carta
Nabucodonosor. Pe tres waechje xent wʉtlisox, lelpox jʉm-aech ampox israelitasliajwa:
rey Joacim kaes mos-elasiapon impuesto rey “¡Babilonia paklowaxxot nejbachan isde,
Nabucodonosor. Ja-aech wʉt, Dios tapaei Nejlulanbej isde naxaeyaxan mʉthaliajwam!
xabich asatʉajnʉchanpijiw nabeliajwa, Judá ¡Nakjiyasiapi nej nakjiyapi! Jaxotde xamal
tʉajnʉpijiw sʉapich. Pe Judá tʉajnʉpijiw setenta waechan duilaxaelam. Do jawʉx, Dios
malecha-esalfʉk. Do jawʉx, rey Nabucodonosor, tapaeyaxael xamal naweliajwam Judá tʉajnʉ
pejsoldaw sʉapich, pati nabeliajwa, Judá poxadin” —aech Jeremías cartaxot.
tʉajnʉpijiw sʉapich. Jawʉt, naba wʉti, Judá
tʉajnʉpijiw malechas. Jawʉt, rey Joacim jaeltas. Rey Nabucodonosor, pejsoldaw sʉapich,
Bʉꞌfosbejpon Babilonia paklowax poxade. toetpox Jerusalén paklowax
Xabich asew Judá tʉajnʉpijiwbej jaelas wʉt, (2 Re 24.18–25.21; 2 Cr 36.11‑20a; Jer 21; 24;
bʉꞌfospi Babilonia paklowax poxade. Jawʉt, 27.12–28.17; 32–35; 37–39; Ez 17.11‑18)
Nabucodonosor, pejsoldaw sʉapich, xafoli Rey Sedequías tatoꞌal once waechan
copan, tazonesbej, Dios pejtemplobaxoti. Rey puexa Judá tʉajnʉpijiw. Japon naexasis-
Nabucodonosor pejbaxot iapon japoxan. Rey el Dios pejtatoꞌlaxan. Rey Sedequías
Joacim tʉp wʉt, paxʉlan, pawʉlpon Joaquín, tatoꞌal wʉtfʉk Judá tʉajnʉpijiw, profeta
japon wʉlduws reyliajwa, pax pejkawʉtat. Jeremías chawʉajnajʉm-aech ampox rey
Sedequíasliajwa: “Xam naexasisaxaelam rey
Rey Joaquín tatoꞌalpox Judá tʉajnʉpijiw Nabuconodosor tatoꞌalpox. Jachiyaxaelam,
(2 Re 24.8‑17; 2 Cr 36.9‑10; Jer 22.24‑30; 29.1‑14) Dios kajachawaesaxael xot nabijasa-elaliajwam
Rey Joaquín, rey Joacim paxʉlan, tatoꞌal Babilonia paklowaxxot. Namaeyaxaelpifʉk
wʉt Judá tʉajnʉpijiw, jawʉt jʉmch tatoꞌal Judá tʉajnʉxot, asew dʉkpaxael Egipto
tres juimtje. Japon naexasis-el xot Dios tʉajnʉ poxade, japi kastikaxaes Dios.
pejtatoꞌlaxan, Dios bʉxtoꞌa profeta Jeremías, Dios tapaeyaxael rey Nabucodonosor xam
japon jʉmchiliajwa ampox rey Joaquínxot. jaesliajwa, bʉflaeliajwa, Babilonia paklowax
Do jawʉt, profeta Jeremías pat wʉton rey poxade. Jaxotde xam tʉpaxaelam” —aech
Joaquínxot. Profeta Jeremías jʉm-aech ampox profeta Jeremías, chawʉajnajʉm-aech wʉt rey
rey Joaquínxot: “Nadaelmajiw chakipat Sedequíasliajwa.
wʉt, xam jaelt wʉti, xam bʉflaeyaxaeli japi Pe rey Sedequías naexasis-elon profeta
pejtʉajnʉ poxade. Jaxotde xam tʉpaxaelam” Jeremías jʉm-aechpox. Jawʉt, profetkola-elpi,
—aech profeta Jeremías rey Joaquínxot. japi jʉmch jʉm-aechi ampox rey Sedequíasxot:
Do jawʉx, Dios tapaei rey Nabucodonosor, “Dios japox tapaeyaxil rey Nabucodonosor
pejsoldaw sʉapich, masajoeyaliajwa malechaxaelpox Jerusalén paklowaxpijiw”
Jerusalén paklowax. Masajoeya wʉti, pin- —aech profetakola-elpi. Samata, rey Sedequías
iamatkoiyan chaxduili. Ja-aech wʉt, rey naexasiton profetakola-elpi jʉm-aechpox.
119
Do jawʉt, rey Sedequías naexasis-elon rey
Nabucodonosor tatoꞌalpox. Pe jawʉt, rey Rey Nabucodonosor, Caldea tʉajnʉpijin,
Sedequías wʉljowpon kajachawaesax rey, chalechkal na-acha
Egipto tʉajnʉpijin, nabeyax kajachawaesliajwas. (2 Re 25.27‑30; Dan 4)
Samata, Dios tapaei rey Nabucodonosor, Rey Nabucodonosor, Caldea tʉajnʉpijin,
pejsoldaw sʉapich, pejme chakifʉlaeliajwa, moejt wʉt, xamoejton xabich pinanae,
Jerusalén paklowaxpijiw. Do jawʉt, chiekal athʉpox, liktas wʉt pa-ael xajutasnae. Rey
chamasajoeyalisi Jerusalén paklowax. Do Nabucodonosor xamoejtpox chapaeipon
jawʉxbej, chaxduilisi kaewaech y medio profeta Danielxot. Profeta Daniel chiekal
Jerusalén paklowaxxot, japapaklowaxpijiw chanaekabʉana rey Nabucodonosor
wesamata, dʉkp wʉt. Japamatkoiyan wʉt, rey xamoejtpox, asamatkoi jachiyaxaelpox.
Sedequías kitoꞌa pejsoldaw profeta Jeremías Jawʉt, Daniel jʉm-aech ampox rey
jaelsliajwaspi, jiw-jebaxot jeliajwas. Jatis, Nabucodonosorxot: “Siete waechan xam na-
profeta Jeremías jʉm-aech xoton ampoxan: achaxaelam. Jawʉt, pola matxaeflaxaelam,
“Caldea tʉajnʉpijiw-soldaw, diachwʉajnakolax me-ama pak. Xam najut chiekal matabijtam
chiekal toesaxael Jerusalén paklowax” wʉt Dios tapaeipox xam reyliajwam, ja-aech
—aech xot profeta Jeremías. Profeta wʉt, na-achampox boejthʉlaxael. Do jawʉtbej,
Jeremías jiw-jebaxot jias wʉton, bʉxkofs-el xam najut chiekal matabijsaxaelam Dioslap
Dios pejjamechan naewʉajanpoxan puexa tapaei poejiw reyesliajwa pejtʉajnʉchanxot”
israelitasliajwa. Asamatkoi, rey Sedequías toꞌa —aech Daniel rey Nabucodonosorxot. Dolisox,
pejsoldaw bʉflaeliajwas profeta Jeremías jiw- kaewaech wʉt, rey Nabucodonosor laeja
jebaxot. Profeta Jeremías bʉꞌpach wʉton rey wʉt pejbamatwʉajtat, nejchaxoel wʉt, jʉm-
Sedequíasxot, japon rey wʉajnachaemt wʉt, aechon ampox pajutliajwa: “¡Taeꞌnik xan
jʉm-aechon ampox: Babilonia paklowax xabich pinjiyax! Xan
—¿Achaxkat xan isaxaelen tajut tajaxtat isx ampapaklowax” —aech
tadaelmajiwliajwa? —aech rey Sedequías Nabucodonosor pajutliajwa, nejchaxoel wʉt.
wʉajnachaemt wʉton profeta Jeremías. Rey Nabucodonosor japox nejchaxoel xot,
Profeta Jeremías jʉmnot wʉt, jʉm-aechon Dios kastikaspon, jʉm-aech xoton ampox:
ampox rey Sedequíasxot: “Xan kaes pejme pachaeman. Me-ama asew
—Xam tapaem rey Nabuconodosor, jiw, jachi-enil” —aech xoton pajutliajwa,
pejsoldaw sʉapich, leliajwa Jerusalén nejchaxoel wʉt. Dios kastikas wʉt, na-achapon
paklowax, japi isasiapoxan isliajwa —aech siete waechan. Siete waechan toep wʉt, rey
profeta Jeremías rey Sedequíasxot. Nabucodonosor boejthʉspon na-achapox. Do
Pe rey Sedequías naexasis-elon profeta pejme puexa Caldea tʉajnʉpijiw tatoꞌalpon. Do
Jeremías jʉm-aechpox, pejlewla xoton jawʉx, pajut chiekal matabijtlison Dios xabich
japoxliajwa. Baxael, asamatkoi, Jerusalén mamnikpon, xabich pachaembejpon.
paklowaxpijiw xabich litaxaelapi. Do asamatkoi, rey Nabuconodosor tʉp
Liboejtaliasliajwa xajʉpa-eli. Ja-aech wʉt, wʉt, paxʉlan rey nadofa. Japon pawʉl
madoi wʉtlisox, rey Sedequías, puexa Evil-merodac. Rey Evil-merodac tapaei
pejsoldaw sʉapich, nakolapi maliach Jerusalén nakolsliajwa rey Joaquín jiw-jebaxot, japon
paklowaxxot dʉkpaliajwa asalel. majt reypon Judá tʉajnʉxot.
Pe nakiowa, taenspi soldaw, Caldea
tʉajnʉpijiw. Jawʉt, japi jaelas. Jawʉt, rey Rey Ciro tapaeipox Judá tʉajnʉpijiw
Sedequías nataela-itfʉkuwspon. Do jawʉx, naweliajwa Jerusalén paklowax poxadin
bʉꞌfospon Babilonia paklowax poxade. Me- (2 Cr 36.20b‑23; Esd 1–2)
ama chajia jʉm-aech profeta Jeremías, profeta Judá tʉajnʉpijiw bʉꞌfos wʉt Babilonia
Ezequielbej, japox chiekal ja-aechlisox rey paklowax poxade, jaxotde japi, setenta
Sedequíasliajwa. Kaejuimt wʉtlejen, Caldea waechan esclavos kiladofas rey
tʉajnʉpijiw-soldaw lawti Dios pejtemploba. Nabucodonosor pijaxtat. Me-ama profeta
Lawtbejpi rey pejba, asabachanbej. Jeremías chajia chiekal chawʉajnajʉm-
Iaꞌtat xajajialspoxan Jerusalén paklowax aech, ja-aechlisox israelitasliajwa. Setenta
tathoetlelan, japoxanbej toeti. Jawʉt, xabich waechan toep wʉt, Caldea tʉajnʉpijiw kaes
jiw bapi, Jerusalén paklowaxpijiw. Xabich tatoꞌla-el potʉajnʉchanpijiw. Jawʉt, tatoꞌal
israelitas, namapi Jerusalén paklowaxxot, Media tʉajnʉpijiw, Persia tʉajnʉpijiwbej.
japibej bʉꞌfos Babilonia paklowax poxade. Samata, japamatkoiyan wʉt, rey Ciro,
120
Persia tʉajnʉpijin, tatoꞌalpon puexa me-ama majt wʉt, jaki-aechipox. Japox altar
Caldea tʉajnʉpijiw. Rey Ciro tatoꞌal wʉt, ispi choef xʉaꞌasliajwa Dios pej-ofrendaliajwa.
matxoelawaechtat, Dios pijaxtat rey Ciro Japox ispi, fiesta wʉti. Japi isasia puexa,
beltaen israelitas. Samata, rey Ciro carta me-ama Moisés chajiakolaxtat toꞌa. Baxael,
lel wʉt, jʉm-aechon ampox japox cartaxot: asawaech wʉtlisox, kolejuimtje wʉt, sacerdote
“Diachwʉajnakolax, Dios natapaei xan Jesúa, Zorobabel sʉapich, jiw tamejapi
reyliajwan tatoꞌlaliajwan potʉajnʉchanpijiw. tʉadusliajwa Dios pejtemploba pejme isliajwa.
Dios nakitoꞌa xan pejme isliajwan Dios Dios pejtemploba isax tʉaduw wʉti, sacerdotes
pejtemploba Jerusalén paklowaxxot. nababapi pejtrompetan. Leví pamojiwbej
Samata, puexa israelitas, xan tatoꞌlaxxot anaelfafachantat xadakapi. Japi jajuw
duili, tapaeyaxaelen israelitas naweliajwa wʉt, jajuitat jʉm-aechi ampox Diosliajwa:
Jerusalén paklowax poxade, jaxotde pejme “Xam xabich pachaemam” —aechi jajuitat
isliajwapi Dios pejtemploba. Toꞌaxbej mox Diosliajwa. Samata, puexa israelitas xabich
duili israelitasxot chaxduiliajwapi israelitas nejchachaemil.
nejmach wʉljowpoxan Dios pejtemploba pejme Japamatkoiyan wʉt, asajiw duili Jerusalén
isliajwa, pat wʉti Jerusalén paklowaxxot. paklowaxxot. Japi israelitas-el. Japi rey
Israelitas toꞌaxbej choef xʉaꞌasliajwa jaxotde, Asiria tʉajnʉpijin majt bʉflaenspi duilaliajwa
japi pejDios pej-ofrendaliajwa” —aech rey Judá tʉajnʉxot israelitas pejwʉlela. Japilap
Ciro, Persia tʉajnʉpijin, carta lelpox. Ja-aech xabich nejwesla israelitas. Japilap jʉm-aech
wʉt, Judá tʉajnʉpijiw, paklochiw, Benjamín ampox israelitasliajwa: “Xanalbej xamal
tʉajnʉpijiw, paklochiwbej, sacerdotes sʉapich, kajachawaesaxaelen, Dios pejtemploba isam
Leví pamojiw sʉapichbej, puexa japi, pejjiw wʉt” —aech japi jiw. Pe japi jiw japox jʉmchi-
sʉapich, thiltlisi chijiyaliajwa Jerusalén el kajachawaesasia xoti Dios pejtemploba
paklowax poxadin. Caldea tʉajnʉpijiw, mox isax. Japi jʉmch nejchaxoel baxael babijax
duilpi israelitasxot, japilap xabich malech isliajwa israelitasliajwa. Jawʉt, sacerdote
chaxduw xabich ommaenkpoxan israelitas Jesúa, Zorobabel sʉapich, israelitas-
pejme isliajwa Dios pejtemploba Majt paklochiw sʉapichbej, japi jʉm-aech ampox
chajiakolaxtat, rey Nabucodonosor noti Dios japi jiwliajwa: “Xanal naweweꞌpa-el xamal
pejtemplobaxot copan, pinanʉlpi tasfachanbej, nakajachawaesliajwam Dios pejtemploba
isaspi orotat, platatatbej. Puexa japoxan isax, xamal asajiwam xot. Xanalkal koewan
rey Ciro woeyapon, pawʉlponxot Sesbasar, israelitaspin pejme isaxaelen Dios pejtemploba.
japon xalaeliajwa Jerusalén paklowax Rey Ciro xanal koewan israelitaspinkal isax
poxadin. Sesbasar, japon tatoꞌal puexa Judá nakitoꞌa isliajwan Dios pejtemploba” —aech
pamojiw. Jasox ja-aech, cuarenta y dos mil israelitas japi jiwliajwa. Japi japox jʉmtaen
israelitasliajwa kaxa nawen wʉti Judá tʉajnʉ wʉt, xabich palalapi israelitasliajwa. Samata,
poxadin. Israelitas nawia wʉt japixot asew jawʉt asaxan nejchaxoeli israelitas is-elaliajwa
pat Jerusalén paklowaxxot pejme duilaliajwa. Dios pejtemploba. Samata, japi mot rey Ciro
Asew israelitas pat Judá tʉajnʉxot duilaliajwa pamakjiw naksiyaliajwapi babejjamechan
asapaklowaxanxot. israelitasliajwa. Rey Ciro pamakjiw kaenanʉla
pejcarta lelbej pejreyliajwa. Japacartanxot
Israelitas pejme ispox Dios pejtemploba jʉm-aechi ampox: “Israelitas nejwesla xam
Jerusalén paklowaxxot kaes tatoꞌlaliajwam” —aechi japacartanxot.
(Esd 3–6; Hag 1–2) Japacartan rey Ciro xaljow wʉt, xabich
Israelitas nawen wʉti Judá tʉajnʉ poxadin, palalapon israelitasliajwa. Samata, fiaton
japawaechtat, séptimo-juimt wʉt, israelitas israelitas kaes is-elaliajwa Dios pejtemploba.
natameja Jerusalén paklowaxxot Dios Samata, jawʉt israelitas kikofafʉki Dios
pejfiesta isliajwa. Japafiesta-matkoiyan wʉt, pejtemploba ispox. Do jawʉx, asamatkoi
israelitas duil bʉa-antat, chajiakolaxtat Dios wʉt, rey Ciro tʉplison. Jawʉt, rey Ciro
toꞌas xoti jasoxtat duilaliajwa, japafiesta- paxʉlan, reypon, pax Ciro pejkawʉtat.
matkoiyan wʉt. Japamatkoiyan wʉt, Jesúa, Japon pawʉl Dario. Japon tatoꞌal wʉt puexa
japonlap puexa sacerdotes-paklokolan, ma- Persia tʉajnʉpijiw, japamatkoiyan wʉt, Dios
is Zorobabel, japonlap paklon puexa Judá toꞌa profeta Hageo, profeta Zacaríasbej,
tʉajnʉpijiwliajwa, japi kolenje ispi altar. Dios japi naewʉajnaliajwa israelitas. Samata,
pejtemplobafʉlmakxot, majt pinjiyax altar profeta Hageo fʉlaech jʉmchiliajwapon
nukxot, japakawʉtat japi pejme ispi altar, Zorobabel, sacerdote Jesúabej. Japixot pat
121
wʉt, jʉm-aechon ampox Zorobabelxot, —Rey Ciro puexa Persia tʉajnʉpijiw tatoꞌal
sacerdote Jesúaxotbej: “¡Xamal israelitasxot wʉt, xanal nakitoꞌa isliajwan Dios pejtemploba
duilam chimiabachantat! Pe xamal jʉm-amfʉk —aech israelitas japi paklochiwxot.
ampox: ‘Matkoiyan pas-elfʉk Dios pejtemploba Do jawʉt, rey Dario pejpaklochiw japi
isliajwas’ —am xamal. Samata, Dios tapae-el carta xatoꞌa pejreyliajwa. Japacartaxot jʉm-
iam thilnaliajwa nejtʉajnʉxot. Dios tapae- aechi ampox: “¿Diachwʉajnakolaxkat rey Ciro
elbej nejew wexabichaliajwa. Mʉthampibej chajia kitoꞌa israelitas pejme isliajwa Dios
wexabicha-el. Wexabicha-elbej naxaeyaxan pejtemploba? —aechi cartaxot, wʉajnachaemt
xamal xaeliajwam. Wexabicha-elbej xamal wʉti rey Dario. Rey Dario pejpaklochiw
naxoeliajwam. Samata, ¡ma amwʉt, wʉajnawet wʉti jʉmnosaxaespox carta
xabʉataxaelam tawlafachan wʉljaesliajwam xatoꞌapox, japamatkoiyan wʉt, israelitas baka-
Dios pejtemploba isliajwam! —aech profeta isfʉle Dios pejtemploba. Jawʉt, israelitas
Hageo Zorobabelxot, sacerdote Jesúaxotbej. kajachawaesfʉlas Dios. Rey Dario xaljow
Do jawʉt, Zorobabel, sacerdote Jesúa sʉapich, wʉt pejpaklochiw pejcarta, asew pamakxot
japox jʉmtaen wʉt, xabich pejlewlapi. Pe toꞌapon jalwekaliajwa rey Ciro lelpox,
profeta Hageo jʉmbisnik wʉt, jʉm-aechon kitoꞌa wʉt israelitas pejme isliajwapox Dios
ampox: “¡Xamal nejlewlaxil, Dios xamalxot!” pejtemploba. Do jawʉx, rey pamak faeni rey
—aech profeta Hageo Zorobabelxot, sacerdote Ciro chajia lelpox japoxliajwa. Rey Dario
Jesúaxotbej. Do jawʉt, Zorobabel, sacerdote xaljow wʉt Ciro lelpox, chiekal matabijton
Jesúa sʉapich, Dios pijaxtat nejchachaemili diachwʉajnakolax kitoꞌapox israelitas pejme
pejme isliajwa Dios pejtemploba. Kaesʉapich isliajwa Dios pejtemploba. Do jawʉt, rey
semanan wʉt, israelitas pejme tʉaduwpi Dios Dario xatoꞌa carta pejpaklochiwliajwa.
pejtemploba isliajwa. Rey Dario jʉm-aech ampox pejcartaxot
Kaejuimt wʉt, Dios pejme toꞌa profeta pejpaklochiwliajwa: “Israelitas nej is Dios
Hageo naewʉajnaliajwa israelitas, japi pejtemploba. Xamal impuesto kinotampi, ¡japi
nejchachaemlaliajwa, Dios pejtemploba pejme plata chaxduiyaxaelam kajachawaesliajwam
isax tʉaduw xoti. Profeta Hageo naewʉajan israelitas isliajwapi Dios pejtemploba!” —aech
wʉt jʉm-aechon ampox israelitasliajwa: “Dios rey Dario pejcartaxot. Jasoxtat rey Dario
jʉm-aech ampox: ‘Tajtemploba xamal isam pejpaklochiw kajachawaesaxaeli israelitas
wʉt, jʉm-am wʉt ampox: “Dios pejtemploba pejme Dios pejtemploba isliajwa. Rey Dario
chiekal pachaemaxil, me-ama majt xabich tatoꞌal wʉt seis waechan, puexa Persia
pachaem wʉt, jachiyaxil” —am wʉt, tʉajnʉpijiw, japawaechan wʉt israelitas
nejchaxoelam wʉt, ¡pe xamal nejlewlaxil, chiekal toetlisi Dios pejtemploba isax.
xan tajut dukaxaelen xot japatemplobaxot! Israelitas isax kitoet wʉti Dios pejtemploba,
Samata, xabich pachaemaxael tajtemploba. puexa japi natameja Dios pejtemplobaxot. Japi
Me-ama matxoelapejtemploba wʉt, jachiyaxil’ jʉm-aech ampox Diosliajwa: “Dios, ampabalap,
—aechlap Dios” —aech profeta Hageo nejtemploba. Puexa jiw xam kawʉajnaxael
israelitasliajwa. ampatemplobaxot” —aech israelitas Diosliajwa.
