9th STD Social Science TM Sample Materials 2019

This is only for Sample
for Full Book Order online and Available at all Leading Bookstores
m
r_f m¿Éaš
o
.c
9 tF¥ò
s
M«
2019-20 M©L¡fhd ghl¤â£l¤â‹go
jahÇ¡f¥g£lJ
ok
bo
ra
áw¥g«r§fŸ
u
ghl üÈš cŸs mid¤J Édh¡fS¡F« KGikahd, vËikahd ÉilfŸ.

.s
TLjyhd Édh ÉilfŸ.

x›bthU ghl¤â‹ ïWâÆY« myF¤ nj®î Édh¤jhŸ ÉilfSl‹.
w
w
w
Ruh g¥Ënfõ‹°
br‹id
orders@surabooks.com Ph : 9600175757 / 8124201000 / 8124301000

2019-20
All rights reserved © SURA Publications.

No part of this book may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in
any form or by any means, digitally, electronically, mechanically, photocopying, recorded or
m
otherwise, without the written permission of the publishers. Strict action will be taken.
ISBN : 978-81-8449-919-3
F¿p£L v©. FY-9-SS-TM
o
vGâ tH§»at®
.c
âU. k. bgUkhŸ, M.A., M.Ed. nfhit
âU¤âat®
âU. kh. kfhÈ§f‹, M.A., B.Ed. br‹id
âU. br. ïªâu‹, M.A, B,Ed. j®kòÇ
s
âUkâ. t. bt©kâ, M.A, M.Ed. br‹id
kâ¥ghs®
Kidt®. j. bt§fnlr‹
ok M.A., M.Phil., Ph.D.
Jiw¤jiyt®, j®kòÇ
bo
Also available for Std - X jiyik mYtyf«
Guides : Ruh gâ¥gf«
✤ Sura’s Tamil 1620, `n#’ ãsh¡, 16-MtJ ãujhd
✤ Sura’s Smart English rhiy, m©zh ef®,
ra
✤ Sura’s Mathematics (EM/TM) br‹id-600 040.

✤ Sura’s Science (EM/TM) Phones : 044-26161088, 26161099.
✤ Sura’s Social Science (EM/TM) Mobile : 96001 75757 / 81242 01000 /
u
81243 01000
Whatsapp : 81242 01000
.s
e-mail : orders@surabooks.com
website : www.surabooks.com
w
nkY« Étu§fS¡F / bjhl®ò¡F

ò¤jf¤âš cŸs rªnjf§fS¡F : enquiry@surabooks.com
w
ò¤jf§fŸ th§f : orders@surabooks.com

bjhl®ò¡F : 9600175757 / 8124301000
th£°m¥ : 8124201000 / 9840926027
w
M‹iy‹ tiyjs« : www.surabooks.com

ghl¡ F¿¥òfË‹ bjhF¡f¥g£l gFâfis vkJ http://tnkalvi.in
ïizajs¤âÈUªJ ïytrkhf gâÉw¡»¡bfhŸsyh«
(ii)
m
gâ¥gháÇa® ciu

o
9M« tF¥ã‰fhd RuhÉ‹ r_f m¿Éaš tÊfh£oia btËÆLtâš
.c
bgUÄjK« k»œ¢áí« mil»nwh«.
2019-20 M©L¡fhd ghl¤â£l¤â‹go, ghl§fis bjËthfî«, KGikahfî«
òÇªJ bfhŸtj‰F njit¥gL« mid¤J m«r§fisí« cŸsl¡» ekJ tÊfh£o
s
jahÇ¡f¥g£LŸsJ.
MáÇa®fS¡F f‰ã¡f cWJizahfî«, khzt®fS¡F f‰f cWJizahfî«
vËikahfî« ju¥g£LŸsd. ok
ïªj tÊfh£o ïU¡F« tifÆš Édh¡fS¡fhd ÉilfŸ És¡fkhfî«,
ghl¥ò¤jf¤â‹ mid¤J ghl§fisí« âwikíl‹ f‰W¡ bfhŸtj‰F cjî«

bo
tifÆš ÉÇthd TLjš Édh ÉilfŸ mid¤J ãÇÉ‹ ÑG« ju¥g£LŸsd.
ekJ tÊfh£o gy áw¥g«r§fis bfh©oU¥ãD«, MáÇa®fŸ khzt®fS¡F
f‰ã¥gâ‹ gh§»id Fiw¤J kâ¥ãl KoahJ. mJ Ãiwªj kâ¥òilaJ.
khzt¢ bršt§fË‹ njitfis Ãiwî brŒaî«, MáÇa¥ bgUªjifÆdÇ‹
ra
f‰ã¡F« gh§»id nk«gL¤jî« ïªj tÊfh£o bgÇJ« cjî« v‹W cWâíl‹

e«ò»nwh«.
khztkÂfŸ nj®Éš KG bt‰¿ bgw ïiwaUis nt©L»nwh«.
u
- RghZ uh{, B.E., M.S.

.s
gâ¥gf¤jh®
Ruh gâ¥gf«
thœ¤J¡fŸ !!!
w
w
For More Information - Contact

w
Doubts in Our Guides : enquiry@surabooks.com

For Order : orders@surabooks.com
Contact : 96001 75757 / 8124301000
Whatsapp : 8124201000 / 9840926027
Online Site : www.surabooks.com
For Free Study Materials Visit http://tnkalvi.in
(iii)
TO ORDER WITH US
SCHOOLS and TEACHERS:
m
We are grateful for your support and patronage to ‘SURA PUBLICATIONS’
Kindly prepare your order in your School letterhead and send it to us.
For Orders contact: 81242 01000 / 81243 01000
o
DIRECT DEPOSIT
.c
A/c Name : Sura Publications A/c Name : Sura Publications
Our A/c No. : 36550290536 Our A/c No. : 21000210001240
Bank Name : STATE BANK OF INDIA Bank Name : UCO BANK
s
Bank Branch : PADI Bank Branch : Anna Nagar West
IFSC : SBIN0005083
A/c Name : Sura Publications

Our A/c No. : 6502699356
Bank Name : INDIAN BANK
okIFSC : UCBA0002100
A/c Name : Sura Publications

Our A/c No. : 1154135000017684
Bank Name : KVB BANK
bo
Bank Branch : ASIAD COLONY Bank Branch : Anna Nagar
IFSC : IDIB000A098 IFSC : KVBL0001154
ra
After Deposit, please send challan and order to our address.

email : orders@surabooks.com / Whatsapp : 81242 01000.
DEMAND DRAFT / CHEQUE

u
Please send Demand Draft / cheque in favour of ‘SURA PUBLICATIONS’

payable at Chennai.
.s
The Demand Draft / cheque should be sent with your order in School letterhead.
STUDENTS :
w
Order via Money Order (M/O) to

w
SURA PUBLICATIONS
1620, ‘J’ Block, 16th Main Road, Anna Nagar,
w
Chennai - 600 040.

Phones : 044-26162173, 26161099.
Mobile : 96001 75757/ 81242 01000/81243 01000.
email : orders@surabooks.com Website : www.surabooks.com
(iv)
bghUsl¡f«
tuyhW
1. kÅj¥ gÇzhk ts®¢áí« r_fK« : tuyh‰W¡F Kªija fhy«�� 1 - 16
2. g©ila ehfÇf§fŸ�� 17 - 28
3. bjhl¡ffhy¤ jÄœ¢ r_fK« g©ghL«�� 29 - 40
m
4. m¿î ky®¢áí«, r_f-muáaš kh‰w§fS«�� 41 - 50
5. br›Éaš cyf«�� 51 - 60
6. ïil¡fhy«�� 61 - 70
o
7. ïil¡fhy ïªâahÉš muR« r_fK«�� 71 - 80
8. eåd íf¤â‹ bjhl¡f«�� 81 - 90
.c
9. òu£áfË‹ fhy«�� 91 - 104
10. bjhÊ‰òu£á�� 105 - 116
s
11. Máa M¥ãÇ¡f ehLfËš fhyÅahâ¡f«�� 117 - 128
òÉÆaš
ok
1. Ãy¡nfhs« - I òÉ mf¢brašghLfŸ�� 129 - 142
2. Ãy¡nfhs« - II òÉ òw¢brašghLfŸ�� 143 - 156
3. tËk©ly«�� 157 - 174
bo
4. Ú®¡nfhs«�� 175 - 186
5. cÆ®¡nfhs«�� 187 - 196
6. kÅjD« R‰W¢ NHY«�� 197 - 208
7. Ãytiugl¤ âw‹fŸ�� 209 - 220
ra
8. ngÇl® nkyh©ik - ngÇliu vâ®bfhŸSjš�� 221 - 226

FoikÆaš
1. murh§f mik¥òfŸ k‰W« k¡fsh£á�� 227 - 236
u
2. nj®jš, muáaš f£áfŸ k‰W« mG¤j¡ FG¡fŸ�� 237 - 244

.s
3. kÅj cÇikfŸ�� 245 - 254

4. murh§fË‹ tiffŸ�� 255 - 260
5. cŸsh£á mik¥òfŸ�� 261 - 268
w
6. rhiy ghJfh¥ò�� 269 - 272

bghUËaš
w
1. nk«gh£il m¿nth« : bjhiyneh¡F, msåL k‰W« Ãiy¤ j‹ik�� 273 - 282

2. ïªâah k‰W« jÄœeh£oš ntiythŒ¥ò�� 283 - 290
3. gz« k‰W« fl‹�� 291 - 298
w
4. jÄHf¤âš ntsh©ik�� 299 - 304

5. ïl«bga®jš�� 305 - 312
Kjš gUt¤ bjhF¤j¿¤ nj®î 2018-19�� 313 - 322
ïu©lh« gUt¤ bjhF¤j¿¤ nj®î 2018-19�� 323 - 334
_‹wh« gUt¤ bjhF¤j¿¤ nj®î 2018-19�� 335 - 346
(v)
o m
s .c
ok
bo
u ra
.s
w
w
w
(vi)
tuyhW
ïaš kÅj¥ gÇzhk ts®¢áí«
1 r_fK«: tuyh‰W¡F Kªija fhy«
o m
gÆ‰áfŸ
.c
I. rÇahd Éilia¤ nj®î brŒf:
s
1. kÅj®fSl‹ kugQÉaš neh¡»š Äfî« beU¡fkhf ïU¥gJ
2.
m) bfhÇšyh

M) á«g‹Ì
ok ï) cuh§ c£lh‹ <) »nu£ V¥°
ntsh©ik k‰W« Éy§Ffis¥ gH¡f¥gL¤Jjš bjhl§»a fhyf£l«

m) giHa f‰fhy« M) ïil¡f‰fhy« ï) òâa f‰fhy«
[Éil: (M) á«g‹Ì]
<) bgU§f‰fhy«
bo
[Éil: (ï) òâa f‰fhy«]
3. gÇzhk ts®¢á tÇirÆš eåd kÅjÅ‹ neuo K‹ndh® ................. Mt®.
m) nAhnkh nAãÈ° M) nAhnkh vu¡l°
ra
ï) nAhnkh nrãa‹° <) Ãah©l®jhš kÅj‹

[Éil: (ï) nAhnkh nrãa‹°]
4. v»¥J, ï°nuš-ghy°Ôd« k‰W« <uh¡ M»ait ml§»a gFâ ............... vd¥gL»wJ.
u
m) »nu£ Ç~¥£ gŸs¤jh¡F M) ãiwÃy¥ gFâ

ï) ýn[hnyh MW <) Ãah©l® gŸs¤jh¡F
.s
[Éil: (M) ãiwÃy¥ gFâ]

5. r® ïuhg®£ ò%° ~ó£ v‹w ï§»yhªJ ÃyÉashy® br‹id¡F mU»š cŸs gšyhtu¤âš
.................. fUÉfis Kj‹Kiwahf f©Lão¤jh®.
w
m) f‰fhy« M) gH§f‰fhy«
ï) ïil¡ f‰fhy« <) òâa f‰fhy«
w
[Éil: (M) gH§f‰fhy«]

6. i) vG¤J njh‹Wtj‰F Kªija fhy« tuyh‰W¡F KªijajhF«.
ii) tuyh‰W¡F Kªija fhy k¡fŸ bkhÊia ts®¤bjL¤jh®fŸ; mHfhd XÉa§fisí«
w
fiy¥bghU£fisí« cUth¡»dh®fŸ.
iii) tuyh‰W¡F Kªija fhy¢ r_f§fŸ go¥g¿î bg‰¿Uªjjhf¡ fUj¥gL»‹wd.
iv) tuyh‰W¡F Kªija fhyf£l« gH§fhy« v‹W miH¡f¥gL»wJ.
m) (i) rÇ M) (i) k‰W« (ii) rÇ
ï) (i) k‰W« (iv) rÇ <) (ii) k‰W« (iii) rÇ
[Éil: (ï) (i) k‰W« (iv) rÇ]
1

RuhÉ‹  r_f m¿Éaš  9 M« tF¥ò
7. i) brš£ vd¥g£l Ô£l¥g£l f‰nfhlÇfis¥ òâa f‰fhy k¡fŸ ga‹gL¤âdh®fŸ.
ii) òâa f‰fhy¡ »uhk« F¿¤j rh‹W br‹id kht£l¤âš cŸs iga«gŸËÆš
fhz¥gL»wJ.
iii) òâa f‰fhy¤ij¤ bjhl®ªJ tªj g©gh£L¡fhy« bt©fy¡ fhy« vd¥gL»wJ.
iv) Éy§Ffis ts®¤jš, gÆ® brŒjš M»ait elªj fhyf£l« ïil¡f‰fhy«
vd¥gL»wJ.
m
m) (i) rÇ M) (ii) rÇ
ï) (ii) k‰W« (iii) rÇ <) (iv) rÇ [Éil: (m) (i) rÇ]
8. T‰W : j ÄHf¤â‹ MWfŸ, Fs§fŸ mUnf ïil¡ f‰fhy thœÉl§fŸ gy
o
f©Lão¡f¥g£LŸsd.
fhuz« : Ú®¥ghrd nkyh©ik ïil¡ f‰fhy¤âš ts®¢áailªJ ïUªjJ
.c
m) T‰W« fhuzK« rÇ; T‰iw¡ fhuz« rÇahf És¡F»wJ.
M) T‰W« fhuzK« rÇ; Mdhš T‰iw¡ fhuz« rÇahf És¡fÉšiy.
ï) T‰W rÇ; fhuz« jtW.
s
<) T‰W« fhuzK« jtwhdit. [Éil: (<) T‰W« fhuzK« jtwhdit]
II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.

1.
2.
tiffshF«. ok
nfhlÇfS« ãs¡F« fUÉfS« ..................... g©gh£il¢ nr®ªj K¡»akhd fUÉ
[Éil: ÑH¥ gH§f‰fhy¥]
f‰fUÉfis cUth¡Ftj‰F¤ njitahd tÊKiwfS« E£gK« ........................
bo
bjhÊšE£g« vd miH¡f¥gL»‹wd. [Éil: f‰fUÉ]
myF 1
3. gH§f‰fhy¤â‰F« òâa f‰fhy¤â‰F« ïil¥g£l fhy« .................... vd¥gL«.

[Éil: ïil¡ f‰fhy«]
ra
III. rÇahd T‰iw¤ nj®î brŒf:

1. m) kÅj®fË‹ njh‰w¤ij m¿Éaš neh¡»š òÇªJ bfhŸs ‘jFâíŸsJ j¥ã¥ ãiH¡F«’
v‹w fU¤J cjî»wJ.
u
M) ‘cÆ®fË‹ njh‰w« F¿¤J’ v‹w üiy bA®g®£ °bg‹r® gâ¥ã¤jh®.

ï) cÆÇaš gÇzhk ts®¢á F¿¤j lh®É‹ nfh£ghL ïa‰if¤nj®î v‹w tÊKiwíl‹
.s
bjhl®ò cilaJ.
<) fš bjhÊšE£g« F¿¤J MuhŒtJ ÃyÉaš MF«.
Éil: m) rÇ
w
M) jtW. cÆ®fË‹ njh‰w« F¿¤j üiy rh®y° lh®É‹ gâ¥ã¤jh®.

ï) rÇ.
<) jtW. - fš bjhÊšE£g« F¿¤J MuhŒtJ f‰fUÉ bjhÊš E£g« MF«.
w
2. m) Fu§»d§fËš cuh§ c£lh‹ kÅj kuò¡F Äf beU¡fkhd Fu§»dkhF«.

M) kÅj®fË‹ K‹ndh®fis nAhÄÅ‹ v‹»nwh«. mt®fË‹ njh‰w« F¿¤j rh‹WfŸ
w
M¥ãÇ¡fhÉš fhz¥gL»‹wd.
ï) ïU g¡fK« T®ikahf¢ brJ¡f¥g£l áW ášY Ótš vd¥gL»wJ.
<) bgÇa f‰fis¢ brJ¡» jahÇ¡f¥gL« if¡nfhlhÇfŸ m¢NÈa‹ fUÉfŸ vd¥gL«.
Éil: m) jtW. Fu§»d§fËš á«g‹á kÅj kuò¡F Äf beU¡fkhd Fu§»dkhF«.
M) rÇ.
ï) jtW. ïU g¡fK« T®ikahf¢ brJ¡f¥g£l áW ášY ïUKf¡ fUÉ vd¥gL»wJ.
<) rÇ
2
IV. bghU¤Jf:
tuyhW
1. gH§fhy khDlÉaš - m) njÇ
2. nfhlÇ¡fUÉfŸ - M) åd°
3. fšÈY« vY«ãY« fhz¥g£l cUt§fŸ - ï) m¢NÈa‹
4. br«kzš nkLfŸ - <) E©f‰fhy«
5. áW msÉyhd fšyhš Md brŒbghUŸfŸ - c) kÅj ïd K‹ndh®fŸ F¿¤j MŒî
m
[1 - c, 2 - ï, 3 - M, 4 - m, 5 - <]
V. RU¡fkhd Éil jUf:
o
1. Cf¡ fhy« kÅj®fis¤ j‹Dz®î« m¿î« cŸst®fshf v¥go kh‰¿aJ?
Éil: (i) ï‹iwa eåd thœÉ‰fhd mo¤js« bjhšgH§fhy¤âš ïl¥g£L, ekJ
.c
K‹ndh®fË‹ m¿th‰wyhš bjhl®ªJ nk«gL¤j¥g£ljhF«.
(ii) bjhš gH§fhy k¡fŸ cUth¡»a brŒbghU£fŸ, bkhÊfŸ M»at‰¿‹ tÊahf
mt®fŸ Äfî« m¿th®ªjt®fshf ïUªâU¡»wh®fŸ v‹gij m¿a Ko»wJ.
s
(iii) v©z§fŸ, mDgt§fŸ k‰W« òydh‰wšfshš m¿ití«, òÇjiyí« bgW«
kdâ‹ brašghL m¿th‰wš v‹W brhšy¥gL»wJ.
2.
(iv)
ok
ïJ kÅj®fË‹ áªjid ts®¢áíl‹ bjhl®òilaJ.
tuyh‰W¡F Kªija fhy¤ jÄHf k¡fË‹ thœÉš fhšeil ts®¤jš V‰gL¤âa jh¡f«
g‰¿ F¿¥ò jUf.
Éil: (i) k¡fŸ ntsh©ikí« nk‰bfh©lh®fŸ, ML, khLfisí« ts®¤jh®fŸ.
bo
(ii) mt®fŸ Éy§Ffis¥ gH¡», mt‰W¡F czî bfhL¤J ts®¤J, mt‰iwí«
Étrha¤âš <LgL¤âdh®fŸ.
(iii) Éy§Ffis ts®¥gJ kÅj®fË‹ thœÉš K¡»akhd gFâ MdJ. vUJfŸ
cGtj‰F¥ ga‹gL¤j¥g£ld.
ra
(iv) vUJfŸ Étrha ntiyfis vËjh¡»d. nt£ilaho thœ¡ifia el¤âaij Él,

ïªj thœ¡if vËjhf ïUªjJ.
(v) Étrha« mt®fis xU F¿¥ã£l ïl¤âš FonaW«go brŒjJ.
u
3. bgU§f‰fhy¤âš ïwªnjhiu¥ òij¡F« tH¡f¤â‹ tiffis¡ TW.

Éil: bgU§f‰fhy <k¢ á‹d§fŸ:
.s
(i) nlhšbk‹ vd¥gL« f‰â£il,

(ii) á°£ vd¥gL« fšyiwfŸ,
(iii) bk‹Ï® vd¥gL« Ãidî¢á‹d F¤J¡fš,
w
(iv) jhÊ,
(v) ghiwia¡ FilªJ cUth¡»a FiffŸ,
(vi) rh®¡nfhngf° vd¥gL« <k¤bjh£ofŸ vd tif¥gL¤j¥gL»‹wd.
w
4. fUÉ brŒtâš Ñœ¥ giHa f‰fhy k¡fËlÄUªj bjhÊšE£g¤ij¤ âwdhŒî brŒf.

Éil: (i) giHa f‰fhy k¡fŸ bgÇa f‰fis¢ brâšfshf¢ ÓÉ if¡nfhlhÇ cŸË£l gy tif¡
w
fUÉfis totik¤jh®fŸ.
(ii) ït®fŸ j§fŸ njitfS¡fhf if¡nfhlhÇ, bt£L¡ f¤â cŸË£l gšntW fUÉfis
brŒjh®fŸ.
(iii) ïªj¡ fUÉfŸ (biface) ïUKf¡ fUÉfŸ v‹W« miH¡f¥gL»‹wd. mit rkg¡f
cUt mik¥ig¥ (Symmetry) bg‰WŸsd.
(iv) if¡nfhlhÇfŸ m¢NÈa‹ fUÉfŸ v‹W« miH¡f¥gL»‹wd.
3
VI. jiy¥ò Édh¡fŸ:
x›bthU jiy¥ã‹ ÑnHí« cŸs mid¤J Édh¡fS¡F« ÉilaË.
1. nAhÄÅ£ k‰W« nAhÄÅ‹°
m) nAhÄÅ£ v‹ngh® aht®?
M) M¥ãÇ¡fhÉš fUÉfis cUth¡»a Kjš kÅj ïd« vJ?
ï) eåd fhy kÅj®fŸ vªj¥ bgauhš F¿¡f¥gL»wh®fŸ?
m
<) ïªj ïd¤ij¢ nr®ªj VnjD« xU tifia¡ TW.
Éil: m) eåd k‰W« mÊªJ nghd mid¤J bgU§Fu§F ïd§fS« nAhÄÅ£ vd¥gL«.
M) nAhnkh bAãÈ°.
o
ï) nAhnkh nr¥ãa‹°
<) nAhnkh Vu¡l°
.c
2. kÅj K‹ndh®fË‹ bjhl¡f fhy¡ f‰fUÉfË‹ bjhF¥ò
m) m¢NÈa¡ fUÉfŸ f®ehlf¤âY« k¤âa¥ãunjr¤âY« v§F f©blL¡f¥g£LŸsd?
M) ãôÇ‹ v‹whš v‹d?
s
ï) ïUKf¡ fUÉfŸ v‹whš v‹d?
<) kÅj ïd K‹ndhofŸ ga‹gL¤âa fšyhš Md Míj§fŸ áyt‰iw¡ TWf.
M) ok
Éil: m) m¢NÈa¡ fUÉfŸ f®ehlfhÉ‹ ïrh«ó®, k¤âa¥ãnunjr¤â‹ ã«bg¤jhÉš
f©blL¡f¥g£LŸsd.
TÇa bt£LKid cŸs fšyhyhd cË ãôÇ‹ vd¥gL«.
ï) ïUòwK« brJ¡f¥g£ljhš ï¡fUÉfS¡F ïUKf¡ fUÉfŸ vd¥bga® ïl¥g£lJ.
<) Xšnlhth‹ k‰W« ‘ãns¡°’.
bo
myF 1
VII. ÉÇthd ÉilaË¡fî«.

1. Étrha«, ghid brŒjš, cnyhf¡ fUÉfŸ brŒjš M»a JiwfËš Ãfœªj ts®¢á
bgU§f‰fhy¤âš V‰g£l Äf K¡»akhd kh‰wkhF« - cWâ¥gL¤jî«.
ra
Éil: m) Étrha« (mšyJ) ntsh©ik:

(i) ïU«ò¡ fhy k¡fŸ ntsh©ikí« nk‰bfh©lh®fŸ.
(ii) ML khLfisí« ts®¤jh®fŸ.
(iii) â
idí« bešY« gÆÇl¥g£ld. ïªj¡ fhy¡f£l¤âš jh‹ ghrd ÃUthf«
u
nk«g£lJ.
(iv) VbdÅš gy bgU§f‰fhy ïl§fŸ, eâfŸ, Fs§fS¡F mUnf ïUªjd
.s
M‰W¥gLiffËš ghrd bjhÊšE£g« ts®ªjJ.

M) k£gh©l§fŸ:
(i) b
jhšÈaš MŒî elªj ïl§fËš »il¡F« K¡»akhd rh‹W k£gh©l§fshF«.
w
(ii) U«ò¡fhy, r§ffhy k¡fŸ fU¥ò k‰W« át¥ò Ãw§fis k£gh©l§fS¡F¥

ï
ga‹gL¤âdh®fŸ.
(iii) k £gh©l§fŸ rikaš, bghUŸfis¢ nrÄ¥gj‰F, rh¥ãLtj‰F vd¥
w
ga‹gL¤j¥g£ld.
(iv) fW¥ò k‰W« át¥ò k£gh©l§fŸ cŸns fW¥ghfî« btËna át¥ghfî«
fhz¥gL«. btË¥òw« gsgs¥ghf ïU¡F«.
w
ï) cnyhf¡ fUÉfŸ:
(i) gU§f‰fhy¡ fšyiwfËš <k¥ bghU£fshf Vuhskhd ïU«ò¥ bghU£fŸ
b
it¡f¥g£LŸsd.
(ii) thŸ, FWthŸ ngh‹w fUÉfŸ, nfhlÇfŸ, cËfŸ, És¡FfŸ, K¡fhÈfŸ
M»ait »il¤JŸsd.
4
(iii) ï¥bghU£fËš áyt‰¿‰F vY«ò mšyJ ku« mšyJ bfh«ghyhd if¥ão
bghU¤j¥g£oU¡»wJ.
tuyhW
(iv) ïU«ò¡ fUÉfŸ ntsh©ik¡F«, nt£ilahLjY¡F«, czî nrfÇ¥gj‰F«,
ngh®fS¡F« ga‹gL¤j¥g£ld.
(v) b t©fy¡ »©z§fŸ, Éy§F, gwit cUt§fshš mÂntiy¥ghL
brŒa¥g£l fy§fŸ, bt©fy¤âyhd Kf« gh®¡F« f©zho, kÂfŸ
M»aití« »il¤JŸsd.
m
2. kÅj®fË‹ tuyhW óÄÆ‹ tuyh‰Wl‹ beU§»a bjhl®ò cilaJ - bjËî¥gL¤Jf.
Éil: (i) kÅj®fË‹ tuyh‰iw¥ òÉÆ‹ tuyh‰¿ÈUªJ ãÇ¡f KoahJ.
o
(ii) òÉÆ‹ nkyL¡FfËš tuyh‰W¡ fhyf£l§fŸ F¿¤j ÃyÉaš, bjhšÈaš, cÆÇaš
gâîfŸ bghâªJ »l¡»‹wd.
.c
(iii) ò É k‰W« gšntW cÆÇd§fË‹ tuyh‰iw m¿tj‰F ï¢rh‹WfŸ Äf
K¡»akhditahF«. ï›tL¡FfËš kÅj _jhija®fË‹ vY«òfË‹
òij¥got§fŸ (fossil bones) òijªJŸsd.
s
(iv) b jhškhDlÉaš m¿P®fS« (Palaeo anthropologists), bjhšÈaš m¿P®fS«
(Archaeologists) òÉÆ‹ k© k‰W« ghiw mL¡Ffis mfœªJ, kÅj _jhija®fŸ
ok
F¿¤j rh‹Wfis¢ nrfÇ¡»‹wh®fŸ.
(v) kÅj®fË‹ gÇzhk«, bjhšgH§fhy« M»at‰¿‹ gšntW fhy f£l§fis
m¿a ïªj¥ òijgot§fŸ k‰W« k©zL¡FfË‹ fhy« m¿Éašó®tkhf
fÂ¡f¥gL»wJ.
(vi) ï¢rh‹WfË‹ tÊahf kÅj tuyh‰¿‹ gÇzhk ts®¢á ÃiyfŸ k‰W« mt‰¿‹
bo
fhyf£l« M»at‰iw¥ òÇªJ bfhŸs Kaš»‹wd®.
(vii) bjhšÈaš (Archaeology): bjhšbghUŸfis MuhŒªJ És¡fkË¥gj‹ tÊahf
kÅj®fË‹ flªj fhy« F¿¤J Muhí« ïaš MF«.
(viii) bjhškhDlÉaš (Palaeoanthropology ): kÅj®fË‹ _jhija®fË‹ clyik¥ò k‰W«
ra
mt®fsJ gÇzhk ts®¢á F¿¤J MŒªJ m¿ªJ bfhŸS« ïaš MF«.

u
TLjš Édh¡fŸ
.s

1. eh« ..................... bjhÊšE£g fhy¤âš thœ»nwh«.
w
m) ngh¡Ftu¤J M) jftš ï) g©ghL <) ehfÇf«

[Éil: M) jftš]
2. kÅj®fË‹ tuyh‰iw .................... tuyh‰¿ÈUªJ ãÇ¡f KoahJ.
w
m) nfhŸfË‹ M) òÉÆ‹
ï) NÇa FL«g¤â‹ <) Ú®ÃiyfË‹ [Éil: M) òÉÆ‹]
w
3. bjhš bghUŸfis MuhŒªJ, És¡fkË¥gj‹ tÊahf kÅj®fË‹ flªj fhy« F¿¤J

Muhí« ïaš .................... .
m) bjhšÈaš M) bjhš khDlÉaš
ï) ÃyÉaš <) cÆÇÆš [Éil: m) bjhšÈaš]
5
4. kÅj®fË‹ _jhija®fË‹ clyik¥ò k‰W« mt®fsJ gÇzhk ts®¢á F¿¤J MŒªJ
m¿ªJ bfhŸS« ïl« .................... .
m) bjhš khDlÉaš M) ÃyÉaš
ï) E©QÆÇaš <) bjhšÈaš
[Éil: m) bjhš khDlÉaš]
5. òÉ Rkh® .............. ãšÈa‹ M©LfS¡F K‹ cUthdjhf¡ fUj¥gL»wJ.
m
m) 5.59 M) 4.15 ï) 4.54 <) 5.52
[Éil: ï) 4.54]
o
6. M°£nuhyhã¤âi[‹ v‹gj‰F .......................... v‹W bgUŸ.
m) ilndh[® M) ïil¤ bjhšYÆ%Ê
.c
ï) bj‰f¤âš kÅj¡ Fu§F <) E©QÆÇfŸ
[Éil: ï) bj‰f¤âš kÅj¡ Fu§F]
7. Rkh® 600 Kjš 542 ÄšÈa‹ M©fS¡F Kªija ......................... ïš gy brš cÆÇd§fŸ
s
KjÈš njh‹¿d.
m) gHª bjhšYÆ%Ê M) ïil¤ bjhšYÆ%Ê
8.
ï) bjhšYÆ%Ê

ok
<) ghÿ£ofŸ fhy«
............................ fhyf£l¤âš ilndh[®fŸ thœªjd.

[Éil: ï) bjhšYÆ%Ê]
bo
m) ghÿ£ofË‹ M) bjhšYÆ%Ê
myF 1
ï) gHª bjhšYÆ%Ê <) ïil¤ bjhšYÆ%Ê

[Éil: <) ïil¤ bjhšYÆ%Ê]
9. tuyhW vGJtJ g©ila ..................... fhy¤âš bjhl§»aJ v‹W brhšyyh«.
ra
m) v»¥âa® M) »nu¡f®fŸ ï) nuhkhÅa®fŸ <) ïªâa®fŸ

[Éil: M) »nu¡f®fŸ]
10. tuyh‰¿‹ jªij ...................... Mth®.
u
m) bAnuhnlhl° M) bA®FÈ° ï) mÇ°lhoš <) rh¡uO°

[Éil: m) bAnuhnlhl°]
.s
11. v‹Åfhšo - e‹dh mU§fh£áaf« .................... Éš mik¡f¥g£lJ.

m) RbkÇah M) ghãnyhÅah
ï) bkrgnlhÄah <) gšnfÇah [Éil: ï) bkrgnlhÄah]
w
12. ....................... -ïšmik¡f¥g£l nfãnlhiy‹ mU§fh£áaf«jh‹ ï‹D« ïa§»¡

bfh©oU¡F« Äf¥ gHikahd mU§fh£áafkhf ïU¡f¡TL« vd¡ fUj¥gL»wJ.
w
m) ï¤jhÈ M) b#®kÅ ï) ãuh‹° <) bgšÍa«

[Éil: m) ï¤jhÈ]
13. cy»‹ Äf¥gHikahd gšfiy¡fHf mU§fh£áaf« cŸs ïl« .................... .
w
m) y©l‹ M) kh°nfh ï) ehsªjh <) M¡°ngh®£

[Éil: <) M¡°ngh®£]
14. òij¥goîfŸ F¿¤j MŒî .................... v‹W miH¡f¥gL»wJ.
m) bjhšbghUŸ m¿Éaš M) òijgot MŒÉaš
ï) E©QÆÇaš <) ÃyÉaš
[Éil: M) òijgot MŒÉaš]
6
15. .................. njh‰w« kÅj tuyh‰¿‹ Äf K¡»akhd âU¥òKidahF«.
m) fhšeil ts®¥ã‹ M) nt£ilahLjÈ‹
tuyhW
ï) vG¤J¤JiwÆ‹ <) Mguz§fË‹
[Éil: ï) vG¤J¤JiwÆ‹]
16. TÇa bt£LKid cŸs fšyhš Md cË¡F .................... v‹W bga®.

m) ãns¡° M) brâš ï) fU¡fš <) ãôÇ‹
m
[Éil: <) ãôÇ‹]
17. Fnuh-k¡dh‹ v‹wiH¡f¥gL« kÅj®fŸ .................... -Éš thœªjh®fŸ.
o
m) Inuh¥gh M) bf‹ah ï) Máah <) M¥ãÇ¡fh
[Éil: m) Inuh¥gh]
.c
18. ........................ fhyf£l¤âš Fnuh-k¡dh‹ v‹w kÅj®fŸ thœªjh®fŸ.
m) Ñœ¥ gH§f‰fhy¥ g©ghL M) ïil¥ gH§f‰fhy¥ g©ghL
ï) nkš gH§f‰fhy¥ g©ghL <) ïil¡ f‰fhy¥ g©ghL
s
[Éil: ï) nkš gH§f‰fhy¥ g©ghL]
19. Ñœ¥ gH§f‰fhy¥ g©gh£o‹ f‰fUÉfŸ jÄœeh£oš »il¤JŸs ïl§fËš ......................
xU ïl«.
m) ma¥gh¡f«
ï) mâu«gh¡f«

ok M) bfh£oth¡f«
<) nklth¡f« [Éil: ï) mâu«gh¡f«]
20. kÅj®fË‹ áªjid ts®¢áíl‹ bjhl®òilaJ .................... .
bo
m) bršt« M) clšey« ï) thœ¡if Kiw <) m¿th‰wš
[Éil: <) m¿th‰wš]
21. nfhJik, gh®È, g£lhÂ M»ait .................... M©LfS¡F« K‹ng gÆÇl¤

ra
bjhl§f¥g£LÉ£ld.
m) 4,000 M) 6,000 ï) 10,000 <) 8,000
[Éil: ï) 10,000]
22. cy»š kÅj _jhija®fŸ tá¤j Äf K¡»akhd ïl§fËš x‹W .................... .
u
m) ghyhW M) kÂK¤jhW ï) milahW <) bfhr°jiyahW

[Éil: <) bfhr°jiyahW]
.s
23. i) tuyhW vGJtJ g©ila v»¥âa® fhy¤âš bjhl§»aJ.

ii) M¡°ngh®£ gšfiy¡fHf« mbkÇ¡fhÉš ïU¡»wJ.
iii) 1 ÄšÈa‹ v‹gJ 10 y£r«
w
iv) m¢NÈa‹ fUÉfŸ br‹id¡F mU»š »il¤JŸsd.

m) i) rÇ M) ii) rÇ
w
ï) iii), k‰W« iv) rÇ <) i) k‰W« iii) rÇ

[Éil: ï) iii), k‰W« iv) rÇ]
24. T‰W : f šyiw, f‰â£ilfËš ngh®£ nAhš vd¥gL« ïLJis x‹W xU òw«
w
ïl¥g£oU¡F«.
fhuz« : ïwªjtÇ‹ M‹kh ïªj JisÆ‹ tÊna tªJ brštj‰fhf ï¥go mik¡f¥g£lJ.
m) T‰W rÇ; fhuz« jtW
M) T‰W« fhuzK« rÇ; Mdhš T‰iw¡ fhuz« rÇahf És¡F»wJ.
ï) T‰W« fhuzK« rÇ; Mdhš T‰iw¡ fhuz« rÇahf És¡fÉšiy.
<) T‰W« fhuzK« jtwhdit.
[Éil: M) T‰W« fhuzK« rÇ; Mdhš T‰iw¡ fhuz« rÇahf És¡F»wJ.]
7
25. T‰W : bgh.M.K. 3 M« ü‰wh©il¢ nr®ªj mnrhf® fšbt£L¡ F¿¥òfŸ mtuJ nguuR¡F
btËna ïUªj nru®fŸ, nrhH®fŸ, gh©oa®fŸ, r¤âaò¤âu®fŸ M»nahiu¡
F¿¥ãL»wJ.
fhuz« : jÄHf¤ij¢ nr®ªj gH§fhy mur®fŸ muáaš neh¡»š mt®fË‹ M£áia
ïU«ò¡fhy¤âš Jt¡»dh®fŸ.
m
[Éil: m) T‰W« fhuzK« rÇ; T‰iw¡ fhuz« rÇahf És¡F»wJ]
o

26. Étrha« k‰W« Éy§Ffis¥ gH¡f¥gL¤Jjš bjhl§»a fhyf£l«
.c
m) giHa f‰fhy« M) ïil¡f‰fhy«
ï) òâa f‰fhy« <) bgU§f‰fhy«
[Éil: ï) òâa f‰fhy«]
s
27. jÄHf¤J¡F m¥ghš nru, nrhH, gh©oa®fŸ F¿¤J m¿ªJbfhŸs bgh.M.K. 3« ü‰wh©il¢
ok
nr®ªj .................. fšbt£L¡ F¿¥òfŸ cjî»‹wd.
m) òÈnfá M) mnrhf® ï) rªâuF¥j® <) jdeªj®
[Éil: M) mnrhf®]

bo
myF 1
1. kÅj®fŸ cUth¡»a mšyJ kh‰¿aik¤j xU bghUŸ mšyJ fUÉ ............... vd¥gL»wJ.

[Éil: brŒbghUŸ]
2. bjhl¡f Ãiy gy brš cÆÇd« Kjš KjÈš .................... fhy¤âš njh‹¿aJ.
ra
[Éil: bjhšYÆ%ÊÆš]
3. ...................... v‹w Fu§»d¤âÈUªJjh‹ eåd kÅj ïd« njh‹¿aJ.
[Éil: M°£uhnyhã¤âi[‹fŸ]
u
4. cy»‹ Äf¤ bjh‹ikahd mU§fh£áaf« ...................... mU§fh£áaf«

[Éil: v‹Åfhšo-e‹dh]
.s
5. ï§»yhªâ‹ M¡°ngh¡°ngh®£ gšfiy¡fHf¤âš cŸs ........................ mU§fh£áafnk

cy»‹ Äf¥ gHikahd gšfiy¡fHf mU§fh£áaf«. [Éil: MZnkhÈa‹]
6. á.n#. jh«r‹ K‹bkhÊªj ........................... v‹w fU¤J g©ila kÅjFy tuyh‰iw¥
w
òÇªJbfhŸtj‰F cjî« K¡»akhd fU¤jhF«. [Éil: _‹W fhyf£l Kiw]

7. vG¤JKiw m¿Kfkhtj‰F Kªija fhyf£l« .................... v‹W F¿¥ãl¥gL»wJ.
[Éil: bjhšgH§fhy«]
8. Xšnlhth‹ fUÉfŸ M¥ãÇ¡fhÉ‹ ...................... kiyÆL¡»š »il¤JŸsd.
w
[Éil: XšLthŒ]
9. if¡nfhlÇ¡ fUÉfŸ ........................ fUÉfŸ v‹W miH¡f¥gL»‹wd.
[Éil: m¢NÈa‹]
w
10. .................... v‹gJ xU fšÈ‹ Kj‹ik¥ ghs« MF«. [Éil: fU¡fš]

11. ehfÇf¤âš Ãy¤ij cGtj‰F ........................ ga‹gL¤j¥g£ld. [Éil: fhisfŸ]
12. ö¤J¡Fo mUnf cŸs ..................... gFâfËš ïil¡f‰fhy f‰fUÉfŸ gy »il¤JŸsd
[Éil: njÇ]
8
III. rÇahd T‰iw¤ nj®î brŒf.
1.
tuyhW
m) jÄœeh£oš nkš gH§ f‰fhy¥ g©gh£L¡fhd rh‹WfŸ »il¡fÉšiy.
M) ïwªjt®fË‹ clnyhL <k¥ bghU£fshf bgh‹ Mguz§fS« bgU§ f‰fhy fhyf£l¤âš
òij¡f¥g£ld.
ï) ïU«ò¡ fhy¤ij¤ bjhl®ªJ tªj g©gh£L¡ fhy«, òâa f‰fhy« v‹wiH¡f¥gL»wJ.
<) brš£ (celt) v‹gJ bkUnf‰w¥g£l k£gh©lkhF«.
Éil: m) rÇ
m
M) jtW. ïwªjt®fË‹ clnyhL <k¥ bghU£fshf ïU«ò, bt©fy¥ bghU£fŸ bgU§
f‰fhy fhyf£l¤âš òij¡f¥g£ld.
ï) jtW. òâa f‰fhy¤ij¤ bjhl®ªJ tªj g©gh£L¡ fhy«, ïU«ò¡ f‰fhy«
o
v‹wiH¡f¥gL»wJ.
<) jtW. brš£ (celt) v‹gJ bkUnf‰w¥g£l f‰nfhlÇfshF«.
.c
2. m) rh®¡nfhngf° v‹git R£l fËk©zhyhd rt¥bg£o ngh‹wit.
M) m®‹ v‹git òij¤jj‹ Ãidî¢á‹d« nghy ÃWt¥gL« ö© ngh‹w eLf‰fŸ.
ï) òJ¡nfh£il¡F mU»š cŸs rhû® v‹w ïl¤âš ïU«ò¡ fhy¤â‰fhd rh‹WfŸ
»il¤JŸsd.
s
<) bgh.M.K. 5,000-¡F K‹ ïy§ifÆ‹ áy gFâfS«, jÄœehL« Ãy¤âš
ïiz¡f¥g£oUªjd.
Éil: m) rÇ.
eLf‰fŸ. ok
M) jtW. bk‹Ï® v‹git òij¤jj‹ Ãidî¢á‹d« nghy ÃWt¥gL« ö© ngh‹w
ï) jtW. òJ¡nfh£il¡F mU»š cŸs á¤j‹d thrš v‹w ïl¤âš ïU«ò¡ fhy¤â‰fhd
rh‹WfŸ »il¤JŸsd.
bo
<) rÇ.
IV. bghU¤Jf:
1. 1. bjhšYÆ%Ê - m) 251 Kjš 66 ÄšÈa‹ M©LfS¡F K‹ò
2. gHª bjhšYÆ%Ê - M) 3.5 ãšÈa‹ M©LfS¡F K‹
ra
3. ïil¤ bjhšYÆ%Ê - ï) 542 Kjš 251 ÄšÈa‹ M©LfS¡F K‹ò

4. ghÿ£ofŸ fhy« - <) Rkh® 66 ÄšÈa‹ M©LfS¡F K‹ò
5. E©QÆÇfË‹ toÉš cÆ®fŸ - c) Rkh® 600 Kjš 542 ÄšÈa‹ M©LfS¡F
K‹ò
u
Éil: 1 - c, 2 - ï, 3 - m, 4 - <, 5 - M
2. 1. v‹Åfhšo- e‹dh mU§fh£áaf« - m) bgh.M.1471
.s
2. nfãnlhiy‹ mU§fh£áaf« - M) bgh.M. 1820 - 1903

3. MZnkhÈa‹ mU§fh£áaf« - ï) bgh.M. 1809 - 1882
4. bA®g®£ °bg‹rh® mU§fh£áaf« - <) bgh.M.K. 530
w
5. rh®y° lh®É‹ mU§fh£áaf« - c) bgh.M,. 1677

Éil: 1 - <, 2 - m, 3 - c, 4 - M, 5 - ï
w
V. RU¡fkhd Éil jUf:

1. áªjidfË‹ fhy« g‰¿ F¿¥ò tiuf.
Éil: (i) cyf« k‰W« ngu©l« F¿¤J òÇªJ bfhŸsî«, mij¡ F¿¤j m¿it¢ nrfÇ¤J
w
És¡f Ka‰á brŒí« xnu cÆÇd« khDl« k£L« jh‹.

