Ahimsa

~~ Ô vece: meodieg®osJeeÙe ~~
YeejleerÙe ceneheg®<en¤keâes Âef°cee

Deefnbmeekeâes mJe¤he
Deefnbmee SGše DeefuPeSkeâes ØeMve nes~ cetuele: Ùees Ùeewefiekeâ Meyo

nes, Deevleefjkeâ meeOeveekeâes Meyo nes, lej keâeueevlejcee ceeefvemen¤ues
ÙemeueeF& yeeefnjer peieledkeâes peerJenlÙeemebie pees[er efoS~...
uesKekeâ :
hejcehetpÙe ßeer hejcenbme cenejepepÙetkeâes ke=âhee-Øemeeo
mJeeceer ßeer DeÌ[ieÌ[evevopeer
ßeer hejcenbme Deeßece, Meòesâ<eieÌ{, Ûegveej-efcepee&hegj (G0 Øe0)– Yeejle
heâesve : 05443-238040
B
ØekeâeMekeâ :
ßeer hejcenbme mJeeceer DeÌ[ieÌ[evevopeer Deeßece š^mš
U;w viksyks ,LVsV] xkyk ua 5] eksxjk ysu (jsyos lcos ds ikl)
va/ksjh (iwoZ)] eqEcbZ & 400069
B
vuUrJh foHkwf"kr]
;ksfxjkt] ;qxfirkeg
ijeiwT; Lokeh Jh ijekuUnth
Jh ijegal vkJe vuqlqb;k
¼fp=dwV½
ds ije ikou pj.kksa esa
lknj lefiZr
vUrLizjs .kk
xq#&oUnuk
AA ¬ Jh ln~xq#nso Hkxoku dh t;AA

t; ln~xq#nsoa] ijekuUna] vej 'kjhja vfodkjhA
fuxqZ.k fuewZya] /kfj LFkwya] dkVu 'kwya HkoHkkjhAA
lwjr fut lksga] dfyey [kksga] tueu eksgu NfoHkkjhA
vejkiqj oklh] lc lq[kjkf'k] lnk ,djl fufoZdkjhAA
vuqHko xEHkhjk] efr ds /khjk] vy[k Qdhjk vorkjhA
;ksxh v}s"Vk] f=dky æ"Vk] dsoy in vkuUndkjhAA
fp=dwVfga vk;ks] v}Sr y[kk;ks] vuqlbq ;k vklu ekjhA
Jh ijegal Lokeh] vUr;kZeh] gSa cM+ukeh lalkjhAA
galu fgrdkjh] tx ixq/kkjh] xoZ izgkjh midkjhA
lr~&iaFk pyk;ks] Hkje feVk;ks] :i y[kk;ks djrkjhAA
;g f'k"; gS rsjks] djr fugksjks] eksij gsjks iz.k/kkjhA
t; ln~xq#---------------HkkjhAA
B
ØemleeJevee 1
ØemleeJevee
‘Deefnbmee’ cetuele: Ùeesie-meeOeveekeâes Meyo nes~ Deefnbmee, melÙe, DemlesÙe,
yeÇÿeÛeÙe& j Deheefj«en Ùeer heeBÛew SkewâmeeLe Ùeesieerkeâes ùoÙecee mLeeefhele YeFmekesâheefÚ
Ùeesiekeâe GVele Yetefcekeâen¤cee ØeJesMe efceuoÚ~ OeejCee, OÙeeve, meceeefOe j kewâJeuÙe
%eevemeccekeâe TBÛeeF&n¤cee Øeefleef‰le iejeGBoÚ~ ÙemeueeF& Meerue j DeCeg›ele heefve
YeefvevÚ~ Ùeer Deefnbmeekewâ hetjkeâ ngved~ Úgów Deefnbmee pemlees kegâvew meeOevee Úwve~
JeemleJecee efve:MeŒeerkeâjCeueeF& Oeeefce&keâ ¤he Øeoeve ieve&keâes ueeefie vew
JÙeJemLeekeâejn¤ues ‘Deefnbmee’ Meyokeâes meeceeefpekeâ ØeÛeej iejeS, peyeefkeâ efve:MeŒeerkeâjCe
neceües hejcheje Úwve~ DeveeefokeâeueosefKe, meYÙeleekeâes DeejcYeosefKe vew DeŒe-MeŒen¤keâes
mecceevekeâes hejcheje jnskeâes Ú~ leheeFËkeâe hetJe&pen¤cee SGše heefve osJelee DeLeJee
SGše heefve Demegj Ùemlees Úwve peesmebie MeŒe Úwve- osJejepe Fvõkeâes Je»e, Ùecekeâes
oC[, osJeeefOeosJe Me¿jkeâes ef$eMetue, yeÇÿeekeâes Meefòeâ, efJe<Cegkeâes Ûe›eâ~ osJeemegj
meb«eececee osJeleen¤keâes nej YeSheefÚ osJeern¤ues Ùegæ ieefjved j efJepeÙe iejeFved~
osJelee cee$e nesFve, je#eme DeLee&led j#e mebmke=âefleJeeuee heefve MeŒe-meÃeeuevecee heefÚ
efLeSvedve~ Gveern¤keâes DeeefJe<keâej heefve keâce efLeSve; pemlew– šeGkeâes keâeefšSheefÚ
heefve peerefJele ngveg~ Gvekeâe ieg® Meg›eâeÛeeÙe&ues mebpeerJeveer efJeÅeeÉeje cejskeâe mesveeueeF&
heefve peerefJele ieefjefovLes~ jòeâyeerpe pemlees DeeefJe<keâej- jielekeâes peefle Leeshee KemLÙees,
lÙeefòe vew je#eme YeSj GefYevLes~ Demegjkeâe Úesjern¤ heefve MeŒe-meÃeeuevecee o#e
efLeFved~ leeÌ[keâe Deeefoues FvõÉeje yemeeefueSkeâes mece=æ keâ®<e osMeueeF& ve°
ieefjefoS~ lÙeneB YeÙebkeâj pebieue YeÙees~
jepee-cenejepeen¤ues heefve efoefiJepeÙe, ef$eueeskeâ efJepeÙe, Ûe›eâJeleea heokeâes
keâerefle&ceeve mLeeefhele iejs; DeÕecesOe, jepemetÙe Ùe%en¤keâes ceeOÙeceues MeŒeeYÙeemekeâes
hejchejekeâes efveJee&n iejs~ ceneved efJepeslee vejsMen¤cee meceüeš DeMeeskeâ, mecegõieghle j
Dekeâyej pemlee YeejleerÙe jepeen¤keâes ieCevee ngvÚ~ MeŒen¤keâes Keespeercee hetJe&pen¤ues
osJeueeskeâmeccekeâes Ùee$ee ieo&Les~ Depeg&veues osJeueeskeâyeeš MeŒe Øeehle iejskeâe efLeS j
Gner Depeg&ve ceneYeejle Ùegæ ngvegYevoe Deieeef[ mewvÙe efvejer#eCe ieoe& keâecve Leeues
j Yeves- ieesefJevo! ce Ùegæ ieefo&ve~ Deeheâvlen¤ueeF& ceeoe& heehe ngvesÚ~ YeieJeevedues
2 YeejleerÙe ceneheg®<en¤keâes Âef°cee DeeEnmeekeâes mJe¤he
YeVegYeÙees- Ùeefo efleceerues Ùegæ iejsveew Yeves mJeOece&, keâerefle& iegceeSj heeheueeF& Øeehle
ievexÚew~ Depeg&veues Yeves- MeŒeOeejer keâewjJeues ce MeŒeefJenerveueeF& cee®ved, ceveg&
ßesÙemkeâj ngvÚ, lej Ùegæ ieefo&ve~ MeŒeefJenerve DeLee&led cegoe&! <e[dÙev$ekeâejer ogÙeexOeve,
pemeues kegâvleermecesle meyew heeC[JeueeF& uee#eeie=ncee peueeSkeâes efLeÙees, Depeg&veueeF&
efve:MeŒe Yesšskeâes YeS kesâ peerefJele Úes[dodefLeÙees?
Gvew MeewÙe&mecheVe hetJe&pen¤keâe mevleeven¤, Deepe cegefªYej ogF&–Ûeejpevee
iejceefoceeieern¤ues keâlew Kegóe peceeGBoe ceeefvemen¤keâe ueeefie Yeeives "eGB ngBowve~
efoefiJepeÙeer YeejleerÙen¤keâes Ùees ogo&Mee ve le cegmeueceeve Meemekeân¤ues iejs,
ve le Deb«espen¤ues j ve le Jele&ceeve mejkeâejn¤ues iejs~ Ùees le DeepeYevoe
hevOeÇmeÙe-ogF& npeej Je<e& heefnues ieerleekeâes MueeskeâebMe ‘ÛeelegJe&CÙeË ceÙee me=°ced’keâes
Yeüecekeâ JÙeeKÙeekeâes keâejCe heg<Ùeefce$e Megbiekeâeuecee Yeeweflekeâ efMe#eekeâes DeeOeejcee
yeveeFSkeâe j Oecee&ÛeeÙe&n¤Éeje ØeJee|lele meeceeefpekeâ JÙeJemLeekeâes osve nes~ ‘JeCe&’
DeelceeueeF& efJeefole iejeGves meeOeveekeâe ›eâceesVele Deevleefjkeâ Keg[defkeâueen¤ ngved,
pemecee ØeJesMekeâes DeefOekeâej leer meyewueeF& Ú, pemeueeF& ceeveJe-Mejerj efceueskeâes Ú;
lej JÙeJemLeekeâejn¤ues ‘JeCe&’keâes DeLe& ‘peeefle’ iejeSj meceepeueeF& pevcekeâe
DeeOeejcee Ûeej ØecegKe peeeflen¤cee efJeYeepeve iejer Dee-Deeheävees peeleerÙe JÙeJemeeÙe
Devegmeej yeeBÛves-Keevescee efJeJeMe iejeSj Oece& Ieesef<ele ieefjefoS, jepeen¤keâe
mesveekeâe yeueues Ùeme JÙeJemLeeueeF& ueeieg ieefjjeKes j efJeOeeleekeâe me=ef°keâe peerJen¤keâes
ce=lÙeg j peerJeveueeF& efnbmee j DeeEnmeekeâes meb%ee efoSj DeyegPe, nleØeYe j YeÙeYeerle
yeveeF& efoS~
ØeeÙe: meyew peeeflen¤ JÙeeJemeeefÙekeâ Deej#eCe leLee eEnmee-DeeEnmeekeâes
JÙeJemLeemebie Demevleg° efLeFved~ efjmeeSj efÙeveern¤ keâlew MeŒe ve G"eF& efueGved
lÙemewues JÙeJemLeekeâejn¤ues efve:MeŒeerkeâjCekeâes kegâÛe›eâ ÛeueeS efkeâ yengmebKÙekeâ
mesJekeâ Jeie& Metõues kegâvew heefve heefjefmLeeflecee MeŒe veG"eGved~ Ùeefo Gveern¤ueeF&
keâmewues uegšs heefve MeŒe veG"eGve - ve$e vejkeâcee peeveg hevexÚ~ oeve efueSkeâes Jemleg
keâmewues KeesmÚ Yeves yeÇeÿeCeues MeŒe G"eGve mekeäÚ~ ieeFceeLeer mebkeâš DeeGBoe
JewMÙeues heefve MeŒe G"eGve mekeäÚ~ #eef$eÙen¤ues cee$e MeŒe G"eGve mekeäÚved~
meÙecee meele #eef$eÙe, lÙemecee heefve Œeern¤, yeÛÛeen¤ j Je=æn¤! leer ceOÙes ogF&–
ØemleeJevee 3
Ûeej peveeueeF& keâypee iejsheefÚ De¤ yeeBkeâer JÙeefòeân¤ueeF& YesÌ[e-yee¡ee pemlew
[esNÙeeSj uewpeeve meefkeâvÚ~
Ùees Mees<eCe meOeQ Ûeefuejnesmed~ keâlewyeeš heefve efJejesOekeâes mJej veG"esmed,
Ùemekeâe ueeefie JÙeJemLeekeâejn¤ues efMe#eecee keâÌ[e ØeefleyevOe ueieeS efkeâ SGše
cee$e Jeie& ‘yeÇeÿeCe’ues he{dvesÚ-he{eGvesÚ~ mebmke=âefle-«evLe ceneYeejle j Skeâleecetuekeâ
hejceßesÙe ØeoeefÙeveer Oece&«evLe ieerlee he{dve j Iejcee jeKve ØeefleyevOe ueieeF& efoS~
veÙeeB-veÙeeB mce=efle«evLen¤keâes mebjÛevee iejer lÙemewueeF& Oece&MeeŒe Ieesef<ele ieefjefoS~
neceües mebmke=âeflecee MeŒeeYÙeeme DeefveJeeÙe& efLeÙees~ meceepecee Deemegjer ØeJe=efòen¤keâes
ye{eslejer YeSheefÚ Skeâ mecegoeÙeues jeJeCe pemlew Yepeve ieve& efoowve~ KeeG-efheG,
ceespe iejkeâes meYÙelee ceeVe keâj ieve& ueeioÚ~ Ùemlee DeeleleeÙeern¤keâe kegâvew heefve
Øekeâejues ùoÙe-heefjJele&ve veosKesheefÚ pebieuecee yemves mevle-cenelceen¤ues heefve
jepee-cenejepeen¤ueeF& MeŒe-meÃeeuevekeâes efMe#ee efoSj Deemegjer Øeke=âefle-Jeeueen¤keâes
cetueesÛÚsove iejeF& efoS, Deelceesæejkeâes meeOevee meJe&megueYe yeveeF& efoS~ ÙemeØekeâejkeâes
Ùegæ Deefnbmeekeâes efJejesOeer nesFve, ye¤ DeefnbmeeueeF& vew Øeefleef‰le ieve&keâes ueeefie
ieefjSkeâes meceÙeevegkegâue meceeOeeve nes, pemekeâes ueeefie ØelÙeskeâ meceepeues meOeQ meÛesle
jnveg heo&Ú~ Deeheävees DeefmlelJe, Oece& j mebmke=âeflekeâes j#eekeâes ueeefie MeŒen¤keâes
DeYÙeeme DeefveJeeÙe& Ú~
DeelebkeâJeeoern¤mebie DeŒe-MeŒen¤keâes keâceer Úwve~ Deepe heefve efve:MeŒeerkeâjCe
meesPees j MeeefvleefØeÙe JÙeefòeân¤keâe ueeefie cee$ew nes~ Ùeme efve:MeŒeerkeâjCekeâes
Jekeâeuele heefve efleveern¤ vew ye{er ieo&Úved peesmebie ieghle¤hecee DeŒe-MeŒe Oesjw
cee$eecee Ú~ efleveern¤ueeF& Ùees YeÙe Ú efkeâ keâlew Gvekeâes SkeâeefOekeâej meceehle ve
YewpeeDeesmed~ Ùees vew DeMeeefvlekeâes keâejCe nes~
meceepecee megKemebie yeeBÛvekeâes ueeefie oÙee, meÆeJe, menÙeesie, efce$elee,
menveMeeruelee, Dekeâe&keâes og:Kecee keâ®Cee FlÙeeefokeâes meodiegCen¤ DeeJeMÙekeâ Úved
pemeues ieoe& Skeâ Dekeâe&ceeLeer Yejesmee jnvÚ; lej Ùees DeeEnmee nesFve~ DeeGvegmed nsjeQ
neceüe hetJe&pe ceneheg®<en¤ues DeefnbmeeueeF& kegâve mevoYe&cee efueSkeâe Úved~
- mJeeceer DeÌ[ieÌ[evevo
Oece& M eeŒe
ßeerceÆieJeûerlee me=ef°keâe DeeefoMeeŒe nes~ YeieJeeved ßeerke=â<Ceues YeVegngvÚ,
‘‘Depeg&ve! Ùeme DeefJeveeMeer Ùeesieyeejs DeejcYecee cewues metÙe&ueeF& Yeves (ieerlee,
4/1)~ (ngve mekeäÚ ieerleekeâes hegjevees veece DeefJeveeMeer Ùeesie efLeÙees nesuee~
Ùemlees efJeÅee pemeues DeefJeveeMeer hejceelceemebie Ùeesie iejeGBÚ, Ùees vew Oece&keâes
heefjYee<ee nes- OeejÙeefle Fefle Oece&:~) metÙe&ues Deeheävees heg$e DeeefocevegueeF& Yeves~
cenejepee cevegues lÙemewueeF& Deeheävees mce=eflecee OeejCe ieoz mce=eflekeâes hejcheje
efoS- lÙemewueeF& Deeheävees heg$e F#Jeekegâmebie Yeves~ GveerÉeje jepeef<e&n¤ues peeves~
lÙees cenlJehetCe& meceÙeosefKe Ùees DeefJeveeMeer Ùeesie njeSj ieSkeâes efLeÙees~ lÙemewueeF&
ce efleceermebie YeVe ieFjnsÚg~’’ heefnues heefve cewues vew Yeveskeâes efLeSB j Deepe heefve
ce vew YeefvejnsÚg~ Ùees hejceelceekeâes ßeercegKekeâes JeeCeer nes~ pemeueeF& megvesj
Depeg&veues Yeves-
ve°es ceesn: mce=efleue&yOee lJelØemeeoevceÙeeÛÙegle~
efmLeleesÓefmce ielemevosn: keâefj<Ùes JeÛeveb leJe~~ (ieerlee, 18/73)
ns DeÛÙegle! ceesnyeeš GlheVe cesjes De%eeve ve° YeÙees~ mce=eflekeâes pegve
hejcheje cenejepee cevegues efoSkeâe efLeS, cewues lÙeme mce=efleueeF& Øeehle ieefjmekesâkeâes
Úg~ ce leheeFËkeâes DeeosMekeâes heeueve ievexÚg~ Gmeues Oeveg G"eÙees, Ùegæ YeÙees~
Depeg&vekeâes efJepeÙe YeÙees, Oece&-meeceüepÙekeâes mLeehevee YeÙees~ Oecee&lcee jepee
ÙegefOeef‰j efmebnemevecee yemes j hesâefj lÙener SGše Oece&MeeŒe Øemeeefjle YeÙees, pegve
DeejcYecee efLeÙees~ me=ef°keâes Deeefocee leheeFËkeâes Oece&MeeŒe ieerlee efLeÙees- Ùees
efyee|meSheefÚ Éehejcee hesâefj Øemeeefjle YeÙees j Deepe heefve oMeeQ npeej šerkeâen¤ceOÙes
peye ieerleekeâes DeeMeÙe efJeueghle YeSkeâes efLeÙees, leye ieerleeYee<Ùe ‘ÙeLeeLe&
ieerlee’keâes Deeueeskeâcee efJeÕeYeefj hewâefueSkeâe DeØeJeemeer YeejleerÙen¤, YeejleerÙe
Oecee&ÛeeÙe&n¤, efJeÉled heefj<eod leLee efJeefYeVe hevLeeJeueefcyen¤ues SGšw mJejcee
ßeerceodYeieJeod-ieerleeueeF& ceeveJe-Oece&MeeŒe Ieesef<ele iejskeâe Úved ~ ieerlee efJeMegæ
cevegmce=efle nes~ Ùees vew JeneBueeF& veemeeskeâes ¤hecee efceueskeâes efLeÙees j cevegyeeš pevce
YeSkeâe keâejCeues efJeÕeYeefjkeâe ceeveJe cee$ekeâes Oece&MeeŒe ieerlee vew nes~
~~ Ô ~~
ieerleekeâes Deeueeskeâcee ‘DeeEnmee’ 5
ieer l eekeâes Deeuees k eâcee ‘DeeE n mee’
me=ef°keâes Deeefo%eevekeâes efueefheyeæ ¤he YeieJeeved ßeerke=â<Ceesòeâ ieerlee nes,

lÙemewues DeeefoMeeŒe ßeerceodYeieJeodieerlee nes~ YeieJeevedues Deeheävew ßeercegKeues
ÙemeueeF& MeeŒe Ieesef<ele ieveg&YeÙees– ‘Fefle ieg¢eleceb MeeŒeefceocegòebâ ceÙeeveIe~’
(ieerlee, 15/20)– Ùees ieesheveerÙeYevoe heefve Deefle ieesheveerÙe MeeŒe ceÉeje
YeefveSkeâes nes~ ÙemeueeF& peevesj efleceer mechetCe& %eeve, ßesÙeheokeâes Øeeefhle, meOeQ
jefnjnves Oeece Øeehle ievexÚew~ Dele: ieerlee leheeFËkeâes Oece&MeeŒe nes~ Ùemekeâes heefnuees
ØemeejCe he=LJeercee YeÙees j oesœees ØemeejCe Yeejlecee (kegâ®#es$ecee) YeÙees; lÙemewues
efJeÕe-ceveer<eekeâes mechetCe& Oece&MeeŒe cee$e ieerlee nes~ peye-peye ieerleeueeF& efyeefme&Ùees,
efJeÕe mebkeâšcee hejs j peye Ùees ØekeâeMecee DeeÙees, Mebkeâen¤keâes efveJeejCe YeÙees,
mebkeâš meceehle YeÙees~
kegâ®#es$ekeâes jCe#es$ecee keâewjJe-heeC[Jekeâe mesveen¤ JÙetnyeæ YeS~ Depeg&veues
Yeves, ‘‘kesâMeJe! cesjes jLeueeF& ogyew mesveen¤keâe ceOÙeYeeiecee ueivegnesmed~ ce nsjer neuegB
cewues keâes-keâesmebie Ùegæ ieveg&Ú~’’ mewvÙe efvejer#eCe ievex efyeefòekewâ Depeg&ve keâecve
LeeuÙees~ Gmeues Yeves- YeieJeved! ce Ùees Ùegæ ieefo&ve ye¤ MeŒeOeejer keâewjJeues ceueeF&
cee®ved, ceveg& ßesÙemkeâj Ú; lej ieesefJevo! ce Ùegæ ieefo&ve~ Ùees DeOece& nes; efkeâveefkeâ
‘kegâueOecee&: meveelevee:~’– kegâueOece& meveeleve nes~ Ùegæ ievee&ues meveeleve Oece& ve°
ngvesÚ~ ‘peeefleOecee&§e MeeÕelee:’– peeefleOece& MeeÕele nes~ Ùegæ ievee&ues MeeÕele Oece&
ve° ngvesÚ~ kegâuekeâe Œeern¤ otef<ele ngvesefÚved, JeCe&mebkeâjn¤ pevce efuevesÚved, pegve
kegâue j kegâueIeeeflen¤ueeF& vejkeâcee uewpeevekeâes ueeefie vew ngvÚved~ Ùegæpeefvele Yeer<eCe
vejmebnejues efheC[esokeâ ef›eâÙee ueghle ngvesÚ, efhele=n¤ Yeeskewâ jnvesÚved~’’ Gmeues leke&â
efove Leeues~
Depeg&veues Yeves– neceern¤ mecePeoej YeSj heefve ceneheehe ieve& ieFjnskeâe
ÚeQ, effkeâveefkeâ jepÙe j megKekeâes ueesYecee Deeheävew kegâuekeâes mebnej ieve&keâe ueeefie GÅele
ÚeQ~ neceer Ùeme heeheyeeš peesefieves efJeÛeej efkeâve veievex~ ce cee$ew Yetue ieefjjnskeâes Úg,
Ùemlees kegâje nesFve, leheeFË heefve Yetue ieoz ngvegngvÚ, ßeerke=â<CeceeLeer heefve Deejeshe
ueieeÙees~ DePemecce Gmeues ÛelegjeF&cee DeehetâueeF& ßeerke=â<CeYevoe keâce "evowve~
OevegJexocee DeehetâueeF& kesâner ye{er vew "evoLÙees~ Gmeues YevoÚ– keâewjJen¤ yegPve
mekesâkeâe Úwveved, lej leheeFË-neceer le mecePeoej ÚeQ~ Ùemlees Yevesj Oeveg<e-yeeCe
heäÙeekeâer jLekeâes heefÚuuees Yeeiecee yemÙees~
Deehetâues yegPesmecce Depeg&ve DeeEnmeekewâ efveJee&n ieefjjnskeâes efLeÙees; efkeâveefkeâ
Gmeues DejyeeQ ceeefvemen¤keâes nlÙeeueeF& peesieeF& jnskeâes efLeÙees; lej YeieJeevedues
YeVegYeÙees- Ùeefo efleefceues Ùees Oece&ceÙe Ùegæ iejsveeQ Yeves mJeOece&, keâerefle& j ÙeMe iegceeSj
heeheueeF& Øeehle ievexÚew~ Depeg&veues YevÚ efkeâ Ùegæ ieveg& heehe nes, YeieJeeved YeVegngvÚ
efkeâ Ùegæ veieveg& heehe nes~ Dele: efJeÛeejCeerÙe kegâje Ùees Ú efkeâ Deefnbmee kesâ nes?
YeieJeevedues YeVegYeÙees, ‘‘Depeg&ve! heefC[len¤, pemekeâes ØeeCe ieFmekeäÙees
Gmekeâes ueeefie heefve Meeskeâ ieozvedve; efkeâveefkeâ Mejerjkeâes pemejer yeeuekeâheve, ÙegJee,
ØeewÌ{ leLee Je=æ DeJemLee ngvÚved, lÙemlew De¤-De¤ Mejerjn¤keâes heefve Øeeefhle
ngvÚ~ SGše Mejerj ÚgšsheefÚ Dekeâex DeJemLee leÙeej ngvÚ; lÙemewues heefC[len¤
Meeskeâ ieozvedve~
Depeg&ve! Mejerj veeMeJeeve Ú, pemekeâes kegâvew DeefmlelJe Úwve~ Deelcee vew melÙe
nes~ Mejerj #eCeYebiegj Ú, DeefvelÙe Ú, ÙemekeâejCe efleceer Ùegæ iej~ mechetCe& ieerleecee
YeieJeevedues Ùegækeâes cee$e SGšw DeewefÛelÙe yeleeS efkeâ Mejerj veeMeJeeve Ú lÙemewues
Ùegæ iej~ lÙemeesYeS kesâ heeC[Je-he#ekeâe Mejerjn¤ DeefJeveeMeer efLeS? meeKew-
veelesoejn¤ DeeOee Ùelee efLeS Yeves DeeOee Glee efLeS~ leer meyew veelesoejn¤ vew efLeS~
Ùeme DeeosMeues Ùees mhe° ngBowve efkeâ Depeg&veues keâewjJen¤ueeF& cee$e cee®ved~ Gmeues
le peneB Mejerj osKee heo&LÙees lÙener yeeCe ÛeueeGveg heo&LÙees~ Ùemeyeenskeâ kesâ Mejerj
ceevee&ues ceo&Ú?–
Jeemeebefme peerCee&efve ÙeLee efJeneÙe
veJeeefve ie=åCeeefle vejesÓhejeefCe~
leLee MejerjeefCe efJeneÙe peerCee&-
vÙevÙeeefve mebÙeeefle veJeeefve osner~~ (ieerlee, 2/22)
Yetleeefon¤keâe mJeeceer Deelcee Mejerj¤heer JeŒeueeF& lÙeeiesj veÙeeB Mejerj
OeejCe ieo&Ú~ Mejerj SGše JeŒe nes~ Deelceeues SGše Mejerj lÙeeiesj Dekeâex Mejerj
OeejCe ieo&Ú~ keâece veueeives hegjevees JeŒe lÙeeiesj veÙeeB JeŒe OeejCe ieo&Ú Yeves
yeÛÛeen¤ efkeâve ceo&Úved? leer veÙeeB JeŒen¤ueeF& le DePew efJekeâefmele ngveg efLeÙees~
JeemleJecee mebmkeâej vew Mejerjkeâes peerJeveerMeefòeâ nes~ mebmkeâej ogF& efovekeâes Ú Yeves
Mejerj ogF& efovecew keâece veueeives hegjevees ngvepeevÚ? mebmkeâej meceehle YeSheefÚ
Mejerj OeejCe ievex keâejCe heefve meceehle ngvepeevÚ lÙemewues keâeš-ceejues Mejerj
keâefnuÙew heefve cevex Úwve~ ›eâceMe: Yepeve ieoz peeBoe Deefvlece mebmkeâej meceehle ngves
j Mejerj OeejCe ievex keâejCe meceehle ngves ef›eâÙee Skewâheuš Ieefšle ngvÚ~ kegâvew
mebmkeâej jefòeYej heefve yeeBkeâer Ú Yeves pemlees mebmkeâej Ú lÙemlew efheC[ leÙeej ngvesÚ,
Mejerj efceuvesÚ~ Dele: Deefvlece mebmkeâej meceehle ngveg j MejerjØeeefhlekeâes keâejCe
meceehle ngveg– Ùees vew Mejerjkeâes Devle (cegefòeâ) nes~ mce=efle-hešuecee lÙener efJeÛeejn¤
G"doÚved pees mebmkeâejn¤cee ngvÚved~ mebmkeâej yeeBkeâer Úwve Yeves efÛeòeJe=efòe Meevle
ØeJeeefnle ngvÚ~ Ùees cevekeâes efvejesOeeJemLee nes~ Ùeme efvejesOekeâes meeLew Mejerj yeVegkeâes
keâejCen¤keâes efvejesOe ngvepeevÚ j heg®<eues hejceleòJe hejceelceeueeF& efJeefole ieo&Ú~
Ùeme mlejcee Ùegæ hetCe& ngvÚ j MeeÕele efJepeÙe Øeehle ieo&Ú~ Ùeme OeejCee Devegmeej
peerJen¤ueeF& ceevee&ues kegâvew #eefle ngBowve~ peerJeelceeues JeŒe le yeouveg vew efLeÙees~
lÙemewues keâmlees nlÙee? kesâ JeŒe yeouveg nlÙee nes? kesâ JeŒecee ØeeCe ngvÚ j?
Dele: efJeÛeej ieveg&nesmed efkeâ Deefnbmee kesâ nes?
ieerlee Devegmeej, mebmeejcee ve keâesner Me$eg Ú ve keâesner efce$e~ Skeâcee$e Deelcee
vew melÙe nes~ efJeOeelee j lÙemeyeeš GlheVe mechetCe& me=ef° veÕej nes–
DeeyeÇÿeYegJeveeuueeskeâe: hegvejeJeefle&veesÓpeg&ve~
ceecegheslÙe leg keâewvlesÙe hegvepe&vce ve efJeÅeles~~ (ieerlee, 8/16)
me=ef°keâes jÛevee ievex efJeOeelee j Gveeryeeš GlheVe mechetCe& mebmeej heefjJele&veMeerue,
og:KewogKekeâes Keeveer j #eCeYebiegj Ú~ meceÙe meceehle YeSheefÚ yeÇÿee heefve Deeheävee
ueeskeâmecesle meceehle ngvÚ, lej Depeg&ve! cesjes Yeòeâ keâefnues heefve ve° ngBowve~
Mejerjn¤keâes meerceevee efJeOeeleemecce nes~
JeemleJecee Deelcee vew melÙe nes, hejceleòJe nes~ Ùees meveeleve heg®<e nes,
keâeueYevoe hej Dece=lemJe¤he nes~ Ùeme DeelceeueeF& efJeefole ievex efveÙele efJeefOe
(Ùeesie-efJeefOe)keâes veece Ùe%e nes~ Ùeme Ùe%ecee kesâner Ùeesieern¤ FefvõÙen¤keâe
yeefnceg&Keer ØeJeenueeF& mebÙece¤heer Deefivecee nJeve ieo&Úved, ØeÕeemeueeF& Õeemecee
nJeve ieo&Úved j ›eâceMe: ‘ØeeCeeheeve ieleer ®odOJee ØeeCeeÙeecehejeÙeCee:~’–
Õeeme-ØeÕeemekeâes ieefle jeskesâj ØeeCeeÙeece ieo&Úved~ %eeveeefive, Ùeesieeefive, mebÙeceeefive,
Õeeme-ØeÕeemeeefive– ÙeneB Yeeweflekeâ Deeiees yeuowve~ Deeiees le GoenjCe cee$e nes~
pemejer Deeieescee njskeâ Jemleg Yemce ngvÚ, "erkeâ lÙemlew mebÙece heefve SGše Deeiees
nes, pemecee FefvõÙen¤keâe yeefnceg&Keer ØeJeen meOeQkeâe ueeefie Meevle ngvÚ~ ØeeCeeÙeece
SGše Ùemlees Deeiees Ú pemecee ØeeCen¤keâes JÙeeheej (ef›eâÙee-keâueehe)cee efJejece
ueeioÚ~ Ùeme DeJemLeecee Devle:keâjCecee jeceüe DeLeJee vejeceüe efJeÛeejn¤ G"dowvedve~
Ùees vew efÛeòekeâes efvejesOeeJemLee nes~
meejebMele: Ùeesie-efJeefOe Ùe%e nes~ Ùeme Ùeesie-efJeefOeueeF& keâeÙe&¤he efoveg vew
keâce& nes~ keâce&keâes DeLe& nes DeejeOevee, keâce&keâes DeeMeÙe nes efÛevleve~ keâce&ceeLeer
ØekeâeMe heeoz YeieJeevedues YeVegYeÙees efkeâ Ùemeues DeelceeueeF& efJeefole iejeGBÚ~ Ùees vew
efveÙele keâce& nes, Ùe%eeLe& keâce& nes~ Ùe%eueeF& ef›eâÙeeefvJele ieveg& vew keâce& nes~ ‘DevÙe$e
ueeskeâesÓÙeb keâce&yevOeve:’– Ùe%eyeenskeâ De¤ pes peefle ieefjvÚ, leer meyew Ùemew
ueeskeâkeâe yevOevekeâejer keâce& ngved~ Ùees keâce&ues ‘cees#ÙemesÓMegYeeled’– efleceerueeF&
DeMegYe DeLee&led mebmeej-yevOeveyeeš cegefòeâ Øeoeve ievexÚ~
Depeg&ve! Ùeme keâce&ueeF& veieefjkeâve me=ef°cee keâmewues heefve ceueeF& Øeehle ieve&
mekesâkeâe Úwve, ve le YeefJe<Ùecee Øeehle ieve& meÄesâÚ~ neceer keâce& iejer vew jnvesÚeQ efkeâ
kegâvew yesuee Ùemeyeeš Úgškeâeje heefve heeFvesÚ? ÙemeceeLeer YeieJeeved YeVegngvÚ–
keâce&n¤keâes heefjCeececee pemeueeF& Deelcee efJeefole Ú, pees Deelcele=hle Ú, DeelceefmLele
Ú, lÙeme ceneheg®<ekeâes ueeefie Deefuekeâefle heefve keâle&JÙe yeeBkeâer jnBowve~ Deye GveueeF&
keâce& ievee&ues ve kesâner ueeYe ngvÚ j ve le keâce& Úes[dveeues kegâvew neefve vew ngvÚ~ lewheefve
leer ceneheg®<en¤ Gvekeâe heefÚueieskeâen¤keâe efnlekeâe ueeefie jeceüjer keâce&cee ieo&Úved~
Gveern¤keâe ueeefie Øeehle ngves ÙeesiÙe Jemleg DeØeehle Úwve~ Deieeef[ kegâvew meòee vew Úwve
Yeves keâmekeâes keâecevee ievex? Gveern¤mebie leguevee ieoz YeieJeevedues Deeheävees heefjÛeÙe
efovegYeÙees, ‘‘Depeg&ve! ceueeF& heefve leerveJešw keâeuecee Deefuekeâefle heefve Øeehle ngves
ÙeesiÙe Jemleg DeØeehle Úwve~ keâce& ievee&ues ve ceueeF& kegâvew ueeYe Ú j ve le Úes[dveeues
kegâvew neefve vew Ú, lewheefve ce heefÚueeieskeâen¤keâe efnlekeâe FÛÚeues jeceüjer keâce&cee
ueeefie jnvÚg~ Ùeefo ce meeJeOeeve YeSj keâce& ieefjveB Yeves meceepeues cesjes osKeeefmeKeer
iejsj Yeü° ngvesÚved~’’ ÙemeØekeâejues ceneheg®<emebie Deeheävees leguevee iejsj YeieJeeved
mhe° heeveg&YeÙees efkeâ Gveer ÙeesiesÕej efLeS, meodieg® efLeS~ heefnues mJe¤hecee efmLele
ceneheg®<ekeâes heefjÛeÙe efoS, hesâefj Gveermebie meceevelee ieoz Deeheävees heefjÛeÙe efoS~
Ùeefo meeJeOeeve YeSj lÙees ceneheg®<e keâce& iejsj Yeves DeLeJee cewues keâce& iejsve Yeves
meceepeues lÙemlew ieve& ueeivesÚved~ meceepe JeCe&mebkeâj ngvesÚved j ce Ùeer Øepeen¤ueeF&
nveve ievex, ceevexJeeuee ngvesÚg~
GlmeerosÙegefjces ueeskeâe ve kegâÙeeË keâce& Ûesonced~
mebkeâjmÙe Ûe keâlee& mÙeeceghenvÙeeefcecee: Øepee:~~ (ieerlee, 3/24)
Ùeefo ceneheg®<eues meeJeOeeve YeSj efveÙelekeâce&cee ueeiesve Yeves DeLeJee
ceeefvemen¤ueeF& efveÙelekeâce&cee ØeJe=òe iejeSve Yeves meyew Øepeekeâes nveve ievexJeeuee
yeVesÚ~ meeOeveeÉeje efn[sj lÙeme DeefJeveeMeerkeâes Øeeefhle vew peerJeve nes j Øeke=âeflecee
Yeewleeefjveg vew ce=lÙeg nes~ Ùeefo ceneheg®<eues ØepeeueeF& ef›eâÙee-heLecee ÛeueeGBowve Yeves
T meyewkeâes nlÙeeje nes, eEnmekeâ nes j Deehetâ meeOevee heLecee ueeiesj De¤ueeF& heefve
ueieeGBÚ Yeves T Megæ Deefnbmekeâ nes~ ieerlee Devegmeej Mejerjkeâes efveOeve (veÕej
Keesuekeâes efveOeve) cee$e JeŒe-heefjJele&ve nes, efnbmee nesFve~
mebmeejcee Œeern¤keâes ceveceeveer DeeÛejCeues JeCe&mebkeâj ngves megefvevÚ; lej Ùees
keâmlees JeCe&mebkeâj nes efkeâ kegâvew mJe¤hecee efmLele ceneheg®<eues keâce&cee ueeefie hejsj
leheeFËyeeš ieve& ueieeGowve Yeves leheeFË JeCe&mebkeâj ngveg ngvesÚ? JeemleJecee ‘nbmee let
megyejve yejve’– Ùeme Deelceekeâes JeCe& megyejCe- pees MeeÕele efvelÙe leòJe nes, lÙener
JeCe& nes~ ‘F&Õej Debme peerJe Deefyeveemeer’– pees lÙeme efvelÙe mJe¤heeflej De«emej
efLeÙees, lÙemecee Yeüce GlheVe ngvepeevÚ, T Øeke=âeflecee YeeQleeefjvÚ, Ùees vew JeCe&mebkeâj
ngveg nes~ ce JeCe&mebkeâjkeâes keâlee& j Øepeekeâes nveve ievexJeeuee yeVesÚg~ Dele: DeelceheLeeflej
GvcegKe ngveg vew DeeEnmee nes j DeelceheLeyeeš JeefÃele ngveg, efJekeâejn¤cee YeeQleeefjveg
efnbmee nes~ Megæ DeeEnmekeâ lÙees ceneheg®<e nes pemeues DeelceeueeF& efJeefole ieefjmekesâkeâes
Ú j pees lÙeme heLecee Deehetâ efn[sj De¤ueeF& heefve efn[euves #ecelee jeKoÚ~
ieerleekeâes DeOÙeeÙe 18/13-14cee YeieJeeved YeVegngvÚ efkeâ Depeg&ve! MegYe
j DeMegYe ØelÙeskeâ keâeÙe& ngvegcee heeBÛe keâejCen¤ Úved– keâòee&, yesiuee-yesiuew keâjCe,
efJeefYeVe Øekeâejkeâe Ûes°en¤, DeeOeej j owJe~ keâòee& Ùees ceve nes~ DeveskeâeQ Øekeâejkeâe
keâjCe (Ùeefo MegYe heej ueeiÙees Yeves ßeæe, mecehe&Ce, Skeâ yeÇÿecee efve‰e, OeejCee-
OÙeeve-meceeefOe, FefvõÙen¤keâes mebÙece, cevekeâes oceve, Skeâe«elee– Ùeer vew keâjCe
ngved~ efÙeveern¤Éeje leheeFË Glee keâeÙe&¤hecee ueeivegngvÚ~ Ùeefo DeMegYe heej ueeioÚ
Yeves keâece, ›eâesOe, ueesYe, ceesn, ceo, celmej, <e[d efJekeâej, Devevle FÛÚen¤,
Devevle Jeemeveen¤- efÙeveern¤ keâjCe ngvesÚved~) FÛÚen¤ Devevle Úved lej lÙener
FÛÚe ieefleMeerue ngvÚ, keâeÙe&¤he efuevÚ pemeueeF& DeeOeej j ceewkeâe efceuÚ~ heeBÛeeQ
keâejCe owJe nes~ MegYe DeLeJee DeMegYe keâeÙe& ngvegcee Ùeer vew heeBÛe ceeOÙecen¤ ngved~
Ùeefle YeS heefve pemeues kewâJeuÙemJe¤he, keâuÙeeCe-leòJe hejceelceeueeF& keâòee&
YevoÚ, lÙees cetÌ{yegefæJeeueeues ÙeLeeLe& peevowve DeLee&led YeieJeevedues ieozve; lej De"ej
De#eewefnCeer pevemecetncee Depeg&ve Ùemlees Oejeleuecee GYeskeâes efLeÙees pemekeâes ueeefie
YeieJeeved DeeheQâues leeue "eskesâj GefYeveg YeÙees efkeâ ‘efveefceòecee$eb YeJe meJÙemeeefÛeved’–
Depeg&ve! efleceer efveefceòe yevesj cee$e GefYe jeKe~ keâlee&-Oelee& le ce Úg~ efJepeÙe efleceüw
ngvesÚ~ ceÉeje ceeefjSkeâe efÙeveern¤ ueeMepemlee ngved~ Ùeer cejspemlee YeFmekesâkeâen¤ueeF&
ceej~ ÙeMe Øeehle iej~ keâece ce iejerefovÚg j ÙeMe efleceer uesT efkeâ Depeg&veues efJepeÙe
iejeS~ ÙeneBvesj Depeg&vekeâes ueeefie YeieJeeved GefYeveg YeÙees~
meeOeve-heLecee SGše meercee-jsKee Ú~ peyemecce meeOekeâ lÙemekeâes leue
jnvÚ, Øeke=âefleues keâeÙe& ieo&Ú, cevehejer veeÛe veÛeeGBÚ Gmekeâes ueeefie Ùeer heeBÛe
keâejCen¤ ngvÚved~ peye meeOekeâues Øeke=âefle j heg®<e yeerÛekeâes DeeOee otjer heej ieo&Ú,
lÙemeheefÚ YeieJeeved keâlee&–Oelee& ngvÚ~ meeOekeâues efveefceòecee$e, Ùeb$ecee$e YeSj
jnvÚ~ lÙemeÉeje pes peefle heej ueeiÚ, Gvew Øesjkeâ ØeYegkeâes osve ngvÚ; lej ßece
meeOekeâues vew ieveg& heo&Ú- lÙemewues Ùegæ iej; lej lÙemeÉeje peefle heej ueeioÚ, lÙees
Gvew j#ekeâ Øesjkeâ ØeYegkeâes osve nes; lej ØelÙeskeâ DeJemLeecee Ùegæ ieveg&Ú, efJekeâejn¤ueeF&
ceeveg&Ú~
DeOÙeeÙe 18/55cee JeneBues YeVegngvÚ– Depeg&ve! efleceerues cesjes Ùeme DeeosMekeâes
heeueve ieNÙeew Yeves FefvõÙen¤keâe mechetCe& efkeâuueen¤ueeF& jeceüjer heej ievexÚew j
Ùeefo Denbkeâej DeLeJee ceesnJeMe cesjes DeeosMe ceevesveew Yeves efJeve° ngvesÚew~ DeLee&led
Ùegæ veievexn¤ efJeve° ngved, DeeosMe Ùegækeâes cee$e nes~
ÙeesiesÕej ßeerke=â<Ce YeVegngvÚ, ‘‘Depeg&ve! Deelcee vew Me$eg j Deelcee vew efce$e
nes~ pegve heg®<en¤ues cevemeefnle FefvõÙen¤ueeF& efpeeflemekesâkeâe Úved, Gveern¤keâe
ueeefie Deelcee efce$e YeSj efce$eleekeâes JÙeJenej ieefÚ&ved, hejcekeâuÙeeCe ievexKeeuekeâer
ngefvÚved j pegve heg®<en¤ues cevemeefnle FefvõÙen¤ueeF& efpelve mekesâkeâe Úwvedve,
lÙemekeâes ueeefie lÙemewkeâes Deelcee Me$eg yevesj Me$egleekeâes JÙeJenej ieefÚ&ved; DeOeesieeflecee,
leuueesÙeesefven¤cee heäÙeeBÄesâKeeuekeâer ngefvÚved~ Ùemewues heg®<en¤ues DeehewâÉeje Deeheävees
Deelceekeâes Gæej ieveg& heo&Ú, DeelceeueeF& DeOeesieeflecee peeve veefoGBved~ Deelceekeâes
GVeefle vew Deefnbmee nes j Deelceekeâes nveve (Gæej veieveg&) vew efnbmee nes~
Deefnbmee mecelee legef°mlehees oeveb ÙeMeesÓÙeMe:~
YeJeefvle YeeJee Yetleeveeb ceòe SJe he=LeefiJeOee:~~ (ieerlee, 10/5)
owJeer mecheod Øeehle iejskeâe heg®<en¤keâe ue#eCe yeleeGBow Deefnbmee Meyokeâes
ØeÙeesie YeSkeâes Ú (ieerlee, 16/2)~ Ùemlew Øekeâejues lehecee ØeJe=òe heg®<ekeâe
ue#eCen¤cee Deefnbmeekeâes ØeÙeesie YeSkeâes Ú (ieerlee, 17/14)~ ÙeneB DeOÙeeÙe
omecee ÙeesiesÕej YeVegngvÚ efkeâ cevekeâes Meceve, FefvõÙen¤keâes oceve, hejceelceekeâes
peeie=efle, Øeke=âefleyeeš efveYe&Ùelee j Deefnbmee Deeefo YeeJe ceyeeš ngvÚ~ Øesjkeâkeâes
¤hecee peye Gveer Deehewâ GefYeveg ngvÚ leyecee$e efmeæ ngvÚ~ Deevleefjkeâ meeOeveen¤cee
SGše Deefnbmee heefve Ú~ Deefnbmeekeâes yeeefnjer mebmeejcee kegâvew GheÙeesie Úwve~ Deefnbmee
megefcejCeues efmeæ ngves Devlece&vekeâes SGše mebÙece nes~ Ùees Ùeesie–meeOeveekeâes SGše
Debie nes~ meeceeefpekeâ JÙeJenejkeâes Ùees Meyo vew nesFve~ meceepecee pegve ‘Deefnbmee,
Deefnbmee’ YevoÚved, kegâvew peerJeueeF& vemeleeT, Ùemlees ve iej – SGše Yeüeefvle nes~
Oece&keâes JeemleefJekeâ JÙeeKÙeekeâejn¤keâes DeYeeJeues Yeüeefvlen¤keâes me=pevee ngvepeevÚ~
JeemleJecee Deelce-heefjCeecekeâes j#ee DeeEnmee nes, pegve meeOeveekeâes heefjCeece Deelce-
mee#eelkeâej nes~ lÙemecee efJeIvekeâejkeâ efJekeâejn¤keâes meef›eâÙe ngveg efnbmee nes j Ùeer
efJekeâejn¤keâes Devle ieveg& Deefnbmee nes~
leheeFËn¤ meyewpevee Deeheävees cetue Oece&MeeŒe ßeerceodYeieJeodieerlee Yee<Ùe
‘ÙeLeeLe& ieerlee’ nsveg&nesmed, DeYÙeeme ieveg&nesmed~ Deefnbmeekeâes Ùees DeJemLee mebÙece
meeOesheefÚ leheeFË meyewpeveecee menpe ngvesÚ~
~~ Ô ~~
ceneYeejlekeâes Deeuees k eâcee ‘DeeE n mee’
Deefnmb ee›eleer heeC[Je–

