Deo militavit, professione et habitu clerieus, gra ‘majorem ecclesiam Sancte Marice Sunctigne bus gratanter exceptus, weque ad stim conservantur ef leguntur sw tum seu Tractatum de libero arbitrio ins i ab Uffe opusculum, ut mune est, ipendii_gratia ea det isto opusculo dissolve So uno quam ex pluribus etiam recentiorum seholasticaram volumiibts peti poose. ‘Seriptiuaculam vel obiter percurrat qui gloriosius nos de ea predicasse putave LIBELLUS DE LIBERO ARBITRIO. radu diaconus, officio scholasticus : procedente vero tempore rmberti ab Oberto episcopo honorabiliter translatus, et a prion elicis memorie Friderici episcopi aticis negotiis ad diversas personas et Ecclesias multas in ym forte epistolarwin non ultima fu ch, et Joannis Ti recenset De gratia et libero arbitrio librum unumt, cujus it vullam epi incata et prasiermissa sint quaz pro iod pluribus exemplis facile demonstrari ut audacter_pronu 970 innit fore sigint, pro Ecclesie. que a plerisque summo alum quod nos Libel. idem antiqui codicis illustris nobisque amicis- qui libro De scriptoribus eccl., cap. 528, cienduin, stoke forma 'relerat, fleri tamen potuit ut iore episiolis preponuntur et te Ceverumm Algerus, mira est, quan de gratia, prades ero arbi ines conscripsit DIVI ALGERI CANONICI LEODIENSIS LIBELLUS DE LIBERO ARBITRIO. (Edidit D. Bernardus Pezwus, Thes. Anecdot., UV viri domini Zachari CAPUT PRIMUM. Quale fuerit Ade liberum arbitrium ante et post lapsum. Scienduin est quod liberum arbitrium dicitur ha- Duisse primus homo, antequam per gustum pomi cesset effectus servus peceati. Sed, cum habuisset li berum arbitrium, videndum est que libertas iltius arbitrio fuerit, Arbitrium certe liberum fuit, quandia sux pote- statis exstitit, ita ut, nulla vi cogente nec Del nec Aiaboli, quod vellet bonum aut malum faceret, Sed, ‘enm liberum esset hoc respectu, quia nullo dominio, nulla vi cogi poterat, ut vellet aliquid aut nollet pet se tamen debile erat, ita ut ex sua debilitate ca- dere possel, si diabolo non cogenti, sed suadenti consentiret. Sed stare ex sua virtule nullo modo posset, etiamsi vellet, nisi consilio Del eredens, ut vellet bonum, quod bene vellet, periceret per ejus- dem Dei auxi ‘Cum ergo Adam liberam voluntatem haberet et propriam, non propriam babebat possibilitatem, sed alienam, ut esset in homine, quod juste a Deo re- muneraretwr:; libera scilicet voluntas, quae Deo non coacta serviret, et esset in Deo unde glorificaretur cum hominem sua virtuta roboraret. Quia igitur li- ber erat Adam et infirmus, postquam sibi nimis est confisus, ex libero arbitrio hosti cousensit, et per fragilitalem suam cecidit : qui si Domino soli conf sus fuisset, Domino ausiliante, nullatenus atique cecidisset, ‘Sed, cum post primi patris Iapsum servus peceati, venit Dominus nos pr gradui, reddens arbitriom primi hominis liberum sicut priusa vi extranea, sed non a debilitate pra- Paraow, CLXXX. orbis esset part Conradi’ ab Uffenbach.) Ap B malo, videtur vim inferre libero arbitrio; qui col, 411, ex inclyta bibliotheca ms.. illustris ut nemo sit qui de se prasumat, sed in solo Deo semper confidat, CAPUT It Nec prodestinatio bonorum ad premium, nec pree- acientia malorum ad penam obest libero arbitrio Sed luic libero arbitrio videtur ium, quod Dominus sanctis ab eterno vitam sternam pra~ destinavit, et similiter cansam vitae zterne, meri~ um scilicet preordinavit ; reprobis autem mortem ‘lernam, sed non mortis zternze causam, quia Dew null peecala sua predestinavit. Non enim est Dei disponere quomodo peccator peccet, sed tamen, eum sciat eum peceaturum, mortem ei preordinat [Apo- graphum, preordioaret}, ut verus judex. Si awe Preordinat et predestinat vitam bono et mortem cum pradestinatio sua fulli non possit , necesse est ul malus sit quem pradestinavit ad mortem , et bo- nus sit quem praedestinavit ad vitam : et si necesse est hune esse bonum et illum malum, perit ergo liberam arbitriun, quod necessitate cogitur. Quod si arbitrium non est liberam, sed cogitur necessitate, non est culpandus ille, qui, velit, nolit, peceat; nequelaudandus qui, velit, nolit, bene agit, sed laus et culpa soli cogenti est imputanda. Cur ergo poena est malis et gloria justis ? Non est itaque premium quod justi remunerantur, sed sola Dei Gratia; nec est vindicta, quod injusti puniuntur, sed injuria, quod absit! Preedestinatio eniin Dei nulla vi gogit nos ad bo- num vel ad malum ; sed Deus apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio (Jac. 1, 47), ab aterno ea, que fulura sunt nobis, in con- apectu suo presentia habuit, et quales wos. futuri aton esseanus, tanquam prasentes 0 ‘et quales nos aut ex nostra pravitate, aut ex justitia sibi presemtavit, tales ut presentes dijudicavit. Quae enim sunt apad nos preterita aut futura, a ‘conspecta Dei nunquiam transeunt, sed sentiz sunt, Unde et Dominus ia Evangelio : et terra transibunt, verba autem mea non transibunt (Matth. xxiv, 38). Si autem verba, qua apud nos in momento transeunt, apud Deum semper manens quis dubitet quin in conspecta Dei omnia sint per- manentia, que apud nos transitoria? Sicut enim visus coronam cireuli totam simul videl, quem tactus nonnisi particulatim palpando sentit, sic quorum nos uonnisi parti- culatim diversis tempotibus videmus aliqua. Si ergo semper in conspectu ejus fuimus et prae- sentialiter nos vidit, quales aut ex ipso futuri esse ‘mus in bonum, aut non ex ipso, sed ex nobis futuri essemus in malum, non inconveniens fecit, si cum diversa videret merita, diversa etiam nobis dispo- neret premia, Pravitas nostra ab alerno se malam in conspectu Dei ex sua nequitia praesentavit : Deus illum ad mortem destinavit. CAPUT I. ua omnes sili actiones nostras idem wullam necessitate a relinguit, Eterna Dei visio, ‘semper presentes habui ifert, sed omnino liber Quid ergo? Coegit nos Deus ut mali mur ab leno? Absit! Nam nos ei potias obt aus ul nos inalos. videret. Verbi gra jacere aliquem, necesse est quidem ut ille jaceat quem jacere video, aut falsum est illud, quod ego eum jacere videam. Ila vero necessitas an a ja- cente est, an a vidente? Utique non a vidente in- fertar necessitas ut jaceat, sed ab illo, qui se depo- ‘suit ut jaceret. Dominus igitur, cui nihil est pra- teritum aut futurum, nos sibi presentes semper esse malos vidit, non utille visus necessitatem in- ferret pravitatis, sed quia pravitas illa talere ne- quivit prascientiam judieis. Nunquid enim Petrus Dominum negavit, quia Dominus dixit : Ter mene- is? (Matt, xxv, 34) aut nunguid Judas tradi- quia Dominus dixit : Tu me trades? aut nun- quid Lazarus mortuus est, quia Dominus dixit : Le- D sita si HENRICI SALTERIENSIS lo ad oculum vidit, A sarus dormi Si video € Arbitrium nostrum sic 97a 3 (Joan, x1 14.) Utique priusquam hoe de eis diceret, Lazarus jam mortuus era tem jam Judzos de traditione convencrat; solus Petrus, cum de negatione audisset, se non nega rum jurabat, Sed tamen ex verbis Domi magis coactus est Petrus ut faceret quod uolebat, quam Judas ut faceret quod volebat. Nefas enim erat, scientem omnia nescire, qua istis essent fulura, CAPUT IV. An meritis. et precibus nostri obtineri Sicut ergo praedestinatio ad mortem non eogtt malos ut pereant, sic etiam priedestinatio ad vitam non cogit bonos ut salventur, Sed, cum Dominus posit pravdestinatio navit ut ipsa sua predestinatio meritis et precibus nostris obtineatur. Nonne enim Abralze Dominus dixit : In Isaae vocubitur tibi semen ? (Gen. x31, 42.) Sed, licet in Isaac Dominus promisisset fecunditatem Seminis, tamen uxor ipsius Isaac (uit scerilis. Ora- vit autem Isaac et dedit Reus eonceptum Rebecese. i ergo Deus promisit ei feeunditatem et dedit. ste- rilitatem ; Isaac autem oravit et fecunditatens im- petravit, quid atiud est nisi quod oratio prevtesti- nationem obtinut? Unde colligi potest quod Dens ita nobis bona sua promittit, ut tamen labore nostro acquirantur : qnod si voluerimus allaborare, in ‘omnibus qua: bene agemus nobis cooperabitur. CAPUT V mune liberume est, wt mola ex se solo, bona nonnisi ex gratia velle possit. Notandum autem quia, ew arhitrium nosirum, ‘ut dictum est, liberum sit ab extranea violewt non tandem quantum ad se liberam est absolute, ut sicut a se simpliciter habet ut malum velit, sic et se habeat bonum velle sine aspirante gratia : quod et cum a nobis habeamus non videre, si oculos claudimus, non tamen a nobis simpliciter haber videre, etiamsi aculos aperimus, nisi splendore al quo illuminemar : et sicut splendor non purest non illuminare, si oculi aperiantur, cums praesens sit sic gratia Det non potest bonz voluntati nostra sibi applicite non aspirare, cum omuibus propo- SIRCA ANNUM MeL HENRICUS SALTERIENSIS NOTITIA (Fannic, Biblioth. med. et inf. Lat., 1. Ml, p. 997° Henricus Salteriensis, Mibernus monachus, cirea annum 1150 scripsit ad Henricum abbatem de Sartis, De Purgatorio S. Pairicii (incertum yeteris ne illius, an potius Patricii abbatis circa annum 860), sive