(ii) gÇzhk ts®¢á¥ ngh¡»š kÅj®fŸ cz®jš Ãiyiaí« m¿th‰wiyí«
bfh©lt®fshf kh¿dh®fŸ.
(iii) kÅj®fŸ ïa‰if, j«ik¢ R‰¿íŸs cÆÇd§fŸ k‰W« cyf« F¿¤J áªâ¡fî«
nfŸÉ vG¥gî« bjhl§»d®.
(iv) KjÈš mt®fŸ ïa‰ifia¡ flîshf¡ fUâdh®fŸ. (v.fh.) NÇa‹, rªâu‹, ïa‰if
M‰wšfis òÇªJ tÊg£ld®.
9
2. Ãah©l®jhšfË‹ jÅ¤j‹ik thŒªj g©òfis¡ TW.
Éil: Ãah©l®jhšfË‹ g©òfŸ:
(i) Ãah©l®jhš ïd« ÃÄ®ªJ ïu©L fhšfshš el¥gjhF«.
(ii) ïªj ïd¤â‰F bgÇa _is c©L.
(iii) ïit fUÉfis¥ ga‹gL¤J«, ït‰¿š áy jftš gÇkhW« âw‹ bg‰wit.
(iv) ït®fŸ ïwªjt®fis¥ òij¤jh®fŸ.
m
3. Éy§Ffis kÅj‹ gH¡»a Ãfœî kÅj tuyh‰¿š xU ikš fš MF« - És¡F.
Éil: (i) Éy§Ffis¥ gH¡Fjš ïz§» thG« thœ¡ifÆ‹ xU gFâahf cUth» ïU¡fyh«.
(ii) ehŒfŸ jh‹ KjÈš gH¡f¥gL¤j¥g£oU¡f nt©L«.
o
(iii) br«k¿ MLfS« btŸshLfS« - bgh.M.K. 10,000 M©LfS¡F K‹d®
bj‹nk‰F MáahÉš gH¡f¥gL¤j¥g£ld.
.c
(iv) RnkÇa ehfÇf¤âš Ãy¤ij cGtj‰F fhisfŸ ga‹gL¤j¥g£ld.
(v) òâa f‰fhy bkA®fÇš MLfŸ, khLfŸ gH¡f¥gL¤j¥g£lj‰fhd rh‹WfŸ
»il¤JŸsd.
s
4. jftš bjhÊš E£g« g‰¿ F¿¥ò jUf.
Éil: (i) eh« jftš bjhÊšE£g fhy¤âš thœ»nwh«.
5.
(ii)
(iii)
ok
miyngáfshš ï‹W cyf« c©ikÆnyna ekJ Éuš EÅÆš ïU¡»wJ.
ïªj eåd thœÉ‰fhd mo¤js« bjhšgH§fhy¤âš ïl¥g£L, ekJ K‹ndh®fË‹
m¿th‰wyhš bjhl®ªJ nk«gL¤j¥g£ljhF«.
bo
òÉÆ‹ nkyL¡FfË‹ K¡»a¤Jt« F¿¤J ÉtÇ.
Éil: (i) òÉÆ‹ nkyL¡FfËš tuyh‰W¡ fhyf£l§fŸ F¿¤j ÃyÉaš, bjhšÈaš, cÆÇaš
myF 1
gâîfŸ bghâªJ»l¡»‹wd.
(ii) òÉ k‰W« gšntW cÆÇd§fË‹ tuyh‰iw m¿tj‰F ï¢rh‹WfŸ Äf
K¡»akhditahF«.
ra
(iii) ï›tL¡FfËš kÅj _jhija®fË‹ vY«òfË‹ òijgot§fŸ (fossil bones)

òijªJŸsd.
(iv) bjhškhDlÉaš m¿P®fS« (Palaeoanthropologists) , bjhšÈaš m¿P®fS«
u
(Archaeologists) òÉÆ‹ k© k‰W« ghiw mL¡Ffis mfœªJ, kÅj _jhija®fŸ

F¿¤j rh‹Wfis¢ nrfÇ¡»‹wh®fŸ.
(v)
.s
kÅj®fË‹ gÇzhk«, bjhšgH§fhy« M»at‰¿‹ gšntW fhy f£l§fis

m¿a ïªj¥ òijgot§fŸ k‰W« k©zL¡FfË‹ fhy« m¿Éašó®tkhf
fÂ¡f¥gL»wJ.
6.
w
k©zL¡»aš v‹whš v‹d?

Éil: k©zL¡»aš - Stratigraphy - ïa‰if k‰W« g©gh£L elto¡iffshš cUthd ghiw
k‰W« k© mL¡FfË‹ njh‰w«, j‹ik, cwîKiwfŸ F¿¤J MuhŒjš.
w
7. á.n#. jh«rÅ‹ _‹W fhyf£l Kiwia ÉtÇ.

Éil: (i) á.n#. jh«r‹ K‹bkhÊªj _‹W fhyf£l Kiw (Three Age System) v‹w fU¤J
g©ila kÅjFy tuyh‰iw¥ òÇªJbfhŸtj‰F cjî« K¡»akhd fU¤jhF«.
w
(ii) mt® nfhg‹nffÅš cŸs nlÅZ njáa mU§fh£áaf¤â‹ brŒbghU£fis¡

f‰fhy¤jit, bt©fy¡ fhy¤jit, ïU«ò¡ fhy¤jit vd _‹whf¥ ãÇ¤jh®.
(iii) ïJnt _‹W fhyf£l Kiw mšyJ K¡fhy¡ bfhŸif vd¥gL»‹wJ.
(iv) f‰fhy« - fUÉfŸ brŒtj‰F f‰fŸ bgU«gh‹ikahf¥ ga‹gL¤j¥g£l fhy«.
(v) bt©fy¡ fhy« - bt©fy cnyhfÉaš ts®¢á bg‰W bt©fy¡ fUÉfŸ,
bghUŸfŸ brŒa¥g£l fhy«.
(vi) ïU«ò¡ fhy« - fUÉfŸ brŒa ïU«ò cU¡»¥ ãÇ¤bjL¡f¥g£l fhy«.
10
8. bjhš gH§fhy« g‰¿ F¿¥ò tiuf.
Éil: (i) vG¤JKiw m¿Kfkhtj‰F Kªija fhyf£l« bjhšgH§fhy« v‹W F¿¥ãl¥gL»wJ.
tuyhW
(ii) kÅj tuyh‰¿‹ bkh¤j fhy¤âš 99 ÉG¡fh£o‰F nkš ÉuÉÆU¥gJ
bjhšgH§fhy¤âšjh‹.
(iii) bjhšgH§fhy¢ r_f§fŸ vG¤j¿É‰F Kªijaitahf¡ fUj¥gL»‹wd.
(iv) Mdhš, vG¤j¿É‰F Kªijait v‹gjhš mt®fŸ g©gh£oš ã‹j§»at®fŸ
m
v‹W bghUsšy.
(v) bjhšgH§fhy k¡fŸ bkhÊia cUth¡»dh®fŸ. mHfhd XÉa§fisí«.
brŒbghU£fisí« gil¤jh®fŸ.
o
(vi) vdnt mt®fŸ Äfî« âw‹ f©lt®fŸ v‹gâš IaÄšiy.
9. »nu£ Ç~¥£ gŸs¤jh¡F v§F cŸsJ?
.c
Éil: (i) »nu£ Ç~¥£ gŸs¤jh¡F áÇahÉ‹ tlgFâÆÈUªJ »H¡F M¥ãÇ¡fhÉš k¤âa
bkhrh«ã¡ tiu Rkh® 6,400 ».Û öu« guÉíŸs gŸs¤jh¡F ngh‹w Ãy¥gu¥ghF«.
(ii) ïJ ‘bgU« ãsî gŸs¤jh¡F’ v‹W« miH¡f¥gL«.
s
(iii) ï¥gŸs¤jh¡»š gy ïl§fËš bjhšgH§fhy« F¿¤j rh‹WfŸ »il¤JŸsd.
10. kÅj _jhijaÇ‹ bjhl¡f fhy¡ f‰fUÉfis eh« v§F fhzyh«?
(ii)
ok
Éil: (i) kÅj _jhija®fshš cUth¡f¥g£l bjhl¡ffhy¡ f‰fUÉfŸ bf‹ahÉ‹ nyhÄ¡FÉ
v‹w ïl¤âš »il¤JŸsd. ïit 3.3 ÄšÈa‹ M©LfS¡F K‰g£lit.
Xšnlhth‹ fUÉfŸ M¥ãÇ¡fhÉ‹ XšLthŒ kiyÆL¡»š »il¤JŸsd. ïit
2 Kjš 2.6 ÄšÈa‹ M©LfŸ gHikahdit.
bo
(iii) kÅj _jhija®fŸ (M°£uhnyhã¤âi[‹fŸ) R¤âaš f‰fis ga‹gL¤âd®,
(iv) nkY« “ãns¡°” (flakes) vd¥gL« f‰brâšfis cUth¡»¡ fUÉfshf¥
ga‹gL¤âdh®fŸ.
(v) ï¡fUÉfŸ czit bt£lî«, J©L nghlî«, g¡Ft¥gL¤jî« ga‹gL¤j¥g£ld.
ra
11. bytyhŒáa‹ fUÉfŸ g‰¿ F¿¥ò tiuf.

Éil: (i) bytyhŒáa‹ (bytyth) fUÉfŸ v‹git fU¡fšiy e‹F jah® brŒJ
cUth¡f¥g£l fUÉfŸ MF«.
u
(ii) ïit KjÈš f©blL¡f¥g£l ãuh‹Ìš cŸs bytyth (bytyhŒ°) v‹w ïl¤â‹
bgaiu x£o ï¥bga® bg‰wd.
.s
(iii) j‰fhy¤â‰F K‹, 2,83,000 Kjš 1,98,000 M©LfS¡F ïilÆš Inuh¥ghÉY«

MáahÉ‹ nk‰F¥ gFâÆY« ïil¥ gH§f‰fhy¥ g©ghL cUthdJ. ï¡fUÉfŸ
bgh.M.K. 28,000 tiu ga‹gL¤j¥g£ld.
w
12. nkš gH§f‰fhy¥ g©ghL g‰¿ ÚÉ® m¿ªjJ v‹d?

Éil: (i) ïil¥ gH§f‰fhy¥ g©gh£il¤ bjhl®ªJ tªj g©ghL, nkš gH§f‰fhy¥ g©ghL
v‹W miH¡f¥gL»wJ.
w
(ii) f‰fUÉ¤ bjhÊšE£g¤âš V‰g£l òâa E£g§fŸ ïªj¥ g©gh£o‹ áw¥ghd TWfËš
x‹whF«.
(iii) f‰fshyhd Ú©l f¤âfS«, ãôÇ‹ vd¥gL« cËfS« cUth¡f¥g£ld.
w
(iv) ït®fŸ áÈfh mâfKŸs gšntW fš tiffis¡ fUÉfŸ brŒa¥ ga‹gL¤âdh®fŸ.

(v) gšntW XÉa§fS« fiy¥bghU£fS« ï¡fhy¤âš cUth¡f¥g£ld.
(vi) ït®fŸ jahÇ¤j gšntW brŒbghUŸfŸ ït®fsJ gil¥gh‰wš âwÅš V‰g£l
K‹nd‰w¤ijí«, bkhÊfŸ cUthdijí« fh£L»‹wd.
(vii) ïªj¡ fhy f£l¤âš E©f‰fUÉfŸ vd¥gL« FW§ f‰fUÉfS« ga‹gh£o‰F
tªjd.
11
13. òâa fhy« g‰¿ áW F¿¥ò tiuf.
Éil: (i) f‰fUÉfŸ brŒtj‰F tHtH¥gh¡F«, bkUT£L« òâa E£g§fŸ ga‹gL¤j¥g£ljhš
ïJ òâafhy« v‹W miH¡f¥gL»wJ.
(ii) òâa f‰fhy k¡fŸ, gH§f‰fhy¢ brJ¡f¥g£l f‰fUÉisí« ga‹gL¤âd®.
(iii) gÆ® ÉisÉ¤jY«, Éy§Ffis¥ gH¡f¥gL¤JjY« m¿KfkhdJ. ïJ Vuhskhd
msÉš jhÅa k‰W« Éy§F czit c‰g¤â brŒa cjÉaJ.
m
14. bjhšÈaš mfHhŒî v‹whš v‹d?
Éil: k©Âš òijªJŸs f‰fUÉfŸ, ghidfŸ, Éy§FfË‹ vY«òfŸ, kfuªj§fŸ
M»at‰iw mfœªbjL¤J kÅj®fË‹ flªj fhy thœ¡ifKiwia¥ òÇªJ bfhŸtJ
`bjhšÈaš mfHhŒî’ MF«.
o
15. fh°Ä¡-fâ® ghŒ¢á fÂ¤jš v‹whš v‹d?
.c
Éil: (i) fh°Ä¡-fâ® ghŒ¢á fÂ¤jš v‹gJ khâÇfË‹ fhy¤ij¡ fÂ¡f fh°nkhéÅ¡
fâ®fis btË¥gL¤â m¿í« Kiw MF«.
(ii) mâu« gh¡f¤âš elªj bjhšÈaš mfHhŒîfËš »il¤j brŒbghU£fis¡ fh°Ä¡
s
fâ® _y« fhy¤ij¡ fÂ¡F« MŒî¡F c£gL¤âd®.
(iii) ïJ Rkh® 1.5 ÄšÈa‹ M©LfS¡F K‹ng m§F kÅj®fŸ thœªâU¥gij¡ fh£oaJ.
16. bkU»Ljš v‹whš v‹d?
ok
Éil: òâaf‰fhy kÅj®fŸjh‹ KjÈš k£gh©l§fis¢ brŒâU¡f nt©L«. k£gh©l§fis
mt®fŸ ifahnyh mšyJ bkJthf¢ R‰W« r¡fu¤ij¡ bfh©nlh tidªjh®fŸ.
k£gh©l§fis¢ RLtj‰F K‹dhš mt‰iw¡ THh§f‰fŸ bfh©L bkUnf‰¿dh®fŸ.
ïjid¤ njŒ¤J bkU»Ljš (burnishing) v‹g®.
bo
17. r§f fhy¤â‰fhd mo¤js« mik¡f¥g£lJ v¥nghJ?
myF 1
Éil: (i) òâaf‰fhy¤ij¤ bjhl®ªJ tªj g©gh£L¡ fhy« ïU«ò¡ fhy« v‹W
miH¡f¥gL»wJ. mj‹ bga® F¿¥ãLtij¥ nghy, ï¡fhyf£l k¡fŸ ïU«ò¤
bjhÊšE£g¤ij¥ ga‹gL¤âd®. ïJ r§ffhy¤â‰F Kªija fhy« MF«.
ra
(ii) ïU«ò¡ fhy« ešy g©gh£L ts®¢á cUthd fhyf£l«. ï¡fhy¤âšjh‹

r§ffhy¤â‰fhd mo¤js« mik¡f¥g£lJ.
(iii) ïU«ò¡ fhy¤âš jÄœeh£o‹ gy gFâfËY« k¡fŸ Fona¿É£lh®fŸ. k¡fËilna
u
gÇkh‰w cwîfŸ ts®ªjd.

18. jÄœeh£oš ïU«ò¡ fhy¤â‰fhd rh‹WfŸ »il¤JŸs ïl§fŸ ahit?
.s
Éil: âUbešntÈ kht£l¤â‹ Mâ¢rešÿ®, kJuhªjf¤â‰F mU»YŸs rhû®, òJ¡nfh£il¡F

mU»š cŸs á¤j‹dthrš vd¥ gy ïl§fËš ïU«ò¡ fhy¤â‰fhd rh‹WfŸ
»il¤JŸsd. jÄHf« KGtJ« bgU§f‰fhy <k¢á‹d§fŸ fhz¥gL»‹wd.
w
19. <k Ãidî¢ á‹d§fŸ v‹gd ahit?

Éil: (i) k¡fŸ ïwªjt®fis¥ òij¥gj‰F bgÇa f‰fis¥ ga‹gL¤âajhš, ïU«ò¡ fhy«,
bgU§f‰fhy« v‹W« miH¡f¥gL»wJ.
w
(ii) ïwªjt®fË‹ clnyhL <k¥bghU£fshf, ïU«ò¥ bghU£fŸ, fh®ÜÈa‹ kÂfŸ,

bt©fy¥bghU£fŸ M»aití« òij¡f¥g£ld.
(iii) <k¢á‹d§fŸ áyt‰¿š kÅj vY«òfŸ »il¡fÉšiy. k‰w ãw <k¥bghU£fns
w
»il¤JŸsd. ït‰iw <k Ãidî¢ á‹d§fŸ v‹W F¿¥ãlyh«.

20. ngh®£nAhš v‹whš v‹d?
Éil: (i) fšyiw (Cist), f‰â£ilfËš ‘ngh®£ nAhš’ (Porthole) vd¥gL« ïL Jis x‹W
xUòw« ïl¥g£oU¡F«.
(ii) ïit mt‰¿‹ EiHthÆš nghy¥ ga‹g£ld. ïit M‹kh tªJ brštj‰fhf
it¡f¥g£lit v‹w fU¤J« cŸsJ.
12
tuyhW
1. ÃysÉaš, cÆÇaš k‰W« bjhšÈaš F¿¤j m¿Éaš mo¤js«.
m) bAnuhnlhl° tuyh‰¿‹ jªij vd fUj¥gl fhuz« v‹d?
M) vªj fhy¡f£l« Inuh¥ghÉ‹ kWky®¢á fhy« v‹wiH¡f¥gL»wJ?
ï) cy»‹ Äf¤ bjh‹ikahd mU§fh£áaf¤â‹ bga® v‹d? mj‰fhd bga®¡fhuz«
m
ahJ?
<) òij got§fŸ v‹whš v‹d?
Éil: m) bAnuhnlhl° vGâa tuyhW kÅj¤j‹ikílD«, gF¤j¿îlD« fhz¥gLtjhš,
o
mt® tuyh‰¿‹ jªij vd fUj¥g£lh®.
M) bgh.M. 15-16 M«ü‰wh©LfŸ Inuh¥ghÉ‹ kWky®¢á fhy« v‹wiH¡f¥gL»wJ.
ï) cy»‹ Äf¤ bjh‹ikahd mU§fh£áaf«, ‘v‹Åfhšo-e‹dh’ mU§fh£áafkhF«.
.c
eåd ghãnyhÅa muruhd enghÅlá‹ kfŸ, ‘ïstuá v©Âfhšo’ Æ‹ bgauhš
ïJ miH¡f¥gL»wJ.
<) flªj fhy¤âš thœªj Éy§FfŸ, jhtu§fË‹ v¢r§fŸ, jl§fŸ, milahs§fŸ
s
m¥gona ghJfh¡f¥g£oU¥gJ òijgot§fŸ (fossils) vd¥gL«.
2.
ok
_‹W fhyf£l Kiw
m) _‹W fhyf£l Kiwia K‹bkhÊªjt® ah®?
M) mj‹ K¡»a¤Jt« v‹d?
ï) mj‹ _‹W fhyf£l§fŸ ahit?
<) vªj mU§fh£áaf¤â‹ brŒbghU£fŸ _‹whf¥ ãÇ¡f¥g£ld?
bo
Éil: m) á.n#.jh«r‹
M) _‹W fhyf£l Kiw v‹w fU¤J, g©ila kÅjFy tuyh‰iw¥ òÇªJ bfhŸtj‰F
cjî« K¡»akhd fU¤jhF«.
ï) 1. f‰fhy«, 2. bt©fy¡ fhy«, 3. ïU«ò¡ fhy«
ra
<) nfhg‹nffÅš cŸs nlÅZ njáa mU§fh£áaf¤â‹ brŒbghU£fis á.n#.jh«r‹

_‹W tifahf¥ ãÇ¤jh®.
3. ïil¥ gH§f‰fhy¥ g©ghL
u
m) ïil¥gH§f‰fhy¥ g©gh£L fhyf£l¤âš thœªj ïd¤â‹ bga® v‹d?

M) fš (Lith) bjhÊšE£g« v‹whš v‹d?
.s
ï) bythŒáa‹ fUÉfŸ v‹gd ahit?

<) ï¡fhy¤âš thœªj kÅj‹ v›thW miH¡f¥g£lh‹?
Éil: m) nAhnkh vu¡l°
w
M) f‰fUÉfŸ cUth¡f¤âš <LgL¤j¥gL« KiwikfS«, E£g§fS« f‰fUÉ (Lithic)

bjhÊšE£g« vd¥gL»wJ.
ï) bythŒáa‹ fUÉfŸ fU¡fšiy (core) e‹F jah® brŒJ cUth¡f¥g£l fUÉfŸ
w
MF«.
<) Ãah©l®jhš kÅj‹ v‹W miH¡f¥g£lh‹.
4. nkš gH§f‰fhy¥ g©ghL
w
m) brâš v‹whš v‹d?

M) ïªj¥ g©gh£o‹ áw¥ghd TWfËš x‹iw vGJf.
ï) ï¡fhyf£l¤âš thœªj Fnuh-k¡dh‹ v‹wiH¡f¥g£l kÅj®fŸ v§F tá¤jd®?
<) fUÉfisí«, fiy¥ bghU£fisí« brŒa vªj¥ bghU£fŸ ga‹gL¤j¥g£ld?
Éil: m) bgÇa f‰ghs¤âÈUªJ mšyJ fU§fšÈš ïUªJ cil¤J vL¡f¥g£l xU áW
fªJ©L brâš vd¥gL«.
13
M) f‰fUÉ¤ bjhÊšE£g¤âš V‰g£l òâa E£g§fŸ ïªj¥ g©gh£o‹ áw¥ghd TWfËš
x‹whF«.
ï) Inuh¥ghÉš Fnuh-k¡dh‹ kÅj®fŸ thœªjd®.
<) fUÉfisí«, fiy¥ bghU£fisí« brŒa bfh«òfŸ k‰W« jªj§fŸ
ga‹gL¤j¥g£ld.
5. òâa f‰fhy¥ g©ghL
m
(m) òâa f‰fhy¤J¡fhd bjhl¡f fhy¢ rh‹WfŸ fhz¥g£l ïl§fŸ ahit?
(M) òâa f‰fhy« v‹gJ ‘òâa fhy«’ v‹W V‹ miH¡f¥gL»wJ?
(ï) g©ila ehfÇf§fË‹ cUth¡f¤â‰F K¡»akhd TW (factor) v‹d?
o
(<) òâa f‰fhy« òu£á g‰¿ TWf.
Éil: m) v»¥J k‰W« bk[gnlhÄah, áªJbtË, f§if rkbtË, ÓdhÉ‹ brGikahd gFâfŸ
M»adt‰¿š òâa f‰fhy¤J¡fhd bjhl¡f fhy¢ rh‹WfŸ fhz¥gL»‹wd.
.c
M) f‰fUÉfŸ brŒtj‰F tHtH¥gh¡F«, bkUT£L« òâa E£g§fŸ ga‹gL¤j¥g£ljhš
ïJ òâafhy« v‹W miH¡f¥gL»wJ.
ï) ntsh©ik mâfÇ¥ò fhuzkhf V‰g£l czî cgÇna g©ila ehfÇf§fË‹
s
cUth¡f¤â‰F K¡»akhd TW MF«.
<) òâa f‰fhy¤âš ntsh©ik mâfÇ¤J czî cgÇahf c‰g¤â brŒa¥g£lJ.
òu£á vd¥g£lJ.
ok
Ãuªjukhd åLfŸ f£l¥g£ld. bgÇa C®fŸ cUth»d. vdnt ïit òâa f‰fhy¥
bo
1. òâa f‰fhy¥ g©gh£oš jÄœeh£o‹ g§»id ÉtÇ.
myF 1
Éil: òâa f‰fhy¥ g©ghL - jÄœehL:

(v) Éy§Ffis¥ gH¡f¥gL¤â, ntsh©ik brŒj g©ghL òâaf‰fhy¥ g©ghL v‹W
miH¡f¥gL»wJ.
ra
(vi) òâa f‰fhy g©gh£o‹ k¡fŸ brš£ (Celt) v‹W miH¡f¥g£l bkUnf‰w¥g£l
f‰nfhlÇfis¥ ga‹gL¤âd®.
(vii) fhšeil nkŒ¤jš mt®fsJ K¡»akhd bjhÊyhf ïUªjJ. ït®fŸ áW »uhk§fËš
u
tá¤jh®fŸ. åLfŸ Tiu nta¥g£oUªjd. j£ofË‹ ÛJ fËk© óá cUth¡f¥gL«

KiwÆš Rt®fŸ f£l¥g£ld.
(viii) òâaf‰fhy C®fS¡fhd rh‹W ntÿ® kht£l¤â‹ iga«gŸËÆY« j®kòÇ gFâÆš
.s
cŸs áy ïl§fËY« »il¤JŸsd.

(ix) jÄHf¤âd ntÿ® kht£l¤âš iga«gŸË v‹w C® cŸsJ. ï§F ïªâa muá‹
bjhšÈaš Jiw mfHhŒî brŒJŸsJ. jÄHf¤âš Kj‹KjÈš k£gh©l§fS«
w
ntsh©ik brŒjj‰fhd rh‹W« ï§F »il¤JŸsd.

(x) ï§F nfœtuF, bfhŸS, g¢irgaW M»a jhÅa§fŸ »il¤JŸsd.
(xi) ïªj¥ òâaf‰fhy ïl§fŸ bj‹Åªâa òâaf‰fhy¥ g©gh£o‹ xU gFâahF«.
w
ï¥g©ghL bgUksî Mªâu¥ ãnujr«, f®ehlfh gFâfËšjh‹ âu£áailªâUªjJ.

(xii) òâa f‰fhy k¡fŸ bkUnf‰w¥g£l f‰nfhlÇfis¥ ga‹gL¤âd®. ïit ku¤jhyhd
if¥ãofËš bghU¤j¥g£L ga‹gL¤j¥g£ld. ï¤ifa bkUnf‰w¥g£l f‰fŸ ï‹W«
w
áy jÄœehL »uhk¡ nfhÆšfËš tÊgl¥gL»‹wd.

2. bgU§f‰fhy <k¢á‹d tiffis És¡Ff.
Éil: (i) k¡fŸ ïwªjt®fis¥ òij¥gj‰F bgÇa f‰fis¥ ga‹gL¤âajhš, ïU«ò¡ fhy«,
bgU§f‰fhy« v‹W« miH¡f¥gL»wJ.
14
(ii) ïwªjt®fË‹ clnyhL <k¥bghU£fshf, ïU«ò¥ bghU£fŸ, fh®ÜÈa‹ kÂfŸ,
bt©fy¥ bghU£fŸ M»aití« òij¡f¥g£ld. <k¢á‹d§fŸ áyt‰¿š kÅj
tuyhW
vY«òfŸ »il¡fÉšiy. k‰w ãw <k¥bghU£fns »il¤JŸsd. ït‰iw <k Ãidî¢
á‹d§fŸ v‹W F¿¥ãlyh«.
(iii) <k¥bghU£fŸ v‹git ïwªjtÇ‹ vY«òfnshL <k¢á‹d¤âš òij¡f¥gL«
bghU£fŸ, kuz¤â‰F¥ ãwfhd ïwªjtÇ‹ thœÉ‰F mit cjt¡TL« v‹W k¡fŸ
e«ãÆU¡fyh«. v»¥J ãuÄLfËY« ïJngh‹w brŒbghU£fŸ c©L.
m
(iv) g©ila tuyh‰W¡ fhy« mšyJ r§f fhy¤âš ïJngh‹W òij¥gJ ÃfœªJŸsJ.
r§f ïy¡»a§fŸ òij¥gJ F¿¤j k¡fË‹ gšntW tH¡f§fis¡ TW»‹wd.
(v) bgU§f‰fhy <k¢á‹d§fŸ nlhšbk‹ vd¥gL« f‰â£il, á°£ vd¥gL« fšyiwfŸ,
o
bk‹Ï® vd¥gL« Ãidî¢á‹d F¤J¡ fš, jhÊ, ghiwia¡ FilªJ cUth¡»a
FiffŸ, rh®¡nfhngf° vd¥gL« <k¤bjh£ofŸ v‹W tif¥gL¤j¥gL»‹wd.
.c
(vi) bfhl¡fš mšyJ Fil¡fš (Fil tif), bjh¥ã¡fš, g¤â¡fš M»a tiffŸ
nfushÉš fhz¥gL»‹wd. nki# ngh‹w fšyhš cUth¡f¥g£l nlhšbk‹fŸ <k¢
rl§»‹ Ãidî¢á‹dkhf ÃWt¥g£ld.
s
(vii) á°£ v‹gJ k©Âš òij¡f¥gL« fšyiw ngh‹wJ. ïit eh‹F òwK« eh‹F
f‰ghs§fis ÃW¤â, nkny xU f‰ghs¤ij it¤J _o cUth¡f¥gL«.
ok
(viii) m®‹ v‹git k£gh©l rhofŸ. ïit ïwªjt®fis¥ òij¡f¥ ga‹gL¤j¥g£lit.
rh®¡nfhngf° v‹git R£l fËk©zhyhd rt¥bg£o ngh‹wit. ït‰¿‰F¢ áy
rka§fËš gy fhšfis it¤J¤ jahÇ¥gh®fŸ. bk‹Ï® v‹git òij¤jj‹
Ãidî¢ á‹d« nghy ÃWt¥gL« ö© ngh‹w eLf‰fŸ.
bo
(ix) fšyiw (Cist), f‰â£ilfËš ‘ngh®£ nAhš’ (Porthole) vd¥gL« ïL Jis x‹W
xUòw« ïl¥g£oU¡F«.
(x) ïit mt‰¿‹ EiHthÆš nghy¥ ga‹g£ld. ïit M‹kh tªJ brštj‰fhf
it¡f¥g£lit v‹w fU¤J« cŸsJ.
ra

myF¤ nj®î
u
neu« : 40 ÃÄl« kâ¥bg© : 25

.s
I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡f. ii) ò âa f‰fhy¡ »uhk« F¿¤j rh‹W

(4 × 1 = 4) br‹id kht£l£l¤âš cŸs
w
1. kÅj®fSl‹ kugQÉaš neh¡»š Äfî« iga«gŸËÆš fhz¥gL»wJ.

beU¡fkhf ïU¥gJ iii) ò âa f‰fhy¤ij¤ bjhl®ªJ tªj
g©gh£L¡fhy« bt©fy¡ fhy«
w
m) bfhÇšyh M) á«g‹Ì
vd¥gL»wJ.
ï) cuh§ c£lh‹ <) »nu£ V¥°
iv) É y§Ffis ts®¤jš, gÆ® brŒjš
2. jÄHf¤J¡F m¥ghš nru, nrhH, gh©oa®fŸ
M»ait elªj fhyf£l« ïil¡f‰fhy«
w
F¿¤J m¿ªJbfhŸs bgh.M.K. 3«

vd¥gL»wJ.
ü‰wh©il¢ nr®ªj .................. fšbt£L¡
F¿¥òfŸ cjî»‹wd. m) (i) rÇ M) (ii) rÇ
m) òÈnfá M) mnrhf® ï) (ii) k‰W« (iii) rÇ <) (iv) rÇ
ï) rªâuF¥j® <) jdeªj® 4. tuyh‰¿‹ jªij ...................... Mth®.
3. i) brš£ vd¥g£l Ô£l¥g£l f‰nfhlÇfis¥ m) bAnuhnlhl° M) bA®FÈ°
òâa f‰fhy k¡fŸ ga‹gL¤âdh®fŸ. ï) mÇ°lhoš <) rh¡uO°
15
II. nfho£l ïl¤ij Ãu¥òf. (4 × 1 = 4) IV. RU¡fkhf ÉilaË. (2 × 2 = 4)
1. kÅj®fŸ cUth¡»a mšyJ kh‰¿aik¤j 1. tuyh‰W¡F Kªija fhy¤ jÄHf k¡fË‹
xU bghUŸ mšyJ fUÉ ............... vd¥gL»wJ thœÉš fhšeil ts®¤jš V‰gL¤âa jh¡f«
2. gH§f‰fhy¤â‰F« òâa f‰fhy¤â‰F« g‰¿ F¿¥ò jUf.
ïil¥g£l fhy« .................... vd¥gL«. 2. bjhšÈaš mfHhŒî v‹whš v‹d?
3. if¡nfhlÇ¡ fUÉfŸ ........................ fUÉfŸ V. jiy¥ã‹ Ñœ cŸs mid¤J
m
v‹W miH¡f¥gL»‹wd. Édh¡fS¡F« ÉilaË (4 × 1 = 4)
4. .................... v‹gJ xU fšÈ‹ Kj‹k¥ ghs« 1. nAhÄÅ£ k‰W« nAhÄÅ‹°
MF«.
m) nAhÄÅ£ v‹ngh® aht®?
o
III. bghU¤Jf. (4 × 1 = 4) M) M ¥ãÇ¡fhÉš fUÉfis cUth¡»a
Kjš kÅj ïd« vJ?
.c
1. nfhlÇ¡fUÉfŸ - (m) Rkh® 66 ï) e åd fhy kÅj®fŸ vªj¥ bgauhš
ÄšÈa‹ F¿¡f¥gL»wh®fŸ?
M©LfS¡F
K‹ò <) ï ªj ïd¤ij¢ nr®ªj VnjD« xU
s
tifia¡ TW.ss
2. br«kzš nkLfŸ - (M) bgh.M.K. 530
3. VI. ÉÇthd ÉilaË (1 × 5 = 5)
ok
ghÿ£ofË‹ fhy« - (ï) blÇ°
4. v‹Åfhšo - e‹dh - (<) m¢NÈa‹ 1. Étrha«, ghid brŒjš, cnyhf¡ fUÉfŸ
mU§fh£áaf« brŒjš M»a JiwfËš Ãfœªj ts®¢á
bgU§f‰fhy¤âš V‰g£l Äf K¡»akhd
kh‰wkhF« - cWâ¥gL¤jî«.
bo
myF 1
ÉilfŸ
ra
I. 1. M) á«g‹Ì
2. M) mnrhf®
3. m) (i) rÇ
4. m) bAnuhnlhl°
u

II. 1. brŒbghUŸ
2. ïil¡ f‰fhy«
.s

3. m¢NÈad
4. fU¡fš
III. 1. - (<), 2. - ï, 3.- m, 4. - M
w
IV. 1. gh®¡f, Édh v© IV - 2

2. gh®¡f, TLjš Édh v© IV - 2
w
V. 1. gh®¡f, Édh v© VI - 1
2. gh®¡f, Édh v© VI - 5
VI. 1. gh®¡f, Édh v© VII - 1
w

16
ïaš
2 g©ila ehfÇf§fŸ
o m
gÆ‰áfŸ
.c
s
1. brh‰fis¥ gl§fŸ _y« cz®¤J« F¿p£L Kiwia .................... v‹»nwh«.
2.
m) nyhnfh»uhã

M) ã¡nlh»uhã
ok ï) Ioah»uhã
v»¥âa®fŸ ïwªj clšfis¥ gj¥gL¤â ghJfh¤j Kiw .................... .

m) r®nfhgf° M) iA¡nrh°
<) °£uh£o»uhã
[Éil: M) ã¡nlh»uhã]
bo
ï) k«Äah¡f« <) gy flîs®fis tz§Fjš
[Éil: ï) k«Äah¡f«]
3. RnkÇa®fË‹ vG¤JKiw .................... MF«.
m) ã¡nlh»uhã M) iAnuh»Ëã¡ ï) nrhndh»uh« <) ¡ôÅgh®«
ra
[Éil: <) ¡ôÅgh®«]

4. Au¥gh k¡fŸ .................... g‰¿ m¿ªâU¡fÉšiy.
m) j§f« k‰W« ahid M) Fâiu k‰W« ïU«ò
u
ï) ML k‰W« btŸË <) vUJ k‰W« ãsh£od«

[Éil: M) Fâiu k‰W« ïU«ò]
.s
5. áªJbtË k¡fŸ ‘yh°£ nt¡°’ Kiwia m¿ªâUªjh®fŸ v‹gij¤ bjÇÉ¡F«

bt©fy¢áiy .................... MF«.
w
m) #ho M) kjFU mšyJ mur‹

ï) gwit <) eldkhL« bg©
[Éil: <) eldkhL« bg©]
w
6. (i) bkrgnlhÄahÉ‹ Äf¥ gHikahd ehfÇf« m¡fhoa®fSila ehfÇf« MF«.

(ii) Ód®fŸ iAnuh»Ëã¡ Kiwia ts®¤bjL¤jh®fŸ.
(iii) ô¥uo°, il»Ç° M»a MWfŸ k‹dh® tisFlhÉš fy¡»‹wd.
w
(iv) ghãnyhÅa muruhd AKuhã bgU« r£l tšYd® Mth®.

m) (i) rÇ M) (i) k‰W« (ii) rÇ
ï) (iii) rÇ <) (iv) rÇ [Éil: <) (iv) rÇ]
17

7. (i) ah§á MW ÓdhÉ‹ Jau« v‹W miH¡f¥gL»wJ.
(ii) î-o Ód¥bgUŠRtiu¡ f£odh®.
(iii) Ód®fŸ btokUªij¡ f©Lão¤jd®.
(iv) jhnthÆr¤ij ÃWÉat® ÛÅa° v‹W Ód kuò TW»wJ.
m) (i) rÇ M) (ii) rÇ
ï) (iii) rÇ <) (iii) k‰W« (iv) rÇ [Éil: ï) (iii) rÇ]
m
8. ã‹tUtdt‰WŸ bkrgnlhÄahit¢ nr®ªj eh‹F ehfÇf§fË‹ rÇahd fhytÇir vJ?
m) RnkÇa®fŸ - mÌÇa®fŸ- m¡fhoa®fŸ- ghãnyhÅa®fŸ
M) ghãnyhÅa®fŸ- RnkÇa®fŸ - mÌÇa®fŸ- m¡fhoa®fŸ
o
ï) RnkÇa®fŸ - m¡fhoa®fŸ - ghãnyhÅa®fŸ- mÌÇa®fŸ
<) ghãnyhÅa®fŸ - mÌÇa®fŸ - m¡fhoa®fŸ- RnkÇa®fŸ
.c
[Éil: ï) RnkÇa®fŸ - m¡fhoa®fŸ - ghãnyhÅa®fŸ- mÌÇa®fŸ]
9. T‰W : bk[gnlhÄa ehfÇf¤â‹ mÌÇa®fŸ áªJbtË ehfÇf¤â‹ rkfhy¤jt® Mt®.

fhuz« : mÌÇa M£áahsÇ‹ Mtz« x‹W bkYAhÉÈUªJ tªj f¥gšfŸ g‰¿
s
TW»‹wJ.

ok
[Éil: m) T‰W« fhuzK« rÇ; T‰iw¡ fhuz« rÇahf És¡F»wJ]

bo
myF 2

1. ..................... v‹gJ kÅj¤ jiyí« á§f clY« bfh©l, fšyhš Md Äf¥bgÇa cUt«
MF«. [Éil: °ã§¡°]
ra
2. v»¥âa®fŸ bjhl¡f fhy¤âš ga‹gL¤âa cUt vG¤JfŸ rh®ªj Kiw ..................... MF«.
[Éil: iAnuh»Ëã¡°]
3. ..................... v‹gJ gšntW F‰w§fS¡fhd r£l§fis És¡»¡TW« g©ila
u
ghãnyhÅahÉ‹ xU K¡»akhd Mtz« MF«. [Éil: AKuhãÆ‹ r£l¤ bjhF¥ò]

4. brs muá‹ jiyik Mtz¡fh¥ghs® ..................... Mth®. [Éil: yhnth£R]
.s
5. Au¥gh ehfÇf« ÃyÉa ïl§fËš f©blL¡f¥g£l ghidfË‹ ÛJŸs .....................

cUt§fS« XÉa§fS« mt®fË‹ fiy¤âwid cz®¤J»‹wd.
[Éil: RLk©zhyhd]
w
III. rÇahd T‰iw¤ nj®ªbjL¡fî«:

1. m) Au¥ghÉš cŸs bgU§Fs« mU»š áy miwfŸ e‹F f£l¥g£oUªjJ.
w
M) ¡ôÅgh®« F¿¥òfŸ »šfhbkZ fhÉa¤Jl‹ bjhl®òilait.

ï) RLk©zhš brŒa¥g£l cUt§fS«, br«ãš brŒa¥g£l eldkhL« bg© cUtK«
v»¥âa®fË‹ fiy¤âwid cz®¤J»‹wd.
w
<) bkrgnlhÄa®fŸ NÇa ehŸfh£o Kiwia tF¤jh®fŸ.

Éil: m) jtW. bkhAŠrjhnuhÉš cŸs bgU§Fs« mU»š áy miwfŸ e‹F
f£l¥g£oUªjJ.
M) rÇ.
ï) jtW. RLk©zhš brŒa¥g£l cUt§fS«, bt©fy¤jhš brŒa¥g£l eldkhL«
bg© cUtK« Au¥gh k¡fË‹ fiy¤âwid cz®¤J»‹wd.
<) jtW. bkrgnlhÄa®fŸ rªâu ehŸfh£o Kiwia tF¤jh®fŸ
18
2. m) gH§fhy v»¥âš mnkh‹ flîË‹ murdhf¡ fUj¥g£lh®.
M) mu©fshš Nœªj Au¥gh efu¤âš nfhÆšfŸ ïUªjd.
tuyhW
ï) bgÇa °ã§° v‹gJ gH§fhy bkrgnlhÄahÉš cŸs ãuÄL tot Ãidî¢á‹dkhF«.
<) ghid tidtj‰fhd r¡fu¤ij¡ f©Lão¤j bgUik v»¥âa®fis¢ rhU«.
Éil: m) rÇ.
M) jtW, mu©fshš Nœªj RnkÇa efu¤âš nfhÆšfŸ ïUªjd.
m
ï) jtW. bgÇa °ã§° v‹gJ gH§fhy v»¥âš cŸs ãuÄL tot Ãidî¢ á‹dkhF«.
<) jtW. ghid tidtj‰fhd r¡fu¤ij¡ f©Lão¤j bgUik RnkÇa®fis¢ rhU«.
IV. bghU¤Jf:
o
1. ghnuh - (i) xUtif¥ òš
2. gh¥ãu° - (ii) óÄÆ‹ Äf¥ gHikahd vG¤J¡ fhÉa«
.c
3. bgU« r£l tšYd® - (iii) bkhfŠrjhnuh
4. »šfhbkZ - (iv) AKuhã
5. bgU§Fs« - (v) v»¥âa mur®
s
Éil: 1.- (v), 2.- (i), 3. - (iv), 4. -(ii), 5.- (iii)
V.
1.
RU¡fkhd Éil jUf:
ok
v»¥âa®fŸ fiy f£ll¡fiyÆš âw‹ bg‰wt®fŸ - És¡Ff.
Éil: (i)
(ii)
v»¥âa®, f£ll¡ fiyÆY« gšntW fiy t©z§fËY« áw¥ò cilat®fŸ.
v»¥âš fhz¥gL« v©z‰w á‰g§fŸ XÉa§fŸ, gil¥òfŸ, v»¥âa®fË‹ fiy
bo
M‰wY¡F rh‹whF«.
ãuÄL:
(i) ghnuh¡fË‹ rkhâfshf¡ f£l¥g£l ãu«kh©lkhd Ãidî¢ á‹d§fŸ ãuÄLfŸ
MF«.
ra
(ii) bfŒnuhÉ‰F mU»š cŸs ãuÄLfŸ, »[h ãuÄLfŸ v‹W miH¡f¥gL»‹wd. ïit
cyf mâra§fËš x‹whf¡ fUj¥gL»‹wd.
°ã§f°:
(i) cy»‹ caukhd á‰g§fËš x‹W °ã§f° ït‰¿‹ ãu«kh©lkhd áiy á§f
u
clY« kÅj KfK« bfh©l R©zh«ò¡fš gok«.

2. áFuh£fË‹ K¡»akhd g©òfis¡ TWf.
.s
Éil: áFuh£fË‹ K¡»a g©òfŸ :

(i) áFuh£ v‹gJ g©ila bk[gnlhÄahÉš (j‰nghija <uh¡ ) fhz¥gL« ãuÄ£ tot
ÃidÉl§fŸ MF«.
w
(ii) efÇ‹ ika¤âš nkil ÛJ ÓFuh£ vd¥gL« nfhÆšfŸ f£l¥g£ld.

(iii) mit br§F¤jhd ãuÄLfŸ nghš fh£áaË¤jd.
(iv) c¢á¡F brštj‰¡F go¡f£LfŸ cŸsd.
w
(v) nfhÉiy¢ R‰¿ rl§FfS¡fhd jhœthu§fŸ òÅj ïl§fŸ, M© k‰W« bg©

kjFUkh®fË‹ fšyiwfŸ, rl§FfS¡fhd ÉUªJ mu§FfŸ, bjhÊ‰ Tl§fŸ,
fsŠáa§fŸ, »l§FfŸ, Ã®thf¡ f£ol§fŸ ml§»a tshf§fŸ ïUªjd.
w
3. AKuhãÆ‹ r£l« K¡»akhd r£l MtzkhF« - ÉtÇ.

Éil: AKuhãÆ‹ r£l¤ bjhF¥ò.
(i) gšntW F‰w§fS¡fhd r£l§fis¡ TW« xU K¡»akhd r£l Mtz« AKuhãÆ‹
r£l¤ bjhF¥ò MF«.
(ii) FL«g cÇikfŸ, tÂf«, moik Kiw, tÇfŸ, TÈ ngh‹w gšntW F¿¥ã£l
tH¡FfŸ F¿¤J ïâš 282 ãÇîfŸ cŸsd.
19
(iii) ïJ giHa r£l§fË‹ bjhF¥ghF«.
(iv) ïJ gÊ¡F¥ gÊ th§F« bfhŸifia mo¥gilahf¡ bfh©lJ.
(v) “f©Q¡F¡ f©”, “gšY¡F¥ gš” v‹w bfhŸifÆ‹ mo¥gilÆš mikªjJ.
m
1. bjhl¡f fhy ehfÇf«
m) ehfÇf« v‹whš v‹d?
M) bjhl¡f fhy ehfÇf§fË‹ bga®fis vGJf.
o
ï) bgU«ghyhd k¡fS¡F thœthjhukhf ïUªjit vit?
<) ehfÇf« tot« bgw¤ bjhl§»anghJ v‹d elªjJ?
Éil: m) ehfÇf« v‹gJ xU K‹nd¿a, Kiw¥gL¤j¥g£l thœ¡if Kiw v‹W fUj¥gL»wJ.
.c
M) bjhl¡f fhy ehfÇf§fŸ - v»¥âa, bkrgnlhÄa, áªJbtË k‰W« Ód ehfÇf« MF«.
ï) bgU«ghyhd k¡fS¡F thœthjhukhf ïUªjit Étrha« k‰W« nt£ilahLjš
MF«.
s
<) ehfÇf« tot« bgw¤ bjhl§»aJ« Äf¥bgÇa f£l§fis vG¥ãd®. vG¤J¡ fiyia
cUth¡»d®. m¿ÉaY«, bjhÊš E£gK« r_f nk«gh£o‰F¥ g§fh‰¿d.
2. v»¥âa ehfÇf¤â‹ g©òfŸ
ok
m) v»¥J ‘ieš eâÆ‹ bfhil’ v‹W miH¡f¥gLtJ V‹?
M) ghnuh k‰W« Éáa®fŸ v‹ngh® ah®?
ï) ãuÄLfŸ v‹whš v‹d? mjid V‹ f£odh®fŸ?
bo
<) k«Ä cUth¡f Kiwia¡ TW.
myF 2
Éil: m) v»¥âa ehfÇf« ieš eâÆ‹ brÊ¥ig e«ã ïUªjJ. mjdhš »nu¡f tuyh‰whsš
bAnuhnlh° v»¥ij "ieš eâÆ‹ e‹bfhil" v‹W F¿¥ã£lh®.
M) v»¥âa mur® ghnuh v‹W miH¡f¥g£lh®. ghnuhÉ‹ Ñœ khfhz§fis MS« Ã®th»
Éáa®fŸ v‹W miH¡f¥g£lh®
ra
ï) ghnuh¡fË‹ rkhâfshf¡ f£l¥g£l ãu«kh©lkhd Ãidî¢ á‹d§fŸ ãuÄLfŸ MF«.

ghnuh¡fË‹ cliy¥ ghJfh¡f ãuÄLfis f£odh®fŸ.
<) ïwªjt®fË‹ clšfis nrhoa« fh®gnd£, nrhoa« igfh®gnd£ M»at‰¿‹
u
fyitahd eh£u‹ c¥ig it¤J¥ ghJfh¡F« tH¡f« v»¥âaÇilna ïUªjJ.

eh‰gJ eh£fS¡F ãwF c¥ò clÈ‹ <u¥gj« mid¤ijí« c¿Šáa ãwF, cliy
.s
ku¤öshš Ãu¥ã, Èd‹ J©Lfshš R‰¿, JÂahš _o it¤J ÉLth®fŸ. cliy

rh®¡nfhngf° vd¥gL« fšyhyhd rt¥bg£oÆš ghJfh¥gh®fŸ.
w
1. Anuh»Ëã¡°, ¡ôÅgh®« - ït‰iw mt‰¿‹ K¡»akhd TWfSl‹ És¡F.