ceneYeejle, JeveheJe&keâes mJehveesodYeJe heJe&cee Ú efkeâ JeveJeemekeâeuecee pebieuekeâe
peerJe-pevlegn¤ueeF& ceeveg& vew heeC[Jen¤keâes cegKÙe Meewkeâ efLeÙees~ Skeâ efove Éwle
Jevekeâe heMegn¤ues kegâvleerkeâe Úesje ÙegefOeef‰jmebie meheveecee efveJesove iejs efkeâ MetjJeerj
heeC[Jen¤keâes efMekeâejues ieoe& pebieueer peerJen¤keâes JebMe-hejchejekeâes cee$e SGše-
SGše pevleg yeeBkeâer jnskeâe Úved, Gveern¤keâe Øepeeefle Deye meceehle ngve ueeieskeâe
Úved, lÙemewues heeC[Jen¤ ke=âheÙee Deeheävees efveJeeme-mLeeve Devlew yeveeGved~ ÙegefOeef‰jues
Gveern¤keâes DeYÙeLe&vee mJeerkeâej iejer keâecÙekeâ Jeveeflej ØemLeeve iejs~ mce=efle-
«evLen¤keâes ØekeâeMecee heeC[Jen¤keâes Ùees ke=âlÙe peIevÙe efnbmee efLeÙees; lej
heeC[Jen¤ueeF& Ùemekeâes heehe ueeiesve~ heeheern¤keâe ueeefie vejkeâkeâes efJeOeeve Ú;
lej heeC[Jen¤ues hejceOeece heeS~
DeeefoheJe&keâes GheKeC[cee KeeC[Je-oenkeâes Øemebie Ú~ YeieJeeved ßeerke=â<Ce j
Depeg&ve FvõØemLekeâes veefpekewâ Ùecegveekeâes efkeâveejcee efJejepeceeve efLeS~ lÙener yesuee
yeÇeÿeCekeâes Yes<ecee DeefiveosJe Gveern¤keâes veefpekeâ DeeF& efYe#ee ceeies~ Depeg&veues
meesOes, ‘‘efJeØeJej! leheeFË keâmlees efYe#ee ceve hejeGveg ngvÚ~’’ Gveues Gòej efoS, ‘‘ce
meeOeejCe yeÇeÿeCe nesFve~ ce Deefive ngB~ cesjes pe"jeefive cevo YeÙees~ Ùeme KeeC[Je
Jevecee Ùemlee Jevemheeflen¤ Úved pemeÉeje cesjes pe"jeefive hesâefj Goerhle ngvesÚ~’’
Depeg&veues meesOes, ‘‘leheeFË Jeve#es$eueeF& KeeSj Deeheävees hesš Yeveg&nesmed~ Ùemecee kesâ
keâmewkeâes Deeheefòe Ú j?’’
DeefiveosJeues YeVegYeÙees, ‘‘ØeÙeeme le cewues Oesjw heškeâ iejW lej osJejepe Fvõues
Je<ee&keâes uenj ÛeueeSj DeeieesueeF& efveYeeF& efovÚ~’’ Depeg&veues peeVe Ûeens efkeâ
osJejepeues Ùemlees efkeâve ieveg&ngvÚ? Deefiveues Yeves, ‘‘Ùeme Jevecee Gvekeâes SGše efce$e
le#ekeâ efveJeeme ieo&Ú~ lÙemewkeâes mvesnues ieoe& Fvõues Ùemlees yeeOee ieveg&ngvÚ~’’
Depeg&veues DeefiveueeF& DeeÕeemeve efoÙees~ mechetCe& Jeve#es$ecee Deefive ØepJeefuele YeÙees~
Jevekeâe peerJe–pevlegn¤ Deeieesyeeš yeÛve pelee–lelew Yeeive Leeues~ Deefiveues Yeves,
ceneYeejlekeâes Deeueeskeâcee ‘DeeEnmee’ 13
‘‘Depeg&ve! keâesner heefve heMeg–he#eer Yeeive veheeGved~’’ (Ûešveer–DeÛeej j meueeo
efyeveekeâes Yeespeve keâmlees?) Depeg&veues Yeeive ueeieskeâe heMeg–he#eern¤ueeF& JeeCeues
{eueer efovLes~ JeeCeues SGše veeefievekeâes hegÛÚj keâeefšÙees~ DeemeVe ØemeJeeJemLeekeâer
lÙees veeefieveues SGše veeiekeâes pevce efoFved, pees pemees–pemees yeeÛve meheâue YeÙees
j keâeueevlejcee keâCe&keâes ceeOÙeceues Depeg&vemebie ØeefleMeesOe efueves ØeÙeeme ieNÙees~
SGše Demegjues YeieJeeved ßeerke=â<Cemebie MejCekeâes ÙeeÛevee iejs, ßeerke=â<Ceues GmeueeF&
DeYeÙe efoS~ Fvõues Je<ee&Éeje DeefiveueeF& Meevle ievex ØeÙeeme iejs; lej osJejepekeâes
ceveesjLeueeF& Depeg&veues Deeheävee efoJÙe JeeCen¤Éeje efJeheâue yeveeF& efoS~ Ûeenvee
Devegmeejkeâes Yeespeveues le=hle DeefiveosJe Oesjw ØemeVe YeS~ Gveues Depeg&veueeF& efoJÙe
jLe, De#eÙe lejkeâme, efoJÙe Oeveg<e j YeieJeeved ßeerke=â<CeueeF& SGše Ûe›eâ Ghenejcee
Øeoeve iejs~ efJeÛeejCeerÙe kegâje Ùees Ú efkeâ SGše efJeMeeue Jeve#es$ecee keâÙeeQ peerJe–
pevleg, efkeâje-heâšŸee*d«ee, keâÙeeQ keâeršeCegn¤ ngvÚved~ YeieJeevedkeâes meecegves vew
Depeg&veues peerJe–mebnejcee meef›eâÙe menÙeesie hegNÙeeS~ YeieJeevedues GmeueeF& jeskeäveg
heo&LÙees efkeâ heKe Depeg&ve! Ùees efnbmee nes~ lej Gveues heefve Ùeme keâeÙe&cee Depeg&veueeF&
hegjw menÙeesie iejs~
Ùeefle Oesjw peerJen¤keâes mebnej ievex Depeg&veues le vejkeâ peeveg heo&LÙees; lej
YeieJeeved ßeerke=â<Ce njskeâ #eCe Gvekeâes j#ekeâkeâes ¤hecee jns, Gvekeâes meejLeer yeves~
YeVe Leeuveg YeÙees, ‘efveefceòe cee$eb YeJe meJÙemeeefÛeved’– Depeg&ve! efleceer efveefceòe cee$e
YeSj GefYeF& jeKe~ ceÉeje ceeefjSkeâe Ùeer Me$egn¤ueeF& ceej~ efJepeÙe efleceüw ngvÚ j
YeÙees heefve~
heeC[Je peye-peye mebkeâšcee hejs, YeieJeeved Ûeejweflejyeeš Gveern¤keâe megj#ee–
JÙeJemLeecee pegefš jns~ JeveheJe&keâes DeefpeÁj heJe&cee Ú efkeâ Skeâheškeâ efMekeâej Kesuve
ieSkeâe Yeerce yesuegkeâermecce heâkexâve~ ÙegefOeef‰jues Yeves, ‘‘ceueeF& DeheMeiegve YeFjnsÚ~
cesjes yeeÙeeB nele heâjheâjeF& jnsÚ~ ÙeneB meyewpevee GheefmLele Úved, cee$e YeeF& Yeerce
DevegheefmLele Ú~ Yeerce mebkeâšcee hejskeâes pemlees ueeiÚ~’’ cenef<e& OeewcÙeueeF& meeLecee
efueSj ÙegefOeef‰j Yeercekeâes Keespeercee efvemkesâ~
IeveIeesj pebieuecee kegâvew JÙeefòeâueeF& Keespesj YesšeGveg pÙeeow keâef"ve keâeÙe& nes,
lÙees heefve Ùemlees pebieuecee peneB keâefnuÙew heefve kegâvew yeÃejes Ûeueskeâes Úwve, leeheefve
Yeerce pemlees JÙeefòeâueeF& Keespve meefpeuees efLeÙees~ pegve yeešes YeSj Yeerce ieSkeâes
efLeÙees, Gvekeâes Øenejues IeeFles YeSkeâe meÙeeQ YeQmeer, yeeIe, ieQÌ[e, neòeer keâjeF& jnskeâe
efLeS– kesâner ceefjmekesâkeâe efLeS~ meÙeeQ ®Ken¤ GKesuesj heäÙeeefueSkeâe efLeS~ efÙevew
heoefÛevn-n¤ueeF& heÚŸeeGBow ÙegefOeef‰j lÙeneB hegies peneB SGše DeefpeÁjÉeje
yesefjSj Yeerce DeÛesle YeF& ueÌ[skeâes efLeÙees~ DeefpeÁj Yes<eOeejer cenejepee veng<eueeF&
‘efJeØe’keâes JeemleefJekeâ JÙeeKÙee megveeSj ÙegefOeef‰jues GveueeF& ßeehecegòeâ iejeS~
Dele: efMekeâejkeâes Meewkeâerve Yeerce! efMekeâejkeâe Øesceer meyew heeC[Jen¤! Ùeefo peerJe
ceeveg& efnbmee nes, heehe nes Yeves YeieJeeved meOew efÙeveern¤keâe j#ekeâ j meneÙekeâ efkeâve
YeS? heeC[Jen¤keâe DemeeOÙe Øeefle%een¤ YeieJeeved kewâ Jejonmlekeâes ØeYeeJeues hetCe&
YeS~ Jejoeven¤keâe keâJeÛeues mebjef#ele peÙeõLekeâe megj#ee–JÙeJemLeeueeF& OJemle
iejsj YeieJeevedues Depeg&vekeâes Øeefle%ee hegje iejs~
Skeâheškeâ Yeerceues keâ"esj Øeefle%ee ieefjneuÙees efkeâ õewheoerueeF& mebkesâle iejsj
ogÙeexOeveues Deeheävees pegve efleIeÇe LeheLeheeSkeâes Ú, ÙegæYetefcecee ce ieoeues lÙener
efleIeÇeueeF& YeeÛvesÚg~ Yeerceues pegve yesuee Øeefle%ee iejskeâes efLeÙees, ogÙeexOeve neÌ[–
ceemegkeâes SGše meeceevÙe ceeefveme efLeÙees; lej peye Øeefle%ee hetCe& ngves meceÙe DeeÙees,
ieevOeejerkeâes efoJÙeÂef°ues ye»e pemlees YeF& mekesâkeâes efLeÙees~ Mejerjcee hegjevew DeJemLeekeâes
Gmekeâes efleIeÇe cee$e yeeBkeâer efLeÙees– lÙemekeâes yeešes heefve YeieJeeved ßeerke=â<Ceues
meefpeuees ieefjefoS~ efvejvlej DeYÙeemekeâes ØeYeeJeues heefve ogÙeexOeveueeF& efpelve DemecYeJe
efLeÙees, lej YeieJeevedues Depeg&veueeF& Øesefjle iejsj Yeercekeâes Øeefle%eekeâes mecPevee iejeF&
efoS pemeues ieoe& Yeercekeâes Øeefle%ee hegje YeÙees~ kesâner iejer ogÙeexOevekeâes Mejerj
hetCe&¤heues ye»e yeveskeâes YeS kesâ Yeercekeâes Øeefle%ee hegje ngvemekeäLÙees? Dele: Ùeefo
peerJe–JeOe (peerJe ceeveg&) efnbmee nes (pemlees efkeâ mce=eflecee uesefKeSkeâes Ú), heeC[Jen¤
peerJe–JeOecee efvejvlej ØeJe=òe Úved leeheefve Gveern¤ueeF& YeieJeevedkeâes mebj#eCe efkeâve
Øeehle YeÙees?
DeefYecevÙeg ÙegæYetefcecee ceeefjS~ heeC[Je mesveen¤ DeeBmeg yeieeGow heefÚ nšdve
Leeues~ Oecee&lcee ÙegefOeef‰jues mewefvekeân¤ueeF& DeeÕemle heeoz Yeves, ‘‘MetjJeerjn¤!
DeefYecevÙegkeâes ueeefie Meeskeâ ve iej~ DeefYecevÙegues oMenpeej cegkegâšOeejer cenejLeer
jepekegâceejn¤keâes JeOe iejskeâe Úved, Gveues ceneve hegCÙe keâceeSkeâe Úved~ (efJeÛeej
ceneYeejlekeâes Deeueeskeâcee ‘DeeEnmee’ 15
iegve&nesmed, Ùeer oMe npeej peerJen¤keâes (Ùeesæen¤keâes) JeOe heehe nes DeLeJee
hegCÙe?) meÙeeQ jLecee yemeskeâe Ùeesæen¤ DeefYecevÙegkeâes lespe menve vemekeâer Yeeiow
iejskeâes osefKeS~ Gvekeâe JeeCeues menœeeQ Iees[emeJeejn¤ueeF& JeOe iejskeâe Úved
lÙemewues T hegCÙe Deepe&ve ievex hegCÙeJeeven¤keâes ueeskeâcee ieÙees~ T mJeie&cee yemeskeâes
Ú~ Gmekeâes ueeefie Meeskeâ ve iej~ heje›eâce Øekeâš iej~ efleceern¤ heefve mJeie&cee
efnÌ[~’’ heâewpen¤ heâkexâ j Ùegæ ngve ueeiÙees~ peerJe ceeveg& heehe nes pemekeâes heefjCeece
vejkeâ nes DeLeJee hegCÙe nes pemekeâes Øeefleheâue mJeie& nes? heg$ekeâes ueeefie Meeskeâelegj
Depeg&veueeF& YeieJeeved ßeerke=â<Ceues efoJÙeueeskeâcee uewpeeveg YeÙees, peneB DeefYecevÙeg
efoJÙe efmebnemevecee yeefmejnskeâes heeFÙees~
Ùeer keâLeen¤yeeš Ùees heefve mhe° ngvÚ efkeâ mJeie& keâlew DeekeâeMecee ngBowve~
Oece&jepe ÙegefOeef‰j meMejerj mJeie& ieSkeâe efLeS~ mJeie&keâes ueeefie DeeBKee yevo ievex
DeLeJee osJeer–osJelee hegpves kegâvew DeeJeMÙekeâlee Úwve~ Ùegæcee Jeerjieefle heeGves
Jeerjn¤keâe ueeefie mJeie& DelÙevle megueYe Ú~ lÙemeyesuee Gveern¤keâe ceve–ceefmle<keâcee
peceerve j SsÕeÙe&keâes vew efÛevleve jnvÚ~ ‘Deble ceefle mees ieefle’keâes Deveg¤he Gveern¤ueeF&
mJeieeaÙe SsÕeÙe&keâes Øeeefhle YeScee Dee§eÙe& kesâ Ú? mJeieexhece megKekeâes GheueefyOekeâes
Dekeâex yeešes efveÙele keâce&keâes Devegheeueve nes~ ieerleecee YeieJeeved YeVegngvÚ, ceueeF&
hegpesj ceeefvemen¤ mJeie&meccekeâes keâecevee ieo&Úved, ce Gveern¤ueeF& efovÚg~ Yeesiekeâe
Jemlegn¤ YeesiesheefÚ meceehle ngvÚved, lej cemebie šeBefmeSj jnves iejskeâeues cesjes Yeòeâ
keâefnuÙew heefve ve° ngBowve~ Dele: ueewefkeâkeâ peerJevecee mece=efæ j hejceßesÙekeâes
Øeeefhlekeâes ueeefie Yepeve Skeâ hejceelceekeâes vew ieveg& heo&Ú~ Yepevekeâe GVele Keg[defkeâueen¤cee
DeeEnmeekeâes mlej DeeGBÚ, lÙemewues ceneYeejlecee uesefKeSkeâes Ú ‘Deefnbmee hejcees
Oece&:~’– hejceOece& hejceelceekeâes heefjJesMecee vew DeeEnmeekeâes ØeeJeOeeve Ú~
~~ Ô ~~
ßeer j eceÛeef j le ceevemecee ‘DeeE n mee’
YeieJeeve efMeJeÉeje efJejefÛele, meble efMejesceefCe ieesmJeeceer leguemeeroemepÙetÉeje