Kolejuimtje wʉt, Dios pejme bʉxtoꞌa Do jawʉt, israelitas xabich choef xʉaꞌati
profeta Hageo jʉmchiliajwapon israelitas. Dios pej-ofrendaliajwa. Ja-aech wʉt, puexa
Samata, jawʉt pejme fʉlaechon. Pat wʉton israelitas xabich nejchachaemil. Israelitas toꞌa
israelitasxot, profeta Hageo jʉm-aechon sacerdotes, Leví pamojiwbej, tataeflaliajwa
ampox israelitasxot: “Dios kajachawaesaxael Dios pejtemploba, me-ama Moisés chajia toꞌa.
xamal puexa chiekal wepachaemaliajwa, Do jawʉx, asawaechtat wʉt, Pascuafiesta ispi.
pejme isam xot Dios pejtemploba” —aech Jawʉt, puexa israelitas xabich nejchachaemil.
profeta Hageo. Do jawʉx, israelitas is wʉt
Dios pejtemploba, rey Dario, puexa Persia Sacerdote Esdras nawi-anpox
tʉajnʉpijiw tatoꞌlan, japon pejpaklochiw pati Jerusalén paklowax poxadin
Jerusalén paklowaxxot. Japilap israelitas (Esd 7–10)
padaelmajiw. Japi paklochiw jʉm-aechi ampox Israelitas chiekal toet wʉti Dios pejtemploba
israelitasxot: isax, jawʉx, cuarenta waechan wʉt,
—¿Achankat xamal kitoꞌa isliajwam japamatkoiyan wʉt, sacerdote, pawʉlpon
temploba? —aech paklochiw israelitasxot. Esdras, Babilonia paklowaxxot thiltlison
Israelitas jʉmnot wʉt, jʉm-aechi ampox chijiyaliajwa Jerusalén paklowax poxadin.
paklochiwxot: Sacerdote Esdras xabich estudia Dios
122
pejtatoꞌlaxan. Japoxanbej chiekal naexasiton. jaxot natamejil. Masajiati sacerdote Esdras
Japoxan chanaekabʉanabejpon asew israelitas. Dios kawʉajanxot. Puexa japi israelitas jʉm-
Rey Dario, Persia tʉajnʉpijin, japon tapaeibej aechi ampox sacerdote Esdrasxot: “Xanal
puexa israelitas, nakfʉlaesiapi, nakfʉlaeliajwapi tajwathoꞌ asatʉajnʉchanpijiw. Tajwathoꞌ toꞌax
sacerdote Esdras Jerusalén paklowax poxadin. wʉt, toꞌaxaelenbej taxi tajwathoꞌ sʉapich,
Samata, xabich israelitas, kaesʉapichbej japi wathoꞌ naweliajwa paxjiw pejtʉajnʉchan
sacerdotes, Leví pamojiw, japi nawesiapi, poxade” —aech israelitas. Jasox is israelitas,
nakfolisi sacerdote Esdras. Rey Dario, Persia Dios tapae-esal xoti asatʉajnʉchanpijiw wathoꞌ
tʉajnʉpijin chaxduwpon plata sacerdote Esdras, nosliajwa.
japon pat wʉt Jerusalén paklowaxxot, choef
wʉajsliajwapon, xʉaꞌasliajwabej Dios pej- Nehemías kitoꞌapox israelitas
ofrendaliajwa. Rey Dario jʉm-aechon ampox chaxxajajialaliajwa Jerusalén paklowax
sacerdote Esdrasxot: “Xam asax weweꞌp wʉt (Neh 7–10)
wʉajsliajwam, xanlap wemosaxaelen” —aech Nehemías, japon chiekal israelita-aton,
rey Dario sacerdote Esdrasxot. Rey Dario nabiston rey Artajerjesliajwa. Japon reylap,
xatoꞌabejpon carta pejpaklochiwliajwa, Judá puexa Persia tʉajnʉpijiw tatoꞌlan, dukpon
tʉajnʉtat nabisti. Japacartaxot fiaton paklochiw Susa paklowaxxot. Asamatkoi, Nehemías
mat-omwʉljoe-elaliajwa impuesto sacerdotes, pakoewan, japon pawʉlpon Hanani,
Leví pamojiwbej. Japacartaxot toꞌabejpon paton Susa paklowaxxot. Hanani paꞌan,
japi paklochiw plata chaxduiflaliajwapi asew israelitas sʉapich, duili Jerusalén
sacerdote Esdras, naxaeyaxan weweꞌpas wʉt paklowaxxot. Nehemías wʉajnachaemt wʉt,
wʉajsliajwapon, Dios pejtemplobaxot. jʉm-aechon ampox pakoewan Hananixot:
Israelitas pejchijiyax wʉajna Babilonia —¿Ma-am chiekal xamal israelitas,
paklowaxxot, chijiyaliajwa wʉt Judá Jerusalén paklowaxxot duilam wʉt? —aech
tʉajnʉ poxadin, naxae-elon piach Dios Nehemías, wʉajnachaemt wʉt pakoewan.
kawʉajnaliajwa. Japi kawʉajan Dios chiekal Jawʉt, japi puexa chapaei wʉt, jʉm-aechi
tataeflaliajwas, nʉamtat fol wʉti. Ja-aech wʉt, ampox:
Dios chiekal kajachawaet israelitas fʉlaeliajwa —Tadaelmajiw, mox duili Jerusalén
Jerusalén paklowax poxadin wʉajan-jilaxtat. paklowaxxot, japi isfʉl babijaxan xanalliajwa.
Samata, puexa chiekal pati. Xapatbejpi puexa Jerusalén paklowax chaxxajajialspox
Dios pejtemplobapijaxan. Japoxanlap, copan, nakiowa chaemilfʉk. Me-ama chajia rey
tasfachanbej pinanʉl, xabich ommaenkpi, Nabucodonosor, pejsoldaw sʉapich, tabejtpon
platabej, Dios pejtemplobapijaxan. Puexa nakiowa ja-aechfʉkox —aechi Nehemíasxot.
chiekal xapaꞌani Jerusalén paklowaxxotdin. Nehemías japox jʉmtaen wʉt, xabich
Sacerdote Esdras paꞌan wʉt Jerusalén nejchachaemla-elon. Samata, Dios kawʉajan
paklowaxxot, taenpon israelitas pejwathoꞌ. wʉt, jʉm-aechon ampox: “Dios, xam
Japi israelitas-wathoꞌa-elpi. Japi wathoꞌ xajʉpam puexa isliajwam. Xam chiekal ji-
asatʉajnʉchanpijiw. Japi wathoꞌ jikawʉajan isam jʉmdutampox nejxasinkpiliajwa, japi
ídolos. Kaesʉapich sacerdotes, Leví chiekal naexasitibej xam nejtatoꞌlaxan. Xabich
pamojiwbej, japibej noti japi wathoꞌ. Samata, chajia xanal israelitas chiekal naexasis-enil
sacerdote Esdras xabich nejxaejwas. Jawʉt, nejtatoꞌlaxan. Samata, tapaeyam tadaelmajiw
Dios kawʉajan wʉt, jʉm-aechon ampox: najaela wʉt, xabich atʉaj nabʉflaeliajwa
“Dios, tajwʉajnapijiw, israelitas, xam chiekal tajtʉajnʉxot. Pe xam jʉm-am ampox:
naexasis-eli. ¡Taeꞌnik ma-aechkati ma ‘Pejme chiekal naexasitam wʉt xan, xamal
amwʉt! Samata, xam tapaeyam israelitas tapaeyaxaelen naweliajwam nejtʉajnʉ
beliajwas padaelmajiw, o, bʉflaeliajwasbej poxade” —am xam. Samata, xam kawʉajnax
asatʉajnʉchan poxade, xabich atʉaj. Ma wʉt wʉljowx, ¡nakajchawaesliajwam! Xan
amwʉt, xanal natapaeyam naweliajwan rey kawʉajnax wʉt najaw chiliajwapon, xan
pejme Jerusalén paklowax poxade. nawiasliajwan wʉt Judá tʉajnʉ poxade”
Natapaeyambej pejme isliajwan nejtemploba. —aech Nehemías, Dios kawʉajan wʉt.
¡Tapaeyambej reyes, Persia tʉajnʉpijiw, Kaejuiman wʉtlejen, asamatkoi, Nehemías
xabich pachaemaliajwa xanalliajwa! Pe xalwʉajxafol wʉton vinomint copatat reyliajwa,
nakiowa, xanal babijaxan isx xamliajwa” jawʉt rey pajut chiekal matabijt Nehemías
—aech sacerdote Esdras, Dios kawʉajan wʉt. nejchachaemilpox. Samata, rey wʉajnachaemt
Sacerdote Esdras Dios kawʉajan wʉtfʉk, jiw wʉt, jʉm-aechon ampox Nehemíasliajwa:
123
¿Ma-aech xotkat xam nejchachaemla-emil rey, Persia tʉajnʉpin, kaes tatoꞌlaliajwas.
ma amwʉt? —aech rey, wʉajnachaemt wʉt Samata, japox pejme chaemtlisi” —aechpi.
Nehemías. Do baxael, gobernador Nehemías taen wʉton
Jawʉt, Nehemías pejlewlapon jʉmnosliajwa padaelmajiw, jawʉt jʉm-aechon ampox
rey wʉajnachaemtaspox. Pe nakiowa, japiliajwa: “Dios nakajachawaesaxael xanal.
chinlejch jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox Pe xamal amxot Jerusalén paklowaxxot
reyxot: duilaliajwam chiekal ijilis, xamal israelitas-
—Xan nejchachaemla-enil, Jerusalén emil xot” —aech gobernador Nehemías
paklowax nakiowa chaemil xotfʉk. Xam padaelmajiwliajwa.
chiekal nejchachaemlam wʉt tajbichaxliajwa, Do jawʉx, israelitas chaemsfʉlisi
xam wʉljowx, ma amwʉt natoꞌaliajwam Jerusalén paklowax chaxxajajialspox.
tajtʉajnʉ poxade, Jerusalén paklowax Gobernador Nehemías kaenanʉla bichaxan
chaemsax kajachawaesliajwan tajjiw israelitas xadiajkon, pejmʉtanpijiw sʉapich,
—aech Nehemías reyxot. nabichliajwa. Chaemtlisi Jerusalén paklowax
Do jawʉt, rey tapaei Nehemías chaxxajajialspox, fafachanbej. Sanbalat,
nawiasliajwadin Judá tʉajnʉ poxadin. Tobías sʉapich, japi jʉm-aech babejjamechan
Do jawʉt, rey wʉlduw Nehemías japon israelitasliajwa. Japi jʉm-aech ampox:
gobernadorliajwa, Judá tʉajnʉpijiwxot, japi “Xamal xajʉpaximil Jerusalén paklowax
tatoꞌlaliajwapon. Rey xatoꞌabej carta Nehemías chaxxajajialspox chaemsax toesliajwam.
xalaeliajwa asew, rey Artajerjes pejpaklochiw Japoxbej tampoelaxil, pejme toesliajwas wʉt”
poxade. Japi tatoꞌalpi asatʉajnʉchanpijiw —aech Sanbalat, Tobías sʉapich. Pe Nehemías
mox Judá tʉajnʉxot. Japacartaxot rey toꞌa Dios kawʉajan kajachawaesliajwas. Jawʉtbej,
japi kajachawaesliajwa Nehemías. Japox wʉljowpon Dios, asamatkoi Sanbalat, Tobías
chiekal ja-aech, Dios jʉmtaen xot Nehemías sʉapich, tapasliajwas babijax.
kawʉajanpox. Israelitas kitoet wʉt pafatat paklowax
Sacerdote Esdraslap matxoela chajia chaxxajajialspox chaemsaxan, jawʉt
Babilonia paklowaxxot Judá tʉajnʉ japi padaelmajiw japox taen wʉt, xabich
poxaliajwade. Do jawʉx, trece waechan palalapi. Do jawʉtbej, Sanbalat, Tobías
toep wʉt, gobernador Nehemías, japonbej sʉapich, nejchaxoeli, pejsoldaw sʉapich,
chajia Babilonia paklowaxxot Judá tʉajnʉ chakipasliajwa Jerusalén paklowaxpijiw.
poxaliajwade. Nehemías pat wʉt Jerusalén Japi jasox nejchaxoeli israelitas kikofaliajwa
paklowaxxot, tres matkoi wʉt, makanoton chaxxajajialspox chaemsfʉlpox. Israelitas
kaesʉapich poejiw. Madoi wʉt, japi nakola jʉmtaen wʉt padaelmajiw nejchaxoelpox
chiekal taeliajwa Jerusalén paklowax beyaxaespox, jawʉt israelitas Dios kawʉajan
chaxxajajialspox. kajachawaesliajwas. Israelitasxot asew wesfʉl.
Nehemías taen xabich weꞌpoxfʉk Samata, jawʉt paklowax chaxxajajialspox
chaemsliajwa paklowax chaxxajajialspox. nabisti, xabich nejchachaemili. Pe japox ja-
Pe jawʉt, Nehemías chinax kaen aton aech wʉt, gobernador Nehemías jʉm-aechon
jʉmchi-elfʉkon chaemsliajwapox, paklowax ampox israelitasliajwa: “¡Xamal israelitas
chaxxajajialspox. Japox taen wʉt, fʉlaechlison nejlewlaximil wajdaelmajiw nakbeyaxael
jʉmchiliajwa ampox puexa israelitasliajwa: wʉt xatis sʉapich! Nakchakipat wʉti, ¡xatis
“Xan nejchachaemlax puexa xatis chiekal nabeyaxaes, japi sʉapich, wajlewla-elaxtat!
chaemsliajwas Jerusalén paklowax ¡Xatisbej wajDios nakkajachawaesaxael!
chaxxajajialspox. Taj-rey, Persia tʉajnʉpijin, —aech Nehemías israelitasliajwa.
najʉmduton nakajachawaesaxaelpox Sanbalat, Tobías sʉapich, pejsoldaw
chaemsliajwan ampapaklowax sʉapichbej, taen wʉti israelitas chiekal
chaxxajajialspox” —aech gobernador thiltpox nabeliajwapi, japi sʉapich, ja-aech
Nehemías. Do jawʉx, puexa israelitas wʉt, nabe-elpi, israelitas sʉapich. Do jawʉt,
tʉaduwlisi nabichliajwa, japabichax, chiekal israelitas pejme paklowax chaxxajajialspox
kaenejchaxoelax xoti. chaemsfʉlisi. Gobernador Nehemías
Sanbalat, Tobías, Gesem, japilap israelitas najʉpadiajanpon israelitas. Kaemʉt kitoꞌapon
nejwesla. Japi wʉltaen wʉt israelitas chaemsliajwa paklowax chaxxajajialspox.
chaemtpox paklowax chaxxajajialspox, jʉm- Asamʉt toꞌapon wesfʉlaliajwa padaelmajiw,
aechi babejjamechan israelitasliajwa. Japi chakipach wʉt nabeliajwa. Kaenanʉla
jʉm-aechbej ampox: “Israelitas nejwesla poejiw, nabisti, ofnaeladʉwpi espada.
124
Gobernador Nehemías kaen makafit aton, jʉmxatoꞌapi japox wʉajan. Gobernador
japon nababeliajwa trompeta, israelitas Nehemías pejme jʉmxatoꞌa wʉt, kaeyax
padaelmajiw chakipach wʉt nababeliajwapon. pejme japox jʉm-aechon majt jʉm-aechpox.
Japox thiataen wʉt, puexa israelitas chiekal Taxdukajʉmxatoꞌaxliajwa wʉt, jʉm-aechi
natamejaliajwa, nabeliajwa wʉti, padaelmajiw ampox gobernador Nehemíasliajwa: “Xam
sʉapich. Japamatkoiyan wʉt, israelitas chiekal nejwesla naexasisliajwam rey Artajerjes
thilsfʉl nabeliajwa, padaelmajiw sʉapich, tatoꞌalpox. Xam najut rey nadofasiam
chalechkal chakipach wʉt. Samata, nabistpi, tatoꞌlaliajwam puexa Judá tʉajnʉpijiw”
puexa bʉꞌlamoejti Jerusalén paklowaxxot. —aech babejchiw, jʉmxatoꞌa wʉti
Mox owabejpi pej-espadan, moejt wʉti. gobernador Nehemíasliajwa. Gobernador
Israelitas chaemsfʉl wʉt paklowax Nehemías jʉmxatoꞌa wʉt, jʉm-aechon ampox
chaxxajajialspox, Nehemías jʉmtaen, asew padaelmajiwliajwa: “Xamal natasalampox
israelitas, kimaenkpi, is wʉti pachaema- xabich pinjiyax naekichachajbax. Xan
elpox nakae-israelitasliajwa. Japi israelitas, chiekal matabijtax xamal. Xanal israelitas
kimaenkpi, asew israelitas kijilpi, japi natasalam nabeljasliajwam chaxxajajialspox
paxilap wemakanoch malech tanbichliajwas fafachan dui-elaliajwan” —aech gobernador
kimaenkpiliajwa, japibej esclavosliajwa. Nehemías, jʉmxatoꞌa wʉt padaelmajiwliajwa.
Israelitas kimaenkpi, japilap kinot, israelitas Ja-aech wʉt, gobernador Nehemías kaes
kijilpi pejsatan mat-omwʉljoeliajwas bakabʉnbichfʉl israelitas. Me-ama majt
dewataspoxan. xabich nabist wʉt, jachi-eli.