Éil: m) Anuh»Ëã¡°:
w
(i) v»¥âa®fŸ jkJ vG¤J Kiw¡fhf¥ òfœbg‰wt®fŸ ït®fsJ vG¤J

iAnuh»Ëã¡ v‹W miH¡f¥gL»wJ.
(ii) ïªj vG¤J tif Ãidî¢á‹d§fËš cŸs K¤âiu k‰W« ïju bghU£fËš
w
ga‹gL¤j¥g£lJ.
(iii) bghJthd jftš bjhl®ò¡F bAÇo¡ vG¤J ga‹gL¤j¥g£lJ. ïJ ã¡nlh»uh«
vd¥gL« á¤âu vG¤J totkhF«.
(iv) ïJ Rkh® bgh.M.K. 3000š cUth¡f¥g£lJ. ïªj vG¤ij¥ ga‹gL¤â
Vuhskhd ò¤jf§fS« ãuâfS« vGj¥g£ld.
(v) iAnuh»Ëã¡°, onkho¡, »nu¡f bkhÊfËš vGj¥g£l nuhbr£lhfšbt£L
be¥nghÈadhš ãuh‹R¡F vL¤J¢ bršy¥g£lJ.
20
M) ¡ôÅgh®«:
(i) RnkÇa vG¤J Kiw »ôÅgh®« v‹W miH¡f¥gL»wJ.
tuyhW
(ii) vG¤JfŸ M¥ò toÉš ïU¥gjhš, ï¥bga® ïl¥g£lJ.
(iii) bgh.M.K.3000 fhyf£l¤âš cUthd ï«Kiw, cy»‹ gHikahd vG¤J
KiwfËš x‹whF«.
(iv) ‘»šfhbkZ’ v‹w fhÉa« ïªj vG¤J toÉšjh‹ vGj¥g£LŸsJ.
m
(v) tÂf¥ gÇkh‰w§fS¡F«, foj§fŸ, fijfŸ vGJtj‰F« ïªj vG¤J
Kiwia¢ RnkÇa®fŸ ga‹gL¤âdh®fŸ.
(vi) ïªj vG¤JfŸ vGj¥g£l R£l fËk‹ gyiffŸ RnkÇa ehfÇf« g‰¿ Vuhskhd
o
jftšfis¤ jU»‹wd.
2. j¤Jt«, ïy¡»a« M»a JiwfËš Ód¤â‹ jh¡f« vªjsÉyhdJ v‹gij¡ TW.
.c
Éil: j¤JtK«, ïy¡»aK«:
(i) yhnth £ R, f‹óáa°, bk‹áa°, nkho jhnth á‹ ngh‹w j¤Jt PhÅfS«, Ód¡
fÉP®fS« Ód ehfÇf¤â‰F Vuhskhf¥ g§fË¤JŸsh®fŸ.
s
(ii) ïuhQt c¤âahsuhd r‹ £N ‘ngh®¡ fiy’ v‹w üiy vGâdh®.
(iii) ‘â °ãÇ§ m©£ Mnlh« mdš°’ (trªjfhy, ïiyíâ®fhy M©L F¿¥òfŸ) v‹w
ok
üš mâfhuó®t Ód muR üyhf m§ÑfÇ¡f¥g£lJ.
(iv) kŠrŸ nguurÇ‹ ‘nfd‹° M~¥ bkoá‹’ (kU¤Jt¡ F¿¥ò¤ bjhF¥òfŸ) v‹w
üš ÓdhÉ‹ gHikahd kU¤Jt üyhf¡ fUj¥gL»wJ. mJ Ah‹ t«r fhy¤âš
Kiw¥gL¤j¥g£lJ.
bo
(v) yhnth £ R (bgh.M.K. 604 - 521) brs muá‹ jiyik Mtz¡ fh¥ghsuhf ïUªjh®.
ït®jh‹ jhnthÆr¤ij¤ njh‰WÉ¤jh®. ‘Mirjhd m¤jid J‹g§fS¡F«
_yfhuz«’ v‹W ït® thâ£lh®.
(vi) f‹óáa° (bgh.M.K - 551 - 497) xU òfœbg‰w Ód j¤Jt PhÅ. mt® xU muáaš
Ó®âU¤jthâ. mt® xUtuJ jÅ¥g£l thœ¡ifia Ó®âU¤Jtij tÈíW¤âdh®.
ra
(vii) bk‹áa° (bgh. M.K. - 372 - 289) k‰bwhU òfœbg‰w Ód j¤JtPhÅ ahth®. mt®
Ódh KGtJ« gaz« brŒJ M£áahs®fS¡F m¿îiu T¿dh®.
3. áªJbtË ehfßf¤â‹ kiwªj bgh¡»õ§fis¥ g‰¿ vGJf?
u
Éil: Au¥gh ehfÇf« v‹W« miH¡f¥gL« áªJbtË ehfÇf« ïªâahÉY«, gh»°jhÅY«

Rkh® 1.3 ÄšÈa‹ rJu »nyhÛ£l®fŸ guÉÆUªjJ.
.s
â£lÄl¥g£l efu§fŸ :
(i) Au¥gh efu§fËš kâš Rt®fŸ, e‹F â£lÄl¥g£l bjU¡fŸ, rªJfŸ, fÊîÚ®¡
fhšthŒfŸ M»ait fhz¥gL»‹wd. Au¥gh k¡fŸ R£l, Rlhj br§f‰fisí«,
w
f‰fisí« f£Lkhd§fS¡F¥ ga‹gL¤âdh®fŸ.

(ii) bkhAŠrjhnuhÉš cŸs khbgU« FËaš Fs« xU K¡»akhd f£LkhdkhF«.
ï¡Fs¤â‹ mUnf e‹F jsÄl¥g£l gy miwfS« cŸsd.
w
ntsh©ikí« fhšeil ts®¥ò« :

(i) Au¥gh k¡fŸ ntsh©ikÆš <Lg£ld®. mt®fŸ nfhJik, gh®È k‰W« gyÉjkhd
w
âid tiffis¥ gÆÇ£lh®fŸ.

(ii) ïu£il¢ rhFgo Kiwiaí« mt®fŸ fil¥ão¤jh®fŸ.
(iii) Au¥ghÉ‹ khLfŸ b#ò v‹wiH¡f¥gL«. ïJ xU bgÇa tif kh£o‹ ïd«.
21
k£gh©l¡ fiy :
(i) Au¥gh k¡fŸ XÉa§fŸ Ô£l¥g£l k£gh©l§fis¥ ga‹gL¤âdh®fŸ.
(ii) Õl« it¤j j£L, jhÅa« ngh‹wt‰iw¢ nrÄ¤J it¥gj‰fhd #hofŸ, JisÆl¥g£l
#hofŸ, nfh¥igfŸ, `S' tot #hofŸ, j£LfŸ, áWj£LfŸ, »©z§fŸ, ghidfŸ
v‹W gyÉjkhd k£gh©l§fis¢ brŒjh®fŸ.
(iii) mt®fŸ k£gh©l§fËš á¤âu§fis¤ Ô£odh®fŸ.
m
cnyhf¡ fUÉfS« Míj§fS« :
(i) Au¥gh g©gh£L k¡fŸ br®£ v‹w áÈfh fš tifÆš brŒj ãnsLfŸ, f¤âfŸ,
br«ò¥ bghU£fŸ, vY«ghY« jªj¤jhY« brŒa¥g£l fUÉfŸ M»at‰iw¥
o
ga‹gL¤âdh®fŸ.
(ii) bkhAŠrjhnuhÉš »il¤JŸs eldkhL« bg©Â‹ áiy, mt®fS¡F bkGF
m¢áš cnyhf¤ij cU¡» C‰¿ áiy th®¡F« `yh°£ nt¡°' bjhÊš E£g« (lost -
.c
wax process) bjÇªâUªjJ v‹gij¡ fh£L»wJ.
Mil, mÂfy‹fŸ :
s
(i) Au¥gh g©gh£L k¡fŸ gU¤â k‰W« g£L g‰¿ m¿ªâUªjh®fŸ.
(ii) cnyhf¤jhY« fšyhYkhd mÂfy‹fis¥ ga‹gL¤âdh®fŸ.
(iii)
(iv)
(i)
ok
br«ò k‰W« j§f¤jhyhd mÂfy‹fis¢ brŒjh®fŸ.
fš mÂfy‹fisí« r§F tisašfisí« brŒjh®fŸ.
tÂfK« gÇkh‰wK« :
»ôÅgh®« Mtz§fŸ bkrgnlhÄahÉ‰F«, Au¥g®fS¡F« ïilna ïUªj tÂf¤
bo
bjhl®ig btËgL¤J»‹wd.
myF 2
(ii) »ôÅgh®« vG¤JfËš fhz¥gL« bkYAh v‹w F¿¥ò áªJ gFâia¡ F¿¥gjhF«.
vilfS« msîfS« :
(i) Au¥gh k¡fŸ Kiwahd vilfisí« msîfisí« ga‹gL¤âdh®fŸ.
ra
(ii) tÂf¥ gÇkh‰w§fËš <Lg£l fhuz¤jhš mt®fS¡F Kiw¥gL¤j¥g£l msîfŸ

njitahf ïUªjJ.
K¤âiufŸ, vG¤JU¡fŸ :
u
(i) Au¥gh g©gh£L¥ gFâfËš Eiu¡fš, br«ò, RLk© jªj« M»at‰whš brŒa¥g£l
K¤âiufŸ »il¤JŸsd.
.s
fiyfŸ, bghGJngh¡FfŸ :
(i) Au¥gh gFâfËš »il¤JŸs RLk©zhyhd áWáiyfŸ, k£gh©l§fËš cŸs
XÉa§fŸ, bt©fy¢ áiyfŸ M»ait Au¥gh k¡fË‹ fiy¤ âwikia¡
w
fh£L»‹wd.
(ii) bgh«ik t©ofŸ, »Y»Y¥igfŸ, g«gu§fŸ, nfhÈ¡F©LfŸ, gšntW
Éisah£o‰fhd RLk© ášYfŸ M»ait Au¥gh k¡fË‹ bghGJngh¡F
w
Éilah£Lfis¡ fh£L»‹wd.
kj« :
(i) áªJbtË k¡fŸ ïa‰ifia tz§»dh®fŸ.
w
(ii) murku¤ij tÊg£lh®fŸ. áy R£l fËk© áiyfŸ bg© bjŒt¤ij¡ F¿¥gJ

ngh‹W cŸsd.
áªJbtË ehfÇf¤â‹ åœ¢á :
gUtÃiy kh‰w«, bkrgnlhÄahîldhd tÂf¤âš åœ¢á, eâÆ‹ tw£á mšyJ
btŸs¥bgU¡F, mªÃa® gilbaL¥ò M»ait ïªj ehfÇf« åœ¢á bgwî«,
k¡fŸ bj‰F k‰W« »H¡F âir neh¡» ïl« bgauî« áy K¡»akhd fhuz§fshf
mikªjd vd¡ fUj¥gL»wJ.
22
(xiii) M§»y muR ntsh©ikia tÂfkakh¡F« bfhŸifia¥ ã‹g‰¿aJ.
(xiv) ÉtrhÆ j‹Dila ntsh© ÉisbghUŸfis É‰gid brŒa g‹dh£L¢ rªijÆ‹
tuyhW
Éiy Ãytu§fis¢ rh®ªâU¡f nt©oa ïUªjJ. ntsh© bghUŸfS¡fhd njit
åœ¢áí‰wnghJ ÉtrhÆfŸ Jau§fS¡F cŸshÆd®.
2. M¥ãÇ¡fhÉš fhyÅ Mâ¡f« V‰¥g£lij ÉtÇ.
Éil: M¥ãÇ¡fh fhyÅahjš :
m
(i) g¤bjh‹gjh« ü‰wh©o‹ filá¡ fhš gFâtiu rfhuhÉ‰F¤ bj‰nfÆUªj
M¥ãÇ¡f¥ gFâfŸ bgU«ghY« btËíyf¤âduhš m¿a¥glhkny ïUªjd.
(ii) M¥ãÇ¡fhÉ‹ c£gFâfS« MŒªj¿a¥glhkny ïUªjd.
(iii) 1875¡F¥ ã‹d®, Inuh¥ãaÇ‹ CLUtY« Fona‰w§fis ÃWîjY« bgUksÉš
o
eilbgw¤ bjhl§»aJ.
(iv) 1884-85ïš eilbg‰w bg®È‹ Fona‰w eh£L kheh£oš M¥ãÇ¡fhit¥ gy Inuh¥ãa
.c
ehLfË‹ bršth¡F k©ly§fshf¥ ãÇ¥gbjd Koî nk‰bfhŸs¥g£lJ.
(v) ï›thW K¡»akhd Inuh¥ãa ehLfËilna ngh® V‰glhkš M¥ãÇ¡fhÉš Inuh¥ãa
fhyÅfis V‰gL¤JtJ RKfkhf eilbg‰wJ.
s
(vi) 1881¡F« 1914¡F« ïil¥g£l fhy¤âš Inuh¥ãa r¡âfŸ M¥ãÇ¡fhÉ‹ ÛJ gilbaL¤J,
if¥g‰¿¡ fhyÅfis V‰gL¤âa Vfhâg¤âa rfh¥jkhdJ M¥ãÇ¡fhit¥ g§»Ljš
ok
mšyJ M¥ãÇ¡f¥ ngh£o vd miH¡f¥gL»wJ.
(vii) 1884-85ïš eilbg‰w bg®È‹ khehL, fh§nfh khehL mšyJ nk‰F M¥ãÇ¡f
khehL vdî« m¿a¥gL»wJ.
(viii) k¤âa M¥ãÇ¡fhÉš cŸs fh§nfh eâ toÃy¤Jl‹ bjhl®òila mid¤J¥
ãu¢ridfisí« Ô®¥gj‰fhfnt ï«khehL ToaJ.
bo
(ix) fh§nfh eâÆ‹ toÃy¤ij¡ f£L¥gL¤j jd¡FŸs cÇik F¿¤J Éthâ¥gj‰fhf¥
ngh®¤Jfš T£oa ï«kheh£oš ngh®¤JfÈ‹ nfhÇ¡if ÃuhfÇ¡f¥g£lJ.
(x) bg®È‹ kheh£oš Ãiwnt‰w¥g£l bghJ¢ r£l« fh§nfh eâÆ‹ toÃy«
bghJthdbjdî« m§F tÂf f¥gšfis¢ brY¤Jtj‰fhd cÇik mid¤J
ehLfS¡F c©L vdî« ãufld¥gL¤âaJ.
ra
khzt®fS¡fhd brašghLfŸ
1. ïªâahÉš M§»nya¡ fhyÅahâ¡f¤â‹nghJ gŠr§fshš ghâ¡f¥g£l gy gFâfŸ g‰¿a
u
òif¥gl§fis¢ nrfÇ¤J¥ gl¤bjhF¥ò x‹iw¤ jah® brŒaî«.

Éil: khzt®fŸ ï¢brašgh£oid jh§fns brŒJ gh®¡fî«
.s
2. ïªâahÉ‰F« bj‹»H¡F MáahÉ‰F« ïilÆyhd fyh¢rhu bjhl®òfŸ g‰¿ ÉtÇ¡fî«.

w
MáÇaÇ‹ tÊfh£LjYl‹ x¥gil¥ò :

1. ïªâahÉš M§»nya M£áÆ‹ e‹ikfŸ, ÔikfŸ F¿¤J tF¥giwÆš xU thj¤ij
w
el¤j V‰ghL brŒaî«.

Éil: ïªâahÉš M§»nya® M£á : ïªâahÉš tÂf« brŒa tªj »H¡»ªâa¡ f«bgÅÆd®
Éahghu« brŒaî« FoÆU¡fî« ïªâa k‹d®fËl« mDkâ bg‰W, ã‹d® j§fSila
w
MSikia¢ á¿Já¿jhf ÉÇîgL¤â fhyÅah£áia V‰gL¤âd®. f«bgÅ Mâ¡f¤ij

u¤JbrŒJ, ã‹d® É¡nlhÇah kfhuhÂ ïªâahÉ‹ nguuáahf KoNo¡bfh©lJ« mtuJ
thÇRfŸ go¥goahf ãÇ£oZ ïªâahit¤ j§fŸ Mâ¡f¤J¡F c£gL¤âaJ«jh‹ fhyÅa
tuyhW.
M§»nya® M£áÆ‹ e‹ikfŸ :
(i) mŠrš, jªâ nritfŸ bjhl§f¥g£ld.
(ii) uÆšnt ngh¡Ftu¤J Jt¡f¥g£lJ.
(iii) râ v‹w cl‹f£il VW« tH¡f« xÊ¡f¥g£lJ.
121
2. g®kh
m) M§»nya® g®khit v›thW if¥g‰¿d®?
tuyhW
M) ïªâahÉ‹ xU gFâahf g®kh ïUªj fhyf£l« vJ?
ï) g®kh ahuhš Ã®t»¡f¥g£lJ?
<) g®khÉÈUªJ gy btËehLfS¡F V‰Wkâ brŒa¥g£l bghUŸfŸ ahit?
Éil: m) M§»nya® _‹W ngh®fis¤ bjhL¤j ã‹d® g®khit¡ if¥g‰¿d®.
m
M) 1886 Kjš 1937 tiu ïªâahÉ‹ xU gFâahf g®kh ïUªjJ.
ï) xU Jiz Ãiy MSeuhš g®kh Ã®t»¡f¥g£lJ.
<) nj¡F k‰W« mÇá.
o
VII. ÉÇthd ÉilaË¡fî«
.c
1. ãÇ£oZ ïªâahÉš V‰g£l gŠr§fŸ F¿¤J ÉtÇ.
fhyÅauá‹ Rjªâu tÂf¡ bfhŸifí« fLikahd ÃytÇ tNš Kiwí« gŠr§fŸ
Éil: (i)
njh‹Wtj‰F tÊaik¤J¡ bfhL¤jd.
(ii) 1866-1867ïš V‰g£l xorh gŠr« m¥gFâÆ‹ tuyh‰¿š eilbg‰w bfh^ukhd
s
ÃfœththF«. ï¥gŠr¤âš m¥gFâthœ k¡fËš _‹¿š xU gFâÆd® ïwªjd®.
(iii) 1876-1878 M»a M©LfËš V‰g£l Äf¥ bgU« gŠr« (jÄÊš jhJ tUl¥
ok
gŠr« vd miH¡f¥g£lJ) bj‹Åªâahit¢ nr®ªj Étrha¤ bjhÊyhs®fisí«
ifÉidP®fisí« ï§»yhªâ‹ Vida Fona‰w§fS¡F¡ Fobgau it¤jJ.
(iv) m§F mt®fŸ bgUªnjh£l§fËš x¥gªj¡ TÈfshŒ ntiy brŒjd®.
(v) ïªâahÉš ï¥gŠr« xU nfhona _‹W ïy£r« k¡fË‹ cÆ®fis¥ gÈ bfh©lJ.
bo
(vi) br‹id khfhz¤âš 1876-1878M« M©LfËš ÃyÉa gŠr¤â‰F K‹djhf
tw£á ÃyÉaJ.
(vii) vL¤J¡fh£lhf¢ br‹id khfhz¤âš ï¥gŠr¤jhš Äf nkhrkhd ghâ¥ò¡FŸshd
fŠr«, Érhf¥g£od« M»a ïU kht£l§fËÈUªJ ï¥gŠr¡fhy¤âY« czî
ra
jhÅa§fŸ V‰Wkâ brŒtJ bjhl®ªJ eilbg‰wJ.

(viii) gŠr¤ij¤ bjhl®ªJ tH¡f« nghš ãns¡ (ïwªJnghd vÈfshš guî« bfhŸis
nehŒ), Ú®¡ nfh¥òl‹ Toa fLikahd fhŒ¢rš ngh‹w gy bjh‰WnehŒfŸ guÉ
V‰bfdnt g£oÅahš gyådkilªj k¡fis¤ jh¡»¡ bfh‹wd.
u
(ix) ãÇ£oZ muR¡F K‹, »H¡»ªâa f«bgÅÆ‹ M£áÆš 1770-M« M©L t§fhs¤âš
V‰g£l gŠr« Äf¥ bgUksÉš xU nfho k¡fË‹ cÆiu¡ Fo¤jJ.
.s
(x) 1943-ïš t§fhs¤âš V‰g£l gŠr« 30 y£r« k¡fis gÈ bfh©lJ.

2. x¥gªj¡ TÈ Kiw g‰¿ ÉtÇ.
Éil: (i) x¥gªj¡ TÈ KiwahdJ bg‰w flD¡fhf ciH¥ig ešF« xU x¥gªj KiwahF«.
w
(ii) ïj‹ _y« 35 ïy£r« ïªâa®f®fŸ gy M§»nya¡ Fona‰w§fS¡F¥ bgU«

g©izfËš (bgÇJ« fU«ò¤ njh£l§fËš) ntiy brŒtj‰fhf mD¥ã
it¡f¥g£ld®.
w
(iii) ï«Kiw 1843ïš ïªâahÉš moikKiw xÊ¡f¥g£l nghJ bjhl§f¥g£L, 1920

tiu Úo¤jJ.
(iv) ïjdhš bgU« v©Â¡ifÆyhd ïªâa®fŸ òy« bga®ªJ ïªâa¥ bgU§flš
w
(ßôÅa‹, bkhßáa°) Kjyhf gáã¡ bgU§flš (ãÍ¤ ÔîfŸ) tiu guÉ, ïªnjh-
fßãa, ïªnjh-M¥ãÇ¡f k¡fŸ bjhif bgUFtj‰F¡ fhuzkhÆd®.
(v) x¥gªj¡ TÈKiw v‹gJ j©lid¡FÇa X® x¥gªj KiwahF«.
(vi) ï›bth¥gªj¤â‹go x¥gªj¡ TÈahd xUt® ntiy brŒa kW¤jhnyh, ntiy¡F
tuhkš nghdhnyh, mtUila KjyhËÆ‹ MizfS¡F¥ gÂa kW¤jhnyh
gÂÆl¤âš fhz¥glhÉ£lhnyh mt® Câa« kW¡f¥gLjš mšyJ áiw¤
j©lidfS¡F cŸshth®.
127
myF¤ nj®î
neu« : 40 ÃÄl« kâ¥bg© : 25
I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡f. 2. i) hyÅahâ¡f« v‹gJ xU ehL k‰bwhU
f
(3 × 1 = 3) eh£il moik bfh©L nkyhâ¡f«
m
1. ãuh‹Ì° iy£ ........................ g‰¿ M§»nya¡ brŒtjhF«.
ii) M §»nya®, kyh¡fhÉ‹ khbgU«
»H¡»ªâa¡ f«bgÅÆ‹ ftd¤â‰F¡ bfh©L g‹dh£L tÂf tshf¤ij¡ if¥g‰¿d®.
tªjh®. iii) °lh«ngh®L uh~ãš° v‹gt® á§f¥óiu
m) eWkz¤ ÔîfŸ M) #hth Ôî
o
M§»nyaÇ‹ K¡»a tÂf ikakhf
ï) ãdh§F¤ Ôî <) kyh¡fh cUth¡»dh®.
2. ïªâahîl‹ tÂf cwit ÃWÉ¡ bfh©l iv) bgU«ghyhd ïªnjhndáa® k£gh©l
.c
Kjš Inuh¥ãa eh£od® ...................... bjhÊyhs®fshf ïUªjd®.
m) ngh®¤JÑáa® M) ãuŠR¡fhu® m) i) rÇ M) ii) rÇ
ï) nlÅõh® <) l¢R¡fhu® ï) i) k‰W« iii) rÇ <) iv) rÇ
s
3. ‘btŸisaÇ‹ Rik’ vD« brh‰bwhl® F¿¥gJ V. jiy¥ã‹ Ñœ cŸs mid¤J
.............. Édh¡fS¡F« ÉilaË (4 × 1 = 4)
ok
m) fšÉ òf£LtJ 1. bj‹dh¥ãÇ¡fh
M) ehfÇf¥gL¤JtJ m) b j‹dh¥ãÇ¡fhÉš M§»nyaU¡F¢
ï) bt‰¿¡fhd tÊfis¡ TWjš brhªjkhd ehLfŸ vit?
<) òâajhf f©Lão¤jš M) l¢R¡fhu® iftrÄUªj gFâfŸ vit?
ï) nf¥fhyÅÆ‹ ãujk mik¢r® ah®?
II. nfho£l ïl¤ij Ãu¥òf. (2 × 1 = 2)
bo
<) n gha® ngh®fŸ v¤jid M©LfŸ
1.
ïaš 11
M§»nyaÇ‹ K¡»a tUthahf âfœªjJ eilbg‰wd?

................ MF«. VI. RU¡fkhf ÉilaË. (3 × 2 = 6)
2. bg®È‹ kheh£oš Ãiwnt‰w¥g£l bghJ¢r£l« 1. fhyÅahâ¡f«, Vfhâg¤âa« - ïu©ilí«
............. eâÆ‹ toÃy« bghJthdJ vd ntWgL¤â¡ fh£lî«.
ra
ãufld¥gL¤âaJ. 2. jhaf¡ f£lz§fŸ (Home Charges) g‰¿

És¡fî«.
III. bghU¤Jf. (3 × 1 = 3) 3. ua¤JthÇ Kiw v‹whš v‹d?
1. t§fhs¥ gŠr« - (m) bgšÍa« VII. ÉÇthd ÉilaË (1 × 5 = 5)
u
2. ÈnahnghšL - (M) m«ghŒdh gLbfhiy 1. ïªâahÉš M§»nya M£áÆ‹ bghUshjhu¤

3. eWkz¤ ÔîfŸ - (ï) 1770 jh¡f¤ij Éthâ¡fî«.
.s
IV. rÇahd T‰¿id¤ nj®î brŒf.

(2 × 1 = 2) ÉilfŸ
1. i) 1640 ïš ãbuŠR¡fhu®fŸ #hthití« I. 1. ï) ãdh§F¤ Ôî
w
Rk¤uhití« if¥g‰¿d®. 2. m) ngh®¤JÑáa®

ii) k yh¡fhit¡ if¥g‰¿aâ‹ _y« 3. M) ehfÇf¥gL¤JtJ
M§»y¡ Fona‰w§fis¡ if¥g‰W« II. 1. ÃytÇ
w
gÂia l¢R¡fhu® bjhl§»d®. 2. fh§nfh

iii) f h§nfh M‰¿‹ toÃy¤ Ôu¤njhL III. 1. - (ï), 2. - (m), 3.- (M)
bjhl®òila mid¤J¥ ãu¢ridfisí« IV. 1. ï) iii) rÇ
ngá¤ Ô®¥gj‰fhfnt bg®È‹ khehL 2. ï) i) k‰W« iii) rÇ
w

ToaJ. V. 1. gh®¡f, Édh v© VI - 2
iv) R šjh‹ #h‹ÍghÇ‹ gFâfŸ ãuh‹R
k‰W« b#®kÅÆ‹ bršth¡F VI. 1. gh®¡f, Édh v© V - 1
k©ly§fshf¥ ãÇ¡f¥g£ld. 2. gh®¡f, Édh v© V - 5
m) i) rÇ M) i) k‰W« ii) rÇ 3. gh®¡f, TLjš Édh v© V - 8
ï) iii) rÇ <) iv) rÇ VII. 1. gh®¡f, Édh v© VII - 1

128
òÉÆaš
myF Ãy¡nfhs« - I
1
m
òÉ mf¢brašKiwfŸ
o
gÆ‰áfŸ
.c
I. rÇahd Éilia¤ nj®î brŒf.
s
1. òÉÆ‹ âlkhd j‹ikbfh©l nkšòw mL¡if .................... v‹W miH¡»‹nwh«.
m) fUt« M) ftr« ï) òÉ nknyhL <) c£fU
2.

M) btË¡fU
ok
òÉÆDŸ cU»a ïU«ig¡ bfh©l mL¡if .................... v‹W miH¡»‹nwh«.
m) fUt« ï) ftr«
[Éil: ï) òÉ nknyhL]
<) nknyhL
[Éil: M) btË¡fU]
bo
3. ghiw¡FH«ò .................... fhz¥gL»wJ.
m) òÉnknyhL M) ftr«
ï) fUt« <) nk‰f©l vJîÄšiy
ra
[Éil: M) ftr«]
4. ila°£nuhãr« .................... cl‹ bjhl®òilaJ.
m) vÇkiyfŸ M) òÉmâ®¢á
ï) òÉ¤j£L ef®î <) ko¥òfŸ k‰W« ãsîfŸ
u
[Éil: <) ko¥òfŸ k‰W« ãsîfŸ]

5.
.s
òÉ¤j£LfË‹ ef®î .................... M‰wiy btË¥gL¤J»wJ.

m) Ú® M‰wš M) bt¥g M‰wš
ï) miyah‰wš <) Xj M‰wš [Éil: M) bt¥g M‰wš]
w
6. MâÆš nfh©Lthdh Ãy¥gFâ .................... neh¡» ef®ªjJ.

m) tl¡F M) bj‰F ï) »H¡F <) nk‰F
[Éil: m) tl¡F]
w
7. gy ÄšÈa‹ M©LfS¡F K‹, ïªâah .................... f©l¤â‹ xU gFâahf ïUªjJ.

m) nfh©Lthdh M) byhnuáah ï) ghªjyhrh <) ghŠáah
[Éil: m) nfh©Lthdh]
w
8. òÉ¤j£LfŸ ef®tjhš V‰gL« mG¤j« k‰W« ïW¡f¤â‹ fhuzkhf V‰gL« ÉÇrš

.................... vd¥gL«.
m) ko¥ò M) ãsî ï) kiy <) òÉmâ®î
[Éil: M) ãsî]
129

9. vÇkiy nkšgFâÆš »©z« ngh‹w gŸskhd mik¥ãid .................... v‹W
miH¡»‹nwh«.
m) vÇkiy thŒ M) Jthu«
ï) ghiw¡FH«ò¤ nj¡f« <) vÇkiy¡ T«ò
[Éil: m) vÇkiy thŒ]
10. òÉ mâ®î cUthF« òŸË .................... v‹W miH¡f¥gL»wJ.
m
m) nkšika« M) Ñœika«
ï) òÉ mâ®î miyfŸ <) òÉ mâ®É‹ ÔÉu«
[Éil: M) Ñœika«]
o
II. bghU¤Jf.
m) c£òw¢brašfŸ (i) Ãy mâ®î msit¥gl«
.c
M) ftr« (ii) òÉ¤j£L mÄœjš
ï) ïizí« všiy (iii) vÇkiy bto¥ò
<) òÉmâ®¢á (iv) gáã¡ bgU§flš
s
c) T£L vÇkiy (v) ákh [Éil: m) - iii, M) - v, ï) - ii, <) - i, c) - iv]
(i) ~ãôÍ kiy xU cw§F« vÇkiyahF«.

(ii) »ËkŠrhnuh kiy xU cw§F« vÇkiyahF«.
(iii) jh‹rhÅah xU cw§F« vÇkiyahF«.
ok
III. bfhL¡f¥g£LŸs T‰W¡fis MuhŒªJ rÇahd Éilia nj®ªbjL¤J vGJf:
1.
bo
m) (i) c©ikahdJ M) (ii) c©ikahdJ
myF 1
ï) (iii) c©ikahdJ <) (i), (ii) k‰W« (iii) c©ikahdJ

[Éil: m) (i) c©ikahdJ]
2. T‰W : ghiw¡FH«ò Jthu« tÊahf btËnaW«.
ra
fhuz« : òÉÆ‹ c£gFâ mG¤j¥g£l ghiw¡ FH«ãid¡ bfh©oU¡F«.

m) T‰W, fhuz« ïu©L« rÇ M) T‰W rÇ, fhuz« jtW
ï) T‰W jtW, fhuz« rÇ <) T‰W, fhuz« ïu©L« jtW
[Éil: m) T‰W, fhuz« ïu©L« rÇ]
u
3. T‰W I : òÉ¤j£LfŸ x‹nwhblh‹W nkhJtjhš kiy¤ bjhl®fŸ njh‰WÉ¡f¥gL»‹wd.

T‰W II : ftr¤â‹ bt¥g¤â‹ fhuzkhf òÉ¤j£LfŸ efU»‹wd.
.s
m) T‰W I jtW II rÇ M) T‰W I k‰W« II jtW

ï) T‰W I rÇ II jtW <) T‰W I k‰W« II rÇ
[Éil: <) T‰W I k‰W« II rÇ]
w
IV RU¡fkhd ÉilaË:
1. òÉÆ‹ eh‹F nfhs§fis¥ g‰¿ RU¡fkhf vGJf.
w
Éil: òÉÆ‹ eh‹F nfhs§fŸ:

(i) òÉÆ‹ âlkhd nk‰gu¥ò ghiw¡nfhs«.
(ii) òÉia¢ NHªJŸs thí¡fshš Md bkšÈa mL¡F thí¡nfhs«.
w
(iii) òÉÆ‹ nk‰gu¥ãYŸs bgU§flšfŸ, MWfŸ, VÇfŸ k‰W« ÚuhÉ ngh‹wt‰whš

Md Ú®¥gFâ Ú®¡nfhs« MF«.
(iv) cÆÇd§fŸ thG« mL¡F cÆ®¡nfhs«.
2. òÉÆ‹ cŸ mL¡FfŸ ahit?
Éil: òÉÆ‹ cŸ mL¡FfŸ:
(i) nknyhL (ii) ftr« (iii) fUt«
130
3. òÉ¤j£LfŸ - tiuaW.
Éil: (i) ghiw¡nfhs« gy òÉ¤j£LfshŒ ãÇ¡f¥g£LŸsd.
(ii) òÉ¤j£LfŸ Kj‹ik òÉ¤j£LfŸ k‰W« á¿a òÉ¤j£LfŸ v‹W ãÇ¡f¥g£LŸsd.
ï¥òÉ¤j£LfŸ ftr¤â‹ ÛJ ÄjªJ bfh©oU¡»‹wd.
4. MÊ¥nguiyfŸ v‹whš v‹d?
Éil: (i) MÊ¥ nguiyfŸ v‹gJ flÈš njh‹W« bgÇa miyfŸ MF«.
m
(iii) ïit flyoÆš njh‹W« òÉ mâ®¢á, vÇkiy¢ brašghL k‰W« flnyhu¥ gFâfËš
eilbgW« Äf¥ bgÇa Ãy¢rÇîfŸ cUthF«. RdhÄ v‹gJ #¥ghÅa brhš MF«.
5.
o
vÇkiy v‹whš v‹d? mt‰¿‹ TWfŸ ahit?
Éil: òÉÆ‹ c£gFâÆš âl, âut, thí ÃiyÆš cŸs ghiw¡FH«ò Jthu« tÊahf òÉÆ‹
nk‰gu¥ãš cÄœjny vÇkiy bto¥ò vd¥gL»wJ.
.c
vÇkiyfŸ fhz¥gL« TWfŸ.
òÉÆaš
(i) ghiw¡FH«ò¤ nj¡f« (Magma Chamber)
(ii) Jthu§fŸ (Vents)
s
(iii) vÇkiy¡ T«òfŸ (Volcanic Cone)
(iv) vÇkiy thŒ (Crater)
6. òÉ mâ®¢á v‹whš v‹d? mit v›thW cUth»‹wd?
Éil: (i)
(ii)
(iii)
ok
òÉ mâ®¢á v‹gJ òÉ X£oš âObud V‰gL« mâ®it¡ F¿¡»‹wJ.
òÉ mâ®tiyfŸ Ñœ ika¤âÈUªJ všyh âirfËY« guÉ¢brš»‹wd.
òÉ¡FŸ òÉ mâ®î cUthF« òŸË òÉ mâ®¢á Ñœika« (Focus) vd¥gL«.
bo
ï›tiffŸ j‹id¢R‰¿ Jiz miyfis cUth¡F»‹wd.
(iv) òÉÆ‹ nk‰gu¥ãš mikªJŸs ika¤â‰F nkšika« (Epicentre) v‹W bga®. òÉ
mâ®¢áÆ‹ jh¡f« òÉÆ‹ nkš ika¤âš jh‹ mâfkhf¡ fhz¥gL«.
7.
ra
òÉ mâ®tiyfŸ v‹whš v‹d? mt‰¿‹ tiffŸ ahit?

Éil: òÉmâ®¢á, mâ®tiyfis cUth¡F»‹wd. jh‹ CLUÉ¢bršY« ghijia¥ bghW¤J
ï›tâ®fË‹ j‹ik, Éir k‰W« ntf« khWgL«. òÉ mâ®tiyfŸ _‹W tif¥gL«.
mit,
u
(i) Kj‹ik miyfŸ (Primary ‘P’ - Waves)

(ii) ïu©lh« Ãiy miyfŸ (Secondary or ‘S’ Waves)
.s
(iii) nk‰gu¥ò miyfŸ (Surface Waves or ‘L’ Waves)
V. ã‹tU« Édh¡fS¡F fhuz« f©l¿f:

w
1. òÉ nknyhL, ftr¤â‹ ÛJ Äj¡»‹wJ.

Éil: òÉ nknyh£oš (SIAC) vd¥gL« áÈfŸ k‰W« mYÄÅa¤â‹ ml®¤â ftr¤âš cŸs
(SIMA) ášfh k‰W« k¡Üáa« ml¤âiaÉl Fiwthf ïU¥gjhš òÉ nknyhL ftr¤â‹
w
ÛJ Äj¡»‹wJ.
2. Ô¥ghiwfis Kj‹ik¥ ghiwfŸ mšyJ jhŒ¥ghiwfŸ v‹W« miH¡f¥gL»‹wd.
Éil: Ô¥ghiwfŸ Kj‹ik¥ ghiwfŸ k‰W« jhŒ¥ghiwfŸ v‹W« miH¡f¥gL»‹wd. V‹
w
v‹whš k‰w ghiwfŸ neÇilahfnth mšyJ kiwKfkhfnth ï¥ghiwfËÈUªnj

cUth»‹wd.
131
VI. ntWgL¤Jf:
1. fUt« k‰W« nknyhL
Éil:
t.v© fUt« (core) nknyhL (crust)
(i) òÉÆ‹ ftr¤â‰F¡ Ñœ òÉÆ‹ eh« thG« òÉÆ‹ nkš mL¡F òÉ
m
ika¤âš mikªJŸs mL¡F fUt« nknyhL vd¥gL«.
vd¥gL«.
(ii) ï›tL¡F ie~¥ (NIFE) v‹W ï›tL¡F áahš (SIAL) v‹W
miH¡f¥gL«. miH¡f¥gL«.
o
(iii) ïâš Ã¡fY« (NI) ïU«ò« (FE) ïâš áÈfh (SI) k‰W« mYÄÅa« (AI)
mâf« fhz¥gL«. mâf« fhz¥gL«.
.c
2. nkšika« k‰W« Ñœika«.
Éil:
s
nkšika« Ñœika«
òÉ mâ®¢á Ñœika¤â‹ ne® canu òÉ¡FŸ òÉ mâ®î cUthF« òŸË òÉ
3.
Éil:
ÉyF« všiy k‰W« ïizí« všiy. ok
òÉÆ‹ nk‰gu¥ãš mikªJŸs ika« mâ®¢á Ñœika« vd¥gL«.
nkšika« vd¥gL«.
bo
ÉyF« všiy ïizí« všiy
myF 1
òÉ¤j£LfŸ x‹iw É£L x‹W ÉyF« òÉ¤j£LfŸ x‹Wl‹ x‹W nkhJ« nghJ
nghJ nk¡kh vd¥gL«. ghiw¡FH«ò áy neu§fËš Ñœ neh¡F brhUFjš Ãfœî
òÉ¡ ftr¤âÈUªJ btËna‰w¥gL»wJ. eilbgW«. ï¥gFâia òÉ¤j£LfŸ mÄœjš
ra
k©ly« vd¥gL»wJ.
4. Kj‹ik miyfŸ k‰W« ïu©lh« Ãiy miyfŸ.
Éil:
u
Kj‹ik miyfŸ ïu©lh« Ãiy miyfŸ

(i) Kj‹ik miyfŸ âl, âut, thí¥ ïu©lh« Ãiy miyfŸ âl¥bghUŸfŸ
.s
bghU£fŸ tÊahf gaÂ¡F«. tÊahf k£Lnk gaÂ¡F«.

(ii) ïj‹ ruhrÇ ntf« Édho¡F 5.6 ïj‹ ruhrÇ ntf« Édho¡F 1 »nyh Û£l®
»nyh Û£l® Kjš 10.6 »nyh Û£l® Kjš 8 »nyh Û£l® tiu ïU¡F«.
w
tiu ntWgL«.
5. ftr vÇkiy k‰W« F«k£l vÇkiy.
w
Éil:
t.v© ftr vÇkiy F«k£l vÇkiy

(i) mâf ãRãR¥òl‹ Toa áÈfh mâfKŸs vÇkiy¡ FH«ò
w
ghiw¡FH«ò mid¤J âirfËY« mâf¥ ãRãR¥òl‹ btËnaW«. Ú©l

tÊªnjho nfla« ngh‹w tot¤âš öu¤â‰F gut Koahkš vÇkiy thŒ¡F
bk‹rÇîl‹ fhz¥gL«. mU»nyna t£l tot¤âš goªJ áW
F‹W nghy¡ fhz¥gL«.
(ii) v.fh. - vÇkiy - AthŒ¤ Ôî. v.fh. - ghÇ¡»ô£o‹ vÇkiy - bk¡ánfh
132
VII. ÉÇthd ÉilaË:
1. òÉ mik¥ig ÉtÇ.
Éil: òÉ mik¥ò: òÉÆ‹ cŸsik¥ò nknyhL, ftr«, fUt« vd _‹W tifahf ãÇ¡fyh«.
1. òÉnknyhL (Crust):
(i) eh« thG« òÉÆ‹ nkš mL¡if òÉnknyhL v‹»nwh«.
(ii) ïJ 5 Kjš 30 ».Û tiu guÉíŸsJ.
m
(iii) òÉnknyhL âlkhfî«, ïW¡fkhfî« cŸsJ.
(iv) flyo js¤ij (Ocean Floor) Él f©l¥ gFâÆš cŸs òÉ nknyhlhdJ mâf jok‹
cilaJ.
o
(v) òÉnknyhL (1) f©l nknyhL (2) flyo nknyhL v‹W ïu©lhf¥ ãÇ¡fyh«.
(vi) òÉnknyh£oš áÈfh (Si) k‰W« mYÄÅa« (Ai) mâf« fhz¥gLtjhš ï›tL¡F
.c
áahš (SIAL) vd miH¡f¥gL»wJ.
òÉÆaš
2. ftr« (MANTLE):
(i) òÉnknyh£o‰F ÑnHíŸs gFâ ftr« vd¥gL«.
s
(ii) ïj‹ jok‹ Rkh® 2900 ».Û.
(iii) ï›tL¡»š áÈfh (Si) k‰W« k¡Üáa« (Mg) mâfkhf¡ fhz¥gLtjhš ï›tL¡F
(iv)
(v)
ákh ( SIMA ) v‹W miH¡f¥gL»wJ.
ok
ftr¤â‹ nk‰gFâÆš cŸs ghiwfŸ âlkhfî« Ñœ¥gFâ cU»í« fhz¥gL«.
òÉÆ‹ c£òw¤âš cU»a ÃiyÆš cŸs ghiw¡ FH«ò ‘kh¡kh’ v‹W miH¡f¥gL»wJ.
3) fUt« ( CORE ):
bo
(i) òÉÆ‹ ftr¤â‰F¡ Ñœ òÉÆ‹ ika¤âš mikªJŸs mL¡F fUt« vd¥gL»wJ.
(ii) fUt¤âš Ã¡fY« ( Ni ) ïU«ò« ( Fe ) mâfkhf¡ fhz¥gLtjhš ï›tL¡F ie~¥
(NIFE) vd miH¡f¥gL»wJ.
(iii) fUt« ïu©L mL¡Ffis cilaJ
ra
c£fUt« - âlÃiyÆY«
btËfUt« - âut ÃiyÆY« cŸsJ.
(iv) òÉÆ‹ fUt¤âš mâfkhf ïU«ò fhz¥gLtnj òÉp®¥ò Éir¡F¡ fhuzkhF«.
(v) òÉ j‹ m¢áš RHY«nghJ âl ÃiyÆš cŸs c£fUt¤â‹ nkš, âut ÃiyÆš
u
cŸs btË¡fUt« RHYtjhš, fhªjòy« cUth»aJ.

(vi) fhªj âirfh£L« fUÉ brašgl ïJnt fhuzkhF«.
.s
2. òÉÆ‹ mf¢braš KiwfŸ k‰W« òw¢braš KiwfŸ F¿¤J vGJf.