Yee<eeyeæ, JÙeefòeâ-JÙeefòeâkeâes efpeyeÇescee efJejepeceeve ueeskeâefJeßegle Decejke=âefle ßeerjeceÛeefjle
ceevemekeâes GòejkeâeC[cee Deefnbmeekeâes mhe°erkeâjCe Ú–
hejce Oece& ßegefle efyeefole Deefnbmee~
hejefvevoe mece DeIe ve iejermee~~ (ceeveme, 7/120-22)
ceevemecee DeeEnmeeueeF& hejce Oece& YeefveSkeâes Ú~ "erkeâ Ùemlew efveCe&Ùe
ceneYeejlecee Ú– ‘Deefnbmee hejcees Oece&:~’
mebmeejcee peerJen¤ueeF& ceeveg& vew efnbmee nes Yeves Deeheävees ueecees peerJevekeâes
DeJeefOecee jeJeCeues peefle nlÙeen¤ iejs, cee$e Ûeewon Je<e&keâes JeveJeemekeâeuecee vew
YeieJeeved ßeerjeceues lÙees keâerefle&ceeve leesÌ[er efoS~ jeceues jeJeCeYevoe heefve ye{er
peerJen¤keâes mebnej iejs, nlÙee iejs~ ngve le jeceues efveMeeÛejn¤keâes nlÙee iejskeâe
efLeS, lej efleveern¤ ceevÚs vew efLeS~ pevekeâhegjcee meerleemebie efJeJeenkeâes ueeefie Gveer
DeeSkeâe efLeS~ Oeveg<e-Ùe%ecee Gveues Yeeie efueSkeâe efLeS~ mecceeefvele jepeen¤keâes
hebefòeâcee Gveues mLeeve heeSkeâe efLeS~ lÙemewues efveMeeÛejn¤ heefve ceeefveme vew efLeS,
neceües-leheeFËkeâes YeeF&n¤ vew efLeS~ nes, Gveern¤keâe Je=efòe Deemegjer efLeS- lej
Gveern¤keâe mebKÙee Deheej efLeS~
omecegKe yew" meYeeB Skeâ yeeje~
osefKe Deefcele Deeheve heefjJeeje~~ (ceeveme, 1/180-2)
Gmeues Deeheävee Demeerce heefjJeej osKes~ ‘megle mecetn peve heefjpeve veeleer~ ievew
keâes heej efvemeeÛej peeleer~~’ Úesje-veeleer, veelesoejn¤ j mesJekeân¤keâes mecetn!
efveMeeÛejn¤keâe Devevle peeeflen¤! Jele&ceevecee ueieYeie Ú Dejye pevemebKÙee Ú~
Ùees Yevoe heefve ye{er Kejye, veerue, heodce, MebKe, ceneMebKe j lÙees Yevoe heefve ye{er,
DeieefCele! lej jeJeCeues meerleekeâes DehenjCe iejsheefÚ, ‘jne ve keâesG kegâue jesJeefveneje~’
(ceeveme, 7/103-10)– kegâuecee keâesner DeeBmeg yeieeGvesn¤ DeLeJee peue
lehe&Ce efovesn¤ yeeBÛesvedve~ jeceues Deheej efveMeeÛejn¤ueeF& meceehle ieefjefoS~
ßeerjeceÛeefjle ceevemecee ‘DeeEnmee’ 17
yeÛehevecee YeieJeeved jece efMekeâej ieve& peevLes~ Gveer ueguee, ueÁÌ[e DeLeJee
Deheeefnpe ce=ie ceeozveLes~ Gveer yeefueÙee GefØeâvecee hegâefle&uee ce=ien¤keâes efMekeâej ieo&Les
j leer ce=ien¤ ueiesj efheleeßeerueeF& osKeeF& Øeeslmeenve Øeehle ieo&Les~ ‘heeJeve ce=ie ceejefnb
efpeÙeB peeveer~ efove Øeefle ve=heefn osKeeJeefnb Deeveer~~’ (ceeveme, 1/204-2)~
#eef$eÙeesefÛele kegâue-hejcheje Deveg¤he efMekeâej ievex JeneBkeâes DeYÙeeme efLeÙees~
JeveJeemekeâeuecee heefve JeneBues Ùeme efveÙeceueeF& lÙeeiveg YeSve~ Gveues mebvÙeeme
efueS, cegefve-Yes<e OeejCe iejs, ®Kekeâes yeess›eâeues yeveskeâes uegiee ueieeS; lej efMekeâej
Kesuve Úes[dveg YeSve~
JeveJeemekeâe DeejefcYekeâ efoven¤cee meerleeues Deeheâvlen¤keâes mecPeveecee
DeeBmeg yeieeGves ieo&efLeved, ue#ceCe ›eâesOeues jelees YeFjnskeâes efLeÙees, lÙeme efJe<ece
heefjefmLeeflecee heefve jeceues ÛeejJeše ce=ien¤ueeF& ceejs (DeeefokeâeJÙe, DeÙeesOÙeekeâeC[,
yeeGVeew meie&, Mueeskeâ 152)~ Ùemlew ›eâce Ûeewon Je<e&mecce Ûeefuej¢ees~ Ùeme
Devegheeleues Ûeewon Je<e&cee keâefle heMegn¤keâes nlÙee Gveyeeš YeÙees nesuee? mce=eflen¤keâes
efJeOeeve nsNÙees Yeves mÙeeue ceejscee Ùeefle oeve! yeeIe ceeNÙees Yeves leerveJeše ieeF& oeve!
veeÁes Kegóeues keâefle keâeršeCegn¤ cejs nesueeved~ mce=eflekeâeuecee peerJe-nlÙee vew eEnmee
efLeÙees~ oeve osT ve$e vejkeâ j nlÙeekeâes [j! DeeEnmee pemlees Ùeewefiekeâ MeyoueeF&
yeeefnjer meeceeefpekeâ JÙeJenejmebie peesÌ[sj mce=eflen¤ues YeejleueeF& vehegbmekeâ j keâeÙej
yeveeF& efoS~ njskeâ peerJen¤keâes ce=lÙegcee YeejleerÙen¤ueeF& Deeheävees vejkeâ osKee
heo&Ú~ Ùeme JÙeJemLeeues YeejleerÙen¤ueeF& MeŒeefJenerve yeveeF& efoÙees, Gveern¤keâe
nele heer"keâes heÚeef[ yeeBefOe efoS~
efJeosMecee Ùees ceevÙelee Ú efkeâ efJeOeceean¤ueeF& ceeefjefoÙees Yeves ceevexues mJeie&
heeGBÚ~ mJeie&cee jespeieej efceuvesÚ, GÛÛeheo efceuvesÚ, F&Õejkeâes veefpekeâ yemve
heeGBvesÚ~ Yeejlecee Ùees JÙeJemLee Ú efkeâ keâmewueeF& ceeefjefoÙees Yeves heehe ueeiÚ,
vejkeâ peeT~ yeÇeÿeCeueeF& ceeNÙees Yeves leermeJeše ieeF&, #eef$eÙeueeF& ceejscee yeermeJeše
ieeF&, MetõueeF& ceejs heefve oMeJeše ieeF& oeve osT ve$e vejkeâ Deejef#ele Ú~ YeieJeeved
Skeâ j heeGves lejerkeâe ogF&~ keâlew keâmewueeF& ceejsj mJeie& peevÚ, Yeves keâlew ØeeÙeef§ele
ieveg& hevex ngvÚ~ Ùeme Øekeâejues DeeEnmee SGše DeefuPeSkeâes ØeMve nes~
JeemleJecee Deefnbmee SGše Ùeewefiekeâ Meyo nes~ meceepecee oÙee, meYÙeleekeâes
Øeleerkeâ nes~ heeueve-hees<eCe, megj#ee mebie"vekeâes meeceeefpekeâ cetuÙe nes; lej DeeEnmee
cetuele: Ùeesiekeâes Meyo nes~ efÛeòeJe=efòe peye Meevle ØeJeeefnle jnvÚ, DeelceeueeF&
nveve ievex efJekeâejn¤ peye Meevle ngvepeevÚved lÙemeyesuee meeOekeâ DeeEnmeekeâes
keâmeercee DeeGBÚ~
JeveJeemekeâeuecee meerleeues jecemebie Yeefveved, ‘‘osJe! Ùees efJeue#eCe ce=ie nes~
jeQn¤ megvekeâes, efmeÁ megvekeâes, Kegj megvekeâes- Ùemekeâes meyew DeÁ megvew-megvekeâes Ú~
ÙemeueeF& ceejsj uÙeeGvegnesmed, kegâšer mepeeGBvesÚg DeLeJee lÙemeueeF& peerefJelew meceelesj
uÙeeGvegnesmed~ peye neceer DeÙeesOÙee heâke&âvÚeQ, Ùemeues efveJeemekeâes MeesYee ye{eGBvesÚ~’’
YeieJeevedues efJeÛeej ieveg&YeÙees efkeâ meerleepeer Deye megvecee cee$e Kegóe šskeäve ÛeenefvÚved
lÙemewues GveueeF& megJeCe&ceÙe ue¿ecee vew he"eGves Ùeespevee yeveeGveg YeÙees, pemeues
ieoe& meerlee megJeCe&-megKekeâes GheYeesie ieve& mekegâved; lej lÙeneB GveueeF& hetCe&¤heues
®vekeâes ueeefie DeeBmegmecce heefve efceuesve~ megKe ve megvecee Ú, ve ÛeeBoercee; megKe le
YeieJeevedkeâes mesJeecee Ú~ Dele: meerleekeâes ØemleeJecee ßeerjeceues eEnmee-DeeEnmeekeâes
efJeÛeej iejsve~ Gveer lÙees ce=ie ceeve& ieS, lÙemeueeF& ceejs heefve; ÙeÅeefhe lÙees SGše
Demegj "nNÙees~ peefle heefve Demegj Yesšs, jeceues meyewkeâes cetueesÛÚsove ieefjefoS~ hesâefj
heefve jece ‘ßegefle heLe heeuekeâ Oece& OegjvOej~’– ßegefle-ceÙee&oekeâes hees<ekeâ j Oece&keâes
OegjerueeF& OeejCe ievex Deefnbmekeâ efLeS, peyeefkeâ efveMeeÛejn¤ efnbmekeâ j heeheer efLeS–
‘ke=âhee jefnle efnbmekeâ meye heeheer~ yejefve ve peeefnb efJeÕe heefjleeheer~~’’ (ceeveme,
1/175-8) leer ke=âheejefnle, efnbmekeâ j heeheer efLeS~ keâes? jeJeCe j Gvekeâe
heefjJeej!
yejefve ve peeF Deveerefle, Ieesj efvemeeÛej pees keâjefnb~
efnbmee hej Deefle Øeerefle, eflevnkesâ heeheefn keâJeefve efceefle~~
(ceeveme, 1/183)
efnbmeeefØeÙe JÙeefòeân¤keâes heehekeâes kesâ kegâvew meerceevee ngvÚ? kesâ efLeÙees
Gveern¤keâes efnbmee?–
pesefn efJeefOe nesF Oece& efvecet&uee~
mees meye keâjefnb yeso Øeefleketâuee~~ (ceeveme, 1/182-5)
Oece&keâes Gvcetueve vew eEnmee nes~ Jesokeâes Øeefleketâue DeeÛejCe vew efnbmee nes~
Jesokeâes DeLe& nes peevekeâejer~ DeefJeefole leòJe hejceelceeueeF& efJeefole ieveg& vew Jeso nes~
lÙemekeâes efJehejerle DeeÛejCe pemeues ieoe& JÙeefòeâ hejceelceeueeF& keâefnuÙew efJeefole ieve&
meòewâve, Øeke=âeflekeâes DevOekeâejcee YeeQleejer jnvÚ, Ùees vew Jeso-Øeefleketâue DeeÛejCe nes
j Oece&keâes ueeshe ngveg vew eEnmee nes~ Oece& leyecee$e efvece&tue ngvesÚ peye Oeee|cekeâ
mebmLeeven¤ cesefšvesÚved j Oece&ieg®n¤ meceehle ngvesÚved~Ùener kegâje jeJeCeues iejs–
‘pesefnb pesefnb osme Oesveg efÉpe heeJeefnb~ veiej ieeGB hegj Deeefie ueieeJeefnb~~’
(ceeveme, 1/182-6) pegve-pegve "eGBn¤cee ieeF& j yeÇeÿeCe YesefšvLes, leer veiej,
ieeGB j hegjcee Deeiees ueieeF& efoveg vew Gveern¤keâes DeeÛejCe efLeÙees~ Gveern¤keâes oes<e
Ùeefle cee$e efLeÙees efkeâ mebmke=âeflekeâe ØeÛeejkeâ yeÇeÿeCen¤ueeF& Gveern¤ues Deeheävees
ieeGB–veiejcee efkeâve "eGB efoS peyeefkeâ jeJeCe heefve yeÇeÿeCe kegâue-hejchejekeâes efLeÙees~
megYe DeeÛejve keâlengB veefnb nesF&~ osJe efJeØe ieg® ceeve ve keâesF&~~
veefnb nefjYeieefle peiÙe lehe iÙeevee~ mehevesngB megefveDe ve yeso hegjevee~~
(ceeveme, 1/182-8)
Oece& leyecee$e ve° ngvesÚ peye Oeeefce&keâ efMe#ee ØeefleyeefvOele ngvÚ, efMe#eCe
mebmLeen¤ yevo ngvÚved; Jeso-hegjeCe-ieerleekeâe JeekeäÙen¤ megVecee veDeeDeesmed~ Ùees
Yevoe heefve keâÌ[e keâoce jeJeCeues G"eÙees–
pehe peesie efyejeiee lehe ceKe Yeeiee ßeJeve megveF omemeermee~~
Deehegveg Gef" OeeJeF jnw ve heeJeF Oeefj meye IeeueF Keermee~~
Deme Yeü° DeÛeeje Yee mebmeeje Oece& megefveDe veefnb keâevee~~
lesefn yengefyeefOe $eemeF osme efvekeâemeF pees keân yeso hegjevee~~
(ceeveme, 1/182 Úvo)
pehe-Ùeesie-JewjeiÙe, Yepeve-efÛevlevecee Devegjòeâ kegâvew JÙeefòeâueeF& jeJeCeues
osKes DeLeJee megves Yeves Gmeues Deeheävees mesvee he"eGBLes DeLeJee Deehewâ oew[sj peevLes~
Ùe%e efJeOJebme ieLÙeex efkeâ Ùemeues pehe efkeâve ieefjjnskeâesÚ, lehe efkeâve ieefjjnskeâesÚ,
Yepeve efkeâve ieefjjnskeâesÚ? neceües jepÙecee Ùemlees DehejeOe efkeâve YeFjnsÚ? Ùemlees
ievex pees megkewâueeF& heefve jeJeCeues Deveskeâ Øekeâejkeâe Ùeeleveen¤ efovLes~ DeÛesue
Mebkeâe ueeieskeâe JÙeefòeân¤keâes peeBÛe hegefuemeues pemejer ieo&Ú, keâefnues šeGkeâes leue,
Kegóe ceeLeer iejer efovÚ; keâefnues jelees Kegmee&veerkeâes OegBJee efovÚved; keâefnues hesšcee
ieesyeÇsefkeâje yeeBefOe efovÚved~ ieesyeÇsefkeâje ye»ekeâerškeâes SGše Øepeeefle nes pemeues pÙeeow
keâÌ[e ceešesueeF& keâešsj peefceve cegefve efÚÚ&, lÙemeueeF& hesšcee efÛeje heeve& keâefle yesj
ueeiÚ? Ùeefle iejsheefve Ùeefo keâmewues Deeheävees n" Úe[sve Yeves, Yepeve ieve& yevo
iejsve Yeves jeJeCeues lÙemeueeF& osMe–efve<keâemevekeâes oC[ efovLÙees~
efJeOeeleekeâes mechetCe& me=ef° jeJeCekewâ osMe efLeÙees- ‘yeÇÿeme=ef° penB ueefie
levegOeejer~ omecegKe yemeyeòeea vej veejer~~’ efJeOeeleekeâes me=ef°Yevoe yeeefnj kegâve
ÛeeeEn osMe efLeÙees peneB jeJeCeues Gveern¤ueeF& efve<keâemeve ieLÙeex? jeJeCekeâes osMe-
efve<keâemevekeâes DeLe& efLeÙees Mejerjyeeš ØeeCe efve<keâemeve! Mejerjues Ùeme me=ef°cee
yeeBÛves DeefOekeâej meceehle ngveg~ lÙees efLeÙees ce=lÙegoC[~
efveMeeÛejn¤cee heefve Deenejkeâes Deveg‰eve efLeÙees~ pemejer cenelceen¤cee
keâesner heâueenejer, keâesner Meekeâenejer, keâesner ogiOeenejer Úved Yeves keâesner cener efheSj
Yepeve ieo&Úved, lÙemlew efveMeeÛejn¤cee ‘ogceg&Ke megj efjheg cevegpe Denejer~ Yeš
DeeflekeâeÙe Dekebâheve Yeejer~~’ keâesner DeeflekeâeÙe efLeS, keâesner osJeleekeâe Me$eg,
ogceg&Ke efLeS Yeves keâesner ceeefvemekeâes Deenej ieo&Les~ Gveern¤ ceeefvemen¤keâes cee$e
Deenej ieo&Les~ Leene Úwve efkeâ kegâve [ekeäšjues Gveern¤ueeF& Ùees megheeÛÙe Deenej
yeleeF& efoS~ jeJeCeues keâmewueeF& osMe–efvekeâeuee iejsheefÚ, ceveg<Ùe Deenejern¤keâes
keâece yevLÙees~ Ùeme Øekeâejues Oece&keâes Gvcetueve eEnmee nes~
jece Oece&keâes Oegjer OeejCe ievexJeeuee efLeS~ Oece& Yeveskeâes kesâ nes?-
hejce Oece& ßegefle efyeefole Deefnbmee~
hejefveboe mece DeIe ve iejermee~~ (ceeveme, 7/120-22)
Deefnbmee hejce Oece& nes, MeeÕele Oece& nes~ Ùees Yevoe Deieeef[ kegâvew Oece& Úwve~
Ùees DeeEnmee megjefleues efJeefole ngvÚ~ cevekeâes Âef°keâes veece vew megjefle nes~ leheeFË ÙeneB
yemveg YeSkeâes Ú, ÚòeermeeQ jÁn¤ yemeea jnsÚved, ceve-ceefmle<keâ efmLej Ú~
Skeäkeâemeer keâmewues keâevecee YeefveefoÙees efkeâ leheeFËkeâes oeF&ueeF& Ûeesš ueeieskeâesÚ,
iee[erues Deefuekeâefle ÚesF& efoÙees, Ùemlees megVes efyeeflekewâ oeF&keâes mJe¤he mce=efle-
hešuecee efheâefpevesÚ– oeF& keâmlees Ú? veekeâ keâmlees Ú? Gvekeâes jeQ-jeQ mecce
osefKeve LeeuÚ~ ÙeneB DeeBKee Kegueskeâes Ú, keâeve Kegueskeâes Ú; lej ve le ÙeneBkeâes
ÂMÙe osKee hevexÚ ve SGše heefve Meyo megefvevÚ j oeF&keâes mJe¤he Âef°-hešuecee
DeeGves–peeves ieefjjnvesÚ~ ceeefveme lÙeneR jnvÚ peneB Gmekeâes Je=efòeues keâece ieo&Ú~
cevekeâes Ùener Âef°keâes veece vew megjle nes~ Ùeme Âef°ueeF& meyeweflejyeeš mecesšsj F°cee
ueieeGveg vew megjle–Ùeesie nes~
‘megjle’ Meyo Jewefokeâ Jee*dceÙekeâes nesFve~ meeceevÙe JÙeefòeân¤ueeF& efJeefYeVe
Øekeâejues yegPeeGvekeâes ueeefie mevlen¤ues vew ßegefle meceeveleekeâes ¤hecee Ùees Meyokeâes
GheÙeesie iejskeâe ngved, ßegeflekeâes vew leodYeJe ¤he megjle nes~ JeeÙegYevoe heefve lespe Ùees
ceve megjlekeâes ceeOÙeceues meyeweflejyeeš mecesefšSj DeÛeue efmLej ngvÚ~ mJeeBme efYe$e
DeeÙees Yeves Deesced, yeeefnj ieÙees Yeves Deesced, Deesced, Deesced– mJeeBme yeeBme pemlew "e[es
jnesmed; efÛeòeJe=efòe mJeeBmecee lesuekeâes Oeeje pemlew yeive ueeieesmed; ve le jeceües mebkeâuhe
G"esmed ve le vejeceües me¿uhe; JeeÙegceC[uekeâe kegâvew heefve me¿uheues cevecee ØeJesMe
ieve& veheeDeesmed– megjle efJeefole ngveg Yeveskeâes Ùener nes~ Ùees vew cevekeâes efvejesOeeJemLee
nes~ pegve #eCe megjle efJeefole YeÙees, DeÛeue efmLej mJeeBmecee efškeäÙees, DeelceeueeF&
nveve ievex meyew efJekeâejn¤ meeLe Úes[efovÚved~ Ùees vew efJeMegæ Deefnbmee nes~
Deelceekeâes j#ee vew Deefnbmee nes~
ceve DelÙevle JesieJeeve Ú, DeiecÙe Ú~ leheeFË–neceer Deeheävees yegefæues
ÙemeueeF& jesÄeâ meòewâveew~ ceve keâmejer Meevle ngvÚ? ‘ÚtšF ceue efkeâ ceueefn kesâ
OeesSB~ Ie=le efkeâ heeJe keâesF yeeefj efyeueesSB~~’ (ceeveme, 7/48-5) efnueescee
uelehele YeSkeâes keâhe[eueeF& hesâefj heâesnj heeveercee OeesS Yeves kesâ lÙemekeâes cewue meheâe
ngve mekeäÚ? cewuekeâes lej Peve yeekeäuees ngvesÚ~ ceesšj-ieeÌ[er Oegves-hegÚdvesJeeuee,
heeš&-hegpee& cece&le ievexJeeuee efceŒeern¤ veÙeeB uegiee ueieeS heefve Skewâ #eCecee lÙees
uegiee cewueues YeefjvÚ~ lÙemewues yegefæÉeje efveCe&Ùe iejsj Ùeefo kegâvew meeOevee ieefjvÚ
Yeves lÙemeues keâefmebiej cee$e Legheejer jnvÚ; efkeâveefkeâ yegefæues peneBmecce efveCe&Ùe
efuevÚ DeLeJee ceveues keâuhevee ieo&Ú, leer meyew ceeÙee vew ngved– ‘iees ieesÛej penB
ueefie ceve peeF&~ mees meye ceeÙee peevesng YeeF&~~’ (ceeveme, 3/14-3)~
FefvõÙen¤ j efleveern¤keâes efJe<eÙecee ceveues peneBmecce keâuhevee ieo&Ú– ‘mees meye
ceeÙee peevesng YeeF&’– leer meyew ceeÙee ngved, PegkeäÙeeGves Keeues cee$e ngved~
yegefæ j ceveyeenskeâ leheeFËmebie kesâ Ú j? Ùeefo efÙevewÉeje ieefCele ueieeSj
leheeFË–neceerues Yepeve ieNÙeeQ Yeves ceve keâefnues heefve jesefkeâowve~ ceeÙeeÉeje ceeÙee
keâmejer jesefkeâvÚ? ceve leye cee$e jesefkeâvÚ ‘ceve yeme nesF leyeefnb, peye Øesjkeâ ØeYeg
yejpes~’ peye ØeYeg Øesjkeâkeâes ¤hecee Deesue&vegngvÚ, leheeFËkeâes ceeie&oMe&ve ieve& ueeiveg
ngvÚ~ lÙemewues jeceÛeefjle ceevemecee uesKeskeâes Ú– ‘ßegefle heLe heeuekeâ Oece&
OegjvOej~ iegveeleerle De® Yeesie hegjboj~~’ (ceeveme, 7/23-2)~ pegve ØeYegkeâes
neceerueeF& Ûeenvee Ú, meodieg®keâes MejCe–meeefVeOÙecee neceües iegnej Ùemlees nesmed efkeâ
ßeæeues Gveermebie neceües mecyevOe peesef[Ùeesmed, Deelceemebie DeefYeVe YeSj ØeYeg peeie=le
YeFpeeDeesmed~ ‘ßegefle heLe heeuekeâ’– meeOeve-heLe, Ùeesie-heLe, Yeefòeâ-heLekeâes jece
vew megj#ee ievexJeeuee ngved~ megjlecee efJepeeleerÙe me¿uhe DeeGvegYevoe heefnues vew
YeieJeeved meeJeOeeve ieve& Leeuveg ngvÚ efkeâ ieuleer ieozÚew, heKe&~ megjle jeceüjer
ueeiesheefÚ YeVegngvÚ– ueeieer jeKe~ efÛevleve "erkeâ Ú~ jeefle ogF& yepes YeieJeevedues vew
peieeGve ngvÚ efkeâ G", yemesj Yepeve iej~ efÛevlevekeâes Oeeje efveefJe&Ive Meevle¤heues
ØeJeeefnle YeF& jnsuee YeieJeevedues lÙemeueeF& Øeeslmeenve efovegngvÚ efkeâ ueeieer jeKe~
Ùeme DeJemLeeheefÚ yeewefækeâ efveCe&Ùekeâes DeeJeMÙekeâlee ngBowve efkeâ Yepeve kesâ nes,
%eeve-efJe%eeve keâmlees ngvÚ, Ùece-efveÙece meeOeveekeâe Debie-Gheebien¤ keâefle Úved?
pees[-ieeB"keâe meceerkeâjCen¤keâes GheÙeesefielee jnBowve, yegefæ cee$e Ùev$e pemlees
jnvÚ~ lÙeme meceÙecee Dee%ee-heeueve vew Yepeve nes~ De¤ kesâner heefve vemeesÛe, ve
Ùecekeâes ØeÙeeme iej ve efveÙecekeâes efÛevlee iej~ cee$e Ùeefle iej efkeâ ØeYeg kesâ YeVegngvÚ,
kesâ Ûeenveg ngvÚ? lÙemeueeF& yegPe j ueeefie jeKe~ Yepevekeâes leeefuekeâe Skeâheškeâ
megefveÙees-yegefPeÙees– lÙees le keâC" ÚBowÚ~ ØelÙeskeâ efove lÙener oesnNÙeeGveeues kesâ
ueeYe? F°keâes Dee%eekeâes heeueve vew Yepeve nes~ JeneBkewâ efveoxMevecee efn[doe–efn[dow
YeieJeevedues ›eâceMe: leheeFËueeF& lÙeme efyevogcee GYÙeeF& efovegngvesÚ, peneB megjle Meevle
ØeJeeefnle ngvÚ, megjle efJeefole ngvÚ~ lÙemeyesuee Yepeve yeenskeâ De¤ mebkeâuhe
G"dowve- ve jeceües mebkeâuhe DeLeJee ve vejeceües mebkeâuhe~ ceve efvejesOekeâes Ùees DeJemLee
DeeSheefÚ lelkeâeue Ùeme efvejesOekeâes meeLew ØeYeg leheeFËcee Âef° yevesj GefYevegngvÚ,
meecegVes mJeÙeb Deehewâ GefYevegngvÚ~ leheeFË yegPveg YeSve Yeves YeieJeeved heškeâ–heškeâ
iejer yegPeeGveg ngvesÚ~ Ùemewkeâes meeLew oMe&ve, mheMe& j ØeJesMe efceuoÚ~ Ùees vew efJeMegæ
Deefnbmee nes~ Ùees vew nes hejce Oece&, MeeÕele Oece&, mechetCe& Oece&! Ùeme DeJemLeecee
Oece&heeuevecee Deefuekeâefle heefve $egefš yeeBkeâer jnBowve~ Oece&keâes hejekeâe‰e vew Deefnbmee
nes~ Deefnbmee SGše efmLeefle nes, Ùeesie–meeOeveeÉeje efceuves SGše mlej nes; Ùees heefve
Øeeefhlekeâeuecee hegiesj cee$e mecYeJe ngvÚ~ keâefnues? peye megjefle efJeefole ngvÚ~
megjeflekeâes cenlJe Øeefleheeefole ieoz mevle keâyeerj YeVegngvÚ– ‘ceesefj megjle
megneieve peeie jer~’ keâyeerj Yepeveevevoer ceneheg®<e efLeS~ JeneB YeVegngvÚ– ‘keâe
meesJele nw ceesn efveMee ceW, Gef" kesâ YepeefveÙee ceW ueeie jer~~ ] ] ] ] ] ceesefj megjefle
megneieve peeie jer~~’ meeOekeâ megneieve leye ngvÚ peye YeieJeevedkeâes Jejonmlekeâes
mebj#eCecee DeeGBÚ~ leye cee$e Gmekeâes meewYeeiÙe meOew Gmekeâes meeLe ngvÚ~ Ùemlees
leye ngvÚ peye Yepeve ùoÙecee peeie=le ngvÚ, ØeYeg j#ekeâkeâes ¤hecee GefYevegngvÚ~
megjle peeie=le YeÙees Yeves kesâ ievex? ‘efÛele os meyeo megvees Õeemeve ueefie, G"le ceOegj
Oegve jeie jer~’ meyeweflejueeF& efÛeòeueeF& yešguesj, meÛesle YeSj ueeie efkeâ cewues keâneB
ueeiveg heo&Ú, keâefle ueeive meefkeâjnskeâesÚg, keâefle ieefulen¤ YeFjnskeâe Úved? meÛesle
DeJemLeeues Meyo megve~ kegâve Meyo! hetpÙe ieg®osJe cenejepepeer YeVegngvLÙees– ’’mJeeBme
veece yeenskeâ De¤ kesâner heefve Yevow Yevowve~ neceerues veece pehveg heozve, cee$e nsveg& Ú
efkeâ mJeeBme keâefnues efYe$e hemÙees? kesâ YevÙees? keâefnues heâkexâj ieÙees? kesâ YevÙees?
ÙemeueeF& nsoz iej, megvow iej~ mJeeBme efYe$e DeeÙees Yeves Deesced, yeeefnj ieÙees Yeves
Deesced! ‘G"le ceOegj Oegve jeie jer~’– F&ÕejerÙe ceeOegÙe&keâes jeefieveer G"er jnefvÚved
lÙemeueeF& megveer jeKe, lÙemewcee Deevevoceive YeF& jeKe- ‘cemle ngDee peye Deveno
megvekeâj leye keäÙee megvevee letjeW keâe~’~ SGše Dekeâex Yepevecee mevle keâyeerj
YeVegngvÚ– ‘‘Yepeve peye veehe-leewuekeâes efmeceeveeYevoe ceeLeer efvejvlej (Deveno) ngve
LeeuÚ, leye meebmeeefjkeâ JeeÅe Ùev$e (legjner) FlÙeeefokeâe DeeJeepemebie ØeÙeespeve
jnBowve~’’ lÙemewueeF& Gveues ÙeneB heefve YeVegngvÚ– ‘efÛele os meyeo megvees mJeeBmeve
ueefie G"le ceOegj Oegefve jeie jer~ keâe meesJele nw ceesn efveMee ceW.......~’
ceesn¤heer jeef$ecee efkeâve Deieeef[–efheÚeef[ YeFjnsÚeQ, Yepeve iej~ ØeYegØeefle mecehe&Ce
DeefveJeeÙe& Ú~ lÙemewues heefÚuuee hebefòeân¤cee JeneB YeVegngvÚ– ‘Ûejve meerme Oeefj
efJeveleer keâefjneQ’– ieg®cenejepekeâes ÛejCecee ØeCele YeSj efJeveefle iej j Ùeefo kegâvew
keâecevee vew Ú Yeves ‘Yeieefle efJeceue Jej ceeBie jer~’- JeneBmebie Yeefòeâkeâes efvece&ue
Jejoevekeâes ceeBie iej~ efJeYeòeâkeâes DeLe& nes efJeYeepeve~ ØeYeg Deueie Ú, meeOekeâ
Deueie Ú, Ùees nes efJeYeefòeâ~ Yeesefue ØeYegkeâes keâeKecee efmLeefle efceuvegÚ, Dekeâex
#eCecee efmLeefle ngvegÚ, Deefnues le leheeFË-neceer ØeYegosefKe Deueie ÚeQ~ Ùees otjer peye
meceehle ngvÚ, oMe&ve, mheMe&, ØeJesMe j efmLeefle efceuoÚ– Ùees vew Yeefòeâkeâes
hejekeâe‰e nes, Ûejceeslke=â° DeJemLee nes~ efJeceue Yeefòeâ lÙees nes pemecee Øeke=âeflekeâes
Deefuekeâefle heefve efJekeâejkeâes keâuheveemecce ngBowve~
Yepeve ievex heefve SGše efveÙeefcele DeeÛejCe ngvÚ~ efyeneve–yesuegkeâe kesâner
#eCe OÙeevecee yemveg, veece pehe ieveg& j yeeBkeâer meceÙecee ieheâ ieveg& Yepeve nesFve~
Ùemeyeejs meble keâyeerjues Yepevekeâes meeLecee DeheveeFÙes meeJeOeeveern¤ceeLeer peesj efoow
YeVegngvÚ– ‘keânle keâyeerj megvees YeeF& meeOees! peiele heer" os Yeeie jer~’–
meblen¤! OÙeeve osT~ mebmeejeflej efhe"Ÿeg heâkeâe&Gveeues hejceelcee, meodieg® mevcegKe
YeF& neuvegngvÚ~ lÙeme DeJemLeecee efJemleejw–efJemleejw ve efn[d, ieefleueeF& efÚšes
Yevoe Peve efÚšes yeveeGow efn[d~ kesâner Yepeve, kesâner ueeskeâ JÙeJenej ieÚ& Yeves Gmeues
efkeâve Iej Úes[skeâes efLeÙees? Yepeve ievexJeeueemebie meceÙe keâneB ngvÚ? pemecee ueieve
Úwve, efJejn-JewjeiÙe-Úšhešenš Úwve; lÙeme meeOekeâkeâes ueeefie YeieJeeved Úwve?
meeOevee le ieveg& vew hevexÚ~
Dele: efJeMegæ Deefnbmee leye ngvÚ, peye megjle Meevle efmLele jesefkeâvÚ~ Ùees
efmLej YeSheefÚ, lel#eCe YeieJeevedkeâes vew JeeleeJejCe jnvÚ, Øeke=âeflekeâes JeeleeJejCe
Meevle ngvepeevÚ~ F&ÕejerÙe Deeueeskeâ lÙeme DeJemLeecee efceuoÚ~ YeieJeeved leheeFËcee
Âef° yevesj meÃeeefjle ngvesÚ, meecegVes mJeÙeb GefYevegngvÚ~ leheeFËues veyegPes heefve
yegPeeGveg ngvÚ~ JeneBkeâes oMe&ve efceuvesÚ, mheMe& efceuvesÚ, JeneBcee ØeJesMe efceuvesÚ,
efmLeefle efceuvesÚ~ ØeYegues ke=âhee ieveg&YeÙees Yeves Deeheävees mJe¤he efovegngvÚ~ leheeFËueeF&
peerJekeâes ¤hecee Úgów kesâner šg›eâe efoSj, mJeieeaÙe megKen¤cee ueesYÙeeSj Úes[dveg
ngVe~ leheeFË mJe¤hemLe ngvegYeÙees Yeves meOeQ jefnjnves peerJeve Øeehle ieveg&ngvÚ, pemekeâes
heefÚ ce=lÙeg ngBowve~ Ùeme efmLeefleueeF& Øeehle ieveg& vew Deefnbmee nes, peneB ‘keâeue ve
KeeÙe keâuehe veefnb JÙeehew, osn peje veneR Úerpew~’ SGše Dekeâex Yepevecee efÙevew
mevle keâyeerjues Ùeme efmLeeflekeâes efÛe$eCe ieoz YeVegYeSkeâes Ú efkeâ lÙeme mJe¤hecee
heefjJele&ve ngBowve, lÙees peerCe&-MeerCe& ngBowve~ meOeQ jefnjnves peerJeve j Meeefvle, pemeyeejs
ceneÙeesiesÕej ßeerke=â<Ce heefve YeVegngvÚ– ‘lelØemeeoelhejeb Meeefvleb mLeeveb ØeehmÙeefme
MeeÕeleced~’ (ieerlee, 18/62)– hejceMeeefvle Øeehle ievexÚeQ, lÙeme efveJeeme
mLeeveueeF& heeGvesÚeQ pees MeeÕele Ú, Depej-Decej Ú~
meceepecee pevce j ce=lÙeg keâeue-›eâcekeâe Iešveen¤ ngved~ Ûe›eâJeleea meceüeš
oMejLekeâes ce=lÙegcee meceJesovee JÙeòeâ ieoz kegâue-hegjesefnle cenef<e& JeefMe‰ues YeVegYeÙees–
megveng Yejle YeeJeer Øeyeue, efyeueefKe keânsG cegefveveeLe~
neefve ueeYeg peerJeveg cejveg, pemeg Dehepemeg efyeefOe neLe~~
(ceeveme, 2/171)
pevceveg j ceveg&, neefve j ueeYe, ÙeMe j DeheÙeMe- ceeefvemekeâes nelecee kesâner
heefve ngBowve- Ùeer meyew ØeejyOekeâes nelecee Úved~ ‘efyeueefKe keânsG cegefveveeLe’-
%eeefven¤cee ßes‰ ceeefveves JeefMe‰ cegefve heefve ®ve ueeies~ oMejLepeer YeefJeleJÙeleeues
cejs, YeeJeerues cejs~ ce=lÙeg YeefJeleJÙeleekeâes nelecee Ú~ leer mechetCe& YeefJeleJÙeleen¤
cesefšvÚved, ØeejyOen¤ keâeefšvÚved– mecehe&Cekeâes meeLew efÛevleve ievee&ues, meodieg®keâes
MejCe peeveeues! keâef"veleeues JeMecee ngves nlÙeeje [eBkegâ ‘yeeueceerefkeâ YeÙes yeÇÿe
meceevee~’- Gveer yeÇÿeef<e& YeS~ YeieJeeved peye Jeve peevegYeÙees ‘cegefve keânB jece
oC[Jele keâervne~ Deeefmejyeeo efyeØeJej oervne~~’- YeieJeevedues leer cegefveßes‰ueeF&
oC[Jeled iejs, efJeØe Jeeuceerefkeâues DeeMeerJee&o efoS~ lÙemewues YepeveÉeje meyewLeeskeâ
mecYeJe ngvÚ~ peerJenlÙee Skeâ-Deehemecee yeoueen¤ ngved~ Deefnbmee leye cee$e ngvÚ
peye Deelcee, Ùees cejCeOecee& heg®<e Deeheävees Decej leòJeueeF& Øeehle ieo&Ú~ YeefòeâheLecee
meJee&ÁerCe meeOevee heefjhekeäJe YeSheefÚ cee$e Ùees efmLeefle DeeGBÚ~ Deefnbmeekeâes Úgów
kegâvew meeOevee Úwve~
SGše cenelcee jecesÕejced leerLe&Ùee$eecee peeBow efLeS~ yeešescee hevex yeekeäuees
pebieuecee Ú: pevee [eBkeâen¤ues GveueeF& meceeles~ cenelceeues Yeves, ‘‘pes peefle cemebie
Ú leheeFËn¤ efuevegnesmed~’’ Gveern¤ues Yeves, ‘‘neceern¤ heefnues ceeo&ÚeQ Deefve cee$e
efuevÚeQ~ neceer heefjßecekeâes keâceeF& ieÚeZ, oeve efueowveeQ~’’ cenelceeues Yeves, ‘‘"erkewâ
Ú, ceveg&Yevoe heefnues DeeOee IeCše YeieJeevedkeâes efÛevleve le ieve& osT~’’
[eBkeâen¤ mencele YeS~ cenelcee Yepevecee yemes~ cenelceeues YeieJeevedmebie
meesOes– ‘‘cewues efÙeveern¤ueeF& meyewLeeskeâ efoFjnsÚg leeheefve efÙeveern¤ues ceueeF& ceeve&
efkeâve ÛeenvÚved?’’ YeieJeeveues yeleeGveg YeÙees– ‘‘heefÚuuees pevcecee efleceerues Ùeer
meyewueeF& keâešskeâe efLeÙeew~ Ùeefo efleceerues Yepeve veiejskeâes YeS, efleceües Ú:Ješe Úgóe-
Úgów pevcecee keâešsj efÙeveern¤ yeouee meceehle ngvLes~ Yepevekeâes ØeYeeJeues ieoe&
efleceerueeF& meyewues SkeâmeeLe efceuesj keâešdve ÛeenvÚved~ efÙeveern¤keâes neleues efleceer
Skeâheškeâ cee$e ceveg& heo&Ú~ lÙemeheefÚ efleceües ueeefie kegâvew heefve efJeIve ngves Úwve~
Mejerjkeâes kesâ Ú, lÙees hesâefj efceuvesÚ, Deejeceues Yepeve ievexÚew~’’
Yepeveyeeš efveJe=òe YeSj cenelceeues Yeves, ‘‘ÛeeB[w keâeš~’’ [eBkeâen¤ueeF&
Dee§eÙe& ueeiÙees j Yeves– ‘‘DeefIe le leheeFË peerJevekeâes ueeefie ®ow ngvegngvLÙees, Deye
leheeFË yeÌ{er ØemeVeleeues peerJeve efkeâve efove ÛeenvegngvÚ?’’ cenelceeues Yeves, ‘‘Ùememebie
leheeFËn¤keâes kegâvew ØeÙeespeve Úwve~ leheeFËn¤ Ùees kegâje yegPve mekeävegngVe~ leheeFËn¤
lejJeej G"eGvegnesmed j ceueeF& ceeveg&nesmed~’’ [eBkeâen¤ues Yeves, ‘‘leheeFË peyemecce Ùees
jnmÙe yeleeGveg ngVe leyemecce neceerues leheeFËueeF& ceeozveeQ j peeve heefve efoowveeQ~’’
DeeefKejcee cenelceeues yeleeGvew heNÙees efkeâ peye Gveer Yepeve ieefjjnskeâe efLeS,
YeieJeevedues GveueeF& SGše ÂMÙe osKeeS efkeâ leheeFËn¤ meyewkeâes nlÙee cewues
hetJe&pevcecee iejskeâes efLeSB~ Yepeveues ØeYeeJeues ieoe& leer nlÙeen¤keâes yeouee Ùees SGšw
pevcecee meceehle ngve ieFjnsÚ, nesFve Yeves Ú: heškeâ pevce efuevLes j keâeefšvLes~
[eBkeâen¤ues meesOes– ‘‘neceern¤ pes iejer jnsÚeQ kesâ lÙees yeouee nes? lÙemees
YeS leheeFËues heefve neceerueeF& keâešdveg ngvesÚ?’’ cenelceeues Yeves– ‘‘lÙees le nes~ Ùees
me=ef° yeoueekeâes Devlenerve ›eâce nes~ ef›eâÙee–Øeefleef›eâÙeekeâes kegâvew Devle Úwve~’’
[eBkeâen¤ues Yeves– ‘‘cenelceved! Deye neceerues leheeFËueeF& keâešdowveeQ~ neceerueeF&
yeouee efueveg Úwve~ vejeceüe keâecen¤ ieoz, pebieuecee uegkeäow, heMegn¤ pemlees peerJeve
efyeleeGBow neceüe Oesjwpemee DeeÙegkeâe efoven¤ JÙeLe& efyeles~ Deye leheeFË neceern¤ueeF&
ceeie&oMe&ve ieveg&nesmed j Yepeve-efJeefOe yeleeF& efovegnesmed~’’ pegve Â{leeues Gveern¤
DehejeefOekeâ keâeÙe&cee ueeieskeâe efLeS, lÙemlew ceveesÙeesieues Gveern¤ Yepeve-efÛevlevecee
ueeies j jeceüe mevlekeâes ¤hecee heefjefCele YeS~ Ùemlees kegâvew heehe Úwve pegve YepeveÉeje
keâeefšowve~
Dele: yeeefnjer ceejkeâeš Deehemekeâe yeoueen¤ ngved, og:Keo heefve ngved; lej
Deefnbmeemebie Ùemekeâes kegâvew ØeÙeespeve Úwve~ Deefnbmee meeOeveehejkeâ nes~
~~ Ô~~
ceneJeerj mJeeceerkeâes Âef°cee ‘DeeEnmee’ 27
ceneJeer j mJeeceer k eâes Âef ° cee ‘Deef n b m ee’
peve-peerJevecee Deefnbmeekeâes veeceues keâ"esj leLee Yeüecekeâ ØeÙeesie peefle Yeejlecee