Gobernador Nehemías japox jʉmtaen wʉt, Asamadoi, gobernador Nehemías fʉlaech
xabich palalapon israelitas kimaenkpiliajwa. taeliajwapon aton. Japon, me-ama pejnachalan
Samata, gobernador Nehemías xabich lot wʉt, ja-aechon. Japon aton jʉm-aech ampox
wʉt israelitas, xabich kimaenkpi, jʉm-aechon gobernador Nehemíasxot:
ampox japiliajwa: “Dios pejtatoꞌlaxan xatis —Ampamadoitat, nadaelmajiw xam
israelitas naktapae-el japoxan isliajwas” boesaxael. Samata, ¡xabʉaꞌde Dios
—aech gobernador Nehemías israelitas pejtemploba poxade namoechliajwam! —aech
kimaenkpiliajwa. Do jawʉt, israelitas japon aton.
xabich kimaenkpi jʉmduwpi gobernador Pe gobernador Nehemías japox jʉmtaen
Nehemíasxot pejme wewoeyaliajwa kinoti wʉt, jʉm-aechon ampox:
asew israelitas pejsatan. Jʉmduwbej —Xan namoechaxinil Dios pejtemplobaxot.
israelitas kijilpi paxi kofaliajwa paxjiw Sacerdoteskal tapaeis leliajwa Dios
poxade naweliajwa. Gobernador Nehemías pejtemplobatu —aech gobernador Nehemías
chiekal matabijton israelitas xabich motpox japon atonxot. Do jawʉx, gobernador
impuesto rey Artajerjesliajwa. Samata, Nehemías chiekal matabijton Sanbalat, Tobías
gobernador Nehemías mat-omwʉljoe- sʉapich, japi motpox plata japon aton japox
el impuesto israelitas, japi platatat pajut jʉmchiliajwa. Gobernador Nehemías chil
natataeflaliajwa. Japamatkoiyantat israelitas ow-aech wʉt leliajwa Dios pejtemplobatuxot,
chiekal toet paklowax chaxxajajialspox ja-aech wʉt, gobernador Nehemías
chaemtpoxan. Pe weꞌpfʉk toesliajwa tasalaxaeson Diosxot bʉꞌwʉajanpoxliajwa.
fafaduiyaxankal. Sanbalat, Tobías, Gesem Dolisox, kaematkoiyan sʉapich wʉt,
sʉapich, japox jʉmtaen wʉt, nejchaxoeli israelitas chiekal puexa kitoetlisi paklowax
naekichachajbaliajwa gobernador Nehemías. chaxxajajialspox. Kolejuimtje wʉajna chiekal
Samata, japi wʉajan xatoꞌa wʉt, me-ama kitoeti paklowax chaxxajajialspox chaemsax.
nospaeliajwa wʉt, Nehemías sʉapich, japox Samata, mox duili Judá tʉajnʉxot, japi jiw,
ja-aechi gobernador Nehemías nakolt wʉt israelitas padaelmajiw, japi jiw pajut chiekal
Jerusalén paklowaxxot, boesaliajwas. matabijti israelitas kajachawaechpox Dios
Pe gobernador Nehemías owchi-elon japabichax toesliajwa.
japi jʉm-aechpox. Samata, gobernador Gobernador Nehemías asew poejiwxot
Nehemías jʉmxatoꞌa wʉt, jʉm-aechon makanoton japi poejiw wesliajwa fafachan.
ampox japiliajwa: “Xan xabich bichax na-it- Gobernador Nehemías jʉm-aechbej ampox:
el laejaliajwan. Samata, xan fʉlaeyaxinil” “Juimt matnoch ek wʉt, ampapaklowaxpijiw
—aech gobernador, jʉmxatoꞌa wʉt damlathʉl wʉt, ¡fafachan fakaꞌam! —aech
padaelmajiwliajwa. Gobernador Nehemías gobernador Nehemías. Japapaklowax
padaelmajiw, me-ama kaes tres veces chaxxajajial wʉt, matxajajialbejpi pinasat.
125
Pe kaesʉapich israelitas duil Jerusalén xanalliajwa. Xam xabich pachaemam” —aech
paklowaxxot. Samata, Nehemías xabich israelitas Diosliajwa. Do jawʉt, israelitas
wʉlala israelitas fʉlaeliajwadin duilaliajwa nejchaxoelisi puexa Dios ispoxanliajwa
Jerusalén paklowaxxot. japi pejwʉajnapijiwliajwabej. Do jawʉtbej,
israelitas chiekal nejchaxoel wʉt, pajut
Sacerdote Esdras, gobernador Nehemías, matabijti asew, japi pejwʉajnapijiw, Dios
naewʉajanpox israelitas tapaeispox padaelmajiw bʉflaeliajwas xabich
kofaliajwa babijaxan ispoxan atʉaj asatʉajnʉchanlel. Do jawʉt, israelitas
(Neh 8–13) Dios wʉljowpi kajachawaesliajwas, rey Persia
Israelitas kitoet wʉti chaemsaxan Jerusalén tʉajnʉpijin tatoꞌlaxxot duilafʉl xoti.
paklowax chaxxajajialspox, japawaechtat, Dolis israelitas nakaewa najʉm-aechi
séptimo-juimt wʉt, duili Judá tʉajnʉxot, ampox: “Dios pejtatoꞌlaxan chiekal
japi fʉlaen naktaeliajwa fiesta Jerusalén naexasisaxaes. Xatis israelitas, poejwas,
paklowaxxot. Japafiesta ji-ispi Diosliajwa, kaes nosaxisal wathoꞌ, asatʉajnʉchanpijiw.
kaewaechfʉl wʉt. Japafiesta pawʉl bʉa- Ma-is wajjiw wathoꞌ nosaxil poejiw
anfiesta. Samata, israelitas japafiesta asatʉajnʉchanpijiwpi. Xatisbej wʉajsaxisal
wʉt, jiduilalap bʉa-antat. Puexa israelitas napatamatkoi wʉt, asatʉajnʉchanpijiw
natamejil wʉt, sacerdote Esdras jut pelfʉt, mowasia wʉti pejew xatisxot. Asamatkoibej,
chaxkoeyasfʉt. Jaxot lels Dios pejtatoꞌlaxan. fiestamatkoi wʉt Diosliajwa, japamatkoi wʉt,
Do jawʉt, julon, pelfʉt xaljow wʉt wʉajsaxisal. Seis waechan wʉt wajsatan
bʉxlanukaxaelxot. Jawʉt, sacerdote Esdras nabistaspoxan, dolisdoꞌ, siete waechanliajwa
chanaexaljow puexa israelitas pajut chiekal wʉt, ‘¡Wajsatan jʉmch nej oele!’ —chiyaxaes
jʉmtaeliajwa. Sacerdote Esdras xaljow wʉt kaewaechliajwa. Puexa jiw xatis nakdewat xot,
Dios pejtatoꞌlaxan, chiekal chanaekabʉana nabisti xatisliajwa, me-ama esclavos, ja-aechpi
israelitas pajut chiekal matabijsliajwa. kofaxaesbej kaes malech naktanbich-elaliajwa,
Jasox ja-aech sacerdote Esdras israelitas siete waechan toep wʉt. Kaewaechfʉl wʉt,
chiekal naexasisliajwa Dios pejtatoꞌlaxan. mosaxaes impuesto Dios pejtemplobaxot
Leví pamojiw kajachawaet sacerdote Esdras weꞌpa-elaliajwa plata” —aech israelitas
chiekal chanaekabʉanaliajwapon israelitas. nakae-israelitasliajwa.
Puexa israelitas chiekal matabijt wʉti Dios Doce waechanwʉx, gobernador Nehemías
pejtatoꞌlaxan, jawʉt xabich nejxaejwas. Jawʉt, fʉlaechlison taeliajwa rey Artajerjes, Persia
israelitas pajut chiekal matabijti chiekal tʉajnʉpijiw tatoꞌlan. Jawʉt, gobernador
naexasis-elpox Dios pejtatoꞌlaxan. Do jawʉt, Nehemías pejwʉlela, sacerdote Eliasib
israelitas nejxaejwas wʉt, sacerdote Esdras, tapaeipon Tobías, japonlap amonita-aton,
gobernador Nehemías sʉapich, Leví pamojiw japon dukaliajwa Dios pejtemplobaxot, kae-
sʉapichbej, jʉm-aechi ampox israelitasliajwa: piezaxxot. Japon Tobías, israelitas padaelman.
“Xatis naknejxaejwaxil, ampafiesta isas Pe nakiowa, sacerdote Eliasib tapaeipon
wʉt Diosliajwa. Puexa chiekal jʉmch dukaliajwa jaxot.
nejchachaemlaxaes” —aechi israelitasliajwa. Kaewaechan wʉt, gobernador Nehemías
Do jawʉt, israelitas fʉlaech naedalan kaxa nawia-an wʉt Jerusalén paklowax
tasiapaliajwa, me-ama Dios pejtatoꞌlaxanxot poxadin, japox wʉltaen wʉt, xabich palalapon
toꞌaspi. Israelitas ispi bʉa-an, japabʉa-antat sacerdote Eliasibliajwa. Dios pejtatoꞌlaxan,
duilaliajwa japafiestamatkoiyan wʉt. Moisés chajia lelpox jʉm-aech xot ampox:
Veinticuarto-matkoiyan wʉt, séptimo-juimt “Amonitas tapaeyaxisal Dios pejtemploba
wʉt, jawʉt, israelitas natamejil jʉmchiliajwa leliajwa” —aech xotox. Samata, gobernador
ampox Diosliajwa: “Xanal xabich nanejxaejow, Nehemías chapelde templobafafa tathoetade
tajut chiekal matabijtax xot xabich babijaxan Tobías pejew. Gobernador Nehemías
isxpoxanliajwa” —aech israelitas Diosliajwa. taenpon asew Leví pamojiw mos-esalpox japi
Japamatkoi wʉt, aton chanaexaljow nabistpoxan Dios pejtemplobaxot. Samata,
Dios pejtatoꞌlaxan. Do jawʉx, puexa jiw Leví pamojiw nawia pejpaklowax poxade
Dios kawʉajan wʉt, jʉm-aechi ampox: pajut nabichliajwa. Do jawʉt, gobernador
“Xanal xabich nanejxaejow puexa babijaxan Nehemías pajut wʉljaeton Leví pamojiw
isxpoxanliajwa” —aech israelitas Diosliajwa. pejme nabichliajwa Dios pejtemplobaxot.
Jawʉt, Dios kawʉajan wʉt, jʉm-aechbejpi Jawʉt, gobernador Nehemías wʉlduw asew
ampox: “Xabich pachaem isampox poejiw israelitasxot mosliajwa nabisti Dios
126
pejtemplobaxot. Gobernador Nehemías taenbej Do pejme, Dios jʉm-aech ampox Satanásxot:
asew israelitas, napatamatkoi wʉt, nakiowa —¡Taeyaxaes, xam jʉm-ampox
nabistpox. Taenbejpon, asew naxaeyaxan diachwʉajnakolax wʉt! ¡Xabʉaꞌde! ¡Xam
xalalaena wʉt mowaliajwa, napatamatkoi isasiampox isde Jobliajwa! ¡Pelax Job pajut nej
wʉt. Ja-aech wʉt, gobernador Nehemías kitoꞌa is-eleꞌ chaemilpox! —aech Dios Satanásxot.
pamakjiw laleyax fakaꞌsliajwa. Toꞌabejpon Do jawʉx, Satanás toꞌa xabich chaemilpoxan
fafas-elaliajwa, napatamatkoi wʉt. Samata, tapasliajwas Job. Jawʉt Job chiekal masox
asatʉajnʉchanpijiw pejew xalalaena wʉt namanpon pejchoef jilaxtat. Satanásbej toꞌa
mowaliajwa, japi Jerusalén paklowax joewa xabich wikaliajwa ba jalchaliajwas.
tathoetat bijapi. Pejbʉa-an ispi, kandiawa wʉt Ba chiekal jalchas wʉt, puexa Job paxi
pejew mowaliajwa. chiekal matkaeyas fiesta is xoti. Ja-aech wʉt,
Gobernador Nehemías lotbejpon xalalaenapi wʉajan xananʉamti papati Jobxot paxiliajwa
pejew mowaliajwa. Ja-aech wʉt, xalalaenapi wejatispox chapaeliajwapi Jobxot. Job japox
pejew mowaliajwa matabijtlisi gobernador jʉmtaen wʉt, xabich nejxaejwaspon. Pe
Nehemíasliajwa japox pachaema-elpox, nakiowa, Job jʉmch jʉm-aechon ampox
japi ispoxliajwa. Samata, xalalaenapi pejew jaxotpiliajwa: “Xan nalaeltax wʉt, masox
mowaliajwa kaes xalae-elisi israelitas chiekal nalaeltax. Asamatkoi, tʉpx wʉtbej,
poxadin, napatamatkoi wʉt. Gobernador masox chiekal tʉpaxaelen. Chinax kaeyax
Nehemías kastikabejpon israelitas poejiw, xalaeyaxinil ampathatpijax. Majt kimaenkax
not xoti wathoꞌ, asatʉajnʉchanpijiw. Japi Dios nachaxduwpitat. Dios pejme puexa
israelitas poejiw jʉmduwpi kaes wathoꞌ nakiwoeya xot, chiekal masox namanx. Dios
asatʉajnʉchanpijiw nos-elaliajwa. Gobernador xabich pachaem” —aech Job Diosliajwa. Pe
Nehemías tapae-elbej sacerdote Eliasib kaes Job chinax babijax is-el. Kaejame, babejjame,
nabichliajwa Dios pejtemplobaxot, japon fit xot chinax jʉmchi-elon Diosliajwa. Chiekal ma-
Sanbalat paxʉlow. Japon, Sanbalat, israelitas aechon, puexa pejew wenapeltas wʉton.
padaelman. Do baxael, Dios pej-ángeles pejme pati
Diosxotse Dios-wʉajnalel. Jawʉt-is, Satanás
Dios tapaeipox Job xabich nabijasliajwa pat. Do jawʉt, Dios wʉajnachaemt wʉt, jʉm-
(Job 1.1–2.10) aechon ampox Satanásxot:
Xabich chajiakolaxtat, aton duk. Japon —¿Xamkat chiekal nejchaxoelam Job
pawʉl Job. Joblap jikawʉajan Dios. Jobbej nejchaxoelpoxliajwa xanliajwa? Xam najʉm-
chiekal ji-ispon pachaempoxan asew jiwliajwa. ampox tapaeix xam nijaxtat Job xabich
Jikajachawaetbejpon jiw kijila. Chinaxbej nabijasliajwa. Pe nakiowa, Job chiekal
kaen aton naekichachajba-elon. Job xabich naexasiton xan —aech Dios Satanásxot.
kimaenk. Xabich pin-iakolapon pak, oveja, Satanás jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox
chivo, bur, camellobej. Diezpon paxi. Diosxot:
Xabichbejpon pamak. Japilap esclavos. —Pe Job pajut tapas-esalxot chaemilpox,
Do asamatkoi, Diosxotse puexa Dios pej- japon nakiowa xam chiekal naexasit. Chil
ángeles pati Dios-wʉajnalel. Jaxotse pat-is Job tapach wʉt chaemilpox, ja-aech wʉt,
Satanás. Do jawʉt, Dios wʉajnachaemt wʉt, japon kaes xam naexasisaxil. ¡Job xabich nej
jʉm-aechon ampox Satanásxot: bʉꞌxaenkapon! Ja-aech wʉt, babejjamechan
—¿Xamkat chiekal nejchaxoelam tamakan naksiyaxaelon xamliajwa —aech Satanás
Jobliajwa? Japon Job kaekolan kaes chiekal Diosxot.
pachaem puexa thatpijiwxot —aech Dios, Dios jʉm-aech ampox Satanásxot:
wʉajnachaemt wʉt Satanásxot. —¡Job xabich nej bʉꞌxaenka xam nijaxtat!
Do jawʉt, Satanás jʉmnot wʉt, jʉm-aechon Pe xam tapaeyaximil, Job tʉpaliajwa
ampox Diosxot: bʉꞌxaeyaxtat —aech Dios Satanásxot.
—Jn, xam chiekal tataeflam Job, japon Do jawʉt, Satanás fʉlaechlison Job poxade.
paxi, pamakjiwbej. Pejchoefbej chiekal Jawʉt, Job chalechkal xabich pobʉꞌta
tataeflam. Samata, Job chiekal naexasitpon bʉꞌthiklaspon Satanás pijaxtat. Ja-aech wʉt,
xam. Job paxi, pamakbej, pejchoefbej, Job xabich nabijat. Do jawʉtbej, Job pijow
xam chiekal kijtam wʉt, ja-aech wʉt, jʉm-aech ampox Jobxot:
diachwʉajnakolax Job babejjamechan —Xamliajwa ja-aech wʉt, jʉmch jʉm-am
naksiyaxael xamliajwa —aech Satanás ampox Diosliajwa: “Xam xabich pachaemam”
Diosxot, athʉxotse wʉton. —am Diosliajwa. Diachwʉajnakolax, xam
127
poeyam nejliaklanam. Kaes nawoesa pachaem Xamal jʉmch nejchaxoelam xanliajwa,
babejjamechan naksiyaliajwam Diosliajwa. Do matabijslaxtat. Xamal nejchaxoelam wʉt, jʉm-
jawʉxbej, ¡xam tʉpde! —aechow Jobxot. am ampox xanliajwa: “Job diachwʉajnakolax
Do jawʉt, Job jʉm-aechon ampox pijowxot: babijax is” —am xamal jʉmch, nejchaxoelam
—¡Xam nabej jʉm-aecheꞌ nejliaklaxan! wʉt xanliajwa. Japox diachwʉajnakolax
Dios nakajachawaet wʉt, puexa chiekal wʉt, ma amwʉt, ¡chiekal najʉm-amde
nakwepachaem. Jawʉt, xatis fias-esal Dios. babijax isxpoxliajwa! Xan chiekal kamta
Pe Dios tapaei wʉt chaemilpoxan nakwe- tʉpasian. ¿Ma-aech xotkat Dios naboejthʉs-
pasliajwa, japoxan ja-aech wʉt, xatis fiasaxisal el bʉꞌxaenkaxpox? ¿Ma-aech xotkat Dios
Dios pachaema-el naktapas-elaliajwa —aech naktapaei xatis nalaelaliajwas ampathatxot,
Job pijowxot. do jawʉx, nabijasliajwas? Xan babijax isx wʉt,
Nakiowa jʉmch, Job kawʉajnafʉl wʉton ¿ma-aech xotkat Dios nabeltae-el? —aech Job.
Dios, jʉm-aechon ampox Diosliajwa: “Xam Do jawʉt, asan Job pejnachalan, pawʉlpon
xabich pachaemam” —aech Job Diosliajwa Bildad, japon jʉm-aech ampox:
chinax kaejame jʉmchi-elaxtat, babejjame. —Puexa chiekal matabijtas ampox.
Nejmach-aton nabijat wʉt, japon nabijat, Dios
Job pejnachala, trespi, kastikas xot babijaxan ispoxanliajwa —aech
naksiyapox Jobliajwa Bildad.
(Job 2.11–14.21) Job jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox:
Job, tres pejnachalapon. Kaen pawʉl Elifaz. —Xan tajut chiekal matabijtax babijax is-
Asan pawʉl Bildad. Asan pawʉl Zofar. Japi enilpox Diosliajwa. Pe nakiowa, Dios natapaei
jʉmtaen Jobliajwa ja-aechpox. Japi, tres, xan xabich nabijasliajwan ampawaxaetat. Xan
jʉm-aechi ampox: “Chijiasdoꞌ taeliajwas nejxasinkax Dios pajut chiekal najʉmchiliajwa
wajnachalan Job, japon naewʉajnas wʉt, babijax isxpoxliajwa. Pe nakiowa, Dios
nejchachaemlaliajwa” —aech Job pejnachala. najʉmnos-el, wʉajnachaemtax wʉt
Dolisi, pat wʉti Jobxot, mox chalaefʉlisi nabijataxpoxliajwa —aech Job.
japonxot. Kaesemana wʉt, kaejame jʉmchi-eli Do jawʉt, asan Job pejnachalan, pawʉlpon
Job, japi pajut chiekal matabijt xoti Job xabich Zofar, japon jʉm-aech ampox:
nabijatpox. Dolisdoꞌ, kaesemana toep wʉt, Job —Job, xam xabich jʉmbisnikam, jʉm-
matxoela naksiya wʉt, jʉm-aechon ampox am wʉt: “Xan babijax is-enil” —am wʉt.
japiliajwa: Chil Dios pajut chiekal naksiya wʉt, xam
—¡Kaes chiekal pachaemaxael, xan nalaels- sʉapich, Dios jʉmchiyaxael xam xabich
enil wʉt ampathatat! Kaes pachaemaxaelbej babijaxan isampoxliajwa. Dios chiekal
xan tʉpaliajwan ampathatat, kaes nabijasa- matabijt, achan pachaem, achan chaemil.
elaliajwan —aech Job tres pejnachalanliajwa. Diachwʉajnakolax xamkas xabich babijax
Job pejnachalan, pawʉlpon Elifaz, japon jʉm- isam. ¡Dios kawʉajande xam beltaeliajwa
aech ampox: babijax isampoxliajwa, xam pejme chiekal
—Xam asew jiw naewʉajnam japi chiekal pachaemaliajwam Diosliajwa! ¡Dios
nejchachaemlaliajwa, nabijat wʉt. Ma amwʉt, kawʉajandebej ampawaxae xam chiekal
xam najut nabijatam wʉt, boejtalias-emil boejthʉlaliajwa! Ja-aech wʉt, nabijatampox
nejchachaemlaliajwam. ¡Nejchaxoelde ampox! chiekal toepaxael —aech Zofar.
