Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Manawañukuqmi kani
Yaninmi musquyniypi weqochuyki hina
Pampapi uchkupuyki chayllapi puñuykachinaypaq.
Waytariq takimkani
Guitarrapa sonqunpi,
Wakiqnin runapa siminkunamana wañunan rayku takiq.
Runasimipa mohunmi karqani pachapa qasqunpi,
Qespi chullu yarqapa patanpi,
Waytawan qeqarasqa chakrapim
Tutan tutan kallpakacharqani
Ninauruchakunata qatikachaspa.
Llakikuypa mitu mitu ñanninpim
Taririqani huk yarawiqta,
Llaqtanpa yarawinkuna takichkaqta.
Payqa hatun qaqniy otaq illapukaytam munanman karqa.
Hinaspam tarirqanitaq
Aymarakunata, ashaninkawawqenchikkunata,
Kikinkupa siminkuta chinkananmanta waqaychayta munaspa
Harawiyninkunawan.
HARAWIKUYNIYKU
Chaymi paykunaqa
Musqusqankupa pachakutiqninta suyapayanku
Llaqtaypa harawiyninwan.
NUESTRA POESÍA
QUECHUA
"pillpintucha"
dibuhasqa lapracha
mana llamina,
mana k´irina,
ESPAÑOL
"Mariposita"
Ñ am pacha paqarimunña
k’anchariyninta illarichispa
Kamaqninta yupaychananpaq
Ñam kay pacha
uqi phuyuta qarquspa
yana yaqullanta kicharimunña
Kamaqninta yupaychananpaq
Ñam ch’askakunaq apun
rawraq Inti lluqsiyamunña
wach’inkunata, quri chukchanta
hinantinman ch’iqirichispa
Kamaqninta yupaychananpaq
Ñam intiq wikch’uyakamusqanwan
urqukuna k’anchayninwan p’istukuspa
asiyta qallarimunña
Kamaqninta yupaychananpaq
Ñam wayraq muyurisqanwan mallkikunapas
paykuna pura huñuykunakuspa
hanaq pacha ñiqman k’umuykunkuña
Kamaqninta yupaychananpaq
****
Ha amanecido el Universo
y sacudiendo su resplandor,
rinde homenaje a Dios.
Ya el mundo,
arrojando las nubes grises,
ha abierto su manto negro
para rendir homenaje a su Creador.
Ya el rey de las estrellas,
el ardiente Sol,
empieza a lanzar su luz;
y tendiendo su cabellera dorada en el Universo rinde homenaje a
su Hacedor.
Y habiendo aparecido el Sol,
las montañas se vistieron de luz;
empiezan a reír,
para adorar a su Dios.
Y con el soplo de los vientos, los árboles
Se juntan entre sí
y agitan sus ramas hacia el alto cielo,
rindiendo homenaje a su Dios.
Recopilada en quechua y traducida al castellano por José María Arguedas y el padre Jorge Lira.
Taripaypaqchus/¿Será alcanzable?
Tarisaqchus aykapllapas
chaqa sonqoy suyasqanta?
Karupichus? Qayllapichus?
Manacha maypipas kanqa ...
Anchami sonqoyqa suyan
mana kananpaq inata:
mosqoypichus qaway kanman
chay inatami suyas kawsan.
Paka willaypichus ina
paka willaqnin willanman
chaqa imachus sonqo apaqnin
mayninllapipas kasqanta.
Kunan kusiy, qaya llakiy,
iman inasqachus kaspa,
kanmi yachachkas inachus
mana kananta, suyaylla ...
****
¿Encontraré alguna vez
aquello que el Yo anhela?
¿Será lejos? ¿Cerca acaso?
Mas puede ocurrir también
que en ninguna parte sea.
Porque es tal a lo que aspira,
que es como algo que no fuera:
como imagen que se ve
en sueños, mientras se duerme,
algo así sueña y espera.