Ú, lÙeefle efJeÕekeâes kegâvew heefve "eGBcee osKve heeFowve~ ÙeneB peerJenlÙeeyeeš yeÛveg vew
DeeEnmeekeâes heÙee&Ùe yeefvemekesâkeâes Ú~ mebmeejkeâes De¤ kegâvew heefve osMecee Deefnbmeekeâes
meeOevee Úwve~ Dejyecee Deefnbmee ceeVesn¤ keâefle Úved? kesâ Ùegjeshecee Deefnbmeekeâes kegâvew
keâerefle&ceeve Ú? Deemš^sefueÙeecee Deefnbmeekeâe keâefle ØeÛeejkeâ Úved~ meeFyesefjÙee, peneB
Jevemheefle vew ngBowve, meerue-ceeÚe j keâJekeâ (keâeF&) KeeSj yeeBÛves ØeeCeern¤keâe
ueeefie Deefnbmeekeâes Ùeme DeJeOeejCeekeâes kesâ kegâvew GheÙeesie Ú?
‘Deefnbmee’ meebmeeefjkeâ peerJevekeâes Meyo vew nesFve~ Ùees Ùeesie-meeOeveeÉeje
Øeehle ngves Deevleefjkeâ DeJemLee nes; lej ceeefvemen¤ues ÙemeueeF& meebmeeefjkeâ JÙeJenejmebie
ieeBefmeefoSkeâe Úved~ ÙemeueeF& Gveern¤ues ceneJeerj mJeeceerkeâes efmeæevle YevÚved~
DeeGvegmed nsjeQ, YeieJeeved ceneJeerjues kesâ YeVegYeÙees j ØeÛeuevecee kesâ Ú?
DeeÛeeÙe& mecevleYeõ efJejefÛele ‘jlvekeâjC[-ßeeJekeâeÛeej’keâes 106DeeQ
Mueeskeâkeâes šerkeâe ieoz heb0 efJeÅeeYet<eCepÙetues uesKvegYeSkeâes Ú– ‘‘Deenejkeâes cee$e
lÙeeie ieveg& GheJeeme nesFve, lÙees le Deveeoj pemlees nes~ heeBÛeJešw FefvõÙen¤keâe
efJe<eÙen¤ j ›eâesOeeefo efJekeâejn¤keâe lÙeeiekeâes meeLew Ûeej Øekeâejkeâe Deenejn¤keâes
lÙeeie ieoz mJe-mJe¤hecee ueerve ngve ieefjves ØeÙeemeueeF& vew GheJeeme YeefvevÚ~’’
ÙemeØekeâejues GheJeeme Yeveskeâes FefvõÙen¤ueeF& efJe<eÙen¤yeeš Deueie jeKves
meeOevee nes, jele-efove j efvejvlej Ûeefuejnves meeOevee nes, Øeefleefovekeâes meeOevee nes~
hesâefj Gveues Deieeef[ Mueeskeâcee uesKvegYeSkeâes Ú efkeâ GheJeemekeâe efoven¤cee pewve
Oece& ceeVesn¤ues ke=âef<e-keâeÙe& ieveg& ngBowve, JÙeeheej ieveg& nBgowve, veeskeâjercee peeveg nBgowve~
Øeefleefove Ùeer keâeÙe&n¤ iejsve Yeves kesâ ievex? pewve Oecee&Jeuecyeern¤keâes ceevÙelee Ú
efkeâ jeleer Yeespeve ieveg& ngBowve, lejkeâejerkeâes leuueesYeeie ([eB"), heâuekeâes yeerG Deeefo
Keeveg ngBowve, heelen¤ Keeveg, kegâÛÛeesues yeÌ{ejsj Kegóe šsÄegâ, heeveer Úevesj DeLeJee
Gceeuesj efheGveg, cegKe j veekeâcee keâhe[e yeeOesj efn[dveg, kesâner iejer kegâvew peerJe cejer
neues Yeves lÙemekeâes ueeefie Skeâ ceefnvee he§eeleehe iej, FlÙeeefo-FlÙeeefo~ ØeMve
G"dÚ efkeâ neceer jeleer Yeespeve efkeâve ve ievex?
ØelÙeskeâ ceneheg®<eues Deeheävee DevegÙeeÙeern¤ueeF& jnve-menve, efn[dves, G"dves-
yemves Deeefokeâe efJeefOe yeleeGBÚved~ YeieJeeved ceneJeerjYevoe heefve heefnueskeâe cenelcee
Yejlekeâes GuuesKe heeFvÚ~ pewve Oecee&Jeuecyeern¤ GveueeF& oesœees leerLeËkeâj ceevoÚved~
Gveer $e+<eYeosJepeerkeâe heg$e, Ûe›eâJeleea meceüeš efLeS~ jepekeâerÙe JewYeJekeâes heefjlÙeeie
iejsj Gveer mevle yeves, pÙeeow jeceüe ceneheg®<e YeS~ Gveues efveÙece efoS efkeâ ‘heeveer
efheÙes Úeve kesâ, ieg® keâjs peeve kesâ, jemlee Ûeues osKe kesâ Deewj efyevee efJeÛeejs Ssmee
keâesF& keâeÙe& ve keâj [eueW efkeâ DeepeerJeve MeesÛeveerÙe nes peeÙe~’
heeveer Úevesj efheGveg heo&Ú; efkeâveefkeâ Øeotef<ele heeveerues Oesjw Øekeâejkeâe jesien¤
ngves ieo&Úved~ DeepeYeesefue efcevejue Jeešj efheGves ceeefvemen¤keâe yeeBveer yeefmejnsÚ~
njskeâ GlmeJe, efJeJeen, heJe& Deeefocee efcevejue Jeešjkeâe yeesleuen¤ ØeÛeuevecee
DeeSkeâe Úved~ Ùees ogOekeâes ceguÙeYevoe heefve yeÌ{er ceguÙecee efye›eâer YeFjnsÚ, ngve le
Ùees heeveer vew Ú~ keâejCe cee$e Ùeefle Ú efkeâ lÙees ÚeefveSkeâes heeveer nes~ ÚeefveSkeâes
DeLeJee GceeefueSkeâes heeveer efheGvegkeâes GösMÙe keâeršeCegkeâes j#ee ievex nesFve ye¤
mJeemLÙekeâes megj#ee nes efkeâ lÙemees ievee&ues Oesjwpemees jesien¤yeeš yeÛve meefkeâvÚ~
Ùemew Øekeâej, ‘ieg® keâjs peeve kesâ’– Ùemlees venesmed efkeâ nleejcee pees
megkewâueeF& heefve ieg® yeveeF& neuves~ ieg® SGše efmLeefle nes– ‘veeefmle leòJeb iegjes:
hejced’– pemekeâes keâefnuÙew efJeveeMe ngBowve, lÙees DeefJeveeMeer leòJe vew hejce ieg® nes~
lÙeme leòJecee Âef° jeKow ieg®keâes heefnÛeeve ieveg& heo&Ú~
‘jemlee Ûeues osKe kesâ’– yeešes nsjsj efn[dveg heo&Ú ve$e efieKee&-{gÁe, keâeB{e-
kegâMe DeLeJee kegâvew ÛegÛees Jemleg hewleeueecee IeesÛve mekeäÚ, mehe& DeLeJee efyeÛÚerceeLeer
hewleeuee heve& mekeäÚ, kegâvew heefve Iešvee Iešdve mekeäÚ~ lÙemewues yeešes nsjsj efn[dveg
heo&Ú~ Ùemew Øekeâej efJeÛeej veiejerkeâve kegâvew heefve Ùemlees keâeÙe& nBgowve pegve DeepeerJeve
MeesÛeveerÙe nesmed~ ‘efyevee efJeÛeejs pees keâjs, mees heeÚs heÚleeÙe~ keâece efyeieejs
Deehevee, peie ceW nesle nBmeeÙe~~’ heefjCeececeeLeer efJeÛeej iejsheefÚ cee$e heeFuee
Ûeeuveg heo&Ú~
Ùemew Øekeâej ceneJeerj mJeeceerues heefve kesâner efveCe&Ùe efoS, pemekeâes GuuesKe
oesœees Meleeyoercee GceemJeeceerues Deeheävees «evLe ‘cees#eMeeŒe’ (lelJeeLe& met$e)cee Ùeme
Øekeâejues iejskeâes Ú– ‘Jee*dcevees ieghleerÙee&oeve efve#esheCe meefcelÙeeueesefkeâle heeve
Yeespeveeefve hebÛe~’ (DeOÙeeÙe 7, met$e 4) DeLee&led JeeCeerkeâes mebÙece, ceveesJe=efòekeâes
efve«en, nsjsj efn[dves, kegâvew JemlegueeF& nsjsj-yegPesj jeKves j G"eGves leLee GpÙeeueescee
YeespeveueeF& peeBÛe iejsj Úevesj «enCe ievex – meeOekeâues Ùeer heeBÛe kegâjekeâes meOew OÙeeve
jeKveg heo&Ú~
meeOekeâues meJe&ØeLece JeeCeerkeâes mebÙece ieveg&heo&Ú– ‘Ssmeer yeeveer yeesefueÙes, ceve
keâe Deehee KeesÙe~ Deewjve keâes meerleue keâjW, Deeheng meerleue nesÙe~~’ (jnerce)~
ieesmJeeceer leguemeeroemepÙetkeâes cevleJÙe Ú- ‘leguemeer ceer"s JeÛeve les, megKe Ghepes ÛengB
Deesj~ yemeerkeâjve Skeâ ceb$e nw, leefpe os JeÛeve keâ"esj~~’ JeeCeerkeâes mebÙececee
Deefuekeâefle ueehejJeener DeeGveeues cenejeveer õewheoeryeeš Yetue YeÙees, pegve ceneefJeveeMekeâes
keâejCe yevÙees~
jepemetÙe Ùe%e YeFjnskeâes efLeÙees~ Ûe›eâJeleea meceüeškeâer cenejeveer õewheoerkeâes
cevecee nemÙe-JÙeÁkeâes YeeJevee Geføeâve Leeues~ efleveues Deeheävew pes"es memegjeueeF&
DevOees Yeefveved~ eflevekeâes Ùees JeeCeer ceÙee&oekeâes efJe®æ efLeÙees, pemekeâes heefjCeece
ÛeerjnjCe j cenemeb«eececee YeÙees~ FvõØemLekeâes Deveew"es meYee–YeJeve nsve& ueeioe
ogÙeexOevekeâes šeG SGše heKee&uecee "esefkeâÙees~ GmeueeF& lÙeneB hewmespe YeS pemlees
ueeefiejnskeâes efLeÙees~ mheâefškeâ j iueemen¤ues yeveskeâe heejoMeea {eskeâen¤ efLeS,
heKee&uen¤ efLeS~ Gmeues n[dye[eSj Ûeejweflej nsNÙees- keâmewues nsefjjnskeâes le Úwve?
lej nsvexn¤ues nsefjjnskeâe efLeS~ Deieeef[ ye{sheefÚ Gmeues heeveer yeieskeâes osKÙees~ T
uegiee ceeLeer G"eGve LeeuÙees~ SGše oemeerues efveJesove ieefjved, ‘‘ÙegJejepe! ÙeneB
heeveer Úwve, yeešes Ú~’’ lÙees oemeer lÙener yeešesyeeš efn[sj ieFved~ ogÙeexOeve heefve
lÙemewiejer efvemkesâj ieÙees~ kesâner Deieeef[ yeÌ{sheefÚ oemeerues Yeefveved, ‘‘ÙegJejepe!
meeJeOeeve! Deeies heeveer Ú~’’ ogÙeexOeveueeF& lÙeneB meceleue yeešes YeS pemlees
ueeiÙees~ GmeueeF& efjme G"Ÿees efkeâ Deye le oemeern¤ heefve KÙeeue-"ªe ieve&
Leeefueved~ T Deieeef[ ye{Ÿees j heesKejercee KemÙees~ õewheoerues Ùees ÂMÙe nsefjjnskeâer
efLeFved~ eflevekeâes cegKeyeeš efveefmkeâneuÙees– ‘‘DevOeeskeâes Úesje heefve DevOees~’’ Ùeefle
meevees kegâjeues ogÙeexOeveueeF& IeesÛÙees~ Ùemew kegâjeues ieoe& õewheoerkeâes heâefjÙee leevesj
veeÁes heevex ØeÙeeme ieefjÙees, keâheeue meceelesj efIemeeefjÙees j ceneYeejlekeâes ueÌ[eF&
YeÙees~ lÙemewues JeeCeerkeâes mebÙece DeeJeMÙekeâ Ú~ meeOekeân¤keâe ueeefie JeeCeerkeâes
mebÙece Ùeefle cee$e Ú efkeâ ‘peye yeesues lees nefj iegve ieeJeW~ ceewve jns lees veece
peheeJeW~~’
oesœees mebÙece ceveesJe=efòekeâes efve«en nes DeLee&led Je=efòe meOew efÛevlevecee Meevle
ØeJeeefnle nesmed~ meeOekeâ efYe#eešve ieo&Ú~ ÚsGyeeš keâes-keâes Deesnj-oesnj ieozÚved,
keâesner Skeâ Deehemecee Peie[e ieefjjnskeâe Úved, keâesner De¤ kesâner ieefjjnsÚ,
DeeFceeF&n¤ues yeÛÛeen¤ueeF& nhkeâeF& jnsefÚved, kesâner ve kesâner keâevecee heefj vew
jnvÚ~ Ùemlee heefjefmLeeflen¤cee Gveern¤keâe neGYeeGues, DeeBKeeues osKveeues,
keâeveues megVeeues Je=efòecee kegâvew Øekeâejkeâes GÉsie GlheVe ngve veheeDeesmed~ Ùemlees venesmed
efkeâ leheeFË heefve lÙemew JeeleeJejCecee yeive Leeuvegmed DeLeJee leheeFË heefve lÙener
efnmeeye ueieeGve Leeuvegmed~ mebmeejcee Ùeer meyew YeF& jnvesÚved~ mecegõ Ú Yeves Úeue
G"er vew jnvÚ~ meeOekeâues Deeheävees ue#Ùecee, Deeheävees De"esšceeLeer Âef° jeKesj
efn[dveg heo&Ú, efÛevlevecee Devegjòeâ jnveg heo&Ú, meÛesleeJemLeecee efn[dveg heo&Ú~
yeešes nsjsj efn[dveg heefve SGše mebÙece nes~ heefnues Deepe pemlees jepeceeie&
efLeSve~ ØeeÛeervekeâeueerve ieesjsšes yeešescee keâlew mehe&, efyeÛÚg, keâlew keâeB{e, keâlew kegâMe,
keâlew Keeušes– kesâner ve kesâner YeF& vew neuLes– Dele: yeešes nsjsj efn[dveg heo&Ú~ Ùees
Deepekeâes heefjefmLeeflecee heefve lÙeefòekewâ Øeemebefiekeâ Ú~
kegâvew heefve JemlegueeF& nsj-efJeÛeej iejsj cee$e jeKve j G"eGveg heo&Ú efkeâ Ùees
"eGB Ùees Jemleg jeKves ÙeesiÙe Ú efkeâ Úwve~ kegâvew heefve Jemleg keâneByeeš efueow Úg lÙeme
yesuee heefve nsj-efJeÛeej iejsj G"eGveg heo&Ú~ MeòesâMeieÌ{keâes veefpekeâkewâ ieeGBkeâe
SGše henueceeve Deeßececee DeeGves-peeves ieo&LÙees~ ÚŸeeveyyes Je<e&keâes Gcesjcee YeKe&jw
Gvekeâes ce=lÙeg YeSkeâes Ú~ Skeâheškeâ cewues lÙememebie meesOes efkeâ leheeFËkeâes henueceeveer
keâmlees efLeÙees? Gmeues yeleeÙees– cenejepe! IejYevoe oMe efkeâueesceeršj šeÌ{e SGše
DeKeÌ[ecee ce DeYÙeeme ieve& peevLes~ ce Iejyeeš DeKeÌ[emecce oewÌ[sj peevLes, kegâmleer
KesuLes j oewÌ[sj Iej heâefke&âvLes~ cewues KÙeeue–"ªecee meesOes– ‘‘henueceeveer le jeceüe-
jeceüe Keeveskegâjen¤ Keeve heeFvLÙees nesuee efve?’’ Gmeues Deefuekeâefle Goeme YeSj
Yeves– ‘‘lÙener le heeFSve cenejepe! nesFve Yeves jeceües henueceevecee cesjes ievleer
efLeÙees, Deiuees FÛÚe efLeÙees~ jeceües Yeespevekeâes DeYeeJecee Øeieefle ieve& meefkeâSve~’’
cewues meesOes– ‘‘leheeFËkeâes peerJevekeâes kegâvew GuuesKeveerÙe Iešvee Ú Yeves yeleeGvegmed~’’
Gveues yeleeS– ‘‘SkeâÛeesefš heMegn¤keâes Ieeme efueve ce Keslecee ieSkeâes efLeSB~
veefpekewâ yeeBmekeâes YeÙeeBÁ efLeÙees~ cewues YeÙeeÁkeâes hesâocee šeskeâjer jeKeer efoS~
lÙemeyesuee ce DeKeÌ[ekeâes yeejscee meesefÛejnskeâes efLeSB~ cewues nsve& mekesâve efkeâ šeskeâjer
keâneB jeKowÚg? lÙeneB SGše keâeuees mehe& efLeÙees~ šeskeâjer lÙemewceeLeer hejsÚ~ mehe&ues
ceueeF& šeskeäÙees~ lÙelee OÙeeve peeves efyeefòekewâ cewues mehe&ueeF& meceeleea neues~ mehe&
nelecee yesefjve LeeuÙees~ lÙemekeâes keâmeeF& Ùeefle yeefueÙees efLeÙees efkeâ cesjes nelekeâes ne[
vew YeeBefÛevÚ pemlees ueeioLÙees; lej cewues mehe&keâes IeeBšer Úes[erve~ oew[dow Iej DeeSB,
ceeefvemen¤ueeF& yeesueeS~ pemees-pemees mehe&ueeF& neleyeeš ÚgšeSB, še{e peefcevecee
heÚejer efoSB, lÙemeueeF& ceejer efoS; lej ce yesnesme YeSB~ Iej-heefjJeejues GheÛeej
iejeS~ lesœees efovecee ceueeF& nesme DeeÙees~’’ Ùeefo lÙees henueceeveues "eGB nsjsj
šeskeâjer jeKeskeâes YeS kesâ lÙees Iešvee IešdoLÙees?
SGše Dekeâex meppeveues leeByeekeâes YeeB[escee heeveer Yejsj Keešcegefve jeKeer megvLes
ieo&LÙees pemeueeF& meglesj G"dves efyeefòekewâ T efheGves ieo&LÙees~ ieceeakeâes meceÙe efLeÙees~
SGše efyeÛÚg meerleuekeâes Keespeercee lÙemew ueesšeceeLeer yemÙees~ efyeneve DeYÙeemeues
ieoe& Gmeues Keešcegefve nele ye{eSheefÚ efyeÛÚgues šeskeâer neuÙees~ Ùeefo Gmeues nsjsj
nele hewâueeSkeâes YeS Ùemlees ogIe&švee efkeâve ngvLÙees? lÙemewues Ùees ceneheg®<eues efveÙece
yeveeS efkeâ kegâvew heefve Jemleg jeKoe DeLeJee G"eGBoeKesefj nsjsj-yegPesj G"eGveg heo&Ú~
JeneBues ‘Deeueesefkeâle heeve Yeespeveeefve’keâes JÙeJemLee efovegYeÙees efkeâ Yeespeve j
heeveer ØekeâeMecee nsjsj-yegPesj «enCe iej~ pewve DeeÛeeÙe&n¤ues Ùemekeâes JÙeeKÙee Ùemlees
iejs efkeâ Deeueeskeâkeâes DeLe& efove heefve ngve mekeäÚ, lÙemewues jeefle Yeespeve ieveg& ngBowve~
YeieJeeved ceneJeerj ogF& npeej Je<e& heefnues ngveg YeSkeâe efLeS~ lÙees yesuee efceóerlesuekeâes
DeeefJe<keâej YeSkeâes efLeSve~ lÙemewues IeveIeesj pebieuecee yemves DeeÛeeÙe&n¤ues JÙeJemLee
efoSkeâe nesueeved efkeâ Keeves-efheGves keâece efovecee vew iejer mekeäveg heo&Ú~ Ùeer leer
efoven¤keâe JÙeJemLee efLeS peye ØekeâeMekeâe meeOeve pevemeeOeejCeueeF& GheueyOe
efLeSve~ DeepeYeesefue ceneveiejn¤cee DeBOÙeejeskeâes kegâvew mecemÙee Úwve, jeefle heefve
heefve ef›eâkesâš Kesuves ieefjvÚ, YegFËcegefve jsueiee[er ÛeuowÚ, heeveerpenepen¤cee
yeeBÛves-Keeves YeF& vew jnvÚ~ Deeueeskeâkeâes DeLe& efove ceeveveg SGše Yeüce nes; efkeâveefkeâ
DeepeYeesefue lÙees vew pewve meceepekeâes ceeheoC[ yeefvemekesâkeâes Ú~
Ùees heefve DevOeefJeÕeeme vew nes efkeâ lejkeâejerkeâe heelen¤ le Keeve meefkeâvÚ
efkeâveefkeâ efleveern¤cee Leesjw peerJeeCegn¤ ngvÚved~ YegFËcegefve GlheVe ngves lejkeâejern¤
pemlew cetuee, Deeueg, peceeRkeâvo, ieepej FlÙeeefo ve KeeT; efkeâveefkeâ Gveern¤cee
peerJeeCeg ye{er ngvÚved~ YegFËceeLeer GlheVe ngves Jevemheeflen¤keâes ØeÙeesie ievee&ues peerJe-
nlÙee Leesjw ngvÚ~ SGše pewve heefjJeejkeâe JÙeefòeân¤ues Yeves– neceern¤ uemegve
KeeowveeQ, cetuee-ieepej-Mekeâjkeâvo KeeowveeQ~ cewues Ùemekeâes keâejCe meesOesheefÚ Gveern¤ues
Yeves– ‘‘cenejepepeer! neceern¤ Deefnbmekeâ ÚeQ~ peceervecegefve pegve Jevemheeflen¤ leÙeej
ngefvÚved efleveern¤cee peerJeeCeg Oesjw ngvÚved~ lÙemekeâes ceeefLeuuees Yeeie Keeveeues
neceern¤ peerJe-efnbmee Leesjw ieo&ÚeQ~’’ cewues meesOeW– ‘‘ceeLeeryeeš keâmewkeâes IeeBšer jsšsj
KeeSheefÚ lÙees le cejer vew neuÚ~ lÙemekeâes leuuees Yeeie heefve KeeSkeâesYeS kesâner
meceÙeheefÚ vew De¤ peerJeeCegn¤keâes heeuees DeeGBLÙees~ ceeefLeuuees Yeeiecee$e ØeÙeesie
iejsj leheeFËues peerJeeCegn¤ueeF& ceevex Øeef›eâÙee Peved efÚšes heeveg& YeÙees~ JeneBues
mJeerkeâeveg& YeÙees efkeâ ÙemeØekeâejkeâes JÙeJemLee Yeüecekeâ YeSkeâes pemlees ueeioÚ~ cewues
Gveern¤mebie meesOeW– ‘‘DeogJee-yesmeej le leheeFËues Keeveg vew ngvÚ nesuee?’’ Gveern¤ues
Yeves– ‘‘Ùees veYeS Ûešveer DeLeJee DeBÛeej keâmejer yeVesÚ? oeue keâmejer heeÄesâÚ?’’
cewues Yeves– ‘‘Ùees le uemegveYevoe heefve ye{er ieefnjescee GlheVe ngvÚ~ kesâ Ùemecee
ye{er peerJeeCegn¤ ngBowve?’’ Gveern¤ues Yeves– ‘‘lÙemees YeS Ùees heefve Yeüceues
YeefjSkeâes Ú~’’
kesâner cenelceen¤ues nelecee vejce yeÇme DeLeJee keâheÌ[ekeâes kegâÛees efueSkeâe
ngvÚved~ lÙemeues Gveern¤ yeešes meheâe iejsj Deeheävee Kegóe šskeäÚve pemeues ieoe&
hewleueeues kegâefuÛeSj kegâvew keâeršeCeg ceve& veheeGved~ kesâner ceeefvemen¤ Úevesj heeveer
efheGBÚved, kesânerues Gceeuesj efheGBÚved, kesâner efJemeuejer yeesleuekeâes ¤hecee GceeefueSkeâes
j Megæ ieefjSkeâes heeveer KeevÚved efkeâveefkeâ heeveer heâesnj Ú, lÙemecee keâeršeCegn¤
Úved~ heeveer Gceeuesj Gveern¤ues keâeršeCegn¤ueeF& j#ee ieo&Úved efkeâ efleveern¤ueeF&
ce=lÙegoC[ efovÚved~ leer keâeršeCegn¤ueeF& nšeSj ceeefvemen¤ues Deeheävees ØeeCekeâes
j#ee ieo&Úved~ cesjes ieg® cenejepepeerues heefve heeveer Gceeuesj efheGveg ngvLÙees efkeâveefkeâ
heeveercee Kejeyeer efLeÙees~ peerJen¤keâes nlÙee DeLeJee j#eekeâes ØeMvew efLeSve~
Ùeme Øekeâejues meÙekeâÌ[eQ cenelceen¤ Deefnbmeekeâes veeceues cegKecee keâheÌ[e
yeeBOesj efn[doÚved pemeues ieoe& cegKecee kegâvew keâeršeCeg vehemeesmed j cegKekeâes leelees
efve:Õeemeues ceefmevee peerJen¤ueeF& keâ° venesmed~ Ùees heefve SGše Yeüce vew nes~ Õeeme
efueves keâece le veekeâkeâes nes~ Deeheävees #ecelee Devegmeej peerJen¤keâe Õeeme lespe
DeLeJee megmle ieefleues Ûeefue vew jnvÚ~ neefòeues yemesj Õeeme efueS heefve Oeguees Gef[
vew jnvÚ, DeeEpeiejues ÕeemeÉeje me-meevee peerJen¤ueeF& leeefve neuÚ~ kegâcYekeâjvekeâes
Õeemekeâes meeLe-meeLew meÙekeâÌ[eQ yeebojn¤ Gmekeâes cegKeefYe$e peevLes~ Ùees le meyew
peerJen¤keâes Deeheävees #ecelee j DeeJeMÙekeâlee nes~ cegKeyeeš keâlew JeeÙeg efvemkeâvÚ j?
Ùeefle YeSheefve Ùeefo ieefuleues kegâvew peerJe ceefjneuÙees Yeves Gmekeâes ueeefie Skeâ
ceefnveemecce he§eeleehe ievex efveÙece pewve meceepecee Ú~ Ùees nes peerJeceeLeer oÙee ievex,
pemeueeF& Gveern¤ues Deefnbmeekewâ Debie ceevoÚved~ Yejlecegefveues ce=iekeâes yeÛÛeeceeLeer
oÙee vew iejskeâes efLeÙees, lÙees DeveeLe yeÛÛeekeâes ØeeCej#ee vew iejskeâes efLeÙees, JeneBues
DeeGves pevce ce=iekeâes ¤hecee efueveg heNÙees~
YeieJeeved ceneJeerjkeâes Âef°cee Mejerj DeeWmekeâes SGše Leeshuee pemlees Ú~
pee[eskeâes efoven¤cee heâmeuen¤cee šghheecee DeeWmekeâe Leeshueen¤ ceesleer pemlew
šefukeâ jnvÚved~ metÙe&keâes ØekeâeMe hevex efyeefòekewâ leer Leeshueen¤ YegFËceeLeer KemoÚved,
Skeâ IeCšecew meyew DeeWme Jee<he yevesj G[doÚved~ efyeneve leheeFËues heâmeuen¤keâes
veefpekeâ YeüceCe ieveg&YeÙees Yeves DeeWmeues Kegóe efYepvesÚ, keâheÌ[en¤ efYepvesÚved,
ceOÙeeÖmecce DeeWmekeâes keâlew heefve kegâvew efvemeeve Yesefšowve~ peye Mejerj Ùeefle vew
#eCeYebiegj Ú Yeves leheeFËues peerJekeâes keâmleesKeeues j#ee ieoz ngvegngvÚ? metÙe&keâes GoÙe
ngves vew Ú, DeeWmekeâe Leeshueen¤ues Jee<he yevesj G[dves vew Ú~ leheeFËues DeeWmekeâe
Leeshueen¤ueeF& jesÄeâ heefve meÄegâ ngVe~ Deefnbmeekeâes veeceues leheeFË keâmeueeF& yeÛeeGow
ngvegngvÚ~
YeieJeeved ceneJeerjkeâes Devegmeej heeBÛe meefceefle j leerve iegefhlemecheVe cegefven¤
DeeEnmekeâ ngved~ heeBÛeJešw %eevesefvõÙen¤keâe heeBÛeJeše efJe<eÙen¤ (Meyo, mheMe&,
¤he, jme, ievOe) ngved~ Ùeer heeBÛeJešw FefvõÙen¤keâes mebÙece vew heeBÛe meefceeflen¤
ngved, DeeBKeeues yeeefnjer mebmeejkeâe ¤hen¤ osKve yevo iejesmed, efpeyeÇes jmekeâes ueeefie
ueueeefÙele venesmed~ efÙeveern¤keâes mebÙece ngveg vew meefceefle nes~ cenelceen¤ues efÙeveern¤keâes
mebÙece ievex yeejs GheosMe iejskeâe Úved~ ÙemewceeLeer peesj eEoow mevle keâyeerj YeVegngvÚ–
‘‘mevlees! Iej ceW PeieÌ[e Yeejer~~ jele efoJeme efceefue G"-G" ueeieW, heeBÛe "esše
Skeâ veejer~’’ heeBÛeJeše %eevesefvõÙen¤ vew heeBÛeJeše kesâšen¤ ngved pemekeâe heefÚ-
heefÚ ceeÙee¤heer veejer Øesjkeâ ngefvÚved~ ‘‘vÙeejes-vÙeejes Yeespeve ÛeenQ, heeÛeeW DeefOekeâ
meJeeoer~ keâesG keâent keâj nše ve ceeves Deehegefnb Deehe cegjeoer~~’’ heebÛeJešw
%eevesefvõÙen¤ yesiuee-yesiuew Yeespeve ÛeenefvÚved~ Ùeer meyewkeâe yesiuee-yesiuew YeC[ej
keâes"e Úved~ DeeBKeen¤ ¤he nsjsj DeIeeGBefÚved, keâeveues Meyo megVe ÛeenvÚ,
ÚeueeueeF& mheMe& ÛeeefnvÚ, efpeyeÇesueeF& mJeeo ÛeeefnvÚ Yeves veekeâueeF& ievOe ceve
heÚ&~ Ùeer heeBÛeJešwkeâe Yeespeve yesiuee-yesiuew j hetCe& mJeeokeâes Yeespeve ÛeeefnvÚ~
Deeheävees Kegjekeâcee keâšewleer ngve efÙeveern¤ueeF& menve nBgowve~ Ùeer ceOÙeskeâe kegâvew heefve
FefvõÙen¤ues De¤ keâmewkeâes DevegMeemeve ceeVe ÛeenBowve, efÙeveern¤keâes Dee-Deeheävees
FÛÚe cee$e hegje ngvegheÚ&, ÛeeefnSkeâes efJe<eÙe-jme efmeæ ngvegheÚ&~ Ùeer Yeücecee hejskeâe
FefvõÙen¤keâe FefÛÚle jme heefve osMe, keâeue j heefjefmLeefle Devegmeej yeoefueow
jnvÚved~ yeÛÛeen¤ueeF& Deefuekeâefle ÚesFefoS heefve Gmeues OeckeäÙeeGve LeeuÚ,
cecceerueeF& Yeefve efovesÚg~ efleceües heÚeef[ heâesme& ueieeF& efovesÚg~ Deefuekeâefle "tuees
YeSheefÚ lÙener yeÛÛee efKeueewveen¤cee YetefuevÚ~ peJeeveer DeJemLeecee lÙees ef›eâkesâš,
veeÛe-ieevecee DeefuPeSkeâes YesefšvÚ~ yeg{smekeâeuecee yeÛÛeen¤keâe Øeceesmeve megVe
DeLeJee Gveern¤ueeF& Skeâ heuš nsve&keâes ueeefie vew DeebKee ueueeefÙele jnvÚ~
keâeven¤ues heefnues kesâner Dekeâex Lejer megefvejnskeâe efLeS, Deepe Ùemecee vew KegMeer Úved~
Ùeme Øekeâejues DeJemLee Devegmeej efÙeveern¤keâes Kegjekeâ heefve yeoueer jnvÚ~ ce=lÙeg
YeSheefÚ heefve heeBÛeJeše FefvõÙen¤ veÙeeB Mejerjcee leÙeej YesefšvÚved~ Ùeer heeBÛeJešw
FefvõÙen¤cee pegve efJeke=âeflen¤ Úved, yesiuee-yesiuew efoMeen¤cee Deeheävees jmekeâes
ueeefie oewef[jnskeâe Úved– Ùeer mece ngve peeDeesmed, mebieef"le ngve peeDeesmed, SGše
meefceefle yeveesmed~
ceve, JeÛeve j keâce&ueeF& ieghle ¤heues ØeYeeefJele ievex leerveJeše iegCen¤ meled,
jpe j lece vew leerve iegefhle ngved~ Ùeer leerveJešwues ØeYeeJe heeve& vemekegâved~ meeOekeâ
efÙeveern¤keâe ØeYeeJe-#es$eYevoeceeLeer G"sheefÚ heeBÛe meefceefle j leerve iegefhlemecheVe
cegefve ngvÚ, lÙees vew Deefnbmekeâ nes~ Ùemekeâes efJehejerle pemekeâes peerJeve DemebÙeceer Ú,
pemekeâes mebÙece meeefOeSkeâes Úwve, lÙees efnbmekeâ nes~
mebÙeceer JÙeefòeâues kegâvew peerJekeâes nlÙee iejs heefve DeLeJee veiejs heefve GmeueeF&
eEnmekeâ DeLeJee DeeEnmekeâ Yeefveowve; efkeâveefkeâ Deefnbmeekeâes DeeOeej Deelceekeâes DeOÙeJemeeÙe
nes~ Deelceekeâes mebj#eCecee efn[dveg, DeelceefmLeeflekeâes ueeefie Â{leehetJe&keâ ueeefie heveg&
vew DeeEnmee nes~ Ùees yeeefnjer mebmeejkeâe ef›eâÙeekeâueehen¤cee Úow Úwve~ Deelce-heLecee
efn[dve LeeuesheefÚ Ùeesie-meeOeveekeâes SGše Debie DeeEnmee nes~
SGše ßeæeuegues efnbmee-Deefnbmeekeâes yeejscee YeieJeeved ceneJeerjmebie meesOes~
YeieJeevedues yeleeGveg YeÙees– pemekeâes ùoÙe og°YeeJen¤ues YeefjSkeâes Ú, pees
Jeemeveen¤ j efJekeâejn¤mebie Ùegòeâ Ú Gmeues peerJen¤keâes nlÙee veiejs heefve T
eEnmekeâ nes j pemekeâes ùoÙe heefJe$e Ú, Gmeues mebmeejcee peerJen¤keâes nlÙee iejsheefve
T Megæ DeeEnmekeâ nes~
pewve leerLeËkeâj YeieJeeved ceneJeerjkeâe GheosMen¤ heebÛeJeše ceneDeCeg›elen¤ceeLeer
DeeOeeefjle Úved~ Deefnbmee, melÙe, DemlesÙe, yeÇÿeÛeÙe& j Deheefj«en- Ùeer meyewueeF&
efceueeSj SGše DeCeg›ele ngvÚ~ DeCeg›ele DeLee&led Deeflemet#ce ›ele~ YeieJeeved yegæues
efÙevew heeBÛeueeF& hebÛeMeerue Yeves~ cenef<e& heleÀeefueues ‘ÙeesieoMe&ve’cee efÙevewueeF& heeBÛe
Ùece Yeves~
Øeefmeæ pewveeÛeeÙe& Dece=leÛevoues ‘heg®<eeLe& efmeæŸegheeÙe’ veecekeâ «evLecee
uesKeskeâes Ú–
DeØeeogYee&Je: Keueg jeieeoerveeb YeJelÙeefnbmesefle~
les<eecesJeeslheefòe efnbmesefle efpeveieecemÙe meb#eshe:~~44~~
DeLee&led Deble:keâjCecee jeieeefo efJekeâejn¤ vengveg vew DeeEnmee nes j Ùeer
efJekeâejn¤ Devle:keâjCecee ngveg vew eEnmee nes~ Ùees mechetCe& pewveMeeŒen¤keâes meejebMe
nes~ jeieeefo efJekeâejn¤yeeš neefve kesâ Ú?
‘ÙelKeueg keâe<eeÙe Ùeesieeled ØeeCeeveeb õJÙeYeeJe¤heeveeb JÙehejesCemÙe megevf eef§elee
mecYeJeefle efnbmee~~’
jeie-És<eeefo efJekeâejn¤ues ieoe& ceve, JeÛeve j Mejerjues õJÙe¤hecee DeLeJee
YeeJe¤hecee ØeeCen¤keâes pegve nlÙee ieefjvÚ lÙees efnbmee nes~ me=ef°cee pes peefle Úved,
leer meyew õJÙe ngved, mecheefòe ngved, pemekeâe ogF&Ješe ¤hen¤ Úved– owJeer mecheefòe j
Deemegjer mecheefòe~ Deeeflcekeâ mecheefòe efmLej jnves mecheefòe nes, efvepe Oeve nes~ jeie-
És<eeefo efJekeâejn¤yeeš Deueie jnsj ceve, JeÛeve j keâce&ues pegve Deeeflcekeâ mecheefòe
mebÙeceÉeje meb«enerle YeF& jnskeâes efLeÙees j meodieg® Øeefle mechetCe& ßeæeYeeJe ¤hecee
ØeeCe DeLee&led ceve, yegefæ, efÛeòe j Denbkeâejcee pegve Ieele DeLeJee Üeme ngvÚ;
pemeues ieoe& owJeer mecheodkeâes mebkeâueve DeJe®æ ngvepeevÚ, Ùees Üeme vew efnbmee nes;
efkeâveefkeâ DeelceheLeeflej ueefckeâjnskeâes meeOekeâkeâes yeešescee DeJejesOe DeeFmekeäÙees~
Dekeâex "eGBcee JeneBues YeVegngvÚ–
DeelceheefjCeece efnbmeve nsleglJeelmeJe&cesJe efnbmewleled~
Dece=le JeÛeveeefYe: kesâJeuecegoeùleb efMe<ÙeyeesOeeÙe~~ (heg®<eeLe&0 42)
DeLee&led Deelce-heefjCeecekeâes nlÙee ievex meyew efJekeâejn¤ eEnmee vew ngved~ Peg"es
ve yeesue, Ûeesjer veiej, JÙeefYeÛeejeefokeâe ceveenerueeF& pegve yesiuee-yesiuew Yeefveves
ieefjvÚ, lÙees efMe<ÙeueeF& yegPeeGvekeâes ueeefie nes~ JeemleJecee DeeEnmee Deelce-
heefjCeece DeLee&led pegve meeOeveekeâes heefjCeece Deelce-mee#eelkeâej nes– lÙemekeâes nlÙee
ievex, lÙemeyeeš heLeYeü° j JeefÃele ievex mechetCe& efJekeâejn¤ eEnmee ngved~
lelJeeLe& met$e (cees#eMeeŒe)cee pewveeÛeeÙe& GceemJeeceerkeâes YeveeF& Ú–
‘ØeceòeÙeesieelØeeCelÙehejesheCeb efnbmee~~13~~’ DeLee&led Øeceeoues Ùegòeâ YeSheefÚ
peerJekeâes YeeJeØeeCe j õJÙeØeeCekeâes DehenjCe ngveg vew eEnmee nes~ Øeceeo DeLee&led
JÙeLe&keâe Ûes°en¤~ peye mebÙece šgšdoÚ, jeie-És<eeefo efJekeâejn¤ DeeGBÚved, leye
meeOekeâ JÙeLe&keâe Ûes°en¤cee DeefuPevÚ~ Øeceeoues Ùegòeâ YeSkeâesues peerJekeâes YeeJeØeeCe
DeLee&led ØeeCen¤cee pegve YeeJe efLeÙees, ßeæe efLeÙees, lÙees DeYeeJecee heefjJee|lele
ngvepeevÚ~ Devle:keâjCecee ßeæekeâes pegve ØeJeen Ûeefuejnskeâes efLeÙees, lÙees yeeefOele
ngvepeevÚ~ Ùemejer vew õJÙeØeeCe DeLee&led owJeer mecheefòe, Deeeflcekeâ mecheefòe, efvepe
Oeve pees heeFmekesâheefÚ efveef§ele keâuÙeeCe ieo&efÚved, lÙees õJÙekeâes ØeeCen¤keâes
JÙeeheejÉeje DehenjCe ngveg vew efnbmee nes~ DeLee&led ceveefYe$e GlheVe ngves jeieeefo
GÉsien¤ueeF& jesÄegâ vew Deefnbmee nes~ mhe° efkeâ Deefnbmeekeâes heeueve ieve&cee ceeveefmekeâ
ef›eâÙee vew ØeOeeve nes~ yeeefnjer ef›eâÙeen¤mebie Deefnbmeekeâes mecyevOe Úwve~ Ùeefo ceve
Øeceeomebie Ùegòeâ Úwve Yeves lÙees cegefveues kegâvew ØeeCeerueeF& ceejs heefve eEnmee ngBowve~