Dios kajachawaet jiw pachaempi. Diosbej Dolisdoꞌ, Job naeweslapon kaes
kastika jiw babejchiw. Xamkas isam babijax naewesliajwa pejnachala jʉm-aechpoxan.
Diosliajwa. Samata, ¡Dios jasoxtat xam Do jawʉtbej, Job jʉm-aechon ampox
kastika! ¡Dios kawʉajande xam najut chiekal pejnachalaliajwa:
matabijsliajwam, achababijax isam Diosliajwa! —Xamal najut jʉmch japox nejchaxoelam
¡Japox babijax isampox chaemde Diosxot! Ja- wʉt, jʉm-am: “Xatis kaes pejme matabijtas”
aech wʉt, Dios pejme kajachawaesaxael xam —am xamal, najutliajwa nejchaxoelam wʉt.
puexa chiekal wepachaemaliajwa xamliajwa Pe xan nejliaklana-enil. Xan chinax babijaxan
—aech Elifaz. is-enil. Pe nakiowa, matabijtax puexa jiw
Do jawʉt, Job jʉmnot wʉt, jʉm-aechon xan nabʉꞌwʉajanpaeipox. Xan tajut chiekal
ampox pejnachalan Elifazliajwa: matabijtaxbej asew jiw, xabich babijaxan
—Diachwʉajnakolax, xan xabich nabijatax. is wʉt, chinax nabijas-eli. Xamalliajwa
Samata, ¡xamal bijiat nabeltaeyaxaelam! tampoela-el xan najʉmchiliajwam
Jʉmch natasalaximil xan babijax isxpoxliajwa. isaxaelenpox. Matabijtax Dios xabich puexa
128
matabijtpox. Dios matabijtbej puexa xamal —Job, ¿ma-aech xotkat xam majt chiekal
najʉm-ampoxan. Xamal japox nejchaxoelam nejchaxoela-emil jʉmchiyaxaelampox?
wʉt, nejmach jʉmch chiekal nejchaxoelam. Xamlis chiekal matabijs-emil masox
Chil xamal boejlach chalakam wʉt, ja-am diachwʉajnakolax, masox diachwʉajnakolaxa-
wʉt, kaes matabijspijwaxaelam. Ma amwʉt, elbej. ¡Xam chiekal nejchaxoelaxaelam ampox!
¡xan chiekal nanaeweꞌa! Xan tajut chiekal ¡Jiw babijaxan ispi, japi jiwlap jinabijat!
matabijtax nospaesianpox, Dios sʉapich, —aech Bildad.
Dioslap pajut jʉmchiyaxael xan babijax is- Do jawʉt, Job jʉmnot wʉt, jʉm-aechon
enilpox xan najʉmchiliajwa. Isx wʉt asax ampox Bildadliajwa:
babijax, xan tajut chiekal matabijsasian japox —Majt najʉm-ampox, japox pejme najʉm-
babijax. Xan nabijataxpoxliajwa, xan tajut am: “Xam babijax isam” —na-am jʉmch. Pe
chiekal matabijs-enil. Samata, tajut chiekal xan tajut chiekal matabijtax chinax babijax
matabijs-enil, machiyaxaelen ampawaxae is-enilpox. Pe xan matabijs-enil, ma-aech
chiekal naboejthʉlaliajwa” —aech Job xot Dios natapaei xan xabich nabijasliajwan.
pejnachalaliajwa. Samata, xabich tampoel xan boejtaliasliajwan
nabijataxpox. Tamak, tajjiw, tajnachala, puexa
Job pejme lochpox pejnachala japi nejwesla mox pasliajwa xanxot. ¡Bijiat cha-
(Job 15–21) aex na-itpaem nejbeltaeyax xanliajwa! ¡Kaes
Do pejme Elifaz jʉm-aechon ampox xabich jʉmch nabej natasaleꞌ xan babijaxan
Jobliajwa: isxpoxliajwa! Matabijtax Dios dukpon. Japon
—Puexa jiw chiekal matabijt xamlap xabich asamatkoi pejme chiekal nakajachawaesaxael
matabijsnam. Xam naksiyam nejliaklaxan. Ja- —aech Job, bʉxfafon wʉton Bildad.
am wʉt, itpaeyam sitae-emilpox Dios. Samata, Do jawʉtbej, asan Job pejnachalan
xan tajut chiekal matabijtax diachwʉajnakolax bʉxnaliaxton, japon pawʉl Zofar. Japonbej
xam babijax isam Diosliajwa. ¡Xam chiekal jʉm-aechon ampox Jobliajwa:
nejchaxoelde ampi kolenje, nejnachala, —Xan kaes boejlichaxinil.
kaes chiekal pakdiachiw, kaes chiekal Diachwʉajnakolax jiw babejchiwliajwa
matabijtbejpi! Me-ama xam, jachi-el japiliajwa puexa chiekal pachaem. Pe,
ampi, nejnachala. Samata, xam chiekal ¡xam chiekal matabijsaxaelam ampox!
matabijsaxaelam. Ampathatxot chiekal ijil Jiw babijaxan ispi, japi kamta, o baxael,
aton babijax is-elpon Diosliajwa. Xan pejme nabijasaxael, babijaxan is xoti —aech Zofar.
jʉmchiyaxaelen ampox xamliajwa. Poejiw, Job jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox
babijaxan ispi, japilap nabijat —aech Elifaz. Zofarliajwa:
Job jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox —¡Xanwich naksiyaxaelen xamliajwa!
Elifazliajwa: Ja-an wʉt, xan nejchachaemlaxaelen. Xan
—Chil ma amwʉt, xam nabijatam wʉt, tajut chiekal matabijtax jiw babejchiw tapas-
me-ama xan, ja-am wʉt, xanlax chiekal esal nabijasax, is wʉti babijaxan. Japi jiwlap
naewʉajnaxaelen xam nejchachaemlaliajwam. chinax nejchaxoela-el naexasisliajwa Dios.
Xan nabijatax wʉt, jʉmch najʉm-am ampox Pe japi jiw xabich jʉmch kimaenkafʉl. Japi
xanliajwa: “Xam xabich beltaenx” —na- jiwlap xabich piach laelp ampathatat. Xabich
am. Pe jawʉt, jʉmch asaxan najʉm-am: pakdiachiw wʉt, tʉpi nabijasa-elaxtat —aech
“Diachwʉajnakolax xamkas asababijax Job jʉmnot wʉton Zofar.
isam” —na-am jʉmch. Xan xabich nabijatax
bʉꞌxaeyaxtat. Tadaelmajiw nejchachaemil, Job pejnachala pejme naksiyapox Jobliajwa
xan bʉꞌxaenkax wʉt. ‘Asew jiw, pachaempi (Job 22–31)
xanliajwa, japibej chiekal matabijs-el, Do pejme Elifaz jʉm-aechon ampox
ma-aech xot xan chalechkal bʉꞌxaenkax. Jobliajwa:
Majt najʉm-ampox, japox pejme kaeyax —Xam xabich babejnam. Samata,
najʉm-am. ¿Ma kaes asax ijil, pachaempox, Dios tapaei xam xabich nabijasliajwam,
xan najʉmchiliajwam? Bajal. Taeyaxaes, Dios jikastika jiw babejchiw japi japox
diachwʉajnakolax xamalxot chiekal kastikaxtat nabijasliajwa. Xam naewʉajnax
matabijswam wʉt xanliajwa —aech Job kofsliajwam babijax isampox ma amwʉt,
bʉxfafon wʉton Elifaz. Dios chiekal naexasisliajwam. Ja-am wʉt,
Do jawʉt, Bildad pejme jʉm-aechon ampox Dios pejme kajachawaesaxael puexa chiekal
Jobliajwa: pachaemaliajwa xamliajwa —aech Elifaz.
129
Do jawʉt, Job pejme jʉmnot wʉt, jʉm- nejnajʉm-aecha, ma-aech xot xan nabijatax!
aechon ampox Elifazliajwa: Japoxan xamal chiekal jʉm-an —aech Job tres
—Xan tajut chiekal matabijtax babijax pejnachalaliajwa.
is-enilpox. Pe Dios naboejthʉs-el. Job pejnachala, trespi, japi piajkal
Diachwʉajnakolax, asew jiw nabijat babijaxan nospaei wʉt jʉm-aechi ampox: “Xatis kaes
ispi, Dios kastikas wʉti. Pe xan japamʉtpijna- machiyaxisal, Job jʉmch xabich jʉmbisnik xot
enil —aech Job. babijax is-elpoxliajwa” —aech Job pejnachala,
Do jawʉt, Bildad pejme jʉm-aechon ampox piajkal nospaei wʉti.
Jobliajwa:
—Dios xabich mamnik. Japon xajʉp puexa Job lochpox pejnachalan, cuatropontat
isliajwa. Xam najut chiekal matabijtam, jiw (Job 32–37)
pajut jʉmchiyaxil ampox Diosliajwa: “Xan Asan, Job pejnachalan, pawʉlpon Eliú.
xabich pachaeman” —chiyaxil jiw pajutliajwa Asew, Job pejnachala, trespi, japilap
—aech Bildad. majt naksiya wʉti, Eliú, chinax kaejame
Job pejme jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox jʉmchi-elon, japon chiekal pansian.
Bildadliajwa: Jawʉt, Eliú nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon
—Xam jʉm-ampoxan chinax xan ampox: “Tres, tajnachala, bʉxtoet wʉt, xan
nakajachawaes-el. Xan tajut chiekal matabijtax bʉxnaliaxsaxaelen” —aechon, nejchaxoel wʉt.
Dios xabich mamnik. Pe xan masoxtat jʉmch Japon Eliú jʉmtaen wʉt Job jʉm-aechpox,
chiekal bʉꞌxaenkax babijax is-enilpoxtat. Eliú xabich palala. Palalabejpon, asew
Xan jʉmchiyaxinil kichachajbaxtat, me-ama pejnachalaliajwa, trespiliajwa, bʉxmalecha-
diachwʉajnakolax wʉt, jachiyaxinil. Xan tajut el xoti Job. Samata, Eliú tʉadutlison
chiekal matabijtax chinax babijax is-enilpox. naksiyaliajwa pejnachala, trespiliajwa. Jʉm-
Japoxkal, kaeyax, xan jʉmchiyaxaelen, tʉpa- aechon ampox japiliajwa: “Xamal naksiyam
enil wʉtfʉk ampathatxot. Diachwʉajnakolax, wʉt Jobliajwa, xan chiekal boejlich naewetx,
babejchiw nabijat babijaxan is xoti. Xanlax xan pansianan xot. Xamal pakdiachwam
xabich nabijatax, chinax babijax is-enilponan. chiekal matabijs-emil naksiyaliajwam. Samata,
‘Xan nejchachaemlaxaelen, puexa tejew ma amwʉt, xanwich naksiyaxaelen. Xamal
pejme xabichaxael wʉt, pejme paklonan majt chiekal naewesfʉlax. Pe xamal chiekal
wʉtbej, me-ama majt, jachiyaxaelen. Majt matabijs-emil jʉmnosliajwam Job jʉm-
puexa jiw xan nasitaen. Xan kajachawaetxbej aechpoxan. Puexa chiekal naewetxbej Job
jiw weweꞌpaspoxan. Pe ma amwʉt, jʉm-aechpoxan. Xanlap ma amwʉt ampox
puexa jiw xabich naksiya babejjamechan jʉmchiyaxaelen. Dios xabich pejpamamax.
xanliajwa. Japoxliajwa xabich nanejxaejow. Samata, xatis wajut chiekal matabijtas, xabich
Me-ama Dios kaelel nanejwesla wʉt, ja- najʉmchiyaxisalpox Diosliajwa. Asamatkoi,
an xan. Dios natapaei xan nabijasliajwan. Dios tapaeipon jiw bʉꞌxaenkaliajwa japi
Najʉmnos-elbejpon nakajachawaesliajwa. chiekal naexasisliajwa Dios. Job jʉm-
Majt xan nejchaeman wʉt kajachawaetx jiw aech ampox xatisliajwa: ‘Bʉxnafoꞌax Dios
kijila, nawʉljow wʉt. Xan puexa chiekal kawʉajnaxpox’ —aechon. Xan chiekal
kajachawaetx. Kaen aton naekichachajba- matabijtax, Dios jikajachawaet jiw pachaempi.
enilbej. Pawis taenx wʉt, nejchaxoela-enil Dioslax kajachawaes-el jiw babejchiw. Job
bʉꞌmoejsliajwan. Dios pajut chiekal taen xabich naksiya xot babejjamechan, chiekal
xan babijax is-enilpox. Xan naksiya-enil pachaema-elon Diosliajwa. Jiw jʉm-aechpi
wʉt diachwʉajnakolaxpox, ¡Dios pajut nej ampox pajutliajwa: ‘Xan xabich pachaeman.
nakastika! Xan tajlewlabej, Dios palalaliajwa Me-ama asew jiw, jachi-enil’ —aechpi,
xanliajwa. Samata, chinax babijax is-enil. Xan nejchaxoel wʉt, japi jiwlap naewes-esal
xabich tejew plata, xanaboejs-enilbej. Samata, Dios, kawʉajan wʉti Dios” —aech Eliú
nejchaxoelx wʉt, jʉmchi-enil ampox: “Xan pejnachalaliajwa. Do jawʉt, Eliú jʉm-aech
asax nawepasaxil pachaema-elpox” —chi- ampox Jobliajwa: “Job, ¡xamlap ampox
enil, nejchaxoelx wʉt. Xan kawʉajna-enil jʉmchiyaxaelam Diosliajwa: ‘Xan xabich kaes
juimt matkoipijin, madoipijinbej. Asadiosbej pachaema-enil. Me-ama asew jiw, jachi-enil’
kawʉajna-enil. Tadaelmajiw nabijat wʉt, —chiyaxaelam Diosliajwa! Xan tajut chiekal
xan nejchachaemla-enil japiliajwa. Xan tajut matabijs-enil, ma-aech xot Dios kaes xabich
chiekal matabijtax chinax babijax is-enilpox. xam kastika-el, jʉm-am wʉt nejliaklaxan.
Xanlap ampoxasian. ¡Dios pajut chiekal Xan nejchaxoelx wʉt, jʉm-an ampox:
130
‘Xan jʉm-anpoxan, diachwʉajnakolax’ —an Do jawʉx, Job pejnachala islisi japox, me-
xan, tajut chiekal nejchaxoelx wʉt. Dios ama Dios toꞌas wʉt jʉmtispi. Do jawʉt, Dios
jikastika jiw, babijaxan ispi, nabijasliajwa, beltaen japi pejbabijaxan.
japoxan chiekal kofaliajwa, japi jiw chiekal Do jawʉx, Dios kajachawaet Job kaes pejme
naexasisliajwa Dios. Dios xabich pejme xabich kimaenkaliajwa. Samata, kaes pejme
kaes mamnik xot, xatis xajʉpa-esal chiekal kimaenkon. Me-ama majt kimaenk wʉt, jachi-el
matabijsliajwas Dios” —aech Eliú. Job. Kaes xabich kimaenkon, me-ama dos-veces.
Job pejjiw, pejnachalabej, pejme xabich sitaenpi
Job jʉmnochpox Dios Job. Job pejme diez paxipon. Samata, Job
(Job 38–42) xabich nejchachaemil, ampathatat laeje wʉt.
Eliú naksiyax bʉxtoet wʉt Jobliajwa, jawʉt
Dios toꞌa pinjiyax joewa. Do jawʉtbej, Dios Israelitas jʉm-aechlap ampoxan,
jʉm-aech ampox joewaxot Jobxot: jiw chiekal matabijsliajwa
—Ampi poejiw matabijsla. Japi jʉm- (Pr 1.7‑8)
aechpoxan xanliajwa, diachwʉajnakolaxa-el. Jiw xabich matabijspijwasia wʉt, japi
Xam, Job, puexa chiekal matabijs-emil. Xan jiwlap majt chiekal matxoela sitaeyaxaeli
that isx wʉt, jawʉt xam chiekal ijimilfʉk. Dios. Ja-aech wʉt, japi jiwlap xabich
Xam matabijs-emil, ampathatpijaxan xabich matabijspijwaxael.
pin-iakolapoxan, marxotbej, ithaejbej, Pelax, jiw, nejliakla, jʉmch
choefbej. Xambej xabich mamnika-emil. Me- chiekal mastaenpi matabijsaxan.
ama xan xabich mamnikax, jachi-emil xam. Jʉmmastaenbejpi, asew jiw naewʉajnas
Samata, ¡majt chiekal nejchaxoelde, xan wʉt.
najʉmnosasiam wʉt! —aech Dios Jobxot. Xamal yamxi, ¡chiekal naewesaxaelam,
Do jawʉt, Job jʉm-aechon ampox Diosxot: nej-axjiw naewʉajan wʉt! ¡Nej-axjiw
—Puexa xam jʉm-ampox, chanaekabʉanapoxan japoxanlap xamal
diachwʉajnakolax. Xan ijil kaes jʉmchiliajwan chiekal naexasisaxaelam!
xamliajwa —aech Job Diosxot. ¡Kofsaximilbej nej-enjiw naewʉajanpoxan!
Dios pejme jʉm-aech ampox Jobxot:
—Diachwʉajnakolax xan kastika-enil jiw Jiw naewʉajan yamxi chiekal
pachaempi. Pe xan kastikax jiw, babijaxan matabijsliajwa matabijsaxan
ispi. Xan tajut chiekal matabijtax isxpoxan. Xamal yamxi, ¡nejkiowaximil
Puexa ampathatxot ja-aechpoxan, xan tajnaewʉajnaxan, tajtatoꞌlaxanbej!
tataeflax tajpamamaxtat —aech Dios Jobxot. ¡Japoxanlap xamal chiekal
Pejme Job jʉmnot wʉt, jʉm-aechon ampox nejchaxoelaxaelam!
Diosxot: Ja-am wʉt, pin-iawaechan
—Ma amwʉt, xan tajut chiekal laejaxaelam ampathatxot. Xabich
matabijtax, xam xajʉpam puexa isliajwam. nejchachaemlaxaelambej.
Xan naksiyaxpoxan, japoxan naksiyax ¡Kofsaximilbej asew jiwliajwa
matabijslaxtat. Majt kaesʉapich matabijtax pachaemampoxan. Malap-is
xamxot. Pe amwʉtjel, kaes chiekal matabijtax, jachiyaxaelam jʉmdutampoxanliajwa
diachwʉajnakolax ma-am xam. Samata, xan chiekal isaxaelam!
kaes chiekal pachaema-enil jʉmchiliajwan, Xam japoxan ja-am wʉt, me-ama
“Xan najʉpx, Dios sʉapich,” —chiliajwan. paklochiw pijaxan, wʉchajilaxan wʉt,
Tajutliajwa xabich nanejxaejow, naksiyax ¡jachiyaxael xamalliajwa!
xot pachaema-elpox xamliajwa —aech Job Ja-am wʉt, Dios xabich nejchachaemlaxael
Diosxot. xamalliajwa. Ja-am wʉt, asew jiwbej
Do jawʉt, Dios jʉm-aech ampox Job xamal sitaeyaxael.
pejnachalaliajwa, cuatropiliajwa: “Xan talala
xamalliajwa, diachwʉajnakolaxpox jʉmchi- ¡Dios xabich xanaboejsaxaelam
emil xot xanliajwa. Me-ama Job jʉm-aechpox puexa nejnejchaxoelaxantat! ¡Xam
xanliajwa, jachi-emil xamal. Samata, xamal xanaboejsaximil najut, matabijampoxan!
choef xʉaꞌasaxaelam taj-ofrendaliajwa. ¡Puexa isaxaelampoxan, isaxaelam
Job wʉljoem japon xan nakawʉajnaliajwa Diosliajwa pachaempoxan. Ja-am wʉt,
xamalliajwa —aech Dios Job pejnachala, Dios itpaeyaxael, machiyaxaelam
cuatropiliajwa. isliajwam pachaempoxan!
131
¡Xam najutliajwa xabich nejchaxoelaximil, Atʉaj laejam wʉt, japox naewʉajnax xam
xabich matabijtampoxanliajwa! ¡Pelax, Dios nejkiowaximil.
chiekal sitaem! ¡Isaximilbej chaemilpoxan! Samata, chiekal najut natataeflaxaelam,
Ja-am wʉt xam, chiekal nejchaemaxaelam. matkoi, madoi wʉtbej.
Puexa nejthi xabich pachaemaxael. Japi naewʉajanpox, me-ama itliak wʉt,
ja-aechox, xam chiekal matabijsliajwam,
Nejew, xabich ommaenkpoxan wʉt, isliajwambej pachaempoxan.