Éil: òÉÆ‹ nk‰gu¥ãš fhz¥gL« Ãy¤njh‰w§fis cUth¡FtâY«, kW cUth¡f«
w
brŒtâY« ïu©L Kj‹ik¢ brašfŸ K¡»a¥ g§fh‰W»‹wd. mit, mf¢

brašKiwfŸ k‰W« òw¢brašKiwfŸ MF«.
m) mf¢brašKiwfŸ:
w
(i) ò ÉÆ‹ c£gFâÆÈUªJ òÉÆ‹ nk‰gu¥ig neh¡»¢ brašgL« Éirfns

‘mf¢braš KiwfŸ’ vd¥gL»‹wd.
(ii) ï›ÉirfŸ òÉÆ‹ Ãy¥gu¥ãš gšntW Ãy¤njh‰w§fis cUth¡F»‹wd.
w
(iii) òÉÆ‹ btF MH¤âš cUthF« bt¥g¤âdhš òÉnknyh£o‹ Ñœ fhz¥gL«

bghUŸfŸ btË¤jŸs¥gL»‹wd. ï¢brašgh£oš òÉÆ‹ cŸns cŸs
fâ®å¢R K¡»a¥ g§fh‰W»‹wJ.
M) òÉ¥òw¢ brašKiwfŸ
(i) ¢braš KiwfŸ òÉÆš cŸs bghUŸfË‹ ÛJ mG¤j¤ijí«, kW
ï
cUth¡f¤ijí« V‰gL¤â òÉnk‰gu¥ãš cŸs bghUŸfË‹ ÛJ kh‰w¤ij
c©lh¡F»‹wd. ïit `òÉ¥òw¢ brašKiwfŸ’ vd¥gL»‹wd
133
(ii) òÉÆ‹ nk‰gu¥ãš brašgL« ïa‰if¡ fhuÂfshd MWfŸ, gÅahWfŸ,
fh‰W, miyfŸ ngh‹w ÉirfŸ `òÉ¥òw¢ brašKiw’ fhuÂfŸ vd¥gL»‹wd.
ï¡fhuÂfŸ Ãy¤â‹ nk‰gu¥ãid mÇ¤J jhœÃy¢ rkbtËfËš goa it¤J
mt‰iw ca®¤J»‹wd.
3. vÇkiyfŸ bto¡F« fhy¡f£l¤ij¥ bghW¤J mj‹ tiffis ÉtÇ.
Éil: v Çkiy brašgL« / bto¡F« fhy¤ij mo¥gilahf¡ bfh©L mt‰iw _‹W
m
tiffshf¥ ãÇ¡fyh«. mit,
m) brašgL« vÇkiy ( Active Volcano )
M cw§F« vÇkiy ( Dormart Volcano )
ï) jÂªj vÇkiy ( Extinot Volcano )
o
m) brašgL« vÇkiy:
uªjukhf bjhl®ªJ vÇkiy¡ FH«òfisí«, JfŸfisí«, thí¡fisí«
Ã
.c
btËna‰¿¡ bfh©nl ïU¡F« vÇkiyfŸ brašgL« vÇkiyfŸ vd¥gL»‹wd
(v.fh) brÆ‹£ bAy‹° vÇkiy - mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ.
M) cw§F« vÇkiy:
s
(i) ©l fhykhf vÇkiy¢ brŒiffŸ VJ« ïšyhkš fhz¥gL« vÇkiyfŸ
Ú
cw§F« vÇkiyfŸ vd¥gL«.
(ii)
(iii)
ok
ïit âObu‹W bto¡F« j‹ikíilaJ.
ï›thwhd vÇkiyfŸ bto¡F« bghGJ mâfkhd cÆ®¢nrjK«, bghU£nrjK«
ï) jÂªj vÇkiy:

V‰gl thŒ¥òfŸ cŸsd. (v.fh.) ~ãôÍ vÇkiy - #¥gh‹.
vªjÉj vÇkiy¢ brašghLfSÄ‹¿ fhz¥gL« vÇkiyfŸ jÂªj vÇkiyfŸ

bo
MF«. (v.fh.) »ËkŠrhnuh vÇkiy - jh‹rhÅah.
myF 1
4. vÇkiyfshš c©lhF« ÉisîfŸ ahit?

Éil: vÇkiyÆ‹ ÉisîfŸ.
m) e‹ikfŸ:
ra
(i) vÇkiyfËÈUªJ btË¥gL« bghU£fŸ k©iz tsÄ¡fjh¡F»wJ.

(ii) mjdhš ntsh© bjhÊš nk«gL»wJ.
(iii) vÇkiyfŸ cŸs gFâfŸ òÉ bt¥g r¡âia (Geothreniral energy) ga‹gL¤â¡
u
bfhŸs cjî»wJ.
(iv) cw§F« vÇkiyí«, brašgL« vÇkiyí« cy»š áwªj R‰Wyh¤ js§fŸ
.s
MF«.
(v) vÇkiyfËÈUªJ btËtU« bghU£fŸ f£ol¤ bjhÊY¡F¥ ga‹gL»wJ.
M) ÔikfŸ:
(i) Çkiy bto¥ãdhš òÉ mâ®¢á, âO® btŸs«, nrW tÊjš k‰W« ghiw rÇjš
v
w
ngh‹wit Ãfœ»‹wd.
(ii) btFöu« gaÂ¡F« ghiw¡FH«ghdJ j‹ ghijÆš cŸs mid¤ijí«
vÇ¤J«, òij¤J« nrj¥gL¤J»wJ.
w
(iii) mâf msÉš btË¥gL« öR k‰W« rh«gš ek¡F vÇ¢riyí« _¢R ÉLtâš
áuk¤ijí« c©lh¡F»wJ.
(iv) vÇkiy bto¥ò mj‹ R‰W¥òw¥ gFâfË‹ thÅiyÆš kh‰w¤ij
w
V‰gL¤JtJl‹ ngh¡Ftu¤â‰F« ïilôiw c©lh¡F»‹wd.

VIII Ãy tiugl¥ gÆ‰á
1. cyf tiugl¤âš Ñœ¡f©lt‰iw F¿¡fî«.
m) gáã¡ beU¥ò tisa« M) òÉ mâ®¢á k©ly« (VnjD« ïu©L)
ï) brašgL« vÇkiyfŸ ïu©L <) ïkakiy k‰W« Mš¥° kiy¤bjhl®fŸ
c) »H¡F M¥ãÇ¡fhÉ‹ ãsî¥gŸs¤jh¡F.
134
o m
Mš¥°
ghÈ
brÆ‹£ bAy‹° °£uh«n
.c
vÇkiy vÇkiy ïkakiy
#¥gh‹
òÉÆaš
(òÉ mâ®¢á
k©ly«)
s
ok
gáã¡ beU¥ò tisa«
ïªnjhndáah
(òÉ mâ®¢á k©ly«)
bo
»H¡F M¥ãÇ¡fhÉ‹ ãsî¥gŸs¤jh¡F
Not to Scale
IX. ca® áªjid Édh¡fŸ

1. ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs jftšfŸ òÉÆ‹ cŸmik¥nghL neuo bjhl®ò bfh©LŸsjh mšyJ
kiwKf¤ bjhl®ò bfh©LŸsjh v‹W tif¥gL¤â fhuz« TWf.
ra
m) òÉmâ®¢á Ãfœî
M) vÇkiyfŸ
ï) òÉÆ‹ fhªj¥òy«
u
<) òÉ <®¥ò Éir

c) njh©o vL¡f¥g£l ghiwfŸ
.s
C) vÇf‰fŸ
Éil:
òÉ cŸ mik¥ò
w
neuo bjhl®ò kiwKf bjhl®ò

w
vÇkiyfŸ òÉ mâ®¢á Ãfœî

njh©o òÉÆ‹ fhªj¥òy«
w
vL¡f¥g£l òÉ <®¥ò Éir

ghiwfŸ
vÇf‰fŸ
neuo bjhl®ò :

1. vÇkiyfŸ : òÉÆ‹ c£gFâÆš âl, âut thíÃiyÆš cŸs ghiw¡FH«ò Jthu«
tÊahf òÉÆ‹ nk‰gu¥ãš cÄœjny vÇkiy bto¥ò vd¥gL»wJ.
135
2. ghiwfŸ : òÉÆ‹ cŸ MH¤âš ghiwfŸ cU»a ÃiyÆš fhz¥gLtnj ghiw¡FH«ò
vd¥gL«. vÇkiyfŸ k‰W« ghiwfŸ òÉ cŸ mik¥nghL bjhl®òilaJ.
kiwKf¤ bjhl®ò :
òÉ mâ®¢á Ãfœî : òÉ mâ®¢á v‹gJ òÉ X£oš âObud V‰gL« mâ®it¡ F¿¡»‹wJ.
òÉ mâ®¢áÆ‹ jh¡f« òÉÆ‹ nkš ika¤âš jh‹ mâfkhf¡ fhz¥gL«.
òÉÆ‹ fhªj¥ òy« : òÉ j‹ m¢áš RHY« nghJ âlÃiyÆš css c£fUt¤â‹ nkš
m
âut ÃiyÆYŸs btË¡ fUt« RHYtjhš, fhªj¥òy« cUth»wJ. ïJ òÉÆ‹ cŸ
mik¥ã‹ kiwKf bjhl®òilaJ.
òÉ <®¥ò Éir : òÉÆ‹ fUt¤âš mâfkhf ïU«ò fhz¥gLtnj òÉp®¥ò Éir¡F¡
o
fhuzkhF«.
vÇf‰fŸ : òÉÆÈUªJ bgw¥gL« thbdhÈ miyfŸ ïilaL¡»ÈUªJ jh‹ òÉ¡F
.c
âU¥ã mD¥g¥gL»‹wd. òÉia neh¡» tU« É©f‰fŸ ï›tL¡»š EiHªjJ«
vÇÉ¡f¥gL»‹wd.
X. thœ¡if¤ âw‹fŸ
s
c‹ gFâÆš òÉ mâ®¢á V‰g£LŸsjhf f‰gid brŒJ bfhŸ. ïl®gh£oš á¡»íŸst®fis
Éil: brŒa¡ Toait :

(i)
ok
Û£gâš c‹ g§F v‹d? òÉmâ®¢á V‰gL« nghJ brŒa¡ Toait, brŒa¡ Tlhjitfis
g£oaÈLf.
nkirÆ‹ moÆš jiuÆš k©oÆ£L mk®ªJ nkirÆ‹ fhiy xU ifahš ão¤J¡

bo
bfh©L xU ifahš jiyia _o¡bfhŸsî«.
myF 1
(ii) f©zho r‹dš, btË¡fjîfŸ, Rt® k‰W« vËâš ÉH¡Toa bjh§F« Ä‹És¡FfŸ
k‰W« ku¢rkh‹fŸ ngh‹wt‰¿ÈUªJ Éy»ÆU¡fî«.
(iii) ÃyeL¡f« Koí« tiu cŸns ghJfh¥ghf ïU¡fî«. mj‹ãwF btËnaWtJ
ra
ghJfh¥ghdJ.
brŒa¡ Tlhjit :
(i) f£ll§fŸ, btË¥òw¢ Rt®fŸ, f©zho¥ bghU£fŸ ngh‹wt‰¿‹ mU»š ïU¡f¡
u
TlhJ.
(ii) Ú® NœªJ cŸs ïl§fËš ïUªJ Éy»ÆU¡f nt©L«.
.s
(iii) Ä‹ f«ãfŸ, Ä‹ És¡FfŸ k‰W« ku§fŸ ngh‹wt‰¿ÈUªJ Éy»ÆU¡fî«.
cŸghl¥gFâ áªjid Édh

w
Ãy mâ®îfS« vÇkiy bto¥ò« Äf mâf msÉš gáã¡ beU¥ò tisa¤âš V‹

fhz¥gL»‹wd?
w
Éil: gáã¡ beU¥ò tisa« vd miH¡f¥gL« gáã¡ gFâahdJ mâf v©Â¡ifÆyhd

brašgL« vÇkiyfis¡ bfh©LŸsJ. ï§F vÇkiy¥ gFâí« ÃyeL¡f¥ gFâí«
xU§»izªJ fhz¥gL»‹wJ. vdnt gáã¡ beU¥ò tisa¤âš Ãy mâ®îfS« vÇkiy
w
bto¥ò« Äf mâf msÉš fhz¥gL»‹wd.
136
cŸghl¥gFâ brašghL
1. ï§F áy kiyfË‹ bga®fŸ bfhL¡f¥g£LŸsd. Ãytiu¥gl ò¤jf¤â‹ cjÉíl‹ ïitfŸ
mikªJŸs ïl§fis¡ f©l¿f.
ôuš kiyfŸ, M©O° kiyfŸ, Éªâa kiy¤bjhl®, Mš¥° kiyfŸ , rh¤óuh kiy¤bjhl®,
uh¡» kiy¤bjhl®, Óuh Ãntlh.
o m
.c
òÉÆaš
ôuš kiyfŸ
s
Mš¥° kiyfŸ
uh¡»
kiy¤bjhl®
Óuh Ãntlh
ok Éªâa kiy¤bjhl®
rh¤óuh kiy¤bjhl®
bo
M©O°
kiyfŸ
u ra
TLjš Édh¡fŸ
.s

w
1. bk¡Üáa« k‰W« áÈfh‹ M¡i[L ghiw tif bfh©l òÉ cŸsik¥ò

m) nkšftr« M) Ñœ ftr« ï) btË¡fUt« <) c£fUt«
[Éil: M) Ñœ ftr«]
w
2. òÉnah£o‹ »ilk£l ef®Édhš nkbyG«ò« Ãy¤njh‰w« ....................... .

m) ghŠáah M) Ô¥ghiwfŸ
ï) kiyah¡f« <) goî¥ghiwfŸ[Éil: ï) kiyah¡f«]
w
3. ghiw¡FH«ghdJ òÉÆ‹ nknyh£oš btË¥gLtnj ....................... vd¥gL»wJ.

m) brobk©£ M) grhš£ ï) ~ghš£o§ <) yhth
[Éil: <) yhth]
4. »ËkŠrhnuh vÇkiy fhz¥gL« ehL ....................... .
m) bk¡á¡nfh M) jh‹rhÅah ï) #¥gh‹ <) jhŒyhªJ
(iv) [Éil: M) jh‹rhÅah]
137
5. ‘tšnf‹’ (vulcan) v‹w brhš, ....................... beU¥ò¡ flîË‹ bgauhF«.
m) nuhkhÅa M) #¥ghÅa ï) »nu¡f <) ãÈ¥ig‹°
[Éil: m) nuhkhÅa]
6. RdhÄ miyfŸ, ruhrÇahf kÂ¡F ....................... »nyh Û£l® ntf¤âš gaÂ¡F«.
m) 50 M) 100 ï) 300 <) 500
[Éil: <) 500]
m
7. ghiwfis¡ FilªJ cUth¡f¥g£l f£ol¡fiy¢ rh‹WfËš x‹whd gjhÄ nfhÉš cŸs
khÃy« ....................... .
m) kAhuhZouh M) f®ehlfh ï) xorh <) F#uh¤
o
[Éil: M) f®ehlfh]
II. bghU¤Jf.
.c
(i) ghÇ¡»ô£o‹ vÇkiy, bk¡ánfh
m) brašgL« vÇkiy -
(ii) bksdnyhth vÇkiy, AthŒ Ôî
M) cw§F« vÇkiy -
s
(iii) ~ãôÍ vÇkiy, #¥gh‹
ï) jÂªj vÇkiy -
(iv) »ËkŠrhnuh vÇkiy, jh‹rhÅah
<) F«k£l vÇkiy -
(v) brÆ©£ bAy‹° vÇkiy, mbkÇ¡fh
c) nfla vÇkiy -
ok
[Éil: m) - v, M) - iii, ï) - iv, <) - i, c) - ii]
III. bfhL¡f¥g£LŸs T‰W¡fis MuhŒªJ rÇahd Éilia nj®ªbjL¤J vGJf:

bo
1. T‰W : 26 or«g® 2004 -ïš ïªâa¥ bgU§flÈš MÊ¥nguiy c©lhdJ.
myF 1
fhuz« : ïªnjh-M°ânuÈa¤ j£L ínuáa¤ j£o‹ Ñœ mÄœªjJ.

m) T‰W, fhuz« ïu©L« rÇ.
M) T‰W rÇ, fhuz« jtW.
ra
ï) T‰W jtW, fhuz« rÇ.

<) T‰W, fhuz« ïu©L« jtW [Éil: m) T‰W, fhuz« ïu©L« rÇ.]
IV RU¡fkhd ÉilaË:
u
1. k©nfhs« v‹whš v‹d?

Éil: (i) ghiw¡nfhs¤â‹ xU gFâ k©nfhs« MF«.
.s
(ii) ïJ k© k‰W« öR¡fshš MdJ. ghiw¡nfhs«, thí¡nfhs«, Ú®¡nfhs« k‰W«

cÆ®¡nfhs« rªâ¡FÄl¤âš k©nfhs« fhz¥gL»wJ.
2.
w
‘ko¥ò’ k‰W« ‘ãsî’ - áWF¿¥ò tiuf.

Éil: ko¥ò: »ilk£l mG¤j ÉirÆ‹ fhuzkhf òÉ¤j£LfŸ nkY« ÑG« ef®tjhš ko¥òfŸ
cUth»‹wd. ghiwfËš V‰g£l ko¥ã‹ fhuzkhf cUthF« kiyfŸ ko¥ò
kiyfŸ vd¥gL«. (v.fh.) ïkakiy, Mš¥° kiy.
w
ãsî: òÉ¤j£LfË‹ mirÉdhš ghiwfË‹ ÛJ mG¤j« k‰W« ïW¡f« V‰g£L mit

ÉÇtil»wJ. mjdhš ghiwfËš ÉÇršfŸ njh‹W»‹wd. ï¥ghiw ÉÇršfŸ
ãsîfŸ vd¥gL«. (v.fh.) »H¡F M¥ã¡fhÉš cŸs ãsî gŸs¤jh¡F.
w
3. gáã¡ beU¥ò tisa« g‰¿ vGJf.

Éil: gáã¡ bgU§flš gFâÆš gáã¡ j£Ll‹ k‰w f©l¤ j£LfŸ ïizí« všiyfËš vÇkiy
bto¥ò mâfkhf Ãfœtjhš ï¥gFâ gáã¡ beU¥ò tisa« (Pacific) vd miH¡f¥gL»wJ.
4. ghiw¡ nfhs« g‰¿a áW F¿¥ò tiuf.
Éil: (i) ‘ghiw¡nfhs«’ k‰W« ‘òÉnknyhL’ M»a ïu©L« bt›ntwhdit MF«. òÉ
nknyh£oidí«, ftr¤â‹ nk‰gFâiaí« cŸsl¡»anj ghiw¡nfhskhF«.
138
(ii) òÉÃf® nfhŸfŸ (Terrestial Planets) mid¤J« ghiw¡nfhs¤ij¡ bfh©LŸsd. òj‹,
btŸË k‰W« br›thŒ¡ nfhŸfË‹ ghiw¡nfhs«, òÉÆ‹ ghiw¡nfhs¤ij Él
jokdhfî«, fodkhfî« cŸsJ.
5. cUkh¿a¥ ghiwfŸ v‹whš v‹d? ÉtÇ?
Éil: (i) ‘bk£lkh®ã¡’ v‹w brhš ‘bk£lkh®ãr°’ v‹w brhšÈÈUªJ bgw¥g£lJ. ïj‹ bghUŸ
cUkhWjš v‹gjhF«.
m
(ii) Ô¥ghiwfS«, goî¥ghiwfS« mâf bt¥g¤â‰F«, mG¤j¤â‰F« c£gL« nghJ
mjDila mik¥ò«, Fzhâra§fS« kh‰w« mil»‹wd. ï›thW cUthF«
ghiwfŸ cUkh¿a¥ ghiwfŸ vd¥gL»‹wd.
o
(iii) »uhid£, Ú° Mfî«, grhšl, á°l Mfî«, R©zh«ò¥ ghiw ryit¡ fšyhfî«
kz‰ghiw, Fth®£ir£ ghiwahfî« cUkhW»wJ.
.c
(iv) ghiw RH‰áahdJ xU bjhl® ÃfœthF«. ï¢RH‰áÆdhš Ô¥ghiw, goî¥ghiw,
cUkh¿a¥ghiwfŸ xU mik¥ãÈUªJ, k‰bwh‹whf cUkh‰w« milªJ bfh©nl
òÉÆaš
ïU¡»‹wd.
s
6. ïkakiy, Mš¥°kiy M»ad njh‹¿a Éj¤ij¡ TWf.
Éil: (i) »ilk£l mG¤j ÉirÆ‹ fhuzkhf òÉ¤j£LfŸ nkY« ÑG« ef®tjhš ko¥òfŸ
(ii)
(iii)
(Folding) cUth»‹wd.
ok
ghiwfËš V‰g£l ko¥ã‹ fhuzkhf cUthF« kiyfŸ ko¥ò kiyfŸ
vd¥gL»‹wd.
ïªÃfœÉdhš cy»‹ caukhd kiy¤bjhl®fshd ïkakiyí«, Mš¥° kiyí«
bo
njh‹¿d.
V. ã‹tU« Édh¡fS¡F fhuz« f©l¿f:
1. òÉÆ‹ <®¥ò Éir.
Éil: òÉÆ‹ fUt¤âš (core) mâfkhf ïU«ò fhz¥gL»wJ. ïJ <®¥ò Éir¡F fhuzkh»wJ.
ra
2. òÉÆ‹ fhªjòy«.
Éil: òÉ j‹ m¢áš RHY« nghJ, âl ÃiyÆš cŸs c£fUt¤â‹ nkš, âut ÃiyÆYŸs
btË¡fUt« RHYtjhš, fhªj¥òy« cUth»wJ.
u
VI. ntWgL¤Jf:
.s
1. cw§F« vÇkiy k‰W« jÂªj vÇkiy

Éil:
w
cw§F« vÇkiy jÂªj vÇkiy

(i) Ú©l fhykhf vÇkiy¢ brŒiffŸ vªj Éj vÇkiy¢ brašghLfSÄ‹¿
VJ« ïšyhkš fhz¥gL« vÇkiyfŸ fhz¥gL« vÇkiyfŸ jÂªj
w
cw§F« vÇkiy vd¥gL«. vÇkiyfŸ MF«.

(ii) ïit âObu‹W bto¡F«
j‹ikíilaJ. ï›thwhd
w
vÇkiyfŸ bto¡F« bghGJ

mâfkhd cÆ®¢nrjK«,
bghU£nrjK« V‰gl thŒ¥òfŸ
cŸsd.
(iii) cjhuz«- ~ãôÍ vÇkiy - #¥gh‹. cjhuz« - »ËkŠrhnuh vÇkiy -
jh‹rhÅah.
139
2. òÉnknyhL k‰W« ftr«.
òÉnknyhL (Crust) ftr« (Mantle)
(i) eh« thG« òÉÆ‹ nkš mL¡F òÉ nknyh£o‹ ÑnHíŸs gFâ ïJ.
nknyhL MF«
(ii) ï›tL¡F áahš (SIAL) v‹W ï›tL¡F ákh (SIMA) vd¥gL«.
miH¡f¥gL«.
m
(iii) ïâš áÈfh (SI) k‰W« mYÄÅa« ïâš áÈfh (Si) k‰W« k¡Üáa« (Mg)
(AL) mâf« fhz¥gL«. mâfkhf¡ fhz¥gL«.
o
1. ghiwfË‹ tiffis ÉtÇ.
.c
Éil: ghiwfË‹ tiffŸ:
ghiwfŸ cUthF« Éj¤â‹ mo¥gilÆš, mt‰iw¥ ã‹tUkhW ãÇ¡fyh«.
m) Ô¥ghiwfŸ (Igneous Rocks)
s
M) goî¥ ghiwfŸ (Sedimentary Rock)
ï) cUkh¿a ghiwfŸ (Metamorphic Rocks)
m) Ô¥ghiwfŸ:
(i)
(ii)
ok
ï¡Å°’(Ignis) v‹w ïy¤Ô‹ brhšÈ‰F `beU¥ò’ v‹gJ bghUshF«.
ò É Æ ‹ c Ÿ M H ¤ â š g h i w f Ÿ c U » a Ã i y Æ š f h z ¥ g L t n j
bo
‘ghiw¡FH«ò’ (Magma). vd¥gL«. ghiw¡ FH«ghdJ òÉÆ‹ nknyh£oš
myF 1
btË¥gLtnj `yhth’ vd¥gL»wJ.

(iii) ghiw¡ FH«ò bt¥g« jÂtjhš FË®ªJ ghiwah»wJ. FË®ªj ï¥ghiwfŸ
Ô¥ghiwfŸ v‹W miH¡f¥gL»‹wd.
ra
(iv) j¡fhz ÕlóÄ Ô¥ghiwfshš cUthdjhF«. (cjhuz«) fU§fš, grhš£.

(v) Ô ¥ghiwfŸ ‘Kj‹ik¥ ghiwfŸ’ v‹W« ‘jhŒ¥ghiwfŸ’ v‹W«
miH¡f¥gL»‹wd. Vbd‹whš k‰w ghiwfŸ neÇilahfnth mšyJ
u
kiwKfkhfnth ï¥ghiwfËÈUªnj cUth»‹wd.

M) goî¥ghiwfŸ:
.s
(i) “brobk‹£” (sediment) v‹w ïy¤Ô‹ brhšÈ‰F `gojš’ v‹gJ bghUshF«

ghiwfŸ áijî‰W JfŸfsh» MWfŸ, gÅahWfŸ, fh‰W ngh‹wt‰whš
fl¤j¥g£l goîfŸ mL¡fL¡fhf¥ goait¡f¥gL»‹wd.
w
(ii) ï›thW goait¡f¥g£l goîfŸ gy ÄšÈa‹ tUl§fS¡F ãwF goî¥

ghiwfshf cUth»‹wd.
(iii) ï¥goîfËš jhtu§fŸ, Éy§»d§fŸ goªJ bjhšYÆ® v¢r¥ gok§fshf
w
(Fossils) khW»‹wd.
(iv) goî¥ghiwfS¡fhd cjhuz«:- kz‰ghiw, R©zh«ò¥ghiw, R©zh«ò,
w
Í¥r«, Ãy¡fÇ k‰W« T£L¥ghiwfŸ(Conglomerate).

ï) cUkh¿a / kh‰WUt¥ ghiwfŸ (Metamorphic Rocks):
(i) `bk£lkh®ã¡’ v‹w brhš `bk£lkh®ãr°’ v‹w brhšÈÈUªJ bgw¥g£lJ.
ïj‹ bghUŸ cUkhWjš v‹gjhF«.
(ii) Ô¥ghiwfS«, goî¥ghiwfS« mâf bt¥g¤â‰F«, mG¤j¤â‰F« c£gL«
nghJ mjDila mik¥ò«, Fzhâra§fS« kh‰w« mil»‹wd.
140
(iii) ï›thW cUthF« ghiwfns cUkh¿a¥ ghiwfŸ vd¥gL»‹wd.
(iv) »uhid£, Ú° Mfî«, grhš£, á°£ Mfî«, R©zh«ò¥ ghiw ryit¡
fšyhfî« kz‰ghiw, Fth®£ir£ ghiwahfî« cUkhW»wJ.
(v) ghiw RH‰áahdJ xU bjhl® ÃfœthF«. ï¢RH‰áÆdhš Ô¥ghiw, goî¥ghiw,
cUkh¿a¥ghiwfŸ xU mik¥ãÈUªJ, k‰bwh‹whf cUkh‰w« milªJ
bfh©nl ïU¡»‹wd.
m

myF¤ nj®î
o
neu« : 40 ÃÄl« kâ¥bg© : 25
.c
I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡f vGJf. (4 × 1 = 4)
òÉÆaš
1. ghiw¡FH«ò ________ vd¥gL»wJ.
(m) òÉnknyhL (M) ftr«
s
(ï) fUt« (<) nk‰f©l vJîÄšiy
2. vÇkiy nkšgFâÆš »©z« ngh‹w gŸskhd mik¥ãid ________ v‹W miH¡»‹nwh«.
3.
(m) vÇkiy thŒ
(m) nuhkhÅa

(ï) ghiw¡FH«ò¤ nj¡f«

ok
(M) Jthu«
(<) vÇkiy¡ T«ò
‘tšnf‹’ v‹w brhš, ________ beU¥ò¡ flîË‹ bgauhF«.
(M) #¥ghÅa
bo
(ï) »nu¡f (<) ãÈ¥ig‹°
4. RdhÄ miyfŸ, ruhrÇahf kÂ¡F ________ »nyh Û£l® ntf¤âš gaÂ¡F«.
(m) 50 (M) 100
(ï) 300 (<) 500
ra
II. bghU¤Jf. (5 × 1 = 5)
1. ftr« - (m) gáã¡ bgU§flš
2.
u
òÉ mâ®¢á - (M) bk¡ánfh

3. T£L vÇkiy - (ï) mbkÇ¡fh
4.
.s
F«k£l vÇkiy - (<) Ãy mâ®î msit¥ gl«

5. brašgL« vÇkiy - (c) ákh
III. bfhL¡f¥g£LŸs T‰W¡fis MuhŒªJ rÇahd Éilia nj®ªbjL¤J

w
vGJf: (3 × 1 = 3)
1. T‰W : ghiw¡FH«ò Jthu« tÊahf btËnaW«.
w
fhuz« : òÉÆ‹ c£gFâ mG¤j¥g£l ghiw¡ FH«ãid¡ bfh©oU¡F«.

m) T‰W, fhuz« ïu©L« rÇ
M) T‰W rÇ, fhuz« jtW
w
ï) T‰W jtW, fhuz« rÇ

<) T‰W, fhuz« ïu©L« jtW
2. T‰W I : òÉ¤j£LfŸ x‹nwhblh‹W nkhJtjhš kiy¤ bjhl®fŸ njh‰WÉ¡f¥ gL»‹wd.
T‰W II : ftr¤â‹ bt¥g¤â‹ fhuzkhf òÉ¤j£LfŸ efU»‹wd.
m) T‰W I jtW II rÇ M) T‰W I k‰W« II jtW
ï) T‰W I rÇ II jtW <) T‰W I k‰W« II rÇ
141
3. T‰W : 26 or«g® 2004-ïš ïªâa¥ bgU§flÈš MÊ¥nguiy c©lhdJ.
fhuz« : ïªnjh-M°ânuÈa¤ j£L ínuáa¤ j£o‹ Ñoe mÄ;HªjJ.
m) T‰W, fhuz« ïu©L« rÇ. M) T‰W rÇ, fhuz« jtW.
ï) T‰W jtW, fhuz« rÇ. <) T‰W, fhuz« ïu©L« jtW
IV. RU¡fkhf ÉilaË. (2 × 2 = 4)
1. òÉÆ‹ cŸ mL¡FfŸ ahit?
m
2. ko¥ò k‰W« ãsî - áW F¿¥ò tiuf.
V. ntWgL¤Jf. (2 × 2 = 4)
o
1. fUt« k‰W« nknyhL.
2. ftr vÇkiy k‰W« F«k£l vÇkiy
.c
VI. ÉÇthd Éil jUf. (1 × 5 = 5)
1. òÉ mik¥ig ÉtÇ.
s
ÉilfŸ
I.

1. (M) ftr«
2. (m) vÇkiy thŒ
3. (m) nuhkhÅa
ok
bo
4. (<) 500
myF 1
II. 1. - (c), 2. - (<), 3.- (m), 4. - (M), 5. - (ï)

III. 1. (m) T‰W, fhuz« ïu©L« rÇ
ra
2. (<) T‰W I k‰W« II rÇ

3. (m) T‰W, fhuz« ïu©L« rÇ
u
2. gh®¡f, Édh v© IV (Addl.) - 2

.s
V. 1. gh®¡f, Édh v© VI - 1
2. gh®¡f, Édh v© VI - 5
VI. 1.
w
gh®¡f, Édh v© VII - 1

w
w
142
myF Ãy¡nfhs« - II
2
m
òÉ òw¢brašKiwfŸ
o
gÆ‰áfŸ
.c
I. rÇahd Éilia¤ nj®î brŒf .
1.
s
ghiwfË‹ áijîWjY« mÊjY« ..................... v‹W miH¡f¥gL»wJ.
m) thÅiy¢ áijî M) mÇ¤jš
2.
ï) fl¤Jjš

ok <) goait¤jš
[Éil: m) thÅiy¢ áijî]
ïa‰if¡ fhuÂfshš Ãy« rk¥gL¤j¥gLjiy ..................... v‹W miH¡»‹nwh«.
m) goîfshš Ãu¥ggLjš
ï) Ãy¤njh‰w th£l« mik¤jš
M) mÇ¥ãdhš rk¥gL¤Jjš
<) VJÄšiy
bo
[Éil: ï) Ãy¤njh‰w th£l« mik¤jš]
3. ..................... M‰¿‹ _¥ò ÃiyÆš cUthF« Ãy¤njh‰w« MF«.
m) JŸsš M) t©lš Éá¿ ï) blšlh <) kiy ïL¡F
[Éil: ï) blšlh]
ra
4. R©zh«ò¥ ghiw Ãy¤njh‰w§fŸ cUthtj‰F fhuz« ..................... .

m) gÅahW M) fh‰W ï) flšmiyfŸ <) Ãy¤jo Ú®
[Éil: <) Ãy¤jo Ú®]
u
5. ÑnH bfhL¡f¥g£LŸs Ãy¤njh‰w§fËš vJ gÅahWfË‹ goait¤jyhš cUth¡f¥glÉšiy.

m) r®¡ M) bkhiu‹ ï) ou«È‹ <) v°f®
.s
[Éil: m) r®¡]
6. fh‰¿‹ goait¤jyhš cUth¡f¥gL« bk‹goîfis¡ bfh©l Ãy¤njh‰w« .....................
MF«.
w
m) fh‰wo t©lš M) g®fh‹ ï) Akhlh <) kzš á‰wiyfŸ

[Éil: m) fh‰wo t©lš]
7. flš ö©fŸ cUthtj‰F¡ fhuz« ..................... .
w
m) flš miy mÇ¤jš M) M‰W Ú® mÇ¤jš

ï) gÅahW mÇ¤jš <) fh‰¿‹ goait¤jš
[Éil: m) flš miy mÇ¤jš]
w
8. ..................... ‹ mÇ¤jš brŒifÆdhš r®¡FfŸ cUth¡f¥gL»‹wd.

m) fh‰W M) gÅahW ï) MW <) Ãy¤jo Ú®.
[Éil: M) gÅahW]
9. Ñœ¡f©lt‰¿š vJ ïu©lh« Ãiy Ãy¤njh‰w«?
m) Máah M) j¡fhz ÕlóÄ ï) FY gŸs¤jh¡F <) bkÇdh fl‰fiu.
[Éil: M) j¡fhz ÕlóÄ]
143

II. bghU¤Jf.
m) »isahW – 1. gÅah‰¿‹ brašghL
M) fhsh‹ ghiw – 2. flš miy¢ braš
ï) v°f® – 3. M‰¿‹ _¥ò Ãiy
<) fš ÉGJ – 4. VnahÈa‹
c) X§fš – 5. R©zh«ò¥ ghiw
m
[Éil: m) - 3, M) - 4, ï) - 1, <) - 5, c) - 2]
III. bfhL¡f¥g£LŸs th¡»a§fis thá¤J rÇahd Éilia nj®ªJ vL¡fî«:
o
1. 1. ‘I’ tot gŸs¤jh¡F MWfË‹ mÇ¤jš brayhš cUth»wJ.
2. ‘U’ tot gŸs¤jh¡F gÅahWfË‹ mÇ¤jš brayhš cUth»wJ.
.c
3. ‘V’ tot gŸs¤jh¡F gÅahWfË‹ mÇ¤jš brayhš cUth»wJ.
m) 1, 2 k‰W« 3« rÇ M) 1, 2 rÇ
ï) 1 k‰W« 3« rÇ <) 1 k£L« rÇ
s
« rÇahd Éil: 2 k£L« rÇ
2. th¡»a« I : MWfŸ rk‹gL¤JjÈ‹ K¡»a fhuÂahF«.
m) th¡»a« I jtW II rÇ
ï) th¡áa« I rÇ th¡»a« II jtW

ok
th¡»a« II : MWfŸ XL« rÇîfis bghU¤J mj‹ brašghL ïU¡F«.
M) th¡»a« I k‰W« II jtW
<) th¡»a« I k‰W« II rÇ
[Éil: <) th¡»a« I k‰W« II rÇ]
bo
3. th¡»a« : R©zh«ò ghiw gFâfËš Ãy¤jo Ú® Fiwthf ïU¡F«.
myF 2
fhuz« : Ú® R©zh«ò ghiwÆš c£òfhJ.

m) th¡»a« rÇ, fhuz« jtW M) th¡»a« jtW, fhuz« rÇ
ï) th¡»a« k‰W« fhuz« jtW <) th¡»a« k‰W« fhuz« rÇ
ra
[Éil: ï) th¡»a« k‰W« fhuz« jtW]
IV. RU¡fkhf ÉilaË.

1. thÅiy¢ áijî - tiuaW.
u
Éil: thÅiy¢ áijî:

tËk©ly ÃfœîfnshL òÉÆ‹ nk‰gu¥ò neuoahf¤ bjhl®ò bfhŸtjhš ghiwfŸ
.s

áijtiljY¡F« (Disintegration), mÊjY¡F« (Decomposition) c£gL»‹wd.
ï¢brašghLfisna thÅiy¢ áijî vd miH¡»‹nwh«.
w
2. cÆÇd¢áijî v‹whš v‹d?

Éil: j htu§fË‹ nt®fŸ ghiwfË‹ ÉÇršfË‹ tÊna CLUÉ¢ br‹W ghiwfis
ÉÇtila¢ brŒ»wJ. k©òG¡fshY«, Éy§»d§fshY« (vÈ k‰W« Kaš) k‰W« kÅj¢
w
brašghLfËdhY« ghiwfŸ áijîWjny cÆÇd¢ áijî vd¥gL«.

3. M‰¿‹ _‹W ÃiyfŸ ahJ? mjndhL bjhl®òila ïu©L Ãy¤njh‰w§fis¡ TWf.
Éil: M‰¿‹ _‹W ÃiyfŸ:
w
(i) ïsÃiy (The upper Course) - V tot gŸs¤jh¡FfŸ, kiyÆL¡FfŸ, FW»a

gŸs¤jh¡FfŸ, JŸsš, Fl¡FÊfŸ
(ii) Kâ® Ãiy (The Middle Course ) - t©lš Éá¿fŸ, btŸs¢ rkbtËfŸ,
M‰W tisîfŸ, FU£L MWfŸ
(iii) _¥ò Ãiy (The Lower Course ) - blšlh¡fŸ, Xj bgh§F Kf§fŸ
144
4. FW£L MW v‹whš v‹d?
Éil: FW£L MW mšyJ Fâiu Fs«ò VÇ (Oxbow Lake)
M‰W tisîfŸ fhy¥ngh¡»š bgÇjh» ïWâÆš xU KG tisakhf khW»wJ. ï«KG
tisîfŸ Kj‹ik M‰¿ÈUªJ K‰¿Ykhf¤ J©o¡f¥g£L xU VÇia¥ ngh‹W fh£á
mË¡F«. ïJnt FU£L MW vd¥gL»wJ.
5. fl‰Fif v›thW flš tisÉÈUªJ ntWgL»wJ?
m
Éil: m) fl‰Fif (Sea Cave):
flš miyfŸ bjhl®ªJ flš X§fšfË‹ ÛJ nkhJtjhš mo¥gFâ mÇ¡f¥g£L
Jthu« ngh‹w mik¥ig V‰gL¤J»‹wd. ïitna flš FiffŸ vd¥gL»‹wd.
o
M) flš tisî (Sea Arch):
mUfU»YŸs ïU fl‰FiffË‹ Ú£L Ãy§fŸ nkY« mÇ¡f¥gLtjhš mit
.c
ïizªJ xU tisî ngh‹w mik¥ig V‰gL¤J»‹wd. ï›tisîfŸ flš
òÉÆaš
tisîfŸ vd¥gL»‹wd. cjhuz« - Úš Ôî ( mªjkh‹ Ã¡nfhgh® ).
6. ïªâahÉš fhz¥gL« VnjD« eh‹F R©zh«ò¥ghiw ãunjr§fis g£oaÈLf.
s
Éil: ïªâahÉ‹ cŸs R©zh«ò ãunjr Ãy¤njh‰w§fŸ:
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
(v)
nk‰F ÕAh® - F¥jjh« FiffŸ.
ok
c¤jufh©£ - uhg®£ Fif k‰W« j¥nfZt® nfhÉš.
k¤âa¥ãunjr« - g¢khÇ kiyfŸ, gh©lt® FiffŸ
r¤Ô°f® (g°j®) - FL«r® FiffŸ.
bo
Mªâu ãunjr« (Érhf¥g£od«) - nghuh FiffŸ.
7. bjh§F« gŸs¤jh¡F v‹whš v‹d?
Éil: Kj‹ik gÅah‰¿dhš cUth¡f¥g£l gŸs¤jh¡»‹ ÛJ mikªâU¡F« Jiz¥
gÅah‰¿‹ gŸs¤jh¡F bjh§F« gŸs¤jh¡F MF«.
ra
8. tiuaW - m) bkhiu‹ M) ou«È‹ ï) v°f®.

Éil: m) bkhiu‹: gŸs¤jh¡F mšyJ f©l¥gÅahWfshš goait¡f¥g£L cUth¡f¥gL«
Ãy¤njh‰w§fŸ bkhiu‹fŸ vd¥gL»‹wd.
M) ou«È‹: fÉœ¤J it¡f¥g£l Äf¥bgÇa fu©oia¥ ngh‹nwh mšyJ ghâahf
u
bt£l¥g£l K£ilia¥ ngh‹nwh fh£áaË¡F« bkhiu‹fŸ ou«Ë‹fŸ vd¥gL»‹wd.

ï) v°f®: gÅahWfŸ cUFtjhš mit bfh©L tU« THh§f‰fŸ, ruisf‰fŸ
.s
k‰W« kzš xU Ú©l FW»a bjhl® F‹W ngh‹W gÅah‰W¡F ïizahf¥

goa it¡f¥gL»wJ. ï›thW goait¡f¥gL« FW»a bjhl® F‹Wfns v°f®fŸ
vd¥gL»‹wd.
w
9. fh‰¿‹ mÇ¤jš brŒifahš cUth¡f¥gL« Ãy¤njh‰w§fis g£oaÈL.

Éil: fh‰WmÇ¤jyhš cUth¡f¥gL« Ãy¤ njh‰w§fŸ fhsh‹ ghiw (Mushroom Rock),
ï‹ršg®¡ (Inselberg), k‰W« ah®l§ (Yardarg) ngh‹witahF«.
w
10. flš miy mÇnkil v‹whš v‹d?

Éil: X§fšfË‹ ÛJ miyfŸ nkhJtjhš r‰W cau¤âš mÇ¤jš V‰g£L miy mÇnkil
njh‹W»wJ. miy mÇnkil, bg‹¢, â£L (Shelf) âlš (Terrace), rkbtË (Plain) vdî«
w
miH¡f¥gL»‹wd.
V. fhuz« TW:
1. bt¥g« k‰W« <u¥gj« Ãiwªj k©ly§fËš ïurhad¢ áijî mâfkhf V‰gL»wJ.
Éil: bt¥g« k‰W« <u¥gj« Ãiwªj k©ly§fËš ïurhad áijî mâfkhf V‰gL»wJ fhuz«
M¡Ìfuz« fh®gdh¡f«, fiujš, Ú®¡bfhŸsš M»a brašghLfËdhš ïurhad¢
áijî V‰gL»wJ.
145
2. Xj¥bgh§F Kf§fËš bk‹ikahd t©lš goîfŸ Fiwthf goait¡f¥gL»wJ.
Éil: Xj¥bgh§F Kf§fËš bk‹ikahd t©lš goîfŸ Fiwthf goa it¡f¥gL»wJ V‹
v‹whš Xj¥bgh§F Kf« MW flÈš nrWÄl§fis cUth»wJ. miyfË‹ mÇ¤jš
fhuzkhf ï§F blšÄ¡fŸ nghš goa it¤jš eilbgwhJ.
3. JUt¥gFâfËš ciw gÅ¡nfhL flšk£l¤â‰F ïizahf cŸsJ.
Éil: JUt¥gFâÆš ciw gÅ¡nfhL flš k£l¤â‰F ïizahf cŸsJ. fhuz« caukhd
m
gFâfËY«, ca® m£r§fËY« Ãuªjukhf gÅ _oÆU¡F« gFâÆ‹ všiy¡ nfhnl
ciw gÅ¡nfhL vd¥gL«. ca® m£r§fS¡F« nkny bršy¢ bršy ciw gÅ¡nfhL
flš k£l¤â‰F ïizahf cŸsgo ïU¡F«.
o
4. ghiwfis mid¤J âirfËY« mÇ¡F« j‹ik fh‰W¡F c©L.
.c
Éil: ghiwfis mid¤J âirfËY« mÇ¡F« j‹ik fh‰W¡F c©L V‹ v‹whš òÉÆ‹
nk‰gu¥ãš fh‰W »ilk£lkhf ef®tjhš fh‰¿‹ brašghL mâfkhf ïU¡F«.
5. R©zh«ò¥ghiw ãunjr§fË‹ nk‰gu¥ãš tofhš Fiwthf ïU¡F«.
s
Éil: òÉÆ‹ nk‰gu¥ãš cŸs ghiwfË‹ Jthu§fŸ k‰W« ÉÇršfŸ R©zh«ò¥ ghiw
ãunjr§fËš, fhšáa« fh®gnd£, lhyik£, Í¥r« ngh‹wit fhz¥gL»‹wd. ïit
ÚÇš vËâš fiuí« j‹ikíilait.
VI. ntWgL¤Jf:
1. ïa‰ãaš áijî k‰W« ïuhrad¢ áijî
ok
bo
Éil:
myF 2
t.v© ïa‰ãaš áijî ïuhrad¢ áijî

(i) ïa‰ãaš r¡âfshš ghiwfŸ ïuhrad ghiwfËš ïurhad kh‰w§fŸ
kh‰w« VJ« milahkš cilgLtnj V ‰ g L t j h š m i t c i l ª J
ra
ïa‰ãaš áijî vd¥gL»wJ. áijîW»‹wd ïJnt ïurhad¢

áijî vd¥gL»wJ.
(ii) gfš neu¤âš mâf bt¥g« fhuzkhf M¡Ì»uz« (Oxidation)
u
ghiwfŸ ÉÇtil»‹wd, ïuî neu¤âš fh®gdh¡f« (Carbonation)

mâf¡ FËÇ‹ fhuzkhf RU§F»‹wd. fiujš (Solution)
ï¤bjhl®¢áahd Ãfœîfshš ghiwfËš Ú®¡bfhŸsš (Hydratin)
.s
É Ç r š V ‰ g £ L m i t c i l ª J M»a brašghLfËdhš ïuhrad

ájW»‹wd. áijî V‰gL»wJ.
w
2. blšlh k‰W« Xj bgh§F Kf«

Éil:
blšlh Xj bgh§F Kf«

w
(i) M‰¿‹ K f ¤ J t h u ¤ â š Xj¥bgh§F KfkhdJ MW flÈš nrW«

goîfŸ K¡nfhz toÉš goa ïl§fËš cUth»wJ.
it¡f¥gL»‹wd ïit blšlh
w
vd¥gL«.
(ii) cjhuz« - fhÉÇ blšlh - jÄœehL cjhuz« - ïªâahÉ‹ e®kjh k‰W«
jgâ.
146
3. fšÉGJ k‰W« fšKis.
Éil:
t.v© fšÉGJ fšKis

(i) ïJ Ãy¤jo Ú® goîfŸ Ãy¤ ïJî« Ãy¤jo Ú® got Ãy¤
njh‰wkhF«. njh‰wkhF«.
(ii) FiffË‹ TiufËÈUªJ xGF« fhšáa« fh®gnd£ fyªj Ú® jiuÆš
m
fhšáa« fh®gnd£ fyªj Ú® goªJ nkš neh¡» ts®tJ fšKis
ÚuhÉahF« nghJ fhšir£ ÉGJfŸ vd¥gL»wJ.
ngh‹W fh£áaË¡F«. ïJ fšÉGJ
o
v‹W miH¡f¥gL»wJ.
4. Ú©l kz‰F‹W k‰W« FW¡F kz‰F‹W.
.c
Éil:
òÉÆaš
t.v© Ú©l kz‰F‹W FW¡F kz‰F‹W
s
(i) Ú©l kzš nkLfŸ FW»a FW¡F kzš nkLfŸ rk¢Óu‰w
kz‰bjhl®fshf Ú©L fhz¥gL«. tot¤âš fhz¥gL«.
5.
(ii)
ïizahf¡ fhz¥gL«.
ï‹ršg®¡ k‰W« ah®l§

ok
ï«kz‰ bjhl®fŸ fh‰W åR« âir¡F fh‰W ntfkhfî«, Äjkhfî« kh¿,
kh¿ xnu âirÆš åR« nghJ FW¡F
kzš nkLfŸ cUth»‹wd.
bo
Éil:
ï‹ršg®¡ ah®l§
tw©l ãunjr§fËš fhz¥gL« tw©l ãunjr§fËš br§F¤jhf
Ô¥ghiwfŸ fh‰¿‹ mÇ¥ò¡F c£glhkš mikªâU¡F« áy ghiwfŸ fod k‰W«
ra
R‰¿ÆU¡F« gFâia Él jÅ¤J ca®ªJ bk‹ ghiw vd kh¿ kh¿ mikªâU¡F«.

fhz¥gL« Ãy¤njh‰wnk ï‹ršg®¡ MF«. fh‰¿dhš mÇ¡f¥glhj fodghiwfŸ
xG§f‰w KfLfŸ ngh‹W ïU¡F«.
ïitna ah®l§ vd¥gL«.
u
6. Ú©l kzšâ£L k‰W« kzš â£L.