pewveMeeŒen¤cee uesefKeSkeâes Ú efkeâ F&efjÙee meefceefleueeF& Øeehle iejskeâes
DeLee&led nsjsj efn[dves cegefven¤keâes hewleueecegefve DeeF& efLeÛesj peefle peerJe cejsheefve
JeneBueeF& ve eEnmee ngvÚ ve le DeeEnmee ngvÚ~
DeeEnmeekeâes DeJemLeeueeF& DeespemJeer yeveeGvekeâes ueeefie Devle:keâjCeueeF&
heefJe$e yeveeGveg heo&Ú~ Deeheävees heefJe$eleecee DeeEnmee menpe ¤heues ØekeâeefMele ngvÚ~
lÙeme DeJemLeecee meyeweflej Deeheävew oMe&ve ngvÚ~ kesâ yeeefnjer peerJen¤ueeF& veceeveg&ues
meyeweflej Deeheävees oMe&ve ngvÚ? DeeEnmee kegâvew Ùemlees mlej nes peneB meyeweflej Deeheävew
oMe&ve ngvÚ~ DeeEnmekeâ JÙeefòeâues Deehetâ pemlew meyewueeF& peevoÚ, lÙemeueeF&
menevegYetefle cee$e nesFve, meceevegYetefle ngve LeeuÚ~ ÙemeueeF& ‘F&MeeJeemÙeefceob
meJe&ced~’– meyeweflej F° vew Øemeeefjle jnskeâes osKee heve& LeeuÚ~ Ùemejer pees mJe¤hecee
efmLele ceneheg®<e Ú, Gveues pes iejsheefve, lÙemeyeeš keâuÙeeCemJe¤he DeeEnmee vew
ØeJeeefnle ngvÚ j pees mJe¤heYevoe yeeefnj Úved, Gveues peefle meheâe iejsj Kegóe šskesâ
heefve, lÙemeyeeš eEnmee vew ØeJeeefnle ngvÚ~ DeLee&led Deelcejceve, DeelceefÛevleve j
DeeEnmee Yeveskeâes SGšw nes~ mJe¤hecee Øeefleef‰le ngvegYevoe hetJe& DeeEnmee DeOegjes
ngvÚ, DePe efn[dve yeebkeâer vew Ú~ Deefnbmee lehemÙeekeâes heefjCeece nes~ efJeMes<e
heefjefmLeefleues ieoe& kesâner cegefven¤ues DeeEnmeekeâes ØeÙeesie meeceeefpekeâ JÙeJemLeekeâes
mevoYe&cee iejs, pegve keâeueevlejcee Yeücekeâes keâejCe yevÙees~
Yeefveves ieefjvÚ efkeâ meyew ØeeCeern¤ueeF& peerJeve efØeÙe ueeiÚ~ meyew peerJe
yeeÛves FÛÚe jeKoÚ~ og:Ke meyewueeF& vejeceües ueeiÚ, nlÙee meyewueeF& DeefØeÙe
ueeiÚ~ meyewpevee megKe ÛeenvÚved, lÙemewues keâmewueeF& heefve ceeveg& DeLeJee keâ°
efoveg ngBowve; lej pemlees efkeâ ‘meceÙemeej’ veecekeâ «evLecee DeeÛeeÙe& kegâvokegâvoues
Yeveskeâes Ú–
pees ceCCeeefo efnbmeeefce Ùe efnbefmeppeeefce Ùe hejsefnb meòesefnb~
mees cetÌ{es DeCCeeCeer CeeCeer Sleesog efJeJejeroes~~247~~
DeLee&led peerJen¤keâes pevce-ce=lÙeg, megKe-og:Ke Deehewâues iejskeâes keâce& mebmkeâejkeâes
GoÙeues ieoe& ngvÚ~ keâmewues keâmewueeF& ceevez mekeäowve j ceve& ueeieskeâesueeF& yeÛeeGve
heefve mekeäowve YeVes ceevexkeâes veece eEnmee j yeÛeeGveskeâes veece DeeEnmee keâmejer
ngvemekeäÚ? peye meyewLeeskeâ Deeheävew keâce&keâes heefjCeece nes YeVes keâmeues keâmeueeF& keâ°
efovÚ?
Skeâheuš YeieJeeved ceneJeerj pebieuecee SGše ÚeÙeeoej ®Kecegefve OÙeevecee
ueerve YeSj yemvegYeSkeâes efLeÙees~ ogF&Ješe iees® efueSj SGše iees"euees lÙeneB
DeeFhegiÙees j lÙener yemÙees~ iees®n¤ heefve lÙeneR yemes~ Skeäkeâemeer lÙees JÙeefòeâ kesâner
uÙeeGvekeâes ueeefie Jeveeflej ieÙees~ T heâkexâj DeeSheefÚ iees®n¤ lÙeneB efLeSvedve~
Gmeues ceneJeerj mJeeceermebie meesOes, ‘‘YeieJeved! cesje ogF&Ješe iees®n¤ Ùemew "eGBcee
efLeS, leer keâlee ieS?’’ lÙees ceneheg®<e OÙeevecee ueerve ngvegngvLÙees~ JeneBues Leene vew
heeGveg YeSve, lÙeneB keâefleKesj keâes DeeÙees, keâefleyesjmecce yemÙees DeLeJee keâefleKesj
G"sj ieÙees? iees"eueeues Skeâ-ogF& heuš meesOes~ lÙees ceneheg®<eues yeesuveg YeSve~
DeeBKee Kegueskewâ efLeS, $eeškeâkeâes DeJemLee pemlees YeSkeâes efLeÙees, megjle efYe$e efLeÙees,
DeeBKeekeâes Âef° efmLej efLeÙees~ JeneBueeF& Meevle cegõecee yemeskeâes osKesj T iees®n¤ueeF&
Keespve efn[s~
kesâner meceÙeheefÚ iees®n¤ Ûejsj heâkexâheefÚ lÙener ®Kecegefve DeeSj yemes~
Gveern¤ lÙenervesj hesâefj yemes; efkeâveefkeâ ceneheg®<ekeâes Ûeejweflej JeeÙegceC[ue Meevle
ØeJeeefnle jnvÚ~ Gveern¤ues heefve lÙeneB Deejece heeS; efkeâveefkeâ ‘efnle Deveefnle heMeg
heef#eG peevee’~ Gveern¤ MeeefvlehetJe&keâ heeGpe ieve& Leeues~ Jevecee Ùelee-Gefle Keespesj
lÙees iees"euee heefve DeeFhegiÙees~ cenelceekeâes veefpekewâ leer iees®n¤ yemeskeâes osKesj
GmeueeF& DemeeOÙew efjme G"Ÿees~ Gmeues meesÛÙees– Ùees yeeyeeues iees®n¤keâes yeejscee
peevoLÙees~ Ùemeues peeveepeeveer ceueeF& yeleeSve~ Ùemeues yeefnjes YeSkeâes veeškeâ
ieefjjnskeâesÚ~ ÙemeueeF& meeBefÛÛekewâ yeefnjes yeveeF& efovÚg~ Gmeues kegâMekeâes SGše
yeesš GKesuÙees~ kegâMekeâes peje efleKees j keâÌ[e ngvÚ~ iees"eueeues efkeâuee iee[s pemlew
iejer ceneJeerj mJeeceerkeâes keâevecee kegâMe IeesefÛe efoÙees, keâevekeâes yeeefnj efvemkesâkeâe
kegâMeueeF& mejewleeues keâešdefoÙees, pemeues ieoe& keâmewues kegâMeueeF& keâeveyeeš efPekeäve
vemekegâved~ Yeòeân¤keâe Âef° JeneBceeLeer hejs~ Gveern¤ues lÙees kegâMeueeF& efPekeäves
ØeÙeeme iejs~ kegâMe efveefmkeâjnskeâes efLeSve~ keâeceerueeF& [eefkeâÙees~ Gmeues efheueemeÉeje
lÙees kegâMeueeF& efPeefkeâefoÙees~ keâeveyeeš jielekeâes Oeeje yeive LeeuÙees~ ceneJeerjkeâes
cegKeyeeš keâjeSkeâes DeeJeepe efveefmkeâÙees~ lÙemekeâes meeLew JeneBueeF& SGše DeekeâeMeJeeCeer
heefve megveeF& heNÙees efkeâ ‘‘ÙemeYevoe hetJe&keâes pevcecee efleceer jepee efLeÙeew~ efleceerues
Deeheävees Deieeef[ vew SGše efvejhejeOe JÙeefòeâkeâes keâevecee efkeâuee iee[dve ueieeSkeâe
efLeÙeew~ Deepe lÙees ØeeÙeef§ele hegje YeÙees~ Deye YeefJe<Ùecee Ùemlees kegâvew yeouee yeeBkeâer
Úwve~’’ ‘DeJeMÙecesJe YeesòeâJÙeb ke=âleced keâce& MegYeeMegYeced’– DeehetâÉeje ieefjSkeâe
MegYe DeLeJee DeMegYe keâce&keâes heefjCeece DeJeMÙe Yeesiveg hevex ngvÚ~ pewve efJeÛeejOeejecee
YeVes ieefjvÚ efkeâ keâmewueeF& ve meleeT~ keâmeues keâmeueeF& meleeGBÚ j? kesâ lÙees
iees"eueeues ceneJeerj mJeeceerueeF& meleeSkeâes efLeÙees? Gmeues le Deeheävees yeouee hegje
ieveg& vew efLeÙees~ Ùees Gmekeâes DeefOekeâej efLeÙees, ØeejyOe efLeÙees~ ceneJeerjkeâe Deeheävew
mebmkeâejn¤ues Gveern¤ueeF& lÙeneB uÙeeSj GYÙeeF& efoS, efkeâuee ieeef[Ùees~ Ùees le
nesveerkeâes ØeYeeJe nes, pees yesuee-yesueecee YeF& vew jnvÚ~
mebmkeâejn¤keâes efveÙece Ú efkeâ efleveern¤ npeejeQ pevceheefÚ heefve "erkeâ
meceÙecee mce=eflehešuecee Øeieš ngvÚved~ meceÙe heefjJele&veues lÙemecee kegâvew yeeOee
GlheVe ieozve~ cenef<e& heleÀeefueues YeVegngvÚ– ‘peeefleosMekeâeueJÙeJeefnleeveecehÙeevevleÙeË
mce=eflemebmkeâejÙeesjskeâ¤helJeeled~~ (ÙeesieoMe&ve, 4/9)- peeefle DeLee&led pevce,
osMe j keâeue DeLee&led meceÙekeâes JÙeJeOeeve YeSheefve keâce& mebmkeâejn¤cee JÙeJeOeeve
ngBowve efkeâveefkeâ mce=efle j mebmkeâejkeâes SGšw mJe¤he ngvÚ~ mce=eflecee lÙener kegâje Øeieš
ngvÚ pegve mebmkeâejn¤cee ngvÚved~ mebmkeâejn¤keâes ieefle DeØeeflenle nes, efveyee&Oe nes~
Ùemeues pevce-pevceevlejn¤cee peleelelew meyeweflej keâlee&keâes heefÚ-heefÚ ueeiÚ~
keâeieYegMegefC[peerues DeveskeâeQ pevce efueS, keâeueÛe›eâ efyeleeS, DeveskeâeQ osMen¤cee
hegies lej mebmkeâejn¤cee kegâvew JÙeJeOeeve DeeSve~ ‘keâJevesGB pevce efceefšefnb veefnb
iÙeevee~’- kegâvew heefve pevcecee JeneBkeâes %eeve meceehle YeSve~
Me$eg-efce$e meyewmebie meceYeeJe, peerJen¤mebie efce$eleekeâes YeeJe, kegâvew heefve
ØeeCeerkeâes neefve veievex– Ùees DeeEnmeeØeehle mevlekeâes mJeYeeJe nes~ JeneByeeš peefnues
heefve DeeEnmee, cebieue vew ngvesÚ~ hejceelceYeeJeueeF& Øeehle ieefjmekesâkeâes mevlekeâes Ùees
DeJemLee nes~ Ùemlee cenelceen¤ ‘efJeÅeeefJeveÙemecheVes yeÇeÿeCes ieefJe nefmleefve~ Megefve
ÛewJe Õeheekesâ Ûe heefC[lee: meceoefMe&ve:~~’ efJeÅee-efJeveÙeÙegòeâ yeÇeÿeCecee, ÛeeC[eue,
kegâkegâj, ieeF& j efJeMeeue MejerjYeSkeâes neòeercee SkewâLejer Âef° YeSkeâe ngvÚved~ Gvekeâes
Âef°cee ve efJeÅee-efJeveÙeÙegòeâ yeÇeÿeCecee kegâvew efJeMes<elee Ú, ve le ÛeeC[euecee kegâvew
nervelee Ú; efkeâveefkeâ Gveern¤ueeF& Leene Ú efkeâ efJeÅee-efJeveÙeÙegòeâ yeÇeÿeCe ue#Ùekeâes
veefpekeâ Ú j pemeueeF& ÛeeC[eue YeVes ieefjvÚ, T ue#ÙeYevoe Deefue še{e Ú~
ogyewpevee SGšw ceeie&keâe yešgJeecee$e ngved~ ceneheg®<en¤keâes Âef° Gveern¤keâe DeelceeceeLeer
heo&Ú~ Mejerjkeâes iegCe-mJeYeeJe-JÙeJemeeÙe JeneBn¤keâe Âef°cee veieCÙe ngved~ keâmewueeF&
ve meleeGves, keâ®Cee Gvekeâes menpe mJeYeeJe ngvÚ~
pewve meeefnlÙecee ceneJeerj mJeeceerkeâe hetJe&pevcen¤keâe Fefleneme YesefšvÚ~
Ûeewyeerme pevce heefnues JeneB SGše oeGje yesÛves ceevÚskeâes ¤hecee ngvegngvLÙees~ Gvekeâes
Âef° SGše mevleceeLeer heNÙees~ Gveues mevleueeF& nsjskeâes nsjw iejs~ Ùemlees Meevle
mJe¤he Gveues keâefnues heefve osKeskewâ efLeSve, lÙemewues IeCšeQmecce nsefj jeKes~ Ùees
mevle-oMe&vekeâes ØeYeeJeues Dekeâex pevcecee Gveues ogF&pevee mevleueeF& Yeespeve iejeS~
lÙeme hegCÙekeâes ØeYeeJeues lÙemeheefÚkeâes pevcecee melmebie megVes ceewkeâe heeS j efJejòeâ
YeS~ Gveer mebvÙeemeer heefve YeS~ keâlew Deefuekeâefle Yetue heefve YeSkeâesues vejkeâcee heefve
peeveg heNÙees~ Yeesie meceehle YeSheefÚ hesâefj Gveer mevle YeS~ Skeâheuš JeneBues yeeIe
yeveeGveg heNÙees, kegâvew yesuee jepee ngvegYeÙees j Deefvlece ÛeewyeermeeQ pevcecee leerLeËkeâj
ngvegYeÙees~ Ùeme Øekeâejues YeieJeevedkeâes meeOevee mevle-oMe&veyeeš Meg¤ YeÙees, pemeues
JeneBueeF& kewâJeuÙe %eevemecheVe yeveeSjw Úes[Ÿees~
lÙemewues pewve-hejchejecee heeBÛeJeše hejces‰erÙen¤ueeF& vecemkeâej ievex efveÙece
vew yevÙees efkeâ ‘Cecees DeefjnbleeCeb’– DeefjnvleueeF& vecemkeâej Ú~ pemekeâes keâece-
›eâesOe-jeie-És<eeefo Me$egn¤ meceehle YeFmekesâkeâe Úved, pemeues Dekeâe&keâes heefve Ùeer
efJekeâejn¤ueeF& meceehle ievex #ecelee jeKoÚ, leer ceneheg®<en¤ueeF& ce vecemkeâej
ieo&Úg~ ‘Cecees efmeæeCeb’– pemeues hejceleòJe hejceelceeueeF& efmeæ ieefjmekesâkeâes Ú,
pemeues FefvõÙen¤ueeF& yemecee ieefjmekesâkeâes Ú, vewef‰keâerced efmeefæ YeSkeâe Ùemlees
ceneheg®<eueeF& ce vecemkeâej ieo&Úg~ DeLee&led Ùemlees ceneheg®<ekeâes MejCecee peeT,
JeneBueeF& veceve iej, JeneBØeefle DeehetâueeF& meceefhe&le iej~ ‘Cecees DeeÙeefjÙeeCeb’– pees
DeeÙe&heg®<e ngved, pemeueeF& DeeÙe&lJe Øeehle Ú (ceneJeerjkeâes Devegmeej pemekeâes yegefæ
ÙeLeeLe& Ú, pees efpelesefvõÙe Ú, pemekeâes mebkeâuhe ÙeLeeLe& Ú, Gveer DeeÙe&lJe Øeehle
ngved~ DeeÙe& SGše Je=efòe nes, keâlew yeeefnjyeeš DeeSkeâes Øepeeefle nesFve~) Ùemlees DeeÙe&
heg®<eueeF& ce vecemkeâej ieo&Úg, JeneBkeâes MejCecee peevÚg pemeues lÙees DeeÙe&lJeueeF&
Øeehle ieefjmekesâkeâes Ú~ ‘Cecees GJepPeeÙeeCeb’– GJepPeeÙe GheeOÙeeÙeueeF& YeefvevÚ
DeLee&led DeeÛeeÙe&! pemeues Deehetâ heefve peevoÚ j De¤ueeF& heefve yegPeeGve mekeäÚ,
leheeFËkeâes ùoÙeefYe$e meeOeveekeâes peeie=efle ieve& mekeäÚ– Ùemlees DeeÛeeÙe&keâes MejCe
peeT~ ‘Cecees ueesS meJJe meentCeb’– mebmeejYeefjkeâe peefle mevlen¤ Úved pemeues Iej
lÙeeiesj, Deeheävees Deecee-yegyee j meeKew mecyevOeern¤ueeF& ®ve ueieeSj Ùeme ceeie&keâes
Devegmejve iejs, lÙeme ceeie&cee Â{leehetJe&keâ De«emej YeS, heâkexâj nsjsve, leer meyew
mevlen¤ueeF& vecemkeâej ieo&Úg~ Ùeer heeBÛeJešw vecemkeâejkeâes GösMÙe Ùees nes efkeâ
mevlen¤keâes mejve, Gveern¤kewâ mesJee~ ÙeesiesÕej Gvew ngved, Gveer vew efpevesÕej ngved~
Gveern¤ueeF& vew vecemkeâej ieve&cee peesj efoFSkeâes Ú~ ‘Smees hebÛe Ceceeskeäkeâejes
meJJe heeJehheCeemeCees~ cebieueeCeb Ûe meJJesefmeb he{ceb nJeF cebieueb~’ Ùeer heebÛeJeše
vecemkeâejn¤ meyew heehen¤ueeF& veeMe ievexJeeuee ngved~ Ùees vew meyewYevoe "tuees cebieue
nes~ efÙeveern¤ueeF& pemeues DeeÛejCecee {euoÚ Gvekeâes peerJevecee keâuÙeeCew keâuÙeeCe
Ú~ Ùener kegâje ieesmJeeceer leguemeeroemepeer heefve YeVegngvÚ– ‘ØeLece Yeieefle meblevn
keâj mebiee~’
pewve meeefnlÙecee Yejle cegefvekeâes GuuesKe Ú~ Gveer YeieJeeved $e+<eYeosJe,
pemeueeF& DeeefoveeLe heefve YeefvevÚ, keâes kegâue-hejchejecee efLeS~ pewve-hejchejekeâes
ØeejcYe Gvew YeieJeeved $e+<eYeosJeyeeš YeSkeâes ceeefvevÚ~ YeeieJele cenehegjeCecee
JeneBkeâes efJemle=le GuuesKe Ú~ Gveer DeeÙe&n¤keâe ÛeewLees DeJeleej efLeS, pemeues
jepÙe lÙeeiesj meble YeSkeâe efLeS~ Gvekeâe meÙeJeše Úesjen¤ ceOÙes FkeäÙeemeer peveeues
yeÇÿeefÛevleve iejsj yeÇeÿeCe YeSkeâe efLeS, veew pevee ÙeesiesÕej YeS~ Gveern¤ceOÙes pes"es
Yejle j keâevÚes YeeF& yeengyeueer ceneve mevle YeS~ Yejle Ûe›eâJeleea meceüeš efLeS~ Gveer
Iej lÙeeiesj lehemÙeecee Devegjòeâ YeS~ JeneBkeâes Yepeve hegje ngvew ueeieskeâes efLeÙees~
Devlecee hejer#eekeâes meceÙe DeeÙees~ kegâšerjkeâes veefpekewâ ieC[keâer veoer yeefiejnskeâes
efLeÙees~ Yejle cegefve veoerkeâes ef[uecee efÛevlevecee yemeskeâe efLeS~ lÙemew yesuee SGšer
efnjCeer hÙeemeues JÙeekegâue YeSj veoerkeâes efkeâveejcee DeeFhegefieved~ Gmeues heeveer efheGow
ieoe& veefpekewâcee yeeIekeâes iepe&vee megefveÙees~ efnjCeerues Keesueeheejer Yeeivekeâes ueeefie nece
heâeuves ØeÙeeme ieefjjnskewâ DeJemLeecee yeÛÛee efoves meceÙe YeFmekesâkeâes Gmekeâes ieYe&
veoerkeâes Oeejecee KemÙees~ veoer levex efyeeflekewâ Gmekeâes ce=lÙeg YeÙees, ce=iekeâes yeÛÛee
heeveerkeâes Oeejecee yeive LeeuÙees~ oÙeeues ieoe& Yejle cegefveues lÙeme ce=ie MeeJekeâueeF&
Deeßececee uÙeeS, lÙemekeâes heeueve–hees<eCe iejs~ lÙees DeveeLe MejCeeiele MeeJekeâueeF&
Jevekeâe efnbmekeâ peerJen¤yeeš j#ee ieefjjeKes~
efJemleejw ce=ie MeeJekeâ "guees ngve ueeiÙees~ T Gøeâow Jevecee ieSheefÚ Yejle
cegefve efÛeefvlele ngvLes efkeâ Ùees Ùeefle DeyeesOe j efceuevemeej Ú efkeâ efMekeâejerkeâes cegKe
heefve megbIevesÚ, Ùees efÛelegJeekeâes veefpekeâ heefve peeve mekeäÚ, kegâvew heefve eEnmekeâ heMegues
ÙemeueeF& ceeve& mekeäÚ~ peerJevekeâes Deefvlece #eCecee heefve Yejle cegefveues ce=ie MeeJekeâkeâes
ueeefie Ùemlew efÛevleve ieoz efLeS~ lÙemewues Mejerj ÚgšsheefÚ Deieeef[keâes pevce ce=iekeâes
¤hecee YeÙees~
ce=ie-Ùeesefvecee heefve YejleueeF& hetJe&pevcekeâes mce=efle efLeÙees~ JeneBues ce=iekeâes
mecetnueeF& lÙeeie ieefjefoÙees~ $e+ef<en¤keâes SGše Deeßece osKee heNÙees~ lÙees ce=ie
efyevee mebkeâesÛe lÙees Deeßececee hegiÙees, Ùemlees ueeiÙees efkeâ kegâvew Oesjw hegjevees efÛeveepeeveer
Ú~ ØeejyOe meceehle YeSheefÚ lÙees ce=ieues ieC[keâer veoerkeâes Oeejecee GefYeSj
Mejerjkeâes lÙeeie ieefjefoÙees~
Yejlekeâes lÙemeheefÚkeâes pevce SGše yeÇeÿeCe-kegâuecee YeÙees~ lÙeme pevcecee
heefve Gvekeâes veece Yejle vew efLeÙees~ meewlesveer Deeceeyeeš pevceskeâe veew pevee oepegn¤
yeenskeâ Gveer meyewYevoe keâevÚes efLeS~ De¤ meyew oepegn¤ he{dve-he{eGve, uesKve-
he{dvecee efleKees yegefækeâe efLeS, lej Yejle meebmeeefjkeâ Âef°cee heeieue, cegKe&, DevOees
j yeefnjes pemlees DeeÛejCe ieo&Les~ efMe#eecee JeneBkeâes ®efÛe j Øeieefle veYeSkeâes osKesj
oepegn¤ues GveueeF& Keslekeâes nsjÛeen ieve&cee efveÙegòeâ iejs; lej efÛevlevecee meOew ueerve
jnves Yejleues Ùees efpeccesJeejerkeâes efveJee&n heefve ieve& mekesâve~ lÙeme #es$ekeâe meyew heMeg-
he#eern¤ Yejlekewâ Keslecee hesš Yeefjjnskeâe efLeS~ Yejle Yevow efLeS– ‘jece keâer
efÛeefÌ[Ùee jece keâe Kesle~ Kee ues efÛeefÌ[Ùee Yej-Yej hesš~~’ oepegn¤ues megves~
DemeeOÙew efjmeeSj Gveern¤ues YejleueeF& Yeespeve efove yevo ieefjefoS j Deæ&Ûevõekeâej
cegõeÉeje IeeBšercee nele jeKesj Iejyeeš efvekeâeueer efoS~
cenelcee Yejle Ùemewkeâes Øeefle#eecee efLeS~ Iejyeeš ceneefYeefve<›eâceCeheefÚ Gveer
Yepeve ieoz efveÉ&vÉ, hejce Jewjeieer, lÙeeieerkeâes ¤hecee efvemhe=n YeeJeues efJeÛejCe ieve&
Leeues~ Jevecee [eBkeâen¤keâes SGše mecetnues SGše ÙegJekeâueeF& yeefue ÛeÌ{eGve
osJeerkeâneB ueiow efLeS~ Gveern¤keâes hekeâÌ[yeeš cegòeâ YeSj ÙegJekeâ Yeeivecee meheâue
YeÙees~ yeefueefove kegâvew Dekeâex JÙeefòeâkeâes Keespeer ngBow efLeÙees~ Yejlepeer OÙeevecee yemeskeâe
efLeS~ GveueeF& vew yeefue ÛeÌ{eGve ueies~ [eBkeâen¤keâe mejoejues Yejlekeâes IeeBšer
meceelesj osJeerkeâes ÛejCen¤cee šeGkeâes šsÄeâ ueieeÙees~ mejoejues leueJeej G"eGveemeeLe
osJeerkeâes cetefle&cee Deeie ueeiÙees~ SGše Deeke=âefle osJeerkeâes cetefle&yeeš efveefmkeâÙees;
mejoejkeâes neleyeeš leueJeej Keesmesj meyew [eBkeâen¤ueeF& keâeefšefoÙees~ megvemeeve
YeSheefÚ Yejle G"sj KeÌ[e YeS~ meyewpeveeueeF& cejskeâes osKes~ Gveer MeeefvlehetJe&keâ
Yepeve ieoz Deieeef[ ieS~
Ùees Iešvee YeSkeâes kesâner efoveheefÚ efmevOeg meewJeerj osMekeâes jepee jntieCe
meodieg®keâes Keespeer ieve& heeuekeâercee ÛeÌ{sj peeBow efLeS~ Gveues F#egceefle veoerkeâes
eflejweflej YeSj peeBow iejskeâes yesuee heeuekeâer G"eGves keânej ceOÙeskeâe SGše keânej
efyejeceer YeÙees~ lÙemekeâes meóecee Dekeâex keânejkeâes Keespeer Yewjnskeâes yesuee Gveern¤ues
cenelcee YejleueeF& hesâuee heejs~ efmeheenern¤ues yesieejcee meceeefleSkeâe De¤ keânejn¤mebiew
GveueeF& heefve heeuekeâer yeesÄesâ keâececee ueieeF& efoS~ kegâMe, keâeB{e, keâefceuee FlÙeeefo
peerJen¤ueeF& kegâefÛveyeeš peesieeGves ØeÙeemeues ieoe& cenelcee Yejle De¤ keânej
pemlees jeceüjer efn[dve meefkeâjnskeâe efLeSve~ jepeeues keânejn¤mebie keâejCe meesOesheefÚ
Gveern¤ues Yeves efkeâ Ùees veÙeeB keânejues heeFueecee heeFuee efceueeSj efnef[jnskeâes
Úwve~ jepeeues heeuekeâer jesÄeâ ueieeÙees, Deesuexj Yejlemebie YevÙees, ‘‘efleceer ogyuees-
heeleuees heefve ÚwveeQ~ kesâ efleceües keâeBOeceeLeer ye{er Yeejer Ú? kesâ efleceer yeešes efn[dve
mekeäowveew?’’ Yejlepeerues peerJevecee heefnuees heškeâ yeesuvegYeÙees, ‘‘jepeved! ogyuees
DeLeJee heeleuees lÙees ngvÚ pemeueeF& osneOÙeeme ngvÚ~ Yeejer yeesÄesâ j yeešes efn[dveskeâes
DeJemLee-yeesOe lÙemeues peevoÚ pees meeBefÛekewâ yeešescee efn[doÚ~ efleceerueeF& kesâ
Leene! keâefnues Yeejer yeeskesâj efn[skeâe ÚeQ?’’ jntieCeueeF& efJeÕeeme YeÙees efkeâ pegve
meodieg®keâes Keespeercee T efvemkesâkeâes Ú, Ùemlees ueeiÚ efkeâ lÙemlew meodieg® Yesefš
neues~ Gveues mee°ebie oC[Jeled iejs, MejCecee efueve j keâuÙeeCekeâes meeOeve yeleeGve
Dee«en iejs~
cenelcee Yejleues Yeves– jntieCe! ceneheg®<en¤keâe ÛejCekeâes Oetueesues DeehetâueeF&
ve vegneFkeâve cee$e lehe, Ùe%e, oeve, DeefleefLe-mesJee, Jeso-DeOÙeÙeve, ie=nmLeesefÛele
keâce& DeLeJee peue, Deeiees DeLeJee metÙe& FlÙeeefo osJeleen¤keâes Gheemevee Deeefo kegâvew
heefve meeOeveues lÙees hejceelce-%eeve Øeehle ngve mekeäowve~ Ùemlee ceneheg®<en¤
leòJeoMeea ngvÚved, Ùemlee ceneheg®<e efpevesÕej ngvÚved pees Deehetâheefve efpelesefvõÙe ngvÚ
j De¤cee heefve lÙemlees #ecelee peeie=le ieve& mekeäoÚ~ Ùemlees kegâvew leòJeoMeea
ceneheg®<ekeâes ÛejCen¤keâes Oetueescee ve ueesefškeâve hejceelce-oMe&vekeâes efJeefOe peeie=le
ngve mekeäowve~
lej jntieCe jepee vew efLeÙees~ Gmeues osJeer-osJeleen¤keâe DeveskeâeQ ceefvoj
yeveeGve ueieeSkeâes efLeÙees~ keâlew efMe#ee keâer osJeer, keâlew Ùegækeâer osJeer, keâlew ieeGBkeâer
osJeer~ Gmeues meesOes– YeieJeved! Ùeer osJeleen¤ kesâ ngved? Yejleues Yeves– Ùeer osJeer-
osJeleen¤ yešeF& pemlees keâelej, keâewDee pemlees meJe&Ye#eer, yekegâuee pemlees yeeefnjyeeš
cee$e meheâe megIeÌ[ lej efYe$eyeeš ceewkeâe Úeshves Keeues, Guueg pemlees DeÛesle
Deelceen¤ueeF& nlÙee ievexJeeuee ngved, De¤ kesâner heefve nesFvedve~ Yejleues Deehewâ
osKeskeâe efLeS efkeâ pegve [eBkeâen¤ues peerJeveYeefj osJeerueeF& yeefue ÛeÌ{eSkeâe efLeS lej
osJeerkeâes Deeheävew ØeeCeceeLeer Deehele DeeGBoe Deeheävee YeòeâueeF& vew keâešer efoFved~
Yejle yeÇÿeueerve ceneheg®<e efLeS~ Gvekeâes veeskeämeeve ieve& meesÛvesues hejceelceekeâes
Øekeâesheyeeš Gckeâve mekeäowveLes~ lÙemewues Deeheävees megj#eekeâes ueeefie osJeerues Deeheävee
Yeòeân¤kewâ Gvcetueve ieefjved~ YeieJeevedkeâes Jejonmlecegefve jnves Yeòeâkeâes Deefve° osJeer-
osJeleen¤ues heefve ieve& mekeäowve– ‘nefj Yeòeâve kesâ heeme ve DeeJeQ Yetle-Øesle
heeKeb[~’
Yejle cegefveues ce=ie MeeJekeâceeLeer keâuÙeeCe vew iejskeâe efLeS, MejCeeielekeâes
j#ee vew iejs~ YeefvevÚ efkeâ peerJen¤ceeLeer oÙee iej– Ùees DeeEnmee nes~ Yejleues Ùees
leLeekeâefLele DeeEnmeeeflej vew heeFuee Ûeeueskeâes efLeÙees~ peeveepeeve-Devepeeve ¤heues
heefjefmLeefleyeme SGše ce=iekeâes ØeeCe vew yeÛeeGveg YeSkeâes efLeÙees~ lÙemew pevcecee Øeeefhle
ngveg efLeÙees, lej leerve pevce De¤ efueveg heNÙees~ lÙemewues peerJeve-ce=lÙeg le Skeâ
Deehemekeâe yeoueen¤ ngved~ efÙeveern¤ueeF& meceÙe DeeSheefÚ ÛegkeâeGves vew ieefjvÚ~
Ùemecee eEnmee-DeeEnmeekeâes ØeMve vew G"dowve~
pewve Oecee&Jeuecyeern¤keâes SGše ceevÙelee Ú efkeâ cee$e #eef$eÙen¤ vew leerLeËkeâj
ngve mekeäÚved~ Gveern¤ jepee j Ûe›eâJeleea ngvÚved~ ueeskeâefnlekeâes ueeefie Gveern¤ues
MeŒe G"eGÚved, "tu"tuee ueÌ[eF&n¤ ue[doÚved~ Ùegæcee pees DeeSheefve lÙemekeâes
nlÙee vew ieo&Úved~ Ùees DeeEnmee keâmlees nes? peerJeueeF& ve ceej– lÙemeesYeS Ùegæcee
efÙeveern¤ kesâ ieo&Úved?
keâLee DeeGBÚ efkeâ ceneJeerj mJeeceerkeâes peerJe osJeevevoe veece iejskeâer yeengveerkeâes
ieYe&cee hegiÙees~ Me›eâueeF& "guees efÛevlee YeÙees~ osJeleen¤keâe mJeeceer Fvõ pemlees
heÛeemeeQ FvõYevoeceeLeer Me›eâkeâes heo ngvÚ~ Gmeues meesÛÙees– #eef$eÙe cee$e leerLeËkeâj
ngBow DeeSkeâe Úved~ yeengveerkeâes legÛÚ ieYe&yeeš YeieJeevedkeâes pevce YeS Yeves Ùeme
hejchejecee nsjhesâj ngvesÚ~ Gmeues osJeleekeâes JewÅeueeF& efveoxMeve efoSj lÙeme ieYe&mLe
peerJeueeF& lÙeneByeeš efPekesâj #e$eeCeer ef$eMeueekeâes ieYe&cee mLeeefhele iejeS~ heefnues
osJeevevoe MegYe Mekegâve YeSkeâe meheveen¤ osKoefLeved, pemlew– SsjeJele neòeer,
GÛÛew:ßeJee IeesÌ[e, meslee meeB{s, keâeceOesveg, jlven¤keâes YeC[ej, GoeF& jnskeâes metÙe&,
efÉleerÙeekeâes Ûevõcee FlÙeeefo~ ieYe& mešemeeš YeSheefÚ efÙevew mJehven¤ ef$eMeuee
#e$eeCeerues nsve& Leeefueved~ Ùemlees ueeioÚ efkeâ lÙeme Ùegiecee #eef$eÙen¤ yeengveYevoe
GVele Ùeesefvekeâes ¤hecee Øeefleef‰le efLeS, keâeueevlejcee yeengve GVele Øeefleef‰le
ceeefveÙees~ yeeBkeâer Jeie&n¤keâes DeJecetuÙeve YeÙees~ mJelev$elee ØeeefhleheefÚ Yeejlekeâes
mebefJeOeeve ueeiet ngveemeeLe cele j Deej#eCekeâes megefJeOee Øeehle ieve&keâes ueeefie GÛÛe
peeeflen¤ heefve DevegmetefÛele peeeflen¤cee meefcceefuele ngves ØeÙeeme ieefjjnskeâe Úved~
DeeefoMeeŒe ieerleecee YeieJeeved ßeerke=â<Ce YeVegngvÚ– ‘DeefvelÙecemegKeb ueeskeâefceceb
ØeehÙe YepemJe ceeced~’– megKejefnle #eCeYebiegj lej ogue&Ye ceeveJe Mejerj heeSj cesjes
Yepeve iej~ YeieJeeved jece YeVegngvÚ– ‘yeÌ[s Yeeie ceeveg<e leve heeJee~ megj ogue&Ye
meo«evLevn ieeJee~~’ YeieJeeved jece, YeieJeeved ßeerke=â<Ce pemlees meyew ceneheg®<en¤ues
Yepeve ievex DeefOekeâej ogF& nele-Kegóe YeSkeâe ceeveJecee$eueeF& efoSkeâe Úved~ YeieJeeved
ßeerke=â<Ce YeVegngvÚ efkeâ Metõ DeLeJee JewMÙe ßesCeer YeSkeâe Œeer-heg®<e pees megkewâ nesmed,
keâlew heefve pevce efueSkeâes efkeâve ve nesmed, cesjes MejCecee DeeSj efveef§ele ¤heues
ceueeF& Øeehle ieo&Úved, cees#e Øeehle ieo&Úved; hesâefj #eef$eÙe j yeÇeÿeCe ßesCeer
YeSkeâeueeF& le YeVeg vew kesâ Ú j? Gveern¤ues le heej ngveg vew Ú~ efkeâveefkeâ #eef$eÙe
Yepeve-heLekeâes ›eâceesVele Keg[defkeâuee nes, kegâvew peeefle nesFve~ Ùeme ßesCeercee hegieskeâes
meeOekeâues efveef§ele ¤heues cees#e Øeehle ieo&Ú~ YeieJeevedues GmeueeF& heeflele ngve efoow
efoowve~ ieerleekeâes DeOÙeeÙe SIeejcee YeieJeevedues Depeg&veueeF& Ùemew yeejs DeeÕemle
ieveg&ngvÚ efkeâ ceÉeje heefnues vew ceeefjSkeâe Ùeer Me$egn¤ueeF& ceej, ÙeMe Øeehle iej,
efJepeÙe efleceües ngvesÚ~ ce Øeefle%ee ieo&Úg efkeâ efleceer ceefYe$e efveJeeme ievexÚew~ ÙeneBvesj
Depeg&ve #eef$eÙe ßesCeerkeâes meeOekeâ nes~ lÙemewues pewve-oMe&vekeâes ceevÙelee Ú efkeâ cee$e
#eef$eÙen¤ leerLeËkeâj ngBow DeeSkeâe Úved~ pees Deehetâ heefJe$e Ú j De¤ueeF& heefve
heefJe$e ievex #ecelee jeKoÚ, T leerLeËkeâj nes~ Ùeefo meeceeefpekeâ JÙeJemLee Devleie&lekeâes
#eef$eÙe peeeflekeâes kegâueervelee vew GösMÙe nes Yeves pewveern¤keâe ueeefie kewâJeuÙe heokeâes
kegâvew heefve DeeMee YeSkeâes pemlees ueeiowve; efkeâveefkeâ pewve meceepe Deye peele-heelekeâes
YesoYeeJeyeeš cegòeâ Ú~ lÙemecee Deye kegâvew #eef$eÙe vew Úwve Yeves leerLeËkeâj keâneByeeš
ngvesÚ?
JeemleJecee JeCe& Ùeesie-meeOeveekeâe ›eâceesVele Keg[defkeâueen¤ ngved~ Ùeefo Ùeesie-
meeOevee yeejs Leene Úwve Yeves ‘Ùee efveMee meJe&Yetleeveeb lemÙeeb peeiee|le mebÙeceer~’
(ieerlee, 2/69) mebmeej¤heer jeef$ekeâe DeÛesle ØeeCeer ngved~ Ùeesie-meeOevee peeie=efle
YeSheefÚ ØeejefcYekeâ DeJemLeecee meeOekeâ Metõ ngvÚ, efJeefOe Øeehle YeSheefÚ JewMÙe,
mebIe<e&Meerue #eef$eÙe j efJeueÙekeâes ÙeesiÙelee YeSheefÚ Gner yeÇeÿeCe ngvÚ~ #eef$eÙe
ßesCeerJeeuee efveef§ele, efveefJe&Ive ¤heues leerLeËkeâj ngvÚved~ Gveer Deehetâ heefJe$e ngvÚved
j De¤ueeF& heefve heefJe$elee Øeoeve ieve& meÄesâ ngvÚved~ Dele: keâesner kegâvew heefve
peeeflekeâes YeS heefve leerLeËkeâj yeVekeâes ueeefie Ùeesie-meeOeveeÉeje efn[dveg hevex vew ngvÚ~
ieerleesòeâ meeOeveeueeF& meceelesj pees megkewâ heefve leerLeËkeâj ngvemekeäÚ~
~~ Ô~~
YeieJeeved yegækeâes Âef°cee ‘DeeEnmee’ 47
YeieJeeved yeg æ keâes Âef ° cee ‘DeeE n mee’
Deefnbmee Ùeewefiekeâ Meyo nes~ peye meeOekeâues Meevle-Skeâevlecee Yepeve ieve&