¡kaesʉapich, chaxdusaxaelam Dios Xam chiekal matabijtam wʉt japox
itpaeiliajwam sitaeyax Diosliajwa! naewʉajnax, chiekal laejaxaelam.
Mʉthampi naxaeyaxan, chiekal Kaes chiekal matabijtam wʉt japox
matxoelanaboetpi, ¡chaxduiyaxaelam naewʉajnax, xamliajwa, me-ama
kaesʉapich Dios pej-ofrendaliajwa! nʉamt, pachaempot wʉt, jachiyaxaelpox
Ja-am wʉt, Dios kajachawaesaxael xam. xamliajwa.
Samata, trigo pelampi, cebadabej, xabich Ja-am wʉt, chiekal laejaxaelam.
naboesaxaeli. Xabichaxaelbej uvadunan Japi naewʉajanpox xam kaes chiekal
isliajwam vino. matabijtam xot, tampoelaxael pawis,
Xamal yamxi, ¡mastaeyaximil, Dios kastika babejow, xam naekichachajbaliajwa.
wʉt! ¡Nalalaxilbej, Dios kastika wʉt Tampoelaxaelbej pawispakmolow,
xamal isam wʉt babijaxan! naekichachajbaliajwa xam, japow
Dios kastika babijaxan ispi Diosliajwa. bʉꞌmoejs-elaliajwam.
Jasoxtat Dios kastika, xabich pachaem ¡Xam nejchaxoelam wʉt, jʉmchiyaximil
xoton japi jiwliajwa. ampox: “Xan ampow pawis
Me-ama aton paxʉlan kastika, xabich bʉꞌmoejsasian, xabich chimiow xot”
pasiawla xot, ja-aechlap-is Dios xabich —chiyaximil, nejchaxoelam wʉt!
pachaem xoton jiwliajwa. ¡Xam chiekal taeyaxaelam japow
chimiowpoxtat naekichachajbasamata
Kiwechan naewʉajnaspox jiw xam!
(Pr 6.6‑11) Pawis poejiw bʉꞌmoejtpow japox ja-aechow
Xam kiwechanam wʉt, ¡xabʉaꞌde chiekal plata kanaliajwa, japow pajut naxaeyax
taeliajwam, ma-aech fa-oe! wʉajt wʉt xaeliajwa.
¡Xam chiekal natachaemde Pelax, pawispakmolow asan poi wʉlwek
matabijsliajwam, ma-aech japi fa-oe, noxt wʉt, japow wʉlwek kaes kimaenkpon,
wʉti pejnaxaeyaxan! poi.
Fa-oexot chiekal ijil paklon nabichax Aton pajut jitdelt matiaf-ot wʉt, pejkamis
tatoꞌlaliajwas. wexarwaxaeson. Matiafkakamwasbejpon.
Pe japi pajut chiekal noxti pejnaxaeyaxan. Ma-is aton jitdel poxade fʉlaech wʉt,
Waech wʉt, xabich noxti pejnaxaeyaxan tʉakkakamwas wʉt, tʉakforwaxaeson.
tamejaliajwa. Jachiyaxaellap-is, aton bʉꞌmoejt wʉt
Kiwechan, ¡kaes xabich nabej moejs! pakmolow. Japon aton jʉmch chiekal
¡Nakiowa nabej okabej! namanaxilon. Xabich beyaxaeson masox.
Asamatkoi, xabich kijilaxaelam. Jiw xabich nejwesla-el kithakan,
Samata, naxaeyaxan ijilaxael xot, xabich naxaeyaxan natkowa wʉt xaeliajwa,
nabijasaxaelam. Naewʉajnax asew xabich litaxaela xoton.
wathoꞌ bʉꞌmoejs-elaliajwa. Pe nakiowa, japon kithakan asamatkoi
jaeltas wʉt, kaes xabich siete veces
(Pr 6.20‑34) mosaxaelon natkowapoxan. Plata kijil
Wʉa, ¡nabej kofs nej-ax, nej-en sʉapich, wʉton, japon pejbaxot owapoxan, japitat
naewʉajanpox! mosaxaelon.
¡Xam chiekal isde nej-ax, nej-en sʉapich, Aton nanʉamtpon, pawis pakmolow
tatoꞌalpoxan! sʉapich, japon atonlap chamoeyax
¡Japi naewʉajanpoxan nejchafaesaxaelam nejchaxoelax chiekal wejisalpon.
nejnejchaxoelaxantat! Japon aton japox ja-aech wʉt, pajut chiekal
¡Nej-ax, nej-en sʉapich, naewʉajanpox, jalwekon patʉpax.
japox, me-ama xam wʉchajilam wʉt, Japon aton xabich beyaxaeson. Xabich
ja-amdepox! losaxaesbejpon. Padalapox wetoepaxisal.
132
Japow pamal ʉwmaenk wʉt, japon aton,
me-ama jit wʉt, ja-aechon. (Pr 12.4‑5,15‑16,19‑25)
Chinax beltaeyaxilon, fʉlaen wʉt Pawis, xabich pachaempow pamalliajwa,
boesaliajwa asan aton. japowlap nejchaxoel wʉt, jʉm-aech
ampox: “Xan sitaeyaxaelen tamal. Me-
Rey Salomón naewʉajanpoxan ama tajpaklon wʉt, jachiyaxaelen”
(Pr 10.1‑4) —aechpow, nejchaxoel wʉt. Ja-aech wʉt,
Paxʉlan matabijsan wʉt, pax, pen sʉapich, japow pamal asew jiw xabich sitaeyaxaes.
xabich nejchachaemli paxʉlanliajwa. Pelax, pawis, naenapach-elpow pamal,
Pe paxʉlan chaemilpon wʉt, pax, pen japow pijaxtat asew jiw sitaeyaxili japow
sʉapich, xabich nabijati paxʉliajwa. pamal.
Aton kimaenk wʉt babijaxan ispoxantat, Jiw pachaempi, japi jiwlap nejchaxoel
ja-aech wʉt, japon aton chiekal isliajwa pachaempoxan.
nafoꞌa Diosxot. Pejewbej, chiekal Pe jiw babejchiw, jʉmch nejchaxoeli
we-omjisalpon. naekichachajbaliajwa asew jiw.
Pelax, babijaxan is-elpi pejlewla-eli
tʉpaliajwa. Nejliaklan nejchaxoel wʉt, jʉmch
Dios tapae-el jiw pachaempi pejlit jʉm-aechon ampox: “Puexa xan
tʉpaliajwa. isxpoxan xabich pachaem. Samata,
Pelax, jiw babejchiw Dios tapaesi xabich chinax naweweꞌpa-el asew jiw xan
litaxaelaliajwa. nanaewʉajnaliajwa” —aech jʉmch
Jiw kiwecha, kijila nadofaxaeli. nejliaklan, nejchaxoel wʉt.
Pelax, jiw xabich nabisti, japi xabich Pelax, matabijsan, japon chiekal naewet
kimaenkaxael. asew jiw naewʉajnas wʉt.
Nejliaklan jʉmch kamta palalapon.
(Pr 11.12‑13,22,24‑25) Pelax, majt chiekal nejchaxoelon
Aton, majt chiekal nejchaxoela-el isaxaelpoxliajwa, japon mas taen, asew
wʉt, naksiyaliajwa, japon atonlap jʉmch jiw babijaxan we-isas wʉt.
naksiyaxael babejjamechan asan atonliajwa.
Pelax, aton majt chiekal nejchaxoel wʉt Naekichachajbapijin jʉm-aechpox
naksiyaxaelpox, japon atonlap chiekal piachliajwa-el.
boejlichaxael. Pe diachwʉajnakolax paeipon
Aton, bʉxwʉajanmaeyan, puexa japoxlax diachwʉajnakolax chiekal
nejmachwʉajan chapaeipon asew jiwxot. pomatkoichaliajwa.
Pelax, nejmachwʉajan pae-elon, chapae-el Jiw nejchaxoelpi babijax isliajwa, japi
nejmachwʉajan asew jiwxot. jiwlap nejchaxoel naekichachajbaliajwa
asew jiwliajwa.
Pawis xabich chimiowpow pajut chiekal Pelax, jiw fiatpi asew jiw nabe-elaliajwa,
natataefla-el wʉt, chaemilaxael japi jiwlap xabich nejchachaemlaxael.
japowliajwa. Pachaempon nabijasaxil babijaxantat.
Japow, me-ama oro-anillo, marán Pe aton, pachaema-elpon, xabich
pejfumuxot xajoespox wʉt, jachiyaxaelow. tapasaxaeson babijaxan japonliajwa.
Dios nejwesla kichachajbapijiw.
Asew, pejew pasiowla-elpi, kaesʉapich Pelax, Dios xabich nejchachaemil jiw
chaxduwpi pejew, asew jiwliajwa. Ja- kichachajba-elpiliajwa.
aech wʉt, wetoepa-esal pejew, kaes Aton, matabijtpon, itpae-el pejmatabijsax
chaxduiyaxaes xoti. asew jiw jʉmch sitaeliajwas japon
Jiw, xabich pasiowlapi pejew chaxduiliajwa pejmatabijsax.
asew jiw, japi jiwlap wetoepaxaes pejew. Pelax, nejliaklan puexa nejmach jʉmch
Siomaeya kijila nadofaxaeli. chiekal naksiya. Samata, puexa
Pelax, kajachawaetpon pejewtat jiw kijila, jiw jʉmtaens wʉt matabijtaspon,
japon aton xabich wenamaesaxaeson diachwʉajnakolax japon matabijslanpon.
pejew. Nabistpon, asamatkoi paklon nadofaxael.
Chaxduwpon asew jiw, japon atonbej Pelax kiwechan, asan pej-esclavo
chaxduiyaxaeson asew jiw. nadofaxael.
133
japon aton itpaei chinax sitae-elpox Dios,
Paxʉlan naxaexasisan wʉt puexa jiw ispon.
(Pr 13.1‑6,20) Pelax, kajachawaetpon kijila, japon atonlap
Paxʉlan naexasisan wʉt, chiekal itpaeipon sitaenpox Dios.
naexasiton, pax fiach wʉt.
Pelax, paxʉlan naexasislan wʉt, japonlap Aton, pachaema-elpon, babijaxan is wʉt,
babejjamechan jʉm-aechon asew japon aton xabich kastikaxaeson.
jiwliajwa. Pax fiachpoxbej naexasis-elon. Pelax, babijaxan is-elpon asew jiwliajwa,
Jiw, naksiyapi chimiajamechan, japi jiwlap japon aton asamatkoi tʉp wʉt, pasaxaelon
xabich nejchachaemil. Diosxotse pomatkoicha Diosxotaliajwa.
Pelax, jiw babejchiw jʉmch nejchachaemil,
is wʉti babijaxan asew jiwliajwa. (Pr 15.1‑5,8‑9,12‑13,15,22,30)
Aton majt chiekal nejchaxoelpon Aton xabich palalapon, jʉmnoch wʉton
naksiyaliajwa, japon atonlap piach chimiajametat, ja-aech wʉt, japon aton
laejaxaelon ampathatxot. wetoepaxaes xabich palalapox.
Pelax, xabich nejmachwʉajan naksiyapon, Pe xabich palalapon, jʉmnoch wʉton
japon pajut chiekal natabejt japoxtat. babejjametat, ja-aech wʉt, japon aton
Kiwechan xabichasiapon nejmach kaes xabich palalaxael.
nejxasinkpoxan. Pe japoxan faeka-elon, Jiw pachaempi, japi jiwlap naksiya
kiwechan xot. pachaempoxan.
Pelax, xabich nabistpon nejmach Pelax, jiw nejliakliw, naksiyapi nejliaklaxan.
nejxasinkpoxan faekon. Dios tataefʉl jiw potʉajnʉcha, pachaempi,
Aton, pachaempon, nejwesla jiw babejchiwbej.
kichachajbaxan. Jiw naksiya wʉt chimiajamechan asew
Pelax, babejen padalaxaelon. jiwliajwa, ja-aech wʉt, jiw xabich
Sitaeyaxisalbejpon asew jiw. nejchachaemil.
Aton is wʉt pachaempoxan Diosliajwa, Pelax, jiw naksiya wʉt babejjamechan
japon atonlap isaxil babijaxan. asew jiwliajwa, ja-aech wʉt, pajut chiekal
Pelax, aton pachaema-elpon, japon aton nadati babejjamechan naksiyapoxantat.
chiekal toesaxaeson Dios. Nejliaklan nejwesla pax fiachpox
naexasisliajwa.
Nanʉamtam wʉt, naexasiti sʉapich, ja- Pelax, naexasitpon pax fiachpox, japon
am wʉt, asamatkoi, xambej xabich itpaei xabich nejchachaemilax.
naexasisnaxaelam.
Pelax, nanʉamtam wʉt, nejliakliw Dios nejwesla jiw babejchiw pej-ofrenda.
sʉapich, ja-am wʉt, asamatkoi, xambej Pelax, Dios nejchachaemil jiw pachaempi,
matabijslanaxaelam. kawʉajan wʉt japonliajwa.
Dios nejwesla jiw babijaxan ispoxan.
(Pr 14.23,29‑31) Pelax, Dios xabich nejchachaemil jiw,
Nabistpon, xabichaxael pejew. chiekal duil wʉt.
Pe asan, jʉmch naksiyamaenkpon nabich-el
wʉt, japon xabich nabijasaxael. Jiw nejxasinkpi bʉꞌwʉajanpaeyaxan
Aton, xabich piach boejtaliatpon, asax we- asew jiwliajwa, japi jiwlap nejwesla
isas wʉt, japon itpaei diachwʉajnakolax bʉxfiasliajwas asew jiw.
xabich pachaempon. Samata, japi nejwesla kaeyaxtat
Pelax, kamta palalapon, japon itpaei natamejaliajwa, matabijtpi sʉapich.
pachaema-elpon. Aton nejchachaemilpon, xutampapon
Pejnejchaxoelaxtat chiekal nejmamachpon, nejchachaemilpox.
japon atonlap piach laejaxael ampathatxot. Aton nejxaejwaspon japon atonlap-is
Pelax, xabich nusasiowlamaenkpon, japon xutampa nejxaejwaspox.
aton pomatkoichan bʉꞌxaenkaxaelon Nejchachaemilpon japon aton xabich kaes
japoxantat. Japon atonlap xabich piach nejchachaemlasiapon.
laejaxil ampathatxot. Pe matabijslan, kaes nejxasink nejliaklax.
Babijax ispon jiw kijilpiliajwa, japi jiwlap Me-ama naxaeyax wʉt, wejatispon jʉmch
nabijat japon pijaxtat. Japox is wʉton, japox nejliaklax.
134
Jiw xabich kijilpi pomatkoicha chinax Dioslap-is, me-ama japox ja-aech, xapaeja
wepachaema-esal. wʉton jiw chiekal matabijsliajwa japi
Pelax jiw xabich nejchachaemili, pejnejchaxoelaxan.
japonliajwa, pomatkoicha, me-
ama fiestamatkoiyan wʉt, wejatispi Jiw beltaen wʉt aton pejbʉꞌwʉajanpon, o
nejmachmatkoiyan wʉt. tasala wʉtbejpi aton bʉꞌwʉajanjilpon,
japox koleyaxlap Dios xabich nejwesla.
Majt wʉajnachaems-esal wʉt matabijspi,
wajut jʉmch masoxtat isas wʉt, jatis wʉt, (Pr 18.17)
japoxan chiekal nakwepachaemaxil. Juezxot wʉti, matxoela naksiyapon, japon
Samatalap, majt chiekal aton, me-ama diachwʉajnakolax chiekal
wʉajnachaemsaxaes matabijti, paei wʉt, ja-aechon.
isaxaespoxan chiekal Pe wʉchakal naksiyapon, japon atonlax
nakwepachaemaliajwa. naksiya diachwʉajnakolaxpox, ja-aech
wʉt, puexa jiw pajut chiekal matabijti
Xutampapon nejchachaemilpox, asew matxoela naksiyapon diachwʉajnakolax
jiw xutaens wʉton, ja-aech wʉt asew pae-elon.
jiw-is naknejchachaemil japon aton
nejchachaemilpoxliajwa. (Pr 19.4,11,17‑18,20,23)
Chimiawʉajan jʉmtaens wʉt, kaes chiekal Kimaeyan xabich kaes pin-iat pejnachala.
nejchachaemlas. Pelax, kijilan majt pejnachalapi kofaspon.
(Pr 16.3‑5,7‑8) Aton majt chiekal nejchaxoelpon isliajwa,
Xam asax isasiam wʉt, matxoela japon atonlap kamta palala-elon, asan
kawʉajnaxaelam Dios, Dios aton babijax is wʉt japonliajwa.
kajachawaesliajwa xam. Japox babijax mas taen wʉton, asew jiw
Ja-am wʉt, puexa isampoxan chiekal sitaenspon.
wepachaemaxael.
Dios tulaelt wʉt puexa ampathatat, Aton presta wʉt plata kijilan
japoxanliajwa pajut chiekal taenpon kajachawaesliajwa, japox prestax, me-
achaxliajwa kaenanʉla japoxan ama Dios presta wʉt, ja-aechon.
pachaemaxael. Samata, Dios pajut chiekal mosaxaes, japon
Dios isbejpon jiw babejchiw, kastikamatkoi aton, prestapox kijilan kajachawaesliajwa.
pat wʉt japi jiw kastikaliajwapon. Naxi chiekal fiasaxaelam babijaxan
Dioslap nejwesla ampox jiw nejchaxoel ispoxan kofaliajwapi.
wʉt pajut jʉm-aechpi ampox: “Xan kaes Jachiyaxaelam, xajʉpam wʉtfʉk naxi
pejme pachaeman. Me-ama asew jiw, fiasliajwam.
jachi-enil” —aechpi, nejchaxoel wʉt. Pe matkaesaximil, naxi kastikam wʉt.
Japi kamtalejen, o, baxael, kastikaxaespi
Dios. Asew jiw xam naewʉajan wʉt,
¡chiekal naewesaxaelam! ¡Chiekal
Aton, chiekal laeja wʉt, japon atonliajwa naexasisaxaelambej japi naewʉajanpox!
Dios chiekal nejchachaemil. Ja-am wʉt, asamatkoi, xamliajwa chiekal
Samata, Dios kajachawaet japon aton pachaemaxael.
padaelmajiw chiekal pachaemaliajwapi
japon atonliajwa. Jiw chiekal sitaen wʉt Dios, ja-aech wʉt,
Xabich kans wʉt babijaxan isaxtat, jatis japi jiw chiekal duilaxael.
wʉt, japox xabich pachaemaxil. Nejchachaemlaxaelbejpi. Nabijasaxilbejpi
Kaes pejme pachaemlax, kaesʉapich kans babijaxantat.
wʉt, pachaempoxan isaxtat.
(Pr 20.1‑4,15,22)
(Pr 17.3,15) Jiw afpi vino, japi jiwlap bʉꞌwʉajanpaei
Jiw xapaeja oro jitat. Malap-is ja-aechi plata, asew jiw. Wʉrdien af wʉtbej, japi jiw
chiekal matabijsliajwa diachwʉajnakolax naba. Me-ama jasi jiwliajwa, xabich
orokola wʉt, o platakola wʉtbej. tampoel pachaemaliajwa asew jiwliajwa.
135
Rey xabich palala wʉt, japon rey, me-ama Japon aton chaxduw wʉtbej malech,
león jʉmbʉꞌa wʉt, ja-aechon. kimaenkpikal japi jiw nejxasinkaliajwas,
Rey palala wʉt asan atonliajwa, japon ja-aech wʉt, japon aton asamatkoi,
atonliajwa xabich chachoel, boesaxaes kimaeyax chalechkal wetoepaxaes.
xoton.
Nejweslapon, asan aton sʉapich, nalosax, (Pr 23.9)
japon atonlap xabich pachaem. Ja-aech ¡Nejliaklan mosa-el naewʉajnaliajwa!
wʉt, sitaensbejpon asew jiw. Nejliaklan naewʉajnam wʉt, jʉmch
Pelax, nejliaklan xabich sichaems nalosax, bʉꞌwʉajanpaeyaxaelon naewʉajnampox.
asan aton sʉapich.
Kiwechan nabich-elon pejlulliajwa, lul (Pr 24.27‑29)
tasiapsmatkoiyan wʉt. ¡Majt chiekal kitoesaxaelam lul!