.s
Éil:
t.v© Ú©l kzšâ£L kzš â£L

(i) kzš â£o‹ xUKiw Ãy¤njhL fl‰fiuÆš kz‰ goîfshš Md
w
ïizªJ« kWKid fliy neh¡» Ú©l Ãy¤njh‰wnk kzš â£L

Ú©L« fhz¥gL«. vd¥gL«.
(ii)
w
Ú©l kzš â£LfŸ bghJthf Xj ï«kzš â£L bgU«ghY«

bgh§F Kf§fËš fhz¥gL«. fl‰fiu¡F ïizahf¡ fhz¥gL«.
w
1. thÅiy áijî v‹whš v‹d? tif¥gL¤Jf.

Éil: thÅiy áijî:
tËk©ly ÃfœîfnshL òÉÆ‹ nk‰gu¥ò neuoahf¤ bjhl®ò bfhŸtjhš ghiwfŸ
áijtiljY¡F« mÊjY¡F« c£gL»‹wd, ï¢brašghLfisna thÅiy¢ áijî vd
miH¡»‹nwh«.
thÅiy¢ áijî _‹W tif¥gL«.
m) ïa‰ãaš áijî M) ïurhad¢ áijî ï) cÆÇd¢ áijî
147
m) ïa‰ãaš áijî:
(i) ïa‰ãaš r¡âfshš ghiwfŸ ïurhad kh‰w« VJ« milahkš cilgLtnj
ïa‰ãaš áijî vd¥gL»wJ.
(ii) gfš neu¤âš mâf bt¥g¤â‹ fhuzkhf ghiwfŸ ÉÇtil»‹wd. ïuî neu¤âš
mâf¡ FËÇ‹ fhuzkhf mit RU§F»‹wd.
(iii) ï¤bjhl®¢áahd ÃfœÉ‹ fhuzkhf ghiwfËš ÉÇrš V‰g£L mit cilªJ
m
ájW»‹wd.
(iv) ghiw cÇjš, ghiw¥ ãÇªJiljš k‰W« áW¤JfŸfshf áijîWjš M»ad
ïa‰ãaš áijÉ‹ tiffshF«.
M) ïurhad¢ áijî:
o
(i) ghiwfËš ïurhad kh‰w§fŸ V‰gLtjhš mit cilªJ áijîW»‹wd.
ï¢áijîWjny ïurhad¢ áijî vd¥gL»wJ.
.c
(ii) mâf bt¥gK«, <u¥gjK« bfh©l Ãy eL¡nfh£L¥ gFâfŸ, bt¥gk©ly¥
gFâfŸ k‰W« Äjbt¥gk©ly gFâfËš ïurhad¢ áijîWjš mâfkhf
eilbgW»wJ.
s
(iii) M¡Ìfuz«, fh®gdh¡f«, fiujš, Ú®¡bfhŸsš M»a brašghLfËdhš
ïurhad¢ áijî V‰gL»wJ.

(iv)
ï) cÆÇd¢ áijî:
(i)
ok
M¡Ì#‹, fh®g‹ - il - M¡irL k‰W« iA£u#‹ ïurhad¢ áijîWjÈ‹
K¡»a¡ fhuÂfshf mik»‹wd.
jhtu§fË‹ nt®fŸ ghiwfË‹ ÉÇršfË‹ tÊna CLUÉ¢ br‹W ghiwfis

bo
ÉÇtila¢ brŒ»wJ.
myF 2
(ii) k ©òG¡fshY«, Éy§»d§fshY« (vÈ k‰W« Kaš) k‰W« kÅj¢

brašghLfËdhY« ghiwfŸ áijîWjny cÆÇd¢ áijî vd¥gL«.
2. Ãy¤jo ÚÇ‹, mÇ¤jyhš c©lhF« Ãy¤njh‰w§fis ÉtÇ.
ra
Éil: Ãy¤jo ÚÇ‹ mÇ¤jyhš cUthF« Ãy¤njh‰w§fŸ:

(i) bl®uh nuh[h (ï¤jhÈa bkhÊÆš br«k©) : R©zh«ò Ãy¥ãunjr§fËš
cŸs R©zh«ò k© fiuªJ áijî‰w ã‹d® mâYŸs vŠáa br«k© ï§F
goait¡f¥gLtjhš ïªÃy¤njh‰w« cUth¡f¥gL»wJ. ï«k© áf¥ò Ãwkhf
u
fhz¥gLtj‰F mâYŸs ïU«ò M¡i[L fhuzkhF«.

(ii) ny¥Õ° : fuL Kulhf cŸs R©zh«ò¥ ghiwfËilna Ãy¤jo Ú® beËªJ XL«
.s
nghJ Ú©l mÇ¥ò¡ FilîfŸ V‰gL»‹wd. ï¡Filîfns ny¥Õ°fŸ v‹W

miH¡f¥gL»‹wd.
(iii) c¿ŠR JisfŸ : R©zh«ò ghiwfŸ fiujÈdhš V‰gL« òdš tot¥ gŸs§fŸ
w
c¿ŠR JisfŸ vd¥gL»‹wd. ïj‹ ruhrÇ MH« 3 Kjš 9 Û£l® tiu fhz¥gL«.
(iv) FiffŸ k‰W« moÃy¡ FiffŸ - FiffS«, moÃy¡ FiffS« R©zh«ò
ãunjr§fËš Ãy¤joÆš fhz¥gL« Ãy¤ njh‰w§fshF«. fÇaÄy mÄy« R©zh«ò
w
ghiwfËš ÉidòÇtjhš V‰gL« bt‰¿l« Fif vd¥gL»wJ. ïit cUt¤âY«

msÉY« ntWg£L¡ fhz¥gL«. moÃiy¡ FiffË‹ jiu¥gFâ rkk‰W¡ fhz¥gL«.
(cjhuz«) nk‰F ÕAhÇYŸs F¥jjh«.
w
(v) FiffËY«, moÃy¡FiffËY« goa it¤jyhš cUth¡f¥gL« Ãy¤njh‰w§fŸ

°ÕÈnahbj«° vd miH¡f¥gL»‹wd. £nut®il‹, ^~gh k‰W« brh£L¥goîfŸ
°ÕÈnahbj«Ìš ml§F«.
(vi) FiffŸ, íthyh¡fŸ, nlhÈ‹fŸ, nghšn#¡fŸ ngh‹w Ãy¤njh‰w§fŸ cy»‹ ãw
gFâfËš fhz¥gL« R©zh«ò Ãy¥ãunjr Ãy¤njh‰w§fŸ MF«.
148
3. gÅahW v‹whš v‹d?
Éil: gÅahW:
(i) gÅ¡fUÉaš k©ly¤âÈUªJ bgÇa msÉyhd gÅ¡f£ofŸ bkJthf ef®tnj
gÅahW vd¥gL»wJ.
(ii) gÅ¡FÉªJ fhz¥gL« ïl« gÅtaš vd miH¡f¥gL»wJ.
(iii) caukhd gFâfËY«, ca® m£r§fËY« Ãuªjukhf gÅ _oÆU¡F« gFâÆ‹
m
všiy¡nfhnl ciw gÅ¡nfhL vd¥gL»wJ.
(iv) ca® m£r§fS¡F¢ bršy¢ bršy ciwgÅ¡ nfh£o‹ všiy¡nfhL flš k£l¤â‰F
mU»š fhz¥gL«.
o
gÅahWfË‹ tiffŸ:
gÅahWfŸ mit c‰g¤âahF« ïl§fis mo¥gilahf¡ bfh©L f©l¥ gÅahW
.c
k‰W« gŸs¤jh¡F¥ gÅahW vd tif¥gL¤j¥g£LŸsJ.
gÅahWfË‹
òÉÆaš
tiffŸ
s
f©l¥ gÅahWfŸ ok gŸs¤jh¡F¥
gÅahWfŸ
bo
f©l§fËš ml®ªj gÅahš gÅ_oa kiy¤bjhl®fËš ïUªJ
_l¥g£oU¡F« guªj Ãy¥gu¥ò c‰g¤âahF« gÅahW, gŸs¤jh¡F
fzl¥ gÅahW vd¥gL»wJ. gÅahW vd¥gL»wJ.
ra
4. fh‰W goait¤jš braÈid ÉtÇ.

Éil: òj®fŸ, fhLfŸ k‰W« ghiwfŸ fh‰W åR« âir¡F FW¡nf mikªJ mj‹ ntf¤ij
u
jil brŒ»wJ. ï¤jilfŸ fh‰¿dhš fl¤j¥g£l goîfis fh‰W åR« g¡f§fËY«, mj‹
kWg¡f¤âY« goa it¡»wJ. kzš F‹W, g®fh‹ k‰W« fh‰wo t©lš ngh‹wit
.s
fh‰¿‹ goait¤jyhš cUth¡f¥gL« Ãy¤njh‰w§fŸ MF«.

kzš nkL (Sand dune):
ghiytd§fËš åR« kzšòaš Äf Äf mâf msÉš kziy¡ fl¤J»‹wd. fh‰¿‹
w
ntf« Fiwí«nghJ fl¤j¥g£l goîfŸ Äf mâf msÉš F‹W nghš goa it¡f¥gL»‹wJ.
ï›thW F‹W mšyJ nklhf¡ fhz¥gL« Ãy¤ njh‰w« kzšnkL vd¥gL»wJ. kzš
nkLfŸ gšntW tiffshf¥ ãÇ¡f¥g£LŸsJ.
w
(i) g®fh‹ (Barchan):

ãiw tot¤âš jÅ¤J¡ fhz¥gL« kzš nkLfŸ g®fh‹fŸ vd miH¡f¥gL»‹wd.
mit fh‰W åR« g¡f¤âš bk‹ rÇití«, fh‰W åR« âir¡F vâ® g¡f¤âš t‹
w
rÇití« bfh©oU¡F«.
(ii) FW¡F kzšnkL (Transverse dune):
FW¡F kzšnkLfŸ rk¢Óu‰w tot¤âš fhz¥gL«. fh‰W ntfkhfî«, Äjkhfî«
kh¿, kh¿ xnu âirÆš åR« nghJ FW¡F kzš nkLfŸ cUth»‹wd.
(iii) Ú©l kzš nkLfŸ (Longiitudinal dune):
Ú©l kzš nkLfŸ FW»a kz‰ bjhl®fshf Ú©L fhz¥gL«. ï«kz‰ bjhl®fŸ
fh‰W åR« âir¡F ïizahf¡ fhz¥gL« ïit rfhuhÉš brŒ¥° ( Seifs ) v‹W
miH¡f¥gL»wJ.
149
(iv) fh‰wo t©lš (Loess):
guªj ãunjr¤âš goa it¡f¥gL« bk‹ikahd k‰W« E©Âa¥ goîfns fh‰wo
t©lš vd¥gL«. fh‰wo t©lš fhz¥gL« ïl§fŸ - tl¡F k‰W« nk‰F Ódh,
m®b#‹ildhÉ‹ gh«gh°, c¡iu‹ k‰W« tl mbkÇ¡fhÉš Äááã gŸs¤jh¡F.
VIII. Ãy tiugl¥ gÆ‰á
bfhL¡f¥g£LŸs cyf tiugl¤âš Ñœ¡f©lt‰iw¡ F¿¡fî« (Ãy tiugl¥ ò¤jf cjÉíl‹).
m
(i) VnjD« ïu©L blšlh¡fŸ
(ii) mbkÇ¡fhÉ‹ Ãôah®¡»š cŸs R©zh«ò¥ ãunjr gFâ
(iii) cy»š fhz¥gL« VnjD« ïu©L bt¥g k‰W« FË® ghiytd§fis¡ F¿¡fî«.
o
.c
FË® ghiytd«
s
nfhã
ok f§if blšlh
bo
m©lh®ofh (f©l¥gÅahW)
myF 2
ghiytd«
mnuãa‹
bt¥g
ra
bt¥g ghiytd«
rfhuh
u
.s
mnkrh‹ blšlh
(f©l¥gÅahW)
ÑÇ‹yhªJ
w
R©zh«ò¥
ãunjr gFâ
Ãôah®¡
W
M
h‹
kr
mn
FË® ghiytd«
w
mlhfhkh
w
Not to Scale
150
IX. ca® áªjid Édh¡fŸ
1. ghiytd§fËš rk‹gL¤JjÈ‹ xnu fhuÂ fh‰whF«.
Éil: fh‰¿‹ brašghLfshd mÇ¤jš, fl¤Jjš k‰W« goa it¤jš ghiytd« gFâfËš
mâfkhf fhz¥gLtjhš ghiytd§fËš rk‹gL¤JjÈ‹ xnu fhuÂahf fh‰W
És§F»wJ.
m
2. R©zh«ò ghiw¥ gFâfËš nk‰gu¥ãš tÊªnjhL« Úiu Él Ãy¤jo Ú® mâf« V‹?
Éil: R©zh«ò ghiwÆš fhšáa« fh®gnd£ mâf msÉš cŸsJ. mJ ÚÇš fiua¡ToaJ.
Mfnt fhšáa« fh®gnd£ fyªj Ú® jiuÆš goªJ ÉL»wJ.
o
3. _¥ò ÃiyÆš MWfŸ ïsÃiyia Él mf‹W fhz¥gL»wJ.
Éil: fhuz«: ïsÃiy k‰W« Kâ® ÃiyÆš mÇ¤J fl¤â tu¥g£l bghU£fŸ jhœÃy
.c
rkbtËfËš goa it¡f¥gL»‹wd. ï›thW goîfŸ Ãu¥g¥gLtjhš Kj‹ik MW _¥ò
ÃiyÆš mf‹W fhz¥gL»wJ.
òÉÆaš
X. òÉÆaš gj§fŸ vGJf:
s
m) R©zh«ò Ãy¤âš cŸs fhšáa« fh®gnd£ ghiwfËš V‰gL« ntâaš kh‰w«.
Éil: c¿ŠR JiwfŸ
M) X§fY¡F mU»š fhz¥gL« j£ilahd Ãy¥gu¥ò.
Éil: miy mÇnkil
ï) mÇ¤jš + fl¤Jjš + goait¤jš =
Éil: rk‹gL¤Jjš
ok
bo
<) gÅtaÈ‹ všiy¡ nfhL
Éil: ciwgÅ¡ nfhL
cŸghl¥gFâ áªjid Édh

ra
1. k© cUthf thÅiy¢ áijî xU K¡»a¤ njitah?

Éil: thÅiy fhuÂfshš ghiw go¥goahf¢ áijtilªJ k© k‰W« fÅk§fŸ njh‹W«
u
bra‰gh£L¤ bjhl® thÅiyahyÊjš vd¥gL«. cilªj ghiwfŸ thÅiy¢ áijî¡F

c£g£L k©zhf khW»wJ. áiltilªj E©Âa ghiw¤ JfŸfŸ k‰W« áij¤j
.s
cÆÇd§fË‹ fyitna k©zhF«.

2. Mš¥° kiyfËš ciw gÅ¡ nfhL 2700 Û£l® MF«. Mdhš »ß‹yhªâš ciw gÅ¡nfhL
600 Û£l® MF«. fhuz« m¿f.
w
Éil: (i) gÅ¢rJu« v‹gJ Fiwªj msÉyhd Ãuªjukhd gÅ¥gFâia ïG¡F« caukhF«.
(ii) ÃyÉÈUªJ mšyJ bt¥gk©ly§fËÈUªJ bjhiyÉš cŸs gy fhuÂfŸ
w
fhuzkhf gÅÃiy kh‰w§fŸ V‰gL»‹wd.

(iii) Mš¥° kiy¤bjhl® bt¥g k©ly¤â‰F mU»š cŸsJ. vdnt, ïj‹ ciwgÅ¡nfhL
2700 Û£l® MF«.
w
(iv) »ß‹yhªJ tl¡F JUt¤â‰F mU»š cŸsJ. vdnt ïj‹ ciwgÅ¡nfhL 600
Û£l® MF«.
151
TLjš Édh¡fŸ

1. ïurhad k‰W« VJ« milahkš ghiwfŸ cilgLtJ .................... vd¥gL»wJ.
m) ïa‰ãaš áijî M) ïurhad áijî
m
ï) cÆÇd¢ áijî <) rk‹gL¤Jjš
[Éil: m) ïa‰ãaš áijî]
2. cy»nyna Äf mâf caukhd Ú®åœ¢á .................... Ú®åœ¢áahF«.
o
m) eahfuh M) VŠrš ï) É¡nlhÇah <) n#h¡
[Éil: M) VŠrš]
.c
3. cy»‹ Äf¥ bgÇa blšlh, .................... blšlh MF«.
m) ieš M) f§if, ãu«kò¤âuh
ï) kŠrŸ MW <) Äáá¥ã
s
[Éil: M) f§if, ãu«kò¤âuh]
4. R©zh«ò ãunjr Ãy¤njh‰w§fËš x‹whd nghuh FiffŸ fhz¥gL« khÃy« .................... .
5.
m) Mªâu¥ ãunjr«

M) r¤Ô°f®
ok ï) c¤juhf©£ <) ÕAh®
[Éil: m) Mªâu¥ ãunjr«]
cy»‹ Äf MHkhd c¿ŠR Jis (sink hole) .................... -Éš 2172 mo MH¤âš
fhz¥gLtjhF«.
bo
m) Éa‹dh M) mbkÇ¡fh
myF 2
ï) Ódh <) ïªâah [Éil: ï) Ódh]

6. gÅahW mÇ¤jyhš cUthF« Ãy¤njh‰w§fŸ .................... ngh‹w ehLfËš mâf«
fhz¥gL»‹wd.
ra
m) ï§»yhªJ, ma®yhªJ M) Ódh, uZah

ï) RÉ£r®yhªJ, eh®nt <) °bgÆ‹, bl‹kh®¡
[Éil: ï) RÉ£r®yhªJ, eh®nt]
7. KJÃiyÆš MWfŸ Äfî« Fiwthd ntf¤âš tisªJ bršYjš .................... vd¥gL«.
u
m) v°f® M) ou«Ë‹ ï) mbu£L <) Äah‹l®

[Éil: <) Äah‹l®]
.s
II. bghU¤Jf.
m) r®¡F – 1. bgÇa msÉyhd gÅ¡f£ofŸ ef®î
M) mbu£L – 2. flÈš gFâahf mÄœªâU¥git
w
ï) nk£l®Ah®‹ – 3. eh‰fhÈ tot gŸs§fŸ

<) gÅahW – 4. áfu« ngh‹w ãuÄL tot«
c) gÅahW Flh – 5. f¤â Kid ngh‹w TÇa tot«
w
[Éil: m) - 3, M) - 5, ï) - 4, <) - 1, c) - 2]
III. RU¡fkhf ÉilaË.

w
1. ghiw cÇjš v‹whš v‹d?

Éil: ghiw cÇjš (Exfoliation)
bt¥g« k‰W« FË®¢áÆ‹ khWghL fhuzkhf cU©ilahd ghiwfË‹ nk‰gu¥ò
bt§fha¤ njhš cÇtJ ngh‹W mL¡fL¡fhf cÇ¤bjL¡f¥gL»‹wd. ï›thW ghiw
áijîW« Ãfœî ghiw cÇjš vd¥gL»wJ. ghiw nkš jfL cÇjš (Sheeting) k‰W« ghiw
behW§Fjš (Shattering) ghiw ngh‹wití« cÇjÈ‹ ntW tiffshF«.
152
2. Ãy¤njh‰w th£l« mik¡F« brašKiwfŸ v‹whš v‹d?
Éil: (i) ïa‰if fhuÂfshd MWfŸ, Ãy¤jo Ú®, fh‰W, gÅahWfŸ k‰W« flyiyfŸ
òÉÆ‹ nk‰gu¥ig rk‹gL¤J»‹wd. ï¢brany rk‹gL¤Jjš brašKiw
(Gradation) vd¥gL«. nk‰f©l fhuÂfŸ mj‹ brašghLfËdhš ehsilÉš òÉÆ‹
nk‰gu¥ãš gšntW Ãy¤njh‰w§fis cUth¡F»wd.
(ii) Ãy th£l« mik¡F« brašKiwfŸ ïu©L brašghLfis¡ bfh©lJ. mÇ¥ãdhš
m
áijîWjš (Degradation) k‰W« goîfËdhš Ãu¥g¥gLjš (Aggradation) MF«. Ãy¤â‹
nk‰gu¥ig njŒîw¢ brŒjny mÇ¥ãdhš rk¥gL¤Jjš (Degradation) vd¥gL«.
ïa‰if¡ fhuÂfshš Ãy¤njh‰w§fis cUth¡Fjny goîfËdhš Ãu¥g¥gLjš
(Aggradation) vd¥gL«.
o
3. fhsh‹ ghiw v›thW cUth»wJ? mJ v§F fhz¥gL»wJ?
.c
Éil: fhsh‹ ghiw:
bk‹ k‰W« fod¥ giwfis¡bfh©l ghiw mL¡FfË‹ mo¥gFâÆš fhz¥gL«
òÉÆaš
bk‹ghiwfŸ fh‰¿dhš bjhl®ªJ mÇ¡f¥gL« nghJ m¥ghiwfŸ fhsh‹ ngh‹w
s
tot¤ij¥ bgW»‹wd. ï›thW mÇ¡f¥g£L cUthd ghiwfŸ fhsh‹ ghiwfŸ mšyJ
Õl¥ghiwfŸ (Pedestal rocks) vd¥gL»‹wd. ï›tifahd¥ ghiwfŸ ïuh#°jhÅš cŸs
4.

n#h¤óÇš fhz¥g¥gL»‹wd.
bl£uh nuh[h v‹whš v‹d?
Éil: bl£uh nuh[h (ï¤jhÈa bkhÊÆš ‘br«k©’): ok
R©zh«ò Ãy¥ãunjr§fËš cŸs R©zh«ò k© fiuªJ áijî‰w ã‹d® mâYŸs
bo
vŠáa br«k© ï§F goait¡f¥gLtjhš ïªÃy¤njh‰w« cUth¡f¥gL»wJ. ï«k©
áf¥ò Ãwkhf fhz¥g¥gLtj‰F mâYŸs ïU«ò M¡i[L (Iron Oxide) fhuzkhF«.
IV. ntWgL¤Jf.
ra
1. f©l¥gÅahW k‰W« gŸs¤jh¡F¥ gÅahW.

Éil:
f©l¥gÅahW gŸs¤jh¡F¥ gÅahW

u
f©l§fËš ml®ªj gÅahš _l¥g£oU¡F« gÅ _oa kiy¤ bjhl®fËš ïUªJ

guªj Ãy¥gu¥ò f©l¥gÅahW vd¥gL»wJ. c‰g¤âahF« gÅahW gŸs¤jh¡F
.s
gÅahW vd¥gL»wJ.
2. ‘V’ tot¥ gŸs¤jh¡F k‰W« ‘U’ tot¥ gŸs¤jh¡F
Éil:
w
t.v© ‘V’
tot¥ gŸs¤jh¡F ‘U’ tot¥
gŸs¤jh¡F
(i) M‰¿‹ mÇ¤jš brŒifahš gÅahWfshš njh‰WÉ¡f¥gL«
w
njh‰WÉ¡f¥gL« Ãy¤njh‰w«. Ãy¤njh‰w«

(ii) M‰¿‹ br§F¤jhd mÇ¤jš M‰W¥gŸs¤jh¡FfË‹
brŒifahš kiyfËš tÊna gÅahWfŸ efU«nghJ
w
cUth¡f¥gL»wJ. MHkhd k‰W« m¥gŸs¤jh¡FfŸ nkY« MHkhfî«,

mfykhd Ãy¤njh‰w« bfh©lJ. mfykhfî« mÇ¡f¥gL»‹wd.
ï›thW ïit cUth¡f¥gL»‹wd.
153
3. Jiz MW k‰W« »is MW
Éil:
t.v© Jiz MW »is MW

(i) Kj‹ik M‰Wl‹ ïizí« mid¤J Kj‹ik M‰¿ÈUªJ ãÇªJ
á‰whWfS« Jiz MWfŸ MF«. bršY« MWfŸ.
(ii)
m
v.fh. gthÅ MW v.fh. bfhŸËl« MW
V. fhuz« TW.
1.
o
ïa‰ãaš r¡âfshš ghiwfŸ ïurhad kh‰w« VJ« milahkš cilgL»‹wd.
Éil: gfš neu¤âš mâf bt¥g¤â‹ fhuzkhf ghiwfŸ ÉÇtil»‹wd. ïuî neu¤âš mâf¡
FËÇ‹ fhuzkhf mit RU§F»‹wd. ï¤bjhl®¢áahd ÃfœÉ‹ fhuzkhf ghiwfËš
.c
ÉÇrš V‰g£L mit cilªJ ájW»‹wd.
2. blšlh gFâ ntsh©ik mâf yhg¤ij¤ jU»wJ.
s
Éil: blšlh¡fËš cŸs t©lš goîfŸ bk‹ikahdjhfî«, jhJ¡fŸ Ãiwªjjhfî«
fhz¥gL»wJ. (cjhuz«) fhÉÇ blšlh.
VI. ÉÇthd ÉilaË.
1. Ãy¤njh‰w§fË‹ _‹W Ãiyfis ÉtÇ.
Éil: K¡»a Ãy¤njh‰w§fŸ:
ok
bo
(i) Kjš Ãiy Ãy¤njh‰w« f©l§fS«, flšfS«.
myF 2
(ii) ïu©lh« Ãiy Ãy¤njh‰w« - f©l§fËY«, flšfËY« fhz¥g¥gL« kiyfŸ,

ÕlóÄfŸ, rkbtËfŸ.
(iii) FW Ãy¤njh‰w§fŸ.
(iv) _‹wh« Ãiy Ãy¤njh‰w§fŸ - blšlh, gÅahW Flh¡fŸ, kzšnkLfŸ, fl‰fiu,
ra
gŸs¤jh¡F, r®¡, fhsh‹ ghiw, R©zh«ò¥ ghiw, Fif ngh‹wit.

2. miyfË‹ mÇ¤jyhš cUth¡f¥gL« Ãy¤njh‰w§fis ÉtÇ.
Éil: miyfË‹ mÇ¤jyhš cUth¡f¥gL« Ãy¤njh‰w§fŸ (Erosional landforms)
u
flš X§fš, miy mÇnkil, flš Fif, flš tisî, flš ö©, fl‰fiu kzš â£L
k‰W« Ú©l kzš â£L ngh‹wit flš miy mÇ¤jyhš cUth¡f¥gL« Ãy¤njh‰w§fŸ
.s
MF«.
flš Fif (Sea cave):
flš miyfŸ bjhl®ªJ flš X§fšfË‹ ÛJ nkhJtjhš mo¥gFâ mÇ¡f¥g£L Jthu«
w
ngh‹w mik¥ig V‰gL¤J»‹wd. ïitna flš FiffŸ vd¥gL»‹wd.

flš tisî (Sea Arch):
mUfU»YŸs ïU fl‰FiffË‹ Ú£L Ãy§fŸ nkY« mÇ¡f¥gLtjhš mit
w
ïizªJ xU tisî ngh‹w mik¥ig V‰gL¤J»‹wd. ï›tisîfŸ flš tisîfŸ

vd¥gL»‹wd. cjhuz«: Úš Ôî ( mªjkh‹ Ã¡nfhgh®)
flš ö© (Stack):
w
flš tisîfŸ nkY« mÇ¡f¥gL« nghJ mj‹ tisîfŸ cilªJ ÉG»‹wd. ï›thW
cilªJ ÉGªj flštisÉ‹ xU gFâ fliy neh¡» mikªJ, xU ö© ngh‹W
fh£áaË¡F«. ïJnt flš ö© (Stack) vd¥gL«. cjhuz« - °fh£yhªâš cŸs Xš£
nk‹ M~¥ nAhŒ (Old man of hoy).
flš X§fš (Sea cliffs):
fliy neh¡» ïU¡F« ghiwfŸ ÛJ flš miyfŸ nkhJtjhš m¥ghiwfŸ mÇ¡f¥g£L
t‹rÇit¡ bfh©l br§F¤J¥ ghiwfŸ cUth»‹wd. br§F¤jhd Rt® ngh‹W
fhz¥gL« ï¥ghiwfŸ X§fšfŸ vd¥gL»‹wd.
154
miy mÇnkil (Wave cut platforms):
X§fšfË‹ ÛJ miyfŸ nkhJtjhš r‰W cau¤âš mÇ¤jš V‰g£L miy mÇnkil
njh‹W»wJ. miy mÇnkil, bg‹¢, â£L (Shelf), âlš (Terrace), rkbtË (Plain) vdî«
miH¡f¥gL»‹wd.
3. miyÆ‹ goî Ãy¤njh‰w§fis És¡Ff.
Éil: miyÆ‹ goî Ãy¤njh‰w§fŸ:
m
fl‰fiu (Beach):
flš miyfshš mÇ¡f¥g£l kzš k‰W« ruis¡f‰fŸ flnyhu¤âš goait¡f¥gLtnj
fl‰fiuahF«. ïJ flš miyfË‹ Äf K¡»akhd M¡f¢brayhF«. cjhuz«-
o
K«igÆ‹ #&A& fl‰fiu, br‹idÆ‹ bkÇdh fl‰fiu, xorhÉ‹ óÇ fl‰fiu.
kzš â£L (Bar):
.c
fl‰fiuÆš kz‰ goîfshš Md Ú©l Ãy¤njh‰wnk kzš â£L vd¥gL«. ï«kzš
òÉÆaš
â£L bgU«ghY« fl‰fiu¡F ïizahf¡ fhz¥gL«.
Ú©l kzš â£L (Spit):
s
kzš â£o‹ xU Kid Ãy¤njhL ïizªJ« kWKid fliy neh¡» Ú©L« fhz¥gL«.
ok
ïªÚ©l Ãy¤njh‰w« Ú©l kzš â£L vd¥gL«. Ú©l kzš â£LfŸ bghJthf Xj
bgh§F Kf§fËš fhz¥gL«. ï›tif Ãy¤njh‰w« MªâuhÉš cŸs fh¡»ehlhÉš
fhzyh«.

bo
myF¤ nj®î
neu« : 40 ÃÄl« kâ¥bg© : 25
ra
I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡f vGJf. (4 × 1 = 4)

1. ghiwfË‹ áijîWjY« mÊjY« ..................... v‹W miH¡f¥gL»wJ.
m) thÅiy¢ áijî M) mÇ¤jš
u
ï) fl¤Jjš <) goait¤jš

2. flš ö©fŸ cUthtj‰F¡ fhuz« ................... .
.s
m) flš miy mÇ¤jš M) M‰W Ú® mÇ¤jš

ï) gÅahW mÇ¤jš <) fh‰¿‹ goait¤jš
3. cy»nyna Äf mâf caukhd Ú®åœ¢á ................... Ú®åœ¢áahF«.
w
m) eahfuh M) VŠrš
ï) É¡nlhÇah <) n#h¡
4. KJÃiyÆš MWfŸ Äfî« Fiwthd ntf¤âš tisªJ bršYjš .................... vd¥gL«.
w
m) v°f® M) ou«Ë‹
ï) mbu£L <) Äah‹l®
(5 × 1 = 5)
w
II. bghU¤Jf
1. fhsh‹ ghiw - (m) lš miy¢ braš
f
2. v°f® - (M) eh‰fhÈ tot gŸs§fŸ
3. X§fš - (ï) f¤âKid ngh‹w TÇa tot«
4. r®¡F - (<) gÂah‰¿‹ brašghL
5. mbu£L - (c) VnahÈa‹
155
III. RU¡fkhf ÉilaË (2 × 2 = 4)
1. thÅiy¢ áijî tiuaW.
2. FW£L MW v‹whš v‹d?
IV. ntWgL¤Jf. (2 × 2 = 4)
1. blšlh k‰W« Xj bgh§F Kf«.
m
2. fšÉGJ k‰W« fšKis
V. fhuz« TWf. (2 × 2 = 4)
1. bt¥g« k‰W« <u¥gj« Ãiwªj k©ly§fËš ïurhad¢ áijî mâfkhf V‰gL»wJ.
o
2. ghiwfis mid¤J âirfËY« mÇ¡F« j‹ik fh‰W¡F c©L.
.c
VI. ÉÇthd ÉilaË (1 × 4 = 4)
1. thÅiy áijî v‹whš v‹d? tif¥gL¤Jf.
s
ÉilfŸ
I.

1. (m) thÅiy¢ áijî
2. (m) flš miy mÇ¤jš
3. (M) VŠrš
ok
bo
4. (<) Äah‹l®
myF 2
II. 1. - (c), 2. - (<), 3. - (m), 4. - (M), 5. - (ï)

III. 1. gh®¡f, Édh v© IV - 1
ra
2. gh®¡f, Édh v© IV - 4
IV. 1. gh®¡f, Édh v© VI - 2
u
2. gh®¡f, Édh v© VI - 3
V. 1. gh®¡f, Édh v© V - 1
.s
2. gh®¡f, Édh v© VI - 4
VI. 1. gh®¡f, Édh v© VII - 1
w

w
w
156
myF
3 tËk©ly«
o m
gÆ‰áfŸ
.c
I. rÇahd Éilia¤ nj®î brŒf.
1. ...................... cÆ® thH ï‹¿aikahj thíthF«.
s
m) ëÈa« M) fh®g‹-il M¡i[L
ï) M¡á#‹ <) Û¤nj‹ [Éil: ï) M¡á#‹]
2.
3.

ok
tËk©ly¤âš ÑHhf cŸs mL¡F ...................... MF«.
m) ÑHL¡F M) ÛŸ mL¡F ï) btËaL¡F <) ïilaL¡F
[Éil: m) ÑHL¡F]
bo
...................... thbdhÈ miyfis ãuâgÈ¡»wJ.
m) btËaL¡F M) mad mL¡F ï) ïilaL¡F <) ÛŸ mL¡F
[Éil: ï) ïilaL¡F]
4. òÉÆ‹ nk‰gu¥ãš fhz¥gL« bt¥g¤â‹ ruhrÇ msî ..................
ra
m) 12° C M) 13° C ï) 14° C <) 15° C

[Éil: M) 13° C]
5. thí ÃiyÆÈUªJ âut Ãiy¡F ÚuhdJ khW»‹w brašgh£oid ...................... v‹W
miH¡»nwh«.
u
m) bghÊî M) MÉahjš ï) ÚuhÉ¥ngh¡F <) RU§Fjš

[Éil: m) bghÊî]
.s
6. ...................... òÉÆ‹ K¡»a M‰wš _ykhF«.

m) NÇa‹ M) rªâu‹ ï) e£r¤âu§fŸ <) nkf§fŸ
[Éil: m) NÇa‹]
w
7. mid¤J tif nkf§fS« ...................... š fhz¥gL»wJ.

m) ÑHL¡F M) mad mL¡F ï) ïilaL¡F <) nkyL¡F
[Éil: m) ÑHL¡F]
w
8. ...................... br«k¿ M£L nkf§fŸ v‹W miH¡f¥gL»wJ.

m) ïil¥g£l âuŸ nkf§fŸ M) ïil¥g£l gil nkf§fŸ
w
ï) fh®gil nkf§fŸ <) Ñ‰W¥gil nkf§fŸ

[Éil: m) ïil¥g£l âuŸ nkf§fŸ]
9. gUt¡fh‰W v‹gJ ...................... .
m) Ãyî« fh‰W M) fhyKiw¡ fh‰WfŸ
ï) jy¡fh‰W <) nk‰f©l vJîÄšiy
[Éil: M) fhyKiw¡ fh‰WfŸ]
157

3. ïªâahÉš k¡fsh£á¥ g‰¿a c§fsJ fU¤J v‹d?
Éil: (i) rK¤Jt«, Rjªâu«, r_f Úâ, bghW¥òz®î k‰W« midtU¡F« kâ¥gË¤jš ngh‹w
mo¥gil k¡fsh£á¥ g©òfis k¡fŸ kdâš bfh©L brašgL« nghJ k¡fsh£á
nkY« Jo¥ghdjhfî« bt‰¿fukhdjhfî« ïU¡F«.
(ii) k¡fË‹ v©z§fŸ, áªjidfŸ k‰W« el¤ijfŸ M»ait k¡fsh£áÆ‹ jiyaha
bfhŸiffSl‹ bghU¤â¢ brašgl nt©L«.
m
(iii) vdnt k¡fsh£áÆ‹ ïy¡Ffis eilKiwgL¤j k¡fns j§fis K‹khâÇahf
g§bfL¤J¡ bfhŸsî«, flikíz®nthL brašglî«, j§fS¡FŸ bghW¥òz®it
cUth¡fî«, jk¡fË¡f¥g£l thŒ¥òfS¡F kâ¥gË¡fî« nt©L«.
o
VI. brŒKiwfŸ k‰W« brašghLfŸ:
1. taJ tªnjh® midtU¡F« th¡FÇik v‹whš v‹d? mj‹ K¡»a¤Jt« v‹d v‹gij
.c
tF¥giwÆš fyªJiuahL.
Éil: taJ tªnjh® th¡FÇik v‹gJ ïªâahÉš 18 taJ Ãu«ãa midtU« nj®jšfË‹
j§fŸ th¡Ffis¢ brY¤j cÇikíŸst®fŸ Mt®. ïJnt taJ tªnjh® midtU¡F«
s
th¡FÇik v‹gjhF«.
K¡»a¤Jt« - ïj‹ _y« ešy jiyt®fŸ, M£áahs®fŸ ah® v‹gij f©l¿ªJ
2.
ok
mt®fS¡F th¡fË¡f Koí«. CHš òÇ»‹w muáašthâfis ÉL¤J mt®fS¡F
th¡fË¡fhkš brŒayh«. ïj‹ _y« ešy k¡fsh£á ãuâÃâfis nj®ªbfL¡f Koí«.
k¡fsh£á v‹gJ “áWgh‹ikÆdiu kâ¡F« bgU«gh‹ikÆdÇ‹ M£á”- fyªJiuahL.
Éil: (i) bgU«gh‹ik gy¤Jl‹ M£áaik¤jhY«, áWgh‹ikÆd¤jtÇ‹ cÇikfis
bo
ghJfh¥gJjh‹ k¡fsh£á.
(ii) ïªâa muáayik¥ò¢ r£l« všyh ïªâa¡ Fok¡fS¡F« r_f, bghUshjhu, muáaš
cÇikfis tH§F»wJ.
(iii) ïªâah xU kjrh®g‰w ehL v‹w bfhŸifia¥ ãufld¥gL¤âíŸsJ.
ra
FoikÆaš
(iv) kj¢rh®ghd, bkhÊrh®ghd áWgh‹ikÆdU¡F, mt®fË‹ brhªj fšÉ ÃWtd§fis
V‰gL¤â el¤â¡ bfhŸs cÇik tH§f¥g£LŸsJ.
(v) kj«, #hâ, bkhÊ M»at‰¿š vªj ghFghL« ï‹¿ murh§f« brašgL«.
u
(vi) muáayik¥ã‹ ãÇî 30-‹go, áWgh‹ikÆdU¡fhd cÇikfS¡F ghJfh¥ò

mË¡f¥g£LŸsJ.
.s
(vii) všyh tifahd áWgh‹ikÆdU¡F ghJfh¥ò muzhf ïªâah És§F»wJ.

3. c§fŸ tF¥giwÆš khâÇ nj®jiy el¤Jf.
Éil: khâÇ nj®jš eilKiwfŸ : Ô®î - c§fŸ MáÇa® cjÉíl‹ Ñœf©l eilKiwfis
w
ga‹gL¤â tF¥giw khâÇ¤ nj®jiy el¤jî«.

(i) nj®jÈš ngh£oÆL« nt£ghs®fŸ É©z¥g§fŸ bgWjš.
(ii) th¡F¢ Ó£Lfis jahÇ¤jš
w
(iii) nj®jš ehŸ (nj®jiy el¤Jjš)

(iv) th¡Ffis v©Qjš
(v) Koîfis m¿É¤jš.
w
231
4. ïªâahÉš k¡fsh£áÆ‹ Ãiw, Fiwfis¥ g‰¿ tF¥giwÆš FG Éthj« brŒf.
Éil: k¡fsh£áÆ‹ ÃiwfŸ:
(i) bghW¥ò«, gâyË¡F« flikí« bfh©l murh§f«.
(ii) rk¤Jt« rnfhju¤JtK«.
(iii) k¡fËilna bghW¥òz®¢á.
(iv) jy Ra M£á
m
(v) midtU¡F« ts®¢áí« tsK«
(vi) k¡fŸ ïiwah©ik
(vii) rnfhju kd¥gh‹ik k‰W« T£Lwî
o
k¡fsh£áÆ‹ FiwfŸ:
(i) kiwKf mšyJ ãuâÃâ¤Jt Kiw bfh©l k¡fsh£á.
.c
(ii) th¡fhs®fËilna nghâa M®tÄ‹ik k‰W« Fiwªj th¡F¥gâî
(iii) áy rka§fËš Ãiya‰w murh§f¤â‰F tÊ tF¡»wJ.
(iv) KobtL¡F« KiwÆš fhyjhkj«
s
5. j‰nghija nj®jš Miza®fË‹ bga® k‰W« gl§fis¢ nrfÇ.
6. ok
FoauR¤ jiyt® k‰W« JizFoauR¤ jiyt®, ãujk® M»nahÇ‹ gl§fis ».ã.1947 Kjš
j‰bghGJ tiu nrfÇ¤J JQ¡F¥ ò¤jf« jahÇ¡f.
bo
myF 1
VII. áªjid Édh:

1. r®thâfhu¤â‹ Ñœ rk¤Jt¤â‰fhd cÇik c§fS¡F ïU¡»wjh? m¤jifa eh£oš
ra
bghJk¡fŸ fU¤J g‰¿ v‹d mQFKiw ïU¡F«?

Éil: r®thâfhu¤â‹ Ñœ rk¤Jt¤â‰fhd cÇik f©o¥ghf ïšiy v‹nw Twyh«. m¤jifa
eh£oš bghJk¡fË‹ fU¤J¡fis r®thâfhu M£áÆš cŸst®fŸ fhJ bfhL¤J¡ Tl
u
nf£fkh£lh®fŸ. V‹ v‹whš k¡fË‹ fU¤JfS¡F« mt®fË‹ cz®îfS¡F« mt®fŸ

kâ¥gâšiy. mt®fis M£áÆš cŸst®fŸ moikfshf fUJ»wh®fŸ. M£áÆš
.s
cŸst®fË‹ brhšY¡F« f£lis¡F« k¡fŸ ÉU¥g« ïšiyba‹whY« Tl ÑœgoªJ

el¡f nt©L«. ïšiy v‹whš fLikahd j©lidfŸ k¡fS¡F tH§f¥gL«.
2. Fok¡fË‹ mikâahd k‰W« k»œ¢áahd thœ¡if¡F k¡fsh£á v›thW tÊtF¡»wJ?
w
És¡Ff.
Éil: k¡fsh£á v‹gJ k¡fŸ j§fŸ M£áahs®fis jh§fns nj®ªbjL¤J¡ bfhŸs
mDkâaË¡F« M£á Kiwna ‘k¡fsh£á’ MF«. ï«KiwÆ‹ k¡fŸ Rjªâukhf jh§fŸ
w
ÉU«ãa fU¤J¡fis¤ bjÇÉ¡fî«, X® mik¥ig V‰gL¤jî«, nghuh£l§fŸ el¤jî«

cÇik bg‰wt®fŸ Mt®. nkY« k¡fŸ j§fsJ ãuâÃâfis xU F¿ã£l fhy¤â‰F
neÇilahfnth mšyJ kiwKfkhfnth Rjªâukhd k‰W« ne®ikahd nj®jš _y«
w
nj®ªbjL¤J¡ bfhŸth®fŸ mid¤J k¡fS¡F« rk¤Jt« rnfhju¤J« »il¡f tÊtif¢

brŒ»wJ. k¡fŸ midtU« ghJfh¥ghfî«, cÇikfŸ Ãiyeh£lî«, ïiwah©ik k‰W«
midtU¡Fkhd ts®¢áí« tsK« »il¡f k¡fsh£á tÊtif brŒ»wJ. Fok¡fË‹
mikâ¡F«, k»œ¢á¡F« k¡fsh£á Äfî« cWJizahf cŸsJ.
232
thœÉaš âw‹:
F¿¥ã£l ehLfisfis¤ nj®î brŒ. x›bthU eh£ilí« MuhŒªJ mªeh£o‹ murh§f«-
ca®Foah£á, Koah£á, jÅeguh£á, áWFG M£á, kjFUkh®fŸ M£á, k¡fsh£á, FoauR -
ït‰¿š vªj tifia¢ rh®ªjJ v‹gij¡ Twî«: ã‹d® murh§f tiffis¤ Ô®khÅ¡f
cjî« g©òfis ÉtÇ.
Éil:
m
murh§f¤â‹
eh£o‹ bga® murh§f tiffis¤ Ô®khÅ¡f cjî« g©òfŸ
tif
1. °bgÆ‹ ca®Foah£á
ca®FoÆduhš el¤j¥g£L mik¡f¥gL«
o
murh§f«.
2. Xk« Koah£á xU eguhš mik¡f¥gL« murh§f«
.c
3. ãuh‹° k¡fsh£á k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l ãuâÃâfŸ _y«
mik¡f¥gL«.
4. tlbfhÇah jÅeg® M£á KG mâfhu« bfh©l xU eguhš mik¡f¥gL«.
s
5. btÅRyh áWFG M£á k¡fË‹ á¿a FG x‹W xU eh£ilnah (m)
6. th£of‹
M£á
7. M°ânuÈah FoauR
murh§f« ok
mik¥ignah f£L¥gL¤JtJ
kjFUkh®fË‹ flîË‹ bgauhš, kj FUkh®fns mik¡f¥gL«
k¡fËlnk mšyJ mt®fshš nj®ªbjL¡f¥gL«

bo
ãuâÃâfËlK« caÇa mâfhu« ïU¡»‹w murh§f
Kiw
ra
FoikÆaš
TLjš Édh¡fŸ

u
1. K‹DÇik bg‰w áyuhš el¤j¥gL« M£áKiw.

m) áWFG M£á M) ehlhSk‹w«
.s
ï) k¡fsh£á <) ït‰¿š vJîÄšiy

[Éil: m) áWFG M£á]
2. vªj eh£oš k¡fsh£á¤ njh‹¿aJ?
w
m) ïªâah M) RÉ£r®yhªJ
ï) mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ <) Vbj‹° [Éil: <) Vbj‹°]
w
3. ca®FoÆduhš el¤j¥g£L mik¡f¥gL« murh§f«...........................

m) Koah£á M) áWFG M£á ï) ca® Foah£á <) jÅeg® M£á
[Éil: ï) ca® Foah£á]
w
4. j«ik flîshf ghÉ¤J¡bfh©nlh (mšyJ) flîË‹ bgauhnyh kjFUkh®fns M£á brŒtJ

....................... eh£oš eilbgW»wJ.
m) rîâ mnuãah M) btÅRyh ï) th£of‹ <) Xk‹
[Éil: ï) th£of‹]
233
5. “c©ikahd k¡fsh£á v‹gJ ÑœÃiyÆYŸs x›bthU »uhk k¡fshš
brašgL¤j¥gLtjhF«” ....................... vd¡ T¿at®.
m) #tA®yhš neU M) kfh¤kh fhªâ ï) »bs°jÅ° <) mÇ°lh£oš
[Éil: M) kfh¤kh fhªâ]
6. FoauR (Republic) vD« brhš Kj‹KjÈš ...................... eh£oš totik¡f¥g£lJ.
m) »nu¡f« M) ïªâah ï) nuh« <) M°ânuÈah
m
[Éil: ï) nuh«]
II. nfho£l ïl¤ij Ãu¥òf:

1. ïªâa muáayik¥ò eilKiw¡F tªj ehŸ ............................ [Éil: 26, #dtÇ]
o
2. ïªâa¥ ãujkiu ............................ ÃaÄ¡»wh®. [Éil: FoauR¤ jiyt®]
3. kiwKf k¡fsh£á ............................ v‹W« miH¡f¥gL»wJ.
.c
[Éil: ãuâÃâ¤Jt k¡fsh£á]
III. bghU¤Jf.
s
1. ca®Foah£á - m) tlbfhÇah
2. Koah£á - M) ãuh‹°
3. jÅ eg® M£á
4. áW FG M£á
5. k¡fsh£á
-
-
-
IV. ã‹tU« Édh¡fS¡F FW»a ÉilaË:
ï)
<)
c)
ólh‹
ï§»yhªJ
Ódh ok [Éil: 1. - <), 2. - ï), 3. - m), 4. - c), 5. - M)]
bo
myF 1
1. murh§f« v‹gJ v‹d?