yemÚ, Gmekeâes Devle:keâjCecee DeeGves SGše DeJemLeekeâes veece DeeEnmee nes~ Ùees
ueeskeâ-JÙeJenejkeâes Meyo nesFve~ meceepecee oÙeekeâes GheÙeesie Ú, menveMeeruelee Ú,
hejeshekeâej Ú; lej Deefnbmee meceepecee JÙeJenej ieefjves Meyo nesFve~ Deefnbmee, melÙe,
DemlesÙe, yeÇÿeÛeÙe& j Deheefj«en– Ùeer meyew SkewâKeeues Ùeewefiekeâ Meyo ngved~ meeceeefpekeâ
JÙeefòeân¤keâes ueeefie yeÇÿeÛeÙe&keâes kesâ GheÙeesie Ú? Ùemejer vew ceneheg®<e peye Ieesj
pebieuecee efmLele kegâšerjcee efÛevlevecee ueerve jnvLes, meceepemebie mecyevOe-efJeÛÚso
YeF& mekesâkeâes ngvLÙees, lÙeme yesuee Gvekeâes ùoÙecee Ieefšle ngves SGše DeJemLee-
efJeMes<ekeâes veece Deefnbmee nes~
Mejerj DeefvelÙe Ú~ pees ÚBow Úwve, lÙemekeâes j#ee leheeFËues keâmejer ieveg&ngvesÚ?
j#ee le lÙemekeâes ngvÚ pemekeâes DeefmlelJe Ú~ Dele: Mejerjkeâes j#ee DeeEnmee nesFve~
pemeues Deeeflcekeâ Øeef›eâÙeecee DeJejesOe GlheVe ieÚ&, Deelce-heefjCeeceyeeš
efJecegKe ievex efJekeâejn¤cee ØeJe=òe ngveg DeeEnmee nes j Deelce-heefjCeecemeccekeâes yeešes
efn[dvecee meneÙelee ievex mebÙecen¤keâes heeueve ieve&gueeF& Deefnbmee-›ele YeefvevÚ~
Deelcee Deeheävees MeeÕele mJe¤hecee efmLele ngve peeDeesmed– peneByeeš hesâefj pevce
ngBowve, ce=lÙeg ngBowve, heefjJele&ve ngBowve– lÙees DeeEnmeekeâes efJeMegæ mlej nes~ peye
Deelcee mJe¤hemLe ngefvÚved, leye DeeEnmee-›ele hegje ngvepeevÚ~
kesâner Je<e& heefnues cewues ueöeKe peeves ceewkeâe heeSB~ uesn-ueöeKe efnceeueÙekeâes
GhelÙekeâecee DeJeefmLele Ú~ lÙeneryeeš 14 efkeâueesceeršjheefÚ efleyyelekeâes efmeceevee
DeejcYe ngvÚ~ pee[es Oesjw ngvÚ~ lÙeneBkeâes neJeecee Deekeämeerpevekeâes cee$ee heefve Leesjw
ngvÚ~ lesNn-ÛeewOe npeej efheâškeâes TBÛeeF&cee lÙees #es$e efmLele Ú~ lÙeme TBÛeeF&cee
ogFJeše Õeeme veekeâues efueSheefÚ SGše Õeeme cegKeues efueveg heefjjnskeâes efLeÙees~ ogF&-
Ûeej efoveheefÚ veekeâÉeje Õeeme efueves yeeveer yemÚ, veekeâÉeje vew Õeemekeâes heÙee&hle
cee$eekeâes Deehetefle& ngve LeeuÚ~ lÙeneB YeieJeeved yegækeâes Øeefleceekeâes mLeehevee ngves
DeeÙeespeve efLeÙees~
cetefle& mLeeheveekeâes DeJemejcee melmebiekeâes heefve DeeÙeespeve ieefjSkeâes efLeÙees~
YeieJeeved yegæ keâes ngvegngvLÙees? JeneBues kesâ GheosMe efovegYeÙees? efÙevew efJe<eÙen¤cee
ÛeÛee& YeFjeKeskeâes efLeÙees~ cemebie heefve YeieJeeved yegæyeejs kesâner yeleeGve DevegjesOe
ieefjÙees~ IeCše-meJee IeCšemecce cewues heefve yeesueW efkeâ yeÌ[es ieJe&keâes kegâje nes efkeâ
leheeFËn¤ meyewpevee YeieJeeved yegækeâe DevegÙeeÙeer ngvegngvÚ j Ùeme YeJÙe DeeÙeespevekeâes
ceeOÙeceues lÙees ceneheg®<ekeâes Meeruekeâes efÛevleve ieoz ngvegngvÚ~ OesjwLeeskeâ leheeFËn¤ues
yeleeGvegYeÙees lej meewYeeiÙeues ce le Gvekewâ JebMe-hejchejecee YeSkeâesues GveueeF& Deefue
ye{er veefpekeâmebie peevoÚg~
YeieJeeved yegækeâes JÙeefòeâlJe j ke=âeflelJeceeLeer cewues Gveern¤ueeF& efJemleejhetJe&keâ
yeleeSB j Ùees heefve mhe° heeefjefoSB efkeâ pewve, yeewæ j meveeleve yesiuee–yesiuew kegâvew
Oece& nesFve~ Ùeer le meodieg®n¤keâe ojyeej ngved, JeneBn¤keâes heÚeef[ ueeieskeâe
efMe<Ùen¤keâe mecetn ngved~ ceneheg®<en¤ues efJeefYeVe #esef$eÙe Yee<een¤cee GheosMe
efoS, lÙemewues Úgów YeSkeâes pemlees ueeioÚ; lej pegve melÙeueeF& JeneBues megÂ{ heeveg&
YeÙees, lÙees SGšw Ú~ Oece& ogF& DeLeJee ÛeejJeše ngBowve~ me=ef°cee kegâvew efÛepe SGše
Ú Yeves lÙees Oece&cee$e nes~ lÙeme hejceelceeueeF& OeejCe ievex efJeefOe heefve SGšw Ú~
pes peefle cewues Yeves, FbiuewC[cee yeewæ meeefnlÙe he{eGves SGše Øeeshesâmejues
lÙemewueeF& De#ejMe: oesnesNÙeeF& efoÙees~ Gveues efÙevew kegâje lÙeneB he{eGves ieo&Les~
Devlecee JeneBues YeVegYeÙees- mJeeceerpeerues "erkewâ YeVegYeSkeâes Ú~ yeewæ j efnvot Oece&
Yeveskeâes SGšw nes; lej neceües Oece&cee DeeEnmee SGše Ieelekeâ Debie nes~ Ùees DeeEnmeekeâes
osve nes efkeâ Ûeerveues efleyyeleueeF& npece ieNÙees j Dejyeues YeejleueeF& KeeF& neuÙees~
YeejleueeF& iegueece yeveeÙees- ÙeneBkeâe ueeKeeQ-ueeKe ceeefvemen¤ueeF&, efnvotn¤ueeF&
Gveern¤kewâ heMegn¤keâe [esjercee yeeBOesj ueies, ogF&-ogF& ®efheÙeeBcee DeeFceeFn¤ j
DeÌ{eF&-leerve ®efheÙeeBcee ueesives ceevÚsn¤ueeF& yesÛeer efoS~ megVecee vejeceües ueeiÚ lej
Iešveen¤ YeSkeâe Úved~ nsueÛes›eâeF& ieefjÙees Yeves YeefJe<Ùecee heefve ngvesÚved~ pegve
"eGBcee keâuen ngvÚ lÙeneB Ùemlew ogo&Mee ngves ieo&Ú~ Gvekeâes YeveeF&keâes DeeMeÙe Ùees
efLeÙees efkeâ DeeEnmeekeâes jesie neceües Oece&cee veYeSkeâes YeS Ûeerveues efleyyeleceeLeer kegâvew
neuelecee keâypee ieve& mekeäowveLes~
lÙemeyesuee Ûeerveues efleyyeleueeF& Deeheävees osMecee efcemeeF& mekesâkeâe efLeÙees~
hejce heeJeve oueeF& ueeceeues Yeejlecee MejCe efueSkeâe efLeS~ ÙeneBkeâe yeewæn¤cee
Oesjw Dee›eâesMe efLeÙees~ Gveern¤keâes Deejeshe efLeÙees efkeâ DeeEnmeeues YeejleerÙen¤keâes
neleueeF& efhe"ŸetBkeâes heÚeef[ yeeBefOe efoÙees~ Yeejlecee heeFves njskeâ peerJen¤keâes
nlÙeecee ce=lÙeg-keâj ueieeFSkeâes Ú~ keâj ve eflejscee vejkeâkeâes Ùeelevee heeGves efJeOeeve
Ú~ njskeâ peerJekeâes ce=lÙegcee YeejleerÙen¤ueeF& Deeheävees vejkeâ osKee heÚ&~
cewues Gveern¤ueeF& Yeves efkeâ DeeEnmeeueeF& yegPvecee keâlew kesâner Yetue YeSkeâes
pemlees ueeiÚ~ YeieJeevedues SkeâLeeskeâ yeleeS; lej DevegÙeeÙeern¤ues Dekezâ efÛepe yegPes~
Ùemecee Deye hegveefJe&Ûeejkeâes DeeJeMÙekeâlee Ú j Ùees vew Ùemlee DeeÙeespeven¤keâes
meeLe&keâlee nes~
GoenjCekeâes ueeefie YeieJeeved yegækeâe DevegÙeeÙeern¤ ceemeg le KeevÚved lej
heMegueeF& keâešdowvedve~ YeieJeevedues kegâvew yesuee YeVegYeSkeâes efLeÙees efkeâ ueešes heMegueeF&
ve keâeš, lÙemewues efÙeveern¤ heMegn¤ueeF& keâešdowvedve, Kemeer-yee¡een¤ueeF& yeesjecee
Yejsj Iejkeâes oesœees DeLeJee lesœees leuueeyeeš leue Kemeeueer efovÚved, jeBieekeâes cegKe
yeeBefOe efovÚved~ efvemeeefmeSj lÙees Deehewâ ceNÙees Yeves lÙemeueeF& KeevÚved~ yehe&âcee lÙees
ceemeg ceefnveewmecce eføeâpecee jeKes pemlees megjef#ele jnvÚ~ Ûeerve, ceuesefMeÙee, cebieesefueÙee,
efleyyele, efmebieehegj, efJeÙeleveece FlÙeeefo osMen¤cee DeveskeâeQ ceemeg yesÛvesn¤ yeewæOece&keâe
DevegÙeeÙeer ngved~ Gveern¤keâes efJe%eehevecee uesKeskeâes ngvÚ– Deehewâ ceNÙees, ceeefjSkeâes
Úwve– Ùemlee heMegn¤keâes ceemeg ÙeneB heeFvÚ~ keâešdoeKesefj pegve heMeg Skeâ efcevešcee
ceo&Ú, cegKe yeeBOveeues lÙees DeeOee IeCšemecce ÚšhešeSj ceo&Ú~ peerJeueeF& Ùeefle
Oesjw meleeGBÚved, leeheefve YevÚved efkeâ Ùees DeeEnmee nes~ YeieJeeved yegæues Ùeme
Øekeâejkeâes kegâvew DeeosMe efovegYeSkeâes Úwve~
YeieJeeved yegækeâes meceÙecee Oece&keâes veececee, Ùeesie-meeOeveekeâes veececee DemebKÙe
jerefle-efjJeepe ØeÛeuevecee efLeS, lej Oece&mebie efleveern¤keâes še{e-še{emecce heefve
kegâvew mecyevOe efLeSve~ pemeues pes iejs heefve Deeheävees mecePeues Oece&kewâ DeeÛejCe,
Ùeesie-meeOeveekeâes Deveg‰eve vew ieefjjnskeâe efLeS~ Gmekeâes yegPeeF&cee DeelceoMe&vekeâes
lÙener efJeefOe efLeÙees~
Skeâheuš YeieJeeved yegækeâes Deieeef[ ogF&pevee cenelcee SGše kegâkegâj-›eeflekeâ
j Dekeâex iees-›eeflekeâ hegies~ iees-›eeflekeâues Yeves, ‘‘Yevles! Ùees kegâkegâj-›eeflekeâues keâjerye
yeeNn Je<e&mecce kegâkegâj Je=efòeues lehemÙee iejskeâes Ú~ Ùemeues kegâkegâj pemlees Kegj-Kegj
efn[sj, yemves yesueecee ogF&-leerveheuš IegcesheefÚ kegâC[ueer ceejsj yemves, efyeneve-
yesuegkeâe kegâkegâj pemlees yeesuesj, efpeyeÇesÉeje heeveer efheSj FlÙeeefo kegâkegâj pemlees YeSj
keâ"esj lehemÙee iejskeâes Ú~ Ùees kegâve mlejmecce hegieskeâes mevle nes?’’ yegæues Yeves,
‘‘YeeF&! De¤ pes heefve meesOeer neue lej cee$e Ùees kegâje ve meesOe~’’ Gmeues Yeves,
‘‘nesFve Yevles! cee$e Ùees kegâje vew yeleeGveg nesmed~’’ yegæues leerveheuš ceveener iejs lej
lÙemeues ceevow ceevesved~ yegæues Yeves, ‘‘YeeF&! pemekeâes Ûeeue-Ûeueve, ceve-ceefmle<keâ
j efJeÛeej kegâkegâjceÙe Ú, Gmeues Deieeef[keâes pevce efveef§ele ¤heues kegâkegâjcee efueveg
hevexÚ~ peerJevekeâes Deefvlece #eCecee lÙener efJeÛeej mhegâefjle ngvÚ pemekeâes peerJeveYeefj
ye{er DeYÙeeme ieefjSkeâes ngvÚ, lÙener keâce& vew Deieeef[keâes Ùeesefvekeâes efveOee&jkeâ
ngvÚ~’’ Ùees megVes efyeeflekewâ kegâkegâj-›eeflekeâ ®ve LeeuÙees~
lÙemeheefÚ iees-›eeflekeâues Yeves, ‘‘Yevles! cewues keâjerye SIeej Je<e&mecce keâ"esj
lehemÙee iejskeâes Úg~ ieeF& pemlees efn[dves, keâmewmebie Yesš YeSheefÚ Kegóeues Kegj
nuueeS pemlew iejsj Yesšdves, ieeF& pemlew yeeB-yeeB iejsj yeesuves, nelekeâes ØeÙeesie
veieefjkeâve cee$e cegKeues Keeves-efheGves, ieeF&keâes ØelÙeskeâ DeeÛejCe DeehetâefYe$e {euves
ØeÙeeme iejskeâes Úg~ lehemÙeecee cesjes kesâ efmLeefle Ú?’’ yegæues Yeves– efleceer heefve Ùees
ve meesOeskeâes YeS jeceües ngvLÙees~ Gmeues meefJeveÙe Yeves– ‘‘YeieJeved! peefle vejeceües
YeSheefve leheeFËues DeJeMÙe yeleeGvegnesmed~’’ peye lesœees heškeâmecce n" ieefjj¢ees,
leye YeieJeevedues Yeves– Ùeefo efleceües jnve-menve, Ûeeue-Ûeueve j ceveve-efÛevleve
meeBefÛÛekewâ ieeF& pemlees Ú Yeves Deieeef[keâes pevce efleceerues ieeF&keâes efueveg hevexÚ~ pes
heefve ieefj neuves, Yepeve nesFve~ leheeFË kegâvew keâeceer JÙeefòeâkeâes efÛevleve ieveg&nesmed,
OÙeevecee jeceüjer Gmekeâes mJe¤he hekeâ[cee DeeSheefÚ Gmekeâes Devle:keâjCecee peefle
GÉsie Úved, leheeFËefYe$e Deesuexj DeeGvesÚved~ iees-›eeflekeâ heefve Goeme YeÙees~ ogyewpevee
YeieJeeved yegækeâes efMe<Ùe YeS~ (ÙeneBvesj YeieJeeved yegæues ieerleekeâes DeOÙeeÙe 8/5-
7 Mueeskeâkeâes vew DevegJeeo iejskeâe ngved~)
meejveeLecee Oece&Ûe›eâ ØeJele&veheefÚ efJeÛejCe ›eâcecee leLeeiele YeieJeeved yegæ
G®Jesuee (yegæieÙee)cee hesâefj hegivegYeÙees~ lÙeme #es$ecee hejce ØeKÙeele ceneve efJeÉeve
keâeMÙehe Deeheävee heeBÛemeÙe efMe<Ùen¤meefnle SGše efJeMeeue Ùe%e ieefjjnskeâes efLeS
pemecee Debie j ceieOe jepÙekeâe meelemeÙe megheg° yeeÚer, meelemeÙe YeW[e, meelemeÙe
yee¡een¤ yeefue efovekeâe ueeefie Skeâ ueeFvecee yeeBefOeSkeâe efLeS~ Yeer[keâes Devegheele
Devegmeej kegâvew yesuee ieeF&keâes DeLeJee kegâvew yesuee YeW[e-yee¡een¤keâes keâeve-Kegóe
FlÙeeefokeâe DebMeueeF& Deefivecee Deengefle efoSj yeeBkeâer ceemeg Øemeeokeâes ¤hecee
Ùe%ekeâlee&n¤cee yee[dves ceneÙe%e YeF& jnskeâes efLeÙees~ Ùees vew Gveern¤keâes Ùeesie-meeOevee
efLeÙees, cees#ekeâes yeešes efLeÙees~ YeieJeeved yegæues Gveern¤ueeF& mecPeeS– efJekeâejn¤
ceveefYe$e Úved~ peerJekeâes DeeJeeieceve, pevce-ce=lÙegkeâes keâejCe pevce-pevceevlejn¤osefKe
mebefÛele YeSkeâe mebmkeâejn¤ ngved~ Ùeer ueeše heMegn¤ueeF& keâešdveeues leer mebmkeâejn¤
keâmejer cesefšvesÚved? ceveefYe$e G"dves GÉsiekeâe keâejCe Ùeer mebmkeâejn¤ vew DeelceoMe&vecee
yeeOekeâ ngved~ Ùeer mebmkeâejn¤ FefvõÙe-mebÙece, OÙeeve j meceeefOeÉeje vew meceehle
ngvÚved~ Ùeer DemeneÙe heMegn¤ueeF& keâešdveeues mebmkeâejn¤keâe ëe=bKeueekeâes veeMe
keâmejer ngvesÚ?
keâeMÙeheues efJeÛeej iejs efkeâ leke&âues YeieJeevedueeF& njeGves meefkeâowve, leye
Gmeues YeeJe heefjJele&ve iejsj YevÙees, ‘‘Yevles! "erkewâ YeVegngvÚ~ efMe<Ùen¤ nes!
efJeefMe° DeefleefLe keâes"ecee ÙeneBkeâes mJeeiele j yemves JÙeJemLee ieefjÙeesmed~’’ lÙeme
Ùe%eMeeueecee keâeMÙeheues veeiejepe le#ekeâ heeuesj jeKeskeâe efLeS~ lÙemeueeF& ceevÚskeâes
ievOemebie F&<Ùee& efLeÙees~ lÙeme keâes"ecee peme-pemeues heefnues efJeßeece iejskeâe efLeS,
efyeneve G"sj nsoe& T mehe&keâes šeskeâeF&ues ce=le DeJemLeecee hesâuee heo&LÙees~ De¤
heengveen¤ vejce DeesÚŸeeve, melkeâej heeSj efveõeueeYe efueve LeeuLes; lej YeieJeeved
yegæ cenelcee efLeS~ Gveer Yepevecee yemeer jeKes~ GveerefYe$e kegâvew mebkeâuhe-efJekeâuhe
efLeSve, Gveer OÙeevemLe YeS~ le#ekeâ DeeÙees, JeneBkeâes peerGceeLeer ogF&heuš Ûe{Ÿees j
DeesuÙeex~ yegækeâes peerGceeLeer Gmeues heefve Meeefvle heeÙees~ Devlecee T efYe#eehee$ecee
kegâC[ueer ceejsj yemÙees~
efyeneve keâeMÙeheues Ùemlees yejyejeGow heengvee keâes"ekeâes {eskeâe KeesuÙees efkeâ
ye[es %eeve yeleeF& jnskeâes efLeÙees, ueeše heMegn¤ueeF& keâešdveeues ceveefYe$ekeâe
mebmkeâejn¤keâe ëe=bKeuee keâmejer Meevle ngvesÚved? Deye Ùeme ueeMeueeF& heäÙeekeâer
osG~ lej {eskeâe KeesuesheefÚ YeieJeeved yegæ MeeefvlehetJe&keâ OÙeevecee yemeskeâes osKee hejs~
keâes"eefYe$e heefve GpÙeeuees efÚNÙees~ Gveer Deemeveyeeš G"s, efYe#eehee$e G"eS,
mehe&ueeF& yeeefnjkeâes PeeÌ[ereflej heäÙeekesâj DeeS~ keâeMÙehemebie Gveues Yeves– Ùemlees
DeeÛejCe leheeFË pemlees kegâueerve heg®<eueeF& megneGowve~ kegâve keâceerkeâe hetefle&keâes ueeefie
Ùeefle YeÙebkeâj kegâke=âlÙe ieve& "eveskeâe Úew? Ùees Yepevekeâes kegâvew leefjkeâe vew nesFve~
pemeÉeje mebmkeâejkeâes Devle ngvÚ, Yepevekeâes lÙees efJeefOe ce efleceerueeF& yeleeGves Úg~
Deeheävee heeBÛemeÙe efMe<Ùemeefnle keâeMÙehe, yegækeâe DevegÙeeÙeer YeS j cenekeâeMÙehekeâes
¤heues Øeefmeæ YeS~
SGše DeeÙe&lJeueeF& Øeehle ieve&keâes ueeefie YeieJeeved yegæues ÛeejJeše DeeÙe&melÙe
yeleeS pemeceOÙes ØeLece DeeÙe&melÙe og:Ke nes~ pevce og:Ke nes, ce=lÙeg og:Ke nes,
JÙeeefOe og:Ke nes, peje og:Ke nes~ YeieJeeved yegæues ieerlee vew le he{er jeKvegYeSkeâes
Ú– ‘pevcece=lÙegpejeJÙeeefOe og:Ke oes<eevegoMe&veced~~’ (ieerlee, 13/8) DeLee&led
pevce, ce=lÙeg, jesie j ye{ehee– efÙeveern¤cee ogg:Ke j oes<e YeSkeâes DevegYeJe iej~
efÙeveern¤ueeF& DeefvelÙe peevesj efÛevlevecee ueeie~ og:Kekeâes keâejCe nes De%eeve j
keâuheveen¤~ og:Kekeâes efveJeejCe Ú– peye heg®<eues Deeheävees JeemleefJekeâ mJe¤he
Øeehle ieo&Ú~ ieerleeues heefve Ùener YevoefÚved efkeâ ve iejerkeâve keâmewues heefve heeGve
mekesâkeâe Úwve; lej keâce&n¤keâes heefjCeececee pemekeâes Deelcee efJeefole Ú, pees
Deelcele=hle Ú, DeelceefmLele Ú, lÙeme ceneheg®<ekeâes ueeefie kegâvew heefve Øeehle ngves
ÙeesiÙe Jemleg DeØeehle Úwve; Gmeues meOew jefnjnves peerJeve j Meeefvle Øeehle ieo&Ú~
YeieJeeved yegæues ieerleekeâes Yee<ee-DevegJeeo vew ieefjjnskeâe Úved~
ÛeewLees DeeÙe&melÙekeâes ¤hecee YeieJeeved yegæues efveJeejCe efJeefOe De°ebie ceeie&
yeleeS, peme Devleie&le Úved– mecÙekeâd Âef° (pees mecelJe Øeoeve ieo&Ú lÙees Âef°,
De¤ Âef° ve DeeDeesmed), mecÙekeâd mebkeâuhe (efJeÛeej G"s Yeves lÙener efJeÛeej
G"esmed), mecÙekeâd mce=efle (meOew Ùeeo YeF& jnesmed efkeâ efÛevlevecee keâefle meceÙemecce
yemveg heo&Ú j keâefle meceÙe ueeive meefkeâjnskeâes Úg), mecÙekeâd peerefJekeâe DeLee&led
GefÛele Keeve-heeve, mecÙekeâd JÙeeÙeece-heefjßece, Ùegòeâ Deenej-efJenej; mecÙekeâd keâce&
(mecelJe Øeoeve ievex keâce&); mecÙekeâd meceeefOe– efmLeefle Øeoeve ievex meceeefOe; Ùemejer
YeieJeeved yegæues heeueer Yee<eecee ieerleesòeâ ‘Ùegòeâenej-efJenej’ vew mecPeeSkeâe Úved~
YeieJeevedues Õemeve ef›eâÙeeceeLeer Âef° jeKve DeLee&led ÕeemeÉeje pehe ievexceeLeer
peesj efovegYeSkeâes Ú efkeâ Õeeme keâefnues efYe$e ieÙees; keâefle meceÙemecce jesefkeâÙees,
keâefnues heâkexâj yeeefnj DeeÙees? peye ÕeemeueeF& nsvex #ecelee DeeGBÚ lÙeme DeJemLeecee
efpeyeÇesues veece pehves DeeJeMÙekeâlee heozve~ lÙees veece Õeemecee Deehewâ ØeJeeefnle YeSkeâes
ngvÚ~
yegækeâes heefve efÛevlevekeâes veece Deesced efLeÙees~ Yeejlekeâes yeeefnj peefle heefve
yeewæ osMen¤ Úved, meyewkeâe Iejcee Deepe heefve Deesced uesefKeSkeâes YesefšvÚ~ Ûeerve,
efmebieehegj, ceueeÙee, efJeÙeleveece FlÙeeefo osMen¤cee Yee<ee-Yesoues keâlew Dee Dees ce,
keâlew De T ce, keâlew Deesced le keâlew Ôkeâes De#ej uesefKeSkeâe Úved~ lÙeneBkeâe yeewæ
veeieefjkeâ keâlew heefve Deesced uesKeskeâes osKes Yeves Deeheävees Ûehheue, peglee Keesuesj lÙeneB
ØeCeece iejsj cee$e Deieeef[ peevÚved~ YeieJeeved yegæues "eGB–"eGBcee YeVegYeSkeâes Ú–
‘S<ees Oecce mevevlevees~’– Ùees vew meveeleve Oece& nes~ meveeleve Oece&, ieerleesòeâ Oece&,
efnvot-Oece&Yevoe Deueie yegæues kesâner heefve Yevesve~
YeieJeeved yegækeâes Mejerj Úgšdves yesueecee cenekeâeMÙehe heeBÛemeÙe efYe#egn¤keâe
meeLecee Oesjw še{e efLeS~ Gvekeâes Øeefle#ee ieefjÙees~ meeleeQ efove Gveern¤ DeeSheefÚcee$e
DeblÙesef° ef›eâÙee ieefjÙees~ YeieJeevedkeâes heeefLe&Je MejerjueeF& heeBÛemeÙe ceeršj jsMecekeâes
keâhe[ecee yesjsj Ûe›eâJeleea meceüeš pemlees Gvekeâes oen-mebmkeâej ieefjÙees~ yegækeâes
ceneØeÙeeCeheefÚ efÙevew cenekeâeMÙeheues yeewæ ef$eefheškeân¤keâes mebkeâueve iejeS~ Dele:
Oece&keâes veececee pegve kegâjereflen¤ ØeÛeuevecee efLeS, YeieJeeved yegæues lÙemekeâes
KeC[ve iejs, peerJe ceeve&gueeF& eEnmee Yevesve~ Gveern¤ Ùeesie-meeOevee DeLeJee Yeefòeâkeâes
veeceues meesPees-šs{es kesâner ve kesâner ieoz efLeS, lÙemeueeF& keâeMÙeheyeeš Úes[dve
ueieeS efkeâ peerJen¤ueeF& keâešdveeues ceveefYe$ekeâe mebmkeâejn¤ keâmejer cesefšvesÚved?
lÙemeueeF& JeneBues DeeEnmee YeVeg YeSve~
YeieJeeved yegæ oÙeeueg efLeS~ efJeveekeâejCe peerJen¤ueeF& ceoz iejskeâes osKve
mekeäowveLes~ kegâvew heefve cenelceeues osKve mekeäowve, Devegceesove heefve ieve& mekeäowve– Ùees
le cenelceen¤keâes menpe mJeYeeJe nes~ T pemlees Deehetâ Ú lÙemlew meyewcee ØeYegkeâes
mJe¤he osKoÚ~ cewues Skeâheuš ieg® cenejepepeermebie meesOes efkeâ leheeFËkeâes oeBle Ùeefle
keâce Gcesjcee keâmejer Kejeye YeÙees? JeneBues YeVegYeÙees efkeâ meeOeveekeâeuecee ogF&
Je<e&mecce Gveues oelegveues oeBle meheâe ieveg& YeSve~ JeneBues meesÛveg ngvLÙees efkeâ jeQ
GKesuvecee peefle keâ° MejerjueeF& ngvÚ lÙemew iejer ®Ke heefve mepeerJe ngved~ nebiee
YeeBÛoeKesefj Gveern¤ueeF& heefve lÙemlew keâ° ngvÚnesuee~ lÙeme meceÙecee GveueeF&
meyeweflej YeieJeevedkeâes vew ¤he osKee heo&LÙees~ cewues meesOes– Ùees efJeÕe¤he oMe&ve keâmlees
efLeÙees? JeneBues YeVegYeÙees– lÙeme yesuee lÙener DeJemLee efLeÙees, meeOeveekeâes mlej
efLeÙees~ Deepe lÙees heefve De%eeve vew YeS pemlees ueeiÚ~ Dele: oÙee mevlekeâes mJeYeeJe
nes~ Gveern¤ oÙeeõ& le ngvÚved vew, lej peerJen¤ceeLeer oÙee ieveg& Deefnbmee nesFve~
ieewlece yegækeâes keâekeâekeâes Úesje osJeoòe heefve Gvekewâ efMe<Ùe efLeÙees~ Skeâheuš
Gmeues efveJesove ieNÙees efkeâ YeieJeved! leheeFË peerJe-nlÙeeceeLeer keâÌ[e ØeefleyevOe efkeâve
ueieeGveg ngVe? Meemleeues Yeves– Jelme! ce keâÌ[e ØeefleyevOe ueieeGve meefkeäove;
efkeâveefkeâ iejerye ceeefvemen¤ues Oeefve ceeefvemen¤ pemlees Yeespevekeâes JÙeJemLee ieve&
mekeäowve~ Ùeefo cewues keâÌ[e ØeefleyevOe ueieeF& efoS Yeves pegve iejerye ceeefvemen¤ues Ûeje
FlÙeeefo ceejsj peerJeve-efveJee&n ieo&Úved, lÙemecee yeeOee GlheVe ngvesÚ~ osJeoòeues
meesOes– efYe#egues kesâ Keeveg heo&Ú? yegæues Yeves– ie=nmLekeâes Iejcee pes heekesâkeâes Ú,
lÙemeyeeš Deefuekeâefle efYe#egueeF& heefve osT~ efYe#egkeâes ueeefie Úgów JÙeJemLee ievee&ues
Ùeer efYe#egn¤ ie=nmLeceeLeer Yeejer pemlees ueeive LeeuvesÚ~ lÙemeyesuee YeieJeeved yegækeâes
mebj#eCecee oMe npeej efJejòeâ efYe#egn¤ efLeS~ meyewkeâes efYe#eešve Je=efòe efLeÙees~ kegâvew
heefve ieeGBcee oMe npeej efYe#eg hegies Yeespevekeâes kesâ JÙeJemLee ngve mekeäÚ j? pemekeâes
Iejcee pes heekesâkeâes Ú, lÙener vew efovesÚ~ keâlew Meekeâenejer Yeespeve Ú j Yeves keâlew
ceebmeenejer heefve nesuee~ yegækeâes lÙemlees GheosMe YeSkeâes YeS efkeâ ueeše heMegn¤ueeF&
ve keâeš, leye vekeâeefškeâve ceemegkeâes Deehete|le keâmejer ngvLÙees? efYe#egn¤ueeF& keâmejer
Leene ngvLÙees efkeâ heMegn¤ueeF& keâeefšSkeâes efLeÙees efkeâ efLeSve? lÙemewues pegve Yeespeve
Gveern¤ues Øeehle ieo&Les, efYe#eehee$ecee lÙener «enCe ieo&Les~
YeieJeeved yegæues efveÙece yeveeSkeâe efLeS efkeâ pemeues efleceerueeF& ogF& jesšer
efovÚ, GheosMekeâes ¤hecee lÙemeueeF& ogF& Meyo DeJeMÙe megveeF& efoveg heo&Ú~ Ùemeues
ieoe& efYe#eg Yeespeve-$e+Ceues cegòeâ ngvesÚ j efoves ceevÚsues Oece&keâes JeemleefJekeâ yeešes
Øeehle ievexÚ~ yeewæOece&keâes ØeÛeej ngvecee Ùees heefve SGše ØeOeeve keâejCe efLeÙees~
osJeoòe F&<Ùee&ueg Øeke=âeflekeâes efLeÙees~ T meesÛoLÙees efkeâ oepegkeâes Ùeefle veece Ú,
mecceeve Ú, cesjes ngve meefkeâjnskeâes Úwve~ oepegkeâes ce=lÙeg YeSheefÚ cesjes mecceeve
ye{dvesÚ~ YeeF& YeSkeâes keâejCeues ce vew lÙemekeâes GòejeefOekeâejer ngvesÚg~ Gmeues yegækeâes
SGše efMe<ÙeÉeje yeewæ mebIeueeF& efvecev$eCe efove ueieeÙees, Yeespevekeâes ueeefie
yebiegjkeâes yeesmees leÙeej ieve& ueieeÙees, ieeshÙe ¤hecee lÙemecee efJe<e efceueeF& efoÙees~
efYe#egn¤ueeF& lÙener Yeespeve heefmkeâÙees~ YeieJeeved yegæues efYe#egn¤mebie Yeves– Ùees
Yeespeve kegâvew heefve efYe#egues Keeves Úwve~ Ùees efheC[cee$e leLeeielekeâes ueeefie nes~
leLeeiele yeenskeâ kegâvew heefve osJelee, oeveJe DeLeJee ceeveJeues Ùeme DeenejueeF&
heÛeeGve mekeäowve~ meyew efYe#egn¤ues Keeušes Kevesj Ùeme YeespeveueeF& he=LJeercee iee[er
osG, Deepe GheJeeme iej~ meyewpeveeues lÙemlew iejs~ yegæues cee$e Yeespeve iejs~
kegâkegâjn¤ueeF& Yeespevekeâes iebOe ueeiÙees~ kegâkegâjn¤ues hevpeeÉeje Kevesj ieeef[Skeâes
Yeespeve leevesj KeeS~ kesâner kegâkegâjn¤ ceve& ueeies~ ceeefvemen¤ues Leene heeS efkeâ
efYe#ee-DeVecee le efJe<e efceueeFSkeâes Ú~
YeieJeeved yegæues meyewueeF& meevlJevee efoS- Ùeme Yeòeâkeâes Ùener FÛÚe efLeÙees~
ngve le he=LJeercee Ùees Mejerjkeâes meceÙe hegje Yewmekesâkeâes Ú, cewues peeveg vew hevexÚ~ Ùees
megvesj Deevevo veece iejskeâes efMe<Ùe, pees yegæmebie Gvekeâes keâceC[ue efueSj efn[doLÙees,
ßegefleOej efLeÙees, Skeâevlecee ieSj ®ve LeeuÙees~ efMe<Ùen¤ues peevekeâejer efoS efkeâ
Deevevo le ®owÚ~ YeieJeevedues Yeves– Deevevomebie Yeve, Meemleeues yeesueeGow
ngvegngvÚ~ efYe#egn¤ nes! Deevevo oMe&veerÙe Ú~ Gmeues SGše ØeMveueeF& heebÛe
efcevešcee vew peJeeye efoF& neuÚ, ßeesleen¤keâes meceeOeeve heefve YeF& neuÚ~ lÙemew
ØeMvekeâes yeejscee Gmeues Skeâ IeCšemecce heefve yeleeGve mekeäoÚ j megVes ceeefvemen¤keâes
GlkeâC"e heefve keâce ngBowve~ Gveern¤ ÛeenvÚved efkeâ Deevevo De¤ heefve kesâner
YeVeesmed~ Deevevo cesOeeJeer Ú~ lÙemeueeF& YeVe efkeâ Meemlee yeesueeGow ngvegngvÚ~
Deevevo DeeFhegies~ meevlJevee efoow Meemleeues Yeves– Mejerjkeâes meceÙe le hegje
YeFmekeäÙees lej efleceern¤ues Ûeens Yeves Ùees MejerjueeF& De¤ leerve ceefnveemecce ce
jeKve mekeäoÚg~ efMe<Ùen¤ues Yeves– leerve cenervee YeS heefve jeKveg nesmed~ lÙemeheefÚ
ieewlece yegæues leerve ceefnveemecce cee$e Mejerj OeejCe iejs~ Ùemlees DeJemLeecee heefve
yegækeâes efJeÛejCe YeF& jeKÙees~ GveueeF& DeeosMe efLeÙees efkeâ mebmeejcee pees Leesjw ceue
YeSkeâen¤ Úved, Gveern¤ueeF& ceeie&oMe&ve iej~ efJeÛejCe ieoe&-ieoz yegæues SGše
®Kecegefve heefuš neues~ Deevevoues lÙeneB SGše PegØees yeveeF& efoS~ Ùeeflekewâcee oew[sj
SGše ceevÚs DeeF&hegiÙees, Gmeues YevÙees– YeeF&! leLeeielekeâes oMe&ve ieveg&Ú~ Deevevoues
Yeves– Deye keâmewues heefve oMe&ve ieve& mekeäowve~ Gveer efyejeceer ngvegngvÚ~ yegæues
efYe$eyeeš Yeves– Jelme! ce Ùemewkeâes Øeefle#ee ieefjjnskeâes efLeSB, ØeeCen¤ueeF& jeskesâj
heušskeâes efLeSB~ ÙemeueeF& efYe$e DeeGve osG~ yegæues lÙemeueeF& Deefvlece GheosMe
efoS~ yegæues pegve neleueeF& efmejeveer pemlees ueieeSj heušveg YeSkeâes efLeÙees, heefušvew
jnveg YeÙees~ Ùees heefve SGše Deveew"es mebÙeesie vew efLeÙees~ Gvekeâes pevce SGše
®Kecegefve YeSkeâes efLeÙees, hetCe&lJekeâes Øeeefhle SGše efheheuekeâes ®Kecegefve YeÙees j
JeneBkeâes ceneheefjefveJee&Ce heefve SGše ®Kecegefve YeÙees~
Skeâheuš jepee efyeefcyemeejkeâes cev$eer YeieJeeved yegækeâes veefpekeâ DeeSj Yeves–
jepeeues meesOve he"eGveg YeSkeâes Ú efkeâ efueefÛÚefJen¤ceeLeer Dee›eâceCe ieve& ÛeenvÚg,
YeieJeevedkeâes kesâ Dee%ee Ú? YeieJeeved yegæues Deevevomebie meesOes, ‘‘Deevevo! kesâ
ievex? neceern¤ efnpeescee$e efueefÛÚefJe ieCejepÙeyeeš heâkexâkeâe ÚeQ?’’ Deevevoues
Yeves, ‘‘nes YeieJeved!’’ ‘‘Gveern¤cee Skeâlee Ú~’’ Deevevoues peJeeheâ efoÙees, ‘‘nes
ØeYeg!’’ ‘‘Gveern¤ues "tuee-ye[eueeF& mecceeve ieo&Úved? Gveern¤mebie jeÙe-meuueen
ieo&Úved?’’ Deevevoues Yeves, ‘‘nes YeieJeved!’’ ‘‘Gveern¤ meOew MeŒe DeYÙeeme