Samata, baxael, japon aton pejnaxaeyaxan Do jawʉx, ¡nejba esaxaelam!
chiekal wejilaxaeson. ¡Jʉmch nejmach tasalaximil,
Chimianaewʉajnax kaes xabich ommaenk. diachwʉajnakolaxa-el wʉt, asew jiw is-el
Me-ama oro, o iaꞌ, xabich ommaenkpi wʉti babijaxan!
jachi-el naewʉajnaxan pachaempoxan. Matxoela tʉadutpon babijax isliajwa
Aton babijax is wʉt xamliajwa, ¡japon xamliajwa, japon atonliajwa xam
atonliajwa jʉmchiyaximil ampox: ‘Xan-is nejchaxoelam wʉt, jʉmchiyaximil ampox:
babijax isaxaelen xamliajwa, majt isam “Xan-is isaxaelen babijax japon atonliajwa”
xot babijax xanliajwa’ —chiyaximil japon —chiximil, nejchaxoelam wʉt.
atonliajwa!
Xamlap ampox wʉajnawesaxaelam, (Pr 25.17)
jʉmchiliajwam ampox: ‘¡Jelow pajut ¡Kaewʉchfʉl, nejnachalanxot papasaximil
Dios kastikaspon!’ —chiyaxaelam, taenliajwam!
nejchaxoelam wʉt. Xabich kaewʉchfʉl papatam wʉt,
nejnachalan chiekal nejchachaemaxilon
(Pr 21.1) xamliajwa. Nejnachalan nejweslaxael
Ma Dios inejchaxoeldoꞌ, do japoxakal min xam kaewʉchfʉt papatam wʉt taeliajwa
chiekal min fol. nejnachalan.
Malap-is, ja-aech reyliajwa, chiekal
nejchaxoel wʉton. Japon japox (Pr 26.11,17,20)
nejchaxoel, Dios kajachawaechxot. Wʉr pajut chiekal xael chakapox. Me-ama
ampox ja-aechlap-is, aton matabijs-elpon,
(Pr 22.7,13,15‑17) pejme is wʉton matabijs-elpox.
Kimaenkpi tatoꞌal jiw kijila.
Ja-aechlap-is prestapon plata asan atonxot. Xam nijaxa-el wʉt, ¡xandadʉsaximil! Xam
Japon, me-ama pamakan wʉt, ja-aechon japox xandadʉtam wʉt, ja-am wʉt,
prestaponxot. me-ama wʉr naechoꞌtakʉktam wʉt,
jachiyaxaelam.
Aton, kiwechan, nabich-elaliajwa, Xandadʉtam wʉt, ja-am wʉt, japi jiw
nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox: xabich babijax isaxael xamliajwa.
“Xan fʉlaechx wʉt nabichliajwan,
nuth naxaeyaxael nʉamfatat” I toejwas wʉt, jit itkʉaw.
—aechlap, kiwechan, nejchaxoel wʉt Jachiyaxaellap-is, jiw bʉxwʉajanmaenkpi
nabich-elaliajwa. chiekal ijilaxael wʉt. Wʉajan chiekal
ijilaxael.
Pansiachiw puexa chiekal matabijs-el.
Samata, babijaxan ispi. (Pr 27.2,12,15‑16)
Pelax, paxjiw, penjiw, kastikas wʉti, ja-aech ¡Xam najutliajwa jʉmchiyaximil ampox:
wʉt, japi kofaxael babijaxan ispoxan. “Xan xabich kaes pachaeman, ji-isx
Xabich kimaenkaliajwapon, japon pijaxtat xot pachaempoxan asew jiwliajwa”
jiw kijiliw xabich nabijat. Samata, japon —chiyaximil najutliajwa!
aton japoxtat, asamatkoi, chalechkal ¡Xam xabich pachaemampoxliajwa asew
wetoepaxaes kimaenkpoxan. jiw nej jʉm-aecha japox xamliajwa!
136
Aton, pajut chiekal taen wʉton, wʉajna Kajachawaetpon kijiliw, japon asax
xabich chachoelpox, japon aton nakiowa weweꞌpaxisal.
fʉlae-elon. Jaxot asalel atʉaj jiaton. Pelax, kajachawaes-el wʉton asew jiw,
Pe asan aton, pajut chiekal taen kijilpi, ja-aech wʉt japon aton xabich
wʉton, wʉajna xabich chachoelpox, babijaxan wepasaxaes.
japon aton jʉmch nakiowa folon
wʉajnachaxoelpoxade. (Pr 29.1‑3,7,11,15‑17,23)
Ja-aech wʉt, japon aton xabich nabijat Naexasis-elpon, asew jiw fiach wʉt, japon
babijaxtat. atonlap, asamatkoi, chalechkal chiekal
toepaxaelon.
Pijow losfʉlaspon kaewʉchfʉl, japox, me- Tatoꞌalpi chiekal pachaem wʉt, ja-aech
ama iamdolt natoepapox nejmet wʉt, wʉt, puexa pejtʉajnʉpijiw xabich
ja-aechox. nejchachaemil.
Samata, japow pamal xabich naeweslapon Pelax, babejchiw tatoꞌal wʉt, ja-aech wʉt,
kaes jʉmtaeliajwa pijow losfʉlaspoxan. puexa pejtʉajnʉpijiw jʉmch chiekal
Japow japox bʉxkofsaxil pamal losfʉlpox, nabijati japi pijaxtat.
japow japox pejkabʉan xot. Paxʉlan naexasisan wʉt, pax xabich
Malap-is ja-aech atonliajwa. Japon aton nejchachaemil paxʉlanliajwa.
machiyaxil joewa fiasaliajwa kaes wika- Pelax, paxʉlan nanʉamt wʉt, wathoꞌ
elaliajwa joewa. sʉapich, poejiw bʉꞌmoejtpi sʉapich, plata
Malap-is ja-aech pasimint. Aton mosliajwas, ja-aech wʉt, japon aton
piach xanukaxil ke-etat pasimint, puexa pejew plata chiekal xatoeton japi
tathoekchaxaek xot. wathoꞌtat.
(Pr 28.1,7,9,13,19,27) Jiw pachaempi, japi jiwlap, xabich
Jiw babejchiw jʉmch masoxtat pajut pachaempi kijiliwliajwa. Mastaenbejpi
chiekal dʉkpi jiw chakifʉlae-esalpoxtat. kijiliw pejew.
Pelax, jiw pachaempi, japi pejlewla-el asew Pelax, babejchiw chinax sitae-eli kijiliw.
jiwliajwa. Mastae-elbejpi kijiliw pejew.
Samata, chiekal nejmach duili. Me-ama
nuth pejlewla-el asew choefliajwa, ja- Nejliaklan palala wʉt, piach xabich
aechlap-is jiw, pachaempi asew jiwliajwa. palalapon, majt chiekal nejchaxoela-el
xoton.
Aton chiekal naexasit wʉt Dios Pelax, pachaempon palala wʉt, jʉmch
pejtatoꞌlaxan, japon atonlap pajut chiekal chiekal boejlichpon.
natataeflaxael.
Pelax, aton nanʉamt wʉt, xabich Pijow sʉapich, fiat wʉti paxʉlan, kastika
xaemaenkipi sʉapich, japon pax xabich wʉtbejpi, baxael, paxʉlan chiekal tiꞌt
padalaxael paxʉlanliajwa. wʉtlison, japonlap xabich pachaemaxael.
Babejchiw tatoꞌalxot, japatʉajnʉxot jʉmch
Aton nejwesla wʉt naexasisliajwa Dios kaes xabichfʉl babijaxan.
pejtatoꞌlaxan, ja-aech wʉt, Dios naewes- Pe baxael, babejchiw malechas wʉt, jawʉt
esalpon, kawʉajan wʉton Dios. jiw pachaempi taeyaxaespi.
Naxi chiekal fiatam wʉt, ja-am wʉt, xamal
Babijaxan ispoxan jalpae-el wʉton Diosxot, paxjiwam nejmach chiekal duilaxaelam.
ja-aech wʉt, japon aton puexa chiekal Xamal xabich nejchachaemlaxaelambej
wepachaemaxisal. naxiliajwa.
Pelax, jalpaeipon Diosxot puexa babijaxan
ispoxanliajwa, koft wʉtbejpon japoxan, Aton nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox:
ja-aech wʉt, Dios beltaeyaxaeson. “Xan kaes chiekal pachaeman. Me-ama
asew jiw, jachi-enil” —aech wʉton,
Naxaeyaxan mʉthapon, xabich nejchaxoel wʉt, japon atonlap asamatkoi,
wenamanaxaeson pejnaxaeyaxan. puexa jiw jʉmchiyaxaeson ampox:
Jʉmch xabich nanʉamtpon, japon atonlap “Xam kaes xabich pachaempona-emil”
naxaeyaxan kijilaxael. —chiyaxaeson jiw.
137
Pelax, nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox: pachaembejpi. Pe ma amwʉtjel, japilap
“Xan kaes chiekal pachaema-enil. Me- jiwbew. Japibej kastika-eli jiw, xabichpi
ama asew jiw, jachi-enil” —aech wʉton, pejbʉꞌwʉajan, jʉmch moch wʉti xabich
nejchaxoel wʉt, japon atonlap, asamatkoi plata. Ja-aech wʉt, tapaeipi jiw, xabichpi
puexa jiw xabich sitaeyaxaeson. pejbʉꞌwʉajan, nakolaliajwa kastika-elaxtat.
Japiliajwa xan tapaeyaxaelen xabich babijaxan
(Pr 31.10) tapasliajwas. Ja-aech wʉt, japi chiekal
Wathoꞌ xabich pachaempi tampoel aton wʉxataeyaxael, naexasisliajwapi xan’ —aech
faenaliajwa. Samata, xabich pachaempow Dios, jʉm-aech wʉt xamalliajwa” —aech
japow xabich kaes om-maenk. Me-ama profeta Isaías Judá tʉajnʉpijiwliajwa.
iaꞌt, xabich ommaenkpot wʉt, jachi-el Profeta Isaías Judá tʉajnʉpijiwliajwa
japow. pejme jʉm-aechon ampox: “Asamatkoi,
puexa asatʉajnʉchanpijiw pasaxael Dios
Profeta Isaías naewʉajanpox pejtemplobaxot kaes chiekal matabijsliajwapi
Judá tʉajnʉpijiw Dios. Jiw kaes nabeyaxil, asatʉajnʉchanpijiw
(Is 1–6) sʉapich. Japox jachiliajwa wʉt, Judá
Rey Uzías pin-iawaechan tatoꞌal wʉt tʉajnʉpijiw xabich nabijasaxael pejkastikaxtat,
Judá tʉajnʉpijiw, Dios toꞌa profeta Isaías, xabich kawʉajan xoti ídolos. Do japox ja-
japon naewʉajnaliajwa Judá tʉajnʉpijiw, aech wʉt, pelsaxaeli pej-ídolos, dʉkp wʉti
asatʉajnʉchanpijiwbej, mox duili. namoechaliajwa. Jerusalén paklowaxpijiw,
Profeta Isaías jʉm-aechon ampox Judá puexa asew, Judá tʉajnʉpijiwbej, xabich
tʉajnʉpijiwliajwa: “Chiekal naeweꞌe Dios babejchiw. Me-ama Sodoma paklowaxpijiw,
chajia jʉm-aechpox xamalliajwa: ‘Puexa ja-aech-is Judá tʉajnʉpijiw. Japi pejpaklochiw
jiw, chiekal tataeflaxpi, japi jiwlap nejwesla kaes pejme babijaxan ispi. Me-ama asew
naexasisliajwa xan. Me-ama aton paxi jiw, jachi-eli. Paklochiw pijaxtat kijiliw
chiekal tataefʉl wʉt, xanlap-is, ja-an xabich nabijat. Paklochiw toꞌabejpi puexa
Judá tʉajnʉpijiwliajwa. Pe nakiowa, Judá pejtʉajnʉpijiw babijaxan isliajwa. Dios
tʉajnʉpijiw nejwesla naexasisliajwa xan. kastikaxael Judá tʉajnʉpijiw. Kastikax
‘Samata, xan tapaeix Judá tʉajnʉpijiw toet wʉt, laelpifʉk beltaeyaxaelon japi
malechaliajwas padaelmajiw. Tapaeixbej asaxan ispoxanliajwa babijaxan. Do jawʉt, Jerusalén
tapasliajwas, pachaema-elpoxan. Weꞌpox, paklowax Dios pejpaklowa nadofaxael” —aech
¡ampoxlape, Jerusalén paklowaxpijiwkal profeta Isaías Judá tʉajnʉpijiwliajwa.
malechaliajwaspox padaelmajiw! Japox ja-aech Profeta Isaías pejme jʉm-aechon ampox
wʉtbej, japi nakiowa nejwesla naexasisliajwapi Judá tʉajnʉpijiwliajwa: “Xamal, Judá
xan. Malis nawoesa chiekal ijil xan isliajwanpox tʉajnʉpijwam, me-ama uvalulan chiekal
japiliajwa, chiekal naexasisliajwapi xan. tataeflaspi, ja-am xamal. Pe nakiowa,
‘Xan chiekal nejchachaemla-enil, japi uvanaechan chiekal naboes-el. Xamallap-
choef xʉaꞌat wʉt taj-ofrendaliajwa. Japoxan is, ja-am, is-emil xot pachaempoxan. Dios
is wʉti, japox chiekal pachaema-el xanliajwa. xabich pachaem xamalliajwa. Pe xamal
Ma-isi fiesta is wʉt, itpaeiliajwa pejsitaeyax pachaema-emil Diosliajwa. Pachaema-emilbej
xanliajwa, japoxliajwabej xan chiekal asew jiwliajwa. Japi pejsatan kinotam xamal
nejchachaemla-enil. Xan naewes-enilbej japi nejsatanliajwa. Nejjueces babejchiwbej. Jiw
nakawʉajan wʉt, xabich babijaxan is xoti. pejbʉꞌwʉajanpi, mot wʉti plata, ja-aech wʉt,
‘Japi kofaxael wʉt babijaxan ispoxan, nejjueces jʉmch jitapaeipi chijiyaliajwa jiw
ja-aech wʉt, xan chiekal pachaemaxaelen babejchiw kastika-elaxtat. Samata, puexa
japiliajwa. Japibej chiekal pachaemaxael japoxanliajwa, Dios tapaeyaxael asatʉajnʉpijiw
wʉti kijiliwliajwa, ja-aech wʉt, xan xamal chakipasliajwa” —aech profeta Isaías
nejchachaemlaxaelen japiliajwa. Kofa wʉtbejpi Judá tʉajnʉpijiwliajwa, japox jʉm-aech wʉton,
puexa japoxan, babijaxan, naexasit wʉtbejpi asamatkoi japox diachwʉajnakolax chiekal
xan puexa isxpoxanliajwa, ja-aech wʉt, xan jachiyaxaelpox.
kajachawaesaxaelen japi, Judá tʉajnʉpijiw. Asamatkoi, rey Uzías tʉpwaestat, profeta
Pe japi xan naexasis-el xoti, xabichpi Isaías Dios pejtemplobatat wʉt, chiekal
pejbʉꞌwʉajan. masoxtat taenpon, Dios ek wʉt pejtʉa-ekaxtat.
‘Jerusalén paklowaxpijiw majt chiekal Profeta Isaías taenbejpon Dios pej-ángeles,
naexasiti xan. Puexa jiwliajwa chiekal pask wʉti athʉlelsik. Pinjametat jʉm-aech:
138
“Dios xabich pachaempon. Dios chinax babijax xabich nadalaxael Dios pijaxtat. Dios tapaei
is-el” —aech Dios pej-ángeles. nadaelmajiw malechaliajwa xamal. Pe ja-
Profeta Isaías japox jʉmtaen wʉt, aech wʉt, chinax nejchaxoela-emil Dios
nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox: “¡Ma kawʉajnaliajwam. Samata, Dios tapaei xabich
xan amwʉt, tʉpxdoꞌ, tajut chiekal taenx xot kaes babijaxan xamal tapasliajwa. Xamal
Dios, xabich mamnikpon. Japox jachiyaxael najut lelam tatoꞌlaxan. Japox tatoꞌlax chiekal
xanliajwa, xan jʉm-anxot babejjamechan, isx pachaema-el. Samata, asew jiw japoxantat
xotbej babijaxan, me-ama Judá tʉajnʉpijiw, ja- asew jiw naekichachajbapi. Xamal pachaema-
an xot!” —aech profeta Isaías, nejchaxoel wʉt. emil naewesliajwam Dios tatoꞌalpoxan.
Do jawʉt, Dios kitoꞌa pej-ángel Samata, Dios tapaeyaxael rey, puexa Asiria
xamojsliajwapon altar-itdelt, japa-itdeltat, tʉajnʉpijiw tatoꞌlan, pejsoldaw sʉapich,
me-ama nakaechxatoefʉl wʉt, ja-aechon. xamal toesliajwa, xabich nakiowa babijaxan
Dios pej-ángel japox is wʉt, jʉm-aechon isam xot. Puexa Asiria tʉajnʉpijiw pejrey,
ampox profeta Isaíasliajwa: “Dios beltaen xam xabich babejenpon. Chinax beltae-elon jiw.
babijaxan isampoxanliajwa, babejjamechan Pe Dios tapaeyaxael puexa Asiria tʉajnʉpijiw
naksiyampoxanliajwabej” —aech Dios pej- pejrey xamal malechaliajwa. Jasoxtat Dios
ángel profeta Isaíasliajwa. kastikaxael xamal. Japon rey toesaxaelbej
Do jawʉt, Dios pajut chiekal jʉm-aechon Samaria paklowax, nejrey dukxot. Japonlap
ampox profeta Isaíasliajwa: chakipasaxael, pejsoldaw sʉapich, nabeliajwa,
—¿Achankat toꞌaxaelen naewʉajnaliajwa Judá tʉajnʉpijiw sʉapich.
tajjamechan ampathatpijiw? —aech Dios ‘Dios kastikax toet wʉt israelitas, do jawʉx,
profeta Isaíasliajwa. Dios kastikaxaelbej rey, Asiria tʉajnʉpijin.
Do jawʉtbej, profeta Isaías jʉm-aechon Asamatkoi, rey Asiriapijin nejchaxoel wʉt,
ampox Diosliajwa: jʉmchiyaxaelon ampox: “Xan xabich malechax
—Xanlap ma amxotan. ¡Xan natoꞌasiam asatʉajnʉchanpijiw, xabich xot tajsoldaw,
wʉt, natoꞌim! —aech profeta Isaías Diosliajwa. xabich matabijtaxxotbej” —chiyaxaelon,
Do jawʉt, Dios jʉm-aechon ampox profeta nejchaxoel wʉt. Pe asamatkoi, Dios
Isaíasliajwa: tapaeyaxaeson bʉꞌxaenkaliajwa, xabich
—Najow. ¡Xabʉaꞌde Judá tʉajnʉ poxade! bʉꞌtʉajnikaliajwa. Do jawʉx, xamal, Efraín
¡Japi jʉm-amo ampox: “Xamal chiekal tʉajnʉpijwam, namaeyaxaelampi, pejme Dios
naewetam xan jʉm-anpox. Pe chiekal naexasisaxaelam. Pe xamalxot, kaesʉapich,
jʉmmatabijs-emil. Xabichlis babijaxan Dios naexasisaxael. Me-ama majt xamalxot
isam. Samata, xamal, me-ama itliakliwam xabich jiw naexasiti Dios, jachiyaxili” —aech
wʉt, naetakʉaꞌtiwam wʉtbej, ja-am profeta Isaías Efraín tʉajnʉpijiwliajwa,
tajjamechanliajwa” —amo Judá tʉajnʉpijiw! chawʉajnajʉm-aech wʉt japiliajwa.
Xam naewʉajnam wʉt Judá tʉajnʉpijiw, puexa Samata, profeta Isaías japox chawʉajnajʉm-
Judá tʉajnʉchanpijiw naewʉajnaxaelam. aech ampox Judá tʉajnʉpijiwliajwa: “Xamal,
Japoxlap xam naewʉajnaxaelam. Hasta Judá tʉajnʉpijwam, nejlewlaxil Asiria
puexa Judá tʉajnʉchanpijiw toepaxael. Do tʉajnʉpijiw, soldawliajwa. Asamatkoi, xamal
jawʉt, xam bʉxkofsaxaelam tajjamechan kaes taliasaxili. Japamatkoiyan, Dios toꞌaxael
naewʉajnampox Judá tʉajnʉpijiwliajwa kaen David pamon, japon nejreyliajwa.
—aech Dios profeta Isaíasliajwa. Japonlap Espíritu Santo pijaxtat xabich
matabijsaxael. Xabich pachaemaxaelbejpon.