Como si en secreto aviso
secreto hado mensajero
le habría traído la noticia
que en alguna parte existe
la realidad de sus sueños.
Ora alegre, ora triste,
cual si poseído se hallara,
pasa de un estado al otro
y es como si aunque sabiendo
que no ha de ser, esperara ...
Carlos Mávila
Kay achikiaq allpakunam katatachkanku,
supay puni rupaq qallunkuna qispinankupaq
chay kanchariq uku pachanmanta.
Tumpallatam muyukuchkanku:
huk watapi huk qimillata,
chayna kaptinmi imatapas uyarikunichu,
chayna kaptinmi imatapas hawanikuchu;
Chaymantaqa,
kay wira qucham usiayta qallarinqa,
ukupi kaq nina qallukunam
tuqiarispa lluksimunqaku,
lliw pachata kuyuchispa,
kirispa, tanispa, imatapas mikuspa,
kancharispa, imatapas kañaspa.
Chaymantaqa,
kay yakupa ukunpi kaq chakam
sayarispam lluksimunqa,
wayrakunawan chakirikuspa,
ritikunawan chiriyarispa.
Piraq suyawachkanku
chay musuq markakunapi.
Ima simitaraq paykuna rimanku,
hayka wataraq chaypi yachachkanku.
Después de eso,
el puente que está dentro de esta agua
levantándose va a salir,
secándose con los vientos,
enfriándose con los hielos.
Al ver esas cosas, nosotros,
pisando este océano inmenso
nos vamos a ir, para ya no volver,
a las tierras de la otra orilla.
Carlos Mávila
Allqukunas qaparichkanku,
chay almakunata qawaspa.
Mayqinraq rimariykuwanqa
mayqinraq makinta huykuwanqa.
Icha awiluykunapas kanman,
icha mana yachaq panichaykunapas kakunman.
Piraq hamuchkan,
piraq allqukunata mancharichichkan.
Kayllapim suyasaq, mana kuyuspay,
kayllapim wañuyniyta sayarichisaq.
Sumaq uyaykitam umaypi qawachkani,
miski simiykitam sunquypi uyarichkani.
Kay tutam qayamusayki.
Amayá llanqata suyachiwaichu.
Amayá sapallayta saqiruwaychu.
****
Nadie ha dicho cosa alguna;
de todas las quebradas están saliendo,
con sus huesos sin carne,
todos esos muertos que caminan:
sin culminar su morir,
voceando, sollozando
llamando a sus ancestros.
Puede que no me reconozcan. Puede que no.
Blanca estarán viendo mi cara.
O talvez los globos de sus ojos,
en esta negra noche sin fin, han muerto
En ese caso, caminaré solo
en esta senda tan ardua de andar.
Cuándo será que se levantarán, ustedes;
qué será lo que están esperando.
Tendrán que hablarme con precisión:
para que no tenga pena de ninguna cosa,
para que no tenga que preguntarle a nadie,
para que yo no muera también.
Aquí, pues, estoy viniendo.
Es tu rostro lo que quiero ver,
es el canto de tu corazón
lo que estoy queriendo escuchar.
Esta noche voy a llamarte.
Te pido no me hagas esperarte en vano.
Te ruego no me dejes solo.
Dicen que los perros están ladrando,
mirando a esas almas.
Cuál será la que me saludará,
cuál será la que me dará su mano.
Talvez hasta sean mis abuelos,
o mis hermanitas que ya no viven.
Quién será quien viene,
quien estará asustando a los perros.
Aquí mismo esperaré, sin moverme,
aquí mismo detendré a mi muerte.
Estoy viendo tu bello rostro en mi mente,
es tu dulce hablar lo que oigo en mi corazón.
Esta noche te voy a llamar.
Te pido no me hagas esperarte en vano.
Te ruego no me dejes solo.
Mamay (Mamá)
Juan Wallparrimachi
Traducción: Adolfo Cáceres Romero