ieo&Úved j efmeceeveecee iemleer ieo&Úved?’’ Deevevoues menceefle JÙeòeâ iejs~ Devlecee
yegæues Yeves, ‘‘cev$eer ØeJej! pees Ùeefle mepeie Úved lÙemeceeLeer nceuee le ieve&
meefkeâvÚ, lej lÙemeceeLeer efJepeÙe Øeehle ieve& meefkeâowve~’’ efyeefcyemeejues Dee›eâceCe le
iejs, lej efJepeÙe Øeehle ieve& mekesâve~ lÙeneByeeš Deeceüheeueer veece iejsefkeâ veiejyeOetmebie
efyeefcyemeej heâkexâ pemeyeeš peerJekeâ veece iejskeâes heg$e GlheVe YeÙees pees Øeefmeæ JewÅe
YeS~ Ùeme ØekeâjCecee YeieJeeved yegæues hejeceMe& efoveg heo&LÙees efkeâ Ùegæ SGše eEnmee
nes, peerJen¤keâes nlÙee ve iej, heehe ueeivesÚ~ efmeæ Ú efkeâ yeeefnjer peerJe-nlÙeemebie
Deefnbmeekeâes kegâvew mecyevOe Úwve~
efyeefcyemeej pemlew keâewMeuejepe Øemesveefpelekeâes ce=lÙeg heefve Oeeefce&keâ YeeJeveekeâes
ØeJeencee YeÙees~ yeeuemeKee j mesveeheefle yebOeguekeâes nlÙeekeâes ØeeÙeef§ele ieve& Øemesveefpele
YeieJeeved yegækeâes oMe&ve ieve& DeeS~ Øemesveefpeleues Deeßececee ØeJesMe iejs~ Gmekeâes
veÙeeB mesveeheefle oerIe&keâejeÙeCeues Øemesveefpelekeâes Úesje efJe[t[YeueeF& jepee Ieesef<ele
iejsj jLe j mesveemeefnle jepeOeeveer heâkexâ~ efJenejyeeš efvemkesâheefÚ jepeeues mesveeheeflekeâes
<e[dÙev$ekeâes yeejs Leene heeS~ lÙemeueeF& oC[ efovekeâes ueeefie Gmeues efyeefcyemeejkeâes
Úesje DepeeleMe$egkeâes meneÙelee efueve efn[s~ jepeie=nmecce hegioe-hegiow Oesjw DevOÙeejes
Yewmekesâkeâes efLeÙees~ T efmeceeveeÉejkeâes Oece&Meeueecee vew yeeme yemÙees peneB lÙemew
jeeflecee Gmekeâes ce=lÙeg YeÙees~ metÛevee heeSheefÚ YeieJeeved yegæues Yeves– pees jepee
meceÙecee Meeefvle j meceÙecee ›eâesOe ieve& peevowve, T Meemeve ieve& mekeäowve~ ›eâesOe
heefve pe¤jer Ú~ yegæues YeVeg heo&LÙees efkeâ ‘Deefnbmee hejcees Oece&:’– Meeefvle yeveeSj
jeKveg; lej yegæues Ùemlee kegâvew kegâje Yevesve~
Jeefj‰ efYe#eg, efÛevlevecee pemekeâes ieefle jeceües efLeÙees, OeejCee-OÙeeve-meceeefOe
pemekeâes mJeYeeJecee yeefmemekesâkeâes efLeÙees, Gveern¤ueeF& JeneBues yeÇeÿeCe YeVegngvLÙees~
SGše yeÇeÿeCe JebMecee pevceskeâes JÙeefòeâ YeieJeeved yegækeâes veefpekeâ hegies~ Gmeues Yeves,
‘‘Yevles! ce GÛÛekegâuecee pevce efueSkeâesÚg, Jeso-MeeŒeeefokeâes DeOÙeÙeve ieefjmekesâkeâes
Úg, ceb$eesòeâ efJeefOeues hetpee-hee" heefve ieve& mekeäÚg~ kesâ leheeFËues ceueeF& yeÇeÿeCe YeVeg
ngVe?’’ yegæues Yeves, ‘‘Jelme! ce yeÇeÿeCe lÙemeueeF& YevoÚg pees meeBefÛÛekewâ
efpelesefvõÙe Ú, pemekeâes peevekeâejer JeemleefJekeâ Ú, pees meOew meÛesleeJemLeecee jnvÚ
efkeâ efÛevlevecee keâefle ueeiveg heo&Ú j keâefle ueeive meefkeâjnskeâes Úg, OÙeeve-OeejCee-
meceeefOe pemekeâes mJeYeeJecee ngvÚ~’’ Oecceheokeâes ‘yeÇeÿeCe Jeiiees’ Mueeskeâ 390cee
JeneBues yeleeGveg YeÙees efkeâ yeÇeÿeCekeâes ueeefie Ùees keâce keâuÙeeCekeâejer Úwve efkeâ Gmeues
efØeÙe heoeLe&n¤yeeš Deeheävees ceveueeF& še{e nšeF& efuevÚ~ peefle-peefle ceve
eEnmeeyeeš heâe|keâvÚ, lÙeefle-lÙeefle vew og:Ke efveef§ele ¤heues Meevle ngve ueeioÚ~
DeLee&led meebmeeefjkeâ heoeLe&n¤keâes Deemeefòeâ eEnmee nes j osKes-megveskeâe lÙew heoeLe&n¤cee
Deveemeefòeâ Deefnbmee nes~
Oecceheokewâ ‘heefkeâCCekeâ Jeiiees’ DeLee&led ØekeâerCe& KeC[cee YeieJeevedues yeleeGveg
YeÙees efkeâ pemeueeF& jele-efove yegæevegmce=efle, meOew Oecee&vegmce=efle, meOew mebIeevegmce=efle,
keâeÙeielee mce=efle, meOew YeeJevee mce=efle j meOew Deefnbmee mce=efle jnvÚ, ieewlece yegækeâe
leer efMe<Ùen¤ meOew mce=eflekeâe meeLe meglves j peeives ieo&Úved~ me=ef° DeefvelÙe Ú, veÕej
Ú; cee$e Deelcee efvelÙe Ú~ pees efYe#egn¤ meeOeveecee ØeJe=òe Úved, Gveern¤ueeF&
jele-efove meOew mce=efle YeF& jnveg heo&Ú efkeâ ce yegækeâes MejCecee Úg, YeieJeeved
meodieg®keâes MejCecee Úg~ Ùemlees venesmed efkeâ Ûeej efoveheefÚ ieg® cenejepeueeF& vew
efyeefme&efoves; efkeâveefkeâ hejceelcee Ùeefo hejceOeece ngve Yeves meodieg® vew ØeJesMe Éej ngved~
GveerÉeje vew Yepevekeâes peeie=efle ngvÚ, Gveer vew meeOekeâkeâes Øeefle‰ekeâes j#ekeâ,
ceeie&oMe&keâ, mebj#ekeâ ngved~ GveueeF& efyemexheefÚ meeOekeâ Yeewleeefjve LeeuÚ~ lÙemewues
meOew yegæevegmce=efle DeeJeMÙekeâ Ú~ lÙeme meeOeveeueeF& OeejCe ieveg&Ú pemeues efvepe
mJe¤he DeelceheLeeflej ueevÚ~ Oecee&vegmce=efle Yeveskeâes Ùees vew nes~ Ùemejer mebIeevegmce=efle
ngveg heo&Ú efkeâ ce lÙeme ieg®-hejchejekeâes Úg~ keâeÙeielee mce=efle YeF& jnveg heo&Ú efkeâ
yeeefnjer mebmeejkeâe Jemlegn¤keâes Deekeâ<e&Cecee ve DeefuPeÙeesmed, Jemleg peefnues heefve
ùoÙe-osMecee vew efceuvesÚ~ Dele: Õeemecee DeLeJee ÛejCen¤keâes OÙeevecee megjle
efmLej jeKveg keâeÙeielee mce=efle nes~ YeeJevee mce=efle DeLee&led YeeJe-ßeæe YeF& jnesmed~
ßeæe efyevee nesefceSkeâes nJeve, efoFSkeâes oeve, ieefjSkeâes keâce&, peefheSkeâes pehe j
leefheSkeâes lehe meyew JÙeLe& ngve peevÚved~ Ùemejer vew meOew DeeEnmee mce=efle YeF& jnesmed
efkeâ Deeheävees JeemleefJekeâ mJe¤he Øeeefhle iejer neuegB~ Gveern¤ jele-efove efÛevlevecee
[gefyejnskeâe ngvÚved~ leer Jewjeieer efYe#egn¤keâes ùoÙecee SGše efmLeefle ngvÚ, pemekeâes
veece DeeEnmee nes~ ceveesefve«en iejsj pees efÛevlevejle ngvÚ, Gmekeâes mece#e Devle:keâjCekeâes
SGše DeJemLee DeeEnmee nes~ yeeefnjer mebmeejkeâe ceej-keâešn¤ le Skeâ-Deehemekeâe
yeoueen¤ ngved, pegve owJeer, Deemegjer Je=efòen¤keâe osve ngved pees meceÙe-meceÙecee YeF&
vew jnvÚved~ MeeŒe mevlen¤keâes Jemleg nes~ Deeheävees ceve-yegefæues DemebÙeceer heg®<en¤Éeje
MeeŒen¤ues JÙeeKÙeeues Yeücen¤keâes me=pevee ieo&Ú~ Ùeer Yeücen¤ ceneheg®<eheefÚ meyew
meceepecee ngBow DeeSkeâe Úved, pemekeâes pJeuevle ØeceeCe DeeEnmeekeâes meeceeefpekeâ
DeJeOeejCee nes~
~~ Ô ~~
efve<keâ<e& 59
ef v e<keâ<e&
ceneheg®<en¤ heÇlÙeskeâ peerJeceeLeer oÙeeõ& ngvepeevÚ; efkeâveefkeâ-
Gcee pes jece Ûejve jle, efyeiele keâece ceo ›eâesOe~
efvepe ØeYegceÙe osKeefnb peiele, kesâefn meve keâjefnb efJejesOe~~
(jeceÛeefjle ceeveme, 7/112)
Gveern¤ues mebmeejueeF& ØeYegceÙe osKoÚved; peerJecee YeieJeevedkeâes DebMe osKee
heve& LeeuÚ, lÙemewues efJejesOe ievex heefve le keâmekeâes ievex? Deeheävees ØeYegmebie keâmewues
efJejesOe le ieve& mekeäowve~ Ùees Gveern¤keâes SGše efmLeefle nes, DeJemLee nes, SGše
Âef° nes~ Ùemlee ceneheg®<en¤keâes veefpekeâcee Jevekeâe peerJen¤ heefve mJeÛÚvo
efJeÛejCe ieo&Úved~ efleveern¤ueeF& efJeÕeeme jnvÚ efkeâ Ùeer ceneheg®<eyeeš neefve ngves
kegâvew mecYeeJevee Úwve, ye¤ megj#ee vew ngvÚ~
yeeuceerefkeâ jeceeÙeCe, efkeâef<keâvOeekeâeC[keâes meeleeQ meie&cee efJevOÙe heJe&leceeLeer
efveJeeme ievex efveMeekeâj (Ûevõcee) veece iejskeâes $e+ef<ekeâes GuuesKe Ú, pemekeâes
ke=âheeues mecheeeflekeâes [{skeâes heKesše hesâefj efvemkesâj DeeSkeâes efLeÙees~ mecheeefleues
osKeskeâe efLeS, lÙees cegefve vegneSj heâefke&âjnskeâes DeJemLeecee DeveskeâeQ Yeeueg, nefjve,
efmebn, yeeIe j Deveskeâ Øekeâejkeâe mehe&n¤ues $e+ef<eueeF& Iesje neueer efn[dow efLeS~
$e+ef<eueeF& Deeßecemecce hegNÙeeSj meyew ØeeCeern¤ heâkexâj ieS~
DejCÙekeâeC[keâes ef$enòejeQ meie&cee ßeerjece j ue#ceCemebie hechee mejesJejkeâes
heefjÛeÙe efoow keâyevOeues Yeves, ‘‘jIegvevove! hecheekeâes peuecee efJeÛejCe ievex neBme,
keâejC[Je, ›eâeQÛe j kegâjj Ûejen¤ meOew ceOegj mJejcee yeesefue jnvÚved~ efÙeveern¤
ceevÚsueeF& nsjsj [jeGowvedve; efkeâveefkeâ kegâvew ceevÚsÉeje kegâvew Ûejekeâes nlÙee heefve
ngvemekeäÚ, Ùemlees YeÙekeâes efleveern¤ueeF& DevegYeJe Úwve~’’ $e+<Ùecetkeâ, celebie Jeve,
Meyejer Deeßece– leheesOeve cenelceen¤keâe Deeßececee meyew "eGBcee Ùemlew efmLeefle efLeS~
YeieJeeved yegækeâes JeveJeemekeâes ØeLece efove efLeÙees~ jepekeâerÙe heesMeekeâcee vew
Gveer pebieuecee efnef[jnskeâe efLeS~ GveueeF& mebvÙeemeer Yes<ecee SGše Ùemlees JÙeefòeâ
osKee heNÙees peesmebie DeŒe–MeŒe heefve efLeS~ yegæues Gveermebie meesOes– ‘‘leheeFË
efMekeâejer YeSkeâes pemlees ueeiÚ, Ùees cegefven¤keâes Yes<e efkeâve keâejCe OeejCe ieveg&
YeSkeâes Ú?’’ Gmeues peJeeheâ efoÙees, ‘‘Ùeme Yes<eyeeš ce=ie FlÙeeefo peerJe-pevlegn¤
efveef§evle ngvÚved, veefpekeâmecce DeeF& hegioÚved~ efMekeâej meefpeuew Yesefš neuÚ~’’
yegæues Yeves, ‘‘cegefve-Yes<emebie Gveern¤keâe Dešgš efJeÕeemeceeLeer heefve efleceerues Oeeskeâe
ieNÙeew~ Ùemees iej, cesjes Ùees heesMeekeâ uesT j Deeheävees JeŒe ceueeF& osT~ peneB yepeej
Úved, Ùeer JeŒen¤keâe heejKeer Úved, lÙeneB ÙemeueeF& osKeeT, Ùees JeŒe yesÛesj
efleceerues jeceües jkeâce heeGÚew, pemeÉeje efleceerues De¤ leefjkeâeues heefve peerefJekeâesheepe&ve
ieve& mekeäÚew~’’ Dele: cegefven¤keâe Yes<eyeeš peerJe-pevlegn¤ DeeÕemle ngvÚved~
Gveern¤ueeF& Leene Ú efkeâ ÙeneBvesj YeÙekeâes kegâvew keâejCe Úwve~
ßeerjeceÛeefjle ceevemekeâes Øemebie Ú~ JeveJeemekeâeuecee ßeerjece peye cenef<e&
yeeuceerefkeâ Deeßececee DeeS, lÙeneB keâe ÂMÙe osKes–
Keie ce=ie efyehegue keâesueenue keâjneR~ efyejefnle yewj cegefole ceve ÛejneR~~
(ceeveme, 2/123-8)
efÛe$eketâš Deeßececee YeieJeevedueeF& nsjsj meyew peerJe-pevlegn¤ DeeÕemle YeS–
keâefj kesânefj keâefhe keâesue kegâjbiee~ efyeiele yewj efyeÛejefn meye mebiee~~
(ceeveme, 2/137-1)
keâefj DeLee&led neòeer, kesânjer DeLeJee kesâMejer DeLee&led efmebn, keâefhe (yeeBoj),
keâesue DeLee&led megiegbj, kegâjbie DeLee&led nefjve– meyew menpe Me$egleeueeF& lÙeeiesj meeLe-
meeLew Iegcve Leeues~
Yejleues efÛe$eketâškeâes Jeve#es$ekeâes DeJeueeskeâve iejsheefÚ Leene heeS–
Keiene keâefj nefj yeeIe yejene~ osefKe ceefn<e Je=<e meepeg mejene~~
yeÙe® efyeneF Ûejefnb Skeâ mebiee~ penB lenB cevengB mesve Ûelegjbiee~~
(ceeveme, 2/235/3-4)
efÛe$eketâš cegefven¤keâe efveJeeme efLeS~ Yejlepeerues leer cegefven¤keâe ØeYeeJe osKes
efkeâ ieQ[e FlÙeeefo meyew peerJen¤ menpe Me$eglee efyemexj SkewâmeeLe Iegcow efLeS~
hebÛeJešercee jeceues osKes–
Keie ce=ie ye=vo Deeveefvole jnneR~ ceOeghe ceOegj iegbpele Úefye uenneR~~
(ceeveme, 3/13-3)
efve<keâ<e& 61
Keie DeLee&led Ûeje, ce=ie DeLee&led Jevekeâe peerJen¤– meyew Deeveefvole efLeS~
YebJejen¤ iegbpeej ieefjjnskeâe efLeS lÙemewues Gveern¤keâes MeesYee DePew Deveew"es efLeÙees~
keâeieYegMegefC[ Deeßecekeâes efÛe$eCe ieesmJeeceer peer kewâ Meyon¤cee nsjeQ–
meerleue Deceue ceOegj peue, peuepe efyehegue yengjbie~
ketâpele keâuejJe nbme ieve, iegbpele cebpegue Ye=bie~~ (ceeveme, 7/56)
Deeßecekeâes neleeefYe$e jceveerÙe leueeG efLeÙees pemecee neBmen¤ keâuekeâue iejer
jceeFjnskeâe efLeS, YebJejen¤ iegbpeej ieefjjnskeâe efLeS; peerJe-pevlegn¤ mJeÛÚvo
¤heues efJeÛejCe ieefjjnskeâe efLeS~ cenelceen¤ueeF& osKesheefÚ Gveern¤keâes [j vew
meceehle ngvepeevÚ~
ßeerceÆieJeûerleecee Ú–
efJeÅeeefJeveÙemecheVes yeÇeÿeCes ieefJe nefmleefve~
Megefve ÛewJe Õeheekesâ Ûe heefC[lee: meceoefMe&ve:~~ (ieerlee, 5/18)
Depeg&ve! heefC[lee: DeLee&led hetCe& %eelee ceneheg®<e efJeÅee-efJeveÙeÙegòeâ yeÇeÿeCe
j ÛeeC[eue, kegâkegâj j ieeF&, efJeMeeuekeâeÙe neòeercee meceeve Âef°Jeeuee ngvÚved~
Gveern¤keâes Âef°cee efJeÅee-efJeveÙeÙegòeâ yeÇeÿeCeues ve kegâvew efJeMes<elee jeKoÚ j ve
ÛeeC[eue kegâvew nervelee jeKoÚ~ ve le ieeF& Oece& nes j ve le kegâkegâj DeOece& j
efJeMeeuekeâeÙe YeSkeâesues ve le neòeer kegâvew efJeMes<elee jeKoÚ~ Gveern¤keâe Âef°
MejerjceeLeer nesFve, ye¤ efmeOew peerJen¤keâes DevlejelceeceeLeer heo&Ú~ Ùeefle kegâje
DeJeMÙe Ú efkeâ efJeÅee-efJeveÙeÙegòeâ yeÇeÿeCe ue#Ùekeâes veefpekeâ Ú j pemeueeF&
ÛeeC[eue YeefvevÚ, lÙees ue#ÙeYevoe še{e Ú~ lej meyew lÙemew heLekeâe yešgJee ngved~
Deefnbmeecee efmLele Ùeer ceneheg®<en¤ueeF& Deeheävee hetJe&pevcen¤keâe mce=efle
jnvÚved~ YeieJeeved yegæueeF& efyeleskeâe ogF&meÙe pevcen¤keâes mcejCe efLeÙees~ peelekeâ
keâLeen¤cee GuuesKe Ú– Gveer SGše pevcecee ®Ke YeS~ lÙeme ®KeceeefLe
yekegâueeues ceeÚen¤ KeevLÙees j ne[n¤ lÙemew ®KeceeefLe KemeeuoLÙees~ yegæueeF&
Ùees ef›eâÙee jeceües ueeiesve, lej lÙeme ®Ke Ùeesefvecee Gveues ieve& heefve kesâ mekeäLes?
cenef<e& keâeieYegMegefC[peerueeF& heefve DeveskeâeQ pevcen¤keâes mcejCe efLeÙees–
megefOe ceesefn veeLe pevece yeng kesâjer~ efmeJe Øemeeo ceefle ceesj ve Iesjer~~
(ceeveme, 7/95-8)
leele! DeveskeâeQ pevcen¤keâes ceueeF& mcejCe Ú~ Mebkeâjpeerues ke=âheeues cesjes
yegefæueeF& ceesnues Iesjsve~ lÙeme peerJevecee peefle meeOevee, pemlees mce=efle efLeÙees, leer
meyew heefÚkeâe Ùeesefven¤cee meb›eâefcele ngBow ieS~ Deepe heefve Ùemlee GoenjCe peleepelew
osKve heeFvÚved~
hetpÙe ieg® cenejepepeerkeâes heeueecee meleer DevegmetFÙee Deeßececee SGše
yeÇÿeÛeejer yeeBoj efLeÙees~ DevÙe yeeBojn¤ heMegJeled ›eâerÌ[en¤cee efuehle jnvLes lej T
Meevle-Skeâevlecee SGše ®KeceeLeer yemeer jnvLÙees~ pemlees efkeâ meg«eerJeues YeieJeeved
jecemebie efveJesove iejskeâes efLeÙees– ‘efye<eÙe yemÙe megj vej cegefve mJeeceer~ ceQ heeBJej
hemeg keâefhe Deefle keâeceer~~’ (ceeveme, 4/20-3)– yeeBojn¤ ye{er keâeceer
ngvÚved~ $e+legkeâeuecee Skeâ-Skeâ cenerveemecce SGše heele heefve cegKecee neuowvedve,
heeieue pemlees yeefmejnskeâe ngvÚved; vej j ceeoeues Skeâ Dekeâe&ueeF& nsefj jnvÚved~ lej
lÙees yeeBoj cenejepepeerkeâes Deieeef[ ®Kecee yemeer jnvLÙees, cenejepepeerueeF& DeeBKee
ve efPeckeäÙeeFkeâve ueieeleej nsefj jnvLÙees~ Ùeefo kegâvew yeeBojveer veefpekeâ DeeGves ØeÙeeme
ieo&efLeved Yeves lÙemeueeF& osKes heefve veosKes pemlees iejer celeueye jeKowvLÙees j
hekeâ[cee DeeGve meÄesâ kegâje yegPesheefÚ lÙemeueeF& Peš meceelesj heneÌ[yeeš leue
heäÙeeueer neuLÙees pemeues ieoe& Gmekeâes ne[-keâjbie YeeefÛevLÙees, eEkeâ-eEkeâ ieoz meyew
yeeBojn¤ YeeioLes, hesâefj lÙemekeâes veefpekeâ DeeGves DeeBš ieozveLes j T cemle YeSj
yeefmejnvLÙees~
hetpÙe cenejepepeer efyeneve peye Yepevecee yemvegngvLÙees, lÙees yeeBoj heefve
DeeSj cenejepepeerYevoe Deefue hej yemoLÙees~ SGše Kecyee efLeÙees, lÙemewkeâes meneje
efueSj yemoefLeÙees~ cenejepepeer Yepevecee IeCšeQmecce yeefmejnveg ngvLÙees, T heefve
MeeefvlehetJe&keâ yeefmejnvLÙees~ T keâebOe DeLeJee peerG kesâner heefve ve nuueeFkeâve
yemoLÙees~ keâefnues keâeeEn DeebKee Keesuesj cenejepepeereflej nsvex ieo&LÙees~ Gmekeâes Ùees
veeškeâ cenejepepeerueeF& yeÌ[es jeceües ueeioLÙees~ cenejepepeer Keeskeäoe Kesjer T heefve
Ùelee-Gefle peerGcee Keewefjve LeeuLÙees~ oÙeeues ieoe& cenejepepeerues lÙemekeâes ueeefie
heefve SGše efškeäkeâÌ[ (yeekeäuees jesšer) yeveeGve ueieeGveg ngvLÙees~ YepeveheefÚ
cenejepepeerues lÙener efškeäkeâÌ[ GmeueeF& efoveg ngvLÙees~ T GYesj lÙemeueeF& SGše
neleues meceeleer keâeBKecee ÛÙeehLÙees j leerve Kegóeues cee$e heneÌ[ceeLeer Ûe{dLÙees~
efve<keâ<e& 63
Dekeâex efove efyeneve heeBÛe yepes DeBOÙeejescee vew DeeSj cenejepepeerkeâes meecegVes yemeer
neuLÙees~ Ùees Gmekeâes efveÙece-pemlees YeF& mekesâkeâes efLeÙees~
Skeâ efove cenejepepeerues GmeueeF& mecyeesOeve iejsj Yeves, ‘‘yeÇÿeÛeejer! nsj,
Je<ee&$e+legkeâes meceÙe nes~ Deeßececee megkesâkeâe oeGje Úwve~ Ùeme ®KeceeLeer megkesâkeâe
neBieen¤ Úved~ Ùeefo efleceerues YeeBÛesj Kemeeueer efoÙeew Yeves jesšer hekeâeGve meefkeâvLÙees~’’
Gmeues megvÙees, jesšer efueÙees, heneÌ[ceeLeer ieSve, meecegVeskeâes kegâJeeBkeâes Ûeewleejecee
yemesj jesšer KeeÙees, lÙemeheefÚ T osKeeFSkeâes ®Kecee Ûe{sj megkesâkeâes oeGje YeSkeâes
nebieeueeF& nuueeGve LeeuÙees~ Deeßecekeâe Yeòeân¤ues cenejepepeerueeF& metÛevee efoS~
jefcelee nsve& cenejepepeer heefve lÙeneB DeeF& hegivegYeÙees, YeVegYeÙees, ‘‘De® keâesefMeMe iej
yesše!’’ nebiee YeeBefÛe jnskeâes efLeSve, leye Gmeues DePe ceeefLeuuees nebieecee Ûe{sj
megkesâkeâes nebieeceeLeer neceheâeuÙees~ nebiee YeeefÛeSve~ cenejepepeerues hesâefj YeVegYeÙees,
‘‘Skeâheuš De¤ ØeÙeeme iej!’’ lesœees heuš lÙener nebieecee neceheâeuesheefÚ SGše
šg›eâe YeeBÛesj KemÙees~ cenejepepeer YeVegYeÙees, ‘‘mÙeeyeeme yesše! Deye jesšer heekeâer
neuÚ, efleceerues jeceües mesJee ieNÙeew~ efleceer efÛevlee ve iej~ oeGje DeeF& neuÚ~’’
Ùemejer lÙees yeeBoj ceevÚs pemlees DeeÛejCe ieo&LÙees, DeeosMen¤keâes heeueve ieo&LÙees~
Skeâ efove cenejepepeer KÙeeue"ªe ieoz Yeves, ‘‘peye efleceer yeÇÿeÛeejer Úew,
Yepeve ieo&Úew Yeves Deeheävees ueeefie Yeespevekeâes JÙeJemLee Deehewâ ievex iej~ ce Deeheävee
efMe<Ùen¤yeeš efhe"es ceieeGBÚg~ Gveern¤ iengB efhemeeSj 15 efkeâueesceeršj še{e
efÛe$eketâšyeeš heeskeâes Deeheävees šeGkeâescee {gJeeveer iejsj uÙeeGBÚved~ neceern¤ jesšer
yeveeSj efleceerueeF& KegJeeGves? Deye Ùemlees ngve mekeäowve~ Ùeefo meeOeg Úew Yeves Deehewâ
ÛesleeG~’’ (meOegkeâÌ[er Yee<eecee efYe#eešveueeF& ÛesleeGves YeefvevÚ~)
Dekeâex efove SGše kegâe|ce, pemeueeF& lÙeneBkeâes #es$eerÙe Yee<eecee peefcevoej
YeefvevÚ, efyeneve ueieYeie heeBÛe yepes yeÇÿeÛeejer yeeBoj DeeGvegYevoe kesâner meceÙe
heefnues vew cenejepepeerkeâes veefpekeâ DeeFhegiÙees~ oC[Jeled ØeCeece iejsheefÚ Gmeues
efveJesove iejs, ‘‘cenejepepeer! kesâ ÙeneB kegâvew yeÇÿeÛeejer yeeBoj Ú?’’ cenejepepeerues
meesOes, ‘‘efleceerueeF& keâmejer Leene YeÙees?’’ Gmeves Yeves, ‘‘cenejepepeer! pebieuecee
jnskeâes Keslekeâes nsjÛeen ieve& ce ceÛeeveceeLeer heefušjnskeâes efLeSB~ Ùemlees ueeiÙees efkeâ
keâmewues cesjes nele meceelesj G"eFjnskeâesÚ~ SGše DeeJeepe heefve megefveÙees- kesâ
megeflejnskeâe Úew~ G", ce DevegmegFÙeekeâes yeÇÿeÛeejer yeeBoj ngB~ cesjes ueeefie Ûevee efueSj
DevegmegFÙee efn[~
kesâner yesjmecce ce Ùelee-Gefle nsjW~ peye kegâvew DeeJeepe heeFSve leye lÙemeueeF&
mehevee "evesj ce hesâefj heefušneues~ Deefue-Deefue efveõe DeeGvew ueeieskeâes efLeÙees efkeâ
keâmewues Skeâ PÙeeheg ieeueecee nevesj YevÙees, cewues Yeefve neues efve! Ûevee efueSj efn[~
hesâefj megeflejnskeâe Úew? cewues efJeÛeej iejs, heefnuees heuš nele meceelesj G"eÙees, oesœees
heuš PÙeeheg nevÙees, lesœees heuš Leene Úwve kegâve oC[ osuee~ lÙemeheefÚ vegneSB,
Ûevee efueSB, ogF&-mee{s ogF& yepes jeefleosefKe vew efn[sj DeeGBowÚg, ieeGB še{e Ú,
IeveIeesj pebieuekeâes yeešes Ú~ ÙeneBmecce DeeFhegioe efyeneve YeFmekesâkeâesÚ~ keâlee Ú
lÙees yeeBoj?
cenejepepeerues YeVegYeÙees– ‘‘Deefnues DeeGow nesuee~ efnpees cewues lÙemeueeF&
ieeueer iejskeâes efLeSB efkeâ meeOeg Úew Yeves Deeheävees JÙeJemLee Deehewâ iej~ lÙemeuew
lÙemekeâes mJe¤he efleceerkeâneB hegiÙees, efleceerueeF& G"eÙees, peieeÙees, Øesefjle ieNÙees~
Yeiele! efleceer YeeiÙeMeeueer Úew~’’ Ùeeflekewâcee yeÇÿeÛeejer yeeBoj DeeFhegiÙees~ cenejepepeerues
GmeueeF& Ûevee efoSj Yeves, ‘‘mÙeeyeeme yesše! Deye efleceerues ÛesleeGves DeeJeMÙekeâlee
Úwve~ ce yegefPeneueW efkeâ efleceües meeOeglee meeBÛees nes~ Deye efleceerues jesšer heeFjnvÚeQ~’’
peefcevoejues Yeves, ‘‘lÙees le "erkewâ Ú cenejepepeer! lej ce heefve ØelÙeskeâ mehleencee
yeÇÿeÛeejerkeâes ueeefie Ûevee uÙeeGow ievexÚg~’’
meejebMele: ‘Gcee! pes jece Ûejve jle ....’ pees jecekeâes Ûejvecee Devegjòeâ
Ú, Gveern¤efYe$e SGše Âef° ngvÚ~ Gmeues Leene heeGBÚ efkeâ keâes keâefle heeveercee
Ú? kesâ Ú? keâes Yeü° Ú? keâes mener Ú? leeheefve Gveern¤ ‘efvepe ØeYegceÙe osKeefnb
peiele, kesâefnb meve keâjefnb efJejesOe~~’ Gveer efJejesOe ievex heefve keâesmebie ievex?
Ùemlee cenelceen¤ meceoMeea j meceJeleea ngvÚved~ Gveern¤Éeje peefnues heefve
DeeEnmee vew ØeJeeefnle ngvÚ~ Gveern¤yeeš peefnues heefve keâuÙeeCe vew ngvÚ~ DekeâuÙeeCe
ievex Keeuekeâes kegâvew heefve Jemleg Gveern¤mebie nBgow ngBowve, Úwve Yeves keâleeyeeš efovesÚved?
peÌ[ Ûesleve ceie peerJe Ievesjs~ pes efÛeleS ØeYeg efpevn ØeYeg nsjs~~
les meye YeÙes hejce heo peesiet~ Yejle ojme cesše YeJe jesiet~~
(ceeveme, 2/216/1-2)
efve<keâ<e& 65
peme-pemeues ØeYegueeF& osKes DeLeJee pemeueeF& ØeYegues vew osefKe neues, leer
meyewpevee hejceheokeâe DeefOekeâejer YeS~ Deefnbmee›ele Øeehle ceneheg®<en¤keâes Ùemlew
ue#eCe ngvÚ~ peneB Deelcee efJeefole Ú, pees Deelcele=hle Ú, DeelceefmLele Ú, pemeues
Deeheävees Gæej ieefjmekesâkeâes Ú, GveeRÉeje vew meyewkeâes Gæej mecYeJe Ú~
ßeer mJeeceer efJeJeskeâevevopeerues heeleÀeue Ùeesiemet$en¤keâes JÙeeKÙee ieoz meeOeve-
heeokeâes heQeflemeeQ meg$ecee Yeves efkeâ, ‘‘efYe$e (ùoÙeosMecee) Deefnbmee Øeefleef‰le YeSheefÚ
Gmekeâes veefpekeâ meyew ØeeCeern¤ Deeheävees mJeeYeeefJekeâ Me$egleekeâes YeeJe lÙeeefie
efovÚved~ Ùeefo kegâvew JÙeefòeâues DeeEnmeekeâes Deefvlece DeJemLee Øeehle ieo&Ú Yeves
Gmekeâes Deieeef[ mJeeYeeefJekeâ eEnmekeâ ØeeCeern¤ heefve Meeefvlekeâes YeeJe OeejCe ieo&Ú~
Ùeme DeJemLeekeâes Øeeefhle YeSheefÚ vew yegPveg efkeâ efleceües DeeEnmee-›ele ÂÌ{ Øeefleef‰le
YeFmekesâkeâesÚ~’’ Ùeme Øekeâejues efJeJeskeâevevopeerues DeefnbmeeueeF& Devle:keâjCekeâes
Jemleg YeSkeâes yeleeS~
efÙevew Deehleheg®<en¤keâe peerJeve-Ûeefj$eueeF& he{sj-megvesj ceeveJe cee$eues meceevelee,
meefn<Ceglee, hejeshekeâej, mesJee, meÆeJevee j Dekeâe&keâes og:Kecee keâ®Ceekeâes hee"
efmekesâ~ cenelcee ieebOeerpeerceeLeer heefve efÙevew ceneheg®<en¤keâes ØeYeeJe efLeÙees~ iegpejelekeâe
ceneve meble vejmeer cesnlee FlÙeeefo Yeòeân¤keâe peerJeveer, jnve-menve, ef›eâÙeekeâueehe
Gveer efJeMes<e ¤heues ØeYeeefJele efLeS– ‘Jew<CeJe peve lees lesves keâefnÙes pes heerj hejeF&
peeCes js!’ Gveern¤kewâ efMe#een¤ues DeefYeYetle YeSj Gveues oef#eCe Deøeâerkeâern¤ueeF&
mebieef"le iejs, mJelev$eleekeâes {eskeâemecce hegNÙeeSj leeheefve leer ceneheg®<eefYe$e DeeEnmeekeâes
pegve DeJemLee-efmLeefle j Âef° DeeS, lÙees Ùeesie-meeOeveepevÙe efLeÙees, ef›eâÙeelcekeâ
DeYÙeemepevÙe efLeÙees~ Skeâheuš Deefnbmeekeâes lÙeme TBÛeeF&mecce hegieermekesâheefÚ lÙemeues
lÙeneByeeš keâefnues heefve efJeÛeefuele nBgowve~ Ùemlee ceneheg®<en¤ DeeJeMÙekeâlee hejs
Deemegjer Je=efòe YeSkeâen¤keâes yengcele osKesj veeefmlekeâleekeâe ue#eCen¤cee MeŒeeYÙeemeceeLeer
peesj efoSkeâe Úved pemeues ieoe& YeeJeer heerefÌ{ Dekeâce&CÙe, keâeBlej j vehegbmekeâ ngve
vemekeâesmed, mebmeejcee mece=æ peerJevekeâes meeLe meeLew hejceßesÙekeâes yeešesheLe ØeMemle
YeF&jnesmed~ De¤ kegâvew GheeÙe yeeBkeâer vejnsheefÚ osMe j mebmke=âeflekeâes j#eekeâes ueeefie
MeŒen¤keâes ØeÙeesie heefve DeeEnmeeueeF& Øeefleef‰le ievex efoMeecee G"eFSkeâes SGše
meeLe&keâ heeFuee nes~
~~ Ô ~~
neceÇes ØekeâeMeve
hegmlekeân¤ Yee<een¤
ÙeLeeLe& ieerlee YeejleerÙe Yee<een¤ efnvoer, ceje"er, hebpeeyeer, iegpejeleer, Got,& mebmke=âle,
GefÌ[Ùee, yebieuee, leefceue, lesueiet, ceueÙeeuece,
keâVeÌ[, Deemeeceer, efmevOeer~
efJeosMeer Yee<een¤ Deb«espeer, pece&ve, øeWâÛe, vesheeueer, mhesveerMe, heâejmeer,
veeJexpeerÙeve, ÛeeÙeveerpe, [Ûe, FšeefueÙeve, ¤meer~
Mebkeâe meceeOeeve efnvoer, ceje"er, iegpejeleer, Deb«espeer, vesheeueer~
peerJeveeoMe& SJeb DeelceevegYetefle efnvoer, ceje"er, iegpejeleer, Deb«espeer~
Debie keäÙeeW HeâÌ[keâles nQ? keäÙee keânles nQ? efnvoer, Deb«espeer, iegpejeleer, pece&ve~
DeveÚgS ØeMve efnvoer, ceje"er, iegpejeleer~
SkeâueJÙe keâe Debiet"e efnvoer, ceje"er, iegpejeleer~
Yepeve efkeâmekeâe keâjW? efnvoer, ceje"er, iegpejeleer, pece&ve, Deb«espeer, vesheeueer~
ÙeesieMeeŒeerÙe ØeeCeeÙeece efnvoer, ceje"er, iegpejeleer~
<ees[MeesheÛeej hetpeve-heæefle efnvoer, ceje"er, iegpejeleer~
ÙeesieoMe&ve-ØelÙe#eevegYetle JÙeeKÙee efnvoer, iegpejeleer, mebmke=âle~
iueesefjmed Dee@heâ Ùeesiee Deb«espeer~
ØeMve meceepe kesâ- Gòej ieerlee mes efnvoer~
yeejnceemeer efnvoer~
Deefnbmee keâe mJe¤he efnvoer, ceje"er, Deb«espeer, vesheeueer~
Dee@ef[Ùees kewâmesšdme
ÙeLeeLe& ieerlee efnvoer, iegpejeleer, ceje"er, Deb«espeer~
Dece=leJeeCeer efnvoer~
(ßeer mJeeceerpeerkeâes cegKeejefJevoyeeš efveŠme=le
Dece=leJeeCeern¤keâe mebkeâueve
JeeuÙetce 1 mes 55 mecce~)
ieg®Jebovee (Deejleer)
Dee@ef[Ùees efmeef[ped (MP3)
ÙeLeeLe& ieerlee efnvoer, iegpejeleer, ceje"er, Deb«espeer, pece&ve, yebieuee~
Dece=leJeeCeer efnvoer~
© meJee&efOekeâej-uesKekeâ
Ghejesòeâ hegmlekeân¤keâe DebMe ØekeâeMeve, efjkeâee\[ie, Øeefleefueefhe ØekeâeMeve j mebMeesOeve uesKekeâkeâes
Devegceefle efJevee Jeefpe&le Ú~