Profeta Isaías naewʉajanpox Jiw pejbʉꞌwʉajanpi Diosliajwa, japilap
Efraín tʉajnʉpijiw, Judá tʉajnʉpijiwbej kastikaxaelon. Malax, chiekal naexasiti
(Is 9.8–12.6) Dios, japi jiw kastikaxilon. ‘Puexa chiekal
Dios bʉxtoꞌa profeta Isaías japon pachaemaxael ampathatxot. Babijaxan,
jʉmchiliajwa Efraín tʉajnʉpijiw. Samata, tabejpoxan, ampathatat tabejtpoxan, japoxan
profeta Isaías fʉlaechlison naewʉajnaliajwa chiekal ijilaxael. Puexa ampathatpijiw
Efraín tʉajnʉpijiw. Naewʉajan wʉt, jʉm- chiekal matabijsaxaeli Diosliajwa. Pothatpijiw
aechon ampox japixot: “Xamal, Efraín fʉlaeyaxaen japon rey sitaeliajwa. Puexa
tʉajnʉpijwam, nejchaxoelam wʉt, jʉmch israelitas, atʉaj bʉꞌfospi pejtʉajnʉxot, japilap
jʉm-am ampox: ‘Xatis kaes pejme pachaems. pejme kaxa naweyaxaen pejtʉajnʉleldin Dios
Me-ama asew jiw, jachi-esal’ —am xamal, pejkajachawaesaxtat. Puexa xamal Judá
jʉmch nejmach nejchaxoelam wʉt. Pe xamal tʉajnʉpijwam, Efraín tʉajnʉpijiwbej, chiekal
139
kaemʉtaxaelam. Do jawʉt, puexa xamal tae-el ja-aechpox xatisliajwa’ —chiyaxisal
jʉmchiyaxaelam ampox Diosliajwa: ‘Gracias Diosliajwa. Japonlap Diosxot, jaxot chiekal
Dios’ —chiyaxaelam” —aech profeta Isaías ijil damlax. Puexa chiekal jʉmmatabijtbejpon.
Judá tʉajnʉpijiwliajwa, jʉm-aech wʉton Xatis chiekal xanaboejtas wʉt Dios,
asamatkoi jachiyaxaelpoxliajwa. nakkajachawaesaxaelon damlaspoxliajwa,
pajelpamamaxanliajwasbej. “Dioslap jʉm-
Isaías chajia lelpox Judá tʉajnʉpijiw aech ampox: ‘Pothatapijiw sitaeyaxaeli xan,
pejme naweyaxaenpox pejtʉajnʉ poxadin xan tatoꞌlax xot pothata. Israelitas xamallap
(Is 40–66) makanotx. Asatʉajnʉchanxotam wʉt, xamal
Profeta Isaías chajia lelpox jʉm-aech bʉflaenx ampalel ampatʉajnʉ nejtʉajnʉliajwa.
ampox Judá tʉajnʉpijiw, duili Babilonia Xanlap ampox jʉm-an xamalliajwa: “Japi
paklowaxxot, japi asamatkoi naweyaxaenpox tajjiw” —an xan xamalliajwa. ¡Xamal
Judá tʉajnʉ poxadin. Samata, Isaías chajia nejlewlaxil, xan tajut chiekal xamalxotx,
lelpox jʉm-aechlap ampox japiliajwa: “Dios kajachawaesaxaelen! Nejmach-aton tabejt
natoꞌa xamal naewʉajnaliajwan, ma amwʉt, wʉt xamal, japon aton xan-is tabejsaxaelen.
xabich nejxaejow xot. Dios xabich kastikapox Xamal pinamʉta-emil. Pe nakiowa, xamal
xamal, toeplisox, babijaxan isampoxanliajwa. kajachawaesaxaelen’ —aech Dios” —aech
Kaen aton naewʉajnaxael pajilaxxot. profeta Isaías chajia lelpox. “Dios kaes jʉm-
Japonlap toꞌaxael jiw chiekal thilsliajwa aech ampox: ‘Kaen aton toꞌaxaelen. Japonlap
pejnejchaxoelaxan. Me-ama jiw wʉajna nabichaxael xanliajwa. Chalaxaeson taj-
nʉamt chiekal chaemt wʉt paklon pasliajwa, espíritu. Japonbej chiekal tatoꞌlaxael. Samata,
jachiyaxaelon, jiw pejnejchaxoelaxanxot jiw babijaxan ispi, kastikaxaelon. Naksiya wʉt,
thilt wʉti, Dios pejpasax wʉajna. Puexa nakyaxilon pinjametat. Nabepijnaxilbejpon.
jiw, ampathatpijiw, taeyaxaeli japon aton, Puexa jiw chiekal naewesaxaeson, naewʉajan
xabich pachaempon. Ampathatat jiw piach wʉt’ —aech Dios Judá tʉajnʉpijiwliajwa”
laelpaliajwa-el. Naetalan, polabej, piachliajwa- —aech profeta Isaías chajia lelpox.
el. Ja-aechlap-is jiwliajwa, laelpaxael wʉt Profeta Isaías chajia lelpox jʉm-aechbej
ampathatxot. Pelax, Dios pejjamechan ampox: “Jehoválap poklaDioskolan. Dioslap
pomatkoichaliajwa. Jiw naewʉajan wʉt nejwesla jiw kawʉajanpi ídolos, japoxan
chimiawʉajan Jerusalén paklowaxpijiw, dioskolaxan-el xot. Japi nakiowa kawʉajan
japawʉajan pinjametat naewʉajnaxaeli wʉt ídolos, Dios jikastika. Diachwʉajnakolax
mʉaxanmatwʉajanxot, puexa jiw chiekal kaes asan dios chiekal ijil, me-ama Dios
jʉmtaeliajwa. ¡Ampoxlap jʉm-amde Judá jason. Dios jʉmchiyaxael ampox Judá
tʉajnʉpijiw: ‘¡NejDios ma amxotlison!’ tʉajnʉpijiwliajwa: ‘Xamal Judá tʉajnʉpijwam,
—amde Judá tʉajnʉpijiw! Japonlap ¡chiekal naeweꞌe xan jʉmchiyaxaelenpox!
asamatkoi amxotaxael nejreyliajwa, xamal Xamalliajwa pachaema-el naexasisliajwam
chaxduiliajwa, chaxduisiapoxan. Japonlap xan. Pe nakiowa, xamal beltaeyaxaelen.
chiekal tataeflaxael xamal. Me-ama aton Toꞌaxaelen iam thilnaliajwa nejtʉajnʉxot
tataefʉl wʉt pejew ovejas, jachiyaxaellap- nejew, mʉthampi, chiekal pachaemaliajwa.
is japon aton, xamal tataefʉl wʉt. Dios Toꞌaxaelenbej taj-espíritu xamal chalaliajwa.
xabich mamnik. Xabich matabijtbejpon. Rey Ciro chinax nejxoela-elon xanlap
Kaes pejme xabich pachaembejpon. Me-ama Diosnan. Pe nakiowa, japon pijaxtat xamal
puexa ampathatpijiw, jachi-elon. Me-ama kajachawaesaxaelen Jerusalén paklowax
jiw pajut ael-ispox, ampathatpijiw, jachi- pejme pinjiyax isliajwam. Japon tapaeyaxael
el Dios. Jiw isasia wʉt ídolo, nae triawapi xamal nakolaliajwam japon pejtʉajnʉxot. Ja-
koletoerwat nakolsliajwa. Namanpox thiꞌapi aech wʉt, xamal naweyaxaelam nejtʉajnʉchan
iliajwa. Asatoerwat isliajwa ídolo. Jasoxlap poxade. Jawʉt, xamal tʉadusaxaelam pejme
jiw is wʉt, japi pajut chinax matabijs-el japox isliajwam tajtemploba. Do jawʉtbej, xan
nejliaklaxpox. Ael-isaspox, japox atowaxa- kastikaxaelen Caldea tʉajnʉpijiw, xamal
el. Jʉmch ael-isaspoxkal. Ael-isaspox jʉmch xabich majt nabijatam xot, japi pijaxtat, xabich
chiekal ma-aechpox. Japoxbej chinax chiekal jʉm-aech xotbejpi ampox pajutliajwa: “Xatis
machiyaxil kajachawaesliajwa jiw kawʉajanpi. kaes pejme pachaems. Me-ama asew jiw,
Pe Dios kaes chiekal pachaem. Ampathatxot jachi-esal” —aech xotbejpi pajutliajwa. Dios
chiekal ijil asan, me-ama Dios, jason. Xatis jʉm-aech ampox xamalliajwa: “¡Nejchaxoelde
jʉmchiyaxisal ampox Diosliajwa: ‘Dios chajia jʉm-anpox xamal kastikaliajwan!
140
Samata, xamal kastikax. Pe xamal kastikax puexa chiekal pachaemaxael xamalliajwa.
wʉt, kastika-enil chiekal toesliajwan. Ja-an Xamal jʉmdutxpox kajachawaesliajwan,
xan, xamal chiekal naexasisliajwam. Chil japoxlap xan isaxaelen. Pomatkoicha xamal
akaseskolaxtat xan chiekal naexasitam wʉt, nejxasinkaxaelen. Xamal asatʉajnʉpijiwam
chil ja-aech wʉt, japox jachi-el xamalliajwa. naewʉajnaxaelam xanliajwa” —aech Dios’
¡Ma amwʉt, chijiyaxaelam Babilonia —aech profeta Isaías chajia lelpox.
paklowaxxot! ¡Naweyaxaelam Profeta Isaías chajia lelpox jʉm-aechbej
nejtʉajnʉ poxade! Ja-am wʉt, xamal ampox israelitasliajwa: “Dios mox xatisxot.
kajachawaesaxaelen. Pe xan xabich nejwesla Dios beltaeyaxael babijaxan isaspoxanliajwa,
babijaxan ispi. Japilap nabijasaxael xan xatis chiekal kofas wʉt babijaxan isaspoxan,
tajaxtat” —aech Dios xamalliajwa. moxas wʉtbej wajnejchaxoelaxantat Diosxot.
Dios pejme jʉm-aech ampox: “Xan Puexa Dios ispoxan, is-elon, me-ama xatis
toꞌaxaelenpon, japonliajwa puexa isaxaelenpox nejchaxoels. Dioslax japoxan is wʉt, ispon
xabich pachaemaxael. Samata, pothatapijiw kaes pejme pachaempox. Chajia jʉmdutpoxan,
xabich wʉltaeyaxaeson. Jiw chapaeyaxaelon japoxanlap Dios isaxael. Dios toꞌa puexa xatis
japi jiw majt chinax jʉmtae-elpoxan. Samata, isliajwas pachaempoxan. Napataxaesbej,
xabich jiw, asatʉajnʉchanpijiw, xabich napatamatkoi wʉt. Kajachawaesaxaelbejpon
nejchaxoelanuilaxael japon wʉajnalel. asatʉajnʉchanpijiw, amxot duili, japi jiw
Japon xabich chimianaxil. Asamatkoi, pachaem wʉti Diosliajwa. Japi, pothatapijiw,
japon, me-ama aton kabʉanchiyaxil, jiw Dios tapaeyaxael fʉlaeliajwa japon
babijaxan ispi kastikas wʉton. Samata, pejtemploba poxadin choef bowaliajwa Dios
xabich nejweslaxaeson. Jiw nejchaxoelaxaelpi pej-ofrendaliajwa, japibej kawʉajnaliajwa
japonliajwa jʉmchiyaxaeli ampox: ‘Ampon Dios.
aton pachaema-el’ —chiyaxaeli, nejchaxoel Profeta Isaías chajia lelpox jʉm-aechbej
wʉt japonliajwa” —aech Dios’ —aech profeta ampox israelitasliajwa, Dios jʉm-aech wʉt
Isaías chajia lelpox. ampox: ‘Asew israelitas kawʉajan wʉti xan,
Profeta Isaías chajia lelpox jʉm-aechbej japi israelitas, me-ama chiekal nasitaen
ampox: “Dios toꞌaxaeson, japonlap xabich wʉt, ja-aechi. Pe japi israelitas tatoꞌal wʉti
nabijasaxael wajbabijaxantat. Japox babijaxtat pamakjiw, japi tatoꞌla-el chamoeyaxtat.
xatis wajut kaenanʉla nabijasaxaespoxlach. Japiliajwa kaes pachaemapi pamakjiw
Pe japon tʉp wʉt, babijaxan isaspoxanliajwa, tatoꞌlaliajwa chamoeyaxtat. ¡Japi israelitasbej
nakwemosaxaelon. Samata, Dios nej pachaempi jiw kijiliwliajwa! Diosliajwa
nakbeltaeyaxael babijaxan isaspoxanliajwa. nabistpon jʉm-aech wʉton ampox: “Dios
Xatis laelpas wʉt ampathatat Dios naexasis- pejEspíritu Santo xan nakajachawaet. Samata,
esal wʉt, jatis wʉt, xatis wajut chiekal Dios natoꞌa chimiawʉajan naewʉajnaliajwan
napeltas Diosxot. Me-ama oveja napelti, japi nejchaxoel wʉt, jʉmchiliajwa ampox: ‘Xan
jatislap-is xatis Diosliajwa. Pe nakiowa, kaes pachaema-enil. Me-ama asew jiw, jachi-
Dios naktapae-el wajut nabijasliajwas enil’ —aechpi, nejchaxoel wʉt. Dios natoꞌabej
wajbabijaxantat. Dioslax tapaeyaxael xan naewʉajnaliajwan nejxaejwaspi, japi
toꞌaxaespon nabijasaliajwa wajbabijaxantat. chiekal nejchachaemlaliajwa. Dios natoꞌabej
Toꞌaxaespon xabich nabijasaxael, kastikas jiw naewʉajnaliajwan jiw-jebaxot jiaspi
wʉt. Jawʉt, tʉpaxaelbejpon. Chinax babijax jʉmchiliajwan ampox: “Dios kajachawaesaxael
is-elpon, japon tʉp wʉt, jiw pajut chiekal xamal nakolaliajwam amxot” —chiliajwan,
matabijsaxael puexa japon jʉm-aechpoxan, naewʉajnax wʉt. Dios natoꞌabej, xan
puexa ispoxanbej japonliajwa, xabich naewʉajnax wʉt jʉmchiliajwan ampox:
pachaem. Japon pijaxtat Dios beltaeyaxael “Ampamatkoiyan, Dios xabich pachaem
asew jiw babijaxan ispoxan” —aech profeta pothatapijiwliajwa. Matkoi pasaxael, Dios
Isaías lelpox israelitasliajwa. kastikaxaelpox jiw” —chiliajwan, naewʉajnax
Profeta Isaías chajia lelpox jʉm-aechbej wʉt.
ampox israelitasliajwa: “Dioslap jʉm-aech Profeta Isaías chajia lel wʉt, jʉm-aechbej
ampox: ‘Puexa jiw weweꞌpaspi, japi jiw nej ampox israelitasliajwa Dios jʉm-aechpox:
fʉlae-en xanlel. Xanlap chaxduiyaxaelen ‘Xan pachaemaxaelen nabisti xanliajwa.
japi weweꞌpaspoxan. Xamal xabich nabistam Pelax, xan pachaemaxinil babejchiwliajwa,
wʉt, faeka-emil nabistampoxanliajwa. japi kawʉajanpi ídolos. Japi jiw xan
Xan chiekal naexasitam wʉt, ja-am wʉt, chiekal toesaxaelen. Israelitas duilaxael
141
pin-iawaechan, asatʉajnʉpijiw sʉapich, nabe- na-itfuta-el xot. Matabijs-enilbej xamal
elaxtat. Japamatkoiyan wʉtlap, lobo, oveja naewʉajnaliajwan nejchachaemlaliajwam.
sʉapich, kaemʉtaxaeli. Chinax kaen aton Profetakola-elpi xamal naekichachajba. Japi
tabejsaxilon asew jiw’ —aech Dios” —aech xamal fias-el, babijaxan isam wʉt, xamal
profeta Isaías chajia lelpox. najut chiekal matabijsliajwam. Samata,
xamal babijaxan isam wʉt, nejmach chiekal
Profeta Jeremías xabich nejxaejwaspox jʉmch isam. Samatabej, babijaxan tapasfʉl
Jerusalén paklowaxpijiwliajwa xamal. Wajdaelmajiw xabich xafafoli
(Lam 1–5) wajpaklowaxliajwa, chimiapaklowax,
Babilonia paklowaxxot wʉt, profeta Jerusalén paklowax, toet wʉti. Me-ama Dios
Jeremías xabich nejxaejwaspon. Samata, chajia jʉm-aech, japox chiekal ja-aechlisox”
nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox Judá —aech Jeremías Judá tʉajnʉpijiwliajwa,
tʉajnʉpijiwliajwa: “Jerusalén paklowaxxotde japi padaelmajiw jaelas wʉt, bʉflaenspi
majt xabich jiw wʉlʉk. Pe amwʉtjel, jaxot pejtʉajnʉleldin esclavosliajwa.
jiw ijilisi. Wajdaelmajiw nakjaela wʉt, Profeta Jeremías jʉm-aechbejpon
nakbʉflaen pejtʉajnʉleldin duilaliajwas ampox Judá tʉajnʉpijiwliajwa, Babilonia
esclavostat ampatʉajnʉxot. Samata, puexa paklowaxxot duilpiliajwa: “Ma amwʉt,
wajdaelmajiw pijaxtat ma amwʉt xatis xabich Dios chiekal nakmastaenlison. Pe nakiowa,
nabijatas. Chinax kaen xatis nakkajachawaes- xan matabijtax Dios naknejxasinkpox.
el. Naknaewʉajna-elbej Dios pejjamechan Samata, wʉajnawesaxaelen boejtaliatxpoxtat
nejchachaemlaliajwas. Puexa japoxan asamatkoi Dios pejme nakkajachawaesliajwa.
chiekal ja-aechlisox xatisliajwa, babijaxan Dios jinakkajachawaesaxael xatis. Dios
isas xot Diosliajwa” —aech profeta Jeremías, nakbeltaeyaxaelfʉk. Ma amwʉt, xabich
nejchaxoel wʉton Judá tʉajnʉpijiwliajwa. nakkastikapon pamamaxtat. Pe asamatkoi,
Asamatkoi, profeta Jeremías Dios kawʉajan Dios nakbeltaeyaxael, xabich naknejxasink
wʉt, jʉm-aechon ampox: “Dios, ¡xanal xoton. Samata, majt chiekal nejchaxoelaxaes
nabeltaem nabijataxpoxliajwa, ma amwʉt isliajwaspoxan asew jiwliajwa. Isaxaespoxan
xanal duilx wʉt tajdaelmajiw pejtʉajnʉtat! chiekal pachaemaxael wʉt asew jiwliajwa, ja-
Jasoxtat duilaliajwan xanal natapaeyam, aech wʉt, japoxan isaxaes. Pe japoxan chaemil
tajtʉajnʉpijiw naexasis-el xoti xam, me-ama wʉt asew jiwliajwa, ja-aech wʉt, isaxisal.
xam toꞌam. Samata, puexa tadaelmajiw xanal Isaxaeslax Dios nejxasinkpoxan. Nejthʉꞌaxtat
nawʉltaen wʉt xabich nabijataxpoxan, japi Dios kawʉajnaxaes. Kawʉajnaxaesbej
jʉmch xabich chiekal nejchachaemil. Dios, kichachajba-elaxtat” —aech profeta Jeremías,
¡isde japibej asamatkoi nabijasliajwa! Me-ama naewʉajan wʉton Judá tʉajnʉpijiw Babilonia
xanal amwʉtjel nabijatax, japi is nabijasliajwa paklowaxxot.
pajut babijaxan ispoxantat” —aech profeta Asamatkoi, profeta Jeremías pejme
Jeremías, Dios kawʉajan wʉt. Dios kawʉajan wʉt, jʉm-aechon ampox
Asamatkoi, profeta Jeremías pejme Diosliajwa: “Dios, ¡nejchaxoelde, xanal
nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox Judá xabich chaemilpoxan ma amwʉt natapat xot!
tʉajnʉpijiwliajwa, japi padaelmajiw jaelas Diachwʉajnakolax xanal xabich nabijatax.
wʉt, bʉflaenspi pejtʉajnʉleldin: “Dios Xamlap tatoꞌlamponam ampathatxot
naktapaei nejmachbabijaxan naktapasliajwa. pomatkoicha. Dios, ¡xam nejkiowaximil
Naktapaeibejpon wajdaelmajiw xanalliajwa! ¡Xanal nakajachawaeꞌe pejme
nakchakipasliajwa, japibej toesliajwa wajDios xamkal kawʉajnaliajwan!” —aech profeta
pejtemploba. Ampamatkoiyantat, Judá Jeremías, Dios kawʉajan wʉt.