Éil: murh§f« v‹gJ gy mik¥òfis cŸsl¡»aJ. mit ca® Foah£á, Koah£á, jÅ eg®
M£á, áWFG M£á, kjFUkh®fŸ M£á, k¡fsh£á k‰W« FoauR.
ra
2. k¡fsh£á v‹whš v‹d?

Éil: (i) k¡fsh£á v‹gJ k¡fŸ j§fŸ M£áahs®fis jh§fns nj®ªbjL¤J¡ bfhŸs
mDkâaË¡F« Kiwna “k¡fsh£á” MF«.
u
(ii) ï«KiwÆš k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l jiyt®fŸ k£Lnk M£á brŒa Koí«.

(iii) k¡fŸ Rjªâukhf jh§fŸ ÉU«ãa fU¤J¡fis¤ bjÇÉ¡fî«, X® mik¥ig
.s
V‰gL¤jî«, nghuh£l§fis el¤jî« cÇik bg‰wt®fŸ Mt®.

3. Rjªâu« milªj ã‹, ïªâahÉ‹ Kjš nj®jš g‰¿ xU F¿¥ò tiuf.
Éil: ïªâah Rjªâu« milªj ã‹d®, k¡fsitÆ‹ Kjš bghJ¤ nj®jš 1951« M©L
w
m¡nlhg® 25« ehŸ Kjš 1952« M©L ã¥utÇ 21« ehŸ tiu gšntW fhy f£l§fËš
eilbg‰wJ. bkh¤j« ïUªj 489 ïl§fËš 364 ïl§fËš bt‰¿ bg‰W ïªâa njáa
fh§»u° f£á M£áia mik¤jJ. Rjªâu ïªâahÉš k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l Kjš
w
ãujk® #tA®yhš neU Mth®.

w
234
V. ÉÇthd ÉilaË:
1. ïªâahÉš nj®jš eilKiwfis ÉtÇ.
Éil: ïªâa muR gFâ T£lh£á mik¥ò Kiwia¥ bg‰WŸs ehL. ï§nf eLt© muR
(ehlhSk‹w«), khÃy muR (r£lk‹w«), cŸsh£á mik¥òfŸ (Cuh£á, efuh£á, khefuh£á)
M»a ÃiyfËš k¡fŸ ãuâÃâfŸ nj®ªbjL¡f¥gL»wh®fŸ. ïªâahÉš bghJ¤ nj®jiy,
ïªâa nj®jš Miza« el¤J»wJ. njáa msÉš, ïªâa ehlhSk‹w¤â‹ ÑHitahd
m
k¡fsitÆš bgU«gh‹ikahd cW¥ãd®fË‹ Mjuî bg‰w ãujk mik¢riu, ïªâa
muá‹ jiytuhd FoauR¤ jiyt® ÃaÄ¡»wh®.
ehlhSk‹w k¡fsit cW¥ãd®fŸ midtU« Iªjh©LfS¡F xU Kiw bghJ¤
o
nj®jšfŸ _y« k¡fshš neuoahf nj®ªbjL¡f¥gL»wh®fŸ. nkY« ïU M§»nyh-
ïªâa®fis¡ FoauR¤jiyt® k¡fsit¡F Ãakd« brŒ»wh®.
.c
ehlhSk‹w¤â‹ nkyitahd khÃy§fsit cW¥ãd®fis khÃy§fŸ k‰W« ôÅa‹
ãunjr§fËš cŸs nj®ªbjL¡f¥g£l cW¥ãd®fŸ _y« nj®ªbjL¡»‹wd®. nkY« fiy,
ïy¡»a«, m¿Éaš k‰W« r_f nrit M»a JiwfËš áw¥ghf¢ nrit òÇªj 12 ngiu
khÃy§fŸ mit¡F FoauR¤jiyt® Ãakd« brŒ»wh®.
s
ok

myF¤ nj®î
bo
neu« : 40 ÃÄl« kâ¥bg© : 25
I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡f. (4 × 1 = 4)

1. bghUªjhj x‹iw¤ nj®ªbjL¡fî«. sss
ra
m) ïªâah M) mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ
FoikÆaš
ï) ãuh‹° <) th£of‹
2. T‰W (A) : neuo k¡fsh£á RÉ£r®yhªâš eilKiwÆš cŸsJ.
fhuz« (R) : k¡fŸ neuoahf KobtL¥gâš g§F bgW»wh®fŸ
u
m) (A) k‰W« (R) ïu©L« rÇahdJ k‰W« (R), (A) it És¡F»wJ

M) (A) k‰W« (R) ïu©L« rÇahdJ (R), (A) it És¡fÉšiy
.s
ï) (A) rÇahdJ k‰W« (R) jtwhdJ

<) (A) jtwhdJ k‰W« (R) rÇahdJ
3. th¡FÇikÆ‹ bghUŸ :
w
m) nj®ªbjL¥gj‰fhd cÇik M) ViHfS¡F th¡fË¡F« cÇik

ï) th¡fË¡F« cÇik <) gz¡fhu®fS¡F th¡fË¡f cÇik
4. KG mâfhu¤Jl‹ bfh©l xU murh§f Kiw
w
m) áWFG M£á M) kjFUkh®fË‹ M£á

ï) k¡fsh£á <) jÅeguh£á
5. K‹DÇik bg‰w áyuhš el¤j¥gL« M£áKiw.
w
m) áWFG M£á M) ehlhSk‹w«

ï) k¡fsh£á <) ït‰¿š vJîÄšiy
235
1. ïªâa muáayik¥ò ïWâahf V‰W¡bfhŸs¥g£l M©L ...................
2. ïªâah ...................... k¡fsh£á KiwÆid¡ bfh©LŸs ehlhF«.
3. ïªâahÉš ehlhSk‹w f£ol¤ij totik¤jt®fŸ ...................... k‰W« .................... Mt®.
4. ïu©L tifahd k¡fsh£á ............................. k‰W« ...................... MF«.
5. neuo k¡fsh£á¡F xU vL¤J¡fh£L ...........
m
III. bghU¤Jf. (4 × 1 = 4)
1. th¡FÇik - (m) Ódh
o
2. rhz¡»a® - (M) ólh‹
3. áWFG M£á - (ï) m®¤j rh°âu«
.c
4. Koah£á - (<) 18
s
1. M¥ufh« È§fÅ‹ k¡fsh£á¡fhd tiuaiwia TWf.
2. neuo k¡fsh£á k‰W« kiwKf k¡fsh£áÆid ntWgL¤Jf.
3.
V.
1.
k¡fsh£á v‹whš v‹d?
ÉÇthd ÉilaË
k¡fsh£áÆ‹ Ãiw, FiwfŸ ahit?
ok (1 × 5 = 5)
bo
ÉilfŸ
myF 1
I. 1. <) th£of‹
2.
ra

3. ï) th¡fË¡F« cÇik
4. <) jÅeguh£á
5. m) áWFG M£á
u
II. 1. et«g® 26, 1949

2. kiwKf
.s
3. v£É‹ Y£oa‹°, bA®g®£ ng¡f®

4. neuo k¡fsh£á, kiwKf k¡fsh£á
5. RÉ£r®yhªJ (mšyJ) »nu¡f efu muRfŸ
w
III. 1. - (<), 2. - (ï), 3.- (m), 4. - (M)

w
2. gh®¡f, Édh v© IV - 3
3. gh®¡f, TLjš Édh v© IV - 2
w
V. 1. gh®¡f, Édh v© VI - 4

236
myF nj®jš, muáaš f£áfŸ k‰W«

2 mG¤j¡ FG¡fŸ
o m
gÆ‰áfŸ
.c
s
1. Ñœ¡f©l eh£o‹ nj®jš KiwÆid ïªâah V‰W¡ bfh©LŸsJ.
m) mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ M) ï§»yhªJ
2.
ï) fdlh
ïªâa nj®jš Miza« xU
m) Rjªâukhd mik¥ò
ï) jÅah® mik¥ò

ok <) uZah
M) r£ló®t mik¥ò
<) bghJ ÃWtd«
[Éil: M) ï§»yhªJ]
bo
[Éil: m) Rjªâukhd mik¥ò]
3. ïªâa nj®jš Miza« mik¡f tÊtif brŒí« muáayik¥ò ãÇî.
m) ãÇî 280 M) ãÇî 315 ï) ãÇî 314 <) ãÇî 325
[rÇahd Éil : ãÇî 324 v‹gjhF« (ÉdhÉš bfhL¡f¥glÉšiy]
ra
4. ïªâa muáayik¥ã‹ vªj gFâ nj®jš Miza¤ij¥ g‰¿ TW»wJ?

m) gFâ III M) gFâ XV ï) gFâ XX <) gFâ XXII
[Éil: M) gFâ XV]
u
5. gšntW muáaš f£áfis¤ njáa¡ f£áahfnth mšyJ khÃy¡ f£áahfnth m§ÑfÇ¥gt®/

m§ÑfÇ¥gJ.
.s
m) FoauR¤ jiyt® M) nj®jš Miza«

ï) ehlhSk‹w«
<) nj®jš Miza¤â‹ MnyhridÆ‹ ngÇš FoauR¤ jiyt®
w
[Éil: M) nj®jš Miza«]

6. T‰W (A) : ïªâa muáayik¥ò¢ Rjªâukhf brašgL« nj®jš Miza¤â‰F tÊtif¢
w
brŒ»wJ.
fhuz« (R) : ïJ eh£o‹ Rjªâukhd Ãahakhd nj®jiy el¤j cWâ brŒ»wJ.
w

[Éil: m) (A) k‰W« (R) ïu©L« rÇahdJ k‰W« (R), (A) it És¡F»wJ]
7. neh£lh (NOTA) Kiw m¿Kf¥gL¤j¥g£l M©L.
m) 2012 M) 2013 ï) 2014 <) 2015
[Éil: ï) 2014]
237

8. mG¤j¡FG¡fŸ vD« brhšÈid cUth¡»a ehL
m) mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ M) ï§»yhªJ
ï) K‹dhŸ nrhÉa¤ ôÅa‹ <) ïªâah
[Éil: m) mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ]
9. T‰W (A) : ïªâahÉš mâf v©Â¡ifÆyhd mG¤j¡FG¡fŸ fhz¥gL»‹wd.
fhuz« (R) : mbkÇ¡f I¡»a eh£oš ïU¥gij nghy ïªâahÉš mG¤j¡ FG¡fŸ
m
ts®¢áailaÉšiy.
m) (A) k‰W« (R) ïu©L« rÇahdJ k‰W« (R), (A) it És¡F»wJ.
o
.c
[Éil: M) (A) k‰W« (R) ïu©L« rÇahdJ (R), (A) it És¡fÉšiy]
II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf:

1. ïªâa nj®jš Miza« .......................... cW¥ãd®fis cŸsl¡»íŸsJ.[Éil: _‹W]
s
2. njáa th¡fhs®fŸ âd« mDrÇ¡f¥gL« ehŸ......................... [Éil: #dtÇ 25]
3. ïªâahÉš ............................ f£á Kiw ã‹g‰w¥gL»wJ. [Éil: gy]
ok
4. 2017š m§ÑfÇ¡f¥g£l njáa¡ f£áfË‹ v©Â¡if ......................
5. e®kjh g¢nrhnth mªnjhy‹ v‹gJ xU .....................
III. bghU¤Jf.
[Éil: VG]
[Éil: mG¤j¡FG]
bo
1. njáa¡ f£á (i) tÂf¡ FG¡fŸ
myF 2
2. xU f£á M£á Kiw (ii) mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ

3. ïU f£á M£á Kiw (iii) Ódh
4. mG¤j¡ FG¡fŸ (iv) VG [Éil: 1. - iv, 2. - iii, 3. - ii, 4. - i]
ra

1. ïªâahÉYŸs nj®jš Kiw¥ g‰¿ ÉtÇ.
Éil: (i) ïªâa nj®jš Kiw, ï§»yhªâš ã‹g‰w¥gL« nj®jš KiwÆid¥ ã‹g‰¿ V‰W¡
u
bfhŸs¥g£lJ.
(ii) ïªâah xU rk¤Jt, kj¢rh®g‰w, k¡fsh£á, FoauR ehlhF« k‰W« cy»‹ Äf¥bgÇa
.s
k¡fsh£á ehlhF«.
(iii) ïªâa muáayik¥ã‹ XV« gFâÆš fhz¥gL«, 324 Kjš 329 tiuÆyhd
ãÇîfËš Tw¥g£LŸs ÉâKiw¡nf‰g nj®jš Kiw mik¡f¥g£oU¡»wJ.
w
2. muáaš f£á v‹gj‹ bghUis És¡Ff.

Éil: (i) X® muáaš f£á v‹gJ murh§f¤âš Mâ¡f« brY¤Jtj‰fhf¤ nj®jÈš
ngh£oÆLtj‰fhd Ãfœ¢á Ãušfisí«, F¿¥ã£l¡ bfhŸiffisí« bfh©l k¡fŸ
w
FGÉ‹ mik¥ghf¡ fhz¥gL«.

(ii) jiyt®, bra‰FG cW¥ãd®fŸ k‰W« bjh©l®fŸ vD« _‹W m§f§fis X®
muáaš f£á bg‰WŸsJ.
w
3. ïU f£á M£áKiw k‰W« gy f£á M£áKiwÆid ntWgL¤Jf.

Éil:
ïUf£á M£áKiw gy f£á M£áKiw
1 ïU K¡»a f£áfŸ k£Lnk g§F bgWtJ ïu©o‰F« nk‰g£l f£áfŸ g§F bgWtJ
MF«. MF«.
2 (v.fh) mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ, ï§»yhªJ (v.fh) ïªâah, ïy§if, ãuh‹°, ï¤jhÈ
238
4. mG¤j¡ FG¡fŸ v‹whš v‹d?
Éil: (i) mG¤j¡ FG¡fŸ v‹w brhš I¡»a mbkÇ¡f eh£oš cUth¡f¥g£lJ. bghJ
ey‹fis¥ ghJfh¡fî« C¡FÉ¡fî« ÔÉukhf brašgL« FG mG¤j¡ FG v‹W
miH¡f¥gL»wJ.
(ii) mG¤j¡ FG¡fŸ ‘ey¡FG¡fŸ’ mšyJ jÅ¥g£l ey¡FG¡fŸ v‹W«
miH¡f¥gL»‹wd.
m
V. ã‹tU« Édh¡fS¡F ÉÇthd ÉilaË:
1. neuo¤ nj®jÈ‹ ÃiwfŸ k‰W« Fiwfis Éthâ.
o
Éil: ÃiwfŸ:
(i) th¡fhs®fŸ j§fsJ ãuâÃâfis neuoahf¤ nj®ªbjL¥gjhš neuo¤ nj®jš
.c
KiwahdJ tYthd k¡fsh£á bfh©ljhf¡ fUj¥gL»wJ.
(ii) jFâahd ãuâÃâfis¡ nj®ªbjL¡f Ko»wJ.
(iii) k¡fŸ muáaÈš K¡»a g§F t»¡f C¡fkË¡»wJ.
(iv)
s
k¡fis¤ ÔÉukhd muáaš elto¡iffËš <Lgl¤ ö©L»wJ.
FiwfŸ:
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
mâf bryî cilaJ
ok
vG¤j¿t‰w th¡fhs®fŸ, bghŒahd¥ gu¥òiufshš jtwhf tÊel¤j¥gL»wh®fŸ.
áy neu§fËš rhâ, kj« k‰W« ï‹d ãw ãÇîfis mo¥gilahf¡ bfh©L el¤j¥gL«
ãu¢rhu§fŸ k‰W« bghŒahd¥ gu¥òiufshY« jtwhf tÊel¤j¥gL»wh®fŸ.
Rjªâukhd, Ãahakhd nj®jš Kiwia cWâ brŒtJ v‹gJ nj®jš Miza¤â‰F
bo
Äf bgU« rthyhf cŸsJ.
(v) áy muáaš f£á nt£ghs®fŸ, th¡fhs®fŸ ÛJ gz«, bghUŸ mšyJ gÂfŸ _ykhf
j§fsJ bršth¡if¢ brY¤JtJ v‹gJ xU rthyhF«.
(vi) nj®jš gu¥òiufË‹ nghJ áy neu§fËš t‹KiwfŸ, gj‰w§fŸ, r£l«-xG§F
ra
FoikÆaš
ãu¢áidfŸ V‰g£L k¡fË‹ m‹whl thœ¡if Kiw ghâ¡f¥gL»wJ.
2. muáaš f£áfË‹ brašghLfŸ ahit?
Éil: muáaš f£áfË‹ brašghLfŸ:
u
(i) f£áfŸ nj®jšfËš ngh£oÆL»‹wd. bgU«ghyhd k¡fsh£á ehLfËš f£áfshš

ÃW¤j¥gL« nt£ghs®fŸ ïilnajh‹ fL« ngh£ofŸ Ãyî»‹wd.
.s
(ii) f£áfŸ j§fis¤ nj®ªbjL¡f mt®fsJ bfhŸiffisí«, â£l§fisí« nj®jš

bjhFâfËš K‹ÅW¤J»‹wd®.
(iii) eh£oš r£l§fŸ ïa‰Wtâš muáaš f£áfŸ K¡»a g§fË¥ò¢ brŒ»‹wd.
w
(iv) Kiwahf r£l§fŸ ehlhSk‹w§fËY«, r£l k‹w§fËY« Éthâ¡f¥g£L

Ãiwnt‰w¥gL»‹wd.
(v) muáaš f£áfŸ murh§f¤âid mik¤J, mt‰iw tÊ el¤J»‹wd®.
w
(vi) nj®jÈ‹ njhšÉailªj f£áfŸ vâ®f£áahf g§fË¥ò¢ brŒ»‹wd. ïit muá‹

FiwfŸ k‰W« jtwhd bfhŸiffis vâ®¤J gšntW Ék®rd« brŒ»‹wd.
(vii) k¡fŸ fU¤â‰F muáaš f£áfŸ tot« bfhL¡»‹wd. nkY« mit K¡»a Ãfœîfis
w
k¡fË‹ ftd¤â‰F¡ bfh©L tU»‹wd.

(viii) murh§f¤â‰F« k¡fS¡F« ïilÆš xU ghykhf muáaš f£áfË‹ brašghLfŸ
ïU¡»‹wd.
3. ïªâahÉš mG¤j¡ FG¡fË‹ brašghLfŸ ahit?
Éil: muá‹ bfhŸifÆš bršth¡F¢ brY¤Jtj‹ _y« F¿¥ã£l ey‹fis¥ bgw¢
brašgL« ey¡ FG¡fŸ mG¤j¡ FG¡fŸ vd¥gL«. mit vªj muáaš f£áílD« mÂ
nrUtâšiy. Mdhš kiwKf KoîfŸ vL¥gâš mâf bršth¡F cilait.
239
(i) muáaš g§nf‰ò
(ii) fšÉ
(iii) bfhŸif cUth¡f«, bfhŸif mkyh¡f«
(iv) ãuâÃâ¤Jt¥ gL¤Jjš ngh‹w gy tifahd brašghLfis mG¤j¡ FG¡fŸ
nk‰bfhŸ»‹wd.
(i) muáaš g§nf‰ò :
m
(1) muáaÈš k‰bwhU Kf« mG¤j¡ FG¡fŸ v‹W Twyh«.
(2) kD¡fŸ, nguÂfŸ k‰W« M®¥gh£l§fŸ ngh‹w muáaš brašghLfŸ _y«
k¡fŸ Mjuit âu£o j§fŸ bršth¡if ÉÇîgL¤J»‹wd.
o
(3) ï¤jifa brašghLfŸ ïisa rKjha¤âdiu btFthf¡ ft®ªâG¡»‹wd.
(ii) fšÉ:
.c
(1) gy mG¤j¡ FG¡fŸ MuhŒ¢áfŸ nk‰bfhŸtJ, ïiza¤js« guhkÇ¥ò, muR¡
bfhŸiffŸ ÛJ fU¤JfŸ btËÆLtJ k‰W« ca®Ãiy¡ fšÉahs®fŸ,
m¿Éayhs®fŸ k£Lkšyhkš K¡»a ãugy§fË‹ fU¤ij âu£o tšYe®fË‹
MjuÉid¥ bgWtJ M»a brašghLfËš <LgL»‹wd.
s
(iii) bfhŸif cUth¡f«:
(2)
ok
(1) mG¤j¡ FGÉd® bfhŸiffis cUth¡Ft®fŸ ïšiy v‹w nghâY« muR¡F¤
jftš mË¥gâY«, Mnyhridfis tH§FtâY« ïªj mG¤j¡ FGÉd®
tYthd g§fË¥ò¢ brŒJ tU»‹wd®.
bfhŸif cUth¡f¢ brašKiwfËš mt®fŸ bjhl®ªJ Mnyhrid jU»‹wd®.
bo
VI. brŒKiwfŸ k‰W« brašghLfŸ:
myF 2
1. njáa¡ f£áfŸ k‰W« khÃy f£áfË‹ bfhŸiffŸ, â£l§fŸ k‰W« rhjidfis x¥ãLf.

ra
VII. áªjid Édh:

1. nj®jšfŸ ãuâÃâ¤Jt k¡fsh£áÆš K¡»a¤Jtkhf¡ fUj¥gL»‹wJ. V‹?
u
Éil: nj®jšfŸ ãuâÃâ¤Jt k¡fsh£áÆš K¡»a¤Jtkhf¡ fUj¥gLtJ:

(i) k¡fsh£á v‹gJ k¡fshš k¡fS¡fhf k¡fns el¤J« M£á `k¡fsh£á’ v‹W
.s
mbkÇ¡f I¡»a ehLfË‹ K‹dhŸ FoauR¤ jiyt® Mãufh« È§f‹ k¡fsh£á¡F

tiuaiw T¿dh®.
(ii) cy»‹ Äf¥bgÇa k¡fsh£á ehlhf ïªâah És§F»wJ. k¤âa murh§fK«, khÃy
w
murh§f§fS« IªJ M©LfS¡F xU Kiw nj®ªbjL¡f¥gL»‹wd.

(iii) 18 taJ Ãu«ãa gy nfho th¡fsh®fŸ j§fŸ th¡FÇikia¥ ga‹gL¤J»wh®fŸ.
(iv) ehlhSk‹w¤â‰F«, khÃy r£lrig¡F« cW¥ãd®fis neuoahf¤ nj®ªbjL¥gj‰fhf
w
nj®jšfËš th¡fË¡»wh®fŸ.
(v) nj®ªbjL¡f¥gL« cW¥ãd®fŸ - mjhtJ ãuâÃâfŸ - mªjªj bjhFâ k¡fË‹
ešthœî, K‹nd‰w«, bjhFâ nk«ghL, f£lik¥ò ts®¢áfŸ ngh‹wt‰¿š j§fŸ
w
flikia¢ brŒJ, ïªâah xU áwªj tšyuR ehlhf gÂah‰Wth®fŸ v‹gJ k¡fË‹

e«ã¡if.
(vi) Mfnt, k¡fŸ ãuâÃâfis nj®jšfË‹ _y« nj®ªbjL¥gJ K¡»a¤Jt« thŒªjjhf¡
fUj¥gL»wJ.
240
2. taJ tªnjh® th¡FÇikÆ‹ mo¥gil¡ bfhŸiffŸ k‰W« K¡»a¤Jt« v‹d?
Éil: taJ tªnjh® th¡FÇik v‹gJ ïªâahÉš 18 taJ Ãu«ãa midtU« nj®jšfË‹
j§fŸ th¡Ffis¢ brY¤j cÇikíŸst®fŸ Mt®. ïJnt taJ tªnjh® midtU¡F«
th¡FÇik v‹gjhF«.
K¡»a¤Jt« - ïj‹ _y« ešy jiyt®fŸ, M£áahs®fŸ ah® v‹gij f©l¿ªJ
mt®fS¡F th¡fË¡f Koí«. CHš òÇ»‹w muáašthâfis ÉL¤J mt®fS¡F
m
th¡fË¡fhkš brŒayh«. ïj‹ _y« ešy k¡fsh£á ãuâÃâfis nj®ªbfL¡f Koí«.
3. k¡fsh£áÆ‹ ÃiwfŸ k‰W« Fiwfis Éthâ.
Éil: k¡fsh£áÆ‹ ÃiwfŸ:
o
(i) áwªj murh§f« mika tÊ brŒ»wJ.
(ii) k¡fË‹ cÇikfS¡F ghJfh¥ò »il¡»wJ.
.c
(iii) k¡fŸ fšÉ m¿î bgw cjî»wJ.
(iv) rk¤Jt« Ãiyeh£l¥gL»wJ.
(v) eh£L ey« nk«gL»wJ.
s
(vi) mikâahd KiwÆš murh§f kh‰w¤ij V‰gL¤J»wJ.
k¡fsh£áÆ‹ FiwfŸ:
(i)
(ii)
(iv)
jÅ kÅjÅ‹ fU¤J¡fis C¡f¥gL¤Jtâšiy.
(iii)
mâf bryÉd§fis bfh©LŸsJ. ok
bgU«gh‹ikÆdÇ‹ fU¤JfS¡F kâ¥ò / K¡»a¤Jt« bfhL¡f nt©oajhíŸsJ.
murh§f gjÉÆš ïU¥gt®fisí«, bghJ k¡fisí« muáaš f£áÆd®

bo
f£LgL¤J»‹wd®.
(v) yŠr« bgWtj‰F mâf thŒ¥òŸsJ.
nk‰T¿a fU¤Jfis bfh©L Éthj« brŒayh«.
4. gy f£á M£á KiwÆid Éthâ.
ra
FoikÆaš
Éil: ïu©o‰F« nk‰g£l f£áfŸ g§F bgWtJ MF«. (v.fh.) ïªâah, ïy§if, ãuh‹°,
ï¤jhÈ gy f£áfŸ ïU¥gjhš x›bthU f£áí« M£áia ão¡F« M®t¤âš ešy
â£l§fis áªâ¤J¢ brašgl Koí«. ïu©L f£áfË‹ jiyt®fis k£Lnk e«ghkš, òâa
fU¤J¡fisí«, òâa nfhz¤âš ãu¢áidfis Ô®¡F« r¡âíŸs òâa jiyt®fisí«
u
nj®î brŒa Koí« ïit mid¤J gy f£áÆ‹ ÃiwfŸ MF«.

FiwfŸ :- gy f£á KiwÆš CHš, ãuhªâa cz®î, xU rh®òila KjÈat‰iw
.s
C¡FÉ¡f¡ TL«. MS« f£á k¡fË‹ e‹ikia¡ fUjhkš, j‹ M£áahs®fË‹

e‹ikia¡ fUj thŒ¥ò©L. xU f£áÆš ïUªJ k‰bwhU f£á¡F jhî»‹w f£á¤ jhtš
eilbgWtâš _y« muá‹ Ãiy¤j‹ik¡F CW V‰gL«.
w
VII. thœÉaš âw‹:

c§fSila tF¥giwÆš khâÇ th¡F¥ gâit el¤Jf.
w
Éil: khâÇ th¡F¥ gâit el¤Jjš : Ô®î - c§fŸ MáÇa® cjÉíl‹ Ñœf©l eilKiwfis
ga‹gL¤â c§fŸ tF¥giwfŸ khâÇ¤ nj®jiy el¤jî«.
(i) nj®jÈš ngh£oÆL« nt£ghs®fŸ É©z¥g§fŸ bgWjš.
w
(ii) th¡F¢ Ó£Lfis jahÇ¤jš

(iii) nj®jš ehŸ (nj®jiy el¤Jjš)
(iv) th¡Ffis v©Qjš
(v) Koîfis m¿É¤jš.
241
TLjš Édh¡fŸ

1. jÄœeh£oš ............................ fhy¤âš Flnthiy v‹D« th¡fË¡F« Kiw tH¡f¤âš
m
ïUªjJ.
m) nru®fŸ M) nrhH®fŸ ï) gh©oa®fŸ <) gšyt®fŸ
[Éil: M) nrhH®fŸ]
o
2. 2017-M« M©L Ãytu¥go ïªâahÉš .............................. njáa¡ f£áfŸ cŸsd.
m) 5 M) 6 ï) 7 <) 8 [Éil: ï) 7]
.c
3. mG¤j¡FG¡fŸ ...................... v‹W« miH¡f¥gL»‹wd.
m) ehfÇf¡FG¡fŸ M) fšÉ¡FG¡fŸ ï) ey¡FG¡fŸ <) rh‹nwh® FG¡fŸ
[Éil: ï) ey¡FG¡fŸ]
s
II. nfho£l ïl¤ij Ãu¥òf:
m¿Kf¥gL¤j¥g£lJ. ok
1. mG¤j¡FG v‹w brhš ....................... eh£oš cUth¡f¥g£lJ [Éil: mbkÇ¡f I¡»a]
2. ............................ M« M©L eilbg‰w bghJ¤nj®jÈš KjšKiwahf NOTA
[Éil: 2014]
3. xU eh£o‹ mšyJ khÃy¤â‹ r£l« ïa‰W« mik¥ò ............................ MF«.
bo
[Éil: ehlhSk‹w«/r£l k‹w«]
myF 2
III. bghU¤Jf.
1. khÃy¡ f£áfŸ - m) nyh¡ rgh
2. nrhH®fŸ - M) ïs« gjhfh r§f«
ra
3. k¡fsit - ï) nk‰f©l vtU« ïšiy

4. NOTA - <) Flnthiy
5. YBA - c) ãuhªâa¡ f£áfŸ
u
[Éil : 1. - c), 2. - <), 3. - m), 4. - ï), 5. - M)]

.s
1. ïªâa FoauR¤ jiyt® v¥go nj®ªbjL¡f¥gL»wh®?

Éil: ïªâa FoauR¤ jiyt® ã‹tU« cW¥ãd®fŸ bfh©l nj®jš FHh« (Electoral College)
w
_y« nj®ªbjL¡f¥gL»wh®. mit

(i) ghuhSk‹w¤â‹ ïU mitÆ‹ nj®ªbjL¡f¥g£l cW¥ãd®fŸ.
(ii) ïªâahÉš cŸs mid¤J khÃy§fŸ k‰W« ôÅa‹ ãunjr§fËš cŸs
w
nj®ªbjL¡f¥g£l r£lk‹w cW¥ãd®fŸ.

2. neh£lh (NOTA) v‹gJ g‰¿ És¡Ff.
Éil: (i) xU k¡fsh£á eilbgW« eh£oš cŸs th¡fhs®fŸ nj®jÈš ngh£oÆL« nt£ghs®fŸ
w
vtiuí« nj®î brŒa ÉU¥g« ïšiy vÅš, th¡fhs®fŸ nk‰f©l vtU« ïšiy
(NOTA - None Of The Above) vD« X® bgh¤jhid th¡F ïaªâu¤âš nj®î brŒayh«.
ïªâa nj®jš el¤ij ÉâfŸ, (1961)-ïš r£l¤â‹ Éâ v© 49-O ï«Kiw g‰¿
ÉtÇ¡»wJ.
(ii) 2014š eilbg‰w bghJ¤ nj®jÈš Kjš Kiwahf NOTA m¿Kf¥gL¤j¥g£lJ.
cy»š NOTAit m¿Kf¥gL¤âa 14MtJ ehL ïªâahthF«.
242
3. `khÃy¡ f£áfŸ’v‹git ahit?
Éil: khÃy¡ f£áfŸ: VG njáa f£áfis¤ jÉu, eh£o‹ bgU«gh‹ikahd K¡»a f£áfis
“khÃy¡ f£á”fshf nj®jš Miza« tif¥gL¤âÆU¡»wJ. ï¡f£áfŸ bghJthf¥
“ãuhªâa¡ f£áfŸ” v‹W F¿¥ãLt®. k¡fsit nj®jÈnyh mšyJ khÃy r£lrig¤
nj®jÈnyh xU F¿¥ã£l v©Â¡ifÆyhd ïl§fis bt‰¿ bg‰w mšyJ F¿¥ã£l
rjÉ»j th¡Ffis¥ bg‰wj‹ mo¥gilÆš ïªâa¤ nj®jš Miza« xU f£áia khÃy¡
f£áahf m§Ñfhu« mË¡»wJ.
m
V. ÉÇthd ÉilaË:
1.
o
k¡fsh£áÆš vâ®f£áfË‹ g§if ÉtÇ.
Éil: k¡fsh£áÆš vâ®f£áfË‹ g§F:
(i)
.c
k¡fsh£áÆš, mbkÇ¡f I¡»a eh£il¥ nghš ïU f£á M£á Kiwnah mšyJ ïªâah,
ãbuŠR ehLfis¥nghš gy f£á M£á Kiwnah ïU¡fyh«.
(ii) bgU«gh‹ik k¡fË‹ Mjuî bg‰w¡ f£áahf MS« f£áí«, vŠáa k¡fË‹ Mjuî
bg‰w¡ f£áahf vâ® f£áí« ïU¡F«.
s
(iii) k¡fsh£á KiwÆyhd mid¤J murh§f§fËY« vâ®f£á¤ jiyt® K¡»a g§if
t»¡»wh®.
f£áÆ‹ jtwhd bfhŸiffis vâ®¡»wh®.

ok
(iv) ït® nfãd£ mik¢r® jFâ bgW»wh®. ït® bghJ elto¡iffis ghâ¡F« MS«
(v) bghJ¡fz¡F¡ FGÉ‹ jiytuhf ït® muR¤ JiwfË‹ brašghLfis¡

nfŸÉ¡FŸsh¡FtnjhL k¡fŸ eyD¡fhf¢ bryÉl¥gL« bghJ¥ gz¤ij MŒî
bo
brŒ»wh®.
(vi) ïnj ngh‹W mt® k¤âa¡ f©fhÂ¥ò Miza¤â‹ jiyt® k‰W« cW¥ãd®fis
nj®ªbjL¥ãY« K¡»a¥ g§F t»¡»wh®.
(vii) k¡fsh£áÆš vâ®¡f£áfŸ xU bghW¥ghd¥ g§»idí« k¡fË‹ Ãahakhd¡
ra
FoikÆaš
nfhÇ¡iffŸ k‰W« ÉU¥g¤ijí« ãuâgÈ¡»‹wJ.
2. kiwKf¤ nj®jš v‹whš v‹d? mj‹ Ãiw, FiwfŸ ahit?
Éil: kiwKf¤ nj®jš : k¡fshš nj®ªbjL¡f¥gL« ãuâÃâfŸ th¡fË¤J¤ nj®î brŒí«
u
Kiwna kiwKf¤ nj®jš MF«. FoauR¤ jiyt® nj®jÈš ï¤jifa KiwahdJ

filão¡f¥gL»wJ.
.s
ÃiwfŸ:
(i) kiwKf¤ nj®jšfŸ el¤j bryî FiwthdjhF«.
(ii) kiwKf nj®jš KiwahdJ bgÇa ehLfS¡F cfªjJ.
w
FiwfŸ:
(i) th¡fhs® v©Â¡if¡ Fiwthf ïU¥gjhš CHš, ifô£L, Fâiu ngu« M»at‰¿‰F
thŒ¥òfŸ mâf« fhz¥gL«.
w
(ii) k¡fŸ j§fsJ ãuâÃâfis¤ nj®ªbjL¡f neuoahf g§F bgwhkš, khwhf k¡fshš
nj®ªbjL¡f¥g£l¥ ãuâÃâfns ï«KiwÆš g§FbgWtjhš, k¡fŸ ãuâÃâ¤Jt«
Fiwªj k¡fsh£á Kiwahf fhz¥gL»wJ. vdnt, k¡fË‹ c©ikahd ÉU¥g¤ij
w
ãuâgÈ¡fhkš ïU¡f neÇL»wJ.

243
myF¤ nj®î
neu« : 40 ÃÄl« kâ¥bg© : 25
I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡f. III. bghU¤Jf. (4 × 1 = 4)
(5 × 1 = 5)
1. nrhH®fŸ - (m) VG
m
1. ïªâa nj®jš Miza« xU
m) Rjªâukhd mik¥ò 2. NOTA - (M) tÂf¡ FG¡fŸ
M) r£ló®t mik¥ò 3. njáa¡f£á - (ï) nk‰f©l vtU«
ïšiy
o
ï) jÅah® mik¥ò
<) bghJ ÃWtd« 4. mG¤j¡ FG¡fŸ - (<) Flnthiy
.c
2. neh£lh (NOTA) Kiw m¿Kf¥gL¤j¥g£l
M©L. IV. RU¡fkhf ÉilaË. (3 × 2 = 6)
m) 2012 M) 2013 1. muáaš f£á v‹gj‹ bghUis És¡Ff.
2. mG¤j¡ FG¡fŸ v‹whš v‹d?
s
ï) 2014 <) 2015
3. ïªâa muáayik¥ã‹ vªj gFâ nj®jš 3. neh£lh (NOTA) v‹gJ g‰¿ És¡Ff.
4.
Miza¤ij¥ g‰¿ TW»wJ?
m) gFâ III
ï) gFâ XX
M) gFâ XV
<) gFâ XXII
jÄœeh£oš ............................ fhy¤âš Flnthiy
ok
V.
1.
ÉÇthd ÉilaË (1 × 5 = 5)
neuo¤ nj®jÈ‹ ÃiwfŸ k‰W« Fiwfis
Éthâ.
ÉilfŸ
bo
v‹D« th¡fË¡F« Kiw tH¡f¤âš ïUªjJ.
myF 2
m) nru®fŸ M) nrhH®fŸ
I. 1. m) Rjªâukhd mik¥ò
ï) gh©oa®fŸ <) gšyt®fŸ
2. ï) 2014
5. mG¤j¡FG¡fŸ ............... v‹W«
3. M) gFâ XV
miH¡f¥gL»‹wd.
ra
4. M) nrhH®fŸ
m) ehfÇf¡FG¡fŸ
5. ï) ey¡FG¡fŸ
M) fšÉ¡FG¡fŸ
ï) ey¡FG¡fŸ II. 1. _‹W
u
<) rh‹nwh® FG¡fŸ 2. #dtÇ 25

3. mG¤j¡FG
4.
.s
mbkÇ¡f I¡»a
1. ïªâa nj®jš Miza« .......................... 5. ehlhSk‹w«/r£l k‹w«
cW¥ãd®fis cŸsl¡»íŸsJ.
2. njáa th¡fhs®fŸ âd« mDrÇ¡f¥gL« III. 1. - (<), 2. - (ï), 3.- (m), 4. - (M)
w
ehŸ......................... IV. 1. gh®¡f, Édh v© IV - 2

3. e®kjh g¢nrhnth mªnjhy‹ v‹gJ xU 2. gh®¡f, Édh v© IV - 4
..................... 3. gh®¡f, TLjš Édh v© IV - 2
w

4. mG¤j¡FG v‹w brhš ....................... eh£oš
cUth¡f¥g£lJ V. 1. gh®¡f, Édh v© V - 1
5. xU eh£o‹ mšyJ khÃy¤â‹ r£l« ïa‰W«
w
mik¥ò ............................ MF«.

244
myF
3 kÅj cÇikfŸ
o m
gÆ‰áfŸ
.c
s
1. ïd xJ¡fš (Apartheid) v‹D« bfhŸifia¥ ã‹g‰¿a ehL ...............
m) bj‹ Nlh‹ M) bj‹ M¥ãÇ¡fh ï) ieéÇah <) v»¥J
2.
m) r_f« M) bghUshjhu«
ok ï) muáaš
[Éil: M) bj‹ M¥ãÇ¡fh]
xU murh§f¤â‹ cUth¡f« k‰W« Ã®thf¤âš g§FbgWtJ ..................
<) g©ghL
[Éil: ï) muáaš]
bo
3. xU 10 taJ iga‹ filÆš ntiy¥gh®¤J¡ bfh©oU¡»wh‹ - vªj cÇikia¥ ga‹gL¤â
mtid Û£ghŒ?
m) rk¤Jt cÇik
M) Rjªâu cÇik
ra
ï) FHªij ciH¥ò k‰W« Ru©lY¡F vâuhd cÇik

<) rka Rjªâu cÇik [Éil: ï) FHªij ciH¥ò k‰W« Ru©lY¡F vâuhd cÇik]
4. jftš m¿í« cÇik¢ r£l¤â‹ go jftiy¥ bgWtj‰fhd fhy tu«ò ..................... .
u
m) 20 eh£fŸ M) 25 eh£fŸ ï) 30 eh£fŸ <) 35 eh£fŸ

[Éil: ï) 30 eh£fŸ]
.s
5. ã‹tU« T‰WfËš vit rÇahdit?

i) khÃy kÅj cÇik Miza« 1993š ÃWt¥g£lJ
ii) ïJ X® cÇikÆaš Úâk‹w¤â‰F cŸs mâfhu§fis¥ bg‰WŸsJ.
w
iii) ïj‹ mâfhu« khÃy všiyia¡ flªJ« brašgL«

iv) ïJ ghâ¡f¥g£lt®fS¡F ïH¥ÕL tH§f gÇªJiu¡fyh«
m) (i) k‰W« (ii) rÇ M) (i) k‰W« (iii) rÇ
w
ï) (i), (ii) k‰W« (iii) rÇ <) (ii), (iii) k‰W« (iv) rÇ

[Éil: <) (ii), (iii) k‰W« (iv) rÇ]
w
245

6. Ñœf©l th¡»a§fis¡ ftÅ.
T‰W (A) : cÇikfS« flikfS« X® ehza¤â‹ ïU g¡f§fŸ ngh‹wit
fhuz« (R) : eh« ÉU«ò« kj¤ij ã‹g‰Wtj‰fhd cÇik c©L. ãw kj¤âd® ïilna
ïz¡fkhd cwit V‰gL¤JtJl‹ mt®fË‹ cz®ití« kâ¡f nt©L«.
m) (A) k‰W« (R) ïu©L« rÇ nkY« (R) v‹gJ (A) É‰fhd rÇahd És¡f«.
M) (A) k‰W« (R) ïu©L« rÇ nkY« (R) v‹gJ (A) É‰fhd rÇahd És¡fkšy.
m
ï) (A) rÇ, Mdhš (R) jtW
<) (A) jtW, Mdhš (R) rÇ
[Éil: m) (A) k‰W« (R) ïu©L« rÇ, nkY« (R) v‹gJ (A) É‰fhd rÇahd És¡f«]
o
7. I. eh. rigÆ‹go ..................... taJ Ãiwî bgwhnjh® FHªij Mth®.
m) 12 M) 14 ï) 16 <) 18 [Éil: <) 18]
.c
8. ..................... fhd nehgš gÇR ifyhZ r¤âah®¤â k‰W« kyhyhÉ‰F bfhL¡f¥g£lJ.
m) ïy¡»a« M) mikâ ï) ïa‰ãaš <) bghUshjhu«
[Éil: M) mikâ]
s
ok
1. cyfshÉa kÅj cÇik ãufld« ..................... ãÇîfis¡ bfh©LŸsJ. [Éil: 30]
2. mo¥gil¡ flikfŸ ïªâa murik¥ò¢ r£l¤â‹ ............... r£l âU¤j¤â‹go nr®¡f¥g£lJ.
3. njáa kÅj cÇik Miza« ..................... M©L mik¡f¥g£lJ

4. bg©fS¡fhd _jhija® brh¤JÇik r£l¤ij 1989ïš eilKiw¥gL¤âa ïªâa khÃy«
[Éil: 42 tJ]
[Éil: 1993]
bo
myF 3
.................... . [Éil: jÄœehL]
III. bghU¤Jf:
1. th¡fË¡F« cÇik - m) g©gh£L cÇik
ra
2. r§f« mik¡F« cÇik - M) Ru©lY¡bfâuhd cÇik

3. ghu«gÇa¤ij ghJfh¡F« cÇik - ï) muáaš cÇik
4. ïªJ thÇRÇik¢ r£l« - <) Rjªâu cÇik
u
5. FHªij bjhÊyhs® - c) 2005 [Éil: 1 - ï, 2 - <, 3 - m, 4 - c, 5 - M]

IV. RU¡fkhf ÉilaË:
.s
1. kÅj cÇik v‹whš v‹d?

Éil: I.eh. rig kÅj cÇikfis¥ ã‹tUkhW tiuaW¡»wJ. ïd, ghÈd, njáa, ïd¡FG,
w
bkhÊ, kj« mšyJ ntW jFâ mo¥gilia¥ bghU¤J khWglhkš kdj®fshf¥ ãw¡F«
midtU¡F« kughf ïU¡F« cÇikna kÅj cÇik MF«. vt® xUtU¡F« ïªj
cÇikia tH§Ftâš ghug£r« fh£l¡ TlhJ.
w
2. mo¥gil cÇikfŸ ahit?