Ahimsa

Caricato da

Informazioni sul documento

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

Ahimsa

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

Ô vece: meodieg®osJeeÙe

YeejleerÙe ceneheg®<en¤keâes Âef°cee

Deefnbmee SGše DeefuPeSkeâes ØeMve nes~ cetuele: Ùees Ùeewefiekeâ Meyo

AA ¬ Jh ln~xq#nso Hkxoku dh t;AA

ieer l eekeâes Deeuees k eâcee ‘DeeE n mee’

me=ef°keâes Deeefo%eevekeâes efueefheyeæ ¤he YeieJeeved ßeerke=â<Ceesòeâ ieerlee nes,

ceneYeejlekeâes Deeuees k eâcee ‘DeeE n mee’

Deefnmb ee›eleer heeC[Je–

ßeer j eceÛeef j le ceevemecee ‘DeeE n mee’

YeieJeeve efMeJeÉeje efJejefÛele, meble efMejesceefCe ieesmJeeceer leguemeeroemepÙetÉeje

ceneJeer j mJeeceer k eâes Âef ° cee ‘Deef n b m ee’

peve-peerJevecee Deefnbmeekeâes veeceues keâ"esj leLee Yeüecekeâ ØeÙeesie peefle Yeejlecee

YeieJeeved yeg æ keâes Âef ° cee ‘DeeE n mee’

Deefnbmee Ùeewefiekeâ Meyo nes~ peye meeOekeâues Meevle-Skeâevlecee Yepeve ieve&

Potrebbero piacerti anche