tʉajnʉxotde chinax kaen aton nejchaxoela-el
napataliajwa, napatamatkoi wʉt. Chinax kaen Profeta Ezequiel naewʉajanpox Judá
aton nejchaxoela-elbej Dios pejfiesta isliajwa tʉajnʉpijiw, Babilonia paklowaxxot duili
Dios sitaeliajwapon. Jaxotde ijilbej sacerdotes. (Ez 1–24)
Reybej ijil. Chinax aton nejchaxoela-elbej Dios Rey Nabucodonosor jaelt wʉton rey
pejtatoꞌlaxan. Puexa xatis Judá tʉajnʉpijwas Joaquín, bʉꞌfolon Babilonia paklowax
xabich naknejxaejow. Xan xabich nowx, poxade. Asew jiwbej jaelas wʉt, bʉꞌfolbejpon.
tajtʉajnʉpijiw amxot Babilonia paklowaxxot Japixot jaelas wʉt, profetabej bʉꞌfolon.
xabich nabijat xoti. Samata, ma amwʉt, Japon profeta pawʉl Ezequiel. Do baxael,
xajʉpa-enil chiekal taeliajwan, taj-itminan asamatkoi, profeta Ezequiel Babilonia
142
paklowaxxot wʉt, chiekal masoxtat taenpon Babilonia paklowaxxot wʉtfʉki: “Dios jʉm-
Dios, xabich pachaempon. Jawʉt, Dios aech ampox xamalliajwa: ‘Xan chiekal
jʉm-aech ampox profeta Ezequielxot: tataeflax Judá tʉajnʉpijiw. Me-ama aton
“Xam toꞌaxaelen naewʉajnaliajwam Judá chiekal tataefʉlon pijow, xanlap-is, ja-an
tʉajnʉpijiw, japi nejweslapi naexasisliajwa Judá tʉajnʉpijiwliajwa. Judá tʉajnʉpijiw majt
tajtatoꞌlaxan. Pe japi naewesaxil tajjamechan xanliajwa, me-ama xabich kijil wʉt, ja-aechi.
naexasisliajwa, xam naewʉajnam wʉt. Pe Xabich nabijatbejpi. Me-ama asdaꞌnik wʉt,
nakiowa, naewʉajnaxaelam. Asamatkoi, japi ja-aechbejpi. Xan kajachawaetx israelitas japi
xam naexasis-elpi naewʉajnam wʉt, japi chiekal pachaemaliajwa. Samata, ma amwʉt,
israelitaslap xan tajut kastikaxaelen. Samata, israelitas, me-ama chimia naxoeipi wʉt, ja-
xabich nabijasaxaeli, xabich babijaxan is xoti. aechlisi. Samata, israelitas nejchaxoel wʉt,
Xam naewʉajna-emil wʉt Judá tʉajnʉpijiw, jʉmch jʉm-aechi ampox: “Xatis kaes chiekal
ja-aech wʉt bʉꞌwʉajnaxaelam xanxot. Pe xam pachaems. Me-ama asew, jachi-esal” —aechi
naewʉajnampox naexasis-el wʉti, ja-aech wʉt, jʉmch, nejchaxoel wʉt. Ja-aech wʉt, israelitas
japikal pejbʉꞌwʉajnaxael xanxot” —aech Dios wʉlweki kawʉajnaliajwas ídolos. Me-ama
profeta Ezequielxot. asan dios wʉt, ja-aech israelitas, kawʉajan
Dios pejme jʉm-aech ampox profeta wʉti ídolos. Israelitas, me-ama wathoꞌ, asew
Ezequielxot: “Nejmach-aton, pachaempon, poejiw wʉlwek wʉt, ja-aechi. Samata, ma
babijax isax tʉadut wʉt, japon xam fias-emil amwʉt, israelitas xabich kastikaxaelen.
wʉt is-elaliajwa babijax, ja-aech wʉt, japon Babijaxan ispikal kastikaxaelen. Samata,
aton xabich nabijasaxael tajkastikaxtat, pajut xan kastikax wʉt, aton kastikax pajut
pijaxtat pejbʉꞌwʉajnaxael xoton. Ja-aech wʉt, babijaxan is xoton. Pax babijax is wʉt,
xambej nejbʉꞌwʉajnaxael, jʉmchi-emil xot paxʉlan kastikaxinil. Paxkal kastikaxaelen.
babijax is-elaliajwa, kastika-elaliajwanbejpon. Paxʉlan is wʉtbej babijax, pax kastikaxinil.
Xam fiatam wʉt babijax is-elaliajwa, japon Paxʉlankal kastikaxaelen. Jiw kofa wʉt
atonkas naexasisaxael fiatam wʉt. Ja-aech babijaxan ispoxan, do jawʉt, tʉaduw wʉti
wʉt, babijax isaxilon. Nabijasaxilbejpon. isliajwa pachaempoxan, ja-aech wʉt, xan
Ja-aech wʉt, xam isaxaelam xanliajwa beltaeyaxaelen japi babijaxan ispoxanliajwa.
pachaempox” —aech Dios profeta Ezequielxot. Xan wʉajnawetx japi jiw kofaliajwa
Profeta Ezequiel naewʉajan Judá babijaxan ispoxan, isliajwa xanliajwa
tʉajnʉpijiw Babilonia paklowaxxot pachaempoxan. Jiw ispi pachaempoxan, pe
wʉtfʉki, jʉm-aechon ampox: “Dios pajut japi jiw tʉaduw wʉt isliajwa chaemilpoxan,
chiekal tapaeyaxael Caldea tʉajnʉpijiw- ja-aech wʉt, japi jiw xan kastikaxaelen.
soldaw, chiekal toesliajwapi Jerusalén Nejchaxoelaxinilbej japi majt ispoxanliajwa,
paklowax. Jawʉt, xabich beyaxaes Jerusalén pachaempoxan. Chajiakolaxtat, xan
paklowaxpijiw. Japamatkoi, asew, Jerusalén bʉꞌwiax wʉt nejwʉajnapijiw Egipto
paklowaxpijiw, tʉpaxael pejlit. Asew japixot tʉajnʉxot, japi naexasis-el xan. Hasta ma
tʉpaxael waxaetat. Asew japixotbej nasalaxael amwʉtbej, japi pamojiw, Judá tʉajnʉpijiw,
asatʉajnʉchan poxade duilaliajwa. Jasoxtat Efraín tʉajnʉpijiwbej, nakiowa naexasis-
Dios kastikaxael Jerusalén paklowaxpijiw, el. Ma amwʉt, kawʉajanlisi ídolos.
naexasis-el xoti Dios, jʉmch kawʉajan Samata, xan tapaeix Asiria tʉajnʉpijiw
xotbejpi ídolos. Asew japixot kawʉajan malechaliajwapi Efraín tʉajnʉpijiw, jaelas
ídolos Dios pejtemplobaxot. Japilap jaelas wʉt, bʉflaeliajwasbejpi padaelmajiw
wʉt bʉflaeyaxaespi Jerusalén paklowaxxot pejtʉajnʉ poxade. Xan tapaeixbej Caldea
Babilonia paklowax poxadin. Jawʉt, tʉajnʉpijiw malechaliajwapi Judá tʉajnʉpijiw,
kaesʉapich Judá tʉajnʉpijiw maeyaxaes Judá tʉajnʉpijiw jaelas wʉt bʉflaeliajwas
Jerusalén paklowaxxot. Japilap asew padaelmajiw pejtʉajnʉ poxade. Asamatkoi, rey
jiw chapaeyaxael ja-aechpox Jerusalén Nabucodonosor jaela wʉt bʉflaeyaxaenpon
paklowaxxot. Ja-aech wʉt, israelitas, Judá asamʉtpijiw, israelitas, japi Judá tʉajnʉpijiw.
tʉajnʉpijiw, pajut chiekal matabijsaxaeli Dios Japox chiekal ja-aech wʉt, israelitas pajut
diachwʉajnakolax Dioskolanpon” —aech chiekal matabijsaxaeli xan chajia jʉm-anpox,
profeta Ezequiel Judá tʉajnʉpijiwliajwa, japox chiekal ja-aechpox israelitasliajwa’
Babilonia paklowaxxot wʉtfʉki. —aech Dios” —aech profeta Ezequiel,
Profeta Ezequiel pejme naewʉajan wʉt, naewʉajan wʉt Judá tʉajnʉpijiw Babilonia
jʉm-aechon ampox, Judá tʉajnʉpijiw, paklowaxxot.
143
naewʉajanpi rey. Soldaw fʉlaen wʉt
Daniel jaelaliajwa naewʉajanpi rey, jawʉtbej Daniel
(Dan 1–4) jaelsaxaes, tres pejpanachan sʉapich. Do
Xabich Judá tʉajnʉpijiw jaelas wʉt, jawʉt, Daniel wʉajnachaemt wʉt, jʉm-
bʉꞌfospi Babilonia paklowax poxade. Jawʉt, aechon ampox soldaw-capitánxot: “¿Ma-aech
jaeltas wʉt, bʉꞌfosbej cuatro poejiw, chiekal xotkat rey jasox kitoꞌa xamal?” —aech Daniel
pansiachiwpi. Cuatropixot, kaen pawʉl Daniel. wʉajnachaem wʉton soldaw-capitán. Jawʉt,
Asan pawʉl Sadrac. Asan pawʉl Mesac. Asan soldaw-capitán chiekal chanaekabʉanapon
pawʉl Abed-nego. Cuatro pansiachiw, japilap- Daniel. Do jawʉt, Daniel bʉflaech rey
is makanoch, rey Nabucodonosor pijaxtat Nabuconodosor poxade. Bʉꞌpach wʉt,
pansiachiw, xabich matabijtpixot, makanoch reyxot, reylap jʉm-aech ampox Danielxot:
wʉt estudialiajwa. Japi estudia toet wʉt, “Wʉajnaweꞌefʉk. Xanfʉk Dios kawʉajnaxaelen
asamatkoi Caldea tʉajnʉxot paklochiw wʉt, chiekal matabijsliajwan achaxchiyaxael xam
kajachawaesliajwapi rey Nabucodonosor. xamoejtampox” —aech Daniel reyxot. Jawʉt,
Dios kajachawaet xot, japi cuatro pansiachiw rey ow-aech. Jawʉtbej, Daniel pejba poxade.
xabich matabijti. Dios kajachawaetbej Chapaeipon pejnachala ja-aechpoxliajwa.
Daniel chiekal chanaekabʉanaliajwa Jawʉt, japi puexa Dios kawʉajan chiekal
jiw xamoejtpoxan achaxchiyaxael jiw matabijsliajwa rey Nabuconodosor
xamoejtpoxan. Samata, rey Nabucodonosor xamoejtpox, achax chiyaxaelpox. Do jawʉx,
xabich nejchachaemil cuatro pansiachiwliajwa, japamadoitat, Dios chiekal chapaeis Daniel
xabich matabijt xoti. Rey Nabuconodosor chiekal matabijsliajwapon rey xamoejtpox,
nejchaxoel wʉt, jʉm-aechon ampox cuatro achaxchiyaxael rey xamoejtpox. Do jawʉx,
poejiwliajwa: “Tajnaewʉajniwkolaxot, xan Daniel pejme fʉlaechon soldaw-capitán
xabich kaes nejchachaemlax cuatro poejiw, poxade. Jawʉt, jʉm-aechon ampox soldaw-
israelitasliajwa” —aech rey Nabucodonosor, capitánxot: “¡Xanfʉk nabej naboesa puexa
nejchaxoel wʉt japi pansiachiwliajwa. asew sʉapich! ¡Majt nabʉflaemch rey poxade!”
Asamadoi, rey Nabucodonosor xamoejt —aech Daniel soldaw-capitánxot. Jawʉt,
asax. Do jawʉt, rey nathikt wʉt, moejs-elon, soldaw-capitán ow-aechon bʉflaeliajwa
xabich nejchaxoel xot xamoejtpoxliajwa, rey poxade. Dolis Daniel bʉflaech rey
nejkiowbej xamoejtpox. Samata, rey poxade. Daniel pat wʉt reyxot, jʉm-aechon
Nabucodonosor wʉlala xabich matabijtpi, ampox reyxot: “Nejmach-aton pajut pijaxtat
japilap naewʉajanpi rey. Japi pat wʉt, Jʉm- matabijsaxil chiekal chanaekabʉanaliajwa
aechon ampox japixot: xam xamoejtampox. Matabijsaxilbejpox
—¡Xamal jʉm-amde xan chiekal chanaekabʉanaliajwa achaxchiyaxael
xamoejtaxpoxliajwa! ¡Achax chiyaxaelpox xan xam xamoejtampox. Pe, Dioskolan itpaei xam
xamoejtaxpox! —aech rey Nabuconodosor asamatkoi jachiyaxaelpox xamliajwa.
japixot. Xamlap xamoejtam pinjiyax, ael-isaspox,
Jawʉt, japi jʉm-aechi ampox rey me-ama aton. Japox pejmatnaet isas orotat.
Nabuconodosorxot: Pejmatiaft, pejmʉax, isas platatat. Pejwoejtbej,
—Xanal masoxtat matabijsaxinil pejbechan sʉapich, isas broncetat.
jʉmchiliajwan, majt xam nachapae-emil wʉt
xamoejtampox —aech naewʉajanpi rey.
Dolis jawʉt, rey xabich palalapon.
Jawʉt, kitoꞌa pejsoldaw beliajwas puexa
babijaxan nakwetapat. Puexa mʉthaspi, Dios toꞌa xabich pin-iakola suiꞌ kabʉan-aechpi
151
Pansiachiwbej, poejiw, xamoejtpoxantat pachaem xankal nakawʉajnaliajwam.
taeyaxael itpaeyaxaelenpoxan. Xan Diachwʉajnakolax, ídolos chinx
itpaeyaxaelen athʉxotse, ampathatxotbej, pachaema-el asaxliajwa. Samata, japoxan
koechaxan isaxaelenpox. Ja-an wʉt, puexa jiw kawʉajnaximil. Is-emil pachaempoxan.
pajut chiekal matabijsaxael xan dukxponan Jʉmchi-emilbej diachwʉajnakolaxpoxan.
pomatkoicha. Puexa japoxan jachiyaxael, Samata, xan talala puexa xamalliajwa.
xan chajia markax xot japamatkoi, Xamalbej nejwesla kastikaliajwam
ampathat toepax wʉajna. Nejmach-aton babijaxan ispi. Naekichachajbambej
wʉljow wʉt tajkajachawaesax, xan japon kijila. Japibej nabijat xamal nijaxtat
aton bʉꞌweyaxaelen japamatkoitat, xabich kimaenkaliajwam. Pe xan chiekal
nabijasaxaelmatkoitat wʉt. Do baxael, matabijtax isampoxanliajwa. Samata,
asamatkoi, Judá tʉajnʉpijiw, tajjiwpi, tapaeyaxinil xanejchachaemlaliajwam plata,
jaelas wʉt, bʉꞌfos wʉti padaelmajiw, xan kinotampox kijila. Xamal nejxasinkam
kajachawaesaxaelen Judá tʉajnʉpijiw puexa jiw jʉmch xamal chiekal taeliajwa,
kimaenkaliajwapi jaxotde. Asatʉajnʉchanpijiw xan nakawʉajnampox. Choef xʉaꞌatam wʉt
pijaxtat tajjiw xabich nabijat wʉt, xan taj-ofrendaliajwa, pe nakiowa, xan xabich
kastikaxaelen japi. Japamatkoiyan, puexa nejchachaemla-enil japox ofrenda, xamal is-
jiw kastikaxaelenbej, puexa babijaxan is xoti. emil xot, me-ama xan nejxasinkax.
Jawʉx Jerusalén paklowax, tajpaklowax ‘Diachwʉajnakolax, xan nakawʉajnasiam
wʉlxael. Chiekal tataeflaxaelenbej wʉt, ¡chiekal pachaemde puexa asew
Judá tʉajnʉpijiw” —aech Dios Judá jiwliajwa! ¡Isdebej pachaempoxan puexa
tʉajnʉpijiwliajwa. jiwliajwa diachwʉajnakolaxtat! Xamal
nakiowa kawʉajnam ídolos. Samata, ma
Profeta Amós naewʉajanpox amwʉt, xamal kaes duilaximil ampathatxot
Efraín tʉajnʉpijiw xan tajaxtat. Xamal duilaxaelam
(Am 1–9) asatʉajnʉxot, xabich atʉaj. ‘Puexa asew
Rey Jeroboam tatoꞌal wʉt puexa Efraín jiw, naekichachajbaxtat kimaenkpi,
tʉajnʉpijiw, japamatkoiyan wʉt, Dios japilap nadaelmajiw jaelas wʉt, matxoela
toꞌa profeta Amós japon naewʉajnaliajwa bʉflaeyaxaes pejtʉajnʉchan poxade. Jasi
Efraín tʉajnʉpijiw. Jawʉt, jʉm-aechon jiw xan xabich nejwesla, nejchaxoel wʉt,
ampox: “Dios jʉm-aech ampox xanxot jʉm-aech xoti ampox: “Xanal kaes pejme
xamalliajwa: ‘Israelitas, ¡chiekal naeweꞌe pachaeman. Me-ama asew jiw, jachi-enil”
xan jʉmchiyaxaelenpox! Xan bʉflaenx —aech xoti, nejchaxoel wʉt. Samata, xan japi
nejwʉajnapijiw Egipto tʉajnʉxotdin kastikaxaelen. Toesaxaelenbej rey Jeroboam
ampatʉajnʉtat duilaliajwapi. Xan tajut japi pejjiw. Puexa altaran, choef xʉaꞌatamxot
makanotx puexa ampathatpijiwxot. Pe xamal japoxan, altaran, puexa chiekal toesaxaes’
naexasis-emil tajtatoꞌlaxan. ‘Samata, xamal —aech Dios xamalliajwa” —aech profeta
kastikaxaelen. Tapaeix tajprofetas, japi chiekal Amós Efraín tʉajnʉpijiwliajwa.
matabijsliajwa xan isaxaelenpox, xamal najut Ídolo pejsacerdotepon, japon kawʉajan
chiekal matabijsliajwam xan xajʉpxponan pakxʉlan, ael-isaspox orotat Betel
puexa nejmach isliajwan. Toꞌaxaelenbej paklowaxxot. Japon sacerdote jʉmtaenpon
nadaelmajiw xamal chakipasliajwa, profeta Amós jʉm-aechpox naewʉajan
malechaliajwabejpi xamal. Majt xabich pin- wʉt Efraín tʉajnʉpijiwxot. Samata,
iamatkoiyan iam thilna-el. Xabich, me-ama jawʉt fʉlaechlison rey Jeroboam poxade
suiꞌ jasibej, matxael mʉthampi. Samata, xamal chapaeliajwa rey Jeroboamxot profeta Amós
litaxaelam xan tajaxtat. Xabich bʉꞌxaenkambej jʉm-aechpoxliajwa.
waxaetat. Pe nakiowa, xamal naexasis-emil Do jawʉt, ídolo pejsacerdotepon pejme
tajtatoꞌlaxan. Samata, ma amwʉt, ¡thilde paꞌan wʉt, jʉm-aechon ampox profeta
xamal kastikaxaelenpoxliajwa! Nadaelmajiw Amósxot:
xabich beyaxael xamalxotpijiw. Xan —¡Xam xabʉaꞌde Judá tʉajnʉ poxade,
tapaeyaxaelen nadaelmajiw xamal toesliajwa, jaxotde jiw naewʉajnaliajwam! ¡Amxot kaes
duilampim Efraín tʉajnʉxot’ —aech Dios xam naewʉajnaximil ampatʉajnʉpijiw! —aech
xamalliajwa. ídolo pejsacerdote profeta Amósxot.
Dios jʉm-aechbej ampox xanxot Do jawʉt, profeta Amós jʉm-aech ídolo
xamalliajwa: ‘Chiekal duilasiam wʉt, pejsacerdoteponxot:
152
chiekal toesaxinil. Jiw babejchiw, naexasis-
elpi xan, japilap kastikax toꞌaxaelen. Japi
tʉpaxael japoxantat. Asew, jaxotpijiw,
tapaeyaxinil wepasliajwas babijaxan. Ja-aech
wʉt, rey David pamojiw pejme reyaxaelpi.
Japamatkoiyan wʉt, pejme bʉflaeyaxaelen
Efraín tʉajnʉpijiw naweliajwa pejtʉajnʉ
poxade pejme chiekal duilaliajwapi
pejtʉajnʉxot. Xabich kimaenkaxaeli. Do jawʉt,
kaes jukaxinil pejtʉajnʉchanxot” —aech Dios
profeta Amósliajwa.