Éil: xU kÅjÅ‹ x£Lbkh¤j ts®¢á¡F¤ njitahd cÇikfŸ mo¥gil cÇikfŸ vd¥gL«.
mo¥gil cÇikfŸ
w
(i) rk¤Jt cÇik

(ii) Rjªâu cÇik
(iii) Ru©lY¡F vâuhd cÇik
(iv) rka k‰W« kd¢rh‹W Rjªâu¤â‰fhd cÇik
(v) áWgh‹ikÆdU¡fhd g©ghL k‰W« fšÉ cÇik
(vi) murik¥ò¢ r£l tÊ Ô®îfS¡fhd cÇik.
246
3. FHªijfS¡fhd cÇikfshf I.eh. rig m¿É¤JŸsit ahit?
Éil: I.eh.rig 1989M« M©L et«g® 20 m‹W FHªijfŸ cÇikfŸ ãufld¤ij V‰W¡
bfh©lJ.
(i) thœtj‰fhd cÇik
(ii) FL«g¢ NHY¡fhd cÇik
(iii) fšÉ¡fhd cÇik
m
(iv) r_f¥ ghJfh¥ò cÇik
(v) ghÈaš bjhšiyfS¡F vâuhd cÇik
(vi) É‰gJ mšyJ fl¤jY¡bfâuhd cÇik
o
(vii) FHªij ciH¥ò Kiw ngh‹w k‰w Ru©lšfS¡bfâuhd cÇik
4. muáayik¥ò¤ Ô®î tÊfS¡fhd cÇikia¥ g‰¿¢ áW F¿¥ò tiuf.
.c
Éil: mo¥gil cÇikfŸ murik¥ò¢ r£l¤âdhš c¤âuthj« ju¥g£lit. xU FokfÅ‹
mo¥gil cÇikfŸ kW¡f¥gLifÆš, murik¥ò jU»‹w murik¥ò¢ r£l tÊ
Ô®tÊfS¡fhd cÇikÆ‹go mt® Úâk‹w¤ij mQfyh«. Úâk‹w« m¡FokfD¡FÇa
s
cÇikia Û£lË¡FkhW muR¡F MizÆL»wJ. ïJ Úâ¥nguhiz v‹W miH¡f¥gL»wJ
5. ngh¡rh (POCSO) - tiuaW.
Éil: ngh¡rh (POCSO) r£l« - ghÈaš F‰w§fËÈUªJ
(i)
(ii)
ok
Protection Of Children from Sexual Offence Act, 2012).
FHªijfis¥ ghJfh¡F« r£l«. (The
ngh¡rh r£l« v‹gJ ghÈaš F‰w§fËÈUªJ FHªijfis¥ ghJfh¡F« r£lkhF«.

ïJ x›thU ÃiyÆY« FHªijfË‹ eyid ikakhf¡ bfh©L brašgL»‹wJ.
bo
(iii) ïJ FHªijfË‹ clš, kd, m¿îrh® k‰W« r_f ts®¢áÆid cWâ brŒ»wJ.
(iv) ghÈaš t‹ bfhLikÆš <LgLgt®fS¡F jFªj j©lid tH§f tÊtif
brŒ»wJ. nkY« ghâ¡f¥g£ltÇ‹ kU¤Jt¢ bryÉid <Lf£L« tifÆš mguhjK«
ï¢r£l¤â‹go Éâ¡f¥gL»wJ.
ra
FoikÆaš
6. FHªijfS¡F¢ áw¥ò ftd« njit¥gLtJ V‹?
Éil: (i) HªijfŸ midtU« mo¥gil kÅj cÇikfŸ bfh©l jÅeg®fŸ v‹W fUJjš
F
nt©L«. VbdÅš mt®fŸ vËâš ghâ¡f¥gl¡ Toat®fŸ.
u
(ii) FHªijfŸ fl¤j¥gLjš, É‰gid brŒjš eilbgw Vœik, ghÈd¥ghFghL k‰W«

áj¿a FL«g§fŸ M»ad K¡»a¡ fhuz§fshF«.
.s
(iii) nkY« FHªijfŸ bghUshjhu¢ Ru©lš, ghÈaš J‹òW¤jš, nghij¥ bghUŸ

fl¤jš k‰W« FHªij¤ bjhÊš M»a fhuz§fS¡fhf fl¤jš mšyJ É‰gid
brŒa¥gL»‹wd®.
w
(iv) vdnt ïJ ngh‹w bjhšiyfËÈUªJ ghJfh¡f FHªijfŸ ÛJ áw¥ò¡ ftd«

njit¥gL»wJ.
7. bjhÊyhs® eyD¡fhf ã.M®. m«ng¤fhÇ‹ g§fË¥ò ahit?
w
Éil: bjhÊyhs® eyÅš ã.M®. m«ng¤fhÇ‹ g§fË¥òfŸ:

(i) bjhÊ‰rhiyÆš ntiy neu« Fiw¥ò
(ii) bjhÊ‰r§f§fË‹ f£lha m§Ñfhu«.
w
(iii) ïªâahÉš ntiythŒ¥ò mYtyf§fŸ mik¤jš.

(iv) bjhÊyhs® fh¥Õ£L¡fHf« (ESI).
(v) bjhÊyhs®fS¡fhd Fiwªjg£r Câa«.
(vi) Ãy¡fÇ k‰W« ikfh Ru§f¤â‹ tU§fhy it¥ò Ãâ.
247
8. r£l¤â‹ K‹ midtU« rk«. Mdhš bg©fS¡fhd jÅ¢r£l« eilKiw¥ gL¤j¥gL»wJ.
Ãaha¥gL¤Jf.
Éil: (i) r£l¤â‹ K‹ midtU« rk«. r£l¤â‹ _y« midtU¡F« rkghJfh¥ò v‹gnj
rk¤Jt cÇikahF«.
(ii) Mdhš eilKiw rKjha¤âš bg©fS¡F ghÈd mo¥gilÆš ntWgL¤jY«,
xJ¡FjY«, ghÈaš t‹bfhLikfS« r£l¤â‰F òw«ghf el¤j¥gL»‹wd.
m
(iii) vdnt bg©fŸ cÇikfËš rk¤Jt«, f©Âa« k‰W« ghFghLfËš ïUªJ Rjªâu«
bg‰¿lî«, cÇikfis cWâ¥gL¤âlî« gšntW jÅ¢r£l§fŸ bg©fS¡bfd
eilKiw¥gL¤j¥gLtJ Ãahank MF«.
o
9. lh¡l®. ã.M®. m«ng¤f® bjhÊyhs® eyD¡F mË¤j g§fË¥ig¥ g‰¿ VnjD« ïu©L TW.
Éil: (i) bjhÊyhs® fh¥Õ£L¡fHf« (ESI).
.c
(ii) bjhÊyhs®fS¡fhd Fiwªjg£r Câa«.
10. ntWgL¤Jf - kÅj cÇikfŸ k‰W« mo¥gil cÇikfŸ.
s
kÅj cÇikfŸ mo¥gil cÇikfŸ
(i) kÅj‹ j‹khd¤njhL«, Rjªâu¤njhL« (i) murik¥ãš fhz¥gL« Fok¡fË‹
thG»‹w cÇikfŸ ïit.
fS¡fhd cÇikfŸ ïâš ml§»íŸsd.

ok Mjhu cÇikfŸ mo¥gil cÇikfŸ
vd¥gL«. ïit r£l¤â‹ _y«
eilKiw¥gL¤j¥glyh«.
(ii) kÅjÅ‹ thœÉš mo¥il¤ njit (ii) k¡fË‹ ïašò thœ¡if¡F Mjhukhf
cŸs cÇikfS«, mo¥gil cÇikfËš
bo
ït‰iw¥ g¿¡f ïayhJ. ml§F«.
myF 3
(iii) k Å j c Ç i k f Ÿ g © g h L m s É š (iii) m
o¥gil cÇikfŸ ekJ eh£o‹
m§ÑfÇ¡f¥g£lit. murik¥ò¢ r£l¤â‹ _y« c¤âuthj«
mË¡f¥gL»‹wd.
ra
V. ÉÇthd ÉilaË.
1. cyfshÉa kÅj cÇikfŸ ãufld« g‰¿ xU g¤âÆš Éil jUf.
Éil: (i) cy»‹ gšntW gFâfËÈUªJ, fyªJ bfh©l ãuâÃâfshš jahÇ¡f¥g£l cyfshÉa
u
kÅj cÇikfŸ ngu¿¡if (Universal Declaration of Human Rights) kÅj cÇikfŸ

tuyh‰¿š xU ikšfš MF«.
.s
(ii) 1948-M« M©L or«g® 10 m‹W ghÇáš eilbg‰w I.eh. bghJ¢ rigÆš
Ãiwnt‰w¥g£lJ. ïªj¥ ngu¿¡if mo¥gil kÅj cÇikfŸ cyfsÉš ghJfh¡f¥gl
nt©L« vD« neh¡f« bfh©lJ. ïJ gšntW bkhÊfËš bkhÊbga®¡f¥g£L
w
cŸsJ.
(iii) kÅj cÇikfŸ g‰¿a cyfshÉa ngu¿¡ifÆš 30 cW¥òfŸ (articles) cŸsd.
mJ Rjªâu¤â‰fhd cÇikia cWâ brŒtnjhL Foik, muáaš, r_f, bghUshjhu
w
k‰W« g©gh£L cÇikfisí« jU»wJ.

(iv) ï›îÇikfŸ ïd«, ghš, njáa« M»at‰iw¡ flªJ mid¤J k¡fS¡F« bghUªJ«.
VbdÅš kÅj®fŸ midtU« Rjªâukhfî«, rk cÇiknahL« ãw¡»‹wd®.
w
2. mo¥gil¡ flikfŸ v‹whš v‹d? mt‰iw v›thW c‹ gŸË tshf¤âš brašgL¤JthŒ?

Éil: mo¥gil¡ flikfŸ v‹git Fok¡fË‹ flikfŸ k‰W« bghW¥òfŸ v‹w Éj¤âš
mikªJŸsd. 1976 - M« M©L 42tJ r£l¤ âU¤j¤â‹ _y« mit ïiz¡f¥g£ld.
murik¥ò Ñœ¡f©l 11 mo¥gil¡ flikfis¡ F¿¥ãL»‹wJ.
248
gŸË tshf¤âš filão¡f nt©oait :
(i) gŸËÆ‹ r£lâ£l§fis kâ¤J el¥ng‹.
(ii) njáa¡bfho k‰W« njáa Ñj« M»at‰¿‰F cÇa kâ¥gË¥ng‹.
(iii) rka, bkhÊ, k©ly mšyJ ãÇî ntWghLfis¡ flªJ mid¤J khzt,
khzÉa®fËlK« rnfhju kd¥gh‹ikíl‹ gHFnt‹.
(iv) khzÉfis ïÊî brŒí« brašfËš <Lglkh£nl‹.
m
(v) m¿Éaš cz®î, kÅj nea«, gF¤j¿î k‰w« Ó®âU¤j cz®it ts®¡f ãw
khzt®fSl‹ ïizªJ brašgLnt‹.
(vi) bghJ¢ brh¤jhd gŸËÆ‹ brh¤Jfis¥ ghJfh¡F« bghU£L t‹KiwÆš xU nghJ
<Lglkh£nl‹.
o
(vii) eh£o‹ ghJfh¥ò¥ gÂÆš <Lgl “njáa khzt® gil”Æš nr®ªJ gÆ‰á bgWnt‹.
(viii) gŸËÆ‹ òw¢NHiy¥ ghJfh¡f eh£Ley¥ gÂ¤â£l¤âš nr®ªJ gÂah‰Wnt‹.
.c
(ix) mid¤J khzt®fË‹ x‰Wik¡fhf¥ ghLgLnt‹.
3. njáa kÅj cÇikfŸ Miza« e« cÇikfis v›thW ghJfh¡»wJ?
s
Éil: kÅj cÇikfŸ ghJfh¥ò¢ r£l¤â‹ Ñœ 1993-M« M©L m¡nlhg® 12 M« ehŸ
mik¡f¥g£lJ njáa kÅj cÇikfŸ Miza«. ïJ xU j‹dh£á mik¥ghF«.
(i)
(ii)
ok
ï›tik¥ò xU jiytiuí«, áy cW¥ãd®fisí« bfh©LŸsJ.
njáa kÅj cÇikfŸ Miza¤â‹ gÂfŸ :
kÅj cÇik Ûwš mšyJ m¤jifa Ûwš F¿¤J muR CÊa® my£áa« fh£Ljš
M»ait ÛJ Érhuiz el¤âLjš
bo
kÅj cÇik Ûwš tH¡FfËš j‹id ïiz¤J¡ bfhŸSjš
(iii) kÅj cÇikfŸ F¿¤j MuhŒ¢áfis nk‰bfhŸSjš k‰W« C¡FÉ¤jš.
(iv) r_f¤â‹ gšntW ãÇÉdÇilna kÅj cÇik¡ fšÉia¥ gu¥òjš.
(v) kÅj cÇik¤ JiwÆš gÂah‰W« muRrhuh mik¥òfŸ k‰W« ÃWtd§fŸ
M»at‰¿‹ Ka‰áfis C¡FÉ¤jš.
ra
FoikÆaš
4. bjhÊyhs® r£l¤â‹ _y« bjhÊyhs® bgW« e‹ikfŸ ahit?
Éil: bjhÊyhs® r£l¤â‹ _y« bjhÊyhs® bgW« e‹ikfŸ :
(i) rk¤Jt¤â‰fhd cÇik
u
(ii) bghJ ntiythŒ¥ãš rk¤Jt«

(iii) mik¥òfŸ k‰W« r§f« bjhl§Ftj‰fhd cÇik
.s
(iv) thœthjhu cÇik

(v) fl¤jiy¤jL¤jš k‰W« f£lha¤ bjhÊyhs® k‰W« FHªijfŸ cÇikfis ïªâa
muáayik¥ò cWâ brŒ»wJ.
w
(vi) ãÇî 39 ã, ïUghyU¡F« rkntiy¡F rk Câa« v‹gij cWâ brŒ»wJ.

(vii) bjhÊ‰rhiyÆš ntiy neu« Fiw¥ò
(viii) bjhÊ‰r§f§fË‹ f£lha m§Ñfhu«.
w
(ix) ïªâahÉš ntiythŒ¥ò mYtyf§fŸ mik¤jš.

(x) bjhÊyhs® fh¥Õ£L¡fHf« (ESI).
(xi) bjhÊyhs®fS¡fhd Fiwªjg£r Câa«.
w
(xii) Ãy¡fÇ k‰W« ikfh Ru§f¤â‹ tU§fhy it¥ò Ãâ.
249
5. mo¥gil cÇikfis v›thbwšyh« c‹ thœifÆš mDgÉ¡»‹whŒ?
Éil: rk¤Jt cÇik : r£l¤â‹ K‹ midtU« rk«, r£l¤â‹ _y« midtU¡F« rk
ghJfh¥ò v‹gnj ï›îÇik MF«. rka«, ïd«, ghÈd« mšyJ ãw¥ãl« M»at‰¿‹
mo¥gilÆš ntW¥gL¤jnyh, XJ¡Fjnyh r£l¤â‰F òw«ghdjhF« m›thW el¤j¥g£lhš
xUt® Úâk‹w¤ij mQfyh«.
Rjªâu cÇik:
m
MW tifahd Rjªâu cÇikfŸ ekJ murik¥ò¢ r£l¤âš bfhL¡f¥g£LŸsd. mit:
(i) ng¢RÇik
(ii) MíjÄ‹¿ TL« cÇik
o
(iii) r§f§fŸ mik¡F« cÇik
(iv) ïªâahÉš vªj gFâÆY« tá¡F« cÇik
(v) ïªâah KGtJ« Rjªâukhf elkhL« cÇik
.c
(vi) vªj¤ bjhÊiyí«, tÂf¤ijí« brŒí« cÇik
Ru©lY¡bfâuhd cÇik : 14 taâ‰F£g£l áWt®fis Ru§f§fŸ, mšyJ k‰w
mghafukhd bjhÊšfËš <LgL¤JtJ r£l¥go F‰wkhF«. vªj xU x¥gªjjhunuh,
s
KjyhËnah xU bjhÊyhËia mtuJ ÉU¥g¤â‰F vâuhf xU ntiyÆš <LgLkhW
f£lha¥gL¤j KoahJ.
ok
rka¢ Rjªâu« k‰W« gF¤j¿î¡fhd cÇik : Fok¡fŸ jh§fŸ ÉU«ãa rka¤âid V‰fî«
ã‹g‰wî« cÇik mË¡»wJ. Fok¡fŸ áy rka e«ã¡iffis V‰W ã‹g‰Wtj‰F
mšyJ rka e«ã¡iffË‹¿ j§fŸ kdrh£ágo thœtj‰F cÇik mË¡f¥g£LŸsJ.
g©ghL k‰W« fšÉ cÇikfŸ : murik¥ò¢ r£l« g©gh£oid¥ ghJfh¡fî«,
bo
C¡FÉ¡fî« cÇikia tH§»íŸsJ. fšÉ¡Tl§fis mik¡fî«, ekJ ghu«gÇa«
myF 3
k‰W« g©gh£il¥ ghJfh¡fî«, C¡FÉ¡fî« ek¡F cÇik cŸsJ. rka¢rh®ò fšÉ

mË¡f k¡fŸ kj ÃWtd§fis ÃWtyh«. muR mj‰F khÅa§fis tH§F»‹wJ.
ïU¥ãD«, rhâ, Ãw, ïd« mšyJ rka ntWgh£oid¡ fhuz« T¿ ahU¡F« ï›tif
ra
ÃWtd§fËš mDkâ kW¤jš TlhJ.

VI. brašghLfŸ:
1. ghÈÆaš ßâahd J‹òW¤jš, Ru©lš k‰W« fl¤jšfËš ïUªJ Ú v›thW c‹id¥
u
ghJfh¤J¡ bfhŸthŒ.
.s
2. “v‹ ehL v‹ cÇikfŸ” v‹w jiy¥ãš f£Liu tiuf.

w
w
TLjš Édh¡fŸ
w

1. Ñœ¡f©lt‰WŸ vªj cÇik mâfhu¤Jt¤â‹ ÛJ k¡fË‹ bršth¡if mâfÇ¡f brŒ»wJ?
m) rk¤Jt cÇik M jftš m¿í« cÇik¢r£l«
ï) fšÉÆ‹ Ûjhd cÇik <) Rjªâu cÇik
[Éil: M) jftš m¿í« cÇik¢r£l«]
250
2. murik¥ò¢ r£l âU¤j« 44‹ go Ú¡f¥g£l mo¥gil cÇik ..................... .
m) brh¤JÇik M) kj¢ Rjªâu¤J¡fhd cÇik
ï) Ru©lY¡bfâuhd cÇik <) nk‰f©l vJîÄšiy
[Éil: m) brh¤JÇik]
3. cyfshÉa kÅj cÇikfŸ ngu¿¡if I.eh. rigÆš ................. M©L Ãiwnt‰w¥g£lJ.
m) 1948 M) 1949 ï) 1848 <) 1849
m
[Éil: m) 1948]
4. .................. tifahd Rjªâu§fŸ ekJ murik¥ò¢ r£l¤âš bfhL¡f¥g£LŸsd.
m) 5 M) 6 ï) 7 <) 8 [Éil: M) 6]
o
5. _¤j Fok¡fŸ k‰W« bg‰nwh® ey‹fŸ guhkÇ¥ò¢ r£l« ................ M« M©oš r£lkhf
ïa‰w¥g£lJ.
.c
m) 2002 M) 2005 ï) 1945 <) 2007
[Éil: <) 2007]
6. ïytr k‰W« f£lha¡ fšÉ cÇik¢ r£l« .................. M©L eilKiwgL¤j¥g£lJ.
s
m) 2000 M 2009 ï) 2012 <) 2008
[Éil: M) 2009]
7.
m) ãÇî 24 M) ãÇî 45 ok
gâdh‹F taJ¡F£g£l vªj¡ FHªijí« Mg¤jhd ntiyfËš <LgL¤j¡TlhJ v‹W
TW« ãÇî .................. MF«.
ï) ãÇî 18 <) ãÇî 12
[Éil: m) ãÇî 24]
bo
8. jÄœehL ïªJ thÇR cÇik¢ r£l« ...................... M©L Ãiwnt‰w¥g£lJ.
m) 1987 M) 1989 ï) 1988 <) 1985
[Éil: M) 1989]

ra
FoikÆaš
1. ..................... taâ‰F£g£l áWt®fis¢ Ru§f§fŸ mšyJ k‰w mghafukhd bjhÊšfËš
<LgL¤JtJ r£l¥go F‰wkhF«. [Éil: 14]
2. muáayik¥ò¢ r£l§fS¡fhd cÇikÆ‹go ..................... Úâk‹w¤ij mQ»aj‹ _y«
u
jdJ ntiythŒ¥ò cÇikia bt‹wh®. [Éil: ãu¤âfh ahÎÅ]

3. I.eh.rig 1989 M« M©L m‹W FHªijfŸ cÇikfŸ ãufld¤ij V‰W¡ bfh©l njâ
.s
.............. [Éil: et«g® 20]

4. I¡»a ehLfŸ rig ..................... taJ tiuíŸs midtiuí« FHªijfŸ vd
tiuaW¡»wJ. [Éil: 18]
w
5. g¢g‹ g¢rh› mªnjhy‹ (ïsikia¡ fh¥gh‰W« ïa¡f«) ngh‹w gy FHªijfŸ cÇik

mik¥òfË‹ ÃWtd® ................... . [Éil: ifyhZ r¤ah®¤â]
6. ïªâahÉ‹ FHªijfS¡fhd Kjš 24 kÂ neu f£lzÄšyh mtru bjhiybjhl®ò
w
nrit v© ..................... MF«. [Éil: 1098]
III. bghU¤Jf:
1. jftš m¿í« cÇik¢ r£l« - m) 69%
w
2. ã‰gL¤j¥g£nlh®, Mâ âuhÉl® k‰W« - M) ïytr k‰W« f£lha¡ fšÉ

3. gH§FoÆd® ïl xJ¡ÑL
4. ãÇî 45 - ï) nehgš gÇR
5. kyhyh - <) 2012
6. ngh°nfh r£l« - c) 2005
[Éil: 1 - c, 2 - m, 3 - M, 4 - ï, 5 - <]
251
IV. RU¡fkhf ÉilaË:
1. cyfshÉa kÅj cÇikfŸ ngu¿¡if (UDHR) És¡Ff.
Éil: (i) cyfshÉa kÅj cÇikfŸ ngu¿¡if (Universal Declaration of Human Rights) kÅj
cÇikfŸ tuyh‰¿š xU ikšfš MF«.
(ii) 1948 M« M©L or«g® 10 m‹W ghÇáš eilbg‰w I.eh. bghJ¢ rigÆš
Ãiwnt‰w¥g£lJ.
m
(iii) ï¥ngu¿¡if mid¤Jyf ehLfŸ k‰W« mid¤Jyf k¡fË‹ bghJ¤ju rhjid
MF«.
2. rk¤Jt cÇik v‹whš v‹d?
o
Éil: (i) r£l¤â‹ _y« midtU« rk«, r£l¤â‹ _y« midtU¡F« rk ghJfh¥ò v‹gnj
ï›îÇik MF«.
.c
(iv) rka«, ïd«, ghÈd« mšyJ ãw¥ãl« M»at‰¿‹ mo¥gilÆš ntWgL¤jnth,
xJ¡Fjnyh r£l¤â‰F¥ òw«ghdjhF«. m›thW el¤j¥g£lhš xUt® Úâk‹w¤ij
mQfyh«.
s
3. Rjªâu cÇik v‹whš v‹d?
Éil: MW
(i)
(ii)
(iii)
ng¢RÇik
MíjÄ‹¿ TL« cÇik
r§f§fŸ mik¡F« cÇik
ok
tifahd Rjªâu§fŸ ekJ murik¥ò¢ r£l¤âš bfhL¡f¥g£LŸsd. mit,
bo
(iv) ïªâahÉš vªj¥ gFâÆY« tá¡F« cÇik
myF 3
(v) ïªâah KGtJ« Rjªâukhf elkhL« cÇik

(vi) vªj¤ bjhÊiyí« tÂf¤ijí« brŒí« cÇik
4. Ru©lY¡bfâuhd cÇik v‹whš v‹d?
ra
Éil: (i) 14 taâ‰F£g£l áWt®fis¢ Ru§f§fŸ, mšyJ k‰w mghafukhd bjhÊšfËš <LgL¤JtJ
r£l¥go F‰wkhF«.
(ii) vªj xU x¥gªjjhunuh, KjyhËnah xU bjhÊyhËia mtuJ ÉU¥g¤â‰F vâuhf xU
ntiyÆš <LgLkhW f£lha¥gL¤j KoahJ. ïJnt Ru©lY¡bfâuhd cÇikahF«.
u
5. ïªâa kÅj cÇikfŸ Miza« g‰¿¢ áWF¿¥ò tiuf.

Éil: (i) ªâa kÅj cÇikfŸ Miza« 1993 M« M©L m¡nlhg® 12 M« ehŸ
ï
.s
mik¡f¥g£lJ.
(ii) ïJ xU j‹dh£á mik¥ghF«.
(iii) ïJ xU jiytiuí«, áy cW¥ãd®fisí« bfh©LŸsJ.
w
(iv) ïªâa murik¥ò¢ r£l« k‰W« r®tnjr cl‹go¡ifÆš c¤âuthj« ju¥g£LŸs xU

jÅ kÅjÅ‹ thœî, Rjªâu« rk¤Jt« k‰W« f©Âa« M»at‰iw¥ ghJfh¡fî«,
nk«gL¤jî« njáa kÅj cÇikfŸ Miza« bghW¥ng‰»wJ.
w
6. bg© bjhÊyhs® eyD¡fhf lh¡l® ã.M®. m«ng¤fuhš ïa‰w¥g£l r£l§fŸ ahit?

Éil: Ru§f¤ bjhÊyhs® ngWfhy e‹ik¢ r£l«, bg©bjhÊyhs® ey Ãâ, bg©fŸ k‰W«
FHªij¤ bjhÊyhs® ghJfh¥ò¢ r£l«, bg© bjhÊyhs®fS¡fhd ngWfhy e‹ikfŸ,
w
Ãy¡fÇ¢ Ru§f§fËš Ru§f¥ gÂfËš bg©fis <LgL¤j¥g£lj‰fhd jilia

Û£blL¤jš ngh‹w r£l§fŸ lh¡l® ã.M®. m«ng¤f® mt®fshš ïa‰w¥g£lJ.
252
V. ÉÇthd ÉilaË.
1. jftš m¿í« cÇik¢ r£l« - És¡Ff.
Éil: (i) jftš m¿í« cÇik¢ r£l« X® òu£áfukhd r£lkhF«. muR ÃWtd§fË‹
btË¥gil¤ j‹ikia¡ bfh©L tUtj‰fhd ï¢r£l« ïªâahÉš 2005 m¡nlhg®
khj« ïa‰w¥g£lJ.
(ii) ï¢r£l¤â‹go muR ÃWtd§fËš njit¥gL« jftšfis vªj xU rhjhuz
m
FokfD« nfhÇ¥ bgwyh«. jftšfŸ 30 eh£fS¡FŸ tH§f¥gLjš nt©L«. m›thW
jtW« g£r¤âš jftš tH§F« mâfhÇÆlÄUªJ f£lzkhf xU F¿¥ã£l¤ bjhif
tNÈ¡f¥gL«.
o
(iii) eh£o‹ tÈik thŒªj r£l§fSŸ jftš m¿í« cÇik¢ r£lK« x‹whF«.
ï¢r£l« Äfî« vËikahdjhfî«, rhjhuz k¡fS« ga‹gL¤j¡Toa tifÆY«
.c
mik¡f¥g£LŸsJ.
(iv) nkY« ï¢r£l¤â‹ thÆyhf jftšfis¥ bgw go¡f¤ bjÇahjt®fS¡F bghJ¤jftš
mYty® cjÉ brŒa nt©L«. mid¤J muR mYtyf§fŸ mjhtJ Cuh£á, efuh£á
s
k‰W« khefuh£á mYtyf§fŸ ngh‹w cŸsh£á mik¥òfŸ gšntW muR¤ JiwfŸ,
muR¥ gŸËfŸ, beLŠrhiy¤ JiwfŸ ngh‹wit ï¢r£l¤â‰F c£g£ljhF«.
2.
Éil: FGªijfS¡fhd cÇikfŸ
(i) thœtj‰fhd cÇik
(ii) fšÉ¡fhd cÇik
ok
FHªijfS¡fhd cÇikfŸ VnjD« eh‹F g‰¿ És¡fkhf vGjî«.
bo
(iii) ghÈaš bjhšiyfS¡F vâuhd cÇik
(iv) É‰gJ mšyJ fl¤jY¡bfâuhd cÇik
(v) FL«g¢ NHY¡fhd cÇik
(vi) r_f¥ ghJfh¥ò cÇik
ra
(vii) FHªij ciH¥ò Kiw ngh‹w k‰w Ru©lšfS¡bfâuhd cÇik
FoikÆaš
(i) thœtj‰fhd cÇik: xU FHªij ãw¥ã‰F K‹ng mJ thH¤jFâ bgW»‹wJ.
thœtj‰fhd cÇik v‹gJ ãw¥òÇik, mo¥gil¤ njitfshd czî, cil,
ïU¥ãl« M»ait k‰W« f©Âakhd thœî thG« cÇik M»adt‰iw
u
cŸsl¡»aJ.
(ii) fšÉ¡fhd cÇik: murik¥ã‹ ãÇî 21Aš cŸsgo 6 Kjš 14 taJ tiuíŸs
.s
FHªijfS¡F ïytr k‰W« f£lha¡ fšÉ tH§f 2009M« M©oš ïªâa

ehlhSk‹w« fšÉ cÇik¢ r£l¤âid eilKiw¥gL¤âaJ.
(iii) ghÈaš bjhšiyfS¡F vâuhd cÇik: FHªijfŸ clysÉnyh, kdjsÉnyh
w
ghÈaš elto¡iffËš <Lgl f£lha¥gL¤j¥gL«nghJ, khÃy muR m¡FHªijfis¥

ghÈaš Ru©lÈÈUªJ« bjhšiyfËÈUªJ« ghJfh¡f nt©L«.
(iv) FHªij É‰gid mšyJ fl¤jY¡bfâuhd cÇik: FHªijfŸ midtU«
w
mo¥gil kÅj cÇikfŸ bfh©l jÅeg®fŸ vd¡ fUJjš nt©L« mt®fŸ

vËâš ghâ¡f¥gl¡Toat®fŸ. FHªijfŸ É‰gid k‰W« fl¤jš eilbgw Vœik,
ghÈd¥ghFghL, áj¿a FL«g§fŸ M»ad K¡»a fhuz§fshF«.
w
F HªijfŸ bghUshjhu¢ Ru©lš, ghÈaš Ru©lš, ghÈaš J‹òW¤jš,

nghij¥bghUŸ fl¤jš k‰W« FHªij¤ bjhÊš M»a fhuz§fS¡fhf É‰gid
mšyJ fl¤jš brŒa¥gL»‹wd®.

253
myF¤ nj®î
neu« : 40 ÃÄl« kâ¥bg© : 25
I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡f. III. bghU¤Jf. (5 × 1 = 5)
(5 × 1 = 5)
1.
m
fhªâaofŸ - (m) FHªijfŸ
1. ekJ ‘njr¤jªij’ vd ngh‰w¥gLt®
cÇik mik¥ò
m) #tA®yhš neU
2. kyhyh - (M) 1989
M) fhªâaofŸ
3. ifyhZ r¤ah®¤â - (ï) 2009
o
ï) uhn#ªâu¥ ãurh¤
<) tšyghŒ gnlš 4. FHªijfŸ cÇikfŸ - (<) nehgš gÇR
ãufld«
.c
2. ïd xJ¡fš bfhŸ¡iff vâuhf bjhl®¢áahf¥
nghuhoat® 5. f£lha¡fšÉ - (c) njr¥ãjh
cÇik¢r£l«
m) lh¡l® m«ng¤f®
s
M) bešr‹ k©nlyh
ï) kyhyh
1. kÅj cÇik v‹whš v‹d?
3.
<) »sh®¡
ekJ mo¥goil cÇikfS¡F c¤âuthj«
mË¥gJ
m) c¢rÚâk‹w« M) ehlhSk‹w«
ok
2.
3.
V.
1.
ngh¡rh (POCSO) - tiuaW.
rk¤Jt cÇik v‹whš v‹d?
ÉÇthd ÉilaË (1 × 5 = 5)
bo
ï) murik¥ò¢ r£l« <) mik¢ruit bjhÊyhs® r£l¤â‹ _y« bjhÊyhs® bgW«
4.
myF 3
‘fhty‹ SOS braÈ’ ia bghJk¡fË‹ e‹ikfŸ ahit?

ga‹gh£o‰fhf m¿Kf¥gL¤âa khÃy«
m) nfush M) f®ehlf« ÉilfŸ
ï) Mªâuh <) jÄœehL
ra
5. jÄœeh£oš âUe§ifa®fŸ ____ ãÇÉ‹ Ñœ I. 1. M) fhªâaofŸ

bfh©L tu¥g£LŸsd®. 2. M) bešr‹ k©nlyh
m) Äfî« ã‰gL¤j¥g£nlh® 3. ï) murik¥ò¢ r£l«
4.
u
M) gH§FoÆd® <) jÄœehL

ï) ã‰gL¤j¥g£nlh® 5. m) Äfî« ã‰gL¤j¥g£nlh®
.s
<) MââuhÉl® II. 1. ïd xJ¡fš bfhŸif

II. nfho£l ïl¤ij Ãu¥òf. (4 × 1 = 4) 2. Úâ¥nguhid (Write)
3. mo¥gil¡ flik
1. btŸis ïd¤jt®fŸ fW¥ãd¤jtÇ‹ ÛJ
w
4. 2012
Mâ¡f« brY¤âa bfhŸif ____.
2. ______ v‹gJ xU braiy brŒanth mšyJ III. 1. gh®¡f, Édh v© IV - 1
mªj braiy jL¡fnth, Úâk‹w¤jhš 2. gh®¡f, Édh v© IV - 5
w
tH§f¥gL« vG¤J¥ó®tkhd c¤juî MF«. 3. gh®¡f, TLjš Édh v© IV - 2

3. ekJ njáa¡ bfho k‰W« njáa Ñj«
M»at‰iw kâ¥gJ ekJ ______ MF«. VI. 1. gh®¡f, Édh v© V - 4
w
4. gh°nfh r£l« ïa‰w¥g£l M©L ______.

254
myF
4 murh§f§fË‹ tiffŸ
o m
gÆ‰áfŸ
.c
I. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf :
1.
s
.........................., .......................... M»ait x‰iw M£á Kiw¡fhd cjhuz§fshF«
[Éil: ï§»yhªJ, ãuh‹°]
2.
3.

ok
ghuhSk‹w M£á Kiw v‹W« .................... v‹D« miH¡f¥gL»‹wJ.
[Éil: bt°£ ÄÅ°l® murh§f khâÇ]
ghuhSk‹w M£áKiwÆš bgU«gh‹ik bg‰w f£áÆ‹ jiyt® .................... Mt®.
[Éil: ãujk®]
bo
II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf :
v© ehLfŸ ehlhSk‹w¤â‹ bga®
1. mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ ..................................
2. eh®nt ...................................
ra
3. ......................................... ~ngh¡o§
Éil:
v© ehLfŸ ehlhSk‹w¤â‹ bga®
u
1. mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ fh§»u°

2. eh®nt °lh®o§
.s
3. bl‹kh®¡ ~ngh¡o§
III. ntWgL¤Jf.
w
1. x‰iwah£á Kiw k‰W« T£lh£á Kiw.

Éil: x‰iwah£á Kiw T£lh£á Kiw
w
áW ehLfS¡F¥ bghUªjkhdJ Äf¥bgÇa ehLfS¡F¥ bghU¤jkhdJ
mâfhu« k‰W« bghW¥òfS¡F mâfhu« g»®ªJ mË¡f¥gLtjhš k¤âa muá‹

w
ïilÆš nkhjšfŸ ïU¥gâšiy r®thâfhu« ngh¡if¤ jL¡»wJ

ï§»yhªJ, ãuh‹°, #¥gh‹ k‰W« mbkÇ¡f I¡»a ehLfŸ, RÉ£r®yhªJ,
ïy§if M»ait cjhuz§fshF« M°ânuÈah, fdlh M»a ehLfŸ T£lh¢á
Kiw¡F cjhuz§fshF«.
255

2. ehlhSk‹w M£áKiw k‰W« mâg® k¡fsh£á.
Éil: ehlhSk‹w M£áKiw mâg® k¡fsh£á
ehlhSk‹w M£á KiwÆš r£lk‹w¤âš mâg® k¡fsh£á Kiw v‹gJ
bfhŸiffŸ k‰W« brašfS¡F r£lk‹w¤â‰F bghW¥ò ïšyhjjhfî«
Ã®thf¤Jiw bghW¥ng‰»wJ. ehlhSk‹w« m‰wjhfî« Ãiy¤j Ã®thf
mik¥ò cilajhfî« ïU¡F«.
m
ï«Kiw ãÇ£l‹, #¥gh‹, fdlh, ïªâah ï›tuR Kiw mbkÇ¡fh, ãnuáš, ïuZah,
ngh‹w ãw ehLfËš fhz¥gL»wJ. ïy§if ngh‹w ehLfËš eilKiwÆš
cŸsJ.
o
IV. RU¡fkhf ÉilaË :
1. x‰iwah£á Kiw
.c
Éil: (i) x‰iw M£á Kiw v‹gJ ïiwah©ik Ä¡f X® muR xnu ÃWtdkhf ïUªJ M£á
brŒtjhF«.
(ii) ï§»yhªJ, ãuh‹°, #¥gh‹ k‰W« ïy§if M»ait x‰iw M£á Kiw¡fhd
s
cjhuz§fshF«.
V.
1.
Ñœ¡f©l Édh¡fS¡F ÉilaË :
murik¥ã‹ tiffis¥ g£oaÈLf.
Éil: murik¥ã‹ tiffŸ :
(i) vGj¥g£l / vGj¥glhj murik¥ò
ok
bo
(ii) T£lh£á / x‰iwah£á Kiw
myF 4
(iii) be»G« j‹ikíila / be»G« j‹ika‰w murik¥ò

2. T£lh£á KiwÆ‹ ÃiwfŸ ahit?
ra
Éil: T£lh£á KiwÆ‹ ÃiwfŸ :

(i) cŸq® Ra M£á k‰W« njáa xUik¥gh£L¡F ïilna rkur« V‰gL¤Jjš.
(ii) k¤âa khÃy muRfS¡F ïilÆyhd mâfhu¥ g»®î, Ã®thf¤âw‹fŸ nk«gl
tÊtF¡»wJ.
u
(iii) Äf¥ bgÇa ehLfŸ njh‹Wtj‰F tÊ brŒ»wJ.

(iv) mâfhu« g»®ªJ mË¡f¥ gLtjhš k¤âa muá‹ r®thâfhu¥ ngh¡if¤ jL¡»wJ.
.s
(v) Äf¥bgÇa ehLfS¡F¥ bghU¤jkhdJ.

(vi) bghUshjhu k‰W« g©gh£L K‹nd‰w§fS¡F e‹ik mË¡»wJ.
3. x‰iwah£á Kiw¡F« T£lh£á Kiw¡F« ïilna cŸs ntWghLfis vGJf.
w
Éil:
x‰iwah£á Kiw T£lh£á Kiw
w
xnubahU muR mšyJ Jiz¡ FG¡fŸ ïu©L ÃiyÆš murh§f«

bgU«ghY« xnu FoíÇik ïu£il¡ FoíÇik
Jiz¡ FG¡fŸ j‹Å¢irahf¢ brašgl T£lh£áÆ‹ FG¡fŸ k¤âa muR¡F
w
ïayhJ c£g£lit
mâfhu¥ g»®î ïšiy mâfhu¥ g»®î
ika¥gL¤j¥g£l mâfhu« mâfhu¥ gutš
256
VI. ÉÇthd ÉilaË :
1. x‰iwah£á KiwÆ‹ Ãiwfis ÉtÇ.
Éil: x‰iwah£á KiwÆ‹ ÃiwfŸ
(i) áW ehLfS¡F¥ bghU¤jkhdJ.
(ii) mâfhu« k‰W« bghW¥òfS¡F ïilÆš nkhjšfŸ ïU¥gâšiy.
(iii) x‰iw M£á Kiw cldoahf KobtL¤J¤ JÇjkhf¢ brašgL»wJ.
m
(iv) x‰iw M£á Fiwªj bryîilaJ.
(v) muáayik¥ò âU¤j§fis vËâš nk‰bfhŸs ïaY«.
(vi) x‰Wik, Óuhd r£l«, bfhŸif k‰W« Ã®thf¤âid cŸsl¡»aJ.
o
2. mâg® k¡fsh£á Kiw g‰¿¡ F¿¥ò tiuf. nkY« mâg® k¡fsh£á Kiw¡F« ehlhSk‹w
.c
k¡fsh£á Kiw¡F« cŸs ntWgh£oid vGJf.
Éil: mâg® k¡fsh£á Kiw : mâg® k¡fsh£á Kiw v‹gJ r£lk‹w¤â‰F bghW¥ò ïšyhjjhfî«
ehlhSk‹w« m‰wjhfî« Ãiy¤j Ã®thf mik¥ò cilajhfî« ïU¡F«.
s
mâg® k¡fsh£á Kiw ehlhSk‹w M£á Kiw
1. FoauR¤ jiyt® k¡fshš bgU«gh‹ik bg‰w f£áÆ‹ jiyt®
2.
3.
neuoahf¤ nj®ªbjL¡f¥gL»wh®fŸ
mâgnu mâfhu« gil¤jt®
Rjªâukhf¢ brašgL« ãÇîfŸ ok ãujk kªâÇahth®.
k¤âa r£lk‹w« mâfhu« gil¤jJ.
jÅ¤jÅahd rh®òila brašghLfis¡
bfh©l ãÇîfŸ
bo
4. khfz¤â‹ jiyt® mâg® Mth®. muá‹ jiyt® - FoauR¤ jiyt®
5. murh§f¤â‹ jiytU« mâgnu. murh§f¤â‹ jiyt® - ãujk mik¢r®
6. kfh rigÆ‹ brašfS¡F mâg® T£L k‰W« jÅ¤jÅahd bghW¥òfŸ.
bghW¥ig V‰f kh£lh® .
ra
FoikÆaš
TLjš Édh¡fŸ
u
.s
I. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf:

1. ................. v‹gJ muá‹ brašghLfis¢ brašgL¤J« mik¥ghF«. [Éil: murh§f«]
2. ......................, ....................., .................. ngh‹wit muá‹ cW¥ò mik¥ghF«.
w
[Éil: r£lk‹w«, Ã®thf«, Úâ¤Jiw]

3. ïªâahÉš .................... M£á Kiw eilKiw¥gL¤j¥gL»wJ. [Éil: ehlhSk‹w]
4. KobtL¤jš k‰W« mt‰iw eilKiw¥gL¤J« brašKiwna ................. vd¥gL»wJ.
w
[Éil: M£á]
5. .................. v‹gJ vªj xU eh£oY« thœtj‰fhd cÇik MF«. [Éil: FoíÇik]
6. ãuhªâa« v‹gJ .............. vd¥gL«. [Éil: khfhz« mšyJ khÃy«]
w
7. mâfhu§fŸ mid¤J« XÇl¤âš FÉ¡f¥gLjš ................ vd¥gL«. [Éil: r®thâfhu«]

8. Ã®thf¤Jiw v‹gJ .................. brašgL¤Jtj‰fhd X® mik¥ò [Éil: r£l§fis
9. .................... Koah£á v‹gJ muáayik¥ò¡F c£g£l Koah£á MF«. [Éil: M§»y]
10. ................. xU ehlhSk‹w k¡fsh£á ehlhF«. [Éil: ó£lh‹]
257
II. RU¡fkhf ÉilaË :
1. neghs k¡fsh£á
Éil: V¥uš 2006-š neghs¤â‹ Jo¥ghd, #dehaf« rh®ªj k¡fŸ r_f ïa¡f¤â‹ jiyt®fŸ
‘VG f£áfŸ T£lik¥ã‹’ rh®ãš k¡fS¡F miH¥ò ÉL¤jd®. jiyef® fh¤kh©LÉ‹
R‰W¢rhiyÆ‹ beL»Y« VG ïl§fËš g¤J ïy£r« k¡fŸ g§F bgWkhW X®
M®¥gh£l¤â‰F miH¥ò ÉL¤jd®. ïJ ïkhya muá‹ Vnj¢râfhu M£á¡F K‰W¥òŸË
it¤J k¡fsh£á¡F tÊtF¤jJ.
m
2. murh§f¤â‹ cW¥òfŸ ahit?
Éil: murh§f¤â‹ cW¥òfŸ
o
(i) r£lk‹w«
(ii) Ã®thf¤Jiw k‰W«
(iii) Úâ¤Jiw MF«.
.c
3. Äfî« gHikahd murh§f« vJ?
Éil: I¡»a nguuR fhz¥g£l Koah£á mik¥ng Äfî« gHikahd murh§f« MF«.
Koah£áÆš murnuh mšyJ kfhuhÂnah murh§f¤â‹ jiytuhth®.
s
4. x‰iw M£á KiwÆ‹ FiwfŸ ïu©oid¡ TWf.
Éil: FiwfŸ :
5.
(i) Äf¥bgÇa ehLfS¡F bghU¤jk‰wJ.
(ii) Ã®thf jhkj§fŸ V‰gL« thŒ¥òfŸ cŸsd. ok
ïªâa muáayik¥ò¢ r£l¤âš x‰iw M£áKiw m«r§fŸ ahit?
bo
Éil: (i) gykhd k¤âa muR
myF 4
(i) khÃy muá‹ ÛJ k¤âa muá‹ MSik

(ii) x‰iw murik¥ò
(iii) muáayik¥ã‹ be»œî¤j‹ik
(iv) khÃy§fË‹ rkk‰w ãuâÃâ¤Jt«
ra
(v) mtrufhy V‰ghLfŸ

(vi) x‰iw¡ FoíÇik
(vii) xU§»iz¡f¥g£l x‰iw Úâ¤Jiw
u
(viii) m»y ïªâa¢ nritfŸ

(ix) MSe®fŸ k¤âa muádhš ÃaÄ¡f¥gLjš.
6.
.s
ïªâa muáayik¥ãš T£lh£á Kiw m«r§fŸ g‰¿ vGJf.

Éil: (i) ïu£il murh§f«
(ii) vGj¥g£l muáayik¥ò
w
(iii) mâfhu¥ g»®î

(iv) muáaš mik¥ã‹ ca® mâfhu«
(v) eh£o‹ c¢rg£rf£lkhf muáayik¥ò¢ r£l« És§F»wJ. k¤âa khÃy muRfshš
w
ïa‰w¥gL« r£l§fŸ mj‹ ÉâfS¡F c£g£L mikjš nt©L«.

7. VnjD« 5 ehLfËš cŸs ehlhSk‹w§fË‹ bga®fis vGJf.
Éil:
w
ehLfŸ ehlhSk‹w§fË‹ bga®fŸ

ï°nuš bfbd[£
b#®kÅ gªbj°lh¡
bl‹kh®¡ ngh¡o§
eh®nt °lh®o§
I¡»a mbkÇ¡f ehLfŸ fh§»u°
258
8. ólhÅš V‰g£l tuyh‰W kh‰w« F¿¤J vGJf.
Éil: ólhÅš V‰g£l tuyh‰W kh‰w«.
_‹wh« mur® - moik¤jd¤ij xÊ¤jh®
eh‹fh« mur® - f«Õukhd t£l§fis¤ Jwªjh®.
Iªjh« mur®` - FoauR nj®jšfŸ k‰W« cŸsh£á nj®jšfŸ
ïªj kh‰wkhdJ gu«giu k‹duh£á KiwÆÈUªJ ehlhSk‹w k¡fsh£á Kiw¡F
khWtjhF«. ït® jdJ 34 M©Lfhy mÇaizia Jwªjh®. mtuJ kf‹ g£l¤J ïstur®
m
Í¡nk nfr® e«»naš th§R¡ (Jigme Khesar Nangyel Wanchuck) IªjhtJ k‹d® ïkakiy¥
gFâÆYŸs ïªj á¿a Koauá‹ jiytuhdh®. ï¥nghJ ó£lh‹ xU ehlhSk‹w k¡fsh£á
ehlhF«, mur® ó£lhÅ‹ murik¥ã‹go k‹duhf cŸsh®.
o
9. eš M£áÆ‹ g©òfŸ g‰¿ vGJf.
Éil: (i) g§nf‰ò
.c
(ii) r£l¤â‹ M£á
(iii) btË¥gil¤j‹ik
(iv) Éiuthd ne®kiwahd Éidah‰wš
s
(v) fU¤bjh‰Wik
(vi) rk¤Jt«
(vii) âwik k‰W« brašâw‹
(viii) bghW¥òilik
10. k¤âa khÃy muRfS¡F ïilnaahd cwîfŸ ahit?
Éil: (i)
ok
r£lk‹w cwîfŸ, (ãÇîfŸ 245 Kjš 255 tiu)
bo
(ix) Ã®thf cwîfŸ (ãÇîfŸ 256 Kjš 263 tiu)
(x) Ãâ cwîfŸ (ãÇîfŸ 268 Kjš 294 tiu)
11. k¤âa¥ g£oaÈš cŸs JiwfŸ áyt‰iw vGJf.
Éil: k¤âa g£oaÈš 100 JiwfŸ cŸsl§»íŸsJ. btËíwî¤ JiwfŸ, ghJfh¥ò,
Míj¥gilfŸ, bjhiybjhl®ò, jghš k‰W« jªâ, khÃy§fS¡»ilÆyhd Éahghu«
ra
FoikÆaš
k‰W« tÂf«.
12. khÃy¥ g£oaÈš v¤jid JiwfŸ cŸsd? áyt‰iw vGjî«.
Éil: khÃy¥ g£oaš 61 JiwfŸ bfh©LŸsJ. khÃy¤â‹ bghJ xG§F, fhtšJiw, Úâ¤ Jiw
u
Ã®thf«, áiw¤Jiw, cŸsh£á mik¥òfŸ, Étrha« ngh‹wit.

13. bghJ¥g£oaÈš v¤jid JiwfŸ cŸsd. mt‰¿š áyt‰iw vGJf.
.s
Éil: bghJ¥g£oÆš 52 JiwfŸ cŸsd. F‰wÉaš k‰W« áÉš eilKiwfŸ, âUkz«

k‰W« Éthfu¤J, bghUshjhu« k‰W« áw¥ò¤ â£lÄlš, brŒâ¤jhŸ, ò¤jf§fŸ k‰W«
m¢rf§fŸ, k¡fŸ bjhif f£L¥ghL M»ad.
w
14. bkh¤j njáa k»œ¢á v‹whš v‹d?

Éil: xU F¿¥ã£l eh£oš cŸs bkh¤j k»œ¢áia¡ F¿¡F« xU F¿pL MF« ó£lh‹ muá‹
murik¥ãš ïl« bg‰WŸs ï¡fU¤J #]iy 18, 2008 š eilKiw¥gL¤j¥g£lJ.
w
III. ÉÇthd ÉilaË :

1. T£lh£á muá‹ ÃiwfŸ k‰W« FiwfŸ g‰¿ vGjî«.
w
Éil: T£lh£á KiwÆ‹ ÃiwfŸ :

(i) cŸq® Ra M£á k‰W« njáa xUik¥gh£L¡F ïilna rkur« V‰gL¤Jjš
(ii) k¤âa khÃy muRfS¡F ïilÆyhd mâfhu¥ g»®î, Ã®thf¤ âw‹fŸ nk«gl
tÊtF¡»wJ.
(iii) Äf¥ bgÇa ehLfŸ njh‹Wtj‰F tÊ brŒ»wJ.
(iv) mâfhu« g»®ªJ mË¡f¥gLtjhš k¤âa muá‹ r®thâfhu¥ ngh¡if¤ jL¡»wJ.
(v) Äf¥bgÇa ehLfS¡F¥ bghU¤jkhdJ.
(vi) bghUshjhu k‰W« g©gh£L K‹nd‰w§fS¡F e‹ik mË¡»wJ.
259
T£lh£áÆ‹ FiwfŸ :
(i) x‰iwah£á KiwnahL x¥ãL«nghJ T£lh£á Kiw gyådkhdJ.
(ii) T£lh£á Kiw mâf bryÉd« bfh©lJ.
(iii) ãuhªâa ngh¡FfŸjh‹ bghJthf fhz¥gL«.
(iv) Ã®thf¢ rkÃiyÆš FiwghLfŸ.
(v) njáa xUik¥gh£o‰F m¢RW¤jš
(vi) mâfhu¥ g»®Éš k¤âa khÃy muRfS¡F ïilna Ku©ghL cUth»wJ.
m
(vii) ïu£il¡ FoíÇik
(viii) kh¿tU« njitfS¡F V‰g kh‰¿ mik¡f ïayhJ âlkhd muáayik¥ò.
(ix) btËíwî¡ bfhŸiffËš áy neu§fËš khÃy muRfŸ jilfis V‰gL¤J»‹wd.
o
2. mâg® k¡fsh£á M£á KiwÆ‹ ÃiwfŸ k‰W« FiwfŸ g‰¿ Twî«.
Éil: ÃiwfŸ :
.c
(i) #dehafkhdJ
(ii) mâgÇ‹ Kiwahd f£L¥ghL
(iii) KobtL¤jiy nk«gL¤Jjš
(iv) khfhz murh§f«.
s
FiwfŸ :
(i) r®thâfhukhf¢ áijí« thŒ¥ò
(ii)
(iii)
Ã®thf k‰W« r£lk‹w¤â‰F ïilÆyhd ïz¡fk‰w cwî
r£lk‹w« k‰W« Ã®thf¡ FGî¡F ïilÆyhd ešYwÉ‹ik
ok
bo
myF¤ nj®î
myF 4
neu« : 40 ÃÄl« kâ¥bg© : 25

ra
I. nfho£l ïl¤ij Ãu¥òf. (6 × 1 = 6) IV. ÉÇthd ÉilaË (1 × 5 = 5)

1. .........................., .......................... M»ait x‰iw 1. mâg® k¡fsh£á M£á KiwÆ‹ ÃiwfŸ
M£á Kiw¡fhd cjhuz§fshF« k‰W« FiwfŸ g‰¿ Twî«.
u
2. ghuhSk‹w M£áKiwÆš bgU«gh‹ik

bg‰w f£áÆ‹ jiyt® .................... Mt®.
3.
ÉilfŸ
.s
......................, ....................., .................. ngh‹wit

muá‹ cW¥ò mik¥ghF«. I. 1. ï§»yhªJ, ãuh‹°
4. ................. v‹gJ vªj xU eh£oY« thœtj‰fhd 2. ãujk®
3.
w
cÇik MF«. r£lk‹w«, Ã®thf«, Úâ¤Jiw

5. .................... Koah£á v‹gJ muáayik¥ò¡F 4. FoíÇik
c£g£l Koah£á MF«. 5. M§»y
6. 6.
w
................. xU ehlhSk‹w k¡fsh£á ehlhF« ó£lh‹

II. ntWgL¤Jf. (1 × 2 = 2) II. 1. gh®¡f, Édh v© III - 2
1. ehlhSk ‹w M£áKiw k‰W« mâg® III. 1. gh®¡f, Édh v© IV - 1
w
k¡fsh£á. 2. gh®¡f, Édh v© V - 2

III. RU¡fkhf ÉilaË. (4 × 3 = 12) 3. gh®¡f, TLjš Édh v© II - 9
1. x‰iwah£á Kiw F¿¥ò tiuf. 4. gh®¡f, TLjš Édh v© II - 14
2. T£lh£á KiwÆ‹ ÃiwfŸ ahit? IV. 1. gh®¡f, Édh v© III - 2
3. eš M£áÆ‹ g©òfŸ g‰¿ vGJf.
4. bkh¤j njáa k»œ¢á v‹whš v‹d?

260
myF
5 cŸsh£á mik¥òfŸ
o m
gÆ‰áfŸ
.c
I. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf :
s
1. 1985 M« M©L â£l¡ FGÉdhš ÃWt¥g£l FG vJ?
m. gštªuhŒ nk¤jh FG
2.
M. mnrh¡ nk¤jh FG
ï. GVK uh› nk¤jh FG
<. LM á§É nk¤jh FG ok [Éil: ï. GVK uh› nk¤jh FG]
...................... fhy¤âš ïUªj cŸsh£á mik¥ò¥ g‰¿ c¤âunk%® fšbt£L bjÇÉ¡»wJ.
bo
m. nrhH® M. nru®
ï. gh©oa® <. gšyt® [Éil: m. nrhH®]
3. 73 k‰W« 74tJ murik¥ò¤ âU¤j¢ r£l§fŸ ï›th©oš eilKiw¡F tªjd.
m. 1992 M. 1995
ra
ï. 1997 <. 1990 [Éil: m. 1992]

4. Cuh£áfË‹ MŒthsuhf¢ brašgL»‹wt® ................ Mth®.
m. Miza®
u
M. kht£l M£áa®
ï. gFâ cW¥ãd®
.s
<. khefu¤ jiyt® [Éil: M. kht£l M£áa®]

w
1. ‘cŸsh£á mik¥òfË‹’ jªij vd miH¡f¥gLgt® .......................... [Éil: Ç¥g‹ ãuò]

2. ekJ ÉLjiy¥ nghuh£l¤â‹ nghJ kWÓuik¥ò v‹gJ ...................... Mf És§»aJ.
[Éil: r_f ïa¡fkhf]
w
3. nrhH® fhy¤â‹ nghJ »uhk rig cW¥ãd®fis¤ nj®ªbjL¤j ïufáa nj®jš Kiw
.................. v‹wiH¡f¥g£lJ. [Éil: Flnthiy Kiw]
4. »uhk§fËš brašgL« cŸsh£á mik¥ò ................ MF«. [Éil: »uhk Cuh£á]
w
5. ng%uh£áfË‹ Ã®thf¤âid¡ f©fhÂ¥gt® .................. Mth®.[Éil: braš mYty®]
261

III. bghU¤Jf
1. kht£l Cuh£á - m. »uhk§fŸ
2. »uhk rigfŸ - M. khefu¤ jiyt®
3. gFâ FG¡fŸ - ï. bgUªjiyt®
4. Cuh£á x‹¿a« - <. kht£l M£áa®
5. khefuh£á - c. efuh£áfŸ [Éil: 1 - <, 2 - m, 3 - c, 4 - ï, 5 - M]
m
IV. jtWfis¡ f©l¿ªJ ãiH âU¤â vGjî«
1. Cuh£á x‹¿a« gy kht£l§fŸ x‹¿iztjhš cUth»‹wJ.
o
Éil: Cuh£á x‹¿a« gy Cuh£áfŸ x‹¿iztjhš cUth»‹wJ.
2.
.c
x›bthU »uhk¤âY« xU kht£l Cuh£á x‹¿a« mikªJŸsJ.
Éil: x›bthU kht£l¤âY« xU kht£l Cuh£á mikªJŸsJ.
3. efuh£á Miza® X® ïªâa muR¥ gÂfŸ mYty® Mth®.
s
Éil: khefuh£á Miza® X® ïªâa muR¥ gÂfŸ mYty® Mth®.
4.
V.
nj®ªbjL¡f¥gL»‹wd®.
RU¡fkhd ÉilaË :
ok
Cuh£áfËš, Cuh£á¤ jiyt® k‰W« gFâ cW¥ãd®fŸ k¡fshš nj®ªbjL¡f¥gL»‹wd®.
Éil: »uhk Cuh£áfËš, Cuh£á¤ jiyt® k‰W« gFâ cW¥ãd®fŸ k¡fshš
bo
myF 5
1. »uhk Cuh£áfshš Éâ¡f¥gL« tÇfŸ ahit?

Éil: »uhk Cuh£áfshš Éâ¡f¥gL« tÇfŸ
(i) brh¤J tÇ
ra
(ii) bjhÊš tÇ
(iii) å£L tÇ
(iv) FoÚ® ïiz¥ò¡fhd f£lz«
u
(v) Ãy tÇ
(vi) filfŸ ÛJ Éâ¡f¥gL« tÇ
.s
2. 1994 M« M©L jÄœehL gŠrha¤J uh{ r£l¤â‹ áw¥g«r§fŸ ahit?

Éil: gŠrha¤J uh{ r£l¤â‹ áw¥g«r§fŸ
(i) _‹W mL¡F mik¥ò
w
(ii) »uhk rig

(iii) nj®jš Miza¤âid ÃWîjš
w
(iv) Ãâ Miza¤âid ÃWîjš

(v) k¡fŸ bjhif¡F V‰w É»j¤âš g£oaš ïd¤jt® k‰W« gH§FoÆd® M»nahU¡F
ïl xJ¡ÑL
w
(vi) bg©fS¡F _‹¿š xU g§F ïl xJ¡ÑL.

(vii) kht£l â£l¡FG¡fis mik¤jš
262
3. »uhk Cuh£áfË‹ K¡»a gÂfŸ ahit?
Éil: (i) FoÚ® tH§Fjš
(ii) bjUÉs¡F, rhiyfŸ, »uhk üyf§fis¥ guhkÇ¤jš
(iii) á¿a ghy§fŸ, tofhš mik¥òfŸ, ïLfhLfis¥ guhkÇ¤jš.
(iv) å£LkidfS¡F mDkâ mË¤jš
(v) bjU¡fis¢ R¤j« brŒjš
m
(vi) bghJ¡fÊ¥ãl trâfis¥ guhkÇ¤jš.
4. cŸsh£á mik¥òfË‹ ÉU¥g¥gÂfŸ ahit?
o
Éil: cŸsh£á mik¥òfË‹ ÉU¥g¥ gÂfŸ
(i) »uhk§fËYŸs bjU És¡Ffis¥ guhkÇ¤jš
.c
(ii) rªijfisí« âUÉHh¡fisí« el¤Jjš
(iii) ku§fis eLjš
(iv) Éisah£L ikjhd§fis¥ guhkÇ¤jš.
s
(v) thfd§fŸ ÃW¤JÄl«, frh¥ò¡ Tl§fŸ k‰W« fhšeilfË‹ bfh£lif M»at‰iw¥
guhkÇ¤jš.
5.
(vi)
kht£l Cuh£á x‹¿a¤â‹ jiyt® ah®?
Éil: (i)
ok
bghU£fh£áfŸ eilbgW« ïl§fis¡ f£L¥gL¤Jjš.
x›bthU kht£l¤âY« xU kht£l Cuh£á mik¡f¥g£LŸsJ. 50,000 k¡fŸbjhif

bo
v‹w mo¥gilÆš kht£l« gy gFâfshf¥ ãÇ¡f¥gL»wJ.
(ii) gFâ cW¥ãd®fŸ k¡fshš neuoahf¤ nj®ªbjL¡f¥gL»‹wd®.
(iii) ï›îW¥ãd®fŸ j§fËš xUtiu jiytuhf¤ nj®ªbjL¡»‹wd®. mtÇ‹
gjÉ¡fhyh« IªJ M©LfshF«.
ra
FoikÆaš
6. ef®¥òw cŸsh£á mik¥òfŸ ahit?
Éil: khefuh£á, efuh£á k‰W« efu¥ gŠrha¤JfŸ M»ad ef®òw cŸsh£á mik¥òfŸ MF«.
VI. xU g¤âÆš ÉilaË

u
1. 1992 M« M©L 73 k‰W« 74tJ murik¥ò âU¤j¢ r£l¤â‹ áw¥g«r§fŸ ahit?

.s
Éil: 73 k‰W« 74tJ murik¥ò âU¤j¢ r£l§fË‹ (1992) áw¥g«r§fŸ

(i) Cuh£á k‰W« efuh£áfŸ cŸsh£á mik¥ò ÃWtd§fshf¢ brašgL«.
(ii) FoauR mik¥ã‹ mo¥gil myFfŸ : - »uhk rigfŸ k‰W« gFâ FG¡fŸ M»ad
w
mik¤jš.
(iii) »uhk§fŸ ïilÆš fhz¥gL« t£lhu« / t£l« / k©ly« k‰W« kht£l msÉš
Cuh£áfŸ vd _‹wL¡F KiwÆš brašgL»‹wd.
w
(iv) 2 ÄšÈaD¡F« Fiwthd k¡fŸ bjhifia cila áW khÃy§fËš gŠrha¤J¡fŸ

ïu©lL¡F KiwÆš ïa§F»‹wd.
w
(v) neuo¤ nj®jÈ‹ _y« mid¤J msÉY« ïl§fŸ Ãu¥g¥gL»‹wd.

(vi) gŠrha¤J jiyt®fS¡fhd ïl§fËš g£oaš ïd¤jt® k‰W« gH§FoÆd®
M»nahU¡F ïlxJ¡ÑL mË¡f¥gL«.
(vii) bg©fS¡F _‹¿š xU g§F ïlxJ¡ÑL tH§f¥g£LŸsJ.
263
(viii) g£oaš ïd¤jt® k‰W« gH§FoÆdU¡fhd ïl xJ¡Ñ£oš bg©fS¡F« _‹¿š
xU g§F ïl xJ¡ÑL mË¡f¥g£LŸsJ.
(ix) jiyt®fŸ gjÉ¡F _‹¿š xU g§F ïl« bg©fS¡F xJ¡f¥g£LŸsJ.
(x) gjÉ¡fhy« Iªjh©LfŸ Ãiwtilí« K‹ng nj®jšfŸ el¤j¥bg‰W, òâa
mik¥òfŸ cUth¡f nt©L«.
(xi) M£á fiy¡f¥g£lhš, 6 khj§fS¡FŸ nj®jš el¤j¥gLjš nt©L«.
m
2. cŸsh£á mik¥òfŸ vâ®bfhŸS« K¡»a á¡fšfŸ k‰W« rthšfŸ ahit?
Éil: ekJ k¡fsh£á¡F cŸsh£á mik¥òfns mo¥gilfshF«. cŸsh£á mik¥òfË‹
murik¥ò Ãiy, mt‰¿‹ brašgh£o‰F Äfî« K¡»a¤Jt¤âid mË¡»‹wJ,
o
ïU¥ãD«, ïªâahÉš ït‰¿‹ brašghLfËš xUáy beU¡fofŸ cŸsd. mt‰¿‹
Kj‹ikahd á¡fšfS« rthšfS« ÑnH bfhL¡f¥g£LŸsd.
.c
cŸsh£á mik¥òfŸ vâ®bfhŸS« ãu¢áidfS« rthšfS«
(i) cŸsh£á mik¥òfË‹ gÂfŸ k‰W« mâfhu§fis¥ g‰¿a bjËthd
tiuaiwÆ‹ik
s
(ii) Ãâ xJ¡ÑL k‰W« njitfË‹ kâ¥ÕL x¤J¥nghtâšiy.
(iii)
(iv)
_‹W« K¡»a¥ g§fh‰W»‹wd.
ok
cŸsh£á mik¥òfŸ vL¡F« K¡»a KoîfËš rhâ, tF¥ò k‰W« rka« M»a
k¡fsh£áÆ‹ mo¥gil ÃiyÆYŸs mYty®fŸ k‰W« nj®ªbjL¡f¥g£l

cW¥ãd®fË‹ bghW¥g‰w Ãiy.
bo
VII. brašghL :
myF 5
1. c‹ cŸsh£á mik¥ò ãuâÃâia¢ rªâ¤J cŸsh£á mik¥òfŸ v›thW Ã®t»¡f¥gL»‹wd

v‹w Étu§fis nrfÇ.
ra

u
TLjš Édh¡fŸ
.s
I. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf:

1. ................. M« M©L Kjš jÄœeh£oš òâa gŠrha¤J uh{ mik¥ò eilKiwÆš cŸsJ.
w
m) 1994 M) 1894 ï) 2004 <) 1999

[Éil: m) 1994]
2. »uhk rig T£l§fŸ M©L¡F ................... Kiw eilbgW»‹wd.
w
m) 8 M) 4 ï) 2 <) 5 [Éil: M) 4]
3. ................... mik¥òfS¡fhd nj®jiy khÃy¤ nj®jš Miza« el¤J»wJ.
m) ehlhSk‹w M) r£lk‹w
w
ï) cŸsh£á <) ït‰¿š vJîÄšiy

[Éil: ï) cŸsh£á]
4. 1882 M« M©L cŸsh£á mik¥òfis m¿Kf« brŒjt® ................. Mth®.
m) Ç¥g‹ ãuò M) È£l‹ ãuò ï) f®r‹ ãuò <) È‹È¤njh
[Éil: m) Ç¥g‹ ãuò]
264
5. »uhk rig T£l« eilbgW« ehŸ ......................
m) nk 1 M) br¥l«g® 5 ï) rdtÇ 15 <) et«g® 14
[Éil: nk 1]

1. ....................... nguuR fhy¤âY« cŸsh£á mik¥òfŸ, g‰¿a Mtz¡ F¿¥òfŸ cŸsd.
[Éil: bksÇa¥]
m
2. .................... M©L ïªâa muR r£l« khfhz§fËš j‹dh£áia m¿Kf¥gL¤âaJ.
[Éil: 1935]
3. 1919 ïš FHhŒ _y« FoÚ® ÉÃnahf« KiwÆid .................. brašgL¤âdh®.
o
[Éil: bgÇah®]
4. muR¡F« khefuh£á cW¥ãd®fS¡F« ïilna X® ïiz¥ò¥ ghykhf ..............
.c
brašgL»wh®. [Éil: nka®]
5. jÄœeh£oš ....................... khefuh£áfŸ cŸsd. [Éil: 12]
III. bghU¤Jf
s
1. âU¥ó® - m) 1950
2. fhªâaofŸ - M) 5 M©LfŸ
3. kjuh° »uhk gŠrha¤J r£l«
4. rdtÇ 26
5. cŸsh£á mik¥òfŸ gjÉ¡fhy«

-
-
- ok
ï) »uhk Rauh{Ía«
<) khefuh£á
c) »uhkrig TL« ehŸ
[Éil: 1 - <, 2 - ï, 3 - m, 4 - c, 5 - M]
bo
IV. RU¡fkhd ÉilaË.
1. cŸsh£á mik¥òfŸ v‹whš v‹d?
Éil: xU gFâ mšyJ xU »uhk«, á¿a efu« mšyJ khefu« ngh‹w á¿a r_f¤âid Ã®thf«
ra
FoikÆaš
brŒí« mik¥òfns cŸsh£á mik¥òfŸ vd¥gL»‹wd.
2. »uhk rig T£l§fŸ xU tUl¤âš v¤jid Kiw T£l¥gL»‹wd? mit ahit?
Éil: »uhk rig T£l§fŸ xU tUl¤âš eh‹F Kiw T£l¥gL«.
u
(i) rdtÇ 26 - FoauR âd«

(ii) nk 1 - ciH¥ghs® âd«
.s
(iii) Mf°£ 15 - Rjªâu âd«

(iv) m¡nlhg® 2 - fhªâ ãwªj âd«.
w
3. Cuh£á x‹¿a« - F¿¥ò¤ jUf.

Éil: gy Cuh£áfŸ x‹¿izªJ Cuh£á x‹¿a« cUth¡f¥gL»‹wJ. k¡fŸ Cuh£á x‹¿a
cW¥ãd®fis (fî‹áy®) neuoahf¤ nj®ªbjL¡»‹wd®. cW¥ãd®fŸ j§fËš xUtiu
w
Cuh£á x‹¿a¤ jiytuhf¤ (Chair man) nj®ªbjL¡»‹wd®.

4. jÄœeh£oš bkh¤j« v¤jid khefuh£áfŸ cŸsd? mit ahit?
w
Éil: jÄœeh£oš 12 khefuh£áfŸ cŸsd. mit br‹id, nfhit, kJiu, âU¢á, âUbešntÈ,
nry«, <nuhL, ntÿ®, ö¤J¡Fo, âU¥ó®, jŠrhñ® k‰W« â©L¡fš.
265
5. khefuh£á¤ jiytÇ‹ (nkaÇ‹) K¡»a gÂfŸ ahit?
Éil: (i) muR¡F« khefuh£á cW¥ãd®fS¡F« ïilna X® ïiz¥ò¥ ghykhf nka®
brašgL»wh®.
(ii) khefuh£á FG T£l§fS¡F¤ jiyik jh§F»wh®.
(iii) btËeh£L ãuKf®fis tunt‰W cgrÇ¥gh®.
6.
m
ng%uh£á v‹whš v‹d?
Éil: g¤jhÆu¤J¡F«mâfkhf k¡fŸ thG« gFâ ng%uh£á vd¥gL«. ng%uh£á¤ jiytU«
cW¥ãd®fS« k¡fshš neuoahf¤ nj®ªbjL¡f¥gL»‹wd®. ït®fË‹ gjÉ¡fhy« 5
o
M©LfŸ.
7. ãw ef®¥òw gŠrha¤J¡fŸ ahit?
.c
Éil: (i) m¿É¡f¥g£l gFâ FG¡fŸ
(ii) ef® gFâ FG¡fŸ
(iii) ïuhQt¡ FoÆU¥ò thÇa«
s
(iv) FoÆU¥òfŸ
(v) JiwKf¥ bghW¥ò fHf«
V.
1.
(vi) áw¥ò neh¡f ÃWtd«
ÉÇthd ÉilaË ok
bo
fhªâÆ‹ »uhkRauh{a« g‰¿ ÚÉ® m¿ªjt‰iw vGJf.
myF 5
Éil: fhªâÆ‹ »uhkRauh{a«

(i) fhªâaofŸ »uhk¥òw§fË‹ ãuâÃâfis k¡fshf¡ bfh©l »uhk Rauh{Ía¤ij
ÉU«ãdh®.
ra
(ii) ïªâahÉ‹ M‹kh »uhk§fËš thœ»wJ v‹gij cz®ªjh® fhªâaofŸ.

(iii) Rjªâu ïªâahÉš, »uhk FoauR vD« gŠrha¤J¡fis fdî f©lh®.
(iv) fhªâaofŸ gŠrha¤J uh{ xU mâfhu g»®î bfh©l murhf ïU¡f m¿îW¤âdh®.
(v) ïªâa muáayik¥ã‹ mo¥gilahf âfG« »uhk§fŸ j§fË‹ njitfS¡F
u
jh§fns bghW¥ght®.
(vi) vËikahd brh‰fËš brhštbj‹whš fhªâÆ‹ Rauh{a »uhk«, mo¥gilÆš
.s
Rarh®òilajhf ïU¡f nt©L«.

(vii) thœ¡if¡F¤ njitahd czî, öŒikahd Ú®, Rfhjhu«, å£L trâ, fšÉ k‰W«
w
ãw njitfS¡F vd mid¤J njitfisí« V‰F« murh§f« k‰W« Ra ghJfh¥ò

cŸË£l mid¤ijí« tH§f nt©L«.
2. cŸsh£á mik¥ã‹ tuyh‰W ã‹dÂ F¿¤J vGJf.
w
Éil: tuyh‰W¥ ã‹dÂ

(i) cŸsh£á mik¥ò ïªâahÉš bjh‹Wbjh£L fhz¥gL« fU¤JU MF«.
(ii)
w
ïJ ã‰fhy¢ nrhH®fŸ mšyJ jŠir nrhH¥nguuR fhy¤âš c¢rÃiyia milªjJ.

bksÇa¥ nguuR fhy¤âY« cŸsh£á mik¥òfis¥ g‰¿a Mtz¡ F¿¥òfŸ
cŸsd.
266
(iii) g©ila ïªâah KGtJ« cŸsh£á mik¥òfŸ gšntWg£l m«r§fSl‹
fhz¥g£ld.
(iv) ïil¡fhy¤âš Ãyãuòt¤Jt¤â‹ KiwÆ‹ jh¡f¤jhš, cŸsh£á mik¥òfË‹
K¡»a¤Jt« FiwªjJ.
(v) Ç¥g‹ ãuòÉ‹ 1882M« M©L Ô®khd¤â‹go, nk‰f¤âa ehLfË‹ k¡fsh£á
KiwÆ‹ mo¥gilÆš 19M« ü‰wh©o‹ fhš ïWâÆš ï›tik¥òfŸ ïªâahÉš
m
ò¤JÆ® bg‰wd.
(vi) eåd cŸsh£á mik¥òfS¡F mo¤jsÄ£ljhš Ç¥g‹ ãuò, ‘cŸsh£á mik¥òfË‹
jªij’ vd miH¡f¥gL»wh®.
o
3. Ç¥g‹ ãuò cŸsh£áÆ‹ jªij v‹W miH¡f¥gLtj‰fhd fhuz¤ij ÉÇthf Twî«.
1882M«
Éil: (i) M©L cŸsh£á mik¥òfis m¿Kf« brŒjj‹ _y« ïªâa®fS¡F
.c
Rjªâu¤â‹ Ritia m¿Kf¥gL¤âat® Ç¥g‹ ãuò Mth®.
(ii) ïªâahÉš Ã®thf¤ij jhuhska« M¡F« áy elto¡iffis Ç¥g‹ nk‰bfh©lh®.
(iii) Ã®thf¤ij gutyh¡f nt©L« v‹gj‰fhfnt cŸsh£á mik¥òfis mt®
s
Kiw¥gL¤âdh®.
(iv)
(v) ok
cŸsh£á mik¥òfis eilKiw¥gL¤Jtâš ïUªj áy jilfis 1882M« M©L
mt® ïa‰¿a Ô®khd¤â‹ _y« mf‰w Ka‹wh®.
»uhk¥òw k‰W« ef®¥òw§fËš cŸs mik¥òfS¡F« nj®ªbjL¡f¥g£l k¡fS¡F«
mâf mâfhu§fisíila cŸsh£á Ã®thf cÇikfis tH§F« Éjkhf Ç¥g‹
bo
bjhl®¢áahd gy r£l§fis V‰gL¤âdh®.
4. efuh£á jiytuhf bgÇah® v›thW brašg£lh® v‹gij TWf.
Éil: bgÇah® <.nt. ïuhkrhÄ mt®fŸ 1917 M« M©oš ïUªJ gy M©LfŸ <nuhL efuh£áÆ‹
bgUªjiytuhf gjÉ t»¤jh®. mtuJ gjÉ¡ fhy¤âš <nuhL efuh£á k¡fS¡fhd
ra
FoikÆaš
Kiwahd FoÚ® trâ k‰W« Rfhjhu trâfis V‰gL¤â jUtâš Kid¥ò fh£odh®.
1919ïš FHhŒ _y« FoÚ® ÉÃnahf« KiwÆid bgÇah® brašgL¤âdh®. ïªâa
efuh£á Ã®thf§fË‹ tuyh‰¿š ï¤â£l¤âid Kj‹KjÈš brašgL¤âat® bgÇah®
u
vd m¿a¥gL»wJ.

.s
w
w
w
267
myF¤ nj®î
neu« : 40 ÃÄl« kâ¥bg© : 25
I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡f. 2. Cuh£áfËš, Cuh£á¤ jiyt®

(3 × 1 = 3) k‰W« gFâ cW¥ãd®fŸ k¡fshš
m
1. 1985 M« M©L â£l¡ FGÉdhš ÃWt¥g£l nj®ªbjL¡f¥gL»‹wd®.
FG vJ?
m. gštªuhŒ nk¤jh FG V. RU¡fkhf ÉilaË. (4 × 2 = 8)
1.
o
M. mnrh¡ nk¤jh FG »uhk Cuh£áfshš Éâ¡f¥gL« tÇfŸ ahit?
2. 1994 M« M©L jÄœehL gŠrha¤J uh{
ï. GVK uh› nk¤jh FG
r£l¤â‹ áw¥g«r§fŸ ahit?
.c
<. LM á§É nk¤jh FG 3. cŸsh£á mik¥òfŸ v‹whš v‹d?
2. 73 k‰W« 74tJ murik¥ò¤ âU¤j¢ r£l§fŸ 4. ng%uh£á v‹whš v‹d?
ï›th©oš eilKiw¡F tªjd.
VI. ÉÇthd ÉilaË (1 × 5 = 5)
s
m. 1992 M. 1995
ï. 1997 <. 1990 1. 1992 M« M©L 73 k‰W« 74tJ murik¥ò
ok
3. »uhk rig T£l« eilbgW« ehŸ ...................... âU¤j¢ r£l¤â‹ áw¥g«r§fŸ ahit?
m) nk 1 M) br¥l«g® 5
ï) rdtÇ 15 <) et«g® 14 ÉilfŸ
II. nfho£l ïl¤ij Ãu¥òf. (3 × 1 = 3) I. 1. ï. GVK uh› nk¤jh FG
bo
1. ‘cŸsh£á mik¥òfË‹’ jªij vd 2. m. 1992
myF 5
miH¡f¥gLgt® .......................... 3. m) nk 1
2. ekJ ÉLjiy¥ nghuh£l¤â‹ nghJ kWÓuik¥ò
II. 1. Ç¥g‹ ãuò
v‹gJ ...................... Mf És§»aJ.
2. r_f ïa¡fkhf
ra
3. »uhk§fËš brašgL« cŸsh£á mik¥ò

3. »uhk Cuh£á
................ MF«.
III. 1. - (<), 2. - (ï), 3.- (m), 4. - (M)
III. bghU¤Jf. (4 × 1 = 4)
u

1. »uhk rigfŸ - (m) khefuh£á 2. gh®¡f, Édh v© IV - 4
2. Cuh£á x‹¿a« - (M) »uhkrig TL« ehŸ
.s
V. 1. gh®¡f, Édh v© V - 1
3. âU¥ó® - (ï) bgUªjiyt®
2. gh®¡f, Édh v© V - 2
4. rdtÇ 26 - (<) »uhk§fŸ
3. gh®¡f, TLjš Édh v© V - 1
w
IV. jtWfis¡ f©l¿ªJ ãiH âU¤â 4. gh®¡f, TLjš Édh v© V - 6

vGjî« (2 × 1 = 2) VI. 1. gh®¡f, Édh v© VI - 1
w
1. Cuh£á x‹¿a« gy kht£l§fŸ

x‹¿iztjhš cUth»‹wJ.
w

268
br‹id
13° 04 m£r
80° 17 Ô®¡f gutš
o m
s .c
ok
xU bgUefu«
kJiu
10º t k‰W« 78º » m£r Ô®¡f
gutÈš mikªJŸs efu«
bo
ïaš 10
ªâ
¢r
Ú®
gh¡
ra
k‹dh® tisFlh
u
39. ca® áªjid Édh :

.s
(i) rŒâfŸ, m¿Éaš bjhl®ghd E£g§fŸ, òÉia¡ F¿¤j MŒîfŸ, fl‰gaz«,

b
uhQt« ngh‹w gy Éj Éõa§fS¡F bra‰if¡nfhŸfË‹ ga‹ghLfŸ j‰nghJ
w
Äfî« mtáakhdit v‹wh»É£lJ.

(ii) bra‰if¡nfhŸ ïšyhÉ£lhš ekJ °kh®£-ngh‹fŸ ntiy brŒahJ. thÅiy
m¿É¥òfis JšÈakhf, bjËthf m¿a KoahJ.
w
(iii) ïªj eåd cyf¤âš GPS v‹gJ gy khah#hy§fis Ãfœ¤âtU»wJ. Ékhd

Ãiya§fŸ, bjhiyngá ïiz¥òfŸ, ATM, g§F kh®¡bf£ t®¤jf« v‹W gyî«
j‰nghJ bra‰if¡ nfhŸfis rh®ªnj cŸsd v‹gJ F¿¥ãl¤j¡fJ.
w
Mfnt bra‰if¡nfhŸfŸ ïšyhj cyif f‰gid brŒJ Tl gh®¡f KoahJ.

346

9th STD Social Science TM Sample Materials 2019

Caricato da

Informazioni sul documento

Titolo originale

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

9th STD Social Science TM Sample Materials 2019

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

This is only for Sample

ghl üÈš cŸs mid¤J Édh¡fS¡F« KGikahd, vËikahd ÉilfŸ.

TLjyhd Édh ÉilfŸ.

orders@surabooks.com Ph : 9600175757 / 8124201000 / 8124301000

All rights reserved © SURA Publications.

✤ Sura’s Mathematics (EM/TM) br‹id-600 040.

nkY« Étu§fS¡F / bjhl®ò¡F

ò¤jf§fŸ th§f : orders@surabooks.com

M‹iy‹ tiyjs« : www.surabooks.com

ghl¥ò¤jf¤â‹ mid¤J ghl§fisí« âwikíl‹ f‰W¡ bfhŸtj‰F cjî«

f‰ã¡F« gh§»id nk«gL¤jî« ïªj tÊfh£o bgÇJ« cjî« v‹W cWâíl‹

- RghZ uh{, B.E., M.S.

For More Information - Contact

Doubts in Our Guides : enquiry@surabooks.com

SCHOOLS and TEACHERS:

A/c Name : Sura Publications

A/c Name : Sura Publications

After Deposit, please send challan and order to our address.

DEMAND DRAFT / CHEQUE

Please send Demand Draft / cheque in favour of ‘SURA PUBLICATIONS’

Order via Money Order (M/O) to

Chennai - 600 040.

8. ngÇl® nkyh©ik - ngÇliu vâ®bfhŸSjš������������������������������������������������ 221 - 226

2. nj®jš, muáaš f£áfŸ k‰W« mG¤j¡ FG¡fŸ������������������������������������������ 237 - 244

1. nk«gh£il m¿nth« : bjhiyneh¡F, msåL k‰W« Ãiy¤ j‹ik������������� 273 - 282

4. jÄHf¤âš ntsh©ik�������������������������������������������������������������������������������� 299 - 304

ok ï) cuh§ c£lh‹ <) »nu£ V¥°

ntsh©ik k‰W« Éy§Ffis¥ gH¡f¥gL¤Jjš bjhl§»a fhyf£l«

ï) nAhnkh nrãa‹° <) Ãah©l®jhš kÅj‹

m) »nu£ Ç~¥£ gŸs¤jh¡F M) ãiwÃy¥ gFâ

 [Éil: (M) ãiwÃy¥ gFâ]

 [Éil: (M) gH§f‰fhy«]

orders@surabooks.com Ph : 9600175757 / 8124201000 / 8124301000

8. T‰W : j ÄHf¤â‹ MWfŸ, Fs§fŸ mUnf ïil¡ f‰fhy thœÉl§fŸ gy

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.

3. gH§f‰fhy¤â‰F« òâa f‰fhy¤â‰F« ïil¥g£l fhy« .................... vd¥gL«.

III. rÇahd T‰iw¤ nj®î brŒf:

M) ‘cÆ®fË‹ njh‰w« F¿¤J’ v‹w üiy bA®g®£ °bg‹r® gâ¥ã¤jh®.

M) jtW. cÆ®fË‹ njh‰w« F¿¤j üiy rh®y° lh®É‹ gâ¥ã¤jh®.

2. m) Fu§»d§fËš cuh§ c£lh‹ kÅj kuò¡F Äf beU¡fkhd Fu§»dkhF«.

V. RU¡fkhd Éil jUf:

(iv) vUJfŸ Étrha ntiyfis vËjh¡»d. nt£ilaho thœ¡ifia el¤âaij Él,

3. bgU§f‰fhy¤âš ïwªnjhiu¥ òij¡F« tH¡f¤â‹ tiffis¡ TW.

(i) nlhšbk‹ vd¥gL« f‰â£il,

4. fUÉ brŒtâš Ñœ¥ giHa f‰fhy k¡fËlÄUªj bjhÊšE£g¤ij¤ âwdhŒî brŒf.

VII. ÉÇthd ÉilaË¡fî«.

Éil: m) Étrha« (mšyJ) ntsh©ik:

M‰W¥gLiffËš ghrd bjhÊšE£g« ts®ªjJ.

(ii)  U«ò¡fhy, r§ffhy k¡fŸ fU¥ò k‰W« át¥ò Ãw§fis k£gh©l§fS¡F¥

mt®fsJ gÇzhk ts®¢á F¿¤J MŒªJ m¿ªJ bfhŸS« ïaš MF«.

I. rÇahd Éilia¤ nj®î brŒf:

m) ngh¡Ftu¤J M) jftš ï) g©ghL <) ehfÇf«

3. bjhš bghUŸfis MuhŒªJ, És¡fkË¥gj‹ tÊahf kÅj®fË‹ flªj fhy« F¿¤J

............................ fhyf£l¤âš ilndh[®fŸ thœªjd.

ï) gHª bjhšYÆ%Ê <) ïil¤ bjhšYÆ%Ê

m) v»¥âa® M) »nu¡f®fŸ ï) nuhkhÅa®fŸ <) ïªâa®fŸ

m) bAnuhnlhl° M) bA®FÈ° ï) mÇ°lhoš <) rh¡uO°

11. v‹Åfhšo - e‹dh mU§fh£áaf« .................... Éš mik¡f¥g£lJ.

12. ....................... -ïšmik¡f¥g£l nfãnlhiy‹ mU§fh£áaf«jh‹ ï‹D« ïa§»¡

m) ï¤jhÈ M) b#®kÅ ï) ãuh‹° <) bgšÍa«

m) y©l‹ M) kh°nfh ï) ehsªjh <) M¡°ngh®£

16. TÇa bt£LKid cŸs fšyhš Md cË¡F .................... v‹W bga®.

21. nfhJik, gh®È, g£lhÂ M»ait .................... M©LfS¡F« K‹ng gÆÇl¤

8. ngÇl® nkyh©ik - ngÇliu vâ®bfhŸSjš�� 221 - 226

2. nj®jš, muáaš f£áfŸ k‰W« mG¤j¡ FG¡fŸ�� 237 - 244

1. nk«gh£il m¿nth« : bjhiyneh¡F, msåL k‰W« Ãiy¤ j‹ik�� 273 - 282

4. jÄHf¤âš ntsh©ik�� 299 - 304

ok ï) cuh§ c£lh‹ <) »nu£ V¥°

ï) nAhnkh nrãa‹° <) Ãah©l®jhš kÅj‹

[Éil: (M) ãiwÃy¥ gFâ]

[Éil: (M) gH§f‰fhy«]

8. T‰W : j ÄHf¤â‹ MWfŸ, Fs§fŸ mUnf ïil¡ f‰fhy thœÉl§fŸ gy

3. gH§f‰fhy¤â‰F« òâa f‰fhy¤â‰F« ïil¥g£l fhy« .................... vd¥gL«.

2. m) Fu§»d§fËš cuh§ c£lh‹ kÅj kuò¡F Äf beU¡fkhd Fu§»dkhF«.

(ii) U«ò¡fhy, r§ffhy k¡fŸ fU¥ò k‰W« át¥ò Ãw§fis k£gh©l§fS¡F¥

ï) gHª bjhšYÆ%Ê <) ïil¤ bjhšYÆ%Ê

m) bAnuhnlhl° M) bA®FÈ° ï) mÇ°lhoš <) rh¡uO°

m) ghyhW M) kÂK¤jhW ï) milahW <) bfhr°jiyahW

ï) iii), k‰W« iv) rÇ <) i) k‰W« iii) rÇ

4. cy»‹ Äf¤ bjh‹ikahd mU§fh£áaf« ...................... mU§fh£áaf«

òÇªJbfhŸtj‰F cjî« K¡»akhd fU¤jhF«. [Éil: _‹W fhyf£l Kiw]

10. .................... v‹gJ xU fšÈ‹ Kj‹ik¥ ghs« MF«. [Éil: fU¡fš]

3. ïil¤ bjhšYÆ%Ê - ï) 542 Kjš 251 ÄšÈa‹ M©LfS¡F K‹ò

<) nfhg‹nffÅš cŸs nlÅZ njáa mU§fh£áaf¤â‹ brŒbghU£fis á.n#.jh«r‹

m) ïil¥gH§f‰fhy¥ g©gh£L fhyf£l¤âš thœªj ïd¤â‹ bga® v‹d?

M) f‰fUÉfŸ cUth¡f¤âš <LgL¤j¥gL« KiwikfS«, E£g§fS« f‰fUÉ (Lithic)

I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡f. ii) ò âa f‰fhy¡ »uhk« F¿¤j rh‹W

[Éil: <) ¡ôÅgh®«]

ï) ML k‰W« btŸË <) vUJ k‰W« ãsh£od«

6. (i) bkrgnlhÄahÉ‹ Äf¥ gHikahd ehfÇf« m¡fhoa®fSila ehfÇf« MF«.

9. T‰W : bk[gnlhÄa ehfÇf¤â‹ mÌÇa®fŸ áªJbtË ehfÇf¤â‹ rkfhy¤jt® Mt®.

<) T‰W« fhuzK« jtwhdit.

ghãnyhÅahÉ‹ xU K¡»akhd Mtz« MF«. [Éil: AKuhãÆ‹ r£l¤ bjhF¥ò]